Está en la página 1de 49

Unidad 4

Alcoholes, fenoles, éteres y compuestos


relacionados
1. Nomenclatura:
Alcoholes
OH

OH OH
CH 3OH OH OH

Alcohol metílico Alcohol etílico Alcohol n-propilico Alcohol isopropílico Alcohol n-butílico Alcohol isobutílico
metanol etanol propanol
2-propanol 1-butanol 2-metilpropanol
Propan-2-ol

OH
OH OH

OH OH

Alcohol sec-butílico Alcohol ter-butílico Alcohol n-pentílico Alcohol isopentílico


Alcohol neopentílico
2-butanol Alcohol amílico Alcohol isoamílico
2-metil-2-propanol
Butan-2-ol pentanol 3-metilbutanol 2,2-dimetilpropanol
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
1. Nomenclatura:
Alcoholes
OH
OH

OH OH
HO
OH
Alcohol alílico Alcohol propargílico etilenglicol
Alcohol ciclohexílico Alcohol bencílico
2-propenol 2-propinol ciclohexanol fenilmetanol 1,2-etanodiol

OH OH OH

HO OH 2 1 5 4 2
OH
5 3 OH 6
4 1
OH 6
glicerol 1 OH
2
1,2,3-propanotriol 2,5-dimetil-4-hexen-1,3-diol
5-(1-hidroxietil)-3-metil-4-hepten-1,2,6-triol

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


1. Nomenclatura:
Fenoles
OH OH OH OH OH
OH

Fenol o-cresol m-cresol pirocatecol


Fenol 2-metilfenol 3-metilfenol p-cresol
Bencenol 1,2-bencenodiol
4-metilfenol
hidroxibenceno

OH OH OH OH OH

O 2N NO 2 Br Br

OH
TBHQ
OH OH NO 2 Br
resorcinol hidroquinona ter-butilhidroquinona Ácido pícrico 2,4,6-tribromofenol
1,3-bencenodiol 1,4-bencenodiol 2-ter-butil-1,4-bencenodiol 2,4,6-trinitrofenol
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
1. Nomenclatura:
Fenoles
OH OH

OH

OH

-naftol -naftol 9-antrol 2-fenantrol

1-naftol 2-naftol

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


1. Nomenclatura:
Éteres

O O
O O
Dimetiléter Dietiléter Di n-propiléter
Éter metílico Éter etílico Éter n-propílico Etil n-propiléter
etoxietano

O O
O
O

isobutilmetiléter Tetrahidrofurano (THF) fenilmetiléter


difeniléter
1-metoxi-2-metilpropano oxaciclopentano
fenoxibenceno

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


1. Nomenclatura:
Éteres

O O O OH
O O
O

5,8-dimetil-2,4,7-trioxanonano 4,7-dimetil-3,6-dioxanonano
4-isopropil-6-metil-5-metoxi-2-heptenol
O O

O
O
1,3-dioxano 1,4-dioxano
1,3-dioxaciclohexano 1,4-dioxaciclohexano

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Propiedades físicas
2.1 Alcoholes
d-
O O
H H R H d+ O d+
H3C H
agua
alcohol polaridad

O O
H3C H H3C H

O O
H3C H H H

O O
H3C H H3C H
Puentes de hidrógeno

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Propiedades físicas
2.2 Fenoles

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Propiedades físicas
2.2 Fenoles
O O H
N O
O
N
O
H
H O N O
H O O
O H H
O puente de hidrógeno intramolecular
puente de hidrógeno intermolecular

N
O O H
O H

puentes de hidrógeno con agua

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Propiedades físicas
2.3 Éteres

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes

2.1 Obtención biotecnológica del etanol


2.2 Hidratación de alquenos
2.3 Oximercuración – desmercuración
2.4 Hidroboración – oxidación
2.5 Síntesis de Grignard
2.6 Reducción de compuestos carbonílicos
2.7 Reducción de ácidos y ésteres
2.8 Hidroxilación de alquenos

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.1 Obtención biotecnológica del etanol

Es un proceso biológico de fermentación en ausencia de oxígeno, originado


por la actividad de algunos microorganismos que procesan los hidratos de
carbono como glucosa, fructosa, sacarosa, almidón, etc., para obtener como
productos finales etanol, dióxido de carbono y unas moléculas de ATP que
consumen los propios microorganismos en su metabolismo celular
energético anaeróbico.

