Está en la página 1de 68

nino metreveli

monawileobiTi
biujetireba
skolebSi

Tavisuflebis instituti

Tbilisi 2004
2 nino metreveli

Tqvens xelT arsebuli naSromi gankuTvnilia yvela im


dainteresebuli pirisTvis - profesiis ganurCevlad - visac
survili aqvs, monawileoba miiRos skolis biujetis Sedgenis
procesSi, an, ubralod, gaecnos `monawileobiTi biujetirebis~
principebs. saxelmZRvanelos mizania dainteresebul pirebs
informacia miawodos biujetis Sedgenasa da xarjvaSi
monawileobisaTvis saWiro unar-Cvevebsa da teqnikur,
organizaciul sakiTxebze.

`monawileobiTi biujetireba~ Cveni sazogadoebisTvis sruliad


axali cnebaa. naSromis mizania dainteresebuli adamianebisaTvis
im faseulobebis gacnoba, romlebsac emyareba monawileobiTi
biujetireba; amasTan, im problemebis warmoCena, romelTa
gadaWrasac Tavad monawileobiTi biujetireba emsaxureba.

winamdebare saxelmZRvaneloSi ganxiluli sakiTxebis siaxlis


gamo naSromi srulyofili ver iqneba. avtori siamovnebiT
miiRebs mkiTxvelisagan yvela gamoxmaurebas, SeniSvnas Tu
winadadebas, romelic mas am wignis gacnobis Semdeg gauCndeba.

redaqtorebi:
ia anTaZe, ana axvlediani, giorgi melaZe

dizaini:
besik danelia

koreqtura:
dali cqitiSvili

ISBN 9940-714-1-6

wigni gamocemulia fond `Ria sazogadoebis institutis~ mxardaWeriT


monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 3

Sinaarsi
Tavi I. `monawileobiTi biujetirebis~
cneba, mizani da monawileebi 5

1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani 5


2. biujeti - Tanamonawileobis meqanizmi
da produqti 8
3. vin da rogor monawileobs
biujetirebis procesSi? 10

Tavi II. dagegmvis arsi, saWiroeba,


komponentebi da procesi 13

1. dagegmvis arsi da misi komponentebi 13


2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani 14
3. strategiuli dagegmva - Tanamonawileobis
uzrunvelyofis meqanizmi 16
4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis
procesis etapebi 17
2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba 17
2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli
garemos Sefaseba 18
2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi 19
2.4.4 momxmareblebis saWiroebebisa
da moTxovnilebebis Seswavla -
`bazris~ Sefaseba 20
2.4.5. skolis Sida Sefaseba 21
5. strategiuli arCevani 24
6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba 25
7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra 26
4 nino metreveli

8. strategiis SemuSaveba wliuri prioritetebis


gansaxorcieleblad 26
9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis
samoqmedo gegmis SemuSaveba 28
2.9.1. sami wlis strategiuli gegmis
da biujetirebis ciklis nimuSi 31
2.9.2. biujetis Sedgenisa da kontrolis
samoqmedo gegmis nimuSi 32

Tavi III. biujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva 34

1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia 34


3.1.1. skolis biujetis modeli 36
3.1.2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia 39
2. xarjebis dagegmva 40
3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva
da Sefaseba (praqtikuli magaliTi) 42
4. saWiro xarjebis SemosavlebiT
uzrunvelyofis meqanizmi 45
5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis
kontroli da Sefaseba 45

Tavi IV. Tanamonawileobis uzrunvelyofis


sxva teqnikuri sakiTxebi 51

1. rCevebi sameurveo sabWos


Sexvedrebis organizebisaTvis 51

daskvna 57

ZiriTadi cnebebis ganmartebebi 59

danarTi I 61

SeniSvnebi 64

gamoyenebuli literatura 66
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 5

Tavi I
`monawileobiTi biujetirebis~ cneba, mizani da komponentebi

1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani

dRes saqarTvelos ganaTlebis sistemaSi mimdinare reforme-


bis mTavari mizani aris am sistemis TiToeuli rgolis (moce-
mul SemTxvevaSi skolis) muSaobis efeqtianobis maqsimumamde
gazrda. am miznis miRwevis umoklesi gza ki gadawyvetilebebis
miRebaSi TviT ganaTlebis sistemis momsaxurebis momxmare-
belTa aqtiur monawileobaze gadis. sxva sityvebiT, ganaTle-
bis saministros reforma gulisxmobs, rom skolis marTvaze,
anu misi strategiuli ganviTarebis mimarTulebaTa gansazR-
vrasa da saxsrebis gankargvaze pasuxismgebloba unda aiRon
mSoblebma da maswavleblebma. swored isini arian skolis mom-
saxurebis momxmareblebi, ris gamoc yvelaze metad mSoblebi
da maswavleblebi unda iyvnen dainteresebuli skolis warma-
tebuli saqmianobiT. amis gamo, mSoblebisa da maswavleble-
bisagan Semdgari sameurveo sabWo unda gaxdes TiToeuli sko-
lis ganviTarebis mimarTulebaTa ganmsazRvreli organo. am
sabWos mier Camoyalibebuli gansazRvruli gegmis ganmaxor-
cielebeli da aRmsrulebeli ki skolis direqtori iqneba.

marTvis amgvari sistema moiTxovs, rom skolebma damoukideb-


lad gankargon maTTvis gamoyofili saxelmwifo saxsrebi. ama-
ve dros, TiToeul skolas unda mieces SesaZlebloba damo-
ukideblad moiZios dafinansebis wyaroebi da Tavad ifiqros
sakuTari mdgomareobis gaumjobesebaze. saqarTvelos ganaT-
lebis saministros mier wamowyebuli reformac swored am sa-
kiTxebis mogvarebas exmianeba da emsaxureba.
6 nino metreveli

saqarTvelo ar aris erTaderTi qveyana, sadac xelisufleba skolebis


marTvaSi ganaTlebis saministros Caurevlobas, anu marTvis decentrali-
zacias uWers mxars. msoflios ganviTarebuli qveynebis gamocdilebam
aCvena, rom mmarTvelobis decentralizacia saukeTeso Sedegs iZleva ro-
gorc saxelmwifos, ise misi TiToeuli subieqtis (am SemTxvevaSi, skolis)
doneze.1 marTvis uflebebis gadanawileba uSualod qveda rgolebis sa-
sargeblod (magaliTad, ganaTlebis saministrodan uSualod skolebze) iZ-
leva TiToeuli organizaciisa Tu piris interesebis maqsimaluri gaTva-
liswinebis SesaZleblobas. marTlac, rogori mWidro urTierTobac ar un-
da arsebobdes ganaTlebis saministrosa da skolis xelmZRvanelobas
Soris, skolis xelmZRvaneli yovelTvis ganaTlebis saministros Cinov-
nikze ukeT iqneba informirebuli im problemebisa da sakiTxebis Sesaxeb,
romelTa gadaWrac misi konkretuli skolisTvis sasicocxlod aucile-
belia.

garda amisa, gadawyvetilebis miRebis uflebaTa (anu Zalauflebis) gadana-


wileba imitom aris mniSvnelovani, rom am SemTxvevaSi skolas saSualeba
eZleva gacilebiT swrafad moaxdinos reagireba im cvlilebebze, romlebic
garemoSi xdeba. bunebrivia, rom amgvar cvlilebebze reagireba centra-
lizebuli marTvis pirobebSi (Cvens SemTxvevaSi, ganaTlebis saministros
mxridan) met dros moiTxovda.

ase rom, saSualo ganaTlebis decentralizacia niSnavs imas, rom skola


Tavad miiRebs gadawyvetilebebs sakuTari saqmianobis mimarTulebebis
Sesaxeb da Tavad daxarjavs skolisaTvis gamoyofil/Semowirul resur-
sebs. amdenad, marTvis decentralizacia skolebisaTvis gulisxmobs im fi-
nansuri saxsrebis gamoyenebis Tavisuflebas da maTi xarjvis efeqtiano-
bis gazrdis Sanss, romelic skolas gaaCnia. cxadia, decentralizebuli
marTvis dros skolebisaTvis miniWebul amgvar Tavisuflebas axlebuli
angariSgeba da pasuxismgebloba mohyveba. am SemTxvevaSi, skolis sameurveo
sabWo xdeba skolis samoqmedo gegmisa da biujetis Semqmnelic da direq-
toris mier misi aRsrulebis makontrolebelic. am sakiTxebs zedmiwevniT
dawvrilebiT am wignis I I da I I I TavebSi ganvixilavT.

skolis uflebebis zrda, bunebrivia, am procesisaTvis mSoblebisa da mas-


wavleblebis saTanadod momzadebasac saWiroebs. swored amitom xdeba
mniSvnelovani mSoblebisTvisa da maswavleblebisaTvis `monawileobiTi
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 7

biujetirebis~, anu skolis biujetis Sedgenasa da xarjvaSi CarTulobis


unar-Cvevebis aTvisebac.

cneba _ `monawileobiTi biujetireba~ _ gulisxmobs skolis biujetis Sed-


genis mTel procesSi im mxareebis CarTvas, romlebic uSualod arian dain-
teresebuli skolis biujetidan dafinansebuli momsaxurebis xarisxiTa
da am momsaxurebaze gaweuli danaxarjebis miznobriobiT. skolis biujetis
Sedgenasa da xarjvaSi monawileoba imis garantias iZleva, rom skolisaT-
vis saxelmwifos mier gamoyofili saxsrebi Semosavlisa Tu Tanamdebobis
miuxedavad skolis momsaxurebis yvela momxmarebelze erTnairad
gadanawildes, anu gamoiricxos diskriminacia da usamarTloba.2

`monawileobiTi biujetirebis~ erT-erTi mniSvnelovani mizania gamWvir-


valoba da yvela dainteresebuli mxarisTvis skolis saxsrebis gankargvis
Sesaxeb amomwuravi informaciis miwodeba. amgvarad, ganaTlebis saminis-
tros Tu sazogadoebis warmomadgenels, nebismier dainteresebul pirs
xeli unda miuwvdebodes skolis sameurveo sabWos mier SemuSavebul
biujetze da SeeZlos misTvis saintereso informaciis miReba skolis
finansuri resursebis gankargvasTan dakavSirebiT.

monawileobiTi biujetirebis procesi gamWvirvale, Ria da yvelasaTvis


gasagebi imitom xdeba, rom biujetis SemuSavebis, xarjvisa da Sedegebis
analizis Sesaxeb gadawyvetilebebis miReba xdeba ara politikosebis kabi-
netebSi, aramed sazogadoebis wevrebisagan _ mSoblebis, maswavleblebis
da sxva dainteresebuli adamianebisagan Sedgenili sabWoebis Sekrebebze.
Ufro vrclad am sakiTxebis Sesaxeb ixileT am wignis I I , I I I da IV TavebSi.

monawileobiTi biujetirebis procesi, TavisTavad, SeiZleba SevadaroT


`sazogadoebriv skolas~,3 romelic moqalaqeebs aswavlis sakuTar ufle-
bebs, exmareba maT sakuTari moqalaqeobrivi movaleobebis aRqmaSi da
ganaTlebis sistemaSi mTavrobis pasuxismgeblobebis garkvevaSi. amdenad,
monawileobiTi biujetireba mudmivi swavlis procesia, romlis drosac
moqalaqeebi eCvevian iseve rogorc mTavrobasTan, aseve erTmaneTTan mo-
laparakebas imis Taobaze, Tu rogor moxdes SezRuduli resursebis ga-
moyeneba skolis mier gansazRvruli prioritetebis gansaxorcieleblad.

msoflio bankis eqpertebis mier saqarTvelos ganaTlebis saministrosTvis


8 nino metreveli

micemuli rekomendaciis Tanaxmad, `nebismier saqmianobaSi, sazogadoebrivi


mizniT Tanxis gankargvis kuTxiT, araferi imdenad sasargeblo ar aris,
ramdenadac imis Cveneba, rom arsebuli finansuri resursebi maqsimalurad
efeqturadaa gamoyenebuli.~4 gamWvirvaloba gazrdis sazogadoebisa da
arasamTavrobo organizaciebis ndobas skolis mmarTvelobis mimarT da
SesaZlebels gaxdis skolisTvis damatebiTi finansuri resursis mozidvas.

ase rom, monawileobiTi biujetireba skolaSi, rogorc marTvis decentra-


lizebuli forma, zrdis moqalaqeebis Sansebs, aqtiurad CaerTon im gadawy-
vetilebaTa miRebaSi, romlebic uSualod aris dakavSirebuli skolisagan
miRebuli momsaxurebis xarisxTan. rac mTavaria, monawileobiTi biujetireba
moqalaqeebs aswavlis aqtiurobas;
socialuri samarTlianobis miRwevas resursebis
ufro efeqtianad ganawilebis gziT;
cvlis administraciul aparats da aumjobesebs gadawyvetilebis
aRsrulebis kulturas.5

2. biujeti _ Tanamonawileobis meqanizmi da produqti

zemoT aRvniSneT, rom gadawyvetilebis miRebis uflebis da am procesSi


sazogadoebis monawileobis Sansis mopoveba uSualod ukavSirdeba am gada-
wyvetilebebis ganxorcielebisaTvis saWiro finansuri saxsrebis mobili-
zebas, ganawilebas, miznobriv xarjvasa da am ukanasknelTa miznobriobis
analizs. amdenad, gadawyvetilebis miRebis uflebis gadacema centridan
skolaze avtomaturad niSnavs skolis damoukideblobas Seadginos da xar-
jos biujeti.

skolis biujeti, iseve, rogorc nebismieri biujeti aris finansuri doku-


menti, romelic warmoadgens mocemuli organizaciis Semosavlebisa da
danaxarjebis nusxas. monawileobiTi biujetirebis unar-Cvevebis asaTvi-
seblad, pirvelyovlisa, gvWirdeba gaverkveT biujetis Sedgenis da dageg-
mvis saWiroebaSi, anu im sargeblobaSi, romelic sazogadod biujetirebas
axlavs Tan.

qvemoT dawvrilebiT ganvixilavT Tavad biujetis _ rogorc finansuri


monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 9

dokumentis gamoyenebis upiratesobebs. amasTan, CamovTvliT im faqtorebs,


romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia biujetis Sedgenisas.

skolis mier dasaxuli amocanebis Sesrulebas finansuri saxsrebis mobi-


lizeba da ganawileba sWirdeba. swored amaSi gvexmareba biujeti, romelic
SeiZleba warmovidginoT, rogorc skolis mier dasaxuli (vTqvaT, erTwli-
ani) gegmis efeqturad ganxorcielebisaTvis finansuri resursis gadana-
wilebis sqema.6 amdenad, biujeti SeiZleba ganvixiloT, rogorc warmate-
buli saqmianobis kargi instrumenti.

imis gamo, rom biujeti ricxvebSi gawerili samuSao gegmaa, is mis xarjvaSi
CarTuli pirebisaTvis warmoadgens saxelmZRvanelo dokuments imisaTvis,
rom zustad (konkretuli ricxvebiT) Seafason sakuTari miRwevebi da
reagireba moaxdinon moulodnel cvlilebebze.

biujeti garda saxelmZRvanelo dokumentis funqciisaa, kontrolis rol-


sac asrulebs. igi saSualebas aZlevs skolis sameurveo sabWos, gaakont-
rolos misi Sesrulebis xarisxi.

biujetis Sedgena aucilebelia, radgan:


gulmodgined dagegmili da ganxorcielebuli biujeti zrdis
skolis warmatebuli funqcionirebis SesaZleblobas;
biujeti aris dokumenti, romelic skolis mier dasaxul zogad
miznebs daiyvans konkretul, gansazRvrul samoqmedo nabijebamde;
dagegmvisa da mosamzadebeli samuSaoebis Catarebis Sedegad miRebuli
biujeti skolas aiZulebs realisturad Seafasos sakuTari
SesaZleblobebi, gansazRvros prioritetebi da daakonkretos
gadasaWreli problemebi;
biujeti xels uwyobs skolis sxvadasxva administraciul rgolebs
Soris koordinaciasa da TanamSromlobas;
biujetisa da realuri finansuri mdgomareobis periodulma
Sedareba droulad aRmoaCens problemas da amartivebs misi gadaWris
gzebis Ziebis process.7

magram rogor mivaRwioT imas, rom biujetis Semosavlebi da xarjebi rea-


listurad davgegmoT? amisaTvis saWiroa Semdegi faqtorebis gaTvalis-
wineba:
10 nino metreveli

resursebi SezRudulia, ris gamoc saWiroa biujetis saxsrebis


xarjvis kontrolis iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelic
realurad migviyvans dasaxuli miznebis Sesrulebamde;
biujetis Sedgenisas dauSvebelia mxolod wina wlebis
gamocdilebaze dayrdnoba. aseTi praqtika zRudavs swrafad
cvalebadi garemos gamowvevebze reagirebas da skolis winsvlas;
mizanSewonilia biujetis Sedgenis procesSi im adamianebis CarTva,
romlebmac miRebuli gadawyvetilebebis ganxorcielebis procesSi
uSualod unda daxarjon ganawilebuli Tanxebi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, warmoiqmneba konfliqtis saSiSroeba.

