Está en la página 1de 1852

Molina 3

Concepción y realización : Marc Thouvenot (CELIA, CNRS)


Traducción: Carmen Herrera (DL-INAH)

Dedicado a : Michel LAUNEY y Alexis WIMMER

Introducción

El Molina 3 es la reunión y combinación del Molina 1 y del Molina 2, los diccionarios elaborados por Fray Alonso de Molina, publicados conjuntamente en
1571, bajo el título de "Vocabulario en Lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana" 1. El Molina 1 corresponde a la parte Español-Náhuatl,
mientras que el Molina 2 a la parte Náhuatl-Español, los nombres que actualmente se les dan a las dos lenguas.

El Molina 3, la conjunción del 1 y del 2, es un diccionario Náhuatl-Español. ¿Por qué es necesario un diccionario así? Aunque el diccionario elaborado por
Molina es notable en múltiples sentidos, su uso no deja de presentar algunas dificultades. Entre las principales hay que mencionar que cerca del 30 % de la
riqueza del Molina 1 no fue recuperado en el Molina 2, y como el orden está en español, las palabras nahuas son difícilmente accesibles. Las grafías
empleadas para el náhuatl no son totalmente homogéneas, a lo que se añade un ordenamiento alfabético extraño a los usos actuales. Asimismo, la ortografía
del español hace en ocasiones difícil su lectura.

En la presente versión, el Molina 3, nos hemos dedicado a resolver los dos primeros puntos, reservando el último para una próxima versión, el Molina 4.

En su edición original, el Molina 1 tiene 17,441 entradas y el Molina 2 ofrece 23,724. Después de ‚voltearlo‛, esto es, transformar el diccionario Español-
Náhuatl en uno Náhuatl-Español, el Molina 1 tiene 36,292 entradas y al introducir como entradas las palabras que no se encuentran en primera posición, el
número asciende a 43,235. Al efectuar esta misma operación en el Molina 2, éste pasa a tener 28,196 entradas.

El Molina 3, por su parte, cuenta con poco más de 71 mil entradas, agrupadas bajo cerca de 40 mil entradas principales (33,863 de ellas, diferentes).

1
Molina, Fray Alonso de, 1970, Vocabulario en lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana. Estudio preliminar de Miguel Leon-Portilla.
México, Editorial Porrúa.
Presentación
El Molina 3 presenta las siguientes características:

aca : alguno. (2) alguno o alguna. (1)

Todas las entradas fueron agrupadas bajo una ortografía normalizada. Cuando la ortografía de Molina es idéntica a la normalizada, la traducción
simplemente es seguida de los números 1 o 2 que indican de qué parte del diccionario de Molina proviene tal escritura.

acachapolin : cierto genero de langostas. (2 Acachapulin) langosta. (1 acachapulin) lagosta dela tierra. (1 acachapulin)

Cuando a una misma entrada corresponden varias entradas en Molina, todas son mencionadas. Si la ortografía de Molina difiere de la adoptada, entonces el
número 1 o el 2 aparece antes de la palabra tal como está escrita en la parte correspondiente del diccionario original. Por tratarse de una paleografía de las
partes 1 y 2 de Molina, la ortografía original fue respetada escrupulosamente. Esto permite al lector darse cuenta de la inconveniente modificación de una
palabra, si accidentalmente hubiera cambiado por aplicársele operaciones indebidas.

atletilia, nic Deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)
atletilia, nin aniquilarse o deshazerse. Preterito: oninatletili. (2) Boluerse nada o aniquilarse. (1) Humillarse, apocandose o aniquilandose. (1)
Tornarse nada. (1)
atletilia, nite deshazer o apocar a otros. Preterito: onitlatletili. (2)
atletilia, nitla aniquilar alguna cosa, o tornarla anada. Prete: onitlaatletili. (2) Deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)

Para los verbos que pueden conjugarse con distintos prefijos se introdujeron subentradas.

acalli + Nao, para mercaderia. (1 tiamic acalli) Quebrarse la naue. (1 tlapani in acalli) Naue de passaje. (1 tepanahuiloni acalli) Galera. (1 huei
acalli) Naue, generalmente. (1 castillan acalli) Naufragio padecer. (1 nopan tlapani in acalli)

Algunas entradas del Molina 3 son seguidas de un signo ‘ + ’. Este signo indica que no se trata de una entrada incluida originalmente por Molina, sino que
fue creada a partir de una secuencia en náhuatl que contiene dos o más palabras: cada una de las que siguen a la primera palabra se convirtió en una entrada
en el Molina 3.

Tratamientos

La reunión del Molina 1 y del 2 fue posible a través de la realización de cinco grandes operaciones:
1) Transformación del Molina 1 en un diccionario Náhuatl-Español
2) Modificación de las grafías en el Molina 1 y 2
3) Tratamiento de los prefijos verbales
4) Tratamiento de las entradas que contienen varias palabras en náhuatl ;
5) Tratamiento de los idem

Debido a la gran cantidad de entradas, se puso especial cuidado en realizar todas estas transformaciones a través de operaciones automáticas, en la medida
en que fuera posible. Para ello se escribieron y pusieron a prueba programas específicos, por lo que las modificaciones manuales fueron consideradas como
un último recurso.

1) Transformaciones del Molina 1 en un diccionario Náhuatl-Español


A cada entrada en español corresponde al menos una traducción en náhuatl. Ocasionalmente la traducción se limitó a la expresión idem o lo mismo, pero en
numerosos casos, Molina propone varias traducciones. Por ejemplo:

Abatir a otro, humillandolo. nite, tlanitlaça. nite, tlalchitlaça. nite, icnonemachitia


Abatido assi. tlatlanitlaztli. tlatlalchitlaztli. tlaicnonemachitilli
Abatimiento tal. tlatlanitlaçaliztli. tetlalchitlaçalizli. teicnonemachiliztli

Luego de invertir el orden de las entradas, se procedió a realizar dos operaciones: las palabras que no fueran verbos simplemente se aislaron y se asociaron a
la traducción española.

Abatimiento tal. tlatlanitlaçaliztli. tetlalchitlaçalizli. teicnonemachiliztli

se transformó en

tlatlanitlaçaliztli : Abatimiento tal.


tetlalchitlaçalizli : Abatimiento tal.
teicnonemachiliztli : Abatimiento tal.

mientras que

Abatir a otro, humillandolo. nite, tlanitlaça. nite, tlalchitlaça. nite, icnonemachitia

se convirtió en :

tlanitlaça, nite : Abatir a otro, humillandolo.


tlalchitlaça, nite : Abatir a otro, humillandolo.
icnonemachitia, nite : Abatir a otro, humillandolo.
2) Modificación de las grafías en el Molina 1 y 2

Una de las dificultades de las lenguas del siglo XVI, y el náhuatl es un ejemplo destacado, se refiere a las múltiples grafías que puede tener una misma
palabra.
De no haber normalizado la ortografía se habría llegado a tener más de una entrada para una misma palabra y, sobre todo, no se podrían reunir diversos
diccionarios de esta lengua. Por ello se trata de un punto fundamental. Es muy frecuente encontrar la misma palabra escrita de una forma en el Molina 1 y
de otra en el Molina 2, o incluso al interior de la misma parte del diccionario. Así, ehecatl aparece con esta forma en el Molina 1, y se escribió eecatl en el
Molina 2. La palabra ilochtia se escribe así en el 1 y en el 2, pero también se escribe ylochtia en el 1.

ehecatl Ayre. (1) Espiritu o soplo. (1 e-ecatl) viento, o ayre. (2 Eecatl.)

ilochtia, nic : Mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia dado. (1)
ilochtia, nin : Desigualar enel precio delo que se compra. (1)
ilochtia, niqu : Tornar atras o detener el relox que anda delantero. (1) tomar arras el relox, o tornar a embiar algo al que me lo embio, o mudar o
reuocar la sentencia q[u]e se auia dado, o vender algo por menos delo q[ue] vale. Pr: oniquilochti. (2) Hazer detener el relox que anda delantero, tornandolo
atras. (1)
ilochtia, nite : tornar a otro, desde donde le auia ydo a acompañar. pre: oniteilochti. (2) Resistir. (1 nite, ylochtia) Tornar a otro guiandolo. (1 nite,
ylochtia) Boluer a alguno del camino. (1)
ilochtia, nitla : achicar o acortar algo. Preteri: onitlailochti. (2) Restrañar o restriñir. (1 nitla, ylochtia) Abreuiar. (1) Acortar o achicar. (1 ni_tla,
ylochtia) Estrechar algo. (1 nitla, ylochtia) Escotar cortar alguna cosa, assi como vestidura. (1) Acortar o estrechar edificio. (1) Despechar vasallos,
afloxandoles el tributo. (1 nitla, y_lochtia) Achicar algo. (1) Escatimar. (1)

Esta normalización también tiene por objetivo facilitar la lectura. Desde el siglo XVI, la ortografía del náhuatl ha evolucionado y buena parte de los cambios
corresponden a los usos actuales. Las modificaciones introducidas corresponden a las que figuran en la siguiente tabla, establecida por Carmen Herrera y
publicada en todos los diccionarios pictográficos realizados con Pohua y Tlachia.

Normalizado Valor fonológico Grafías de las fuentes


a / a / a: / a
c /_a,o,C,# /k/ c /_a,o,C,#
c /_e,i /s/ c /_e,i
ch / tC/ ch
cu/_a,e,i / kw/ qu/_a
cu/_e,i uc/_C,#
cuh, cu, vc/_C
e / e / e: / e
h /V_V /'/ nada, h
hu /_a,e,i /w/ v /_a,e,i
uh/_C,#
uh, u
i / i / i: / i, y, j
l /V_V,C /l/ l
m /m/ m
n /n/ n
o / o / o: / o
p /p/ p
qu /_e,i /k/ qu/_e,i
t /t/ t
tl / tl/ tl
tz / tS/ tz
x /S/ x
y /V_V /y/ i,y,j
z /_a,o,C,# /s/ ç /_a,o
z /_C,#

Estas transformaciones se pusieron en práctica con la ayuda de una serie de reglas simples del tipo : iua = ihua. Estas reglas se aplicaron en un cierto orden
(véase en la siguiente tabla la columna 5), teniendo en cuenta la posición de la cadena en la palabra (tabla, columna 4).
En la siguiente tabla se encuentra el detalle de estas reglas, ejemplificadas en su gran mayoría con casos del Molina 2, donde se puede ver la forma de la
palabra de partida (columna 6) y el resultado después de la aplicación de la regla de normalización (columna 7).

1 2 3 4 5 6 7
- indif. 1
*lu lo indif. 2 *
[ indif. 1
] indif. 1
_ indif. 1
+ indif. 1
h fin. 2 *
a á a indif. 1
a à a indif. 1
a â a indif. 1
a ä a indif. 1
a ha a début. 2
c aze ace indif. 3 Nacazecatoca, nacacecatoca
nino.
c hc c indif. 2 Tlahcauacaliztli. tlacahuacaliztli
c ozel ocel indif. 3
c qua cua indif. 3 Tlaixquayotl. tlaixcuayotl
c ze ce début. 2 *
c zen cen indif. 3
e é e indif. 1 *
e ë e indif. 1
e he e début. 2
e teu$ teue indif. 3
e teue teu$ indif. 1 Teuexiuh. tehuexiuh
h aua ahua indif. 2 Tzaualoni. tzahualoni
h aue ahue indif. 2 Tlauellotl. tlahuellotl
h aui ahui indif. 2 Tlauiloni. tlahuiloni
h c$ ch indif. 3 *
h ch c$ indif. 1 *
h ee ehe indif. 1 Eecayo. ehecayo
h eua ehua indif. 2 Altepeua. altepehua
h eui ehui indif. 2 Tlapaleuia. tlapalehuia
h g h indif. 1
h iua ihua indif. 2 Ciuayotl. cihuayotl
h iui ihui indif. 2 Xiuitl. xihuitl
h lui lhui indif. 1 Tlatlaluitectli. tlatlalhuitectli
h niue nihue indif. 2 Aniueliti. anihueliti
h oua ohua indif. 2 Tlapoualli. tlapohualli
h oui ohui indif. 2 Nouian. nohuian
h teui tehui indif. 1 Tlapalteuilotl. tlapaltehuilotl
h u$ uh indif. 3 *
h ua hua début. 2 Toquizua uacqui. toquizoa huacqui
h ue hue début. 2 Teca uetzquiztli. teca
huetzquiztli
h ueue uehue indif. 3 Noueueyo. nouehueyo
h uh u$ indif. 1 *
h ui hui début. 2
h uiui uihui indif. 2 Iztiuiuiac. iztihuihuiac
h xua xhua indif. 1 Ixualiztli. ixhualiztli
h xui xhui indif. 1 Tlaxuiztli. tlaxhuiztli
hu aoa ahua indif. 2 Yaoana, nite. yahuana
hu cioa cihua indif. 2 Teocioa. teocihua
hu eoa ehua indif. 1 Ayeualiztli. ayehualiztli
hu lvi lhui indif. 1
hu oal ohual indif. 2 Yoalli. yohualli
hu ooa ohua indif. 2
hu v hu indif. 1
hu via huia indif. 2 *
i euy ehui indif. 2 *
i hi i début. 2 Hicoxquauhtla. icoxcuauhtla
i y i fin. 2 *
i yc ic indif. 2 Xocoycxitl. xocoicxitl
i yh ih indif. 2 Tlayhiotentli. tlaihiotentli
i yl il indif. 2 Tlaylacatzolli. tlailacatzolli
i ym im indif. 2 Momaymati. momaimati
i yn in indif. 2 Paynaliztli. painaliztli
i yp ip indif. 2 Tleypampa?. tleipampa?
i yq iq indif. 2 Occenca yquac. occenca icuac
i yt it indif. 2 Tocaytl. tocaitl
i yx ix indif. 2 Achi yxquich. achi ixquich
i yz iz indif. 2 Mayztlacoa, nite. maiztlacoa
m hm m indif. 2 Tohmitl. tomitl
n hn n indif. 2 Teopixcatihnatli. teopixcatinatli
o cul col indif. 2 Cultic. coltic
o ho o début. 2
o mu mo indif. 2 Mumuztli. momoztli
o nu no indif. 2 *
o nul nol indif. 2 Tenulli. tenolli
o ó o indif. 1
o ô o indif. 1
o ö o indif. 1
o o$ o indif. 3
o pu po indif. 2 Amacapulin. amacapolin
o teu teo indif. 2 Teutl. teotl
o tul tol indif. 2 Caxtulli. caxtolli
o uz oz indif. 2 Cuzcamecatl. cozcamecatl
o xu xo indif. 2 Xumalli. xomalli
o yul yol indif. 2 Tlayulli. tlayolli
o zu zo indif. 2 Centzuntli. centzontli
p hp p indif. 2 Tlahpoaliztli. tlapohualiztli
p np mp indif. 2 inpatolli. impatolli
q hq q indif. 2 Tlapahqui. tlapaqui
s § s indif. 4
s cazti casti indif. 3 *
t ht t indif. 2 Tlahtlilli. tlatlilli
u û u indif. 1
u v u indif. 1 Ocvalca. ocualca
x hx x indif. 2
x os ox indif. 2 ??? dios diox
y aia aya indif. 2 Tlaiauani. tlayahuani
y aie aye indif. 2
y aiu ayo indif. 2 Tlaiualli. tlayohualli
y eia eya indif. 2 Teneianiliqui. teneyaniliqui
y hia hya indif. 2 Ihia, nin. ihya, nin
y ia ya début. 2 Iaicecepoa. yaicecepoa
y ie ye début. 2 Atle ie tepaccan. atle ye tepaccan
y iie iye indif. 2
y io yo début. 2
y oia oya indif. 2 Yoiaue. yoyahue
y pia piya indif. 2 Apiaztli. apiyaztli
y quio quiyo indif. 2 Tequiotl. tequiyotl
y uio uyo indif. 2 Viuioquiztli. huihuiyoquiztli
yo oiu oyo indif. 2 Noiuan. noyoan
z ç z indif. 1 çoçoltic. zozoltic

Una de las dificultades para el tratamiento automático surge con la secuencia gráfica <oa>. Corresponde a dos sonidos diferentes, de los cuales uno
efectivamente puede corresponder a <oa>, y el otro, a <ohua>. La palabra cohuatl ‘serpiente’ da una buena idea del problema. En las fuentes se
encuentran las tres formas, según la siguiente distribución :

Coatl Cohuatl Cooatl

Bnf_361 Bnf_362
Bnf_362 CF CF
CF Wimmer
Guerra
Molina 1
Molina 2
Rincon
Wimmer

Los autores modernos eligieron las siguientes formas:


En 1975 R. Andrews escribió cöätl; M. Launey en 1979 escribió cöhuätl, mientras que F. Kartunnen (1983) escribió cöätl y comenta : "Because the
sequence is internal it is impossible to determine if it should be öä or öhuä." J. Campbell no modifica la ortografía de Molina y escribe coatl. J. Bierhorst
(1985) eligió la forma cöätl.
Frente a la dificultad para encontrar criterios objetivos que permitan distinguir las dos posibilidades, en esta versión del Molina 3 se eligió no modificar la
escritura <oa> en ausencia de información suplementaria.
Afortunadamente, este tipo de información existe en ciertos casos. Se trata de los verbos y específicamente de su forma en pretérito. En efecto, los verbos
que terminan en –oa tienen un pretérito en –o, -oac o bien –ouh :

-oa -o Acaloa, nitla. acanalar madero, o


cosa semejante. Preterito:
onitla__acalo.
-oa -oac Acayoa in milli. tornarse
cañaueral la eredad. Preteri:
oacayoac.
-oa -ouh Amapoa, n. leer libro, o relatar
proceso. Prete: onamapouh.

El pretérito en –ouh indica que se puede transformar la grafía <oa> en <ohua>, modificación que se extendió a todas las formas derivadas de los verbos en
cuestión.

Se puede notar una diferencia entre el Molina 1 y el Molina 2. Frecuentemente palabras escritas <oa> en el Molina 2, se escriben <oua> en el Molina 1,
forma que permite el cambio en <ohua> sin dificultad.
Las transformaciones hechas en el Molina 2 a partir del criterio de la forma del pretérito fueron copiadas en el Molina 1. Esto permitió, por ejemplo,
transformar todos los verbos poa del Molina 1 en pohua.

3) Tratamiento de los prefijos verbales


Las traducciones en náhuatl que corresponden a las entradas en español del Molina 1, frecuentemente tienen la siguiente forma:

Mirar. ni, tlachia. nite, itta

Aquí el prefijo está claramente separado del verbo y basta que el programa cambie su posición después de haberlo extraído. De modo que ni, tlachia se
transforma en tlachia, ni y nite, itta en itta, nite.

Sin embargo, en numerosos casos el Molina 1 presenta una dificultad: cuando los verbos fueron escritos con la forma nitlaxxxx sin introducir una
separación entre el prefijo y la raíz verbal.
La separación automática del prefijo de la raíz verbal plantea dos problemas: cuando se elide la vocal inicial del verbo al entrar en composición con el
prefijo objeto, o bien cuando el prefijo y el principio del verbo se confunden.
Elisión de la vocal inicial del verbo. Esto sucede si la vocal inicial del verbo es una < i > que al seguir a la < a > del prefijo, por ejemplo en nitla + icuiloa,
no se forma *nitlaicuiloa, sino nitlacuiloa. En este tipo de casos, el corte después de nitla- no proporciona la raíz verbal correcta, lo que significa que el
programa debe reponer la < i > faltante al principio de la raíz, para obtener la forma del verbo icuiloa.
Cada vez que es posible que se produzca un fenómeno de este tipo, el programa verifica en la otra parte del Molina si existe la raíz verbal reconstruida. Si
no es el caso, la raíz verbal se introduce tal cual fue cortada.

El segundo caso proviene del hecho de que la raíz verbal puede empezar por <tla> o por
<te>, así que es preciso corroborar si esta sílaba pertenece al prefijo o bien forma parte del radical verbal, por las razones que sean. De nuevo, el programa
corta en el lugar debido, una vez que revisó la existencia o no de tal raíz en el Molina 2.
Para realizar el tratamiento automatizado de los prefijos fue necesario identificar previamente sus formas y hacer la lista correspondiente:
an, ani, anicno, anicte, anino, anite, anitla, m, mo, mote, n, nech, ni, nic, nicno, nicno, nicte, nin, nino, ninote, ninoten, ninotla, niqu, nite, nitetla,
nitla, no, non, nonte, note, notla, ti, tic, tit, tito, to
Fue importante manejarlo como una lista por las combinaciones de los prefijos sujeto (generalmente ni-, pero a veces ti-), con los prefijos objeto (cuya vocal
final puede elidirse), y también porque para las formas negativas Molina prefijó la negación a- a los pronombres sujeto ligados .
Lo más usual es que en el Molina 2 los prefijos aparezcan de la siguiente forma :

xxx. nitla. Traducción. Pretérito: onitlaxxx

Un punto separa la raíz verbal del(os) prefijo(s). En la paleografía los puntos fueron reemplazados sistemáticamente por una coma.
Este tratamiento no planteó ningún problema en la mayor parte de los casos (como en ni, nic, nitla, nite.....), en la medida en que cualquier duda sobre la
identificación de un prefijo se solucionó a través de la forma que tiene en el pretérito.
No obstante, en algunos casos Molina incluyó en la parte reservada a los prefijos elementos cuya naturaleza es dudosa. En estos casos, la política adoptada
fue la siguiente: si el ‚prefijo‛ tiene su lugar en el pretérito, entre el aumento del perfecto y la raíz verbal, de acuerdo con el esquema esperado, entonces se
consideró como prefijo.

Los distintos prefijos son un indicador de la clase a la que pertenece el verbo, por lo que gracias a ellos se pudieron etiquetar las raíces verbales en verbos
intransitivos, transitivos, bitransitivos y reflexivos.

4) Tratamiento de las entradas que contienen varias palabras


No es raro encontrar entradas en náhuatl, especialmente en el Molina 1 después de invertir el orden, que se forman con varias palabras.

atleipan nitlachia = Desdeñar o menospreciar.

Todas las palabras que no aparecen en la primera posición sistemáticamente fueron introducidas como entradas en el diccionario.
En este ejemplo, la segunda palabra es nitlachia. Antes de colocar esta palabra como entrada suplementaria se efectuó la operación del punto anterior, esto
es, se separó la raíz verbal de sus prefijos. Aquí se trata del prefijo sujeto ni-, ya que la raíz verbal es tlachia. Por ello, cuando se consulta el diccionario se
encuentran reunidas todas las entradas de tlachia, independientemente de que el verbo aparezca o no al principio de la entrada y tenga o no prefijos.
Se añade un signo ‘ + ’ a estas nuevas entradas para señalar claramente que no se trata de una entrada original, sino de una añadidura, y también para hacer
notar que el significado asociado no corresponde stricto sensu a la entrada, sino que es la traducción del conjunto de palabras que aparecen en la columna
‘Paleografía’.

5) Tratamiento de los "idem"


En muchos casos del Molina 2, el venerable franciscano no tradujo el náhuatl cuando detrás de una primera palabra hay otras que en español son sinónimas.

Acalco tepacho. patron de nao.


Acalco tepachoa. idem.
Acalco tepachoani. idem.

Molina remplaza la traducción por idem. Esta fórmula no es problemática si se respeta este orden de palabras y si es visible porque todas están juntas,
situación que no se respeta ni en el Molina 3, ni en el Gran Diccionario Náhuatl (GDN).
Las formas que se obtienen después del tratamiento automatizado permiten no perder ninguna información que proporciona el original:

Acalco tepacho. patron de nao.


Acalco tepachoa : idem. (Acalco tepacho.: patron de nao.)
Acalco tepachoani : idem. (Acalco tepachoa.: idem. (Acalco tepacho.: patron de nao.))

Bibliografía

ANDREWS, J. RICHARD
1975 Introduction to Classical Nahuatl, Austin, University of Texas Press, 502 p.

CAMPBELL, R. JOE
1985 A Morphological Dictionary of Classical Nahuatl, A Morpheme Index to the Vocabulario of Fray Alonso de Molina, Madison, The Hispanic
Seminary of Medieval Studies, 485 p.

KARTUNNEN, FRANCES
1983 An Analytical Dictionary of Nahuatl, Austin, University of Texas Press, 349 p.

LAUNEY, MICHEL
1979 Introduction à la langue et à la littérature aztèque, tome 1 : grammaire, Paris, L'Harmattan, 416 p. [Traducción al español : Introducción a la
lengua y a la literatura náhuatl, México, UNAM, 1992, 409 p.]
1980 Introduction à la langue et à la littérature aztèques, Tome 2 : littérature, Paris, L'Harmattan, 429 p.

MOLINA, FRAY ALONSO DE


1970, Vocabulario en lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana. Estudio preliminar de Miguel Leon-Portilla. México, Editorial Porrúa.

a : en composició[n] & per sincopan, quiere dezir no, assi como, amo nitlacaqui,
que quiere dezir, no entiendo. et per sincopam dizen, anitlacaqui. et sic de
alijs. (2)

a + : a a a. del que se rie. (2 HA ha ha) a a a. del que se rie. (2 HA ha


ha) a a a; del que serie. (1 ha ha ha) a a a; del que serie. (1 ha ha ha)

a a a : a a a. del que se rie. (2 HA ha ha) a a a; del que serie. (1 ha ha


ha)

a xax : ay ay. interjection. del que se quexa. (2)

ac : aquien. (1)
ac + : encomendar su necesidad al mayor, per metaphoram; dizen. (1
nictlatlacaauiloa ymmoyollotzin ac nimitznomachitia, atiuitz)

ac nimitznomachitia, nictlatlacahuiloa inmoyollotzin : en mucha estimacion


tengo a v[uest]ra merced. i no merece. v. m. que yo le sea pesado, y le de
desasossiego. (2 Ac nimitznomachitia, nictlatlacauiloa ynmoyollotzin)

ac tlatquihua? : cuyo?. (1 ac tlatquiua?.)

ac yehua? : qual dellos?. (2)

ac yehuatl? : qual dellos?. o quien es aquel?. (2)

ac yehuatli? : quien es este?. (2)

ac? : quien? o qual? preguntando. (2) cual o quien?. (1)

aca : alguno. (2) alguno o alguna. (1)

aca + : espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan oquitecac. (2


Iuhquin aca atlnopan quiteca) no otro alguno, o ninguno otro. (2 Amoma aca
occetlacatl) espantarse. (1 yuhquí[n] aca nechquauitequi) si alguno. (1 yntla
aca) idem. preteri: iuhquin aca onechquauitec. (Iuhquin aca atlnopan quiteca:
espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan oquitecac.) (2 Iuhquin aca
nechquauitequi) si alguno. (2 Intla aca) enninguna parte, o lugar. aduerbio. (2
Niman aca)

aca? + : por auentura alguno?. (1 cuix aca?.) por ventura alguno?. aduerbio.
(2 Cuix aca?)

acacalotl : cueruo marino. (1) cueruo marino. (2)

acacampaxo : beuedor assi. (1)

acacampaxoa, n : beuer agua arrojándola muchas vezes enla boca, con la mano.
preterito: onacacampaxo. (2) beuer agua con la mano, arrojandola a la boca. (1)

acacampaxoani : beuedor assi. (1)

acacampaxoliztli : beuida assi. (1)

acacaxactic : ralo, lo texido. (1)

acachapolin : langosta. (1 acachapulin) lagosta dela tierra. (1 acachapulin)


cierto genero de langostas. (2 Acachapulin)

acachatl : langosta. (1) lagosta dela tierra. (1) otro genero de lá[n]gostas.
(2)

acachiquihuitl : canasto grande de cañas. (1 acachiquiuitl) canasto hecho de


cañas. (2 Acachiquiuitl)

acachto : antes o primero. (1) primero, o primeramente. aduerbio. (2)

acachtopa : antes o primero. (1) idem. (Acachto: primero, o primeramente.


aduerbio.) (2)
acacocoyotl : cuentas gordas que se crian en ciertos arboles. (2)

acacuextli : cañal depescado. (2)

acacueyatl : cierta rana. (2)

acacuiyatl : rana. (1) cierta rana (2)

acahualla : yeruaçal crecido. (2 Acaualla)

acahualli : baldia tierra. (1 acaualli) yeruas secas y grandes para encender


hornos. (2 Acaualli)

acaixhua : lo mesmo es que acayoa. preterito: oacaixuac. (2 Acaixua)

acaixtli : ñudo de caña. (1) ñudo de caña. (2)

acalacana, n : hazer encallar el nauio o la barca. preterito: onacalacan. (2)


encallar barca o canoa, llegando la a tierra. (1)

acalaquia, nin : embar[c]arse. (1)


acalaquia, nite : embarcar a otro. preterito: oniteacalaqui. (2) embarcar a otro.
(1)
acalaquia, nitla : meter algo d[e]baxo del agua, o hundirlo. preterito:
onitlaacalaqui. (2)

acalco + : cossario. (1 acalco teichtacamictia, acalco tenamovani)

acalco iyayaliztli : séntina de naue. (1 acalco hiyayaliztli)

acalco ni, hualtemo : desembarcar. (1 acalco ni, ualtemo)

acalco nicalaqui : embar[c]arse. (1)

acalco ninotlalia : embar[c]arse. (1)

acalco nitetlalia : embarcar a otro. (1)

acalco nitlacalaquia : embarcar, meter algo enel nauio. (1)

acalco nonquiza : desembarcar. (1 acalco nonquiça)

acalco teachcauh : patron de nao. (2)

acalco teichtacamicti : cossario. (2)

acalco teichtacamictia : idé[m]. (2)

acalco teichtacamictia, acalco tenamohuani : cossario. (1 acalco


teichtacamictia, acalco tenamovani)

acalco teichtacamictiani : idem. (Acalco teichtacamictia: idé[m].) (2)

acalco tepacho : patron de nao o de carraca. (1) patron de nao. (2)

acalco tepachoa : idem. (Acalco tepacho: patron de nao.) (2)


acalco tepachoani : idem. (Acalco tepachoa: idem. (Acalco tepacho: patron de
nao.)) (2)

acalco tetlali : embarcador. (1)

acalco tetlaliani : embarcador. (1)

acalco tetlaliqui : embarcador. (1)

acalco tiacauh : capitan de nao. (2)

acalco tiachcauh : patron de nao o de carraca. (1) patron de nao. (2)

acalco, nitetlalia : idé[m]. prete: acalco onitetlali. (2)

acalcuachpancuahuitl : mastel de naue. (1 acalquachpanquauitl) mastel de nao. (2


Acalquachpanquauitl)

acalcuachpanitl : vela de naue. (1 acalquachpanitl) vela de nao. (2


Acalquachpanitl)

acalcuachpantli : vela de naue. (1 acalquachpantli) vela de nao. (2


Acalquachpantli)

acalcuauhyollotl : mastel de naue. (1 acalquauhyollotl) mastel de nao. (2


Acalquauhyollotl)

acalcuexcochtiani : gouernador dela proa. (1)

acalcuexcochtli : popa de nauio o de canoa. (1) popa de nauio. (2)

acalhuaccaquixti : el que saca naues del agua. (2 Acaluaccaquixti)

acalhuaccaquixtia, n : sacar naues del agua. preterito: onacallaluaccaquixti. (2


Acaluaccaquixtia, n)

acalhuelteca, n : gouernar la nao con el timó[n]. preterito: onacalueltecac. (2


Acaluelteca, n)

acalhueltecac : el q[ue] gouierna desta manera la nao. (2 Acalueltecac)

acalhueltecani : gouernador dela proa. (1 acalueltecani) idem. (Acalueltecac: el


q[ue] gouierna desta manera la nao.) (2 Acalueltecani)

acalhuelteconi : gouernalle de naue. (1 acaluelteconi) timon o gouernalle. (1


acaluelteconi) gouernalle, timon o leme. (2 Acaluelteconi)

acalhuia, nin : nauegar para recrearse. preteri: oninacalhui. (2) nauegar para
plazer. (1)
acalhuia, nitla : passar algo en nauio o barca. pre: onitlaacalhui. (2)

acalimachoni : gouernalle de naue. (1 acalymachoni) gouernalle o timon. (2)

acaliyayaliztli : sentina de nauio. (2)

acalla yayaliztli : sentina de nauio. (2)


acallachiani : piloto. (2)

acallachiani inteachcauh : piloto principal. (1 acallachiani ynteachcauh)


piloto principal. (2 Acallachiani ynteachcauh)

acallachixca teachcauh : idem. (Acallachiani ynteachcauh: piloto principal.)


(2)

acallachixca tiachcauh : piloto principal. (1)

acallalhuaccaquixtia, n : sacar naues del agua. (1)

acallamocuitlahui : marinero. (1 acallamocuitlaui)

acallanehuani : flete o passaje de nao. (2 Acallaneoani)

acallanehui : el que fleta naue. (2 Acallaneui)

acallanehuia, n : fletar naue. (1 n, acallaneuia)


acallanehuia, nin : fletar naue. preterito: oninacallaneui. (2 Acallaneuia,
nin) fletar naue. pr: oninacallaneui. (2 Acallaneuia, nin) fletar naue. (1 nin,
acallaneuia)

acallanelo : marinero. (1) remador o grumete. (2)

acallaneohuani : passaje de naue o de barca, s: el precio. (1 acallaneouani)


flete que paga el passagero. (1 acallaneouani)

acallapanaliztli : naufragio. (1) quebrantamiento de naue. (1) naufragio,


adonde se quiebra la nao. (2)

acallapani, n : padecer naufragio desta manera. preterito: onacallapan. {vel.


nopan otlapan yn acalli.} (2) naufragio padecer. (1)

acallaxtlahuilli : passaje de naue o de barca, s: el precio. (1


acallaxtlauilli) flete. (2 Acallaxtlauilli)

acallaxtlahuiloni : passaje de naue o de barca, s: el precio. (1


acallaxtlauiloni) idem. (Acallaxtlauilli: flete.) (2 Acallaxtlauiloni)

acallayayaliztli : séntina de naue. (1)

acallaza, n : echar naues al agua. preterito: onacallaz. (2 Acallaça, n) naues


echar al agua. (1 n, acallaça) echar naues al agua. (1 n, acallaça)
acallaza, nitla : idem. preterito: onitlaacallaz. (Acallaça, n: echar naues al
agua. preterito: onacallaz.) (2 Acallaça, nitla) echar naues al agua. (1 nitla,
acallaça)

acalli : barca, nauio o canoa. (1) canoa. (1) batel o canoa. (1) nauio,
barca, canoa. &c. (2)

acalli + : quebrarse la naue. (1 tlapani yn acalli) naue, generalmente. (1


castillan acalli) galera. (1 vey acalli) naue de passaje. (1 tepanauiloni
acalli.) naufragio padecer. (1 nopan tlapani yn acalli) nao, para mercaderia. (1
tiamic acalli) padecer naufragio. pret: onopan tlapan yn acalli. (2 Nopan tlapani
yn acalli)
acalli cemmantihuitz : flota de naos. (2 Acalli cemmantiuitz)

acalli cenmantihuitz : flota de naos quando nauegan. (1 acalli cé[n]mantiuitz)

acalli centettihuitz : flota de naos quando nauegan. (1 acalli centettiuitz)


idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.) (2 Acalli centettiuitz)

acalli pepexocatihuitz : flota de naos quando nauegan. (1 acalli


pepexocatiuitz) idem. (Acalli centettiuitz: idem. (Acalli cemmantiuitz: flota
de naos.)) (2 Acalli pepexocatiuitz)

acalli quitzacutihuitz : flota de naos quando nauegan. (1 acalli


quitzacutiuitz) idem. (Acalli pepexocatiuitz: idem. (Acalli centettiuitz: idem.
(Acalli cemmantiuitz: flota de naos.))) (2 Acalli quitzacutiuitz)

acalli tepeuhtihuitz : flota de naos quando nauegan. (1 acalli tepeuhtiuitz)


idem. (Acalli quitzacutiuitz: idem. (Acalli pepexocatiuitz: idem. (Acalli
centettiuitz: idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.)))) (2 Acalli
tepeuhtiuitz)

acalmaitl : costado de nao. (1) costado de nauio. (2 Acalm[aitl)

acalmocuitlahui : marinero o grumete. (2 Acalmocuitlaui)

acalmocuitlahuiani : idem. (Acalmocuitlaui: marinero o grumete.) (2


Acalmocuitlauiani)

acalmocuitlahuiqui : idem. (Acalmocuitlauiani: idem. (Acalmocuitlaui: marinero


o grumete.)) (2 Acalmocuitlauiqui)

acalnemachili : el que gouierna la nao con el timon, o leme. (2)

acalnemachiliani : gouernador dela proa. (1) el que gouierna la nao conel


gouernalle. (2)

acaloa, nitla : acanalar madero, o cosa semejante. preterito: onitlaacalo. (2)


acanalar madera o piedra. (1)

acalpan necaliliztli : pelea de naues por la mar. (1)

acalpan tlayecoliztli : pelea de naues por la mar. (1)

acalpapano, n : nauegar para se recrear. preterito: onacalpapanoc. (2) nauegar


para plazer. (1)

acalpatiotia, n : fletar nauio. preterito: onacalpatioti. (2)

acalpatiotl : flete que paga el passajero. (2)

acalpatiyotia, n : fletar naue. (1)

acalpatiyotl : flete que paga el passagero. (1)

acalquixoayan : puerto de mar. (2)

acalquixohuayan : puerto de mar. (1 acalquixouayan)


acalquixtia, n : sacar naues del agua. preterito: onacalquixti. (2) naues sacar
del agua. (1)

acaltecoya : embarcadero. (1)

acaltecoyan : puerto de mar. (1) puerto de mar, o embarcadero. (2)

acaltema, nitla : cargar la nao, o embarcar y meter algo con ella. pre:
onitlaacalten. (2) embarcar, meter algo enel nauio. (1)

acaltepito : barca pequeña. (1)

acaltepiton + : naue pequeña. (1 castillan acaltepiton)

acaltetema, n : idem. prete: onacalteten. (Acaltetema, nitla: lastrar la nao.


prete: onitlaacalteten.) (2)
acaltetema, nitla : lastrar la nao. prete: onitlaacalteten. (2) lastrar la
naue. (1)

acaltetepon : tiro escorpion o serpiente. (1 acaltetepun) lagarto ponçoñoso;


escorpion. (1) tiro, serpiente ponçoñosa o escorpion. (2 Acaltetepun)

acaltetepontli : idem. (Acaltetepun: tiro, serpiente ponçoñosa o escorpion.) (2


Acaltetepuntli)

acaltetl tlatilincateconi : lastre dela naue. (1) lastre de nao. (2)

acaltic : acanalada cosa assi. (1) acanalada cosa, o acucharrada. (2)

acaltica n, ipano : nauegar como quiera. (1)

acaltica naci : nauegar hasta el cabo. (1)

acaltica necaliliztli : pelea de naues por la mar. (1)

acaltica nemiliztli : nauegacion. (2)

acaltica nemini : nauegante. (1) nauegante. (2)

acaltica ni auh : nauegar como quiera. (1)

acaltica nin, ahahuiltia : nauegar para plazer. (1 acaltica nin, ahauiltia)

acaltica panoliztli : nauegacion. (1) nauegacion. (2)

acaltica panoni : nauegante. (1) passajero desta manera. (1) nauegante. (2)

acaltica tlayecoliztli : pelea de naues por la mar. (1)

acaltontli : barca pequeña. (1)

acaltontli + : lançadera de texedor. (1 pacyo acaltontli) naue pequeña. (1


castillan acaltontli)

acalyacatl : proa de naue o de canoa. (1) proa de nao. (2)


acamapilli : puntero. (2)

acame : algunos o algunas. (1) algunos. (2)

acampa : ni en vn lugar ni en otro. (1) ni avna parte ni a otra. (1) de


ninguna parte, o ni a vna parte ni a otra. aduerbio. (2)

acampa + : de ninguna parte. (2 çanniman acampa)

acan : ni en vn lugar ni en otro. (1) en ningun lugar. (1) en ninguna parte


o lugar. aduerbio. (2)

acan + : medida sin tassa o termino. (1 niman acan tamachiuhqui) en ningun


lugar. (1 çániman acan) en ningun lugar. (1 niman acá[n]) enninguna parte,
deninguna parte o por ninguna parte. (2 çanniman acá[n])

acan huitz itlaocol : ombre sin piedad y misericordia. (1 acan vitz ytlaocol)

acan itlacauhqui ininacayo : gentil y hermoso hombre o muger. (1 acan ytlacauhqui


yninacayo)

acan ixmahui : atreuido desta manera. (1 acan ixmaui) atreuido y desuergonçado.


(2 Acá[n] ixmaui)

acan ixmahuiliztica : atreuidamente assi. (1 acan yxmauiliztica)

acan ixmahuiliztli : atreuimiento assi. (1 acan ixmauiliztli)

acan ixmahuini : atreuido desta manera. (1 acan ixmauini)

acan neci : estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes. (1)

acan nino, tlalia : no tener sosiego ni reposo, andando de aca para alla. (1)

acan ninotlalia : no tener reposo ni sosiego. (2 Acá[n] ninotlalia)

acan nixmahui : atreuerse con desuerguença. (1 acan nixmaui)

acan nontenequi : desechar o despedir a alguno. (1)

acan ommonequi : desechado assi. (1)

acan ompohui : idem (Acan oyeuati: cosa insufficiente y falta, o persona de


quien no se haze caso.) (2 Acan ompoui)

acan ontlamachiyoa : idem. (Acan ompoui: idem (Acan oyeuati: cosa


insufficiente y falta, o persona de quien no se haze caso.)) (2 Acan ontlamachioa)

acan ontlamamachiyohua : ynsuficiente. (1 acan ontlamamachioua)

acan onyehuati : ynsuficiente. (1 acan onyeuati)

acan oyehuati : cosa insufficiente y falta, o persona de quien no se haze caso.


(2 Acan oyeuati)

acan quenami : cosa sana, entera, sin tacha ni macula. (2)


acan teicniuh : esquiua persona. (1) esquiua e inconuersable persona. (2)

acan teicniuhyotl : esquiuidad assi. (1)

acan tenenehuixca : no tener par niygual. (1 acá[n] teneneuixca) cosa q[ue] no


tiene par o ygual. (2 Acan teneneuixca)

acan tetechaxiliztli : esquiuidad assi. (1 acá[n] tetechaxiliztli)

acan tetlanehui : cosa muy semejante a otra, q[ue] no se puede differenciar la vna
dela otra. (2 Acan tetlaneui)

acana, m : sea, o nosea en alguna parte, o lugar. (2) sea en alguna parte. (1)
encallarse la nao. (1) encallar el nauio, o barca. pre: omacan. (2)
acana, nic : naues sacar del agua. (1)
acana, nitla : hazer encallar el nauio o barca, o sacarla a tierra, y auentar o
alimpiar semillas al viento. prete: onitlaacan. (2) auéntar trigo o cosa
semejante. (1)

acanhuel niauh : hallarse mal y muy atribulado y atajado de alguna aflicion


sinremedio alguno. (1 acanuel niauh)

acanhuel nicchihua : hallarse mal y muy atribulado y atajado de alguna aflicion


sinremedio alguno. (1 acanuel nicchiua)

acanquenami : sana cosa en si. (1)

acantetlanehui : semejante con otro. (1 acantetlaneui)

acantoc, m : echado assi. (1)


acantoc, nin : echado estar y tendido. (1) estar echado. (1)

acanuitz iteicnoittal : ombre sin piedad y misericordia. (1 acanvitz yteicnoittal)

acapechtli : balsa para passar rio. (1) çarço de cañas. (1) çarço de cañas,
o balssa para passar rio. (2)

acapetlatl : estera de cañas. (1) estera de cañas. (2)

acapitzactla : carrizal. (1) carrizal. (2)

acapitzactli : carrizo especie de caña. (1) carrizo, o especie de caña. (2)

acatcane : trauiesso. (1) ynquieta cosa sin reposo. (1) trauieso


d[e]sassosegado y d[e]scó[n]certado. (2)

acatia : hazer caña la mata de mayz que crece. preterito: oacatix. (2)

acatl : caña hueca. (1) caña. (2)

acatla : cañaueral. (1) cañaueral. (2)

acatlatectli : cañuto. (1)

acatzahualiztli : limpieza. (1 acatzaualiztli)

acatzanatl : tordo paxaro. (1) tordo. (2)


acaxcahua? : cuyo?. (1 acaxcaua?) quien es el dueño desto ?. preguntando. (2
Acaxcaua?)

acaxitl : estanque de agua o xaguey. (1) alberca. (2)

acaxtontli : pilar de agua. (1) pilar de agua. (2)

acayetl : caña o cañuto de sahumerio. (1 acaietl) caña de sahumerio. (2)

acayoa = : = acaixhua (2 acayoa )

acayoa in milli : tornarse cañaueral la eredad. preteri: oacayoac. (2)

acayotl : cosa del caño de la orina o de la verga del animal, o la misma verga.
(2)

acayyechichina, n : chupar cañutos de sahumerio. (1)

acayyechichinaliztli : chupamiento desta manera. (1)

acayyechichinani : chupador tal. (1)

acayyechichinqui : chupador tal. (1)

acazacahuitztli : grama, yerua conocida. (2 Acaçacauitztli)

acazacatl : carrizo especie de caña. (1 acaçacatl) carrizo, especie de caña. (2


Acaçacatl)

acazacatla : carrizal. (1 acaçacatla) carrizal. (2 Acaçacatla)

acazomo : quiça no. aduerbio. (2 Acaçomo)

acazomoye : quiça no es el. (2 Acaçomoye)

acazoyemo : quiça aun no. s. se ha hecho. &c. (2 Acaçoyemo)

acecec : dessabrida cosa; i; nogustosa al paladar. (1) fruta desabrida al


gusto, o cosa semejante. (2)

acecentli : las dichas yeruas asperas. (2)

acecentli = : = acicintli (2 acecentli)

aceceyoa : henchirse el mahizal de yeruas asperas, por no le auer labrado.


preterito: oaceceyoac. (2)

aceceyoa = : = aciciyoa (2 aceceyoa )

aceite + : azeite de aguacates. (1 auaca azeite) azeite de almendras. (1


almendras azeite) azeite rosado. (1 rosas azeite)

aceite chiuhqui : azeitero que lo haze. (1 azeite chiuhqui)

aceite contontli : azeytera. (1 azeyte contontli)


aceite cuahuitl : oliua o azeituno. (1 azeite quauitl)

aceite cuauhaquia, n : oliuas plantar. (1 n, azeyte quauhaquia)

aceite cuauhtla : oliuar, lugar de oliuas. (1 azeyte quauhtla)

aceite molino : molino de azeite. (1 azeite molino)

aceite namacac : azeitero que lo vende. (1 azeite namacac)

aceite patzcac : molinero de azeite. (1 azeite patzcac)

aceite texoni : molino de azeite. (1 azeite texoni)

aceite tezqui : molinero de azeite. (1 azeite tezqui)

aceiteyo : azeitosa cosa. (1 azeiteyo)

acelana, nite : espulgar o quitar liendresa otro. preterito: oniteacelan. (2)


sacar liendres. (1)

acelin : liendre. (1)

acelli : liendre. (2)

acello : lendroso lleno de liendres. (1) lendroso, cosa llena de liendres. (2)

aceltitlan : lendrero lugar de liendres. (1) lendrero. (2)

acentetia + : doblez tal. (1 çan acentetia tetlatol) dobladamente hablar. (1


çan acentetia notlatol) doblado assi. (1 çan acentetia ytlatol)

achacali : camaron grande. (1)

achacalin : camaron grande. (2)

achalalatli : paxaro otro. (1) aue de agua. (2)

achalchihuitl : marmol piedra marmoleña. (1 achalchiuitl) idem.


(Achalchiuhtetl: piedra como marmol o de jaspe.) (2 Achalchiuitl)

achalchiuhtetl : piedra como marmol o de jaspe. (2)

achaquin : no se quien es, o no sequié[n] se es. (2)

achcauhmati, nite : anteponer o preferir al ygual ami. (1)

achcauhuia, nitlate : ser mejorado en lo que se reparte. preterito:


onitlateachcauhui. (2)

achchica : acada passo. (1) mvchas vezes. (1)

achi : poco, nombre adjectiuo. (1) en alguna manera. (1) poquito. (1) vn
poco, o poca cosa, o en alguna manera. aduerbio. (2)
achi + : poco menos. (1 çan achi quexquich) grangear o adquirir algo enlo que
sevénde. (1 ytlocpa achi valuetzi) poca cosa, o vnpoquito. aduerbio. (2 çan achi)
las ocho horas del dia poco mas o menos. (2 Ye achi vecaca yn tonatiuh)

achi centlacol : mitad vn poco menos. (1)

achi cocole : fiera cosa vn poco. (1)

achi ixquich : poco mas o menos. (1 achi yxquich) casi tanto. s. como esso, o
poco mas o menos que esso. aduerb. (2 Achi yxquich)

achi mochintin : casi todos ellos. (2 Achi muchintin)

achi n, ahuiyaya : oler assi vn poco. (1 achi n, auiyaya)

achi nic chitonia : grangear o adquirir algo enlo que sevénde. (1)

achi nicchitonia : grangear o ganar algo en lo que se vende. prete: achi


onicchitoni. (2)

achi nicnextia : idem. preterito: achi onicnexti. (Achi nicchitonia: grangear o


ganar algo en lo que se vende. prete: achi onicchitoni.) (2)

achi pozactic : hinchado vn poco. (1 achi poçactic)

achi pozahua : hinchado vn poco. (1 achi poçaua)

achi pozahuac : hinchado vn poco. (1 achi poçauac)

achi quentel : mejoria de dolencia. (1)

achi temamauhti : fiera cosa vn poco. (1)

achi tepiton : menor, nombre comparativo. (1)

achi tlahuele : fiera cosa vn poco. (1 achi tlauele)

achi tlatlac : medio quemado. (1)

achi tlaztaztoc : escuro lugar no muy claro. (1)

achi tlehuacqui : medio assado. (1 achi tleuacqui)

achi tliltic yayactic : negro vn poco. (1)

achi xoxouhqui : medio crudo. (1)

achi yeyuhqui : poco mas o menos. (1)

achi yolli : medio biuo. (1)

achi yuhqui : casi assi, o casi le parece, o es semejante a el. aduerbio. (2)

achica : amenudo o frequentadamente. (1) amenudo, o frequentemente. aduer. (2)

achica + : amenudo, o frequentemente. aduer. (2 çan achica)


achica nitlacua : comer amenudo. (1 achica nitlaqua)

achica onantica : estar algo lexosel lugar, o auer buen trecho hasta el. (2)

achicahuac : floxa cosa enel cuerpo. (1 achicauac)

achicahualiztli : floxedad enel cuerpo. (1 achicaualiztli) flaqueza, de cosa


magra. (1 achicaualiztli)

achichiacpan : idem. (Achichiactli: manantial de aguas, o fuentes.) (2)

achichiactli : manadero o manantial. (1) manantial de aguas, o fuentes. (2)

achichiahuitl : idem, o fontanales. (Achichiacpan: idem. (Achichiactli:


manantial de aguas, o fuentes.)) (2 Achichiauitl)

achichiapan : manadero o manantial. (1)

achichican tlanahuatia : mandon que mucho manda. (1 achichican tlanauatia)

achichiyahuitl : hontanales. (1 achichiyauitl)

achicolli : garauato de palo, para sacar agua de pozo. (1)

achicualli : razonable cosa algun tanto buena. (1 achiqualli) mejor vn poco.


(1 achiqualli)

achihua, n : hazer cacao. prete: onachiuh. (2 Achiua, n) echar cacao de vna


xical en otra para hazer espuma. (1 n, achiua)
achihua, nitla : hazer algo. prete: onitlaachiuh. (2 Achiua, nitla)

achihuacqui : seco vnpoco. (1 achiuacqui)

achihualhuetzi : lo mesmo es que. achinicchitonia: preterito: achioualuetz. (2


Achiualuetzi)

achihualiztli : ylicito assi. (1 achiualiztli) pecado cóntra natura. (1


achiualiztli) cosa ilicita que no se deue hazer. (2 Achiualiztli)

achihualiztli + : ynconueniente, cosa que no conuiene. (1 amo monequi


achiualiztli)

achihualoni : ylicita cosa. (1 achiualoni) idem. (Achiualiztli: cosa ilicita


que no se deue hazer.) (2 Achiualoni)

achilquilitl : yerua que se cria en agua comestible. (2)

achincampa : pordonde quiera. (1 achincá[m]pa) idem. (Achincayepa: dó[n]de


quiera, o adó[n]de quiera que, por dó[n]de quiera. aduerbio.) (2)

achincanin : pordonde quiera. (1)

achincayepa : pordonde quiera. (1) dó[n]de quiera, o adó[n]de quiera que, por
dó[n]de quiera. aduerbio. (2)

achineneuhqui : semejar o quasi parecer vna cosa a otra. (1) casi ygual cosa a
otra, o que se parece la vna ala otra. aduerbio. (2)
achinicchitonia: = : = achihualhuetzi (2 achinicchitonia: )

achipanquetza, nin : engrandecerte, eleuarse vanamente con soberuia. (1)

achipil : vnpoquillo aduerbio. (2)

achiquentel + : idem. (Yeachi ninimati: estar algo mejor dela enfermedad. pre:
yeoachi ninima.) (2 Ye achiquentel)

achiquezquican : en muchas partes. (1)

achiquin : nose quando. s. acaecio esso. aduerb. (2)

achitetlan nica : estar cerca. (1)

achito : alguna poca cosa. (1)

achito + : alguna poca cosa. (1 çan achito)

achiton : vn poco. aduerbio. (2) poquito. (1)

achiton + : vnpoquillo. aduerbio. (2 çan achiton)

achiton cahuitl : idem. (Achitonca: vn poco de tiempo. aduerbio.) (2 Achiton


cauitl)

achiton tlayohua : escuro lugar no muy claro. (1 achiton tlayuua)

achitonca : vn poco de tiempo. aduerbio. (2) algun tanto de tiempo. (1)

achitonca + : en muy breue tiempo. (2 Cenca çan achitonca) vnpoco de tiempo.


aduerbio. (2 çan achitonca) poco tiempo, aduerbio. (1 çan achitonca) momento de
tiempo. (1 çan achitonca)

achitoncahuitl : algun tanto de tiempo. (1 achitó[n]cauitl)

achitzin : vn poquito, o poca cosa. aduerbio. (2)

achitzinca : vn poco de interualo, o espacio de tiempo. aduerb. (2) algun


tanto de tiempo. (1)

achitzinca + : momento de tiempo. (1 çan achitzinca)

achitzincahuitl : idem. (Achitzinca: vn poco de interualo, o espacio de tiempo.


aduerb.) (2 Achitzincauitl) algun tanto de tiempo. (1 achitzincauitl)

achiuel ni, quitoa : medianamente dezir algo. (1)

achiuel nic, chihua : medianamente hazer algo. (1 achiuel nic, chiua)

achiuh : casi assi, o casi desta manera. aduerbio. (2) casi assi como. (1)

achiuhqui : idem. (Achiuh: casi assi, o casi desta manera. aduerbio.) (2) casi
assi como. (1)
achiuhqui itloc quiza : semejar o quasi parecer vna cosa a otra. (1 achiuhqui ytloc
quiça)

achiyamanqui : muelle cosa vn poco. (1)

achiyamaztic : muelle cosa vn poco. (1)

achiye : vn poco mas, aduerbio. (2)

achiyeiuhqui : poco mas o menos. s. sera ello. aduerbio. (2)

achiyohuia, nitla : teñir con el dicho color. preterito: onitlaachiyoui. (2


Achiyouia, nitla)

achiyotehuia, nitla : mezclar el dicho almagre con otros colores. preteri:


onitlaachiyoteui. (2 Achiyoteuia, nitla)

achiyotetl : almagre entero, o en pedaços antes que lo muelan. (2)

achtli : grana o semilla de yeruas. (1) simiente. (1)

achto : primero, o primeramente. aduer. (2) antes o primero. (1) primero;


adv. (1)

achto + : al principio, s: quando comente a hazer algo. (1 yn achto)

achto = : = achtopa (2 achto aduer)

achto neteochihualiztli : prima enlas horas. (1 achto neteochiualiztli)

achto niteihua : embiar adelante. (1 achto niteiua)

achto nocihuauh : primera muger, s: mia. (1 achto nociuauh)

achto nompehua : adelantarse en camino. (1 achto nompeua)

achto ompehualiztli : adelantamiento assi. (1 achto ompeualiztli)

achto tlayohualli : embiado assi. (1 achto tlaiualli)

achto yaliztli : adelantamiento assi. (1)

achtoniauh : adelantarse en camino. (1)

achtontli : visabuelo. (2 Achtó[n]tli) visauelo. (1) ermano de tu bisahuelo. (1)

achtopa : lo mesmo es que achto. aduer. (2) antes o primero. (1) primero; adv.
(1)

achtopa + : idem. (Ocyeachto: y primeramente, o ante todas cosas. s. harcis


esto. &c.) (2 Ocye achtopa)
achtopa +, nic : maxcar elpan alos niños. (1 nic, quaqualia achtopa)

achtopa = : = achtotipa (2 achtopa)

achtopa hualla : antecessor mio. (1 achtopa valla)


achtopa ilnamiqui, nitla : pensar antes. (1)

achtopa ilnamiquiliztli : pensamiento assi. (1)

achtopa ni, yauh : preuenir, anticiparse yendo primero. (1)

achtopa niauh : adelantarse en camino. (1)

achtopa nitlayoa : embiar adelante. (1 achtopa nitlaiua)

achtopa nompehua : adelantarse en camino. (1 achtopa nompeua)

achtopa ompehualiztli : adelantamiento assi. (1 achtopa ompeualiztli)

achtopa otlatocat : antecessor mio. (1)

achtopa tlacaxinachtin adan yuan ehua : ombrey muger primeros. (1 achtopa


tlacaxinachtin Adan yuan Eua)

achtopa tlayohualli : embiado assi. (1 achtopa tlaiualli)

achtopa yaliztli : adelantamiento assi. (1)

achtopaitoa, nitla : profetizar. preterito: onitla achto paito. (2)


prenosticar. (1 nitla, achtopaytoa) profetizar. (1 nitla, achtopaytoa)

achtopanuia, nin : antuuiarse o adelantarse. (1)

achtotipa : lo mesmo es que achtopa. (2) antes o primero. (1)

achtotlacat : mayor hijo. (1)

aci, anon : biuir en pobreza y necessidad, o no llegar, ni alcançar con la mano


adonde esta la cosa. preterito: aononacic. (2)
aci, n : llegar con la mano, o alcançar conella a dó[n]de algo esta, o llegar
al lugar dó[n]devoy. preterito: onacic. (2) alcançar o llegar alo que esta en
alto. (1) allegar a lugar. (1)
aci, nite : alcançar al que camina, o va huyendo, o ala caça. preterito:
oniteacic. (2) tomar prendiendo. (1) ygualar con otro. (1) alcançar al que
camina, o al que huye. (1)
aci, non : idem. preteri: ononacic. (Aci, n: llegar con la mano, o alcançar
conella a dó[n]de algo esta, o llegar al lugar dó[n]devoy. preterito: onacic.) (2)
alcançar o llegar alo que esta en alto. (1) allegar a lugar. (1)
aci, nonte : alcançar al que camina, o al que huye. (1)

aci + : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci yniuelica)


esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci yniauiyaca) esparzirse el olor
por todas partes. (1 nouian aci yniauiaca) hazerlo el hombre ala muger. (1 tetech
n, aci) sobrevenir. (1 tepan n, aci) seguir hasta el cabo. (1 teuan n, aci)
penitencia no entera. (1 ayeua amo aci tlamaceualiztli)
aci +, m : pensar. (1 noyollo maci) reconocer, o certificarse de algo. prete:
onoyollo macic. vel. noyollo omacic. (2 Yollo maci, no)
aci +, n : conocer muger. (1 ytech naci) buscar de rayz la verdad. (1
ynelhuayocan naci) nauegar hasta el cabo. (1 acaltica naci) tener parte con
alguna muger. prete: oitech nacic. (2 Itech naci) tener conuersacion y parte con
muger. pre: otetech nacic. (2 Tetech naci) tener buena dicha, o acertar conlo que
pretendia, o buscaua. preter: ipan onacic. (2 Ipan naci) esquiuar. (1 atetech
naci) morirse el enfermo. pre: oitech nacic yntlaltecutli. (2 Itech naci
intlaltecutli) verificar enteramente, o examinar el negocio. pre: inelhuayocan
onacic. (2 Inelhuayocan naci)
aci +, non : acercarse a algo. preterito: yeitech onacic. (2 Yeitech nonaci)
acercarse a algo. (1 yeitech nonaci) acercarse ala posada el caminante. (1
yeitech nonaci)

aciaz + : el que no quisiere. (1 yn aquin aciaz)

acic : cumplida persona. (1)

acic + : lo mesmo es que teitec acic. (2 Teitic acic) cosa que se siente mucho
y llega alas entrañas. preterito: oteitec acic. y toma se in bonam & malam partem.
(2 Teitec acic) entrañable cosa. (1 teitec acic)

acica caqui, nic : comprehender lo que se dize. (1)

acicacaqui, nitla : comprehender, o alcançar a saber enteramente la cosa, o el


negocio. preteri: onicacicacac. (2)

acicaitta, nitla : idem, o ver algo perfectamente. preterito:


onitlaacicaittac. (Acicacaqui, nitla: comprehender, o alcançar a saber
enteramente la cosa, o el negocio. preteri: onicacicacac.) (2)

acicamati, nitla : saber, o entender algo perfectamente. preterito:


onitlaacicama. (2)

acicatemoa, nitla : buscar algo con mucha diligencia y cuidado. prete:


onitlaacicatemo. (2) buscar algo con mucha diligencia. (1)

acicintli : lo mesmo es que acecentli. (2)

aciciyoa : lo mesmo es que aceceyoa. preterito: oaciciyoac. (2)

acilin : liendre. (1)

acilli : liendre. (2)

acillo : lendroso. (2) lendroso lleno de liendres. (1)

aciltitlan : lendrero lugar de liendres. (1)

acini : cumplidor tal. (1)

acini + : esquiua o braua cosa. (2 Atetech acini) saqueador o d[e]spojador é[n]


guerra. (2 Tetlatqui acini) robador assi. (1 tetlatqui acini)

acitihuetzi, nite : alcançar de presto a los que van adelante caminando, o alos
enemigos, o ala caça, arremetié[n]do a tomalla. pr: oniteacitiuetz (2 Acitiuetzi,
nite) reñir risando. (1 nite, acitiuetzi)
acitihuetzi, nitla : caçar o arrebatar algo aceleradamente. pre:
onitlaacitiuetz. (2 Acitiuetzi, nitla) rebatar. (1 nitla, acitiuetzi)

acitiuh + : el estado enque esta el pleyto. (2 Oncan acitiuh yn


neteilhuiliztli) estado dela causa. (1 oncan acitiuh)

acitlaic tinentlamati? : tienes pena de algo?. (2)


acitlali : aliofar. (1)

acitlalin : aljofar. (2)

acitlani, notechnic : permitir que se acerque, o llegue algo ami. pre: notech
onicacitlan. (2)

aciz + : recibireys vuestra paga. (2 Amotech aciz in amo tlaxtlauil) acada vno
de nosotros cabra su parte, o cada qual recibira su premio y galardon. (1 ceceyaca
totech aciz yntotlaxtlauil)

acmo huei tlacatli : dia pequeño. (1 acmo vei tlacatli)

aco : arriba, o en lo alto. aduerbio. (2) arriba enlo alto. (1)

aco nicac : estar enlo alto. (1)

aco nicololoa in notilma : haldas poner en cinta. (1 aco nicololoa yn notilma)

aco nitla, tlalia : poner encima. (1)

aco ouetzin noyollo : contemplar. preteri: aco oouetzinnoyollo. (2)

aco pa itztiuh tzontli : cabellos crespos que vá[n] hazia arriba. (2 Aco pa
ytztiuh tzuntli)

aco tlachia, n : mirar arriba. (1)

acoatl : culebra de agua. (2) serpiente del agua. (1) culebra de agua. (1)

acoatototl : paxaro de laguna, que se çabulle en el agua. (2)

acoc mitzpalehuiz? : quien te podra ya ayudar?. (2 Acoc mitzpaleuiz?)

acocalli : sobrado de casa. (2) sobrado de casa. (1)

acochiztli nicnochihualtia : velar la noche. preterito: acochiztli onicnochiualti.


(2 Acochiztli nicnochiualtia) velar. (1 acochiztli nicnochiualtia)

acocholoa, n : saltar en alto, o dar saltos de plazer. prete: onacocholo. (2)


saltar de abaxo. (1)
acocholoa, non : saltar de abaxo. (1)

acocili : camaron pequeño. (1)

acococo : cierta yerua que se cria en las fuentes o lagunas. (2)

acocolecayotl : mansedumbre. (1)

acocoliztlapalihuiliztli : delicadez de buen tratamiento. (1


acocoliztlapaliuiliztli)

acocopilhuaztli : canal. (1)

acocotli : yerua que parece hinojo, o auenencia para sacar miel delos magueyes.
(2) auenencia con que sacan vino. (1) hinojo siluestre. (1)
acocotli + : hinojo. (1 castillan acocotli)

acocoyotl : cuentas gordas que se crian en arboles. (2)

acocozazalic : breuaje o beuida prouechosa para las paridas. (2 Acocoçaçalic)

acocqui : cosa liuiana. (2) liuiana cosa. (1)

acocui, m : crecer el rio. pret: omacocuic. (2) crecer el rio. (1)


acocui, nic : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan
enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1)
acocui, nin : leuantarse del suelo, o empinarse el cauallo, o rebolar el aue, o
batir las alas quá[n]do quiere bolar. pre: oninacoc. (2) corcobo dar. (1)
leuantarse. (1)
acocui, nitla : alçar o leuantar algo en alto. prerito. onitlaacoc. (2) alçar
algo. (1) soliuiar lo esado. (1) leuantar a otra cosa. (1)

acohuic : hazia arriba. (2 Acouic)

acohuic nitlachia : mirar hazia arriba. preterito: acouic onitlachix. (2 Acouic


nitlachia) mirar arriba. (1 acouic nitlachia)

acohuic nonte, itta : mirar arriba. (1 acouic nonte, itta)

acohuic nonteitta : mirar al que esta arriba. preterito: acouic ononteittac. (2


Acouic nonteitta)

acolchimalli : el huesso dela espalda. (2)

acolehua, nitla : amagar, o bracear aliando el braço. prete: onitlaacoleuh. (2


Acoleua, nitla) bracear, menear el braço. (1 nitla, acoleua)

acolehuilia, nitetla : idem. pre: onitetlaacoleuili. (Acoleua, nitla: amagar, o


bracear aliando el braço. prete: onitlaacoleuh.) (2 Acoleuilia, nitetla)

acolli : ombro. (2) ombro de hombre. (1) murezillos. (1)

acoltzontli : los pelos de encima del ombro. (2 Acoltzuntli)

acomana, m : alterarse o alborotarse la gente que esta ayuntada. (1) turbarse


el agua con tempestad de viento. (1) turbarse y heruir la mar con tempestad.
prete: omacoman. (2)
acomana, nin : alborotarse o turbarse. preteri: oninacoman. (2)
acomana, nite : alborotar alos otros. preterito: oniteacoman. (2) alborotar
gente. (1) rebato hazer. (1) alterar o alborotar desta manera. (1)

acomitl : tinaja de agua. (1) tinaja de agua. (2)

acopa : darriba abaxo. (1) haziarriba. (1) delo alto. (1) de arriba, o
hazia arriba. (2)

acopa itta, nonte : mirar arriba. (1)

acopa itztiuh tzontli : pospelo. (1 acopa ytztiuh tzontli)

acopa pettiuh tomitl : pospelo. (1)


acopa pettiuhtzontli : redropelo. (1)

acopa tlachia, n : mirar arriba. (1) mirar al cielo. (1)

acopa tlaeltzacutli : çaquiçami. (1)

acopaitta, nite : mirar al que esta en alto. prete: oniteacopa ittac. (2)
acopaitta, nitla : mirar alo que era en alto. preterito: onitlaacopaittac. (2)

acopatlachia, n : mirar hazia arriba. preterito: onacopa tlachix. (2)

acopina, nitla : abrir çanja. preterito: onitlaacopin. (2) cimiento abrir assi.
(1) abrir çanja para cimiento de pared. (1)

acoquechilia, nitetla : pujar en almoneda. preterito: onitetlaacoquechili. (2)


pujar en almoneda. (1)

acoquetza, m : crecer el precio delo q[ue] se vende. pret: omacoquetz. (2)


encarecerse algo. (1) empinarse algo, o leuantarse la mar conla tormenta.
preterito: omacoquetz. (2)
acoquetza, nitla : pujar en almoneda. (1) augmentar o doblar el trabajo a
otros, o pujar en almoneda. preterito: onitlaacoquetz. (2) doblar el trabajo. (1)

acoquixtia, nite : sublimar o enxalçar a otro. prete: oniteacoquixti. (2)


acoquixtia, nitla : altar o leuantar algo en alto. prete: onitlaacoquixti. (2)
alçar algo. (1) empinar o henestar algo. (1) leuantar a otra cosa. (1)

acoquiza, n : leuantarse en alto o encumbrarse o medrar. prete: onacoquiz. (2


Acoquiça, n) subir. (1 n, acoquiça)

acoquiza +, n : medrar por mejorar. (1 nino, yocatia nahcoquiça)

acoquizaliztli : subida. (1 acoquiçaliztli) subida del que va subié[n]do, o del


que seva encumbrando, o del q[ue] va medrando. (2 Acoquiçaliztli)

acoquizqui : subida cosa. (1) cosa sublimada o puesta en alto, o el que ha


medrado. (2)

acotlachia, n : mirar hazia arriba. preterito: onacotlachix. (2) mirar al cielo.


(1)

acotlaza, nin : asossegarse y consolarse. preteri: oninacotlaz. (2 Acotlaça, nin)


desenhadarse. (1 nin, acotlaça) recrearse. (1 nin, acotlaça)
acotlaza, nite : asossegar y consolar al afligido. prete: oniteacotlaz. (2
Acotlaça, nite) recrear a otro. (1 nite, acotlaça) sosegar a otro. (1 nite,
acotlaça) desenhadar o recrear a otro. (1 nite, acotlaça) aliuiar a otro del
trabajo. (1 nite, acotlaça)

acouechiliztli + : contemplacion. (1 teyollo acouechiliztli)

acouetzi, n : sossegarse y consolarse. preterito: onacouetz. (2) sosegarse el


mismo. (1) consolarse y animarse. (1)

acouetziliztli : consolacion tal. (1)

acouetziliztli + : contemplacion. (1 teyollo acouetziliztli)


acouetzin noyollo : contemplar. (1)

acouetzini + : contemplatiuo. (1 yyollo acouetzini) idem (Iyullo acoyanl:


contemplatiuo.) (2 Iyullo acouetzini)

acouetzqui : liuiana cosa. (1) consolado assi. (1) cosa liuiana. (2)

acoyaliztli + : contemplacion. (1 teyollo acoyaliztli)

acoyani + : contemplatiuo. (1 yyollo acoyani)

acoyanl + : contemplatiuo. (2 Iyullo acoyanl)

acoyauh in noyollo : contemplar. (1 acoyauh yn noyollo) contemplar. prete:


oacoya in noyollo. (2)

acoyoctli : sangradera de agua cogida. (1) socar[r]ena del agua. (1) socarrena
en ribera de rio, albañar o sangradera de agua. (2)

acoyuctli : idem. (Acoyoctli: socarrena en ribera de rio, albañar o sangradera de


agua.) (2)

acpatl : oua que nace enel agua. (1)

acqui + : echado assi. (1 tetlan acqui) trama d[e] tela, o el q[ue] quiere
adulterar (2 Tetlá[n] acqui)

actehuatl + : aunque seas quien fueres, o aunque seas de grande estima. (2


Intlanel cenca actehuatl)

actia, nitla : encorporar o entremeter. (1)

actica : metido estar. (1)


actica, n : estar metido o hincado ê[n] alguna parte. pre: onacticatca. (2)

acticac : estar hincado. (1)


acticac, n : idem. pre: onacticaya. (Actica, n: estar metido o hincado ê[n]
alguna parte. pre: onacticatca.) (2)

actihue : refrescarse. (1 actiue)

actihue + : desenojo. (1 et actiue)

actihuetzi : assiento hazer el edificio. (1 actiuetzi) hundir se la tierra,


casa o troxe. (1 actiuetzi) caer de improuiso y hundirse la casa, &c. (1
actiuetzi) hundirse la sepultura, o la casa vieja. prete. oactiuetz. (2
Actiuetzi)
actihuetzi, n : hundirse en tierra o lodo; &c. (1 nactiuetzi) caer de improuiso
hundié[n]dose é[n] hoyo que no se parecia. pre: onactiuetz. (2 Actiuetzi, n)
sumirse en agua o en cosa assi. (1 n, actiuetzi) caer én hoyo pequeño. (1 n,
actiuetzi)

actihuetzi in tlapohualli : faltar lo que se cónto por no se auer bien contado.


(1 actiuetzi yn tlapoualli)

actihuetzi pachihui : sumirse la sepultura. (1 actiuetzi pachiui)


actihuetziliztli : cayda de pared o de casa. (1 actiuetziliztli) hundimiento
assi. (1 actiuetziliztli) hundimiento tal. (2 Actiuetziliztli)

actimoteca + : diuulgarse o estenderse la fama d[e] algo, por todas p[ar]tes. p:


tepá[n] oactimotecac (2 Tepan actimoteca) estenderse, o bolar por todas partes la
fama de nuestro señor dios. prete: nouian otepan actimotecac yniteyotzin dios. (2
Nouian tepan actimoteca initey otzin dios)

actimoteca, tepan : bolar la fama de algo por todas partes. prete: tepan
oactimotecac. (2)

actinemi + : vestido de blanco. (1 yztacatitlan actinemi)

actitlaza, nic : hurdir la tierra. preterito: onicactitlaz. (2 Actitlaça, nic)


hundir tierra. (1 nic, actitlaça)

actitlaztli : hazienda disminuida, desperdiciada, destruida o robada. (1)

actiuh, n : yr trotando. prete: onaactia. (2)

actiuh +, n : entremeterse en algun negocio. (1 tetlan nactiuh)

acua : reçumarse el vaso o la tinaja quando es nueua. (1 aqua) ay ay ay;


quexandose. (1 aqua) reçumarse la vasija nueua. (2 AQua) ay ay. del que se quexa
delo que le duele. interiection. (2 Ahqua)

acuacualaquiliztli : bexiga de quemazón, o de otra manera. (1


aquaqualaquiliztli)

acuacualaquiztli : bexiga, o hinchazon llena de aguaza. (2 Aquaqualaquiztli)

acualcan : mal lugar. (1 aqualcan) lugar indecente y malo. (2 Aqualcan)

acualitoa, nite : dezir mal de otro. prete: oniteaqualito. (2 Aqualitoa, nite)


maldezir o murmurar. (1 nite, aq[ua]litoa)
acualitoa, nitla : maldezir algo. (1 nitla, aqualitoa)

acuallachihua, n : hazer alguna cosa mala. prete: onaquallachiuh. (2


Aquallachiua, n)

acuallachihualiztica : con malas obras. (2 Aquallachiualiztica)

acuallachihualiztli : obras malas. (2 Aquallachiualiztli)

acuallachihualli : mal hecho. (1 aquallachiualli) obras mal hechas. (2


Aquallachiualli)

acuallachihuani : malhechor. (1 aquallachiuani) mal hechor. (2 Aquallachiuani)

acuallamatini : letrado malo. (1 aquallamatini)

acuallatolli : palabras malas. (1 aquallatolli) palabras malas. (2


Aquallatolli)

acualli : mala cosa. (1 aqualli) cosa mala. (2 Aqualli)


acualli + : peor, comparatiuo de malo. (1 ocualca ynic aqualli) ostinar a
otro. (1 ypan nitechicaua yn aqualli) peor, comparatiuo de malo. (1 cenca
aqualli)

acualli ayectli nicchihua : hazer cosas malas. (1 aq[ua]lli ayectli nicchiua)

acualli ipan nechicahualiztli : ostinacion. (1 aqualli ypan nechicaualiztli)


obstinacion o perseuerancia enel mal. (2 Aqualli ypan nechicaualiztli)

acualli itech nematiliztli : abusion. (1 aqualli ytech nematiliztli)

acualli teitoliztli : fama mala. (1 aqualli teitoliztli)

acualli tepan mochihualiztli : salida en mal. (1 aqualli tepan mochiualiztli)

acuallitocaitl : nombre malo. (1 aquallitocaitl)

acuallitzonquizaliztli : salida en mal. (1 aquallitzonquiçaliztli)

acuallotica : mal o malamente. (1 aquallotica)

acuallotl : maldad o malicia. (2 Aquallotl)

acuallotl + : peoria enesta manera. (1 cenca aquallotl) maldad. (1 ayecyotl


aquallotl)

acualtiliztli : ynjusticia. (1 aqualtiliztli) malicia. (1 aqualtiliztli) mal,


nombre substantiuo. (1 aqualtiliztli) idem. (Aquallotl: maldad o malicia.) (2
Aqualtiliztli)

acualtin : malos. (2 Aqualtin)

acuapanahuaztli : puénte de maderos. (1 aquapanauaztli)

acuappanahuaztli : puente de madera. (2 Aquappanauaztli)

acuauhpanahuaztli : ponton o puente de madera. (1 aquauhpanauaztli)

acuauhyotl : caño de agua. (2 Aquauhyotl)

acuecueyachin : sanguijuela. (1) sanguijuela. (2)

acuecueyo : ondoso, lleno de ondas. (1)

acuenyo : ondoso, lleno de ondas. (1)

acuetzpalin : lagarto grande de agua. (1)

acueyotl : ola o onda de agua. (1) ola. vel. onda de agua. (2)

acueyotl + : ola grande. (1 vey acueyotl)

acuezcomahuia, nin : abarrancarse. (1 nin, acuezcomauia)

acuezcomatl : abarrancadero assi. (1)

acuicilin : camaron pequeño. (1)


acxoyatototl : cierto paxaro. (2)

acye in occenca tictlazotla? : aquel dellos amas mas?. (2 Acye yn occenca


tictlaçotla?)

acye inoc cenca cualli ? : qual dellos es el mejor. (2 Acye ynoc cenca qualli ?)

acye? : cual o quien?. (1) qual dellos?. preguntando. (2)

acyehua : aqual de dos. (1 acyeua)

acyehuan? : quien son aquellos?. (2)

acyehuantin : idem. preguntando. (Acyehuan?: quien son aquellos?.) (2)

acyehuatl : aqual de dos. (1)

acyehuatl + : cualquiera. (1 çaço acyehuatl) idem. (çaçoacye: qualquiera que


sea, o sea quien se fuere.) (2 çaço acyehuatl)

acyehuatl? : cual o quien?. (1)

aczan ninomati : tenerse en mucho con presuncion y altiuez. (2 Acçan ninomati)

adan + : ombrey muger primeros. (1 achtopa tlacaxinachtin Adan yuan Eua)

aehecatl : marea viento dela mar. (1 aeecatl) el viento que trae el aguacero, o
la marea. i. el viento que viene de la mar. (2)

aehecatl + : marea viento dela mar. (1 vey aeecatl) marea, viento dela mar.
(2 Vei aehecatl)

aehuacomitl : zaque para agua. (1 aeuacomitl)

aelehuiliztli : ynconueniente, cosa que no conuiene. (1 aeleuiliztli)

aetiliztli : ligereza. (1)

ahacatla : cañaueral. (1 aacatla) cañauerallo. (2 Aacatla)

ahachcui, nite : chismear. pret: oniteaachcuic. (2 Aachcui, nite) chismear. (1


nite, aachcui)

ahachti, nite : ser criado o paje de otro. preterito: oniteaachtic. (2 Aachti,


nite)

ahaci, n : alcançar a saber algo enteramente, o tener familiaridad muy particular


con personas de calidad. preterito: onaacic. (2 Aaci, n) alcançar a saber algo de
rayz y enteramente, o tener mucha familiaridad con algunos señores. (1 n, aaci)
escudriñar la escriptura o cosas arduas. (1 n, aaci)

ahaci, notech : lastimarme las hortigas o cosas semejá[n]tes, passando por ellas.
pr: notechoaacic. (2 Aaci, notech)
ahacini : escudriñador desta manera. (1 aacini) el que alcança a saber algo
enteramente o el que tiene familiar conuersacion con personas de calidad. (2
Aacini)

ahacqui : modorro. (1 aacqui) atronado furioso. (1 aacqui) atronado o surioso.


(2 Aacqui)
ahacqui, n : modorrear. (1 n, aacqui)

ahactializtli : trote. (1) trote del que camina. (2 Aactializtli)

ahactiuh, n : trotar. (1)

ahahuacuauhtla : enzinal. (1 aauaquauhtla) robledal de robles. (1 aauaquauhtla)


enzinal o robledal (2 Aauaquauhtla)

ahahuatla : enzinal. (1 aauatla) idem. (Aauaquauhtla: enzinal o robledal) (2


Aauatla) robledal de robles. (1 aauatla) espinal. (1 aauatla)

ahahuia, n : regozijarse y tomar plazer. preterito. onahauix. (2 Ahauia, n)


gozarse como quiera. (1 n, ahauia) deleitarse. (1 n, ahauia) alegrarse. (1 n,
ahauia)
ahahuia, tecan : alegrarse del mal de otro. prete: teca onahauix. (2 Ahauia,
tecan)

ahahuia + : escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1 teca n, ahauia)


burlar de alguno riendose del. (1 tecan, ahauia) alegrarme del mal de otro. (1
teca n, ahauia) holgarse del mal ageno. (1 tepan n, ahauia)
ahahuia +, n : alegrarse del mal ageno. preter: tepan onahauix. (2 Tepan
nahauia) tomar plazer o alegrarse del mal ageno. prete: teca onahauix. (2 Teca
nahauia)

ahahuialia, nin : relamerse o saborearse. preteri: oninahauiali. (2 Ahauialia, nin)

ahahuializpan : en alegria. (2 Ahauializpan)

ahahuializtica : alegremente. aduerbio. (2 Ahauializtica) alegremente. (1


ahauializtica)

ahahuializtica + : alegremente assi. (1 teca ahauializtica)

ahahuializtli : gloria. (1 ahauializtli) alegria. (2 Ahauializtli)


glorificacion tal. (1 ahauializ[t]li) gozo desta m[a]nera. (1 ahauializtli)
alegria. (1 ahauializtli)

ahahuializtli + : burla assi. (1 teca ahauializtli) gloria vana. (1 çannen


ahauializtli) alegria tal. (1 teca ahauializtli) gloria verdadera. (1 nelli
ahauializtli)

ahahuialtia, nite : dar alegria y contentamiento a otros. (1 nite, ahauialtia)


deleitar a otro. (1 nite, haauialtia) alegrar a otro. (1 nite, ahauialtia)

ahahuiani : plazentera cosa. (1 ahauiani) plazentero. (2 Ahauiani) ramera puta


onesta. (1 aauiani) gozoso assi. (1 ahauiani) alegre y regozijado. (1 ahauiani)

ahahuiani + : alegre assi. (1 teca ahauiani)


ahahuictlaza, nite : echar de aca para aculla a alguno, empuxandolo. (1 nite,
aauictlaça)

ahahuilia, nite : burlar o retoçar a alguna persona. pret: oniteahauili. (2


Ahauilia, nite) burlar de manos. (1 nite, aauilia) retoçar. (1 nite, aauilia)
halagar. (1 nite, ahauilia)

ahahuilmauhtia, nite : cocar a alguno. (1 nite, aauilmauhtia)

ahahuilnemi, n : rufianear. o luxuriar. preterito: onahauilnen. (2 Ahauilnemi, n)


rofianear. (1 n, ahauilnemi) luxuriar. (1 n, ahauilnemi)

ahahuilnemiliztli : rufianeria o luxuria. (2 Ahauilnemiliztli) rufianeria. (1


ahauilnemiliztli)

ahahuilnenqui : rofian. (1 ahauilnenqui) rufian. (1 aauilnenqui)

ahahuilpan : lugar de recreacion. (2 Aauilpan) vertos de plazer. (1


ahauilpan)

ahahuiltia, m : puta honesta. (2 Mahauiltia)


ahahuiltia, nin : espaciarse, recrearse o passear tié[m]po. prete: oninahauilti. (2
Ahauiltia, nin) holgar. (1 nin, ahauiltia) espaciarse por via de recreacion o
passatiempo. (1 nin, aauiltia)
ahahuiltia, nite : dar plazer a otro. preteri: oniteahauilti. (2 Ahauiltia,
nite)

ahahuiltia + : nauegar para plazer. (1 acaltica nin, ahauiltia)

ahahuitzocalaqui, n : nadar debaxo del agua. preterito: onaauitzocalac. (2


Aauitzocalaqui, n)

ahahuitztli : cuchillas de las alas de las aues. (1 aauitztli)

ahahuixca : alegremente. aduerbio. (2 Ahauixca)

ahahuiyaliztli : plazer o deleyte. (1 ahauiyaliztli)

ahai, nitla : hazer algo muchas vezes, o amenudo. preterito: onitlaaax. (2 Aay,
nitla)

ahaltia, nin : bañarse enel agua. preteri: oninaalti. (2 Aaltia, nin) vañar
lauar se fuera de vaño. (1 nin, aaltia)
ahaltia, nite : vañar a otro assi. (1 nite, aaltia)

ahamapohua, n : leer assi amenudo. (1 n, aamapoua)

ahamaque : estays ausentes. (2 Aamaque) ausente estar. (1 aamaque)

ahameyalla : manadero o manantial. (1 aameyalla)

ahameyallo : manantial cosa. (1 aameyallo)

ahami, n : mô[n]tear o caçar en diuersas partes. preteri: onaan. (2 Aami, n)


caçar. (1 n, aami)

ahamini : casador tal. (2 Aamini)


ahamitinemi, n : andar monteando o casando. preterito: onaantinen. (2 Aamitinemi,
n) andar monteando o caçando. (1 n, aamitinemi)

ahamoxpohua, n : leer assi amenudo. (1 n, aamoxpoua)

ahamoxtli : cabello largo que dexá[n] a vn lado alas moças, quando las tresquilan.
(2 Aamoxtli) cabello largo q[ue] dexán avnlado alas moças quando las tresquilan.
(1)

ahamoxtli + : cabello largo que dexan a vn lado dela cabeça alas mojas guando
las tresquilan. (2 Atzotzocolli, vel, ahamoxtli)

ahamoxtli, atzotzocolli : cabello largo que dexan alas moças al vn lado dela
cabeça, quando las tresquilan. (2)

ahana, nin : espaciarse o recrearse, y desperezarse. prete: oninaan. (2 Aana,


nin) passar tiempo. (1 nin, aana) holgar. (1) recrearse. (1 nin, aana)
desperezarse. (1 nin, aana) espaciarse por via de recreacion o passatiempo. (1
nin, aana)

ahapopoti, n : nadar debaxo del agua. prete: onaapopotic. (2 Aapopoti, n)

ahaquetza, n : alçar y abaxar amenudo la cabeça, como loco. prete: onaaquetz. (2


Aaquetza, n) alçar y abaxar la cabeça amenudo, assi como loco. (1 n, aaquetza)

ahaqui, n : gozarse y auer muy gran plazer, o hazer alguna cosa cô[n] faltas y
defectos. preterito: onaac. (2 Aaqui, n)

ahaquia, nitla : meter muchas vezes. (1 nitla, aaquia)

ahaquiliztli : modorreria. (1 aaquiliztli)

ahatemi, n : estar abuhado. pre: onaaten. (2 Aatemi, n)

ahatenqui : abuhado. (2 Aatenqui) abuhado assi. (1 aatenqui)

ahatlapallo : hojosa, cosa con hojas. (1 aatlapallo)

ahaxiliztli : el acto de alcançar a saber algo enteramente. (2 Aaxiliztli)


escudriñamiento tal. (1 aaxiliztli)

ahaxixa, nin : mearse de miedo. prete: oninaaxix. (2 Aaxixa, nin) mearse de


miedo. (1 nin, aaxixa)
ahaxixa, nite : mear o cagar a otro. preterito: oniteaaxix. (2 Aaxixa, nite)
mear o cagar a otro. (1 nite, aaxixa)

ahaxixxo : meada cosa con meados. (1 aaxixxo)

ahayohuia, nitla : calé[n]tar algo con el huelgo. preteri: onitlaayoui. (2


Ahayouia, nitla) calentar algo con el huelgo. (1 nitla, aayouia)

ahaztli : ala para bolar. (1 aaztli)

ahaztontli : ala pequeña. (1 aaztontli)

ahua : cibdadano. (1 aua) prouincial cosa desta prouincia. (1 aua)


ahua, nite : reñir a otro. preterito: oniteauac. (2 AVa, nite) reprehender.
(1 nite, aua) corregir de palabra. (1 nite, aua) reñir risando. (1 nite, aua)
baldonar vn hombre a otro, diziendole las tachas o faltas que tiene. (1 nite,
aua.)

ahua +, m : reñir vnos con otros los de vna familia. preterito: netech
omauaque. (2 Netech mahua) lo mismo es que monetechaua. pre: omonetechuique. (2
Monetechuia in mahua)

ahua, tepehua : ciudadano, o vezino de pueblo. (2 Aua, tepeua)

ahuaca aceite : azeite de aguacates. (1 auaca azeite)

ahuaca chiahuallotl : azeite de aguacates. (1 auaca chiauallotl)

ahuacamilli : eredad, o tierra de auacates. (2 Auacamilli)

ahuacamolli : manjar de auacates con chilli. (2 Auacamulli) manjar de auacatl.


(1 auacamulli)

ahuacatl : fruta conocida, o el compañon. (2 Auacatl)

ahuachia, nin : rociarse con agua. preterito: oninauachi. (2 Auachia, nin)


rociarse. pre: oninahuachi. (2)
ahuachia, nite : rociar a otro. prete: oniteauachi. (2 Auachia, nite) rociar a
otro. preterito: oniteahuachi. (2) rociar a otra cosa. (1 nite, auachia)
ahuachia, nitla : rociar algo, o regar para barrer. pre: onitlaauachi. (2 Auachia,
nitla) rociar algo. preterito: onitlaahuachi. (2)

ahuacho : cosa que tiene rocio. (2 Auacho) rociada cosa assi. (1 auacho)

ahuachpixahui : llouiznar. pret: oauachpixauh. (2 Auachpixaui) rociar el


tié[m]po. (1 auachpixaui) llouiznar. (1 auachpixaui)

ahuachquiyahui : idem. prete: oauachquiauh. (Auachpixaui: llouiznar. pret:


oauachpixauh.) (2 Auachquiyaui) rociar el tié[m]po. (1 auachq[ui]aui) llouiznar.
(1 auachq[ui]aui)

ahuachtli : rocio. (1 auachtli)

ahuachtzetzeliuhtoc : llouiznar. (1 auachtzetzeliuhtoc)

ahuacqui : enaguaçada tierra. (1 auacqui)

ahuacuahuitl : roble, o enzina. (2 Auaquauitl) enzina. (1 auaquauitl) roble


arbol. (1 auaquauitl)

ahuacuauhtla : robledal, o enzinal. (2 Auaquauhtla) enzinal. (1 auaquauhtla)

ahuacuauhtomatl : bellota de enzina, o de roble. (2 Auaquauhtomatl) vellosa de


roble o enzina. (1 auaquauhtomatl) bellota de enzina o de roble. (1
auaquauhtomatl)

ahuahuia, nin : espinarse. preteri: oninauaui. (2 Auauia, nin)


ahuahuia, nite : espinar o púnsar. (1 nite, auauia)

ahuapahuac : floxa cosa enel cuerpo. (1 auapauac)


ahuapahualiztli : floxedad enel cuerpo. (1 auapaualiztli)

ahuaque tepehuaque : ciudadanos, o vezinos de pueblo. (2 Auaque tepeuaque)

ahuatecolotl : gusano lanudo. (2 Auatecolotl) gusano lanudo. (1 auatecolotl)

ahuatetz : chaparro, o coxcoja. (2 Auatetz)

ahuatetzmoli : carrasco arbol verde. (1 auatetzmuli)

ahuatetzmolli : idem. (Auatetz: chaparro, o coxcoja.) (2 Auatetzmulli) breña o


mata grande. (1 auatetzmulli)

ahuatl : enzina. (1 auatl) enzina, roble, gusano lanudo o espina. (2 Auatl)


espina. (1 auatl) gusano lanudo. (1 auatl) roble arbol. (1 auatl)

ahuatla : enzinal, o robledal. (2 Auatla) enzinal. (1 auatla)

ahuatomatl : bellota de enzina, o de roble. (2 Auatomatl) vellosa de roble o


enzina. (1 auatomatl) bellota de enzina o de roble. (1 auatomatl)

ahuatza, n : agotar agua. preteri: onauatz. (2 Auatza, n) agotar el agua. (1


n, auatza)

ahuatzaliztli : agotamiento de agua. (2 Auatzaliztli) agotamiento, o el acto de


agotar agua. (1 auatzaliztli)

ahuatzalli : agua agotada. (2 Auatzalli) agotada agua. (1 auatzalli)

ahuatzani : agotador de agua. (2 Auatzani) agotador tal. (1 auatzani)

ahuatzetzelihui : llouiznar. (2 Auatzetzeliui)

ahuatzqui : agotador de agua. (2 Auatzqui) agotador tal. (1 auatzqui)

ahuayo : cosa espiñosa. (2 Auayo) espinosa cosa. (1 auayo)

ahuayo coyametl : puerco espí. (1 auayo coyametl)

ahuazhuatamalli : empanada de tamal grande. (2 Auazuatamalli) empanada grande. (1


auazuatamalli)

ahuecatlan : mar alta. (1 auecatlan) abismo, s: agua profunda. (1 auecatlan)


abismo de agua muy honda. (2 Auecatlan) agua honda y profunda. (1 auecatlan)
honda agua. (1) pielago de rio omar. (1 auecatlan)

ahuecatlan + : mar alta y profunda. (2 Vei auecatlan) mar alta. (1 vey


auecatlan) mar baxa. (1 amo cenca auecatlan)

ahuecho : rociada cosa assi. (1 auecho)

ahuechquiyahui : rociar el tié[m]po. (1 auechq[ui]aui)

ahuechtli : rocio. (1 auechtli)

ahuehuetl : cedro. (1 aueuetl)


ahuel + : no auer remedio de poderse hazer. (2 Nimá[n] auel) idem. (çanniman
amo: en ninguna manera.) (2 çanniman auel) en ninguna manera. (1 niman auel)

ahuel cenneixcueyoniliztli : punto de tiempo o momento, como abrir y cerrar el


ojo. (1 auel cenneixcueyoniliztli)

ahuel chihualiztli : ympoténcia assi. (1 auel chiualiztli)

ahuel icpiticatontli in nictemaca : dar poquita cosa. (1 auel icpiticatontli yn


nictemaca)

ahuel ixcuitlaticatontli nictemaca : dar poquita cosa. (1 auel


ixcuitlaticatontli nictemaca)

ahuel maniliztli : llanura de agua. (1 auel maniliztli)

ahuel miquini : ymmortal cosa. (1 auel miquini)

ahuel monotza : incorregible. (2 Auel monotza)

ahuel motlacahualtia : yncontinente, q[ue] no seva ala mano. (1 auel


motlacaualtia)

ahuel ni, tlatoa : no poder hablar. (1 avel ni, tlatoa)

ahuelchihualiztli : ymposibilidad. (1 auelchiualiztli)

ahueli : no poder. (1 aueli) ymposible, lo que no se puede hazer. (1 aueli)

ahueliti : ymposible, lo que no se puede hazer. (1 aueliti)

ahuelitiliztli : ympoténcia assi. (1 auelitiliztli) ymposibilidad. (1


auelitiliztli)

ahuelitilizzotl : ymposibilidad. (1 auelitilizçotl)

ahuelitini : ymposible, lo que no se puede hazer. (1 auelitini)

ahuellalatoa : atado en hablar. (1 auellalatoa)

ahuellamamani : destemplado ydesabrido estar el tiempo. (1 auellamamaní)

ahuelmoquetza : flaco que no se puede tener o enfermizo. (1 auelmoquetza)

ahuia, an : padecer. (1 an, auia)


ahuia, n : tener lo necessario y dar contento. prete: onauix. (2 Auia, n)
alegrarse. (1 n, auia)
ahuia, tecan : escarnecer de alguno, o holgarse de su mal. prete: teca onauix.
(2 Auia, tecan)

ahuia + : gloriarse o glorificarse. (1 na, hauia) dezir mal el juego. (1 amo


paqui amo auia yn patolli) padecer de contino. (1 aycn, auia)
ahuia +, n : escarnecer deotro, o holgarse desu mal. preter: otepan naauix. (2
Tepan nauia)

ahuia in patolli : dezir bien el juego. (1 auia yn patolli)


ahuiac : dulce y suaue canto o musica. (1 auiac) cosa suaue y olorofa, o cosa
gustosa. (2 Auiac) suaue cosa al sentido del gusto. (1 auiac) moxcatel. (1)

ahuiac + : estar derramado el buen olor por todas partes. (2 Centlamamani ic


auiac)

ahuiac = : = ahuiyac (2 auiac) = ahuiacamachoni (2 auiac)

ahuiaca : suaue, o gustosamente. aduerbio. (2 Auiaca)

ahuiaca = : = ahuiyaca (2 auiaca)

ahuiaca machoni : apetitoso al gusto. (1 auiaca machoni)

ahuiacamachoni : lo mesmo es que auiac. (2 Auiacamachoni)

ahuiacamati, nic : saberme bien elmanjar gustoso y suaue, o la cosa olorosa.


preterito: onicauiacama. (2 Auiacamati, nic)

ahuiacayotl : suauidad o fragrancia, o olor de cosa sabrofa y gustosa. (2


Auiacayotl)

ahuiacayotl = : = ahuiyacayotl (2 auiacayotl)

ahuialia, nic : sabroso hazer el manjar. (1 nicauialia)


ahuialia, nitla : perfumar o çahumar algo. prete: onitlaauiali. (2 Auialia, nitla)

ahuialia =, nitla : = ahuiyalia (2 auialia )

ahuializtica + : alegremente assi. (1 teca auializtica)

ahuializtli : suauidad de olor, o de cosa guftosa y sabrosa. (2 Auializtli)

ahuializtli + : escarnecimiento assi. (1 teca auializtli) alegria tal. (1 teca


auializtli)

ahuialli + : escarnecido o auergonçado. (2 Ica auialli) escarnecido desta


manera. (1 yca auialli)

ahuiani : deshonesta muger y desuergonçada. (1 auiani) puta, o mala muger. (2


Auiani) muger desuergonçada, y desonesta. (1 auiani) puta del burdel. (1 auiani)
ahuiani, n : estar al partido. (1 n, auiani)

ahuiani + : escarnecedor tal. (1 teca auiani) burlador tal. (1 teca auiani)


alegre assi. (1 teca auiani)

ahuiani calli : burdel, o puteria. (2 Auiani calli) burdel. (1 auiani calli)


mancebia puteria. (1 auiani calli)

ahuianiti, n : ser puta. pre: onauianitic. (2 Auianiti, n)

ahuiaya, n : tener o dar de si buen olor. preterito: onauiax. (2 Auiaya, n)

ahuic : a vna parte y a otra. aduerbio. o cosa reziente o fresca. (2 Auic)


reziente cosa fresca. (1 auic) fresco reziente. (1 hauic)
ahuic huechiliztli : bambaneamiento. (2 Auic vechiliztli) cayda a vna parte y
aotra. (1 auic vechiliztli)

ahuic huetzi, n : bambanearse. preterito: onauic vetz. (2 Auic vetzi, n)

ahuic huetzini : çanqueador. (1 auic vetzini.)

ahuic huetzqui : caydo assi. (1 auic vetzqui)

ahuic nemiliztli : desasossiego tal. (1 auic nemiliztli)

ahuic nenqui : vagamundo, o inquieto. (2 Auic nenqui) desasossegada persona,


sin reposo e inquieta. (1 auic né[n]qui)

ahuic ni huehuetzi : bambanearse. (1 auic ni ueuetzi)

ahuic ni, tlachia : mirar por diuersas p[ar]tes. (1 auic ni, tlachia)

ahuic niauh : idem. prete: auic onia. (Auic yauh, n: vaguear, o ser vagamundo.
prete: onauic ya.) (2 Auic niauh) çanquear. (1 auic niauh) andar sin reposo de
vna parte aotra. (1 auic niauh)

ahuic nihuetzi : çanquear. (1 auic niuetzi)

ahuic ninotlatlaloa : correr de aca para aculla. prete: auic oninotlatlalo. (2


Auic ninotlatlaloa)

ahuic nite, itta : mirar por diuersas p[ar]tes. (1 auic nite, itta)

ahuic omotlalo : auentado ganado. (1 auic omotlalo)

ahuic yaliztli : idem. (Auic yayaliztli: bambaneamiento, o vagueacion.) (2 Auic


yaliztli)

ahuic yani : vagamundo. (2 Auic yani) çanqueador. (1 auic yani)

ahuic yaqui : caydo assi. (1 auic yaqui)

ahuic yauh : ynquieta cosa sin reposo. (1 auic yauh)


ahuic yauh, n : vaguear, o ser vagamundo. prete: onauic ya. (2 Auic yauh, n)

ahuic yayaliztli : bambaneamiento, o vagueacion. (2 Auic yayaliztli) cayda a


vna parte y aotra. (1 auic yayaliztli)

ahuiccampa ni, tlachia : ojear, mirar a vn cabo y a otro. (1 auiccampa ni,


tlachia)

ahuichia, nite : rociar a otra cosa. (1 nite, auichia)

ahuicmotlaloa : auentarse y espantarse el ganado. (1 auicmotlaloa)

ahuicniauh : no tener sosiego ni reposo, andando de aca para alla. (1


auicniauh)

ahuicpa nitla, cuania : mover en diuersas partes. (1 auicpa nitla, quania)

ahuictica nipano : nauegar con remos. (1 auictica nipano)


ahuictlaloa, nin : correr de aca para aculla. prete: oninauictlalo. (2
Auictlaloa, nin)

ahuictlaza, nin : desasossegarse el enfermo dando buelcos del dolor que padece.
preterito: oninauictlaz. (2 Auictlaça, nin) bueltas o buelcos dar enla cama. (1
nin, auictlaça)
ahuictlaza, nite : arrojar o empuxar a alguno de aca para alla. (1 nite,
auictlaça) echar de aca para aculla a alguno, empuxandolo. (1 nite, auictlaça)

ahuictli : remo para remar. (1 auictli) remo de marinero. (2 Auictli)

ahuictopehua, nite : arrojar o empuxar a alguno de aca para alla. (1 nite,


auictopeua)

ahuicuetzi, n : caerse a vna parte y aotra. (1 n, auicuetzi)

ahuicyauh, n : caerse a vna parte y aotra. (1 n, auicyauh)

ahuilcemilhuitia, n : gastar el dia fin prouecho. pr: onauilcemilhuiti. (2


Nauilcemilhuitia) gastar todo el dia en vano y sin prouecho. (2 Auilcemilhuitia,
n) gastar mal el tiempo. (1 n, auilcemilhuitia)

ahuilchihua, nite : sosacar algo a otro. preterito: oniteauilchiuh. (2


Auilchiua, nite) sosacar. (1 nite, auilchiua)

ahuilhuehue : viejo luxurioso rufian. (2 Auilueue)

ahuilia, nitla : regar la huerta o los trigos. &c. prete: onitlaahuili. (2) regar
la huerta. (1 nitla, auilia)

ahuilihui, n : apocarse con los vicios. preterito: onauiliuh. (2 Auiliui, n)


enuilecerse y apocarse por los vicios. (1 n, auiliui)

ahuililama : vieja. luxuriosa y mala muger. (2 Auililama)

ahuilizitta, nitla : gastar demasiado. (1 nitla, auilizitta)

ahuillanahui, n : empeorarse el enfermo poco a poco, sin sentir, o sin hazer mucho
caso dela enfermedad. prete: onauillanauh. (2 Auillanaui, n)

ahuillanauhtiuh : empeorarse poco a poco alguna cosa. (1 auillanauhtiuh)

ahuillanauhtiuh + : burla burlando yrse poco a poco empeorando la cosa el


negocio o la enfermedad. (1 yuian auillanauhtiuh)

ahuillatoani : hablador vano. (1 auillatoani) hablador de vanidades. (2


Auillatoani)

ahuillatoliztli : habla enesta manera. (1 auillatoliztli) habla tal. (2


Auillatoliztli)

ahuillatolli : juego de palabras. (1 auillatolli) palabras vanas, o de


passatiempo. (2 Auillatolli)

ahuilnemi : dissoluta muger. (1 auilnemi)


ahuilnemi, n : fornicar. (1 n, auilnemi) rufianear. (1)
ahuilnemiliztica : luxuriosamente assi. (1 auilnemiliztica)

ahuilnemiliztli : rofianeria. (1 auilnemiliztli) exercicio de luxuria. (1


auilnemiliztli) fornicación. (1 auilnemiliztli) vicio. (1 auilnemiliztli)
luxuria. (1 auilnemiliztli) vida carnal o luxuriosa. (2 Auilnemiliztli)

ahuilnemini : vicioso. (1 auilnemini) luxurioso. (1 auilnemini) carnal y


vicioso. (1 auilnemini)

ahuilnenqui : carnal y vicioso. (1 auilnenqui) luxurioso. (1 auilnenqui)


sensual persona. (1 auilnenqui) fornicador. (1 auilnenqui) putañero. (1
auilné[n]q[ui]) puta ramera. (1 auilnenqui) persona carnal y luxuriosa. (2
Auilnenqui)

ahuilpahuia, nite : atraer a otro con halagos. pret: oniteauilpaui. (2


Auilpauia, nite) yncitar. (1 nite, auilpauia)

ahuilpehualtia, nite : començar como de burla para engañar. (1 nite, auilpeualtia)

ahuilpopoloa, nitla : ser prodigo y destruydor de la hazienda. preterito:


onitlaauilpopolo. (2 Auilpopoloa, nitla)

ahuilpopoloani, tla : prodigo gastador. (1 tla, auilpopoloani)

ahuilquica, n : caer de su estima. (1 n, auilquica)

ahuilquixtia, nin : infamarse o apocarse. preteri: oninauilquixti. (2


Auilquixtia, nin) perder la honra. (1 nin, auilquixtia) aceuilarse o apocarle.
(1 nin, auilquixtia) apocarse y aceuilarse enlo que haze o dize. (1 nin,
auilquixtia) enuilecerse y apocarse por los vicios. (1 nin, auilquixtia)
aceuilarse apocarse o disfamarse. (1 nin, auilquixtia) desonrarse. (1 nin,
auilquixtia)
ahuilquixtia, nite : infamar o apocar a otro. pret: oniteauilquixti. (2
Auilquixtia, nite) disfamar o otro. (1 nite, auilquixtia) deshonrar a otro. (1
nite, auilq[ui]xtia) afrentar a otro. (1 nite, auilquixtia) ynfamar. (1 nite,
auilquixtia)
ahuilquixtia, nitla : vsar mal de su officio, no haziendo el deuer. preterito:
onitlauilquixti. (2 Auilquixtia, nitla) vsar mal de algo. (1 nitla, auilquixtia)
gastar en mal. (1 nitla, auilquixtia)

ahuilquixtiani, m : aceuilado. (1 mauilquixtiani) vicioso. (1 mauilquixtiani)


aceuilado. (1 mauilquixtiani) vicioso y apocado, que disfama y apoca asi mesmo (2
Mauilquixtiani)
ahuilquixtiani, tla : prodigo gastador. (1 tla, auilquixtiani)

ahuilquixtilo, n : ynfamado ser. (1 n, auilquixtilo)

ahuilquiza, n : apocarse o aceuilarse. prete: onauilquiz. (2 Auilquiça, n)

ahuilquizaliztli : vicio. (1 auilquiçaliztli)

ahuiltelpocati, n : rufianear o luxuriar. preterito: onauiltelpocatic. (2


Auiltelpocati, n) garçonear. (1 n, auiltelpocati)
ahuiltelpochti, n : idem. preterito: onauiltelpochtic. (Auiltelpocati, n:
rufianear o luxuriar. preterito: onauiltelpocatic.) (2 Auiltelpochti, n)
garçonear. (1 n, auiltelpuchti)

ahuiltelpochtontli : garçon. (1 auiltelpuchtontli) moço rufianejo. (2


Auiltelpochtontli)

ahuiltia, nic : hazer mal al cauallo o ginetear. pre: onicauilti. (2 Auiltia,


nic)
ahuiltia, nin : passar tiempo. preterito: oninauilti. (2 Auiltia, nin) passar
tiempo. (1 nin, auiltia)
ahuiltia, nite : dar plazer a otro con algun juego regozijado, o retoçar a alguna
persona. prete: oniteauilti. (2 Auiltia, nite) retoçar. (1 nite, auiltia)

ahuiltia + : escarnecer. (1 teca nin, auiltia) mofar escarneciendo. (1 teca


nin, auiltia) falsar contrahazer. (1 teca nin, auiltia)
ahuiltia +, nin : burlar de alguno riendose del. (1 teca ninauiltia)

ahuiltia in cahuallo, nic : hazer mal al cauallo, o ginetear dándo carreras; &c.
(1 nic, auiltia yn cauallo)

ahuiltitlantli : mensajero de vanidad. (1 auiltitlantli)

ahuitequi, nitla : enxaluegar pared con aguacal. preterito: onitlaauitec. (2


Auitequi, nitla) enxaluegar. (1 nitla, auitequi) blanquear pared con agua cal.
(1 nitla, auitequi)

ahuitl : tia. (2 Auitl) tia hermana de padre o de madre. (1 auitl) ermana de


tu padre. (1 auitl)

ahuitoca, nin : tomar por si la reprehension quese da a todos en general.


preterito: oninauitocac. (2 Auitoca, nin) sentirse dela reprehension, tomando
porsi lo que én general se amonesta atodos. (1 ninauitoca) pensar alguno que le
reprehenden otros y que le riñen. (1 nin, auitoca)

ahuitzocalaqui, n : nadar debaxo del agua. prete: onauitzocalac. (2


Auitzocalaqui, n) nadar debaxo del agua. (1 n, auitzocalaqui)

ahuitzotl : cierto animalejo de agua como perrillo. (2 Auitzotl)

ahuiyac : suaue cosa al sentido del gusto. (1 auiyac) sabroso manjar. (1


hauiyac) lo mesmo es que auiac. (2 Auiyac) sabroso ser el manjar. (1 auiyac)
suaue cosa al olfato. (1 auiyac) olorosa cosa, que da buen olor. (1 auiyac)
olorosa cosa que huele. (1 auiyac)

ahuiyac + : olorosa cosa que da mucho olor. (1 centlali moteca yc auiyac)


olorosa cosa que da mucho olor. (1 cenca auiyac)

ahuiyaca : lo mesmo es que auiaca. (2 Auiyaca) suauemente assi. (1 auiyaca)

ahuiyacamati, nitla : saber el manjar. (1 nitla, auiyacamati)

ahuiyacayotl : lo mesmo es que auiacayotl. (2 Auiyacayotl) suauidad desta


manera. (1 auiyacayotl)

ahuiyalia, nin : relamerse. (1 nin, auiyalia) saborearse o relamerse. (1)


ahuiyalia, nitla : lo mesmo es que auialia. preter: onitlaauiyali. (2
Auiyalia, nitla) sahumar. (1 nitla, auiyalia) perfumar. (1 nitla, auiyalia)
olor hazer o dar. (1 nitla, auiyalia)

ahuiyani calli : puteria. (1 auiyani calli)

ahuiyaya, n : lo mesmo es que auiyaya. preteri: onauiyayac. (2 Auiyaya, n)


oler bien, echando de si olor. (1 n, auiyaya) oler, echar de si olor. (1 n,
auiyaya)

ahuiyaya + : oler assi vn poco. (1 achi n, auiyaya) oler assi vn poco. (1


çanquenin n, auiyaya)

ahuiyaya =, n : = ahuiyaya (2 auiyaya )

ahuiyayaliztli : sabor de manjar. (1 auiyayaliztli) olor suaue, osuauidad de cosa


suaue y olorosa. (2 Auiyayaliztli) olor como quiera. (1 auiyayaliztli) olor
bueno. (1 auiyayaliztli)

ai, n : exercicio tener assi. (1 n, ay)


ai, nitla : hazer alguna cosa exterior. prete: onitlaax. (2 AY, nitla) trabajar.
(1 nitla, ay) hazer algo exteriormente. (1 nitla, ay)

ai + : beuer maçamorra, pinol, purga o xaraue. (1 nitl, ai) el que haze


algo. (1 yn ida ay) interjection del que se quexa. (2 Elele ay ay ay) haragan.
(2 Atle ay) interjection del que se quexa. (2 Elele ay ay ay) interjection del
que se quexa. (2 Elele ay ay ay)
ai +, n : hazer algo. pret: itla onax. (2 Itla nai) despender el tiempo én
algo. (1 ytla nay)

ai atlayectilli xocomecatl : vid con braço[s]. (1 ay atlayectilli xocomecatl)

aic : nunca, o en ningun tiempo. aduerbio. (2 Ayc) nunca en ningun tiempo. (1


ayc) en ningun tiempo. (1)

aic + : nunca jamas, o en ningun tiempo. (2 çanniman aic) enningun tiempo.


aduerbio. (2 Niman ayc) en ningun tiempo. (1 çániman aic) en ningun tiempo. (1
niman aic)

aic cahui : siempre, perpetuamente, o sin cessar. aduerbio. (2 Ayc caui)

aic miquiliztli : immortalidad. (2) ymmortalidad. (1 ayc miquiliztli)

aic miquini : immortal. (2) ymmortal cosa. (1 ayc miquini)

aic nihuellamati : nunca tener contento ni consolacion. prete: aic oniuellama.


(2 Aic niuellamati)

aic polihuiliztli : immortalidad. (2 Aic poliuiliztli)

aic polihuini : ymmortal cosa. (1 ayc poliuini)

aic quemman : en ningun tiempo. aduerbio. (2)

aic quemmochihua : cosa que no recibe alteraciô[n] o mutansa. i. que siempre


esta en su ser y perfection. (2 Aic quemmochiua)
aic yuhquin tiquitta : estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes.
(1 ayc yuhquin tiquitta)

aiccahui : siempre, aduerbio. (1 aiccaui)

aiccencamochihua : rara cosa que pocas vezes acaece. (1 ayccencamuchiua)

aicholoayan choloa : modorro. (1 aycholoayan choloa)

aicma quemman : en ningú[n] tiempo. aduerbio (2 Aycma quemman)

aicn, ahuia : padecer de contino. (1 aycn, auia)

aicni, huellamati : padecer de contino. (1 aicni, uellamati)

aicpolihuiliztli : ymmortalidad. (1 aycpoliuiliztli)

aicquemman : nunca en ningun tiempo. (1 aycquemman)

aictlamiliztli : perpetuidad. (1)

aictlamini : perpetua o continua cosa; perpetua riqueza. (1 ayctlamini)

ailiztli + : ocio por ociosidad. (1 atle ayliztli)

ailotiliztli + : menguante dela mar, o el acto de menguar la mar. (2 Vei


aylotiliztli) menguante dela mar. (1 vey ailotiliztli)

aimel motta : discordes y enemistados. (1 aymel motta)

aimo mozcalia : menor deedad, s: el q[ue] esta debaxo de tutor. (1 aymo mozcalia)

aini + : ocioso. (1 atle ayni) exercitado en negocios. (1 muchi ayni)

aitech maxitlani : ocasionado, que se siente de pocas cosas. (2 Aytech


maxitlani)

aitech necahualoni : ynfiel de quien no se fia. (1 aytech necaualoni)

aitech netlacaneconi : ynfiel de quien no se fia. (1 aytech netlacaneconi)

aitechmaxitlani : niño q[ue] llora mucho. (1 aytechmaxitlani) flaca, cosa no


rezia. (1 aytechmaxitlani)

aitectli : golfo de mar. (2) golfo de mar. (1 aytectli)

aithuallapixqui : guarda o portero de patio grá[n]de. (2)

aithualli : patio o patin de casa. (2) patín de cata. (1 aythualli)

aithullapixqui : portero de claustro. (1)

aitic : golfo de mar. (2) golfo de mar. (1 aytic)

aitic calacqui : engolfado. (1 aytic calacqui)

aitic ni, calaqui : engolfarse. (1 aytic ni, calaqui)


aitic nitla, quixtia : sacar de pielago. (1 aytic nitla, quixtia)

aitzin : espantadiza cosa. (1 aytzin)

aitztetl : molleja en las aues. (1 aytztetl)

aixmahuiliztica : osadamente assi. (1 aixmauiliztica)

aixmahuiliztli : osadia con locura. (1 aixmauiliztli)

aixmahuini : osado con locura. (1 aixmauini)

aixmaniliztli : llanura de agua. (1 ayxmaniliztli)

aixnamiquiliztli : cosa que no se puede contradezir ni resistir. (2)

aixnamiquiztli : idem. (Aixnamiquiliztli: cosa que no se puede contradezir ni


resistir.) (2) yncomportable, insufrible cosa. (1 ayxnamiquiztli)

aixtlahua, nin : rodear la muger los cabellos ala cabeça componiendose. preterito:
oninaxtlauh. (2 Aixtlaua, nin)

aixtlatzihuiliztli : ymportunidad assi. (1 ayxtlatziuiliztli)

aixtlatzihuini : ymportuno. (1 ayxtlatziuini) importuno o no cansable. y cosa que


nunca pierde el lustre, assi como la ymagen, o cosa semejante. (2 Aixtlatziuini)

aizca iyollo : embelesado o abouado, o trasportado y arrobado. (2)

aizca noyollo : arrobarte o trasportarse. (1 ayzca noyollo)

aizoetzi noyollo : estar embelesado desta manera. prete: aiz ouetz yn noyollo.
(2 Aizuetzi noyollo)

aizoetzin noyollo : arrobarte o trasportarse. (1 ayzuetzin noyollo)

alactic : deleznable cosa como ánguilla, xabón mojado; &c. (1) cosa deleznable,
assi como anguilla, pan de xabon mojado, o flema. &c. (2)

alactic = : = alaztic (2 alactic) = alahuac (2 alactic)

alacton + : niño delicado muy tierno, o niña. (2 Cone alacton)

alahua, nin : resbalar. prete: oninalauh. (2 Alaua, nin) resbalar o


deleznarse. (1 nin, alaua) caer resualando o yendo se me los pies. (1 nin, alaua)
deslizar o resbalar. (1 nin, alaua)
alahua, nite : untar a otro con vnguento, o con cosa semejante. prete:
onitealauh. (2 Alaua, nite) vntar. (1 nite, alaua)

alahuac : flema. (1 alauac) lo mesmo es que alactic. (2 Alauac)

alahuac + : colera verde. (1 cuztic alauac) colera verde. (2 Cuztic alauac)

alahuac nic, chicha : escopir gargajos. (1 alauac nic, chicha)


alahuacapetlatl : estera de juncia. (1 alauacapetlatl) estera hecha de juncia. (2
Alauacapetlatl)

alahuacayo + : colerico de humores. (1 cuztic alauacayo) colerico. (2 Cuztic


alauacayo)

alatla + : maluar. s. el lugar donde se crian. (2 Tlala alatla)

alaztic : resbaladiza cosa. (1) resbaladiza cosa. (1) deleznable cosa como
ánguilla, xabón mojado; &c. (1) lo mesmo es que alactic. (2)

alcaldeyotl : alcaldia. (1)

allacatl : calabaça luenga. (1) auenencia con que sacan vino. (1) calabaça
larga, o auenencia para sacar miel delos magueyes. &c. (2)

almendraz aceite : azeite de almendras. (1 almendras azeite)

almendraz chiahuacayotl : azeite de almendras. (1 almendras chiauacayotl)

alo : papagayo grande. (1) papagayo grande. (2)

alo + : papagayo grande y colorado. (2 Chichiltic alo)

alpichia, nite : rociar con la boca. (1)


alpichia, nitla : rociar algo. preterito: onitlaalpichi. (2) rociar a otra cosa.
(1)

altar yixquen : frontal de altar. (1 altar yyxquen)

altar yixtlapachiuhca : frontal de altar. (1 altar yyxtlapachiuhca)

altepecalacoayan : puerta o entrada de ciudad. (2)

altepecalacohuayan : puerta d[e] ciudad. (1 altepecalacouayá[n])

altepecuaxochquetza, n : amojonar los terminos del pueblo. preterito:


onaltepequaxochquetz. (2 Altepequaxochquetza, n) sitio poner assi. (1 n,
altepequaxochquetza)

altepecuaxochtli : sitio por cerco del pueblo. (1 altepequaxochtli) terminos


o mojones de pueblo o ciudad. (2 Altepequaxochtli)

altepehua : prouincial cosa desta prouincia. (1 altepeua) vezino de ciudad. (2


Altepeua)

altepeitta, n : visitar los pueblos, villas, o ciudades. pre: onaltepeittac. (2)


visitar los pueblos. (1)

altepemaitl : villano que mora en villa. (1 altepemaytl) comarca de pue[b]lo.


(1) aldea. (1) aldea, o aldeano. (2)

altepemame : aldeas o aldeanos. (2)

altepemilli : tierras o eredad es del comun. (2)


altepenahuac : comarca de pue[b]lo. (1 altepenauac) comarca de pueblo. (2
Altepenauac)

altepenahuatilli : ley del pueblo. (1 altepenauatilli) ordenanças de pueblo.


(2 Altepenauatilli)

altepenanyotl : matriz de las cibdades. (1)

altepenayotl : principal ciudad, que es cabeça de reyno. (2)

altepepalehuiani : fauorecedor de pueblo. (1 altepepaleuiani) procurador o


fauorecedor de pueblo. (2 Altepepaleuiani)

altepepan : de villa en villa. (1) por las villas, y ciudades, o de pueblo en


pueblo. (2)

altepepehualtiliztli : poblazon, obra de poblar assi. (1 altepepeualtiliztli)


fundacion de pueblo. (2 Altepepeualtiliztli)

altepequixoayan : puerta de ciudad. (2)

altepequixohuayan : puerta d[e] ciudad. (1 altepeq[ui]xouayá[n])

altepetenametica : cercada cibdad. (1) ciudad cercada de muro. (2)

altepetenamitl : cerca de cibdad o pueblo. (1) cerca o muro de cibdad. (1) muro
de ciudad o devilla. (1)

altepetenan xitictli : portillo de muro, o de cerca de ciudad. (2)

altepetenancoyoctli : portillo de muro. (1) portillo de muro de ciudad. (2)

altepetenanquetza, n : poner terminos o mojones ala ciudad. preterito:


onaltepetenanquetz. (2)

altepetenanxitictli : portillo de muro. (1)

altepetepanquetza, n : sitio poner assi. (1)

altepetepantli : sitio por cerco del pueblo. (1) terminos, o mojones dela ciudad.
(2)

altepetequipanoliztli : oficio publico. (1) obra publica, o oficio publico. (2)

altepetl : pueblo de todos juntamente. (1) rey. (1) lugar e pueblo. (1)
pueblo, o rey. (2)

altepetl + : vezino pueblo que esta cerca de otro. (1 yn altepetl çá[n]


ytlanca yn occe altepetl) villa, o ciudad cercada de muro. (2 Tlatenantilli
altepetl) henchir toda la prouincia o tierra. s. la palabra diuina, o llegar a
todas partes. s. la predicacion del euangelio. prete: oquitzacutimoman. (2
Quitzacutimomana yn altepetl) villa cercada. (1 tlatenantilli altepetl) cibdad o
ciudad. (1 vei altepetl) aldea dela ciudad, o barrio (2 Ima ycxi yn altepetl)
villa cercada. (1 tename altepetl) prouincia. (1 vey altepetl) vezino pueblo que
esta cerca de otro. (1 yn altepetl çá[n] ytlanca yn occe altepetl) ciudad. (2 Vei
altepetl) villa cercada de muro. (2 Tename altepetl)
altepetl ipantlatoani : fauorecedor de pueblo. (1 altepetl ypantlatoani)

altepetl ipapana : de villa en villa. (1 altepetl ypapana)

altepetl iteicneliliz : fauor de pueblo. (1 altepetl yteycneliliz)

altepetl itepalehuiliz : fauor de pueblo. (1 altepetl ytepaleuiliz)

altepetl itlaocol : fauor de pueblo. (1 altepetl ytlaocol)

altepetlacatl : lego no ordenado. (1) hombre del pueblo. s. lego no ordenado de


orden sacra. (2)

altepetlacuilo : coronista. (1)

altepetlahuiztli : armas de ciudad. (1 altepetlauiztli) armas dela ciudad. (2


Altepetlauiztli)

altepetlalia, n : poblar o fundar villa o pueblo. pre: onaltepetlali. (2) poblar


ciudad o lugar. (1)
altepetlalia, nin : reuelarse cô[n]tra lacabecera. prete: oninaltepetlali. (2)

altepetlaliani : poblador assi. (1) fundador de pueblo o vil[l]a. (2)

altepetlaliliztli : poblazon, obra de poblar assi. (1)

altepetlalilli : ley del pueblo. (1) pueblo ya fundado. (2)

altepetlalli : eredad del comun. (1) tierras del comun. (2)

altepetlalli + : ysla tierra cercada de agua. (1 anepá[n] tlaca altepetlalli)


ysla tierra cercada de agua. (1 vey apanca altepetlalli)

altepetlatlalilli : ordenanças de pueblo. (2)

altepetlatqui ichtequi, n : robar lo publico. (1)

altepetlatqui ichtequiliztli : robo dela cosa publica. (1 altepetlatqui


ychtequiliztli)

altepetlatquica ichtecqui : hurtador de aquesto. (1 altepetlatquica ychtecqui)

altepetlatquica ichtequiliztli : hurto desta manera. (1 altepetlatquica


ychtequiliztli)

altepetlatquica ichtequini : hurtador de aquesto. (1 altepetlatquica ychtequini)

altepetlatquiichtequini : robador delo publico. (1 altepetlatquiychtequini)

altepetlianca : comarca de pue[b]lo. (1) subjecto o comarca de ciudad o pueblo,


o aldea de ciudad. (2)

altepetlipan + : cibdadano. (1 vei altepetlipan tlacatl)

altepetlipapana : de pueblo en pueblo, o por los pueblos y ciudades. (2)

altepetlitechpohui : comarcano. (1 altepetlitechpoui)


altepetzintia, n : fundar pueblo. preterito: onaltepetzinti. (2) poblar
ciudad o lugar. (1)

altepetzintiani : poblador assi. (1) fundador de pueblo. (2)

altepetzintiliztli : fundacion de pueblo. (2)

altepeyolloco : el riñon o medio de la ciudad. (2)

altia, n : bañarse. prete: onalti. (2)


altia, nin : idem. prete: oninalti. (Altia, n: bañarse. prete: onalti.) (2)
bañarse. (1) vañar lauar se fuera de vaño. (1)
altia, nite : bañar a otro, o hazer mercedes el mercader rico, o sacrificar y
matar esclauos a[n]te los idolos, o ofrecer ornamentos al templo o yglesia. prete:
onitealti. (2) bañar a otro. (1) matar sacrificando hombres alos ydolos. (1)

altia +, n : hazer arder el fuego. (1 nitla, como naltia)

altilatl + : agua con que se baño alguno. (1 ne altilatl)

amaaaztli : ala de papel. (1)

amaatlapalli : ala de papel. (1)

amac : allende el rio. (1) allende el rio. preposicion. (2)

amacalli : libreria. (1) libreria, o corola de papel. (2)

amacaltia, nite : encoroçar. preterito: oniteamacalti. (2) encor[o]çar. (1)

amacaltilli, tla : encoroçado. (1)

amacapolcuahuitl : moral, arbol conocido. (1 amacapolquauitl) moral. (2


Amacapulquauitl)

amacapolin : mora fruta deste arbol. (1 amacapulin) mora, fructa conocida. (2


Amacapulin)

amachiztli icmi vino : donzel vino. (1 amachiztli ycmi vino)

amacopilli : coroça. (1) coroça de papel. (2)

amacopiltia, nite : encoroçar a otro. prete: oniteamacopilti. (2) encor[o]çar.


(1)

amacopiltilli, tla : encoroçado. (1)

amahuia, nitla : empapelar algo. preterito: onitlaamaui. (2 Amauia, nitla)

amahuitecqui : batidor de papel. (1 amauitecqui)

amahuitequi, n : batir papel, quando lo hazé[n]. prete: onamauitec. (2 Amauitequi,


n) batir papel. (1 n, amauitequi)

amahuitequiliztli : batimiento tal. (1 amauitequiliztli)


amahuitequini : batidor de papel. (1 amauitequini) batidor tal de papel. (2
Amauitequini)

amahuitzolli : coroça. (1 amauitzolli)

amaitl : estero de mar. (1 amaytl) estero de mar. (2)

amaitzoma, n : enquadernar libros. preterito: onamaitzun. (2 Amaitzuma, n)


encuadernar libro. (1 n, amaytzuma)

amaitzomaliztli : encuardernacion. (1 amaytzomaliztli) enquadernacion de libros.


(2 Amaitzumaliztli)

amaitzonqui : encuadernador. (1) enquadernador de libros. (2 Amaitzunqui)

amalacachtli : anoria de agua. (2)

amalacotic teocuitlatl chalchihuitl : oro o piedra preciosa hecha de forma de


cierta yerua dicha amalacotl. (2 Amalacotic teocuitlatl chalchiuitl)

amalacotl : cierta yerua redonda que se cria enel agua. (2)

amamachiyotl : materia o dechado, de dónde sacamos algo. (1) materia delos que
aprenden a escreuir. (2 Amamachiotl)

amamachiyotlacuiloltzacua, n : sellar escriptura. prete:


onamamachiotlacuiloltzacu. (2 Amamachiotlacuiloltzaqua, n) sellar escriptura. (1
n, amamachiyotlacuiloltzaqua)

amamani : tempestad hazer. (1) auer charcos de agua, o hazer tempestad. (2)

amamaniliztli : tempestad. (1) tempestad. (2)

amana, n : hazer cacao o otra beuida semejá[n]te, o adiuinar en agua. prete:


onaman. (2)
amana, nin : turbarse el coraçon. (1) distraherse interiormente, turbarse
alborotarse o desasossegarse. preterito: oninaman. (2) alterarse y turbarse por
algun negocio, o por estar ya al cabo o en passamiento. (1) ruydo hazer y patear
con yra. (1) desasossegarse. (1)
amana, nite : desasossegar a otro. (1) ynquietar molestar. (1)

amana + : enhadarme alguno. (1 nech, amana) alterar a otro desta manera. (1


nit, amana)

amanaliztli : adiuinacion assi. (1) agoreamiento assi. (1) adiuinacion en


agua. (2)

amanalli : aluerca o algibe. (1) cisterna. (1) estanque de agua o xaguey. (1)
alberca o estanque de agua. (2)

amanamaca, n : vender libros o papel. preteri: onamanamacac. (2)

amanamacac : librero que vende libros. (1) librero que vende libros o papel.
(2)

amanamacoyan : tienda de libros. (1 amanamacoyá[n]) tienda de libros o de


papel. (2)
amanani : agoreador tal. (1) adiuino tal. (1) adiuino que adiuina en agua, o
el que haze cacao para beuer. (2)

amanani = : = amanqui (2 amanani)

amaneahapantli : manta rica con q[ue] se ceñian y adornauan los nobles. (1)

amaneapantli : manta rica con que se arrean y atauian los caciques. (2)

amanehuac : cosa tierna nueua y rezien cogida. (2 Amaneuac)

amanqui : lo mesmo es que amanani. (2)

amanteca : oficiales de artes mecanicas. (2)

amantecatl : oficial de arte mecanica. (2)

amantecayotl : arte mecanica. (1) arte de oficial mecanico, o cosa que


pertenece ala dicha arte. (2)

amapatoa, n : jugar alos naipes. preterito: onamapato. (2) jugar alos naypes.
(1) jugar juego de fortuna. (1)

amapatoani : jugador assi. (1) jugador en esta manera. (1) jugador de


naipes. (2)

amapatohuia, nin : jugar alos naypes. (1 nin, amapatouia)


amapatohuia, nite : jugar con otro a los naipes. prete: oniteamapatoui. (2
Amapatouia, nite) jugar assi con otro. (1 nite, amapatouia)

amapatoliztli : juego de naipes. (2)

amapatolli : juego de fortuna. (1) juego de naypes. (1) naipes juego. (1)
naipes. (2)

amapoahuani + : letor dulce y suaue. (1 nematca amapoauani)

amapohua, n : leer libro, o relatar proceso. prete: onamapouh. (2 Amapoa, n)


relatar processo. (1 n, amapoua) leer. (1 n, amapoua)

amapohua + : leer otra vez. (1 yenocepa n, amapoua)

amapohuani : letor que lee. (1 amapouani) lector, o relator de proceso. (2


Amapoani)

amapouhcatzonquixtia, n : leer hasta el cabo. (1)

amapouhqui : relator de processo. (1) idem. (Amapoani: lector, o relator de


proceso.) (2)

amaquique? : quienes soys vosotros?. o qualesquiera de vosotros. (2)

amatepetia, nin : hazer de papel algunas cosas cortadas o labradas para ofrecer
alos ídolos. prete: oninamatepeti. (2)

amatl : papel. (1) papel. (2)


amatl + : historia de año en año. (2 Cexiuh amatl) quaderno. (2 Nonqua mani
amatl) passarse el papel, o cosa semejante. pret: opapanuetz. (2 Papanuetzi yn
amatl) pargamino. (1 eua amatl) rezma de papel. (1 centlalpilli yztac castillan
amatl) carta de marear. (1 vei apan amatl) passarse el papel. (1 chichicaui yn
amatl) cvaderno. (1 cecni mani amatl) passarse el papel. (1 popolaqui yn amatl)
papel. (1 yztac amatl) passarse el papel. (1 papanuetzi in amatl) passarse el
papel. (1 ylaqui yn amatl) papel. (2 Iztac amatl) oropel, o oro batido, pan de
oro, o de plata. (2 Teocuitla amatl)

amatlacuilo : escriuano. (2)

amatlacuilo + : escriuano principal. (1 vey amatlacuilo) secretario o escriuano


principal y mayor. (2 Vei amatlacuilo)

amatlacuilo escrihuano : escriuano publico. (1 amatlacuilo escriuano)

amatlacuiloa, n : escreuir carta. preterito: onamatlacuilo. (2) carta escreuir.


(1)

amatlacuilocan : escriuania publica (scilicet) el lugar. (1 amatlacuilocá[n]) el


lugar publico, donde escriuen escripturas. (2)

amatlacuilolcuepa, nite : responder a carta. (1)

amatlacuiloli + : libramiento de dineros, o de cosa semejante. (2 Teicneliliz


amatlacuiloli)

amatlacuilolitquica tlaxtlahuilli : porte de cartas. (1 amatlacuilolitquica


tlaxtlauilli)

amatlacuilolitquitcatlaxtlahuilli : porte de cartas. (2


Amatlacuilolitquitcatlaxtlauilli)

amatlacuiloliztli : escriuania publica, el oficio. (1)

amatlacuilollamachiyotilli + : sellada assi. (1 tlatzintlan


amatlacuilollamachiyotilli)

amatlacuilollaneltiliztli : conocimiento de paga. (1) conocimiento o obligacion


en escripto. (2)

amatlacuilollatzacualiztli : selladura. (1 amatlacuilollatzaqualiztli)

amatlacuilollatzacutli : sellada escriptura. (1)

amatlacuilolli : carta mensajera. (2) carta escripta. (1) letra carta mensajera.
(1)

amatlacuilolli + : libelo difamatorio. (1 temauizpololiz amatlacuilolli)


libramiento de dineros. (1 teicneliliz amatlacuilolli) libelo difamatorio. (1
tetentlapiquiliz amatlacuilolli)

amatlacuilolmachiyoana, n : quitar sello ala carta, o a otra escriptura.


preterito: onamatlacuilolmachioan. (2 Amatlacuilolmachioana, n) sello q[ui]tar
alo escripto. (1)
amatlacuilolmachiyotia, n : sellar carta o escriptura. prete:
onamatlacuilolmachioti. (2 Amatlacuilolmachiotia, n) sellar escriptura. (1)

amatlacuilolmachiyotiani : sellador de carta, o de escriptura. (2


Amatlacuilolmachiotiani) sellador. (1)

amatlacuilolmachiyotiani + : sellador desta manera. (1 tlatzintlan


amatlacuilolmachiyotiani)

amatlacuilolmachiyotiliztli : selladura de carta o de escriptura. (2


Amatlacuilolmachiotiliztli) selladura. (1)

amatlacuilolmachiyotiliztli + : selladura desta manera. (1 tlatzintlá[n]


amatlacuilolmachiyotiliztli)

amatlacuilolmachiyotilli : carta o escriptura sellada. (2


Amatlacuilolmachiotilli) sellada escriptura. (1)

amatlacuilolnanquilia, nite : responder a carta. prete: oniteamatlacuilolnanquili.


(2) responder a carta. (1)

amatlacuiloloyan : el lugar publico, donde es[cri]uen los escriuanos. (2)


escriuania publica (scilicet) el lugar. (1 amatlacuiloloyá[n])

amatlacuiloltontli : cedula o carta pequeña. (2) cedula o carta pequeña. (1)

amatlacuiloltzacua, n : cerrar carta. prete: onamatlacuiloltzacu. (2


Amatlacuiloltzaqua, n)

amatlacuiloltzacualiztli : cerradura de carta, o de escriptura. (2


Amatlacuiloltzaqualiztli)

amatlacuiloltzacuani : el que cierra carta o escriptura. (2 Amatlacuiloltzaquani)


sellador. (1 amatlacuiloltzaquani)

amatlacuiloltzacutli : carta o escriptura cerrada. (2)

amatlacuiloque + : escriuano principal. (1 yn tiachcauh yn amatlacuiloque)

amatlapallapachoa, nitla : cubrir con las alas la gall[i]na a sus pollos.


preterito: onitlaamatlapallapacho. (2)

amatlapalli : ala de aue, o de papel. (2) ala para bolar. (1)

amatlapalli + : vna hoja de arbol, o de yerua de anchas hojas. (2 Ce amatlapalli)


vna hoja de arbol. (1 ce amatlapalli)

amatlapaltepehua, nitla : deshojar. (1 nitla, amatlapaltepeua)

amatlapaltia, m : echar hojas el arbol. preterito: omamatlapalti. (2) echar hojas


los arboles. (1)

amatlapaltontli : ala pequeña. (2) ala pequeña. (1)

amatlatzontli : quaderno o cartapacio. (2 Amatlatzuntli) encuadernado libro. (1)


cartapacio. (1 amatlatzuntli)
amatzcalli : concha o venera pequeña. (1) ostia dela mar o almeja. (2)
armeja. (1) ostia pescado. (1)

amatzoncalli : capacete de papel. (2) cabellera de papel. (1)

amatzotzomatli : ciertos papeles que ofrecian alos idolos. (2 Amatzutzumatli)

amaxac : lugar donde se diuide el rio en muchas partes. s. en arroyos o


acequias. (2) diuision de ríos. (1)

amaxactli : idem (Amaxac: lugar donde se diuide el rio en muchas partes. s. en


arroyos o acequias.) (2) diuision de ríos. (1)

amaxayacatl : maxcara de papel. (2) caratula de papel. (1)

amaxca : vuestra cosa. (1)

amaxococuahuitl : moral. (2 Amaxocoquauitl) moral, arbol conocido. (1


amaxocoquauitl)

amaxocotl : mora fructa conocida. (2) mora fruta deste arbol. (1)

amaxtoque? + : que hazeys?. (2 Tle amaxtoque?)

amazolli : papel viejo. (2 Amaçolli)

amehua : cosa torpe y pesada. (2 Ameua) torpe cosa. (1 ameua)

amelahuacachihualiztli : ynjusticia. (1 amelauacachiualiztli)

amelahualiztica : ynjustamente. (1 amelaualiztica)

ametzcalli : ostia dela mar o almeja. (2)

ameyalatl : agua de fuente. (2) agua de fuente. (1)

ameyalco : manantial de agua o de fuentes. (2) fontanal lugar de fuentes. (1)

ameyalla : idem. (Ameyalco: manantial de agua o de fuentes.) (2) fontanal lugar


de fuentes. (1)

ameyalli : fuente de agua. (2) fuente manantial. (1)

ameyalli + : fuente, de vida. (2 Yoliliz ameyalli) fuente de bondad. (2


Qualtiliz ameyalli) fuente de vida. (1 yoliliz ameyalli)

ameyaltontli : fuente pequeña. (2)

ameyoltontli : fuente pequeña. (1)

ami, n : montear o caçar. prete: ona. (2) montear, caçar fieras. (1) caçar.
(1)

ami +, n : dichoso y bienauenturado yo. (2 Quemmach nami)

ami matqui : basta cosa o maçoral, assi como manta, &c. (1)
amichcame + : soys assi como ouejas. et sic de alijs. (2 Iuhquimma amichcame)

amicoa : morir todos de sed. s. tener todos gran sed. prete: oamicoac. (2)

amictinemi, nic : dessear algo, como el que anda muerto de sed. prete:
onicamictinen. (2) tener sed o desseo dela virtud. pre: onicamictinen. (2)

amictla + : mar baxa. (1 amo ce ca amictla)

amictlan : agua honda y profunda. (1) abismo, agua profunda. (2) abismo, s:
agua profunda. (1) mar alta. (1) pielago de rio omar. (1)

amihuayan : lugar de monteria o caça. (2 Amiuayan)

amilia, nite : montear o caçar para otros. prete: oniteamili. (2) caçar hombres
o aues para otros. (1)

amiliztli : montería o caça. (2) monteria caça de fieras. (1) caçamiento. (1)

amilli : tierra de regadio. (2)

amilotetl : hueuos de pescado blanco. (2) veuo de pescado; y assi dolos de mas.
(1)

amilotl : pescado blanco, como albur. (2) pescado blanco, como albur. (1)

amiloyan : monteria, el lugar. (1)

amilpampa ehecatl : viento meridional. (2) viento meridional. (1)

amimati : liuiano de poco seso. (1) basta o tosca cosa. (2) tosca cosa. (1)
fea cosa deshonesta. (1)

amimati xolopitli : loco como quiera. (1)

amimilli : ola, o onda de agua. (2) ola o onda de agua. (1)

amina, m : doliente de camaras. (2) doliente decamaras. (1)


amina, nin : hazerme mal el agua, por la auer beuido despues de auer comido
pepinos o yeruas crudas. prete: oninamin. (2)

amini : montero o caçador. (2) montero caçador de fieras. (1) caçador o


montero. (1)

amini itzcuintli : galgo. (2) galgo. (1 amini ytzcuintli)

amiqui : immortal cosa. (2)


amiqui, an : soltero o soltera no casados. (1 anamiq[ui])
amiqui, n : tener sed, o morir de sed. preterito: onamic. (2) tener sed. pre:
onamic. (2) concertar o concordar en lo que dizen. (1) tener sed. (1) gana
tener de beuer; y assi delos de mas. (1) sed auer. (1)
amiqui, nic : tener sed spiritual de alguna cosa. prete: onicamic. (2) anhelar
mucho por algo. (1) há[m]bre auer o tener hambre de qualquier cosa. (1)

amiqui +, n : oluidar generalmente. (1 anitlal, namiqui) vezino del que tiene


heredad junto ala suya. (2 Tetepan namiqui) alindar có[n] heredad de otro prete:
onitetepannamic. (2 Tepan namiqui, nite) encontrarse cón enojo. (1 nite, qualanca
namiqui) vezino en terminos. (1 tetepan namiqui)

amiquiliztica : ymmortalmente. (1)

amiquiliztli : sed o immortalidad. (2) sed gana de beuer. (1)

amiquini : cosa immortal, o el que tiene sed. (2) muerto de sed. (1) ymmortal
cosa. (1)

amiquiztli : idem. (Amiquiliztli: sed o immortalidad.) (2) sed gana de


beuer. (1)

amix amonacaz xiccuicau : sed auisados prudé[n]tes y sabios. (2)

amiximati : persona prospera y rica, o el que no se conoce. (2)

amiximati i tlacual : abundoso en cô[m]bite. (1 amiximati y tlaqual)

amnonotztlani : achacoso ser. (1)

amo : no. aduerbio para negar. (2) no; aduerbio para negar. (1)

amo + : luego; aduerbio. (1 niman amo vecauh) enninguna manera. aduerbio. (2


Niman amo) dezir mal el juego. (1 amo paqui amo auia yn patolli) antes no. (1
caye amo) vino puro sin agua. (1 motq[ui]ticavino amo ayo vino) no, e ninguna
manera. (1 niman amo) negar de todo en todo. (1 çanniman amo nicnocuitia)
enfermizo. (1 viuilinto amo teoquichtlamachti) no, e ninguna manera. (1 çan niman
amo) penitencia no entera. (1 cotonqui amo tzonquizqui tlamaceualiztli)
penitencia no entera. (1 ayeua amo aci tlamaceualiztli) menos; aduerbio
comparatiuo. (1 quenoque yn amo) en ninguna manera quiero. (2 Niman amo nicea)
el que no, o aquel que no. (2 In amo) antes no. aduerbio. (2 Caye amo) alreues.
(1 çan amo yuhqui) en ninguna manera. (1 çan niman amo) negar de todo en todo.
(1 çan niman amo nicnomachitoca) en ninguna manera. (1 niman amo) flaco que no
se puede tener o enfermizo. (1 niman amo chicauac) lexos dela verdad. (1 niman
amo nelli) menos; aduerbio comparatiuo. (1 occenca amo) no, e ninguna manera. (1
caça amo) en ninguna manera. (2 çanniman amo) en muy breue espacio de tiempo. (2
Niman amo uecauh) idem. (Niman amo nicea: en ninguna manera quiero.) (2 Niman
amo nicnequi) recibireys vuestra paga. (2 Amotech aciz in amo tlaxtlauil) no por
que yo no quiera. (1 ca amo maca nicnequi)

amo caci : escassa cosa en peso o en medida. (1)

amo can quenin : entera cosa o sana sin macula ni falta. (1)

amo canquenami : entera cosa o sana sin macula ni falta. (1)

amo ce ca amictla : mar baxa. (1)

amo ce yehuan : ninguno dellos. (2)

amo ce yehuantin : idem. (Amo ce yehuan: ninguno dellos.) (2)

amo ceceyo : magra carne. (1)

amo cenca ahuecatlan : mar baxa. (1 amo cenca auecatlan)


amo cenca ixquich : poco menos. (1 amo cenca yxquich)

amo cenca mimatini ticitl : medico que sabe poco. (1)

amo cenca ni, ninahuati : baxar la boz. (1 amo cenca ni, ninauati)

amo cenca patio : barata cosa. (1)

amo centetia intotlatol : discordia endar pareceres o votos. (1 amo centetia


yntotlatol)

amo centlamantli yehua : nivno ni otro de cosas inanimadas. (1)

amo cetia totlalol : discordia endar pareceres o votos. (1)

amo chicahuac : flaco que no puede pelear. (1 amo chicauac) flaca, cosa no
rezia. (1 amo chicauac) flaca, cosa magra o magánta. (1 amo chicauac)

amo chicahuac octli : vino rebotado o desuanecido. (1 amo chicauac octli)

amo cihuahua : soltero. (1 amo ciuaua)

amo cocole : mansa cosa. (1)

amo cocoliztlapalihui : delicada muger. (1 amo cocoliztlapaliui)

amo coyahuac : estrecha cama o mesa. (1 amo coyauac) estrecha cosa como entrada
de puerta o como vestidura o vasija. (1 amo coyauac)

amo coyahualiztli : estrechura assi. (1 amo coyaualiztli)

amo cuacuahue : mocha cosa sin cuernos. (1 amo quaquaue)

amo cualli : fea cosa. (1 amo qualli) ynjusta cosa. (1 amo qualli) astosa
cosa. (1 amo qualli)

amo cualli notenyo nitoloca : fama mala tener. (1 amo qualli notenyo nihtoloca)

amo cualneci : fea cosa. (1 amo qualneci)

amo cuauhtic : baxa cosa, dizese de personas, de arboles, colunas o pilares, &c.
(1 amo quauhtic.)

amo etic : liuiana cosa. (1)

amo hualla : faltar el que auia d venir. (1 amo ualla)

amo hueca : cerca, preposicion. (1 amo veca)

amo hueca quitztica : vezino pueblo que esta cerca de otro. (1 amo veca
quitztica)

amo huecahuani : muger que pare amenudo. (2 Amo vecauani)

amo huecapan : baxa casa o pared, &c. (1 amo vecapan)


amo huecatlan : somera cosa. (1 amo uecatlan)

amo huecauhtiuh ni, tlacachihua : parir la muger amenudo. (1 amo vehcauhtiuh ni,
tlacachiua)

amo hueinahuatil : soys muy obligados. (2 Amo veinauatil)

amo hueli : cosa impossible. (2 Amo veli) no poder. (1 amo veli)

amo huelic : dessabrida cosa; i; nogustosa al paladar. (1 amo uelic)

amo hueyac : corta cosa, no larga. (1 amo veyac)

amo hueyacayotl : breuedad. (1 amo veyacayotl)

amo icquen nicchihua in noyollo : recebir en paciencia y con alegria las


aduersidades. (1 amo ycqué[n] nicchiua yn noyollo)

amo icquen ninochihua : no se me dar nada delo que acaece, ni hazer caso dello. (2
Amo icquen ninochiua)

amo ihui : mal o malamente. (1 amo yui)

amo in tech huelca iniyollotzin, intlahueliloque : estar dios lexos del pecador.
(1 amo yn tech uelca yniyollotzin, yntlaueliloque)

amo inamic : desigual cosa. (1 amo ynamic)

amo intech maxitia : estar dios lexos del pecador. (1 amo yntech maxitia)

amo ipo : desigual cosa. (1 amo ypo)

amo itech maxitlani : cosa delicada como vidrio que luego se quiebra. (2 Amo
ytech maxitlani)

amo ixhuini : gloton que nunca se harta. (2 Amo ixuini) gloton. (1 amo yxuini)

amo ixmahui : osado. (1 amo yxmaui)

amo ixnamiquiztli : cosa que no se puede contrariar o resistir. (2 Amo


yxnamiquiztli)

amo ixquich : menos es que lo otro. (1 amo yxquich)

amo ixtlapaltic : corto de vista. (1)

amo ixyeyecauhqui : medida sin tassa o termino. (1 amo yxyeyecauhq[ui])

amo izoyo : desigual cosa. (1 amo yçoyo)

amo machiliztica : ygnorantemente. (1)

amo macitica : no estar cú[m]plido ni cabal. (1) falta, cosa no entera, ni


cumplida. (1)

amo melahuac : ynjusta cosa. (1 amo melauac) siniestra cosa. (1 amo melauac)
amo miec : poco, nombre adjectiuo. (1)

amo mimati : basta cosa o maçoral, assi como manta, &c. (1)

amo mimatini : dissoluto. (1)

amo monequi : ylicita cosa. (1) escusada cosa, no necessaria. (1)

amo monequi achihualiztli : ynconueniente, cosa que no conuiene. (1 amo monequi


achiualiztli)

amo mopiloani : ynobediente, rebelde y presumptuoso; per metaphoram. (1)

amo mopilollani : ynobediente, rebelde y presumptuoso; per metaphoram. (1)

amo motlacamati : disforme cosa. (1)

amo motlaliani : desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1)

amo mototoquilizma : el que no se quiere yr de casa, quando el dueño della lo


echa fuera. (2)

amo nacayo : magra cosa, como hombre flaco. (1)

amo namique : soltero o soltera no casados. (1) soltero. (1)

amo nechtequipachoa : no sentir pena ni hazer caso. (1)

amo nehuan tlachializtli : distancia assi. (1 amo neuan tlachializtli)

amo nenamictiliztli : solteria de aquestos. (1)

amo nenehuiliztli : desigualdad. (1 amo neneuiliztli)

amo nepanihuiin totlatol : discordia endar pareceres o votos. (1 amo nepaniuiyn


totlatol)

amo nepilhuiliztica onitemicti : tratar mal y castigar crudamente ysin piedad a


otro. (1)

amo ni, huecahuani ahuel cecexiuhtica in niquintla catilitiu : parir la muger


amenudo. (1 amo ni, vecauani auel cecexiuhtica yn niquintla catilitiuh n)

amo ni, hueliti : no poder. (1 amo ni, veliti)

amo ni, quixnenehuilia : dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1 amo ni,


quixneneuilia)

amo ni, tlahuelitta : descontentarse de algo. (1 amo ni, tlauelitta)

amo ni, tzintlalteppachihui : no tener sosiego ni reposo, andando de aca para alla.
(1 amo ni, tzintlalteppachiui)

amo nic hueyaquilia : abreuiar. (1 amo nic veyaquilia)

amo nic, mati : no saber. (1)


amo nic, nematcachihua : yncónsideradamente hazer algo. (1 amo nic,
nematcachiua)

amo nican ninomati : hallarse mal en algun lugar. (1)

amo nicea : no q[ue]rer. (1)

amo nicia : no q[ue]rer. (1)

amo nicnemitia : carecer del vso de alguna cosa. (1)

amo nicnenquixtia : tirar certero. (1)

amo nicnocaccanenequi : hazer como que no le oyo. (1)

amo nicquixtia : dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1)

amo nictlazotilia : estimar en poco o en nada. (1 amo nictlaçotilia)

amo niman : no luego. (1)

amo niman? : porventura no luego?. s. se hara. (2)

amo nimapapachiuhqui : gastar demasiado. (1)

amo ninahuati : callar. (1 amo ninauati)

amo nino, caqui : recusar al juez. (1) tacharlos testigos. (1)

amo nino, teithuicanequi : hazer como que no lo veo. (1)

amo nino, teiximatcanenequi : hazer como que no leconozco. (1)

amo ninocaqui : no me satisfazer lo que algunos me certifican, o no estar por lo


que se sentencia, apelando dello, y tachando los testigos o recusandolos. (2)

amo ninocaqui = : = nonnocaqui + (2 amo ninocaqui) = amo nonnocaqui (2


amo ninocaqui)

amo ninonextia : esconderse. (1)

amo ninote, ittitia : esconderse. (1)

amo ninote, iximatcanenequi : fingir que no conoce a alguno. (1)

amo niquinehua : tirar certero. (1 amo niquineua)

amo nitla, ixyeyecoa : gastar demasiado. (1)

amo nitlatolhuelic : desgracia tener en hablar. (1 amo nitlatoluelic)

amo no : ni; conjunction; por no. (1) tampoco; aduerbio. (1)

amo nonemachpan : no aduertiendo yo, o sin pê[n]sar enello, o sin estar aduertido.
(2)
amo nonnocaqui : lo mesmo es que amo ninocaqui. (2) recusar al juez. (1)
tacharlos testigos. (1)

amo notech nicaxitlani : no permitir que llegue alguno a mi. (1)

amo notzallani : mohino, dessabrido, q[ue] no quiere que alguno le hable. (2)

amo ohui : ligera cosa de hazer. (1 amo oui) raez cosa de hazer. (1 amo oui)
facilcosa. (1 amo oui)

amo ohui inicaquiztica : clara cosa de entender. (1 amo oui ynicaquiztica)

amo ohui mochihua : facilmente hazerse. (1 amo oui mochiua)

amo ohuicayo : ligera cosa de hazer. (1 amo ouicayo)

amo ohuicayotl : ligereza assi. (1 amo ouicayotl)

amo omiyo nacati : pulpa carne sin hueso. (1)

amo onteehuitia : ynsuficiente. (1 amo onteeuitia)

amo onteyehuitia : cosa falta e insufficiente. (2 Amo onteyeuitia)

amo oquichtli : flaco que no puede pelear. (1)

amo ozcalia : tonto desuariado. (2)

amo pachihuini : gloton. (1 amo pachiuini) gloton, que no se satisfaze con quanto
come. (2 Amo pachiuini)

amo paqui amo ahuia in patolli : dezir mal el juego. (1 amo paqui amo auia yn
patolli)

amo paquini : malencolico. (1)

amo patlahuac : estrecha cama o mesa. (1 amo patlauac)

amo patlahuac hueyatl : mar estrecho. (1 amo patlauac veyatl)

amo pouhqui : ynfinito en numero. (1)

amo quen nicmati : no sentir pena ni hazer caso. (1)

amo quen ninochihua : no sentir turbacion ni alteracion en su consciencia. (2 Amo


quen ninochiua)

amo quen nocommati : no se me dar nada por lo que acaece, o no sentir ni hazer
caso de nada. prete: amo qué[n] onocomma. (2 Amo qué[n] nocommati)

amo quena innotlacaquia : sano de juyzio. (1 amo quena ynnotlacaquia)

amo quenca in notlacaquia : tener sano y entero el juyzio. (2)

amo quenca in noyollo : sosegada ypacifica tener el alma. (1 amo quenca yn noyollo)
amo quenca innotlacaquia : juizio bueno tener y sano. (1 amo quenca
ynnotlacaquia)

amo quimati : ygnorante. (1)

amo quimopanitia : no quadrarle algo a alguno. (1)

amo quimopotia : no quadrarle algo a alguno. (1)

amo quin canin : no ha poco tiempo, o antiguamente. (2)

amo quin quexquichcahuitl : idem. (Amo quin quexquichcauh: idem. (Amo quin
canin: no ha poco tiempo, o antiguamente.)) (2 Amo quin quexquichcauitl)

amo quin quexquichcauh : idem. (Amo quin canin: no ha poco tiempo, o


antiguamente.) (2)

amo quin quezquixihuitl : no ha pocos años. (2 Amo quin quezquixiuitl)

amo quinamiqui : escassa cosa en peso o en medida. (1)

amo quincanin : antiguamente. (1)

amo quinquezqui xihuitl : antiguamente. (1 amo quinquezqui xiuitl)

amo quixaci : distar en perfection o mejoria. (1)

amo quixaxiliztli : distancia assi. (1)

amo quixnenehuilia : distar en perfection o mejoria. (1 amo quixneneuilia)

amo quixnenehuililiztli : distancia assi. (1 amo quixneneuililiztli)

amo tehuelyollotiliztli : ynfiel de quien no se fia. (1 amo teuelyollotiliztli)

amo tehuie : franco liberal. (1 amo teuye)

amo teicniuh : esquiua persona. (1)

amo teicnoittani : ynhumano sin caridad. (1)

amo teixnenehuilia : dessemejante assi. (1 amo teixneneuilia)

amo teixtililiztli : desacato tal. (1)

amo temini : gloton. (2)

amo tenemachpan : supitamente, o adesora, o de improuiso. (2)

amo tenenehuiliztica : dessemejantemente. (1 amo teneneuiliztica)

amo tequixti : dessemejante assi. (1)

amo tequixtiliztica : dessemejantemente. (1)

amo tetech ninotlacanequi : desconfiar de alguno. (1)


amo tetechmotemachiani : desconfiado assi. (1)

amo tetechmotlacanequini : desconfiado assi. (1)

amo tetechnetlacanequiliztli : desconfiança tal. (1)

amo tetzahuac : rala cosa o rara. (1 amo tetzauac)

amo teyolpachihuiti notlatol : desgracia tener en hablar. (1 amo


teyulpachiuiti notlatol)

amo tiacauh : flaco que no puede pelear. (1)

amo titla : no eres nada. (2)

amo tito tlatolnepanoa : discordia endar pareceres o votos. (1)

amo tlaaquillo iguera : higuera loca. (1 amo tlaaquillo higuera)

amo tlaaxiltilli : escassa cosa en peso o en medida. (1)

amo tlacaneci : fea muger o hombre. (1) disforme cosa. (1)

amo tlacanexiliztli : fealdad assi. (1)

amo tlacaqui : gruesso, o boto de yngenio. (1)

amo tlacatlalia : inquieto que no para o desasossegado. (2) ynquieta cosa sin
reposo. (1)

amo tlacayotl : pecado cóntra natura. (1)

amo tlacuahuac : flaca, cosa no rezia. (1 amo tlaquauac)

amo tlahuele : mansa cosa. (1 amo tlauele)

amo tlamahuizoani : desconocido assi. (1 amo tlamauiçoani)

amo tlamini : cosa infinita o inacabable. (2) ynfinito en numero. (1)

amo tlamitini : no sabio. (1)

amo tlanqui : ynfinito en numero. (1)

amo tlatlacole : ynocente cosa. (1)

amo tlatlamachuia : abarrisco lleuar el ladron quanto auia en casa, o


d[e]struir el yelo o la piedra y granizo, todas las sembradas, viñas y fructales.
(1)

amo tlatlamachuiliztica : abarrisco. (1)

amo tlatolhueyac : corto de razones. (1 amo tlatolueyac)

amo tlazotli : vil cosa de poco precio. (1 amo tlaçotli)


amo tlazoyotl : cosa que vale poco, o que no se deue hazer caso della. (2 Amo
tlaçoyotl) vileza poco precio. (1 amo tlaçoyotl)

amo totocama : importuno y moledor, que no se quiere despedir. (2)

amo totoquilizma : el que no quiere ser despedido o echado de casa. (2)

amo xochiyo : magra carne. (1 amo xochio)

amo xocotexo tlaxcalli : cenceño pan. (1)

amo yollo : fosa cosa hueca. (1) gruesso, o boto de yngenio. (1)

amo yollo chicahuac : hombre de poco animo e inconstante. (2 Amo yollo chicauac)

amo yollo tlapaltic : idem. (Amo yollo chicauac: hombre de poco animo e
inconstante.) (2)

amo yollochicahuac : floxo enel animo. (1 amo yollochicauac)

amo yollotlacuahuac : deleznable e inconstante persona. (1 amo yollotlaquauac)

amo yollotlapaltic : floxo enel animo. (1)

amo yuampo : diuersa o diferente cosa. (1 amo yuá[n]po)

amo yuan neci : diuersa o diferente cosa. (1)

amo yuan tlachia : distante assi. (1)

amo yucoxqui : fea muger o hombre. (1)

amo yuhca teyollo : derebato o de improuiso. (1) acaso, o de improuiso e fin


pensar. (2) acaso y sin pensar, acontecer me algo . (1) adesora. (1)

amo yuhquin ticnemitia : estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras


partes. (1)

amo zan huel molhuiatl : no qualquier agua de por ay. (2 Amo çan vel
molhuiatl)

amo zan ixquich quimonequiltia : no solamente quiere. (2 Amo çan ixquich


quimonequiltia)

amo zan nictlaca nequiltia : castigar justamente y con razon. (1 amo çan nictlaca
nequiltia)

amo zan quenami : cosa no assi como quiera. i. cosa de mucha estima. &c. (2 Amo çan
quenami) no es assi como quiera. (1 amo çan quenami)

amo zan quenin quimopolhuique : trataronle inhumanamente y cruelmente. (2 Amo


çan quenin quimopolhuique)

amo zan quezquintin : no poca gente, o no poco ganado. (2 Amo çan quezquintin)

amo zan quezquipa : no pocas vezes. (2 Amo çan quezquipa)


amo zan tamachiuhqui : cosa fin medida y sin peso. (2 Amo çan tamachiuhqui)

amo zan tlacecen : muchas y differentes cosas, o de diuersas maneras. (2 Amo


çan tlacecen)

amo zan tlapohualli : cosas innumerables. (2 Amo çan tlapoalli) ynfinito en


numero. (1 amo çan tlapoualli)

amo zan tlapohualpa : innumerables vezes. (2 Amo çan tlapoalpa)

amo zan yeyyo : no solamente. (1 amo çan yeyyo)

amo zanioque : no solamente ellos, o no son solos ellos. s. los que se han de
saluar. (2 Amo çanioque)

amo zanitla : no es cosa de por ay, o no es cosa de poco precio. (2 Amo


çanitla)

amo zannen : no en vano, o no sin razon. (2 Amo çannen)

amo zannen polihuiz : no se desperdiciara. (2 Amo çannen poliuiz)

amo zanquenin : no assi como quiera. (2 Amo çanquenin)

amo zanquenin ni, tzatzi : dar grandes bozes. (1 amo çanquenin ni, tzatzi)

amo zanquezquintin : ynnumerable gente. (1 amo çanquezquintin) muchos sin


numero. (1 amo çanquezquintin)

amo zantlapohualpa : ynnumerables vezes. (1 amo çantlapoalpa)

amo zantlapohualtin : sin cuento. (1 amo çantlapoualtin)

amo zaquema : antes si, o ello deuio de ser assi, o quiça si. (2 Amo çaquema)

amo zazan quenin ni, tzatzi : dar grandes bozes. (1 amo çaçan quenin ni, tzatzi)

amo, ni tlapactia : dar pena, enojo y aflicion a otro. (1)

amo? + : porque no?. (2 Tleypampan amo?) porque no; demostrando?. (1 tleynic


amo?.) porque no; demostrando?. (1 tleypampan amo?) por auentura; preguntando?.
(1 cuix amo?.) porque no?. (2 Tleinic amo?) porque no?. (2 Tleican amo?)

amocan eltzoyo : persona acabada en virtud y charidad, y sin alguna tacha o


doblez. (2)

amocan eltzoyo = : = quenami + (2 amocan eltzoyo) = amocan quenami (2


amocan eltzoyo)

amocan quenami : lo mesmo es que amocan eltzoyo. (2)

amocan quenca : entera cosa o sana sin macula ni falta. (1)

amocaneltzoyo : sin macula ni defecto. (1)

amocanquenami : sin macula ni defecto. (1)


amocatzahuac : limpia cosa. (1 amocatzauac)

amoce yehuan : ni vno ni otro, de cosas animadas. (1)

amocenca miequin : muchos algun tanto. (1)

amocenca quexquich : poco menos. (1)

amochi popozoquillotl : espuma de estaño. (1 amuchi popoçoquillotl)

amochicahuac : deleznable e inconstante persona. (1 amochicauac)

amochicomitl : barril de estaño. (1)

amochihuia, nitla : estañar algo. (2 Amuchiuia, nitla) estañar. (1 nitla,


amochiuia)

amochipahuac : loro entre blánco y negro. (1 amochipauac)

amochipopozoquillotl : escoria de estaño. (2 Amochipopoçoquillotl)

amochitl : estaño metal. (1 am[u]chitl) estaño. (2 Amuchitl) estaño. (2)

amochitl + : azogue. (1 yuli amuchitl) azogue. (2 Yuli amochitl)

amochiyotia, nitla : estañar algo. preterito: onitlaamochioti. (2 Amochiotia,


nitla) estañar. (1)

amocnelilmati : desconocido assi. (1)

amocnelilmatini : desagradecido. (1) desconocido assi. (1)

amocococauh : vuestra cosa. (1)

amocotontlani : auariénto. (1) escasso. (1) auariento, oel que no quiere ser
corregido. (2)

amocoyahuac : angosta cosa assi como caía, acequia, calças, camisa, cesto o
cosa semejante. (1 amocoyauac)

amocualcan : desabrigado lugar. (1 amoqualcan)

amoetic : ligera cosa. (1)

amohuan : con vosotros. (2 Amouan)

amohuia, nin : lauar la cabeça con xabon. (1 nin, amouia)

amohuic ninoquixtia : yo hago el deuer con vosotros, o descargo mi consciencia.


(2 Amouic ninoquixtia)

amoihui : falsamente. (1 amoyui)

amoitlacauhqui : sana cosa en si. (1 amoytlacauhqui)

amoixpan : ausente. (1)


amoixquich : no estar cú[m]plido ni cabal. (1 amoixq[ui]ch)

amoixyeyecauhqui : cosa sin tassa ni medida. (1 amoyxyeyecauhqui)

amolchiuhqui : xabonero que lohaze. (1) xabonero que lo haze. (2)

amolhuia, nin : lauarse con xabon. preterito: oninamolhui. (2)


amolhuia, nitla : enxabonar algo. preterito: onitlaamolhui. (2) xabonar. (1 nitla,
amulhuia) enxabonar o xabonar. (1)

amollalia, nitla : idem. preterito: onitlaamollali. (Amolhuia, nitla:


enxabonar algo. preterito: onitlaamolhui.) (2) enxabonar o xabonar. (1)

amolli : xabon. (1 amulli) yerua xabonera, que sirue dexabon. (1)

amolnamacac : xabonero que lo vende. (1) xabonero que lo vende. (2)

amoloni : heruir la olla o la fuente a borbollones. (1)

amoloniloni : lo mesmo es que apoçoniloni. (2)

amoma + : no perteceys, o no soys de otro alguno. (2 Co amoma occetlacatl ytech


ampoui)

amoma aca occetlacatl : no otro alguno, o ninguno otro. (2)

amoma ce yehuantin : ninguno dellos. (2)

amoma ic miquiz : no morira con esso, o por esso. (2)

amoma zan quenami : no es assi como quiera. (2 Amoma çan quenami)

amomach yuhqui : notanto; comparatiuo. (1)

amomachiliztli : ynorancia. (1) ygnorancia. (1)

amomachiuhqui : no assi. o no tanto, o no tal. s. como esto. comparatiuo. (2)

amomalhuiani : fea cosa deshonesta. (1)

amomamatini : deshonesta cosa. (1) atreuido desta manera. (1) atreuido o


desuergonçado. (2)

amomelahuacayotica : atuertas. (1 amomelauacayotica)

amomelahualiztli : ynjusticia. (1 amomelaualiztli)

amomiquini : ymmortal cosa. (1)

amomoloca : heruir la olla o la fuente a borbollones. (1) heruir la olla a


borbollones. (2)

amomonahuatilmati : el que no quiere que le manden cosa alguna. (1


amomonauatilmati)

amomopilhuia : abarrisco lleuar el ladron quanto auia en casa, o d[e]struir el


yelo o la piedra y granizo, todas las sembradas, viñas y fructales. (1)
amomotlaliani : andariego, o inquieto. (2)

amomoxtli : verde cosa como el moho que se cria enel suelo, o en las paredes
q[ua]ndo llueue algúnos dias sin cessar. (1 amumuxtli)

amonacayo : flaca, cosa magra o magánta. (1)

amonacaz + : sed auisados prudé[n]tes y sabios. (2 Amix amonacaz xiccuicau)

amonahuac : con vosotros, o par de vosotros. (2 Amonauac)

amonahuatilma : ymportuno. (1 amonauatilma) importuno y moledor. (2


Amonauatilma)

amonahuatilmati : idem. (Amonauatilma: importuno y moledor.) (2 Amonauatilmati)

amoneconi : escusada cosa, no necessaria. (1)

amonehuan : vosotros ambos ados. (2 Amoneuan)

amonehuan tlachia : distar en perfection o mejoria. (1 amoneuan tlachia)

amonehuatinemi : biuir en pobreza. (1 amoneuatinemi)

amonelnozo : pues no?. (1 amonelnoço)

amoneltitica : condicional cosa. (1) cosa dubdosa, o que esta en condicion. (2)

amoneneuhcayotica : diferenteménte desta manera. (1)

amoneneuhcayotl : diferencia assi. (1)

amoneneuhque : diferir o diferenciarse vna cosa de otra. (1)

amoneneuhqui : desigual cosa. (1) diuersa o diferente cosa. (1)

amonetolpiyani : quebrantador de fee. (1 amonetolpiani)

amonic, nenehuilia : dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1 amonic,


neneuilia)

amonicnequi : no q[ue]rer. (1)

amonipinahua, nitlacuachichihuia : desuergonçarse. (1 amonipinaua,


nitlaquachichiuia)

amoniquinquixtia in notahuan in nocolhuan : degenerar, no haziendo el deuer


segun su nobleza y linaje. (1 amoniquinquixtia yn notauan yn nocolhuan)

amonite, ixtilia : desacatar. (1)

amonitla ixtamachia : gastar demasiado. (1)

amono : tampoco. aduerbio. (2)

amononemachpan : acaso y sin pensar, acontecer me algo . (1)


amonotzallani : achacoso assi. (1)

amonotzallani + : el que no quisiere ser corregido. (1 in amonotzallani)

amonotztlani : idem. (Amo notzallani: mohino, dessabrido, q[ue] no quiere que


alguno le hable.) (2)

amonoyollo pachihui : descontentarse de algo. (1 amonoyollo pachiui)

amonozo : pues no?. (1 amonoço)

amonquizazque + : no os aprouechara nada. (2 Amotle amonquiçazque)

amopatlahuac : ang[o]sta cosa, assi como tabla, heredad, pared, adobe, camino o
cosa semejante. (1 amopatlauac)

amopilhuia : destruirlo todo el yelo, la tempestad o los enemigos y ladrones.


(1)

amopilhuiani : castigador tal. (1)

amopinahuani : desuergonçado assi. (1 amopinauani)

amoquequetza : desuergonçado. (2)

amoquimati : ynorante. (1)

amoquinioctli : aguado, que no beue vino. (1)

amoquinquexquichcauh : antiguamente. (1)

amotech aciz in amo tlaxtlahuil : recibireys vuestra paga. (2 Amotech aciz in amo
tlaxtlauil)

amotecococai octli : donzel vino. (1 amotecococay octli)

amotehuampo : desigual cosa. (1 amoteuampo)

amotemini : gloton. (1)

amotenaquillani : cabeçudo porfiado. (1) desenfrenado, s: de mala lengua. (1)

amotenaquilma : cabeçudo porfiado. (1)

amotene : bota cosa, no aguda. (1)

amotetech netemachiliztli : desconfiança tal. (1)

amotetech ninotemachia : desconfiar de alguno. (1)

amotiquita : carecer del vso de alguna cosa. (1)

amotiquiximati : carecer del vso de alguna cosa. (1)

amotla paltic : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1)


amotlacamati : fea muger o hombre. (1)

amotlacatl : ynhumano sin caridad. (1) pecador en esta manera. (1)

amotlahueyaquililli : abreuiada cosa. (1 amotlaueyaquililli)

amotlaixtililli : desacatado. (1)

amotlan : cabe vosotros, o con vosotros. (2)

amotlapal + : esforçaos quanto pudieredes. (2 Ixquich amotlapal xicchiuacan)

amotlatol + : y en vuestro vulgar hablar. (2 Inic ypam mocuepa amotlatol)

amotlatolaxiliztli : hablador de cosas altas. (1)

amotlatolpan + : y en vuestro vulgar hablar. (2 In amotlatolpan)

amotlatqui : vuestra cosa. (1 amotlatq[ui])

amotlazocamati : desconocido assi. (1 amotlaçocamati)

amotlazocamatini : desconocido assi. (1 amotlaçocamatini)

amotlazotli : barata cosa. (1 amotlaçotli)

amotle amonquizazque : no os aprouechara nada. (2 Amotle amonquiçazque)

amototocama : ymportuno. (1)

amotzintlalteppachihui : desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1


amotzintlalteppachiui)

amoueca : de cerca. (1 amoveca)

amoueca nite itztica : estar cerca. (1)

amoueca tlachia : corto de vista. (1 amoveca tlachia)

amouecan nica : estar cerca. (1)

amouecapa : de cerca. (1 amovecapa)

amouecauh : poco tiempo, aduerbio. (1 amovecauh)

amouecauhtica + : de alli a pocos dias. (2 Niman amouecauhtica)

amouei : poquito. (1 amouey)

amouellaneci : escuro lugar no muy claro. (1)

amouetzcani : caritriste. (1 amovetzcani)

amoueyyotl : poquedad de otra cosa. (1)

amoxcalli : libreria. (1) libreria, o tienda de papel. (2)


amoxcualnezcayotl : illuminacion de libros. (2 Amoxqualnezcayotl)

amoxicuilo : librero que escriue libros. (1) escriptor de libros. (2)

amoxitoa, n : leer libros, o relatar procesos. prete: onamoxito. (2) leer. (1


n, amoxytoa)

amoxiuhtlatiani : ymportuno. (1) constante, que no se cansa. (2)

amoxmachiyotl : registros de libro. (1 amoxmachiotl) titulo de libro. (1)


registros de libro. (2 Amoxmachiotl)

amoxnamacac : vendedor de libros. (1 amuxnamacac) librero que vende libros.


(1) vendedor de libros. (2)

amoxnamacoyan : tienda de libros. (1) tienda de libros o de papel. (2)

amoxpiyaloyan : libreria. (1 amoxpialoyá[n]) libreria adonde se guardan los


libros. (2 Amoxpialoyan)

amoxpohua, n : leer libro, o relatar el proceso. prete: onamoxpouh. (2 Amoxpoa,


n) leer. (1 n, amoxpoua)

amoxpohuani : leydo hombre, que lee mucho. (1 amoxpouani) letor que lee. (1
amoxpouani) lector de libros, relator de proceso, o hombre leydo. (2 Amoxpoani)

amoxquimiliuhcayotl : cobertor de libro. (1) cobertura de libro. (2)

amoxtemmalhuiloni : margen de libro. (1) margen de libro. (2)

amoxteniztalli : margen de libro. (1 amoxtenyztalli)

amoxtentli : margen de libro. (1) idem. (Amox__temmalhuiloni: margen de


libro.) (2)

amoxtepito : libro pequeño. (2)

amoxtepiton : libro pequeño. (1)

amoxtlacentecoyan : libreria. (1)

amoxtlacuilo : escriuano de libros. (1) librero que escriue libros. (1)


escriptor de libros. (2)

amoxtlatiloyan : libreria. (1) libreria donde se guardan los libros. (2)

amoxtlatlamachilli : libro illuminado. (2)

amoxtlatlatlamachiani : yluminador de libros. (1)

amoxtlatlatlamachiliztli : yluminacion de libros. (1)

amoxtlatlatlamachilli : yluminados libros. (1) idem. (Amox__tlatlamachilli: libro


illuminado.) (2)

amoxtlatlatoltzintiliztli : principio de libro. (1)


amoxtlatol neltilia, n : autorizar escriptura. (1)

amoxtlatolpehualiztli : prologo de alguna obra. (1 amoxtlatolpeualiztli) principio


de libro. (1 amoxtlatolpeualiztli) argumento, o principio de libro. (2
Amoxtlatolpeualiztli)

amoxtlatoltzintiliztli : principio de libro. (2)

amoxtlatolxeloliztli : capitulo de libro. (1)

amoxtlatolxexeloliztli : diuision, o capitulo de libro. (2)

amoxtli : libro como quiera. (1) libro de escriptura. (2)

amoxtli + : misal. (2 Misal amoxtli) baptisterio. s. el libro para baptizar.


(2 Tequatequiliz amuxtli) libro acabado. (1 yecauhqui amoxtli) breuiario. (1
tlatlatlauhtiliz amoxtli) missal. (1 missal amuxtli) arte para de prender. (1
tlamatiliz amuxtli) calendario. (1 ylhui tlapoal amuxtli) libro acabado. (1
tzonquizqui amoxtli) bautisterio o baptisterio, s: el libro con que baptizan. (1
tequatequiliz amoxtli) calendario. (2 Ilhuitlapoal amoxtli)

amoxtli icuitlapam mimiliuhca : lomo de libro. (1 amoxtli ycuitlapam


mimiliuhca)

amoxtli itenchipahuaca : margen de libro. (1 amoxtli ytenchipauaca)

amoxtli iteniztaca : margen de libro. (1 amoxtli yteniztaca)

amoxtocaitl : titulo de libro. (1 amoxtocaytl) titulo de libro. (2)

amoxtontli : libro pequeño. (1) libro pequeño. (2)

amoxxeloliztli : capitulo de libro. (1)

amoxxexeloliztli : capitulo de libro. (2)

amoyan tatamachiuhqui : idem. (Amo çan tamachiuhqui: cosa fin medida y sin peso.)
(2)

amoyan tiquenami : no eres assi como quiera. i. eres marauilloso. &c. (2)

amoyei tlalli : estrecha tierra. (1 amoyey tlalli)

amoyocauh : vuestra cosa. (1)

amoyollo : desmemoriado. (1) floxo enel animo. (1) oluidadizo. (1) oluidadizo
o boto de ingenio. (2)

amoyollo + : sey ciertos o tened entendido. (2 Mayuh ye in amoyollo)


ynconstante. (1 amoyollo chicauac amoyollo tlapaltic) vuestro coraçon de carne.
(2 Nacatl amoyollo) sed ciertos, o tened entendido. (2 Mauel yuhye in amoyollo)

amoyollo chicahuac amoyollo tlapaltic : ynconstante. (1 amoyollo chicauac


amoyollo tlapaltic)

amoyollo tlacuahuac : liuiano de poco seso. (1 amoyollo tlaq[ua]uac)


amoyuhqui + : es al reues, o al có[n]trario. (2 çan amoyuhqui)

amoza : aosadas. (1 amoça) aosadas que deue ello de ser assi. (2 Amoça)

amoza quema : antes si. (1 amoça quema)

amozan icel : no solamente el, o no solo el. (2 Amoçan icel)

amozan ilhuiz tlatolli : no qualesquier palabras de por ay. (2 Amoçan ilhuiz


tlatolli)

amozan ixpoliuhqui yez : no sera escura ni marañada. (2 Amoçan yxpoliuhqui


yez)

amozan nen cualaniliztli : saña con causa y ocasion. (1 amoçan nen


qualaniliztli)

amozan nic, nempehualtia : castigar justamente y con razon. (1 amoçan nic,


nempeualtia)

amozan nic, tlacanequi in nictlatzacuiltia : castigar justamente y con razon. (1


amoçan nic, tlacanequi yn nictlatzacuiltia)

amozan niquixpehualtia : castigar justamente y con razon. (1 amoçan


niquixpeualtia)

amozan tlapohualli : sin cuento. (1 amoçan tlapoualli)

amozan tlapohualtin ixachintin : muchos sin numero. (1 amoçá[n] tlapoualtin


yxachintin)

amozan yeyecauhqui : cosa sin termino. (2 Amoçan yeyecauhqui)

amozanel : aosadas. (1 amoçanel) aosadas que si. (2 Amoçanel)

amozanio : no solamente. (2 Amoçanio)

amozannen cualaniliztontli : saña tal pequeña. (1 amoçannen qualaniliztontli)

amozanyeiyoque : no solamente ellos solos. (2 Amoçanyeiyoque)

amozcaliani : loco como quiera. (1)

ampohui + : no perteceys, o no soys de otro alguno. (2 Co amoma occetlacatl


ytech ampoui)

ana : m. dar de si el cordel o la soga. preterito: oman. (2)


ana, m : enroscarse la culebra. (1) dar de si el cordel. (1) dar desi el
cordel, o lasoga. &c. preterito: oman. (2)
ana, nic : recebir. (1) recebir por el sentido. (1) alcançar o tomar lo que
esta en alto, assi como plato, ropa o cosas manuales. (1)
ana, nin : crecer enel cuerpo. preterito: oninan. (2) crecer el hombre. (1)
abstenerse de algo, o yrse ala mano. (1)
ana, nite : tomar, asir, o prender, o adiestrar ciego. pre: onitean. (2)
adiestrar ciego. (1) prender. (1) asir o prender a otro. (1)
ana, nitla : trauar, o asir algo, o apartar y quitar alguna cosa. preterito:
onitlaan. (2) quitar, apartar algo. (1) arrancar o sacar lo que esta hincado.
(1) coger algo arrancandolo. (1) trauar. (1) desarrugar lo arrugado. (1)
ana, nonte : acompañar a otro desde su casa. (1)
ana, tita : trauarse o asirse vnos a otros delas manos para dançar. prete:
otitaanque. (2)

ana + : cosa correosa como vlli. (2 Ma ana)


ana +, m : llouer gran espacio de tiempo. (1 ceualatl momana) agorear en agua.
(1 atlnic, mana) gota coral o morbo caduco. (1 tlayouallotl tepá[n] momana)
atreuido en hablar o importuno y moledor. (1 teixtlan mana) esparzirse el olor
por todas partes. (1 yuhquin centlalli momana yniuelica) atordido estar. (1
tlayuuallotl nopan momana) ayudar a otro. (1 tepá[n]ni nomana) charco. (1 atl
momana)
ana +, n : desenuainar espada. preteri: onespada an. (2 Espada ana, n)
ana +, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo silla ana) desenuaynar la
espada. (1 ni, espada ana)
ana +, nino : contenerse o abstenerse, yendose ala mano. (1 nino, tlacaualtia,
nin, ana)
ana +, nitla : remedar. (1 tetech nitlaana)

anac : estar yo ausente. (2) ausente estar. (1) faltar no estar en casa.
(1)

anahuacayotl : cosas que se traen de tierras comarcanas. (2 Anauacayotl)


estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes. (1 anauacayotl)

anahuatilpiyaliztica : yrregularmente. (1 anauatilpializtica)

anahuatilpiyaliztli : yrregularidad. (1 anauatilpializtli)

anahuatilpiyani : irregular, o priuilegiado. (2 Anauatilpiani) yrregular. (1


anauatilpiani)

anal : ribera de qualquier agua. (1) allende el rio o mar, o dela otra parte
del rio. &c. (2) allende el mar. (1) allende el rio. (1)

analco : ribera de rio. (1) idem. (Anal: allende el rio o mar, o dela otra
parte del rio. &c.) (2) allende el mar. (1) dela otra parte del rio. (1)

analcopa : idem. (Analco: idem. (Anal: allende el rio o mar, o dela otra parte
del rio. &c.)) (2)

analcopa niauh : passar allende el mar. (1)

analiztli + : desenuaynamiento de espada. (1 espada analiztli)

analli : ribera de rio, o de mar. (2)

analli + : ribera de mar. (1 vey analli)

analoni + : compas de hierro. (1 tlayollo analoni)

anamaca, n : vender agua. pre: onanamacac. (2)

anamacac : aguador o açacan. (2) açacan. (1) açacan o aguador. (1)


anamacani : idem. (Anamacac: aguador o açacan.) (2) açacan. (1) açacan o
aguador. (1)

anantli : madre de rio. (2) madre de rio. (1)

anatlacuiloa, n : escreuir como quiera. (1)

anayotl : ala de tejado. (2) ala de tejado. (1)

ancatontli : cosa larguilla. (2) luengo vn poco. (1 á[n]catontli)

ane : hao. (1) ola, hao, oys. aduerbio. para llamar. (2) o adverbio para llamar.
(1) a; para llamar. (1)

ane, nicca : ola, oyes; para llamar a otro. (1)

anecaccanenequiliztli : dissimulacion tal; y assi de los de mas sentidos. (1)

anechihualyetoquiliztli : negacion desta manera. (1 anechiualyetoquiliztli)

aneci notechmonequi : carecer delo necessario. (1)

anecini incochcayotl : miseria de pobreza. (1 anecini yncochcayotl)

anecini initechmonequi : menesteroso. (1 anecini ynitechmonequi)

anecnelilmachiliztli : desagradecimiento. (1)

anecnelilmatiliztli : desconocimiento assi. (1)

aneconi : cosa no necessaria, ylicita y sin prouecho. (2) ylicita cosa. (1)

aneconi = : = anequiliztli (2 aneconi)

anecotonaliztica : escassa y mezquinamente. (2) escassamente. (1)

anecotonaliztli : escasseza o auaricia. (2)

anecotontlaniliztli : auaricia, o escaseza. (1)

anecuicuitiliztli : dissimulacion tal. (1)

anecuitiliztli : negacion tal. (1)

anecuitiliztli + : negacion enesta manera. (1 juramentotica anecuitiliztli)

aneehualiztli : torpedad del que es pelado y torpe. (2 Aneeualiztli) torpedad o


torpeza. (1 aneeualiztli)

anehuetzi : cosa vtil y prouechosa. (2 Aneuetzi)

aneicaliliztli : necedad. (1 aneycaliliztli)

aneiximachcho : notoria, cosa conocida. (1)

aneiximatcanenequiliztli : dissimulacion tal. (1)


anel, niteitta : mirar a otro de mal ojo, o có[n] aborrecimiento. pre: anel
oniteittac. (2)

aneloloni : instrumento para mecer cacao quando lo hazen. (2)

aneloloni = : = apozoniloni (2 aneloloni)

anemachiliztli : fealdad assi. (1)

anemachitoquiliztli : negacion tal. (1)

anemalhuiliztli : fealdad assi. (1)

anemamatiliztli : atreuimiento, o desuerguença. (2) atreuimiento assi. (1)

anematcayotl : tosquedad. (1)

anematiliztli : tochedad o necedad. (2) necedad. (1) dissolucion generalmente.


(1)

anemohua : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede. (1
hanemoua)

anen huetzi : no sin prouecho. (1 anen vetzi)

anenacayotiliztli : flaqueza, de cosa magra. (1)

anenamictiliztli : solteria de aquestos. (1)

anenqui : desasossegado e inquieto. (2) desasossegada persona, sin reposo e


inquieta. (1)

anenquizqui : cosa vtil y prouechosa. (2) no sin prouecho. (1)

anepan tlaca altepetlalli : ysla tierra cercada de agua. (1 anepá[n] tlaca


altepetlalli)

anepanolli : ayuntamiento de aguas que entran en alguna parte. (2)


ayuntamiénto de ríos o de aguas. (1)

anepantla : golfo, o en medio dela laguna, o dela mar. (2) golfo de mar. (1)

anepantla calacqui : engolfado. (1 anepá[n]tla calacqui)

anepantla ni, calaqui : engolfarse. (1)

anepilhuiliztica : abarrisco, o sin dexar nada. aduerbio. (2)

anepilhuiliztica onitemicti : tratar mal y castigar crudamente ysin piedad a otro.


(1)

anequiliztli : lo mesmo es que aneconi. (2) ylicito assi. (1)

aneteiximatcanenequiliztli : fingimiento assi. (1)

anetenaquiliztica : desenfrenadamente assi. (1)


anetenaquillaniliztli : desenfrenamiento tal. (1)

anethuicanenequiliztli : dissimulacion tal. (1)

anetlacahualtiliztli : yncontinencia. (1 anetlacaualtiliztli)

anetlaliliztli : desasossiego tal. (1)

anexiuhtlatiliztli : ymportunidad assi. (1)

aneyolitlacoliztli : loçania assi. (1)

anic yehua ilhuia : arrobarte o trasportarse. (1)

anic yehuailhuitica : estar abouado o absorto y embelesado. (2)

anic, cahualiztlamati : negar lo pedido. (1 anic, caualiztlamati)

anic, mati : no saber. (1)

anicaxcahuia : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 anicaxcauia)

aniccahualiztlamati : no querer ser priuado delo que tiene o possee. preterito:


aoniccaualiztlama. (2 Aniccaualiztlamati)

anicchihuaznequi : rehusar, o escusarse. (1 anicchiuaznequi)

anicmamati : bouear dezir bouerias. (1) modorrear. (1) desatinarse. (1)

anicnequi : no querer. prete: aonicnec. (2)

anicniximatcanenequi : dissimular que no vee alguna cosa. (1)

anicnocaccanequi : dissimular que no oye. (1)

anicnocuicuitia : dissimular enfermedad. (1)

anicnothuicanenequi : dissimular que no vee alguna cosa. (1)

anicnothuicanequi : dissimular que no vee alguna cosa. (1)

anicte, tlacomaca : prodigamente dar la hazienda o lo que me es pedido. (1)

anicte, tlamachmaca : prodigamente dar la hazienda o lo que me es pedido. (1)


dar prodiga y largaménte. (1)

anicuelmati in nonacayo : malo estar. (1 anicuelmati yn nonacayo)

anicyehualhuitica : embouecerse mirándo algo. (1 anicyeualhuitica)

anihuel, caquizti : sonar mal. (1 anivel, caquizti)

anilia initilma, nic : desabrigar o despojar aotro. (1 nic, anilia ynitilma)

aninematca tlatoa : hablar sin tiento, o dezir necedades. pre:


aoninematcatlato. (2)
anino, cnelilmati : desagradecer. (1) desconocer el beneficio recebido. (1)

anino, huelmati : malo estar. (1 anino, uelmati)

anino, nahuatilma : ymportuno ser assi. (1 anino, nauatilma)

anino, totocama : ymportuno ser assi. (1)

anino, xiuhtlatia : ymportuno ser assi. (1)

aninocotontlani : ser auariento o escasso, o sentirse luego de qualquier cosa.


preterito: aoninocotontlá[n]. (2) auaricia tener. (1 aninocotó[n]tlani)

aninonahuatilma : ser importuno. preterito: aoninonauatilma. (2 Aninonauatilma)


ahincar importunando. (1 aninonauatilma)

aninopehuilma : idem. preteri: aoninopeuilma. (Aninonauatilma: ser importuno.


preterito: aoninonauatilma.) (2 Aninopeuilma) ahincar importunando. (1
aninopeuilma)

aninote + : fingir o hazer como q[ue] no conoce a alguno. preteri:


aoninoteiximatcanenec. (2 Iximatcanenequi, aninote)

aninotlacayocuya : echar juizio. (1)

aninoxhuicamati : glotonear. preterito: aoninoxuicama. (2 Aninoxuicamati)


há[m]brear comer muchas vezes sin poder hartarse. (1 aninoxuicamati)

aninoxicollani : desdeñarse de hazer algo. (1)

anitla, huelcaqui : rechaçar. (1 anitla, uelcaqui)

anitlacatl : ynhumano ser. (1)

anitlacatlatoa : desmandarse en hablar. (1) desatinadamente hablar. (1)

anitlaixcuauhuia, anitlatlamati : desmándarse y atreuerse a hazer algo. (1


anitlaixq[ua]uhuia, anitlatlamati)

anitlal, namiqui : oluidar generalmente. (1)

anitle : no soy nada. (2)

anitlei : idem. (Anitle: no soy nada.) (2)

ano : tampoco. aduerbio. (2) tampoco; aduerbio. (1)

ano quiloyan : meadero, lugar ádonde orinan. (1)

anoce : oquiça. coniunction. (2)

anocholoayan nicholoa : modorrear. (1)

anoic : ni tampoco jamas, o ya nunca. (2)

anomo : tampoco no. aduerbio. (2) tampoco; aduerbio. (1)


anonaci : biuir en pobreza y necessidad, o no llegar alo alto, o alo baxo.
prete: aononacic. (2)

anonacitinemi : biuir en pobreza y miseria. prete: aononacitinen. (2)

anonacitinemi = : = anonnonamiqui (2 anonacitinemi )

anonehuatinemi : idem. pre: aononeuatinen. (Anonacitinemi: biuir en pobreza y


miseria. prete: aononacitinen.) (2 Anoneuatinemi)

anonemachpan : acaso y sin pensar, acontecer me algo . (1)

anonezcalicayo ninaitia : hazer poquedades o desatinos. prete: anonezcalicayo


oninaiti. (2)

anonnazi : biuir en pobreza. (1 anonnaçi)

anonnonamiqui : lo mesmo es que anonacitinemi. prete: aononnonamic. (2) biuir en


pobreza. (1)

anonteaquia : desfauorecer o no hazer cuenta de alguno. prete: aononteaqui. (2)


desfauorecer a alguno. (1 anó[n]teaquia)

anontenequi : idem. pre: aonontenec. (Anonteaquia: desfauorecer o no hazer


cuenta de alguno. prete: aononteaqui.) (2) malquerer. (1) desfauorecer a alguno.
(1)

anontepohua : idem. pre: aonontepouh. (Anontenequi: idem. pre: aonontenec.


(Anonteaquia: desfauorecer o no hazer cuenta de alguno. prete: aononteaqui.)) (2
Anontepoa)

anontetlayecoltia : hazer pesar a otro. (1)

anoompa : desatinarse. (1)

anoquia + : mear con otros. (1 teuan n, anoquia)

anoquiloni : bomba para desaguar. (2) bomba o cosa semejante para verter
agua. (1)

anoquiloyan : lugar donde derraman agua o donde orinan. (2)

anotech ninaxitlani : ser mohino o inconuersable, vocasionado. preterito: anotech


oninaxitlan. (2) achacoso ser. (1)

anotloc nicnequi : malquerer. (1)

anqui : demanera que. (1) montero, o caçador, o cosa luenga o larga. (2)
montero caçador de fieras. (1) largo en luengo. (1) caçador o montero. (1)

anqui itzcuintli : galgo. (2)

anquichichi : galgo. (1)

anquimihioyohuiltique + : se ays bien venidos. es salutació[n] (2 O


anquimihioyouiltique)
anquitoa? + : que dezis?. o que os parece?. preguntando. (2 Quen anquitoa?)

antli + : idem. (Tlayolloanalli: cosa compasada y traçada con có[m]pas.) (2


Tlayollo antli) aue despechugada. (2 Tlaciciotca antli) vn gajo de razimo de
vuas, o de otros razimos de plantanos, datiles. &c. (2 Centla antli) la decima
parte, cosa, o el decimo par. (2 Inic matlactlan antli) desensillada bestia. (1
cauallo tla silla antli)

anunciacion + : cuanto ay desde la anunciacion a pascua de nauidad?. (1 yn


anunciacion quexquich ycquitztica ynitlacatilitzin totec)

aoc neehualiztli : pesadumbre, torpedad, o pereza. (2 Aoc neeualiztli)

aoc nenhueli : no puedo ya con ello, o no lo puedo ya sufrir. (2 Aoc nenueli)

aoc niccelia : hartarse con hastio. (1)

aoc niyehuati : no ser ya para nada, por estar flaco y debilitado. pre: aoc
oniyeuatic. (2 Aoc niyeuati)

aoc nocochiz nicmati : no tener ya cuenta conel sueño. o con el dormir. preterito:
aoc nocochiz onicma. (2)

aoc notlacual nicmati : oluidarse o no tener cué[n]ta con el comer. preterito: aoc
notlaqual onicma. (2 Aoc notlaqual nicmati)

aoc onquisa inquiyahuitl : no cessar de llouer. (2 Aoc onquisa inquiauitl)

aoc onquiza in cepayahuitl : no cessar de neuar. (2 Aoc onquiça in cepayauitl) no


cessar de neuar. (1 aoc onquiça yn cepayauitl)

aoc onquiza inquiyahuitl : no cessar de llouer. (1 aoc onquiça ynquiauitl)

aoc quiceliani : enhadado o desganado. (2) harto y enhastiado. (1)

aoc tlacanemiliztli : desasossiego inquietud de persona viciosa y luxuriosa. (2)

aoc yehuatini : entorpecido por pereza. (2 Aoc yeuatini)

aoc yyelquittani : harto y enhastiado. (1)

aocac : no esta ya aqui. (2)

aocac huel cetla catl mitzpalehuiz : ninguno otro te podra ya ayudar. (2 Aocac
vel cetla catl mitzpaleuiz)

aocaxca : apenas o condificultad; aduerbios. (1)

aocaxcan : idem. (Aocaya: apenas o con dificultad. aduerbio.) (2)

aocaya : apenas o con dificultad. aduerbio. (2) apenas o condificultad;


aduerbios. (1)

aocca huelli : no auer ya lugar desocupado enel combite. &c. (2 Aocca velli)

aocca yehuati : cosa debilitada torpe, o pesada. (2 Aocca yeuati)


aoccampa : ya de ninguna parte, o a ninguna parte. (2) de ninguna parte. (1)

aoccan : ya en ninguna parte. (2)

aoccan cecni : a ninguna o de ninguna otra parte, o en ningun otro lugar. (2)

aoccan niyehuati : pararse torpe flaco y debilitado, o no poder conualecer.


preterito: aoccan oniyeuatic. (2 Aoccan niyeuati) entorpecerse. (1 aoccan
niyeuati)

aoccan yehuatiliztli : entorpecimiénto. (1 aoccá[n] yeuatiliztli)

aoccan yehuatini : entorpecido. (1 aoccan yeuatini)

aoccanca yyollo : dissoluta muger. (1)

aoccanni + : entorpecerse, y ser desaprouechado, o desdichado. pret: aoccan


oniyeuatic. (2 Yeuati, aoccanni)

aoccayehuatini : idem. (Aocca yeuati: cosa debilitada torpe, o pesada.) (2


Aoccayeuatini)

aocmehua : torpe cosa. (1 aocmeua)

aocmo : ya no. aduerbio. (2)

aocmo + : pareceme que no so yo, o pareceme que estoy fuera de mi. (2 Iuhquin
aocmo nehuatl ninomati)

aocmo chicahuac : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 aocmo chicauac)

aocmo cualli eztli : sangre corrompida. (1 aocmo qualli eztli)

aocmo huei cemilhuitl : dia pequeño. (1 aocmo vey cemilhuitl)

aocmo huei tonatiuh : dia pequeño. (1 aocmo vei tonatiuh)

aocmo motlalia : desasossegado o e inquieto. (2)

aocmo nolhuil : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1)

aocmo nopani : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1)

aocmo onacoa : no caber la gente enel meson, o en lugar semejante. preterito:


aocmo onacoac. (2)

aocmo quimati : loçano o gallardo. (1)

aocmo tlazoti : vilecerse el precio. (1 aocmo tlaçoti)

aocmo yeyecauhqui : demasada cosa. (1)

aocmo yuhnineci : desfigurado estar. (1)

aocmotlalia yyollo : dissoluta muger. (1)


aocmotle ic ninotzinquixtia : no tener con que escusarme. preteri: aocmotle ic
oninotzinquixti. (2 Aocmotle yc ninotzinquixtia)

aocnel niquittaz : hartarse con hastio. (1)

aocni + : no parecer ni tener ser ni arte d[e] hombre. pre: aoconitlacanez. (2


Tlacaneci, aocni) idem. pre: aoc oniyeuatic. (Yeuati, aoccanni: entorpecerse, y
ser desaprouechado, o desdichado. pret: aoccan oniyeuatic.) (2 Yeuati, aocni)

aocniyehuati : entorpecerse. (1 aocniyeuati)

aocnoconyecoa : no poder ya con ello, o no poder ya sufrirlo. (2)

aoconmomatoca : suzia cosa muy suzia. (1 aocó[n]momatoca)

aoconnematoquiliztli : suziedad aísi. (1 aocó[n]nematoq[ui]liztli)

aoconquiza : llouer gran espacio de tiempo. (1 aoconquiça)

aocquenitto : ynfamado. (1)

aoctlacanemiliztli : exercicio de luxuria. (1)

aoctlane : desdentado. (1)

aoctle + : no ay cosa que sele yguale. (2 Niman aoctle yuhqui) que remedio ay, o
que podemos ya hazer; i; no le ay; y portánto prestemos paciencia?. (1 ca aoctle
ypatica) quando no ay nada o quando falta todo. (1 yn aoctle)

aoctle huehueliliztli : entorpecimiénto. (1 aoctle ueueliliztli)

aoctle hueli : estar ya impotente para trabajar, por flaqueza y enfermedad. (2


Aoctle veli) entorpecido. (1 aoctle ueli) entorpecerse. (1 aoctle ueli)

aoctle huelitiliztli : entorpecimiénto. (1 aoctle uelitiliztli)

aoctle huelmochihua : esquilmada tierra. (1 aoctle uelmochiua)

aoctle huetztoc : desembaraçado. (1 aoctle vetztoc)

aoctle ic titotzinquixtizque : no tendremos ya alguna escusacion. (2)

aoctle ictitotzinquixtizque = : = titotlamizque + (2 aoctle


yctitotzinquixtizque) = itech + (2 aoctle yctitotzinquixtizque) = aoctle
itech titotlamizque (2 aoctle yctitotzinquixtizque)

aoctle immaitla? : no ay otra cosa?. (2 Aoctle ymmaitla?)

aoctle in notequiuh, onitequicauh : vacar el officio. (1 aoctle yn notequiuh,


onitequicauh)

aoctle ipan ninotta : desmerecer. (1 aoctle ypan ninotta)

aoctle ipan nitto : ynfamado ser. (1 aoctle ypan nitto) ynfamado. (1 aoctle
ypan nitto)

aoctle ipan teittalizzotl : ynfamia. (1 aoctle ypan teittalizçotl)


aoctle itech titotlamizque : lo mesmo es que aoctle yctitotzinquixtizque. (2
Aoctle ytech titotlamizque)

aoctle motemachia : abundancia tal. (1)

aoctle yuan inic tlazotli : no tiene par en preciosidad, o es mas precioso que
todo lo de mas. (2 Aoctle yuan inic tlaçotli)

aoctle yuhqui inic ni, tzatzi : dar grandes bozes. (1 aoctle yuhqui ynic ni,
tzatzi)

aoctle yuhqui inic tlazotli : idem. (Aoctle yuan inic tlaçotli: no tiene par en
preciosidad, o es mas precioso que todo lo de mas.) (2 Aoctle yuhqui inic
tlaçotli)

aoctlei : no ay ya mas. (2) falta por mengua. (1 aoctley)

aoctleipan nettaliztli : desmerecimiento assi. (1)

aoctleuetztoliztli : desé[m]baraço. (1 aoctlevetztoliztli)

aoctli : vino hecho de miel y agua. (2) vino del mie. (1)

aocuapahua : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 aocuapaua)

aocuel : no poder ya hazer nada. (2) no poder ya. (1 aocvel)

aocuel momapatla : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 aocvel


momapatla)

aocueli : idem. (Aocuel: no poder ya hazer nada.) (2)

aocyehuatiliztli : entorpecimiénto. (1 aocyeuatiliztli)

aocyehuatini : entorpecido. (1 aocyeuatini)

aohuachaceite : azeite de pepitas. (1 aouachazeite)

aohui : cosa facil de hazer. (2 Aoui) raez cosa de hazer. (1 aoui)


ligeramente. (1 aoui)

aohui tlapani : cosa que facilmente se quiebra. et sic de alijs. (2 Aoui tlapani)

aohuica : facilmente. aduerbio. (2 Aouica)

aohuicayo : ligereza assi. (1 aouicayo)

aohuitiliztica : ligeramente. (1 aouitiliztica)

aohuitiliztli : ligereza assi. (1 aouitiliztli)

aolhuazatl : agua de pozo. (2) agua de pozo. (1)

aolhuaztentli : brocal de pozo. (2) bocal depozo. (1)

aolhuaztli : pozo. (2) pozo. (1 aoluaztli)


aommocaqui : rebelde. (1 aó[m]mocaqui)

aommomatoca : desaliñado y suzio. (2) desaliñado. (1)

aommothua : idem. (Aommomatoca: desaliñado y suzio.) (2) desaliñado. (1)

aommotta : idem. (Aommothua: idem. (Aommomatoca: desaliñado y suzio.)) (2)


desaliñado. (1)

aompa eehualiztli : bouedad tal. (1 aompa eeualiztli) boueria. (1 aompa


eeualiztli)

aompa necua : bouear dezir bouerias. (1)

aompa niccaqui : echar a mala parte las cosas. (1)

aompa niquitta : echar a mala parte las cosas. (1 aó[n]pa niquitta)

aompaeehua : bobo. (1 aompaeeua)

aompaeehua xolopitli : bouo assi. (1 aompaeeua xolopitli)

aompayotl : desgracia. (1)

aonehualiztli : falta por mengua. (1 aoneualiztli)

aonmaxiliztli : falta por mengua. (1 aó[n]maxiliztli)

aonnecaquiliztli : rebeldia. (1)

aonneehualiztli : torpedad o torpeza. (1 aó[n]neeualiztli)

aonnemaquiliztica : adeseo. (1) auarienta y escassamente. (2)

aonnematoquiliztli : desaliño assi. (1)

aonnethualiztli : desaliño assi. (1)

aonteaquiani : desfauorecedor tal. (1)

aontenequi : desfauorecedor, o inconuesable. (2)

aontenequiani : idem. (Aontenequi: desfauorecedor, o inconuesable.) (2)

aontenequiliztli : malquerencia. (1)

aontenequini : desfauorecedor tal. (1) idem. (Aontenequiani: idem.


(Aontenequi: desfauorecedor, o inconuesable.)) (2)

aontlaaquilli : desfauorecido assi. (1)

aontlanectli : desfauorecido assi. (1)

aoompa : atado que no sabe ni se amaña a hazer nada. (1) desatinado assi. (1)
inabil, o el que haze la cosa al reues. (2)
aoompaeehua : idem. (Aoompatzi: idem. (Aoompa: inabil, o el que haze la cosa
al reues.)) (2 Aoompaeeua)

aoompatzi : desatinado assi. (1) idem. (Aoompa: inabil, o el que haze la cosa al
reues.) (2)

aoquic : ya nunca mas. aduerbio. (2)

aoquich yollo : couarde, o de poco animo. (2 Aoquich yullo)

aoquichyollo : afeminado. (1)

aoquiel quittani : enhadado que no quiere arrostrar al trabajo. (2)

aotlatopilli : bordon de caña maciça. (1) bordon de caña maciça. (2)

aotli : caño de agua. (2)

aoztoc : abismo, s: agua profunda. (1) pielago de rio omar. (1)

apachihui : anegarse todo y henchirse de agua. (1 apachiui) anegarse algo. (1


apachiui)

apachihuiliztli : diluuio general. (1 apachiuiliztli)

apachihuiliztli + : diluuio general. (1 cemanauac apachiuiliztli)

apachiuhqui : enaguaçada tierra. (1) anegada cosa. (1) cosa anegada. (2)

apachiyohua : anegarse todo y henchirse de agua. (1 apachioua) diluuio venir.


