Libro 1 - 1

ISBN 978-99967-0-458-1
ARANDUKA 1
Investigación desarrollada por la
Fundación Yvy Marãe'ỹ, con el apoyo del
Consejo Nacional de Ciencia y
Tecnología (CONACYT)
LA INFORMÁTICA E INTERNET
NUEVOS TÉRMINOS EN EL ÁMBITO DE
GUARANÍ EXISTENTE Y ELABORAR
COMPILAR LA TERMINOLOGÍA
COMPILAR LA TERMINOLOGÍA
HA ÑANDUTI-PE GUARANÍ EXISTENTE Y ELABORAR
ÑE'ẼPYAHU OJEPORÚVA INFORMÁTICA NUEVOS TÉRMINOS EN EL ÁMBITO DE
OĨHAGUÉICHA HA OÑEMOHEÑÓI LA INFORMÁTICA E INTERNET
OÑEMBYATY GUARANI ÑE'ẼNDY
OÑEMBYATY GUARANI ÑE'ẼNDY
OĨHAGUÉICHA HA OÑEMOHEÑÓI
ÑE'ẼPYAHU OJEPORÚVA INFORMÁTICA
HA ÑANDUTI-PE
(CONACYT)
Nacional de Ciencia y Tecnología
rembijeporekapy oipytyvõva Consejo
Fundación Yvy Marãe'ỹ
LIBRO 1
ISBN 978-99967-0-458-1
OÑEMBYATY GUARANI ÑEꞌẼNDY
OĨHAGUÉICHA HA OÑEMOHEÑÓI ÑEꞌẼPYAHU
OJEPORÚVA INFORMÁTICA HA ÑANDUTI-PE
Marandupaha
Tembiaporã ohupytyséva: Oñembyaty guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha omo-

heñói ñeꞌẽpyahu ojeporúva informática ha ñandutí-pe, upéi oñembohyrúta
peteĩ hendápe maymavépe g̃uarã. Oñembyatýta ñeꞌẽita ojejeporekakuévo umi
medio electrónico ha ñandutípe, upéi oñehesaꞌỹijóta añetehápepa heꞌípa upe
heꞌiséva ha heꞌisetéva. Koꞌãva rapykuerépe, oñemoñeꞌẽasa ñepyrũta ohóvo /
oñembohekoporã rekávo pojoapy pyahu peteĩ hendápe, maymavete tapicha
oñeiteresávape g̃ uarã.
MARANDU RENDA
Investigación “Compilar la terminología guaraní existente y elaborar nuevos términos
en el ámbito de la informática e internet”.
Jeporekapy “Oñembyaty guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha oñemoheñói ñeꞌẽpyahu oje-
porúva informática ha ñanduti-pe”.
Fundación Yvy Marãeꞌỹ
Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología (CONACYT)
TAPICHAKUÉRA OMBAꞌAPÓVA
Perla Álvarez Brítez
Mauro Javier Lugo
Manuel Fernández
Miguel Ángel Verón
Omoñeꞌẽhasáva
Federico Rolón Ramírez
Ever Matías Medina
Omarandumonoꞌõva:
Luz María Robledo
Federico Ñamandu Verón Alvarez
Zulma Álvarez Brítez
Pedro Leonardo Alvarez
Omboheko ha omohendáva:
Carmen López
ISBN 978-99967-0-458-1
Oikuatiajopýva:
Arandurã Editorial
Impreso en Paraguay. Ojekuatiajopy Paraguáipe

San Lorenzo, julio de 2017
ÑEꞌẼÑEPYRŨ
Upe jasypo 2014-pe, Fundación Yvy Marãeꞌỹ oguerog̃uahẽ Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología
(CONACYT)-pe tembiapo jeporekapyrã rehegua hérava: “Oñembyaty guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha
oñemoheñói ñeꞌẽpyahu ojeporúva informática ha ñanduti-pe”. Yvy Marãeꞌỹ rembipota peteĩva haꞌehí-
na toipytyvõmi upe política ojeguerokakuaa hag̃ ua guarani ñeꞌẽ ha toñembohekopyahumi avei ohóvo.
Ko tembiaporã oñemoheñói ha ojegueroguata ko temimoĩmby rembipota ryepýpe.
Upe jasypo 2015-pe, ko Tembiaporã oñemoneĩ Tembiapoukapy Py 127, 20 jasyrundy jave. Upe arý-
pe jey, jasypoapýpe, oñemopyrenda peteĩ Tapicha Aty ogueroguatáva ko jeporekapy, oĩhápe irundy
tapicha. Upeive oike avei ombaꞌapo ambue tapicha oipytyvõséva ijeheguínte, tahaꞌe ñeꞌẽasahára térã
ñeꞌẽmbyatyhára.
Ojegueroguatañepyrũ hag̃ua ko Tembiaporã, oñembohysýi kuatiápe mbaꞌeichaitépa oñembaꞌapóta
ohóvo. Vokoikemírõ g̃uarã ojehecháma katu mbaꞌe tape rehepa ojeguatáta ohóvo ojejeporekakuévo,
hákatu ojehechakuaa avei oñeikotevẽvetaha ambue mbaꞌe, ko téma oñeñemoarandusaꞌi rehe gueteri
mboꞌehaoháre ko ñane retãme. Upémaramo ojejeꞌykeko ambue tembiapo peichagua nungáva, ojegue-
roguatamavaꞌekue rehe ñeꞌẽ ambuépe, koꞌýte umi ñeꞌẽ ojeꞌapoꞌi ha ojeporusaꞌivéva rehe Europa rupi.
Ojejekupyty ha oñeñemongeta avei ñeꞌẽpykuaahára, ñeꞌẽteekuaahára ha ñeꞌẽasahára tetã ambueguáva
ndive; upéicha avei, oñemoñeꞌẽjovake tapicha arandu omotenonde térã omoñeꞌẽasavaꞌekuépe guaraní-
me ñanduti, kundahaha ha marandueta. Oñembaꞌapo umi omoñeꞌẽasavaꞌekue ndive Facebook, kunda-
haha Aguaratata, Google ha maranduryru hérava Vikipetã.
Ijyképe avei, oñombyaty tapichakuéra ombaꞌapóva koꞌápe ha oñembokatupyryve ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽasápe,
tahaꞌe ñeꞌẽ mbyatyhára ha ñeꞌẽasahára oñeikuaveꞌẽva ombaꞌapo hag̃ua ojehepymeꞌẽꞌỹre ichupekuéra.
Péicha oñembokatupyry oúvo tapichakuéra 2015 paha guive ha 2016 pukukue jave. Oñeñembokatu-
pyry avei Tekomboꞌe ha Tembikuaa Motenondehay-guakuéra ndive; haꞌekuéra niko ombaꞌapopyréma
oúvo omoheñóivo ñeꞌẽtee guarani ñeꞌẽme tetã jehekomboꞌe ryepýpe.
Oñeñemoarandu avei Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ-ygua kuéra ndive, jáma katu ambue mboꞌehao ohe-
komboꞌéva ndive oúvo guarani ñeꞌẽ tetãpy rehe ha ñeꞌẽasahára arandu tetã ambueygua ndive. Oñeñe-
mbokatupyry avei taller rupive peteĩ pytaygua iñaranduetemíva ndive ñeꞌẽasápe.
Ko jeporekapy ryepýpe, ojegueroguata peteĩ Seminario Internacional Ñeꞌẽasa, Ñeꞌẽtee ha Ñeꞌẽ oje-
apoꞌíva rehegua hérava “Jaguerojera ñane ñeꞌẽ Guarani”, 26, 27 ha 28 jasypoapy pukukue 2016-
pe, ojegueromanduꞌaháramo avei upéramo Guarani Ñeꞌẽ Arapokõindy. Upéramo, oñemombeꞌuháicha
ko marandúpe, oĩ tapicha iñarandu añetéva ñeꞌẽpykuaa ha ñeꞌẽasápe ha avei mboꞌehára ombaꞌapóva
ojekuaa, ojeporumeme ha ojeporuporã rekávo ko Paraguái ñeꞌẽ ojeapoꞌivéva. Upéramo oñeꞌẽmoñeꞌẽ
peteĩ ñeꞌẽasahára pytaygua, iñaranduhypýva ko mbaꞌe kóvape. Avei tapicha ha temimoĩmby omoñeꞌẽa-
savaꞌekue Aguaratata, Vikipetã, Facebook, Google ha ambueve tapicha térã aty oipeheꞌã hembikuaa
upéramo umi mbohapy ára pukukue aja. Upéicha avei omoakãvakuéra AKA (Avañeꞌẽ Kuaareka Aty)
oikuaauka hembiahasakue mbaꞌéichapa omoheñói ha ombyaty ñeꞌẽtee guaraníme. Onoꞌõ 100 rasa ta-
picha pe atygua kakuaaitépe.
3
Ko Amandaje guasu niko tuichaiterei mbaꞌe kuri. Upéva rehe Tetã Cámara de Diputados ojapy Mbaꞌe-
guasuete tetãme g̃uarãramo, ha Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha katu, Mbaꞌeguasuete ñeꞌẽme g̃uarãra-
mo. Hese ae mayma Ombaꞌapóva Atýpe, ñeꞌẽasahára ha ñeꞌẽtee mbyatyhára oñemoaranduve, omo-
mbeꞌu hemiandu ha hembihecha, oikuaave hapicha ñeꞌẽasahára isỹi añetéva peteĩ mbaꞌépente ha umi
oñemoarandu pypukúva ñeꞌẽteépe rembiasakuépe, ha upéichape okakuaave hikuái iñarandukue ha
hembiapópe, ogueroguata potávo ohóvo ko jeporekapy.
Fundación Yvy Marãeꞌỹ guive oñembaꞌapo mbarete ikatu hag̃uáicha opavave temimoĩmby omoñeꞌẽa-
sáva guaraníme, tahaꞌe ñanduti, kundahaha, marandurenda ha jehekaha toikuaveꞌẽmi ñeꞌẽtee omoñeꞌẽa-
sapyrémava. Vyꞌapópe niko tapicha omotenondevaꞌekue oñemoñeꞌẽasa hag̃ua Aguaratata Facultad de
Politécnica de la Universidad Nacional de Asunción ryepy guive, karai Lic. Alcides Javier Torres, oi-
kuaveꞌẽ Yvy Marãeꞌỹme ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽita oñemoñeꞌẽaspyre; jehupyty avei Aguaratata Ñeʹẽndy - Glo-
sario de términos utilizados en la traducción de Mozilla al Guaraní. Upéicha avei ko temimoĩmby
ohupytyuka heta ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ oñemoñeꞌẽasapyre Facebook-pe g̃uarã, ha ojeporúva koꞌag̃aitéramo ko
ñanduti ryepýpe.
Oñeñembokatupyry aja pukukue Tapichakuéra ombaꞌapótavape, ojehai ñepyrũ avei upe marco teóri-
co jeporekapyrã rehegua. Upe aja ojehai kuatia “Mbaꞌéichapa rohesaꞌỹijóta ñeꞌẽteekuaaty oĩmava ha
mbaꞌéichapa romoñeꞌẽasáta ñeꞌẽ pyahu”. Kóva rupive oñemohesakãporã mbaꞌeichaitépa ombaꞌapóta
ñeꞌẽ rehe umi tapicha ogueroguatáva tembiaporã, upéicharõ añoite upe tembiapo hapetee ha hekoteéta,
ojeꞌykekokuévo ñeꞌẽ arandu rape rehe.
Ojejesareko ha oñehesaꞌỹijo rire opaite mbaꞌe ojejapómava rehe ko ojejeporekaha korapýpe, ha oñehe-
saꞌỹijo hag̃ua umi ñeꞌẽtee oñemoñeꞌẽasámava, ojeporavo pokõi tenda oñeñeꞌẽhápe ha upéi oñehesaꞌỹi-
jo; umíva niko: kundahaha Aguarata, ñanduti Facebook, jehekaha Google, marandurenda Vikipetã ha
Guarani Renda, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ha Fundación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti korapy.
Oñehesaꞌỹijóma rire koꞌã tenda, ha ojejuhu rupi hetaitereirasa ñeꞌẽ ha ñeꞌẽtee, oñeg̃uahẽ peteĩ ñeꞌẽme ha
ojejapyhy tembiecharãramo umi ñeꞌẽtee ojeporúva peteĩteĩva tenda rova rehe oĩvante, ikatu hag̃uáicha
oñehesaꞌỹijo. Amo ipahápe oñehesaꞌỹijo 650 ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽaty, umíva avei oñemog̃uahẽ ko marandu
ndive.
Umi ñeꞌẽaty, ñeꞌẽtee apesã ha ñeꞌẽ oñehesaꞌỹijo ojejesarekokuévo upe marco teórico ha Guía ohaivaꞌekue
rehe Tapichakuéra Ombaꞌapóva hese. Upéicha avei, oñemoheñói peteĩ fícha ñeꞌẽtee rehegua; upevarã
ojejapyhy techapyrãramo umi pojoapy ombosakoꞌipyre Institut Universitari de Lingüística Aplicada
(IULA), Universitat Pompeu Fabra, Barcelona-pegua. Oñehesaꞌỹijo hag̃ua, oñembohysýi poteĩ mbaꞌe:
Oñembaꞌemombeꞌúpa hekopete, ojehaiporãmbápa, naimbaretevéipa hemiandu, heꞌípa heꞌiséva ojereꞌỹ
rehe, ndoguemoꞌãvéimapa arakaꞌeve, oñembojoajuporãpa ojehaíva. Ko jeporekapy guasu ryepýpe avei
tapichakuéra ombaꞌapóva omoñeꞌẽasa guaraníme mokõi ñeꞌẽryru informática rehegua ha ohai peteĩ
ñeꞌẽndy iñeꞌẽkõiva castellano-guarani ha guarani-castellano. Ko marandúpe oñemohesakã mbaʹéicha-
pa ikatu ojeʹe guaraníme umi ñeꞌẽtee ha mbaꞌéichapa ikatu oñemoñeꞌẽasa guaraníme mbaꞌépa heꞌise
peteĩteĩva ñeꞌẽtee oñeñeꞌẽha.
Jasyteĩ 2017-pe, ojehupi Fundación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti roguépe ñeꞌẽtee pyahu ojehaipyre, ikatu ha-
g̃ uáicha omoñeꞌẽ, ohesaꞌỹijo ha okaguai mayma tapicha iñarandúva ñeꞌẽme ha umi oikóva oikundaha.
Umi ojeꞌe ha ojekaguaíva oñehesaꞌỹijojey ha ojegueroike pyahuete, ko tembiapópe, péicha ojehechára-
mo tekotevẽ. Tembiapo pukukue javeve oñembojere guaraníme amo 35.00 ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ rupi.
Ko temimoĩmby guive ojehechakuaa oñemboguatakuévo ko tembiapo heta añuãi ojehasa hague; umí-
va apytépe ojehechakuaa upe ára ojeguerekovaꞌekue mbyky hague, saꞌiha oĩ kuatia ojehaipyre ko
tembiapo rehegua, upéichante avei tapichakuéra omboguatáva ko jeporekapy ndaꞌikatupyrypái hague
omboguata hagũ a. Hiꞌãramoꞌakuri oĩve juruja ojeheja hag̃ua haipyreita opytuꞌu, oñembaꞌeporandu hese,
ha kurivéve ojeguapyjey oñemyatyrõ oñembohoꞌóvo ipe ha ipukukuévo. Jepémo upéicha, ojehupyty
ojehekavaꞌekue. Tenondevévo ambue jeporekapy rupive ikatúne ojehapojoꞌopypukuve ko aranduty,
jahechapa péicha noñembopyahuvéi koꞌẽreíre ko Paraguái ñeꞌẽ.
4
Fundación Yvy Marãeꞌỹ oaguyjemeꞌẽ CONACYT-pe, umi temimoĩmby ha tapicha arandu ombaꞌapo ha
oiporuvaꞌekuépe hiꞌára ha hembikuaa ogueroguata potávo taller, ohechauka rekávo iñarandu Seminario
Internacional-hápe, jámakatu tapicha oñemoñeꞌẽjovakévape, ha avei umi máva oikóvape oikundaha
yvytu pepóre ha umichahárupi omoñeꞌẽ ha okaguai ojehupíva rehe temimoĩmby ñanduti roguépe. Ipa-
haitépe, oaguyjemeꞌẽ maymave Tapicha Ombaꞌapovaꞌekuépe, ñeꞌẽasahára ha ñeꞌẽmbyatyhára oĩhaguéi-
chape, ombaꞌapo ha oikuaveꞌẽva guivépe hembiakuaa ha hemiandu oñemohuꞌãjávo ko tembiaporã.
Miguel Ángel Verón

Moakãharapavẽ
5
1. Jeporekapyrã rapykuere
Jeporekapyrã hérava: “Oñembyatýta guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha oñemoheñóita ñeꞌẽpyahu oje-

porúva informática ha ñanduti-pe”, haꞌehína tembiapo ndetuicháva guarani ñeꞌẽme g̃uarã. Ko ñeꞌẽ oje-
porúvami heta hendárupi América ryepýpe yma ymaite guive; koꞌag̃aite peve, heta tetãme oĩ gueteri
10.000.000 kyrýu tapicha oñomongetáva ipype. Heñoiꞌypy guive Paraguái retã, hetaiterei tapicha oiko
ha oikove ko ñeꞌẽme añónte. Estado guive ojehechagi ha noñeñangarekói rehe hese, haꞌe ndaꞌijái heta
hendápe, koꞌýte oñeñeꞌẽtaramo ciencia ha mbaꞌepyahukuéra rehe.
Ág̃akatu ndaꞌareite guive, tetãyguakuéra apytégui heñói tembiaporã ojeporumeme, ojeporuporã ha
oñembopyahupotávo ko ñeꞌẽ. Paraguáipe, ojeguereko ichupe tetã ñeꞌẽramo 1967 guive ha tetã ñeꞌẽteé-
ramo 1992 guive; kóva ojehupyty oĩ rupi heta tapicha omoherakuã ha oipysyrõva. Ojepytasojoja rupi
tetãyguarakuéra ha Estado, ojehupyty avei upe Léi Ñeꞌẽnguéra rehegua 2010-pe; kóva ko léi omoheñói
umi temimoĩmby ombaꞌapovaꞌerã ojeporumeme ha oñembohekoporã hag̃ua.
Paraguáipe ndaipóri gueteri mbaꞌeve guasu tembiapokue oñemoherakuãva kóva ko mbaꞌe rehegua.
Ndahetái rupi tembiapokue hesegua, oñembojetuꞌu avei Tembiapo. Hákatu, ojehapykuererekakuévo
arandueta ojehaipyre, ojejuhumimi marandu ha kuatia oipytyvõva ojeguerokakuaa hag̃ua ko tembia-
porã; umi tenda niko hína: Avañeꞌẽ Ñanduti Guasúpe – El guaraní en Internet1, Manuel F. Fernán-
dez ohaipyre; La Lengua Guaraní o Avañeꞌẽ, en internet2, ohaipyre ñeꞌẽkuaahára paraguái David
Galeano Olivera; ha Kuatia Omohendáva Polítika Oñemoinge hag̃ua TIC Paraguái Rekombo’épe3,
omoherakuãmbyre karaiñeꞌẽ ha guaraníme Tekomboꞌe ha Tembikuaa Motenondeha (TAM). Upe te-
nondeguáva ogueromanduꞌa guarani ñeꞌẽ ojegueroikeha Ñanduti-pe, upéicha avei mamópa oñepaꞌã ha
mbaꞌéichapa ikatu oñesẽ upégui, ha mbaꞌéichapa oĩ ha oñemopyrenda guarani Ñanduti Guasúpe. Upe
mokõiha katu oñeꞌẽ mbaꞌéichapa ojegueroike ha okakuaa guarani ko pojoapy pyahu ryepýpe.TAM-
pegua kuatia ojegueromanduꞌáva, koꞌýte guaranimeguáva, haꞌehína ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ ykua ndetuichapa-
jepéva TIC ryepýpe.
Ojepysove rekávo marandueta oñemonoꞌõva, oñeg̃ũ ahẽ umi tapicha arandu omoñeꞌẽasavaꞌekue infor-
mática ha ñanduti rehegua rendaitépe4. Oñeg̃uahẽ rupi hendapekuéra, ojehechakuaa oĩha heta tembia-
po porãporã ojeguerokakuaapyrémava, ha iporãitevaꞌerã oñembaꞌapo hesekuéra5. Ojeporuꞌypy hag̃ua
guarani ñandutípe, heñói tapichakuéra ombaꞌapóvagui ijehegui; haꞌetépengo koꞌã ary ohasaramóvape
oĩ heta temimoĩmby Estado pegua, ha avei mboꞌehavusu ombaꞌapóva ko tape guasuete rehe. Añetehá-
pe iporã ko mbaꞌe ha tekotevẽ ojehecharamo, ojehechauka rehe Estado ha umi mboꞌehao ojepyꞌapy ha
omongakuaaveseha ñeꞌẽ rekove, mbaꞌe ndojehecháivami ymave.
1 Oñemog̃uahẽvaꞌekue 10° Congreso Nacional de Lengua y Cultura Guaraní de 2008, organizado por el Ateneo de
Lengua y Cultura Guaraní.
2 https://dgaleanolivera.wordpress.com/la-lengua-guarani-o-avanee-en-internet/
3 Ministerio de Educación y Cultura, 2010.
4 Oñeñomongeta koꞌã tapicha arandu ndive: Dr. David Galeano Olivera, Lic. Mirta Martínez, Dra. Zulma Trinidad
Zarza, Lic. Abelardo Ayala, Lic. Matías Medina, Lic. Cristian Ojeda, Dr. Carlos Ferreira Quiñónez, Dr. José
Maria Rodrigues ha Lic. Mario Bogado.
5 Tekotevẽne ojekuaauka Ekipoyguakuéra avei oike hague opavave nunga umi tembiapópe oñeñeꞌẽha ha
oñehesaꞌỹjóva ko jeporakapýpe.
6
1.1. Tembiaporãita oguerokakuaáva guarani retepy
Heta tembiapokue niko oñemboguata ojejúvo Estado ha tetãyguakuéra apyte guive oñemongakuaave
potávo guarani ñeꞌẽ retepy. Koꞌápe oñehakãꞌiꞌóta po umíva apytégui.
1.1.1. Tembiaporã AVAKOTEPA

