Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Ehh (9==1)? „Iscgmigmckhs scgminlhkth ighptifis hktrh nis acrlis fh usir hn nhkeuioh,
ctris hxprhsmckhs smlb÷nmgis, y nis acrlis fh ehkhrir phksilmhktcs, shktmlmhktcs,
grhhkgmis, vincrigmckhs y acrlis fh igtuir quh puhfhk shr usifis piri mfhktmamgirkcs
gclc lmhlbrcs fh erupcs scgminlhkth smekmamgitmvcs“. Hstis sh likmamhstik hk acrlis
pirtmgunirhs fh tclir fhgmsmckhs, gcksmfhrir cpgmckhs y dighr clmsmckhs, isì gclc hk
ni hnhggm÷k fh pinibris y fh iggmckhs.
Whinhy (9==5, 9===)? Grìtmgi i nis thcrìis fhn nhkeuioh y ni inaibhtmzigm÷k prmlirmi,
bisékfcsh hk ncs fcgulhktcs pÿbnmgcs camgminhs (gurrìguncs). Likhoik phrsphgtmvis
igctifis fhn nhkeuioh y fh su hkshùikzi, nc quh puhfh nnhvir i gckausmckhs piri ncs
fcghkths y inulkcs.
Xki acrli gclprhksmvi fh ibcrfioh fhn nhkeuioh triti sus isphgtcs thxtuinhs, gcksmfhrékfcncs
mkshpiribnhs fh sus isphgtcs gcekmtmvcs y scgminhs. -Ockhs (9==0), Aimrgncued (9=4=, 9==2),
Mvikmg (9==4)-.
7? Igtc (Hvhkt)
2? Prcghscs gcekmtmvcs
9? Vhxtc
(rhprhshktifc pcr nis gipis 9 i 7), piri mfhktmamgir nis giusis fh hnnc, i vhghs
gcksmfhrikfc uki iehkfi scgmcpcnìtmgi quh sh cpckh in stitu quc, y prcluhvh ni
iggm÷k piri hn gilbmc.
Prcpckec quh hn lirgc fh ikénmsms puhfh shr usifc gclc uki dhrrilmhkti fh
mkvhstmeigm÷k piri mfhktmamgir fmstmktcs fmsgurscs quh puhfhk shr rhnitmvilhkth dclceíkhcs, c
rhsuntifc fh gclbmkigmckhs fh grhhkgmis hxprhsis, hnhlhktcs pirtmgunirhs fh ni prégtmgi fh
hkshùikzi y gckghptcs fh ni hsgrmturi, y pcnìtmgis y fcgulhktcs gurrmgunirhs.
Gifi nìkhi fhn guifrc rhprhshkti nc quh gcksmfhrc quh hs uk fmsgursc rhgckcgmbnh
ighrgi fh ni hsgrmturi, quh puhfh shr fmstmkeumbnh h mkgnusc disti gcktrifmgtcrmc gck ncs ctrcs.
Ni fmlhksm÷k dcrmzcktin fhn guifrc prcvhh lhfmcs fh mfhktmamgir supcsmgmckhs quh subyighk i
ni prégtmgi. Ni fmlhksm÷k vhrtmgin prcpckh lcfcs fh githecrmzir nis vmsmckhs ighrgi fh ni
hsgrmturi y fh su iprhkfmzioh, y fh rhgckcghr ncs isphgtcs fh uki vmsm÷k gclprhksmvi fhn
nhkeuioh, quh puhfh shr mkgclpnhti guikfc sh hxprhsik c mlpnmgik nis vmsmckhs pirtmgunirhs.
Xki sinvhfif gck rhsphgtc i hsth lcfhnc fh ikénmsms hs quh ncs thxtcs gckgrhtcs y nc
igtcs lmslcs puhfhk shr dhthrceíkhcs, ibirgikfc fcs c lés fmsgurscs, hk gclpnhois
mkthrrhnigmckhs. Pirtmgunirlhkth, kc hsphrc quh uk fcghkth sh ilcnfh hkthrilhkth i uki scni
nìkhi fhn guifrc. Ncs hkacquhs phrsckinhs fh ni liycrìi fh ncs fcghkths sck hgnígtmgc? hk uki
gnish c hk uki shrmh fh gnishs puhfhk iprcxmlirsh i fcs c lés fmsgurscs, y hk ctris, i ctrcs.
Hk uk gckthxtc fifc, smk hlbirec, puhfh shr pcsmbnh rhgckcghr uk fmsgursc fclmkikth,
fmrhgtrmz fh nis grhhkgmis y prégtmgis fh ni hsgrmturi.
Iscgmifi i hsti grhhkgmi, sh hkguhktri ni quh scstmhkh quh iprhkfhr i hsgrmbmr mlpnmgi
iprhkfhr nis rhnigmckhs sckmfc/sìlbcnc quh ehkhrik pinibris bmhk acrlifis, y likhoir ncs
lcfhncs fh gcdhsm÷k hk hn mkthrmcr fh gifi pérriac y hktrh pérriacs fmstmktcs, girigthrìstmgcs
fh thxtcs bmhk acrlifcs. Hsti hs ni vmsm÷k lés gclÿk quh sh hkguhktri hk ncs thxtcs
gurrmgunirhs.
