Está en la página 1de 25

sWE9

BIOGRAFIAS PARA NIIOS

I
/

IF
Aft

F1208
Sb (3393)
BIB
\ \ \H\"\' ':k "N"2k
I)I\WALtN\X\%A\ \\
BIOGRAFIAS PARA NJPZ1OS

l(
M 0
A,4 'MI1 a W, I
1 I

INSIIILITO SACONAL BE LST1D!OS IIISTORlc


DE LA RL%OLt(iOS MEXI(ANA
-t

Iti Icinir till i Xacu,nal ck E,a'nIun Ili g oixco' I fr 1. RA nIu.


n,n NIr,uaiu i, in' riiic, Jr Li Snt.lajia d. (;ot,ruci.tit
.'- .-.--- -I rII4.,had. dc i 'loccohIjI ckcii,ticru,n, 1 iLanr.ji
tijL,ajos
publii .11
1 111111HIII .,,iij,l,a,iic-ticr ri otix IlliltElti
dcl j nro Init,mito tic Ia K,iIcaio,I Mi'iu..titi,

II Iiistiiiiii. .idriiijs. Ii., .11!,, ;.-s j w)rtcatsIi c1 tI .ISKCcb lit


0 di ii-.itr,,Ii.iI Ic C0 .1(11' (LI(k I itlrl%crIicll.Ititi cit J.t
IilIit-picilcic-rh ti '.it ior,iI tic Lt RroIli, iii' hIflk.liI.1 t 1
tit 9S t'nr clii), %4 li.j fittilmdod, .iiIIu.ii
TWAII f lflhI, riijriiuidr cn tcc,L' Iuiir_i k .ti.ipIi.ii
1Mr de $ii IIhCiiiflIfl
it s i glo XIX All iiia dri XX

1k IJ JI 3 101111 UiIIC% ftIW ci Inninict, pol}li(a 811,1i


Ica dci IN 11KM, Cjilcit tin dc ()lii.rs In,uL.i t i t [ It .All ' All
ItS t?!I.*k.4I A,- J4I7tM1 JV1 I AIii. iLt \ir,,•I dr I t,.l.i. iI,II,njT, fr I, Ia iikli1kl1tlilli ii Ii R,.iIui Alm
'lcu&nA .T4tb-.,ntlt!I,,,ItI. -,ttIrI.! I...'.II....
.111 k TkIO n'I t,-..V.eIWilling (:iiat!c,,' IIscciisi It( litkill IliL:iI Ixil_iI 11
drrv,,riitiidj Riv<i.ifi.i iiii N,ciin 'OII'i.ICiIIC ti t liirt
,ctnhuii,ti cit Iicitw'i iiai I•fllAitS 111CAkh JHOX ,Ititi, ' ' jilt.
LXI PIR'l Ali Ii tidi
Ii.i,l it p fltiIIltlii iIiiCSiiJ Ii.li 11 p 11 I-i 1I1I1-,l4fli
Ii, lain RctrAIgik, G.n, obis dc lin hoci,btc-s N ir qile l,;iii Ilcdto t ' tr )..II' ii
Vail I v IIi•.:a .1 qliIrnr s40l
lUhItpllIi.l SO intsion i,iflscIti4tl.I 'I 00
Ii. Jcai iii,, Kiru, IIt, iiii, If Iiitui,.dr Nl Ak XHO. Fur A ir fl,9xflhIii niril iiiir SAN kit l
& Irnniiorsc Iiiitiiico pdla .qwfl.Ii It iiiII))1o11119.i 1 11rsiclri,i ill cit
Is dali. I ni,, i Ranin, hot io, i Ith InfliUllO' tie nit in cligii.i .inirl.n 1I14 0.1
Iiij.aw 4. Ddoo.n III'S tic IflJliJII.I -
Onnh., tn.i.sjo.' 1".7 p,
laiggist.Na ,,tat fr I uin,I,, IIi, 1liI
tie U Rn,InriIn Sttt,s.
Na VI
r tIO lkkc..ti. ( UslsIta%
to'. Iii

"itS - ,t o•.
Sor Juana
n
Inés de la Cruz

Apitw ipios dcl


gb XVII, (Dli ti tin i(fll( at NIX) (It IiItICItos
(slxttn)Ic. II&g() o Li c itidtci dc I ILlUIlaj)a!1 Si-
niada cii ci a Lual tstado li I lidalgo. liii lihitli-
IlioUhl) ( ()liSLiItIitl() )Ol (li)li P((IlI) ltIIiiIi(/ (li
SaiitiiI;IhRi %, Brcrii It;iiiiiiii ItttR1611. La
x IIc\ a lsixtna t(})IcS(IitiiiXI I XLII ci k)s Liii 1uu)
V a I;i Vu, ttii:i ()1R)iLtIIIidatI JXIEa Inh(:n 11L1(Vt
hiitiiuia. Los 1(iiiiiiti siittoii aqui LU)4)S
ctiaiitostflOS V lLlcg() St iiasi;i&t;itnii a \c a-
1)iXtLt. l)( t lI U11a 1)0l)U1i11 (itic W (lU LtcliII;I (-it
(1 actilal (SII(ll) dc \IoitIos. Atjtii Sc C'RII)It(
I(.-
lollco Icniiia imIN (iclihlitiva N Ihista tin i(li(iT)!i
A A1111111111 (()lilj)iUi 11(11115 }Xitll iflil)ZtjaE.
I

Poco (1(111 p )UCS Ic )S Ramirez t uvicrol I


LIflkL Ilija a la i icd Ilamaroii Isabel. Isabel nc-
(IC) (II Yttapi xi Ta don! ' COflOCU) a Pedro Ma-
.
title] do :\slxijc. LI cipilan de Asbaje mien
.
lnlna Ilegadc I 1 MCX1(( \ (le( itlia unit 511 'i(la
a la tic Ia lxi Rani itt,.
La I ej a. L-11 Ims d de it i title j wr nkna,
n
dej6 Yet a J) txii a V SV Inc a (In tic' IIO po-
hiaclu I lainadu Ncpintla. actual Estado tie
Mcxn t). .\Cjtii i}avirrni los Lies hijas cjtie III -
%, iclon: U i IUC1O (Jolla J osefa, It wgo (Iona Ma-
ria Y. III)alintiite. Juana (IC Ashajt V Raniirci.,
(Jkiicii iflas laide lltgatia a lialilalse Scw Ituina
Iiies cli IN Ciii,, S ob,c la lecha del riaci-
Ii1ICi)i() tIe J hahn liit algtiiias (ILalas; Sill cli)-
bargo. SC (01)0CC LI na Ft de Ba Iii I Si 110 tIOfldC
SC dice qw' fur ci I2 de iiovwnihrr de 1618.

