Está en la página 1de 33

.

,
EJERCICIOS DE
MOjlFOLOGA
Seleccionados por el Prof.J os A.
N. Rasquin, tituiar de Lengua y
Owltura Latinas, a cargo de la di-
reccin del Departamento de Le ..
tras Clsicas, en la Fa"c'U11ta"d de
Fillosofa y Humanida"des de la
Universidad Nacional de Crdo-
ba; vicepresidente de ,la Aso-
ci3JCin Argentina de Estudios
Olsicos .
. 8
COLECCIN
MAR JNICO
EDITORIAL
COLUMBA
14
8
eDITORIAL
Cl.UMBA
'1'(1 M () I
,' ,' I""I ' I"'l lI cI":1 1' 01' el prOfCH{l l"
.J( l, ' l'; 1\ . N.
'OLECClN
MAR JNICO
14
COLECCION MAR JONICO
Director: Dr. Alberto J. Vaccaro
1. CATULO, Poemas (seleccin), al ,cuidado del profesor An-
tonio Gamarero.
2. CSAR, Guerra de las Galias, libro I1, cuidado del
'lllrofesor Alfredo J. Sohroeder.
3. TmuLO, Elegas (s'ereccin), all cuidado del doctor Ge-
rardo H. Pags.
4. SALUSTIO, Guerra de Yugurta al cuidado de
la profesora Es,ther L. Balg'lialunga.
5. HORACIO, Epstolas, libro 1 al 'cuidado del dOlC-
tor ALberto J.
6. ApULEYO, Las metamorfosis o el asno de oro (seleedn),
al cuidado d,el profesor Jos A. N. Rasquin.
7. VIRGlLIO, Eneida, libro IV, al cuidado del profeisor CLaudio
SOlria.
8. HORACIO, Odas (seleclCin), ait cuidado die l:a
Marra L. Acua.
9. LONGO, Dafnis y Gloe (seleccin), al cuidado de la profe-
,sora Elva Pino ,de Arata.
10. Ejercicios de sintaxis latina (Coordinacin y subordina-
cin), compilados por el doctor Alberto J. Vaooaro.
11. HOMERO, Odisea, canto ViI, al cuidado de la prmesora Ca-
lotina 8C'andaliari.
12. Ejercicios de sintaxis latina (Concordanoia. Uso de las
fOl'mas del v.erbo y de los casos), compilados
,por la profesora ,Esher L. Pagilialunga.
13. PLATN, Eutfron, 'al cuidado del doctor Lorenzo Mascialino.
14. Ejercicios de morfologa latina, tomo 1, seleccionados por el
profesor J'os A. N. Rasqu1n.
l!l. ';:iercicios de morfologa latina, tomo Il, se1ecdonados por
Jos A. N. Rasquin.
IMPRESO Y EDITADO EN LA ARGEN11IiNA
(/1I1'1I1;lh('('11O el deps<to que previene la ley nmero 11.723.
(Iol(lyn:hl. by Columba S.A.C.E.LLF.A., Bueno,s Aires, 1972.
1
EJERCICIOS DE
MORFOLOGA LATINA
Parte I
Seleccionados por el prof esor
Jos A. N. RASQUIN, de la
Universidad Nacional de Crdoba
14
8
COLECCIN
EDITORIAL
COlUMBA MAR J6N I(;()
ADVERTENCIA DEL AUTOR
Con el fin d,e ah()rraT espaci.o y podelraumentar el nmero de
ejercicios ni) 'se h'<l seabdo la procedenda de cada ejerClido
en partcula'r.
Excepto los primeros ejercicios, todos los restantes (del latn
al castellano) provienen en su mayora de bs obtms de CSAR,
Guerra de las Galias y Guerra civil, y de CICERN, esp. las Clar-
tas (Ad. fam. y Ad. Att.), De amicitia, De seneetute, De natura
deorum, De republica, In Verrem, Pro MiLone, Pro Archia, Pro
Rose. Amer., las Tuseulanas, Catilinarias, etc. Lue,go, en menor
p,rop(}rcin, SALUSTIO, Catilina y Guerra de Yugurta; EUTROPIO,
Historia de Roma; VIRGILIO, Eneida; TITO LIVIO, Desde la funda-
cin de la ciudad; PLAUTO, TCITO, OVIDIO, JUVENAL, QUINTO
CURCIO, MARCIAL, PROPERCIO, SNECA, ApULEYO, QUINTILIANO, el
Digesto.
Se hacreido tH agrega,r 'a cada :serie del latn
al 'calStel1lano, QlUrosdel casteUano 3,1 latn y un vocabulario de
los nombres propios que se encuentran en las o:mciones sueltas
y en los textos seguidoo.
ADVERTENCIA DEL EDITOR
A fin de no alteraren forma excesiva el tamao y la presen-
{ncin de los tomitos de esta serie, ha sido necesario dviMr el
material pr-epa'l'ado por el prof. Jos A. N. Rasqui'n en dos
partes, que i'utegran los volmenes 14 y 15 de 'esta coleccin.
NDICE
Ejercicios de lectura
Primera y segunda
mera clase ................................ .
Particularidades de las dos primeras declinaciones
Tercera declinacin
A:djetivos de segund:; .; : : '. : : : :
e irregularidades de nombres y
adjetIvos de la declinacin .
Cuarta declinacin .............. .
Quinta declinacin ........................... .
............................ *
Recapitulacin .............................. .
Comparativo y superlativo
+
Adjetivos numerales ...
Pronombres personales, :
Pronombres relativos, interrogativos, indefinidos .
El verbo 8um y sus compuestos ................ .
Pl'imera conj ugacin
.. ....... ...... ..
Segunda conj ugacin ........................ .
Tercera conjugacin ......................... .
Cuarta conjugacin ...... .
Vocabulario de nombres : : : : : : : : : : : : : : : :
Pg.
7
9
12
13
16
17
17
18
19
21
24
25
27
29
32
3(;
42
n()
fif
EJERCICIOS DE LECTURA
AU - EU - AE - El - QE: las dos vocales se pronuncian
Aura - auriga heu - reus - puteus - hordeum rosae-
saeculum - deae - poenae - filiae - moenia - tui - rei
- qui - cu - fidei - de - deus - malui - 'llolui - posui -
induit - placuit - mei - tauri.
B tiene siempre sonido bilabial claro, nunca se
con v
bestia - bonum - balnea - bos - bonitas - baQ'barus -
laborare - labor - bene bibere - bibo - abiTe - abesse -
obstare - O'btestor - libet beHum - ibi - cubO' - Mandiri
- abeo,
e tiene siempre sonido gutuml k, tambin ante i y e
(ci = ki; ce = ke)
celer - caelum - coepi - i'acio iaceo - lucs - praeceptum
- diseipulus - cedo - caedo - lusni,a - glacies - accidit -
hracchium cerno - adspico - misceo - nocet - mulceo -
nocemus - places - p]aci1Jum - !lucere,
GI y GE: suenan siempre gui y guerespectivamente
gener - ingenium - gelu - genu religio - integer -
digitus - magster - ngens - fulgeo - friget - indulget
mulgemus - agimus - egi - tergent - l,egis - -
illdiget - fugio,
I:N: las dos consonantes se pronuncian
1IJ:lgllllH - agnus - signum - ignotum -cognosco - igno-
ral' pugna - pugnare - agnosco - magnifi<t'lIH - 1'(,Jr.11l1 tIl
7
- lignum - ignis - dignus - dignitas - gigno - insignis -
expugnWl'e - cognitus.
LL: las dos eles suenan en fo'rma sepa'rada, nunca como
elle castellana
bellum - bel1-re - eollis - tolle - meIlis - nolle - tellus -
mollis - alligare -collocare - pellis - allido -
fallo - pellimus - tollunt - moHire eollaudamus - Ilhco
- Galli1a - gallina - gallus.
QU se siempre eu ;Gu: la u suena sim1Jre: g-u
qui - quid - antiquus - quidquam - - -
aqua - aquila - equus - antiquitas - unusqmsque - qUId-
quid - arguo - argui:qms - a!gues -. eumque - loqu<;,'r -
distinguis - sequeris - seqUItur - - angUIs
anguina - pinguis - pi'nguedo - sangUIS.
SP y ST INICIAL: evitar la pron1lnc'iacin esp, est
speeulum - spondeo - spiritus - - spes sperare
- status statim statuimus - studmm - steUa - stupor -
spiea - spirabilis - speci,es - spargo - - sbIlo
stipendium - sto - steti - stomaehus - stndeo.
Tguarda s'iempre el sonido t, como en castellano .
natio - ratio - oratio - cogitatio - lecti? -
institutio - consolatio -eontentio - llllb.um
- patientia - nuptiae - sentio - sentimus - sIbo - menbor.
u V: consonante, se pronuncia w; vocal, se u
nenio - uiator - auis - ciuis - ciuitas - uulnus - -
uidora - ignauus - uerbum - uinum - ueTUS -
1I,:tlOI' - uates - uultur - uultll'S - ualetudo - UIrgo -
uil'l,lIs uox - uulnus - uils uisus - ueto - Vendo -
Vnda - Vale - Video - Vngo - Vnus - Voueo.
8
PRIMERA Y SEGUNDA DECLINACIN.
ADJETIVOS DE PRIMERA CLASE
l. Analizar los casos, traducir, poner las palabras
que estn en singular en plural yv'icever'sa:
catenas - formarum - terris - musa - bestii'3 _
aquae - Hnguam - laetitia - deam - incolis - co-
lumbas - nautae - insidiarum - pueHas - ianuam
- sagittas - stel1aTum - litteram - ripa - a'ncillas _
uineas - bestiam - aquis - diuitias - locustae.
Poner en:
Ac. sg. y plural: agricola - nauta - domina - causa
- poeta - inoola - pugna - columba.
Gen. sg. y pI.: ala - amica - mensa - gloria _
lacrIma - musa - aqula - diligentia.
Dat. sg. y pI.: 'aula - auriga - copia - ira - noctua
- aranea - silua - nsula,
Abl. sg. y pI.: luna - pecunia - penna - uia - pirata
- pluuia - turba - unda.
2 a. AnaliZa?' y traducir:
Aquila siluae - alae aqulae - Creta est nsula _
anciUal'um I'acrimae Africa nn est nsula _
reginae fami1ia - culpa nautae -columha et lus-
cinia - rosae atque uespae - Galliae Hispaniaeque
- uidora copi,arum - O domina, aqua in aula ('fIt.
2 b. Por culpa de los ma'ri:neros - la al'egl'a del eo-
chero - las ranas y plantas (c. dil'.) - el gui,In
y las pa:lomas (suj.) - a la amiga de la reina -
coronas (c. dir,) de ,la diosa - la ira y ,1;118
(suj.) de la ni'a - la },Juvia es agua IUH l'<'j'lll'llon
9
2 e.
2d.
de l'Os habitantes de la isla .. para los habitantes
de Espa'a.
Bestiaesiluae incolis insulae noeent. AncHlae deae
aram ross ornant.M\agna est dominae.
Corona reginae aurea est. Ancilla aulae ianuam
claudit.
Las palomas son tmidas. Las musas diosas
de Grecia v de Roma. Las hijas del marmero son
aplicadas . La estatua de Diana es .. L8
reina tiene hiJas buenas Y hermosas .. Las SlrVlen-
tas apHcadas arreglml el altar de DIana.
3. ConjugaT en pTesente y pretTito impeTfecto:
esse .. abesse .. 'laudare - dar e - neCal'e - uastare -
enarrare .. praebere - time're .. flere .. de,lere ..
uider,e - suadere .. c,ensere .. trahere - colere
agere - flaeere - legere .. dicere .. -
_ cadere .. audi'l"escire .. uenire .. sentIre .. fenre
_ nescire - esur're - aperire.
4 a. A nazaT y traducir:
" h.
Agricolae sagittis aquHas necant. !ndustria f:i-
Uarum cas'a nautae pulchra esto SIluae Germa-
ni,ae magnae et pukh1'ae erant. Victoria cOJ?iarum
nostral'um gl'riam patriae auget. Incolae msulae
deam Mineruam colunt. Siluaeagricolis umbram
praebent. Reginae fHia pulchram habet lcoronam.
l,as palomas y las guilas tienen alas y J?lumas.
I,a victoria de l,a patria es causa de para
los habitantes. SidUa es una isla grande y ..
L h
labl'tant""" de Roma honran a Dlana
rno8la. , os -=
10
5.
y a Minerva. La seora impone un oastigo a las
criadas pereZiosas. Las hi}as del marinero arre-
glan los altares de las diosas con muchas rosas.
Las estreHas indican el camino a los ma,rineros.
Los campesinos matan los anima'les peligrosos.
Indica1' el nominativo sg. y plural de las siguien-
tes palabTas:
Ami'ce - annum equo - famuli .. dona puero ..
exemplis .. dominorum .. populi gladios - horto
.. seruis .. cibum - lapri - agros .. melo - uiris ..
signorum - astri .. deo odiis .. ferro .. dolos.
6. PoneT en:
Voc. sg. y pI.: famulus - filius - dominus - po-
pulus .. seruus - puer .. bellum - faber.
Ac. sg. y p1.: cibus - donum - ager .. socel' -ini-
Hum - uir - campus - aurum - genero
Gen. sg. y pI.: socius .. caper liber - damnum -
cultel' - imperium seruus somnium.