La levadura S. cerevisiae (en una imagen de microscopio)


es un hongo unicelular responsable de gran parte de las
fermentaciones alcohólicas

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.2 Hidratación de alquenos

HO 3SO HO
H2O
+ H2SO 4

H2SO 4
+ H 2O
OH
HO HO
H2SO 4
+ 2 H2O

Orientación Markovnikov

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.3 Oximercuración – desmercuración
NaBH 4
+ H 2O + (CH 3COO) 2Hg
HO HgOOCH 3 HO H

OXIMERCURACIÓN DESMERCURACIÓN

OH
1) H 2O, (CH 3COO) 2Hg 1) H 2O, (CH 3COO) 2Hg
2) NaBH 4 2) NaBH 4
HO

1) H 2O, (CH 3COO) 2Hg OH


OH
2) NaBH 4 1) H 2O, (CH 3COO) 2Hg
2) NaBH 4
OH

Orientación Markovnikov

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.4 Hidroboración – oxidación
H THF -
H2O 2, OH
+ B
H H
H BH2 H OH
HIDROBORACIÓN OXIDACIÓN

OH
1) BH 3 - THF OH 1) BH 3 - THF
- -
2) H 2O 2, OH 2) H 2O 2, OH

1) BH 3 - THF
-
2) H 2O 2, OH 1) BH 3 - THF HO
- OH
OH 2) H 2O 2, OH

Orientación antiMarkovnikov

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.5 Síntesis de Grignard
d+ d- d- d+ H 2O
O + R:MgX OMgX OH + Mg(OH)X
R R +
H
2+ -
Mg + X + H2O

H H H
H2O
O + RMgX H OMgX H OH
H R R

formaldehído Alcohol 1°

H H H
H2 O
O + RMgX R' OMgX R' OH
R' R R

Otros aldehídos Alcohol 2°


R´´ R´´ R´´
H2O
O + RMgX R' OMgX R' OH
R' R R
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
Cetonas Alcohol 3°
2. Obtención de alcoholes
2.5 Síntesis de Grignard
1) CH 3CH 2MgCl/éter
2) HCl HO
O

O OH
1) MgBr

2) HBr

MgCl
1)
CHO
2) H 2O
OH
1)

MgBr
HCHO OH
11/16/2021
2) H 2O Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
2. Obtención de alcoholes
2.6 Reducción de compuestos carbonílicos

O OH
NaBH 4
1 2 CH 3CH 2OH 1 2
R R R R

1) LiAlH 4, éter
+
2) H , H2O

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.6 Reducción de compuestos carbonílicos
OH
O
NaBH 4
CH 3CH 2OH

1) LiAlH 4, éter
+
2) H , H2O
O O OH OH

CHO
NaBH 4
OH
CH 3CH 2OH
O
OH

O O 1) LiAlH 4, éter HO OH
+
2) H , H2O
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
2. Obtención de alcoholes
2.7 Reducción de ácidos y ésteres

1) LiAlH 4, éter
RCOOH + RCH 2OH
2) H , H2O

1) LiAlH 4, éter
RCOOR´ RCH 2OH
+
2) H , H2O

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


2. Obtención de alcoholes
2.8 Hidroxilación de alquenos
+ 2KMnO 4 + 4H 2O 3 OH + 2MnO 2 + 2KOH
3
OH
OH
OsO 4
OH
HO +
CH 3COOOH H
OH O
Cr 2O 3 HO

OH
OH
1) CH 3COOOH
+
HO 2) H
OH
V2O 5

OH El uso de ácido m-cloroperbenzoico (MCPBA) conduce


selectivamente a la formación del epóxido
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
3. Obtención de fenoles