(1 apachioua)

apachiyohualiztli : diluuio general. (1 apachioualiztli)

apachoa, nitla : echar algo en mojo. o regar la ortaliza. pre: onitlaapacho. (2)
regar la huerta. (1) anegar algo. (1) poner debaxo de agua. (1) echar algo en
mojo. (1) remojar. (1)

apachtli : ouas que se crian dentro del agua. (2)

apahuia, nitla : embaruascar pescado. preterito: onitlaapaui. (2 Apauia, nitla)


embarbascar. (1 nitla, apauia)

apaltic : cosa mojada con agua. (2)

apampitzactli : surco para sacar el agua. (1) sangradera de agua. (2)

apampohua, nic : hazer sangraderas de agua. (2 Apampoa, nic) chufar o


chocarreara. (1 nic, apampoa)

apan + : marina cosa dela mar. (1 vey apan mochiua) carta de marear. (1 vei
apan amatl) esponja dela mar. (1 ylhuica apan mochiua çonectic)

apana, nin : arrearse o ceñirse con manta de algodon, o con otra cosa
semejante. preterito: oninapan. (2) regaçarse. (1)
apanahuia, nite : passar a otro dela otra parte del rio o dela mar. prete:
oniteapanaui. (2 Apanauia, nite)

apanatl : agua de caño. (2) agua de caño. (1)

apanca + : ysla tierra cercada de agua. (1 vey apanca altepetlalli)

apancayotl + : cosa que se cria y se haze enla mar. (2 Vei apancayotl) marina
cosa dela mar. (1 vey apancayotl)

apano, n : passar ala otra parte del rio o del mar. prete: onapanoc. (2) yr
dessa parte del rio. (1)

apanteca, n : hazer caño de agua. preterito: onapan tecac. (2)

apantlecaxitl : brasero grande. (2) brasero grande. (1)

apantli : acequia de agua. (2) acequia. (1)

apapatztla : manantiales de agua. (2) manadero o manantial. (1)

apatzca, n : torcer ropa mojada, o espremir algo. pre: onapatzcac. (2)

apatzcalhuino : aguapie, o vino segundo. (2 Apatzcaluino) segundo vino. (1


apatzcalvino) agua pie o vino segundo. (1 apatzcaluino)

apatzcalli : çumo de yeruas espremidas. (2)

apatzquitl : hontanales. (1)

apazchihualoyan + : caldereria donde se hazen. (1 tepuz apazchiualoyan)

apaztepito : idem. (Apazyaualtontli: lebrillo pequeño de barro.) (2)

apaztli : lauadero lebrillo. (1) lebrillo, o barreñon grande de barro. (2)


barrañon. (1) bacin de barro o lebri-llo. (1) bacin de baruero, o ba-cia. (1)

apaztli + : lebrillo grande de barro. (1 vey apaztli)

apazyahualli : lebrillo grande de barro. (2 Apazyaualli) lebrillo grande de


barro. (1 apazyaualli)

apazyahualtepiton : lebrillo pequeño. (1 apazyaualtepiton)

apazyahualtontli : lebrillo pequeño de barro. (2 Apazyaualtontli) lebrillo


pequeño. (1 apazyaualtontli)

apetztli : barniz como margaxita, con que se solián embixar. (1) margaxita. (2)

apetztli + : jalde color. (1 cuztic apetztli)

apich : aterido de frio. (1)

apich cecmiquini : idem. (Apichauhqui: aterido de frio.) (2)

apichahuiliztli : aterecimiento tal. (1 apichauiliztli)


apichauhqui : aterido de frio. (1) aterido de frio. (2)

apichauhtica : aterido de frio. (1)


apichauhtica, n : aterecerse o tiritar de frio. (1)

apilhua : mañera que no pare. (1)

apiloa, n : sacar agua de algiue o pozo. preteri: onapilo. (2) sacar como agua de
pozo. (1)

apilolchiuhqui : cantarero. (1)

apilolli : jarro qualquiera. (1) cantaro pequeño. (1) jarro de barro. (2)

apilolli + : jarro de vino. (1 vino apilolli) cangilon. (1 vei apilolli)


cangilon. (2 Vei apilolli) galleta, vaso para vino. (2 Quauh vino apilolli)

apiloltontli : jarrillo. (1)

apinahua : fea cosa deshonesta. (1 apinaua)

apinahualiztica : atreuidamente assi. (1 apinaualiztica) desuergonçadamente. (2


Apinaualiztica)

apinahualiztli : atreuimiento assi. (1 apinaualiztli) desuerguença tal. (1


apinaualiztli) fealdad assi. (1 apinaualiztli) desuerguença. (2 Apinaualiztli)

apinahuani : deshonesta cosa. (1 apinauani) muger desuergonçada, y desonesta.


(1 apinauani) deshonesta muger y desuergonçada. (1 apinauani) atreuido desta
manera. (1 apinauani) desuergonçado. (2 Apinauani)

apinahuani cihuatl : muger desonesta. (2 Apinauani ciuatl)

apipilhuaztli : cañon de asotea. (1) canal. (1) arcaduz de barro. (1) arcaduz.
(2)

apipilolli : alcaduz. (1) idem. (Apipilhuaztli: arcaduz.) (2)

apitza, m : doliente decamaras. (1)


apitza, nin : tener camaras. pre: oninapitz. (2) camaras tener. (1)

apitza +, nic : camaras de sangre tener. (1 eztli nicapitza) tene[r] camaras de


sangre. prete: eztli onicapitz. (2 Eztli nicapitza)

apitzalli : camara assi. (1) camaras. (2)

apiyaztli : caño de fuente. (1 apiaztli) arcaduz de barro. (1 apiaztli) arcaduz.


(2 Apiaztli)

apizmicoa : tener todos hambre, o morir todos de hambre. pre: oapizmicoac. (2)

apizmicqui : descaecido. (1)

apizmictia, nite : matar de hambre a otro. preteri: oniteapizmicti. (2)


hambre hazer tener a otro. (1) matar de hambre a otro. (1)
apizmictica, n : estar muerto de hambre. (1 napizm[i]ctica) estar muerto de
hambre. preteri: onapizmicticatca. (2)

apizmictinemi, n : andar muerto de hibre. pre: onapizmictinen. (2)

apizmiqui, n : morir de hambrc. (1) morir de hambre. preterito: onapizmic. (2)


auer hambre. (1) hambrear auer hambre. (1) descaecer de hambre. (1)

apizmiquiliztli : hambre. (1) descaecimiento tal. (1) hambre. (2)

apizmiquini : muerto de hambre. (1) hambriento. (1) hambriento. (2)

apizotl : gula o glotonia. (2 Apiçotl)

apizteotl : gloton. (1 apizteutl) gloton. (2 Apizteutl)

apizti, n : há[m]brear comer muchas vezes sin poder hartarse. (1) glotonear. (2)

apizti +, ni : glotonear. (1 ni, poçati, n, apizti)

apiztli : hambre. (1) gloton. (2)

apiztli + : gloton. (1 vey apiztli)

apizzotl : gula. (1 apizçotl)

apochquiyahuayocan : lugar sin chimenea. (1 apochquiyauayocan) casa fin


chimenea. (2 Apochquiauayucan)

apoctli : baho que sale del agua. (1) baho de agua. (2)

apohualiztica : ynfinitamente. (1 apoualiztica)

apohualiztli : ynfinidad assi. (1 apoualiztli)

apolactia, nite : sumir debaxo de agua. (1)


apolactia, nitla : sumir o hundir algo enel agua. prete: onitlaapolacti. (2)
meter de baxo del agua. (1)

apopozoquillotl : espuma de agua. (1 apopoçoquillotl) espuma de agua. (2


Apopoçoquillotl)

apotzahuia, nin : anegarse. preterito: oninapotzaui. (2 Apotzauia, nin)


apotzahuia, nitla : anegar la ortaliza, o otra cosa assi. prete:
onitlaapotzaui. (2 Apotzauia, nitla)

apozonalli : ambar o espuma de agua. (1 apoçonalli) ambar, o espuma de agua.


(2 Apoçonalli)

apozonallotl : espuma de agua. (1 apoçonallotl) espuma de agua. (2


Apoçonallotl)

apozonillotl : espuma de agua. (1 apoçonillotl)

apozoniloni : lo mesmo es que aneloloni. (2 Apoçoniloni)

apozoniloni = : = amoloniloni (2 apoçoniloni)


appa ninomayahui : dar bueltas enla cama. prete: appa oninomayauh. (2 Appa
ninomayaui)

aquehuatl? : cual o quien?. (1 aqueuatl?) quien, o qual dellos?. (2)

aqueman : nunca en ningun tiempo. (1)

aquemman : en ningun tiempo. aduer. (2)

aquemman cahuitl : idem. (Aquemman: en ningun tiempo. aduer.) (2 Aquemman


cauitl)

aquemmancahuitl : nunca en ningun tiempo. (1 aquemmancauitl)

aquemmanian : idem. (Aquemman cauitl: idem. (Aquemman: en ningun tiempo.


aduer.)) (2)

aquen nechihualiztli : ympassibilidad, dote del cuerpo glorificado. (1 aqué[n]


nechiualiztli) impassibilidad de cuerpo glorificado. (2 Aquen nechiualiztli)

aquen nic mati = : = nocommati + (2 aquen nic mati) = aquen nocommati (2


aquen nic mati)

aquen nicmati : nocurar ni se le dar nada. (1) no se me dar nada, ni curar de


algun negocio. prete: aquen onicma. (2)

aquen nicmattica : estar desapercebido y descuydado. (2)

aquen nocommati : lo mesmo es que aquen nic mati. (2)

aquen nopan : no me toca esse negocio ni tengo cuenta con el. (2)

aquen quimattica teyollo : desapercebimiento tal. (1 aqué[n] quimattica teyollo)

aquen techihuani : inocente, que no haze mal a nadie. (2 Aquen techiuani)

aquen tlamati : el que no haze caso de nadie. (2)

aquen tlathuiztli : lo mesmo es que aquen tlattaliztli. (2)

aquen tlatta : trauiesso y desuergonçado. (2)

aquen tlattaliztli : trauesura, o desuerguença. (2)

aquen tlattaliztli = : = tlathuiztli + (2 aquen tlattaliztli) = aquen


tlathuiztli (2 aquen tlattaliztli)

aquen topan : no toca anosotros, ni tenemos que ver en esse negocio. (2)

aquenancommati : no lo sentis, ni. se os da nada dello. (2)

aquenca : no va nada en ello, o no haze al caso. (2)

aquenca iyollo : saluo como quiera. (1)

aquenca yyollo : mansa cosa. (1)


aquenmochihuani : durable cosa. (1 aquenmochiuani)

aquenquimattica : desapercebido. (1)

aquentlatta : trauiesso. (1 aq[ue]ntlatta)

aquentlattaliztli : trauessura. (1)

aquentlatuiztli : trauessura. (1)

aquequeza, nitla : pisar bien la tierra o el suelo, para edificar pared sin
hazer otro cimiento, ni abrir çanja. prete: onitlaaquequez. (2 Aquequeça, nitla)
cimiénto hazer assi. (1 nitla, aquequeça)

aquetza, n : leuantar o altar la cabeça, o hazer cacao. preterito: onaquetz.


(2) alçar la cabeça. (1) hazer cacao para beuer. (1) abaxar y alçar amenudo la
cabeça. (1) echar cacao de vna xical en otra para hazer espuma. (1)

aquetzaliztica : leuantando la cabeça. (2)

aquetzaliztli : paparriba. (1) el acto de leuantar, o alçar la cabeça. (2)

aquetzalli : acequia. (1) rio que se seca atiempos. (1) acequia de agua, que
no corre a tiempos. (2)

aquetzaltia, nite : hazer altar la cabeça a otro. prete: oniteaquetzalti. (2)

aquetzani : hazedor tal. (1)

aquetzca cihuatl : muger desuergonçada, y desonesta. (1 aquetzca ciuatl)


deshonesta muger y desuergonçada. (1 aquetzca ciuatl) muger desonesta y fin
verguença. (2 Aquetzca ciuatl)

aquetzqui : hazedor tal. (1)

aquetztimani : bocarriba estar la vasija. (1)

aquetztinemi, n : andar erguido, y leuantado el cuello. prete: onaquetztinen. (2)


andar herguido. (1)

aquetztoc : bocarriba estar la vasija. (1)


aquetztoc, n : estar echado despaldas. preterito: onaquetztoca. vel.
onaquetztoya. (2) papo arriba estar. (1) despaldas estar. (1)

aqui : venderse yemplearse la mercaduria. (1)


aqui, an : no caber en algun agujero. preterito: aonac. vel. aononac. (2)
aqui, n : caber en agujero. preterito: onac. (2) caber en lugar. (1)
aqui, non : caber en lugar. (1)

aqui + : embeuerse algo é[n]mi. p: onotechac. (2 Notech aqui)


aqui +, n : tomar apechos el negocio. (1 itlá[n] naq[ui]) echarse con la que
esta durmiendo. (1 tetlan naqui) poner pecho al negocio. (1 ytlan naqui) poner
pecho alos negocios. preteri: oitlan nac. (2 Itlan naqui) tener gran calentura.
preterito: comic onac. (2 Comic naqui)
aqui +, non : echar el cueruo. (1 yc nonaqui)
aqui axca? : cuyo?. (1)

aqui intonatiuh : ponerse el sol. preteri: oonac yn tonatiuh. (2 Aqui yntonatiuh)

aqui tlatqui? : cuyo?. (1)

aquia, nic : calçarse calças. (1)


aquia, nicual : añadir algo alo que se cuenta y relata. prete: oniqualaqui. (2)
aquia, nin : vestirse. (1 ninaq[ui]a)
aquia, nitla : trasponer arboles, hincar estacas, o meter algo en agujero.
preteri: onitlaaqui. (2) meter. (1) encaxar vna cosa en otra. (1) hincar. (1)

aquia + : fauorecer con voto. (1 tetlan nite, aquia) sustituir en lugar de


otro. (1 tepan nite, aquia)
aquia +, nic : entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzatzalan nicaquia)
plantar magueyes. (2 Metl nicaquia)
aquia +, nicn : vestir alreues. (1 ni, quixcuepa yn nicnaquia yn notilma)
aquia +, nin : meterse, o ponerse endificultad y peligro. prete: oninocuican
aqui. (2 Ouican aquia, nin)
aquia +, nite : poner en peligro a otro. (1 nite, ouican aquia)
aquia +, nitla : encubrir o dissimular culpa de otro; per metaphoram. (1
petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia) enseñar. (1 nociyacac nitlaaquia) enseñar.
(1 noyomotlan nitlaaquia) é[n]cubrir delicto de otro. metapho. (2 Petlatitlan
icpaltitlan nitlaaquia) encubrir o dissimular culpa o delicto de otro. preterito:
ycpaltitlan onitlaaqui. (2 Icpaltitlan nitlaaquia) emplear en algo la hazienda.
prete: ipan onitlaaqui. (2 Ipan nitlaaquia)

aquia, nonn : vestirse camisa o vestidura cerrada. preterito: ononnaqui. (2)

aquiani + : persona que esta en gran peligro y trabajo. (2 Momiccan aquiani)

aquiliztli + : puja en almoneda. (2 Valla aquiliztli) peligro. (1 neouican


aquiliztli) enterramiento. (1 tetlallan aquiliztli) gota coral o morbo caduco.
(1 comic aquiliztli) riesgo. (1 tlaouican aquiliztli) peligro del que cae y
semete en cosas trabajosas y peligrosas. (2 Neouican aquiliztli) calentura rezia,
o gota coral. (2 Comic aquiliztli)

aquilli + : cosa augmentada y añadida, o embite en[e]l juego. (2 Valla


aquilli)

aquiloni + : estaca de arbol para plantar. (2 Quammaitl aquiloni)

aquimamachiliztli : necedad. (1)

aquimamatcahua : necio. (1 aquimamatcaua) tonto o necio. (2 Aquimamatcaua)

aquimamatcayotl : modorreria. (1) tonteria o necedad. (2)

aquimamati : mente capto. (1) bruto o bestial. (1) desatinado assi. (1)
atado que no sabe ni se amaña a hazer nada. (1) desaliñado. (1) necio. (1)
bobo. (1) bouo assi. (1) modorro. (1 aq[ui]mamati) desaliñado, torpe, que no
haze cosa bien hecha. (2)

aquimamatiliztica : neciamente. (1)

aquimamatiliztli : bouedad tal. (1) necedad. (1) desaliño assi. (1)


boueria. (1) necedad o tochedad. (2)
aquimamatilizzotl : modorreria. (1 aquimamatilizçotl)

aquimmacaquimatiy? : quien ignora esto?. (2)

aquimmacaquittay? : quien no vee esto?. (1)

aquimochihualyetocani : negado assi. (1 aquimochiualyetocani)

aquin : quien?. (1) aquien. (1)

aquin? : cual o quien?. (1) quien, o a quien?. preguntando. (2)

aquique? : quienes?. (2)

aquiqui + : enriscado. (1 mouican aquiqui)

aquitetlazomaca itlatqui : magnifico enlos gastos. (1 aquitetlaçomaca ytlatqui)

aquitetlazomacani yazca : largo liberal. (1 aquitetlaçomacani yazca)

aquitia, nitla : encorporar o entremeter. (1) emplear la mercaduria, o hazer


caber algo en alguna parte. preterito: onitlaquiti. (2)

aquitia +, nite : mohatrar. pre: onitetiamic aquiti. vel. nitlanecuiloa. (2


Tiamic aquitia, nite) mohatrar. (1 nite, tiamic aquitia)

aquitzontli : guedija de cabellos o vedija. (1)

aquiuhquiyo? : quien es tal como esse?. (2 Aquiuhquio?)

aquixtia, nitla : enxaguar la ropa despues de lauada. pre: onitlaaquixti. (2)

aquixtia +, m : huir alexos. (1 vehca nino, maquixtia)

aquixtil vino : segundo vino. (1)

aquixtiloni : bomba o cosa semejante para verter agua. (1) bomba para desaguar
nauio, o cosa semejante. (2)

aquixtilpilli : incorregible. (2)

aquiyehua ilhuitani : abouado assi. (1 aquiyeua ilhuitani)

aquiyehuailhuia : ynquieta cosa sin reposo. (1 aq[ui]yeuailhuia)

aquiyehuailhuiliztli : abouamiento, o embelesamiento . (1 aquiyeuailhuiliztli)


embouecimiento. (1 aquiyeuaylhuiliztli) abouamiento, o embelesamiento. (2
Aquiyeuaylhuiliztli)

aquiyehuailhuitani : embouecido. (1 aquiyeuailhuitani)

aquiyehuailhuittani : abouado o embelesado. (2 Aquiyeuaylhuittani)

aquizalli : rio que se seca atiempos. (1 aquiçalli)


asnaconetl : pollino hijo de asna. (1)

asno conetl : borrico. (1)

aszi + : (2 Cuitlaçotlauhqui perezoso assi)

at : por auentura. (1) quiça, o porventura. aduerbio. (2)

atac : estar tu ausente. (2)

atacac : ausente estar. (1)

atahuayo + : encomendar mi necessidadal que me puede socorrer en ella,


catandole primero la beniuolencia. metaphora. (2 Atiuitzo atauayo ipan
nimitznomachitia)

atanelli : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede. (1) ende
mal, o ende bien. (2)

atapalcatl : anade pequeño. (1) anade, o pato pequeño. (2)

ataque : ausente estar. (1) estar nosotros ausentes. (2)

atatactli : algiue o cisterna. (1) algiue, cisterna, o xaguei. (2)

atatapalcatl : ostias dela mar. (2)

atcicpac nitlachia : menospreciar. (1)

ate atlamachtica : ymportunamente. (1)

ate cochtli : estanque de agua o xaguey. (1)

ate tiquittaz : empero tu lo veras. s. lo que no crees. (2)

ateatlamachtiani : afligidor desta manera. (1) afligidor desta manera. (1)


afligidor. (1) afligidor. (2)

ateatlamachtiliztli : aflicion. (2)

atecacqui : teso inobidiente. (1) desobediente. (1) protervo y desobediente. (2)

atecahualiztica : ymportunamente. (1 atecaualiztica)

atecahualiztli : ymportunidad assi. (1 atecaualiztli)

atecaquiliztica : desobedientemente. (1)

atecaquiliztli : desobediencia o rebeldia. (1)

atecaquini : desobediente. (1)

atecauhqui : ymportuno. (1) importuno y molesto. (2)

atecochatl : agua de xaguei. (1) agua de xaguei. (2)

atecochtli : aluerca o algibe. (1) xaguei. (2)


atecocoli : caracol muy grande que sirue de bozina, ode corneta. (1)

atecomatl : calabaça redonda. (1) calabaça redonda. (2)

atecomatl + : tetuda de grandes tetas. (1 chichiual atecomatl)

ateconi : atanor. (1) atanor. (2)

atecucolli : caracol de agua. (2 Atecuculli)

atecui, nite : capar a otro. preterito: oniteatecuic. (2) capar a alguno. (1)

atecuicitli : cangrejo. (2)

ateicnoittaliztli : ynhumanidad assi. (1)

ateicpactlachializtli + : menosprecio. (1 ateixco, ateicpactlachializtli)

ateicpactlachiani + : menospreciador. (1 ateixco ateicpactlachiani)

ateimachiti : acaecimiento supito o de improuiso, o cosa que no preuiene ni


auisa antes que venga. (2)

ateimachitica : subitamente. (1 ateymachitica)

ateipan : ausencia. (1)

ateitoliztli + : idem. (Yenoye ateyecteneualiztli: desalabança.) (2 Yenoye


ateitoliztli)

ateixco : menospreciar. (1)

ateixco ateicpactlachiani : menospreciador. (1)

ateixco ni, tlachia : atreuerse con desuerguença. (1)

ateixco nitlachia : ser atreuido y desuergonçado. prete: ateixco onitlachix.


(2)

ateixco tlachia : ser atreuido, y desuergonçado. (2)

ateixco tlachiani : atreuido desta manera. (1)

ateixco tlachieliztica : atreuidamente assi. (1)

ateixco tlachieliztli : atreuimiento assi. (1)

ateixco, ateicpactlachializtli : menosprecio. (1)

ateiximachiliztli : desconocimiento tal. (1)

ateixitta : mal criado. (1)

ateixittaliztica : menospreciando; aduerbio. (1)

ateixittaliztli : menosprecio. (1)


ateixittani : menospreciador. (1)

ateixpan : en ausencia de algunos. (2)

ateixtiliani : desacatador. (1)

atel : ser perezosos o desganados. (2)

atemahuiztililiztli : desacato tal. (1 atemauiztililiztli)

atemaliztli : ydropesia. (2)

atemamachiliztica : atreuidamente assi. (1)

atemauhca ittani : menospreciador. (1)

atemauhcaittaliztli : menosprecio. (1)

ateme : piojento o piojoso. (1) piojoso. (2)

atemi : anegarse todo y henchirse de agua. (1) anegarse algo. (1)


atemi, n : ser ydropico. preteri: onaten. (2)

atemia, nin : espulgarse. preterito: oninatemi. (2) espulgar me. (1)


atemia, nite : espulgar a otro. preterito: oniteatemi. (2) espulgar a otro. (1)

atemitia, nitla : anegar algo. (1)

atemitl : piojo. (1) piojo. (2)

atemitl + : piojo blanco del cuerpo. (1 yztac atemitl)

atemo : yndigesto, no digerido. (1)

atemohuia, nite : afrentar o baldonar a otro. preterito: oniteatemoui. (2 Atemouia,


nite) afrentar o enxabonar y baldonar a otro. (1 nite, atemouia)

atemoliztli : yndigestion. (1)

atempach : piojento o piojoso. (1) persona muy piojosa. (2)

atempolocotli : ranaquajo. (1) ranaquajo. (2)

aten huexotl : vimbrera arbol. (1 aten vexotl)

atenamitl : ala de tejado. (1) antepecho de açotea. (1) ala de tejado, o


antepecho de açotea. (2)

atenantontli : antepecho mas baxo. (1)

atencoconahuia, nin : buscar atiento piojos o pulgas. preterito:


oninatencoconaui. (2 Atencoconauia, nin)
atencoconahuia, nite : buscar atiento piojo o pulga a otro. (1 nite,
atencoconauia)

atenemachiti : acaecimiento subito. (1) subita cosa. (1)


atenemachpa : adesora. (1)

atenemachpan : subitamente. (1) derebato o de improuiso. (1) de improuifo o


supitamente. aduerbio. (2)

atenemachpan mochihua : subita cosa. (1 atenemachpá[n] muchiua)

atenemachpan nitemictia : matar a traicion. (1 atenemachpá[n] nitemictia)

atenemachpan temictiani : matador tal. (1)

atenoa, nitla : assentarse ala orilla del rio o del mar. prete: onitlaateno. (2)
sentarse ala orilla del rio. (1)

atenqui : cosa llena de agua, o anegada, assi como nao o barca. &c. (2) anegada
cosa. (1)

atentli : ribera de rio o de mar. (2) ribera de qualquier agua. (1)

atentli + : costa de mar o la orilla ola ribera. (1 vei atentli) ribera de


mar. (1 vey atentli) ribera o orilla dela mar. (2 Vei atentli) playa, o costa de
mar. (2 Ilhuica atentli) orilla de la mar. (1 vey atentli) orilla de la mar. (1
ylhuica atentli) costa de mar o la orilla ola ribera. (1 ylhuica atentli)

atentli nictoca : yr costeando o por la ribera. preteri: atentli onictocac. (2)


costear, andar por la costa dela mar. (1)

atentoca, nitla : costear, andar por la costa dela mar. (1)

atenyo : cosa piojosa. (2) piojento o piojoso. (1)

ateoquichtehuihui : enfermizo, debilitado, y flaco. (2 Ateoquichteuiui) flaco


que no se puede tener o enfermizo. (1 ateoquichteuiui)

ateoquichtlamachti : idem. (Ateoquichteuiui: enfermizo, debilitado, y flaco.)


(2) flaco que no se puede tener o enfermizo. (1)

ateoyehuacayotl : franqueza liberalidad. (1 ateoyeuacayotl)

atepocatl : ranaquajo. (2) ranaquajo. (1)

atepotzco : dela otra parte de rio, o de la laguna. (2 Ateputzco)

atepotzco ni, yauh : yr dessa parte dela mar. (1 ateputzco ni, yauh)

atepotzco niauh : yr dela otra parte del rio o mar. prete: ateputzco onia. (2
Ateputzco niauh)

atequia, nite : mojar a otro echandole agua. preterito: oniteatequi. (2) [m]ojar
a otro echandole agua. (1)
atequia, nitla : regar. preterito: onitlaatequi. (2) regar para barrer. (1)
regar la huerta. (1)

atequilizteapaztli + : pila de baptizar. (1 nequa atequilizteapaztli)


atequixtia, nite : capar a otro. preterito: oniteatequixti. (2) capar a
alguno. (1)

atetech acini : esquiua o braua cosa. (2)

atetech naci : esquiuar. (1)

atetech ninomati : esquiuar. (1 atetech ninomatí)

atetech nipachihui : estrañarse. (1 atetech nipachiui)

atetechacini : esquiua persona. (1)

atetechninomati : estrañarse. (1)

atetechniquiza : estrañarse. (1 atetechniquiça)

atetemi, n : abuhado estar. (1)

atetepeyotl : ola grande. (1)

atetl : teso inobidiente. (1) compañon. (2) turma de animal. (1) compañon o
cojon. (1)

atetlacaittaliztica : famosamente assi. (1)

atetlacamachiliztli : contumacia. (1) rebeldia. (1)

atetlacamatiliztica : desobedientemente. (1)

atetlacamatiliztli : desobediencia. (2) tesoneria assi. (1) desobediencia o


rebeldia. (1)

atetlacamatini : desobediente y contumaz. (2) desobediente. (1) rebelde. (1)

atetlacamatqui : desobediente. (1)

atetlacatiliani : çamarreador. (1)

atetlacatililiztli : çamarreamiento. (1)

atetlaeamatini : contumaz inobediente y rebelde. (1)

atetlahuelcaquililiztli : rechaço. (1 atetlauelcaquililiztli)

atetlamachtiani : ymportuno. (1)

atetlamachtlauhtiani : magnifico enlos gastos. (1)

atetlamachtlauhtiliztli : magnificencia tal. (1)

atetlamachuiani : castigador tal. (1)

atetlamini : muger castiza. (1)

atetlazocamachiliztli : desagradecimiento. (1 atetlaçocamachiliztli)


atetlazocamatini : desagradecido. (1 atetlaçocamatini)

atetlazomaquiliztica : largamente o liberalmente. (1 atetlaçomaquiliztica)

atetlazomaquiliztli : magnificencia tal. (1 atetlaçomaquiliztli) largueza assi.


(1 atetlaçomaquiliztli)

atetlazotlaliztli : malquerencia. (1 atetlaçotlaliztli)

ateuhtli + : los riñones. (2 Cuitlapan ateuhtli)

atexcalli : roca de la mar. (2) roca enla mar. (1)

atexicolli : el bolson de los compañones. (2)

ateyectenehualiztli + : desalabança. (2 Yenoye ateyecteneualiztli)

ateyequitoani : maldiziente. (2) maldiziente assi. (1 ateyeq[ui]toani)

ateyequitoliztli : el acto del maldezir. (2) fama mala. (1)

atezca tlalhuactli : marisma, s: todo lo que la mar suele cubrir quando crece.
(1 atezca tlaluactli)

atezcahuia, nin : mirarse enel agua como en espejo. prete: oninatezcaui. (2


Atezcauia, nin)
atezcahuia, nitla : niuelar agua. preterito: onitla atezcaui. (2 Atezcauia,
nitla) niuelar con agua el edificio. (1 nitla, atezcauia)

atezcatl : charco de agua, o niuel para niuelar agua. (2) niuel desta manera.
(1) charco. (1)

atezcatl + : lago o laguna, o niuel grande para niuelar agua. (2 Vei atezcatl)
laguna o lagunajo. (1 vey atezcatl) lago de agua. (1 vey atezcatl)

atezquilitl : berro. (1)

atia : ralear hazerse ralo. (1) derretirse desta manera. (1)


atia, n : derretirse o regalarse algo, o pararse ralo lo espesso, o alegrarse
mucho. preterito: onatix. (2) alegrarse mucho. (1)

atiatlalacatl : ansar o pato grande. (1)

atic : clara cosa trasparente. (1) rala cosa o rara. (1) cosa derretida, o
cosa rala, o cosa trasparé[n]te como cristal. &c. (2) trasluziente cosa. (1)
fresco reziente. (1) derretida cosa assi. (1) christalina cosa trasparente. (1)

atictetl : piedra que se trasluze. (1)

atihui + : encomendar su necesidad al mayor, per metaphoram; dizen. (1


nictlatlacaauiloa ymmoyollotzin ac nimitznomachitia, atiuitz)

atihuitzo atahuayo ipan nimitznomachitia : encomendar mi necessidadal que me


puede socorrer en ella, catandole primero la beniuolencia. metaphora. (2 Atiuitzo
atauayo ipan nimitznomachitia)
atilia, nitla : derretir algo, o frechar arco. preterito: onitlaatili. (2)
derretir metal o cera. (1) ablandar cera o derretir algo. (1) ragalar
derritiendo. (1) frechar el arco. (1) hundir metal. (1)

atilia + : fundir metales; y assi delos demas. (1 tepuztli nic, atilia)

atililoni : cosa fundible que se puede derretir. (2) hundible cosa que se puede
hundir. (1)

atiliztli : raleza de cosas ralas. (1)

atitlan : enel agua, o junto al agua. (2)

atitlan tlatlalilli : metido assi. (1)

atitlanaquia, nic : desperdiciar la hazienda. preterito: onicatitlanaqui.


metapho. (2)
atitlanaquia, nitla : hundir o meter algo enel agua. prete: onicatitlanaqui. (2)

atl : guerra. (1) agua, orines, guerra, o la mollera de la cabeça. (2) orina.
(1) agua. (1) mollera dela cabeça. (1)

atl + : lauazas. (1 tlapapac atl) beuida de mayz cozido. (2 Poçol atl) mar.
(2 Ilhuica atl) crecer alguna cosa, o aumentarse mucho. preteri:
iuhquí[n]atloueiyac, omoteponaço, omotomauh (2 Iuhquin atl veiya, moteponaçoa,
motomaua) corren buenos arroyos o rios de agua. et sic de alijs. (2 Quaqualli
quiquiça yn atl) estrecho de mar entre dos tierras. (2 Imonamicyan in ilhuicac
atl) agua de pies. (2 Necxi papac atl) salobre agua. (1 poyec atl) suero de
leche. (1 chichiualayo atl) mar generalmente. (1 ylhuica atl) lauazas. (1 tlapac
atl) agua callente. (1 totonqui atl) encañar agua. (1 tlallitic nicuica yn atl)
menguante dela mar. (1 vey atl ynecuepca) manta agua que corre y va llana. (1
yxmantiuh atl) olas grandes hazer. (1 motetepeyotia yn atl) mar generalmente. (1
vey atl) agua biua. (2 Yuliliz atl) juntarse los ríos o arroyos. (2 Cetia yn
atl) agua cozida. (2 Icucic atl) emmendar castigando. (1 tetlquauitl nictetoctia
atl cecec) olas grandes hazer. (1 motetepetlalia yn atl) agua que va sosegada y
mansa. (1 yxmantiuh atl) agua biua. (1 yuliuani atl) hidionda boluerse el agua.
(1 tlayliui in atl) manta agua que corre y va llana. (1 cá[m]mantiuh atl)
menguante dela mar. (1 vey atl ilotca) crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1
yuhqui atl veiya) beuida de cacao con mayz. (1 cacaua atl) aguafria. (2 Itztic
atl) agua de testimonio y verdad. (2 Neltiliz atl) aguabiua. (2 Yuliuani atl)
agua que va sosegada ymansa, como tabla de rio. (2 Ixmantiuh atl) estrecho de mar
entre dos tierras. (2 Ipitzauayan in ilhuica atl) lo mesmo es que quaqualli atl
quiquiça. (2 Quiquiça inquaqualli atl) hazer grandes olas el agua prete:
omotetepeyoti. (2 Motetepeyotia in atl) idem. (Motetepeyotia in atl: hazer
grandes olas el agua prete: omotetepeyoti.) (2 Motetepetlalia yn atl)
atl +, nic : agotar el agua. (1 nic, uatza yn atl)
atl +, nino : espantarse. (1 nino, tonalcaualtia yuhquin atl nopan quiteca)

atl cecec : agua fria. (2) agua fria. (1)

atl cecec itech tlapacholli : el que fue castigado o corregido. (2)

atl cecec tetechnicpachoa : castigar, reprehender, o corregir a otro. preterito:


atl cecec tetech onicpacho. (2)

atl cecec, tzitzicaztli itechtlapacholli : emmendado. (1 atl cecec,


tzitzicaztli ytechtlapacholli)
atl ichololiz : chorro de agua. (1 atl ychololiz)

atl icocoyo : vena de agua. (1 atl ycocoyo)

atl ihohui : vena de agua. (1 atl yhoui)

atl imopiloayan : corriente de agua. (2) corriente de agua. (1 atl ymopiloayan)

atl ini : beuedor de agua. (2)

atl iquizayan : arroyo. (1 atl yquiçayan)

atl itemoayan : corriente de agua. (1 atl ytemoayan)

atl moloni : fuente manantial. (1)

atl moloyan : fontanal lugar de fuentes. (1)

atl momamana : hazerse charcos de agua. preteriro. atl omomaman. (2)

atl momana : charco. (1)

atl nic, noquia : orinar. (1) mear. (1)

atl nicmana : agorear en agua. preterito: atl onicman. (2) adiuinar en agua.
(1)

atl nicnoquia : orinar. prete: atl onicnoqui. (2)

atl tlatzacutli : presa de agua. (1)

atl totonqui : agua caliente. (2) agua callente. (1)

atl yotlatocayan : arroyo. (1)

atl, tlachinolli : batalla o guerra. metapho. (2)

atl, tlacualli : mantenimiento, o comida. (2 Atl, tlaqualli)

atla atlamachtilli : afligido y perseguido de otros. (2)

atlaca : marineros, o gente maluada. (2)

atlaca cemelle : disforme cosa. (1)

atlaca icac : cosa inquieta y desasossegada. (2)

atlaca nexiliztli : fealdad assi. (1)

atlaca tlatoa, tenmamacehual : descortes. (1 atlaca tlatoa, tenmamaceual)

atlaca tlatoliztica : descortesmente. aduerbio. (2)

atlacaca : ynquieta cosa sin reposo. (1)

atlacacemele : reboltoso desatinado y loco. (2) desconcertado y desatinado. (1)


atlacaicac : ynquieta cosa sin reposo. (1 atlacaycac)

atlacamani : estar la mar alterada con la tormenta. (2)

atlacaneci : hombre bestial. (2) malicioso. (1) bruto o bestial. (1)

atlacanemi : vellaco. (1) dissoluta muger. (1) malicioso. (1) malquisto.


(1) hombre desconcertado dissoluto y vicioso. (2) trauiesso. (1) maligno. (1)
bruto o bestial. (1)

atlacanemiliztica : malignamente. (1) maliciosamente. (1)

atlacanemiliztli : vicio. (1) dissolucion tal. (2) trauessura. (1)


vellaqueria. (1) soltura para mal. (1)

atlacanemini : vicioso. (1)

atlacaqui : el que no entiende ni oye, o el incorregible. (2) rebotado enesta


manera. (1)

atlacaquiliztli : desobediencia del incorregible. (2) tesoneria assi. (1)


rebotadura assi. (1)

atlacaquini : ynabil cosa. (1)

atlacatl : señalado en mal. (1) desconcertado y desatinado. (1) ruyn. (1) mal
criado. (1) vellaco. (1) maligno. (1) ciuil o apocado. (1) marinero, o mal
hombre. (2) trauiesso. (1) maluado. (1) malicioso. (1) marinero. (1) ceuil
persona. (1) peruerso. (1)

atlacatl cahuallo : desbocado cauallo. (1 atlacatl cauallo)

atlacatlatoa : descortes o mal hablado. (2)

atlacatlatoani : idem. (Atlacatlatoa: descortes o mal hablado.) (2) hablador de


soberuias. (1) desmandado assi. (1)

atlacatoliztli : habla desta manera. (1)

atlacayeliztli : dissolucion generalmente. (1)

atlacayeni : dissoluto. (1)

atlacayotica : inhumanamente. aduerbio. (2) ceuilmente. (1)

atlacayotl : maldad. (1) trauessura. (1) inhumanidad o crueldad. (2)


vellaqueria. (1) ynhumanidad assi. (1) ceuilidad. (1)

atlacoani : herrada para sacar agua. (1)

atlacomolatl : agua de pozo. (2 Atlacomulatl) agua de pozo. (1)

atlacomolhuia, nin : abarrancarse, caer en hoyo o pozo. preterito:


oninatlacomulhui. (2 Atlacomulhuia, nin) caer en hoyo hondo. (1) abarrancarse.
(1 nin, atlacomulhuia)
atlacomolli : pozo. (2 Atlacomulli) pozo. (1 atlacomulli) abarrancadero assi.
(1 atlacomulli)

atlacomoloa, n : hazer hoyo o pozo. preterito: onatlacomulo. (2 Atlacomuloa, n)

atlacomoltentli : brocal de pozo. (2 Atlacomultentli) bocal depozo. (1


atlacomultentli)

atlacopa + : idem. preterito: atlacopa onitlamin. (Mina, atlatica nitla:


tirar vara con amiento. pret: atlatica onitlamin.) (2 Mina, atlacopa nitla)

atlacopa nitlamina : tirar vara con amiento. preteri: atlacopa onitlamin. (2)
amentar, tirar con amiento. (1) tirar cón amiénto. (1)

atlacoyoctli : sumidero de agua. (2) sumidero de agua. (1)

atlacualitolli : persona de ruyn fama. (2 Atlaqualitolli) famoso en mala parte.


(1 atlaqualitolli)

atlacuezonan : ninfa, vel. onenufar, flor de yerua de agua. (2 Atlacueçonan)

atlacui : non. yr por agua al rio. preterito: ononatlacuito. (2)


atlacui, n : sacar agua de pozo o de xaguei. pteterito. onatlacuic. (2)
açacar agua. (1) sacar como agua de pozo. (1)

atlacuic : aguador o açacan. (2) açacan o aguador. (1)

atlacuihuani : herrada para sacar agua. (2 Atlacuiuani) herrada para sacar


agua. (2 Atlacuiuani) herrada para sacar agua. (1 atlacuiuani)

atlacuini : açacan. (1) açacan o aguador. (1)

atlacuitiuh, non : yr por agua. (1)

atlacuiz, non : yr por agua. (1)

atlahuanani : aguado que no beue vino. (2 Atlauanani) aguado, que no beue


vino. (1 atlauanani) aguado que no beue vino. (1 atlauanani)

atlahuelitta : mal contentadizo. (2 Atlauelitta)

atlahuelmamani : destemplado ydesabrido estar el tiempo. (1 atlauelmamani)

atlahueyaquiliani : abreuiador. (1 atlaueyaquiliani)

atlahueyaquiliztli : abreuiadura. (1 atlaueyaquiliztli)

atlahuia, nitla : amentar, tirar con amiento. (1 nitla, atlauia) tirar cón
amiénto. (1 nitla, atlauia)

atlaihiohuiliztli : impassibilidad de cuerpo gloririficado. (2


Atlaihiouiliztli)

atlaihiyohuiliztli : ympassibilidad, dote del cuerpo glorificado. (1


atlaihiyouiliztli)

atlaixcuauhuiani : desmandado assi. (1 atlaixquauhuiani)


atlaixittalli : menospreciado. (1)

atlaixtamachihuani : gastador en lo demasiado. (1 atlaixtamachiuani)

atlaixyeyecoani : gastador en lo demasiado. (1)

atlaixyeyecoliztica : destempladamente assi. (1)

atlaixyeyecoliztli : destemplança tal. (1)

atlaixyeyecoqui : destemplado assi. (1)

atlalalacaconetl : ansarino. (2) ansarino. (1)

atlalalacatl : ansar. (2) ansar o pato grande. (1)

atlalilli : aluerca o algibe. (1) cisterna. (1) algiue o cisterna. (1) estanque
de agua o xaguey. (1)

atlalli : tierra de regadio. (2)

atlalnamiquiliztli : floxedad assi. (1)

atlalnamiquini : oluidadizo. (1)

atlam mayahui, nitla : echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlam
mayaui)

atlam micqui : ahogado en agua. (2)

atlam miquiliztli : ah[o]gamiento en agua. (2)

atlamach : amontones. (1)

atlamachtia, anite : ymportuno ser assi. (1)


atlamachtia, nech : tener presuncion y soberuia de algo. prete:
onechatlamachti. (2)
atlamachtia, nite : hazer pesar a otro. (1) lisonjear, traer la mano por el
cerro, cumpliendo con todos, por hazer su hecho; &c. (1) afligir mucho a otro.
(1) afligir o fatigar a otro. (1)

atlamachtica + : ymportunamente. (1 ate atlamachtica)

atlamachtilli + : afligido y perseguido de otros. (2 Atla atlamachtilli)

atlamahuizoliztli : desconocimiento assi. (1 atlamauiçoliztli)

atlamahuiztililli : desacatado. (1 atlamauiztililli)

atlamamatini : desmandado assi. (1)

atlamatcayotica : soberuiamente. (1)

atlamati : presuntuoso. (2)


atlamati, n : soberuecerse. (1) ensoberuecerse. (1)
atlamati +, n : tener atreuimiento y presumpcion, por ser fauorecido de alguna
persona potente. &c. pret: tetech onatlama. (2 Tetech natlamati) confiar en
alguno. (1 tetech natlamati)

atlamatiliztica mocemati : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que


los otros, con soberuia e hinchazon. (1)

atlamatiliztli : presuncion. (2) soberuia. (1)

atlamatiliztli + : atreuimiento q[ue] alguno tiene y p[re]sumpció[n], por ser


fauorecido d[e] algú[n] grá[n]de (2 Tetech atlamatiliztli) confiança tal. (1
tetech atlamatiliztli)

atlamatini : soberuia cosa. (1)

atlamatqui : ensoberuecido. (1)

atlamauhcaittaliztica : osadamente assi. (1)

atlamauhcaittaliztli : osadia con locura. (1 atlamau[h]caittaliztli)

atlamauhcaittalli : menospreciado. (1)

atlamauhcaittani : desmandado assi. (1) osado con locura. (1)

atlamiliztica : ynfinitamente. (1)

atlamiliztli : ynfinidad assi. (1)

atlammicqui : ahogado assi. (1)


atlammicqui, n : ahogarme enla mar o en agua represada. (1)

atlammiquiliztli : ahogamiento tal. (1)

atlammotlamina in michin : correr reziamente el pescado enel agua. (1


atlammotlamina yn michin)

atlan + : alijar nauio. p: atlan onontlatoxauh. (2 Toxaua atlan nontla)

atlan calacqui : buzano que anda debaxo del agua. (1)

atlan calaquini : buzano que anda debaxo del agua. (1)

atlan chane : pescado, generalmente. (1)

atlan chaneque : marisco, s: cángrejos, caracoles; &c. (1 atlan chaneq[ue])

atlan nemini : animal de agua. (1)

atlan netlaminaliztli : corrida assi. (1)

atlan ni teitta : sortear, echar suertes con cordeles o mayz. (1)

atlan ninotlamina : nadar reziamente. preterito: atlan oninotlamin. (2 Atlá[n]


ninotlamina)

atlan nite, calaquia : sumir debaxo de agua. (1)


atlan nitecalaquia : çabullir a otro enel agua. pre: atlan onitecalaqui. (2)

atlan niteitta : adiuinar en agua. (1) agorear en agua. preterito: atlan


oniteittac. (2)

atlan nitla, calaquia : meter de baxo del agua. (1)

atlan nitla, tlalia : meter de baxo del agua. (1) poner debaxo de agua. (1)

atlan nitlacalaquia : meter algo enel agua. preterito: atlan onitlacalaqui. (2)

atlan nontlatoxahua : alijar nauio. (1 atlà[n] nontlatoxaua) alijar nauio con


tormenta. preteri: atlan onitlatoxauh. (2 Atlan nontlatoxaua)

atlan teittaliztli : adiuinacion assi. (1) sorteamiento assi. (1) agoreamiento


assi. (1) agoreamiento assi. (2)

atlan teittani : hechizero que mira en agua. (1) adiuino tal. (1) el que agotea
en agua. (2)

atlan temictiani : cossario. (2)

atlan tepehua, nitla : alijar nauio. preterito: onitla atlan tepeuh. (2 Atlan
tepeua, nitla) echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlan tepeua)

atlan tlacalaquilli : metido assi. (1) sumido. (1 atlan tlacalaq[ui]lli)

atlan tlalia, nitla : echar algo en mojo. (1)

atlan tlaza, nitla : idem. preterito: onitlaatlantlaz. (Atlan tepeua, nitla:


alijar nauio. preterito: onitla atlan tepeuh.) (2 Atlan tlaça, nitla)

atlan toxahua, nitla : echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlá[n]
toxaua)

atlan, niteitta : agorear en agua. (1)

atlan//tlaza, nitla : echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla,


atlan//tlaça)

atlanaquia, nitla : poner debaxo de agua. (1)

atlancalaqui, n : buzano entrar enel agua. (1)

atlancayotl + : marina cosa dela mar. (1 vey atlancayotl) cosa dela mar. (2 Vei
atlancayotl)

atlanelollo : cosa pura, y no mezclada con otra. (2)

atlanelollo cacahuatl : beuida de cacao solo. (1 atlanelollo cacauatl)

atlanematcachiuhtli : ynconsideradamente hecho assi. (1) cosa hecha fin


consideracion ni cordura. (2)

atlannemini : pescado, generalmente. (1)


atlannontlatepehua : alijar nauio. (1 atlannontlatepeua)

atlanonotzalli : maldisciplinado, o mal doctrinado. (2)

atlanteittani : agoreador tal. (1)

atlantemictia : cossario. (1)

atlantoxahua, nitla : idem. preterito: onitla atlan toxauh. (Atlan tlaça, nitla:
idem. preterito: onitlaatlantlaz. (Atlan tepeua, nitla: alijar nauio. preterito:
onitla atlan tepeuh.)) (2 Atlantoxaua, nitla)

atlapaccaihiohuiani : ympaciente no sufrido. (1 atlapaccaihiouiani)

atlapaccaihiyohuiliztica : ympacientemente. (1 atlapaccayhiyouiliztica)

atlapaccaihiyohuiliztli : ympaciencia assi. (1 atlapaccaihiyouiliztli)

atlapactli : suzio por no estar lauado. (1)

atlapalli : hoja de arbol. (1) ala para bolar. (1) ala de aue, o hoja de arbol,
o de yerua. (2)

atlapalli + : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 cuitlapilli,


hatlapalli) vn ala deaue. (1 ce atlapalli) pueblo de gente menuda. (1
cuitlapilli, atlapalli) hoja de yerua. (2 çaca atlapalli) gente menuda,
vasallos, o maceuales. (2 Cuitlapilli atlapalli)

atlapaltontli : ala pequeña. (1)

atlaquemmanti : no se ofrecer tiempo oportuno para hazer algo. preterito:


aotlaq[ua]mmantic. (2 Atlaquemmá[n]ti)

atlaquenmanti inic nic, chihuaz : tiempo no tener para hazer algo ni


opportunidad. (1 atlaquenmá[n]ti ynic nic, chiuaz)

atlatica + : tirar vara con amiento. pret: atlatica onitlamin. (2 Mina,


atlatica nitla)

atlatica nitlamina : amentar, tirar con amiento. (1) tyrar vara con amiento.
preterito: atlatica onitlamin. (2)

atlatl : amiento para tirar. (1) amiento. (2)

atlatlac : enaguaçada tierra. (1)

atlatlaca mamani : destemplado ydesabrido estar el tiempo. (1)

atlatlaca tlatoliztli : descortesia. (1)

atlatlacamamani : tempestad hazer. (1)

atlatlacamamaniliztli : tormenta de mar. (1) tempestad. (1)

atlatlacamani : hazer tempestad, o tormenta. pr: aotlatlacaman. (2)

atlatlacamaniliztli : tempestad o tormenta. (2)


atlatlacatililli : çamarreado. (1)

atlatlacatlatoliztica : descortesmente. (1)

atlatlacoliztli : ynocencia. (1)

atlatlacoltica : ynocentemente. (1)

atlatlacuic : aguador; busca. (1) açacan o aguador. (1) aguador que acarrea
agua. (2)

atlatlalacaconetl : ansarino. (1) ansarino. (2)

atlatlalacatl : pato o ansar. (1) ganso. (1) ansar. (2)

atlatlalilizpiyaliztica : yrregularmente. (1 atlatlalilizpializtica)

atlatlalilizpiyaliztli : yrregularidad. (1 atlatlalilizpializtli)

atlatlalilizpiyani : yrregular. (1 atlatlalilizpiani) quebrantador de ley o de


ordenanças. (2 Atlatlalilizpiani)

atlatlalilpiyani : idem. (Atlatlalilizpiani: quebrantador de ley o de


ordenanças.) (2 Atlatlalilpiani)

atlatlamachihualiztica : abarrisco, osin quedar nada. aduerbio. (2


Atlatlamachiualiztica)

atlatlamachuiliztica : abarrisco. (1)

atlatlamatini : desmandado assi. (1)

atlatlazocamatiliztli : desconocimiento assi. (1 atlatlaçocamatiliztli)

atlatlazotlaliztli : franqueza liberalidad. (1 atlatlaçotlaliztli)

atlatollamiliztli : habla desta manera. (1)

atlatollamini : hablador que habla mucho. (1) parlon. (2)

atlatzicuinia, nite : salpicar o mojar a otro con agua. prete: oniteatlatzicuini.


(2) mojar a otros con agua suzia de algun charco, o con lodo. (1)

atlauhtla : idem. (Atlauhyo: lugar barrancoso.) (2)

atlauhtli : barranca alta. (1) barranca grande. (2)

atlauhtli + : caua de fortaleza. (1 yaocal atlauhtli)

atlauhtontli : arroyo o barranca pequeña, con agua o sin ella. (2)

atlauhxomolli : quebrada de monte. (2)

atlauhxumolli : quebrada de monte. (1 atlauhxumulli)

atlauhyo : barrancoso lugar. (1) lugar barrancoso. (2)


atlaxilia, nitla : abrir la era para regarla. prete: onitlaatlaxili. (2)
abrir la era para regalla. (1)

atlayectenehualli + : desalabada persona. (2 Yenoye atlayecteneualli)

atlayectilli + : vid con braço[s]. (1 ay atlayectilli xocomecatl)

atlayequitolli + : idem. (Yenoye atlayecteneualli: desalabada persona.) (2


Yenoye atlayequitolli)

atlayolizmatcachihuani : material persona. (1 atlayolizmatcachiuani)

atlayolizmatcachiuhtli : material, cosa grosera. (1)

atlaza, nin : pelear o agonizar con la muerte. preterito: oninatlaz. (2 Atlaça,


nin)

atlazoyotl : vileza poco precio. (1 atlaçoyotl) cosa de poco precio. (2


Atlaçoyotl)

atle : nada, o ninguna cosa. (2)

atle + : ser codicioso de quanto ay. prete: atle oniquixcauh. (2 Ixcaua, atle
niqu) carnal y vicioso. (1 quixcauia yninacayo, atle ytechquimaxitillani)
abundoso. (1 tlatquiua, atle quitemachia) persona necessitada y pobre. (2 Oneua,
atle) sin. preposicion. (2 In atle) biuir en pobreza. (2 Monequi, atle notech)

atle ai : haragan. (2 Atle ay)

atle ailiztli : ocio por ociosidad. (1 atle ayliztli)

atle aini : ocioso. (1 atle ayni)

atle caci : no tener par niygual. (1)

atle cana monequiz : no se empleara nada desto en alguna otra cosa. (2)

atle commati in noyollo : sosegada ypacifica tener el alma. (1 atle commati yn


noyollo)

atle huelai : ympotente cosa. (1 atle uelay)

atle huelitiliztli : ympoténcia assi. (1 atle uelitiliztli) desdicha. (1 atle


uelitiliztli)

atle huelmachchotl : malenconia. (1 atle velmachchotl)

atle huelnic : vaguear. (1 atle velnic)

atle huetztoliztli : mengua ynopia. (1 atle vetztoliztli)

atle icnictlazotilia : estimar en poco o en nada. (1 atle ycnictlaçotilia)

atle icninotequipachotiuh : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya


mal hecho y cón cara descubierta. (1 atle ycninotequipachotiuh)
atle icuacuauh : mocha cosa sin cuernos. (1 atle yquaquauh)

atle imma quimopanahuilia : ninguna cosa le sobrepuja, o excede. (2 Atle imma


quimopanauilia)

atle immaca onicchiuh : no dexe de hazer cosa alguna. (2)

atle immaitla : no cosa alguna. (2)

atle imonecca : cosa sin prouecho. (1 atle ymonecca) cosa inutil y sin prouecho.
(2)

atle inamic : no tener par niygual. (1 atle ynamic) no tener par, o no auer
cosa que se le yguale. (2)

atle inecca : cosa sin prouecho. (1 atle ynecca) cosa fin prouecho que no
sirue para nada. (2 Atle ynecca)

atle inecoca : idem. (Atle ynecca: cosa fin prouecho que no sirue para nada.)
(2)

atle ipac : malencolico. (1 atle ypac)

atle ipam motta : cosa vil, que nose estima ni tieneen nada. (2)

atle ipampohui : novale nada, o no haze al caso. (2 Atle ipá[n]poui)

atle ipan ni, tlachia : menospreciar. (1)

atle ipan nicmati : estimar en poco o en nada. (1)

atle ipan ninotta : tenerse o estimarse en poco. preterito: atle ipan


oninottac. (2)

atle ipan teittaliztli : desacato tal. (1)

atle ipouhca : ynfinito en numero. (1 atle ypouhca)

atle itechca tlacayotl : ynhumano sin caridad. (1 atle ytechca tlacayotl)

atle itechpa tiquitta : cosa sin prouecho. (1 atle ytechpa tiquitta)

atle itlacayo : ynhumano sin caridad. (1 atle ytlacayo)

atle itlalnamiquiliz : floxo enel animo. (1 atle ytlalnamiquiliz)

atle itlatlacol : ynocente cosa. (1 atle ytlatlacol)

atle itlazo : franco liberal. (1 atle ytlaço)

atle iueli : persona sin autoridad. s. que no puede nada. (2)

atle iyohuicauh : suelta cosa diestra. (1 atle iyouicauh)

atle mitzicololtiz : ninguna cosa te estoruara. (1)

atle monectoc : auer toda abú[n]dancia delo necessario. (2)


atle nechicximimictia : ninguna cosa me impide o estorua. preterito: atle
onechicximimicti. metaphora. (2)

atle nechonquixtia : no me aprouechar nada mis diligencias. &c. pr: atle


onechó[n]quixti. (2)

atle neelleltiliztli : soltura para mal. (1)

atle neneliuhtica : pura cosa. (1)

atle nicmamattiuh : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya mal
hecho y cón cara descubierta. (1)

atle nicnemitia : gastar demasiado. (1)

atle nictemachia : abundar en riquezas. (1)

atle niman : en ninguna manera. aduerb. (2)

atle niquimacaztiuh : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya mal
hecho y cón cara descubierta. (1)

atle niquixcahua : ser apretado o escasso. preterito: atle oniquixcauh. (2


Atle niquixcaua)

atle nomacehualti : desdicha acaecer. (1 atle nomaceualti)

atle nompohui : no se hazer caso de mi, o no ser tenido en nada. (2 Atle nompoui)

atle non, tepohua : presumir. (1 atle non, tepoua)

atle noncuatinemi : biuir en pobreza. (1)

atle nonehuatinemi : biuir en necessidad ypobreza. prete: atle ononeuatinen. (2


Atle noneuatinemi)

atle nonquiza : no me aprouechar mis diligencias. prete: atle ononquiz. (2 Atle


nonquiça)

atle notechca tlacayotl : ynhumano ser. (1)

atle notechmonequi : enpobreza biuir. (1) biuir en pobreza. (1)

atle notlacayo : ynhumano ser. (1)

atle noyollo quimati : desalmado ser. (1)

atle ompohui : no sehaze caso del. preterito: atle oompouh. (2 Atle ompoui)

atle onehualiztli : pobreza enesta manera. (1 atle oneualiztli) mengua ynopia.


(1 atle oneualiztli)

atle onquizaliztli : desdicha. (1 atle onquiçaliztli)

atle ontepohualiztica : presumptuosamente. (1 atle ontepoualiztica)


atle ontepohualiztli : presumpcion. (1 atle ontepoualiztli) menosprecio del que
tiene en poco y menosprecia a los otros. (2 Atle ontepoaliztli)

atle ontepohuani : presumptuoso. (1 atle ontepouani) menospreciador assi. (2


Atle ontepoani)

atle pacyotl : malenconia. (1)

atle quicahualiztlamati : guardoso delo suyo. (1 atle quicaualiztlamati)


escasso. (1 atle quicaualiztlamati) avariento, escasso y apretado. (2 Atle
quicaualiztlamati)

atle quicahualiztlamatiliztli : auaricia, o escaseza. (1 atle


quicaualiztlamatiliztli)

atle quicahualiztlamatini : auariénto. (1 atle quicaualiztlamatini)

atle quichihua : haragan. (1 atle quichiua)

atle quimacaci : loçano o gallardo. (1)

atle quimamati : atreuido, o sin empacho, y osado en hablar. &c. (2)

atle quimati : ynorante. (1) ygnorante. (1) ignorante. (2)

atle quimattica : segura cosa. (1)

atle quimonamictia : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun


negocio, paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1)

atle quimopachihuia : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun


negocio, paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1 atle quimopahchiuia)

atle quinemitiani : gastador en lo demasiado. (1)

atle quinenehuilia : no tener par niygual. (1 atle quineneuilia)

atle quitemachia : franco liberal. (1) rico y prospero. (2)

atle quitlazotla : franco liberal. (1 atle quitlaçotla)

atle quixcahua : cobdicioso de dinero. (1 atle quixcaua) codicioso o escasso. (2


Atle quixcaua)

atle quixcahuani : auariénto. (1 atle quixcauani)

atle quiyolitlacoa : loçano o gallardo. (1 atle quiyolitlácoa)

atle tetechneaxitiliztli : perdon desta manera. (1)

atle tonecoca : no somos necessarios o prouechosos, para cosa alguna. (2)

atle yaxca : menesteroso. (1 atle iaxca)

atle yayoca : yrreprehensible. (1 atle iayoca)


atle ye tepaccan : lugar desconsolatorio, o de ninguna recreacion. (2 Atle ie
tepaccan)

atle yecyotl : malenconia. (1)

atle yuehueyacauh : suelta cosa diestra. (1 atle yueueyacauh)

atle yueli : ympotente cosa. (1)

atle yuelmach : malencolico. (1)

atle yuhqui : no tener par niygual. (1) no auer cosa semejante. (2)

atle yyec : malencolico. (1)

atle yyollo : floxo enel animo. (1)

atle yyollo quimati : desalmado floxo. (1)

atleai : haragan. (1 atleay)

atleailiztica : ociosamente. (1 atleayliztica)

atlecaci : no tener par, o no auer quien sele yguale. (2)

atlecallocan : lugar sin chimenea. (1)

atlei : nada, ninguna cosa. (1 atley) ninguna cosa. (1 atley) falta por
mengua. (1 atley)

atlei + : quando no ay nada o quando falta todo. (1 yniquac atley) quando no


ay. (2 In atlei)

atleimmaitla : ninguna cosa. (1 atleymmaitla)

atleinecoca : escusada cosa, no necessaria. (1 atleynecoca)

atleiohuicauh : diestra persona. (1 atleiouicauh)

atleipan : no tener en nada alos otros. (1) menospreciar. (1)

atleipan + : estimar en poco o en nada. (1 çan niman atleipan niquitta)

atleipan huetztica : desapercebido. (1 atleipan vetztica)

atleipan motta : vil cosa de poco precio. (1 atleypan motta)

atleipan nepohualiztica : desdichadamente. (1 atleipan nepoaliztica)

atleipan nepohualiztli : desdicha. (1 atleipá[n] nepoaliztli)

atleipan ni, quitta : preciar en poco o menospreciar. (1 atleypan ni, quitta)


tener en poco a otro. (1)

atleipan ni, teitta : desacatar. (1)

atleipan nic, mati : preciar en poco o menospreciar. (1 atleypan nic, mati)


atleipan nicmati : tener en poco a otro. (1 atleypan nicmati)

atleipan ninotta : estimarse en poco. (1)

atleipan niquitta : estimar en poco o en nada. (1) no sentir pena ni hazer


caso. (1 atleypan niquitta)

atleipan nite, itta : menospreciar. (1 atleipá[n] nite, itta)

atleipan niteitta : desdeñar o menospreciar. (1 atleipá[n] niteitta) no


estimar ni tener en nada a otro. prete: atle ipan oniteittac. (2)

atleipan nitlachia : desdeñar o menospreciar. (1)

atleipan nito : ser tenido en poco. (1 atleipan nihto)

atleipan teitta : menospreciador. (1)

atleipan teittac : desacatador. (1)

atleipan teittaliztica : menospreciando; aduerbio. (1) con menosprecio.


aduerb. (2 Atleipá[n] teittaliztica)

atleipan teittaliztli : menosprecio. (1) desden. (1) desprecio, o menospreio. (2


Atleipá[n] teittaliztli)

atleipan teittani : desacatador. (1) despreciador, que no estima ni haze caso


de nadie. (2)

atleipan temachiliztli : menosprecio. (1)

atleipan temati : menospreciador. (1)

atleipan tlachia : menospreciador. (1)

atleipan tlachializtli : menosprecio. (1) desden. (1 atleipá[n]


tlachializtli)

atleipan tlattalli : desacatado. (1)

atleipan yetica : desapercebido. (1)

atleipan yetica teyollo : desapercebimiento tal. (1)

atleipanca iniyollo : desapercebido. (1 atleipanca yniyollo)

atleipanca teyollo : desapercebimiento tal. (1)

atleipanittalli : menospreciado. (1)

atleipanmopohuani : desdichado. (1 atleipá[n]mopouani)

atleipanniteitta : atreuerse con desuerguença. (1)

atleipantematiliztica : menospreciando; aduerbio. (1)


atlenenelihuiliztli : sí[m]pleza sin doblez. (1 atleneneliuiliztli)

atleni, quixcahua : escasso ser. (1 atleni, quixcaua)

atleniccahualiztlamati : auaricia tener. (1 atleniccaualiztlamati)

atleniquixcahua : auaricia tener. (1 atleniquixcaua)

atlenotech nic naxitilillani : perdonar por regalo. (1)

atlenoyollo quimati : no se sentir culpable en lo que le acusan, o no le acusar


la consciencia. prete: atle onoyollo comma. (2)

atleonehua : pobre con gran miseria. (1 atleoneua)

atleonquizaliztica : desdichadamente. (1 atleonquiçaliztica)

atleonquizani : desdichado. (1 atleonquiçani)

atlequen niquitta : destruir patrimonio. (1)

atlequenittaliztli : destruicion tal. (1)

atlequenquittani : destruidor tal. (1)

atlequimamati : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1)

atlequimati : no sabio. (1)

atlequitemachicayotl : franqueza liberalidad. (1)

atlequixcahua : escasso. (1 atlequixcaua)

atlequixcahualiztli : auaricia, o escaseza. (1 atlequixcaualiztli)

atletepan huetztaliztli : desapercebimiento tal. (1 atletepan vetztaliztli)

atleti, n : tornarse nada. (1) tornarse en nada. pre: onatletix. (2)

atletia, n : tornarse nada. (1) idem. prerito. onatletix. (Atleti, n:


tornarse en nada. pre: onatletix.) (2) boluerse nada o aniquilarse. (1)

atletilia, nic : deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)
atletilia, nin : aniquilarse o deshazerse. preterito: oninatletili. (2) boluerse
nada o aniquilarse. (1) tornarse nada. (1) humillarse, apocandose o
aniquilandose. (1)
atletilia, nite : deshazer o apocar a otros. preterito: onitlatletili. (2)
atletilia, nitla : aniquilar alguna cosa, o tornarla anada. prete:
onitlaatletili. (2) deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)

atleuel ixpan : idem. (Atleuelitic: persona deslenguada o desenfrenada, que no


guarda secreto.) (2)

atleuel piyaltiloni : ynfiel de quien no se fia. (1 atleuel pialtiloni)

atleueli : cuitado o desdichado. (1) desdichado. (1)


atleuelitic : desbocado en hablar. (1) persona deslenguada o desenfrenada, que
no guarda secreto. (2)

atleuelixpan : desbocado en hablar. (1)

atleuelquichihua : ympotente cosa. (1 atleuelquichiua)

atleyollotiliztli : floxedad assi. (1)

atleyuhquin nican : estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes.


(1)

atleyyollo quimati : descuidado. (1 atleyyullo quimati)

atleyyolloquimatiliztica : descuidadamente. (1 atleyyulloquimatiliztica)

atleyyolloquimatiliztli : descuido. (1)

atli, n : beuer agua o cacao. prete: onatlic. (2) beuer agua, vino o cacao. (1)

atli temoayan : chorro de agua, de alto abaxo. (2)

atlichololiz : chorro de agua. (2)

atlihuani : vaso para beuer. (1 atliuani)

atlihuani + : hurta agua o escarnidor vaso. (1 necoctene atliuani) escarnidor,


o hurta agua. (2 Necoctene atliuani)

atliliztli : beuida tal, s: el acto de beuer. (1)

atlini : beuedor assi. (1)

atliohui : canal de tejado. (1 atlioui)

atlitia, nite : dar a beuer o de beuer a otro. (1)

atlixco : encima del agua, o en la superficie. (2)

atlixco ni, tlacxihuitequi : nadar por encima. (1 atlixco ni, tlacxiuitequi)

atlixco ni, tlamaneloa : nadar por encima. (1)

atlnic, mana : agorear en agua. (1)

atlnopan + : espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan oquitecac.


(2 Iuhquin aca atlnopan quiteca)

atltzitzicaztlitetech + : corregir, o castigar a otro. p:


itzticatltzitzicaztlitetech onicpacho. metaphora. (2 Itztic atltzitzicaztlitetech
nicpachoa)

atlyohui : canal de tejado, o manadero de agua. (2 Atlyoui)

atocatl : araña de agua. (2)

atochietl : poleo, yerua conocida. (2)


atochiyetl : poleo, yerua conocida. (1)

atoco : lleuar algo el agua del rio. (1)


atoco, n : lleuarme, o ahogarme el rio. preterito: onatococ. (2) ahogar me en
agua que corre. (1)

atococ : ahogado assi. (1)

atocoliztli : ahogamiento tal. (2) ahogamiento assi. (1)

atoconcaquiz + : tomaras el consejo que sete da. (2 Atoconcuiz, atoconcaquiz)

atoconcuiz, atoconcaquiz : tomaras el consejo que sete da. (2)

atocpa : tierra buena y fertil. (1)

atocpachoa, nitla : hazer fertil la tierra, metié[n]do enella las auenidas


delas aguas. preterito: onitlaatocpacho. (2) estercolar el campo, o huertas. (1)

atocpan : tierra gruessa y fertil. (2)

atocti : tierra gruessa humida y fertil. (2)

atoctia, nite : echar enel rio a otro. preterito: oniteatocti. (2) echar a
alguno el rio abaxo. (1) lleuar algo el agua del rio. (1)
atoctia, nitla : echar algo enel rio paraque lo lleue. preterito: onitlaatocti.
(2) gastar en mal. (1) echar algo enel rio paraque lo lleue la corriente. (1)

atoctli : fertil tierra. (1)

atohuitztli : lo mesmo es que atompitztli. (2 Atouitztli)

atolin : juncia, o espadaña. (1)

atolli : maçamorra o poleadas. (1)

atolli + : puchas. (1 totonca atolli) taluina de qualquier cosa. (1 tetzauac


atolli) puchas. (2 Totonca atolli) puchas. (2 Comic atulli) tez de alguna cosa
liquida y quajada como la lapa o nata de leche quaxada o de poleadas, quando estan
frias o de almidon o de cosa semejante que tiene tez enla sobre haz. (1
yxtzotzoliuhca yn atolli) viejo arrugado que le cuelgan las arrugaduras como
gualdrapas. (1 çaiuhquí[n] atolli) ordiate para dolientes. (1 ceuada atolli)

atoltic : cosa muy blanda, como higo muy maduro. &c. (2) blanda fruta. (1
atultic) blanda fruta. (1)

atolticayotl : blandura assi. (1)

atomiyo : pelada cosa sin pelos. (1)

atompitztli : pilar horadado de fuente, sobre el qual sepone la taça. &c. (2)
pilar de fuente sobre que se pone la taça delos caños que corren. (1)

atompitztli = : = atohuitztli (2 atompitztli)


atonahui, n : tener calentura con frio. preterito: onatonauh. (2 Atonaui, n)
calentura tener assi. (1 n, atonaui)

atonahuiztli : calentura tal. (2 Atonauiztli) fiebre o calentura. (1


atonauiztli) calentura con frio. (1 atonauiztli)

atonahuiztli + : terciana calentura. (1 viptlatica atonauiztli) ciciones. (2


Teitic nemi atonauiztli) ciciones, o calenturas continuas. (2 Tetechyetinemi
atunauiztli) criar baço. (1 nitic mocomaltia yn atonauiztli) ciciones. (1 teitic
nemi atunauiztli) ciciones. (1 tetechyetinemi atunauiztli)

atonahuiztli nitic yetinemi : tener ciclones. pret: atonauiztli onitic yetinen. (2


Atonauiztli nitic yetinemi) ciciones tener. (1 atunauiztli nitic yetinemi)

atonalittaloni : relox de agua. (2) relox de agua. (1)

atonalmachiyotl : idem. (Atonalittaloni: relox de agua.) (2 Atonalmachiotl) relox


de agua. (1 atonalmachiotl)

atonauhtinemi, n : tener ciciones. preterito: onatonauhtinen. (2) ciciones


tener. (1 n, atunauhtinemi)

atotomoctli : ola grande de agua. (2) ola o onda de agua. (1)

atotonilli : agua caliente. (2) agua callentada al fuego. (1)

atoyahualoni : bomba para desaguar algo. (2 Atoyaualoni)

atoyahuia, nin : echarse enel rio. pre: oninatoyaui (2 Atoyauia, nin) caer
engraue delicto. (1 nin, atoyauia) ahogar me en agua que corre. (1 nin, atoyauia)
atoyahuia, nite : echar aotro enel rio. prete: oniteatoyaui. (2 Atoyauia, nite)
echar a alguno el rio abaxo. (1 nite, atoyauia)
atoyahuia, nitla : echar otra qualquiera cosa el rio abaxo. preterito:
onitlaatoyaui. (2 Atoyauia, nitla) echar algo enel rio paraque lo lleue la
corriente. (1 nitla, atoyauia)

atoyaixnamiqui, n : rio arriba yr. (1)

atoyamichin : barbo, pescado. (1) baruo, pescado. (1)

atoyapitzactli : riatillo pequeño rio. (1)

atoyapitzactontli : rio pequeño. (1)

atoyatencatl : morador de rio. (1)

atoyatenco chane : morador de rio. (1)

atoyatenco ichan : morador de rio. (1 atoyatenco ychan)

atoyatenco nemi : morador de rio. (1 atoyaté[n]co nemi)

atoyatentli : ribera derio. (2) ribera de rio. (1)

atoyatepotzmama, n : rio abaxo yr. (1 n, atoyateputzmama)

atoyatetl : guijarro. (2) guijarro. (1)


atoyatl : rio. (1)

atoyatl + : rio ahocinado o arroyo que corre con furia. (1 çoló[n]tiuh


atoyatl) junta de dos rios. (2 Icetca inome atoyatl) junta de dos rios. (2
Inepaniuhca yn ome atoyatl) remanso de rio. (2 Iteuilacachiuhyan in atoyatl)
remanso de rio. (2 Imomanayan atoyatl) junta de dos ríos. (1 ycetca ynome
atoyatl) junta de dos ríos. (1 ynome atoyatl)

atoyatl imomanaya : remanso de rio. (1 atoyatl ymomanaya)

atoyatontli : rio pequeño. (2) riatillo pequeño rio. (1) rio pequeño. (1)

atozan : cierto animalejo como rata. (2 Atuçan)

attohuia, nin : quexarse primero que otro ante el juez. (1 nin, attouia)

attzan : mvchas vezes. (1)

attzan nitla, chichiqui : raer amenudo. (1)

attzan nitla, ixchichiqui : raer amenudo. (1)

atzacqui : el que cierra o atapa el agua que corre. (2)

atzacua, n : atapar o cerrar el agua, para que no se salga. preterito:


onatzacu. (2 Atzaqua, n) atapar agua. (1 n, atzaqua)
atzacua, nin : aislarse. preter: oninatzacu. (2 Atzaqua, nin) ayslar se. (1
nin, atzaqua)

atzacualiztli : atapamiento assi. (1 atzaqualiztli)

atzacualoni : tapon con que atapan y cierra el aberca de agua. &c. (2


Atzaqualoni)

atzacuani : atapador tal. (1 atzaquani)

atzan : amenudo, o frequentemente. aduerb. (2) acada passo. (1) amenudo o


frequentadamente. (1)

atzan + : muchas vezes, o amenudo. aduerbio. (2 çan atzan)

atzan ni, quitoa : replicar. (1)

atzan nitlacua : comer amenudo. (1 atzan nitlaqua)

atzanitoliztli : replicacion. (1 atzanytoliztli)

atzcalli : ostia dela mar. (2)

atzelhuia, nin : rociarse con agua. preterito: oninatzelhui. (2)


atzelhuia, nite : rociar a otro con agua. preteri: oniteatzelhui. (2) rociar a
otra cosa. (1)
atzelhuia, nitla : rociar o regar el suelo para barrer. preterito:
onitlaatzelhui. (2) regar para barrer. (1)

atzintlalteppachihuiliztli : desasossiego tal. (1 atzintlalteppachiuiliztli)


atzonuia, nin : chapear enel agua. (1)

atzotzocolli : cabello largo q[ue] dexán avnlado alas moças quando las
tresquilan. (1)

atzotzocolli + : cabello largo que dexan alas moças al vn lado dela cabeça, quando
las tresquilan. (2 Ahamoxtli, atzotzocolli)

atzotzocolli/ huel/ ahamoxtli : cabello largo que dexan a vn lado dela cabeça
alas mojas guando las tresquilan. (2 Atzotzocolli, vel, ahamoxtli)

atzotzona, nitla : hazer cimié[n]to de pared sobre la tierra pisandola mucho,


sin abrir çanja, o lauar ropa dando golpes conella en alguna piedra. preterito:
onitlaatzotzon. (2) cimiénto hazer assi. (1)

atzotzontli : estaca de cimiento de edificio, donde ay laguna. (2) estacas de


cimiento de casas. (1)

atztzan ni, tlalnamiqui : pensar muchas vezes. (1)

atztzan tlalnamiquiliztli : pensamiento assi. (1)

atztzan tlanahuatiani : mandon que mucho manda. (1 atztzan tlanauatiani)

auh : e conjunct[i]on. (1) y. conjunction copulatiua. (2) mas, conjunction. (1)


y, conjunction. (1)
auh, n : mi mollera. (2)
auh, ni : yr, o yo voy. prete: onia. (2) yr a alguna parte. preterito: onia.
(2) yr. (1)

auh + : nauegar como quiera. (1 acaltica ni auh) yr a lugar. (1 ompa ni, auh)
auh +, ni : andar sin reposo de vna parte aotra. (1 auic niauh) adulterar.
(1 tepan niauh) caminar apie. (1 ycxipan niauh) entender en algun negocio. (1
ypan niauh) yr despacio. (1 yyulic niauh) acertar enloque se dize o haze. (1
ypâ[n] niauh) çanquear. (1 auic niauh) adelantarse en camino. (1 achtopa niauh)
idem. prete: auic onia. (Auic yauh, n: vaguear, o ser vagamundo. prete: onauic
ya.) (2 Auic niauh) caer en desgracia tuya. (2 Ipan niauh ymmoqualantzin) yr
dela otra parte del rio o mar. prete: ateputzco onia. (2 Ateputzco niauh)
ausentarse. (1 nino, yeltia, canapa niauh) passar ala otra parte dela sierra. (1
tlateputzco niauh) passar por donde esta alguno o topar alguna cosa. (1 ypan
niauh) caminar a cauallo. (1 caualloypan niauh) hallarse mal y muy atribulado y
atajado de alguna aflicion sinremedio alguno. (1 acanuel niauh) passar allende el
mar. (1 analcopa niauh) atinar o acertar en algo, o paliar por donde otro esta, o
encontrar con el. preterito: ipan onia. (2 Ipan niauh) cometer adulterio. preter:
otepannia. (2 Tepan niauh) yr por debaxo. (1 tlani, niauh)

auh inaxcan : y agora. (2 Auh ynaxcan)

auh ini : y esto. s. acaecio. (2 Auh yni)

auh inoccequi : mas, conjunction. (1 auh ynoccequi)

auh inocquexquich : mas, conjunction. (1 auh ynocquexquich)


auh intla : ysi, conjunction. (2) mas si; conjunction. (1 auh yntla) mas,
conjunction. (1 auh yntla)

auh intla camo : mas si; conjunction. (1 auh yntla camo)

auh intla huallaz : ysi viniere. (1 auh yntla vallaz)

auh intlacamo ciaz : ysi no quisiere. (1 auh yntlacamo ciaz)

auh intlacanozac : y si ninguno, o si estuuiere ausente. (2 Auh intlacanoçac)

auh inyeimman, in otlaimmantic : y venido, o llegado ya el tiempo determinado.


(2 Auh inyeimman, yn otlaimmantic)

auh niman : y luego. aduerbio. (2) luego encontinente. (1)

auh nitecaqui : alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1)

auh quencao? : pues como es esso?. (2)

auh? : pues que ay?. que se haze?. (2)

auhini : mas, conjunction. (1 auhyni)

auhye : y. coniunction. (2)

ax + : ay ay ay; quexandose. (1 ax ax)

ax ax : ay ay ay; quexandose. (1)

axalli : cierta arena conque asierran o cortan las piedras preciosas. (2)

axaxayacatl : cierta sauandija de agua como moxca. (2)

axca : agora, tiempo presente; aduer. (1)


axca, n : cosa mia. (2) cosa mia. (2) posseer. (1) mio, cosa mia, pronombre.
(1) mi cosa, pronó[m]bre. (1)
axca, nite : ajeno ser. (1)

axca + : agora poco ha, o denantes. (1 quin axca) agora luego. (1 niman axca)
hurto delo sagrado. (1 teopan axca ychtequiliztli)
axca +, m : y sino tuuieres hazienda. et sic de alijs. (2 Intlacatle maxca)
axca +, n : abundar en riquezas. (1 miec naxca)
axca +, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teopan axca ychtequi)

axca? + : cuyo?. (1 aqui axca?)

axcahua : dueño de algo. (1 axcaua) señor de hazienda. (1 axcaua) dueño de


algo, o rico y prospero. (2 Axcaua) abundoso. (1 axcaua) posseedor. (1 axcaua)
rico. (1 axcaua)
axcahua, n : abundar en riquezas. (1 n, axcaua)

axcahuaque : dueños de alguna cosa, o ricos y prosperos. (2 Axcauaque)

axcammochipa : de aqui adelante, o desde agora para siempre. aduerbio. (2)

axcampa : luego, desde luego, o con tiempo. aduerbio. (2)


axcampa + : luego sin tardança. (2 çan axcampa) luego; aduerbio. (1 çan
axcampa)

axcampa cualcan : agora es tiempo oportuno y conueniente. (2 Axcampa qualcan)


agora es tiempo oportuno y conueniente. (1 axcampa qualcan)

axcan : agora. aduerbio. (2) agora, tiempo presente; aduer. (1) oy; aduerbio
de tiempo. (1)

axcan + : luego ala hora. aduerbio. (2 Niman axcan) historia delo que
dep[re]sente se haze, o acaece. (2 Quin axcan nemilizamatl) de aqui adelante, o
en el tiempo venidero. (2 In axcan yn ompa titztiui) aeste mismo tiempo. (2
Yenouel axcan) agora pocoa. aduerbio. (2 Quin axcan) luego; aduerbio. (1 niman
axcan) a este tiempo, o aeste mismo tiempo. (1 yenouel axcan)

axcan mochihua : presente cosa. (1 axcan mochiua)

axcancayotl : presente cosa. (1)

axcantlatolli + : idem. (Quin axcan nemilizamatl: historia delo que


dep[re]sente se haze, o acaece.) (2 Quin axcantlatolli)

axcapan, n : enmi tierra, o señorio. (2)

axcapiyaliztli : posession de hazienda. (2 Axcapializtli) possession. (1


axcapializtli)

axcatia, nicn : aplicar, o apropriar para si cosa. preterito: onicnaxcati. (2)


apropriar parasi. (1)
axcatia, nicte : dar la posession de alguna cosa a otro. preterito: onicteaxcati.
(2)
axcatia, nite : enagenar. (1) dotar. (1)

axcatica + : abundosamente. (1 miec axcatica)

axcatl : hazienda. (1) possession. (1)

axcatl + : cosa, o hazienda comun que pertenece atodos. (2 Nepan axcatl) común
cosa, s: de todos. (1 nepan axcatl) abundancia tal. (1 miec axcatl)

axcatontli : alguna pequeña cosa, o pegujal. (2) pegujal. (1)

axhuia, nitla : untar o embixar algo con cierto vn guento que se llama axin.
preteri: onitlaaxui. (2 Axuia, nitla) barnizar con este barniz. (1 nitla, axuia)

axictli : remolino de agua que corre. (2) remolino de agua. (1)

axicyo : rio con remolinos que haze el agua. (2) remolinado assi. (1)

axicyotia, m : ahocinarse el rio. preterito: omaxicyoti. (2) ahocinar se el


rio. (1)

axihualiztli : llegada delos que vienen de alguna parte. (2 Axiualiztli) venida


o llegada. (1 axiualiztli)

axihualiztli + : comunion. (1 ytetzinco axiualiztli sacramento)


axihualiztlisacramento + : comunion o allegamiento al sacramento del altar. (2
Itetzinco axiualiztlisacramento)

axihuayan : meson, o diuersorio. (2 Axiuayan) guarida. (1 axiuayan)

axilia, nic : alcançar asaber algo enteramente. preterito: onicaxili. (2)


entender o saber la cosa perfectaménte. (1)
axilia, nitetla : montear, o caçar para otro. prete: onitetlaaxili. (2) caçar
hombres o aues para otros. (1)

axiliztli + : el acto de tener parte, o ayuntamiento con muger. (2 Tetech


axiliztli) acertamiento o buena dicha. (2 Ipan axiliztli) acertamiento assi. (1
ypan axiliztli)

axiltia, nic : hazer que llegue algo a alguna parte. preterito: onicaxilti. (2)
axiltia, nite : acompañar o seguir a otro hasta su posada. preterito:
oniteaxilti. (2) acompañar a otro hasta su posada. (1)
axiltia, nitla : suplir, o añadir lo que falta. prete: onitlaaxilti. (2) cumplir
lo falto. (1) añadir algo alo que esta falto. (1) hinchir lo que falta. (1)
suplir lo que falta. (1)
axiltia, notechnic : allegar algo assi. preteri: notech onicaxiti. (2)

axin : cierto vnguento desta tierra. (2) barniz de otra manera. (1)

axitia, nite : seguir hasta el cabo. (1)

axitia +, m : estar dios lexos del pecador. (1 amo yntech maxitia)


axitia +, nin : comulgar. prete: itetzinco oninaxitisacramento. (2 Itetzinco
ninaxitia insacramento) comulgar. (1 ytetzinco ninaxitia yn sacramento)
axitia +, nitla : hazer llegar vna cosa a otra juntandolas. (1 nitla, netech
axitia)

axitlani, notechnic : permitir que llegue algo a mi. preterito:


notechonicaxitlá[n]. (2)

axitlani +, m : cosa delicada como vidrio que luego se quiebra. (2 Amo ytech
maxitlani) ocasionado, que se siente de pocas cosas. (2 Aytech maxitlani)
axitlani +, nic : permitir, que alguno llegue ami. (1 notech nicaxitlani) no
permitir que llegue alguno a mi. (1 amo notech nicaxitlani)
axitlani +, nin : ser mohino o inconuersable, vocasionado. preterito: anotech
oninaxitlan. (2 Anotech ninaxitlani) achacoso ser. (1 anotech ninaxitlani)

axittomoni : ampollas hazer el agua. (1)

axittomonia, n : hazer ampollas o campanillas eñl agua. pret: onaxittomoni. (2)


axittomonia, nitla : idem. pret: onitlaaxittomoni (Axittomonia, n: hazer
ampollas o campanillas eñl agua. pret: onaxittomoni.) (2)

axittomoniliztli : el acto de hazer ampollas enel agua. (2)

axittontli : ampolla o campanilla de agua. (2) burbuja de agua. (1) ampolla


de agua. (1)

axittotomoctli : ampolla tal. (1)

axitzacua, nin : tener estangurria. preterito: naxitzacu. (2 Axitzaqua, nin)


axixa, nin : orinar o hazer camara. pre: oninaxix (2) orinar. (1) cagar. (1)
mear. (1)
axixa, nite : mear o cagar aotro. prete: oniteaxix. (2)

axixa + : mear con otros. (1 teuan nin, axixa)


axixa +, nino : cagarse de miedo. (1 nino, mauhca axixa)

axixcalli : necessaria o priuada. (1) priuada, o las necessarias. (2) latrina


priuada. (1) priuada. (1)

axixcocoliztli : piedra esta mesma enfermedad. (1)

axixcocoya, n : tener enfermedad de piedra, o de estangurria. pre:


onaxixcocoyaya. (2) piedra tener por enfermedad. (1) estrangurria tener. (1)

axixcocoyaliztli : enfermedad de piedra, o de estangurria. (2)

axixcocoyaliztli + : estrángurria assi. (1 neaxixtzaq[ua]liztli,


axixcocoyaliztli)

axixcomitl : seruidor, o bacin. (2) seruidor baçin. (1) bacin o seruidor.


(1)

axixcozahuiani : atericiado. (2 Axixcoçauiani) atericiado, doliente de tercia. (1


axixcoçauiani)

axixcozahuiliztli : tericia, enfermedad. (2 Axixcoçauiliztli) tericia


enfermedad. (1 axixcoçauiliztli)

axixcozauhqui : idem. (Axixcoçauiani: atericiado.) (2 Axixcoçauhqui)


atericiado, doliente de tercia. (1 axixcoçauhqui)

axixicpa cuitlatl : cosa quajada que parece é[n] la orina, assi como hilazas, o
la bexiga del animal. (2)

axixicpacuitlatl = : = axixtetzahualiztli (2 axixicpacuitlatl)

axixiopacuitlatl : hilazas que parecen enla orina. (1)

axixmiqui, n : tener gana de orinar. preterito: onaxixmic. (2) auer gana de


orinar. (1) gana tener de hazer aguas. (1)

axixpan : muladar, o lugar donde se proueen. (2) latrina priuada. (1) muladar.
(1)

axixpiyaztli : el caño dela orina. (2 Axixpiaztli)

axixtecomatl : la bexiga dela orina. (2) bexiga de orina. (1)

axixtecomatl + : orinal. (1 teuilo axixtecomatl)

axixtetzahualiztli : lo mesmo es que axixicpacuitlatl. (2 Axixtetzaualiztli)


hilazas que parecen enla orina. (1 axixtetzaualiztli)

axixtli : orina. (1) meados o orines. (2) meados las orinas. (1) meada de
meados. (1)
axixtzacua, nin : estrangurria tener. (1 nin, axixtzaqua) estangurria tener.
(1 nin, axixtzaqua)

axno conetl : burrico. (2)

axomolli : estero de mar. (1 axomulli)

axoquen : cierto paxaro de pluma blanca. (2)

axoxohuilli : abismo de agua profunda. (2 Axoxouilli) abismo, s: agua


profunda. (1 axoxouilli)

axtlahua, nin : rodear ala cabeça los cabellos la muger, componiendolos. prete:
oninaxtlauh. (2 Axtlaua, nin) coger los cabellos y rodearlos ala cabeça la mu-
ger. (1 nin, axtlaua) componer la muger sus cabellos rodeandolos ala cabeça. (1
nin, axtlaua) cabellos componer assi. (1 nin, axtlaua)

axtlahualli : cabellos compuestos y rodeados ala cabeça de la muger. (1


axtlaualli)

axumolli : estero de mar. (2 Axumulli)

aya + : aun estas como modorro lleno de sueño?. (2 Cuicenca aya temico
ticmati?)

aya huel cexiuhtia cahuallo conetl : potrico menor que de año. (1 aya uel
cexiuhtia cauallo conetl)

ayac : ausente. (1) nadie, por ninguno o ninguna. (1) ninguno, o nadie, o
estar alguno ausente. (2) ausente estar. (1) ningun hombre o muger. (1) faltar
el que auia d venir. (1)

ayac + : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros, con
soberuia e hinchazon. (1 ayac ytloc, ayac compoua)

ayac ceme : ninguno dellos. (2)

ayac compohua : el que no estima en nada ni tiene respecto alos otros. pre: ayac
ocompouh. (2 Ayac compoa)

ayac ipannite, mati : menospreciar. (1 ayac ipá[n]nite, mati)

ayac itloc, ayac compohua : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que
los otros, con soberuia e hinchazon. (1 ayac ytloc, ayac compoua)

ayac ixco tlachia : desuergonçado y presuntuoso. (2)

ayac ixcotlachia : presuntuoso y soberuio. (2 Ayac yxcotlachia)

ayac ohualla : faltar el que auia d venir. (1 ayac oualla)

ayac yhuihui : idem. (Ayac yuan: no tiene par, o nadie se le compara.) (2 Ayac
yuiui)

ayac yuan : no tiene par, o nadie se le compara. (2)


ayac zan moyocuyaz : nadie se atreuera a hazer. s. algo de su auctoridad. (2
Ayac çan moyocuyaz)

ayacachoa, n : tañer ciertas sonajas. preterito: onayacacho. (2)

ayacachquetza, n : idem. preterito: onayacachquetz. (Ayacachoa, n: tañer


ciertas sonajas. preterito: onayacacho.) (2)

ayacachtli : sonajas otras conque baylan. (1) sonajas hechas a manera de


dormideras. (2)

ayacan : aun en ninguna parte o lugar. aduerbio. (2)

ayachi connectieni : achacoso assi. (1)

ayachi connectinemi : persona que sesiente luego de qualquiera cosa. (2)

ayachi noconnectica : achacoso ser. (1)

ayachi quimati : desaliñado. (2)

ayachi quimatiliztli : desaliño assi. (1)

ayachihuimati : desaliñado. (1 ayachiuimati)

ayacma : nadie, o ninguno. (2)

ayactlacatl : casa que no se mora. (1) ningun hombre o muger. (1) desocupado
lugar o camara. (1)

ayactlatlacatl : soledad. (1)

ayacuel : temprano. (1)

ayahui : niebla hazer. (1 ayaui) idem. pre: oayauh. (Ayauhtimani: hazer


niebla. preterito: oayauhtimanca.) (2 Ayaui)

ayahuitl : niebla o neblina. (1 ayauitl) nuue de ojo. (1 ayauitl) niebla,


neblina, o nuue del ojo. (2 Ayauitl)

ayahuitl, quitlacoa tonacajiotl : ñublo del pan. (1 ayauitl, quitlacoa


tonacajiotl)

ayaic : aun nunca. aduerbio. (2)

ayaiztihuitz? : aun no has buelto?. (1 ayaiztiuitz?) aun no has buelto?. (2


Ayaiztiuitz?)

ayamaque + : antes que vosotros tuuiessedes ser. (1 yn ayamaque)

ayamo : aun no. (1) aun no. aduerbio. (2)

ayamo + : antes que. (1 yniquac ayamo) antes que. (2 Iniquac ayamo)

ayamo cenca quennoconmati : aun no lo siento ni hago caso dello. (2 Ayamo cenca
quennocó[n]mati)
ayamo chicahua octli : mosto vino de maguey. (1 ayamo chicaua octli)

ayamo chicahua vino : mosto. (1 ayamo chicaua vino)

ayamo cuallihuino : mosto. (1 ayamo quallivino)

ayamo icuci : verde cosa no madura. (1 ayamo ycuci) cruda cosa; i; no cozida.
(1)

ayamo niman : y no luego. (2)

ayamo temo : yndigesto tener el estomago. (1) yndigesto, no digerido. (1) el


manjar que esta por digerir en el estomago. (2)

ayamo tentzone telpochtli : máncebo aúno baruado. (1 ayamo té[n]tzone telpuchtli)

ayamo tlachia : menor deedad, s: el q[ue] esta debaxo de tutor. (1)

ayamo tlacxutilli : cruda cosa; i; no cozida. (1)

ayamo tlapactli ichcatomitl : lana suzia. (1 ayamo tlapactli ychcatomitl)

ayamochichia octli : mosto vino de maguey. (1)

ayamotemoliztli : yndigestion. (1)

ayamouecauh : poco antes. (1)

ayapopolli : manta basta y aspera. (2)

ayaque : estar algunos ausentes. (2) ausente estar. (1)

ayaquemman : temprano. (2) temprano. (1)

ayaquimati : boçal negro o otro estrangero. (2) menor deedad, s: el q[ue]


esta debaxo de tutor. (1) boçal persona. (1)

ayaquimatiliztli : memoria de edad assi. (1)

ayatac + : antes que tu fuesses. (1 yn ayatac)

ayataque + : antes que nosotros tuuiessemos ser. (1 yn ayataque)

ayate? : aun no has buelto?. (2) aun no has buelto?. (1)

ayate? + : aun no has buelto?. dando priesa al que va con algun mandado. (2 Cenca
ayate?) aun no has buelto?. (1 cé[n]ca ayate?)

ayatemico + : aun miras las cosas como modorro?. (2 Cuicenca ayatemico


titlachia?)

ayatemico nicmati : no se sentir la cosa, siquiera como el que sueña algo. (2)

ayatemico nitlachia : idem. (Ayatemico nicmati: no se sentir la cosa, siquiera


como el que sueña algo.) (2)

ayatemo : yndigesto, no digerido. (1)


ayatemoliztli : yndigestion. (1)

ayatitleme + : antes que nosotros tuuiessemos ser. (1 yn ayatitleme)

ayatl : manta delgada de algodon, o de maguei. (2)

ayatlachializtli : memoria de edad assi. (1)

ayatle : aun no ay nada. (2)

ayatle quicua : el que esta ayuno. (2 Ayatle quiqua) ayuno, el que no feha
desayunado. (1 ayatle quiqua)

ayauh cozamalotl : arco del cielo. (2 Ayauh coçamalotl)

ayauhcozamalotl : arco del cielo. (1 ayauhcoçamalotl)

ayauhcuahuitl : pino aluar. (2 Ayauhquauitl) pino mas ecxelente. (1


ayauhquauitl)

ayauhcuauhtla : pinar lugar de pinos. (1 ayauhq[ua]uhtla)

ayauhtimani : hazer niebla. preterito: oayauhtimanca. (2) hazer niebla o


nieblina. (1) niebla hazer. (1)

ayaxan itto : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 ayaxá[n]


ytto)

ayaxca : apenas o condificultad; aduerbios. (1)

ayaxcan : con dificultad, o apenas. aduerbio. (2) dificultosamente o apenas.


(1)

ayaxcan + : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 nicteonamiqui


ayaxcan oniquittac)

ayaxcan neci : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1)

ayaxcan nitla, cuania : mouer con dificultad. (1 ayaxcan nitla, quania)

ayaxcan nitla, olinia : mouer con dificultad. (1)

ayaxcan quichihua : espaciosa cosa, s: tardia. (1 ayaxcan quichiua)

ayaya : apenas, o con difficultad. aduerbio. (2) apenas o condificultad;


aduerbios. (1) dificultosamente o apenas. (1)

ayayaque + : antes que aquellos tuuiessen ser o suellen. (1 yn ayayaque)

ayaznequi + : el que no se quiere yr. (1 yn ayaznequi)

aye nicmattica : embouecerse mirándo algo. (1) estar abouado o pensatiuo no


aduertiendo alo que le dizen. (2)

aye niquilhuitica : embouecerse mirándo algo. (1) idem. (Aye nicmattica:


estar abouado o pensatiuo no aduertiendo alo que le dizen.) (2)
aye quimattaliztli : embouecimiento. (1)

aye quimattieni : embouecido. (1) el que esta hecho pausan o abouado. (2)

aye quimattiliztli : embouecimiento assi. (2)

ayeccan : mal lugar. (1) en mal tiempo o sazon, o lugar malo. aduerbio. (2)

ayecocuemitl + : hauar. (1 castillan ayecocuemitl)

ayecoliztli : yncomportable, insufrible cosa. (1) cosa insufrible. (2)

ayecomilli : eredad de frisoles gordos. (2)

ayecomilli + : hauar. (1 castillan ayecomilli)

ayecotli : frisoles grandes. (1) frisoles gordos. (2)

ayecotli + : haua, legumbre. (1 castillan ayecotli)

ayectiliztli : malicia. (1) maldad o malicia. (2)

ayectlachihua, n : hazer cosa mala. preterito: onayectlachiuh. (2


Ayectlachiua, n)

ayectlachihualli : mal hecho. (1 ayectlachiualli) cosa mal hecha. (2


Ayectlachiualli)

ayectli : mala cosa. (1) cosa mala. (2)

ayectli + : hazer cosas malas. (1 aq[ua]lli ayectli nicchiua)

ayecyotica : mal o malamente. (1) mala y falsamente. (1)

ayecyotl : mala cosa. (1) mal, nombre substantiuo. (1) maldad o malicia. (2)

ayecyotl acuallotl : maldad. (1 ayecyotl aquallotl)

ayehua amo aci tlamacehualiztli : penitencia no entera. (1 ayeua amo aci


tlamaceualiztli)

ayehualiztli : yntolerable cosa. (1 ayeualiztli) yncomportable, insufrible


cosa. (1 ayeualiztli) cosa insufrible, o incomportable. (2 Ayeualiztli)

ayehualiztli ipan nicmati : tener algo por cosa incomportable y pesada. (2


Ayeualiztli ypan nicmati)

ayel : perezoso. (2)

ayel cuitlazotlac : floxo por negligencia. (1 ayel cuitlaçotlac)

ayel nettaliztli : discordia assi. (1)

ayel teitta : esquiua persona. (1)

ayel teittaliztli : esquiuidad assi. (1)


ayel teittani : aborrecedor tal. (1) aborrecedor. (2)

ayel tenotza : esquiua persona. (1)

ayellatoa : esquiua persona. (1)

ayequitoa, nite : dezir mal de otro. preterito: oniteayequito. (2) maldezir o


murmurar. (1 nite, ayeq[ui]toa)

ayeyecauhcayotl : tosquedad. (1)

ayeyecauhqui : tosca cosa. (1) cosa tosca o basta, o cosa sin discrecion. (2)

ayo : aguada cosa, assi como vino, miel o coja semejan-te. (1) ahao, ola, oys.
aduerbio, para llamar. (2) aguada cosa. (1) xugosa cosa. (1) çumoso. (1) a
hao, ola, oyes. (1) por auentura. (1) cosa aguada, como vino o miel. &c. o el
q[ue] es corregido y reprehendido. (2)

ayo + : vino puro sin agua. (1 motq[ui]ticavino amo ayo vino)

ayo caconi : alcançado assi de cuenta. (1 ayuh caconi)

ayo ittoni : alcançado assi de cuenta. (1 ayuh ittoni)

ayo necutli : agua miel. (1)

ayo nic caqui : echar a mala parte las cosas. (1 aiuh nic caqui)

ayo nino, mati : sospechar. (1 ayuh nino, mati)

ayo ninomati : echar a mala parte las cosas. (1 ayuh ninomati)

ayo nitecaqui : entender al reues la cosa. pre: ayuh onitecac. (2 Ayuh nitecaqui)

ayo niteitta : alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1 aiuh niteitta)

ayo tecaquiliztli : alcance de cuenta. (1 aiuh tecaquiliztli)

ayo teittaliztli : alcance de cuenta. (1 aiuh teittaliztli)

ayo tlattalli : alcançado assi de cuenta. (1 ayuh tlattalli)

ayo vino : vino aguado. (1)

ayoa tlacualloa : hazer banquete o combite, por respecto del que se casa. &c
preterito: oayoac otlaqualloac. (2 Ayoa tlaqualloa)

ayoa tlacualoa = : = tlacualohua + (2 ayoa tlaqualoa ) = ayohua


tlacualohua (2 ayoa tlaqualoa )

ayoc : corregido assi. (1)

ayoc miximati notlatqui : abundar en riquezas. (1)

ayoc miximati tlatquitl : abundancia tal. (1) abundancia muy gran de de


riquezas y bienes. (2)
ayoc ni, pinahua : perder la verguença. (1 ayoc ni, pinaua)

ayoc nicmati : perder la verguença. (1) caducar. (1)

ayoc nipinahua : tener ya perdida la verguensa. (2 Ayoc nipinaua)

ayoc quimalini : insensato. (2)

ayoca teyollo : subitamente. (1 ayuhca teyollo)

ayocac : ya no esta aqui, o ya no parece. (2)

ayocacallotl : concha de tortuga. (1) concha de tortuga. (2)

ayocacatzintli : [es] lo mesmo que ayocac, mas es reuerencial. (2)

ayocaxca : apenas o condificultad; aduerbios. (1)

ayocaxcan : con difficultad o apenas. aduerbio (2)

ayoccampa : ya de ninguna parte. (2)

ayocmo : ya no. aduerbio. (2)

ayocmo huapahuillo xocomecatl : vid enhiesta sin rodrigon. (1 ayocmo vapauillo


xocomecatl)

ayocmo noconcaqui : ser proteruo e incorregible (2 Ayocmo nocó[n]caqui)

ayocmo ommocaqui : rebelde. (1)

ayocmouecauh : poco despues. (1 ayocmovecauh)

ayocnino + : perder a otros la verguença. prete: ayoc oninomama. (2 Mamati,


ayocnino)

ayocnino, mamati : perder la verguença. (1)

ayocnoconcaqui : rebelde ser. (1)

ayocozqui : cosa basta y tosca. (2 Ayucuzqui)

ayocquimatini : caduco. (1)

ayoctlacatl : pecador en esta manera. (1)

ayoctlacayotl : fama mala. (1) pecado cóntra natura. (1)

ayoctle monectoc : abundancia tal. (1) auer abundancia de todo lo que es


necessario, o no saltar nada. (2)

ayoctle monequi : abundancia tal. (1) idem. (Ayoctle monectoc: auer abundancia de
todo lo que es necessario, o no saltar nada.) (2)

ayoctle motemachia : idem. (Ayoctle monequi: idem. (Ayoctle monectoc: auer


abundancia de todo lo que es necessario, o no saltar nada.)) (2)
ayoctle tlazotli tlatquitl : abundancia tal. (1 ayoctle tlaçotli tlatquitl) idem.
(Ayoctle motemachia: idem. (Ayoctle monequi: idem. (Ayoctle monectoc: auer
abundancia de todo lo que es necessario, o no saltar nada.))) (2 Ayoctle tlaçotli
tlatquitl)

ayoctlei : no ay mas, o ya se acabo. (2)

ayocuan : cierto paxaro de diuersos colores. (2 Ayuquan)

ayocuapahua : flaca, cosa doliente. (1 ayocvapaua)

ayocuxcanemini : inquieto y desasossegado, o desconcertado. (2 Ayucuxcanemini)

ayocuxcanexiliztli : fealdad assi. (1 ayucuxcanexiliztli)

ayocuxcayotl : tosquedad. (1)

ayocuxqui : tosca cosa. (1) basta cosa o maçoral, assi como manta, &c. (1
ayucuxqui)

ayohua tlacualohua : lo mesmo es que ayoa tlaqualoa. pre: oayouac otlaquallouac.


(2 Ayoua tlaqualoua)

ayohuachiahuacayotl : azeite de pepitas. (1 ayuuachiauacayotl)

ayohuachtli : pepita de calabaça. (1 ayouachtli) pepitas de calabaça. (2


Ayouachtli)

ayohui : sueltamente. (1 ayoui) facilmente, o fin difficultad. (2 Ayoui)

ayohui = : = ayohuica (2 ayoui)

ayohui cualaniliztli : yra arrebatada. (1 ayoui qualaniliztli)

ayohui cualanini : yrado subitamente. (1 ayoui qualanini) idem. et sic de


alijs. (Ayoui poçonini: idem. (Ayoui momociuiani: apitunado y supito.)) (2 Ayoui
qualanini)

ayohui huetzi : deleznable e inconstante persona. (1 ayoui vetzi)

ayohui mochihua : facilmente hazerse. (1 ayoui mochiua) facilcosa. (1 ayoui


mochiua)

ayohui momocihuiani : yrado subitamente. (1 ayoui momociuiani) apitunado y


supito. (2 Ayoui momociuiani)

ayohui pozonini : yrado subitamente. (1 ayoui poçonini) idem. (Ayoui momociuiani:


apitunado y supito.) (2 Ayoui poçonini)

ayohui poztequi : flaca, cosa no rezia. (1 ayoui poztequi)

ayohui temicti cocoliztli : landre que mata en pestilencia. (1 ayoui temicti


cocoliztli)

ayohui tlahuelcuini : yrado subitamente. (1 ayoui tlauelcuini)


ayohui tlapani : flaca, cosa no rezia. (1 ayoui tlapani)

ayohuia, nitla : callentar algo con el huelgo, o echar el huelgo. prete:


onitlaayoui. (2 Ayouia, nitla) espirar echar el huelgo. (1 nitla, ayouia)

ayohuica : sueltamente. (1 ayouica) lo mesmo es que ayoui. (2 Ayouica)

ayoianyo : sin medida, termino ni modo. (1 ayuianyo)

ayoichiqui, nite : rapar o raer bien el pelo elbaruero. pre: oniteayoichic.


(2) rapar raer el pelo. (1)

ayolhuaztli : pozo. (2)

ayollo : ruda cosa de ingenio. (1) rudo. (2 Ayullo)

ayollo chicahualiztica : ynconstantemente assi. (1 ayollo chicaualiztica)

ayollo chicahualiztli : ynconstancia. (1 ayollo chicaualiztli) floxedad assi. (1


ayollo chicaualiztli)

ayollo tlapaltic : afeminado. (1) hombre de poco animo. (2)

ayollo tlapaltiliztli : ynconstancia. (1) floxedad assi. (1)

ayollocayotl : rudeza. (1)

ayollochicahualiztli : poquedad de animo. (1 ayollochicaualiztli)

ayolloco : golfo de mar. (1) golfo de mar. (2)

ayomicuania mochipa yuhca : estable cosa que esta firme. (1 ayomiq[ua]nia muchipa
yuhca)

ayomo matini : sospechoso que sospecha. (1 ayuhmo matini)

ayomomatini : malicioso. (1 ayuhmomatini)

ayonematiliztli : sospecha. (1 ayuhnematiliztli)

ayopalli : color entre morado y naranjado. (2 Ayupalli)

ayopaltehuilotl : christal amarillo. (1 ayopalteuilotl) amatista, piedra preciosa.


(2 Ayopalteuilotl)

ayoppa + : no nacer dos vezes. i. que despues dela muerte, no ay remedio de


tornar abiuir otra vez encfte mú[n]do. (2 Ayoppa in tlacatiua, ayoppa in piltiua)

ayoppa in tlacatihua, ayoppa in piltihua : no nacer dos vezes. i. que despues


dela muerte, no ay remedio de tornar abiuir otra vez encfte mú[n]do. (2 Ayoppa in
tlacatiua, ayoppa in piltiua)

ayoquic : nunca mas. aduerbio. (2)

ayoquixtia, nitla : espremir o sacar sumo de yeruas, o quitar el agua a lo que


se echo en mojo, o el caldo alo que se cozio. preterito: onitlaayoquixti. (2)
espremir o sacar çumo de yeruas o cosa assi. (1)
ayotapalcatl : concha de tortuga. (1) concha de tortuga. (2)

ayotectli : galapago dela mar o tortuga. (1) vaso de calabaça. (2)

ayoteittani : malicioso. (1 ayuhteittani)

ayotetl : calabaça generalmente. (1 ayutetl) calabaça o melon. (2)

ayotia, nitla : aguar algo. pre: onitlaayuti. (2 Ayutia, nitla) aguar algo.
prete: onitlaayoti. (2) aguar algo. (1) aguar el vino. (1 nitla, ayutia) aguar
el vino. (1)

ayotl : tortuga. (1 ayutl) çumo. (1 ayutl.) galapago dela tierra. (1)


tortuga, o çumo de yeruas estrujadas. (2 Ayutl) tortuga. (2)

ayotl + : caldo esforçado. (1 techicauh naca ayotl) caldo esforçado. (1


chicauacnaca ayotl) salmuera. (2 Izta ayutl) çumo o substancia de carne. (2
Nacatlapatzca ayotl)

ayotli : calabaça generalmente. (1 ayutli) calabaça. (2)

ayotoca, n : sembrar semilla de calabagas. pret: onayotocac. (2)

ayotoco : todos siembran semillas de calabaças. (2)

ayotontli xoxouhca cualoni : pepino. (1 ayotontli xoxouhca qualoni)

ayotzincuepa, nin : bolsear o trepar al modo de españa. pre: oninayotzincuep.


(2) boltear al modo de españa. (1)

ayotzoyacatl : calabaça pequeña y tierna, cogida por sazonar y curada al sol,


para comer entre año. (1) calabaça cogida sin sazon para curarla al sol, y
guardarla para comer la guisada entre año. (2)

ayoxaxahuactic : xugosa cosa. (1 ayoxaxauactic)

ayoxochitl : flor de calabaça. (2)

ayoxochquilitl : idem. (Ayoxochitl: flor de calabaça.) (2)

ayoxuchitl : flor de calabaça. (1) flor de calabaça. (2 Ayuxuchitl)

ayoyannemi : desconcertado y trauiesso. (2 Aiuiannemi)

ayoyayo : cosa prolixa, fin medida ni termino. (2 Aiuiayo)

ayoyo : xugosa cosa. (1)

azaca, n : acarrear agua, o ser açacá[n] y aguador. preterito: onaçacac. (2


Açaca, n) açacar agua. (1 n, açaca) acarrear[] agua. (1 n, açaca)

azacac : açacan. (1 açacac) açacan o aguador. (1 açacac)

azacan : aguador; busca. (1 açacan) aguadero; busca. (1 açacan)


azacani : acarreador de agua o açacan. (1 açacani) idem. (Açaca, n: acarrear
agua, o ser açacá[n] y aguador. preterito: onaçacac.) (2 Açacani)

azacatl : paja gorda y maciça. (2 Açacatl)

azahuatl : arador del cuerpo. (1 açauatl) cierta sauandija de agua. (2 Açauatl)

azanitla ipan ticmatiz : idest, nolo ternas por cosa de poco valor. (2
Açanitla ypan ticmatiz)

azaquema : antes si. (1 açaquema) antes si, aduerbio. (2 Açaquema)

azazaca, n : açacar agua. (1 n, açaçaca)

azazacac : açacan. (1 açaçacac)

azazacani : açacan. (1 açaçacani)

azazo : por auentura. (1 açaço) quiça por ventura. aduerbio. (2 Açaço)

azazoquitla? : quiça ay otracosa mas que esto?. (2 Açaçoquitla?)

azcalli : alabastro, o cosa semejante. (1)

azcapotzalli : hormiguero. (1 azcaputzalli) hormiguero. (2 Azcaputzalli)

azcatl : hormiga animal ceñido. (1) hormiga. (2)

azcatl + : hormiga ponçoñosa. (1 tlatlauhqui azcatl)

azcatlapalli : ala de aue. (2)

azcaxalli : hormiguero. (1) hormiguero. (2)

azcayo : cosa llena de hormigas. (2)

azcayoa, n : hé[n]chirse de hormigas. preterito: nazcayoac. (2)

azo : quiça. (1 aço) porventura, o quiça. aduerbio. (2 Aço)

azo cana : quiça en alguna parte o lugar. (2 Aço cana)

azo yuh : aunque. (1 aço yuh)

azocan : quiça. (2 Açocan)

azoquema : quiça es assi. (2 Açoquema)

azoza : quiça porventura. s. vendra. &c. (2 Açoça)

azozan ic tiquimmocniuhti? : quiça. s. heziste algo para tomar los por amigos?. (2
Açoçan ic tiquimmocniuhti?)

azozan nohuian : quiça en todas, o por todas partes. (2 Açoçan nouian)

azozan te oticcuic : quiça lo tomaste de tu auctoridad, o lo hurtaste. (2 Açoçan


te oticcuic)
azozan ticmahuizcauh : quiça lo dexaste por temor. (2 Açoçan ticmauizcauh)

azozannen : quiça fin prouecho o sin razon. s. heziste algo. (2 Açoçannen)

aztapiltic : blanca cosa, en gran manera. (1) cosa muy blanca. (2)

aztatepito : garceta, o garça pequeña. (2)

aztatepiton : garceta. (1)

aztatl : garça aue. (1) garça. (2)

aztatl + : cigueña. (1 nextic aztatl) garça. (2 Tlaca aztatl)

aztatontli : garceta. (1)

aztauhyatl : assenssios o cosa semejante a ellos. (1) axenxos, o asenssos.


(2)

aztayoa : henchirse algun lugar o arbol de garças. preterito: oaztayoac. (2)

aztlacapalli : ala para bolar. (1) ala de aue. (2)

aztlacapaltontli : ala pequeña. (1) ala pequeña de aue. (2)

baptismo + : despues del baptismo. (1 ynoyuh nicceli yn baptismo)

buei nhueuo : nouillo. (1 buey nueuo)

c : en, preposicion. (1) a denotando o dando a entender la persona que padece.


(1) es preposicion, y tambien es señal de persona que padece, de numero singular.
(2)

ca : ya; aduerbio de tiempo. (1) porque respondiendo la causa. (1) que, para
dar causa. (1) porque. conjunction para dar razon de algo. (2) que; conjunction.
(1)
ca, an : demanera que. conjunction. (2) de arte que, o demanera que. (1)
demanera que. (1)
ca, mo : cosa llena de arena. (2) de ti. (2) cosa llena de neruios. (2)
idem. o de chinas. (Moca xalli: cosa llena de arena.) (2) pedregoso de piedras
menudas. (1) pedregal. (2) cosa llena de pulgas. (2) lleno de lodo. (1) cosa
llena de lodo. (2)
ca, nech : de alli o alli. (1) alli. aduerbio. (2)
ca, ni : lo mesmo es q[ue] nican vel neci. (2) estar, o ser. preterito:
onicatca. (2) a hao, ola, oyes. (1) estar ser. (1) ser. (1) residir. (1)
ca, nic : ola, hao, oys, para llamar a alguno. (2) a; para llamar. (1) o
adverbio para llamar. (1)
ca, nitla : comer tarde. (1)
ca, no : gozase de mi mal. prete: onocapac. (2) de mi. (2) disfamar asi
mismo. preteri: noca onitenonotz. (2) entristece de mi mal. preterito: noca
otlaocux. (2) fama mala tener. (1) gozase aquel de mi mal. preter: onoca
vellama. et sic de alijs. (2) darme de recudida algun cargo o officio. pre: noca
otlapatiloc. (2) derecudida darme algun oficio o cargo. (1) disfamarse. (1)
engañarse. (1)
ca, to : encordio otro. (1) toca de muger o tocado. (1) de nosotros. (2)
ca + : quitar la hazienda por sentencia. (1 tlatzontequiliztli ca
nitetlatquicaualtia) helo alli, o allí esta. (2 Nechcapa ca) muy mucho;
aduerbio. (1 occé[n] ca) aqui esta, o helo aqui. (2 Nican ca) mar baxa. (1 amo
ce ca amictla) perdurable. (1 cemicac ca) cosa que siempre permanece. (2 Muchipa
ca) lo que esta encima de otra cosa, o lo primero. (2 Tlaixco ca) hombre
experimentado. (2 Ixpan ca)
ca +, nech : antiguamente, o los años passados (2 Ocye nechca) dias ha. (2
Yecuel nechca) dias ha. (1 yecuel nechca)
ca +, ni : estar de baxo. (1 tlani nica) estar cerca. (1 tetech nica) estar al
agua quando llueue. (1 quiauhyatlan nica) tener officio de regir y gouernar.
metaphora. (2 Petlapan ycpalpan nica) estar encima de algo. p: ipan onicatca. (2
Ipan nica) estar acompañando a otro. preterit: tetlan onicatca. (2 Tetlan nica)
estar cerca. (1 achitetlan nica) estar encima. (1 pani nica) tener cargo de
regir y gouernar. pre: ycpalpan petlapan onicatca. (2 Icpalpan petlapan nica)
estar encima. (1 ypan nica) estar de baxo. (1 tlatzintlan nica) estar cerca. (1
amouecan nica) gouernar. (1 petlapan, ycpalpan nica) estar de baxo. (1 tlalchi
nica) permanecer. (1 muchipa nica) estar en el campo. (1 milpan nica)
ca +, nic : ola, oyes; para llamar a otro. (1 ane, nicca)
ca +, no : aquel escarnece o burla de mi. prete: noca omocacavauh. (2 Mocacayaua,
noca)
ca +, ti : dulçor o dulçura. (1 ynecu tica)
ca +, to : saber o sentir algo. (1 noyollo, có[n] toca) assechar estando
enterrado, demanera que apenas se le parece la cabeça. (1 nino, tlallan toca ynic
ninotepachiuiz) afrentar o enxabonar y baldonar a otro. (1 nite, nouian toca)
baldonar vn hombre a otro, diziendole las tachas o faltas que tiene. (1 nite,
nouian toca)

ca amo maca nicnequi : no por que yo no quiera. (1)

ca aoctle ipatica : que remedio ay, o que podemos ya hazer; i; no le ay; y


portánto prestemos paciencia?. (1 ca aoctle ypatica)

caamo : no; aduerbio para negar. (1) no, o no es assi. aduerbio. (2)

caaquia + : el que no haze caso de sus deudos por estar el rico. metapho. (2
Ima ycxi ytlan caaquia)

cac, maz ez reuerencial = : = ayocacatzintli (2 cac, mas es reuerencial)

caca + : ralas estar las cañas o cosas assi. (1 veueca caca) aqui estan. s.
arboles ralos, o cosas semejantes. (2 Nican caca)

cacactia, nino : calçarse çapatos o sandalias. (1)

cacahua, mo : espacio o interuallo como enel canto, o dando golpes cessando de


darlos de quando en quando. (1 mocacaua) pausa o interualo delos que cantan, o
dan golpes. (2 Mocacaua)
cacahua, tito : dexarse o apartarse muchas vezes los casados, o passarse los vnos
alos otros los que caminan, o los que trabajan y cauanla tierra adestajo.
preterito: otitocacauhque. (2 Cacaua, tito) aporfia hazer algo. (1 tito, cacaua)

cacahua +, mo : priuar con alguno. (1 notech mocacaua)

cacahua atl : beuida de cacao con mayz. (1 cacaua atl)

cacahua chichihua, ni : contrahazer o falsar cacao. (1 ni, cacaua chichiua)


cacahuaatl : beuida de cacao. (2 Cacauaatl)

cacahuaca, ni : tener gran destemplá[n]ça y calor enel cuerpo. prete:


onicacauacac. (2 Cacauaca, ni) gorgear a menudo las aues. (1 ni, cacauaca) ardor
tener o calor. (1 ni, cacauaca)

cacahuacentli : maçorca de cacao. (1 cacauacentli) maçorca o piña de cacao. (2


Cacauacentli)

cacahuachichihua, ni : contrahazer el cacao para engañar. pre: onicacauachichiuh.


(2 Cacauachichiua, ni)

cacahuachichihualiztli : contrahazimiento de cacao. (1 cacauachichiualiztli)

cacahuachichihualli : contrahecho cacao. (1 cacauachichiualli)

cacahuachichihuani : contrahazedor tal. (1 cacauachichiuani)

cacahuachichiuhqui : contrahazedor tal. (1 cacauachichiuhqui)

cacahuachichiuhtli : contrahecho cacao. (1 cacauachichiuhtli)

cacahuachihua, ni : hazer cacao para beuer. (1 ni, cacauachiua)

cacahuachiuhqui : hazedor tal. (1 cacauachiuhqui)

cacahuaniliztli : fama o rumor de nueuas. (2 Cacauaniliztli) fama de nueuas. (1


cacauaniliztli)

cacahuapinolli : beuida de cacao, o la harina del. (2 Cacauapinolli) tostado


cacao y mayz para beuer. (1 cacauapinolli)

cacahuapozonallotl : espuma de cacao. (2 Cacauapoçonallotl) espuma de cacao o


cosa assi. (1 cacauapoçonallotl)

cacahuapozonillotl : espuma de cacao o cosa assi. (1 cacauapoçonillotl)

cacahuaquiliztli : destemplança del cuerpo o calentura. (2 Cacauaquiliztli)


destemplança tal. (1 cacauaquiliztli)

cacahuatl : grano de cacao. (2 Cacauatl) cacao, almendra y moneda. (1 cacauatl)

cacahuatl + : beuida de cacao con flores secas y molidas. (1 xochayo cacauatl)


beuida de cacao con axi. (2 Chillo cacauatl) beuida de cacao con ciertas flores
secas y molidas. (2 Xochiayo cacauatl) beuida de cacao con flores secas y
molidas. (1 xochiayo cacauatl) beuida de cacao solo. (1 atlanelollo cacauatl)
beuida de cacao con axi. (1 chillo cacauatl)

cacalaca : sonar el caxcauel, o la vasija de barro que tiene dentro pedrezuelas,


o el cacao dañado quando lo cuentan, o echan enel suelo, o cosa semejante. prete:
ocacalacac. (2)

cacalacaliztli : estruendo o sonido de cosas que bradas. (2) estruendo de cosas


quebradas. (1)

cacalacca + : la calua o entradas dela fré[n]te. (2 Tixqua cacalacca)


cacalachtli : caxcauel de barro, (2)

cacalaqui, ni : andar de casa en casa. preterito: onicacalac. (2) andar de casa


en casa. (1)

cacalaqui +, ni : andar de casa en casa. (1 tepan nicacalaqui)

cacalaqui tepanni : idem. preterito: tepan onicacalac. (Cacalaqui, ni: andar


de casa en casa. preterito: onicacalac.) (2)

cacalaquia, nitla : acarrear y meter algo en alguna parte. prete:


onitlacacalaqui. (2) meter muchas vezes. (1 nitla, cacalaq[ui]a) acarrear y
meter algo en alguna parte. (1)

cacalaquiliztli : andadura assi. (1)

cacalaquini : andador tal. (1)

cacalatza, nitla : hazer ruido reboluiendo xicalas, o nuezes, o cosas


semejantes o abriendo y cerrando caxas, caxones, o puertas y ventanas. pre:
onitlacacalatz. (2)

cacali, nite : assaetear o flechar. (1)


cacali, nitla : assaetear o flechar. (1)

cacalli : cueruo. (2) graja o cueruo. (1) cueruo. (1)

cacallo + : caxcara de hueuo. (1 y cacallo yntotoltetl)

cacallotl : caxcara de nuez, o de cosa assi. (2) caxcara de nuez, bellota,


auellana, &c. (1) hollejo de legumbre. (1)

cacalotl : cueruo, o tenazuela de palo para despauilar candelas, o para comer


granos de mayz tostado enel rescoldo. (2) graja o cueruo. (1) cueruo. (1)

cacamac : abuhado assi. (1)

cacamachaloa, ni : boquear, o abrir y cerrar la boca muchas vezes. preterito:


onicacamachalo. (2)

cacamactic : abuhado assi. (1) abuhado assi. (1)

cacamahua, ni : estar abuhado. preterito: onicacamauac. (2 Cacamaua, ni) abuhado


estar. (1 ni, cacamaua)

cacamanalhuia, nite : dezir gracias o donayres. (1)


cacamanalhuia, tito : echarse pullas, o dezir gracias y donayres los vnos alos
otros. (2)
cacamanalhuia, to : echarse pullas los vnos alos otros passando tiempo. pr:
otocacamanalhuique (2) echarse pullas. (1)

cacamanaloa : juglar. (1)

cacamatl : maçorcas pequeñas de mayz, que nacen cabe la maçorca mayor. (2)

cacamolihuiliztli : ronchas. (2 Cacamoliuiliztli) roncha. (1 cacamoliuiliztli)


cacamoliuhqui : colcha para cubrir la cama, o cosa semejante. (2)

cacamoliuhqui cochihuani : colcha de cama. (1 cacamoliuhqui cochiuani)

cacamotic : cosa blanda como batatas bien cozidas. (2) tierna cosa vnpoco. (1)

cacane : carrilludo. (2) ombre carrilludo o de grandes mexillas. (1)


carrilludo. (1)

cacapaca, ni : sonar las chinelas o alcorques quá[n]do andan con ellas. preteri:
ocacapacac. (2)

cacapaca + : gomitar querer. (1 noztlac cacapaca)

cacapania, nino : restallar o hazer cruxir los dedos estirandolos. preterito:


oninocacapani. (2) cruxir los dedos estirandolos. (1)

cacapantiuh, ni : chapear la herradura dela bestia. pre: onicacapantia. (2)

cacapantiuh in tepozcactli : chapear la herradura. (1 cacapantiuh yn tepuzcactli)

cacapatza, nitla : hazer ruido con los pantuflos, o chinelas quando andan.
preterito: onitlacacapatz. (2)

cacaque : calçado con çapatos. (1) persona calçada, o que trae çapatos. (2)
calçada persona. (1) cutaras traer. (1)

cacaqueque : personas casadas assi. (2)

cacaqui, nite : escuchar asechando. preterito: onitecacac. (2) assechar


escuchando. (1)
cacaqui, nonte : espiar o acechar. (1)

cacattza, nitla : recalcar. (1)

cacatza, nitla : atar fuertemente alguna cosa, o embutir o recalcar algo.


preterito: onitlacacatzac. (2) tupir algo. (1)

cacatza =, nitla : = tzitzitza (2 cacatza )

cacatzac : hombre negro, o negra. (2) negro de guinea. (1)

cacatzactli : idem. (Cacatzac: hombre negro, o negra.) (2)

cacatzilpiya, nitla : atarreziamente algo. prete: onitlacacatzilpi. (2


Cacatzilpia, nitla) atar fuertemente. (1 nitla, cacatzilpia) apretar atando
algo. (1 nitla, cacatzilpia)

cacatzoa, nino : desperezarse. preterito: oninocacatzo. (2) desperezarse. (1)


cacatzoa, no : desperezarse. (1)

cacatztza, nitla : hinchir recalcando. (1) embutir o recalar. (1)

cacauhtoc + : estar agonizando y finandose. pre: onoconcauhtoya, vel


onocó[n]cacauhtoca. (2 Nocon cacauhtoc)
cacaxactic : mantarala y mal texida, o cosa semejante, o cosa floxa y mal
atada. (2)

cacaxalli : cosa mal atada y floxa, o mal apretada. (2)

cacaxaltic : manta rala y mal texida. (2)

cacaxtli : escalerillas de tablas para lleuar algo acuestas el tameme, o cierto


paxaro. (2) augarilla donde lleuan la carga. (1)

cacaxtolli ocecen : vel cacaxtultetl ocecen. de deziseis en deziseis, o a cada


vno deziseys. (2 Cacaxtulli ocecen)

cacaxtolli omeei/ huel/ cacaxtoltetl omeei : de deziocho en deziocho, o cada vno


deziocho. (2 Cacaxtulli omeei, vel, cacaxtultetl omeei)

cacaxtolli omoome/ huel/ cacaxtoltetlomoome : de dezisiete en dezisiete, o cada


vno dezisiete. (2 Cacaxtulli omoome, vel, cacaxtultetlomoome)

cacaxtolli onnanahui/ huel/ cacaxtoltetl onnanahui : de dezinueue en dezinueue, o


cada vno dezinueue. (2 Cacaxtulli onnanaui, vel, cacaxtultetl onnanaui)

cacaxtolli/ huel/ cacaxtoltetl : de quinte en quinze, o cada vno quinze. (2


Cacaxtulli, vel, cacaxtultetl)

cacaxtolpa : cada quinze vezes. (2 Cacaxtulpa)

cacaxtolpa oceceppa : cada deziseis vezes &c. (2 Cacaxtulpa oceceppa)

cacaxtoltetl + : de quinte en quinze, o cada vno quinze. (2 Cacaxtulli, vel,


cacaxtultetl) de dezinueue en dezinueue, o cada vno dezinueue. (2 Cacaxtulli
onnanaui, vel, cacaxtultetl onnanaui) de deziocho en deziocho, o cada vno
deziocho. (2 Cacaxtulli omeei, vel, cacaxtultetl omeei)

cacaxtoltetlomoome + : de dezisiete en dezisiete, o cada vno dezisiete. (2


Cacaxtulli omoome, vel, cacaxtultetlomoome)

cacayaca : desboronarse algo. preterito: ocacayacac (2)

cacayacatimani : estar ralas las cañas enel cañaueral, o cosas semejantes.


preterito: ocacayacatimanca. (2)

cacayacatimani inacatl : ralas estar las cañas o cosas assi. (1 cacayacatimani


ynacatl)

cacayachilia, nitetla : desboronar o desmigajar algo a otro. preterito:


onitetlacacayachili. (2)

cacayachilia =, nitetla : = cacayaquilia (2 cacayachilia )

cacayactic : cosa rala, como manta, o arboleda. &c. (2)

cacayactli : idem. (Cacayactic: cosa rala, como manta, o arboleda. &c.) (2)

cacayahua, nino : falsar contrahazer. (1 nino, cacayaua)

cacayahua + : mofar escarneciendo. (1 teca nino, cacayaua)


cacayahua +, nino : burlar o escarnecer de otro pre: teca oninocacayauh. (2
Teca ninocacayaua) embaucar. (1 teca, ninocacayaua) enlabiar engañando. (1
tlatolchichiualiztica teca ninocacayaua)

cacayahua, + : burlar o escarnecer de otro, o engañarle. preterito: teca


oninocacayauh. (2 Cacayaua, teca nino)

cacayahua, teca nino : burlar o escarnecer de otro, o engañarle. preterito: teca


oninocacayauh. (2 Cacayaua, teca nino)

cacayaquilia, nitetla : lo mesmo es que cacayachilia. prete: onitetlacacayaquili.


(2)

caccanenequi, anicno : hazer como que no oye ni entiende. preterito:


aonicnocaccanenec. (2) dissimular que no oye. (1)

caccanenequi +, nicno : hazer como que no le oyo. (1 amo nicnocaccanenequi)


idem. preterit: much onicnocaccanenec. (Much nicnocaccayetoca: presumir que lo
sabe y entiende todo. preterito: much onicnocaccayetocac.) (2 Much
nicnocaccanenequi)

caccencaye : especialmente, o principalmente. aduerbio. (2)

cacchihua, ni : çapatos hazer. (1 ni, cacchiua)

cacchiuhcan : çapateria. (1) çapateria. (2)

cacchiuhqui : çapatero. (1) çapatero. (2)

caccocopina, nino : descalçarse los çapatos. (1)


caccocopina, nite : descalçar a otro los çapatos. (1)

caccocopinqui : descalço. (2)

caccopina, nino : descalçarse los çapatos. preteri: oninocaccopin. (2)


caccopina, nite : descalçarlos a otro. preterito: onitecaccopin. (2)

caccopina +, ni : desherrar bestia. (1 ni, cauallo caccopina)

caccopinaloni : forma de çapatero. (1) horma de çapatero. (2)

caci : justa cosa. (1)

caci + : no tener par niygual. (1 atle caci) escassa cosa en peso o en medida.
(1 amo caci)

cacicaitta, ni : entender o saber la cosa perfectaménte. (1)

cacicamati, ni : entender o saber la cosa perfectaménte. (1)

cacomitl : castañuelas de tierra. (1) ciertas rayzes que tienen sabor de


castañas. (2)

caconi + : alcançado assi de cuenta. (1 ayuh caconi)

cactehua, nic : oyr algo antes que sevaya, o antes que se muera. prete:
oniccacteuac. (2 Cacteua, nic)
cacti + : herrador de bestias. (1 cauallo cacti) herrador de bestias. (2
Cauallo cacti)

cactia, nino : calçarse los çapatos, o cacles. prete: oninocacti. (2) calçarse
çapatos o sandalias. (1)
cactia, nite : calçar çapatos a otro. preteri: onitecacti. (2) calçar aotro.
(1)

cactia +, ni : herrar bestias. prete: onicauallo casi. (2 Cauallo cactia, ni)

cacticac : desembaraçado. (1) vazia cosa. (1) desierta casa o pueblo. (1) casa
que no se mora. (1) desocupado lugar o camara. (1) lugar desocupado como sala o
camara. (1) casa desamparada que no se habita. (2)

cacticacayotl : vaziedad assi. (1)

cacticaliztli : desé[m]baraço. (1)

cactihuetzi : espacio o interuallo como enel canto, o dando golpes cessando de


darlos de quando en quando. (1 cactiuetzi) hazer bonança despues dela tormé[n]ta,
y aclarar el tiempo. preterito: ocactiuetz. (2 Cactiuetzi)

cactililli : tinta de çapateros. (1)

cactiloni + : pujauante. (1 tepuztli cauallo cactiloni)

cactimani : sereno y claro tiempo hazer. (1) desierta casa o pueblo. (1) espacio
o interuallo como enel canto, o dando golpes cessando de darlos de quando en
quando. (1) idem. o hazer bonança y buen tiempo, o auer silencio vn poco de
tiempo, o estar la ciudad assolada de repente y destruyda. (Cacticac: casa
desamparada que no se habita.) (2)

cactimaniliztli : calma en la mar. (1) serenidad de tiempo. (1) soledad. (1)


soledad, o bonança le tiempo, o calma. &c. (2)

cactitinemini, nino : cutaras traer. (1)

cactlamamaniliani : el que remienda çapatos. (2)

cactlamaniliani : remendon çapatero. (1)

cactlaza +, ni : desherrar bestia. preterito: onicauallo cactlaz. (2 Cauallo


cactlaça, ni) desherrar bestia. (1 ni, cauallo cactlaça)

cactli : calçado, lo que se calça. (1) çapato. (1) cutaras o sandalias. (1)
cacles, o çapatos, sandalias. &c. (2)

cactli + : çuecos. (1 castillan cactli) herradura de bestia. (1 cauallo cactli)


cutaras de nobles caualleros, muy bruñidas y negras. (1 tliltic tlacueyonilli
cactli) cosa enteramente entendida y sabida. (2 Tlamacica cactli) cosa bié[n]
có[m]prehé[n]dida y enté[n]dida. (2 Tlaacica cactli)

cactlilhuiloni : tinta de çapateros. (1) tinta de çapatero. (2)

cactlilli : idem. (Cactlilhuiloni: tinta de çapatero.) (2)


cactoma, nino : descalçarse los çapatos. (1)

cactonqui : descalço. (2)

cactotoma, nino : desatar los çapatos, o descalçarselos. prete: oninocactoton. (2)


cactotoma, nite : desatarlos o descalçarlos a otro. prete: onitecactoton. (2)
descalçar a otro los çapatos. (1)

cacuani +, nitla : comer templadamente, haziendo abstinencia de quasi lamitad


delo que le era necessario segun su complesion. (1 nitla, xeliuh caquani)

cacuapalitl : suela de çapato. (1 cacvapalitl)

cacuapalli : horma de çapato. (1) suela o norma de çapato, o cosa semejante.


(2 Cacvapalli)

cacuia, nitla : caminar calçado o con çapatos. prete: onitlacacui. (2) hinchir
recalcando. (1)

cacxopetlatl : suela de çapato. (1) suela de çapato. (2)

caczo, ni : hazer cacles o çapatos. preterito: onicacçoc. (2 Cacço, ni) çapatos


hazer. (1 ni, cacço)

caczo chichiuhqui : remendon çapatero. (1 cacço chichiuhqui)

caczoc : çapatero. (1 cacçoc) hazedor de cacles, o çapatero. (2 Cacçoc)

caczohuani : alesna o punçon. (1 cacçoani) punçon o aleçna de çapatero. (2


Cacçoani)

caczohuayan : çapateria. (1 cacçouayan) çapateria. (2 Cacçouayan) çapateria.


(2 Cacçoayan)

caczolchichiuhqui : el que remienda çapatos. (2 Cacçolchichiuhqui)

caczolehuayotl : los callos delos pies. (2 Cacçoleuayotl)

caczolehui, ni : tener callos en los pies. preterito: onicacçoleuh. (2 Cacçoleui,


ni) callos tener en los pies. (1 ni, cacçoleui)

caczolli : callos delos pies. (2 Cacçolli)

cahua, anite : ymportuno ser assi. (1 anite, caua)


cahua, mo : quebrarse el hilo dela gente que yua en orden o en procession. pre:
omocauhque. (2 Caua, mo) parar lo que anda, de cosas ynanimadas. (1 mocaua)
quebrarse el hilo dela gente. (1 mocaua) escampar la lluuia. (1 mocaua) cessar
de llouer, o de llorar, o de hazer algo. pre: omocauh. (2 Mocaua)
cahua, nech : desembriagarse. prete: onechcauh in octli. (2 Nechcaua in octli)
desembriagarse. (1 nechcaua yn octli) descargarse de algun oficio. (1 nechcaua)
cahua, nic : dar señal el que compra. (1 niccaua machioti ynic ytla niccouaz)
apartarse del camino. (1 niccaua yn otli) alçar de obra. (1 niccaua yn notequiuh)
dezmar. (1 niccaua yn tlamatlactetilia) dexar algo. (1 nic, caua)
cahua, nino : callar, o cessar de hazer algo, o quedarse en algun lugar el que
vino de otra parte. prete: oninocauh. (2 Caua, nino) cessar de hazer algo. (1
nino, caua) callar. (1 nino, caua) dar asi mismo. (1 nino, caua) alçar de obra.
(1 nino, caua) quedarse. (1 nino, caua) estancar, pararse yendo andando. (1
nino, caua)
cahua, nite : dexar o desamparar a otro o exceder y sobrepujar alos otros. pre:
onitecauh. (2 Caua, nite) quitarse los casados. (1 nite, caua) partirse de lugar
o depersona. (1 nite, caua) dexar o desamparar a otro. (1 nite, caua)
sobrepujar. (1 nite, caua) desamparar a alguno. (1 nite, caua)
cahua, nitla : dexar algo, o lleuar alguna cosa a otra parte. prete: onitlacauh.
(2 Caua, nitla) dexar algo. (1 nitla, caua)
cahua, nonte : acompañar a otro hasta su posada. (1 nontecaua) aco[m]pañar a
otro hasta su casa. prete: onontecauato. vel. onontecauh. (2 Caua, nonte)
acompañar a otro hasta su casa. pret: onontecauh. (2 Nontecaua)

cahua + : traycion hazer o tratar. (1 temac nite, caua) perder alguna cosa por
pereza o negligencia. (1 nixcoyan [n]ic, caua) en fin o en conclusion. (1 çayc
nino caua)
cahua +, nic : dexar de hazer algo por negligé[n]cia, o dexar de hazer vna cosa
por otra. preterito: çaniuhoniccauh. (2 çaniuh niccaua) ser mas auentajado, o
mejor que otro. prete: veca oniccauh. (2 Veca niccaua) dexar de hazer vna cosa
por otra. (1 çaniuh niccaua) dexar de hazer vna cosa por otra. (1 yuh niccaua)
dexar de hazer vna cosa por otra, o no hazer caso ni vengarme del que me injurio.
pre: iuh oniccauh. (2 Iuh niccaua)
cahua +, nino : comprometer en manos de alguno. (1 tetech ninocaua) fiarse de
otro confiandose del. (1 tetech ninocaua) dar o entregar alguno asi mismo en
manos de otros, o cometer su causa o negocios a otro, dexandose é[n] sus manos.
prete: temac oninocauh. (2 Temac ninocaua) comprometer, o ponerse enlas manos de
otro. pre: tetech oninocauh. (2 Tetech ninocaua) fin o conclusion delo que digo o
hago. (2 ça ic ninocaua)

cahualiztlamati, anic : no querer ser priuado de lo q[ue] possee, defendié[n]dose.


preterito: aoniccaualiztlama. (2 Caualiztlamati, anic)

cahualiztlamati + : negar lo pedido. (1 anic, caualiztlamati)

cahualiztli + : venta por menudo. (1 tlapixauhca caualiztli)

cahuallo : ipan niauh. yr o andar a cauallo. prete: cauallo ipan onia. (2


Cauallo)

cahuallo + : garañon cauallo. (1 tequetzani cauallo) freno para cauallo o


mula. (1 ytepuztenilpica cauallo) haca. (1 tepiton cauallo) desbocado cauallo.
(1 atlacatl cauallo) ensillada bestia. (1 sillayo cauallo) garañon cauallo. (1
tlacuini cauallo) desenfrenado cauallo. (1 tlatepuztetnmecayoantli cauallo)
desherrada bestia. (1 tlacactlaxtli cauallo) yeguarizo. (2 Ciua cauallo pixqui)
potro de dos años. (2 Oxxiuhtia cauallo) freno de cauallo. (2 Itepuz temmecayo
cauallo) apearse. preterito: ipan oniualtemoc yn cauallo. (2 Ipan niualtemo yn
cauallo) cauallo emmantado. (2 Tlapachiuhcayo cauallo) barboquejo o boçal de
cauallo. (2 Yecamecayo cauallo) pujauante. (1 tepuztli cauallo yzteximaloni)
desherrada bestia. (1 tlacaccopí[n]tli cauallo) potro de dos años. et sic de
alijs. (2 Onxiuhtia cauallo) boçal de cauallo. (2 Iyacamecayo cauallo) yegua. (2
Ciua cauallo) yegua. (1 ciua cauallo) pujauante. (1 tepuztli cauallo cactiloni)
paramentado cauallo. (1 tlapachiuhcayo cauallo) potrico menor que de año. (1 aya
uel cexiuhtia cauallo conetl) harriero. (1 oztomeca cauallo pixqui) apearse del
cauallo. (1 ypan niualtemo yn cauallo) freno para cauallo o mula. (1
ytepuztemmecayo cauallo) potro de dos años. (1 onxiuhtia cauallo) ginete. (1
cototzyetiuh ypan cauallo) potrico menor que de año. (1 conetontli cauallo)
cahuallo +, nic : hazer mala al cauallo, o escaramuçar a cauallo. prete:
onictlatlalochti in cauallo. (2 Tlatlalochtia in cauallo, nic) hazer mal al
cauallo, o ginetear dándo carreras; &c. (1 nic, tlatlalochtia yn cauallo) cinchar
o ponerla cincha alcauallo. (1 nic, cuitlalpia yn cauallo) hazer mal al cauallo,
o ginetear dándo carreras; &c. (1 nic, auiltia yn cauallo)

cahuallo caccopina, ni : desherrar bestia. (1 ni, cauallo caccopina)

cahuallo cacti : herrador de bestias. (1 cauallo cacti) herrador de bestias. (2


Cauallo cacti)

cahuallo cactia, ni : herrar bestias. prete: onicauallo casi. (2 Cauallo cactia,


ni)

cahuallo cactlaza, ni : desherrar bestia. preterito: onicauallo cactlaz. (2 Cauallo


cactlaça, ni) desherrar bestia. (1 ni, cauallo cactlaça)

cahuallo cactli : herradura de bestia. (1 cauallo cactli)

cahuallo calquetza, ni : establo hazer o caualleriza. (1 ni, cauallo


calquetza)

cahuallo cihuatl : yegua. (1 cauallo ciuatl)

cahuallo cuahuitl : estaca para atar bestia. (1 cauallo quauitl)

cahuallo cuitlapilli : cola de cauallo. (1 cauallo cuitlapilli)

cahuallo cuitlapiltzontli : cerdas de cola de cauallo. (1 cauallo


cuitlapiltzuntli) cerdas de cola de cauallo. (2 Cauallo cuitlapiltzuntli)

cahuallo ichichiuhca : guarnicion de cauallo. (1 cauallo ychichiuhca)

cahuallo icpalana, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo icpalana)

cahuallo icuitlalpica : cincha de cauallo. (1 cauallo ycuitlalpica)

cahuallo icximecatl : suelta de mula o decauallo. (1 cauallo icximecatl)

cahuallo ilpilloyan : estaca para atar bestia. (1 cauallo ylpilloyan)

cahuallo ipan icpalli : silla de cauallo. (2 Cauallo ipan icpalli)

cahuallo ipan nietiuh : caminar a cauallo. (1 cauallo ypan nietiuh)

cahuallo ipan ninotlalia : caualgar a cauallo. (1 cauallo ipan ninotlalia)

cahuallo ipan nitleco : caualgar a cauallo. (1 cauallo ypan nitleco)

cahuallo ipan yani : caminante assi. (1 cauallo ypan yani)

cahuallo ipan yetiani : caminante assi. (1 cauallo ypan yetiani)

cahuallo ipanicpalli : silla de cauallo o mula. (1 cauallo ypanicpalli)

cahuallo itzapiniloca : espuela de hierro. (1 cauallo ytzapiniloca)

cahuallo mailpiya, ni : manear bestias. preteri: onicanallo mailpi. (2 Cauallo


mailpia, ni) manear bestias. (1 ni, cauallo maylpia)
cahuallo mecatl : cabestro. (2 Cauallo mecatl)

cahuallo nechmama : caminar a cauallo. (1 cauallo nechmama)

cahuallo netlatlaloliztli : juegos a cauallo. (1 cauallo netlatlaloliztli)

cahuallo panehua icpalchiuhqui : sillero que las haze. (1 cauallo paneua


ycpalchiuhqui)

cahuallo panehua icpalli : silla de cauallo o mula. (1 cauallo paneua ycpalli)

cahuallo pati : albeitar. (2 Cauallo pati)

cahuallo patiani : idem. (Cauallo pati: albeitar.) (2 Cauallo patiani)

cahuallo patiliztli : albeiteria. (1 cauallo patiliztli)

cahuallo pepechtlamamallalia, ni : desenalbardar bestia. (1 ni, cauallo


pepechtlamamallalia)

cahuallo pepechtlazaliztli : desenalbardadura. (1 cauallo pepechtlaçaliztli)

cahuallo pepechtomaliztli : desenalbardadura. (1 cauallo pepechtomaliztli)

cahuallo pixque impan icac : cauallerizo. (1 cauallo pixque ympan ycac)

cahuallo pixque intiachcauh : cauallerizo. (1 cauallo pixque yntiachcauh)

cahuallo pixqui : cauallerizo. (1 cauallo pixqui) cauallerizo. (2 Cauallo pixqui)

cahuallo quetzontli : cerdas delas crines. (1 cauallo quetzuntli) crines de


cauallo. (1 cauallo quetzontli) crines de cauallo. (2 Cauallo quetzuntli)

cahuallo quimamani : caminante assi. (1 cauallo quimamani)

cahuallo silla ana, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo silla ana)

cahuallo silla quixtia, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo silla quixtia)

cahuallo temmecatl : xaquima de bestia. (1 cauallo temmecatl) xaquima. (2


Cauallo temmecatl)

cahuallo temmecayotl : rienda de freno. (1 cauallo temmecayotl) riendas de


cauallo. (2 Cauallo temmecayotl)

cahuallo tenilpiya, ni : enfrenar. (1 ni, cauallo tenilpia)

cahuallo tepiton : haca. (1 cauallo tepiton)

cahuallo tepoztemmecayoana, ni : desenfrenar cauallo. (1 ni, cauallo


tepuztemmecayoana)

cahuallo tepoztemmecayotia, ni : enfrenar. (1 ni, cauallo tepuztemmecayotia)

cahuallo tepoztlatlatquitl : herramental. (1 cauallo tepuztlatlatquitl)


cahuallo tequetzaltiani : yeguarizo que echa garañon. (1 cauallo
tequetzaltiani)

cahuallo tla silla antli : desensillada bestia. (1 cauallo tla silla antli)

cahuallo tla silla quixtilli : desensillada bestia. (1 cauallo tla silla


quixtilli)

cahuallo tlacualtiloyan : establo de bestias. (1 cauallo tlaqualtiloyan)

cahuallo tlacuitia, ni : echar garañon alas yeguas prete: onicauallo tlacuiti.


(2 Cauallo tlacuitia, ni) garañon echar. (1 ni, cauallo tlacuitia)

cahuallo tlacuitiani : yeguarizo que echa garañon. (1 cauallo tlacuitiani)

cahuallo tlamamalpepechanaliztli : desenalbardadura. (1 cauallo


tlamamalpepechanaliztli)

cahuallo tlamamalpepechanani : desenalbardador. (1 cauallo


tlamamalpepechanani)

cahuallo tlamamalpepechanqui : desenalbardador. (1 cauallo


tlamamalpepechá[n]qui)

cahuallo tlamamalpepechantli : desenalbardada bestia. (1 cauallo


tlamamalpepechantli)

cahuallo tlamamalpepechtlatlaxtli : desenalbardada bestia. (1 cauallo


tlamamalpepechtlatlaxtli)

cahuallo tlamamalpepechtlazani : desenalbardador. (1 cauallo


tlamamalpepechtlaçani)

cahuallo tlamamalpepechtoma, ni : desenalbardar bestia. (1 ni, cauallo


tlamamalpepechtoma)

cahuallo tlamamalpepechtomani : desenalbardador. (1 cauallo


tlamamalpepechtomani)

cahuallo tlamamalpepechtonqui : desenalbardador. (1 cauallo


tlamamalpepechtonqui)

cahuallo tlamamalpepechtontli : desenalbardada bestia. (1 cauallo


tlamamalpepechtontli)

cahuallo tlapachiuhcayotl : paramentos de cauallo. (1 cauallo tlapachiuhcayotl)


cubierta o manta de cauallo. (2 Cauallo tlapachiuhcayotl)

cahuallo tlatquitl : guarnicion de cauallo. (1 cauallo tlatquitl) guarnicion de


cauallo el, jaez. &c. (2 Cauallo tlatquitl)

cahuallo tzapinia, ni : espolear herir conella. (1 ni, cauallo tzapinia)

cahuallo tzapiniliztli : espolada. (1 cauallo tzapiniliztli)

cahuallo tzatzapitzaliztli : espolada. (1 cauallo tzatzapitzaliztli)


cahuallo tzotzopiniliztli : espolada. (1 cauallo tzotzopiniliztli)

cahuallo utlacuayan niczaloa : establo hazer o caualleriza. (1 cauallo


vtlaquayan nicçaloa)

cahuallo xotemecatl : suelta de mula o decauallo. (1 cauallo xotemecatl)

cahuallo xotemecayotoma, ni : desencabesterar. (1 ni, cauallo xotemecayotoma)

cahuallo xotemecayotomaliztli : desencabestramiento. (1 cauallo


xotemecayotomaliztli)

cahuallo xotemecayotomani : desencabestrador. (1 cauallo xotemecayotomani)

cahuallo xotemecayotonqui : desencabestrador. (1 cauallo xotemecayotonqui)

cahuallo yacailacatzoa, ni : azial poner ala bellia. (1 ni, cauallo yacailacatzoa)

cahuallo yyacailacatzoloca : azial. (1 cauallo yyacailacatzoloca)

cahuallo yyacamecayo : boçal de bestia. (1 cauallo yyacamecayo)

cahuallocaccopina, ni : desherrar bestias. prete: onicauallo caccopin. (2


Cauallocaccopina, ni)

cahuallocactia, ni : herrar bestias. (1 ni, cauallocactia)

cahuallocalli : establo de bestias. (1 cauallocalli)

cahualloipan niauh : caminar a cauallo. (1 caualloypan niauh)

cahuallome + : requa. (1 centlamantin oztomeca cauallome) yeguada de yeguas. (1


centlamantin ciua cauallome)

cahuallomecamalinqui : cabestrero. (1 cauallomecamalinqui)

cahuallomecatl : cabestro. (1 cauallomecatl)

cahuallopan ehua icpaili : salla de cauallo. (2 Cauallopan eua icpaili)

cahuallopan neahuiltiliztli : juegos a cauallo. (1 cauallopan neauiltiliztli)

cahuallopan neixnamicixililiztli : justa assi. (1 cauallopan neixnamicyxililiztli)

cahuallopan netlalochnamiquiliztli : justa assi. (1 cauallopan


netlalochnamiquiliztli)

cahuallopan ni, teixili : justar. (1 cauallopan ni, teixili)

cahuallopan nite, tlalochnamiqui : justar. (1 cauallopan nite, tlalochnamiqui)

cahuallopan teixililiztli : justa assi. (1 cauallopan teixililiztli)

cahuallopan, nemiminaliztli : juego de cañas. (1 cauallopan, nemiminaliztli)

cahuallopati : albeitar. (1 cauallopati)


cahuallopatiani : albeitar. (1 cauallopatiani)

cahuallopixqui + : harriero. (2 Oztomeca cauallopixqui)

cahualotiquiza, ni : ser desamparado, o dexado. pre: onicaualotiquiz. (2


Caualotiquiça, ni)

cahualotiuh + : eredero. (1 ytech caualotiuh)

cahualtia, nicno : echar o desechar algo del pénsamiento. (1 nicno, caualtia)


abstenerse de algo, o yrse ala mano. (1 nicno, caualtia)
cahualtia, ninotla : yrse ala mano o abstenerse de algo. pre: oninotlacaualti.
(2 Caualtia, ninotla)
cahualtia, nitetla : vedar a otro, o yrle ala mano. pre: onitetlacaualti. (2
Caualtia, nitetla)

cahualtia +, nite : quitar alguna hazienda a otro por sentencia. pre:


onitetlatzontequilica tlatquicaualti. (2 Tlatzontequilica tlatqui caualtia, nite)

cahualtiliztli + : dieta o templança enel comer. (1 netlaqualiz caualtiliztli)

cahuani, mo : persona callada. (2 Mocauani) callado que guarda secreto. (1


mocauani)
cahuani, ni : esclarecerse o afamarse. (1 ni, cauani)

cahui + : ser consumado y gran pecador. (2 Onicmac caui ynnitlatlacoani)


siempre, perpetuamente, o sin cessar. aduerbio. (2 Ayc caui)

cahuia, nicno : dexar algo para si el que reparte algo a otros. pre: onicnocaui.
(2 Cauia, nicno)

cahuilitiuh, nech : eredar por testamento. (1 nechcauilitiuh)


cahuilitiuh, nicte : dexar algo a otro antes que se va ya, o antes que se muera.
pret: onictecauilitia. (2 Nictecauilitiuh)

cahuitl : tiempo. (2 Cauitl) espacio de tiempo. (1 cauitl) tiempo. (1 cauitl)

cahuitl + : idem. (Achitonca: vn poco de tiempo. aduerbio.) (2 Achiton


cauitl) idem. (Aquemman: en ningun tiempo. aduer.) (2 Aquemman cauitl)

caizca : veys aqui, o heaqui. aduerbio. (2 Cayzca) he aqui, aduerbio. (1


cayzca)

calacoayan : puerta o entrada para entrar o salir. (2)

calacohuayan : puerta, por do entramos o salimos de casa. (1 calacouayan) lugar


por donde entran y salen. (1 calacouayan)

calacohuayan + : entrada o puerta dela muerte. (2 Miquiz calacouayan)

calacqui : el que entro o se metio en alguna parte. (2) entrado. (1)

calacqui + : enriscado. (1 tepeouican calacqui) enriscado. (1 qua[u]houican


calacqui) engolfado. (1 aytic calacqui) sometido. (1 tetlan calacqui)
engolfado. (1 anepá[n]tla calacqui) emboscado. (1 quauhyoacatla calacqui)
embocado. (2 Quauhouican calacqui) enriscado. (1 texcalouican calacqui) buzano
que anda debaxo del agua. (1 atlan calacqui) entremetido assi. (1 tetlan
calacqui) escudado con escudo. (1 chimaltitlan calacqui)

calactihuechiliztli + : arrojadura tal. (1 tetlan calactiuechiliztli)

calactihuetzi, ni : entrar de presto. preterito: onicalactiuetz. (2


Calactiuetzi, ni)

calactihuetzi +, ni : colarse, o meterse entre otros. prete: tetlan


onicalactiuetz. (2 Tetlan nicalactiuetzi)

calactihuetzi, tetlanni : arronjarse o meterse entre otros. pre: tetlan


onicalactiuetz. (2 Calactiuetzi, tetlanni)

calactihuetzqui + : arrojado assi. (1 tetlan calactiuetzqui)

calactiuh, ni : combidarse sin ser co[m]bidado. prete: onicalactia. (2)


combidarse en combite. (1)

calactiuh +, ni : entremeterse en algun negocio. (1 tetlan nicalactiuh)

calani : reteñir el metal. preteri: ocalan. (2)


calani, ni : reteñir el metal. (1)

calania, nitla : bruñir algo, o cutir o herir vna cosa con otra. prete:
onitlacalani. (2) bruñir lo encalado. (1)

calaq +, nitla : esconder algo. (1 petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia,


ycpaltitlan nitlacalaq)

calaqui : venderse yemplearse la mercaduria. (1)


calaqui, ni : entrar o meterse en alguna parte. prete: onicalac. (2) entrar.
(1)

calaqui + : engolfarse. (1 aytic ni, calaqui) entrar secretamente o


ahurtadillas en alguna parte. pr: onichtacacalac. (2 Ichtaca calaqui) camino, o
senda que va aparar a alguna casa. (2 Techan calaqui otli) camino que va a alguna
casa. (1 techá[n] calaqui otli) doler lahijada. (1 ytztic nitic calaqui)
engolfarse. (1 anepantla ni, calaqui) someter. (1 tetlan ni, calaqui) doler
lahijada. (1 cecuiztli nitic calaqui)
calaqui +, n : entrar escondidamente. (1 n, ichtaca calaqui)
calaqui +, ni : escudarse. (1 chimaltitlan nicalaqui) embar[c]arse. (1 acalco
nicalaqui) entrar en monte espesso. (1 quauhyoacatla nicalaqui) enriscarse. (1
tepeouican nicalaqui) emboscarse. (1 quauhyoacatla nicalaqui) entrar en monte
espesso. (1 quauhtla nicalaqui) adargarse. (1 chimaltitlan nicalaqui)
esconderse. (1 contzalan, xopetlatitlan nicalaqui) idem. prete: xomulco
tlayouayan onicalac. (Xomulco petlatitlan nicalaqui: esconderse. metap. prete:
xomulco petlatitlan onicalac.) (2 Xomulco tlayuayan nicalaqui) esconderse. metap.
prete: xomulco petlatitlan onicalac. (2 Xomulco petlatitlan nicalaqui)
enriscarse. (1 quauhouican nicalaqui) esconderse. (1 xomulco tlayuuayá[n]
nicalaqui) esconderse. metaphora. p: xopetlatitlan onicalac. (2 Xopetlatitlan
nicalaqui) enriscarse. (1 texcalouican nicalaqui) lo mesmo es que chimalcaltia.
prete: chimaltitlan onicalac. (2 Chimaltitlan nicalaqui) esconderse, o entrar en
lugar escuro y tenebroso. pre: tlayuuayan onicalac. (2 Tlayuuayan nicalaqui)
encubrirse. (1 xopetlatitlan nicalaqui) entrar en monte espesso. (1 quauhytic
nicalaqui)
calaqui tonatiuh : ponerse el sol. (1)

calaquia, nino : entrar con otro asoldada. prete: oninocalaqui. (2) entrar
ajornal o a soldada. (1)
calaquia, nitla : meter o encerrar trigo o cosas semejantes en casa, pre:
onitlacalaqui. (2) rendir por réntar. (1) recudir con la renta. (1 nitla,
calaq[ui]a) rentar o tributar . (1) meter. (1) encerrar pan o vino. (1)

calaquia + : sumir debaxo de agua. (1 atlan nite, calaquia) echar en la


carcel. (1 teilpiloyan nite, calaquia) escudar a otro. (1 chimaltitlan nite,
calaquia) fauorecer con voto. (1 tetlan nite, calaquia) meter de baxo del agua.
(1 atlan nitla, calaquia)
calaquia +, nic : entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzatzalan
niccalaquia) entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzalan niccalaquia)
calaquia +, nite : çabullir a otro enel agua. pre: atlan onitecalaqui. (2
Atlan nitecalaquia)

calaquiliztli : entrada en alguna parte. (2) entrada. (1)

calaquiliztli + : sometimiento. (1 tetlan calaquiliztli) entrada desta


manera. (2 Ichtaca calaquiliztli) entremetimiento tal. (1 tetlan calaquiliztli)
entrada assi. (1 ychtaca calaquiliztli)

calaquin tonatiuh : ponerse el sol. preterito: ocalac in tonati[u]h. (2)

calaquini + : huron para caçar conejos. (1 tochcalco calaquini) buzano que


anda debaxo del agua. (1 atlan calaquini)

calaquinime : escuchas, o esculcas de ciudades. (2) escuchas delas ciudades o


esculcas. (1)

calcahua, nino : mudar casa. (1 nino, calcaua)

calcahualli : casa que no se mora. (1 calcaualli)

calcahualtia, nite : echar determino. (1 nite, calcaualtia)

calcayotl : distancia o el espacio que ay entre viga y viga, en lo que esta


maderado. (2) concauidad entre viga y viga. (1)

calcayotl = : = cuauhcoyahuac (2 calcayotl)

calcecehualco : desabrigada casa. (1 calceceualco)

calcehualco : casa o lugar desabrigado. (2 Calceualco)

calchichihualiztli : reparo o remiendo de casa. (2 Calchichiualiztli) reparos


de casa. (1 calchichiualiztli)

calcocolli : casa de muchas bueltas y rebueltas. (2) casa de muchas bueltas y


rebueltas. (1)

calcohuia, nino : comprar casa, y assi delas de mas cosas. (1 nino, calcouia)

calcuaitl : techo de casa. (2 Calquaitl) techo dela casa. (1 calquaytl)


calcuatl : idem. (Calquaitl: techo de casa.) (2 Calquatl) techo dela casa. (1
calquatl)

calcuechuia, nitla : entiznar algo có[n] hollin, o deshollinar alguna chimenea.


preterito: onitlacalcuechui. (2)

calcuicho : cosa hollinienta. (2) holliniento. (1)

calcuichochpana, ni : deshollinar. prete: onicalcuichochpan. (2) deshollinar.


(1)

calcuichochpanani : deshollinador. (2)

calcuichochpanqui : idem. (Calcuichochpanani: deshollinador.) (2)

calcuichololoa, ni : deshollinar. preterito: onicalcuichololo. (2) deshollinar.


(1)

calcuichpopohua, ni : idem. preterito: onicalcuichpopouh. (Calcuichololoa, ni:


deshollinar. preterito: onicalcuichololo.) (2 Calcuichpopoa, ni) deshollinar. (1
ni, calcuichpopoa)

calcuichtepehua, ni : idem. preterito: onicalcuichtepeuh. (Calcuichpopoa, ni:


idem. preterito: onicalcuichpopouh. (Calcuichololoa, ni: deshollinar. preterito:
onicalcuichololo.)) (2 Calcuichtepeua, ni) deshollinar. (1 ni, calcuichtepeua)

calcuichtlaza, ni : idem. prete: onicalcuichtlaz. (Calcuichtepeua, ni: idem.


preterito: onicalcuichtepeuh. (Calcuichpopoa, ni: idem. preterito:
onicalcuichpopouh. (Calcuichololoa, ni: deshollinar. preterito:
onicalcuichololo.))) (2 Calcuichtlaça, ni) deshollinar. (1 ni, calcuichtlaça)

calcuichtli : hollin de huego. (1)

calcuitla coyoctli : puerta falsa o postigo. (2)

calcuitlacoyoctli : postigo, puerta trascasa. (1)

cale : dueño o señor dela casa. (2) dueño de casa. (1)

calhuia, nino : comer mayz tostado enel rescoldo, con tenazuelas de palo o de
caña. preter: oninocalhui. (2) tostar mayz enel rescoldo. (1)

cali +, nitla : arrojar a otro por ay, con enojo, y desden. (2 Teca nitlacali)

cali tlatlatquitl : alhajas de casa. (2)

calitecpa calixtli : portal de dentro de casa. (1)

calitic : dentro de casa. (1)

calitic monenequi : prouision de casa. (1)

calitic nitlahuelmana : solar, echar suelo ala casa. (1 calitic nitlauelmana)

caliticpa : hazia dentro de casa. (2)

caliticpa nonte itta : mirar adentro. (1)


caliticpa nontlachia : mirar hazia dentro de casa. prete: caliticpa onontlachix.
(2) mirar adentro. (1)

calixatl : portal de casa. (2)

calixcopa : frontera o delantera de casa. (2) frontera o delantera de casa. (1)

calixcuahuitl : idem. (Calixquatl: portada, delantera o frontera de casa.) (2


Calixquauitl)

calixcuaitl : frontera o delantera de casa. (1 calixquaitl)

calixcuatl : portada, delantera o frontera de casa. (2 Calixquatl) portada de


casa. (1 calixquatl) frontera o delantera de casa. (1 calixquatl)

calixtli : çagual. (2)

calixtli + : portal de dentro de casa. (1 calitecpa calixtli) portal de fuera


de casa. (1 quiyauacpa calixtli)

calixxotl : portada. (2) portada de casa. (1)

calla : poblacion o caseria. (2) poblacion. (1)

calla pouhqui : cosas que se tratan có[n]munmente entre la gente popular. (2)
vulgar, cosa comun. (1)

calla telli : casar, lugar donde solia auer casas. (2)

callalia, nite : dar la casa por carcel, o despedir de casa al criado. pre:
onitecallali. (2) despedir al paje o criado del palacio. (1) encarcelar, dar la
casa por carcel. (1)

callalli : solar o tierra que esta junto ala casa. (2) eredad junta con la casa.
(1) solar de casa. (1)

callalli = : = calmilli (2 callalli)

callampa : fuera de casa. (2) fuera a lugar; aduerbio. (1)

callan : idem. (Callampa: fuera de casa.) (2) fuera en lugar. (1)

callanehuia, nino : alquilar para si casa de otro. prete: oninocallaneui. (2


Callaneuia, nino) alquilar casa de otro. (1)

callanehuia +, mo : morador de casa ajena. (1 techan mocallaneuia)

callaneuhtia, nite : alquilar casa a otro. preteri: onitecallaneuhti. (2)

callapixqui + : alcalde de cartel. (2 Teilpil callapixqui)

callatelli : casal, lugar donde solia auer casas. (1)

calli : casa, o tenazuelas de palo o de caña para comer mayz tostado enel
rescoldo. (2) casa. (1) cueruo. (1)
calli + : casas reales, o de grandes señores. (2 Tecpan calli) acada casa. (1
cecen calli) venta. (1 oztomeca calli) ostario de ostias. (1 ostia calli)
pocilga o çahurda de puercos. (1 coyame calli) sagrario. (1 sacramento calli)
mancebia puteria. (1 auiani calli) idem. (Teopan: yglesia, o templo.) (2 Teopan
calli) corral de gallinas. (2 Totoltepan calli) cabaña para guardar los
magueyes. (1 tlachica calli) puteria. (1 auiyani calli) majada o posada. (1
milpan calli) bodega. (1 vino calli) boueda. (1 tetlapachiuhqui calli) burdel,
o puteria. (2 Auiani calli) tienda de platero, o plateria. (2 Teocuitlapitzca
calli) sacristia. (2 Teotlatqui calli) ostiario para ostias. (2 Ostia calli)
burdel. (1 auiani calli)

calli tlatlatquitl : prouision de casa. (1 cal[l]i tlatlatq[ui]tl)

callotia, nino : aposentarse o hospedarse en casa de otro. pre: oninocalloti. (2)


ospedarse. (1) aposentarse. (1) posar en posada. (1)
callotia, nite : aposentar, o hospedar a otro. pre: onitecalloti. (2) aposentar a
otro. (1) espiar ver adonde entra. (1) ospedar por amistad. (1)
callotia, nitla : hazer encaxe para engastonar algo enel. pre: onitlacalloti. (2)
encaxadura hazer. (1)

callotia + : aluergarse en alguna casa. (1 tepal nino, callotia) ospedarse.


(1 tepal nino, callotia)
callotia +, mo : el que biue o mora en casa agena. (2 Tepal mocallotia) morador
de casa ajena. (1 tepal mocallotia) vesped. (1 techá[n] mocallotia)
callotia +, nino : aluergarse o biuir en casa agena. pre: tepaloninocalloti.
(2 Tepal ninocallotia)

callotl + : lanterna. (2 Oco callotl)

calmaca, nite : dar casa aotro. preteri: onitecalmacac. (2)

calmana, ni : edificar o labrar casas. preteri: onicalman. (2) edificar algun


edificio ni, calquetza. (1)

calmanaliztli : edificacion assi de casas. (2) edificacion tal. (1)

calmanani : edificador assi. (1)

calmeca tlatolli : palabras dichas en corredores largos. e tomase por los


dichos y fictiones de los viejos antiguos. (2)

calmelactli : sala grande y prolongada, o corredor dela casa. (2) corredor de


casa. (1) sala larga. (1)

calmilli : lo mesmo es que callalli. (2) eredad del comun. (1)

calnacaztli : canton o esquina de casa. (2) esquina de casa. (1) canton o


esquina. (1)

calnehuiantli : eredad del comun. (2 Calneuiantli)

calnepanol melactli : sala alta y larga. (2)

calnepanolli : sobrado de casa. (2) sobrado de casa. (1)

calnepanolmelactli : sala alta. (1)


calnonotza, nino : concertarse enel pleito que tratan. pre: oninocalnonotz.
(2) ygualarse enesta manera. (1)

calocuilin : capullo de seda. (2) capullo de seda. (1)

calohuicantli : casa de muchas bueltas y rebueltas. (2 Calouicantli) casa de


muchas bueltas y rebueltas. (1 calouicantli)

calotli : camino o senda que va aparar a alguna casa. (2) camino que va a
alguna casa. (1)

calpampilli : hidalgo. (2) hidalgo. (1 calpanpilli)

calpampillotl : hidalguia. (2) hidalguia. (1 calpá[n]pillotl)

calpan + : en cada barrio, o cada barrio. (2 Cecen tlaxila calpan)

calpanoa, nite : andar de casa en casa. preterito: onitecalpano. (2) andar de


casa en casa. (1)

calpanuia, nite : vel, nitla. andar de casa en casa, repartiendo o pidiendo el


tributo. &c. preteri: onitecalpanui. vel. onitlacalpanui. (2) andar de casa en
casa. (1)

calpatla, nino : mudar casa. (1)

calpixcayotl : mayordomia. (2) mayordomia. (1)

calpixqui : mayordomo. (2) mayordomo de otro. (1)

calpolhuia, nitla : conuocar o ayuntar todo el barrio. pre: onitlacalpolhui. (2


Calpulhuia, nitla)

calpolli : casa o sala grande, o barrio. (2 Calpulli) barrio. (1 calpulli)


sala. (1 calpulli)

calpolpampohui : vezino de pueblo, o cosa que pertenece a algun barrio. (2


Calpulpampoui)

calpolpan pohui : vezino de barrio. (1 calpulpan poui)

calquechilia, nino : edificar edificio para si. (1)

calquetza, ni : edificar o labrar casa. preterito: onicalquetz. (2)

calquetza +, ni : establo hazer o caualleriza. (1 ni, cauallo calquetza)

calquetzaliztli : edificacion de casa. (2) edificacion tal. (1)

calquetzani : edificador assi. (1)

calquetzqui : edificador tal, o albañi. (2) edificador de edificios, s: el


oficial. (1) edificador assi. (1)

caltech + : mostrenco. metaphora. (2 Xomulco caltech nemini) mostrenco. (1


xomulco caltech nemini) escondidamente. (1 xumulco caltech)
caltech nic, quetza : arrimar ala pared cosas largas. (1)

caltech tlaquetztli : arrimada cosa assi. (1)

caltechictla motlani : arrojador tal. (1)

caltechictlamotlaliztli : arrojamiento assi. (1)

caltechtli : pared. s. la hazera della. (2) rincon. (1)

caltechtli + : amparado assi. (1 xomulli caltechtli quimotocti) esconderse.


preter: xomulli caltechtli onicnotocti. metapho. (2 Xomulli caltechtli
nicnotoctia) esconderse. (1 xumulli caltechtli nicnotoctia) ampararse o
esconderse ala sombra. (1 xomulli caltechtli nicnotoctia)

caltechtli ic nicmotla : dar con algo por essas paredes. prete: caltechtli yc
onicmotlac. (2 Caltechtli yc nicmotla)

caltechtli ic ninomotla : darse de golpes enla pared. prete: caltechtliyc


oninomotlac. (2 Caltechtli yc ninomotla)

caltechtli ic nitlamotla : arrojar algo ala pared. (1 caltechtli yc nitlamotla)

caltechtli icnicmotla : arrojar algo ala pared. (1 caltechtli ycnicmotla)

caltechtli icnino, motla : topar cón pared; &c. (1)

caltechtli ictlamotlaliztli : arrojamiento assi. (1 caltechtli yctlamotlaliztli)

caltechtli ictlamotlalli : arrojada cosa assi. (1 caltechtli yctlamotlalli)


arrojada cosa assi. (1)

caltechtli ictlamotlani : arrojador tal. (1 caltechtli yctlamotlani)

caltentli : la hazera dela pared delas casas. (2)

caltetzontli : cimiento de casa, hasta medio estado de pared. (2 Caltetzuntli)


cimiento de pared desde el suelo hasta medio estado en alto. (1 caltetzuntli)

caltia, nino : hazer o edificar casa para si. prete: oninocalti. (2) edificar
edificio para si. (1)
caltia, nite : edificar casa a otro. preterito: onitecalti. (2)

caltoca, nite : andar de casa en casa. preterito: onitecaltocac. (2) andar de


casa en casa. (1)

caltontli : retraymiento o retrete. (1)

caltzacua, nino : retraerse o recogerse, y encesrarse en casa o en monesterio.


preterito: oninocaltzacu. (2 Caltzaqua, nino) retraerse o apartarse. (1 nino,
caltzaqua)
caltzacua, nite : encarcelar a otro. preterito: onitecaltzacu. (2 Caltzaqua, nite)
encarcelar a otro. (1 nite, caltzaqua) echar en la carcel. (1 nite, caltzaqua)

caltzacualli : casar lugar dó[n]de solia auer casas. (2 Caltzaqualli) casal,


lugar donde solia auer casas. (1 caltzaqualli)
caltzacualoyan + : sima por carcel de mazmorra. (1 tetlallan caltzaqualoyan)

caltzalantli : la calle entre las casas, (2) calle. (1)

calzaloa, ni : hazer paredes de casas. preterito: onicalçalo. (2 Calçaloa, ni)

calzaz chiuhqui : calcetero. (2 Calças chiuhqui) calcetero. (1 calças chiuhqui)

calzaz cocopina, nino : quitarse las calças. prete: onino calças cocopin. (2 Calças
cocopina, nino) descalçarse las calças. (1 nino, calças cocopina)
calzaz cocopina, nite : quitar a otro las calças. prete: onitecalças cocopin. (2
Calças cocopina, nite) descalçar a otro las calças. (1 nite, calças cocopina)

calzaz ixcuepcacopina, nite : idem. prete: onitecalças yxcuepcacopin. (Calças


cocopina, nite: quitar a otro las calças. prete: onitecalças cocopin.) (2 Calças
yxcuepcacopina, nite) descalçar calças al redropelo. (1 nite, calças
ixcuepcacopina)

calzaz totochcopina, nite : quitar a otro las calças al redropelo. preteri:


onitecalças totochcopin. (2 Calças totochcopina, nite)

calzaz totoma, nino : desatacarse. prete: oninocalças toton. (2 Calças totoma,


nino)
calzaz totoma, nite : desatacar a otro. preterito: onite calças toton. (2 Calças
totoma, nite) desatacar a otro. (1 nite, calças totoma)

calzaz tototochcopina, nite : descalçar calças al redropelo. (1 nite, calças


tototochcopina)

calzaz yilpiya, nino : atacar las calças. (1 nino, calças yylpia)

calzaztia, nino : calçarse calças. (1 nino, calçaztia)

calzaztutuma, nino : desatacarse. (1 nino, calçastutuma)

calzolli : casa vieja. (2 Calçolli)

cama ixquemitl : cubierta de cama. (2)

cama ixxotl : idem. (Cama ixquemitl: cubierta de cama.) (2)

cama tlapachiuhcayotl : mánta de cama. (1)

camacahua, nic : soltarse le alguna palabra, la qual no quisiera auer dicho.


prete: oniccamacauh. (2 Camacaua, nic)

camachalcuauhyotl : el huesso de toda la barua. (2 Camachalquauhyotl)

camachalli : quixada. (2) quixar o quixada. (1)

camachaloa, ni : abrir mucho la boca. preterito: onicamachalo. (2) abrir la boca.


(1) boquear. (1)

camachaloliztli : abertura dela boca. (1) abrimiento de boca assi. (2) abrimiento
de boca assi. (1) boqueamiento. (1)

camachalotinemi, ni : andar la boca abierta. (1)


camachichia, ni : tener amargor enla boca. preterito: onicama chichiac, vel.
onicamachichix. (2) amargarme la boca. (1)

camachichializtli : amargor tal. (1)

camacoyahuac : hombre de gran boca. (2 Camacoyauac)

camactic : cosa tierna y reziente, como la maçorca de mayz antes que este del
todo sazonada y seca. &c. (2) seco vn poco medio seco o sazonado, como mayz o
frisoles. (1)

camahiyayaliztli : hedor de boca. (1)

camahua : pararse el mayz serazo, o casi del todo sazonado. preterito: ocamauac.
(2 Camaua)

camahuac : cosa seraza desta manera. (2 Camauac) seco vn poco medio seco o
sazonado, como mayz o frisoles. (1 camauac) tierno mayz que esta seco y no del
todo curado o cosa assi. (1 camauac)

camaixquemitl : mánta de cama. (1)

camaixxotl : mánta de cama. (1)

camanalchihua, nitla : hazer algo por via de burla o passatiempo. prete:


onitlacamanalchiuh. (2 Camanalchiua, nitla) burlando hazer algo. (1 nitla,
camanalchiua)

camanalhuia, nite : enlabiar, dezir gracias, o burlar de palabra. preterito:


onitecamanalchiuh. (2) enlabiar engañando. (1) burlar de palabras. (1)

camanalitoa, nic : burlando dezir algo. (1)


camanalitoa, nitla : dezir algo por passatiempo, o de burla. preterito:
onitlacamanalito. (2) burlando dezir algo. (1)

camanallatoa, ni : idem. preteri: onicamanallato. (Camanalitoa, nitla: dezir


algo por passatiempo, o de burla. preterito: onitlacamanalito.) (2)

camanallatolli : juego de palabras. (1) palabras de passatiempo, o de recreacion.


(2)

camanalli : burla tal. (1) chufa, o burla de palabras. (2)

camanaloa, ni : chufar o chocarreara. (1) dezir chistes, o gracias. preterito:


onicamanalo. (2)

camanaloani : dezidor de gracias assi. (2)

camanaloliztli : chufa, o burla de palabras. (2)

camapaca, nino : enxaguarse, o lauarse laboca. preterito: oninocamapac. (2)


enxaguarse la boca. (1) lauar la boca. (1)
camapaca, nite : lauar la boca a otro dandole con que. preterito: onitecamapac.
(2)

camapaca + : gargarismo hazer. (1 patica nino, camapaca)


camapaca +, nino : hazer gargarismo. pre: patica oninocamapac. (2 Patica
ninocamapaca)

camapantli : carrillos de la cara. (2) carrillo dela cara. (1)

camapiqui, nino : cerrar la boca. preterito: oninocamapic. (2) cerrar la boca. (1)

camapotoniliztli : hedor de boca. (2) hedor de boca. (1)

camatapalli : los paladares. (2)

camatecapania, nino : darse golpes, o bofetones assi mismo é[n] la boca. pret:
oninocamatecapani (2)
camatecapania, nite : dar tapaboca amanera de bofeton. preterito: onite
camatecapani. (2)

camatetic : carrilludo. (1) carrilludo. (2)

camatetl : carrillos grandes. (2)

camatilizzotl + : ynfamia. (1 tetlauelilo camatilizçotl)

camatl : boca. (2) boca. (1)

camatlapachiuhcayotl : manta, o cubierta de cama. (2)

camatlapoa, nino : abrir la boca. (1)

camatlatia, nite : herrar con fuego la cara a otro preterito: onitecamatlati.


(2) herrar enla cara. (1)

camatochomiotl : el bello sotil delos labrios. (2)

camatqui : teso inobidiente. (1)

camatzayana, nite : desquixarar a otro o abrirle la boca mucho. preterito:


onitecamatzayan. (2) descarrillar o desquixarar con las manos. (1) desquixarar.
(1)

camatzontli : el bello de los carrillos. (2 Camatzuntli)

camayyayaliztli : hedorde boca. (2)

camilcectic : amarilla fruta. (1)

camilectic : cosa morena, o fruta que pinta. (2) morena cosa baça. (1)

camilehua : pitantar las cerezas, o la fruta, o pararse moreno. preterito:


ocamileuac. (2 Camileua) començar a madurar la fruta, s: pintar la fruta. (1
camileua) amarillecerse la fruta, que comiença a madurar. (1 camileua)

camilihui : començar a madurar la fruta, s: pintar la fruta. (1 camiliui.)


amarillecerse la fruta, que comiença a madurar. (1 camiliui) sazonarse la fruta.
(1 camiliui)

camisa maitl : manga de vestidura; y asside los de mas. (1 camisa maytl)


camisacopina, nino : desnudarse ropa cerrada. (1)
camisacopina, nite : desnudar a otro ropa cerrada. (1)

camisatia, nino : vestirse la camisa. preterito: oninocamisati. (2)


camisatia, no : vestir me camisa. (1)

camisatli + : collar de vestidura. (1 yquech yn camisatli)

cammach intixtepetla : como eres tan ciego. s. que no vees lo que te conuiene. (2)

cammach mitzicnoma intloque in nahuaque? : de donde mereciste el beneficio que


el señor te a hecho?. (2 Cammach mitzicnoma intloque in nauaque?)

cammach mocnopil ? cammachmomacehual ? : de donde ati tanto bien ?. (2 Cammach


mocnopil ? cammachmomaceual ?)

cammachmomacehual + : de donde ati tanto bien ?. (2 Cammach mocnopil ?


cammachmomaceual ?)

cammantiuh atl : manta agua que corre y va llana. (1 cá[m]mantiuh atl)

camo + : mas si; conjunction. (1 auh yntla camo)

camopalli : morado color escuro. (1) color morado. (1) color morado escuro. (2)

camopaltia : hazerse morado. (1)

camopaltic : morado color escuro. (1) idem. (Camopalli: color morado


escuro.) (2)

camotic : tierna cosa. (1) cosa tierna, o blanda como batatas. (2)

camotli : turma de tierra o cosa assi. (1) batata, fruta conocida. (1) batata,
rayz comestible. (2)

camotli + : çanahoria. (1 castillan camotli.)

campa : aqualparte. (1)

campa + : estrangero. (2 çan campa valla) hazia dondequiera. (1 çaço yn campa)


adonde, o adondequier. aduerbio. (2 In campa) por ay adonde quiera. aduerbio. (2
çayan campa)

campa immitzcocoa : adónde, o en que parte del cuerpo te duele?. (1 campa


ymmitzcocoa)

campa? : por donde; preguntando?. (1) dedonde?. (1) hazia donde;


preguntando?. (1) adonde?. (1) adonde, o aque parte, o por donde?. aduerbio para
preguntar. (2)

campachilhuia, nicte : arrebatar a otro algo para comer selo. preterito:


onictecampachilhui. (2)

campana + : esquilon. (1 piaztic campana) campana bendezida, o có[n]sagrada.


(2 Tlateochiual campana) campana esquilonada. (2 Piaztic campana)

campana chiuhqui : campanero que las haze. (1) campanero que las haze. (2)
campana pitzqui : campanero que las haze. (1)

campana tziliniqui : campanero que las tañe. (1)

campana yollotli : badajo de campana. (1) badajo de campana. (2)

campaxilhuia, nicte : comer lo que arrebato a otro. preterito: onictecampaxilhui.


(2)

campaxoa, nite : adentellar o morder sin sacar bocado. (1) bocados dar. (1 nite,
cá[n]paxoa)

campaxotihuetzi, nite : bocados dar arremetiendo contra alguno. (1 nite,


cá[n]paxotiuetzi)

campopona : ombre carrilludo o de grandes mexillas. (1)

campopotztic : ombre carrilludo o de grandes mexillas. (1 campuputztic)


carrilludo. (1 campuputztic) idem. (Campopoçactic: carrilludo.) (2)

campopozactic : ombre carrilludo o de grandes mexillas. (1 campopoçactic)


carrilludo. (1 campupuçactic) carrilludo. (2 Campopoçactic)

campotzoa, ni : hinchar los carrillos. preterito: onicampotzo. (2) hinchar los


carrillos. (1)

campotzoani : hinchador tal. (1)

campotzoliztli : hinchadura assi. (1)

campotzoqui : hinchador tal. (1)

campoxoa, nite : adentellar, o dar bocado. preterito: onitecampoxo. (2)

can + : entera cosa o sana sin macula ni falta. (1 amo can quenin)

can cuixpa? : por donde; preguntando?. (1)

can onhuehuetztinemi yyollo : pensatiuo. (1 can onueuetztinemi yyollo)

can yeuel ? : hazia que parte?. (2)

can yeye : esso mismo. (1 cá[n] yeye)

can? : adonde?. (1) adonde?. aduerbio. para preguntar. (2)

cana : en alguna parte. (1) por algun lugar; aduerbio. (1) en alguna parte,
o lugar. aduerbio. (2) a alguna parte. (1)
cana, ni : tomar o començar a exercitar el officio o cargo que se me
encó[n]mendo, o agonizar y estar en passamiento. preteri: onican yn notequiuh. (2)
malo estar mucho, quasi ala muerte. (1) desenuaynar la espada. (1) tomar. (1)

cana + : estio tener en lugar. (1 centonal cana ninemi) quiça en alguna parte
o lugar. (2 Aço cana) no se empleara nada desto en alguna otra cosa. (2 Atle cana
monequiz)
cana +, ni : edificarse, tomando exemplo de otro. (1 tetech nicana)
entresacar algo. pre: itla onican. (2 Itlan nicana) seguir o ymitar vida de otro.
(1 tetech nicana) alentar o tomar huelgo el que tañe trompeta. (1 nihio nicana)
entresacar algo. (1 ytzalá[n] nicana) alentar descansando. (1 nihio nicana)
entresacar algo. (1 ytlan nicana) tomar exemplo de otro. pre: tetech onican. (2
Tetech nicana)

cana nite, tlalia : poner en lugar. (1)

cana nitla, tlalia : poner en lugar. (1)

cana yaliztli : ausencia. (1)

canactic : delgada cosa assi. (1) cosa delgada, como tabla, estera, lienço, o
cosas semejantes llanas. (2)

canactontli : cosa delgadilla assi. (2)

canahua, nitla : adelgazar tablas, o piedras anchas o la loça guando la hazé[n].


&c. preterito: onitlacanauh. (2 Canaua, nitla) adelgazar tablas o piedras. (1
nitla, canaua) batir metal. (1 nitla, canaua)

canahuac : paño de lino o delana. (1 canauac) delgada cosa assi. (1 canauac)


cosa delgada desta manera, lienço, o manta delgada de algodon. (2 Canauac)

canahuac + : lienço paño de lino. (1 yztac canauac) lienço, o manta muy


delgada. (2 Iztac canauac)

canahuac caxitl : escudilla. (1 canauac caxitl) escudilla. (2 Canauac caxitl)

canahuac tlaixpechchotl : sauana de lienço. (1 canauac tlaixpechchotl)

canahuaca namacac : lencero, que vende lienços . (1 canauaca namacac)

canahuacantli : sienes parte dela cabeça. (1 canauacantli) sienes, parte dela


cabeça. (2 Canauacantli)

canahuacantzontli : cabellos los viejos. (1 canauacantzuntli) aladar de


cabellos. (2 Canauacantzuntli)

canahuacayotl : delgadez de cosas llanas y anchas. (1 canauacayotl) delgadez


assi. (2 Canauacayotl)

canapa : de alguna parte. (1) en alguna parte. (1) por algun lugar; aduerbio.
(1) a alguna parte. (1) en alguna parte. aduerbio. (2)

canapa +, nino : ausentarse. (1 nino, yeltia, canapa niauh)

canapa yaqui : ausente. (1)

canapaonia : ausente estar. (1)

canauhconetl : patico, hijo del anade. (1) anadino. (1) anadino. (2)

canauhconetontli : patico, hijo del anade. (1) idem. (Canauhconetl:


anadino.) (2)
canauhquilitl : verdolaga yerua. (1) verdolaga. (2)

canauhtetl : veuo de patos. (1) hueuo de pato, o de anade. (2)

canauhtli : pato anade domestica. (1) anade. (1) anade, o pato. (2)

canauhtli + : pato anade domestica. (1 castillan canauhtli)

cancuix? : adonde?. (1 cá[n]cuix?) adonde, por donde, o aque parte?.


preguntando. aduerbio. (2)

cancuixpan? : adonde?. (1) idem. (Cancuix?: adonde, por donde, o aque parte?.
preguntando. aduerbio.) (2)

candela yacacotona, ni : despauilar candela. (1)

candela yacacotonaliztli : despauiladura. (1)

candela yacacotonani : despauilador. (1)

candela yollotli : pauilo de candela. (2)

candelayollotl : pauilo de candela. (1)

canel : pues es assi, o pues assi es. aduerbio. (2)

canel totechitauhqui : pues es assi que nos esta prometido. (2)

canelli : cierta cosa y verdadera. (1)

canemiliztli + : recelo assi. (1 teuicpa nemat canemiliztli)

canhuei + : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 ypano canvey ynina cayo)

canimmach + : especulatiuo. (1 moyolnonotzanih canimmach nemi yyollo)

canimmach nemi noyollo : especular. (1)

canimmach omitzicnoma intloque nahuaque? : cuantas mercedes te ha hecho


nuestro señor?. (1 canimmach omitzicnoma yntloque nauaque?.)

canin? : hazia donde; preguntando?. (1) dedonde?. (1) por donde;


preguntando?. (1) adonde?. (1)

caniuhya? : aque tiempo?. (1) enque tiempo (preguntando)?. (1)

caniuhyan? : cuando, o en que tiempo?. (1)

cannelpa tiazque : idem. (Canneltiazque: adonde emos de yr.) (2)

cannelpa tiazque? : adonde emos deyr?. (1)

canneltiazque : adonde emos deyr?. (1 canneltiazq[ue]) adonde emos de yr. (2)

canozo : es assi, o ello es assi, afirmando algo. (2 Canoço)


canquenami + : entera cosa o sana sin macula ni falta. (1 amo canquenami)

canteponaztic : carrilludo. (1 cantepunaztic)

cantetetic : ombre carrilludo o de grandes mexillas. (1)

cantli : carrillo dela cara. (1 cá[n]tli) carrillos. (2)

canxicana + : de donde tengo de auer lo necessario ala vida. (2 Canxiccui,


canxicana)

canxiccui, canxicana : de donde tengo de auer lo necessario ala vida. (2)

canyeno yehuatl : esse mismo. (1 cá[n]yeno yehuatl)

canyepa : aqualparte. (1)

canyepa? : hazia donde; preguntando?. (1) adonde?. (1 cá[n]yepa?)

canyeuel + : adónde, o en que parte del cuerpo te duele?. (1 cayepa canyeuel


ymmitzcocoa)

canyuhyan? : aque tiempo, o é[n] que tiempo aduer. (2)

canyyolic : mansamente. (1 canyyulic)

cao + : helo alli donde esta, o hela alli. (2 Ompa cao)

capa + : encapado. (2 Mo capa quimoloqui)

capa quechquemitl : capilla de capa. (2)

capa tzontecomatl : idem. (Capa quechquemitl: capilla de capa.) (2)

capani : cruxir, o restallar las coyunturas delos dedos quando los estiran. (2)

capania, nitla : hazer ruido con los çapatos. preterito: onitlacapani. (2)

capatepiton : escla[v]ina. (1)

capatzontecomatl : capilla de capa. (1)

capaxtic : fofa cosa. (1) cosa fofa. (2)

capolcuahuitl : cerezo seto. (1 capulquauitl) cerezo verde arbol. (1


capulquauitl) cerezo arbol. (2 Capulquauitl)

capolcuahuitl + : cerezo seto. (1 vacqui capulquauitl)

capolcuauhtla : cerezal. (1 capulquauhtla) cerezal. (2 Capulquauhtla)

capolin : cerezo verde arbol. (1 capulin) cereza. (1 capulin) cerezo, el


arbol, o la fruta del. (2 Capulin)

capolla : cerezal. (1 capulla) cerezal. (2 Capulla)


capollotl + : grano de algun razimo. (1 centetl capullotl) vn grano de razimo
dvuas, &c (2 Cé[n]tetl capullotl)

capoloctli : vino de cerezas. (1 capuloctli) vino de cerezas. (2 Capuloctli)

capotzahui : pararse negro preteri: ocaputzauh. (2 Caputzaui)


capotzahui, ni : ennegrecerse. (1 ni, caputzaui)

capotzahuiliztli : ennegrecimiento tal. (1 caputzauiliztli) negregura assi.


(2 Caputzauiliztli)

capotzauhqui : ennegrecido assi. (1 caputzauhqui) cosa negra. (2 Caputzauhqui)

capotztic : negra cosa. (1 caputztic) cosa negra. (2 Caputztic)

caque : calçada persona. (1) persona calçada con çapatos. (2)

caqueque : personas calçadas assi. (2)

caquetinemi, ni : cutaras traer. (1)

caqui, anite : desobedecer. (1)


caqui, nic : recebir por el sentido. (1)
caqui, nite : obediente ser. (1) obedecer. (1)
caqui, nitla : oyr, entender, o escuchar. preterito: onitlacac. (2) oyr como
quiera. (1) escuchar como quiera. (1)
caqui, nonte : asechar, o espiar, oyendo lo que se dize. preterito: onontecac.
(2)

caqui + : echar a mala parte las cosas. (1 aiuh nic caqui) recusar al juez. (1
amo nino, caqui) tacharlos testigos. (1 amo nino, caqui)
caqui +, nic : echar a mala parte las cosas. (1 aompa niccaqui) echar abuena
parte lo que se dize o haze. (1 quallipan niccaqui) comprehender lo que se dize.
(1 çancen niccaqui) comprehender lo que se dize. (1 nic, acica caqui)
caqui +, nino : no me satisfazer lo que algunos me certifican, o no estar por lo
que se sentencia, apelando dello, y tachando los testigos o recusandolos. (2 Amo
ninocaqui)
caqui +, nite : alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1 auh nitecaqui)
entender al reues la cosa. pre: ayuh onitecac. (2 Ayuh nitecaqui)
caqui +, nitla : comprehender lo que se dize. (1 nitla, macica caqui)

caquilia, nicte : oyr lo que otros dizen. preteri: onictecaquili. (2)

caquiliztli + : comprehendida cosa assi. (1 tlamacica caquiliztli)


comprehenssion assi. (1 tlamacica caquiliztli) intelligencia perfecta de alguna
cosa. (2 Tlamacica caquiliztli) enteray perfecta intelligencia dela cosa. (2
Tlaacica caquiliztli)

caquini + : comprehendedor tal. (1 tlamacica caquini)

caquitia, nicte : denunciar algo a otros. (1) dar relacion de algo aotros, o
notificarles algo. pre: onictecaquiti. (2)
caquitia, nitetla : idem, o hazer oyr alos sordos. preterito: onitetlacaquiti.
(Caquitia, nicte: dar relacion de algo aotros, o notificarles algo. pre:
onictecaquiti.) (2) hazer entender alguna cosa a otro. (1)

caquizti : sonable cosa. (1)


caquizti, ni : sonar, y oyrse bien el que habla, o canta. preterito:
onicaquiztic. (2) sonar comoquiera. (1)

caquizti + : sonar bien. (1 vel ni, caquizti) sonar mal. (1 anivel, caquizti)
sonar enderredor. (1 ypanoc ni, caquizti) sonar enderredor. (1 nouiyan ni,
caquizti) desentonado. (2 Nonqua caquizti ytuzqui)

caquiztilia, nitla : exponer, declarar, glosar o interpretar algo. preterito:


onitlacaquiztili. (2) notar algo en otra cosa. (1)

caquiztiliztli : son o sonido. (1) son, o sonido. (2)

caquiztini : sonable cosa. (1) cosa que suena bien. (2)

caquiztli : son o sonido. (1) sonido. (1) digno de ser creido. (1) sonido, o
persona de credito. (2)

castillan + : espiga de trigo. (1 centlaquechcuitl castillan centli) puerro.


(1 vey castillan xonacatl) rezma de papel. (1 centlalpilli yztac castillan amatl)
clauo de especie. (1 vel castillan chilli)

castillan acalli : naue, generalmente. (1)

castillan acaltepiton : naue pequeña. (1)

castillan acaltontli : naue pequeña. (1)

castillan acocotli : hinojo. (1)

castillan ayecocuemitl : hauar. (1)

castillan ayecomilli : hauar. (1)

castillan ayecotli : haua, legumbre. (1)

castillan cactli : çuecos. (1)

castillan camotli : çanahoria. (1)

castillan canauhtli : pato anade domestica. (1)

castillan chiancaca : açucar de castilla. (1)

castillan chilli : especie de especiero. (1) pimienta especie conocida. (1)

castillan chilnamacac : especiero, que las vende. (1)

castillan chilnamacoyan : especieria lugar donde las venden. (1)

castillan cihuatlatquitl : saya de muger. (1 castillan ciuatlatquitl)

castillan copalli : estoraque olor. (1)

castillan ecuemitl : hauar. (1)

castillan emilli : hauar. (1)


castillan etl : haua, legumbre. (1)

castillan huexolotl : gallo de castilla. (1 castillan vexolotl)

castillan huexolotl tlaatecuitl : capon. (1 castillan vexolutl tlaatecuitl)

castillan lino xinachtli : linaza, simiente de lino. (1)

castillan michua tzaltepiton : sardina arrencada pece conocido. (1 castillá[n]


michua tzaltepiton)

castillan nacatlaoyo tlaxcalli : pastel de carne. (1)

castillan ocoxochitl : trebol yerua. (1)

castillan omixochitl : lirio blanco o açucena. (1)

castillan pitzahuac etl : lentejas legumbre. (1 castillan pitzauac etl)

castillan quetzaltototl : pauo, paua o pauon. (1)

castillan tehuilocaxitl : vidrio o vidro. (1 castillan teuilocaxitl)

castillan tetzilacatl : sonajas. (1)

castillan texocooctli : vino de mançanas. (1)

castillan tlaoltezqui : molinero q[ue] lo cura. (1)

castillan tlapalpopozo : rosa flor, y mata conocida. (1 castillan


tlapalpopoço)

castillan tlatolli : romance lengua romana. (1)

castillan tlaulli : trigo. (1)

castillan tlaxcalli : pan de trigo. (1)

castillan tlaxcalzonectli : mollete pan muelle. (1 castillan tlaxcalçonectli)

castillan tlaximaloni necoctene : hacha que corta de dos partes. (1)

castillan tonalxihuitl : mançanilla yerua conocida. (1 castillan tonalxiuitl)

castillan totolin : gallina de castilla o gallo. (1)

castillan tzacuxochitl : lirio. (1)

castillan xilotzontli : raspa de espiga. (1 castillá[n] xilotzuntli)

castillan xochitl : clauellina. (1 castillan xuchitl) floro rosa de castilla.


(1 castillan xuchitl)

castillan xonacatl : puerro. (1) aio. (1)

castillan yahuacalli : fusta; genero de naue. (1 castillan yaoacalli)


castillanepazotl : yerua buena. (1 castillanepaçotl)

cat +, nitla : signo en que alguno nace. (1 notonal, yeynipan nitlacat


cuetzpalin) condicion tener assi. (1 yuh nitlacat) condicion tener assi. (1 yuh
ipan nitlacat) el signo enque naci, el alma, o la porcion y racion mia. (2
Notonal ynipan nitlacat) idem. (Iuh niquiz: ser su natural condicion aquella
desde su nascimiento.) (2 Iuh nitlacat)

cate + : estar dos o tres cosas juntas. (1 cepan cate) apartados vnos de
otros. (1 veueca cate) estar dos o tres cosas juntas. (1 yuan cate)

caticac, ni : estar en pie. pre: onicaticaca. vel. onica tic aya. (2) enhiesto
estar. (1)

caticac +, ni : estar delante del señor. (1 teixpá[n] nicaticac) agra fierra o


cuesta. (1 cencan nicaticac)

catl + : ninguno otro te podra ya ayudar. (2 Aocac vel cetla catl mitzpaleuiz)

catlehuatl : aqual de dos. (1 catleuatl)

catlehuatl + : qualquiera dellos, o qualquier cosa que sea, (2 In çaço


catleuatl) qualquiera dellos. (2 çaço catlehuatl)

catlehuatl? : qual dellos?. preguntando. (2 Catleuatl?)

catli ye? : qual dellos?. preguntando. (2)

catli? : ques del?. o qual es?. (2)

catlie : aqual de dos. (1)

catlye? : cual o quien?. (1)

catolhui + : el que juega con rosas como có[n] pelota. (2 Mocecen catolhui)

catqui + : helo aqui. (1 nican catqui) lo mesmo es que nican ca. (2 Nican
catqui)

catzactia, ni : pararse suzio. preteri: onicatzactiac. vel. onicatzactix. (2)


ensuziarse. (1)

catzactic : suzia cosa. (1) suzio por no estar lauado. (1) morena cosa baça. (1)
hosco baço en color. (1) cosa suzia. (2)

catzactilia, nitla : ensuziar algo. preterito: onitlacatzactili. (2) ensuziar


algo. (1)

catzactiliztli : suziedad. (1) suziedad. (2)

catzahua, ni : pararsesuzio. pre: onicatzauac. vel. onicatzauh. (2 Catzaua, ni)


ensuziarse. (1 ni, catzaua)
catzahua, nino : ensuziarse. pre: oninocatzauh. (2 Catzaua, nino)
catzahua, nite : ensuziar a otro. preterito: onitecatzauh. (2 Catzaua, nite)
catzahua, nitla : ensuziar algo. (1 nitla, catzaua) estragar. (1 nitla,
catzaua)
catzahuac : cosa suzia. (2 Catzauac) suzio por no estar lauado. (1 catzauac)
suzia cosa. (1 catzauac)

catzahualiztli : suziedad. (2 Catzaualiztli) suziedad. (1 catzaualiztli)


estrago. (1 catzaualiztli)

cauh + : suyo, cosa de alguno. (1 ycoco cauh)

cauhtehua, nic : dexar a otro, o a otra cosa, e yrse luego a alguna parte. pre:
oniccauhteuac. (2 Cauhteua, nic)
cauhtehua, nino : quedarse. (1 nino, cauhteua) manda hazer assi. (1 nino,
cauhteua)

cauhtehua + : testar, hazer testamento, o detenerse y quedarse en algun lugar.


preterito: oninocauhteuac. (2 Cauhteua nino)

cauhtehua nino : testar, hazer testamento, o detenerse y quedarse en algun lugar.


preterito: oninocauhteuac. (2 Cauhteua nino)

cauhtica : espacio de lugar. (1)

cauhtimani : espacio, o anchura desala, o de camara. &c. (2)

cauhtimani + : espaciosa cosa, assi como lugar ancho y espacioso. (1 tlacauilli


cauhtimani)

cauhtiquiza, nino : quedarse de camino en algun lugar. prete: oninocauhtiquiz.