Nis dibmnmfifhs quh sh fhbhk hkshùir, fhsfh hsti phrsphgtmvi, sck nis fh ni hsgrmturi i
likc, fhnhtrhc, puktuigm÷k y hstrugturis crigmckinhs. Wh nhs hkshùi hxpnìgmtilhkth i ncs
inulkcs pitrckhs piri fhnhtrhir gcrrhgtilhkth, y nis rhenis piri crigmckhs erilétmgilhkth
gcrrhgtis, y gcrrhgtilhkth puktuifis. Hn grmthrmc fh hvinuigm÷k, pcr nc tiktc, rhsmfh hk ni
prhgmsm÷k in lclhktc fh ipnmgir hscs pitrckhs.
Hn fmsgursc fh ni grhitmvmfif.
Ni hsgrmturi sh hktmhkfh gclc hn prcfugtc fhn igtc grhitmvc fh uk igtcr, gck kmkeuki
aukgm÷k scgmin
kiturinhzi fh niquh kc shi
hsgrmturi ni fhoumgmcs
ehkhri mkthrhsir c hktrhthkhr
fh vincr in sh
scbrh nc quh nhgtcr. Hsti „buhki“
gcksmfhri grhhkgmi hsgrmturi,
scbrh ni
hk tírlmkcs fh gckthkmfc y hstmnc lés quh, c sulifc i ni prhgmsm÷k quh phrsheuìi hn lcfhnc
ikthrmcr. Wuemhrc quh hsti vmsm÷k sureh i pirtmr fhn fmsaruth fh ni nmthrituri. Lugdcs fcghkths
fh nhkeui sck tilbmík fcghkths fh nmthrituri, y iprhkfmhrck gclc hstufmikths fh nmthrituri i
iprhgmir ni hsgrmturi fh uki ilpnmi eili fh kcvhnmstis, pchtis, friliturec y hksiymstis, pcr
hnnc kc scrprhkfh quh nis grhhkgmis y vincrhs sh trikslmtik hk hn lclhktc fh hkshùir.
Hsti grhhkgmi sh gckhgti gck ni quh scstmhkh quh nis phrsckis iprhkfhk i hsgrmbmr
hsgrmbmhkfc, fh idì quh iprhkfhr i hsgrmbmr mlpnmgi hsgrmbmr nc lés quh sh puhfi. Hsti vmsm÷k
mkgnuyh fcs sub-grhhkgmis.
sub-grhhkgmis. Hk prmlhr nueir, nis phrsckis hsgrmbhk
hsgrmbhk lés, y pcr nc tiktc sh
sh
fhsirrcnnik lés gclc hsgrmtcrhs, sm tmhkhk ni cpcrtukmfif fh hsgrmbmr ighrgi fh thlis
mkthrhsikths, mkspmrifcrhs y phrsckinlhkth rhnhvikths. Hk sheukfc nueir, nhhr buhkis
hsgrmturis prcvhh uk lcfhnc y uk hstìlunc piri iprhkfhr i hsgrmbmr. Pcr nc tiktc, iprhkfhr
g÷lc sh hsgrmbh y quí sh gcksmfhri buhki hsgrmturi hsté mlpnìgmtc hk ncs igtcs fh hsgrmturi y
nhgturi, hk nueir fh shr hkshùifcs hxpnìgmtilhkth.
Nc quh sh gcksmfhri uki buhki hsgrmturi iquì sh bisi hk ncs grmthrmcs fh ni nmthrituri,
lés quh hk hn usc aukgmckin gctmfmikc fhn nhkeuioh. Hn tírlmkc „hahgtmvc“ hs utmnmzifc piri
rhahrmrsh i ni hsgrmturi quh di thkmfc íxmtc hk likthkhr hn mkthrís, hxintir ni hlcgm÷k c ni
mliemkigm÷k fhn nhgtcr, lés quh piri fhamkmr ni hahgtmvmfif fh nis prégtmgis scgminhs fh ni
hsgrmturi.
tírlmkcs „nhkeuioh tctin“ c „hxphrmhkgmi fhn nhkeuioh“, isì gclc „hsgrmturi grhitmvi“, „ni vcz
fhn hsgrmtcr“, „gckthkmfc mkthrhsikth“, „buhk níxmgc“, sck ehkhrinlhkth utmnmzifcs piri
rhahrmrsh i hstcs hkacquhs.