Dat./ahI. sg. y pI.: lupus - puer ferrum .. fabe'r
- templum - uir - odium - cibus.
7. Analizar y traducir:
Fabercallidus - rosae aIbae - populus ata - mag-
na dona - multum frumentum - poeta daTO -
agricola aegel' - serue ignaue - culter l)l.CllttlH -
morbi molesti.
Palla el maestro severo - a un falslO amigo ..
ind.) - por un poeta glorioso - un banqllet.e nl('-
gre (c. dir.) - el alto lamo y el peqll('io al'l'oyo
- de las guerras siniestras y di' lo:: "111'
11
migos prfidos (c. circ.) - de los habitantes tran-
quilos (c. esp.) - para los campesinos cansados.
8 a. Analizar y traducir:
Morbus magis,tro molestus erat. Multae popui
sunt in campo. Magistri bon discipulis sedulis
dona crebra dant. Fera bella prosperis incolis
periculosa sunt. Vmbm siluae fessis ,agrkolis
grata esL Aedificia pukhra oppidi ornamentum
sunL Sacrificia deis grata sunt. M'agistri boni
exemplum discipulos trahit. In puteis profundis
aqua pura est. Magna sunt damna beB. Pueri
Romani deoscolebant dornaque multa in templo-
rum aras ponebant.
8 b. En los bosques hay sombra agradable. Los lobos
son peligrosos para los corderos. EI hombre in-
trpido no teme los peligros. El nio bueno da
siempre ejemplo a los amigos. Un amigo sincero
es un amigo severo. El odio, las guerras y el vicio
destruy'en a los pueblos prsperos. Las palabras
spera1s hieren al amigo y destruyen la amistad.
IJa amistad de los hombres de bien ( hombres
buenos) es un regalo de los dioses.
PARTICULARIDADES DE LAS DOS PRIMERAS
DECLINACIONES
9 a. Analizar y tt'aducit,:
Homani dis deabusque hostias et uictimas immo-
lahant. P'aterf'amHias liberis multas diuitias re-
I i nquit. Caeli enarrant gloriam Dei. Socii Roma-
ni,s auxilia mittunt. Incolae mamdatis decemuirum
12
oboediunt. In siluis sunt loca amoena. Rostra in
foro erant. Copiae socium Romanis magnum
auxilium praebebant. Gener socero scri-
bit. Tenebrae nautis periculosae sunt.
9 b. El poeta escribe una oarta a las hijas de su ami-
go. Las tropas auxmares de los ali<ados traen
mucho equipaje. Traducimos hermosos trozos
( lugares) de Vi rgmo , clebre poeta romano.
Atenas y Delfos eran hermosas ciudades de la
Grecia antigua. El vulgo es muchas veces igno-
rante. El veneno de las culebms es peligroso.
TERCERA DECLINACIN
TEMAS CONSONANTICOS
10. Analizar, traducir, dar el nominativo y genitivo
sy. Pone1' en plural lo que est en singulwl' y vi-
cevena:
carcere - consuli - dolorum - flm'ibus - leonis -
leporum - telluds mulierem - imagines - nationi
- lepus - uirgini - rorem uidorum - omtores -
anseri - defensor consuUs -colores florum - equi-
tibus ducis - militum mores - pax Romana - hono
homini - p,raetorum potestas - 1'Obur lenum -
timol' leporis - ui,tae felicitas.
La fuerza del soldado la pohreza (c. di.!'.) dl'1
senador - por la muerte del jefe - con hucnos
compaeros - l,as heridas de los soldados ('11 1:1)-1
races de los rboles - las calami(bd,("s !I(, IOH
tiempos - en el costado del ro por (1 fro d,"
invierno - de los rayos del sol - la luz (c. dr.)
de los astros - el peso de los trabajos.
11 a. Homnum opera tempus delebit. Ducum et
litum uulnera medkus curato Fulmina hominum
animos terrent. Dux militum agmen 1nter flumen
et nemus collocat. Saepe homines onlm oapite
portant. Golloquia ma),a bonos mores cOlTumpunt.
Fures iudi,cem carceremque timent. Muluae sunt
uarietates f,lorum. Vi'l'tUS est iuuenum decus et
senum. Temporibus antquis foedera sacra erant.
Aestate tempestates fulguraque homines terrent.
Discipuli legunt libros Cicelxmis, cIad oratoris
Romani. VergiUi poetae carmina iuuenes delec-
tanto Homines pacem exoptant, labores et pauper-
tatem ui,tant. .
11 b. Conocemos las obras de Csar, ilustre genera,l ro-
mano. Los pantanos estn a menudo oerca de
(= p1'ope ac.) los ros. Los cuerpos de los ele-
fantes son robustos. Hay un bosque en }la oriUa
del ro. Las semillas de muchas flores son pe-
queas. Los jvenes l'obustecen (_ f'innnnt) los
cuerpos con ejercicios. La luz de los astros brilla
en la noche. Las heridas de ,la cabeza y de 1'as
piernas er,an la causa de la muerte de muchos
soldados. Los jueces son los guardianes de las
leyes. La primaver'a es la imagen de la juventud;
el invierno; de la vejez. Los placeres engendran la
esclavitud del alma. La salud y la hermosura del
cuerpo son dones perecederos de la naturaleza.
14
TEMAS EN 1 Y MIXTOS
12 a. Pisces in mari, animalia in term uiuunt. Aues
punos suos unguibus defendunt. Ciues magna uec-
tigalia impendunt. Equites hostium messes Hae-
duorum in finibus destruunt. Imbrihus amnes
crescunt. Carthagini'enses multa cum Romanis
bella gesserunt. Equibescalcaribus equos ex-
citant. Oues timidae sunt lupumque timent. Vul-
pes et feles multas aues necant. Hostes pacem
petunt obsidesque mittunt.
Roma gentium domina et regina erat. Glires in
fluminibus uiuunt. Securibus milites nostri ar-
bores caedunt. Graea artium et litte,rarum ma-
ter esto Milites nostri interea ferro ignique hos-
hum fines uaiStant. Famem et sitim to1erant.
PIebs Romana panem et dl1censes petit.
12 b. Las aves temen las insidi,as de laiS y de los
gatos. Lals lluvi'a8 caen sobre la tie1:1T<a y en el
mar. La estatua de Juno estaba sobre un precioso
almohadn. Las abejas daJll a los hombres miel,
las aves, huevos, y las vacas, leche. El genera;l
romano lleva la gue'rra 3:1 territorio de los ene-
migos. En eI invierno l'as ovejas estaban en el
redil. En la primavera los agricultores ha,cen las
siembras. En la cima de la's altas montaas hay
siempre nieve. La carne de los ratones es un
excelente alimento para los g'atos. La dp In
joven era causa de largas querellas entre bs dos
familias. En el verano el agua de las fUPllteR eK
si'empre fresca. Las tropas de los enemig-:'I'>
trozaban las ciudades con fuego.
15
ADJETIVOS DE SEGUKDA CLASE
y PARTICIPIOS
13 a. Pars ciui,tabis Heluetiae insignem calamitatem
populo Romano intulerat (= haba infligido).
Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur. Hel-
uetii cum omnibus copiis de finibus sus exerunt.
Iter nter Iuram et numen Rhodanum erat an-
gustum et difficile. Cern ueloces in omnbus sil-
uis Germaniae currunt. Drui des multa de deo-
rum immortalium u ac potestate di:sputant et
iuuentuti tra:dunt. Cotta pugnans interfectus esto
Galli Mercurium omnium inuentorem artium fe-
runt. Equites nostri ,leuisque armatUl
1
ae pedtes
se in castra recipiebant. CaJones uero praecipites
sese fugae mandarunt. Verba senum sapientium
omnibus adulescentibus utilia sunt. Incolae ciui-
tatis concordes dHigenbesque esse debent. T.
Liuius bellum maxime omn'um memorabi:le scrip-
sit. Habemus consulem s:api'entem et eloquentem.
Varia fortuna belli ancepsque Mars fuit.
13 b. El trigo no crece en un terreno estriL Los vien-
tos violentos arrancan todas 1
'
as hojas de los r-
boles. Los enemigos luchaban con un VlaJor in-
creble. Los hombres graves y tristes no agradan
a los nios alegres. El perro es un gua fiel para
los degos. Los hombres oon mortales; ,los dioses,
inmortales. En las difkultades son tlles los con-
sejos de hombres prudentes. Los valientes solda-
(los luchaban en dos frentes, pero vencieron a
la infantera de los enemigos.
16
PARTICULARIDADES O IRREGULARIDADES DE
NOMBRES Y ADJETIVOS DE LA 3') DECLINACIN
14. luno Jouis so,ror et coniunx erat. Incnte uim uen-
tis summersasque obrue puppis. Verres u1m ma-
ximam uasorum Corinthiorum ex omnibus aedi-
busabstulit. Nostri primo integrs uh:ibus repug-
nabant. Non uiribus aut uelocitate aut celeritate
corporum res magnae geruntur, sed consilio, auc-
toritate, sententia. Vocat ad cenam praetorem:
exponit suascopas omnes, multum argentum.
Erat etiam uas uinarium. Ante regem exponit
plurima uasa aI'gentea. Non anciBa tuum ieeuI'
ulceI'et una. In libris semper noua et uetera dis-
cimus. Laeuo in femine habet laeuam manum.
Latitudo siluae nouem dieI'um iter patet.
magnis itinerbus in Italam cntendit. Fins c-
ronat opus. Heluclii per fines Sequanorum iter
faciebant. In aede Casto1'is audaciae suae mnu-
mentum aeternum relinquit. Illum citharistam in
intimis suis aedibus posuit.
CUARTA DECLINACIN
15. Magno exercitu - manus dextra - fructbus terme
- frequens senatus - seuero magistratui <lU<l-
uium cantuum - usus acut - motuum stellanlnl
- domus mea - tribus ferocis - acu e}ntl'l!p;1 1'11111
omnibus h'ibubus - cornua bonm.
16 a. Caes-al' omnem equitatum in cornu dextl'O l(w:tI,
Germani Romanorum militum impetllm (,:';('ipinlll
Exitus proe1ii nsque ad noctem irH'(,l't I I ~ 11111114'1,:11
17
Perspicua Bua consiHa conatusque omnibus feciL
Video ciuitatem nostram in optimum statum, na-
tur,ali itinere et cursu, uenientem. Ietus moenium
cum terribili sonitu in oppido resonant. Bars in
frusta secant ueribusque trementia figunt. Post
hoc proelium Suebi domum reuerti ooeperunt. Ve-
ris reditus iuuenes et senes delectat. CaeS'ar exeT-
citum suum in hiberna deduxit, postea in Galliam
profectus conuentus ibi egit. Vrhe tota netus
gemitusque fit. Rogo, mi Tiro, snmptu ne parcas.
Aduentus noster nemini fuit sumptui. Oaesar
exercitum ducentis (200) passihus ab eo tumulo
constituit. Funera sunt, pro cultu GaHorum, mag-
nfica et sumptuosa.
16 b. Los toros y los bueyes se defienden con los cuer-
nos. Los animales salvajes viven en Cuevas. Los
germanos destruyen las cosechas de los galos en
presencia (= conBpectus) del ejrcito romano.
La llegada de Csar da mi'edo al ejrcito de los
enemigos. Cicern pronunci habu) un her-
moso discurso en el senado. Con la puesta del so],
los enemigos llevan su cabaHera al campamento.
Los pies, las rodillas y las piernas son partes del
cuerpo.
QUINTA DECLINACIN
17. dierum series - species rerum - magna res - re
integra - fide amic01'um - pauperum spes - paucis
diebus node dieque - progenies deorum rem
publicam.
18
18 a. Caesar aciem in planitie instruit. In omnibus rebus
exitum consideil"'are debemus. Va]erius summam
omnium rerum fidem habebat. Mes'sala facie ma-
gis quam facetiis ridicu]us esto Res secundae om-
nes homines delectant, res aduel'sae multos oppri-
munt. Dumnorix fratri Diuidaoo perniem pa-
rato Ariouistus diem colloquio dicit. In urbe erat
magna omnium rerumcopia. In philosophhl est
admirabms continuatio seriesque rerum. Omnium
materies rerum flexibilis et commutabHils esto In
spem uenioappropinquare tuum aduentum. Ga<1li
spaa omns tempOlris non numerro dierum sed
noctium finiunt. Sex libros de republka tum
scripsimus cum gubernacula reipubli,cae teneba-
mus.
18 b. Por pereza y dejadez los hombres pierden muchos
das. Las v,anas esperanzas engaan a muchos
jvenes. La sabidura es la ciencia de las cosas
divinas y humanas. La luz del da alumbra todas
las cosas. El amigo demuestTa su fidelidad no en
la prosperidad, sino en la adversidad. En todas
las cosas humanas es neoesaria la confi'anza. Los
griegos ordenan su ejrcito en una llanura. La
apariencia de las cosas engaa a muchos hom-
bres. Los rehenes eran una prenda de la huella
fe de los enemigos.
RECAPITULACIN
19 a. Vna est enim amidtia in rebus humallis. 1)1'
amicitiae utili1Jate omnes uno OJ'(' ('0.1 l.'jl'lI 1 \lId
Nautae coacti l'ac{i,ces palmal"lIll1 nVI'I':[ 111111
19
co1ligebant. Amicus certus in re incerta cernitur.
Cauum conuersa cuspide montem impulit in latus.
