Está en la página 1de 9

mis 

cuentos "en quechua" traducidas al 
castellano
ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari)

Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa qucha patapi puriykachaq kasqa. Mama atuqtaqsi,
wallatata irqinkunatawan munapayaspa qhawasqa. Chaymantas, mama wallataman chimpaykuspa,
kayhinata rimapayaykun: _Mamay wallata, ¡Ama hinachu kay!. Willariway. ¿Imaraykutaq
wawachaykikunaq chakin munay pukaniraq?. Wallatataq, pay tukusqallaña, atuqta nin:
_Wawachaykunaq pukaniraq chakichankunaqa, pari hallp'api, thullpa ukhupi wathiyasqaraykun.
Qampis uñachaykikunata, munay chakichayuq kanankupaq wathiyarquy; t’uqyaqtintaq: ¡ay!, ¡ay!,
¡ay! nispa ninki. Atuqqa kusisqas: chhiqachá nispa wasinman, phawaylla kutin. Hinas uñankunata,
pari hallp'a thullpa ukhupi wathiyarqun, t’uqyaqta uyarispataq _¡ay!, ¡ay!, ¡ay! nispa nisqa. Hinas, h
u r n uma n t a u ñ a n k u n a t a y a n a l l a t a ñ a h u r q u s q a ; mancharikuymantas atuqqa
qhaparin hinamanta nin _¡Maypitaq chay wallatari! nispa qucha patata utqalla purin. Wallataqa
atuqta rikuspas qucha chawpiman waykuytakusqa. Hinas atuqqa wallatata hap'iyta munaspa unuta
upyayta qallarin, sinchi muqch'isqanmantas wañuyninta tarin. Kayhinatas wallataqa, atuqta
q'uqaykusqa.
CUENTO DE EL ZORRO Y LA HUALLATA
TRADUCIDO EN CASTELLANO
(Cuento)Cierto día, una huallata seguida por sus polluelos caminaba orgullosapor la orilla de una
laguna.La mamá zorra admirada, observaba la belleza de la huallata y suspolluelos desde lejos.
Acercándose a la mamá huallata le conversóde la siguiente manera: _Señora huallata, por favor,
dígame ¿Porqué las patitas de sus pollitos son tan coloraditas?.La huallata llena de orgullo
respondió: _Las patitas de mis hijitosson tan coloraditas porque yo las he tostado en ceniza y
fuegodentro de un horno. Tú también hornea a tus hijos, para que suspiececitos sean coloraditos.
Cuando escuches que revientan vas adecir: ¡ay!, ¡ay!, ¡ay!.La zorra creyendo que era cierto
regresó corriendo a su casa yhorneó a sus cachorros y cuando el fuego crepitaba, ella decía_¡ay!,
¡ay!, ¡ay!, tal como había sido instruida por la huallata. Pero alsacarlas del horno los cachoritos se
encontraban completamentechamuscados; la zorra lanzó un alarido de susto e inmediatamentese
echó a buscar a la huallata, diciendo: _¿Dónde está esa huallata?Y corrió hacia la laguna en su
búsqueda. La huallata al verla se fue alcentro de la laguna. La zorra queriendo atrapar a la
huallatacomenzó a beber el agua de la laguna y de tanta boconada de aguamurió. Así, de esta
manera, la huallata se burló de la mamá zorra.

EL CUENTO DEL ZORRO Y DE LA HUACHUA

Este es el cuento del zorro y de la huachua.

Una vez, el zorro iba a dar una fiesta en su casa.

Habló con su mujer. "¿Cuál carne vamos a cocinar? "le preguntó. "Nuestros compadres, nuestros
hermanos y hermanas van a venir todos".

Entonces el zorro dijo: "Voy a buscar carne" y, tomando un costal, se puso en camino.

Durante un día entero capturó pájaros en cantidad.


No pudiendo cargárselos hasta su casa, llamó a su comadre, la huachua. "Voy a dejar mí costal
contigo, comadre huachua"le gritó.

Su comadre aceptó: "Dejálo aquí mismo, compadre" le dijo.

Cuando el compadre se fue, la "sabionda "comadre huachua se preguntó: "¿Con qué lo habrá
llenado? "y desató el costal. Entonces los pájaros echaron vuelo.