Hsti vmsm÷k hs grmtmgifi, igusifi fh „nmvmiki“, quh ai nni hk prhpirir i ncs inulkcs piri
nis fhlikfis fh hsgrmturi hk hn lukfc fhn tribioc. Wh ubmgik gclc hn hxtrhlc cpuhstc fh ni
hkshùikzi „piri hn lukfc rhin“. Wmk hlbirec, lugdcs fcghkths gck hxphrmhkgmi hk ni
hkshùikzi fh ni hsgrmturi vincrik nis vhktiois fh hsth lcfhnc, gckthlpnikfc nis
cpcrtukmfifhs quh sh brmkfik fh brmkfir uki hkshùikzi mlpnìgmti in fhoir i ncs inulkcs quh
hnmoik thlis fh su mkthrís, lmhktris quh sh hkshùi hxpnìgmtilhkth nis rhenis y pitrckhs
nmkeþìstmgcs.
Fhsfh uki phrsphgtmvi fmahrhkth, ineukcs mkvhstmeifcrhs scstmhkhk quh hsth fmsgursc
mlpnmgi uki hsgrmturi iscgmin y rcléktmgi, quh prcluhvh quh ncs inulkcs hsgrmbik thxtcs quh
kc shrék vincrifcs hk hn lukfc rhin (Emnbhrt, 9==6).
Hsth fmsgursc fh ni hsgrmturi rhsunti luy itrigtmvc piri ncs fcghkths y ncs grhifcrhs fh
pcnìtmgis hfugitmvis, pcrquh trifughk nis grhhkgmis i uki shrmh fh hnhlhktcs quh puhfhk shr
hkshùifcs hxpnìgmtilhkth y quh tmhkhk uki shguhkgminmfif mkdhrhkth. Hn hkacquh phfie÷emgc
sh gckcgh gclc „hkacquh prcghsuin“, y sh hkguhktri hk lugdcs prcerilis
prcer ilis fh hstufmc y nmbrcs
fh thxtcs fhsfh 9=40, hk ni acrli fh igtmvmfifhs fhstmkifis i prcfugmr mfhis, pnikmamgir,
ehkhrir bcrrifcrhs, rhvmsir y hfmtir. Hs iquì fckfh fmamhrh hn acgc fh ithkgm÷k hktrh ncs
prcghscs gcekmtmvcs y ncs prégtmgcs? hstis prcpuhstis phfie÷emgis sh prhcgupik pcr ncs
hvinuigm÷k prcpckhk
puhfh itrivhsir fmvmfmr hn
hn prcghsc fhprcghsc fhngcrrhgtilhkth,
hsgrmturi prcfugtc amkin, phrc
pcr nckc
quh, hk prmkgmpmc,
prcfugmr uk fh
uk thxtc inulkc
erik
ginmfif. Xk gclprclmsc gck hsti lithrmi mlpnmgirìi kc s÷nc rhquhrmr uki gclpcsmgm÷k hsgrmti,
smkc tilbmík uki rhanhxm÷k hsgrmti scbrh ncs prcghscs mlpnmgifcs hk su prcfuggm÷k, y hvinuir
ilbcs. Hs pcr hstc quh hk hn guifrc, push uk 3 hk ni gcnulki f fhh grmthrmcs fh hvinuigm÷k, yi
quh kc hstcy gckvhkgmfi fh quh sh puhfik hvinuir ncs prcghscs pcr sì lmslcs, sm kc phrsmeuhk
hn cbohtmvc fh ncerir uk prcfugtc amkin hxmtcsc.
scgmin ilpnìi ni vmsm÷k fhn fmsgursc ikthrmcr in mkgnumr ncs isphgtcs scgminhs fhn igtc fh hsgrmturi.
Wh bisik hk ncs gckghptcs ighrgi fh ni kiturinhzi fh ni hsgrmturi crmemkifcs hk ncs tribiocs fh
Dinnmfiy (9=54), Dinnmfiy y Dissik (9=4=) y Lirtmk (9=4=). Ni gnivh hk hsti trifmgm÷k thcrítmgi
hs quh ncs thxtcs virìik nmkeþìstmgilhkth fh iguhrfc i su prcp÷smtc y gckthxtc. Gclc
rhsuntifc fh hstc, hs pcsmbnh hsphgmamgir nis girigthrìstmgis nmkeþìstmgis fhncs tmpcs fh thxtcs
pirtmgunirhs fh iguhrfc i sm sck crinhs c hsgrmtcs, c sm fhsgrmbhk, mkacrlik, kirrik, c fik
mkstruggmckhs, fh iguhrfc i ni acrlinmfif y ni rhinmfif fh ni smtuigm÷k. Hsti vmsm÷k sh prhcgupi
pcr hn thxtc hsgrmtc, phrc tilbmík prhsti ithkgm÷k i ncs aigtcrhs scgminhs fhn igtc fh hsgrmturi,
tclékfcncs fhsfh uki phrsphgtmvi luy fmahrhkth i ni fhsgrmpti hk hn fmsgursc fh nis
dibmnmfifhs. Ni buhki hsgrmturi kc hs s÷nc ni hsgrmturi gcrrhgti, smkc ni hsgrmturi quh hs
nmkeþìstmgilhkth iprcpmifi piri hn prcp÷smtc quh sh phrsmeuh.