Apparent 1",ari nantes in gurgite uasto, arma
uirum tabulaeque et Troia gaza per undas. Venter
creat omnes mea's aerumnas. Aeneas manu
celeresque sagittas c10rripuit ceruosque necat. Vir-
tus conciliat amicitias et conseruat. In amicitia
est enim conuenientia (= wnnona) rerum, sta-
bilitas, constantia. Obsequium amicos, ueritas
odium parit. Tribuni militum, ex urbe amiciae
causa Caesarem secuti, non magnum in re mili-
bari usum habebant. Res magno usui nostris fuit.
N am et nauium figura et remorum motu et inu-
sitato genere tormentorum permoti, ba'tbari cons-
titerunt. Hostium legiones diff1.auisti spiTitu qua-
si uentus foliumaut panicu1um tedorium. Neptu-
nus tumida aequol'a placat,collecbasque fugat nu-
bes solemque reducit. Venti indignantes magno
cum murmure montis ckcum claustra fremunt;
celsa sedet Aeolus arce, sceptra tenens mollitque
animos et temperat iras.
] 9 b. En el verano los das son largos y las noches bre-
ves. En los tiempos antiguos los cazadores ma-
taban gran parte de los animales con flechas. Las
palabras speras e injustas hieren los sentimien-
tos de los ciudadanos. El perfume de l,as flores y
el canto de las aves 'agradan a los hombres. La
cab!'allera de los romanos des'trua campos y
las cosechas de los enemigos. Los ciudadanos ro-
manos atribuan grandes honores a los cnsules
v a los senadores. Parte de los buques quedaba
el puerto, parte navegaba en arlta mar. Cice-
20
rn, cnsul prudente y vigilante, protega la re-
pbHca contra los C'rmenes y 1a conjuracin de
GatiHna. Las montaas y los valles, las nubes del
cielo, los animales de Ia tierra, peces de los
mares, l!'as aves del aire alaban a Dios, cre'ador
de todas las cosas. Los marineros se guan en
alta mar por el movimiento y la posicin de las
estrellas. Tena un amigo en Atenas, un exce-
lente joven.
COMPARATIVO Y SUPERLATIVO
20 a. Hieme noctes longiores quam (Hes sunt. Leo est
omnium fortissimus animalium. Caesa.r hominem
honestissimum prouinciae GaUiae e manibus hos-
tium eripuit. Galli r,egionem fertiliorem quam
Germani ncolebant. Apud Heluetos longe nobi-
Ussimus et ditissimus fuit Orgetorix. Omnium
populorum Galliae fortissimi erant Belgae. Ex
omnibus his longe sunt humanissimi incolae Can-
tiL Tristitia autem et in omni re seueritas habet
quidem grauitatem; sed amicitia remissior eSse
debet et liberior et dulcio,r et ad omnem comita-
tem faci1itatemque procliuior. Heluetii continell-
tur una ex parte flumine Rheno, latissimo aLque
altissimo, altera ex parte monte Iura, alti;-;.;imo,
denique b,cu Lemanno et flumine Hhod:lllO. Ita
minus late uagari et minus faeHe finitirniH llOlhllll
nierre potebant. Segesta est oppidum lwnwLw;
in SiciJia. Erat etiam nas uinarium, ex Hila
ma pergrandi. Incliti populi regeHqll(\ pp rlC' 11
momento uicti sunt.
20 b.
21 a.
En el invierno los das son ms breves que las
noches. Mi padre es ms instruido que mi
no. gl perro es un animal muy fiel y muy amlgo
del hombre. Cicern el'a el ms ilustre de ora-
dores romano..'l. Los enemigos eran tan
pero menos hbiles que nuestros soldados. La prI-
mavera es ms agradable a los hombres que el
invierno. Las aves alegran los bosques y los cam-
pos con su canto suavsimo. Los
son ms frtiles que los del veClllO.
era sin duda el orador ms elocuente de anb-
gedad. gl om es p<reeioso, l,a es mas pre-
ciosa pero el hierro es el mas precIOso de todos.
FJl tiene un cuerpo ms que _el
elefante. Los jinetes luchaban con mas empeno
(empeo jOTtis im1Jetus) que los soldados de
infante,ra.
FJx ma1is eligere mlmma oportet. Maior par
s
Germanorum uidus in lade, caseo, ca,rne
tito Maior pars meliorem nicit. Mors H,amIlca:rls
peropportuna et pueritia Hannibali;s
beHnm Seruius TuUius seniores a lUmo11hus dl-
uisit. 'FJrat in medio riuus praealtis utrimq?e
cllausus ripis. Maxima debetur puero reuerent:a.
T Liuius bellum maxime omnium memorabl1e
Certae res pueds et mulierculis et seruis
et seruorum simillimis liberis gratae sunt,
modo nero graui homin. Nam aut opera bemgne
fit (benigne fit se ayuda) aut I?e-
cunla. Facilior est posterior, locupleb praesertur:
sed prior est lautior ac splendidio'r uiro f?rtI
claroque dignior. FJx omnibus pugms acernma
22
21 b.
Pompeius cum rege Mthdate pugnauit. Mors
ciuibus Romans semper fuit seruitute potior. Iuno
pulcherrimam nympham Aeolo, uento!rum regi,
promisit. L. Crassus cum omnium hominum mo-
deratissimo Q. Muclo, magnificentissima aerlilitate
fundus St ( desempe). Nunquam iuillo 01'-
dine plus amods in rem publicam fuit. V'llUS angu-
lus Canti ad orientem solem, inferiorad meridiem
spectat. Plus uno uerum esse non potest. Plus in
pluribus consilii quam in uno.
uero nostri Pompe'i munera s'ecundo consulatu
fuerunt. Britamni interiores plerique frumenta
non serunt, sed lade et carne uiuunt. lnter uete-
res ponetur honeste qu (- qu/ien) uel mense
breui uel toto est iunior anno.
Csar era muy benvolo hacia sus enemigos. Los
ms ricos no son si,empr'e los ms felices. Virgi-
lio escribi poemas muy hermosos. Ei varn es
ms idneo que ia mujer para los trabajos muy
difciles. La mue'rte no es el mayor de los males.
Los hombres ms sabios son tambin Ios mejores
y los ms humildes. Un remedio es a veces pOOl'
que la enfermedad. FJI hijo e,ra muy diferente del
padre. Lais easas de los ricos son ms grande:;:; y
ms magnfkas que las de los pobres. Homel'O
el ms grande y eI ms clebre de lOSIH)('Lns. 1
'
]1
comienzo de todas las cosas es lo m." difcil.
Mejor es dar que recibir. Orgtorix ena el Illr,
rico de todos los helvecios. Los romanos hiHH'ah:lII
a muchsimos dioses.
ADJETIVOS NUMERALES
22 a. F1nes HeluetiO'rum in lO'ngitudinem milia pas-
suum CCXL in latitudinem CLXXX p'atebant.
Equitum mi'lia erant sex, tO'tideI:1 numerO' pedi-
tes, uelO'cissimi ac fO'rtrssimi. Milites cO'ntinen-
ti laborediebus XXV aggerem tatum pedes
CCCXXX, altl1m pede;s LXXX exstruxenmt. Cae-
sal' Labienum in cO'ntinente cum tribus iegiO'nibus
et equitum miJibus duO'bus reliquit. Oaesar CO'-
hO'rtesdecem ad mare re1iquit et equites trecen-
tO's' de tertia uigilia ,ad hO'stes cO'ntendit. Q. Ti-
turium Sabinum leg'atum cum sex cO'hO'rtibus re-
linquit, castra in altitudinem pedum XII uaBO'
fO'ssaque duO'deuiginti pedum muniri iubet. Die
pO'sterO' in ltaliam peruenimus --erat a. d. VII
Ka1. Dec.- hO'ra quarta Brundisium uenimus.
AnnO' trecentesimO' et 3IlterO' ab Vrbe cO'ndita prO'
duO'bus cO'nsulibus decemlliri nominati sunt. Han-
nibal agens uicesimum aetats annum Romanis
bel1um intulit cum quinquaginta milibus peditum
et uiginti mi1ibus equitum. Tertium bel1um cO'n-
tra Carthaginem suscipitur sexcentesimO' et altero
annO' ab VrbecO'ndita, annO' quinqnagesimO' primO'
pO'st ;;ecundum Punkum bellu.m. est
nis diul'sa in partes tres. HO'mmum en'clter mIlla
XV agmen hO'stium c1audebant. qmnium
rum summa erat: capitum HeluetlOrum mIha
CCLXIII, TulingO'rum milia XXXVI, LatO'micO'-
rllm XIV RauracO'rum XXIII, BO'iorum XXXII.
[[elueti ppida sua O'mnia, numerO' ad duO'dem,
u ieO's ad quadringentO's incendunt.
24
' ______ ' , , ,_o
22 b. Un hO'mbre valiente vale ms que cien cO'bardes.
Hay 365 das en el aO'. Un aO' tiene dO'ce meses;
el mes, 30 O' 31 das. Los enemigO's incendian 3
ciudades y 18 aldeas. La hO'ra es ia 24'! parte del
da. En cada legin haba 10 cO'hO'rtes, 30 man-
pulO's y alrededor de 6000 soldados. Durante la
tercera vigilia Csarr sali del oampamento cO'n
tres cO'hO'rtes: Servio TuliO' fue el sextO' rey de
Roma. LO's helveciO's pasan e>1 rO' con las tres
cuartas partes de sus trO'pas. Tres por cuatrO' son
dO'ce, nueve pO'r dO's dieciO'chO'. El p8;dre leg a
sus hij O'S diez mil sestercios. E'l p8;dre leg a cada
unO' de sus hijos diez mil sestercios. En el aO'
245 de la fundacin de Roma fuerO'n expuls'adO's
lO's reyes y fundada la repblica.
PRONOMBRES PERSONALES, POSESIVOS,
DEMOSTRATIVOS
23 a. EgO' uerO' cupio te ad me uenire, sed uioam timeO'.
NO'stri enim s ensUiS, ut in pace semper, sic tum
etiam in bellO' congruebant. Vidimus tU8;m uic-
tO'riam proeliorum exitu terminatam. Binas a t,c
accepi litteras, eodem exemplO'. GraUssimae mihi .
tuae litterae fuerunt. V,tus est amans su. Nos-
tri se in castra munitionesque suas recipillll1 .. 1)('-
fO'rme etam est de se ipsO' praedio:l),p, faT:-m
praesertim. HO'rum O'mnium fO'rtissimi Ktlll( 1 :1'1
gae. Heluetii fere cotidi:anis p'oeliis eum (:(')'111:1
nis cO'ntendunt, cum aut suis finibuR C()R pl'Olli
bent, aut ipsi in eorum finibus hCJ.l1I1ll gPI'IIIlI,
Senatus h8;ec inteUegit, cO'nsul l]pi, JI c' ; 111111'11
uiuit. Muta iam istam mentem, Illil! i C'l'l'd. 1111'
idem Ligarius mmc a te supplex fratris salutem
petit. Eos laudo, idque merito. Amicus est tam-
quam alter idem. Valuae se ipsae aperuerunt. N e-
que enim ipse Caesar est alienus a nobis et om-
nes fere familiarissimi eius me diligenter obser-
uant et colunt. Ad magistratum statim deduci-
tur Gauius, eoque ipso die casu lad 1Vlessanam
Verres uenit. 1Vletuunt te omnes ciues tui. N os
autem, fortes uiri, satis facere reipublkae uide-
mur, si istius furorem ac tela uitemus. Recog-
nosce mecum tandem noctem iHam superiorem:
iam inteHeges multo me uigihre acrius ad salu-
tem qua m te ad perniciem rei publicae. Educ te-
cum etiam omnes tuos, si minus, quam plnrimos;
purga urbem: magno me metu liberabis, modo
inter meatque te murus intersit. N obiscum uer-
sari i'am diutius non potes.
23 b. 1Vli hermano me es ms caro que mis amigos. Los
habitantes de una misma ciudad estn sometidos
a las mismas leyes. Llevo siempre pO'cas cosas
conmigo. El sabio no se alaba a s mismo. Nues-
trO's tiempos no son mejores que aqul:1os. Los
padres se acuerdan siempre de sus hijos y los
quieren. Tus razones no me convencen. Las mis-
mas cosas no convienen a todos los hombres. Los
nuestros luchaban con el mismo valor que los ene-
migos. El rey mismo peleaba en primera fHa.
ste, mi consejo, te ser tiL Mi amigo deCa 10
mismo casi con Jas mismas palabras. Los solda-
dos tenan miedo, pero Cs'ar les reprochaba su
cobarda. Tiberio Grooo y su hermano eran tri-
26
bunos de plebe. Los ciudadanos obedecen a
sus magistr,ados y los soldados a sus generales.
Este nio buscaba a su hermano, pero no lo
encontr.
