Está en la página 1de 7

CAPITULUM XXIX

NAVIGARE NECESSE EST


ES NECESARIO NAVEGAR

Multae nāvēs multīque nautae quotannīs in mari per-


Muchas naves y muchos marineros todos los años en el mar se
eunt. In fundō maris plūrimae nāvēs mersae iacent. Nec
pierden. En el fondo del mar muchas naves yacen hundidas. Y
tamen ūllīs periculīs ā nāvigandō dēterrentur nautae.
sin embargo, los marineros son desviados por ningún peligro al navegar.
"Nāvigāre necesse est" āiunt, et mercātōrēs, quī ipsī
“Es necesario navegar” afirman, y los comerciantes, los mismos que
5 pericula maris adīre nōn audent, haec adiciunt: "Vīvere
no se atreven a acercarse a los peligros del mar, estas cosas añaden: “Vivir
nōn est necesse!" Mercātōrēs mercēs suās magnī aestimant,
no es necesario” Los comerciantes estiman mucho sus mercancías,
vītam nautārum parvī aestimant!
la vita de los marineros poco estiman!
Nec vērō omnēs mercātōrēs domī remanent, cum
Pero no todos los comerciantes se quedan en casa, cuando
mercēs eōrum nāvibus vehuntur. Nōnnūllī in terrās aliēnās
sus mercancías son transportadas por las naves. Algunos en tierras ajenas
10 nāvigant, quod mercēs pretiōsās nautīs crēdere nō-
navegan, porque se rehúsan a creer que las mercancias son de
lunt, sīcut mercātor ille Rōmānus quī eādem nāve vehitur
gran precio para los marineros, así como aquél romano que en la misma nave
quā Mēdus et Lydia. Is laetus Ōstiā profectus est
es llevado que Medus y Lidia. Él feliz de Ostia partió
cum mercibus pretiōsīs quās omnī pecūniā suā in Italiā
con las mercancias de gran precio, las cuales con todo su dinero en Italia
ēmerat eō cōnsiliō ut eās māiōre pretiō in Graeciā vēnderet,
había comprado con su plan de venderlas a mayor precio en Grecia,
15 Ita spērābat sē magnum lucrum factūrum esse.
Así esperaba que él hiciese una gran ganancia.
Iam vērō ea spēs omnis periit, nam flūctibus mersae
Pero ahora toda su esperanza pereció pues por las olas son
sunt mercēs in quibus omnem spem posuerat. Subitō
sumergidas sus mercancias en las cuales había puesto toda su esparanza. De
repente
mercātor ē dīvitissimō pauperrimus factus est. Nōn mīrum
el comerciante paso del más rico al más pobre. No es sorpresa
est eum maestum esse.
que él este triste.
20 Mercātor ad gubernātōrem accēdēns multīs cum lacrimīs queritur:
El comerciante mientras se acerca al timonel con lágrimas se lamenta:
"Heu, mē miserum! Omnia quae possidēbam
“¡Ay, pobre de mí! Todas las cosas que poseía
in fundō maris sunt. Quid faciam? Quid spērem?
en el fondo del mar están. ¿Qué haré? ¿qué esperanza tendré?
Quōmodo uxōrem et līberōs alam? Nē as quidem
¿cómo alimentaré a mi esposa e hijos? Ni un solo as
mihi reliquus est: omnia āmīsī. Heu!"
me ha quedado; perdí todas las cosas. ¡Ay!”
25 "Dēsine querī!" inquit gubernātor, "Nōn enim omnia
“Deja de lamentare” dijo el timonel, “Pues no todas las cosas
āmīsistī sī uxor et līberi tuī salvī sunt. Nōnne līberōs
has perdido si tu esposa y tus hijos están a salvo ¿No estimas
plūris aestimās quam mercēs istās? Dīvitiās āmittere miserum
más a tus hijos que a estas mercancias? Es mísero perder las
est, at multō miserius līberōs āmittere."
riquezas, pero más mísero es perder a los hijos.”