(2 Cauhtiquiça, nino) quedarse. (1 nino, cauhtiquiça)
cauhtiquiza, nite : dexar, o desamparar a otro de precio. prete:
onitecauhtiquiz. (2 Cauhtiquiça, nite) desamparar a alguno. (1 nite, cauhtiquiça)

cauhtiuh, nino : dexar memoria de si, o hazer testamento. pr: oninocauhtia. vel.
oninocauhta. (2) dexar memoria de si. (1) hazer testamento. (1)

caxahua : afloxarse la enfermedad. (1 caxaua) aliuiar se la enfermedad. (1


caxaua) descrecer el rio. (1 caxaua) desmesurarse lo lleno. (1 caxaua)
caxahua, ni : tornarse flaco y sin carnes, o descrecer y menguarla mar, o el
rio, o afloxar la pestilencia. prete: onicaxauac. (2 Caxaua, ni) menguar. (1 ni,
caxaua) emmagrecerse. (1 ni, caxaua) tomaste pequeño. (1 ni, caxaua)
caxahua, nite : enflaquecer a otro. preterito: onitecaxauh (2 Caxaua, nite)
emmagrecer a otro. (1 nite, caxaua) aliuiar a otro. (1 nite, caxaua)
caxahua, nitla : afloxar algo, o desbastar alguna cosa, o quitar y disminuir algo
del tributo. pre: onitlacaxauh. (2 Caxaua, nitla) aliuiar quitando a otro algo
del tributo o dela carga. (1 nitla, caxaua) despechar vasallos, afloxandoles el
tributo. (1 nitla, caxaua) afloxar lo que estaua apretado con ataduras. (1 nitla,
caxaua) desbastar algo. (1 nitla, caxaua)

caxahua in nococoliz : arreziar o conualecer dela enfermedad. (1 caxaua yn


nococoliz)

caxahuac : afloxada enfermedad. (1 caxauac)

caxahualiztli : enflaquecimiento, o flaqueza del que esta flaco. (2 Caxaualiztli)


emmagrecimiento. (1 caxaualiztli) floxedad assi. (1 caxaualiztli)

caxahuatiuh, ni : tomaste pequeño. (1 ni, caxauatiuh)


caxahuatiuh/ huel/ caxauhtiuh, ni : tornarse flaco, o desmedrar enla hazienda. pre:
onicaxauatia. vel. onicaxauhtia. (2 Caxauatiuh, vel, caxauhtiuh, ni)

caxahuilia, nitetla : aliuiar o disminuir la carga, o el tributo a otro. pret:


onitetlacaxauili. (2 Caxauilia, nitetla) aliuiar assi a otro. (1 nitetla,
caxauilia)

caxancailpiya, nitla : atar algo floxamente. pret: onitlacaxancailpi. (2


Caxancailpia, nitla) atar floxamente. (1 nitla, caxancailpia)

caxani : afloxarse lo atado. prete: ocaxan. (2) afloxarse. (1)

caxania, nino : recaer el enfermo. preterito: oninocaxani. (2) recaer en


enfermedad. (1)
caxania, nitla : afloxar lo atado, o desarmar la ballesta, y afloxar el arco. pre:
onitlacaxini. (2) desarmar ballesta. (1) afloxar lo que estaua apretado con
ataduras. (1)

caxanilia, nitetla : aliuiar a otro la carga o el tributo. prete:


onitetlacaxanili. (2)

caxanqui : cosa floxa o mal atada. (2) floxa cosa no apretada. (1) afloxado.
(1)

caxauhqui : enflaquecido assi. (2) emmagrecido. (1)

caxauhtiuh, ni : desmedrar énhaziénda. (1)

caxauhtiuh +, ni : tornarse flaco, o desmedrar enla hazienda. pre:


onicaxauatia. vel. onicaxauhtia. (2 Caxauatiuh, vel, caxauhtiuh, ni)

caxcomolli : escudilla. (2 Caxcomulli) escudilla. (1 caxcomulli)

caxitl + : escudilla. (2 Canauac caxitl) escudilla. (1 canauac caxitl)

caxmanaloyan : vasar. (2) valar. (1)

caxpechtli : plato. (2) plato. (1)

caxpechtli + : plato grande. (1 vey caxpechtli) plato de plata; y assi delos de


mas metales. (1 teocuitla caxpechtli)

caxpechtontli : plato pequeño. (2) platel plato pequeño. (1)

caxpiyaloyan : vasar. (2 Caxpialoyan) valar. (1 caxpialoyan)

caxpiyani + : repostero, o guardador de baxilla de plata. (2 Iztac teocuitla


caxpiani)

caxpiyaztica nitlateca : embudar algo. (1 caxpiaztica nitlateca)

caxpiyaztica tlatectli : embudada cosa. (1 caxpiaztica tlatectli)

caxpiyaztli : embudo de barro. (2 Caxpiaztli) embudo. (1 caxpiaztli)

caxpochehua, ni : embarnizar de negro la loça antes que la cuezan. preterit:


onicaxpucheuh. (2 Caxpucheua, ni)
caxtepiton : salsera. (2) salsera o salsereta. (1)

caxtil : gallo, o gallina de castilla. (2) idem. (Caxcomulli: escudilla.) (2)

caxtlahuitl : almagre baxo. i. no muy fino. (2 Caxtlauitl) almagre baxo. (1


caxtlauitl)

caxtolcan : é[n] quí[n]ze partes, o é[n] cada quinze p[ar]tes. (2 Caxtulcan)

caxtolcan oceccan : en deziseys partes, o en cada deziseys partes. (2 Caxtulcan


oceccá[n])

caxtolcan omexcan : é[n] deziocho partes. &c. (2 Caxtulcan omexcan)

caxtolcan omoccan : en dezisiete partes. &c. (2 Caxtulcan omoccan)

caxtolcan onnauhcan : en dezinueue partes. &c (2 Caxtulcan onnauhcan)

caxtolipilli : trezié[n]tas mantas, tortillas, pliegos de papel, o cosas


semejantes. (2)

caxtollamantli : quinze partes, cosas, o pares. (2 Caxtullamantli)

caxtollamantli + : de diez y siete cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli omome


centlamantli) de diez y nueue cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli onnaui
centlamantli) la quinzena cosa o parte. (2 Inic caxtullamantli) de diez y seys
cosas vna &c. (2 In caxtullamantli once centlamantli) de diez y ocho cosas vna.
&c. (2 In caxtullamantli omei centlamantli) de quinze cosas vna, o de quinze
pares vn par. (2 In caxtullamantli centlamantli)

caxtolli : quinze, vel caxtultetl. (2 Caxtulli)

caxtolli + : de diez y siete vno. (2 In caxtulli omome ce) de diez y nueue


vno. (2 In caxtulli onnauice) el quinzeno. (2 Inic caxtulli) de diez y seys vno.
(2 In caxtulli once ce) de diez y ocho vno. (2 In caxtulli omei ce) de quinze
vno. (2 In caxtulli ce)

caxtolli oce/ huel/ caxtoltetl oce : deziseys. (2 Caxtulli oce, vel,


caxtultetl oce)

caxtolli omei/ huel/ caxtoltetlomei : deziocho. (2 Caxtulli omei, vel,


caxtultetlomei)

caxtolli omome/ huel/ caxtoltetl omome : d[e]zisiete (2 Caxtulli omome, vel,


caxtultetl omome)

caxtolli onnahui/ huel/ caxtoltetl onnahui : dezinueue (2 Caxtulli onnaui, vel,


caxtultetl ó[n]naui)

caxtololotl : quinze maçorcas demayz, de cacao de camotes çanahorias, o de


cosas semejá[n]tes. (2 Caxtulolotl)

caxtololotl oce : deziseys maçorcas assi. (2 Caxtulolotl oce)

caxtololotl omei : deziocho maçorcas. (2 Caxtulolotl omei)


caxtololotl omome : dezisiete maçorcas (2 Caxtulolotl omome)

caxtololotl onnahui : dezinueue maçorcas. (2 Caxtulolotl onnaui)

caxtolpa : quinze vezes. (2 Caxtulpa)

caxtolpa ixquich : quinze tanto. (2 Caxtulpa yxquich)

caxtolpa oceppa : deziseys vezes. (2 Caxtulpa oceppa)

caxtolpa oceppa ixquich : dezisiete tanto. (2 Caxtulpa oceppa ixquich)

caxtolpa omexpa : deziocho vezes. (2 Caxtulpa omexpa)

caxtolpa omexpa ixquich : deziocho tanto. (2 Caxtulpa omexpa ixquich)

caxtolpa omoppa : dezisiete vezes. (2 Caxtulpa omoppa)

caxtolpa omoppa ixquich : dezisiete tanto. (2 Caxtulpa omoppa ixquich)

caxtolpa onnappa : dezinueue vezes. (2 Caxtulpa onnappa)

caxtolpa onnappa ixquich : dezinueue tanto. (2 Caxtulpa onnappa ixquich)

caxtolpantli : quinze rengleras, o hileras de personas, o de renglones. &c. (2


Caxtulpantli)

caxtolpantli oce : deziseys rengleras assi. (2 Caxtulpantli oce)

caxtolpantli omei : deziocho rengleras. (2 Caxtulpantli omei)

caxtolpantli omome : dezisiete rengleras. (2 Caxtulpantli omome)

caxtolpantli onnahui : dezinueue rengleras. (2 Caxtulpantli onnaui)

caxtolpohualli + : siete cientos. (2 Centzuntli ypá[n] caxtulpoalli)

caxtoltetl + : de diez y seys vno. (2 I[n] caxtultetl once centetl) de diez y


siete vno. (2 In caxtultetl omome centetl) de diez ynueuevno. (2 In caxtultetl
onnaui cé[n]/t/tetl) d[e]zisiete (2 Caxtulli omome, vel, caxtultetl omome) idem.
(Inic caxtulli: el quinzeno.) (2 Inic caxtultetl) dezinueue (2 Caxtulli onnaui,
vel, caxtultetl ó[n]naui) deziseys. (2 Caxtulli oce, vel, caxtultetl oce) de
quinze vno. (2 In caxtultetl centetl)

caxtoltetlomei + : deziocho. (2 Caxtulli omei, vel, caxtultetlomei)

cayahua, nino : ynjuriar. (1 nino, cayaua)

cayahua + : mohatrar. (1 teca nino, cayaua)


cayahua +, nino : idem. pre: teca oninocayauh. (Teca ninocacayaua: burlar o
escarnecer de otro pre: teca oninocacayauh.) (2 Teca ninocayaua)

caye : ya; aduerbio de tiempo. (1)

caye amo : antes no. aduerbio. (2) antes no. (1)


cayecualli : bien ella, o sea assi, otorgando algo. (2 Cayequalli) sea en
buen hora. (1 cayequalli)

cayehuatl o : elle es. &c. (2)

cayehuatlo : esse, essa, esso. (1)

cayepa canyeuel immitzcocoa : adónde, o en que parte del cuerpo te duele?. (1


cayepa canyeuel ymmitzcocoa)

cayepa? : hazia donde es?. (2) idem, o hazia donde. (Cancuixpan?: idem.
(Cancuix?: adonde, por donde, o aque parte?. preguntando. aduerbio.)) (2) por
donde; preguntando?. (1)

cayo + : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 ypano canvey ynina cayo)

cayoquimma : monta tanto, o es assi como &c (2 Cayuhquimma)

cayotl + : ynfernal cosa. (1 mictlan cayotl) vieja cosa. (1 yeicoya cayotl)


oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayan cayotl)

caza amo : no, e ninguna manera. (1 caça amo)

cazamo : que no sera assi. aduerbio. para negar. (2 Caçamo)

cazanelli : ciertamente es assi, o ello es assi verdad. aduerbio. (2 Caçanelli)


ciertamente. (1 caçanelli)

ce : vno o vna, vel, centetl. (2)

ce + : idem. (Amo ce yehuan: ninguno dellos.) (2 Amo ce yehuantin) de diez


y ocho vno. (2 In caxtulli omei ce) el viernes. (2 Icchiquacemilhuitl in ce
semana) de catorze vno. (2 Immatlactli onnaui ce) de doze vno. (2 Immatlactli
omome ce) de diez vno. (2 Immatlactli ce) ninguno dellos. (2 Amo ce yehuan) de
diez y seys vno. (2 In caxtulli once ce) de quarenta vno. (2 In ompoalli ce)
ninguno dellos. (2 Amoma ce yehuantin) de treze vno. (2 Immatlactli omei ce) de
onze vno. (2 Immatlactli once ce) de quinze vno. (2 In caxtulli ce) el primero.
(2 Inic ce) de diez y siete vno. (2 In caxtulli omome ce) deveinte vno. (2 In
cempoalli ce) de aqui avn año, o el año venidero. (2 Inaxcan ce xiuitl) mar
baxa. (1 amo ce ca amictla)

ce amatlapalli : vna hoja de arbol, o de yerua de anchas hojas. (2) vna hoja de
arbol. (1)

ce atlapalli : vn ala deaue. (1)

ce ehecatl : cierço viento. (1) leuante del inuierno. (1 ce eecatl) viento


aquilonar. (1)

ce ichtli : vna hebra de hilo de maguei. (2) hebra de hilo de maguey. (1 ce


ychtli)

ce icpatl : vna hebra de hilo de algodon, o de lino. (2) hebra de hilo o de lino
o de algodon. (1 ce ycpatl)

ce icxe mesa : mesa de vn pie. (1 ce ycxe mesa)


ce/ + : vnavez vno. (2 Ceppa ce, vel, ceppa centetl)

cea, ani : no querer. pre: aonicez. (2) no q[ue]rer. (1)


cea, ni : querer, o consentir. preteri: onicez. (2) permitir algo. (1) querer
por voluntad. (1) otorgar inclinando la cabeça. (1) otorgar. (1)

cea +, ni : en ninguna manera quiero. (2 Niman amo nicea) no q[ue]rer. (1


amo nicea)

cealiztica : voluntariosamente. (1)

cealiztli : voluntad. (2) consentimiento o voluntad. (1) voluntad razonable. (1)

cealtia, nite : ynduzir, generalmente. (1)

ceamatl cuelpachihui : vn pliego de papel. (2 Ceamatl cuelpachiui)

ceamatl cuelpachiuhqui : pliego de papel. (1)

ceani : el que consiente y otorga algo. (2) voluntarioso. (1)

ceatlapalli : vna ala de aue. (2)

cecca : de vua parte. (1) aparte. (1)

ceccan : encierta parte, o en vna parte. (2) aparte. (1)

ceccan ninotlalia : reuelarse contra la cabecera. preterito: ceccan oninotlali.


(2)

ceccan titoquixtia : hazer vando algunos contra otros, o ser de diuersas


parentelas. prete: ceccan otitoquixtique, vel, otitoceccá[n]quixtique. (2 Ceccá[n]
titoquixtia)

ceccanquixtia, nino : hazer vando porsi, o estrañarse delos otros. pret:


oninoceccanquixti. (2)
ceccanquixtia, nitla : apartar, o diuidir vnas cosas de otras. prete:
onitlaceccanquixti. (2 Ceccá[n]quixtia, nitla)

cece meltia, nino : recrearse. (1)

cecec : fria cosa, ytztic. (1) cosa. fria. (2)

cecec + : castigar, reprehender, o corregir a otro. preterito: atl cecec tetech


onicpacho. (2 Atl cecec tetechnicpachoa) reprehension. (1 ytztic cecec
tetechpacholiztli) emmendar castigando. (1 tetlquauitl nictetoctia atl cecec)
agua fria. (1 atl cecec) reprehender. (1 ytztic cecec tetech nic, pachoa) el que
fue castigado o corregido. (2 Atl cecec itech tlapacholli) agua fria. (2 Atl
cecec)

cecec, + : emmendado. (1 atl cecec, tzitzicaztli ytechtlapacholli)

cececa : friamente. (1)

cececalli : cada casa, o acada casa. (2)


cececcanquixtia, nitla : partir en partes. (1)

cececni : apartadamente. (1) endiuersas partes. aduerbio. (2)

cececni quizaliztica : miembro a miembro; aduerbio. (1 cececni quiçaliztica)

cececnimotlalia : diuidirse assi. (1)

cececniquixtia, nitla : diuidir o apartar algo en diuersas partes. pret:


onitlacececniquixti. (2) partir en partes. (1)

cececnitlalia, mo : diuidirse assi. (1) apartarse los q[ue] estan juntos,


poniendose cada vno en su lugar particular. (2)
cececnitlalia, nitla : poner cada cosa porsi. preterito: onitlacececnitlali. (2)
diuidir algo. (1)

cecehuia, nino : descansar a ratos. preterito: oninoceceui. (2 Ceceuia, nino)


holgar. (1 nino, ceceuia)
cecehuia, nite : amansar al yrado. (1 nite, ceceuia) entreuenir, poniendo paz. (1
nite, ceceuia)
cecehuia, nitla : enfriar cosa caliente. (1 nitla, ceceuia)

cecehuia + : pacificar la tierra por guerra. (1 yaotica nitla, ceceuia)


cecehuia +, nitla : pacificar y allanar la tierra con guerra. prete: yaotica
onitetlaceceuili. (2 Yaotica nitlaceceuia)

cecelia, nino : recrearse. pret: oninoceceli. (2) refrescarse. (1)


cecelia, nite : refrescarse. (1)
cecelia, nitla : enfriar cosas calientes. preterito: onitlaceceli. (2) resfriar a
otra cosa. (1) enfriar agua. (1) enfriar agua. (1)

cecelic : cosa fresca, assi como arbol, o verdura. (2)

cecelicayo : ternilloso cosa de ternillas. (1) cosa ternillosa. (2)

cecelicayotl : ternilla entre hueso y carne. (1) ternilla, entre carne y


huesso. (2)

cecelmaca, nino : recrearse. preterito: oninocecelmacac. (2)


cecelmaca, nite : recrear a otro. preterito: onitececelmacac. (2) desenhadar o
recrear a otro. (1)

cecelpatic : limpia cosa. (1) cosa muy fresca y limpia. (2)

ceceltia, nino : desenhadarse. (1) recrearse. (1)


ceceltia, nite : recrear a otro. prete: onitececelti. (2) deleitar a otro. (1)
halagar. (1) desenhadar o recrear a otro. (1) hazer plazer a otro. (1) recrear
a otro. (1) rogar halagando. (1) alegrar a otro recreandolo. (1)

ceceltic : cosa fresca y verde. (2)

cecema cueyupan : de vna ola enotra, o de onda en onda. (2)

cecemacueyopa : ondear de onda en onda. (1)

cecemaltepepa : acada ciudad. (1)


cecemaltepepan : acada pueblo, o en cada pueblo y ciudad. (1) acada pueblo, o en
cada pueblo, o ciudad. (2)

cecemaltepetl : acada ciudad. (1) cada pueblo, o acada pueblo. (2)

cecemaltepetlipa : acada ciudad. (1)

cecemaltepetlipan : en cada pueblo, o por cada pueblo. (2)

cecemeltia, nino : desenhadarse. (1)


cecemeltia, nite : recrear, o dar solaz a otro. preterito: onitececemelti. (2)
recrear a otro. (1)

cecemeltic : cosa entera, sana, o plazentera. (2)

cecemetztica : cada mes. (1) cada mes, o demes ames. (2)

cecemetztlipan : cada mes. (1)

cecemicxitl : acada pie. (1) cada pie, o atada pie. (2)

cecemilhuiamoxtli : ystoria de dia en dia. (1) historia de cada dia. (2)

cecemilhuitl : todos los días y todas las noches. (1) cada dia. (2)

cecemilhuitlacuilolli : ystoria de dia en dia. (1) historia de cada dia. (2)

cecemmana, nic : auéntar ganado. (1)


cecemmana, nite : despoblar pueblo. (1) ahuyentar o esparzir ganado o gente.
(1) desbaratar gente. (1)
cecemmana, nitla : derramar, esparzir, o sembrar algo por el suelo, assi como
trigo, mayz mantas, o comida. &c. o desbaratar gentes, o ganados. preterito:
onitlacecemman. (2) esparzir, odescarriar. (1) desparramar. (1) desconcertar lo
concertado y bien puesto. (1) derramar grano, o otras cosas. (1)

cecemmani : desparramarse. (1) despartirse o descarriarse los que estauan juntos.


(1) derramarse desta manera alguna cosa. (1) derramarse assi alguna cosa. (2)

cecemmanqui : auentado ganado. (1 cecemmá[n]qui) derramada cosa assi. (1)


derramada cosa, desta manera. (2)

cecemme : sendos. (1) acada vno, de cosas animadas. (1) sendos, o cada vno, o
acada vno. aduerbio. (2)

cecemmecapan : manojo amanojo. (2)

cecemmetztlipan : cada mes, o encada vn mes. (2)

cecemotli : famoso en mala parte. (1) persona de mala fama. metaph. (2)
cecemotli, ni : fama mala tener. (1)

cecempohualcan : encada veinte partes. (2 Cecempoalcan)

cecempohualli/ huel/ cecempohualtetl : de veinte en veinte, o cada vno veinte.


(2 Cecempoalli, vel, cecempoaltetl)

cecempohualpa : cada veinte vezes. (2 Cecempoalpa)


cecempohualpa ommatlatlacpa : cada treí[n]ta vezes. (2 Cecempoalpa ommatlatlacpa)

cecempohualtetl + : de veinte en veinte, o cada vno veinte. (2 Cecempoalli,


vel, cecempoaltetl)

cecen : acada persona. (1) acada vno de cosas inanimadas. (1) acada vno, de
cosas animadas. (1) acada cosa no redonda. (1) cada vno sendos. (1)

cecen calli : acada casa. (1)

cecen chinampan : acada barrio. (1)

cecen quiyahuatenco : acada puerta. (1 cecen quiauatenco)

cecen tianquiztli, ni : fama mala tener. (1)

cecen tlacamecayotl : acada linaje. (1)

cecen tlamamatlac : en cada grada, o grada a grada. (2)

cecen tlaxila calpan : en cada barrio, o cada barrio. (2)

cecen tlayacapa : acada collacion. (1)

cecen tlayacapan : acada barrio. (1)

cecen/ huel/ cecentetl : cada vno sendos, o acada vno sendos, o acada vno
dellos. (2 Cecen, vel, cecentetl)

cecencahua, nino : apercebirse para hazer algo, o despachar negocios. pre:


oninocecencauh. (2 Cecencaua, nino) atauiarse y componerse. (1 nino, cecencaua)
despachar negocios. (1 nino, cecencaua) disponerse o aparejarte. (1 nino,
cecencaua)
cecencahua, nite : disponer, aparejar o adereçar a otro. (1 nite, cecencaua)
cecencahua, nitla : disponer y aparejar alguna cosa. (1 nitlacecencaua)

cecencalli : acada casa, o cada casa. (1)

cecencalnacazco : acada canton. (1) acada cantó[n], o acada esquina. (2)

cecencalnacazpa : acada canton. (1)

cecencalnacazpan : idem. (Cecencalnacazco: acada cantó[n], o acada esquina.)


(2)

cecencalpa : acada casa, o cada casa. (1) acada casa. (1)

cecencalpan : encada casa, o acada casa. (2)

cecencalpolpan : acada barrio. (1 cecencalpulpan) encada barrio, o acada barrio,


o collacion. (2 Cecencalpulpan)

cecencalpolti : acada gente de barrio ocollacion. (1 cecencalpulti)

cecencalpoltin : acada barrio. (1 cecencalpultin) acada quadrilla, o barrio. (2


Cecencalpultin)
cecencatolhuia, nino : jugar con flores como con pelota. preterito:
oninocecencatolhui. (2) jugar con rosas. (1)

cecenchinampan : a cada barrio, o en cada barrio, y parcialidad. (2)

ceceni : de vua parte. (1)

cecenmani : auentarse y espantarse el ganado. (1 cecé[n]mani)

cecenmecapan : manojo a manojo, aduerbio. (1 cecé[n]mecapan)

cecenquiyahuatempan : a cada puerta. (2 Cecenquiauatempan)

cecenquiyahuatenco : ídem. (2 Cecenquiauatenco)

cecenquiyahuatêmpan : acada puerta. (1 cecenquiauatê[n]pan)

cecentelhuia, nino : jugar con rosas. (1)

cecentepepa : acada ciudad. (1)

cecentepepan : en cada pueblo o ciudad. (2)

cecentetl : acada vno de cosas inanimadas. (1) acada cosa redonda. (1) cada vno
sendos. (1)

cecentetl + : cada vno sendos, o acada vno sendos, o acada vno dellos. (2
Cecen, vel, cecentetl)

cecentetl totlatol : discordia endar pareceres o votos. (1) discordar en los


pareceres. (2)

cecentianquiztli : famoso en mala parte. (1 cecé[n]tianquiztli) el que en


todas partes tiene ruyn fama. (2)

cecentin : sendos. (1) sendos o cada sendos. s. se les dara. (2)

cecentlacamecayotl : cada linaje. (2)

cecentlacatl : acada persona. (1) cada qual. (1) cada vna persona, o cada
qual. (2)

cecentlacxiliztica : passo a passo. aduerbio. (2)

cecentlalia, nic : ayuntar o recoger razones en fauor de algun negocio. pre:


oniccecentlali. (2)

cecentlalia =, nic : = cecepanoa (2 cecé[n]tlalia )

cecentlalia iniyectenehualoca, nic : ayuntar en alguna cancion todos los


loores de hazañas que alguno hizo. (1 nic, cecentlalia yniyecteneualoca)

cecentlalpilpan : manojo a manojo, aduerbio. (1) manojo amanojo. (2)

cecentlamamatlac : grada a grada; aduerbio. (1)


cecentlamamatlapan : grada a grada; aduerbio. (1) idem. (Cecen tlamamatlac: en
cada grada, o grada a grada.) (2)

cecentlamanca : manada a manada, aduerbio. (1) estar las partes cada vna por si,
diuididas y apartadas vnas de otras. (2)

cecentlamantilia, nitla : distinguir razones. (1)

cecentlamantin : manada a manada, aduerbio. (1) manada a manada. aduerbio. (2)

cecentlamantli : cada vna cosa. (2)

cecentlamantli yyeliz noncua quizaliztli : genero de qualquier cosa. (1


cecentlamantli yyeliz nonqua quiçaliztli)

cecentlaxilacalpa : acada barrio. (1)

cecentlayacapan : en cada barrio, o a cada barrio. (2)

cecenyaca moquetza in notzon : espeluzarse. (1 cecenyaca moquetza yn notzon)

cecenyacamoquetza itzon : espeluzado. (1 cecé[n]yacamoquetza ytzon)

cecenyohual : cada noche. (2 Cecenyoal)

cecenyohualli : todos los días y todas las noches. (1 cecenyoualli)

cecenzotl izopo : parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar algo.
(1 cecençotl yçopo)

cecepanoa, nic : lo mesmo es que cecé[n]tlalia. preteri: oniccecepano. (2)


ayuntar en alguna cancion todos los loores de hazañas que alguno hizo. (1)

cecepanoa in tlatolli, nic : añadir palabras. (1 nic, cecepanoa yn tlatolli)

cecepatic : espantable cosa que pone gran temor. (1) fria cosa muy fria. (1)
rigoroso. (1) cosa muy fria. et per metaphoram. cosa muy espantable. (2)

cecepoa +, no : adormecerse la mano. (1 no, ma cecepoa)

cecepocatiquiza, ni : espantarse de supito. prete: onicecepocatiquiz. (2


Cecepocatiquiça, ni) espantarse. (1 ni, cecepocatiquiça)

cecepocatiquizaliztli : espanto supito. (2 Cecepocatiquiçaliztli)

cecepoctic : adormecido miembro. (1) cosa adormecida o entomecida. (2)

cecepohua, ni : entomecerse alguna parte del cuerpo. prete: onicecepoac. (2


Cecepoa, ni) entomecerse el pie. (1 ni, cecepoua) pasmarse elcuerpo. (1 ni,
cecepoua)

cecepohua + : entomecerme el pie. preteri: onocxicecepoac. (2 Nocxi cecepoa)

cecepohuac : entomecido o tollido. (2 Cecepoac)

cecepouhqui : entomecido pie. (1) adormecido miembro. (1) entomecido assi.


(2)
cecepouhqui icxitl : adormecido pie. (1 cecepouhqui ycxitl)

cecepouhquimaitl : adormecida mano. (1)

ceceppa : cada sendas vezes. aduerbio. (2)

cecexihuitl : cada año. (1 cecexiuitl) cada año. aduerbio. (2 Cecexiuitl)

cecexiuhtica : cada año. (1) cada año, o de año a año. aduer. (2)

ceceya : enfriarse. (1) enfriarse el agua. (1)


ceceya, ni : enfriarse, o resfriarse. pr: oniceceyac (2) resfriarse. (1)

ceceyaca : cada vno. (1) acada qual, o a cada vno por si. (1) acada vno, de
cosas animadas. (1) cada qual. (1) cada qual, o cada vno por si, o a cada vno
por si. aduerbio. (2) cada vno porsi, o cada qual, o acada vno. aduerbio. (2)

ceceyaca moquetza totzon : espeluzarse los cabellos, o tomarnos grima.


preterito: ceceyaca omoquetz totzon. (2)

ceceyaca quicuiz itlaxtlahuil : cada qual recibira su paga. (2 Ceceyaca quicuiz


itlaxtlauil)

ceceyaca totech aciz intotlaxtlahuil : acada vno de nosotros cabra su parte, o


cada qual recibira su premio y galardon. (1 ceceyaca totech aciz yntotlaxtlauil)

ceceyaca totechaciz intotlaxtlahuil : acada vno cabra suparte, o cada


qualrecibira su premio. (2 Ceceyaca totechaciz yntotlaxtlauil)

ceceyo : seuoso lleno de seuo. (1) seboso. (2)

ceceyo + : magra carne. (1 amo ceceyo)

ceceyotl : meollo o tuetano de huesos. (1) tuetano del hueso. (1) seuo de
animal. (1) caña, s: el tuetano o meollo. (1) riñonada. (1) sebo de animal,
riñonada, tuetano. o caña de vaca. (2)

ceceyotl + : seuo derretido. (1 tlaatililli ceceyotl)

ceciyacatl : vn braçado. (2)

cecmicoa : tener todos gran frio, o morirse de frio. prete: ocecmicoac. (2)

cecmicqui : elado assi. (1) enerizado assi. (1) aterido de frio. (1)

cecmictica, ni : aterecerse o tiritar de frio. (1)

cecmiqui, ni : morirse de frio. pret: onicecmic. (2) morir de frio. (1) elarme
de frio. (1) tener frio. (1) aterecerse o tiritar de frio. (1) frio tener. (1)
enerizarse por frio. (1) yerto estar de frio. (1)

cecmiquiliztli : aterecimiento de frio. (2) aterecimiento tal. (1)

cecmiquini : aterido y muerto de frio. (2) frio liego. (1) aterido de frio.
(1)
cecmiquini + : idem. (Apichauhqui: aterido de frio.) (2 Apich cecmiquini)

cecni : en otra parte o lugar, o en cierta parte, o por si aparte. aduerbio.


(2) aparte. (1)

cecni + : a ninguna o de ninguna otra parte, o en ningun otro lugar. (2 Aoccan


cecni)

cecni mani : cosa que esta por si aparte. (2)

cecni mani amatl : cvaderno. (1)

cecni titomana : hazer algunos vando por si. preterito: cecni otitomanque. (2)

cecni tlaca : nacion de gentes. (1)

cecni tlatolli ic nitlatoa : hablar en lengua estraña. (1 cecni tlatolli yc


nitlatoa)

cecni yauh itozqui : desentonado. (1 cecni yauh ytuzqui)

cecnihicac : vna cosa. (1)

cecniquiza : vna cosa. (1 cecniquiça)

cecniquizcayotica : particularmente. (1)

cecniquizqui : cosa differente de otra. (2) particular cosa. (1)

cecnitlalpan : partida parte del mundo. (1)

cecocamati, mo : soberuio y presumptuoso. (2)


cecocamati, nino : tenerse por mejor que otro. prete: oninocecocama. (2)
tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros, con soberuia e
hinchazon. (1)
cecocamati, tito : vnirse y hazerse a vna, o hazerse vna mesma cosa.
preterito: otitocecocamatque. (2) hazerse vna mesma cosa en dios o en charidad.
(1)

cecualo : elarse algo. preterito: ocequaloc. (2 Cequalo) elarse las plantas. (1


cequalo) quemarse las miesses con yelo. (1 cequalo)

cecualoc : persona, o animal elada, aterida o muerta de frio. (2 Cequaloc) elada


cosa. (1 cequaloc)

cecuappitzahui, ni : tener calambre. preterit: onicequappitzauh (2


Cequappitzaui, ni) calá[m]bre tener. (1 ni, cequappitzaui)

cecui, ni : tener frio. prete: onicecu. (2) frio tener. (1) tener frio. (1)

cecuiztli : frio. (2) frio. (1)

cecuiztli iticcalacqui : doliente assi. (1)

cecuiztli nitic calaqui : doler lahijada. (1)

cecuiztli teiticcalaquiliztli : dolencia tal. (1)


ceehecatl : cierço, viento aquilonar. (2)

cehua : hazer frio. prete: oceuac. (2 Ceua) hazer frio. (1 ceua) frio hazer.
(1 ceua)

cehuada atolli : ordiate para dolientes. (1 ceuada atolli)

cehuada tlaxcalli : pan de ceuada. (1 ceuada tlaxcalli)

cehualatl momana : llouer gran espacio de tiempo. (1 ceualatl momana)

cehualcalli : ramada para sombra, o miradero. (2 Ceualcalli) miradero, lugar


de donde miramos. (1 ceualcalli) ramada sombra de ramos. (1 ceualcalli)

cehualcaltia, nino : ampararse del calor del sol có[n] alguna sombra. prete:
oninoceualcalti. (2 Ceualcaltia, nino) ampararse con sombrero o con cosa
semejante, d[e]l sol. (1 nino, ceualcaltia)
cehualcaltia, nitla : cubrir haziendo sombra. (1 nitla, ceualcaltia)

cehualhuia, nino : idem. pre: oninoceualhui. (Ceualcaltia, nino: ampararse


del calor del sol có[n] alguna sombra. prete: oninoceualcalti.) (2 Ceualhuia,
nino)
cehualhuia, nite : hazer sombra a otro. (1 nite, ceualhuia)
cehualhuia, nitla : hazer sombra a otros. preteri: onitlaceualhui. (2
Ceualhuia, nitla) cubrir haziendo sombra. (1 nitla, ceualhuia) escurecer otra
cosa o hazer sombra. (1 nitla, ceualhuia) sombra hazer. (1 nitla, ceualhuia)

cehualli : sombra de alguna cosa. (2 Ceualli) sombra. (1 ceualli)

cehuallo : cosa que tiene sombra, o cosa sombria. (2 Ceuallo) sombria cosa. (1
ceuallo)

cehuallotia, nitla : hazer sombra a otros. pre: onitlaceualloti. (2 Ceuallotia,


nitla) sombra hazer. (1 nitla, ceuallotia)

cehualloticac : cosa que tiene o haze sombra. (2 Ceualloticac) sombra tener o


hazer el arbol. (1 ceualloticac)

cehuallotitlan : ala sombra, o enla sombra. (2 Ceuallotitlan) sombrajo. (1


ceuallotitlan)

cehuallotl : sombra de alguna cosa. (2 Ceuallotl) sombra. (1 ceuallotl)

cehuapahua, ni : aterirse, o pararse yerto de frio. preterito: oniceuapauac. (2


Ceuapaua, ni) yerto estar de frio. (1 ni, ceuapaua) enerizarse por frio. (1 ni,
ceuapaua)

cehuapahuac : aterido assi de frio. (2 Ceuapauac) enerizado assi. (1


ceuapauac)

cehuapahualiztli : aterimiento tal de frio. (2 Ceuapaualiztli)

cehuatoc : hazer frio. p: oceuatoya. .[ve]l. oceuatoca. (2 Ceuatoc) hazer frio.


(1 ceuatoc)
cehui : apagarse el fuego o la lumbre. (1 ceui) desenconarse desta manera lo
hinchado. (1 ceui) enfriarse. (1 ceui)
cehui, ni : aplacarse el ayrado, o apagarse el fuego o amatarse la vela, o
enfriarse la cosa caliente. pre: oniceuh. (2 Ceui, ni) desembrauecerse. (1 ni,
ceui) sosegarse el mismo. (1 ni, ceui) desencapotarse el que estaua enojado. (1
ni, ceui) amansarse el ayrado. (1 ni, ceui) desenojarse. (1 ni, ceui)

cehui + : apagarse el fuego o la lumbre. (1 tletl ceui)

cehuia, nino : descansar. preter: oninoceui. (2 Ceuia, nino) vacar el officio.


(1 ninoceuia ytechpa in noteq[ui]uh) descansar. (1 nino, ceuia) reposar. (1
nino, ceuia)
cehuia, nite : descansar a otro, ayudandole a lleuarla carga, o aplacar al
enojado. p: oniteceui (2 Ceuia, nite) desenojar a otro. (1 nite, ceuia) lleuar
la carga a otro para que descanse. (1 nite, ceuia) amansar al yrado. (1 nite,
ceuia) sosegar a otro. (1 nite, ceuia) desapassionar. (1 nite, ceuia) ayudar a
lleuar la carga a otro paraque descanse vn rato. (1 nite, ceuia) descansar a
otro. (1 nite, ceuia) aliuiar a otro del trabajo. (1 nite, ceuia)
cehuia, nitla : enfriar lo caliente, o matar y apagar el fuego o la vela. pre:
onitlaceui. (2 Ceuia, nitla) apagar fuego. (1 nitla, ceuia) enfriar cosa
caliente. (1 nitla, ceuia) escurecer otra cosa con mayor luz. (1 nitla, ceuia)

cehuia +, nitla : desenconar lo hinchado. (1 nitla, poçauaca ceuia)

cehuiliztli : desembrauecimiento. (1 ceuiliztli)

cehuilo : elarse las plantas. pr: oceuiloc. (2 Ceuilo) elarse las plantas. (1
ceuilo)

cehuiloc : persona o bestia clada y muerta de frio (2 Ceuiloc) elada cosa. (1


ceuiloc)

ceichcatl : res cabeça de ganado menor. (1 ceychcatl)

celia : echar las plantas. (1) brotar los arboles. (1)


celia, ni : prender brotar o retoñecer la planta. preterito: oniceliac. vel.
oceliz. (2) reuerdecer. (1) rebentar la planta. (1) renouar el arbol o layerua.
(1) prender la planta. (1) retoñecerlos arboles. (1)
celia, nic : confirmarse. (1) confirmarse. (1) recebir par assi. (1)
recebir. (1)
celia, nite : hospedar a otro. prete: oniteceli. (2) admitir a alguno a alguna
cosa. (1)
celia, nitla : recebir alguna cosa. preterito: onitlaceli. (2)

celia +, nic : hartarse con hastio. (1 aoc niccelia) enpaciencia recebir algo.
(1 nic, pacca celia)
celia +, nitla : enpaciencia recebir algo. (1 nitla, pacca celia)

celia in totlatol : lo mesmo es que centetia in totlatol. pre: ocetiac yn


totlatol. (2 Celia yn totlatol)

celia ininacayotzin totecuiyo yesu christo, nic : consumir el sanctissimo


sacramento. (1 nic, celia yninacayutzin totecuiyo Iesu christo)

celic : cosa fresca y verde. (2)

celica : frescamente. aduerbio. (2) frescamente. (1)


celica + : pimpollo de pie de arbol. (2 Qauitl ytzin celica)

celpaltic : limpia cosa. (1)

celpatic : cosa muy fresca y reziente, o cosa tierna y verde. (2) fresco
reziente. (1) tierna cosa como pí[m]pollo; i; muy tierno. (1)

celpatic + : muy tierna cosa, como pimpollo de arbol. (1 simile celpatic)

celtia, nite : halagándo atraer. (1)

celtia +, nitla : recrear con alguna cosa a otros. p: ic onitlacelti. (2 Ic


nitlaceltia)

celtic : brotado arbol. (1) idem. (Celpatic: cosa muy fresca y reziente, o
cosa tierna y verde.) (2) fresco reziente. (1) tierna cosa como pí[m]pollo; i;
muy tierno. (1)

celticatontli : cosa ternezuela y fresquilla. (2) ternezuelo tierno vn popo. (1)

celticayotl : ternura de cosa reziente, fresca y verde. (2) ternura. (1)

celtiliztli : verdor, o frescura de arbol que brota y retoñece. (2) brotadura


assi. (1)

cem mani : llana cosa. (1)

cem molicnitepiniliztli : codada. (1 cem mulicnitepiniliztli)

cemacicanamictia, nite : recompensar algo copiosamente. prete:


onitecemacicanamicti. (2) recompensar o retribuir. (1)

cemacicapotia, nite : idem. preterito: onitecemacicapoti. (Cemacicanamictia,


nite: recompensar algo copiosamente. prete: onitecemacicanamicti.) (2)
recompensar o retribuir. (1 nite, cemacicapohtia)

cemacicatzacutimani in cemanahuac in mayanaliztli : estar cercado dehambre el


mundo. (2 Cemacicatzacutimani yn cemanauac yn mayanaliztli)

cemaciticamino : estar entero. preterito: oninocemaciticatca. (2)

cemacolli : braço, medida del vn hombro ala mano. (2) braço medida del vn ombro
ala mano. (1) medida de vn braço. (1)

cemacuahuitl : vna cucharada de algo. (2 Cemaquauitl) cucharada vna. (1


cemaquauitl)

cemamatlapalli : vna hoja de arbol, o de yerua ancha. (2) hoja de libro. (1)

cemana, nitla : continuar, o perseuerar hasta el cabo. pre: onitlaceman. (2)


continuar algo. (1) perpetuar o continuar. (1) durar hasta el cabo perseuerândo
. (1) perseuerar en bien. (1)

cemana + : esta estendida la misericordia de dios por todo el mundo. (2


Oquitzacutimoman ynitetla ocolilitzin dios yn nouian cemanau)
cemanahuac : el mundo. (2 Cemanauac) mundo. (1 cemanauac)

cemanahuac + : estar cercado dehambre el mundo. (2 Cemacicatzacutimani yn


cemanauac yn mayanaliztli)

cemanahuac apachihuiliztli : diluuio general. (1 cemanauac apachiuiliztli)

cemanahuac itamachiuhca : medida del mundo. (1 cemanauac ytamachiuhca)

cemanahuac nitla, tamachihua : medir el mundo. (1 cemanauac nitla, tamachiua)

cemanahuac tlatamachihuani : me/e/didor del mundo. (1 cemanauac tlatamachiuani)

cemanahuac tlatamachiuhtli : medido mundo. (1 cemanauac tlatamachiuhtli)

cemanahuac tlatoani : príncipe solo e[n e]l múndo. (1 cemanauac tlatoani)

cemanahuactli imachiyo : mapamundi o bola de cosmografia. (1 cemanauactli


ymachiyo)

cemanahuatl : idem. (Cemanauac: el mundo.) (2 Cemanauatl) mundo. (1


cemanauatl)

cemani : cosa senzilla (2) senzillo cosa no doblada. (1)

cemanqui : cosa ygual y seguida. (2)

cemantoc tlalli : tierra firme y larga. (2) tierra firme. (1)

cematlapalli : vna hoja de yerua ancha, o vna ala de aue, o vna hoja de libro.
(2) hoja de libro. (1)

cematlapalli ehuatl : hoja de pargamino. (1 cematlapalli euatl)

cematlapaltontli : vna hoja pequeña destas, o vna ala pequeña. (2)

cematlapaltontli ehuatl : hoja pequeña. (1 cematlapaltontli euatl)

cematzacualtin : vna vezindad. (2 Cematzaqualtin) vezindad. (1 cematzaqualtin)

cemaxcatl : cosa, o hazienda de toda la comunidad. (2) común cosa, s: de todos.


(1)

ceme + : ninguno dellos. (2 Ayac ceme)

cemehua, ti : ser todos de vna parentela, o de vna nacion o familia. (2


Ticemeua) ser ambos de vna edad, o de vna parentela. (2 Cemeua, ti) ser vnos por
via de paréntesco. (1 ticemeua) ser de vna edad ambos. (1 ti, cemeua)
cemehua, tito : leuantarse a vna todos juntos. (2 Titocemeua) leuantarse en vno.
(1 tito, cemeua)

cemehua =, ti : = ticentlaca (2 ticemeua)

cemehualiztli : parentesco por sangre. (1 cemeualiztli)

cemelle + : disforme cosa. (1 atlaca cemelle)


cemelotontli : maçorca tal pequeña. (2)

cemeltia, nite : recrear y dar plazer a otro. preterito: onitecemelti. (2)


desenhadar o recrear a otro. (1) alegrar a otro recreandolo. (1)

cemetztli ipan tlaco : mes y medio. (1 cemetztli ypan tlaco)

cemi + : idem. (ça cemmayan: vltimadamente, o esta sola vez, o por despedida.
aduerbio.) (2 ça cemi)

cemianilia, nic : esconder le a otro todo quanto tiene. preterito: oniccemianili.


(2)

cemicac : siempre, aduerbio. (1) para siempre jamas. aduerbio. (2)


continuamente osiempre. (1) perdurablemente. (1)

cemicac + : durar para sié[m]pre. (1 muchipa cemicac ninemi) fuente de vida.


(1 yameyallo yn cemicac yuliliztli) duracion assi. (1 muchipa cemicac nemiliztli)
perpetua o continuamente. (1 muchipa cemicac)

cemicac ca : perdurable. (1)

cemicac nemiliztli : vida perdurable y eterna. (2) duracion assi. (1)

cemicac ninemi : durar para sié[m]pre. (1)

cemicac yeliztli : perpetuidad. (1)

cemicac yeni : perpetua o continua cosa; perpetua riqueza. (1)

cemicac yoliliztli : ymmortalidad. (1)

cemicacca : cosa perdurable y eterna. (2) perpetua o continua cosa; perpetua


riqueza. (1)

cemicacnica : permanecer. (1)

cemicniuhyotl : vnica amistad delos que se ama. (2) conuersacion. (1)

cemicxotla, nite : menospreciar del todo alos otros. preterito:


onitecemicxotlac. (2) acocear a otro o tirar coz o coces. (1)
cemicxotla, nitla : hollar. (1)

cemihiohuia, nitla : padecer del todo, o siempre: preterito: onitlaccmihioui. (2


Cemihiouia, nitla)

cemihiyohuia, nic : padecer de contino. (1 nic, cemihiyouia)

cemihuitiltia, nite : detener a otro vn dia. (1)

cemilcahua, nitla : oluidar algo del todo. preteri: onitlacemilcauh. (2


Cemilcaua, nitla) quitar d[e] la memoria. (1 nitlacemilcaua)

cemilhui + : yugada de tierra. (2 Quaquaue yn cemilhui tlaelimic) yugada de


tierra. (1 quaquaueque yn cemilhui tlaelimic)

cemilhui nenemiliztli : andadura de vn dia. (1)


cemilhuielimictli : obrada de tierra. (1)

cemilhuinenemiliztli : jornada de vn dia. (2) jornada camino de vn dia. (1)

cemilhuitequitl : obra, o trabajo de vn dia. (2) tarea de alguna obra. (1)

cemilhuitia, ni : tardar, o estar todo el dia en alguna parte. preterito:


onicemilhuiti. (2) durar vn dia. (1)

cemilhuitiloni : mántenimiento humano. (1)

cemilhuitiltia, nite : detener a otro por espacio de vn dia. preterito:


onitecemilhuitilti. (2)

cemilhuitl : vn dia. (2) dia y noche. (1) dia. (1)

cemilhuitl + : dia pequeño. (1 aocmo vey cemilhuitl) todo el día. (1 vei


cemilhuitl) todo el día. (1 vel yuh cemilhuitl)
cemilhuitl +, nic : gastar todo el dia sin prouecho. preterito: onicnempolo yn
cemilhuitl. (2 Nempoloa in cemilhuitl, nic) gastar el dia y la noche en vano y
sin prouecho. preter: onicnenquixti yn cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nenquixtia yn
cemilhuitl yn ceyoal, nic) gastar todo el dia sin prouecho. pr: onicnencauh yn
cemilhuitl. (2 Nencaua yn cemilhuitl, nic) lo mesmo es que né[n]quixtia
yn+cemilhuitl. &c. preterito: onicnentlaz yn+cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nentlaça yn
cemilhuitl yn ceyoal, nic) passar todo el dia sin prouecho. (1 nic, nenquixtia yn
cemilhuitl)

cemilhuitl cenyohual : dia y noche. (2 Cemilhuitl cenyoal)

cemilhuitl ipan nepantla tonatiuh : dia y medio. (1 cemilhuitl ypan nepantla


tonatiuh)

cemilhuitl monenemi : vna jornada. (2) jornada camino de vn dia. (1)

cemilhuitl tlaxtlahuilli : jornal, o paga de vn dia. (2 Cemilhuitl tlaxtlauilli)

cemilhuitlaxtlahuilli : jornal precio del trabajo devn dia. (1


cemilhuitlaxtlauilli)

ceminailia, nic : esconder, o ocultar a otro toda su hazienda. preterito:


onicceminaili. (2)

cemipilli : veinte mantas, esteras, pliegos de papel, o tortillas. &c. (2)

cemitalhuia, ninotla : proponer firmemente alguna cosa. preterito:


oninotlacemitalhui. (2) proponer enla voluntad. (1)

cemithualtin : vna familia. (2) familia. (1)

cemitime : hijos de vna muger, o de vn vientre, aunque ayan nacido cada vno
porsi. (2)

cemitime + : nacidos, o engendrados de vn vientre, no mellizos. (2 çan


cemitime)

cemitoa, nic : deliberar o proponer determinadamente de hazer algo. (1)


cemitoa, nitla : proponer firmemente alguna cosa. preterito: onitlacemito. (2)
proponer enla voluntad. (1) prometer. (1) deliberar o proponer determinadamente
de hazer algo. (1) determinar y proponer de hazer algo. (1)
cemitoa, tic : ser muchos de vn parecer y sentencia, o de vna determinacion.
preterito: oticcemitoque. (2)

cemitqui, nite : regir y gouernar a todos. prete: onitecemitquic. (2) gouernar y


regir a todos. (1)

cemitta, nite : mirar a otro de hito en hito. prete: onitecemittac. (2) mirar de
hito en hito. (1)
cemitta, nitla : estar muy atento, o absorto en algun negocio. preterito:
onitlacemittac. (2) embeuecerse en algo. (1) absorto estar en algun negocio. (1)

cemixca, ni : noticia dar a algúno delo q[ue] le ade acaecer, auisándole


p[or]meta. (1)

cemixcahuia, nic : estar ocupado y entender en fola vna cosa. preterito:


oniccemixcaui. (2 Cemixcauia, nic)

cemixcolli : vna cucharada de algo. (2) cucharada vna. (1)

cemixmaniliztli : llanura de cosas yguales y llanas. (2) llanura o llano. (1)

cemixmanqui : cosa llana e ygual, como tabla, o suelo. (2) llana cosa. (1)
ygual cosa como suelo, pared o tabla. (1)

cemixmanqui = : = cemmanqui (2 cemixmanqui)

cemixnahuatia, nino : proponer determinadamé[n]te alguna cosa. preterito:


oninocemixnauati. (2 Cemixnauatia, nino) escarmentar. (1 nino, cemixnauatia)
determinar de enmendar lavida. (1 nino, cemixnauatia)
cemixnahuatia, nite : despedir del todo, o para sié[m]pre a alguno, o echarle de
casa. prete: onitecemixnauati. (2 Cemixnauatia, nite) despedir de todo én todo.
(1 nite, cemixnauatia)

cemixnahuatia =, nino : = cennahuatia (2 cemixnauatia )

cemixnahuatitiuh, nite : despedirse de alguno pa se yra alguna parte y nunca


mas boluer. pre: onitecemixnauatitia. (2 Cemixnauatitiuh, nite) despedirse de
otros assi. (1 nite, cemixnauatitiuh)

cemixnehuatia, nite : condenar por sentencia. (1 nite, cemixneuatia)

cemixquich + : todo sin quedarnada. (1 vel cemixquich)

cemixtia, nitla : ygualar cosas llanas, como tablas, o suelo. preterito:


onitlacemixti. (2)

cemixtlapalli : vna carga de tameme de leña. (2) carga de leña. (1)

cemixtli yuic : mirar todos a vna cosa. (1) todo ojo le mira. (1)

cemixtlihuic : mirar todos alque representa algo en farsa, o alque castigan enla
plaça. (2 Cemixtliuic)

cemiztetl : vn xeme. (2) xeme medida. (1) palmo tendido o xeme. (1)
cemiztitl : idem. (Cemiztetl: vn xeme.) (2) xeme medida. (1)

cemmaca, ninote : someter. (1)

cemmahuizcui, ni : temer algo, o quedar siempre atemorizado de algun espanto.


&c. preterito: onicemmauizcuic. (2 Cemmauizcui, ni)

cemmalacatentli : vna husada, o vna maçorca de hilado. (2) maçorca de hilo. (1)

cemmalacatl : idem. (Cemmalacatentli: vna husada, o vna maçorca de hilado.)


(2) husada o maçorca. (1)

cemmalacatl icpatl : maçorca de hilo. (1 cemmalacatl ycpatl)

cemmama, nic : lastar y pagar todo lo que los otros pecaron. pret: oniccemmama.
(2)
cemmama, nite : regir y gouernar atodos. pret: onitecemmama. (2) gouernar y
regir a todos. (1 nitecé[m]mama)
cemmama, nitla : lastar, pagar por todos los que pecaron. (1)

cemman yan : de todo entodo, o vltimadamente. aduerbio. (2)

cemmana, mo : llouer sin cessar. prete: omocemman (2) llouer gran espacio de
tiempo. (1)
cemmana, nic : diuulgar, o publicar algunas nueuas. prete: oniccemman. (2)
echar fama. (1) auéntar ganado. (1) predicar o diuulgar. (1)
cemmana, nite : ahuyentar o esparzir ganado o gente. (1) descercar alos
enemigos. (1)
cemmana, nitla : esparzir, derramar, o echar algo por el suelo. preterito:
onitlacemman. (2)

cemmanca : perpetuamente. aduerbio. (2) senzillamente. (1)

cemmanca necuiltonoliztli : perpetua o continua cosa; perpetua riqueza. (1)

cemmanca nemiliztli : vida eterna. (2)

cemmanca yeni : cosa estable y perpetua. (2)

cemmancayeni : ymmortal cosa. (1)

cemmani : descarriarse, o auentarse el ganado, o apartarte los que estauan


juntos, yendose cada vno porsu parte, o cosas senzillas, o cosas que estan llanas
e yguales. (2) auentarse y espantarse el ganado. (1) senzillo cosa no doblada.
(1)

cemmaniliztli : llanura de cosas llanas e yguales (2) llanura o llano. (1)


senzillez no dobladura. (1)

cemmanqui : pareja cosa ygual. (1) lo mesmo es que cemixmanqui. (2) llana cosa.
(1 cé[m]manqui) auentado ganado. (1)

cemmantihuitz + : flota de naos. (2 Acalli cemmantiuitz)


cemmanyan ninotlatlalilia : idem. preterito: cemmanyan oninotlatlalili.
(Cemmanyan ninotlatzontequilia: proponer de todo en todo la emmienda. preterito:
cemmá[n]yan oninotlatzontequili.) (2)

cemmanyan ninotlatzontequilia : proponer de todo en todo la emmienda.


preterito: cemmá[n]yan oninotlatzontequili. (2)

cemmapichtli : manojo, o hace de cosas menudas y largas. (2)

cemmapichtli = : = cemmapictli (2 cemmapichtli)

cemmapichtontli : manujuelo assi. (2) hacezillo pequeño. (1 cé[m]mapichtontli)

cemmapictli : lo mesmo es que cemmapichtli. (2)

cemmapilli : vna pulgarada, para medir. (2)

cemmapilli inica toueimapil : pulgada medida. (1 cemmapilli ynica toueymapil)

cemmati, nitla : estar muy atento a algun negocio, fin diuertir se a otro.
preterito: onitlacemma. (2) embeuecerse en algo. (1) entender en sola vna cosa.
(1)

cemmatiuh, nic : proceder por yr adelante. (1 nic, cé[m]matiuh)

cemmatl : vna braça, para medir. (2) braça. (1)

cemmattiuh, nic : proceder adelante, o proseguir lo comentado. preterito:


oniccemmattia. (2)

cemmatzotzopaztli : vn codo, medida desdel dicho codo hasta las puntas delos
dedos. (2 Cemmatzutzupaztli) codo medida hasta lapunta del dedo menor. (1) braça
desdel hombro hasta la punta delos dedos. (1)

cemmayan : de todo en todo. (1)

cemmayan + : vltimadamente, o esta sola vez, o por despedida. aduerbio. (2 ça


cemmayan)

cemmecatl : vn manojo o hace de cosas menudas, o vna riestra de ajos o de


cebollas, o vn sartal de chilli. o vna suerte de tierra. (2) haze o haz de cosas
menudas. (1)

cemmecatl xonacatl : riestra de ajos o de cebollas. (1)

cemmecatontli : hacezillo pequeño. (1 cé[m]mecatontli)

cemmelahua, nic : declarar lo obícuro y dificultoso. (1 nic, cemmelaua)

cemmiahuayotia, nitla : exceder o sobrepujar a todos en alguna facultad. preterito:


onitlacé[n]miauayoti. (2 Cemmiauayotia, nitla)

cemmiquini : el que muere para siempre. (2) muerto que del todo se muere. (1)

cemmitl : medida desdel vn codo hasta la otra mano. (2)


cemmixcuepa : perderse el q[e] camina, no tornando a atinar al camino. prete:
omocemixcuep. vel. ocemmixcuep. (2)

cemmiyahuayotia, nitla : sobrepujar. (1 nitla, cemmiyauayotia)

cemmolicpi tepiniliztli : vn empuxon con el codo. (2)

cemmolicpitl : codo medida hasta lapunta del dedo mas largo de lamano. (1) vn
codo, medida hasta la punta del dedo mas largo. (2)

cemo mocholli platanoz : razimo de datiles o de platanos. (1 cemo mocholli


platanos)

cemochilli : idem. (Cemochilli: gajo o razimo de vuas, o de datiles y


platanos.) (2) gajo o razimo de vuas, o de datiles y platanos. (2)

cemocholli : colga[j]o de vuas o de cosa semejánte. (1) gajo de vuas. (1)

cemocholli xocomecatl : razimo de vuas. (1)

cemocholli zoyatlaaquilotl : razimo de datiles o de platanos. (1 cemocholli


çoyatlaaquilotl)

cemololoa, nitla : lastar o pagar yo todo lo que los otros hizieron, o


cometieron. prete: onitlacemololo. (2) lastar, pagar por todos los que pecaron.
(1)

cemolotl : maçorca assi generalmente. (1) vna maçorca de mayz, o cosa semejante.
(2)

cemolotontli : maçorquita pequeña. (1)

cemonoc : pareja cosa ygual. (1) cosa llana e ygual, como suelo o tabla. (2)

cemonoliztli : vezindad. (1) vezindad. (2)

cemonotiuh : yr el canto ygual y bien entonado. pre: ocemonotia. (2) concorde


y concertado yr el canto. (1)

cempactia, nic : darte a todo plazer y alegria, o fruir de algo. prete:


oniccempacti. (2) gozarse de algo como de fin. (1) consolarse dandose a todo
plazer. (1)

cempanquiza, ni : andar en procession. preteri: onicempanquiz. (2 Cempanquiça, ni)


andar en procession. (1 ni, cempanquiça)

cempanquizaliztli : procession. (2 Cempanquiçaliztli)

cempanquizaliztli tlayahualoliztli : procession. (1 cempanquiçaliztli


tlayaualoliztli)

cempantli : vna hilera o renglera de cosas, o vn renglon de escriptura. (2)


hilada de piedras o deladrillos enla pared. (1 cé[m]pá[n]tli)

cempantli tlacuilolli : renglon de escriptura. (1)

cempoa, nic : sumar enla cuenta. (1)


cempoctlanti, ni : perder me o desruyrme totalmente. pre: onicempoctlantic.
(2)

cempohual quimilli : quatrocientas mantas, o quatrocientas cargas o lios de


mantas. (2 Cempoal quimilli)

cempohual tianquiztli : ferias o mercados de veinte en veinte dias. (2 Cempoal


tianquiztli)

cempohualcan : en veinte partes. (2 Cempoalcan)

cempohualcan ommatlaccan : en treinta partes. (2 Cempoalcan ommatlaccan)

cempohualilhuitl : veynte dias. (2 Cempoalilhuitl)

cempohualipilli : quatrocientas mantas, esteras, pliegos de papel, o tortillas. &c.


(2 Cempoalipilli)

cempohuallamantli : veynte cosas, partes, o pares. (2 Cempoallamantli)

cempohuallamantli + : la veintena parte o cosa. (2 Inic cempoallamantli)

cempohualli + : el veinteno. (2 Inic cempoalli) deveinte vno. (2 In cempoalli


ce)

cempohualli oce/ huel/ cempohualtetl oce : veynte y vno. (2 Cempoalli oce,


vel, cempoaltetl oce)

cempohualli omei/ huel/ cempohualtetl omei : veynte y tres. (2 Cempoalli omei,


vel, cempoaltetl omei)

cempohualli ommacuilli/ huel/ cempohualtetl ommacuilli : veynte y cinco. (2


Cempoalli ommacuilli, vel, cempoaltetl ommacuilli)

cempohualli ommatlactli oce/ huel/ cempohualtetl ommatlactli : treynta y vno. (2


Cempoalli ommatlactli oce, vel, cé[m]poaltetl ommatlactli oc)

cempohualli ommatlactli omei/ huel/ cempohualtetl ommatlactl : treinta y tres.


(2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl ommatlactli ome)

cempohualli ommatlactli omome/ huel/ cempohualtetl ommatlact : treynta y dos. (2


Cempoalli ommatlactli omome, vel, cempoaltetl ommatlactli o)

cempohualli ommatlactli onnahui/ huel/ cempohualtetl ommatla : treinta y quatro.


(2 Cempoalli ommatlactli onnaui, vel, cempoaltetl ommatlactli o)

cempohualli ommatlactli/ huel/ cempohualtetl ommatlactli : treynta. (2 Cempoalli


ommatlactli, vel, cempoaltetl ommatlactli)

cempohualli omome/ huel/ cempohualtetl omome : veynte y dos. (2 Cempoalli omome,


vel, cempoaltetl omome)

cempohualli oncaxtolli oce/ huel/ cempohualtetl oncaxtolli o : treynta y seys.


(2 Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl oncaxtulli oce, v)
cempohualli oncaxtolli omei/ huel/ cempohualtetl oncaxtolli : treynta y ocho.
(2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl oncaxtulli omei)

cempohualli oncaxtolli omome/ huel/ cempohualtetl oncaxtolli : treynta y siete.


(2 Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl oncaxtulli omom)

cempohualli oncaxtolli onnahui/ huel/ cempohualtetl oncaxtol : treynta y nueue.


(2 Cempoalli oncaxtulli onnaui, vel, cempoaltetl oncaxtultetl o)

cempohualli oncaxtolli/ huel/ cempohualtetl oncaxtolli : treinta y cinco. (2


Cempoalli oncaxtulli, vel, cempoaltetl oncaxtulli)

cempohualli onchicuace/ huel/ cempohualtetl onchicuace : veynte y seys. (2


Cempoalli onchiquace, vel, cempoaltetl onchiquace)

cempohualli onchicuei/ huel/ cempohualtetl onchicuei : veynte y ocho. (2


Cempoalli onchicuei, vel, cé[m]poaltetl onchicuei)

cempohualli onchicume/ huel/ cempohualtetl onchicume : veynte y siete. (2


Cempoalli onchicume, vel, cempoaltetl onchicume)

cempohualli onchicunahui/ huel/ cempohualtetl onchicunahui : veynte y nueue.


(2 Cempoalli onchicunaui, vel, cempoaltetl onchicunaui)

cempohualli onnahui/ huel/ cempohualtetl onnahui : veynte y quatro. (2 Cempoalli


onnaui, vel, cempoaltetl onnaui)

cempohualli, huel cempohualtetl : veynte (2 Cempoalli, vel cempoaltetl)

cempohualpa : veinte vezes. (2 Cempoalpa)

cempohualpa ixquich : veynte tanto. (2 Cempoalpa ixquich)

cempohualpa oceppa : veinti vna vez. (2 Cempoalpa oceppa)

cempohualpa omexpa : veinti tres vezes. (2 Cempoalpa omexpa)

cempohualpa ommacuilpa : veinti cinco vezes. (2 Cempoalpa ommacuilpa)

cempohualpa ommatlacpa : treynta vezes. (2 Cempoalpa ommatlacpa)

cempohualpa ommatlacpa ixquich : treynta tanto (2 Cempoalpa ommatlacpa ixquich)

cempohualpa omoppa : veintidos vezes. (2 Cempoalpa omoppa)

cempohualpa onchicuaceppa : veinti seys vezes. (2 Cempoalpa onchiquaceppa)

cempohualpa onchicuexpa : veinti ocho vezes. (2 Cempoalpa onchicuexpa)

cempohualpa onchicunappa : veinti nueue vezes. (2 Cempoalpa onchicunappa)

cempohualpa onchicuppa : veinti siete vezes. (2 Cempoalpa onchicuppa)

cempohualpa onnappa : veintiquatro vezes. (2 Cempoalpa onnappa)

cempohualpantli : veynte rengleras, o hileras de cosas, o veynte renglones. (2


Cempoalpantli)
cempohualtetl + : veynte y cinco. (2 Cempoalli ommacuilli, vel, cempoaltetl
ommacuilli) veynte y ocho. (2 Cempoalli onchicuei, vel, cé[m]poaltetl onchicuei)
treinta y cinco. (2 Cempoalli oncaxtulli, vel, cempoaltetl oncaxtulli) treynta y
siete. (2 Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl oncaxtulli omom) treynta y
seys. (2 Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl oncaxtulli oce, v) treynta.
(2 Cempoalli ommatlactli, vel, cempoaltetl ommatlactli) treynta y dos. (2
Cempoalli ommatlactli omome, vel, cempoaltetl ommatlactli o) treynta y vno. (2
Cempoalli ommatlactli oce, vel, cé[m]poaltetl ommatlactli oc) veynte y tres. (2
Cempoalli omei, vel, cempoaltetl omei) veynte y nueue. (2 Cempoalli onchicunaui,
vel, cempoaltetl onchicunaui) veynte (2 Cempoalli, vel cempoaltetl) treynta y
ocho. (2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl oncaxtulli omei) treinta y
tres. (2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl ommatlactli ome) treinta y
quatro. (2 Cempoalli ommatlactli onnaui, vel, cempoaltetl ommatlactli o) veynte y
dos. (2 Cempoalli omome, vel, cempoaltetl omome) treynta y nueue. (2 Cempoalli
oncaxtulli onnaui, vel, cempoaltetl oncaxtultetl o) idem. (Inic cempoalli: el
veinteno.) (2 Inic cempoaltetl) veynte y seys. (2 Cempoalli onchiquace, vel,
cempoaltetl onchiquace) veynte y siete. (2 Cempoalli onchicume, vel, cempoaltetl
onchicume) veynte y quatro. (2 Cempoalli onnaui, vel, cempoaltetl onnaui) idem.
(In cempoalli ce: deveinte vno.) (2 In cempoaltetl centetl) veynte y vno. (2
Cempoalli oce, vel, cempoaltetl oce)

cempohualxihuitl : veynte años. (2 Cempoalxiuitl) veinte años tiempo. (1


cempoalxiuitl)

cempohualxiuhcayotl : veinteñal cosa de veinte años. (1 cempoalxiuhcayotl)

cempolihui, ni : perecer para siempre. preterito: onicempoliuh. (2 Cempoliui, ni)


perecer sin remedio y para siempre. (1 ni, cempoliui)

cempolihuiliztli : perecimiento tal. (2 Cempoliuiliztli) perecimiento tal. (1


cempoliuiliztli)

cempolihuini : loque perece para siempre: (2 Cempoliuini) muerto que del todo
se muere. (1 cempoliuini)

cempoliuhqui : el que perece para siempre. (2) perecido assi. (1)

cempopolhuia, nic : destruir le algo a otro totalmente, o perdonarle todas las


offensas que le hizo. prete: oniccempopolhui. (2)

cempopoloa, nitla : destruir del todo quanto ay. prete: onitlacempopolo. (2)
destruir patrimonio. (1 nitla, cé[m]popoloa) destruir patrimonio. (1)

cempouhtitlaza, nic : menospreciar totalmente a otro. prete: onic cempouhtitlaz.


(2 Cempouhtitlaça, nic)
cempouhtitlaza, nite : menospreciar. (1 nite, cempouhtitlaça)

cen : en vno, aduerbio. (1) enteramente, o del todo, o jú[n]tamente. adu. (2) de
todo en todo. (1) juntamente; aduerbio. (1)

cen + : juntamente, o a vna, o en vno. aduerbio. (2 çan cen) vno vez y nomas
biuimos eneste mundo, sin tornar otra vez a biuir enel. (2 ça cen yequixoa
intlalticpac) de todo en todo. (1 vel cen)

cen cuauhacalli : media hanega, medida. (2 Cen quauhacalli)


cen ipanocan : entodas partes. (2 Cen ypanocan)

cen itech ninoquetza : idem. preterito: cen itech oninoquetz. (Cen


itechninopiloa: continuar, o proseguir sin cessar lo començado. pre: cen itech
oninopilo.) (2)

cen itechninopiloa : continuar, o proseguir sin cessar lo començado. pre: cen


itech oninopilo. (2)

cen necehuilli : legua. (1 cen neceuilli)

cen necxianaliztli : passo del que se passea. (1)

cen necxiantli : passo del que se passea. (1)

cen neicxiantli : passada tendida. (1)

cen nemi : en vno biuir dos. (1)

cen netlalolli : legua. (1)

cen ocuilin : gusano de mayz. (2)

cen/t/tetl + : de diez ynueuevno. (2 In caxtultetl onnaui cé[n]/t/tetl)

cenca : esperar con desseo lo que ha de venir. (1) muy, o mucho, o cosa
est[a]ble que no se muda. (2) estable cosa que esta firme. (1 cé[n]ca) mucho;
aduerbio. (1) ymportuno ser assi. (1)

cenca + : mas, aduerbio comparatiuo. (1 ocye cenca) y aunque muy mucho.


aduerbio. (2 Intlanel cenca) alo mas mas. (1 ymmanel cenca) baxar la boz. (1 amo
cenca ni, ninauati) alo mas mas. (1 yntlanel cenca) suspensos estar y fuera de
si con gran admiracion de cosas grandes y marauillosas, que oyen o veen los
hombres. (1 techpouhtitlaça ynticmauiçotoque, cenca teyolquima teotlato) cuan
grande es. (1 quenin cenca vey) quan grande es?. (2 Quenin cenca vey?) alomas
mas, o aunque mucho. (2 Immanel cenca) estable cosa que esta firme. (1 çá[n]
cenca) poco menos. (1 amo cenca yxquich) mar baxa. (1 amo cenca auecatlan)
barata cosa. (1 amo cenca patio) qual dellos es el mejor. (2 Acye ynoc cenca
qualli ?) aunque seas quien fueres, o aunque seas de grande estima. (2 Intlanel
cenca actehuatl) aun no lo siento ni hago caso dello. (2 Ayamo cenca
quennocó[n]mati) cosa permanecié[n]te, estable y que no se muda. (2 çan cenca)
medico que sabe poco. (1 amo cenca mimatini ticitl)

cenca acualli : peor, comparatiuo de malo. (1 cenca aqualli)

cenca acuallotl : peoria enesta manera. (1 cenca aquallotl)

cenca ahuiyac : olorosa cosa que da mucho olor. (1 cenca auiyac)

cenca ayate? : aun no has buelto?. dando priesa al que va con algun mandado. (2)
aun no has buelto?. (1 cé[n]ca ayate?)

cenca chichic : amarga cosa demasiadamente. (1)

cenca chiyahuacayo michin : nutria animal conocido. (1 cenca chiyauacayo michin)

cenca cihuanotza : dessaynarse. (1 cenca ciuanotza)


cenca cihuanotzaliztli : dessaynamiento. (1 cenca ciuanotzaliztli)

cenca cihuanotzani : desainado, porse dar mucho a mugeres. (2 Cenca ciuanotzani)


dessaynado. (1 cenca ciuanotzani)

cenca cualli : fina cosa como grana. (1 cé[n]ca q[ua]lli)

cenca cualnezqui : hermoso. (1 cenca qualnezq[ui])

cenca cuicuiltic : diferenciando en colores. (1)

cenca huelpopozoquillo : espumosa cosa llena de espuma. (1 cé[n]ca


uelpopoçoquillo)

cenca imix in tequiuh : estar algunos mirando algo con gran atencion, notando todo
lo que se haze. (1 cenca ymix yn tequiuh)

cenca itech tlamochihua cualli tlalli : fertil tierra. (1 cenca ytech tlamochiua
qualli tlalli)

cenca iuhco : assi assi, del que esta enojado. (1 cé[n]ca iuhco)

cenca ixachi : muy mucho. (1 cenca yxachi)

cenca ixe, nacace : sabio en excesiua manera. (1 cenca yxe, nacace)

cenca iztac : blanca cosa, en gran manera. (1 cenca yztac)

cenca mahuiztic : marauilloso. (1 cenca mauiztic)

cenca miec : muy mucho. (1) mucho en cantidad. (1)

cenca miecpa : muchas vezes mas. (1)

cenca mimatini : sabio en excesiua manera. (1 cenca mihmatini)

cenca moceceltiani : sensual persona. (1)

cenca moei tlamanizoa : marauillarse mucho. (1 cenca muey tlamaniçoa)

cenca monegui : forçado es. (1)

cenca nelli : lexos de dubda. (1)

cenca ni, totoca : correr. (1)

cenca ni, tzatzi : dar grandes bozes. (1)

cenca nic, tlatia : quemar mucho. (1)

cenca nichacuani : mojarse mucho. (1 cenca nichaquani)

cenca nipalti : mojarse mucho. (1)

cenca paquini : familiar cosa. (1)


cenca patio : costosa cosa. (1) caro valer la cosa. (1)

cenca pilhua : fertil persona, que engendra muchos hijos. (2) muger castiza.
(1) castizo. (1)

cenca pocyo : humosa, cosa llena de humo. (1)

cenca pozoncayo : espumosa cosa llena de espuma. (1 cenca poçoncayo)

cenca pozonillo : espumosa cosa llena de espuma. (1 cé[n]ca poçonillo)

cenca quemmochihua innollo : turbarse y alterar se el coraçon, o recebir algun


desgusto y desabrimiento de algo. prete: cenca icquen omochiuh ynnoyollo. (2 Cenca
quemmochiua ynnollo)

cenca quimatataca quitemoa in tominez : cobdicioso de dinero. (1 cenca


quimatataca quitemoa yn tomines)

cenca teicniuh : familiar cosa. (1 cenca teycniuh)

cenca tepetla : montosa, cosa alta. (1)

cenca tetequipachoani : ymportuno. (1)

cenca tetequipacholiztli : ymportunidad assi. (1)

cenca tetlauhtiani : franco liberal. (1)

cenca tlacatl : mansa cosa. (1)

cenca tlacayotl : mansedumbre. (1)

cenca tlamahuizoltic : marauilloso. (1 cenca tlamauiçoltic)

cenca tlatlazotililiztli : careza. (1 cenca tlatlaçotililiztli)

cenca tlatole : palabrero. (1)

cenca tlazotli : costosa cosa. (1 cenca tlaçotli) caro valer la cosa. (1 cenca
tlaçotli)

cenca tleanquimati : mirad mucho en este negocio. (2 Cé[n]ca tleanquimati)

cenca tleticmati : mira mucho y ten gran cuidado desto que te encomiendo. &c.
(2)

cenca tonac : auer gran abundancia de colas. (2) mucho en cantidad. (1)

cenca totoca : correr reziamente el pescado enel agua. (1)

cenca totocani : corredor assi. (1)

cenca tzone cuahuitl : capado arbol. (1 cenca tzone quauitl)

cenca yenoconnequi : esperar con desseo lo que ha de venir. (1)

cenca yequezqui : días ha. (2) dias ha. (1)


cenca yuhco : assi assi, del que se enoja contra el que haze la cosa mal hecha.
(2)

cenca zan achitonca : en muy breue tiempo. (2 Cenca çan achitonca)

cenca zanachitonca : punto de tiempo o momento, como abrir y cerrar el ojo. (1


cenca çanachitonca)

cenca zancana : en muy pocas partes o lugares. (2 Cenca çancana)

cencahua, nino : disponerse o aparejarte. (1 nino, cencaua) aparejarse. (1 nino,


cencaua) componerse y aderesarse. (1 nino, cé[n]caua) atauiarse y componerse. (1
nino, cencaua) adereçarse. (1 nino, cencaua)
cencahua, nite : disponer, aparejar o adereçar a otro. (1 nite, cencaua)
cencahua, nitla : aparejar algo assi. (2 Cencaua, nitla) componer y aderesar algo.
(1 nitla, cé[n]caua) disponer y aparejar alguna cosa. (1 nitla, cencaua)
sazonar. (1 nitla, cencaua) proueer algo. (1 nitla, cencaua) adereçar o adornar
algo. (1 nitla, cencaua) perfecionar. (1 nitla, cencaua) guarnecer o adereçar.
(1 nitla, cencaua) aparejar algo. (1 nitla, cencaua)

cencahua + : aparejarse, apercebirse difponerse, atauiarse, o adereçarse. pre:


oninocencauh. (2 Cencaua nino)

cencahua nino : aparejarse, apercebirse difponerse, atauiarse, o adereçarse. pre:


oninocencauh. (2 Cencaua nino)

cencahualtia, nitetla : priuar a otro de quanto tiene, prete: onitetlacencaualti.


(2 Cencaualtia, nitetla) confiscar los bienes. (1 nitetla, cencaualtia)

cencahuei : muy mucho. (1 cencavey)

cencahuilia, nitetla : aparejar algo para otros, o poner buen orden y concierto.
preterito: onitetlacencauili. (2 Cencauilia, nitetla)

cencalli : vna familia. (2) familia. (1)

cencaltin : idem. (Cencalli: vna familia.) (2) familia. (1)

cencaltiticate : estar todos juntos en vna casa. (2)

cencamachaloliztli : vn abrimiento de boca, o vna boqueada. (2) boqueada. (1)

cencamatl : vn bocado de vianda, o vna palabra. (2) bocado de vianda. (1)

cencamatl icnicuepa immotlatoltzin : replico yo vna palabra, alo que vuestra


merced dize. prete: cencamatl iconiccuep ymmotlatoltzin. (2 Cencamatl icnicuepa
ymmotlatoltzin)

cencan nicac : agra fierra o cuesta. (1 cé[n]can nicac)

cencan nicaticac : agra fierra o cuesta. (1)

cencani + : desainarse el dado mucho a mugeres. pre: cenca oniciuanotz. (2


Ciuanotza, cencani)

cencapatio : cara cosa en precio. (1)


cencaqui, nic : escarmentar. preteri: oniccencac. (2) escarmentar. (1)

cencatlahueliloc : señalado en mal. (1 cencatlaueliloc)

cencayehuatl : mayormente, aduerbio. (1)

cenciacatl : braso, medida desdel sobaco ala mano (2 Cé[n]ciacatl)

cenciyacatl : braço medida del sobaco ala mano. (1) medida de vn braço. (1)

cencoatl : culebra grande y muy pintada. (2) culebra muy pintada y grande. (1)

cencocopi : zizania, que parece mata o caña de mayz, y nolo es. (2) zizania o
neguilla. (1) carrizo especie de caña. (1 cé[n]cocopi) neguilla. (1)

cencocopititlan : lugar donde ay esta zizania. (2)

cencocopitla : carrizal. (1)

cencol : en todas partes o por todas partes. (1) entodas partes, o por todas
p[ar]tes. aduer. (2)

cencuahuacalli : media hanega. (1 cenquauacalli)

cencuahuitl : gajo de vuas. (1 cenquauitl) vn razimo o gajo de vuas, o de cosa


semejante. (2 Cenquauitl)

cencualtilia, nite : hazer a otro acabado y perfecto en bondad. pre:


onitecenqualtili. (2 Cenqualtilia, nite)

cencuauhxumatli : cucharada vna. (1 cenquauhxumatli)

cencuchara : cucharada vna. (1)

cencuemitl : escuadron debatalla. (1) vn camellon entre dos surcos, o vn


esquadron de batalla. (2)

cencui, nic : continuar algo. (1) continuar, o proseguir algo, o tomar todo
quanto ay. pre: oniccencuic. (2)

cencuilia, nitetla : tomar a otro todo quanto tiene. preterito:


onitetlacencuili. (2)

cencuitlaxcolli : parentesco por sangre. (1)

cenhuecapanolo, ni : ser ensalçado entera, o perpetuamente. pre:


onicenuecapanoloc. (2 Cenuecapanolo, ni)

cenhuehuetiliztli : edad vna. (1 cenueuetiliztli)

cenhuetzi, ti : caer juntamente algunos. preterit: oticenuetzque. (2 Cenuetzi,


ti) caer juntamente algunos. (1 ti, cenuetzi)

cenhuetziliztli : cayda juntamente. (1 cenuetziliztli) caida desta manera. (2


Cenuetziliztli)
cenhuetzque : caydos assi. (1 cenuetzque)

cenhuetzqui : caido con otros juntamente, o caydo para siempre. (2 Cenuetzqui)

ceninolicpitl : medida de vn codo. (1)

cenitech nino piloa : continuar algo. (1 cenytech nino piloa)

cenizhuatl : hoja de mayz curada y seca. (2 Cenizuatl)

ceniznatl : hoja de maçorca de mayz seca. (1 cenyznatl)

cenmana, nitla : poner en vno. (1 nitla, cé[n]mana)

cenmantihuitz + : flota de naos quando nauegan. (1 acalli cé[n]mantiuitz)

cenmapichtli : haze o haz de cosas menudas. (1)

cenmecatl : manojo o manada. (1 cé[n]mecatl)

cenmitl : braça, medida desde el codo, hasta laotra mano. (1 cé[n]mitl)

cennacaztli : cuarto de carnero o de cosa semejante. (1) cuarteron de pan, de


torta o de cosa semejante. (1 cé[n]nacaztli) cacho de conserua. (1) vn quarto de
carnero, o vn quarteron de pan, o vn cacho de membrillo. &c. (2)

cennahuatia, nino : lo mesmo es que cemixnauatia. preterito: oninocennauati. (2


Cennauatia, nino) determinar de enmendar lavida. (1 nino, cennauatia)
cennahuatia, nite : despedir de todo én todo. (1 nite, cennauatia)

cennahuatitiuh, nite : despedirse del todo de algunas personas, el que se va a


otras tierras, para nunca mas boluer. preteri: onitecennauatitia. (2
Cennauatitiuh, nite)

cenne panoa, nitla : lo mesmo es que cenneloa. preterito: onitlacennepano. (2)

cennecehuilli : vna legua. (2 Cenneceuilli)

cennecomonilli : soruo, quanto vna vez soruemos. (1) trago de cosa liquida. (1)
vn soruo otrago. (2)

cennecxianaliztli : tránco de bestia. (1 cé[n]necxianaliztli) vn passo, o vna


passada del que anda, o vn tranco. (2)

cennecxiantli : idem. (Cennecxianaliztli: vn passo, o vna passada del que anda,


o vn tranco.) (2)

cenneixcueyoniliztica : en espacio de vn abrir y cerrar el ojo, o enpestañear vna


vez. (2)

cenneixcueyoniliztli : punto de tiempo o momento, como abrir y cerrar el ojo. (1)


vn abrir y cerrar el ojo, o vn pestañear. (2)

cenneixcueyoniliztli + : punto de tiempo o momento, como abrir y cerrar el


ojo. (1 auel cenneixcueyoniliztli)
cenneloa, nitla : mezclar o reboluer unas cosas có[n] otras. preterito:
onitlacennelo. (2 Cé[n]neloa, nitla) mesturar. (1) mezclar. (1)

cenneloa =, nitla : = panoa + (2 cenneloa ) = cenne panoa (2 cenneloa )

cennemi, ni : durar para sié[m]pre. (1 ni, cé[n]nemi)


cennemi, ti : biuir, o morar juntos. preterito: oticé[n]nenque. (2)

cennemiliztli : duracion assi. (1) vida delos que biué[n] y moran juntos, o vida
eterna. (2)

cennentlaloloyan : estadalla, carrera o lugar, donde corren hombres o


cauallos. (1)

cennepanoa, nitla : mezclar. (1)

cennequetzalli : estatura. (1 cé[n]nequetzalli) vn estado. (2)

cennequetzalli, toctacayo : estado o estatura, medida. (1)

cennetlaloliztli : corrida de carrera. (1) carrera o corrida. (1) vna


carrera, o vna legua. (2)

cennetlalolli : termino o espacio de carrera. (1) corrida. (1) carrera o


corrida. (1) idem. (Cennetlaloliztli: vna carrera, o vna legua.) (2)

cennetlaloloyan : carrera, o lugar donde corren. (2 Cennetlaloloyá[n])

cenniccaqui + : comprehender, o percebir de vna vez lo que se dize. prete: çancen


oniccac. (2 çan cenniccaqui)

cennicuica : lleuar alguna cosa entera, o lleuarla para no boluerla. prete:


ocennicuicac. (2)

cennipalani : podrecerse del todo. (1)

cenocuilin : gusano de mayz en maçorca. (1)

cenotzqui : cernicalo. (1) cernicalo. (2)

cenquetza, nitla : perseuerar continuando lo començado, o tomar algo a


destajo. preter: onitlacenquetz. (2) continuar algo. (1)

cenquimilli : vna carga de má[n]tas, o veí[n]te m á[n]tas. (2)

cenquixoa : ayuntarse la gente. (1)

cenquixohualiztli : ayuntamiento assi. (1 cenquixoaliztli)

cenquixtia, nitla : apartar escogendo algunas cosas de entre otras, o recoger


lo que se esparzio por el suelo, assi como auellanas nuezes. &c. o quando se
quiebra el hilo donde esta ensartadas las cuentas. &c. pre: onitlacenquixti. (2)
escoger lo mejor. (1) reduzir. (1 nitla, cé[n]quixtia)

cenquiza : ayuntarse la gente. (1 cenquiça)


cenquiza, ni : embidar en juego. pre: onicé[n]quiz. (2 Cenquiça, ni) jugando,
poner la cantidad de dineros, que en tres o quatro juegos le ha ganado su
contrario, para que en vn solo juego se desquite de todo, o que el otro le gane
enel vltimo juego otro tanto quánto enlos otros tres o quatro le ha ganado, quasi
embidar o reembidar. (1 ni, cenquiça)
cenquiza, ti : salir todos, o ayuntarse ycongregarse en algun lugar. pre:
oticenquizque. (2 Ticenquiça) ayuntarse o congregarte en algun lugar. pre:
oticenquizque. (2 Cenquiça, ti)

cenquiza + : jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o quatro


juegos le ha ganado su contrario, para que en vn solo juego se desquite de todo, o
que el otro le gane enel vltimo juego otro tanto quánto enlos otros tres o quatro
le ha ganado, quasi embidar o reembidar. (1 ycni, cenquiça)

cenquizaliztica : puramente. (1 cenquiçaliztica)

cenquizaliztli : ayuntamiento assi. (1 cenquiçaliztli)

cenquizca : puramente. (1)

cenquizca mahuizotl : honra o dignidad consumada y perfecta. (2 Cenquizca


mauiçotl)

cenquizca mahuizzotl : majestad. (1 cenquizca mauizçotl)

cenquizca tlacamachoni : digno de ser obedecido en todo y por todo. (2)

cenquizca tlahueliloc : maligno. (1 cenquizca tlaueliloc) hombre p[er]uerso


ymaluado (2 Cenquizca tlaueliloc)

cenquizca tlahuelilocayotica : malignamente. (1 cenquizca tlauelilocayotica)

cenquizca tlazotlaloni : digno de ser enteramente amado y querido. (2


Cenquizca tlaçotlaloni)

cenquizcacualli : enteramente bueno. (2 Cenquizcaqualli)

cenquizcacualtilia, nite : sanctificar perfectamente a otro. pre:


onitecenquizcaqualtili. (2 Cenquizcaqualtilia, nite)

cenquizcahuei tlatocayotl : majestad. (1 cenquizcavey tlatocayotl)

cenquizcaitta, nic : alcançar a saber muy bien el negocio. pre:


oniccenquizcaittac. (2) entender o saber la cosa perfectaménte. (1)

cenquizqui : cosa entera y perfecta. (2)

cenquiztaliztli : pureza. (1)

cenquiztica : fina cosa como grana. (1) entera cosa. (1) cosa entera o fina,
o cosa no diuidida ni partida. (2)

cenquiztoc : estar todo junto. (2)

centacatl : mata o pie de qualquier yerua. (1) vna mata de yerua, de cardos, o
vna lechuga, col. &c (2)

centacatl = : = centecuchtli (2 centacatl)


centeca, nic : ayuntar o recoger razones en fauor de algun negocio. preteri:
oniccentecac. (2) ayuntar en alguna cancion todos los loores de hazañas que
alguno hizo. (1)
centeca, nitla : poner todas las cosas por orden y concierto. pre: onitlacentecac.
(2)

centecochtli : mata o pie de qualquier yerua. (1 cé[n]tecochtli)

centeconetl : hijo vno solo. (1) vn hijo solo, o vna hija sola. (2)

centecpantin : veynte personas, o veynte cabeças de ganado. (2)

centecpantli : veynte tamemes, casas, piedras, bestias. &c. (2)

centecpanuia, nite : dar botin a muger s. echarse muchos con ella. pre:
onitecentecpanui. (2) echarse muchos con vna. (1 nite, cé[n]tecpanuia) botin
dar. (1)

centecuchtli : lo mesmo es que centacatl. (2)

centecutli : escuadron debatalla. (1) esquadron de batalla, o vna


q[ua]drilla. (2)

centelchihua, nite : maldezir o menospreciar a otro, y desecharlo del todo. pr:


onitecé[n]telchiuh. (2 Centelchiua, nite)
centelchihua, nitla : renegar. (1 nitla, centelchiua)

centema, nitla : allegar o recoger algunas cosas en vn lugar. pre: onitlacenten.


(2) ayuntar en vno mayz, cacao o otras cosas assi. (1) recoger alguna cosa. (1)
poner en vno. (1)

centemilli : sementera. (1) vna sementera. (2)

centenamitl : escuadron debatalla. (1 ce[n]tenamitl) vn esquadron de batalla.


(2)

centequilia, ticto : ser todos de vna senté[n]cia y parecer. pre:


otictocentequilique. (2)

centequilia + : aun a hazerse todos. (1 ticto, centequilia)

centetia + : discordia endar pareceres o votos. (1 amo centetia yntotlatol)

centetia in totlatol = : = totlatol + (2 centetia in totlatol ) = in + (2


centetia in totlatol ) = celia in totlatol (2 centetia in totlatol )

centetia in toyollo = : = toyollo + (2 centetia yn toyollo ) = in + (2


centetia yn toyollo ) = cetia in toyollo (2 centetia yn toyollo )

centetia inintlatol : concordarse algunos entre si. (1 centetia ynintlatol)

centetia intoyollo : estar vnidos los coraçones y animos delos que se aman. pre:
océ[n]tetiac. vel. ocentetix yn toyollo. vel. ocentet in toyollo. (2 Centetia
yntoyollo)
centetilia, mo : hazerse muchas cosas vna, como la pella de nieue, de muchos
granos della. &c. preterito: omocentetili. o de diuersas volunta des vna. (2)
hazerse de muchos granos de nieue vna pella, o cosa semejante. (1)
centetilia, nitla : juntar diuersas cosas envno. pro te. onitlacentelili. (2)
juntar o ayuntar vna cosa con otra. (1)

centetitiuh : concorde y concertado yr el canto. (1)

centetl : pieça; lo mismo es que pedaço; vel. (1) hijo vno solo. (1) vno o
vna. (2)

centetl + : idem. (In ompoalli ce: de quarenta vno.) (2 In ompoalli centetl)


de treze vno. (2 Immatlactetl omei centetl) de onze vno. (2 Immatlactetl once
centetl) el sabado. (2 Icchicumilhuitl in centetl semana) de diez y siete vno.
(2 In caxtultetl omome centetl) idem. (In cempoalli ce: deveinte vno.) (2 In
cempoaltetl centetl) sabado. (1 ycchicomilhuitl in centetl semana) de doze vno.
(2 Immatlactetl omome centetl) el primero. (2 Inic centetl) de diez y ocho vno.
(2 Incaxtultetl omei centetl) vnavez vno. (2 Ceppa ce, vel, ceppa centetl) de
diez y seys vno. (2 I[n] caxtultetl once centetl) de quinze vno. (2 In caxtultetl
centetl) de catorze vno. (2 Immatlactetl onnaui centetl) de diez vno. (2
Immatlactetl centetl)

centetl capollotl : vn grano de razimo dvuas, &c (2 Cé[n]tetl capullotl) grano


de algun razimo. (1 centetl capullotl)

centetl cuacuahue : vna res de ganado vacuno. (2 Cé[n]tetl quaquaue) res por
cabeça de ganado mayor. (1 centetl quaquaue)

centetl cuacuauhtentzone : res cabeça de ganado menor. (1 cé[n]tetl


quaquauhtentzone)

centetl ichcatomitl : vn vellon o vellocino. (2 Centetl ychcatomitl)

centetl ixinachcho : grano de semilla. (1 centetl yxinachcho)

centetl metztli ipan tlaco : mes y medio. (1 centetl metztli ypan tlaco)

centetl yachcho : grano de semilla. (1)

centetlichcatomitl : vellocino o vellon. (1 centetlychcatomitl)

centettica : entera cosa. (1) cosa que esta entera. (2)

centettihuitz + : flota de naos quando nauegan. (1 acalli centettiuitz)


idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.) (2 Acalli centettiuitz)

centettiuh : yr el cá[n]to bié[n] có[n]certado. p: océ[n]tettia (2)

centexcalli : hornada vna cozedura. (1) vna hornada de pan, o de otra cosa.
(2)

centiachcauh : mayor de todos. (1)

centihuitze : ser de vna edad ambos. (1 centiuitze) ser ambos de vna edad. (2
Centiuitze)
centla antli : vn gajo de razimo de vuas, o de otros razimos de plantanos,
datiles. &c. (2)

centlaantli : razimo de vuas. (1) razimo de datiles o de platanos. (1) gajo


de vuas. (1)

centlaca : p[er]sonas devna mesma paré[n]tela o familia. (2 Cé[n]tlaca)

centlacati + : vestidura fin costura. (2 çan centlacati tilmatli)

centlacatiliztli : parentesco por sangre. (1)

centlachipinilli : gota quando cae. (1) vna gota de cosa liquida. (2)

centlachipiniltontli : vna gotilla de cosa liquida. (2)

centlachipintli : gota quando cae. (1) idem. (Centlachipinilli: vna gota de cosa
liquida.) (2)

centlachipintontli : gota pequeña. (1)

centlacol : medio, lamitad delo entero. (1) mitad de alguna cosa. (1) la mitad
de algo. (2)

centlacol + : mitad vn poco menos. (1 chico centlacol) tanto y medio. (1


yxquich ypan centlacol) mitad vn poco menos. (1 achi centlacol)

centlacol cuamatlatl : media cofia. (1 centlacol quamatlatl)

centlacol cuauhacaltontli : medio celemin. (1 centlacol quauhacaltontli)

centlacol icxitl : medio pie. (1 centlacol ycxitl)

centlacol metztli : media luna. (1)

centlacol tacol : molledo. s. desde el hombro hasta el codo. (2)

centlacolhuia, nite : partir con otro la mitad de alguna cosa. pre:


onitecentlacolhui. (2)

centlacollatamachihualoni : media libra. (1 centlacollatamachiualoni)

centlacolli : mitad de alguna cosa. (1)

centlacolli + : tanto y medio. (2 Ixquichipan centlacolli)

centlacolmetztli : luna de mediada. (1) media luna. (2)

centlacoloa, nitla : diuidir o apartar la obra por medio. pr: onitlacentlacolo.


(2)

centlacotl : pedaço. (1)

centlacotontli : pedaço. (1) vn pedaço d[e]lo é[n]tero, o d[e]lo prí[n]cipal (2


Cé[n]tlacotó[n]tli)

centlacuentectli : vn camellon de tierra. (2) lomo entre sulco y sulco. (1)


centlacuitlalpilli : vn manojo o hace de cosas menudas. (2) manojo o manada.
(1) haze o haz de cosas menudas. (1)

centlacuitlalpiltontli : vn manojuelo o hacezillo de cosas menudas. (2)


hacezillo pequeño. (1)

centlacuitlanahuatectlicuahuitl : arbol o cosa semejante de vna braça de gruesso.


(2 Centlacuitlanauatectliquauitl)

centlacxitl : pie de verso o copla. (1) vn passo. (2) passo del que anda. (1)
passada tendida. (1)

centlahuipantli : vna ristra de ajos, o de cebollas o vn s[ar]tal de axio de


cuentas (2 Centlauipantli) riestra de ajos o de cebollas. (1 centlauipantli)

centlaixtlapantli : la midad de cosa hendida o aserrada por medio. (2)

centlaixtli : cosa senzilla, o vna hoja de libro. (2) vna hoja de libro. (1)
senzillo cosa no doblada. (1)

centlaixxotl : senzillez no dobladura. (1)

centlalcahuia, nic : apartarse totalmente de algo. o desampararlo pa sié[m]pre:


pr: oniccentlalcaui. (2 Centlalcauia, nic)

centlali moteca ic ahuiyac : olorosa cosa que da mucho olor. (1 centlali moteca yc
auiyac)

centlalia, mo : montar. (1) summar lo que se cuenta. (2) ayuntarse la gente.


(1)
centlalia, nite : ayuntar, congregar, o acaudillar gente. pre: onitecentlali. (2)
acaudillar. (1)
centlalia, nitla : allegar, recoger, o amontonar algo. prete: onitlacentlali.
(2) poner en vno. (1) reduzir. (1 nitla, cé[n]tlalia) ayuntar algo. (1)
recoger alguna cosa. (1) allegar o amontonar algo. (1) rebañar. (1)

centlalia in noyollo, nic : emmendar la vida. (1 nic, centlalia yn noyollo)


determinarse en algun negocio. (1 nic, centlalia yn noyollo)

centlalia noyollo, nic : determinarse en algun negocio. prete: oniccentlali


noyollo. (2)

centlalilli : monton de maçorcas de mayz, quando las acaban de coger del


maizal. (2)

centlalimani icahuiyac : olorosa cosa que da mucho olor. (1 cé[n]tlalimani


ycauiyac)

centlalli + : esparzirse el olor por todas partes. (1 yuhquin centlalli momana


yniuelica)

centlalpilli : manojo o manada. (1) haze o haz de cosas menudas. (1) vna rezma
de papel, o vn manojo de cosas menudas. (2)

centlalpilli iztac castillan amatl : rezma de papel. (1 centlalpilli yztac


castillan amatl)
centlalpiltontli : hacezillo pequeño. (1) vn manojuelo, o hacezillo de algo
(2 Centlalpiltó[n]tli)

centlaltecli : vn soruo. (2)

centlaltectli : soruo, quanto vna vez soruemos. (1) soruo. (1)

centlaltequiliztli : soruo, quanto vna vez soruemos. (1) idem. (Centlaltecli:


vn soruo.) (2)

centlaltequiliztontli : vn soruito. (2)

centlamachtia, nic : gozar, o fruir de algo. pret: oniccentlamachti. (2)


consolarse dandose a todo plazer. (1)
centlamachtia, nite : glorificar, o enriquecer a otro. prete: onitecentlamachti.
(2)

centlamamani ic ahuiac : estar derramado el buen olor por todas partes. (2


Centlamamani ic auiac)

centlamamani icahuiac : esparzirse el olor por todas partes. (1 centlamamani


ycauiac)

centlamamanquizqui : cosa diuersa, o differente. (2)

centlaman quizqui : particular cosa. (1)

centlamantin : manada de ganado menudo o mayor. (1 centlamá[n]tin) yunta de


bueyes o mulas. (1) hato, o atajo de ganado, o vna yú[n]ta de bueyes. (2)

centlamantin cihua cahuallome : yeguada de yeguas. (1 centlamantin ciua


cauallome)

centlamantin cuacuahueque : hato de vacas. (1 centlamantin quaquaueque)

centlamantin ichcame : hato de ouejas. (1 centlamantin ychcame) rebaño de ganado.


(1 centlamantin ychcame)

centlamantin ichcame cequi ichcatl : atajo de ganado o manada. (1 centlamantin


ychcame cequi ychcatl)

centlamantin oztomeca cahuallome : requa. (1 centlamantin oztomeca cauallome)

centlamantin yaoquizque : escuadron debatalla. (1) guarnicion de gente. (1)


pauesada de armados. (1) vn esq[ua]dron de soldados. (2 Cé[n]tlamantin
yaoquizq[ue])

centlamantin yolque : rebaño de ganado. (1)

centlamantli : articulo o parte. (1) vn par. (1) vna cosa. (1) vna cosa, vn
negocio, o vna parte, o vn par. (2)

centlamantli + : de treze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli omei centlamantli)


de diez cosas vna, o de diez pares vno, o de diez partes a vna. (2
Immatlactlamantli centlamantli) de doze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli omome
centlamantli) de catorze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli onnaui centlamantli)
de diez y ocho cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli omei centlamantli) de diez y
seys cosas vna &c. (2 In caxtullamantli once centlamantli) es otra cosa muy
disserente, o muy de otra manera. (2 Occenca centlamantli) nivno ni otro de cosas
inanimadas. (1 amo centlamantli yehua) muy de otra manera, o muy diferentemente.
(2 çan occenca centlamantli) de diez y nueue cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli
onnaui centlamantli) de diez y siete cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli omome
centlamantli) de quinze cosas vna, o de quinze pares vn par. (2 In caxtullamantli
centlamantli) de onze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli once centlamantli) y
aun ay otra cosa allende lo ya dicho. (2 Ocno centlamantli)

centlamantli neneuhque : par de dos cosas yguales. (1)

centlamantli tonacayo inoncuaquizaliz tonacayo : miembro, parte del cuerpo. (1


centlamantli tonacayo ynonquaquiçaliz tonacayo)

centlamapictli : puño o puñado assi de cosas largas, como de pajas o yeruas. (1)
puño o puñado lo que alli cabe, como de cosas de mayz o otras semillas. (1) vn
puño o puñado de garuanços o de cosa semejante. (2)

centlamapictli = : = centlamotzolli (2 centlamapictli)

centlamatzolli : idem. (Centlamapictli: vn puño o puñado de garuanços o de cosa


semejante.) (2)

centlamatzololli : puño o puñado lo que alli cabe, como de cosas de mayz o


otras semillas. (1) idem. (Centlamatzolli: idem. (Centlamapictli: vn puño o
puñado de garuanços o de cosa semejante.)) (2)

centlamia, nic : acabar del todo alguna cosa comestible. prete: oniccentlami. (2)
esforçarse para algo. (1) acabar o consumir comida. (1) consumirlo o acabarlo
todo. (1)
centlamia, nitla : auenturarse. (1)

centlamitiuh, nic : despedirse de otros el que se quiere partir e yr alexos


tierras, o reynos. prete: oniccentlamita. vel. tia. (2)
centlamitiuh, nite : despedirse de otros assi. (1)

centlamotlalli : pedrada. (1) vna pedrada. (2)

centlamotzolli : puño o puñado lo que alli cabe, como de cosas de mayz o otras
semillas. (1) lo mesmo es que centlamapictli (2)

centlamotzololli : puño o puñado lo que alli cabe, como de cosas de mayz o


otras semillas. (1)

centlanahuatectli cuahuitl : arbol, pilar o coluna de vna braçada de gruesso. (1


centlanauatectli quauitl)

centlanahuatectli tlaquetzalli : arbol, pilar o coluna de vna braçada de


gruesso. (1 centlanauatectli tlaquetzalli)

centlani : honda cosa profunda. (1) abismo, cosa profunda y baxa. (1) mar alta.
(1) pielago de rio omar. (1) abismo, cosa muy honda, o pielago. (2)

centlaniyotl : hondura. (1) profundidad de cosa muy honda. (2)

centlaolololli : pella cosa redonda. (1) pella de manteca, o de cosa assi. (2)
centlapal : de vua parte. (1) de vn lado, o del vn lado. (2)

centlaquechcuitl : vna espiga de trigo, de chia, o de cosa semejante. (2)

centlaquechcuitl + : espiga de trigo mocha. (1 otzontepeuac centlaq[ue]chcuitl)

centlaquechcuitl castillan centli : espiga de trigo. (1)

centlaquechtli : cerro de maguey. (1) vn cerro de maguei, o de lino. (2)

centlaquimilolli + : repuesto. (1 nepapan centlaquimilolli)

centlaquiquimilolli + : vn tercio de carga o cosa semejante. (2 Nepapan


centlaquiquimilolli)

centlatatnachihuaioni ipan tlaco : libra y media. (1 centlatatnachiuaIoni ypan


tlaco)

centlatectli : reuanada. (1) pedaço. (1) rueda como de pescado. (1)

centlatectli tocino : lonja de tocino. (1) torrezno de tocino. (1) vn jamon de


tocino, o vn pedaço de alguna cosa, vna reuanada de algo, o vna rueda o taraçon de
pescado. (2)

centlatepacholli : pedrada. (1) vna pedrada. (2)

centlatepeuhtitlalilli : monton de cosas menudas. (1) monton de cosas


menudas, assi como de trigo, mayz. &c. (2)

centlatepeuhtitlalilli tlalli : monton de tierra. (1)

centlatetectli : madexa. (1) vna madexa de hilo, seda. &c. (2)

centlatlapantli : pedaço. (1) vn pedaço de algo. (2)

centlatquitl : común cosa, s: de todos. (1) hazienda de todos en comun. (2)

centlatzayantli : pedaço. (1) vna parte o pedaço delo é[n]tero. (2)

centlatzonehuacatlalilli : monton de cosas menudas. (1 centlatzoneuacatlalilli)


monton de mayz, o de cosas menudas. (2 Centlatzoneuacatlalilli)

centlatzoneuhtli : monton de cosas menudas. (1) idem.


(Centlatzoneuacatlalilli: monton de mayz, o de cosas menudas.) (2)

centlatzontequilia, nite : juzgar o sentenciar juntamente a todos, o para


siempre. (2)

centlaxotlalli : reuanada. (1) vna reuanada de algo. (2)

centlaxotlaltica : con vna reuanada. (2)

centlaxuchtli ichcatl : copo de algodon o de lana. (1 centlaxuchtli ychcatl) vn


copo d algodó[n] o de lana (2 Centlaxuchtli ychcatl)
centlayahualolli centli : razimo o colgajo de mayz. (1 centlayaualolli centli)
colgajo de mayorcas de mayz, o de cosa semejante. (2 Centlayaualolli centli)

centlaza in noyollo, nic : despedirse dela amistad de otro. pre: oniccentlaz yn


noyollo (2 Centlaça yn noyollo, nic) determinarse en algun negocio. (1 nic,
centlaça yn noyollo)

centlaza noyollo, nic : determinarse é[n] algú[n] negocio, o escarmentar. pre:


oniccentlaz noyollo. (2 Cé[n]tlaça noyollo, nic)

centlazotl : puntada con aguja. (1 centlaçotl) vna puntada de aguja. (2


Centlaçotl)

centlazotla, nite : amar enteramente. preterito: onitecentlaçotlac. (2


Centlaçotla, nite)

centli : maçorca esta misma ya seca. (1) maiz seto en maçorcas. (1) maçorca
de mayz curada y seca. (2)

centli + : espiga de trigo. (1 centlaquechcuitl castillan centli) razimo o


colgajo de mayz. (1 centlayaualolli centli) miesses. (1 vactoc centli) colgajo
de mayorcas de mayz, o de cosa semejante. (2 Centlayaualolli centli)

centli yizhuayo : hoja de maçorca de mayz seca. (1 centli yyzuayo)

centoca, nitla : no dexar nada, o comprar todo quanto se vende. preterit:


onitlacentocac. (2)

centonal : todo el estio, o tiempo seco. (2)

centonal cana ninemi : estio tener en lugar. (1)

centopehua, nic : desechar, o menospreciar algo del todo. preterito: oniccentopeuh.


(2 Centopeua, nic)

centzitzquia, nic : asir para siempre algo. i. perseuerar. preteri:


oniccentzitzqui. (2)

centzommaye : ciento pies. (2 Centzummaye)

centzonmaye : ciento pies otro. (1 centzú[n]maye)

centzontecomatl : espiga de trigo. (1) vna espiga de trigo o de chia. (2


Centzuntecomatl)

centzonteti, ni : endurecerse o obstinarse. preterito: onicentzuntet. (2


Centzunteti, ni)

centzontlatolle : paxaro que canta mucho. (2 Centzuntlatolle)

centzontli : mata o pie de qualquier yerua. (1) quatrocientos, o vna mata de


ortaliza, o de yerua. (2 Centzuntli)

centzontli + : ocho mil y seys cientos. (2 Cenxiquipilli ypan centzuntli ypan


matlacpoalli)

centzontli i pammatlacpohualli : seys cientos. (2 Centzuntli y pammatlacpoalli)


centzontli ipan caxtolpohualli : siete cientos. (2 Centzuntli ypá[n]
caxtulpoalli)

cenui, ti : ymos todos juntos. (2) yr juntos a alguna parte, o caer juntos. (2)
caer juntamente algunos. (1)

cenui +, ti : alahe todos juntos vamos ygualmente. (2 Yequene ticenyaui vel,


ticenui)

cenxiquipilli : ocho mil. (2)

cenxiquipilli ipan centzontli ipan matlacpohualli : ocho mil y seys cientos. (2


Cenxiquipilli ypan centzuntli ypan matlacpoalli)

cenxumatli : cucharada vna. (1)

cenyacana, nite : gouernar y regir a todos. (1) gouernar, o regir a todos. pret:
onitecenyacan. (2)

cenyaliztli : vezindad. (1) vna venzindad. (2)

cenyauh : concorde y concertado yr el canto. (1) yr el canto bié[n] concertado


y ordenado. (2 Cé[n]yauh)

cenyeliztli : familia. (1) familia. o gente que biue en vna casa juntamente.
(2)

cenyohual : toda la noche, o entoda la noche, o vna noche. (2 Cenyoal)

cenyohual + : toda la noche. (1 vel cé[n]youal) dia y noche. (2 Cemilhuitl


cenyoal)

cenyohual n, itztoc : velar toda la noche. (1 cenyoual n, itztoc)

cenyohual n, ixtlatui : velar toda la noche. (1 cenyoual n, ixtlatui)

cenyohual n, ixtozzoa : velar toda la noche. (1 cenyoual n, ixtozçoa)

cenyohualitztoliztli : velada la noche. (1 cenyoualytztoliztli)

cenyohualitztoni : velador de toda la noche. (1 cenyoualytztoni)

cenyohualixtlatuiliztli : velada la noche. (1 cenyoualyxtlatuiliztli)

cenyohualixtlatuini : velador de toda la noche. (1 cenyoualyxtlatuini)

cenyohualixtozzoliztli : velada la noche. (1 cenyoualyxtozçoliztli)

cenyohualli : vna noche. (2 Cenyoalli)

cenyohualtia, ni : durar algo toda la noche, o estar en alguna parte toda la


noche. pre: onicé[n]yoalti (2 Cenyoaltia, ni) durar vna noche. (1 ni,
cenyuualtia)

cenyollotli : braça medida del pecho ala mano. (1) medida braça. (1) medida
de braca, desdel pecho ala mano. (2)
cenzotl : pieça; lo mismo es que pedaço; vel. (1 cençutl) vna pierna de
má[n]ta, o vna pieça de lie[n]ço. (2 Cençotl)

cepan : juntamente; aduerbio. (1) juntamente, o en compañia. (2)

cepan cate : estar dos o tres cosas juntas. (1)

cepan nemi : en vno biuir dos. (1) biuir, o morar juntos. (2)

cepanca : estar dos o tres cosas juntas. (1) juntas estar dos cosas. (1) estar
juntas, o ayuntadas algunas cosas. preterito: ocepancatca. (2)

cepanoa, mo : vnirse o hazerse vna misma cosa. prete: omocepanoque. (2)


cepanoa, tito : hazerse vna mesma cosa en dios o en charidad. (1) vnirse, o
hazerse vna misma cosa, por via de amistad y bien querencia. pre: otitocepanoque.
(2)

cepanuia, nic : mercar en vno. (1)

cepayahui : hazer nieue o neuar. (1 cepayaui) neuar, hezer nieue. (1 cepayaui)


idem. preterito: ocepayauh. (Cepayauhtimani: neuar. pret: ocepayauhtiman.) (2
Cepayaui)

cepayahuitl : nieue. (1 cepayauitl) nieue. (2 Cepayauitl)

cepayahuitl + : no cessar de neuar. (1 aoc onquiça yn cepayauitl) blanca cosa,


en gran manera. (1 yuhquin cepayauitl yc iztac) neuar, caer la nieue. (1
tzetzeliui yn cepayauitl) no cessar de neuar. (2 Aoc onquiça in cepayauitl)

cepayahuitl huetzi : hazer nieue o neuar. (1 cepayauitl vetzi) neuar. pret:


cepayauitlouetz. (2 Cepayauitl vetzi)

cepayauhtimani : hazer nieue o neuar. (1) neuar. pret: ocepayauhtiman. (2)

cepoctic : adormecido miembro. (1)

cepoctli : persona entomecida, o tollida. (2)

cepohua : adormecerse, o entomecerse otro qualquier mié[m]bro del cuerpo. (1


cepoa)
cepohua, ni : estar yerto y aterido de mucho frío, o estar é[n]tomecido algun
miembro del cuerpo, o adormecido. preterito: onicepoac. (2 Cepoa, ni)
cepohua, nitla : souajar algo. pre: onitlacepouh. (2 Cepoa, nitla) souajar. (1
nitla, cepoa)

cepohua + : idem. pre: onocxi cepoac. (Nocxi cecepoa: entomecerme el pie.


preteri: onocxicecepoac.) (2 Nocxi cepoa)

cepohuac : entomecido pie. (1 cepouac)

cepouhqui : entomecido pie. (1) adormecido miembro. (1) idem. (Cepoctli:


persona entomecida, o tollida.) (2)

cepouhqui icxitl : adormecido pie. (1 cepouhqui ycxitl)

cepouhquimaitl : adormecida mano. (1)


ceppa : vna vez. (1) vegada por vez. (1) vna vez. (2)

ceppa + : vez primera. (1 quin ceppa) vnavez vno. (2 Ceppa ce, vel, ceppa
centetl) ser la primer vez q[ue] acaecio algo. (2 Quinic ceppa)

ceppa ce/ huel/ ceppa centetl : vnavez vno. (2 Ceppa ce, vel, ceppa centetl)

cequi : alguna parte de alguna cosa. (1) algo, o alguna parte delo q[ue]
estaua entero. (2)

cequi + : atajo de ganado o manada. (1 centlamantin ychcame cequi ychcatl)

cequi opolihuito : faltar lo que se cónto por no se auer bien contado. (1


cequi opoliuito)

cequintin : los vnos. (1) algunos, o los vnos. (2)

cetca; + : mi deudo, hermano o hermana. (2 Cetca; no)

cetca; no : mi deudo, hermano o hermana. (2)

cetia, ti : vnirse, o hazerse vna cosa por via de amistad. pre: oticetixque. (2)

cetia + : discordia endar pareceres o votos. (1 amo cetia totlalol)

cetia in atl : juntarse los ríos o arroyos. (2 Cetia yn atl)

cetia in toyollo : lo mesmo es que centetia yn toyollo pre: ocetiac yn


toyollo. (2)

cetia inatl : ayuntarse los ríos. (1 cetia ynatl)

cetica niccohua : comprar vn real de pan o de otra cosa. prete: cetica onicouh. (2
Cetica niccoa)

cetilia, nite : casar los nouios, o conchauar y conformar alos desconformes.


pret: onitecetili. (2) vñir. (1) ayuntar en vno, o hazer que dos cosas sean vna.
(1) desposar o casar. (1)
cetilia, nitla : hazer de algunas cosas vna, juntandolas. prete: onitlacetili. (2)
ayuntar en vno, o hazer que dos cosas sean vna. (1)
cetilia, tito : hazerse vna mesma cosa en dios o en charidad. (1) hazerse muchos
vna cosa, o vnirse por via de amistad. pre: otitocetilique. (2)

cetilia +, nite : desposar o casar. (1 teoyotica nitecetilia)

cetiliztli : vnion. (1) vnion o conformidad de personas. (2)

cetl : carambano o yelo. (1) elada o yelo. (1) yelo o elada. (1) yelo, o
carambano. (2)

cetl mopipiloa : cerriones de yelo. (1)

cetla + : ninguno otro te podra ya ayudar. (2 Aocac vel cetla catl mitzpaleuiz)

cetlacatl : vna persona. (2)


cetlacayo : no deudo mio, hermano o hermana. (2)

cettitica : es uno el ser delas tres personas diuinas, o es vna su essencia. (2)

ceuecapanolo, ni : ser ensalçado para sié[m]pre: pre: oniceuecapanoloc. (2)

ceuechililo : elarse las plantas. (1) elarse las plantas. pr: oceuechililoc.
(2)

ceuechililoc : elada cosa. (1) persona o animal elada y muerta de frio. (2)

ceuelitiliztli : entero poder. (2)

ceuetzi : elar. (1) elar. prete: oceuetz. (2)

ceuhqui : desembrauecido. (1) desencapotado. (1) desenojado. (1)


desembrauecido, aplacado o amansada, o desmedrado en honra y dignidad. (2)

ceuhtiuh, ni : yr desmedrá[n][n]do é[n] hó[n]ra y dignidad. (2) desmedrar en


honra y oficio. (1)

cexihuitl + : março mes tercero. (1 vel, yc yeimetztli yn cexiuitl) el mes de


julio. (2 Icchicuntetl metztli in cexiuitl) junio mes. (1 ycchiquacem metztli yn
cexiuitl) despues de passado vn año. (1 ynoiuh cexiuitl) despues de passado vn
año. (1 yn yeyuh cexiuitl) ya anda envn año. s. que acontecio algo. & sic de
alijs. (2 Yeyauh cexiuitl) antaño. (1 ye cexiuitl ye monamicti) julio mes. (1 yc
chicontetl metztli yn c[e]xiuitl) nouiembre mes. (1 ycmatlactetl oce metztli yn
cexiuitl) setiembre mes. (1 icchicunaui metztli yn cexiuitl) el mes de junio. (2
Icchiquacemmetztli in cexiuitl)

cexiuh amatl : historia de año en año. (2)

cexiuh tlacalaquilli : tributo de vn año. et sic de alijs. (2)

cexiuh tlacuilolli : historia de año en año. (2)

cexiuhamatl : ystoria de año en año. (1)

cexiuhcayotl coyametl : marrano cochino de vn año. (1)

cexiuhtia, ni : estar o tardar vn año en algun lugar. pre: onicexiuhti. (2)


durar vn año. (1)

cexiuhtia + : marrano cochino de vn año. (1 ye cexiuhtia coyametl) potrico


menor que de año. (1 aya uel cexiuhtia cauallo conetl)

cexiuhtica : entre año. (1) entre año, o en vn año, o despues de vn año. (2)

cexiuhtiz + : andar en vn año que se hizo o acontecio algo. (1 ye yauh


cexiuhtiz ynmochiuh)

cexiuhtlacuillolli : ystoria de año en año. (1)

ceya, ni : querer o consentir. prete: onicez. (2)

ceyaliztli : permission assi. (1)


ceyehuan : otro, vno delos dos. (1) vno dellos, o vna dellas. (2)

ceyehuantin : otro, vno delos dos. (1) idem. (Ceyehuan: vno dellos, o vna
dellas.) (2)

ceyehuantin innahuin tlatoque : príncipe vno de q[ua]tro. (1 ceyehuá[n]tin


ynnauin tlatoque)

ceyohual : dia y noche. (1 ceyoual)

ceyohual +, nic : lo mesmo es que né[n]quixtia yn+cemilhuitl. &c. preterito:


onicnentlaz yn+cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nentlaça yn cemilhuitl yn ceyoal, nic)
gastar el dia y la noche en vano y sin prouecho. preter: onicnenquixti yn
cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nenquixtia yn cemilhuitl yn ceyoal, nic)

ceyohual ixtozoani : velador de toda la noche. (1 ceyoual yxtoçoani)

ceyotl : meollo o tuetano de huesos. (1) tuetano de huesso. (2)

chacalin : camaron grande. (2)

chacalli : camaron grande. (1)

chacayolli : callos que se les hazen a las mugeres encima de los pies de estar
moliendo en metlatl. (1) callos delos pies, o delas manos. (2 CHacayulli)

chachacayolihui in noma : tener las manos llenas de callos. pre:


ochachacayoliuh. (2 Chachacayoliui in noma)

chachacayoliuhqui : encallecido con callos. (1)

chachacayoltic : encallecido con callos. (1) cosa llena de callos. (2)

chachachalaca, ni : gorgear o hablar alto. prete: onichachachalacac. (2)


gorgear a menudo las aues. (1)

chachacuaca : salpicar el lodo, andando por lodaçales. prete: ochachaquacac. (2


Chachaquaca)

chachacuachihuiliztli : aspereza tal. (1 chachaquachiuiliztli)

chachacuachiliztli : aspereza de cosa aspera. (2 Chachaquachiliztli)

chachacuachoa, nitla : hazer aspera alguna cosa. preterito: onitlachacha quacho.


(2 Chachaquachoa, nitla) aspero hazer se assi. (1 nitla, chachaquachoa)

chachacuachtic : aspera pared o piedra. (1 chachaquachtic) cosa aspera. (2


Chachaquachtic)

chachacuatza, nitla : chapatear enel lodo. prete: onitlachachaquatz. (2


Chachaquatza, nitla)

chachahua : marhojo o moho delos arboles. (1 chachaua) moho, o vello de arboles.


(2 Chachaua)
chachahuatl : liron animal. (1 chachauatl) liron, o cierto animal como rata.
(2 Chachauatl)

chachalaca, ni : parlar mucho, o gorgear las aues prete: onichachalacac. (2)


gorgear las aues. (1) bozear, hablar alto. (1)

chachalacaliztli : ruydo de bozes. (1) estruendo de cosas quebradas. (1)


murmullo de gente. (1) parla assi, o estruendo de vasos quebrados, o murmullo
delos que parlan. (2)

chachalacaliztli = : = chachalaquiliztli (2 chachalacaliztli)

chachalacani : gorgeadora aue. (1) parlero assi. (2)

chachalania, nite : reboluer a otros muchas vezes. preteri: onitechachalani.


(2) porfiar enesta manera. (1)
chachalania, nitla : idé[m]. pre: onitlachachalani. (2)
chachalania, tito : reboluerse riñendo vnos con otros. prete:
otitochachalanique. (2)

chachalaquiliztli : ruydo de murmuradores. (1) gorgeamiento o el gorgear delas


aues. (1) rebato o alboroto. (1 chachalaq[ui]liztli) lo mismo es q[ue]
chachalacaliztli (2)

chachalaquiztli : bullicio o rumor de gente. (1) ruydo de murmuradores. (1)


rebato o alboroto. (1) ruido delos q[ue] parlá[n] o murmurá[n]. (2)

chachalatli : cierto paxaro. (2)

chachalca, ni : hablar rezio y con enojo, o graznar las ansares, o estar caxcada
la vasija de barro. prete: onichachalcac. [ve]l. ochachalcac. (2) bozear, hablar
alto. (1)

chachalhuia, nicte : acrecentar mucho el tributo alos otros, o resquebrajar, o


maltratar o q[ue]brar algo. pre: onictechachalhui. (2)

chachalihui + : hablar ronco. (1 nitozca chachaliui)

chachaloa, nitla : hazer aspera alguna cosa. pre: onitlachachalo. (2)

chachamahua, nino : jactarse o blasonar y contar sus hazañas. prete:


oninochachamauh. (2 Chachamaua, nino) alabarse con jactancia y presumpcion. (1
nino, chachamaua) jactarse. (1 nino, chachamaua)
chachamahua, nite : adular, o lisongear a otro. prete: onitechachamauh. (2
Chachamaua, nite) adular; busca lisongear. (1 nite, chachamaua) lisonjear, traer
la mano por el cerro, cumpliendo con todos, por hazer su hecho; &c. (1 nite,
chachamaua)

chachapaca : llouer gotas grandes. (1)

chachapani : llouer gotas grandes. (1) caer gotas grandes guando llueue.
preterito: ochachapan. (2)

chachapani inquiyahuitl : gotas grandes caer quando llueue. (1 chachapani


inquiauitl)

chachapatli : olla. (1) olla de barro. (2)


chachapatontli : puchero debarro. (1) puchero, o olla pequeña. (2)

chachapatza, nitla : chapatear por lodaçales. preterito: onitlachachapatz. (2)

chachayaca : derramarse por el suelo trigo, mayz, o cosa semejante, o caerse


poco a poco la pintura dela ymagen. pre: ochachayacac. (2)

chachayacatimani : estar ralas las cañas en el cañaueral, o cosa semejante.


preterito: ochachayacatimanca. (2)

chachayacatimaniinacatl : ralas estar las cañas o cosas assi. (1


chachayacatimaniynacatl)

chachayahua, nitla : idem. pre: onitlachachayauh. (Chachayatza, nitla: derramar


o esparzir por el suelo trigo, mayz, o cosa semejante. preterito:
onitlachachayatz.) (2 Chachayaua, nitla) esparzir, odescarriar. (1 nitla,
chachayaua) derramar grano, o otras cosas. (1 nitla, chachayaua)

chachayahui : derramarse desta manera alguna cosa. (1 chachayaui)

chachayatza, nitla : derramar o esparzir por el suelo trigo, mayz, o cosa


semejante. preterito: onitlachachayatz. (2) esparzir, odescarriar. (1)

chachayauhqui : derramada cosa assi. (1) cosa esparzida. (2)

chachayoliuhqui : cosa llena de callos. (2)

chacuachtli : tiña. (2 Chaquachtli)

chacuani : mojarse mucho la ropa, o cosa assi. preterito: ochaquan. (2 Chaquani)


chacuani, ni : mojarse. (1 ni, chaquani)

chacuani + : mojarse por de dentro. (1 tlanipa ni, chaquani)


chacuani +, ni : mojarse mucho. (1 cenca nichaquani)

chacuania, nite : mojar mucho a otro. pre: onitechaquani. (2 Chaquania, nite)


mojar a otra cosa. (1 nite, chaquania)

chacuaniliztli : mojadura. (1 chaquaniliztli)

chacuanqui : mojado assi. (1 chaquanqui) cosa mojada assi. (2 Chaquanqui)

chahuacocoya : estar afligida la muger porque su marido esta amancebado, o por


tener alguna graue enfermedad. (2 Chauacocoya)

chahuaconetl : antenado de muger. (1 chauaconetl) entenado de muger. (2


Chauaconetl)

chahuanan; + : mi madrastra. (2 Chauanan; no)

chahuanan; no : mi madrastra. (2 Chauanan; no)

chahuanantli : madrastra muger del padre. (1 chauanantli) madrastra. (2


Chauanantli)
chahuapilli : antenado de muger. (1 chauapilli) entenado de muger. (2
Chauapilli)

chalani : desacordar o discordar las bozes delos cantores. (1) caxcarse la


vasija de barro, o de cobre o desentonarse el canto, o el instrumento musical.
prete: ochalan. (2)

chalania, nite : reboluer a otros. p: onitechalani. (2)


chalania, nitla : cutir, o herir vna cosa con otra. preteri: onitlachalani. (2)
herir vna cosa en otra. (1)
chalania, tito : contender, o reboluerse vnos con otros. prete: otitochalanique.
(2) contender vnos con otros. (1) diferencias tener assi. (1)

chalaniliztica : desacordadamente assi. (1)

chalanqui : desacordadas bozes. (1) vasija cascada, o canto desentonado. (2)

chalchihuitl : esmeralda basta. (2 Chalchiuitl)

chalchihuitl + : la mesma piedra es que quetzalchalchiuitl. (2 Quiltic


chalchiuitl) piedra preciosa casi como esmeralda. (2 Paltic chalchiuitl) piedra
para la hijada o orina. (2 Xuchitonal chalchiuitl) piedra preciosa casi como
esmeralda trasparente. (2 Ompa ontlaneci chalchiuitl) oro o piedra preciosa hecha
de forma de cierta yerua dicha amalacotl. (2 Amalacotic teocuitlatl chalchiuitl)
entera virgen. (1 oc chalchiuitl)

chalchiuhiximatqui : lapidario. (2) pedrero de piedras preciosas. (1)


lapidario de piedras preciosas. (1 chalchiuhyximatqui)

chalchiuhtica + : resplandecer con piedras preciosas y joyas, o con otros


arreos y atauios deque esta adornado, atauiado y arreado. preterito: quetzaltica
chalchiuhtica onitlanexti. (2 Quetzaltica chalchiuhtica nitlanextia) luzir con
piedras preciosas. (1 quetzaltica, chalchiuhtica ni, tlanextia)

chalcuitlatl : yerua dela golondrina. (2)

chalia, nitla : estrenar alguna cosa nueua. prete: onitlachali. (2) estrenar.
(1)

chamactic : cosa gorda y crecida, o cosa bata como lana gruessa. (2) basta lana.
(1)

chamactic = : = chamahuac (2 chamactic)

chamahua, ni : crecer el niño, o comé[n]çar a estar de sazon la marçorca de


mayz, o de cacao. preterito: onichamauac. (2 Chamaua, ni)
chamahua, nite : lisonjear. preter: onitechamauh. (2 Chamaua, nite)

chamahuac : lo mismo es que chamactic. (2 Chamauac) basta lana. (1 chamauac)

chamahuac ichcatl : oueja burda, de gruessa y aspera lana. (2 Chamauac ichcatl)


oueja grosera o burdalla. (1 chamauac ychcatl)

chamahuac ichcatomitl : lana gruessa. (1 chamauac ychcatomitl)

chamahuac, ichcatilmachiuhqui : sayalero que obra sayales. (1 chamauac,


ychcatilmachiuhqui)
chamahuaca tilmahua : venido de xerga o de sayal. (1 chamauaca tilmaua)

chamahuacatilmahua : persona vestida dexerga. (2 Chamauacatilmaua)

chamatl : el que se jacta y alaba vanamente. (2) alabado desta manera; i; el


que asi mismo alaba. (1)

champochtli : çarcillo de oreja. (2 Champuchtli) çarcillo. (1 champuchtli)

champochtli + : çarcillo de oreja. (2 Nacaz champuchtli)

chan yeloani : alhajas. (1)

chane : dueño de casa. (1)

chane + : pescado, generalmente. (1 atlan chane) morador de monte. (1


quauhtenco chane) morador de rio. (1 atoyatenco chane) natural de otra tierra.
(1 vehca chane) saluaje, o montañes. (2 Quauhtla chane) saluaje. (1 quauhtla
chane) estrangero, o aduenedizo. (2 Veca chane) morador del cielo. (2 Ilhuicac
chane) aduenedizo. (1 veca chane) morador del cielo. (1 ylhuicac chane) morador
de bosque. (1 quauhnepantla chane)

chaneque + : marisco, s: cángrejos, caracoles; &c. (1 atlan chaneq[ue])

channonotza, nino : concertarse los que traen pleito. prete: oninochannonotz.


(2) ygualarse enesta manera. (1)

chantia, nino : biuir o morar en algun lugar. pre: oninochanti (2) morada hazer.
(1)

chantia + : poblar denueuo. (1 yancuican nino, chá[n]tia)

chantlatquitl : alhajas de casa. (2) alhajas. (1)

chantli + : idem. (Teopixcacalli: monesterio de religiosos.) (2 Teopixca


chantli)

chanyeloani : alhajas de casa. (2)

chapani, ni : mojarse mucho, o caer en tierra la massa, el lodo o cosas


semejá[n]tes. pre: onichapá[n] (2) mojarse mucho. (1) mojarse. (1)

chapania, nitla : echar enel suelo, o por ay lodo massa o cosa semejante. prete:
onitlachapan. (2) abarrar o dar conel lodo enla pared. (1)

chapanqui : cosa muy mojada. (2) mojado assi. (1)

chapinez chihualoyan : chapineria. (2 Chapines chiualoyan) chapineria. (1


chapines chiualoyan)

chapinez chiuhcan : idem. (Chapines chiualoyan: chapineria.) (2 Chapines


chiuhcan) chapineria. (1 chapines chiuhcan)

chapinez chiuhqui : chapinero. (2 Chapines chiuhqui) chapinero. (1 chapines


chiuhqui)
chapinezchihua, ni : hazer chapines. preterito: onichapineschiuh. (2
Chapineschiua, ni)

chapolin : langosta. (2 Chapulin) langosta. (1 chapulin) lagosta dela tierra.


(1 chapulin)

chauh; + : mi combleça. (2 Chauh; no)

chauh; no : mi combleça. (2)

chauhnecocoya : endemoniado. (1)


chauhnecocoya, ni : estar endemoniado, preteri: onichauhnecocoyac. (2)

chayahua, nitla : esparzir o derramar por el cuelo trigo, o cosa semejante. pret:
onitlachayauh. (2 Chayaua, nitla) sembrar esparziendo las semillas. (1 nitla,
chayaua)

chayahui : esparzirse assi trigo, o caer nieue. pre: ochayauh. (2 Chayaui)


neuar, caer la nieue. (1 chayaui) derramarse desta manera alguna cosa. (1
chayaui)

chayotli : fruta como calabacilla espinofa por é[n]cima o como erizo. (2


Chayutli) calabacilla chica y espinosa. (1 chayutli)

checer, = : = tlayohua (2 checer, o hazer escuro )

chia : cierta semilla de que sacan azeite. (2)


chia, nite : esperar a alguno. preteri: onitechix. (2) esperar aalguno. (1)

chia + : velar. (1 youatzinco tlauizcalpa nite, chia)


chia +, nite : velar al alua a guardando a otros. (2 Yuuatzinco tlauizcalpa
nitechia)

chia = : = chian (2 chia)

chiahua : mancharse alguna cosa. prete: ochiauac. (2 Chiaua)


chiahua, nitla : manchar algo. prete: onitlachiauh. (2 Chiaua, nitla) lardar. (1
nitla, chiaua)

chiahuac : cosa grafienta. (2 Chiauac)

chiahuacatlaatililli : manteca derretida. (2 Chiauacatlaatililli)

chiahuacayo : idem. (Chiauac: cosa grafienta.) (2 Chiauacayo)

chiahuacayotl : grossura, o grassa. (2 Chiauacayotl)

chiahuacayotl + : pí[n]gue d[e] tocino, o d[e] torrezno (2 Tocino


chiauacayotl) azeite de almendras. (1 almendras chiauacayotl) azeite de nuezes.
(1 nuezes chiauacayotl)

chiahuallotl + : azeite de aguacates. (1 auaca chiauallotl)

chiahuitl : otra biuora, o pulgon q[ue] roe las viñas. (2 Chiauitl) pulgon que
roelas viñas. (1 chiauitl) biuoras otras. (1 chiauitl)
chiahuizapatzca, ni : espremir la sanguaza. prete: onichiauizapatzcac. (2
Chiauizapatzca, ni)

chiahuizaquixtia, ni : idem. (Chiauizapatzca, ni: espremir la sanguaza. prete:


onichiauizapatzcac.) (2 Chiauizaquixtia, ni) sanguaza sacar. (1 ni,
chiauizaquixtia)

chiahuizatl : sanguaza. (2 Chiauizatl)

chiahuizo : azeitosa cosa. (1 chiauiço) grasiento. (2 Chiauiço)

chiahuizotl : grassa, o grossura. (2 Chiauiçotl)

chiahuizotl + : manteca de vacas. (2 Vacas chiauiçotl)

chiahuiztli : vmor. (1 chiauiztli) humor. (2 Chiauiztli)

chialo : esperado. (1)

chialoni : digno de ser esperado. (2)

chialtia, nic : aguardar aotro conla comida, o có[n] otra cosa. prete:
onicchialti. (2) aguardar o esperar a otro con la comida o con otra cosa assi.
(1)

chiama contontli : azeytera. (1)

chiamachihua, ni : hazer azeite de chia. pret: onichiamachiuh. (2 Chiamachiua,


ni) azeyte de chia hazer. (1 ni, chiamachiua)

chiamachiuhqui : azeitero que lo haze. (1) azeitero q[ue] haze azeite dechia. (2)

chiamahuia, nitla : embarnizar algo con azeite de chia. pret: onitlachiamaui.


(2 Chiamauia, nitla) barnizar algo assi. (1 nitla, chiamauia)

chiamana, ni : coger chia. (1)

chiamanamacac : azeitero que lo vende. (1) azeitero que lo vende. (2)

chiamapatzca, ni : sacar azeite de chia. preterito: onichiamapatzcac. (2)

chiamapatzcac : azeitero q[ue] saca azeite de chia. (2)

chiamatl : barniz con que dan lustre alo que se pinta, s: el azeyte de chia muy
cozido. (1) azeite de chia. (1) azeite de chia. (2)

chiampatzca, ni : azeyte de chia hazer. (1)

chiampatzcac : azeitero que lo haze. (1)

chian : zargatona. (1) lo mesmo es que chia. (2)

chiancaca : açucar negro desta tierra o maçapan. (1) maçapan de la tierra. (2)

chiancaca + : açucar de castilla. (1 castillan chiancaca)

chiauhcoatl : biuoras otras. (1) cierta biuora. (2)


chicactic : rezia cosa. (1) cosa rezia y fuerte, o persona anciana (2)

chicactic = : = chicahuac (2 chicactic)

chicahua, ni : arreziar o tomar fuerças, o hazerse viejo el hombre o la bestia.


pret: onichicauac. (2 Chicaua, ni) enuegecerse la muger. (1 ni, chicaua)
enuegecerse el hombre. (1 ni, chicaua)
chicahua, nic : confirmar lo dicho o hecho. (1 nic, chicaua)
chicahua, nino : animarse o esforçarse. (1 nino, chicaua) fortalecerse. (1 nino,
chicaua) esforçarse para algo. (1 nino, chicaua)
chicahua, nite : esforçar a otro, pr: onitechicauh. (2 Chicaua, nite) esforçar a
otro. (1 nite, chicaua) animar dar esfuerço. (1 nite, chicaua)
chicahua, nitla : fortalecer o guarnecer algo, y esforçar y animar. pre:
onitlachicauh. (2 Chicaua, nitla) firmar o fortificar. (1 nitla, chicaua)
fornecer o fortalecer. (1 nitla, chicaua)

chicahua + : mosto vino de maguey. (1 ayamo chicaua octli) confiar en alguno.


(1 tetechnino chicaua) restribar en algo. (1 ytech nino, chicaua) zelar. (1 ypan
nino, chicaua) mosto. (1 ayamo chicaua vino)
chicahua +, ni : ostinarse en mal. (1 ypan nichicaua yn tlauelilocayotl)
chicahua +, nino : estribar, o có[n]fiar enel fauor del poderoso. pre: tetech
oninochicauh. (2 Tetech ninochicaua) estribar o confiar en algo. prete: itech
oninochicauh. (2 Itech ninochicaua)
chicahua +, nite : confirmar en grá[cia]. (1 graciatica nitechicaua) ostinar
a otro. (1 ypan nitechicaua yn aqualli)

chicahuac : robliza cosa rezia. (1 chicauac) animoso desta manera. (1 chicauac)


anciano. (1 chicauac) enuegecido. (1 chicauac) fuerte cosa. (1 chicauac) rezia
cosa. (1 chicauac) rezio no doliente. (1 chicauac) esforçado assi. (1 chicauac)
firme cosa. (1 chicauac) sana cosa en si. (1 chicauac) anciana muger. (1
chicauac) lo mesmo es que chicactic. (2 Chicauac)

chicahuac + : flaco que no puede pelear. (1 amo chicauac) ostinado confirmado


en mal. (1 oypan chicauac yn tlauelilocayotl) vino rebotado o desuanecido. (1 amo
chicauac octli) flaco que no se puede tener o enfermizo. (1 niman amo chicauac)
flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 aocmo chicauac) flaca, cosa magra
o magánta. (1 amo chicauac) ynconstante. (1 amoyollo chicauac amoyollo tlapaltic)
flaca, cosa no rezia. (1 amo chicauac) grande de coraçon. (1 yollo chicauac)
hombre de poco animo e inconstante. (2 Amo yollo chicauac)

chicahuac cihuatl : muger varonil. (1 chicauac ciuatl)

chicahuaca : firmemente. (1 chicauaca) fuertemente. (1 chicauaca)


firmemente, o fuertemente. (2 Chicauaca)

chicahuaca tetlatzacuiltiani : justiciero juez. (1 chicauaca


tetlatzacuiltiani) fuerte iusticiero. (2 Chicauaca tetlatzacuiltiani)

chicahuaca tlaneltoca, ni : creer firmemente. (1 ni, chicauaca tlaneltoca)

chicahuaca tlaneltoquiliztli : fee firme y constá[n]te. (2 Chicauaca


tlaneltoquiliztli)

chicahuaca tlatzontequini : justiciero juez. (1 chicauaca tlatzontequini)


justiciero juez. (2 Chicauaca tlatzontequini)
chicahuacaca, ni : estar firme. (2 Chicauacaca, ni)

chicahuacatlalia, nitla : hazer edificio bien fundado y fuerte. pre:


onitlachicauacatlali. (2 Chicauacatlalia, nitla)

chicahuacatlaneltoca, ni : creer firmemente. pret: onichicauacatlaneltocac. (2


Chicauacatlaneltoca, ni)

chicahuacatlaneltoquiliztli : fee firme. (1 chicauacatlaneltoquiliztli)

chicahuacatlazotla, nite : amar fuertemente. pre: onitechicauaca tlaçotlac. (2


Chicauacatlaçotla, nite) amar fuertemente. (1 nite, chicauacatlaçotla)

chicahuacnaca ayotl : caldo esforçado. (1 chicauacnaca ayotl)

chicahualiz + : nuestro proprio esfuerço o virtud. (2 Toneixcauil chicaualiz)

chicahualizotl : firmeza. (1 chicaualiçotl) fortaleza o firmeza. (2


Chicaualiçotl)

chicahualiztica + : ynconstantemente assi. (1 ayollo chicaualiztica)

chicahualiztli : fortaleza de varon. (1 chicaualiztli) virtud por la fortaleza o


esfuerço. (1 chicaualiztli) grándeza assi. (1 chicaualiztli) fuerça reziura. (1
chicaualiztli) firmeza. (1 chicaualiztli) sanidad en si. (1 chicaualiztli)
vehemencia. (1 chicaualiztli) reziura desta manera. (1 chicaualiztli) esfuerço
en esta manera. (1 chicaualiztli) reziura. (1 chicaualiztli) esfuerço. (1
chicaualiztli) enuegecimiento. (1 chicaualiztli) idem. o esfuerço y animosidad.
(Chicaualiçotl: fortaleza o firmeza.) (2 Chicaualiztli)

chicahualiztli + : floxedad assi. (1 ayollo chicaualiztli) ynconstancia. (1


ayollo chicaualiztli)

chicahuatica : estable cosa que esta firme. (1 chicauatica) cosa firme, estable
y permanecié[n]te. (2 Chicauatica)

chicaloa, nonte : echar por fuerça de casa a alguno. (1)

chicalotitlan : entre espinas o abrojos. (2)

chicalotl : abrojos otros. (1) yerua que lleua abrojos o espinas. (2)

chicalotl + : abrojos otros. (1 tlacatecolo chicalotl)

chicalotla : espinal. (1) lugar de abrojos o espinas. (2)

chicaloyo : espinosa cosa. (1) cosa que tiene espinas. (2)

chiccaloa, nonte : echar por fuerça a alguno de casa. prete: onontechiccalo.


(2)

chiccanahua, nite : idem (Chiccaloa, nonte: echar por fuerça a alguno de casa.
prete: onontechiccalo.) (2 Chiccanaua, nite) echar por fuerça de casa a alguno.
(1 nite, chiccanaua) empellon dar assi. (1 nite, chiccanaua)

chicha, ni : escupir. prete: onichichac. (2) escopir. (1)


chicha + : escopir gargajos. (1 alauac nic, chicha)

chichi : perro o perra. (1) perro, o perra. (2)


chichi, ni : mamar. prete: onichichic. (2) mamar. (1)
chichi, nitla : remendar vestidura o çapato. &c. prete: onitlachichic. (2)
surzir o coser. (1) adobar texendo agujero d manta. (1)
chichi, to : pulmones o liuianos. (1) liuianos o boses de asadura. (1)
boses, o liuianos, o la saliua y escopetina (2)

chichia, ni : azedarse algo, o tornarse amargo. prete: onichichiac. vel.


onichichix. (2) amargo hazerse. (1)
chichia, nite : asechar o aguardar a otro, para le hazer mal. pre: onitechichix.
(2) espiar o acechar. (1)
chichia, nitla : esperar el criado, aver que le mandara su amo. (1)

chichializtli : amargor. (1) amargura, o amargor. (2)

chichic : amarga cosa. (1) cosa amarga. (2)

chichic + : amarga cosa demasiadamente. (1 cenca chichic)

chichicahui : passarse el papel. pre: ochichicauh. (2 Chichicaui)

chichicahui in amatl : passarse el papel. (1 chichicaui yn amatl)

chichicahuiliztli : mancha o manzilla. (1 chichicauiliztli) mancha o manilla.


(2 Chichicauiliztli)

chichicahuiztli : mancha o manzilla. (1 chichicauiztli)

chichicaquilitl : cerraja yerua. (1) cerraja, yerua. (2)

chichicatl : hiel. (1) hiel. (2)

chichicauhqui : manchado o manzillado. (1) cosa manchada o manzillada. (2)

chichicayotl : amargor d[e] hiel, o d[e] cosa semejá[n]te (2)

chichichi, nitla : remendar vestidura o çapato. (1)

chichicoa, nitla : má[n]char assi algo. prete: onitlachichico. (2) mánchar o


mánzillar. (1)

chichiconahui/ huel/ chichiconauhtetl : de nueue en nueue, o cada vno nueue. (2


Chichiconaui, vel, chichiconauhtetl)

chichiconauhtetl + : de nueue en nueue, o cada vno nueue. (2 Chichiconaui, vel,


chichiconauhtetl)

chichicooccan : é[n] cada siete ates, o cada siete p[ar]tes (2 Chichicooccá[n])

chichicoome/ huel/ chichicoontetl : de siete en siete, o a cada vno siete. (2


Chichicoome, vel, chichicoontetl)

chichicoontetl + : de siete en siete, o a cada vno siete. (2 Chichicoome, vel,


chichicoontetl)
chichicotlatoliztli : desuario assi. (1) desuario del que tiene frenesi o otra
enfermedad assi. (2)

chichictic : manchado o manzillado. (1) cosa manchada o manzillada. (2)

chichictilia, nitla : manchar assi algo. preterito: onitlachichictili. (2)


mánchar o mánzillar. (1)

chichictlapanqui : metalado. (1 chichictlapá[n]qui) ametalado. (2)

chichictli : mancha o manzilla. (1)

chichicuaceccan : encada seys partes, o acada seys partes. (2 Chichiquaceccan)

chichicuacen/ huel/ chichicuacentetl : de seys en seys, o cada vno seys. (2


Chichiquacen, vel, chichiquacentetl)

chichicuacentetl + : de seys en seys, o cada vno seys. (2 Chichiquacen, vel,


chichiquacentetl)

chichicuaceppa : cada seys vezes. (2 Chichiquaceppa)

chichicueei/ huel/ chichicueetetl : de ocho en ocho, o cada vno ocho. (2


Chichicueey, vel, chichicueetetl)

chichicueetetl + : de ocho en ocho, o cada vno ocho. (2 Chichicueey, vel,


chichicueetetl)

chichicueexcan : en cada ocho partes. (2)

chichicueexpa : cada ocho vezes. (2)

chichicunanappa : cada nueue vezes. (2)

chichicunanauhcan : en cada nueue partes. (2)

chichicuuppa : cada siete vezes. (2)

chichicyo : manchado o manzillado. (1) cosa manchada assi. (2)

chichiento : yerua como beruena. (2)

chichihua : ama que cria. (2 Chichiua)


chichihua, nino : adereçarse componerse, o atauiarse. prete: oninochichiuh. (2
Chichiua, nino) aparejarse. (1 nino, chichiua) atauiarse y componerse. (1 nino,
chichiua) adereçarse. (1 nino, chichiua) componerse y aderesarse. (1 nino,
chichiua) pulirse, adereçarse. (1 nino, chichiua) adereçarse o polirse y
componerse. (1 nino, chichiua) disponerse o aparejarte. (1 nino, chichiua)
chichihua, nite : adereçar destamanera a otro. preterito: onitechichiuh. (2
Chichiua, nite) adereçar a otro assi. (1 nite, chichiua) disponer, aparejar o
adereçar a otro. (1 nite, chichiua)
chichihua, nitla : adereçar alguna cosa. preterito: onitlachichiuh. (2
Chichiua, nitla) sazonar. (1 nitla, chichiua) disponer y aparejar alguna cosa.
(1 nitla, chichiua) componer y aderesar algo. (1 nitla, chichiua) formar reduzir
a cierta forma. (1 nitla, chichiua) adereçar o adornar algo. (1 nitla, chichiua)
aparejar algo. (1 nitla, chichiua)
chichihua +, ni : contrahazer o falsar cacao. (1 ni, cacaua chichiua)
chichihua +, nino : vestirse de hornamentos ecclesiasticos. pr: oninoteopixca
chichiuh. (2 Teopixca chichiua, nino)

chichihual atecomatl : tetuda de grandes tetas. (1 chichiual atecomatl)

chichihualaapilol : tetuda de grandes tetas. (1 chichiualaapilol) muger de


grandes tetas. (2 Chichiualaapilol)

chichihualatecomatl : idem. (Chichiualaapilol: muger de grandes tetas.) (2


Chichiualatecomatl)

chichihualayo + : queso fresco. (1 yá[n]cuic chichiualayo tlatetzauhtli)


queso fresco (2 Yancuic chichiualayo tlatetzauhtli)

chichihualayo atl : suero de leche. (1 chichiualayo atl)

chichihualayo patzquitl : suero de leche. (1 chichiualayo patzquitl)

chichihualayoatl : suero. (2 Chichiualayoatl)

chichihualayopatzquitl : idem. (Chichiualayoatl: suero.) (2


Chichiualayopatzquitl)

chichihualayotetzahualoni comitl : orça vaso de barro. (1 chichiualayotetzaualoni


comitl)

chichihualayotl : leche generalmente. (1 chichiualayotl) leche. (2 Chichiualayotl)

chichihualayotl + : nata de leche. (2 Ichiyauaca in chichiualayutl) queso


curado, y anejo. (2 Tlatetzauhcauatzalli chichiualayotl) cuajada de leche. (1
tlatetzaualli chichiualayotl) cuajada de leche. (1 tlatetzauhtli chichiualayotl)
requeson. (1 mopalticaqua tlatetzauhtli chichiualayotl) queso. (1 tlatetzauhtli
chichiualayotl) queso. (1 tlatetzauhcauatzalli chichiualayotl) req[ue]son o
quajada (2 Mopalticaqua tlatetzauhtli chichiualayotl)

chichihualcahualtia, nite : destetar al niño. preteri: onitechichiualcaualti. (2


Chichiualcaualtia, nite) destetar al niño. (1 nite, chichiualcaualtia)

chichihualixamexcayotl : suero de leche. (1 chichiualixamexcayotl) suero. (2


Chichiualixamexcayotl)

chichihualli : teta. (1 chichiualli) vbre teta de parida. (1 chichiualli)


teta. (2 Chichiualli)

chichihualmecapal : tetuda de grandes tetas. (1 chichiualmecapal) muger de


grandes tetas. (2 Chichiualmecapal)

chichihualnanatzihui, ni : tener retesadas las tetas. preterito:


onichichiualnanatziuh. (2 Chichiualnanatziui, ni) retesar las tetas. (1 ni,
chichiualnanatziui)

chichihualnanatzihuiliztli : retesamiento de tetas. (1 chichiualnanatziuiliztli)


retesamiento assi. (2 Chichiualnanatziuiliztli)

chichihualpatzca, nitla : ordeñar. (1 nitla, chichiualpatzca)


chichihualpatzconi : herrada para ordeñar. (1 chichiualpatzconi) herrada para
ordeñar. (2 Chichiualpatzconi)

chichihualtomahua, ni : retesarseme las tetas. pre: onichichiualtomauac. (2


Chichiualtomaua, ni) retesar las tetas. (1 ni, chichiualtomaua)

chichihualtomahualiztli : retesamiento de tetas. (2 Chichiualtomaualiztli)

chichihualtotomahualiztli : retesamiento de tetas. (1 chichiualtotomaualiztli)

chichihualtzitzitzquia, nite : tentar los pechos, o tetas a otra. preterito:


onitechichiualtzitzitzqui. (2 Chichiualtzitzitzquia, nite)

chichihualtzitzquia, nite : idem. preterito: onitechichiualtzitzqui.


(Chichiualtzitzitzquia, nite: tentar los pechos, o tetas a otra. preterito:
onitechichiualtzitzitzqui.) (2 Chichiualtzitzquia, nite)

chichihualyacahuitztli : peçon de teta. (1 chichiualyacauitztli) idem.


(Chichiualyacatl: peló[n] deteta.) (2 Chichiualyacauitztli)

chichihualyacatl : peçon de teta. (1 chichiualyacatl) peló[n] deteta. (2


Chichiualyacatl)

chichihuia, nitla : hé[n]chir algo de saliua. preterito: onitlachichiui. (2


Chichiuia, nitla)

chichilhuauhtli : bledos morados. (1) cenizos colorados, o mediomorados. (2)

chichilia, nitla : azedar o hazer amargo algo pre: onitlachichili. (2)


auenturarse. (1) amargo hazer algo. (1) hazer amargo algo. (1)

chichilihui, ni : pararse bermejo o colorado. pre: onichichiliuh. (2 Chichiliui,


ni) embermejecerse. (1 ni, chichiliui)

chichiliqui + : el que se anima y esfuerça. (2 Moyollo chichiliqui)

chichiliuhqui : embermejecido. (1) bermeja cosa o colorada. (2)

chichiliztli : amargor. (1) amargura o amargor. (2)

chichiloa, nitla : hazer algo bermejo o colorado prete: onitlachichilo. (2)


embermejar. (1)

chichilocuilin : lombriz de estomago. (1) lombriz qualquiera. (1) ceuo para


pescar. (1) lombriz, o ceuo para pescar, o lo[m]brizes del hombre. (2)

chichiltia, ni : pararse bermejo pr: onichichiltiac (2)

chichiltic : bermeja cosa. (1) cosa colorada o bermeja. (2)

chichiltic alo : papagayo grande y colorado. (2)

chichiltic pepetzca : carmesi pelo, raso o torna sol colorado. (2)

chichiltic seda tilmatli : carmesi seda texida colorada, raso o tornasol. (1)
chichiltic tepozoztotl : minero de cobre. (1 chichiltic tepuzoztotl) idem.
(Chichiltic tepuzquixtiloyan: minero de cobre.) (2 Chichiltic tepuzoztotl)

chichiltic tepozquixtiloyan : minero de cobre. (1 chichiltic tepuzquixtiloyan)


minero de cobre. (2 Chichiltic tepuzquixtiloyan)

chichiltic tepoztli : cobre metal. (1 chichiltic tepuztli)

chichiltic tlapalli : color bermejo o colorado. (1)

chichiltic vino : vino tinto. (1)

chichina, nite : chupar el hechizero al enfermo, haziendole enten_der que le saca


los hechizos, o la enfermedad; &c. (1)
chichina, nitla : chupar algo, o tomar sahumerio de olores con cañas. pre:
onitlachichin. (2) embeuer. (1) chupar cañutos de sahumerio. (1) chupar algo.
(1)
chichina, qui : reçumarse la vasija embeuiendose enella algun licor. prete:
oquichichin. lo mesmo se dize dela esponja, o de cosa semejá[n]te que embeue en si
algun licor. (2)

chichinaca : doler la llaga. (1) escozer la llaga. pret: ochichinacac. (2)


chichinaca, ni : tener dolor, pena o aflicion. pret: onichichinacac. (2) padecer.
(1) penar, recebir pena. (1)

chichinaca + : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia,


ictoneua yc chichinaca yn noyollo ynnonacayo)
chichinaca +, no : tener dolor, o mal d[e] coraçó[n] o algú[n] aflició[n]
interior. p: noyollo ochichinacac (2 Yollo chichinaca, no)

chichinacac : doliente assi. (1) dolor de llaga. (2)

chichinacaca; + : mi dolor y pena. (2 Chichinacaca; no)

chichinacaca; no : mi dolor y pena. (2)

chichinacapoloa, nite : afligir y atormé[n]tar a otro prete: onitechinacapolo. (2)


atormentar o afligir a otro. (1) afligir mucho a otro. (1) penar por tormento.
(1)

chichinacatinemi, ni : andar atormé[n]tado y afligido. prete: onichichinacatinen.


(2)

chichinalhuia, nitetla : quemar mi[e]ses, o campos de otro. prete:


onitetlachichinalhui. (2)

chichinaquiliztli : dolor assi. (1) dolor generalmente. (1) dolor o tormento.


(2) dolor, o fatiga. (2)

chichinaquiliztli + : aflicion interior. (1 yollo chichinaquiliztli)

chichinaquiztli : dolor generalmente. (1) miseria de pobreza. (1) furias del


infierno. (1) idem. (Chichinaquiliztli: dolor, o fatiga.) (2)

chichinatza, nite : atormentar y afligir a otro. preteri: onitechichinatz. (2)


afligir o atormentar a otro. prete: onitechichinatz. (2) atormentar o afligir a
otro. (1) afligir mucho a otro. (1) penar por tormento. (1)
chichinatza +, nite : afligir a otro assi. (1 nite, yollo chichinatza)

chichincalihui : sahornado de sudor. (1 chichincaliui)


chichincalihui, ni : sahornarse. pr onichichí[n]caliuo (2 Chichincaliui, ni)
sahornarse. (1 ni, chichincaliui)

chichincalihuiliztli : sahorno desta manera. (1 chichincaliuiliztli) sahorno o


sahornamiento. (2 Chichí[n]caliuiliztli)

chichincaliuhqui : sahornado. (2)

chichini : el que mama. (2)

chichinipol : mamanton o mamon. (1 chichinipul) mamanton, o mamon. (2


Chichinipul)

chichinoa, nino : chamuscarse, o quemarse. pret: oninochichino. (2) quemarse. (1)


chichinoa, nite : chamuscar o quemar a otro. preterito: onitechichino. (2) quemar
con huego. (1)
chichinoa, nitla : tostar varas verdes o cosa assi prete: onitlachichino. (2)

chichinqui + : ventosa p[ar]a curar enfermedad. (2 Tee chichinqui)

chichipatic : cosa muy amarga. (2) cosa linda, limpia y hermosa. (2) amarga
cosa demasiadamente. (1)

chichipeliuhqui : llagado. (2) llagado, lleno de llagas. (1)

chichipica : gotear algo. pret: ochichipicac. (2)

chichipictli : gota de cosa liquida. (2)

chichipini : llouiznar, o distilar alguna cosa liquida. preterito: ochichipin.


(2) destilar o gotear algo. (1) distilar. (1)

chichipini in quiyahuitl : llouiznar. (1 chichipini in quiauitl)

chichipini inquiyahuitl : gotas pequeñas caer assi. (1 chichipini inquiauitl)

chichipiniliztica : gota agota. aduerbio. (2) gota a gota; aduerbio. (1)

chichipiniliztli : destiladura. (1) distilacion. (1)

chichipinqui : destilada cosa. (1)

chichipiyazoa, ni : lançar la saliua por entre los dientes. preterito:


onichichipiaço. (2 Chichipiaçoa, ni) escopir lançándo la saliua como con xeringa.
(1 ni, chichipiaçoa)

chichiqui, nino : estregarse, o rascarse ala pared, o a otra cosa. preterito:


oninochichic. (2) estregarse o rascarse. (1) refregar. (1) fregarse
estregandose. (1)
chichiqui, nitla : entretexer agujero de manta, y raspar, o rallar algo. pret:
onitlachichic. (2) rallar con rallo. (1) roçar. (1) raer. (1) esponjar con
esta esponja. (1)
chichiqui + : raer amenudo. (1 attzan nitla, chichiqui)

chichiquilihui intoctli : maçorca demayz por q[ue]jar (2 Chichiquiliui


intoctli)

chichiquilitzatzi, ni : dar gritos de temor, o de dolor. preterito:


onichichiquilitzatzic. (2) alaridos o aullidos dar. (1)

chichiquilitzatziliztli : gritos desta manera. (2) alarido tal. (1)

chichiquilitzatzini : gritador assi. (2)

chichiquiliztzatzatziliztli : grita. (1)

chichiquiliztzatzi, ni : gritar. (1)

chichiquiliztzatziliztli : lloro assi. (1)

chichiquiliztzatzini : gritador tal. (1)

chichiquilli : flecha harpon. (2)

chichiquilli + : flecha harponada. (1 mitl chichiquilli)

chichitia, nite : dar a mamar. (1) leche dar. (1) amamantar, dar a mamar.
(1)
chichitia, nite/ huel/ nitla : dar amamar. preterito: onitechichiti, vel,
onitlachichiti. (2)

chichitl : liuianos o boses de asadura. (1) bofes o escopetina. (1) saliua, o


bofes. (2) escopetina que se escupe. (1) saliua dela boca. (1) buetagos o
escopetina. (1)

chichitli : mancha. (2)

chichito : perrillo, o guzquejo. (2)

chichitoca + : centellear el fuego. preter: tlemuyotl ochichitocac. (2 Tlemuyotl


chichitoca) centellear el fuego. preteri: tlemoyotl ochichitocac. (2 Tlemoyotl
chichitoca) centellear el fuego. (1 tlemoyotl chichitoca)

chichiton : idem. (Chichito: perrillo, o guzquejo.) (2) gozque; perrillo. (1)


perrito de halda. (1)

chichiuhqui + : remendon çapatero. (1 cacço chichiuhqui)

chichixtica, nitla : esperar el criado, aver que le mandara su amo. (1)

chichiyotl : perruno, o qualquier cosa de perro. (2 Chichiyutl) perruno, cosa


de perro. (1)

chichtli : lechuza, o pito q[ue] tañen los muchachos. (2) lechuza aue dela
noche. (1)

chico : auiesamente aduerbio. (2)

chico centlacol : mitad vn poco menos. (1)


chico niteicuania : deponer a alguno del cargo que tenia. prete: chico
oniteiquani. (2 Chico niteiquania) deponer de señorio o de oficio. (1 chico
niteyquania)

chico nitla, cuania : mouer aparte. (1 chico nitla, quania)

chico teicuaniani : deponedor assi. (1 chico teiquaniani)

chico teicuaniliztli : depos[]icion tal. (1 chico teiquaniliztli)

chico tlanahuac yauh inmixtli, oehecapoliuh : deshazerse las nuues con los
grandes vientos. (1 chico tlanauac yauh í[n]mixtli, oehecapoliuh)

chicocaqui, nic : oyr algo cón enojo o desgracia. (1) entender al reues la
cosa. (1)
chicocaqui, nic/ huel/ nitla : entender alreues algo (2)

chicocentlacol : quarto de animal, o parte del. (2) cuarto de carnero o de cosa


semejante. (1)

chicocua : medio comido. (2 Chicoqua) medio comido. (1 chicoqua)

chicocuacua : idem. (Chicoqua: medio comido.) (2 Chicoquaqua) medio comido.


(1 chicoq[ua]qua)

chicocuatic : idem. (Chicoquaqua: idem. (Chicoqua: medio comido.)) (2


Chicoquatic) medio comido. (1 chicoquatic)

chicohuia, nite : mejorar a otro. preter: onitechicoui. (2 Chicouia, nite) mejorar


a vno mas que a otro. (1 nite, chicouia)
chicohuia, nitetla : dar algo mas a vno que a otro el que reparte alguna cosa.
p: onitetlachicoui (2 Chicouia, nitetla)

chicoitoa, nite : murmurar, o dezir mal de otro. preter: onitechicoito. (2)


maldezir o murmurar. (1) murmurar. (1)

chicoitoa + : murmurar con otro. (1 teuan nite, chicoitoa)

chicolhuia, nitla : hazer algo con garauato, o garfio, o colgar algo de algun
garaugato. preteri: onitlachicolhui. (2)

chicolli : garauato. (2 Chiculli) garauato. (1)

chicoloa, nitla : entortar algo. preterito: onitlachicolo (2)

chicoltia, nitetla : persuadir algo a otro con importunidad. pre:


onitetlachicolti. (2 Chicultia, nitetla)

chicoltic : cosa coruada, torcida, o tuerta comos garauato o cayado. (2 Chicultic)


cola tuerta como garauato. (2)

chicomacatl : cierta yerua medicinal. (2)

chicome : siete. (2)

chicome + : siete vezes siete. (2 Chiquaceppa chicome)


chicomolotl : siete maçorcas de mayz. &c. (2)

chiconahui : nueue. (2 Chiconaui)

chiconauholotl : nueue maçorcas de mayz. (2)

chiconauhtetl : nueue. (2)

chiconauhtlamantli : nueue cosas, o partes, o nueue pares. (2)

chicontetl : siete. (2)

chicontetl + : ylos otros siete. et sic de alijs (2 Inocno chicontetl) julio


mes. (1 yc chicontetl metztli yn c[e]xiuitl)

chiconxihuitl : siete años. (2 Chiconxiuitl)

chiconxiuhcayotl : cosa de siete años. (2)

chicopa ixquich tetlaxtlahuiltiliztli : setenas penas del hurto. (1 chicopa


ixquich tetlaxtlauiltiliztli)

chicoquixtia, nitla : pagar parte dela deuda, o sacar algo a fuera en edificio, o
descubrir por descuido culpa agena. pre: onitlachicoquixti. (2) descobrir culpa
de otro por descuido. (1) desemparejar cosas llanas. (1) desemparejar cosas
largas. (1)

chicoquiza, ni : apartarse dela virtud. preterit: onichicoquiz. (2 Chicoquiça, ni)


torcer de lo bueno. (1 ni, chicoquiça)

chicoquiza in nonetlauhtil : disminuirse las mercedes que recibe de otro. pre:


ochicoquiz. (2 Chicoquiça in nonetlauhtil)

chicoquiztiuh tlaxtlahuiliztli : censos. (1 chicoquiztiuh tlaxtlauiliztli)

chicotamachihua, nitla : medir corto o salto, o medir tuerto. pre:


onitlachicotamachiuh. (2 Chicotamachiua, nitla) medir tuerto. (1 nitla,
chicotamachiua)

chicoteicuaniani : deponedor desta manera (2 Chicoteiquaniani)

chicoteicuaniliztli : deposicion d[e] officio o cargo (2 Chicoteiquaniliztli)

chicotlahueliloc : loco atreguado. (2 Chicotlaueliloc) atreguado. (1


chicotlaueliloc) loco de atar. (1 chicotlaueliloc)

chicotlamati, ni : ser sospechoso. prete: onichicotlama. (2) sospechar. (1)

chicotlamati + : celar o tener celos. (1 tetech ni, chicotlamati)


chicotlamati +, ni : sospechar algo d[e] otro, o tener celos. pre: tetech
onichicotlama. (2 Tetech nichicotlamati)
chicotlamatiliztli : sospecha. (2) sospecha. (1)

chicotlamatini : sospechoso o celoso. (2) sospechoso que sospecha. (1) celoso o


celosa. (1)

chicotlapanqui : cosa no entera. (2) mitad vn poco menos. (1)

chicotlatetoa, ni : desuariar el enfermo con la rezia calentura. pre:


onichicotlateto. (2) desuariar el enfermo. (1)

chicotlatetoani : enfermo que desuaria assi. (2)

chicotlatetoliztli : desuario tal. (2) desuario assi. (1)

chicotlatlatoa, ni : desuariar el enfermo. (1)

chicotlatoa, ni : desuariar el enfermo, o blasfemar el blasfemo, o hablar


cautelosamé[n]te. preterito: onichicotlato. (2) desuariar el enfermo. (1)
blasfemar. (1)

chicotlatoani : el enfermo que desuaria, o el blasfemador, o cauteloso hablador.


(2) blasfemo. (1)

chicotlatoliztli : desuario tal. &c. (2) desuario assi. (1)

chicotlatolli : palabra cautelosa, blasfemia, o palabra auiesa. (2) blasfemia.


(1)

chicoueyaquilia, nitla : poner o componer algo desigualmente. pre:


onitlachicoueyaquili (2) desemparejar cosas largas. (1)

chicoxxihuitl : siete años, tiempo. (1 chicoxxiuitl)

chicoxxiuhcayotl : sietenal. (1)

chicoyauh, ni : apartarse dela virtud. preterito: onichicoya. (2) torcer de lo


bueno. (1)

chicoyolloa, ni : sospechar. preterito: onichicoyolloac. (2)

chicoyolloani : hombre sospechoso y malicioso. (2)

chicoyotl : sospecha. (2) siniestra cosa. (1)

chictlapana, nitla : ametalar algo de diuersas colores. pre: onitlachictlapan.


(2)

chictlapanqui : cosa ametalada assi. (2) metalado. (1)

chicuace : seys. (2 Chiquace)

chicuace + : el sexto. (2 Inic chiquace) seys vezes seys. (2 Chiquaceppa


chiquace)

chicuaceccan : enseys partes. (2 Chiquaceccan)

chicuacemilhuitl + : viernes. (1 yc chiquacemilhuitl ynce semana)


chicuacemipilli : ciento y veinte mantas, tortillas. &c. (2 Chiquacemipilli)

chicuacemolotl : seys maçorcas de mayz o de cacao. &c. (2 Chiquacemolotl)

chicuacempantli : seis rengleras, o hileras de algo. (2 Chiquacempantli)

chicuacempohualipilli : dos mil y quatrocientas mantans, tortillas. &c. (2


Chiquacempoalipilli)

chicuacempohualli : ciento y veinte. (2 Chiquacempoalli)

chicuacen + : hombre de seys dedos enlas manos. (2 Mapil chiquacen)

chicuacentetl : seys. (2 Chiquacentetl)

chicuacentetl + : idem. (Inic chiquace: el sexto.) (2 Inic chiquacentetl)

chicuacentlamantli : seys cosas, partes o pares. (2 Chiquacentlamantli)

chicuaceppa : seys vezes. (2 Chiquaceppa)

chicuaceppa chicome : siete vezes siete. (2 Chiquaceppa chicome)

chicuaceppa chicuace : seys vezes seys. (2 Chiquaceppa chiquace)

chicuaceppa ixquich : siete tanto. (2 Chiquaceppa ixquich)

chicuacolli : cayado o cosa semejante. (2 Chiquacolli) cayado. (1 chiquacolli)

chicuali : datiles. (2 Chiquali)

chicuatilia, nite : despojar a otro en juego. pre: onitechiquatili. (2


Chiquatilia, nite)

chicuatli : lechuza. (2 Chiquatli) lechuza aue dela noche. (1 chiquatli)

chicucan : en siete partes, o siete raciones. (2)

chicuei : ocho. (2)

chicuei + : agosto mes. (1 yc chicuei metztli ycexiuitl) el octauo. (2 Inic


chicuei) ocho vezes ocho. (2 Chicuexpa chicuei)

chicueilhuiquixtiliztli : ochauas o ochauario. (1) ochauario. (2)

chicueilhuitequipane : semanero. (1 chicueylhuitequipane)

chicueilhuitequippane : semanero. (2)

chicueilhuitequippaneque : semaneros. (2)

chicueilhuitl : ocho dias, o vna semana. (2)

chicueilhuitl semana : semana. (1 chicueylhuitl semana)


chicueilhuitlateomatiliztli : ochauas o ochauario. (1) ebdomada, o ochauario. (2)

chicueilhuiyo : semanera cosa. (1 chicueylhuiyo) festiuidad que tiene ochauario.


(2)

chicueipilli : ciento y sesenta mantas, tortillas, pliegos de papel. &c. (2)

chicueloa, nitla : entortar cayado o cosa semejá[n]te. pre: onitlachicuelo.


(2)

chicueolotl : ocho maçorcas de mayz. &c. (2)

chicuepantli : ocho ré[n]gleras o hileras d[e] algú[n]a cosa (2 Chicuepá[n]tli)

chicuepohualli : ciento ysesenta. (2 Chicuepoalli)

chicuetetl : ocho. (2)

chicuetetl + : idem. (Inic chicuei: el octauo.) (2 Inic chicuetetl)

chicuetlamantli : ocho cosas, pares, o partes. (2)

chicuexcan : en ocho partes, o ocho raciones, (2)

chicuexpa : ocho vezes. (2)

chicuexpa chicuei : ocho vezes ocho. (2)

chicuexpa ixquich : ocho tanto. (2)

chicume + : el septimo. (2 Inic chicume)

chicumipilli : ciento y quarenta mantas, tortilla pliegos de papel, esteras. &c.


(2)

chicumpantli : siete rengleras o hileras de algo. (2)

chicumpohualli : ciento y quarenta. (2 Chicumpoalli)

chicunahui + : idem. (Inic chicunauhtetl: el noueno.) (2 Inic chicunaui) nueue


vezes nueue. (2 Chicunappa chicunaui)

chicunahuilhuitica : nouenas de nueue dias. (1 chicunauilhuitica)

chicunahuipilli : ciento y ochenta má[n]tas, tortillas esteras. &c. (2


Chicunauipilli)

chicunappa : nueue vezes. (2)

chicunappa chicunahui : nueue vezes nueue. (2 Chicunappa chicunaui)

chicunappa ixquich : nueue tanto. (2)

chicunappohualli : ciento y ochenta. (2 Chicunappoalli)


chicunauh mictlan : lugar postrero y mas profú[n]do del infierno. (2)

chicunauh tianquiztli : mercado o feria de nueue en nueue dias. (2)

chicunauhcan : en nueue partes, o nueue raciones. (2)

chicunauhpantli : nueue rengleras o hileras. (2)

chicunauhtetl + : el noueno. (2 Inic chicunauhtetl)

chicunauhtianquiztli : feria de nueue én nueue dias. (1)

chicuntetl : siete. (2)

chicuntetl + : el septimo. (2 Inic chicuntetl)

chicuntlamantli : siete cosas, pares, o partes. (2)

chicuppa : siete vezes. (2)

chicuppa ixquich : siete tanto. (2)

chielia, nic : aguardar a otro con refresco o con otra cosa, o guardarle algo
para quando venga. pre: onicchieli. (2) aguardar o esperar a otro con la comida o
con otra cosa assi. (1)

chieloni : esperado. (1)

chieltia, nic : idem. pre: onicchielti. (Chielia, nic: aguardar a otro con
refresco o con otra cosa, o guardarle algo para quando venga. pre: onicchieli.)
(2) esperar a alguno con la cena, o con otro regalo, o negocio. (1) guardar algo
a alguno, para quando venga. (1)
chieltia, nicno : aguardar o esperar sin temor al enemigo. pre: onicnochielti. (2)
esperar al enemigo sin temor. (1) aguardar al enemigo con esfuerço y animo
varonil. (1)

chiematl : azeite de chia. (2)

chien : zargatona. (1)

chien cuema, ni : sembrar chia. (2)

chihua : vaguear. (1 chiua)


chihua, mo : acaecer. (1 mochiua)
chihua, nic : establo hazer o caualleriza. (1 nicchiua) tributar. (1 nicchiua
yn tlacalaquilli) exercicio tener assi. (1 nic, chiua)
chihua, nic/ huel/ nitla : hazer algo. pret: onicchiuh vel. onitlachiuh. (2
Chiua, nic, vel, nitla)
chihua, nite : engendrar a otro. preterito: onitechiuh. (2 Chiua, nite)
engéndrar. (1 nite, chiua) criar dios algo de nueuo. (1 nite, chiua)
chihua, nitla : formar reduzir a cierta forma. (1 nitla, chiua) hazer algo
exteriormente. (1 nitla, chiua)

chihua + : vencer. (1 vel nite, chiua) exercitarse. (1 ye nic, chiua) esecutar.


(1 ye nic, chiua) confites hazer. (1 niconfites chiua) facilmente hazerse. (1
miciuhca chiua) poner por obra algo. (1 yenic, chiua) amañarse a hazer algo. (1
vel nic, chiua) medianamente hazer algo. (1 achiuel nic, chiua)
chihua +, mo : trigo tremesino. (1 eymetztica muchiua tlaulli) mayz tremesino.
(2 Eimetztica mochiua tlaulli) bien fortunado y prospero. (2 Muchi techuel
mochiua) ser malsin. prete: chiquimolin maquizcoatl onochiuh. (2 Chiquimolin,
maquizcoatl mochiua) venir sobre mi algun desastre o infortunio. (2 Tetolini
nopam mochiua) acaecer o acontecer en mi tiempo. (1 nopam mochiua) esponja dela
mar. (1 ylhuica apan mochiua çonectic) caer fiesta. (1 ylhuitl mochiua)
prospero. (1 muchitech vel mochiua) facilcosa. (1 ayoui mochiua) facilmente
hazerse. (1 ayoui mochiua) facilmente hazerse. (1 amo oui mochiua) presente
cosa. (1 axcan mochiua) acontecer algo en mi tiempo, o acaecerme algo. pr: nopan
omochiuh. (2 Nopam mochiua) acaecerme algo. (1 ytla nopan mochiua) cosa
occidental, o del poniente. (2 Tonatiuh ycalaquiam mochiua) cosa que se haze o
cria eneste tiempo. (2 Tonalco mochiua) ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaquian
mochiua) ynuernal cosa de inuierno. (1 tonalco mochiua) subita cosa. (1
atenemachpá[n] muchiua) facilmente hazerse. (1 yciuhca mochiua) marina cosa dela
mar. (1 vey apan mochiua) antes que esso acaeciesse. (1 ynayamo mochiua)
desdicha acaecer. (1 tetolini nopan mochiua)
chihua +, ni : hazer confites. preterito: oniconfites chiuh. (2 Confites chiua,
ni)
chihua +, nic : hazer algo spherico o redondo. (1 ololtic nicchiua) atiempo o
coyuntura hazer algo. (1 ymonequian nicchiua) hazer algo adrede. (1 çan
nictlacanequi yn nicchiua) esforçarse para algo. (1 yxquich notlapal nicchiua)
asabiendas y de voluntad hazer algo. (1 noyollocopa yn nicchiua) hallarse mal y
muy atribulado y atajado de alguna aflicion sinremedio alguno. (1 acanuel
nicchiua) hazer o dezir algo adrede, o por passar tiempo. preterito:
çaniuhonicchiuh. (2 çaniuh nicchiua) auisar y aduertir al amigo delo que le
cónuiene hazer. (1 tiçatl yuitl tlapalli nicchiua) esforçarme quá[n]to puedo. (2
Ixquich notlapal nicchiua) hazer algo en tiempo y sazon. (2 Ichiualoyan nicchiua)
idem. preterito: tiçatl iuitl o nicchiuh. (Tiçatl yuitl nictlalia: dar a otro
buen consejo y auiso, o dar buen exemplo. preterit: tiçatl iuitl onictlali.
metapho.) (2 Tiçatl iuitl nicchiua) amañarse a hazer algo, o darse buena maña
enlo que toma entre manos. preterit: velonicchiuh. (2 Vel nicchiua) camaras de
sangre tener. (1 tlailli nicchiua) asabiendas y de voluntad hazer algo. (1
noyollo tlama yn nicchiua) hazer algo adrede. (1 çanic ninoqueloa yn nicchiua)
celebrar missa. (1 missa nicchiua) jurar, hazer juramento. (1 juramento nicchiua)
adrede dezir o hazer algo. (1 çaniuh nicchiua) guerra hazer. (1 yaoyotl nicchiua)
hazer algo adrede. (1 çan yuh nicchiua) hazer cosas malas. (1 aq[ua]lli ayectli
nicchiua) milagros hazer. (1 tlamauiçolli nicchiua) recebir en paciencia y con
alegria las aduersidades. (1 amo ycqué[n] nicchiua yn noyollo) hazer juramento.
preterito: juramento onicchiuh. (2 Iuramento nicchiua) bastante ser para algo. (1
vel nicchiua) hazer algo de mala gana. prete: anel onicchiuh. (2 Anel nicchiua)
despender el tiempo én algo. (1 ytla nicchiua) atiempo o coyuntura hazer algo. (1
ychiualoyan nicchiua) tener camaras de sangre. pre: tlailli onicchiuh. (2 Tlailli
nicchiua) hazer algo. pret: itla onicchiuh. (2 Itla nicchiua)
chihua +, nino : contrahazer, o arrendar a otro, o representar persona en farsa.
preterito: tepan oninochiuh. (2 Tepan ninochiua) no sentir turbacion ni
alteracion en su consciencia. (2 Amo quen ninochiua) arrendar o contrahazer a
otro, o tomar persona én farsa. (1 tepan ninochiua) caber me buena fuerte. (1 vel
ninochiua.) acertar enlos negocios. (1 vel ninochiua) representar en farsa. (1
tepan ninochiua) no se me dar nada delo que acaece, ni hazer caso dello. (2 Amo
icquen ninochiua)

chihua missa, nic : missa dezir. (1 nic, chiua missa)

chihua testamento, nic : testar hazer testamento; busca hazer testamento. (1


nic, chiua testamé[n]to)
chihualiztica + : discretamente. (1 tlanematca chiualiztica)

chihualiztli : possible cosa que puede ser. (1 chiualiztli) cosa fatible. (2


Chiualiztli)

chihualiztli + : forma de letra. (1 letra chiualiztli) ympoténcia assi. (1 auel


chiualiztli) el acto de obrar recta y justamente. vel. obra justa y derecha. (2
Tlatlamelauhca chiualiztli)

chihualoni : possible cosa que puede ser. (1 chiualoni) cosa hazedera. (2


Chiualoni)

chihualoni + : facilcosa. (1 yciuhca chiualoni) facil cosa de hazer. (2 Iciuhca


chiualoni)

chihualoyan + : chapineria. (1 chapines chiualoyan) chapineria. (2 Chapines


chiualoyan) çapateria. (2 çapatos chiualoyan)

chihualtoca, nicno : jactarse o alabarse que hizo alguna cosa, no la auiendo


hecho. preterito: onicnochiualtocac. (2 Chiualtoca, nicno) alabarse con mentira
auer hecho de algo. (1 nicno, chiualtoca)

chihualtoca =, nicno : = chihualyetoca (2 chiualtoca )

chihualyetoca, anicno : negar que no lo hizo. (1 anicnochiualyetoca) negar auer


hecho alguna cosa. pre: aonicnochiualyetocac. (2 Anicnochiualyetoca)
chihualyetoca, nicno : lo mesmo es que chiualtoca. pre: onicnochiualyetocac. (2
Chiualyetoca, nicno) alabarse con mentira auer hecho de algo. (1 nicno,
chiualyetoca)

chihuani, nic : exercicio tener assi. (1 nic, chiuani)

chihuani + : el que obra justicia y equidad. (2 Tlatlamelauhca chiuani)


chihuani +, mo : prospero. (1 muchitech vel mochiuani) marçal cosa deste mes. (1
março ypan mochiuani) arrendador assi. (1 tepam mochiuani) idem. (Muchi techuel
mochiua: bien fortunado y prospero.) (2 Muchitech uel mochiuani)
chihuani +, nic : soler acostumbrar. (1 yuh nicchiuani)

chihuaz + : tiempo no tener para hazer algo ni opportunidad. (1


atlaquenmá[n]ti ynic nic, chiuaz)

chiictachcauh + : mayor vn poco. (1 oca chiyctachcauh)

chilahuia, nitla : echar agua de chilli en alguna cosa. pre: onitlachilaui. (2


Chilauia, nitla)

chilatl : aguachil o agua de axi. (1) agua de axi. (1) aguachil, o agua de axi
(2)

chilatolli : maçamorra con axi. (1)

chilcacahuatl : beuida de cacao con axi. (1 chilcacauatl) beuida de cacao con


chilli. (2 Chilcacauatl)

chilchomolli : manjar d[e] chilli y tomatl. (1 chilchomulli) salssa o guisado


d[e] axi o chilli verde (2 Chilchomulli)
chilchotl : axi o chilli verde. (2)

chilcuema, ni : sembrar chilli. (2)

chilhuacmolli : manjar d[e] chilli y tomatl. (1 chiluacmulli) salssa o guisado


de axi seco. (2 Chiluacmulli)

chilhuia, nitla : echar axi é[n] algú[n] má[n]jar o guisado (2) echar especias
enel guisado. (1)

chilli : axi o pimienta desta tierra. (1) axi. o pimienta de las indias. (2)

chilli + : especie de especiero. (1 castillan chilli) pimienta especie conocida.


(1 castillan chilli) clauo de especie. (1 vel castillan chilli)

chilli nicaaquia : trasponer chilli. (2)

chillo : cosa q[ue] tiene axi, o cosa guisada có[n] chilli. (2)

chillo cacahuatl : beuida de cacao con axi. (1 chillo cacauatl) beuida de


cacao con axi. (2 Chillo cacauatl)

chillotia, nitla : echar axi en algun manjar, o guisado. prete:


onitlachilloti. (2)

chilmalacatl : cierta yerua grande y redonda. (2)

chilmolcaxitl : escudilla. (1 chilmulcaxitl) escudilla de guisado, o potaje de


chilli. (2 Chilmulcaxitl)

chilmolli : salsa o potaje de chilli. (1 chilmulli) salssa, o guisado de axi. (2


Chilmulli)

chilnamacac + : especiero, que las vende. (1 castillan chilnamacac)

chilnamacoyan + : especieria lugar donde las venden. (1 castillan


chilnamacoyan)

chilteca, ni : sembrar axi. (2)

chilteco : coger todos axi. (2)

chiltequi, ni : coger axi dela mata donde se cria. prete: onichiltec. (2) coger
axi. (1)

chiltototl : paxaro de pluma colorada. (2)

chilzo, ni : ensartar axi. pre: onichilçoc. (2 Chilço, ni)

chilzoani : aguja larga pa[ra] hazer colchones, o pa[ra] ensartar axi. (1


chilçoani)

chilzohuani : idem. (Chilçolloni: aguja, o cosa semejá[n]te para ensartar


chilli) (2 Chilçouani)

chilzolloni : aguja, o cosa semejá[n]te para ensartar chilli (2 Chilçolloni)


chilzoloni : aguja larga pa[ra] hazer colchones, o pa[ra] ensartar axi. (1
chilçoloni)

chimalcaltia, nino : adargarse, o escudarse, y guarecerse con rodela del sol y


del agua. preteri: oninochimalcalti. (2) arrodelarse; busca adargarse. (1)
adargarse. (1) escudarse. (1)
chimalcaltia, nite : adargar o escudar a otro assi. preteri: onitechimalcalti.
(2) adargar o escudar a otro. (1) escudar a otro. (1)

chimalcaltia = : = chimaltitlan nicalaqui (2 chimalcaltia )


chimalcaltia =, ni : = calaqui + (2 chimalcaltia )
chimalcaltia =, nino : = chimallapachoa (2 chimalcaltia )

chimalchiuhqui : escudero, que haze escudos. (1) el que haze rodelas. &c. (2)

chimalco niccalaquiannoma : embroçar rodela o cosa assi. (1 chimalco


niccalaquiá[n]noma)

chimalitquic : escudero, que los lleua. (1) soldado de rodela. (2)

chimallapachoa, nino : lo mesmo es que chimalcaltia. prete: oninochimallapacho.


(2) adargarse. (1)
chimallapachoa, nite : adargar o escudar a otro. (1) escudar a otro. (1)

chimalli : escudo. (1) rodela. (1) adarga o rodela. (1) guerra. (1) paues.
(1) rodela, adarga paues, o cosa semejante (2)

chimalli + : guerra, o batalla. metapho. (2 Mitl chimalli)

chimalli quitqui : escudero, que los lleua. (1)

chimaltia, nino : hazer rodela pa[ra] si, o guarecerse có[n] ella del sol y del
agua. pre: oninochimalti. (2) adargarse. (1) escudarse. (1)

chimaltitlan calacqui : escudado con escudo. (1)

chimaltitlan nicalaqui : adargarse. (1) escudarse. (1) lo mesmo es que


chimalcaltia. prete: chimaltitlan onicalac. (2)

chimaltitlan nite, calaquia : escudar a otro. (1)

chimaltizahuia, nitla : embarnizar có[n] el dicho barniz preteri:


onitlachimaltiçaui. (2 Chimaltiçauia, nitla)

chimaltizatl : barniz blanco. (1 chimaltiçatl) yesso de espejuelo, barniz


blanco. (2 Chimaltiçatl)

chimaltzacuilia, nino : escudarse. (1)

chimouhqui : puto que padece. (1)

chinalhuia, nitetla : quemar campos, o miesses de alguno. prete:


onitetlachinalhui. (2)

chinamitl : seto. (1) cerca desta manera. (1) seto o cerca de cañas. (2)
chinamitl + : cosa cercada d[e] paredes o d[e] tapias (2 Tepá[n] chinamitl)

chinampan + : acada barrio. (1 cecen chinampan)

chinancalli : cerca desta manera. (1) cercado de seto. (2)

chinancaltia, nino : hazer seto para si. pre: oninochinancalti. (2) cercar de
seto la heredad. (1)
chinancaltia, nite : hazer seto para otro. preteri: on itecninancalti. (2)

chinancaltia =, nino : = chinantia (2 chinancaltia )

chinantia, nino : lo mesmo es que chinancaltia. prete: oninochinanti. (2) cercar


de seto la heredad. (1)

chinantia +, nino : cercar de paredes la huerta. &c. prete: oninotepan


chinanti. (2 Tepan chinantia, nino)

chinequiztli : niño q[ue] llora mucho. (1) niño que llora mucho. (2)

chinoa, nitla : quemar los campos. preteri: onitlachino. (2) quemar los campos.
(1) chamuscar algo. (1)

chipaccaltic : limpia cosa. (1) cosa muy limpia. (2)

chipactic : limpia cosa. (1)

chipahua : aclararse y asentarse qualquiera licor que estaua turbio v rebuelto.


(1 chipaua) pararse limpio, o pararse clara el agua turbia, o purificarse algo.
pre: ochipauac. (2 Chipaua)
chipahua, nino : alimpiarse o purificarse. preteri: oninochipauh (2 Chipaua, nino)
chipahua, nite : alimpiar o purificar a otro. prete: onitechipauh. (2 Chipaua,
nite)
chipahua, nitla : alimpiar purificar, o afinar algo. preterito: onitlachipauh. (2
Chipaua, nitla) ahermosear o hermosear algo. (1 nitla, chipaua) remondar. (1
nitla, chipaua) afinar algo. (1 nitla, chipaua) hermosear. (1 nitla, chipaua)
limpiar. (1 nitla, chipaua) clarificar o purificar algo. (1 nitla, chipaua)
alimpiar algo. (1 nitla, chipaua) purgar alimpiar. (1 nitla, chipaua)

chipahuac : cosa limpia, hermosa, o clara. (2 Chipauac) fina cosa como grana. (1
chipauac) fina lana o algodon. (1 chipauac) limpia cosa. (1 chipauac) clara,
cosa no turbia. (1 chipauac) hermoso. (1 chipauac) linda cosa. (1 chipauac)
gracioso enesta minera. (1 chipauac) gentil y hermoso hombre o muger. (1
chipauac)
chipahuac, ni : gracia tener assi. (1 ni, chipauac)

chipahuac + : mucho mas hermoso y lindo que todo lo demas. (2 Ocvalca ynic
chipauac)

chipahuaca : graciosamente. (1 chipauaca) limpiamente. (1 chipauaca)

chipahuaca nemini : carta persona y continente. (1 chipauaca nemini)

chipahuaca tlatoani : gracioso enesta manera. (1 chipauaca tlatoani)

chipahuaca tlatoliztli : gracia en hablar. (1 chipauaca tlatoliztli)


chipahuaca tlatoltica : graciosamente assi. (1 chipauaca tlatoltica)

chipahuacanemi : carta persona y continente. (1 chipauacanemi)


chipahuacanemi, ni : biuir casta, y limpiamé[n]te. prete: onichipauacanen. (2
Chipauacanemi, ni)

chipahuacanemiliztica : castamente. (1 chipauacanemiliztica)

chipahuacanemiliztli : continencia, calidad, o vida limpia. (2


Chipauacanemiliztli) castidad o continencia. (1 chipauacanemiliztli)

chipahuacanemini : persona continente y casta. (2 Chipauacanemini)

chipahuacanexiliztli : lindeza. (1 chipauacanexiliztli)

chipahuacatl : agua dulce. (2 Chipauacatl) agua dulce. (1 chipauacatl)

chipahuacayotica : gentilmente assi. (1 chipauacayotica)

chipahuacayotl : gentileza tal. (1 chipauacayotl)

chipahualiztica : ynocentemente. (1 chipaualiztica) lindamente. (1 chipaualiztica)


limpiamente. (1 chipaualiztica)

chipahualiztli : gentileza tal. (1 chipaualiztli) gracia o hermosura. (1


chipaualiztli) claridad assi. (1 chipaualiztli) hermosura. (1 chipaualiztli)
limpieza, hermosura y lindeza, o claridad de agua no turbia. (2 Chipaualiztli)
ynocencia. (1 chipaualiztli) lindeza. (1 chipaualiztli) limpieza. (1
chipaualiztli)

chipayaliztli : hedor de cabron o desobaquina. (1)

chipayayaliztli : hedor de soba quina. (2)

chipehuiliztli ezquiztica : llaga reziente can sangre. (1 chipeuiliztli


ezquiztica)

chipelhuia, nitetla : descostrar algo a otro. preterito: onitetlachipelhui. (2)

chipelihui : descostrarse. pret: ochipeliuh. (2 Chipeliui)

chipelihuiliz tepiton : llaga pequeña. (1 chipeliuiliz tepiton)

chipelihuiliztli : llaga. (2 Chipeliuiliztli) llaga como quiera. (1


chipeliuiliztli) abertura de llaga. (1 chipeliuiliztli)

chipelihuiliztli temallo : llaga con materia. (1 chipeliuiliztli temallo)

chipelihuiliztontli : llaga pequeña. (1 chipeliuiliztontli)

chipelihuiztontli : llaga pequeña. (2 Chipeliuiztontli)

chipeloa, nitla : hender por el cañaueral, o por cosa semejante, o abrir los beços
de la llaga. pret: onitlachipelo. (2)
chipichtlalia, nino : lo mismo es que cototztlalia preterito: oninochipichtlali.
(2) encogerse, acorrucarse, hazerse como vn ouillo, juntando las rodillas con la
cabeça. (1)

chipilotl : cristal fino. (2) christal finissimo. (1)

chipini : gotear, o caer gota. pret: ochipin. (2)

chipinia, nitla : echar gotas en alguna cosa. pret: onitlachipini. (2)

chipinia +, nite : pingar can tocino al esclauo &c. pre: onitetocinochipini.


(2 Tocino chipinia, nite)

chipoli : caracol. (2 Chipuli)

chiqui, nitla : raspar, o rallar algo. pre: onitlachic. (2)

chiquihuia, nitla : lleuar algo en cesto o espuerta, o colar algo con cesto.
preterito: onitlachiquiui. (2 Chiquiuia, nitla) lleuar algo en espuerta. (1
nitlachiquiuia)

chiquihuitl : cesto, o canasta. (2 Chiquiuitl) canasta o canastillo. (1


chiquiuitl) cesta. (1 chiquiuitl)

chiquilichtli : cigarra. (2) cigarra. (1)

chiquilitzatzi, ni : dar grandes gritos. preterito: onichiquilitzatzic. (2)

chiquilitzatzi +, ni : dar grandes gritos de temor. prete: onimauhca


chiquilitzatzic. (2 Mauhca chiquilitzatzi, ni)

chiquilitzatziliztli : gritos destamanera. (2)

chiquilitzatzini : gritador assi. (2)

chiquiliztzatzi, ni : gritar. (1) llorar con bozes. (1 ni, chiq[ui]liztzatzi)

chiquiliztzatziliztli : grita. (1)

chiquiliztzatzini : gritador tal. (1) lloroso desta manera. (1)

chiquimoli : chismero. (1)

chiquimoli + : chismero, o malsin. (2 Maquizcoatl chiquimoli)

chiquimolin : sirguerito paxaro. (2) chismero. (2) sirguerito aue. (1


chiquimulin)

chiquimolin, maquizcoatl mochihua : ser malsin. prete: chiquimolin maquizcoatl


onochiuh. (2 Chiquimolin, maquizcoatl mochiua)

chiquimolinmochihua : malsin. (1 chiquimolí[n]mochiua)

chiquimoloa, nitla : hazer encaxes, o muescas en palos o piedras. pret:


onitlachiquimolo. (2)

chiquitl + : canasto grande de cañas. (1 quauhotla chiquitl)


chiquiuh topilli : canasta grande texida de cañas (2)

chiquiuhchihua, ni : cestas hazer. (1 ni, chiquiuhchiua)

chiquiuhchiuhqui : el que haze cestos. (2) cestero. (1)

chiquiuhtontli : cesta pequeña. (1)

chiquiuhuia, nitla : colar algo con cestillo. (1)

chitatli : redezilla para lleuar de comer por el camino. (2)

chitecolhuia, nitetla : doblegar algo a otro, como vara, o cosa semejante.


preterito: onitetla chitecolhui. (2)

chitecoloa, nitla : hazer aros, o cosa semejante. prete: onitlachitecolo. (2)

chitecuini : yrse encendiendo el fuego, o dar estallido el fuego. pre:


ochitecuin. (2)

chitencoloa, ni : coxquear, o andar a pie coxcuelo. pre: onichitencolo. (2)

chitencololoa, ni : andar a pie coxcuelo. preterí. onichitencololo. (2)

chitoliuhqui : lo mesmo es que coliuhqui. (2)

chitoni : saltar el astilla, o la cuenta quá[n]do la quieren ensartar, o


centellear la lumbre o el fuego preter: ochiton. (2) saltar las astillas. (1)

chitoni + : idem. pret: tlemuyotl ochiton. (Tlemuyotl chichitoca: centellear


el fuego. preter: tlemuyotl ochichitocac.) (2 Tlemuyotl chitoni) idem. preterito:
tlemoyotl ochiton. (Tlemoyotl chichitoca: centellear el fuego. preteri: tlemoyotl
ochichitocac.) (2 Tlemoyotl chitoni) centellear el fuego. (1 tlemoyotl chitoni)

chitonia, nic : soltarseme alguna palabra en perjuyzio de otro. pre: onicchitoni.


(2)
chitonia, nitla : hazer saltar la cuenta que queria ensartar, o las astillas de
algun madero, o de cosa semejante. pre: onitlachitoni. (2)

chitonia + : grangear o adquirir algo enlo que sevénde. (1 achi nic chitonia)
chitonia +, nic : grangear o ganar algo en lo que se vende. prete: achi
onicchitoni. (2 Achi nicchitonia)

chitonia in tlatolli, nic : soltarse mela palabra con descuido e ynaduertencia.


(1 nic, chitonia yn tlatolli)

chitontiquiza, ni : saltar con apresuramiento para hazer algo, o para echar a


huyr. preterito: onichitontiquiz. (2 Chitontiquiça, ni) saltar y correr yendo de
priesa a algun negocio. (1 ni, chitontiquiça) salir arrebatadamente. (1 ni,
chitontiquiça) yr depriessa. (1 ni, chitontiquiça)

chitontiquizaliztli : acto del que se leuanta apresuradamente para yr a hazer


algo, o para huyr. (2 Chitontiquiçaliztli) salida enesta manera. (1
chitontiquiçaliztli)
chittolihui : lo mesmo es que cueliui. preterito: ochittoliuh. (2 Chittoliui)
doblegarse. (1 chittoliui) acostarse o entortarse la pared o el madero. (1
chittoliui)

chittoliuhqui : acostado assi. (1)

chittoloa, nitla : hazer aros, o cosa semejá[n]te. pre: onitlachittolo. (2)


doblegar algo. (1)

chiuhcan + : idem. (Chapines chiualoyan: chapineria.) (2 Chapines chiuhcan)


chapineria. (1 chapines chiuhcan)

chiuhqui + : confitero. (2 Confites chiuhqui) calcetero. (1 calças chiuhqui)


azeitero que lo haze. (1 azeite chiuhqui) monedero, que haze moneda, como tomines
o cuartos. (1 cuarto chiuhqui) campanero que las haze. (2 Campana chiuhqui)
campanero que las haze. (1 campana chiuhqui) chapinero. (2 Chapines chiuhqui)
calcetero. (2 Calças chiuhqui) çapatero. (2 çapatos chiuhqui) chapinero. (1
chapines chiuhqui) confitero. (1 confites chiuhqui)

chiuhtlani, nic : mandar aotro que haga algo. (1) hazer a otro que haga
alguna cosa. (1)
chiuhtlani, nic/ huel/ nicte : mandar hazer algo a otro. pre: onicchiuhtlan.
vel. onictechiuhtlá[n]. (2)

chiuhtli + : obra recta yjusta. (2 Tlatlamelauhca chiuhtli)

chixcaca, nino : tener confiança, o esperar algun beneficio. prete:


oninochixcacatca. (2) esperar algun bien. (1)

chixtoc, ne : estar esperande me alguna cosa. (2)

chiyactic : mancha de azeite o de manteca, o cosa llena de grassa. (2) cundida


mancha. (1)

chiyahua, ni : mancharse o henchirse de grassa, prete: onichiyauac. (2 Chiyaua,


ni)

chiyahuac : grasiento, lleno de grassa. (1 chiyauac)

chiyahuaca tlaatililli : manteca derretida. (1 chiyauaca tlaatililli)

chiyahuacayo : grassiento. (2 Chiyauacayo) grasiento, lleno de grassa. (1


chiyauacayo)

chiyahuacayo + : nutria animal conocido. (1 cenca chiyauacayo michin)

chiyahuacayotl : grassa por grosura. (1 chiyauacayotl)

chiyahuacayotl + : manteca de puercos. (1 coyame chiyauacayotl)

chiyahuizapatzca, ni : sanguaza sacar. (1 ni, chiyauizapatzca)

chiyahuizatl : sanguaza. (1 chiyauizatl)

chiyahuizo : idem. (Chiyauacayo: grassiento.) (2 Chiyauiço)

chiyahuizzo : grasiento, lleno de grassa. (1 chiyauizço)


chiyahuizzotl : grassa por grosura. (1 chiyauizçotl) grossura. (1 chiyauizçotl)

chiyalia + : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1 mote, chiyalia)

chiyaltia, mote : pararse cachonda la perra. &c. pre: omotechiyalti. (2)


chiyaltia, nic : lomismo es que chielia. preterit: onicchiyalti. (2)

chiyaltia + : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1 mote, chiyaltia)

chiyamahuia, nitla : embarnizar con azeite de chia. (1 nitla, chiyamauia)

choca : rebuznar el asno. (1) cantar las aues generalmente. (1) cantar el
buho. (1) arrullar la paloma. (1) gañir el perro o el raposo. (1) balar la
oueja. (1)
choca, ni : llorar, balarla oueja, bramar el leon o el toro, cantar el buho o las
otras aues. pret: onichocac. (2) llanto hazer. (1) bramar. (1) llorar
generalmente. (1) llorar con lagrimas. (1)

choca +, ni : llorar sin proposito, o sin porque. (2 çannictlacanequi nichoca)


llorar mucho. (1 n, ellelquiça in nichoca)

chocani : llorador. (2) bramador. (1) lloroso assi. (1)

chochol : boçal hombre o muger. (2)

chocholli : talon o pie de venado. (2) patihendido. (1) talon enel animal. (1)

chocholoa, ni : andar dando saltos, o huyr muchas vezes, o hazer el officio que
le es encomendado có[n] muchas saltas y defectos. prete: onichocholo. (2) huir
amenudo. (1)

chochololiztica : dando saltos o consaltos, o huyendo amenudo. (2) salto a salto;


aduerbio. (1)

chochololiztli : modorreria. (1)

chochololtia, nic : botar la pelota. pret: onicchochololti. (2)


chochololtia, nitla : botar pelota. (1)

chocholoqui : tonto, o sin juyzio. (2) modorro. (1)


chocholoqui, ni : modorrear. (1)

chocholotaliztli : trote del que camina. (2) trote. (1)

chocholotiuh, ni : yr trotando. preterito: onichocholotia. (2) trotar. (1)

chochon : boçal persona. (1)

chochopoca, ni : sarpollirse, henchirse de sarna. prete: onichochopocac. (2)


sarpollido estar. (1)

chochoponi, ni : idem. pre: onichochopon. (Chochopoca, ni: sarpollirse, henchirse


de sarna. prete: onichochopocac.) (2)

chochopotza, nitla : comer o tragar grano o semilla el paxaro. pre:


onitlachochopotz. (2)
chocquiztica : llorosaménte. (1 chocq[ui]ztica)

chocti, nite : ser digno de llorar. (1)

choctia, ne : llorar por algo, o hazer me llorar mis pecados, o cosa assi. pre:
onechocti. (2)
choctia, nite : hazer llorar a otro. preterito: onitechocti. (2) hazer llorar a
otro. (1)

cholhuia, nic/ huel/ nitla : saltar arroyo o acequia. pret: oniccholhui. vel.
onitlacholhui. (2)
cholhuia, nitla : saltar allende de algo. (1)

choloa : chorrear el agua. (1)


choloa, ni : huyr, saltar, o ausentarse, o saltar o chorrear el agua. pre:
onicholo. (2) huir como quiera. (1) saltar. (1)
choloa, non : echarse a nadar. (1)

choloa + : saltar en otra cosa. (1 tepan ni, choloa) saltar hazia otra cosa. (1
teuicpa ni, choloa) hollar. (1 ypan ni, choloa) modorro. (1 aycholoayan choloa)
saltar a lexos. (1 vehca non, choloa) huir alexos. (1 vehca ni, choloa)
descabullirse. (1 temacpa ni, choloa)
choloa +, ni : huyr delos contrarios, retirandose. (1 teixpampa nicholoa)
escaparse antes que le echen mano. (1 teixpampa nicholoa) idem. preterito:
temacpa onicholo. (Temacpa neua: escaparse, o descabullirse. prete: otemacpa
neuac.) (2 Temacpa nicholoa) modorrear. (1 anocholoayan nicholoa) escaparse de
éntre las manos. (1 temacpa nicholoa)
choloa +, non : saltar grá[n] trecho. p: veca onó[n]cholo (2 Veca nó[n]choloa)

choloani : huydor o saltador. (2) huidor. (1) saltador. (1)

choloani + : huidor assi. (1 teixpampa choloani)

chololiztica + : derecudida. (1 tetech chololiztica)

chololiztli : huida desta manera. (1) huyda assi o salto. (2) huida enesta
manera. (1) salto generalmente. (1)

chololiztli + : huida tal. (1 teixpampa chololiztli)

chololtia, nino : echar a huyr. preterito: oninochololti. (2)


chololtia, nite : hazer huyr a otro. preterito: onitechololti. (2) huir hazer a
otro. (1) ahuyentar o hazer huir a otro. (1)
chololtia, nitla : soltarseme el prefo o la caça, q[ue] auia tomado. prete:
onitlachololti. (2) huir hazer a otro. (1)

choloqui + : escapado asi. (1 temacpa choloqui) descabullido o huydo de entre


las manos de algunos. (2 Temacpa choloqui) el q[ue] se descabullo y huyo. (2
Teixpampa choloqui) descabullido. (1 temacpa choloqui) escapado assi. (1
teixpampa choloqui)

choltia, nino : huir como quiera. (1)

chonecocoya : endemoniado. (1)


chonecocoya, ni : estar endemoniado. preterito: onichonecocox. (2)
chonequiztli : delicada o tierna persona. (2) delicado hó[m]bre. (1) delicada
muger. (1)

chontalli : estrangero o forastero. (2)

chopili : grillo que canta como cigarra. (2)

chopilin : idem. (Chopili: grillo que canta como cigarra.) (2) grillo especie
d[e] cigarra. (1 chopilí[n])

chopilotl : christal finissimo. (1)

chopinia, nite : picar la biuora, o comer el paxaro. preterito: onitechopini. (2)


picar. (1)

choquilia, nite : llorar a otro. pre: onitechoquili. (2) gañir contra otro. (1)
llorar a otro. (1)

choquililoni : dignode ser llorado. (2)


choquililoni, ni : ser digno de llorar. (1)

choquilitzatzi, ni : dar bozes, o gritar con llanto y lloro. preteri:


onichoquilitzatzic. (2)

choquilitzatzi =, ni : = choquitzatzi (2 choquilitzatzi )

choquiliztli : gañido desta manera. (1) lloro, o llanto, balido de oueja,


bramido de leon o otro, aullido de perro, o de lobo, o canto de buho y delas otras
aues. (2) llanto. (1) balido de ganado. (1) lloro. (1)

choquiliztli = : = choquiztli (2 choquiliztli)

choquitzatzi, ni : lo mesmo es que choquilitzatzi. preterito:


onichoquitzatzic. (2)

choquitzatziliztli : bozes, o gritos del que llora. (2)

choquitzatzini : el que llora dando gritos. (2)

choquiz tlatlauhtilia in dioz, nicno : orar a dios con gemidos y lagrimas. (1


nicno, choq[ui]z tlatlauhtilia yn dios)

choquizcuauhteuhtlaza, nino : llorar con golpes. (1 nino,


choquizquauhteuhtlaça)

choquizcuicatl : canto lastimero y de lloro. (2) motete lastimero. (1) guayas,


canto de dolor. (1)

choquiznemmictia, nino : llorar amargamente dá[n]dose golpes y messandose. &c


preterito: oninochoquiznemmicti. (2)

choquiznenmictia, nino : llorar con golpes. (1)

choquizo : cosa llorosa, o llena de lloro. (2 Choquiço)

choquizotlahua, ni : desmayarse o amortecerse de mucho llorar. pret:


onichoq[u]itiçotlauac. (2 Choquiçotlaua, ni)
choquizotlahua, nino : hazer gran llanto, dandose golpes y messandose. preter:
oninochoquiçotlauh. (2 Choquiçotlaua, nino)

choquiztica : llorando, o con llanto. (2)

choquiztlalhuia, nite : mandar llorar a otros. preterito: onitechoquiztlalhui. (2)

choquiztlatlauhtilia in dioz, nicno : orar a dios con lagrimas y llanto.


preterito: onicnochoquiztlatlauhtili in dios. (2 Choquiztlatlauhtilia in dios,
nicno) rogar o orar a dios con gemidos y lagrimas. (1 nicno, choquiztlatlauhtilia
yn dios)

choquiztli : gañido desta manera. (1) llanto. (1) lo mesmo es que


choquiliztli. (2) bramido. (1) canto de aues generalmente. (1) lloro. (1)

choquiztzatzi, ni : llanto hazer. (1) llorar con bozes. (1) gritar con
gemido. (1)

choquiztzatziliztli : lloro assi. (1) llanto. (1) guayas, canto de dolor. (1)
grita desta manera. (1)

choquiztzatzini : lloroso desta manera. (1)

choquizzo : lagrimosa cosa. (1 choquizço)

choquizzotlahua, nino : llorar con golpes. (1 nino, choquizçotlaua)

chpana, nitla : barrer, preterito: onitlachpan. (2) barrer. (1)

chrismatica nicmacpalalahua in sacerdote : vngir al sacerdote el obispo. (2


Chrismatica nicmacpalalaua yn sacerdote)

chrismatica nicmapalalahua in sacerdote : vngir al sacerdote. (1 chrismatica


nicmapalalaua yn sacerdote)

chrismayotia, nite : chrismar a alguno. preteri: onitechrismayoti. (2) crismar


a algúno. (1)

chrismayotilli + : confirmado o chrismado. (2 Tla chrismayutilli)

christanoyotl : christiandad. (1)

christianoyotl : christiandad. (2)

christo + : dia de nascimiento. (1 ytlacatiliz ylhuitzin yn totecuiyo iesu


christo) (2 Iesu christo) el nacimié[n]to. o natiuidad de ñ[uest]ro señor (2
Itlacatilitzin totecuiyo Iesu christo) christiano. (1 itetzinco poui yn totecuiyo
iesu christo) la festiuidad del nacimié[n]to d[e] n[uest]ro señor iefu christo (2
Itlacatiliz ilhuitzin totecuiyo Iesu Christo) fee o creencia. (1 yneltococatzin
totecuiyo iesu christo) pascua de nauidad. (1 ytlacatilizilhuitzin totecuiyo Iesu
Christo) la venida o aduenimiento de nuestro señor iesu christo. (2 Iuallalitzin
totecuiyo Iesu christo)
christo +, nic : consumir el sanctissimo sacramento. (1 nic, celia
yninacayutzin totecuiyo Iesu christo)

christo, + : pisada de pie. (1 ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu christo,


tetipan quimocauil)
chrito + : comunion. (1 yceliloca yninacayotzin totecuiyo jesu chrito)

chtacanamictia, nino : casarse a escondidas. (1)

cia, ani : no q[ue]rer. (1)


cia, ni : querer, consintiendo, o otorgando algo. preterito: oniciz. (2)
permitir algo. (1) querer por voluntad. (1)

cia +, ni : no q[ue]rer. (1 amo nicia)

ciacahuia, nitla : abarcar debaxo delsobaco. (1 nitla, ciacauia)

ciacapachoa, nitla : sobarcar algo. preterito: oni tlaciacapacho. (2) abarcar


debaxo delsobaco. (1)

ciacatl : sobaco lugar debaxo del braço. (1) sobaco. (2)

cializcopa : voluntariosamente. (1)

cializtli : voluntad razonable. (1) voluntad, o el acto de querer algo. (2)

cialtia, nite : atraer a otro haziendole querer algo. preterito: onitecialti. (2)

ciammicqui : cansado, o fatigado. (2)

ciammictia, nite : cansar fatigar o acossar a otro. preterito: oniteciammicti.