—/.J Vt F1 ESf'.f.c,f EN EL IG1.0 AFII


V\ \

lin t E l tauda quc


U na escni Iota ( uriio Sol Juana In 6s tic la Cruz

g REM--
SD.nb u1tha fit Mfla. 'a ani., a p 'wsIuiILaia,cw.a.w.i.,n,a.4. ,oa
w...I?..-s..Inl?.4J.wtthad. —
4Z-

.-,•
-
9
puede tenet para nosoros cobra dimensiones
mavorts a I iratar (IC en tender sit epoca, esto es
ci siglo XVII. No cs to inismo d J)apcI tIe Jas --
Ill tij tICS (ii I a ;ut LL;t I idati. clue Va pucdtn cx -
presa i- se in s lilj rent cii te v lien en in a sores
pon UI) U lads de cduc ZR IOfl Lii Ia Cp( Ca en
I a (It le nac e v vi vt Sot J ti ana ri (afar Let de la
cuItttii IHC was (ILIC nada inasciilino. La tini-
YCIS Ida ci Jos C C) I cg lOS no esia ixiii a bier (OS a
las in uj cres :dcmas ci at te era flfll Si (ICIZLdO
apto so I U pa ía los iii inn bios de Ia or te Y 105
tic Ia Iglusia. Pant la 's inn jutes ci (ink o ancso
a III cult ui-a esta lxi den; in
dcl (XMl Veil 10 o de la
Colic.
Otto aspecto Ill U V i Ui 01 (ante Cit la vida en
)m
n tics tw pa is en vsLt q )c ta tr;i ci ( tJ U 0 Fe-
ligioso. Li liliperin espanol iealiiO la on•
con ci oi)jcl tvo, al inciios aparunte-
rflCfllC. dc (OilVCillI a Jos iiidtos al
crisLia nisuno. Esir (aracict rei igioso lo nota-
iflOS no sól o en h, vi tl a miii ica SI 110 Lam blén
cii rI ztr(e qur se trail/a en c'Sr 1110111C1110.
.cleimis dci iaiacLtr religioso. existia en Ia
LTh
E
Nueva Espailu otra prohirinaura. El go-
biern 0 esLi ha rtgido pot nit vi rrev CtI 1Q11
noin bra ha ci Rev tic Espafla. Los ha hi Ia inc's
:::tt ft
tie aq iii sent ía ii (I tie Sti Vicki sc regia (all in j)01
II
10
(raves ura: y viendo q LW (In ban kniou me
los iflititses (IC Europa comb pot los de Amé- enicudi vo t'II CI deSco Cit saber leer, de
Licit. Las maui lestaciones artisticis tainhien it paiccet, a Ia
manna (Ili(-, Ci iga 11811(10.
ref lcjafl CS ta idea (It tlos 1111111k s (Ili(- se iii try inausna. Ic d iju: Que ma ruadve a rden aba
Sten-rniza.EltIernovhispacx
lilt' chrce let t ion
estOs (LOS IIIIIndOS, to flWXiCiullU v to cspan( l,
(ICSde (. 1 pn 1W! RIO.
Estos asj )ntOS 9 tie Gl y iRIVI izan La ida dcl I .t peq tuna III at ZI i l l ) lclld It) rapida iflCfltC
sig to X \' II en fluest to pa is Ins Va fliOs a ver V if I)1I1iI de ('IHOIlICS (lesarrol Jo tin enorme

rellepidos CII Ia vidi N. oIra de Sol Juana gusto )( )i ci tst talto. - Ia in hen en (518 tar (a
I nés dc la Cniz. ilus ctI(ii(I Sol I uana (Jut no conbia qttcs0,
It hahian dulic) (pic' Si 10 hat ía St
tLiIa 10n18, %. (it Ia in;is ci tksco dc
-St's J'W31E ROS ;1.20S saber (1UC ci tit fl)Ii%('i 118113 I TICS VIVI() flU

I inn jX) ('I I Pant )}I Va, toll sit bu do Pedro R ;i -

mud. s, ademas tIt' toilil J)Oi tl c aiipo y ju•


giLt oil los animates. SC Pasaha hOlaS entc'las
jana tic Asixije 1105 dish titando lit In (itia cli' Los Iil)ros dcl ahuclo.
t En tstc Itigat tamI)ini ajnenclio ;I tia-
maria CII li (arIa R esp iies (a it r I? lotea Jr (a
Sit
Cruz, qin esctihio liaw ci final tic hthtti, de lantu cjuu Ic agiaclaha j)lac!c ;it con
lOS iil(hg(lLis.
c( ,into SLI ig 10 sit III Lutes ull ti CC)! ICR till Itli (C)
V romo apre I id Ic) it leer it los 11 vs anus de ci lad, ( :nli ( ()liItIEt (0)1 5(15 C) SIt• td 8110', cIt
it pesar (IC 9 tIC sit inadie no It' hit hi a (18(k) ctkul (jilt existian ust tie;is V tinivcisidt-
pe III iso: (Its (Ic)iid(' sc &stitIiaIxiii [its cit'iuias. Pulio
( 6 1110M CS a SI! iiiadtt (tIt ... IHLRI3IBIc)I11( ii
it Ilaje lilt- inviast a \Icjuo j)iiia estuti;ar v
nviatidr inc madic hermana
( Ursa) lit I I)IV(isItiiItI . Lit Ii)atiR ()i)VLIi11Ci1It'
in ia, ma y 01 (Ili(- VU, a quv St ('Il stilase a leer
111) lit IILiI)tL0. \ pot c1lo I tiina (lt'ei(liO allIt
(. ), me IIeo it iras c'Ila ci cariflo v Ia
2 I:

esta rircunsianria kcr bibS los tints viejos


a' ( ti ll Ia sit a hue lo a pesa i de ifls (i)I1SlZ I) ICS
casngos quc por esto tecihio.
1k esta s t On fesiones q tie him la in isina
Sol J tiatia 5011W 511 I ttbncia (ICSpi('fldCIflOS sit
caractet de ii iña ante rodo runosa. Sit
('S lo q tie I a I levo :i diesarrol mr (1 g usto I
pot ci saber. Saber q ui' j)asa en ci nit udo a Ire-
(tedot dc ella, v (I L16 1)63 CII &'I La. t'ii Sn Ifl (criO
ri dad espi iii Wi I v [is Ca.