Tembiaporã AVAKOTEPA6 (Avañeꞌẽ Koꞌag̃agua Ojeporuháicha Tetã Paraguáipe) oñepyrũ 2008-pe,
ha omotenonde Dr. José María Rodrigues. Ojegueroguata oipytyvõ rupi Universidad Católica Nuestra
Señora de la Asunción, Brasil Embajada ha ambueve temimoĩmby tetãygua ha pytayguáva.
Kóva oñemopyrenda omonoꞌõvo guarani ñeꞌẽ retepy ojeporúva oñeñemongetakuévo ha ojehaikuévo
Paraguáipe ha ikatuvaꞌerãichagua oipytyvõ umi máva ojeporekávape ñeꞌẽpykuaa rehegua, ha ikatúva
oikuaaukave, tuichaháicha, heta mbaꞌe guarani rekotee rehegua. Ñepyrũrã hiꞌãite oñekuaveꞌẽ tapichaꞌa-
ty oñemoarandúvape peteĩ pojoapy pyahu ikatúva ojeporu ñanduti rupive. Ko tembiaporãme hiꞌãite
oñeikuaveꞌẽ marandu oñeñemoaranduvévo guarani ñeꞌẽꞌysaja, ñeꞌẽjoaju ha ñeꞌẽrapo. Oñemboty 2012-
pe, ha upéicharamo jepe hapykuereporãheta tembikuaa háicha.
1.1.2. Tembiaporã AKA

Tembiaporã AKA (Avañeꞌẽ Kuaareka Aty) oñepyrũ 2010-pe ha ohorei hese koꞌag̃aite peve. Hiꞌarapáy
Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní ryepýpe. Ko tembiaporã guasuete ojeporeka ñeꞌẽtee guaranime-
gua rehe. Ojeguerokakuaáva rape rehe ojegueromanduꞌakuaa kuatiahaipyre hérava AKAñeꞌẽ, ipype
oñemyasãi ojejapóva oúvo tembiaporãháicha. AKA niko omotenondepa Dr. Carlos Ferreira Quiñóñez,
Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní ha Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ-ygua. Haꞌetevoi ohechaukavaꞌekue
osẽhaguéicha hembiapokuerakue ojejaporamoguare upe Seminario Internacional Ñeꞌẽasa, Ñeꞌẽtee-
kuaa ha ñeꞌẽnguéra ojeapoꞌivéva rehegua hérava Jaguerojera ñane ñeꞌẽ Guarani, ku jasypoapy
2016 ramoguare.
1.1.3. Tembiaporã GUAPAKORE

2014 guive, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) oguerokakuaañepyrũ tembiaporã hérava GUA-
PAKORE7 (Guarani Paraguái Koꞌág̃a Ojeporúva Retepy). Karaiñeꞌẽme héra Corpus de Referencia del
Guaraní Paraguayo Actual (COREGUAPA). Kóva ko tembiaporã, jaꞌeporãsérérõ, ombojoapy upe te-
mbiaporã hérava AVAKOTEPA, ojekuaahápype marandueta oñemonoꞌõmbyrémava oñembohasapaite
PÑS-pe ojeporu hag̃ua ko tembiaporã ryepýpe. GUAPAKORE hína pojoapy guasu koꞌag̃agua tui-
chaiterei mbaꞌéva guarani ñeꞌẽ retepýpe g̃uarã; umi máva ojeporekáva ikatúta ojuhu ipype ñeꞌẽteei-
ta ha ñeꞌẽndy ojeporúva. Umi ñeꞌẽ ha ñeꞌẽaty oñekuaveꞌẽ hendapete, oñemohesakãvo mbaꞌeichaité-
pa ojeporu, tahaꞌe aranduka, kuatiahaipyre térã ambue hendáicha, koꞌãva oñemohesakãmbavoi. Ko
maranduryru ikatuhápe oñembaꞌeporandu oĩma maymave tapicha oñemoarandúva pópe, ojeporekave
hag̃ua guarani paraguájo retepy koꞌag̃agua rehe.
6 http://avakotepa.blogspot.com/2008/08/proyecto-avakotepa-coracon-corpus-de.html
7 http://corpus.spl.gov.py/grn/busquedas/
7
1.1.4. Aplicación atýra ñemoguarani. Tembiaporã OPEN OFFICE
Peteĩ tembiapo guasu ikatúva ojeguerohory haꞌehína Tembiaporã OPEN OFFICE guaraníme, jepe oñe-
moñepyrũ ha noñemohuꞌãi. Kóva omoñepyrũ 2009-pe peteĩ tapichaꞌaty ombaꞌapovaꞌekue oúvo Sof-
tware Libre rehe, hikuái ombaꞌapo omandavakuéra uperõguaréva ndive, omoheñoisemoꞌãvaꞌekue avei
peteĩ Plan Maestro TIC Paraguay. Umi tapicha upéramo ojokupyty Fundación Yvy Marãeꞌỹ guakuéra
ndive. Oñemboja ha ojokupytýma katu avei upéramo heta tapicha katupyry iñarandúva informátia-pe
Universidad Tecnológica Intercontinental (UTIC)-gua. Oñombyaty heta temimoĩmby ha oñemoheñói
tapichaꞌaty peteĩ ombaꞌapótava ko ojejaposéva rehe. Oñemoheñói avei upéramo peteĩ ñeꞌẽasahára aty
oipytyvõ ha ombaꞌapótava ikyreꞌỹguireínte.
Upéva upe Tembiaporã ndaiꞌijojahái, upéramo ndaipóri rehe gueteri omoñeꞌẽasáva guaraníme mbaꞌe-
veichagua aplicación. Heta Jasy oñembaꞌapo rire, oñemoguarani peteĩ 10%, ñeꞌẽita apytégui. Upéva
ndaikatúi ojegueroguata ndaꞌipyrendaporãi rupi tapichaꞌaty ha ndaꞌivirúi rehe ohupyty hag̃ ua pojoap-
yeta oikotevẽva.
Kóva ko tembiapo rehe ae, ojehechakuaa tekotevẽha oñemombarete peteĩ tapichaꞌaty oĩhápe iñarandú-
va informática ha ñeꞌẽme, jápoke ijetuꞌu ojeguerokakuaávo peichagua tembiaporã peteĩ ñeꞌẽ noñemo-
pyrendaporãivape gueter i.
1.1.5 Tembiaporã ojegueroguatavaꞌekue tetã ambuépe. Linguamón rembihasakue – Ñeꞌẽngué-

ra Róga
Linguamón –Ñeꞌẽnguéra Róga niko haꞌevaꞌekue peteῖ Atyguasu omoheñóiva 2005-pe Generalitat Ka-
taluñaygua, Centro UNESCO Kataluñaygua ha Fundación Forum Universal de las Culturas del Ayun-
tamiento Barcelona-ygua. Ko atyguasu rembiapo oñemohenda mbohay tapeguasu rupive: ñeꞌẽita ha
tekoaty, ñeꞌẽita ha servicio especializado, ha ñeꞌẽita ha tetã ambuekuéra ndive jejokupyty. Kóva niko
ogueroguata mbohapy tembiaporã: Portal Linguamón-Casa de las Lenguas, Linguamón Audiovisual,
ha Mapas Vivos.
Tembiaporã tuichavéva koꞌaguiguare niko haꞌehína upe Proyecto Portal Audiovisual, internet rehe-
gua komunida peteῖha heñóiva ombaꞌapóvo ñeꞌẽnguéra ha tapicha iporuharakuéra rehe. Ambue hen-
daguivo, Linguamón Audiovisual oipytyvõ oñemoherakuã hag̃ua kontenidokuéra opaichagua ñeꞌẽme,
ha oñembopojoapy poruharakuérape omoñeꞌẽasa hag̃ua, avei doblaje ha subtitulación-rã umi taꞌãnga
oñesãingóvape hese.
Haimete ojepyso pokõi ary ko tembiapo ha upéramo g̃uarã oñemoñeꞌẽasa 21 ñeꞌẽme 6.000 potaite
fícha, tahaꞌe ñeꞌẽ oikovéva ha omanóva rehegua. Ko América pegua ñeꞌẽ katu peteῖeténte vaꞌekue oje-
poru ojefichaꞌapóvo ha upevahína guarani. Upe software ojeporuvaꞌekue oñemoñeꞌẽasa hag̃ua haꞌehí-
na SDLX TRADOS. 50 ñeꞌẽasahára oikevaꞌekue tembiaporã guasúpe oñembokatupyryraẽ oiporukuaa
hag̃ua ko sistema. Guarani ñeꞌẽ rehe oñeñeꞌẽtaramo katu, oñeñeꞌẽmbohasa aja pukukue oñemboka-
tupyryvaꞌekue ohóvo ko ñeꞌẽme umi mbaꞌapohára Generalitat de Cataluña-yguakuérape. Mboꞌehára
Cristian Ojeda akue upe omoñeꞌẽasáva guaraníme, ha upéicha avei haꞌe omyatyrõ ha omohenda ohóvo
datokuéra rendápe umi fícha.
Ko tembiaporã oipytyvõkakuaa añetévaꞌekue guarani ñeꞌẽ okakuaavévo, ojegueroike rehe akue umi
21 ñeꞌẽ ojeporavovaꞌekue apytépe oñembohasa ha ojehupi hag̃ua ñandutivusúpe umi tembiporueta
ojegueromanduꞌavaꞌekue.
1.2. Guarani jegueroike ko mbaꞌe oñeñemoaranduhápe

Oĩ rupi ombaꞌapóva ijeheguiete, Paraguái ha tetã ambuépe heñói tembiaporã guasuguasu, ha hese-
kuéra ae ikatu ojeguerokakuaa guarani ñeꞌẽ tekove koꞌag̃aguápe, koꞌýte oñeñeꞌẽtaramo Informática ha
8
Ñanduti rehe. Saꞌary XX opakuetévoma, oikeñepyrũ kangymi ko pojoapy tuichaite mbaꞌéva ryepýpe.
Tenonderã heñói heta ñanduti korapy oñemoherakuã hag̃ua marandu guaraníme ha guarani rehegua;
upéi oñemoheñoive ambue fuénte oipytyvõvaꞌekue ojeguerokakuaa rekávo ko ñeꞌẽ.
1.2.1. Ñanduti rendakuéra

Mávapa oimoꞌãta, ñanduti rogue peteĩha heñoihague tetã ambuépe, Alemania-pe, 1995 javéramo. Kóva
haꞌehína Dr. Wolf Lusting rembiapokue, mboꞌehára Mboꞌehaovusu de Mainz-peguápe, ha ombohéra
Guarani Ñanduti Rogue8. Ko togue ojejapo irundy ñeꞌẽme: guarani, karaiñeꞌẽ, alemán ha portugués-pe.
Oĩhaguéicha pojojapy oñemoguarani ha oñemoĩmbaite avei umi ambue ñeꞌẽme. Omyapesã avei ma-
randu porãporã guarani ñeꞌẽ ha rekotee rehegua, ha avei paraguái rekotee rehegua; avei omoheñói peteĩ
ñeꞌẽndy heta ñeꞌẽme. Memete nunga marandu ha jehaipyre oñemyasãiva oĩ karaiñeꞌẽ, alemán ha por-
tugués-pe; mbovymi oĩ guaraníme. Ko togue niko añetehápe ikatu ojeꞌe hese haꞌeha guarani rehegua,
ha ndahaꞌéi guaranimegua.
Ambue arýpe, 1996-pe, heñói Guarani Raity9 peteĩ tapicha paraguái pógui, ohekomboꞌevaꞌekue gua-
rani ñeꞌẽ Alemania-pe: haꞌehína Mboꞌehára Mario Bogado. Ko ñanduti iñeꞌẽ irundy, omyasãi marandu
guarani, karaiñeꞌẽ, inglés ha alemán-pe. Omyasãi heta mbaꞌe guarani rehegua ha guaraníme, ha já-
makatu jehaipyre paraguái reko rehegua.
Kóva haꞌe upe ñanduti ypykue heñoivaꞌekue Paraguáipe oñemoherakuã hag̃ua guarani, ha oiporúva
ko ayvu karaiñeꞌẽ yke rehe hovaꞌape rehe. Upeive, ko ñanduti ombaꞌapokakuaavéma; koꞌag̃aitéramo
oporohekomboꞌe, omoñeꞌẽasa ha ohepymeꞌẽ aranduka, guarani rehegua memete.
2001-pe, Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní, temimoĩmby omoherakuã guasuvéva guarani ñeꞌẽ ko
tetãme, omoheñói iñanduti teerã10. Ko korapy rupive, Temimoĩmby oikuaauka mbaꞌéichapa oheko-
mboꞌe ha omoherakuã guarani ñeꞌẽ.
Jasypokõi 2002-pe, Mboꞌehára Manuel Fernández omoheñói Guarani Renda11. Kóva haꞌevaꞌekue
togue peteĩha osẽva mokõi ñeꞌẽme, heꞌiséva guarani-karaiñeꞌẽme. Ojehecharamokuaavéva ko togue
rehe niko haꞌehína opaite mbaꞌe oñemoherakuãva iñeꞌẽkõi katuete, osẽ guarani ha karaiñeꞌẽme. Upei-
ve, 2005-pe, Mboꞌehára Jorge Ramón Gómez oikuaauka La Lengua Guaraní12 Ytusãingo, Taragui,
Argentina retãme. Ko toguépe ojejuhu marandu guarani rehegua, tahaꞌe purãngatu, ñeꞌẽysajakuaa,
ñeꞌẽndy guarani-karaiñeꞌẽ ha ambueve marandu iporãitemíva guarani ñeꞌẽ ha reko rehegua.
2000 guive tenonde gotyore, heñói oúvo ñanduti rogue, blog ha heta ñeꞌẽveve oiporúva guarani tui-
chaháicha térã michĩmimi. Opavavetévante oñemoheñói omoherakuã rekávo ko ayvu, ikatu hag̃uáicha
ojeporu, ha ojejopy Paraguái Estado ndive ojeporumeme hag̃ua guarani opaite henda rupi ha opaite
mbaꞌerã, ha oñemombaꞌeguasu potávo maymave tapicha ñeꞌẽ ypykue. Opavavetéva, tahaꞌe tuichahái-
cha térã michĩháicha, oipytyvõjoaite osẽ hag̃ua Léi Ñeꞌẽnguéra rehegua pe 2010-pe. Koꞌág̃aramo
g̃uarã, heta oĩ ndaiporivéimava térã noñembopyahuvéiva imarandu, katu hetaitekoe mbaꞌe porã ojeja
ojehyvykói potávo Paraguái ñeꞌẽnguéra yvotyty.
8 http://www.guarani.de
9 http://www.guarani-raity.com/html/guaraniraity.html
10 www.ateneoguarani.edu.py.
11 http://www.datamex.com.py/guarani/
12 http://www.educar.org/Kunumi/
9
1.2.2. Ñeꞌẽveve rysýi
Koꞌápe ojehechauka marandu mbykymimi ñeꞌẽvevekuéra rysýi ombaꞌapo ha oikuaveꞌẽva rehegua heta
mbaꞌe ikatu hag̃uáicha oñemoherakuã ko tetã ñeꞌẽ tee 90% rasa tapicha paraguái oiporúva. Umíva niko:
Paraguái Ñeꞌẽ ha Guarani Ñeꞌẽ.
2006-pe, heñói ñeꞌẽveve rysýi hérava Paraguái Ñeꞌẽ. Kóva omoheñoivaꞌekue ñeꞌẽ mokyreꞌỹhára Cata-
luña-ygua Joan Moles ha Fundación Yvy Marãeꞌỹ guakuéra, jaꞌeporãséramo, mboꞌehára Perla Álvarez.
Ko tysýipe ojegueroike ohóvo tapicha ha temimoĩmby paraguaigua ha tetã ambuegua omoherakuãva
guarani ñeꞌẽ. Upéva upe tysýi niko vokoikemírõ g̃uarã ombyaty ijehe hetaiterei tapicha omoherakuã-
vape guarani ñeꞌẽ, tahaꞌe tetãygua ha pytayguáva. Ko tysýi guasu, imaranduheta ha iporã añete rupi,
haꞌe peteĩ pojoapy ndetuichapajepéva osẽ hag̃ua upe Léi Ñeꞌẽnguéra rehegua. Ipype ojoaju heta te-
mimoĩmby ko retãmegua ha pytayguáva; ha hese ae mokõi ñeꞌẽme –guarani-karaiñeꞌẽ- ojererahauka
jehaipyre atýrare temimoĩmby Paraguái peguápe, Estado pegua ha ipyguaꞌỹvape, ojejokuái heta avei
tetã ambue rupi ojejopy ha ojejerure rekávo toñeñangarekomi hekopete Paraguái ñeꞌẽ tee rehe.
2008-pe, oñemoheñói ambue ñeꞌẽveve rysýi, ha upéva héra Grupo Google Guarani Ñeꞌẽ, kóva osẽ
Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní13 rupive. Ko tysýipe oĩ heta tapicha ko arapy jepysokuegua, ha
oguereko marandurenda guarani rehegua neporãmbajepéva. Ko aty avei ombaꞌapokyreꞌỹ oñemohe-
rakuãmbotávo oipaite mbaꞌe ojapoporãtava Paraguái ñeꞌẽ tee rehe; ha upéicha ombaꞌapo koꞌag̃ aite peve.
1.2.3. Blog, ñanduti rogue ha aty ñomongeta vevépe
2001-me, guarani oike momaranduhakuérape oñemoheñóivo ABC Color Marandu Rogue. Ko po-
joapy kakuaaite heñói 10 jasyrundy 2001-me, jahechápa noporomomarandu mbykymíri guaraníme
30 marandu rupive opaite árape; umíva kuápe oikuaauka mbykyháicha upe kuatiahaipyre remiandu
opa aragua. Mboꞌehára Mirta Martínez omotenonde upe tembiapo kakuaaite. Iporã avei ojegueru ma-
nduꞌápe ko kuatiahaipyre omoñepyrrũ hague jasypakõi 1993-pe guarani rogue, ABC Kuatiahaipyrépe;
upéichante avei omoheñói 1994-pe Página Escolar ha ABC Estudianti oporomboꞌéva guarani ñeꞌẽ.
Heta blog ha togue oñemoheñói umi 2000 rire; umíva apytépe ojejuhu Ñane Ñeꞌẽ Guarani, momara-
nduhára Felipe Méndez, tapicha aranduete imitã rehe ojehekúivaꞌe. Ko blog omoherakuã guaraníme
marandueta neporãporãva. Upéicha avei, heñói ohóvo ambue blog oñemoherakuã hag̃ua ñeꞌẽ, tembie-
charãramo oime omoheñovaꞌekue 2011-pe Martín García Silvero.
Ñomongeta vevépe ryepýpe, koꞌýte Facebook-pe, ojejuhu heta aty oporohekomboꞌe, oiporu ha omom-
baꞌeguasúva guarani. Umi mokõi tuichavéva haꞌehína; MEC ANIVE REMBOYKE GUARANI14, kóva
omoheñoivaꞌekue Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní, ku oñemboykeramoguare Guarani Ñeꞌẽ Mbo-
hapyha Mboꞌesyrýgui, Educación Media-pe, umi ary ohasavaꞌekuépe. Kóva ryepýpe oĩ 21.000 rasa
tapicha. Ambuéva haꞌehína peteĩ Aty oñembotypyre ha héra GUARANI ANGIRŨ 15, heñói 2011-pe, ha
koꞌag̃ aitéramo oguereko 13.000 rasa tapicha. Kóva oñemoheñói Fundación Yvy Marãeꞌỹ ryepy guive,
jahechápa ojeporumeme guarani ñeꞌẽ. Hese ae oñepepirũ ipypeguakuérape ohai hag̃ ua guaraníme, ha
upekuévo omokyreꞌỹ avei opavavépe toñemoarandumi, toikuaapyhy ha toiporu ko ñeꞌẽ mamo oimehá-
pe ha opaite ára, ha toikuaauka avei mitãnguéra opuꞌãramovakuérape.
13 http://groups.google.com.py/group/guarani-nee
14 https://www.facebook.com/groups/132108773546140/
15 https://www.facebook.com/groups/152089094877556/
10
1.2.4. Guarani jeporu Estado remimoĩmbykuéra ñandutípe
Aremi guivéma, oĩmimi temimoĩmby tetãyguáva ogueroikéva oúvo guarani ñeꞌẽ hembiapópe ohai-
kuévo, jepevéramo saꞌieterei ha imombyry gueteri heꞌívagui Ñeꞌẽnguéra rehegua Léi Py 4251/10. Koꞌá-
g̃aramo g̃uarã motenondeha ha sãmbyhyha oĩmíva hérama mokõi ñeꞌẽme, guarani-karaiñeꞌẽme; upéi-
cha avei Tetã Rekuái marca. Oñemoñeꞌẽasakuévo, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha rehe ae, koꞌã téra
ojehai guaraníme raẽvete ha upéi karaiñeꞌẽme, péva heꞌise ojejapoha upe heꞌíva Ñeꞌẽnguéra rehegua
Léi kytaꞌi 3ha heꞌíva. Tetã Rekuái Róga oguereko iñanduti korapýpe marandu ojehaíva guaraníme, upéi-
chante avei Tekomboꞌe ha Tembikuaa Motenondeha, Tekotee Sãmbyhyha, Tetã rembijokuái Sãmby-
hyha, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ha ambuevéva. Oimeve avei ambue temimoĩmby, ijapytekuéra
Instituto de Previsión Social, oporomomarandumimíva mokõive tetã ñeꞌẽ tee.
Oñembyapuꞌávo, ikatu ojeꞌe 20 ary ryepýpe guarani okakuaaporã ha ojepysotuichaiterei hague ñanduti
ryepýpe. Jepe heta gueteri oikovaꞌerã ha ijetuꞌu opaite mbaꞌe, tuichaiterei mbaꞌe upe oñeñepyrũmare oi-
pykúi ko tape rehe. Dr. David Galeano Olivera heꞌi16 ojehaívo jehekahápe upe ñeꞌẽ Guaraní (imuandu-
he rehe) opoha upépe 25.600.000 marandu, ha ojehaívo Guarani (muanduheꞌỹ rehe) opoha 8.550.000
mbojoajuha. Oñeꞌẽvévo, heꞌi avei 365 ñanduti rogue oĩhápe jehaipyre guaranimegua.
2. Umi pojoapy oñehakãꞌiꞌóva ko tembiapópe rehegua
Oñembyaty hag̃ua guarani ñeꞌẽndy oĩhaguéicha ha oñemoheñói rekávo ñeꞌẽpyahu ojeporúva informá-
tica ha ñandutípe, ojejeꞌykeko pokõi tenda rehe: Ñomongeta vevépe Facebook, kundahaha Aguaratata,
marandu renda Vikipetã, hekaha Google, ha Guarani Renda, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ha Fun-
dación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti rogue. Ojeporavo koꞌã toguépe ojeporu rehe guarani ñeꞌẽ karaiñeꞌẽ ndive,
ha ndahasýi rehe ojeike hag̃ua ipype. Péina koꞌápe peteĩteĩva rapykuere mbykymimi.
2.1. Ñomongeta vevépe Facebook
Ko ñanduti niko oñemoñeꞌẽasa omýi rupi tapicha ombaꞌapoꞌỹva Estado ryepýpe, kóva heñói peteĩ
publicitaria-gui. Koꞌapeguakuéra oñemboja Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) rógape, oñomo-
ngeta hikuái upe tapicha Omotenondepáva Ñeꞌẽnguéra Rapeꞌapo ndive, pe 2013 paha rupi, ha ojerure
hikuái toñepytyvõmi ichupekuéra oñemoñeꞌẽasakuévo. Haꞌetépe niko ojapóraꞌe upéicha umi tapicha,
upéva rehe aénte oñomongeta pumbyry rupive Ñeꞌẽnguéra Rapeꞌapo Omotenondepáva ha omoakã-
mbáva Facebook ko arapýpe ha omoakãmbáva América Latina-pe, ha upéichape ombaꞌapoñepyrũ hi-
kuái oñondive.
Heta ojejere rire, peteĩ empresa pumbyry rehegua Paraguaipegua ohepymeꞌẽ peteĩ ñeꞌẽasahára paraguai-
guápe omoñeꞌẽasa hag̃ua. Oñemoñeꞌẽasa 5.000 ñeꞌẽnte, ha upéi oparei ko tembiaporã, ha PÑS-guakué-
ra ndoikuaavéi mbaꞌeve. Heta Jasy riréma, tapicha peteĩ empresa Cataluña-ygua omoñeꞌẽasavavoi,
oñemongeta peteĩ tapicha Fundación Yvy Marãeꞌỹ-gua ndive, ha ojerure toñepytyvõmímo ichupekué-
ra. Ha péina kóvape ndaꞌijái rupi, ombohasa ambue ñeꞌẽasahárape ha ombaꞌapo oñondive upete guive
koꞌag̃aite peve omoñeꞌẽasávo upe pojoapy guaraníme. Ko ñeꞌẽasa ohorei hese ha ndopamoꞌãi arakaꞌeve,
ko ñomongeta veve oñembopyahu rupi koꞌẽrei rehe ha omoheñói rehe ohóvo ñeꞌẽtee pyahu. Koꞌág̃ara-
16 http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/la-escritura-en-guarani.
11
mo g̃uarã poruharakuéra ikatúma ojevale umi menu guarani ñeꞌẽmeguáva rehe. Tapichakuéra oguero-
guatáva ko jeporekapy, oiporu umi ñeꞌẽ ha ñeꞌẽtee oñemoñeꞌẽasavaꞌekue guaraníme jasypoapy 2016
peve. Ko tembijeporekapýpe ojeporu umi ñeꞌẽtee oñemopyrendámava upéva upe ára peve.
2.2. Kundahaha Aguaratata
Tembiaporã kundahaha ñembohasa guaraníme rehegua oñepyrũ 2013-pe. Umi omoñepyrũvaꞌekue haꞌe-
hína Dr. David Galeano Olivera ha mboꞌekuaahára Alcides Javier Torres; pe tenondegua omoakãmba
Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní, ha upe mokõiha katu mboꞌehára Facultad de Politécnica, Univer-
sidad Nacional de Asunción (UNA)-pegua. Ojeguerokakuaa rekávo tembiaporã, oike omoirũ Ateneo
de Lengua y Cultura Guaraní ha Facultad de Politécnica UNA-peguápe, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãm-
byhyha (PÑS) ha Aguarata Paraguái. Ombaꞌapoteꞌẽ rupi hikuái oñondivepa, koꞌág̃ a oĩma 46.000 ñeꞌẽ
oñembohasapyre guaraníme inglés ha karaiñeꞌẽgui. Ñeꞌẽnguéra oñembohasáva apytépe oĩ ñeꞌẽreínteva
ha ñeꞌẽteéva. Koꞌág̃ aramo g̃ uarã, poruharakuéra oguerekópa ipópe Aguaratata, ha upéva haꞌe Mozilla
Firefox guaranimegua; kóva ikatu ojeporu oñemomarandurekávo upe ñeꞌẽ hetave tapicha oiporúvape
ko Paraguáipe. Mboꞌekuaahára Alcides Javier Torres omoĩ umi Tapicha ogueroguatáva ko jeporekapy
pópe marandurenda ijatypahápe ñeꞌẽ ha ñeꞌẽtee oĩhaguéicha.
2016-me, umi temimoῖmby ojegueromanduꞌamavaꞌekue yvateve ha Instituto Superior de Lenguas Uni-