(2) cansar a otro. (1) fatigar a otro. (1)

ciammiqui, ni : estar muy cansado. preterito: oniciammic. (2)

ciammiquiliztli : cansancio. (1) fatiga del cuerpo. (1) cansancio, o satiga. (2)

ciani : voluntarioso. (1) el que quiere, o consiente. (2)

ciaohua : estar todos cansados. prete: ociaouac. (2 Ciaoua)

ciaz + : ysi no quisiere. (1 auh yntlacamo ciaz)

ciciammicqui : fatigado o cansado. (1)

cicicuil : magra cosa, como hombre flaco. (1) cosa flaca y seca. (2)

cicicuilihui, ni : pararse flaco y seco. pret: onicicicuiliuh. (2 Cicicuiliui,


ni) magrecerse, pararse flaco. (1 ni, cicicuiliui) enflaquecerse. (1 ni,
cicicuiliui)

cicicuilihuiliztli : enflaquecimiento tal. (1 cicicuiliuiliztli)

cicicuilihuiztli : flaqueza assi. (2 Cicicuiliuiztli)

cicicuiliuhqui : enflaquecido assi. (1) idem. (Cicicuil: cosa flaca y seca.) (2)

cicicuiloa, nic : enflaquecer a otro. preterito: oniccicicuilo. (2)


cicicuiloa, nite : enflaquecer a otro. (1)

cicicuilotl : flaqueza, de cosa magra. (1)


cicicuiltia, ni : pararse flaco enlos huessos. prete: onicicicuiltix. (2)
cicicuiltia, nite : enflaquecer a otro desta manera. prete: onitecicicuilti.
(2)

cicicuiltic : enflaquecido assi. (1) flaca, cosa magra o magánta. (1) flaca
cosa assi. (2)

cicicuitia, ni : enflaquecerse. (1)

cicinoa, nino : jactarse o vanagloriarse. preterit: oninocicino. (2) alabarse


con jactancia y presumpcion. (1)

ciciotcaana, nitla : despechugar aue. (1)

ciciotcaehua, ni : despechugar aue. (1 ni, ciciotcaeua)

cicitlallo : estrellado. (1) cosa estrellada, o llena de estrellas. (2)

ciciyahua : passarse el papel. (1 ciciaua) passarse el papel. pret: ociciauac. (2


Ciciaua)

ciciyahuhquetza, nonte : visitar frequentemente y saludar a alguno. pret:


ononteciciauhquetz. (2 Ciciauhquetza, nonte)

ciciyahui : fatigado o cansado. (1 ciciaui)

ciciyahuiliztli : cansancio, o fatiga, (2 Ciciyauiliztli)

ciciyahuiztli : fatiga del cuerpo. (1 ciciyauiztli)

ciciyauhquetza, nonte : visitar amenudo. (1)

ciciyotcaana, ni : despechugar aues. preterito: oniciciyotcaan. (2)

ciciyotcayehua, ni : idem. pre: oniciciyotcayeuh. (Ciciy_otcaana, ni:


despechugar aues. preterito: oniciciyotcaan.) (2 Ciciyotcayeua, ni)

ciciyotoma, nite : matar despedaçando. (1)

ciciyotomaliztli : resquebrajadura. (2)

ciciyotomiliztli : resquebrajadura. (1)

ciciyotonqui : resquebrajado. (1) cosa resquebrajada. (2)

cicuilli : vestidura del cuerpo hasta la cinta. (1) cuerpezuelo, o jubon. (2)

cidra cuahuitl : cidro. (1 cidra quauitl) cidro arbol. (2 Cidra quauitl)

cidra cuauhtla : cidral. (1 cidra quauhtla) cidral. (2 Cidra quauhtla)

cieno + : (2 çoquiatl cieno)

cihua : mugeres. (2 Ciua)


cihua + : yeguada de yeguas. (1 centlamantin ciua cauallome) esclauas. (2
Tlatlacotin ciua)

cihua cahuallo : yegua. (1 ciua cauallo) yegua. (2 Ciua cauallo)

cihua cahuallo pixqui : yeguarizo. (2 Ciua cauallo pixqui)

cihua cuecuech : muger deshonesta y desuergonçada. (2 Ciua cuecuech)

cihua cuecuenoti, ni : darse mucho a mugeres. pre: oniciuacuecuenot. (2 Ciua


cuecuenoti, ni)

cihua ichcatl : oueja. (2 Ciua ichcatl)

cihua impac : mugeril hombre aficionado a mugeres, no en mala parte. (1 ciua


impac) aficionado a mugeres, y no en mala parte. (2 Ciua impac)

cihua impach : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua impach)

cihua in cocoliz : flor dela muger. (1 ciua yn cocoliz)

cihua innecali zacuaya : retraymiento de mugeres. (1 ciua ynnecali zaquaya)

cihua micqui : biudo. (2 Ciua micqui)

cihua necuatlapacholoni : toca de muger, o cosa semejante. (2 Ciua


nequatlapacholoni)

cihua necuitlalpiloni : faxa de muger. (1 ciua necuitlalpiloni) faxa de muger, o


cosa assi. (2 Ciua necuitlalpiloni)

cihua nelpiloni : faxa de muger. (1 ciua nelpiloni) idem. (Ciua necuitlalpiloni:


faxa de muger, o cosa assi.) (2 Ciua nelpiloni)

cihua nemactli ipan nenamictiliztli : arras de casamiento. (2 Ciua nemactli


ypan nenamictiliztli)

cihua nemilice : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua nemilice)


aficionado a mugeres. y no é[n] mala parte. (2 Ciua nemilice)

cihua netotiliztli : dança de mugeres. (2 Ciua netotiliztli)

cihua oquichtli : hombre de dos sexos. (2 Ciua oquichtli)

cihua tecutli : idem. (Ciua tecuyutl: ama o señora de esclauos.) (2 C[i]ua


tecutli)

cihua tecuyotl : ama o señora de esclauos. (2 Ciua tecuyutl)

cihua tehuanyolqui : pariente por casamiento. (2 Ciua teuanyulqui)

cihua teopixqui : monja. (2 Ciua teupixqui)

cihua teoyotica tepachoani : abadesa de monjas. (1 ciua teoyotica tepachoani)


idem. (Ciuateoyotica tepacho: abadesa.) (2 Ciua teoyotica tepachoani)
cihua tetlauhtilli ipan nenamictiliztli : arras de casamiento. (2 Ciua tetlauhtilli
ipan nenamictiliztli)

cihua tlacamichin : serena de la mar. (2 Ciua tlacamichin)

cihua tlacotli : sierua. (1 ciua tlacotli)

cihua tlahueliloc : hombre dado a mugeres, o mala muger. (2 Ciua tlaueliloc)

cihua tlahuicale : persona que tiene seruicio de mugeres. (2 Ciua tlauicale)

cihua tlatlatquit : axuar. (2 Ciua tlatlatquit)

cihua tlatoani : señora principal, assi como reyna marquesa. &c. (2 Ciua tlatoani)

cihua tlayelli : las pares de la muger. (2 Ciua tlayelli)

cihua tlazohua : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua tlaçoua)


aficionado a mugeres, y no en mala parte, (2 Ciua tlaçoua)

cihuaayotl : simiente de muger. (1 ciuaayotl)

cihuacahuallo + : potranca. (1 onxiuhtia ciuacauallo)

cihuacahuallopixqui : yeguarizo que las guarda. (1 ciuacauallopixqui)

cihuacocolli : mestruo de muger. (1 ciuacocolli) mé[n]struo, camisa de muger, o


su costumbre. (2 Ciuacocolli)

cihuacoyametl mixiuhqui : puerca grande y parida. (1 ciuacoyametl mixiuhqui)

cihuacuecuech : muger desuergonçada, y desonesta. (1 ciuacuecuech)

cihuacuecuechme : muger desuergonçada, y desonesta. (1 ciuacuecuechme)

cihuacuecuenoti, ni : darse mucho a mugeres. (1 ni, ciuacuecuenoti)

cihuahua : marido. (1 ciuaua) casado varon. (1 ciuaua) marido hombre casado. (2


Ciuaua)

cihuahua + : soltero. (1 amo ciuaua)

cihuahuanyolcatl : pariente por casamiento. (2 Ciuauanyolcatl) pariente por


casamiento. (1 ciuauá[n]yolcatl)

cihuahuanyolcayotl : parentesco por casamiento. (2 Ciuauanyolcayotl) parentesco


por casamiento. (1 ciuauanyolcayotl)

cihuahuatia, nino : casarse el varon. preterito: oninociuauati. (2 Ciuauatia,


nino) desposarse. (1 nino, ciuauatia) casarse el varon. (1 nino, ciuauatia)

cihuahuia, nino : desainarse, por darse mucho a mugeres. prete: oninociuaui. (2


Ciuauia, nino) enfermar por se dar mucho a mugeres. (1 nino, ciuauia)

cihuaichcatl : oueja. (1 ciuaichcatl)

cihuaitetl : vientre de muger. (2 Ciuaytetl) vientre de muger. (1 ciuaytetl)


cihuaititl : idem. (Ciuaytetl: vientre de muger.) (2 Ciuaytitl) vientre de
muger. (1 ciuaytitl)

cihuamicqui : embiudado o biudo. (1 ciuamicqui) biudo. (1 ciuamicqui)

cihuamiqui, ni : embiudar el varon. preterito: oniciuamic. (2 Ciuamiqui, ni)


embiudar el varon. (1 ni, ciuamiqui)

cihuamiztli : leona. (2 Ciuamiztli) leona hembra. (1 ciuamiztli)

cihuamoncahua, nite : acompañar ala nouia. pret: oniteciuamoncauh. (2


Ciuamoncaua, nite) acompañar ala nouia el pariente o deudo della. (1 nite,
ciuamoncaua)

cihuamontia, nino : tomar nuera, casando alguno asu hijo. pre: oninociuamonti.
(2 Ciuamontia, nino) casar al hijo. (1 nino, ciuamontia)

cihuamontli : nuera muger de su hijo. (2 Ciuamontli) nuera, muger de tu hijo.


(1 ciuamontli)

cihuamopiya intepixcauh : prelada. (1 ciuamopia yntepixcauh)

cihuamopiya inteyacancauh : prelada. (1 ciuamopia ynteyacancauh)

cihuanacayo : hombre delicado. (2 Ciuanacayo) delicado hó[m]bre. (1


ciuanacayo) flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 ciuanacayo)

cihuanecuatlapacholoni : toca de muger o tocado. (1 ciuanequatlapacholoni)

cihuanemactli ipampa nenamictiliztli : arras de casamiento. (1 ciuanemactli


ypampa nenamictiliztli)

cihuanemilice : mugeril hombre aficionado a mugeres, no en mala parte. (1


ciuanemilice)

cihuanotza + : dessaynarse. (1 cenca ciuanotza)

cihuanotza, cencani : desainarse el dado mucho a mugeres. pre: cenca oniciuanotz.


(2 Ciuanotza, cencani)

cihuanotzaliztli + : dessaynamiento. (1 cenca ciuanotzaliztli)

cihuanotzani + : desainado, porse dar mucho a mugeres. (2 Cenca ciuanotzani)


dessaynado. (1 cenca ciuanotzani)

cihuaoquichtli : ombre y muger. (1 ciuaoquichtli)

cihuapahua, ni : tener mucho frio, o elarse, y morirse de frio pre: oniciuapauh.


(2 Ciuapaua, ni) tener frio. (1 ni, ciuapaua)

cihuapilli : señora, o dueña. (2 Ciuapilli) señora de sieruos. (1 ciuapilli)


dueña. (1 ciuapilli)

cihuapilli + : reyna. (1 vey ciuapilli) señora grande. (1 vei ciuapilli)


cihuapiltzintli : moçuela. (2 Ciuapiltzintli) moçuela de edad mas pequeña. (1
ciuapiltzintli)

cihuapiltzinyotl : mocedad de aquestas. (1 ciuapiltzí[n]yotl)

cihuapotia, nicno : tomar por compañera vna muger a otra, por via de amisad.
preterito: onicnociuapoti. (2 Ciuapotia, nicno)

cihuatecutli : señora de sieruos. (1 ciuatecutli) ama de sieruo. (1


ciuatecutli)

cihuatehuanyolqui : pariente por casamiento. (1 ciuateuanyolqui)

cihuateopixqui : monja. (1 ciuateopixqui)

cihuateoyotica tepacho : abadesa. (2 Ciuateoyotica tepacho)

cihuatepito : hembra pequeña. (1 ciuatepito)

cihuatepiton : muger pequeña. (1 ciuatepiton)

cihuatetlauhtilli ipampa nenamictiliztli : arras de casamiento. (1


ciuatetlauhtilli ypampa nenamictiliztli)

cihuateuh : mugerilmente. (2 Ciuateuh) mugerilmente. (1 ciuateuh)

cihuatic : cosa mugeril. (2 Ciuatic) mugeril cosa. (1 ciuatic)

cihuatica huanyolcatl : pariente por casamiento. (1 ciuatica vanyolcatl)

cihuatl : muger. (2 Ciuatl) hembra en qualquier genero. (1 ciuatl)

cihuatl + : matrona muger honrada. (1 ylamatlamatqui, mauiztic ciuatl)


judia. (1 judio ciuatl) muger desuergonçada, y desonesta. (1 aquetzca ciuatl)
muger varonil. (1 chicauac ciuatl) abadesa. (2 Teoyotica tepacho ciuatl) hombre
que tiene dos naturas. s. de muger y de varon. (2 Tepule ciuatl) muger desonesta
y fin verguença. (2 Aquetzca ciuatl) muger desonesta. (2 Apinauani ciuatl)
esclaua. (2 Tlacotli ciuatl) yegua. (1 cauallo ciuatl) deshonesta muger y
desuergonçada. (1 aquetzca ciuatl)
cihuatl +, nic : hazerlo el hombre ala muger. (1 nic, cui yn ciuatl)

cihuatl mopixtinemi : monja. (1 ciuatl mopixtinemi)

cihuatl motlacamatini : señora de casa. (1 ciuatl motlacamatini)

cihuatl oquichtic : muger machorra. (1 ciuatl oquichtic)

cihuatl oquichyollo : muger varonil. (1 ciuatl oquichyollo)

cihuatl pilhua : muger casada y parida. (1 ciuatl pilhua)

cihuatl teoyotica tepacho : abadesa de monjas. (1 ciuatl teoyotica tepacho)

cihuatl teoyoticatepacho : abadesa. (2 Ciuatl teoyoticatepacho)

cihuatl tepole : ombre y muger. (1 ciuatl tepule)


cihuatl tetlahuical : moça de seruicio. (1 ciuatl tetlauical)

cihuatl tetlan nenqui : moça de seruicio. (1 ciuatl tetlan nenqui)

cihuatl yacayo : el caño dela generacion dela natura dela muger. (2 Ciuatl yacayo)

cihuatlacamichin : serena dela mar. (1 ciuatlacamichin)

cihuatlacopotli : sierua o esclaua con otra. (2 Ciuatlacopotli) sierua con otro o


con otra. (1 ciuatlacopotli)

cihuatlacotli : esclaua. (2 Ciuatlacotli)

cihuatlacotontli : sierva pequeña. (1 ciuatlacotontli)

cihuatlahueliloc : dado a mugeres. (1 ciuatlaueliloc)

cihuatlahuelilocati, ni : darse mucho a mugeres. prete: oniciuatlauelilocat. (2


Ciuatlauelilocati, ni) darse mucho a mugeres. (1 ni, ciuatlauelilocati)

cihuatlahuicale : persona que tiene seruicio de mugeres. (1 ciuatlauicale)

cihuatlamacazqui : raposo, animal conocido. (2 Ciuatlamacazqui) raposo animal


conocido. (1 ciuatlamacazqui)

cihuatlampa : hazia la parte de poniente. (2 Ciuatlampa) sur, la parte de


medio dia. (1 ciuatlampa)

cihuatlampa ehecatl : viento del poniente. (2 Ciuatlampa ehecatl) viento de


poniente. (1 ciuatlampa ehecatl)

cihuatlan : sur, la parte de medio dia. (1 ciuatlan)

cihuatlanque : casamenteros. (1 ciuatlanque)

cihuatlanqui : casamentero. (2 Ciuatlanqui) casamentero. (1 ciuatlanqui)

cihuatlatoani : señora grande. (1 ciuatlatoani)

cihuatlatoani + : reyna. (1 vey ciuatlatoani)

cihuatlatquitl + : saya de muger. (1 castillan ciuatlatquitl)

cihuatlayelli : pares dela muger que pare. (1 ciuatlayelli)

cihuatlazohua : mugeril hombre aficionado a mugeres, no en mala parte. (1


ciuatlaçoua)

cihuatontli : mugercilla. (2 Ciuatontli) muger pequeña. (1 ciuatontli) hembra


pequeña. (1 ciuatontli)

cihuatotol ixpopoyotl : gallina ciega. (2 Ciuatotol ixpopoyotl)

cihuatotolin : gallina. (2 Ciuatotolin) gallina. (1 ciuatotolin)

cihuatotolixpopoyotl : gallina ciega. (1 ciuatotolixpopoyotl)


cihuayo : persona que se sirue de mugeres. (2 Ciuayo) persona que tiene
seruicio de mugeres. (1 ciuayo)

cihuayointi : hombre dado a mugeres. (2 Ciuayuinti) dado a mugeres. (1


ciuaiuinti)
cihuayointi, ni : darse mucho a mugeres. (1 ni, ciuayuinti)

cihuayollo : afeminado sin animo y couarde. (2 Ciuayollo) afeminado. (1


ciuayollo) flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 ciuayollo)

cihuayotl : la madre do concibe la muger. (2 Ciuayotl) madre en los otros


animales. (1 ciuayotl) madre do concibe la muger. (1 ciuayotl)

cihuitia, nitla : acuciar o dar priessa. (1 nitla, ciuitia) acossar, s: dar


priessa. (1 nitla, ciuitia) solicitar. (1 nitla, ciuitia)

cili : caracol muy chico. (1)

cilin : caracol chiquito. (2)

cima, nitla : a dereçar la hoja de maguei para sacar el cerro. prete:


onitlacin. (2) lauar cerro de maguey. (1) adereçar la hoja del maguey para sacar
el cerro y hazer del muchas cosas. (1)

cimahuia, nitla : echar rayz de cimatl enla miel de maguei para darle buen parecer.
preterito: onitlacimaui. (2 Cimauia, nitla)

cimatl : cierta rayz de yerua. (2)

cinaca mollitlatextililli : lebrada. (1 cinaca mullitlatextililli)

cinacaetzalli : lebrada. (2) lebrada. (1)

cinocuilin : gusano de mayz. (2) gusano de mayz en maçorca. (1)

cintli : maçorcas de mayz secas y curadas. (2) maiz seto en maçorcas. (1)

ciocopictic : lo mesmo que ciyocopictic. (2) amarillo assi. (1) blanquecino


assi. (1)

ciocopinaliztli : demudamiento tal. (1) blancura tal. (1)

ciocopini, ni : lo mesmo es que ciyocopini. pre: oniciocopin. (2) amarrillecerse


el rostro. (1) demudarse el color. (1) blanco pararse el rostro o descolorido,
por enfermedad. (1)

ciocopiniliztli : amarillez desta manera. (1)

ciocopinqui : lo mesmo es que ciyocopinqui. (2) amarillo assi. (1)

ciotoma, nitla : descoser costura. preterito: onitlacioton. (2)

ciotomi : descoserse la costura, o resquebrajarse alguna cosa. prete: ocioton.


(2)

ciruela cuahuitl : ciruelo de castilla. (1 ciruela quauitl)


ciruelaz cuahuitl : ciruelo arbol. (2 Ciruelas quauitl)

citepiton : lebrastilla. (1)

citlali : estrella. (1)

citlalimpopoca : cometa que dura mucho tiempo. (2) cometa encendida. (1)

citlalin : estrella. (2)

citlalin tlamina : exalacion de cometa. (2) cometa que corre. (1)

citlallicue : camino de sanctiago enel cielo. (2) camino de sanctiago enel


cielo. (1)

citlallo : estrellado, cosa que tiene estrellas. (2) estrellado. (1)

citlallo ilhuicatl : cielo estrellado. (1 citlallo ylhuicatl)

citlalpol : luzero dela mañana. (2 Citlalpul) luzero estrella dela mañana. (1)

citlaltepito : estrella pequeña. (1)

citlalton : estrella pequeña. (1)

citlaltontli : estrella pequeña. (2) estrella pequeña. (1)

citlaltzintli : estrella pequeña. (1)

citli : liebre animal. (1) liebre, abuela, o tia hermana de abuelo. (2) tia
hermana del auelo o del auela. (1 cihtli) abuela, liebre, o tia hermana de
abuelo. (1) ermana de tu ahuela. (1)

citontli : lebrastilla o lebraston. (2) lebrastilla. (1)

ciuhcatlatoa, nitla : significar mal venidero. (1)

ciuhcayo, ni : desemboluerse alguno y ser diligente. (1)

ciyacahuia, nitla : sobarcar algo. preterito: onitlaciyacaui. (2 Ciyacauia,


nitla) sobacar o sobarcar. (1 nitla, ciyacauia) meter en el seno. (1 nitla,
ciyacauia)

ciyacapachilhuia, nitetla : lleuar alguna cosa sobarcada para otro. preteri:


onitetlaciyacapachilhui. (2)

ciyacapachoa, nitla : sobarcar algo. preterito: onitlaciyacapacho. (2) meter en


el seno. (1) sobacar o sobarcar. (1)

ciyacapiqui, nitla : sobarcar algo. preterito: onitlaciyacapic. (2) meter en el


seno. (1)

ciyacatl : sobaco. (2) sobaco lugar debaxo del braço. (1)

ciyacatocuayayaliztli : sobaquina hedor. (1 ciyacatoquayayaliztli)


ciyacatocuayyayaliztli : hedor de sobaquina. (2 Ciyacatoquayyayaliztli) hedor
de cabron o desobaquina. (1 ciyacatoquayyayaliztli)

ciyahua, nitla : remojar algo. pre: onitlaciauh. (2 Ciyaua, nitla) remojar algo,
o regar la ortaliza. preterito: onitlaciauh. (2 Ciaua, nitla) reléntecer alguna
cosa. (1 nitla, ciaua) echar algo en mojo. (1 nitla, ciaua) remojar. (1 nitla,
ciyaua)

ciyahuhcahua, nino : idem. preteri: oninociauhcauh. (Ciauhcanequi, nino:


enhadarse, o cansarse. preterito: oninociauhcanec.) (2 Ciauhcaua, nino)
entibiarse enel proposito. (1 ninociauhcaua)

ciyahuhcanequi, mo : entibiado enel proposito que tenia. (2 Mociauhcanequi)


ciyahuhcanequi, nino : enhadarse, o cansarse. preterito: oninociauhcanec. (2
Ciauhcanequi, nino) entibiarse enel proposito. (1 nino, ciauhcanequi)

ciyahuhquetza, nite/ huel/ nitla/ huel/ nonte : saludar a otro. preteri:


oniteciauhquetz. vel, onitlaciauhquetz. vel, ononteciauhquetz. (2 Ciauhquetza,
nite, vel, nitla, vel, nonte)
ciyahuhquetza, nonte : visitar yr auer. (1 nó[n]teciauhq[ue]tza)
ciyahuhquetza, tito : saludarse vno a otro. (1 titociauhquetza)

ciyahuhqui : despeado. (1 ciauhqui)

ciyahui : fatigado o cansado. (1 ciaui)


ciyahui, ni : cansarse. prete: oniciauh. (2 Ciaui, ni) cansarse. (1 ni, ciaui)
carecer delo necessario. (1 ni, ciaui) despearse. (1 ni, ciaui)
ciyahui, nic : adquirir con trabajo lo necessario a la vida pret: onicciauh. (2
Ciaui, nic) adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 nic, ciaui)

ciyahuiliztli : cansancio. (2 Ciauiliztli) cansancio. (1 ciauiliztli)

ciyahuiltia, nite : cansar a otro. pret: oniteciauilti. (2 Ciauiltia, nite)

ciyahuitia, nite : cansar a otro. (1 nite, ciauitia) fatigar a otro. (1 nite,


ciauitia)

ciyahuiztli : cansancio. (2 Ciauiztli) cansancio. (1 ciauiztli)

ciyaliztli : permission assi. (1)

ciyaltia, nite : yncitar. (1) halagándo atraer. (1)

ciyauhquetza, nite : saludar a alguno. (1)


ciyauhquetza, nitla : saludar a alguno. (1)

ciyocopictic : descolorido assi. (1) el que tiene descolorido, o demudado el


rostro de miedo de espanto, o de é[n]fermedad. (2)

ciyocopinaliztli : de mudamiento assi. (2)

ciyocopini, ni : de mudarse destamanera. prete: oniciyocopin. (2) miedo auer. (1)


descolorido estar de miedo o de enfermedad. (1)

ciyocopini =, ni : = ciocopini (2 ciyocopini )

ciyocopinqui : demudado assi. (1) demudado assi. (2)


ciyocopinqui = : = ciocopinqui (2 ciyocopinqui)

ciyotcayotl + : lomo de animal. (1 cuitlapan ciyotcayotl) lomos de animal. (2


Cuitlapan ciyotcayotl)

ciyotl : lebruno cosa de liebre. (1) lebruno. cosa de liebre, o de abuela. (2)

ciyotoma, nitla : descoser. (1)

ciyotomi, ni : resquebrajarse. (1)

clerigosme : clerezia. (1)

clerigosti : clerezia. (1)

co : en, preposicion. (1)

co amoma occetlacatl itech ampohui : no perteceys, o no soys de otro alguno.


(2 Co amoma occetlacatl ytech ampoui)

coachihua, nite : combidar a alguno. preterito: onitecoachiuh. (2 Coachiua, nite)


combidar aotro. (1 nite, coachiua)

coacihui, ni : tener gota, o perlesia. (2 Coaciui, ni)

coacihuiztli : gota, o perlesia. (2 Coaciuiztli)

coaciuhqui : gafo. (1) gotoso desta gota. (1) gafo, gotoso, perlatico o
tollido. (2)

coacocone + : biuoreznos. (1 tequani coacocone) biuoreznos. (1 tequan


coacocone) biuoreznos. (2 Tequani coacocone)

coaconetl + : biuorezno. (1 tequani coaconetl)

coacuechtli : caxcauel de biuora. (1) caxcauel de biuora. (2)

coaehuatl : cuero de culebra. (1 coaeuatl) pellejo, o hollejo de culebra. (2


Coaeuatl)

coahuitzmecatl : çarçamora. (1 coauitzmecatl) çarçamora. (2 Coauitzmecatl)

coaiztlactli : ponçoña de biuora. (1 coayztlactli) ponçoña de biuoras. (2)

coamati, nitla : hospedar a alguno por amistad. preterito: onitlacoama. (2)


ospedar por amistad. (1)

coamichi : anguilla. (1)

coamichin : anguilla. (2)

coamitl : çarçamora. (1) çarçamora. (2)

coanotza, nite : combidar a otro. (2) combidar aotro. (1)

coapatli : ruda, yerua conocida. (1) ruda, yerua medicinal. (2)


coateca, nite : assentar ala mesa los combidados. prete: onitecoatecac. (2)
có[m]bidados poner ala mesa. (1)

coatequiti, ni : trabajar en obras publicas, o de comunidad. prete: onicoatequit.


(2)

coatequitl : obra publica, o de comunidad. (2)

coatetl : hueuo de culebra. (2)

coatl : nacido con otro. (1) serpiente generalmente. (1) sierpe o serpiente.
(1) lombriz de estomago. (1) mellizo. (1) culebra generalmente. (1) culebra,
mellizo, o lombriz del estomago (2)

coatl + : biuora generalmente. (1 tequani coatl) biuora blanca y larga. (1


yztac coatl) biuora blanca. (2 Iztac coatl) biuora o serpiente ponçoñasa. (2
Tequani coatl)

coatlaca : recogida gente de diuersas partes o tierras, ayuntadas en algun barrio


o villa. (1) ayuntamiento de naciones. (1) ayuntamiento de naciones. (2)

coatlalia, nite : asentar ala mesa los combidados prete: onitecoatlali. (2)
có[m]bidados poner ala mesa. (1)

coatlamitl : çarçamora. (1) çarçamora. (2)

coatlancapolin : fruta de çarçamora. (2 Coatlancapulin)

coatlantli : colmillo. (1) çarçamora. (1) çarçamora, o colmillo. (2)

coatlanxocotl : fruta de çarçamora. (2)

coatli : cierta vara que remojada beuen el agua della. (2)

coaxincayotl : hollejo, pellejo, o cuero d[e] culebra (2)

coaxonehuatl : idem. (Coaxincayotl: hollejo, pellejo, o cuero d[e] culebra) (2


Coaxoneuatl)

cochaana, nino : desperezarse. pre: oninocochaá[n] (2)


cochaana, no : desperezarse. (1)

cochcahua, nite : dexar durmiendo a otro e yrse. preterito: onitecochcauh. (2


Cochcaua, nite) dexar a otro durmiendo e yrse. (1 nite, cochcaua)
cochcahua, nitla : dexar de hazer algo por se auer dormido. (2 Cochcaua,
nitla)

cochcamachaloa, ni : bocezar. preterito: onicochcamachalo. (2) bocezar o


bostezar. (1)

cochcamachaloliztli : bocezo o postezo. (1) bostezo. (2)

cochcanenequi, mo : fingido assi. (1) el que finge que esta durmiendo. (2)
cochcanenequi, nino : fingir que duerme. (1) fingir alguno que duerme preterito:
oninochcanenec. (2)
cochcatlapiquia, nino : idem. preterito: oninocochcatlapiqui. (Cochcanenequi,
nino: fingir alguno que duerme preterito: oninochcanenec.) (2) fingir que duerme.
(1)

cochcayotia, nino : cenar. pre: oninocochcayoti. (2) cenar. (1)


cochcayotia, nite : dar de cenar a otro. preterit: onitecochcayoti. (2) dar a
cenar o de cenar. (1) cena dar a otro. (1)

cochcayotl : comida. (1) cena. (1) dia y victo. (1) bastimento assi. (1)
mántenimiento humano. (1) cena. (2)

cochcayotl + : mantenimiento humano. (2 Neuhcayotl, cochcayotl)


má[n]tenimié[n]to humano. (2 Neeuhcayotl, cochcayotl)

cochcayotl, neuhcayotl : má[n]tenimié[n]to cotidiano (2)

cochehua, nino : leuantarse de dormir. preterito: oninococheuh. (2 Cocheua, nino)


despertar. (1 nino, cocheua)
cochehua, nite : despertar a otro haziendola leuá[n]tar dela cama. preterito:
onitecocheuh. (2 Cocheua, nite) despertar a otro. (1 nite, cocheua)

cochi, ni : dormir. preterito: onicoch. (2) dormirse. (1) dormir. (1)

cochi + : dormido assi. (1 yytzoc cochi) el que duerme teniendo abiertos los
ojos. (2 Iytztoc cochi) ospedarse. (1 tepal ni, cochi)
cochi +, ni : dormir con muger. p: oitlá[n] nicoch. (2 Itlan nicochi) ser
huesped, o hospedarse en casa de alguno. pre: tepal onicoch. (2 Tepal nicochi)
dormir los ojos abiertos. (1 ni, ytzzoc nicochi) echarse con muger. (1 ytlan
nicochi) aposentarse. (1 tetlan nicochi) aposentarse encasa de otro. pre: tetlan
onicoch. (2 Tetlan nicochi)

cochia + : majada de hato de vacas. (2 Quaquaueque yn cochia)

cochian + : majada de ganado. (1 quaquaueque yn cochian)

cochiantli : camara o celda para dormir. (1) celda o camara para dormir. (1)
camara, o celda para dormir, o la cama y el lecho. (2)

cochiatl : pestaña. (1)

cochiatl/ huel/ tocochia : las pestañas. (2 Cochiatl, vel, tocochia)

cochihuani + : colcha de cama. (1 cacamoliuhqui cochiuani) colcha de cama. (1


tlachcauipilçotl cochiuani)

cochihuanito : manta pequeña de cama. (1 cochiuanito)

cochihuaniton : manta pequeña de cama. (2 Cochiuaniton)

cochihuaya : aposento. (1 cochiuaya)

cochihuayan : dormitorio. (1 cochiuayan) manida de jornada. (1 cochiuayan)


meson. (1 cochiuayan) camara o celda para dormir. (1 cochiuayan) posada o meson.
(1 cochiuayan) dormitorio, meson, celda o camara para dormir. (2 Cochiuayan)

cochihuayan = : = cocochihuayan (2 cochiuayan)


cochiliztli : dormimiento. (1) sueño. (1) sueño del que duerme. (2)

cochillo tentli : filo de cuchillo. (2)

cochini : dormilon. (1) dormilon. (2)

cochini + : dormidor tal. (1 yytztoc cochini)

cochipilotl : capullo de gusano. (1) capullo de gusano. (2)

cochipilotl + : capullo de seda. (1 seda cochipilotl)

cochitia, nite : dar posada a otro aluergandolo, o hazer dormir a alguno. pre:
onitecochiti. (2) dormir hazer a otro. (1) aluergar a otro. (1) aposentar a
otro. (1)

cochitlehua, ni : saltar dela cama con presteza el q[ue] estaua durmiendo. pret:
onicochitleuac. (2 Cochitleua, ni) leuantarse de dormir. (1 ni, cochitleua)

cochitta, nitla : ver alguna cosa entre sueños. preterito: onitlacochittac. (2)
soñar. (1)

cochiyoloa, nino : velar. (1)

cochizmahua, nite : pegar a otro el sueño. preter: onitecochizmauh. (2


Cochizmaua, nite) dormiendo hazer a otro dormir. (1 nite, cochizmaua)

cochizmahua =, nite : = cochmahua (2 cochizmaua )

cochizola, nite : quitar el sueño a otro. preterit: onitecochiçolo. (2 Cochiçola,


nite)

cochizoloa, nino : desuelarse, o desechar el sueño. prete: oninocochiçolo. (2


Cochiçoloa, nino) desuelarse. (1 nino, cochiçoloa)
cochizoloa, nite : desuela[r] otro, nole dexando dormir. (1 nite, cochiçoloa)

cochizpan + : é[n] sueños, o está[n]do durmié[n]do ellos (2 In cochizpan)

cochiztli : dormimiento. (1) sueño. (1) sueño. (2)

cochiztli nicnochihualtia : dormir mucho. prete: cochiztli onicnochiualti. (2


Cochiztli nicnochiualtia)

cochmahua, nite : lo mesmo es que cochizmaua. prete: onitecochmauh. (2 Cochmaua,


nite) dormiendo hazer a otro dormir. (1 nite, cochmaua)

cochmiqui, ni : dormirse todo, o estar muerto de sueño prete: onicochmic. (2)


dormir mucho. (1)

cochmiquini : soñolento. (1) soñoliento. (2)

cocho : papagayo. (2)

cochome : papagayos. (2)

cochotl : papagayo. (2)


cochpal : dormilon. (2) dormilon. (1) perezoso muy d[e]scuidado y
negligéntissimo. (1)

cochpetlahua, nite : descubrir, o quitar la ropa al que duerme. prete:


onitecochpetlauh. (2 Cochpetlaua, nite) descobijar a otro. (1 nite, cochpetlaua)

cochqui : dormido. (2) dormido. (1)

cochqui + : huesped. (2 Tetlan cochqui) aposentado. (1 tetlan cochqui)

cochquixtia, nitla : desuelarse. preterito: onitlacochquixti. (2)

cochteca, nite : arollar, o adormecer al niño. preterito: onitecochtecac. (2)


dormir hazer a otro. (1) arrollar el niño. (1) adormecer al niño. (1)

cochtipilcac, ni : dormir teniendo la cabeça colgada. preterito:


onicochtipilcaca. vel, onicochtipilcaya. (2) dormir, teniendo la cabeça colgada.
(1)

cochtipilcatoc, ni : idem pre: onicochtipilcatoca (Cochtipilcac, ni: dormir


teniendo la cabeça colgada. preterito: onicochtipilcaca. vel, onicochtipilcaya.)
(2) dormir, teniendo la cabeça colgada. (1)

cochtlachializtli : vision entre sueños. (2)

cochtlachieliztli : vision en sueños. (1)

cochtlaza, nite : adormecer a alguno con encantamiento, para robarle su hazienda.


preterito: onitecochtlaz. (2 Cochtlaça, nite) dormir hazer a otro. (1 nite,
cochtlaça) adormecer a alguno con encantamiento, o en otra manera assi. (1 nite,
cochtlaça) arrollar el niño. (1 nite, cochtlaça)

cochtli + : estanque de agua o xaguey. (1 ate cochtli)

cochtoc, ni : estar durmiendo tendido. preterito: onicochtoca. vel.


onicochtoya. (2) estar tendido durmiendo. preterito: onicochtoca. vel.
onicochtoya. (2) estar durmiendo. (1)

cochuetzi, ni : dormirse. (1)

cochuia, nite : hazerlo ala muger que esta durmiendo. prete: onitecochui. (2)
echarse con la que esta durmiendo. (1)

cochyayactica, ni : cabecear de sueño. (1)

cochyayatica, ni : cabecear, o dormitar de sueño preterito:


onicochyayaticatca. (2) dormitando estar. (1)

coco : sierua. (1) criada de casa o siruienta. (2) criada osiruienta. (1)
moça de seruicio. (1)

cocoa : culebras, o mellizos. (2)


cocoa, mo : doliente o enfermo generalmente. (1) enfermo. (2)
cocoa, nech : escozerme o dolerme alguna parte del cuerpo. pre: onechcoco. (2)
escozer. (1) doler el baço. (1)
cocoa, nino : estar enfermo. pre: oninococo. (2) lisiarse. (1) malo estar.
(1)
cocoa, nite : lastimar a otro. pre: onitecoco. (2) correr a otro escarneciendo
del. (1) llagar hiriendo. (1) herir. (1) lisiar o dañar. (1)

cocoa + : doler enalguna parte del cuerpo. (1 nech, cocoa)


cocoa +, mo : doliente assi. (1 ytzontecon mococoa) doler las tripas. (1 nitic
mococoa) doliente assi. (1 ynacaz mococoa) dolerme el vientre o las tripas. pre:
nitic omococo. (2 Itic mococoa, n) dolerme el coraçon. prete: onoyollo mococo. (2
Yollo mococoa, no)
cocoa +, nech : doler el estomago. (1 noyollo ixco nechcocoa)

cocoani + : doliente assi. (1 mocomal cocoani)

cococ : cosa que quema la boca assi como pimienta o chilli. (1) quemazon
assi. (1) quemar alguna cosa como pimienta o axi. (1) tribulacion. (1) cosa que
quema y abrasa la boca, assi como el axi, o pimienta. &c. (2)

cococ + : cosa que quema mucho la boca assi. (1 tlauel cococ) angustia,
afliction y trabajo (2 Teopouhqui, cococ)

cococ moteca : auer carestia de bastimentos. prete: cococ omotecac. (2)

cococ omotecac : carestia tal. (1)

cococ teopoqui teittitiliztli : empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui


teittitiliztli)

cococ teopoqui tetech nicpachoa : empobrecer a otro. (1 cococ teopuhqui tetech


nicpachoa)

cococ teopoqui tetechtecaliztli : empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui


tetechtecaliztli)

cococ teopoquitlattitilli : empobrecido. (1 cococ teopuhquitlattitilli)

cococ teopouhqui : aflicion, trabajo o angustia (2)

cococ teopouhqui nicmati : padecer. (1)

cococ teopouhqui nicnottitia : encontrar con trabajos y afliciones. pre:


cococteopouhqui onicnottiti. (2)

cococ teopouhqui nicteititia : empobrecer a otro. (1)

cococ teopouhqui nicteittitia : afligir o fatigar a otro. (1)

cococ teopouhqui nopan omoyacati : venir sobre mi muchos trabajos. (2)

cococ teopouhqui notech moteca : padecer. (1)

cococ teopouhqui timalihui : pobre con gran miseria. (1 cococ teopouhq[u]i


timaliui)

cococahua : dueño de algo. (1 cococaua) posseedor. (1 cococaua)


cococahua, ni : ser señor o dueño de hazié[n]da. prete: nicococaua nicatca. (2
Cococaua, ni)
cococapoloa, nite : afligir o maltratar a otro. pr: onitecococapolo. (2)
afligir o fatigar a otro. (1)

cococatl : hazienda. (1) hazienda o sustentacion dela vida. (2)

cococatlatoa, nite : desmandarse en hablar. pre: onitecococatlato, (2)


desmandarse en hablar. (1)

cococauh, nite : ser esclauo de otro. (2) ajeno ser. (1)


cococauh, no : posseer. (1) mi cosa, o mi hazienda. (2)

cococayotl : mengua ynopia. (1)

cocochihuaya : aposento. (1 cocochiuaya)

cocochihuayan : lo mismo es que cochiuayan. (2 Cocochiuayan)

cocochteca, ni : dormitar, o cabecear de sueño. prete: onicocochticatca. (2)


cocochteca, nite : engañar o enlabiar ala muger. prete: onitecocochtecac. (2)
enlabiar ala muger, o halagar a alguno con palabras blandas. (1)

cocochtica, ni : cabecear de sueño. (1) dormitando estar. (1)

cocochtlaza, nite : encantar para hurtar. (1 nite, cocochtlaça)

cococihui, ni : abrasarme la boca el axi, o la pimienta. &c. (2 Cocociui, ni)

cococmoteca : carestia auer de mantenimientos. (1)

cococteopoqui itech tlatectli : empobrecido. (1 cococteopuhqui ytech tlatectli)

cococteopouhqui yenotech moteca : empobrecerse. (1)

cocohua : ermanos mellizos de vn vientre. (1 cocoua) hermanos de vn vientre o


mellizos. (1 cocoua) geminos, hermanos nacidos de vn vientre. (1 cocoua)
cocohua, mo : fatigado o cansado. (1 mococoua)
cocohua, nino : enfermo estar. (1 nino, cocoua)
cocohua, nite : lastimar. (1 nite, cocoua)

cocohualoni + : moneda de oro o de plata. (2 Teocuitla cocoualoni)

cocol, nimo : soy a ti encomendado, para que tengas de mi cuydado. (2)

cocolcui, ni : hazerse brauo e impaciente. prete: onicocolcuic. (2) brauo


hazerse. (1)

cocolcuitia, nite : embrauecer a otro. preterito: onitecocolcuiti. (2) brauo


hazer a otro. (1) prouocar a yra. (1)

cocole : ympaciente no sufrido. (1) colerica e impaciente persona. (2)


furioso de enojo. (1) colerico ayrado. (1) brauo hombre. (1) fiera cosa. (1)
cruel persona. (1)
cocole, ni : ympaciente ser. (1)

cocole + : fiera cosa vn poco. (1 achi cocole) mansa cosa. (1 amo cocole)
cocolhuia, nicte : entortar algo a otro, o lastimarle. o maltratarle algo.
preter: onictecocolhui. (2)

cocoli : riña, o enojo. (2 Coco]li)

cocolia, nite : aborrecer o querer mal aotroe prete: onitecocoli. (2) aborrecer
a otra. (1) querer mala otro. (1) malquerer. (1) odio tener. (1)

cocolicailpiya, nite : ligar con hechizos. (1 nite, cocolicaylpia)

cocolilochtia, nino : recaer en enfermedad. pre: oninococolilochti. (2) recaer


en enfermedad. (1)
cocolilochtia, nite : acrecentar a otro la enfermedad. (1)

cocoliloni : odioso. (1) aborrecible cosa. (1) digno de ser aborrecido. (1)
aborrecible cosa. (2)

cocoliz + : flor dela muger. (1 ciua yn cocoliz)

cocolizcui, ni : enfermar. prete: onicocolizcuic (2) enfermar. (1)

cocolizcuitia, nite : hazer enfermar a otro. pret: onitecocolizcuiti. (2)


fatigar a otro. (1) enfermar o hazer enfermar a otro. (1)

cocolizo + : cosa pestilencial. (2 Vei cocoliço)

cocoliztica : con enfermedad. (2)

cocoliztlapalihui + : delicada muger. (1 amo cocoliztlapaliui)

cocoliztlapihuilia, nite : acrecentar a otro la enfermedad. (1 nite,


cocoliztlapiuilia)

cocoliztli : passion del cuerpo. (1) enfermedad. (1) enfermedad o


pestilencia. (2)

cocoliztli + : enfermedad contagiosa. (2 Temauh cocoliztli) haua de bestias. (2


Maçaquetol cocoliztli) landre que mata en pestilencia. (1 ayoui temicti
cocoliztli) dolencia tal. (1 necuitlaxcol cocoliztli) despoblarse el pueblo por
pestilencia o guerra. (1 motonallan tlamachtia in cocoliztli) passion trabajosa.
(1 vey cocoliztli) pestilencia. (1 vey cocoliztli) crecer la enfermedad. (1
veiya yn cocoliztli) dolencia tal. (1 necomal cocoliztli) crecer la pestilencia
o enfermedad. (2 Molhuia yn cocoliztli)

cocolizzo + : pestilencial cosa. (1 vey cocolizço)

cocollalilia, nite : dar ocasion aque aya bregas y barajas prete:


onitecocollalili. (2) causa ser dela enfermedad de otro. (1)

cocolli : enojo tal. (1) furia o furor. (1)

cocolli + : rancor yra enuejecida. (1 vecauh cocolli) rancor o yra


enuejecida. (2 Vecauh cocolli)

cocollo : cosa flaca y seca. (2)

cocollotica : cruelmente. (1) ympacientemente. (1) con riña y enojo. (2)


cocollotl : crueldad tal. (1) ympaciencia assi. (1) enojo y riña. (2)

cocolmicqui : mortezino. (1) cosa mortezina. (2)

cocolo : magra cosa, como hombre flaco. (1)

cocoloa, nitla : graznar o cantar el gallo dela tierra, o yr por bueltas y rodeos
a alguna parte, pre: onitlacocolo. (2)

cocolochoa, nitla : reburujar manta, papel, o cosa semejante prete:


onitlacocolocho. (2) arreburujar algo, assi como papel, manta, e[s]tera o cosa
semejante. (1) marañar o enhetrar. (1)

cocolochtic : crespa cosa. (1) cosa crespa. (2)

cocoloti, ni : pararse flaco yseco. p: onicocolotic (2) enflaquecerse. (1)


magrecerse, pararse flaco. (1)

cocolotia, nite : enflaquecer assi a otro. preteri: onitecocolotix. (2)


enflaquecer a otro. (1)

cocolotic : cenceño enxuto. (1) enflaquecido assi. (1) flaca, cosa magra o
magánta. (1) cosa flaca y seca. (2)

cocolotiliztli : enflaquecimiento tal. (1) lo mesmno es que cicicuiliuiliztli.


(2)

cocolotiuh, nino : andar ramoneando o culebreando. pre: oninococolotia. (2)


andar culebreando. (1)
cocolotiuh, nitla : yr por bueltas y por rodeos a alguna parte. (1)

cocoloyotl : flaqueza, de cosa magra. (1)

cocoltia, nicno : encargarse de algo. (1)


cocoltia, nicte : encargar algo a otro. (1)
cocoltia, nitla : turbar o meter renzilla. (1) reboluer o turbar a otros.
(1)

cocoltiani + : malsin. (1 teyollo cocoltiani)

cocomoca : hazer ruido la llama. (1) encenderse mucha paja junta o monton de
leña y arder con gran furia y ruido. (1) ruydo hazer la llama del huego. (1)
hazer ruido la llama. prete: ococomocac. (2)

cocomocani + : el q[ue] tiene torçó[n] o dolor de tripas (2 Iti cocomocani)

cocomolihui : hazerse barroncoso algun lugar. prete: ococomoliuh. (2


Cocomoliui)

cocomoltic : barrancoso lugar. (1 cocomultic) lugar lleno de barrancos. (2)

cocomonia, nino : paladear el niño quando mama. (1)

cocomoquiliztli + : torçon de tripas. (2 Iti cocomoquiliztli)


cocomotza, nino : paladear el niño quá[n]do mama pre: oninococomotz. (2) paladear
el niño quando mama. (1)
cocomotza, nitla : hazer estruendo con los pies. prete: onitlacocomotz. (2)
patear, hazer estruendo. (1) estruendo hazer con los pies o con golpes. (1)

coconahuia, nite : atraer a otro con palabras y dones, o induzirlo. pre:


onitecoconaui. (2 Coconauia, nite) atraer por halagos, o induzir a alguno con
dones y palabras halagueñas. (1 nite, coconauia)

cocone : niños o niñas. (2)

cocone + : biuoreznos. (2 Tecutlacoçauh cocone) hijos bastardos. (2 Ichtaca


cocone)

coconeitta, nino : fingir que tiene poca edad el que es de mucha. pr:
oninococoneittac. (2)

coconeyotl : mocedad como niñeria de niños. (1) muchacherias o niñerias. (2)

coconeyotl + : niñerias de aquestos. (1 pipillotl coconeyotl)

cocopalli : goma de arbol. (1) goma de arboles. (2)

cocopatic : cosa que quema mucho la boca assi. (1) cosa que quema mucho la boca.
(2)

cocopatic, tlahuelcococ : quemar assi mucho. (1 cocopatic, tlauelcococ)

cocopehui, ni : caerseme la caspa, o las postillas. pre: onicocopeuh. (2


Cocopeui, ni) caerse la caspa o las postillas dela sarna, &c. (1 ni, cocopeui)

cocopehuiliztli : cayda de caspa o de postilla. (1 cocopeuiliztli) despegamiento


de caspa assi. (2 Cocopeuiliztli)

cocopina, nitla : desabotonar algo. pret: onitlacocopin. (2) desabotonar. (1)

cocopina +, nino : quitarse las calças. prete: onino calças cocopin. (2 Calças
cocopina, nino) descalçarse las calças. (1 nino, calças cocopina) descalçarse
los çapatos. (1 nino, çapatos cocopina)
cocopina +, nite : quitar a otro las calças. prete: onitecalças cocopin. (2
Calças cocopina, nite) descalçar a otro las calças. (1 nite, calças cocopina)

cocopinaliztli + : descalçamiento tal. (1 teçapatos cocopinaliztli)

cocopinani + : descalçador de çapatos. (1 teçapatos cocopinani)

cocopinaz +, nite : descalçar a otro los çapatos. (1 nite, çapatos cocopinas)

cocopinqui + : descalçado assi. (1 moçapatos cocopinqui) descalçado assi. (1


mocalças cocopinqui)

cocopintli + : descalçado assi. (1 tlacalças cocopintli)

cocoque : afligidos o maltratados de otros. (1)

cocoquilitl : bledos o cenizos. (1) cenizos, yerua comestible. (2)


cocote : aspera y braua persona. (1)

cocoti : criada osiruienta. (1)


cocoti, ni : seruir la criada de casa. p: onicocotic. (2)

cocoti + : criada que sirue encasa. (2 Tepiti, cocoti)

cocotl : garguero. (1)

cocotli : tortola o tortolilla aue. (1) tortola. (2) garguero. (2)

cocoto : tortolilla, o cuco. (2)

cocotoca : romperse la red. (1) quebrarse o despedaçarse el hilo la manta, o


ro[m]perse la red. &c. pre: ococotocac. (2)

cocotoctic : cortada cosa, s: no entera. (1) cosa quebrada o despedaçada


assi. (2)

cocotoctli : cortada cosa, s: no entera. (1) idem. (Cocotoctic: cosa


quebrada o despedaçada assi.) (2)

cocoton : sierva pequeña. (1)

cocotona, nite : pellizcar a otro. p: onitecocotó[n]. (2)


cocotona, nitla : desmenuzar o despedasar pan, o cosa o cosa semejante. pre:
onitlacocoton (2) despedaçar carne. (1) desmenuzar pan o cosa semejante. (1)

cocototza, nite : apedaços sacar el niño muerto del vientre. (1)


cocototza, nitla : cortar algo muy menudo, o hazerlo pedaços. preterito:
onitlacocototz. (2) cortar algo muymenudo. (1) desmenuzar pan o cosa semejante.
(1)

cocototzahui, ni : tullirse. pre: onicocototzauh. (2 Cocototzaui, ni)


tollirse piernas o braços. (1 ni, cocototzaui)

cocototzahui = : = cototzahui (2 cocototzaui )

cocototzahuiliztli : arrugamiento de manta. (1 cocototzauiliztli)

cocototzauhqui : tollido assi. (1) gafo. (1) tollido, o gafo. (2)

cocototzca, ni : estar encogido de cuclillas. pre: onicocototzcatca. (2)

cocototzic : crespa cosa. (1)

cocototzoa, nitla : arreburujar algo, assi como papel, manta, e[s]tera o cosa
semejante. (1) arrugar manta. (1) arrugar o plegar algo. (1)

cocototztic : arrugada manta ocosa semejante. (1) rugoso cosa arrugada. (1)

cocotzacua, nino : atrauesarseme el bocado. preterito: oninococotzacu. (2


Cocotzaqua, nino)

cocotzoa, ni : correr ligeramente. preteri: onicocotzo. (2) correr ligeramente.


(1)
cocotzoani : corredor tal. (1) corredor assi. (2)

cocotzocua, nino : atrauesarse elbocado. (1 nino, cocotzoqua)

cocotzoltic : el q[ue] tiene estrechogaznate, y aesta causa come poco apoco. (1


cocotzultic)

cocotztehua : ombre de grandes pantorrillas. (1 cocotzteua) hombre de gordas y


grandes pantorrillas. (2 Cocotzteua)

cocoxcacalli : enfermeria. (1) espital de pobres. (1) enfermeria o hospital.


(2)

cocoxcanacayo : flaca, cosa doliente. (1) doliente. (2)

cocoxcatzintli : contrecho. (1) contrecho. (2)

cocoxcayotl : flaqueza, doléncia. (1) flaqueza de enfermedad. (2)

cocoxixipochtli : nuez delcuello. (1 cocoxixipuchtli) nuez dela garganta. (2)

cocoxoca : zongotear el cuerpo o la vasija, por no estar llena. (1) çongotrear


la vasija o cuero que no esta lleno. (1) veuo que fuena por estar ménguado. (1)
zonglotear, o baçucar la vasija, o sonar el hueuo menguado. preter: ococoxocac.
(2)

cocoxoca +, n : hazerse me la boca agua. (1 n, iztlac cocoxoca)

cocoxoca = : = cocoxoni (2 cocoxoca)

cocoxoni : lo mesmo es que cocoxoca. (2)

cocoxonia, nic : enxaguar vasija. (1)


cocoxonia, nitla : enxaguar la vasija. preterito: onitlacocoxoni. (2)
baçucar. (1)

cocoxqui : enfermo generalmente. (1) lacio o marchito. (1) doliente o enfermo


generalmente. (1) enfermo, o cosa marchita. (2)

cocoxqui + : doliente de tripas. (2 Itic cocoxqui)

cocoya : enfermo generalmente. (1) doliente o enfermo generalmente. (1)


cocoya, ni : estar enfermo. pre: onicocox. (2) malo estar. (1) enfermo
estar. (1) enfermar. (1)

cocoyahuac tlatzetzeloloni : çaranda. (1 cocoyauac tlatzetzeloloni)

cocoyahuac tlayectiloni : çaranda. (1 cocoyauac tlayectiloni)

cocoyaininacayo : flaco que no se puede tener o enfermizo. (1)

cocoyame : puercos. (2)

cocoyame + : piara de puercos. (2 Miequintin cocoyame)

cocoyonenemi, ni : andar agatas. pre: onicocoyonenen. (2) gatear, andar


agatas. (1)
cocozazalic, ni : comer muy despacio, saboreandose y tomando mucho gusto en
lo que come. (1 ni, cocoçaçalic)

cocoztic ixtelolotli : garços ojos. (1 cocoztic yxtelolotli)

cocuini + : fauorecedor assi. (1 teyola cocuini)

cofradiayotl : cofradia. (1)

cohua, nitla : comprar algo. preterit: onitlacouh. (2 Coua, nitla) comprar


algo. (1 nitla, coua)

cohua +, nic : comprar vn real de pan o de otra cosa. prete: cetica onicouh. (2
Cetica niccoa) comprar tres reales de algo. (2 Yeitica niccoa)

cohuacihuiztli : perlesia dolencia. (1 couaciuiztli)

cohuaciuhqui : perlatico doliente della. (1 couaciuhqui) tollido. (1


couaciuhqui)

cohuaehuatl : hollejo de culebra. (1 couaeuatl)

cohualiztli + : simonia. (2 Teotequi coaliztli)

cohuapilhua : parida de dos mellizos. (1 couapilhua)

cohuatetl : veuo de culebra. (1 couatetl)

cohuatihuayan teachcauh : principe del combite. (1 couatiuayan teachcauh)

cohuatlancapolin : mora de çarça. (1 couatlancapulin)

cohuatlanxocotl : mora de çarça. (1 couatlanxocotl)

cohuaxincayotl : hollejo de culebra. (1 couaxincayotl)

cohuaxonehuatl : hollejo de culebra. (1 couaxoneuatl)

cohuia, nicno : comprar algo para si. preterito: onicnocoui. (2 Couia, nicno)

cohuilia, nic : comprar de otro. (1 nic, couilia)


cohuilia, nitetla : comprar algo para otro. prete: onitetlacouili. (2 Couilia,
nitetla)

colcehuia, nite : caruon hazer. (1 nite, colceuia)

colelectli : diablo. (1) demonio. (1) cierto demonio. (2)

coleletli : diablo. (1) demonio. (1) idem. (Colelectli: cierto demonio.) (2)

colesquiyotl : bretones. (2)

colestectli : colino. (2)

colez iquiyoyo : breton de col. (1 coles yquioyo)


colez quiyotl : breton de col. (1 coles quiyotl)

colez tapayolli : repollo de berça. (1 coles tapayolli)

coleztectli : colino. (1 colestectli)

colhuia, nitetla : lleuar a otro por rodeos a alguna parte, o rodear por no
passar por donde esta alguno. pre: onitetlaculhui. (2 Culhuia, nitetla)

colihui : encoruarse. (1 coliui) doblegarse. (1 coliui) torcerse la punta del


alesna; l; simile. (1 coliui) acostarse o entortarse la pared o el madero. (1
coliui) torcerse, o acostarse la pared. preterit: ocoliuh. (2 Coliui)

coliuhqui : encoruado assi. (1) torcida cosa assi. (1 coliuhq[ui]) acostado


assi. (1) cosa torcida, o acostada. (2)

coliuhqui + : mocha cosa sin cuernos. (1 quaquauh coliuhqui)

coliuhqui = : = chitoliuhqui (2 coliuhqui)

collatia, nite : caruon hazer. (1)

colli : auelo, abuelo o aguelo. (1) tio hermano de abuelo o abuela. (1)
ermano de tu ahuelo. (1)

coloa, nino : entortarse, o encoruarse, o rodear caminando. preterito:


oninocolo. (2)
coloa, nitla : encoruar, o entortar algo, o rodear yendo camino. prete:
onitlacolo. (2) torcer lo derecho. (1) encoruar algo. (1)

colochahui : arrugarse la ropa. pret: ocolochauh. (2 Colochaui)

colochtia, nitetla : hazer rodear al que camina. prete: onitetlacolochti. (2)

cololiztli + : reuerencia del que casi hinca en tierra la vna rodilla. (2 Necxi
cololiztli)

colotic : varonil esforçado. (1) valiente persona. (2) fuerte varon y muy
esforçado. (1) delgada persona. (1) animoso desta manera. (1)

colotl : alacran. (2) escorpion, alacran. (1)

colotli : rocadero. (1) armadura de manga de cruz, o de andas &c. o coroça. (2)
ydolo. (1) coroça. (1)

coltic : cosa tuerta, o torcida. (2) cosa tuerta o torcida, assi como camino,
arbol o vara. &c. (2 Cultic) tverto cosa no derecha. (1)

com mati noyollo : saber o sentir algo. (1)

com matini : sentible cosa. (1)

comalli : comal adonde cuezen tortillas de maiz &c. o el baço. (2) baço. (1)

comaltlilli : cisco de comalli. (2)

comatl + : vaso de oro. (2 Cuztic teocuitlate comatl)


comic + : hazer gran calor. (2 Iuhqui comic)

comic aquiliztli : calentura rezia, o gota coral. (2) gota coral o morbo
caduco. (1)

comic atolli : puchas. (2 Comic atulli)

comic naqui : tener gran calentura. preterito: comic onac. (2)

comic nocontlalia : echar a cozer algo. (1)

comic, + : hazer calor. (1 yuhquin comic, yuhquin temazcalco)

comica quiliztli : calentura tal. (1)

comicatolli : puchas. (1)

comicnaqui : calentura grande tener. (1)

comitl : olla, o barril de barro. (2) barril de barro. (1) olla. (1)

comitl + : orça vaso de barro. (1 chichiualayotetzaualoni comitl) idem. (Itech


oixquiuh in xoctli: pegarse la olla.) (2 Itech oixquiuic in comitl) vinagrera. (2
Xocouino comitl) grama, yerua conocida. (2 çaca comitl) tinaja de barro. (1 vey
comitl) pegarse la olla. (1 ytech oyxquiuic yn comitl) vinagrera. (1 xoco vino
comitl)

comitl itzimmanca : hondon de vasija. (2)

comitl itzinmanca : hondon. (1 comitl ytzinmanca)

commati + : certificado estar o tener por cierto. (1 yuh noyollo commati)


experimentada persona. (2 Much vel commati) sentir y entender que la cosa es
assi, o acusarme de algo la consciencia. pre: onoyollo comma. (2 Noyollo commati)
certificado estar o tener por cierto. (1 noyollo commati) sosegada ypacifica
tener el alma. (1 atle commati yn noyollo)

commati noyollo : sentir, o gustar algo spiritualmente. prete: ocomma yn noyollo.


(2)

commatiliztli + : sabiduria assi. (1 teyollo commatiliztli)

commatini : p[er]sona melindrosa, sentida, o mohina (2)

commatini + : sabio que entiende y siente bien las cosas. (2 Iyollo commatini)
sabio que siente las cosas. (1 iyollo commatini)

commattiuh, no : hallar algo de presto. (1)

commocahuilia : có[n]cede, o otorga algo su merced. (2 Co[m]mocauilia)

como naltia, nitla : hazer arder el fuego. (1)

comolihui : hazerse barrancoso lo que era llano. preterito: ocomoliuh. (2


Comoliui)
comoloa, nitla : hazer hoyos, o barrancos. pret: onitlacomolo. (2) ahoyar o hazer
hoyo. (1)

comonaltia, nitla : hazer que se encienda y echo llama el fuego. prete:


onitlacomonalti. (2) encender, hazer arder la lumbre. (1)

comoni : encenderse y echar llama el fuego. preterito: ocomon. (2) encenderse


la leña. (1) arder echando llama. (1)

comonia, mo : alterarse, o alborotarse la gente. preterito: omocomoni. (2)


alterarse o alborotarse la gente que esta ayuntada. (1)
comonia, nite : alterar, o alborotar la gente. pre: onitecomoni. (2) rebato
hazer. (1) alterar o alborotar desta manera. (1) alborotar gente. (1)
comonia, nitla : golpear o herir. (1)
comonia, tito : alborotarse, o alçarse el real, para se retirar. pre:
otitocomonique. (2)

comonqui : fuego encendido y con llama. (2) encendida cosa assi. (1)

compadreyotl : compadrazgo. (2) compadrazgo. (1)

compoa, no : tener enalgo aotro. (1)

compohua + : el que no estima en nada ni tiene respecto alos otros. pre: ayac
ocompouh. (2 Ayac compoa) tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los
otros, con soberuia e hinchazon. (1 ayac ytloc, ayac compoua)

con + : saber o sentir algo. (1 noyollo, có[n] toca)

conalcehuia, nite : caruon hazer. (1 nite, conalceuia)

conallatia, nite : caruon hazer. (1)

conana, no : alcançar o tomar lo que esta en alto, assi como plato, ropa o
cosas manuales. (1)

concacauhtoc : estar agonizá[n]do y para espirar el enfermo. (2)

concacauhtoc + : estar alguno agoniza[n]do, y para espirar. (2 ça yuhquin


concacauhtoc)

concanauhtli : anade grande y parda. (2) anade grande. (1)

conchihua, ni : hazer algo de barro. (1 ni, conchiua)

conchiuhcacalli : olleria. (2) tienda de olleros. (1)

conchiuhqui : hazedor tal. (1)

concui, no : recabar o recaudar. (1)

cone alacton : niño delicado muy tierno, o niña. (2)

conechichilli : niño o niña tierna. (2) niño o niña que aun no habla. (1)

conechichilpil : idem. (Conechichilli: niño o niña tierna.) (2)


conecuitlatl : suziedad de niños. (2) suziedad de niños. (1)

coneitta nipiltontli ipan ninehua, nino : edad no conocida o encubierta delos


muchos años que alguno tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nino,
coneitta nipiltontli ypan nineua)

conematlatl : red en que nace el niño. (1)

conequimiliuhcayotl : pañales de niño. (2) pañales para criar niños. (1)

conetia, nicno : prohijar la muger a alguno. pre: onicnoconeti. (2)

conetl : niño o niña. (2)

conetl + : borrico. (1 asno conetl) ternera o bezerro. (2 Quaquauc conetl) vn


solo hijo, o vna sola hija. (2 Icel conetl) burrico. (2 Axno conetl) potrico
menor que de año. (1 aya uel cexiuhtia cauallo conetl) biuorezno. (1 tequancoa
conetl)

conetontli : idem. (Conetl: niño o niña.) (2) niño o niña pequeños. (1)
niño o niña que aun no habla. (1)

conetontli cahuallo : potrico menor que de año. (1 conetontli cauallo)

conetzotzomatli : pañales para criar niños. (1)

coneyotl : niñeria. (2) niñez, edad de aquestos. (1)

coneyotl + : niñeria o muchacherria. (2 Telpochca coneyotl) niñeria, o


muchacherria. (2 Telpoca coneyotl) bastardia assi. (2 Ichtaca coneyotl)

confirmacion + : confirmado assi. (1 oquiceli confirmacion)

confitez chihua, ni : hazer confites. preterito: oniconfites chiuh. (2 Confites


chiua, ni)

confitez chiuhqui : confitero. (2 Confites chiuhqui) confitero. (1 confites


chiuhqui)

conmonamctia + : de tu voluntad y con toda determinacion te echas ap[er]der. met.


(2 Iccemayan mixcoyan moneuian tocomottitiato conmonamctia yn a)

connamiqui + : caer enla cuenta, enté[n]diendo el negocio, de que no estaua


satisfecho. prete: noyollo oconnamic. (2 Noyollo connamiqui)

connectieni + : achacoso assi. (1 ayachi connectieni)

connectinemi + : persona que sesiente luego de qualquiera cosa. (2 Ayachi


connectinemi)

contetoquili : cosa que sucede o viene despues de otras. (2) sucessiua cosa que
sucede. (1)

contetoquiliani : successor desta manera. (2) sucessor de otro. (1)

contlamia, no : beuer hasta el cabo. (1)


contlaza, no : echar a cozer algo. (1 no, contlaça)

contlihuia, nite : tiznar aotro con tizne de ollas. prete: onitecontlilhui.


(2)

contlilhuia, nino : tiznarse con aquel tizne. pre: oninocontlilhui. (2)


tiznarse assi. (1)
contlilhuia, nite : tiznar assi. (1)

contlilli : tizne de ollas, o de cosa semejá[n]te. (2) cisco. (1) tizne o


hollin. (1)

contoca + : idem. pr: onoyollo contocac. (Noyollo connamiqui: caer enla


cuenta, enté[n]diendo el negocio, de que no estaua satisfecho. prete: noyollo
oconnamic.) (2 Noyollo contoca) caer enla cuenta delo que se dize y delo que
primero no entendia. (1 noyollo có[n]toca) venir ala memoria o caer enla cuenta o
enel negocio, acordandose delo que tema ya muy oluidado. (1 noyollo contoca)

contoca in noyollo : caer enla cuenta deloque se dize. pre: ocontocac yn


noyollo. (2)

contocaliztli + : sabiduria assi. (1 teyollo contocaliztli)

contocani + : idem. (Iyollo commatini: sabio que entiende y siente bien las
cosas.) (2 Iyullo contocani) sabio que siente las cosas. (1 iyollo contocani)

contontli + : azeytera. (1 chiama contontli) jarro de vino. (1 vino contontli)


azeytera. (1 azeyte contontli)

contzalan : encubrirse. (1)

contzalan, xopetlatitlan nicalaqui : esconderse. (1)

contzinehua, no : beuer hasta el cabo. (1 no, contzineua)

conzolli : cuna de niños, o cantaro y vasija vieja. (2 Conçolli)

copactli : el paladar. (2) paladar. (1)

copalacaltontli : naueta de incienso. (2) naueta de encienso. (1)

copalchipinia, nite : pingar a otro con copalli. prete: onitecopalchipini. (2)

copalhuia, nitla : encopalar alguna cosa, assi como encerado. prete:


onitlacopalhui, (2)

copalli : incienso. (2) encienso. (1)

copalli + : estoraque olor. (1 castillan copalli) grassa para escreuir. (1


tlatzcan copalli)

copallo : arbol gomoso, o cosa semejante. (2) gomoso lleno de goma. (1)

copalnamacac : vendedor de incienso. (2) vendedor de perfumes. (1)

copampohua, ni : chocarrear o dezir chufas. (1 ni, copampoua)


copehua, ni : chocarrear o dezir chufas. (1 ni, copeua)

copetic : cosa basta o grossera, como manta o cosa semejante. (2) basta cosa o
maçoral, assi como manta, &c. (1)

copichahui : acucharrarse algo, o acanalarse. prete: ocopichauh. (2 Copichaui)


acucharrarse algo. (1 copichaui) acanalarse o acucharrarse. (1 copichaui)

copichoa, nitla : arrollar manta, estera, papel o cosa semejante. (1)


acanalar assi. (1)

copichtic : cosa acucharrada. (2) acucharrada cosa. (1)

copina, nitla : sacar vna cosa de otra, o por otra, o sacar algo con molde, assi
como adobes, o vasos. prete: onitlacopin. (2) sacar vna cosa de otra. (1)
trasladar escriptura. (1) ymagen sacar de otra cosa. (1)

copina +, n : idem. preteri: onespada copin. (E§pada ana, n: desenuainar


espada. preteri: onespada an.) (2 idem. preteri: onespada copin. (Espada ana, n:
desenuainar )

copina in espada, nic : desenuaynar la espada. (1 nic, copina yn espada)

copinaliztli + : desenuaynamiento de espada. (1 espada copinaliztli)

copinaloni + : molde de imagen de vaziadizo. (2 Teixiptla copinaloni) cuño de


moneda. (1 tomin copinaloni)

copitl : luciernaga. (2) luciernaga. (1)

coquipolactia, nite : atollar a otro. (1)

corona +, ni : coronar a rey. prete: oniteocuitla corona nanquili. (2 Teocuitla


corona nanquilia, ni)

coronahua : coronado, o persona con corona, o ordenado de corona. (2 Coronaua)


coronado assi. (1 coronaua)

coronatia, nite : coronar a alguno, o ordenarle de corona. prete: onitecoronati.


(2) coronar, hazer de corona. (1)

coronatia +, nite : coronar a rey o a reyna. pre: oniteocuitla coronati. (2


Teocuitla coronatia, nite)

coronatiliztli + : coronacion de rey. (2 Teteocuitla coronatiliztli)

corregidoryotl : corregimiento. (2) corregimiento. (1)

cotaloa : cocar la ximia o lamona. (1) cantar la rana. (1) gruñir el puerco.
(1)
cotaloa, ni : cantar la rana, cocar la ximia, o gruñir el cochino. pre:
onicotalo. (2) roncar. (1)

cotaloani : gruñidor assi. (2) gruñidor assi. (1)

cotaloliztli : ronquido. (1) gruñimiento tal, o ronquido del q[ue] duerme. (2)
canto de rana. (1) gruñido de puerco. (1)
coti, nitla : trabajar en cosa de tributo. (1)

cotoccoatl : biuora otra pestilencial y de gran ponçoña. (1)

cotoctic : cosa que le falta algo o algú[n] pedaço. (2)

cotoctli : mendrugo. (2) mendrugo. (1)

cotona, nic : quebrar assi. (1) abreuiar. (1)


cotona, nite : pellizcar. pret: onitecoton. (2) pecilgar. (1) pellizcar. (1)
cotona, nitla : cortar o despedaçar algo, o coger la fruta del arbol con la mano,
o coger espigas, o abreviar algo. pre: onitlacoton. (2) matar, sacrificando
animales o aues. (1) cortar quebrando. (1)

cotona +, nite : atenazar a otro. pret: onitetepuzcacalocoton. (2 Tepuzcacalo


cotona, nite)

cotonaliztica + : atenazadas. aduer. (2 Tepuzcacalo cotonaliztica) abocados,


o adentelladas. aduerbio. (2 Tetlan cotonaliztica)

cotoni : quebrarse la cuerda o el hilo soga. &c. prete: ocoton. (2) quebrarse
la soga o hilo. (1) quebrarse el hilo. (1)

cotonia, nic : dar parte de su hazié[n]da a otro. prete: oniccotoni. (2)

cotonilia, nicte : partir algo con otro. preterito: onictecotonili. (2)

cotonqui + : cordel quebrado en dos partes o cosa semejante. (2 Occan


cotonqui)

cotonqui amo tzonquizqui tlamacehualiztli : penitencia no entera. (1 cotonqui


amo tzonquizqui tlamaceualiztli)

cotonqui metztli : luna demediada, o mé[n]guada. (2) luna de mediada. (1


cotó[n]qui metztli)

cototzahui : lo mismo es que cocototzaui. prete: ocototzauh. (2 Cototzaui)


encogerse assi. (1 cototzaui)
cototzahui, ni : arrugarse alguno o alguna. (1 ni, cototzaui)

cototzahuiliztli : arrugamiento tal. (1 cototzauiliztli)

cototzalhuia, nitetla : plegar algo a otro, o arrugarle alguna cosa. pre:


onitetlacototzalhui. (2)

cototzauhqui : arrugado assi. (1)

cototzca, ni : estar sentado de coclillas. preterí. onicototzcatca. (2)


assentado estar assi. (1)

cototzhuacqui : marchito o lacio. (2 Cototzuacqui) marchito assi. (1


cototzuacqui)

cototzhuaqui : marchitarse lo verde. preterito: ocotzuac. (2 Cototzuaqui)


cototzhuaqui, ni : marchitarse. (1 ni, cototzuaqui)
cototzhuaquiliztli : marchitadura. (1 cototzuaquiliztli)

cototzhuaquini : cosa que suele marchitarse, arrugarse, o secarse. (2


Cototzuaquini) marchitable cosa. (1 cototzuaquini)

cototzoa, nino : lo mismo es q[ue] cototztlalia. prete: oninocototzo. (2)


assentarse de coclillas. (1)
cototzoa, nitla : encoger la costura. preterito: onitlacototzo. (2) encoger como
costura. (1)

cototztic : encogido, o lleno de empacho. (2) encogida persona no atreuida. (1)

cototztiliztli : encogimiento assi, o empacho. (2) encogimiento assi. (1)

cototztlalia, nino : ponerse de coclillas, encogerse o encaramarse. pre:


oninocototztlali. (2) encaramarse. (1) assentarse de coclillas. (1) encogerse,
acorrucarse, hazerse como vn ouillo, juntando las rodillas con la cabeça. (1)
sentarse en coclillas. (1)

cototztlalia =, nino : = cototzoa (2 cototztlalia ) = chipichtlalia (2


cototztlalia )

cototztli : ruga de cosa arrugada. (1)

cototzyetiuh ipan cahuallo : ginete. (1 cototzyetiuh ypan cauallo)

cototzyotl : encogimiento o empacho de verguença. (2) encogimiento assi. (1)

cotzana, nino : despearse. (1)

cotzcua, nite : enhechizar a alguno. preteri: onitecotzqua. (2 Cotzqua, nite)


hechizar. (1 nite, cotzqua)

cotzoani : el que corre ligeramente. (2) corredor tal. (1)

cotztatapayoltic : panturrilludo. (2) ombre de grandes pantorrillas. (1)

cotztetl : pantorrilla dela pierna. (1)

cotztlalhuatl : los nieruos dela pantorrilla. (2) vena ñudosa de piernas. (1)

cotztlatlaloatl : vena ñudosa de piernas. (1 cotztlatlaluatl)

cotztli : pantorrilla. (2) pantorrilla dela pierna. (1)

cotztotomactic : panturrilludo. (2) ombre de grandes pantorrillas. (1)

coxolitli : faisan. (2) faysan aue. (1)

coxoni : zonglotear, o baçucar la vasija. preteri: ocoxon. (2) çongotrear la


vasija o cuero que no esta lleno. (1)

coxonqui : cosa seca y muy molida. (2) poluos de cosas secas molidas. (1)

coyahua : ensancharse el agujero. pre: ocoyauac. (2 Coyaua) ensancharse desta


manera. (1 coyaua)
coyahua, nitla : ensanchar algun agujero, o descortezar varas. prete:
onitlacoyauh. (2 Coyaua, nitla) ensanchar casa, costal, vasos, agujeros o cosas
assi. (1 nitla, coyaua) deshollejar. (1 nitla, coyaua)

coyahuac : cosa ancha, assi como caño de agua, o ventana. &c. (2 Coyauac) ancha
cosa, assi como ventana, agujero, caño de agua, cañon, casa o ropa cerrada. (1
coyauac)

coyahuac + : estrecha cama o mesa. (1 amo coyauac) estrecha cosa como entrada
de puerta o como vestidura o vasija. (1 amo coyauac)

coyahuac tezcatl : espejo grande. (1 coyauac tezcatl)

coyahualiztli : anchura tal. (2 Coyaualiztli) anchura assi. (1 coyaualiztli)

coyahualiztli + : estrechura assi. (1 amo coyaualiztli)

coyame + : morcilla de puerco. (2 Tlaeztemitilli coyame cuitlaxcolli)

coyame calli : pocilga o çahurda de puercos. (1)

coyame chiyahuacayotl : manteca de puercos. (1 coyame chiyauacayotl)

coyame cuitlaxcolli tlaeztentli : morcilla. (1)

coyame eltzotzolli : papada de puerco. (1) papada de puerco. (2)

coyame nacahuatzalli : tocino. (2 Coyame nacauatzalli)

coyame nacaztlatectli : pestorejo de puerco. (1)

coyamecalli : çahurda de puercos. (1) çahurda de puercos. (2)

coyamechiyahuacayotl : manteca de puerco. (2 Coyamechiyauacayotl)

coyameconetl : lechon. (1) lechon. (2)

coyamecuitlaxcolli + : morcilla. (1 tlaeztemitilli coyamecuitlaxcolli)

coyameme : puercos. (2)

coyameme + : piara de ganado men[u]do; y assi delos de mas. (1 miequintin


coyameme)

coyamenacahuatzalli : tocino. (1 coyamenacauatzalli)

coyamepixqui : porquero. (1) porquero. (2)

coyametepiton : lechon. (1 coyametepitó[n])

coyametl : puerco o puerca. (1) puerco. (2)

coyametl + : marrano cochino de vn año. (1 ye cexiuhtia coyametl) puerco


montes. (2 Quauhtla coyametl) puerco montes jaualin. (1 quauhtla coyametl) najas
aguzarel jaualin. (1 motlanté[n]tia yn coyametl) puerco espí. (1 auayo coyametl)
marrano cochino de vn año. (1 cexiuhcayotl coyametl) puerco espí. (1 vittzo
coyametl) cochiño de vn año. et sic de alijs. (2 Yecexiuhtia coyametl)
coyametl icoatlan : nauaja de jaualin. (1 coyametl ycoatlan)

coyametl icuitlatecon tlanacatentli : obispillo de puerco. (1 coyametl


ycuitlatecon tlanacatentli)

coyametl yeltzotzol : papada de puerco. (2)

coyametontli : puerco pequeño. (1) puerquezuelo. (2)

coyoacxoyatl : cebolla albarrana. (1) cebolla albarrana. (2)

coyoca + : zumbar. (1 nih, coyoca)

coyochoca : aullar el adiue. (1)


coyochoca, ni : aullar como adiue. preterito: onicoyochocac. (2)

coyochocaliztli : aullido assi. (1)

coyoctic : agujero. (1) agujero, o cosa agujerada o horadada. (1) agujero, o


cosa agujerada. (2)

coyoctli + : puerta falsa o postigo. (2 Calcuitla coyoctli)

coyohua, nite : alaridos o aullidos dar. (1 nite, coyoua)

coyolacatl : vara o caña con que pescan, alcabo del a qual ponén el anzuelo
con el ceuo. (1 coyulacatl) caña larga para pescar. (2 Coyulacatl)

coyolli : anzuelo. (1 coyulli) cuna de niño. (1) caxcauel grande. (1 coyulli)

coyolomicalli : estuche de punçones. (1) estuche de punçones. (2)

coyolomitl : punçon. (1) alesna o punçon. (1) punçon, o alesna. (2)

coyoltontli : caxcauel pequeño. (1 coyultuntli)

coyonenemi, ni : andar agatas. pre: onicoyonené[n] (2)

coyonia, nitla : agujerar, o horadar algo. preteri: onitlacoyoni. (2) taladrar.


(1) horadar. (1) abrir o horadar pared. (1) hoyo hazer. (1) agujerear. (1)
agujerar algo. (1) ahoyar o hazer hoyo. (1) cauar en madero o en piedra. (1)

coyonilli + : cosa horadada en dos partes (2 Tlaoccan coyonilli)

coyonqui : agujero. (1) agujero, o cosa agujerada o horadada. (1) agujero, o


horado. (2)

coyopil : zorra pequeña. (1) adiue pequeño. (1) adiue pequeño. (2)

coyoquetza, nino : ponerse en quatro pies. pret: oninocoyoquetz. (2)


coyoquetza, nite : tomarse como brutos animales. preterito: onitecoyoquetz.
(2)

coyotl : zorra o raposa. (1) adiue. (1) adiue. (2)

coyotontli : zorra pequeña. (1) adiue pequeño. (1) adiue pequeño. (2)
coyoxochitl : cebolla albarrana. (2)

coyoxuchitl : cebolla albarrana. (1)

coyunenemi, ni : andar agatas. (1)

coyunilli + : agujerado y horadado en muchas partes. (2 Tlamieccan coyunilli)

cozahuia : sazonarse las miesses. (1 coçauia)


cozahuia, ni : pararse amarillo. prete: onicoçauix. (2 Coçauia, ni)
amarillicerse. (1 ni, cuçauia)

cozahuia, tla : sazonarse y secarse los panes. pret: otlacoçauiz. (2 Coçauia,


tla)

cozahuiztoc : miesses. (1 coçauiztoc)

cozahuiztoc + : miesses. (1 tonacayotl coçauiztoc)

cozahuiztoc, huactoc : estar secos y agostados los panes. (2 Coçauiztoc, vactoc)

cozamalotl : arco del cielo. (1 coçamalotl) arco del cielo. (2 Coçamalotl)

cozamalotl + : arco del cielo. (2 Ayauh coçamalotl)

cozamatl : comadreja. (1 cuçamatl) comadreja. (2 CVçamatl)

cozatli : comadreja. (1 cuçatli) comadreja. (2 Coçatli) idem. (CVçamatl:


comadreja.) (2 Cuçatli)

cozauhqui : ruuia cosa. (1 coçauhqui) amarillo assi. (1 coçauhqui) cosa amarilla


o ruuia. (2 Coçauhqui) color amarillo, o oro fino. (2 Cuçauhqui)

cozauhqui + : oro. (1 tetl coçauhqui) oro. (2 Tetl cuçauhqui)

cozcacuauhtli : aguila de cabeça bermeja. (1 cozcaquauhtli) aguila de cabeça


bermeja. (2 Cuzcaquauhtli)

cozcamecatl : sartal de cuéntas. (1 cuzcamecatl) sartal de cuentas, o de cosa


semejante. (2 Cuzcamecatl)

cozcapetlatl + : collar á[n]cho d[e] oro. (2 Cuztic teocuitla cuzcapetlatl)

cozcateuh + : tener gran amor el padre al hijo. metaphora. (2 Quetzalteuh,


cozcateuh ipan nimitzmati)

cozcateuh quetzalteuh i pan nicmati : amar a su hijo, assi como a joya, o


piedra preciosa. (2 Cozcateuh quetzalteuh y pan nicmati)

cozcateuh quetzalteuh ipan nimitzmati : tener en gran estima el padre a su hijo.


(1 cuzcateuh quetzalteuh ypan nimitzmati)

cozcatia, nino : arrearse con cadenas de oro y joyas. prete: oninocozcati. (2)
cozcatia, nite : arrear assi a otro. preterito: onitecozcati (2)
cozcatl : cuenta de rezar. (1 cuzcatl) joya, piedra preciosa labrada de forma
redonda, o cuenta para rezar. (2 Cuzcatl)

cozcatl + : piedra preciosa, que se pone en anillo o enjoya de oro. (1


yxyullo cuzcatl) cadena de oro o de plata. (1 teocuitla cuzcatl) piedra preciosa
que se pone en anillo. &c. (2 Ixyollo cuzcatl)

cozcatl quetzalli : hijos y hijas. (1 cuzcatl quetzalli) hijos o hijas.


metaphora. (2 Cuzcatl quetzalli)

cozcatl; quetzalli ipan nimitzmati : tener en gran estima el padre a su hijo.


(1 cuzcatl; quetzalli ypan nimitzmati)

cozcatlahuipantli : sartal de cuéntas. (1 cuzcatlauipantli) idem.


(Cuzcatlatectli: sartal de cuentas.) (2 Cuzcatlauipantli)

cozcatlatectli : sartal de cuéntas. (1 cuzcatlatectli) sartal de cuentas. (2


Cuzcatlatectli)

cozolco + : niñear hazer cosas de niños. (1 quauic coçolco nonoc)

cozpol : hombre muy bermejo. (2 Cuzpul) bermeja persona. (1 cuzpul)

coztia, ni : pararse amarillo. pr: onicuztiac. (2 Cuztia, ni) amarillicerse.


(1 ni, cuztia)

coztic : cosa amarilla. (2 Cuztic) amarillo assi. (1 cuztic)

coztic + : taheño enla barba. (1 tentzon coztic) baruiroxo. (1 tentzon cuztic.)

coztic alahuac : colera verde. (2 Cuztic alauac) colera verde. (1 cuztic alauac)

coztic alahuacayo : colerico. (2 Cuztic alauacayo) colerico de humores. (1


cuztic alauacayo)

coztic apetztli : jalde color. (1 cuztic apetztli)

coztic durazno : melocoton la fruta del. (1 cuztic durazno)

coztic teocuitla cozcapetlatl : collar á[n]cho d[e] oro. (2 Cuztic teocuitla


cuzcapetlatl)

coztic teocuitla oztotl : minero de oro. (2 Cuztic teocuitla oztotl)

coztic teocuitla tlaneliuhcayotl : liga enel oro. (1 cuztic teocuitla


tlaneliuhcayotl)

coztic teocuitla tlatemantli : pieça o tejuelo d[e] oro (2 Cuztic teocuitla


tlatemá[n]tli)

coztic teocuitlacohualoni : moneda de oro. (1 cuztic teocuitlacoualoni)

coztic teocuitlacozcapetlatl : collar de oro. (1 cuztic teocuitlacuzcapetlatl)

coztic teocuitlacozcatl : joya de oro. (2 Cuztic teocuitlacuzcatl) collar de


oro. (1 cuztic teocuitlacuzcatl)
coztic teocuitlahua : platero que labra oro. (2 Cuztic teocuitlaua) platero que
labra oro. (1 cuztic teocuitlaua)

coztic teocuitlamachiyotia, ni : quilate dar al oro. (1 ni, cuztic


teocuitlamachiyotia)

coztic teocuitlamachiyotl : quilate de oro. (1 cuztic teocuitlamachiyotl)

coztic teocuitlaneliuhcayotl : liga enel oro. (1 cuztic teocuitlaneliuhcayotl)

coztic teocuitlaoztotl : minero de oro. (1 cuztic teocuitlaoztotl)

coztic teocuitlapitzqui : platero que labra oro. (2 Cuztic teocuitlapitzqui)


platero que labra oro. (1 cuztic teocuitlapitzqui)

coztic teocuitlapopozoquillotl : espuma o escoria de oro. (1 cuztic


teocuitlapopoçoquillotl)

coztic teocuitlaquixtiloyan : minero de oro. (2 Cuztic teocuitlaquixtiloyan)


minero de oro. (1 cuztic teocuitlaquixtiloyan)

coztic teocuitlate comatl : vaso de oro. (2 Cuztic teocuitlate comatl)

coztic teocuitlatecomatl : vaso de oro. (1 cuztic teocuitlatecomatl)

coztic teocuitlatl : oro. (2 Cuztic teocuitlatl) oro. (1 cuztic teocuitlatl)

coztic teocuitlatlatemantli : pieça o moneda de oro. (1 cuztic


teocuitlatlatemá[n]tli)

coztic teocuitlatomin : moneda de oro. (1)

coztic teocuitlaxaltetl : grano de oro. (2 Cuztic teocuitlaxaltetl) grano de


oro. (1 cuztic teocuitlaxaltetl)

coztic tepoztli : açofar. (1 cuztic tepuztli)

coztic vino : vino haloque. (1 cuztic vino)

cozticapetztli : jalde, color amarillo. (2 Cuzticapetztli)

coztictlaulli : maiz amarillo. (1 cuztictlaulli)

crismayotilli + : chrismado, o cosa consagrada co[n] chrisma. (2 Tla


crismayotilli)

croz + : la parte baxa del madero dela cruz, q[ue] esta hincado, o metido enla
tierra. (2 Tlallampa yatica cruz) el braço dela cruz. (2 Inepaniuhca yn cruz)
los braços dela cruz, o el madero atrauesado dela cruz. (2 Ixtlapal yatica cruz)
croz +, nic : jurar falso. (1 nic, tlapictennamiqui cruz)

croztitech : enla cruz. (2 Cruztitech)

croztitech mamazouhticac : crucifixo. (1 cruztitech mamaçouhticac)

ctlaza, ni : echar a mal. (1 ni, ctlaça)


ctlaza +, ni : trasnochar. preterito: iuh onictlaz yuualli. vel oiuh nictlaz
yuualli. (2 Iuh nictlaça yuualli) idé[m]. p: itlaçaloyan onictlaz (2 Itlaçaloyan
nictlaça)

cua, nite : morder, o comer a otro. pre: onitequa. (2 Qua, nite) morder o
mordificar. (1 nitequa)
cua, nitla : comer algo. preteri: onitlaqua. (2 QVa, nitla) comer. (1 nitla,
qua)
cua, non : por si. (1 nonqua) esquiuar. (1 nonqua ninemi) esquiuar. (1 nonqua
ninoquixtia) singularmente. (1 nonqua nequixtiliztica) aparte, o porsi aparte.
aduerbio. (2 Nonqua) estrañarse. (1 nonqua ninemi) desentonado. (1 nonqua
caquizti ytuzqui) cvaderno. (1 nonqua mani amatl) idem. vel. genero de qualquier
cosa fingular. (Nonqua nequixtiliztli: singularidad tal.) (2 Nonqua quiçaliztli)
quaderno. (2 Nonqua mani amatl) singular cosa. (1 nonqua moquixtia) guardar
alguna cosa dela hazienda principal para suplir despues las necessidades que se
ofrecen y ocurren. (1 nonqua nictlalia yn çatepan notechmonequiz) aparte. (1
nonqua) desentonado. (2 Nonqua caquizti ytuzqui) apartadamente assi. (2 Nonqua
nequixtiliztica) singular y apartada cosa por si. pre: nonqua omoquixti. (2
Nonqua moquixtia) singularidad tal. (2 Nonqua nequixtiliztli) desentonado. (2
Nonqua quiuica ytuzqui) particular cosa. (1 nonqua quizqui)

cua + : apechugar con otro. (1 teuic n, cua) asperamente assi. (1


yúhquintequa qua)
cua +, nic : biuir de mi sudor y trabajo, o ganar sueldo. metapho. (2
Notzontecon nelchiquiuh nicqua) sueldo ganar assi. (1 notzontecon nelchiquiuh
nicqua)
cua +, nite : messar a otro. preterito: onitequamomotzo. (2 Momotzoa, nitequa)
cua +, nitla : comer amenudo. (1 achica nitlaqua) comer amenudo. (1 atzan
nitlaqua)
cua +, non : genero de qualquier cosa. (1 cecentlamantli yyeliz nonqua
quiçaliztli)

cua tlacazotl : desmelenado. (1 q[ua] tlacaçotl)

cuaatequia, nino : echar agua sobre la cabeça, o lauarsela, o baptizarse.


pret: oninoquaatequi. (2 Quaatequia, nino) lauar la cabeça. (1 nino, quaatequia)
cuaatequia, nite : lauar a otro la cabeça desta manera. preterito:
onitequatequi. (2 Quaatequia, nite)

cuac : estremidad de alguna cosa. (1 quac)

cuacacayactli : cabezpelado. (2 Quacacayactli) cabezpelado. (1 quacacayactli)

cuacanahuac : hombre de cabeça ancha. (2 Quacanauac) cabeçudo de cabeça ancha.


(1 quacanauac)

cuacayahua, ni : pelarsele la cabeça. preterito: oniquacayauac. (2 Quacayaua, ni)


pelarse la cabeça o pararse caluo. (1 ni, quacayaua)

cuacecelic : lo mesmo es que quacecelicapil. (2 Quacecelic)

cuacecelicapil : mancebillo que aun no tiene cerrada la mollera, y


metaphoricamente se dize del que tiene poca experiencia delas cosas. (2
Quacecelicapil)

cuacecelicapil = : = cuapapatztic (2 quacecelicapil) = cuacecelic (2


quacecelicapil)
cuacecenihui, ni : tener grima, espeluzarseme los cabellos de temor, o temblar
de miedo. pret: oniquaceceniuh. (2 Quaceceniui, ni)

cuacecepoca : espeluzado. (1 q[ua]cecepoca)


cuacecepoca, ni : tener grima, desta manera. pre: oniquacecepocac. (2 Quacecepoca,
ni) espeluzarse. (1 ni, quacecepoca)

cuacecepoca =, ni : = cuacuecueyoca (2 quacecepoca )

cuacecepocac : el que tiene grima assi. (2 Quacecepocac)

cuacecepocac = : = cuacuecueyocac (2 quacecepocac)

cuacecepocaliztli : grima. (2 Quacecepocaliztli)

cuacecepocaliztli = : = cuacuecueyocaliztli (2 quacecepocaliztli)

cuacecepohualiztli : grima assi. (2 Quacecepoaliztli)

cuacenihui, ni : temblar o estremecerse todo el cuerpo de miedo, o tomando me


grima. (1 ni, quaceniui)

cuachachal : hombre de gran cabeça. (2 Quachachal) cabeçudo de gran cabeça.


(1 quachachal) ombre de gran cabeça. (1 quachachal)

cuachalania, nino : darse alguna cabeçada. pret: oninoquachalani. (2


Quachalania, nino) golpe darse con la cabeça o darse cabeçada. (1 nino,
quachalania)

cuachcallalia, ni : paramentar cama. (1 ni, quachcallalia)


cuachcallalia, nitla : emparamentar algo. preter: onitlaquachcallali. (2
Quachcallalia, nitla)

cuachcalli : manta de pared. (1 quachcalli) pauellon, cielo de cama,


paramento, o tienda de mantas enceradas. (2 Quachcalli) tienda de lienço. (1
quachcalli) cielo de cama. (1 quachcalli) paramentos de cama. (1 quachcalli)

cuachcalpipiloa, ni : emparamentar sala, o cosa semejante. prete:


oniquachcalpipilo. (2 Quachcalpipiloa, ni) paramentar sala. (1 ni,
quachcalpipiloa)

cuachcalyahualli : pauellon de cama. (2 Quachcalyaualli) pauellon de cama. (1


quachcalyaualli)

cuachhamitl : vandera. (1 quachhamitl)

cuachichictic : clerigo que tiene hecha la corona. (2 Quachichictic)

cuachichictli : corona de clerigo. (2 Quachichictli) corona de clerigo. (1


quachichictli)

cuachichil : pardal, o gorrion. (2 Quachichil) gorrion aue conocida. (1


quachichil) pardal o gorrion. (1 quachichil)

cuachichilli + : cauallete de pared. (1 tepan quachichilli)


cuachichiltic : otro paxaro de cabeça colorada. (2 Quachichiltic)

cuachichiqui, nite : hazer corona a clerigo. pre: onitequachichic. (2


Quachichiqui, nite)

cuachichiquile : aue, o cosa semejante que tiene cresta de pluma. (2


Quachichiquile) encrestado con cresta de pluma. (1 quachichiquile)

cuachichiquilli : cresta de pluma. (2 Quachichiquilli) crespa de paxaro, s: la


pluma. (1 quachichiquilli)

cuachichiquilli + : cauallete de pared. (2 Tepan quachichiquilli)

cuachichuia, nitla : disoluto ser. (1 nitla, quachichuia)

cuachicpalli : almohada. (1 quachicpalli) almohada o coxin. (2 Quachicpalli)


cabecera o almohada. (1 quachicpalli) coxin. (1 quachicpalli)

cuachicuia, nitla : ser disoluto y desuergonçado prete: onitlaquachicui. (2


Quachicuia, nitla)

cuachocuilin : polilla. (1 quachocuilin)

cuachpamitl : estandarte, vandera, o pendon. (2 Quachpamitl) pendon. (1


quachpamitl) estandarte. (1 quachpamitl)

cuachpanitl : idem. (Quachpamitl: estandarte, vandera, o pendon.) (2


Quachpanitl) vandera. (1 quachpanitl) estandarte. (1 quachpanitl)

cuachpanitquic + : alferez. (1 yaoc quachpanitquic)

cuachpantli : pendon. (1 quachpantli) idem. (Quachpanitl: idem.


(Quachpamitl: estandarte, vandera, o pendon.)) (2 Quachpantli) vandera. (1
quachpantli) estandarte. (1 quachpantli)

cuachpanyoacalli ic nipano : nauegar con velas tendidas. (1 quachpanyoacalli yc


nipano)

cuachpepech zouhqui : el que haze la cama, tendié[n]do las má[n]tas, o el que


tiende las alhombras (2 Quachpepech çouhqui)

cuachpepechtecac : idem. (Quachpepech çouhqui: el que haze la cama,


tendié[n]do las má[n]tas, o el que tiende las alhombras) (2 Quachpepechtecac)
repostero el que lo tiende. (1 quachpepechtecac)

cuachpepechtli : colchon, alhombra, o cosa assi. (2 Quachpepechtli) repostero lo


que se tiende. (1 quachpepechtli) colchon. (1 quachpepechtli)

cuachpepechtli + : xergon. (2 çaca quachpepechtli)

cuachpepechtontli : manta pequeña de cama. (1 quachpepechtontli)

cuachpepechzouhqui : repostero el que lo tiende. (1 q[ua]chpepechçouhqui)

cuachtli : manta grande de algodon. (2 Quachtli) manta grande de algodon. (1


quachtli)
cuachuia, nitla : aforrar algo. (1 nitla, quachuia) hazer algo con mantas.
(1 nitla, quachuia) colar algo con lienso. (1 nitla, quachuia)

cuachyotia, nite : pagar ala ramera vn vestido. (1 nite, quachyotia)

cuacocolochoa, nite : encrespar el cabello aotro prete: onitequacocolocho. (2


Quacocolochoa, nite)

cuacocolochtic : crespa persona. (2 Quacocolochtic) crespa persona. (1


quacocolochtic)

cuacocototzoa, nite : encrespar a otro el cabello preterito: onitequacocototzo.


(2 Quacocototzoa, nite) encrespar algo. (1 nite, quacocototzoa)

cuacocototztic : crespa persona, o de crespos cabellos. (2 Quacocototztic) crespa


persona. (1 quacocototztic)

cuacocoztic : persona de cabellos ruuios, o roxos. (2 Quacocoztic) roxo. (1


quacocoztic)

cuacolochoa, nite : encrespar algo. (1 nite, quacolochoa)

cuacototzoa, nite : encrespar a otro el cabello. prete: onitequacototzo. (2


Quacototzoa, nite) encrespar algo. (1 nite, quacototzoa)

cuacoyonia, nino : descalabrarse. preterito: oninoquacoyoni. (2 Quacoyonia,


nino)
cuacoyonia, nite : descalabrar a otro. preterito: onitequacoyoni. (2
Quacoyonia, nite)

cuacoyunia, nite : descalabrar cón otra cosa. (1 nite, quacoyunia)

cuacua, nic : dar bocados, o roer cordel, o cosa semejante. pre: onicquaqua. (2
Quaqua, nic)
cuacua, nite : dar bocados o dentelladas a otro. pre: onitequaqua. (2 Quaqua,
nite) dar bocados. (1 nite, quaqua) morder no sacando bocado. (1 nite, quaqua)
bocados dar. (1 nite, quaqua)
cuacua, nitla : pacer el ganado. preterito: onitlaquaqua. (2 Quaqua, nitla)
roer. (1 nitla, quaqua)

cuacuahue : toro, o animal que tiene cuernos. (2 Quaquaue) cornuda cosa que tiene
cuernos. (1 quaquaue)

cuacuahue + : buey o nouillo capado. (1 tlaatecuitl quaquaue) gusano con


cuernos. (1 ocuilin quaquaue) buey o nouillo capado. (1 tlaatequixtilli quaquaue)
nouillo. (1 telpuchtli quaquaue) arado. (2 Yelimiquia quaquaue) toro, animal. (2
Oquich quaquaue) vna res de ganado vacuno. (2 Cé[n]tetl quaquaue) gusano con
cuernezillos. (2 Ocuilin quaquaue) res por cabeça de ganado mayor. (1 centetl
quaquaue) mocha cosa sin cuernos. (1 amo quaquaue)

cuacuahue i mantecayo : manteca de vacas. (2 Quaquaue y mantecayo)

cuacuahue iceceyo : manteca o sebo de vacas. (2 Quaquaue yceceyo) manteca de


vacas. (1 quaquaue yceceyo)

cuacuahue ichiyahuaca : manteca de vacas. (1 quaquaue ychiyauaca)


cuacuahue icuitl : boñiga. (2 Quaquaue ycuitl) boñiga. (1 quaquaue ycuitl)

cuacuahue imantecayo : manteca de vacas. (1 quaquaue ymantecayo)

cuacuahue in cemilhui tlaelimic : yugada de tierra. (2 Quaquaue yn cemilhui


tlaelimic)

cuacuahue itepol : vergajo de toro. (2 Quaquaue ytepul) vergajo de toro. (1


quaquaue ytepul)

cuacuahue nictlatotomilia : desyunzir los bueyes. (2 Quaquaue nictlatotomilia)

cuacuahue nictlatutumilia : desyunzir los bueyes. (1 quaquaue nictlatutumilia)

cuacuahue yelimiquia : reja de arado. (2 Quaquaue yelimiquia) arado. (1 quaquaue


yelimiquia) reja de arado. (1 quaquaue yelimiquia)

cuacuahueconetl : ternero hijo devaca. (1 quaquaueconetl)

cuacuahueque : hato de vacas, o boyada. (2 Quaquaueque) ganado mayor. (1


quaquaueque)

cuacuahueque + : piara deganado mayor; y assi delos de mas. (1 miequintin


quaquaueque) hato de vacas. (1 centlamantin quaquaueque) hato de vacas. et sic
de alijs. (2 Miequintin quaquaueque) boyada. (1 tlanechicoltin quaquaueque
tlauilanque) desyunzidos bueyes. (1 tlatutuntin quaquaueque) arar los bueyes. (1
elimiqui yn quaquaueque) hato de vacas. (1 miequintin quaquaueque)

cuacuahueque in cemilhui tlaelimic : yugada de tierra. (1 quaquaueque yn


cemilhui tlaelimic)

cuacuahueque in cochia : majada de hato de vacas. (2 Quaquaueque yn cochia)

cuacuahueque in cochian : majada de ganado. (1 quaquaueque yn cochian)

cuacuahueque in cuauhquech tlahuilanaya : yugo para vñir bueyes. (2 Quaquaueque yn


quauhquech tlauilanaya)

cuacuahueque in tlahuilanaya : idem. (Quaquaueque yn quauhquech tlauilanaya:


yugo para vñir bueyes.) (2 Quaquaueque yn tlauilanaya)

cuacuahueque incuauhquech tlahuilanaya : yugo para vñir. (1 quaquaueque


ynquauhquech tlauilanaya)

cuacuahueque intlahuilanaya : yugo para vñir. (1 quaquaueque yntlauilanaya)

cuacuahui, ni : ser leñador. pre: oniquaquauh. (2 Quaquaui, ni)

cuacuahuic : leñador. (2 Quaquauic) leñador que va por leña. (1 quaquauic)

cuacuahuitiuh, ni : yr por leña. (1 ni, quaquauitiuh)

cuacuahuitl : cuerno de animal, o astas. (2 Quaquauitl) cuerno de animal. (1


quaquauitl)

cuacualaca : tronar, o hazer ruido lo que hierue enla olla a borbollones.


preterito: oquaqualacac. (2 Quaqualaca) hazer ruido lo que se cueze y hierue enla
olla enel fuego, o tronar quando quiere llouer. (1 quaqualaca) atronar o tronar.
(1 quaqualaca)

cuacualaca, tla : tronar. pre: otlaquaqualacac. (2 Quaqualaca, tla)

cuacualacaliztli : heruor assi. (1 quaqualacaliztli)

cuacualacani : heruiente cosa. (1 quaqualacani)

cuacualani, ni : estomagarse enojarse. (1 ni, quaqualani)

cuacualia, nic : maxcar la madre al niño pan, o cosa semejante. pre: onicquaquali.
(2 Quaqualia, nic)

cuacualia achtopa, nic : maxcar elpan alos niños. (1 nic, quaqualia achtopa)

cuacualli atl quiquiza = : = incuacualli + (2 quaqualli atl quiquiça) =


quiquiza incuacualli atl (2 quaqualli atl quiquiça) = atl + (2 quaqualli atl
quiquiça)

cuacualli quiquiza in atl : corren buenos arroyos o rios de agua. et sic de


alijs. (2 Quaqualli quiquiça yn atl)

cuacualtia, nic : incitar, prouocar, o dar priesa a otro. prete: onicquaqualti. (2


Quaqualtia, nic) priesa dar a alguno, paraque haga algo, o paraque de lo que le
piden. (1 nic, quaqualtia)
cuacualtia, nitetla : apacentar ganado. preterito: onitetlaquaqualti. (2
Quaqualtia, nitetla)

cuacuamecatlatla, ni : desatinarme o enloquecerme. pre: oniquaquamecatlatlac.


metapho. (2 Quaquamecatlatla, ni)

cuacuammatia, mo : echar ramas el arbol. pret: omoquaquammati. (2


Quaquammatia, mo)
cuacuammatia, nite : enhaspar a otro. preterito: onitequaquammati. (2
Quaquammatia, nite) enhaspar. (1 nite, quaquá[m]matia) aspar a alguno. (1 nite,
quaquammatia)

cuacuammiminaloni : garrocha. (2 Quaquammiminaloni) garrocha. (1


quaquammiminaloni)

cuacuammiminaloyan : cosso, donde corren toros. (2 Quaquammiminaloyan) cosso


donde corren toros. (1 quaquá[m]miminaloyan)

cuacuamminaloni : idem. (Quaquammiminaloni: garrocha.) (2 Quaquamminaloni)

cuacuappitzahui, ni : enertarse los miembros. (1 ni, quaquappitzaui)

cuacuappitzahui =, ni : = cuacuauhti (2 quaquappitzaui )

cuacuappixqui : boyerizo. (1 quaquappixqui) boyerizo, o vaquero. (2


Quaquappixqui) ganadero, o pastor. (1 quaquappixqui) guardador de ganado mayor;
yassi de los de mas. (1 quaquappixqui)

cuacuappoliuhqui : animal mocho fin cuernos. (2 Quaquappoliuhqui)


cuacuatihuetzi, nite : risar el cauallo con otro. p: onitequaquatiuetz. (2
Quaquatiuetzi, nite) risar los cauallos. (1 nite, quaquatiuetzi)

cuacuauc conetl : ternera o bezerro. (2 Quaquauc conetl)

cuacuauc ichiahuaca : idem. (Quaquaue yceceyo: manteca o sebo de vacas.) (2


Quaquauc ychiauaca)

cuacuauh + : muelas cordales. (2 Totlancoch quaquauh)

cuacuauh coliuhqui : mocha cosa sin cuernos. (1 quaquauh coliuhqui)

cuacuauh tentzompixqui : cabrero. (2 Quaquauh tentzompixqui)

cuacuauhatlapallo : arbol lleno de hojas. (2 Quaquauhatlapallo) hojosa, cosa


con hojas. (1 quaquauhatlapallo)

cuacuauhconetl : bezerro, o ternera. (2 Quaquauhconetl) bezerro. (1


quaquauhconetl) ternero hijo devaca. (1 quaquauhconetl)

cuacuauhixcuapepechtli : melena de buey. (1 quaquauhyxquapepechtli)

cuacuauhizhuayo : arbol con hojas. (2 Quaquauhizuayo) hojosa, cosa con hojas. (1


quaquauhyzuayo)

cuacuauhnotl : primogenito, o primogenita. (2 Quaquauhnotl)

cuacuauhpixqui : vaquero. (1 quaquauhpixqui)

cuacuauhpoliuhqui : animal mocho, sin cuernos (2 Quaquauhpoliuhqui)

cuacuauhqui : leñador. (2 Quaquauhqui) leñador que va por leña. (1


quaquauhqui)

cuacuauhtentzompixqui : guardador de cabras. (1 quaquauhtentzonpixqui) cabrero. (1


quaquauhtentzonpixqui)

cuacuauhtentzonconetl : cabrito. (2 Quaquauhtentzonconetl) cabrito. (1


quaquauhtentzonconetl)

cuacuauhtentzone : cabron o cabra. (2 Quaquauhtentzone) cabra o cabron. (1


quaquauhtentzone)

cuacuauhtentzone + : res cabeça de ganado menor. (1 cé[n]tetl quaquauhtentzone)

cuacuauhtentzontomitl : lana de cabras. (2 Quaquauhtentzontomitl) lana de cabras o


pelote. (1 quaquauhtentzontomitl)

cuacuauhtepancalco : soto o corral de vacas, o de bueyes. (2 Quaquauhtepancalco)


soto. (1 quaquauhtepancalco)

cuacuauhtepancalli : soto. (1 quaquauhtepancalli)

cuacuauhti, ni : lo mismo es que quaquappitzaui pre: oniquaquauhtix. vel.


oniquaquauhtic. (2 Quaquauhti, ni) enertarse los miembros. (1 ni, quaquauhti)
cuacuauhtiliztli : enuaramiento de miembros q[ue] se paran yertos. (2
Quaquauhtiliztli)

cuacuauhtiliztli + : dolor de costado. (2 Yomotlan quaquauhtiliztli)

cuacuauhtique : personas ya adultas, altas o largas. (2 Quaquauhtique)

cuacuauhtla : floresta. (1 quaquauhtla) arboledas o bosques. (2 Quaquauhtla)


bosque de arboles. (1 quaquauhtla) arboleda. (1 quaquauhtla)

cuacuauhtlaza, nite : desmochar animales. (2 Quaquauhtlaça, nite) desmochar


animal. (1 nite, quaquauhtlaça)

cuacuauhuia, nite : dar cornada el toro. preteri: onitequaquauhui. (2


Quaquauhuia, nite) cornada dar. (1 nite, quaquauhuia)

cuacuecuechoa, nino : sacudir la cabeça, no consintiendo, o negando algo.


preterito: oninoquacuecuecho. (2 Quacuecuechoa, nino)

cuacuecueyoca : espeluzado. (1 q[ua]cuecueyoca)


cuacuecueyoca, ni : lo mesmo es que quacecepoca. prete: oniquacuecueyocac. (2
Quacuecueyoca, ni) espeluzarse. (1 ni, quacuecueyoca)

cuacuecueyocac : lo mismo es que quacecepocac. (2 Quacuecueyocac)

cuacuecueyocaliztli : lo mesmo es que quacecepocaliztli. (2 Quacuecueyocaliztli)

cuaehuayotl : el cuero dela cabeça. (2 Quaeuayotl)

cuahuacal : hombre, o muger de ancha cabeça. (2 Quauacal) cabeçudo de cabeça


ancha. (1 quauacal)

cuahuacalli : media hanega, medida p[ar]a medir trigo, o mayz. &c. (2


Quauacalli) media hanega. (1 quauacalli)

cuahuetl : frisoles grandes. (2 Quauetl) frisoles grandes. (1 quauetl)

cuahuic cozolco nonoc : niñear hazer cosas de niños. (1 quauic coçolco nonoc)

cuahuihuilana, nite : arrastrar a otro delos cabellos o messallo. pre:


onitequauiuilan. (2 Quauiuilana, nite)

cuahuihuitla, nite : messar o repelar a otro. preteri: onitequauiuitlac. (2


Quauiuitla, nite) messar. (1 nite, quauiuitla) repelar a otro. (1 nite,
q[ua]uiuitla)

cuahuihuixoa, nino : lo mesmo es que tzonteconuiuixoa. pret: oninoquauiuixo. (2


Quauiuixoa, nino)

cuahuilacatzoa, ni : jugar, o traer el palo con los pies, o torcer y juntar los
arbolicos o ramas tiernas y largas unas con otras. preterito: oniquauilacatzo. (2
Quauilacatzoa, ni)

cuahuilacatzoa =, ni : = cuauhtlatlaza (2 quauilacatzoa )

cuahuilacatzoani = : = cuauhtlatlazani (2 quauilacatzoani)


cuahuilacatzoliztli = : = cuauhtlatlazaliztli (2 quauilacatzoliztli)

cuahuilana, nite : messar o repelar a otro. preteri: onitequauilan. (2


Quauilana, nite) arrastrar a otro delos cabellos. (1 nite, quauilana) lleuar
arrastrando de los cabellos. (1 nite, quauilana)

cuahuimoloa, nitla : poner algo enla cumbre del xacalli. (1 nitla, quauimoloa)

cuahuitequi, nic : desmoronar o d[e]sboronar terrones o cespedes. (1 nic,


quauitequi)
cuahuitequi, nite : dar de palos a otro, o herirle en la cabeça con palo, o
desboronar terrones con açadon o con palo. pre: onitequauitec. (2 Quauitequi,
nite) dar de palos. (1 nite, quahuitequi) descalabrar cón otra cosa. (1 nite,
quauitequi)

cuahuitequi +, nech : idem. preteri: iuhquin aca onechquauitec. (Iuhquin aca


atlnopan quiteca: espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan oquitecac.)
(2 Iuhquin aca nechquauitequi) espantarse. (1 yuhquí[n] aca nechquauitequi)

cuahuitic nemi : morador de bosque. (1 quauitic nemi)

cuahuitl : madero. (1 quauitl) arbol generalmente, palo o madero. (1 quauitl)


madera. (1 quauitl) enfermedad. (1 quauitl)

cuahuitl + : naranjo arbol. (1 naranja quauitl) guia o pimpollo lleuar, o


tener el arbol. (1 yzcallo in quauitl) peral, arbol conocido. (1 peral quauitl)
estaca para atar bestia. (1 cauallo quauitl) arbol, pilar o coluna de vna braçada
de gruesso. (1 centlanauatectli quauitl) naranjo. (2 Naranja quauitl) idem.
(Nelhuayo quauhtoctli: arbol o estaca con rayzes para plantar.) (2 Nelhuayo
quauitl) arbol de melocoton. (2 Melocoton quauitl) oliua o azeituno. (1 azeite
quauitl) rama de arbol. (1 ymama yn quauitl) limon el arbol. (1 limon quauitl)
copa de arbol. (1 ymalacayocan yn quauitl) lima el arbol. (1 lima quauitl)
melocoton, arbol conocido. (1 melocoton quauitl) hacina de leña. (1
tlatecpicholli quauitl) tinada de madera. (1 tlacententli q[ua]uitl)
reprehender. (1 tetl q[ua]uitl nicte, toctia) rama de arbol. (1 yytzcallo yn
quauitl) emmendado. (1 tetl quauitl tlatoctilli) digno de castigo. (1 tetl
quauitl toctiloni) alamo, o otro arbol semejante. (2 Pepeyo quauitl) cidro
arbol. (2 Cidra quauitl) tronco de arbol cortado. (2 Tetepuntic quauitl) horca.
s. el palo o rollo de dó[n]de cuelgan y ahorcan a algunos. (2 Temecanil quauitl)
capado arbol. (1 cenca tzone quauitl) arbol o pilar de dos braçadas de gruesso.
(1 ontlanauatectli quauitl) reprehension. (1 tetl q[ua]uitl tetoctiliztli)
castigar riñendo, o de palabra. (1 tetl quauitl nictetoctia) tocon de arbol
cortado. (1 tetecuintic q[ua]uitl) ciruelo de castilla. (1 ciruela quauitl)
membrillo, arbol conocido. (1 membrillo quauitl) enfermedad o castigo. metaphora.
(2 Tetl quauitl) corregir y castigar a otro pre: tetl quauitl onictetocti. (2
Tetl quauitl nictetoctia) madroño, el arbol. (2 Tepetoma quauitl) tronco de
arbol cortado. (2 Tetecuintic quauitl) peral, arbol conocido. (2 Peral quauitl)
membrillo, el arbol. (2 Membrillo quauitl) arbol, o otra cosa assi de dos
braçadas de gruesso. (2 Ontlacuitlanauatectli quauitl) el que es castigado y
corregido o reprehendido de otros. (2 Tetl quauitl tlatoctilli) ramas de arbol.
(2 Imama in quauitl) la copa del arbol. (2 Imalacayocan in quauitl) hacina de
leña ayuntada, o maderos ayuntados. (2 Tlatecpicholli quauitl) ciruelo arbol. (2
Ciruelas quauitl) cidro. (1 cidra quauitl)

cuahuitl itzimpazoliuhca : los renueuos que echa el arbol al pie. (2 Quauitl


ytzimpaçoliuhca) pimpollo alpie del arbol. (1 quauitl ytzimpaçoliuhca)
cuahuitl itzin itzmolinca : idem. (Qauitl ytzin celica: pimpollo de pie de
arbol.) (2 Quauitl itzin itzmolinca) pimpollo alpie del arbol. (1 q[ua]uitl ytzin
itzmolinca)

cuahuitl nepaniuhtoc : cruz de palo. (2 Quauitl nepaniuhtoc) cruz. (1 quauitl


nepaniuhtoc)

cuahuitl nic, tlachinalhuia : quemar los arboles. (1 quauitl nic, tlachinalhuia)

cuahuitl tecuintic : arbol o palo con ganchos. (2 Quauitl tecuintic)

cuahuitl tetl nictetotia : reprehender, corregir, y castigar a otro. pret:


quauitl tetl onictetocti. (2 Quauitl tetl nictetotia)

cuahuitl tetl quinequi : tener alguno necessidad de ser reprehendido y


corregido, o dessear alguno ser corregido y enmendado de otros. (2 Quauitl tetl
quinequi)

cuahuitl tetl quitetoctiani : castigador tal. (1 quauitl tetl quitetoctiani)

cuahuitli + : granado arbol. (1 granada quauitli)

cuahuitlitzincelica : pimpollo alpie del arbol. (1 quauitlytzí[n]celica)

cuahuitlyuinti + : seras assi como el que toma palos o piedras para se matar.
i. haras mucho mal ati mismo. metaphora. (2 Iuhquimma tetlyuinti quauitlyuinti
ictimochiuaz)

cuahuitz : cabeçudo de cabeça larga. (1 quauitz)

cuahuitz mecatl : çarça. (2 Quauitz mecatl)

cuahuitzmecatl : çarça. (1 quauitzmecatl)

cuahuitzmecatla : çarçal. (1 quauitzmecatla)

cuahuitzoc : hombre de larga cabeça. (2 Quauitzoc) cabeçudo de cabeça larga.


(1 quauitzoc)

cuahuitzoctic : idem. (Quauitzoc: hombre de larga cabeça.) (2 Quauitzoctic)

cuahuitzotinemi, ni : andar hecho loco, o desatinado. (2 Quauitzotinemi, ni)

cuahuitztic : figura ahusada hazia arriba, y ancha abaxo. (2 Quauitztic)


figura ahusada hazia arriba y ancha abaxo. (1 quauitztic)

cuahuitztla : çarçal. (2 Quauitztla)

cuahuitztli : çarça, o cierto abrojo. (2 Quauitztli) abrojos otros. (1


quauitztli) çarça. (1 quauitztli)

cuaichpol : desmelenada persona. (2 Quaichpul) desmelenado. (1 quaychpul)

cuaitl : estremidad de algo, o la cabeça. s. lo alto della como es la


superficie del caxco, vertex. (2 Quaitl) estremidad de alguna cosa. (1 quaytl)

cuaiztac : cano dela cabeça. (2 Quaiztac)


cuaiztac, ni : canas tener assi. (1 ni, quaiztac)

cuaiztale : cano dela cabeça. (2 Quaiztale)

cuaiztalihui, ni : pararse cano dela cabeça. preter: oniquaiztaliuh. (2


Quaiztaliui, ni) encanecerse la cabeça. (1 ni, quaiztaliui)

cuaiztalli : canas dela cabeça. (1 quaiztalli) encanecida cabeça. (1


quaiztalli) canas dela cabeça. (2 Quaiztalli)

cuaiztaltic : cano dela cabeça. (1 quaiztaltic) cano dela cabeça. (2


Quaiztaltic)

cuaiztaya, ni : encanecer, o tornarse cano dela cabeça. preterito: oniquaiztayac.


vel. oniquaiztaz. (2 Quaiztaya, ni) encanecerse la cabeça. (1 ni, quaiztaya)
encanecerse la cabeça. (1 ni, quaiztaya)

cuaiztemina, nite : capon dar enla frente. (1 nite, quaiztemina)

cualaaquia, ni : forjar, dezir palabras forjadas. (1 ni, qualaaquia)

cualachihualiztica : con buenas obras. (2 Qualachiualiztica)

cualanaliztli : saña. (1 qualanaliztli)

cualanaltia, nite : idem. prete: onitequalanalti. (Qualancuitia, nite: dar


enojo a otro. preterito: onitequalancuiti.) (2 Qualanaltia, nite) enojar a otro.
(1 nite, qualanaltia)

cualanca namiqui, nite : encontrarse cón enojo. (1 nite, qualanca namiqui)

cualanca tlaquequeza, ni : ruydo hazer y patear con yra. (1 ni, qualanca


tlaquequeça)

cualancacaqui, nic : oyr algo con enojo. preteri: onicqualancacac. (2


Qualancacaqui, nic) oyr algo cón enojo o desgracia. (1 nic, qualancacaqui)

cualancacopa; + : con mi yra e indignacion, o estando yo enojado. (2


Qualancacopa; no)

cualancacopa; no : con mi yra e indignacion, o estando yo enojado. (2


Qualancacopa; no)

cualancacui, ni : enojarse, o tomar pena y enojo. prete: oniqualancacuic. (2


Qualancacui, ni) embrauecerse. (1 ni, q[ua]lancacui)

cualancacuitia, nite : embrauecer a otro. (1 nite, q[ua]lancacuitia)

cualancaitta, nite : mirar a otro con enojo. pret: onitequalancaittac. (2


Qualancaitta, nite) odio tener. (1 nite, qualancaitta)

cualancaittoni : aborrecible. (2 Qualancaittoni) odioso. (1 qualancaittoni)

cualancanemi : ayrado largo tiempo. (1 qualancanemi)


cualancanemi, ni : andar enojado. prete: oniqualancanen. (2 Qualancanemi, ni)
cualancatlaquequeza, ni : patear de enojo. pret: oniqualancatlaquequez. (2
Qualancatlaquequeça, ni)

cualancatlaquequezaliztli : pateamiento. tal. (2 Qualancatlaquequeçaliztli)


ruydo enesta manera. (1 qualancatlaquequeçaliztli)

cualancayotica : ayradamente, o con yra. (1 qualancayotica)

cualancayotl : enojo. (2 Qualancayotl) ympaciencia assi. (1 qualá[n]cayotl)

cualancui, ni : enojarse preterito: oniqualancuic (2 Qualancui, ni) enojarse. (1


ni, qualancui)

cualancuic : enojado, o indignado. (2 Qualancuic) enojado. (1 qualancuic)

cualancuitia, nite : dar enojo a otro. preterito: onitequalancuiti. (2


Qualancuitia, nite) molestar dando mucho enojo. (1 nite, qualancuitia) enojar a
otro. (1 nite, qualá[n]cuitia) prouocar a yra. (1 nite, qualancuitia)

cualancuitiliztli : enojo tal. (1 qualancuitiliztli)

cualani : estomagado. (1 qualani)


cualani, ni : enojarme. preterito: oniqualan. (2 Qualani, ni) encruelecerse.
(1 ni, qualani) estomagarse enojarse. (1 ni, qualani) querellarse del amigo. (1
ni, qualani) enojarse. (1 ni, qualani) coraje tener. (1 ni, qualani)

cualani + : enojarse de otro. (1 tetech ni, qualani)


cualani +, ni : enojarse contra alguno. pre: tetech oniqualan. (2 Tetech
niqualani)

cualania, nite : enojar a otro. preterito: onitequalani. (2 Qualania, nite) ayrar


a otro. (1 nite, qualania) enojar a otro. (1 nite, qualania)

cualaniliztli : querella assi. (1 qualaniliztli) enojo tal. (1 qualaniliztli)


enojo. (2 Qualaniliztli)

cualaniliztli + : saña con causa y ocasion. (1 vel qualaniliztli) saña con


causa y ocasion. (1 amoçan nen qualaniliztli) yra enuegecida. (1 vecauh
qualaniliztli) yra arrebatada. (1 ayoui qualaniliztli) idem. (Vecauh cocolli:
rancor o yra enuejecida.) (2 Vecauh qualaniliztli)

cualaniliztontli : enojo pequeño. (2 Qualaniliztontli)

cualaniliztontli + : saña tal pequeña. (1 amoçannen qualaniliztontli) saña tal


pequeña. (1 vel qualaniliztontli)

cualanini : ympaciente no sufrido. (1 qualanini) renzilloso. (1 qualanini)


querelloso desta manera. (1 qualanini) ayrado. (1 qualanini) embrauecido assi.
(1 q[ua]lanini) furioso de enojo. (1 qualanini) persona que se enoja muchas
vezes, o yracundo. (2 Qualanini)

cualanini + : yrado subitamente. (1 ayoui qualanini) idem. et sic de alijs.


(Ayoui poçonini: idem. (Ayoui momociuiani: apitunado y supito.)) (2 Ayoui
qualanini)

cualanini, tlahuelcuini : sañudo. (1 qualanini, tlauelcuini)


cualanitia, nite : dar enojo a otros. preterito: onitequalaniti. (2
Qualanitia, nite) enojar a otro. (1 nite, qualanitia)

cualanqui : enojado. (1 qualanqui) mohino enojado. (1 qualanqui) encruelecido.


(1 qualanqui) ayrado. (1 qualanqui) el que esta enojado. (2 Qualanqui)
cualanqui, ni : ympaciente ser. (1 ni, qualanqui)

cualantehua, ni : leuantarse e yrse muy enojado. preteri: oniqualanteuac. (2


Qualanteua, ni) rebentar de enojo. (1 ni, qualanteua)

cualanti motlalia, ni : encapotarse de enojo. (1 ni, qualant[i] motlalia)

cualantia, nite : enojar a otro. preterito: onitequalanti. (2 Qualantia, nite)


enojar a otro. (1 nite, qualantia)

cualantica : mohino enojado. (1 qualantica) enojado estar. (1 qualantica)


cualantica, ni : estar enojado. preterito: oniqualanticatca. (2 Qualantica, ni)

cualantihuechiliztli : yra arrebatada. (1 qualantiuechiliztli) idem.


(Qualantiquiçaliztli: enojo, o yra arrebatada.) (2 Qualantiuechiliztli)

cualantihuetziliztli : yra arrebatada. (1 qualantiuetziliztli) idem.


(Qualantiuechiliztli: idem. (Qualantiquiçaliztli: enojo, o yra arrebatada.)) (2
Qualantiuetziliztli)

cualantimotlalia, ni : encapotarse y estar muy enojado. prete: oniqualantimotlali.


(2 Qualantimotlalia, ni)

cualantimotlaliliztli : encapotamiento. (1 qualá[n]timotlaliliztli) encapotamiento


assi. (2 Qualantimotlaliliztli)

cualantimotlaliqui : encapotado. (1 qualantimotlaliqui)

cualantinemi, ni : andar enojado. preterito: oniqualantinen. (2 Qualantinemi,


ni)

cualantinemiliztli : saña enuejecida. (1 qualantinemiliztli) encapotamiento de


enojo. (2 Qualantinemiliztli)

cualantinemiliztli + : yra enuegecida. (1 vecauh qualantinemiliztli) idem.


(Vecauh qualaniliztli: idem. (Vecauh cocolli: rancor o yra enuejecida.)) (2
Vecauh qualantinemiliztli)

cualantiquizaliztli : yra arrebatada. (1 qualantiquiçaliztli) enojo, o yra


arrebatada. (2 Qualantiquiçaliztli)

cualantli : coraje. (1 qualantli) rancor yra enuejecida. (1 qualantli) enojo


tal. (1 qualantli) furia o furor. (1 qualantli) enojo. (2 Qualantli)

cualanyotica : ayradamente, o con enojo. (2 Qualanyotica)

cualanyotl : discordia assi. (1 qualanyotl)

cualaquia, ni : embidar. (1 niqualaquia notlatlanitol) doblar el trabajo. (1 ni,


qualaquia) añadir palabras. (1 ni, qualaquia) rebidar. (1 ni, qualaquia)
cualaquia +, ni : doblar el trabajo. (1 ocnoixquich niqualaquia) añadir otro
tanto. (2 Ocno ixquich niqualaquia)

cualaquitiuh, ni : rebidar. (1 ni, qualaquitiuh)

cualaxtli : coraje. (1 qualaxtli)

cualca : abuen tiempo; aduerbio. (1 qualca)

cualcan : coyuntura buena yoportuna. (1 qualcan) atiempo ysazon. (1 qualcan)


con sazon y tiempo. (1 qualcan) buen lugar. (1 qualcan) en buen tiempo. (1
qualcan) lugar abrigado y decente, o buentiempo, o abuen tiempo y sazon. (2
Qualcan)

cualcan + : abrigado lugar. (1 yeccan, qualcan) tiempo oportuno. (1


velipanyotl qualcan) agora es tiempo oportuno y conueniente. (1 axcampa qualcan)
agora es tiempo oportuno y conueniente. (2 Axcampa qualcan) mientras haze buen
tiempo, o mientras es tiempo oportuno y conueniente. (2 Inoc qualcan)

cualcantilia, nitla : adereçar, o componer algo. prete: onitlaqualcantili. (2


Qualcantilia, nitla)

cualcanyotl : sazon. (1 qualcanyotl)

cualchichihua, nitla : guisar manjares. (1 nitla, qualchichiua)

cualcui, ni : traer algo. (1 ni, qualcui)

cualitoa, nino : alabarse que es bueno. preterito: oninoqualito. (2 Qualitoa,


nino) alabarse con jactancia y presumpcion. (1 nino, qualitoa) alabarse. (1
nino, qualitoa)
cualitoa, nite : alabar, o dezir bien de otro. pret: onitequalito. (2 Qualitoa,
nite) bendezir y alabar a otro. (1 nite, qualitoa) abonar a otro enla fama. (1
nite, qualitoa) dezir bien de otro. (1 nite, qualitoa) alabar a otro. (1 nite,
qualitoa)

cualitolo, ni : ser alabado de otros. preterit: oniqualitoloc. (2 Qualitolo, ni)


tener buena fama. (1 ni, qualitolo)

cualitquitihuetzi, ni : ligeramente traer algo. (1 ni, qualitq[ui]tiuetzi)

cualitta, nino : contentarse de si mismo. (1 nino, qualitta)


cualitta, nite : parecerme bien, o agradarme alguna persona. prete:
onitequalittac. (2 Qualitta, nite)
cualitta, nitla : agradarme algo assi. preteri: onitlaqualittac. (2 Qualitta,
nitla) parecerme bien algo. (1 nitla, qualitta) aprouar algo por bueno. (1
nitla, qualitta) agradarme algo. (1 nitla, qualitta)

cualixtlahua, tla : escotar enesta manera. (1 ni, tla q[ua]lixtlaua)

cualiztlatolli + : palabras de hechizeros para matar. (1 teyollo


qualiztlatolli)

cuallachihualiz yoliliztli : obras buenas de vida. (2 Quallachiualiz yoliliztli)

cuallachihualiztli : obra buena. s. la q[ue] se exercita. (2 Quallachiualiztli)


cuallachihualiztli ic malintiuh ic ilacatziuhtiuh in notlane : acompañar con
buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli yc malintiuh yc ilacatziuhtiuh yn
notlane)

cuallachihualiztli nictoctia in notlaneltoquiliz : acompañar con buenas obras la


fee. (1 quallachiualiztli nictoctia yn notlaneltoquiliz)

cuallachihualiztli nicuicaltia in tlaneltoquiliztli : acompañar con buenas obras la


fee. (1 quallachiualiztli nicuicaltia yn tlaneltoquiliztli)

cuallalia, ni : rebidar. (1 ni, quallalia)

cuallalitiuh, ni : rebidar. (1 ni, quallalitiuh)

cuallalnamiquiliztli : buen pensamiento, o buenos pensamientos y consideraciones.


(2 Quallalnamiquiliztli)

cuallamatini : letrado bueno. (1 quallamatini) letrado bueno. (2 Quallamatini)

cuallatoliztli : gracia en hablar. (1 quallatoliztli) habla graciosa y buena. (2


Quallatoliztli)

cuallaza, ni : echar algo de arriba. (1 ni, quallaça)

cuallaza +, ni : quitar algo de mipersona, y darlo alos otros. (2 Notechpa


niquallaça)

cualli : gracioso enesta minera. (1 qualli) sana cosa en si. (1 qualli)


sancta cosa. (1 qualli) gracia como quiera. (1 qualli) buena cosa. (1 qualli)
cosa buena. (2 Qualli)

cualli + : fina cosa como grana. (1 cé[n]ca q[ua]lli) ynjusta cosa. (1 amo
qualli) mediano entre grande y chico. (1 çan qualli) fama mala tener. (1 amo
qualli notenyo nihtoloca) fea cosa. (1 amo qualli) alguntanto bueno, o vnpoco
mejor. (2 Quentel qualli) mejoria en cada especie. (1 ynoccenca qualli) tener
sed o desseo dela virtud. pre: onicamictinen. (2 Nicamictinemi yn qualli)
perseuerar enel bien. prete: ipan oninen in qualli. (2 Ipan nine mi in qualli)
cosa linda, graciosa y excelente. (2 Vel qualli) dotado de gracia. (1 oquimaceuh
yn qualli yectli) sangre corrompida. (1 aocmo qualli eztli) manual cosa. (1
çanipan qualli) qual dellos es el mejor. (2 Acye ynoc cenca qualli ?) astosa
cosa. (1 amo qualli) razonable cosa algun tanto buena. (1 quentel qualli)
razonable cosa algun tanto buena. (1 ypá[n] qualli) fertil tierra. (1 cenca ytech
tlamochiua qualli tlalli) perseuerar en bien. (1 ypan ninemi yn qualli)
odrezillo odre pequeño. (1 çan ypan qualli euaxiquipilli) dotado de gracia. (1
oquicnopilhui yn qualli yectli) mejor vn poco. (1 ocachi q[ua]lli) ombres
sanctos. (1 qualnemiliceque qualli ynyullo) idem. (çanipan yectli: idem.
(çanipan: cosa manual o mediana, o algun tanto, o en alguna manera.)) (2 çanipan
qualli)

cualli ic onquizani : dichoso, o venturoso. (2 Qualli ic onquiçani)

cualli iconquizani : venturoso. (1 qualli iconquiçani)

cualli ipammacho : el que es tenido por bueno. (2 Qualli ypammacho)

cualli ipan nemiliztli : perseuerancia assi. (1 qualli ypan nemiliztli)


cualli ipan nemini : perseuerante. (1 qualli ypan nemini)

cualli ipan nic, cuepa : tomar en buena parte. (1 qualli ypan nic, cuepa)

cualli ipan niccuepa : echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan
oniccuep. (2 Qualli ipan niccuepa)

cualli ipan nicmati : idem. prete: qualli ipan onicma. (Qualli ipan niccuepa:
echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan oniccuep.) (2 Qualli ipan
nicmati)

cualli ipan nictlachialtia : idem. preterito: qualli ipan onictlachialti. (Qualli


ipan nicmati: idem. prete: qualli ipan onicma. (Qualli ipan niccuepa: echar las
cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan oniccuep.)) (2 Qualli ipan
nictlachialtia)

cualli itozqui : entonado assi. (1 qualli ytozqui)

cualli iyollo : virtuoso. (1 qualli iyollo)

cualli neixcuitilli teixpan nictlalia : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo;


busca dar buén exé[m]plo. (1 qualli neixcuitilli teixpá[n] nictlalia)

cualli nihitic nicnemitia : tratar penssar algo interiormente. (1 qualli nihitic


nicnemitia)

cualli onnenamictiliztli : ventura buena; i; buen encuentro. (1 qualli


onnenamictiliztli) buen encuentro, o buena dicha. (2 Qualli onnenamictiliztli)

cualli onquizaliztli : buen sucesso y fin de algo. (2 Qualli onquiçaliztli)

cualli otli : camino llano y limpio. (1 qualli otli)

cualli quimonamictiani : venturoso. (1 qualli quimonamictiani) dichoso, o


venturoso. (2 Qualli quimonamictiani)

cualli tepan mochihualiztli : salida en bien. (1 qualli tepan mochiualiztli)

cualli tlalli : tierra buena y fertil. (1 qualli tlalli)

cualli yectli : bien, nombre. (1 qualli yectli)

cualli yectli niquitoa : dezir bien. (1 qualli yectli niquitoa)

cualli yectli quimotemaquiliani : dador delos bienes espirituales y temporales.


(1 qualli yectli quimotemaquiliani)

cualli yyollo : simple persona sin doblez. (1 q[ua]lli yyullo) ombre sancto. (1
q[ua]lli yyullo) hombre de buen coraçon sincero y sin doblez, o hombre sancto. (2
Qualli yyullo)

cualli? + : quan bueno es?. et sic de alijs. (2 Yeic qualli?)

cuallihuino + : mosto. (1 ayamo quallivino)

cuallionquizaliztli : ventura buena; i; buen encuentro. (1 quallionquiçaliztli)


cuallipan niccaqui : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1 quallipan
niccaqui)

cuallipan nicmati : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1 quallipá[n]


nicmati)

cuallipan nictlachialtia : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1


quallipan nictlachialtia)

cuallipan niquitta : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1 quallipan


niquitta)

cuallitzonquizaliztli : salida en bien. (1 quallitzó[n]quiçaliztli)

cuallotica + : religiosamente. (1 yecyotica, quallotica)

cuallotl : mediania assi. (1 quallotl) bondad. (1 quallotl)

cuallotl + : polideza. (1 vel quallotl)

cualmati, ni : acudir o recurrir a alguna persona. (1 ni, qualmati)

cualmayahui, ni : echar algo de arriba. (1 ni, qualmayaui)

cualnamiqui, ni : venir a recebir a otro. (1 ni, qualnamiqui)

cualneci : galan. (1 qualneci) cosa vistosa y galana. (2 Qualneci)

cualneci + : fea cosa. (1 amo qualneci) gentil y hermoso hombre o muger. (1


nouian qualneci yninacayo)

cualnemilice : virtuoso. (1 qualnemilice) ombre sancto. (1 q[ua]lnemilice)


hombre de buena y sancta vida. (2 Qualnemilice)

cualnemiliceque : hombres de buena vida. (2 Qualnemiliceque)

cualnemiliceque cualli inyollo : ombres sanctos. (1 qualnemiliceque qualli


ynyullo)

cualnemilizmachiyotl : señal de virtud enlos niños. (1 qualnemilizmachiyotl)

cualnemiliznezcayotl : señal de virtud enlos niños. (1 qualnemiliznezcayotl)

cualnemiliztica : con buena vida. (2 Qualnemiliztica)

cualnexiliztica : lindamente. (1 qualnexiliztica) galanamente. (1 qualnexiliztica)

cualnexiliztli : galania. (1 qualnexiliztli) lindeza. (1 qualnexiliztli)


hermosura. (1 qualnexiliztli) gracia o hermosura. (1 qualnexiliztli) gala. (1
qualnexiliztli) galania, o lindeza de cosas vistosas y graciosas. (2
Qualnexiliztli)

cualnexoani : gala. (1 qualnexoani) idem. (Qualnexiliztli: galania, o lindeza


de cosas vistosas y graciosas.) (2 Qualnexoani)
cualnextia, nitla : hermosear, o agraciar algo. p: onitlaqualnexti. (2
Qualnextia, nitla) hermosear. (1 nitla, qualnextia) ahermosear o hermosear algo.
(1 nitla, qualnextia)

cualnezca : graciosamente. (1 qualnezca)

cualnezca tlatoani : gracioso enesta manera. (1 qualnezca tlatoani)

cualnezcatlatoani : gracioso y galan hablador. (2 Qualnezcatlatoani)

cualnezcatlatoliztli : graciosa y hermosa habla. (2 Qualnezcatlatoliztli)

cualnezcatlatoltica : graciosamente assi. (1 qualnezcatlatoltica) có[n] platica,


o habla graciosa. (2 Qualnezcatlatoltica)

cualnezqui : galan. (1 qualnezqui) linda cosa. (1 qualnezqui) hermoso. (1


qualnezqui) gracioso enesta minera. (1 qualnezqui) galan, o de buen parecer. (2
Qualnezqui)
cualnezqui, ni : gracia tener assi. (1 ni, qualnezqui)

cualnezqui + : hermoso. (1 cenca qualnezq[ui])

cualnotlalochtia, ni : ligeramente traer algo. (1 ni, qualnotlalochtia)

cualo + : eclipsarse el sol. (1 tonatiuh qualo) eclipsarse la luna. (1 metztli


qualo) eclipsarse la luna. (2 Metztli qualo) eclipsarse el sol. p: tonatiuh
oqualoc. vel. oqualoc intonatiuh. (2 Tonatiuh qualo)

cualocatl : cancer. (1 qualocatl.) cancer, o çaratan. (2 Qualocatl)

cualocatl + : cancer. (1 vei qualocatl) çaratan. (1 vei qualocatl) çaratan o


cancer pestifero. (2 Vei qualocatl)

cualoni : manjar generalmente. (1 qualoni) comestible cosa. (1 qualoni)


comedera cosa. (1 qualoni) bastimento assi. (1 qualoni) cosa comestible. (2
Qualoni)

cualoni + : pepino. (1 ayotontli xoxouhca qualoni) cosa que se come sin


cozer. (2 Xoxouhca qualoni)

cualtia : restaurarse y hazerse bueno, lo que estaua dañado. prete: oqualtix. (2


Qualtia)

cualtia + : jugar adar a comer tierra, hinchéndo la boca dela dicha tierra al
que pierde el juego. (1 titotlatlal q[ua]ltia)

cualtihuani : virtud generalménte. (1 qualtiuani)

cualtihuani, yectihuani : virtudes o bondades. (2 Qualtiuani, yectiuani)

cualtilia, nite : sanctificar hazer sancto. (1 nite, qualtilia)


cualtilia, nitla : hazer bueno y adereçar lo que estaua dañado. (1
nitlaqualtilia) restaurar, o adereçar lo dañado. preteri: onitlaqualtili. (2
Qualtilia, nitla) afinar algo. (1 nitla, qualtilia) polir. (1 nitla, qualtilia)
adobar lo que esta mal hecho. (1 nitla, q[ua]ltilia) limpiar. (1 nitla,
qualtilia) hermosear. (1 nitla, qualtilia) remediar. (1 nitla, qualtilia)
ahermosear o hermosear algo. (1 nitla, qualtilia)
cualtiliz ameyalli : fuente de bondad. (2 Qualtiliz ameyalli)

cualtiliz tlaaquillo : lleno de buen fruto. (1 qualtiliz tlaaquillo)

cualtiliztica : graciosamente assi. (1 qualtiliztica) con bondad. (2


Qualtiliztica)

cualtiliztlaaquillo : cosa que tiene fruta de gracia y bondad. (2


Qualtiliztlaaquillo)

cualtiliztli : gracia o hermosura. (1 qualtiliztli) sanctidad. (1 qualtiliztli)


virtud generalménte. (1 qualtiliztli) bondad. (1 qualtiliztli) bondad. (2
Qualtiliztli)

cualtin : buenos y sanctos. (2 Qualtin)

cualtoca, ni : venir a ver o a visitar a otro. prete: oniqualtocac. (2 Qualtoca,


ni) acudir o recurrir a alguna persona. (1 ni, qualtoca)
cualtoca, nino : tenerse por bueno. preteri: oninoqualtocac. (2 Qualtoca, nino)
fíngir ser bueno. (1 nino, qualtoca) tenerse por bueno. (1 nino, qualtoca)

cualtotoca, ni : visitar amenudo a alguna persona. pre: oniqualtotocac. (2


Qualtotoca, ni) muchas vezes visitar a alguno. (1 ni, qualtotoca)

cualtototza, ni : ligeramente traer algo. (1 ni, qualtototza)

cualtzacua, ni : reuelarse contra la cabecera. pre: oniqualtzacu. (2 Niqualtzaqua)


cualtzacua, nic : rebelarse. (1 nic, qualtzaqua)

cualyetoca, nino : tenerse por bueno, y jactarse dello. pret:


oninoqualyetocac. (2 Qualyetoca, nino)
cualyetoca, nite : tener a otro por bueno. prete: onitequalyetocac. (2
Qualyetoca, nite)

cuamanqui : figura ahusada hazia baxo y ancha arriba. (1 quamanqui) figura o cosa
ahusada hazia baxo, y ancha en lo alto. (2 Quamanqui)

cuamatlatia, nino : ponerse aluanega o cofia de red. pre: oninoquamatlati. (2


Quamatlatia, nino) aluanega ponerse. (1 nino, quamatlatia)

cuamatlatl : cofia. (1 quamatlatl) aluanega de red. (1 quamatlatl) aluanega


o cofia de red. (2 Quamatlatl)

cuamatlatl + : media cofia. (1 centlacol quamatlatl)

cuamecatlatla, ni : dolerme la frente dela carga que lleuo con mecapalli.


preterito: oniquamecatlatlac. (2 Quamecatlatla, ni)

cuametlapil : cabeçudo de cabeça larga. (1 quametlapil) hombre de larga


cabeça. (2 Quametlapil)

cuametlapiltic : idem. (Quametlapil: hombre de larga cabeça.) (2 Quametlapiltic)

cuammachtiliztli + : esgrima delos que enseñan a esgremir. (2 Temac


quammachtiliztli)
cuammaitl : rama de arbol. (1 quammaytl) rama de arbol. (2 Quammaitl)

cuammaitl aquiloni : estaca de arbol para plantar. (2 Quammaitl aquiloni)

cuammaitlaquiloni : ramo para plantar. (1 quammaitlaquiloni)

cuammalina, nitla : retorcer. (1 nitla, quá[m]malina)

cuammatequi, ni : podar vides o arboles. prete: oniquammatec. (2 Quammatequi, ni)


podar vides o arboles. (1 ni, quammatequi)

cuammatequiliztli : podadura. (1 quammatequiliztli) poda o podadura tal. (2


Quammatequiliztli)

cuammatequini : podador tal. (1 quammatequini) podador assi. (2 Quammatequini)

cuammati, nic : sentirse mucho el que es reprehendido. (2 Quammati, nic)


cuammati, nitla : sufrir. (1 nitla, quammati)

cuammaxac : horcajadura de arbol. (2 Quammaxac)

cuammaxalolli : horca para reboluer el trigo. (1 quammaxalolli) horca de dos


gajos. (2 Quammaxalolli)

cuammeca tecolotl : mochuelo, aue conocida. (2 Quammeca tecolotl)

cuammecatecolotl : mochuelo aue conocida. (1 quammecatecolotl)

cuammihuia, nitla : apalancar. preterit: onitlaquá[n]miui. (2 Quammiuia, nitla)


apalancar. (1 nitla, quammiuia)

cuammilli : palo para asaetear o picota. (1 quammilli)

cuammimilli : pilar de madera, o palo rollizo. (2 Quammimilli)

cuammimiltontli : garrote. (1 quammimiltontli) garrote, o palo. (2


Quammimiltontli)

cuammina, nitla : atrancar puerta desdel suelo. (1 nitla, quammina) hincar


vna cosa en otra, assi como clauo en tabla. (1 nitla, quammina)

cuammitl : palanca. (1 quammitl) palanca. (2 Quammitl)

cuammomotla, nino : jugar alos bolos. preteri: oninoquammomotlac. (2


Quammomotla, nino) jugar alos bolos. (1 nino, quammomotla)

cuamomotzoa, nite : messar a otro. preterito: onitequamomotzo. (2 Quamomotzoa,


nite) messar. (1 nite, quamomotzoa) repelar a otro. (1 nite, quamomotzoa)

cuamotzollalia, nite : idem. prete: oniquamotzollali. (Quamomotzoa, nite: messar


a otro. preterito: onitequamomotzo.) (2 Quamotzollalia, nite)

cuanaca : encrestado como gallo de castilla. (1 quanaca) gallina de castilla o


gallo. (1 quanaca) gallo o, gallina de castilla. (2 Quanaca)

cuanacatl : crespa de gallo de castilla. (1 quanacatl) cresta de gallo o de


gallina. (2 Quanacatl)
cuanacayotl : la carne del caxco dela cabeça. (2 Quanacayotl)

cuanatzinca = : = cuatlapanca; to (2 quanatzinca) = cuatlapanca; + (2


quanatzinca)

cuanatzinca; + : comisuras, junturas o rayas del caxco dela cabeça. (2


Quanatzinca; to)

cuanatzinca; to : comisuras, junturas o rayas del caxco dela cabeça. (2


Quanatzinca; to)

cuanepantla; + : la coronilla dela mitad dela cabeça. (2 Quanepantla; to)

cuanepantla; to : la coronilla dela mitad dela cabeça. (2 Quanepantla; to)

cuania, nitla : desembaraçar algo. (1 nitla, quania) mouer de lugar. (1 nitla,


quania) poner allende o en otro lugar. (1 nitla, quania) mouer de lugar. (1
nitla, quania) tirar o quitra alo d[e] lugar apartarlo. (1 nitla, quania)
apartar algo. (1 nitla, quania) quitar, apartar algo. (1 nitla, quania)

cuania + : mover en diuersas partes. (1 auicpa nitla, quania) mouer con


dificultad. (1 ayaxcan nitla, quania) mover en diuersas partes. (1 mieccampa
nitla, quania) mouer hazer otra cosa. (1 tetech nitla, quania) mouer aparte. (1
chico nitla, quania) mouer hazer otra cosa. (1 tetlan nitla, quania) mouer hazer
otra cosa. (1 teuic nitla, quania)

cuanlocatl : podrecimiento tal. (1 quá[n]locatl)

cuanuacqui : enflaquecido assi. (1 quanuacqui)

cuanuaqui, ni : enflaquecerse. (1 ni, quanuaqui)

cuanuaquiliztli : enflaquecimiento tal. (1 quanuaquiliztli)

cuanuatza, nite : enflaquecer a otro. (1 nite, quanuatza)

cuapaca, nino : lauarse la cabeça. pre: oninoquapac. vel, oninoquapacac. (2


Quapaca, nino) lauar la cabeça. (1 nino, quapaca)
cuapaca, nite : lauar a otro la cabeça. prete:. onitequapac. 1. oninoquapacac. (2
Quapaca, nite)

cuapanotiuh, niquin : parir la muger a menudo. pre: oniquinquapanotia. (2


Quapanotiuh, niquin)

cuapapatztic : lo mesmo es que quacecelicapil. (2 Quapapatztic)

cuapatlach : hombre de cabeça ancha. (2 Quapatlach) cabeçudo de cabeça ancha.


(1 quapatlach)

cuapatlani, ni : bolar porarte en vn madero rollizo. (1 ni, quapatlani)

cuapayana, nitla : desboronar o quebrantar terrones. pre: onitlaquapayan. (2


Quapayana, nitla)

cuapayana in tlaltetl in zacatzontetl, nic : desmoronar o d[e]sboronar terrones


o cespedes. (1 nic, quapayana yn tlaltetl yn çacatzontetl)
cuapazoloa, nite : marañar a otro los cabellos. p: onitequapaçolo. (2
Quapaçoloa, nite)

cuapepelli : corona de clerigo. (2 Quapepelli) corona de clerigo. (1


quapepelli)

cuapepeloa, nite : hazer corona a clerigo. prete: onitequapepelo. (2


Quapepeloa, nite)

cuapepeltic : clerigo que tiene corona, o de corona. (2 Quapepeltic)

cuapetlazol : desmelenado. (2 Quapetlaçol) desmelenado. (1 quapetlaçol)

cuapitzahuac : figura ahusada hazia arriba, y ancho en lo baxo. (2 Quapitzauac)


figura ahusada hazia arriba y ancha abaxo. (1 quapitzauac)

cuapopol : desmelenado. (2 Quapupul) desmelenado. (1 quapupul)

cuapopoloa, nite : marañar el cabello a otro. prete: onitequapopolo. (2


Quapopoloa, nite) encrespar algo. (1 nite, quapopoloa)

cuappachcentlaulli : maiz leonado. (1 quappachcentlaulli)

cuappachtia : pararse leonado el color. preteri: oquappachtiac. (2 Quappachtia)


cuappachtia, ni : hazerse pardo. (1 ni, quappachtia)

cuappachtli : color leonado, o medio morado. (2 Quappachtli)

cuappaltia : idem. preterito: oquappaltiac. vel. oquappaltix. (Quappachtia:


pararse leonado el color. preteri: oquappachtiac.) (2 Quappaltia)

cuappanahuaztli : puente de madera. (2 Quappanauaztli)

cuappanahuaztontli : puente pequeña assi. (2 Quappanauaztontli) puente pequeña


desta manera. (1 quappanauaztontli)

cuappantli : puente de madera, o quadril. (2 Quappantli) cadera o quadril. (1


quappantli) puénte de maderos. (1 quappantli)

cuappantontli : puente pequeña assi. o quadril pequeño. (2 Quappantontli) puente


pequeña desta manera. (1 quappá[n]tontli)

cuappatoa, ni : jugar al axedrez. preterito: oniquappato. (2 Quappatoa, ni)

cuappatoani : jugador deaxedrez. (2 Quappatoani)

cuappatoliztli : el acto de jugar al axedrez. (2 Quappatoliztli)

cuappatolli : juego de axedrez. (2 Quappatolli) axedrez. (1 quappatolli)

cuappetlacalli : arca o caxa de madera. (2 Quappetlacalli)

cuappiloa + : forcejar. (1 ytech nino, quappiloa)

cuappinoli : asserraduras de madera. (1 quappinoli)


cuappitzactli : palo delgado. (2 Quappitzactli)

cuappitzahui : empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1 quappitzaui)


cuappitzahui, ni : enuararse, o pararse yerto. &c. preter: . oniquappitzauh.
(2 Quappitzaui, ni) enuararse. (1 ni, quappitzaui) enhertarse. (1 ni,
quappitzaui)

cuappitzahuiliztli : enuaramiento assi. (2 Quappitzauiliztli) enuaramiento. (1


quappitzauiliztli)

cuappitzauhqui : persona enuarada o yerta, cosa aspera, crudia, o acucharrada,


assi como tortillas secas. &c. o persona cenceña y enxuta. (2 Quappitzauhqui)
enuarado. (1 quappitzauhqui) enertado assi. (1 quappitzauhqui)

cuappitzauhqui = : = cuappitztic (2 quappitzauhqui)

cuappitzoa, mo : pararse yerto el muerto. preter: omoquappitzo. (2 Moquappitzoa)


yerto pararse el muerto, quando espira . (1 moquappitzoa)
cuappitzoa, nino : pararse yerto como palo. prete: oninoquappitzo. (2
Quappitzoa, nino) pararse yerto. (1 nino, quappitzoa)

cuappitztic : aspera yerudia cosa, assi como cuero, tortillas secas, &c. (1
quappitztic) cenceño enxuto. (1 quappitztic) lo mesmo es que quappitzauhqui. (2
Quappitztic) enertado assi. (1 quappitztic) aspera cosa. (1 quappitztic)
empedernido desta manera. (1 quappitztic)

cuappitztiliztli : aspereza tal. (1 quappitztiliztli) aspereza assi. (1


quappitztiliztli)

cuappixqui : montañero, que la guarda. (1 quappixq[ui])

cuaquimiliuhcayotl : paño de cabeça. (2 Quaquimiliuhcayotl) cofia. (1


quaquimiliuhcayotl) paño para cubrir la cabeça. (1 quaquimiliuhcayotl)

cuaquimiloa, nino : tocarse o cubrirse la cabeça. pre: oninoquaquimilo. (2


Quaquimiloa, nino)
cuaquimiloa, nite : tocar o cubrir la cabeça a otro. pre: onitequaquimilo. (2
Quaquimiloa, nite)

cuarto + : quarto moneda conocida. (2 Tepuz quarto)

cuarto chiuhqui : monedero, que haze moneda, como tomines o cuartos. (1)

cuatalachi : hombre de gran cabeça. (2 Quatalachi) cabeçudo de gran cabeça.


(1 quatalachi)

cuatatapa : desmelenado. (2 Quatatapa) desmelenado. (1 quatatapa)

cuatatapatia, nite : marañar a otro los cabellos. pre: onitequatatapati. (2


Quatatapatia, nite) encrespar algo. (1 nitequatatapatia)

cuataz, nic : yo yre comiendo alguna cosa. (2 Quataz, nic)

cuatechalania, nite : dar a otro de cabeçadas. prete: onitequatechalani. (2


Quatechalania, nite) dar de cabeçadas a otro. (1 nite, quatechalania)
cuatecoma : hombre o muger de gran cabeça. (2 Quatecoma) cabeçudo de gran cabeça.
(1 quatecoma) ombre de gran cabeça. (1 quatecoma)

cuatecon : motilon. (2 Quatecon)

cuatecoyonia, nite : descalabrar con piedra. (1 nite, quatecoyonia)

cuatecuia, nino : tocarse con paño de cabeça, o con almahizal. pre: oninoquatecuix.
(2 Quatecuia, nino)

cuatecuiya, nino : tocarse desta manera. (1 nino, quatecuiya)


cuatecuiya, nite : tocar a otro desta manera. prete: onitequatecuix. (2
Quatecuiya, nite) tocar con toca assi. (1 nite, quatecuiya)

cuatenamaz : hombre o muger de grá[n] cabeça. (2 Quatenamaz) cabeçudo de gran


cabeça. (1 quatenamaz) ombre de gran cabeça. (1 quatenamaz)

cuatepachoa, nite : descalabrar a otro con piedra o dar pedrada. pre:


onitequatepacho. (2 Quatepachoa, nite) descalabrar con piedra. (1 nite,
quatepachoa)

cuatepehui, ni : pelarse la cabeça. s. caerse el pelo. preterito: oniquatepeuh.


vel. oniquatepeuac. (2 Quatepeui, ni) pelarse la cabeça o pararse caluo. (1 ni,
quatepeui)

cuatepinia, nite : dar coxcorron con la mano, o dar capon. pre:


onitequatepini. (2 Quatepinia, nite) coxcorrón dar a otro cón la mano. (1 nite,
quatepinia) capon dar enla frente. (1 nite, quatepinia) dar coxcorron. (1 nite,
quatepinia)

cuatepitzinia, nite : descalabrar o quebrantar la cabeça a otro. pre:


onitequatepitzini. (2 Quatepitzinia, nite) descalabrar con piedra. (1 nite,
quatepitzinia) machucar la cabeça a otro. (1 nite, quatepitzinia)

cuatepozzotia topilli, nic : enastar lança. (1 nic, quatepuzçotia topilli)

cuatequia, nino : lauarse la cabeça, o baptizarse. pre: oninoquatequi. (2


Quatequia, nino)
cuatequia, nite : lauar a otro la cabeça, o baptizarlo. pre: onitequatequi. (2
Quatequia, nite) bautizar o baptizar a alguno. (1 nite, quatequia)

cuatequixquicihui : hó[m]bre o muger que tiene mucha caspa enla cabeça. (2


Quatequixquiciui) casposo. (1 quatequixquiciui)

cuatequixquitl : caspa dela cabeça. (2 Quatequixquitl) caspa dela cabeja. (1


quatequixquitl)

cuatetexotl : los sesos dela cabeça. (2 Quatetexotl)

cuatetexquixtia, nite : desmeollar, o sacar los sesos a otro. pre:


onitequatetexquixti. (2 Quatetexquixtia, nite) desmeollar. (1 nite,
quatetexquixtia)

cuatetextilia, nite : hazer saltar los sesos a otro, o quebrantarle la cabeça.


preteri: onitequatetextili. (2 Quatetextilia, nite)
cuatetextli : los sesos dela cabeça. (2 Quatetextli) sesos por meollos. (1
q[ua]tetextli) meollos dela cabeça. (1 quatetextli)

cuateteztli : idem. (Quatetextli: los sesos dela cabeça.) (2 Quateteztli)

cuatetzotzona, nino : topetar, o darse golpe en la pared, o en otra cosa con la


cabeça. preteri: oninoquatetzotzon. (2 Quatetzotzona, nino) topar con la cabeça.
(1 nino, q[ua]tetzotzona) golpe darse con la cabeça o darse cabeçada. (1 nino,
quatetzotzona)
cuatetzotzona, nite : dar a otro de cabeçadas. p: onitequatetzotzon. (2
Quatetzotzona, nite) calabaçadas dar. (1 nite, quatetzotzona) dar de cabeçadas a
otro. (1 nite, quatetzotzona)

cuatexotl : idem. (Quatextli: los meollos, o sesos dela cabeça.) (2 Quatexotl)

cuatexpetla : hombre, o muger de cabeça ancha. (2 Quatexpetla) cabeçudo de


cabeça ancha. (1 quatexpetla)

cuatexquimiliuhcayotl : membrana, o tela los sesos dela cabeça. (2


Quatexquimiliuhcayotl)

cuatextli : los meollos, o sesos dela cabeça. (2 Quatextli) sesos por meollos. (1
quatextli) meollos dela cabeça. (1 quatextli)

cuatexxotl : meollos dela cabeça. (1 quatexxotl)

cuateyollotl : la coronilla del medio dela cabeça (2 Quateyollotl)

cuatezon : motilon. (1 quateçon)

cuatezonoa, nino : motilarse, o tresquilarse. prete: oninoquateçono. (2


Quateçonoa, nino)
cuatezonoa, nite : motilar o tresquilar aotro. pr: onitequateçono. (2
Quateçonoa, nite) motilar. (1 nite, quateçonoa)

cuatezontic : motilon. (2 Quateçontic)

cuatezpi, nite : messar o repelar a otro. preterito: onitequatezpic. (2 Quatezpi,


nite) messar. (1 nite, quatezpi)

cuatiaz, nic : yo yre comiendo. s. algo. (2 Quatiaz, nic)

cuatihuetzi, nite : dar dentellada, o bocado arremetiendo contra alguno.


preterito: onitequatiuetz. (2 Quatiuetzi, nite) bocados dar arremetiendo contra
alguno. (1 nite, quatiuetzi) reñir risando. (1 nite, quatiuetzi)
cuatihuetzi, nitla : comer apriessa. (1 nitla, quatiuetzi)

cuatlacaczotl : desmelenado. (2 Quatlacacçotl)

cuatlahueliloc : loco, o desatinado. (2 Quatlaueliloc)

cuatlalhuayotl : las venas o neruios dela cabeça (2 Quatlalhuayotl)

cuatlapachiuhcayotl : toca, o paño para cubrir la cabeça. (2 Quatlapachiuhcayotl)


velo o toca de muger. (1 quatlapachiuhcayotl) paño para cubrir la cabeça. (1
quatlapachiuhcayotl)
cuatlapachoa, nino : cubrirse la cabeça con toca, paño, velo, o manto. prete:
oninoquatlapacho. (2 Quatlapachoa, nino) tocar se assi. (1 nino, quatlapachoa)
cuatlapachoa, nite : cubrir la cabeça a otro desta manera. prete:
onitequatlapacho. (2 Quatlapachoa, nite)

cuatlapana, nino : quebrarse, o quebrantarse la cabeça. prete: oninoquatlapan.


(2 Quatlapana, nino) quebrarse la cabeça. (1 nino, quatlapana)
cuatlapana, nite : quebrantar a otro la cabeça. p: onitequatlapan. (2
Quatlapana, nite)

cuatlapanca; + : lo mesmo es que quanatzinca. (2 Quatlapanca; to)

cuatlapanca; to : lo mesmo es que quanatzinca. (2 Quatlapanca; to)

cuatlapohua, nic : destechar casa. pre: onicquatlapo. (2 Quatlapoa, nic)

cuatlapolhuia, nicte : destechar casa a otro. pret: onictequatlapolhui. (2


Quatlapolhuia, nicte)

cuatlapouhqui : casa destechada. (2 Quatlapouhqui)

cuatlatla, ni : tener gran ardor y dolor de cabeça prete: oniquatlatlac. (2


Quatlatla, ni) arder la cabeça del gran sol o fuego. (1 ni, quatlatla) arder la
cabeça de dolor. (1 ni, quatlatla)

cuatlaza, nino : cabecear con presumpcion y vanidad. prete: oninoquatlaz. (2


Quatlaça, nino)

cuatlaztinemi, nino : andar cabeceando con presumpcion y vanidad. preterito:


oninoquatlaztinen. (2 Quatlaztinemi, nino) andar cabeceando. (1 nino,
quatlaztinemi)

cuatonalcueponi, ni : arder la cabeça del gran sol o fuego. (1 ni,


quatonalcueponi)

cuatonallecueponi, ni : arderme mucho la cabeça del gransol. pre:


oniquatonallecuepon. (2 Quatonallecueponi, ni)

cuatzaccayotl : capitel de coluna. (1 quatzaccayotl)

cuatzaccayotl + : capitel de coluna de piedra redonda. (2 Temimil


quatzaccayotl)

cuatzayana, nite : herir, o dar cuchillada a otro é[n] la cabeça, o henderle


la cabeça. preterito: onitequatzayan. (2 Quatzayana, nite) descalabrar cón otra
cosa. (1 nite, quatzayana)

cuatzilcoltia, nite : capon dar enla frente. (1 nite, quatzilcoltia)

cuatzilinia, nite : capon dar enla frente. (1 nite, quatzilinia)

cuatzitzin : desmelenado. (2 Quatzitzin) desmelenado. (1 quatzitzin)

cuatzoma, ni : vrdir tela. prete: oniquatzun. (2 Quatzuma, ni) vrdirtela. (1


ni, q[ua]tzuma)
cuatzomitl : los lisos dela tela. (2 Quatzomitl) lisos dela tela. (1
quatzomitl)

cuatzontlacuiyalli : trançado de muger. (2 Quatzontlacuiyalli) trançado de


muger. (1 quatzontlacuiyalli)

cuatzontli : coleta de cabellos. (1 quatzontli) cabellos que cuelgan sobre la


fré[n]te. (2 Quatzuntli) cabellos, o pelos dela cabeça. (2 Quatzontli) cabellos
que dexan enel cogote alos muchachos quando los tresquilan. (1 quatzuntli)
cabellos de la cabela. (1 quatzuntli)

cuatzontli + : dar buen exé[m]plo. metap. (2 Xiotl quatzuntli nicteca) dar buen
exemplo. (1 xiyotl quatzuntli nicteca)

cuatzotzona, nino : dar golpe conla cabeça enel vmbral dela puerta, o en otra
cosa semejante. prete: oninoquatzotzon. (2 Quatzotzona, nino) topar con la
cabeça. (1 nino, quatzotzona)

cuauh + : parde los arboles. &c. (2 Nauac quauh)

cuauh huinoapilolli : galleta vaso para vino. (1 quauh vinoapilolli)

cuauh nanahuatl : goma de arboles. (2 Quauh nanauatl)

cuauh vino apilolli : galleta, vaso para vino. (2 Quauh vino apilolli)

cuauhacalli : media hanega, para medir, o canal demadera. (2 Quauhacalli)


canal de madera grande para passar agua con ella a alguna parte. (1 quauhacalli)

cuauhacalli + : media hanega, medida. (2 Cen quauhacalli)

cuauhacaltontli : celemin, o cosa semejante. (2 Quauhacaltontli) celemin. (1


quauhacaltontli)

cuauhacaltontli + : medio celemin. (1 centlacol quauhacaltontli) medio


celemin. (1 tlacacic quauhacaltontli)

cuauhacatl : varal. (2 Quauhacatl) varal vara grande. (1 quauhacatl)

cuauhacocui, nitla : apalancar. preterito: onitlaquauhacocuc. (2 Quauhacocui,


nitla) apalancar. (1 nitla, quauhacocui)

cuauhalo : papagayo grande y verde. (2 Quauhalo)

cuauhapazpechtli : artesa. (2 Quauhapazpechtli)

cuauhapaztli : batea. (2 Quauhapaztli) artesa o cosa semejante. (1


quauhapaztli) batea para lauar oro. (1 quauhapaztli)

cuauhapipilhuaztli : canal de madera. (2 Quauhapipilhuaztli) canal de madera


grande para passar agua con ella a alguna parte. (1 quauhapipilhuaztli)

cuauhaquia, ni : plantar arboles, o estacas de oliuas. &c. prete: oniquauhaqui. (2


Quauhaquia, ni) estacas de plantas poner. (1 ni, quauhaquia) plantar arboles. (1
ni, quauhaquia)
cuauhaquia, nino : emboscarse. preterito: oninoquauhaqui. (2 Quauhaquia, nino)
emboscarse. (1 nino, quauhaquia)
cuauhaquia +, n : oliuas plantar. (1 n, azeyte quauhaquia)

cuauhaquilli : plantas de arboles, o estacas de oliuas. &c. (2 Quauhaquilli)


postura de plantas. (1 quauhaquilli)

cuauhaquilli + : estaca para plantar. (1 tlamatectli q[ua]uhaquilli)

cuauhatlapalli : hoja de arbol. (2 Quauhatlapalli) hoja de arbol. (1


quauhatlapalli)

cuauhayotl : cerradura de palo, o postillo. (2 Quauhayutl) pestillo o


cerradura de palo. (1 quauhayotl)

cuauhcacalachtli : cerradura, o postillo de palo. (2 Quauhcacalachtli)

cuauhcacapolin : agallas de arboles. (2 Quauhcacapulin)

cuauhcactli : sandalias de madera. (1 quauhcactli) choclo. (2 Quauhcactli)

cuauhcalalachtli : pestillo o cerradura de palo. (1 quauhcalalachtli)

cuauhcalco niteteca : encarcelar a otro. (1 quauhcalco niteteca) echar en la


carcel. (1 quauhcalco niteteca)

cuauhcalco nitetlalia : encarcelar a otro. (1 quauhcalco nitetlalia) echar en la


carcel. (1 quauhcalco nitetlalia)

cuauhcalco tetequiliztli : encarcelamiento. (1 quauhcalco tetequiliztli)


encarcelamiento. (2 Quauhcalco tetequiliztli)

cuauhcalco tetlaliliztli : encarcelamiento. (1 quauhcalco tetlaliliztli) idem.


(Quauhcalco tetequiliztli: encarcelamiento.) (2 Quauhcalco tetlaliliztli)

cuauhcalco tlatectli : encarcelado. (1 quauhcalco tlatectli) encarcelado. (2


Quauhcalco tlatectli)

cuauhcalco tlatlalilli : encarcelado. (1 quauhcalco tlatlalilli) idem.


(Quauhcalco tlatectli: encarcelado.) (2 Quauhcalco tlatlalilli)

cuauhcalco, niteteca : encarcelar a alguno. pret: quauhcalco onitetecac. (2


Quauhcalco, niteteca)

cuauhcalco, nitetlalia : idem. preterito: quauhcalco onitetlali. (Quauhcalco,


niteteca: encarcelar a alguno. pret: quauhcalco onitetecac.) (2 Quauhcalco,
nitetlalia)

cuauhcalhuia, nitla : lleuar algo en jaula. (1 nitlaquauhcalhuia) lleuar algo en


jaula grande de palo. prete: onitlaquauhcalhui. (2 Quauhcalhuia, nitla)

cuauhcalli : carcel. (1 quauhcalli) jaula grande. (1 quauhcalli) jaula


grande de palo, adonde estauá[n] los presos por sus delictos. (2 Quauhcalli)

cuauhcalpixqui : carcelero. (1 quauhcalpixqui) carcelero, o guardador de jaula


grande de palo. (2 Quauhcalpixqui)
cuauhcaltepiton : jaula pequeña. (1 quauhcaltepiton) jaula de madera pequeña. (2
Quauhcaltepiton)

cuauhcaltontli : jaula pequeña. (1 quauhcaltontli) idem. (Quauhcaltepiton: jaula


de madera pequeña.) (2 Quauhcaltontli)

cuauhcamac : hendedura, o agujero de madero. (2 Quauhcamac)

cuauhcamactli : resquicio o hendedura de palo o tabla. (1 q[ua]uhcamactli) idem.


(Quauhcamac: hendedura, o agujero de madero.) (2 Quauhcamactli)

cuauhcapolin : agallas de arbol. (1 quauhcapulin)

cuauhcelicayotl : retoño de arbol. (1 quauhcelicayotl) ramo del renueuo. (1


quauhcelicayotl) renueuo de arbol. (1 quauhcelicayotl) renueuo, o pimpollo de
arbol. (2 Quauhcelicayotl)

cuauhcellotl : renueuo de arbol. (1 quauhcellotl) idem. (Quauhcelicayotl:


renueuo, o pimpollo de arbol.) (2 Quauhcellotl)

cuauhchayahuac : rexa de palo. (1 quauhchayauac) verjas de palo. (1


quauhchayauac) rexa de madera. (2 Quauhchayauac)

cuauhchayahuacayotia, nitla : enrexar con rexas de madera. prete:


onitlaquauhchayauacayuti (2 Quauhchayauacayutia, nitla) enrexar cerrar con rexas.
(1 nitla, quauhchayauacayotia)

cuauhchayahuallo : rexada cosa desta manera. (1 quauhchayauallo) cosa


enrexada assi. (2 Quauhchayauallo)

cuauhchayahuallotia, nitla : enrexar algo desta manera. prete:


onitlaquauhchayaualloti. (2 Quauhchayauallotia, nitla) enrexar cerrar con rexas.
(1 nitla, quauhchayauallotia)

cuauhchicolli : garauato de palo, para sacar agua de pozo. (1 quauhchicolli)


garauato de palo. (1 quauhchicolli) garauato de palo. (2 Quauhchicolli)

cuauhchimal : mono, animal conocido. (1 quauhchimal) mona animal conocido. (1


quauhchimal) mono, animal conocido. (2 Quauhchimal)

cuauhchimalli : escudo. (1 quauhchimalli) paues. (1 quauhchimalli) paues. (2


Quauhchimalli)

cuauhchimalli + : manta para combatir. (1 vei quauhchimalli)

cuauhchinamitl : varandas. (1 quauhchinamitl) antepecho de madera. (1


quauhchinamitl) palizada defension de palos. (1 quauhchinamitl) varandas, o
antepecho de madera, o palenque, talanquera o estacada. (2 Quauhchinamitl)

cuauhchiquihuitl : escriño. (1 quauhchiquiuitl) chiquiuitl de tablas. (2


Quauhchiquiuitl)

cuauhchocholli : corma. (1 quauhchocholli) corma de palo. (2 Quauhchocholli)

cuauhchocholpol : persona alta de cuerpo. (2 Quauhchocholpul)

cuauhcholpol + : alto de cuerpo. (1 quauhtitipul, quauhcholpol)


cuauhcococonetl : muñeca de niños. (1 quauhcococonetl)

cuauhcocolli : can de madera. (1 quauhcocolli) can de madera. (2 Quauhcocolli)

cuauhcocotoctli : pedaços de madera. (2 Quauhcocotoctli)

cuauhcocoyoctli : cepo prisión. (1 quauhcocoyoctli) cepo, prision, o agujero hecho


en madera. (2 Quauhcocoyoctli)

cuauhcomitl : pulpito de palo. (1 quauhcomitl) barril de madera. (1


quauhcomitl) cuba o cosa semejante. (1 quauhcomitl) bota, pipa o tonel. (1
quauhcomitl) pulpito de madera, o tonel, pipote o pipa. (2 Quauhcomitl)

cuauhcomitl + : pipa. (1 vei quauhcomitl) pipa o tonel grande. (2 Vei


quauhcomitl)

cuauhconetl : aguilocho. (1 quauhconetl)

cuauhcoxolitli : faisan. (2 Quauhcoxolitli)

cuauhcoyahuac : lo mesmo es que calcayotl. (2 Quauhcoyauac)

cuauhcoyametl : puerco montes jaualin. (1 quauhcoyametl) jaualin. (2


Quauhcoyametl)

cuauhcoyoctli : agujero hecho en madero. (1 quauhcoyoctli) cepo prisión. (1


quauhcoyoctli) cepo, prision, o agujero hecho é[n] madero, o madero agujerado. (2
Quauhcoyoctli)

cuauhcuetzpalin : lagarto animal. (1 quauhcuetzpalin)

cuauhcuezcomatl : troxe otra. (1 quauhcuezcomatl)

cuauhecahuaztli : escalera de palo. (1 quauhecauaztli)

cuauhehuatl : corteza de arbol. (1 quauheuatl) corteza de arbol. (2


Quauheuatl)

cuauheloxochitl : flor otra quasi dela misma hechura. (1 quauheloxochitl)

cuauhicpalli : escaño. (1 quauhicpalli) assentadero de palo. (2 Quauhicpalli)

cuauhicuiloa, ni : entallar en madera. prete: oniquauhicuilo. (2 Quauhicuiloa,


ni) entallar. (1 ni, quauhicuiloa)
cuauhicuiloa, nitla : esculpir cauar en madera. (1 nitla, quauhicuiloa)

cuauhicxitl : pie de vanco. (1 quauhicxitl) çancos de palo. (1 quauhicxitl)


cepo prisión. (1 quauhicxitl) cepo, prision, o çancos para andar. (2 Quauhicxitl)

cuauhilacatzo : bolteador tal. (1 quauhilacatzo) jugador tal. (1 quauhylacatzo)

cuauhilacatzoa, ni : boltear con los pies vn palo rollizo. pre:


oniquauhilacatzo. (2 Quauhilacatzoa, ni) boltear vn palo rollizo con los pies. (1
ni, quauhilacatzoa) torcer varas o vides y parras. (1 ni, quauhilacatzoa) jugar
el palo con los pies trayendolo al rededor, o acodar vides, o torcer y entortar
varas. (1 ni, q[ua]uhylacatzoa)
cuauhilacatzoani : bolteador tal. (1 quauhilacatzoani) jugador tal. (1
quauhylacatzoani) bolteador assi. (2 Quauhilacatzoani)

cuauhilacatzoliztli : juego desta manera. (1 quauhylacatzoliztli) juego de


boltear palo con los pies. (2 Quauhilacatzoliztli)

cuauhilacatzoqui : jugador tal. (1 q[ua]uhylacatzoqui)

cuauhilacatztli : prensa para apretar. (1 quauhylacatztli) husillo de lagar. (1


quauhylacatztli) husillo delagar, o prensa para apretar. (2 Quauhilacatztli)

cuauhimolhuia, nitla : poner alguna cosa que parezca bien encima dela casa de
paja. preterito: onitlaquauhimolhui. (2 Quauhimolhuia, nitla)

cuauhitic : lo interior del monte, o del arboleda. (2 Quauhitic)

cuauhitic nicalaqui : entrar en monte espesso. (1 quauhytic nicalaqui)

cuauhitzcuintli : vanco. (1 quauhytzcuintli)

cuauhitzmolinalli : retoño de arbol. (1 quauhytzmolinalli) ramo del renueuo.


(1 quauhitzmolinalli) renueuo de arbol. (1 quauhitzmolinalli) renueuo o pimpollo
de arbol. (2 Quauhitzmolinalli)

cuauhitzmolincayotl : pimpollo para plantar. (1 quauhitzmolincayotl) idem.


(Quauh__itzmolinalli: renueuo o pimpollo de arbol.) (2 Quauhitzmolincayotl)

cuauhixhualli : planta para plantar. (1 quauhixualli) planta con su raya y


tierra. (1 quauhixualli) pimpollo para plantar. (1 quauhixualli) pimpollo o
renueuo de arbol para trasponer. (2 Quauhixualli)

cuauhixhuallotl : pimpollo para plantar. (1 quauhixuallotl) idem.


(Quauh__ixualli: pimpollo o renueuo de arbol para trasponer.) (2 Quauhixuallotl)

cuauhixtlahuatl : desierto. (1 quauhixtlauatl) yermo desierto con arboles. (1


quauhixtlauatl) desierto, tierra llana con arboledas. (2 Quauhixtlauatl)

cuauhizhuatl : hoja de arbol. (1 quauhyzuatl) hoja de arbol. (2 Quauhizuatl)

cuauhmatlatl : maleza o breña. (1 q[ua]uhmatlatl) breña, o maleza de monte. (2


Quauhmatlatl)

cuauhmaxac : horcajadura de arbol. (2 Quauhmaxac)

cuauhmecatecolotl : cierta yerua que se cria en los arboles. (2


Quauhmecatecolotl)

cuauhnahuac : cerca o junto alos arboles. (2 Quauhnauac)

cuauhnanacatl : hongo de arbol. (1 quauhnanacatl) hongo de prado. (2


Quauhnanacatl)

cuauhnanahuatl : goma de arbol. (1 quauhnanauatl)

cuauhnanahuayo : gomoso lleno de goma. (1 quauhnanauayo)


cuauhnapaloa, nitla : apuntalar o apoyar la caía. pre: onitlaquauhnapalo. (2
Quauhnapaloa, nitla) apoyar la casa. (1 nitla, quauhnapaloa)

cuauhnecomitl : colmena. (1 quauhnecomitl) colmena, o cantaro de miel de auejas.


(2 Quauhnecomitl)

cuauhnecozayoli : abeja de miel que cria dentro del arbol. (1 quauhnecuçayoli)


aueja de miel que cria en los arboles. (2 Quauhnecuçayoli)

cuauhnecozayolli : aueja de miel; busca abeja. (1 quauhnecuçayolli)

cuauhnecquixtia, ni : castrar colmenas. (1 ni, quauhnecquixtia)

cuauhnecupixqui : colmenero. (1 quauhnecupixqui)

cuauhnecutla : colmenar. (1 quauhnecutla) colmenar. (2 Quauhnecutla)

cuauhnecutli : miel de auejas. (1 quauhnecutli) miel de auejas. (2


Quauhnecutli)

cuauhnepantla : lo interior o el medio del desierto o del monte. (2


Quauhnepantla)

cuauhnepantla chane : morador de bosque. (1 quauhnepantla chane)

cuauhnepantla nemi : morador de bosque. (1 quauhnepantla nemi)

cuauhnexatl : beuida de mayz cozido. (1 quauhnexatl) cierta beuida de mayz


cozido. (2 Quauhnexatl)

cuauhocotl : tea de pino. (1 quauhocotl) tea de pino. (2 Quauhocotl)

cuauhocotzotl : goma de arbol. (1 quauhocotzotl) resina de arbol. (1


quauhocotzotl) goma de arbol. (2 Quauhocotzotl)

cuauhocuilin : carcoma de madera. (1 quauhocuilin) gusano de madera. (1


quauhocuilin) carcoma o gusano de madera. (2 Quauhocuilin)

cuauhohuican calacqui : enriscado. (1 qua[u]houican calacqui) embocado. (2


Quauhouican calacqui)

cuauhohuican nicalaqui : enriscarse. (1 quauhouican nicalaqui)

cuauhololli : porra para aporrear. (1 quauhololli) maço para majar. (1


quauhololli) maço para majar, o porra para aporrear. (2 Quauhololli)

cuauhololli + : maço grande. (1 vey quauhololli)

cuauhololtontli : maço pequeño. (1 quauhololtontli) maço o porra pequeña. (2


Quauhololtontli)

cuauhotla chiquitl : canasto grande de cañas. (1 quauhotla chiquitl)

cuauhoxitl : resina de arbol. (1 quauhoxitl) cierta resina de arbol. (2


Quauhoxitl)
cuauhpachtia : tornarse pardo el color. preteri: oquauhpachtiac. (2
Quauhpachtia)

cuauhpachtli : leonado color. (1 quauhpachtli)

cuauhpanahuaztli : ponton o puente de madera. (1 quauhpanauaztli) puénte de


maderos. (1 quauhpanauaztli) puente de madera. (2 Quauhpanauaztli)

cuauhpantli : ponton o puente de madera. (1 quauhpantli) puénte de maderos. (1


quauhpantli)

cuauhpatlani, ni : bolar porarte en vn madero rollizo. (1 ni, quauhpatlani)

cuauhpatolli : juego de axedrez. (1 quauhpatolli)

cuauhpetlacalli : arca. (1 quauhpetlacalli)

cuauhpinolli : asserraduras de madera. (1 quauhpinolli) asserraduras de madera.


(2 Quauhpinolli)

cuauhpitzactli : palo o vara delgada. (2 Quauhpitzactli)

cuauhpitzahui, ni : enuararse o pararse yerto. prete: oniquauhpitzauh. (2


Quauhpitzaui, ni)

cuauhpitzahuiliztli : aspereza tal. (1 quauhpitzauiliztli)

cuauhpotzalli : maleza o breña. (1 q[ua]uhputzalli) breña o maleza de monte. (2


Quauhputzalli)

cuauhquech + : yugo para vñir bueyes. (2 Quaquaueque yn quauhquech tlauilanaya)

cuauhquechilia, nitla : apoyar o apuntalar, casa o poner rodrigones alasvides o


plantas pequeñas. pre: onitlaquauhquechili. (2 Quauhquechilia, nitla) apoyar la
casa. (1 nitla, quauhquechilia) rodrigar vides. (1 nitla, quauhquechilia) poner
rodrigones alas vides o alos arbolicos peq[ue]ños. (1 nitla, quauhquechilia)

cuauhquechtli : cepo prisión. (1 quauhquechtli) cepo, prision. (2 Quauhquechtli)

cuauhquetza, mo : alterarse o alçarse el miembro prete: omoquauhquetz. (2


Moquauhquetza) alçarse o alterarse el miembro del varon. (1 mo, quauhquetza)
cuauhquetza, nitla : componer leña. (1 nitla, quauhquetza)

cuauhquetzalli : hacina de leña. (2 Quauhquetzalli) hacina de leña. (1


quauhquetzalli) leña hacinada. (1 quauhquetzalli)

cuauhqui : leñador. (2 Quauhqui) leñador que va por leña. (1 quauhqui)

cuauhtanatli : arca. (1 quauhtanatli)

cuauhtapazolli : breña o maleza de monte. (2 Quauhtapaçolli) maleza o breña. (1


quauhtapaçolli)

cuauhtechalotl : harda o hardilla. (2 Quauhtechalotl) harda. (1 quauhtechalotl)

cuauhtecpantli : verjas o rexa de madera. (2 Quauhtecpantli) rexa de palo. (1


quauhtecpantli)
cuauhtecpanyo : enrexada cosa. (2 Quauhtecpanyo) rexada cosa desta manera. (1
quauhtecpanyo)

cuauhteixiptla : imagen de bulto de madera. (2 Quauhteixiptla) estatua de bulto.


(1 quauhteixiptla)

cuauhteixiptla xinqui : el que haze o labra imagines de bulto en madera. (2


Quauhteixiptla xinqui)

cuauhteixiptlaxinqui : estatuario que las haze. (1 q[ua]uhteixiptlaxinqui)

cuauhtelolohuia, nino : jugar alos bolos. (1 nino, q[ua]uhtelolouia)

cuauhtelolomimilhuia, nino : jugar alos bolos. (1 nino, quauhtelolomimilhuia)

cuauhtelolomomotla, nino : jugar alos bolos. (1 nino, q[ua]uhtelolomomotla)

cuauhtelolotli : bola de madera. (2 Quauhtelolotli) bola de madera. (1


quauhtelolotli)

cuauhtelolotli +, nic : bolear. (1 nic, tlatlaça yn quauhtelolotli)

cuauhtema, nitla : emmaderar casa. preteri: onitlaquauhten. (2 Quauhtema,


nitla) emmaderar casa. (1 nitla, quauhtema) maderar con madera. (1 nitla,
quauhtema)

cuauhtemalaca elcuauhyotl : exe de carreta. (2 Quauhtemalaca elquauhyotl) exe de


carro. (1 quauhtemalaca elquauhyotl)

cuauhtemalaca tlapechcuauhyotl : piertigo de carreta. (2 Quauhtemalaca


tlapechquauhyotl)

cuauhtemalaca tlatlecahuilon : carrillo, o polea. (1 quauhtemalaca


tlatlecauilon)

cuauhtemalaca tlatlecahuiloni : polea o garrucha. (2 Quauhtemalaca


tlatlecauiloni)

cuauhtemalacachiuhqui : carretero que las haze. (1 quauhtemal[a]cachiuhqui)

cuauhtemalacahuia, nitla : carretear, o subir algo có[n] polea o garrucha. p:


onitlaq[ua]uhtemalacaui. (2 Quauhtemalacauia, nitla) carretear, lleuar algo en
carreta. (1 nitla, quauhtemalacauia) subir algo con garrucha o polea. (1 nitla,
quauhtemalacauia)

cuauhtemalacatl : carreta. (1 quauhtemalacatl) rueda de carreta. (1


quauhtemalacatl)

cuauhtemalacatl ic tlazotl : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic tlaçotl)

cuauhtemalacatl ic zotoc : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic çotoc)

cuauhtemalacatl ictlazotl : exe de carro. (1 quauhtemalacatl yctlaçotl)

cuauhtemalacatl iczotoc : exe de carro. (1 quauhtemalacatl ycçotoc)


cuauhtemalacatl itic onoc : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl itic onoc)

cuauhtemalacatl itic onoz : exe de carro. (1 quauhtemalacatl ytic onoç)

cuauhtemalacatl yelcuauhyo : estornija de carro. (1 quauhtemalacatl yelquauhyo)

cuauhtemalacatlapechcuauhyotl : pertigapalo de cierta forma para carreta. (1


quauhtemalacatlapechquauhyotl)

cuauhtemalacatlatlecahuiloni : polea. (1 quauhtemalacatlatlecauiloni)

cuauhtemalacaxinqui : carretero que las haze. (1 quauhtemalacaxinqui)

cuauhtemalacayacana, ni : regir carro. (1 ni, quauhtemalacayacana) carretear,


guiar carretas. (1 ni, quauhtemalacayacana)

cuauhtemalacayacanani : carretero que guia y lleua carreta. (1


quauhtemalacayacanani)

cuauhtemalacayacanqui : carretero. (2 Quauhtemalacayacanqui) regidor de carro. (1


quauhtemalacayacá[n]qui)

cuauhtemalacayollotl : exe de carreta. (2 Quauhtemalacayullotl) exe de carro. (1


quauhtemalacayollotl) maça de carreta. (1 quauhtemalacayollotl)

cuauhtemalli : tinada, o rimero de madera. (2 Quauhtemalli) tinada de madera.


(1 q[ua]uhtemalli)

cuauhtematlatl : trabuco. (2 Quauhtematlatl)

cuauhtencatl : montañes. (2 Quauhtencatl) morador de monte. (1 quauhtencatl)

cuauhtenco : halda o orilla de monte. (2 Quauhtenco)

cuauhtenco chane : morador de monte. (1 quauhtenco chane)

cuauhtenco nemi : morador de monte. (1 quauhtenco nemi)

cuauhtenhuetzi, ni : caer enel suelo de cansado. p: oniquauhtenuetz. (2


Quauhtenuetzi, ni) caer de cantado. (1 ni, quauhtenuetzi)

cuauhtentli : idem. (Quauhtenco: halda o orilla de monte.) (2 Quauhtentli)

cuauhtenzacatia, nitla : apoyar la casa. (1 nitla, quauhtençacatia)

cuauhtepantli : palenque o estacada. (2 Quauhtepantli) palizada defension de


palos. (1 q[ua]uhtepantli)

cuauhtepetlatic : cosa tupida, assi como seto de cañas. &c. (2 Quauhtepetlatic)


espessa cosa assi. (1 quauhtepetlatic)

cuauhtepetlatic = : = cuauhtilactic (2 quauhtepetlatic)

cuauhtepiton : madero pequeño. (1 quauhtepiton)

cuauhtepotzotli : cerradura o pestillo de palo. (2 Quauhteputzotli) pestillo o


cerradura de palo. (1 quauhteputzotli)
cuauhtequi, ni : cortar leña, arbol, o palo, o talar montes. pre: oniquauhtec. (2
Quauhtequi, ni) talar monte. (1 ni, quauhtequi) desmontar otalar montes. (1 ni,
quauhtequi) cortar leña. (1 ni, quauhtequi) cortar arboles. (1 ni, quauhtequi)

cuauhtequiliztli : cortadura assi. (2 Quauhtequiliztli) tala. (1


quauhtequiliztli)

cuauhtequini : cortador tal. (2 Quauhtequini)

cuauhtetema, nitla : emmaderar casa, o ayuntar madera o leña. pret:


onitlaquauhteten. (2 Quauhtetema, nitla) emmaderar casa. (1 nitla, quauhtetema)
maderar con madera. (1 nitla, quauhtetema)

cuauhtetepontli : tronco de arbol, o estaca o palo hincado enel suelo. (2


Quauhtetepuntli) estaca o palo hincado enel suelo. (1 quauhtetepuntli) tronco de
arbol. (1 quauhtetepuntli)

cuauhtetepontontli : tronco o estaca pequeña. (2 Quauhtetepuntontli) tronco


pequeño. (1 quauhtetepuntontli)

cuauhtexolotl : mano de mortero. (2 Quauhtexolotl) mano de mortezo. (1


quauhtexolotl)

cuauhtexpetlatl : artesa, o cosa semejante. (2 Quauhtexpetlatl) artesa o cosa


semejante. (1 quauhtexpetlatl)

cuauhtexticatotontin : arista. (1 quauhtexticatotontin)

cuauhtextli : asserraduras de madera. (1 quauhtextli) asserraduras o


acepilladuras de madera, o carcoma de palo. s. el poluo como harina. (2
Quauhtextli) carcoma los poluos que salen de la madera. (1 quauhtextli)
acepilladuras o aserraduras. (1 quauhtextli)

cuauhtezacatia, nitla : apoyar la casa. pro. onitlaquauhteçacati. (2


Quauhteçacatia, nitla)

cuauhti +, no : tener dolor de costado. prete: onoyomotlá[n]quauhtic. (2 Yomotlan


quauhti, no) doler el costado. (1 no, yomotlan quauhti)

cuauhtic : grande de cuerpo. (1 quauhtic) hombre alto de cuerpo, o de gran


estatura. (2 Quauhtic) largo en luengo. (1 quauhtic) alto de cuerpo. (1
quauhtic)

cuauhtic + : doliente assi. (1 yomotlan quauhtic) baxa cosa, dizese de


personas, de arboles, colunas o pilares, &c. (1 amo quauhtic.)

cuauhtica nemi, quiltica nemi : labrador o maceual. (2 Quauhtica nemi, quiltica


nemi)

cuauhticanemi : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 quauhticanemi)

cuauhticapol : hombre alto, de cuerpo. (2 Quauhticapul) alto de cuerpo. (1


quauhticapul)

cuauhticatontli : luengo vn poco. (1 quauhticatontli)


cuauhticayotl : altura de cuerpo, o estatura gran de. (2 Quauhticayutl) longura.
(1 quauhticayotl) largura assi. (1 quauhticayotl)

cuauhticpac nihualtetlaza : echar a otro del arbol abaxo. pre: quauhticpac


oniualtetlaz. (2 Quauhticpac niualtetlaça) despeñar o arrojar aotro del arbol
abaxo. (1 quauhticpac niualtetlaça)

cuauhticpacuallatlaztli : despeñado assi. (1 quauhticpacvallatlaztli)

cuauhticpacualtetlazani : despeñador tal. (1 quauhticpacvaltetlaçani)

cuauhticpacuia, nite : idem. preteri: onitequauhticpacui. (Quauhticpac


niualtetlaça: echar a otro del arbol abaxo. pre: quauhticpac oniualtetlaz.) (2
Quauhticpacuia, nite) despeñar o arrojar aotro del arbol abaxo. (1 nite,
quauhticpacuia)

cuauhtilactic : lo mismo es que quauhtepetlatic. (2 Quauhtilactic) espessa cosa


assi. (1 quauhtilactic)

cuauhtilia, nitla : arrechar o alterar el miembro. pre: onitlaquauhtili. (2


Quauhtilia, nitla) alçar assi el miembro. (1 nitla, quauhtilia) arrechar, o
alterar el miembro. (1 nitla, quauhtilia) leuantar o alterar el miembro. (1
nitla, quauhtilia)

cuauhtililiztii + : trote o apresuramié[n]to del que camina. (2 Necxi


quauhtililiztii)

cuauhtiliztli : yjada, enfermedad. (1 quauhtiliztli)

cuauhtiliztli + : dolencia tal. (1 yomotlan quauhtiliztli)

cuauhtitech nite, mamazohualtia : aspar a alguno. (1 quauhtitech nite,


mamaçoaltia)

cuauhtitimpol : hombre de gran estatura. (2 Quauhtitimpul)

cuauhtitipol, cuauhcholpol : alto de cuerpo. (1 quauhtitipul, quauhcholpol)

cuauhtizahuatzalli : palo seco, o leño. (2 Quauhtiçauatzalli) leña seca para


q[ue]mar. (1 quauhtiçauatzalli)

cuauhtla : montaña o montañas. (1 quauhtla) desierto. (1 quauhtla) montaña,


arboleda o bosque. (2 Quauhtla) serrania tierramontañosa. (1 quauhtla) bosque de
arboles. (1 quauhtla) arboleda. (1 quauhtla)

cuauhtla + : montaña deleytable. (1 tepapaquiltican quauhtla) naranjal. (1


naranja quauhtla) cidral. (2 Cidra quauhtla) naranjal. (2 Naranja quauhtla)
oliuar, lugar de oliuas. (1 azeyte quauhtla) campo. (1 çacatla quauhtla) cidral.
(1 cidra quauhtla)

cuauhtla chane : saluaje, o montañes. (2 Quauhtla chane) saluaje. (1 quauhtla


chane)

cuauhtla coyametl : puerco montes. (2 Quauhtla coyametl) puerco montes


jaualin. (1 quauhtla coyametl)
cuauhtla nanacatl : hongo del monte. (2 Quauhtla nanacatl) hongo de prado. (1
quauhtla nanacatl)

cuauhtla nenqui : saluaje. (2 Quauhtla nenqui) saluaje. (1 quauhtla nenqui)

cuauhtla nicalaqui : entrar en monte espesso. (1 quauhtla nicalaqui)

cuauhtla oquichcoyametl : jaualin puerco siluestre. (1 quauhtla oquichcoyametl)

cuauhtla zacatla : campos o montañas y çauanas. (2 Quauhtla çacatla)

cuauhtlacatl : morador de bosque. (1 quauhtlacatl)

cuauhtlacayotl : serrana cosa de sierra. (1 q[ua]uhtlacayotl) cosa de monte o de


mo[n]taña, o cosa campesina o montesina. (2 Quauhtlacayotl) campesina cosa. (1
quauhtlacayotl) montañesa cosa assi. (1 quauhtlacayotl) montañes, cosa de
montaña. (1 quauhtlacayotl)

cuauhtlachane : montesa cosa de monte. (1 quauhtlachane)

cuauhtlacuicui, ni : entallar en madera. prete: oniquauhtlacuicuic. (2


Quauhtlacuicui, ni) entallar. (1 ni, quauhtlacuicui)

cuauhtlacuicuic : entallador tal. (2 Quauhtlacuicuic) entallador. (1


quauhtlacuicuic)

cuauhtlacuicuililiztli : podadura. (1 q[ua]uhtlacuicuililiztli)

cuauhtlacuicuiliztli : el acto de hazer entalladura, o podadura de arboles. (2


Quauhtlacuicuiliztli) esculptura assi. (1 quauhtlacuicuiliztli) entalladura. (1
quauhtlacuicuiliztli)

cuauhtlacuicuitl : cosa entallada, o madera labrada con entalladura. (2


Quauhtlacuicuitl) entallada cosa. (1 quauhtlacuicuitl)

cuauhtlacuilo : esculpidor desta manera. (1 quauhtlacuilo) entallador de madera.


(2 Quauhtlacuilo) esculpidor tal. (1 quauhtlacuilo) entallador. (1
quauhtlacuilo)

cuauhtlacuiloa, ni : entallar en madera. preteri: oniquauhtlacuilo. (2


Quauhtlacuiloa, ni) esculpir cauar en madera. (1 ni, quauhtlacuiloa) esculpir
cauar en duro, como en piedra o en madera. (1 ni, quauhtlacuiloa) entallar. (1
ni, quauhtlacuiloa)

cuauhtlacuiloa =, ni : = cuauhtlamati (2 quauhtlacuiloa )

cuauhtlacuiloliztli : entalladura desta manera. (2 Quauhtlacuiloliztli)


esculptura assi. (1 quauhtlacuiloliztli) entalladura. (1 quauhtlacuiloliztli)

cuauhtlacuilolli : esculpida cosa assi. (1 quauhtlacuilolli) entallada cosa


assi. (2 Quauhtlacuilolli) esculpida cosa en piedra o en madera. (1
quauhtlacuilolli) entallada cosa. (1 quauhtlacuilolli)

cuauhtlahualehua : montesa cosa de monte. (1 quauhtlaualeua)

cuauhtlahuiteconi : maça para majar lino. (2 Quauhtlauiteconi) maçapa majar


lino. (1 quauhtlauiteconi)
cuauhtlalilli : tinada de leña. (2 Quauhtlalilli) tinada de leña. (1
quauhtlalilli)

cuauhtlamachtli : cosa labrada o entallada en madera. (2 Quauhtlamachtli)


entallada cosa. (1 quauhtlamachtli)

cuauhtlamati, ni : lo mismo es que quauhtlacuiloa. pr: oniquauhtlamat. (2


Quauhtlamati, ni) entallar. (1 ni, quauhtlamati)

cuauhtlamati +, nitla : lo mesmo es q[ue] tetechni nochicaua. pr: tech


onitlaquauhtlama. (2 Tetech nitlaq[ua]uhtlamati) confiar en alguno. (1 tetech
nitlaquauhtlamati)

cuauhtlamatiliztli : entalladura. s. el acto de entallar algo. (2


Quauhtlamatiliztli)

cuauhtlamatqui : entallador. (1 quauhtlamatqui)

cuauhtlamelahua, ni : andar hechovagamundo. p: oniquauhtlamelauh. (2


Quauhtlamelaua, ni) andar vagueando. (1 ni, quauhtlamelaua)

cuauhtlamochihua : montesa cosa de monte. (1 quauhtlamochiua)

cuauhtlancochtica ni, tlatzacua : cerrar con llaue de palo. (1 quauhtlancochtica


ni, tlatzaqua)

cuauhtlancochtica nitlatzacua : cerrar el pestillo con la llaue de palo. prete:


quauhtlancochtica onitlatzacu. (2 Quauhtlancochtica nitlatzaqua)

cuauhtlancochtica tlatzacutli : pestillo cerrado con llaue de palo. (2


Quauhtlancochtica tlatzacutli) cerrado assi. (1 quauhtlancochtica tlatzacutli)

cuauhtlancochtli : llaue de palo, o can de madera. (2 Quauhtlancochtli) can


de madera. (1 quauhtlancochtli)

cuauhtlapana, ni : rajar madero, prete: oniquauhtlapan. (2 Quauhtlapana, ni)


rajar madera, partir o diuidir algo. (1 ni, quauhtlapana)

cuauhtlapanaliztli : el acto de rajar madero. (2 Quauhtlapanaliztli)

cuauhtlapechtli : tablado. (1 quauhtlapechtli) tablado, o andamio. (2


Quauhtlapechtli) andamio. (1 quauhtlapechtli) cadahalso. (1 quauhtlapechtli)

cuauhtlapochinaloni : percha. (1 quauhtlapochinaloni)

cuauhtlapochinaltiloni : maça para majar lino. (2 Quauhtlapochinaltiloni)


maçapa majar lino. (1 quauhtlapuchinaltiloni)

cuauhtlaquetzaltontli : coluna de madera assi pequeña. (1 quauhtlaquetzaltontli)

cuauhtlateconi : hacha para cortar leña. (2 Quauhtlateconi) hacha para cortar


leña. (1 q[ua]uhtlateconi)

cuauhtlatia, nitla : destemplar cosas de hierro al fuego. pre: onitlaquauhtlati.