Hk ni vmfi gctmfmiki, fmahrhkths tmpcs thxtuinhs sck ehkhrifcs pcr ncs gckthxtcs y
prcp÷smtcs scgminhs: piri ni ipnmgigm÷k phfie÷emgi, hstcs fhbhk shr irtmamgminlhkth
hsphgmamgifcs. Wh hkshùi thrlmkcnceìi hsphgìamgi fh gifi tmpc thxtuin, y ncs inulkcs fhbhk
usir hsi mkacrligm÷k piri gckstrumr
gc kstrumr (ikths quh „gclpckhr“) sus thxtcs hk hn lmslc eíkhrc. Wh
pnikthi uk hsphgmin íka isms
isms hk hkshùir nis girigthrìstmgis fh ncs nnilifcs „ eíkhrcs pcfhrcscs“
gckvhkgmckhs hstibnhgmfis piri ncs tmpcs fh hsgrmturi quh sck intilhkth vincrifis hk ni
igifhlmi. Fhbmfc i quh sh rhqumhrh uki erik giktmfif fh ipcrths nmkeþìstmgcs, hs fmaìgmn
gclbmkir hsth lítcfc fh hkshùikzi gck ctrcs.
pirtmgunir. Ni chvinuigm÷k
mlprhgmsmckhs pcbrh hk phfie÷emgi
gckthkmfc chk hsthpuhfh
hstmnc shktmfc, mlpnmgi quh
shr hxghnhkth hk uk thxtc
tiktc gck ineukis
sh ifhguh i nis
girigthrìstmgis fh su tmpc thxtuin, pufmhkfc ncerir su prcp÷smtc hk uk gckthxtc scgmin
fhthrlmkifc.
Hk hsti nìkhi, hn „igtc fh hsgrmturi“ hs lugdc lés smekmamgikth quh hk nis fcs
ikthrmcrhs. Hk ni hsgrmturi gclc prcghscs, hn igtc hs rhfugmfc i ncs prcghscs lmslcs fh
hsgrmturi, y hk n hsgrmturi gclc eíkhrcs, hn piphn fhn igtc sh nmlmti i firnh acrli i nis
girigthrìstmgis nmkeþìstmgis. Hk ni hsgrmturi gclc prégtmgis scgminhs, smk hlbirec, hn thxtc y hn
prcghsc fh gclpcsmgm÷k fhn lmslc sck mkshpiribnhs fh uki gclpnhoi mkthriggm÷k scgmin quh
gckstmtuyh hn lirgc fhn igtc gclukmgitmvc y quh lcfhni ncs prcp÷smtcs fh ni lmsli sheÿk ncs
cbohtmvcs fh ni hsgrmturi. Ni hsgrmturi, hktckghs, hs smhlprh gclukmgigm÷k eumifi pcr
prcp÷smtcs hk uk gckthxtc scgmin. NiN i hsgrmturi sh gckghptuinmzi gclc pirth fh ni inaibhtmzigm÷k,
hkthkfmfi hk su shktmfc lés ilpnmc gclc prégtmgis scgminhs? pitrckhs fh pirtmgmpigm÷k,
prhahrhkgmis fh eíkhrcs, rhfhs fh ipcyc y gcnibcrigm÷k, pitrckhs fh usc fhn tmhlpc, hspigmc,
dhrrilmhktis, thgkcnceìi y rhgurscs, ni mkthriggm÷k fh ni hsgrmturi gck ni nhgturi y fhn nhkeuioh
hsgrmtc gck ctrcs lcfcs fh prcfugmr smekmamgifcs, ncs shktmfcs smlb÷nmgcs fh ni inaibhtmzigm÷k, y
nis lhtis scgminhs i nis quh smrvh ni inaibhtmzigm÷k hk ni vmfi fh nis phrsckis y nis mkstmtugmckhs.
Hn íkaisms hk nis prégtmgis scgminhs hk nis quh hn igtc fh hsgrmturi hsté mklhrsc mlpnmgi
quh hsti pcsturi tilbmík tmhkh hk guhkti hn gckthxtc scgmcgunturin lés ilpnmc hk hn quh sh
fhsirrcnni? ncs smekmamgifcs scgminhs y ncs vincrhs quh mlpnmgi ni hsgrmturi, y nis guhstmckhs fh
pcfhr. Pirtmgunirlhkth, hsti vmsm÷k ighrgi fh ni hsgrmturi hkencbi tcfcs ncs gckthxtcs scgminhs
y gunturinhs hk ncs quh sh fhsirrcnni, hk vhz fh prmvmnhemir ineukcs tmpcs fh hsgrmturi iscgmifcs i
ni hfugigm÷k c i ctrcs gckthxtcs acrlinhs. Hk hsth shktmfc, sh rhnigmcki gck hn fmsgursc
scgmcpcnìtmgc fh ni hsgrmturi.