—F.\ LI (:11 1)11) I)! HEX/U

it
Italia l!(gu la (iii-
dad tie Mexico en el ztflo tIe 1660. Vc'nia a vivir
Coll unos parientes de sit madn' quiches la
ma udaron a vs wd Ia i jail ii. En solo 20 lw IC).
tICS apre ud là esta kngua. en ]it (Ut I es (a ha ii
escntos k)sgrandcs libios de Ii losolia v ClCfl
cia que la oven ua ii a desea ha leci. 6icnut
ella quc se [ijaba nit Iimiu' de itenipo jxtia
apiinder a! go. 51 no to a prendi a Sr i ha n'-
con a udo (it pcI o: 'S urn! Ia aisi 9 tiC é[ rena v
Vt) 00 sabia to propticstci. PIP' ci pelt) cit.
15

ti a it isit V N () a )ltfl di a tics pat: in as i ills a I ltgaclos. SI 110 tutU bkn tit' los iii i SilOS
ci Ia U) (4)IL8IXi ittill( I llu it (kIi)I jwna PLItS \IIECVCS. La alirion (it , eSIOS a las k'tras cia
it
lit) Ic jxiict Ia "... (jUC csItiVItM VCSUcki tic .sa hi do. V (Illizil )or (510 jmncgtcron U Ill hos
helms, (alXia (hilt csiah;t tali tcsnLItkl (it- ilul I- Sot J tiliIla tail tkcitlidaiiltiflt.
(las Lsca ;utittid tail SeVcl;I (c)nigl) In I)LIcIl tiLt, ci VII [CV tinit Stixistifiii tic
lfliSIl)iI (Illc [cnn hi j)r(jttciLi JLIdIIa Iti'i() a sit 101(d). a(Iiflil1c1() ante tailLa Ulivdad de co-
'/ sitl(( ()liflXiiSI. I )Ilts it jwsar tic 5115 jR)(0S DO( till 1(11105 (jilt Ia jO(l1tiLi (IcIliosilaIxi.

alms [tic (list iiigtueiidosc ailic ]its aifltsl;Kt(S (ii.S})ulS() (jilt ltur;i txaiiiitiada ci) pu NIH) 1)01

(It SLI laW ii Ia (IlI(ii(S admiial,an 511 C (Hl0( I- tiaiciita s:thios pal it (CII if nat Ta i cali&Iad tic
in 1(1110 V Nil ilIclItCHia. 'Ills (0liO(iIriiti)IOs. Entic Iøs ii)iia(h)5 ui
inn cstLivo ci jxuit" •l)(0lli() 'LIH(! tic Mi-
i:illda. silmdoic jcsLlil;i (jIlt (11 giuta (Sj)III*
tual iutillo dc lo's !ltt\ts (07)11' dc Li iuif):i.
—Li Iil),I I• \ 1.1 (1)1(11 jtiaila tilts salio aitosa N Ia a(iIl1ihI( 1()11 (tIt
tlispcut;iha .inintnto ;idtiilas ii (jut. ins bonn-
IrS V las idilbillizils 'It pi ncIigti oil ti<ht ci
luLls.
itI; I I I i I I ies f tic I
itiada it la Out virieiui;tl ( Lialitli) (cilia aptIlas (:timid jIcic a Sit 1(I()ICS( tint. [naihi 111(5
Cumido
IleCt ifflos IXilil .SCFVII (OlUC) thuitia tlt Ia Itiv() (Llc (IC(i(lit SlI Iluillo: CSUI C',, t 01111) iotli
U1LIC Ii;u ha a (SuI ithiti. VU tstaki usia pillil ti
licilla tIofa I tnliot ( arrti to. iii;ii qLIts;i (IC
\laiueta. l.a ;iicitia cm tina UILIJCI C ulta. in;tii inloIIio.\ No obsianic. sahia cpuc si sc a-

sensible v Iwiinnsa. hahi;t Situ) a it Vt! thin;u stba, Scl ia iIlij)()sii)ic quc Sit (sK)S() it( ti)I.lLi
du Ia Rtiiia dc l.si)ni V 1)01 In (auto gListaha (iIC sigtiitI;i t'SiIltIhtIld. ,\si hit tiu 1);) (1)
(IC 14)5 lb aIlO',.r I II de aguslo w
titi ltlj() ( (ftttSiil(i. })(i() Stilild a1110i 1 )01 ]its
IIIIIS. It1 jilibiclitc tit' hi (Oi(t' i1lIInodc1il)i- it tiiistitti j)0l ti padiv >tiiit, tic i\I ii;iiid:i.
tiVlIliClitt t'II Ia lot iiiatiii (IC juallit tiles. ',( ()gi() iigits;i ãI t ()IIVCI11O dv .'1I2 3OS( di
cjtiitii ;uc.liinas sc sel)lia admilada. 110 solo tic las (uriuieIitis Dcst ,tlias.

1- 11 !)1111a jiic'itttitl t litini dc I)(I It /a, c.


gilit utlentan quieues Iiaii iiivsugad i SU
Jii;tlia hit's (IIV() que loiliar tI 11111(1) cairn flu
(jUt' VU vsa (1)011 ((lila Lull IIIIIJCF j)alit Ix)dru
-a' - M' UI C%l titlic).

—Ill). 1 I.\ ii. ((),\ IL.\Jii

Eli lit (liLa II


/flu'sfo a Sri, I i/o/eu Li ilIis!lI;i Sui J tiaiia (X
pI u a sus iaa )IWS pat a L fithil ins vorns;

i.rutr.inr de It'I igios;i JR)!(jLI( pata


lit loLil lit- am ton (jut Iciui;t a' iiiatriino-
flIt). ct:i In innios (kspruRn(!ouado V lo
tills (k(iIlLc ((IV po dia rlt'gii ... (adeinás
(IC) (LIelti IVI I SOLI. dc no (jt.l1It'l kiln
OctlI)aci O hi ()t)igaIoiia qur clilbarilziltsc Ia
IlijerLici dc 111i c'sI Ll(Ii(), Ili tiliflul (IC (i)!11L1
flitlati (tir ittitndic)c ('I sO%t'g;RIn siIvn to
dc IIIiS libios.

