Está en la página 1de 9

Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto.

Tiempos de perfecto

7. TEMA DE PERFECTO. TIEMPOS DE PERFECTO

1. El tema de perfecto.
2. Tiempos de perfecto de indicativo.
3. Ejercicios.
4. Vocabulario.

1. El tema de perfecto.

Frente al tema de presente, sobre el que se forman los tiempos que indican
acción no acabada (tiempos de presente o de infectum), sobre el tema de perfecto se
forman los tiempos que indican acción acabada (tiempos de perfecto o de perfectum).

En un principio, esta oposición tema de presente/ tema de perfecto no expresaba


una oposición de “tiempo”, sino de “aspecto” (es decir, la consideración de la acción
verbal como acabada o inacabada). Pero debido a la cercanía entre los conceptos de
“acción acabada” y “acción pasada”, el perfectum acabó por asociarse, simplemente, al
pasado.

1.1. Formación del tema de perfecto

Los temas de perfecto se forman en latín de diversas maneras. Una de las más
habituales afecta a los verbos de la primera, segunda y cuarta conjugaciones: en estos
casos, el tema de perfecto se forma añadiendo a su tema de presente una característica:
-v (en posición consonántica) / -u (en posición vocálica; sobre todo en verbos de la
segunda).

CONJUGACIÓN VERBO TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO


Primera amo ama- amav-
deleo dele- delev-
Segunda habeo habe- habu-
moneo mone- monu-
Cuarta audio audi- audiv-

Por su parte, muchos verbos de la tercera conjugación forman el tema de perfecto


añadiendo –s al tema de presente (tema en consonante). Estos suelen denominarse
perfectos sigmáticos (por la silbante griega sigma). Este contacto entre la consonante
del tema y la –s, como ocurría en los temas en consonante de la tercera declinación,
provoca una serie de cambios que obedecen generalmente a las mismas reglas fonéticas.

67
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

VERBO TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO TIPO DE TEMA


scribo scrib- scrips- Labial
(la labial b ensordece)

claudo claud- claus- Dental


mitto mit- mis-
duco duc- dux- Gutural
rego reg- rex-

1.1.1. Otros temas de perfecto

Algunos verbos forman el tema de perfecto mediante


La apofonía en los
reduplicación. Esta consiste en la adición como prefijo de una nueva perfectos reduplicados
sílaba al tema de presente. La consonante de esta nueva sílaba es
una duplicación de la primera consonante del verbo; la vocal de esta La sílaba inicial del tema de
presente queda en sílaba
sílaba suele ser e, pero también o, i, u. La mayoría de ellos son verbos
intermedia en el tema de
de tema en consonante (3ª conjugación), pero los perfectos perfecto reduplicado. En
consecuencia, la vocal de
reduplicados también afectan a unos pocos verbos de tema en vocal. esta sílaba puede cambiar
su timbre por el fenómeno
de la apofonía.
VERBO TEMA DE TEMA DE 1ª p. sing.
PRESENTE PERFECTO PERFECTO cado/ cecidi
cado cad- cecid- cecidi
cano/cecini
cano can- cecin- cecini
pario/ peperi
pario par- peper- peperi
posco posc- poposc- poposci
En otros casos, como
disco disc- didisc didisci posco, disco y do, no se
produce esta apofonía.
do da- ded- dedi

Facio y “hacer”
Algunos temas de perfecto consisten, simplemente, en un
cambio vocálico sobre el tema de presente. En español, el verbo
“hacer” ha conservado el
VERBO TEMA DE TEMA DE 1ª p. sing. cambio vocálico de la
oposición presente/
PRESENTE PERFECTO PERFECTO
perfecto:
facio fac- fec- feci
facio, “hago” / feci, “hice”.
capio cap- cep- cepi
ago ag- eg- egi

Algunos verbos forman sus tiempos de perfecto sobre temas


de perfecto distintos a los de presente.

68
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

VERBO TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO 1ª p. sing. PERFECTO


sum es-/ so- fu- fui
fero fer- tul- tuli

En algunos verbos, los temas se diferencian por la cantidad vocálica:

VERBO TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO 1ª p. sing. PERFECTO


venio věn- vēn- vēni
video vĭde- vīd- vīdi
lego lěg- lēg- lēgi

2. Tiempos de perfecto de indicativo

Los tiempos que se forman sobre el tema de perfecto y que, por tanto, expresan
acción acabada, son el pretérito perfecto, el pretérito pluscuamperfecto y el futuro
perfecto.