versidad Nacional de Asunción-pegua, omoñeꞌẽasa pojoapyeta Android celular-pe g̃uarã. Oñembaꞌapo
rupi oñondivepa, oñemohuꞌãvaꞌekue upéva upe arýpe, haimete 6.500 ñeꞌẽ rupi oñemoguarani. Poru-
harakuéra avei, ipumbyry popeguakuéra guive, koꞌag̃aramo g̃uarã ikatúma oiporu Aguaratata, omara-
ndureka hag̃ua.
2.3. Marandurenda Vikipetã

2007-pe hiꞌarapáy Vikipetã guaraníme. Mokõi tapicha arandu, peteĩva oikuaapypukúva informática
rehegua pojoapy, Lituania-ygua Sarunas Simkus, ha Dr. David Galeano Olivera, haihára ñeꞌẽkõi gua-
rani-karaiñeꞌẽ ha ñeꞌẽasahára, ojoaju ha oñopytyvõ hikuái guarani rayhupápe ha upéichape oumi heñói
Vikipetã17. Ko marandurenda rehe ae, oñemoherakuã upete guive koꞌag̃aite peve jehaipyre guarani-
megua, tahaꞌe ñeꞌẽtekuaa, tembihasakue, ñeꞌẽporãhaipyre, tavarandu ha ambueve mbaꞌe ojogueraháva
ñeꞌẽ ha tetã rehe. Ko marandurenda rehe ae, koꞌág̃aramo g̃uarã heta marandúma ojeguereko guaraníme,
hese ae ikatu temimboꞌe ha jeporekahára oñemomarandu. Jasypoapy 2016-pe, 3.110-mavoi hogue gua-
raníme, heꞌiháicha Dr. David Galeano.
2.4. Jehekaha Google
2004-pe heñói jehekaha Google18 guaraníme. Añetehápe upéramo ojapomavoi peteῖ ary oñepytrũha-
gue ko tembiapo ha oñembohéra “Google in your lenguaje”, ha oguerokakuaa tapicha iñarandúva
informática-pe ha oipyguaráva guarani ñeꞌẽ, karai mboꞌehára Manuel Fernández; upéicha haꞌe oiko
ombopyahu upete guive irundy ary pukukue aja, oñemboty peve upe tembiaporã. Ojeikévo ko kora-
pýpe, oñemoñeꞌẽta Google avañeꞌẽ, ha iguýpe heꞌi Google Jeheka”, ha heꞌive Añeñandu poꞌa reheve.
Haꞌetépe niko ojegueroikéraꞌe ko jehekahápe guarani, haꞌe rehe peteĩ pojoapy ojekuaa ha ojeporue-
17 http://gn.wikipedia.org/wiki/Ape
18 https://www.google.com/?hl=gn
12
temíva ko arapýpe, ha heta ñeꞌẽmema oñembohasáva. Koꞌág̃aramo g̃uarã ko hekaha omoñeꞌẽasáma
hakukue rehe, ha upe guaranimeguáva imboriahu opytávo noñembopyahuvéi rehe ymaite guivéma;
oñemantene péicha oñehaꞌãrõvo toñembojoaju iporã hag̃uáicha umi ñeꞌẽꞌaty inglés-guarani, ha upéva
haꞌehína ijapohare rembiapo.
2.5. Ñanduti korapy Guarani Renda
Ojegueromanduꞌa haguéichama, Guarani Renda19 omoheñoivaꞌekue Mboꞌekuaahára Manuel Fernández

pe 2002-pe. Ko korapy raẽvete osẽvaꞌekue ñeꞌẽkõime porã guarani-karaiñeꞌẽme. Ikatu ojehecharamo
opaite mbaꞌe oguerekóva oñemoherakuã rehe guarani ha karaiñeꞌẽme. Hetepy rehe ojejesarekótaramo,
ko tenda rehe ojehechakuaa ojejaposehague tuichaháicha, jepe ojapóma heta ary noñemongakuaavei-
hague.
2.6. Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ñanduti renda (PÑS)
Ko togue20 heñói 2014-pe, ha ojegueroguata ñeꞌẽkõime porã guarani-karaiñeꞌẽ-me. Ojeikévo hoguépe

ojejuhúta pepirũ heꞌíva: Elija una de las lenguas oficiales del Paraguay - Eiporavo peteĩva Paraguái
ñe’ẽtee, ha iguypeve heꞌi temimoĩmby réra. Opaichagua imarandu korapypegua ojehai karaiñeꞌẽ ha
guaraníme. PÑS rire PÑS jey, heꞌiséva ndaiporiha imboyvegua ni haꞌeichagua ko tetãme, ndaipóri am-
bue temimoĩmby Estado ryepypegua iñanduti korapýva tetã ñeꞌẽtee mokõivévape, heꞌihaichaite Ñeꞌẽn-
guéra Léi, oñeikuaveꞌẽ potávo tetãyguárape marandu temimoĩmby rehegua térã ambue mbaꞌe. Ko tem-
biapo niko hiꞌãite avei ojapo Estado remimoῖmby opavavete; jepe oῖvoihíva léi ojapoukátava katuete,
oñemomarandúvo ojejapóva ha ikatúva ija guarani térã castellano ryepýpe; tapichakuéra guaraníme
añónte oñeꞌẽva ha iñeꞌẽkõiva guarani-karaneꞌẽ niko peteῖchante iderécho omombeꞌúvo ichupekuéra
tetã rehegua marandu iñeꞌẽteépe.
2.7. Fundación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti renda
Yvy Marãeꞌỹ ñanduti ypykue oñemoheñói 2011-pe, ág̃a katu 201621 ae oñembohetepy ha oñemoma-
randupyahu. Mokõivéva oĩ guaraníme ha karaiñeꞌẽme. Tapicha ombohupáva korapy koꞌag̃ aguáva,
ohecháta oñepepirũramo; peteĩ hendápe heꞌíta ikatuha oiporavo ha oike guarani térã karaiñeꞌẽme;
upekuévo omoñeꞌẽta avei, temimoĩmby ñeꞌẽnga heꞌíva Tetã hekoheta ha iñe’ẽhetáva rekávo – Por
un País pluricultural y plurilingüe. Avei ojeguerog̃ uahẽporãta: Tapeg̃uahẽ porãite Fundación Yvy
Marãe’ỹme – Bienvenidos a la Fundación Yvy Marãe’ỹ. Opaichagua marandu oĩva ipype ojehai gua-
rani ha karaiñeꞌẽme.
19 http://www.datamex.com.py/guarani/
20 http://www.spl.gov.py/
21 http://www.yvymaraey.org/
13
3. Tembijeporekapy oñembohetepy ha oñembaꞌapohaguéicha
oúvo
Tembijeporekapy ojegueroguatavaꞌekue niko exploratoria ha descriptiva. Ojejeporekákuri haipy oῖ-

véva rehe, ikatu hag̃uáicha ojehapykuerereka mbaꞌéichapa oῖ guarani ñeꞌeetekuaapy informática ha
ñanduti jeporúpe; upevarã oñehesaꞌỹjo umi tembiaporã tuichavéva koꞌã pojoapy rehegua oñembogua-
tavaꞌekue Paraguái ha ambue tetãme 2016 peve. Upéi katu, ñeꞌẽndy oñemonoꞌõmbyre oñehesaꞌỹijo
poteῖ criterio oñemohendapyre ári. Amo ipahápe, oñembohysýi ñeꞌẽpyahu ojeporukuaáva, ha umíva
oñembyaty peteῖ ñeꞌẽndy castellano-guarani ha guarani-castellano-pe.
Oñehesaꞌỹijo hag̃ua umi ñeꞌẽtee, ñeꞌẽaty, ñeꞌẽ ha ñeꞌẽjoaju oñembyatypyre, oñemoheñói peteῖ ficha
terminológica ojoguanungáva upe Institut Universitari de Lingüística Aplicada (IULA), Universitat
Pompeu Fabra22 Barcelona-pe ojeporuvaꞌekuépe. Umi techapyrã oñembyatyvaꞌekuégui oñemboheko
ko tembiaporã. Upe ficha terminológica ypykue oñembyatyvaꞌekue haꞌehína peteῖ tabla oῖhápe parundy
paꞌũ. Upéva niko oñemboheko ko tembiaporã, ha opyta pokõime. Peteῖhápe oñemohenda umi ñeꞌẽtee
apesã ojeporavopyre, oῖva upe ñeꞌẽ ypykuépe; mokõihápe, mamóguipa oñeguenohẽ; mbohapyhápe,
mbaꞌeichagua ñeꞌẽpa upe oῖhaichavoi ñepyrũrãite; irundyhápe, mbaꞌéichapa oñemoguarani raꞌe; po-
hápe, mamóguipa oñeguenohẽ guaraníme; poteῖhápe, mbaꞌeichagua ñeꞌẽmepa ojevy koꞌág̃a, heꞌiséva,
guaraníme; ha pokõihápe katu, mbaꞌéichapa ikatu avei ojeꞌe guaraníme.
Peichaite niko oñembohetepy:
Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeichagua Mbaꞌépa Mamóguipa Mbaꞌeichagua Mbaꞌéichapa

(oῖꞌypyhaguéicha) osẽ ñeꞌẽpa heꞌise osẽ ñeꞌẽpa avei ikatu
oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua) (1 rehegua) ( 1 rehegua) (4 rehegua) (7 rehegua)
Ojepyso mbohapy mbojojaha oñehesaꞌỹijo hag̃ua; péicha koꞌápe oñembohysýi umíva: Ombaꞌemombeꞌúpa
hekopete, Ojehaípa hekopete, ndogueroikéipa temiandu, heꞌipaitépa upe heꞌiséva, ndojeꞌovéimapa
arakaꞌeve, ojoja ha ojoajuporãpa. Koꞌã mbojojaha rehe oñeñeꞌẽ marco teórico ha oñemohesakãhápe
“Mbaꞌéichapa rohesaꞌỹijóta ñeꞌẽteendy oĩmava ha mbaꞌéichapa romoñeꞌẽasáta ñeꞌẽ pyahu”.
4. ÑEHESAꞌỸIJO
Oñehesaꞌỹijo mboyve opaichagua ñeꞌẽtee oñemonoꞌõva umi ñomongeta veve, kundahaha, aranduka-
vusu ha ñanduti korapýgui, iporã ojegueromanduꞌa ha ojeguerohory umi temimoῖmby ha tapichakué-
rape oñehaꞌãmbaitevaꞌekuépe ojegueroikévo guarani ñeꞌẽ Ñanduti ha Informática ryepýpe, ha ijetuꞌuve
paꞌũme hetaite ñeꞌẽ ha ñeꞌẽtee omoguaranivaꞌekue, upéicha avei hetaite ombyaty rehe opaichagua ma-
randu, tahaꞌe karaiñeꞌẽ, inglés, portugués, alemán ha ambueve pytaygua ñeꞌẽgui. Jaikuaahápype, Esta-
do niko ndokuꞌéi oñembopyahu hag̃ua guarani ñeꞌẽ ñemomarandu rembiporu pyahu rupive, upéicha-
ramo jepe, ojehecha oῖha privado-guakuéra okuꞌéva, ha heta asyete hembiapoporã ha omongakuaáva
avañeꞌẽ, ha iporuharakuéra rekove, avei tetã ha hetave ñeꞌẽ oῖva ko tetãme.
Oñehesaꞌỹijóvo umi ñeꞌẽtee oñemoguaranimbyre ha oñembyatyvaꞌekue ojejeporekakuévo, ojehe-
chakuaa omombeꞌuha ojeꞌeséva umi ñeꞌẽ ypykuépe. Hetaiterei ñeꞌẽ ha ñeꞌẽtee niko oñembyaty; ha
22 https://www.iula.upf.edu/preses.htm
14
umíva oipytyvõkakuaa tapichakuéra ojeporekávape oikuaveꞌẽ rupi umi ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ. Añetehápe,
umi ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ oñemoguaraníva haꞌetahína tembiporu guasuete Guarani Ñeꞌẽ Rerekua Pavẽme.
Ko temimoῖmby niko oῖvoi omonoꞌõvo ha upéi omoῖ hag̃ua iporuharakuéra resa renondépe, térã upe-
kuévo ha upe javéma, ogueroikévo ohóvo guarani ñeꞌẽryru guasu ha ñeꞌẽtee ryrúpe, heꞌihaichaite Léi
Ñeꞌẽnguéra rehegua 4251/10 akytã 46ha.
Ojeꞌehaguéichama ko tembiapópe, guarani imbojojaha teéma oñeñeꞌẽ ha ojehai hag̃ua; avei
oñembaꞌapóma ohóvo iñeꞌẽpukuaa, hetepy ha heꞌiséva rehe, ág̃akatu tekotevẽ oñemopeteῖ umi ojejapó-
mava, tojepysove, koꞌýte oñeñeꞌẽramo ñeꞌẽtee rehe. Ko ñeꞌẽ niko okakuaa ohóvo, ha upéicha rupi ikatu
ojehechakuaa hese heta mbaꞌe gueteri oikotevẽha. Opaichagua ñeꞌẽ koꞌág̃a rupi ikaꞌavómava ohasavaꞌe-
kue oúvo upérupi. Cervantes ohairamoguare Don Quijote niko castellano noñembohekoporãi gueteri
vaꞌekue oῖháicha koꞌág̃aramo g̃uarã; ha ikatuporãnte avei oime rakaꞌe oῖꞌive ko guarani paraguájo oῖhái-
chagui koꞌág̃a, upéicha ngaꞌu heꞌi heta tapicha oñemoarandúva ñeꞌẽ.
Koꞌã tembiapokuépe ojehechauka okakuaaha ohóvo avañeꞌẽ. Ipypekuéra ojehechakuaa tekotevẽha
gueteri oñembohekoporãve iñeꞌẽtekuaa, ijehaipy, heꞌiséva ha pragmática-pe. Oñeñeꞌẽtaramo iñeꞌẽte-
kuaa rehe, ojejuhu oῖvaiha iñeꞌẽpukuaa ha iñeꞌẽjoajúpe, oῖ avei oñembohyapuvaiha, hetepykaraiñeꞌẽha,
ha ambueve mbaꞌe. Oñeñeꞌẽtaramo ijehaipy rehe, ojehechakuaa ndojoajuporãi ha ndojoapyporãiha
heta hendápe, ha umíva umi mbaꞌe omoapatῖ ojeꞌeséva ha upévare nahesakãporãi. Pragmática rehe
oñeñeꞌẽtaramo katu, ojehechakuaa heta hendápe nog̃uahẽiha upe ojeꞌeséva, nahesakãi rehe añetehápe,
upéicha rupi tapichakuéra oiporu katuíva ñeꞌẽ, noikũmbymoꞌãi. Heta jey ha heta hendápe katu, umi
ñeꞌẽtee oñekuaveꞌẽva noñeguenohẽi umi mamo ojeꞌehágui oñeguenohẽhague, ha heta oῖ ñeꞌẽ heꞌiséva
mokõi térã hetave mbaꞌe, ha ndeꞌíri peteῖ mbaꞌénte oñeikotevẽhaichaite.
Iporã oñemohesakã umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõ hague upe jasypoapy 2016-pe. Oῖ niko fuente, techapyrãra-
mo Facebook, omoñeꞌẽasa ha omyatyrõva gueteri ohóvo umi oñemoñeꞌẽasamavaꞌekue, upéicha rupi ko
marandúpe ikatuporãnte oῖ téra ndojokupytýiva oῖháicha ndive oñemyatyrõramóva ndive.
Natamoraꞌe, ko oñehesaꞌỹijoháicha oipytyvõkakuaa oñemyatyrõve hag̃ua ko ojejaposéva, ha tove ág̃a
Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ toiporu oñeꞌẽryruꞌapo hag̃ua, tahaꞌe ñeꞌẽryruguasu térã oñeꞌẽva peteῖ tem-
bikuaa arandu rehe añónte.
4.1. Oñehesaꞌỹijoháicha umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõva peteῖteῖva henda guivo