Esia vs q iuia Ia nhis Iuciic tic sus ia/ones


Itia iuugrt'sat al (OflVt'IItt) Fl gran desco de
ccrII)uI v Icti v ctt'du al se a las irtras IC'nia
18 19

diii ri linen te podria rca I iir10 tie no estar sob cargada de lit tadutia, a(Iemas luc c lena
N. RI 11(1 ti I Ia unto I)0(111 estarlo (IC IC! ig tosa. abadesa dos veccs, pero en ambas o<asione.s
Peru Sot J ii a na ha bia esmg i do ti i m (Iv clet ii lIt) ti cargo.
las oIIICIiCs IC! ig 1< )iS IflaS sevuras, V apellas En 1674, ci vi rrcv Marques de Maii cera y
Ill's ineses desi ii us tie sit ugreso SC Vt Ior,adi sit regresaron it Flit- liasia ci 8
it reguccal at 1111111(k) J)0I la/outs tit stItid. El) tie i navo (Ii' 1680 q Ut SC (kSi gnu fl I 1(1" Vi -
3114) V I1tC4II() j)tt1l1ttIt( C (II Palm io %. ITC', (Ill( - wiia el iiiaiques dc lit LI y
ck esic IapS() it'gresa iitzr'ainellte a sn ida de sit Ill L 13Cr .\ I a. I Lit .53 Ma liii q Ut (IC I ara y
it) igtO'i. j)(It) iiigI(slu1d() &%IZL ni al (oh- (. niiaga, ) erte r wtitut a lii lius alLai nohieza.
de San IctOTiIItiO. LI 21 de (k
, ;IlI I)iii las aries, hi P°''. CI tcatr() y Ia
1669 Iuiil;t Ins \UIOS tIeI)IIi(iVc)% \ St (OI1VItIlt 01(15113.
en Sol J LUIIUI hits dc la ('.]it/. )S till (V( )S VII Ft VCS II ega rc fli 8 admiral
Los
l)ciiimu tICI(o!1
(om (111(1 ji tiia hit tIIIZI lilOhija t;iiiihicii Ia ohra dc Sot J nana. La Mar()IlCSa
duvota V I igillusa (oil SLIS nbligacioiies. Sit] )UX ill(') Ia a RI I stad (IC 13 Iu)Oflj a ) lit t
eitilxiign, '.tI gLIsW 1 )01 (1 tSLLI(Ii() N Las ttir;is Ic SI CI It R. Flic pick Isa niente (It ira ii tt est e pe-
valiti on c c,lisutt1(c ;iciiil ilili louts tie pal it' li(}tI() ()ll( Sot tiana )Ic)dIIj() lit may01
Sit ((PliIt'%(fl, LI patht Antonio \UHII dv \1i dc SLI ubia.
111II 511 iiiiiilt (II lit sal)itlllria
t ( I ll(' Dc 1669 hasia 1693 Sc realitY In vidi coil-
V ti (sititlil) dc Ia t wilt lit 111(1011 sitiliplc pal ; j it
y en nial (It Sot in a wt, v largo tit tSIC
Sui J Liaut;i " Sit ttc.Iic ni. \ alilt lii IgIt-
I)tIMi tue Zt(I(jIIllIttid() tl{)IOtlC(hld V Lilh1i•
518 tSt() (-lit I hicui sugiiridad ptrSI)liaI (;oió tie Ia l)itt4
Lit siita (It- J tiana lins (title ]its tiic)iija' * iii cit Vii n yc'S N grac ias a (Sic) SICIII})I(
II(VIIXI t1111 liii iiI;C iokis sicillpic
ItiIi;itl tiii ItIt101i 1)1(1) iv 11)1(14)5 SUS p(JfllEtS Ixita ins ks-
hulun (SJX( ific .i (jLLC 4 IIIIIj)III V ri itatxtj'i 'C tej( )S \ ((lttI)0t)IUS ohi(iales. Dcbido it t'st() It-
(II)l)ICIiCIlla I xt (Oil las (l(V(R jones ( 11)14) IUt1([i( lOS ((flItfluIli( OS, illIlilent ia \
dc nU ielitiosa. Out i;i1inriiit Sot J tialia 1)1 csligw. Ski latn:i se xtcndio 1)01 ((Mlii F:s-
(1( 5 (11)1 )t'Il(J Ins argus dc I( liLt it Il \ en- a %. tile 1 8 tIC I Sul. El toii V(fltO SC (OIl-
20 21

virriO. gracias aella. ti) till Stli)li li)IRIt ,it


hai)hIba tCKia clast' dc .tiiiios lutiai lOS. Ire-
logic OS. 1iIi)Si)uIC )S. Al final &Lr stt ida juill ;i
his Nit 110 (1I ma' ha IIOVIt UI (l(s\ II icIil (ILK'
iilgtCSar:t al I unvn)tc). Sn pirstiglo \ la J)3(i-
1LSiOhi dr I eg;ilos cjnr 1rcll)IO it'Ic.)i L1I()t1 Izt

wgiiiid;icl pt , rsoii:iI v nnuInu it de Ia I1)OIlja.


Sol j iiana poscia itlit gran aiii idad dc Ii-
bros. Sc (lice (.JLW ICilII LMOO \'UhiiT)l(iiIS. ETa
11111 11)1 lIli(hul)le liililiotrt a tlr tillias lall (Ilvut-

SOS (1)1110 poesia. lilosotia. IIhuI(1U611(aS. aS-

Ironornii. tcologia. IUS(0III, 11IISi(il, etc.


Adcinas, Sor J nana I. )OSIa 111511 tIllIclitcis ( ICIF
Li fnos N in usicairs. Sit crlda era 111M ts )C( IC

tic aparlamtnu) (Oil v;iIias pie/as rSJXICIOSkIS )


dealtos techos en donde ('omoda men te podia
dcc! ua tsr a la I cci wa v ci est ud U). V ti ll d( n ide
liiialuiieiitc ('iltOhltIc) Ia ilIS})iI acioli j)11a via-
jar })('t ('I iiitiiidi (1(1 am. V Ia ,,alncltmiia.

-i.! (iflil

Sol Juana est ii be Ia


IIRIVOF P1 U (It 511 olna l):IcIH finales (H si-
- 23

glo XVII. El unundo que Ia rodeaha Ia ins-


piro deIiniiivamentc y sc rcIkja en la forma
COITlO el la escri bto.