"Ahora qué voy a hacer? "dijo y llenó el costal con una gran cantidad de espinas de waraqu.

Ahí mismo 4, lo amarró.

Su compadre, el zorro, regresó. "Comadre", le dijo, "voy a llevarme el costal",

"Llévatelo, llévatelo, compadre" le respondió.

Cargándose el costal, el compadre se puso en camino.

Entonces las espinas le pinchaban la espalda.

"Acachau, acachau" dijo. "Deben ser las patas de los pájaros; deben ser éstas que me están
pinchando": Así llegó a su casa.

Cuando estuvo en su casa, les dijo a sus hijos y a su mujer que pusieran cuidado con los pájaros
para que no se escaparan.

Así al intentar coger los pájaros con las manos, todos fueron heridos por las espinas.

El zorro, encolerizado, regresó donde su comadre.

"¿Por qué hiciste volar a mis pájaros? Ahora vas a morir" le dijo a su comadre que estaba en medio
de la laguna.

Su comadre le gritó: "Bueno, ¡cógeme!': El zorro empezó a beber el agua. "Voy a secar esta laguna
para cogerte "le dijo. Entonces el agua empezó a salir por el ano del zorro.

Para que el agua no saliera, se tapó el ano con una tusa de maíz. [Finalmente,] su barriga estalló.

Fue así cómo murió el zorro maligno.

WACHAWAWAN ATOQPI KWENTUN

wachwawan atoqpi kwentunmi kay huk kutipi atoqqa wasincaw fyestata ruranan karqa
"ima aychawanci kanan mikuyta rurasun yanukusun; kumpadrinchik wawgenchik paninchik ilapan
hamunqa" nirsi warminwansi parlan

chaymantaqa atoqqa ninsi: "aycha ashiqci risaq" nir kustalta hapirqur puriyta gallakuykun

chaymantaqa tukuy muyunsi achka pishquta hapisqa

man a wasinman washtayta pwedir kumadrin wachwawan "kayniyta sagipusqayki, komadre


wachwa" nirsi qayan

Komadreñataq "ari, kayllacaw saqiyá, kumpadre" nirsi nin

Kompadrin rikuptinqa sabida kumadre wachwaq "imacá kaycaw winarachka" 5nirsi kustaltaqa
paskirqosqa

chaymantas pishqokuna pawapakorqusqa

"imanasagci kanan" nir achka waruqukashata kustalman winarqusga chaymanta pachallantaq


wataykurgon atuq kumpadreqa kutirqamusqa "Kumadre, kustal"llayta apasaq" nirmi mañan

"apay apay. kumpadre" ninsi Kumpadrenqa washtakurqur puriyta gallakuykun

chaymantaqa washanta kashakunaga tuqsichkarqa

payñataq nin: "akacháw akacháw, pishqop shillinci chay; chayci tugsiwachkan" nirsi rimastin
wasinkama cayan

wasincaw kachkar wambrankunata warmintapis "allintam kwidaranki gishpipasunkiman ima" nin

pishqokunata makinwan charayta munar kashawan tuqsikarqachin ilapan atoqqa piñaymanta


kimadrinman kutin "imapaqmi pishgoykunata pawachirgánki; kananmi wañunki" nirsi riman
kumadrinta qocacawpicaw kachkaptin kumadreqa "ma charaway" nirsi qayan atuqqa yakuta
upyayta qallakuykun "kay kucataga chakichisaqmi qamta chararqunaypaq"

chaymanta yakoqa atoqpi sikinmanta yarquyta qallaykun

mana yaku yarqunampaq sarap quruntawan sikinta taparqusqa wiksan pacyanankama

chaynawsi atoq malinoqa wañun

EL CUENTO DEL CURA

Este el cuento del cura.


Dizque, en los tiempos antiguos, tayta cura iba de pueblo en pueblo celebrando misa, bautizando y
casando.

Una vez, después de haberse quedado dos o tres días en un pueblo, quiso ir a otra parte.

Entonces pidió a las autoridades que le dieran a un muchacho que le sirviera de guía.

Cuando llegaron a medio camino, el cura habló con el muchacho.

"¿Cuál fiambre te dieron?" le preguntó.

El otro le respondió: "Estoy llevando capón-gallo ".

