Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
'UMU TAHU MO TE VAKA O KORO HŌNUI CURANTO ROGATIVA PARA EL BOTE DEL
KORO HŌNUI
Ŋā ruti – Haoa
Ŋā ruti – Haoa
Ko e'a 'ā a Nua i te popohaŋa mo iri ki te
La nua salió de madrugada a la parcela, en
huka-huka to'o mai mai 'uta, 'e ki hoki mai he
busca de leña y de regreso su nieto Pētero ca-
keri i te pū mo te 'umu e tā'ana haŋupotu ko
varía un hoyo para el 'umu tahu de la construc-
Pētero. Ararua i pena-pena ai i te 'umu tahu
UNIDAD 2
78
P r o g r a m a d e E s t u d i o L e n g u a y C u lt u r a d e l o s P u e b l o s O r i g i n a r i o s A n c e s t r a l e s • 4 º B á s i c o • P u e b l o R a pa N u i
I oti era te aŋa o te vaka, he hoa ki haho Piko y salieron a la pesca de atún para realizar
ki te tai, he e'a he haka tere i te kahi mo aŋa el 'umu hatu. Se haría nuevamente un 'umu
o te 'umu hatu. He aŋa haka 'ou i te 'umu mo para agradecer a Dios la construcción del bote,
māuru-uru ki te 'Atūa, ki te taŋata hā'ū'ū i te a quienes ayudaron la construcción del bote
aŋa vaka mo koro hōnui. Te 'umu hatu 'ata del anciano. Este 'umu hatu sería mucho más
nui-nui ki te 'umu tahu, he aŋa te pū 'ata nui- grande que el 'umu tahu. En el hoyo se coloca-
nui mo popo o te kahi, o te kiko, o te moa, ría atún, pescados, carnes, pollo, camotes, taro,
UNIDAD 2
kūmara, taro, maīka, 'e te 'umu nei e rahi te plátano verde. Así se llevó una mayor cantidad
huka-huka, te mā'ea, te rito maīka mo puru. de piedras, leñas, y hojas de árbol de plátano
Pē ira 'ā te hora mo haka rē mo 'ō'otu o te kai para tapar los alimentos. El tiempo de cocción
'ata rahi ki te hora era mo ta'o o te 'umu tahu. sería más largo que la del 'umu tahu. Esta vez,
Nu'u rahi te nu'u tu'u era ki te 'umu hatu o te Pētero no estuvo a cargo de la preparación del
ai ko 'ite 'ā e te taŋata kai rahi o te 'umu hatu. 'umu hatu, sino que ayudó en la preparación
'Ina e tahi kai mo to'o e koro hōnui mo ma'u con sus mayores. Así el seguía aprendiendo de
ki tō'ona hare, o te e'a ra'e nei o tō'ona vaka, la ceremonia de un bote que traería alimentos
he tapu o te aŋa nei he vaka hī ika, e mo'a rō para la familia y para otras personas. Llegó mu-
'ā e te taŋata tere vai kava o Rapa Nui. E hāpī cha gente a comer de este 'umu porque sabían
rō 'ā e ko a koro hōnui ki te rāua ŋā poki, mo que habría una gran cantidad en alimentos que
ta'e hape ki te tapu haka tu'u e te ŋā korohu'a se compartirían con toda la gente que llegara.
era o mu'a 'ā. La nua y su nieto estuvieron preocupados que
todo se cumpliera como debía. El koro hōnui
no podía llevarse ningún tipo de alimento a su
casa, así se repartió a todo a la gente que llegó.
La tradición debe cumplirse, seguir cada paso
con rigurosidad. Los pescadores enseñan así a
sus hijos a cumplir los tapu, es decir la prohibi-
ción de lanzar un bote al agua si no se ha cum-
plido con todos estos pasos del 'umu tahu y del
'umu hatu.
Fuente: Libro del Estudiante 3º Básico (2018: 57) Sector de Lengua Indígena Mineduc. Ana María Arredondo y M.Virginia Haoa.
79