(2 Quauhtlatia, nitla) desté[m]plar cuchillo; &c. (1 nitla, quauhtlatia)
cuauhtlatlac : cuchillo o cosa de hierro destemplada al fuego. (2 Quauhtlatlac)
destemplada cosa assi. (2 Quauhtlatlac)

cuauhtlatlac cuchillo : destemplado cuchillo o cosa semejante. (1 quauhtlatlac


cuchillo)

cuauhtlatlamanililoni : botana de odre o de cuero. (1 quauhtlatlamanililoni)

cuauhtlatlaza, ni : lo mismo es que quauilacatzoa pre: oniquauhtlatlaz. (2


Quauhtlatlaça, ni) boltear vn palo rollizo con los pies. (1 ni, quauhtlatlaça)

cuauhtlatlazaliztli : lo mismo es que quauilacatzoliztli. (2 Quauhtlatlaçaliztli)

cuauhtlatlazani : lo mismo es q[ue] quauilacatzoani. (2 Quauhtlatlaçani) bolteador


tal. (1 quauhtlatlaçani)

cuauhtlatzacualli : palenque o estacada. (2 Quauhtlatzaqualli) palenque. (1


quauhtlatzaqualli)

cuauhtlatzacualoni : cerradura o postillo de palo. (2 Quauhtlatzaqualoni)


pestillo o cerradura de palo. (1 quauhtlatzaqualoni)

cuauhtlatzacuillotl : puerta de tablas. (2 Quauhtlatzacuillotl) puerta de


madera. (1 quauhtlatzacuillotl)

cuauhtlatzacuillotl + : puerta que se cierra con dos puertas. (2 Ontemani


quauhtlatzacuillotl) puertas ambas ados. (1 ontemani quauhtlatzacuillotl)

cuauhtlatzoa, nitla : batir hueuos, o maçamorra, betun, &c. (1 nitla,


quauhtlatzoa)

cuauhtlaxichtli : estaca hincada enla pared, para colgar algo della. (2


Quauhtlaxichtli)

cuauhtlaxillotia, nitla : apoyar o apuntalar algo. prete:


onitlaquauhtlaxilloti. (2 Quauhtlaxillotia, nitla) apoyar la casa. (1 nitla,
quauhtlaxillotia)

cuauhtlaxillotl : poste o puntal, para apuntalar algo. (2 Quauhtlaxillotl) poste


para sustentar pared. (1 quauhtlaxillotl) cuento para sustentar pared; &c. (1
quauhtlaxillotl)

cuauhtlaza, ni : desmontar, talar, o cortar arboles. pre: oniquauhtlaz. (2


Quauhtlaça, ni) desmontar otalar montes. (1 ni, quauhtlaça) cortar arboles. (1
ni, quauhtlaça)
cuauhtlaza, nite : echarse muchos con vna muger o dar botin. pre:
onitequauhtlaz. (2 Quauhtlaça, nite) echarse muchos con vna. (1 nite, quauhtlaça)
cuauhtlaza, nitla : botin dar. (1 nitla, quauhtlaça)

cuauhtlazacatla : yermo desierto con arboles. (1 quauhtlaçacatla)

cuauhtlazalollaxintli : pva para enxerir. (1 quauhtlaçalollaxintli)

cuauhtlazolli : hornija, tamara o retama para encender hornos. (2 Quauhtlaçolli)


hornija, tamara o retama para horno. (1 quauhtlaçolli)
cuauhtlazonehualli : acepilladuras largas. (2 Quauhtlaçoneualli) acepilladuras
largas. (1 quauhtlaçoneualli)

cuauhtleco, ni : gatear, trepar, o subir por el arbol arriba. prete:


oniquauhtlecoc. (2 Quauhtleco, ni) encaramarse. (1 ni, quauhtleco) gatear
subiendo. (1 ni, quauhtleco)

cuauhtlecoc : encaramado en arbol. (2 Quauhtlecoc) encaramado. (1 quauhtlecoc)

cuauhtli : aguila. (2 Quauhtli) aguila. (1 quauhtli)

cuauhtli + : aguila blanca. (2 Iztac quauhtli) piedra de aguila. (1 tetl


quauhtli ytlatlacatiliaya)

cuauhtoca, ni : plantar arboles o estacas. preteri: oniquauhtocac. (2 Quauhtoca,


ni) estacas de plantas poner. (1 ni, quauhtoca) plantar arboles. (1 ni,
quauhtoca)

cuauhtoctli : arbol o estaca para plantar. (2 Quauhtoctli) planta para


plantar. (1 quauhtoctli)

cuauhtoctli + : arbol o estaca con rayzes para plantar. (2 Nelhuayo quauhtoctli)


planta con su raya y tierra. (1 tzinteyo quauhtoctli) estaca para plantar. (1
tlatetectli quauhtoctli)

cuauhtoltecati, ni : exercitar el officio de entallador. pre:


oniquauhtultecatic. (2 Quauhtultecati, ni) entallar. (1 ni, quauhtultecati)

cuauhtoltecatl : entallador tal. (2 Quauhtultecatl) entallador. (1


quauhtultecatl)

cuauhtoltecayo : cosa entallada, o cosa de arte de entalladura en madera. (2


Quauhtultecayo) entallada cosa. (1 qu[au]htultecayo)

cuauhtoltecayotl : entalladura. (1 quauhtultecayutl)

cuauhtomatl : bellota, o cosa semejante. (2 Quauhtomatl)

cuauhtontli : palo, o arbol pequeño. (2 Quauhtontli) madero pequeño. (1


quauhtontli) palo pequeño o palillo. (1 quauhtó[n]tli)

cuauhtotomatl : agallas de arbol. (2 Quauhtotomatl) agallas de arbol. (1


quauhtotomatl)

cuauhtotomoliuhcayotl : boton o brotadura de arbol. (1 quauhtotomoliuhcayotl)

cuauhtotopoctli : pito, aue conocida. (2 Quauhtotopoctli)

cuauhtotopotli : pito aue. (1 quauhtotopotli)

cuauhtzacua, nite : encarcelar a alguno. preteri: onitequauhtzacu. (2


Quauhtzaqua, nite)
cuauhtzacua, nitla : emmaderar casa, o techar de çaquiçani. (2 Quauhtzaqua,
nitla) techar de çaquiçami. (1 nitla, quauhtzaqua) emmaderar casa. (1 nitla,
quauhtzaqua) maderar con madera. (1 nitla, quauhtzaqua)

cuauhtzalan : entre arboles. (2 Quauhtzalan) entre arboles. (1 quauhtzalan)


cuauhtzatzapictli : rexa de madera. (2 Quauhtzatzapictli) rexa de palo. (1
quauhtzatzapictli)

cuauhtzatzapitzo : cosa que tiene rexas, o cosa enrexada. (2 Quauhtzatzapitzo)

cuauhtzatzapitztli : rexa de madera. (2 Quauhtzatzapitztli) rexa de palo. (1


quauhtzatzapitztli)

cuauhtzatzapitzyo : rexada cosa desta manera. (1 quauhtzatzapitzyo)

cuauhtzatzayana, ni : hender o rajar maderos. (2 Quauhtzatzayana, ni) rajar


madera, partir o diuidir algo. (1 ni, quauhtzatzayana)

cuauhtzicuehualli : astillas o rajas grandes de madera. (2 Quauhtzicueualli)


raja de madera. (1 quauhtzicueualli) astillas largas que faltan dela madera. (1
quauhtzicueualli)

cuauhtzicuehualtontli : astilla o rajuela pequeña. (2 Quauhtzicueualtontli) raja


pequeña de madera. (1 quauhtzicueualtontli)

cuauhtzontetl : tronco de arbol o de madero. (2 Quauhtzontetl) cepa de leña. (1


quauhtzontetl) tronco de arbol. (1 quauhtzontetl)

cuauhtzontetontli : tronco pequeño de arbol, o de palo. (2 Quauhtzontetontli)


tronco pequeño. (1 quauhtzontetontli)

cuauhtzonteyotl : idem. (Quauhtzonyotl: tronco de abolorio, o parentesco de


linage.) (2 Quauhtzonteyotl) generacion como linage. (1 quauhtzonteyotl)

cuauhtzonyotl : tronco de abolorio, o parentesco de linage. (2 Quauhtzonyotl)


linage. (1 quauhtzonyotl) generacion como linage. (1 quauhtzonyotl)

cuauhtzotzocolli : horca de dos gajos. (2 Quauhtzotzocolli) horca de dos


gajos. (1 quauhtzotzocolli)

cuauhtzotzontli : estaca para cimiento de pared donde ay agua. (2 Quauhtzotzontli)


estacas de cimiento de casas. (1 quauhtzotzó[n]tli)

cuauhuaccayotl : flaqueza, de cosa magra. (1 quauhuaccayotl)

cuauhuacqui : hombre flaco que notiene sino los huessos. (2 Quauhuacqui)


chupada y seca persona. (1 quauhuacqui) flaca, cosa magra o magánta. (1
quauhuacqui)

cuauhuaqui, ni : pararse flaco y seco como vn palo. prete: oniquauhuac. (2


Quauhuaqui, ni)

cuauhuaqui ilotin nonacayo, ni : magrecerse, pararse flaco. (1 ni, quauhuaqui


ylotin nonacayo)

cuauhuaquiliztli : enflaquecimiento assi. (2 Quauhuaquiliztli)

cuauhuatza, nite : enflaquecer a otro desta manera. prete: onitequauhuatz. (2


Quauhuatza, nite)
cuauhuatzalli : palo seco, o leño. (2 Quauhuatzalli) palo. (1 quauhuatzalli)
leña seca para q[ue]mar. (1 quauhuatzalli)

cuauhuatzaltontli : palillo seco. (2 Quauhuatzaltontli) palo pequeño o


palillo. (1 quauhuatzaltó[n]tli)

cuauhuecupixqui : colmenero. (2 Quauhuecupixqui)

cuauhuehue : viejo enla guerra. (1 quauhueue)

cuauhuia, nitla : gemir con dolor. preteri: onitlaquauhui. (2 Quauhuia, nitla)


gemir con dolor. (1 nitla, quauhuia)

cuauhuitequi, nitla : talar montes, o hender madera con cuñas. prete:


onitlaquauhuitec. (2 Quauhuitequi, nitla) desmontar otalar montes. (1 nitla,
quauhuitequi) talar monte. (1 nitla, quauhuitequi)

cuauhuitzcolotl : espino arbol. (1 quauhuitzcolotl)

cuauhuitzcolotla : espinal. (1 quauhuitzcolotla)

cuauhuitzmecatl : çarça. (1 quauhuitzmecatl)

cuauhuitzmecatla : çarçal. (1 quauhuitzmecatla)

cuauhuitztla : çarçal. (1 quauhuitztla)

cuauhuitztli : abrojos otros. (1 quauhvitztli) çarça. (1 quauhuitztli) cierto


abrojo. (2 Quauhuitztli)

cuauhxayacatl : caratula de palo. (1 quauhxayacatl) caratula de madera. (2


Quauhxayacatl)

cuauhxeloa, ni : rajar madero, o hazer leña. pret: oniquauhxelo. (2 Quauhxeloa,


ni) rajar madera, partir o diuidir algo. (1 ni, quauhxeloa)

cuauhxicalli : batea para lauar oro. (1 quauhxicalli) batea. (1 quauhxicalli)


batea, o cosa semejante hecha de madera. (2 Quauhxicalli)

cuauhxihuitl : ramo de arbol. (1 quauhxiuitl) ramos de arboles. (2 Quauhxiuitl)

cuauhxima, ni : carpintear, labrar madera. prete: oniquauhxin. (2 Quauhxima, ni)


dolaralgo. (1 ni, quauhxima) carpintear. (1 ni, quauhxima)

cuauhximalli : ydolo labrado de madera, o palo labrado. (1 quauhximalli)


acepilladuras largas. (1 quauhximalli) astillas largas que faltan dela madera. (1
quauhximalli) acepilladuras, o astillas pequeñas, y palo o ydolo labrado. (2
Quauhximalli)

cuauhximaloyan : carpinteria, el lugar donde carpintean. (1 quauhximaloyan)


carpinteria, o barrio de carpinteros. (2 Quauhximaloyan)

cuauhxinachtli : estaca para plantar. (1 q[ua]uhxinachtli) estaca de oliua para


plantar, o cosa assi. (2 Quauhxinachtli)

cuauhxincan : carpinteria, el lugar donde carpintean. (1 quauhxincan) el


barrio, o calle delos carpinteros. (2 Quauhxincan)
cuauhxincayotl : carpinteria, s: el oficio de carpintear. (1 qua[u]hxincayotl)
officio de carpinteria. (2 Quauhxincayotl)

cuauhxinqui : carpintero. (1 quauhxinqui) carpintero. (2 Quauhxinqui)

cuauhxiuhcotona, nitla : deshojar arboles, o cortar ramos dellos. preterito:


onitlaquauhxiuhcoton. (2 Quauhxiuhcotona, nitla) deshojar. (1 nitla,
quauhxiuhcotona)

cuauhxiuhecauhyotl : ramada sombra de ramos. (1 quauhxiuhecauhyotl)

cuauhxiuhpazolli : ramal o ramon. (1 quauhxiuhpaçolli) ramon. (2


Quauhxiuhpaçolli)

cuauhxiuhquimiloa, nitla : enramar. (1 nitlaquauhxiuhquimiloa) enramar algo.


preter: onitlaquauhxiuhquimilo. (2 Quauhxiuhquimiloa, nitla)

cuauhxiuhtlaza, nitla : deshojar o quitar ramos delos arboles. prete:


onitlaquauhxiuhtlaz (2 Quauhxiuhtlaça, nitla) deshojar. (1 nitla, quauhxiuhtlaça)

cuauhxiuhtzacuilhuaztli : ramada sombra de ramos. (1 quauhxiuhtzacuilhuaztli)

cuauhxiuhyo : ramoso lleno de ramos. (1 quauhxiuhyo) arbol que tiene muchas


hojas y ramas. (2 Quauhxiuhyo)

cuauhxiuhyotia, nitla : enramar algo. prete: onitlaquauhxiuhyoti. (2


Quauhxiuhyotia, nitla) enramar. (1 nitla, quauhxiuhyotia)

cuauhxocpalli : horma de çapato. (1 quauhxocpalli) horma de çapatero. (2


Quauhxocpalli)

cuauhxomahuia, nitla : sacar algo dela olla con cuchara de palo o hataca.
preterito: onitlaquauhxomaui. (2 Quauhxomauia, nitla) sacar algo cón cuchara de
palo. (1 nitla, q[ua]uhxomauia)

cuauhxoxotla, ni : asserrar madera. preterit: oniquauhxoxotlac. (2


Quauhxoxotla, ni) asserrar madera. (1 ni, quauhxoxotla)

cuauhxoxotlaliztli : asserradura de madera, s: el acto de asserrarla. (1


quauhxoxotlaliztli) el acto de asserrar madera. (2 Quauhxoxotlaliztli)

cuauhxoxotlani : asserrador. (1 quauhxoxotlani) asserrador de madera. (2


Quauhxoxotlani)

cuauhxumatli : cuchar de palo. (1 quauhxumatli) cuchara de palo. (2


Quauhxumatli)

cuauhxumatli + : hataca o cuchara grande de palo. (1 vey quauhxumatli) bataca o


cuchara grande de palo. (2 Vei quauhxumatli)

cuauhyectia, ni : escamondar o podar arboles. pre: oniquauhyecti. (2 Quauhyectia,


ni) podar vides o arboles. (1 ni, quauhyectia)

cuauhyectiani : podador tal. (2 Quauhyectiani) podador tal. (1 quauhyectiani)

cuauhyeloxuchitl : cierta flor de hechura de yeluxuchitl. (2 Quauhyeloxuchitl)


cuauhyoacatla : bosque muy espesso. (1 quauhyoacatla)

cuauhyoacatla calacqui : emboscado. (1 quauhyoacatla calacqui)

cuauhyoacatla nicalaqui : emboscarse. (1 quauhyoacatla nicalaqui) entrar en


monte espesso. (1 quauhyoacatla nicalaqui)

cuauhyohuacatla : bosque o arboleda espessa. (2 Quauhyouacatla)

cuauhyohuacatla quiza, ni : desembolscarse. pret: quauhyouacatla oniquiz. (2


Quauhyouacatla quiça, ni)

cuauhyohuacatlaquiza, ni : desemboscarse. (1 ni, quauhyouacatlaquiça)

cuauhyohualiztli + : confiança que se tiene en alguna persona poderosa, en quien


estriba. &c (2 Tetech quauhyoaliztli) confiança tal. (1 tetech quauhyoualiztli)

cuauhzalo : enxertador de arboles. (2 Quauhçalo) enxeridor. (1 quauhçalo)

cuauhzaloa, ni : enxerir, o enxertar arboles. pre: oniquauhçalo. (2 Quauhçaloa,


ni) enxerir. (1 ni, quauhçaloa)
cuauhzaloa, nitla : cubrir, o enmaderar casa. preterito: onitlaquauhçalo. (2
Quauhçaloa, nitla) emmaderar casa. (1 nitla, quauhçaloa) maderar con madera. (1
nitla, quauhçaloa)

cuauhzaloliztli : enxertamiento. (2 Quauhçaloliztli)

cuauhzalolli : enxerto. (1 quauhçalolli) enxerto. (2 Quauhçalolli)

cuauhzaloqui : enxeridor. (1 quauhçaloqui) enxertador. (2 Quauhçaloqui)

cuauhzonectli : corcho o cosa semejante. (1 quauhçonectli)

cuauhzonehualli : acepilladuras o aserraduras. (1 quauhçoneualli)

cuautlamatqui : entallador assi. (2 Quautlamatqui)

cuaxamania, nino : quebrantarse o quebrarse la cabeza. pre: oninoquaxamani. (2


Quaxamania, nino) quebrarse la cabeça. (1 nino, quaxamania)
cuaxamania, nite : quebrantar la cabeça a otro. pre: onitequaxamani. (2
Quaxamania, nite) descalabrar cón otra cosa. (1 nite, quaxamania) quebrar la
cabeça o los caxcos a otro. (1 nite, quaxamania) quebrantar la cabeça a otro. (1
nite, quaxamania) caxcar cabeça o xical. (1 nite, quaxamania)

cuaxeloltia, nino : hender los cabellos por medio dela cabeça. prete:
oninoquaxelolti. (2 Quaxeloltia, nino)

cuaxelotia, nino : hender los cabellos por medio dela cabeça. (1 nino,
quaxelotia)

cuaxicalli : calauerna. (1 quaxicalli) caxco dela cabesa. (1 quaxicalli)


caxco dela cabeça, o calauerna. (2 Quaxicalli)

cuaxicalpapatzpil : moçuelo de blanda cabeça, o que aun no tiene cerrada la


mollera. (2 Quaxicalpapatzpil)
cuaxicalpapatztic : idem. (Quaxicalpapatzpil: moçuelo de blanda cabeça, o que
aun no tiene cerrada la mollera.) (2 Quaxicalpapatztic)

cuaxincayotl : caspa o portillas de tiña. (1 quaxincayotl) caspa dela cabeça, o


postillas de tiña de muchachos. (2 Quaxincayotl)

cuaxincayotl = : = cuaxonehuatl (2 quaxincayotl)

cuaxipetz : cabezpelado. (1 quaxipetz)

cuaxipetzihui, ni : hazerse caluo. preterito: oniquaxipetziuh. (2 Quaxipetziui,


ni) pelarse la cabeça o pararse caluo. (1 ni, quaxipetziui) caluo hazerse. (1
ni, quaxipetziui) encaluecerse. (1 ni, quaxipetziui)

cuaxipetzoa, nite : hazer caluo a otro. preterito: onitequaxipetzo. (2


Quaxipetzoa, nite) encaluecer a otro. (1 nite, quaxipetzoa)

cuaxipetztic : caluo assi. (1 q[u]axipetztic) caluo. (2 Quaxipetztic)

cuaxipetztli : calua. (1 quaxipetztli) calua. (2 Quaxipetztli)

cuaxittomonia, nite : hazer tolondron a otro en la cabeça. prete:


onitequaxittomoni. (2 Quaxittomonia, nite) tolondrones hazer a otro. (1 nite,
quaxittomonia) hazer a otro tolondron enla cabeça. (1 nite, quaxittomonia)

cuaxixipochahuiliztli : higo dolencia dela cabeça. (1 quaxixipochauiliztli) higo,


o lobanillo, dolencia dela cabeça. (2 Quaxixipochauiliztli)

cuaxixipochahuiliztli = : = cuaxixiquipilihuiliztli (2 quaxixipochauiliztli)


= cuaxoxalli (2 quaxixipochauiliztli)

cuaxixipochoa, nite : hazer a otro chichones, o tolondrones enla cabeça.


preterito: onitequaxixipocho. (2 Quaxixipochoa, nite)

cuaxixiquipilihuiliztli : higo dolencia dela cabeça. (1


q[ua]xixiquipiliuiliztli) lo mesmo es que quaxixipochauiliztli. (2
Quaxixiquipiliuiliztli)

cuaxixitonahuiliztli : idem. (Quaxixiquipiliuiliztli: lo mesmo es que


quaxixipochauiliztli.) (2 Quaxixitonauiliztli)

cuaxixittonahuiliztli : higo dolencia dela cabeça. (1 quaxixittonauiliztli)

cuaxochmachiyotl + : mojon piedra. (1 tetl quaxochmachiyotl)

cuaxochnamiqui, nite : alindar heredad conla de otro. prete: onitequaxochnamic. (2


Quaxochnamiqui, nite) alindar vna eredad cón otra. (1 nite, quaxochnamiqui)
cuaxochnamiqui, tito : idem. preterit: otitoquaxochnamicque. (Quaxochnamiqui,
nite: alindar heredad conla de otro. prete: onitequaxochnamic.) (2 Quaxochnamiqui,
tito)

cuaxochpanahuiltia, nite : echar determino. (1 nite, quaxochpanauiltia)

cuaxochquechilia, nite : deslindar heredades. (1 nite, quaxochquechilia)

cuaxochquetza, ni : amojonar terminos, o lindes prete: oniquaxochquetz. (2


Quaxochquetza, ni) amojonar terminos. (1 ni, quaxochquetza)
cuaxochtia, nite : idem. preter: onitequaxochti. (Quaxochquetza, ni: amojonar
terminos, o lindes prete: oniquaxochquetz.) (2 Quaxochtia, nite) amojonar
terminos. (1 nite, quaxochtia)

cuaxochtli : mojon olinde de heredad. (1 quaxochtli) linde entre heredades.


(1 quaxochtli) termino, o linde de tierras, o de ciudades. (2 Quaxochtli)

cuaxocomicqui : loco, o desatinado, o el que siempre esta borracho. (2


Quaxocomicqui)

cuaxonehuatl : caspa o portillas de tiña. (1 quaxoneuatl) lo mesmo es que


quaxincayotl. (2 Quaxoneuatl)

cuaxoxalli : higo dolencia dela cabeça. (1 quaxoxalli) lo mesmo es que


quaxixipochauiliztli. (2 Quaxoxalli)

cuaxoxolacqui, ni : ser caluo, o tener entradas en la frente hasta lo alto dela


cabeça. (2 Quaxoxolacqui, ni)

cuaxoxomolacqui : caluo desta manera. (1 quaxuxumulacqui)


cuaxoxomolacqui, ni : idem. (Quaxoxolacqui, ni: ser caluo, o tener entradas en
la frente hasta lo alto dela cabeça.) (2 Quaxuxumulacqui, ni) caluo ser assi. (1
ni, quaxuxumulacqui)

cuaxoxomolihui, ni : caluo hazerse desta manera. (1 ni, quaxuxumuliui)

cuaxoxomolli : calua o las entradas dela cabeça. (1 quaxuxumulli) entradas dela


frente. (1 quaxuxumulli)

cuaxoxomoltic : caluo desta manera. (1 quaxuxumultic)


cuaxoxomoltic, ni : idem. (Quaxuxumulacqui, ni: idem. (Quaxoxolacqui, ni: ser
caluo, o tener entradas en la frente hasta lo alto dela cabeça.)) (2
Quaxuxumultic, ni)

cuayahualli : rodilla para cargar la cabeça. (1 quayaualli) rodilla, o cosa


semejante que ponen enla cabeça para lleuar algo sobre ella. (2 Quayaualli)

cuayointi, ni : desuanecerseme lacabeça, o dolerme mucho. prete: oniquaiuintic.


(2 Quaiuinti, ni) desuanecerse. (1 ni, quaiuinti) doler mucho la cabeça. (1 ni,
quaiuinti)

cuayointia, nite : desuanecer a otro la cabeça. preterito: onitequaiuinti. (2


Quaiuintia, nite) desuanecer a otro assi. (1 nite, quaiuintia)

cuayointic : desuanecido. (1 quaiuintic) doliénte assi. (1 quaiuí[n]tic)


desuanecido dela cabeça. (2 Quaiuintic)

cuayointiliztli : desuanecimiento. (1 quaiuintiliztli) dolor tal. (1


quaiuintiliztli) desuanecimiento tal. (2 Quaiuintiliztli)

cuayollotli : coronilla lo alto dela cabeça. (1 quayollotli) la coronilla, o


el medio dela cabeça. (2 Quayollotli)

cuazacamoa, nite : messar a otro. preterito: onitequaçacamo. metapho. (2


Quaçacamoa, nite) messar. (1 nite, quaçacamoa)
cuazaloa innopilhuan, ninquin : parir la muger a menudo. prete: oniquinquaçalo
yn nopilhuan (2 Quaçaloa ynnopilhuan, ninquin)

cuazonehua, ni : tener grima, o espeluzarseme los cabellos de gran frio.


preterito: oniquaçoneuac. (2 Quaçoneua, ni)

cuaztale : cano dela cabeça. (1 quaztale) cano dela cabeça. (2 Quaztale)

cuaztalihui, ni : encanecerse dela cabeça. prete: oniquaztaliuh. (2 Quaztaliui, ni)


encanecerse la cabeça. (1 ni, quaztaliui)

cuaztalli : cano dela cabeça. (2 Quaztalli)

cuaztaya, ni : encanecerseme la cabeça. preteri: oniquaiztayac. (2 Quaztaya, ni)

cuchillo + : destemplado cuchillo o cosa semejante. (1 quauhtlatlac cuchillo)


destemplado cuchillo o cosa semejante. (1 tleticaytlacauhqui cuchillo) mangorrero
cuchillo. (1 vey cuchillo) mangorrero cuchillo. (1 ypanocmonequi cuchillo)
traspassar el cuchillo el coraçon dela virgen. (1 yuhquinma cuchillo
oquitocaticalac yni yollotzin) cuchillomá[n]gorrero (2 Ipanocammonequi cuchillo)

cuchillo icallo : caxa de cuchillos. (1 cuchillo ycallo.)

cuchillo itenatea : filo de cuchillo o de cosa assi. (1 cuchillo ytenatea)

cuchillo itenitztica : filo de cuchillo o de cosa assi. (1 cuchillo ytenitztica)

cuchillo itzitzquiloca : cabos de cuchillos. (1 cuchillo ytzitzquiloca)

cuchillo itzitzquiloyan : mango de cuchillo. (1 cuchillo ytzitzquiloyan)

cuchillo tentli : filo de cuchillo o de cosa assi. (1) filo de cuchillo. (2)

cuchillo tzincuauhyotl : mango de cuchillo. (1 cuchillo tzinquauhyotl)

cuchillohuia, nite : dar cuchillada. (1 nite, cuchillouia)

cuchillotzincuauhyotl : cabos de cuchillos. (1 cuchillotzinquauhyotl)

cuchipilotl : capullo de gusano. (2)

cucolin : vastosidad del agua, o cosa comestible que se cria entre ciertas
yeruas del agua. (2 Cuculin)

cucolli : ferocidad. (1 cuculli)

cucuxqui : puto que padece. (1)

cueacxolhuia, nitla : saltar el arroyo o acequia de agua, o cosa semejante.


preterito: onitlacueacxolhui. (2) saltar allende de algo. (1)

cuecacapatza, nino : hazer sonido o ruydo la muger con las naguas o saldillas,
quando anda. pre: oninocuecacapatz. (2) hazer sonido con las naguas o haldillas
la muger, quando anda. (1)

cuechactic : cosa humida, o mojada. (2)


cuechahua : humedecerse. (1 cuechaua) pararse algo humido, o liento. (2 Cuechaua)
cuechahua, ni : lentecerse hazerse liento. (1 ni, cuechaua)
cuechahua, nitla : relentecer o humedecer algo. pre: onitlacuechauh. (2
Cuechaua, nitla) reléntecer alguna cosa. (1 nitla, cuechaua) rezentar hazer
reziente. (1 nitla, cuechaua)

cuechahuac : liento por humido. (1 cuechauac) humido. (1 cuechauac) vmido.


(1 cuechauac) cosa lienta y humida. (2 Cuechauac)

cuechinia, nino : mouerse o menearse. preterito: oninocuechini. (2)

cuechmicqui : espantadiza cosa. (1) espantadizo. (2)

cuechoa, nitla : heñir la massa, o moler mucho alguna cosa. pre: onitlacuecho. (2)
moler assi. (1)

cuechtic : molida muy molida harina o otra cosa. (1) menuda cosa. (1) cosa muy
molida assi. (2)

cuechtilia, nitla : desmenuzar algo, o molerlo mucho. pre: onitlacuechtili, (2)


quebrar desmenuzando. (1)

cuechtli : caracol largo. (1) cierto caracol largo. (2)

cuecuech : trauiesso. (1) trauiesso y desuergonçado. (2)

cuecuech + : muger deshonesta y desuergonçada. (2 Ciua cuecuech)

cuecuechcahua, nitla : dexar algo por temor. prete: onitlacuecuechcauh. (2


Cuecuechcaua, nitla) dexar por temor. (1 nitla, cuecuechcaua)

cuecuechmicqui : desmayado assi. (1)

cuecuechmictlia, nite : acossar a alguno, persiguiendolo. (1)

cuecuechmiqui, ni : tener fatigado y afligido el espiritu. pre: onicuecuechmic.


(2) fatiga tener assi. (1) desmayarse de temor. (1)

cuecuechmiquiliztli : fatiga del anima. (1) gota coral o morbo caduco. (1


cuecuechmiq[ui]liztli) desmayo tal. (1) fatiga tal. (2)

cuecuechoa, nitla : moler mucho alguna cosa o hazer estremecer y temblar aotro.
preterito: onitecuecuechquiti. vel. onitlacuecuecho. (2)

cuecuechquilia, nitla : menear arbol o cosa assi. (2)

cuecuechquitia, nic : estremecer o té[m]blar hazer a alguna cosa. (1)


cuecuechquitia, nite : temblar o estremecer hazer a otro. (1)

cuecuelachic + : amenudo, o frequentemente. aduerbio. (2 çan cuecuelachic)

cuecuelachic, zan : amenudo. (2 Cuecuelachic, çan)

cuecuelotiuh, nino : contonear en passeo. prete: oninocuecuelotia. (2) andear o


andar andeando. (1) andar sin reposo del cuerpo, alçando y leuantándo la cabeça y
los hombros, como loco. (1)
cuecuelotuh, nino : andar conpresumpcion. (1)

cuecuelpachoa, nitla : doblar o plegar algo muchas vezes. pre: onitlacuecuelpacho.


(2) cogerropa plegandola. (1) trasdoblar. (1) plegar. (1) redoblar. (1)

cuecuempohua, nic : contar camellones o eras. prete: oniccuecuempouh. (2


Cuecuempoa, nic)

cuecuenohuia, nech : ser me alguna cosa ocasion de ensoberuecerme. preterito:


onechcuecuenoui. (2 Cuecuenouia, nech)

cuecuenoti, ni : ensoberuecerse. preterito: onicuecuenot. (2) soberuecerse. (1)


ensoberuecerse. (1)

cuecuenoti +, ni : darse mucho a mugeres. pre: oniciuacuecuenot. (2 Ciua


cuecuenoti, ni)

cuecuenotqui : ensoberuecido. (1) soberuio y presuntuoso. (2)

cuecuenyotiliztli : heruor dela mar. (1)

cuecuepa : ranas. (2)


cuecuepa, mo : desasossegado y fatigado estar el enfermo con el gran dolor que
padece. (1)
cuecuepa, nic : boluer muchas vezes alguna cosa lo de arriba abaxo, o prouar y
experimentar alguna cosa. pre: oniccuecuep. (2) prouar o experimentar alguna
cosa. (1)
cuecuepa, nino : passearse. prete: oninocuecuep. (2) dar bueltas al derredor. (1)
passearse de vna parte a otra. (1)
cuecuepa, nitla : boluer muchas vezes alguna cosa lo de arriba abaxo, o ser vario
en lo que dize. pre: onitlacuecuep. (2) boluerlo de tras adelante. (1)

cuecuepcayotica + : inconstantemente. (2 Yollo cuecuepcayotica)

cuecuepcayotl + : inconstancia. (2 Yollo cuecuepcayotl)

cuecuepoca : brotar las flores o cosa semejante, o sarpullirse. pre:


ocuecuepocac. (2)

cuecueptinemi, ni : dar buelcos enla cama. pret: oninocuecueptinen. (2)


cuecueptinemi, nino : bueltas o buelcos dar enla cama. (1)

cuecueptiuh, nino : yr rodá[n]do por el suelo o cuesta baxo. pr:


oninocuecueptia. (2) rebolcarse. (1)

cuecuetlaca : encenderse mucha paja junta o monton de leña y arder con gran
furia y ruido. (1) hazer mucho ruido la llama. prete: ocuecuetlacac. (2)

cuecuetlania, nitla : blá[n]dear lança o cosa semejá[n]te. pre:


onitlacuecuetlani. (2) blandear lança, espada o arbol. (1)

cuecuetlanqui tepetl : montosa, cosa alta. (1) tierra llena de barrancos fragosa
y montosa. (2)

cuecuetlatza, nitla : blá[n]dear lança o cosa assi. prete: onitlacuecuetlatz. (2)


blandear lança, espada o arbol. (1)
cuecuetlaxihui, ni : desmayarse. (1 ni, cuecuetlaxiui)

cuecuetlaxihuiliztli : desmayo. (1 cuecuetlaxiuiliztli) desmayo tal. (2


Cuecuetlaxiuiliztli)

cuecuetlaxihuini : descoraznado. (1 cuecuetlaxiuini) desmayado assi. (2


Cuecuetlaxiuini)

cuecuetlaxiuhqui : desmayado. (1)

cuecuetlaxoa, nino : desmayar, o cansarseno p[er]seuerando en lo començado.


preterito: oninocuecuetlaxo. (2) descoraznarse. (1)
cuecuetlaxoa, nite : desmayar a otro desta manera. pre: onitecuecuetlaxo. (2)
hazer desmayar a otro. (1)

cuecuetz : trauiesso. (1) trauiesso y desuergonçado. (2)


cuecuetz, ni : desmesurarse. (1)

cuecuetza, nino : menearse. (1)

cuecuetzoa, nino : rebullirse o estar desasossegado. pre: oninocuecuetzo. (2)


bullirse algo. (1)
cuecuetzoa, nitla : rebullir, o menear algo. preterito: onitlacuecuetzo. (2)
menear algo. (1)

cuecuetzoca, ni : tener comezon enel cuerpo. pre: onicuecuetzocac. (2) comezon


tener. (1)

cuecuetzoquiliztli : comezon. (1) comezon tal. (2)

cuecueyoca : bullir los peces, gusanos. (1) bullir mucha gente enel mercado,
&c. (1) trasluziente cosa. (1) bullir hormigas, pulgas, piojos, &c. (1) reluzir
las piedras preciosas o los peces déntro del agua con el mouimiento que hazen, o
el ayuntamiento delas hormigas o las lagunas y campos, o las gentes ayuntadas por
el mouimiento que hazen. (1)
cuecueyoca, ni : relumbrar o reluzir, o bullir y heruir los piojos, pulgas,
gusanos, hormigas enel hormiguero, la gente enel mercado, o los peces enel agua.
prete: onicuecueyocac. (2) hormiguear, bullir. (1)

cuecueyoca =, ni : = cueyoni (2 cuecueyoca )

cuecueyochtli : çarcillo. (1)

cuecueyoctli : çarcillo delas orejas. (2)

cuecueyotia, mo : ondas hazer la mar. (1) hazer olas o ondas el agua. pre:
omocuecueyoti. (2) hazer grandes olas la mar. preterito: omocuecueyoti. (2)

cuecuezo, nitla : hiluanar lo que se ha de cofer. prete: onitlacuecueçoc. (2


Cuecueço, nitla) hiluanar lo que se ha de coser. (1 nitla, cuecueço)

cuecxolhuia, nitla : saltar arroyo, charco, acequia o cosa semejante. preterit:


onitlacuecxolhui. (2 Cuecxolh[u]ia, nitla) saltar allende de algo. (1 nitla,
cuecxolhuía)

cuecxolhuia =, nitla : = cueicxolhuia (2 cuecxolhuia )


cueicxolhuia, nitla : lo mesmo es que cuecxolhuia. preterito: onitlacueicxolhui.
(2)

cueitl : saya, faldellin, faldillas. , o naguas. (2)

cuelachic + : vn breue espacio de tiempo. (2 çan cuelachic)

cuelihui, ni : entortarse o torcerse. pre: onicueliuh (2 Cueliui, ni)

cuelihui = : = chittolihui (2 cueliui )

cuelmochihuani + : higo temprano o breua. (1 çá[n] cuelmochiuani hicox)

cueloa, nitla : doblegar vara, o cosa semejante. preterit: onitlacuelo. (2)

cuelpachihui + : vn pliego de papel. (2 Ceamatl cuelpachiui)

cuelpachilhuia, nicte : doblar, o plegar ropa a otro. prete: onictecuelpachilhui.


(2)

cuelpachiuhqui + : pliego de papel. (1 ceamatl cuelpachiuhqui)

cuelpachoa, nitla : doblar, o plegar mantas o cosa semejante. prete:


onitlacuelpacho. (2) doblar algo, assi como manta o ropa. (1) plegar. (1)

cuelpachoa + : redoblar. (1 occeppa nitla, cuelpachoa)


cuelpachoa +, nitla : redoblar algo. preter: occepa onitlacuelpacho. (2 Occeppa
nitlacuelpachoa)

cuelyotl + : fruta o otra cosa temprana. (2 çan cuelyotl)

cuema +, ni : sembrar chia. (2 Chien cuema, ni)

cuematlauhchihua, nitla : surcar la tierra có[n] arado preterit:


onitlacuematlauhchiuh. (2 Cuematlauhchiua, nitla) surcar assi. (1 nitla,
cuematlauhchiua)

cuematlauhtli : surco de arado. (1) surco de arado, o de camellones. (2)

cuemitl : camellon de tierra. (1) lomo entre sulco y sulco. (1) eredad. (1)
surco de arado. (1) cauallillo entre surco y surco, o camellon. (1) heredad,
tierra labrada, o camellon. (2)

cuenchihua, ni : labrar tierra. (2 Cuenchiua, ni)

cuenchihua +, n : labrar tierra. (1 n, elimiq[ui]ni, cuenchiua)

cuenchihualiztli : labor de tierra. (1 cuenchiualiztli) labor de tierra. (2


Cuenchiualiztli)

cuenchihualizzotl : labrança de tierra el arte. (1 cuenchiualizçotl)

cuenchihuani : labrador tal. (1 cuenchiuani) labrador. (2 Cuenchiuani)

cuenchiuhqui : labrador tal. (1 cué[n]chiuhqui) ortelano. (1)


cuencholhuia, nitla : saltar arroyo o cosa semejante. prete: onitlacuencholhui.
(2 Cué[n]cholhuia, nitla) saltar allende de algo. (1)

cuentataca, nitla : hazer camellones para sembrar algo. pret:


onitlacuentatacac. (2) surcar, hazer surco. (1)

cuentaxtli : cuenta de rezar. (1) cuentas para rezar. (2)

cuenteca, mo : el hazerse los caualletes quando labran la tierra y hazen las


eras. preterito: omocué[n]tecac. (2)
cuenteca, nitla : hazer camellones. prete: onitlacuentecac. (2) surcar, hazer
surco. (1 nitla, cué[n]teca)

cuenticpactli : cauallillo entre surco y surco, o camellon. (1) camellon, o


cauallete. (2)

cueololoa, nino : arremá[n]garse la muger, alçando las faldillas, o las naguas.


pre: oninocueololo. (2) arremangarse la muger. (1)
cueololoa, nite : arremangar ala muger. (1)

cuepa, nino : ladearme estando énpie. (1) boluerme de donde yua, o boluerme
delado, o dela otra parte. pret: oninocuep. (2) huir atras. (1) tornar dedo[nde]
fui. (1) boluerse de donde auia ydo. (1)
cuepa, nite : boluer a otro del camino. preterito: onitecuep. (2) boluer a
alguno del camino. (1) tornar a otro guiandolo. (1)
cuepa, nitla : boluer algo, o dar razon de si, o escusarse. p[r]eterit:
onitlacuep. (2) rehusar, o escusarse. (1) boluer algo dela otra parte. (1)
trastornar madero, vel simile. (1) trassegar vino o cosa liquida. (1) romançar.
(1) trasladar de lengua en lengua. (1) apelar. (1)

cuepa + : mirar atras. (1 niualno, cuepa) retraerse enla batalla o retirarse.


(1 yaoc nino, cuepa) tomar en buena parte. (1 qualli ypan nic, cuepa) echar la
culpa el acusado al que le acusa. (1 tepan nitla cuepa)
cuepa +, mo : endurecerse obstinarse. (1 yuhquin tetl mocuepa noyollo) y en
vuestro vulgar hablar. (2 Inic ypam mocuepa amotlatol)
cuepa +, nic : echar las cosas ala mas flaca parte. preterito: çantlein ipan
oniccuep. (2 çantlein ipan niccuepa) penar por el talion. (1 tepan niccuepa)
echar la culpa de algo, alque me la echaua, vengarme dela injuria, o penar a otro
por la pena del talion. preterito: otepanniccuep. vel tepan oniccuep. (2 Tepan
niccuepa) echar a mala parte las cosas. (1 çan tlein ypan niccuepa) echar la
culpa el acusado al que le acusa. (1 tepan niccuepa) culpa echar a otro. (1 tepan
niccuepa) echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan oniccuep. (2 Qualli
ipan niccuepa)
cuepa +, nino : conuertirse o emendarse. (1 yuictzinco ninocuepa yn totecuiyo)
conuertirse a nuestro señor dios. (2 Iuictzinco ninocuepa in totecuiyo dios)

cuepa innotlatol, nic : mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia


dado. (1)

cuepan tlatolli, nic : traduzir de vna léngua en otra. (1)

cuepca tlapaloa, nite : saludar al que nos saluda. (1)

cuepca; + : mi buelta, o mi tornada. (2 Cuepca; no)

cuepca; no : mi buelta, o mi tornada. (2)


cuepcachihua, nitla : hazer algo alreues. preterit: onitlacuepcachiuh. (2
Cuepcachiua, nitla) hazer algo al reues. (1 nitla, cuepcachiua)

cuepcatlapaloa, nitla : saludar alque me saludo. preterito: onitlacuepcatlapalo.


(2)

cuepcayoa : pagarse, o resituirse alguna cosa. preterito: ocuepcayoac. (2)

cuepcayotia, nic : embiar otra cosa én retorno. (1)


cuepcayotia, nitla : dar algo en retorno, o pagar enla misma moneda. pre:
onitlacuepcayoti. (2) embiar otra cosa én retorno. (1) dar en retorno. (1)

cuepcayotilia, nitetla : dar algo enretorno, o vengarse dela injuria.


preterit: onitetlacuepcayotili. (2) recompensar o retribuir. (1)

cuepilia, nic : idem. preterito: oniccuepili. (Cuepilia, nitetla: vengarse, o


restituir lo ageno. preterito: onitetlacuepili.) (2)
cuepilia, nicte : restituir. (1) tornar lo prestado. (1)
cuepilia, nitetla : vengarse, o restituir lo ageno. preterito: onitetlacuepili.
(2) restituir. (1)

cuepilia inteaxca, nicte : pagar deuda. (1 nicte, cuepilia ynteaxca)

cuepiltia, nicte : vengarse, dar algo en retorno, o responder aproposito. pre:


onictecuepilti. (2)

cueponaltia, nite : hazer resplandecer a otro. preteri: onitecueponalti. (2)


luzir hazer. (1)

cueponcayo : florida cosa. (1)

cueponcayotl : floro rosa generalmente. (1) abrimié[n]to de flor, o el acto de


brotar la dicha flor. (2)

cueponi : brotar y abrir las flores. (1) florecer. (1)


cueponi, ni : dar estallido el hueuo, o la castaña quando la asan, o abrirse y
abrotar la flor, o la rota, o resplandecer alguna cosa. preterito: ocuepon. (2)
estallar rebentando. (1) luzir con piedras preciosas. (1) luzir o resplandecer.
(1) rebentar sonando. (1)

cueponiliztli : brotadura tal. (1) luzimiento assi. (1) estallido destamanera.


&c. (2)

cueponqui : brotada flor. (1) hueuo rebé[n]tado, o flor abierta, o cosa


resplandecieute. (2)

cueponqui tlanextia : luzio o luziente. (1)

cueponticac : blanquear de lexos el edificio. (1) blanquear delexos el


edificio. preterito: ocueponticaca. (2)

cuepoquetza, ni : hazer calçada. preterito: onicuepoquetz. (2) calçada hazer assi.


(1)

cuepotli : calçada de camino. (1) calçada. (2)

cueptli : cesped. (1) cesped. (2)


cuetlachtli : lobo o loba. (1) lobo. (2)

cuetlahuia : marchitarse alguna cosa verde, o pararse lacia. preterito:


ocuetlauiac. vel, ocuetlauix. (2 Cuetlauia)
cuetlahuia, ni : marchitarse. (1 ni, cuetlauia)

cuetlahuiani : marchitable cosa. (1 cuetlauiani) cosa que se suele marchitar.


(2 Cuetlauiani)

cuetlahuiliztli : marchitadura. (1 cuetlauiliztli)

cuetlahuini : marchitable cosa. (1 cuetlauini) idem. (Cuetlauiani: cosa que


se suele marchitar.) (2 Cuetlauini)

cuetlalhuia, nitla : marchitar algo. p[r]eterito: onitlacuetlalhui. (2)

cuetlani : afloxarse la enfermedad. (1) encenderse mucha paja junta o monton de


leña y arder con gran furia y ruido. (1) aliuiar se la enfermedad. (1) arder
echando llama. (1) mitigarse, o afloxarse la enfermedad, o amansarse el viento
rezio, o arder el fuego echando desi gran llama. preterit: ocuetlan. (2)

cuetlani in ehecatl : assosegarse el ayre y la tempestad. (1 cuetlani yn ehecatl)


sosegarse el ayre o la té[m]pestad. (1 cuetlani yn ehecatl)

cuetlania, nitla : quebrar palos, o cosas largas. preterito: onitlacuetlani.


(2)

cuetlanqui : encendida cosa assi. (1) afloxada enfermedad. (1) llama que
haze gran ruido. (2)

cuetlauhqui : lacio o marchito. (1) mustia planta. (1) marchito, o lacio. (2)

cuetlauhqui.quelochauhqui : marchito assi. (1)

cuetlaxcactli : çapato. (1)

cuetlaxhuahuana, ni : adobar cueros. preterito: onicuetlaxuauan. (2


Cuetlaxuauana, ni) curtir pellejos. (1 ni, cuetlaxuauana) adobar cueros. (1 ni,
cuetlaxuauana) çurrar cueros. (1 ni, cuetlaxuauana)

cuetlaxhuahuanani : curtidor. (1 cuetlaxuauanani)

cuetlaxhuahuanqui : curtidor. (1 cuetlaxuauanqui) adobador de cueros. (1


cuetlaxuauanqui) adobador de cueros. (2 Cuetlaxuauanqui)

cuetlaxhuia, nitla : encorar algo con cuero adobado, pre: onitlacuetlaxui. (2


Cuetlaxuia, nitla)

cuetlaxihui, ni : desmayar, o emperezar. preterit: onicuetlaxiuh. (2 Cuetlaxiui,


ni) amortecerse de tristeza. (1 ni, cuetlaxiui) desmayarse. (1 ni, cuetlaxiui)

cuetlaxihuiliztli : amortecimiento tal. (1 cuetlaxiuiliztli) desmayo. (1


cuetlaxiuiliztli) desmayo assi. (2 Cuetlaxiuiliztli)

cuetlaxihuini : desmayado assi, o descoraznado. (2 Cuetlaxiuini)


cuetlaxiuhqui : desmayado. (1) desmayado, o descoraznado. (2) amortecido desla
manera. (1)

cuetlaxmaxtlatl : çahones. (2) çahones. (1)

cuetlaxmecatl : coyunda, soga, o correa de cuero. (2) correa de cuero. (1)


coyunda de bueyes. (1)

cuetlaxnahuanqui : çurrador. (1 cuetlaxnauanqui)

cuetlaxoa, nino : desmayarse, o amortecerse de tristeza. prete: oninocuetlaxo. (2)


amortecerse de tristeza. (1)
cuetlaxoa, nite : desmayar a otro. preteri: onitecuetlaxo. (2)

cuetlaxtli : curtida cosa assi. (1) cuero adobado. (2) baldres. (1) cuero
curtido. (1)

cuetlaxyamania, ni : adobar, o curtir cueros. preterito: onicuetlaxyamani. (2)


curtir pellejos. (1)

cuetlinia, nitla : quebrar o quebrantar palos o cosas largas. (1)

cuetzpal : gloton. (1)

cuetzpalin : salamanquesa animal. (1) lagartija. (1)

cuetzpalti, ni : glotonear. prete: onicuetzpaltic. (2) glotonear. (1)

cuexanco + : tener el cargo de regir y gouernar alos otros. metaph. (2 No


cuexanco no mamalhuazco yeloatiuh) en mis haldas. (2 No cuexanco)

cuexanoa, nitla : lleuar algo en la halda. preteri: onitlacuexano. (2)

cuexantli : haldas para lleuar enellas algo. (2) regaço. (1) haldas de vestidura
como de sayo; &c; para lleuar algo. (1 cuexá[n]tli)

cuexcochtetl : colodrillo. (1) cogote, o nuca. (2) nvca dela cabeça. (1)
cogote. (1)

cuexcochtlaocoya, ni : tener esquinencia. prete: onicuexcochtlaocox. (2)


esquinencia tener. (1)

cuexcochtlaocoyalaiztli : esquinéncia enfermedad. (1)

cuexcochtlaocoyaliztli : esquinencia, enfermedad de garganta. (2)

cuexcochtli : colodrillo. (2) cogote. (1)

cuexpalli : cabello largo que dexan alos muchachos enel cogote, quando los
tresquilan. (2)

cueyamolli : guisado de ranas. (2 Cueyamulli) manjar de pescado; y assi de


los de mas. (1 cueyamulli)

cueyatl : rana. (2) rana. (1)


cueyoni : bullir mucha gente enel mercado, &c. (1) bullir hormigas, pulgas,
piojos, &c. (1)
cueyoni, ni : lo mesmo es que cuecueyoca. pret: onicueyon. (2)

cueyupan + : de vna ola enotra, o de onda en onda. (2 Cecema cueyupan)

cuezcomac + : ensilado pan. (1 tlallá[n] cuezcomac tlatlatilli) ensilar pan.


(1 tlallá[n] cuezcomac nitlatlatia)

cuezcomachiquihuitl : nassa para trigo. (2 Cuezcomachiquiuitl) nassa para trigo.


(1 cuezcomachiquiuitl)

cuezcomalli : tapadera de troxa. (2)

cuezcomatema +, nitla : ensilar pan. (1 nitla, tlallan cuezcomatema)

cuezcomatentli : bordo de troxa. (2)

cuezcomatentli + : ensilado pan. (1 tlatlallan cuezcomatentli)

cuezcomatitlan : entre las trozas. (2)

cuezcomatl : troxa o alholi de pan. (2) alholi o troza de trigo o maiz. (1)
troxe de pan. (1)

cuezcomaxictli : respiradero de troxa. (2) espiradero de troxe. (1)

cui, nic : tomar algo, o tener parte el hombre có[n] la muger. pre: oniccuic. (2)
tomar. (1) echarse con muger. (1) recebir por el sentido. (1) recebir. (1)

cui + : trasdoblar el precio. (1 ycxpaixquich nic, cui)


cui +, mo : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1 teixtlan mocui)
cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn miercoles ynipam
mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)
cui +, nic : mejorar en dolencia. (1 yenihiyo niccui) alentar descansando. (1
nihio niccui) triumfar. (1 tiacauhyotica niccui yn mavizçotl) encentar algo. (1
yancuican niccui) idem. o imitar a otros. pre: tetech oniccuic. vel. otetech
niccuic. (Tetech nicana: tomar exemplo de otro. pre: tetech onican.) (2 Tetech
niccui) encentar algo. preteri: yancuican oniccuic. (2 Yancuican niccui) seguir
o ymitar vida de otro. (1 tetech niccui)

cui in cihuatl, nic : hazerlo el hombre ala muger. (1 nic, cui yn ciuatl)

cui, nocon : tomar o alcançar con la mano lo que esta en alto. pre:
onoconcuic. (2)

cuica : chirriar las aues. (1)


cuica, ni : cantar el cantor, o chirriar las aues. prete: onicuicac. (2) cantar.
(1)

cuica +, ni : encañar agua. (1 tlallitic nicuica yn atl) acertar con tiro alo
que se tira. pre: ipan onicuicac. (2 Ipan nicuica) idem. preterito: vel ipan
onicuicac (Velipan nictlaxilia: idem. preterito: vel ipan onictlaxili.
(Velipanyauh: acertar aloq[ue] se tira. p: velipan oya.)) (2 Velipan nicuica)
acertar alo que le tira. (1 vel ipan nicuica)
cuica +, nic : dar enel blanco el que tira. (1 ipan niccuica)
cuicaamatl : cancionero, o libro de canto. (2) cancionero. (1)

cuicaana, ni : concordar o concertar las bozes. (1)


cuicaana, nitla : concordar las bozes delos que cantan, el maestro de capilla, o
entonarlos. prete: onitlacuicaan, (2)

cuicachalani : desentonador de canto. (1)

cuicachalania, ni : desentonar o desconcertar el canto. pre: onicuicachalani.


(2) deséntonar elcánto. (1)

cuicachalaniani : desentonador de canto. (1)

cuicachalaniliztli : desentonamiéto assi. (1)

cuicachalaniqui : desentonador de canto. (1)

cuicaitiaco : desentonador de canto. (1 cuicaytiaco)

cuicaitlacoa, ni : desentonar el canto. preterito: onicuicaitlaco. (2)


deséntonar elcánto. (1)

cuicaitlacoani : desentonador de canto. (1 cuicaytlacoani)

cuicaitlacoliztli : desentonamiento de canto. (2) desentonamiéto assi. (1


cuicaytlacoliztli)

cuicaitlacoqui : desentonador de canto. (1 cuicaytlacoqui)

cuicaito : cantor que comiença o leuanta el cá[n]to. (2) entonador assi. (1)

cuicaito = : = cuicatlazqui (2 cuicaito)

cuicaitoa, ni : començar o leuantar canto. prete: onicuicaito. (2) entonar,


començar canto. (1) canto leuantar. (1)

cuicaitoa =, ni : = cuicatlaza (2 cuicaitoa )

cuicaitoliztli : comienço o leuá[n]ntamiento de cá[n]to. (2) entonacion tal. (1)

cuicaitoliztli = : = cuicatlazaliztli (2 cuicaitoliztli)

cuicamaca, nite : entonar alos cantores. preteri: onitecuicamacac. (2) entonar


cánto desacordado. (1)

cuicamatini : musico enseñado enesta arte. (1)

cuicanamictia, nite : idem. preteri: onitecuicanamicti. (Cuicamaca, nite:


entonar alos cantores. preteri: onitecuicamacac.) (2)

cuicani : cantor. (2) cantor. (1)

cuicani tototl : ruyseñor. (1)

cuicanitototl : qualquier paxaro q[ue] canta mucho. (2)

cuicapicqui : componedor de canto. (2) cantor. (1)


cuicapicqui + : componedor tal. (1 tlayucoxqui cuicapicqui)

cuicapiqui, ni : componer alguna obra de canto. pre: onicuicapic. (2) componer


canto. (1)

cuicapiquiliztli : composicion tal. (1)

cuicapiquini : componedor tal. (1)

cuicatia, nite : dar musica a otros. preterito: onitecuicati. (2) cantar a otro.
(1)

cuicatl : cancion o canto. (1) canto, o cancion. (2) motete. (1) canto. (1)

cuicatl + : duo que secanta. (1 onte cuicatl) canto suaue. (1 yecca cuicatl)
canto suaue. (1 velica cuicatl) canto suaue. (1 yamanca cuicatl) canto llano. (2
Melauac cuicatl) duo de canto de organo. (2 Mó[n]cauia cuicatl) duo que secanta.
(1 moncauia cuicatl) canto llano. (1 melauac cuicatl)

cuicatlali : componedor de canto. (2) cantor. (1)

cuicatlalia, ni : canto componer. (1)

cuicatlamatiliztli : arte o sciencia de canto. (2) musica arte de cantar. (1)

cuicatlamatini : componedor de canto. (2)

cuicatlani, nite : mandar a otro que cante. prete: onitecuicatlan. (2) hazer
cantar a otro. (1)

cuicatlaza, ni : lo mesmo es que cuicaitoa prete: onicuicatlaz. (2 Cuicatlaça, ni)


entonar, començar canto. (1 ni, cuicatlaça) canto leuantar. (1 ni, cuicatlaça)

cuicatlazaliztli : lo mesmo es que cuicaitoliztli. (2 Cuicatlaçaliztli)


entonacion tal. (1 cuicatlaçaliztli)

cuicatlazqui : lo mesmo es que cuicaito. (2) entonador assi. (1)

cuicayocuya, ni : componer alguna obra de canto. pre: onicuicayocux. (2) componer


canto. (1)

cuicayocuyaliztli : composicion tal. (1)

cuicayocuyani : componedor tal. (1 cuicayucuyani)

cuicenca aya temico ticmati? : aun estas como modorro lleno de sueño?. (2)

cuicenca ayatemico titlachia? : aun miras las cosas como modorro?. (2)

cuichcho : holliniento. (1)

cuichectic : cosa vn poco negra o ahumada. (2) negro vn poco. (1)

cuichehua, ni : negreguear. (1 ni, cuicheua)

cuicho : holliniento. (2)


cuichtli : hollín. (2) hollin de huego. (1)

cuicui, nic : tener parte el hombre con la muger. pre: oniccuicuic. (2)
hazerlo el hombre ala muger. (1)
cuicui, nite : ayuntarse carnalmente el varon con la muger. (1)
cuicui, nitla : entallar é[n] madera, o alimpiar el suelo quitando lo que echan
de la mesa. preteri: onitlacuicuic. (2) esculpir cauar en duro, como en piedra o
en madera. (1) cauar en madero o en piedra. (1) escoplear. (1) esculpir cauar
en madera. (1) barrer. (1) coger cosas esparzidas. (1)

cuicuicani : grillo, especie de cigarra. (2) grillo especie d[e] cigarra. (1)

cuicuicanito : idem. (Cuicuicani: grillo, especie de cigarra.) (2) grillo


especie d[e] cigarra. (1)

cuicuihuani + : escaruadientes, o mondadié[n]tes. (2 Netlan cuicuiuani)

cuicuihuia, nitla : piar el pollo. pr: onitlacuicuiui. (2 Cuicuiuia, nitla)


piar el pollo o el halcón. (1 nitla, cuicuiuia)

cuicuilchapoltic : cosa pintada de diuerfos colores. (2 Cuicuilchapultic)

cuicuilia, nino : hazerse de rogar, o negar el debito la muger, o resistir. pr:


oninocuicuili. (2) hazerse derogar o resistir. (1) encarecerse tenerse en mucho.
(1)
cuicuilia, nitetla : arrebatar y tomar a otro algo, o robar la hazienda agena.
p: onitetlacuicuili. (2)

cuicuiliani + : ladron publico. (1 tecla, cuicuiliani)

cuicuillotl + : peca, o manzilla dela cara. (2 Ixchian cuicuillotl)

cuicuiltic + : diferenciando en colores. (1 cenca cuicuiltic)

cuicuiquehua, nite : cantar cantares en menosprecio y denuesto de otro. (1 nite,


cuicuiqueua)

cuicuitlahuiltia, nicte : fuerça hazer a muger. (1 nicte, cuicuitlauiltia)

cuicuitlayo : cosa llena de mierda. (2) merdoso. (1)

cuicuitzcaconetl : golondrino. (2) golondrino pollo nueuo de golondrina. (1)

cuicuitzcatl : golondrina. (2) golondrina. (1)

cuihuayan + : minero d[e] greda ode yesso (2 Tlalçaçalica cuiuayan)

cuilchilli : rabo por el saluonor. (1) saluonor. (1) sieso el saluonor. (1)
el saluonor. (2)

cuilchilquixtia, nino : salirseme el siesso. (2) salirse el siesso. (1)

cuilhuia, nitetla : escreuir o pintar algo para otro o a otro. pre:


onitetlacuilhui. (2)
cuilia, nicno : tomar algo parasi, sin que nadie se lo de. pre: onicnocuili. (2)
recebir par assi. (1)
cuilia, nicte : tomar algo a otro. preterito: onictecuili. (2)

cuililtia, nitla : encarecer mucho la cosa. preteri: onitlacuililti. (2)


encarecer algo. (1)

cuillotic : hombre cenceño y delgado. (2)

cuillotic + : gentil hombre, o muger. (2 Ipanocan cuillotic)

cuiloa, nitla : escreuir o pintar algo. preterito: onitlacuilo. (2) escreuir


como quiera. (1) pintar. (1)

cuiloa +, nitla : emprentar. (1 tepuztica nitlacuiloa)

cuilompole : llamar a alguno de fometico. (1 cuiló[m]pule)

cuiloni : puto que padece. (1)

cuilontia, nite : cometer pecado nefando. pret: onitecuilonti. (2) hazerlo el


varón a otro varon. (1)

cuilonyotl : pecado contra natura, s: hombre con otro hombre. (1) pecado
nefando, de hombre con ho[m]bre. (2)

cuiltonoa, mo : rico. (1)


cuiltonoa, nicno : fruir y gozar de algo. preteri: onicnocuiltono. (2)
gozarse de algo como de fin. (1)
cuiltonoa, nino : abundar en hazienda, o gozarse mucho. pre: oninocuiltono. (2)
abundar en riquezas. (1) gozarse como quiera. (1)
cuiltonoa, nite : enriquecer a otro. (1) é[n]riq[ue]cer aotro. p: onitecuiltono.
(2) enriquecer a otro. (1)

cuiltonohua, nino : enriquecerse. (1 nino, cuiltonoua)

cuiltonolhuia, ninote : enriquecer a otro. (1)

cuiltonoliztli + : copiosa y entera riqueza. (2 Necen cuiltonoliztli)

cuiquehua, nino : cantar algun cantar en proprio loor. pre: oninocuiqueuh. (2


Cuiqueua, nino)
cuiquehua, nite : cantar cantares de cosas que otros hizieron. preterito:
onitecuiqueuh. (2 Cuiqueua, nite) cantar en alabança de otro. (1 nite, cuiqueua)
cuiquehua, nitla : cantar algo de otros. preterito: anitlacuiqueuh. (2
Cuiqueua, nitla)

cuitia, anicno : negar. (1)


cuitia, nicno : conocer, o confessar a otro por señor, o conocer el delicto que
cometio. preterito: onicnocuiti. (2) correrse de algo. (1) confessar a dios por
dios. (1) confessar en juyzio, o ante juez. (1)

cuitia + : negar con juramento. (1 juramé[n]totica anicno, cuitia)


cuitia +, nicno : negar de todo en todo. (1 çanniman amo nicnocuitia)
cuitia +, nicte : priuar decosa amada. (1 ycnoyotl nictecuitia) hazer pobre
a otro, o priuarle de alguna cosa. pre: icnoyotl onictecuiti (2 Icnoyotl
nictecuitia)

cuitia notlatlacol, nicno : conocer la culpa. (1)

cuitihuetzi, nic : ídem. prete: oniccuitiuetz. (2 Cuitiuetzi, nic) tomar


asechando. (1 nic, cuitiuetzi)
cuitihuetzi, nino : tornar, o boluer sobresi, o esá[n]tarse del trueno o de
cosa semejante. preterito: oninocuitiuetz. (2 Cuitiuetzi, nino) atronarse o
espantarse del trueno o de cosa seme-jante. (1 nino, cuitiuetzi) embaçar y
marauillarse de espanto. (1 nino, cuitiuetzi) retornar en si. (1 nino,
cuitiuetzi) temblar o estremecerse todo el cuerpo de miedo, o tomando me grima.
(1 nino, cuitiuetzi)
cuitihuetzi, nite : apechugar, o arremeter contra alguno. preterito:
onitecuitiuetz. (2 Cuitiuetzi, nite) tomar prendiendo. (1 nite, cuitiuetzi)
arremeter contra otro o apechugar conel. (1 nite, cuitiuetzi) tener al q[ue]
q[ui]e caer. (1 nite, cuitiuetzi) apechugar con otro. (1 nite, cuitiuetzi)
fuerça hazer a muger. (1 nite, cuitiuetzi) forçar virgen o a otra qualquiera. (1
nite, cuitiuetzi) trauar pelea. (1 nite, cuitiuetzi)
cuitihuetzi, nitla : arrebatar algo. (1 nitla, cuitiuetzi) tomar el negocio de
presto. (1 nitla, cuitiueezi) rebatar. (1 nitla, cuitiuetzi)

cuitinetziznequi, nite : tomar querer assi a otro. (1)

cuitiquiza, nic : tomar, o arrebatar algo depriesa preterito: oniccuitiquiz. (2


Cuitiquiça, nic)
cuitiquiza, nitla : tomar el negocio de presto. (1 nitla, cuitiquiça)

cuitla + : hacha de cera (2 Malinqui xico cuitla ocotl)

cuitlacalli : latrina priuada. (1) necessaria o priuada. (1) priuada. (1)


priuada, o las necessarias. (2)

cuitlacapani : doler mucho el encordio antes que se abra, o cosa assi. (2)

cuitlacaxoa, ni : encoger las espaldas, quando açotan a alguno. (1)

cuitlacaxoliztli : encogimiento tal. (1)

cuitlacaxoqui : encogido assi. (1)

cuitlacaxxoa, ni : encogerse conel dolor delos açotes que le dan. pret:


onicuitlacaxxo. (2)

cuitlacaxxoliztli : encogimiento assi. (2)

cuitlacaxxoqui : encogido destamanera. (2)

cuitlachihuia, nite : padecer hazer a otros por el mal que yo hize. (1


nitecuitlachiuia) acusar a otro, o procurarle mal sin merecerlo. pret:
onitecuitlachiui. (2 Cuitlachiuia, nite) acusar falsamente. (1 nite,
cuitlachiuia)

cuitlacochin : maçorca de mayz dañada o degenerada. (1) maçorca de mayz


degenerada y diferente delas otras. (2)
cuitlacochtli : añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1) mayz o trigo añublado.
(2)

cuitlacomitl : seruidor baçin. (1) bacin o seruidor. (1)

cuitlacoyonia, nitla : horadar troxa, o casa. preterito: onitlacuitlacoyoni. (2)


horadar. (1)

cuitlacucic : madura cosa muy madura. (1) fruta muy madura. (2)

cuitlacuepa, nino : huir atras. preterito: oninocuitlacuep. (2) huir atras.


(1)

cuitlahuia, nino : combidarse en combite. preter: oninocuitlaui. (2 Cuitlauia,


nino) combidarse en combite. (1 nino, cuitlauia)
cuitlahuia, ninote : tener cuydado de otros. pret: oninotecuitlaui (2 Cuitlauia,
ninote) bastecer al pueblo. (1 ninote, cuitlauia) proueer algo. (1 ninote,
cuitlauia)
cuitlahuia, ninotla : tener cuydado, o cargo de algo. pre: oninotlacuitlaui. (2
Cuitlauia, ninotla) procurar. (1 ninotla, cuitlauia)
cuitlahuia, nitla : estercolar la tierra. preterito: onitlacuitlaui. (2
Cuitlauia, nitla) estercolar el campo, o huertas. (1 nitla, cuitlauia)

cuitlahuia + : camarero. (1 tlatocapepechtli quimo cuitlauia)

cuitlahuiltia, nic : priesa dar a alguno, paraque haga algo, o paraque de lo que
le piden. (1 nic, cuitlauiltia) forçar virgen o a otra qualquiera. (1 nic,
cuitlauiltia)
cuitlahuiltia, nicte : costreñir o forçar. (1 nictecuitlauiltia) prouocar o
constreñir a otro, paraque haga algo pre: onistecuitlauilti. (2 Cuitlauiltia,
nicte)
cuitlahuiltia, nite : ynduzir, generalmente. (1 nite, cuitlauiltia)

cuitlahuitequi, nite : deslomar. (1 nite, cuitlauitequi)

cuitlalpiya, nino : ceñirse. (1 nino, cuitlalpia)


cuitlalpiya, nite : ceñir a otro. (1 nite, cuitlalpia)

cuitlalpiya in cahuallo, nic : cinchar o ponerla cincha alcauallo. (1 nic,


cuitlalpia yn cauallo)

cuitlamiztli : pardo leon animal. (1) leon grande y pardo. (2)

cuitlamomotz : floxo por negligencia. (1)

cuitlamomotzcayotl : floxedad, o pereza. (2)

cuitlamomotzyotl : floxedad assi o negligencia. (1)

cuitlananaca : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1) floxo por


negligencia. (1) floxo y perezoso. (2)

cuitlananacaihui, ni : andar lleno de pereza. prete: onicuitlananacayuh. (2


Cuitlananacaiui, ni) afloxar emperezando. (1 ni, cuitlananacaiui)

cuitlananacatic : cosa muy gorda. (2)


cuitlananacatzcayotl : gordura de hombre. (2)

cuitlananacayotl : afloxamiento assi. (1) floxedad assi o negligencia. (1)


floxedad y pereza. (2)

cuitlanatzcayotl : gordura. (1)

cuitlanatztic : gorda cosa. (1)

cuitlapam mimiliuhcayotl : lomo de animal. (1)

cuitlapammauhtia, nino : espantarse la muger có[n] temor de algo. preter:


oninocuitlapá[n]mauhti. (2)

cuitlapammimiliuhcayotl : lomos de animal. (2)

cuitlapampetlahua, nino : descubrirse, o desnudar se las espaldas. (2


Cuitlapampetlaua, nino) desnudarse las espaldas. (1 nino, cuitla[p]ampetlaua)

cuitlapampoztecqui : quebrado del espinazo. (2 Cuitlapá[n]puztecqui)

cuitlapampoztequi, nino : quebrantarse porel cuerpo, o deslomarse. preterito:


oninocuitlapanpuztec. (2 Cuitlapampuztequi, nino)
cuitlapampoztequi, nite : quebrá[n]tar o deslomar assi a otro. preterito:
onitecuitlapampuztec. (2 Cuitlapampuztequi, nite)

cuitlapan : latrina priuada. (1) muladar. (1) muladar, o hombre perezoso y


negligente. (2)

cuitlapan ateuhtli : los riñones. (2)

cuitlapan ciyotcayotl : lomo de animal. (1) lomos de animal. (2)

cuitlapan poztequi, nino : quebrantarse por el cuerpo. (1 nino, cuitlapá[n]


puzteq[ui])

cuitlapan tlehualani =, no : = cuitlapantonehua (2 cuitlapan tleualani )

cuitlapan xilotcayotl : lomo de animal. (1)

cuitlapancuauhti, ni : estar deslomado, o có[n] gran dolor despaldas. pret:


onocuitlapan quauhtic. (2 Cuitlapanquauhti, ni) deslomarse. (1 ni,
cuitlapanquauhti)

cuitlapancuauhyotl : idem. (Cuitlapan ciyotcayotl: lomos de animal.) (2


Cuitlapanquauhyotl)

cuitlapanimauhtia, nino : atronarse o espantarse la muger. (1)

cuitlapantepotzchichiquilli : espinazo. (1 cuitlapanteputzchichiquilli)

cuitlapantlatla, no : dolerme los riñones. preter: onocuitlapantlatlac. (2)


doler los riñones. (1)

cuitlapantlatlac : doliente assi. (1) doliente de dolor de riñones, o


despaldas. (2)
cuitlapantlatlaliztli : dolencia tal. (1) dolor tal. (2)

cuitlapantlehualani, no : dolerme los riñones. prete: onicuitlapantleualan. (2


Cuitlapantleualani, no) doler los riñones. (1 no, cuitlapantleualani)

cuitlapantlehualaniliztli : dolencia tal. (1 cuitlapantleualaniliztli) dolor


tal. (2 Cuitlapantleualaniliztli)

cuitlapantlehualanqui : doliente assi. (1 cuitlapantleualanqui) enfermo delos


riñones. (2 Cuitlapantleualanqui)

cuitlapantli : espalda. (1) espaldas. (2)

cuitlapantonehua, no : lo mesmo es que cuitlapan tleualani. preterito:


onicuitlapantoneuac. (2 Cuitlapantoneua, no) doler los riñones. (1 no,
cuitlapantoneua)

cuitlapantonehuac : doliente assi. (1 cuitlapantoneuac) enfermo delos riñones,


o de las espaldas. (2 Cuitlapantoneuac)

cuitlapantonehualiztli : dolencia tal. (1 cuitlapantoneualiztli) dolortal. (2


Cuitlapantoneualiztli)

cuitlapantzontli : cerro de pelos. (1 cuitlapantzuntli) pelos, o cerro entre


las espaldas. (2 Cuitlapantzuntli)

cuitlapanuia, nitla : ser trasero caminando con otros, o enla virtud. preteri:
onitlacuitlapanui. (2)

cuitlapanxilotcayotl : lomos de animal. (2)

cuitlapechoa, ni : encoger el cuerpo quá[n]do es alguno açotado. prete:


onicuitlapecho. (2) encoger las espaldas, quando açotan a alguno. (1)

cuitlapecholiztli : encogimiento tal. (1) encogimiento tal. (2)

cuitlapechoqui : encogido assi. (1) encogido destamanera. (2)

cuitlapetz : pançudo. (1) hombre pançudo. (2)

cuitlapilana, nite : desrrabar animales o aues. preterito: onitecuitlapilan. (2)


cuitlapilana, nitla : derrabar aues. (1)

cuitlapilayacachoa, mo : colear el animal. (1) colear el animal. preter:


omocuitlapilayacacho. (2)
cuitlapilayacachoa, ni : colear el perro o otro animal. preterito:
oninocuitlapilayacacho. (2)
cuitlapilayacachoa, nino : rabear. (1)

cuitlapilayacachoa =, nino : = cuitlapillalaza (2 cuitlapilayacachoa )

cuitlapilhueyac : raton. (1)

cuitlapilhuihuitla, nic : pelar la rabadilla del aue o quitarle la cola.


preter: oniccuitlapilhuiuitlac (2 Cuitlapilhuiuitla, nic)
cuitlapilhuihuitla, nitla : derrabar aues. (1 nitla, cuitlapiluiuitla)
cuitlapillalaza, mo : colear el animal. (1 mocuitlapillalaça)
cuitlapillalaza, nino : lo mismo es que cuitlapilayacachoa. preteri:
oninocuitlapillalaz. (2 Cuitlapillalaça, nino)

cuitlapilli : rabo de animal. (1) cola de animal. (1) cola, o rabo de animal,
o de aue. (2)

cuitlapilli + : cola de perro. (1 ytzcuin cuitlapilli) cola de cauallo. (1


cauallo cuitlapilli)

cuitlapilli atlapalli : gente menuda, vasallos, o maceuales. (2)

cuitlapilli, atlapalli : pueblo de gente menuda. (1) vasallos o gente


plebeya; per metaphoram. (1 cuitlapilli, hatlapalli)

cuitlapiltequi, nite : cortar el rabo, o la cola a algun animal o aue. preterito:


onitecuitlapiltec. (2)
cuitlapiltequi, nitla : derrabar animal. (1)

cuitlapiltia, nino : ponerse rabo, o cola, o rebentar el cuexco, o la semilla.


preterito: oninocuitlapilti. (2) rebentar como la simiente. (1)

cuitlapiltzontli + : cerdas de cola de cauallo. (1 cauallo cuitlapiltzuntli)


cerdas de cola de cauallo. (2 Cauallo cuitlapiltzuntli)

cuitlapitz : pançudo. (1) hombre pançudo. (2)

cuitlapoztequi, nite : quebrar el espinazo a otro. (1 nite, cuitlapuztequi)

cuitlatapallotl : gordura de hombre. (2)

cuitlatapayollotl : gordura. (1)

cuitlatecomatl : pança de vientre. (1) bvche. (1) vientre. (2)

cuitlatecontli : el buche, o vientre. (2)

cuitlatecpichahui, ni : tener colicapassio. preteri: onicuitlatecpichauh. (2


Cuitlatecpichaui, ni) colicapassio tener. (1 ni, cuitlatecpichaui)

cuitlatecpichahuiliztli : colicapassio, enfermedad (2 Cuitlatecpichauiliztli)


colicapassio. (1 cuitlatecpichauiliztli)

cuitlatepitzahui : colico, el que padece esta énfermedad ; tambien quiere


dezir, restreñido. (1 cuitlatepitzaui)

cuitlatetecuica : doler mucho la llaga o el nacido prete: ocuitlatetecuicac, (2)


doler la llaga. (1)

cuitlatetepontli : espinazo. (2 Cuitlatetepuntli) espinazo. (1


cuitlatetepuntli)

cuitlatetzmiliuhtinemi, ni : andar lleno de pereza y floxedad. pret:


onicuitlatetzmiliuhtinen. (2) afloxar emperezando. (1)

cuitlatexcalhuaqui, ni : tener é[n]fermedad d[e] colicapassio. pre:


onicuitlatexcalhuac. (2) colicapassio tener. (1)
cuitlatexcalhuaquiliztli : colicapassio. (1)

cuitlatexcalhuatzaliztli : colicapassio. (2)

cuitlatica + : encolar. (1 tzinacan cuitlatica nitlaçaloa)

cuitlatitica : doler la llaga enconada, o el nacido antes que rebiente. pre:


ocuitlatiticac. (2)

cuitlatiticac : doliente assi. (1)

cuitlatiticac + : doliente assi. (2 Yollo cuitlatiticac)

cuitlatiticaliztli + : dolencia desta manera. (2 Yollo cuitlatiticaliztli)

cuitlatitiquiliztli : dolor tal de llaga. (2) dolor assi. (1)

cuitlatl : estiercol omierda. (1) mierda. (2) camara o mierda. (1) mierda. (1)

cuitlatl + : betun fuerte. (1 tzinacan cuitlatl) cosa quajada que parece é[n]
la orina, assi como hilazas, o la bexiga del animal. (2 Axixicpa cuitlatl)
cagarruta de oueja, f:. (1 ichca cuitlatl) cagarruta de oueja, f:. (1 maça
cuitlatl)

cuitlatlaza, nite : librar a otro de seruidumbre. pre: onitecuitlatlaz. (2


Cuitlatlaça, nite) librar de seruidumbre; per metaphorá[m]. (1 nite, cuitlatlaça)

cuitlatlotli : sacre especie de halcon. (1) halcon o sacre. (2) halcon. (1)
girifalte. (1)

cuitlatolompol : cosa muy gorda o corpulenta. (2) gorda cosa. (1


cuitlatoló[m]pul)

cuitlatzacuilia, nite : pagar sin culpa o lastar lo q[ue] otro hizo. (1)
lastar, pagar por todos los que pecaron. (1)

cuitlatzayani, ni : rebentar por las entrañas. (1)

cuitlatzayani + : tener grá[n] temor o mearse de miedo. preterito: iuhquin


ocnitlatzayan noyollo. (2 Iuhquin cuitlatzayani noyollo) mearse de miedo. (1
yuhquin cuitlatzayani noyollo)

cuitlatzcocopictli : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1)

cuitlatzcopic : floxo por negligencia. (1)

cuitlatzcopicyotl : floxedad assi o negligencia. (1)

cuitlatzol : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1) floxo por


negligencia. (1)
cuitlatzol, ni : perezoso ser. (1)

cuitlatzolli : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1)

cuitlatzollotl : pereza. (1) afloxamiento assi. (1)


cuitlatzoltitinemi, ni : afloxar emperezando. (1)

cuitlatzolyotl : floxedad assi o negligencia. (1)

cuitlatzontli : cerro de pelos. (1 cuitlatzuntli)

cuitlaxapotla, nitla : horadar. (1)

cuitlaxayacatl : las caderas del cuerpo. (2)

cuitlaxayatl : manta delgada, o que cuelgan della algunas correas. (2)

cuitlaxcolchoca, no : rugir o sonar las tripas. prete: onocuitlaxcolchocac. (2)


ruydo hazer las tripas. (1) rugir las tripas. (1)

cuitlaxcolcocoxqui : é[n]fermo de dolor de tripas. (2) doliente assi. (1)

cuitlaxcolcocoya, ni : doler las tripas. (1)

cuitlaxcolicoyoca, ni : rugir las tripas, o tener dolor de tripas. pre:


onicuitlaxcolicoyocac. (2)
cuitlaxcolicoyoca, no : rugir las tripas. (1 no, cuitlaxcolycoyoca)

cuitlaxcollahueliloc : gloton. (2 Cuitlaxcollaueliloc) gloton. (1


cuitlaxcollaueliloc)

cuitlaxcollahuelilocayotl : glotonia o gula. (2 Cuitlaxcollauelilocayotl) gula.


(1 cuitlaxcollauelilocayotl)

cuitlaxcolli : tripas. (2) tripas. (1 cuitlaxculli)

cuitlaxcolli + : morcilla de puerco. (2 Tlaeztemitilli coyame cuitlaxcolli)


morcilla de carnero. (2 Tlaeztemitilli ichca cuitlaxcolli) morcilla. (1 coyame
cuitlaxcolli tlaeztentli) longaniza. (1 cuiyame cuitlaxcolli tlanacatentli)

cuitlaxcolmococoa, no : doler las tripas. (1)

cuitlaxcolpitzactli : tripas delgadas. (2) tripas delgadas. (1)

cuitlaxcoltecoyoca, no : rugir las tripas. preter: onocuitlaxcoltecoyocac. (2)


rugir las tripas. (1)

cuitlaxcoltecoyohua, no : idem. preterito: onocuitlaxcoltecoyouac.


(Cuitlaxcoltecoyoca, no: rugir las tripas. preter: onocuitlaxcoltecoyocac.) (2
Cuitlaxcoltecoyoua, no) rugir las tripas. (1 no, cuitlaxcoltecoyoua)

cuitlaxcoltecoyoquiliztli : rugimiento delas tripas. (1)

cuitlaxcoltomactli : tripas gordas. (2) tripas gruessas. (1)

cuitlaxeloa, nite : abalançarse o arronjarse y meterse entre otros. pre:


onitecuitlaxelo. (2) arrojarse y meterse alguno entre otros. (1) abalançarse
metiendose entre otros. (1)

cuitlaxiloyotl : lomos de animal. (2)


cuitlaxitini, ni : rebentar por el vientre. preteri: onicuitlaxitin. (2)
rebentar por las entrañas. (1)

cuitlaxoa, nitla : relentecer, o humedecer algo. prete: onitlacuitlaxo. (2)


reléntecer alguna cosa. (1)

cuitlaxocotl : cosa que pesa mucho. (2)

cuitlayo : cosa llena de mierda. (2) cagada cosa. (1) merdoso. (1)

cuitlayoa, ni : henchirse de mierda. preterico. onicuitlayoac. (2)

cuitlazcopicyotl : descuydo, floxedad, o negligencia. (2)

cuitlazotlac + : floxo por negligencia. (1 ayel cuitlaçotlac)

cuitlazotlahua, ni : desmayar o emperezar. preterito: onicuitlaçotlauac. (2


Cuitlaçotlaua, ni) afloxar emperezando. (1 ni, cuitlaçotlaua)

cuitlazotlahuac : perezoso, floxo y negligente. (2 Cuitlaçotlauac)

cuitlazotlahualiztli : pereza desa manera. (2 Cuitlaçotlaualiztli) afloxamiento


assi. (1 cuitlaçotlaualiztli)

cuitlazotlahuatinemi, ni : andar desmazalado y lleno de pereza. prete:


onicuitlaçotlauatinen, (2 Cuitlaçotlauatinemi, ni) andar desmayado. (1 ni,
cuitlaçotlauatinemi)

cuitlazotlauhqui perezoso aszi : (2 Cuitlaçotlauhqui perezoso assi)

cuitrapanuitequi, nite : deslomar a otro, o darle có[n] algo enlas espaldas.


p: onitecuitlapanuitec. (2)

cuix aca? : por ventura alguno?. aduerbio. (2) por auentura alguno?. (1)

cuix amo? : por auentura; preguntando?. (1)

cuix zac? : aun todauia?. (1 cuix çac?.)

cuix zaoc? : aú[n] todavia?. o porvé[n]tura todavia?. ad. (2 Cuix çaoc?) aun
todauia?. (1 cuix çaoc?)

cuix zazantlein? : es quiça algú[n]a cosa poray?. adue. (2 Cuix çaçá[n]tlein?)

cuix? : porventura?. aduerbio. (2) por auentura; preguntando?. (1)

cuix? + : enque tiempo (preguntando)?. (1 yc cuix?)

cuixamo? : pues no?. (1)

cuixin : milano. (2) milano. (1)

cuixitla? : por auentura alguna cosa?. (1 cuixytla?.)

cuixmo : que no sera assi, o que no passaria assi. (2) no; aduerbio para
negar. (1)
cuixpa? + : por donde; preguntando?. (1 can cuixpa?.)

cuixzac? : aun aun?. aun todauia?. aduerbio. (2 Cuixçac?)

cuiyame cuitlaxcolli tlanacatentli : longaniza. (1)

cuiyatl : rana. (2) rana. (1)

cutztetl : pantorrilla dela pierna. (2)

cutztlalhuatl : nieruos de las pantorrillas. (2)

cutztlatlalhuatl : idem. (Cutztlalhuatl: nieruos de las pantorrillas.) (2)

cutztli : pantorrilla dela pierna. (2)

cuxiltia, nitla : madurar otra cosa. (1)

cuxitia, nitla : madurar otra cosa. (1) cozer algo. (1) guisar manjares. (1)

cuyolli : cierta manera de pan que ofrecian al demonio. (2 Cuyulli) caxcauel, o


anzuelo para pescar. (2 Cuyulli)

cuyunenemi, ni : gatear el niño que comiença a andar. pre: onicuyunenen, (2)

cuyuni : agujerarse o horadarse algo. preterito: ocuyun. (2)

cuyunqui + : cosa hueca o horadada. (2 Iti cuyunqui)

dar mal exemplo : escandalizar; vide. (1)

descomonion + : p[er]sona descomulgada (2 Ipan tlatlaxtli descomunió[n])

diezmo nechico : dezmero. (1)

diezmo nechicoa : dezmero. (1)

diezmo nechicoani : dezmero. (1)

diezmo nechicoqui : dezmero. (1)

dioz + : la paz den[tr]o señor. (2 Itetlamatcanemitiaya í[n] dios) desacate y


ofendi a nuestro señ[o]r dios. (2 Ixco icpac oninen in totecuiyo dios) idem.
(Itechpouhqui in dios: cosa dedicada o diputada para dios.) (2 Itechpoui in dios)
dedicado a dios, o cosa ofrecida y dedicada a dios. (2 Itetzinco itauhquin dios)
hazia dios. (2 Iuictzinco in dios) esta estendida la misericordia de dios por
todo el mundo. (2 Oquitzacutimoman ynitetla ocolilitzin dios yn nouian cemanau)
dedicar algo a dios. prete: itetzinco oniquito in dios. (2 Itetzinco niquitoa in
dios) el ser o la estencia de dios. (2 Iyelitzin in dios) idem.
(Itecencuiltonoaya in dios: idem. (Itecempapaquiliztiaya yn dios: la
bienauenturá[n]ça y gloria sempiterna que da nuetro señor dios.)) (2
Itecentlamachtiaya in dios) la bienauenturá[n]ça y gloria sempiterna que da
nuetro señor dios. (2 Itecempapaquiliztiaya yn dios) estenderse, o bolar por
todas partes la fama de nuestro señor dios. prete: nouian otepan actimotecac
yniteyotzin dios. (2 Nouian tepan actimoteca initey otzin dios) despues del
baptismo. (1 ynoiuh nicceli yniatzintotecuiyo dios) enla gloria eterna. (1
ytecempapaquiltiaya yn dios) consagrada cosa assi. (1 ytech itauhqui yn dios)
consagrar o dedicar algo a dios. (1 ytech niquitoa yn dios) consagrada cosa assi.
(1 ytechpouhqui yn dios ytech opoualoc yn dios) dedicar algo a dios. (1 ytetzinco
niquitoa yn dios) idem. pret: iuictzinco in dios onictlamelaualti
ynnotlachiualiz. (Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual: en dereçar a
dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios onictlachialti
ynnotlachiual.) (2 Iuictzinco in dios nictlamelaualtia in notlachiualiz) el
beneplacito de dios. (2 Iuelmach yn dios) endereçar la intencion a dios. (1
yuictzinco nictlachialtia yo dios yn notlachiualiz) quiso, o fue seruido nuestro
señor dios. (2 Iyollotlamatic yntotecuiyo dios) yra de dios. (2 Itlaueltzin in
dios) consagrada cosa assi. (1 ytechpouhqui yn dios ytech opoualoc yn dios) en
dereçar a dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios
onictlachialti ynnotlachiual. (2 Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual)
dedicar algo a dios. (1 ytetzinco nicpoa yn dios) consagrar o dedicar algo a
dios. (1 ytech nicpoa yn dios) ay dios y señor nuestro. s. que nos ayudara. (2
Ommoyetztica yn totecuiyo dios) parayso celestial. (1 ytecentlamachtiayan dios)
yra de dios. (1 yqualanilitztzin totecuiyo dios) yra de dios. (1 ytlaueltzin yn
dios) yra de dios. (2 Iqualanilitzin dios) conuertirse a nuestro señor dios. (2
Iuictzinco ninocuepa in totecuiyo dios) la trinidad. de dios. (2 YEitilitzin
dios) dedicar o ofrecer algo a dios. pre: itetzinco onicpouh in dios. (2
Itetzinco nicpoua in dios) idem. (Iyelitzin in dios: el ser o la estencia de
dios.) (2 Iyeliz yn dios) cosa dedicada o que p[er]tenece a dios. (2 Itetzinco
pouhquin dios) idem. (Itecempapaquiliztiaya yn dios: la bienauenturá[n]ça y
gloria sempiterna que da nuetro señor dios.) (2 Itecencuiltonoaya in dios) su
trinidad de dios. (2 Iyeitilitzin dios) desacate y offendi a nuestro señor dios.
(2 Ixtzinco icpactzinco oninen yn totecuiyo dios) cosa dedicada o diputada para
dios. (2 Itechpouhqui in dios) dedicar o diputar algo para dios pre: itech
oniquito in dios. (2 Itech niquitoa in dios) cosa dedicada, o consagrada a dios.
(2 Itech itauhquin dios)
dioz +, nic : orar a dios. (1 nic, tlatla[u]htia yn dios)
dioz +, nicno : orar a dios con lagrimas y llanto. preterito:
onicnochoquiztlatlauhtili in dios. (2 Choquiztlatlauhtilia in dios, nicno) rogar
o orar a dios con gemidos y lagrimas. (1 nicno, choquiztlatlauhtilia yn dios)
orar a dios con gemidos y lagrimas. (1 nicno, choq[ui]z tlatlauhtilia yn dios)

diozitlatlauhtiloca : oracion assi. (1 diosytlatlauhtiloca)

doblar + : doblar el precio. (1 lo mesmo es q[ue] doblar el trabajo)

domingo + : frayle religioso de sancto domingo. (1 sancto domí[n]go


teupixqui)

domingo itechpohui : dominical cosa. (1 domingo ytechpoui)

domingo itlatquicayo : dominical cosa. (1 domingo ytlatquicayo)

durazno + : melocoton, fruta conocida. (2 Xuchipal durazno) melocoton la


fruta del. (1 xuchipal durazno) melocoton la fruta del. (1 cuztic durazno)

duraznocuahuitl : durazno arbol. (1 duraznoquauitl)

e : o. interjection del que sequexa con dolor. (2)

eca + : tercero en orden. (1 te eca)

ecacehuaztli : moscador para hazer ayre. (1 ecaceuaztli) moscador para moscas.


(1 ecaceuaztli)
ecacehuaztli moxcador : (2 ECaceuaztli moxcador)

ecachichina : mantenerse del ayre el aue. (1)

ecacoatl : manga tal. (2) manga de nuue. (1)

ecacoayo mixtli : nuue tempestuofa y có[n] manga. (2)

ecacohuayo mixtli : nuue con toruellino. (1 ecacouayo mixtli)

ecahuatza, nitla : orear algo, poniendolo al ayre. onitlaecauatz. (2 Ecauatza,


nitla) orear poner al ayre. (1 nitla, ecauatza) secar al ayre. (1 nitla,
ecauatza)

ecahuaztli : escalera de palo para alcançar algo. (2 Ecauaztli) escalera de


palo. (1 ecauaztli)

ecahuia, nin : combidarse en combite. (1 nin, ecauia)

ecahuilia, nin : ponerse ala sombra. preterito: oninecauili. (2 Ecauilia, nin)

ecahuillot : sombra. (1 ecauillot)

ecahuillotia, nitla : sombra hazer. (1 nitla, ecauillotia)

ecahuillotitlan : ala sombra, o debaxo delasombra (2 Ecauillotitlan) sombrajo. (1


ecauillotitlan)

ecahuillotl : sombra. (2 Ecauillotl)

ecamalacotl : remolino de viento. (2) remolino de viento. (1)

ecamecatl : platica larga y prolixa de diuerias materias. (2)

ecamecayotl : platica larga. (2 Ecamecayutl)

ecapacuauhtla : monte de laureles. (2 Ecapaquauhtla) lauredal, lugar de


laureles. (1 ecapaquauhtla)

ecapatli : laurel. (2) laurel arbol. (1)

ecapehuia, nin : amoxcarse có[n] moxcador, o hazer ayre conel, o conpaño de manos.
preterito: oninecapeui. (2 Ecapeuia, nin)
ecapehuia, nite : hazer ayere desta manera a otro. preterito: oniteecapeui. (2
Ecapeuia, nite)

ecapeyactli : ay[]re delgado fresco, y manfo. (2) fresco ayre muy templado y
manto. (1)

ecapitzactli : ayre sotil y delgado. (2) ayre delgado. (1)

ecaquetza, nitla : auentar trigo, o cosa semejante. preterito: onitlaecaquetz.


(2)

ecaticpac : encima del ayre. (2)

ecatoco, n : lleuarme por ay el viento. preterito: onecatococ. (2)


ecatoco + : correr ligeramente. (1 yuhquin n, ecatoco)
ecatoco +, n : correr ligeramente. preterito: iuhquin onecatococ. (2 Iuhquin
necatoco)

ecatoco ehecatoco : lleuar algo el viento. (1)

ecatoconi + : ligero corredor. (2 Iuhquin ecatoconi) corredor tal. (1 yuhquin


ecatoconi)

ecatzacua, n : idem. preterito: onecatzacu. (Ecatzacuilia, n: abrigar, o


guardar algo del viento. preterito: onecatzacuili.) (2 Ecatzaqua, n)

ecatzacuilia, n : abrigar, o guardar algo del viento. preterito: onecatzacuili. (2)


ecatzacuilia, nin : abrigarse del viento. preter: oninecatzacuili. (2)
abrigarte y defenderse delviento. (1)
ecatzacuilia, nite : abrigar a otro del viento. preterito: oniteecatzacuili. (2)
abrigar a otro del viento. (1)

ecauhyo : cosa que haze sombra. (2) sombria cosa. (1)

ecauhyotia, nitla : sombra hazer. (1)

ecauhyotica, n : tener so[m]bra. p: onecauhyoticaya (2)

ecauhyoticac : sombra tener o hazer el arbol. (1)

ecauhyotl : sombra. (2) sombra. (1)

ecaxoctli : viento liuiano. (1) ayre sotil y delgado. (2) ayre delgado. (1)
fresco ayre muy templado y manto. (1)

ece : empero, conjunction aduersatiua. (2)

echcocoa incactli, n : matar el çapato. (1 n, echcocoa yncactli)

ecuema, n : hazer comellones para sembrar frisoles o hauas. preterito: onecuen.


(2)

ecuemitl + : hauar. (1 castillan ecuemitl)

ecuxoa, n : estornudar. preterito: onecuxo. (2) estornudar. pre: onecuxo (2)


estornudar. (1)

ecuxoliztli : estornudo. (2) estornudo. (1)

eehualiztli + : boueria. (1 aompa eeualiztli) bouedad tal. (1 aompa eeualiztli)

eel, n : ser diligente y solicito. (2) ser diligente y solicito. (2)


diligente ser. (1) desemboluerse alguno y ser diligente. (1)

eelehuia, m : hombre tirano. (2 Meeleuia)


eelehuia, nitla : tiranizar. prete: onitlaeeleui. (2 Eeleuia, nitla) tiranizar. (1
nitla, eeleuia)

eexcan : é[n] cada tres partes, o atada tres raciones. (2)


eexpa : cada tres vezes. (2)

eezo : cosa llena de sangre. (2 Eeço)

eezotia, nitla : ensangrentar algo. preterito: onitlaeeçoti. (2 Eeçotia, nitla)

eeztema, nite : cardenales hazer a otro. (1)

eezzo : sangriento. (1 eezço)

eheca : hazer viento, o ayre. preterito: oeecac. (2 Eeca)

ehecachichina : cerner el aue enel ayre. (1 eecachichina)


ehecachichina, n : chupar ayre, o cerner y rebolar el aue quando anda bolando.
preterito: onecachichin. (2 Eecachichina, n)

ehecahuatza, nitla : orear algo poniendolo al ayere preterito: onitlaeecauatz.


(2 Eecauatza, nitla) secar al ayre. (1 nitla, eecauatza)

ehecahuilo, n : padecer tormenta enla mar. preteri: oneecauiloc. (2 Eecauilo, n)

ehecaixnamiquiliztli : picauiento. (2 Eecayxnamiquiliztli) picauiento. (1


eecaixnamiquiliztli)

ehecanamictian tacal, m : tempestad de vientos padecer enla mar. (1 m,


eecanamictian tacal)

ehecapeyactli : ayre delgado y sotil. (2 Eecapeyactli) ayre delgado. (1)

ehecapolihui immixtli : desbaratar y deshazer el viento las nuues. preterito:


oeecapoliuh. (2 Eecapoliui ymmixtli)

ehecatica : con ayre. (2 Eecatica)

ehecatica + : quemarse la cara del ayre y del sol. (1 tonaltica ehecatica n,


ixtlatla)

ehecatl : viento, o ayre. (2 Eecatl) ayre. (1) espiritu o soplo. (1 eecatl)

ehecatl + : viento aquilonar. (1 ytztic ehecatl) viento aquilonar. (1 ce


ehecatl) cierço viento. (1 ce ehecatl) viento liuiano. (1 piaciuhtoc ehecatl)
enfermedad. (1 temoxtli, eecatl) enfermedad, o pestilencia. (2 Temoxtli, ehecatl)
viento del poniente. (2 Ciuatlampa ehecatl) auerse ya asosegado el tiempo y
cesado la tempestad y toruellino. (2 Ocuetlan in ehecatl) vientosur, o abrego. (2
Vitztlampa uitz ehecatl) viento abrogo. (1 tlauhcopa ehecatl) viento de tierra
enla mar. (1 tlalhuacpan ehecatl) viento de poniente. (2 Tonatiuh iaquiampa
ehecatl) viento de oriente. (1 tonatiuh yquiçayampa ehecatl) viento de tierra,
enla mar. (2 Tlalhuacpan ehecatl) assosegarse el ayre y la tempestad. (1 ocuetlan
yn ehecatl) leuante del estio. (1 tonal eecatl) viento de oriente. (1 tlapcopa
ehecatl) viento empopa. (1 teteputzuia ehecatl) viento de poniente. (1 tonatiuh
yaquiyampa ehecatl) abregoviento lluuioso. (1 tonayanuitz ehecatl) viento de
poniente. (1 ciuatlampa ehecatl) viento rezio. (1 hicoyoca ehecatl) viento de
leuante o de oriente. (2 Tonatiuh yquiçayampa ehecatl) viento solano o abrego. (2
Tonayampa vitz ehecatl) viento contrario, o viento en proa. (2 Teixnamiqui
ehecatl) abregoviento lluuioso. (1 quiuhyo ehecatl) tempestad de vientos padecer
enla mar. (1 ypan totoca eecatl) viento rezio. (1 tetecuica ehecatl) cierço
viento. (1 mictlampa ehecatl) assosegarse el ayre y la tempestad. (1 cuetlani yn
ehecatl) viento abrego. (2 Tonayan vitz ehecatl) sosegarse el ayre o la
té[m]pestad. (1 cuetlani yn ehecatl) leuante viento oriental. (1 tonatiuh
yquiçayá[m]pa ytztiuitz eecatl) viento meridional. (1 amilpampa ehecatl) viento
estiual. (1 tonal ehecatl) viento rezio. (1 xitetecuica ehecatl) viento en proa.
(1 teixnamiqui ehecatl) viento que trae agua. (1 xopan ehecatl) viento en popa.
(2 Tecuitlapauia ehecatl) idem. (Tonatiuh yquiçayampa ehecatl: viento de leuante
o de oriente.) (2 Tonatiuh iquiçayan ehecatl) ayre o viento abrego, o que trae
lluuia. (2 Quiauhyo ehecatl) viento abrego, o de medio dia. (2 Vitz ehecatl)
viento meridional. (2 Amilpampa ehecatl) correr viento sotil y delgado. (2
Piaciuhtoc eecatl) viento en popa, o de popa. (2 Teteputzuia ehecatl)
toruellino. (1 vey ehecatl) viento liuiano. (1 pitzauac ehecatl) leuante del
inuierno. (1 ce eecatl) cierço. (2 Mictlampa ehecatl)

ehecatl niquittitia : orear poner al ayre. (1 eecatl niquittitia) orear algo,


poniendolo al viento. prete: eecatl oniquittiti. (2 Eecatl niquittitia)

ehecatl topammoquetza : tempestad de vientos padecer enla mar. (1 eecatl


topammoquetza) padecer tormenta enla mar. preteri: eecatl topá[n] omoquetz. (2
Eecatl topammoquetza)

ehecatoco + : lleuar algo el viento. (1 hecatoco ehecatoco)

ehecatzacua, n : abrigar algo del viento. (1 n, ehecatzaqua)

ehecatzacuilia, n : defenderse, o abrigarse del viento prete: oneecatzacuili.


(2 Eecatzacuilia, n) abrigar algo del viento. (1)
ehecatzacuilia, nitla : abrigar algo del viento. (1)

ehecaxoctli : viento liuiano. (1) ayre delgado y sotil. (2 Eecaxoctli)

ehecayo : ventosa cosa de viento. (1) cosa ventosa o llena de ayre, o aguacero
que viene con toruellino de viento. (2 Eecayo)

ehecayo quiyahuitl : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1
ehecayo quiauitl) viento con agua y toruellino. (1 ehecayo quiyauitl) aguacero
con rezio viento. (2 Eecayo quiyauitl)

ehecayoihiyo : espiritual, cosa de espiritu o soplo. (1 eecayoyhiyo)

ehecayotica : espirando o ressollando. (1 eecayotica) resollando. (2


Eecayotica)

ehua : resuscitar levántarse. (1 eua)


ehua, amonic : no tener fuerças para altar alguna cosa assi. preterito: amo
oniqueuh. (2 Eua, amonic)
ehua, n : partirme para alguna parte. prete: oneuac. (2 Neua) leuantarse el aue
para bolar. pret: oneuh. (2 Eua, n) rebolar el aue. (1 n, eua)
ehua, nic : tener virtud y fuerças para alçar, o lleuar alguna cosa pesada, o
cantar alguna cancion. pret: oniqueuh. (2 EVa, nic)
ehua, nin : leuantarse de dormir, o de donde esta echado. preterito: onineuh. (2
Eua, nin) leuantarse. (1 nin, eua) leuantarse de dormir. (1 nin, eua)
ehua, nite : leuantar alq[ue] esta echado pr: oniteeuh. (2 Eua, nite)
ehua, nohuic : dar fastidio, o dar enrostro el manjar al enfermo. preterito:
onouic euh. (2 Eua, nouic)
ehua, non : partirse para alguna parte. p: ononeuh (2 Eua, non) partirse de lugar
o depersona. (1 non, eua)
ehua, noquich : acometer varonilmente. preterito: onoquicheuac. (2 Eua, noquich)
ehua, quitot : dexar dicho algo el tal. preterito: oquitoteuac. & sic de alijs.
(2 Eua, quitot)
ehua, tecan : arremeter contra alguno. preterito: otecaneuac. (2 Eua, tecan)
ehua, tehuann : ser vanderizo. pre: oteuan neuac. (2 Eua, teuann)

ehua + : saltar contra alguno. (1 tecan, eua) salla de cauallo. (2 Cauallopan


eua icpaili) darme en rostro el manjar. pret: onouic euac yntlaqualli. (2 Nouic
eua yntlaqualli) vandear. (1 teuan n, eua) aborrecer o dar en rostro el man[j]ar
al enfermo. (1 nouic eua yntlaqualli) ombrey muger primeros. (1 achtopa
tlacaxinachtin Adan yuan Eua) hartarse con hastio. (1 nouic eua yn tlaqualli)
hermanos, o hermanas. (2 Neuan eua) huyr delos contrarios, retirandose. (1
teixpampa n, eua) ygual de edad. (1 neuan eua) dar en rostro elmanjar. (1 nouic
eua intlaqualli) saltar contra alguno. (1 teuic n, eua) leuantarse contra otro.
(1 teuicpa n, eua)
ehua +, n : desmándarse o d[e]scomedirse. (1 teuic neua) idem. prete: teixco
teicpac oneuac. (Teixco neua: descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre:
oteixconeuac.) (2 Teixco teicpac neua) hazerse del vando de otro, atreuerse y
desuergonçarse. pre: teuicpa oneuac. (2 Teuicpa neua) hazerse del vando de otro.
pre: oteuan neuac. (2 Teuan neua) desacatar a otro, o apechugar y arremeter
contra otro. pre: teuic oneuac. (2 Teuic neua) fauorecer, o socorrer a otro.
prete: otepan neuac. (2 Tepan neua) descabullirse, escaparse echando a huir.
prete: oteixpampa neuh. (2 Teixpampa neua) escaparse, o descabullirse. prete:
otemacpa neuac. (2 Temacpa neua) escaparse de éntre las manos. (1 temacpa neua)
fauorecer socorriendo a otro en algun peligro. (1 teuan neua) descomedirse con
otro, yendosele ala cara. pre: oteixconeuac. (2 Teixco neua) fauorecer
socorriendo a otro en algun peligro. (1 tepan neua) huir como quiera. (1
teixpampa neua) descabullirse. (1 temacpa neua) escabullirse. (1 temacpa neua)
escaparse antes que le echen mano. (1 teixpampa neua) ayudar a otro haziendose de
su vando. (1 teuicpa neua) leuantarse contra otro. (1 teuic neua)
ehua +, nin : madrugar. pret: yuuac onineuh. (2 Yuuac nineua)
ehua +, nite : ofender. (1 nite, yolitlacoa teixco teicpac n, eua)

ehua amatl : pargamino. (1 eua amatl)

ehua huehuetl : aduf[]e para tañer las mugeres. (1 eua ueuetl)

ehua, nitenahuatit : dexar mandado algo el que se va a otra parte, o el que se


muere. (2 Eua, nitenauatit)

ehua, tehuicn : lo mismo es q[ue] tecaneua. pre: oteuic neuh. (2 Eua, teuicn)

ehuaamatl : pargamino. (2 Euaamatl)

ehuac + : escabullido. (1 temacpa euac) idem. (Temacpa choloqui: descabullido


o huydo de entre las manos de algunos.) (2 Temacpa euac)

ehuacactli : sandalias de cuero crudo. (1 euacactli) suelas, o cutaras de


cuero crudio. (2 Euacactli)

ehuacayotl + : limpiaduras. (1 pani euacayotl)

ehuahuatza, nitla : secar pieles o cueros. (2 Euauatza, nitla)

ehuahuatzqui : pellejero que las cura. (1 euauatzqui) pellejero que los seca.
(2 Euauatzqui)

ehuahuauana, n : descarnar o adobar cueros. pret: oneuauauan. (2 Euauauana, n)


ehuahuauanqui : pellejero que las cura. (1 euauauanqui) adobador de cueros. (1
euauauanqui) adobador de cueros. (2 Euauauanqui)

ehuahuehuetl : pandero para tañer. (1 euaueuetl) pandero o adufre. (2


Euaueuetl)

ehuahuehuetzotzona, n : tañer pandero o adufre. pre: oneuaueuetzotzon. (2


Euaueuetzotzona, n)

ehuahuehuetzotzonani : tañedora de pandero. (2 Euaueuetzotzonani)

ehuahuehuetzotzonqui : panderetero que lo tañe. (1 euaueuetzotzonqui) idem.


(Euaueuetzotzonani: tañedora de pandero.) (2 Euaueuetzotzonqui)

ehuahuetzotzonani : panderetero que lo tañe. (1 euauetzotzonani)

ehuahuia, nitla : aforrar algo con pellejos. preteri: onitlaeuaui. (2 Euauia,


nitla) aforrar algo con pellejos. (1 nitla, euauia)

ehuahuilacapitzo : gaytero. (1 euauilacapitzo) gaytero. (2 Euauilacapitzo)

ehuahuilacapitzoa, n : tañer gaita. preterito: oneuauilacapitzo. (2


Euauilacapitzoa, n)

ehuahuilacapitzoani : gaytero. (1 euauilacapitzoani)

ehuahuilacapitztli : gayta. (1 euauilacapitztli) gaita. (2 Euauilacapitztli)

ehualiztli + : leuantamiento tal. (1 teuícpa eualiztli) el acto d[e] desacatar


a otro, y de sele atreuer y desuergonçar, o de sehazer del vando de otro. (2
Teuicpa eualiztli) descabullimiento assi. (2 Temacpa eualiztli) leuantamiento
tal. (1 teuic eualiztli) ayuda assi. (1 teuic eualiztli) huida enesta manera. (1
teixpampa eualiztli) acometimiento, descomedimié[n]to, o atreuimiento. (2 Teixco
eualiztli) escabullimiento. (1 temacpa eualiztli) ofenssa. (1 teixco teicpac
eualiztli) hartura con hastio. (1 teuic eualiztli) encuentro assi. (1 teuic
eualiztli) apechugamiento tal. (1 teuic eualiztli) é[m]palagamié[n]to. s. el
acto de é[m]palagar y dar en rostro la comida al enfermo poniendole asco, o el
acto de apechugar y arremeteter vno contra otro, o de desacatar a alguno (2 Teuic
eualiztli)

ehualti + : cosa que haze escapar de infierno. (2 Temictlampa eualti)

ehualtia, nite : perseguir a otro, o çaherir el beneficio. preterito: oniteeualti.


(2 Eualtia, nite) perseguir y lleuar de véncida alos enemigos. (1 nite, eualtia)
ehualtia, nitla : hazer partir, o despachar los tamemes. preterito: onitlaeualti.
(2 Eualtia, nitla)

ehualtia +, nin : escaparse de éntre las manos. (1 temacpa nineualtia)

ehuamecatl : coyunda de bueyes. (1 euamecatl)

ehuanamacoyan : pellejeria lugar donde se venden pellejos. (1 euanamacoyan)


pellejeria. (2 Euanamacoyan)

ehuani + : vanderizo. (2 Teuicpa euani) desmandado assi. (1 teuic euani)


ayudador tal. (1 teuicpa euani) ofendedor. (1 teixco teicpac euani) huidor. (1
moyeltiani, teixpampa euani) descabullido desta manera. (2 Temacpa euani)
apechugador. (1 teuic euani) harto y enhastiado de viandas. (2 Iuic euani)
descomedido y atreuido que se viene ala cara. (2 Teixco euani) descabullido. (1
temacpa euani) huidor assi. (1 teixpampa euani) desmandado assi. (1 teixco
euani) harto y enhastiado. (1 yuic euani)

ehuaquemitl : vestidura de pellejos. (2 Euaquemitl) pellico de vestidura de


pellejos. (1 euaquemitl)

ehuaquimiloa, nitla : aforrar algo con pellejos. (1 nitla, euaquimiloa)

ehuatica : assentado. (1 euatica)


ehuatica, n : estar asentado. preteri: oneuaticatca. (2 Euatica, n) estar
sentado. (1 n, euatica)

ehuatilmatli : çamarro. (2 Euatilmatli) pellico de vestidura de pellejos. (1


euatilmatli) çamarro. (1 euatilmatli)

ehuatiquetza, m : empinarse el cauallo cosa assi prete: omeuatiquetz. (2


Meuatiquetza) empinarse el cauallo. (1 meuatiquetza)
ehuatiquetza, nin : leuantarse. (1 nineuatiquetza)
ehuatiquetza, nitla : empinar, o enhiestar algo. preterito: onitlaeuatiquetz. (2
Euatiquetza, nitla) empinar o henestar algo. (1 nitla, euatiquetza) leuantar o
enhiestar algo. (1 nitla, euatiquetza)

ehuatiquetza + : leuantarse otra vez. (1 occeppanin, euatiquetza) leuantarse con


otro. (1 teuan nin, euatiquetza)

ehuatiquetza =, nitla : = ehuatitlalia (2 euatiquetza )

ehuatitlalia, nin : leuantarse para se asentar el que esta echado y tendido


enla cama preterito: onineuatitlali. (2 Euatitlalia, nin)
ehuatitlalia, nitla : lo mesmo es que euatiquetza. preteri: onitlaeuatitlali. (2
Euatitlalia, nitla)

ehuatl : cuero por curtir o piel. (1 euatl) el, o ella (pronombre). (1 euatl)
cuero por curtir, o mondadura y caxcara de fruta. (2 Euatl) aquel, aquella, o
aquello. pronombre. (2 Euatl) mondaduras enesta manera. (1 euatl) hollejo de
qualquier cosa. (1 euatl) piel o pellejo. (1 euatl)

ehuatl + : cuero de vino. (1 vei vino euatl) odre para vino. (1 vey vino euatl)
hoja pequeña. (1 cematlapaltontli euatl) hoja de pargamino. (1 cematlapalli
euatl)

ehuatlahuauantli : adobado cuero. (1 euatlauauantli)

ehuatlapitza, n : tañer gayta. pret: oneuatlapitz. (2 Euatlapitza, n) follar. (1


n, euatlapitza)

ehuatlapitzalhuehuetl : organo. (2 Euatlapitzalhueuetl) organo, instrumento


musico. (1 euatlapitzalueuetl)

ehuatlapitzalli : gayta. (2 Euatlapitzalli) gayta. (1 euatlapitzalli)

ehuatlapitzqui : gaitero. (2 Euatlapitzqui)


ehuatlepitzaloni : suelles de organo. (2 Euatlepitzaloni) fvelles para
soplar. (1 euatlepitzaloni)

ehuatlepitzaloni + : fuelles pequeñas. (1 tepiton euatlepitzaloni)

ehuatlepitzalonito : suelles pequeñas de organo pequeño. (2 Euatlepitzalonito)


fuelles pequeñas. (1 euatlepitzalonito)

ehuaxiquipilli : çurron o burjaca de pellejos. (2 Euaxiquipilli) çurron de


pellejos. (1 euaxiquipilli)

ehuaxiquipilli + : odrezillo odre pequeño. (1 çan ypan qualli euaxiquipilli)


odre para vino. (1 vey vino euaxiquipilli)

ehuayotequi, nitla : cortar pellejos. preterito: onitlaeuayotec. (2 Euayotequi,


nitla)

ehuayotia, nitla : encorar algo. (1 nitla, euayotia)

ehuayotilana, n : estirar pellejos. pr: oneuayotilá[n]. (2 Euayotilana, n)

ehuayotl : hollejo de qualquier cosa. (1 euayotl) mondaduras enesta manera. (1


euayotl) pellejo, y caxcara, o mó[n]dadura de fruta (2 Euayotl) caxcara de
granada, tuna, &c. (1 euayotl) hollejo de legumbre. (1 euayotl) piel o pellejo.
(1 euayotl)

ehuayotlaza, nitla : descortezar, o mondar algo, o escamar pescado. pret:


onitlaeuayotlaz. (2 Euayotlaça, nitla) deshollejar. (1 nitla, euayotlaça)
descortezar algo. (1 nitla, euayotlaça) escamar pescado. (1 nitla, euayotlaça)

ehuaznequi : alear o sacudir las alas el aue, quàndo quiere bolar. (1


euaznequi)

ehuia, ninotla : mendigar o pedir por dios. prete: oninotlaeui. (2 Euia, ninotla)

ehuihuitla, n : coger frisoles o hauas arrá[n]cando las matas. pre: oneuiuitlac.


(2 Euiuitla, n) coger frisoles o hauas. (1 n, euiuitla)

ehuihuitlac : cogedor tal. (1 euiuitlac)

ehuihuitlalli : cogidos frisoles. (1 euiuitlalli)

ehuihuitlani : cogedor tal. (1 euiuitlani)

ehuilotlatia, nite : hazer cierta hechizeria. prete: onite euilotlati. (2


Euilotlatia, nite)

ehuitia, nite : despachar mensajeros o tamemes, o esforçar y animar a otros, o


refocilar y dar de comer a algunos. prete: onitecuiti. (2 Euitia, nite) fauorecer
con grita. (1 nite, euitia) despachar gente a alguna parte. (1 nite, euitia)
animar dar esfuerço. (1 nite, euitia)

ehuitia + : fauorecer con grita. (1 tzatziztica nite, euitia)

ei : tres. (2 Ey)

ei + : tercero en orden. (1 yc ei)


ei, tlallan oztotataca : minar, hazer mina. (1)

eilhuitia, n : detenerse, o tardar tres dias en alguna parte. preterito:


oneilhuiti. (2)

eilhuitica : altercero dia. (2)

eilhuitl : tres dias. (2)

eilhuitl + : martes dia dela semana. (1 yc eyluitl semana)

eimetzcayotl : tremesino, cosa de tres meses. (2) tremesina. (1 eymetzcayotl)

eimetztica : altercero mes. (2)

eimetztica mochihua tlaulli : mayz tremesino. (2 Eimetztica mochiua tlaulli) trigo


tremesino. (1 eymetztica muchiua tlaulli)

eimetztli : tres meses. (2)

eittitica : es trino en personas. (2)

el, an : ser perezoso y desganado. (2) dizque, o dizen que. (1) de arte que,
o demanera que. (1) emperezar. (1) mirar a otro con enojo, o andar cón el
rostrituerto, mirandolo con ojos turbios y ceñudos. (1) hazer algo de mala gana.
prete: anel onicchiuh. (2) aborrecer a otra. (1) hazer algo de malagana. (1)
demanera que. (1) ser perezoso, o dizque, o dizen que. (2)
el, n : desemboluerse alguno y ser diligente. (1) ser diligente y cuidadoso.
(2) diligente ser. (1) ser diligente solicito y cuidadoso. (2) aliento tener
assi. (1)

el + : doblar el precio. (1 lo mesmo es q[ue] doblar el trabajo)

el pantlatla, n : doler el pecho, por estar repleto de auer comido mucho. (1)

elaqui, n : estar afligido y angustiado. (2)

elcacatzca, n : dolerme los pechos, o el estomago por auer comido mucho. pre:
onelcacatzcac. (2) doler el pecho, por estar repleto de auer comido mucho. (1)

elcacatzcac : el que esta coneste dolor de pechos (2) doliente assi. (1)

elcacatzcaliztli : dolor destamanera. (2) dolor tal. (1)

elchiquihuitl : los pechos o el pecho. (2 Elchiquiuitl) pecho, parte del cuerpo.


(1 elchiquiuitl)

elchiquipetlahua, nite : despechugar a otro desta manera. pr:


oniteelchiquiuhpetlauh. (2 Elchiquipetlaua, nite)

elchiquiuhehua, nite : fatigar a otro. (1 nite, elchiquiuheua)

elchiquiuhpetlahua, nin : despechugarse, descubriendo los pechos. prete:


oninelchiquipetlauh. (2 Elchiquiuhpetlaua, nin) despechugarse, descubrirse los
pechos. (1 nin, elchiquiuhpetlaua) desnudarse o descubrirse los pechos. (1 nin,
elchiquiuhpetlaua)
elchiquiuhpetlahua, nite : despechugar a otro assi. (1 nite, elchiquiuhpetlaua)

elchiquiuhpetlahua +, nite : desnudar a otra assi. (1 nite,


elpampetlauanite, elchiquiuhpetlaua)

elcicihui, n : sospirar. pre: onelciciuh. (2 Elciciui, n) sospirar. (1 n,


elciciui)

elcicihui =, n : = elzozoloa (2 elciciui)

elcicihuiliztica : sospirando. (2 Elciciuiliztica) sospirando. (1


elciciuiliztica)

elcicihuiliztli : sospiro. (2 Elciciuiliztli) sospiro. (1 elciciuiliztli)

elcima, nin : atrauesarseme el bocado enlos gaznates. pre: oninelcin. (2)


atrauesarse elbocado. (1) ahogarse con algun bocado que se atraueso. (1)

elcima =, nin : = eltepotlamia (2 elcima )

elcomalli : el baço. (2)

elcuauhyotl + : exe de carreta. (2 Quauhtemalaca elquauhyotl) tranca de puerta.


(1 tlatzacuillo elquauhyotl) exe de carro. (1 quauhtemalaca elquauhyotl)

elefante + : marfil. (1 maçatl elefante ycoatlan)

elehuia, niqu : apetito tener de algo. (1 niqueleuia)


elehuia, nite : cobdiciar a alguna persona. preter: oniteeleui. (2 Eleuia, nite)
cobdiciar persona. (1 nite, eleuia)
elehuia, nitla : dessear o cobdiciar algo. preterito: onitlaeleui. (2 Eleuia,
nitla) cobdiciar algo. (1 nitla, eleuia) cudiciar. (1 nitla, eleuia) dessear
algo. (1 nitla, eleuia) dessear o cobdiciar honra o hazienda. (1 nitla, eleuia)
desear algo. (1 nitla, eleuia)

elehuia +, ni : cobdiciar honra. prete: onimauiço eleui. (2 Mauiço eleuia, ni)


elehuia +, niqu : idem. (Occenca ye nicnequi: antes quiero mucho mas s. esto
que aquello. &c.) (2 Occenca ye niqueleuia)

elehuiani + : cobdicioso de cosas agenas. (2 Teaxca eleuiani) codiciador de


honra. (2 Mauiço eleuiani)

elehuilia, nic : cobdiciar algo a otro, o dessearle algo a algú[n]o. s.


desseá[n]dole algú[n] bié[n]. p: oniq[ue]leuili. (2 Eleuilia, nic)
elehuilia, niqu : dessear algo a otro o para otro. (1 niqueleuilia)

elehuilia + : desear algo para otro. preterito: onicte eleuili. (2 Nicte


eleuilia)

elehuiliztli : desseable cosa y de codiciar. (1 eleuiliztli)

elehuiliztli + : cobdicia de cosas agenas, o el acto de cobdiciar y dessear cosas


agenas. (2 Teaxca eleuiliztli) codicia, o desseo de honra. (2 Mauiço eleuiliztli)
cudicia delas cosas temporales. (1 tlalticpacayo eleuiliztli)

elehuiloni : cosa desseable. (2 Eleuiloni) desseable cosa y de codiciar. (1


eleuiloni)
elehuiltia, nicte : hazer dessear algo a otro. prete: onicteeleuilti. (2
Eleuiltia, nicte) hazer aotro que quiera algo, prouocandole aello. (1 nicte,
eleuiltia)
elehuiltia, ninote : procurar que otros me cobdicien. pre: oninoteeleuilti. (2
Eleuiltia, ninote) dessear ser codiciado y procurarlo. (1 ninote, eleuiltia)
hazerse codiciar o procurar quele codicién. (1 ninote, eleuiltia) enamorar a
otro. (1 ninote, eleuiltia)

elele : ay ay ay; quexandose. (1)

elele ai ai ai : interjection del que se quexa. (2 Elele ay ay ay)

elelehuia, nitla : quexarse gimiendo con el dolor que padece. pre:


onitlaeleleui. (2 Eleleuia, nitla) gemir con dolor. (1 nitla, eleleuia)

elelehuia + : gemir al gemido de otro. (1 teuan nitla, eleleuia)

eleleltia, nin : desigualar enel precio delo que se compra. (1)

elilpiya, nin : faxarse o atarse los pechos. preteri: oninelilpi. (2 Elilpia,


nin)
elilpiya, nite : faxar. (1 nite, elilpia)

elimicqui : labrador. (2) labrador tal. (1) cauador desta manera. (1)

elimiqui, m : labrarse y ararse la tierra para sembrarla prete: omelimic. (2)


elimiqui, n : labrar o arar la tierra. pr: onelimic. (2) cauar o labrar la
tierra. (1)

elimiqui in cuacuahueque : arar los bueyes. (1 elimiqui yn quaquaueque)

elimiquiliztli : labor de tierra, o el acto de labrar y arar la tierra. (2)


labrança de tierra el arte. (1) labor de tierra. (1 elimiq[ui]liztlí)

elimiquilizzotl : idem. (Elimiquiliztli: labor de tierra, o el acto de labrar y


arar la tierra.) (2 Elimiquilizçotl) labrança de tierra el arte. (1
elimiquilizçotl)

elimiquini : gañan que ara. (1) labrador. (2) labrador tal. (1) cauador
desta manera. (1) cauador tal o labrador. (1)

elimiquini, cuenchihua, n : labrar tierra. (1 n, elimiq[ui]ni, cuenchiua)

elincoa, nin : ahitarse. pre: oninelinco. (2)


elincoa, nite : ahitar a otro. pr: oniteelinco. (2)

elixhuitia, nin : ahitarse. pr: oninelixuiti. (2 Elixuitia, nin)


elixhuitia, nite : ahitar a otro. pre: oniteelixuiti. (2 Elixuitia, nite)
ahitar a otro. (1 nite, elixuitia)

ellacuahua, nin : esforçarse y animarse. preterito: oninellaquauh. (2 Ellaquaua,


nin) esforçarse para algo. (1 nin, ellaquaua)
ellacuahua, nite : esforçar y animar a otro. prete: oniteellaquauh. (2
Ellaquaua, nite) esforçar a otro. (1 nite, ellaquaua)

ellahueliloc : atreguado. (2 Ellaueliloc) atreguado. (1 ellaueliloc)


ellatzilhuia, nite : aborrecer mucho a otro. pre: oniteellatzilhui, (2)
aborrecer mucho a otro. (1)

ellelaci, n : recebir o tener mucha pena y aflicion. prete: onellelacic. (2)


estomagarse enojarse. (1) angustiarse mucho. (1) recebir pena. (1)

ellelaci innichoca, n : llorar mucho. (1 n, ellelaci ynnichoca)

ellelaxitia, nite : dar mucha pena a otro. preteri: onitellelaxiti. (2)


fatigar a otro. (1) molestar dando mucho enojo. (1) angustiar a otro assi. (1)
ymportuno ser assi. (1) afligir mucho a otro. (1)

ellelcehuia, nite : aplacar al ayrado, preterito: onite ellelceui. (2


Ellelceuia, nite) estoruar o impedir a otro. (1 nite, ellelceuia)

ellelmachitia, nite : dar enojo a otro. preterito: onite ellelmachiti. (2)


dessabrir o dar pena a otro. (1)

ellelmati, nin : recebir desgusto y pena de alguna cosa. pre: oninellelma. (2)
querellarse del amigo. (1)

elleloa, nitla : dar pena. pre: onitlaellelo. (2)

ellelquixtia, nin : recrearse. preterito: oninellelquixti. (2) recrearse. (1)


desenhadarse. (1) passar tiempo. (1)
ellelquixtia, nite : recrear a otro. preterito: oniteellelquixti. (2) deleitar
a otro. (1) desenhadar o recrear a otro. (1) hazer plazer a otro. (1) recrear a
otro. (1) alegrar a otro recreandolo. (1)

ellelquixtia + : espaciarse por via de recreacion o passatiempo. (1 nine,


ellelquixtia)
ellelquixtia +, nin : sestear tener la fiesta en algun lugar. (1 nepantla
tonatiuh ninellelquixtia)

ellelquixtia, tetechnin : quebrar el enojo en otro pre: tetech oninellelquixti.


(2)

ellelquiza, n : recrearse, espaciarse o d[e]senhadarse y recebir o tener gran


angustia y aflició[n]. pre: onellelquiz. (2 Ellelquiça, n) espaciarse por via de
recreacion o passatiempo. (1 n, ellelquiça)

ellelquiza in nichoca, n : llorar mucho. (1 n, ellelquiça in nichoca)

elleltemi, n : estar lleno de aflicion y angustia. prete: onellelten. (2)

elleltemi =, n : = elleltentica (2 elleltemi )

elleltenqui : el que esta hecho vna hiel y muy afligido. (2)

elleltentica : mohino enojado. (1)


elleltentica, n : lo mesmo es que elleltemi. pret: onelleltenticatca. (2)

elleltia, nin : arrepé[n]tirse o pesarle delo que hizo, o refrenarse, e yrse ala
mano. pre: oninellelti. (2) pesarme o arrepéntirme de algo. (1) arrepentirse
delo que hizo. (1) abstenerse de algo, o yrse ala mano. (1) embarasarse. (1)
escatimar. (1)
elleltia, nite : estoruar o retraer a otro de alguna cosa, o impedirle. pre:
oniteellelti. (2) estoruar o impedir a otro. (1) estoruar. (1) resistir. (1)
embaraçar a otro, impedirle. (1) ympedir q[ue] no se haga alguna cosa. (1)
refrenar. (1) desconcertar a otros desta manera. (1) sofrenar. (1)
elleltia, tit : desconcertarse los que se auian concertado. (1)

elleltia +, nech : ympedimento tener. (1 ytla nechelleltia)

elli : higado. (1) el higado. (2)

ellotica : estudiosamente desta manera. (1) diligentemente. (1) diligentemente.


(2)

ellotl : estudio o diligencia. (1) desemboltura assi. (1) diligencia. (2)

elmatlatl : el redaño. (2)

elmimicqui : tartamudo. (1) tartamudo. (2)

elmimiqui, n : ser tartamudo, o tartamudear. (2) tartamudear. (1)

eloizhuatl : hoja de maçorca de mayz verde. (1 eloyzuatl) camisa de maçorca


de mayz verde. (1 eloizuatl) camisa de maçorca de mayz verde. (2)

eloizhuatl = : = elototomochtli (2 eloizhuatl)

elotl : maçorca la misma ya quajada. (1) maçorca de mayz verde, que tiene ya
quajados los granos. (2)

elototomochtli : hoja de maçorca de mayz verde. (1) camisa de maçorca de mayz


verde. (1) lo mismo es que eloizhuatl. (2)

elpampetlahua, nin : despechugarse, descubrirle los pechos. pre: oninelpan


petlauh. (2 Elpampetlaua, nin) despechugarse, descubrirse los pechos. (1 nin,
elpanpetlaua) desnudarse o descubrirse los pechos. (1 nin, elpampetlaua)
elpampetlahua, nite : despechugar a otro desta manera. pre: oniteelpan petlauh.
(2 Elpampetlaua, nite) despechugar a otro assi. (1 nite, elpampetlaua)

elpampetlahua elchiquiuhpetlahua, nite : desnudar a otra assi. (1 nite,


elpampetlauanite, elchiquiuhpetlaua)

elpan tlatlac : el que tiene este dolor. (2)

elpan tlatlaliztli : dolor desta manera. (2)

elpan xocoya, n : azedo tener el estomago. (1)

elpantlatia, nite : dar gran pena y enojo a otro. prete: onite elpantlati. (2)
dar pena, enojo y aflicion a otro. (1 nite, elpá[n]tlatia)

elpantlatla, n : dolerme los pechos o el estomago de mucho comer. prete: onelpan


tlatlac (2) doler el pecho. (1)

elpantlatla =, n : = eltzitzica (2 elpantlatla )

elpantlatlac : doliente assi. (1) doliente assi. (1)


elpantlatlac = : = eltzitzicac (2 elpantlatlac)

elpantlatlaliztli : dolencia tal. (1) dolor tal. (1)

elpantlatlaliztli = : = eltzitzicaliztli (2 elpá[n]tlatlaliztli)

elpantli : pecho, parte del cuerpo. (1) el pecho o los pechos. (2)

elpanuia, nitla : lleuar algo en los pechos o haldear. prete: onitlaelpanui. (2)

elpanxocoya, n : tener azedo e indigesto el estomago. prete: onelpanxocoyac. (2)

elpapalotl : la paletilla. (2)

elpatzoa, nite : quebrar o quebrantar las costillas a otro. (1)

elpetlahua, nin : lo mesmo es el pampetlaua. pret: oninelpetlauh. (2 Elpetlaua,


nin) despechugarse, descubrirse los pechos. (1 nin, elpetlaua) desnudarse o
descubrirse los pechos. (1 nin, elpetlaua)
elpetlahua, nite : descubrir los pechos a otro. preterito: oniteelpetlauh. (2
Elpetlaua, nite) desnudar a otra assi. (1 nite, elpetlaua)

elpopozahua, nin : estomagarse de enojo. preteri: oninelpopoçauh. (2


Elpopoçaua, nin) estomagarse enojarse. (1 nin, elpupuçaua)

elquequeza, nite : quebrantar las costillas a otro. preterito: oniteelquequez.


(2 Elquequeça, nite) quebrar o quebrantar las costillas a otro. (1 nite,
elquequeça)

eltapachtli : higado. (1) higado. (2)

eltemi, n : doler el pecho, por estar repleto de auer comido mucho. (1) dolerme
los pechos por auer comido mucho, o por estar repleto. pre: onelten. (2)

eltemiliztli : dolor tal. (1) dolor desta manera, o replecion. (2)

eltenqui : doliente assi. (1) elque esta repleto assi. (2)

eltepetla, n : ser tartamudo. (2)

eltepinia, nin : herir los pechos. (1) herirse odarse golpes é[n]los pechos
preterito: onineltepini. (2)

eltepitztli : la paletilla. (2)

eltepotlamia, nin : atrauesarseme el bocado. pre: oninelteputlami. (2


Elteputlamia, nin) lo mesmo es que elcima. pret: onineltepotlami. (2)
atrauesarse elbocado. (1)

elti, n : ser cuidadoso, solicito y diligente. preterito: oneltic. (2)


verificarse algo. (2) abiuar se. (1) aliento tener assi. (1)

eltia, nite : forçar. (1)

eltiliztica : agudamente assi. (1) diligentemente. (1) diligentemente. (2)


eltiliztli : agudeza tal. (1) brio. (1) estudio o diligencia. (1)
diligencia cuidado, o gana para hazer algo. (2)

eltzaccatl : entrañas. (1) las entrañas. (2)

eltzacua, nin : atrauesarseme el bocado. prete: onineltzacu. (2 Eltzaqua, nin)


atrauesarse elbocado. (1 nin, eltzaqua)

eltzacualhuaztli : la paletilla del estomago. (2 Eltzaqualhuaztli)

eltzacui, n : ser tartamudo. prete: oneltzacu. (2)

eltzacuilhuaztli : entrañas. (1 eltzacuiluaztli) las entrañas. (2)

eltzatzacqui : tartamudo. (1) tartamudo. (2)

eltzatzacui, n : tartamudear. (1)

eltzitzica, n : lo mesmo es que elpantlatla. prete: oneltzitzicac. (2) doler el


pecho, por estar repleto de auer comido mucho. (1)

eltzitzicac : doliente assi. (1) lo mesmo es que elpantlatlac. (2)

eltzitzicaliztli : dolor tal. (1) lo mesmo es que elpá[n]tlatlaliztli. (2)

eltzonyo : peludo de pechos. (1)

eltzotzolli : vbre de puerca parida o de vaca. (1)

eltzotzolli + : papada de puerco. (1 coyame eltzotzolli) papada de puerco. (2


Coyame eltzotzolli)

eltzoyo + : persona acabada en virtud y charidad, y sin alguna tacha o


doblez. (2 Amocan eltzoyo)

elzozoloa, n : lo mesmo es que elciciui. (2 Elçoçoloa, n)

emilla : lugar, o eredad de frisoles, o de hauas. (2)

emilli : frisolar o hauar. (1) eredad de frisoles, o de hauas. (2)

emilli + : hauar. (1 castillan emilli)

emolli : manjar de hauas. (1 emulli) guisado de frisoles, o de hauas. (2


Emulli)

emperador + : emperatriz. (1 ynamictzin emperador) ley imperial. (2 Itlatlalil


emperador)

emperador itechpohui : ymperial cosa. (1 emperador ytechpoui)

emperador itlatocayo : ymperio. (1 Emperador ytlatocayo)

emperador netlacuilli : emprestido de reyes. (1)

emperador yaxca : ymperial cosa. (1)


epahuaxmolli : manjar de hauas. (1 epauaxmulli) guisado de frisoles o de hauas.
(2 Epauaxmulli)

epahuaxtli : manjar de hauas. (1 epauaxtli) frisoles o hauas cozidas. (2


Epauaxtli)

epantitoc mesa : mesa de tres ordenes. (1) tres ordenes de mesas. (2)

epantli : tres rengleras, o hileras de algo. (2)

epatl : cierto animalejo que hiede mucho. (2)

epazohuia, nitla : echar desta yerua buena enel guisado. preterito:


onitlaepaçoui. (2 Epaçouia, nitla)

epazotl : yerua buena desta nueua españa. (2 Epaçotl)

eponyotl + : ynabilidad assi. (1 mate eponyotl)

eptapalcatl : concha de ostia dela mar. (1) nacar de perla. (1)

eptatapalcatl : concha de perla. (2)

eptli : concha de ostia dela mar. (1) ostia pescado. (1) concha, o ostia
dela mar. (2)

epyollotli : perla. (1) perla preciosa, o aljofar. (2)

epyollotli + : aliofar. (1 piciltic epyollotli)

escrihuano + : escriuano publico. (1 amatlacuilo escriuano)

espada + : desenuaynada espada. (1 tlacopí[n]tli espada) desenuaynada espada. (1


tlaantli espada)
espada +, nic : desenuaynar la espada. (1 nic, copina yn espada)

espada ana, n : desenuainar espada. preteri: onespada an. (2)


espada ana, ni : desenuaynar la espada. (1)

espada analiztli : desenuaynamiento de espada. (1)

espada copina, n : idem. preteri: onespada copin. (E§pada ana, n: desenuainar


espada. preteri: onespada an.) (2 idem. preteri: onespada copin. (Espada ana, n:
desenuainar )

espada copinaliztli : desenuaynamiento de espada. (1)

espada quimiliuhcayotl : vayna de espada o cuchillo espada. (1)

españa + : la gé[n]te, o los naturales dela nueua españa. (2 NVeua españa tlaca)

espiritu + : idem. (Iuallalitzin e§piritu §ancto: la venida del espiritu


sancto. et fc de alijs.) (2 idem. (Iuallalitzin espiritu sancto: la venida del
espiritu) la venida del espiritu sancto. et fc de alijs. (2 Iuallalitzin espiritu
sancto)

et actihue : desenojo. (1 et actiue)


etecqui : cogedor tal. (1)

etectli : cogidos frisoles. (1)

etequi, n : coger frisoles conla mano, o con cuchillo. preteri: onetec. (2) coger
frisoles o hauas. (1)

etequiliztli : el acto d[e] coger frisoles assi, o hauas (2)

etequini : cogedor tal. (1) cogedor de frisoles desta manera. (2)

etetl + : tercero en orden. (1 yc etetl)

etextli : massa de frisoles o de hauas. (2) massa de frisoles. (1) harina de


hauas o frisoles. (1)

etia, n : hazerse pesado. preterito: onetix. (2) pesado hazerse. (1)

etic : cosa pesada. (2) pesada cosa. (1)

etic + : liuiana cosa. (1 amo etic)

eticamati, nic : tener algo por cosa pesada. (2)

eticihuitia, nin : pesado hazerse. (1 nin, eticiuitia)


eticihuitia, nite : ser pesado a otro, o cansarlo con carga muy pesada. prete:
ouiteeticiuiti. (2 Eticiuitia, nite) agrauiar con demasiada carga. (1 nite,
eticiuitia)

etilia, nite : idem. prete: oniteetili. (Eticiuitia, nite: ser pesado a otro, o
cansarlo con carga muy pesada. prete: ouiteeticiuiti.) (2) agrauiar con demasiada
carga. (1)

etiliztli : pe[]sadumbre. (2) peso enesta manera. (1) pesadumbre assi. (1)

etixtimotlalia : hazerse pesada alguna cosa. pre: oetixtimotlali. (2)

etixtimotlalia nopan : ponerse sobre mi alguna cosa muy pesada. pre: onopan
etixtimotlali (2)

etl : frisol, o haca. (2) frisol. (1)

etl + : haua, legumbre. (1 castillan etl) diuersidad o diferencias de


frisoles, hauas, o de otras legumbres. (2 Nepapan etl) lentejas legumbre. (1
castillan pitzauac etl) legumbre. (1 nepapan etl) cogidos frisoles. (1 tlatectli
etl)

etla : eredad de frisoles, o hauas. (2) frisolar o hauar. (1)

etlaliliztli : detenimiento tal. (1)

etlamanca + : tercera parte. (1 te etlamanca)

etlamantitica : es entres maneras, o diferencias, o esta diuidido entres partes.


(2)
etlamantli : tres cosas, partes, o pares. (2)

etlamantli + : tercera parte. (1 yc etlamantli)

etlaza, n : sembrar frisoles. pret: onetlaz. (2 Etlaça, n)

etlazo : sembrar todos frisoles, o hauas. &c. pret: oetlaçoc. (2 Etlaço)

euhqui + : escapado assi. (1 teixpampa euhqui) descabullido y huido. (2


Teixpampa euhqui) idem. (Temacpa euani: descabullido desta manera.) (2 Temacpa
euhqui) escapado asi. (1 temacpa euhqui) leuantado assi. (1 teuicpa euhqui)
leuantado assi. (1 teuic euhqui)

euhtehua, n : partirse con aceleramiento y corriendo para alguna parte. pr:


oneuhteuac. (2 Euhteua, n) yr depriessa. (1 n, euhteua)
euhtehua, nin : leuantarse de presto dela cama. pre: onineuhteuac. (2 Euhteua,
nin)

euhtli + : idem. (Tlaciciotca antli: aue despechugada.) (2 Tlaciciotca euhtli)

exaxahuani, n : manar de misangre. prete: onexaxauan. (2 EXaxauani, n)

exaxahuanilizlli : sangre lluvia. (2 Exaxauanilizlli)

excan : en tres partes. (2)

excan icac : de tres maneras, o en tres maneras. (2)

excan icac ictlachiuhtli : formado en tres maneras; y assi de los de mas. (1


excá[n] ycac yctlachiuhtli) formado en tres maneras. (2 Excan ycac ictlachiuhtli)

excan tlapanqui : cosa quebrada en tres partes. (2)

excan tzayanqui : hendido en tres partes; y assi delos de mas. (1) cosa hendida o
partida en tres partes. et sic de alijs. (2)

excomonion + : descomulgar a otro. (1 topan nictlaça excomunion) descomulgar a


otro. (1 tetech nictlalia excomunion)

exemplo + : escandalizar; vide. (1 dar mal exemplo)

exi, nini : peer. (1)

exihuitl : tres años. (2 Exiuitl)

exiuhtia, n : tardar o detenerse tres años en alguna parte. pre: onexiuhti. (2)

exiuhtica : tres años de espacio. (1) acabo de tres años, o al tercero año, o
espacio de tres años. (2)

exiuhtica, iyexiuhyoc : acabo de tres años o al tercero año. (1)

exohuia, nitla : dar a comer frisoles verdes y guisados. (2 Exouia, nitla)

exohuihuitla, n : coger frisoles verdes. (1 n, exouiuitla)

exohuihuitlac : cogedor tal. (1 exouiuitlac)


exohuihuitlani : cogedor tal. (1 exouiuitlani)

exotecqui : cogedor tal. (1)

exotequi, n : coger frisoles verdes. (1)

exotequini : cogedor tal. (1)

exotl : frisoles verdes. (1) frisol o haua verde. (2)

expahuia, nitla : terciar barbecho o viña. (1 nitla, expauia)

exxaxahuaniliztli : sangre lluuia. (1 exxaxauaniliztli)

eyualli : tres noches. (2)

ez + : nieruo. (1 lo mismo es que neruio) doblar el precio. (1 lo mesmo es


q[ue] doblar el trabajo) (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali)

eza, nitla : correr. (1 nitla, eça)

ezcacahuatl : costra o postilla de sarna. (2 EZcacauatl)

ezcocopitzactli : vena sotil de sangre. (1) vena sotil del cuerpo. (2)

ezcocotli : vena generalmente. (1) vena de sangre. (2)

ezcuicuiltic : entreuerado. (1) entreuerada cosa. (2)

ezmoloni, n : manar de mi sangre. (1) manar de mi sangre. preterito:


onezmolon, (2)

ezmoloniliztli : sangre lluuia. (1) sangre lluuia, o manantial de sangre. (2)

ezneloa, nin : ensangrentarse. preterito: onineznelo. (2) ensangréntarse. (1)


ezneloa, nite : ensangrentar aotro. preterito: oniteeznelo. (2)
ezneloa, nitla : ensangrentar algo. preterito: onitlaeznelo. (2) ensangrentar
algo. (1) sangrentar. (1)

ezo : sangriento. (2 Eço)

ezoa, n : ensengrentarse. preterito: oneçoac. (2 Eçoa, n) ensangréntarse. (1)

ezoia, nin : ensangrentarse. preterito: oninezui. (2 Ezuia, nin)


ensangréntarse. (1 nin, ezuia)
ezoia, nitla : ensangrentar algo. preterito: onitlaezui. (2 Ezuia, nitla)
ensangrentar algo. (1 nitla, ezuia) sangrentar. (1 nitla, ezuia)

ezoitomiliztli : fluxo de sangre delas mugeres. (1 ezuitomiliztli) costumbre tal.


(1 ezuitomilíztli)

ezoitum, n : venir ala muger su costumbre. prete: onezuitú[n]. (2 Ezuitum, n)

ezoitumi, n : costumbre tener la muger. (1 n, ezuitumi)

ezoitumiliztli : costumbre, o camisa de muger. (2 Ezuitumiliztli)


ezotia, nitla : ensangrentar algo. pre: onitlaeçoti. (2 Eçotia, nitla)

ezpetlatl : estera labrada. (1) estera labrada o pintada de colorado. (2)

ezpipica, n : manar de mi sangre. (1) manar de misangre. preterito:


onezpipicac. (2)

ezpipicaliztli : sangre lluuia. (1) l[l]uuia sangre. (1) sangrell[u]uia. (2)

ezquixtia, nite : llagar hiriendo. (1)

ezquiza, n : costumbre tener la muger. (1 nezquiça) tener su costumbre la


muger. prete: onezquiz. (2 Ezquiça, n)

ezquizaliztli : costumbre tal. (1 ezquiçaliztli) costumbre tal de muger, o su


camisa. (2 Ezquiçaliztli)

ezquizqui : muger que tiene su costumbre. (2)

ezquiztica + : llaga reziente can sangre. (1 chipeuiliztli ezquiztica)

eztema, nite : hazer cardenalesa otro. preteri: oniteezten. (2)

eztemi, n : tener cardenales. preterito: onezten. (2) cardenal tener assi. (1)

eztemiliztli : cardenal señal de golpe. (1)

eztetl : piedra de sangre. (1)

eztli : sangre de parentesco. (1) sangre. (1) sangre. (2)

eztli + : sangre corrompida. (1 aocmo qualli eztli) sangre corrompida. (1


ytlacauhqui eztli)

eztli iyohui : vena generalmente. (1 eztli iyoui)

eztli nicapitza : camaras de sangre tener. (1) tene[r] camaras de sangre. prete:
eztli onicapitz. (2)

eztli nicnoquia : camaras de sangre tener. (1 eztli nicnoq[u]ia) idem. preterito:


eztli onicnoqui. (Eztli nicapitza: tene[r] camaras de sangre. prete: eztli
onicapitz.) (2)

eztli ohui : vena de sangre. (2 Eztli oui)

eztli tlapalli : sangre generofa. (2)

ezxaxahuaniliztli : l[l]uuia sangre. (1 ezxaxauaniliztli)

ezyoa, n : ensangrentarse. preterito: onezyoac. (2)

ezzo : sangriento. (1 ezço)

ezzotia, nin : ensangréntarse. (1 nin, ezçotia)


ezzotia, nitla : ensangrentar algo. (1 nitla, ezçotia) sangrentar. (1 nitla,
ezçotia)
firmatia, nino : firmar escriptura. (1) escreuir firmándo. (1)

firmayo : firmada escriptura. (1)

francisco + : frayle religioso de sant francisco. (1 san frá[n]cisco teupixqui)

gracia + : don de gracia, o deliberalidad. (2 Tetlauhtil gracia) gracia de


adoption, o de prohijacion. (2 Tenepiltzintiliz gracia)

graciatica nite yollotlapaltilia : confirmar en grá[cia]. (1)

graciatica nitechicahua : confirmar en grá[cia]. (1 graciatica nitechicaua)

graciatica tlacenchicahualli : confirmado assi. (1 graciatica


tlacenchicaualli)

graciatica tlachicahualli : confirmado assi. (1 graciatica tlachicaualli)

granada cuahuitli : granado arbol. (1 granada quauitli)

granada icueponca : flor de granada. (1 granada ycueponca)

granada ixochiyo : flor de granada. (1 granada yxochiyo)

granada ixotlaca : flor de granada. (1 granada yxotlaca)

granada peyotl : tela de granada. (1)

granada xocotl : granada fruta deste arbol. (1)

hicoyoca : hazer ruido la llama. (1 hycoyoca)

hicoyocaliztli : zumbido. (1 hycoyocaliztli)

hitacatl : vituallas para hueste. (1 hytacatl)

huacalcuauhtototl : cierto paxaro. (2 Vacalquauhtototl)

huacalhuia, nitla : lleuar algo acuestas en vacalli. p: onitlauacalhui (2


VAcalhuia, nitla) lleuar algo en vacal. (1 nitla, vacalhuia)

huacalihui, ni : tullirse desta manera. preterit: oniuacaliuh. (2 Vacaliui, ni)


encogerse los neruios. (1 ni, uacaliui)

huacalihuiliztli : encogimiento tal. (1 vacaliuiliztli) encogimiento tal. (2


Vacaliuiliztli)

huacaliuhqui : encogido assi. (1 vacaliuhqui) encogido de neruios, o tullido (2


Vacaliuhqui)

huacalli : ynstrumento como vanasta, para lleuar carga. (1 vacalli) angarillas


para lleuar carga en las espaldas. (2 Vacalli)

huacaloa, nitla : acanalar algo. preterito: onitlauacalo. (2 Vacaloa, nitla)


acanalar madera o piedra. (1 nitla, uacaloa)
huacaltic : acanalada cosa assi. (1 vacaltic) cosa acanalada. (2 Vacaltic)

huacaz chiahuizotl : manteca de vacas. (2 Vacas chiauiçotl)

huacaz imantecayo : manteca de vacas. (1 vacas ymá[n]tecayo)

huacazchiahuizzotl : manteca de vacas. (1 vacaschiauizçotl)

huaccayotl : secura. (1 vaccayotl)

huacholoa incitlalpol : idem. pre: oualcholoyncitlalin. vel. yncitlalpul.


(Valcholoa in citlalin: salir el luzero del alea.) (2 Vacholoa yncitlalpul)

huacqui : enflaquecido assi. (1 vacqui) menguado assi. (1 vacqui) enxuto


hombre. (1 vacqui) emmagrecido. (1 uacqui) seco cosa seca. (1 vacqui) cosa
seca, enxuta, o emmagrecida. (2 Vacqui)

huacqui + : higos passados, o secos. (2 Hicox uacqui) hoja seca de mayz. (2


Toquizua uacqui)

huacqui capolcuahuitl : cerezo seto. (1 vacqui capulquauitl)

huacqui tlatlatilcuahuitl : leña seca para q[ue]mar. (1 vacqui tlatlatilquauitl)

huacqui xochitl yahuiyaca : olores de cosas secas. (1 vacqui xochitl iauiyaca)

huactoc + : estar secos y agostados los panes. (2 Coçauiztoc, vactoc)

huactoc centli : miesses. (1 vactoc centli)

huahualaca : hazer gorgoritas. (1 vaualaca)

huahualania, nitla : lançar sangre, o otra cosa porla boca. prete: onitlaualani.
(2 Vaualania, nitla) abocanadas echar algo. (1 nitla, uaualania)

huahualca : gorgoritas hazer la redoma o cosa assi. (1 vaualca) hazer gorgoritas


la redoma, o cosa semejante. preteri: ouaualcac. (2 Vaualca)

huahualoa, nite : ladrar el perro a alguno. preterito: oniteuaualo. (2 Vaualoa,


nite) ladrar contra otro. (1 nite, uaualoa)
huahualoa, nitla : ladrar el perro. preterito: onitlauaualo. (2 Vaualoa,
nitla) ladrar con otro. (1 nitla, uaualoa) ladrar los perros. (1 nitla, uaualoa)

huahualtza, nite : idem. preterito: oniteuaualtzac. (Vaualoa, nite: ladrar el


perro a alguno. preterito: oniteuaualo.) (2 Vaualtza, nite) ladrar contra otro.
(1 nite, uaualtza)
huahualtza, nitla : ladrar el perro. preterito: onitlauaualtzac. (2 Vaualtza,
nitla)

huahualtza + : ladrar con otro. (1 teuan nitla, uaualtza)

huahuana, nitla : escaruar, o hazer rayas enla tierra, reglar papel, traçar o
debuxar algo. p: onitlauauan (2 Vauana, nitla) rayar hazer raya. (1 nitla,
uauana) traçar. (1 nitla, uauana) reglar assi. (1 nitla, uauana) escaruar
tierra o cosa assi. (1 nitla, uauana) reglar desta manera. (1 nitla, uauana)
figurar. (1 nitla, uauana) raer borron. (1 nitla, uauana)
huahuana + : adobar cueros. (1 ne, uauana)

huahuapahua : gafo, o tollido. (2 Vauapaua)

huahuapana : gafo. (1 vauapana)

huahuaqui + : tener la boca seca de há á[m]bre yde sed. (1 noten vauaqui)

hual : haziaca. (2 Val)

hualaci + : sobrevenir. (1 tepan ni, ualaci)

hualactiuh : yr creciendo o yr aumentandose alguna cosa. (1 valactiuh)

hualanaltia, nitla : encender o soplar carbones o brasas. prete:


onitlaualanalti. (2 Valanaltia, nitla) encender carbones. (1 nitla, ualanaltia)

hualaqui tetlatzacuiltiliztli : doblada pena assi. (1 valaqui


tetlatzacuiltiliztli)

hualaz + : el que ha devenir despues. (2 Quin valaz)

hualca + : idem. (Occenca tlapanauia: es cosa muy mayor o mas excelente y


auentajada. s. que las otras.) (2 Occenca valca)

hualca, oc : mucho mas. (2 Valca, oc)

hualcholo : huidizo lo que huyo. (1 valcholo) huidizo. (2 Valcholo)

hualcholoa : chorrear el agua. (1 valcholoa)


hualcholoa, ni : huir de alguna parte. preter: oniualcholo. (2 Valcholoa, ni)
huir de lugar. (1 ni, ualcholoa) saltar de arriba. (1 ni, valcholoa) estar en
alto para caer. (1 ni, ualcholoa)

hualcholoa in citlalin : salir el luzero del alea. (2 Valcholoa in citlalin)

hualchololiztli : huida desta manera. (1 valchololiztli) huyda de alguna parte. (2


Valchololiztli)

hualehua + : huir de lugar. (1 teixpampa ni, ualeua) aduenedizo. (1 veca


valeua)

hualhuehuetzi : nones. (1 valueuetzi) nones. (2 Valueuetzi)

hualhuetzi, ni : caer de alto. pre: oniualhuetz. (2 Valhuetzi, ni) estar en alto


para caer. (1 ni, ualuetzi)

hualhuetzi + : grangear o adquirir algo enlo que sevénde. (1 ytlocpa achi


valuetzi)

hualitztiuh + : derecudida dar golpe. (1 yuicpa valitztiuh)

hualiza, ni : despertar. (1 ni, ualiça)

hualla + : antecessor mio. (1 achtopa valla) natural de otra tierra. (1


çancanapa valla) faltar el que auia d venir. (1 amo ualla) estrangero. (2 çan
campa valla)
hualla aquiliztli : puja en almoneda. (2 Valla aquiliztli)

hualla aquilli : cosa augmentada y añadida, o embite en[e]l juego. (2 Valla


aquilli)

huallaaquia, ni : pujar en almoneda. (1 ni, uallaaquia)

huallaaquiliztli : pujança tal. (1 vallaaquiliztli) puja en almoneda. (1


vallaaquiliztli) rebite. (1 vallaaquiliztli)

huallaaquilli : embite. (1 uallaaquilli) doblado trabajo. (1 vallaaquilli)


añadidas palabras. (1 vallaaquilli)

huallacaqui, ni : escuchar de secreto. (1 ni, uallacaqui)

huallachia, ni : tornar sobresi, o en si, omir hazia otro pre: oniuallachix. (2


Vallachia, ni) abrir los ojos. (1 ni, vallachia) tornar en si el beodo. (1 ni,
uallachia)

huallacuatiuh, ni : vengo comiendo. vel. partome despues de comer. pre:


oniuallaquatia. ve¡. oniuallaquata. (2 Vallaquatiuh, ni)

huallaiciuhcacui, ni : ligeramente traer algo. (1 ni, uallaiciuhcacui)

huallaiciuhcaitqui, ni : ligeramente traer algo. (1 ni, uallayciuhcaitqui)

huallalaztli : cosa desechada, despedida o menospreciada. (2 Vallalaztli)

huallaliztli : venida. (1 vallaliztli) aduiento. (1 vallaliztli) venida o


llegada. (1 vallaliztli) aduenimiento o venida. (2 Vallaliztli)

huallamati : acudir o frequentar alguna casa o lugar p: ouallama. (2


Vallamati)

huallapanitlaza, ni : descubrir o desenterrar algo. pr: oniuallapanitlaz. (2


Vallapanitlaça, ni) sacar lo enterrado. (1 ni, uallapanitlaça)

huallapantlaza, ni : idem. pre: oniuallapantlaz. (Vallapanitlaça, ni: descubrir


o desenterrar algo. pr: oniuallapanitlaz.) (2 Vallapantlaça, ni) sacar lo
enterrado. (1 ni, uallapantlaça)

huallaquixtia, ni : sacar algo fuera. preteri: oniuallaquixti. (2 Vallaquixtia,


ni) sacar lo enterrado. (1 ni, uallaquixtia)

huallatlaliliztli : rebite. (1 vallatlaliliztli)

huallatlalilli + : cosa que sele añadio otro tanto. (2 Ocno ixquich


vallatlalilli)

huallatlaztli : desechado assi. (1 vallatlaztli)

huallauh, ni : venir haziaca. prete: oniualla. (2 Vallauh, ni) venir. (1 ni,


vallauh)

huallauh + : acaecerme algo. (1 ytla nopan vallauh)


huallaz + : ysi viniere. (1 auh yntla vallaz)

hualmati, nite : venir a ver o avisitar a otro. (1 nite, valmati)

hualmocuepa, ni : boluerse a mirar atras. pre: oniualmocuep. (2 Valmocuepa, ni)

hualmocuepa + : derecudida dar golpe. (1 yuicpa valmocuepa)

hualmohuica : venir alguna persona honrada. p: oualmouicac. es reuerencial. (2


Valmouica)

hualmomaquixti : huidizo lo que huyo. (1 valmomaquixti) idem. (Valmoyelti:


fugitiuo o huidizo.) (2 Valmomaquixti)

hualmomaquixtia, ni : acogerse o retraerse a algun lugar. p: oniualmomaquixti. (2


Valmomaquixtia, ni)

hualmopiloa : chorrear el agua. (1 valmopiloa) colgarse algo hazia nosotros.


p: oualmopilo. (2 Valmopiloa)

hualmopiloa nocuilchil : salirse el siesso. p: oualmopilo nocuilchil. (2


Valmopiloa nocuilchil)

hualmopiloanocuilchil : salirse el siesso. (1 valmopiloanocuilchil)

hualmoyelti : huidizo lo que huyo. (1 valmoyelti) fugitiuo o huidizo. (2


Valmoyelti)

hualmoyeltia, ni : huyr acogendose a algun lugar. p: oniualmoyelti (2


Valmoyeltia, ni)

hualnicuania, ni : allegarse haziaca. (1 ni, ualniquania)

hualnitoa, ni : oponerse a algo. pret: oniualnito. (2 Valnitoa, ni) oponerse. (1


ni, ualnitoa)

hualnixquetza, ni : oponerse. (1 ni, ualnixquetza)

hualnocuepa, ni : tornar dedo[nde] fui. (1 ni, valnocuepa) boluer a mirar


atras. (1 ni, valnocuepa)

hualnomalacachoa, ni : boluerse a mirar atras. prete: oniualnomalacacho. (2


Valnomalacachoa, ni) boluer a mirar atras. (1 ni, ualnomalacachoa)

hualnomaquixtia, ni : acogerse o retraerse a algun lugar. pret: oniualnomaquixti.


(2 Valnomaquixtia, ni) huir de lugar. (1 ni, ualnomaquixtia)

hualnopiloa, ni : estar en alto para caer. (1 ni, ualnopiloa)

hualnotenehua, ni : oponerse. (1 ni, ualnoteneua)

hualnotlaloa, ni : venir corriendo o huyendo. pre: oniualnotlalo. (2


Valnotlaloa, ni) huir de lugar. (1 ni, ualnotlaloa)

hualnoyeltia, ni : huir de lugar. (1 ni, ualnoyeltia)


hualpahuechiliztli : el acto de salir delo profundo del agua a encima della. (2
Valpauechiliztli)

hualpahuetzi, ni : salir delo profundo del agua assi. p: oniualpauetz. (2


Valpauetzi, ni)

hualpaltzacua, nitla : entablar sobre vigas. pret: onitlauapaltzacu. (2


Valpaltzaqua, nitla)

hualpan huechiliztli : salida enesta manera. (1 valpá[n] vechiliztli)

hualquica + : leuante. s. la parte orié[n]tal, donde sale el sol. (2 Ompa


valquica tonatiuh)

hualquiza, ni : idem. o salir haziaca. pret: oniualquiz. (Valpauetzi, ni: salir


delo profundo del agua assi. p: oniualpauetz.) (2 Valquiça, ni)

hualquiza + : leuante, parte oriental. (1 ompa valquiça tonatiuh)

hualquiza in tonatiuh : salir el sol. preteri: oualquiz yn+tonatiuh. (2 Valquiça yn


tonatiuh)

hualquizaliztli : salida enesta manera. (1 valq[ui]çaliztli) salida tal. (2


Valquiçaliztli)

hualtecalaquia, ni : conquistar y allanar la tierra, por guerra. pre:


oniualtecalaqui. (2 Valtecalaquia, ni) pacificar la tierra por guerra. (1 ni,
ualtecalaquia)

hualtecalaquiani : pacificador enesta manera. (1 valtecalaquiani)


conquistador tal. (2 Valtecalaquiani)

hualtecalaquiliztli : pacificacion tal. (1 valtecalaquiliztli) conquista assi.


(2 Valtecalaquiliztli)

hualtemo, ni : abaxar o descendir de alto. pre: oniualtemoc. (2 Valtemo, ni)


decender de alto. (1 ni, ualtemo)

hualtemo + : desembarcar. (1 acalco ni, ualtemo)


hualtemo +, ni : apearse del cauallo. (1 ypan niualtemo yn cauallo) apearse.
preterito: ipan oniualtemoc yn cauallo. (2 Ipan niualtemo yn cauallo)

hualtemoliztli : decendimiento assi. (1 valtemoliztli) descendimiento assi. (2


Valtemoliztli)

hualteoneci : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 valteoneci)

hualtetlaaquililiztli : doblada pena assi. (1 valtetlaaquililiztli)

hualtetlaza, ni : desechar o despedir a alguno. (1 ni, ualtetlaça)

hualtetlaza +, ni : despeñar o arrojar aotro del arbol abaxo. (1 quauhticpac


niualtetlaça) echar a otro del arbol abaxo. pre: quauhticpac oniualtetlaz. (2
Quauhticpac niualtetlaça)
hualtetopehua, ni : desechar, despedir o echar a empuxones a alguno. pre:
oniualtetopeuh. (2 Valtetopeua, ni) desechar o despedir a alguno. (1 ni,
ualtetopeua)

huanyolcatia, ninote : parentesco tomar con otro. (1 ninote, uanyolcatia)

huanyolcatl : pariente por sangre. (1 vanyolcatl)

huanyolcatl + : pariente por casamiento. (1 ciuatica vanyolcatl)

huapactia : empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1 vapactia)


endurecerse, empedernirse o pararse aspera e yerta alguna cosa. prete: ouapactiac.
(2 Vapactia)

huapactic : aspera cosa. (1 uapactic) fuerte cosa. (1 vapactic) enertado assi.


(1 vapactic) empedernido desta manera. (1 vapactic) cosa endurecida assi, o cosa
dura desta manera. (2 Vapactic)

huapactiliztli : aspereza assi. (1 vapactiliztli) endurecimiento tal. (2


Vapactiliztli)

huapahua : empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1 vapaua) yerto


pararse el muerto, quando espira . (1 vapaua) endurecerse o pararse aspera o
yerta alguna cosa. prete: ouapauac. (2 Vapaua)
huapahua, ni : enuararse, encogerse me los neruios, o tener calambre. pre:
oniuapauac. (2 Vapaua, ni) encogerse los neruios. (1 ni, uapaua) calá[m]bre
tener. (1 ni, uapaua) enuararse. (1 ni, uapaua) enertarse los miembros. (1 ni,
uapaua)
huapahua, nino : crecer en edad, o esforçarse y animarse. prete: oninouapauh. (2
Vapaua, nino) animarse o esforçarse. (1 nino, uapaua) fortalecerse. (1 nino,
uapaua) esforçarse para algo. (1 nino, uapaua) crecer el hombre. (1 nino,
uapaua)
huapahua, nite : criar niños, o esforçar y animar a otro. preterito: oniteuapauh.
(2 Vapaua, nite) mantener. (1 nite, uapaua) animar dar esfuerço. (1 nite,
uapaua)
huapahua, nitla : fortificar o guarnecer algo. preteri: onitlauapauh. (2 Vapaua,
nitla) firmar o fortificar. (1 nitla, uapaua) fornecer o fortalecer. (1 nitla,
uapaua) soldar. (1 nitla, uapaua)

huapahua nitetlapaltilia, nite : esforçar a otro. (1 nite, uapaua


nitetlapaltilia)

huapahuac : aspera cosa. (1 vapauac) enuarado. (1 vapauac) rezia cosa. (1


vapauac) firme cosa. (1 uapauac) robliza cosa rezia. (1 vapauac) encogido assi.
(1 vapauac) cosa aspera y crudia, o cosa enuarada y é[n]cogida de neruios, o cosa
fuerte y firme. (2 Vapauac)

huapahuac + : animoso y esforçado. (2 Yollo uapauac)

huapahuac ichcatilmatli : sayal de lana grosera. (1 vapauac ichcatilmatli)

huapahuac ichcatl : oueja grosera o burdalla. (1 vapauac ychcatl)

huapahuac, ichcatilmachiuhqui : sayalero que obra sayales. (1 vapauac,


ichcatilmachiuhqui)
huapahuaca : firmemente. (1 uapauaca) fuertemente. (1 vapauaca) fuertemente.
(2 Vapauaca)

huapahualiztli : aspereza assi. (1 vapaualiztli) encogimiento tal. (1


vapaualiztli) enuaramiento. (1 vapaualiztli) esfuerço. (1 vapaualiztli)
firmeza. (1 uapaualiztli) yjada, enfermedad. (1 vapaualiztli) reziura. (1
vapaualiztli) calambre. (1 vapaualiztli) fuerça reziura. (1 vapaualiztli)
fortaleza, aspereza, calambre, enuaramiento, encogimiento de neruios, o dolor de
hijada. (2 Vapaualiztli)

huapahualiztli + : animosidad tal. (2 Yollo uapaualiztli)

huapahuillo + : vid enhiesta sin rodrigon. (1 ayocmo vapauillo xocomecatl)

huapahuillotia, nitla : rodrigar vides. (1 nitla, uapauillotia)

huapahuiztli : pasmo, enuaramiento, o calambre. (2 Vapauiztli) calambre. (1


vapauiztli)

huapahuiztli notech motlalia : pasmarse elcuerpo. (1 vapauiztli notech


motlalia)

huapalcactli : sandalias de madera. (1 vapalcactli)

huapalcalcuatl : techo de çaquiçami. (2 Vapalcalquatl) techo assi. (1


vapalcalquatl)

huapalcalli : tienda o casa de tablas. (2 Vapalcalli)

huapalchimalli + : manta para combatir. (1 vei vapalchimalli)

huapalitl : tabla o viga pequeña. (2 Vapalitl) tabla. (1 vapalitl) viga


qualquiera. (1 vapalitl)

huapallacuilolli : cosa pintada en tabla. (2 Vapallacuilolli) retablo de


pinturas en tablas. (1 vapallacuilolli)

huapalli : tabla o viga pequeña. (2 Vapalli) tabla. (1 vapalli) viga


qualquiera. (1 vapalli)

huapalpan : encima o sobre la tabla. (2 Vapalpan) sobre o encima delas tablas. (1


vapalpan) encima o sobre la tabla. (1 vapalpan)

huapaltontli : tablilla. (2 Vapaltontli) viga pequeña. (1 vapaltontli)


tablilla. (1 vapaltontli)

huapaltzaccayotema, nitla : entablar sobre vigas. pr: onitlauapaltzaccayoten. (2


Vapaltzaccayotema, nitla) entablar algo. (1 nitla, uapaltzaccayotema)

huapaltzaccayotia, nitla : idem. preterito: onitlauapaltzaccayoti.


(Vapaltzaccayotema, nitla: entablar sobre vigas. pr: onitlauapaltzaccayoten.) (2
Vapaltzaccayotia, nitla) entablar algo. (1 nitla, uapaltzaccayotia)

huapaltzacua, nitla : techar de çaquiçami. (1 nitla, vapaltzaqua) entablar algo.


(1 nitla, uapaltzaqua)

huapalxoxotla, ni : asserrar tablas. (1 ni, uapalxoxotla)


huapalxoxotlaliztli : asserradura tal. (1 vapalxoxotlaliztli)

huapalxoxotlalli : asserradas tablas. (1 vapalxoxotlalli)

huapalxoxotlani : asserrador de tablas. (1 vapalxoxotlani)

huaqui : menguarse lo liquido. (1 vaqui)


huaqui, ni : secarse, enxugarse al sol, mermar las cosas liquidas, o pararse
flaco. pre: oniuac. (2 Vaqui, ni) enxugarse sin linenço. (1 ni, uaqui)
magrecerse, pararse flaco. (1 ni, uaqui) enflaquecerse. (1 ni, uaqui)
emmagrecerse. (1 ni, uaqui) secarse. (1 ni, uaqui)

huaqui + : anublarse el trigo. &c. desta manera. pret: opatzac uac. (2 Patzac
uaqui)

huaquiliztli : enflaquecimiento tal. (1 vaquiliztli) el acto de secarse desta


manera. &c. (2 Vaquiliztli) emmagrecimiento. (1 vaquiliztli) sequedad. (1
vaquiliztli) secura. (1 vaquiliztli)

huaquiltia, nitla : secar algo. prete: onitlauaquilti. (2 Vaquiltia, nitla)

huaquiztli : sequedad. (1 vaquiztli) secura. (1 vaquiztli)

huatza, nino : enxugarse. prete: oninouatz. (2 Vatza, nino) enxugarse con


lienço o con cosa assi. (1 nino, uatza)
huatza, nite : enxugar, secar, o enflaquecer a otro. p: oniteuatz. (2 Vatza,
nite) enflaquecer a otro. (1 nite, uatza) emmagrecer a otro. (1 nite, uatza)
huatza, nitla : enxugar, o secar algo. preterito: onitlauatz. (2 Vatza, nitla)
enxugar algo. (1 nitla, uatza) secar. (1 nitla, uatza)

huatza in atl, nic : agotar el agua. (1 nic, uatza yn atl)

huatzalli + : idem. (Hicox uacqui: higos passados, o secos.) (2 Hicox


uatzalli)

huauhcuema, ni : sembrar semilla de bledos. preter: oniuauhcuen. (2 Vauhcuema, ni)

huauhpozteco : todos cogen bledos sazonados. p: ouauhpuztecoc. (2 Vauhpuzteco)

huauhpoztecqui : cogedor desta manera. (1 vauhpuztecqui)

huauhpoztequi, ni : coger conla mano los bledos, o cenizos ya granados. pret:


oniuauhpuztec. (2 Vauhpuztequi, ni)

huauhpoztequini : cogedor desta manera. (1 vauhpuztequini)

huauhquilitl : cenizos, o bledos. (2 Vauhquilitl) bledos o cenizos. (1


vauhquilitl)

huauhteca, ni : sembrar semilla de bledos. prete: oniuauhtecac. (2 Vauhteca, ni)

huauhtli : bledos (2 Vauhtli) bledos o cenizos. (1 vauhtli)

huayolcatia, ninote : contraer parentesco con otro. p: oninoteuayulcati. (2


Vayulcatia, ninote)
huayolcayotl : parentesco de consanguinidad. (2 Vayulcayotl)

huazoma, nino : dessollarse con golpe. (1 nino, uaçuma)


huazoma, nite : rascuñar, desollar o roçar a otro. pr: oniteuaçun. (2 Vaçuma,
nite)
huazoma, nitla : rascuñar o desollar. preterito: onitlauaçun. (2 Vaçuma, nitla)

huazomi, ni : desollarme con golpe. preterito: oniuaçun. (2 Vaçumi, ni)


rascuñarme. (1 ni, vaçumi)

huazontinemi, ni : biuir necessitado y pobre. p: oniuaçuntinen. (2


Vaçuntinemi, ni) pobre estar y muy necessitado. (1 ni, vaçuntinemi)

hueca : quedarse atras. (1 vehca) lexos. (2 VEca) lexos. (1 vehca) delexos.


(1 veca)

hueca + : vezino pueblo que esta cerca de otro. (1 amo veca quitztica) cerca,
preposicion. (1 amo veca)

hueca chane : estrangero, o aduenedizo. (2 Veca chane) aduenedizo. (1 veca


chane) natural de otra tierra. (1 vehca chane)

hueca hualehua : aduenedizo. (1 veca valeua)

hueca ni, choloa : huir alexos. (1 vehca ni, choloa)

hueca niccahua : ser mas auentajado, o mejor que otro. prete: veca oniccauh. (2
Veca niccaua)

hueca niccauhtica : apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca


niccauhtica)

hueca nictlallotitica : apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca


nictlallotitica)

hueca nino, maquixtia : huir alexos. (1 vehca nino, maquixtia)

hueca nino, tlaloa : huir alexos. (1 vehca nino, tlaloa)

hueca nino, yeltia : huir alexos. (1 vehca nino, yeltia)

hueca niquitztica : estar distante y lexos de algú[n]a cosa. prete: veca


oniquitzticatca. (2 Veca niquitztica) estar apartado o lexos de otro. (1 uehca
niquitztica) apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca niquitztica)

hueca nitlachia : enté[n]der y prophetizar las cosas que há[n] de acaecer en[e]l
tié[m]po futuro. p: veca onitlachix (2 Veca nitlachia)

hueca nitlamattiuh : lleuar larga derrota. preterito: veca onitlamattia. (2 Veca


nitlamattiuh)

hueca nitztiuh : idem. preteri: veca onitztia. (Veca nitlamattiuh: lleuar larga
derrota. preterito: veca onitlamattia.) (2 Veca nitztiuh)

hueca non, choloa : saltar a lexos. (1 vehca non, choloa)

hueca noncholoa : saltar grá[n] trecho. p: veca onó[n]cholo (2 Veca nó[n]choloa)


hueca ontlachiani : el que vee y entiende, o prophetiza las cosas por venir y
futuras. (2 Veca ontlachiani) profeta. (1 veca ontlachiani)

hueca quicahua : distar en perfection o mejoria. (1 veca quicaua)

hueca quimotlalcahuilitica : estar dios lexos del pecador. (1 vehca


quimotlalcauilitica)

hueca quimotztilitica in tlatlacoani : estar dios lexos del pecador. (1 vehca


quimotztilitica yn tlatlacoani)

hueca quinmotlalcahuilia : estar dios lexos del pecador. (1 vehca


quí[n]motlalcauilia)

hueca quitztica : distar vna cosa de otra. (1 veca quitztica)

hueca tecahualiztli : distancia assi. (1 veca tecaualiztli)

hueca tecauhqui : distante assi. (1 veca tecauhqui)

hueca tenehua, nitla : profetizar. (1 nitla, veca teneua)

hueca tlacatl : natural de otra tierra. (1 vehca tlacatl)

hueca tlachia, ni : profetizar. (1 ni, veca tlachia)

hueca tzatzilia, nitla : encarecer algo. (1 nitla, veca tzatzilia)

huecaca + : las ocho horas del dia poco mas o menos. (2 Ye achi vecaca yn
tonatiuh)

huecacayotl : cosa que se trae de acarreo. (2 Vecacayotl) peregrina cosa fuera


de su tierra. (1 vecacayutl)

huecahua : añejarse. (1 vecaua)


huecahua, ni : tener mucha edad, o detenerse y tardar en algun lugar. pre:
oniuecauh. vel. oniuecauac. vel. oniuecauh. (2 Vecaua, ni) tardarse. (1 ni,
uecaua) durar mucho tiempo. (1 ni, vecaua) permanecer. (1 ni, vecaua) edad
tener mucha. (1 ni, uecaua) turar por durar. (1 ni, vecaua) retardarse. (1 ni,
vecaua)
huecahua, nic : detener largo tiempo alguna cosa agena, no la tornando con tiempo
asu dueño, o diferir y dilatar algun negocio. pret: onicuecauh. (2 Vecaua, nic)
huecahua, nino : retardarse. (1 nino, uecaua)
huecahua, nite : detener por largo espacio a otro. pre: oniteuecauh. (2 Vecaua,
nite) tardar a otro. (1 nite, uecaua) retardar a otro. (1 nite, vecaua) detener
a otro haziendole tardar. (1 nite, uecaua)
huecahua, nitla : diferir, o dilatar algo, o tardarse enhazer algo. prete:
onitlauecauh. (2 Vecaua, nitla) alargar o dilatar tiempo. (1 nitla, uecaua)
estender o dilatar tiempo. (1 nitla, uecaua) diferir o dilatar alguna cosa. (1
nitla, uecaua)
huecahua, non : detenerse en alguna parte. (1 non, uecaua)

huecahualehua : forastero o estrangero. (2 Vecaualeua) estraño o estrangero, o


cosas que vienen de otras partes. (1 vecaualeua)
huecahualiztli : grándeza assi. (1 vecaualiztli) tardança, o la antiguedad delos
viejos (2 Vecaualiztli) duracion tal. (1 vecaualiztli) tura por duracion. (1
vecaualiztli) antiguedad tal. (1 vecaualiztli)

huecahualoni : tardadora cosa. (1 vecaualoni)

huecahuani : prolixo que tarda en hazer algo. (1 vecauani) cosa que dura
mucho, o el que es tardio enlo que haze. (2 Vecauani) añejo. (1 vecauani)
durable cosa. (1 vecauani) tardador que se tarda. (1 vecauani)

huecahuani + : muger que pare amenudo. (2 Amo vecauani) parir la muger amenudo.
(1 amo ni, vecauani auel cecexiuhtica yn niquintla catilitiuh n)

huecahuitia : añejarse. (1 vecauitia) cosa aneja o cosa que ha durado mucho.


(2 Vecauitia) tardon. (1 vecauitia)
huecahuitia, ni : perseuerar o permanecer mucho tié[m]po. p: oniuecauiti. (2
Vecauitia, ni) durar mucho tiempo. (1 ni, vecauitia) permanecer. (1 ni,
uecauitia)
huecahuitia, nite : detener mucho a otro. p: oniteuecauiti. (2 Vecauitia, nite)
detener a otro haziendole tardar. (1 nite, uecauitia)
huecahuitia, nitla : guardar algo largo tiempo. p: onitlauecauiti. (2 Vecauitia,
nitla) añejar algo, guardando lo mucho tiempo. (1 nitla, uecauitia)

huecahuitiani : añejo. (1 vecauitiani) durable cosa. (1 vecauitiani) tardon. (1


vecauitiani)

huecahuitiliztli : antiguedad o tardança. (2 Vecauitiliztli) duracion tal. (1


vecauitiliztli) antiguedad tal. (1 vecauitiliztli)

huecahuitz : estrangero, o cosa que viene de acarreo. (2 Vecauitz) peregrina


cosa fuera de su tierra. (1 vecauitz)

huecaitoa, nitla : dezir, o prophetizar lo por venir. prete: onitlauecaito. (2


Vecaitoa, nitla) profetizar. (1 nitla, vecaytoa)

huecaitta, nitla : profetizar. (1 nitla, uecaytta)

huecaittani : el que entiende y prophetiza las cosas futuras. (2 Vecaittani)

huecani, tlachia : mirar alexos. (1 vehcani, tlachia)

huecaontlachializtli : profecia. (1 vecaó[n]tlachializtli)

huecapa : de lexos. aduerbio. (2 Vecapa) delexos. (1 vecapa)

huecapa niquitztica : estar apartado y lexos de algo prete: vecapa


oniquitzticatca. (2 Vecapa niquitztica)

huecapa nite, itztiuh : seguir alexos. (1 vecapa nite, itztiuh)

huecapa niteitztiuh : seguir a otro de lexos. preteri: vecapa oniteitztia. (2


Vecapa niteitztiuh)

huecapa quitztica : distar vna cosa de otra. (1 vecapa quitztica)

huecapa teitztica : distante. (1 vecapa teitztica)


huecapahuia, nite : seguir a otro de lexos. preterito: oniteuecapaui. (2
Vecapauia, nite) seguir alexos. (1 nite, uecapauia)

huecapahuitiuh, nite : idem. pre: oniteuecapauitia. (Vecapauia, nite: seguir a


otro de lexos. preterito: oniteuecapaui.) (2 Vecapauitiuh, nite) seguir alexos.
(1 nite, uecapauitiuh)

huecapan : glorioso. (1 uecapan) cosa alta. (2 Vecapan) soberana cosa. (1


vecapan) estremada cosa. (1 uecapá[n]) alta cosa. (1 vecapan)

huecapan + : baxa casa o pared, &c. (1 amo vecapan)

huecapan yaocalli : torre para defender. (1 vecapan yaocalli)

huecapanihui, ni : subir, o crecer en honra, dignidad y estado. prete:


oniuecapaniuh. (2 Vecapaniui, ni) encumbrarse en honra. (1 ni, uecapaniui)
esclarecerse o afamarse. (1 ni, uecapaniui)

huecapanilhuia, ninote : enxalçar, o sublimar a otro. prete:


oninoteuecapanilhui. (2 Vecapanilhuia, ninote)

huecapaniuhqui : enxalçado y sublimado en honra y estado. (2 Vecapaniuhqui)


encumbrado assi. (1 vecapaniuhqui)

huecapanoa, nino : enxalçarse, o engrandecerse. pre: oninouecapano. (2


Vecapanoa, nino) estimarse en mucho. (1 nino, uecapanoa)
huecapanoa, nite : sublimar y engrandecer a otro. prete: oniteuecapano. (2
Vecapanoa, nite) engrandecer a otro. (1 nite, uecapanoa) enxalçar a otro. (1
nite, vecapanoa) onrar poniendo en dignidad a alguno. (1 nite, uecapanoa)
glorificar dar gloria a otro. (1 nite, uecapanoa) esclarecer o afamar a otro. (1
nite, uecapanoa)

huecapanoloni : digno deser sublimado y é[n]xalçado. (2 Vecapanoloni) loable


cosa. (1 vecapanoloni)

huecapanyectenehua, nite : alabar y é[n]grandecer aotro prete:


oniteuecapanyectneuh. (2 Vecapanyecteneua, nite)

huecatan : cosa honda y profunda. (2 Vecatan)

huecatecahualiztli : diferencia que ay de vna persona virtuosa a otra. &c. (2


Vecatecaualiztli)

huecatecauhqui : auentajado, o mas excelente que otro en alguna facultad. (2


Vecatecauhqui)

huecateitztica : distante. (1 vecateitztica)

huecatlacatl : estrangero, o forastero. (2 Vecatlacatl) aduenedizo. (1


vecatlacatl) estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes. (1
vecatlacatl)

huecatlachia, ni : mirar alexos. (1 ni, uecatlachia)

huecatlan : honda cosa profunda. (1 vecatlan)

huecatlan + : somera cosa. (1 amo uecatlan)


huecatlan i itic : callado que guarda secreto. (1 vecatlan y ytic)

huecatlan itic : persona callada, cuerda y que guarda secreto. (2 Vecatlan ytic)

huecatlanyotl : hondura, o profundidad. (2 Vecatlá[n]yotl) hondura. (1


vecatlá[n]yotl)

huecatlatoa, ni : dezir lo que hade acaecer enel tiempo que esta por venir, o
prophetizar. preterito: veta onitlato. (2 Vecatlatoa, ni) significar mal
venidero. (1 ni, uecatlatoa)

huecatlaza, nitla : procrastinar, diferir, o dilatar algo. pre: onitlauecatlaz.


(2 Vecatlaça, nitla) alargar o dilatar tiempo. (1 nitla, uecatlaça) estender o
dilatar tiempo. (1 nitla, uecatlaça)

huecatlaztiuh, nic : diferir, o prolongar el negocio. &c. prete:


onicuecatlaztia. (2 Vecatlaztiuh, nic) alargar o dilatar tiempo. (1 nic,
uecatlaztiuh)

huecatzatzilia, nitla : pedir mas de lo quevale la cosa, el que la vende. s. vender


caro. preterito: onitlauecatzatzili. (2 Vecatzatzilia, nitla)

huecatzatziliztiamiquiliztli : venta aquien de mas. (1


vehcatzatziliztiamiquiliztli)

huecatzatzitia, nitla : idem. preterito: onitlauecatzatziti. (Vecatzatzilia,


nitla: pedir mas de lo quevale la cosa, el que la vende. s. vender caro.
preterito: onitlauecatzatzili.) (2 Vecatzatzitia, nitla) encarecer algo. (1
nitla, vecatzatzitia) pedir demasiado precio por lo que se vende. (1 nitla,
vecatzatzitia)

huecauh + : idem, (Yecuel quezquilhuitl: idem. (Yecuel quezqui: idem.


(Yecuel nechca: dias ha.))) (2 Yecuel vecauh) en muy breue espacio de tiempo. (2
Niman amo uecauh) luego; aduerbio. (1 niman amo vecauh)

huecauh cocolli : rancor o yra enuejecida. (2 Vecauh cocolli) rancor yra


enuejecida. (1 vecauh cocolli)

huecauh cualaniliztli : idem. (Vecauh cocolli: rancor o yra enuejecida.) (2 Vecauh


qualaniliztli) yra enuegecida. (1 vecauh qualaniliztli)

huecauh cualantinemiliztli : idem. (Vecauh qualaniliztli: idem. (Vecauh cocolli:


rancor o yra enuejecida.)) (2 Vecauh qualantinemiliztli) yra enuegecida. (1
vecauh qualantinemiliztli)

huecauh nemiliztli : antiguedad tal. (1 vecauh nemiliztli)

huecauh tecutli : antiguo en officio. (1 vecauh tecutli)

huecauh tecuyotl : antiguedad assi. (1 vecauh tecuyutl)

huecauh tlatoani : antiguo en officio. (1 vecauh tlatoani)

huecauh tlatocayotl : antiguedad assi. (1 vecauh tlatocayutl)


huecauhcayotl : antiguedad o vejez. (2 Vecauhcayotl) vejedad de tiempo. (1
vecauhcayotl)

huecauhtica : despues de largo tiempo. (2 Vecauhtica)

huecauhtica nicpiya : guardar algo mucho tiempo, o anejar algo. p: vecauhtica


onicpix. (2 Vecauhtica nicpia) añejar algo, guardando lo mucho tiempo. (1
vecauhtica nicpia)

huecauhtica otlatocani : peregrino mucho tiempo. (1 vecauhtica otlatocani)

huecauhtiuh + : parir la muger amenudo. (1 amo vehcauhtiuh ni, tlacachiua)

huechcatlaza, nitla : diferir o dilatar alguna cosa. (1 nitla, uechcatlaça)

huechiliztli + : bambaneamiento. (2 Auic vechiliztli) salida enesta manera. (1


valpá[n] vechiliztli) cayda a vna parte y aotra. (1 auic vechiliztli)

huecualli : sea en buen hora. (1 vequalli)

huehue : viejo o anciano. (2 Veue) viejo hombre de mucha edad. (1 veue)


enuegecido. (1 veue)

huehue tocaitl : nombre tomado de sus antepassados. (1 veue tocaitl)

huehueca caca : ralas estar las cañas o cosas assi. (1 veueca caca)

huehueca cate : apartados vnos de otros. (1 veueca cate)

huehuecatlaza, nitla : diferir o dilatar alguna cosa. (1 nitla, ueuecatlaça)

huehuecauhtica : de tarde en tarde o raramente. (2 Veuecauhtica) detarde en


tarde. (1 veuecauhtica) de quando en quando. (1 veuecauhtica)

huehuechihua, nite : comunicar algun negocio con otro, dandole parte del o
hazerle participante de algun bien. p: oniteueuechiuh. (2 Veuechiua, nite) hazer
parcionero a otro de alguna cosa. (1 nite, ueuechiua) parcionero hazer a otro de
algun bien, o de algun secreto. (1 nite, ueuechiua)

huehuechiuhqui : atabalero que los haze. (2 Veuechiuhqui) atabalero que los haze.
(1 veuechiuhqui)

huehuei : cosas grandes. (2 Veuei)

huehueiciuhqui : viejo enel feso. (1 veueiciuhqui)

huehueintin tlatoque : grandes señores. et sic de alijs (2 Veueintin tlatoque)

huehueipol : membrudo. (2 Veueipul) mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1


veueipul)

huehuelilia, nino : relamerse o saborearse. p: oninoueuelili. (2 Veuelilia,


nino) saborearse o relamerse. (1 nino, veuelilia)

huehueliliztli + : entorpecimiénto. (1 aoctle ueueliliztli)


huehueloa, nitla : deshazer, desbaratar o derrocar algo. p: onitlaueuelo. (2
Veueloa, nitla) destruir algo. (1 nitla, ueueloa) esparzir, odescarriar. (1
nitla, ueueloa)

huehuemecayotl : linage. (1 ueuemecayotl)

huehuento : vejezuelo. (2 Veuento) vejezuelo. (1 veuento)

huehuentzi : viejo hombre de mucha edad. (1 veuentzi)

huehuepil : idem. (Veuento: vejezuelo.) (2 Veuepil) vejezuelo. (1 veuepil)

huehuepo; + : el que es viejo como yo. (2 Veuepo; no)

huehuepo; no : el que es viejo como yo. (2 Veuepo; no)

huehuepol : vejarron, o viejo ruin. (2 Veuepul)

huehuetcatontli : vejezuelo. (2 Veuetcatontli) vejezuelo. (1 veuetcatontli)

huehuetcayotl : edad de viejos, o vejedad. (2 Veuetcayotl) vejedad de tiempo. (1


veuetcayotl)

huehueti, ni : hazerse viejo. prete: oniueuetic. (2 Veueti, ni) viejo hazerse.


(1 ni, veueti) enuegecerse el hombre. (1 ni, ueueti) hazerse viejo. (1 ni,
veueti)

huehuetihua : ser combidados abodas, o ser todos participiantes de alguna cosa


buena. prete: oueuetiuac. (2 Veuetiua) juntarse los viejos al casamiento. (1
veuetiua)

huehuetiliztli : vejez. (2 Veuetiliztli) enuegecimiento. (1 veuetiliztli) vejez


de varon. (1 veuetiliztli)

huehuetl : atabal. (2 Veuetl) atabal. (1 veuetl)

huehuetl + : aduf[]e para tañer las mugeres. (1 eua ueuetl)

huehuetlalia, nite : dar cargo y oficio honroso a otro pre: oniteueuetlali. (2


Veuetlalia, nite)

huehuetlatolli : historia antigua, o dichos de viejos. (2 Veuetlatolli)

huehuetlatquicayotl : patrimonial cosa. (1 veuetlatquicayotl)

huehuetlatquit : patrimonio. (2 Veuetlatquit)

huehuetlatquitl : patrimonio. (1 veuetlatquitl)

huehueto : vejezuelo. (2 Veueto) vejezuelo. (1 veueto)

huehuetocaitl : alcuña, o nombre de linaje. (2 Veuetocaitl) renombre de linaje.


(1 veuetocaytl)

huehuetzacqui : atabalero que los haze. (2 Veuetzacqui) atabalero que los haze.
(1 veuetzacqui)
huehuetzca, ni : dar carcajadas de risa. preteri: oniueuetzcac. (2 Veuetzca, ni)
carcajadas de risa dar. (1 ni, veuetzca)

huehuetzcani : risueño assi. (2 Veuetzcani) risueño. (1 veuetzcani)

huehuetzi + : bambanearse. (1 auic ni ueuetzi) nones. (1 nepantla veuetzi)

huehuetzotzona, ni : tañer, tocar, o repicar atabales. p: oniueuetzotzon. (2


Veuetzotzona, ni) atabalear o tañer atabales. (1 ni, ueuetzotzona) tañer atabal.
(1 ni, ueuetzotzona)

huehuetzotzonaliztli : atabaleamiento. (1 veuetzotzonaliztli)

huehuetzotzonani : atabalero que los tañe. (2 Veuetzotzonani) tañedor assi.


(1 veuetzotzonani)

huehuetzotzonqui : idem. (Veuetzotzonani: atabalero que los tañe.) (2


Veuetzotzonqui) atabalero que los tañe. (1 veuetzotzonqui) tañedor assi. (1
veuetzotzonqui)

huehuetzquitia, nite : hazer reir a otros diziendo gracias. &c. pre:


oniteueuetzquiti. (2 Veuetzquitia, nite) donayres dezir. (1 nite, ueuetzquitia)
dezir gracias o donayres. (1 nite, ueuetzquitia)
huehuetzquitia, nitetla : idem p: onitetlaueuetzquiti. (Veuetzquitia, nite:
hazer reir a otros diziendo gracias. &c. pre: oniteueuetzquiti.) (2 Veuetzquitia,
nitetla)

huehueueyohuan; + : mis ministros d[e] justicia. s. los oydores o alcaldes de


corte. &c. (2 Veueueyouan; no)

huehueueyohuan; no : mis ministros d[e] justicia. s. los oydores o alcaldes de


corte. &c. (2 Veueueyouan; no)

huehuexcatlato : blasfemo, o rezonglon. (2 Veuexcatlato)

huehuexcatlatoa, ni : blasfemar o rezonglar. preteri: oniueuexcatlato. (2


Veuexcatlatoa, ni) blasfemar. (1 ni, veuexcatlatoa)

huehuexcatlatoani : blasfemo o rezonglon. (2 Veuexcatlatoani)

huehuexcatlatoliztli : blasfemia. s. el acto de blasfemar o de rezonglar. (2


Veuexcatlatoliztli)

huehuexcatlatolli : palabras de blasfemia. (2 Veuexcatlatolli)

huehueyac + : risco de peña. (1 tetl veueyac) risco a peñasco. (2 Tetl


veueyac)

huehueyo; + : cosa quese me endono y ofrecio como a viejo y anciano. (2 Veueyo;


no)

huehueyo; no : cosa quese me endono y ofrecio como a viejo y anciano. (2 Veueyo;


no)

huehueyollo : viejo enel feso. (1 veueyollo)


huehueyotl : vejez de varon. (1 veueyotl) vejedad, o costumbre y propriedad
de viejos. (2 Veueyotl)

huei : grande cosa. (1 vey) soberana cosa. (1 vey) solene cosa. (1 vey)
grande. (2 Vey)

huei + : grande sobre manera. (2 Tlacempanauia yc vei) hombre membrudo. (2


Ipanocan uei yninacayo) idem. (Ocachiton yc vey: vn poco mayor.) (2 Ocachi vey)
es mucho mayor, o mas grande. (2 Occenca vey) cuan grande es. (1 quenin cenca
vey) fiscal o friscal del patrimonio del rey. (1 ytlamocuitlauicauh uey tlatoani)
hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 çan vey neci) dia pequeño. (1
aocmo vey cemilhuitl) cuan grande es. (1 ynic vey) vn poco mayor. (2 Ocachiton
yc vey) quan grande es, o que grande que es. (2 Inic vei) fiscal o friscal del
patrimonio del rey. (1 ytlachixcauh uey tlatoani) ley del pontifice. (1
ytlatlaliltzin vey teopixqui) dia pequeño. (1 aocmo vei tonatiuh) dia pequeño.
(1 acmo vei tlacatli) muy mayor. (2 Ocye vey)

huei acalli : galera. (1 vey acalli)

huei acueyotl : ola grande. (1 vey acueyotl)

huei aehecatl : marea viento dela mar. (1 vey aeecatl) marea, viento dela mar.
(2 Vei aehecatl)

huei ahuecatlan : mar alta. (1 vey auecatlan) mar alta y profunda. (2 Vei
auecatlan)

huei ailotiliztli : menguante dela mar. (1 vey ailotiliztli) menguante dela


mar, o el acto de menguar la mar. (2 Vei aylotiliztli)

huei altepetl : cibdad o ciudad. (1 vei altepetl) prouincia. (1 vey altepetl)


ciudad. (2 Vei altepetl)

huei altepetlipan tlacatl : cibdadano. (1 vei altepetlipan tlacatl)

huei amatlacuilo : escriuano principal. (1 vey amatlacuilo) secretario o


escriuano principal y mayor. (2 Vei amatlacuilo)

huei analli : ribera de mar. (1 vey analli)

huei apan amatl : carta de marear. (1 vei apan amatl)

huei apan mochihua : marina cosa dela mar. (1 vey apan mochiua)

huei apanca altepetlalli : ysla tierra cercada de agua. (1 vey apanca


altepetlalli)

huei apancayotl : marina cosa dela mar. (1 vey apancayotl) cosa que se cria y se
haze enla mar. (2 Vei apancayotl)

huei apaztli : lebrillo grande de barro. (1 vey apaztli)

huei apilolli : cangilon. (1 vei apilolli) cangilon. (2 Vei apilolli)

huei apiztli : gloton. (1 vey apiztli)


huei atentli : ribera de mar. (1 vey atentli) ribera o orilla dela mar. (2 Vei
atentli) orilla de la mar. (1 vey atentli) costa de mar o la orilla ola ribera.
(1 vei atentli)

huei atezcatl : lago o laguna, o niuel grande para niuelar agua. (2 Vei atezcatl)
laguna o lagunajo. (1 vey atezcatl) lago de agua. (1 vey atezcatl)

huei atl : mar generalmente. (1 vey atl)

huei atl ilotca : menguante dela mar. (1 vey atl ilotca)

huei atl inecuepca : menguante dela mar. (1 vey atl ynecuepca)

huei atlancayotl : cosa dela mar. (2 Vei atlancayotl) marina cosa dela mar.
(1 vey atlancayotl)

huei castillan xonacatl : puerro. (1 vey castillan xonacatl)

huei caxpechtli : plato grande. (1 vey caxpechtli)

huei cemilhuitl : todo el día. (1 vei cemilhuitl)

huei cihuapilli : reyna. (1 vey ciuapilli) señora grande. (1 vei ciuapilli)

huei cihuatlatoani : reyna. (1 vey ciuatlatoani)

huei citlalin : luzero del alua. (2 Vei citlalin) luzero estrella dela mañana.
(1 vey citlalin)

huei cocolizo : cosa pestilencial. (2 Vei cocoliço)

huei cocoliztli : passion trabajosa. (1 vey cocoliztli) pestilencia. (1 vey


cocoliztli)

huei cocolizzo : pestilencial cosa. (1 vey cocolizço)

huei comitl : tinaja de barro. (1 vey comitl)

huei cualocatl : çaratan o cancer pestifero. (2 Vei qualocatl) cancer. (1 vei


qualocatl) çaratan. (1 vei qualocatl)

huei cuauhchimalli : manta para combatir. (1 vei quauhchimalli)

huei cuauhcomitl : pipa o tonel grande. (2 Vei quauhcomitl) pipa. (1 vei


quauhcomitl)

huei cuauhololli : maço grande. (1 vey quauhololli)

huei cuauhxumatli : bataca o cuchara grande de palo. (2 Vei quauhxumatli)


hataca o cuchara grande de palo. (1 vey quauhxumatli)

huei cuchillo : mangorrero cuchillo. (1 vey cuchillo)

huei ehecatl : toruellino. (1 vey ehecatl)

huei huapalchimalli : manta para combatir. (1 vei vapalchimalli)


huei huinoehuatl : odre, o cuero de vino. (2 Vei vinoeuatl)

huei itauhcayotl : fama con mucha honra. (1 vey ytauhcayotl)

huei iztlacatiliztli : mentira grande. (1 vey yztlacatiliztli)

huei mahuizzotl : fama con mucha honra. (1 vey mauizçotl)

huei mapilli : dedo pulgar. (1 vei mapilli)

huei michiahuacayotl : azeite de vallena. (1 vei michiauacayotl)

huei ocuilin : gusano gordo. (1 vey ocuilin)

huei oncan panohua : nauegable cosa. (1 vei oncan panoua)

huei otlachiquihuitl : cesta grande. (1 vei otlachiquiuitl)

huei quitoani : hablador de cosas altas. (1 vei quitoani)

huei tecpan : casa real. (1 vei tecpan) casas o palacios reales y de grandes
señores. (2 Vei tecpan)

huei tecpancalli : idem. (Vei tecpan: casas o palacios reales y de grandes


señores.) (2 Vei tecpancalli)

huei teitoliztli : fama con mucha honra. (1 vey teitoliztli)

huei teixpan : manifiestamente. (1 vei teixpan)

huei temictiani : matador. (1 vei temictiani)

huei tenyotl : fama con mucha honra. (1 vey tenyotl)

huei teopixca titlaniztli : legacia o embaxada del papa (2 Vei teupixca


titlaniztli)

huei teopixca tlatocayotl : papadgo, dignidad deste. (1 vei teopixca tlatocayotl)

huei teopixcanahuatilli : ley del pontifice. (1 vey teopixcanauatilli) ley,


constitucion o decreto del papa. (2 Vei teupixcanauatilli)

huei teopixcatetitlaniztli : legacia assi. (1 vey teopixcatetitlaniztli)

huei teopixcatitlantli : legado del papa. (1 vei teopixcatitlantli)

huei teopixcatlatocayotl : papadgo. (2 Vei teupixcatlatocayotl)

huei tepoztopilchichiquilli : harpon. (1 vey tepuztopilchichiquilli)

huei tetenehualiztli : fama con mucha honra. (1 vey teteneualiztli)

huei tetl : peña gran piedra. (1 vey tetl)

huei tlacazolli : gloton. (1 vey tlacaçolli)

huei tlacnopilhuiliztli : merecimiento grande. (1 vey tlacnopilhuiliztli)


huei tlacualizpan : cerca de medio dia. (1 vei tlaqualizpan) cerca de medio
dia. (2 Vei tlaqualizpan)

huei tlahuilli : espejo grande. (1 vey tlauilli)

huei tlaihiyohuiliztli : passion trabajosa. (1 vey tlayhiyouiliztli)

huei tlalli : llanura de campo. (1 vey tlalli)

huei tlamacehualiztli : merecimiento grande. (1 vey tlamaceualiztli)

huei tlamachiyoti : escriuano mayor y principal. (2 Vei tlamachioti)

huei tlamatini : doctor que enseña. (1 vei tlamatini)

huei tlatetzotzonaloni : maço grande. (1 vey tlatetzotzonaloni)

huei tlatoani : rey. (1 vey tlatoani) señor soberano. (1 vey tlatoani)

huei tlatoca netlacuilli : emprestido de reyes. (1 vey tlatoca netlacuilli)

huei tlatole : grande en palabras. (1 vey tlatole) persona platica y de grandes


palabras. (2 Vei tlatole)

huei tlatoliztli : grandeza desta manera. (1 vey tlatoliztli) grandeza de


palabras. (2 Vei tlatoliztli)

huei tlatolli : habla desta manera. (1 vey tlatolli) platica o habla de cosas
altas y grandes. (2 Vei tlatolli)

huei tlequiquiz tlaza, ni : artilleria soltar. (1 ni, vei tlequiquiz tlaça)

huei tlequiquizoani : artillero. (1 vei tlequiquiçoani)

huei tlequiquiztli : lombarda. (1 vey tlequiquiztli)

huei tlonemitiani : halconero que los cria. (2 Vei tlonemitiani)

huei tlotli : halcon. (1 vey tlotli)

huei tocaitl : nombre por fama. (1 vey tocaytl) fama con mucha honra. (1 vey
tocaitl)

huei tzotzocolli : cantaro grande. (1 vei tzotzocolli)

huei vino ehuatl : odre para vino. (1 vey vino euatl) cuero de vino. (1 vei
vino euatl)

huei vino ehuaxiquipilli : odre para vino. (1 vey vino euaxiquipilli)

huei xicocuitla ocotl : hacha para alumbrar. (1 vey xicocuitla ocotl)

huei xiquipilli : saca o saco gránde. (1 vey xiquipilli)

huei yeliztli : estado grande assi. (1 vey yeliztli) gran ser, o gran estado y
generosidad. (2 Vei yeliztli)
huei yollo : grande de coraçon. (1 vey yollo)

huei yollocayotl : magnanimidad assi. (1 vey yollocayotl) grandeza de


coraçon. (1 vey yollocayotl)

huei yollotica : magnanimamente. (1 vey yollotica)

huei zacapetlatanatli : seron desparto. (1 vey çacapetlatanatli)

hueica : soberamente. (1 veyca) solenemente. (1 veyca) alta y soberanamente.


(2 Veica)

hueica yollo : persona de. gran coraçon y animosa. (2 Veica yollo)

hueicalli : sala. (1 veycalli)

hueicamati, ni : tenerse y estimarse en mucho. pr: oninoueicama. (2 Veicamati, ni)


hueicamati, nino : preciarse de si. (1 nino, veycamati)
hueicamati, nite : estimar y tener en mucho a otro. p: oniteueicama. (2
Veicamati, nite)
hueicamati, nitla : estimar y tener alguna cosa é[n] mucho. pre: onitlaueicama.
(2 Veicamati, nitla) estimar algo en mucho. (1 nitla, ueicamati) preciar tener
en mucho. (1 nitla, veycamati) tener en mucho. (1 nitla, ueycamati)

hueicayollo : magnanimo. (1 ueycayollo) grande de coraçon. (1 veycayollo)

hueicayollotiliztli : grandeza de coraçon. (1 veycayollotiliztli) animosidad


tal. (2 Veicayollotiliztli)

hueicayotl : estado grande assi. (1 veycayotl) solenidad. (1 veycayotl)


grandeza de estado y dignidad. (2 Veicayotl)

hueichiquihuitl michmaloni : nassa para pescar. (1 veichiquiuitl michmaloni)

hueihuinoxiquipilli : idem. (Vei vinoeuatl: odre, o cuero de vino.) (2


Veivinoxiquipilli)

hueilia, nic : doblar el trabajo. (1 nic, ueilia)


hueilia, nino : estimarse, engrandecerse o ensoberuecerse. p: oninoueili. (2
Veilia, nino) presumir. (1 nino, ueylia) estimarse en mucho. (1 nino, ueylia)
preciarse de si. (1 nino, veylia) soberuecerse. (1 nino, ueylia) soberuecerse.
(1 nino, ueylia) engrandecerte, eleuarse vanamente con soberuia. (1 nino, veylia)
hueilia, nite : engrandecer a otro. preteri: oniteueili. (2 Veilia, nite)
engrandecer a otro. (1 nite, ueilia)
hueilia, nitla : hazer mayor lo pequeño, o alargar y añadir o embidar en juego.
preterito: onitlaueili. (2 Veilia, nitla) alargar algo. (1 nitla, ueilia)
engordar algo. (1 nitla, ueylia) hazer grande algo. (1 nitla, ueylia)

hueilillani, nino : dessear o cobdiciar honra o hazienda. (1 nino, ueilillani)

hueimapilli : dedo pulgar dela mano. (2 Veimapilli)

hueimati, nino : tenerse y estimarse en mucho. p: oninoueima. (2 Veimati, nino)


presumir. (1 nino, ueymati)
hueimati, nite : tener y estimar en mucho a otro. p: oniteueima. (2 Veimati, nite)
anteponer o preferir al ygual ami. (1 nite, ueimati)
hueimati, nitla : estimar o tener en mucho alguna cosa. p: onitlaueima. (2 Veimati,
nitla) tener en mucho. (1 nitla, ueymati)

hueimecatl : sirga. (1 veymecatl)

hueinahuatil + : soys muy obligados. (2 Amo veinauatil)

hueinequi, nino : tenerse en mucho. preterito: oninoueinec. (2 Veinequi, nino)


estimarse en mucho. (1 nino, ueynequi)

hueinicnotlaltia : ocupar lugar. (1 veynicnotlaltia) ocupar mucho lugar. pre:


vei onicnotlalti. (2 Veinicnotlaltia)

hueipol : grande cosa. (1 veypul) grandazo. (2 Veipul)

hueiquitoani : hablador de cosas grandes. (2 Veiquitoani)

hueitepacho teopixqui : patriarca. (1 veytepacho teupixqui)

hueitlahuilli : espejo grande, o gran claridad y luz. (2 Veitlauilli)

hueitlalli : campo o tierra llana. (1 veitlalli)

hueitlamachiyoti : escriuano principal. (1 veytlamachiyoti)

hueitlatlacolli + : pecado grande. (1 macaxoc ueitlatlacolli)

hueitlatocayotl : reyno. (1 veytlatocayotl)

hueitlatquicayoti : patrimonial cosa. s. de hazienda. (2 Veitlatquicayoti)

hueitlequiquiztlazqi : artillero. (1 veitlequiquiztlazq[i])

hueitleyotl : majestad. (1 veytleyotl)

hueitlonemitiani : halconero, que los cria. (1 veytlonemitiani)

hueitlotli : girifalte. (1 veytlotli) halcon, o sacre. (2 Veitlotli)

hueitocaitl : nombre grande de dignidad, o estado. (2 Veitocaitl)

hueitotonqui : diuieso o encordio. (1 veitotonqui)

hueixqui : encumbrado assi. (1 veixqui) encumbrado en honra, o dignidad. (2


Veixqui)

hueixtiuh, ni : yr creciendo. prete: oniueixtia. (2 Veixtiuh, ni) yr creciendo.


prete: oniueixtia. (2 Niueixtiuh)

hueixtiuh in metztli : crecer la luna. (1 veixtiuh in metztli)

hueiya : crecer el rio. (1 veiya)

hueiya + : crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1 yuhqui atl veiya)

hueiya in cocoliztli : crecer la enfermedad. (1 veiya yn cocoliztli)


hueiya inmetztli : crecer la luna. (1 veiya inmetztli)

hueiya, + : crecer alguna cosa, o aumentarse mucho. preteri:


iuhquí[n]atloueiyac, omoteponaço, omotomauh (2 Iuhquin atl veiya, moteponaçoa,
motomaua)

hueiyollo : animoso y de gran coraçon. (2 Veiyollo)

hueiyollocayotl : animosidad tal. (2 Veiyollocayotl)

hueiyollotica : animosamente. (2 Veiyollotica)

huel : bien. (1 uel) bien. aduerbio. (2 Vel)

huel + : semejante con otro. (1 çan vel iuhqui) noche muy noche. (1 ye vel
yuuac) aqui parece bien, o enesto se vee claramente. s. que es o no es assi. (2
Nican vel neci) cosa manual mediana y portatil. (2 çan vel motquitinemi) mucho
mas blanco (2 Occenca vel iztac) ved o mirad como esta claro s. lo que aqui se
trata. vel. pues bien parece aqui. (2 Ocanican vel neci) ninguno otro te podra ya
ayudar. (2 Aocac vel cetla catl mitzpaleuiz) veynte (2 Cempoalli, vel
cempoaltetl) o bienaventurado aquel. s. que va al cielo. (2 Quemmach vel yehuatl)
dichoso tu. (2 Quemmach vel tehuatl) dichoso o bienauenturado yo. (2 Quemmach vel
nehuatl) potrico menor que de año. (1 aya uel cexiuhtia cauallo conetl)
prospero. (1 muchitech vel mochiuani) o dichosos y bienauenturados nosotros. (2
Quemmach vel tehuantin) ya de veras esta el enfermo muy alcabo. (2 Oyequene vel
omotlanalhui) lo mesmo es que quemachamique. (2 Quemmach vel yehuantin) no
qualquier agua de por ay. (2 Amo çan vel molhuiatl) moderadamente, o haga se con
moderacion. (2 Maçan vel iuhyauh) der gracias por el beneficio recebido.
preterito: oniteicnelilmachiti. vel. oninoteicnelilmachiti. (2 Icnelilmachitia,
nite, vel ninote) experimentada persona. (2 Much vel commati) fieldad o
fidelidad tal. (1 tetech vel neyollotiliztli) lo mesmo es q[ue] nican vel neci.
(2 Nica vel neztica) idem. (Muchi techuel mochiua: bien fortunado y prospero.)
(2 Muchitech uel mochiuani) mesa portatile. (1 nouian vel monequi mesa) reziura
despues de dolencia. (1 yequentel, vel yeliztli) prospero. (1 muchitech vel
mochiua) bienauenturados, y dichosos vosotros. (2 Quemmach uel amehuantin)

huel castillan chilli : clauo de especie. (1 vel castillan chilli)

huel cemixquich : todo sin quedarnada. (1 vel cemixquich)

huel cen : de todo en todo. (1 vel cen)

huel cenyohual : toda la noche. (1 vel cé[n]youal)

huel cualaniliztli : saña con causa y ocasion. (1 vel qualaniliztli)

huel cualaniliztontli : saña tal pequeña. (1 vel qualaniliztontli)

huel cualli : cosa linda, graciosa y excelente. (2 Vel qualli)

huel cuallotl : polideza. (1 vel quallotl)

huel ichpochotl : virginidad entera. (2 Vel ichpuchotl)

huel icuac : oportunamente. (1 vel iquac) ala sazon, entonces o almomento.


adu. (2 Vel iquac)
huel imman : oportunamente. (1 vel ymman) lo mesmo es que velyquac. (2 Vel
ymman)

huel inoma : el mesmo; (scilicet) lo hizo odixo. (1 vel ynoma)

huel inoma tlacuilo : escriptor de propria mano. (1 vel ynoma tlacuilo)

huel inoma tlacuiloani : escriptor de propria mano. (1 vel ynoma tlacuiloani)

huel ipan : oportunamente. (1 vel ypá[n])

huel ipan monequi : oportuna cosa con sazon. (1 vel ipan monequi)

huel ipan nictlaxilia : acertar alo que le tira. (1 vel ipan nictlaxilia)

huel ipan nicuica : acertar alo que le tira. (1 vel ipan nicuica)

huel ipanyauh : acertar alo que le tira. (1 vel ypanyauh)

huel itech neci : dar a entender quien es. (1 vel itech neci)

huel iuhceyohual : toda la noche empeso, o entera. (2 Vel iuhceyoal)

huel ixquich : cabal lo que viene justo oneua. (1 vel ixquich) cosa justa y
cabal. (2 Vel ixquich)

huel izqui : estan, o son justos y cabales. (2 Vel izqui)

huel macho : manifiesto ser. (1 vel macho)

huel mahuiztic : marauillosamente. (1 vel mauiztic)

huel manqui : raso cosa rasa y llana. (1 vel manqui)

huel miecpa : muchas vezes mas. (1 vel miecpa)

huel mimati : prudente persona, o cosa curiosa y polida. (2 Vel mimati)

huel mochittani : persona dichosa y venturosa. (2 Vel mochittani)

huel monequi : forçado es. (1 vel monequi) ser alguna cosa muy necessaria, o es
muy necessario. s. que se haga assi. preterito: vel omonec. (2 Vel monequi)

huel mopohua : legible cosa. (1 vel mopoua)

huel motlatlattiliani : escogedor tal. (1 vel motlatlattiliani)

huel nechihualiztli : dicha buena. (1 vel nechiualiztli)

huel neci : manifiesto ser. (1 vel neci) manifiesto. (1 vel neci)

huel nelli : ciertamente. (1 vel nelli) veras no burlas. (1 vel nelli)

huel nemi : rezio no doliente. (1 vel nemi)

huel nezcatlatoani : gracioso enesta manera. (1 vel nezcatlatoani)


huel nezqui : abultado en rostro y persona. (1 vel nezqui) manifiesto. (1 vel
nezqui) gracioso enesta minera. (1 vel nezqui)

huel neztica : claramente parece. (1 vel neztica)

huel ni, caquizti : sonar bien. (1 vel ni, caquizti)

huel ni, quitta : pesar o ponderar el negocio con diligencia. (1 vel ni, quitta)

huel ni, tlapepena : escoger lo mejor. (1 vel ni, tlapepena)

huel nic, chihua : amañarse a hazer algo. (1 vel nic, chiua)

huel nicchihua : bastante ser para algo. (1 vel nicchiua) amañarse a hazer algo,
o darse buena maña enlo que toma entre manos. preterit: velonicchiuh. (2 Vel
nicchiua)

huel nicnextia : manifestar. (1 vel nicnextia)

huel nino, tlatlattilia : escoger lo mejor. (1 vel nino, tlatlattilia)

huel nino, ztlacohua : cauto ser y auisado. (1 vel nino, ztlacoua)

huel ninochihua : acertar enlos negocios. (1 vel ninochiua) caber me buena fuerte.
(1 vel ninochiua.)

huel niquitoa : dezir bien. (1 vel niquitoa)

huel nite, chihua : vencer. (1 vel nite, chiua)

huel nitla, tzonquixtia : durar hasta el cabo perseuerândo . (1 vel nitla,


tzonquixtia)

huel nitlaquixtia : perseuerar hasta el fin dela obra començada y hasta verla
acabada. preterito: vel onitlaquixti. (2 Vel nitlaquixtia)

huel nitlatzonquiztia : concluyr y acabar enteramé[n]te la obra comentada. pre:


velonitlatzonquixti (2 Vel nitlatzonquiztia)

huel onehua : alcançar y venir justa la cosa. pre: veloonuac. (2 Vel oneua)

huel pohualo : legible cosa. (1 vel poualo)

huel quizaliztli ipannepohualiztli : dicha buena. (1 vel quiçaliztli


ypannepoaliztli)

huel quizani : prospero. (1 vel quiçani) prospera cosa. (1 vel quiçani)

huel teachcauh : mayor de todos. (1 vel teachcauh) cosa mayor y mas principal. (2
Vel teachcauh)

huel teaxca : propria cosa. (1 vel teaxca)

huel teaxca = : = hueltetlatqui (2 vel teaxca) = huelteyocauh (2 vel teaxca)

huel techan : naturaleza, tierra de donde es alguno. (1 vel techan)


huel techihualiztli : vencimiento desta manera. (1 vel techiualiztli)

huel tetlacuilol : escriptura de propria mano. (1 vel tetlacuilol)

huel tetlatqui : propria cosa. (1 vel tetlatqui)

huel tetoca : nombre proprio. (1 vel tetoca)

huel tetoca = : = hueltocaitl (2 vel tetoca)

huel tlatlattalli : escogido assi. (1 vel tlatlattalli) cosa escogida. (2 Vel


tlatlattalli)

huel tocaitl : nombre proprio. (1 vel tocaitl)

huel vino : donzel vino. (1 vel vino)

huel yehuatl : aquel mismo, aquella misma, aquello mismo. (1 vel yehuatl)
propriamente; aduerbio. (1 vel yehuatl) el mesmo; (scilicet) lo hizo odixo. (1
vel yehuatl)

huel yehuatli : aquesto mismo. (1 vel yehuatli)

huel yehuatlo : aquesso mismo. (1 vel yehuatlo)

huel yuh cemilhuitl : todo el día. (1 vel yuh cemilhuitl)

huel yuhcenyohual : toda la noche. (1 vel yuhcenyoual)

huel, + : alahe todos juntos vamos ygualmente. (2 Yequene ticenyaui vel,


ticenui)

huel, ic yeimetztli in cexihuitl : março mes tercero. (1 vel, yc yeimetztli yn


cexiuitl)

huel, nemohualiztli : morada en esta manera. (1 vel, nemoualiztli)

huel, pochinqui seda tilmatli : terciopel o lo mismo. (1 vel, puchinqui seda


tilmatli)

huel, xocotl : luna la fruta deste arbol. (1 vel, xocotl)

huel/ + : de dezinueue en dezinueue, o cada vno dezinueue. (2 Cacaxtulli


onnanaui, vel, cacaxtultetl onnanaui) veynte y nueue. (2 Cempoalli onchicunaui,
vel, cempoaltetl onchicunaui) de deziocho en deziocho, o cada vno deziocho. (2
Cacaxtulli omeei, vel, cacaxtultetl omeei) los que ayuntan assi a otros. (2
Tecetilianime, vel, tecetilique) veynte y tres. (2 Cempoalli omei, vel,
cempoaltetl omei) de nueue en nueue, o cada vno nueue. (2 Chichiconaui, vel,
chichiconauhtetl) deziocho. (2 Caxtulli omei, vel, caxtultetlomei) de seys en
seys, o cada vno seys. (2 Chichiquacen, vel, chichiquacentetl) veynte y siete. (2
Cempoalli onchicume, vel, cempoaltetl onchicume) veynte y seys. (2 Cempoalli
onchiquace, vel, cempoaltetl onchiquace) treynta y nueue. (2 Cempoalli oncaxtulli
onnaui, vel, cempoaltetl oncaxtultetl o) cansarse de hablar. p:
onotenquaquauhtic. vel. onitenquaquauhtic. (2 Tenquaquauhti, no, vel, ni) veynte
y vno. (2 Cempoalli oce, vel, cempoaltetl oce) las pestañas. (2 Cochiatl, vel,
tocochia) treynta y vno. (2 Cempoalli ommatlactli oce, vel, cé[m]poaltetl
ommatlactli oc) treinta y tres. (2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl
ommatlactli ome) treinta y quatro. (2 Cempoalli ommatlactli onnaui, vel,
cempoaltetl ommatlactli o) veynte y dos. (2 Cempoalli omome, vel, cempoaltetl
omome) treynta y ocho. (2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl oncaxtulli
omei) de ocho en ocho, o cada vno ocho. (2 Chichicueey, vel, chichicueetetl) de
veinte en veinte, o cada vno veinte. (2 Cecempoalli, vel, cecempoaltetl) treynta
y seys. (2 Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl oncaxtulli oce, v) treinta
y cinco. (2 Cempoalli oncaxtulli, vel, cempoaltetl oncaxtulli) treynta y siete.
(2 Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl oncaxtulli omom) treynta. (2
Cempoalli ommatlactli, vel, cempoaltetl ommatlactli) idé[m]. pre: yeitech
onompachiuh. &c. (2 Yeitech nompachiui, vel, yeitech nipachiui) treynta y dos. (2
Cempoalli ommatlactli omome, vel, cempoaltetl ommatlactli o) cabello largo que
dexan a vn lado dela cabeça alas mojas guando las tresquilan. (2 Atzotzocolli,
vel, ahamoxtli) veynte y cinco. (2 Cempoalli ommacuilli, vel, cempoaltetl
ommacuilli) veynte y ocho. (2 Cempoalli onchicuei, vel, cé[m]poaltetl onchicuei)
veynte y quatro. (2 Cempoalli onnaui, vel, cempoaltetl onnaui) tratar negocios de
importancia, tomando consejo consigo, o con otros sobre loque conuiene hazer. &c.
preterito: onitlanemili. vel. otitlanemilique. (2 Tlanemilia, ni, vel, ti) de
dezisiete en dezisiete, o cada vno dezisiete. (2 Cacaxtulli omoome, vel,
cacaxtultetlomoome) cada vno sendos, o acada vno sendos, o acada vno dellos. (2
Cecen, vel, cecentetl) dezinueue (2 Caxtulli onnaui, vel, caxtultetl ó[n]naui)
d[e]zisiete (2 Caxtulli omome, vel, caxtultetl omome) de siete en siete, o a cada
vno siete. (2 Chichicoome, vel, chichicoontetl) el acto de ygualar o allanar algo
desta manera. (2 Tlaixmaniliztli, vel, tlaixmanaliztli) deziseys. (2 Caxtulli
oce, vel, caxtultetl oce) vnavez vno. (2 Ceppa ce, vel, ceppa centetl) de quinte
en quinze, o cada vno quinze. (2 Cacaxtulli, vel, cacaxtultetl)
huel/ +, ni : tornarse flaco, o desmedrar enla hazienda. pre: onicaxauatia.
vel. onicaxauhtia. (2 Caxauatiuh, vel, caxauhtiuh, ni)

huelachto : primeramé[n]te. aduerbio. (2 Velachto)

huelaci : justo venir, que no falta nada, o nueua, oneua. (1 velaci) venir la
cosa justa. pre: veloacic. (2 Velaci)

huelai + : ympotente cosa. (1 atle uelay)

huelatlacaqui : tonto e insipíente. (2 Velatlacaqui)

huelaxcan : agora eneste punto. (2 Velaxcan)

huelca + : estar bien con alguno y tenerle aficion y buena voluntad. (2 Tetech
uelca ynnoyollo) confiar de alguno. (1 teca velca noyollo) buena voluntad tener
a otro. (1 tetech uelca ynnoyollo) estar dios lexos del pecador. (1 amo yn tech
uelca yniyollotzin, yntlaueliloque) tener confiança y buen credito de otro, o
agradarse desu có[n]uersació[n]. &c. (2 Teca uelca noyyollo) yo tengo confiança
en vuestra merced, o le tengo aficion. (2 Motetzinco velca yn noyollo)

huelcaiyollo : saluo de peligro. (1 velcaiyollo)

huelcaqui, nitla : oyr algo a otro, aprouando lo que dize, o acceptando su


petició[n], supplicacion y ruego. pret: onitlauelcac. (2 Velcaqui, nitla) aceptar
peticion. (1 nitla, uelcaqui) aprouar por bueno lo que oyo. (1 nitla, uelcaqui)
admitir lo que le dize, o haze. (1 nitla, uelcaqui) otorgar. (1 nitla, velcaqui)
atenerse a su parecer. (1 nitla, uelcaqui)

huelcaqui + : rechaçar. (1 anitla, uelcaqui)

huelcaqui =, nicte : = huelcaquilia (2 velcaqui )


huelcaquilia, nicte : lo mesmo es que velcaqui. pret: onicteuelcaquili. (2
Velcaquilia, nicte)

huelcaquizti : sonar bien la campana, o cosa semejante, o entenderse bien lo que


otro dize. preterito: vel ocaquiztic. (2 Velcaquizti)
huelcaquizti, ni : sonar bien. (1 ni, velcaquizti)

huelcaquiztli : son bueno. (1 velcaquiztli) buen sonido. (2 Velcaquiztli)

huelcayyollo : el que esta sosegado, conté[n]to y seguro (2 Velcayyullo)

huelcen : del todo. (1 velcen)

huelcenyohual : toda la noche entera. (2 Velcenyoal)

huelchihualiztli : facilidad ligereza. (1 velchiualiztli) facultad


posibilidad. (1 uelchiualiztli)

huelchihualoni : facilcosa. (1 uelchiualoni)

huelcualaniliztli : saña o enojo justo yrazonable. (2 Velqualaniliztli)

huelcualli : polida cosa. (1 velqualli)

huelcuallotl : lindeza assi. (2 Velquallotl)

hueli : possiblemente assi. (1 veli)

hueli + : no poder. (1 amo veli) entorpecerse. (1 aoctle ueli) entorpecido. (1


aoctle ueli) estar ya impotente para trabajar, por flaqueza y enfermedad. (2
Aoctle veli) cosa impossible. (2 Amo veli)

huelic : sabroso manjar. (1 velic) apetitoso al gusto. (1 velic) sabroso ser


el manjar. (1 velic) suaue cosa al sentido del gusto. (1 velic) cosa sabrosa y
gustosa. (2 Velic)

huelic + : dessabrida cosa; i; nogustosa al paladar. (1 amo uelic)

huelica : suauemente assi. (1 velica)

huelica cuicatl : canto suaue. (1 velica cuicatl)

huelica tlatoa, ni : dulcemente hablar. (1 ni, uelica tlatoa)

huelicacuani : comedor delicado. (1 velicaquani) goloso, o amigo de manjares


dulces y suaues. (2 Velicaquani)

huelicacuani pocatl : antojadizo assi. (1 velicaquani pocatl)

huelicacuica, ni : cantar suauemente. (1 ni, uelicacuica)

huelicamachoni : apetitoso al gusto. (1 velicamachoni) cosa gustosa al paladar.