Desde ese momento, tayta cura no podía pensar en otra cosa. "¿En cuál lugar lo vamos a comer?"
[se preguntaba].

Cuando llegó la hora de la merienda, descansaron.

Tayta cura dispuso su fiambre de torta, queso y carne seca en el suelo.

El muchacho hizo lo mismo; sólo había habas hervidas.

Con mucha solicitud, tayta cura invitó al muchacho para que comiera su fiambre. `¿Cuando va a
sacar su capóngallo?"estaba pensando.

Pero el muchacho no sacó más nada. Tayta cura le preguntó al muchacho: "¿Cuándo vas a sacar
tu capóngallo?

"Aquí esta" le respondió el muchacho, "nosotros llamamos a esto "capón-gallo " y, removiendo las
habas hervidas, las indicó.

El cura se enojó mucho.

Entonces, levantándose se pusieron en camino.

El muchacho adelantándose dejó al cura lejos por atrás.

¿Qué estaba tramando ese muchacho? Entró en una quebrada y cagó.

Tapó el excremento con su gorra y le llamó al cura. "Tayta cura, capturé un pájaro. Ayúdeme a
agarrarlo':

Se alegró el cura. Aceptó y fue a ayudarlo.

"Usted agarre el pájaro" le dijo el muchacho.


El cura introdujo su mano por debajo de la gorra para agarrar el pájaro.

No había ningún pájaro. Agarró el excremento caliente. Entonces, con gran cólera, el cura sacudió
la mano.

Como el excremento no salió, la lamió con su lengua.

El muchacho, riéndose, escapó a lo lejos.

KURAP KEWENTUN

kurap kwentunmi kay

ñawpaq tyempupi tayta kura llaqta llaqtampi puriqsi karga misata ruranam paq, bawtisanampaq,
kasara-chinampaq

huk kutipeqa ishkay kimsa muyunhut llagtacaw kachkar huklawman pasaytan munarqa

chaymantaqa awtoridadkunata hut walashta mañasqa pusanampaq cawpi kaminocaw tayta kura
chq walashwan parlansi

"imamyá fyambrïyki" nirsi walashtap tapunsi

chaymantaqa payñataq: "kapungalluta apachkani" nirsi willan

chay oramantas tayta kuraga "maylla cawci mikusun" nursi yuyachkarga merenda oram cayamuptin

samapakun tayta kuraqa fyambrinta mashtarqun, tortanta kesunta charkikunata

wlashqa pushpullanta mashtan tayta kuraqa waleshtaqa munay munay fyambrinta mikurqachir

"ima orac kapungalluta horqunqa" nirmi yuyachkan walashca mana ña imitapis

horqon tayta kuraqa "ima oram kapunqalluy. kita horkunki"

nirsi walashtaqa tapun walash ñataq "kaymá; kapungallu kay.

tam ninchik" nir pushpunta wikman kay. min tikrachin

kuraqa ancham piñakurqon chaymanta sayaripakur puriyta gallakuykun

walashñataq ñawparqur kurata karupis sagirqon


imatac yuyarqa chay walash huk wayqoman yawkur akakusqa

chaymanta chukuwan akanta tapar kurataga "tayta kura, pishqotam

chapar qoni: charayta yanapaway" nirsi qayan kuraqa kushikusqa

"ari" nir yanapaq rin

"qammi pishqota charanki" walashga nin

kurañataq makinta chukup ukunman yawkuchin 6


pishgota hapinampaq

mana pishqo kasqachu

qoñeq akanta chaplarqachin chaymanta kuraga ancham piñasqa makinta tapsin

mana aka yarquptin qallunwansi llaqwan

walashga asipastin karuman qeshpikunsi

Cuento Quechua
SISICHAMANTA
Huk kutis huk sisicha hatun mayuta chimpayta munasqa. Chaysi chakata mana tariyta

atispa huk sacha rapipi chimp ayta qallarisqa. Ña rapi


puririchkaptinsi, huk kurucha rikurquspa nisqa:
- manam sacha rapillapiqa kay hatun mayu chimpayta atiwaqchu. aswanqa haku kusi
kusichapa wasinta, paymi yanapawasunchik, nispa.

Chaysi kusi kusichaqa wasinta risqaku. Payqa llikatas awachkasqa.