Pot lo general rodos Los arlislas de una


época I lenen un esti In part ido. Esto se da
pUCS t1 TB ii into en ci q tie vi vet i • sLIS cost U lfl-
bres y sus modas se van reilija ndo cii o qur
pioductn. Asi, la in (is ka. la pint ura. lit esctil•
tiara NI [its aries (lit(- aparecen en tin uw-
men to deterin I nado, i tenen Ago en corn ii ii
Este aigo es to q tic I lamainos esti lo, N. U-
ri ia ci mundo en ci que se desarrol Ian I OS
arc is las, Ia rca! idad q tic los nxk'a.

Los (St I los Sc transiorman it Irav(s del


tRW P° al igua I q tIC la mod a, ) UCSL 0 (lit(- (1
bill (1) ustan (ChIC flU' sus COS L U III -
horn hit' cambia
brcs, sit de pensar V Sit (t})ci61I de
la real idad. No es igual Ia rnásica qtte Titic-
s padics esc urha ha title Ia q tie a hoia olnios
ell tad jo. Dc la In isma lorina han 1db) ta in-
biando los gustos pot los est i los Cii CI all('.

Ell sigI o XVII el est lb q tie regia ci ant'


era ci barroco. Las anti terIst IC S HUtS irnpor-
taiites (IC (5k CSLi IC) Son Ia ptol tision tie adjeri-
vos, las imagines opu slas. la's mecaloras exa-
Ell
gerada s. a ici IllicIt ura Cl ha rroco se
2 2 71

tX 1CS() ittil I/.I 11Cl( ) llituhil V II tilad (it' 1( if- —I'(Ji '1. a
HUtS V giall iiquci.a cit' Ins m;iteriaics. (Ohio

pOtltiiios 'ci cu ci diat uIvor de lii (:aicdiI Lit j)( )(SJ LI liii (LI tlt
(EL' lit (111(I;t(I du \leXt(i). Fit lit 1 )iflhIlI i t ('I
Sol J I i;tiiLi ( c)unI)rCIuI( lIiilS dc dos iculas pic-
110(0 SC lillhTitfUstI) cu ti tin de Ins I huins v
iaS (lil t j)t1(titIl sd ( lasiuicatias scgtiii Ia riula
)% ()S( I I IC )S (1) ( ( ) I (Ia 'U. (011u) SC ptittL vet
V II incirlo I ('ii SOuic(4)S. toin;tilccs. silvas. d&
(I) I( )s C tlttI1 as it'! ig IC )S0S du )I II U )ICS COUlt)
otinas. u(lCmdiiIas. villain uos. kitas. ciick-
I)itgu Rodrigtic'i dc Silva v ciaiquci. (Ilas. glosas. Ilias 0(LLlLIS, tuI(It(aSilai)C)S V
I_a icilitittI cxtctna infiuvedcfi,iiciva- tjtIil)IiII;is. liii iiI(rtiblt Ia faci!ühicI qiuc )o•
menU tit II h)IItia( i( ,)Il tit tin (1 5 1 1 1 4 ,. V Ia ittli It)1)II3I J);Il;l \t)SifU ill
dad (till- vivió Sot Jiiaiia 1105 to CI(IflhIVSIflI. I il( I dc I(J. poculas Iflas I)cIniosc)s V })(iic( -
Istos ill In(Ios ti) (!1O(ltic C onslan I(: IC) fli('XI- has cit Sot J lhui);i tS ci 5011(1(1 dI)u)dc Sc i(IIt-
11111 V IC) ( s I)aflOI. 14)4 ()rr(s;tuh() V It) lcligr*)So. X!OiIJ. allic nil lC11Ll(C) siic.' . sabre In toga-

ci ILI)C) V Ia j)0htc/i. 11C( tsdFitIUtIlIr j)l0(11t- ilosa V IU(%t c'ue CS lit l)tII(ia Iisic;i:
(jail HiLl (1h10fl t)ILt itictit (11W SUIt) j)OdIZl
SC) (XJ)u(saCla :1 IiuVts (k tiiia Iitei;tciiia nfl ci [sir pic vts. cilg;inc; Cohn Ida.
(alac (ci allibiguo V cxagcradn olict RI t1 (Jilt (1(1 ;li IC (}StCulILtii(IC) 14)5 Jfl lIttoics,
esti In baitot o. (1)11 I;iisos si iotislnos (It C 0)101(5

I
Sot ii;ii Fi t s dc la ( : , Doll ( :ill
Cill los tic
CS C ilhIltI0S() (ligatE) dcl scinido:

(SR. CI) (1111(11 lit lisanja ha )uc[(']ldtd()


Sigihiia V (;Uhlgoi a soil ins i CpICscI%I;iIi(cs
(XC LISa! dc Ins altos 14)5 1H )iiOICS,
liiIS S0I)I(SuIi(t1L(5 (1(1 I)aI!U(() III(XI( 1110.
V 'tIltittido iltI (iCiIiI)() los I igons
l)tllI1() tic la c;I,ja dc Sol J t1;tIh, t\isIcII Ins iii unlai du la vcjt'i V del olvido.
gelitros (iiSIilltns: liticst j)IUj)hIIllcu}te (Ii- (5 tIn VilIl() artIfIt IC) dI LuidIdC),
chit. t'I Ivano V Ia pi )sa. (IS' hilt I mi ill vituit ' citi l(i(ILi,

('S till ucsgttIi(t() tHU Iii jXIia II liado:


('S 111111 11CC hi cli iigtncia ('FELI&ILI,
27
26

es Lit) a hi ii cad two y, b len in irado,


Cs cadávcr, Cs poivo. Cs sombra, es nada.

(;rtii pane de lit iccion en verso de


Sot j ua na eStá dud irada ill ECIIIa 811)01050.
E.xiswn his teorlas más diveisas arena tic los
IBOL I 'OS q Lie pud() ha her ten i do J ia nit de As-
baje pal it protlutii esta ij(jttC/a (11 JMWSIiI (k
arnor. Pero vn e ta epoczt hi j)( 'CS U dc Ulm),
it
tarn Hen vu refer Ida a unit devat i0)) D ios.

Ejern plo ck Uno de los miflalilts aniorosos


más bell os CS el (j tic' I CViI pot iii u to Pu ro
amor, que a usenh' v sin desco de indeceitcios,
puede sen fir to (jUt ci was pro/ann y del tual
Iran strj i)i IflOS MS to u mis tin eas:

Dc Ii, peregrina Filis.