rogorc Semdegi Tavebidan gaxdeba cnobili, biujetis Seqmnis procesi


(informaciis Segrovebisa da analizis stadiidan sabolood Camoyalibe-
bul raodenobriv maCveneblebamde (ricxvebamde), romlebic xarjebis Ti-
Toeuli muxlis gaswvriv daiwereba), Tuki is efeqtianad aris organizebu-
li, moicavs yvela im pirs Tu organizacias, romelzedac skola axdens
gavlenas. swored am CarTulobis gamo, romelsac biujetis Sedgenisa da
Semdeg ki xarjvis saWiroebs, es dokumneti Tanamonawileobis uzrunvel-
yofis meqanizmic xdeba da am Tanamonawileobis saboloo produqtic.8

3. vin da rogor monawileobs biujetirebis procesSi?

biujetirebis procesSi, idealur SemTxvevaSi, CarTulia skolis momsaxu-


rebiT mosargeble moqalaqeTa udidesi umravlesoba; dainteresebuli
arasamTavrobo organizaciebi; is donorebi, romlebic skolisaTvis gark-
veul finansur saxsrebs gamoyofen; sxva nebismieri dainteresebuli piri.9
sazogadod, am farTo auditoriis biujetirebaSi monawileoba SesaZle-
belia ganxorcieldes sajaro SekrebebiT, romlebzec dainteresebuli ada-
mianebi Tu organizaciebi gamodian konkretuli dasabuTebuli winadade-
bebiT im axali prioritetebis Tu gadasaWreli problemebis Sesaxeb, rom-
lebic skolam unda gaiTvaliswinos sakuTari gegmis Sedgenisas.10 aseTi
sajaro iniciativebis Sedegebi werilobiTi formiT gansaxilvelad miewo-
deba mSoblebis, maswavlebelbisa da sxva dainteresebuli pirebisagan Sem-
dgar sameurveo sabWos.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 11

sameurveo sabWos amgvar Sekrebebze xdeba im gegmis Camoyalibeba, romelic


safuZvlad edeba biujetirebis process. amdenad, sajaro ganxilvebis
Sedegad Camoyalibebuli winadadebebis sameurveo sabWoSi ganxilva aris
skolis saqmianobis dagegmvaSi monawileobis erT-erTi yvelaze gavrcele-
buli forma. am da sxva formiT monawileoba biujetirebis procesSi sko-
lis TanamSromlebs enTuziazms matebs. amave dros, es maT exmareba imaSi,
rom problemebs sxvaTa TvaliTac Sexedon, rac saboloo jamSi ganaxlebis,
gaumjobesebis xels atyobs skolas da misi ganviTarebis sawindari xdeba.11

skolis muSaobis gegmis SemuSavebaSi skolis saqmianobaSi CarTuli TiTqmis


yvela piri unda monawileobdes. sul mcire, am procesSi CarTuli unda
iyos skolis sameurveo sabWo da skolis administracia. sabolood miRe-
buli gegmis safuZvelze dgeba biujetis proeqtic, romelic saboloo sa-
xiT unda Camoyalibdes sameurveo sabWosa da administraciis mier mopove-
buli informaciis Sejerebis Sedegad.12

monawileobiTi biujetirebis ukeT gasagebad is unda ganvixiloT, rogorc


monawileobiTi dagegmvis konteqstSi. skolisaTvis monawileobiTi dageg-
mvis procesi SeiZleba iyos grZelvadiani, saSualovadiani da wliuri.
skolis biujetirebac, rogorc wesi, xdeba xolme rogorc saSualovadiani,
aseve erTwliani periodisTvis. monawileobiTi biujetirebisa da monawi-
leobiTi dagegmvis aseTi mWidro kavSiri erTmaneTTan bunebrivia, radga-
nac mxolod dagegmvisa da biujetirebis urTierTSesabamisobiT da SeTan-
xmebiT SeiZleba realuri ganviTarebis miRweva.13

sabolood biujets skolis buRalteria ajerebs. misi ganxorcieleba ki


moeTxoveba yvela im pirs, vinc biujetSi asaxul konkretul saqmianobasa
Tu proeqtzea pasuxismgebeli im samoqmedo gegmis mixedviT, romlis gan-
xorcielebisTvisac Sedga biujeti. Tumca, biujetis Sesrulebaze mTavari
pasuxismgebeli piri skolis direqtoria, romelic aris kidec angariSval-
debuli sameurveo sabWos winaSe.

imedi gvaqvs, rom mkiTxveli davarwmuneT biujetis Sedgenis procesSi aq-


tiuri monawileobis saWiroebaSi. Tumca, albaT ukve gaCnda mravali konk-
retuli kiTxva, magaliTad: geTanxmebiT, rom saWiroa sajaro monawileoba,
CarTuloba da aqtiuroba imisaTvis, rom skolisagan sasurveli momsaxu-
reba miviRoT, magram konkretulad raSi unda miviRoT monawileoba?
12 nino metreveli

kiTxva absoluturad samarTliania. swored amitom axla gadavalT imis


ganxilvaze, Tu ra etapebs moicavs biujetireba, anu konkretulad raSi
unda miiRos monawileoba TiToeulma moqalaqem.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 13

Tavi II
dagegmvis arsi da komponentebi

1. dagegmvis procesis komponentebi

moqalaqeebma da skolis saqmianobiT dainteresebulma pirebma


monawileoba dagegmvis mTlian procesSi unda miiRon. es pro-
cesi sami ZiriTadi komponentisagan Sedgeba _ strategiuli
gegma, samoqmedo gegma (biujetis CaTvliT) da Sedegebis mar-
Tva.14 TiToeul komponents garkveuli daniSnuleba aqvs. am
komponentebis elementebi warmodgenilia Semdeg sqemaze:

samoqmedo gegma
analizi
strategiuli gegma samoqmedo
miznebi Sedegebis marTva
moqmedebaTa
xedva gegmebi kontrolis
misia/miznebi Sesrulebis monitoringis
amocanebi indikatorebi sistema
strategiebi biujetebi Sedegebi
finansuri koreqcia
monaxazebi waxalisebis
sistema

strategiuli gegma dagegmvis procesis sawyisi wertilia. is


moiTxovs dagegmvis Sedegebis konkretul ricxvebSi warmod-
genas. strategiuli gegma gulisxmobs miznebisa da maTi miR-
wevisaTvis saWiro qmedebebis Camoyalibebas, rac pirdapir
ukavSirdeba wliur samoqmedo gegmasa da biujets.
14 nino metreveli

samoqmedo gegma gulisxmobs strategiuli gegmis ganxorcielebas biujet-


Tan SesabamisobaSi. samoqmedo gegma, romelic, Cveulebriv, erTi wliT
dgeba, gansazRvravs, Tu ra konkretuli qmedebebis warmarTvas apirebs sko-
la.

Sedegebis marTva aris gegmis Sesrulebis Sedareba dagegmil RonisZiebeb-


Tan da maCveneblebTan. Sedegebis marTva iZleva imis kontrolis SesaZ-
leblobas, Tu ramdenad sruldeba strategiuli gegma, samoqmedo gegma
da biujeti.

ukve aRiniSna, rom biujeti aris organizaciis (Cvens SemTxvevaSi, skolis)


strategiuli gegmis ganxorcielebis saSualeba. amitom, sanam biujetis
Sedgenaze daviwyebdeT muSaobas, aucilebelia skolis strategiis gansaz-
Rvra. mimovixiloT, ra mniSvneloba eniWeba strategiul dagegmvas skolis
warmatebuli saqmianobisTvis.

2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani

strategiuli dagegmva aris procesi, romlis meSveobiTac skolis wevrebi


cdiloben, gansazRvron Tu ra miznebis miRweva surT da rogor unda
gaakeTon es. strategiuli dagegmva TiTqmis gansxvavdeba im dagegmvisagan,
romelsac adamianebi yoveldRiur yofaSi axorcieleben. TiToeul Cvengans
aqvs sakuTari warmodgenebi imis Sesaxeb, Tu rogor unda icxovros, ra
miznebs unda miaRwios imisaTvis, rom sakuTari TaviT kmayofili iyos
(magaliTad, `miviRo kargi ganaTleba~, `gavxde cnobili msaxiobi~, `viswav-
lo fortepianoze dakvra~). rogorc wesi, adamiani winaswar gegmavs, ra da
ra saqme aqvs dRis ganmavlobaSi gasakeTebeli (`movawyo wveuleba~, `gamo-
viyvano bavSvebi skolidan~, `viyido produqtebi~ da sxv.). yvela zemoT
CamoTvlil SemTxvevaSi, Tqven, garkveulwilad, warmodgenili gaqvT, Tu
rogori unda iyos am gegmebis warmatebiT ganxorcielebis Sedegi. gasar-
kvevi mxolod is rCeba, Tu ra konkretuli nabijebia gadasadgmeli am miz-
nebisaken mimaval gzaze. zustad esaa strategiuli dagegmvac.

igive xdeba skolis saqmianobis strategiuli dagegmvisas. nebismier skolas


unda hqondes momavlis xedva, icodes rogor miaRwevs dasaxul miznebs da
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 15

rogor gadawyvitos arsebuli problemebi. am `naTeli~ momavlis misaRwevad


skolam unda Seadginos dasaxuli miznebis warmatebiT ganxorcielebisaken
mimavali saukeTeso gzebis ruka. aseTi ruka strategiuli dagegmvis pro-
cesis Sedegad iqmneba. dagegmva imis zedmiwevniT mkafiod gaazrebaa, Tu
ra nabijebi unda gadadgas skolam maqsimaluri warmatebis misaRwevad.

strategiuli gegma _ es aris detaluri, kompleqsuri gegma, romlis daniS-


nulebaa skolis misiis ganxorcieleba da mis mier dasaxuli miznebis miR-
wevis uzrunvelyofa.

strategiuli dagegmva muSaobis efeqtianobis gazrdis mizniT gamoiyeneba.


swored strategiul dagegmvaSi aqtiuri monawileoba exmareba skolis
TiToeul TanamSromels skolis miznebisa da amocanebis gaazrebaSi, arse-
buli resursebis optimalur gamoyenebaSi, garemos cvlilebebze swraf
reagirebasa da siaxlisTvis mzadebaSi.

strategiuli dagegmva gulisxmobs fundamenturi gadawyvetilebebis mi-


Rebas Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:
ra unda gakeTdes?
ratom da rogor unda gakeTdes?
ra resursebia saWiro konkretuli miznis misaRwevad?

aRsaniSnavia, rom strategiuli dagegmva _ TavisTavad _ ar iZleva warma-


tebis garantias. skolam, romelmac SeimuSava strategiuli gegma, SeiZleba
warumatebloba ganicados organizaciuli, makontrolebeli da sxva saxis
araefeqtiani muSaobis gamo.

strategiuli dagegmva, imavdroulad, gadawyvetilebebis miRebis safuZ-


velia. imis codna, Tu ris miRwevas apirebs skola, mas exmareba im
RonisZiebebis dazustebaSi, romelTa etapobrivi ganxorcielebac auci-
lebelia dasaxuli miznebis misaRwevad. ase rom, dagegmva SedarebiT amci-
rebs risks gadawyvetilebis miRebisas.

strategiuli gegma unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs15

ra aris organizaciis/skolis misia da mizani? ratom arsebobs is?


rogor warmoudgenia skolas sakuTari Tavi momavalSi?
16 nino metreveli

ra momsaxurebas sTavazobs skola sazogadoebas? ra momsaxureba


unda SesTavazos mas momavalSi?
vin iRebs sargeblobas am momsaxurebiT? rogor SeiZleba Seicvalon
skolis moswavleebi momavalSi? rogor upasuxebs skola am
cvlilebebs?
arsebuli garemosa da skolis mimdinare SesaZleblobebis
gaTvaliswinebiT, romel konkretul sakiTxebze unda moaxdinos
skolam sakuTari Zalisxmevisa da resursebis koncentrireba rom
samomavlo gegmebi ganaxorcielos?
ra kriteriumebi iqneba gamoyenebuli dasaxuli miznebis Sesrulebis
kontrolisaTvis?
ra Zalisxmevas gaiRebs skola dasaxuli miznebis da prioritetebis
gadasaxedad, Tuki garemo pirobebi Seicvleba?
amgvarad, strategiul gegmas unda SevxedoT rogorc programas, romelSic
Camoyalibebulia skolis muSaobis grZelvadiani mimarTulebebi, romlebic
cvalebadi, swrafad ganviTarebadi garemosa da socialuri situaciis gamo,
mudmiv koreqtirebas eqvemdebareba.

3. strategiuli dagegmva _
Tanamonawileobis uzrunvelyofis meqanizmi

strategiuli dagegmvis aucileblobas ganapirobebs is, rom is aris skolis


marTvaSi dainteresebuli adamianebis Tanamonawileobis Zalian moqnili
da efeqtiani meqanizmi.16 dagegmvis procesi uzrunvelyofs skolis muSa-
obiT dainteresebuli adamianebis erTobliv muSaobas, msjelobas skolis
momavalze.

amdenad, procesi romlis drosac adamianebi erTmaneTs uziareben mosaz-


rebebs skolis samomavlo miznebis Sesaxeb, acnobiereben skolis priori-
tetebis mniSvnelobas sazogadoebisaTvis da iziareben pasuxismgeblobas
am prioritetebis ganxorcielebiT skolis winsvlaze, erTmaneTTan akav-
Sirebs maT da zrdis am procesSi monawileobis stimuls.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 17

4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis procesis etapebi

araerTxel aRvniSneT, rom termini “monawileobiTi biujetireba” gulis-


xmobs skolis saqmianobaSi monawile an misi saqmianobiT dainteresebuli
yvela piris CarTvas skolis biujetis SemuSavebis procesSi. biujets sa-
fuZvlad udevs skolis samoqmedo gegma, romelic, Tavis mxriv, skolis
strategiis ganxorcielebis saSualebaa. amitom aucilebelia swored stra-
tegiis SemuSavebis procesis imgvarad organizeba, rom am procesSi skolis
saqmianobiT dainteresebuli yvela piri monawileobdes.17

strategiul dagegmvaze/biujetirebaze muSaoba skolis sameurveo sabWom


erTi wliT adre unda daiwyos. amasTan, sasurvelia, rom momavali saswavlo
wlis biujetis Sedgenaze muSaobis dawyebis TariRi daemTxves saswavlo
wlis daswyiss.

skolis strategiuli gegmis SemuSavebis mosamzadebeli etapi oTx Tves


moicavs da Semdeg process gulisxmobs:

_ sameurveo sabWos mier Sida da gare informaciis mopoveba da analizi;


_ analizis Sedegad skolis prioritetuli miznebis dasaxva;
_ prioritetuli miznebis misaRwevad skolis mier mocemul wels
gansaxorcielebeli amocanebis/proeqtebis nusxis SemuSaveba;
_ skolis strategiis gacnoba mSoblebisa da maswavleblebisaTvis da
maTi mosazrebebis gaTvaliswinebiT gegmaSi koreqtivebis Setana.

rogorc aRvniSneT, mTeli es procesi oTx Tves unda moicavdes, raTa


ianvridan daiwyos samoqmedo gegmis SemuSaveba, xolo agvistosTvis ki
biujeti damtkicdes. Sesabamisad, strategiuli dagegmvis/biujetirebis
procesi Semdegi eqvsi safexurisgan Sedgeba:

1) seqtembris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos Sida da gare


informaciis Segrovebas, rac konkretulad Semdeg procesebs moicavs:

2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba

skolis samoqmedo garemos Sefasebisas aucilebelia mWidro TanamSrom-


18 nino metreveli

loba ganaTlebisa da finansTa saministroebis, parlamentisa da skolis


saqmianobis ganmsazRvreli sxva samTavrobo uwyebebis warmomadgenlebTan,
romlebic sazogadoebasTan urTierTobaze arian pasuxismgebelni. aseve
saWiroa sruli informaciis mopoveba im arasamTavrobo organizaciebisa
Tu fondebis Sesaxeb, romlebic ganaTlebis, kerZod ki _ skolis an zogadad
axalgazrdobis ganviTarebis sakiTxebze muSaoben da Sesabamis proeqtebs
afinanseben. konkretulad, analizi unda ganxorcieldes Semdegi mimarTu-
lebiT:
xelmisawvdomi resursebis moculoba gaizrdeba, Semcirdeba
Tu igive darCeba?
rogoria donorTa politika?
rogoria politikuri da ekonomikuri garemo?
Seicvleba Tu ara samTavrobo politika skolebis mimarT?
rogor Seexeba es cvlilebebi Tqvens skolas?
gaumjobesdeba Tu gauaresdeba ekonomikuri situacia?
Seexeba Tu ara sakanonmdeblo cvlilebebi skolas da a. S.