90
gclpcsmgm÷k y gckstruggm÷k fh uk thxtc, smkc tilbmík sibhr qumík nc digh, g÷lc, guékfc, i
quí vhncgmfif, f÷kfh, hk quí gckfmgmckhs, gck quí lhfmcs y gck quí prcp÷smtcs sh hsgrmbhk
ncs thxtcs. Ni mfhktmamgigm÷k gck hn gckthxtc hs uk gckghptc gnivh hk hstcs lcfcs fh
iprhkfmzioh? nis phrsckis gclmhkzik i pirtmgmpir hk prégtmgis pirtmgunirhs smhlprh y guikfc sh
mfhktmamquhk gck ncs vincrhs,
vincrhs, grhhkgmis, cbohtmvcs y igtmvmfifhs fh qumhkhs
qumhkhs hsték mkvcnugrifcs
hk hsis prégtmgis.
Hsti vmsm÷k, i fmahrhkgmi fh nis ctris, kc mlpnmgi khghsirmilhkth quh diyi uk rcn fh
fcghkth hk hn prcghsc? hn iprhkfmzioh cgurrh mlpnìgmtilhkth i trivís fh ni pirtmgmpigm÷k gck
cbohtmvcs, kc i trivís fh ni mkstruggm÷k. Puhfh fhgmrsh quh hsti vmsm÷k kc mlpnmgi kmkeuki
prégtmgi c hkacquh phfie÷emgc. Wmk hlbirec, ni ithkgm÷k ghktrifi hk nis prégtmgis scgminhs isì
gclc hk ncs prcghscs y prcfugtcs fh ni hsgrmturi fmc nueir i trhs tmpcs fh hkacquhs scbrh ni
hkshùikzi fh ni hsgrmturi. Vcfcs hnncs puhfhk y fhbhk shr gclbmkifcs , fhsfh uk lirgc
grìtmgc, gck hn fmsgursc fh ni hsgrmturi gclc scgmcpcnìtmgi.
Hk prmlhr nueir, hxmsthk „hkacquhs aukgmckinhs“ quh cphrik gck uki vhrsm÷k nmlmtifi
fh nis vmsmckhs ighrgi fh ni hsgrmturi y fh su hkshùikzi quh iquì sh fhsgrmbhk. Hstcs hkacquhs
fh ni hkshùikzi fh ni hsgrmturi mlpnmgik hkshùir hk gckthxtcs rhinhs c smlunifcs, fckfh hn
íkaisms sh pckh hk ncerir lhtis scgminhs hsphgmamgis ‗uki lhti hsphgmamgifi pcr ineuki
iutcrmfif, yi shi uk ohah, c mlpuhsti pcr ni burcgrigmi, lis quh uki lhti pirtmgunir fhn
hsgrmtcr-. Ncs hkacquhs aukgmckinhs c „smtuigmckinhs“ sh hkguhktrik hk ni acrligm÷k vcgigmckin,
quh prhpiri i ncs hstufmikths hk ncs rhquhrmlmhktcs fh ni hsgrmturi piri hn tribioc, c hk gurscs
quh prhpirik i sus inulkcs piri fhshlphùirsh hk aukgmckhs pirtmgunirhs hk nhkeuis
hxtrikohris. Hk hsth hkacquh, sh fi i ncs inulkcs gcksmekis fh hsgrmturi quh hsték smtuifis hk
uk gckthxtc pirtmgunir, y sh nhs hkshùi hxpnìgmtilhkth g÷lc gubrmr ncs rhquhrmlmhktcs fhn
lmslc.
Hstcs hkacquhs kc puhfhk ubmgirsh hk uki gismnni fhn guifrc prcpuhstc pcrquh
ibirgik fcs fmsgurscs (hkacquhs aukgmckinhs y fh nis dibmnmfifhs). Pcr uki pirth, sck pirth fhn
fmsgursc fh ni hsgrmturi gclc prégtmgi scgmin hk tiktc quh sh hkacgik hk trisghkfhr nis rhenis
nmkeþìstmgis y ncs pitrckhs fh hsgrmbmr „thxtcs“, prhstikfc ithkgm÷k tilbmík i nc aigtcrhs
gckthxtuinhs fhn „igtc“ fh hsgrmturi, tinhs gclc ncs tmhlpcs y hspigmcs fhn lmslc, qumík vi i
nhhr nc hsgrmtc, nis girigthrìstmgis hsphgìamgis fh ncs lithrminhs y thgkcnceìis quh sh utmnmzik, htg.
Phrc pcr ctri pirth, hstcs hkacquhs tmhkhk lugdc hk gclÿk gck hn fmsgursc fh nis dibmnmfifhs,
hk tiktc sh prhcgupik pcr prhpirir i ncs hstufmikths i gulpnmr gck lhtis fhamkmfis
hxthrkilhkth.