PRONOMBRES RELATIVOS, INTERROGAT1VOS,
INDEFINIDOS
24 a. Tertium est genus eorum qui uri appeUa;ntur. Bel-
gae proximi sunt Germanis qui trans Rhenum
incolunt continenter bellum gerunt. I
Eodem opmlOne fUI qua reliqui. Neque hi solum
quorum tibiauctoritas est uidelicet cara uita uti-
lissima, sed et'am Hli equites Romani honestissi-
n;i >atque optimi uiri, ceterique ciues qui
quorum tu et frequentiam
mdere et studl1a perspicere et uoces paulo ante
potuisti. His ego sanctissimis re publicae
uoclbus eteorum hominum qui hoc dem sentiunt
'pauca respondebo. Tu, Iuppiter, qui
qUIbus haec urbs auspiciis a Romul0 CR
Statorem huius urbis atque
lmperu uere nommamus, hunc et huius sociofl a
templis arcebis. Ea quae fertili.-
SIma GermanIae sunt loca VO'lcae TectoR'lIg'(;' oe-
cup.auerunt atque ibi consederunt, quae g'I'Il.'l nd
hoc tempus his sedibus sese contind. II!nl ho.' 1
cerui figura cuius a media fronte UIlIIIII
exsistit, excelsius magisque directum h ,<.; q 1IlH'
nobis nota sunt cornibus. Deorum numo/'o :10
,ducunt quos cernunt et quorum :l\)(',I'!;(l opil 11111
lUuantur. Nunc uero qUaJe tua C't .,fa 11 iln'/ 1':1.'
27
nim quid est, Catilina, quod iam amplius exspec-
tes?
-Philol,aches! -Quid est? -Et ego et tu ...
-Quid, et ego et tu '? -Periimus. -Quid ita?
-Pater adest. -Quid ego ex te audio '? -Ab-
sumpti sumus. Pater, inquam, tuus uenit, -Vbi
i8 est, obsecro? -Adest. -Quis id ait? quis ui-
dit? -Egomet, inquam, uidi. - Vae mihi! Quid
ego ago nam '?
Etenim omnes artes quae ad humanitatem perti-
nent habent quoddam commune uinclum et quasi
cognatione quadam nter se continentul'. Si nihil
aliud nisi de ciuitate ac lege dkimus, nihil dico
amplius, causa dicta esto Si uero ius suum populi
tenent, negant quidquam esse praes1Jantius, 1ibe-
rius, beatius, domini enim sunt legum, iudicio-
rum, belli, pacis, foederum, capitis uniuscuiusque,
pecunia.e. Aperte enim adlantem nemo non ui-
det, nisi qui admodumest excors. N emo igitur
Ui'l' magnus sine aliquo afflatu diuino unquam
fuit. Est amicitia nihilaliud nisi omnium diui-
narum humanarumque r'erumcum beneuolentia
et caritate consensio. Duo hi numeri (se trata del
7 y del 8) quorum uterque plenus alter altera de
causa habetur circuitu naturali summam tibi fa-
talem confecerunt. Nam quoduis exilium his (fra-
tribus) est optatius quam patria, quam domus,
quam di penates, si unus Hle exulat.
24 b. No todo Io que brilla es oro. Quin de nosotros
no ama la patria, que nos da todas las cosas que
nos son necesarias? Con la legin que tena con-
sigo Csar construye un terrapln y una trinche-
28
ra. De quin son estos libros? En esta vida na-
die es completamente feliz. Cul de los dos ten-
di emboscada al otro '? Unos se retiralron al mon-
te, otros cerca de los bagaj es y de los Carros.
Hay ciertos corps,culos livianos, otros speros,
otros redondos y otros angulosos. Trabaj o no
pam m solo sino tambin para los dems. Unos
luchahanen una parte, otros en otra. Cualquier
pacto honesto es mejor que la guerra. Por tanto,
este precepto, de quien quiera que sea, es eficaz.
Tenemos a.lgo de comn entre nosotros. Ninguna
bestia es ms inteligente que el elefante. Qu es
esta discusin '? Ninguno de los dos convenci al
pretor. Es vergonzoso pensar una cosa y afirmar
otra.
EL VERBO SVM y SUS COMPUESTOS
25 a. Analizar' tiempo y modo. Tmduch .. Poner en plu-
'ral las formas que estn en s'ing. y viceversa:
Essem - ero erim - erimus - eratis - e'ritis - esti::;
- fui - fuere - forem - fuemtis sitis - fueriti8 -
fueris - sim - essemus - fussent - este - fuisse -
estote futurum esse - esto.
25 b. Estar sean - seramos - hubiramos sido - m;l al'
- sois eras estabas - fuimos - s t - haJH'1' t'ido
- hubiese estado - estaremos - estis N('c! - !l:d, .. r
de ser -estbamos - seramos.
25 c. Aderam - aderis - aberas aberit afui - adrlli:.l i
- deestis - defuisset - inest - ineratiR - inl(''(','l:-lpl
interfuistis - praeerat p,raesint - 1I1'111'1'1I1'l'l11
29
obest - oberit - oOOrat - superfuit - supersint -
potest - poterat - poterit potuerat -potuerit -
possim - possem - potero - potuero - prodest -
prosi'nt - profuissem - prosis - prodesses - pro-
deritis - profuero.
25 d. Asistamos - asistir - faltaban faltars falt
- haban f1altado - estal'emos ausentes - haban
estado ausicntes - estuvo en medio - estaran en
medio - estabas en f.rente - hubiera estado en
frente - sera un obstculo era un obstculo -
sobrevivan - haban sobrevivido - pudiste - pu-
diese podramos - hubiramos podido - haber
podido - fue til - sern tiles - hubiera sido
til - haber sido til - seamos ti'les - haber de
ser til.
26 a. Luce sunt dariora ,nobis tua consilia omn'a. An-
no quadringentesimo septuagesimo cum iam cla-
rum urbis Romae nomen esset, arma tamen extra
ltaliam mota non fuerant. Fuisti igitur apud Lae-
cam iHa nocte, CatHina. Magnus hoc bello The-
m.,1,oe1c!'l J\lit neqll'e minor in pace. Ingens solli-
eitudo el laone jam ludus in castris erat. Non
dee!'lL reipublieae eonsillrm neque auctoritas huius
ordinis; nos, nos, cOll'su}es desumus. Quae libido
ab oculis, quod facinus a manibus umquam tuis,
quod flagitium a toto corpore afuit? Potestne tibi
haec lux, Catilina, aut huius caeli spiritus esse
iucundus? Fortissimi sunt BeIgae propterea quod
a cultu atque humanitate prouinciae Iongissime
absunt proximique sunt Germanis. Tantae mihi
cum Q. Hippiio camme l1'ecessitudinis sunt ut ni-
hH possitesse coniunctius quam nos inter nos
30
sumus. Neque ulIa re longius absumus a natura
ferarum in quibus inesse foditudinem saepe di-
cimus, ut in equis, in leonibus; iustitiam, aequi-
tatem, bonitatem non dicimus. Sunt en:im rationis
et orationis expertes. Ipse dux hostium, Camu-
logenus, suis aderat. In Antonio non deerat hic
ornatus orationis. Non deero officio. Uoe pueri
possunt, u'ri non poterunt? Intel' primum et
sextum consulatum Valerii Coruini sex et qua-
dragink'l anni interfuerunt. Praetores in proxi-
mis uHlsita bipertito fuerunt ut Tiberis nter
Os et pon s interesset. Timol' igitur ab Es aegri-
tudinem potuit repellere, ratio non poterit? Ic-
clUS Remus tum oppido praefuerat. Id mirum
quantum profuit ad conwrdiam ciuitatis. Nihil
tibi meae litterae prode.runt. In ea re nuEa subest
suspicio. Mons suberat crrciter mille passuum
spatio. Exeo pToelio circrter mili a hominum
CXXX superfuerunt. Horno nequissimus omnium
qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt. Dumnorx
gratia et largitione apud SeqllrilnOS plurimum po-
terat et Heluetiis erat amicus. Erant omnino iti-
nera duo quibus itineribus domo ere possent.
Hiberna M. Crassi aberant ab eo mma passuum
XXV. Druides rebus diunis intersunt.
26 b. Quin de vosotros asisti a aquella batall':l '! l 11
hombre de bien ser tambin siempre 1111 IIIH'II
ciudadano. El reinado de Allejandro Malc\'IHl h:,bl;'
sido muy bre\'e. F'a;lta;n muchas cosas paria
tra felicidad. Maana estaTemos (!uxell':l d.,
nuestra casa, asistiremos a una reunill ('011 lIli
gos. El valor de nuestros 1-!(Ini '"' 01,;1
31
tculo para los proyectos del enemigo. l .. abieno
estaba al frente de la 12" legin. Pocos enemigos
sobrevivieron a esta batalla, los nuestros haban
matado la mayor parte de ellos. No podremos
asistir a tu amigo. Las leyes no s'eran ti,les si
los ciudadanos no las pudieran observar. Los ger-
manos no pudieron tomar el campamento roma-
no. Si podis, asistid a la reunin del pueblo en
el foro. El] cnsul mismo estaba frente al ejrcito
y en medio de la batalla. Sed alegres ahora, las
preocupaciones vendrn (= estarn presentes)
pronto. Un ciudadano indolente no podr ser til
a la patria. Los hombres seran semejantes a los
animales si les faltara la razn y el habla.
PRIMERA CONJUGACIN
27 a. Analizar tiempo y modo. Traducir. PoneT las fo1'-
nws del sing. en lJlnral y 'Uiceversft. Poner las
fmmets activas en pasivc y viceve'rsft:
Laudatis - laudetis - uocabals uocabis - damares
- clamauere clamauisse - festinemus - seruabis -
seruaberis - seruabere - seruauel'e - pugnatum est
- errauimus - elTent - dare - dal' - datis - detis -
nabimus data est - dabamus - dederunt - dedere
dedisse - stetit - stabat - nominabuntur - nomi-
nabantur - pugnaturus - pugnauisse - pugnasse -
cremabunt.
27 b. Emigraban - emigl'arn - dais - dars - dieron -
combatieron - se combati - al,ababan - 'alabarn
- sern juzgados - prohbo - prohibieron - prohi-
82
1
1
1
1
birlamos - evita - evitad - habamos evitado .
navegaban - mandar piensan - pensaban pen-
sarn - fue condenado rode - deleitarr.
28 a. Nimium diu te imperatorem tua illa ManUana
castra desiderant. Ei fHiam suam in matrimo-
nium dato Prouinciae toti quam maximum nume-
rum potest militum imperat. Catilina 110tat et de-
signat oculis ad caedem unumquemque nostrum.
Quem 'ad finem sese effrenata iactabit audacia '!
Plus stomacho quam consi,lio dedito Sed i'am me
ipse inertiae nequitiaeque condemno. Omnis in
Ascanio stat cura prarentis. Matres famHiae de
muro uestem argentumque tctabant. Gens inimi-
ca mihi TYJ1rhenum nauigat aequor Ilium in Ita-
liam portans uictosque penates. Ipsa republioa
nihil mihi est carius in qua tu non ualde te iac-
taso Nam quod hostis adpropinquabat Caesar post
legiones expeditas totius exercitus impedimenta
conlocarat. V'ehementer igitur uos etiam atque
etiam rogo, ut honoris mei causa qU3Jm liberalis-
sime C. Va:lgium Rippianum tractetis. Templa
deorum immortalium, teda urbis, uitam omnium
ciuium, Itali'am totam ad exitium et uastitatem
uoeas. Nihil cogitant nisi caedem, n1si incendilH,
nisi rapinas. QuaeS!anari poterunt, quaelll1HJIIO
ra,tione sanabo. Roc crimine absens PI'Oc! i I iOIl ~
damnatus esto Te autem rogo ut HiJ\ll1l11111 IlIilli
tempus des. Sic lIannibal minor V et X X :111110:1
natus Saguntum, foederatam ciuitatem, ui PXJ)lIIJ.'-
nauit, tres exel'citus compamuit. Castki pail'r 1I
senatu populi Romani amicus appellatlls ('1
1
id. 1'1'11
dentia est locata in dHectu bono 1'1 III I ('j 11111101'11111,
33
Gaesari cum id nuntiatum esset maturat. ab urbe
profidsci. Ancipiti proelio diu atque acrIter pug-
natum esto Ponto nox incubat atra. Intonuere
poli etcrebris micat ignibus aether
que uiris intentant omnia mortem. N am te Jam
septima portat omnibus erranteII! fluc-
tibusaestas. TUY1'es toto opere
pedes LXXX inter se distarent. Jam emm IpSlUS
Catonis sermo explicabit nostmm de se-
nectute sentenUam. Qui igitur utraque m re gra-
uem, constantem, stabilem se in pra?s-
titerit, hunc eX maxime raro genere homlnum lU-
dicamus. Tuus, o regina, quid optes explorar.e la-
bor (iest), tu mihi quodcumque hoc regIll, tu
sceptl'la Iouemque concilias.
28 b. i Que obedezcan a las leyes del FJstado! El
de miner los ju,egos haba excitado a todos. los ,ClU-
dacianos. Luchando vaUentemente se eVl'tara la
vergonzos'a huida. Los griegos a
romanos en arte yen ciencia. El cammo os sera
indicado por un gUla. Los tribunos, los. centurIO-
nes v todos los soldados lucharon valIentemen-
te. unca debe desesperarse, siempre
(= superesse) alguna esperanza.
se 'acercan (tI'. por futuro) 'l la CIudad
dadanos quemarn sus casas y los campos Y eml-
O'rarn de su patria. La tierra fue creada para
(ut) fuese habitada por todos los
Cada 'ao los rom&nos nombraban dos consules.