2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli garemos Sefaseba

amgvari informacia advili mosapovebelia. mocemuli skolisaTvis sasar-


geblo statistikuri informacia mosaxleobis demografiul mdgomare-
obaze, sqesobriv-asakobriv struqturasa Tu socialur mikuTvnebulobaze
Riaa da misi miReba skolidan oficialuri werilis miweris SemTxvevaSi
SeiZleba saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentidan an ufro
martivad, am organizaciis internet-gverdidan Tu publikaciebidan.
am statistikuri informaciis analiziT unda SevecadoT, rom pasuxi gav-
ceT Semdeg SekiTxvebs :
saWiroa Tu ara, skola gamoexmauros socialur garemoSi
Seqmnil mdgomarebas?
rogor icvleba demografiuli viTareba?
ra gavlena SeiZleba iqonios socialuri Tu demografiuli
garemos cvlilebam skolis saqmianobaze?
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 19

2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi

am informaciis misaRebad skolis sameurveo sabWos wevrebma unda scadon


maT raionSi arsebuli msgavsi profilis mqone skolebis strategiuli gan-
viTarebis Sesaxeb informaciis mopoveba, rac maT zogad warmodgenas
Seuqmnis am skolebis mier SeTavazebuli momsaxurebis specifikis Sesaxeb.
am informaciis pirdapiri wesiT mopoveba arc ise martivi iqneba, Tu same-
urveo sabWos wevrebi ar ecdebian gamoiyenon konkurenti skolebis maswav-
leblebTan Tu mSoblebTan urTierTobebis meSveobiT. es informacia
skolas daexmareba ganviTarebis iseTi mimarTulebebis gansazRvraSi, rom-
lebic mas gamoarCevs konkurentebisagan da sakuTar originalur adgils
daumkvidrebs mocemul raionsa Tu qalaqSi.

am informaciis analizis safuZvelze Tqven gaigebT:

romeli skolebi muSaoben imave sferoSi/regionSi,


sadac Tqven muSaobT?
rogor gavlenas moaxdens maTi saqmianoba Tqvens skolaze?
arsebobs Tu ara SesaZlebloba partnioruli urTierTobebis
dasamyareblad seqtoris sxva mniSvnelovan warmomadgenlebTan (sxva
skolebTan, romlebic Tqveni mimarTulebiT muSaoben) an Tqvens
raionSi arsebul skolebTan erTobliv programebSi monawileobis
mizniT?
riT gansxavdeba Tqveni da sxva skolebis saqmianoba da miwodebuli
momsaxureba erTmaneTisagan?
romelia Tqveni da maTi saqmianobis Zlieri/susti mxareebi?

samoqmedo garemos, socialuri da demografiuli garemos da konkuren-


tuli garemos Sefasebis Semdeg, skolis sameurveo sabWom pasuxi unda
gasces SekiTxvebs:

ra gare saSiSroebebi arsebobs, romlebic skolam unda


gaiTvaliswinos (mag.: saxelmwifo regulireba, dafinansebis
Semcirebis saSiSroeba an gamZafrebuli konkurencia)
ra SesaZleblobebi arsebobs, romelTa gamoyeneba skolas axal
perspeqtivebs gadauSlis da aamaRlebs mis konkurentunarianobasa
Tu efeqtianobas (sxvadasxva proeqtis wardgena dafinansebis
20 nino metreveli

misaRebad; organizaciebis mier mowyobil RonisZiebebsa Tu


SejibrebebSi monawileoba da a.S.)
zemoT aRniSnuli Sefasebebi gare SefasebaTa kategorias miekuTvneba,
radgan isini uSualod skolis saqmianobis kvlevas ar isaxavs miznad. es
mizani Sida Sefasebebs aqvT. Sida Sefasebebis saSualebiT xdeba samizne
jgufebis saWiroebebis Seswavla da skolis, rogorc organizaciis,
saqmianobis kvleva.

2.4.4. momxmareblebis saWiroebebisa da moTxovnilebebis Seswavla


_ `bazris~ Sefaseba

SesaZlebelia sruliad safuZvlianad daibados kiTxva, Tu ra kavSirSia


`bazari~ ganaTlebasTan, skolasa da mSoblebTan. saqme imaSia, rom skoli-
saTvis mSoblebi da moswavleebi `myidvelebis~, `samizne jgufebis~ anu
momxmareblebis rolSi gamodian, radgan skola swored maTTvis muSaobs.
imisaTvis, rom skolam warmatebiT imuSaos, moizidos moswavleebi da maTi
mSoblebis molodini daakmayofilos, saWiroa gaigos Tu ra moTxovnile-
bebi da survilebi aqvT potenciuri moswavleebis mSoblebs.

am informaciis mosapoveblad sameurveo sabWom unda Caataros farTomasS-


tabiani gamokiTxva. sasurvelia, rom gamovkiTxoT mSoblebi, maRali klasis
moswavleebi, is umaRlesi saswavleblebi, romlebSic skolis kursdamTav-
rebulebi agrZeleben swavlas; agreTve organizaciebi, romlebic dainte-
resebulni arian skolis kursdamTavrebulTa dasaqmebiT - anu yvela is
piri Tu organizacia, romlebic skolis saqmianobis SedegiT aris dainte-
resebuli.

amgvari gamokiTxvis organizebisaTvis sameurveo sabWos wevrebma unda


moawyon Sexvedrebi im klasebis warmomadgenel mSoblebTan, romlebmac
isini sameurveo sabWos wevrebad airCies. es ukanasknelni ki, Tavis mxriv,
TavianTi klasebis danarCen mSoblebs Sexvdebian. am urTierTobebis mizani
unda iyos is, rom mSoblebma kargad gaigon, Tu ratom Catardeba gamokiT-
xva, darwmundnen, rom maTi azri Zalian mniSvnelovania skolis ganviTare-
bis gegmis SesamuSaveblad. mSobelTa Sexvedrebze yuradReba sagangebod
unda gamaxvildes im problemebze, romlebic mSoblebs awuxebT, unda
daisaxos am problemebis gadawyvetis prioritetuli gzebi. Sexvedrebis
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 21

Sedegebi unda Sejamdes sameurveo sabWos mier, sadac TiToeuli wevri


gansaxilvelad gamoitans mSobelTa im jgufis mosazrebebs, romlebsac
Tavad warmoadgens.

bazris Sefasebisas pasuxi unda gaeces Semdeg SekiTxvebs:

vin aris Cveni organizaciis ZiriTadi momxmarebeli da samizne


jgufi?
ra aris maTi saWiroebebi da ras elian skolis mier gaweuli
momsaxurebidan?
momxmareblebis (mSoblebis, umaRlesi saswavleblebis,
organizaciebis da a.S.) azriT, ra aris skolis Zlieri an susti mxare
_ ras akeTebs igi kargad da ra ar gamosdis? rogor aris SesaZlebeli
skolis yoveldRiuri saqmianobis gaumjobeseba?
ra aris sazogadoebis is molodini, romelsac skola ver amarTlebs?
rogoria bazris ZiriTadi tendenciebi?

2.4.5. skolis Sida Sefaseba

skolis ganviTarebis mimarTulebebis dagegmvisaTvis saWiroa ara mxolod


momxmareblebis, anu moswavleebisa da maTi mSoblebis, aramed im adamiane-
bis azris gaTvaliswinebac, romlebic skolaSi muSaoben. aq ZiriTadi
yuradReba maswavleblebs unda daeTmos. sameurveo sabWos wevrma maswav-
leblebma unda gamokiTxon sakuTari kolegebi, risTvisac saerTo pedsabWo
unda moiwvion. es Sexvedra sameurveo sabWos wevrebma unda waiyvanon -
mkafiod unda auxsnan monawileebs Sexvedris mizani da CainiSnon maT mier
gamoTqmuli mosazrebebi. aRsaniSnavia, rom gamokiTxvis mizani ar aris
dasaxelebuli problemebis gadasaWrelad saerTo _ Sejerebuli azris anu
konsensusis miRweva _ es sameurveo sabWos funqciaa. gamokiTxvis mizania
yvelasaTvis sakuTari poziciis gamoxatvis SesaZleblobis micema, rac
uzrunvelyofs problemebis gadaWris gzebis mravalferovnebas da gaafar-
Tovebs maTi gadaWris gzebis arCevans.

sasurvelia, aseTi gamokiTxvisTvis Sedges specialuri kiTxvari, romelSic


CamoTvlili iqneba yvela is sakiTxi da Tema, romelTa Sesaxebac sameurveo
sabWos ainteresebs informaciis miReba. aseve, SesaZlebelia, kiTxvari iT-
22 nino metreveli

valiswinebdes arsebuli problemebis CamonaTvals da maT klasificirebas


prioritetulobis mixedviT. msgavsi kiTxvaris gamoyeneba mSoblebis
gamokiTxvisTvisac SeiZleba.

2) oqtomberi unda daeTmos Segrovili informaciis analizsa da strate-


giuli gegmis pirveladi monaxazis SemuSavebas;

3) noember-dekemberSi unda moxdes monaxazis gacnoba danarCeni mSoble-


bisTvis da maswavleblebisTvis; es procesi unda ganxorcieldes zemoT
aRwerili meTodiT, rodesac sameurveo sabWos mSobeli warmomadgenlebi
monaxazs gaacnoben im mSobelTa sabWoebs, romlebmac isini airCies sameur-
veo sabWoSi; xolo, Tavis mxriv, mSobelTa sabWoebi Sexvdebian Sesabamisi
klasebis mSoblebs; maswavleblebi ki pedsabWos moiwveven. SesaZlebelia
maswavlebelTa sami jgufis erTad mowveva. mag.: dawyebiTi (I-IV klasebi),
saSualo (V-V I I I klasebi) da damamTavrebeli (IX-XI) klasebis maswavleblebis.
msgavsi organizaciuli sakiTxebis gadawyveta TiToeuli skolis prero-
gativaa. gasaTvaliswinebelia is faqtori, rom am diskusiebSi aucilebelia
skolis TiToeuli maswavleblisa da mSoblis CarTva. am gziT moxdeba stra-
tegiuli gegmis, misiisa da xedvis18 , misaRwevi miznebisa da amocanebis sko-
lis cxovrebaSi CarTuli yvela pirisTvis wardgena. maT unda gamoTqvan
sakuTari azri SemuSavebuli strategiis Sesaxeb, Seitanon masSi Seswo-
rebebi an daeTanxmon dokuments. sabolood, TiToeuli mSoblisa Tu mas-
wavleblis mier gamoTqmuli azri Tavs moiyris sameurveo sabWos sxdomaze,
sadac moxdeba TiToeul Sexvedraze miRweuli SeTanxmebis kidev erTxel
ganxilva da yvelasTvis misaRebi strategiis Camoyalibeba.

strategiis warmatebis xarisxi damokidebulia mis SeqmnaSi skolis yvela


mSoblisa Tu maswavleblis monawileobis xarisxze. warmatebul strategias
skolis TiToeuli subieqti unda aRiqvamdes, rogorc mis mier SemuSavebul
da misi interesis saukeTesod gamomxatvel postulats. im Sexvedrebze,
sadac strategiis winaswar variantze mimdinareobs msjeloba, aucilebe-
lia, yvela damswrem miaRwios saerTo SeTanxmebas. Sida informaciis mosa-
poveblad Catarebul Sexvedrebze ki saWiroa yvelas azris mosmena da ubra-
lod dafiqsireba. swored imaze, Tu ramdenad warmatebiT SeZlebs maswav-
leblebisa Tu mSoblebis jgufi saerTo SeTanxmebis miRwevas damokide-
bulia strategiis warmateba, rac, amave dros, misi ganxorcielebis umTav-
resi garanticaa. strategiis SemuSavebisas sameurveo sabWo mWidrod unda
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 23

TanamSromlobdes direqtorTan da iTvaliswinebdes mis mosazrebebs, iseve,


rogorc skolis administraciis sxva wevrebis Tvalsazriss. swored sko-
lis administracia, direqtoris xelmZRvanelobiT, aris pasuxismgebeli
strategiis ganxorcielebaze. Tumca, unda gaviTvaliswinoT is garemoebac,
rom saboloo gadawyvetilebas strategiis Sesaxeb - miRweuli konsensusis
safuZvelze _ Rebulobs sameurveo sabWo da isve amtkicebs strategias.

4) ianvris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos damtkicebuli strategiis


gansaxorcielebeli samoqmedo gegmis Sedgenas. samoqmedo gegma skolis
direqtorTan aqtiuri TanamSromlobis Sedegi unda iyos. direqtori,
rogorc skolis mmarTveli anu menejeri, pasuximgebelia gegmis ganxor-
cielebaze sameurveo sabWos winaSe.

5) Tebervlidan unda daiwyos muSaoba biujetis Sedgenasa da dagegmvaze.


Cven araerTxel aRvniSneT, rom biujets swored samoqmedo gegma edeba
safuZvlad. biujeti aris finansurad uzrunvelyofili samoqmedo gegma.
samuSaos es nawili sameurveo sabWom Tebervlidan maisamde unda Seasru-
los. amisTvis sabWom unda ixelmZRvanelos buRalteriis mier wardgenili
wina wlis xarjebiT, magram, amave dros, gaiTvaliswinos mimdinare cvli-
lebebi (calkeul produqciaze Tu momsaxurebaze fasebis cvalebadoba).
amgvarad unda ganisazRvros biujetis xarjviTi nawili. am periodisTvis
skolas ukve eqneba naTeli warmodgena momavali wlis konkretuli Semo-
savlebis Sesaxeb da SesaZlebeli iqneba biujetis dabalanseba _ anu Semo-
savlebis jamisa da xarjebis jamis gaTanabreba. ufro detalurad am pro-
cesis Sesaxeb qvemoT visaubrebT.

6) ivnisi-agvistos periodSi unda moxdes mimdinare saswavlo wlis biuje-


tis Sesrulebis Sedareba faqtobriv maCveneblebTan da gadaxrebis anali-
zi. es procesi biujetis SemuSavebis paralelurad unda mimdinareobdes.
yovelTviurad buRalteriis mier wardgenili informaciis safuZvelze
unda xdebodes Tviuri biujetis Sesrulebis monitoringi/Sefaseba
sameurveo sabWos mier, rac, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis Sesrulebis kon-
troliT unda ganxorcieldes. Sesabamisad, mimdinare wlis biujetis
analizis Sedegad, SesaZloa, moxdes momavali wlis biujetis koreqtire-
bac. saboloo saxes ki biujeti agvistoSi miiRebs; agvistoSive moxdeba
misi damtkiceba.
24 nino metreveli

aRsaniSnavia, rom strategiis SemuSaveba skolas 3-5 weliwadSi erTxel mo-


uwevs. xolo biujetis SemuSaveba, kritikuli sakiTxebis siis gansazRvra, miz-
nebis dasaxva da samoqmedo gegmis Sedgena ki yovelwliurad iqneba saWiro.

5. strategiuli arCevani

arsebuli situaciis analizis safuZvelze skolas srulyofili informa-


cia ugrovdeba imisaTvis, rom misi ganviTarebis grZelvadiani miznebi da-
saxos, anu ganaxorcielos strategiuli arCevani.

strategiuli mimarTulebis gansazRvrisas skola xSirad arCevanis winaSe


dgeba. arCevani SeiZleba exebodes Semdeg sakiTxebs19 :

masStabi gvinda rom gavizardoT, SevmcirdeT,


Tu ucvleli davrCeT?

saqmianoba ra unda vakeToT metad/naklebad?


romel axal saqmianobebs viwyebT?

muSaobis geografiuli igive Tu gansxvavebuli


areali

samizne jgufi igive Tu gafarToebuli?

muSaobis stili igive Tu Secvlili?

partniorebi meti? naklebi? sxva?

specializacia/ganzogadeba ramdenad specializebuli an


ganzogadebuli unda gaxdes Cveni
midgoma?

ramdenime SesaZleblobidan erT-erTis arCevis gasamartiveblad iyeneben


Semdeg obieqtur kriteriumebs:20

Sesabamisoba skolis ZiriTad RirebulebebTan da misiasTan;


Tavsebadoba skolis `monapovarTan~ (imasTan, rac skolas dRemde
ukeTebia);
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 25

Sesatyvisoba skolis samizne jgufis Secvlil saWiroebebTan;


realuroba;
saWiro resursebis xelmisawvdomoba;
Semsruleblebis dabali kvalifikacia;
xelmisawvdomi teqnologiebis ararseboba;
iuridiuli SezRudvebi;
dasaSvebi riski.