Ncs ctrcs fcs hkacquhs quh sh irtmgunik gck hsti vmsm÷k sck lhkcs prhsgrmptmvcs y
lhkcs acginmzifcs hk ni cbthkgm÷k fh lhtis aukgmckinhs hsphgìamgis. Ncs tmpcs fh hkacquhs quh
nnilc „gclukmgigm÷k gck prcp÷smtcs“ mkgnuyhk „hn hk a cquh
cquh gclukmgitmvc“ i ni hkshùikzi fh ni
nhkeui quh sh fhsirrcnnc i prmkgmpmcs fh ncs 40 hk cpcsmgm÷k i hkacquhs lis gckghktrifcs
gc kghktrifcs hk ni
acrli fh ncs thxtcs. Hn prmkgmpmc quh subyigh i hstcs hkacquhs hs quh ncs hstufmikths fhbhk
hstir mkvcnugrifcs, nc ikths pcsmbnh, hk igtmvmfifhs gck prcp÷smtcs, smtuifis hk uk gckthxtc,
quh rhqumhrhk fh ni hsgrmturi piri ncerir cbohtmvcs, suohtcs i tcfcs ncs aigtcrhs scgmcpcnìtmgcs
quh iahgtik ni hsgrmturi hk ni vmfi rhin. Hn piphn fhn fcghkth hs hn fh mfhktmamgir smtuigmckhs quh
99
fh inaibhtmzigm÷k
hstufmikths fh ukfhgckthxtc
ni gcksmeki hstufmirpirtmgunir
puk
irtmgunir hk pirtmgunir
gckthxtc hn quh nhs(uk
eu
eustirìi
stirìi
gursc pirtmgmpir. Wh uk
ukmvhrsmtirmc, nhs nueir
fi i fh
ncs
tribioc, uki creikmzigm÷k gclukmtirmi), cbshrvikfc y fcgulhktikfc nis prigtmgis y ncs thxtcs
quh sh utmnmzik idì, y ehkhrinmzikfc fhsfh hstcs fitcs quí hs nc tìpmgc fh hsh gckthxtc, y sm hs
pcsmbnh, hxpnmgir pcr quí nis gcsis sh dighk fh ni likhri hk quh sh dighk. Hsth hkacquh sh fi
lés hk ni hfugigm÷k suphrmcr, phrc puhfh shr ipnmgifc piri inulkcs fh tcfis nis hfifhs.
Iprhkfhk fmrhgtilhkth fhn prcghsc fh mkvhstmeigm÷k, fhsgubrmhkfc nis prégtmgis y ncs thxtcs
quh khghsmtirék prcfugmr, fh hohlpncs gnircs quh hnncs cbshrvi y rhgcehk.
prigtmgis, phrsckis, tmhlpcs, hspigmcs, nis thgkcnceìis y ncs rhgurscs lithrminhs fh ni hsgrmturi,
ni girigthrìstmgis vmsuinhs y aìsmgis fh ncs thxtcs.
92
mkthriggm÷k scgmin. Hstcs rhgurscs fmsgursmvcs y fh eíkhrc kc sck khutrinhs, smkc quh hsték
scgmcpcnìtmgilhkth hstrugturifcs hk uki acrli tin quh hn shktmfc gclÿk fhthrlmki ni
prhahrhkgmi fh ukc scbrh ncs ctrcs hk uk gckthxtc pirtmgunir, y hsi prhahrhkgmi sh gckfmgh
ehkhrinlhkth gck ncs mkthrhshs fh ncs erupcs scgminhs lés pcfhrcscs hk hsh gckthxtc. Nis
fhgmsmckhs tclifis pcr qumhkhs hsték hk pcsmgmckhs fh pcfhr mkanuyhk c mkgnusc fmgtik guénhs
sck ncs rhgurscs fh fmsgurscs c eíkhrcs gck ncs quh guhkti uk hsgrmtcr. Pcr nc tiktc, ncs
hsgrmtcrhs kc sck gclpnhtilhkth nmbrhs piri hnhemr g÷lc rhprhshktir hn lukfc y i sì lmslcs,
quí rcn scgmin isulmr, y g÷lc fmrmemrsh i sus nhgtcrhs, smkc quh hsték fhthrlmkifcs pcr hn
gckthxtc scgmcpcnìtmgc hk hn quh hsték hsgrmbmhkfc. Qhrsmckhs lcfhrkis fh hsth
„gckstruggmckmslc scgmin“ kc sck tik fhthrlmkikths gclc hsti. Mkgnuyhk uki vmsm÷k fhn
hsgrmtcr gclc uk iehkth scgmin, nmbrh fh hnhemr hktrh fmsgurscs y eíkhrcs quh kc sh prmvmnhemik
hk uk gckthxtc fifc, y fh lhzgnir rhgurscs, prcfugmhkfc thxtcs y prégtmgis dhthrceíkhis y kc
gckacrlmstis, quh sh hkarhktik i kcrlis y gckvhkgmckhs. Fh hsti likhri, uk hsgrmtcr puhfh
igtuir rhsmstmhkfc y cpckmíkfcsh in stitu quc, y gcktrmbuyhkfc tilbmík in gilbmc scgmin y fh
fmsgursc.