Talibus verbīs nauta mercātōrem maestum cōnsōlārī
Con tales palabras el marinero al comerciante triste intento
30 cōnātur, sed frūstrā, nam ille prōtinus "Nōlī tū mē cōnsōlārī"
consolar, pero en vano, pues aquél en seguida “No me consueles”
inquit, "quī ipse imperāvistī ut mercēs meae
dijo, “¡el mismo que ordenaste que mis mercancias
iacerentur!"
fueran lanzadas!”
Gubernātor: "Iactūrā mercium nāvis servāta est."
Timonel: “La nave ha sido salvada por la pérdida de las mercancías.”
Mercātor: "Rēctē dīcis: meae mercēs ēiectae sunt, ut
Comerciante: “Bien dices; mis mercancías fueron echadas fuera, para
35 nāvis tua salva esset!"
que tu nave fuese salvada!”
Gubernātor: "Mercēs iēcimus ut nōs omnēs salvī essēmus.
Timonel: “Lanzamos las mercancías parque que todos notros estuviéramos a
salvo.
Iactūrā mercium nōn modo nāvis, sed etiam vīta
No solo la nave por la pérdida de las mercancías, sino también la vida
omnium nostrum servāta est. Mercēs quidem periērunt,
de todos nosotros ha sido salvada. Sin duda las mercancías han perecido,
sed nēmō nostrum periit. Ergō bonum animum
pero ninguno de nosotros pereció. Por tanto, ¡un buen espíritu
40 habē! Laetāre ūnā nōbīscum tē vītam nōn āmīsisse simul
ten! ¡Alégrate junto con nosotros de no haber perdido tu vida al mismo tiempo
cum mercibus! Hominēs felīcēs sumus."
con las mercancías! ¡Somos hombres felices!”
Mercātor: "Vōs quidem felīcēs estis, nēmō enim
Comerciante: “Sin duda ustedes son felices, pues ninguno
vestrum assem āmīsit. Mīrum nōn est vōs laetāri. At
de ustedes perdió un as. No es sorpresa que ustedes estén contentos. Pero,
nōlīte mē monēre ut laetus sim, postquam omnia mihi
no me aconsejen que este feliz, ¡después de que todas las cosas me
45 ēripuistis! Laetitia vestra mē nōn afficit."
me han arrebatado! Su felicidad no me afecta.”
Gubernātor: "Nec quisquam nostrum tristitiā tuā afficitur.
Timonel: “Y a ninguno de nosotros por tu tristeza es afectado.”
Semper gaudeō cum dē līberis meīs cōgitō, quī
Siempre me alegro cuando pienso en mis hijos, quienes
māximā laetitiā afficiuntur cum patrem suum ē nāvigātiōne
por la mayor alegría son afectados cuando ven que su padre de
periculōsā salvum redīre vident."
la peligrosa navegación vuelve a salvo.”
50 Mercātor: "Ego quoque līberōs meōs amō nec eos
Comerciante: “Yo también amo a mis hijos y no quiero que
dolōre afficere volō. Sed quōmodo vīvāmus sine pecūniā?
se afecten por el dolor. ¿Pero cómo viviremos sin dinero?
Quōmodo cibum et vestem emam īnfantibus meīs?
¿Cómo compraré comida y ropa a mis bebes?
Ō dī immortālēs! Reddite mihi mercēs!"
!Oh, dioses inmortales¡ ¡Devuélvanme las mercancías!”
Gubernātor: "Quid iuvat deōs precāri ut rēs āmissae
Timonel: “¿En qué ayuda rogar a los dioses que las cosas perdidas
55 tibi reddantur? Frūstrā hoc precāris."
te sean devueltas? En vano ruegas esto.”
Mercātor: "Quid ergō faciam? Ipse dē nāve saliam,
Comerciante: “¿Por tanto qué haré? ¿Yo mismo de la nave debería saltar
an in eādem nāve maneam vōbīscum?” Vir ita perturbātus
o debería quedarme en la misma nave con ustedes? El hombres esta así de
est ut sē interroget, utrum in mare saliat an in nave
perturbado que se pregunta si salta al mar o en la nave
remaneat.
se queda.