Kóva ko vorépe ojehechauka techapyrãramo umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõvaꞌekue oúvo pokõivéva tenda
oñehesaꞌỹijóvagui, upevarã ojejehesareko hovakuéra rehe. Peteῖteῖvagui, ojehekýi 20 ñeꞌẽtee, jepé-
mo Google-gui oñeguenohẽsaꞌíve ndohupytýi rehe 20 ñeꞌẽtee. Peteῖ ñeꞌẽrysýi oñembyatyhaguépe 700
ñeꞌẽaty ha ñeꞌẽtee oñeguenohẽvaꞌekue oñehesaꞌỹijo ha oñeikuaveꞌẽ avei ambue kuatiápe. Umi teratee
oñehesaꞌỹijóva ojehechauka peteῖ fícha ojejapopapyre ha ojegueromanduꞌapyrémavape ko tembiapó-
pe. Koꞌápe oñembojoja umi oñemoñeꞌãsapyrémava opaite henda rupi umi Equipo Técnico omoñeꞌẽa-
sapyahúva ndive, ojeikuaahácha kóva haꞌehína upe ogueroguatáva ko tembijeporekapy. Oñembojoja
ohóvo ojeꞌe ha ojehechagueichamavoi ko tembiapópe.
Umi ñeꞌẽasapyahu niko mbaꞌeveichavéramo noñemohaꞌeñoséi ni ndoikoséi oῖporãmbávaramo; umíva
niko ojepyso tapichakuéra oñemoarandukatuíva ha oñeꞌẽmeméva guaraníme resa renondépe. Guarani
Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ ág̃a ohesaꞌỹijo ha ohechaukáne tapihakuéra oiporúvape guarani, ikatu hag̃uáicha
haꞌekueraitevoi omoneῖ ha oiporu, heꞌi ha ohecháramo oῖporãha.
15
4.1.1. Facebook
Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeicha- Mbaꞌépa Mamóguipa Mbaꞌeichagua

Mbaꞌéicha-
P y
(oῖꞌypyhaguéi- osẽ gua ñeꞌẽpa heꞌise osẽ ñeꞌẽpa pa avei ikatu
cha) (7 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua) (1 rehegua) ( 1 rehegua) (4 rehegua)
Regístrese Eñembohera-
1 Facebook V1 Eike Facebook Ñeꞌẽtéva
(castellano) guapy
Iniciar sesión UF2
2 Facebook Eike Facebook Ñeꞌẽtéva Emoñepyrũ
(castellano)
3 Publicar Facebook V Emoherakuã Facebook Ñeꞌẽtéva Emoherakuã
Messenger Oñemombeꞌú-
4 Facebook S3 Mombeꞌuka Facebook Ñeꞌẽtéva
(ingles) va
Información
5 Facebook S Rehegua Facebook Tero Marandu
(castellano)
Crear in-
Japo moma-
6 formación Facebook UF Facebook Ñeꞌẽtéva Emaranduꞌapo
randu
(castellano)
Crear Página Ejapo haguâ
7 Facebook UF Facebook Ñeꞌẽtéva Ehogueꞌapo
(castellano) Página
Empleo Tembia- Mbaꞌépepa
8 Facebook S Facebook Ñeꞌẽaty
(castellano) pokuéra rembaꞌapo
Privacidad Oje-
9 Facebook S Tekojepeꞌa Facebook Ñeꞌẽtéva
(castellano) kuaaukapaꞌỹva
Condiciones
10 Facebook S Tekorâ Facebook Ñeꞌẽtéva Ojejeruréva
(castellano)
Contrase-
Ñeꞌê peꞌaha Ñeꞌẽñemi
11 ña nueva Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
pyahu pyahu
(castellano)
Alerta de ini- Cháke, om-
Jeikevogua
12 cio de sesión Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty baꞌapoñepyrũ-
marandu tama
(castellano)
Facebook
Facebook Facebook Aty-
Community
13 Facebook UF Aty Mbojo- Facebook Ñeꞌẽꞌaty guasu Techa-
Standards pyrãva
jaha
(inglés)
Introduction
14 Facebook S Ñepyrũmby Facebook Tero Ñepyrũmby
(inglés)
Violence and
Jahéi ha Ñemombarete
15 Threats (in- Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
ñeꞌẽreity ha ñeñeꞌẽpohýi
glés)
Self-Harm Oporo- Oñembyaíva
16 Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
(inglés) mbyaíva ipoite rupi
Bullying and
Oporojopý- Oporoapoꞌi ha
17 Harassment Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
va oporojopyséva
(inglés)
Hate Speech Ñeꞌẽ aña Tapicha ipyꞌa-
18 Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
(inglés) rehegua róva
16
Graphic Con-
19 Facebook UF Taꞌãnga oĩva Facebook Tero Taꞌãngakuéra
tent (inglés)
Nudity and
Opío ha Oñemboi ha
20 Pornography Facebook UF Facebook Ñeꞌẽꞌaty
mbaꞌe tieꞌỹ Oporenóva
(inglés)
Temiandu:
Oῖ tembihechapyrã oñepysangáva ndojoguerahaporãmbái rehe umi mbaꞌe oñembohysyivaꞌekue rehe

oñehesaꞌỹijo mboyve. Ojehechakuaáta katuete tembihecharãnguéra apytepeguágui, mokõinte oῖha
ojokupytýva mbojojahaꞌi ohaivaꞌekue ndive Ekípo ogueroguatáva ko tembiapo.
Umi mokõiha ñeꞌẽtee oñembyatývape, ojejuhumavoi heꞌiseha mokõi térã heta mbaꞌe; kóva ko kásope
peteῖ ñeꞌẽ añónte heꞌise mokõi mbaꞌe. Tembihecharã Regístrese ha Iniciar sesión karaiñeꞌẽgui oñemo-
guaranívo ojeꞌe Eike. Ekípo osẽ heꞌi Eñemboheraguapy, Regístrese-pe g̃uarã; ha Emombaꞌapoñepyrũ,
Iniciar sesión-pe g̃uarã.
Umi ambue tembihechapyrãme ojehechakuaa nahesakãporãmbaiha upe heꞌíva ha heꞌiháicha, ha upéva

ohapejokokuaa avei umi tapicha oiporúvape ñeꞌẽ. Heta hendápe ndojokuptyporãi umi avatee ñeꞌẽ-
tekuaapegua. Ojeꞌe hag̃ua ñeꞌẽtéva Regístrese ojeporu Eike; ojeꞌe hag̃ua ñeꞌẽaty Crear página, Eja-
po hagũ a página pyahu. Mokõive kásope, ojoguerahaporã hetepýpe ojeꞌehaguéicha ndive jepore-
kapyrãme, heꞌiséva, ñeꞌẽtéva infinitivo-pe guaraníme ojeꞌe oñemosusũnguévo avatee mokõiha singular
modo imperativo-pe. Hákatu oñemoguaranívo ñeꞌẽaty Crear información, ojoavy ko mbaꞌégui ha
oñemoguarani Japo marandu; peteῖ aguaraníme oñeꞌẽva heꞌíta: Emarandu’apo. Upe ojoavyha ári
avei ojehechakuaa, ko ojeꞌeháicha naiporãguasuiha, naꞌiguaranirekói rehe, ko ñeꞌẽme oñeꞌẽva ndoi-
porúi rehe péicha. Guarani niko, ojeꞌehaguéichama, oñemosusũmemete. Ojehapejokóramo jepe heta
hendápe, ko ñanduti oñemoguaraniháicha hesakãporãnte. Hákatu ojehechakuaáta kakutuete ikatu
oñemyatyrõve hetepy ha heꞌisévape.
4.1.2. Kundahaha Aguaratata
Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeicha- Mbaꞌépa Mamógui- Mbaꞌeicha-

osẽ gua ñeꞌẽpa heꞌise pa osẽ gua ñeꞌẽpa Mbaꞌéichapa avei
P y
(oῖꞌypyhaguéi-
ikatu oñemoñeꞌẽasa
cha) (1 rehegua) (1 rehegua) ( 1 rehegua) (4 rehegua) (7 rehegua)
1 Novedades Mozilla UF Mbaꞌepyahu Aguara- Ñeꞌẽtéva Ipyahumíva
Firefox tata
2 Privacidad Mozilla S Ñemigua Aguara- Ñeꞌẽaty Ojekuaaukapaꞌỹ-
Firefox tata va
3 Visita virtual Mozilla UF Ñeg̃uahẽ Aguara- Ñeꞌẽaty Ñembohupa
Firefox ñanduti rupi tata yvytu pepóre
4 Conócenos Mozilla V Rehegua Aguara- Ñeꞌẽtéva Orekuaamína
Firefox tata
5 Legal Mozilla S Añetegua Aguara- Tero Añetegua
Firefox tata
6 Fonología Mozilla S Ñeꞌẽpukuaa Aguara- Tero Ñeꞌẽpukuaa
Firefox tata
7 Usar Firefox Mozilla UF Eipuru fire- Aguara- Ñeꞌẽaty Eñemokundaha
como mi Firefox fox kundaha tata ypy Aguaratata
navegador ijypykueva- rehe
por defecto ramo
17
8 Ahora no Mozilla UF Ani koꞌág̃a Aguara- Ñeꞌẽaty Koꞌág̃a nahániri
Firefox tata
9 Página de Mozilla UF Mozilla Aguara- Ñeꞌẽaty Aguaratata rogue
inicio de Firefox Firefox tata oñemoñepyrũha
Mozilla Fi- kuatiarogue
refox ñepyrûha
10 Término de Mozilla UF Ojehekáva Aguara- Ñeꞌẽaty Ojehekaha rape
búsqueda o Firefox térâ kunda- tata térã tenda
dirección harape mbo-
hapeha
11 Descargas Mozilla S Mboguejyrâ Aguara- Teroja Oñembogue-
Firefox tata jypyre
12 Restaurar se- Mozilla UF Tembiapo- Aguara- Ñeꞌẽaty Emombaꞌapo-
sión anterior Firefox pyre mbo- tata ñepyrũjey upe
jevy mboyvegua
13 Ver el panel Mozilla UF Techaukaha Aguara- Ñeꞌẽaty Ehechami te-
lateral de Firefox raꞌângarupa tata chaukaharysýi
marcadores yke recha ijykepegua
14 Mostrar to- Mozilla UF Opaite te- Aguara- Ñeꞌẽaty Ehechaukapaite
dos los mar- Firefox chaukaha tata umi techauka-
cadores jehechauka hakuéra
15 Marcadores Mozilla UF Techaukaha Aguara- Ñeꞌẽaty Techaukahakué-
sin ordenar Firefox hekope- tata ra oñembohen-
guaꞌỹva daꞌỹre
16 Pulse el bo- Mozilla UF Eikutu votõ Aguara- Ñeꞌẽaty Ehesajopy votõ
tón Pocket Firefox eñongatu tata Pocket rehegua
para guardar hag̃ua oime- reñongatu hag̃ua
cualquier raẽva haipy, jehaipyre, taꞌãn-
artículo, vi- taꞌãngamýi gamýi térã togue
Firefox rupive
deo o página térã Firefox
desde Fire- kuatiarogue
fox
17 Véalo en Mozilla UF Ehecha ne Aguara- Ñeꞌẽaty Ehechami
Pocket en Firefox mbaꞌekuéra tata Pocket-pe oi-
cualquier Vokoꞌípe mehaichagua
dispositivo, oimeraẽva tembiporúpe,
en cualquier mbaꞌeꞌoka oimehaꞌóra
momento rupive, ehe-
chase vove
18 Más infor- Mozilla UF Eikuaave Aguara- Tero Maranduve
mación Firefox heta tata
19 Regístrese Mozilla UF Eñembo- Aguara- Ñeꞌẽaty Eñemboheragua-
en Pocket Firefox heraguapy tata py Pocket-pe
Pocket-pe
20 Es gratis Mozilla UF Tepy- Aguara- Ñeꞌẽtéva Ndojehepymeꞌẽi
Firefox meꞌẽꞌỹre tata
18
Temiandu:
Koꞌã tembihechapyrã ojeporavóvape ojehechakuaa oñemoguaraniporãvehague. Heta mbaꞌépe

ojokupyty ha ojoguerahaporã Ekípo ogueroguatáva ko tembijeporepy rembiapokue ndive. Upéicha
ramo jepe, ojehechakuamimiete ndojeporuporãmbaiha umi ñeꞌẽpyahu oñemoheñói ha ojeporúva
ñeꞌẽ ambuégui. Techapyrã, oñemoñeꞌẽasaháicha ñeꞌẽtee Pocket peteῖ ñeꞌẽapesãgui ambuépe. Ñeꞌẽaty
heꞌíva Véalo en Pocket en cualquier dispositivo, en cualquier momento, oñemoguarani Ehecha ne
mba’ekuéra Voko’ípe oimeraẽva mba’e’oka rupive, ehechase vove. Koꞌápe ojehechakuaa upe ñeꞌẽtee
oñemoguaraniha ojeꞌévo voko’i. Hákatu ambue hendápe ojegueroike peteῖ ñeꞌẽ ojeporupyréntevaramo.
Techapyrã: Regístrese en Pocket, oñembohasáva péicha, Eñemboheraguapy Pocket-pe. Ko tembije-
porekapýpe ojerure ojegueroikénte hag̃ua upe inglés-pe oῖhaichaite, ojejapohaguéicha karaiñeꞌẽme. Ko
ñeꞌẽ ojeporu upe inglés-pe oῖhaichaiténte, oñemoñeꞌãsaꞌỹ rehe bolsillo ramo. Koichagua ojoavýva niko
ojejuhu avei ambue ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽaty oñehesaꞌỹijóvape.
Oñeñeꞌẽtaramo ñeꞌẽryapu ha ñeꞌẽretepy rehe, ndaiporiguasúi oῖvaiha. Umi ñeꞌẽaty ojehaiporãjoaite. Oῖ
avei oñemomuanduhe jave ojeporuha upe muanduhe circunflejo tῖgua rechaukaharãngue péicha ku
ojehai jave. Kóva niko, ikatuporãnte oimehína, mohendahakuéra ndoguerekopái rupi oñeikotevẽva
guarani ñeꞌẽme, ha ndahaꞌéi katuete ñeꞌẽasaharakuéra ndoikuaáigui.
4.1.3. Hekaha Vikipetã

Mbaꞌei-
Ñeꞌẽtee apesã Mamógui- Mamógui- Mbaꞌeicha-
chagua Mbaꞌépa heꞌise Mbaꞌéicha-
P y
(oῖꞌypyhaguéi- pa osẽ pa osẽ gua ñeꞌẽpa pa avei ikatu
ñeꞌẽpa
cha) ( 1 rehegua) (7 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua) (4 rehegua)
(1 rehegua)
1 Portada Wikipedia S Ape Vikipetã Tero Rova
2 Portal de la Wikipedia UF Tekohapegua Vikipetã Ñeꞌẽaty Komunida

comunidad rokẽ
3 Actualidad Wikipedia Adv. Ag̃agua Vikipetã Ñeꞌẽteja Koꞌag̃agua
4 Cambios Wikipedia UF Oñemoambue Vikipetã Ñeꞌẽaty Oñemoambue

recientes pyahúva ramóva
5 Páginas nue- Wikipedia UF Kuatiarogue Vikipetã Ñeꞌẽaty Togue pyahu
vas pyahu
6 Ayuda Wikipedia S Pytyvõhára Vikipetã Tero Ñepytyvõ
7 Donaciones Wikipedia S Meꞌẽrei Vikipetã Tero Ñemeꞌẽ
8 Versión para Wikipedia UF Osẽma haguãi- Vikipetã Ñeꞌẽaty Ikatúmava oje-

imprimir cha kuatiajopy
9 Lo que enla- Wikipedia UF Oñembojoa- Vikipetã Ñeꞌẽaty Rehupíva koꞌá-
za aquí jukuaáva koꞌápe pe
10 Cambios en Wikipedia UF Moambue ohó- Vikipetã Ñeꞌẽaty Oñemoambué-
enlazadas va hese va ojoajuhápe
11 Subir archi- Wikipedia UF Tojehupi je- Vikipetã Ñeꞌẽaty Ehupi maran-
vo haiꞌaty duryru
12 Páginas es- Wikipedia UF Kuatiarogue Vikipetã Ñeꞌẽaty Togue ndoje-
peciales hekochĩchĩva hechameméiva
19
13 Enlace per- Wikipedia UF Mbojokuaa pyta Vikipetã Ñeꞌẽtéva Ojoajukatuíva
manente
14 Literatura Wikipedia S Ñeꞌẽporãhaipyre Vikipetã Tero Ñeꞌẽporãhaipyre
15 Astrología Wikipedia S Mbyjakuaa Vikipetã Tero Mbyjakuaa
16 Idioma Wikipedia S Ñeꞌẽ Vikipetã Tero Ñeꞌẽ, ayvu
17 Antropolo- Wikipedia S Arandupykuaaty Vikipetã Tero Arandupykua-

gía aty
18 Geografía Wikipedia S Tetâguéra Vikipetã Tero Yvykuaaty
19 Ciencias Wikipedia UF Tembiapo Vikipetã Ñeꞌẽaty Yvypóra ha Te-

humanas y koaty rehegua
sociales Tembikuaa
20 Ciencias Wikipedia UF Tekomeꞌẽ Vikipetã Ñeꞌẽaty Tekoha ha Je-
naturales y javyꞌỹ rehegua
exactas tembikuaa
Temiandu:
Ko arandukaguasu oñemoñeꞌẽasánte gueteri ohóvo, upéva rehe heta ñeꞌẽ oῖ gueteri karaiñeꞌẽ ha in-
glés-pe ha ndahaꞌéi guaraníme. Upe hogue oñepyrũhápe oñemoñeꞌẽ gueteri karaiñeꞌẽme: Crear un
libro, Descargar como PDF, En otros proyectos, hambaꞌe. Hákatu upéicharamo jepe, oñemogua-
ranive ohóvo mbeguekatúpe. Ojejuhumimiete umi oñemoguaranipyrémava ha tekotevẽva ojehecha
ha oñemyatyrõ. Umi ñeꞌẽaty oñeguenohẽva techapyrãramo apytépe oῖ tekotevẽva ojevicheajey. Te-
chapyrã, Ayuda ndeꞌiséi Pytyvõhára; haꞌehína Pytyvõ. Pytyvõhára haꞌehína upe tapicha oporopyty-
võva, guaraníme niko ñeꞌẽriregua hára heꞌise tapicha ojapóva peteῖ mbaꞌe. Upéicha rupi mboꞌehára
heꞌise profesor/a ha pohãnohára katu médico/a. Ambue hendaguivo, ojeꞌe hag̃ua Enlace permanente
ndopytaporãmbái ojeꞌéramo Mbojokuaa pyta. Ñeꞌẽaty Ojoajukatuíva opyta porãve.
Jepeve heta hendápe noῖporãi ha ndosyryryporãi gueteri oñemoñeꞌẽasámava, kóva ko tenda oikuaveꞌẽ
heta ñeꞌẽtee ikatúva oipytyvõ guarani ñeꞌẽ rekove. Opytáma Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ ha guarani
jarakuéra pópe toiporumi ñeꞌẽita oñemoheñói ha ojegueroikéva ohóvo.
4.1.4. Hekaha Google

Mbaꞌei-
Ñeꞌẽtee apesã Mamógui- Mbaꞌépa Mamógui- Mbaꞌeicha-
chagua Mbaꞌéicha-
P y
(oῖꞌypyhaguéi- pa osẽ heꞌise pa osẽ gua ñeꞌẽpa pa avei ikatu
ñeꞌẽpa
cha) (7 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua) ( 1 rehegua) (4 rehegua)
(1 rehegua)
1 Buscar con Google UF Google Google Ñeꞌẽaty Eheka Goo-
Google jeheka gle-pe
2 Me siento Google UF Añeñandu Google Ñeꞌẽtéva Chepoꞌaitépa
con suerte poꞌa reheve
3 Preferencias Google S Jeipotave- Google Ñeꞌẽtéva Ojepotavéva,
háicha Ojehecharamo-
véva
20
Temiandu:
Tapichakuéra oῖvape ko ekípo ojeporekávape, mbohapy oñemoñeꞌẽasaháicha rehe ikatu oñeñemonge-
ta. Ñeꞌẽtee Google jeheka ndeꞌíri Buscar con Google, upéva rehe heꞌi opytaporãvetaha Eheka Goo-
gle-pe. Oñemoñeꞌẽasahápe ñeꞌẽtee aty Me siento con suerte, ojehechakuaa hese ndopytaporãmbaiha
karaiñeꞌẽme, ikatuporãnte noñemoñeꞌẽasaporãguasúi rehe inglés-gui. Ojehechakuaa guaraníme hetepy
karaiñeꞌẽ hague; ha upéva ojehechakuaa oñembohasa hague upe ñeꞌẽ ypykue retepy heꞌihaichaiténte,
ha, ambue henda guivo, osẽ hiꞌyrei ha naheꞌẽi ni ndaikyrái. Ko tembiapo mboguataharakuéra oguerovia
opyta porãveneha Chepoꞌaitépa, Ekipoguakuéra ohechaporãve iguaranirekoporãve rehe avei, upeicha-
voi oñeꞌẽ rehe guarani jarakuéra, ha omombeꞌuporã asyetéva ombaꞌemombeꞌúva upe ñeꞌẽ ypykue. Oje-
hechátaramo oñembohasaháicha Preferencias, ojehechakuaa mokõivéva hendápe ojeporuha ñeꞌẽrapo
pota, hákatu ñeꞌẽasa ypykuépe ojehai tero retepýpe: Jeipotaveháicha, ha Ekipoguaháicha, heꞌ ikatuha
ojeꞌe: Ojepotavéva térã Ojehecharamovéva. Guarani niko, ojeꞌeáicha ojejúvo ko tembiapópe, haꞌehína
peteῖ ñeꞌẽ oñemosusũkatuíva, upéva rehe ojeꞌe opytaporãvetaha kóicha.
4.1.5. Guarani Renda Ñanduti
Mbaꞌei-
Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mamógui- Mbaꞌeicha-
chagua Mbaꞌépa heꞌise Mbaꞌéicha-
P y
(oῖꞌypyhaguéi- osẽ pa osẽ gua ñeꞌẽpa pa avei ikatu
ñeꞌẽpa
cha) ( 1 rehegua) (7 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua)
1 Sitio bilin- Guarani UF Tenda mokôi Guarani Ñeꞌẽaty Ñeꞌẽkõi renda
güe Renda ñeꞌẽme Renda
2 Español Guarani S Karaiñeꞌẽ Guarani Tero Karaiñeꞌẽ
Renda Renda
3 Acerca del Guarani UF Avañeꞌẽ rehe- Guarani Ñeꞌẽaty Avañeꞌẽ rehe-
idioma gua- Renda gua Renda gua
raní
4 Historia del Guarani UF Guarani Ma- Guarani Ñeꞌẽaty Guarani Maran-
Guaraní Renda randeko Renda deko
5 Esta sección Guarani UF Ko vore oje- Guarani Ñeꞌẽaty Ko vore ojehai
está escrita Renda hai karaiñeꞌẽ- Renda karaiñeꞌẽme
solo en espa- me añónte añónte
ñol
6 Contenido Guarani S Techauka Guarani Tero Mbaꞌeguere-
Renda Renda kopy
7 Poner estos Guarani S Toñemoĩ koꞌã Guarani Ñeꞌẽaty Emoĩ koꞌã votõ
botones a Renda votõ asu got- Renda asu gotyo
la izquierda yo (ovetanda
(con marco) rupi)
8 Prólogo Guarani S Ñeꞌẽ Guarani Tero Ñepyrũmby
Renda ñepyrũmby Renda
9 Novedades Guarani S Ipyahúva Guarani Ñeꞌẽtéva Ipyahumíva
Renda Renda
10 Historia Guarani S Marandeko Guarani Tero Marandeko
Renda Renda
11 Fonología Guarani S Ñeꞌẽpukuaa Guarani Tero Ñeꞌẽpukuaa
Renda Renda
21
12 Dichos Guarani S Ñeꞌẽnga Guarani Tero Ñeꞌẽnga
Renda Renda
13 Misceláneas Guarani S Opambaꞌerei Guarani Tero Opambaꞌerei
renda Renda
14 Fotografías Guarani S Taꞌãngaita Guarani Tero Fóto
Renda Renda
15 Enlaces Guarani S Ambuére Guarani Tero Joajuha
Renda joaju Renda
16 Autores del Guarani U Tenda apo- Guarani Ñeꞌẽaty Tenda apohare
Sitio Renda hára Renda
17 Si desea Guarani UF Reipotáramo Guarani Ñeꞌẽaty Reñemoma-
recibir (o Renda pyꞌỹi oguahẽ Renda randukaséramo
escribir) ndéve (térã guarani rehe-
periódica- rehaiséramo) guána eñe-
mente noti- marandu ava- mboheraguapy
ko ñeꞌẽveve
cias acerca ñeꞌẽ rehegua, rysýipe
del guaraní, eñeapunta ko
suscríbase a pareha rysýi-
esta lista de pe
correo
18 Esta lista Guarani UF Ko pareha Guarani Ko ñeꞌẽvevé-
tiene más de Renda rysýi oreko Renda pe oĩ su rasa
mil miem- su ári ava, tapicha ha ipy-
bros, y en ha ipype oĩ- pe oĩ mayma
ella están mbaite uimi ombaꞌapóva
avañeꞌẽ rehe.
todos quie- ombaꞌapó- Namaymávai
nes trabajan va avañeꞌẽ ikatu oike koꞌá-
por amor al rayhupápe. pe ha ndaikatúi
guaraní. La Ko tysýi oñe- oñeñeꞌẽ ambue
lista es mo- ñangareko, mbaꞌe rehe
derada, y no ha ndikatúi
se permiten ojehai ambue
otros temas. mbaꞌe rehe-
gua.
19 Alojado en Guarani UF Ñembohupaha Guarani Ñeꞌẽaty Oñembohupa…
Renda Renda pe:
20 Estadística Guarani S Papyꞌaporeko Guarani Tero Jepapapy
Renda Renda
Temiandu:
Ojehechátaramo tuichaháicha, umi ñeꞌẽaty oñemoguaraníva ojojogua umi oñemoñeꞌẽasáva ndive ko