(2 Velicamachoni)
huelicamati, nic : saberme bien y tomar gusto enlo q[ue] como. prete:
onicuelicama. (2 Velicamati, nic) aplicarse o aficionarse a algo. (1 nic,
uelicamati)
huelicamati, nitla : saber el manjar. (1 nitla, velicamati)

huelicamatiliztli + : sentimiento spiritual de las palabras de dios cón su auidad


de deuocion o sabiduria y sciencia sabrosa. (1 teotlatol velicamatiliztli)
sabrosa o suaue y gustosa sabiduria. (2 Teotlatol uelicamatiliztli)

huelicanequi, ni : antojarseme algunas cosas de comer gustosas y suaues. pret:


oniuelicanec. (2 Velicanequi, ni) antojarseme cosa de comer. (1 ni, uelicanequi)

huelicanequiliztli : antojo tal. (1 velicanequiliztli)

huelicanequini : antojadizo assi. (1 velicanequini) antojadizo assi. (2


Velicanequini)

huelicatlacuani : idem. (Velicaquani: goloso, o amigo de manjares dulces y


suaues.) (2 Velicatlaquani) comedor delicado. (1 velicatlaquani)

huelicatlatoa, ni : hablar dulcemté[n]e. p: oniuelicatlato (2 Velicatlatoa, ni)

huelicatlatoani : hablador dulce y suaue. (2 Velicatlatoani) dulce hablador. (1


uelicatlatoani)

huelicatlatoliztli : el acto de hablar dulcemente. (2 Velicatlatoliztli)

huelicayotl : el labor y gusto del manjar. (2 Velicayotl) sabor de manjar. (1


velicayotl) suauidad desta manera. (1 velicayotl)

huelichpochotl : virginidad entera. (1 velichpuchotl)

huelicuac : ala sazon. (1 veliquac)

huelicuac = : = imman + (2 velyquac) = huel imman (2 velyquac)

huelicuac inuilohua : punto de partida. (1 velyquac ynuiloua)

huelihuian : buenamente. (1 veliuian)

huelilia, nic : sabroso hazer el manjar. (1 nic, velilia)


huelilia, nitla : hazer sabroso el manjar. pre: onitlauelili. (2 Velilia, nitla)

hueliliztli : sabor de manjar. (2 Veliliztli) sabor de manjar. (1 veliliztli)

huelillani, nino : dessear ser engrandecido y sublimado. p: oninoneilillan. (2


Velillani, nino)

huelimmanyotl : tiempo oportuno y de sazon. (2 Velymmanyotl)

huelimmayotl : sazon. (1 velymmayotl)

huelinoma : el mismo. (2 Velynoma)

huelinoma tlacuilo : elque escriue algo desu propria mano. (2 Velynoma tlacuilo)
huelinoma tlacuiloani : idem. (Velynoma tlacuilo: elque escriue algo desu propria
mano.) (2 Velynoma tlacuiloani)

hueliotl : poder, o potencia. (nombre) (2 Veliotl)

huelipa imonequian : abuen tiempo; aduerbio. (1 velipa ymonequian)

huelipan : té[m]plada o medianamé[n]te, o abuen tiempo. (2 Velipan)

huelipan + : en buena manera, o templada y moderadamente. aduerbio (2 çan


velipan)

huelipan nictlaxilia : idem. preterito: vel ipan onictlaxili. (Velipanyauh:


acertar aloq[ue] se tira. p: velipan oya.) (2 Velipan nictlaxilia)

huelipan nicuica : idem. preterito: vel ipan onicuicac (Velipan nictlaxilia:


idem. preterito: vel ipan onictlaxili. (Velipanyauh: acertar aloq[ue] se tira. p:
velipan oya.)) (2 Velipan nicuica)

huelipan tlahuicaliztli : el acto de acertar alo q[ue] se tira. (2 Velipan


tlauicaliztli) acertamiento assi. (1 velipan tlauicaliztli)

huelipan tlahuicani : acertador assi. (2 Velipan tlauicani) acertador tal. (1


velipan tlauicani)

huelipan tlahuictli : acertamiento tal. (2 Velipan tlauictli) acertada cosa


assi. (1 velipan tlauictli)

huelipantilia, nitla : hallar con tiempo y sazon lo que busco. pre:


onitlauelipantili. (2 Velipantilia, nitla) acertar o hallar lo que se busca. (1
nitla, uelipantilia)

huelipanyauh : acertar aloq[ue] se tira. p: velipan oya. (2 Velipanyauh)

huelipanyotl : sazon. (1 velypanyotl)

huelipanyotl cualcan : tiempo oportuno. (1 velipanyotl qualcan)

huelipayotl : tiempo oportuno y de sazon. (2 Velipayotl)

huelitech : consigo mismo. (1 velitech)

huelitechpa : consigo mismo. (1 velitechpa)

hueliti : poderoso. (1 veliti)


hueliti, ani : no poder, o no tener oportunidad para hazer algo. (2 Aniueliti)
no poder. (1 ani, veliti)
hueliti, ni : poder hazer algo, o tener suficiencia y ser bastante para algo.
pre: oniuelitic. (2 Veliti, ni) poder; verbo. (1 ni, ueliti) bastante ser para
algo. (1 ni, ueliti)

hueliti + : no poder. (1 amo ni, veliti)

huelitia, nite : dar facultad, poder y autoridad a otro para hazer algo. pre:
oniteueliti. (2 Velitia, nite)

huelitia =, nite : = huelitiltia (2 velitia )


huelitiliztli : potencia. (1 velitiliztli) posibilidad, facultad, poder y
autoridad para hazer algo. (2 Velitiliztli) poder nombre. (1 velitiliztli)
possibilidad. (1 velitiliztli) facultad posibilidad. (1 velitiliztli)

huelitiliztli + : todo poder de aqueste. (1 yxquich velitiliztli) todo el


poder. (2 Ixquich velitiliztli) entorpecimiénto. (1 aoctle uelitiliztli)
desdicha. (1 atle uelitiliztli) ympoténcia assi. (1 atle uelitiliztli)

huelitiltia, nite : lo mesmo es que velitia. preterito: ooniteuelitilti. (2


Velitiltia, nite)

huelitimmochihuaz : compadecerse algo. (1 velitimmochiuaz)

huelitini : poderoso. (1 velitini) el que es suficiente y poderoso para hazer


algo. (2 Velitini) potente o poderoso. (1 velitini) possible cosa que puede ser.
(1 velitini)

huelitini + : todo poderoso. (2 Ixquich velitini)

huelitizzotl : poder nombre. (1 velitizçotl)

huelitoa, nic : dezir bien. (1 nic, uelitoa)

huelitta, nino : contentarse de si mismo. (1 nino, uelitta)


huelitta, nitla : agradarme y parecerme bien alguna cosa. prete: onitlauelittac. (2
Velitta, nitla) atenerse a su parecer. (1 nitla, uelitta) aprouar algo por
bueno. (1 nitla, uelitta) parecer me algo bien. (1 nitla, uelitta) parecerme
bien algo. (1 nitla, uelitta) admitir lo que le dize, o haze. (1 nitla, uelitta)
agradarme algo. (1 nitla, uelitta)

huelittoni : cosa agradable assi. (2 Velittoni) galan. (1 uelittoni) bien


quisto. (1 velittoni)

huelixpanca : esperimentado. (1 velixpanca)

hueliyo : possible cosa que puede ser. (1 veliyo)

hueliyotica : possiblemente assi. (1 veliyotica)

hueliyotl : poder nombre. (1 veliyotl)

huelizqui : cabal lo que viene justo oneua. (1 velizqui)

huellachiuhtli : cosa bien hecha. (2 Vellachiuhtli) bien hecha cosa. (1


vellachiuhtli)

huellachpantli : suelo o camino bien limpio y barrido. (1 vellachpantli)

huellacpac : enlo mas alto y encumbrado. (2 Vellacpac)

huellacuicuitl : suelo o camino bien limpio y barrido. (1 vellacuicuitl)

huellacuillo : escriptor verdadero. (1 vellacuillo)

huellacuilo : escriuano que escriue bien y verdadero o pintor diestro en su


oficio. (2 Vellacuilo)
huellahuapahualli : bien criado y doctrinado. (1 vellauapaualli)

huellalattalli : cosa escogida. (2 Vellalattalli)

huellalia, nitla : emmendar, o corregir algo. pre: onitlauellali. (2 Vellalia,


nitla)

huellalia innoyollo, nic : asosegarse y quietarse. pre: onicuellali ynnoyollo.


(2 Vellalia ynnoyollo, nic)

huellalilia, nitetla : orden o buen concierto poner a otros. (1 nitetla,


vellalilia)

huellalilia ini yollo, nic : asosegar y quietar a otro. (1 nic, uellalilia yni
yullo)

huellamachtia, nite : dar contentamiento y plazer a otro. prete:


oniteuellamachti. (2 Vellamachtia, nite) complazer aotro. (1 nite, uellamachtia)
hazer plazer a otro. (1 nite, vellamachtia) dar alegria y contentamiento a otros.
(1 nite, uellamachtia) deleitar a otro. (1 nite, uellamachtia) agradar o
complazer a otro. (1 nite, uellamachtia)

huellamaetia, nite : aplazer a otro. (1 nite, vellamaehtia)

huellamamani : estar sosegado el tiempo, o auer bonança, o estar todo bien


regido, concertado y pacifico. pre: ouellamaman. (2 Vellamamani) en buen tiempo.
(1 vellamamani)

huellamamaniliztli : serenidad de tiempo. (1 vellamamaniliztli)

huellamani : aclarar el tiempo. (1 vellamani) sosegarse el ayre o la


té[m]pestad. (1 vellamani)

huellamanitia, nitla : regir y gouernar pacificamente pre: onitlauellamaniti. (2


Vellamanitia, nitla) regir. (1 nitla, uellamanitia)

huellamati, ani : padecer. (1 ani, uellamati)


huellamati, ni : estar contento y alegre. p: oniuellama (2 Vellamati, ni) acudir
acierto lugar. (1 ni, uellamati) deleitarse. (1 ni, uellamati)

huellamati + : gozase aquel de mi mal. preter: onoca vellama. et sic de alijs.


(2 Noca vellamati) padecer de contino. (1 aicni, uellamati)
huellamati +, ni : nunca tener contento ni consolacion. prete: aic oniuellama.
(2 Aic niuellamati)

huellanonotzalli : bien doctrinado y enseñado. (2 Vellanonotzalli) bien


criado y doctrinado. (1 vellanonotzalli)

huellapepenaliztli : escogimiento, acertado y bueno. (2 Vellapepenaliztli)


escogimiento assi. (1 vellapepenaliztli)

huellapepenalli : cosa bien escogida y elegida. (2 Vellapepenalli)

huellapepenani : escogedor tal. (2 Vellapepenani) escogedor tal. (1


vellapepenani)
huellapepentli : cosa bien escogida, o elegida. (2 Vellapepentli) escogido assi.
(1 vellapepentli)

huellaquixtiliztli : buen fin y acabamiento de alguna obra. (2


Vellaquixtiliztli) duracion tal. (1 vellaquixtiliztli)

huellaquixtiliztli = := huellatzonquixtiliztli (2 vellaquixtiliztli)

huellatoa, ni : hablar bien. prete: oniuellato. (2 Vellatoa, ni)

huellatoani : persona bien hablada. (2 Vellatoani) gracioso enesta manera. (1


vellatoani)

huellatoani tecpillatoa : bien hablada persona. (1 vellatoani tecpillatoa)

huellatoliztli : el acto de hablar bien y graciosamé[n]te (2 Vellatoliztli)


gracia en hablar. (1 vellatoliztli)

huellatzonquixtiliztli : lo mesmo es q[ue] vellaquixtiliztli. (2


Vellatzonquixtiliztli) duracion tal. (1 vellatzonquixtiliztli)

huellazcaltilli : idem. (Yellauapaualli: bien criado y doctrinado.) (2


Vellazcaltilli) bien criado y doctrinado. (1 vellazcaltilli)

huelli + : no auer ya lugar desocupado enel combite. &c. (2 Aocca velli)

huellon : lana de ouejas. (1 vellon)

huelmach; + : mi beneplacito, o agradamiento (2 Velmach; no)

huelmach; no : mi beneplacito, o agradamiento (2 Velmach; no)

huelmachchotl + : malenconia. (1 atle velmachchotl)

huelmacho : ser la cosa publica y notoria. preterito: vel omachoc. (2 Velmacho)

huelmachoni : cosa apetitosa, sabrosa y gustosa. (2 Velmachoni) apetitoso al


gusto. (1 velmachoni)

huelmahuiztic : cosa admirable y marauillosa. (2 Velmauiztic)

huelmana, nitla : ygualar cosas llanas. (1 nitla, uelmana)

huelmati, nic : saberme bien el manjar. preterit: onicuelma. (2 Velmati, nic)


huelmati, nino : sentirme bueno de salud. prete: oninouelma. (2 Velmati, nino)
conualecer. (1 nino, uelmati) hallarse bien dispuesto. (1 nino, velmati)
huelmati, nitla : hallarse bien conla compañia de alguno, o estar ceuado y
engolosinado de algo. p: onitlauelma. (2 Velmati, nitla) saber el manjar. (1
nitla, velmati) ceuado estar alguno en alguna cosa. (1 nitla, uelmati)

huelmati + : malo estar. (1 anino, uelmati)


huelmati +, nitla : idem. (Nouian nitlanequi: hallarse bien donde quiera.) (2
Nouian nitlauelmati)

huelmiecpa : muy muchas vezes, o frequentadamente. (2 Velmiecpa)

huelmimati : polida cosa. (1 velmimati)


huelmochihua + : esquilmada tierra. (1 aoctle uelmochiua)

huelmochihuani : acertador. (1 velmochiuani)

huelmomachtiani : docil y enseñable. (1 velmomachtiani)

huelmonemitia yecnemilice : virtuoso. (1 velmonemitia yecnemilice)

huelmonequi : necessariamente. (1 velmonequi)

huelmotech : contigo mismo. (1 velmotech)

huelmotechpa : contigo mismo. (1 velmotechpa)

huelmotlatlattiliani : escogedor delo mejor. (2 Velmotlatlattiliani)

huelnechihualiztica : dichosa y venturosamente. (2 Velnechiualiztica)

huelnechihualiztli : acertamiento tal. (1 velnechiualiztli) acertamiento,


dicha, o ventura felice y buena. (2 Velnechiualiztli)

huelneci : patente cosa. (1 velneci) esta claro y manifiesto. (2 Velneci)


huelneci, ni : luzir con piedras preciosas. (1 ni, uelneci)

huelnelhuayo : firme cosa. (1 uelneluayo)

huelnelli : lexos de dubda. (1 velnelli) ciertamente, o verdaderamente. (2


Velnelli)

huelnemiliztli : reziura desta manera. (1 velnemiliztli)

huelnetlatlattililiztli : escogimiento assi. (1 velnetlatlattililiztli)

huelnetlatlattiliztli : escogimiento, o electió[n] delo mejor y mas excelente. (2


Velnetlatlattiliztli)

huelnexiliztica : lindamente. (1 velnexiliztica) linday graciosamente con buen


parecer, o con hermosa vista. (2 Velnexiliztica)

huelnexiliztli : gracia o hermosura. (1 velnexiliztli) lindeza. (1 velnexiliztli)


galania. (1 uelnexiliztli) buen parecer, o gentileza y galania. (2 Velnexiliztli)

huelnextia, nitla : abultar con pomposos ornamentos. (1 nitla, uelnextia)

huelnezca : graciosamente. (1 velnezca)

huelnezca tlatoliztli : gracia en hablar. (1 velnezca tlatoliztli)

huelnezcatlatoa : elegante y gracioso hablador. (2 Velnezcatlatoa)

huelnezcatlatoliztli : habla elegante y graciosa. (2 Velnezcatlatoliztli)

huelnezcayotl : disposicion tal. (1 velnezcayotl) idem. (Velnexiliztli: buen


parecer, o gentileza y galania.) (2 Velnezcayotl)
huelnezqui : galan. (1 uelnezqui) linda cosa. (1 velnezqui) dispuesto gentil
hombre. (1 velnezqui) cosa graciosa, vistosa y que parece bié[n]. (2 Velnezqui)
huelnezqui, ni : gracia tener assi. (1 ni, uelnezqui)

huelni, palani : podrecerse del todo. (1 velni, palani)

huelnic + : vaguear. (1 atle velnic)

huelnicyeyecoa : pesar o ponderar el negocio con diligencia. (1 velnicyeyecoa)

huelninochihua : salir con su intento, o ser dichoso y venturoso. pre: vel


oninochiuh. (2 Velninochiua)

huelninotlanalhui + : peor o mas peligroso estar. (1 oyequene velninotlanalhui)

huelnite, mictia : matar. (1 velnite, mictia)

huelnitechihua : vencer a otros. prete: velonitechiuh. (2 Velnitechiua)

hueloa, nitla : desboronar, deshazer o derribar algo pre: onitlauelo. (2 Veloa,


nitla) deshazer o desboronar pared. (1 nitla, ueloa)

hueloa =, nitla : = huelonia (2 veloa )

huelomic : muerto del todo. (1 velomic)

huelonehua : justo venir, que no falta nada, o nueua, oneua. (1 velonehua)

huelonia, nitla : lo mesmo es que veloa. pre: onitlaueloni. (2 Velonia, nitla)

huelpanahuiloni : nauegable cosa. (1 velpanauiloni)

huelpohualoni : leyble cosa que se puede leer. (1 velpoaloni) cosa legible, o


cosa que se puede numerar y contar. (2 Velpoaloni)

huelpopozoquillo + : espumosa cosa llena de espuma. (1 cé[n]ca uelpopoçoquillo)

huelquetza, nite : remediar y sanar a otro. pre: oniteuelquetz. (2 Velquetza,


nite) sanar a otro. (1 nite, velquetza)

huelquilani : prospera y dichosa cosa. (2 Velquilani)

huelquizaliztli : buen successo, o buena dicha y ventura enlos negocios. (2


Velquiçaliztli)

huelteaxca : legitima cosa por ley. (1 velteaxca) hazienda propria y natural


de alguno. (2 Velteaxca)

huelteca, nitla : aderesar y poner bien lo que esta acostado a vna parte y mal
puesto. preter: onitlaueltecac. (2 Velteca, nitla) ygualar cosas llanas. (1
nitla, uelteca) adereçar y componer lo que esta mal puesto y desconcertado. (1
nitla, uelteca)

huelteixpan : publica y notoriamente. (2 Velteixpan)


huelteixpanca : manifiesto ser. (1 velteixpá[n]ca) patente cosa. (1
velteixpanca) notoria, cosa conocida. (1 velteixpanca) ser cosa notoria y
entendida de todos. (2 Velteixpanca)

hueltepiltzin : legitimo hijo. (1 veltepiltzin)

hueltequixti : semejante con otro. (1 veltequixti) cosa que parece y es


semejante a otra. (2 Veltequixti)

hueltetlacuilol : escriptura propria y de su mano. (2 Veltetlacuilol)

hueltetlaocoliani tetlauhtiani : largo liberal. (1 veltetlaocoliani


tetlauhtiani)

hueltetlaocoliliztli : largueza assi. (1 veltetlaocoliliztli)

hueltetlatol : lenguaje propio. (1 veltetlatol) lenguaje proprio, o proprias y


natura les palabras de alguno. (2 Veltetlatol)

hueltetlatqui : legitima cosa por ley. (1 veltetlatqui) lo mesmo es que vel


teaxca. (2 Veltetlatqui)

hueltetoca : nombre proprio de alguna persona. (2 Veltetoca)

huelteyocauh : legitima cosa por ley. (1 velteyocauh) lo mesmo es que vel


teaxca. (2 Velteyocauh)

hueltilactic : espessa cosa assi. (1 veltilactic)

hueltiuhtli : ermana mayor. (1 veltiuhtli) hermana mayor. (2 Veltiuhtli)

hueltocaitl : lo mesmo es que vel tetoca. (2 Veltocaitl)

hueltzonoa, nino : relamerse. pre: oninoueltzona. (2 Veltzonoa, nino)

hueltzonohua, nino : relamerse. (1 nino, ueltzonoua)

hueltzontetl : tonto e insipiente. (2 Veltzontetl)

huelyehuatl : personalmente assi. (1 velyehuatl) el mesmo en persona. (2


Velyehuatl)

huelyehuatli : esto mesmo, esta m[e]sma, oesto mesmo (2 Velyehuatly)

huelyehuatlo : esse mesmo, essa mesma, o esso mesmo (2 Velyehuatlo)

huelyollotia, nite : segurar. (1 nite, velyollotia)


huelyollotia, nitla : asegurar a otro, hazié[n]dole cierto de algun negocio, o
fiá[n]do y abonando a alguno pre: onitlauelyolloti. (2 Velyollotia, nitla) fiar
enla haziénda abonándola. (1 nitla, uelyollotia)

huelyyo + : solamente. (1 çá[n]ye velyyo)

huemmana, ni : ofrecer ofrenda. p: oniuemman. (2 Vemmana, ni) sacrificar o


ofrecer. (1 ni, uemmana) ofrecer. (1 ni, uemmana)
huemmana, nino : ofrecer asi mismo en sacrificicio. p: oninouemman. (2 Vemmana,
nino)
huemmana, nitla : ofrecer alguna cosa assi. prete: onitlauemman. (2 Vemmana, nitla)

huemmana +, ni : sacrificar o ofrecer algo al muerto. (1 ni, micca uemmana)

huemmanaliztli : sacrificio o ofrenda. (1 vemmanaliztli) ofrecimiento. (1


uemmanaliztli) el acto de ofrecer ofrenda. (2 Vemmanaliztli)

huentica ni, tlacnopilhuia : sacrificando impetrar. (1 ventica ni, tlacnopilhuia)

huentlatlatilli : sacrificio encendido. (1 ventlatlatilli) ofrenda encendida y


quemada en sacrificio. (2 Ventlatlatilli)

huentli : ofrenda. (1 ventli) sacrificio o ofrenda. (1 ventli) presente que se


da. (1 ventli) ofrenda. (2 Ventli)

huentli + : ofrecimiento tal. (1 tlaacocutli ventli)

huentzintli : idem. (Ventli: ofrenda.) (2 Ventzintli)

huepammecatl : soga gorda para arrastrar vigas. (1 vepammecatl) soga o maroma.


(2 Vepammecatl)

huepana, ni : arrastrar madera. p: oniuepan. (2 Vepana, ni) arrastrar madera.


(1 ni, uepana)

huepanaliztli : arrastramiento de madera. (1 vepanaliztli) el acto de arrastrar


madera. (2 Vepanaliztli)

huepanani : arrastrador de madera. (1 vepanani) el que arrastra madera. (2


Vepanani)

huepantli : arrastrada madera. (1 vepantli) viga por labrar. (1 vepantli) viga


grande desbastada y por labrar. (2 Vepantli)

huepantli + : viga de lagar. (1 vino patzconi vepantli) viga de lagar. (2 Vino


patzconi uehpantli)

huepolli : cuñado de muger. (1 vepulli) cuñada de hombre. (1 vepulli) cuñada de


varon, o cuñado de muger. (2 Vepulli)

huepollotl : parentesco por casamiento. (1 vepollotl) parentesco de afinidad


y cuñadez. (2 Vepollotl)

huerso + : medio verso. (1 tlaco verso)

huerta + : el que arrienda huerta de otro. (2 Mo huerta tlaneuiani)

huerta tlanehuia, nino : arrendar huerta. (1 nino, huerta tlaneuia)

huetlapoyahua : anocher. (1 vetlapoyaua)

huetlatztic : largo en luengo. (1 vetlatztic) cosa muy larga y luenga. (2


Vetlatztic)

huetlatzticayotl : largura assi. (1 vetlatzticayotl) longura. (2


Vetlatzticayotl)
huetza, ni : reyr. (1 ni, uetza)

huetzca, ni : reyrse. p: oniuetzcac. (2 Vetzca, ni)

huetzca + : burlar de alguno riendose del. (1 tecani, uetzca) reyr con otro.
(1 teuan ni, uetzca) el que esta finandose de risa. (2 Ommimictoc vetzca)
escarnecer. (1 teca ni, uetzca) finado de risa. (1 ommimictoc uetzca)
huetzca +, ni : reyr de otro. (1 teca niuetzca) finarse de risa. (1 nonmimictoc
niuetzca) reyr demasiado. (1 nommimictoc yn niuetzca) reir y mofar de otro.
preterito: teca oniuetzcac. (2 Teca niuetzca)

huetzcani : risueño. (1 vetzcani) risueño, o cosa que se suele reyr naturalmente.


(2 Vetzcani)

huetzcayotl : viga qualquiera. (1 vetzcayotl) viga labrada para edificio. (1


vetzcayotl) viga labrada, para maderar la casa. (2 Vetzcayotl)

huetzcayotl + : viga que buela como can. (1 tlaananyotia vetzcayotl) viga que
descanssa en pared. (1 tepá[n]pan tlatlá[n]toc vetzcayotl) viga que buela sobre
la pared como can. (2 Tlaanayotia vetzcayotl) viga que descansa en pared. (2
Tepampan tlatlantoc vetzcayotl)

huetzcayotontli : viga pequeña. (1 vetzcayotontli) viga pequeña tal. (1


vetzcayotontli) viga pequeña. (2 Vetzcayotontli)

huetzi, ni : caer. pre: oniuetz. (2 Vetzi, ni) caer. (1 ni, uetzi)


huetzi, non : echarse a nadar. (1 non, vetzi)

huetzi + : apedrear o granizar. (1 teciuitl vetzi) recaer, caer otra vez. (1


yenoni, uetzi) hazer granizo o granizar. (1 teciuitl vetzi) nones. (2 Nepantla
vetzi) vino aguapie. (2 Ic occan vetzi vino) granizar, o apedrear. preterito:
teciuitl ouetz. (2 Teciuitl uetzi) reyr el alua. (2 Tlaztallotl vetzi) cosa sin
dicha. pret: çannen ouetz. (2 çannen vetzi) segundo vino. (1 icoccan vetzi vino)
recaer, caer otra vez. (1 occeppa ni, vetzi) no sin prouecho. (1 anen vetzi)
deleznable e inconstante persona. (1 ayoui vetzi) idem. (Tixpampa quiça:
simiente de muger. &c.) (2 Tixpampa vetzi) neuar. pret: cepayauitlouetz. (2
Cepayauitl vetzi) amanecer. (1 tlaztallotl uetzi) caer cometa. p: xiuitl ouetz.
(2 Xiuitl vetzi) simiente de varon. (1 tixpampa vetzi) segundo pan. (1 icoccan
vetzi tlaxcalli) ynclinarse y aficionarse a alguna cosa. (1 ytech uetzi noyollo)
hazer nieue o neuar. (1 cepayauitl vetzi)
huetzi +, n : bambanearse. preterito: onauic vetz. (2 Auic vetzi, n)
huetzi +, ni : çanquear. (1 auic niuetzi) sudar. (1 ni, pan vetzi)

huetzico + : venir en vano no auiendo effecto aquello a que auia venido. (1


onen ni, vetzico)

huetzihuino + : aguapie. (1 yc occan uetzivino)

huetziliztli : cayda generalmente. (1 vetziliztli) cayda de alguno. (2


Vetziliztli)

huetzini : caedizo. (2 Vetzini)

huetzini + : çanqueador. (1 auic vetzini.)


huetzitia, nino : assentarse persona de calidad. p: oninouetziti. (2 Vetzitia,
nino) assentarse. (1 nino, uetzitia) posar asentarse. (1 nino, vetzitia)

huetzitlaxcalli + : idem. (Ic occan quiça tlaxcalli: segundo pan, o acemita.)


(2 Ic occan vetzitlaxcalli)

huetziztli : cayda generalmente. (1 vetziztli) cayda de alguno. (2 Vetziztli)

huetzqui : caido assi. (1 vetzqui) caydo. (2 Vetzqui)

huetzqui + : caydo assi. (1 auic vetzqui)

huetzquilia, nite : reirse de alguno. p: oniteuetzquili. (2 Vetzquilia, nite)


huetzquilia, nonte : reyrse ala risa de otro. p: ononteuetzquili. (2 Vetzquilia,
nonte) reyr ala risa de otro. (1 nonte, uetzquilia)

huetzquiliztli : risa. (1 vetzquiliztli) risa. (2 Vetzquiliztli)

huetzquitia, nite : hazer reir a otro, o hazer algo por donde se rian de mi. p:
oniteuetzquiti. (2 Vetzquitia, nite)

huetzquiztlatolli : juego de palabras. (1 vetzquiztlatolli) palabras de risa.


(2 Vetzquiztlatolli)

huetzquiztli : risa. (1 vetzquiztli) risa. (2 Vetzquiztli)

huetzquiztli + : escarnecimiento. (1 teca vetzquiztli) escarnecido. (1 yca


vetzquiztli) burla assi. (1 teca uetzquiztli) risa, o escarnecimié[n]to q[ue] a
otro se hace. (2 Teca uetzquiztli)

huetzquiztomac : risueño. (1 vetzquiztomac) risueño. (2 Vetzquiztomac)

huetztaliztli + : desapercebimiento tal. (1 atletepan vetztaliztli)

huetztica + : desapercebido. (1 atleipan vetztica)

huetztiuh + : aprovechar en algo. (1 nixco, vetztiuh) yr abriendo los ojos y


el entendimiento, para entender los negocios. (2 Nixco uetztiuh)

huetztoc : echado assi. (1 vetztoc)


huetztoc, ni : comer recostado. (1 nivetztoc yn ni tlaqua) estar echado. pre:
oniuetztoca. vel. oniuetztoya. (2 Vetztoc, ni) echado estar y tendido. (1 ni,
vetztoc) yazer. (1 ni, uetztoc) estar echado. (1 ni, uetztoc)

huetztoc + : desembaraçado. (1 aoctle vetztoc)

huetztoliztli : yazija. (1 vetztoliztli) el acto de estar echado. (2


Vetztoliztli)

huetztoliztli + : mengua ynopia. (1 atle vetztoliztli)

hueucca : distancia de cosas apartadas vnas de otras (2 Veucca)

huexcacaqui, nic : oyr algo con desgusto y de mala gana. prete: onicuexcacac.
(2 Vexcacaqui, nic) oyr algo cón enojo o desgracia. (1 nic, vexcacaqui)
huexcaitoa, nite : ofrecer al malo a alguno, o darlo a la yra de dios,
maldiziendo. pre: oniteuexcaito. (2 Vexcaitoa, nite) maldezir o murmurar. (1
nite, uexcaitoa)

huexcatlato : blasfemo. (1 vexcatlato)

huexcatlatoani : blasfemo. (1 vexcatlatoani)

huexcatlatolli : blasfemia. (1 vexcatlatolli)

huexiuhtli : consuegro o consuegra. (1 vexiuhtli) consuegro, o consuegra. (2


Vexiuhtli)

huexiuhyotl : parentesco por casamiento. (1 vexiuhyotl) parentesco de


afinidad. (2 Vexiuhyotl)

huexocanauhtli : cierta anade, o pato. (2 Vexocanauhtli)

huexochachapactli : vimbrera arbol. (1 vexochachapactli) mata grande de


mimbrera. (2 Vexochachapactli)

huexochapactli : sauze para bimbres como pimiento. (1 vexochapactli) idem.


(Vexochachapactli: mata grande de mimbrera.) (2 Vexochapactli)

huexoloeltzotzolli : papada de gallo. (1 vexoloeltzotzolli)

huexolotl : gallo. (1 vexolotl) gallo. (2 Vexolotl)

huexolotl + : capon. (1 castillan vexolutl tlaatecuitl) gallo de castilla. (1


castillan vexolotl)

huexopazolli : sauze para bimbres como pimiento. (1 vexopaçolli) mata de


miembrera. (2 Vexopaçolli)

huexotl : sauze gatillo arbol desta especie. (1 vexotl) sauze arbol conocido.
(1 vexotl) sauze. (2 Vexotl)

huexotl + : vimbrera arbol. (1 aten vexotl)

huexotla : sauzeda, o arboleda de sauzes. (2 Vexotla) sauzedal, lugar destos


arboles. (1 vexotla)

huexotlacotl : mimbre, o vara de sauze. (2 Vexotlacotl) mimbre. (1 vexotlacotl)

huey? + : quan grande es?. (2 Quenin cenca vey?)

hueya, ni : hazerse grande, o crecer en honra y dignidad. p: oniueix. vel.


oniueiac. (2 Veia, ni) encumbrarse en honra. (1 ni, ueya) engordarse. (1 ni,
ueya)

hueya + : a a. delque halla a otro haziendo algun maleficio. (2 Ye ye, yy, veya)
crecer mucho mas mi fama. preterito: occenca oueix notenyo. vel. occenca oueyac
notenyo. (2 Occenca veya notenyo) acrecentarse mis riquezas. preterito: occenca
oveix nonecuiltonol. (2 Occenca veya nonecuiltonol) mas valer. (1 occenca veya
notenyo) mas valer. (1 occenca veya nonecuiltonoliz)

hueya inicocoliz incocoxqui : empeorar el énfermo. (1 veya inicocoliz incocoxqui)


hueyac : cosa larga o luenga. (2 Veyac) prolixa cosa luenga y larga. (1 veyac)
largo en luengo. (1 veyac)

hueyac + : corta cosa, no larga. (1 amo veyac)

hueyac tilmatli : haldas que arrastrán. (1 veyac tilmatli)

hueyacapol : cosa muy luenga assi. (2 Veyacapul)

hueyacatontli : cosa larguilla. (2 Veyacatontli) luengo vn poco. (1


veyacatontli)

hueyacayotica : prolixamente assi. (1 veyacayotica)

hueyacayotl : longura. (1 veyacayotl) largura tal. (2 Veyacayutl) prolixidad


o longura. (1 veyacayotl) largura assi. (1 veyacayotl)

hueyacayotl + : breuedad. (1 amo veyacayotl)

hueyactlaquemitl : haldas que arrastrán. (1 veyactlaquemitl)

hueyaliztli : el acto de crecer y de hazerse grá[n]de. &c. (2 Veializtli)

hueyapan tlalhuactli : marisma, s: todo lo que la mar suele cubrir quando crece.
(1 veiapan tlaluactli)

hueyapanca tlalli : ysla tierra cercada de agua. (1 veyapanca tlalli)

hueyapantli : acequia. (1 veiapantli)

hueyaquilia, nitla : alargar algo. preterito: onitlaueyaquili. (2 Veyaquilia,


nitla) alargar algo. (1 nitla, ueyaquilia)

hueyaquilia + : abreuiar. (1 amo nic veyaquilia)

hueyaquiliztli : el acto de alargar o estender algo. (2 Veyaquiliztli) longura.


(1 veyaquiliztli) prolixidad o longura. (1 veyaquiliztli)

hueyatl : el mar. (2 Veiatl)

hueyatl + : mar estrecho. (1 amo patlauac veyatl)

hueyatl inecuepca : idem. (Vei__atl yylotca: menguante de mar.) (2 Veiatl


ynecuepca)

hueyatl ipitzahuayan : estrecho de mar. (2 Veiatl ypitzauayan) mar estrecho. (1


veyatl ypitzauayan)

hueyatl yilotca : menguante de mar. (2 Veiatl yylotca)

hueyaz + : acrecé[n]tarseha, o creceramas. s. su premio. &c. (2 Oc veyaz)

hueyi + : poco mas. (1 ocachi veyi)

hueyya : grande hazerse. (1 veyya) hazerse grande. (1 veyya)


huezacotl : raton. (1 veçacotl)

huezhuatli : cuñada de muger. (2 Vezuatli) cuñada de muger. (1 vezuatli)

huezoi; + : mi cuñada (dize la muger.) (2 Vezui; no)

huezoi; no : mi cuñada (dize la muger.) (2 Vezui; no)

hui : hao, ola, oyes. aduerbio. p[ar]a llamar a otro, o interjection para hazer
exclamacion, o para quexarse. (2 VI) ola. hao. oys. para llamar. (2) o adverbio
para llamar. (1 vi) a; para llamar. (1 ui)

huic : hazia. (1 vic)

huic + : hazia el infierno. (2 Mictlampa uic)

huica, nite : yr con otros, o yr acompañando, o encó[m]pañia de otros. prete:


oniteuicac. (2 Vica, nite) acompañar a otro caminando. (1 nite, uica) regir. (1
nite, uica) seguir acompañando. (1 nite, uica)
huica, nitla : lleuar algo. pre: onitlauicac. (2 Vica, nitla) lleuar. (1 nitla,
uica)

huica +, nitla : remedar o imitar alos de otras naciones. pre: ompa onitlauicac.
(2 Ompa nitlauica) destruir los males e yerros del pueblo. (1 tlanauac nitlauica)

huicaloni : subdito. (2 Vicaloni) sudito o sujeto. (1 vicaloni)

huicaltia, nic : hazer que vaya acompañada vna cosa con otra. pr: onicuicalti. (2
Vicaltia, nic) hazer que lleue alguno a otro consigo. (1 nic, uicaltia)
huicaltia, nicno : yr en có[m]pañia de otro. (1 nicnouicaltia yn pedro)
huicaltia, nicte : hazer que alguno llene a otra persona, o a algun animal
consigo. pr: onicteuicalti. (2 Vicaltia, nicte)
huicaltia, ninote : seguir el hilo dela gente, haziendo loque los otros hazen.
pr: oninoteuicalti. (2 Vicaltia, ninote)
huicaltia, nitetla : dar quien acompañe a otro. prete: onitetlauicalti. (2
Vicaltia, nitetla) proueer de compañero al que va alguna parte. (1 nitetla,
uicaltia)

huicanaquia, nino : peligrar. (1 nino, uicanaquia)

huicatihuetzi, nite : caer con alguno en tierra, arremetiendo contra el. pre:
oniteuicatiuetz. (2 Vicatiuetzi, nite) caer arremetiendo con otro. (1 nite,
uicatiuetzi)

huicatinemi, mo : los que andan o biuen jú[n]tos. prete: omouicatinenque. (2


Mouicatinemi) en vno biuir dos. (1 mouicatinemi)
huicatinemi, nite : andar acompañando a otro. pret: oniteuicatinen. (2
Vicatinemi, nite) acompañar al mayor, o al ygual del que acompaña. (1 nite,
uicatinemi) acompañar a otro caminando. (1 nite, uicatinemi)

huicatiuh, nite : acompañar a otro caminando. (1 nite, uicatiuh)

huicatiuh +, mo : flaca, cosa doliente. (1 çanquenin mouicatiuh)

huicini, ni : leuantarse de priesa a hazer algo, o saltar dep[re]sto del lugar


donde estaua. &c. pre: oniuicin. (2 Vicini, ni)
huicintihuetzi, ni : idem. prete: oniuicintiuetz. (Vicintiquiça, ni: leuantarse
de priesa desta manera para hazer algo. pret: oniuicintiquiz.) (2 Vicintiuetzi,
ni)

huicintiquiza, ni : leuantarse de priesa desta manera para hazer algo. pret:


oniuicintiquiz. (2 Vicintiquiça, ni)

huicolli : jarrillo. (2 Vicolli) jarro qualquiera. (1 vicolli)

huicolloa : hé[n]chirse el arbol de ramas grandes y coruadas, o inclinadas


haziabaxo. (2 Vicolloa)

huicollotecomatl + : vaso de dos asas. (2 Necoc uicollotecomatl)

huicollotl : asa de jarro. (2 Vicollotl) asa de jarro. (1 vicollotl)

huicoloa, nitla : blasonar y jactarse de gran linaje. pr: onitlauicolo. (2 Vicoloa,


nitla) blasonar o jactarse de su nobleza y gran linaje. (1 nitla, uicoloa)

huicoltepito : jarrillo. (2 Vicoltepito)

huicoltepiton : jarrillo. (1 vicoltepiton)

huicoltic : cosa tuerta como asa de jarro, o pe[r]sona cenceña y enxata. (2


Vicoltic) cenceño enxuto. (1 vicoltic) tverto cosa no derecha. (1 vicoltic)

huicoltontli : jarrillo. (2 Vicoltontli) jarrillo. (1 vicoltontli)

huicoltzintli : idem. (Vicoltontli: jarrillo.) (2 Vicoltzintli) jarrillo. (1


vicoltzintli)

huicotinemi, ni : andar acompañado honrosamente. pre: oniuicotinen. (2 Vicotinemi,


ni) andar con pompa y acompañado. (1 ni, vicotinemi)

huicotinemo : el que anda acompañado desta manera. pre: ouicotinemoc. (2


Vicotinemo)

huicotinemoa : idem. pret: ouicotinemoac. (Vicotinemo: el que anda acompañado


desta manera. pre: ouicotinemoc.) (2 Vicotinemoa) acompañado assi. (1
vicotinemoa)

huictica : con coa, o pala de roble para labrar latierra (2 Victica)

huictli : coa. para labrar, o cauar la tierra. (2 Victli) coa o pala para cauar
o deseruar. (1 victli) açada o coa de enzina, para labrar la tierra. (1 victli)

huictli + : pala para traspalar. (1 patlauac victli)

huicuia, nitla : labrar, o cauar la tierra con coa. pret: onitlauicui. (2 Vicuia,
nitla) labrar la tierra con victli, o pala. (1 nitla, uicuia)

huihuica, nite : seguir muchas a algunos vezes yendo los acompañando. pr:
oniteuiuicac. (2 Viuica, nite) seguir assi amenudo. (1 nite, uiuica)

huihuicatinemi, nite : idé[m]. preterito: oniteuiuicatinen. (2 Viuicatinemi, nite)


seguir assi amenudo. (1 nite, uiuicatinemi)
huihuilinto : enfermizo q[ue] no se puede tener de flaco. (2 Viuilinto)

huihuilinto = : = huihuixqui (2 viuilinto) = huihuitoctontli (2 viuilinto)

huihuilinto amo teoquichtlamachti : enfermizo. (1 viuilinto amo teoquichtlamachti)

huihuilinton : flaco que no se puede tener o enfermizo. (1 viuilinton)

huihuiloa : yrse cada qual por su parte o a sus casas, quando es acabado el
combite. &c. preteri: ouiuiloac. (2 Viuiloa)

huihuilteccantli : coyunturas del cuerpo. (2 Viuilteccantli) coyuntura de


miembro del cuerpo. (1 viuilteccantli)

huihuiptlatica : cada tercer dia, o de tercer é[n] tercer dia (2 Viuiptlatica)

huihuiptlatlaztiuh, nitla : tras mañana differir. (1 nitla, viuiptlatlaztiuh)

huihuitecticac texcalli : peñasco, risco o despeñadero (2 Viuitecticac


texcalli) despeñadero. (1 viuitecticac texcalli) peñascos riscos o despeñaderos
espantosos y hóndos. (1 viuitecticac texcalli)

huihuitequi, nite : apalear a otro. prete: oniteuiuitec. (2 Viuitequi, nite)


huihuitequi, nitla : sacudir ropa, esteras o cosa assi có[n] vara. pre:
onitlauiuitec. (2 Viuitequi, nitla) sacudir. (1 nitla, uiuitequi)

huihuiti, ni : presidir o ser lugarteniente de alguno. p: oniuiuitic. (2 Viuiti,


ni)

huihuitla, ne : coger matas de frisoles. p: oneuiuitlac. (2 Viuitla, ne)


huihuitla, nitla : pelar o desplumar aues, o coger yeruas con la mano sin las
arrancar, o arrancarlas de rayz. pre: onitlauiuitlac. (2 Viuitla, nitla) coger
algo arrancandolo. (1 nitla, uiuitla) arrancar algo de rayz. (1 nitla, uiuitla)
desplumar. (1 nitla, uiuitla)

huihuitoc tontli : enfermizo. (1 viuitoc tontli)

huihuitoctontli : lo mesmo es que viuilinto. (2 Viuitoctontli) flaco que no se


puede tener o enfermizo. (1 viuitoctontli)

huihuitomi : flaco que no se puede tener o enfermizo. (1 viuitomi)


huihuitomi, ni : idem. pre: oniuiuitun. (Viuitoctontli: lo mesmo es que
viuilinto.) (2 Viuitomi, ni)

huihuitzo : espinosa cosa, o llena de puyas. (2 Viuitzo) espinosa cosa. (1


viuitzo)

huihuitztia : espinal. (1 viuitztia)

huihuitztla : lugar lleno de espinas o puyas. (2 Viuitztla)

huihuixalhuia, nitetla : sacudir, menear o mecer algo a otro. pre:


onitetlauiuixalhui. (2 Viuixalhuia, nitetla)

huihuixca, ni : temblar. pre: oniuiuixcac. (2 Viuixca, ni) temblar generalmente.


(1 ni, viuixca)
huihuixcaticac, ni : bambanearse. (1 ni, uiuixcaticac)

huihuixcatilia, nite : enflaquecer al enfermo demanera que ande temblando y para


caerse de su estado. p: oniteuiuixcatili. (2 Viuixcatilia, nite)

huihuixcatontli : el enfermo que anda temblando de flaqueza. (2 Viuixcatontli)

huihuixcatotonti : enfermos debilitados assi. (2 Viuixcatotonti)

huihuixcayotl : temblor de enfermo, que esta muy flaco y enlos huessos. (2


Viuixcayotl) flaqueza, doléncia. (1 viuixcayotl)

huihuixoa, nitla : sacudir o menear el arbol, o mecer la cuna al niño, o


menear al que duerme paraque despierte, o prender por pena. pre: onitlauiuixo. (2
Viuixoa, nitla) sacudir arboles de fruta. (1 nitla, uiuixoa) prendar por pena.
(1 nitla, uiuixoa) mecer o menear cuna de niñoso cosa semejante. (1 nitla,
uiuixoa)

huihuixoa +, nino : cabecear negando. (1 nino, tzontecon uiuixoa.)


huihuixoa +, nitla : sacudir, o menear y mecer dos cosas juntamente. pre:
onitlaneuanuiuixo. (2 Neuan uiuixoa, nitla) mecer vno con otro. (1 nitla, neuan
uiuixoa)

huihuixoani + : el que sacude la cabeça negá[n]do o no consintiendo. (2


Motzontecon uiuixoani)

huihuixoliztli + : el acto de sacudir o mecer algunas cosas juntamente. (2


Tlaneuan uiuixoliztli)

huihuixolli + : cosas sacudidas o mecidas jú[n]tamente. (2 Tlaneuan uiuixolli)


mecido assi. (1 tlaneuan uiuixolli)

huihuixqui : lo mesmo es que viuilinto. (2 Viuixqui) flaco que no se puede


tener o enfermizo. (1 viuixqui) flaca, cosa doliente. (1 viuixqui)

huihuiyoca, ni : temblar o tiritar de frio. prete: oniuiuiyocac. (2 Viuioca, ni)


temblar generalmente. (1 ni, viuiyoca) aterecerse o tiritar de frio. (1 ni,
uiuioca)

huihuiyoca + : temblar los labios. (1 noten viuiyoca)

huihuiyocaliztli : aterecimiento tal. (1 viuiocaliztli)

huihuiyocani : aterido de frio. (1 viuiocani)

huihuiyoquiliztli : temblor, del q[ue] esta muerto de frio. (2 Viuioquiliztli)


temblor tal. (1 viuiyoquiliztli)

huihuiyoquiltia, nic : hazer estremecer o temblar algo. pre: onicuiuioquilti. (2


Viuioquiltia, nic)
huihuiyoquiltia, nite : temblar o estremecer hazer a otro. (1 nite,
uiuiyoquiltia)

huihuiyoquiztli : idem. (Viuioquiliztli: temblor, del q[ue] esta muerto de frio.)


(2 Viuioquiztli)
huila : persona tollida que anda agatas. (2 Vila) coxo que anda arrastrando
agatas. (1 vila)

huilacapitzchiuhqui : flautero que las haze. (1 vilacapitzchiuhqui)

huilacapitzo : el que tañe flauta, o pisaro. (2 Vilacapitzo) tañedor tal. (1


vilacapitzo) flautero el que las tañe. (1 vilacapitzo)

huilacapitzoa, ni : tañer flauta. preterito: oniuilacapitzo. (2 Vilacapitzoa,


ni) tañer pisaro o cosa assi. (1 ni, uilacapitzoa)

huilacapitzoani : flautero que la tañe. (2 Vilacapitzoani) tañedor tal. (1


vilacapitzoani) flautero el que las tañe. (1 vilacapitzoani)

huilacapitzohua, ni : flauta tañer. (1 ni, uilacapitzoua)

huilacapitzoqui : gaytero. (1 vilacapitzoqui)

huilacapitztli : flauta, o pisaro. (2 Vilacapitztli) flauta. (1 vilacapitztli)

huilacapitzxochitl : jazmin de los vergeles. (1 vilacapitzxochitl)

huilacapixochitl : jazmin de vergel. (2 Vilacapixochitl)

huilacatochi : caracol. (1 vilacatochi)

huilana, mo : haldas de vestidura que arrastran por el suelo. (2 Mouilana


tilmatli)
huilana, nino : andar arrastrando y agatas por el suelo. prete: oninouilan. (2
Vilana, nino) niñear hazer cosas de niños. (1 nino, uilana)
huilana, nite : traer por fuerça. (1 nite, uilana)
huilana, nitla : arrastrar algo. prete: onitlauilan. (2 Vilana, nitla) arrastrar
algo. (1 nitla, uilana) traer por fuerça. (1 nitla, uilana) lleuar algo
arrastrando. (1 nitla, uilana)

huilana +, nino : entremeterse en algun negocio. (1 tetlan ninouilana)

huilanatiuh, nitla : yr por madera. (1 nitla, uilanatiuh)

huilanoni : vasallo, o subdito. (2 Vilanoni) sudito o sujeto. (1 vilanoni)

huilantinemi, nino : andar arrastrando, o agatas por el suelo. pre:


oninouilantinen. (2 Vilantinemi, nino)

huilantiquixtia, nite : echar, o sacar a otro decasa a é[m]puxones, o


arrastrandolo. pr: oniteuilantiquixti. (2 Vilantiquixtia, nite) echar por fuerça
de casa a alguno. (1 nite, vilantiquixtia)

huilantli : tollido que anda agatas. (2 Vilantli) tollido que anda agatas. (1
vilantli)

huililiztli + : plazo de tres dias. et sic de alijs. (2 Yeilhuitica tetlatene


uililiztli)

huiloa : todos van. prete: ouiloac. (2 Viloa)

huiloayan : el termino, o paradero de todos los viandantes. (2 Viloayan)


huilocalli : palomar. (2 Vilocalli) palomar lugar donde crian. (1 vilocalli)

huiloconetl : palomino. (2 Viloconetl) palomino pollo desta especie. (1


viloconetl)

huilohualiztli : el acto de partirse todos a alguna parte (2 Viloaliztli) partida


de lugar o de persona. (1 viloualiztli)

huilohuayan : passadero, lugar por donde passan. (1 vilouayan)

huilopiltontli : idem. (Viloconetl: palomino.) (2 Vilopiltontli) palomino pollo


desta especie. (1 vilopiltó[n]tli)

huilotl : paloma. (2 Vilotl) paloma aue conocida. (1 vilotl)

huilotlatia, nite : hechizar a otro. pro. oniteuilotlati. (2 Vilotlatia, nite)


hechizar. (1 nite, vilotlatia)

huinetli : milano. (1 vinetli)

huino, yolcuepa : boluerse de otro parecer. (1 vino, yolcuepa)

huinoapilolli + : galleta vaso para vino. (1 quauh vinoapilolli)

huinoehuatl + : odre, o cuero de vino. (2 Vei vinoeuatl)

huinomilla : viñedo lugar de viñas. (1 vinomilla)

huinomilli : viña lugar de vides. (1 vinomilli)

huinoteca : escanciar vino. (2 Vinoteca)

huinotecac : escanciador. (2 Vinotecac) escanciador. (1 vinotecac)

huinoxayotl : hezes de vino. (2 Vinoxayotl)

huinti, ni : embeodarse. (1 ni, uinti)

huipana, nite : poner por orden y concierto la gente, quando ay procession. &c.
pre: oniteuipan. (2 Vipana, nite)
huipana, nitla : poner orden y concierto enlas cosas, o enla republica. prete:
onitlauipan. (2 Vipana, nitla) concertar o poner en orden. (1 nitla, uipana)
establecer. (1 nitla, uipana) ordenar. (1 nitla, vipana)

huipancateca + : asentarse por orden, tito. (1 uipá[n]catlalia, tito, uipancateca)

huipancatlalia, tito, huipancateca : asentarse por orden, tito. (1


uipá[n]catlalia, tito, uipancateca)

huipilli : camisa de india. (2 Vipilli) camisa de india. (1 vipilli)

huipiltia, no : vestir me camisa. (1 no, vipiltia)

huipiltlappoyahuac : camisa de india que tiene la trama colorada y lodemas


blanco. (2 Vipiltlappoyauac)
huipiltontli : camisilla de india. (2 Vipiltontli)

huipilzolli : camisa vieja de india. (2 Vipilçolli)

huiptla : despues de mañana. (2 Viptla) tras mañana; aduerbio. (1 viptla)

huiptla + : idem. (Muztlatiz viptlatiz: mañana o essotro dia, o vn dia


delos, o de aquí a pocos días.) (2 Muztla viptla)

huiptlatica : atercer dia. (2 Viptlatica) tres dias de espacio. (1 viptlatica)

huiptlatica atonahuiztli : terciana calentura. (1 viptlatica atonauiztli)

huiptlatiz + : mañana o essotro dia, o vn dia delos, o de aquí a pocos días. (2


Muztlatiz viptlatiz) mañana o essotro dia, o vn dia destos, o de aqui apocos
dias. (2 Moztlatiz viptlatiz)

huitecnezcayotl : señal de herida despues de sana; o señales de hoyos de virguelas.


(1 vitecnezcayotl)

huiteco, ni : herido ser del rayo. (1 ni, uiteco)

huiteconi : escoplo, o cosa semejante. (2 Viteconi) escoplo. (1 viteconi)

huitecqui : herido. (1 vitecqui)

huitequi, nite : herir, o castigar a otro. preterito: oniteuitec. (2 Vitequi,


nite) apalear. (1 nite, uitequi) herir. (1 nite, uitequi) dar de palos. (1
nite, uitequi) llagar hiriendo. (1 nite, uitequi) herir assi. (1 nite, uitequi)
hostigar. (1 nite, uitequi)
huitequi, nitla : desgranar semillas con varas o palos prete: onitlauitec. (2
Vitequi, nitla) escoplear. (1 nitla, uitequi) golpear o herir. (1 nitla,
uitequi) desgranar trigo, frisoles, lantejas, garuancos o cosas semejantes. (1
nitla, uitequi)

huitequi + : diciplinar o açotar. (1 macatica nite vitequi) quebrar o


quebrantar terrones. (1 tlaltetl nic, uitequi)
huitequi +, nite : herir, o açotar a otro liuianamente. pret: oniteiuian uitec
(2 Iuian uitequi, nite) açotar a otro con cuerdas o diciplinas. prete: mecatica
oniteuitec. (2 Mecatica, niteuitequi) herir liuianamente. (1 nite, yuian uitequi)
huitequi +, nitla : derribar aotro enel suelo. (1 teca nitlauitequi)

huitlachia + : mirar atras. (1 nicampa uitlachia)

huitlatlamia + : achacar algo a otro. (1 tetech uitlatlamia)

huitlatztic : cosa muy larga, o luenga. (2 Vitlatztic)

huitlatzticayotl : longura assi. (2 Vitlatzticayotl) largura assi. (1


vitlatzticayotl)

huitlatztiliztli : idem. (Vitlatzticayotl: longura assi.) (2 Vitlatztiliztli)


longura. (1 vitlatztiliztli)

huitolihui : doblegarse. (1 vitoliui) entortarse, o torcerse la vara, o cosa


semejante. prete: ouitoliuh. (2 Vitoliui) pararse tuerta la vara o el madero. (1
vitoliui) tuerta pararse la vara. (1 vitoliui)
huitoliuhcanepaniuhqui : cruzero. (1 vitoliuhcanepaniuhqui)

huitoliuhcaneponolli : cruzero. (1 vitoliuhcaneponolli)

huitoliuhcatontli : puente, o arcotoral pequeño decalicá[n]to. (2


Vitoliuhcatontli) puente pequeña assi. (1 vitoliuhcatontli)

huitoliuhqui : puente de arco. (1 vitoliuhqui) arco toral, o puente de


calicá[n]to. (2 Vitoliuhqui) arco tal de entrada o de puerta de patio de yglesia.
(1 vitoliuhqui) arco toral de edificio. (1 vitoliuhqui)

huitoloa, nitla : enarcar sin tirar flecha, o doblegarvara, o cosa semejante.


prete: onitlauitolo. (2 Vitoloa, nitla) doblegar algo. (1 nitla, uitoloa) tirar
saeta o flecha. (1 nitla, uitoloa) tirar con arco. (1 nitla, uitoloa)

huitolohua, nitla : flechar sin tirar. (1 nitla, uitoloua)

huitomi : rebentar el nacido, o encordio deshazerse el edificio, o soltarse el


agua que estaua represada. preteri: ouiton. (2 Vitomi)

huitomi = : = huitumi (2 vitomi)

huitomilia, nitetla : derrocar, o deshazer pared, o edificio de alguno. pre:


onitetlauitomili. (2 Vitomilia, nitetla)

huitonqui : cayda cosa assi. (1 vitunqui)

huittzo coyametl : puerco espí. (1 vittzo coyametl)

huituma, nitla : derribar, o deshazer edificio, o soltar el agua represada. pre:


onitlauitun. (2 Vituma, nitla) deshazer o desboronar pared. (1 nitla, uituma)

huitumi : caerse la pared, sierra o barranca. (1 vitumi) lo mesmo es que


vitomi. (2 Vitumi) abrirse la llaga o nacido. (1 vitumi) desatarse. (1 vitumi)

huitumiliztli : cayda de pared o sierra. (1 vitumiliztli)

huitz, ni : venir. pr: oniualla. vel. oniuitza. (2 Vitz, ni) venir. (1 ni, vitz)

huitz + : cosa oriental. (2 Tonatiuh yquiçayampa vitz) ombre sin piedad y


misericordia. (1 acan vitz ytlaocol) proceder delo interior. (2 Niticpa uitz)
viento solano o abrego. (2 Tonayampa vitz ehecatl) vientosur, o abrego. (2
Vitztlampa uitz ehecatl) viento abrego. (2 Tonayan vitz ehecatl) cosa oriental o
de leuante. (2 Tonatiuh yxcopa vitz) idem. (Titicpa quiça: procede delo interior
de nosotros) (2 Titicpa vitz) oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayampa vitz)

huitz ehecatl : viento abrego, o de medio dia. (2 Vitz ehecatl)

huitz omitl : aguja pa[ra] coser. (1 vitz omitl)

huitzahuayo : espinosa cosa. (1 vitzauayo)

huitzaztatl : garça aue. (1 vitzaztatl) cierta garça. (2 Vitzaztatl)

huitzcolotl : espina. (1 vitzcolotl) espina de arbol espinoso. (2 Vitzcolotl)


huitzcolotla : espinal. (1 vitzcolotla) lugar de arboles llenos de espinas. (2
Vitzcolotla)

huitzcolotli : varas espinosas. (1 vitzcolotli) varas espinosas. (2


Vitzcolotli)

huitzcoloyo : cosa que tiene espinas. (2 Vitzcoloyo)

huitzcuahuitl : brasil. (1 vitzquauitl) espino arbol. (1 uitzq[ua]uitl) arbol


espinoso, o espino. (2 Vitzquauitl)

huitzehecatl + : viento abrogo. (1 vitztlampa vitzehecatl) solano viento. (1


tonayampa vitzehecatl)

huitziloxitl : balsamo. (1 vitziloxitl)

huitzitzilepyollotli : perla. (2 Vitzitzilepyullotli)

huitzitzilin : cierto paxarito. (2 Vitzitzilin)

huitzmallocallotl : agujero, donde se guardán las agujas. (1 vitzmallocallotl)


agujero donde se guardá[n] las agujas. (2 Vitzmallocallotl)

huitzmallocomitl : agujero, donde se guardán las agujas. (1 vitzmallocomitl)

huitzmallotl : aguja pa[ra] coser. (1 vitzmallotl) aguja para coser. (2


Vitzmallotl)

huitzmalocomitl : idem. (Vitzmallocallotl: agujero donde se guardá[n] las agujas.)


(2 Vitzmalocomitl)

huitzo : espinosa cosa. (1 vitzo) cosa que tiene espinas. (2 Vitzo)

huitzoctica : con palo rollizo de roble. (2 Vitzoctica)

huitzoctli : palanca de roble puntiaguda para arrancar cespedes y abrir la


tierra. (2 Vitzoctli)

huitzoia, nitla : punçar con puya, o espina gorda. pr: onitlauitzui. (2 Vitzuia,
nitla) punçar con espinas gordas o cón puntas de maguey. (1 nitla, vitzuia)

huitzomitl : aguja para coser (2 Vitzomitl)

huitzquehua, ni : rebossar el mayz o cosa semejante quando se mide. (1 ni,


vitzqueua)

huitzquehualiztli : rebossadura assi. (1 vitzqueualiztli)

huitzquetza, nitla : cercar la heredad de espinas, o de puyas de ma-guey. (1


nitla, uitzquetza) colmar medida. (1 nitla, uitzquetza)

huitzquichilia, nite : poner espinas o puyas de maguey. (1 nite, vitzq[ui]chilia)

huitzquilitl : cardo de comer. (1 vitzquilitl) cardo, yerua comestible. (2


Vitzquilitl)

huitzquilitlitzontecon : alcarchofa. (1 vitzquilitlitzó[n]tecon)


huitzquiltzontecomatl : alcarchofa. (1 vitzquiltzontecomatl) alcaucil, o
alcarchofa. (2 Vitzquiltzontecomatl)

huitzteca, nitla : cercar la heredad de espinas, o de puyas de ma-guey. (1


nitla, uitzteca)

huitztic : agudo de punta. (1 vitztic) cosa aguda de punta. (2 Vitztic)

huitztla : lugar de espinas. (2 Vitztla)

huitztlampa : sur, la parte de medio dia. (1 vitztlampa) sur, o del sur, o


hazia el sur. (2 Vitztlampa)

huitztlampa huitz ehecatl : vientosur, o abrego. (2 Vitztlampa uitz ehecatl)

huitztlampa huitzehecatl : viento abrogo. (1 vitztlampa vitzehecatl)

huitztlan : sur, la parte de medio dia. (1 vitztlan) sur. (2 Vitztlan)

huitztli : espina. (1 vitztli) espina grande, o puya. (2 Vitztli)

huitztli omitl tetech nicpachoa : rep[re]hé[n]der y castigar aotro. p: vitztli


omitl tetech onicpacho. metaph. (2 Vitztli omitl tetech nicpachoa)

huitztli, tzitzicaztli tetech nicpachoa : idem. preteri: vitztli tzitzicaztli


tetech onicpacho. (Vitztli omitl tetech nicpachoa: rep[re]hé[n]der y castigar
aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph.) (2 Vitztli, tzitzicaztli tetech
nicpachoa)

huitzyecoltia, nino : hazer la fiesta del vino. preteri: oniuitzyecolti. (2


Vitzyecoltia, nino) hazer la fiesta del vino. (1 nino, uitzyecoltia)

huiuxoa +, nitla : sacudir o mecer juntamente dos cosas. preteri:


onitlanepanuiuixo. (2 Nepan uiuxoa, nitla)

huixachin : espino arbol. (1 vixachin) arbol espinoso, o espino. (2 Vixachin)

huizacotl : liron animal. (1 viçacotl)

huollochicahua, nite : animar dar esfuerço. (1 nite, vollochicaua)

huomania + : aparejar y apercebir banquete, o el recebimiento que sehaze a


alguna persona honrada. (1 yc ni, uomania)

hyyac : hidionda agua assi. (1) cosa hedionda (2)

hyyocahua, ni : emmagrecerse. (1 ni, hyyocaua)

i : engaños poner y artificios para dañar a otro. (1) en composicion quiere


dezir suyo, o del (2 Y) tomar alguna cosa a otro de burla y quedarse despues con
ello de veras, no osando tornarlo asu dueño deverguénça porse lo auer tomado o
hurtado secretamente. (1) portillo o puerta falsa de casa. (1) hazer cuenta que
es pasqua o dia de fiesta. (1) guardar alguna cosa dela hazienda principal para
suplir despues las necessidades que se ofrecen y ocurren. (1)
i, nitla : beuer maçamora, cacao, pinol, o cosa semejá[n]te. preterit: onitlaic.
(2)
i, tit : el vientre o la barriga. (2)

i + : a a a; del que serie. (1 hi hi hi) estos, o estas. (2 Inique hi)


amar a su hijo, assi como a joya, o piedra preciosa. (2 Cozcateuh quetzalteuh y
pan nicmati) manteca de vacas. (2 Quaquaue y mantecayo) a a a. del que se rie.
(2 Hi hi hi) callado que guarda secreto. (1 vecatlan y ytic) a a a; del que
serie. (1 hi hi hi) virtuoso y de buenas entrañas. (2 Yectli y yullo) abundoso
en cô[m]bite. (1 amiximati y tlaqual) a a a. del que se rie. (2 Hi hi hi) idem.
(Quiniz: poco tiempoa, o no ha mucho tiempo. aduerbio) (2 Quinizqui y) seys
cientos. (2 Centzuntli y pammatlacpoalli)
i +, m : perseuerar enel bien. prete: ipan oninen in qualli. (2 Ipan nine mi in
qualli)
i +, nin : sonarse las narizes. pre: oninitzomi. (2 Tzomia, nini) esconderse, o
guarecerse dela pluuia. pre: onininax. (2 Naya, nini)
i +, tit : pelear vnos con otros, o escaramuçar. pre: otiticalque. (2 Icali,
titi)

i cacallo intotoltetl : caxcara de hueuo. (1 y cacallo yntotoltetl)

i i i : a a a; del que serie. (1 hi hi hi) a a a. del que se rie. (2 Hi hi


hi)

ic : ypor esto, yportanto. (1 yc) porlo qual. (1 yc) cumplir con mi


consciencia. (1 yc) por esto, o por lo qual, portanto, o por esso conjunction y
aduerbio. (2) con. preposicion. (2)

ic + : vn poco mayor. (2 Ocachiton yc vey) mecha de artilero, o de


arcabuzero. (2 Icpatlamalintli yc motlequechia tlequiquiztli) adquirir con
trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia, ictoneua yc chichinaca yn noyollo
ynnonacayo) estar de codo. (1 nomolic yc nonoc) arrojar algo ala pared. (1
caltechtli yc nitlamotla) olorosa cosa que da mucho olor. (1 centlali moteca yc
auiyac) acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli yc malintiuh yc
ilacatziuhtiuh yn notlane) cosa formada en dos maneras. (2 Occan ycac yc
tlachiuhtli) aduertir a otro paraque ande sobre auiso enlo que le conuiene. pre:
ic onixonexcac. (2 Icnixonexca ic nitlamatzoa) el que biue mal y viciosamente. (2
Teuhtli tlaçolli yc milacatzotinemi) dichoso, o venturoso. (2 Qualli ic
onquiçani) y luego por esto. s. se enojo. &c. (2 Niman ic) quiça. s. heziste
algo para tomar los por amigos?. (2 Açoçan ic tiquimmocniuhti?) grande sobre
manera. (2 Tlacempanauia yc vei) no tendremos ya alguna escusacion. (2 Aoctle ic
titotzinquixtizque) exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic çotoc) estar derramado
el buen olor por todas partes. (2 Centlamamani ic auiac) mas contenta te con
esto. (2 Maçan ic pachiui ymmoyollo) biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli yc
nin, ilacatzotinemi) blanca cosa, en gran manera. (1 yuhqui tiçatl yc iztac)
darse de golpes enla pared. prete: caltechtliyc oninomotlac. (2 Caltechtli yc
ninomotla) caer algo de punta, o con alguna punta. (2 Iyacac ic) no tener con
que escusarme. preteri: aocmotle ic oninotzinquixti. (2 Aocmotle yc
ninotzinquixtia) dar con algo por essas paredes. prete: caltechtli yc onicmotlac.
(2 Caltechtli yc nicmotla) hablar en lengua estraña. (1 cecni tlatolli yc
nitlatoa) exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic tlaçotl) no morira con esso, o
por esso. (2 Amoma ic miquiz) estar echado de codo. preter: nomolic ic ononoca.
vel. nomolic ic ononoya. (2 Nomolic ic nonoc) tener algun impedimento, o
ofrecerseme algun estoruo. pre: ocachi yc ononnellelti. (2 Ocachi yc nonnelleltia)
fin o conclusion delo que digo o hago. (2 ça ic ninocaua) ser alguno vtil y
prouechoso para alguna cosa. pret: itla ic onontequixti. (2 Itla ic nontequixtia)
blanca cosa, en gran manera. (1 yuhquin cepayauitl yc iztac) blanca cosa, en gran
manera. (1 yuhqui ichca tlapuchintli yc iztac) acompañar con buenas obras la fee.
(1 quallachiualiztli yc malintiuh yc ilacatziuhtiuh yn notlane) nauegar con velas
tendidas. (1 quachpanyoacalli yc nipano) março mes tercero. (1 vel, yc yeimetztli
yn cexiuitl) calendario. (1 sanctome ic yntonal moquetza) fisga para tomar
pescado. (1 topilli yacatepuço yc michmalo) mucho mas por esto, o có[n] esto se
pone en peligro. (2 Occenca yc mouitilia)
ic +, nino : hazer lo que es en mi, o cumplir con mi consciencia, o dar lo que
se me pide por auer fiado a otro, quando le colgaron el dia de su sancto. prete:
yc oninoquixti. (2 Quixtia yc, nino)

ic chicontetl metztli in cexihuitl : julio mes. (1 yc chicontetl metztli yn


c[e]xiuitl)

ic chicuacemilhuitl ince semana : viernes. (1 yc chiquacemilhuitl ynce semana)

ic chicuei metztli icexihuitl : agosto mes. (1 yc chicuei metztli ycexiuitl)

ic cuix? : enque tiempo (preguntando)?. (1 yc cuix?)

ic ei : tercero en orden. (1 yc ei)

ic eilhuitl semana : martes dia dela semana. (1 yc eyluitl semana)

ic etetl : tercero en orden. (1 yc etetl)

ic etlamantli : tercera parte. (1 yc etlamantli)

ic iloti im metztli : menguante de luna. (1 yc iloti ym metztli)

ic macuililhuitl semana : el jueues. (2)

ic macuillimetztli ice xihuitl : el mes de mayo. (2 Ic macuillimetztli yce


xiuitl)

ic matlactetl metztli ice xihuitl : el mes de octubre. (2 Ic matlactetl metztli yce


xiuitl)

ic mictiuhin metztli : menguante de luna. (1 yc mictiuhí[n] metztli)

ic nauhtetl metztli icexihuitl : abril, mes quarto. (1 yc nauhtetl metztli


ycexiuitl)

ic nemaniliztli : aparejo tal. (1 yc nemaniliztli)

ic ni, huomania : aparejar y apercebir banquete, o el recebimiento que sehaze a


alguna persona honrada. (1 yc ni, uomania)

ic ni, quixmotla : dar én rostro cónlos defectos que alguno hizo,


diziendoselos enla cara. (1)

ic ni, tlateca : aparejar y apercebir banquete, o el recebimiento que sehaze a


alguna persona honrada. (1 yc ni, tlateca)

ic niman : y luego é[n]continé[n]te, o porlo q[ue]l. có[n]jú[n]ctió[n] (2) luego


encontinente. (1 yc niman)

ic nimanye : idem. (Ic niman: y luego é[n]continé[n]te, o porlo q[ue]l.


có[n]jú[n]ctió[n]) (2)
ic ninemi : solicitar o entender en algun negocio. prete: ic oninen. (2)

ic nino, quixtia : descargar mi cónsciéncia cónalguno, haziéndo lo q[ue] soy


obligado. (1 yc nino, quixtia)

ic ninomania : aparejar banquete, o recebimiento de alguna persona. pre: ic


oninomani. (2)

ic ninomania = : = ic nitlateca (2 ic ninomania )


ic ninomania =, ni : = tlateca + (2 ic ninomania )

ic ninoquixtia : hazer de mi parte el deuer, o cú[m]plir con mi consciencia en


algun negocio. preterit: ic oninoquixti. (2)

ic ninotecoa : hazer algo adrede. p: ic oninoteco. (2)

ic ninotzacuilia : ampararse con algo. preterito: ic oninotzacuili. (2)

ic niteixmotla : lo mismo es que ixcomaca. pret: ic oniteixmotlac. (2)

ic niteixmotla intetlatlacol : dezir a otro sus defectos enla cara. (1 yc


niteixmotla yntetlatlacol)

ic nitequeloa : embaucar con algo a otro, o hazer alguna cosa adrede. pre: ic
onitequelo. (2) adrede dezir o hazer algo. (1 yc nitequeloa)

ic nitlaceltia : recrear con alguna cosa a otros. p: ic onitlacelti. (2)

ic nitlamana in tlamatlactetilia : dezmar. (1 yc nitlamana yn tlamatlactetilia)

ic nitlamatzoa : auisara a otro de alguna cosa para que sea cauto. prete: ic
onitlamatzo. (2)

ic nitlapopohua icnixonexca : pagar la deuda con otra cosa. pre: ic onitlapopouh.


&c. (2 Ic nitlapopoa icnixonexca)

ic nitlateca : lo mismo es que ic ninomania. pret: ic onitlatecac. (2)

ic nitzatzi : apreciar, poner o declarar el precio delo que vale lo que se


vende. (1)

ic noacatzintli : idem. (Icnoa: piadoso, o compassiuo.) (2)

ic nonaqui : echar el cueruo. (1 yc nonaqui)

ic nonoc : doliente estar de graue enfermedad. (1 yc nonoc)

ic occan : con esta ya son dos vezes, o en dos partes y lugares. (2)

ic occan huetzi vino : vino aguapie. (2 Ic occan vetzi vino)

ic occan huetzihuino : aguapie. (1 yc occan uetzivino)

ic occan huetzitlaxcalli : idem. (Ic occan quiça tlaxcalli: segundo pan, o


acemita.) (2 Ic occan vetzitlaxcalli)

ic occan quiza tlaxcalli : segundo pan, o acemita. (2 Ic occan quiça tlaxcalli)


ic omilhuitl semana : lunes dia segundo dela semana. (1 yc omilhuitl semana)

ic onechtecaque : malo estar mucho, quasi ala muerte. (1 yc onechtecaque)

ic onoc : doliente assi. (1 yc onoc)

ic onoliztli : dolencia tal. (1 yc onoliztli)

ic oppa : vez segunda. (1 yc oppa)

ic oppa tlacatiliztli : generacion otra vez. (1 yc oppa tlacatiliztli)

ic oppa tlatlacatiliztli : generacion otra vez. (1 yc oppa tlatlacatiliztli)

ic polihui im metztli : menguante de luna. (1 yc poliui ym metztli)

ic tehuic ninoquixtia : encargar la conciencia a otro. (1 yc teuic ninoquixtia)

ic yei metztli ice xihuitl : el mes de março. (2 Ic yei metztli yce xiuitl)

ic yeilhuitl semana : el martes. (2)

ic, + : aprouechar a otro. (1 ytla ic, nontequixtia)

ic? : en que tiempo?. s. acaecio esso?. (2) cuando, o en que tiempo?. (1 yc?)

ica : en algun tiempo. (1 yca) en algun tiempo, o alguna vez. (2) con.
preposicion para jurar, o por. (2) con. (1 yca) por, preposicion para jurar. (1
yca)

ica + : no engañes ni burles anadie. (2 Macayac yca ximocacayaua) idem.


(Iyacac ic: caer algo de punta, o con alguna punta.) (2 Iyacac ica) torno o
bueluo sobre mi. (2 Iuhquin ica noyollo) de quando en quando. (1 çan yca) ralas
o raras vezes. (1 çan yca)

ica ahuialli : escarnecido o auergonçado. (2 Ica auialli) escarnecido desta


manera. (1 yca auialli)

ica huetzquiztli : escarnecido. (1 yca vetzquiztli)

ica neahuiltiliztli : escarnecido. (2 Ica neauiltiliztli)

ica necayahualiztli : engañado de otros. (2 Ica necayaualiztli)

ica necayahualoni : escarnecido oburlado. (2 Ica necayaualoni)

ica necayauhtli : idem. (Ica necayaualoni: escarnecido oburlado.) (2) engañado


assi. (1 yca necayauhtli)

ica nenonotzalli : disfamado. (1 yca nenonotzalli)

ica netenquelolli : idem. (Ica necayauhtli: idem. (Ica necayaualoni:


escarnecido oburlado.)) (2) escarnecido. (1 yca netenquelolli)

ica netimalolli : idem. (Ica netenquelolli: idem. (Ica necayauhtli: idem. (Ica
necayaualoni: escarnecido oburlado.))) (2)
ica netopeuhtli : idem. (Ica netimalolli: idem. (Ica netenquelolli: idem. (Ica
necayauhtli: idem. (Ica necayaualoni: escarnecido oburlado.)))) (2) escarnecido.
(1 yca netopeuhtli)

ica paquilli : escarnecido desta manera. (1 yca paquilli)

ica tlatelchihualli : escarnecido desta manera. (1 yca tlatelchiualli)

ica yeyeloac : hombre de mala fama. (2)

icac, n : estar en pie. preterito: onicaca. vel. onicaya. (2) enhiesto estar.
(1) estar en pie. (1)

icac + : de tres maneras, o en tres maneras. (2 Excan icac) cauallerizo. (1


cauallo pixque ympan ycac) formado en tres maneras. (2 Excan ycac ictlachiuhtli)
abad prelado o dignidad. (1 teoyotica tepan ycac) idem. (Pe§o yyullo: fiel de
balança.) (2 idem. (Peso yyullo: fiel de balança.)) cosa inquieta y
desasossegada. (2 Atlaca icac) otra cosa differente, o de otra manera differente
delas de mas. (2 Occecni ycac) medianero, o cosa que esta en medio de algo. (2
Nepantla ycac) formado en tres maneras; y assi de los de mas. (1 excá[n] ycac
yctlachiuhtli) pintura de vn color. (1 çancecni ycac tlacuilolli) priuar con
alguno. (1 ytlan n, icac) formado en dos maneras. (1 occá[n] ycac yctlachiuhtli)
cosa formada en dos maneras. (2 Occan ycac yc tlachiuhtli) parcionero que tiene
parte. (1 teuan ycac) en otra manera. (1 occecni ycac)
icac +, n : priuar con alguno. (1 yxpan nicac) estar cabe otro en pie. (1
itlan nihcac) estar enlo alto. (1 tlacpac nicac) agra fierra o cuesta. (1
cé[n]can nicac) estar delante del señor. (1 teixpan nicac) estar enlo alto. (1
aco nicac) presidir, o gouernar. preterito: otepan nicaca. (2 Tepan nicac) estar
empie cabe otro. pret: itlan o nihcaya. vel. intlan onicaca. (2 Itlan nihcac)
presidir. (1 tepan nihcac)
icac +, ni : asistir o estar enla presencia de los grandes. pret:
onimauhcaycaya. (2 Mauhca ycac, ni)

icac, itlann : privar con alguna persona noble. prete: ytlan nicaca. (2)

icac, ixpann : idem. pre: ixpan nicaca. (Icac, itlann: privar con alguna
persona noble. prete: ytlan nicaca.) (2)

icac? + : quá[n]tas differencias o maneras de cosas son?. (2 Quezquican ycac?)

icac?. + : cuantas cosas?. (1 quezquitlamá[n]tli?.quexquicá[n] ycac?.)

icacallo in totoltetl : caxcara de hueuo. (2)

icahuaca, ni : gorgear las aues. (1 ni, hicauaca)

icahuacaliztli : bullicio o rumor de gente. (1 ycauacaliztli)

icahuacani : gorgeadora aue. (1 ycauacani)

icahuallahuitzotli : idem. (Icauallatetezcalolli: idem. (Icauallamayauhtli:


despedido y echado de casa.)) (2 Icauallauitzotli)

icahuallahuizcolli : echado assi. (1 icauallauizcolli)


icahuallamayauhtli : despedido y echado de casa. (2 Icauallamayauhtli) echado
assi. (1 icauallamayauhtli)

icahuallatetezcalolli : idem. (Icauallamayauhtli: despedido y echado de casa.) (2


Icauallatetezcalolli)

icahuallatetzcalolli : echado assi. (1 ycauallatetzcalolli)

icahuaquiliztli : gorgeamiento o el gorgear delas aues. (1 ycauaquiliztli)


murmullo de gente. (1 ycauaquiliztli)

icahuaquiztli : gorgeamiento o el gorgear delas aues. (1 ycauaquiztli) murmullo


de gente. (2 Icauaquiztli) bullicio o rumor de gente. (1 ycauaquiztli) murmullo
de gente. (1 ycauaquiztli)

icahuetzquiztli : escarnecido. (2 Icauetzquiztli)

icahuiac + : esparzirse el olor por todas partes. (1 centlamamani ycauiac)

icahuillo : lo residuo s. la parte que que da delo prí[n]cipal, o las sobras. (2


Icauillo) residuo, parte que queda delo principal. (1 ycauillo)

icahuiyac + : olorosa cosa que da mucho olor. (1 cé[n]tlalimani ycauiyac)

icalaquiam + : cosa occidental, o del poniente. (2 Tonatiuh ycalaquiam mochiua)

icalaquiampahuitz + : ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaquiá[n]pavitz)

icalaquian + : el poniente. (2 Tonatiuh ycalaquian) ocidental cosa. (1 tonatiuh


ycalaquian mochiua) ocidente. (1 tonatiuh ycalaquian)

icalaquian tonatiuh : el poniente. (2) po[ni]ente. (1 ycalaquian tonatiuh)

icalaquianyoc sancta sanctorum : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1


ycalaquianyoc sancta sanctorum.)

icalaquianyotl + : cosa occidental o del poniente. (2 Tonatiuh ycalaquianyotl)


ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaq[ui]anyotl)

icalaquiayoc : [ç]aguan o entrada de casa. (2)

icalaquiyanyoc : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1 ycalaquiyanyoc)

icali, nin : escaramuçar, o batallar. preterito: oninical. (2) escaramuçar.


(1)
icali, nite : pelear contra otros. pre: oniteical. (2) guerra hazer. (1 nite,
ycali) batallar. (1 nite, ycali) pelear. (1) lidiar enesta manera. (1 nite,
ycali) có[m]batir o pelear. (1 nite, ycali) hazer guerra a otros. (1 nite,
ycali)

icali +, nitla : derribar aotro enel suelo. (1 teca nitlacali)

icali, titi : pelear vnos con otros, o escaramuçar. pre: otiticalque. (2)

icaliztli + : medianeria desta manera. (1 nepantla ycaliztli)

icallo : vayna de espada o cuchillo espada. (1 ycallo)


icallo + : estuche de çurujanos. (1 tepuztepatiloni ycallo) caxa de cuchillos.
(1 cuchillo ycallo.)

icamo : por lo qual no. aduerbio. (2)

icamo mochiuh : por esto no se hizo. (1 ycamo mochiuh)

icampa : alas espaldas, o detras del. (2) detras de algo. (2)


icampa, n : mirar atras. (1) echar algo haziatras. (1) detras de mi. (1)

icampa in tepetl : tras la sierra. (2) dela otra parte dela sierra. (1 ycampa
yn tepetl)

icampa intepetl : desotra parte dela sierra. (1 ycampa yntepetl)

icampa tlacuilolli : escriptura en las espaldas dela carta o libro. (2)


escriptura enlas espaldas. (1 ycampa tlacuilolli)

icampa; + : de tras de mi. (2 Icampa; ni)

icampa; ni : de tras de mi. (2)

icampa; te : detras de algunos. (2)

icaneahuiltilli : escarnecido. (1 ycaneauiltilli)

icanecacayauhtli : engañado assi. (1 ycanecacayauhtli)

icanecayahualoni : embaucado. (1 ycanecayaualoni)

icani, mayahui : tirar o arrojar algo poray. (1 ycani, mayaui)

icanitoa, nite : murmurar delos ausentes. prete: oniteicanito. (2) murmurar. (1


nite, icanytoa)

icapa + : idem. (Niman ye: y luego. conjunction.) (2 Nimanye ycapa)

icapahi + : luego; aduerbio. (1 çan ycapahi)

icapaquilli : escarnecido. (2)

icaque : estar algunos en pie. (2)

icatializtli + : guia por el mesmo guiar. (1 teixpan ycatializtli)

icaticac, n : estar en pie. (1)

icatiuh + : yr alguno junto ami o apardemi o cabemi. (1 notloc ycatiuh) guia


o guiador. (1 teyxpan ycatiuh) yr alguno junto ami o apardemi o cabemi. (1
notlá[n] ycatiuh) lleuar candelas en las manos. (1 nomac ycatiuh incandela)

icatiuh, notlan : yr algú[n]o par demi. preterito: inotlan oicatia. (2)

icatiuh, notloc : idem. pret: notloc oicatia. (Icatiuh, notlan: yr algú[n]o par
demi. preterito: inotlan oicatia.) (2)
icatlatelchihualli : escarnecido y menospreciado. (2 Icatlatelchiualli)

icauhtli : hermano menor. (2)

icayan + : lumbral de puerta, lo baxo. (1 tlatzacuillotl ycayan)

icayeyeloac : famoso en mala parte. (1 ycayeyeloac)

icce : primero de muchos. (1 ycce)

icce metztli, ince xihuitl : enero. (1 ycce metztli, ynce xiuitl)

iccemayan mixcoyan monehuian tocomottitiato conmonamctia in : de tu voluntad y


con toda determinacion te echas ap[er]der. met. (2 Iccemayan mixcoyan moneuian
tocomottitiato conmonamctia yn a)

iccemetztli incexihuitl : el mes de enero. (2 Iccemetztli incexiuitl)

iccen : vltimadamente. aduerbio. (2)

iccen nicmati : perseuerar, o continuar y proseguir algo. prete: iccen onicma.


(2)

iccennimiqui : yo muero para siempre. (2)

iccennipolihui : yo perezco para siempre. (2 Iccennipoliui)

icchicomilhuitl in centetl semana : sabado. (1 ycchicomilhuitl in centetl semana)

icchicuacem metztli in cexihuitl : junio mes. (1 ycchiquacem metztli yn cexiuitl)

icchicuacemilhuitl in ce semana : el viernes. (2 Icchiquacemilhuitl in ce semana)

icchicuacemmetztli in cexihuitl : el mes de junio. (2 Icchiquacemmetztli in


cexiuitl)

icchicuei metztli incexihuitl : el mes de agosto. (2 Icchicuei metztli


yncexiuitl)

icchicumilhuitl in centetl semana : el sabado. (2)

icchicunahui metztli in cexihuitl : setiembre mes. (1 icchicunaui metztli yn


cexiuitl)

icchicuntetl metztli in cexihuitl : el mes de julio. (2 Icchicuntetl metztli in


cexiuitl)

iccuix? : quando, o enque tiempo, o que tanto tiempo aura?. preguntando.


aduerbio. (2) aque tiempo?. (1 yccuix?.) cuando, o en que tiempo?. (1 yccuix?)

ice + : el mes de março. (2 Ic yei metztli yce xiuitl) el mes de abril. (2


Icnauhtetl metztli yce xiuitl) el mes de octubre. (2 Ic matlactetl metztli yce
xiuitl) el mes de mayo. (2 Ic macuillimetztli yce xiuitl)

iceceyo + : manteca o sebo de vacas. (2 Quaquaue yceceyo) manteca de vacas.


(1 quaquaue yceceyo)
icecniquizaliz tonacayo : miembro, o parte del cuerpo. (2 Icecniquiçaliz
tonacayo)

icecniquizaliztonacayo : miembro, parte del cuerpo. (1 ycecniquiçaliztonacayo)

icehuia, nite : confundir y auergonçar a otro. preterito: oniteiceui. (2 Iceuia,


nite)

icehuiyan : remanso de rio. (1 yceuiyan)

icei : tercero en orden. (2)

icel : solo aquel, o sola aquella. (2) sola cosa. (1 ycel) solo. (1)

icel + : no solamente el, o no solo el. (2 Amoçan icel)

icel conetl : vn solo hijo, o vna sola hija. (2)

icelconetl : hijo vno solo. (1 ycelconetl)

icelia, n : comulgar. (1)


icelia, nech : prouocarme alguno a ser deuoto, y aplicado alas cosas divinas.
preter: onechiceli yn teoyotl. (2)
icelia, nic : aficionarse, o aplicarse a algo. preteri: oniquiceli. (2)
icelia, niqu : aficionarse o aplicarse a algo. (1)

iceliloca in sanctiszimo sacramento : comunion. (1 yceliloca yn sanctissimo


sacramento)

iceliloca ininacayotzin totecuiyo jesu chrito : comunion. (1 yceliloca


yninacayotzin totecuiyo jesu chrito)

iceliloca sacramento : la comunion, o recibimiento del sanstissimo sacramento. (2)

icelilocatzin sanctiszimo sacramento : idem. (Iceliloca §acramento: la


comunion, o recibimiento del sanstissimo sacramento.) (2 idem. (Iceliloca
sacramento: la comunion, o recibimiento de)

icemilhuitica : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 ycemilhuitica)

icemilhuitl + : idem. preteri: onicnencauh. &c. (Nicnempoloa ycemilhuitl


yceyoual: gastar assi el dia y la noche.) (2 Nicnencaua ycemilhuitl yceyoal)
idé[m]. pr: onicnentlaz &c. (2 Nicné[n]tlaça ycemilhuitl iceyoal) gastar el dia y
la noche d[e]saprouechadamé[n]te. p: onicné[n]quixti. (2 Nicné[n]quixtia
icemilhuitl iceyoal) gastar assi el dia y la noche. (2 Nicnempoloa ycemilhuitl
yceyoual) gastar todo el dia en vano osin prouecho. p: onicné[m]polo icemilhuitl.
(2 Nicnempoloa ycemilhuitl)

icemitoloca + : sumario, o resolucion. (2 Icenteneualoca, icemitoloca)

icemitoloca, icentenehualoca : resolucion, o sumario de algun tratado, o


proceso. (2 Icemitoloca, icenteneualoca)

icemittoca + : mapamundi o bola de cosmografia. (1 tlalticpactli ycemittoca)

icencauhca in yoltextli : harina, lo sotil o la flor della. (1 ycé[n]cauhca yn


yoltextli)
icencauhca inyoltextli : flor de harina. (2 Icencauhca inyultextli)

icentenehualoca + : resolucion, o sumario de algun tratado, o proceso. (2


Icemitoloca, icenteneualoca)

icentenehualoca, icemitoloca : sumario, o resolucion. (2 Icenteneualoca,


icemitoloca)

icepohuac : atochado y desuergonçado. (2 Icepoac)

icequi, nitla : tostar maiz, o garuanços en comalli prete: onitlaicec. vel.


onitlacec. (2)

icetca inome atoyatl : junta de dos rios. (2) junta de dos ríos. (1 ycetca ynome
atoyatl)

icexihuitl + : abril, mes quarto. (1 yc nauhtetl metztli ycexiuitl) agosto mes.


(1 yc chicuei metztli ycexiuitl)

icexiuhyoc : desde a vn año, o despues de vn año (2) despues de passado vn


año. (1 ycexiuhyoc)

iceyohual + : gastar el dia y la noche d[e]saprouechadamé[n]te. p:


onicné[n]quixti. (2 Nicné[n]quixtia icemilhuitl iceyoal) idé[m]. pr: onicnentlaz
&c. (2 Nicné[n]tlaça ycemilhuitl iceyoal) idem. preteri: onicnencauh. &c.
(Nicnempoloa ycemilhuitl yceyoual: gastar assi el dia y la noche.) (2 Nicnencaua
ycemilhuitl yceyoal) gastar assi el dia y la noche. (2 Nicnempoloa ycemilhuitl
yceyoual)

ichan + : idem. (Millacatl: labrador o aldeano.) (2 Milla ychan) morador de


campo. (1 milla ychan) morador de rio. (1 atoyatenco ychan)

ichca + : morcilla de carnero. (2 Tlaeztemitilli ichca cuitlaxcolli) blanca


cosa assi como copo de algodon. (2 Iuhquin ichca tlapochinalliyc iztac) blanca
cosa, en gran manera. (1 yuhqui ichca tlapuchintli yc iztac)

ichca cuitlatl : cagarruta de oueja, f:. (1)

ichcacalli : aprisco. (2) aprisco de ganado. (1 ychcacalli)

ichcaconetl : cordero. (2) cordero. (1 ychcaconetl)

ichcaehuatl : c[u]ero de camero. (1 ychcaeuatl)

ichcahua : dueño delas ouejas, (2 Ichcaua)

ichcahuaque : dueños delas ouejas, o del algodon (2 Ichcauaque)

ichcahuipilli : armas colchadas para la guerra. (2 Ichcauipilli) armas de


algodon. (1 ychcauipilli)

ichcame : hato de ouejas, o manada dellas. (2) ganado menudo. (1 ychcame)

ichcame + : rebaño de ganado. (1 centlamantin ychcame) atajo de ganado o


manada. (1 centlamantin ychcame cequi ychcatl) hato de ouejas. (2 Miequintin
ychcame) hato de ouejas. (1 centlamantin ychcame) hato de ouejas. (1
miequinquintin ychcame) pegujal de pocas ouejas. (1 çanquezquiteme ichcame)

ichcame incochian : majada de ganado. (1 ychcame yncochian)

ichcanacatl : carnero, s: la carne del. (1 ychcanacatl)

ichcanecuilo : regaton de algodon. (2)

ichcanecuiloque : regatones de algodon. (2)

ichcapixcayotl : cosa pastoril, o que pertenece a officio de pastor. (2


Ichcapixcayutl) pastoril cosa. (1 ychcapixcayotl)

ichcapixqui : ganadero, o pastor. (1 ychcapixqui) pastor. (2) pastor de las


ouejas. (1 ychcapixqui) ouejero que guarda ouejas. (1 ychcapixqui) guardador de
ganado menor; y assi de los de mas. (1 ychcapixqui)

ichcapixqui + : mastin de ganado. (1 ytzcuintli ychcapixqui)

ichcapixqui itechpohui : pastoril cosa. (1 ychcapixqui ytechpoui)

ichcapiya, n : guardar ganado ouejuno, preterito: onichcapix, (2 Ichcapia, n)


pastorear. (1 n, ichcapia)

ichcateuhtic : flueco de lana. (2) flueco de lana. (1 ychcateuhtic)

ichcatextic : idem. (Ichcateuhtic: flueco de lana.) (2) flueco de lana. (1


ychcatextic)

ichcatilmachiuhqui : el que labra en lana, y haze paños o sayales. (2) perayle


que haze paños. (1 ychcatilmachiuhqui)

ichcatilmachiuhqui + : sayalero que obra sayales. (1 chamauac, ychcatilmachiuhqui)


sayalero que obra sayales. (1 vapauac, ichcatilmachiuhqui)

ichcatilmatli : fustan. (2) vestidura vellosa. (1 ychcatilmatli) fustan. (1


ychcatilmatli)

ichcatilmatli + : picote o sayal. (1 poxactic ychcatilmatli) sayal de lana


grosera. (1 vapauac ichcatilmatli)

ichcatl : algodon, o oveja. (2) oueja. (1 ychcatl) algodon. (1 ychcatl)

ichcatl + : vn copo d algodó[n] o de lana (2 Centlaxuchtli ychcatl) oueja


grosera o burdalla. (1 vapauac ychcatl) copo de algodon o de lana. (1
centlaxuchtli ychcatl) oueja grosera o burdalla. (1 chamauac ychcatl) oueja
burda, de gruessa y aspera lana. (2 Chamauac ichcatl) atajo de ganado o manada.
(1 centlamantin ychcame cequi ychcatl) oueja. (2 Ciua ichcatl) carnero, animal,
o borrego. (2 Oquich ichcatl) borrego. (2 Yequalton ichcatl) oueja merina. (1
yamanqui ychcatl) borrego. (1 yecexiuhtia ychcatl)

ichcatli techpohui : ouejuno, cosa d[e] oueja. (1 ichcatly techpoui)

ichcatomitl : lana de ouejas. (2) lana de ouejas. (1 ychcatomitl)


ichcatomitl + : lana merina. (1 yamanqui ychcatomitl) lanamerina. (2 Yamanqui
ichcatomitl) vn vellon o vellocino. (2 Centetl ychcatomitl) lana gruessa. (1
chamauac ychcatomitl) lana suzia. (1 tlaillo ychcatomitl) lana suzia. (1 ayamo
tlapactli ychcatomitl)

ichcatzomitl : idem. (Ichcatomitl: lana de ouejas.) (2) lana de ouejas. (1


ychcatzomitl)

ichcayectia, n : peinar, o cardar lana. preterito: onichcayecti. (2) peynar


cardando lana. (1)

ichcayotl : ovejuno. (2) ouejuno, cosa d[e] oueja. (1)

ichi : he aqui, aduerbio. (1 ychi)

ichiahuaca + : idem. (Quaquaue yceceyo: manteca o sebo de vacas.) (2 Quaquauc


ychiauaca)

ichicahuaca + : estribo de edificio. (1 tepantli ychicauaca)

ichichicahui, n : tener manchada, o suzia la cara. preterito: onichichicauh. (2


Ichichicaui, n)

ichichihua, nin : afeitarse la cara. preterito: oninichichiuh. (2 Ichichiua, nin)


afeitarse la cara. (1 nin, ichichiua) afeitarse los hombres al modo antiguo. (1
nin, ichichiua)
ichichihua, nite : afeitar la cara a otro. preterito: oniteichichiuh. (2
Ichichiua, nite) afeitar a otro assi. (1 nite, ichichiua)
ichichihua, nitla : renouar lo caydo. (1 nitlachichiua)

ichichilihui, n : tener enfermedad de ojos. preter: onichichiliuh. (2 Ichichiliui,


n)

ichichilihuiliztli : enfermedad de ojos. (2 Ichichiliuiliztli)

ichichiliuhqui : enfermo de los ojos. (2)

ichichiqui, nitla : acepillar, o raspar algo. preteri: onitlaichichic. (2)


alisar madera. (1) acepillar. (1) acecalar. (1)

ichichiuhca + : guarnicion de cauallo. (1 cauallo ychichiuhca)

ichicontlamanixti : todas siete cosas, partes, o pares (2 Ichicó[n]tlamanixti)

ichicticac otli : camino o suelo muy llano, barrido y limpio. (2) camino llano y
limpio. (1 ychicticac otli)

ichicticac, tetzcaliuhticac in otli : suelo o camino bien limpio y barrido. (1


hichicticac, tetzcaliuhticac yn otli)

ichicuacentlamanixti : todas seys cosas, partes, o pares. (2 Ichiquacentlamanixti)

ichicuetlamanixti : todas ocho cosas, p[ar]tes o pares (2)

ichicunauhtlamanixti : todas nueue cosas, partes o pares. (2)


ichihua, nin : afeitarse o embixarse al modo antiguo. pre: oninichiuh. (2
Ichiua, nin)

ichihualoca + : celebracion desta manera. (1 missa ychiualoca)

ichihualoyan nicchihua : hazer algo en tiempo y sazon. (2 Ichiualoyan


nicchiua) atiempo o coyuntura hazer algo. (1 ychiualoyan nicchiua)

ichinalhuia, nicte : q[ue]mar, o achamuscar algo a otro. preterito:


onicteichinalhui. (2)

ichiqui, nin : estregarse o rascarse ala pared, o a otra cosa assi. pre:
oninichic. (2)
ichiqui, nitla : raspar el coraçon del maguei para sacar miel. pre: onitlachic.
(2)

ichiqui +, nin : entremeterse en algun negocio. (1 tetlan ninichiqui)

ichiyahuaca + : manteca de vacas. (1 quaquaue ychiyauaca)

ichiyahuaca in chichihualayotl : nata de leche. (2 Ichiyauaca in chichiualayutl)

ichiyahuaca inchichihualayotl : nata, que nada sobre la leche. (1 ychiyauaca


ynchichiualayotl)

ichmecatl : cuerda de maguei. (2) cuerda de maguey. (1)

ichololiz + : chorro de agua. (1 atl ychololiz)

ichpazolli : estopa de maguei o de lino. (2 Ichpaçolli) estopa de lino o


maguey. (1 ychpaçolli)

ichpelihuiliztli : llaga como quiera. (1 ychpeliuiliztli)

ichpocaconeyotl : mocedad de aquestas. (1 ychpucaconeyotl)

ichpocatepitonyotl : mocedad como niñeria de niñas. (1 ychpocatepitonyotl)

ichpocatepitoyotl : mocedad o pequeñez de moçuelas. (2)

ichpocatl : moça de edad pequeña. (1 ychpocatl) moçuela. (2)

ichpochcaconetontli : moçuela de edad mas pequeña. (1 ychpuchcaconetontli)


moçuela. (2)

ichpochcaconeyotl : mocedad como niñeria de niñas. (1 ychpuchcaconeyotl)


mocedad de moças. (2)

ichpochconetl : primogenito, o primogenita. (2)

ichpochinqui tilmatli : fustan o ropa frisada. (2)

ichpochotl : virgo de donzella. (1 ychpuchotl) virginidad de muger. (2)

ichpochotl + : mocedad de aquestas. (1 omacic ychpochotl) mocedad de aquestas.


(1 yyolloco ychpuchotl) mocedad de moça de tierna edad ya crecida. (2 Omacic
yyolloco ichpochotl) virginidad entera. (2 Vel ichpuchotl)
ichpochpilhua : primeriza muger en parto. (1 ychpuchpilhua) primeriza muger en
parto. (2)

ichpochpiltontli : moçuela de edad mas pequeña. (1 ychpuchpiltontli) moçuela


o muchacha. (2)

ichpochpiltonyotl : mocedad de aquestas. (1 ychpuchpiltonyotl) mocedad de


moças, o pequeñez. (2)

ichpochpiltzintli : moçuela de edad mas pequeña. (1 ychpuchpiltzintli)


moçuela. (2)

ichpochpiltzinyotl : mocedad de aquestas. (1 ychpuchpiltzinyotl) mocedad o


niñez de moças. (2)

ichpochtepitonyotl : mocedad como niñeria de niñas. (1 ychpuchtepitonyotl)


mocedad o pequeñez de moças. (2)

ichpochtiliztli : edad de virginidad de muger. (2)

ichpochtli : donzella. (1 ychpuchtli) moça de edad pequeña. (1 ychpuchtli)


virgen, o muger por casar. (2)

ichpochtli + : moça ya crecida. (2 Iyolloco ichpuchtli) moça crecida. (1 omacic


ychpuchtli) moça crecida. (1 omacic yyolloco ychpuchtli) virgen o donzella. (1
ocuel ychpuchtli) moça ya crecida enedad. (2 Omacic iyolloco ichpuchtli) virgen
que esta aun entera. (2 Ocvel ychpuchtli)

ichpochtontli : moçuela de edad mas pequeña. (1 ychpuchtontli) moçuela. (2)

ichpochtotoli : polla ya grande casi gallina. (1 ychpuchtotoli)

ichpochtotolin : polla q[ue] comié[n]ça aponer hueuos (2)

ichpochyotl + : mocedad de moça ya crecida. (2 Iyolloco ichpuchyotl)

ichpoli : cerraja yerua. (1 ychpuli) cerraja, yerua. (2)

ichpopolli : estopa de lino o maguey. (1 ychpupulli) estopa de maguei o de


lino. (2 Ichpupulli)

ichpotzintli : moçuela de edad mas pequeña. (1 ychputzintli) moçuela. (2)

ichtaca : escondidamente. (1 ychtaca) secretamente, o aescondidas. aduerbio.


(2)

ichtaca + : secretario. (1 ychtaca tlatolpixq[ui], ychtaca tlatolpiani)


secretamente, o ahurtadillas. aduer. (2 çan ichtaca) secretario ala oreja. (2
Inacaztitlan ichtaca notzaloni)

ichtaca calaqui : entrar secretamente o ahurtadillas en alguna parte. pr:


onichtacacalac. (2)
ichtaca calaqui, n : entrar escondidamente. (1)

ichtaca calaquiliztli : entrada assi. (1 ychtaca calaquiliztli) entrada desta


manera. (2)
ichtaca cocone : hijos bastardos. (2)

ichtaca coneyotl : bastardia assi. (2)

ichtaca ni, tlacaqui : escuchar de secreto. (1 ychtaca ni, tlacaqui)

ichtaca nino, nacazquetza : escuchar de secreto. (1 ychtaca nino, nacazquetza)

ichtaca ninonacazquetza : espiar o escuchar secretamente. pre: ichtaca


oninonacazquetz. (2)

ichtaca nitlacaqui : idem. (Ichtaca ninonacazquetza: espiar o escuchar


secretamente. pre: ichtaca oninonacazquetz.) (2)

ichtaca tlacaqui, n : escuchar o espiar secretamente. pre: onichtacatlacac. (2)

ichtaca tlacaquiliztli : escuchamiento assi. (2)

ichtaca tlacaquini : assechador assi. (1 ychtaca tlacaquini) escuchador tal.


(2)

ichtaca tlachia, n : asechar mirá[n]do lo que se haze. (2)

ichtaca tlachializtli : asechança del que mira y nota lo que se haze. (2)

ichtaca tlachiani : assechador tal. (1 ychtaca tlachiani) assechador assi. (2)

ichtaca tlacuani : comedor tal. (1 ichtaca tlaquani)

ichtaca tlacuilo : falsario, escriptor falso. (1 ychtaca tlacuilo) falso


escriuano. (2)

ichtaca tlacuilolli : escriptura falsa. (1 ychtaca tlacuilolli)

ichtaca tlatolpixqui : idem. (Ichtacatlatolpiani: secretario.) (2)

ichtaca tlatolpixqui, ichtaca tlatolpiyani : secretario. (1 ychtaca


tlatolpixq[ui], ychtaca tlatolpiani)

ichtaca tlayohuayan : escondidamente. (1 ychtaca tlayuuayan)

ichtacaconetl : hornerizo, hijo de pura. (1 ychtacaconetl) hijo bastardo o hija


bastarda. (2)

ichtacaconetl ichtacapilli : bastardo o bastarda. (1)

ichtacaconeyotl : bastardia tal. (1 ychtacaconeyotl)

ichtacacua : comedor tal. (1 ychtacaqua)

ichtacamictia, nite : matar a traycion, sin que nadie este presente. pre:
oniteichtacamicti. (2) matar a traicion. (1 nite, ychtacamictia)

ichtacanimictia, nite : casar a otro escondidamente. (1)

ichtacanotzaloni + : secretario ala oreja. (1 ynacaztitlá[n] ychtacanotzaloni)


ichtacapilli : bastardo o bastarda. (2)

ichtacapilli + : bastardo o bastarda. (1 ichtacaconetl ichtacapilli)

ichtacapillotl : bastardia assi. (2) bastardia tal. (1)

ichtacapiltontli : bastardo o bastarda. (2) hornerizo, hijo de pura. (1


ychtacapiltontli) bastardo o bastarda. (1)

ichtacaquixtia, nite : dar de mano a alguno, para que se huya. pr:


oniteichtacaquixti. (2) dar de mano al preso. (1)

ichtacatlacaqui, n : assechar escuchando. (1) escuchar de secreto. (1)

ichtacatlacaquiliztli : assechança tal. (1 ychtacatlacaquiliztli)

ichtacatlachia, n : assechar, mirando cautelosamente. (1)

ichtacatlachializtli : assechança assi. (1 ychtacatlachializtli)

ichtacatlachixqui : assechador tal. (1 ychtacatlachixqui)

ichtacatlatoa, n : hablar entre dientes. preterito: onichtacatlato. (2)


hablar entre dientes. (1)

ichtacatlatolpiyani : secretario. (2 Ichtacatlatolpiani)

ichtacatlaxtlahuia, nite : cohechar al juez. (1 nite, ichtacatlaxtlauia)

ichtacatxin : escondidamente. (1 ychtacatxin)

ichtacatzin : el que entra ahurtadillas o secretamente en algun lugar. (2)

ichtacayo : secreta cosa. (1 ychtacayo)

ichtacayotl : cosa secreta, o secreto. (2) secreto. (1 ychtacayotl)

ichteca tetlatzontequiliani : juez de los ladrones. (1 ychteca tetlatzontequiliani)

ichtecca : hurtiblemente. (1 ychtecca)

ichtecca tetlatzontequiliani : juez de ladrones. (2)

ichtecca tlatlapoloni : ganzua. (2) ganzua. (1 ychtecca tlatlapoloni)

ichteccaquixtia, niqu : sacar algo furtiblemente. et sic de alijs. pre:


oniquichteccaquixti. (2)

ichteconi : surtible cosa. (2) hurtable cosa que se puede hurtar. (1 ychteconi)

ichtecqui : ladron. (2) ladron escondido. (1 ychtecqui)

ichtecqui + : hurtador de aquesto. (1 altepetlatquica ychtecqui) hurtador de


aquesto. (1 tlatocatlatqui ychtecqui)

ichtectli : cosa hurtada. (2) hurtible cosa assi. (1 ychtectli)


ichtequi + : hurtar lo publico o real. (1 nitlatocatlatqui ychtequi) hurtar
lo publico o real. (1 naltpetlatquica ychtequi)
ichtequi +, n : robar lo publico. (1 n, altepetlatqui ichtequi)
ichtequi +, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teotlatqui ychtequi) hurtar lo
sagrado. (1 ni, teopan tlatqui, ychtequi) hurtar lo sagrado. (1 ni, teopan axca
ychtequi)

ichtequiliztli : ladronicio en escondido. (1 ychtequiliztli) el acto de hurtar.


(2) robo de ladrones. (1 ychtequiliztli) hurto. (1 ychtequiliztli)

ichtequiliztli + : hurto delo sagrado. (1 tlateochiualpan ychtequiliztli)


hurto desta manera. (1 tlatoca tlatqui ychtequiliztli) hurto de hazienda real o
de grandes señores. (2 Tlatocatlatqui ychtequiliztli) robo dela cosa publica. (1
altepetlatqui ychtequiliztli) hurto desta manera. (1 altepetlatquica
ychtequiliztli) hurto delo sagrado. (1 teopan tlatqui ychtequiliztli) hurto delo
sagrado. (1 teopan axca ychtequiliztli)

ichtequini : ladron. (2) ladron escondido. (1 ychtequini)

ichtequini + : hurtador de aquesto. (1 tlatoca tlatqui ychtequini) ladron de


hazienda real assi. (2 Tlatocatlatqui ychtequini) sacrilego el que lo comete. (1
teopantlatqui ychtequini) hurtador de aquesto. (1 altepetlatquica ychtequini)

ichtli : cañamo o cerro de maguey. (1 ychtli) cerro o copo de maguei. (2)


hilo de maguey. (1 ychtli) cerro de maguey. (1 ychtli)

ichtli + : vna hebra de hilo de maguei. (2 Ce ichtli) hebra de hilo de maguey.


(1 ce ychtli)

ichtzoncalli : cabellera de maguey. (1)

icica, n : carlear, acezar, o yjadear. pr: onicicac. (2) acezar. (1 nihcica)


carlear. (1)

icicatinemi, n : andar carleando. preterito: onicicatinen. (2) carlear. (1)

iciciotca : pechuga de aue. (2)

iciciyotca : pechuga de aue. (1 yciciyotca)

icihua nemach yetinemi : el que se atauia y compone para ser cobdiciado delas
mugeres. (2 Iciua nemach yetinemi)

icihui, n : apresurarse o darse priesa. preterito: oniciuh. (2 Iciui, n)


apresurarse. (1 n, iciui)
icihui, ni : acelerarse, dar se priessa. (1 ni, iciui)

icihuiliztica : prestamente, o apresuradamé[n]te. aduerbio. (2 Iciuiliztica)


apresuradamente. (1 yciuiliztica)

icihuiliztli : denuedo. (1 yciuiliztli) presteza, o apresuramiento. (2


Iciuiliztli) priesa. (1 yciuiliztli) aceleramiento. (1 yciuiliztli)
apresuramiento. (1 yciuiliztli)

icihuiliztli + : el acto de yr de priesa y contiento. (2 Nematca iciuiliztli)


icihuini : apresurado o acelerado. (2 Iciuini) denodado. (1 yciuini)
apresurado. (1 yciuini)

icihuitia, nin : apresurarse. (1 nin, iciuitia)


icihuitia, nite : dar priesa. (1 nite, iciuitia) acuciar o dar priessa. (1
nite, iciuitia) priesa dar a alguno, paraque haga algo, o paraque de lo que le
piden. (1 nite, iciuitia) agujerar a otro. (1 nite, iciuitia) apresurar a otro.
(1 nite, yciuitia)
icihuitia, nite/ huel/ nitla : dar priesa, o solicitar algo preteri:
oniteiciuiti. vel. onitlaiciuiti. (2 Iciuitia, nite, vel, nitla)
icihuitia, nitla : acossar, s: dar priessa. (1 nitla, iciuitia) solicitar. (1
nitla, yciuitia)

icippa : de mañana, o por la mañana. (2) mañana del dia. (1) de mañana. (1)

iciuh : mañana. (2) mañana despues de oy. (1 yciuh)

iciuhca : presto, o de presto. o prestamente. aduerbio. (2) presto; aduerbio.


(1 yciuhca) apriessa. (1 yciuhca) apresuradamente. (1 yciuhca)

iciuhca chihualoni : facilcosa. (1 yciuhca chiualoni) facil cosa de hazer. (2


Iciuhca chiualoni)

iciuhca mochihua : facilmente hazerse. (1 yciuhca mochiua)

iciuhca titlantli : correo. (1 yciuhca titlantli) correo. (2)

iciuhca yauh, n : yr de priesa. prete: yciuhca onia. vel. oniciuhcaya. (2)

iciuhcacayotl : agudeza tal. (1)

iciuhcachihualiztli : facilidad ligereza. (1 yciuhcachiualiztli)

iciuhcatiliztli : priesa. (1 yciuhcatiliztli) presteza o promptitud. (1


yciuhcatiliztli) diligencia o presteza. (2)

iciuhcayauh, n : ligeramente yr. (1)

iciuhcayo : apresurado. (1 yciuhcayo) diligentissimo y presto en lo que haze. (1


yciuhcayo) ligera cosa. (1 yciuhcayo) agudo, diligeute. (1 yciuhcayo)
desembuelto assi. (1 yciuhcayo) determinado y denodado. (1 yciuhcayo) denodado,
apresurado, o muy diligente. (2)

iciuhcayollo : agudo, diligeute. (1 yciuhcayollo) idem. (Iciuhcayo: denodado,


apresurado, o muy diligente.) (2)

iciuhcayotica : ligeramente. (1 yciuhcayotica) agudamente assi. (1


yciuhcayotica) aguda y diligentemente. aduer. (2)

iciuhcayotl : desemboltura assi. (1 yciuhcayotl) ligereza. (1 yciuhcayotl)


priesa. (1 yciuhcayotl) presteza o promptitud. (1 yciuhcayotl) apresuramiento.
(1 yciuhcayotl) apresuramiento o presteza y diligé[n] (2)

iciuhqui : acelerado assi. (1 yciuhqui) determinado y denodado. (1 yciuhqui)


acelerado y apressurado. (2)

iciuhtiuh, n : andar apriessa. (1) yr depriessa. (1) ligeramente yr. (1)


icmacuililhuitl semana : jueues vn dia dela semana. (1 ycmacuililhuitl semana)

icmacuilli metztli incexihuitl : mayo, mes quinto. (1 ycmacuilli metztli


yncexiuitl)

icmatlactetl metztli incexihuitl : otubre mes. (1 ycmatlactetl metztli yncexiuitl)

icmatlactetl oce metztli in cexihuitl : nouiembre mes. (1 ycmatlactetl oce


metztli yn cexiuitl)

icmi + : donzel vino. (1 amachiztli ycmi vino)

icmotlatlaliliani + : obligado cón juraménto. (1 juramé[n]to ycmotlatlaliliani)


obligado con juramento. (2 Iuramento ycmotlatlaliliani)

icmotlequechia + : mecha de artillero; &c. (1 icpatlamalintli ycmotlequechía


tlequiquiztli)

icmotzacuili : amparado. (1 ycmotzacuili) á[m]parado o guarecido d[e]ras d[e]


algo. (2)

icnahuilhuitl semana : miercoles, dia dela semana. (1 ycnauilhuitl semana) el


miercoles. (2 Icnauilhuitl semana)

icnahuilihuinti : beuer en muchas tauernas hasta embeodarse. (1 ycnauiliuinti)

icnauhtetl metztli ice xihuitl : el mes de abril. (2 Icnauhtetl metztli yce


xiuitl)

icneelleltiliztli + : recrecimiento tal. (1 ytla ycneelleltiliztli)

icnelia, nino : hazer bié[n] assi mismo. p: oninocneli (2) medrar por mejorar.
(1 nino, cnelia)
icnelia, ninonoma : idem. pre: oninonoma icneli. (Icnelia, nino: hazer bié[n]
assi mismo. p: oninocneli) (2)
icnelia, nite : hazer bien a otro. pret: oniteicneli. (2) galardonar la buena
obra. (1) bien hazer a alguno. (1) galardonar el seruicio. (1 nite, ycnelia)
recompensar o retribuir. (1) beneficio hazer a otro o merced. (1) mercedes
hazer. (1) preuilegiar. (1) hazer bien. (1 nite, ycnelia)
icnelia, nitla : aprouechar a otro. (1 nitla, cnelia)

icnelia +, tito : hazer bien los unos alos otros. preteri:


otitonepanicnelique. (2 Nepan icnelia, tito)

icnelilmachitia, nite, huel ninote : der gracias por el beneficio recebido.


preterito: oniteicnelilmachiti. vel. oninoteicnelilmachiti. (2 Icnelilmachitia,
nite, vel ninote)

icnelilmati, nino : ser agradecido. preterito: oninocnelilmat. (2) reconocer


el beneficio. (1 nino, cnelilmati)
icnelilmati, nite : agradecer algo a otro. preterit: oniteicnelilma. (2)
gracias dar. (1) agradecer a otro alguna cosa. (1) dar gracias por el beneficio
recebido. (1)
icnelilmati, nitla : dar gracias por el beneficio recebido. (1 nitla,
cnelilmati)
icnelilmati + : desconocer el beneficio recebido. (1 anino, cnelilmati)
desagradecer. (1 anino, cnelilmati)

icnemaniliztli : aparejo de banquete, o para recebir a alguna persona. (2)

icnemoa + : biue seya de otra manera, o ay agora otras costumbres. (2


Yecentetl ycnemoa)

icnetlatlaliliztli + : obligacion enesta manera. (1 juramento ycnetlatlaliliztli)


obligacion desta manera. (2 Iuramento ycnetlatlaliliztli)

icnetzacuiliztli : amparo. (1 ycnetzacuiliztli) á[m]paro del q[ue] se ampara


con algo. (2)

icni, cenquiza : jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o quatro


juegos le ha ganado su contrario, para que en vn solo juego se desquite de todo, o
que el otro le gane enel vltimo juego otro tanto quánto enlos otros tres o quatro
le ha ganado, quasi embidar o reembidar. (1 ycni, cenquiça)

icni, tlamatzoa : noticia dar a algúno delo q[ue] le ade acaecer, auisándole
p[or]meta. (1)

icni, xonexca : noticia dar a algúno delo q[ue] le ade acaecer, auisándole
p[or]meta. (1) aduertir a o otro, paraque ande sobreauiso enlo q[ue] le conuiene.
(1 ycni, xonexca)

icnicmotla + : arrojar algo ala pared. (1 caltechtli ycnicmotla)

icnictlazotilia + : estimar en poco o en nada. (1 atle ycnictlaçotilia)

icnicuepa + : replico yo vna palabra, alo que vuestra merced dize. prete:
cencamatl iconiccuep ymmotlatoltzin. (2 Cencamatl icnicuepa ymmotlatoltzin)

icniman : y luego ala hora, o encontinente. (1 ycniman)

icnimanye : y luego ala hora, o encontinente. (1 ycnimá[n]ye)

icninemi : solicitar. (1)

icnino + : ampararse con alguna cosa, o detras de algo. prete: oicninotzacuili.


(2 Tzacuilia, icnino)

icnino, + : topar cón pared; &c. (1 caltechtli icnino, motla)

icninotequipachotiuh + : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya


mal hecho y cón cara descubierta. (1 atle ycninotequipachotiuh)

icninotlapaloa : auenturarse. (1 ycninotlapaloa)

icninotzacuilia : ampararse detras de algo. (1 ycninotzacuilia)

icnite, + : llamar por nombre. (1 tetoca ycnite, notza)

icnite, ixmotla : arrojar algo alos ojos. (1)

icnite, ixtlahuitequi : dar enlos ojos conlo que tengo enlas manos. (1 ycnite,
ixtlauitequi)
icnitequeloa : mohatrar. (1 ycnitequeloa) embaucar. (1 ycnitequeloa)

icnitla, + : mandar assi en retorno. (1 occeppa ycnitla, nauatia)

icnitla, matzoa : aduertir a o otro, paraque ande sobreauiso enlo q[ue] le


conuiene. (1 ycnitla, matzoa)

icnitlaceltia : echar el cueruo. (1 ycnitlaceltia)

icnitlanahuatia + : tornar amandar algo. (2 Occeppa icnitlanauatia)

icnitlapopohua : pagar cón otra cosa lo que deuo. (1 ycnitlapopoua)

icnitlaxtlahua : pagar cón otra cosa lo que deuo. (1 ycnitlaxtlaua)

icniuh + : amigo de todos. (2 Muchitlacatl icniuh) afable persona. (1


muchitlacatl ycniuh) amigo entrañal. (2 Noyollo icniuh) mi especial amigo. (2
Notech icniuh)

icniuhitli : compañero. (1 ycniuhytli)

icniuhtia, nino : tomar amistad con alguno. prete: oninocniuhti. (2)


icniuhtia, ninote : hazerse amigo de otros, o ganar amigos. pret:
oninoteicniuhti. (2) amigos hazerse. (1) conciliar o procurar amigos. (1)
icniuhtia, nite : dar aconocer a otros paraque se amen. pret: oniteicniuhti. (2)

icniuhtla, nite : idem, o hazer amigos a los enemistados. prete: oniteicniuhtlac.


(Icniuhtia, nite: dar aconocer a otros paraque se amen. pret: oniteicniuhti.) (2)
pacificar, hazer paz. (1) amigos hazer a algunos. (1) hazer amigos alos que
estan reñidos. (1)
icniuhtla, tito : hazerse amigos, o tomar amistad vnos con otros. prete:
otitocniuhtlaque. (2) amigos hazerse. (1) hazerse amigos. (1 tito, cniuhtla)

icniuhtlamati, n : ser amigo, o hazer obras de amigo. prete: onicniuhtlamat.


(2)

icniuhtlamatini : amigable cosa. (1 ycniuhtlamatini)

icniuhtli : amigo. (1 ycniuhtli) amigable cosa. (1 ycniuhtli) amigo. (2)

icniuhyotica : amigableménte. (1 ycniuhyotica) familiarmente. (1 ycniuhyotica)


porvia de amistad, o amigablemé[n]te (2)

icniuhyotl : compañia tal. (1 ycniuhyotl) amistad. (1 ycniuhyotl)


familiaridad. (1 ycniuhyotl) conuersacion. (1 ycniuhyotl) amistad. (2)

icnixonexca + : pagar la deuda con otra cosa. pre: ic onitlapopouh. &c. (2 Ic


nitlapopoa icnixonexca)

icnixonexca ic nitlamatzoa : aduertir a otro paraque ande sobre auiso enlo que le
conuiene. pre: ic onixonexcac. (2)

icno oquichotl : biudez de varon. (2)

icno oquichtilia, nite : hazer biudo a alguno. preterit: oniteicno oquichtili.


(2)
icno oquichtli : embiudado o biudo. (1 ycno oquichtli) biudo. (2)

icnoa : piadoso, o compassiuo. (2)

icnocahua, nite : dexar huerfano y desamparadoa otro. pre: oniteicnocauh. (2


Icnocaua, nite)

icnocahualo, n : ser d[e]samparado y d[e]xado huerfano (2 Icnocaualo, n)

icnocahualoc : pupilo, menor de edad debaxo de tutor. (1 ycnocaualoc) priuado,


o desposseido deloque amaua, o huersano desamparado. (2 Icnocaualoc)

icnocihuati, n : embiudar la muger. (1 n, icnociuati)

icnocihuatilia, nite : hazer biuda a alguna. preteri: oniteicnociuatili. (2


Icnociuatilia, nite) biuda hazer a alguna, matandole a su marido. (1 nite,
icnociuatilia)

icnocihuatl : embiudada muger o biuda. (1 ycnociuatl) biuda. (1 ycnociuatl)


biuda. (2 Icnociuatl)

icnocihuayotl : biudez tal. (1 ycnociuayotl) biudez de muger. (2 Icnociuayotl)

icnohua : piadoso. (1 ycnoua) benigno. (1 ycnoua) piadoso, o compassiuo. (2


Icnoua)

icnohuacatzintli : benigno. (1 ycnouacatzintli) piadoso. (2 Icnouacatzintli)

icnohuacayotl : mansedumbre. (1 ycnouacayotl) piedad o compassion. (2


Icnouacayotl)

icnoitoa, nino : pedir algo con humildad, o como pobre. pret: oninocnoito. (2)
icnoitoa, nite : pedir para otro desta manera. (2)

icnoitta, anite : ynhumano ser. (1)


icnoitta, nite : apiadarse d[e] otro. p: oniteicnoittac (2) misericordia auer.
(1) clemencia tener. (1) manzilla auer. (1 nite, icnoytta)

icnomachitia, nitene : humillar a otro. preterito: oniteneicnomachiti. (2)

icnomati, nino : humillarse. pre: oninocnoma. (2) humillarse. (1 nino, cnomati)

icnonaqui : echar el cueruo. (2)

icnonemachitia, nite : humillar, o abatir a otro. pret: oniteicnonemachiti. (2)


humillar a otro con yra, vengandose del. (1 nite, ycnonemachitia) humillar a
otro, paraque se emmiende. (1) abatir a otro, humillandolo. (1)

icnonemitia, nino : biuir humilmente. prete: oninocnonemiti. (2)

icnonnelleltia + : recrecerse algo que impide. (1 ocachi ycnonnelleltia)


ofrecerseme algun impedimento, o embaraço. (2 Ocitla icnonnelleltia)

icnonoc : estar ya alcabo el enfermo. preterit:. oicnonoca. (2)

icnonoc + : recostarme de codo. (1 nomolicpi icnonoc)


icnooquichotl : biudez de varon. (1 ycnooquichotl)

icnooquichtilia, nite : biudo hazer a alguno matandole a su muger. (1)

icnooquichtli : biudo. (1 ycnooquichtli)

icnopil, no : ser merecedor o digno de algo. (2) digno ser de algo. (1 no,
cnopil)

icnopilcalli : espital de huerfanos. (1 ycnopilcalli) hospital de huerfanos.


(2)

icnopilcuata : yngratissimo. (1 ycnopilquata)

icnopilhuia, nitla : alcanzar, o impetrar algo. pre: onitlacnopilhui. (2)


alcançar lo desseado. (1 nitla, cnopilhuia) cónseguir lo d[e]sseado. (1 nitla,
cnopilhuia) rogando assi impetrar. (1 nitla, cnopilhuia) merecer. (1 nitla,
cnopilhuia) ympetrar, alcançar. (1 nitla, cnopilhuia)

icnopilhuia +, nite : merecer el amor de otro. (1 nite, tlaçotlaliz icnopilhuia)

icnopillahueliloc : desagradecido. (1 ycnopillaueliloc) ingrato. (2


Icnopillaueliloc)

icnopillahuelilocamati, nite : tener a otro por ingrato o desagradecido. (2


Icnopillauelilocamati, nite) tener a otro por ingrato. (1 nite,
ycnopillauelilocamati)

icnopillahuelilocati, n : ser desagradecido e ingrato. pret:


onicnopillauelilocat. vel, onicnopillauelilocatic. vel, onicnopillauelilot. (2
Icnopillauelilocati, n)

icnopillahuelilocayotl : desagradecimiento. (1 ycnopillauelilocayotl)


ingratitud. (2 Icnopillauelilocayutl)

icnopilli : verfano sin padre. (1) pupilo, menor de edad debaxo de tutor. (1
ycnopilli) huerfano de padre. (1 ycnopilli) huerfano de padre. (2)

icnopillotl : miseria de pobreza. (1 ycnopillotl) orfandad. (1 ycnopillotl)

icnopilmacacihui, n : ser í[n]grato. prete: onicnopilmacaciuh. (2


Icnopilmacaciui, n)

icnopilmacacihuiliztli : ingratitud. (2 Icnopilmacaciuiliztli)

icnopilmati, nitla : agradecer con humildad el beneficio. pre: onitlacnopilma.


(2) agradecer con humildad. (1)

icnopilotl : huerfandad y miseria. (2)

icnopilti, n : alcançar lo desseado. (1) merecer. (1)


icnopilti, no : digno ser de algo. (1 no, cnopilti) merecer. (1 no, cnopilti)
ympetrar, alcançar. (1 no, cnopilti) dichoso ser y bienauenturado. (1 no,
cnopilti)

icnopiltia, n : quedar huerfano. preterito: onicnopiltiac. (2)


icnopiltilia, nite : hazer huerfano o pobre a otro. p: oniteicnopiltili. (2)

icnopiltontli : verfano sin padre. (1) huerfano de padre. (1 ycnopiltontli)


huerfano de padre. (2)

icnopiltotomactli : yngratissimo. (1 ycnopiltotomactli)

icnopiltzintli : huerfano de padre. (1 ycnopiltzintli) idem. (Icnopiltontli:


huerfano de padre.) (2)

icnoteca, nino : humillarse. pre: oninocnotecac. (2) humillarse. (1 nino,


cnoteca) rogar al mayor. (1 nino, cnoteca)
icnoteca, nite : humillar a otro. preterito: oniteicnotecac. (2) humillar a otro
con yra, vengandose del. (1)

icnotilia, nite : empobrecer a otro, o priuarle de algo. pre: oniteicnotili. (2)


empobrecer a otro. (1) priuar decosa amada. (1)

icnotilia =, nite : = icnotlacatilia (2 icnotilia )

icnotl : pupilo, menor de edad debaxo de tutor. (1 ycnotl) huerfano. (2)

icnotlacatilia, nite : lo mismo es que icnotilia. prete: oniteicnotlacatili. (2)


empobrecer a otro. (1) priuar decosa amada. (1 nite, ycnotlacatilia)

icnotlacatl : verfano cón pobreza. (1) menguado. (1 ycnotlacatl) miserable


pobre. (1 ycnotlacatl) pobre varon o muger. (1 ycnotlacatl) cuitado miserable.
(1) huerfano, o pobre necessitado. (2)

icnotlacatontli : pobrezillo o pobrezilla. (1 ycnotlacatontli)

icnotlacayotl : pobreza. (1 ycnotlacayotl) miseria de pobreza. (1 ycnotlacayotl)


miseria contraria de dicha. (1 ycnotlacayotl) mengua ynopia. (1 ycnotlacayotl)
horfandad o miseria. (2)

icnotlacualli : comida de pobres. (2 Icnotlaqualli)

icnotlamachtia, n : gozar o fruyr de n[uest]ro señor. pre: onicnotlamachti. (2)


icnotlamachtia, nech : compadecerse de alguno. (1)
icnotlamachtia, nite : poner compassion a otros. pre: oniteicnotlamachti. (2)
entristecer a otro. (1)

icnotlaquemitl : vestidura humilde de pobres. (2)

icnotlatlauhtia, nite : rogar al mayor. (1)

icnotlatoa, n : rogar al mayor. (1)

icnoyo : mansa cosa. (1 ycnoyo) piadoso. (1 ycnoyo) compassiuo y piadoso. (2)

icnoyo yyollo : benigno. (1 ycnoyo yyollo)

icnoyoa in noyollo : ser compassiuo y piadoso. (2 Icnoyoa yn noyollo)

icnoyohua iniyollo : misericordioso. (1 ycnoyoua yniyollo)


icnoyohualiztica : misericordiosamente. (1 ycnoyoualiztica) có[m]passiua,
opiadosamé[n]te. adu. (2 Icnoyoualiztica)

icnoyohualiztli : misericordia. (1 ycnoyoualiztli)

icnoyohuani yyollo : compassiuo y piadoso. (2 Icnoyouani yyollo)

icnoyollo : benigno y compassiuo. (2)

icnoyotl : miseria de pobreza. (1 ycnoyotl) miseria. (2) orfandad. (1 ycnoyotl)


piedad clemencia o misericordia. (1 ycnoyotl)

icnoyotl nicte, ittitia : priuar decosa amada. (1 ycnoyotl nicte, yttitia)

icnoyotl nictecuitia : hazer pobre a otro, o priuarle de alguna cosa. pre:


icnoyotl onictecuiti (2) priuar decosa amada. (1 ycnoyotl nictecuitia)

icnoyotl nicteittitia : idem. p: icnoyotl onicteittiti. (Icnoyotl nictecuitia:


hazer pobre a otro, o priuarle de alguna cosa. pre: icnoyotl onictecuiti) (2)

icnoyotl tlacuitilli : empobrecido desta manera. (2) priuado de cosa amada. (1


ycnoyotl tlacuitilli)

icnoyotl tlattitili : idem. (Icnoyotl tlacuitilli: empobrecido desta manera.)


(2)

icnoyotl tlattitilli : priuado de cosa amada. (1 ycnoyotl tlattitilli)

icoatlan + : nauaja de jaualin. (1 coyametl ycoatlan) marfil. (1 maçatl


elefante ycoatlan)

icoccan huetzi tlaxcalli : segundo pan. (1 icoccan vetzi tlaxcalli)

icoccan huetzi vino : segundo vino. (1 icoccan vetzi vino)

icoccan quiza tlaxcalli : segundo pan. (1 icoccan quiça tlaxcalli)

icochca + : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 ynhaualnecini


ycochca yneuhca)

icoco cauh : suyo, cosa de alguno. (1 ycoco cauh)

icocoliz + : passion del anima. (1 toyolia ycocoliz)

icocoyo + : vena de agua. (1 atl ycocoyo)

icohualoca + : simonia. (2 Teoyotl ycoualoca) simonia. (1 teoyotl ycoualoca)

icolli + : desseable cosa y de codiciar. (1 neicoltiloni ycolli)

icoltia, mote : cobdiciador tal. (1)


icoltia, nicn : cudiciar. (1) apetito tener de algo. (1)
icoltia, nin : antojarseme alguna cosa, o cobdiciarla. pre: oninicolti. (2)
desear algo. (1) antojarseme algo. (1) dessear algo. (1)
icoltia, ninote : cobdiciar persona. (1)
icoltia, ninotla : cobdiciar algo. p: oninotlaicolti. (2) cobdiciar algo. (1)
icomilhuitl semana : el lunes. (2)

iconaci : cumplirse el tiempo o plazo. (1 yconaci)

iconaqui : truhan o chocarrero. (2)

iconaqui + : echacueruo. (1 ictlaceltia iconaqui)

iconechtecaque : estar ya desauziado delos medicos. (2)

iconeuh + : hijo de animal manso. (1 maçatl tlacaciuhqui yconeuh)

iconquizani + : venturoso. (1 qualli iconquiçani)

icontetl tetoca : el sobrenó[m]bre de alguna p[er]sona. (2) nombre comun o


sobrenombre. (1 ycontetl tetoca)

icontetl tocaitl : sobrenombre. (1 ycontetl tocaytl)

icopi, n : cerrarlos ojos. pre: onicop. (2) cerrar los ojos. (1)

icopilhuia, nite : hazer del ojo a otros. (2) ojear hazer señas con los ojos.
(1 nite, ycopilhuia) cabecear haziendo señas a otro, que no diga algo. (1)
guiñar del ojo. (1)

icopilhuitinemi, nite : hazer siempre del ojo alas mugeres; busca guiñar de
ojo. (1)

icoppa : conesta es ya la segunda vez. (2)

icoppa + : vez segunda. (1 ye icoppa)

icoppa tlacatiliztli : segú[n]da generació[n], o natiuidad (2)

icoppamanyan : vez segunda. (1 ycoppamanyan)

icotoca, n : roncar. pre: onicotocac. (2) roncar. (1)

icotonca : pedaço o parte de alguna cosa. (2)

icotonca + : miembro, parte del cuerpo. (2 Itlacoyo ycotonca in tonacayo)


miembro, parte del cuerpo. (1 ytlacoyo ycotonca yn tonacayo)

icotonca in tlamacehualiztli : parte dela penité[n]cia (2 Icotonca in


tlamaceualiztli)

icotonca ixeliuhca intlamacehualiztli : parte dela penitencia; s: la


sa[t]isfacion, o la contricion. (1 ycotonca yxeliuhca yntlamaceualiztli)

icotoquiliztli : ronquido, (2) ronquido. (1 ycotoquiliztli)

icox : higo, fruta conocida. (2) higo fruta. (1)

icox + : higo temprano o breua. (1 çá[n] cuelmochiuani hicox) higo temprano o


breua. (1 quiyacatia hicox)

icox huacqui : higos passados, o secos. (2 Hicox uacqui)


icox huatzalli : idem. (Hicox uacqui: higos passados, o secos.) (2 Hicox
uatzalli)

icox tetzolli : higos passados. (2)

icox texoxoctli : higos verdes, y por madurar (2)

icox xoxoctetl : higos verdes, por madurar. (2) higo antes que madure. (1)

icoxcuahuitl : higuera. (2 Hicoxquauitl) higuera. (1 hicoxquauitl)

icoxcuauhtla : higueral. (2 Hicoxquauhtla) higueral. (1 hicoxquauhtla)

icoxhuacqui : higo seco fruta. (1 hicoxuacqui)

icoxhuatzalli : higos enserados. (1 hicoxuatzalli) higo seco fruta. (1


hicoxuatzalli)

icoxtetzolli : higo seco fruta. (1)

icoxtexoxoctli : higo antes que madure. (1)

icoyacatiuh : yr zumbando o haziendo ruido alguna cosa. pre: oycoyocatia. (2)

icoyoca : hazer ruido la llama del fuego, o la auenida rezia del rio, o el
viento o huracan, o zú[m]bar. pre: oycoyocac. (2) encenderse mucha paja junta o
monton de leña y arder con gran furia y ruido. (1 ycoyoca) ruydo hazer la llama
del huego. (1)

icoyoca ehecatl : viento rezio. (1)

icoyocaliztli : ruido o zumbido assi. (2) ruydo de viento. (1)

icoyocatiuh : yr rezio el rio. (1 ycoyocatiuh) ruydo hazer el rio que va rezio


y lleua las peñas con las avenidas de grandes aguaçeros. (1 ycoyocatiuh)

icoyoquiztli : zumbido. (1)

icoyunca + : abertura de çania. (1 tlalapantli ycoyunca)

icoztica + : yema de hueuo. (2 Totoltetl ycuztica) yema de hueuo. (1


totoltetl ycuztica)

icpac : encima delo alto, o enlo alto de algú[n]a cosa (2) encima delo alto.
(1 ycpac)

icpac + : corona de oro o de plata. (2 Teocuitla icpac xuchitl) cumbre de


sierra. (2 Tepetl icpac) desacate y ofendi a nuestro señ[o]r dios. (2 Ixco icpac
oninen in totecuiyo dios) rey o reyna coronada. (2 Teocuitla icpac xuchiua)
icpac +, nite : coronar a rey. pr: oniteteocuitla icpac xuchiti. (2 Teocuitla
icpac xuchitia, nite)

icpac xochichihua, n : hazer guirnaldas para la cabeça. pre: onicpac xuchichiuh.


(2 Icpac xuchichiua, n)

icpac xochitl : guirnalda de flores para poner enla cabeça. (1 ycpac xochitl)
icpac xochiyo : coronado con guirnaldas. (2 Icpac xuchio)

icpacactli : alpargates. (2) alpargate. (1 ycpacactli)

icpactzinco : encima dela cabeça de alguna persona de calidad. (2)

icpactzinco + : desacate y offendi a nuestro señor dios. (2 Ixtzinco icpactzinco


oninen yn totecuiyo dios)

icpacxochitia, nite : guirnalda poner a otro enla cabeça. (1)

icpacxuchitia, nino : ponerse guirnaldas enla cabeça. pre: oninocpacxuchiti. (2)


icpacxuchitia, nite : poner guirnaldas assi a otro. parte. oniteicpacxuchiti. (2)

icpacxuchitl : guirnalda de flores para la cabeça. (2) corona de rosas o


guirnalda. (1 ycpacxuchitl)

icpacyeohuani + : ofendido, o acometido de otro. (2 Ixco icpacyeouani)

icpaili + : salla de cauallo. (2 Cauallopan eua icpaili)

icpalana +, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo icpalana)

icpalchiuhqui + : sillero que las haze. (1 cauallo paneua ycpalchiuhqui)

icpalli : assentadero. (2) assentadero. (1 ycpalli) posadero o asentadero. (1


ycpalli)

icpalli + : silla o assentadero de palo de pino. (2 Oco icpalli) estrado. (1


tlatoca ycpalli) tribunal donde juzgan. (1 tetlatzontequilica icpalli) silla de
cauallo. (2 Cauallo ipan icpalli) estrado. (1 tlatzontequiliz ycpalli) los
estrados, donde juzgan o sentencian los oydores. (2 Tecutlatoca icpalli)
tribunal, o estrados donde se pronuncia sentencia. (2 Tetlatzontequilica icpalli)
señoria de gran señor. (1 petlatl ycpalli) silla de cauallo o mula. (1 cauallo
paneua ycpalli)

icpalpan + : tener officio de regir y gouernar. metaphora. (2 Petlapan


ycpalpan nica) gouernar. (1 petlapan, ycpalpan nica)

icpalpan petlapan nica : tener cargo de regir y gouernar. pre: ycpalpan


petlapan onicatca. (2)

icpaltitlan + : é[n]cubrir culpa de otro. metapho. (2 Petlatitlan icpaltitlan


nitlatlapachoa) encubrimiento assi. (1 petlatitlan ycpaltitlan tlaaquiliztli)
encubrir o dissimular culpa de otro; per metaphoram. (1 petlatitlan, ycpaltitlan
nitlaaquia) esconder algo. (1 petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia, ycpaltitlan
nitlacalaq) encubierta culpa. (1 petlatitlan, ycpaltitlan tlaaquilli) delicto
encubierto assi. (2 Petlatitlan icpaltitlan tlaaquilli) escondida cola. (1
petlatitlan ycpaltitlan tlaaquilli) encubridor tal. (2 Petlatitlan icpaltitlan
tlaaquini) encubrimientotal. (2 Petlatitlan icpaltitlan tlaaquiliztli)
é[n]cubrir delicto de otro. metapho. (2 Petlatitlan icpaltitlan nitlaaquia)
encubridor tal. (1 petlatitlan, ycpaltitlan tlaaquiani) esconder algo. (1
petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia, ycpaltitlan nitlacalaq) callada cosa que no
se diuulga. (1 petlatitlá[n] ycpaltitlan)
icpaltitlan nitlaaquia : encubrir o dissimular culpa o delicto de otro.
preterito: ycpaltitlan onitlaaqui. (2)

icpaltitlan tlaaquiliztli : encubrimiento assi. (2)

icpaltitlan tlaaquilli : encubierta culpa assi. (2)

icpaltitlan tlaaquini : encubridor tal. (2)

icpaltzatzaztli + : silla real. (2 Teocuitla icpaltzatzaztli)

icpateteca, n : vrdir tela. pre: onicpatetecac. (2) vrdirtela. (1)

icpatetl : ouil[l]o de hilo. (2) ouillo de hilado. (1 ycpatetl)

icpatetlalia, nitla : deuanar, hazer ouillo de hilo. pre: onitlaicpatetlali. (2)


deuanar haziendo ouillo. (1)

icpatetontli : ouillo pequeño de hilo. (2) ouillo pequeño. (1 ycpatetontli)

icpatl : hilo. (2) hilo. (1 ycpatl)

icpatl + : hebra de hilo o de lino o de algodon. (1 ce ycpatl) vna hebra de hilo


de algodon, o de lino. (2 Ce icpatl) hilo de oro o de plata. (2 Teocuitlayo
icpatl) maçorca de hilo. (1 cemmalacatl ycpatl) hilo de oro. (1 teocuitlayo
ycpatl)

icpatl, + : mecha de artillero; &c. (1 tlequiquiz icpatl, tlamalí[n]tli)

icpatlahuillatzicoltiloni : mechero de lampara. (2 Icpatlauillatzicoltiloni)


mechero de cándil o lá[m]para. (1 ycpatlauillatzicoltiloni)

icpatlahuiloni : mecha de candil o de lampara. (2 Icpatlauiloni) mecha de candil


o lampara. (1 ycpatlauiloni)

icpatlamalintli ic motlequechia tlequiquiztli : mecha de artilero, o de arcabuzero.


(2 Icpatlamalintli yc motlequechia tlequiquiztli)

icpatlamalintli icmotlequechia tlequiquiztli : mecha de artillero; &c. (1


icpatlamalintli ycmotlequechía tlequiquiztli)

icpatlatetectli : vrdiembre. (2) vrdiembre. (1) tela por texer. (1)

icpayotia, nitla : enhilar aguja. p: onitlaicpayoti. (2)

icpiticatontli : cosa pequeñica. (2)

icpiticatontli + : dar poquita cosa. (1 auel icpiticatontli yn nictemaca)

icpitl : luciernaga. (2) luciernaga. (1 ycpitl)

icqueloloni : embaucado burlado, o escarnecido. (2)

icquen + : no se me dar nada delo que acaece, ni hazer caso dello. (2 Amo icquen
ninochiua) recebir en paciencia y con alegria las aduersidades. (1 amo ycqué[n]
nicchiua yn noyollo)
icquexquich? : que tanto sera con esto?. (1 ycquexquich?.) que tanto sera con
eso, o conesso?. o con aquello?. preguntando. (2)

icquitztica + : cuanto ay desde la anunciacion a pascua de nauidad?. (1 yn


anunciacion quexquich ycquitztica ynitlacatilitzin totec)

ictech + : engaños poner y artificios para dañar a otro. (1 miectlamá[n]tli


yctech tlachichiuilia yn tlacatecolotl)

ictechmoyeyecoltia + : engaños poner y artificios para dañar a otro. (1


miectlamantli yctechmoyeyecoltia)

ictehuic ninoquixtia : hazer el deuer en algun negocio tocante a otros, o cumplir


con mi consciencia. &c. pre: icteuic oninoquixti. (2 Icteuic ninoquixtia)

ictenotzani + : llamador por nombre. (1 tetoca yctenotzani)

ictequeloani : embaucador. (1 yctequeloani)

ictequeloliztli : embaucamiento. (1 yctequeloliztli) embaucamié[n]to, o


eseamecimié[n]to (2)

ictimocapaniz : suceder te ha algú[n] mal por lo que agora hazes. (2)

ictimochihuaz + : seras assi como el que toma palos o piedras para se matar.
i. haras mucho mal ati mismo. metaphora. (2 Iuhquimma tetlyuinti quauitlyuinti
ictimochiuaz)

ictitomomotla : culpa echar el vno al otro. (1 yctitomomotla)

ictixtiuh : yr muy cargada la carreta, o la barca. (2 Yctixtiuh)

ictlaceltia : regozijar a otros el que dize gracias. pre: yc otlacelti. (2)

ictlaceltia iconaqui : echacueruo. (1)

ictlachiuhtli + : formado en tres maneras. (2 Excan ycac ictlachiuhtli)


formado en tres maneras; y assi de los de mas. (1 excá[n] ycac yctlachiuhtli)
formado en dos maneras. (1 occá[n] ycac yctlachiuhtli) formado en dos maneras. (1
ontlamantli yctlachiuhtli) formado en tres maneras; y assi de los de mas. (1
yetlamá[n]tli yctlachiuhtli) cosa formada endos maneras. (2 Ontlamantli
ictlachiuhtli) formado o hecho en tres maneras. (2 Yetlamantli ictlachiuhtli)

ictlaixcuecuetzihui : anochecer. preterito: otlaixcuecuetziuh. (2


Yctlaixcuecuetziui)

ictlamotlaliztli + : arrojamiento assi. (1 caltechtli yctlamotlaliztli)

ictlamotlalli + : arrojada cosa assi. (1 caltechtli yctlamotlalli) arrojada


cosa assi. (1 caltechtli ictlamotlalli)

ictlamotlani + : arrojador tal. (1 caltechtli yctlamotlani)

ictlantiuhmetztli : menguante de luna. (1 ictlá[n]tiuhmetztli)

ictlazotl + : exe de carro. (1 quauhtemalacatl yctlaçotl)


ictlecatl : cernicalo. (1) cernicalo. (2)

ictonehua + : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia,


ictoneua yc chichinaca yn noyollo ynnonacayo)

icuac : entonces; aduerbio. (1 yquac) cuando; affirmando. (1 yquac) quando


afirmando alguna cosa vel. entonces. aduerbio. (2 IQuac)

icuac + : el vmbral alto dela puerta. (2 Tlatzacuillotl yquac) oportunamente.


(1 vel iquac) lumbrar de puerta lo alto. (1 tlatzacuillotl yquac) especialmente
quando. s. acaescio aquello. (2 Occenca yquac) enesse mismo tié[m]po, o a esse
mismo tiempo. (2 çanyeno yquac) ala sazon, entonces o almomento. adu. (2 Vel
iquac)

icuacuauh + : mocha cosa sin cuernos. (1 atle yquaquauh)

icuahuic tlaquetztli : echado assi. (1 yquauic tlaquetztli) echado de cabeça eñl


agua, o despeñado desta manera. (2 Iquauic tlaquetztli)

icuahuitzauhca intepetl : altura o cumbre de sierra. (1 yquauitzauhca yntepetl)


punta, o cú[m]bre de cerro (2 Iquauitzauhca intepetl)

icualan ipan nemi : ayrado largo tiempo. (1 yqualá[n] ypan nemi) ayrado por
mucho tiempo. (2 Iqualan ipan nemi)

icualan ipan nemini : ayrado largo tiempo. (1 yqualan ypan nemini) idem.
(Iqualan ipan nemi: ayrado por mucho tiempo.) (2 Iqualan ipan nemini)

icualanilitzin dioz : yra de dios. (2 Iqualanilitzin dios)

icualanilitztzin totecuiyo dioz : yra de dios. (1 yqualanilitztzin totecuiyo


dios)

icualnemachilitzin : idem. (Iqualnemachiliz: sus buenas costumbres.) (2


Iqualnemachilitzin)

icualnemachiliz : sus buenas costumbres. (2 Iqualnemachiliz)

icualoca + : eclipsi de luna. (1 metztli yqualoca) eclipsi de luna. (2


Metztli iqualoca)

icualoca in tonatiuh : eclipsi del sol. (1 yqualoca yn tonatiuh)

icualoca intonatiuh : eclipsi del sol. (2 Iqualoca intonatiuh)

icuan +, nitla : comer amenudo. (1 çanic ninemi nitlaquan)

icuania, nin : dar lugar apartandose. preterito: oniniquani. (2 Iquania, nin)


mudarse. (1 nin, iquania) apartarte de otro. (1 nin, iquania) dar lugar. (1 nin,
iquania)
icuania, nite : apartar a otro, o deponerlo y priuarlo desu oficio. prete:
oniteiquani. (2 Iquania, nite) priuar de oficio. (1 nite, yquania) mudar a
alguno de vn lugar a otro. (1 nite, yquania) deponer de señorio o de oficio. (1
nite, yquania)
icuania, nitla : mudar, o apartar algo de vna parte a otra. pret: onitlaquani. vel
onitlaiquani. (2 Iquania, nitla) desembaraçar algo. (1 nitla, iquania)
icuania +, nite : deponer de señorio o de oficio. (1 chico niteyquania)
deponer a alguno del cargo que tenia. prete: chico oniteiquani. (2 Chico
niteiquania)

icuanilia, nicte : apartar algo de alguno. preterit: onicteiquanili. (2


Iquanilia, nicte) apartar o arredrar algo de otro. (1 nicte, iquanilia)

icuaniloni : mudable cosa que puedeser mudado. (1 yquaniloni) cosa que se


puede remouer y apartar de vna parte a otra. (2 Iquaniloni)

icuaniloni quilitl : llanta de col. (1 yquaniloni quilitl) planta para


trasponer, assi como colino, o lechuguino. (2 Iquaniloni quilitl)

icuaololiuhca + : cabeço de sierra. (1 tepetl yquaololiuhca) cabeço de


sierra. (2 Tepetl yquaololiuhca)

icuatepozo + : caxquillo de saeta. (1 mitl yquatepuço) idem. (Mitl


iyacatepuzyo: caxquillo de saeta.) (2 Mitl iquatepuço)

icuauhyo + : escobajo de vuas. (1 xocomecatl yquauhyo)

icuci : madurarse. (1 ycuci) madurarse la fruta, o cozerse algo. pret:


oicucic. (2)

icuci + : cruda cosa; i; no cozida. (1 ayamo icuci) verde cosa no madura. (1


ayamo ycuci)

icucic : madura cosa. (1 ycucic) cosa madura, o cosa cozida. (2)

icucic + : pan cozido en horno. (1 texcalco ycucic tlaxcalli)

icucic atl : agua cozida. (2)

icucicatl : agua cozida. (1 ycucicatl)

icuei + : mayor vn poco. (1 ocachiton ycvey) mayor de todos. (1 tlacempanauia


yn ycvey) vn poco mayor. (2 Ocachi ycvei)

icuepca : por el contrario. (1 ycuepca)

icuepca mochiuhtica : alcontrario. (1 ycuepca mochiuhtica) y al contrario, o por


el contrario. (2 Icuepca muchiuhtica)

icueponca + : flor de granada. (1 granada ycueponca) azahar. (2 Naranjo


ycueponca)

icuh; + : mi hermana menor. (dize el hermano mayor.). (2 Icuh; n) mi hermano o


hermana menor. (dize la hermana mayor.) (2 Icuh; n)

icuh; n : mi hermana menor. (dize el hermano mayor.). (2) mi hermano o hermana


menor. (dize la hermana mayor.) (2)

icuia, nitlate : liar algo có[n] cordeles, o d[e]uanar hilo o arrollar esteras,
cueros. &c. p: onitlatecuix. (2)

icuiloa, nin : labrarse el cuerpo como moro. (1)


icuiloa, nite : escreuir matriculando . (1)
icuiloa +, nino : firmar escriptura. (1 nino, toca ycuiloa)
icuiloa +, niqu : escreuir por minuta. (1 notlalnamiquiya niquicuiloa)
escreuir por minuta. (1 noneyolnonotzaya niquicuiloa)
icuiloa +, nitla : cifrar. preterito: onitlaouica icuilo. (2 Ouica icuiloa,
nitla) cifrar. (1 nitla, ouica ycuiloa)

icuiloliztli + : cifra. (1 tlaouica ycuiloliztli) empadronamiento, o el acto de


escreuir a alguno enla matricula. (2 Tetoca icuiloliztli) cifra de escriptura. (2
Tlaouica ycuiloliztli)

icuilolli + : cosa cifrada assi. (2 Tlaouica ycuilolli)

icuitl + : boñiga. (1 quaquaue ycuitl) escoria de plata. (1 yztac teocuitlatl


ycuitl) idem. (Iztac teocuitlatl yçoquio: escoria de plata.) (2 Iztac
teocuitlatl ycuitl) boñiga. (2 Quaquaue ycuitl)

icuitlalpica + : cincha de cauallo. (1 cauallo ycuitlalpica)

icuitlapam + : lomo de libro. (1 amoxtli ycuitlapam mimiliuhca)

icuitlatecon + : obispillo de puerco. (1 coyametl ycuitlatecon tlanacatentli)

icuiya, nin : coger, o reboluer los cabellos la muger ala cabeça, o ceñirse la
culebra por el arbol arriba, o por el cuerpo del hó[m]bre. p: oninicuix (2) coger
los cabellos y rodearlos ala cabeça la mu-ger. (1)

icuiyat, itechnin : idem. pret: oitechninicuix. (Icuiya, nin: coger, o


reboluer los cabellos la muger ala cabeça, o ceñirse la culebra por el arbol
arriba, o por el cuerpo del hó[m]bre. p: oninicuix) (2)

icutontli : visnieto o vifnieta. (1 ycutontli) nieto o nieta dos vezes. (1


ycutontli) bisnieto, o bisnieta. (2)

icuxiliztica : maduramente assi. (1 ycuxiliztica)

icuxiliztli : madureza tal. (1 ycuxiliztli) madurez, d[e] cosa madura, o


cozimiento de cosa cozida. (2)

icuxoa, n : estornudar. (1) estornudar. prete: onicuxo, (2) estornudar. prete:


onicuxo. (2)

icxe + : mesa de vn pie. (1 ce ycxe mesa) mesa d[e] tres pies. (1 yey icxi
mesa yexcá[m]pa icxe mesa)

icxi + : mesa d[e] tres pies. (1 yey icxi mesa yexcá[m]pa icxe mesa) mesa de
vn pie. (1 çance ycxi mesa) el que no haze caso de sus deudos por estar el rico.
metapho. (2 Ima ycxi ytlan caaquia) aldea dela ciudad, o barrio (2 Ima ycxi yn
altepetl)

icxi ilpiya, nite : atar los pies a otro, o manear bestias. pret: onite
icxiylpi. (2 Icxi ilpia, nite)

icxi imati, nino : ser ligero d[e] pies. p: oninocxi ima (2)

icxi imatini, nin : idem. pret: oninicxi ima. (Icxi imati, nino: ser ligero
d[e] pies. p: oninocxi ima) (2)
icxiana, nino : darse priesa y alargar el passo el q[ue] camina. prete:
oninocxian. (2) menudear el passo, yendo a priessa. (1 nino, cxiana)

icxiantiuh, nino : andar apriessa. (1 nino, cxiá[n]tiuh)

icxicecepohua, no : entomecersele el pie. preter: onocxicecepoac. (2


Icxicecepoa, no) entomecerse el pie. (1 no, cxicecepoua)

icxicecepohualiztli : entomecimiento. (1 ycxicecepoualiztli)

icxicepohua, no : idem. pret: onocxicepouh. (Icxicecepoa, no: entomecersele el


pie. preter: onocxicecepoac.) (2 Icxicepoa, no) entomecerse el pie. (1 no,
cxicepoua)

icxicepohualiztli : entomecimiento. (1 ycxicepoualiztli) entomecimiento del


pie. (2 Icxicepoaliztli)

icxichacayolihui, n : tener las mugeres callos en los pies, de mucho moler en


metlatl sobre ellos. prete: onicxichacayoliuh. (2 Icxichacayoliui, n) callos
tener assi. (1 n, icxichacayoliui)

icxichachacayolli : callos que se les hazen a las mugeres encima de los pies de
estar moliendo en metlatl. (1 ycxichachacayulli)

icxicoacihuiztli : gota de pies. (1 ycxicoaciuiztli) gota de pies. (2


Icxicoaciuiztli)

icxicocototzauhqui : gotoso desta gota. (1 ycxicocototzauhqui)

icxicoloa, nino : hazer reuerencia doblando la rodilla. pret: oninocxicolo. (2)

icxicololoni : digno de reuerencia assi. (2)

icxicotlacotinemi, n : andar coxq[u]ando. preterito: onicxicotlacotinen. (2)

icxicuauhtilia, nino : trotar. p: oninocxiquauhtili (2 Icxiquauhtilia, nino)

icxicuauhtilia + : trotar. (1 ninoy, cxiq[ua]uhtilia)

icxicuecuetzoca : desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1 ycxicuecuetzoca)

icxicuecuetzocaliztli : desasossiego tal. (1 ycxicuecuetzocaliztli)

icxihuia, nitla : caminar a pie. pre: onitlacxiui. (2 Icxiuia, nitla)

icxihuitequi, nitla : nadar con los pies. preterito: onitlacxiuitec. (2


Icxiuitequi, nitla)

icxihuitl + : al tercero año. (1 ynyeiuh ycxiuitl)

icxiichiqui, nino : arrastrar los pies. (1 nino, cxiichiqui)

icxilpiya, nite : encabestar. (1 nite, ycxilpia)


icximachiyotl : pisada de pie. (1 ycximachiyotl) patada o huella. (1
ycximachiyotl) rastro de pisada. (1 ycximachiyotl) señal dela planta del pie. (1
ycximachiyotl) patada, o pisada, o señal del pie. (2)

icximalina, nite : traspie echar. (1)

icximalma, nite : dar a otro tras pie, o çá[n]cadilla. prete: oniteicximalin. (2)

icximatiloa, nitla : hollar. (1 nitla, ycximatiloa)

icximatoca, nitla : andar tentando con los pies. prete: onitlaicximatocac. (2)
atentar con los pies. (1 nitla, cximatoca)

icximatocatiuh, nitla : yr tentando con los pies. preterito: onitlacximatocatia.


(2)

icximecahuia, nitla : casar fieras con lazo. (1 nitla, cximecauia)

icximecatl + : suelta de mula o decauallo. (1 cauallo icximecatl)

icxinecuiltic : coxo del pie. (1) coxo del pie. (2)

icxinenemi, n : caminar, o andar a pie. preterito: onicxinenen. (2) caminar


apie. (1) yr por sus pies. (1)
icxinenemi, ni : yr assi a menudo. (1)

icxinenemini : caminante assi. (1 ycxinenemini) caminante assi, o peon. (2)

icxinenenque yaoquizque : pauesada de armados. (1 ycxinenenque yaoquizque)

icxinenenqui : peon. (1 ycxinenenqui) idem. (Icxinenemini: caminante assi, o


peon.) (2)

icxinetechmotla, nino : ludir el vntouillo conel otro lastimandose el que camina.


preterito: oninocxinetechmotlac (2)

icxinetechuia, no : idem. pre: oninocxinetechui (Icxinetechmotla, nino: ludir


el vntouillo conel otro lastimandose el que camina. preterito:
oninocxinetechmotlac) (2)

icxiotli : senda o sendero. (1 ycxiotli) senda, o sendero. (2)

icxipaca, nino : lauarse los pies. preterito: oninocxipac. vel, oninocxipacac (2)
lauar los pies. (1 nino, cxipaca)
icxipaca, nite : lauar a otro los pies. preterito: oniteicxipacac. (2)

icxipan niauh : caminar apie. (1 ycxipan niauh)

icxipan niyauh : caminar apie. pre: icxipan onia. (2)

icxipan yani : el que suele caminar apie, peon. (2)

icxipanniauh : andar apie. (1)

icxipano, n : vadear el rio. pret: onicxipanoc. (2)


icxipano, ni : yr dessa parte del rio. (1)
icxipanuia, nitla : yr apie. pret: onitlaicxipanui. (2) caminar apie. (1
nitla, cxipanuia) yr apie. (1 nitla, cxipanuia)

icxipanyani : caminante assi. (1 ycxipanyani)

icxipechtia, ninote : tener a alguno debaxo de los pies. pret: oninoteicxipechti.


(2)

icxipepechti : suela de çapato. (2)

icxipepechtia, nicnoc : idé[m]. pr: onicnocxipepechti (2)

icxipepechtilia, nimitz : poner te yo algo debaxo de los pies. pret: onimitz


icxipepechtili. (2)

icxipepechtli : suela de çapato. (1)

icxipepechtli + : alhombra. (1 tilma icxipepechtli)

icxipetlalli : rastro de pisada, o de patada. (2)

icxipetlauhtinemi, n : andar descalço. preterito: onicxipetlauhtinen. (2)

icxipolactia, nitla : hú[n]dir alguna cosa enel agua conel pie. pret:
onitlaicxipolacti. (2) hundir con el pie. (1)

icxipopohua, nino : limpiar me los pies, o enxugar los con touaja. prete:
oninocxipopouh. (2 Icxipopoa, nino)
icxipopohua, nite : enxugar assi a otro. preterito: oniteicxipopouh. (2
Icxipopoa, nite)
icxipopohua, nitla : hollar. (1 nitla, ycxipopoua)

icxipopoxoa, nitla : escaruar la tierra conel pie. prete: onitlacxipopoxo. (2)


cauar la tierra o escaruarla con el pie, estando hablando con otro. (1) escaruar
la tierra con los pies, estando hablando con otro. (1 nitla, cxipopoxoa)

icxiquechilia, nite : armar çancadilla a otro. pret: oniteicxiquechili. (2)

icxitemoa, nitla : buscar algo atiento conlos pies preterit: onitlacxitemo.


(2) buscar algo atiento con los pies. (1) atentar con los pies. (1 nitla,
cxitemoa)

icxitemotiuh, nitla : yr buscando atiento alguna cosa con los pies. pret:
onitlacxitemotia. (2) yr tentando con los pies. (1 nitla, cxitemotiuh)

icxitl : patada o huella. (1 ycxitl) pie con que anda el animal. (1 ycxitl)
pie. (2)

icxitl + : adormecido pie. (1 cepouhqui ycxitl) adormecido pie. (1 cecepouhqui


ycxitl) pata maciça. (1 macitica ycxitl) pata maciça. (1 motquitica icxitl)
medio pie. (1 centlacol ycxitl)

icxitlahuia, nite : armar çancadilla a otro. preterit: oniteicxitlaui. (2


Icxitlauia, nite) traspie echar. (1 nite, icxitlauia)

icxitlaloa, nino : alargar, o menudear el passo. preterito: oninocxitlalo. (2)


menudear el passo, yendo a priessa. (1 nino, cxitlaloa)
icxitlaloa + : trotar. (1 ninoy, cxitlaloa)

icxitlanuia, nite : çancadilla dar a otro. (1)

icxitlaquechilia, nite : dar, o armar çancadilla a otro. pret:


oniteicxitlaquechili. (2) çancadilla dar a otro. (1) traspie echar. (1)

icxitlatoa, n : hablar estando meneando los pies como pastor. pret: onicxitlato.
(2)

icxitletotonilia, nite : quemar a otro los pies con tormento. pret:


oniteicxitotonili. (2)

icxitoca, nic : seguir por rastro, o seguir las pisadas de otro. pret:
oniquicxitocac. (2)
icxitoca, nino/ huel/ niqu : examinar la consciencia o la vida. pret:
oninocxitocac. (2)
icxitoca, niqu : ayuntar y recoger los peccados, trayendo los ala memoria para los
confessar. (1) rastrear por el olor como podenco. (1) esaminar la consciencia, o
la vida. (1)
icxitoca, nite : seguir las pisadas de otro. preteri: oniteicxitocac. (2) seguir
el rastro delas pisadas. (1)
icxitoca, nitla : repetir. (1 nitlaycxitoca) corregir escriptura, o repetir la
licion. prete: onitlacxitocac. (2) cobrar la hazienda yendo a procurarla. (1
nitla, cxitoca) cotejar vna escriptura con otra. (1 nitla, cxitoca) corregir
escriptura. (1 nitla, cxitoca)

icxitoca + : recabar o recaudar. (1 nocon, icxitoca)

icxitomoni, no : hazerseme ampollas enlos pies. prete: onocxitomon. (2)

icxitontli : pie pequeño. (1) pie pequeño. (2)

icxitotoca, n : alargar el passo el que anda, o caminar apresuradamente. pre:


onicxitotocac. (2) menudear el passo, yendo a priessa. (1)
icxitotoca, nite : seguir por rastro a otro. preter: oniteicxitotocac. (2)
icxitotoca, nitla : buscar algo vendo atentando con los pies. prete:
onitlacxitotocac. (2) buscar por rastro. (1) buscar algo atiento con los pies.
(1)

icxitotocani : caminante apresurado. (2) ligero de pies. (1 ycxitotocani)

icxitotomoni, no : ampollas hazerse enel pie. (1 no, cxitotomoni)

icxitotomoniliztli : ampollas assi. (1 ycxitotomoniliztli)

icxixacualoa, nitla : pisar algo con los pies. pret: onitlacxixaqualo. (2


Icxixaqualoa, nitla) hollar. (1 nitla, ycxixaqualoa)

icxixiotl : empeine del pie. (2)

icxixixipochahui, n : tener torondrones enlos pies pret: onicxixixipochauh. (2


Icxixixipochaui, n)

icxixixipochahuiliztli : friera de pies. (2 Icxixixipochauiliztli) friera de


pies. (1 ycxixixipochauiliztli)
icxixixipochauhqui : el que tiene frieras enlos pies. (2)

icxixiyotl : empeine del pie. (1 ycxixiyotl)

icxixopehua, nite : dar puntillazo a otro. preterit: oniteicxixopeuh. (2


Icxixopeua, nite) pontilladas dar. (1 nite, ycxixopeua)

icxixoxalli : friera de pies. (2) friera de pies. (1 ycxixoxalli)

icxiyoyomoca : andariego. (2) desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1


ycxiyoyomoca)

icxiyoyomocaliztli : desasossiego e ynquietud del andariego que tiene comezon


enlos pies. (2) desasossiego tal. (1 ycxiyoyomocaliztli)

icxotla, nite : menospreciar a otro. preterito: oniteicxotlac. (2) menospreciar.


(1)
icxotla, nitla : estribar. (1 nitla, cxotla)

icxpaixquich nic, cui : trasdoblar el precio. (1 ycxpaixquich nic, cui)

icza, mo : tomarse las aues. preterito: omocçaq[ue]. (2 Icça, mo)


icza, niqu : hollar, o pisar algo. prete: oniquicçac. (2 Icça, niqu)
icza, nitla : hollar. (1 nitla, ycça)

iczotl : palma otra que lleua datiles. (1 ycçotl)

iczotla : palmar lugar de palmas. (1 ycçotla)

iczotoc + : exe de carro. (1 quauhtemalacatl ycçotoc)

ida + : el que haze algo. (1 yn ida ay)

iguera + : higuera loca. (1 amo tlaaquillo higuera)

ihecayo + : vena de piedra. (1 tetl yhecayo)

ihicahuaca : gorjear las aues. prete: oihicacauacaq[ue] (2 Ihicauaca)

ihicoltia, m : tyrano. (2)


ihicoltia, nin : tiranizar. (1)

ihimati, nin : componerse, adereçarse y pulirse. pret: oninihima. (2)


componerse y aderesarse. (1) adereçarse o polirse y componerse. (1)

ihio motzacuani : asmatico. (2 Ihio motzaquani)

ihio; t : baho del cuerpo. (2)

ihioana, nitla : atraer algo haziasi conel huelgo. prete: onitlaihioan. (2)

ihiocahua, n : d[e]sfallecer o saltarme el huelgo d[e] mucho trabajar o de


enfermedad. p: onihiocauh. (2 Ihiocaua, n)

ihiocahualiztli : desfallecimiento assi. (2 Ihiocaualiztli)


ihiocahualtia, nite : hazer desfallecer a otro desta manera. pre:
oniteyhiocaualti. (2 Ihiocaualtia, nite)

ihiocauhcaqui : desfallecido assi. (2)

ihiocuitia, nite : refocilar o dar de comer a otro. pre: oniteihiocuiti. (2)

ihiohuia, nic : padecer necessidad el pobre, o adquirir con trabajo lo necessario


ala vida. pret: oniquihioui. (2 Ihiouia, nic)
ihiohuia, nitla : padecer trabajos. pr: onitlaihioui. (2 Ihiouia, nitla)

ihiohuiloni : cosa sufrible. (2 Ihiouiloni)

ihioilochtia, nite : atajar a otro sus razones. prete: oniteyhioilochti. (2)

ihiomictia, nite : atapar el huelgo a otro. preteri: oniteihiomicti. (2)

ihiomotzacua, n : ataparseme el huelgo, o tener asma. pre: onihiomotzacu. (2


Ihiomotzaqua, n)

ihionicana, n : tomar aliento, descansando. pre: onihionican. (2)

ihioniccui, n : idem. pre: onihio niccuic. (Ihionicana, n: tomar aliento,


descansando. pre: onihionican.) (2)

ihiopachoa, nite : atapar el huelgo a otro. preter: oniteihiopacho. (2)


ihiopachoa, nitla : abahar algo. preterito: onitlaihiopacho. (2)

ihioquixtia, nitla : deshinchar bota o pelota de viento. pre: onitlaihioquixti.


(2)

ihioquiza, n : bahear. pret: onihioquiz. et per metaphoram, mandar alguna cosa.


(2 Ihioquiça, n)

ihiotema, nitla : henchir algo de viento. preteri: onitlaihioten. (2)

ihiotenqui : cosa llena de viento. (2)

ihiotia, m : echar de si resplandor, o proceder grá[n] frio dela nieue, o gran


ardor o dela llaga. pre: omihioti. (2)
ihiotia, nin : resollar, o peerse o tomar aliento o resplandecer y luzir con
ricas vestiduras. prete: oninihioti. (2)

ihiotia +, m : seca enla vedija. (2 Yaloyo ompa mihiotia)

ihiotica : con aliento y huelgo. (2)

ihiotl : aliento huelgo, o soplo. (2)

ihiotl yohuia : vena de ayre. (2 Ihiotl iouia)

ihiotzacua, nin : emmudecer o atrauesarsele el bocado. pre: oninihiotzacu. (2


Ihiotzaqua, nin) ahogarse con algun bocado que se atraueso. (1 nin, ihiotzaqua)
ihiotzacua, nite : atapar el huelgo a otro. prete: oniteihiotzacu. (2
Ihiotzaqua, nite)

ihitoao, nin : alquilarse, o entrar a soldada. preter: oninihito. (2)


ihitoloca : glosa de obra. (1 yhytoloca)

ihiyo : cosa que echa de si virtud. (1 yhio)

ihiyo motzatzacuani : asmatico. (1 yhio motzatzaquani)

ihiyocahua, n : aquexarse o fatigarse el que va cargado de gran carga. (1 n,


ihiyocaua)

ihiyocahualiztli : aquexamiento tal. (1 yhiyocaualiztli) emmagrecimiento. (1


yhiyocaualiztli)

ihiyocahualtia, nite : debilitar a otro. (1 nite, yhiocaualtia) emmagrecer a


otro. (1 nite, yhiocaualtia)

ihiyocauhqui : aquexado assi. (1 yhiyocauhqui)

ihiyocuitia, nite : dar acomer. (1 nite, yhiocuitia)

ihiyohuia, nite : soportar. (1 nite, yhiyouia)


ihiyohuia, nitla : padecer. (1 nitla, ihiyouia) penar, recebir pena. (1
nitla, ihiyouia) pena tener. (1 nitla, ihiyouia)

ihiyohuiloni : sufrible por sufridera cosa. (1 yhiyouiloni)

ihiyoilochtia, nite : atajar razones. (1 nite, yhioylochtia)

ihiyomictia, nite : atapar el huelgo a otro. (1 nite, yhiomictia)

ihiyopachoa, nite : atapar el huelgo a otro. (1 nite, yhiopachoa)


ihiyopachoa, nitla : abahar algo. (1 nitla, yhiopachoa)

ihiyoquixtia, nitla : deshinchar bota. (1 nitla, yhioquixtia)

ihiyoquiza, nin, ipotocyotia, ni : bahear. (1 ni, yhioquiça, nin, ipotocyotia)

ihiyotia, m : luzio o luziente. (1)


ihiyotia, nin : alentar; tomar aliento. (1 nin, yhiotia) resollar. (1)

ihiyotia +, m : seca que se haze enlas vedijas, por alguna llaga. (1 ompa
mihiyotia)

ihiyotica : espirando o ressollando. (1 yhiyotica)

ihiyotl : baho dela boca. (1 yhiotl) huelgo de aliento. (1 yhiyotl) aliento,


huelgo o resuello. (1 yhiotl) baho. (1 yhiotl) espiritu o soplo. (1 yhyotl)

ihiyotl iyohui : vena de ayre o spiritu. (1 ihiyotl iyoui)

ihiyotzacua, nin : emmudecerse. (1 nin, yhiyotzaqua)


ihiyotzacua, nite : atapar el huelgo a otro. (1 nite, yhiotzaqua) emmudecer a
otro. (1 nite, yhiyotzaqua)

ihohui + : vena de agua. (1 atl yhoui)


ihua, nite : embiar a otro a alguna parte o dar de mano al preso. p: oniteiua.
(2 IVa, nite) dar de mano al preso. (1 nite, iua) despedir al criado. (1 nite,
iua) despachar gente a alguna parte. (1 nite, iua)
ihua, nitla : embiar mensajero. prete: onitlaiua. (2 Iua, nitla)

ihua +, niqu : delegar. (1 nixiptla niquiua)

ihuahuanca + : vena de pedrera o de cantera. (2 Tetl iuauanca)

ihuallalitzin espiritu sancto : la venida del espiritu sancto. et fc de alijs.


(2 Iuallalitzin espiritu sancto)

ihuallalitzin totecuiyo yesu christo : la venida o aduenimiento de nuestro señor


iesu christo. (2 Iuallalitzin totecuiyo Iesu christo)

ihuallaliz in espiritu sancto : idem. (Iuallalitzin e§piritu §ancto: la venida


del espiritu sancto. et fc de alijs.) (2 idem. (Iuallalitzin espiritu sancto: la
venida del espiritu)

ihuan : y. y tambien. conjunction. (2 Iuan)

ihuan + : mas, para continuar; aduerbio. (1 oc iuan) yten; conjunction. (1 oc


iuan)

ihuanca : estar vna cosa junto a otra. prete: iuanocatca. (2 Iuanca)

ihui : desta manera, o assi. aduerbio. (2 Iui) assi o desta manera. (1 yui)

ihui + : mal o malamente. (1 amo yui) oquiça es o fue assi. (2 Anoço yui)
semejantemente, o dela misma manera. aduerbio. (2 çanyeno iui) semejantemente. (1
çan yui) aunque. (1 maço yui)

ihuian : desatino y locura grande. interjection. (2 Iuian) mansamente, o


contiento. aduerbio. (2 Iuian)

ihuian huitequi, nite : herir, o açotar a otro liuianamente. pret: oniteiuian uitec
(2 Iuian uitequi, nite)

ihuian nemiliztli : vida pacifica y sosegada. (2 Iuian nemiliztli)

ihuian nemini : pacifica y sosegada persona. (2 Iuian nemini)

ihuian tlacua, n : comer despacio y có[n] sosiego. pre: iuian onitlaqua. (2


Iuian tlaqua, n) comer despacio. (1 n, iuian tlaqua)

ihuian yocoxca : mansa y pacificamente. aduerbi. (2 Iuian yocoxca)

ihuian yocoxca nemiliztli : vida pacifica y sosegada. (2 Iuian yocoxca


nemiliztli)

ihuian yocoxca nenqui : pacifica y sosegada p[er]sona (2 Iuian yocoxca nenqui)

ihuianyo : persona cuerda, atentada y reposada. (2 Iuianyo)

ihuianyotl : modestia. (2 Iuianyotl)

ihuic : hazia el. (2 Iuic)


ihuic + : horro. metaphora. (2 Tlatequililli iuic imecapal)

ihuic ehuani : harto y enhastiado de viandas. (2 Iuic euani)

ihuicini, n : yr depriessa. (1 n, iuicini)

ihuicpa : hazia, o contra. aduerbio. (2 Iuicpa)

ihuicpahualmocuepa : de resurtida dar golpeloque se arronjo. pre: iuicpa


oualmocuep. (2 Iuicpavalmocuepa)

ihuictzinco in dioz : hazia dios. (2 Iuictzinco in dios)

ihuictzinco in dioz nictlachialtia in notlachihual : en dereçar a dios sus obras,


y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios onictlachialti ynnotlachiual. (2
Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual)

ihuictzinco in dioz nictlamelahualtia in notlachihualiz : idem. pret: iuictzinco


in dios onictlamelaualti ynnotlachiualiz. (Iuictzinco in dios nictlachialtia in
notlachiual: en dereçar a dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco
in dios onictlachialti ynnotlachiual.) (2 Iuictzinco in dios nictlamelaualtia in
notlachiualiz)

ihuictzinco ninocuepa in totecuiyo dioz : conuertirse a nuestro señor dios. (2


Iuictzinco ninocuepa in totecuiyo dios)

ihuihui oticcauhque : dexar alguna cosa por mas no poder, o por fuerça de armas.
(2 Iuiui oticcauhque)

ihuinin : desta manera. aduerbio. (2 Iuinin)

ihuintia, nin : emborracharse. pre: oniniuinti. (2 Iuintia, nin)


ihuintia, nite : emborrachar a otro. pre: oniteiuinti (2 Iuintia, nite)
ihuintia, nitla : dar mal exemplo. prete: onitlaiuinti. metapho. (2 Iuintia, nitla)
destruir el pueblo con mal exemplo. (1 nitla, iuintia) dar mal exemplo. (1 nitla,
iuintia)

ihuintic : borracho. (2 Iuintic)

ihuintiliztli : borrachez. (2 Iuintiliztli)

ihuiptlayoc : dos dias despues. aduerbio. (2 Iuiptlayoc)

ihuitl : pluma menuda. (2 Iuitl) pluma de aue. (1 yhuitl)

ihuitl + : idem. preterito: tiçatl iuitl o nicchiuh. (Tiçatl yuitl nictlalia:


dar a otro buen consejo y auiso, o dar buen exemplo. preterit: tiçatl iuitl
onictlali. metapho.) (2 Tiçatl iuitl nicchiua) la flor dela harina. (2 Iuhquin
iuitl textli)

ihuitl, tlapalli, tizatl nictlalia : auisar a alguno y acó[n]sejarle lo quele


conuiene. preterito: iuitl, tlapalli, tiçatl onictlali. (2 Iuitl, tlapalli, tiçatl
nictlalia)

ihuitontli : plumilla. (2 Iuitontli)


ihuiyoquiza, n : lo mismo es que iuiyotia. preteri: oniuiyoquiz. (2 Iuiyoquiça, n)
lo mismo es que iuiyotia. preterit: oniuioquiz. (2 Iuioquiça, n) emplumecer. (1
niuiyoquiça) encañonarse las aues. (1 niuiyoquiça)

ihuiyoquizqui : emplumecida aue. (2 Iuiyoquizqui)

ihuiyotepehua, nin : mudar la pluma el aue. preter: oniniuiyotepeuh. (2


Iuiyotepeua, nin)

ihuiyotia, nin : emplumecer, o é[n]cañionarse las aues prete: oniniuiyoti. (2


Iuiyotia, nin) emplumecer. (1 niniuiyotia) encañonarse las aues. (1 nin,
iuiyotia)
ihuiyotia, nitla : poner plumas en alguna imagen, o adornarla con algun
plumaje. preterito: onitlaiuiyoti. (2 Iuiyotia, nitla)

ihuiyotia =, n : = ihuiyoquiza (2 iuiyotia ) = ihuiyoquiza (2 iuiyotia )

ihuiyotlaza, nin : mudar la pluma el aue. preterit: oniniuiyotlaz. (2


Iuiyotlaça, nin) pelechar el aue. (1 nin, iuiyotlaça)

ihya, nin : aborrecerse estando mohino. preterit: oninihiac. (2 Ihia, nin)


aborrecerse estando mohino y enojado. (1 nin, yhia)
ihya, nite : aborrecer a otro. pre: oniteihiac. (2 Ihia, nite) aborrecer a
otra. (1 nite, yhia)
ihya, nitla : aborrecer el manjar el enfermo. pret: onitlaihiac. (2 Ihia,
nitla) dar en rostro elmanjar. (1 nitla, ihia) asco auer o tener de algo. (1
nitla, yhia)

ihya + : aborrecer o dar en rostro el man[j]ar al enfermo. (1 niqui, yhia)

ihyac, n : oler mal. (1)

ihyaya, n : heder. (1)

ihyyocauhqui : emmagrecido. (1 yhyyocauhqui)

ihyyotia, nin : espirar echar el huelgo. (1)

ii : aliso. (2)

iichiqui, nin : fregarse estregandose. (1 nin, iychiqui)

iichpeliuhqui : llagado. (2 Iychpeliuhqui)

iicneliltini : dichoso, o merecedor de algo. (2 Iycneliltini)

iicnopiltini : idem. (Iycneliltini: dichoso, o merecedor de algo.) (2


Iycnopiltini)

iicoltia, nin : tyranizar. pre: oniniycolti. (2 Iycoltia, nin)

iilotihuayan : passeadero. (2 Iylotiuayan)

iilpic : cosa ñudosa. (2 Iylpic)

iitic tlatetoani : persona pensatiua. (2 Iytic tlatetoani)


iitlacauhca intilmatli : raça de paño. (2 Iytlacauhca intilmatli)

iitoloca : glosa de algun testo. (2 Iytoloca)

iitta, nite : estar mirando alos otros. preterito: oniteiittac. (2 Iytta, nite)
iitta, nonte : mirar amenudo. (1 nonteiytta) visitar amenudo. (1 nonte, iytta)
yr ayer amenudo. (1 nonte, iytta)

iittatiuh, nite : yr avisitar frequentemente. pre: oniteittato. (2 Iyttatiuh, nite)

iitzcallo incuahuitl : rama de arbol. (2 Iytzcallo ynquauitl)

iitzcallocan : enlo alto o enla cumbre de alguna cosa. (2 Iytzcallocan)

iitzcanemi, ni : ser muy circunspecto y cuidadoso. pret: oniytzcanen. (2


Iytzcanemi, ni)

iitzqui noyollo : ser auisado y muy entendido. (2 Iytzqui noyollo)

iitztiuh innicchihua, n : hazer algo asabiendas. prete: niytztiuh ynonicchiuh.


(2 Iytztiuh ynnicchiua, n)

iitztoc cochi : el que duerme teniendo abiertos los ojos. (2 Iytztoc cochi)

iixcuepca intilmatli : reues de vestidura, o de ropa. (2 Iyxcuepca intilmatli)

iixpoxcauhca in vino : nata, o flor de vino. (2 Iyxpoxcauhca yn vino)

iixtzotzoliuhca : nata de leche, o de cosa semejante. (2 Iyxtzotzoliuhca)

iizhuayo : cosa que tiene mucha hoja. (2 Iyzuayo)

iizqui : diligente y cuidadoso. (2 Iyzqui)

iiztlacati, n : mentir muchas vezes. preterito: oniyztlacat. (2 Iyztlacati, n)

ilacatzcotona, nite : pellizcar, o pecilgar a otro. preterit: oniteilacatzcoton.


(2) pecilgar. (1)

ilacatzihui : torcerse la punta del alesna; l; simile. (1 ylacatziui)


ilacatzihui, n : torcerse alguna cosa assi como la pú[n]ta de alesna o cosa
semejante. preterit: oilacatziuh. (2 Ilacatziui, n)

ilacatziuhqui : cosa torcida. (2) torcida cosa assi. (1 ylacatziuhqui)

ilacatziuhtiuh + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli yc


malintiuh yc ilacatziuhtiuh yn notlane)

ilacatzoa, nin : boluerse a vn lado de enojado. (1)


ilacatzoa, niqu : emboluer niño. (1)
ilacatzoa, nitla : arrollar manta, estera papel, o cosa assi, o coger y
reboluer hilo, o cordel al dedo. &c. prete: onitlailacatzo. (2) reboluer hilo al
dedo. (1) emboluer arrollando. (1 nitla, ylacatzoa)

ilacatzoa +, nin : fauorecer a otro. preterit: tepan oninilacatzo. (2 Tepan


ninilacatzoa) ayudar a otro. (1 tepan ninilacatzoa)
ilacatzoa, nin/i/ : boluer el cuerpo por no ver ni mirar al que aborrece, o
ceñirse la culebra al arbol. preterito: oninilacatzo. (2)

ilacatzoa, tepannin : ayudar a otro, haziendose desu vando. prete: tepan


oninilacatzo. (2)

ilacatzotinemi + : biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli yc nin,


ilacatzotinemi)

ilacatztic : cosa torcida, o tuerta. (2) torcida cosa assi. (1 ylacatztic)

ilacatztli + : idem. (Tlamamatlayaualli: caracol de escalera.) (2 Tlamamatla


ilacatztli) caracol de escalera. (1 tlamamatla ylacatztli) cabellos dela frente
crespos. (1 yxqua ilacatztli)

ilacqui : anegada cosa. (1 ylacqui) barca, o canoa anegada. (2)

ilactia, nitla : anegar barca. &c. prete: onitlailacti. (2) anegar algo. (1
nitla, ylactia)

ilama : vieja muger de edad. (1 ylama) anciana muger. (1) vieja. (2)

ilama tototl : solitaria aue. (1 ylama tototl) aue solitaria. (2)

ilamachihua, nite : hazer a otro particionero de algo. pret: oniteilamachiuh.


(2 Ilamachiua, nite) hazer parcionero a otro de alguna cosa. (1 nite, ilamachiua)
parcionero hazer a otro de algun bien, o de algun secreto. (1 nite, ilamachiua)

ilamaiciuhqui : matrona muger honrada. (1 ylamaiciuhqui)

ilamapil : vejezuela. (1 ylamapil) vejezuela. (2)

ilamatcatontli : vejezuela. (1 ylamatcatontli) idem. (Ilamapil: vejezuela.) (2)

ilamati, n : enuegecerse la muger. (1) hazerse vieja. prete: onilamatic. (2)


vieja hazerse. (1) hazerse vieja. (1 n, ylamati)

ilamatiliztli : vejedad de muger. (1 ylamatiliztli) vejez de muger. (2)

ilamatl : vieja. (2)

ilamatlamatqui, mahuiztic cihuatl : matrona muger honrada. (1 ylamatlamatqui,


mauiztic ciuatl)

ilamato : vejezuela. (1 ylamato)

ilamatzin : vieja muger de edad. (1 ylamatzin)

ilamayotl : vejedad de muger. (1 ylamayotl) vejez de muger. (2)

ilantli : vieja. (2)

ilaqui : anegarse algo. (1 ylaqui) cundir la mancha estendiendose. (1 ylaqui)


anegarse la nao. &c. o pasarse el papel, o cundir mucho la mancha de azeite, o de
manteca. pret: oilac. (2)

ilaqui in amatl : passarse el papel. (1 ylaqui yn amatl)


ilcahua, nitla : oluidarse de alguna cosa. preterito: onitlalcauh. (2 Ilcaua,
nitla)

ilcahualtia, nicte : hazer oluidar algo a otro. preterito: onicteilcaualti. (2


Ilcaualtia, nicte)

ilcahuilia, niqu : oluidarse del agrauio q[ue] le hizieró[n]. s. perdonandolo.


prete: oniquilcauili. (2 Ilcauilia, niqu)

ilhui tlapohual amoxtli : calendario. (1 ylhui tlapoal amuxtli)

ilhuia, nicno : consultar algo consigo mismo. pre: onicnolhui. (2)


ilhuia, nicte : dezir algo a otro, o descubrirle el secreto. pret: onicteilhui.
(2) dezir algo a otro. (1)
ilhuia, ninote : quexarse ala justicia. preterito: oninoteilhui. (2) pedir en
juyzio. (1)

ilhuia + : arrobarte o trasportarse. (1 anic yehua ilhuia)

ilhuia, noconno : idem. pre: onoconnolhui. (Ilhuia, nicno: consultar algo consigo
mismo. pre: onicnolhui.) (2)

ilhuica + : estrecho de mar entre dos tierras. (2 Ipitzauayan in ilhuica atl)

ilhuica apan mochihua zonectic : esponja dela mar. (1 ylhuica apan mochiua
çonectic)

ilhuica atentli : orilla de la mar. (1 ylhuica atentli) costa de mar o la orilla


ola ribera. (1 ylhuica atentli) playa, o costa de mar. (2)

ilhuica atl : mar generalmente. (1 ylhuica atl) mar. (2)

ilhuica tlamatilizmatini : astrologo. (2)

ilhuicaamaitl : estero de mar. (1 ylhuicaamaitl)

ilhuicac + : estrecho de mar entre dos tierras. (2 Imonamicyan in ilhuicac


atl)

ilhuicac chane : morador del cielo. (1 ylhuicac chane) morador del cielo. (2)

ilhuicac nemi : morador del cielo. (1 ylhuicac nemi) idem. (Ilhuicac chane:
morador del cielo.) (2)

ilhuicacayotica : celestialmente. (1 ylhuicacayotica) celestialmente. (2)

ilhuicacayotl : celestial cosa. (1 ylhuicacayotl) cosa celestial. (2)

ilhuicaccayotl : celestial cosa. (1 ylhuicaccayotl) idem. (Ilhuicacayotl: cosa


celestial.) (2)

ilhuicacopa : de hazia el cielo. (2)

ilhuicacpa : hazia el cielo, o del cielo. (1 ylhuicacpa) del cielo. (1


ylhuicacpa) hazia el cielo, o del cielo. (2)
ilhuicacpa ni, tlachia : mirar al cielo. (1 ylhuicacpa ni, tlachia)

ilhuicacpahuic : hazia el cielo, o del cielo. (1 ylhuicacpauic)

ilhuicacuic : idem. (Ilhuicacpa: hazia el cielo, o del cielo.) (2)

ilhuicamachyotlamatini : estrellero o astrologo. (1 ylhuicamachyotlamatini)

ilhuicatitech : enel cielo. (2)

ilhuicatl : cielo. (1 ylhuicatl) cielo. (2)

ilhuicatl + : cielo estrellado. (1 citlallo ylhuicatl)

ilhuicatl, + : abrirse el cielo. (1 matzayani yn ilhuicatl, xapotimo tlalia)

ilhuicatlamatilizmati, n : astrologo ser. (1)

ilhuicatlamatilizmatini : astrologo. (1 ylhuicatlamatilizmatini)

ilhuicatlamatiliztli : astrologia. (1 ylhuicatlamatiliztli) astrologia. (2)

ilhuicatlamatini : estrellero o astrologo. (1 ylhuicatlamatini) astrologo.


(2)

ilhuicatlitic : parayso celestial. (1 ylhuicatlitic) cielo empireo, o parayfo


celestial. (2)

ilhuice : mucho mas. aduerbio. (2)

ilhuice + : antes mucho mas. i. magis ac magis aduerbio. (2 çan ylhuice)

ilhuice niccencuitia : empeorar a otro, queriendole corregir con alguna


reprehenssion. (1 ylhuice niccencuitia) empeorar a otro con el castigo y
correction. pr: ilhuice oniccencuiti. (2)

ilhuice nictlanalhuia : empeorar a otro, queriendole corregir con alguna


reprehenssion. (1 ylhuice nictlanalhuia)

ilhuice nitlahuelilocati : empeorarse ser cada dia peor én mal. (1 ylhuice


nitlauelilocati)

ilhuice nohuiti : empeorarse ser cada dia peor én mal. (1 ylhuice nouiti)

ilhuice ohuiti : empeorado assi. (1 ylhuice ouiti)

ilhuice tlahuelilocati : empeorado assi. (1 ylhuice tlauelilocati)

ilhuichihua, n : celebrar fiesta. pret: onilhuichiuh. (2 Ilhuichiua, n) celebrar


fiesta. (1 n, ilhuichiua)

ilhuichihualiztli : celebracion desta manera. (1 ylhuichiualiztli) celebracion


de fiesta. (2 Ilhuichiualiztli)

ilhuichihuani : celebrador de fiesta. (1 ylhuichiuani) celebrador de fiesta. (2


Ilhuichiuani)
ilhuichiuhqui : celebrador de fiesta. (1 ylhuichiuhqui)

ilhuil; + : ser merecedor de algo. (2 Ilhuil; no)

ilhuil; no : ser merecedor de algo. (2)

ilhuilti; + : idem. (Ilhuil; no: ser merecedor de algo.) (2 Ilhuilti; no)

ilhuilti; no : idem. (Ilhuil; no: ser merecedor de algo.) (2)

ilhuiltilo, n : ser hecho digno de algo sin merecerlo. pre: onilhuiltiloc. (2)

ilhuiquixtia, n : solenizar la sierra. (1) celebrar fiesta. p: onilhuiquixti. (2)


celebrar fiesta. (1)

ilhuiquixtiani : celebrador de fiesta. (2)

ilhuiquixtilia, nic : celebrar fiesta a algun sancto. pre: oniquilhuiquixtili.


(2)
ilhuiquixtilia, nite : solenizar la sierra. (1)

ilhuiquixtiliztli : celebracion desta manera. (1 ylhuiquixtiliztli)


celebracion de fiesta. (2)

ilhuiquixtiqui : celebrador de fiesta. (1 ylhuiquixtiqui) celebrador de fiesta.


(1 ylhuiquixtiqui)

ilhuitani + : abouado assi. (1 aquiyeua ilhuitani)

ilhuitica + : de catorze en catorze dias. (2 Matlatlac ylhuitica onnanauitica)


de diez en diez dias. (2 Matlatlac ylhuitica)

ilhuitl : dia defiesta. (1 ylhuitl) fiesta de guardar, o qualquier dia dela


semana. (2)

ilhuitl + : candelaria, fiesta de candelas. (1 tlauiliz ilhuitl) assi como


sino fuera fiesta de guardar. (2 Iuhquimmaca ilhuitl) fiesta de guardar. (2
Pieloni y[l]huitl) de catorze en catorze dias. (1 matlatlac ilhuitl onnauitica)
idem. (Matlatlac ylhuitica onnanauitica: de catorze en catorze dias.) (2
Matlatlac ilhuitl onnanauitica) de catorze en catorze dias. (1 matlatlac ilhuitl
onnanauitica) hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 yn ye ylhuitl)
aguinaldo. (1 neitlaniliztli ynipampa yluitl) fiesta de guardar. (2 Pialoni
ylhuitl)

ilhuitl mochihua : caer fiesta. (1 ylhuitl mochiua)

ilhuitl oquiz : celebrada fiesta. (1 ylhuitl oquiz) fiesta passada o celebrada.


(2)

ilhuitl pielli : fiesta de guardar. (2)

ilhuitl pielo : dia de fiesta de guardar. (1 ylhuitl pielo) idem. (Ilhuitl


pielli: fiesta de guardar.) (2)

ilhuitl pieloni : fiesta de guardar. (1 ylhuitl pieloni) dia de fiesta de guardar.


(1 ylhuitl pieloni) ferial dia o feriado. (1 ylhuitl pieloni) idem. (Ilhuitl
pielo: idem. (Ilhuitl pielli: fiesta de guardar.)) (2)
ilhuitl quiza : dia defiesta. (1 ylhuitl quiça) caer fiesta. (1 ylhuitl quiça)

ilhuitlacaquitia, nite : echar las fiestas. preterito: oniteilhuitlacaquiti.


