Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CENTRO DE IDIOMAS
Profesiones y
ocupaciones en quechua
• Amachaq: Abogado
• Atawmari – yaya: Sacerdote – cura
• Awaq: tejedor
• Challwaq: Pescador – a
• Kunakamayuq: Predicador – a
• Yachachiq: Profesor – a
• Chakra llamkaq: Agricultor – a
• Hamawta, amawta: Sabio, científico
• Hampikamayuq: Medico
• Ñawraq – wankaq: Músico
• Llimpiq: Pintor
• Malliq: Catador
• Michiq: pastor
• Musikakaq: Planificador
• Hamutaru: Filosofo
• Kimichu: Sacristán
• Harawiq: Poeta
• Inkilltupa: Jardinero
• Kirukamayuq: Dentista
• Kullu llaqllaq: Carpintero
• Layqa: Bruja
• Saqmanakuq: Boxeador
• Sañukamayuq: Ceramista
• Sinku haytaq: Futbolista
• Siraq: sastre.
• Siqiykamayuq: Diseñador
• Takiq: cantante.
• Waykuq: cocinero
• Qillqaq: escritor
• wasichiq: Arquitecto
• Policía: policia
• Nina sipiq: bombero
• Llimpiq: pintor
• Hampiq: enfermera
Traducción literal
Si tratamos de traducir literalmente las profesiones en quechua,
descubriremos que muchos de ellos en realidad se refieren al hacer de
una actividad, para que entiendas mejor pagamos un ejemplo:
Recomendaciones
Para culminar con esta lección, no está de más mencionar algunas
recomendaciones.
Partes y objetos de la
casa en quechua
Hoy aprenderemos a identificar las cosas de la casa, las partes que lo
componen, además de varios ejemplos que nos ayudarán a
familiarizarnos con el idioma quechua. Una casa puede estar formada
por un sin número de objetos, entre grandes y pequeños, de uso
diarios, así como especiales.
Puerta: Punku
• Cocina: Waykuna wasi
• Baño: Hispana wasi
• Dormitorio: Puñuna wasi
• Sala: Tiyana wasi
• Almacen: Mikuy waqaychana wasi
• Oficina: Llamkana wasi
• Lavanderia: Taqsana wasi
• Ventana: Wasi t uqu
La cocina en quechua
Para empezar, cocina en quechua se dice «Wayk’una wasi», todos
sabemos que es el lugar donde se preparan los alimentos. Hoy
aprenderemos comos e dicen los objetos que los conforman en el
idioma quechua. Veamos.
• Olla: manka
• Tapa: Kirpana
• Cuchillo: kuchuna
• Cucharón: Hatun wislla
• Cuchara: wislla
• Plato: chuwa
• Cántaro: puyñu
• Batan: maran
• Leña: llant’a
• Fogón: Quncha
• Colador: suysuna
• Sartén: payla
• Sal: kachi
• Fogón: Quñicha
• escoba: pichana
Otros objetos de la casa y
relacionados
• Asiento: tiyana
• Piso: pampa
• Alfonbra: mastana
• Sawana: almohada
• Peine: Ñaqcha
Frases en el idioma Quechua y su
significado
Frases nominales:
La frase nominal está constituida por dos o más palabras que son:
sustantivo, adjetivo o adverbio.
Ejemplos: Qawarichiykuna
Como sabemos una frase es muy distinta a una oración, es posible que
en los ejemplos siguientes se incluyan oraciones para enriquecer el
significado de algunas frases.
1. Te amo: Wayllukuyki.
2. Buen día: Allin punchaw.
3. Dulces sueños: Miski puñuy.
4. Te quiero: Munakuyki.
5. Estás en mi corazoncito: Sunquchaypi kachkanki.
6. Ojos de lucero: Chaska ñawi.
7. Mujer hermosa: Munay waymi.
8. Te quiero más que a nadie: Mana pita hina munakuyki.
9. Te quiero más que nadie: Mana pipis hina munakuyki.
10. Solo tú: Qamllapuni.
11.
12. Quiero estas contigo: Qanwan kayta munani.
13. Quisiera estar contigo: Qanwan kayta munashani.
14. Te recuerdo a ti: Qantapuni yuyakuyki.
15. Te recuerdo solo a ti: Qanllata yuyakuiki.
16. La mujer que amo: Munasqay warmi.
17. La joven que quiero: Munasqay sipas.
18. Flor hermosa: Munay wayta.
19. Yo sueño contigo: Ñuqa qanwan musquni.
20. Te esperaré hasta el fin: Suyasayki tukuykama.
21. Yo muero por ti: Qan rayku ñuqa wañuni.
22. Lucharé por tu amor: Maqanakusaq wayllukuyniyki rayku.
23. Te besaré: Much’aykusqayki.
24. Estaré contigo: Qanwan kasaq.
25. Hasta la muerte: Wañunakama.
26. Hasta que yo muera: Wañunaykama.
27.Te iré a buscar: Mashkamuyniykiq risaq.
28. Nada nos separará: Mana imapas rakiwasunchu.
29. Hasta que mueras: Wañunaykikama.
Alimentos en QUECHUA
Comer = Mikuy
Comida = Mikuna,
Mikuma
Restaurante = Mikuna
Wasi
Beber, tomar = Upyay, Uhyay,
Ukyay
Agua = Yaku,
Unu
Chicha = Aswa,
Aqa = Hilli
Jugo
Cocinero = Yanuq,
Waykuq
Cocido =
Chayasqa
Crudo = Chawa
Frío = Chiri
Caliente = Quñi
Hervido =
Timpusqa
Salado = Kachisapa,
Puchqu
Miel, dulce =
Miski
Amargo = Karku, Qaqti,
haqchu Maduro = Puqusqa
Verde no maduro =
Llullu
Leche = Llilli,
Lichi
Queso = Ñukñu.
kisu = Runtu,
Huevo
Ruru
Huevos duros = Runtu
Pasi
Pan = Tanta
Maíz = Sara
Papa = Papa
Cebada =
Siwara
Camote = Kumar,
Apichu=
Olluco
Ulluku
Quinua =
Kinwa
Kiwicha = Achita,
Kiwicha
Habas = Hawas
Repollo, Col = kulis
Habas Tostadas = Hawas Pasi,
kaputu Chuño (pepa seca) = Chuñu
Ají =
Uchu
Sal = Kachi
Harina de maíz = Aku,
hacu Zanahoria =
Sanawurya
Maíz Tostado =
hamka
Carne =
Aycha =
Cecina
Charki
Caldo de gallina = Wallpa
Hilli
Caldo de cabeza = Uman
Hilli de gallina = Wallpa
Carne
aycha Carne de vaca = Waka
aycha
Carne de cerdo = Kuchi aycha
Carne de cordero = Uwiha
aycha Pescado = Challwa aycha
Cerdo asado = Kuchi kanka
Pollo asado = Wallpa kanka
Carne casada = Aycha kanka
Pescado asado = Challwa kanka
Carne frita = Aycha
tiqti
Papa sancochada = Papa yanuy /
Wayku Choclos cocidos = Chuqllu
wayku Mote de maíz = Sara Muti
Cebolla =
Suyuylla
Limón = Puky
qallku
Lechuga =
Pilliyuyu=
Tomate
Chilltu
Ajo = Ahus
Yerba = Qura
Kiliwa – Adjetivos