jeporekapýpe. Katu upéicha avei ojoavymimi hetepýpe. Techapyrãramo, oñemoguaraniháicha karai-
ñeꞌẽgui umi oῖva infinitivo-pe. Ojesarekóramo Vikipetã rehe, ko ñandutípe umi ñeꞌẽtéva oῖva infiniti-
vo-pe oñemoguaranívo ojehai modo imperativo To impersonal-pe. Péina kóva, Poner estos botones
a la izquierda, oñemoguarani Toñemoĩ ko’ã votõ asu gotyo. Añetehápe péicha oῖporã asyete oñe-
moguarani hag̃ua oῖva infinitivo-pe, jepeve ndojojoguái ojeꞌéva ndive jeporepyrãme. Koꞌápe niko,
ojeꞌehaguéichama, oñembohasa ohóvo imperativo-háicha avatee mokõiha singular-pe, ha oiporu-
vaꞌerãrõ ñeꞌẽpehẽ papapy ha avatee categórica re (reike), oiporu e (eike).
22
Añetehápe omonambipuꞌã ko tembiapo mboguataharakuérape mbaꞌéichapa umi 20-véva ñeꞌẽtee aty
ha heta ñeꞌẽjoaju ipukuetemíva ojojoguaitemi umi hembiapokue ndive ko tembijeporekapýpe. Hesakã
porã añetehápe hikuái, ndahasyietevoínteko, ojehaiporã ñeꞌẽtekuaa ryepy guivo oñemañátaramo, heꞌi-
paite upe heꞌiséva ha ndovavái upe hembipotágui.
4.1.6. Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyhyha Ñanduti Renda
Mamó-
Ñeꞌẽtee apesã Mbaꞌeicha- Mamógui- Mbaꞌeichagua
guipa osẽ Mbaꞌépa heꞌise Mbaꞌéicha-
P y
(oῖꞌypyhaguéi- gua ñeꞌẽpa pa osẽ ñeꞌẽpa pa avei ikatu
cha) (1 rehe- ( 1 rehegua) (7 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
gua)
1 Inicio Sitio S Ñepyrũ PÑS Tero Ñepyrũ
Web de Ñanduti
la SPL Renda
2 Noticias Sitio S Marandu PÑS Tero Marandu
Web de Ñanduti
la SPL Renda
3 Multimedia Sitio UF Multimedia PÑS Ñeꞌẽaty Multimedia ha
y Redes So- Web de ha ñomongeta Ñanduti ñomongeta veve
ciales la SPL veve Renda
4 Ver más no- Sitio UF Ehechave ma- PÑS Ñeꞌẽaty Ehechave ma-
ticias Web de randu Ñanduti randu
la SPL Renda
5 Enlaces de Sitio UF Joajukuéra PÑS Ñeꞌẽaty Ikatúva oñe-
Interés Web de rysýi Ñanduti mbojoaju
la SPL Renda
6 Audios insti- Sitio UF PÑS audio PÑS Ñeꞌẽaty Temimoĩmby
tucionales Web de kuéra Ñanduti hendupyrãngué-
la SPL Renda ra
7 Acceso a la Sitio UF Ápe PÑS Ñeꞌẽaty Ápe
información Web de rejerurekuaa Ñanduti rejerurekuaa
Pública la SPL marandu Renda marandu
reikuaaséva reikuaaséva
8 Institución Sitio S PÑS rehegua PÑS Tero Temimoĩmby
Web de Ñanduti
la SPL Renda
9 Misión y Sitio S Tembipota ha PÑS Ñeꞌẽaty Tembipota ha
visión Web de tembihecha Ñanduti tembihecha
la SPL Renda
10 Organigra- Sitio S Tembiaporãꞌaty PÑS Tero Tembiaporãꞌaty
ma Web de Ñanduti
la SPL Renda
11 Autoridades Sitio S Mburuvi- PÑS Tero Mburuvichakué-
Web de chakuéra Ñanduti ra
la SPL Renda
23
12 Marco Nor- Sitio UF Léi heꞌíva PÑS Ñeꞌẽaty Léi heꞌíva
mativo Web de Ñanduti
la SPL Renda
13 Enlaces Ins- Sitio UF Ñomoirũ PÑS Ñeꞌẽaty Temimoĩmb-
titucionales Web de Myakãha Ñanduti ykuéra oñembo-
la SPL Renda joajuha
14 Misional Sitio S PÑS rembipota PÑS Ñeꞌẽaty Tembiaporã re-
Web de Ñanduti hegua
la SPL Renda
15 Planificación Sitio UF Ñeꞌẽnguéra PÑS Ñeꞌẽaty Ñeꞌẽnguéra
Lingũística Web de Rapeꞌapo Ñanduti Rapeꞌapo
la SPL Renda
16 Dirección Sitio S Ngotyo PÑS Ñeꞌẽtéva Opyta
Web de Ñanduti
la SPL Renda
17 E-mail Sitio S Pareha eleytró- PÑS Tero Ñeꞌẽveve
Web de nico Ñanduti
la SPL Renda
18 Teléfono Sitio S Ñeꞌẽha PÑS Tero Pumbyry
Web de Ñanduti
la SPL Renda
19 Consultas Sitio S Koꞌápe roime PÑS Ñeꞌẽaty Koꞌápe repora-
Web de Ñanduti ndukuaa
la SPL Renda
20 Correo Elec- Sitio S Ñanduti veve PÑS Ñeꞌẽaty Ñeꞌẽveve
trónico Re- Web de kundaharape: Ñanduti oñeikotevẽva
querido la SPL emyanyhẽ Renda
vaꞌerã
Temiandu:
Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha haꞌehína upe tetã remimoῖmby ypykue ha peteῖmi iñanduti korapýva
mokõi ñeꞌẽme, karaiñeꞌẽ-guaraníme. Añetehápeko upeichatamantevoi, haꞌe rehehína upe temimoῖmby
oῖva ojapoukávo Léi 4251/10 Ñeꞌẽnguéra rehegua heꞌíva, kóva ko apoukapy ojerure Estado pokatu
mbohapyvévape toiporu ojoykereporã Tetã ñeꞌẽ tee mokõivéva.
Oñehesaꞌỹijo rire ñeꞌẽtee apesã opaichagua oñemoguaranimbyréva, ojehechakuaa hesakãporãha, heꞌiha

upe heꞌiséva, oñeikũmby ha ojehaiporãha ñeꞌẽtekuaa rehe ojejesarekótaramo. Opavaete nunga ojojo-
gua Ekipoyguakuéra rembiapokue ndive.
Umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõ ha oñehesaꞌỹijovaꞌekue, ha ojeporúvape techapyrãramo, ojehechakuaa

ikatueteha ojeporu umi ñeꞌẽtee ojeꞌe hag̃ua guaraníme oῖꞌỹva gueteri, térã umi oñembohasa
jave ndeꞌipáiva ojeꞌetéva térã nahesakãporãmoꞌãiva. Techapyrãme ojehechakuaa mokõi ñeꞌẽtee
ojegueroikéva karaiñeꞌẽme oῖhaichaite, umíva niko multimedia ha audio. Ojejuhu avei peteῖ ñeꞌẽtee
ojehaiguaraníva, upéva haꞌehína eleytrónico (pareha eleytrónico). Koꞌã techapyrã ojojoguaitemi ko
tembijeporekapy rembihecha ha rembiapokue ndive. Ojehecháicha, PÑS ñanduti korapýpe ojeporu
peteῖ ñeꞌẽ hesakãporãva. Añetehápe niko ikatukuaa oñemoguarani upe ñeꞌẽtee multimedia, ág̃akatu
ikatute ndojeꞌéi hesakuaite rupi ha nog̃uahẽi ojeꞌeséva. Oñemoñeꞌẽasa jave niko, tahaꞌe tuichaháicha
térã peteῖ mbaꞌe rehente oñeñeꞌẽ jave, ojeꞌevaꞌerã hesaite rupi, ojepyaha ha oñembojoajuporãvaꞌerã,
ha og̃uahẽvaꞌerã tapicha ohendu térã omoñeꞌẽvape. Nahesakãmbáiramo umi ojeꞌeséva,
nombaꞌemombeꞌumoꞌãi, ha opareíta katuete ojeꞌesemoꞌãvaꞌekue. Guarani niko, opavavete ñeꞌẽicha avei,
24
ikatu oiporu umi ñeꞌẽndy ojeporumeméva térã peteῖ hendápente ojeporúva; péicha ojejapo jave, omoka-
ngyvaꞌerãrõ upe ñeꞌẽ rekove, omombaretevéta uvei ichupe, ha ombaꞌembeꞌúta ombaꞌemombeꞌuséva.
Ojepokótaramo ñeꞌẽ oñemoguaranirekóva rehe ojehaikuévo, tembihecharã eleytrónico, ko tembi-

jeporekapýpe oñeñeporandu: peteῖha, mbaꞌérepa ndojeꞌeinteraꞌe pareha térã ñeꞌẽveve, koꞌã
téra ojeporupyremavamavoi ojejúvo heta hendápe; mokõiha, tekotevẽ ojehaiporã guaraníme.
Oñemoguaranítaramo hyapuháicha ojehaivaꞌerã eleytróniko, ha ndahaꞌéi eleytrónico; guaraníme
ñeꞌẽpu /k/ ojehechauka k rupive, ha ndahaꞌéi c rupive.
Ko tembijeporekapy rupive oñemokyreꞌỹ maymavetépe oiporúvo umi ñeꞌẽpyahu oῖmavavoi, ani hag̃ua
oñemohenói ipyahúva, upéicha ikatúta rehe omokañy tapichakuéra oiporúvape. Ojehechaháicha, upe
ñeꞌẽ pumbyry, oñemoguarani hag̃ua teléfono, ojeporumemete ha ojejepokuaáma hese, upéicha rupi
natekotevẽvéima oñemoheñoijey peteῖ ñeꞌẽ ipyahúva, techapyrãramo ñeꞌẽha, oiporuháicha PÑS.
4.1.7. Fundación Yvy Marãeꞌỹ Ñanduti Renda
Py Ñeꞌẽtee Mamógui- Mbaꞌei- Mbaꞌépa Mamóguipa osẽ Mbaꞌeicha- Mbaꞌéicha-

apesã pa osẽ chagua heꞌise gua ñeꞌẽpa pa avei ikatu
(oῖꞌypyha- ñeꞌẽpa (4 rehegua) oñemoñeꞌẽasa
(1 rehegua) ( 1 rehegua) (7 rehe-
guéicha) gua)
(1 rehegua)
1 Inicio Sitio S Ñepyrũ Fundación Yvy Tero Ñepyrũ
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
ción Yvy Ñanduti Renda
Marãeꞌỹ
2 Conócenos Sitio V Orekuaa- Fundación Yvy Ñeꞌẽtéva Orekuaamína
Web de mína Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
3 Por un país Sitio UF Tetã he- Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Tetã hekoheta
pluricultural Web de koheta ha Marãeꞌỹ ha iñeꞌẽhetáva
y plurilin- la Funda- iñeꞌẽhetáva rekávo
gũe ción Yvy rekávo Ñanduti Renda
Marãeꞌỹ
4 Bienvenidos Sitio UF Tapeg̃uahẽ Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Tapeg̃uahẽ porãi-
a la Funda- Web de porãite Fun- Marãeꞌỹ te Fundación Yvy
ción Yvy la Funda- dación Yvy Marãeꞌỹme
Marãeꞌỹ ción Yvy Marãeꞌỹme Ñanduti Renda
Marãeꞌỹ
5 Noticias Sitio S Marandu Fundación Yvy Tero Marandu
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
6 Institu- Sitio UF Institu- Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Instituto Yvy
to Yvy Web de to Yvy Marãeꞌỹ Marãeꞌỹ
Marãeꞌỹ la Funda- Marãeꞌỹ
Marãeꞌỹ
25
7 Cursos Sitio S Mboꞌesyry Fundación Yvy Tero Mboꞌesyry
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
8 Servicios Sitio S Roikuaveꞌẽ- Fundación Yvy Ñeꞌẽtéva Roikuaveꞌẽva
Web de va Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
9 Asesoría en Sitio UF Ñeipytyvõ Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Ñeꞌẽ rehegua
Áreas de Web de Ñeꞌẽ Marãeꞌỹ ñepytyvõ
Lenguas la Funda- rehegua
Marãeꞌỹ
10 Nosotros Sitio Pron. Ore Fundación Yvy Terarãngue Ore
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
11 Nuestra Vi- Sitio UF Ore Rembi- Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Ore Rembihecha
sión Web de hecha Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
12 Nuestra Mi- Sitio UF Ore rembi- Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Ore rembipota
sión Web de pota Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
13 Valores Sitio S Mbaꞌeporã Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Yvypóra jeguaka
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
14 Director Sitio UF Sãmbyhyha- Fundación Yvy Tero Moakãharapavẽ
General Web de rapavẽ Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
15 Secretaria Sitio UF Pytyvõhara- Fundación Yvy Tero Pytyvõharapavẽ
General Web de pavẽ Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
16 Dirección Sitio S Opyta Fundación Yvy Ñeꞌẽtéva Opyta
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
26
17 Correo Sitio S Pareha Fundación Yvy Tero Ñeꞌẽveve
Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
18 Contáctenos Sitio S Orejuhuta- Fundación Yvy V Orejuhutahápe
Web de hápe Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
19 Elija una Sitio UF Eiporavo Fundación Yvy Ñeꞌẽaty Eiporavo peteĩ
lengua Web de peteĩ ñeꞌẽ Marãeꞌỹ ñeꞌẽ
la Funda-
Marãeꞌỹ
20 Pluricultura- Sitio S Tekoꞌeta Fundación Yvy Tero Tekoꞌeta
lidad Web de Marãeꞌỹ
la Funda-
Marãeꞌỹ
Temiandu:
Ko Ñanduti rogue niko, Guarani Renda ha Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha-icha, iñeꞌẽkõi avei ipy
guive iñakã meve. Opaichagua menu ha marandu oñemoherakuãva ipype oῖ guarani ha karaiñeꞌẽ-
me. Añetehápe, ijetuꞌuetemi Ekipoyguakuérape ohesaꞌỹijo umi ñeꞌẽtee aty ojeporúva, jápoke oῖvoi
ijapytepeguakuéra omoguaranivaꞌekue umi ñeꞌẽ ojeporúva peteῖ ko toguépe. Jepeve upéicha, ojejesa-
rekóvo hesekuéra heta ary rire, tapichakuéra iñaranduvéma ha upévare ikatu oñehesaꞌỹijo pypukuve
ñeꞌẽpykuaa rembiporu heꞌiháicha. Hetave hendápe, ekipoyguakuéra rembiapo ojojogua ha ojokupyty
ojeporúva ndive ñandutípe. Iporã ojegueromanduꞌami avei oῖmaha heta ñeꞌẽ ojeporumeméva ha oike-
témava ohóvo, ojeporu rupi Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ, Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ha ambueve
temimoῖmby tetãyguáva ryepýpe. Umi ñeꞌẽ Visión ha Misión, techapyrãramo, oñemoguarani péicha:
Tembihecha ha Tembipota, ha oiporúma opavavetéva temimoῖmby tetãyguáva. Koꞌãva ári oñemohe-
ñoijeýramo ñeꞌẽpyahu niko ojepytajeýta tapekuꞌa rehe, ojeguatavemarãngue ha oñemopyrendamarãn-
gue ñeꞌẽ rekove.
Tekotevẽne ojegueromanduꞌami koꞌápe peteῖ ñeꞌẽtee ojeporúva ha toñembojojami PÑS-pegua ndi-

ve. Ko temimoῖmby oiporu karaiñeꞌẽme ñeꞌẽtee oῖva inglés-pe, E-mail; Yvy Marãeꞌỹ ñandutípe
ojeporu correo (Ha ndahaꞌéi correo electrónico, tekotevẽhaichaite). PÑS ñandutípe ojeporu ñeꞌẽ-
tee Pareha eleytrónico ojeꞌévo upe ñeꞌẽ upépente ojeporúva; hákatu, Fundación-pe ojeporu pare-
ha. Mokõivéva temimoῖmby oñehaꞌã ogueroikejey ha omoingovejey upe ñeꞌẽ pareha, ha upéva upe
mbaꞌe iporã añetehápe. Ekípo jeporekapyrãmegua heꞌi ikatuha ojeporu ñeꞌẽtee aty Ñeꞌẽveve, péva
haꞌéma rehe peteῖ ñeꞌẽ ojeporuetemíva heta ñanduti rogue rehe. Upéicha avei ndeꞌíri ndaikatuiha
ojeporu pareha, ñeꞌẽ ikatúva hembyete ha ndojeporuvéi, upévare tekotevẽ ojeporujey. Guaraníme
ojeꞌe hag̃ua E-mail térã correo electrónico ikatuporãnte ojeporu umi ñeꞌẽréra pareha ha Ñeꞌẽveve.
Jepeve ojejerure oñemyatyõvo umi ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽtee aty, tembijeporekapy ekipoyguakuéra ikatu heꞌi
hesekuéra oikotaha ojeguerekóramo ñeꞌẽteéramo.
27
4.2. Oñehesaꞌỹijotaháicha mbojojahakuéra rupive
Ko tembiapo vorépe, oñehesaꞌỹijóta umi tenda ojeporavovaꞌekue, heꞌihaichaipe poteῖvéva mbojojaha
oñemopyrendavaꞌekue ko jeporekapýpe, umíva hína: Omombeꞌúpa heꞌiséva, ojehaiporãpa, oñembo-
yképa temiandu, heꞌípa hesaite rupi, nomanovéimapa ojeꞌéva, hesakã ha ojoajuporãpa ojehaíva.
4.2.1. Omombeꞌúpa heꞌiséva