6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba

strategiuli arCevanis gansazRvris Semdeg aucilebelia strategiuli


miznebis SemuSaveba. am etapis mizania, CamoayaliboT miznebi, romlebic
SesabamisobaSia misiasTan. strategiuli miznebi aris skolis grZelvadiani
ganacxadi imis Sesaxeb, risi miRwevac igegmeba uaxloesi sami-xuTi wlis
ganmavlobaSi. miznebis Camoyalibeba, romlebic orientirebulia Sedegebis
miRwevaze, aucilebeli faqtoria skolis misiis gansaxorcieleblad. ar-
sebobs ori donis strategiuli miznebi:

programuli _ gulisxmobs ZiriTadi programebis SemuSavebas, rogoricaa


axali aqtivobebis CarTva skolis yoveldRiur saqmianobSi; magaliTad:
sportuli Tu kulturuli RonisZiebebis organizeba da a.S.

organizaciuli _ Tavad skolis ganviTarebis mimarTulebas gansazRvravs,


kerZod, saxavs gzebs efeqtiani marTvisa da programuli miznebis Sesru-
lebis uzrunvelsayofad (magaliTad, finansebis marTvis efeqturi sis-
temis da procedurebis SemuSaveba, sabuRaltro aRricxvis Tanamedrove
meTodebis danergva, dafinansebis axali wyaroebis Zieba, gadawyvetilebe-
bis miReba sxva skolebTan TanamSromlobis an gaerTianebis Sesaxeb da sxva).

kargad Camoyalibebuli strategiuli miznebi aris:


gazomvadi
realuri da miRwevadi
skolis misiis Sesatyvisi (adekvaturi)
orientirebuli konkretul Sedegebze
droSi gansazRvruli
26 nino metreveli

7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra

situaciis Sida da gare Sefasebis safuZvelze skolis sameurveo sabWom


unda moaxdinos ganviTarebis prioritetebisa da maTi ganxorcielebis op-
timaluri gzebis gansazRvra. am procesSi sasurvelia gamokiTxvis Sedegad
gamokveTil dasabuTebul poziciebze dayrdnoba.

pirveli cdis Semdeg, mosalodnelia prioritetebis vrceli siis miReba.


am CamonaTvalidan zogierTi sakiTxi saswrafod gadasawyveti iqneba, zogic
_ naklebad saCqaro. Tumca es ukanaskneli SeiZleba ganuwyvetel kontrols
moiTxovdes. zogi sakiTxis gaTvaliswinebas ki SesaZloa gadamwyveti mniS-
vneloba hqondes skolis grZelvadiani warmatebisTvis.

aRniSnuli siidan unda gamoiyos 6-8 prioritetuli sakiTxi. swored maTi


erToblioba gaxdeba CarCo strategiis, grZelvadiani miznebisa da amoca-
nebis, agreTve, finansuri moTxovnebis gansazRvrisTvis. sameurveo sabWom
unda imsjelos am sakiTxebis Sesaxeb da Seafasos TiToeuli maTganis aq-
tualoba; wlis prioritetebis SerCevisas TiToeul maTganze Semdegi saxiT
unda vimsjeloT:
ra aris problemis arsi?
ra SeiZleba mohyves am problemis gauTvaliswineblobas
uaxloes momavalSi?
ratom sWirdeba problemas saswrafo yuradReba?
ratom unda gaxdes am sakiTxis gadawyveta prioritetuli?
kritikuli?

aRniSnul kiTxvebze pasuxis gacema saSualebas miscems sameurveo sabWos


prioritetebis nusxaSi mxolod 6-8 sakiTxamde datovos. ufro meti pri-
oritetis SerCeva skolas yuradRebis mobilizebis problemas Seuqmnis,
rac Seaferxebs dasaxuli miznebis miRwevas.

8. strategiis SemuSaveba
wliuri prioritetebis gansaxorcieleblad

strategia _ es aris ZiriTadi midgoma an meTodi gansazRvruli miznebis,


prioritetebis misaRwevad. aq skolam unda gamoiyenos Sida analizisa da
garemos Sefasebis Sedegebi, romliTac moxda misi Zlieri da susti mxare-
ebis gamovlena.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 27

strategia warmatebulad CaiTvleba, Tuki is akmayofilebs Semdegi kri-


teriumebidan minimum erTs mainc21 :

a) iyenebs garemoSi arsebul SesaZleblobebs;


b) icavs skolas garemoSi arsebuli safrTxisagan;
g) eyrdnoba skolis ZiriTad kompetencias/Zlier mxareebs;
d) aRmofxvris skolis sisusteebs;
e) qmnis safuZvlebs skolis Semdgomi konkurentunarianobisaTvis;

strategiis Camoyalibeba gulisxmobs:

skolis prioritetebis ganxilvas;


imis gansazRvras, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxareebi da
unar-Cvevebi gamoyenebul iqnas prioritetebis Sesasruleblad;
skolis SesaZleblobebisa da misi Zlieri mxareebis sinTezis
miRwevis potencialis analizs;
skolisaTvis saukeTeso midgomebis gamovlenasa da SerCevas.

strategiis Camoyalibebis erT-erTi efeqtiani meTodia skolis priori-


tetebis, Zlieri mxareebisa da unar-Cvevebis CamonaTvalis dafaze gada-
tana. am `suraTs~ sameurveo sabWos wevrebis erToblivi diskusiis dros
ganixilaven da Tanxmdebian imaze, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxa-
reebisa da sxva unar-Cvevebis gamoyeneba aRniSnuli prioritetebis misaR-
wevad. roca es nawili dasruldeba, sasurvelia mrgvali magidis mowyoba
SesaZlo strategiebis gamosavlenad da Sesafaseblad.

rCeva _ imisaTvis, rom gauTvaliswinebeli SemTxvevebis drosac iyos


SesaZlebeli strategiis gamoyeneba, SeimuSaveT
alternatiuli strategiebi.

ukve Camoyalibebuli strategiis Sefasebisas dasviT Semdegi kiTxvebi:

_ pasuxobs Tu ara strategia gansazRvrul prioritetebs?


_ Seesabameba Tu ara strategia skolis misias?
_ aris Tu ara strategia finansurad realuri?
28 nino metreveli

9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis


samoqmedo gegmis SemuSaveba

strategiuli gegmis Sedgenis Semdeg saWiroa saswavlo wlis samoqmedo


gegmis SemuSaveba. samoqmedo gegma aris strategiul gegmaSi Camoyalibe-
buli miznebis misaRwevi qmedebebisa da pasuxismgeblobebis gansazRvra.
skolas unda hqondes wliuri samoqmedo gegma, romelic emTxveva mis sas-
wavlo wels da romelSic skolis yvela rgolis funqciaa gaTvaliswinebu-
li. gegma iZleva garantias, rom skolaSi yvelam icis rodis risi gakeTebaa
saWiro; gegmis mixedviT xdeba skolis resursebis koordinacia; gegmis
arseboba xels uwyobs angariSgebas imis Sesaxeb, Tu rogor da ra doneze
Sesrulda esa Tu is amocana.

amocanebi _ es aris strategiuli miznis misaRwevi konkretuli, CamoTv-


ladi moqmedebebi; xolo nabijebis Tanmimdevruli aRwera detaluri samoq-
medo gegmaa.

magaliTad, ra unda gakeTdes imisaTvis, rom cariel adgilze gaSendes par-


ki?

ZiriTadi amocanebi:

1) parkis gegmis SemuSaveba;


2) parkis gegmis SeTanxmeba qalaqis administraciasTan
da sxva pasuxismgebel struqturebTan;
3) imis gansazRvra, Tqven TviTon miaqcevT yurdRebas parkis
mdgomareobas momavalSi, Tu aucilebelia amisaTvis winaswar eZeboT
dafinansebis wyaro (Tu, magaliTad, iq sabavSvo atraqcionebi igegmeba
da mudmivi zedamxedvelobaa aucilebeli);
4) miwis nakveTis mopoveba;
5) nergebis, samuSao inventaris da im transportis moZieba, romelmac
mitovebuli teritoriidan nagavi unda gaitanos;
6) saWiroebis SemTxvevaSi, finansebis mozidva;
7) adgilobrivi macxovreblebis, moswavleebis, studentebis CarTva
muSaobis procesSi.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 29

amocanebis SemuSavebas aucileblad Tan unda axldes maTi Sesrulebis me-


Todebisa da saSualebebis gansazRvra _ anu detaluri samoqmedo gegma.
moyvanil magaliTSi, sxvadasxva etapze sxvadasxva moqmedebaa gansaxorci-
elebeli. damxmareTa saWiro raodenobis mosazidad (7) da gadawyvetilebis
mimRebi adamianebis mxardaWeris mosapoveblad (2) saWiroa Sesabamisi
sazogadoebrivi azris Camoyalebeba masmediis saSualebiT, sazogadoebas-
Tan da administraciasTan SexvedrebiT, agitaciis sxva Sesaferisi meTo-
debiT.

amocanebi rac SeiZleba zustad unda ganvsazRvroT, rom maTi Sesrulebis


Semdeg SevZloT imis Sefaseba, Tu ra aris miRweuli, gegmis ra nawilia
realizebuli. aqedan gamomdinare, unda ganisazRvros amocanebis formu-
lirebis kriteriumebi. amocanebi unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs:

a) konkretulad ra unda gakeTdes?


b) ramdeni?
g) rodis?
d) sad?
e) visTvis?

amocanebi, iseve rogorc strategiuli miznebi, SesaZloa, mimarTuli iyos


rogorc gare, ise Sida sakiTxebis gadasaWrelad.

warmovidginoT, rom manqaniT midixarT dasasveneblad. mniSvnelovania, rom


gansazRvruli gqondeT Tqveni mogzaurobis saboloo daniSnuleba anu
Tqveni `grZelvadiani mizani~. magram mxolod daniSnulebis adgilis codna
ar aris sakmarisi imisaTvis, rom im adgils miaRwioT. unda gqondeT deta-
luri instruqciebi imis Sesaxeb, Tu romeli gziT unda waxvideT, sad Se-
uxvioT, ra gza gaqvT gasavleli da ramdeni dro dagWirdebaT am manZilis
dasafarad, sad SeiZleba SeCerdeT sadilad da sawvavis maragis Sesavsebad;
amavdroulad, gWirdebaT mowyobiloba, romelic giCvenebT sawvavis dones
da gacnobebT Zravis gadaxurebis Sesaxeb.

axla warmoidgineT, rom manqanas marto ar marTavT da gyavT oci kaci,


romlebic erTdroulad sxvadasxva saqmes akeTeben: skolis direqtori zis
saWesTan or saswavlo nawilTan erTad, romlebic gzas Tvalyurs adevneben;
oTxi kaci saburavebis trials uzrunvelyofs; sxvebi fanjrebidan adev-
30 nino metreveli

neben Tvalyurs gzas da acnobeben imas, rasac xedaven mZRols; xolo zo-
gierTebi manqanis ukana salonSi buterbrodebs amzadeben. marTlac efeq-
tiani gegmaa saWiro, rom am xalxma erTi mimarTulebiT imoZraos. swored
es aris samoqmedo gegma _ Tu vin ra funqcia unda Seasrulos, rodis da
ramdeni fuladi da adamianuri resursia saWiro miznis misaRwevad.

maSasadame, samoqmedo gegmaSi maqsimalurad detalurad unda iyos aRwe-


rili amocanebi da amocanebis misaRwevi qmedebebi. amasTan, TiToeul amo-
canas unda axldes gazomvadi indikatori _ dagegmili Sedegi konretuli
sargeblobis/produqtis saxiT, raTa SesaZlebeli gaxdes gegmis ganxorci-
elebis kontroli. agreTve aucilebelia strategiuli miznebis ganxorci-
elebis mimdinareobis kontroli. samoqmedo gegmaSive unda iyos Setanili
TiToeuli qmedebisa Tu amocanis ganxorcielebis vadebi, raTa gakont-
roldes maTi aramarto Sesruleba, aramed, drouli Sesruleba.22

gazomvadi indikatorebi xSirad gaweuli momsaxurebis realuri Rirebule-


bisa da xasiaTis mxolod nawilobrivi maCvenebelia. skolis mier gaweuli
momsaxureba xSirad Tavisi bunebiT ufro Tvisebrivia, vidre raodenobrivi
da, aqedan gamomdinare, misi efeqtianoba Znelad Sesafasebelia. amitomac
saWiroa Sefasebis kriteriumebis frTxili gamoyeneba da TiToeul
prioritetul sferoSi progresis SefasebisaTvis ramdenime indikatoris
erTdrouli gaTvaliswineba. arCeuli indikatorebi unda exebodes iseT
sakiTxebs, rogorebicaa _ finansuri keTildReoba, organizaciis zrda,
programebisa da gaweuli momsaxurebis xarisxi.

organizaciis strategiuli miznebis Sesrulebis progresis Sefaseba da


gegmis gadaxedva minimum weliwadSi erTxel, an gauTvaliswinebeli prob-
lemebisa an SesaZleblobebis aRmoCenis SemTxvevebSi unda moxdes. umjo-
besia, gegmis gadamowmebis dros dagegmvis yvela aspeqts gadavxedoT.

gansakuTrebuli yuradRebiT unda gadamowmdes gegma krizisis dros da


axali SesaZleblobebis gaCenis SemTxvevaSi. seriozuli cvlilebebi finan-
sur da sxva sferoebSi SesaZlebelia moulodnelad moxdes. amgvar situ-
aciaSi SesaZlebelia, da xandaxan aucilebelicaa, strategiuli priori-
tetebisa da, garkveul SemxvevebSi, skolis misiis Secvlac ki.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 31

2.9.1 sami wlis strategiuli gegmis da biujetirebis ciklis nimuSi

strategiuli gegmis/biujetirebis ciklis nimuSi


misia, xedva, miznebi, strategia, biujeti
strategiuli gegmis samwliani cikli (2004 - 2007)23

2004-2005 sasw. weli 2005-2006 sasw. weli 2006-2007 sasw. weli

2004-05 wlis biujetis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis


ganxorcielebaze ganxorcieleba ganxorcieleba
kontroli

2004-05 wlis miznebis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis


Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa

2004-05 wlis 2005-06 wlis 2006-07 wlis


miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba

strategiuli gegmis strategiuli gegmis arsebuli strategiuli


gadaxedva gadaxedva gegmis gadaxedva/axali
strategiuli gegmis
SemuSaveba 2007-2010
wlebisaTvis

2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis


miznebis dasaxva miznebis dasaxva miznebis dasaxva

2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis


biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba
01/09/05-mde 01/09/2005-mde 01/09/2007-mde

Tavad biujetis Sedgenis samoqmedo gegmas ki Semdegi saxe eqneba:


32 nino metreveli

2.9.2 biujetis Sedgenisa da kontrolis samoqmedo gegmis nimuSi

pasu-

procenti
agvisto
seqtemb.
dagegmili

oqtomb.

ianvari
Teberv.

aprili

ivlisi
ivnisi
noemb.
dekem.

marti
seria

proeqti, qveproeqti da

maisi
xism-

Sesr.
# sargebloba da
RonisZiebebi/qmedebebi gebe-
saboloo produqti li

A biujetis Sedgena Sedg. biujeti

1 A Sida da gare moZiebuli sam.


sabWo
informaciis moZieba informacia

2 A maswavleblebTan/ maswavleblebis/ sam.


sabWo
mSoblebTan mSoblebis mier
Sexvedrebis mowyoba dafiqsirebuli
da maTi mosazrebebis mosazrebebi
dafiqsireba

3 A Sida da gare gamokveTili sam.


sabWo
informaciis analizi ZiriTadi
problemebi da
skolis Zlieri
mxareebi

4 A skolis misiis, misiis, xedvis, sam.


sabWo
xedvis, miznebis, miznebis,
amocanebis, prioritetebis
prioritetebis da winaswari
strategiis monaxazi
monaxazis Sedgena

