Está en la página 1de 18

QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA

KALLPACHARINAPAQPUNI

YACHACHIQ: Lic. Aragón Navarro Remberto


YACHAKUQ: ……………………………………………………………………

CH’UQICHACHAKA – BOLIVIA
2020

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO 73434571


DOCENTE DE QUECHUA
QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

1. RIQSINARIKUSPA

2.1 NAPAYKUYKUNA
IMAYNALLA? Allin
Allin P’unchay
Sukhayay

Allin
Tutayay /
Waliqllachu / Arí, Ch’isiyay
Waliqlla /
Allillanchu Allilan
kakuchkanki?
Mana, as
unqurayasqa
/ sayk’usqa
………..
kachkani Mana,
llakisqa/
phutisqa
TINKUNAKAMA

Q’AYAKAMA.
Waq
P’unchaykam
a

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 2


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

 Kay simikunataqa qhichwa simipi


k’achamanta napaykurikunapaq
apaykachanchik.

 Tatáy  Señor / Don

 Mamáy  Señor / Doña


 Yachachiq  Profesor

 Yachachiqníy  Estimado profesor


 Yachakuq  Estudiante

 Yachakuqníy  Estimado estudiante

Kayjinamanta:
 Allin p’unchay tatáy.  Waliqllachu mamáy.

 Imaynalla yachachiq / Yachakuqníy.

MAMA AYLLU TATA

WARMI

QUSA

WAWA
WARMI
WAWA

QHARI
WAWA

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 3


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 4


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

2.2 KAWSAYNINCHIKMANTA WILLARIKUSPA


SUTINCHIKTA NIRISPA

SUTIP RANTINKUNA
KAPUYNIYUPKUNA

ÑUQA -Y

QAM / QHAM -YKI

PAY -N

- P / - PA = DE (Posesión o pertenencia)

Ñuqap Suti - y
Qampa Wasi - yki
Paypa Allqu - n

Ñuqap Remberto sutiy.

Qampa allquyki.

Tataypa wasin.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 5


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

TAPURIKUSPA  -TAQ / -CHU?


Ñuqap sutiy?
IMA = ¿QUÉ? - Qampa Osvaldo sutiyki.

Qampa sutiyki?
¿Imataq
- Ñuqap Alicia sutiy

Yachachiqpa sutin?
- Paypa Remberto sutin.

 ARÍ
- CHU ¿?
 MANA (Mana + chu)

¿Qampa Rembertochu sutiyki?


Arí, ñuqap Remberto sutiy.

Mana Rembertochu sutiy. Ñuqapqa


Osvaldo sutiy.

RUWAYNIN
 Tapurikuspa, kutirquchispa. (-TAQ / -CHU)
 Sutiy, sutiyki chanta sutin nirispa.
 Sapa juk suntinchista nirispa.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 6


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

MAYMANTA KASQANCHIKTA NIRISPA

- MANTA K’ACHKAP

Ñuqap Osvaldo sutiy.


Ñuqaqa Sucremanta
kani.

TAPURIKUSPA
 TAQ?
MAY + -MANTA
CHU?

Ñuqa kani?

Maymantataq Qam kanki?

Pay? (Carlos,
Mamayki, etc.)

Ñuqaqa Sucremantachu kani?

Ñuqaqa Sucremantachu kani?

Ñuqaqa Sucremantachu kani?

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 7


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

PARLANAKITU
Mauricio: Cornelia. Maymantataq
kanki?

Cornelia: Tarabucomanta kani.


Qanrí?

Mauricio: Ñuqapis.

Alicia: Yaw! Nilda,


Tominamantachu kanki?

Nilda: Arí. Qanrí?

Alicia: Ñuqaqa Padillamanta


kani.

RUWAYNIN
 Tapurinarikuspa.
 Qhuturimaykunata qillqirispa. (-Manta)
 Willanarikuspa.

Maymantataq
kanki?

Ñuqaqa
……………..........
kani.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 8


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

LLAMK’AYNINCHIKTA NIRISPA

Remberto sutiy.
Ñuqaqa
Qhichwamanta
yachachiq kani.

MUSUQ SIMIKUNA (-Q -RI)


Yachachiq Yachakuq

Jampiq
Qillqiri

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 9


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

TAPURISPA / KUTICHISPA

Ñuqaqa
jampiq
Ima
kani.
llamk’ayniyuptaq
kanki?

Ñuqaqa
qilliri
Imapitaq kani.
llamk’anki?

Yachaywasipi
Llamk’ani.
Ñuqaqa
Maypitaq
yachachiq
llamk’anki?
kani.