60 "Salī modo!" inquit gubernātor, "Nēmō nostrum tē


“Solo salta” dijo el timonel, “ninguno de nosotros te
prohibēbit. At certē nōn tam felīx eris quam Ariōn, quī
lo prohibirá. Pero ciertamente no serás tan suertudo como Arion, quien
delphīnō servātus est."
ha sido salvado por un delfín.”
Mercātor, quī Arionem ignōrat, "Quisnam est Ariōn?"
El comerciante, quien no conocía a Arion, “¿Quién pues es Arion?”
inquit, "Nē nōmen quidem mihi nōtum est.”
dijo, “ni siquiera el nombre me es conocido.”
65 Gubernātor: "Ignārus quidem es sī illum ignōrās.
Timonel: “Sin duda ignorante eres si esto desconoces.
Ariōn, vir nōbilis Lesbī nātus, tam pulchrē fidibus canēbat
Arion, hombre muy conocido nacido de Lesbia, tocaba tan hermoso la lira
ut alter Orpheus appellārētur. An tam ignārus es
era llamado com segundo Orfeo. ¿O tan ignorante eres
ut etiam Orpheus tibi ignōtus sit?"
que también te es desconocido Orfeo?”
Mercātor: "Minimē vērō. Orpheus quidem omnibus
Comerciante: “Pero de ningún modo. Sin duda Orfeo por todos
70 nōtus est. Is fidicen nōbilissimus fuit quī tam pulchrē
es conocido. Él fue el más conocido tocador de lira quien tan bellamente
canēbat ut bēstiae ferae, nātūram suam oblītae, accēderent,
tocaba que las bestias salvajes, olvidando su naturaleza, se acercaban,
ut eum canentem audīrent, ac rapidī fluviī cōnsisterent,
para escucharlo tocar, y los rápidos ríos se detenían,
nē strepitū cantum eius turbārent. Orpheus
para que con su ruido no molestaran su canto. Orfeo
etiam ad īnferōs dēscendit ut uxōrem suam mortuam
también a los infiernos descendió para hacer volver a
75 inde redūceret... Sed perge nārrāre dē Arione."
su esposa muerta de allí… Pero continúa contando sobre Arión.”
Gubernātor, cum omnēs attentōs videat, hanc fabulam
El timonel, cuando vio que todos estaban atentos, esta historia
nārrat:
narro:
"Cum Arīōn, nōbilissimus suī temporis fidicen, ex
“Cuando Arión, el más famoso tocador de lira de su tiempo, de
Italiā in Graeciam nāvigāret magnāsque dīvitiās sēcum
Italia hacia Grecia navegó y grandes riquezas con él
80 habēret, nautae pauperēs, quī hominī dīvitī invidēbant,
tenía, los pobres marineros, quienes envidiaban al hombre rico,
eum necāre cōnstituērunt. Ille vērō, cōnsiliō eōrum cognitō,
decidieron asesinarlo. Pero aquél, al conocer el plan de ellos,
pecūniam cēteraque sua nautīs dedit, hoc sōlum
su dinero y sus otras cosas a los marineros dio, esto suplicando
ōrāns ut sibi ipsī parcerent. "Ecce" inquit "omnia quae
solo que a él mismo perdonaran. “Mira” dijo “todas las cosas que
possideō iam vestra sunt. Dīvitiās meās habēte, parcite
poseo ahora son de ustedes. Tengan mis riquezas, perdonen
85 vītae! Permittite mihi in patriam revertī! Hoc sōlum
mi vida! ¡Permítanme regresar a mi patria! Solo esto
precor." Nautae precibus eius ita permōtī sunt ut manūs
suplico.” Los marineros fueron así de conmovidos por las suplicas de él que
quidem ab eō abstinērent; sed tamen imperāvērunt
sin duda las manos mantuvieron lejos de él; pero con todo ordenaron
ut statim in mare dēsilīret! Ibi homō territus, cum iam
que en seguida al mar saltara! Allí el hombre perturbado, cuando ahora
vītam dēspērāret, id ūnum ōrāvit ut sibi licēret vestem
de su vida desesperaba, rogo una sola cosa que le fuera permitido
90 ōrnātam induere et fidēs capere et ante mortem carmen
ponerse su ropa decorada, coger su lira y antes de su muerte un canto
canere. Id nautae, studiōsī cantum eius audiendī, eī
cantar. Los marineros, deseosos de escuchar su canción, le
permīsērunt. Ille igitur, pulchrē vestītus et ōrnātus, in
permitieron esto. Así pues, aquél, bellamente vestido y adornado, estando de pie