(2) echar la fiesta. (1)

ilhuitlalhuia, nite : idem. pre: oniteilhuitlalhui. (Ilhuitlacaquitia, nite:


echar las fiestas. preterito: oniteilhuitlacaquiti.) (2) echar la fiesta. (1)

ilhuitlapohual amoxtli : calendario. (2 Ilhuitlapoal amoxtli)

ilhuiz : atroche moche, s: sin tiento ni consideracion. (1 ylhuiz)


desuariadamente o atroche moche. aduerbio, o mucho mas. (2)

ilhuiz + : no qualesquier palabras de por ay. (2 Amoçan ilhuiz tlatolli)

ilihuichihua, nitla : hazer algo desuariadamente, y sin consideracion. pre:


onitlailiuichiuh. (2 Iliuichiua, nitla) hazer algo no cuerdamento o sin
discrecion. (1 nitla, iliuichiua)

ilihuiz : como quiera. (1 yliuiz) superfluamente. (1 yliuiz) atroche moche, s:


sin tiento ni consideracion. (1 yliuiz) sin consideracion y desuariadamente. (2
Iliuiz)

ilihuiz + : por demas, o demasiado. (1 çan yliuiz) hablar cosas sin


concierto o sin proposito. (1 çá[n] yliuiz nitlatlatoa) atroche moche, s: sin
tiento ni consideracion. (1 çan iliuiz) sintiento, sin consideracion sin
estimacion, o poray como quiera. aduerbio. (2 çan iliuiz)

ilihuiz quitechihualtiani : descalabaçado. (1 yliuiz quitechiualtiani) atronado


o d[e]scalabaçado (2 Iliuiz quitechiualtiani)

ilihuiz teahuani : descalabaçado. (1 yliuiz teauani) idem. (Iliuiz


quitechiualtiani: atronado o d[e]scalabaçado) (2 Iliuiz teauani)

ilihuiz tecualtiani : descalabaçado. (1 yliuiz tecualtiani) idem. (Iliuiz


teauani: idem. (Iliuiz quitechiualtiani: atronado o d[e]scalabaçado)) (2 Iliuiz
tequaltiani)

ilihuiz tlatoani : hablador vano. (1 yliuiz tlatoani) hablador assi. (2


Iliuiz tlatoani)

ilihuiz tlatoliztli : habla enesta manera. (1 yliuiz tlatoliztli) habla desta


manera. (2 Iliuiz tlatoliztli)

ilihuiznemi + : haragan. (1 çan yliuiznemi)

ilihuiznemiliztli + : haragania. (1 çan yliuiznemiliztli)

ilihuiznequi, niqu : querer o dessear algo sin razó[n] o causa, o sin proposito.
pr: oniquiliuiznec. (2 Iliuiznequi, niqu)

ilihuizo : cosa superflua o demasiada. (2 Iliuiço)

ilihuizoia, nitla : hazer algo inconsideradamente. pre: onitlailiuizui. (2


Iliuizuia, nitla) yncónsideradamente hazer algo. (1 nitla, iliuizuia)
ilihuizotl : idem. (Iliuiço: cosa superflua o demasiada.) (2 Iliuiçotl)

ilihuizpiltonili : hornerizo, hijo de pura. (1 yliuizpiltonili)

ilihuizpopoloa, nitla : desperdiciar la hazié[n]da. prete: onitlailiuizpopolo. (2


Iliuizpopoloa, nitla) gastar demasiado. (1 nitla, iliuizpopoloa)

ilihuiztlatoa, n : hablar cosas sin tiento ni consideracion. pre: iliuiz


onitlato. vel. oniliuiz tlato. (2 Iliuiztlatoa, n)

ilihuizzo : superflua cosa. (1 yliuizço)

ilihuizzotl : superfluidad. (1 yliuizçotl)

ilitl : idem. (Ii: aliso.) (2)

ilnamicoca; + : mi remembrança, o la memoria que de mi se haze. (2 Ilnamicoca;


no)

ilnamicoca; no : mi remembrança, o la memoria que de mi se haze. (2)

ilnamictia, nitetla : traer ala memoria, o acordar algo a otro. prete:


onitetlalnamicti. (2)

ilnamictlani, nicte : mandar o persuadir a otro q[ue] sa acuerde de algo. pr:


onicteilnamictlan. (2)

ilnamiqui +, nitla : pensar antes. (1 nitla, achtopa ilnamiqui)

ilnamiquilia, nicte : acordarme delo que otro cometio o hizo. (1) acordarseme
d[e] loque otro cometio o hizo. pre: onicteilnamiquili. (2)

ilnamiquiliztli + : pensamiento assi. (1 achtopa ilnamiquiliztli)

ilo onotlahueliltic : guai demi, o desdichado de mi. interjection. (2 Ilo


onotlaueliltic)

ilochtia, nic : mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia dado. (1)
ilochtia, nin : desigualar enel precio delo que se compra. (1)
ilochtia, niqu : tornar atras o detener el relox que anda delantero. (1) detener
o tomar atras el relox que anda delantero. (1) tomar arras el relox, o tornar a
embiar algo al que me lo embio, o mudar o reuocar la sentencia q[u]e se auia dado,
o vender algo por menos delo q[ue] vale. pr: oniquilochti. (2) hazer detener el
relox que anda delantero, tornandolo atras. (1)
ilochtia, nite : tornar a otro, desde donde le auia ydo a acompañar. pre:
oniteilochti. (2) boluer a alguno del camino. (1) resistir. (1 nite, ylochtia)
tornar a otro guiandolo. (1 nite, ylochtia)
ilochtia, nitla : achicar o acortar algo. preteri: onitlailochti. (2) acortar o
estrechar edificio. (1) acortar o achicar. (1 nitla, ylochtia) escatimar. (1)
estrechar algo. (1 nitla, ylochtia) restrañar o restriñir. (1 nitla, ylochtia)
escotar cortar alguna cosa, assi como vestidura. (1) achicar algo. (1) despechar
vasallos, afloxandoles el tributo. (1 nitla, ylochtia) abreuiar. (1)

ilotca + : menguante dela mar. (1 vey atl ilotca)


iloti : afloxarse la enfermedad. (1 yloti) aliuiar se la enfermedad. (1
yloti) afloxarse la enfermedad. pr: oilot. (2)
iloti, n : boluerse o tornarse de donde yua. prete: onilot. (2) tornar dedo[nde]
fui. (1) huir atras. (1)

iloti + : menguante de luna. (1 yc iloti ym metztli) retraerse enla batalla o


retirarse. (1 yaoc n, iloti) estancarse el agua que corria. (1 momanatlatzicoa
yloti)
iloti +, n : retirarse enla guerra. preterit: yaoc onilot. (2 Yaoc niloti)

ilotiliztli : retraymiento assi. (1 ylotiliztli) tornada assi. (1 ylotiliztli)


huida assi. (1 ylotiliztli) buelta del que torna a venir de donde auia ydo. (1
ylotiliztli) buelta assi, o retiramiento é[n] la guerra. (2)

ilotin nonacayo : pararse flaco. preterito: oilotin nonacayo. (2)

ilottinemi, ni : passearse de vna parte a otra. (1 niylottinemi) passearse. pre:


oniylotinen. (2)

ilpicayotl : atadura, o cerradura. (2)

ilpicayotl + : cenogil. (1 tlanqua ilpicayotl)

ilpiliztli + : el acto de atar algo assi. (2 Tlateteuh ilpiliztli)


encabestramiento. (2 Necxi ilpiliztli) reatadura. (1 tlaoppa ylpiliztli)
atacadura de calças. (2 Necalças ilpiliztli) reatadura de cosa atada dos vezes.
(2 Tlaoppa ylpiliztli) el acto de atar vna cosa con otra. (2 Tlanetech
ilpiliztli)

ilpilli + : cosa atada fuertemente. (2 Tlateteuh ilpilli) cosa reatada. (2


Tlaoppa ylpilli) cosa atada a otra, o con otra. (2 Tlanetech ilpilli)

ilpilloyan + : estaca para atar bestia. (1 cauallo ylpilloyan)

ilpiloni + : cenogil. (1 netlanqua ilpiloni) faxa de muger. (1 nexillan


ylpiloni) reatador. (1 tlaoppa ylpiloni) cuerda para reatar algo. (2 Tlaoppa
ylpiloni)

ilpiqui + : reatador assi. (2 Tlaoppa ylpiqui) encabestrado. (2 Mocxi


ilpiqui)

ilpitza, nite : soplar a otro. pre: oniteilpitz. (2) soplar hazia otro. (1 nite,
ylpitza)
ilpitza, nitla : soplar. pr: onitlalpitz. (2)

ilpitza +, nitla : soplar por encima, o por defuera. prete: onitlapani ylpitz.
(2 Pani ilpitza, nitla) soplar a fuera. (1 nitla, pani, ylpitza)

ilpiya, nic : atar algo. (1 nic, ilpia)


ilpiya, nino : ceñirse. pre: oninolpi. (2 Ilpia, nino)
ilpiya, nite : atar a alguno, o prenderlo y encarcelarlo. pre: oniteilpi. (2
Ilpia, nite) tomar prendiendo. (1 nite, ilpia) prender. (1 nite, ylpia) asir o
prender a otro. (1 nite, ilpia) echar en la carcel. (1 nite, ilpia) encarcelar a
otro. (1 nite, ilpia)
ilpiya, nitla : atar alguna cosa. pr: onitlalpi. (2 Ilpia, nitla)
ilpiya + : reatar otra vez. (1 nitlaoppa ylpia)
ilpiya +, niqu : reatar algo. prete: occeppa oniquilpi. (2 Occeppa niquilpia)
reatar otra vez. (1 oppa niquilpia) reatar algo. preterito: oppa oniquilpi. (2
Oppa niquilpia) reatar otra vez. (1 occeppa niquilpia)
ilpiya +, nite : atar los pies a otro, o manear bestias. pret: onite icxiylpi. (2
Icxi ilpia, nite) atraillar perros o cosas semejantes. (1 nite, neuan ilpia)
ilpiya +, nitla : reatar algo. preterito: onitlaoppa ilpi. (2 Oppa ilpia,
nitla) atar vna cosa con otra. preter: onitlaneuanilpi (2 Neuan ylpia, nitla)

ilpiyani + : el que ata reziamente alguna cosa. (2 Tlateteuh ilpiani) el


q[ue] ata algú[n]a cosa dos vezes. (2 Tlaoppa ilpiani) atrauillador tal. (1
tlaneuan ilpiani)

iltecoani : soruible cosa que se sorue. (1 yltecoani)

ilteconi : soruible cosa que se sorue. (1 ylteconi)

iltequi, nitla : soruer algo. pre: onitlaltec. (2)

im + : menguante de luna. (2 Ye mictiuh ym metztli) menguante de luna. (2


Inecuepaliz im metztli) dezir bien el juego. prete: opa[c] im+patolli. (2 Paqui
im patolli) menguante de luna. (1 yc poliui ym metztli) menguante de luna. (1 yc
iloti ym metztli)

ima icxi in altepetl : aldea dela ciudad, o barrio (2 Ima ycxi yn altepetl)

ima icxi itlan caaquia : el que no haze caso de sus deudos por estar el rico.
metapho. (2 Ima ycxi ytlan caaquia)

imac micohuani : matador. (1 ymac micouani)

imacaci, nite : temer a alguno. prete: oniteimacaz. (2) temer. (1)


imacaci, nitla : tener respesto o temor reuerencial. pre: onitlaimacaz. (2) temer
con verguença. (1)

imacaxilia, ninote : idem. p: oninoteimacaxili. (Imacaci, nitla: tener respesto


o temor reuerencial. pre: onitlaimacaz.) (2)

imacaxoni : digno de ser temido. (2) digno de ser temido. (1 ymacaxoni)

imacaxtlanqui : idem. (Imacaxoni: digno de ser temido.) (2) digno de ser


temido. (1 ymacaxtlanqui)

imacaxtli : idem. o persona graue yde auctoridad (Imacaxtlanqui: idem.


(Imacaxoni: digno de ser temido.)) (2) graue persona, de auctoridad. (1
ymacaxtli) digno de ser temido. (1 ymacaxtli)

imacehualtini : merecedor de algo o dichoso. (2 Imaceualtini) merecedor. (1


ymaceualtini)

imachiyo + : mapamundi o bola de cosmografia. (1 cemanauactli ymachiyo)

imacuillamanixti : todas cinco cosas, partes, o pares. (2)

imalac + : muger horra que fue antes esclaua. metapho. (2 Tlatequililliyauh ymetl
ymalac itzotzopaz) horro o horra de esclauo. (1 tlatequililti yauh ymetl, ymalac
ytzotzopaz)
imalacacholoyan : en derredor. (2) enderredor, aduerbio. (1 ymalacacholoyan)

imalacayocan : enla copa del arbol. (1 ymalacayocan)

imalacayocan in cuahuitl : la copa del arbol. (2 Imalacayocan in quauitl) copa


de arbol. (1 ymalacayocan yn quauitl)

imalhuiloca : guarda o cubierta de algo. (2)

imama in cuahuitl : ramas de arbol. (2 Imama in quauitl) rama de arbol. (1


ymama yn quauitl)

imamacauhcan in tlaximalli : espacio de entre viga y viga en lo que esta maderado.


(2)

imanahual : manta de cuna de niño. (2 Imanaual) manta reburujada que ponen al


niño enla cuna pa que no se buelque. (1 ymanaual)

imanahual piltzintli : manta reburujada que ponen al niño enla cuna pa que no se
buelque. (1 ymanaual piltzí[n]tli)

imanian + : cantarera, donde ponen los cantaros. (1 tzotzocolli ymanian)

imantecayo + : manteca de vacas. (1 quaquaue ymantecayo) manteca de vacas. (1


vacas ymá[n]tecayo)

imatcanemi, nin : biuir recasadamente y sobre auiso. pret: oninimatcanen. (2)


biuir, o andar sobreauifo y cautamente. prete: oninimatcanen. (2)

imatcanemi + : recelarse sospechando. (1 teuicpa nin, imatcanemi)

imatcatlatoa, nin : hablar cuerda y sabiamente. preterito: oninimatcatlato. (2)

imati, m : sotil cosa. (1 mihmati) cosa sotil y curiosa, o conualecido de


enfermedad. (2) auisada y cuerda persona. (1)
imati, nin : ser prudente y auisado, o yr conualeciendo el enfermo. pre:
oninima. (2) cauto ser y auisado. (1) recelarse sospechando. (1) guardarse. (1)
yndustrioso ser. (1) conualecer. (1) astuto ser desta manera. (1)
imati, niqu : mañear. (1)
imati, nitla : proueer, o disponer lo que se ha dehazer. prete: onitlaima. (2)
proueer algo. (1 nitla, ymati) mañear. (1) bastecer al pueblo. (1)

imati + : ligero de pies. (2 Mocxi imati) mejorar en dolencia. (1 yeachi nin,


imati yequenteltzin) arreziar o conualecer dela enfermedad. (1 yequentel nin,
imati)
imati +, m : prudente persona, o cosa curiosa y polida. (2 Vel mimati) basta
cosa o maçoral, assi como manta, &c. (1 amo mimati)
imati +, nin : cauto ser y auisado. (1 nouiampa ninimati) idem. (Yequentel:
razonablemente. s. meya, o estarya algo mejor el enfermo, o otra cosa. aduerbio)
(2 Yequentel ninimati) conualecer dela enfermedad. pret: ye oninima. (2 Ye
ninimati) estar algo mejor dela enfermedad. pre: yeoachi ninima. (2 Yeachi
ninimati)
imati +, nino : ser ligero d[e] pies. p: oninocxi ima (2 Icxi imati, nino)

imatini + : idem. (Mocxi imati: ligero de pies.) (2 Mocxi imatini)


imatini +, nin : idem. pret: oninicxi ima. (Icxi imati, nino: ser ligero d[e]
pies. p: oninocxi ima) (2 Icxi imatini, nin)

imatlactlamanixti : todas diez cosas, o todas diez partes, o todos diez pares.
(2)

imatlactlamanixti omei : todas treze cosas. &c. (2)

imatlactlamanixti omome : todas doze cosas. &c (2)

imatlactlamanixti once : todas onze cosas. &c. (2)

imatlaquilhuiixti : todos diez dias, o entodos diez dias. (2 Imatlaquilhuiyxti)

imattinemi, m : recatado assi. (1)


imattinemi, nin : recasarse, o andar sobre auiso. pret: oninimattinen. (2) idem.
pret: oninimattinen. (Ninimatcanemi: biuir, o andar sobreauifo y cautamente.
prete: oninimatcanen.) (2)

imattiuh, m : conualeciente. (1)


imattiuh, nin : andar, o yr contiento. preterito: oninimattia. (2) andar
contiento. (1 nin, ymattiuh)

imattiuh +, m : idem. (Yemimati: conualeciente de enfermedad.) (2 Ye mimattiuh)


conualeciente. (1 yequentel mimattiuh)

imaxpi, nin : rapar, o pelar la barba inferior. preterito: oninimaxpic. (2)


hazer la barua ynferior. (1)

imaxtli : pendejo o barba inferior. (2) pendejo o bedija. (1 ymaxtli)

imaxxima, nin : rapar o hazer la barba inferior. prete: oninimaxxin. (2) hazer
la barua ynferior. (1)

imecapal + : horro. metaphora. (2 Tlatequililli iuic imecapal) horro o horra


de esclauo. (1 tlatequililli yuic ymecapal)

imecaxicol + : horro, o horra. (2 Tlacotonililli yaztauh ymecaxicol) horro o


horra de esclauo. (1 tlacotonililli yaztauh ymecaxicol)

imecayo + : ynstrumento de quatro cuerdas. (1 naui temi ymecayo) ynstrumento


de quatro cuerdas. (1 mecaueuetl naui ymecayo) ynstrumento de cinco cuerdas; y
assi delas demas. (1 mecaueuetl macuilli ymecayo)

imeixtin : todos tres. (2)

imepohualixtin : todos sesenta. (2 Imepoalixtin)

imeteixtin : todos tres. (2)

imetl + : muger horra que fue antes esclaua. metapho. (2 Tlatequililliyauh ymetl
ymalac itzotzopaz)

imetl, + : horro o horra de esclauo. (1 tlatequililti yauh ymetl, ymalac


ytzotzopaz)

imiahuayocan : enla cumbre de alguna cosa. (1 ymiauayocan)


imicca tanima : la muerte del alma. (2)

imiquiz + : conjunction de luna. (2 Metztli imiquiz) conjunction de luna. (1


metztli ymiquiz)

imiquiztica tlaneltiliani : martyr. (1 ymiquiztica tlaneltiliani)

imitoayan niquitoa : atiempo o coyuntura dezir algo . (1 ymitoayan niquitoa)

imix + : estar algunos mirando algo con gran atencion, notando todo lo que se
haze. (1 cenca ymix yn tequiuh)

imixpan nonotiquiza : passar alos que van enla delantera. preter: oimixpan
nonotiquiz. (2 Imixpan nonotiquiça) passar a los que van enla delantera. (1
ymixpan nonotiquiça)

imiyahuayocan : enla cumbre, o enlo alto de alguna cosa. (2 Imiyauayucan)

imma + : ninguna cosa le sobrepuja, o excede. (2 Atle imma quimopanauilia)

immaca + : no dexe de hazer cosa alguna. (2 Atle immaca onicchiuh)

immacazan : assi como. aduerbio. (2 Immacaçan) assi como. (1 ymmacaçan)

immacuilixtin : todos cinco. (2)

immacuilteixtin : idem. (Immacuilixtin: todos cinco.) (2)

immaitla + : no cosa alguna. (2 Atle immaitla)

immaitla? + : no ay otra cosa?. (2 Aoctle ymmaitla?)

imman + : lo mesmo es que velyquac. (2 Vel ymman) oportunamente. (1 vel ymman)

immanel : aunque, dadoque, o puestoque. aduer. (2) dado que, o puesto cato. (1
ymmanel) aunque. (1 ymmanel)

immanel cenca : alomas mas, o aunque mucho. (2) alo mas mas. (1 ymmanel cenca)

immani : atal hora, o aesta hora. aduerbio. (2) aesta hora. (1 ymmani)

immanozoneliuh : aunque sea assi. aduerbio. (2 Immanoçoneliuh)

immanti : ser ya hora o tiempo oportuno. s. para hazer algo, o venir y cumplirse
el tiempo y hora. s. quese esperaua. pret: oimmantic. (2)

immantilia, nitla : hallar algo atiempo y sazon, o a coyuntura. prete:


onitlaimmantili. (2)

immati + : mejorar en dolencia. (1 yen, immati)

immatlacteixtin : todos diez. (2)

immatlacteixtin omei : todos treze. (2)

immatlacteixtin omome : todos doze. (2)


immatlacteixtin once : todos onze. (2)

immatlacteixtin onnahui : todos catorze. (2 Immatlacteixtin onnaui)

immatlactetl centetl : de diez vno. (2)

immatlactetl omei centetl : de treze vno. (2)

immatlactetl omome centetl : de doze vno. (2)

immatlactetl once centetl : de onze vno. (2)

immatlactetl onnahui centetl : de catorze vno. (2 Immatlactetl onnaui centetl)

immatlactlamantli centlamantli : de diez cosas vna, o de diez pares vno, o de


diez partes a vna. (2)

immatlactlamantli omei centlamantli : de treze cosas vna. &c. (2)

immatlactlamantli omome centlamantli : de doze cosas vna. &c. (2)

immatlactlamantli once centlamantli : de onze cosas vna. &c. (2)

immatlactlamantli onnahui centlamantli : de catorze cosas vna. &c. (2


Immatlactlamantli onnaui centlamantli)

immatlactli ce : de diez vno. (2)

immatlactli omei ce : de treze vno. (2)

immatlactli omome ce : de doze vno. (2)

immatlactli once ce : de onze vno. (2)

immatlactli onnahui ce : de catorze vno. (2 Immatlactli onnaui ce)

immatlaquixtin : todos diez. (2)

immatlaquixtin omein : todos treze. (2)

immatlaquixtin omome : todos doze. (2)

immatlaquixtin onnahuin : todos catorze (2 Immatlaquixtin onnauin)

immatlaquixtin onze : todos onze. (2)

immazonel : aunque. (1 ymmaçonel)

immazoneliuh : aunque. (1 ymmaçoneliuh)

immetztli + : menguante de luna. (2 Yepoliui ymmetztli) menguante de luna. (2


Yeiloti ymmetztli)

immitzcocoa + : adónde, o en que parte del cuerpo te duele?. (1 cayepa canyeuel


ymmitzcocoa) adónde, o en que parte del cuerpo te duele?. (1 campa ymmitzcocoa)
immixtli + : desbaratar y deshazer el viento las nuues. preterito:
oeecapoliuh. (2 Eecapoliui ymmixtli)

immocahua : sobrar lo que queda. (1 ymmocaua)

immochihuazquia + : no auer effecto o no se acertar lo que se preténdia. (1


oommixcauh ymmochiuazquia)

immoyollo + : mas contenta te con esto. (2 Maçan ic pachiui ymmoyollo) tendras


proposito. s. de hazer algo. (2 Iuhtictlaliz ymmoyollo) sey cierto, o ten
entendido. (2 Maueliuhye ymmoyollo)

immoyollotzi + : hago gracias a vuestra merced. (2 Otlaçotic ymmoyollotzi)

imomanaya + : remanso de rio. (1 atoyatl ymomanaya)

imomanayan atoyatl : remanso de rio. (2)

imomextin : ambos ados, o entrambos. (2) entrambas personas. (1 ymomextin) ambas


a dos personas o culebras. (1 ymumextin)

imompohualixtin : todos quarenta. (2 Imompoalixtin)

imonamicyan + : mollera dela cabeça. (2 Toquaxical ymonamicyan)

imonamicyan in ilhuicac atl : estrecho de mar entre dos tierras. (2)

imonamicyan inilhuicaatl : estrecha mar entre dos tierras. (1 ymonamicyan


ynilhuicaatl)

imonamicyan intlalli : estrechura de tierra entre dos mares. (2)

imonecca + : cosa inutil y sin prouecho. (2 Atle imonecca) cosa sin prouecho.
(1 atle ymonecca)

imonecya : oportunamente. (1 ymonecya) abuen tiempo; aduerbio. (1 ymonecya)

imonecyan : entiempo y sazon, o en buen tiempo y coyuntura. (2)

imonequian : atiempo ysazon. (1 ymonequian)

imonequian + : abuen tiempo; aduerbio. (1 velipa ymonequian)

imonequian monequi : oportuna cosa con sazon. (1 ymonequian monequi)

imonequian monequiliztli : oportunidad. (1 ymonequian monequiliztli)

imonequian nicchihua : atiempo o coyuntura hazer algo. (1 ymonequian nicchiua)

imonequian nicnequi intlatquitl : gastar en bien. (1 ymonequian nicnequi


yntlatquitl)

imonequiyan nicnequi : gafar algo prouechosamente. pre: imonequian onicnec. (2)


imonteixtin : ambas ados animalias, o paxaros. (2) ambas a dos animalias, o
paxaros. (1 ymonteixtin) entrambos animales yrracionales. (1 ymonteixtin)

imopiloayan + : corriente de agua. (2 Atl imopiloayan) corriente de agua. (1 atl


ymopiloayan)

imoztlayoc : vn dia despues; vel; vn dia adelante. (1 ymuztlayoc)

impac + : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (2 Ciua impac) mugeril


hombre aficionado a mugeres, no en mala parte. (1 ciua impac)

impach + : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua impach)

impan + : cauallerizo. (1 cauallo pixque ympan ycac)

impatli + : ayuda echar o melezina. (1 tetlampanicte maca ynpatli)

impatolli + : dezir mal el juego. (2 Moçoçoma inpatolli)

in : sirue de hornato enesta lengua, y en composicion significa, los que. exemplo


intlaqua. quiere dezir los que comé[n]. &c (2)

in achto : al principio, s: quando comente a hazer algo. (1 yn achto)

in altepetl zan itlanca in occe altepetl : vezino pueblo que esta cerca de
otro. (1 yn altepetl çá[n] ytlanca yn occe altepetl)

in amo : el que no, o aquel que no. (2)

in amonotzallani : el que no quisiere ser corregido. (1)

in amotlatolpan : y en vuestro vulgar hablar. (2)

in anunciacion quexquich icquitztica initlacatilitzin totec : cuanto ay desde


la anunciacion a pascua de nauidad?. (1 yn anunciacion quexquich ycquitztica
ynitlacatilitzin totec)

in aoctle : quando no ay nada o quando falta todo. (1 yn aoctle)

in aquin : el que, o aquel que. (2)

in aquin aciaz : el que no quisiere. (1 yn aquin aciaz)

in atle : sin. preposicion. (2)

in atlei : quando no ay. (2)

in axcan in ompa titztihui : de aqui adelante, o en el tiempo venidero. (2 In


axcan yn ompa titztiui)

in ayamaque : antes que vosotros tuuiessedes ser. (1 yn ayamaque)

in ayatac : antes que tu fuesses. (1 yn ayatac)

in ayataque : antes que nosotros tuuiessemos ser. (1 yn ayataque)


in ayatitleme : antes que nosotros tuuiessemos ser. (1 yn ayatitleme)

in ayayaque : antes que aquellos tuuiessen ser o suellen. (1 yn ayayaque)

in ayaznequi : el que no se quiere yr. (1 yn ayaznequi)

in campa : adonde, o adondequier. aduerbio. (2)

in canin : adonde. s.. estuuiere. &c. aduerbio (2)

in caxtollamantli centlamantli : de quinze cosas vna, o de quinze pares vn par.


(2 In caxtullamantli centlamantli)

in caxtollamantli omei centlamantli : de diez y ocho cosas vna. &c. (2 In


caxtullamantli omei centlamantli)

in caxtollamantli omome centlamantli : de diez y siete cosas vna. &c. (2 In


caxtullamantli omome centlamantli)

in caxtollamantli once centlamantli : de diez y seys cosas vna &c. (2 In


caxtullamantli once centlamantli)

in caxtollamantli onnahui centlamantli : de diez y nueue cosas vna. &c. (2 In


caxtullamantli onnaui centlamantli)

in caxtolli ce : de quinze vno. (2 In caxtulli ce)

in caxtolli omei ce : de diez y ocho vno. (2 In caxtulli omei ce)

in caxtolli omome ce : de diez y siete vno. (2 In caxtulli omome ce)

in caxtolli once ce : de diez y seys vno. (2 In caxtulli once ce)

in caxtolli onnahuice : de diez y nueue vno. (2 In caxtulli onnauice)

in caxtolteixtin : todos quinze. (2 In caxtulteixtin)

in caxtoltetl centetl : de quinze vno. (2 In caxtultetl centetl)

in caxtoltetl omome centetl : de diez y siete vno. (2 In caxtultetl omome centetl)

in caxtoltetl once centetl : de diez y seys vno. (2 I[n] caxtultetl once centetl)

in caxtoltetl onnahui cen/t/tetl : de diez ynueuevno. (2 In caxtultetl onnaui


cé[n]/t/tetl)

in cempohualixtin : todos veinte vno. (2 In cempoalixtin)

in cempohualli ce : deveinte vno. (2 In cempoalli ce)

in cempohualtetl centetl : idem. (In cempoalli ce: deveinte vno.) (2 In


cempoaltetl centetl)

in chicomextin : todos siete. (2)

in chiconahuixtin : dem. (2 In chiconauixtin)


in chiconauhteixtin : todos nueue. (2)

in chiconteixtin : todos siete. (2)

in chicuacemixtin : todos seys. (2 In chiquacemixtin)

in chicuacenteixtin : idem. (In chiquacemixtin: todos seys.) (2 In


chiquacenteixtin)

in chicueixtin : todos ocho. (2)

in chicueteixtin : idem. (In chicueixtin: todos ocho.) (2)

in cochizpan : é[n] sueños, o está[n]do durmié[n]do ellos (2)

in ida ai : el que haze algo. (1 yn ida ay)

in itla quichihua : el que haze algo. (1 yn itla quichiua)

in miercolez inipam mocui nextli quexquichca quitztica ini : cuanto ay desde


la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn miercoles ynipam mocui nextli
q[ue]xquichca quitztica yni)

in nahuixtin : todos quatro. (2 I[n] nauixtin)

in nauhteixtin : todos quatro. (2)

in nauhtlamanixtin : todas quatro partes, cosas, o pares. (2)

in nepa : alli. (2) alli. (1 yn nepa)

in o : aquesse, o aquessa, aquesso, o despues que, o luego que. (2)

in oachto : y luego que, o despues que primero. (2)

in oatto : idem. (In oachto: y luego que, o despues que primero.) (2)

in occeppa : ala otra vez, o lo que la otra vez. (2) la otra vez, o lo que la
otra vez. (1 yn occeppa)

in oceppa : la otra vez, o lo que la otra vez. (1 yn oceppa)

in ocompa titztihui : de aqui adelante. (1 yn ocompa titztiui)

in ocyenepa inompa otihuallaque : tiempo passado. (1 yn ocyenepa inompa


otiuallaque)

in ompa otihuallaque : el tiempo passado. (2 In ompa otiuallaque)

in ompa titztihui : adelante s. enel tiempo venidero. (2 In ompa titztiui)

in ompatitztihui : adelante, s: el tiempo andando. (1 yn ompatitztiui)

in ompohualli ce : de quarenta vno. (2 In ompoalli ce)


in ompohualli centetl : idem. (In ompoalli ce: de quarenta vno.) (2 In ompoalli
centetl)

in onemico : lo que fue y tuuo ser en tiempos passados. (1 yn onemico)

in oontemachtiloc : despues de predicar; y assi delos de mas. (1 yn


oontemachtiloc)

in oyequene : despues que ya finalmente, o despues que de hecho. (2)

in oyuhonxihuitl : despues de dos años o despues de passados dos años. (1 yn


oyuhonxiuitl)

in quemman : alguna vez, o algunas vezes o atié[m]pos. aduerbio. (2)

in quemmanian : idem. (In quemman: alguna vez, o algunas vezes o atié[m]pos.


aduerbio.) (2)

in quenin : como, o assi como. conjunction. (2)

in quexquich : lo que. s. ouiere o se hallare. &c. (2)

in quexquich noixquich : tanto quanto. (2)

in quiyahuitl : llouiznar. (1 yn quiauitl)

in tiachcauh in amatlacuiloque : escriuano principal. (1 yn tiachcauh yn


amatlacuiloque)

in yacac niquiztiquiza : passar a los que van enla delantera. (1 yn yacac


niq[ui]ztiquiça)

in yalhua : loque ayer, o ayer. (2)

in ye ilhuitl : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 yn ye ylhuitl)

in ye ompa titztihui : tiempo venidero o futuro. (1 yn ye ó[m]pa titztiui)


adelante, s: el tiempo andando. (1 in ye ompa titztiui)

in yeiuh yexihuitl : al tercero año. (2 In yeiuh yexiuitl)

in yetlahuizcalehua : en amaneciendo. (2 In yetlauizcaleua)

in yetlahuizcalpan : idem. (In yetlauizcaleua: en amaneciendo.) (2 In


yetlauizcalpan)

in yetlapoyahua : en anocheciendo. (2 In yetlapoyaua)

in yeyuh cexihuitl : despues de passado vn año. (1 yn yeyuh cexiuitl)

in zazo catlehuatl : qualquiera dellos, o qualquier cosa que sea, (2 In çaço


catleuatl)

in zazo quenami : de qualquier manera o suerte que sea. (2 In çaço quenami)

inacatl + : ralas estar las cañas o cosas assi. (1 cacayacatimani ynacatl)


inacayo + : persona viciosa y carnal. (2 Quixcauia ynacayo) viejo flaco y
arrugado. (2 Pipinqui ynacayo) persona delicada, y tierna, assi como lo son los
nobles criados en delicadez. &c (2 Piltic ynacayo)

inacaz mococoa : doliente assi. (1 ynacaz mococoa)

inacaztitech ninopiloa : aconsejar, amonestar, o corregir a otro. pre:


inacaztitech oninopilo. (2)

inacaztitlan : ala oreja. (2)

inacaztitlan ichtaca notzaloni : secretario ala oreja. (2)

inacaztitlan ichtacanotzaloni : secretario ala oreja. (1 ynacaztitlá[n]


ychtacanotzaloni)

inacaztlan : ala oreja. (1 ynacaztlan)

inachto : al principio, antes, o primero. aduerb. (2)

inahuac : apar del, o junto a el, o con el. (2 Inauac) consigo. (1 ynauac)

inahuac + : morada en esta manera. (1 ytloc ynauac yeloualiztli) morador


enesta manera. (1 ytloc, ynauac nemini) morar cerca de algun lugar. (1 ytloc
ynauac ninemi) morada en esta manera. (1 ytloc ynauac nemiliztli)

inama, nite : yr ademandar la deuda alacreedor, inquirir y preguntar alos que


han dicho algo contra mi, o alos que oyeró[n] dezir mal de mi, para purgar me y
dar aentender mi innocencia pre: oniteinan. (2) deuda pedir. (1) demandar la
deuda. (1 nite, ynama) pedir la deuda. (1)

inamatlacuiloque + : escriuano mayor (2 Intiachcauh inamatlacuiloque)

inamic : su ygual, o cosa que viene bien y quadra con otra. (2) apropriado
para alguna cosa. (1 ynamic)

inamic + : no tener par, o no auer cosa que se le yguale. (2 Atle inamic)


desigual cosa. (1 amo ynamic) no tener par niygual. (1 atle ynamic)

inamictzin emperador : emperatriz. (1 ynamictzin emperador)

inamonotztlani : el que no quisiere ser corregido. (1)

inan + : culebra de hormiguero. (2 Tzicatl ynan) echar las pares la muger. (1


quitlaça yn inan)

inaquin yuhquii : el que es desta manera o desta condicion. (1 ynaquin yuhquiy)

inatl + : ayuntarse los ríos. (1 cetia ynatl)

inatle : sin preposicion. (1 ynatle)

inatlei : quando no ay nada o quando falta todo. (1 ynatley)

inauhtlamanixti : todas q[ua]tro cosas, o q[ua]tro pares. (2)


inaxca mochipa : de aqui adelante. (1 ynaxca muchipa)

inaxcan : agora, o al presente. aduerbio. (2)

inaxcan + : y agora. (2 Auh ynaxcan)

inaxcan ce xihuitl : de aqui avn año, o el año venidero. (2 Inaxcan ce xiuitl)

inaxcan in ocompa titztihui : de aqui adelante. (1 ynaxcan yn ocompa titztiui)

inaxcan mochipa : de aqui adelante. (2 Inaxcan muchipa)

inaxcan xihuitl : ogaño. (2 Inaxcan xiuitl) ogaño; aduerbio de tiempo. (1 ynaxcan


xiuitl)

inaya : antesque. aduerbio. (2) antes que. (1 ynaya)


inaya, nin : esconderse, o guarecerse en algun lugar. prete: onininax. (2)
aluergarse o guarecerse de la lluvia. (1 nin, ynaya) encubrirse. (1) esconderse.
(1)
inaya, nitla : encubrir o esconder algo. prete: onitlainax. (2) encubrir algo,
generalmente. (1 nitla, ynaya) esconder algo. (1 nitla, ynaya)

inayac : sin preposicion. (1 ynayac)

inayamo : antesque. (2) antes que. (1 ynayamo)

inayamo mochihua : antes que esso acaeciesse. (1 ynayamo mochiua)

inayamoyoaz : antes que anochezca. (2)

inayanac : antes que yo fuesse o tuuiesse ser. (1 ynayanac)

inayatitleme : antes que tuuiesemos ser, o antes que fuesemos (2)

inayayac : antes que aquel fuesse. (1 ynayayac)

inayayaque : antes que tuuiesen ser, o antes que fuessen. (2)

incactli +, n : matar el çapato. (1 n, echcocoa yncactli)

incal + : monesterio de monges. (1 teopixque yncal)

incaloapalitl +, nic : solar echar suelas. (1 nic, tlalia yncalvapalitl)

incampa : donde quiera; busca adondequiera. (1 yncá[m]pa)

incampa yez : adonde estuuiere. (1 yncampa yez)

incandela + : lleuar candelas en las manos. (1 nomac ycatiuh incandela)

incanin : donde quiera; busca adondequiera. (1 yncanin)

incanin yez : adonde estuuiere. (1 yncanin yez)

incastillan + : blanquear las miesses. (1 yztaztimani yncastillan tlaulli)

incaxtolixtin : todos quinze. (2 Incaxtulixtin)


incaxtoltetl omei centetl : de diez y ocho vno. (2 Incaxtultetl omei centetl)

ince + : viernes. (1 yc chiquacemilhuitl ynce semana) enero. (1 ycce metztli,


ynce xiuitl)

incemilhuitl : passar todo el dia sin prouecho. (1 yncemilhuitl)

incemilhuitl +, nic : gastar mal el tiempo. (1 nic, nentlaça yncemilhuitl)


gastar mal el tiempo. (1 nic, nenquixtia yncemilhuitl ynceyoual)

incenyeliz + : real, de gente de guerra. (1 yaoquizque yncenyeliz)

incexihuitl + : el mes de enero. (2 Iccemetztli incexiuitl) el mes de agosto. (2


Icchicuei metztli yncexiuitl) otubre mes. (1 ycmatlactetl metztli yncexiuitl)
mayo, mes quinto. (1 ycmacuilli metztli yncexiuitl)

inceyohual +, nic : gastar mal el tiempo. (1 nic, nenquixtia yncemilhuitl


ynceyoual)

inchan + : matriz de codornizes. (1 çoçoltin ynchan) monesterio de monges. (1


teopixque ynchan) escondrijo de fieras. (1 teq[ua]nime ynchan)

inchichihualayotl + : nata, que nada sobre la leche. (1 yyxtzotzoliuhca


ynchichiualayotl) nata de leche. (2 Itlaixo inchichiualayotl) nata, que nada
sobre la leche. (1 ytlaixxo ynchichiualayotl) nata, que nada sobre la leche. (1
ychiyauaca ynchichiualayotl)

inchichixtiuh + : hazerse poco apoco, o sin aduertir de mala condicion y de


amargo coraçon. (2 çaniuhnenti ynchichixtiuh noyollo)

inchihualoz +, nite : juramentar. (1 nite, nauatia ynchiualoz juramento)

inchoquiztli + : no cessar de llorar. (2 çamache nicmattica inchoquiztli


intlaocoyaliztli)

incihuatl + : estar la muger preñada. (2 Oitlacauh ynciuatl)

incitlalpol + : idem. pre: oualcholoyncitlalin. vel. yncitlalpul. (Valcholoa in


citlalin: salir el luzero del alea.) (2 Vacholoa yncitlalpul)

incochcayotl + : miseria de pobreza. (1 anecini yncochcayotl)

incochian + : meson. (1 nenenque yncochian) majada de ganado. (1 ychcame


yncochian)

incococ + : miseria de pobreza. (1 ompa onquiça yncococ teopouhqui)

incocoxqui + : empeorar el énfermo. (1 veya inicocoliz incocoxqui)

incuacualli + : lo mesmo es que quaqualli atl quiquiça. (2 Quiquiça inquaqualli


atl)

incuahuitl + : arbol que tiene guia, o pí[m]pollo (2 Izcallo inquauitl) rama de


arbol. (2 Iytzcallo ynquauitl)

incuauhquech + : yugo para vñir. (1 quaquaueque ynquauhquech tlauilanaya)


india tlaca : gente delas yndias. (2)

indioz + : dedicar o ofrecer algo a dios. (2 Itechnicpoa í[n]dios)

inecca + : cosa fin prouecho que no sirue para nada. (2 Atle ynecca) cosa sin
prouecho. (1 atle ynecca)

inecoca + : idem. (Atle ynecca: cosa fin prouecho que no sirue para nada.)
(2 Atle inecoca)

ineconi : cosa para oler, o digna de ser olida. (2) olorosa cosa que huele. (1
yneconi)

inecpachiuhca in tlamamalli : sobre carga. (2)

inecpachiuhca intlamamalli : sobrecarga. (1 ynecpachiuhca í[n]tlamamalli)

inecu tica : dulçor o dulçura. (1 ynecu tica)

inecuepaliz + : menguante de luna. (1 metztli ynecuepaliz)

inecuepaliz im metztli : menguante de luna. (2)

inecuepaliz in metztli : menguante de luna. (1 ynecuepaliz yn metztli)

inecuepca + : idem. (Vei__atl yylotca: menguante de mar.) (2 Veiatl ynecuepca)


menguante dela mar. (1 vey atl ynecuepca)

inecui, nitla : oler algo. pr: onitlanecu. (2)

inecui, nitlatla : rastrear por el oler. preterito: onitlatlanecu. (2)

inecutiuh, niqu : rastrear por el olor como podenco. (1)


inecutiuh, nitla : idem. pre: onitlanecutia. (Inecui, nitlatla: rastrear por
el oler. preterito: onitlatlanecu.) (2)

inehua, niqu : herrar el golpe no acertá[n]do a lo que se tira. pre: oniquineuh.


(2 Ineua, niqu)

inehua +, n : madrugar. (1 youac nineua) edad no conocida o encubierta delos


muchos años que alguno tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nino,
coneitta nipiltontli ypan nineua)
inehua +, niqu : tirar certero. (1 amo niquineua)

ineitonil : carleamiento del trabajado y cánfado. (1 yneitonil)

ineixcahuil in totecuiyo : es proprio y pertenece a solo dios. (2 Ineixcauil in


totecuiyo)

inelhuayo : su rayz y principio. (1 ynelhuayo)

inelhuayoc : ala rayz, o enla rayz del arbol, o de cosa semejante. (2) de
raiz. (1 ynelhuayoc)

inelhuayocan : idem. (Inelhuayoc: ala rayz, o enla rayz del arbol, o de cosa
semejante.) (2) de raiz. (1 ynelhuayocan) ala rayz del arbol. (1 ynelhuayocan)
inelhuayocan naci : verificar enteramente, o examinar el negocio. pre:
inelhuayocan onacic. (2) buscar de rayz la verdad. (1 ynelhuayocan naci)

inelhuayocan onacic : buscar y hallar assi la verdad. (1 ynelhuayocan onacic)

ineltococa in totecuiyo : la fee o creencia de nuestro señor. (2 Ineltococa yn


totecuiyo)

ineltococatzin totecuiyo : idem. (Ineltococa yn totecuiyo: la fee o creencia de


nuestro señor.) (2)

ineltococatzin totecuiyo yesu christo : fee o creencia. (1 yneltococatzin


totecuiyo iesu christo)

inemalacachoayan + : quicial de puerta. (2 Tlatzacuillotl ynemalacachoayan)

inemalacachohuayan + : quicio o quicial de puerta. (1 tlatzacuillotl


ynemalacachouayan)

inemanayan + : oriente, o donde sale el sol. (2 Tonatiuh ynemanayan) oriente.


(1 tonatiuh ynemanayá[n])

inemiliz : professo en esta manera. (1)

inenca + : el mantenimiento corporal. (2 Iyulca ynenca tonacayo)

inepaniuhca : junta de dos ríos. (1 ynepaniuhca)

inepaniuhca in croz : el braço dela cruz. (2 Inepaniuhca yn cruz)

inepaniuhca in ome atoyatl : junta de dos rios. (2 Inepaniuhca yn ome atoyatl)

inepantla + : idem. (Pe§o yyullo: fiel de balança.) (2 idem. (Peso yyullo:


fiel de balança.))

inepantlaicac + : fiel de balánça. (1 peso ynepantlaycac)

inetecayan + : biuar de conejos. (1 tochtli inetecayan) biuar de conejos. (2


Tochtli ynetecayan)

ineuh oommineuh : no auer effecto o no se acertar lo que se preténdia. (1 yneuh


oommineuh)

ineuhca + : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 ynhaualnecini


ycochca yneuhca)

inexxo + : pauesa o ceniza de centella muerta. (1 tlemoyotl ynexxo)

inezcayo + : nombre que significa muchas cosas. (1 tocaitl miec ynezcayo)

inhahualnecini icochca ineuhca : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1


ynhaualnecini ycochca yneuhca)

ini + : traspassar el cuchillo el coraçon dela virgen. (1 yuhquinma cuchillo


oquitocaticalac yni yollotzin) cuanto ay desde la ceniza ala pascua de
resurrection?. (1 yn miercoles ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)
beuedor de agua. (2 Atl ini) y esto. s. acaecio. (2 Auh yni)
ini +, nic : asosegar y quietar a otro. (1 nic, uellalilia yni yullo)

iniahuiaca + : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci yniauiaca)

iniahuiyaca + : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci yniauiyaca)

iniatzintotecuiyo + : despues del baptismo. (1 ynoiuh nicceli yniatzintotecuiyo


dios)

inic : con que, o paraque. aduerbio. (2)

inic + : no tiene par en preciosidad, o es mas precioso que todo lo de mas. (2


Aoctle yuan inic tlaçotli) mucho mas hermoso y lindo que todo lo demas. (2
Ocvalca ynic chipauac) hasta agora, o eñ [e]l tiempo passado. (2 Ixquichcauitl
inic otiuallaque) idem. (Aoctle yuan inic tlaçotli: no tiene par en preciosidad,
o es mas precioso que todo lo de mas.) (2 Aoctle yuhqui inic tlaçotli) dar
grandes bozes. (1 aoctle yuhqui ynic ni, tzatzi) peor, comparatiuo de malo. (1
ocualca ynic aqualli) hasta aqui o hasta agora, por el tiempo passado. (1
yxquichcauitl ynic otiuallaque) tiempo no tener para hazer algo ni opportunidad.
(1 atlaquenmá[n]ti ynic nic, chiuaz) cara con dos hazes. (1 çanquitlatia ynic
tlaueliloc)
inic +, nino : assechar estando enterrado, demanera que apenas se le parece la
cabeça. (1 nino, tlallan toca ynic ninotepachiuiz)
inic +, nitla : llamar tocando con la mano. (1 nitla, tzotzona ynic nitenotza)

inic caxtollamantli : la quinzena cosa o parte. (2 Inic caxtullamantli)

inic caxtolli : el quinzeno. (2 Inic caxtulli)

inic caxtoltetl : idem. (Inic caxtulli: el quinzeno.) (2 Inic caxtultetl)

inic ce : el primero. (2)

inic cempohuallamantli : la veintena parte o cosa. (2 Inic cempoallamantli)

inic cempohualli : el veinteno. (2 Inic cempoalli)

inic cempohualtetl : idem. (Inic cempoalli: el veinteno.) (2 Inic cempoaltetl)

inic centetl : el primero. (2)

inic chicuace : el sexto. (2 Inic chiquace)

inic chicuacentetl : idem. (Inic chiquace: el sexto.) (2 Inic chiquacentetl)

inic chicuei : el octauo. (2)

inic chicuetetl : idem. (Inic chicuei: el octauo.) (2)

inic chicume : el septimo. (2)

inic chicunahui : idem. (Inic chicunauhtetl: el noueno.) (2 Inic chicunaui)

inic chicunauhtetl : el noueno. (2)


inic chicuntetl : el septimo. (2)

inic huei : cuan grande es. (1 ynic vey) quan grande es, o que grande que es. (2
Inic vei)

inic ipam mocuepa amotlatol : y en vuestro vulgar hablar. (2 Inic ypam mocuepa
amotlatol)

inic macuilli : el quinto. (2)

inic macuiltetl : idem. (Inic macuilli: el quinto.) (2)

inic matlactetl : el decimo. (2) el decimo. (2)

inic matlactlan antli : la decima parte, cosa, o el decimo par. (2)

inic monahuaitoa : y enla lengua de los nauas. (2 Inic monauaitoa)

inic mozonehuaz : presa de agua. (1 ynic moçoneuaz)

inic nahui : idem. (Inic nauhtetl: el quarto.) (2 Inic naui)

inic nauhtetl : el quarto. (2)

inic ome : el segundo. (2)

inic ontetl : idem. (Inic ome: el segundo.) (2)

inic otihuallaque : hasta aqui o hasta agora, por el tiempo passado. (1 ynic
otiuallaque) hasta aqui, o hasta agora. s. el tié[m]po passado. (2 Inic
otiuallaque)

inic quimatiz : paraque supiese. (1 ynic quimatiz)

inic yei : el tercero. (2)

inic yetetl : idem. (Inic yei: el tercero.) (2)

inica + : pulgada medida. (1 cemmapilli ynica toueymapil)

inicanemi : sensual y vicioso. (2)

inicaquiztica + : clara cosa de entender. (1 amo oui ynicaquiztica) escuro


de entender. (1 oui ynicaquiztica)

inicnopillotl + : padecer gran necessidad. (2 Ye ompa onquiça ynicnopillotl


inicnotlacayotl)

inicnotlacayotl + : padecer gran necessidad. (2 Ye ompa onquiça ynicnopillotl


inicnotlacayotl)

inicocoliz + : empeorar el énfermo. (1 veya inicocoliz incocoxqui)

inicuac : cuando quieraque. (1 yniquac) cuando; affirmando. (1 yniquac)


quando. affirmando algo. aduerbio. o quando quieraque. (2 Iniquac)
inicuac +, nitla : señalar o expressar el dia que tengo de tornar, quándo voy
a alguna parte. (1 nitla, teneuhtiuh yniquac nivallaz)

inicuac atlei : quando no ay nada o quando falta todo. (1 yniquac atley)

inicuac ayamo : antes que. (1 yniquac ayamo) antes que. (2 Iniquac ayamo)

inicuac o : entonces. (2 Iniquac o)

inicuac onyez : y quando ouiere que. (2 Iniquac onyez)

inicuac otlacualoc : despues de comer. (1 yniquac otlaqualoc)

inicuac yetlapoyahua : en anocheciendo. (1 yniquac yetlapoyaua)

inicuac yeyexihuitl : y despues de tres años, o passados tres años. (2 Iniquac


yeyexiuitl)

inicuaco : despues que. (1 yniquaco)

inihuelica + : esparzirse el olor por todas partes. (1 yuhquin centlalli momana


yniuelica) esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci yniuelica)

inilhuicaatl + : estrecha mar entre dos tierras. (1 ymonamicyan ynilhuicaatl)


estrecha mar entre dos tierras. (1 ytzoliuhyan ynilhuicaatl) estrecha mar entre
dos tierras. (1 ypitzauayan ynilhuicaatl)

inilhuicac tlatocayotl : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1


ynylhuicac tlatocayotl)

inin : este, esta, esto. (1 ynin) esto. (1 ynin) este, esta, esto. (2)

inina + : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 ypano canvey ynina cayo)

ininacayo + : gentil y hermoso hombre o muger. (1 nouian qualneci yninacayo)


hobacho. (1 opiltiac yninacayo) gentil y hermoso hombre o muger. (1 acan
ytlacauhqui yninacayo) viejo arrugado que le cuelgan las arrugaduras como
gualdrapas. (1 çapipilcac yninacayo) liouacho. (2 Opiltiac ininacayo) hombre
membrudo. (2 Ipanocan uei yninacayo)

ininacayo, + : carnal y vicioso. (1 quixcauia yninacayo, atle


ytechquimaxitillani)

inintlamacehualiz + : dexaron exemplo de virtud y penitencia, s: los sanctos. (1


quitlapallotitiaque ynintlamaceualiz)

inintlatlacol + : echarse la culpa el vno al otro. (1 quimotlatlaxilia


ynintlatlacol)

inintlatol + : concordarse algunos entre si. (1 centetia ynintlatol)

inipam + : cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn miercoles


ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)

inipampa + : aguinaldo. (1 neitlaniliztli ynipampa yluitl)


inipan + : el signo enque naci, el alma, o la porcion y racion mia. (2 Notonal
ynipan nitlacat)

inipanin xihuitl : ogaño; aduerbio de tiempo. (1 ynipanin xiuitl) ogaño, o


eneste año. (2 Inipanin xiuitl)

inique i : estos, o estas. (2 Inique hi)

iniquehi : estos; vel; estas. (1 yniquehy)

initechmonequi + : menesteroso. (1 anecini ynitechmonequi)

initei + : estenderse, o bolar por todas partes la fama de nuestro señor dios.
prete: nouian otepan actimotecac yniteyotzin dios. (2 Nouian tepan actimoteca
initey otzin dios)

initetla + : esta estendida la misericordia de dios por todo el mundo. (2


Oquitzacutimoman ynitetla ocolilitzin dios yn nouian cemanau)

initilma +, nic : desabrigar o despojar aotro. (1 nic, anilia ynitilma)

initlatlacol +, ni : dar én rostro cónlos defectos que alguno hizo,


diziendoselos enla cara. (1 ni, quixcomaca ynitlatlacol)

initozqui + : perder la habla el enfermo. (1 ouetz ynitozqui) tener perdida la


habla el enfermo. (2 Ouctz inituzqui)

iniuh : segun; aduerbio. (1 yniuh) assi como. aduerbio. (2) como,


comparando. (1 yniuh) assi como. (1 yniuh)

iniuhca : segun es. aduerbio. (2) segun; aduerbio. (1 yniuhca)

iniuhque + : como qualquiera. (1 çanyenoyuhqui yniuhque cequintin)

iniuhque cequintin : como qualquiera delos otros. (2)

iniuhqui : assi como. aduerbio. (2) como, comparando. (1 yniuhqui) assi como.
(1 yniuhqui)

iniuhqui occequi : como qualquiera otra cosa. (2) como qualquiera cola. (1
yniuhqui occequi)

inixayac + : demudado assi. (1 omictimoman ynixayac)

inixquich : todo lo que, o todo quanto. (2)

inixquich in quexquich : en tanto en quanto. (1 ynixquich yn quexquich)

inixquichcahuitl : hasta, p[re]posicion. (1 ynixquichcauitl) idem.


(Inixquichcauh: mientras, o mientrasque, o entre tanto.) (2 Inixquichcauitl)
entretánto. (1 ynixquichcauitl) en tanto que. (1 ynixquichcauitl)

inixquichcauh : mientras, o mientrasque, o entre tanto. (2) mientras o mientras


que. (1 ynixquichcauh)
inixquichica : idem. (Inixquichcauitl: idem. (Inixquichcauh: mientras, o
mientrasque, o entre tanto.)) (2) en tanto que. (1 ynixquichica)

iniyectenehualoca +, nic : ayuntar en alguna cancion todos los loores de hazañas


que alguno hizo. (1 nic, cecentlalia yniyecteneualoca)

iniyollo + : auisada y cuerda persona. (1 tlachia yniyullo) asosegar y


quietar a otro. (1 nictlalilia yniyullo) auisada y cuerda persona. (1 yyzqui
yniyullo) desapercebido. (1 atleipanca yniyollo) misericordioso. (1 ycnoyoua
yniyollo)

iniyollotzin, + : estar dios lexos del pecador. (1 amo yn tech uelca


yniyollotzin, yntlaueliloque)

inizquipa otimotlapololti : todas las vezes que te desatinaste. (2)

iniztlacatiliztli +, nicte : desmentir a otro con verdad. (1 nicte, ixcomaca


ynyztlacatiliztli)

inmetztli + : crecer la luna. (1 veiya inmetztli)

inmixtli, + : deshazerse las nuues con los grandes vientos. (1 chico tlanauac
yauh í[n]mixtli, oehecapoliuh)

inmochiuh + : andar en dos años que acaecio algo. (1 yeyauh onxiuhtiz


ynmochiuh) andar en vn año que se hizo o acontecio algo. (1 ye yauh cexiuhtiz
ynmochiuh)

innacian + : estar alcabo, o enfinamiento. (2 Onacico ynnacian)

innecali + : retraymiento de mugeres. (1 ciua ynnecali zaquaya)

innechcapa + : hasta alli dó[n]de aquel esta. (2 Ixquichca ynnechcapa)

innehuan : ambas ados personas. (2 Inneuan) entrambas personas. (1 ynneuan)

innepa + : idem. (Ixquichca ynnechcapa: hasta alli dó[n]de aquel esta.) (2


Ixquichca innepa) hasta alli do esta alguno. (1 yxquichca ynnepa)

inneteilhuiliztli + : estado dela causa. (1 oncan tzicani ynneteilhuiliztli)

innican + : hasta aqui donde yo estoy. (2 Ixquichca innican)

innican quexquichica? : cuanto ay deaqui a tal parte?. (1 ynnican quexquichica?.)

innicchihua + : atiento hazer algo. (1 çannoconyocoya ynnicchiua) atiento hazer


algo. (1 çannocompiqui ynnicchiua)
innicchihua +, n : hazer algo asabiendas. prete: niytztiuh ynonicchiuh. (2
Iytztiuh ynnicchiua, n)

innichoca +, n : llorar mucho. (1 n, ellelaci ynnichoca)

innihuetzca + : morirse de risa, o reirse mucho. (2 Nommimictoc ynniuetzca)


innitlatlacoani + : ser consumado y gran pecador. (2 Onicmac caui
ynnitlatlacoani)
innitlatlacoani +, nic : ser consumado en maldad. pre: onicmacicaui. (2
Macicauia innitlatlacoani, nic)

innix + : abrirse el entendimiento. (1 tlapoui ynnix yn noyollo)

innollo + : turbarse y alterar se el coraçon, o recebir algun desgusto y


desabrimiento de algo. prete: cenca icquen omochiuh ynnoyollo. (2 Cenca
quemmochiua ynnollo)

innonacayo + : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia,


ictoneua yc chichinaca yn noyollo ynnonacayo)

innonetlacuil + : ganar conla hazienda que se da alogro. metapho. (2


Momimiloa ynnonetlacuil)

innopilhuan, + : parir la muger a menudo. prete: oniquinquaçalo yn nopilhuan (2


Quaçaloa ynnopilhuan, ninquin)

innotahua + : imitar el hijo asus padres, o parecerles enlas costumbres.


preterit: oniquinquixti. (2 Niquinquixtia ynnotaua)

innotlacaquia + : sano de juyzio. (1 pactica ynnotlacaquia) tener sano el


juizio el que esta enfermo. (2 Pactica innotlacaquia) juizio bueno tener y sano.
(1 amo quenca ynnotlacaquia) sano de juyzio. (1 amo quena ynnotlacaquia)

innotlatlacol + : escusar sus pecados, echando la culpa a algo. preterito:


itla itech onictlami in notlatlacol. (2 Itla itech nictlamia ynnotlatlacol)
perseguirme mis pecados, poniendose delante los ojos, o representandoseme, o
amenazandome. (2 Nixtentla momamalacachotinemi innotlatlacol)
innotlatlacol +, nic : purgarse del pecado, s: pagando la pena. (1 nic,
tzaqua ynnotlatlacol)

innotlatlalil : mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia dado. (1


í[n]notlatlalil)

innotlatol +, nic : mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia dado. (1


nic, cuepa innotlatol)

innotlatqui +, nic : gastar en bien. (1 nic, popoloa ynnotlatqui)

innotzaloca + : letania. (1 sanctome ynnotzaloca)

innoyollo + : afligirse y angustiar se mucho. prete: onicteopouh. &c. (2


Nicteopoa in nix ynnoyollo) inflamarse y abrasarse el coraçon. prete: otlecomon
ynnoyollo. (2 Tlecomoni ynnoyollo) estar bien con alguno y tenerle aficion y
buena voluntad. (2 Tetech uelca ynnoyollo) buena voluntad tener a otro. (1 tetech
uelca ynnoyollo) encenderse de yra. (1 tleualani ynnoyollo)
innoyollo +, nic : asosegarse y quietarse. pre: onicuellali ynnoyollo. (2
Vellalia ynnoyollo, nic)

ino : esse, essa, esso. (1 yno) aquello. (1 yno) despues que. (1 yno) luego
que, conjuncion. (1 yno)
ino ontemachtiloc : despues que ayan predicado o despues de predicado, o
enacabando de predicar o de enseñar. et sic de alijs. (2)

ino ontlacualoc : despues de comer, o en acabando de comer, o despues quetodos


ayá[n] comido (2 Ino ontlaqualoc) despues de comer. (1 yno ontlacualoc)

inoachtopa : luego que, conjuncion. (1 ynoachtopa)

inoatto : luego que, conjuncion. (1 ynoatto)

inoc : mientras que, o en tanto que. aduer. (2) en tanto que. (1 ynoc)
entretánto. (1 ynoc)

inoc + : qual dellos es el mejor. (2 Acye ynoc cenca qualli ?)

inoc cualcan : mientras haze buen tiempo, o mientras es tiempo oportuno y


conueniente. (2 Inoc qualcan)

inoc nontlacua : mientras como, o entretanto q[ue] como. (2 Inoc nontlaqua)

inoc quexquichcahuitl : mientras que, o entanto q[ue] (2 Inoc quexquichcauitl)

inoc yenepa : el tiempo passado. (2)

inoc yuan : mas, conjunction. (1 ynoc yuan)

inocatca : lo que fue y tuuo ser. (2) lo que fue y tuuo ser en tiempos passados.
(1 ynocatca)

inoccenca cualli : mejoria en cada especie. (1 ynoccenca qualli)

inoccenca yectli : mejoria en cada especie. (1 ynoccé[n]ca yectli)

inoccequi + : mas, conjunction. (1 auh ynoccequi)

inocixquichcahuitl : hasta, p[re]posicion. (1 ynocyxquichcauitl)

inocno : entretánto. (1 ynocno) en tanto que. (1 ynocno)

inocno chicontetl : ylos otros siete. et sic de alijs (2)

inocompa titztihui : adelante, s: enel tiempo venidero. (1 ynocompa titztiui)

inocompatitztihui : adelante, enel tiempo venidero. (2 Inocompatitztiui)

inocquexquich + : mas, conjunction. (1 auh ynocquexquich)

inocquexquichcahuitl : en tanto que. (1 ynocquexquichcauitl)

inoctlaca : mientras es de dia. (2) entre dia. (1 ynoctlaca)

inocyenepa : atras, s: en tiempos passados. (1 ynocyenepa)

inocyenepa in ompa otihuallaque : idem. (Inoc yenepa: el tiempo passado.) (2


Inocyenepa in ompa otiuallaque)

inoma : el mesmo. (2)


inoma + : escriptor de propria mano. (1 vel ynoma tlacuiloani) escriptor de
propria mano. (1 vel ynoma tlacuilo) el mesmo; (scilicet) lo hizo odixo. (1 vel
ynoma)

inomatca tlacuilo : escriptor desu propria mano. (2) escriptor de propria


mano. (1 ynomatca tlacuilo)

inomatlatoltzin : sus mismas palabras. (2)

inome + : junta de dos rios. (2 Icetca inome atoyatl) junta de dos ríos. (1
ycetca ynome atoyatl)

inome atoyatl : junta de dos ríos. (1 ynome atoyatl)

inompa + : tiempo passado. (1 yn ocyenepa inompa otiuallaque)

inompa otihuallaque : tiempo passado. (1 ynompa otiuallaque) atras, s: en


tiempos passados. (1 ynompa otiuallaque)

inompa titztihui : adelante, s: enel tiempo venidero. (1 ynompa titztiui)

inompatitztihui : tiempo venidero o futuro. (1 ynompatitztiui)

inoncan tilahuatoccuahuitl : entrar en monte espesso. (1 ynó[n]cá[n]


tilauatocquauitl)

inoncua quizaliz tonacayo : miembro, parte del cuerpo. (2 Inonqua quiçaliz


tonacayo)

inoncuaquizaliz + : miembro, parte del cuerpo. (1 centlamantli tonacayo


ynonquaquiçaliz tonacayo)

inonemico : lo que fue y tuuo ser, o lo q[ue] ya passo. (2)

inoquic : mientrasque, o entretanto. (2) en tanto que. (1 ynoquic) entretánto.


(1 ynoquic)

inoquimonequian : mientras es tiempo oportuno. (2)

inoquipan tlateotoquiliztli : en tiempo de la infidelidad, o en tiempo de la


idolatria. (2)

inoquixquicahuitl : idem. (Inoquixquichcauh: hasta. preposicion.) (2


Inoquixquicauitl)

inoquixquich : entretánto. (1 ynoquixquich)

inoquixquichcauh : hasta. preposicion. (2) hasta, p[re]posicion. (1


ynoquixquichcauh) mientras o mientras que. (1 ynoquixquichcauh)

inoquixquichica : entretanto, o mientrasque. (2)

inoquiz yexihuitl : despues de tres años, o passados tres años. et sic de


alijs. (2 Inoquiz yexiuitl)

inotlaimmantic : y venido y cumplido el termino o el tiempo. (2)


inoyeco : lo que fue o tuuo ser, o loque ya passo. (2) lo que fue y tuuo ser en
tiempos passados. (1 ynoyeco)

inoyo cexihuitl : despues de passado vn año. (1 ynoiuh cexiuitl)

inoyo nicceli iniatzintotecuiyo dioz : despues del baptismo. (1 ynoiuh nicceli


yniatzintotecuiyo dios)

inoyuh : poco despues. (1 ynoyuh) luego que, conjuncion. (1 ynoyuh)

inoyuh niccac : y despues de entendido y oydo el negocio. (2)

inoyuh nicceli in baptismo : despues del baptismo. (1 ynoyuh nicceli yn baptismo)

inoyuh ninocuantequi : despues que me baptize. (2 Inoyuh ninoquantequi)

inoyuh ninocuatequi : despues del baptismo. (1 ynoyuh ninoquatequi)

inoyuh yexihuitl : despues de tres años. (2 Inoyuh yexiuitl)

inquexquich + : tamaño quamaño. (1 yxquich ynquexquich)

inquexquich noixquich : tanto quanto. (1 ynquexquich noyxquich)

inquezqui + : tantas quantas, dizese de mantas esteras. &c. (2 Izqui ynquezqui)


tantos quantos en numero assi. (1 yzqui inquezqui)

inquezquime + : tantos quantos. (2 Izquime inquezquime) tantos quantos en numero


assi. (1 yzquime ynquezquime)

inquezquintin : tantos quantos en numero assi. (1 ynquezquintin)

inquezquipa + : tantas quantas vezes. (2 Izquipa inquezquipa)

inquezquiteme + : tantas quantas. s. reses. &c. (2 Izquiteme inquezquiteme)


tantos quantos en numero assi. (1 yzquiteme ynq[ue]zquiteme)

inquezquitetl + : tantos quantos, destamanera. (2 Izquitetl inquezquitetl)


tantos quantos en numero assi. (1 yzquitetl ynquezquitetl)

inquiyahuitl + : gotas pequeñas caer assi. (1 chichipini inquiauitl) no cessar de


llouer. (2 Aoc onquisa inquiauitl) no cessar de llouer. (1 aoc onquiça
ynquiauitl) gotas grandes caer quando llueue. (1 chachapani inquiauitl)

inquiyenica otiquitlaco : lo que cometiste poco tiempo a, o lo que no ha mucho


que cometiste pecando. (2)

insacramento + : comulgar. prete: itetzinco oninaxitisacramento. (2 Itetzinco


ninaxitia insacramento)

inteachcauh + : piloto principal. (2 Acallachiani ynteachcauh) piloto principal.


(1 acallachiani ynteachcauh)

inteachcauh intlatlamati : momo principal. (1 ynteachcauh yntlatlamati)


inteaxca +, nicte : pagar deuda. (1 nicte, cuepilia ynteaxca)

intech : enellos, o dellos. (2)

intech + : estar dios lexos del pecador. (1 amo yntech maxitia)

intechcopa : dellos. (2)

intemachtia : el que enseña. participio. (2)

intenahuatia + : mandon que manda a menudo muchas cosas. (2 çanic nemi


intenauatia)

intepetl + : desotra parte dela sierra. (1 yteputzco yntepetl) punta, o


cú[m]bre de cerro (2 Iquauitzauhca intepetl) desotra parte dela sierra. (1 ycampa
yntepetl) altura o cumbre de sierra. (1 ytzonyoc yntepetl) altura o cumbre de
sierra. (1 yquauitzauhca yntepetl)

intepixcauh + : prelada. (1 ciuamopia yntepixcauh)

intequitl +, ni : tasar tributos. (1 ni, quixyeyecoa intequitl)

intetlatlacol + : dezir a otro sus defectos enla cara. (1 yc niteixmotla


yntetlatlacol)

inteuhtli +, nic : matar el poluo. (1 nic, poloa ynteuhtli)

inteyacancauh + : prelada. (1 ciuamopia ynteyacancauh)

inteyacancauh intlatlamati : momo principal. (1 ynteyacancauh yntlatlamati)

intiachcauh + : cauallerizo. (1 cauallo pixque yntiachcauh)

intiachcauh inamatlacuiloque : escriuano mayor (2)

intica + : hasta ay donde tu estas. (2 Ixquichca intica) hasta ay do tu estas.


(1 yxquichca yntica)

inticmahuizotoque, + : suspensos estar y fuera de si con gran admiracion de cosas


grandes y marauillosas, que oyen o veen los hombres. (1 techpouhtitlaça
ynticmauiçotoque, cenca teyolquima teotlato)

inticmatiao + : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede. (1
oncan ynticmatiao)

intilmatli + : reues de vestidura, o de ropa. (2 Iyxcuepca intilmatli) raça de


paño. (2 Iytlacauhca intilmatli) raça de paño. (1 yytlacauhca yntilmatli)

intixtepetla + : como eres tan ciego. s. que no vees lo que te conuiene. (2


Cammach intixtepetla)

intla : si. conjunction condicional. (2) si, conjunstion condicional. (1)

intla + : oxala. (1 yyo intla) mas si; conjunction. (1 auh yntla camo) mas,
conjunction. (1 auh yntla) mas si; conjunction. (1 tel yntla) mas si;
conjunction. (1 auh yntla) ysi, conjunction. (2 Auh intla) mas si; conjunction.
(1 çan yntla) osi, aduerbio. (1 yyo intla) ysi viniere. (1 auh yntla vallaz)

intla aca : si alguno. (2) si alguno. (1 yntla aca)

intla, yeyecoa : esperimentar o prouar. (1)

intlaca : sino. conjunction. (2)

intlacacan : sien ninguna parte. s. os oluidaredes de dios. et sic de alijs.


(2)

intlacacan neciz : si en ningun lugar, s: pareciere o se hallare. (1


yntlacacan neciz)

intlacaic : si en ningun tiempo, y si nunca. s. pecaredes. &c. (2) si nunca. (1


yntlacaic)

intlacamo : ysino. conjunction. (2) sino, conjunction. (1 yntlacamo)

intlacamo + : ysi no quisiere. (1 auh yntlacamo ciaz)

intlacan : y si en alguna parte. (2) si en algun lugar. (1)

intlacana : si por algun lugar. (1) ysi é[n] algú[n]a p[ar]te o lugar, o si
aalgú[n]a p[ar]te. (2) si a algun lugar. (1) si en algun lugar. (1)

intlacanapa : idem. (Intlacana: ysi é[n] algú[n]a p[ar]te o lugar, o si


aalgú[n]a p[ar]te.) (2) si de algun lugar. (1) si en algun lugar. (1)

intlacanehuatl : y sino fuera por mi. (2 I[n]tlacanehuatl)

intlacanelmo : y aunq[ue]no, o puesto caso que no, o dado que no. aduerbio. (2)

intlacanozac : y si ninguno, o si eftuuiere ausente o sino vuiere quien. (2


Intlacanoçac)

intlacanozac + : y si ninguno, o si estuuiere ausente. (2 Auh intlacanoçac)

intlacatehuatl : sino fuera por ti. (1 yntlacateuatl)

intlacatle maxca : y sino tuuieres hazienda. et sic de alijs. (2)

intlacatli + : ygualdad de dia y de noche. (1 neneuhqui yntlacatli yuualli)

intlacua : el que come. participio. (2 Intlaqua)

intlacualli + : aborrecer o dar en rostro el man[j]ar al enfermo. (1 nouic eua


yntlaqualli) darme en rostro el manjar. pret: onouic euac yntlaqualli. (2 Nouic
eua yntlaqualli) desmoler la comida o digerirla. (1 temo yntlaqualli) dar en
rostro elmanjar. (1 nouic eua intlaqualli)
intlacualli +, nicte : tasadamente y con gran miseria y escaseza dar algo al
huerfano o alcriado. (1 nicte, ixtamachiuilia yntlaqualli)

intlacuayan + : pesebre, o pesebrera. (2 Mamaça yntlaquayan) pesebre o


pesebrera. (1 mamaça yntlaquayan)
intlahuelilocayotl + : andar los vicios a vanderas desplegadas. (1 totocatoc
yntlauelilocayotl)
intlahuelilocayotl +, mo : crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1 mo, tomaua
intlauelilocayotl)

intlahueliloque + : estar dios lexos del pecador. (1 amo yn tech uelca


yniyollotzin, yntlaueliloque)

intlahuilanaya + : yugo para vñir. (1 quaquaueque yntlauilanaya)

intlalli + : estrechura de tierra entre dos mares. (2 Imonamicyan intlalli)


estrecha tierra. (1 ytzoliuhyan yntlalli) estrecha tierra. (1 ypitzauayan
yntlalli) estrechura de tierra entre dos mares. (2 Ipitzauayan intlalli)

intlaltecutli + : morirse el enfermo. pre: oitech nacic yntlaltecutli. (2


Itech naci intlaltecutli)

intlalticpac + : vno vez y nomas biuimos eneste mundo, sin tornar otra vez a biuir
enel. (2 ça cen yequixoa intlalticpac)

intlamacehualiztli + : parte dela penitencia; s: la sa[t]isfacion, o la


contricion. (1 ycotonca yxeliuhca yntlamaceualiztli)

intlamamalli + : sobrecarga. (1 ynecpachiuhca í[n]tlamamalli)

intlamanitiliz + : gentil cosa de gentiles o costumbre gentilica. (1


tlateotocanime yntlamanitiliz)

intlamatlactetilia + : diezmador. (1 quitemacani yntlamatlactetilia) cosa


diezmada. (2 Oipammaan yntlamatlactetilia)

intlanazo : y si porvé[n]tura, o acaso. l. mas. si. có[n]jun. (2 Intlanaço)

intlanel : aunque. (1 yntlanel) y aunque, o dado que. aduerbio. (2)

intlanel cenca : alo mas mas. (1 yntlanel cenca) y aunque muy mucho. aduerbio.
(2)

intlanel cenca actehuatl : aunque seas quien fueres, o aunque seas de grande
estima. (2)

intlanozo : mas si; conjunction. (1 yntlanoço)

intlaocoyaliztli + : no cessar de llorar. (2 çamache nicmattica inchoquiztli


intlaocoyaliztli)

intlatequiliz + : real d[e] gé[n]te de guerra (2 Yaoquizque yntlatequiliz)


real, de gente de guerra. (1 yaoquizque yntlatequiliz)

intlatlaliayan + : papo de aues. (2 Totome yntlatlaliayan) papo delas aues.


(1 totome yntlatlaliayan)

intlatlamati + : momo principal. (1 ynteyacancauh yntlatlamati) momo principal.


(1 ynteachcauh yntlatlamati)

intlatolli + : estado dela causa. (1 oncan tzicaui yntlatolli) concertar o


concordar en lo que dizen. (1 nepaniui yntlatolli)
intlatquitl + : gastar en bien. (1 ymonequian nicnequi yntlatquitl)

intlaxhuiztli + : madurarse el nacido o encordio. (1 omotlali oicucic


yntlaxuiztli)

intlaxtlahuilli + : estar aparejada la paga, o el premio. (2 Yeic onoc


yntlaxtlauilli)

intlaza : mas si; conjunction. (1 yntlaça) y si, y si todavia, o mas si.


conjunction. (2 Intlaça)

intlazan : y si. (2 Intlaçan)

intloque + : cuantas mercedes te ha hecho nuestro señor?. (1 canimmach


omitzicnoma yntloque nauaque?.) de donde mereciste el beneficio que el señor te a
hecho?. (2 Cammach mitzicnoma intloque in nauaque?)

intoctli + : maçorca demayz por q[ue]jar (2 Chichiquiliui intoctli)

intompehuazque + : tiempo de yr. (1 yeimman yntó[n]peuazque)

intonal + : calendario. (1 sanctome ic yntonal moquetza)

intonatiuh + : eclipsi del sol. (2 Iqualoca intonatiuh) ponerse el sol.


preteri: oonac yn tonatiuh. (2 Aqui yntonatiuh)

intotecuiyo + : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan


enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 ytetztzinco quipouato
yntotecuiyo) quiso, o fue seruido nuestro señor dios. (2 Iyollotlamatic
yntotecuiyo dios) gozar o fruyr de n[uest]ro señor. pre: onicnotlamachti. (2
Nicnotlamachtia intotecuiyo)

intotlatol + : discordia endar pareceres o votos. (1 amo centetia yntotlatol)

intotlaxtlahuil + : acada vno de nosotros cabra su parte, o cada qual recibira


su premio y galardon. (1 ceceyaca totech aciz yntotlaxtlauil) acada vno cabra
suparte, o cada qualrecibira su premio. (2 Ceceyaca totechaciz yntotlaxtlauil)

intotoltetl + : caxcara de hueuo. (1 y cacallo yntotoltetl)

intoxiuh + : ser á[m]bos d[e] vna misma edad. (2 Neneuhqui í[n]toxiuh)

intoyollo + : estar vnidos los coraçones y animos delos que se aman. pre:
océ[n]tetiac. vel. ocentetix yn toyollo. vel. ocentet in toyollo. (2 Centetia
yntoyollo)

intzatzililoca + : letania. (1 sanctome yntzatzililoca)

inuan + : canonizado. (1 sanctome ynuá[n] tlapoalli)

inuan nicpoa in sanctome : canonizar. (1 ynuan nicpoa yn sanctome)

inuilohua + : punto de partida. (1 velyquac ynuiloua)

inyacac niquiztiquiza : passar alos que van en la delantera. pre: ynyacac


oniquiztiquiz. (2 Inyacac niquiztiquiça)
inye + : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 mayuh ticmatica ynye
pasqua)

inye tlachipahua : en amaneciendo. (1 ynye tlachipaua)

inye tlahuizcalehua : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcaleua)

inye tlahuizcalli moquetza : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcalli moquetza)

inye tlahuizcalpa : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcalpa)

inye tlalchipahua : en amaneciendo. (1 ynye tlalchipaua)

inye tlapoyahua : en anocheciendo. (1 ynye tlapoyaua)

inye yuh onxihuitl : despues de dos años o despues de passados dos años. (1 ynye
yuh onxiuitl)

inye yuhqui : finalmente. (1)

inyehuatl : conuiene a saber. (1 ynyehuatl)

inyeimman, + : y venido, o llegado ya el tiempo determinado. (2 Auh inyeimman,


yn otlaimmantic)

inyeiuh icxihuitl : al tercero año. (1 ynyeiuh ycxiuitl)

inyeiuh yeilhuitl : al tercero dia. (1 ynyeiuh yeilhuitl)

inyeompa titztihui : de aqui adelante. (1 ynyeompa titztiui)

inyepascua + : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 maypanticmatica


ynyepasqua)

inyeyan + : estrado. (1 tetlatzontequilique ynyeyan) estrado. (1 tlatoque


ynyeyan)

inyoca + : solamente a ellos o a aquellos. (1 çan ynyuca)

inyollo + : ombres sanctos. (1 qualnemiliceque qualli ynyullo)

inyoltextli + : flor de harina. (2 Icencauhca inyultextli)

inzazo aquin : quienquiera. (1 ynçaço aquin)

ipac + : malencolico. (1 atle ypac)

ipal : por el, o mediante el. (2)

ipal yeloani : ospedadero assi. (1 ypal yeloani) hospedero. (2)

ipaltzinco : por, preposicion para jurar. (1 ypaltzinco) por el, o mediante


el. prepo. p[ar]a jurar (2)

ipam + : cosa vil, que nose estima ni tieneen nada. (2 Atle ipam motta) milla.
(1 ontzontli ypam matlacpoualli neicxianaliztli) y en vuestro vulgar hablar. (2
Inic ypam mocuepa amotlatol) el que tiene vaguidos, o enfermedad de gota coral.
(2 Tlayuuallotl ypam momanqui)

ipam monamic : apretado assi. (1 ypam monamic)

ipam monamiquiliztli : apretamiento tal. (1 ypam monamiquiliztli)

ipam mopic : apretado assi. (1 ypam mopic)

ipam mopiquiliztli : apretamiento tal. (1 ypam mopiquiliztli)

ipam moquetza : endemoniado. (2)

ipam motzop : apretado assi. (1 ypam motzup)

ipam polihui : pagar vna deuda con otra. (1 ypam poliui) descuento de alguna
cosa que se deue, dando o pagando vna cosa por otra. (2 Ipam poliui)

ipam polihuiliztli : idem. (Ipam poliui: descuento de alguna cosa que se deue,
dando o pagando vna cosa por otra.) (2 Ipam poliuiliztli)

ipam polihuiliztli = : = polihuiztli + (2 ipá[m] poliuiliztli) = ipam


polihuiztli (2 ipá[m] poliuiliztli)

ipam polihuini : cosa que se descuenta de vna deuda con otra. (2 Ipam poliuini)

ipam polihuiztli : lo mismo es que ipá[m] poliuiliztli. (2 Ipam poliuiztli)

ipammacho + : el que es tenido por bueno. (2 Qualli ypammacho)

ipammomanqui + : desuanecido. (1 tlayuuallotl ypammomanqui)

ipammoquetza : endemoniado. (1 ypammoquetza)

ipampa : por, preposicion para jurar. (1 ypampa) causa, o el porque se haze la


cosa. (1 ypampa) por, preposicion para dar causa. (1 ypampa) por esto. dando
razon ocausa porque se hizo la cosa. (2)

ipampa + : martyrio. (1 tlaneltoquiliztli ypampa miquiliztli) porque


respondiendo la causa. (1 ye ypampa) porque respondiendo la causa. (1 yehica
ypampa) arras de casamiento. (1 ciuanemactli ypampa nenamictiliztli) martyr. (1
tlaneltoquiliztli ypampa miqui) graduado. (1 tlamauizçotilli ypampa
tlamatiliztli) graduado. (1 tlamauizçomactli ypampa tlamatiliztli) graduado. (1
tlamauiztililli ypampa tlamatiliztli) arras de casamiento. (1 ciuatetlauhtilli
ypampa nenamictiliztli)
ipampa +, nite : graduar. (1 nite, mauizmaca ypampa tlamatiliztli) graduar.
(1 nite, mauizçomaca ypampa tlamatiliztli) graduar. (1 nite, mauiztlalia ypampa
tlamatiliztli) graduar. (1 nite, ixtilia ypampa tlamatiliztli)

ipampa ninotequipachoa : compadecerse de alguno. (1 ypampa ninotequipachoa)

ipampahi : porende. (1 ypampahy) por lo qual, o portanto, o porende. (2)

ipampai : ypor esto, yportanto. (1 ypampay)

ipampepehua : alunado. (1 ypampepeua) alunado, que tiene lucidos interualos.


(2 Ipampepeua)
ipampohui : descuento. (1 ypampoui)

ipampohui + : novale nada, o no haze al caso. (2 Atle ipá[n]poui)

ipampohuiliztli : descuento. (1 ypampouiliztli)

ipampolihui : descuento. (1 ypampoliui)

ipampolihuiliztli : descuento. (1 ypampoliuiliztli)

ipan : sobre, preposicion. (1 ypan) tomar apechos el negocio. (1 ypá[n])


encima de algo. preposicion. (2)

ipan + : echar las cosas ala mas flaca parte. preterito: çantlein ipan
oniccuep. (2 çantlein ipan niccuepa) tener algo por cosa incomportable y pesada.
(2 Ayeualiztli ypan nicmati) echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan
oniccuep. (2 Qualli ipan niccuepa) idem. preterito: qualli ipan onictlachialti.
(Qualli ipan nicmati: idem. prete: qualli ipan onicma. (Qualli ipan niccuepa:
echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan oniccuep.)) (2 Qualli ipan
nictlachialtia) silla de cauallo. (2 Cauallo ipan icpalli) idem. (Maçan vel
iuhyauh: moderadamente, o haga se con moderacion.) (2 Maçanvel ipan) lo mismo es
que noyollo có[n]namiqui. pre: onoyollo ypanya. (2 Noyollo ipan yauh) aparecer
enfigura de otra cosa. pret: itla ic oninoquixti. (2 Itla ipan ninoquixtia)
ayrado por mucho tiempo. (2 Iqualan ipan nemi) caminante assi. (1 cauallo ypan
yetiani) caualgar a cauallo. (1 cauallo ypan nitleco) caminar a cauallo. (1
cauallo ypan nietiuh) aparecer en figura de alguna cosa. (1 ytla ipan nino,
quixtia) arras de casamiento. (2 Ciua nemactli ypan nenamictiliztli) graduado
é[n] sciencia. (2 Tlamauiçomactli ypan tlamatiliztli) nacemos con esta naturaleza
y condicion, o inclinacion. (2 Niman yuh ypan titlacati) arras de casamiento. (2
Ciua tetlauhtilli ipan nenamictiliztli) ayrado largo tiempo. (1 yqualá[n] ypan
nemi) odrezillo odre pequeño. (1 çan ypan qualli euaxiquipilli) acertar alo que
le tira. (1 vel ipan nictlaxilia) acertar alo que le tira. (1 vel ipan nicuica)
ginete. (1 cototzyetiuh ypan cauallo) desacato tal. (1 atle ipan teittaliztli)
menospreciar. (1 atle ipan ni, tlachia) mediano entre grande y chico. (1 çan
ypan) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1
noyollo ypan yauh) hazer algo de malagana. (1 tequitl ypan nicmati) condicion
natural. (1 yuh ipan tlacatiliztli) tomar en buena parte. (1 qualli ypan nic,
cuepa) perseuerante. (1 qualli ypan nemini) ostinacion. (1 aqualli ypan
nechicaualiztli) ynfamado. (1 aoctle ypan nitto) ynfamado ser. (1 aoctle ypan
nitto) libra y media. (1 centlatatnachiuaIoni ypan tlaco) mes y medio. (1
cemetztli ypan tlaco) oportunamente. (1 vel ypá[n]) ynfamia. (1 aoctle ypan
teittalizçotl) apar[e]cimiento assi. (1 ytla ipan nequixtiliztli) marçal cosa
deste mes. (1 março ypan mochiuani) edad no conocida o encubierta delos muchos
años que alguno tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nipiltontli ypan
ninomati) perseuerancia assi. (1 qualli ypan nemiliztli) desmerecer. (1 aoctle
ypan ninotta) echar a mala parte las cosas. (1 çan tlein ypan niccuepa) tanto y
medio. (1 yxquich ypan centlacol) oportuna cosa con sazon. (1 vel ipan monequi)
condicion tener assi. (1 yuh ipan nitlacat) ayrado largo tiempo. (1 yqualan ypan
nemini) libras dos y media. (1 ontlatamachiualoni ypan tlaco) estimar en poco o
en nada. (1 atle ipan nicmati) tener en gran estima el padre a su hijo. (1
cuzcateuh quetzalteuh ypan nimitzmati) tener en gran estima el padre a su hijo.
(1 cuzcatl; quetzalli ypan nimitzmati) mes y medio. (1 centetl metztli ypan
tlaco) condicion natural. (2 Iuh ipan tlacatiliztli) desastrado. (2 Oui ypan
yani) tener gran amor el padre al hijo. metaphora. (2 Quetzalteuh, cozcateuh ipan
nimitzmati) tenerse o estimarse en poco. preterito: atle ipan oninottac. (2 Atle
ipan ninotta) morir de coraje. (1 noqualan ypan nimiqui) caualgar a cauallo. (1
cauallo ipan ninotlalia) caminante assi. (1 cauallo ypan yani) desastrado. (1
oui ypan yani) dia y medio. (1 cemilhuitl ypan nepantla tonatiuh) obstinacion o
perseuerancia enel mal. (2 Aqualli ypan nechicaualiztli) idem. (Iqualan ipan
nemi: ayrado por mucho tiempo.) (2 Iqualan ipan nemini) encomendar mi
necessidadal que me puede socorrer en ella, catandole primero la beniuolencia.
metaphora. (2 Atiuitzo atauayo ipan nimitznomachitia) idest, nolo ternas por cosa
de poco valor. (2 Açanitla ypan ticmatiz) idem. prete: qualli ipan onicma.
(Qualli ipan niccuepa: echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan
oniccuep.) (2 Qualli ipan nicmati) despues que me baptize. (2 Nonequatequiliz
ipan) dos libras y media. (2 Ontlatamachiualoni ypan tlaco) siete cientos. (2
Centzuntli ypá[n] caxtulpoalli) ocho mil y seys cientos. (2 Cenxiquipilli ypan
centzuntli ypan matlacpoalli) ocho mil y seys cientos. (2 Cenxiquipilli ypan
centzuntli ypan matlacpoalli)
ipan +, nino : edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno tiene
diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nino, coneitta nipiltontli ypan
nineua)
ipan +, no : reconocer algo, o caer enla cuenta delo que no entendia bien.
preterit: noyollo ipan oya. (2 Yollo ipan yauh, no)

ipan axiliztli : acertamiento o buena dicha. (2) acertamiento assi. (1 ypan


axiliztli)

ipan cualli : razonable cosa algun tanto buena. (1 ypá[n] qualli)

ipan motzopaliztli : apretamiento tal. (1 ypá[n] motzupaliztli)

ipan naci : tener buena dicha, o acertar conlo que pretendia, o buscaua. preter:
ipan onacic. (2)

ipan nechicahualiztli : zelo. (1 ypan nechicaualiztli)

ipan neixquetzaloni : cosa digna y merecedora de fauor. (2) fauorable cosa. (1


ypan neixquetzaloni)

ipan nepohualiztli : acertamiento o dicha. (2 Ipan nepoaliztli)

ipan neyolnonotzalli : considerada cosa. (1 ypan neyolnonotzalli)

ipan ni tlacalaquia : emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n] ni tlacalaquia)

ipan ni, choloa : hollar. (1 ypan ni, choloa)

ipan ni, tlaaquia : emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n] ni, tlaaquia)

ipan ni, tlatoa : proueer algo. (1 ypan ni, tlatoa)

ipan niauh : passar por donde esta alguno o topar alguna cosa. (1 ypan niauh)
atinar o acertar en algo, o paliar por donde otro esta, o encontrar con el.
preterito: ipan onia. (2) entender en algun negocio. (1 ypan niauh) acertar
enloque se dize o haze. (1 ypâ[n] niauh)

ipan niauh immocualantzin : caer en desgracia tuya. (2 Ipan niauh ymmoqualantzin)

ipan nic teca : echar agua o cosas largas sobre otra cosa. (1 ypan nic teca)

ipan nic, poloa : pagar vna deuda con otra. (1 ypan nic, poloa)
ipan nic, tlalia : ymponer o poner por encima. (1 ypan nic, tlalia) poner
encima. (1 ypan nic, tlalia)

ipan nica : estar encima de algo. p: ipan onicatca. (2) estar encima. (1 ypan
nica)

ipan niccuica : dar enel blanco el que tira. (1)

ipan nichicahua in tlahuelilocayotl : ostinarse en mal. (1 ypan nichicaua yn


tlauelilocayotl)

ipan nicmati : poner por caso, ohazer cuenta que fue assi, o que no fue assi. p:
ipan onicma. (2) poner por caso. (1 ypan nicmati)

ipan nicmati in yepascua in yeilhuitl : hazer cuenta que es pasqua o dia de


fiesta. (1 ypá[n] nicmati yn yepasqua yn yeylhuitl)

ipan nicpoloa : pagar vna deuda con otra. prete: ipan onicpolo. (2)

ipan nicquechilia : asestar tiro. p: ipan onicq[ue]chili. (2) assestar tiro.


(1 ypan nicquechilia)

ipan nicteca : echar cosas liquidas, o cosas largas sobre otra cosa. pre: ipan
onictecac. (2)

ipan nicuica : acertar con tiro alo que se tira. pre: ipan onicuicac. (2)

ipan nihualtemo in cahuallo : apearse. preterito: ipan oniualtemoc yn cauallo. (2


Ipan niualtemo yn cauallo) apearse del cauallo. (1 ypan niualtemo yn cauallo)

ipan nine mi in cualli : perseuerar enel bien. prete: ipan oninen in qualli.
(2 Ipan nine mi in qualli)

ipan ninemi : entender en algun negocio. preterito: ipan oninen. (2) esecutar.
(1 ypan ninemi) entender en algun negocio. (1 ypan ninemi)

ipan ninemi in cualli : perseuerar en bien. (1 ypan ninemi yn qualli)

ipan ninixquetza : fiar enla haziénda abonándola. (1 ypan ninixquetza)

ipan nino, chicahua : zelar. (1 ypan nino, chicaua)

ipan nino, quetza : hollar. (1 ypan nino, quetza)

ipan nino, tlaquechia : restribar en algo. (1 ypan nino, tlaquechia)

ipan ninolpiya : tomar apechos el negocio. prete: ipan oninolpi. (2 Ipan ninolpia)

ipan ninoquixtia : aparecer en otra figura, o en semejança de otra cosa. p:


ipan oninoquixti. (2)

ipan ninotlaquechia : estribar en algo. preterito: ipan oninotlaquechi. (2)

ipan niquitta : assestar tiro. (1 ypan niquitta)


ipan niquiza : passar por do esta alguno, o encontrarse con el. prete: ipan
oniquiz. (2 Ipan niquiça) esperimentar o prouar. (1 ypan niquiça) passar por
donde esta alguno o topar alguna cosa. (1 ypan niquiça)

ipan nitechicahua in acualli : ostinar a otro. (1 ypan nitechicaua yn aqualli)

ipan nitla, poloa : pagar vna deuda con otra. (1 ypan n[i]tla, poloa)

ipan nitlaaquia : emplear en algo la hazienda. prete: ipan onitlaaqui. (2)

ipan nitlacalaquia : idem. pre: ipan onitlacalaqui. (Ipan nitlapoloa: pagar vna
deuda con otra. pret: ipan onitlapolo.) (2)

ipan nitlapoloa : pagar vna deuda con otra. pret: ipan onitlapolo. (2)

ipan nitlapopoloa : idem. pre: ipan onitlapopolo. (Ipan nitlacalaquia: idem.


pre: ipan onitlacalaqui. (Ipan nitlapoloa: pagar vna deuda con otra. pret: ipan
onitlapolo.)) (2) emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n] nitlapopoloa)

ipan nitlatoa : fauorecer algun negocio. preteri: ipan onitlato. (2) zelar. (1
ypan nitlatoa)

ipan nonecuatequiliz : despues que me baptize. et sic de alijs. (2 Ipan


nonequatequiliz)

ipan nonenamictiliz : despues que me case. (2)

ipan nonotiuh : poner todas sus fuerças enel negocio, o hazer todo lo ael
posible. (2)

ipan nopohua : acertar y tener buena dicha. (1 ypan nopoa) acertar y tener
buena dicha. (2 Ipan nopoa)

ipan temo : alunado, que tiene lucidos interualos (2)

ipan teocuitlapohualo mesa : mesa de cambiador o banco. (1 ypan teocuitlapoualo


mesa)

ipan tepiton : menor, nombre comparativo. (1 ypan tepiton) menor, nombre


comparatiuo. (2)

ipan tetemo : alunado. (1 ypan tetemo)

ipan tlaaquilli : empleada hazienda. (1 ypá[n] tlaaquilli) empleada hazienda, o


caudal. (2)

ipan tlacalaquilli : empleada hazienda. (1 ypá[n] tlacalaquilli) idem. (Ipan


tlaaquilli: empleada hazienda, o caudal.) (2)

ipan tlanamaco mesa : mesa en que ponen lo vendible. (1 ypà[n] tlanamaco mesa)

ipan tlapopololli : empleada hazienda. (1 ypá[n] tlapopololli) idem. (Ipan


tlacalaquilli: idem. (Ipan tlaaquilli: empleada hazienda, o caudal.)) (2)

ipan tlatectli : echada cosa assi. (1 ypan tlatectli) cosa liquida, o cosa larga
echada sobre otra cosa. (2)
ipan tlatlaxtli descomonion : p[er]sona descomulgada (2 Ipan tlatlaxtli
descomunió[n])

ipan tlatoloni : fauorable cosa. (1 ypan tlatoloni) cosa digna de ser fauorecida.
(2)

ipan totoca ehecatl : tempestad de vientos padecer enla mar. (1 ypan totoca
eecatl)

ipan yauh : dar enel blanco el que tira. (1 ypan yauh) dar la saeta o el arcabuz
enel blanco. pre: ipan oya. vel. oipanya. (2)

ipan yauh in noyollo : caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no
entendia. (1 ypan yauh yn noyollo)

ipan yauh noyollo : caer enla cuenta delo que no entendia. pr: ipan oya in
noyollo. (2)

ipanca + : esperar con desseo lo que ha de venir. (1 çanoyollo ypanca)

ipani : digna persona. (1 ypani) persona que le esta bien y le quadra alguna
cosa. (2)

ipani + : mejor; aduerbio de comparatiuo. (1 occenca ypani) mejor. aduerbi. (2


Occenca ypani)

ipanicpalli + : silla de cauallo o mula. (1 cauallo ypanicpalli)

ipaniti : conuenirle o quadrarle algo. (1 ypaniti) quadrar o estar bié[n]


alguna cosa a alguno pre: oipanitic. (2)

ipanitlacuiloa, n : sobre escreuir. preterito: onipanitlacuilo. (2) sobre


escreuir. (1)

ipaniyotl : mediania assi. (1 ypaniyotl)

ipannaci : acertar y tener buena dicha. (1 ypannaci)

ipannepohualiztli + : dicha buena. (1 vel quiçaliztli ypannepoaliztli)

ipanniauh : atinar o acertar en algo. (1 ypá[n]niauh)

ipannicuica : atinar o acertar en algo. (1 ipá[n]nicuica)

ipanninehua + : tenerse por de menos edad dela que tiene. (2 Nipiltontli


ypannineua)

ipanninomati + : idem. (Nipiltontli ypannineua: tenerse por de menos edad dela


que tiene.) (2 Nipiltontli ypanninomati)

ipannite, + : menospreciar. (1 ayac ipá[n]nite, mati)

ipannonecuatequiliz : despues del baptismo. (1 ypannonequatequiliz)

ipano + : nauegar como quiera. (1 acaltica n, ipano)


ipano canhuei inina cayo : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 ypano canvey
ynina cayo)

ipanoc : en todas partes o por todas partes. (1 ypanoc) entodas partes, o por
todas partes, o atodas partes. (2)

ipanoc ni, caquizti : sonar enderredor. (1 ypanoc ni, caquizti)

ipanoca : en todas partes o por todas partes. (1 ypanoca) detodas partes. (1


ypanoca)

ipanocacuillotic : gentil y hermoso hombre o muger. (1 ypanocacuillotic)

ipanocammonequi cuchillo : cuchillomá[n]gorrero (2)

ipanocan : idem. (Ipanocammonequi cuchillo: cuchillomá[n]gorrero) (2)

ipanocan + : entodas partes. (2 Cen ypanocan)

ipanocan cuillotic : gentil hombre, o muger. (2)

ipanocan huei ininacayo : hombre membrudo. (2 Ipanocan uei yninacayo)

ipanocan ni, tlachia : mirar por diuersas p[ar]tes. (1 ypanocan ni, tlachia)

ipanocan nitlachia : mirar a todas partes. preter: ipanocan onitlachix. (2)

ipanocayo : general cosa o generalidad. (1 ypanocayo)

ipanocmonequi cuchillo : mangorrero cuchillo. (1 ypanocmonequi cuchillo)

ipanti : dar enel blanco el que tira. (1 ypanti) dar la saeta, o arcabuz enel
blanco. prete: oipantic. (2)

ipantia, nitla : acertar, o atinar en lo que se dize. preterito: onitlaipanti. (2)


acertar enloque se dize o haze. (1)

ipantilia, nic : atinar o acertar en algo. (1)


ipantilia, niqu : topar acaso con alguno. (1) acertar y tener buena dicha. (1)
ipantilia, nite : hallar loque se busca, o dar sobre los enemigos. pre:
oniteipantili. (2) dar sobre ellos. (1)
ipantilia, nitla : acertar enloque se dize o haze. (1) atinar o acertar en
algo. (1 nitla, ypantilia) atiempo o coyuntura hazer algo. (1)

ipantlaco + : tanto y medio. (2 Ixquich ipantlaco)

ipantlatoani + : fauorecedor de pueblo. (1 altepetl ypantlatoani)

ipanyauh + : acertar alo que le tira. (1 vel ypanyauh)

ipapampa : apostar. (1 ypapampa)

ipapana + : de villa en villa. (1 altepetl ypapana)

ipatica + : que remedio ay, o que podemos ya hazer; i; no le ay; y portánto


prestemos paciencia?. (1 ca aoctle ypatica)
ipatillo + : delegado. (1 ytitlá[n] yyxiptla ypatillo yn sancto padre)

ipatiuh + : pénsion que sepaga por alquiler. (1 tlaneuhtli ypatiuh)

ipatiuh? + : cuanto en precio, o quanto vale?. (1 quexquich ypatiuh?) quanto


vale?. (2 Quexquich ypatiuh?)

ipepetlacaca : lustre de pintura. (2)

ipepetlacaca + : lustre enla pintura. (1 ytzotlá[n]ca ypepetlacaca yn tlacuilolli)

ipeuhca + : nacimiento o principio. (1 ytzin ypeuhca)

ipeuhcan : enel comienço, o enel principio, o al principio. (2)

ipilli + : dozientas mantas, esteras, tortillas o pliegos de papel. etc. (2


Matlac ypilli)

ipitzahuayan + : mar estrecho. (1 veyatl ypitzauayan) estrecho de mar. (2 Veiatl


ypitzauayan)

ipitzahuayan in ilhuica atl : estrecho de mar entre dos tierras. (2 Ipitzauayan in


ilhuica atl)

ipitzahuayan inilhuicaatl : estrecha mar entre dos tierras. (1 ypitzauayan


ynilhuicaatl)

ipitzahuayan intlalli : estrecha tierra. (1 ypitzauayan yntlalli) estrechura de


tierra entre dos mares. (2 Ipitzauayan intlalli)

ipo : su ygual, o su compañero. (2)

ipo + : desigual cosa. (1 amo ypo)

ipocyo + : exalacion o vapor. (1 tlalli ypocyo.)

ipocyotia, nin : echar desi baho. p: oninipocyoti. (2)

ipololoca + : perdon, o remission de pecados. (2 Tlatlacolli ipololoca)

ipotocquiza : vaporosa cosa que echa baho o vapor. (1 ipotocquiça)


ipotocquiza, n : idem. pre: onipotocquiz. (Ipocyotia, nin: echar desi baho. p:
oninipocyoti.) (2 Ipotocquiça, n) bahear. (1 n, ipotocquiça)

ipotocti : baho. (2)

ipotoctli : baho. (1 ypotoctli)

ipotocyo : vaporosa cosa que echa baho o vapor. (1)

ipotocyotia +, ni : bahear. (1 ni, yhioquiça, nin, ipotocyotia)

ipotza, nin : idem. pret: oniniputz. (Ipotza, nin: regoldar. pret: oninipotz.)
(2 Iputza, nin) regoldar. pret: oninipotz. (2) regoldar. (1 nin, iputza)

ipotza +, niqu : yndigesto tener el estomago. (1 xocoyac niquiputza) regoldar de


indigesto. pret: xocoyac oniquiputz. (2 Xocoyac niquiputza)
ipouhca + : ynfinito en numero. (1 atle ypouhca)

iquech in camisatli : collar de vestidura. (1 yquech yn camisatli)

iquechcuetlax + : collar de perro. (1 ytzcuintli yquechcuetlax)

iquehuae : cuesta que se sube. (1 hiqueuae)

iquehuilotla, nite : ligar con hechizos. preterito: oniteiqueuilotlac. (2


Iqueuilotla, nite) ligar con hechizos. (1 nite, yqueuilotla)

iquei : tercero en orden. (2)

iquimiliuhca : vayna de espada o cuchillo espada. (1 yquimiliuhca)

iquin? : cuando, o en que tiempo?. (1 yquí[n]?) aque tiempo?. (1 yquin?) que


dia (o mes) o que año?. (1 yquin?.) enque tiempo (preguntando)?. (1 yquin?.)
quando, o enque tiempo ?. preguntando. aduerbio. (2)

iquitcacalli : tienda de texedor. (1 yquitcacalli) tienda o casa de texedor.


(2)

iquitcalli : tienda de texedor. (1 yquitcalli) idem. (Iquitcacalli: tienda o


casa de texedor.) (2)

iquiti, n : texer tela. (2) texer. (1 n, ihquiti)

iquitihualoni : telar. (1 yquitiualoni) telar. (2 Iquitiualoni)

iquitiliztica : texendo. (1 yquitiliztica) texendo. (2)

iquitiliztli : texedura. (1 yquitiliztli) texedura, o el acto de texer. (2)

iquitini : texedor. (1 yquitini) texedor. (2)

iquitqui : texedor. (1 yquitqui)

iquitta, n : esperimentar o prouar. (1)

iquitta +, n : hallar ganancia y prouecho enel officio que vso. pret: itla itech
oniquittac. (2 Itla itech niquitta) aprender de otro alguna cosa, o tomar
exé[m]plo d[e] algú[n]a p[er]sona. p: tetechoniq[ui]ttac (2 Tetech niquitta)
experimentar grá[n]des trabajos y necesidades. (2 Yecococteopouhqui niquitta)

iquittli : texida cosa. (1 yquittli)

iquixtiloyan + : minero de aguzaderas. (1 tepuztlatentiloni yquixtiloyan)

iquiyahua tenyoc : çaguan o entrada de casa. (2 Iquiaua tenyoc)

iquiyahuatenyoc : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1 yquiauaté[n]yoc)

iquiyoyo + : breton de col. (1 coles yquioyo)


iquizayampa + : cosa oriental. (2 Tonatiuh yquiçayampa vitz) viento de oriente.
(1 tonatiuh yquiçayampa ehecatl) leuante viento oriental. (1 tonatiuh
yquiçayá[m]pa ytztiuitz eecatl) oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayampa vitz)
hazia donde sale el sol. (1 tonatiuh yquiçayampa) viento de leuante o de oriente.
(2 Tonatiuh yquiçayampa ehecatl) hazia donde sale el sol, o el oriente, o
leuante. (2 Tonatiuh yquiçayampa)

iquizayampahuic + : hazia donde sale el sol. (1 totiuh yquiçayampauic) hazia


oriente. (2 Tonatiuh yquiçayampauic)

iquizayan + : oriente. (1 tonatiuh yquiçayan) arroyo. (1 atl yquiçayan)


oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayan cayotl) leuante, parte oriental. (1 tonatiuh
yquiçayan) idem. (Tonatiuh yquiçayampa ehecatl: viento de leuante o de oriente.)
(2 Tonatiuh iquiçayan ehecatl)

iquizayancayotl + : idem. (Tonatiuh yquiçayampa vitz: cosa oriental.) (2


Tonatiuh yquiçayancayotl)

iquizcan + : patria o tierra natural de alguno (2 Iyolcá[n] yquizcá[n])

ita + : aun tiene todauia padre. et sic de alijs. o el que tiene todauia
padre. (2 Oc onca yta)

ita netimalolli : escarnecido. (1 yta netimalolli)

itacamaca, nite : proueer a otro de comida para el camino. pr: oniteitacamacac. (2)

itacamama, nite : bastecer o proueer al que va camino. (1)

itacatia, nin : proueer el alforja. (1)


itacatia, nite : idem. o proueer el alforja a otro. prete: oniteitacati.
(ITacamaca, nite: proueer a otro de comida para el camino. pr: oniteitacamacac.)
(2) bastecer o proueer al que va camino. (1)

itacatl : bastimento tal. (1) prouision de camino o matalotaje. (1 ytacatl)


mochila. (1 ytacatl) despenssa para el camino. (1 ytacatl) prouision, mochila, o
despensa de camino o matalotaje. (2)

itahui, n : esclarecerse o afamarse. (1 n, itaui)

itamachiuhca + : medida del mundo. (1 cemanauac ytamachiuhca)

itauhcayo : famoso enesta manera. (1 ytauhcayo) famosa persona. s. de buena fama.


(2)

itauhcayotica : loablemente. (1 ytauhcayotica) famosamente assi. (1


ytauhcayotica) famosamente assi. (2)

itauhcayotl : onra. (1 ytauhcayotl) honra, o fama delos buenos, o de los


hechos eroicos. (2)

itauhcayotl + : fama con mucha honra. (1 vey ytauhcayotl)

itauhqui + : dedicada cosa assi. (1 ytetzinco ytauhqui) consagrada cosa assi.


(1 ytech itauhqui yn dios)

itauhqui; notech : cosa que me esta prometida, o dedicada ami persona. (2)
itconi : sudito o sujeto. (1) vasallos gente menuda o subditos. (2)

itconi + : pueblo menudo, o vasallos. (2 Mamaloni ytconi)

itconi, mamaloni : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1 ytconi,


mamaloni)

itconi, mamaloni macehualtin : pueblo de gente menuda. (1 ytconi, mamaloni


maceualtin)

itconipetlacaltontli : porta cartas. (1 ytconipetlacaltontli)

ite : barriguda persona. (1 yte) pançudo. (1 yte) barrigudo o barriguda. (2)

itec motlalia in piltzintli : concebir la muger. prete: itec omotlali in


piltzintli. (2)

itecempapaquiliztiaya in dioz : la bienauenturá[n]ça y gloria sempiterna que da


nuetro señor dios. (2 Itecempapaquiliztiaya yn dios)

itecempapaquiltiaya in dioz : enla gloria eterna. (1 ytecempapaquiltiaya yn dios)

itecencuiltonoaya : enla gloria eterna. (1 ytecencuiltonoaya)

itecencuiltonoaya in dioz : idem. (Itecempapaquiliztiaya yn dios: la


bienauenturá[n]ça y gloria sempiterna que da nuetro señor dios.) (2
Itecencuiltonoaya in dios)

itecentlamachtiaya : enla gloria eterna. (1 ytecentlamachtiaya)

itecentlamachtiaya in dioz : idem. (Itecencuiltonoaya in dios: idem.


(Itecempapaquiliztiaya yn dios: la bienauenturá[n]ça y gloria sempiterna que da
nuetro señor dios.)) (2 Itecentlamachtiaya in dios)

itecentlamachtiayan dioz : parayso celestial. (1 ytecentlamachtiayan dios)

itech : en, enel o del. (2)

itech + : aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytla ytech vetzin noyollo)


acostumbrarse a algo. (1 ytla itech ninomati) aficionarse o aplicarse a algo. (1
ytla itech nino, mati) abituacion o habito. (1 ytla itech nematiliztli) achacoso
assi. (1 ytla itech motlamiani) hallar ganancia y prouecho enel officio que vso.
pret: itla itech oniquittac. (2 Itla itech niquitta) empobrecido. (1
cococteopuhqui ytech tlatectli) aficionarse a algo, o abituarse a alguna cosa.
pret: itla itech oninoma. (2 Itla itech ninomati) escusar sus pecados, echando la
culpa a algo. preterito: itla itech onictlami in notlatlacol. (2 Itla itech
nictlamia ynnotlatlacol) lo mesmo es que aoctle yctitotzinquixtizque. (2 Aoctle
ytech titotlamizque) aficionarse, o acostumbrarse a alguna cosa. prete: ytla
itech oninoma. (2 Ninomati ytla itech) no perteceys, o no soys de otro alguno. (2
Co amoma occetlacatl ytech ampoui) fertil tierra. (1 cenca ytech tlamochiua
qualli tlalli) marçal cosa deste mes. (1 março itech pouhqui) cosa delicada como
vidrio que luego se quiebra. (2 Amo ytech maxitlani) abusion. (1 aqualli ytech
nematiliztli) idem. preterito: cen itech oninoquetz. (Cen itechninopiloa:
continuar, o proseguir sin cessar lo començado. pre: cen itech oninopilo.) (2 Cen
itech ninoquetza) costumbre desta manera. (2 Itla itech nematiliztli) el que fue
castigado o corregido. (2 Atl cecec itech tlapacholli) escusarse, o poner
achaques, o escusas. prete: itla itech oninotlami. (2 Itla itech ninotlamia)
busca ytech nopiloa. preterito: oitech ninopilo. (2 Piloa, itech nino) aficionado
assi. (1 ytla ytech momatqui) abito, vso ycostû[m]bre. (1 ytla itech
nematiliztli) achaque. (1 ytla ytech netlamiliztli) poner achaques escusándose.
(1 ytla ytech nino, tlamia) aficionado assi. (1 ytla ytech vctzi yyullo) dar a
entender quien es. (1 vel itech neci) consagrada cosa assi. (1 ytechpouhqui yn
dios ytech opoualoc yn dios) tomaras dello exemplo. (2 Moneixcuitil itech
ticcuiz)

itech cahualotiuh : eredero. (1 ytech caualotiuh)

itech huetzi noyollo : ynclinarse y aficionarse a alguna cosa. (1 ytech uetzi


noyollo)

itech huetzin noyollo : aficionarse o enamorarse de algo, prete: itech ouetzin


noyollo. (2 Itech uetzin noyollo)

itech itauhqui in dioz : consagrada cosa assi. (1 ytech itauhqui yn dios)

itech itauhquin dioz : cosa dedicada, o consagrada a dios. (2 Itech itauhquin


dios)

itech mopilo : asido assi. (1 ytech mopilo)

itech motlatzitzquilti : asido assi. (1 ytech motlatzitzquilti)

itech naci : conocer muger. (1 ytech naci) tener parte con alguna muger.
prete: oitech nacic. (2)

itech naci intlaltecutli : morirse el enfermo. pre: oitech nacic yntlaltecutli.


(2)

itech necahualoni : medianero como quiera. (1 itech necaualó[n]i) leal cosa.


(1 ytech necaualoni) p[er]sona de credito y de có[n]fiá[n]ça. (2 Itech
necaualoni)

itech necahualotiuh : albacea. (1 ytech necaualotiuh) albacea. (2 Itech


necaualotiuh)

itech nehuelyollotiloni : leal cosa. (1 ytech neuelyollotiloni) fiel cosa de


quien confiamos. (1 ytech neuelyollotiloni)

itech nemachoni : cosa amigable y de buena conuersacion, o persona aquien nos


aficionamos por ser afable y graciosa. (2)

itech nematiliztli : costumbre de vida. (1 ytech nematiliztli) el acto d[e]


acostú[m]brarse alguno, a alguna cosa. (2)

itech nenahuatilotiuh : albacea. (2 Itech nenauatilotiuh)

itech nenahuatilotiuh nanahuatilotiuh : albacea. (1 ytech nenauatilotiuh


nanauatilotiuh)

itech nepiloliztli : asimiento tal. (1 ytech nepiloliztli)


itech netlacaneconi : leal cosa. (1 ytech netlacaneconi) persona de confiança.
(2)

itech netlamiliztli : achaque o color p[ar]a se escusar (2)

itech netlatzitzquiloni : asidero para se asir. (2)

itech netlatzitzquiltiliztli : asimiento tal. (1 ytech netlatzitzquiltiliztli)

itech ni, nemi : tratar o negociar. (1 ytech ni, nemi)

itech ni, tlatzitzquia : asirse de algo. (1 ytech ni, tlatzitzquia)

itech nic, matiloa : fregar vna cosa a otra. (1 ytech nic, matiloa)

itech nic, xacualoa : fregar vna cosa a otra. (1 ytech nic, xaqualoa)

itech nicpoa in dioz : consagrar o dedicar algo a dios. (1 ytech nicpoa yn dios)

itech ninemi : entender en algun negocio. prete: itech oninen. (2)

itech nino, chicahua : restribar en algo. (1 ytech nino, chicaua)

itech nino, cuappiloa : forcejar. (1 ytech nino, quappiloa)

itech nino, piloa : forcejar. (1 ytech nino, piloa) tenerse asido de algo el
que se cae. (1 ytech nino, piloa)

itech nino, tlaquechia : restribar en algo. (1 ytech nino, tlaquechia)

itech nino, tlatzitzquiltia : asirse de algo. (1 ytech nino, tlatzitzquiltia)

itech nino, tzitzquia : tenerse asido de algo el que se cae. (1 ytech nino,
tzitzquia)

itech ninochicahua : estribar o confiar en algo. prete: itech oninochicauh. (2


Itech ninochicaua)

itech ninocuappiloa : forcejar. pret: itech oninoquappilo. (2 Itech


ninoquappiloa)

itech ninomati : aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytech ninomati) aficionarse a


algo, o hallarse bien con ello. pre: itech oninoma. (2)

itech ninopiloa : asirse de algo. (1 ytech ninopiloa) asirse de algo, forcejar, o


perseuerar. prete: itech oninopilo. (2)

itech ninotlaquechia : estribar en algo. preterito: itech oninotlaquechi. (2)

itech ninotlatzitzquilia : asirse de algo. preterito: itech oninotlatzitzquili.


(2)

itech ninotzitzquia : asirse de algo, el que cae de alto. pre: itech


oninotlatzitzquili. (2)
itech niquitoa in dioz : consagrar o dedicar algo a dios. (1 ytech niquitoa yn
dios) dedicar o diputar algo para dios pre: itech oniquito in dios. (2 Itech
niquitoa in dios)

itech nitlatzitzquia : asirse de algo. prete: itech onitlatzitzqui. (2)

itech oixquihuic in comitl : pegarse la olla. (1 ytech oyxquiuic yn comitl) idem.


(Itech oixquiuh in xoctli: pegarse la olla.) (2 Itech oixquiuic in comitl)

itech oixquiuh in xoctli : pegarse la olla. (2)

itech oninoma : costumbre tener assi. (1 ytech oninoma)

itech quinehua : endemoniado. (1 ytech quineua)

itech tetlatzacuiltilo : palo para asaetear o picota. (1 ytech


tetlatzacuiltilo)

itech tlaactica : deudor. (1 ytech tlaactica) acreedor. (1 ytech tlaactica)


deudor. (2)

itech tlaactoc : acreedor. (1 ytech tlaactoc)

itech tlaaqui : fruticarse el arbol o cosa assi. (1 ytech tlaaqui) fructificar o


lleuar fruta el arbol. prete: itech otlaac. (2)

itech tlamochihua : fruticarse el arbol o cosa assi. (1 ytech tlamochiua)


frutuoso lo q[ue] da fruto. (1 ytech tlamochiua) idem. pre: itech otlamochiuh.
(Itech tlaaqui: fructificar o lleuar fruta el arbol. prete: itech otlaac.) (2
Itech tlamochiua)

itech tlaonoc : deudor. (1 ytech tlaonoc) deudor. (2)

itech tlapoliuhtica : deudor. (1 ytech tlapoliuhtica)

itech tlapopoliuhtica : idem. (Itech tlaonoc: deudor.) (2)

itech tlatlalilli : excomunion. descomulgado. (2)

itech tlatlamilli : calumniado. (2)

itech tlattalli : cosa sacada por otra, assi como ymagen o cosa semejante. (2)
contrahecha letra. (1 ytech tlattalli)

itechaci + : sentir mucho, o llegarme al alma alguna cosa. pre: noyollo itech
oacic. (2 Noyollo itechaci)

itechaqui : embeuerse en otra cosa. (1 ytechaqui)

itechca + : ynhumano sin caridad. (1 atle ytechca tlacayotl)

itechcahualotiuh : heredero. (2 Itechcaualotiuh)

itechchicotlamachoni : sospechoso de quien se sospecha. (1 ytechchicotlamachoni)

itechcopa : del. (2)


itechicotlamachoni : sospechoso, que no se confian del. (2)

itechmocahua + : priuado de gran señor. (1 quimotlacauia ytechmocaua)

itechmomatqui + : acostumbrado, o aficionado a alguna cosa. (2 Itla


itechmomatqui) abituado. (1 ytla ytechmomatqui)

itechnaci in tlaltecutli : morir. (1 ytechnaci yn tlaltecutli)

itechnemachoni : amigable cosa. (1 ytechnemachoni)

itechnepiloloni : asidero para se asir alguno. (2)

itechnetlacaneconi : fiel cosa de quien confiamos. (1 ytechnetlacaneconi)

itechnetlamiliztli : socolor. (1 ytechnetlamiliztli)

itechni, nomati : aplicarse o aficionarse a algo. (1 ytechni, nomati)

itechnic + : idem. o dedicar alguna obra a otro. pre: itech onicpoalti. (Poa,
itechnic: aplicar algo a otro, dandole su parte delo que se reparte. pre: itech
onicpouh.) (2 Poaltia, itechnic) aplicar algo a otro, dandole su parte delo que
se reparte. pre: itech onicpouh. (2 Poa, itechnic)

itechnicana : colegir algo de alguna cosa. (1 ytechnicana)

itechnicpohua indioz : dedicar o ofrecer algo a dios. (2 Itechnicpoa í[n]dios)

itechnino + : aficionarse a algo, o hallarse bié[n] con alguna cosa. prete:


itech oninoma. (2 Mati, itechnino)

itechninomati + : abituar se a algo, o habituar se. (1 ytla itechninomati)

itechninopiloa + : continuar, o proseguir sin cessar lo començado. pre: cen


itech oninopilo. (2 Cen itechninopiloa)

itechoixquiuh in xoctli : pegarse la olla. (1 ytechoyxquiuh yn xoctli)

itechpa + : cosa sin prouecho. (1 atle ytechpa tiquitta) salir o p[ro]ceder


algo d[e]la piedra (2 Tetl itechpa quiça) aprouechar me alguna cosa. (1 ytla
ytechpa niquitta) prouecho ser. (1 ytla ytechpa nicte ittitia)

itechpohui + : perrochiano. (1 teupantli ytechpoui) pastoril cosa. (1


ychcapixqui ytechpoui) dominical cosa. (1 domingo ytechpoui) ymperial cosa. (1
emperador ytechpoui) judicial cosa. (1 tlatzontequililiztli ytechpoui) pascual,
cosa de pascua. (1 pascua ytechpoui) seruil cosa. (1 tetlayecoltiliztli
ytechpoui) real cosa. (1 tlatoani ytechpoui) realengo. (1 rey ytechpoui)
perrochiano. (1 teucalli ytechpoui)

itechpohui in dioz : idem. (Itechpouhqui in dios: cosa dedicada o diputada para


dios.) (2 Itechpoui in dios)

itechpouhqui in dioz : cosa dedicada o diputada para dios. (2 Itechpouhqui in


dios)
itechpouhqui in dioz itech opohualoc in dioz : consagrada cosa assi. (1
ytechpouhqui yn dios ytech opoualoc yn dios)

itechquimaxitillani + : carnal y vicioso. (1 quixcauia yninacayo, atle


ytechquimaxitillani)

itechquinehua : endemoniado. (2 Itechquineua) demonio tener. (1 ytechquineua)

itechquinehuac : idem. (Itechquineua: endemoniado.) (2 Itechquineuac)


endemoniado. (1 ytechquineuac)

itechquineuhqui : idem. (Itechquineuac: idem. (Itechquineua: endemoniado.)) (2)


endemoniado. (1 ytechquineuhqui)

itechquiza : tocar vna cosa a otra de passada. pre: itech oquiz. (2


Itechquiça)

itechtlapacholli + : emmendado. (1 atl cecec, tzitzicaztli ytechtlapacholli)

itechtlapohualli + : fisco hazienda del del rey. (1 tlatoani ytechtlapoualli)

itechtlatlamilli : calunniado. (1 ytechtlatlamilli)

itecutlatocauh + : prouisor de obispo. (2 Obispo ytecutlatocauh) prouisor de


obispo. (1 obispo ytecutlatocauh)

itehua : pançudo. (2 Iteua) barriguda persona. (1 yteua) pançudo. (1 yteua)

itehuilacachiuhyan : remanso de rio. (1 yteuilacachiuhyan)

itehuilacachiuhyan in atoyatl : remanso de rio. (2 Iteuilacachiuhyan in


atoyatl)

itehuilotca + : idem. (Totoltetl yyztaca: clara de hueuo.) (2 Totoltetl


yteuilotca) clara de hueuo crudo. (1 totoltetl yteuilotca)

iteicneliliz + : fauor de pueblo. (1 altepetl yteycneliliz)

iteicnoittal + : ombre sin piedad y misericordia. (1 acanvitz yteicnoittal)

itelchihualoca : menoscabo, o menosprecio d[e] algo (2 Itelchiualoca) menoscabo o


mengua. (1 ytelchiualoca)

iteminaya + : idem. (Xicotlimiuh: aguijon de abeja.) (2 Xicotli yteminaya)


aguijon de abeja. (1 xicotli yteminaya)

itemoayan + : corriente de agua. (1 atl ytemoayan)

itenatea + : filo de cuchillo o de cosa assi. (1 cuchillo ytenatea)

itenchipahuaca + : margen de libro. (1 amoxtli ytenchipauaca)

itenhuetzca + : orillo de paño ya quitado o cortado del mismo paño. (1 tilmatli


ytenuetzca)

itenitztica + : filo de cuchillo o de cosa assi. (1 cuchillo ytenitztica)


iteniztaca + : margen de libro. (1 amoxtli yteniztaca)

itentzon + : baruudo. (1 miec ytentzon)

itentzon ixcuamol : mi nieto o bisnieto. metaph. (2 Itentzon ixquamul)

itepalehuiliz + : fauor de pueblo. (1 altepetl ytepaleuiliz)

itepochinqui : cosa fofa de dentro. (2) fosa cosa hueca. (1 ytepochinqui)

itepol + : vergajo de toro. (2 Quaquaue ytepul) vergajo de toro. (1 quaquaue


ytepul)

itepotzco + : allende la sierra. (1 tepetl iteputzco)

itepotzco in tepetl : detras la sierra. (2 Iteputzco in tepetl) dela otra parte


dela sierra. (1 yteputzco yn tepetl)

itepotzco intepetl : desotra parte dela sierra. (1 yteputzco yntepetl)

itepotzo : corcoba de alguno. (2 Iteputzo) corcoba. (1 yteputzo)

itepoz temmecayo cahuallo : freno de cauallo. (2 Itepuz temmecayo cauallo)

itepoztemmecayo cahuallo : freno para cauallo o mula. (1 ytepuztemmecayo


cauallo)

itepoztenilpica : idem. (Itepuz temmecayo cauallo: freno de cauallo.) (2


Itepuztenilpica)

itepoztenilpica cahuallo : freno para cauallo o mula. (1 ytepuztenilpica


cauallo)

itequiuh + : mangorrero cuchillo. (1 muchi ytequiuh) mangorrero cuchillo, o


cosa semejante. (2 Muchi itequiuh) professo en esta manera. (1 monetoltiqui
ytequiuh) ocupado én negocios. (1 miec iteq[ui]uh) negociado, que tiene muchos
negocios. (1 miec ytequiuh)

itetecuicaca + : el pulso. (2 Tomatlalhuayo ytetecuicaca) pulso dela muñeca, o


del braço. (2 Tlalhuatl ytetecuicaca) pulso. (1 tlalhuatl ytetecuicaca) pulso.
(1 tomatlalhuayo ytetecuicaca)

itetia, nite : empreñar el varon ala muger. preter: oniteiteti. (2)

itetinemi : empreñada. (1 ytetinemi.)

itetitlaniz + : legacia assi. (1 santo padre ytetitlaniz)

itetl : barriga o vientre. (2) barriga o vientre. (1 ytetl) vientre. (1)

itetlacolilitzin sancto padre : bula del sancto padre. (1 ytetlacolilitzin


sancto padre)

itetlamatcanemitiaya in dioz : la paz den[tr]o señor. (2 Itetlamatcanemitiaya


í[n] dios)
itetlanonochil + : corredor de mercaderia. (2 Tetlacocoui ytetlanonochil)

itetzahuacayo : limaza o bauaza. (1 ytetzauacayo)

itetzinco axihualiztli sacramento : comunion. (1 ytetzinco axiualiztli sacramento)

itetzinco axihualiztlisacramento : comunion o allegamiento al sacramento del


altar. (2 Itetzinco axiualiztlisacramento)

itetzinco itauhqui : dedicada cosa assi. (1 ytetzinco ytauhqui)

itetzinco itauhquin dioz : dedicado a dios, o cosa ofrecida y dedicada a dios.


(2 Itetzinco itauhquin dios)

itetzinco nicpoa in dioz : dedicar algo a dios. (1 ytetzinco nicpoa yn dios)

itetzinco nicpohua in dioz : dedicar o ofrecer algo a dios. pre: itetzinco


onicpouh in dios. (2 Itetzinco nicpoua in dios)

itetzinco ninaxitia in sacramento : comulgar. (1 ytetzinco ninaxitia yn sacramento)

itetzinco ninaxitia insacramento : comulgar. prete: itetzinco oninaxitisacramento.


(2)

itetzinco niquitoa in dioz : dedicar algo a dios. prete: itetzinco oniquito in


dios. (2 Itetzinco niquitoa in dios) dedicar algo a dios. (1 ytetzinco niquitoa
yn dios)

itetzinco pohui in totecuiyo yesu christo : christiano. (1 itetzinco poui yn


totecuiyo iesu christo)

itetzinco pouhqui : dedicada cosa assi. (1 ytetzinco pouhqui)

itetzinco pouhquin dioz : cosa dedicada o que p[er]tenece a dios. (2 Itetzinco


pouhquin dios)

itetzotzolli : bajo del vientre. (2) bajo del vientre. (1 ytetzotzolli)

itetztzinco quipohuato intotecuiyo : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa,


haziendo algun ademan enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1
ytetztzinco quipouato yntotecuiyo)

iteuh + : veuo de pescado; y assi dolos de mas. (1 michin yteuh)

itexihui : ydropico o gloton. (2 Itexiui) ydropico. (1 ytexiui)

itexihuiliztli : ydropesia. (2 Itexiuiliztli) ydropesia. (1 ytexiuiliztli)

itexihuini : ydropico. (1 ytexiuini)

itexihuiztli : idem. (Itexiuiliztli: ydropesia.) (2 Itexiuiztli) ydropesia. (1


ytexiuiztli)

ithualli : patio generalmente. (2) patio qualquiera. (1 ythualli)

iti +, nitla : idem. preterito: onitlaitiocotzoui. (Ocotzouia, nitla: lo mesmo


es que ocotzoaltia. pre: onitlaocotzoui.) (2 Ocotzouia, nitlaiti)
iti cocomocani : el q[ue] tiene torçó[n] o dolor de tripas (2)

iti cocomoquiliztli : torçon de tripas. (2)

iti cuyunqui : cosa hueca o horadada. (2)

iti ocotzohuia, nitla : empegar cuero de vino o q[ua]lquier vasija. pre:


onitlaitiocotzoui. (2 Iti ocotzouia, nitla)

itia, nitetla : dar a beuer algú[n] breuaje. p: onitetlaiti. (2)

itic : dentro de algo. (2) dentro de alguna cosa o entre algo. (1 ytic)

itic + : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl itic onoc) persona callada, cuerda


y que guarda secreto. (2 Vecatlan ytic) callado que guarda secreto. (1 vecatlan y
ytic) exe de carro. (1 quauhtemalacatl ytic onoç)

itic cocoxqui : doliente de tripas. (2)

itic mococoa, n : dolerme el vientre o las tripas. pre: nitic omococo. (2)

itic monahualtia in tlacatecolotl : endemoniado. (2 Itic monaualtia in


tlacatecolotl)

itic monahualtian tlacatecolotl : endemoniado. (1 ytic monaualtian tlacatecolotl)

itic motlalia in piltzintli : concebir la muger. (1 ytic motlalia yn piltzintli)

itic ninonotza, n : consultar algo consigo mismo. pre: nitic oninonotz. (2)

itic nitlaai, n : idem. pre: nitic onitlaax. (Itic ninonotza, n: consultar algo
consigo mismo. pre: nitic oninonotz.) (2 Itic nitlaay, n)

itic nitlanemitia, n : idem. pre: nitic onitlanemiti. (Itic nitlaay, n: idem.


pre: nitic onitlaax. (Itic ninonotza, n: consultar algo consigo mismo. pre: nitic
oninonotz.)) (2)

itic nontemo, n : idem. pre: nitic onontemoc. (Itic nitlanemitia, n: idem. pre:
nitic onitlanemiti. (Itic nitlaay, n: idem. pre: nitic onitlaax. (Itic
ninonotza, n: consultar algo consigo mismo. pre: nitic oninonotz.))) (2)

itic ontemoani : considerado. (1 ytic ontemoani)

itic tlatlalilli : cosa rellena. (2) rellena cosa. (1 ytic tlatlalilli)

itic topaniehuayo : entre cuero y carne. (2 Itic topanieuayo) entra cuero y


carne. (1 ytic topanieuayo)

iticca in tlacatecolotl : demonio tener. (1 yticca yn tlacatecolotl)

iticcalacqui + : doliente assi. (1 cecuiztli iticcalacqui)

iticcocoxqui : doliente assi. (1 yticcocoxqui)

iticocomocani : torçonado desta dolencia. (1 yticocomocani)


iticocomoquiliztli : torçon de tripas. (1 yticocomoquiliztli)

iticocoxonia, niqu : enxaguar vasija. (1)

iticoyonqui : veca cosa, no maciça. (1 yticoyonqui)

iticoyunqui : fosa cosa hueca. (1 yticoyunqui)

itilma + : vestido de blanco. (1 yztac ytilma)

itimalhuia, nin : templarse enel comer. preterito: oninitimalhui. (2) dieta o


templança tener assi. (1)

itiocotzohuia, nitla : empegar cuero o bota para vino. (1 nitla, itiocotzouia)

itipaca, niqu : enxaguar vasija. (1)


itipaca, nitla : enxaguar vasija. pr: onitlaitipacac. (2)

ititl : barriga o vientre. (2) barriga o vientre. (1 ytitl) vientre. (1)

ititlan + : legado del papa. (1 santo padre ytitlan) mensajero entre dos. (1
ometlacatl ytitlan)

ititlan yixiptla ipatillo in sancto padre : delegado. (1 ytitlá[n] yyxiptla


ypatillo yn sancto padre)

itixihui : gloton. (1 ytixiui) ydropico o gloton. (2 Itixiui) gloton. (1


ytixiui) ydropico. (1 ytixiui)
itixihui, n : ydropesia tener. (1 n, itixiui)

itixihuiliztli : ydropesia. (2 Itixiuiliztli) ydropesia. (1 ytixiuiliztli)

itixihuini : ydropico. (1 ytixiuini)

itla : alguna cosa. (1 ytla) algo, o alguna cosa. aduerbio. (2) algo. (1
ytla) cosa. (1 ytla)

itla + : tener algun modo o manera de biuir particular. preterito: ytla


onicnonemilizti. (2 Nemiliztia, ytla nicno) pensar o tratar algo dentro de si.
pre: itla nitic onicnemiti. (2 Nemitia, ytla nitic nic) aficionarse, o
acostumbrarse a alguna cosa. prete: ytla itech oninoma. (2 Ninomati ytla itech)
el que haze algo. (1 yn itla quichiua)

itla ic nontequixtia : ser alguno vtil y prouechoso para alguna cosa. pret: itla
ic onontequixti. (2)

itla ic, nontequixtia : aprouechar a otro. (1 ytla ic, nontequixtia)

itla icneelleltiliztli : recrecimiento tal. (1 ytla ycneelleltiliztli)

itla ipan nequixtiliztli : apar[e]cimiento assi. (1 ytla ipan nequixtiliztli)

itla ipan nino, quixtia : aparecer en figura de alguna cosa. (1 ytla ipan nino,
quixtia)

itla ipan ninoquixtia : aparecer enfigura de otra cosa. pret: itla ic oninoquixti.
(2)
itla itech huetzin noyollo : aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytla ytech vetzin
noyollo)

itla itech momatqui : aficionado assi. (1 ytla ytech momatqui)

itla itech motlamiani : achacoso assi. (1 ytla itech motlamiani)

itla itech nematiliztli : costumbre desta manera. (2) abituacion o habito. (1


ytla itech nematiliztli) abito, vso ycostû[m]bre. (1 ytla itech nematiliztli)

itla itech netlamiliztli : achaque. (1 ytla ytech netlamiliztli)

itla itech nictlamia innotlatlacol : escusar sus pecados, echando la culpa a


algo. preterito: itla itech onictlami in notlatlacol. (2 Itla itech nictlamia
ynnotlatlacol)

itla itech nino, mati : aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytla itech nino, mati)

itla itech nino, tlamia : poner achaques escusándose. (1 ytla ytech nino,
tlamia)

itla itech ninomati : aficionarse a algo, o abituarse a alguna cosa. pret: itla
itech oninoma. (2) acostumbrarse a algo. (1 ytla itech ninomati)

itla itech ninotlamia : escusarse, o poner achaques, o escusas. prete: itla itech
oninotlami. (2)

itla itech niquitta : hallar ganancia y prouecho enel officio que vso. pret: itla
itech oniquittac. (2)

itla itech uctzi yyollo : aficionado assi. (1 ytla ytech vctzi yyullo)

itla itechmomatqui : acostumbrado, o aficionado a alguna cosa. (2) abituado. (1


ytla ytechmomatqui)

itla itechninomati : abituar se a algo, o habituar se. (1 ytla itechninomati)

itla itechpa nicte ittitia : prouecho ser. (1 ytla ytechpa nicte ittitia)

itla itechpa niquitta : aprouechar me alguna cosa. (1 ytla ytechpa niquitta)

itla nai : hazer algo. pret: itla onax. (2) despender el tiempo én algo. (1 ytla
nay)

itla nechelleltia : ympedimento tener. (1 ytla nechelleltia)

itla nechonquixtia : ser me prouechosa alguna cosa. pret: itla onechonquixti.


(2) aprouechar me alguna cosa. (1 ytla nechonquixtia)

itla nechtequipachoa : ympedimento tener. (1 ytla nechtequipachoa)

itla nicchihua : hazer algo. pret: itla onicchiuh. (2 Itla nicchiua) despender el
tiempo én algo. (1 ytla nicchiua)

itla nicnonemiliztia : tener algun modo o manera de biuir. (1 ytla


nicnonemiliztia)
itla nictemaca : dar algo a alguno. (1 ytla nictemaca)

itla nictemachilia : saber defectos agenos. pret: itla onictemachili. (2)

itla nitic nic, nemitia : pensar o tratar algo interiormente. (1 ytla nitic
nic, nemitia)

itla nitic nicnemitia : tratar, o pensar algo dentro desi, o consigo mesmo. p: itla
nitic onicnemiti. (2) tratar penssar algo interiormente. (1 ytla nihtic
nicnemitia)

itla nontequixtia : prouecho ser. (1 ytla nontequixtia)

itla nopan huallauh : acaecerme algo. (1 ytla nopan vallauh)

itla nopan mochihua : acaecerme algo. (1 ytla nopan mochiua)

itla nopan temo : acaecerme algo. (1 ytla nopan temo)

itla notechpa quitta : aprouechar a otro. (1 ytla notechpa quitta)

itla notechpoliuhtica : deuer algo a otro. (1 ytla notechpoliuhtica)

itla ontequixtiani : cosa vtil y prouechosa. (2) prouechoso. (1 ytla


ontequixtiani)

itla ontequixtiliztica : prouechosa mente. (1 ytla ontequixtiliztica)

itla ontequixtiliztli : vtilidad, o prouecho. (2) prouecho. (1 ytla


ontequixtiliztli)

itla quitemacani : dador tal. (1 ytla quitemacani)

itla tetequipacho tetolini nopan omochiuh : desgracia acontecerme. (1 ytla


tetequipacho tetolini nopan omochiuh)

itlaaquillo + : la fruta del peral. (2 Peral ytlaaquillo) pera, fruta deste


arbol. (1 peral ytlaaquillo)

itlacahui : dañarse algo. (1 ytlacaui) hidionda boluerse el agua. (1 ytlacaui)


corromperse dañarse, o estragarse algo pret: oitlacauh. o empollarse el hueuo. (2
Itlacaui) corromperse las viandas. (1 ytlacaui) empollarse el hueuo. (1
ytlacaui)
itlacahui, n : empreñarse. (1 n, itlacaui)

itlacahuiliztli : falta assi. (1 ytlacauiliztli) corrompimiento tal, o preñez de


muger. (2 Itlacauiliztli) preñez. (1 ytlacauiliztli) estrago. (1 ytlacauiliztli)
tacha en qualquier cosa. (1 ytlacauiliztli)

itlacahuillo : las sobras que quedan de algú[n]a cosa. (2 Itlacauillo) residuo,


parte que queda delo principal. (1 ytlacauillo)

itlacahuiztli : tacha en qualquier cosa. (1 ytlacauiztli)

itlacalhuia, nicte : dañar algo a otro. pre: onicteitlacalhui. (2)


itlacanqui totoltetl : guero hueuo. (1 ytlacanhqui totoltetl)

itlacapan + : ladera de sierra. (2 Tepetl itlacapan)

itlacapan tepetl : ladera de sierra. (2)

itlacatilitzin totecuiyo yesu christo : el nacimié[n]to. o natiuidad de ñ[uest]ro


señor (2 Itlacatilitzin totecuiyo Iesu christo)

itlacatiliz + : ygual de edad. (1 nenenhqui ytlacatiliz)

itlacatiliz ilhuitzin in totecuiyo yesu christo : dia de nascimiento. (1


ytlacatiliz ylhuitzin yn totecuiyo iesu christo)

itlacatiliz ilhuitzin totecuiyo yesu christo : la festiuidad del nacimié[n]to d[e]


n[uest]ro señor iefu christo (2 Itlacatiliz ilhuitzin totecuiyo Iesu Christo)

itlacatilizilhuitzin totecuiyo yesu christo : pascua de nauidad. (1


ytlacatilizilhuitzin totecuiyo Iesu Christo)

itlacauhcayotl : daño, o estrago. (2) tacha en qualquier cosa. (1 ytlacauhcayotl)

itlacauhqui : dañada cosa. (1 ytlacauhqui) corrompidas viandas. (1


ytlacauhqui) cosa dañada, o corró[m]pida, o muger reziem preñada, o hueuo huero y
empollado. (2) desquiciada cosa. (1 ytlacauhqui) astosa cosa. (1 ytlacauhqui)
falta, cosa no entera, ni cumplida. (1 ytlacauhqui)

itlacauhqui + : empollado hueuo. (1 yolqui ytlacauhqui) gentil y hermoso hombre


o muger. (1 acan ytlacauhqui yninacayo)

itlacauhqui eztli : sangre corrompida. (1 ytlacauhqui eztli)

itlacauhqui totoltetl : veuo guero. (1 ytlacauhqui totoltetl)

itlacauhtica : estar malpuesta, desconcertada, o dañada alguna cosa. pre:


oitlacauhticatca. (2) falta, cosa no entera, ni cumplida. (1 ytlacauhtica)

itlacayo + : ynhumano sin caridad. (1 atle ytlacayo)

itlachihuallo + : natural cosa. (1 yuhca itlachiuallo)

itlachixcauh huei tlatoani : fiscal o friscal del patrimonio del rey. (1


ytlachixcauh uey tlatoani)

itlachixcauh in rei : fiscal de rei. (2)

itlacoa, nin : enfermar por se dar mucho a mugeres. prete: oninitlaco. (2)
itlacoa, nite : lisiar o dañar. (1)
itlacoa, nitla : estragar o dañar algo. preterito: onitlaitlaco. (2) afear y
estragar lo hermoso. (1 nitla, ytlacoa) estragar. (1 nitla, ytlacoa)

itlacoa +, ni : ser erege. preterito: oniteotlatol itlaco. (2 Teotlatol itlacoa,


ni)
itlacoa +, nite : disfamar a otro. preter: onitemauizitlaco. (2 Mauiz
itlacoa, nite)

itlacoani + : erege. (2 Teotlatol itlacoani)


itlacohua, nin : enfermar por se dar mucho a mugeres. (1 nin, itlacoua)

itlacoliztli + : eregia. (2 Teotlatol itlacoliztli)

itlacoyo icotonca in tonacayo : miembro, parte del cuerpo. (2 Itlacoyo ycotonca


in tonacayo) miembro, parte del cuerpo. (1 ytlacoyo ycotonca yn tonacayo)

itlacpacyo tepeti : cumbre de sierra alta. (1 ytlacpacyo tepeti)

itlacpayo tepetl : pú[n]ta o cumbre de sierra o mó[n]te (2)

itlacual + : abundoso de combite. (2 Ixachi ytlaqual) el mantenimiento de


nuestra anima. (2 Yauh ytlaqual yn tanima) abundoso en cô[m]bite. (1 yxachi
ytlaqual)

itlacxipetlaltzin totecuiyo jesuchristo : las pisadas de nuestro señor jesu


christo. (2)

itlacxipetlaltzin totecuiyo yesu christo, tetipan quimocahui : pisada de pie. (1


ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu christo, tetipan quimocauil)

itlahuelilocayo + : hombre doblado y cauteloso. (2 Quitlatia ytlauelilocayo)


ipochrita difimulado. (2 Itlancaquia itlauelilocayo) ypocrita simulador. (1
ytlancaquia ytlauelilocayo) engañador o cauteloso assi. (1 quitlatia
ytlauelilocayo)

itlahueliltic : desuenturado, o desdichado. (2 Itlaueliltic) desuenturado. (1


itlaueliltic) desdichado. (1 ytlaueliltic)

itlahueltzin in dioz : yra de dios. (2 Itlaueltzin in dios) yra de dios. (1


ytlaueltzin yn dios)

itlaillo + : idem. (Iztac teocuitlatl ycuitl: idem. (Iztac teocuitlatl


yçoquio: escoria de plata.)) (2 Iztac teocuitlatl ytlaillo)

itlaipan +, nino : parecer o aparecer en figura o semejá[n]ça d[e] algo. p:


ytla ipan oninoquixti. (2 Quixtia itlaipan, nino)

itlaitech ninotlamia : achaques poner escusandose. (1 itlaytech ninotlamia)

itlaixo inchichihualayotl : nata de leche. (2 Itlaixo inchichiualayotl)

itlaixxo inchichihualayotl : nata, que nada sobre la leche. (1 ytlaixxo


ynchichiualayotl)

itlallol + : escoria de plata. (1 yztacteocuitlatl ytlallol)

itlalnamiquiliz + : floxo enel animo. (1 atle ytlalnamiquiliz)

itlamamallo + : estribo de edificio. (1 tepantli ytlamamallo)

itlamocuitlahuicauh huei tlatoani : fiscal o friscal del patrimonio del rey. (1


ytlamocuitlauicauh uey tlatoani)

itlamocuitlahuicauh in rei : fiscal del rei. (2 Itlamocuitlauicauh in rei)


itlan : aparde el, conel, o entre algo. (2) debaxo de alguna cosa. (1 ytlan)
consigo. (1 ytlan)

itlan + : el que no haze caso de sus deudos por estar el rico. metapho. (2 Ima
ycxi ytlan caaquia)

itlan n, icac : priuar con alguno. (1 ytlan n, icac)

itlan naqui : tomar apechos el negocio. (1 itlá[n] naq[ui]) poner pecho al


negocio. (1 ytlan naqui) poner pecho alos negocios. preteri: oitlan nac. (2)

itlan nicaana : entresacar algo. (1 ytlan nicaana) entresacar algo. pre: itlan
onicaan (2)

itlan nicac : estar cabe otro en pie. (1 itlan nihcac) estar empie cabe otro.
pret: itlan o nihcaya. vel. intlan onicaca. (2 Itlan nihcac)

itlan nicana : entresacar algo. (1 ytlan nicana) entresacar algo. pre: itla
onican. (2)

itlan nicochi : echarse con muger. (1 ytlan nicochi) dormir con muger. p:
oitlá[n] nicoch. (2)

itlan nino quetzticac : estar cabe otro en pie. (1)

itlan ninoquetzticac : idem. pr: itlan oninoquetzticaya. vel. itlan


oninoquetzticaca. (Itlan nihcac: estar empie cabe otro. pret: itlan o nihcaya.
vel. intlan onicaca.) (2)

itlan onoac : acompañado assi. (1 ytlan onoac)

itlan temanani : acaudillador. (1 ytlan temanani)

itlan tlaaantli : entresacado assi. (1 ytlan tlaaantli)

itlan tlaantli : entresacado assi. (1 ytlan tlaantli) entresacada cosa. (2)

itlan yeloac : acompañado assi. (1 ytlan yeloac)

itlanca + : vezino pueblo que esta cerca de otro. (1 yn altepetl çá[n]


ytlanca yn occe altepetl)

itlancaquia itlahuelilocayo : ypocrita simulador. (1 ytlancaquia ytlauelilocayo)


ipochrita difimulado. (2 Itlancaquia itlauelilocayo)

itlanextil + : cosa inuentada de su proprio aluedrio. (2 Ixcoyá[n] ytlanextil)

itlani, nitla : pedir algo. pret: onitlaitlan. (2)

itlanic temachilia : saber algo de otros, s: sus de fectos. (1 ytlanic


temachilia)

itlaniehuayo immichin : yjada de pescado. (1 ytlanieuayo ymmichin)

itlanili + : pedigueño o demadandor importuno. (2 Tetlatla itlanili)


itlanilia, nicte : idem. pret: itla onicteitlanili. (Itlanilia, nitetla:
pedir algo a otro. p: onitetlaitlanili) (2)
itlanilia, nitetla : pedir algo a otro. p: onitetlaitlanili (2) demandar
generalmente. (1 nitetla, ytlanilia)

itlann + : privar con alguna persona noble. prete: ytlan nicaca. (2 Icac, itlann)

itlaocol + : fauor de pueblo. (1 altepetl ytlaocol) ombre sin piedad y


misericordia. (1 acan vitz ytlaocol)

itlapal + : animoso y esforçado. (2 Ixquich itlapal quichiua)

itlapallo : mayorazgo, s: el mismo hijo del señor. (1 ytlapallo)

itlapallo, + : mayorazgo hijo de algun señor. metapho. (2 Yeço, ytlapallo,


yoxio)

itlatatacyo + : abertura de çania. (1 tlalapantli ytlatatacyo)

itlatlacatiliaya + : piedra de aguila. (1 tetl quauhtli ytlatlacatiliaya)

itlatlacol + : ynocente cosa. (1 atle ytlatlacol) propria culpa de alguno. (2


Ixcoyan itlatlacol)

itlatlalil emperador : ley imperial. (2)

itlatlaliltzin huei teopixqui : ley del pontifice. (1 ytlatlaliltzin vey


teopixqui)

itlatlamanca xocomecatl : vidueño de vides. (1 ytlatlamanca xocomecatl)

itlatlayan + : hoguera, para quemar muerto. (1 micqui ytlatlayan) hoguera para


quemar muerto. (2 Micqui ytlatlayan)

itlatocayo + : ymperio. (1 Emperador ytlatocayo)

itlatol + : doblado hombre. (1 necocca ytlatol) lo mesmo es q[ue] necocnemi.


(2 Necoc quitlalia itlatol) doblado hombre. (1 necoc quitlalia ytlatol) doblado
assi. (1 çan acentetia ytlatol) hombre doblado y de dos caras. (2 Necocca
itlatol) perder la habla el enfermo. (1 oconcauh ytlatol) ombre doblado de dos
caras o hazes. (1 necocquitlalia ytlatol) ombre doblado de dos caras o hazes. (1
necocca ytlatol) tener ya perdida la habla el enfermo. (2 Oconcacauh ytlatol)

itlatqui : suyo, cosa de alguno. (1 ytlatqui)

itlatqui + : magnifico enlos gastos. (1 aquitetlaçomaca ytlatqui) realengo.


(1 rey yaxca ytlatqui) abundoso. (1 miec ytlatqui)

itlatquicayo + : dominical cosa. (1 domingo ytlatquicayo)

itlatzicoltiloca : estornija de carro. (1 ytlatzicoltiloca) estornija de


carro. (2)

itlaxtlahuil + : corretaje. (1 tetlacocoui ytlaxtlauil) cada qual recibira su


paga. (2 Ceceyaca quicuiz itlaxtlauil) corretaje. (2 Tetlacocoui itlaxtlauil)
itlazaloyan nictemaca : atiempo y coyuntura dar algo aotro. (1 ytlaçaloyá[n]
nictemaca) dar algo a buen tiempo y coyuntura. pre: itlaçaloyan onictemacac. (2
Itlaçaloyan nictemaca)

itlazaloyan nictlaza : atiempo y coyuntura dar algo aotro. (1 ytlaçaloyan


nictlaça) idé[m]. p: itlaçaloyan onictlaz (2 Itlaçaloyan nictlaça)

itlazo + : franco liberal. (1 atle ytlaço) querido de todos. (2 Muchitlacatl


itlaço) afable persona. (1 muchi tlacatl ytlaço)

itlazollo + : retama. (1 tlacotl ytlaçollo) restrojo. (1 trigo ytlaçollo)

itlazollo in trigo : granças de trigo. (2 Itlaçollo in trigo)

itlazollo trigo : granças de trigo. (1 ytlaçollo trigo)

itloc : pardel, o junto a el. (2) consigo. (1 ytloc)

itloc + : semejar o quasi parecer vna cosa a otra. (1 achiuhqui ytloc quiça)

itloc inahuac nemiliztli : morada en esta manera. (1 ytloc ynauac nemiliztli)

itloc inahuac ninemi : morar cerca de algun lugar. (1 ytloc ynauac ninemi)

itloc inahuac yelohualiztli : morada en esta manera. (1 ytloc ynauac yeloualiztli)

itloc quiza : parecer alguna cosa a otra. (2 Itloc quiça)

itloc, + : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros, con
soberuia e hinchazon. (1 ayac ytloc, ayac compoua)

itloc, inahuac nemini : morador enesta manera. (1 ytloc, ynauac nemini)

itlocpa achi hualhuetzi : grangear o adquirir algo enlo que sevénde. (1 ytlocpa
achi valuetzi)

itoa, nin : comedirse, o ofrecerse a hazer alguna cosa. pret: oninito. (2)
combidarse o comedirse a hazer algo. (1)
itoa, nite : dezir bien, o mal de otro. pr: oniteito. (2) encartar. (1)
esclarecer o afamar a otro. (1 nite, ytoa) hablar contra otro. (1 nite, ytoa)

itoa + : dezir alguna cosa. pret: oniquito. (2 Itoa niqu)


itoa +, m : velarse el nouio ola nouia pre: nopan omito missa. l. onopam mito
missa. (2 Nopam mitoa missa)
itoa +, niqu : dezir verdad. (1 nelli niquitoa) celebrar missa. (1 missa
niquitoa) atiempo o coyuntura dezir algo . (1 ymitoayan niquitoa) dezir bien. (1
qualli yectli niquitoa) dedicar algo a dios. (1 ytetzinco niquitoa yn dios)
consagrar o dedicar algo a dios. (1 ytech niquitoa yn dios) de coro dezir algo.
(1 notenco niquitoa) dezir bien. (1 vel niquitoa) dezir verdad. (1 melauac
niquitoa)

itoa niqu : dezir alguna cosa. pret: oniquito. (2)

itoani + : propheta. (2 Tlaachtopa itoani)

itol, nitla : hablar cosas sin concierto o sin proposito. (1 nitlatol


chochopoctli)
itoliztli + : prophecia. (2 Tlaachtopa itoliztli) falsa prophecia. (1
tlatlapic propheta ytoliztli) fama de nueuas. (1 nouian ytoliztli)

itollani, nin : desear ser alabado. pre: oninitollan. (2) dessear seralabado.
(1)

itolli + : idem. (Tetechitauhqui: cosa adjudicada, diputada dedicada, o


prometida a otro, o la esposa diputada para su esposo.) (2 Tetech itolli)

itolo +, ni : ser alabado de otros. preterito: oniyecytoloc. (2 Yec ytolo, ni)


tener buena fama. (1 ni, yec ytolo)

itolotla, nite : dar honra y alegria el hijo a sus padres, haziendo obras
virtuosas y eroicas. pre: oniteitolotlac. (2) honrar o afamar el hijo asus padres
con heroycos hechos. (1)

itoltilia, ninotla : tener buena, o mala fama. pret: oninotlaitoltili. (2)

itomoliuhyan + : yema de vid. (1 xocomecatl ytomoliuhyan)

itonalli : sudor. (1 ytonalli)

itonia, nin : sudar. (1)

itotia, nin : bailar, o dançar. pret: oninitoti. (2) dançar o bailar. (1)
bailar o dançar. (1)
itotia, nite : hazer bailar a otro. pret: onititoti. (2) hazer baylar a otro.
(1 nite, ytotia)

itotihuetzi + : despuntar de agudo. (2 Muchi quimomachitoca itotiuetzi)

itotilli + : encantado y adormecido, para ser robado delos encantadores. (2


Tlamacpal itotilli)

itotouh + : pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio ytotouh)

itozqui + : desentonado. (1 cecni yauh ytuzqui) desentonado. (2 Nonqua


quiuica ytuzqui) desentonado. (2 Nonqua caquizti ytuzqui) entonado assi. (1
qualli ytozqui) desentonado. (1 nonquaquiça ytuzqui)

itqui, niqu : lleuar algo. pre: oniquitquic. (2)


itqui, nite : regir, o gouernar a otros. pret: oniteitquic. metapho. (2)
regir. (1) gouernar. (1)
itqui, nitla : lleuar. (1)

itquitia, nicte : embiar algo con otro a algun cabo pret: onicteitquiti. (2)

itquitihuetzi, nite : caer arremetiendo, o empuxando a otro. pret:


oniteitquitiuetz. (2 Itquitiuetzi, nite) caer arremetiendo con otro. (1 nite,
itquitiuetzi) tropellar. (1 nite, itquitiuetzi)

itquitinemi, niqu : traer alguna cosa consigo asi como joya, o cosa
semejá[n]te. pr: oniquitquitiné[n] (2)

itta, nino : mirar me. pret: oninottac. (2)


itta, niqu : hallar lo q[ue] se auia perdido, o lo q[ue] se p[ro]cura y busca,
o mirar a otro. pre: oniquittac. (2) hallar lo que busco. (1)
itta, nite : no tener en nada alos otros. (1) mirar de arriba abaxo. (1)
mirar. (1)
itta, nonte : yr avisitar a otro, o mirar a otro. pre: ononteittac. (2)

itta + : menospreciar. (1 atleipá[n] nite, itta) mirar de arriba abaxo. (1


tlaninite, itta) yr ayer otra vez. (1 yenoceppa nonte, itta) mirar por diuersas
p[ar]tes. (1 auic nite, itta) mirar adentro. (1 tlaticpa nonte, itta) mirar
arriba. (1 acouic nonte, itta) mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nouiampa nite,
itta) mirar adentro. (1 caliticpa nonte itta)
itta +, niqu : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1 quallipan niquitta)
empobrecerse. (1 yecococ teopouhqui niquitta) estimar en poco o en nada. (1
atleipan niquitta) estimar en poco o en nada. (1 çan niman atleipan niquitta)
aprouechar me alguna cosa. (1 ytla ytechpa niquitta) echar a mala parte las
cosas. (1 aó[n]pa niquitta) edificarse, tomando exemplo de otro. (1 tetech
niquitta) contrahazer letra o escritura de otro. (1 tetech niquitta) destruir
patrimonio. (1 atlequen niquitta) remedar. (1 tetech niquitta) assestar tiro. (1
ypan niquitta) no sentir pena ni hazer caso. (1 atleypan niquitta)
itta +, nite : mirar atodos enderredor. p: nouiampa oniteittac. (2 Nouiampa,
niteitta) alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1 aiuh niteitta) no estimar
ni tener en nada a otro. prete: atle ipan oniteittac. (2 Atleipan niteitta)
adiuinar en agua. (1 atlan niteitta) mirar a otro de mal ojo, o có[n]
aborrecimiento. pre: anel oniteittac. (2 Anel, niteitta) desdeñar o menospreciar.
(1 atleipá[n] niteitta) agorear en agua. (1 atlan, niteitta) agorear en agua.
preterito: atlan oniteittac. (2 Atlan niteitta)
itta +, nonte : mirar adentro. (1 tlecopa nonteitta) mirar al que esta arriba.
preterito: acouic ononteittac. (2 Acouic nonteitta) mirar arriba. (1 nonte, acopa
itta)

ittaliztli + : perfecto y entero conocimiento de alguna cosa. (2 Tlaacica


ittaliztli) el acto de mirar a otro alegremente. (2 Tepacca ittaliztli) el acto
de mirar recta y derechamente la cosa que se haze, o de nivelar algo con cartauon
o plomada, paraque vaya derecho. (2 Tlatlamelauhca ittaliztli)

ittaloni : visible cosa, que se puede ver. (1 yttaloni) cosa visible. (2)

ittani + : menospreciador. (1 atemauhca ittani) el que enteramente alcança a


saber con sabiduria alguna cosa. (2 Tlaixacica ittani) el que mira assi derecho.
&c (2 Tlatlamelauhca ittani)

ittatiuh, nite : yr ayer. (1)

ittetia +, nitla : empreñar. (1 nitla, otztia.nite, ittetia)

ittitia, nicno : hallar, oprocurar algo parasi. prete: onicnottiti. (2)


ittitia, nicte : reuelar. (1) edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar
buén exé[m]plo. (1) publicar alguna obra. (1)
ittitia, ninote : aparecer a otro, o mostrarsele. preterit: oninoteittiti. (2)
aparecer o manifestarse. (1) mostrarse con vanagloria. (1)

ittitia + : priuar decosa amada. (1 ycnoyotl nicte, yttitia) esconderse. (1


amo ninote, ittitia) prouecho ser. (1 ytla ytechpa nicte ittitia)
ittitia +, niqu : orear poner al ayre. (1 eecatl niquittitia) assolear algo.
(1 tonalli niquittitia) orear algo, poniendolo al viento. prete: eecatl
oniquittiti. (2 Eecatl niquittitia) asolear algo. prete: tonalli oniquittiti. (2
Tonalli niquittitia)
ittitia, nitete : dar aconocer a otro, o mostrarselo. pret: oniteteittiti. (2)

ittititia, nicte : mostrar algo a otros. p: onicteittiti (2)

itto + : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 ayaxá[n] ytto)

ittoni : visible cosa, que se puede ver. (1 yttoni) cosa visible. (2)

ittoni + : alcançado assi de cuenta. (1 ayuh ittoni) cartauon o cosa semejante.


(2 Tlatlamelauhca ittoni)

itualoni : visible cosa, que se puede ver. (1 ytualoni) idem. (Ittoni: cosa
visible.) (2)

itzalan nicaana : entresacar algo. (1 ytzalan nicaana)

itzalan nicana : entresacar algo. (1 ytzalá[n] nicana)

itzalan niccalaquia : entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzalan niccalaquia)

itzalan tlaaantli : entresacado assi. (1 ytzalan tlaaantli)

itzalan tlaantli : entresacado assi. (1 ytzalan tlaantli)

itzania + : sacrificarse los labrios. (1 ninoten, ytzania)

itzapiniloca + : espuela de hierro. (1 cauallo ytzapiniloca)

itzatzalan nicaquia : entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzatzalan nicaquia)

itzatzalan niccalaquia : entremeter algo entre otras cosas. (1 ytzatzalan


niccalaquia)

itzayana, nin : abrir los ojos. (1)

itzcactli : cutaras de nobles caualleros, muy bruñidas y negras. (1 ytzcactli)

itzcalalatic : fria cosa muy fria. (1 ytzcalalatic)

itzcalli : lado diestro o siniestero. (1 ytzcalli)

itzcallo : detraues. (1 ytzcallo)

itzcalonoc : atrauesado estar algo . (1 ytzcalonoc)

itzcalpatia, n : enfriarse mucho. (1)

itzcalpatic : enfriado assi. (1 ytzcalpatic) fria cosa muy fria. (1


ytzcalpatic)

itzcalpatiliztli : enfriamiénto tal. (1 ytzcalpatiliztli)

itzcaltic : fria cosa muy fria. (1 ytzcaltic) fresco por frio. (1 ytzcaltic)

itzcapatic : fria cosa muy fria. (1 ytzcapatic)


itzcapinahui, n : enfriarse mucho. (1 n, itzcapinaui)

itzcapinahuiliztli : enfriamiénto tal. (1 ytzcapinauiliztli)

itzcapinauhqui : enfriado assi. (1 ytzcapinauhqui)

itzcapintia, n : enfriarse mucho. (1)

itzcapintic : enfriado assi. (1 ytzcapintic) fria cosa muy fria. (1


ytzcapintic) fresco por frio. (1 ytzcapintic)

itzcapintiliztli : enfriamiénto tal. (1 ytzcapintiliztli)

itzcuimpehuia, n : exear perro. (1 n, itzcuimpeuia)

itzcuin cuitlapilli : cola de perro. (1 ytzcuin cuitlapilli)

itzcuin tepiton tochquixtiani : huron para caçar conejos. (1 ytzcuin tepiton


tochq[ui]xtiani)

itzcuin ticectli : maganto o muy flaco y seco perro. (1 ytzcuin ticectli)

itzcuinahua, n : exear perro. (1 n, itzcuinaua)

itzcuinconetl : cachorro, perro de poca edad. (1 ytzcuinconetl)

itzcuintepiton : gozque; perrillo. (1 ytzcuintepiton)

itzcuintlahueliloc : rauioso. (1 ytzcuintlaueliloc)

itzcuintlahuelilocati, n : rauiar. (1 n, itzcuintlauelilocati)

itzcuintlahuelilocayotl : rauia. (1 ytzcuintlauelilocayotl)

itzcuintli : perro o perra. (1 ytzcuintli)

itzcuintli + : lebrel. (1 maçamani ytzcuintli) galgo. (1 amini ytzcuintli)


galgo. (2 Anqui itzcuintli) galgo. (2 Amini itzcuintli)
itzcuintli +, nic : açomar perro. (1 nic, nanauatia yn itzcuintli)

itzcuintli ichcapixqui : mastin de ganado. (1 ytzcuintli ychcapixqui)

itzcuintli iquechcuetlax : collar de perro. (1 ytzcuintli yquechcuetlax)

itzcuintli tecuani : lebrel. (1 ytzcuintli tequani)

itzcuintli tlapehuiani : podenco o o [e]specie de can. (1 ytzcuintli


tlapeuiani)

itzcuintli yilpica : trailla para atar perros. (1 ytzcuintli yylpica)

itzcuintontli tlapehuiani : podenco o o [e]specie de can. (1 ytzcuintontli


tlapeuiani)

itzcuinxihuia, n : exear perro. (1 n, itzcuí[n]xiuia)

itzcuinyotl : perruno, cosa de perro. (1 ytzcuinyotl)


itzeltie : menuda cosa. (1 ytzeltie)

itzeltilia, nitla : picar carne muy menuda. (1)

itzeltilia +, ni : harpar, cortar paño en muchas partes. (1 ni, tilma


ytzeltilia)

itzimmanca + : hondon de vasija. (2 Comitl itzimmanca)

itzimpazoliuhca + : pimpollo alpie del arbol. (1 quauitl ytzimpaçoliuhca) los


renueuos que echa el arbol al pie. (2 Quauitl ytzimpaçoliuhca)

itzimpitzahuayan : hondon. (1 ytzinpitzauayan)

itzin ipeuhca : nacimiento o principio. (1 ytzin ypeuhca)

itzin yaqui : doliente assi. (1 ytzin yaqui)

itzinco : escura y tenebrosa cosa. (1 ytzí[n]co)

itzinco + : lugar muy escuro. (2 Iuhquim micqui itzinco)

itzinecan : al principio, s: quando comente a hazer algo. (1 ytzinecan)

itzinmanca + : hondon. (1 comitl ytzinmanca)

itzintepozo + : cuento, o recaton de lança, o de bordon. (2 Topilli ytzintepuço)

itzintlan : debaxo de alguna cosa. (1 ytzintlan) hondon. (1 ytzintlan)

itzintlan + : lumbral de puerta, lo baxo. (1 tlatzacuillotl ytzintlá[n]) al


pie dela sierra. (2 Tepetl itzintlan) el quicio baxo dela puerta. (2
Tlatzacuillotl ytzintlan)

itzitzquiloca + : cabos de cuchillos. (1 cuchillo ytzitzquiloca)

itzitzquiloyan + : empuñadura. (1 tepuzmacquauitl ytzitzquiloyan) mango de


cuchillo. (1 cuchillo ytzitzquiloyan)

itzmina, nin : sangrarme. (1)


itzmina, nite : sangrar. (1)

itzmolinaliztli : brotadura assi. (1 ytzmolinaliztli)

itzmolinaltia, nitla : hazer reuerdecer algo. (1)

itzmolinca + : pimpollo alpie del arbol. (1 q[ua]uitl ytzin itzmolinca) idem.


(Qauitl ytzin celica: pimpollo de pie de arbol.) (2 Quauitl itzin itzmolinca)

itzmolini : brotar los arboles. (1 ytzmolini) echar las plantas. (1 ytzmolini)


itzmolini, n : nacer la planta. (1) renouar el arbol o layerua. (1) prender la
planta. (1) reuerdecer. (1) retoñecerlos arboles. (1) rebentar la planta. (1)

itzmolini + : nazer con otra cosa. (1 teuan n, itzmolini)


itzmolinqui : brotado arbol. (1 ytzmolinqui) echadas plantas. (1 ytzmolinqui)

itzoca, n : tener suzia la cara. (2)

itzoliuhyan inilhuicaatl : estrecha mar entre dos tierras. (1 ytzoliuhyan


ynilhuicaatl)

itzoliuhyan intlalli : estrecha tierra. (1 ytzoliuhyan yntlalli)

itzoltilia, nitla : picar carne muy menuda. (1 nitla, ytzoltilia)

itzomia, nin : sonarse los mocos. (1) limpiar las narizes. (1)

itzon + : espeluzado. (1 cecé[n]yacamoquetza ytzon) porretas hojas de puerro.


(1 xonacatl ytzun) porretas de cebolla. (2 Xonacatl ytzun)

itzonquizca tocaitl : nombre comun o sobrenombre. (1 ytzonquizca tocaitl)

itzontecon mococoa : doliente assi. (1 ytzontecon mococoa)

itzonteconeuhqui : doliente assi. (1 ytzonteconeuhqui)

itzonyoc : enla cumbre de alguna cosa. (1 ytzonyoc)

itzonyoc intepetl : altura o cumbre de sierra. (1 ytzonyoc yntepetl)

itzopelica : dulçor o dulçura. (1 ytzopelica)

itzotlanca ipepetlacaca in tlacuilolli : lustre enla pintura. (1 ytzotlá[n]ca


ypepetlacaca yn tlacuilolli)

itzotzohui, n : llagas tener assi. (1 n, itzotzoui)

itzotzoliuhcacui, nitla : desnatar. (1)

itzotzopaz + : horro o horra de esclauo. (1 tlatequililti yauh ymetl, ymalac


ytzotzopaz) muger horra que fue antes esclaua. metapho. (2 Tlatequililliyauh
ymetl ymalac itzotzopaz)

itzpacalatl : agua conque lauauan los pedernales, que eran como cuchillos
conque sacrificauan y matauán los hombres ante los idolos, la qual agua tenian en-
lugar de agua bendita, y en mucha veneracion. (1 ytzpacalatl)

itzpopolhuia, nite : echar fuertes, escondiendolas debaxo la tierra. (1 nite,


ytzpopolhuia)

itztapalli : losa para enlosar. (1 ytztapalli)

itztapalmana, nitla : enlosar. (1 nitlatztapalmana) enlosar suelo. (1)

itztapaltene : beçudo de largos besos. (1 ytztapaltene)

itztapaltetl : losa para enlosar. (1 ytztapaltetl)

itztentiliztli + : afiladura. (1 tlanecoc itztentiliztli)

itztetl : piedra de que sacan nauajas. (1 ytztetl)


itztia : enfriarse el agua. (1 ytztia)
itztia, n : resfriarse. (1)

itztic : frio. (1 ytztic) fresco por frio. (1 ytztic)

itztic + : libre nacido en libertad. (1 yullo itztic)

itztic atl : aguafria. (2)

itztic atltzitzicaztlitetech nicpachoa : corregir, o castigar a otro. p:


itzticatltzitzicaztlitetech onicpacho. metaphora. (2)

itztic cecec tetech nic, pachoa : reprehender. (1 ytztic cecec tetech nic,
pachoa)

itztic cecec tetechpacholiztli : reprehension. (1 ytztic cecec


tetechpacholiztli)

itztic ehecatl : viento aquilonar. (1 ytztic ehecatl)

itztic nitic calaqui : doler lahijada. (1 ytztic nitic calaqui)

itztica : friamente. (1 ytztica) despierto. (1 ytztica)

itztica + : estar cerca. (1 amoueca nite itztica)

itzticatl : agua fria. (1 ytzticatl)

itzticehuatoc : hazer frio. (1 ytzticeuatoc)

itztihuitz + : leuante viento oriental. (1 tonatiuh yquiçayá[m]pa ytztiuitz


eecatl)

itztilia, nin : refrescarse. (1)


itztilia, nite : refrescarse. (1)
itztilia, nitla : resfriar a otra cosa. (1) enfriar agua. (1) enfriar agua.
(1)

itztiltitiuh, nite : guiar a alguno. (1)

itztimani : estar alg[u]nos mirando algo en pie. (2)

itztinemi + : discordes y enemistados. (1 moqualanca ytztinemi)

itztinemiliztli + : discordia assi. (1 neq[ua]lanca itztinemiliztli)

itztiuh, nite : quedarse atras. (1 nite, ytztiuh)

itztiuh + : suerte caer sobre alguno. (1 nouic ytztiuh) seguir alexos. (1


vecapa nite, itztiuh) pospelo. (1 acopa ytztiuh tzontli) cabellos crespos que
vá[n] hazia arriba. (2 Aco pa ytztiuh tzuntli)
itztiuh +, n : idem. preteri: veca onitztia. (Veca nitlamattiuh: lleuar larga
derrota. preterito: veca onitlamattia.) (2 Veca nitztiuh)
itztiuh +, niqu : seguir. (1 tetech niquitztiuh)
itztiuh +, nite : seguir a otro de lexos. preteri: vecapa oniteitztia. (2
Vecapa niteitztiuh)
itztiuh +, non : escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o con
curiosidad. (1 nouian nonitztiuh)

itztli : nauaja de barbero. (1 ytztli)

itztli + : jaspe. (2 Tolteca itztli) cierta piedra preciosa de color d[e]


esmeralda. (2 Xuxuhqui ytztli)

itztoc : despierto. (1 ytztoc)

itztoc + : velar toda la noche. (1 cenyoual n, itztoc) medio biuo. (1 çaquen


ytztoc)

itztolin : juncia, o espadaña. (1 ytztolin)

itzzoc nicochi, ni : dormir los ojos abiertos. (1 ni, ytzzoc nicochi)

iuccampaixti : avna parte y a otra. (1)

iucuxcanemiliztli : mesura. (1)

iudio tlacatlo judio o judia : (2)

iudiocayotl : cosa judiega. (2 IVdiocayotl)

iudioyotl : idem. (IVdiocayotl: cosa judiega.) (2)

iueli + : persona sin autoridad. s. que no puede nada. (2 Atle iueli)

iuelmach in dioz : el beneplacito de dios. (2 Iuelmach yn dios)

iuetziam monequi : cosa bien empleada y gastada prouechosamente. pr: iuetzian


omonec. (2)

iuh : o. vel o, desuentura grande. interjection. para encarecer o exagerar algo.


(2) assi. conjunction. aduerbio. (2)

iuh + : asabiendas y de voluntad hazer algo. (1 noyollo iuh yauh) sentir con
otro. (1 teuan iuh nino, mati)

iuh ipan tlacatiliztli : condicion natural. (2)

iuh mitotica : es comun dezir. (2)

iuh nenonotzaliztli : partido o concierto entre dos. (2)

iuh nenqui : soltero. (2)

iuh niccahua : dexar de hazer vna cosa por otra, o no hazer caso ni vengarme del
que me injurio. pre: iuh oniccauh. (2 Iuh niccaua)

iuh nicmati : sentir por algun sentido. (1)

iuh nicmattica : tener entendido el negocio. prete: iuh onicmatticatca. (2)

iuh nictetlalilia yollotli : habituar a alguno a bien biuir. preterito: iuh


onictetlalili yullotli. (2)
iuh nictlalia in noyollo : tener proposito o intento de hazer algo, o tener
entendido. s. que alcançare lo que pretendo. preterito: iuh onictlali yn noyollo.
(2)

iuh nictlalia in teyollo : habituar a alguno. prete: oiuh nictlali in teyollo.


(2)

iuh nictlaza yohualli : trasnochar. preterito: iuh onictlaz yuualli. vel oiuh
nictlaz yuualli. (2 Iuh nictlaça yuualli)

iuh ninomati : pensar que es assi. p: iuh oninoma. (2)

iuh niquiz : ser su natural condicion aquella desde su nascimiento. (2)

iuh nitlacat : idem. (Iuh niquiz: ser su natural condicion aquella desde su
nascimiento.) (2)

iuh nixtlathui : trasnochar o velar hasta que ha amanecido. pre: iuh onixtlathuic.
(2)

iuh quimattica noyollo : idem. (Iuhquimati noyollo: sentir lo assi como se


dize, o tener entendido el negocio, assi como es. pre: iuh oquima yn noyollo.) (2)

iuh tlacemitoliztli : partido, o concierto determinado. (2)

iuh tlamani : vsarse ansi algo, o acostumbrarse. (2)

iuh tlamaniliztli : estilo y costumbre. (2)

iuh tlatenehualiztli : partido, o concierto determinado. (2 Iuh tlateneualiztli)

iuh tlatolo : tienese este estilo de hablar. (2)

iuhca + : abituado assi. (1 ye iuhca yyollo)


iuhca +, no : estar certificado, o tener entendido algun negocio. pre: noyollo
iuh ocatca. (2 Yollo iuhca, no)

iuhca nayollo : creer o tener por cierto. (1)

iuhca noyeliz : tener costumbre o habito hecho, o ser le ya connatural lo que


haze. (2)

iuhca noyollo : tener entendido algun negocio, o tener proposito de hazer algo.
preterito: iuhocatca noyollo. (2)

iuhca teyollo : tenerlo todos assi entendido, o tener todos proposito de hazer
algo. preterito: iuh ocatca teyollo. (2)

iuhcantlamati, n : embaçar o estar atonito de espanto. pre: oniuhcantlamat.


(2)

iuhcatca + : siempre eftuuo assi, o sié[m]pre estuuo desta manera. (2


çammochipa iuhcatca)

iuhcatiliztli : forma de materia. (2)


iuhcatiliztli + : costumbre de vida. (1 niman iuhcatiliztli)

iuhcatlatiliztli : mengua y miseria. (2)

iuhcayotl : natura o naturaleza. (1) forma de materia. (2)

iuhcayotl nicteittitia : despojar o priuar aotro de quanto tiene. pre:


iuhcayotl onicteittiti. (2)

iuhcayotl nictemachitia : idem. preterito: iuhcayotl onictemachiti. (Iuhcayotl


nicteittitia: despojar o priuar aotro de quanto tiene. pre: iuhcayotl
onicteittiti.) (2)

iuhceyohual + : toda la noche empeso, o entera. (2 Vel iuhceyoal)

iuhco + : assi assi, del que esta enojado. (1 cé[n]ca iuhco)

iuhnemi + : soltero o soltera no casados. (1 çan iuhnemi)

iuhnemiliztli + : solteria de aquestos. (1 çan iuhnemiliztli)

iuhniquiz + : idem. vel. niman iuhniquiça, vel, tiquiça. (Niman iuhniyul: ser
de su natural assi, o desta có[n]dicion e inclinacion.) (2 Niman iuhniquiz) soy
assi de mi natural. (2 çanniman iuhniquiz)

iuhnitlacat + : idem. (Niman iuhniquiz: idem. vel. niman iuhniquiça, vel,


tiquiça. (Niman iuhniyul: ser de su natural assi, o desta có[n]dicion e
inclinacion.)) (2 Niman iuhnitlacat) idem. (çanniman iuhniquiz: soy assi de mi
natural.) (2 çanniman iuhnitlacat)

iuhniyol + : ser de su natural assi, o desta có[n]dicion e inclinacion. (2


Niman iuhniyul)

iuhqui : semejante, o assi, o dessa manera. (2)

iuhqui + : semejante con otro. (1 çan vel iuhqui) sea como fuere, o sea tal
q[ue] fuere. (2 Matel iuhqui)

iuhqui comic : hazer gran calor. (2)

iuhqui oihuintic : loçano y polido, o gallardo. (2 Iuhqui oiuintic)

iuhqui ticnemitia : tener, o auer costumbre de alguna cosa. (2)

iuhqui tlacatiliztli : condicion, o inclinacion natural. (2)

iuhqui yeliztli : naturaleza. (2)

iuhquim micqui itzinco : lugar muy escuro. (2)

iuhquim mictlan : idem. (Iuhquim micqui itzinco: lugar muy escuro.) (2)

iuhquim patlani : corredor ligero. (2)

iuhquimati noyollo : creer o tener por cierto. (1) sentir lo assi como se dize,
o tener entendido el negocio, assi como es. pre: iuh oquima yn noyollo. (2)
iuhquimattica noyollo : cierto ser o tener creido y entendido. (1)

iuhquimma : assi como, o poco mas o menos. (2)

iuhquimma amichcame : soys assi como ouejas. et sic de alijs. (2)

iuhquimma tetlyuinti cuahuitlyuinti ictimochihuaz : seras assi como el que toma


palos o piedras para se matar. i. haras mucho mal ati mismo. metaphora. (2
Iuhquimma tetlyuinti quauitlyuinti ictimochiuaz)

iuhquimmaca ilhuitl : assi como sino fuera fiesta de guardar. (2)

iuhquin aca atlnopan quiteca : espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca


atlnopan oquitecac. (2)

iuhquin aca nechcuahuitequi : idem. preteri: iuhquin aca onechquauitec. (Iuhquin


aca atlnopan quiteca: espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan
oquitecac.) (2 Iuhquin aca nechquauitequi)

iuhquin aocmo nehuatl ninomati : pareceme que no so yo, o pareceme que estoy
fuera de mi. (2)

iuhquin atl hueiya, moteponazohua, motomahua : crecer alguna cosa, o aumentarse


mucho. preteri: iuhquí[n]atloueiyac, omoteponaço, omotomauh (2 Iuhquin atl veiya,
moteponaçoa, motomaua)

iuhquin cuitlatzayani noyollo : tener grá[n] temor o mearse de miedo.


preterito: iuhquin ocnitlatzayan noyollo. (2)

iuhquin ecatoconi : ligero corredor. (2)

iuhquin ica noyollo : torno o bueluo sobre mi. (2)

iuhquin ichca tlapochinalliic iztac : blanca cosa assi como copo de algodon. (2
Iuhquin ichca tlapochinalliyc iztac)

iuhquin ihuitl textli : la flor dela harina. (2 Iuhquin iuitl textli)

iuhquin necatoco : correr ligeramente. preterito: iuhquin onecatococ. (2)

iuhquin nipatlani : idé[m]. p: iuhquin onipatlan. (2)

iuhquin otequiz iyollo : endurecido de coraçon. (2 Iuhquin otequiz iyullo)

iuhquin tecuacua : persona aspera de condicion. (2 Iuhquin tequaqua)

iuhquin temazcalco : hazer gran calor. (2)

iuhquin teotl yyollo : sapientissimo. (2)

iuhquin tetlmocuepa yyollo : obstinarse y endurecerse. pr: iuhquintetl omocuep


yyullo. (2 Iuhquin tetlmocuepa yyullo)

iuhquin tetlyyollo : duro de coraçon. (2)


iuhquin tlecomoni noyollo : inflamarse elcoraçó[n] có[n] amor. &c. p: iuhquin
otlecomon noyollo. (2)

iuhquin xicaltica tlanoquilo : llouer reziamente. (2)

iuhquiyotl : forma o manera de algo. (2)

iuhquizaliztli : natura o naturaleza. (1 iuhquiçaliztli) naturaleza, o condicion


natural. (2 Iuhquiçaliztli)

iuhticac + : casa desierta o desamparada, quen o se habita. (2 ça iuhticac)

iuhticahua, nitla : vaziar algo como troxes o caxas llenas. (1 nitla,


iuhticaua)

iuhtictlaliz immoyollo : tendras proposito. s. de hazer algo. (2 Iuhtictlaliz


ymmoyollo)

iuhtimanyan + : vez primera. (1 q[ui]n iuhtimanyan)

iuhtiquetza, nitla : vaziar algo como troxes o caxas llenas. (1)

iuhtiteca, nitla : vaziar algo como troxes o caxas llenas. (1)

iuhtlacatiliztli : idem. (Iuhtictlaliz ymmoyollo: tendras proposito. s. de


hazer algo.) (2) natura o naturaleza. (1)

iuhtlatoliztli : estilo, o costumbre de hablar. (2)

iuhyauh + : moderadamente, o haga se con moderacion. (2 Maçan vel iuhyauh)

iuhyauh; + : asabiendas. (2 Yollo iuhyauh; no)

iuntlapalixti : avna parte y a otra. (1)

iuollotlama nemi : jubilado, esento, o suelto de trabajo. (2 Ivollotlama nemi)

iuramento icmotlatlaliliani : obligado con juramento. (2 Iuramento


ycmotlatlaliliani)

iuramento icnetlatlaliliztli : obligacion desta manera. (2 Iuramento


ycnetlatlaliliztli)

iuramento nicchihua : hazer juramento. preterito: juramento onicchiuh. (2


Iuramento nicchiua)

iuramento oquichiuh : iuramentado. (2)

iuramento xinia, tito : soltar el juramento. prete: otito juramento xinique. (2)

iuramentotica ninotlatlalilia : obligarse con juramento. pre: juramentotica


oninotlatlalili. (2)

iusticia topilli : vara de justicia. (2)

ixachi : mucho en cantidad. (1 yxachi) mucho, o grande en cantidad. (2)


grande cosa. (1 yxachi) asaz. (1 yxachi) muy mucho. (1 yxachi)
ixachi + : mucho mas. s. en cantidad. (2 Ocye ixachi) muy mucho. (1 cenca
yxachi) mas, nombre comparatiuo. (1 ocye yxachi)

ixachi itlacual : abundoso de combite. (2 Ixachi ytlaqual) abundoso en cô[m]bite.


(1 yxachi ytlaqual)

ixachicatlan : abismo, cosa profunda y baxa. (1 yxachicatlan)

ixachim mimicque : estrago de muertos, o muchos muertos. (2) estrago de


muertos. (1 yxachim mimicque)

ixachintin : muy muchos en numero. (2) muchos en numero. (1 yxachintin)

ixachintin cuauhnecozayoltin : enxambre de auejas. (1 yxachintin


quauhnecuçayultin)

ixachipol : muy grande. (2 Ixachipul) grande cosa. (1 yxachipul)

ixachitlan : abismo, cosa muy hó[n]da oprofunda. (2)

ixacicaitta, nic : comprehender o alcançar asaber algo entera y perfectamente.


preterito: oniquixacicaittac. (2)
ixacicaitta, nitla : cauto ser y auisado. (1)

ixahuia, nitla : embarrar o enxaluegar pared. prete: onitlaixaui. (2 Ixauia,


nitla) enluzir lo obscuro, o enxaluegar. (1 nitla, ixauia) embarrar con barro
ralo. (1 nitla, ixauia)

ixamahuia, nitla : empapelar algo. preterito: onitlaixamaui. (2 Ixamauia,


nitla)

ixamatelhuia, nitetla : é[n]xaluegar algo aotro. prete: onitetlaixamatelhui. (2)

ixamatiloa, nitla : embarrar algo, oencalar curiosamente. pre: onitlaixamatilo.


(2) enluzir lo obscuro, o enxaluegar. (1) enxaluegar. (1) embarrar con barro
ralo. (1)

ixami, nitla : cobdiciar mugeres adornandose para ser dellas cobdiciado.


preterito: onitlaixami. (2) adereçarse y componerse para ser codiciado delas
mugeres. (1)

ixamia, nin : lauarse la cara. pre: oninixami. (2) lauar la cara. (1)
ixamia, nite : lauar a otro la cara. preterito: oniteyxami. (2)

ixapachiuhqui : ciego de nuues. (2)

ixaquia, nitla : labrar de aguja, o remendar entretexendo con hilo. pre:


onitlaixaqui. (2) surzir o coser. (1) labrar de aguja. (1) remendar
entretexendo con hilo. (1)

ixatic : cosa rala como almendrada, o cosa semejante. (2) rala cosa o rara.
(1)

ixaxilia, nic : comprehender o alcançar a saber alguna cosa. pre: oniquixaxili.


(2)
ixaxilia, nitla : ser muy entendido y prudente. prete: onitlaixaxili. (2) discreto
ser. (1)

ixaxiliani, nitla : discreto ser. (1)

ixayapachiuhqui : ciego de nuues. (1 yxayapachiuhqui)

ixayonicmatema, n : idem. preterito: onixayonicmaten. (Ixayopatzca, nin:


llorar con lagrimas. preterit: oninixayopatzcac.) (2) llorar con lagrimas. (1)

ixayopatzca, nin : llorar con lagrimas. preterit: oninixayopatzcac. (2)


llorar con lagrimas. (1)

ixayoquiza, n : llorar lagrimas. preterito: onixayoquiz. (2 Ixayoquiça, n)


llorar con lagrimas. (1 n, ixayoquiça)

ixayoquizaliztli : lloro con lagrimas. (2 Ixayoquiçaliztli) lloro. (1


yxayoquiçaliztli)

ixayoquizani : lloroso assi. (2 Ixayoquiçani) lloroso assi. (1 yxayoquiçani)

ixayotica : llorosamente assi. (2)

ixayotica, neixayopatzcaliztica : llorosaménte. (1 yxayotica,


neixayopatzcaliztica)

ixayotl : lagrimas. (2) lagrima que cae delos ojos. (1 yxayotl)

ixayotontli : lagrima pequeña. (2) lagrima pequeña. (1 yxayotontli)

ixayoyo : cosa llena de lagrimas. (2) lagrimosa cosa. (1 yxayoyo)

ixca, nitla/ huel/ niqu : cozer loça, o asar hueuos, batatas, o cosa semejante.
preterito: onitlaixcac. (2)

ixcahua, nitla : dexar de hazer algo por descuydo y negligencia. pre: oniquixcauh.
(2 Ixcaua, nitla) dexar de hazer algo por descuido. (1 nitla, ixcaua)

ixcahua +, niqu : ser apretado o escasso. preterito: atle oniquixcauh. (2


Atle niquixcaua)

ixcahua, + : ser codicioso de quanto ay. prete: atle oniquixcauh. (2 Ixcaua,


atle niqu)

ixcahua, atle niqu : ser codicioso de quanto ay. prete: atle oniquixcauh. (2
Ixcaua, atle niqu)

ixcahualtia, nicn : perder algo por su culpa y negligencia. pre:


onicnixcaualti. (2 Ixcaualtia, nicn) priuarme yo mismo de alguna cosa o perder y
q[ue]dar desraudado de algo por mi culpa y negligéncia. (1 nicnixcaualtia)
ixcahualtia, nitetla : impedir algun bien o prouecho de alguno. pre:
onitetlaixcaualti. (2 Ixcaualtia, nitetla)

ixcahuia, m : cosa sola, o el que asus solas haze alguna cosa. (2 Mixcauia)
sola cosa. (1 mixcauia)
ixcahuia, nicn : comermelo yo todo. preterito: onicnixcaui. o aprouecharse el solo
de alguna cosa, sin partirla con otros. (2 Ixcauia, nicn) entender solo en algun
negocio. (1 nicn, ixcauia)
ixcahuia, nin : hazer algo asolas, o entender solamente enlo que me toca.
preterito: oninixcaui. (2 Ixcauia, nin) hazer algo asolas. (1 nin, ixcauia)
hazer algo por si solo aparte. (1 nin, ixcauia)
ixcahuia, niqu : no tener mas de vna cosa. preteri: oniquixcaui. (2 Ixcauia, niqu)
ixcahuia, nitla : entender en sola vna sola cosa. pre: onitlaixcaui. (2 Ixcauia,
nitla) embeuecerse en algo. (1 nitla, ixcauia) entender en sola vna cosa. (1
nitla, ixcauia)

ixcahuilaxca, none : cosa propria mia, y no de otro alguno. (2 Ixcauilaxca,


none)

ixcalhuia, nitetla : cozer loça a otro, o asarle algo pre: onitetlaixcalhui. (2)

ixcallocan; t : cuenca del ojo. (2)

ixcallocantli : idem. (Ixcallocan; t: cuenca del ojo.) (2) cuenca del ojo. (1)

ixcamolehua : pintarlas cerezas o las ciruelas. prete: oixcamuleuac. (2


Ixcamuleua) pintarlas ciruelas o las cerezas, quando quierén madurar. (1
yxcamoleua)

ixcamolehuac : pintada fruta assi. (1 yxcamoleuac)

ixcamolehualiztli : pintura tal. (1 yxcamoleualiztli)

ixcapania, nite : dar bofeton. pre: oniteixcapani. (2) dar bofeton. (1) bofetada
dar. (1) abofetear. (1)

ixcapitztic : tuerto de vn ojo. (1)

ixcatzahuac, n : tener suzia la cara, o la haz. prete: onixcatzauac. (2


Ixcatzauac, n)

ixcatzonyayahual : cejunto. (1 yxcatzonyayaual)

ixcatzonyayahualtic : cejunto. (1 yxcatzunyayaualtic)

ixcaxihui, n : quebrarseme el ojo. pre: onixcaxiuh. (2 Ixcaxiui, n)


hú[n]dirseme el ojo, o q[ue]brarsele y secarle el ojo. prete: onixcaxiuh. (2
Nixcaxiui) entortarse. (1 nixcaxiui)

ixcaxoa, nite : quebrar a otro el ojo. preterito: oniteixcaxo. (2) entortar a


otro, quebrándole el ojo. (1)

ixcehuia, nite : confundir o echar en verguença aotro. (1 nite, ixceuia)

ixceuhtiuh, n : desmedrar en honra y oficio. (1)

ixchian cuicuillotl : peca, o manzilla dela cara. (2)

ixchichicahui, n : suzia tener la cara. (1 n, ixchichicaui)

ixchichilihui, n : enfermar delos ojos. (1 n, ixchichiliui)


ixchichilihui +, nin : colorado tener el rostro deverguensa. (1 nin,
ixchichiloa n, ixchichiliui)

ixchichilihuiliztli : enfermedad assi. (1 yxchichiliuiliztli)

ixchichiliuhqui : enfermo tal. (1 yxchichiliuhqui)

ixchichiloa, nin : pararse colorado el rostro da verguença. prete:


oninixchichilo. (2)

ixchichiloa n, ixchichilihui, nin : colorado tener el rostro deverguensa. (1


nin, ixchichiloa n, ixchichiliui)

ixchichiqui, nitla : raer. (1)

ixchichiqui + : raer amenudo. (1 attzan nitla, ixchichiqui)

ixchiyancuicuillotl : peca o manzilla de cara. (1 yxchiyancuicuillotl)

ixco : enla cara, o enla sobrehaz. (2) sobre haz. (1 yxco) de fuera énla
sobre haz o encima. (1)

ixco + : estomago la boca del. (1 toyollo yxco) desuergonçado y presuntuoso.


(2 Ayac ixco tlachia) leuante, parte oriental. (2 Tonatiuh ixco) doler el
estomago. (1 noyollo ixco nechcocoa) oriente. (1 tonatiuh ixco) leuante, parte
oriental. (1 tonatiuh yxco)

ixco icpac oninen in totecuiyo dioz : desacate y ofendi a nuestro señ[o]r dios.
(2 Ixco icpac oninen in totecuiyo dios)

ixco icpacyeohuani : ofendido, o acometido de otro. (2 Ixco icpacyeouani)

ixco yepac yeohuani : ofendido. (1 íxco yepac yeouani)

ixcococ : caritriste. (2) caritriste. (1 yxcococ)

ixcocohuitz : atochado, o tonto. (2 Ixcocouitz)

ixcocoliztli : dolencia tal. (1 yxcocoliztli) enfermedad assi. (1 yxcocoliztli)


mal de ojos. (1 yxcocoliztli) idem. (Ixcocoyaliztli: enfermedad de ojos.) (2)

ixcocomoca, n : cruxir o sonar loque se huella. prete: onixcocomocac. (2)

ixcocotona, nite : rascuñar la cara a otro. preter: oniteixcocoto. (2)


rascuñar. (1)

ixcocoxqui : doliente desta manera. (1) enfermo tal. (1 yxcocoxqui)


cegajoso. (1 yxcocoxqui) enfermo de ojos. (2)

ixcocoya, n : tener enfermedad de ojos. preteri: onixcocox. vel. onixcocoyac


(2) enfermar delos ojos. (1) doler los ojos. (1)

ixcocoyaliztli : dolencia tal. (1 yxcocoyaliztli) enfermedad de ojos. (2)

ixcocoyoc : el que tiene muy hundidas las cuencas delos ojos. (2)

ixcocoztic : garço de ojos. (1 yxcocoztic) zarco de ojos. (2)


ixcolehua, nitla : despegar algo. pr: onitlaixcoleuh (2 Ixcoleua, nitla)
desengrudar algo. (1 nitla, ixcoleua) desempegar. (1 nitla, ixcoleua)

ixcoloa, nitla : hazer algo sin consideracion ni acuerdo. prete: onitlaxcolo. o


cortar algo por encima. (2)

ixcomaca, nicn : confessar y conocer auer hecho algo. prete: onicnixcomacac. (2)
ixcomaca, nicte : dezir a algú[n]o sus tachas, o saltas enla cara. pre:
onicteixcomacac. (2) afrentar a otro, diziendole sus defectos. (1) dezir a otro
sus defectos enla cara. (1) cara acara dezir aotro sus defectos. (1)

ixcomaca = : = ic niteixmotla (2 ixcomaca )


ixcomaca =, nite : = ixmotla + (2 ixcomaca ) = ixmancahuia (2 ixcomaca )

ixcomaca iniztlacatiliztli, nicte : desmentir a otro con verdad. (1 nicte,


ixcomaca ynyztlacatiliztli)

ixcomaca oniteixmancatocac =, nite : = ixmancatoca (2 ixcomaca


oniteixmancatocac)

ixcomoltic : carienxuto. (1 yxcomultic) carihundido, o carienxuto. (2)

ixconehua : atreuerse a otro yendosele ala cara. prete: oixconeuh. (2 Ixconeua)

ixconexiliztli : semblante de cara. (1)

ixconoa, nitla : desgranar mostazos o otras cosas semejantes. pre: onitlaixcono.


(2)

ixcopa : por la haz o delantera. (2)

ixcopa + : cosa oriental o de leuante. (2 Tonatiuh yxcopa vitz)

ixcopahuitz + : oriental cosa. (1 tonatiuh ixcopavitz)

ixcopilhuia, nite : hazer del ojo a otro. pret: oniteixcopilhui. (2)

ixcopitzalhuia, nite : acepillar algo a otro. prete: oniteixcopitzalhui. (2)


acepillar algo a otro. (1)

ixcopitzoa, n : guiñar el ojo o vizcar. pret: onixcopitzo. (2)

ixcotlachia + : presuntuoso y soberuio. (2 Ayac yxcotlachia)

ixcoyan itlanextil : cosa inuentada de su proprio aluedrio. (2 Ixcoyá[n]


ytlanextil)

ixcoyan itlatlacol : propria culpa de alguno. (2)

ixcoyantia, nicn : apropiar, o aplicar asi algo. pre: onicnixcoyanti. (2)


ixcoyantia, nin : apropriar parasi. (1)
ixcoyantia, nite : dar, o apropiar o adjudicar algo a otro. pret:
onicteixcoyanti. (2)

ixcoyantli : propria cosa. (1)


ixcoztic : ruma cosa vn poco. (1 ixcuztic) ruuio. (2 Ixcuztic)

ixcua ilacatztli : cabellos dela frente crespos. (1 yxqua ilacatztli)

ixcuacacalaccatl : la calua dela cabeça. (2 Ixquacacalaccatl)

ixcuachuia, nitla : emparamentar algo. preterit: onitlaixquachui. (2


Ixquachuia, nitla) paramentar sala. (1 nitla, ixquachuia)

ixcuacoyonia, nite : dar pedrada enla frente descalabrando a alguno. pret:


oniteixquacoyoni. (2 Ixquacoyonia, nite)

ixcuacua, m : contender, o risar vnos con otros. preteri: omixquaquaque. (2


Mixquaqua)
ixcuacua, nite : contender, o risar con otro. pret: oniteixquaqua. (2 Ixquaqua,
nite) contender o risar. (1 nite, ixquaqua)
ixcuacua, tit : contender vnos con otros. (1 tit, ixquaqua)

ixcuacuauhti, n : doler los ojos de mucho leer. pret: onixquaquauhtic, (2


Ixquaquauhti, n) cansarse de miraro de leer. (1 n, ixquaquauhti)

ixcuacuauhtic : cansado desta manera. (1 yxquaquauhtic) el que tiene dolor de


ojos assi. (2 Ixquaquauhtic)

ixcuacuauhtiliztli : cansancio assi. (1 ixquaquauhtiliztli) dolor de ojos tal.


(2 Ixquaquauhtiliztli)

ixcuaeticihui, n : doler la frente del peso dela carga que lleua el ta-meme.
(1 n, ixquaeticiui)

ixcuaeticihuiliztli : dolor tal. (1 yxquaeticiuiliztli)

ixcuahuac : nauajon de pedernal, con que matauan hó[m]bres ante los idolos. (1
yxquauac)

ixcuahuia, nitla : arrasar trigo, o cosa semejá[n]te. preterit: onitlaixquaui.


(2 Ixquauia, nitla)

ixcuahuitl : desuergonçado assi. (1 yxquauitl) atochado y tonto y


desuergonçado. (2 Ixquauitl)

ixcuaillacatztic : el de cabellos crespos é[n] la fré[n]te. (2


Ixquaillacatztic)

ixcuaitl : frente, parte dela cabeça. (1 yxquaitl) la frente dela cara. (2


Ixquaitl)

ixcuamacahua, nitla : dar con la carga en tierra, por se auer sollado el


mecapalli. (2 Ixquamacaua, nitla)

ixcuamol + : mi nieto o bisnieto. metaph. (2 Itentzon ixquamul)

ixcuamolli : cejas, s: los pelos. (1 yxquamulli) las cejas. (2 Ixquamulli)

ixcuamoltzompicqui : cejunto. (1 yxquamultzumpicqui) cejunto. (2


Ixquamultzumpicqui)
ixcuapatlahuac : ombre de gran frente. (1 yxquapatlauac) hombre de grá[n]de
yancha frente. (2 Ixquapatlauac)

ixcuapepechtli : melena de buey, o de tameme. (2 Ixquapepechtli)

ixcuappol : persona muy desuergonçada. (2 Ixquappol)

ixcuatecpilli : cabellos que dexán enla frente. (1 yxquatecpilli) cabellos que


dexan enla frente. (1 yxq[u]atecpilli) cabellos que dexan enla frente quando se
tresquilan. (2 Ixquatecpilli)

ixcuatl : frente, parte dela cabeça. (1 yxquatl) la frente dela cara. (2


Ixquatl)

ixcuatolli : cejas sin pelos. (1 ixquatulli) parpado del ojo. (2 Ixquatolli)

ixcuatolpozahua, n : tener hichados los parpados. (2 Ixquatolpoçaua, n)

ixcuatzontli : copete de cabellos delanteros. (1 yxquatzuntli) copete de


cabellos dela frente. (2 Ixquatzuntli)

ixcuatzonyayahual : cejunto. (2 Ixquatzunyayaual)

ixcuatzonyayahualtic : idem. (Ixquatzunyayaual: cejunto.) (2 Ixquatzunyayaualtic)

ixcuauhti : desuergonçado assi. (1 yxquauhti)


ixcuauhti, n : ser desuergonçado y atochado. preterit: onixquauhtic. (2
Ixquauhti, n)
ixcuauhti, ni : desuergonçarse. (1 ni, yxquauhti)

ixcuauhtiliztica : atochadamente assi. (2 Ixquauhtiliztica)

ixcuauhtiliztli : tonteria, odesuerguença. (2 Ixquauhtiliztli)

ixcuauhuia, nitla : ygualar lo aspero. (1 nitla, ixquauhuia) arrasar trigo,


mayz o cosa semejante. (1 nitla, ixquauhuia)

ixcuaxima, nin : cortarme, o afeitarme los cabellos dela frente. pret:


oninixquaxin. (2 Ixquaxima, nin)
ixcuaxima, nite : cortar el cabello dela frente. prete: oniteixquaxin. (2
Ixquaxima, nite)

ixcuaye : ombre de gran frente. (1 yxquaye) hombre de gran frente. (2 Ixquaye)

ixcuayeticihui, n : doler la frente al tameme. pret: onixquayeticiuh. (2


Ixquayeticiui, n)

ixcuechahua, nitla : humedecer algo por encima. pret: onitlaixcuechauh. (2


Ixcuechaua, nitla)

ixcuechilhuia, nite : guiñar o hazer del ojo a otro llamandole. pret:


oniteixcuechilhui. (2) llamar haziendo señas conel rostro, o haziéndo del ojo. (1
nite, yxcuechilhuia)

ixcuechoa, n : consentir baxando la cabeça. pret: onixcuecho. (2) consentir


inclinando la cabeça. (1) cabecear otorgando. (1)
ixcuechoani : consentidor tal. (1 yxcuechoani)

ixcuecholiztli : consentimiento desta manera. (1 yxcuecholiztli)

ixcuechotica, n : cabecear de sueño. (1)

ixcuecuechihui, n : ser tocho y desuergonçado. prete: onixcuecuechiuh. (2


Ixcuecuechiui, n) desmesurarse. (1 n, ixcuecuechiui)

ixcuecuechilhuia, nite : llamar con la cabeça. (1) idem preterito:


oniteixcuecuechilhui. (Ixcuechoa, n: consentir baxando la cabeça. pret:
onixcuecho.) (2) guiñar del ojo. (1)

ixcuecuechoa, n : có[n]sentir abaxando la cabeça, o llamar a otro assi. pre:


onixcuecuecho. (2)

ixcuecuechotica, n : cabecear de sueño, o estar dormitando. (2)

ixcuecuechotinemi, n : soberuecerse. (1) andar conpresuncion. preter:


onixcuecuechotinen. (2)

ixcuecuechpol : el que anda haziendo del ojo a las mugeres, yhaze otras maneras
d[e] gestos. &c (2 Ixcuecuechpul)
ixcuecuechpol, n : hazer siempre del ojo alas mugeres; busca guiñar de ojo. (1
n, ixcuecuechpul)

ixcuecuechtic : tez de qualquier cosa quajada. (2)

ixcuecueyoca, n : pestañear. preter: onixcuecueyocac. (2)

ixcuecueyonia, nin : idé[m]. preterito: oninixcuecueyoni. (2) parpadear con los


parpados. (1)

ixcuecueyotza, nin : idem. pr: oninixcuecueyotz (Ixcuecueyonia, nin: idé[m].


preterito: oninixcuecueyoni.) (2) parpadear con los parpados. (1)

ixcuelhuia, nite : poner ceño contra alguno. pre: oniteixcuelhui. (2) mirar a
otro con enojo, o andar cón el rostrituerto, mirandolo con ojos turbios y ceñudos.
(1) cejo poner contra alguno. (1)

ixcuelitta, nite : andar rostrituerto con otro. pre: oniteixcuelittac. (2)


rostrituerto andar con alguno o enojado. (1) mirar a otro con enojo, o andar cón
el rostrituerto, mirandolo con ojos turbios y ceñudos. (1) andar rostrituerto con
otro. (1) cejo poner contra alguno. (1)

ixcueloa : torcerse el madero. (2)


ixcueloa, n : otorgar algo abaxando lacabeça, o andar rostrituerto con otro.
prete: onixcuelo (2) abaxar la cabeça, otorgando o concediendo algo. (1) cejo
poner contra alguno. (1)

ixcuepa, nin : herrar el camino, o andar descarriado. pre: oninixcuep. (2)


perderse en camino. (1) desatinarse y perderse el que camina. (1) errar el
camino. (1)
ixcuepa, nite : embaucar o engañar a otro. pret: oniteixcuep. (2) engañar a otro
cón aparencia de bien. (1) embaucar. (1) falsar contrahazer. (1) hechizar. (1)
ixcuepa, nitla : boluer lo de dentro a fuera. s. la ropa. prete: onitlaixcuep. (2)
boluer lo de dentro a fuera. (1)
ixcuepcacopina +, nite : idem. prete: onitecalças yxcuepcacopin. (Calças
cocopina, nite: quitar a otro las calças. prete: onitecalças cocopin.) (2 Calças
yxcuepcacopina, nite) descalçar calças al redropelo. (1 nite, calças
ixcuepcacopina)

ixcuepoctic : tuerto de vn ojo. (2)

ixcueponiliztli : nuue de ojo. (1 yxcueponiliztli) entortamientode ojo. (2)

ixcueponqui : tuerto de vn ojo. (1 yxcuepunqui) tuerto de vn ojo. (2)

ixcueptinemi, m : errado o perdido. (1)


ixcueptinemi, nin : andar errado, o descaminado desatinado y descarriado. pre:
oninixcueptinen. (2) andar perdido en camino. (1) perderse en camino. (1)

ixcuetlanaltia, nite : empuxar a otro reziamente pret: oniteixcuetlanalti. (2)


empuxar a alguno. (1)

ixcueyonia, nin : idem. preterit: oninixcueyoni. (Ixcuecueyotza, nin: idem. pr:


oninixcuecueyotz (Ixcuecueyonia, nin: idé[m]. preterito: oninixcuecueyoni.)) (2)

ixcuicuilihui, n : manzillarse. (1 n, ixcuicuiliui)

ixcuicuilihuiztli : peca o manzilla de cara. (1 yxcuicuiliuiztli) manzilla


enel cuerpo o enla cara. (1 ixcuicuiliuiztli) manzilla de rostro. (2
Ixcuicuiliuiztli)

ixcuicuiliuhqui : manzillado enla cara. (2)

ixcuicuiliuhui : mánzillado assi. (1 yxcuicuiliuh[ui])

ixcuicuiloa, nite : manzillar desta manera. (1)

ixcuicuitla : lagañoso. (1 yxcuicuitla) lagañoso. (2)

ixcuicuitlatl : lagañas. (1 yxcuicuitlatl) lagañas. (2)

ixcuilchilli : lagrimal de ojo. (2)

ixcuitia, nite : dar buen exemplo. preterito: oniteixcuiti. (2) edificar a otros
dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo. (1) dar buen exemplo. (1)

ixcuitia + : remedar. (1 tetech nin, ixcuitia)

ixcuitia, tetechnin : tomar exemplo de otros. preterito: tetech oninixcuti, (2)

ixcuitla : lagañoso. (2)


ixcuitla, n : lagañas tener. (1)

ixcuitlaticatontli + : dar poquita cosa. (1 auel ixcuitlaticatontli nictemaca)

ixcuitlatl : lagañas. (1 yxcuitlatl) lagañas. (2)

ixe : discreto. (1)

ixe + : cuerdo sabio y prudé[n]te. (2 Nacace yxe)


ixe, + : sabio en excesiua manera. (1 cenca yxe, nacace)

ixecatoca, nin : tenerse o estimarse enmucho. preterit: oninixyecatocac. (2)


estimarse en mucho. (1)

ixehua, nite : representar en farsa. (1 nite, ixeua)

ixehuaa, nite : representar persona en farsa. preter: oniteixeuh. (2 Ixeuaa,


nite)

ixelehuia, nite : codiciar a alguna persona. preter: oniteixeleui. (2 Ixeleuia,


nite) cobdiciar persona. (1 nite, ixeleuia)

ixeliuhca + : parte dela penitencia; s: la sa[t]isfacion, o la contricion. (1


ycotonca yxeliuhca yntlamaceualiztli)

ixeliuhca in tlamacehualiztli : parte dela penitencia. (2 Ixeliuhca in


tlamaceualiztli)

ixenacace : discreto sabio y entendido. (2)

ixeque + : chismeros, o malsines, o demonios que tienen dos caras, y tienen ojos
có[n]que veen por detras y por delante. (2 Necoc yxeque)

ixhua : nacer la planta, o brotar la semilla. preteri: oixuac. (2 Ixua)


ixhua, n : nacer la planta. (1) rebentar como la simiente. (1 n, ixua)

ixhua + : nazer con otra cosa. (1 teuan n, ixhua)


ixhua +, no : salir el cabello. (1 no, tzoncal yxhua)

ixhuacqui : seco vnpoco. (1 yxuacqui) seco vn poco. (2 Ixuacqui)

ixhuahuana, nite : rascuñar la cara a otro. preterito: oniteixuauan. (2


Ixuauana, nite)

ixhualiztli : nacimiento delas yeruas y arboles. (1 yxhualiztli) nacimiento de


planta. (2 Ixualiztli)

ixhuazoma, nin : rascuñarse la cara. (2 Ixuaçuma, nin)

ixhui, an : glotonear. (1 an, ixui)


ixhui, n : hartarse de vianda. pre: onixuic. (2 Ixui, n) hartarse. (1 n, ixui)

ixhuia, nitla : niuelar con el ojo, o con astrolabio. prete: onitlaixui. (2


Ixuia, nitla) mirar con niuel. (1 nitla, ixuia) niuelar. (1 nitla, ixuia) echar
niuel. (1 nitla, ixuia) medir con astrolabio. (1 nitla, ixuia)

ixhuic : harto assi. (1 ixuic) relleno y harto. (1 yxuic) harto de vianda. (2


Ixuic)

ixhuihuitzallachia, n : ver poco por tener flaca la vista y los ojos chicos.
(1 n, ixviuitzallachia)

ixhuiliztli : hartura. (1 yxuiliztli) hartura tal. (2 Ixuiliztli)

ixhuini + : gloton. (1 amo yxuini) gloton que nunca se harta. (2 Amo ixuini)
ixhuipehua, nitla : despegar algo. (1 nitla, ixuipeua)

ixhuitia, nino : ser destemplado en comer, o ahitarse. pre: oninoxuiti. (2


Ixuitia, nino)
ixhuitia, nite : ahitar a otro. pret: oniteixuiti. (2 Ixuitia, nite) hartar. (1
nite, ixuitia) hinchir de vianda a otro. (1 nite, ixuitia) ahitar a otro. (1
nite, ixuitia)

ixhuitzallachia, n : ver poco y flacamente, por tener chicos ojos. pre:


onixuitzallachix. (2 Ixuitzallachia, n)

ixhuiuh montli : yerno, marido de nieta. (2 Ixuiuh montli)

ixhuiuhinontli : yerno, marido de nieta. (1 yxuiuhinontli)

ixhuiuhtli : nieto o nieta. (1 yxuiuhtli) primo, hijo de hermano. (1


yxuiuhtli) nieto o nieta. (2 Ixuiuhtli)

ixica : salirse la vasija o resumirse. (1) destilar o gotear algo. (1 yxica)


desmesurarse lo lleno. (1 yxica) distilar. (1 yxica) reçumarse el vaso o la
tinaja quando es nueua. (1 yxica)
ixica, n : gotear. (1)

ixicac : destilada cosa. (1 yxicac)

ixicaliztli : destiladura. (1 yxicaliztli) distilacion. (1 yxicaliztli)

ixicquetza, nite : empuxar a alguno haziendolo caer de hocicos. pre:


oniteixicquetz. (2) empellon dar assi. (1) elegir o escojer. (1) empuxar a
alguno. (1) rempuxar, echando algo de si. (1)
ixicquetza, nitla : empuxar madero o cosa semejante. pre: onitlaixicquetz. (2)
empuxar madero o cosa assi. (1 nitla, yxicquetza) alançar de si algo . (1)

ixicuci, n : manzillarse. (1)

ixicucic : mánzillado assi. (1 yxicucic) manzillado enla cara. (2)

ixicuxiliztli : manzilla enla cara. (2)

ixicuxitia, nite : manzillar desta manera. (1)

ixihuinti, n : estar aturdido o con vaguidos. prete: onixiuintic. (2 Ixiuinti,


n) desuanecerse. (1 n, ixiuinti) atordido estar. (1 n, ixiuinti) doler mucho la
cabeça. (1 n, ixiuinti)

ixihuintia, nite : desuanecer o aturdir a otro. pret: oniteixiuinti. (2


Ixiuintia, nite) desuanecer a otro assi. (1 nite, ixiuintia) atordir aalgun
animal. (1 nite, ixiuintia)

ixihuintic : desuanecido. (1 ixiuintic) doliénte assi. (1 yxiuí[n]tic)


aturdido assi. (2 Ixiuintic)

ixihuintiliztli : desuanecimiento. (1 yxiuintiliztli) dolor tal. (1


yxiuintiliztli) aturdimiento tal. (2 Ixiuintiliztli)

ixiicuxiliztli : manzilla enel cuerpo o enla cara. (1 yxiycuxiliztli)


ixila; + : en mi presencia, o enmi tiempo. (2 Ixila; n)

ixila; n : en mi presencia, o enmi tiempo. (2)

ixilacatzoa, nin : cabecear o boluer la cara de enojo. prete: oninixilacatzo.