5 A monaxazis wardgena maswavleblebisa sam.


sabWo
maswavleblebisa da da mSoblebis
mSoblebisTvis mier
gamoTqmuli
SeniSvnebi

6 A monaxazis koreqtirebuli sam.


sabWo
koreqtireba strategiisa
gamoTqmuli da
mosazrebebis prioritetebis
safuZvelze monaxazi

7 A SerCeuli momovali direq./


sam.
prioritetebis wlis
sabWo
safuZvelze samoqmedo
samoqmedo gegmis gegma
SemuSaveba

8 A samoqmedo gegmis damtkicebuli sam.


ganxilva da samoqmedo sabWo

damtkiceba gegma
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 33

pasu-

procenti
agvisto
seqtemb.
dagegmili

oqtomb.

ianvari
Teberv.

aprili

ivlisi
ivnisi
noemb.
dekem.

marti
seria

proeqti, qveproeqti da

maisi
xism-

Sesr.
# sargebloba da
RonisZiebebi/qmedebebi gebe-
saboloo produqti li

A biujetis Sedgena Sedg. biujeti

9 A mimdinare wlis xarjebis sam.


sabWo/
xarjebis Sesaxeb Sesaxeb
buRal.
informaciis moZieba mopovebuli
informacia

10 A biujetis xarjviTi SemuSavebuli sam.


sabWo
nawilis Camoyalibeba xarjviTi
nawili

11 A Semosavlebis Sesaxeb dazustebuli sam.


sabWo/
informaciis informacia
direq.
dazusteba Semosavlebis
Sesaxeb

12 A biujetis dabalansebuli sam.


sabWo
dabalanseba biujeti

13 A biujetis damtkicebuli sam.


sabWo
koreqtireba, biujeti  
saboloo saxis
micema da
damtkiceba
biujetis Sesrulebis realisturi,
B kontroli moqnili biujeti

1 B mimdinare wlis mimdinare wlis buRal./


biujetis biujetis sam.
sabWo
yovelTviuri yovelTviuri
Sesrulebis formis Sesrulebis
Sedgena forma

2 B samoqmedo gegmis garemos sam.


sabWo
Sesrulebis cvlilebebze
kontroli da morgebuli
analizi samoqmedo
gegma

3 B biujetis garemos sam.


koreqtireba cvlilebebze sabWo

morgebuli
biujeti
4 B biujetis momavali wlis sam.
Sesrulebis biujetSi gasa- sabWo
saboloo Sefaseba Tvaliswinebeli
da analizi daskvnebi
34 nino metreveli

Tavi III
biujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva

1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia

biujetis SemuSavebisas aucilebelia biujetis dagegmili xar-


jebis TanmTxveva mosalodnel sabiujeto SemosavlebTan. ama-
ve dros, naTlad unda iyos gamokveTili Semosavlebis wyaro
da xarjebis miznobrioba. amisTvis saWiroa Semosavlebisa da
xarjebis dajgufeba wyaroebisa da saxeobebis mixedviT. Se-
mosavlebisa da xarjebis amgvar dajgufebas klasifikacia ewo-
deba, rac, Tavis mxriv, biujetis kontrolis saSualebas iZ-
leva da mis gamWvirvalobas emsaxureba.

biujetis klasifikacia gansaxorcielebel amocanebs Soris


prioritetebis gansazRvrasac isaxavs miznad. prioritetuli
xarjebis dafinansebis wyaro iqneba is mudmivi Semosavali, ro-
melsac skola saxelmwifosgan miiRebs. specialuri sportul-
gamajansaRebeli Tu kulturuli programebi ki _ mag. zaf-
xulSi bavSvebis wayvana eqskursiaze an eqpediciis mowyoba,
dafinansdeba an Semowirulobebidan, an sxvadasxva fondebidan
specialurad am RonisZiebisTvis moziduli saxsrebiT.

sameurveo sabWos SeuZlia xarjebis dajgufebis iseTi sistema


Seqmnas, romelic morgebulia skolis saWiroebebze da xels
Seuwyobs xarjebis dajgufebas prioritetebis mixedviT. es
procesi gulisxmobs xarjebis TiToeuli jgufisaTvis gansa-
kuTrebuli kodis miniWebas, romelic xarjebis specifikidan
gamomdinare moicavs msgavis klasifikaciis xarjebs, da ro-
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 35

melTa kodebSic Seicvleba mxolod bolo sami cifri. mag. anazRaureba _


010100, misi gafarToeba anu Semadgeneli iqneba _ xelfasi _ 010101,
xelfasis daricxva _ 010102, premia _ 010103 da a.S. amave dros, rig
SemTxvevaSi, roca xdeba xarjis gaSifvra mag.: gaTboba _ Sedgeba ori tipis
sawvavisgan _ gazi da dizeli; am SemTxvevaSi, aucilebeli ar aris maTTvis
cal-calke kodis miniWeba, radgan kodirebis mTavari mizani xarjebis
dajgufeba da maTTvis prioritetebis miniWebaa.

qvemoT SemoTavazebulia biujetis klasifikaciis sistema, romelic, Se-


saZloa, neismier skolas moergos. axla gTavazobT Cvens mier SemoTavaze-
buli biujetis klasifikaciis ganmartebas:

qvemoT warmodgenilia skolis biujetis modeli da xarjebis ZiriTadi


jgufebisa da Semosavlebis ganmarteba. aqve mocemulia biujetSi Setanili
xarjebis saxeobebis detaluri gaSifvrac, romelTagan yvela xarji tipu-
ria nebismieri skolisTvis.
36 nino metreveli

skolis biujetis modeli

sul Semosavlebis/xarjebis
xarjebi Semosavlebi
klasifikaciis kodi

miR. an sxva saqmianobiT


skolis farTis gaqir.

miRebuli Semosavali
saxelmwifo saxsrebi
dagegmili xarjebi
skolis Sida

moziduli fondebi
skolis fondis

Semowirulobebi
dasaxeleba

jami
saxsrebi
010100 Sromis anazRaureba        
010101 xelfasi          
010102 premia          
010103 danamati da wanamati        
010104 daxmareba          
010105 damqiraveblisgan
anaricxebi          

010200 mivlinebebi          
  mivlineba qveynis SigniT        
  mivlineba qveynis gareT        
               
010300 komunaluri xarjebi        
010301 wyali          
010302 el-energia          

010303 gaTboba          
  dizelis sawvavi          
  gazi          
             
010400 sakancelario xarjebi        
 
010500 sakomunikacio xarjebi        
  telefonis gadasaxadi        
  internetis gadasaxadi        
 
010600 sameurneo xarjebi          
             
010700 kvebis xarjebi          

010800 saskolo inventaris SeZena        


     
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 37

xarjebi

sul Semosavlebis/xarjebis
Semosavlebi

miR. an sxva saqmianobiT


skolis farTis gaqir.

miRebuli Semosavali
saxelmwifo saxsrebi
klasifikaciis kodi

moziduli fondebi
dagegmili xarjebi
dasaxeleba

Semowirulobebi
skolis fondis
skolis Sida

saxsrebi

jami
010900 saskolo TvalsaCinoebis
SeZena          
             
020000 remonti          
020001 mimdinare remonti        
020002 kapitaluri remonti        
 
030000 Senoba-nagebobebis SeZenis
xarjebi          

040000 sxva xarjebi          

050000 gauTvaliswinebeli xarjebi      


   
060000 spec. programis momsaxureba      
   
070000 spec. programis momsaxureba      
   
jami

Sromis anazRaureba skolisTvis yvelaze prioritetuli xarjia. es aris


xelfasis, premiis, danamatis, daxmarebisa da skolis, rogorc damqiraveb-
lis mier gadasaxdeli gadasaxadebis jami. amasTan, Sromis anazRaureba
SeiZleba klasifikaciaSi Cajdes rogorc administraciisa da maswavleb-
lebis Sromis anazRaurebis jami.

komunalur xarjebSi Seva skolis oficialuri gadasaxadebi _ wyalze da


eleqtroenergiaze, agreTve, gaTbobis xarjebi, romelic, SesaZloa, Ti-
Toeul skolas individualurad ganesazRvros.
38 nino metreveli

sakancelario xarjebi Sinaarsobrivad moicavs ofisis funqcionirebis-


Tvis saWiro xarjebs, rogoricaa qaRaldis da Jurnalis anu sakancelario
saqonlis xarjebi. aqve Seva carcis xarjebi, rac skolisTvis sakmaod
tipuri da mniSvnelovania.

sakomunikacio xarjebi moicavs telefonis gadasaxadsa da internetis


momsaxurebis gadasaxads.

sameurneo xarjebSi yvela is xarjebia gaerTianebuli, romelic skolis


Sida meurneobisTvisaa aucilebeli; magaliTad, saklaso oTaxebis mwyobrSi
yofnisTvis saWiro xarjebi: mina, naTura, WaRi, farda, eleqtroCamrTveli,
merxis xraxni, CaquCi, lursmani, karis saketi, gasaRebi da a. S. skolis da-
sufTavebisTvis saWiro saSualebebi _ cocxi, navTi, iatakis sacxi, sarecxi
fxvnili, antiseptikuri da sanhigienis saSualebebi. aseve, eqimis kabinetis
Senaxvis xarjebi _ medikamentebi, sicxis sazomi Termometri da a.S. agreTve,
ezos movlis xarjebi _ nargavebi da a.S.

saskolo inventars miekuTvneba rogorc klasis mosawyobi inventari da


aveji, aseve, sportuli inventari, saofise aveji da saskolo teqnika _ mag.
kompiuteri, magnitofoni.

saskolo TvalsaCinoebis jgufSi gaTvaliswinebulia yvela is xelsawyo,


rac saswavlo procesisas gamoiyeneba. mag.: globusi, ruka, mendeleevis
sistema, qimiis/fizikis laboratoriis xelsawyoebi da masalebi.

remonti _ am xarjSi gaerTianebulia mimdinare da kapitaluri remonti.


remontis SemTxvevaSi cal-calke iqneba gamosayofi daqiravebuli muSaxe-
lis Sromis anazRaureba, saWiro masalebis SeZenis da transportirebis
xarjebi.

Senoba-nagebobebis SeZenis xarjebSi igulisxmeba axali Senobis SeZena


skolis mier.

sxva xarjebSi Seva is xarjebi, romlis Setanac TiToeul jgufSi ver mo-
xerxda. es aris ZiriTadi xarjebis Tanmdevi xarjebi da ar aris arsebiTi.

gauTvaliswinebeli xarjebi gulisxmobs im tipis xarjebs, romlis winas-


monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 39

war gaTvaliswinebac biujetis Sedgenisas SeuZlebelia. es aris moulod-


neli xarjebi _ magaliTad moxda xanZari laboratoriaSi. biujetis Sedge-
nis pirvel wels, rodesac ar arsebobs wina wlebis gamocdileba, mizanSe-
wonilia gauTvaliswinebeli xarjebi Seadgendes saerTo xarjebis 8-10%.
xolo Semdeg wlebSi, gamocdilebis SeZenasTan erTad, aRniSnuli xarjebis
wili, rogorc wesi 5%-mde mainc mcirdeba.

specprogramebis momsaxurebaSi Seva is xarjebi, romelic garkveuli


programebis _ kulturuli, sportul-gamajansaRebeli Tu sxvaTa ganxor-
cielebisTvis iqneba saWiro. am tipis xarjebis mosazidad SesaZloa skolam
mimarTos donor organizaciebs an biznesmenebs. aseTi RonisZiebebis maga-
liTia _ bavSvebis wayvana muzeumSi, TeatrSi, zafxulSi eqskursiis mowyoba
da a.S rodesac am programebis xarjebi gaTvlili iqneba, es faqtori skolas
saWiro Tanxis mozidvas gauadvilebs.

1. 2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia

dReisaTvis, skolis Semosavlebis struqtura Semdegia: skolis stabilur


Semosavlebs miekuTvneba saxelmwifo saxsrebi, romelic biujetidan
Cairicxeba skolis angariSze bankSi da skolis sxva SemosavlebTan erTad
daixarjeba sameurveo sabWos gadawyvetilebis safuZvelze.

aseve, axali kanonmdeblobiT, skola, rogorc sajaro samarTlis iuridi-


uli piri, pasuxismgebelia, Tavad gankargos yvela is Semosavali, romelic
misi farTis da teritoriis gaqiravebiT an raime sxva saqmianobiT iqneba
miRebuli. sxva saqmianobaSi SeiZleba CaiTvalos moswavleebis dasaqmeba
da am gziT miRebuli saxsrebiT maTTvis raime programis dafinanseba. es
procesi bavSvebs aCvevs damoukideblad, sakuTari SromiT Tanxis gamomu-
Savebis kulturas.

skolis fondi Sedgeba mSoblebis nebayoflobiTi SemowirulobebiT mi-


Rebuli fuladi saxsrebisgan, romlebic sasicocxlod aucilebelia
skolis funqcionirebisTvis an specialuri programebis dasafinanseblad.

Semowirulobebi aris mSoblebis, biznesmenebis, organizaciebis an skolis


keTildReobiT dainteresebuli pirebis/organizaciebis nebayoflobiTi
40 nino metreveli

Senatani skolis angariSze. Semowirulobebs qvelmoqmedebis saxe aqvs.


SesaZlebelia, rom romelime firmam an organizaciam sakuTari saqmianobis
reklamirebis mizniT moaxdinos skolis ama Tu im programis dafinanseba.

moziduli fondebi donori organizaciebisgan miRebuli saxsrebia, ro-


melic mizanmimarTulad gamoiyofa specialuri programebis dasafinan-
seblad da gansaxorcieleblad.

mniSvnelovania is garemoeba, rom rogorc Semowirulobebis, aseve mozi-


duli fondebis gankargvisas aucilebelia xarjebis gamWvirvaloba da
angariSgeba. programebisTvis gamoyofili saxsrebis gamWvirvale xarjva
da konkretuli Sedegebis Sesaxeb angariSi skolas keTilsindisieri orga-
nizaciis imijs daumkvidrebs da bevrad gauadvilebs momavalSi msgavsi
dafinansebis miRebas.

2. xarjebis dagegmva

biujetis xarjviTi nawilis dagegmvisas skolis sameurveo sabWo unda Se-


ecados, maqsimalurad realurad dagegmos wlis ganmavlobaSi skolisTvis
saWiro yvela xarji. am procesSi sameurveo sabWos informacia unda mi-
awodos skolis buRalterma, aseve, skolis mommaragebelma anu sameurneo
nawilis TanamSromelma, romelic uSualodaa dakavebuli SesyidvebiT da
romelmac icis Sesabamisi produqciis fasi da gamZleoba. aseve saWiroa
mocemuli xarjis warmoqmnis sixSiris codna. mag.: TveSi ramdeni carci
sWirdeba klass an wliurad ramdeni naTura Tu navTia saWiro. am infor-
maciis mowodebaSi yvela unda iyos CarTuli, dawyebuli skolis direq-
toriT da damrigebliT, damlagebliT damTavrebuli (radgan damla-
gebelma ukeT icis, Tu ramdeni iatakis sacxi an navTi sWirdeba skolas
Tvis ganmavlobaSi, maSin, rodesac eqimi kompetenturia saWiro medikamen-
tebis gansazRvris kuTxiT).

ganvixiloT xarjebis dagegmva jgufebis mixedviT:

Sromis anazRaurebis mniSvnelovani Semadgenelia saxelfaso fondi.


rogorc ukve aRvniSneT, saxelfaso fondis gansazRvraze pasuximgebeli
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 41

sameurveo sabWoa. manve unda gansazRvros TiToeuli maswavleblisa Tu


administraciis TanamSromlis xelfasi. maswavleblebis xelfasi SesaZloa
damokidebuli iyos saaTebis raodenobaze, kvalifikaciasa da gamocdile-
baze. damrigeblebs SesaZloa gansxvavebuli ganakveTi hqondeT sagangebo
datvirTvidan da pasuxismgeblobidan gamomdinare. arsebobs aseve
mosazreba, rom maswavleblis anazRaureba ganisazRvros ara mxolod
saaTebis mixedviT, aramed im drois mixedviTac, romelsac igi kvalifika-
ciis amaRlebas da TiToeuli gakveTilisTvis momzadebas anu sakuTar
Tavze muSaobas uTmobs. am sakiTxebze msjeloba sameurveo sabWos prero-
gativaa. sabWo SeZlebisdagvarad unda iTvaliswinebdes maswavleblebis
swavlebis xarisxs _ es informacia mSoblebisa da bavSvebis gamokiTxviT
unda iqnas mopovebuli. xelfasebis gansazRvrisas mniSvnelovania direq-
toris azris gaTvaliswineba, radgan direqtors yoveldRiuri Sexeba aqvs
TanamSromlebTan da, amave dros, igi skolis menejeria. direqtoris azri
gansakuTrebiT gasaTvaliswinebelia kvartlurad an sadResaswaulod
premiebis ganawilebisas. wlis dasawyisSi sameurveo sabWos SeuZlia gansaz-
Rvros premiis fondi da, garkveulwilad, Camoayalibos is kriteriumebi,
romelTa mixedviTac unda moxdes premiebis ganawileba. skolis direq-
torisa da sameurveo sabWos urTierToba, am SemTxvevaSi, SesaZloa Seva-
daroT qveynis prezidentisa da parlamentis urTierTobas, rodesac
prezidenti, Cvens SemTxvevaSi _ direqtori _ warudgens parlaments pre-
miebis ganawilebis sakuTar struqturas, xolo parlamenti _ anu sameurveo
sabWo _ amtkicebs mas. Tumca, aucilebelia, wlis bolos moxdes premiis
fondis xarjebis analizi, raTa yvelasaTvis naTeli gaxdes Tu rogor da-
ixarja aRniSnuli saxsrebi.