29 a. Nunqu&m igitur digne satis llaudari
poterit. Quae sunt uoluptates
auctoritatis pr&emns comparanda'e? In agrIs
erant tum senatores, id est senes, siquidem aranti
L. Quinctio Cincinnato nUlltiatum est eum dic-
tatorem es se factum. Vnum te sapientem et ap-
pellant et existimant. Non recte iurlieas de Cato-
ne, aut enim nemo,aut si qui'Sq u l1:m , me sapicns
fui,t. Quid igitur hunc paucorurn annOl'um aece'S-
sio iuuare potuisset? Excepta sapient1>a, nihil me-
liusamicitia homini est a dis irnrnorclJlihuB dH-
tumo Ex quo quantum boni sit in amkitia iurlieari
potest. Nulrla est igitur excusatio peccati, si amic
causa peccaueris. Quid enim tam absurdum quam
delectari multis inanibus rebus ut honore ut , ,
gloria, ut aedificio, ut uestitu cultuque corpo1'is,
animo uero uirtute praedito, O qui uel amare uel
redamare poss'it non admodum delectari? Quid
autem stultius quam cum plurimum copiis, f&cul-
tatibus, opibus possint, cetera parare qU'ae pa-
rantur pecunia: equos, famulos, uestem egregiam,
uas'a pretiosa, amicos non parare, optimam et
pulcherrimam uitae suppelectHem? Quonam enim
modo quisquam amicus esse poterit eius cui se
putabit inimicum esse posse '? l'sto enim modo nu-
trices et paedagogi iure uetustatis plurimum be-
niuolentiae postulabunt qui sunt l'euera aestiman-
di, sed alo quodam modo. Dissimilitudo m01'1I1f1
dissodat amicitias. In omni re com'l<d(","alldlllll
estet quid postules ab arl1i('() pt quid possil. a lu
impetrari. Virtutum amicitia adiutrix :Lllalll'l'a
data est, non uitiorum comes. Est enim llal'illS 01.
multiplex usus amicitiae multaeque ca'llsne clll;.lpi
cionum offensionumque dantur quam tllm Hllillil'41
tum eleuare sapientis esto
29b.
.ao a.
Las guerras civHes pueden ser evitadas con bue-
na voluntad. Todos los centuriones fueron convo-
cados por Cs'ar. Equivocarse es humano. Muchas
veces el temor de equivocarse es precisamente la
causa del error. Despus de la muerte de Patro-
clo, Aquiles, ardiendo en deseo de vengar la muer-
te de su amigo, particip de nuevo en :ta Y
mat a Hcrtor. Los varlientes soldados seran
mil3;dos por el general y alabados por la patna.
Hay que evit3!r aun la ocasin de cometer una
falta. Csar fue asesinado por Bruto y otros con-
jurados. E,s un gran elogio ser aprobado por los
hombres honestos, ser desraprobado por los des-
honestos. Rmulo fue educado por el pastor Fl!s-
tulo, ms tarde edific la ciudad de Roma e .hIZO
la guerra (= bella-re) con los pueblos vecmos.
Estima a los otros y sers estimado por todos.
SEGUNDA CONJUGACIN
Analizar tiempo y modo. Traducir. Poner las for-
mas en sing. o en pl.respecti'vamente y las formas
acti'vas en pasiva y vice'versa:
Censemus - censeant - augebimus - augeantur -
auxissem - habebant habebunt - habuisti - timui
_ timebimus - timerent - momordit - morrdebant -
tenueratis - teneretis - fouebas - fouisti - tened -
auctus - mouetis - moueatis - moti erant -
bant - terrebunt - iubebat - iusserat - carebItls
_ ualet - ualeat - ualebit - uouebant - uouerant
uidebo - ui,sus est - monebamus - -
paretis - parrete - respondebatis - respondebIhs
suadeant - prohiberent - debemus - debent.
36
30 b. Arda arderan - aumentarn aumenten - ca-
recern - careci - lloraban llorarn - estaba
destruido - fue destruido - hubiese sido destruido
- floreCan - fomentbamos ser fomentado -
tenga - tendran - estaba -adherido - lIol'nt'an
aborrecen - sern aborrecidos - mezcla.I''Hll - es-
taba oculto - languidecen quedahan - (luedc'
- mandad - fue mordido - 'afeitaba - afeiten
atormentar - seraiS atormentado - veris - pa-
reca - sea dedicado - ordenaba - ordenar.
31 a. Ipse sol mundum omnem sua luce completo Plan-
gore et lamentatione forum compleuimus. Ex eo
uerbo tota illa causa pendebat, In his omnibus
quid mihi plaeeat uides. Sic se res habet, indices;
magnam uim, magnam neeessitatem, magnam
possidet religionem paternus maternusque san-
guis, Spoponderunteonsules, legati, quaestores,
tribuni miUtum, Quid nostro gemitu turgentia
lumina torques? Nune a,]iam cith3Jram me mea
Musa docet. Tres (naues) ab a-Ito in breuia
et syrtis urget, miserabile uisu. In tabems iud-
cum fama nostra non pendet. At tanta militum
uirtus atque ela praesentia animi fuit ut, eum Ull-
dique flarnma torrerentur, omnes acerrime fOI'-
tissimeque pugnarent. Caesar, eum s'eptimam 1(-
gionem quae iuxta duodecimam erat tcm 1II'v,'I'r
ab hosbe uidisset, tribunos mi.Jitum mOlllll 111
paulatim legiones inucem appropnqllan'IlL 1'1110
potest qui plus ualet. Vil' erat, plus Il'<tld,Ht, S,
uales, bene est; ego naleo (S.V.B.KKV.). MO;I
maiorum ut lex ualebat. Tui politici ,Iihr! Olllllihllll
uigent. Quinto quoque anno Siel in 101 a l-c'II:\pllll
37
, :
Nemo enim iustus esse potest qui mort,em, qui
dolorem, qui exsilium, qui egestatem timet. Non
enim uenis et neruis et ossibus dii continentUir.
Quod est animal id motu cietur interiore et suo.
Nerui nequerud hoc tempus equitatui student,
sed quicquid possunt pedestribus ualent copEs.
In aperto loco paucae stationes equitum uideban-
tUl'. Multas summorum imperatorum darissimas
uictorirusaetas nostra uidit. Nam et intus paueo
et fori:s formido, ita nunc utrubique metus me
agitat. Roe nemus, hi fontes, quodque uiret Iau
mense nec alget holus, munera Bunt dominae
(= bienhechora,). Nos autem non solum beatae
uitae istam oblectationem uidemus, sed etiam
leuamentum miseriarum. Quis enim potest ea
quae probabilia uideantur ei non probare? N ostri
imperatores pro salut'e patriae sua capita uoue-
runt, nostri consules regem inimicissimum moe-
nibus i1amappropinquantem monuerunt a uene
no ut caueret. Et primum M. Catoni de offido
meo respondebo. Itaque orbus iis rebus omnibus,
cum ceteris, ut quidem utdeor, tum mihi ipse dis-
pUceo.
31 b. La muerte misma no 'asusta al valiente. Cada cin-
co aos se elegan ,censores en Roma. Grecia era
entonces muy floreciente. Lo que falta ser com-
pletado por l. En 'la tier,ra se cubre
de flores. N o hubo pueblo que no ( qu;n) obe-
deciera a Csar. Todo el lugar esiaba sitiado por
nuestros soldados. Los juegos del circo del,eitaban
a los romanos. No quedar'amoscn la ciudad si
fuera asedi,ada por l<x"l enemigo". ljas naves es-
taban detenidas por la tempestad. El sol brilla
para todos los hombres. Que todos se sienten y
se ver mejor el espectculo. Estamos destinados
(= debeTi) a la muerte, nosotros y todas nuestras
COSas. Dbese .al nio el mayor respeto. La ciu-
dad fue por un voraz incendio. Cartago
fue destrUIda en el ao 146 a. C. por Escipin.
T.odos. Ho!amos la muerte de nuestro amigo. Esta
vIctona mesperada llenaba de 'alegra el nimo
de todos los eiudadanos.
32 a. Habemus senatus consultum in te, Catilina, uehe-
mens et graue. Exire (= sCGliT) ex urbe consul
hostem iubet. Interrogas me num in exsilium?
non iubeo,sed suadeo. Postero die ex O
loco mouent. Gaesar suos a proeHo continebat ac
satis habebat in praesentia hostem mpinis, , pa-
bulationibus populationibusque prohibe,re. P. Con-
sidius re militaris peritissimus habebatur. La-
bienus nostros exspectabat proelioque abstinebat.
ColEs ab summo aequaliter decliuis ad flumen
Sabim quod supm nomhl'auimus uergebat. Intrn
sHuas hostes in occulto sese eontinebant, in apeI'-
to loco. secundum flumen paucae stationes equi-
tum UIdehantur. Legati propter propinquitaLcm
eeleritatem hostium nihil Caesari'K illI pp.
num exspectabant, sed per se qU1ac 11 idphn'll 1111'
administrabant. Caes<aI' reliquos Idiligntll in:llIll'
conseruauit suosque Hnes atque oppi:l!>a po:,::"d.,,!'
i'Uissit et finitimisimpemuit utab iniuria ,,1 11111
leficio se suosque prohiberent. Plurillllllll 111 111111
citia amicorum bene suadentium /llIdu!'1
tas eaqueet adhibeatur 'ad 1ll0w'ndlllll 111111 IIlnllo
aperte sed etiam acriter et adhibitae pareatur.
Sed eadem bonitas etiam ad multitudinem perti-
neto Non enim est inhumana uirtus neque immu-
nIs negue superba quae etlam populos uniuel'sos
tueri soleat. Monere <et moneri proprium est uerae
amicitiae. Cumautem omnium rerum simulatio
uitiosa est tum amiciae repugnat maxime: de]et
enimueritatem sine qua nomen amicitiae uaIere
non potest. Sed cum tot signifs eadem natura de-
daret quid desideret tamen ea .ea
mur non audimus. Terra quasl radliclbus sms
haeret. N"ullum hellum iustum hahetur nisi de-
lluntiatum. Improbis semper aliqui's scrupus in
allimis haeret. Erat in eo surnma eloquenha, sum-
ma fides summa integritas, auctm'itas tanta
quallta in' imperio populi Romalli qu?d jl1.ius ope-
ra tenebatur. Vrbem Romama prmClpJO reges
habuere. Animus incorruptus, aeternus, rector
humani O'eneris hahet cuncta neque ipse hahetur.
b
Cotidie nos ipsa natura admonet quaro parUl'S re-
bus egeat. Hoc opus subito ad turrim
admouent. Huic erat miserum carere consuetudl-
ne amicorum. Quae patres censuerunt, nos jube-
te. BeIlum Samnitibus et patres censuerunt et
populus iussit. Senatus retinenduJ? J?e in ,urbe
censuit. Vt igitur i qui sunt in amlfcl>hae COUlunc-
tionisque necessitudine superiores exaequare se
cum inferioribus debent, sic inferiores non do-
lere (debent) sea surs aut rngenk> aut fortuna
aut dignitate superari. Decimae l>egioni Oaesar
inaulserat praecipue. Vitia adfectiones sunt ma-
nentes, perturbationes autem Cum
meis lacrimis suas mifscuit. Nam cum sohtudo et
uita sine amicis insidiarum et metw; plena sit,
l'atio ipsa monet amicitia.,; eompaml'e, Valde me
momorderuntepistolae tuae de AUka llo\''lb'a.
Mentes enim homillum s('('lpl'a-
tae ac ne:5ariae ne nobis nOC01'O POK'KilJ1, pl"Otli-
di: ne mihi noceant uestrum est pl"otlicl('rp, Nlllla
Thessa1iae fuit ciuitas praeter Lari,s:i!'()S qni IlIav,
nis exercitibus Scipiollis tellehalltll r q II i I1 ( 1/111'
no) Caesari parerent.
32 b. Llorando contaban su desgraa a Csa',
destruy a Oartago despus de un ht<rg"o sitio, LOK
pobres necesitan la ayuda de los ricos. C{;.;ar ad-
virti a sus soldados: "N"o (= ne + subj, pel'L)
temis el ejrcito de los germanos". Dos opinO!ws
dividan (= d'istinere) 'al senado, Ms valen lme-
nas costumbres que buenas leyes. El miedo del
castigo haale}ado (- deteTrWf'e) a muchos del
crimen. Todas l'as tierrals y todos los mares es-
taban abiertos para los romanos. Muchos enemi-
gos se mantenan escondidos en las selvas veci-
nas. De qu le s've al avaro haber llenado KllS
arcas de oro ? Teniendo mucho no tiene nada. 1,01'
soldados fueron valientes y merecieron laK ala-
banzas del general. N"o escuches (= alu'es jJ/'((I'-
be1'e) a los aduladores ni a los malos amigos. 11:1
esper,anza sostiene los nimos en las difi,'IIIi.;dp;1
El esclavo mezcl en la crtera el vino .v (1 :Wll:1
En medio de las armas las leyes enlllIHk"('1I
41
I
:/
1',
J
il
1,
TERCERA CONJUGACIN
33 a. Analizwr tiempo y modo y voz. Cambia?", si es
posible, la voz act'v(t en po,s)U y 'viceversa. Tra-
ducir:
Agunt - deget - degit - degat - adspicimini -
despiciemini - conspidamini - bibimus - cadunt -
cadent - cadant caedebamus - canitis - capiebas
-caperes - capiunt - decipiat - decipietis - ceda-
mus - cedimus - cedemus diuideris - diuidere -
duceretur ducebatur - eludi erant - duxi - diri-
meret - exstinguuntur - figatur - frangebatis -
frangetis - fracti sunt - mitterem misit missi
essent - pellamtm' - pepulerunt - pepuler,ant -
repulsi sunt - conficiamus - cnficerer - ponam
- ponerentur - posuerant - posuerint - legi,s -
legisti minuerentur - minuistis - minuL
33 b. Vivira venceremos - invadan sern vencidos
- arrancarais -eran ungidos ungirs - ung -
despreciabas seroa,s despreciado - hubiramos
sido despreciados - se despreciaba - toc - tocas
- fueron tocados - escriba - habamos escrito -
escribi6a -conoced - conoC'as conoceris - dis-
tinguian - se rescinde prometen - habas pro-
metido prometeramos - omito omitir - omi-
ti'l'a - mostr - hubiesen mostrado - mostraremos
- mostraramos peda pidamos - haz - hagamos
- hicimos - cav - haban cado - conducamos -
conduzca - matar - mat - habra matado - de-
fended - defendi.