Iprhkfhr i hsgrmbmr, sheÿk hsti nìkhi, fhbh mkgnumr hn fhsirrcnnc fh uki gckgmhkgmi
grìtmgi fh pcr quí ncs fmsgurscs y eíkhrcs pirtmgunirhs sck gclc sck? ncs aigtcrhs dmst÷rmgcs y
pcnìtmgcs quh ncs lcnfhirck y lcnfhirck ncs pitrckhs fh prmvmnhemc hktrh hnncs. Hstis
guhstmckhs fhbhk shr iprhkfmfis, piri quh ncs hsgrmtcrhs hktmhkfik nis gckshguhkgmis fh
hsgrmbmr fh uki likhri ikths quh fh ctri, pirtmgmpikfc hk uk fmsgursc c eíkhrc pirtmgunir.
Iprhkfhr i hsgrmbmr smk thkhr hk guhkti hsti fmlhksm÷k grìtmgi shrìi mkifhguifi y prcphksi i
prcfugmr uk gckacrlmslc igrìtmgc quh mré hk fhtrmlhktc fhn hsgrmtcr y/c fh iquhnncs i, piri c
scbrh qumhkhs
qumhkhs ín hsgrmbh.
hsgrmbh.
Ni Inaibhtmzigm÷k grìtmgi puhfh shr hkshùifi gclc uk thli auhri fhn gurrìgunc, c
iscgmifi i ctrcs hkacquhs phfie÷emgcs, ierheikfc y fikfc bishs i nis hxpnmgigmckhs
scgmcpcnìtmgis y sus gckshguhkgmis
gckshguhkgmis hk nis prégtmgis
prégtmgis scgminhs. Hsth hkacquh
hkacquh tilbmík
tilbmík
gclpnhlhkti iquhnncs hk ncs quh sh mkgmti i ncs inulkcs i gckvhrtmrsh hk htk÷eriacs fh nis
prégtmgis fh inaibhtmzigm÷k, pisikfc fh ehkhrinmzigmckhs scbrh gckthxtcs gunturinhs i
hxpnmgigmckhs scgmcpcnìtmgis, prcpckmhkfc inthrkitmvis quh rhprhshkthk lhocr ncs mkthrhshs fh
ncs erupcs scgminhs lhkcs prmvmnhemifcs. Xki inaibhtmzigm÷k grìtmgi fhbhré mkgnumr uki
97
Hsth fmsgursc sh girigthrmzi pcr sus rhahrhkgmis i ni pcnìtmgi, pcfhr, scgmhfif, mfhcnceìi,
rhprhshktigm÷k, mfhktmfif, iggm÷k scgmin y gilbmc scgmin, i ni phfieceìi hxpnìgmti quh sh
fhsgrmbh iquì, y i ni pcsturi grìtmgi digmi ni hvinuigm÷k. Nis prégtmgis phfie÷emgis quh acrlik
pirth fh hsth fmsgursc puhfhk shr fhshstmlifis pcr shr „pcnìtmgis“ h „ mfhcn÷emgis“, gclc sm
ineuki prégtmgi kc nc auhri.
Hn Khw Nckfck Ercup (9==1) prcpckh uki phfieceìi fh guitrc pirths hk ni quh
mktheri ni „Gclukmgigm÷k gck prcp÷smtcs“ gck ni „Inaibhtmzigm÷k Grìtmgi“, i trivís fh nc quh
nnilik uk „hkguifrh grìtmgc“, rhnigmckikfc ni gckgmhkgmi gck ni prégtmgi. Wcstmhkhk quh ni
gckgmhkgmi ibrh kuhvis pcsmbmnmfifhs piri ni prégtmgi. Hsti prcpuhsti, nnilifi „Xk vmsm÷k
grìtmgi fh ni inaibhtmzigm÷k“ mkgnuyh?
96
hs quh nis phrsckis mkvhstmeifis sh luhvhk dhthrceíkhilhkth hktrh hstcs shms fmsgurscs, hk
likhris hk nis quh ineukis vhghs rhsuhnvhk, ctris liktmhkhk, nis thksmckhs y gcktrifmggmckhs
hktrh hnncs.
Ni rhprhshktigm÷k fhn nhkeuioh luntmgipis puhfh shr ni bish piri mliemkir uki
phfieceìi fh ni hsgrmturi dcnìstmgi y gclprhksmvi. Hk hnni, hn thxtc hsgrmtc, hn prcghsc fh
hsgrmturi, hn igtc fh hsgrmturi y hn gckthxtc scgmcpcnìtmgc fhn lmslc shrìik gcksmfhrifcs gclc
mktrìkshgilhkth mkthrrhnigmckifcs. Iprhkfhr i hsgrmbmr shrìi hktckghs ni gclprhksm÷k fh nis
guitrc gipis.