- kusi kusicha hatun mayuta mana chimpayta atinikuchu, ¿manachu
yanapariwankikuman? -nispa kuruchaqa nisqa.

Kusa, kusa, haku arí, chayqa qamkunawan kuska llamkarqusun – nisqa kusi kusichaqa.
Chaysi, kimsantinkumanta, mayu patapi qurakunatamanta arwispa, kusi kusipa
llikanmanta chaka rurayta qallarisqaku.

Chay chakata tukurquspataqsi, sisichaqa hatun mayuta chimpasqa.

EL CUENTO DE LA HORMIGUITA
Dice habia una vez, una hormiguita que quería cruzar un gran rio. Pero al no encontrar
un puente empezó a cruzar en la hoja de un arbol.

Después de empezar a cruzar, la vio un gusanito y le dijo: No podrás cruzar el rio solo en
una hoja, más bien vamos a la casa de la arañita, ella podrá ayudarnos, le dijo.

Excelente, bueno vamos, entonces la arañita les dijo: trabajemos juntos.

Entonces entre los tres empezaron a unir arbustos con la telaraña para hacer un puente.

Luego de terminar de construir el puente la hormiguita pudo cruzar el puente.

CUENTO QUECHUA
CUENTO EN QUECHUA Y EN ESPAÑOL
UKUCHAMANTA ANKAMANTAWAN

(Harawi)
Huk punchawsi, anka tutamanta huk urqupi ukuchawan tupanakunku. Ankas
ukuchata tapusqa:
¿Imatataq ruwachkanki? nispa.
Ukuchataqsi kaynata kutichin:
Ñuqaqa wawaykunapaqmi mikunata apachkani.
Hinaspas ankaqa ukuchata nisqa:
¡Yarqasqam kani!, Mikusqaykim.
Ukuchataqsi, mancharisqa kanata kutichin:
Amapuni, ñuqata mikuwaychu, wawaykunata qusqayki.
Ankaqa, ¡Chiqaqchá! nispa sunqun ukullapi nisqa. Chayqa kusisqa, mana payta
mikusqachu.
Ukuchaqa, qunqayllamantas, ankata kaynata niykun:
Haku purisun, wawaykunata, qumusayki, nispa.
Hina ankataqa purichin. Chaymantas, ukuchaqa, qunqayllamanta, huk
tuquman yaykuykun, hinas ankaqa nin:
¡Wawantachá quwanqa!. Chaymanta, kusisqa, ukuchata
wawantinkunata suyasqa. Manas ukuchaqa rikurimunchu, qipa karu tuquntas
lluqsirqusqa. Ankaqa, tuqupa siminpis
suyaykuchkan. Ukucha mana rikurimuptintaq ankaqa nin:
Paytach riki mikuyman karqa nispa
Maypipas tarillasaqpunim, nispa. ñuqata yanqalla llullaykukuwan: wawayta
qusayki nispa.
Chayta nispas hanaq pachaman ankaqa pawarikun.
EL RATÓN Y EL ÁGUILA

(Cuento)
Dicen que un día, muy de madrugada, en la cumbre de un cerro un águila se
encontró con un ratón.
Y dicen que el águila preguntó al ratón:
¿Qué estás haciendo?
Y el ratón le respondió así:
Yo estoy llevando comida para mis hijos.
El águila le dijo:
¡Estoy hambriento! Te voy a comer.
El ratón muy asustado le dijo:
Por favor no me comas, te daré a mis hijos.
El águila, creyendo que era cierto, dejó libre al ratón.
De pronto, el ratón, le dice al águila:
Vamos te daré a mis crías.
De esta manera, hizo el ratón que el águila caminara junto a él. De repente el
ratón, se metió a un hueco y el águila se dijo:
¡Me dará a sus crías!.
Y muy contento se puso a esperar al ratón. Dicen que el ratón no apareció, ya
que éste logró, escapar del águila por otro agujero. Dice que el águila espera a
la salida del agujero. Cuando no apareció el ratón, dijo:
Hubiese comido al ratón.
Donde sea lo hallaré, dijo. Me mintió diciendo que me daría a sus crías.
Diciendo eso el águila se fue volando por las alturas.

También podría gustarte