premiis daangariSebis msgavsi midgoma unda iyos xelfasebis danamatisa


da daxmarebebis kuTxiTac. maTi saWiroeba yovel konkretul SemTxvevaSi
individualuria. rac Seexeba skolis, rogorc damqiraveblis mier gada-
saxdel gadasaxadebs, es Tanxa buRalterma unda daiangariSos mas Semdeg,
rac sameurveo sabWo mas warudgens TiToeuli TanamSromlis xelfass da
premiis fonds.

mivlinebis Tanxa ganisazRvreba, rogorc sastumros, dRiuri samivlinebo


ganakveTisa da daniSnulebis adgilamde da ukan transportis xarjebis ja-
mi. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, buRalteri agebs pasuxs Sesabamisi
gadasaxadebisaTvis saWiro Tanxis xarjebSi gaTvaliswinebaze.
42 nino metreveli

komunaluri xarjebis dagegmva SedarebiT advilia, radgan is daaxloebiT


wina wlis analogiuri iqneba.

sakancelario xarjebis Sesaxeb informaciis mTavari momwodebeli sas-


wavlo nawilis gamgeebi, kancelariis gamge da damrigeblebi arian.

sakomunikacio xarjebis dagegmvac wina wlis buRaltruli monacemebis


mixedviT SeiZleba.

sameurneo da saskolo inventaris xarjebis Sesaxeb informaciis dadge-


naSi skolis TiTqmis yvela TanamSromeli unda monawileobdes.

saskolo TvalsaCinoebis saWiroebis Sesaxeb calkeuli sagnebis maswav-


leblebi unda iZleodnen informacias.

skolis remontis xarjebs ki, wina wlebis gamocdilebidan gamomdinare,


skolis safinanso-sameurneo samsaxuris ufrosi, mommaragebeli da direq-
tori unda gansazRvravdnen.

3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva da Sefaseba

praqtikuli magaliTi

rogorc ukve aRvniSneT, skolis strategiis ganxorcielebis saSualeba


samoqmedo gegmis Sesrulebaa. samoqmedo gegma ki, Tavis mxriv, biujetSi unda
aisaxos Sesabamisi finansuri maCveneblebiT anu TiToeuli qmedebisTvis
saWiro saxsrebis miTiTebiT. samoqmedo gegmis Sesrulebis kontrolis
meqanizmi iqneba TiToeuli qmedebis Sedegis/produqtis arseboba-
ararsebobis ganxorcielebis Sefaseba. am SefasebisTvis Cvens mier moyvanil
sqemaSi ama Tu im qmedebis Sesrulebis procentuli maCvenebelia mocemuli.

ganvixiloT praqtikuli magaliTi, romelic specialuri programis gansa-


xorcielebeli samoqmedo gegmisa da biujetis Sedgenas exeba. qvemoT war-
modgenilia proeqtis ganxorcielebis samoqmedo gegmis nimuSi. vTqvaT,
saqme exeba skolis ezos keTilmowyobis proeqtisTvis biujetis Sedgenas.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 43

amisTvis samoqmedo gegmaSi asaxul TiToeul qmedebas SevusabamoT saWiro


xarjebi.

proeqti, dagegmili
dekem- pasu- Sesr.
seria

# seqtem- oqtom- noem-


qveproeqti da Sedegi da
beri beri beri beri xismge- %
RonisZiebebi/ saboloo ebeli
qmedebebi produqti 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 piri

skolis ezos keTilmowyo- Sromis 0%


keTilmowyoba bili ezo   maswav.

1 A finansuri moZiebuli direq-


resursis moZieba Tanxebi tori

2 A ezos gegmis ezos xazvis


SemuSaveba proeqti masw.

3 A ezos proqtis damtkicebuli xazvis


SeTanxmeba proeqti masw.
qalaqis adminis-
traciasTan

4 A moxaliseebis SerCeuli Srom.


moZebna moxaliseebi masw.

5 A mSoblebTan/ informire- Srom.


moswavleebTan buli mSobl./ masw.
dakavSireba moswavleebi

6 A nargavebis SeZena SeZenili biol.


nargavebi masw.

7 A mosapirkeTebeli SeZenili fizkul.


masalebis SeZena masalebi masw.

8 A damxmare muSa- muSebTan fizkul.


xelis moZieba SeTanxmebuli masw.
samuSao

9 A samuSaoebisTvis samuSaoebis direqt./


dRis daniSvna Catarebis biol.
grafiki masw.

10 A SabaTobebis Catarebuli Srom.


mowyoba SabaTobebi masw.
44 nino metreveli

pirvel moqmedebas anu finansuri resursebis moZiebas ar dasWirdeba ara-


nairi xarjebi, ris gamoc es moqmedeba biujetSi ar aisaxeba. meore moqme-
debas _ ezos gegmis SemuSavebas _ sWirdeba proeqtis momzadeba, rac gar-
kveul xarjs _ arqiteqtoris anazRaurebas moiTxovs. swored am saxiT
gadava es moqmedeba biujetSi. ezos proeqtis SeTanxmeba qalaqis adminis-
traciasTan da proeqtis damtkiceba aseve xarjviTi qmedebebia da Sesaba-
misad aisaxeba biujetSi. moxaliseebis moZebna da mSoblebTan da maswav-
leblebTan dakavSireba ar moiTxovs finansur saxsrebs. Tumca, nargavebisa
da mosapirkeTebeli masalebis SesaZenad Tanxaa saWiro, rac aseve konkre-
tuli ricxviT unda aisaxos biujetSi. muSebis moZieba da samuSao drois
SerCeva araxarjviTi kategoriebia, SabaTobebis Catareba ki moiTxovs
daqiravebuli muSebis Sromis anazRaurebas, aseve, SabaTobaze mosuli
moxaliseebisTvis kvebis da transportis xarjebis anazRaurebas.

skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti:

060000 specprogramis momsaxureba 1820


_ skolis ezos keTilmowyoba

060100 proeqtis momzadeba 250


060101 arqiteqtoris anazRaureba 200
060102 proeqtis damtkicebis xarji 50

060200 nargavebis SeZena 100

060300 mosapirkeTebeli masalebis SeZena 750

060400 SabaTobis mowyoba (6 dRe) 420


060401 kvebis xarji 240
060402 transportis xarji 180

060500 daqiravebuli muSebis (3) xelfasi 300

amgvarad, Cven SevadgineT skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti,


romelmac 1820 lari Seadgina. es biujeti Seva skolis erTian biujetSi da
Tavis adgils daikavebs specialuri programebis grafaSi.

biujetis xarjviTi nawilis gansazRvris Semdeg, skolis sameurveo sabWosa


da direqtoris funqcia am proeqtis dasafinansebeli wyaroebis moZiebaa.
es wyaro SeiZleba iyos dafinanseba donori organizaciebis mier, organi-
zaciebisa da kerZo pirebis SemowirulobebiT Tu sxva.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 45

4. saWiro xarjebis SemosavlebiT uzrunvelyofis meqanizmi

xarjebis dagegmvis Semdeg unda moxdes Semosavlebis wyaroebis gadaxedva.


problemas ar warmoadgens iseTi garantirebuli Semosavlebis gansazRvra,
rogoricaa saxelmwifo saxsrebi da skolis Senobis gaqiravebiT an sxva
saqmianobiT miRebuli Semosavlebi. am saxsrebiT mizanSewonilia skolis-
Tvis prioritetuli, sasicocxlo aucileblobis mqone xarjebis dafarva.
aRniSnuli saxsrebis amowurvis Semdeg saWiroa ganisazRvros skolisTvis
aucileblad dasafinansebeli xarjebi da isini gadanawildes moswavleTa
raodenobaze. es aucilebelia TiToeuli moswavlisTvis skolis fondSi
Sesatani Tanxis dasafiqsireblad. amasTan, skolis fondSi Senatani usa-
Tuod nebayoflobiTi unda iyos. gasaTvaliswinebelia, rom saskolo fon-
dis Tanxis xarjva gansakuTrebiT gamWvirvaled unda iyos gaSifruli
skolis biujetSi, raTa yvela mSoblma icodes, Tu raze ixarjeba mis mier
skolaSi Setanili Tanxa.

SesaZloa, xarjebis nawili dafinansdes Semosavlis ori an meti wyarodan.


mag.: skolis mimdinare remonti SesaZloa dafinansdes nawilobriv saxel-
mwifo saxsrebiT, nawilobriv ki skolis fondiT.

amgvarad, gadawyvetileba xarjebis TiToeuli kategoriis dafinansebis


Sesaxeb konkretuli situaciidan unda gamomdinareobdes. mTavaria gamW-
virvalobis principis SenarCuneba.

5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis kontroli


da Sefaseba

biujetirebis procesis gamWvirvalobis uzrunvelsayofad aucilebelia


yovelTviurad xorcieldebodes biujetisa da samoqmedo gegmis Sesru-
lebis kontroli da Sefaseba, rasac monitorings uwodeben. biujetis moni-
toringi, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis monitorings moiTxovs, radgan bi-
ujets safuZvlad samoqmedo gegma udevs. rac Seexeba kontrols TiToeuli
dagegmili xarjis Sesrulebaze, skolis buRalterma unda moamzados sa-
meurveo sabWos mier damtkicebuli biujetis mixedviT gaweuli xarjebis
yovelTviuri angariSi. masSi CamoTvlili unda iyos Tvis ganmavlobaSi war-
46 nino metreveli

moqmnili xarjebi, dafinansebis Sesabamisi wyaros miTiTebiT. yoveli Tvis


bolos biujetis es forma TvalsaCino adgilas unda gamoikras, raTa Ti-
Toeul mSobels, skolis saqmianobiT dainteresebul pirs Tu mecenats Se-
eZlos Tvalis midevneba, Tu raze ixarjeba skolis saxsrebi.

magaliTisTvis ganvixiloT skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba. am


magaliTSic skolis specialur programas safuZvlad daedo zemoT moyvanil
magaliTSi warmodgenili skolis oTxTviani samoqmedo gegmis amonaweri.

skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba

Semosavlebi/xarjis dafarva

gaweuli xarjebis jami


sul seqtembris TveSi
moziduli fondebi
klasifikaciis kodi

gaqir. miR. an sxva

Semowirulobebi
dasaxeleba skolis farTis

skolis fondis
saxelmwifo
skolis Sida

Semosavali
saxsrebi

saxsrebi

010100 Sromis anazRaureba 10140.8 2898.48     13039.3


010101 xelfasi 7880 2150    
  administracia 880 150    
  direqtori 100 20    
  direqtoris moadgile 80 20    
  saswavlo nawili I 70 10    
  saswavlo nawili I I 70 10    
  saf.-sameurneo
samsaxuris ufrosi 70 10    
  kancelariis gamge 70      
  mommaragebeli 50 10    
  biblioTekari 50 10    
  buRalteri 50 10    
  eqimi 50 10    
  medda 40 10    
  daraji (2) 100 20    
  damlagebeli (2) 80 10  
  maswavleblebi 7000 2000    
  damrigeblebi (20) 1400 400    
  maswavleblebi (80) 5600 1600    
010102 premia          
010103 danamati          
010104 daxmareba          
010105 anaricxebi damqiraveblisgan 2260.8 748.48    
010200 mivlinebebi          
  mivlineba qveynis SigniT          
  mivlineba qveynis gareT          
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 47

Semosavlebi/xarjis dafarva

gaweuli xarjebis jami


sul seqtembris TveSi
moziduli fondebi
gaqir. miR. an sxva

Semowirulobebi
skolis farTis

skolis fondis
dasaxeleba

saxelmwifo
skolis Sida

Semosavali
saxsrebi

saxsrebi
010300 komunaluri xarjebi 150 200     350
010301 wyali 50 50    
010302 el-energia 100 150    
010303 gaTboba 0        
  dizelis sawvavi 0        
  gazi 0        
010400 sakancelario xarjebi     200     200
  carci     140  
  Jurnalebi     60  
010500 sakomunikacio xarjebi 50       50
  telefonis gadasaxadi 50      
010600 sameurneo xarjebi     365   365
  mina     30  
  naTura     20  
  saponi     10  
  sarecxi fxvnili     5  
  navTi     30  
  iatakis sacxi     30  
  antiseptikuri saSualebebi     30  
  qlori     30  
  san-higienis saSualebebi     90  
  Tagvis wamali     20  
  mwerebis wamali     20  
  fardebi     50  
010700 kvebis xarjebi         0
010800 saskolo inventaris SeZena       780   780
  dafa       80  
  merxi       500  
  sportuli inventari       200  
010900 saskolo TvalsaCinoebis SeZena       500   500
020000 remonti          
020100 mimdinare remonti          
020200 kapitaluri remonti          
030000 Senoba-nagebobebis SeZenis xarj.          

040000 sxva xarjebi          

050000 gauTvaliswinebeli xarjebi          


             
060000 spec. programis momsaxureba
_ skolis ezos keTilmowyoba       250 250
060100 ezos proeqtis momzadeba       250
060101 arqiteqtoris anazRaureba       200
060102 proeqtis damtikebis xarjebi         50

  jami 10340.8 3098.48 565 1280 250 15534.3


48 nino metreveli

mocemuli forma saSualebas iZleva, naTeli warmodgena Segveqmnas, rom


seqtembris Tvis biujeti iyo 15534.3 lari, aqedan Sromis anazRaureba
Seadgenda _ 13 039.9 lars anu mTeli biujetis 80%-s. mocemuli formis
analizi aseve saSualebas aZlevs sameurveo sabWos, gaakontrolos, Tu
ramdenad Seefereba xarjvis realuri suraTi dagegmil amocanebs. seri-
ozuli gansxvavebis SemTxvevaSi saWiro gaxdeba biujetis koreqtireba.

ukve aRvniSneT, rom samoqmedo gegmis monitoringis meqanizmi Tavad


samoqmedo gegmaSia mocemuli. TiToeuli qmedebis Sesrulebis procentu-
li maCvenebeli aRniSnulia grafaSi, romelsac sameurveo sabWo yoveli
Tvis bolos Seavsebs. Tu esa Tu is qmedeba ver Sesrulda, sabWo mas Semdegi
periodisTvis (TvisTvis) gadaitans. amasTan, is gamoikvlevs qmedebis Se-
usruleblobis mizezebsac. amgvarad, samoqmedo gegmis bolo grafa iqneba
_ seqtembris Tvis Serulebis procenti, oqtombris Tvis Sesrulebis pro-
centi da a.S. mag.: Tu samuSao erT TveSi _ 15 seqtembridan 15 oqtombramde
unda Sesrulebuliyo _ seqtembris bolos Sesrulebis grafaSi Caiwereba
50%, xolo oqtombris bolos _ 100%. amgvarad, sameurveo sabWom Tval-
yuri unda adevnos samoqmedo gegmis Sesrulebas, Seitanos saWiro koreq-
tivebi da uzrunvelyos, rom wlis bolos samoqmedo gegmis yvela qmedebis
gaswvriv dafiqsirdes Sesrulebis 100%-iani maCvenebeli.

aucilebelia, wlis bolos buRalterma moamzados gasuli wlis biujetis


Sesrulebis forma, romelic Cvens mier zemoT moyvanili magaliTis msgavsi
iqneba im gansxvavebiT, rom monacemebi asaxavs ara Tvis ganmavlobaSi, aramed
wlis ganmavlobaSi gaweul xarjebs da miRebul Semosavlebs. aRniSnuli
monacemebis analizi da maTi Sedareba dagegmil maCveneblebTan didad da-
exmareba skolis sameurveo sabWos Semdegi wlis biujetis SedgenaSi. sa-
zogadod, biujetirebis pirvel wels dagegmili maCveneblebidan gadaxra
sakmaod mniSvnelovania, Tumca, gamocdilebis SeZenasTan erTad, Semdeg
wlebSi sameurveo sabWo da direqtori sul ufro realur biujets adgenen.