(LI )'() CII 1)0 StIjCtC)
SC cIIO pol I1)tiC&d al in undo.
St di() POT vdntaja at Cic'In:

('I) (tIVaS divi FIaS alas,


Ili stidor aide Sn two
Ili san gre se in hi ude Ii ii Iii t Ha.
iii bruto SC cotta Cl curl to,

ptlt's (1(1 lII1SIIIt) COraiXlI


los (0111 bat Lullics deseos.
28 29

Soil I1OiO( a LISIO JiDI Lilt). Sill 'ti q Ut' M )I S Ia ocasiOn


Sol) tIla icr Ia Ics a In I Os. tic IC) EfliSfflO qur tuipAis.

\ solauicijtr (tct alma Is t o VerSUS IC hall aIitio it Jtiana en


Cii Iv I i14 lOSt )S intend los.
gnui manna sti ;)oJnhIarnIad. ) si Its dcix' it
aldc sac El )
elks. (ii graui iiitiiidt, ci litillo tjtic cu 1971 se
(IC ado)Ea( 1011 V SI
Il k (illit tim a la nionja (oIfl() Pitiriem I etmim-
Ilisla tic Ain(ru a. Pelt) J tiana cit Asbajc tic
Otla am Id Pi0(1LICCIOII (IC pcwsia (IC Sor
lictin, dcl itii(It it ];I ;I largo (Ir tocla
J IIdI2I CS tic ann (('I was I)iCIi (li)fll(SIi(i). CS
Sti ()I))a V VRLi IlilSilla. Asi rclitja lit ILU ha (jtit
tittir, tic (xa.sioTI. Soil c)hras CS( nias pur en-
IItv( a (ail) paii Iogiai Ia iguitidad dci liotti-
argo. part (C)FFCS))(Jiidfl in) favor o para pc-
Inc \1 11111j(2 (Ii 511 (ICIt'( III) a lit C'(ILU IC 1(111.
(lit lo. paa ( • I1V liii III) Il1CtISdJt 0 j)aIa (X)CSdF
paia ICCOlIOt cISv it Si iiIisni;i V II It IC) (IC' las
1)1111 I) t )l It Illurlic dc 1 IgcliCn. Iiia gaii
Ilitiltus (01114) suics iiItcIigtIiEts Sol J ti;ii)a
park tic cstos csiai (kiln aclus taIl)I)iVi) it lis
Nil d IlIPIC exigin Nt plitini paso (111c us l it
IUalljtIcsCs tIC la I ;IgiIlIa. ( I ttItlit ' S 1)1)1 Sit
ia ha itiujei V v" In m:iujcI-. (on las
tango tic vii rcves tpivii iaban Ia in:ic,i
altIt)ii(.lild en La N tltV;t Estxaiizt. ;cIu1 iciiciiit>s di Illas (It 51.1 Iicflij)() UIII 1110 Ia Iihjt'itad de SU
intel 114(114 i;t V iOit) ti ic.sl)tt() tit Ins (I(IIRIS
<j(I11j)luS dc faVons jx'tlitios toitio iiititiltos
pill LII) Ito. tiogios. ItOilIcflajN V agt;idcc liac Ia SLI UI)Ea
illicit Ins. (IIi/:i lit !fltitsiia millS t'iiitIiii dc Ia })O('Id
EIIIIc esic g into Sot Jtiai;t sc expicsil ('I) himna tin Jtiaii;i Iiic',rs till Jaigu pncni;i tzlu-
Iøi ma Il)LlV clot unite v glaC losa. hunt paa• lifl() LII lotitlil dc silva, fir 975 V(ISC)S 111)1 I'
jc imIg(lIlc)sos ((1111(1 Sol) las Ft'&biiflhiIlas (JLIe ritnatlos, dc (nut V sic(( Sititlxts. I.sta 01)11
fiat t tII (lC'kIiSd dc lh Illttjt'ItS. Iluva ti LILLII() tit I',in,en, .Su'ñ() V ha shb
()I)JCI() tIt (5(tUIZ() (IC 111tH ho's (1 it I( Cb.
I li)Ifl bits I)ttIOS (lit' I(IISIS JLlafla lit (SC I 11)1<) C iIahl(t() I 0hiI,II)t c'nhit
it
iiiitjci Sill iauni. (iciiita V (111(C) V (:tiaitlila aIiOs.
'I p
30 3!
.,.!Ns.
U
Sc (rata tic LIII jX)Ctfla al ant) del wnoct-
SEGtJNDO TOMb miCnICJ 11L11n11U) CICI)LI [ito ta! (01110 SC (OflCC'
Wa £src en ci siglo XVII. La ciencia (oil
UE LAS OBRAS épuca csiah;t Stijeta a lit VisIflU quc ci Iioinlnt

in SoRoiz (eiija ut . lo (lilt' Iin.i liiwiiu Dios iiahja anito-


H uado v lass inarav it las del ordeti 9 tIe sign iii-

JUANA NES ciba ci (OsifiOs, Hutto tic poficres I nagicos.


lici ii u' Li CO V in is icr i oso En cc Er pount a ci
Ana 'r ticsj )FC liCk (IC So Ufl pa v ciii pi cuicic

DE LA CRUZ, LIII viajc C11 ci t vial St revelara ci (OiUXI

1111(1110. 1:, sic VI IJC It) cxpwsa Sol , twin ha-


MONJA ?KOFA EN EL NQ$MIERIO nendo LII )a si HItS i dcl ((Ji]0(3 311 IC U IC; i I(11 t1

DEL SEMOR 8441i RR ONIMO [ito Cj LW I 'oscia Ia tw era rt'piCsen tat i VU


dc sit ('O(3. H nit i ifiCli (C CS lo (Ill(.- para el la
ve[aCiuctM deNgXIgO. era ('I auo (IC conocer.