Opaichagua texto, tahaꞌe ojeꞌéva térã ojehaíva, ombaꞌemombeꞌuse katuete. Texto-kuéra niko akóin-
te ombaꞌemombeꞌuse, heꞌiséva, tapichakuéra ohechaukaha hembipotapy ojeꞌykekóvo ñeꞌẽ rehe. Ñeꞌẽ
ojeporúva niko ombojoaju oñomongetávape; ha hyepýpe ojehecha mbohapy nivel: ojeꞌéva oñeñeꞌẽvo
(acto locutivo), ojehekáva oñeꞌẽvo (acto ilocutivo), ha ojehupitýva oñeñeꞌẽvo (acto perlocutivo). Lo-
cutivo haꞌehína oñemombeꞌu jave peteῖ mbaꞌe oñeñeꞌẽ térã ojehaikuévo; ilocutivo haꞌehína upe omo-
mbeꞌuséva peteῖ tapicha térã entidad, empresa; haꞌehína upe mbaꞌerãpa; perlocutivo heꞌise umi mbaꞌe
ojapouka térã ohupytýva umi oñemombeꞌúva. Opaichagua ñeꞌẽtee ojeporúva oñeguenohẽ rire heta
henda guivo haꞌehína acto locutivo, omombeꞌuséva peteῖ térã hetave mbaꞌe. Umi ojeꞌéva ojeꞌe ikatu
hag̃uáicha oiporúva guive ñeꞌẽ okuꞌe hekopete, heꞌiséva, tog̃uahẽ ichupekuéra ojeꞌéva térã ojejeruréva,
ha tojapo hikuái ojeꞌéva. Tapichakuérape hesakãramo ñeꞌẽ oñemyasãiva, añetehápe ojehupyty ojehu-
pyséva, ha ikatúma ojeꞌe oñomongetaha hikuái hekopete.
Ojeikévo, tembihechararãmo, Facebook ñandutípe, tapichakuéra oiporúva ojuhu heta marandu ikatu-
vaꞌerã rehe oipoytyvõ ichupekuéra oikundaha hag̃ua ipype. Imurokuerapevoi omoñeꞌẽta katuete, karai-
ñeꞌẽme, koꞌã marandu: Biografía, información, amigos, fotos, registro de actividades, ha oñekombida
ichupekuéra ohaívo: ¿Qué estás pensando? ijyke rehe: publicar. Hesakãnepa koꞌã ojeꞌéva peteῖ tapicha
oñeꞌẽvaivaívapente karaiñeꞌẽme. Ha ikatu ojeꞌe, oimeraẽva tapicha oleekuaáva ha oikũmbyporãiteꞌỹva
jepe ko ñeꞌẽ ontendéta koꞌã ojeꞌéva; heꞌiséva, oñeñehaꞌãiteꞌỹ rehe hesakãta oñemombeꞌuséva. Upéva
upe tapichajeýnte oiporavóramo guaranimeguáva upéva upe ñanduti jeýnte, ojuhúta umíva ñeꞌẽapesã,
ág̃akatu guaraníme: Ararysýi (biografía), marandu (información), angirũnguéra (amigos), ta’ã-
ngakuéra23 (fotos), ne rembiapo (actividades), hambaꞌe. Omoñeꞌẽta avei oñepepirũramo chupe ohai
hag̃ua: Mba’épa repensareína ha ijyke rehe: emoherakuã24.
Koꞌápe oñeporandujey ajeꞌiguaréicha: Hesakãnepa ojeꞌéva peteῖ tapicha oleekuaávape ha naꞌiñara
-nduetéiva guaraníme; heꞌiséva upéicharamo, og̃uahẽtapa ichupe ojeꞌeséva. Hasynunga oñemboho-
váivo kóva noñembaꞌaporaẽiramo tapichakuéra oiporúva ndive ko ñanduti. Ág̃akatu ojeꞌe umi ñeꞌẽ
ombaꞌemombeꞌuha ojeꞌevaꞌekue karaiñeꞌẽme, jepéramo ndojehaiporãmbái ñeꞌẽtekuaa ryepy guivo oje-
jesarekótaramo. Upe ñeꞌẽ ararysýi ndopytaporãmbái oñemoguaranívo biografía; mboꞌehaoháre ha
ñeꞌẽryrúpe niko ojeporu koꞌã ñeꞌẽ ojeꞌe hag̃ua kóva ko mbaꞌe: tembiasa, tekoasa. Oñepepirũva ojehai
hag̃ua: Mbaʹépa repensareína? Oῖporãiterei ha og̃uahẽ; nopyrũi mbaꞌeveichagua mbojojaháre, oñe-
mbohyapuporã “re”: repensareína. Ikatu oñehesaꞌỹijo upe ñeꞌẽ pensar, guaranietépe ojeꞌéva py’amo-
ngeta, ha guarani pyahúpe ojeꞌéva akãngeta. Ojejesarekótaramo og̃uahẽporãpa omombeꞌuséva, ñeꞌẽ-
joaju ojegueromanduꞌáva og̃uahẽta katuete oimeraẽ tapicha oñeꞌẽkuaávape guaraníme, ojeporumeme
rehevoi koꞌẽrei rehe opaite henda rupi. Upéva upe ñeꞌẽjoaju oñemombeꞌu peteῖ guarani paraguájope.
Oñehesaꞌỹijovévo ohóvo og̃uahẽporãpa omombeꞌuséva ko ñanduti, ojehechakuaáta ojegueroikeha ipy-
pe heta ñeꞌẽ ojeporupyre karaiñeꞌẽgui, tahaꞌe ojeporúva derechoite térã oñembohuguaipyre. Techapyrã,
Esugeri tapicha atýpe guarã25 térã notificación-kuéra. Koꞌã oñemoguaraniháicha niko hesakãporã,
oimeraẽ tapicha oñeꞌẽkuaáva oikũmbýta katuete ojeꞌeséva, ág̃akatu iporã avei oñeñembaꞌeporandumi
23 Ojehaivaꞌerã “Taꞌãngakuéra”.
24 Ojehaivaꞌerã “Emoherakuã”
25 Ojehaivaꞌerã “g̃uarã”
28
noῖrῖpa ambue ñeꞌẽ ojeꞌe hag̃ua sugerir notificación. Ikatuporãnte ñeꞌẽasaharakuéra ojesarekovoiraꞌe
kóvare, oipotágui hesakã heꞌiséva, ha upévare oiporavo upéicha.
Oñehesaꞌỹijótaramo Aguaratata oñemoguaranihaguéicha, ojehecháta hetaichagua menu oñemoguara-
nimbyre hesakãporãha, oῖháicha avei nahesakãmbaguasúiva. Tembihechapyrã ramo ojejesareko koꞌã
ñeꞌẽ rehe, koꞌãva niko oῖ ojeikévo kundahahápe:
Kuatia oikove’ỹmava
Ko kuatia noĩvéima ojeporu hag̃uáicha.
Pe kuatia ojeruréva ndaipóri Firefox’s kachépe.
1. Tekorosãrãramo Firefox ndojeruréi ijehegui umi kuatia mombaꞌépýva.
Eikutu pe Ha’ãjeýpe ojerurejey hag̃ua pe kuatia ko ñanduti roguépe.
Ha’ãjey
Koꞌã ojehesapeꞌaháicha iporuharakuéra niko oñehaꞌãmbaite oiporu umi pojoapy haimeháime ojehai-
porãmbaitéva ojejesarekótaramo ñeꞌẽtekuaa ryepy guivo ha guaraníme katu pokãmínte oguereike ñeꞌẽ
ambue. Caché añoite niko upe ñeꞌẽ ambue ojeporúva informática-gui. Tuicha mbaꞌe niko ñeꞌẽasaha-
rakuéra rembiapo; hikuái oiporu kóva ko ñeꞌẽtee ha ombohyapuguarani, ohai guarani hyapuháicha, ha
ogueroike omondévo guarani rehe. Oñeñeporanduvaꞌerã avei peteῖ tapicha mbytépe porãnte omosãva-
pa, térã peteῖ máva oñemoarandupyréva guaranímepa, oikũmbýne térãpa oikotevẽne upe ñeꞌẽ ypykue
rehe.
Ambue henda guivo, upe ñeꞌẽ Tekorosãrãramo ijetuꞌuetereíma ha ndeꞌíri hesaite rupi; tapicha
opensaraẽmantevaꞌerã mbaꞌépa oiméne heꞌise karaiñeꞌẽme hesakã hag̃ua ichupe. Oñeñeꞌẽtaramo tui-
chaháicha, toiko jepe raꞌe oikóva, peteῖ tapicha oñemoarandupyréva guaraníme, oikũmbýne katuete
opaiteichagua menu oñemoguaranimbyre.
Ojeikévo oñeporandu Vikipetã-me, iporuharakuéra ojeguerohorýta: Tapeg̃uahẽporãite Vikipetãme, ha

iguýpe: Opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohaijey. Oñeñeꞌẽtaramo tuichaháicha,
umi ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽaty guaranimegua ojeporúva oñesãmbyhy hag̃ua ko arandukavusu, hesakãporã ha
og̃uahẽ, oiporúramo jepe ñeꞌẽtee ndojeporumeméiva, techapyrã tembikuaa, ndoikuaamoꞌãiva peteῖ ta-
picha iñaranduꞌỹva ñeꞌẽme. Umi ñanduti korapy ojegueroikevaꞌekue ko oñehesaꞌỹijohápe niko avei
hesakãporã ha og̃uahẽ, katu mi tapicha oñemoaranduvaꞌekuépe añónte.
Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ñanduti, guaranimeguáva, hesakãporãnte avei. Péina koꞌápe
techapyrãmi oñeguenohẽmbyre: Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha (PÑS) ha Secretaría Nacional
de los Derechos Humanos de las Personas con Discapacidad (Senadis) oñemoñe’ẽ peteĩ ha he’i om-
ba’apo joajuseha. Ikatu oñeñatõi upe oñembojoajuháicha ko haipyvo, koꞌýte oñeñeꞌẽrataramo mbaꞌéi-
chapa oñembojaꞌo umi ñeꞌẽ. Jepeve upéicha, hesakã upe texto; heꞌiséva, og̃uahẽha.
Pokõivéva tenda oñehesaꞌỹijóva apytégui, ojehechakua ojoavykakuaaha umi ñeꞌẽ ojeporúva Face-
book-pe ha umi kundahaha, arandukavusu, hekaha ha ñanduti. Facebook-pe ojeporu guarani lomi-
tãháicha, upévare og̃uahẽve, ha umi ambuévape peteῖ guarani hypyꞌũvéva, mboꞌehaopeguare ha ikatu-
voi ojeꞌe tapichaꞌaty ikatevévape g̃uarãnte. Ojehechátaramo mávapa og̃uahẽve pokõivéva tendapegua
apytégui, ikatu ojeꞌe upe guarani ojeporúva Facebook-pe, ojehaiporãmbaꞌỹ apytépe, haꞌehína upe he-
29
sakãvéva guarani koꞌag̃aguápe g̃uarã, oiporu rehe peteῖ ñeꞌẽ lomitãhaichave, oñeꞌẽporumimiete rehe
karaiñeꞌẽgui. Umi ambue hendápe iñakademikove ojeporuháicha, heta hendápe ojehaivai ha oñembo-
joajuvai avei, hákatu oiporu peteῖ guarani ijetuꞌuvéva, ogueroikeguasuꞌỹva ñeꞌẽ ha iñeꞌẽpyahuhetáva.
Memete nunga, ojeꞌehaguéichama, pokõivéva tenda hesakãporãnte, og̃uahẽ hikuái. Hákatu, ojeporu
hag̃ua, oñepysangáta mokõi mbaꞌe rehe: Peteῖha oῖvoi ñeꞌẽ ryepýpe, ha péva haꞌehína upe neꞌῖrã gueteri
oñemopyrenda guarani ñeꞌẽ, ovava gueteri iñeꞌẽtekuaápe ha oñembojoajuháicha oñemoguaranívo;
mokõiha katu noῖri ñeꞌẽ ryepýpe, ha oῖhína iporuharakuéra rekovépe, mamoite pevépa oikuaa upe
iñeꞌẽ. Iporuharakuéra oime rire oñemoarandu guaraníme, hesakãta ichupekuéra ojeꞌeséva, heꞌiséva,
og̃uahẽtaha ichupekuéra oñembaꞌemombeꞌúva, hákatu oime rire noñemoaranduiraꞌe, ojehuháicha para-
guajokuéra okakuaapamavaꞌekuépe, opaꞌãta katuete tape rehe, ojehuháicha opaiteichagua ñeꞌẽme. Ta-
pichaguéra oñeꞌẽvagui guaraníme niko ymaite guive oñenega oñemoarandúvo iñeꞌẽteépe, upéva rehe
ndaikatúi oiporu ohai hag̃ua, tahaꞌe ojapyhývo térã orahaukávo marandu tapicha ambuépe. Mboꞌehaó-
pe ohovakuéra avei jeyvéramo oike hagueichaite jeýnte osẽ oñeñeꞌẽtaramo guarani rehe; mboꞌehao
noporombokatupyrýi ojekuaa ha ojeporu hag̃ua hekópe guarani.
Ojeꞌe hag̃ua og̃uahẽha ojeꞌeséva umi mbaꞌe oñemoguaraníva umi pojoapy oñehesaꞌỹijopyréva ryepý-
pe, jepeve ojehaivaimimiete ha oñembohasa hekopeꞌỹ, ojeko avei tapichakuéra oiporúva rehe ñeꞌẽ,
mamo pevépa oikuaa hikuái ñeꞌẽ rekove. Ñeꞌẽasa niko sapyꞌánte ohupytypaite ohupytyséva ha sapyꞌán-
te nahániri; heꞌiséma avei mamoite pevépa okakuaa, oñemopyrenda ha oñembopyahu upe guarani ñeꞌẽ.
Ñeꞌẽasaharakuéra ohechauka ikatupyry ha iñaranduha omoñeꞌẽasa hag̃ua; hikuái og̃uahẽ peteῖ ñeꞌẽme,
techapyrã, ogueroikétapa ñeꞌẽ oiporútanteva upe oῖhaichaite térãpa ombohekoꞌambuéta mamo oñeiko-
tevẽhápe, omohesakãve rekávo hikuái heꞌiséva.
Tekotevẽ ojehaive guaraníme, ojeꞌehaguéichama ojejúvo jeporekapýpe. Ojeguerokakuaavaꞌerã polí-
tica oipytyvõvaꞌerãichagua oñeñeꞌẽ ha ojehaívo, koꞌã mbaꞌe oipytyvõta rehe hetave ha imbaretevévo
marandu ojehaipyréva guaraníme, upéicharõmante ojehechakuaáta oikópa añetehápe térãpa nahániri
umi ojehaietáva ojejúvo. Oñeikotevẽve peteῖ política añetegua ha upéichape toñemopyrenda guarani
Estado ryepy guive. Tove tojehaive ha toñemoñeꞌẽve ha tokakuaave ñeꞌẽ retepy ha rekove.
4.2.2. Ojehaiporãpa
Ojejesareko ha oñehesaꞌỹijokuévo opaiteichagua ñeꞌẽasa niko ojehechakuaa oñemopyrendaporã asye-
ténteha ojejesarekótaramo tuichaháicha ñeꞌẽtekuaa guivo; jepeve upéicha, ojehechakuaa ojejavymi-
mieteha avei oñembohyapu, oñemoñeꞌẽjoaju ha ojeꞌekuévo ojeꞌeséva. Heta hendápe ojejavy oñemo-
muanduhetῖgua ha oñemomuanduhejuruguávo, sapyꞌánte noñemomuanduhéi térã ojeporuvai; upéicha
avei, hetaiterei hendápe ndahetepyguaraníri.
Ojehesarekóvo Facebook rova rehe, ikatu ojejuhu ñeꞌẽjoaju ndojehaiporãiva guaraníme. Oñembo
hyapuháicha rehe ojejesarekótaramo, ojehechakuaa ojehechaukávo /ã/ ryapu, ojeporu mbohapyicha-
gua tai: a imuanduhéva péicha â, ambue ikytakõiꞌíva ä, ha avei upe hekopetéva ã. Ojehechakuaa avei
oñembohyaputῖguavaiha; Emongañy, Emokañy rãngue; Angirũkuéra, Angirũnguéra rãngue. Upe
ñeꞌẽ hag̃ua ojehai, haguã. Ojegueroike potávo ambue tapicha tahaꞌehaꞌéva atýpe, ko ñanduti oipepirũ
guaraníme: Ehai téra ỹrô correo réra. Koꞌápe ojehecha upe joajuha mbojoavýva ỹrõ, taipu /ỹ/ ojehai ỹ,
ha taipu /õ/, ô. Ikatuporãnte mákinante ojavyka koꞌápe, ha ndahaꞌéi ñeꞌẽasaharakuéra ndoikuaáigui ñeꞌẽ
rekove. Umi ojapo ha ohepymeꞌẽva mbohendaha ojeikuaaháicha, koꞌag̃aite peve ndogueroikéi taikuéra
oñeikotevẽva ojehai hag̃ua guaraníme. Facebook ojehecha avei ñeꞌẽ oñembojaꞌovaíva ñeꞌẽtekuaa ryepy
guivo: Oikóva hína, ojehaivaꞌerã Oikovahína. Hína haꞌe peteῖ ñeꞌẽpehẽ, ha mbojojaha heꞌivoi oñem-
bojoajuvaꞌerãha ñeꞌẽrapo rehe. Ambue fuente oñeñemoarandúvape ojehecha kóva ha ambue ñeꞌẽpehẽ
sapyꞌánte oñembojaꞌoha ha sapyꞌánte oñembojoajuha, ojeporuha ohóvo mokõive hendáicha.
Aguaratata ndojejavyguasúi koꞌã mbaꞌépe. Oiméramo ojejavymimi, ojejavyhikóni oñemboputῖgua
jave. Techapyrã: Monguatia (imprimir), Mbokuatia rãngue; oῖ avei ñeꞌẽ oñemomuanduhéva mokõi
30
hendápe, techapyrã, momba’épýva.
Oñeñeꞌẽtaramo ñeꞌẽjoaju rehe, ojejuhu ojeꞌejoꞌahápema ume ñeꞌẽ Tembiporu jeporu. Ojehecha kóva ko
kásope ojeꞌejoꞌaha upe ñeꞌẽrapo poru. Aguaratata-pe, techapyrãramo, oñemoñeꞌẽ: Opaite techaukaha
jehechauka (Mostrar todos los marcadores). Koꞌápe upe naiporãmbáiva haꞌehína ojeꞌejoꞌa ñeꞌẽrapo
techauka.
Ñeꞌẽretepy jekopia
Kóva hína upe mbaꞌe ojehechavéva umi oñemoguarani ha oñehesaꞌỹijóvape ojejúvo. Ojeꞌehaguéichama
haipyre “Mbaꞌéichapa rohesaꞌỹijóta ñeꞌẽteekuaaty oĩmava ha mbaꞌéichapa romoñeꞌẽasáta ñeꞌẽpyahu”,
oñembohasávo guaraníme ha ojeporu upe ñeꞌẽ retepy oñembohasavaguigua, añetehápe ombyai tui-
chaháicha upe ñeꞌẽ rekovesã ha rekotee.
Heta ñeꞌẽtee aty, ñeꞌẽjoaju ha ñeꞌẽaty oñembohasáva guaraníme ha oñehesasaꞌỹijóva ko tembiapópe,
oñemoguarani, katu karaiñeꞌẽ retepýpe. Péina koꞌápe techapyrãmimi:
Google rova rehe oñemoñeꞌẽ kóicha. Añeñandu poꞌa reheve (me siento con suerte, originalmente I’m
feeling lucky). Koꞌápe oñembohetepykaraiñeꞌẽ, oñembohasa rupi ohóvo peteῖteῖva ñeꞌẽ, ha ndahaꞌéi
upe heꞌiséva, ojeꞌehaguéichama ko oñemomaranduhápe. Guaraníme opytaporãvétakuri: Chepoꞌaitépa.
Chepoꞌaitépa ko árape. Ñeꞌẽasa ojegueromanduꞌávape, ojehechaháicha, oñembohasa peteῖteῖva ñeꞌẽ,
ojejesarekoporãꞌỹ rehe guarani retepytee rehe.
Facebook ova rehe oñemomaitei tapicha oiporúvape péicha: Mbaꞌéicha reime. Ko ñeꞌẽjoaju niko om-
baꞌeporandu, ha guaraníme porã oñeporanduvaꞌerã: Mba’éichapa reime. Ko oñembohasahaguépe ika-
tu ojeꞌe oñembohetepykaraiñeꞌẽ hague, oñemboyke rehe upe ñeꞌẽpehẽ ojeporúva oñembaꞌeporanduha
guaraníme. Kóva ko ñeꞌẽme, oñembaꞌeporandu hag̃ua, ojeporu ñeꞌẽpehẽ pa térã piko, ha ambueve
osẽva ko mokõihágui. Karaiñeꞌẽme oñembaꞌeporandu hag̃ua ojeporu ambue mbaꞌe. Ko ñeꞌẽme, ojehai
jave ojeporu ko kyta porandu (¿?).
Vikipetãme, heta oῖ ndahetepyguaraníriva. Techapyrãramo, ko ñanduti rovaite rehevoi oñemoñeꞌẽ pe-
teῖ jehaipyre, ha ojehechauka ipype mbaꞌeichaitépa hetepykaraiñeꞌẽha.
Avañeꞌẽ haꞌe peteĩ ñeꞌẽ tupi-guarani ñeꞌẽ pegua oñeñeꞌẽva Ñembyamérikape.
Avañeꞌẽ haꞌe peteĩ te’yikuéra Amérikagua ñeꞌẽnguéra apytépe heta iñeꞌẽhárava, oñemohendáva
irundy tetãnguéra iñambuévape.
Guaraníme, Yo soy José se diría: Che José. Cheréra José. Chehína José. Añetehápe oñemoheñóinte
upe ñeꞌẽtéva haꞌe ojeꞌévo upe ñeꞌẽtéva copulativo “ser” karaiñeꞌẽmegua. Heꞌirãngue Avañeꞌẽ haꞌe peteĩ
ñeꞌẽ, guaranijára tee heꞌíta: Avañe’ẽ niko (hína) tupi-guarani ñeꞌẽ. Iporã ojehechakuaa ndojehaiporãi-
ha upe ñeꞌẽjoaju peteῖha ojeporúva techapyrãramo; irundy jey voi ojeporu ñeꞌẽ, ikatuporãntevakuri
oñembuekovia ñeꞌẽheꞌisejojáva rehe, oñembojere térã haꞌeichagua nunga rehe, ani ojeꞌejeyjey jehaipy
mbykymíme.
4.2.3. Oñemboyképa temiandu