COlluincam si negas. Non iubeo sed, si me con-
sulis, 'suadeo. His rebus Heluetii magno dolore
a;dficiebantur. Trnhit sua quemqne 1I0h.lptafl. Ani-
mus eius uultu, flagitia parietilHls tegehantur.
Minae Clodi modice me Lallg"IlIlL I'rop1.('I fri-
gra non modo frumellta in agris IIlatllr<t IlOIl
erant, sed ne pabuli quidem copia
S'uppetebat. Hostes defessi prodio ('x(';'d<'l>:ur["
ali'i integris uiribus succedehallL 11('IIII'li {' 10('0
&uperiore in nostros tela coniicichanL dllflllltlllli
nter carros rotasque mataras <le I.mV:llla;.;
iiciehant nostrooque uulnerabant. Gacs;tl' ,'{lI:l;';
pas in proximum col1em subducit, aeiclll i IISI.I'II i 1.
Dirimit scinditque Suebilam continuulllllHlI1JillHl
iugum. Natura locus iam ante praece])s, !'('('('Iili
lapsu terrae in pedum mille adrnodum
nem abruptus erat. ls, regni cupiditate illdw'LIIK,
cQniurationem nobilitatis fecit. Moribus su il'l 01'-
getorigem ex uincUs causam dicere coegenlll L
Pontem qui emt ad Genauam iubetrescindi. A
lacu Lemanno qui in flumen Rhodanum influi!.
ad montem Iuram qu fines Sequanorum ab 11
uetiis diuidit, milia pa;ssuum decem nouem 11111"
rum in altitudinem pedum sedecim fossanHIIH'
perducit. Relinquehatur una per Slequanos lIia,
Ob eas cansas ei munitioni quarn fecerat T. La-
bienum legatum praefecit; ipse in Ua:harnmag-II il'{
itineribus contendit duasque ibi legiones
cribit. Haedui cum sie suaque ab Helueti is 11(1' .. 11
dere non possent, legatos ad OaeSitl'l('1I1 11111111111
rogatum Pontem in Arare f;l,('jl'llllllll
curat atque ita exerdtum traducit. Ca('I'{;w ('11111
tatum quem ex omni prouincia et ILwdlli:, :dqlll'
eorum sociis coactum habebat pmnmiLl.il., 11,,1111'
tU quingentis equitibus multiilldilH'1I1 "qllilllJlI
43
I
!
I
I
I
\
I
1/
!
Romanorum propulerant. Liscus oratione Gaesa-
ris adductus qnod ante tacuerat proponit. Est ut
dicis, Gato, sed fortasse dixerit qui,spiam tibi
propter opes et dignitatem mam tolerabilorem
senectutem nideri, id autem non posse multis
contingere.
35 a. Boios qui tra:ns Rhenum incoluerant Noreiamque
oppugnarant, receptos ad se socios sibi adsCs-
cunt. Legi Htteras, ex quibus intellexi te
Caesari nostro ualde iureconsultum nicleri; sed
tn in istaepistula nihil mihi scripsisti de tuis
rehus; ualde metuo ne frigeas in hibernis. Quod
iUe ita et accepit et mihi saene liUeris significauit
et Ubi et uerbis et r,e ostendit mea commendatio-
ne sese ualde es'se commotllTI1. Qui enim M. An-
tonium oppresserit, is bel1um confecerit. Nam
internuntiiscum Lepido egoi, ut omissa
omni contentione reconciJiataque u01untate nos-
tra, communi consilii rei publicae succurreret.
Illud tibi promitto, quicquiderit a te factum, id
senatum non modo ut fideliter, sed etiam ut sa-
pienter factum comprobaturum (e3se). Quid in
animo habuerirn, cum Laeuus Neruaque disces-
serunt a me, et ex litteris quas iis dedi, et ex ipsis
cognoscere potuisti qui omnibus rebus consiliis-
que meilS interfuerunt. Sed coosules neque sena-
tusconsulto neque litteris suis praeceperant mihi
quid facerem, unas enim post Idus Martias de-
mum a Pansa litteras aooepi. Cum omnium belli-
cosissimis bellum gessi, multa cast,eHa cepi, multa
lIastnuL Qua enim prudentia es, nihil te fugiet, si
meas .litteras diligenter legeris. Tbi persuade ni-
44
hil me maiore studio a te 1)e1.o]"(\ nihil te mihi
gratius flacere pos'se qnam si ol11llihus lui" opilms
Lamiam in petitione mndifll!u!'lI) illlwl'iti.
Quod ut fadas, uehementer te I'Ogo. I )('i isU
gulio mal'e faciant, homini neqllissilllo Olllllilltn
qui sunt, qui fuerunt, qui futlll'i Sil 11 t. ()1ll11 i ti-
more deposito debemus libere reiplIlyli(':w ('011:-111-
lere. DiIexi te quo di'e cognoui meqtw a p diligi
iudicaui. Nunquam enim honestml1 mori ('1 ti 1"11
giendam, saepe etiam oppetendam pu Lal! i.
35 b. Levant un monumento ms duradero IH' (,1
bronce. Hemos ledo ya los poemas de Vi I'gi 1 io,
pronto leeremos los discursos de CIcern. Ij()s -;ol-
dados despojaban a los vencidos de sus armas.
Los nuestros se pusieron (= induere) el ca:ieo,
pues los enemigos arroj,aban piedra:s desde laK
muraBas. Los antiguos erigan estatua:sa los dio-
ses y a las diosa:s. Las malas conversaciones co-
rrompen la:s buenas costumbres. Haz (bien) lo
que haces. El joven cay del caballo y se
un brazo. El que haba vencido en la
era llevado al Capitolio por caballos blancos. (,a
hija de Cicern se haba casado con DolabeJ.a. :1
ro Rin s,eparaba el territorio de los helvecios de
los germanos. Cornelio Nepote escribi la vid,;\ d"
muchos hombres ilu>stres. Corno los SI'
haban retirado al interior de la plai');!, e :":::11'
condujo las legiones de vuelta al camp':t.IlH'lIln.
::() a. Breuitas tuarum litterarum me quoque Im'llio!'!'1I1
in scribendo facit et, uere ut dicam,llol1 :\:111:1
occurrit quid scribam. Lepidus pri,d ip 1\;IlpllIlII:1
quintiles sententiis omnibus hm:;1.is :1 111 i 11
45
"
dicatus est ceterique qui una cum iJlo a 1'epublica
defecerunt. Praeclare uiceramus, nis spoliatum,
inerme m, fugientem Lepidus recepisset Anto-
nium. Ex o:ra martima Asae prouinciae et ex
insuEs quas potuimus naues deduximus. lbi cog-
noui partem nauium Dolabellae diffugis8e, 1'eli-
quas Syriam Cyprumque petisse. Sexo Aufidius
et obseruantila qua me colit accedit ::1Jd proximos
(= amigos ntimos) et splendore equiti Romano
nemini cedit, est autem ita temperaHs modera-
tisque moribus ut summa seueritas cum humani-
tate iungatur. Quam ob rem discedJe atque hunc
mihi timorem eripe: si est ueras, ne opprimar;
sin falsus, ut tandem aliquando timere desinam.
Nunc, patres .conscripti, percipite diligenter quae
dicam. Quare secedant improbi, secermmt se a
bonis, unum in locum congregentur, muro deni-
que, quod saepe iam dixi, secernamtur a nobis.
Quae cum ita sint, Quirites, uos, uestraque teda
uigiliis custodiisque defendite. Principio, ut Ca-
tilina paucis ante diebus erupit ex urbe, cum sce-
leris sui socios Romae reliquisset, semper uigi-
Iauiet prouidi, Quirites, quem ad modum in tan-
tis et tam absconditis insidiis salui esse possemus.
Sed quoniam earum rerum quas ego gessi non
eadem est fortuna atque condicio quae Hlorum
qui externa bella gesserunt, quod mihi cum eis
uiuendumest quos uidet subegi, iHi hostes in-
terfectos aut oppressos reliquerunt, uestrum est,
Quirites, si ceteris facta sua recte pl'losunt, mihi
mea, ne quando obsint, prouidere. Qual"e, patres
('()lIscl'ipti, consulite uobis, prospidte patriae,
(,ollseruate uos, coniuges, liberos fortunasque ues-
46
tras, populi Romani nomen salutemque defendite
mihi paree re ac de me cogitare desinite.
bite ad salutem reipublicae, circumspicite omnes
procellas quae impendent nisi p;rouidetis. Adeo
uada fortuna beUi ancepsque Mars fuit nt p::ro-
pius periculum fuernt qui uicerunt.
36 b. Entre muchos males conviene (- opo'rtet) elegir
el menor. Anbal nev la Italia las tropas que ha-
ba reclutado (= conscribere) en Espaa. El va-
liente no tiembla en los peligros ni abandona su
lugar en la batalla. Que todos los ciudadanos to-
men las armas pa'l'.a defender la patda. Qu har
el juez 't, condenar o absolver al acusado? La
repblica romana fue sacudida por una Jm'ga gue-
rra civiL Despus del desastre de Ganas las mu-
jeres romanas se pusieron vestidos de luto. Ciego
sers llevado por (otro) ciego. A veces un hom-
bre de bien es acusado de malas 'acciones por gen-
te deshonesta. La legin romana est dividida
en di'ez cohortes. En aqu'ella batana sucumbieron
unos diez mi.! soldados.
37. pluraconsilio quam ui gerens, hospi-
tus magls regulorum concHiandisque per amici-
tiam principum nouis gentibus quam bello aut
armis rem Carthaginiensem Huxit. MiRSllR Ilan-
nibal in Hispaniam primo statim OIHIH'1lI
exercitum in se conuertit. I }lente 11 i 111 Ih'IILi,.'\
mersasque obrue puppes, ami age el. di-
sice corpora ponto. Omnia sternet obduectque
secum uetustas. Ad Appii Claudii seneotutem ae-
cedebat etiam ut caecus erat. Venti nubes modo
adducunt, modo deducunt. Castra sunt in IUl:lia
47
contra populum Romanum in Etruriae faucibus
eoIloeata, crescit in dies singulos hostium nume-
rus. Verum ego hoc quod iam pridem factum es-
se oportuit, certa d.e causa nondum adducor ut
faciam. Fingite igitur cogitatione, .. si P. Clo-
dius reuixerit; quid uultu extmuistis '? quonam
modoille uos uiuus adficeret quos mortuus inani
cogitatione percussit? Addunt GalIi et adfingunt
rumoribus quod res poseere uidebatur, Lentulo
nostro egi per litteras tuo nomine gratias dili-
gentel'. Primo ostendimus tabellas Cethego: sig-
num cognouit; tum ostendi tabellas Lentulo et
quaesiui cognoseeretne signum: adnuit. Philoso-
phandi scientiam concedens multis; quod est ora-
toris proprium: apte, distincte, ornateque dicere,
quoniam in eo studio aetatem consumpsi, si id
mihi assumo, uideor id meo iure quodam modo
uindicare. Terra ingenti motu concussa est.
38 a. Cum uicus in duas partes flumine diuideretur,
alteram partem eius uici Gallis ad hiemandum
concessit, alteram uacuam ab his relictam cohor-
tibus attribuit. Quid enim mali aut sceler<s fingi
aut cogitari potest quod non iHe conceperit'? Ne-
mo Agrigenti neque aetate tam adfecta neque
uiribus tam infirmis fuit qui non ma nocte nun-
tio excitatus surrexerit telumque arripuerit; ita-
que breui tempore ad fanum ex urbe tota concu-
rritur. Viden (= videsne) ut anus tl'emula me-
dicinam facit'?; eapse merum condidicit bibere,
forhus dat aquam qml,m bibant. Si quam (rem)
te condono, tibi h::tbe, nunquam abs te pe-
I am, Nam dligi et oarumesse iucundum est,
48
quia tutiorem uitam et vohlptatem ef-
lCIt plemorem. Voluptasautem est ",ola qll:l! no;;
uocet a;d se ,et anidat natul'a. lila tria qllac
P!oposIta sunt 3!d glonam, o.mnt iustitia (:011 fi-
c: et beneuolentiam, et fdem, et :ulm iraliollelll
5l
uod
eaS et negligit ad quas plpl'iqllt:
mflammab rapiuntur. Viriatum I JlIsita-
n.um C. 1.aelms pra1etor fregit etco.mminuit rero-
c,Ita!emque eius ita repre,ssit ut fadIe bellum I'P-
hqms traderet.