3.1 A partir de clorobenceno. Proceso Dow


3.2 A partir de cumeno
3.3 Fusión alcalina de ácidos arenosulfónicos

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


3. Obtención de fenoles
3.1 A partir de clorobenceno. Proceso Dow
- +
Cl O Na OH

+
Proceso Dow NaOH 350 °C, P alta H
H2O

Efecto de los grupos electroatractores


Cl OH
NO 2 NO 2
NaOH (10%)

100 °C Efecto de los grupos electrodonadores


Cl OH
Cl OH H3C H3C H3C OH
NO 2 NO 2 NaOH 350 °C, P alta
NaOH (10%)
H 2O
+
80 °C

NO 2 NO 2

Cl OH

O 2N NO 2 O 2N NO 2
NaOH (5%)

40 °C

NO 2 NO 2
3. Obtención de fenoles
3.2 A partir del cumeno. Proceso Hock

OOH
OH

O2 H2O/H 2SO 4
AlCl 3, 35 °C, 7 at CH 3COCH 3 + CH 3COCH 3
Na 2CO 3 (ac), 100 °C
fase líquida

H3PO 4/SiO2, 200 °C, 20 a 40 at


fase gaseosa

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


3. Obtención de fenoles
3.3 Fusión alcalina de ácidos arenosulfónicos
- +
SO3H O Na OH

+
NaOH H
350 °C

(+ Na 2SO3 + H2O)

SO 3H OH
1) NaOH, 350 °C
+
2) H

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


4. Obtención de éteres

4.1 Por condensación de alcoholes


4.2 Síntesis de Williamson
4.3 Obtención de metiléteres por reacción de alcoholes y fenoles con
diazometano

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


4. Obtención de éteres
4.1 Por condensación de alcoholes

H2SO 4
OH O + H2O
140 °C

OH H2SO 4 O + H2O
140 °C

OH H2SO 4 O + H2 O
140 °C

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


4. Obtención de éteres
4.2 Síntesis de Williamson

Es una reacción SN2


- -
RX + R´O R - O - R´ + X

- -
RX + ArO R - O - Ar + X
RX es un halogenuro 1° o 2° sin ramificaciones en posición 

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


4. Obtención de éteres
4.2 Síntesis de Williamson
- + O
OK C2H5OH + KCl
Cl + 
halogenuro primario

- +
OK C2H5OH + KCl
+ 
O
Cl
halogenuro secundario

- +
OK C2H5OH Con un halogenuro secundario con ramificación en
+ beta, no se da la reacción SN2, tiene lugar una
 eliminación
Cl
halogenuro secundario con
ramificación en beta

Cl - +
OK C2H5OH Con un halogenuro terciario no se da la reacción
+  SN2, tiene lugar una eliminación

halogenuro terciario
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
4. Obtención de éteres
4.2 Síntesis de Williamson
- +
OK O
DMSO
+ + KBr
Br 

- +
OK C2H5OH
+ + KCl
Cl  O

I O
C2H5OH
+ NaI
+ -
O Na
+ 

- + O
OK
C2H5OH
+ KCl
+ 
Cl

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


4. Obtención de éteres
4.3 Obtención de metiléteres por reacción de alcoholes y fenoles con diazometano

BF3
ROH + CH2N2 ROCH3 + N2

ArOH + CH2N2 ArOCH3 + N2

BF 3
OH + 2 CH 2N2 OCH 3 + 2 N2
OH OCH 3

OH OCH 3

+ CH 2N2 + N2

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


5. Acidez de alcoholes y fenoles

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


5. Acidez de alcoholes y fenoles

-
OH O O O O

pKa=10 -: :- +
+ H 2O + H 3O
..
-

pKa=16 - +
ROH + H2O RO + H 3O

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes

6.1 Deshidratación
6.2 Condensación. Formación de éteres
6.3 Reacción con HX
6.4 Reacción con reactivos halogenantes
6.5 Condensación con ácidos carboxílicos. Formación de ésteres
6.6 Formación de ésteres con ácidos inorgánicos