Xk hohlpnc fh prégtmgi quh tmhkh hk guhkti tcfcs ncs fmsgurscs hs bisir uki shrmh fh
nhggmckhs scbrh uki igtmvmfif smlunifi quh rhqumhri hsgrmbmr bioc fhlikfis y rhstrmggmckhs
rhinhs. Hsti igtmvmfif pcfrìi hstir prhghfmfi pcr uki mkvhstmeigm÷k scbrh hn rcn fh ni hsgrmturi
hk ni smtuigm÷k fifi. Pcfrìik pnikthirsh fmsgusmckhs scbrh ncs aigtcrhs scgmcpcnìtmgcs quh
igtÿik hk hsh hsghkirmc, scbrh ncs eíkhrcs quh sh usik y g÷lc sh triksacrlik hk hn prcghsc,
scbrh ncs prcghscs lhktinhs y fh ncs prcghfmlmhktcs fh gclpcsmgm÷k quh cphrik hk ni
hsgrmturi, scbrh ni kiturinhzi fh ni grhitmvmfif hk ni hsgrmturi y amkinlhkth, scbrh ncs thlis fh
ni prhgmsm÷k y gcrrhggm÷k quh mlpnmgi uk thxtc, y g÷lc sh rhsuhnvhk hstcs. Fh likhri lés
rhinmsti, nis shguhkgmis fh hkshùikzi hsphgìamgis puhfhk mktherir fcs c lés hkacquhs,
lmhktris quh uk gurrìgunc puhfh gclprhkfhrncs i tcfcs.
98
Fmsgurscs Gipi hk ame. Gckghptcs scbrh ni hsgrmturi Gckghptcs scbrh hn iprhkfmzioh fh ni Hkacquh fh ni hkshùikzi Grmthrmc fh
9 hsgrmturi fh ni hsgrmturi vincrigm÷k
9. Dibmnmfifhs Vhxtc hsgrmtc Ipnmgigm÷k fh gckcgmlmhktcs Iprhkfhr ni rhnigm÷k hktrh DIBMNMFIFHW, hkshùikzi Prhgmsm÷k
scbrh ni rhnigm÷k hktrh sckmfc/sìlbcnc
sckmfc/sìlbcn c y ncs lcfhncs fh hxpnìgmti fh ni ackítmgi
sckmfc/sìlbcnc
sckmfc/sìlbcn c y ni smktixms smktixms
piri grhir uk thxtc
2.Grhitmvmfif Vhxtc hsgrmtc Ni hsgrmturi hs prcfugtc fh ni Wh iprhkfh i hsgrmbmr hsgrmbmhkfc IXVC-HTPRHWMCK Gckthkmfc
Prcghscs grhitmvmfif fhn iutcr ighrgi fh thlis fhn mkthrís pirtmgunir GRHIVMQI, hkshùikzi mkthrhsikth y
lhktinhs fh gifi iutcr mlpnìgmti fhn „nhkeuioh hstmnc
tctin“ y ni „hxphrmhkgmi fhn
nhkeuioh“
7. Prcghsc Prcghscs Prcghscs fh gclpcsmgm÷k hk ni Iprhkfhr ncs prcghscs lhktinhs y ncs PRCGHWC, hkshùikzi 3
lhktinhs
Igtc lhkth fhn hsgrmtcr
rhinmzigm÷k prégtmgiy su prcghscs prégtmgcs
gclpcsmgm÷k fh uk mlpnmgifcs
thxtc hk ni hxpnìgmti fhn lmslc
6. Eíkhrc Igtc Vmpcs thxtuinhs lcfhnifcs pcr Iprhkfhr nis girigthrìstmgis fh EHKHRCW, hkshùikzi Phrtmkhkgmi,
hn gckthxtc scgmin fmstmktcs tmpcs fh thxtcs, quh tmhkhk hxpnìgmti fh ncs lmslcs ifhguigm÷k
prcp÷smtcs hsphgìamgcs y sck
ipnmgibnhs i gckthxtcs hsphgìamgcs
8. Prégtmgis Igtc Gclukmgigm÷k gck uk prcp÷smtc Wh iprhkfh i hsgrmbmr hsgrmbmhkfc hk AXKGMCKIN (hxpnìgmtc), Hahgtmvmfif
scgminhs fhthrlmkifc, hk uk gckthxtc gckthxtcs rhinhs , gck prcp÷smtcs GCLXKMGIGM×K GCK sheÿk hn
scgmin rhinhs fh gclukmgigm÷k PRCP×WMVCW HWPHGÌAMGCW prcp÷smtc
(mlpnìgmtc „nhkeuioh prcpuhstc
gclukmgitmvc“) ,
INXLKCW GCLC
HVK×ERIACW
(mkvhstmeigm÷k)
1. Fmsgursc Gckthxtc Ni hsgrmturi hs uki prégtmgi Iprhkfhr i hsgrmbmr mkgnuyh INAIBHVM_IGMCK GRMVMGI, Rhspcksibmnmfif
scgmcpcnìtmgc scgmcpcnìtmgc scgmcpcnìtmgilhkth
scgmcpcnìtmgilhkth gckstrumfi, gclprhkfhr pcr quí ncs fmahrhkths hkshùikzi hxpnìgmti fh ni scgmin3
y gunturin gck gckshguhkgmis hk ni tmpcs fh hsgrmturi sck fhn lcfc quh „gckgmhkgmi grìtmgi fhn
mfhktmfif, ibmhrti piri ni sck, y tclir pirtmfc hktrh nis nhkeuioh“
cpcsmgm÷k y hn gilbmc inthrkitmvis
95