38 b. Aunque los romanos haban sido vencidos en Hlll-
batallas. Anbal, sin embargo nunca 1Jel'-
dIeron (= d'tmdtcre) la esperan:za de vencer fi-
n.ah:o;ente 'al enemigo. Mientras lacabaHera re-
SIStIO los de los germanos, tres cohorte:;;
en Izqmerda fuero.n o.bligadas a retroceder.
La patrIa ser amada po.r todos los ciudada-
no.s. Lo.s, transfugas son despreciados por los ene-
mIgos mIsmo.s .. Despus de la batana de Zama, fue
captu::ado caSI el mismo AnbaI; finalmente Re
escapo con unos cuanto.s jinetes. Con 1a denota
Y, muerte M. Antonio se pUSO fin a la guerra
CIVIL Es mejor ser engaado que enga'ar. Mll-
veces .somos enga'ados por la apa:riencia dd
bIen .. La dIOsa era .muy honr:ada por 101'4
ateme?ses. El L. CaSIO fue matado J)OI' lo:
su ejerCito fue rechazado. Y 1):18::1<10 (,JI
h
O
el yugo. 9icern era querido por todn:1 loa
ombres. d.e bIen. Con todo., Temstoelos 110 (':11'11 po
a la .envldIa de sus ,conciudadanos: fue ('('h;dlt 11<'
la CIUdad y desterrado; estableci HII dOIllWillo
en Magn'esia Y all muri sali el{' la vidu,.
Todos los bienes le fueron restituidos,
49
CUARTA CONJUGACIN
39 a. Analizar tiemlJO, modo y voz. Cambicn", si es po-
sible, la voz activa en p(Lsiva y vicevers(t. T1'a-
39b.
10 ;l.
ducir:
Audimus - - audient - -
_ audireris - aperiet - aperuit - apente - -
apertaest - aperta sunt - reperietur
reperiam - hauriunt - hausenmt - -
_ ferient - punieris - punior -
sitient - esuris - nesciebam - neSCIS -. neSel?1 -
custodirent - custodies - custodiuntur - Imp.ooI.ant
_ impediebant scitis - -. exaudlens -
leniemus - seruiunt - serUlUl - sarncmnt - sanxe-
runt - dormiant - dormiebant -
_ sentiunt - muniebantur - UeIllnt - ueIllstI -
ueniebat - uenerat - sepulti swnt.
Abrirn - abr - consentan - disentirn - tenan
sed - tuvo hambre - od - oiremos -
hiri - heran - se ,castigar -
dirs - vena - vino - sentimos - sentI:as -
sepultaban - sern sepultados - hablan. se-
pultados - duerme - dormamos - durIl}IO - san-
cion - descubrieses - oyente - se reunen - se
reunirn - supimos - no saban - no -
fortificaron - impedan - impedirn -
-est Hmitado -custodiaban - custodlanan -
sern custodiados - encontraron encontraremos
- fue esc}lavo.
Themistoclis clam in Atticaab se-
pulta sunt. Multorum te oculi et aures custo(hent.
50
Nihil agis, nihil cogitas quod non ego non modo
audiam sed etiam uideam planeque senti:am. AI-
est quae definitamicitiam paribus
uolunt.atibus. Sin uero ,erunt aliqui re-
pertI qUl pecumam pl"aeferre amicitiae existi-
ment: ubi inueniemus qui honores, magistra-
tus, lmpena, potestates, opes amiciti,a,e non an-
teponunt? Omnia praeclara quidem rara nec
quicquam difficilius quam reperire quod sit' omni
ex parte perfectum. Homines beniuole>ntia con-
iuncti primum cupiditJa;tibus in quibus cei-eri ser-
uiunt imperabunt. Serpit enim nescio quo modo
per omnium uitas ami'cia. Ea qua1e a natura mo-
non Populus enim Romanus ape-
rUlt, LucuHo lmpemnte, Pontum. Omnia quae in
diuturna obscuritate Iatuerunt aperiam. Omni.a
falsaet ficta compera sunt. Interea
copiae ex Aruernis equitesque qui toH
Galbae erant imperati conueniunt. Totius fere
GaHiae legati, principes ciuitatum, ad Caesarem
gratula.tum cormenerunt. Condiciones pacis ante a
conueIllre non potuerant. Omnes ordines 'ad COIl-
seru:"ndam rem publicam mente, uoluntate cou-
sentlUnt. De amicit1ae utilitate omnes uno oro
cOI.lsentiunt. Milo de raeda desiluemt seque
alllmo defendebat. Id uolo uos scire: <1l101lI(;I/0 wl
hunc deuenerim in seruitutem ab eo ('lIi CWI"1I ill I
prius. Cleomenes Syracusanus a dotlHl !Jo
ne.ficsq?e multis ?euinClet>atur. gralll "IIHII' I i
llildus, tImebam elllm ne euenirent Ifll:ll' 11"",
<?b ea ineommoda quae euellillilll, mJlro
bIS, fuglendam improbitatem IWl.:i111llN,
cum semel ocddit breuis lux, HOX t,,1/ 11''1'1'1'11111
51
40 b.
una dormienda. Hae trabes reuinciuntur intrm'-
sus et multoaggere uestiuntur, ea autem. quae
diximus interualla grandibus in fronte saXlS ef-
farciuntur. Vitis quidem natura suacaduca est
et, nisi fuIta est, ferlur (- se inclina) ad terram.
Ille impger hausit spumantem pateram et
se proluitauro. Reperti sunt complures
miEtes qu in phalanges insilirent et scuta malll-
bus reuellerent et desuper uulnel'arent. Casus
uero mirificus quidam interuenit, qU3!si uel tes-
tis opinionis meae uel sponsor humanitatis tuae.
His adiutor contra patriam inuentus est nemo:
itaque mortem sibi uterqueconsciuit. Hic murus
aeneus esto: nil conscire sibi, nuHa pallescere
culpa. Multa a maioribus nostris inuenta sunt,
Despirlal'as si duermen. La naturaleza I:al;>a for-
tificado a Italia con los Alpes. Los no
conocen todava las causas de muchas enferme-
dades. Los muertos deben ser sepult3!dos en un
lugar adecuado, Los nios .sern Y ves-
tidos por sus padres. fue po.r
el centauro Quirn. Los habItantes hablan fortI-
ficado su ciudad con altas murallas. Mi hermano
no vino a la reunin, estaba impedido por una
enfermedad. Al mismo tiempo llegaban legados
de los eduos hacia Csar. Los ciudadanos otorga-
ban (=im.pert'ire) gl'andes aplausos a los ora-
dores elocuentes.
11 a.
Ma,ssinissa nonaginta natus annos nuIllo
11\1110 frigore ,adduci potoot ut capite .operto Slt.
I.;tlll ad denarios L in singulos modIOS annona
IH'I'Ueneratatque incommoda in dies augebantur.
/
,11 b.
Guius rei magna pars laudIs atque exigtimationis
ad Libonem peruentum oot gi per iHum ab armia
sit discelSSum, Haud dubie hostilS breuiore ui,a
praeuenturulS erat, Ceterum praeuenerat (eos)
non fama salum, qua nihil in t3!1ibus rebus oot
celerius, sed nunUus etiam ex regiis seruls. Pro-
ueniebant m'atores noui, stulti aduleocentuli. Sed
qu1a prouenere bi scriptorum magna ingenia,
per terrarum orbem Atheniensium !acta pro ma-
ximis celebrantur. Magna fluxit multitudo deo-
rum qui induti specie humana fabulas poetis sup-
peditauerunt, hominum autem uitam superstitio-
ne referserunt. Haec coartauit et perang;usta re-
fersit in or3!tione sua. Nunc, Eruci, ad te ue-
nio ... ; restare tibi uidebatur seruorum nomen,
quo quasi in portum reiectus a ceteris suspicio-
nibus confugere posses; ubi seopulum offends
eius modi, ut non modo ab hoc (= de mi cliente)
crimen resilire uideas, uerum Offiinem suspicio-
nem in uosmet ipsos recidel'B intellega,s. Etiam
uiro forti, collegae meo, laus impertitur, quod eo;-;
qui huius coniurationis participes fuissent a SUiK
et a reipublicae consiliis remouisset. Pel'pauci aui.
uiribus confisi tranare contenderunt 'aut
inuentis sibi salutem reppererunt.
Todas las tropas se reunian en un mil'llllO IIII{'III'
El campamento estaba custodiado pOI" ,la M'I'illlll
legin. Muchas cosas han sido inv(',tll';ldll!! Ilnt'
nuestros antepasados. El tiempo suavi'/.:II'II In;l .In
lores. E,J aspecto miserable de 108 :11111111
d el nimo de los vencedores, 'f'lm]" o 11'1111'1'1111
11
los hombres malvados "'"dON 111
nemos hambre y sed de la VIPl"dlldl'l'JI ,','II1'ldlld
Los cuerpos de los cados en la batalla fueron
sepultados en un mismo lugar. El imperio del
pueblo romano estaba limitado por el Rin y el
Danubio. La caballera romana imped'a la huida
de los enemigos. La tierra alimenta a todos los
hombres. Los egipcios embalsamaban (= condi-
re) a los muertos.
42. Veni, uidi, uici. lneum haec reuenit res looum,
ut, quid consilii dem meo sodali super amica, nes-
ciam. Ancorae pro funibus ferres atenis reuinc-
tae (erant). Lket enim lasciuire dum nihi1 me-
tuas. Neque reliquarum uirtutum, nec ipsius rei-
publicae reperitur uUa institutio. Scio tib ita
placere, saepe enim ex te audiui. Hicoetus igitur
sedem primum certo loco domiciliorum causa
constituerunt quam cum locis manuque ooepsis-
sent, eiusmodi coniunetionem tectorum oppidum
uel urbem appellauerunt. Primam et secundam
aciem in armis es'se, tertiam castra munire iussit.
Est in carcere locus quod Tullianum appeUatur,
eum muniunt undique parietes atque insuper ca-
mera lapideis fornicibus iuneta. At tu, qui laetus
rides mala nostra, caueto, mox tibi: non enim
s'aeuiet usque deus. (Discipuli) ibi cursu, luetan-
do, hasta, disco, pugilatu, pila, saliendo sese exer-
cebant. Alia moribus confirmarunt, sanxerunt
autem alta 1egibllF'. Sl'gambri respondeirunt: po-
pul Romani imperum Rhenum finire. GalH spa-
Ha omnis temporis non numero dierum sed noc-
timn fi:niunt. Legati ad eum principes Haeduo-
nun ueniunt oratum ut maxime neoessario tem-
pore ciuitati subueniat.
54
VOCABULARIO DE NOMBRES PROPIOS
ACHILLES, -is, m. Aquiles.
AEOL VS, -i, m. olo, rey de los vientos.
AFRTCA, -ae, f. frica.
ALPES, -ium, f. Los Alpes.
AMANVS, -i, m. Amano, monte entre la Siria y la
Cilicia.
AMBIORIX, -igis, m. Amborix, jefe de 10 eburones,
pueblo de la Galia.
ANTIPATER, -tri, m. Antpater, nombre de varios
filsofos.
ANTONIVS, -ii, m. Antonio, nombre de un orador y
del famoso triunviro.
APPENNINVS, -i, m. Apenino, montaa de Italia.
APOLLO, -inis, m. El dios Apolo.
APPIVS CLA VDIVS, -i, m. Apio Claudio, nombre de
un clebre romano.
APVLIA, -ae, f. Apulia, regin de Italia.
AQVILETA, -ae, f. Aquileya, ciudad de Istria, al NE.
de Italia.
ARAR, -ris, m. El ro rar (Saona).
ARTOVISTVS, -i, m. Ariovisto, rey de los gemlallo:1.
ARISTIDES, -is, m. Arstides, clebreatenieIlH(.
ARVERNI, -orum, m. Arvernios, pueblo d la (;lIlln.
ASCANIVS, -ii, m. Ascanio, hijo de Eneas.
ASIA, -ae, f. Asia.
ATHENAE, -arum, f. Atenas.
55
A TTICA, -ae, f. El tica, regin de Grecia; capitJltl.
Atenas.
ATTICVS: TITVS POMPONIVS ATTICVS, -i, m.
Tito Pomponio tico, amigo ntimo de Cicern.
AVFIDIVS (SEXTVS), -i, m. Sexto Aufidio, personaje
romano.
BELGA, -ae y BELGAE, -arum. Belga, belgas, pueblo
deil N. de la Galia.
BOn, -orum, m. Los boyos, pueblo de la Galia.
BRITANNI, -orum, m. Bretones, habitantes de Breta-
a (Ingl,aterra).
BRIT ANNVS, -a, -um. De Bretaa.
BRVNDISIVM, -ii, n. Brindis o Brndisi, ciudad y
puerto de Calabria (S. de Italia).
BRVTVS, -i, m. Bruto (Iv, primer cnsul de Roma; 2
9

asesino de Csar).
CAESAR, -is, m. C. Julio Csar, clebre general y
hombre poltico romano.
CANNAE, -arum, f. Canas, aldea de la Apulia, cle-
bre por la victoria de Anbal sobre los romanos.
CANTIVM, -ii, n. Regin de la Bretaa, hoy condado
de Kent.
CAMVLOGENVS, -i, m. Camulgeno, jefe de los au-
lercos (pueblo de la Galia).
CAPITOLIVM, -ii, n. Capitolio.
(:ARTHAGO, -iniis, f. La ciudad de Oartago.
