Está en la página 1de 1

P r o g r a m a d e E s t u d i o L e n g u a y C u lt u r a d e l o s P u e b l o s O r i g i n a r i o s A n c e s t r a l e s • 4 º B á s i c o • P u e b l o R a pa N u i

ACTIVIDAD: He 'ui-'ui, he rara 'o ruŋa o te aura'a o te Taŋata Hōnui 'e te aŋa ma'u 'i roto i te hau rapa nui
/ Indagan sobre el Taŋata Hōnui y su rol en aspectos políticos del pueblo rapa nui.

UNIDAD 1
Ejemplos:
v Escuchan y comentan el siguiente texto:

Te aura'a o te Taŋata Hōnui, he nu'u pa'ari 'o El Taŋata Hōnui corresponde a un grupo o
he nu'u korohu'a marama-rama o te ŋā hua'ai entidad, conformado por ancianos sabios o auto-
ta'ato'a o Rapa Nui. 'I mu'a 'ā, te aŋa o te Hōnui ridades de cada familia. En la antigüedad, ejercían
he hā'ū'ū hai rāua 'ite, hai rāua aŋi-aŋi i te aŋa como consejeros del rey; sin embargo, la presencia
haka tere e te 'ariki; 'e rahi ri'a-ri'a te rāua aŋa del Taŋata Hōnui se ha registrado en diversos mo-
i aŋa i oho mai ai 'i roto i te 'a'amu o Rapa Nui mentos de la historia y del presente de Rapa Nui.
'ātā ki 'aŋarinā.
Durante el siglo XIX, cuando se firmó la ane-
'I te ta'u XIX, i haka topa era te rima i te 9 xión de Rapa Nui a Chile el 9 de septiembre de
mahana o Hora Nui o te matahiti 1888, mo 1888, en un acto que se llamó "Acuerdo de Vo-
noho o Rapa Nui pe he henua e tahi o te hau luntades”, el representante del Estado Chileno, el
Tire, i haka topa era te rima o te kape o te Capitán Policarpo Toro, puso su firma junto al 'Ari-
mata roa Tire ko Policarpo Toro ara rua ko te ki Atamu Tekena, quien siempre estuvo junto al
'ariki ko 'Atamu Tekena, i haka topa tako'a rō Taŋata Hōnui o Taŋata Kāiŋa, reconocidos como
te rima o te Taŋata Hōnui, 'o, o te Taŋata Kāiŋa Koro Mau Hatu o Rapa Nui o “Consejo de Jefes
e kī era 'i rā ta'u, 'e, te tōro'a 'o nei ŋā nu'u 'i rā Rapa Nui”. Las crónicas cuentan que el rey Atamu
hora he “Koro Mau Hatu o Rapa Nui”. Ki te kī o Tekena recogió un poco de tierra con pasto y en-
te 'a'amu, 'i nei mahana, he o'i mai e te 'ariki ko tregó sólo el pasto a los comisionados chilenos y
Atamu Tekena i te mauku ko ia ko te 'ō'one, he conservó la tierra en su mano, reflejando con este
va'ai i te mauku ki te Tire 'e he 'ō'one i haka rē gesto, la idea de mantener la autonomía de las tie-
'i roto i tō'ona rima, mo hā'aura'a pe nei ē, te rras en Rapa Nui.
henua o te Rapa Nui mau 'ā.
Un poco más de un siglo más tarde y con el
E 130 matahiti ki oti, ko haka hauha'a haka propósito de abordar temas de relevancia para el
'ou 'ā te aŋa o te Hōnui i te kāiŋa; te hōnui o te pueblo rapa nui, la estructura del «Hōnui», que
hora nei, he nu'u ko vae ana e te rāua hua'ai se compone de un representante de cada hua'ai
mau 'ā mo tu'u pe he 'āriŋa 'o rāua 'i roto i te o apellido familia representante de los clanes de
koro nui o te mau mata o Rapa Nui, mo kī i te Rapa Nui, se reconoce como parte de las organi-
rāua mana'u tano mo te riva o te aŋa ta'ato'a zaciones propias del pueblo rapa nui.
mo haka tere i Rapa Nui.
(Fuente: Adaptación realizada por Geraldine Abarca basada en: Gleisner C. Montt S. (2014: 32) y página web Parque Rapa Nui:
“Familias y clanes”).

v Entrevistan a sus familias sobre el hōnui e indagan a través de diversas fuentes sobre esta organización, que
se origina en la antigüedad.
v Visitan o invitan a un korohu'a, a una rū'au, un koro o nua que puedan compartir sus puntos de vista sobre
esta entidad en la historia de Rapa Nui a lo largo del tiempo, hasta la actualidad.
v Preparan un karaŋa para el encuentro que tendrán con el korohu'a, rū'au, koro o nua, siguen los tika aŋa
o protocolos. Escuchan atentamente y agradecen la visita.

41

También podría gustarte