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.1 Deshidratación
OH
HO H2O
+ S +
O T= 160 °C
O
OH

Mecanismo de reacción

OH - OH
HO O
1) + S + S
O O
O + O
OH O
H H Etapa lenta, controlante
Endotérmica

+ H2O
+ +
O
H H

H
O H H OH
- HO
O + S Etapa rápida
2) O S + H O
OH
+ H O

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D 36


6. Reacciones de los alcoholes
6.1 Deshidratación

OH H2SO 4
+ H2O
T= 160 °C

H2SO4 H2O
+
T= 160 °C
OH

OH
H2SO 4
+ H2 O
T= 160 °C

OH
H2SO 4 2H 2O
+
T= 160 °C
OH
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D 37
6. Reacciones de los alcoholes
6.2 Condensación. Formación de éteres

H2SO 4
OH O + H2O
140 °C

OH H2SO 4 O + H2O
140 °C

OH H2SO 4 O + H2 O
140 °C

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.3 Reacción con HX

OH + KBr + H2SO 4 Br + KHSO4 + H2O

Alcoholes primarios

+
ZnCl2 + H 2O
HCl
OH Cl

Alcoholes terciarios

Con HI no hay reacción

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.4 Reacción con reactivos halogenantes
HO OH Cl Cl
+ 2 SOCl 2 + 2 SO 2 + 2 HCl

Cloruro de tionilo
I
HO

3 + 2P + 3 I2 3 I + 2 H3PO3
OH
Fósforo más yodo:
obtención in situ del triyoduro de fósforo
HO Br

3 + 2 PBr3 3 + 2 H3PO3
OH Br
Tribromuro (o tricloruro) de fósforo

OH Cl
+ 2 PCl5 + 2 POCl3 + 2 HCl

OH Pentacloruro de fósforo Cl

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.5 Condensación con ácidos carboxílicos y derivados. Formación de ésteres

O
O H2SO 4
R´OH + H 2O
+  R OR´
R OH

O O O O
H2SO 4
+ R´OH +
 R OR´ R OH
R O R

O
O
+ R´OH + HCl
N(CH 3) 3 R OR´
R Cl

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.5 Condensación con ácidos carboxílicos y derivados. Formación de ésteres
HO
H2SO 4 O
OH + + H 2O

O O

+ + HCl
Cl
OH OH O O
N

O O

O O O O
H2SO 4
+ +
OH O  O OH

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


6. Reacciones de los alcoholes
6.6 Formación de ésteres con ácidos inorgánicos
- -
O O
+ +
ROH + N OH N OR + H 2O

O O

Éster de ácido nítrico

OR
OH OR
HO S
2 ROH + S + 2 H 2O
O
O O
O

Diéster de ácido sulfúrico

O O
OR P OR + 3 H 2O
3 ROH + HO P OH
OH OR
Triéster de ácido fosfórico
11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D
7. Reacciones de los fenoles

7.1 Sustitución electrófila aromática


7.2 Esterificación
7.3 Reacción con cloruro férrico

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


7. Reacciones de los fenoles
7.1 Sustitución electrófila aromática

OH OH
O 2N NO 2
H2SO 4
+ 3 HNO 3  + 3H 2O

NO 2

OH OH
Br Br

+ 3Br 2 + 3HBr

Br

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


7. Reacciones de los fenoles
7.2 Esterificación

OH O R

O
NaOH
+ R + HCl

Cl

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


7. Reacciones de los fenoles
7.3 Reacción con cloruro férrico

OH

O
3
+ FeCl 3 - + 3HCl
Fe
O O

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


8. Reacciones de los éteres

8.1 Oxidación
O2
O
R R´ R O O R´

8.2 Reacción con HBr y HI


O RBr + H 2O
R R´ + 2 HBr R´Br +

R Y R´son primarios o secundarios sin ramificación en 

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D


8. Reacciones de los éteres

2 HI I
O + I + + H2O

Br
O + HBr + OH

OH I
O
+ HI +

11/16/2021 Luis Adolfo Mercado R., Ph.D

También podría gustarte