Ojeꞌehápe oñemboyképa temiandu niko, oñeñeꞌẽmavoikuri marco teórico ryepýpe, péva haꞌehína ñeꞌẽ-
tee reko peteῖva. Kóva rehe ndojaivaꞌerã mbaꞌeveichagua temiandu ojehuháicha ambue ñeꞌẽme. Umíva
ikatu rehe ombyai ñomongeta omongyꞌa rupi ojeꞌéva.
Umi ñeꞌẽ oñembohasavaꞌekue ha oñehesaꞌỹijóva apytépe saꞌi ojejuhu ñeꞌẽ ojehechaukahápe temiandu,
ág̃akatu iporã ojeꞌe ipeligrosoha avei umi ñeꞌẽtéva ojeporúva oñembohysyihápe menu.
31
Facebook-pe, techapyrãramo, heꞌihápe Agregar miembros, oñembohasa: Emoinge tapicha. Máva
hesapysoꞌimíva ñeꞌẽme, ohechakuaáne katuete upe ñeꞌẽ moinge hemianduha; ha ojeporuetemi avei oje-
gueromanduꞌávo oporenóva. Kóva ko ñeꞌẽme ojehechauka rupi temiandu, iporãvénte ndojeporúiramo.
Guaraníme niko heta hendáicha ikatu ojepyso upe ñeꞌẽ ojegueroike térã oñemoambuévo. Oñembohasa
hag̃ua upe ñeꞌẽ ojegueromanduꞌáva, ojeporukuaa upéva upe ñeꞌẽtéva rapo jeýnte, ha oñemoñeꞌẽpehẽ-
vekuaa oñemongyꞌaꞌỹ hag̃uáicha. Kóva ko kásope, Ekipoyguakuéra ojerure tojeporu: Eroike, upe ñeꞌẽ
ojeꞌemavaꞌekue rekovia. Péichape, ñeꞌẽjoaju ikatu oñembohasa: Eroike tapicha. Eroikeve tapicha.
Ambue menu ojeporavo hag̃uáme ojejuhu peteῖ heꞌihápe Solicitud de Amistad enviada oñembohasa
péicha: Emondóma reñemoꞌangirũseha. Ñeꞌẽtéva mondo ojoguaitemi avei ñeꞌẽ ojegueromanduꞌara-
móva. Oimeraẽ tapicha oñeꞌẽkuaáva guaraníme oikuaahína mbaꞌépa heꞌise. Kóva ko kásope iporãvén-
tene ojehekáramo ambue ñeꞌẽtéva térã ambue hendáicha ojeꞌe hag̃ua ojeꞌeséva. Iporãvéntene ojeporú-
ramo ñeꞌẽtéva rahauka, heꞌínteva avei upéva ha naitieꞌỹrekomoꞌãiva. Ambue henda guivo, ñeꞌẽjoaju
oñemoguaraníva ndojoajusakãi ñeꞌẽjoajuhaicha. Iporãvevaꞌerã oñembohasáramo péicha: Rejeruréma
ichupe reñemoangirũseha hendive.
Oῖ avei ambue ñeꞌẽtee ojeporuvaꞌekue fuente ambuépe ha ikatúva oñemyakãkyꞌoꞌimi ojehechauka rehe
ipype temiandu. Peteῖva haꞌehína upe ñeꞌẽ ypykuéra, ojeporúva Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyhápe
ojegueromanduꞌávo tapichakuéra indígena. Tapichakuéra oñemoarandúva guarani oiporumemete ko
ñeꞌẽ, ág̃akatu heta tapicha indígena ha atyguasu kuꞌa rehe ndojokupytypái ha omboykénte ndopyta-
porãmbái rehe hikuái, ypykue heꞌise rehe ymaguare ha hikuái oñeñandu oikoveha koꞌag̃aite. Tekotevẽ
oñehendu tapichakuéra indígena-pe ha upéichape tojekuaa mbaꞌéichapa haꞌekueraitevoi oñembohéra.
Oῖ avei tapicha arandu oiporúva avaitéva ogueromanduꞌávo koꞌã tetã; ág̃a katu upe ñeꞌẽ ava ndahaꞌéi
avei opytaporãmbáva paraguajokuérape. Peteῖ téra ojeporúva oñehenói hag̃ua indígena hína te’ýi.
Kóva avei oporomboyke. Koꞌãva koꞌã kásope ikatu ojeporu derechoiténte upe ñeꞌẽ indígena, ani hag̃ua
oñemohemiandu upe ñeꞌẽ. Oñemokyreꞌỹ tapichakuéra arandu ha ñeꞌẽjarakuérape toñomongetami koꞌã
mbaꞌe rehe.
Jehaipy oñeguenohẽvape Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ñandutígui, ko marandupeguávape, ojehe-
chakuaa heramaha guaraníme, ág̃akatu ambue temimoῖmby haꞌeichagua nungáva, Secretaría Nacional
de los Derechos Humanos de las Personas con Discapacidad (Senadis), ojehai cursiva ha karaiñeꞌẽ-
me. Ekipoyguakuéra apytépe, ogueroguatáva ko jeporekapyrã, oikuaahína ndoꞌaporãguasuihague ku
oñemoguaraniramoguare upe ñeꞌẽtee discapacidad, ikatuvakuri ojeꞌe ikatupyry ambuéva (con capaci-
dades diferentes). Noñeg̃uahẽi rupi peteῖ ñeꞌẽme oñemoguarani hag̃ua ko Estado remimoῖmby, ojepyta-
jeýnteneraꞌe, karaiñeꞌẽmegua héra rehe.
Opytahína umi tapicha oñemoarandu ha iñarandúva pópe ojeporekamívo ñeꞌẽpyahu rehe; oñemb-
yasyrei añetehápe Paraguáipe imbovy rehe gueteri tapicha oñemoarandúvamava ko mbaꞌekuaápe. Ko
tetãme ndaipóri gueteri mboꞌehao tetãyguáva ha ndahaꞌéiva, ohekomboꞌéva ñeꞌẽteekuaaty, arandurakã
oñeñemoarandúmava opavavete nunga mboꞌehavusúpe, ko arapýpe.
4.2.4. Heꞌípa hesaite rupi

Heꞌípa hesaite rupi, ojeheꞌehaguéichama marco teórico-pe, heꞌisehína nosẽiha heꞌisévagui upe mbaꞌe
oñembaꞌemombeꞌúva, ojejesarekoꞌỹ rehe mbaꞌeichahápepa oñeñeꞌẽhína ni mbaꞌeichagua ñeꞌẽjoajúpa.
Kova ojehu hag̃ua, upe ñeꞌẽtee heꞌisevaꞌerã peteῖ mbaꞌénte ha ndeꞌisejojaivaꞌerã ambue ndive.
Ñeꞌẽasahára rembiaporã tuichavéva niko haꞌehína heꞌipaite ha heꞌipaporã omoguaraníta jave peteῖ je-
haipyre técnico. Ñeꞌẽ oñemopyrendaramóva ohóvo ha ojeporusaꞌíva gueteri mbaꞌepyahu koꞌag̃aguápe
oñepysãngase katuete ko mbaꞌe rehe. Ndaipóri rehe ñeꞌẽryru ñeꞌẽtee reheguáva, ñeꞌẽasahára ojecha
tesaparápe haꞌe ha oiporavóvo mbaꞌe ñeꞌẽpa oiporúta heꞌi hag̃ua heꞌise ha oikotevẽva.
Umi marandurenda oñehesaꞌỹijovaꞌekuépe ojehechakuaa heta hendápe oῖha ñeꞌẽheꞌiseꞌetáva ha
32
ñeꞌẽheꞌisejojáva. Techapyrãramo, ikatu ojegueromanduꞌa, upe ñeꞌẽ ta’ãnga, ojeporúva oñembojerévo
gráfico, foto, imagen ha símbolo. Upéicha avei Mbokuatia ojeporu oñemoguarani rekávo: imprimir,
copiar, escribir. Ojehechaháicha, koꞌã ñeꞌẽ ndeꞌiséi peteῖ mbaꞌénte; heꞌise uvei heta mbaꞌe. Techapyrã
peteῖhápe upe ñeꞌẽtee omombeꞌu irundy ñeꞌẽ karaiñemeguápe, ha upe mokõiha katu, mbohapy.
Koꞌãicha jeve niko ojejerure tojehekánte ambue ñeꞌẽ guaranimegua, ha ndojejuhúiramo tojegueroikén-
te oῖhaichaite térã oñembojoajukuévo guaraníre upe ñeꞌẽ oñeikotevẽva. Ko tembijeporekapýpe ojejeru-
re tojeporu ñeꞌẽtee Ta’ãngamimi, oñembojere hag̃ua gráfico; fóto, ojeꞌévo foto; ta’ãnga, ojeꞌe potávo
imagen; ta’ãnga’i, símbolo-pe g̃uarã. Káso mokõihápe g̃uarã, ikatu ojeporu embokuatia, ojeꞌe rekávo
imprimir; Ekopia, ojeꞌe hag̃ua copiar; ha ehai, ojeꞌévo escribir.
Oñehesaꞌỹijokuévo umi ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ oñemonoꞌõmbyre, ojehechakuaa avei ojehaiꞌambueha heta
hendápe. Ojeporavohápe menu, noñemopeteῖri ojehaiháicha, sapyꞌánte oñemosusũ ha sapyꞌánte
oñembotero umi ojejeruréva. Ko tembiapo guive rojerure toñemosusũ avatee mokõihápe, singular ha
imperativo-ramo koꞌã ñeꞌẽtéva, ojeꞌe hagueichamavoi. Oῖ niko ñeꞌẽtéva Aguaratata-pegua oñemogua-
ranimbyre, opytaporãvétava oñemosusũramo. Oñemoguarani hag̃ua bajar, ikatu ojehai emboguejy,
mboguejy rãngue; ojeꞌe hag̃ua salir, esẽ, ñesẽ rãngue; ojeꞌe rekávo copiar, ekopia, monguatia vaꞌerãrõ
(mbokuatia); buscar, ikatu ojeꞌe eheka, ojeꞌerãngue heka.
Aguaratata Neꞌẽndy-pe ojehechakuaa noñemoteῖrῖha mbojojahakuéra ojeꞌe hag̃ua umi ñeꞌẽtéva,
ojeꞌeháicha ojejúvo. Togue mbohaýpe oñemoñeꞌẽ péicha:
Mbojevy (Deshacer)
Apojey (Rehacer)
Eikytĩ (Cortar)
Monguatia (Copiar)
Emboja (Pegar)
Embogue (Eliminar)
Embosaꞌypa (Seleccionar todo)
Heka (Buscar)
Jerohoryveva (Preferencias)
Ñeꞌẽtéva pegar, eliminar ha seleccionar ojeꞌe ojejerureháicha ko jeporekapýpe: Emboja, embogue ha
embosa’ypa; katu umi ambue ndaupéichai.
4.2.5. Nomanovéimapa ojeꞌéva

Ko ñeꞌẽtee reko rehe oñeñeꞌẽramo, ojeꞌehína añetehápepa nomanovéima arakaꞌeve ojeꞌéva, oñeñeꞌẽra-
mo upe ojegueromanduꞌáva ha heꞌiséva rehe. Tapichakuéra iñarandúva ñeꞌẽrekovépe heꞌivoi ijetuꞌu-
ha opytaitévoma peteῖ ñeꞌẽ, arandu opaichagua iñambuepyaꞌeterei rehe ohóvo. Tembiporupyahu niko
iñambuememete, iñambue térã ojepysoveháicha avei heꞌiséva tahaꞌehaꞌéva mbaꞌe, ha upéva omoambue
katuete upe oñembohérama vaꞌekuépe.
Iporã ojegueromanduꞌami ñeꞌẽme iñambuentehavoi ohóvo peteῖ mbaꞌe heꞌiséva, haꞌe rehe peteῖ yvypóra
rembiporu okakuaa ha iñambuéva tapiaite. Ág̃akatu ñeꞌẽtee ryepýpe oñeñangarekovevaꞌerã ñeꞌẽ oje-
porumeméva rehe ramoguágui, ikatu hag̃uáicha oñemopyrenda ha togueveꞌỹ.
Ñeꞌẽtee guaranimeguáva rehe oñeñeꞌẽtaramo, ndaikatumoꞌãi gueteri ojejeru ichupe oguapýmavo
ijapykápe, oguatañepyrũramo rehe ohóvo. Kóva ko mbaꞌe ojejerurekuaa ñeꞌẽ ymáma ojehaívape ha
33
oñemopyrendaporãmavape, techapyrãramo, karaiñeꞌẽme. Ñeꞌẽtee oñehesaꞌỹijóva ko ojejeporekahápe
niko tapicha oikóva oarandumoꞌõ terã omoñeꞌẽasa haꞌeñoháichante, ha ndahaꞌéi katuete peteῖ tapicha
arandu atýgui osẽmbyre. Oñehaꞌãrõ koꞌẽrõite tahapykuerevéma ág̃a kóva ko mbaꞌépe Guarani Ñeꞌẽ
Rerekuapavẽ, ha toguenohẽma avei peteῖ ñeꞌẽryruguasu ha ñeꞌẽryru oñeꞌẽva peteῖ mbaꞌe rehente.
Oñeñeꞌẽjeýtaramo ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ oñehesaꞌỹijóva rehe, ojehechakuaa mi fuente ojoavymimieteha oñe-
moñeꞌẽasaháicha. Tenonderãite, tekotevẽ Terekuarapavẽ omopeteῖ umíva umi mbaꞌe, toipyso guarani
ñeꞌẽhára renondépe, tove hikuái teꞌi oikópa térãpa ndoikói (ñeꞌẽharakuéra), ha upéi toñehaꞌãrõ anivéma
omano arakaꞌeve.
Iporãko avei ojegueromanduꞌami ojapohahína 20 ary guarani oῖhague Ñeꞌẽvevépe; ambue henda gui-
vo, ojeꞌekuaa ojapohahína amo 5 térã 10 arykuéra rupi okakuaa tuichahague ñeꞌẽtee guaraníme. Jápoke
ramoiténtehague kóva, ndaikatúi gueteri oñehesaꞌỹijo ko mbaꞌe ryepy guive.
4.2.6. Hesakã ha ojoajuporãpa ojehaíva

Oñemoñeꞌẽasa jave niko ojehaipyahujey. Peteῖ tapicha omoñeꞌẽasáva, tekotevẽ avei ohaikuaa ha
ohaiporã; oikuaavaꞌerã mokõivéva ñeꞌẽ ñeꞌẽtekuaa; omosãvaꞌerã mokõivéva ñeꞌẽ reko, mbaꞌéichapa
ojeipyaha ñeꞌẽjoaju, ojekuaahápype peteῖteῖva ñeꞌẽ hekotee ha hetepyteeha ombaꞌemombeꞌu hag̃ua heꞌi-
séva. Guarani ñeꞌẽ niko hapoꞌambue karaiñeꞌẽgui; avañeꞌẽko iñambuetevoi umi ñeꞌẽ osẽva latín-vagui
ndive, ha, upéicha rupi, okuꞌe ha oñembohekoꞌambuetevoi. Ojeipyahaháicha rehe oñeñeꞌẽtaramo, heta
iñeꞌẽaty, iñeꞌẽjoaju, ha ihaipyvo oñemoguaraníva opaichagua fuente-gui ndahekoporãi, ndosyryrýi,
ndojoajúi, nahenyhẽmbái, hambaꞌe.
Péina koꞌápe oñehesaꞌỹijóta peteῖ ojehaivaꞌekue Facebook-pe:
Vy’apav’ẽ Angirũ Ára rehe, José.
Ñane angirûnguéra ojapo ñandehegui ñandete. Upeicha rupi rojapo ko taꞌângamýi eguerovyꞌa haguâ.
Ore, maymáva Facebook-pegua roipota pevyꞌa.
Eikuaaukáramo añoite ikatúta ojehecha kóva.
Ojehechátaramo hesakãpa ojeꞌeséva, ko ojehaíva ohupytyvaivai hembipotapy. Peteῖ tapicha oñomon-
getakuaáva guaraníme oikũmbýta katuete ko ñanduti ombovyꞌapavẽha ichupe angirũ ára rehe, ha
ojepyꞌamongetaꞌimi avei upekuévo. Ipahaitévo, ojerure ichupe tomyasãi upe heꞌíva. Ág̃akatu oñehe-
saꞌỹijóramo ñeꞌẽtekuaa ha ojepyaháicha, ojehechakuaáta ojehaivaiha heta hendápe ha nahesakãporã-
mbaiha ombaꞌemombeꞌusévape, ojeporuvai rupi ñeꞌẽnguéra.
Ojejapótaramo guarani ñeꞌẽ ñeꞌẽtekuaa heꞌiháicha, ojejesarekoꞌỹ rehe ojeporuporã ha ojeipyahaporãpa
ñeꞌẽ, heꞌi ha ojeipyahavaꞌerãkuri péicha:
Vy’apavꞌẽ Angirũ Ára rehe, José.
Ñane angirũnguéra ojapo ñandehegui ñandete. Upéicha rupi rojapo ko taꞌãngamýi reguerovyꞌa
hag̃ua. Ore, maymáva Facebook-pegua, roipota revy’a.
Reikuaaukáramo añoite ikatúta ojehecha kóva.
Umi ambue fuente oñehesaꞌỹijohápe, ojehechakuaa umi oñemoguaraníva ndojeipyahaporãieteha, ha

upeichante avei ojehaivaihague heta hendápe.
34
4. Oñeñaminduꞌuhápe ojejapovaꞌekue rehe
Tuichaite niko omongakuaa ko tembijeporekapy opavave tapicha ombaꞌapovaꞌekuépe ko Ekípope.