ganvixiloT skolis erTi saswavlo wlis, mag. 2003-2004 wlis biujetis da-
gegmili maCveneblebis realurTan Sedarebis magaliTi da amave skolis
2004-05 wlisTvis dagegmili biujeti: 24
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 49

Tbilisis romelime saSualo skola         


dagegmili biujetis realurTan Sedareba/analizi

2003-04 sasw. w. % zrda 2004-05

dagegmili realuri gadaxra (Semcireba) dagegmili

Semosavlebi          
saxelmwifo saxsrebi 144000 144000     150000
skolis farTis gaqiravebiT
an sxva d/f saqmianobiT
miRebuli Semosavlebi 41772 42972 3% 1200 44200
skolis fondis saxsrebi 9000 6000 33% (3000) 6000
Semowirulobebi 14700 10000 18% (4700) 16000
moziduli fondebi 10000 12000 20% 2000 15000
           
sul Semosavlebi 219472 214972 2% (4500) 231200
           
xarjebi          
Sromis anazRaureba 156472 156472 0% 0 164000
mivlinebebi 500 500 0 0 1000
komunaluri xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500
sakancelario xarjebi 1500 1000 33% (500) 1200
sakomunikacio xarjebi 500 500 0% 0 500
sameurneo xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500
kvebis xarjebi 0 0 0% 0 0
saskolo inventaris SeZena 8000 6400 20% (1600) 7000
saskolo TvalsaCinoebis SeZena 2000 2500 25% 500 2000
remonti 15000 20000 33% 5000 25000
Senoba-nagebobebis
SeZenis xarjebi          
sxva xarjebi 500 400 20% (100) 500
gauTvaliswinebeli xarjebi 12000 7000 42% (5000) 7000
specprogramebis momsaxureba 7000 6200 1% (800) 8000
           
sul xarjebi 219472 214972 2% (4500) 231200
           
Semosavlebis xarjebze namati 0 0     0

pirvel svetSi mocemulia 2003-04 saswavlo wlis dagegmili maCveneblebi,


meoreSi ki _ maTi Sesrulebis realuri suraTi. meoTxe sveti realur da
dagegmil maCveneblebs Soris sxvaobas asaxavs. sxvaoba dadebiTi iqneba,
Tu realurma Semosavalma Tu xarjma gadaaWarba dagegmils, xolo uaryo-
fiTi _ Tu piriqiT moxda. e.i. dadebiTi sxvaoba gviCvenebs dagegmili
50 nino metreveli

Semosavlisa Tu xarjebis zrdas realurTan SedarebiT, uaryofiTi ki _


Semcirebas. mesame svetSi am sxvaobis gayofiT dagegmil maCvenebelze mi-
Rebulia dagegmili maCveneblidan gadaxris procenti. rac metia es pro-
centi, miT metia dagegmili maCveneblidan gadaxra. swored gadaxris ma-
Rali maCvenebeli migvaniSnebs, rom saWiroa garkveuli zomebis miReba Sem-
degi wlis biujetis SemuSavebisas, Tuki es gadaxra eqstremaluri viTa-
rebiT ar iyo gamowveuli.

Cvens magaliTSi Semosavlebis nawilSi yvelaze didi gadaxris maCvenebeli


_ 33% _ skolis fondTan mimarTebaSi dafiqsirda. es imas niSnavs, rom da-
gegmilisgan gansxvavebiT skolis fondi 3000 lariT Semcirda, rac SesaZ-
loa moziduli fondebis (2000 lari), skolis farTis gaqiravebis da sxva
saqmianobiT miRebuli Semosavlebis zrdis (1200 lari) xarjze moxda. es
dadebiTi tendenciaa da adasturebs skolis warmatebul marTvas: Semo-
savlebi gaizarda ara skolis fondis da, maSasadame, mSoblebis gadasax-
delebis zrdis, aramed efeqturi marTvisa da donori organizaciebidan
Tu sxva saqmianobidan Semosavlis maqsimizaciis Sedegad.

xarjebis nawilSi dagegmili maCveneblidan yvelaze didi gadaxra gauTva-


liswinebel xarjebSi dafiqsirda _ 42%. Sesabamisad, Semdegi wlis gegmaSi
ukve koreqtirebuli maCvenebelia warmodgenili.

Tumca, es magaliTia da mxolod nimuSis saxiTaa moyvanili. realurad, bi-


ujetis analizisas SesaZloa gacilebiT ufro did gadaxrebTan gvqondes
saqme, gansakuTrebiT, biujetis Sedgenis pirvel wels. biujetis analizi wina
wlebis gamocdilebis gaTvaliswinebasac gulisxmobs imisaTvis, rom momavali
xarjebi realisturad daigegmos. sasurvelia amgvari analizi Cautardes ara
mxolod gasuli wlis, aramed bolo sami wlis dagegmil da realur biujetebs.
es gamoaCens Semosavlebisa Tu xarjebis dagegemili maCveneblebis
cvlilebebis tendencias. Tumca, am SemTxvevaSi unda gaviTvaliswinoT
inflaciis (fasebis zrdis anu fulis gaufasurebis) faqtori da analizisas
daveyrdnoT ara absolutur, aramed gadaxris procentul maCveneblebs.

gvinda kidev erTxel aRvniSnoT, rom biujetis Sedgenisas mxolod wina wlis
xarjebis monacemebze dayrdnoba ar aris gamarTlebuli. aucilebelia
garemoSi mimdinare cvlilebebis gaTvaliswinebac (fasebis zrda/Semcireba
wlidan wlamde da a.S.), raSic sameurveo sabWom samoqmedo garemos Sesaxeb
informaciis Segrovebis etapze mopovebuli masala unda gamoiyenos.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 51

Tavi IV
Tanamonawileobis uzrunvelyofis sxva teqnikuri sakiTxebi

1. rCevebi sameurveo sabWos


Sexvedrebis organizebisaTvis25

wina TavebSi visaubreT imis Sesaxeb, rom sameurveo sabWos


uwevs mTeli rigi Sexvedrebis organizeba rogorc sabWos
SigniT, ise skolis danarCen maswavleblebTan da mSoblebTan.
aseTi Sexvedrebis dros xdeba mSoblebis pirveladi gamokiT-
xva, maTTvis strategiisa da biujetis monaxazis wardgena.
amgvari Sexvedrebis organizebisas sasargebloa qvemoT Ca-
moTvlili teqnikuri sakiTxebis gaTvaliswineba. gTxovT,
gaiTvaliswinoT, rom es rCevebi garkveuli gamocdilebis Se-
degadaa SemuSavebuli da maTi mizani Tqveni saqmianobis gaad-
vilebaa.

daniSneT SexvedrisTvis xelsayreli dro, TariRi da adgili.


ar aris aucilebeli, es skolaSi moxdes. mTavaria, adgili yve-
lasTvis komfortuli iyos. imisaTvis, rom ganxilvas yvela
eswrebodes, daTqviT yovelTviuri Sexvedrebis dro, an mo-
ifiqreT sxva saSualeba, raTa mudmivad iyoT kontaqtSi. Sex-
vedris ganrigze winaswar SeTanxmdiT. idealuri ganrigi
moicavs Sexvedris adgils da dros, TiToeuli sakiTxis gan-
xilvis dawyebis da damTavrebis dros, Sexvedris miznebs da
gansaxilvel sakiTxebs.

Sexvedra daiwyeT organizatoris, Camweris da drois meTval-


yuris arCeviT. daiwyeT Sesavali sityviT, Tu es saWirod mi-
gaCniaT. Semdeg mimoixileT wina Sexvedraze miRweuli SeTan-
xmebebi. Tu gsurT, moiTxoveT ganrigis Casworeba an damateba
52 nino metreveli

da SeudeqiT muSaobas ganrigis Sesabamisad. miaRwieT SeTanxmebebs sakiT-


xebis mixedviT. CamowereT gansaxorcielebeli moqmedebebi da TiToeuls
miuwereT Semsrulebeli da Sesrulebis vadebi, aseve is, Tu ra doneze unda
Sesruldes sakiTxi Semdegi SexvedrisTvis. bolos, daniSneT momavali
Sexverdis dro, adgili da samuSao ganrigi.

amgvarad, Sexvedra SeiZleba parlamentis sxdomas SevadaroT, sadac par-


lamentis Tavmjdomaris funqcias organizatori Seasrulebs, parlamentis
aparatis movaleobas _ Camweri da drois meTvalyure, mxolod im gansxva-
vebiT, rom Sexvedris organizators ar eqneba Sexvedris sxva monawileebze
meti ufleba-movaleobebi.

gasaTvaliswinebeli momentebi

uzrunvelyaviT yvelas monawileoba;


gamoiyeneT dafa;
SeasruleT diskusiis wesebi;

regularuli Sexvedrebi ufro efeqtiani iqneba, Tu yvela SeTanxmdeba


diskusiis wesebze, romlebic SegiZliaT kedelze gaakraT:
mousmineT sxvebs
nu SeawyvetinebT saubars
dasviT dasazustebeli kiTxvebi
miesalmeT axal ideebs
· ar dauSvaT piradi kritika
Rirebulad miiCnieT TiToeulis aqtiuroba/Setanili wvlili

SeqmeniT megobruli garemo

mouxmeT iumors. Sexvedraze moitaneT sakvebi da sasmeli. gamoyaviT dro


erTmaneTTan urTierTobisTvis.

xelis signaliT poziciis dafiqsireba

xelis aweviT poziciis dafiqsireba (mag. Tanxmobis gamoxatva) kargi saSu-


alebaa ama Tu im sakiTxze jgufis ganwyobis gasagebad. amiT drois dazog-
vac SeiZleba. saintereso iqneba jgufisTvis xelis awevis sxadasxva formis
SemuSaveba, Tuki TiToeuli maTgani konkretul reaqcias gamoxatavs da
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 53

jgufis yvela wevrs saSualebas miscems, gamoTqvas azri TiToeul gansa-


xilvel sakiTxze.

es meTodi gansakuTrebiT amarTlebs did auditoriasTan muSaobisas.

xmis micema

xmis micema gadawyvetilebis miRebis meTodia, romelic gansakuTrebiT


kargad aris morgebuli did jgufebze. imisaTvis, rom ar moxdes umcire-
sobis didi nawilis azris ignorireba, SeiZleba SeTanxmdeT, rom gadawyve-
tilebis misaRebad xmaTa ori mesamedi mainc iqneba saWiro. alternatiuli
da kidev ufro efeqturi gzaa xmis micemis kombinireba konsensusTan. xmis
micema, rogorc wesi, X-sa da Y-s Soris arCevans gulisxmobs.

konsensusi

konsensusis procesi gulisxmobs yvela mosazrebis gaTvaliswinebiT jgu-


fis saerTo SeTanxmebamde miyvanas. is ar niSnavs srul erTsulovnebas.
konsensusis miRweva ufro did dros moiTxovs, vidre sxva qmedebebi, Tumca
is aRvivebs SemoqmedebiT muxts, axalisebs urTierTTanamSromlobas da
qmnis saboloo gadawyvetilebis miRebis aucileblobas.

magaliTisTvis ganvixiloT Semdegi situacia:

1. momxsenebeli waradgens winadadebas. idealur SemTxvevaSi, winaswari


monaxazi werilobiTi formiT urigdeba yvela monawiles Sexvedris
dawyebamde.
2. jgufi ganixilavs da ganmartavs winadadebas. aravin gamoTqvams
mosazrebas, sanam ganmartebis procesi ar damTavrdeba.
3. organizatori esaubreba jgufs da sabolood ekiTxeba jgufs,
miRweulia Tu ara konsensusi. Tu arsebobs sxva mosazrebebic, maSin
Camoiwereba es mosazrebebi imgvarad, rom yvelasTvis TvalsaCino iyos.
jgufi cdilobs, gadaWras sadao sakiTxebi. momxsenebelma unda airCios
erT-erTi taqtika:
_ ukeT ganmartos winadadeba;
_ Secvalos winadadeba;
_ axsnas, Tu ratom ar ewinaaRmdegeba igi jgufis faseulobebs;
_ sTxovos maT, visac gansxvavebuli mosazreba aqvs _ gverdze gadgnen.
54 nino metreveli

`gverdze gadgomiT~ monawile gamoxatavs survils, miiRos winadadeba.


`mosazrebis waSliT~ monawile gamoxatavs kmayofilebas gamoTqmuli
ganmartebebiT an winadadebaSi Setanili cvlilebebiT.
5. Tu ar aRmoCnda saWiro SeniSvnebis da mosazrebebis ganmarteba da
monawileebs ar gauCndaT `gverdze gadgomis~ survili, organizatori
sTxovs yvelas, Seafason es mosazrebebi jgufis miznidan da
faseulobebidan gamomdinare.
6. organizatori kidev erTxel amowmebs, aqvT Tu ara survili
mosazrebebis avtorebs, `gverdze gadgnen~, an gadaxazon sakuTari
mosazreba. Tu ara _ organizatori svams kiTxvas, Tu rogor SeiZleba
am mosazrebebis gaTvaliswineba. procesi manam grZeldeba, sanam
winadadeba yvelasTvis misaRebi ar gaxdeba. miRebuli gadawyvetileba
xSirad `mesame gzaa~, raRac saSualo `TeTrsa~ da `Savs~ Soris.
7. Tu dro iwureba da aravis surs sakuTari poziciis daTmoba,
organizatorma SeiZleba:
_ Caataros xelis aweviT xmis micemis procedura;
_ sTxovos gansxvavebuli azris mqoneT, “gverdze gadgnen”;
_ sTxovos momxsenebels, ukan gamoixmos winadadeba;
_ SeuTanxmdes jgufs drois gaxangrZlivebis Sesaxeb;
_ gadaugzavnos winadadeba qvejgufs;
_ Caataros kenWisyra, romelic 75%-dan 90%-mde umravlesobis
xmas moiTxovs.

bolos, organizatori mkafiod Camoayalibebs Sedegs. imisTvis, rom konsen-


susis miRwevis procesi sworad warimarTos, yvelam unda gaiTavisos `ka-
nonieri mosazrebebis~ mniSvneloba. es winadadebebis savaraudo Sedegebia,
romlebmac SeiZleba ukugavlena iqonios organizaciaze, an romlebic
ewinaaRmdegebian jgufis mizansa da Rirebulebebs. konsensusis miRwevis
procesi arasworad warimarTeba, Tu mosazrebebis safuZveli gaxdeba pi-
radi interesebi, skolis xelmZRvanelobasTan arsebuli daZabuloba, kon-
fliqtebi, undobloba da sxva piradi faqtorebis gamoZaxili.

ndoba konsensusis miRwevis winapirobaa.

organizatoroba

organizatoris funqciaa, daexmaros jgufs muSaobaSi. kargi organizatori


uzrunvelyofs problemis ganxilvis procesSi jgufis efeqtian muSaobas.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 55

Tu Tqven aiRebT organizatoris funqcias, usaTuod neitraluri unda


iyoT. aucilebelia:

Tvalyuri adevnoT jgufis ganwyobas

Tu monawileebi uyuradRebod arian, unda daaCqaroT Sexvedris tempi. Tu


daZabuloba SeimCneva gauxmovanebeli SeuTanxmeblobis gamo, unda
uzrunvelyoT SfoTis safuZvlis gaJRereba.

dasvaT iseTi SekiTxvebi, romlebic ar moiTxoven pasuxs


_ `hos~ an `aras~

mag.: `Cans, rom am sakiTxis mogvareba problemaa. rogor fiqrobT, ra unda


movimoqmedoT?~

SeajameT sxvebis mier naTqvami

magaliTad, SeiZleba ase daiwyoT: “rogorc Cans, Cven SevTanxmdiT, rom...”

uzrunvelyaviT yvelasaTvis sakuTari azris gamoTqmis SesaZlebloba

erT-erTi gza imisTvis, rom uiniciativo adamianebmac SeZlon sakuTari


mosazrebis gamoTqma, aris mrgvali magidis mowyoba, rodesac wreze
msxdomTagan yvela saTiTaod gamoTqvams Tavis azrs ramdenime wuTis
ganmavlobaSi.

mouxmeT iumors

amiT gaaneitralebT gamZafrebul situacias da Tavidan aicilebT ararse-


biT msjelobas.

iswavleT rTuli situaciebidan gamosvla

afeTqebebi
rodesac ori monawile cxare polemikaSi erTveba, SeajameT TiToeulis
mier gamoTqmuli Tvalsazrisi da ganxilva kvlav mTel jgufs miandeT.

erTpirovnuli dominirebis mcdeloba


SeawyvetineT erT pirs gadaWarbebuli gamosvlebi misi monawileobis
56 nino metreveli

dafasebiT da TxovniT, rom sxva SeniSvnebi Semdgom gamoTqvas. SegiZliaT,


SeawyvetinoT Semdegi sityvebiT: «Tqven wamoWeriT Zalian bevri sakiTxi.
vinmes aqvs survili, ganavrcos romelime am sakiTxTagani?»

gameorebebi
Tu vinme erTsa da imaves bevrjer imeorebs, daarwmuneT igi, rom misi
mosazreba dafiqsirebuli da miRebulia.

gamomsvlelisTvis sityvis CamorTmevis mcdeloba


Tu vinme cdilobs, saubari Seawyvetinos gamomsvlels, maSinve CaerieT:
`moiTmineT, modiT, mivceT saSualeba q-ns/b-ns azri bolomde
gamoTqvas~. pirovnebas, romelic sxvas xSirad awyvetinebs saubars
SegiZliaT sTxovoT Sexvedris `mdivnobis~ anu Camweris movaleobis
Sesruleba.

mudmivi kritika
rTul sakiTxebze uaryofiTi azris dafiqsirebisas, ar dauSvaT fuWi
msjeloba. kritikulad gamomsvlel pirovnebas, realisturi miznebis
dasaxva sTxoveT.

aqve kidev erTxel aRvniSnavT, rom organizatoris erTaderTi daniSnuleba


Sexvedris msvlelobis efeqturad warmarTvaa. ase rom, mas ar gaaCnia sxva
wevrebze meti ufleba.