celsā puppī stāns carmen clārā vōce ad fidēs cecinit. Ut
en la popa elevada canto la canción con clara voz junto a la lira.
Orpheus cantū suō ferās ad sē alliciēbat, ita tunc Arīōn
Como Orfeo atraía hacía si a las bestias con su canto, así entonces Arión
95 canendō piscēs allēxit ad nāvem. Postrēmō autem cum
mientras cantaba atrajo a los peces hacia la nave. Finalmente, con su
fidibus ōrnāmentīsque, sīcut stābat canēbatque, in mare
lira y adornos, así como estaba de pie y cantaba, al mar
dēsiluit.
salto.
"Tum vēro nova et mīra rēs accidit: delphīnus, cantū
“Pero entonces una nueva y maravillosa cosa sucedió: un delfín, por el canto
allectus, repente hominem natantem subiit eumque in
atraído, de repente se puso bajo el hombre que nadaba y lo
100 dorsō suō sedentem vēxit et in lītore Graeciae salvum
transporto sentado en su espalda y en la costa de Grecia a salvo
exposuit. Inde Ariōn prōtinus Corinthum petīvit, ubi
desembarco. Entonces Arión en seguida se dirigió a Corinto, donde
rēgem Periandrum, amīcum suum, adiit eīque rem sīcut
se dirigió al rey Periandro, su amigo, y le conto el evento justo
acciderat nārrāvit. Rēx haec parum crēdidit, et Arīonem
como había pasado. El rey creyó apenas estas cosas, y ordeno que
quasi virum fallācem cūstōdīri iussit. Sed postquam
Arión así como un hombre mentiroso fuera custodiado. Pero después
105 nautae Corinthum vēnērunt, rēx eōs interrogāvit
los marineros a Corinto llegaron, el rey les pregunto
'num scīrent ubi esset Ariōn et quid faceret?' Respondērunt
‘¿si acaso sabían dónde estaba Arión y qué estaba haciendo?’ Respondieron que
'hominem, cum inde abīrent, in terrā Italiā fuisse
‘el hombre, cuando de allí se fueron, en la región de Italia estaba
eumque illīc bene vīvere, aurēs animōsque hominum
y él allí vivía bien, lo oídos y espíritus de los hombres
cantu suō dēlectāre atque magnum lucrum facere.'
con su canto deleitaba y una gran ganancia hacía.’
110 Cum haec falsa nārrārent, Ariōn repente cum fidibus
Cuando estas cosas falsas contaron, Arión de repente con su lira
ōrnāmentīsque cum quibus sē in mare iēcerat appāruit.
y adornos apareció con los que lo habían arrojado al mar.
Nautae stupentēs, cum eum quem mersum esse putābant
Los marineros atónitos, cuando lo vieron –a quien pensaban que estaba
ita vīvum appārēre vidērent, prōtinus maleficium
ahogado– aparecer vivo, en seguida confesaron su
suum cōnfessī sunt."
crimen.”
115 Hīc Mēdus "Etsī nōtum est" inquit "nōnnūllōs homi-
Aquí Medus “Incluso si es conocido que” dijo “pocos hombres
nēs delphīnīs vectōs esse, tamen dubitō num haec fabula
por delfines sean transportados, con todo dudo que acaso esta historia
vēra sit."
sea verdad.”
Gubernātor: "Sīve vēra sīve falsa est, valdē mē dēlectat
Timonel: “Si es cierta o falsa, mucho me ha deleitado
fabula dē felīcī salūte Arionis, nam sīcut ille mīrum
la historia sobre la salvación afortunada de Arión, pues, así como aquél
120 in modum servātus est, cum iam dē salūte dēspērāret,
de maravillosa manera fue salvado, cuando ya desesperaba por su salud,
ita hominēs nōnnumquam contrā spem ē māximīs periculīs
así los hombres a veces son arrebatados del más grande peligro
ēripiuntur. Hāc fabulā monēmur ut semper bonō
contra la esperanza. Por esta historia somos advertidos de que siempre con buen
animō sīmus nēve umquam dē salūte dēspērēmus. Dum
espíritu estemos y no desesperemos nunca por la salud. Mientras
anima est, spēs est."
haya espíritu, hay esperanza.”
125 Haec verba tandem mercātōrem perturbātum aliquid
Con estas palabras el comerciante perturbado por fin parecía
cōnsōlāri videntur.
estar algo consolado.