AR4DI1E1( FSTA SEW$P4 1MP?1&f


Pu g SUMOM
— ././;J 77?9

Mo
P) a Sc I )flSCfl UI-

(laS (II lcn iiia tcatrai la nu)nja Juana liiês cs-


eaO thiS MEOW t4CCt4RMS. fri hio i;ico ohra: tios cornud Ms V 11 v s at ins
sac iii in niiia ins, a denlas cit n in set it de loas.
en Nfekm : biop$i LcofR La pr i ineta corned ía us Los em pen as de u no
Y2 (4 cou rosa. la 11,11 mi irs Ira )a ill I tlVfl( ta gra nde de
(:ikktoji de Iii BM( a, 11110 Lit los atitorts
I

32 53

LILa
INIMU
ináticos inás iInI)ortan ws de la Ii wratura ba-
troca espanola .Aqtii aparcccn juegos de pa
labras c tilirigas quc cran FCpFCSC!ltad()S ante
la writ: vi rrrina I coirio tii ta rcwmon ia. Esta
(OrIlCd Ia Sc 1CFCSC flt() pot pit iii tIt Vt'L ci 1 de
out U hic de 1683 i ) 8 I a lOS 111 rq UCSCS de la La-
guna, V coincidio con La entrada en Mexico
del iitievo ariohispo, Francisco de :\gtiiar y
Sc ij as, q LI ICII curiosamen te I legaria a ser 11110
(It los grandts coemigos tie Soi Juana.
La oui corned ía se I Ia iiio Am ores was
ía berm to. y se represen (6 rI LI de encru (it'
1689 en ci palacit) virreinal para tclelnar ci
cumpleanos del i%UCVC) virres' Gaspar de Silva.
recicn liegado a Nueva España. Esra & tarn-
bien una corned ia (IC in triga donde Los eq ii í -
vocos. los cc!os, los amorios y los duclos
ira nsct irren it I argo de 1111a sola act ion A
este teal ro se Ic Ik mu team) tic sit uac iOn, y ci
tie Sor Juana es comparable a! dc Lope de
\tegij. 1 irso de Molina y Ca ldc'rOn de la
Barca. los au tores harrows niás imporrantes
dcl Siglo tie Oro.
I 'nit tic ]as creaciotics niãs singtiiarcs dc la
civil izaciOn hispänica fueton los autos sacra -
rnt'ntaks. Estas piezas watratcs csahan wait-
zadas CU till acto, se rcprcsentaI)an en la fiesta
34 55

(IC U rpi is Christi y sit tenia principal era poscia gran prestiglo ell y America
sac ia lilt I to (IC La Euca ri stia. El tema de estas 01 5115 sermones, CSCFI (Os hill ia 1650. Sot
treat jones radira hasiczunen w en relacionar Juana, años ckspues, quiia entre 1687 y 1690,
las tue lit ias paganas put ristianas tan to cia- escri mu lo quc el la I Ia mO Crisis di' u ii Sur-
sitas minis J)Ie(olc)mbiiias, hi tradition 111 61) ('Ii donde mtry S Lit ii hid ite I uga ha Ia irs is
Icigiusa ristlalla, (tub Visit) [Oil Liii (8IZLC(e1 dcl Padrc \iviIa, V alirinalia. it nv. ci rank-
511111)01 IC 0 Illus. (C )i1) j )iCj 0 q Lit Tel iej a ci J)CIi - ((1 Iii)W (IC lit inteiigciicia. I'.su' use Fi(() hugo a
sa lii ICH (C) ha ruwo tic hi e )Cxa. Los I res at! tos hliktl IC )S (Il k ] oh)i S H) hr tia 11(1(7 tk Santa CI u i,
satraiiicnta j cs (inc (st iibi( Sot J Lialla fucron: u len dcci tI U) J)t ii I ica rio on ci lB )lfl Inc dc
H (In 1120 Nan iso, It! Iflarlir (tel Sacramento Carta :1 lena goru a. ii ui ii yendo sit propi a
El (('/ra di' J VU', tadi U no (IC' &SIOS ple c u- piiiiit'iida ('II 1()IiIla (IC carla N . hajo ci
dido I" (1118 IOU. sviidc,iiitiio dc Sot hioLca dc hi (nit. Lsi;i
lcj)liIflCIlc.Ia. a J)(SiT tIC MI iiii;t SCVC1a (('lIstlia
liacia Sol Juatia F)i iICtiit aist tail 3)ISI011Zl
daiiiciitt al Cuhi0(iIflidTII() hIillhuil() V tctu'lic),
-1114^11 ('I I it hi V(/ Liii R(OIIC)CilfliUlit() a sit grati
1111(1 igCIUia. 1:1 l(I)lo( lit CI a ailft 10(10 P°1
III) ()(LIlSC thUs k los asilillos SagIa(IC)S
Dc las (IhiaS cii Dc hut III) ci obispo dc P Lit hi a. In na in let
plosa dc Sol j tiaiia solo algimai tic cilas haii dc Santa Citi, cra tiii grail ailligo v adinirador
Ikgatfu a Iltieslios tIiis. ltxiSLt'ii hi ltV/)iUhi( 1111 tic Sor Jiiaiia. Li )uhiiCThi0hi dc Ia Carta lit . -
(tel GUI) fri ii n/a I j LU 1'T1 iv Ia Ig 1tc 1(1 '! cliv- nagorzca S SLI coilt(stac14)li c'sRiINi titrigidi
pohiana tic .\ICX1Io E',i let rat/a tie! tonde 11185qLIC ()tta Cosa ai ar/ohisjx) tie Mcxit o
Paredes. la Carla ii ti',i agorica la Res/i tees/a Agtiiai V Sr ijas, quirli era simjxi;iiaui(c dc his
a So F P t hteri tie In ( ru :. ideas dc Atatar ;I (ta ahucal it
La Carte l.lh'migoru (I (5 Lull II lilt a paso it .\gniar v Seijas v Sot Juana ustliLu (r
Sol J 111118 him il LIII del
S(til)Ofl
1)adic An- ast la l((iI1li tie LI pugna mire ci arfc)hnsIx)
tOiiii> Vicila. isir j)a(ire jtSLIiIa pc)lIiigIics SLI rival I eiiiiitIci (IC .SIilti (:111,.
36 37

Sor J na ;ia I uvo q tie en lieu tat asi la aU I -


I LIII host ii dc Agu jar y St'ijas, 9 U ICU IC Cxi gui
sum isbn v renuncia a skis In tereses itiu lee-
LIa Its. I-I ac ca 1691 Sot Ji ta I 18 V I hi u a sit
/i ut's/a ii Nor F ilotni de' Ia (.i UZ. A( UI (IC-
liende Sit gusto J)O1 ( A l COlimiIliicflL() v
t a iii bit' Ii sit OS IC 1011 dc I litIj f'1, )tlt'S sc' cia
cuen (a (IC cj tie los nia y rn's a Ut's que I II 1)18
red hi do sit'rn pre se du ha ii a itt c todo por su
rend uton fetnenina. La J?e,cjnucta es ante
codo un examen tie coiltirlicia peli) Sol
J tia II a no St alrq) it'n It' (it In Line CS UI dc In
itu' habia sido.