Ojeꞌehaguéichama ko oñemomaranduñepyrũ haguépe, arakaꞌeve ndojejeporekáiva gueteri guarani
ñeꞌẽme koichagua arandu rehe; oñembaꞌapo ã mbaꞌe oῖꞌỹva rehe gueteri, añetehápe peteῖ tembiaporã
ndekakuaáva. Oñeñembokatupyry, oñemoguarani ha oñehesaꞌỹijokuévo niko osẽ ojapajeréi heta mbaꞌe,
oñeñembaꞌeporandu, ojejepyꞌapy, ojejeporeka ñeꞌẽ rapo rehe ha oñeñaminduꞌu, umichahápe ojejuhúva
ojegueromanduꞌa koꞌápe, ha natamoraꞌe omoñomongetave tapicha iñarandu ha ojeporeka katuívape
ñeꞌẽ rehe.
1. Tembijeporekapy ha tembiapo ojeguerokakuaa hag̃ua guarani ñeꞌẽtee rehegua niko
oñepyrũpyrũramo, ha opaite mbaꞌe gueteri ojejapovaꞌerã. Ojejesareko ha oñemoñeꞌẽ rire umi
ñeꞌẽ Europa-ygua oñemomichῖ térã imichῖvéva ha oñemopyrenda ha oñembopyahúmava
rembihasakue, Ekipoyguakuéra ohechakuaa heta mbaꞌe gueteri tekotevẽha ojejapo ikatu hag̃uái-
cha oñemohembiporu guarani ñeꞌẽ, tove taꞌiñeꞌẽtee ha taꞌiñeꞌẽheta ojeporuhaꞌãvo opaite hendu
rupi. Oiméramo peteῖ mbaꞌe neporãva ojejapóva ohóvo haꞌehína tembiaporãita ojegueroguatáva
ha ojehasáva kóva ko tape rehe ojeikokuévo.
2. Oñembopyahu ha oñemopyrendakuévo guarani ñeꞌẽ niko avei ojehechavaꞌerã ojepyso kuatia
ári ojejaposéva ohóvo ñeꞌẽ rehe tekoaty ha tetãme; ojeꞌeporãséramo, ojehapeꞌapovaꞌerã avei.
Añetehápe ndahaꞌemoꞌãijey mbaꞌevete ojeguerokakuaáramo guarani ñeꞌẽtee ha noñembohapéi
upe jave mbaꞌéichapa ojeporúta opaite henda rupi. Ko ñeꞌẽ ndojegueroikéi ha ndojehekomboꞌéi-
ramo mboꞌehaovusuháre ha ndojeporúiramo ojehekomboꞌévo opaite mbaꞌe, noñeñeꞌẽi ha ndo-
jehaikatuíriramo Estado pokatu mbohapyvéva ha tetã remimoῖmby oῖhaguéichape, heꞌihácha
Léi Ñeꞌẽnguéra rehegua, vyropareíta ojeiko oñemoheñói ñeꞌẽtee. Koꞌãva niko tekotevẽ ojeporu
oparupiete ojejepokuaa ha oñemoneῖ rekávo. Upe jave oñembohape, oñembohetepy ha ojehupi-
hupivevaꞌerã ohóvo ñeꞌẽ rekove.
3. Koꞌã ary ojehasaramóvape oñembaꞌapóramo jepe ojejúvo ojeporumeme rekávo guarani ñeꞌẽ,
noñembaꞌapói ojeporumeme potávo ñeꞌẽtee. Mboꞌeharakuéra ha tapicha ombaꞌapóva ñeꞌẽ rehepe
niko koꞌẽrei rehe oñeporandu mbaꞌéichapa ojeꞌe guaraníme péva ha amóva, tahaꞌe ko retãguivo
térã tetã ambue guivo. Kóva ko ojehúva ohechauka ojeporuseha guarani ñeꞌẽ. Noῖrῖ rupi ñeꞌẽtee
rehegua ñeꞌẽryru guaraníme, ijetuꞌu oñembohováivo tapichakuérape. Koꞌã mbaꞌe ohapejoko rupi
ani hag̃ua oñesẽ tapépe ojevavátante gueteri ojehóvo oñembohéravo hekopete umi ñeꞌẽtee aty
ha ñeꞌẽaty guaranimegua, ha umi mbaꞌe ombyaikakuaa guarani ñeꞌẽ okakuaavévo ohóvo koꞌẽrei
rehe.
4. Tekotevẽ niko pyaꞌe ha voi mboꞌehaovusukuéra, tetã mbaꞌe ha ndahaꞌéiva, oipytyvõ oñemopyrenda
ha oñembopyahu hag̃ua guarani ñeꞌẽ ha umi ambue ñeꞌẽ paraguáiva avei. Ndaꞌijái avave akã-
me mbaꞌéichapa Paraguáipe, haꞌehápe tetã iñeꞌẽheta ha hembikuaaꞌarandu hetáva, mboꞌehaovu-
sukuéra nomboguatái gueteri mboꞌesyry oñeñemoaranduhápe tuichaháicha Ñeꞌẽpykuaa, Ñeꞌẽ-
nguéra Ñeisãmbyhy, Ñeꞌẽteekuaa, Ñeꞌẽasakuaaty, Filología, Avakuaaty ha ambue tembikuaapy,
jahechápe noñemombaretevéi tetã ñeꞌẽ ha arandueta. Mboꞌeahovusukuéra odeve gueteri ñeꞌẽ-
nguéra ha tembikuaa arandu opaichaguápe ha tetãme avei.
5. Guarani ñeꞌẽ ha karaiñeꞌẽ niko tetã ñeꞌẽtee mokõivéva ha mokõivévante oñomyañamyaña ha
opyrũpyrũ ojopyta rehe. Ág̃akatu peteῖva osẽ ogana tuichaháicha. Karaiñeꞌẽ niko ikaꞌavove ko
retãme ha tetã ambuépe, ha hetejeraporãma avei. Guarani katu, noñemopyrendái ni ndojepyta-
sói gueteri, ha saꞌi gueteri oñembopyahu ha oñembohekoporã, upévare ojeporavosaꞌive ichupe
karaiñeꞌẽ rovake. Léi Ñeꞌẽnguéra rehegua, iñakytã 3ha ojopy Estado-pe ojesarekovévo guarani
rehe, oñembojoavysaꞌive rekávo karaiñeꞌẽ ndive. Ojegueroguatáramo umi ojejaposéva ikatúne
ojeguerokakuaa ko ñeꞌẽ rekove ha upéichape oñemoañetéta ko mbaꞌe oñeñeꞌẽha ojejúvo.
35
6. Oñeikotevẽ oñeñemongeta ha ojehecha tuichaháicha mbaꞌeichagua guaranípa oñemopyrenda ha
ojeporúta. Ko tembijeporekapýpe oñemohesakãporã upe ojeipotáva haꞌeha upe guarani paraguá-
jo, heꞌiséva, upe guarani oiporúva tapicha paraguái oñomongeta hag̃ua. Oῖ gueteri temimoῖmby
ha tapicha arandu ndoguerohorýiva ko mbaꞌe, oimoꞌãgui upéichape oñemombaretevetaha
upe jopara ha jehe’a. Guarani niko oiporuvaꞌerã ñeꞌẽ ojapoháicha opavavetéva ayvu oῖva ko
arapýpe; Ojeporúramo hekopete niko, ombyaivaꞌerãrõ peteῖ ñeꞌẽ, omombareteve uvei ha omo-
ñeꞌẽtee ha omoñeꞌẽhetave ohóvo ág̃a upéi ojeporu hag̃ua mamo oimehápe. Ojeꞌeháicha ko te-
mbijeporekapýpe, guarani ijae okakuaa ha oñembopyahu hag̃ua. Ymaite guive pako oñepysãn-
ga ha ojepyꞌaka oúvo oka guive ha upévare ndaikatúi ojeporu ha okakuaa, akóinte ojepoi rehe
hiꞌári ñeꞌẽnguéra rehegua polítika vai ohapejokóva ichupe ani okakuaa.
7. Guarani ñeꞌẽme niko heta ñeꞌẽtee ha ñeꞌẽ ndojeporuvéi ohóvo, ha vaichánte ku omanótava ka-
tuete, ha upéva ojehu omano rehe upe heꞌisevaꞌekue térã upe mbaꞌe ojeporúvami oñembohé-
ravo yma ymaite guive; kóva ko mbaꞌe ojehu iñambue rehe tetã rekoaty ha iñekonomia. Ojei-
kuaaháicha, kaꞌavo, yvyra ha mymbakuéra pyaꞌeterei ipokãpokãve oñembyai rupi tuichaháicha
tekohápe opaichagua tekove. Ha opa rupi mymbakuéra ha kaꞌavo opaichagua, omano avei ñeꞌẽ
ha ñeꞌẽtee ojeporúvami oñembohéravo. Ekipoyguakuéra tembijeporekapypegua heꞌi tekotevẽha
oñembohaporokyjey umi ñeꞌẽ omanomanómava ohóvo. Techapyrãramo ojeporavo upe ñeꞌẽ ka-
rameg̃ua (baúl).
Tapichakuéra ko Ekipopegua ohendu umi indígena, okaraygua ha mboꞌehára oiporúramo ko
ñeꞌẽ heꞌi hag̃ua computadora, ha karameg̃ua’i (pequeño baúl) heꞌi hag̃ua pendrive. Tekotevẽ
ha tuicha mbaꞌe niko oñembohaporokyjey koꞌã ñeꞌẽ ojegueromanduꞌáva. Karameg̃ua haꞌehí-
na tembiporu ogapypegua opytáva tetãygua otyarõvémava apytuꞌũme, ogapyháre koꞌág̃a rupi
oñemyengoviáma rehe upe tembiporu. Péicha pevémante iporãta oñemoingovejey jave ãichagua
ñeꞌẽ ha upéichape tomanoveꞌỹ arakaꞌeve, ha toikove akóinte tetãyguára apytuꞌũme. Opavavete
ñeꞌẽ oñembopyahúmava ojapovoi oúvo péicha omombaretevévo iñeꞌẽ ykua. Upéichape ikatu-
porãnte, vokoikemínte, guarani jarakuéra oñemoῖ oiporu syryrýpe upe ñeꞌẽ Karameg̃ua, heꞌi
hag̃ua ordenador térã computadora, ha Karameg̃ua’i heꞌipotávo guaraníme pendrive. Koꞌãva
koꞌã mbaꞌe rehe, ko tembiapópe ojegueroike koꞌã mokõi ñeꞌẽ, ojepysóma tapichakuéra arandu
resa renondépe.
8. Ojeguerokakuaa aja ko tembijeporekapy, Ekipoguakuéra ohechakuaa tekotevẽha oñemoheñói
heta ñeꞌẽpyahu ojegueromanduꞌa rekávo tapicha rekove koꞌag̃aguáva. Heta hendápe oñembohysýi
ñeꞌẽpyahu, hákatu ambue hendápe nahániri. Ko tembiaporãme, oñemonoꞌõ ha oñehesaꞌỹijo ñeꞌẽ-
tee guaranimegua informática ha ñanduti ryepýpe oῖva. Mbohapy hína umi ñeꞌẽ ikatúva ojegue-
romanduꞌa ko oñeñeꞌẽha ojejúvo ryepýpe: terminología, internet, informática. Ekipoguakuéra
omboheraguarani umi mokõi tenondeguáva, katu upe mbohapyha nahániri. Tenondeguaitéva-
pe ojeꞌe ñeꞌẽteekuaaty; ha mokõihávape, ñanduti. Ojegueromanduꞌátaramo umi tenda oñehe-
saꞌỹijóva, ndojejuhúi oñemoguaraníramo Google ha Facebook. Karaiñeꞌẽme noñembojeréinte
avei koꞌã téra tee, ojeporúnte inglés-gui upe oῖhaichaite. Oñeñeꞌẽtaramo Wikipedia ha Mozilla
Firefox rehe, ojehecha oñemoguaranimahague, ha ojeporúmava umi oñemoñe’ẽsava’ekuépe.
Koꞌãva koꞌã kásope oñeg̃uahẽ peteῖ ñeꞌẽme ojeporúvo upéicha: Vikipetã, Wikipedia-pe g̃uarã,
ha Aguaratata, Mozilla Firefox-pe g̃uarã. Umi ñanduti rogue rehe oñeñeꞌẽtaramo katu, oime
peteῖ ñeꞌẽ ojeporúva ojejúvo guarani ñeꞌẽ ojegueroike ypy guive ñeꞌẽveve ryepýpe: 1995. Wolf
Lusting oiporumavoi upe arýpe umi ñeꞌẽ Ñanduti Rogue, heꞌi hag̃ua página web. Ko ñeꞌẽtee aty
ojeporu oúvo upete guive, ha iporãnte oñemantene upéicha ha toñembohapo ojeporumemévo.
Tembijeporekapýpe, oñembohéra hag̃ua Sitio Web ojeporu Ñanduti renda, oñemoambue rekávo
página web-gui.
Oñemoñeꞌẽasakuévo ha oñemoguaranihápe ojejúvo oñeñepysãnga avei ojejuhu hag̃ua ñeꞌẽtee

réra guaraníme. Karaiñeꞌẽme oῖ koꞌã ñeꞌẽtee: lenguaje, lengua, habla, palabra, léxico. Gua-
raníme memete nunga ojeporu ñeꞌẽ, oñemoguarani hag̃ua opavate ñeꞌẽtee ojegueromanduꞌáva.
36
Koꞌápe ndojejuhuiete oñemboheraguaranihague, ndahaꞌéitaramo V lengua-pe g̃uarã, ha ayvu
lenguaje-pe g̃uarã.
9. Ko tembijeporekapýpe, oñemoguaranimba mokõi ñeꞌẽryru informática rehegua. Umi oñemo-
ñeꞌẽsavaꞌekue ojehupi Fundación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti rendápe. Upépe oñemoherakuã peteῖ
mbaꞌepyahúramo. Péina koꞌápe oñemombeꞌu mbaꞌéichapa oñepepirũ upéramo tapichakuéra oi-
kundahávape ñeꞌẽve ruipive, omoñeꞌẽ ha okaguaimi rekávo: Fundación Yvy Marãe’ỹ guive
niko romba’aporoína Terminología rehe. Aguyjevete CONACYT-pe orepytyvõ rehe. Ko’ápe
remoñe’ẽkuaa ore rembiapo. Ikatuva’erãpa remañami hese ha upéi eruka oréve ne remimo’ã
hesegua. Aguyjevete ndéve!!!
Upépe umi tapicha arandu ha oñeinteresáva oñeꞌẽ oñemoñeꞌẽasáva rehe. Heta mbaꞌe ojeꞌe upera-
mo, ojekaguai ha oñemombeꞌu mbaꞌembaꞌe rehepa ojepyꞌapy tapichakuéra. Hetave oῖ ndogue-
rohorypáiva ñeꞌẽ ojeporúva, haꞌekuéraramo oipotánte oñemoheñói ñeꞌẽpyahu. Umíva apytégui
oῖ ñeꞌẽ ojegueroikevaꞌekue ñeꞌẽtee ñeꞌẽndy ojejapóvape. Techapyrãramo, ñeꞌẽasa ypykuépe oje-
gueroike archivo, ojeporúvo upe oῖhaichaite. Oῖ rupi okaguai ha ombaꞌejeruréva, ojejeꞌykeko
ñeꞌẽpyahu marandurenda rehe, kóva ojeporumavoikuri Aguaratata-pe. Hetai oῖ tapicha heꞌíva
oikoitetaha ñeꞌẽpyahu ha ikatuha ojeporu oñembaꞌaporamo upevarã, Ekipoguakuéra upeichaite
avei ohecha.
37
5. Ojeꞌe ha ojejeruréva
Ojejeporeka aja pukukue niko heta mbaꞌe osẽ, heta mbaꞌe oporopyꞌapy, oporombopyꞌamokõi ha oporo-
jepyꞌamongeta jahechápa oñemoheñói mbaꞌe pyahu ikatúva oñehesaꞌỹijo ko tetãme ojeguerokakuaapo-
távo ñeꞌẽtee ha oñembopyahu guarani ñeꞌẽme. Paraguái ñeꞌẽ tee niko okakuaa mbarete hína ohóvo;
ojeꞌehaguéichama ko tembiapópe, ikatuporãnte ko ñeꞌẽ okakuaa tuichaháicha, temimoῖmby oῖva
oisãmbyhy ha ombohapévo iviru ha ikyreꞌỹramo ojapouka hag̃ua ojejapovaꞌerã. Oñembotykuévoma
ko tembijeporekapy, koꞌápe oñembohysýi mbaꞌembaꞌépa ikatu ojejapo oñembopyahu rekávo ko ñeꞌẽ
ha anivéma omano arakaꞌeve:
1. Toñomoirũ temimoῖnguéra tetã mbaꞌe ha ndahaꞌéiva, ohekomboꞌe ha omoherakuãva guarani ñeꞌẽ,
ojopy hag̃ua mburuvichakuéra tetãyguávape toñemoῖmi Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ (GÑR) ha
Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha yke rehe, tove taꞌiviru hekopete hikuái ombaꞌapoporã rekávo.
Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ tekotevẽ oñembohogatee, tojehepymeꞌẽ tapicha ombaꞌapóvape,
tove toñemohembiporu ha toñemboviru ojeporeka hag̃ua guarani ñeꞌẽ rehegua arandu pyahu
rehe. Oikotevẽnte avei viru ojapo ha omoherakuã hag̃ua guarani ñeꞌẽryruguasu, ñeꞌẽryru peteῖ
arandu ryepýpente ojeporúva ha omoherakuãvo opaite mbaꞌe osẽtava ohóvo ojejeporekávagui.
2016-peguare viru apokytãmi niko vyroite ha noipytyvõmoꞌãi mbaꞌevetépe ko temimoῖmbýpe.
Upéva upe viru rehe, Terekuapavẽ ndojapomoꞌãi mbaꞌeve. Terekuarakuéra kyreꞌỹ ha ñemonguꞌe
ndohupytýi; Terekuapavẽ oikotevẽ viru ovale hag̃uáicha omboguata potávo hembiporarãtee.
2. Toñemoheñói joaju, tapichaꞌaty ha pojoapy ñeꞌẽtee rehegua, anive oñeikotevẽrei mbaꞌeveicha-
gua ñeꞌẽtee rehe opaite henda rupi. Umíva ikatuvoi oñemoheñói GÑR ha ambue temimoῖmby
ohekomboꞌe ha omoherakuãva guarani ryepy guive.
3. Tojejapo peteῖ ñeꞌẽryruguasu guarani ñeꞌẽ rehegua GÑR ryepy guive; upéicha avei ko Temi-
moῖmby toñemobohóga ha upe guive toñeñatende pumbyry, ñeꞌẽveve térã ambue pojoapy rupi-
ve tapichakuéra oikuaaséva rehe ñeꞌẽtee.
4. Tojejeporeka arandu pyahu rehe, GÑR guive, oñemonoꞌõ rekávo ñeꞌẽtee oiporúva tapichakuéra
oñeꞌẽvavoi guarani ñeꞌẽme heꞌi hag̃ua opaite mbaꞌe ojejapóva koꞌág̃a rupi, tahaꞌépa raꞌe avei
mbaꞌepyahu rehegua pojoapy.
5. Toñemoheñói peteῖ atyguasu guarani ñeꞌẽtee rehegua, omoakãva Guarani Ñeꞌẽ Rerekuapavẽ.
Tove avei upéva upe atyguasu toike ambue atyguasu ombaꞌapóva ñeꞌẽtee rehe tetã ambueyguáva,
upéichape toñembojopyru arandu raꞌỹi ha tembihasakue ikatúva oipytyvõ ojeguerokakuaa ha-
g̃ua guarani ñeꞌẽtee. Tetã ambueha rupi niko oῖheta atyguasu ikatuporãnteva ojoaju apeguáva
ndive, umíva ikatu AET (Association Européenne deTerminologie), EAFT (Eu-ropean Associa-
cion for Terrminology), ELRA (European Language Resources Association), DTIL (Dirección
Terminología e Industrias de la lengua) de la Unión Latina, GTW (Society for Terminology and
Knowledge Transfer), INFOTERM (International Information Centre for Terminology), ha am-
bueve.
6. Toñemombarete opaite henda rupi ojeporu hag̃ua guarani ñeꞌẽ. Ojeporúramo añoite nomano-
moꞌãi. Ñeꞌẽ ndojeporúiramo oñesãmbyhývo tetã, mboꞌehao ha tembiakuaa ryepýpe, mbaꞌeveté-
pe noipytyvõmoꞌãi umi mbaꞌe ojejeporekáva.
7. Toñemokyreꞌỹ mboꞌehaovusuháre, koꞌýte tetã reheguávape, tojehekomboꞌe umi mboꞌesyry grado
ha postgrado ñeꞌẽteekuaaty ha ñeꞌẽasakuaaty ojesarekóva guarani rehe, upéichape toñemoheñói
tapicha iñarandúva ñeꞌẽasa ha ñeꞌẽteépe, oipytyvõvaꞌerãichagua oñembopyahúvo ohóvo ko ñeꞌẽ.
38

Libro 1 - 1

Cargado por

Información del documento

Descripción original:

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Libro 1 - 1

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

ISBN 978-99967-0-458-1

Tembiaporã ohupytyséva: Oñembyaty guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha omo-

Impreso en Paraguay. Ojekuatiajopy Paraguáipe

Miguel Ángel Verón

Jeporekapyrã hérava: “Oñembyatýta guarani ñeꞌẽndy oῖhaguéicha ha oñemoheñóita ñeꞌẽpyahu oje-

1.1.1. Tembiaporã AVAKOTEPA

1.1.2. Tembiaporã AKA

1.1.3. Tembiaporã GUAPAKORE

1.1.5 Tembiaporã ojegueroguatavaꞌekue tetã ambuépe. Linguamón rembihasakue – Ñeꞌẽngué-

1.2. Guarani jegueroike ko mbaꞌe oñeñemoaranduhápe

1.2.1. Ñanduti rendakuéra

1.2.3. Blog, ñanduti rogue ha aty ñomongeta vevépe

2. Umi pojoapy oñehakãꞌiꞌóva ko tembiapópe rehegua

2.1. Ñomongeta vevépe Facebook

2.2. Kundahaha Aguaratata

2016-me, umi temimoῖmby ojegueromanduꞌamavaꞌekue yvateve ha Instituto Superior de Lenguas Uni-

2.3. Marandurenda Vikipetã

2.4. Jehekaha Google

2.5. Ñanduti korapy Guarani Renda

Ojegueromanduꞌa haguéichama, Guarani Renda19 omoheñoivaꞌekue Mboꞌekuaahára Manuel Fernández

2.6. Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyha ñanduti renda (PÑS)

Ko togue20 heñói 2014-pe, ha ojegueroguata ñeꞌẽkõime porã guarani-karaiñeꞌẽ-me. Ojeikévo hoguépe

2.7. Fundación Yvy Marãeꞌỹ ñanduti renda

Tembijeporekapy ojegueroguatavaꞌekue niko exploratoria ha descriptiva. Ojejeporekákuri haipy oῖ-

Peichaite niko oñembohetepy:

Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeichagua Mbaꞌépa Mamóguipa Mbaꞌeichagua Mbaꞌéichapa

4.1. Oñehesaꞌỹijoháicha umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõva peteῖteῖva henda guivo

Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeicha- Mbaꞌépa Mamóguipa Mbaꞌeichagua

Oῖ tembihechapyrã oñepysangáva ndojoguerahaporãmbái rehe umi mbaꞌe oñembohysyivaꞌekue rehe

Umi ambue tembihechapyrãme ojehechakuaa nahesakãporãmbaiha upe heꞌíva ha heꞌiháicha, ha upéva

4.1.2. Kundahaha Aguaratata

Ñeꞌẽtee apesã Mamóguipa Mbaꞌeicha- Mbaꞌépa Mamógui- Mbaꞌeicha-

Koꞌã tembihechapyrã ojeporavóvape ojehechakuaa oñemoguaraniporãvehague. Heta mbaꞌépe

4.1.3. Hekaha Vikipetã

2 Portal de la Wikipedia UF Tekohapegua Vikipetã Ñeꞌẽaty Komunida

4 Cambios Wikipedia UF Oñemoambue Vikipetã Ñeꞌẽaty Oñemoambue

7 Donaciones Wikipedia S Meꞌẽrei Vikipetã Tero Ñemeꞌẽ

8 Versión para Wikipedia UF Osẽma haguãi- Vikipetã Ñeꞌẽaty Ikatúmava oje-

15 Astrología Wikipedia S Mbyjakuaa Vikipetã Tero Mbyjakuaa

16 Idioma Wikipedia S Ñeꞌẽ Vikipetã Tero Ñeꞌẽ, ayvu

17 Antropolo- Wikipedia S Arandupykuaaty Vikipetã Tero Arandupykua-

19 Ciencias Wikipedia UF Tembiapo Vikipetã Ñeꞌẽaty Yvypóra ha Te-

4.1.4. Hekaha Google

4.1.5. Guarani Renda Ñanduti

Ojehechátaramo tuichaháicha, umi ñeꞌẽaty oñemoguaraníva ojojogua umi oñemoñeꞌẽasáva ndive ko

4.1.6. Paraguái Ñeꞌẽnguéra Sãmbyhyhyha Ñanduti Renda

Oñehesaꞌỹijo rire ñeꞌẽtee apesã opaichagua oñemoguaranimbyréva, ojehechakuaa hesakãporãha, heꞌiha

Umi ñeꞌẽtee oñemonoꞌõ ha oñehesaꞌỹijovaꞌekue, ha ojeporúvape techapyrãramo, ojehechakuaa

Ojepokótaramo ñeꞌẽ oñemoguaranirekóva rehe ojehaikuévo, tembihecharã eleytrónico, ko tembi-

4.1.7. Fundación Yvy Marãeꞌỹ Ñanduti Renda

Py Ñeꞌẽtee Mamógui- Mbaꞌei- Mbaꞌépa Mamóguipa osẽ Mbaꞌeicha- Mbaꞌéicha-

Tekotevẽne ojegueromanduꞌami koꞌápe peteῖ ñeꞌẽtee ojeporúva ha toñembojojami PÑS-pegua ndi-

4.2.1. Omombeꞌúpa heꞌiséva

Ojeikévo oñeporandu Vikipetã-me, iporuharakuéra ojeguerohorýta: Tapeg̃uahẽporãite Vikipetãme, ha

4.2.3. Oñemboyképa temiandu

4.2.4. Heꞌípa hesaite rupi

4.2.5. Nomanovéimapa ojeꞌéva

4.2.6. Hesakã ha ojoajuporãpa ojehaíva

Umi ambue fuente oñehesaꞌỹijohápe, ojehechakuaa umi oñemoguaraníva ndojeipyahaporãieteha, ha

Tuichaite niko omongakuaa ko tembijeporekapy opavave tapicha ombaꞌapovaꞌekuépe ko Ekípope.

Oñemoñeꞌẽasakuévo ha oñemoguaranihápe ojejúvo oñeñepysãnga avei ojejuhu hag̃ua ñeꞌẽtee

También podría gustarte