Yachakuqchu
kanki? Arí,
yachakuqpuni
kani.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 10


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

RUWAYNIN
 Llamk’ay rimayta pukllaquchispa.
 As kikinta tapurispa.
 Llamk’ayninchikmanta parlarispa.

MAYPI CHANTA PIWAN TIYAKUSQANCHIKTA NIRISPA.


MUSUQ SIMIKUNA

Pata

Wasa

Ura

Chimpa

Sispa

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 11


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

- PI K’ACHKAP

Ñuqaqa Yotalapi,
mayu chimpapi
tiyakuni.

Ñuqaqa Bolivar
puriypi,
yachaywasimata
sispapi tiyani.

TAPURISPA

Maypitaq Mayniqpitaq
tiyakunki? tiyanki?

Sucrepichu
Kay
tayanki? llaqtapichu
tayakunki?

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 12


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

- WAN K’ACHKAP

 Sapay

 Tatamamaywan

 Warmiywan Tiyakuni
(Tiyani)
 Qhari wawaywan

 Aylluywan

TAPURISPA

Piwantaq Piwantaq
tiyanki? tiyakunkichik?

Germanqa
warminwanchu
tiyakun? Sapaykichu
tiyakunki?

RUWAYNIN
 Tapuykunaman kutichiy.

 Maypi chanta piwan tiyakusqaykiya niriy.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 13


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

MAYMATATAQ JAMUCHKANKI?

Llamk’ana
Wasi

Jamina
wasi

Yachay wasi

Mayu Qhatu

Llaqta

Aqha
wasi

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 14


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

-MANTA -CHKA

Ñuqa Wasiymanta Jamuchkani

Qam Llamk’anaykimanta Kutimuchkanki

Pay
Qhatumanta Chayamuchkan
(Mamay)

MAYMANTAQ RICHKANKI?
-MAN -CHKA
Ñuqa Mayuman Richkani

Qam Yachay wasiman Rumpichkanki

Pay (Tatay) Llaqtaman Ch’usachkan

-MANTA (-MU)
 Jamuy
 Kutimuy
 Chayamuy
 Rumpimu
y

-MAN
 Riy
 Kutiy
 Chayay
 Ch’usay

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 15


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

IMAPITAQ RICHKANKI?

Chakipi richkani.

Kawallupi
Kamiyunpi

Wurrupi

Mikrupi

IMAMANTAQ RICHKANKI?
RIMAYKUNA

Llamk’ay Rantiy T’aqsay

Puñuy Wayk’uy Mikhuy

Qhaway Yachakuy Pukllay

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 16


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

-TA -P -CHKA
Qhichwata
Ñuqa Richkani
yachakup

Qam Llamk’ap Richkanki

Pay (Dora) Aychata rantip Richkan

 Mayman, Imapi chanta Imaman


richkasqanchikta nirispa

Ñuqaqa Ñuqaqa Potosi


llamk’anayman llaqtaman
kawallupi Kamiyunpi
richkani. llamk’ap
ch’usachkani.

Qamqa yachay wasiman


chakipi Qhichwata
yachakup kutichkanki.

Corneliaqa qhatuman
mikrupi aychata rantip
richkan.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 17


QHICHWA SIMI YACHAKUYNINCHIKTA KALLPACHARINAPAQPUNI

PARLAPAYANARIKUSPA
Florentino: Mamáy, maymantataq
jamuchkanki?
Cornelia: Mayumanta jamuchkani.
Qamrí, tatáy?
Florentino: Llamk’anaymanta
kutimuchkani.
1

Alicia: Yaw! Wilber, maymantaq


kutichkanki?
Wilber: Wasiyman. Qamrí Alicia?
Alicia: Ñuqaqa qhatuman chakipi
richkani.
2

Nilda: Maymantaq richkanki a?


Liz: Yachaywasiman.
Nilda: Yachakupchu richkanki?
3 Liz: Aripuni. Qamrí?
Nilda: Ñuqapis chayllamantaq
qhichwata yachakup richkani.
Liz: Aaa! Jaku kuska.
Nilda: Jaku a.

Juan: Yaw! Clara, ch’usachkankichu?


Clara: Mana. Mamay ripuchkan.
Qamrí, maymantaq ch’usachkanki?
Juan: Tarijaman, llamk’aq.
Clara: Imapi a?
4
Juan: Flutapi. Mamaykirí?
Clara: Payqa kamiyunpi.

LIC. REMBERTO ARAGÓN NAVARRO DOCENTE DE QUECHUA Página 18

También podría gustarte