—FL F!.\Ai: LA I'FSTE OF 1695

Eli 1691, it en a-
Ulihi Nsvis 1110% ck (dad, So, Juana dehia (IC
(QlCI))8l Stis \ri DI 1(1 11CC aitOs de haber tornado
los Ii:i hi tos. Para csw aniversarlo se olgani -
za ha u na ct'tcInon ia igua I a la q tie se ha bia
hecho en 1669, ruandu se Ii i/o unonja. Los
preparatives se harian con rnurha anticipa-
38 39

(1011, J)tl(S (flu let has tiitfl t'SR't laiN (II las aiguien se loin hahn. 1 .0 tinlic) ciit hana In
]It URICO. Segu ii (sw. III monj a I4flh( tin ieiai CII fillgas Pl01(Si0ilcS
(05111111 Iwts (It
hat ía l?lit I oil 1CSi011 gcnvnil tie to qiic Iialiia No 0I)sIahitr tiite Ins ttglas J)1 IIIhIIII dtjai
liec ho a to tar go tie Ins alias, V (lit ía si Iialna ci coOVuliho. it J tiafla Sc Ic atolIscjo (Illc
LIlflj)lId() (4)11 MIS t!eIXUS irligiusos. salicIT, ttatalld() dc tICC nil (itgin, )tic)
It
ella estaha dn lu(fit it uhf pa
(41111(10 Sc hILt) lit (eielfl(Hhia. Sot Juana
LIVtI(kti it 5115 tin lilanas. (laIftk)its llIflLi( itLis,
it( ()Io. l);ij() p1(51011 Ile MIS SLIWII0Ie S, (hut'
UlilUcIllos %.
hahi:i (I(di(ild() i1lIC}1O I L(I1jX) i a II idides
iiitiiitlaiias, colic chins. In hiter;iitira, ailtili- I ) c s I)tIs (U %al11)5 tfjas. Sol Jti;iii:i Cli-
Ii, C Ilituihu Sc S1IJ)() LI Ilotic iii deiuc
cm cjtn. (-IT pago it 511 EaIi:t sc ( It S I) I (I I ( lCI Ia tI
ts;ih;a agOuli/ati(li). IIOu1iI)i(s V II1IIJCT(S (flL1
SLIS C osas. tie IC) (lilt 111:15 qticIia eli In vida: sits
(II las igleslas J)I(IicIld() Silt tIIiI( urn.
lii)t1)S. Regain SLIS lush LIIIIcIlIOS intisitaits V
no ci 17 tIc ahi it (it I!)). i ) ; Is tIc'S dc iii
Ina-
totlus hi>s ( ) I )SC(IL2L US CLiC Iial)iil nt 11)1(k) de las
J)tISO1LS 911( ;tcIIuiilaI)al) 511 haItuiic V 4
' P° dc las crItic as (IC his C'IIItf Ins (jilt
en (ii;!. I .1) (jUC Ill/I) cull 11)5 lii)rc)s ELI& tt'iicici -
((lv() (lt l ( iRI ( i ( ( tI 5115 4 t)IitCliljX)ftilCOS lect,-
los V (iC)tliII In (jtit.' OI)LIIV1(ia tlt gait;ilit 1:1.
1104 ICIUlI CII Sol J (lilO;! 511 (111411:1 uIxtcii;i V Sit
jxui;i løs JR)I)I(S. I tic [an (I()h*)iI)S() l);I( ci t.sIo,
Ili oinpai ;tI)Ic i;ilciiin
SC 5111(16 nbiiguIa it ;iha!ulcni;Ii sits Ii;iI)i- it ciutcni ci iicnimhic
ttt 'l)t1c iit1;i 111115:1 V hilix dciiicrit a.
Inc Inlics. ins qttc Ii;timt Tonsil tiitio I 1)11 511
1)14) diiieio. 1)11( 5 5(11th cia ItIS()j)C)l UiI)it
ni vac ins Ins Alas )aIId(. Los ulIlilios ;1-
toltv ititsus (It Sit I(II InS (11(114 ()I MR II it
licirnaimas dci nfliVcImto, (oil In iiiatii IlIITilii
cud.
:1110 sigti let ttc It) iiiia ti) i ( I( iuli a tIC
\ (II J)O( OS clias J)cIlcin) (1 4 oil ulIto tk
Ins Jcroiiiiiias. No I)11)Ia 4 that loll posibic si
Riogratias para pun y, publwadas

IAIII.J V)Ukfll) V JOictIOhili dc Dominor,


M turZ I IidtIir, ( outlla
%tcrIIc Gum"to
IIdTflrflI xIIIM (;4k-.w
(;iu,t. tip. V x cit.i

eltuIttJnO (ajs,n:.
.co Viii.
I ni ''sty ' iaiu 1,
.th.uo ()b.r.iq,
Ji,t. M.nij Pino Suãscz
I Irrinino. SnUn
'ir.I.,r I I (; III ka
.\I'.uAct

MU
liqit Rr.i.ji
I,Ii I I'JLIKUI*
1,111% \I.,ii,rI Koa
Ii
II<4t(ir \fl It.I
PON1111 \.j iris tic &ujpxl.,
\IiisIate p Ikis*a,iun:r
Ktrt g IiLirrI
Ma de Ruu.ir,,.,ncr
I i_n Srn.,r4i, I nr¼, tie Mmii
I 'm \I.umA %Ii,rc g o I-
1glixto Ikndr
Xnabt !kMo
J tail lib sir,
hiew tuco Puilno ilt \u-pdjd
101C J, .pm iii }uiii an,Ic, U. Luujdj
Pluw ' .) liias ( jEics
Ri, utt. I tort-s I.utirn
Bikiji iii I).puiiin,w,
\1inni Liii, (.'ii!türs
lint \Ij I Un iIo...
C ii UI 'li)i
I
INI II tID SAUONAL DE FSrIDIOS IlISIORICOS
1)1 LA g itoi.iaO,%IFXI(ANA

Sc uu,ia dc (k,tn.ition
r
INEHRM

In, R!t.(41.%s.' hi,rr.c IIc,j. (.at,jnck L,ra,c' S&t.kj \ Pc&v, Ik,q4( Jr.1
Lw 1.4>
Biblioteca de la
Revolución Mexicana
DE\DILCION

- I

5', .nitiiô & Impilirni n. 'I run fr kSno 4, VJQ


.,, In 1.Iktc. Gilivos 'V Li a,,ea—M*tko
Su ur4j hat 4, UOQ jnnp&iia

También podría gustarte