2.1. Pretérito perfecto de indicativo

TEMA DE PERFECTO + DESINENCIAS PERSONALES DE PERFECTO

Las desinencias personales del perfecto son especiales, exclusivas de este tiempo
verbal:

PERSONA DESINENCIA
1ª del singular -i
2ª del singular -isti
3ª del singular -it
1ª del plural -imus
2ª del plural -istis
3ª del plural -erunt / -ere

69
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

1. AMAV- -I > AMAVI

-ISTI > AMAVISTI

-IT > AMAVIT

-IMUS > AMAVIMUS

-ISTIS > AMAVISTIS

-ERUNT> AMAVERUNT

2. DELEV- -I > DELEVI

-ISTI > DELEVISTI

-IT > DELEVIT

-IMUS > DELEVIMUS

-ISTIS > DELEVISTIS

-ERUNT> DELEVERUNT

3. DUX- -I > DUXI

-ISTI > DUXISTI

-IT > DUXIT

-IMUS > DUXIMUS

-ISTIS > DUXISTIS

-ERUNT> DUXERUNT

3M. CEP- -I > CEPI

-ISTI > CEPISTI

-IT > CEPIT

-IMUS > CEPIMUS

-ISTIS > CEPISTIS

-ERUNT> CEPERUNT

70
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

4. AUDIV- -I > AUDIVI

-ISTI > AUDIVISTI

-IT > AUDIVIT

-IMUS > AUDIVIMUS

-ISTIS > AUDIVISTIS

-ERUNT> AUDIVERUNT

2.2. Pretérito pluscuamperfecto

TEMA DE PERFECTO + ERA + DESINENCIAS PERSONALES

1. AMAV- ERA -M > AMAVERAM

-S > AMAVERAS

-T > AMAVERAT

-MUS > AMAVERAMUS

-TIS > AMAVERATIS

-NT > AMAVERANT

2. DELEV- ERA -M > DELEVERAM

-S > DELEVERAS

-T > DELEVERAT

-MUS > DELEVERAMUS

-TIS > DELEVERATIS

-NT > DELEVERANT

71
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

3. DUX- ERA -M > DUXERAM

-S > DUXERAS

-T > DUXERAT

-MUS > DUXERAMUS

-TIS > DUXERATIS

-NT > DUXERANT

3M. CEP- ERA -M > CEPERAM

-S > CEPERAS

-T > CEPERAT

-MUS > CEPERAMUS

-TIS > CEPERATIS

-NT > CEPERANT

4. AUDIV- ERA -M > AUDIVERAM

-S > AUDIVERAS

-T > AUDIVERAT

-MUS > AUDIVERAMUS

-TIS > AUDIVERATIS

-NT > AUDIVERANT

72
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

2.3. Futuro perfecto

TEMA DE PERFECTO + ER/ ERI + DESINENCIAS PERSONALES

1. AMAV- ER -O > AMAVERO

ERI -S > AMAVERIS

-T > AMAVERIT

-MUS > AMAVERIMUS

-TIS > AMAVERITIS

-NT > AMAVERINT

2. DELEV- ER -O > DELEVERO

ERI -S > DELEVERIS

-T > DELEVERIT

-MUS > DELEVERIMUS

-TIS > DELEVERITIS

-NT > DELEVERINT

3. DUX- ER -O > DUXERO

ERI -S > DUXERIS

-T > DUXERIT

-MUS > DUXERIMUS

-TIS > DUXERITIS

-NT > DUXERINT

73
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

3M. CEP- ER -O > CEPERO

ERI -S > CEPERIS

-T > CEPERIT

-MUS > CEPERIMUS

-TIS > CEPERITIS

-NT > CEPERINT

4. AUDIV- ER -O > AUDIVERO

ERI -S > AUDIVERIS

-T > AUDIVERIT

-MUS > AUDIVERIMUS

-TIS > AUDIVERITIS

-NT > AUDIVERINT

3. Ejercicios

I. 1) Militum duces leges pacemque defenderunt, atque ducum vox ad victoriam


milites saepe duxit. 2) Pacem aequis legibus Romani fecerunt. 3) Reus supplex
iudicibus fuit, sed iudices supplicia verba non audiverunt.

II. Teseo y el Minotauro


Daedalus magnum labyrinthum in insula Creta aedificavit. Minos, rex Cretae,
filium horrendum habebat: nomen suo filio Minotaurus erat. Minos Minotaurum in
labyrintho incluserat. Pater monstrum pueris et puellis vivis alebat. Theseus, filius
Athenarum1 regis, in insulam venit et in labyrinthum intravit. Deinde cum monstro
pugnavit et monstrum necavit. Postea ex labyrintho exiit2 et in patriam suam revertit.

1 Athenae, -arum (f.): “Atenas”.


2 exii: pret. perf. de exeo.

74
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material
Prof. Jiménez del Castillo Lengua Latina 7. Tema de perfecto. Tiempos de perfecto

4. Vocabulario

Sustantivos cano, -is, -ĕre, cecini, cantum:

insula, -ae (f.): facio, -is, -ĕre, feci, factum:

monstrum, -i (n.): fero, fers, ferre, tuli, latum:

patria, -ae (f.): lego, -is, -ĕre, legi, lectum:

mitto, -is, -ĕre, misi, missum:

Adjetivos pario, -is, -ĕre, peperi, partum:

aequus, -a, -um: scribo, -is, -ĕre, scripsi, scriptum:

vivus, -a, -um:

Conjunciones

Verbos atque:

cado, -is, -ĕre, cecidi, casum:

75
Queda prohibida la difusión no autorizada de este material

También podría gustarte