( -ii. L. Casio, cnsul, denotado y muerto por
los helveeios, 107 a. C.
('i\STICVR, -i, m. Cstico, rey de los scuanos.
CASTOR, -oris, m. Cstor, hermano de PlllX (mito-
loga griega).
CATILINA, -ae, m. CatHina, Lucio Sergio, eOllspil'll-
dor contra la repblica romana en tiempos Ci''C-
rn.
CATO, -onis, m. (Marco Porcio) Catn, el clebn' cell-
sor.
CETHEGVS, -i, m. Cetego, cmplke de Catilina.
CHIRO, -onis, m. El centauro Quirn, maestro de
Aquiles.
CHRYSIPPVS, -i, m. Crisipo, filsofo estoico.
CICERO, -ons, m. Cicern.
CINCINNATVS, -i, m. (L. QVINCTIVS). CincinaLo,
el dictador.
CLA VDIVS P., m. P. Claudio, un miembro ele la
ilustre familia de los ClaudiL
CLOEMENES, -is, m. Clemenes, un siracusano.
CLODIVS, -ii, m. Clodio, enemigo de Cice,rn. 1,'lIe
matado por Miln.
CONSIDIVS, -ii, m. P. Considio, nombre de varll.
CORINTHVS, -i, f. La ciudad de Corinto.
CORINTHIVS, -a, -um. De Corinto.
CORIOLANVS, -i, m. (Cn. Marcio) Coriolano, Vl'lll'n
dor de los CorioJos. Desterrado, reuni 1111 ('H'/'{'Hn
de volscos y puso sitio a Roma. Se retir f'illilIlIII'I1l4\
a ruegos de su madre y de su espos'a.
CORNELIVS, -ii, m., NEPOS. El escritor COl'lIl'lin NI'
pote.
(:OTTA, -ae, m., AVRVNCVLEIVS. Cota, 1C'v,ntlo t14'
Csar.
57
CRASSVS, -i, m. 1
9
, L. Craso, el orador; 2
9
, M. Craso,
el triunviro.
CRETA, -ae, f. La isla de Creta.
CYPRVS, -i, f. La isla de Chipre.
DANVBIVS, -ii, m. El ro Danubio.
DELPHI, -orum, m. pI. La ciudad de Delfos (Grecia).
DEMOSTHENES, -is, m. Demstenes, el ms ilustre
de los oradores griegos.
DIANA, -ae, f. La diosa Diana.
DIOGENES, -is, m. Digenes, filsofo griego.
DIS, Ditis, m. (Dis Pater). El dios Plutn.
DIVICIACVS, -i, m. Divicaco, noble edllo, amigo de
Csar.
DOLABELLA, -a e, m. Nombre de varn de una rama
de la famiEa de los Cornelii. P. Cornelio Dolabela
era yerno de Cicern.
DVMNORIX, -igis, m. Dmnorix, hermano de Divi-
caco.
DYRRACHIVM, -ii, n. Dirraquio (hoy Durazzo),
puerto del Epiro, frente a Italia.
EPICVRVS, -i, m. Epicuro, filsofo griego.
EPIRVS, -i, f. Epiro, provincia occidental de Grecia
(hoy Albania).
ERVCIVS, -ii, m. Erucio, nombre de varn.
ETRVRIA, -ae, f. Etruria, provincia de Italia al N.
de Roma (hoy la Toscana).
II:VHVS, -i, m. Euro, viento del SE.
1";\ VS'I'VLVS, -i, m. Fustul0, pastor que salv a R-
IlIldo y Remo y los educ.
8
FLAMINIVS, -ii, m. C. Flaminio; cay en la batalla
de Trasimeno.
GALBA, -ae, m. Galba, rey de los suesiones, puehlo de
la Galia.
GALLIA, f. La Galia.
GA VIVS, -ii, m. Gavio, nombre de un ciuda'dano l'O-
mano (crucificado por Venes).
GENAVA, -ae, f. (,a veces GENVA). La ciudad de
Ginebr'a.
GEHMANIA, -ae, f. La Germana.
GERMANICVS, -i, m. GermnLco, sobrenombre de
Druso Nern, sobrino e hijo adoptivo de Tiberio.
GOMPHI, -orum, m. Gonfos, ciudad de Tesalia (Gre-
Cla) .
GRACCHVS, -i, m. Tiberio y Sempronio Gmco, her-
manos, tribunos de la plebe.
GRAECIA, -ae, f. Grecia.
HAEDVI, orum, m. Eduos, pueblo de la Galia.
HAMILCAR, -ris, m. Amlcar, generalcartagins,pa-
dre de Anbal.
HANNIBAL, -lis, m. Anbal, hijo de AmHoar,
general cartagins dumnte la 2,' guerra pnica.
HASDRVBAL, -lis, m. Asdrbal, general cal'taginH.
IIECTOR, -ris, m. Hctor, hroe troyano, "ijo d.,
Pramo.
IIELVETII, -orum, m. Helvecios, pueblo (11' 1:1 e :111111
IIERNICI, -orum, m. Hrnicos, pueblo del Lacio.
IIIPPIVS, -ii, m. Hipio, nombre de var61l.
IIlSPANIA, -ae, f. Espaa.
1I0STILIVS (ver TVLLVS).
59
lCCIVS REMVS, -i, m. leio Remo, nombre de varn.
lLIVM, -ii, n. mn (Troya).
lLL YRICVM, -i, n. Iliria, prov. romana al norte y
sobre la costa oriental del Adritico.
IT ALIA, -ae, f. Italia.
IVNO, -ons, f. Juno, esposa de Jpiter.
IVPPITER, loui8, m. Jpiter, rey de los dioses y de
los hombres.
IVRA, -ae, m. Jura, montaa de la GaHa.
LABIENVS, -i, m. Labieno, 1egado de Csar.
LAECA, -ae, m. Leca, uno de los cmpHces de Cati-
linao
LAELIVS, -ii, m. Nombre de una familia romana; C.
Lelio, amigo de Escipin Afrioano.
LABNIVS, -ii, m. Lenio, nombre de varn.
LAEVVS, -i, m. Levo, nombre de varn.
LAMIA, -ae, m. Lamia, sobrenombre de la familia
AeJia.
LARISAEVS, .Ja, -um. De Larisa, c. de Tesalia.
LATOBICI, -orum, m. Latbicos, pueblo germano.
LEMANNVS, -i, m. El lago Lemn.
LENTVLVS, -i, m. Lntulo, una rama de la gens Cor-
nelia. P. Comelio Lntulo, cmplice de Gatilina.
LEPIDVS, -i, m. Lpi'do, colega de Octavio y Antonio'
en el 2Q triunvimto.
LIBO, -onis, m. Libn (sobrenombre de la gens Mar-
da) .
!'ICA RIVS, -ii, m. Ligario, procnsul de frica, de-
f'1'ndido por Cicern ante Csar.
60
LISCVS, -i, m. Llsco, un jefe eduo.
LVCVLLVS, -i, m. Luculo (L. Licinio Luculo, vence-
dor de Mit.rdates).
MACEDO, -O'nis, m. Macedonio.
MAGNESIA, -ae, f. 1
9
, parte oriental de kl. Tesalia;
2
Q
, ciudad del Asia Menor.
MANLIVS, -ii, m. Manlio, cmplice de Catj,lina.
MANLIANVS, -a, um. adj. De Manlio.
MARS, -rtis, m. Marte, diO's de la guerra.
MASSILIA, -ae, f. La ciudad de Masilia (Marsella).
MASINISSA, -ae, m. Masinisa, rey de los nmidas.
MEN APII, -orum, m. Los menapios, pueblo belga.
MERCVRIVS, -ii, m. El dios Mercurio.
MESSALA, -ae, m. Sobrenombre en la famiHa Vale-
ria; nombre de varn.
MESSANA, -fue, f. Mesina, ciudad de Sicilia.
MILO, -onis, m. (Tito Anio) Miln, asesino de Clodio.
Fue defendido por Cicern.
MINERVA, -ae, f. La dios'a Minerva.
MITHRIDA TES, -is, m. Mitrdates, rey del Ponto.
MVCIVS, -ii, m. Nombre de una familia romana; Q.
Mucio, nombre de varn.
NEPTVNVS, -i, m. El dios Neptuno.
NBRVA, -ae, m. Nerva, nombre de varn.
NERVII, -orum, m. Nervios, pueblo de Blgica.
NOREIA, -fle, f. Noreya, ciudad capital dl N(')l'ir'o
(actll'al Estiria y Carintia).
WLMIVS, -ii, m. Opimio, nombre de varn.
IVTDIVS, -ii, m. Ovidio, poet':t J'om:nlo.
61
P ANSA, m. Pansa, sobrenombre romano; C. Vibio
Pansa, cnsul.
PERICLES, -is, m. Pericles, clebre general y orador
ateniense.
PHILOLACHES, -is, m. Fillaques, personaje de una
comedia de Plauto.
POMPEIVS, -ii, m. Pompeyo, general romano, rival
de Csar, vencido en Fars'aHa y asesinado en Egipto.
POMPONIVS (ver ATTICVS).
PONTVS, -i, m. El Ponto (Mar Negro) ; territorio al
sur de este mar.
PYRENAEI, -orum, m. Los Pirineos (montes).
RA VRACI, -orum, m. Los ruracos, pueblo de la Ga-
lia (regin de Basilea).
RHENVS, -i, m. El ro Rin.
RHODANVS, -i, m. El ro Rdano.
ROMA, "'ae, f. La ciudad de Roma.
ROMVLVS, -i, m. Rmulo. Segn la leyenda, hijo de
Mal-te y de Rea Silvia. Fundador de Roma.
SABIS, -is, m. Ro de Blgica (Sambre).
SAGVNTVM, -i, n. Sagunto, ciudad de Espaa.
SCIPIO, -ons, m. Escipin, nombre de varios hombres
ilustres de la familia Cornelia.
SE GESTA, -ae, f. Segesta, ciudad de Sidlia.
SEGVLIVS, -ii, m. Segulio, nombre de varn.
SEGVSIA VI, -orum, m. Segusiavos, pueblo de la Ga-
la, oliente de los eduos.
S I':(l V A N r, -orum, m. Los scuanos, pueblo de la Gal i a.
l")

SERVIVS TVLLIVS, -ii, m. Servo Tulio, 69 rey de
Roma.
SICILIA, -ae, f. Sicilia.
SOCRATES, -is, m. Scrates, clebre filsofo ate-
niense.
STATOR, -oris, m. Sobrenombre de Jpiter (lit.: "el
que para a los que huyen").
SVEBIA, f. Suevia, regin de la Germana, al
lIorte del Meno.
SVEBI, -orum, m. Los suevos, pueblo de Ia Germana.
SVGAMBRI, -orum, m. Los sugambros, pueblo de la
Germana, a 'la orlla del Rin.
SYRACVSAE, -arum, f. Siracusa, principal ciudad de
Siclia.
SYRACVSANVS, -a, -um. De Siracusa.
SYRIA, "'ae, f. Siria.
T ARQVINIVS, -ii, m. T:arquinio, dos reyes
de Roma.
TERENTIA, -ae, f. Terencia, muj:er de Cicern.
THEMJSTOCLES, -is, m. Temstocles, clebre general
ateniense.
THERMOPYLAE, -arum, f. Las Termpilas, desfi-
ladero del monte Eta,clebre por el herosmo de
Lenidas y sus 300 espartanos.
THESSALIA, -ae, f. Tesalia, provincia del N. de (:
cia.
TIBERIS, -is, m. El ro Tber.
TIBERIVS, -ii, m. Tiberio, nombre roma,no; eH]). el
hijastro y sucesor del emperador Augm,to.
TIRO, -onis, m. Tirn, HIJo'Lo de Ciecn'm.
I
TlTVRlVS SABlNVS, -i, m. Titurio Sabtno, ofial del
ejrcito de Csar.
TlTVS LlVlVS, -ii, m. Tito Livio, histori'ador romano.
TRACHlNlVS, -a, -um. De Tmquina, ciudad de Tesa-
Ea; Tmquinio.
TRASVMENNVS, -i, m. El lago Trasmeno (en Etru-
a), clebre por la victoria de Anbal sobre los ro-
manos.
TROlA, -ae, f. Troya.
TVLlNGl, -orum, m. Los tulingios, puebJo germamco.
TVLLlANVM, -i, n. Tuliano (>calabozo en la crcel del
Estado, construido por Servio Tu>1io).
TVLLlA, -3:e, f. Tulia, hija de Cicern.
TVLLlVS, -ii, m. (M. TVLLlVS ClCERO). M. Tulio
Cicern.
TVLLVS HOSTlLlVS, -ii, m. Tulo Hostilio, 3er. rey
de Roma.
TVSCVLANVS, -a, -um. De Tsculo.
TVSCVLVM, -i, n. Tsculo, villorrio del Lacio, al SE.
de Roma (hoy Fmscati).
TYRRHENVS, -a, -um. De Tirreno (Etruria); etrus-
co; esp. el mar Tirreno.
ZAMA, -ae, f. Zama, ciudad de Numidia, clebre por
la victoria de Escipin sobre Anba1.
1',11' libro se termin de imprimir el 20 de enero de 1972 en los Tallore'S
';,.:01" !l', MUNDIAL S,R.L., Anchorena 347, Buenos Aires (R, Argentino!).
()1
i
I

También podría gustarte