Tum vērō Lydia ad Mēdum versa "Modo tē interrogāvī"


inquit "tuane esset pecūnia quā hunc ānulum
ēmistī. Cūr nōndum mihi respondistī?"
130 Ita repente interrogātus Mēdus *sēpecūniam ē sacculō
dominī surripuisse' cōnfiitētur.
"Ō Mēde!" exclāmat Lydia, "Fūr es! Iam mē pudet
tē, fūrem nēquissimum, amāvisse!"
At Mēdus "Nōlī" inquit "mē fūrem appellāre, mea
135 Lydia! Dominus enim aliquid pecūliī mihi dēbēbat. Pecūlium
dēbitum sūmere fūrtum nōn est."
Sed Lydia pergit eum fūrtl accūsāre: "Fūrtum fecistī,
Mēde! Frūstrā tē excūsāre cōnāris."
Mēdus: "Sī fūrtum fecī, tuā causā id fecī. Eō enim
140 cōnsiliō nummōs surripuī ut dōnum pretiōsum tibi
emerem. Nōnne hoc beneficium potius quam maleficium
esse tibi vidētur?"
Lydia: "Facile est aliēnā pecūniā dōna pretiōsa
emere. Tale dōnum mē nōn dēlectat. Hunc ānulum iam
145 gerere nōlō: in mare eum abiciam!" Hoc dīcēns Lydia
ānulum dē digitō dētrahit, sed gubernātor prōtinus
bracchium eius prehendit. Simul Mēdus ānulum ē
manū Lydiae lāpsum capit.
Lydia īrātaexclāmat: "Abstinē manum, nauta!" at ille
150 "Nōlī stultē agere!" inquit, "Nēmō tibi ānulum ita
abiectum reddet — nisi forte tam felix eris quam Poly
cratēs, tyrannus Samius, cuius ānulus, quem ipse in
mare abiēcerat, mīrum in modum inventus est nōn in
fundō maris, sed in ventre piscis!"
155 Lydia: "Cūr ille tyrannus ānulum suum abiēcit?"
Gubernātor: "Ānulum abiēcit, cum sēsē nimis felīcem
esse cēnsēret. Nihil malī umquam el acciderat ac
tanta erat potestās eius, tanta glōria tantaeque dīvitiae,
ut nōn sōlum aliī tyrannī, sed etiam dī immortālēs el
160 invidērent. Tum amīcus eius, rēx Aegyptī, cum felīcitā-
tem atque glōriam eius ingentem vidēret, tyrannō suāsit,
ut iactūram faceret eius reī quā māximē omnium
dēlectābātur: ita deōrum invidiam āvertī posse spērābat.
Polycratēs igitur nāvem cōnscendit et ānulum
165 quem pretiōsissimum habēbat in mare abiēcit.
"Paucīs post diēbus aliquī piscātor in eōdem mari
piscem cēpit quītam formōsus erat ut piscātor eum nōn
vēnderet, sed tyrannō dōnāret. Vērum antequam piscis
ad mēnsam tyrannī allātus est, servus quī piscem secābat
170 eī ānulum attulit 'quem in ventre piscis inventum
esse' dīxit. Polycratēs, cum ānulum suum recognōsceret,
māximā laetitiā affectus est."
Mēdus: "Nēmō umquam eō tyrannō beātior fuit!"
Gubernātor: "Nōlī quemquam ante mortem beātum
175 dīcere! Hoc nōs docet fortūna illlus tyrannī. Polycratēs
enim paulō post ā quōdam virō fallācī, qul eum falsīs
prōmissīs Samō in Asiam allēxerat, terribilem in modum
necātus est. Ita nōnnumquam vita beāta morte
miserrimā fīnītur.Varia quidem est hominum fortūna,
180 sed homō prūdēns bonam et malam fortūnam aequō
animō fert nec alterius fortūnae invidet."
Dum gubernātor loquitur, altera nāvis procul in marī
appāret. Mēdus eum apprehendit et "Dēsine loquī!"
inquit, "Cūrā negōtium tuum! Quīnprōspicis? Vidēsne
185 nāvem illam vēlōcem quae ā septentriōnibus nōbīs
appropinquat?"
"Per deōs immortālēs!" inquit gubernātor, cum primum
nāvem appropinquantem prōspexit, "Illa nāvis
vēlōx nōs persequitur. Certē nāvis praedōnum est. Om-
190 nia vēla date, nautae!"
Nāvis autem vēlīs sōlīs nōn tam vēlōciter vehitur
quam ante tempestātem, nam vēla ventō rapidō scissa
sunt. Itaque gubernātor imperat ut nāvis rēmīsagātur.
Mox rēmīsvēlīsque vehitur nāvis quam vēlōcissimē po-
195 test, sed tamen altera nāvis, cuius rēmīquasi ālae ingentēs
sūrsum deorsum moventur, magis magisque appropinquat.
Gubernātor perterritus exclāmat: "Ō dl bonī! Quid
faciāmus? Brevī praedōnēs hīc erunt."
200 Tum mercātor, cum gubernātōrem pallidum videat,
"Bonō animō es!" inquit, "Nōlī dēspērāre! Spēs est,
dum anima est."

También podría gustarte