Sexvedris bolos CaatareT wriuli gamokiTxva

mTeli jgufis swrafi gamokiTxva monawileebs im sakiTxebze saubris Se-


saZleblobas aZlevs, romlebic ar iyo Setanili Sexvedris ganrigSi. garda
amisa, wriuli gamokiTxvis gamoyeneba Sexvedris Sesafasebladac SeiZleba.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 57

daskvna
amgvarad, Cven gavecaniT `monawileobiTi biujetirebis~ arss,
daniSnulebas da misi uzrunvelyofis saSualebebs. ganvixi-
leT biujetirebis etapebi, strategiuli dagegmvis elemen-
tebi, biujetis xarjebisa da Semosavlebis erTmaneTTan Sesa-
bamisobis uzrunvelyofis saSualebebi da meTodika. Semdeg
ki, Tanamonawileobis ufro efeqtianad organizebisa da uz-
runvelyofisaTvis, gavecaniT sxvebis mdidar gamocdilebaze
dafuZnebul rCevebs

mkiTxvelisaTvis albaT ukve naTeli gaxda, rom `monawileobi-


Ti biujetirebis~ pirveli wlebi gansakuTrebiT did Zalis-
xmevas da energias moiTxovs sazogadoebisagan, skolis sameur-
veo sabWos wevrebisgan, misi direqtorisa da administraci-
isgan. rogorc davinaxeT, Tanamonawileobis uzrunvelyofas
ganapirobebs skolis saqmianobiT dainteresebuli yvela piris
maqsimaluri CarTva skolis strategiuli gegmis Sedgenasa da
mis ganxorcielebaSi. imaSic davrwmundiT, rom swored mona-
wileobis uzrunvelyofa aris skolis saxsrebis da, Sesabami-
sad, misi saqmianobis maqsimalurad efeqturad warmarTvis
garanti. es imitom xdeba, rom erTi mxriv, strategiuli da-
gegmva da biujetis Semosavlebisa da xarjebis realisturad
Camoyalibeba monawileobis gareSe SeuZlebelia, xolo meore
mxriv, `monawileobiTi biujetirebis~ saboloo mizani moswav-
lisTvis, mSoblisTvis, maswavleblisTvis, direqtorisTvis
Tu skolis saqmianobis sxva nebismieri gulSematkivari piris-
Tvis saocnebo skolis aSenebaa. amdenad, sruliad naTelia,
rom skolis ganviTareba pirdapir aris damokidebuli skolis
TanamSromelTa aqtiurobaze, rom maTi saqmianobis dagegmvaSi
58 nino metreveli

maqsimalurad iqnas CarTuli dainteresebuli sazogadoeba, radgan am uka-


nasknelis monawileobis gareSe verc saqmianobis dagegmvisa da verc
dasaxuli miznebis ganxorcielebis procesi gamWvirvale da aqedan gamom-
dinare, srulyofili ver iqneba.

amgvarad, monawileoba da gamWvirvaloba urTierTSemavsebeli da urTi-


erTgamaZlierebeli meqanizmebia, romlebic aumjobesebs biujetirebis
saboloo Sedegebs: 26 gamWvirvaloba aris sazogadoebrivi diskusiisa da
monawileobis winapiroba, romelic TavisTavad moiTxovs ufro met infor-
macias da maSasadame, mravali monawilis CarTulobas.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 59

ZiriTadi cnebebis
ganmartebebi
strategiuli dagegmva _ procesi, romlis meSveobiTac skola
gansazRvravs da ganixilavs mniSvnelovan organizaciul sa-
kiTxebs, aanalizebs garemos, adgens prioritetebs da garkve-
uli vadiT (3-5 wliT) gegmavs skolis momaval saqmianobas.

gare/Sida Sefaseba _ aris im sakvanZo faqtorebis Sefaseba,


romlebic zemoqmedeben skolis miznebisa da misiis Camoyali-
bebaze da maTi Sesrulebis warmatebaze. gamovlenili tenden-
ciebis, pirobebis, SesaZleblobebisa da winaaRmdegobebis de-
taluri Sefaseba gansazRvravs strategiuli gegmis TiTo-
euli elementis warmatebas. mniSvnelovan gare faqtorebSi
SesaZloa Sediodes ekonomikuri pirobebi, mosaxleobis ra-
odenobrivi cvlileba, teqnologiuri progresi, geografi-
uli da/an sakanonmdeblo cvlilebebi. sakvanZo Sida faqto-
rebSi Sedis marTvis politika, resursebi, organizaciuli
struqtura, avtomatizacia, personali, operaciuli proce-
durebi.

prioritetuli sakiTxebi _ aris fundamenturi sirTuleebi,


romlebic pirdapir zemoqmedeben skolis saqmianobaze. pri-
oritetul sakiTxebSi SesaZloa aisaxos skolaSi da/an mis sa-
mizne jgufebSi xangrZlivad arsebuli problemebi; agreTve
iseTi movlenebi, romlebsac SeuZlia mniSvnelovani gavlena
iqonios rogorc skolaze, aseve mis samizne auditoriaze.

misia aris skolis daniSnuleba da arsebobis mizezi. misia


xsnis, Tu ra funqciebs asrulebs skola, rogor asrulebs am
funqciebs da vis emsaxureba is.
60 nino metreveli

strategiuli xedva aris ganacxadi, romelic aRwers skolisaTvis opti-


malurad sasurvel momavals. esaa is Sedegebi, romelTa miRwevac surs
skolas. xedva moicavs skolis im maxasiaTeblebs, romlebic aucilebelia
am Sedegebis misaRwevad. strategiuli xedvis ganacxadi iZleva `momavali
mimarTulebis~ gancdas da gvexmareba organizaciuli miznebis dasaxvaSi.

miznebi aris imis ganzogadebuli aRwera, Tu ris miRwevas apirebs skola


Semdegi 3-5 wlis ganmavlobaSi. miznebi orientirebulia saboloo produq-
tze, Sedegebze, arsebuli viTarebis gaumjobesebaze. miznebi xarisxobrivi
bunebisaa.

strategiebi aris is ZiriTadi midgomebi an meTodebi, romlebic gamoiye-


neba dasaxuli miznebis misaRwevad da konkretuli problemebis mosagva-
reblad. strategiebi erTgvari xidia strategiul gegmaSi asaxul miznebsa
da yovelwliur samoqmedo gegmaSi asaxul amocanebs Soris.

amocanebi aris konkretuli da gazomvadi formulireba imisa, Tu ra gakeT-


deba miznis misaRwevad erTi garkveuli periodis ganmavlobaSi. amocana
pasuxobs Semdeg kiTxvebs: vin? ras gaakeTebs? ra vadaSi? ra fasad? rogor
gaizomeba amocanis Sesrulebis xarisxi?

samoqmedo gegma aris amocanebis Sesrulebis detaluri aRwera. amocanis


Sesrulebis gzaze arsebuli davalebebis nusxa moicavs samuSaos da mate-
rialuri resursebis ganawilebas, Sesrulebis vadebs. ufro advilad mar-
Tvis da koordinaciis mizniT moqmedebaTa gegma anawevrebs amocanas mcire
segmentebad. amocanebi da maTi Tanmxlebi samoqmedo gegmebi zogjer
moixsenieba, rogorc operaciuli gegma an `Sesrulebis gegma~.

samoqmedo garemo _ skolis gareT arsebuli elementebisa da Zalebis is


erTobliobaa, romlebic zemoqmedeben skolaze. samoqmedo garemo SesaZ-
loa moicavdes mTavrobas, biznes organizaciebs, donorebs, kulturul
da teqnologiur inovaciebs, religiur, socialur da saganmanaTleblo
dawesebulebebs.

inflacia _ fasebis saerTo donis zrda, ris gamoc fuli ufasurdeba, anu
misi erTi erTeuliT ufro naklebi produqtis yidva xdeba SesaZlebeli.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 61

danarTi I
skolis xedva da misia

skolis xedvis formulireba

strategiuli dagegmva, rogorc wesi, moicavs xedvis formu-


lirebas. xedva aris skolis saukeTeso, idealuri momavlis
suraTi. is SeiZleba warmovidginoT, rogorc ganacxadi gansa-
xorcielebeli ocnebis Sesaxeb. xedva skolis yvela TanamS-
romlis ambicias unda akmayofilebdes.

mniSvnelovania, rom xedvas iziarebdes skolis saqmianobiT


dainteresebuli piri. amdenad, xedva ar unda iyos adamianebi-
saTvis Tavsmoxveuli ideebis nakrebi. piriqiT, is unda Camo-
yalibdes, ganimartos, gaziarebul da miRebul iqnas yvela im
piris mier, vinc pasuxismgebelia mis ganxorcielebaze.

xedvis magaliTebi

`xelovnebis centri gaxdeba humanitaruli ganaTlebis miRebis


msurvel moqalaqeTa upirvelesi arCevani~.

`moZraoba TemebSi cxovrebis donis amaRlebisa da gaumjobe-


sebisaTvis kidev ufro gafarTovdeba. Cveni organizacia am
moZraobis monawile da aRiarebuli lideri iqneba~.

skolis misiis formulireba

maSin, rodesac skolis xedva misi momavlis zogad suraTs


62 nino metreveli

xatavs, skolis misia ufro praqtikulia da zustad aRwers organizaciis


daniSnulebas, misi arsebobis mTavar mizezs. misia skolis savizito bara-
Tia. amitom adamianebi, romlebsac ainteresebT informacia skolis Sesaxeb,
pirvel rigSi, mis misias ecnobian. misiaSi gadmocemulia: 1) ris miRwevas
cdilobs skola (ratom varsebobT?); 2) vis vemsaxurebiT? 3) ra momsaxure-
bas veweviT da rogor, ra gzebiT?

sazogadod, misia unda pasuxobdes Semdeg kiTxvebs:


ra aris is problema an saWiroeba, romlis gadaWrasac cdilobs
skola?
raSi mdgomareobs Tqveni skolis unikaluroba?
vin aris Tqveni saqmianobis ZiriTadi momxmarebeli?

misiis umTavresi Tviseba misi sicxadea. misiis naTeli da martivi ganacxadi


adasturebs, rom skolam kargad icis, ra mimarTulebiT unda ganviTardes.
iseve rogorc xedvas, misiasac skolis yvela wevri unda iziarebdes da
mxars uWerdes. amitom mniSvnelovania, rom misia SeimuSavos damgegmavma
jgufma sruli SemadgenlobiT; esaa misiisadmi maTi erTgulebisa da
rwmenis upirvelesi sawindari. garda amisa, gamokvleva da praqtikuli
gamocdileba gviCvenebs, rom rac ufro meti adamiani erkveva organizaciis
misiaSi, miT ufro maRalia misi Sesrulebis albaToba.27

kargad formulirebuli misia

iZleva mimarTulebas;
lakonuri da damajerebelia;
advilad gasagebia da misi gadmocema skolis
yvela TanamSromels SeuZlia;
aZlierebs adamianebis motivacias da aerTianebs maT saerTo
miznis irgvliv;
gansazRvravs skolis umTavres daniSnulebas;
gamoxatavs skolis faseulobebs.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 63

misiis magaliTebi

`goris TviTdaxmarebis asociacia, romelic 1997 wels daarsda, adgilob-


rivi arasamewarmeo organizaciaa. misi misiaa adgilobrivi mosaxleobis
cxovrebis donis gaumjobeseba TviTdaxmarebis koncefciis populariza-
ciis gziT.~

`qalTa daxmarebis centri~ uzrunvelyofs ufaso samedicino momsaxu-


rebas im qalebisTvis, romlebsac aseTi momsaxurebis miRebis SesaZleb-
lobebi SezRuduli aqvT. centris programebi iqmneba yvelaze gaWirvebuli
qalebis dasaxmareblad, maTTvis, vinc siRatakis zRvarze cxovrobs da/an
Zaladobis msxverpli gaxda.~

`rogorc sazogadoebrivi da kvleviTi dawesebuleba, vaSingtonis saxel-


mwifo universiteti aZlierebs inteleqtualur, SemoqmedebiT da praqti-
kul SesaZleblobebs im adamianebSi, dawesebulebebsa Tu TemebSi, rom-
lebsac is emsaxureba swavlis, kvlevebisa da dasaqmebis waxaliseba-xel-
Sewyobis gziT.~
64 nino metreveli

SeniSvnebi
1
Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.
2
iqve, gv. 2
3
iqve, gv.3
4
Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education
Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and
Central Asia Region. The World Bank. November.
5
Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.
6
Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.
New York: John Wiley and Sons, Inc; pp. 66-69.
7
iqve, gv. 70.
8
Folscher A., Krafchik W., Shapiro I (2000) Transparency and
participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country
Report. IDASA – Budget Information Service and th eiNternational
Budget Project. December; p. 5.
9
Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision
Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6; p. 2.
10
Mrshall G. (2000) What is Organizing?; Wampler B.(2000) A Guide
to Participatory Budgeting.
11
Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level: articipatory
Budjeting in Brazil. Paper presented at the Experiments for
Deliberative Democracy Conference, Madison, Wisconsin,
January 13-16.
12
Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure
Management. Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.
13
Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision
Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6. p. 4.
monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 65

14
strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi
15
iqve
16
Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to Building Community
in Vancouver. Vancouver Citizens Committee. Last updated July 5.; Ganz
Marshall (2000) What is Organizing?
17
Wampler B. (2000) A Guide to Participatory Budgeting; p. 14.
18
ix. danarTi I misiisa da xedvis gansazRvrebis Sesaxeb.
19
strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.
Tbilisi.
20
iqve
21
iqve
22
iqve
23
Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations. New York:
John Wiley and Sons, Inc;
24
iqve, gv. 88.
25
Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for
making consensus work as a decision making process. In A Manual for Group
Facilitators (1977).
24
Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and participation in
the Budget Process: Sauth Africa – A Country Report. IDASA – Budget
Information Service and th eiNternational Budget Project. December.
25
strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.
Tbilisi.
66 nino metreveli

gamoyenebuli
literaturuli
1. Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level:
Participatory Budjeting in Brazil. Paper presented at the
Experiments for Deliberative Democracy Conference, Madison,
Wisconsin, January 13-16.

2. Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.


Blazek and Vetterling, LLP;

3. Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision


Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6.

4. Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to


Building Community in Vancouver. Vancouver Citizens
Committee. Last updated July 5;

5. Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education


Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and
Central Asia Region. The World Bank. November;

6. Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and


participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country
Report. IDASA – Budget Information Service and the international
Budget Project. December;

7. Marshall G. (2000) What is Organizing?


monawileobiTi
biujetireba
skolebSi 67

8. Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for


making consensus work as a decision making process (1977) in A Manual
for Group Facilitators

9. Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure Management.


Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.

10. Wampler B.(2000) A Guide to Participatory Budgeting.

11. strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)


saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi
68 nino metreveli

También podría gustarte