(2) cabecear de enojo. (1)

ixili, nin : hincarse alguna pua o espina grande en el pie. &c. pre: oninixil.
(2)
ixili, nite : dar lançada o estocada, o aguijonearlas bestias. preterito:
oniteixil. (2) puñalada dar. (1) aguijonear a otro. (1) alancear. (1)

ixili + : herir de estocada. (1 nitle, yxili) puñalada dar. (1 tepuztica nite,


ixili)
ixili +, nite : estocadas dar. (1 tepuzmacquauhtica niteixili)

ixillan + : ladera de cuesta. (1 tepetl yxillan)

iximachoca; + : la noticia que de mi se tiene, o el conocimiento mio. (2


Iximachoca; n)

iximachoca; n : la noticia que de mi se tiene, o el conocimiento mio. (2)

iximachoni : notoria, cosa conocida. (1 yximachoni)

iximachtia, nicte : dar a conocer a otro. preterito: onicteiximachti. (2)


manifestar dar a conocer. (1) dar noticia. (1)
iximachtia, ninote : darse a conocer. prete: oninoteiximachti. (2)
iximachtia, nitetla : notificar. (1)

iximachtia, nitete : dar a conocer a otros. preter: oniteteiximachti. (2)

iximachtilia, nite : idem. preterito: oniteiximachtili. (Iximachtia, nitete:


dar a conocer a otros. preter: oniteteiximachti.) (2)

iximachtlani, m : el que desea ser conocido de los otros. (2)


iximachtlani, nin : dessear ser conocido. preterito: oninixmachtlan. (2)
dessear ser visto. (1)

iximatcaitta, nitla : discerner. pret: onitlaiximatcaittac. (2) dicernir. (1)

iximatcanenequi + : fingir que no conoce a alguno. (1 amo ninote,


iximatcanenequi)

iximatcanenequi, aninote : fingir o hazer como q[ue] no conoce a alguno.


preteri: aoninoteiximatcanenec. (2)

iximati, anite : desconocer a otro. (1 anite, yximati)


iximati, nin : conocer al mesmo. prete: oninixima, o ser cauto y auisado. (2)
cauto ser y auisado. (1)
iximati, niqu : esperimentar o prouar. (1)
iximati, nite : conocer a otro. preterito: oniteixima. (2)
iximati, nitla : conocer algo generalmente. pret: onitlaixima. (2) conocer alguna
cosa. (1)
iximati +, m : abundar en riquezas. (1 ayoc miximati notlatqui) abundancia muy
gran de de riquezas y bienes. (2 Ayoc miximati tlatquitl) abundancia tal. (1 ayoc
miximati tlatquitl)
iximati +, ni : entender o interpretar sueños prete: onitemic ixima. (2 Temic
iximati, ni)

iximatini + : soltador o í[n]terp[re]tador desueños (2 Temic iximatini)


soltador de sueños. (1 temic iximatini)

ixinachcho + : grano de semilla. (1 centetl yxinachcho)

ixipehua, nitla : despegar papeles o cosa assi. pret: onitlaixipeuh. (2 Ixipeua,


nitla)

ixipetzoa, nitla : alisar o bruñir lo aspero. preter: onitlaixipetzo. (2)

ixiptla + : idem. (Obi§po ytecutlatocauh: prouisor de obispo.) (2 idem.


(Obispo ytecutlatocauh: prouisor de obispo.)) prouisor de obispo. (1 obispo
yxiptla)

ixiptlati, nite : asistir en lugar de otro, o representar persona en farsa.


preterito: oniteixiptlatic. (2) representar en farsa. (1) assistir. (1 nite,
yxiptlati)

ixiptlatia, n : encomendar su oficio a otro. (1)


ixiptlatia, nin : encomendar su oficio a otro. (1)
ixiptlatia, nite : sustituir en lugar de otro. (1)

ixiptlayohua : recompensarse o satisfazerse algo. pre: oixiptlayouac. (2


Ixiptlayoua)

ixiptlayotia, nicn : hazer algo a su imagen y semejança. pre: onicnixiptlayoti.


(2) hazer a su ymagen y semejança. (1 nicn, ixiptlayutia)
ixiptlayotia, nin : delegar. pre: oninixiptlayoti. o sostituyr a otro en su
lugar. (2) delegar. (1 nin, ixiptlayutia)

ixiptlayotl + : mugró[n] devid. (2 Tlaaquillixocomeca yxiptlayotl) mugron de


vid. (1 tlaaquilli xocomeca yxiptlayotl)

ixita : reçumarse o salirse la vasija. preterito: oixicac. (2)

ixitia, nin : despertarse. pre: oninixiti. (2) despertar. (1)


ixitia, nite : despertar a otro. prete: oniteixiti. (2) despertar a otro. (1)

ixitlacalhuia, nicte : dañar la haz o tez de alguna cosa a otro. pre:


onicteixitlacalhui. (2)

ixitta, anite : menospreciar. (1)


ixitta, nite : ser acceptador de personas, o tener respecto a otro. prete:
oniteixittac. (2) aceptar persona. (1) tener respecto a otro. (1 nite, yxitta)
ixitta, nitla : escatimar. (1)

ixittecon : asadura de animal. (2) asadura de animal. (1 yxittecon)

ixittecon yolqui : assadura de animal. (1 yxittecon yulqui)

ixiuh + : ygual de edad. (1 neneuhqui yxiuh)


ixiztacayotl : amarillez o blancura dela cara del enfermo. (2)

ixmacahua, nite : dexar caer al que lleua acuestas. prete: oniteixmacauh. (2


Ixmacaua, nite)
ixmacahua, nitla : soltarsele el mecapal dela frente al tameme. prete:
onitlaixmacauh. (2 Ixmacaua, nitla)

ixmachic, n : saber el lugar donde ay lo que se busca. (2) saber el lugar


donde ay algo. (1)

ixmachtia, nitetla : hazer saber algo a otro. pret: onitetlaixmachti. (2)


predicar o diuulgar. (1)

ixmahui + : atreuido y desuergonçado. (2 Acá[n] ixmaui) atreuido desta


manera. (1 acan ixmaui) osado. (1 amo yxmaui)

ixmahuiliztica + : atreuidamente assi. (1 acan yxmauiliztica)

ixmahuiliztli + : atreuimiento assi. (1 acan ixmauiliztli)

ixmahuini + : atreuido desta manera. (1 acan ixmauini)

ixmalacachihui, n : andar al retortero, o desatinarse pre: onixmalacachiuh. (2


Nixmalacachiui)

ixmalhuia, nite : mirar por la honra de otro o tenerle respecto. preterito:


oniteixmalhui. (2) acatar o tener respecto a otro. (1)

ixmamatiloa, nite : lisongear a otro, o fregarle la cara. preterito:


oniteixmamatilo. (2) lisonjear, traer la mano por el cerro, cumpliendo con todos,
por hazer su hecho; &c. (1)

ixmamauhtia, nin : espantarse de ver cosas grandes, o de ver mucha gente


junta, o desuanecerse la cabeça, mirando cosas muy profundas y hondas. preterito:
oninixmamauhti. (2) desuanecerse la cabeça, mirando cosa muy honda y baxa. (1)

ixmana, m : descubrirse, o saberse loque era secreto. preteri: omixman. (2)


descobrirse lo que estaua secreto. (1)
ixmana, nitla : ygualar suelo, o cosa semejante. p: onitlaixman. (2) allanar
suelo. (1) ygualar lo aspero. (1) ygualar cosas llanas. (1) arrasar trigo, mayz
o cosa semejante. (1) raer con rasero. (1)

ixmancahuia, nite : lo mesmo es que ixcomaca. pre: oniteixmancaui. (2


Ixmancauia, nite) dezir a otro sus defectos enla cara. (1 nite, ixmancauia)

ixmancatoca, nite : lo mesmo es que ixcomaca. oniteixmancatocac. (2) dezir a


otro sus defectos enla cara. (1)

ixmani : cosa ygual, o llana. (2) ygual cosa como suelo, pared o tabla. (1
yxmani)

ixmanilia, nicte : dezir a otro sus tachas enla cara pret: onicteixmanili. (2)
dezir a otro sus defectos enla cara. (1) desmentir a otro con verdad. (1) cara
acara dezir aotro sus defectos. (1)
ixmaniliztli : ygualdad, o llanura de algo. (2) llanura o llano. (1
yxmaniliztli)

ixmanqui : llana cosa. (1 yxmanqui) cosa llana e ygual. (2) raso cosa rasa y
llana. (1 yxmanqui) ygual cosa como suelo, pared o tabla. (1 yxmanqui)

ixmantiuh atl : agua que va sosegada ymansa, como tabla de rio. (2) manta agua
que corre y va llana. (1 yxmantiuh atl) agua que va sosegada y mansa. (1
yxmantiuh atl)

ixmapiltepilhui lia, nite : higar dar. (1)

ixmapiltepilyecoa, nite : dar higas. preterito: oniteixmapiltepilyeco. (2)

ixmatiloa, nite : refregar la cara a otro. prete: oniteixmatilo. (2) refregar la


cara a otro. (1)

ixmauhqui : medroso. (2) medroso por naturaleza. (1)

ixmauhti, nite : tener auctorizada persona. (2) autoridad tener depersona. (1)

ixmauhtia, nech : escatimar. (1)


ixmauhtia, nin : tener algun negocio arduo entre manos, o desuanecerse la cabeça
passando por algun lugar hondo, o por puente estrecha v alta. prete: oninixmauhti.
(2) espantarse del precio grande de alguna cosa, que se vende, o de ver gran
multitud de gente ayuntada, o de mirar alguna cosa honda. (1)

ixmaxalihui, n : dexar la buena costumbre. preter: onixmaxaliuh. (2 Ixmaxaliui, n)

ixmimicqui : cegado assi. (1 yxmimicqui)

ixmimictia, nite : encandilar, o deslumbrar a otro pret: oniteixmimicti. (2)


eucandilar. (1)

ixmimiqui, n : encandilarse, o cegarse conla gran lumbre, o claridad. preterito:


onixmimic. (2) encandilarse. (1) cegarse con la gran claridad. (1)

ixmina, nite : agujerar la cara a otro con saeta. p: oniteixmin. (2)

ixmococoa : cegajoso. (1)


ixmococoa, n : tener enfermedad de ojos. prete: onixmococo. (2) doler los ojos.
(1)

ixmolonia, nitla : mollir la tierra. preterito: onitlaixmoloni. (2)

ixmomoloca : hazer el agua borbollitas. (2)

ixmomotzoa, nite : rascuñar la cara a otro. prete: oniteixmomotzo. (2)


rascuñar. (1)

ixmoquetza, n : ser cauto y auisado. preterito: onixmoquetz. (2) cauto ser y


auisado. (1)

ixmotia, nite : arrojar algo alos ojos. (1)

ixmotla, nite : arronjar algo a otro ala cara, o darle con ello enlos ojos. pret:
oniteixmotlac. (2)
ixmotla + : arrojar algo alos ojos. (1 icnite, ixmotla)
ixmotla +, nite : lo mismo es que ixcomaca. pret: ic oniteixmotlac. (2 Ic
niteixmotla) dezir a otro sus defectos enla cara. (1 yc niteixmotla
yntetlatlacol)

ixnahuatia, nin : proponer firmemente alguna cosa. pret: oninixnauati. (2


Ixnauatia, nin)
ixnahuatia, nite : condenar, o despedir a otro. pret: oniteixnauati. o
desauziar al enfermo. (2 Ixnauatia, nite) condenar por sentencia. (1 nite,
ixnauatia) desauziar al enfermo. (1 nite, ixnauatia) reprochar. (1 nite,
ixnauatia) despedir de todo én todo. (1 nite, ixnauatia) desauziar al enfermo.
(1 nite, ixnauatia)
ixnahuatia, nitla : reprochar, o despedir a alguno. preterito: onitlaixnauati.
(2 Ixnauatia, nitla) reprochar. (1 nitla, ixnauatia)

ixnahuia, nitla : enxaluegar. (1 nitla, ixnauia)

ixnamctia, nite : discordia poner. (1)

ixnamictia, ninote : competir, o risar con otros. preteri: oninoteixnamicti. (2)


enemistarse con otro. (1)
ixnamictia, nite : reboluer a otros. preterito: oniteixnamicti (2)
desconcertar o enemistar a otros. (1)
ixnamictia, nitla : aforrar algo, o poner vna cosa contra otra. pret:
onitlaixnamicti. (2) aforrar algo. (1) poner éncóntrario. (1 nitla, yxnamictia)

ixnamictica + : estar contra mi amenezandome, los pecados que cometi. (2


Nechtlauel ixnamictica in notlatlacol)

ixnamiqui, m : contender vnos con otros. preter: omixnamicque. (2)


ixnamiqui, nite : contender, o risar con otro, o resistirle. pret: oniteixnamic.
(2) encontrarse peleando. (1) lidiar enesta manera. (1) resistir. (1) trauar
pelea. (1) contradezir a otro. (1) ser contrario a alguno. (1) leuantarse
contra otro. (1) có[m]petir o contender con otro. (1) contender o risar. (1)
ixnamiqui, tic : juntarse las caras o rostros o tener parte el varon con la muger
derechamente; &c. (1)
ixnamiqui, tit : descompadrar los que eran amigos. (1) juntar los rostros
mirandose el vno al otro. (2) contender, o tener diferencias unos con otros.
preterito: otitixnamicque. (2) mirarse rostro a rostro, o juntar los rostros o
caras. (1) contender vnos con otros. (1) diferencias tener assi. (1)

ixnamiquiztli + : cosa que no se puede contrariar o resistir. (2 Amo


yxnamiquiztli)

ixneci, ni : parecer ante otros, o manifestarse. preterito: onixnez. (2)

ixnecoltic : idem. (Ixnecuil: turnio, o vizco de ojos que los tiene al reues
callados.) (2 Ixnecultic)

ixnecuil : turnio, o vizco de ojos que los tiene al reues callados. (2) turnio
de ojos. (1)

ixnecuiltic : turnio de ojos. (1) vizco. (1 yxnecuiltic) visojo . (1


yxnecuiltic) hombre que tiene calçados al reues los ojos. (1)
ixnelihui : reboluerse, o mezclarse una cosa con otra. preteri: oixneliuh. (2
Ixneliui)

ixnelihuiliztica : entricadamente. (2 Ixneliuiliztica) entricadamenta. (1


yxneliuiliztica)

ixneliuhqui : entricada cosa, o rebuelta. (2) entricada cosa. (1 yxneliuhqui)

ixneloa, nite : desbaratar, o desordenar a otros. pret: oniteixnelo. (2)


desordenar o desbaratar. (1)
ixneloa, nitla : mezclar unas cosas con otras. preterito: onitlaixnelo. (2)
mezclar. (1) reboluer. (1)

ixnempehua, n : reñir sin razon ni causa. preterit: onixnempeuh. (2 Ixnempeua, n)

ixnempehualtia, nite : trauar renzillas con otro sin causa. pret:


oniteixnempeualti. (2 Ixnempeualtia, nite) tratar mal a otro sin auer razon ysin
proposito. (1 nite, yxnempeualtia) acometer a otros sin razon. (1 nite,
ixnempeualtia)

ixnenehuilia, nite : parecer a otro enel rostro. pre: oniteixneneuili. (2


Ixneneuilia, nite)

ixnenepilhuia, nitla : lamer alguna cosa. preterit: onitlaixnenepilhui. (2)


lamer. (1)

ixnenetl : persona de buen rostro. (2)

ixnentla, n : saber el lugar donde ay lo q[ue] se busca. (2) saber el lugar


donde ay algo. (1)

ixnepanilhuia, nitetla : aforrar algo a otro. pret: onitetlaixnepanilhui. (2)

ixnepanoa, nite : encontrarse cara acara el varon conla muger sin aduertir enello.
preterito: oniteixnepano. (2)
ixnepanoa, nitla : aforrar algo, o doblar la manta, o juntar la vna conla
otra. preterito: onitlaixnepano. (2) doblar o aforrar algo. (1) enforrar
vestidura. (1) aforrar algo. (1)

ixnexopan : en vano, o enbalde. aduerbio. (2)

ixnextia, nitla : acaudalar, o adquirir con su industria algo, o grangear. pret:


onitlaixnexti. (2) grangear. (1) acaudalar. (1)

ixnextilia, ninotla : idem. pret: oninotlaixnextili. (Ixnextia, nitla:


acaudalar, o adquirir con su industria algo, o grangear. pret: onitlaixnexti.) (2)

ixnexxopan : envano. (1)

ixneztica : ser notorio y manifesto. (2) manifiesto ser. (1 yxneztica)

ixniccui, n : tornar ensi el que estaua beodo. pret: onixniccuic. (2) tornar
en si el beodo. (1)

ixnopalquizaliztli : desuerguença tal. (1 yxnopalquiçaliztli)

ixnopalquizqui : tonto y desuergonçado. (2)


ixnotza, nite : llamar a otro cabeceando. preteri: oniteixnotz. o hazerle del
ojo. (2) cabecear llamando a otro. (1) llamar haziendo señas conel rostro, o
haziéndo del ojo. (1) guiñar del ojo. (1)

ixnotztinemi, nite : hazer siempre del ojo alas mugeres; busca guiñar de ojo.
(1)

ixochiyo + : idem. (Naranjo ycueponca: azahar.) (2 Naranjo ixochio) flor de


granada. (1 granada yxochiyo)

ixochtia, nin : gomitar. pret: oninixochti. (2) gomitar o vomitar. (1)

ixocuili : ladilla. (1 yxocuili)

ixocuilin : ladilla. (2)

ixocuillo : barroso. (2) barroso assi. (1)

ixocuilloa, n : tener pecas enla cara. preterito: onixocuilloac. (2) barros


tener assi. (1)

ixocuillohualiztli : enfermedad de barros enla cara (2 Ixocuilloaliztli) barro


que nace enla cara. (1 ixocuilloaliztli)

ixololoa, nitla : desnatar, o rebañar algo, o raer con rasero. pret: onitlaixololo.
(2) desnatar. (1) arrebañar algo. (1) raer con rasero. (1)

ixomoltic : carienxuto, o carihundido. (2 Ixomultic)

ixotia, nitla : poner en escripto todo el tributo. (2)

ixotla, nite : dar cuchillada por la ca. prete: oniteixotlac. (2)

ixotlaca + : flor de granada. (1 granada yxotlaca)

ixoxal + : potroso. (2 Onca ixoxal) quebrado potroso. (1 onca yxoxal)

ixoxoctic : hombre de ojos azules. (2)

ixpa, n : enfrente de alguno. (1)

ixpachoa, nitla : solapar, o esconder parte del tributo, o de cosa semejante.


preterito: oniquixpacho. (2) quitar o circúncidar el tributo o la mercaduria; i;
la ganancia della, escondiendola. (1)

ixpahuia, ninote : dar quexa de otro ante la justicia pre: oninoteixpanui. (2


Ixpauia, ninote)

ixpahuia, nitete : acusar aotro. preterito: oniteteixpaui. (2 Ixpauia, nitete)

ixpaloa, nite : sacar mota del ojo con la lé[n]gua. prete: oniteixpalo. (2)

ixpampanehua, te : echar a huyr de otro. preterito: oteixpampaneuac. (2


Ixpampaneua, te)
ixpan + : apelar. vel. nicchiua apelacion. (2 Occe ixpan ninoteilhuiz)
apelacion que se haze para ante otro juez. (2 Occe ixpan neteilhuiliztli) idem.
(Atleuelitic: persona deslenguada o desenfrenada, que no guarda secreto.) (2
Atleuel ixpan)

ixpan ca : hombre experimentado. (2)

ixpan nicac : priuar con alguno. (1 yxpan nicac)

ixpan te : delante o enfrente de alguno. (2)

ixpan; + : ante mi, o enmi tiempo. (2 Ixpan; n)

ixpan; n : ante mi, o enmi tiempo. (2)

ixpanca : medico experimentado. (1 yxpanca)

ixpanca + : sabio experimentado. (1 tlamatini much ixpanca) persona


experimentada. (2 Muchi ixpanca)

ixpania, nitla : ser ipochrita y dissimulado o fingido. prete: onitlaixpani. (2)


fíngir ser bueno. (1) simular lo que no es. (1) engañar a otro cón aparencia de
bien. (1)

ixpann + : idem. pre: ixpan nicaca. (Icac, itlann: privar con alguna persona
noble. prete: ytlan nicaca.) (2 Icac, ixpann)

ixpantia, niqu : descubrir algo al amigo preterí. oniquixpanti. (2)


ixpantia, nitetla : proponer, manifestar, o dar noticia de algun negocio a
otros. preterito: onitetlaixpanti. (2) proponer algo ante otros. (1)

ixpantilia, nicte : publicar lo que no se sabe. (1)


ixpantilia, nitetla : idem. preterito: onitetlaixpantili. vel. nicte. (Ixpantia,
niqu: descubrir algo al amigo preterí. oniquixpanti.) (2) proponer algo ante
otros. (1) poner delánte. (1 nitetla, ixpá[n]tilia)

ixpantzinco quimoquechilito} : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa,


haziendo algun ademan enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1
yxpantzinco quimoquechilito})

ixpanuia, ninote : pedir en juyzio. (1)

ixpapatlaca, n : temblarme los parpados. preter: onixpapatlacac. (2) menear los


parpados. (1) pestañear o temblar el parpado del ojo. (1)

ixpatli : medicina de ojos. (1 yxpatli)

ixpatzac : tuerto de vn ojo. (1) tuerto de vn ojo. (2)

ixpatzactic : tuerto de vn ojo. (1) idem. (Ixpatzac: tuerto de vn ojo.) (2)

ixpatzahua, n : quebrarse me el ojo. preterito: onixpatzauac. (2 Ixpatzaua, n)


entortarse. (1 nixpatzaua) quebrarseme el ojo. preteri: onixpatzauac. (2
Nixpatzaua)
ixpatzahua, nite : quebrar el ojo a otro. preterito: oniteixpatzauh. (2
Ixpatzaua, nite) entortar a otro, quebrándole el ojo. (1 nite, ixpatzaua) tuerto
hazer de vn ojo. (1 nite, ixpatzaua) quebrar el ojo a otro. (1 nite, ixpatzaua)
ixpatzauhqui : tuerto de vn ojo. (1) descubierto assi. (2) tuerto. (2)

ixpechoa, nitla : ponerse algo sobre la manta o sobre la vestidura. pre:


onitlaixpecho. (2)

ixpechtia, nitla : poner algo debaxo para poner otra cosa encima dello. prete:
onitlaixpecho. (2)

ixpehua, n : començar barajas o renzillas sin porque. pre: onixpeuh. (2


Ixpeua, n)

ixpehualtia, nite : maltratar a otro sin razon. pret: oniteixpeualti. (2


Ixpeualtia, nite) acometer a otros sin razon. (1 nite, ixpeualtia)

ixpehualtia +, niqu : castigar justamente y con razon. (1 amoçan niquixpeualtia)

ixpeloa, n : abrir mucho los ojos o boluer los parpados. prete: onixpelo. (2)
abrir mucho los ojos, o boluer los parpados. (1)

ixpepechoa, nitla : embarrar pared con barro espeso, o cerrar có[n] el,
agujeros o hoyos. prete: onitlaixpepecho. (2) embarrar con barro espesso. (1)

ixpepena, nite : escoger a algunos por los rostros o caras. pre: oniteixpepen. (2)

ixpepeyoca, n : pestañear o temblarme los parpados, haziendo gestos o visajes.


preterito: onixpepeyocac. (2) pestañear o temblar el parpado del ojo. (1)

ixpetlahua, nin : descubrirse la cara. preterito: oninixpetlauh. (2 Ixpetlaua, nin)


descobrirse el rostro. (1 nin, ixpetlaua)
ixpetlahua, nite : descubrir a otro la cara. preteri oniteixpetlauh. (2
Ixpetlaua, nite) descobrir el rostro a otro. (1 nite, ixpetlaua)
ixpetlahua, nitla : acepillar o acecalar algo. preter: onitlaixpetlauh. (2
Ixpetlaua, nitla) alisar madera. (1 nitla, ixpetlaua) acepillar. (1 nitla,
ixpetlaua) acecalar. (1 nitla, ixpetlaua)

ixpetlahualiztli : descobrimiento tal. (1 ixpetlaualiztli) descubrimiento


dela cara. (2 Ixpetlaualiztli)

ixpetlania, nitla : derramar algo delo que esta enel vaso o copa, o
escandalizar a otros. preter: onitlaixpetlani. (2)

ixpetlanqui : lisa cosa, que reluze. (1 yxpetlanqui) cosa muy lisa y que
reluze. (2)

ixpetlauhqui : descobierto assi. (1)

ixpetzoa, nin : mirar con diligencia escudriñando alguna cosa pre: oninixpetzo.
(2) mirar con mucho cuidado y diligencia, como el atalaya. (1) escudriñar lo que
ay en algun lugar cautelosamen_te o con curiosidad. (1)
ixpetzoa, nitla : acepillar o bruñir o alisar algo. pre: onitlaixpetzo. (2)
acecalar. (1) barnizar de otra manera. (1) acepillar. (1) alisar madera. (1)
bruñir papel, mantas o cosas semejantes. (1)

ixpetztehuia, nitla : idem. preterito: onitlaixpetzteui. (Ixpetztemoa, nitla:


buscar algo con mucha diligencia, mirando en todas partes. preterito:
onitlaixtemo.) (2 Ixpetzteuia, nitla) escudriñar la escriptura o cosas arduas. (1
nitla, ixpetzteuia) escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o con
curiosidad. (1 nitla, ixpetzteuia)

ixpetztemoa, nitla : buscar algo con mucha diligencia, mirando en todas partes.
preterito: onitlaixtemo. (2) buscar algo con mucha diligencia. (1)

ixpeyahua, nitla : hazer que algo ese desoslayo o vertiente. prete:


onitlaixpoyauh. (2 Ixpeyaua, nitla) arrasar medida de cosas liquidas. (1 nitla,
ixpeyaua)

ixpiciltic : menudo grano. (1 yxpiciltic) cosa muy menuda. (2)

ixpiciltontli : ojo pequeño desta manera. (1 yxpiciltontli) ojo pequeño. (2)

ixpiloa, n : abaxar los ojos. pret: onixpilo. (2) abaxar los ojos. (1)

ixpinahua, n : correrse de algo. pret: onixpinauac. (2 Ixpinaua, n) correrse de


algo. (1 n, ixpinaua)

ixpinahualiztl : corrimiento tal. (2 Ixpinaualiztl)

ixpinahualiztli : corrimiento tal. (1 yxpinaualiztli)

ixpinahuani : corrido assi. (1 yxpinauani)

ixpinahuapoloa, nin : tener empacho o verguença ante algunos. pre:


oninixpinauapolo. (2 Ixpinauapoloa, nin)

ixpinauhqui : corrido assi. (1 yxpinauhqui) vergonçosa cosa. (1) empachoso


assi. (2)

ixpipicinilia, nite : echar suertes soterrandolas. pre: oniteixpipicinili. (2)

ixpiqui, nin : cerrar los ojos. pre: oninixpic. (2) cerrar los ojos. (1)

ixpitzahuac : carimenudo. (1 yxpitzauac) carimenudo. (2 Ixpitzauac)

ixpitzic1iliztli : entortamié[n]to de ojo. (2)

ixpitzictic : tuerto del ojo. (2)

ixpitzinia, nite : quebrar el ojo a otro. preterito: oniteixpitzini. (2)


quebrar el ojo a otro. (1)

ixpiya, nite : guardar a alguno, mirando siempre por el, o no le perdiendo de


vista. (1 nite, ixpia)
ixpiya, nitla : guardar bien la hazié[n]da, o mirar por otro. pre: onitlaixpix.
(2 Ixpia, nitla) guardar hazienda. (1 nitla, ixpia)

ixpiyaztic : cariaguileño. (1 yxpiaztic) carilargo. (2 Ixpiaztic)

ixpochina, nitla : carmenar algo. preterito: onitlaixpochin. (2) carduçar.


(1) frisar como paño. (1)

ixpochina + : frisar como paño. (1 tepuztica, nitla, ixpochina)

ixpochinqui tilmatli : fustan. (1 yxpochinqui tilmatli)


ixpohui : deslauarse algo. (1 yxpoui) desdezir el color. (1 yxpoui) desdezir
el color dela pintura. preterit: oixpouh. (2 Ixpoui)
ixpohui, n : rebotarse la color. (1 n, ixpoui)

ixpohuilia, nitetla : tasadamente y con gran miseria y escaseza dar algo al


huerfano o alcriado. (1 nitetlaixpouilia) dar escasamente algo el tutor al
huerfano. pret: onitetlaixpouili. (2 Ixpouilia, nitetla)

ixpolhuia, nitetla : borrar o dañar algo a otro. p: onitetlaixpolhui. (2)


borrar le algo a otro. (1)

ixpoliuhqui : tollido. (1) escura cosa de entender, o confusa y marañada. (1


yxpoliuhqui) tullido, o cosa entricada y confusa q[ue] no se puede entender. (2)

ixpoliuhqui + : no sera escura ni marañada. (2 Amoçan yxpoliuhqui yez)

ixpoloa, m : destruirse el pueblo. (1)


ixpoloa, nin : disfraçarse, o no acertar en lo que haze. pre: oninixpolo. (2)
disfraçarse. (1) desatinarse y perderse el que camina. (1) errar en lo que haze.
(1)
ixpoloa, nite : confundir o ofuscar los oyentes. (1)
ixpoloa, nitla : desperdiciar o echar a perder algo pre: onitlaixpolo. (2) gastar
demasiado. (1) destruir algo. (1) destroçar algo. (1) borrar escriptura. (1)
desperdiciar algo. (1)

ixpolotinemi, m : errado o perdido. (1) el que anda descarriado y perdido. (2)


ixpolotinemi, nin : andar desatinado y perdido, y descarriado en camino. pre:
oninixpolotinen. (2) andar perdido en camino. (1) perderse en camino. (1)

ixpopohua, nitla : alimpiar ropa. preterito: onitlaixpopouh. (2 Ixpopoa,


nitla) ygualar lo aspero. (1 nitla, ixpopoua) alimpiar ropa. (1 nitla, ixpopoa)

ixpopoloa, m : destruirse el pueblo. preterito: omixpopolo. (2)


ixpopoloa, nitla : borrar escriptura. preterito: onitlaixpopolo. (2)

ixpopoyochihua, nite : engañar a otro enla compra. pre: oniteixpopoyochiuh. (2


Ixpopoyochiua, nite) engañar a otro, dando menos delo que era obligado a darle.
(1 nite, ixpopoyochiua)

ixpopoyomictia, nitla : ser causa de algun daño ageno (2)

ixpopoyoti, n : cegar. prete: onixpopoyot. (2) ciego ser o cegar. (1 n,


ixpopoyuti) cegar o tornarse ciego. (1)

ixpopoyotilia, nite : cegar a otro. preterito: oniteixpopoyotili. (2) cegar a


otro. (1)

ixpopoyotiliztli : ceguedad o ceguera. (1 yxpopoyotiliztli) ceguedad, o


ceguera. (2)

ixpopoyotl : ciego. (1 yxpopoyutl) ciego. (2)

ixpopoyotl + : gallina ciega. (2 Ciuatotol ixpopoyotl)

ixpopoyotlanamictia, nite : pagar sin culpa o lastar lo q[ue] otro hizo. (1)
ixpouhqui : rebotada cosa assi. (1 yxpouhqui) deslauada cosa. (1 yxpouhq[ui])
dañado, o rebotado color. (2)

ixpoxcahuiliztli : moho de pan. (1 yxpoxcauiliztli) moho de pan, ode cosa


semejá[n]te. (2 Ixpuxcauiliztli)

ixpoxcauhcayotl : moho de pan. (1 yxpoxcauhcayotl) moho de pan, o de cosa assi.


(2)

ixpoxcauhqui : mohoso pan. (1 yxpoxcauhqui) rancio o rancioso. (1 yxpuxcauhqui)


tocino rancioso, o cosa semejá[n]te. (2)

ixpoyahua, n : encandilarse. (1 n, ixpoyaua)


ixpoyahua, nite : deslumbrar o encandilar aotro. pre: oniteixpoyauh. (2 Ixpoyaua,
nite) eucandilar. (1 nite, ixpoyaua) deslumbrar a otro. (1 nite, ixpoyaua)
ixpoyahua, nitla : escurecer o echar a perder laymagen. pre: onitlaixpoyauh.
(2 Ixpoyaua, nitla)

ixpoyotlanamictia, nite : lastar lo que no cometi pret: oniteixpoyotlanamicti.


(2)

ixquemitl + : cubierta de cama. (2 Cama ixquemitl)

ixquempalli : el parpado del ojo la parte interior del. (2)

ixquequelmiqui, n : hazer gestos, o visajes. pret: onixquequelmic. (2) gestos


hazer con visajes. (1)

ixquequelmiquiliztli : gesto desta manera. (1 yxquequelmiquiliztli) visajes desta


manera. (2)

ixquetza : ipan nin. fiar en hazienda abonandola. prete: ypan oninixquetz. (2)
ixquetza, m : descobrirse lo que estaua secreto. (1) manifestarse lo que se
sabia en secreto. (2)
ixquetza, nin : fiar enla haziénda abonándola. (1) ofrecerse a hazer algo.
preterit: oninixquetz. (2) combidarse o comedirse a hazer algo. (1)
ixquetza, nite : constituir, o poner é[n] officio, o cargo a otro. preter:
oniteixquetz. (2) hazer mayoral o elegirlo. (1) constituir en ossicio. (1)
ixquetza, nitla : lo mismo es que, niteixquetza. pret: onitlaixquetz. (2)
establecer. (1) constituir en ossicio. (1)

ixquetza +, nin : fiar persona. (1 tepá[n] ninixquetza) abonar a otro enla


hazienda fiandole. (1 tepan ninixquetza) fiar enla haziénda abonándola. (1 ypan
ninixquetza) salir por fiador de algú[n]o, o a bonarlo enla hazienda. preterit:
tepan oninixquetz. (2 Tepan ninixquetza)

ixquetza =, nite : = ixquetza (2 niteixquetza )

ixquetza, + : fiar persona. preterit: tepan oninixquetz. (2 Ixquetza, tepan


nin)

ixquetza, tepan nin : fiar persona. preterit: tepan oninixquetz. (2)

ixquetzal =, notla : = notlanahuatil (2 notlaixquetzal)

ixquia, ninotla/ huel/ nicno : asar hueuos, o batatas para si, o cosas
semejantes. pre: oninotlaxqui. (2)
ixquich : todo. (1) tanto. (1 yxquich) todo. (2)

ixquich + : veynte tanto. (2 Cempoalpa ixquich) ygualmente tanto de ambas


partes. (2 Necoccampa ixquich) dos tanto. (2 Oppa ixquich) otro tres tanto. (2
Oquexpa ixquich) dezisiete tanto. (2 Caxtulpa oceppa ixquich) ocho tanto. (2
Chicuexpa ixquich) nueue tanto. (2 Chicunappa ixquich) siete tanto. (2 Chicuppa
ixquich) dezinueue tanto. (2 Caxtulpa onnappa ixquich) quadrada cosa. (2 Necoc
yxquich) doze tanto. (2 Matlacpa omoppa ixquich) cuadrada cosa. (1 nouiampa
yxquich) otro tanto. (2 Ocno ixquich) jugando, poner la cantidad de dineros, que
en tres o quatro juegos le ha ganado su contrario, para que en vn solo juego se
desquite de todo, o que el otro le gane enel vltimo juego otro tanto quánto enlos
otros tres o quatro le ha ganado, quasi embidar o reembidar. (1 oppa yxquich
nictlanitoa) cuatro tanto. (1 nappa ixquich) setenas penas del hurto. (1 chicopa
ixquich tetlaxtlauiltiliztli) añadir otro tanto. (2 Ocno ixquich niqualaquia)
onze tanto. (2 Matlacpa oceppa ixquich) cinco tanto. (2 Macuilpa ixquich) quatro
tanto (2 Nappa ixquich) no solamente quiere. (2 Amo çan ixquich quimonequiltia)
diez tanto. (2 Matlacpa ixquich) poco menos. (1 amo cenca yxquich) cabal lo que
viene justo oneua. (1 vel ixquich) poco mas o menos. (1 achi yxquich) ochenta
tanto. (2 Nappoalpa ixquich) treze tanto. (2 Matlacpa omexpa ixquich) cosa
quadrada, o de quatro esquinas. (2 Nauhcampa ixquich) cosa quadrada. (2 Nouiampa
ixquich) cien vezes tanto. (2 Macuilpoalpa ixquich) menos es que lo otro. (1 amo
yxquich) cosa justa y cabal. (2 Vel ixquich) cosa que sele añadio otro tanto. (2
Ocno ixquich vallatlalilli) cuadrada cosa. (1 necoc ixquich) cuadrada cosa. (1
nauhcampa yxquich) catorze tanto. (2 Matlacpa onappa ixquich) treynta tanto (2
Cempoalpa ommatlacpa ixquich) quarenta tanto. (2 Ompoalpa ixquich) ygual peso.
(1 nenecoc yxquich) abasta; aduerbio. (1 maçan yxquich) otro tanto. (2 Occeppa
ixquich) casi tanto. s. como esso, o poco mas o menos que esso. aduerb. (2 Achi
yxquich) dezisiete tanto. (2 Caxtulpa omoppa ixquich) deziocho tanto. (2
Caxtulpa omexpa ixquich) siete tanto. (2 Chiquaceppa ixquich) quinze tanto. (2
Caxtulpa yxquich) embidar en juego. prete: oppa ixquich onictlanito. (2 Oppa
ixquich nictlanitoa) tres tanto. (2 Yexpa ixquich) dos tanto. (1 vppa ixquich)

ixquich amotlapal xicchihuacan : esforçaos quanto pudieredes. (2 Ixquich


amotlapal xicchiuacan)

ixquich huelitiliztli : todo el poder. (2 Ixquich velitiliztli) todo poder de


aqueste. (1 yxquich velitiliztli)

ixquich huelitini : todo poderoso. (2 Ixquich velitini)

ixquich in nechcapa : hasta alli do esta alguno. (1 yxquich yn nechcapa)

ixquich in quexquich : en tanto en quanto. (1 yxquich yn quexquich)

ixquich inquexquich : tamaño quamaño. (1 yxquich ynquexquich)

ixquich ipan centlacol : tanto y medio. (1 yxquich ypan centlacol)

ixquich ipantlaco : tanto y medio. (2)

ixquich itlapal quichihua : animoso y esforçado. (2 Ixquich itlapal quichiua)

ixquich notlapal nicchihua : esforçarme quá[n]to puedo. (2 Ixquich notlapal


nicchiua) esforçarse para algo. (1 yxquich notlapal nicchiua)

ixquich tlacalaquilli : toda la masa del tributo. (2)


ixquichca : hasta alli; aduerbio. (1 yxquichca) hasta tanto, o hasta tal tiempo.
aduer (2) como, hasta tal parte. (1 yxquichca) trecho. (1)

ixquichca in nican : hasta aqui do esta yo. (1 yxquichca yn nican)

ixquichca innechcapa : hasta alli dó[n]de aquel esta. (2 Ixquichca ynnechcapa)

ixquichca innepa : idem. (Ixquichca ynnechcapa: hasta alli dó[n]de aquel


esta.) (2) hasta alli do esta alguno. (1 yxquichca ynnepa)

ixquichca innican : hasta aqui donde yo estoy. (2)

ixquichca intica : hasta ay donde tu estas. (2) hasta ay do tu estas. (1


yxquichca yntica)

ixquichcahuitl : hasta tanto. (1 yxquichcauitl) hasta alli; aduerbio. (1


yxquichcauitl) hasta, p[re]posicion. (1 yxquichcauitl)

ixquichcahuitl inic otihuallaque : hasta agora, o eñ [e]l tiempo passado. (2


Ixquichcauitl inic otiuallaque) hasta aqui o hasta agora, por el tiempo passado.
(1 yxquichcauitl ynic otiuallaque)

ixquichcahuitli + : vn poco de espacio de tiempo, o vn poco despues. aduerbio.


(2 ça yxquichcauitly)

ixquichcahuitontli : algun poquillo de tiempo. (2 Ixquichcauitontli)

ixquichcao : idem. (Ixquichca intica: hasta ay donde tu estas.) (2) hasta ay


do tu estas. (1 yxquichcao)

ixquichcauh : hasta tanto, o mientras. aduerbio. (2) hasta alli; aduerbio. (1


yxquichcauh) hasta, p[re]posicion. (1 yxquichcauh)

ixquichi : tamaño, o tanto, mostrando la cantidad dela cosa. (2) tamaño. (1


yxquichi)

ixquichica + : hasta alli; aduerbio. (1 çan yxquichica)

ixquichipan centlacolli : tanto y medio. (2)

ixquichipan tlaco : tanto y medio. (1 yxquichypan tlaco)

ixquichitlapal quichihua : esforçado assi. (1 yxquichitlapal quichiua)

ixquichiueli : todo poderoso. (2) poderoso en todo. (1 yxquichiueli) todo


poderoso. (1 yxquichiueli)

ixquichtlacalaquilli : massa de tributos. (1 yxquichtlacalaquilli)

ixquichtoto : tamañicos, mostrandolos. aduer. (2) tamañicos. (1 yxquichtoto)

ixquichuelitiliztli : poder assi. (1 yxquichuelitiliztli)

ixquichuelitini : poderoso en todo. (1 yxquichuelitini)

ixquimiliuhcayotl : parpado, o cobertura de algo. (2)


ixquimiliuhzayotl : parpado del ojo. (1 yxquimiliuhçayotl)

ixquimilli : negligente y perezoso. (2) perezoso muy d[e]scuidado y


negligéntissimo. (1)

ixquin : tantos, en numero, o todos ellos. (2)

ixquiquiza, n : ser atochado y tonto, andando de aca para alla. prete:


onixquiquiz. (2 Ixquiquiça, n) desmesurarse. (1 n, ixquiquiça) andar sin reposo
de vna parte aotra. (1 n, ixquiquiça)

ixquiquizaliztica : tontamente. (2 Ixquiquiçaliztica)

ixquiquizaliztli : tontedad. (2 Ixquiquiçaliztli)

ixquiquizani : atochado, o tonto. (2 Ixquiquiçani)

ixquiquiztiuh, n : yr apriesa. pret: onixquiquiztia (2) ligeramente yr. (1)

ixquiza, n : andar sin reposo de vna parte a otra. prete: onixquiz. (2


Ixquiça, n)

ixtamachia + : gastar demasiado. (1 amonitla ixtamachia)

ixtamachihua, nitla : ganar la hazienda templada y moderadamente. (2 Ixtamachiua,


nitla) guardar hazienda. (1 nitla, ixtamachiua)

ixtamachihuilia intlacualli, nicte : tasadamente y con gran miseria y escaseza


dar algo al huerfano o alcriado. (1 nicte, ixtamachiuilia yntlaqualli)

ixtamazolicihuiztli : ladilla. (2 Ixtamaçoliciuiztli) ladilla. (1


yxtamaçoliciuiztli)

ixteca, nitla : allanar suelo o cosa semejante. pre: onitlaixtecac. (2) ygualar
cosas llanas. (1) allanar suelo. (1)

ixtecacapania, nite : dar de bofetones a otro. pre: oniteixtecacapani. (2)


abofetear. (1)

ixtecantic : carrilludo. (2) cariredondo. (1 yxtecantic)

ixtecapania, nite : abofetear a otro. preterito: oniteixtecapani. (2)


abofetear. (1)

ixtechichilihuiliztli : enfermedad tal. (1 yxtechichiliuiliztli)

ixtechichiliuhqui : enfermo delas pestañas. (2) enfermo assi. (1


yxtechichiliuhqui)

ixtechichiticahuiliztli : é[n]fermedad delas pestañas. (2


Ixtechichiticauiliztli) enfermedad tal. (1 yxtechichiticauiliztli)

ixtechichiticauhqui : idem. (Ixtechichiliuhqui: enfermo delas pestañas.) (2)


enfermo assi. (1 yxtechichiticauhqui)

ixteciuhqui : ropa rayda. (2)


ixtecocoyoctli : la cuenca del ojo muy hundida. (2)

ixtecocoyoni, n : tener ojeras. (2) ojeras tener assi. (1)

ixtecocoyoniliztli : hú[n]dimié[n]to de ojeras hú[n]didas. (2) ojeras hundidas.


(1 yxtecocoyoniliztli)

ixtecuecuech : tonto o atochado. (2)

ixtehuia, nitla : bruñir papel, mantas o cosas semejantes. (1 nitla, ixteuia)

ixtelicza, nite : dar a otro conla punta del pie eñ [e]l. rostro. pret:
oniteixtelicçac. (2 Ixtelicça, nite) dar con el pie enel rostro. (1 nite,
ixtelicça)

ixteliuhcatl : mexilla dela cara. (2) mexilla dela cara. (1 yxteliuhcatl)

ixtelolo mococoqui : doliente delos ojos. (2) doliente desta manera. (1


yxtelolo mococoqui)

ixtelolo pitzinia, nite : quebrar el ojo a otro. prete: oniteixtelolopitzini.


(2)

ixtelolomococoa, n : tener mal de ojos. preteri: nixtelolo omococo. (2)


enfermar delos ojos. (1) doler los ojos. (1)

ixtelolopatli : medicina de ojos. (1 yxtelolopatli)

ixtelolopitzini, n : quebrarseme el ojo. preterito: onixtelolopitzin. (2)


entortarse. (1)

ixtelolopitzinia, nite : entortar a otro, quebrándole el ojo. (1)

ixtelolotia, nitla : poner ojos a alguna imagen de bulto. prete:


oniteixteloloti. (2)

ixtelolotli : ojo. (2) ojo con que vemos. (1)

ixtelolotli + : garços ojos. (1 cocoztic yxtelolotli)

ixtelolotontli : ojo pequeño. (2) ojo pequeño desta manera. (1 yxtelolotontli)

ixtelquetza, nin : embaçar o quedar pasmado, o hecho matachin. pre:


oninixtelquetz. (2) pararse lo que andan, de cosas animadas; o estancar o
detenerse de empacho de otros, no osando parecer ante ellos. (1)

ixtelquetza +, nin : tener empacho de otros. pre: teuic oninixtelquetz. (2 Teuic


ninixtelquetza)

ixtema, nitla : allanar hinchendo de tierra los hoyos. &c. prete: onitlaixten.
(2)

ixtemalihui, n : purgar o echar materia por los ojos. prete: onixtemaliuh. (2


Ixtemaliui, n) purgar por los ojos materia. (1 n, ixtemaliui)
ixtemallohua, n : tener materia é[n] los ojos. preterito: onixtemallouac, (2
Ixtemalloua, n)

ixtemitia, nitla : arrasar trigo, o cosa semejante. pre: onitlaixtemiti. o


henchir hoyos de tierra. (2) arrasar trigo, mayz o cosa semejante. (1)

ixtemoa, nin : dessear tener hijos. p: oninixtemo. (2) dessear tener hijo. (1)
desear, tener hijo. (1)
ixtemoa, nitla : escudriñar bien, o buscar por todas partes alguna cosa. p:
onitlaixtemo. (2) buscar mirando al derredor. (1) escudriñar la escriptura o
cosas arduas. (1) escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o con
curiosidad. (1)

ixtemotzoloa, n : cerrar los ojos reziamente. pre: onixtemotzolo. (2) cerrar los
ojos arregañadientes. (1)
ixtemotzoloa, nite : rascuñar la cara a otro. pret: oniteixtemotzolo. (2)

ixtempipixqui, n : enfermar delas pestañas. (1 n, ixté[n]pipixqui)

ixtempipixquic : enfermo delas pestañas. (2) enfermo assi. (1 yxtempipixquic)

ixtempipixquiliztli : enfermedad tal. (2) enfermedad tal. (1


yxtempipixquiliztli)

ixtenchichilihui, n : enfermar delas pestañas. (1 n, ixtenchichiliui)

ixtenchichilihuiliztli : enfermedad tal. (2 Ixtenchichiliuiliztli) enfermedad


tal. (1 yxtenchichiliuiliztli)

ixtenchichililiuhqui : enfermo assi. (1 yxtenchichililiuhqui)

ixtenchichiliuhqui : enfermo delas pestañas. (2)

ixtenchichipehuiliztli : enfermedad desta manera. (2 Ixtenchichipeuiliztli)

ixtenchichipelihui, n : enfermar delas pestañas. (1 n, ixté[n]chichipeliui)

ixtenchichipelihuiliztli : enfermedad tal. (1 yxtenchichipeliuiliztli)

ixtenchichipeliuhqui : enfermo assi. (2) enfermo assi. (1 yxtenchichipeliuhqui)

ixtenchichiticahui, n : enfermar delas pestañas. (1 n, ixtenchichiticaui)

ixtencuilchilli : lagrimal del ojo. (2)

ixtenexihui : desdezir el color. (1 yxtenexiui)


ixtenexihui, n : desdezir la color dela pintura, o estar descolorido por
enfermedad, preñez, o frio. pre: onixtenexiuh. (2 Ixtenexiui, n) descolorido
estar de frio, o de preñez. (1 n, ixtenexiui)

ixtenextic : descolorido assi. (2)

ixtenopalquizaliztli : desuerguença tal. (1 yxtenopalquiçaliztli)

ixtenopalquizqui : atochado o tonto. (2)

ixtenqui : cosa arrasada y llena. (2) rasada cosa y llena. (1)


ixtentla, n : perseguirme mis pecados, poniendose delante los ojos, o
representandoseme, o amenazandome. (2) enfrente de donde estoy. (2)

ixtentla momalacachotinemi, n : estar delante de mi algo amenazandome. (2)

ixtentlan, n : estar contra mi los pecados amenazando me. (1) estar contra mi
los pecados amenazando me. (1) enfrente de alguno. (1)

ixtentlan pilcatica, n : estar delante de mi alguna [] cosa amenazandome. (2)

ixtentli : los besos delos parpados de los ojos. (2)

ixtepetla : ciego del todo con carnaza enlos ojos (2) ciego del todo con
cataratas. (1 yxtepetla)

ixtepinia, nite : dar puñada a otro enla cara. pret: oniteixtepini. (2) dar con el
puño enel rostro. (1)

ixteppachihui, n : estar lleno y cubierto de poluo. prete: onixteppachiuh. (2


Ixteppachiui, n) cubierto estar de poluo. (1 n, ixteppachiui)

ixtequi, nite : dar cuchillada porla cara. preterito: oniteixtec. (2)


ixtequi, nitla : tundir paño. pre: onitlaixtec. (2) tundir paño. (1 nitla,
ixteq[ui])

ixtetecihui : gastarse, caerse o raerse la pintura o ymagen pintada. (1


yxteteciui) raerse la ropa. (1 yxteteciui)
ixtetecihui, n : raerse o desflorarse la imagen. pre: oixteteciuh. (2 Ixteteciui,
n)

ixteteciuhqui : raida ropa. (1 yxteteciuhqui)

ixtetlatzia, nite : dar bofeton. (1)

ixtetzahuaca : nata de leche, o de cosa assi. (2 Ixtetzauaca) tez de alguna


cosa liquida y quajada como la lapa o nata de leche quaxada o de poleadas, quando
estan frias o de almidon o de cosa semejante que tiene tez enla sobre haz. (1
yxtetzauaca)

ixtetzahualiztli : la flor o lapa del vino, o de cosa semejante. (2


Ixtetzaualiztli) flor la lapa del vino. (1 yxtetzaualiztli)

ixtetzcaloa, nitla : lamer algo. (2) lamer. (1)

ixtetzicoa, nitla : tundir paño. (2)

ixtetzocuitlaihui, n : tener suzia la cara. pre: onixtetzocuitlaiuh. (2


Ixtetzocuitlaiui, n) suzia tener la cara. (1 n, ixtetzocuitlayui)

ixtetzotzona, nite : dar moxinete. prete: oniteixtetzotzon. (2) herir a puño


cerrado. (1) dar moxinete. (1)
ixtetzotzona, nitla : picar algo para é[n]calarlo. prete: onitlaixtetzotzon. (2)
picar la pared para tornarla a encalar. (1)

ixteuhpachihui, n : cubrirse o hé[n]chirse algo de poluo. prete:


onixteuhpachiuh. (2 Ixteuhpachiui, n)
ixteuhyoa, n : estar cubierto olleno de poluo. prete: oixteuhyoac. (2)

ixteuhyohua : henchirse algo de poluo. (1 yxteuhyoua)

ixteuhyohualiztli : henchimiento assi. (1 yxteuhyoualiztli)

ixteuhyotia, nitla : henchir algo de poluo. prete: onitlaixteuhyoti. (2)


poluorear. (1 nitla, yxteuhyotia)

ixteuhyua, n : cubierto estar de poluo. (1)

ixtexoa, nitla : roer algo por é[n]cima. prete: onitlaixtexo. (2)

ixtezcatl : antojos para ver. (2) antojos para ver. (1 yxtezcatl)

ixtia, m : hazer ñudo la caña o la yerua. p: omixti. (2) enñudecer la caña, o


cosa semejante. preterito: omixti. (2) ennudecer la yerua o la caña. (1)
ixtia, nin : aduertir y mirar diligentemente. pret: oninixti. (2) atalayar o
asechar p: oninixti. (2) atalayar assi. (1)
ixtia, nite : hazer rostro alos enemigos. preterito: oniteixti. (2) recordar
al que duerme. (1)
ixtia, nitla : hazer ñudos. pre: onitlaixti. (2) ñudo hazer desta manera. (1)

ixticectic : descolorido por frio, o por preñez. (2) descolorido assi. (1


yxticectic) deslauada cosa. (1 yxticectic)

ixticehua : deslauarse algo. (1 yxticeua) d[e]sdezir elcolor d[e]la pí[n]tura. p:


oixticeuac (2 Ixticeua) desdezir el color. (1 yxticeua)
ixticehua, n : tener manzillada la cara, o estar descolorido por enfermedad o
grá[n]frio. pr: onixticeuac. (2 Ixticeua, n) mancharse la cara. (1 n, yxticeua)
descolorido estar de frio, o de preñez. (1 n, ixticeua)

ixtilia, nin : estimarse en mucho con presuncion. pre: oninixtili. (2)


entonarse. (1)
ixtilia, nite : respectar a otro. p: oniteixtili. (2) tener respecto a otro. (1)
acatar o tener respecto a otro. (1) onrar con reuerencia a alguno. (1)
reuerencia catar. (1) honrar. (1) respecto tener. (1)

ixtilia + : desacatar. (1 amonite, ixtilia)

ixtilia ipampa tlamatiliztli, nite : graduar. (1 nite, ixtilia ypampa


tlamatiliztli)

ixtilillani, nin : dessear ser estimado y respetado. pret: oninixtilillan. (2)


querer ser honrado y estimado. (1)

ixtililoni : digno de ser respestado. (1)

ixtilmayotia, nitla : aforrar algo commanta. pre: onitlaixtilmayoti. (2) aforrar


algo. (1)

ixtlacalahua, nino : deslizar o resbalar. (1 nino, xtlacalaua)

ixtlahua, nino : pagar deuda. (1 nino, xtlaua)


ixtlahua, nitla : pagar lo que se deue. preterito: onitlaxtlauh. (2 Ixtlaua, nitla)
boluerlo prestado. (1 nitla, xtlaua) pagar pena. (1 nitla, xtlaua) satisfazer
por la deuda. (1 nitla, xtlaua)

ixtlahuacam milli : vega que se siembra. (2 Ixtlauacam milli)

ixtlahuacammilli : vega que se labra. (1 yxtlauacammilli)

ixtlahuacan : yermo sin arboles, o çauana grande. (1 yxtlauacan)

ixtlahuacan nanacatl : hongo que emborracha. (1 ixtlauacan nanacatl)

ixtlahuatl : campo o tierra llana. (1 yxtlauatl) vega o tierra llana, çauana,


o campo. (2 Ixtlauatl) llanura de campo. (1 yxtlauatl) vega o campollano. (1
ixtlauatl) yermo sin arboles, o çauana grande. (1 yxtlauatl)

ixtlahuatl + : yermo sin arboles, o çauana grande. (1 çaca yxtlauatl)

ixtlahuaya : desierto, o tierra llana ydespoblada sin arboles. (2 Ixtlauaya)

ixtlahuayo : tierra desierta y llana. (2 Ixtlauayo) yerma cosa. (1 yxtlauayo)

ixtlahueliloc : desuergonsado. (2 Ixtlaueliloc) cara sin verguensa. (1


yxtlaueliloc)

ixtlahui : restituirse o satisfazerse algo. p: oixtlauh (2 Ixtlaui)

ixtlahuia, nitla : atrauesar delante de otros. preter: onitlaixtlaui. (2


Ixtlauia, nitla)

ixtlahuitequi, nite : dar a otro enla cara con lo que tiene enlas manos. pre:
oniteixtlauitec. (2 Ixtlauitequi, nite) dar enlos ojos conlo que tengo enlas
manos. (1 nite, ixtlauitequi)

ixtlahuitequi + : dar enlos ojos conlo que tengo enlas manos. (1 ycnite,
ixtlauitequi)

ixtlal pipixauhtoc, n : tener ya color de muerto el enfermo. (2)

ixtlalihui, n : henchirse algo de poluo. preterito: onixtlaliuh. (2 Ixtlaliui, n)

ixtlalloa, n : idem. prete: onixtlalloac. o cubrirseme la cara de tierra, o


poluo. (Ixtlaliui, n: henchirse algo de poluo. preterito: onixtlaliuh.) (2)

ixtlallohua : henchirse algo de poluo. (1 yxtlalloua)

ixtlallohualiztli : henchimiento assi. (1 yxtlalloualiztli)

ixtlalpipixauhtoc, n : descolorido estar de miedo o de enfermedad. (1)

ixtlaltemia, nite : cegar a otro con tierra. preter: oniteixtlaltemi. (2)


cegar a otro con tierra. (1) echar tierra a otro enla cara. (1)

ixtlamachia, nic : hazer algo con prudencia. pre: oniquixtlamachi. (2)


ixtlamachtia, nite : industriar, o enseñar a otro. prete: oniteixtlamachti. (2)
doctrinar. (1) enseñar doctrinando y auisando con amor y con paciencia. (1)
diciplinar o doctrinar. (1) criar aotro en buenas costumbres. (1)

ixtlamatca : pesadamente con cordura y seso. (1 yxtlamatca) cuerdamente. (2)


abilmente. (1 yxtlamatca) prudentemente. (1 yxtlamatca) cuerdamente. (1)

ixtlamatca tlacatl : diciplinado virtuoso. (1 yxtlamatca tlacatl)

ixtlamatcachihua, niqu : hazer algo con cordura y discrecion. (1 niqu,


ixtlamatcachiua)

ixtlamatcaquetza, nin : tenerse por muy cuerdo y labio. pret: oninixtlamatcaquetz.


(2)

ixtlamatcaquetza, +, nino : estimarse en mucho. (1 nino, nacazecatoca, nin,


ixtlamatcaquetza, nin, ixtilia)

ixtlamatcatlacatl : diciplinado y cuerdo. (2)

ixtlamatcatlacotli : sieruo matrero. (1) esclauo matrero y auisado. (2)

ixtlamati : esperimentado. (1 yxtlamati) sabio que vfa de razon y es


esperimentado. (2)
ixtlamati, n : ser experimentado vfar de razon y prudencia, o hazer gestos y
visajes. preterito: onixtlamat. (2) discreto ser. (1) edadtener assi. (1)
gestos hazer con visajes. (1)

ixtlamatiliztica : discretamente. (1)

ixtlamatiliztli : estudio o diligencia. (1 yxtlamatiliztli) edad de discrecion. (1


yxtlamatiliztli) razon natural. (1 yxtlamatiliztli) discrecion. (1
yxtlamatiliztli) gesto desta manera. (1 yxtlamatiliztli) prudencia, razó[n]
natural, o gestos y visajes. (2)

ixtlamatini, n : discreto ser. (1)

ixtlamatqui : discreto. (1 yxtlamatqui) razonable cosa. (1 yxtlamatqui)


esperimentado. (1 yxtlamatqui) estudioso assi. (1 yxtlamatqui) prudente y
cuerdo, o el que haze gestos y visajes. (2)

ixtlanehuia, nite : tomar, o tener vno por otro en gañandose conla vista. pre:
oniteixtlaneui. (2 Ixtlaneuia, nite) tener o tomar vno por otro. (1 nite,
ixtlaneuia)

ixtlapach onoc, n : estar echado bocabaxo, o de bruças, o estar alguna cosa


atrauesada. pre: onixtlapalonoya. (2)

ixtlapach onotihuetzi, n : abatirse prostrandose por el suelo. (1 n, ixtlapach


onotiuetzi)

ixtlapachcuepa, nitla : embrocar, o poner las vassijas. bocabaxo. pre:


onitlaixtlapachcuep. (2) trastornar escodilla o cosa assi. (1) poner boca baxo o
embrocar ollaso cosas semejantes asi. (1) embrocar o poner bocabaxo vassos o
ollas. (1)
ixtlapachmana, nitla : poner boca baxo o embrocar ollaso cosas semejantes asi. (1)
idem. preterito: onitlaixtlapachman. (Ixtlapachcuepa, nitla: embrocar, o poner
las vassijas. bocabaxo. pre: onitlaixtlapachcuep.) (2) trastornar escodilla o
cosa assi. (1) embrocar o poner bocabaxo vassos o ollas. (1)

ixtlapachonoc, n : bocabaxo estar alguno echado y tendido. (1)

ixtlapachonotihuetzi, n : prostrars[e] portierra. (1 n, ixtlapachonotiuetzi)

ixtlapachquetza, nitla : trastornar. (1 nitla, ixtlapachq[ue]tza)

ixtlapachtlaza, ni : prostrars[e] portierra. (1 ni, ixtlapachtlaça)


ixtlapachtlaza, nin : abatirse prostrandose por el suelo. (1 nin, ixtlapachtlaça)
ixtlapachtlaza, nitla : boluer algo bocabaxo. (1 nitla, ixtlapachtlaça)

ixtlapal : reues. (1 yxtlapal) detraues. (1 yxtlapal) de traues, o de lado.


aduerbio. (2)

ixtlapal yatica croz : los braços dela cruz, o el madero atrauesado dela cruz. (2
Ixtlapal yatica cruz)

ixtlapalcholoa, n : saltar a vn lado el que esgrime o pelea. pret:


onixtlapalcholo. (2)

ixtlapalitta, nite : mirar a otro delado. prete: oniteixtlapalittac. (2) mirar


al traues o de lado con afection. (1)

ixtlapallaza, nitla : embrocar, o boluer algo boca baxo. prete:


onitlaixtlapallaz. (2 Ixtlapallaça, nitla)

ixtlapalmana, nitla : idem. preterito: onitlaixtlapalman. (Ixtlapallaça, nitla:


embrocar, o boluer algo boca baxo. prete: onitlaixtlapallaz.) (2) boluer algo
bocabaxo. (1)

ixtlapaloa, nin : atreuerse, o osar. preterito: oninixtlapalo. (2) atreuerse o


osar. (1) osar. (1)

ixtlapalonoc : atrauesado estar algo . (1 yxtlapalonoc) detraues estar puesto.


(1 yxtlapalonoc) estar algo atrauesado, o detraues. (2)

ixtlapalonotihuetzi, n : prostra[r]se por el suelo. pr: onixtlapach onotiuetz.


(2 Ixtlapalonotiuetzi, n)

ixtlapalquetza, nitla : poner algo delado enhiesto prete: onitlaixtlapalquetz. (2)

ixtlapaltamachihua, nitla : medir tuerto. prete: onitlaixtlapaltamachiuh. (2


Ixtlapaltamachiua, nitla) medir tuerto. (1 nitla, ixtlapaltamachiua)

ixtlapalteca, nitla : poner algo atrauesado. prete: onitlaixtlapaltecac. (2)

ixtlapaltic : entonado, persona presuntuosa. (1) osado. (1) atreuida y osada


persona, o muy presumptuosa. (2)

ixtlapaltic + : corto de vista. (1 amo ixtlapaltic)

ixtlapaltilia, nin : atreuerse dela manera. preter: oninixtlapaltili. (2)


entonarse. (1)
ixtlapaltiliztli : entonamiénto assi. (1) atreuimiento tal. (2)

ixtlapana, nitla : hender madera, o cosa semejante o dar alogro. pret:


onitlaixtlapan. (2) contratar o logrear. (1) hender vn madero aserrandole, o
partiendole por medio con cuñas; &c. (1) cortar ala larga o hender y rajar. (1)

ixtlapana + : dar a logro. (1 tetech nitla, ixtlapana)


ixtlapana +, nitla : lograr, dar a logro. (1 tetech nitlaixtlapana) lograr, dar
a logro. (1 tetech nitlaixtlapana) dar algo alogro. prete: tetech onitlaixtlapan.
(2 Tetech nitlaixtlapana)

ixtlapana, + : dar alogro. prete: otetech nitlaixtlapan. (2 Ixtlapana, tetech


nitla)

ixtlapana, tetech nitla : dar alogro. prete: otetech nitlaixtlapan. (2)

ixtlapancayehualiztli : cisma. (1 yxtlapancayeualiztli) cisma. (2


Ixtlapancayeualiztli)

ixtlapancayehuani : cismatico. (1 yxtlapancayeuani) cismatico. (2


Ixtlapancayeuani)

ixtlapayahualoa, nite : cegar a otro con cierta yerua que escueze. p:


oniteixtlapayaualo. (2 Ixtlapayaualoa, nite) cegar a otro con cierta yerua que
escueze. (1 nite, ixtlapayaualoa)

ixtlapohua, nic : descubrir, o desata par algo. prete: oniquixtlapo. (2 Ixtlapoa,


nic)
ixtlapohua, nin : descubrirse la cara. preteri: oninixtlapo. (2 Ixtlapoa, nin)
abrir los ojos. pret: oninixtlapo. (2 Ninixtlapoa) descobrirse el rostro. (1 nin,
ixtlapoa)
ixtlapohua, nite : descubrir a otro la cara. prete: oniteixtlapo. (2 Ixtlapoa,
nite) descobrir el rostro a otro. (1 nite, ixtlapoa)

ixtlapohuiliztli : descobrimiento tal. (1 ixtlapouiliztli) descubrimiento


tal. (2 Ixtlapouiliztli)

ixtlapouhqui : descobierto assi. (1) el que tiene la cara descubierta. (2)

ixtlathui + : velar hasta el cabo. (1 yuh n, ixtlathui)

ixtlatia, m : destruirse el pueblo. (1) destruyrse el pueblo. (2)


ixtlatia, nitetla : mostrar las cosas de casa y retretes della al que no las
avisto. (1)
ixtlatia, nitla : destruir y asolar pueblos, o gentes. prete: onitlaixtlati. (2)

ixtlatilia, nitetla : dar señas delo que se ha de buscar. prete:


onitetlaixtlatili. (2)

ixtlatla + : quemarse la cara del ayre y del sol. (1 tonaltica ehecatica n,


ixtlatla)

ixtlatlactia, n : colorado tener el rostro deverguensa. (1)


ixtlatlactilia, nin : pararse el rostro bermejo de verguença. pret:
oninixtlatlactili. (2) correrse de algo. (1) colorado tener el rostro
deverguensa. (1)

ixtlatlactiliztli : corrimiento tal. (1 yxtlatlactiliztli) verguença y empacho


tal. (2)

ixtlatlahuia, n : pararse bermejo, o encendido el rostro. prete: onixtlatlauiac. (2


Ixtlatlauia, n) bermegecerse el rostro de enojo, &c. (1 n, ixtlatlauia)

ixtlatlayohua, n : no ver bien por ser ya muy noche. (2 Ixtlatlayoua, n)

ixtlatoa, n : consentir, o otorgar basando la cabeça. prete: onixtlato. (2)


consentir inclinando la cabeça. (1) guiñar del ojo. (1) hazer siempre del ojo
alas mugeres; busca guiñar de ojo. (1) otorgar inclinando la cabeça. (1)

ixtlatoani : consentidor tal. (1 yxtlatoani) consentidor assi. (2)

ixtlatoliztli : consentimiento desta manera. (1 yxtlatoliztli) consentimiento


tal. (2)

ixtlatui, n : trasnochar, o no dormir la noche. preterito: onixtlatuic. (2)


desuelarse. (1)

ixtlatui + : velar toda la noche. (1 cenyoual n, ixtlatui)

ixtlatuic : desuelado assi. (1) desuelado. (2)

ixtlatuiltia, nite : desuela[r] otro, nole dexando dormir. (1)

ixtlatzihui : deslauarse algo. (1 yxtlatziui)


ixtlatzihui, an : ymportuno ser assi. (1 an, ixtlatziui)
ixtlatzihui, n : cansarse de leer assi pr: onixtlatziuh o deslauarse o rebotarse
la pí[n]tura, o desdezir. (2 Ixtlatziui, n) rebotarse la color. (1 n, ixtlatziui)
cansarse de miraro de leer. (1 n, ixtlatziui)

ixtlatzihuiliztli : cansancio assi. (1 yxtlatziuiliztli) cansancio tal. (2


Ixtlatziuiliztli)

ixtlatzinia, nin : darse de bofetadas. preterito: oninixtlatzini. (2)


ixtlatzinia, nite : abofetear a otro. prete: oniteixtlatzini. (2) dar bofeton.
(1) bofetada dar. (1) abofetear. (1)

ixtlatziuhqui : cansado desta manera. (1 yxtlatziuhqui) rebotada cosa assi. (1


yxtlatziuhqui) deslauada cosa. (1 yxtlatziuhq[ui]) color rebotado, o dañado, o
persona cansada de leer con dolor de ojos. (2)

ixtlaxilia, nite : guiñar de ojo, o cosa semejante. pre: oniteixtlaxili. (2)


guiñar del ojo. (1) ojear hazer señas con los ojos. (1) cabecear, paraque otro
se vaya. (1) hazer siempre del ojo alas mugeres; busca guiñar de ojo. (1) hazer
señal con la cabeça. (1)

ixtlayohua, n : encandilarse, o cegarse con la mucha claridad. pret:


onixtlayouac. (2 Ixtlayoua, n) encandilarse. (1 n, ixtlayuua)
ixtlaza, nin : boluer el rostro con enojo. preterit: oninixtlaz. (2 Ixtlaça,
nin) cabecear de enojo. (1 nin, ixtlaça.) disfamarse. (1 nin, ixtlaça) boluerse
a vn lado de enojado. (1 nin, ixtlaça)
ixtlaza, nite : confundir a otro, o afrentar el hijo a sus padres con sus
trauesuras. preterito: oniteixtlaz. (2 Ixtlaça, nite) deshonrar el hijo a sus
padres con su mala vida. (1 nite, ixtlaça) confundir o echar en verguença aotro.
(1 nite, ixtlaça)

ixtletlexochpol : elq[ue] tiene los ojos muy é[n]cé[n]idos (2)

ixtleyotia, nin : encenderse la cara de enojo. pre: oninixtleyoti. (2)

ixtli : bruxula para tirar derecho. (1 yxtli) la haz o la cara, o el ñudo


dela caña. (2) ñudo de caña. (1 yxtli) haz de otra qualquier cosa. (1 yxtli)
haz, por la cara o rostro del hombre. (1 yxtli)

ixtlilcuechahua, nitla : entiznar o enuejecer algo. pre: onitlaixtlilcuechauh.


(2 Ixtlilcuechaua, nitla)

ixtlilehua : pararse suzia o negra la haz de alguna cosa. pre: oixtlileuac. (2


Ixtlileua) pararse negra y suzia la ymagen. (1 yxtlileua)
ixtlilehua, n : quemarse la cara del ayre y del sol. (1 n, ixtlileua)

ixtlilhuia, nitla : entiznar o parar negra alguna cosa. pre: onitlaixtlilhui.


(2)

ixtliloa, nitla : borrar o é[n]tiznar algo. p: onitlaixtlilo. (2)

ixtliltic : moreno o negro de rostro. (2)

ixtoca, nitla : poner correas alos cacles có[n] punçó[n] o cobdiciar y procurar
de alcançar algo. prete: onitlaixtocac. (2)

ixtoloa, n/ huel/ nin : mesurarse abaxando los ojos pre: onixtolo. vel. oninixtolo.
(2)

ixtololotli : ojo. (2) ojo con que vemos. (1 yxtololotli)

ixtololotontli : ojo pequeño. (2) ojo pequeño desta manera. (1 yxtololotontli)

ixtomahuac : atochado o tonto, o cordel algo gordo o gruesso. (2 Ixtomauac)

ixtomahuaca : sin tiento, o atroche moche. (2 Ixtomauaca) sin consideracion, o


sin concierto. (1 yxtomauaca)

ixtomahuacachihua, nitla : hazer algo sin tiento y sin acuerdo. pre:


onitlaixtomauacachiuh. (2 Ixtomauacachiua, nitla) yncónsideradamente hazer algo.
(1 nitla, ixtomauacachiua)

ixtomahuatiuh, n : yr como tonto o como fuera de. pre: onixtomauatia. (2


Ixtomauatiuh, n) ligeramente yr. (1 n, ixtomauatiuh)

ixtomoniliztli : orçuelo o nuue del ojo. (2) orçuelo que nace enel ojo. (1
yxtomoniliztli)

ixtonehua, nin : correrse parandose el rostro bermejo. pre: oninixtoneuh. (2


Ixtoneua, nin) correrse de algo. (1 nin, ixtoneua)
ixtotoca, nitla : escodriñar mirando a todas partes lo que ay. pre:
onitlaixtotocac. (2) buscar mirando al derredor. (1) escudriñar lo que ay en
algun lugar cautelosamen_te o con curiosidad. (1)

ixtotochcatiuh, n : yr o caminar de priesa. preter: onixtotochcatia. (2)


ligeramente yr. (1)

ixtotolicihui : ciego del todo con cataratas. (1 yxtotoliciui)


ixtotolicihui, n : tener cataratas enlos ojos. prete: onixtotoliciuh. (2
Ixtotoliciui, n) cataratas tener. (1 n, ixtotoliciui)

ixtotolicihuiliztli : enfermedad de cataratas assi. (2 Ixtotoliciuiliztli)


catarata. (1 yxtotoliciuiliztli)

ixtotolicihuiztli : idem. (Ixtotoliciuiliztli: enfermedad de cataratas assi.)


(2 Ixtotoliciuiztli) catarata. (1 yxtotoliciuiztli)

ixtotoliciuhqui : el que tiene cataratas en los ojos. (2) cataratado. (1


yxtotoliciuhqui)

ixtotomac : desuergonçado assi. (1 yxtotomac) atochado o tonto. (2) trauiesso.


(1 yxtotomac) cara sin verguensa. (1) atochado. (1 yxtotomac)

ixtotomahua : atochado. (1 yxtotomaua) modorro. (1 yxtotomaua)


ixtotomahua, n : andar atochado o desuariado de vna parte a otra. prete:
onixtotomauac. (2 Ixtotomaua, n) andar sin reposo de vna parte aotra. (1 n,
ixtotomaua) desuergonçarse. (1 n, ixtotomaua) desmesurarse. (1 n, ixtotomaua)
ojear, mirar a vn cabo y a otro. (1 n, ixtotomaua) modorrear. (1 n, ixtotomaua)

ixtotomahualictica : tonta o desuariadamente. (2 Ixtotomaualictica)

ixtotomahualiztli : desuerguença tal. (1 yxtotomaualiztli) modorreria. (1


yxtotomaualiztli)

ixtotomahuiliztli : tondedad tal. (2 Ixtotomauiliztli)

ixtotomoni, n : barros tener assi. (1) hazerse granos enla cara. (1)

ixtotomoniliztli : barros que nacen enla cara. (2) barro que nace enla cara.
(1)

ixtotomonqui : barroso assi. (1)

ixtoxoma, nite : rascuñar la cara a otro. preteri: oniteixtoxon. (2) rascuñar.


(1)

ixtoyahua, nitla : derramar cosas liquidas. preter: onitlaixtoyauh. (2


Ixtoyaua, nitla)

ixtozo : velador, o desuelado. (2 Ixtoço) desuelado assi. (1 ixtoço)

ixtozoa, n : velar o trasnochar. pr: onixtoço. (2 Ixtoçoa, n)

ixtozoani + : velador de toda la noche. (1 ceyoual yxtoçoani)

ixtozohua, n : desuelarse. (1 n, ixtoçoua)


ixtozoliztli : vela o trasnochamiento. (2 Ixtoçoliztli) vela de noche. (1
yxtoçoliztli)

ixtozoltia, nite : hazer velar a otro. preterito: oniteixtoçolti. (2


Ixtoçoltia, nite) desuela[r] otro, nole dexando dormir. (1 nite, ixtoçoltia)

ixtozzo : velador desta manera. (1 yxtozço)

ixtozzoa, n : trasnochar. (1 n, ixtozçoa)

ixtozzoa + : velar toda la noche. (1 cenyoual n, ixtozçoa)

ixtozzohua, n : velar. (1 n, ixtozçoua)

ixtozzoliztli : vigilia o velada. (1 yxtozçoliztli)

ixtzacua, nitla : atapar cubriendo alguna cosa. (1 nitla, ixtzaqua)

ixtzinco icpactzinco oninen in totecuiyo dioz : desacate y offendi a nuestro señor


dios. (2 Ixtzinco icpactzinco oninen yn totecuiyo dios)

ixtzotzolihuiliztli : moho de vino. (1 yxtzotzoliuiliztli)

ixtzotzoliuhca in atolli : tez de alguna cosa liquida y quajada como la lapa o


nata de leche quaxada o de poleadas, quando estan frias o de almidon o de cosa
semejante que tiene tez enla sobre haz. (1 yxtzotzoliuhca yn atolli)

ixtzotzoliuhcayotl : moho de vino. (1 yxtzotzoliuhcayotl) flor la lapa del


vino. (1 yxtzotzoliuhcayotl)

ixtzotzoliuhqui : mohoso vino. (1 yxtzotzoliuhqui)

ixtzotzona, nite : dar con el puño enel rostro. (1)

ixuetzca, n : sonreirse, o hazer gestos con risa. prete: onixuetzcac. (2) reyr
vn poco, o sonreyrse. (1) gestos hazer con visajes. (1)

ixuetzcani : el que ansi se sonrie. (2)

ixuetzquilia, nite : sonreirsele a otro. preterito: oniteixuetzquili. (2)

ixuetzquiliztli : risa desta manera. (2) gesto desta manera. (1 yxuetzquiliztli)

ixueyac : carilargo, o cariaguileño. (2) cariaguileño. (1 yxueyac)

ixxima, nitla : tundir paños. pre: onitlaixxin. (2) tundir paño. (1)

ixxipehua, nitla : desengrudar algo. (1 nitla, ixxipeua) despegar algo. (1


nitla, ixxipeua)

ixxipetzoa, nitla : ygualar lo aspero. (1)

ixxocohuia, nite : cegar a otro con agraz o limon. (1 nite, ixxocouia)

ixxomoliuhcantli : los lagrimales delos ojos. (2)


ixxotl + : idem. (Cama ixquemitl: cubierta de cama.) (2 Cama ixxotl)

ixxoxoctic : ojos verdes. (1 yxxoxoctic)

ixxoxohuia, n : pararseme descolorido el rostro por enfermedad. pre:


onixxoxouiac. (2 Ixxoxouia, n)

ixyamania, nitla : ablandar la vna haz del pellejo, o cosa semejante. pre:
onitlaixyamani. (2) ablandar la vna haz del pellejo o piel. (1)

ixyancuilia, nitla : renouar o luzir la haz de alguna cosa. prete:


onitlaixyancuili. (2) enluzir lo obscuro, o enxaluegar. (1)

ixyapalehua, n : manzillarse. (1 n, ixyapaleua)

ixyectia, nitla : ygualar lo aspero. (1)

ixyeyecalhuia, nitetla : dar algo a otro templada y moderadamente. preteri:


onitetlaixyeyecalhui. (2)

ixyeyecauhqui + : medida sin tassa o termino. (1 amo yxyeyecauhq[ui])

ixyeyecoa, anitla : destemplarse en comer. (1)


ixyeyecoa, nitla : ser templado y discreto enlas cosas que se hazen.
preterito: onitlaixyeyeco. o ser moderado. (2) templarse y moderarse con
discrecion én sus obras. (1 nitla, yxyeyecoa) templança tener assi. (1) dieta o
templança tener assi. (1 nitla, yxyeyecoa)

ixyeyecoa + : gastar demasiado. (1 amo nitla, ixyeyecoa)

ixyollo cozcatl : piedra preciosa que se pone en anillo. &c. (2 Ixyollo cuzcatl)
piedra preciosa, que se pone en anillo o enjoya de oro. (1 yxyullo cuzcatl)

ixyopehua, nitla : despegar algo. preterito: onitlaixopeuh. (2 Ixyopeua,


nitla) despegar algo. (1 nitla, ixyopeua)

ixyoyomocpol : hombre de cara alegre y muy regozijada. (2 Ixyoyomocpul) cara


alegre del que esta regozijado. (1 yxyoyomocpol)

ixyoyomoctiliztli : gestos o visajes. (2) gesto desta manera. (1


yxyoyomoctiliztli)

ixyoyomoni, n : hazer gestos o visajes. preterito: onixyoyomon. (2) gestos hazer


con visajes. (1)

ixzahua : barroso assi. (1 ixçaua)

ixzahuati, n : barros tener assi. (1 n, ixçauati)

ixzahuatl : barro que nace enla cara. (1 ixçauatl)

ixzazahuati : barroso assi. (1 ixçaçauati)


ixzazahuati, n : barros tener assi. (1 n, ixçaçauati)

ixzazahuatl : barro que nace enla cara. (1 ixçaçauatl)

ixzazahuatl + : barro que nace enla cara. (1 içauatli ixçaçauatl)


ixzoquipepechoa, nitla : embarrar con barro espesso. (1 nitla,
ixçoquipepechoa)

iyac : cosa hedionda. (2) hediondo. (1)

iyacac + : escoger lo mejor. preterito: iyacac onitlaan. (2 Iyacac nitla ana)

iyacac ic : caer algo de punta, o con alguna punta. (2)

iyacac ica : idem. (Iyacac ic: caer algo de punta, o con alguna punta.) (2)

iyacac nitla ana : escoger lo mejor. preterito: iyacac onitlaan. (2)

iyacac tlaanaliztli : escogimiento delo mejor. (2)

iyacahuitzauhca : idem. (Iyacatzaptica: punta de cosa aguda.) (2 Iyacauitzauhca)

iyacamecayo cahuallo : boçal de cauallo. (2 Iyacamecayo cauallo)

iyacatepozyo + : caxquillo de saeta. (2 Mitl iyacatepuzyo)

iyacatzaptica : punta de cosa aguda. (2)

iyahua, nin : ofrecerse alguno en sacrificio a dios. pre: oniniyauh. (2 Iyaua,


nin)
iyahua, niqu : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan
enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 niquiyaua)
iyahua, nitla : ofrecer algo desta manera, o incensar. pre: onitlayyauh. (2
Iyaua, nitla)

iyahualoloyan : en derredor. (2 Iyaualoloyan)

iyahuilia, nitetla : ofrecer algo en sacrificio, leuantando en alto lo que se


ofrece preterito: onitetlaiyauili. (2 Iyauilia, nitetla)

iyalhuayoc : vn dia antes. (2)

iyana, nin : encubrirse. (1) aluergarse o guarecerse de la lluvia. (1)


iyana, nitla : esconder algo. pre: onitlaiyan. (2)

iyanilia, ninotla : esconder para si algo. preterito: oninotlaiyanili. (2)


iyanilia, nitetla : esconder alguna cosa de otros, porque no la vea nadie. pre:
onitetlaiyanili. (2)

iyaquic : de punta. s. cayo. (2)

iyaquica : idem. (Iyaquic: de punta. s. cayo.) (2)

iyaya, n : heder, o tener mal olor. p: oniyayac. (2)

iyayaliztli : hedor, o malolor. (2) hedor. (1)

iyayaliztli + : séntina de naue. (1 acalco hiyayaliztli)

iye : si. aduer. affirmatiuo. (2)


iye ompa titztihui : enel tiempo venidero. (2 Iye ompa titztiui)

iyectiloca trigo : grá[n]ças de trigo. (2)

iyeilhuiyoc : altercero dia. (2)

iyeitilitzin dioz : su trinidad de dios. (2 Iyeitilitzin dios)

iyeiuh ompohualli : ypasados quarenta dias. (2 Iyeiuh ompoalli)

iyeiuh yexihuitl : y despues de tres años, o passados tres años. (2 Iyeiuh


yexiuitl)

iyelitzin in dioz : el ser o la estencia de dios. (2 Iyelitzin in dios)

iyeliz in dioz : idem. (Iyelitzin in dios: el ser o la estencia de dios.) (2


Iyeliz yn dios)

iyelli : pedo. (2)

iyetecomatl : calabacilla berrugosa. (2)

iyetlamanixti : todas tres cosas, partes, o pares. (2)

iyexi, nite : peer en diffauor de otro. (1)

iyexiuhyoc : de alli a tres años. (2)

iyexiuhyoc + : acabo de tres años o al tercero año. (1 exiuhtica, iyexiuhyoc)

iyo : guay. interjection. (2)

iyo omotlahueliltic : o desuenturado y desdichado deti. vel. oguai deti loco.


interjection. (2 Iyo omotlaueliltic)

iyoca panhuetztica : idem. (Iyuca panquiztica: cosa que sobrepuja alas otras)
(2 Iyuca panuetztica)

iyoca panquiztica : cosa que sobrepuja alas otras (2 Iyuca panquiztica)

iyoca tlatlatlauhtiani : hermitano, o solitario. (2 Iyuca tlatlatlauhtiani)

iyoca yeliztli : soledad del que esta solo y desacompañado. (2 Iyuca yeliztli)

iyocaca : estar alguna cosa sola y desacompañada o estar algo aparte. (2


Iyucaca)

iyoccampaixti : de ambas partes. (2)

iyoccanixti : ambas a dos raciones. (2)

iyoccanixtipan : en ambas a dos partes o lugares (2)

iyohui + : venero o minero de algun metal. (1 tepuztli iyoui) vena generalmente.


(1 eztli iyoui) vena de ayre o spiritu. (1 ihiyotl iyoui)

iyohuicauh + : suelta cosa diestra. (1 atle iyouicauh)


iyoiyahue : guai. vel. o. interjection. (2 Iyoiyaue)

iyolca inenca tonacayo : el mantenimiento corporal. (2 Iyulca ynenca tonacayo)

iyolcan iquizcan : patria o tierra natural de alguno (2 Iyolcá[n] yquizcá[n])

iyolcayo : lama o nata. (2)

iyolic : mansamente, poco apoco, contiento, o despacio. (2 Iyulic) poco a


poco. mansamente y contiento. aduerbio. (2)

iyolipan yetica : estar alguno contento. (2)

iyollo : meollo de cosa seca. (2)

iyollo + : virtuoso. (1 qualli iyollo) endurecido de coraçon. (2 Iuhquin otequiz


iyullo) disoluta muger. (2 Ocholo iyollo) embelesado o abouado, o trasportado y
arrobado. (2 Aizca iyollo) saluo como quiera. (1 aquenca iyollo) virtuoso. (1
yectli iyollo)

iyollo acouetzini : idem (Iyullo acoyanl: contemplatiuo.) (2 Iyullo


acouetzini)

iyollo acoyanl : contemplatiuo. (2 Iyullo acoyanl)

iyollo commatini : sabio que entiende y siente bien las cosas. (2) sabio que
siente las cosas. (1)

iyollo contocani : idem. (Iyollo commatini: sabio que entiende y siente bien
las cosas.) (2 Iyullo contocani) sabio que siente las cosas. (1)

iyollo macic : aprouechado en algo. (2 Iyullo macic)

iyollo motlali : asegurado de alguna cosa que temia. (2 Iyullo motlali)

iyollocacopa : de su voluntad. (2)

iyolloco + : mocedad de moço ya crecido en edad. (2 Omacic iyolloco


telpuchotl) moço de edad ya crecida. (2 Omacic iyolloco telpuchtli) moça ya
crecida enedad. (2 Omacic iyolloco ichpuchtli) moço crecido. (1 omacic iyolloco
telpochtli)

iyolloco ichpochtli : moça ya crecida. (2 Iyolloco ichpuchtli)

iyolloco ichpochyotl : mocedad de moça ya crecida. (2 Iyolloco ichpuchyotl)

iyolloco oquichtli : hombre ya hecho. (2)

iyolloco telpochotl : mocedad de mancebo ya crecido. (2 Iyolloco telpuchotl)

iyolloco telpochtli : má[n]cebo ya crecido. (2 Iyolloco telpuchtli)

iyollotlamatic intotecuiyo dioz : quiso, o fue seruido nuestro señor dios. (2


Iyollotlamatic yntotecuiyo dios)
iyollotzin tlamatic : idem. (Iyollotlamatic yntotecuiyo dios: quiso, o fue
seruido nuestro señor dios.) (2)

iyoma : osi. interjection. (2)

iyontlamanixti : ambas ados cosas o partes, o ambos ados pares. (2)

iyontlamanixtipan : en ambas ados partes, o cosas. (2)

iyontlapalixti : a ambos lados, o en ambos lados (2)

iyoppa + : sola esta vez y no mas, o es la postrera vez. (2 ça iyoppa)

iyotia, nin : luzir o resplandecer. (1)

iyuccampaixti : de ambas partes, o de vna parte y de otra. (2)

iyuntlapalixti : ambos lados, o de ambas partes. (2)

iyyana, nin : guarecerse dela lluuia, o esconderse. prete: oniniyan. (2)

iz : aqui. (2) aqui. (1 yz) aca. (1 yz)

iz + : aqui cerca, o aqui junto, o de aqui a poco tiempo. aduerbio. (2 ça iz)


de aqui. (1 çan iz)

iz ninoquixtia : preciarse de si. (1 yz ninoquixtia)

iz nite, quixtia : preferir o ánteponer. (1 yz nite, q[ui]xtia)

iza, n : despertar. prete: oniçac. (2 Iça, n)

iza +, n : madrugar. (1 youac niça)

izahua : barroso. (2 Içaua) barroso assi. (1 içaua)

izahuaca : hazer ruido la culebra que corre prete: oiçauacac. (2 Içauaca)


enronquecido. (1 yçauaca)
izahuaca, n : estar ronco, o sonar las cosas huecas y vazias, como el cacao
dañado. p: oniçauacac (2 Içauaca, n) enronquecerse. (1 n, içauaca)

izahuacac : ronco. (2 Içauacac) ronco. (1 yçauacac)

izahuacaliztli : ronquera. (2 Içauacaliztli)

izahuactic : idem. (Içauacaliztli: ronquera.) (2 Içauactic) ronco. (1


yçauactic)

izahuaquiliztli : ronqueria. (1 yçauaquiliztli) enronquecimiénto. (1


yçauaquiliztli)

izahuati, n : barros tener assi. (1 n, içauati)

izahuatl : barro que nasce enla cara. (2 Içauatl)

izahuatli ixzazahuatl : barro que nace enla cara. (1 içauatli ixçaçauatl)


izahui + : cosa espantosa que haze estremecer el cuerpo. (2 Tetlac içaui)
atronado assi. (1 motlac içaui) espantable cosa que pone gran temor. (1 tetlac
yçaui)

izahuia, nin : admirarse, o espantarse. p: oniniçaui. (2 Içauia, nin)


escandalizarse. (1 nin, içauia) temer. (1 nin, içauia) espantarse. (1 nin,
içauia) admirarse. (1 nin, içauia) marauillarse mucho. (1 nin, içauia) embaçar
y marauillarse de espanto. (1 nin, içauia)
izahuia, nite : espantar, o escandalizar a otros. preterito: oniteiçaui. (2
Içauia, nite) espantar o escandalizar a otro. pret: oniteyçaui. (2 Içauia, nite)
escandalizar; vide. (1 nite, içauia.) admirar, escandalizar o espántar a otro. (1
nite, içauia) assombrar a otro. (1 nite, içauia) espantar o amedrentar. (1 nite,
yçauia)

izahuia +, nino : estremecerse todo el cuerpo y espantarse del trueno, o de


algun gran estruendo subito. pre: oninotlac yçaui. (2 Tlac yçauia, nino)
atronarse o espantarse del trueno o de cosa seme-jante. (1 nino, tlac içauia)
izahuia +, nite : hazer estremecer a otro desta manera. preterito:
onitetlacyçaui. (2 Tlac yçauia, nite)

izahuiliztli + : espanto, o estremecimiento d[e]l cuerpo. (2 Netlac yçauiliztli)

izahuilli + : el que esta espantado y atonito dealgun trueno, o estruendo


supito. (2 Tlatlac içauilli)

izanaca : cosa que suena o haze ruido. (2 Içanaca) sonar las hojas de mayz enla
caña, quando estan secas, y las menea el ayre, o sonar los pliegos de papel o el
pargamino quando los hojean. preterito: oyçanacac. (2 Içanaca) sonar eñ[e]l
mayzal las hojas secas del mayz q[ue] menea elviento, o los pliegos de papel o las
ojas del libro quando lo hojean o cosas semejantes. (1 yçanaca)

izatehua, n : despertar y leuantarse de priesa. prete: oniçateuac. (2 Içateua,


n) leuantarse de dormir. (1 n, içateua)

izatica : despierto. (1 yçatica)


izatica, n : estar despierto. preterito: oniçaticatca. (2 Içatica, n)

izatiquiza, n : desp[er]tar depresto. pre: oniçatiquiz. (2 Içatiquiça, n)

izatoc : despierto. (1 içatoc)

izazahuati : barroso assi. (1 içaçauati)


izazahuati, n : tener barros en la cara. preterito: oniçaçauatic. (2 Içaçauati,
n) barros tener assi. (1 n, içaçauati)

izazahuatl : barros dela cara. (2 Içaçauatl)

izca : he aqui, aduerbio. (1 yzca) helo aqui, heaqui, o toma esto. aduerbio.
(2) he, aduerbio, para demostrar. (1 yzca) helo aqui. (1 yzca)

izca + : esperar con desseo lo que ha de venir. (1 san yzca yn noyollo)

izca = : = izcatqui (2 yzca)

izcacauhtli : padre natural. (2) padre. (1 yzcacauhtli)

izcahuitli : ciertos gusanillos de lagunas. (2 Izcauitli)


izcali + : (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali)

izcalia, nino : abiuar, tornar ensi, o resuscitar. pasiue. pre: oninozcali. (2)
izcalia, nite : abiuar assi a otro, o doctrinarlo y corregirlo de palabra o con
castigo. preterit: oniteizcali. (2) abiuar a otro. (1) castigar riñendo, o de
palabra. (1) resuscitar a otro. (1 nite, yzcalia) diciplinar o doctrinar. (1)

izcalicanemi, nino : bi[u]ir cuerda y discretamente prete: oninozcalicanen. (2)

izcallo in cuahuitl : guia o pimpollo lleuar, o tener el arbol. (1 yzcallo in


quauitl)

izcallo incuahuitl : arbol que tiene guia, o pí[m]pollo (2 Izcallo inquauitl)

izcaltia, nite : criar niño. prete: oniteizcalti. (2) mantener. (1)

izcatqui : lo mesmo es que yzca. (2) he aqui, aduerbio. (1 yzcatqui) he,


aduerbio, para demostrar. (1 yzcatqui)

izcatqui, yehuatli : helo aqui. (1 yzcatqui, yeuatly)

izcuintontli : gozque; perrillo. (1 yzcuintontli)

izhuahuia, nitla : fregar algo con hojas. (2 Izuauia, nitla)

izhual : haziaca. (2 Izual) aquende. (1 yzual) haziaca. (1 yzual)

izhuatl : hoja. (2 Izuatl) hoja de mayz verde. (1 yzuatl)

izhuayotia, mo : echar hojas la planta. (2 Izuayotia, mo)

izmoquixtiani : porfiado assi. (1 yzmoquixtiani) presumptuoso, o cabeçudo. (2)


presumptuoso. (1 yzmoquixtiani) vfano. (1 yzmoquixtiani) soberuia cosa. (1
yzmoquixtiani)

iznequixtiliztica : presumptuosamente. (1 yznequixtiliztica)


presumptuosamé[n]te assi. (2) porfiando; aduerbio. (1 yznequixtiliztica)
soberuiamente. (1 yznequixtiliztica)

iznequixtiliztli : porfia desta manera. (1 yznequixtiliztli) presumpcion tal.


(2) presumpcion. (1 yznequixtiliztli) muestra de vanagloria. (1
yznequixtiliztli) soberuia. (1 yznequixtiliztli)

iznino, quixtia : presumir. (1 yznino, quixtia) porfiar sin razon. (1 yznino,


quixtia) anteponerse a otro. (1 yznino, quixtia)

izninoquetza : presumir desi teniendo se por mejor, o por mas abil q[ue] otros.
pr: oizninoquetz. (2) engrandecerte, eleuarse vanamente con soberuia. (1
yzninoquetza)

izninoquixtia : idem. o preferirse y anteponerse alos otros. prete:


oizninoquixti. (Izninoquetza: presumir desi teniendo se por mejor, o por mas abil
q[ue] otros. pr: oizninoquetz.) (2) soberuecerse. (1 yzninoquixtia)
engrandecerte, eleuarse vanamente con soberuia. (1 yzninoquixtia)
iznite, quetza : anteponer o preferir al ygual ami. (1 yznite, quetza) ventajar
dar. (1 yznite, quetza)

iznite, quixtia : ventajar dar. (1 yznite, quixtia)

iznitequetza : anteuenir a otro con honra, o dar le la ventaja. prete:


oiznitequetz. (2)

iznitequetza + : adelantar o anteuenir a otro en honra. (1 yznitequixtia,


yznitequetza)

iznitequixtia : idem. pret: oiznitequixti. (Iznitequetza: anteuenir a otro con


honra, o dar le la ventaja. prete: oiznitequetz.) (2)

iznitequixtia, iznitequetza : adelantar o anteuenir a otro en honra. (1


yznitequixtia, yznitequetza)

izo, nin : sangrarse par enfermedad, o sacrificarse delante los idolos. pre:
oniniçoc. (2 Iço, nin) sacrificarse al ydolo, sacando sangre delas orejas o dela
lengua, y delos otros miembros. (1 nin, iço) sangrarse, o sacrificarse ante los
ydolos, derramando su sangre propria. (1 nin, yço)

izolhuia, nitetla : enuejecer algo a otro. preterito: onitetlaiçolhui. (2


Içolhuia, nitetla)

izolhuiloca : menoscabo o mengua. (1 yçoluiloca)

izolihui : enuejecerse la ropa, los libros las esteras o cosas semejantes. pre:
oiçoliuh. (2 Içoliui) enuegecerse la ropa o cosa assi. (1 yçoliui)

izoliuhqui : cosa vieja o traida. (2 Içoliuhqui) vieja cosa. (1 yçoliuhqui)


enuegecida cosa desta manera. (1 yçoliuhqui)

izoloa, nin : desonrarse, o apocarse y aceuilarse. (2 Içoloa, nin) enuilecerse


y apocarse por los vicios. (1 nin, içoloa)
izoloa, niqu : maltratar o enuejecer las cosas dichas. pre: oniquiçolo. (2
Içoloa, niqu) enuegecer algo. (1 niquiçoloa)

izoltic : manta vieja o libro. &c. (2 Içoltic) vieja cosa. (1 yçoltic)

izopo + : parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar algo. (1
cecençotl yçopo)

izoquiyo + : escoria de plata. (2 Iztac teocuitlatl yçoquio) escoria de


plata. (1 yztacteocuitlatl yçoquiyo)

izotla, nin : gomitar. pre: oniniçotlac. (2 Içotla, nin) gomitar o vomitar. (1


nin, içotla) bossar o gomitar. (1 nin, içotla) réndir por gomitar. (1 nin,
içotla)

izoyo + : desigual cosa. (1 amo yçoyo)

izqui : tantas en numero, dizese de tablas, o esteras, o de cosas llanas.


aduerbio. (2) diligente. (1 yzqui) tantos en numero de maderos largos, o tablas,
o cosas anchas y delgadas. (1 yzqui)

izqui + : estan, o son justos y cabales. (2 Vel izqui)


izqui inquezqui : tantas quantas, dizese de mantas esteras. &c. (2 Izqui ynquezqui)
tantos quantos en numero assi. (1 yzqui inquezqui)

izquiatl : beuida de mayz tostado y molido. (2) beuida de mayz tostado. (1


yzquiatl)

izquicampa : de todas partes, o de todos los lugares. (2) detodas partes. (1


yzquicampa)

izquime : tantos en numero, de hombres o mugeres. (1 yzquime) todos ellos. (2)

izquime inquezquime : tantos quantos en numero assi. (1 yzquime ynquezquime)


tantos quantos. (2)

izquin : tantos en numero, de hombres o mugeres. (1 yzquin)

izquin inquezquin : tantos quantos en numero assi. (1 yzquin ynquezquin)


tantos quantos. (2)

izquintin : tantos quantos en numero assi. (1 yzquintin) tantos en numero, de


hombres o mugeres. (1 yzquintin) todos ellos. (2)

izquintin inquezquintin : tantos quantos. (2)

izquipa : tantas veze[s]. (1 yzquipa) tantas vezes. s. se hizo esto. (2)

izquipa inquezquipa : tantas quantas vezes. (2)

izquiteme : tantos en numero de animalias. (1 yzquiteme) tantas reses, o bestias.


(2)

izquiteme inquezquiteme : tantos quantos en numero assi. (1 yzquiteme


ynq[ue]zquiteme) tantas quantas. s. reses. &c. (2)

izquitetl : tantos en numero de cosas inanimadas y redondas, o cargas, sierras,


heredades o cosas semejantes. (1 yzquitetl) tantos o tantas en numero, y dizese
de cosas redondas, o gruesas y animadas. (2)

izquitetl inquezquitetl : tantos quantos en numero assi. (1 yzquitetl


ynquezquitetl) tantos quantos, destamanera. (2)

izquitlamampan : en tanto grado de parentesco. (1 yzquitlamampan) entantos


grados. s. de parentesco, o entantos o atantos capitulo. (2)

izquitlamantli : tantas partes, tantas cosas, o tantos pares de çapatos. &c. (2)

izquizoia, nitla : barrer algo. preterito: onitlaizquizui. (2 Izquizuia,


nitla)

izquiztepiton : escoba pequeña o escobajo. (1 yzquiztepiton) escoba pequeña. (2)

izquiztli : escoba para barrer. (1 yzquiztli) escoba para barrer. (2)

izquiztli + : escoba pequeña o escobajo. (1 tepitó[n] yzquiztli)


izta ayotl : salmuera. (2 Izta ayutl)

iztaayotl : salmuera. (1 yztaayotl)

iztac : blanca cosa. (1 yztac) cosa blanca. (2)

iztac + : blanca cosa, en gran manera. (1 cenca yztac) blanca cosa, en gran
manera. (1 yuhqui ichca tlapuchintli yc iztac) blanca cosa, en gran manera. (1
yuhquin cepayauitl yc iztac) blanca cosa, en gran manera. (1 yuhqui tiçatl yc
iztac) rezma de papel. (1 centlalpilli yztac castillan amatl) mucho mas blanco
(2 Occenca vel iztac) blanca cosa assi como copo de algodon. (2 Iuhquin ichca
tlapochinalliyc iztac)

iztac amatl : papel. (1 yztac amatl) papel. (2)

iztac atemitl : piojo blanco del cuerpo. (1 yztac atemitl)

iztac canahuac : lienço paño de lino. (1 yztac canauac) lienço, o manta muy
delgada. (2 Iztac canauac)

iztac coatl : biuora blanca y larga. (1 yztac coatl) biuora blanca. (2)

iztac cuauhtli : aguila blanca. (2 Iztac quauhtli)

iztac itilma : vestido de blanco. (1 yztac ytilma)

iztac octli : vino blanco. (2)

iztac petztic : lienço paño de lino. (1 yztac petztic) lienço, o manta delgada y
blanca. (2)

iztac teocuitla caxpiyani : repostero, o guardador de baxilla de plata. (2 Iztac


teocuitla caxpiani)

iztac teocuitla oztotl : minero, o cueua de plata. (2)

iztac teocuitla pitzqui : platero. (2)

iztac teocuitla popozoquillotl : escoria de plata. (2 Iztac teocuitla


popoçoquillotl)

iztac teocuitlacaxpixqui : idem. (Iztac teocuitla caxpiani: repostero, o


guardador de baxilla de plata.) (2)

iztac teocuitlachipahua, n : afinar plata preterito: oniztac teocuitlachipauh. (2


Iztac teocuitlachipaua, n)

iztac teocuitlachipahualli : plata afinada. (2 Iztac teocuitlachipaualli)

iztac teocuitlahua : platero, o dueño dela plata. (2 Iztac teocuitlaua)

iztac teocuitlahuia, nitla : platear algo. preterit: onitlaiztac teocuitlaui. (2


Iztac teocuitlauia, nitla)

iztac teocuitlaoztotl : minero de plata. (1 yztac teocuitlaoztotl)


iztac teocuitlapopozoquillotl : espuma de plata. (1 yztac
teocuitlapopoçoquillotl)

iztac teocuitlaquixtiloyan : minero de plata. (1 yztac teocuitlaquixtiloyan)

iztac teocuitlatl : plata metal. (1 yztac teocuitlatl) plata. (2)

iztac teocuitlatl icuitl : escoria de plata. (1 yztac teocuitlatl ycuitl) idem.


(Iztac teocuitlatl yçoquio: escoria de plata.) (2 Iztac teocuitlatl ycuitl)

iztac teocuitlatl itlaillo : idem. (Iztac teocuitlatl ycuitl: idem. (Iztac


teocuitlatl yçoquio: escoria de plata.)) (2 Iztac teocuitlatl ytlaillo)

iztac teocuitlatl izoquiyo : escoria de plata. (2 Iztac teocuitlatl yçoquio)

iztac teocuitlatl tlamachiyotilli : marcada plata. (1 yztac teocuitlatl


tlamachiotilli)

iztac teocuitlatl tlatamachiuhtli : marco de plata. (1 yztac teocuitlatl


tlatamachiuhtli)

iztac teocuitlatlachipauhtli : cendrada de plata. (1 yztac


teocuitlatlachipauhtli)

iztac teocuitlatlacohualoni : real moneda plata o tomin. (1 yztac


teocuitlatlacoualoni)

iztac teocuitlayotia, n : platear algo. prete: oniztac teocuitlayoti. (2)

iztac tlaltzacutli : greda tierra blanca. (1 yztac tlaltzacutli) idem. (Iztac


tlalçaçalic: greda tierra blá[n]ca y pegajosa, o gruesa.) (2)

iztac tlalzazalic : greda tierra blanca. (1 yztac tlalçaçalic) greda tierra


blá[n]ca y pegajosa, o gruesa. (2 Iztac tlalçaçalic)

iztac tolin : junco gordo y largo. (2)

iztac xicocuitlatl : cera blanca. (1 yztac xicocuitlatl)

iztac xocomecatl : moxcatel. (1 yztac xocomecatl)

iztacapatic : muy blanca cosa. (1 yztacapatic) cosa muy blanca. (2)

iztacatemitl : piojo blanco del cuerpo. (2)

iztacatilia, nitla : emblanquecer algo. preterito: onitlaiztacatili. (2)

iztacatitlan actinemi : vestido de blanco. (1 yztacatitlan actinemi)

iztacatitlan nactinemi : andar vestido de blanco. pret: iztacatitlan


onactinen. (2)

iztacatzintli : cosa blanca y pequeña, o delicada. (2)

iztacaxitl : salero para tener sal. (1 yztacaxitl)


iztacayotl : blancura. (2) blancura tal. (1 yztacayotl) blancura. (1
yztacayotl)

iztaccuauhtli : aguila blanca. (1 yztacquauhtli)

iztachichia : tener demafiada sal el manjar. pret: oiztachichix. (2)

iztachichic : cosa muy salada. (2) salada cosa muy salada. (1 yztachichic)

iztachihualoyan : salinas, o el lugar donde se haze la sal. (2 Iztachiualoyan)


salina do se coje sal. (1 yztachiualoyan)

iztachiuhqui : salinero. (2) salinero que haze sal. (1 yztachiuhqui)

iztacoctli : vino blanco. (1 yztacoctli)

iztacteocuitlacaxpixqui : repostero dela plata. (1 yztacteocuitlacaxpixqui)

iztacteocuitlacaxpiyani : repostero dela plata. (1 yztacteocuitlacaxpiani)

iztacteocuitlahua : platero. (1 yztacteocuitlaua)

iztacteocuitlapitzqui : platero. (1 yztacteocuitlapitzqui)

iztacteocuitlatl + : plata marcada. (1 tlamachiyotilli yztacteocuitlatl) plata


cendrada. (1 tlachipauhtli yztacteocuitlatl)

iztacteocuitlatl itlallol : escoria de plata. (1 yztacteocuitlatl ytlallol)

iztacteocuitlatl izoquiyo : escoria de plata. (1 yztacteocuitlatl yçoquiyo)

iztacteocuitlatlachipahua, n : cendrar plata. (1 n, iztacteocuitlatlachipaua)

iztacteocuitlatlachipahualli : cendrada de plata. (1


yztacteocuitlatlachipaualli)

iztacteocuitlayotia, nitla : platear. (1 nitla, yztacteocuitlayotia)

iztactlaolli : maiz blanco. (1 yztactlaolli)

iztactolin : junco gordo y largo. (1 yztactolin)

iztacuahuitl : cosa muy salada. (2 Iztaquauitl) salada cosa muy salada. (1


yztaquauitl)

iztacuauhtia : estar muy salado el manjar. prete: oiztaquauhtix. (2


Iztaquauhtia)

iztahuia, nitla : salar algo, o echar sal al manjar o guisado. pre: onitlaztaui. (2
Iztauia, nitla) salar con sal. (1 nitlaztauia) echar sal enel guisado. (1 nitla,
iztauia) echar sal enel guisado. (1 nitla, ztauia)

iztalectic : demudado assi. (1 yztalectic) descolorido, o blanquezino, de


frio, o de temor, o de enfermedad. (2) amarillo assi. (1 yztalectic) blanquecino
assi. (1 yztalectic) descolorido assi. (1 yztalectic)

iztalectiliztli : blancura tal del rostro. (2) blancura tal. (1 yztalectiliztli)


iztalehua, n : pararse descolorido desta manera. prete: oniztaleuac. (2
Iztaleua, n) pararse descolorido de temor, o enfermedad. prete: oniztaleuac. (2
Iztaleua, n) demudarse el color. (1 n, iztaleua) pararse blanquezino. (1 n,
iztaleua) amarrillecerse el rostro. (1 n, iztaleua) descolorido estar de miedo o
de enfermedad. (1 n, iztaleua)
iztalehua, ni : blanco pararse el rostro o descolorido, por enfermedad. (1 ni,
ztaleua)

iztalehuac : descolorido assi. (2 Iztaleuac) descolorido assi. (1 yztaleuac)

iztalehualiztli : amarillez desta manera. (1 yztaleualiztli) demudamiento tal. (1


iztaleualiztli)

iztalia, nitla : dar lustre blanco. pret: onitlaztali. (2) blanquear, dar lustre
blanco. (1 nitla, ztalia) blanquear, dar lustre blanco. (1) blanco hazer algo.
(1 nitla, ztalia) emblanquecer algo. (1)

iztaloa, nitla : blanquear algo. prete: onitlaztalo. (2)

iztanamacac : vendedor de sal. (2)

iztanamacani : idem. (Iztanamacac: vendedor de sal.) (2)

iztapatic : blanca cosa, en gran manera. (1 yztapatic) salada cosa muy salada. (1
yztapatic)

iztapilticayotl : blancura. (1 yztapilticayotl)

iztapinolcaxitl : salero para tener sal. (1 yztapinolcaxitl)

iztapinolcaxitl, salero : (2)

iztapinolli : sal molida. (2) sal molida. (1 yztapinolli)

iztaquixtiloyan : salinas o lugar donde sacan sal. (2) salina do se coje sal. (1
yztaquixtiloyan)

iztatetl : pan de sal, o pedaço del dicho pan. (2) sal pedaço destos panes. (1
yztatetl)

iztatl : sal. (2) sal generalmente. (1 yztatl)

iztatlacatl : salinero que la haze. (2) salinero que haze sal. (1 yztatlacatl)

iztatlati : idem. (Iztatlacatl: salinero que la haze.) (2) salinero que haze
sal. (1 yztatlati)

iztauhyatl : axenxios o asensios yerua. (2) assenssios o cosa semejante a


ellos. (1 yztauhyatl)

iztaxalli : grano de sal, o sal dela mar. (2) grano como de sal. (1 yztaxalli)
sal de mar. (1 yztaxalli)

iztaya : pararse blanca alguna cosa, o blanquear algo de lexos. (2) blanquear
de lexos el edificio. (1 yztaya)
iztaya, n : pararse blanco. prete: oniztaz. vel. oniztayac. (2) blanco hazerle.
(1) emblanquecerse. (1)

iztayahualli : pan de sal. (2 Iztayaualli) sal en panes. (1 yztayaualli)

iztayoa : tener demasiada sal el manjar. preterit: oiztayoac. (2)

iztayotl : salmuera. (2) salmuera. (1 yztayotl)

iztazticac : blanquear algo de lexos. (2) blanquear de lexos el edificio. (1


yztazticac)

iztaztimani : blanquear las miesses. (2)

iztaztimani incastillan tlaulli : blanquear las miesses. (1 yztaztimani


yncastillan tlaulli)

iztaztoc : idem. (Iztaztimani: blanquear las miesses.) (2) blanquear las


miesses. (1 yztaztoc)

iztehuehuetlatztic : idem. (Izteueueyac: el que tiene largas vñas.) (2


Izteueuetlatztic)

iztehuehueyac : el que tiene largas vñas. (2 Izteueueyac)

iztetl : vña. (2) vña. (1 yztetl)

iztetzin nacayotl : padrastro cerca dela vña. (2) repelo o padrastro cerca
dela vña. (1 yztetzin nacayotl)

iztetzin xonehuayotl : idem. (Iztetzin nacayotl: padrastro cerca dela vña.) (2


Iztetzin xoneuayotl)

iztetzinxonehuatl : repelo o padrastro cerca dela vña. (1 yztetzinxoneuatl)

izteximaloni + : pujauante. (1 tepuztli cauallo yzteximaloni)

iztihuihuiac : el que tiene largas vñas. (2 Iztiuiuiac)

iztihuihuitlatztic : idem. (Iztiuiuiac: el que tiene largas vñas.) (2


Iztiuiuitlatztic)

iztihuitz + : ven presto y no te tardes. (1 çan yztiuitz)

iztitl : vña. (2)

iztitzin nacayotl : padrastro cerca dela vña. (2)

iztitzin xonehuayotl : idem. (Iztitzin nacayotl: padrastro cerca dela vña.) (2


Iztitzin xoneuayotl)

iztlac cocoxoca, n : hazerse me la boca agua. (1)

iztlaca propheta : falso propheta. (2) falso propheta. (1 yztlaca propheta)

iztlaca temictli : sueño vano y no verdadero. (2) sueño vano. (1 yztlaca


temictli)
iztlaca teoyotica nemiliztli : religion falsa. (1 yztlaca teoyotica
nemiliztli)

iztlaca tlacuilo : escriptor falso. (2)

iztlaca tlacuiloani : idem, (Iztlaca tlacuilo: escriptor falso.) (2)

iztlaca tlacuilolli : escriptura falsa. (2) escriptura falsa. (1 yztlaca


tlacuilolli)

iztlaca tlateotoquiliztli : ydolatria. (2) ydolatria. (1 yztlaca


tlateotoquiliztli)

iztlaca tlatoani : hablador de mentiras. (2)

iztlaca yecnemiliztica : religiosamente assi. (1 yztlaca yecnemiliztica)

iztlacahuia, nino : engañarse. p: oninoztlacaui. (2 Iztlacauia, nino)


iztlacahuia, nite : engañar a otro. preterito: oniteiztlacaui. (2 Iztlacauia,
nite) acusar falsamente. (1 nite, iztlacauia) calunniar aalguno. (1 nite,
iztlacauia)

iztlacalhuia, nitetla : prouar algo có[n]tra otro falsamente. pr:


onitetlaiztlacalhui. (2)

iztlacamati, nite : tener a otro por mentiroso, no siendolo. pre:


oniteiztlacama. (2) desméntir sin razon a otro. (1)

iztlacapa, n : ser muy mentiroso. (2) mentir mucho o muchas vezes. (1)

iztlacapapol : grá[n] mé[n]tiroso. [dizé[n] las mugeres.] (2 Iztlacapapul)


iztlacapapol, n : mentir mucho o muchas vezes. (1 n, iztlacapapul)

iztlacapatiliztli : gran mentira. (2) mentira grande. (1 yztlacapatiliztli)

iztlacapaxoch : idem. [dizen solas las mugeres.] (Iztlacapatiliztli: gran


mentira.) (2)
iztlacapaxoch, n : mentir mucho o muchas vezes; y la muger dize. (1)

iztlacateotoca, nitla : ydolatrar. (1 nitlaztlacateotoca)

iztlacateoyotica nemiliztica : religiosamente assi. (1 yztlacateoyotica


nemiliztica)

iztlacateoyotica nemini : religioso assi. (1 yztlacateoyotica nemini)

iztlacati, n : mentir. pret: oniztlacat. (2) mentir asabiendas. (1)


iztlacati, ni : mentir mucho o muchas vezes. (1 ni, yztlacati)

iztlacatiliztica : mala y falsamente. (1 yztlacatiliztica) falsamente. (2)


mentirosamente. (1 yztlacatiliztica) falsamente. (1 yztlacatiliztica)

iztlacatiliztli : mentira o falsedad. (2) mentira assi. (1 yztlacatiliztli)

iztlacatiliztli + : mentira grande. (1 vey yztlacatiliztli)


iztlacatiliztontli : mentira pequeña. (2) mentira pequeña. (1)

iztlacatini : mentiroso. (2) mentiroso. (1 yztlacatini)

iztlacatlacohualoni : moneda falsa. (1 yztlacatlacoualoni)

iztlacatlacuilo : falsario, escriptor falso. (1 yztlacatlacuilo)

iztlacatlacuiloani : falsario, escriptor falso. (1 yztlacatlacuiloani)

iztlacatlalia, nic : dezir o inuentar algo falsamente. prete: oniquiztlacatlali.


(2)

iztlacatlamatini : letrado fingido. (2) sabio fingido. (1 yztlacatlamatini)

iztlacatlateotocani : ydolatra. (1 yztlacatlateotocani)

iztlacatlato : falso dezidor. (2)

iztlacatlatoa, n : hablar mentiras. preterito: oniztlacatlato. (2)

iztlacatlatoani : falso dezidor. (1 yztlacatlatoani)

iztlacatlatole : falso dezidor. (1 yztlacatlatole)

iztlacatlatoliztli : habla tal. (2)

iztlacatoca, nite : tener a otro pormentiroso, no siendolo. pre:


oniteiztlacatocac. (2) desméntir sin razon a otro. (1)

iztlacatqui : mentiroso. (2) mentiroso. (1 yztlacatqui)

iztlacayotica : falsamente. (2) mala y falsamente. (1 yztlacayotica)


mentirosamente. (1 yztlacayotica)

iztlacayotl : falsedad o mentira. (2) mentira assi. (1 yztlacayotl)

iztlaccocoxoa, nino : hazerseme agua la boca. pre: oninoztlaccocoxo. (2)

iztlacmina, nite : morder la biuora. preterito: oniteiztlacmin. (2) empoçoñar


mordiendo la biuora. (1 nite, yztlacmina) ponçoñar o morder la biuora. (1 nite,
yztlacmina)

iztlacmitl : saeta empoçoñada. (2)

iztlacnictoloa, n : hazerseme agua laboca. prete: onoztlac nictolo, (2)

iztlacoa, nino : examinarse o tomar consejo con sigo mesmo. pre: oninoztlaco. (2)
considerar o pensar algo contigo mismo. (1 nino, ztlacoa)
iztlacoa, nite : mirar con cautela, y notar lo que otro dize, o haze asechandole.
preterito: oniteiztlaco. (2) assechar, mirando cautelosamente. (1 nite, yztlacoa)
notar en esta manera. (1) alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1)
iztlacoa, nitla : andar hecho vagamundo. (1 nitla, ztlacoa) escudriñar lo
que ay en algun lugar cautelosamen_te o con curiosidad. (1 nitla, yztlacoa)

iztlacohua + : cauto ser y auisado. (1 vel nino, ztlacoua)


iztlactli : baua. (1 yztlactli) baua. y tomase tambien por mentira o por ponçoña.
(2) escopetina que se sale; i; las bauas. (1 yztlactli) saliua dela boca. (1
yztlactli) mentira grande. (1 yztlactli)

iztlactli + : engaño o mentira. meta. (2 Tenqualactli, yztlactli)

iztlactli tencualactli : falsedad y mentira. (2 Iztlactli tenqualactli)

iztlacyo : cosa ponçoñosa. (2) ponçoñoso. (1 yztlacyo)

iztlaqui, nic : antojarseme alguna cosa comestible, tragando la saliua, o


haziendo se me agua la boca. prete: oniquiztlac. (2)
iztlaqui, niqu : antojarseme alguna cosa de comer preterito: oniquiztlac. (2)
antojarseme algo. (1)

jesu + : comunion. (1 yceliloca yninacayotzin totecuiyo jesu chrito)

jesuchristo + : las pisadas de nuestro señor jesu christo. (2 Itlacxipetlaltzin


totecuiyo jesuchristo)

jubonchiuhqui : jubetero, sastre que los haze. (1)

jubonitzonqui : jubetero, sastre que los haze. (1 jubó[n]itzunqui)

judia + : (2 Iudio tlacatlo judio o judia)

judio + : pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio ytotouh) (2 Iudio


tlacatlo judio o judia) pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio tepulli)
judio retajado. (1 tlaxipintectli judio) retajado judio. (1 tlaxipineuayotectli
judio)

judio cihuatl : judia. (1 judio ciuatl)

judio oquichtli : judio. (1)

judio tlacatl : judio. (1)

judiocayotl : judiega cosa. (1)

judiome in necentlaliz : juderia ayuntamiento de judios. (1 judiome yn


necé[n]tlaliz)

judioyotl : judiega cosa. (1)

juramento + : suelto de juramento. (2 Mo juramento tumani)


juramento +, ni : jurar falso. (1 ni, quiztlacachiua juramento)
juramento +, nic : jurar falso. (1 nic, tlapicchiua juramento)
juramento +, nite : juramentar. (1 nite, nauatia ynchiualoz juramento)

juramento icmotlatlaliliani : obligado cón juraménto. (1 juramé[n]to


ycmotlatlaliliani)

juramento icnetlatlaliliztli : obligacion enesta manera. (1 juramento


ycnetlatlaliliztli)

juramento nicchihua : jurar, hazer juramento. (1 juramento nicchiua)


juramento oquichiuh : juramentado. (1)

juramento tonqui : suelto del juramento. (1)

juramentotica anecuitiliztli : negacion enesta manera. (1)

juramentotica anicno, cuitia : negar con juramento. (1 juramé[n]totica anicno,


cuitia)

juramentotica nino, tlatlalilia : obligarse con juramento. (1)

juramentoxinia, tito : soltar el juramento. (1 tito, juramé[n]toxinia)

justicia + : andar lista y braua la justicia. (1 totoca, olini, tilini yn


justicia)

justicia topilli : vara de justicia. (1)

l : toca de muger o tocado. (1) vinagre vino corró[m]pido. (1) arrojar algo
alos ojos. (1) guerra. (1) membrillo fruta del. (1) ofrecer sacrificio a dios
de alguna cosa, haziendo algun ademan enel ayre, alçando con las manos lo que
ofrece. (1) mecha de artillero; &c. (1) pepino. (1) seda o sirgo. (1) muy
tierna cosa, como pimpollo de arbol. (1)

l + : marta, animal conocida. (1 lo mismo; l)


l +, nitla : soplar. pre: onitlalpitz. (2 Pitza, nitlal)

latin netlatolmachtiloni : gramatica, arte dela léngua latina. (1 latí[n]


netlatolmachtiloni)

latin tlatoliztli : latinidad desta lengua. (1)

latin tlatolli : latin, lengua latina. (1)

latin tlatollotl : latinidad desta lengua. (1)

laz + : (2 Tacel las liendres)

lcahua, nitla : oluidar generalmente. (1 nitla, lcaua)

lcahualtia, nicno : echar o desechar algo del pénsamiento. (1 nicno, lcaualtia)

lechuga + : lechuguino. (1 tepiton lechuga)

lechugatectli : lechuguino. (1)

lele : guay, interjec[t]ion. (1)

letra chihualiztli : forma de letra. (1 letra chiualiztli)

letra tlaliliztli : forma de letra. (1)

letrayo : letrero deletras. (1)

lhuia, mo : doliente estar de graue enfermedad. (1) viento rezio. (1) crecer la
pestilencia o enfermedad. (2)
lhuia, nicno : proposito tener de hazer algo. (1)
lhuia, no : forcejar. (1)

lhuil, no : natural nobleza tener o dignidad. (1) ser digno, o merecedor de algo,
o ser dichoso y bien fortunado. pre: onolhuiltic. (2) digno ser de algo. (1)

lhuil +, no : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1


aocmo nolhuil)

lhuil =, no : = macehual (2 nolhuil )

lhuilti, no : idem. (Nolhuil: ser digno, o merecedor de algo, o ser dichoso y


bien fortunado. pre: onolhuiltic.) (2) digno ser de algo. (1)

lhuiltoca, nicno : tenerse por digno de algun bien. (1)

lhuitequi +, nitla : idem. pre: teca onitlalhuitec (Teca nitlacali: arrojar a


otro por ay, con enojo, y desden.) (2 Teca nitlalhuitequi)

lia +, nite : higar dar. (1 nite, ixmapiltepilhui lia)

libra + : media libra. (1 tlaco libra)

liendrez + : (2 Tacel las liendres)

lima : luna la fruta deste arbol. (1)

lima cuahuitl : lima el arbol. (1 lima quauitl)

limon + : limon la fruta. (1 xocotl limon)

limon cuahuitl : limon el arbol. (1 limon quauitl)

lino + : linaza, simiente de lino. (1 castillan lino xinachtli)

lino pochina, ni : rastrillar lino. (1)

lino xinachtli : linaza, simiente de lino. (1)

lino yacho : linaza, simiente de lino. (1 lino iacho)

liznemiliztli + : vida maridable. (1 nenamicti liznemiliztli)

lnamiqui, nitla : recordarse acordarse. (1) remembrarse. (1)

lo + : (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali)

lo mesmo : durazno la fruta. (1) castaña. (1) camisa de castilla. (1) jueues
vn dia dela semana. (1) marquesa. (1) romero yerua. (1) cura de yglesia. (1)
don; pronombre; castellano. (1) setiembre mes. (1) çanahoria. (1) breuiario.
(1) candela. (1) yglesia. (1) libra, peso de onze onças. (1) mayo, mes quinto.
(1) adobo. (1) purgatorio, lugar donde se purgan las animas. (1) chapines. (1)
elemento. (1) nuez, fruta conocida. (1) chirimia. (1) descomunion. (1)
culantro. (1) abril, mes quarto. (1) marco de plata. (1) arroba. (1)
miercoles, dia dela semana. (1) sabado. (1) dormidera. (1) junio mes. (1)
missa. (1) clerigo. (1) jubileo, año de remission. (1) melon fruta conocida.
(1) ceuada. (1) enero. (1) coro. (1) eneldo. (1) bonete. (1) chiriuia. (1)
cedro. (1) chinela calçado. (1) juramento. (1) corregidor, iusticia. (1)
frontal de altar. (1) angel. (1) çumaque. (1) calças. (1) çapato. (1) puñal,
arma vsada. (1) ciruela de castilla. (1) doña sulana. (1) dios. (1) domingo.
(1) martes dia dela semana. (1) campana. (1) marques. (1) ora del dia. (1)
berça o col. (1) quintal. (1)

lo mesmo ez que doblar el trabajo : doblar el precio. (1 lo mesmo es q[ue] doblar


el trabajo)

lo mismo : mula. (1) sacabuche. (1) vela candela. (1) confites. (1) granada
fruta deste arbol. (1) clauo de especie. (1) puerro. (1) membrillo fruta del.
(1) pepino. (1) cuaresma. (1) comunidad. (1) patena de caliz. (1) cabeçon de
camisa. (1) rauano, yerua y raya. (1) ara de altar. (1) zargatona. (1) saluia
yerua conocida. (1) cofrade. (1) garuanços. (1) alcalde. (1) lechuga. (1)
onça, animal conocido. (1) confirmacion, sacramento. (1) compadre. (1) limon la
fruta. (1) luna la fruta deste arbol. (1) torno para tornear. (1) guadaña. (1)
altar. (1) lagosta dela mar. (1) sayo de varon. (1) prouisor de obispo. (1)
trillo para trillar. (1) maitines. (1) borzegui. (1) borraja yerua. (1) rayo
de rueda. (1) trucha. (1) tiseras. (1) emperatriz. (1) crucifixo. (1) trompo.
(1) esponja dela mar. (1) bula del sancto padre. (1) asno. (1) rvbi, piedra
preciosa. (1) prima enlas horas. (1) bota, calcado. (1) compas de hierro. (1)
lunes dia segundo dela semana. (1) emperador. (1) colchon. (1) cruz. (1)
corona de clerigo. (1) lino. (1) toca de muger o tocado. (1) aio. (1) vinagre
vino corró[m]pido. (1) azeyte. (1) chapa de metal. (1) higo fruta. (1)
viernes. (1) crisma. (1) quixones, yerua conocida. (1) letra. (1) lampara. (1)
trillar. (1) christiano. (1) seda o sirgo. (1) profacio enla missa. (1) trebol
yerua. (1) cofradia. (1) zangano. (1) oregano yerua conocida. (1) sobrina hija
de hermano. (1) bolsa. (1) julio mes. (1) patriarca. (1) ruda, yerua conocida.
(1) lengua de buey yerua. (1) dedal. (1) perexil yerua conocida. (1) bote de
cónserua. (1) boton de ropa. (1) tocino. (1) armiño, animal. (1) cidra. (1)
rodezno de molino. (1) padre sancto. (1) box arbol. (1) comadre. (1) nogal
arbol conocido. (1) esteua de arado. (1) lengua de cieruo yerua. (1)

lo mismo; l : marta, animal conocida. (1)

lo mizmo ez que neruyo : nieruo. (1 lo mismo es que neruio)

lpiya, nino : tomar apechos el negocio. (1 nino, lpia)


lpiya, nitla : añudar algo. (1 nitla, lpia) atar algo. (1 nitla, lpia) cerrar
la bolsa. (1 nitla, lpia) atar algo. (1 nitla, lpia)

lpiya +, mo : cabo o fin de edad q[ue] tenián de ciucuénta y tres años. (1


xiuitl molpia)

ma : osi, aduerbio. (1)


ma, ni : luego; aduerbio. (1)
ma, nitla : casar o captiuar pre: onitlama. (2) tomar prendiendo. (1)
ma, no : aun. (1) ampollas hazerse enla mano. (1) herir con la mano. (1) mi
mano yzquierda. (2) mi mano. (2) idem. preteri: noma ototomon. (Noma tomoni:
hazerseme bexigas, o ampollas é[n] las manos. prete: noma otomon.) (2) hazerseme
bexigas, o ampollas é[n] las manos. prete: noma otomon. (2) aun todauia.
aduerbio. (2)
ma, to : lamano o los braços. (2) mano del hombre. (1) abrirse assi. (1)

ma + : osi, aduerbio. (1 yyo ma)


ma +, ni : como, comparando. (1 yuhqui nima)
ma +, no : tener las manos llenas de callos. pre: ochachacayoliuh. (2
Chachacayoliui in noma) abrir la mano. (1 nic, çoa yn noma)

ma ammomatin : no penseys. (2)

ma ana : cosa correosa como vlli. (2)

ma cecepoa, no : adormecerse la mano. (1)

ma, nitlatla : pescar. preterito: onitlalama. (2)

maaca anquitelchiuhtin : mirad, que no menos preceys a nadie. et sic de alijs.


(2)

maacocui : alear o sacudir las alas el aue, quàndo quiere bolar. (1)

maahuiltia : ramera. (2 Maauiltia) puta ramera. (1 maauiltia)

maahuiltiani : puta honesta. (2 Maauiltiani) ramera puta onesta. (1


maauiltiani)

maana : correosa cosa. (1)

maanani : desperezado. (1)

maanqui : desperezado. (2)

maatilia : cosa correosa. (2) correosa cosa. (1)

maca, anicte : negar lo pedido. (1)


maca, nicno : tomar medicina. pre: onicnomacac. (2) recebir medicina o cosa
assi. (1)
maca, nicte : dar algo a otro, o restituir. preterit: onictemacac. (2) dar
algo a alguno. (1)
maca, ninote : rendirse el vencido. (1)
maca, no : s. de imperatiuo, o de auisatiuo vetatiuo. y es macamo sincopado. (2)

maca + : ayuda echar o melezina. (1 tetlampanicte maca ynpatli) no por que yo


no quiera. (1 ca amo maca nicnequi)
maca +, nicno : dar algo asi mismo. (1 nonoma nicnomaca)

macacapactli : castañetas. (1)

macacapania, nino : dar palmadas. preterito: oninomacacapani. (2) castañetas


dar. (1)

macacapatza, nino : idem. (Macacapania, nino: dar palmadas. preterito:


oninomacacapani.) (2)

macaciuhqui : tal qual . (1)

macahua, mo : descasarse los casados. (1 momacaua) henderse desta manera. (1


momacaua)
macahua, nic : otorgar. (1 nic, macaua)
macahua, nino : henderse por si mesmo. (1 nino, macaua)
macahua, nite : dar licencia a otro. p: onitemacauh. (2 Macaua, nite) dar
licencia. (1 nite, macaua) licenciar. (1 nite, macaua)
macahua, nitla : permitir algo a otro. (1 nitla, macaua) soltar algo dela mano.
(1 nitla, macaua) dar licencia. (1 nitla, macaua)
macahua, nitla/ huel/ nic : otorgar algo, o conceder, o soltar algo dela mano.
pre: onitlamacauh. (2 Macaua, nitla, vel, nic)
macahua, tito : despartirse los que riñen, o apartarse y diuidirse vnos de otros.
p: otitomacauhq[ue]. (2 Titomacaua) despartirse assi. (1 tito, macaua)

macahualtia, nitetla : diuidir, o apartar vnos de otros. pret: onitetlamacaualti.


(2 Macaualtia, nitetla)

macahuilia, nitetla : otorgar, o conceder algo a otro. pret: onitetlamacauili. (2


Macauilia, nitetla)

macalomo : no sea. (2)

macamo, no : s. se haga. &c. (2)

macamo zan xitlaixpanican : no seays ipochritas mostrando vna cosa defuera


consingimiento y haziendolo contrario della. (2 Macamo çan xitlaixpanican)

macanapa : idem. (Macana: sea, o nosea en alguna parte, o lugar.) (2) sea en
alguna parte. (1)

macani + : cura de yglesia, administrador delos sacramentos. (2 Te sacramento


macani)

macaocac : ninguno ya. s. se atreua. &c. (2)

macapactli : castañeta. (2) castañeta. (1)

macapania, nino : dar castañetas. preterito: oninomacapani. (2) castañeta dar. (1)

macatica nite huitequi : diciplinar o açotar. (1 macatica nite vitequi)

macauhqui : hendida pared, o cosa semejante. (2) hendido. (1)

macaxoc : cosa espantosa, o escandalosa, o delicto grauissimo. (2) hazaña


escandalosa y mala. (1)

macaxoc hueitlatlacolli : pecado grande. (1 macaxoc ueitlatlacolli)

macayac ica ximocacayahua : no engañes ni burles anadie. (2 Macayac yca


ximocacayaua)

macazotlein : nosea nada. (2 Macaçotlein) aunque no aya nada, o no sea nada, o


no hagas caso de que noaya nada, o que aya falta. (1 macaçotlein)

macecepohua, no : adormecerse me la mano. prete: onomacecepoac. (2 Macecepoa, no)


entomecerse la mano; y assi delos otros miembros. (1 no, macecepoua.)

macehua, ni : bailar, odançar. pre: onimaceuh. (2 Maceua, ni) dançar o bailar.


(1 ni, maceua) bailar o dançar. (1 ni, maceua)
macehua, nic : conseguir, o merecerlo desseado. prete: onicmaceuh. (2 Maceua,
nic) cónseguir lo d[e]sseado. (1 nic, maceua)
macehua, nitla : idem. o hazer penitencia. preteri: onitlamaceuh. (Maceua, nic:
conseguir, o merecerlo desseado. prete: onicmaceuh.) (2 Maceua, nitla) robar a
saco mano. (1 nitla, maceua)
macehuahui : bailador. (1 maceuaui)

macehual, no : lo mesmo es que nolhuil. preterito: onomaceualtic. (2 Nomaceual)


digno ser de algo. (1 no, maceual)

macehuale : merecedor de mercedes. (2 Maceuale) digna persona. (1 maceuale)

macehualiztli : dança o baile. (2 Maceualiztli) dança o baile, f: areyto. (1


maceualiztli) baile o dança. (1 maceualiztli.)

macehuallatoa, ni : hablar rusticamente. preterito: onimaceuallato. (2


Maceuallatoa, ni) necear, dezir necedades. (1 ni, maceuallatoa)

macehuallatoani : hablador tal. (2 Maceuallatoani)

macehuallatoliztli : habla desta manera. (2 Maceuallatoliztli)

macehualli : vasallo. (1 maceualli) vasallo. (2 Maceualli) ombre o muger. (1


maceualli) villano no escudero o cauallero. (1 maceualli)

macehuallotl : vasallaje, o cosa de maceuales. (2 Maceuallotl) seruil cosa. (1


maceuallotl) vasallaje. (1 maceuallotl)

macehualoyan : corro donde bailan. (1 maceualoyan)

macehualquixtia, nino : aceuilarse, o apocarse. prete: oninomaceualquixti. (2


Maceualquixtia, nino) aceuilarse o apocarle. (1 nino, maceualquixtia)

macehualquizqui : aceuilado assi. (2 Maceualquizqui) aceuilado. (1 maceualquizqui)

macehualti, no : ser dichoso, o alcançar lo que dessea. pre: onomaceualtic. (2


Maceualti, no) idem. (Nomaceual: lo mesmo es que nolhuil. preterito:
onomaceualtic.) (2 Nomaceualti) dichoso ser y bienauenturado. (1 nomaceualti)
alcançar lo desseado. (1 no, maceualti) digno ser de algo. (1 no, maceualti)
ympetrar, alcançar. (1 no, maceualti)

macehualti +, no : desdicha acaecer. (1 atle nomaceualti)

macehualtia, ninote : hazer a otros vasallos mios prete: oninotemaceualti. (2


Maceualtia, ninote)
macehualtia, nite : darvasallos a otro, o echar algo ala rebatiña. pre:
onitemaceualti. (2 Maceualtia, nite) dar a alguno vasallos. (1 nite, maceualtia)
macehualtia, nitetla : dar a merecer, o dar penitencia a otro. pre:
onitetlamaceualti. (2 Maceualtia, nitetla)

macehualtic : auillanado. (2 Maceualtic) villano no escudero o cauallero. (1


maceualtic)

macehualtiliztli : merecimiento o dicha. (2 Maceualtiliztli) merecimiénto. (1


maceualtiliztli)

macehualtilo, ni : soy hecho digno o merecedor d[e] algo. s. sin mi


merecimiento. preterito: onimaceualtiloc. (2 Maceualtilo, ni)

macehualtin : vasallos, o pueblo menudo. (2 Maceualtin) gente o gentio. (1


maceualtin)
macehualyetoca, nino : tenerse por sieruo, o por p[er]sona de baxa suerte. p:
oninomaceualyetocac. (2 Maceualyetoca, nino)

macehuani : baylador o dançador. (2 Maceuani) dançante. (1 maceuani)

macehuia, ninotla : merecer o alcançar lo desseado. pre: oninotlamaceui. (2


Maceuia, ninotla)

macehuia in tetlazotlaliztli, nicno : ganar amor de otro. (1 nicno, maceuia yn


tetlaçotlaliztli)

macel : siquiera, o alomenos. aduerbio. (2)

macepohua, no : adormecerseme la mano. preteri: onomacepouh. (2 Macepoa, no)


entomecerse la mano; y assi delos otros miembros. (1 no, macepoua) adormecerse la
mano. (1 no, macepoa)

maceuhqui : idem. (Maceuani: baylador o dançador.) (2) dançante. (1)

maceuhtli : ympetrado. (1)

mach : dizque, o dizen que. (2) dizque, o dizen que. (1)

machacayolihui, ni : tener callos enlas manos. prete: onimachacayoliuh. (2


Machacayoliui, ni)

machacayolin : callos delas manos. (2)

machacayolli : callos de la mano. (1)

machachacalihui, ni : idem. preterito: onimachachacaliuh. (Machacayoliui, ni:


tener callos enlas manos. prete: onimachacayoliuh.) (2 Machachacaliui, ni)
hazerse me callos enlas manos. (1 ni, machachacaliui)

machachacalihuini : el q[ue] tiene callos enlas manos. (2 Machachacaliuini)

machachacayolihui, ni : callos tener en las manos. (1 ni, machachacayoliui)

machachalihui, ni : callos tener en las manos. (1 ni, machachaliui)

machamo : dizqueno, o dizen que no. (2) dizque no. (1)

machana, nitla : entretexer algo como seto de cañas trençadas. pre: onitlamachan.
(2) entretexer, como seto. (1)

machanqui : cosa entretexida desta manera. (2) entretexido assi. (1)

machice : elsabidor, o el q[ue] tiene noticia de algo, o persona que de officio


le pertenece algo. (2)

machiceque : sabidores tales. (2)

machihua, nino : hazerlo enlas manos. preterito: oninomachiuh. (2 Machiua, nino)


hazerlo en las manos, cayendo en ymmundicia. (1 nino, machiua)
machilia, nicte : saber defectos agenos. preterito: onictemachili. (2)
machilia, nitetla : disponer o repartir algo a otros conforme ala calidad de
cada vno. prete: onitetlamachili. (2)

machilia +, nicte : saber defectos agenos. pret: itla onictemachili. (2 Itla


nictemachilia)

machiliztica + : ygnorantemente. (1 amo machiliztica)

machitia, nic : hazer saber onotificar algo a otros prete: onictemachiti. (2)
machitia, nicte : noticia dar a otros de algo. (1)

machitia +, nicte : idem. preterito: iuhcayotl onictemachiti. (Iuhcayotl


nicteittitia: despojar o priuar aotro de quanto tiene. pre: iuhcayotl
onicteittiti.) (2 Iuhcayotl nictemachitia)

machitla : no nada, o ninguna cosa. respondiendo a otro. (2) nada, ninguna cosa.
(1) ninguna cosa. (1)

machitoca, anicno : negar. (1)


machitoca, nicno : conocer o confessar que hizo o dixo algo. pre:
onicnomachitocac. (2) conocer la culpa. (1 nicno, [m]achitoca) confessar a dios
por dios. (1) confessar en juyzio, o ante juez. (1)

machitoca +, nicno : negar de todo en todo. (1 çan niman amo nicnomachitoca)

machiueli : todo poderoso. (2)

machiyoana, nitla : ymagen sacar de otra cosa. (1)

machiyomaca, nite : confirmar el obispo, dar materia al que escriue empadronar,


señalar o dar exemplo. pre: onitemachiomacac (2 Machiomaca, nite) dar muestra, o
dechado para sacar del, o dar a otros buen exemplo. prete: onitemachiomacac. (2
Machiomaca, nite) forma dar. (1) edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca
dar buén exé[m]plo. (1 nite, machiomaca) dar muestra o dechado. (1 nite,
machiomaca)

machiyotia, nite : exemplificar, poner exemplo. (1) dar materia. (1)


edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo. (1)
machiyotia, nitla : reglar papel, o debuxar algo. prete: onitlamachioti. (2
Machiotia, nitla) señalar. (1) signar. (1) reglar desta manera. (1 nitla,
machiotia) figurar. (1) herrar ganado cón huego. (1) notar señalándo. (1)
machiyotia, te : confirmar o chrismar prete: te oyotica onitemachioti. (2
Machiotia, te oyotica, nite)

machiyotia + : marcar plata. (1 niztacteocuitla machiyotia)


machiyotia +, nite : dar señal enlo que se compra. prete: onitepatio machioti.
(2 Patio machiotia, nite) confirmar, dar este sacramento. (1 teoyotica
nitemachiotia)

machiyotica : figuratiuamente. (2 Machiotica) figuratiuamente. (1)

machiyotilli + : cosa señalada con la palma dela mano llena de tinta o de almagre.
&c. (2 Tlamacpal machiotilli)

machiyotiloni + : cuño de moneda. (1 tomin machiotiloni)


machiyotl : materia o dechado, de dónde sacamos algo. (1) exemplo o dechado de
donde sacamos. (1) señal. có[m]paracion, exé[m]plo, o dechado. (2 Machiotl)
dechado. (1 machiotl) señal. (1) signo por señal. (1)

machiyotl + : figura espherica o redonda. (1 yaualtic machiyotl) figura de


tres angulos. (1 yexcampa nacace machiyotl) figura de quatro angulos ; y assi
delos de mas. (1 nauhcampa nacace machiyotl.) dar buen exemplo alos otros. p:
tezcatl machiotl oquitlali. tezcatl machiotl oquiteittiti. vel. oquiteithuiti.
ocotl tlauilli teixpan oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia, tezcatl machiotl
quiteittitia,) señal desta manera. (2 Patio machiotl) mojon, señal de terminos o
de lindes. (2 Tepam machiotl) dar buen exemplo alos otros. p: tezcatl machiotl
oquitlali. tezcatl machiotl oquiteittiti. vel. oquiteithuiti. ocotl tlauilli
teixpan oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia, tezcatl machiotl quiteittitia,)
mojon piedra. (1 tepam machiyotl)

machiyotla + : figura de tres angulos, o esquinas. (2 Yexcampa nacace machiotla)

machiyotlalia, ni : poner comparacion o exemplo. prete: onimachiotlali. (2


Machiotlalia, ni) comparacion o exemplo poner. (1 ni, machiotlalia)
machiyotlalia, nitla : exemplificar, poner exemplo. (1 nitla, machiotlalia)
figurar. (1)

machiyotlalilia, nite : exemplificar, o poner orden ycó[n]cierto enla republica. p:


onitemachiotlalili. (2 Machiotlalilia, nite) exemplificar, poner exemplo. (1)
concierto y orden poner enla republica. (1 nite, machiotlalilia) orden o buen
concierto poner a otros. (1) dar buen orden y concierto. (1 nite, machiotlalilia)
machiyotlalilia, nitla : exemplificar, poner exemplo. (1)

machiyotlatoliztli : letra. (1 machiotlatoliztli)

machiyotlatolli : parabola o semejança. (2 Machiotlatolli) figura parabola o


semejança. (1)

machizti : cosa que se sabe o suena. preterito: omachiztic. (2) sabese, o


suenase. (1)

machiztia : idem. pr: omachiztiac. (Machizti: cosa que se sabe o suena.


preterito: omachiztic.) (2)
machiztia, nicno : dezir que sabe o entiende alguna cosa. preterito:
onicnomachizti. o entre meterse sin ser llamado. (2) entender en algun negocio.
(1)
machiztia, nicte : notificar. (1) publicar, notificar o hazer saber algo a
otros. prete: onictemachizti. (2) denunciar algo a otros. (1) manifestar. (1)
hazer saber algo a otros. (1) publicar lo que no se sabe. (1)
machiztia, nitla : hazer saber algo a otros. (1)

machmo : no, o que no. aduerbio. para negar. (2) no; aduerbio para negar. (1)

macho + : manifiesto ser. (1 vel macho) publica cosa sabida de muchos. (1


nouian macho)

machochoa, mo : abraçarse dos poniendo elvnola cabeça eñ[e]l cuello del otro. p:
omomacochoq[ue]. (2)

machoncotl : bracelete de pluma. (1) bracelete de pluma rica. (2)

machoni + : apetitoso al gusto. (1 auiaca machoni)


machtemamauhti + : espantable cosa que pone gran temor. (1 nelli
machtemamauhti)

machtia, nino : aprender o estudiar. preterito: oninomachti. (2) estudiar. (1)


deprender algo. (1)
machtia, nite : enseñar o predicar. p: onitemachti. (2) doctrinar. (1)
diciplinar o doctrinar. (1) sermonar. (1) mostrar letras o doctrina. (1)
doctrinar con benignidad y paciencia. (1) predicar hazer sermon. (1) enseñar.
(1)

machtia + : doctrinar con benignidad y paciencia. (1 pacca nite, machtia)


machtia +, nite : idem. preterito: oniyolceuhcacopatemachti.
(Yolceuhcacopamachtia, nite: doctrinar o enseñar con mansedumbre y paciencia.
preterito: oniteyolceuhcacopamachti.) (2 Yolceuhcacopa, nitemachtia) enseñar
doctrinando y auisando con amor y con paciencia. (1 nite, pacca machtia) enseñar
doctrinando y auisando con amor y con paciencia. (1 nite, yolceuhcacopa machtia)

machtiloni : docil y enseñable. (1) docil o doctrinable. (2)

machtitiquizaz, nite : predicare de passada. (1 nite, machtitiquiçaz)

machtli : sobrino, hijo de hermana. (1) sobrino, hijo de hermano. (1) sobrino,
de varon. (2)

machtli + : notado assi. (1 tlayollo machtli)

machyotl : letra. (1)

macic : maciça cosa. (1) cosa entera, o maciça. (2)

macic + : aprouechado en algo. (2 Iyullo macic)

macica caqui, nitla : comprehender lo que se dize. (1)

macicacaqui, nitla : comprehender y enté[n]der algo enteramente. pre:


onitlamacicacac. (2) entender muy bien lo que se dize o comprehenderlo. (1)

macicahuia innitlatlacoani, nic : ser consumado en maldad. pre: onicmacicaui. (2


Macicauia innitlatlacoani, nic)

macihui : dado que, o puesto cato. (1 maciui) aunque. (1 maciui) aunque, o


dado que, o puerto caso. (2 Maciui)

macinamo : aunque no, o dado que no, o puesto caso que no. (2)

macitaliztli : pureza. (1)

macitica : entera cosa. (1) pura cosa. (1) maciça cosa. (1) cosa entera, fina
o pura. (2)

macitica + : no estar cú[m]plido ni cabal. (1 amo macitica) falta, cosa no


entera, ni cumplida. (1 amo macitica)

macitica icxitl : pata maciça. (1 macitica ycxitl)

maciticauotl : sazon delo sazonado. (1 maciticavotl)


maciticayotl : sazon o integridad de cosa razonada, o entera. (2)

macitiuh + : aprovechar en algo. (1 noyollo macitiuh) no certificarse oyr


calá[n]do y enté[n]diendo algun negocio. pre: onoyollo macitia. (2 Yollo macitiuh)
yr entendiendo los negocios. (2 Noyollo macitiuh)

macittaliztli : idem. (Maciticayotl: sazon o integridad de cosa razonada, o


entera.) (2)

maciuhqui : tal qual . (1) aunque sea tal, o tal qual es. (2)

macno : mas, para continuar; aduerbio. (1)

macocototzahuiliztli : gota de manos. (1 macocototzauiliztli)

macocototzahuiztli : gota de manos. (2 Macocototzauiztli)

macocototztic : gotoso desta manera. (1) gotoso de las manos. (2)

macocoxqui : manco delas manos. (1) manco delas manos. (2)

macocqui : leuantado assi. (1) empinado, o leuantado. (2)

macohua, nite : ayudar a otro porq[ue] me ayude. pret: onitemacouh. (2 Macoa,


nite) ayudar porque me ayuden. (1 nite, macoua) ayudar porque me ayuden. (1
nite, macoa)

macohuacihuiztli : gota de manos. (1 macoaciuiztli) gota de manos. (2


Macoaciuiztli)

macohuaciuhqui : gotoso desta manera. (1 macoaciuhqui) gotoso de las manos. (2


Macoaciuhqui)

macohuia, ninote : alquilar obreros. preterito: oninotemacoui. (2 Macouia,


ninote) alquilar obreros. (1 ninote, macouia)

macoltic : manco que tiene torcida la mano. (1) manco, o lisiado dela mano. (2
Macultic)

macopichoa, nitla : arrollar conla mano papel, o cosa semejante. prete:


onitlamacopicho. (2)

macopilli : bracelete de pluma. (1) bra[ç]alete de pluma rica. (2)

macoquetztiuh : yr creciendo o yr aumentandose alguna cosa. (1) yr creciendo, o


leuantarse algo. prete: omacoquetztia. (2)

macotoctic : manco que tiene cortada la mano. (1) manco dela mano porse la
auer cortado. &c. (2)

macotoctic = : = macotonqui (2 macotoctic)

macotohua, nite : mancar de manos. (1 nite, macotoua)

macotona, nite : cortar a otro la mano. preterit: onitemacoton. (2)


macotoni, ni : mancarse assi. (1)

macotonqui : manco delas manos. (1 macotó[n]qui) lo mesmo es que macotoctic.


(2)

macozotlac : floxo y negligente. (2 Macoçotlac)

macpa; + : de mis manos, o por mis manos. (2 Macpa; no)

macpa; no : de mis manos, o por mis manos. (2)

macpal topilli : bordon que tiene vna mano labrada én lo alto. (1)

macpalco; + : enla palma de mi mano. (2 Macpalco; no)

macpalco; no : enla palma de mi mano. (2)

macpalcomolli : palma dela mano acucharrada. (1) mano acucharrada. (2


Macpalcomulli)

macpalitotia, nite : encantar a otro para le robar la hazienda. pret:


onitemacpalitoti. (2) encantar para hurtar. (1)

macpalli : palma dela mano. (1) palma dela mano. (2)

macpalmachiyotia, nitla : señalar algo conla palma dela mano. prete:


onitlamacpalmachioti. (2 Macpalmachiotia, nitla) señalar con la palma. (1)

macpalmachiyotl : señal de palma dela mano. (1) señal hecha conla palma dela mano.
(2 Macpalmachiotl)

macpaltepotztli : la haz dela espalda dela mano, o delos artejos. (2


Macpalteputztli)

macpalyolloco; + : enel medio dela palma demi mano. (2 Macpalyolloco; no)

macpalyolloco; no : enel medio dela palma demi mano. (2)

macpalyollotli : fuente dela palma dela mano. (1) el medio dela palma dela mano.
(2)

macpalzohua, nino : abrir la mano, o tender la palma dela mano. prete:


oninomacpalçouh. (2 Macpalçoa, nino) abrir la mano. (1 nino, macpalçoa)

macuauhtelolohuiqui : idem. (Moq[u]auhtelolouiani: idem.


(Moquauhtelolomimilhuiani: el que juega alos bolos.)) (2 Maquauhtelolouiqui)

macuauhuia, nitla : forçar virgen o a otra qualquiera. (1 nitla, maquauhuia)

macuecue : manco delas manos. (1) enfermo o manco delas manos. (2)

macuecueti, ni : mancarse assi. (1)

macuecueyotia : ondear, hazer ondas la mar. (1) hazer olas el agua. preterit:
omacuecueyoti. (2)
macuele : ea, aduerbio para incitar. (1) suso; aduerbio. (1) a ello, sus
compañeros, ea ea a ello. (1) alto, aello, sus aello, ea ea aello. (1) ea ea,
alto aello, suso. aduerbio. (2)

macuele = : = maque (2 macuele) = maocque (2 macuele) = mayecuel (2


macuele aduerbio)

macueloa, nino : torcerseme, o descó[n]certarse la mano. pret: oninomacuelo. (2)


macueloa, nite : torcer a otro la mano, o el braço prete: onitemacuelo. (2)
torcer a otro la mano. (1)
macueloa, nitla : abaxar la rama del arbol, tirando della. pret: onitlamacuelo. (2)
abaxar la rama del arbol, doblegandola. (1)

macuetlaxtli : cierto bra[ç]alete. (2)

macuetlaxtli + : bracelete otro. (1 matzopetztli macuetlaxtli)

macuextli : sartal de piedras preciosas, o cosa semejáte que ponen enlas muñecas
del braço. (1) axorcas, o sartal depiedras preciosas para las muñecas. (2)

macuicui, nitla : recebir enlas manos. (1)

macuilcan : en cinco lugares, o pares. (2)

macuililhuitl + : el jueues. (2 Ic macuililhuitl semana)

macuilipilli : cien mantas, esteras, o tortillas, pliegos de papel. &c. (2)

macuillamantli : cinco cosas, partes, o partes. (2)

macuilli : cinco. (2)

macuilli + : cinco dias ha. et sic de alijs. (2 Ye macuilli) el quinto. (2


Inic macuilli) cinco vezes cinco. (2 Macuilpa macuilli) ynstrumento de cinco
cuerdas; y assi delas demas. (1 mecaueuetl macuilli ymecayo)

macuillimetztli + : el mes de mayo. (2 Ic macuillimetztli yce xiuitl)

macuilolotl : cinco maçorcas de mayz, o de cosa semejante. (2)

macuilpa : cinco vezes. (2)

macuilpa ixquich : cinco tanto. (2)

macuilpa macuilli : cinco vezes cinco. (2)

macuilpa matlacpa : cinco vezes diez. i. cincuenta. (2)

macuilpantli : cinco rengleras, o hileras de cosas o cinco renglones. (2)

macuilpohualcan : encien partes, o lugares. (2 Mac[u]ilpoalcan)

macuilpohualipilli : dos mil matas, esteras, tortillas, pliegos de papel. &c. (2


Macuilpoalipilli)

macuilpohuallamantli : cien cosas, partes, o pares. (2 Macuilpoallamantli)


macuilpohuallatamachiuhtli : vn quintal. (2 Macuilpoallatamachiuhtli) quintal. (1
macuilpoallatamachiuhtli)

macuilpohualli : ciento. (2 Macuilpoalli)

macuilpohualpa ixquich : cien vezes tanto. (2 Macuilpoalpa ixquich)

macuilpohualtetl : idem. (Macuilpoalpa ixquich: cien vezes tanto.) (2


Macuilpoaltetl)

macuilpohualxiuhtiliztli : siglo, espacio de cien años. (2


Macuilpoalxiuhtiliztli) siglo, espacio de cien años. (1 macuilpoalxiuhtiliztli)

macuilquimilli : cien cargas, o lios de mantas, o de cosa semejante, o cien


mantas. (2)

macuiltetl : cinco. (2)

macuiltetl + : idem. (Inic macuilli: el quinto.) (2 Inic macuiltetl)

macuiltianquiztli : feria, o mercado de cinco en cinco dias. (2) feria de


cinco en cinco dias. (1)

mahoma tlatlatlauhtilizcalli : idem. (Mahomacalli: mezquita de moros.) (2)

mahoma tlatlauhtilizcalli : mezquita de mahoma. (1)

mahomacalli : mezquita de moros. (2) mezquita de mahoma. (1)

mahua, nite : inficionar, o pegar enfermedad contagiosa a otro. pret:


onitemauh. (2 Maua, nite) pegar enfermedad contagiosa. (1 nite, maua) enloquecer
a otro. (1 nite, maua) enfermedad contagiosa, pegar a otro. (1 nite, maua)
contaminar o inficionar aotros. (1 nite, maua)
mahua, qui : cundir o traspasar la mancha el papel o la ropa. prete: oquimauh.
(2 Maua, qui)

mahua +, to : crecer alguna cosa, o aumentarse mucho. preteri:


iuhquí[n]atloueiyac, omoteponaço, omotomauh (2 Iuhquin atl veiya, moteponaçoa,
motomaua)

mahuel yuhye in amoyollo : sed ciertos, o tened entendido. (2 Mauel yuhye in


amoyollo)

mahueliuhye immoyollo : sey cierto, o ten entendido. (2 Maueliuhye ymmoyollo)

mahui, ni : temer. prete: onimauh. (2 Maui, ni) miedo auer. (1 ni, maui)

mahuia, nino : hazerlo enlas manos. preterito: oninomaui. (2 Mauia, nino)


hazerlo en las manos, cayendo en ymmundicia. (1 nino, mauia)

mahuichichihua, nino : componerse, o atauiarse. pr: oninomauichichiuh. (2


Mauichichiua, nino)
mahuichichihua, nitla : adornar, o atauiar algo. preterit: onitlamauichichiuh. (2
Mauichichiua, nitla) adornar; busca componer. (1 nitla, mauichichiua) adereçar y
adornar algo honrosamente. (1 nitla, mauichichiua)

mahuilquixti : aceuilado. (1 mauilquixti)


mahuilquixtiqui : idem. o aceuilado. (Mauilquixtiani: vicioso y apocado, que
disfama y apoca asi mesmo) (2 Mauilquixtiqui) aceuilado. (1 mauilquixtiqui)
aceuilado. (1 mauilquixtiqui)

mahuiltiani + : burlador tal. (1 teca mauiltiani)

mahuitequi, nitla : nadar con las manos, o chapear enel agua. (2 Mauitequi,
nitla) chapear enel agua. (1 nitla, mauitequi)

mahuiz itlacoa, nite : disfamar a otro. preter: onitemauizitlaco. (2 Mauiz


itlacoa, nite)

mahuizaquilia, nite : amedrentar a otro. preterito: onitemauiçaquili. (2


Mauiçaquilia, nite) miedo poner. (1 nitemauizaquilia) espantar, poner miedo a
otros. (1 nite, mauiçaquilia)

mahuizauhca : marauillosamente. (2 Mauiçauhca) solenemente. (1 mauiçauhca)

mahuizauhca tlatoani : hablador de cosas marauillosas. (2 Mauiçauhca tlatoani)


hablador de cosas altas. (1 mauiçauhca tlatoani)

mahuizauhcatlatolli : habla desta manera. (1 mauiçauhcatlatolli)

mahuizauhcayotl : marauillosa cosa. (2 Mauiçauhcayotl) solenidad. (1


mauiçauhcayotl)

mahuizauhqui : milagroso. (1 mauiçauhqui) yllustre cosa, famosa o esclarecida.


(1 mauiçauhqui) cosa marauillosa y admirable. (2 Mauiçauhqui) estremada cosa. (1
mauiçauhqui) admirable cosa. (1 mauiçauhqui) señalado en bien. (1 mauiçauhqui)

mahuizca : honrosamente (2 Mauizca) soberamente. (1 mauizca)

mahuizcui, ni : atemorizarse. preterito: onimauizcuic. (2 Mauizcui, ni)

mahuizicac, ni : asistir o estar enla presencia d[e]los grandes. pre:


onimauizicaya. (2 Mauizicac, ni) estar delante del señor. (1 ni, mauizicac)

mahuizitlacoa, nino : disfamarse. preterito: oninomauiz itlaco. (2 Mauizitlacoa,


nino)
mahuizitlacoa, nite : quebrar el credito o disfamar a otro. (1 nite,
mauizitlacoa)

mahuizmaca, nite : lo mismo es que mauiçomaca. prete: onitemauizmacac. (2


Mauizmaca, nite)

mahuizmaca ipampa tlamatiliztli, nite : graduar. (1 nite, mauizmaca ypampa


tlamatiliztli)

mahuizmati, nite : tener en estimacion a otro. prete: onitemauizma. (2


Mauizmati, nite) tener respecto a otro. (1 nite, mauizmati)
mahuizmati, nitla : tener o estimar algo en mucho prete: onitlamauizmat. (2
Mauizmati, nitla) estimar algo en mucho. (1 nitla, mauizmati) beneficiar
plantas. (1 nitla, mauizmati)

mahuiznextia, nino : mostrarse alos otros muy atauiado, compuesto y glorioso.


preterito: oninomauiznexti. (2 Mauiznextia, nino)
mahuiznotza, nite : hablar a otro con reuerencia yacatamiento. pret:
onitemauiznotz. (2 Mauiznotza, nite) hablar con reuerencia o acatamiento. (1
nite, mauiznotza)

mahuizo : cosa honrosa y gloriosa. (2 Mauiço)

mahuizo elehuia, ni : cobdiciar honra. prete: onimauiço eleui. (2 Mauiço eleuia,


ni)

mahuizo elehuiani : codiciador de honra. (2 Mauiço eleuiani)

mahuizo elehuiliztli : codicia, o desseo de honra. (2 Mauiço eleuiliztli)

mahuizoa, mo : lograrse. (1 momauiçoa)


mahuizoa, ni : afamarse, o recebir honra. prete: onimauiçoac. (2 Mauiçoa, ni)
encumbrarse en honra. (1 ni, mauiçoa) afamarse. (1 ni, mauiçoa)
mahuizoa, nitla : admirarse. pret: onitlamauiço. (2 Mauiçoa, nitla) embouecerse,
mirando algo con admiracion. (1 nitlamauiçoa) lograr de alguna cosa. (1 nitla,
mauiçoa) admirarse. (1 nitla, mauiçoa) marauillarse. (1 nitla, mauiçoa)

mahuizocan + : el lugar mas digno de veneracion y secreto del templo. (2 Teopam


mauiçocan)

mahuizoelehuia, ni : dessear o cobdiciar honra o hazienda. (1 ni, mauiçoeleuia)


cobdiciar honra. (1 ni, mauiçoeleuia)

mahuizoelehuiani : desseoso assi. (1 mauiçoeleuiani) cobdiciador tal. (1


mauiçoeleuiani)

mahuizoelehuiliztli : desseo tal. (1 mauiçoeleuiliztli) cobdicia assi. (1


mauiçoeleuiliztli)

mahuizollani, mo : el que dessea ser estimado y respectado. (2 Momauiçollani)


mahuizollani, nino : dessear ser honrado y estimado. pret: oninomauiçollan. (2
Mauiçollani, nino)

mahuizomaca, nite : armar cauallero, o dar ordenes sacros. pret:


onitemauiçomacac. (2 Mauiçomaca, nite)

mahuizomaca =, nite : = mahuizmaca (2 mauiçomaca )

mahuizonenequi, ni : idem. pre: onimauiçonenec. (Mauiçonequi, ni: desear honra.


preterito: onimauiçonec.) (2 Mauiçonenequi, ni) dessear o cobdiciar honra o
hazienda. (1 ni, mauiçonenequi)

mahuizonenequiliztli : codicia de honra. (2 Mauiçonenequiliztli) cobdicia assi.


(1 mauiçonenequiliztli)

mahuizonenequini : desseoso assi. (1 mauiçonenequini)

mahuizonenequiztli : desseo tal. (1 mauiçonenequiztli)

mahuizonequi, ni : desear honra. preterito: onimauiçonec. (2 Mauiçonequi, ni)


cobdiciar honra. (1 ni, mauiçonequi)

mahuizonequini : cobdiciador tal. (1 mauiçonequini)


mahuizopiya, nite : guardar la honra de otro. prete: onitemauiçopix. (2
Mauiçopia, nite)

mahuizopoloa, nino : disfamarse, o desonrarse. pr: oninomauiçopolo. (2


Mauiçopoloa, nino) disfamarse. (1 nino, mauiçopoloa)
mahuizopoloa, nite : disfamar, o deshonrar a otro prete: onitemauiçopolo. (2
Mauiçopoloa, nite)

mahuizopoloa =, nino : = mahuizpoloa (2 mauiçopoloa )


mahuizopoloa =, nite : = mahuizpoloa (2 mauiçopoloa )

mahuizopololo, ni : ser infamado. preterit: onimauiçopololoc. (2 Mauiçopololo,


ni)

mahuizopololo =, ni : = mahuizpololo (2 mauiçopololo )

mahuizopopoloa, nite : disfamar a otro. prete: onitemauiçopopolo. (2


Mauiçopopoloa, nite)

mahuizotelchihua, ni : menospreciar honras, o dignidades. pret: onimauiçotelchiuh.


(2 Mauiçotelchiua, ni)

mahuizotelchihualiztli : menosprecio tal. (2 Mauiçotelchiualiztli)

mahuizotia, nite : dar honra, o gloria a otro. pret: onitemauiçoti. (2


Mauiçotia, nite) afamar a otro. (1 nite, mauiçotia) glorificar dar gloria a
otro. (1 nite, mauiçotia)

mahuizotia +, nite : canonizar. (1 nite, sancto mauiçotia)

mahuizotica : honrosamente. (2 Mauiçotica)

mahuizotiliani + : canonizador de sancto. (2 Te sancto mauiçotiliani)

mahuizotiliztli + : canonizacion de sancto . (1 te sancto mauiçotiliztli)

mahuizotilli + : sancto, o sancta canonizada. (2 Tla sancto mauiçotilli)


canonizado. (1 tlasancto mauiçotilli)

mahuizotl : honra, o dignidad de grandes. (2 Mauiçotl) ditado o titulo de honra.


(1 mauiçotl)

mahuizotl + : honra o dignidad consumada y perfecta. (2 Cenquizca mauiçotl)

mahuizototoca, ni : codiciar, o procurar honras, o dignidades. pre:


onimauiçototocac. (2 Mauiçototoca, ni) dessear o cobdiciar honra o hazienda. (1
ni, mauiçototoca)

mahuizototocani : desseoso assi. (1 mauiçototocani)

mahuizototoquiliztli : desseo tal. (1 mauiçototoquiliztli)

mahuizpoloa, nino : lo mismo es que mauiçopoloa. pre: oninomauizpolo. (2


Mauizpoloa, nino) disfamarse. (1 nino, mauizpoloa) henchirse de empacho y
verguença. (1 nino, mauizpoloa) empacho auer de otro. (1 nino, mauizpoloa)
desonrarse. (1 nino, mauizpoloa)
mahuizpoloa, nite : lo mismo es que mauiçopoloa prete: onitemauizpolo. (2
Mauizpoloa, nite) quebrar el credito o disfamar a otro. (1 nite, mauizpoloa)
quitar la honra. (1 nite, mauizpoloa) disfamar o otro. (1 nite, mauizpoloa)
denostar o afrentar. (1 nite, mauizpoloa) deshonrar a otro. (1 nite, mauizpoloa)
ynfamar. (1 nite, mauizpoloa)

mahuizpololiznezcayotia, nite : señalar a alguno por infame. pr:


onitemauizpololiznezcayoti. (2 Mauizpololiznezcayotia, nite) señalar enesta
manera. (1 nite, mauizpololiznezcayotia)

mahuizpololo, ni : lo mismo es que mauiçopololo prete: onimauizpololoc. (2


Mauizpololo, ni) ynfamado ser. (1 ni, mauizpololo)

mahuiztemoa, nitla : buscar algo con mucha diligencia, y como a cosa de mucha
estima. pret: onitlamauiztemo. (2 Mauiztemoa, nitla) buscar algo con mucha
diligencia. (1 nitla, mauiztemoa)

mahuizti, ni : ser estimado. prete: onimauiztic. (2 Mauizti, ni) onrado ser. (1


ni, mauizti) esclarecerse o afamarse. (1 ni, mauizti)

mahuiztic : admirable cosa. (1 mauiztic) hazaña marauillosa y heroyca. (1


mauiztic) solene cosa. (1 mauiztic) claro en fama. (1 mauiztic) estremada cosa.
(1 mauiztic) onrado assi. (1 mauiztic) graue persona, de auctoridad. (1
mauiztic) yllustre cosa, famosa o esclarecida. (1 mauiztic) notable cosa. (1
mauiztic) noble por fama. (1 mauiztic) cosa marauillosa y de estima. (2
Mauiztic) autorizada persona. (1 mauiztic) milagroso. (1 mauiztic)
mahuiztic, ni : autoridad tener depersona. (1 ni, mauiztic)

mahuiztic + : matrona muger honrada. (1 ylamatlamatqui, mauiztic ciuatl)


marauillosamente. (1 vel mauiztic) marauilloso. (1 cenca mauiztic)

mahuiztica : notablemente. (1 mauiztica)

mahuizticayotl : autoridad de persona. (1 mauizticayotl) auctoridad o dignidad de


persona honrada. (2 Mauizticayotl)

mahuiztilia, anite : desacatar. (1 anitemauiztilia)


mahuiztilia, nino : onrarse. (1 nino, mauiztilia)
mahuiztilia, nite : honrar y respectar a otro. pret: onitemauiztili. (2
Mauiztilia, nite) tener respecto a otro. (1 nite, mauiztilia) graduar. (1 nite,
mauiztilia) onrar con reuerencia a alguno. (1 nite, mauiztilia) orar a otro. (1
nite, mauiztilia) reuerencia catar. (1 nite, mauiztilia) reuerencia hazer. (1
nite, mauiztilia) honrar. (1 nite, mauiztilia)

mahuiztilia +, nite : canonizar. (1 nite, sancto mauiztilia)

mahuiztililiztli + : canonizacionde sancto. (2 Te sancto mauiztililiztli)

mahuiztilillani, mo : cobdiciador tal. (1 momauiztilillani) desseoso assi. (1


momauiztilillani)
mahuiztilillani, nino : dessear ser honrado y respectado. pre: oninomauiztilillan.
(2 Mauiztilillani, nino) desear ser respectado y honrado. (2 Ninomauiztilillani)
cobdiciar honra. (1 nino, mauiztilillani) dessear o cobdiciar honra o hazienda.
(1 nino, mauiztilillani) querer ser honrado y estimado. (1 nino, mauiztilillani)
mahuiztilillani, tito : dessear ser honrados y respectados. pre:
otitomauiztilillanque. (2 Titomauiztilillani)
mahuiztililo yyeyan : estrado. (1 mauiztililo yyeyan) estrado o assiento
honroso. (2 Mauiztililo yyeyan)

mahuiztililoni : onrable cosa. (1 mauiztililoni) digno de honra. (1


mauiztililoni) claro en fama. (1 mauiztililoni)

mahuiztla, nite : honrar a otro. preterito: onitemauiztlac. (2 Mauiztla, nite)


reuerencia catar. (1 nite, mauiztla)

mahuiztlachihuale : hazañosa cosa assi. (1 mauiztlachiuale) hazañoso. (2


Mauiztlachiuale)

mahuiztlachihualiztli : hazaña, o obra heroica. (2 Mauiztlachiualiztli)

mahuiztlachihualli : hazaña marauillosa y heroyca. (1 mauiztlachiualli) idem.


(Mauiztlachiualiztli: hazaña, o obra heroica.) (2 Mauiztlachiualli)

mahuiztlalia ipampa tlamatiliztli, nite : graduar. (1 nite, mauiztlalia


ypampa tlamatiliztli)

mahuiztlalilia, nite : amedrentar a otros. preterit: onitemauiztlalili. (2


Mauiztlalilia, nite) espantar, poner miedo a otros. (1 nite, mauiztlalilia)

mahuiztlaloa, nino : huyr de miedo. preteri: oninomauiztlalo. (2 Mauiztlaloa,


nino) huir de miedo. (1 nino, mauiztlaloa)

mahuiztlatoa, ni : hablar con grauedad y cordura. (1 nimauiztlatoa) hablar


prudentemente. preteri: onimauiztlato. (2 Mauiztlatoa, ni)

mahuiztlazopiya, nic : guardar algo como cosa de mucha estima. prete:


onicmauiztlaçopix. (2 Mauiztlaçopia, nic)

mahuiztli : temor. (1 mauiztli) miedo. (1 mauiztli) miedo, o persona digna de


honra. (2 Mauiztli)

mahuizzo : señalado en bien. (1 mauizço) glorioso. (1 mauizço) encumbrado assi.


(1 mauizço) famoso enesta manera. (1 mauizço) esclarecido. (1 mauizço)
marauilloso. (1 mauizço)

mahuizzocan + : secreto lugar eneltemplo. (1 teopan mauizçocan)

mahuizzohua, ni : esclarecerse o afamarse. (1 ni, mauizçoua)

mahuizzomaca ipampa tlamatiliztli, nite : graduar. (1 nite, mauizçomaca


ypampa tlamatiliztli)

mahuizzopiya, nite : guardar la honra a otro. (1 nite, mauizçopia)

mahuizzopoloa, nite : quitar la honra. (1 nite, mauizçopoloa) ynfamar. (1 nite,


mauizçopoloa)

mahuizzopololo, ni : ynfamado ser. (1 ni, mauizçopololo)

mahuizzopopoloa, nite : ynfamar. (1 nite, mauizçopopoloa)

mahuizzotelchihua, ni : renunciar dignidad cargo o oficio. (1 ni,


mauizçotelchiua)
mahuizzotelchihualiztli : renunciacion assi. (1 mauizçotelchiualiztli)

mahuizzotia, nite : milagroso y honroso hazer a otro. (1 nite, mauizçotia)


onrar poniendo en dignidad a alguno. (1 nite, mauizçotia) engrandecer a otro. (1
nite, mauizçotia) esclarecer o afamar a otro. (1 nite, mauizçotia)

mahuizzotica : gloriosamente. (1 mauizçotica) loablemente. (1 mauizçotica)


onradamente. (1 mauizçotica) famosamente assi. (1 mauizçotica) marauillosamente.
(1 mauizçotica)

mahuizzotl : nobleza. (1 mauizçotl) estado grande assi. (1 mauizçotl) estima


de estado. (1 mauizçotl) onra. (1 mauizçotl) solenidad. (1 mauizçotl)

mahuizzotl + : majestad. (1 cenquizca mauizçotl) fama con mucha honra. (1 vey


mauizçotl) maça de portero. (1 tlatoca mauizçotl) triumfar. (1 tiacauhyotica
niccui yn mavizçotl)

maihui : bien esta, otorgando. (1 maiui)

mailpiya, nite : atar a otro las manos. preterito: onitemailpi. (2 Mailpia, nite)

mailpiya +, ni : manear bestias. preteri: onicanallo mailpi. (2 Cauallo mailpia,


ni) manear bestias. (1 ni, cauallo maylpia)

maipanticmatica inyepascua : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1


maypanticmatica ynyepasqua)

maitl : braço, generalmente. (1) mano del hombre. (1) mano. (2 Maytl)

maitl + : manga de vestidura; y asside los de mas. (1 camisa maytl)

maitoa, nino : alquilarse. pr: oninomaito. (2 Maytoa, nino) alquilarse. (1)


maitoa, nite : alquilar a otro mis esclauos. pret: onitemaito. (2 Maytoa, nite)
alquilar mis criados a otro. (1)

maiztlacoa, nite : luchar con otro. preterito: onitemaiztlaco. (2 Mayztlacoa,


nite)

mal + : escandalizar; vide. (1 dar mal exemplo)

mala tlacuacualtiloyan zazacatla : dehesa. (1 mala tlaquaqualtiloyan çaçacatla)

malacachilhuia +, nicte : peruertir algo aotro pret: onicteyollo malacachilhui.


(2 Yollo malacachilhuia, nicte)

malacachiuhcatequi, nitla : cercenar o cortar ala redonda. pre:


onitlamalacachiuhcatec. (2) cercenar cortar ala redonda. (1)

malacachiuhcayotl : redóndez assi. (1) redondez de rodela o de mesa redonda.


&c. (2)

malacachoa, mo : ahocinarse el rio. (2) ahocinar se el rio. (1)


malacachoa, nino : mirar en derredor. (1) ladearme estando énpie. (1)
boluerse alderredor estando en pie, o dar bueltas al rededor. prete:
oninomalacacho. (2) boluerme al derredor. (1) bueltas dar en pie al derredor.
(1) dar bueltas al derredor. (1)
malacachoa, nitla : boluer algo al derredor. pre: onitlamalacacho. (2) rodear.
(1) boluer algo en derredor. (1) boluerlo de tras adelante. (1)

malacachoa in nitlachia, nino : mirar en derredor. (1 nino, malacachoa yn


nitlachia)

malacachtic : cerco o cosa redonda como luna. (1) circulo redondo. (1)
redondo como mesa redonda. (1)

malacametla tlatzotzona, ni : picar muela para moler. pre: onimalaca metlatzotzon.


(2)

malacatl : huso para hilar. (1) tortero de huso. (1) huso. (2)

malacayo : capado arbol. (1) arbol copado. (2)

malacayoticac : idem. (Malacayo: arbol copado.) (2)

malcochalhuia, nimitzno : abraçar por el cuello a otro. pr:


onimitznomalcochalhui. (2)

malcochoa, nitla : abarcar algo. preterito: onitlamalcocho. (2) abarcar entre


los braços. (1)

malhuia, nino : regalarse, tratarse bien, o tener cuenta con su honra. pre:
oninomalhui. (2) dieta o templança tener assi. (1) tratarse bien o
delicadamente. (1) perdonar por regalo. (1)
malhuia, nite : guardar la honra a otro, o tratarlo bien. pre: onitemalhui. (2)
guardar la honra a otro. (1)
malhuia, nitla : tratar bien y delicadamente alguna cosa. pr: onitlamalhui. (2)
tratar bien algo. (1) beneficiar plantas. (1)

malhuiloni : cosa digna de ser bien tratada. (2) digna cosa. (1)

malichtic : guedija de cabellos o cosa semejante. (2) guedija de cabellos o


vedija. (1)

malina, nitla : torcer cordel é[n] cima del muslo. preter: onitlamalin. (2)
torcer. (1) torcer hilo o cordel de maguey o de algodon en cima del muslo. (1)

malinaliztli + : el acto de torcer soga, o cordel fuertemente. (2 Tlateteuh


malinaliztli)

malinalli : paja para casas. (1)

malinqui : cosa torcida, como cordel. &c. (2) torcida cosa como cordel. (1)

malinqui tecomatl : hurta agua o escarnidor. (2) hurta agua o escarnidor vaso.
(1)

malinqui xico cuitla ocotl : hacha de cera (2)

malinqui xicocuitla ocotl : hacha para alumbrar. (1)

malintihuetzi, ti : caer dos enel suelo asidos. pret: otimalintiuetzque. (2


Malintiuetzi, ti) caer juntamente algunos. (1 ti, malintiuetzi)
malintiuh + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli yc
malintiuh yc ilacatziuhtiuh yn notlane)

malli : catiuado assi. (1) captiuo en guerra, o captiuado. (2) preso. (1)
prisionero. (1)

mallotl : catiuerio en guerra. (1)

malti, ni : captiuado ser. preterito: onimaltic. (2) catiuo ser. (1)

maltia, ni : bañarse. (1)


maltia, ni/ huel/ ninaltia : bañarse en agua. preteri: onimalti. vel. oninalti.
(2)
maltia, nicno : dar a entender que captiue yo al que otro auia captiuado.
preterit: onicnomalti. (2)
maltia, ninote : captiuar a otro. preterito: oninotemalti. (2)
maltia, nite : captiuar para otro. preterito: onitemalti. (2) catiuar para
otro. (1)
maltia, nitetla : idem. pre: onitetlamalti. (Maltia, nite: captiuar para otro.
preterito: onitemalti.) (2)

maltin : captiuos. (2)

mama, nite : lleuar acuestas a otro, o regir y gouernar a otros. preterito:


onitemama. (2) traer acuestas. (1) regir. (1) gouernar. (1)
mama, nitla : lleuar carga acuestas. pre: onitlamama. (2) traer acuestas. (1)

mama +, nech : caminar a cauallo. (1 cauallo nechmama)

mamaca, nicte : repartir algo a otros. preterito: onictemamacac. (2)


mamaca, ticto : repartir algo entre si, o hazer algo avezes. pre:
otictomamacaque. (2)

mamacehuallatoa : descortes. (1 mamaceuallatoa)


mamacehuallatoa, ni : ser descortes y rustico enel hablar. pre: onimamaceuallato.
(2 Mamaceuallatoa, ni)

mamacehuallatoliztica : descortesmente assi. (2 Mamaceuallatoliztica)

mamacehuallatoliztli : descortesia tal. (2 Mamaceuallatoliztli)

mamacehuallatoltica : descortesmente. (1 mamaceuallatoltica)

mamacehuallo tlatoliztli : descortesia. (1 mamaceuallo tlatoliztli)

mamachotla, nino : tener vanagloria, o cobdiciar ser alabado delo que haze, o
dize. preteri: oninomamachotlac. (2)
mamachotla, nite : lisongear. preterito: onitemamachotlac (2) adular; busca
lisongear. (1) lisonjear, traer la mano por el cerro, cumpliendo con todos, por
hazer su hecho; &c. (1)

mamachtia, nino : ensayarse o imponerse. prete: oninomamachti. (2) exercitarme en


armas; vel; simile. (1) ensayarse para algo. (1)
mamachtia, nite : ensayar assi a otro. prete: onitemamachti. (2) exercitar a otro.
(1) ymponer o ensayar a otro. (1)
mamachtia, nitla : ymponer o ensayar a otro. (1)
mamachtlani, nino : cobdiciar honra o estimació[n] de su persona. prete:
oninomamachtlan. (2)

mamacochoa, mo : abraçarse dos, poniendo el vno la cabeça enel cuello del otro.
(1)

mamacuilcan : en cada cinco partes. (2)

mamacuilli : de cinco en cinco, o cada vno cinco. (2)

mamacuilpa : cada cinco vezes. (2)

mamacuilpohualcan : en cada cien partes. (2 Mamacuilpoalcan)

mamacuilpohualli : de ciento en ciento, o cada vno ciento. (2 Mamacuilpoalli)

mamacuilpohualtetl : de ciento en ciento, o cadavno ciento. (2 Mamacuilpoaltetl)

mamacuiltetl : de cinco en cinco, o cada vno cinco. (2)

mamalacachiuhca + : los remolinos de pelos detras delas orejas. (2 Tonacatzon


mamalacachiuhca)

mamalacachoa, nino : andar al retortero o ala redonda. prete: oninomamalacacho.


(2)

mamalhuaztli : astillejos, constelacion. (2) astillejos, constellacion. (1)

mamali, nitla : taladrar, o barrenar algo. preteri: onitlamamal. (2) barrenar, o


taladrar. (1)

mamali +, nino : hender, o colarse é[n]tre otros prete: tetlan oninomamal. (2


Tetlan ninomamali)

mamali, + : hender, o meterse entre mucha gente. preterito: tetlan


oninomamal. (2 Mamali, tetlan nino)

mamali, tetlan nino : hender, o meterse entre mucha gente. preterito: tetlan
oninomamal. (2)

mamaloni : sudito o sujeto. (1)

mamaloni + : pueblo de gente menuda. (1 ytconi, mamaloni maceualtin) vasallos


o gente plebeya; per metaphoram. (1 ytconi, mamaloni)

mamaloni itconi : pueblo menudo, o vasallos. (2 Mamaloni ytconi)

mamaltemohuia, nitla : descargar al que va cargado. (1 nitla, mamaltemouia)

mamalti : captiuos. (2)

mamaltia, nic : abonar a otro enla hazienda. pre: onicmamalti. (2)


mamaltia, nicno : encargarse de algo. (1) encargar su conciencia. (1) tomar algo
sobre su consciencia, vna cosa encargarse de algo, o tomar algo acuestas. prete:
onicnomamalti. (2) fiar enla haziénda abonándola. (1) tomar a su cargo. (1)
mamaltia, nicte : encargar algo a otro. (1) echar la culpa a otro. (1)
mamaltia, ninotla : tomar la carga acuestas. pret: oninotlamamalti. (2)
mamaltia, nitetla : cargar a otro, o encargarle algo. prete: onitetlamamalti.
(2)

mamaltin : captiuos. (2) catiuos y presos en guerra. (1)

mamamacuilpohualpa : cada cien vezes. (2 Mamamacuilpoalpa)

mamana, nino : ensayarse aponer bién la rodela parase arrodelar. (1)


mamana, nitla : poner la comida por orden y concierto enla mesa. preterito:
onitlamaman. (2) poner la comida por ordén enla mesa. (1)

mamana +, mo : hazerse charcos de agua. preteriro. atl omomaman. (2 Atl


momamana)

mamanenemi, ni : gatear. preterito: onimamanenen. (2) gatear, andar agatas. (1)

mamani + : destemplado ydesabrido estar el tiempo. (1 atlatlaca mamani)

mamanilia, nic : ceuar aues para caçarlas. (1)


mamanilia, nitla : poner ceuo para caçar algo. pr: onitlamananili. (2) ceuar
aues para caçarlas. (1)

mamapatohuiani : jugador de naypes. (2 Mamapatouiani) jugador assi. (1


mamapatouiani)

mamati, anino : ser atreuido y desuergonçado. pre: aoninomama. (2) atreuerse con
desuerguença. (1)
mamati, anitla : desmándarse y atreuerse a hazer algo. (1)
mamati, mo : empachoso o vergonçoso. (2)
mamati, nino : ser empachoso, o vergonçoso. pr: oninomama. (2)
mamati, nite : tener empacho de otros. prete: onitemama. (2) empacho auer de
otro. (1)
mamati, nitla : idem. prete: onitlamama. (Mamati, nite: tener empacho de otros.
prete: onitemama.) (2) temer con verguença. (1) empacho auer de otro. (1)

mamati + : perder la verguença. (1 ayocnino, mamati)

mamati, ayocnino : perder a otros la verguença. prete: ayoc oninomama. (2)

mamatia, mo : ramas echar el arbol. (1) echar ramas el arbol o la vid. &c pre:
omomamati. (2) echar ramas el arbol. (1)
mamatia, nic : braços o manos poner alas imagines de bulto. (1)
mamatia, nitla : poner braços alas ymagines de bulto. pret: onitlamamati. (2)
braços o manos poner alas imagines de bulto. (1) poner braços o manos ala ymagen
de bulto. (1)

mamatiloa, nite : vntar. (1) traer las piernas al enfermo, o apretar


qualquier parte del cuerpo con las manos, para mitigar el dolor; &c. (1)

mamatlatl : grada para subir. (1)

mamauhtia, mo : medroso espeluzado o grimoso. (2)


mamauhtia, nite : espantar, o amenazar a otro. prete: onitemamauhti. (2)
amedrentar o amenazar a otro. (1) temor poner a otros. (1) amenazar animal. (1)
espantar o amedrentar. (1) atemorizar a alguno. (1)

mamaxahuia, nino : desnudar o descubrir susverguencas. (1 nino, mamaxauia)


mamaye xocomecatl : vid con braço[s]. (1) vid ocepa con braços, o sarmientos.
(2)

mamaza : animalias, venados. &c. (2 Mamaça)

mamaza in tlacuacuayan : pasto lugar para pacer. (1 mamaça yn tlaquaquayan)

mamaza intlacuayan : pesebre o pesebrera. (1 mamaça yntlaquayan) pesebre, o


pesebrera. (2 Mamaça yntlaquayan)

mamazohualtia, nite : crucificar o aspar a otro. pre: onitemamaçoalti. (2


Mamaçoaltia, nite) crucificar a otro. (1 nite, mamaçoualtia)

mamazohualtia + : aspar a alguno. (1 quauhtitech nite, mamaçoaltia)

mamazouhticac, ni : estar crucificado, o tener estendidos los braços. preter:


onimamaçouhticaya. (2 Mamaçouhticac, ni) crucificado estar o tener esténdidos los
braços. (1 ni, mamaçouhticac)

mamazouhticac + : crucifixo. (1 cruztitech mamaçouhticac)

mamaztli : pluma el cañon. (1) cañon con pluma. (2)

mamicqui : manco delas manos. (1) manco delas manos. (2)

mamimiqui, ni : mancarse assi. (1)

mana, mo : enroscarse la culebra, o repressarse el agua. pre: omoman. (2)


mana, nic : dezmar. (1) poner enel suelo plato, o cosas llanas, o hazer tortillas
de mayz, antes que las cueza enel comalli. preterito: onicman. (2) poner cosas
anchas o llanas. (1)
mana, nitla : ofrecer ofrenda. preterito: onitlaman. (2)

mana +, mo : tener vaguidos assi. pr: tlayuuallotl nopan omoman. (2


Tlayuuallotl nopam momana)
mana +, nic : adiuinar en agua. (1 atl nicmana) desuanecer a otro assi. (1
tlayuualotl tepan nicmana) agorear en agua. preterito: atl onicman. (2 Atl
nicmana)
mana +, nino : fauorecer a otro. preterito: tepa[n] oninoman. (2 Tepan ninomana)
mana +, tito : hazer algunos vando por si. preterito: cecni otitomanque. (2
Cecni titomana)

manahuia, nino : defenderse, o hazer camara. pre: oninomanaui. (2 Manauia, nino)


defenderse. (1 nino, manauia) cagar. (1 nino, manauia)
manahuia, nite : defendar a otro, o despartir alos que riñen. prete: onitemanaui.
(2 Manauia, nite) defender a otro generalmente. (1 nite, manauia) librar de
peligro. (1 nite, manauia) despartir alos que riñen. (1 nite, manauia)

manalhuia, nitla : tratar bien alguna cosa. preterito: onitlamanalhui. (2)

manamaca, nino : alquilarse. preterito: oninonamacac (2) alquilarse. (1)


manamaca, nite : alquilar a otro mis esclauos. pr: onitemanamacac. (2) alquilar
mis criados a otro. (1)

manel : dado que, o puesto cato. (1) aunque. aduerbio. (2)


maneloa, nitla : nadar, o reboluer algo conla mano. pret: onitlamanelo. (2)
nadar, generalmente. (1)

maneloa + : nadar con otro. (1 teuan nitla, maneloa)

manen : mirad que no. s. se haga tal cosa, aduertiendo. vel. mirad bien y
aduertid. (2)

manenemi : animal de quatro pies. (1) bestia de quatro pies. (1) animal de
quatro pies. (2)
manenemi, ni : andar agatas. preterito: onimanenen. (2)

manepanoa, nino : casarse, desposarse, o jú[n]tar las manos prete: oninomanepano.


(2) desposarse. (1) juntar las manos. (1)
manepanoa, nite : casar a otros, o juntarles las manos. pret: onitemanepano. (2)
desposar o casar. (1)

mani + : llana cosa. (1 cem mani) cvaderno. (1 cecni mani amatl) tener: cc;
ouejas . (1 matlactecpantin mani nochcauan) cosa que esta por si aparte. (2 Cecni
mani) quaderno. (2 Nonqua mani amatl)

mani, nican : aqui esta el libro, plato, o lebrillo có[n] agua. &c. (2)

mani, topam : los que nos rigen y gouiernan. pr: topam omanca. (2)

manicchiuhtie : no tecures delo que yo hago. (2)

manilia, nitetla : ofrecer o poner algo ante otro. prete: onitetlamanili. (2)

maniliztli + : llanura de agua. (1 auel maniliztli)

manotza, nite : llamar a otro conla mano. preter: onitemanotz. (2) llamar conla
mano. (1)

manqui : crecido assi. (1) crecido en edad. (2)

manqui + : raso cosa rasa y llana. (1 vel manqui)

manteca + : manteca derretida. (1 tlaatililli má[n]teca)

mantecayo + : manteca de vacas. (2 Quaquaue y mantecayo)

mantelesto : manteles pequeños. (2)

mantelexton : manteles pequeños. (1 má[n]telexton)

mantelez : manteles. (1 manteles)

mantepoltic : manco que tiene cortada la mano. (1 má[n]tepultic)

mantica tilmatli : vestidura sin costura. (1)

mantihui + : dedos en dos yr. (1 toome mantiui) yr de dos en dos. pret:


otoomemá[n]tiaque. (2 Toome mantiui)

mantihui, + : idem. preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de


dos en dos. prete: otoome mantinenca.) (2 Oome mantiui, t)
mantinemi + : andar pareados de dos en dos pre: otoome mantinenca. (2 Toome
mantinemi)

mantinemi, + : andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca. (2 Oome mantinemi,


t) ser importuno. pret: teixtlan onimantinen. (2 Mantinemi, teixtlan ni)

mantinemi, teixtlan ni : ser importuno. pret: teixtlan onimantinen. (2)

mantiuh : yr creciendo el muchacho. (2)


mantiuh, nic : poner algo e yrse. (1)

mantoc : rellanada cosa por el suelo. (1)

manzana octli : vino de mançanas. (1 mançana octli) vino de mançanas. (2 Mançana


octli)

maoc tonahuiacan : holguemonos agora vn rato. et sic de alijs. (2 Maoc


tonauiacan)

maocque : lo mesmo es que macuele. (2)

maololli : puño dela mano cerrada. (1) puño cerrado dela mano. (2)

maololoa, nitla : arrebañar algo. (1)

maoque : ea, aduerbio para incitar. (1)

mapatla, nino : defenderse, o resistir preteri: oninomapatlac. (2) defenderse.


(1)

mapatla +, mo : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 aocvel momapatla)

mapehua, nite : dar empuxon a otro, o echar a alguno por ay con desden.
preterito: onitemapeuh. (2 Mapeua, nite) dar de mano con desden. (1 nite, mapeua)
dar rempuxon. (1 nite, mapeua)

mapetzcolhuia, nic : deslizarse me algo delas manos. prete: onicmapetzcolhui.


(2)

mapetzcolia, nitla : deslizarse algo delas manos. (1)

mapichoa, ni : chiflar có[n]el dedo. pre: onimapicho. (2)

mapil + : dedo pulgar. (1 touey mapil) dedo pulgar dela mano. (2 Touey mapil)

mapil chicuacen : hombre de seys dedos enlas manos. (2 Mapil chiquacen)

mapilchicuace : ombre de seys dedos enlas manos. (1 mapilchiquace)

mapilhuia, nite : mostrar, o señalar a otro có[n]el dedo, o escoger, o elegir a


alguno. preter: onitemapilhui. (2) mostrar con el dedo. (1 nite, mapiluia)
elegir o escojer. (1)
mapilhuia, nitetla : idem. preterito: onitetlamapilhui. (Mapilhuia, nite:
mostrar, o señalar a otro có[n]el dedo, o escoger, o elegir a alguno. preter:
onitemapilhui.) (2)
mapilhuia, nitla : señalar algo conel dedo mostrandolo a otros preterito:
onitlamapilhui. (2) señalar con el dedo. (1)

mapilhuitequi, nitla : herir alguna cosa conel dedo pret: onitlamapilhuitec. (2)
herir con el dedo. (1)

mapilixtli : artejo o coyuntura de los dedos de la mano. (1) la haz d[e]los


dedos ola palma d[e]la mano. (2)

mapilli : dedo dela mano. (1) dedo dela mano. (2)

mapilli + : dedo pulgar. (1 vei mapilli)

mapiloa, non : mostrar con el dedo. (1) mostrar algo có[n]el dedo. prete:
ononmapilo. (2)

mapiltepilhuia, nite : higar dar. (1)

mapiltepilhuilia, nite : dar higas a otro. preterit: onitemapiltepilhui. (2)

mapiltepoztli : los artejos dela mano. (2 Mapiltepuztli)

mapiltontli : dedo meñique o pequeño d[e]la mano. (1) dedo pequeño dela mano.
(2)

mapiltzalan; + : entre los dedos de mis manos. (2 Mapiltzalan; no)

mapiltzalan; no : entre los dedos de mis manos. (2)

mapilxocoyotl : dedo meñique o pequeño d[e]la mano. (1) dedo niñique dela mano.
(2)

mapilzazaliuhyantli : coyunturas delos dedos delas manos. (2 Mapilçaçaliuhyantli)

mapipichoa, ni : chiflar con los dedos. (1)

mapipichtli : siluo hecho con las manos. (1) siluo hecho con las manos. (2)

mapipitzoa, ni : idem. prete: onimapipitzo. (Mapipichtli: siluo hecho con las


manos.) (2)
mapipitzoa, nino : chuparse los dedos. prete: oninomapipitzo. (2) chuparse
los dedos. (1)
mapipitzoa, nite : chupar a otro los dedos. (1)

mapiqui, nino : cerrar la mano. pre: oninomapic. (2) cerrar la mano. (1)
mapiqui, nitla : empuñar algo enel puño. (1) empuñar, o apretar algo enel puño.
prete: onitlamapic. (2) apretar algo enel puño. (1)

mapolactia, nitla : hundir assi con la mano. (1) hundir, o meter algo dentro
d[e]l agua conla mano. prete: onitlamapolacti. (2)

mapoztecqui : manco que tiene torcida la mano. (1 mapuztecqui) manco delas


manos. (2 Mapuztecqui)

mapoztequi, nino : mancarse, o quebrarse la mano o el braço. pret:


oninomapuztec. (2 Mapuztequi, nino)
mapoztequi, nite : mancar assi a otro. preterito: onitemapuztec. (2
Mapuztequi, nite) mancar de manos. (1 nite, mapuzteq[ui])
mapoztequi, nitla : cortar ramas, o ramos de arboles prete: onitlamapuztec. (2
Mapuztequi, nitla)

maque : ea, aduerbio para incitar. (1) lo mismo es que macuele. (2)

maquechtli : muñeca parte del braço. (1) muñeca, parte del braço. (2)

maquequeyolli : choquezuela dela muñeca, o de la mano. (2 Maquequeyulli)

maquichiuhtie : no tecures, o no hagas caso dello. (2)

maquiliztli + : curazgo o administracion delos sacramentos. (2 Te sacramento


maquiliztli)

maquixtia, nin : retraerse ala yglesia el culpado. (1)


maquixtia, nino : lo mismo es que maquiça. pre: oninomaquixti. (2) guarecerse. (1)
huyr delos contrarios, retirandose. (1) huir, para saluarse. (1) huir como
quiera. (1) escaparse de peligro. (1)
maquixtia, nite : librar, o saluar a otro. preterito: onitemaquixti. (2) saluar.
(1) librar de peligro. (1) redemir. (1)

maquixtia +, nino : retraerse, o acogerse ala yglesia. pre: teupan


oninomaquixti. (2 Teupan ninomaquixtia)

maquixtia, + : retraerse ala yglesia. pr: teupan oninomaquixti. (2 Maquixtia,


teupan nino)

maquixtia, teopan nino : retraerse ala yglesia. pr: teupan oninomaquixti. (2


Maquixtia, teupan nino)

maquiza, ni : escaparse, o librarse de algun peligro o daño. pret: onimaquiz.


(2 Maquiça, ni) escaparse de peligro. (1 ni, maquiça)

maquiza =, nino : = maquixtia (2 maquiça )

maquizani : escapado desta manera. (1 maquiçani)

maquizcoatl : culebra de dos cabeyas. (1) malsin. (1) chismero. (1) culebra
de dos cabeças. (2)

maquizcoatl + : ser malsin. prete: chiquimolin maquizcoatl onochiuh. (2


Chiquimolin, maquizcoatl mochiua)

maquizcoatl chiquimoli : chismero, o malsin. (2)

maquizqui : escapado desta manera. (1) el que se saluo de algun peligro. (2)

maquiztli : axorca, o cosa semejante. (2 M[a]quiztli)

marquez tlatocayotl : marquesado. (1 marques tlatocayotl) marquesado. (2 Marques


tlatocayotl)

marzo + : março mes tercero. (1 metztli março)

marzo ipan mochihuani : marçal cosa deste mes. (1 março ypan mochiuani)
marzo itech pouhqui : marçal cosa deste mes. (1 março itech pouhqui)

marzocayotl : marçal cosa deste mes. (1 marçocayotl) marçal cosa. (2


Marçocayotl)

matapayoloa, nitla : arrollar papel o cosa semejá[n]te. pret: onitlamatapayolo.


(2)

matataca, nic : anhelar mucho por algo. (1)


matataca, nitla : cauar conla mano, o pedir y procurar algo con mucha diligencia.
preterito: onitlamatatacac. (2)

matataquilia, nitetla : ser inportuno en pedir, o procurar algo de otro. p:


onitetlamatataquili. (2) ahincar importunando. (1)

matcanemi, nini : recatarse. (1)

matcanemini : pacifico y sosegado. (2)

mate eponyotl : ynabilidad assi. (1)

matel : oxala. (1) mas, conjunction. (1) osi, aduerbio. (1) osi. de
optativo (2)

matel + : oxala. (1 yyo matel)

matel iuhqui : sea como fuere, o sea tal q[ue] fuere. (2)

matel yehuatl : sea esse, essa, o esso. (2)

matelhuia, nitetla : vntar algo a otro. (1) vntar algo a otro. preteri:
onitetlamatelhui. (2)

matelihui : sea assi. (2 Mateliui)

mateliuhqui : tal qual . (1)

mateloa, nite : herir a otro conla mano. preterit: onitematelo. (2) herir con la
mano. (1)
mateloa, nitla : fricar, o refregar algo con las manos, o untar con vnguentos.
pre: onitlamatelo. (2) fricar algo o refregarlo entre las manos. (1) fregar o
fricar. (1)

matelyehuatl : sea esse, essa o aquello. (1)

matemecatl : bracelete de oro. (1) braçalete de oro, o cosa semejante. (2)

matemoa, nitla : buscar algo con la mano en lugar obscuro, yendo atentando.
preterito: onitlamatemo. (2) buscar algo con la mano. (1) atentar con la mano,
buscando algo. (1)

matemotiuh, nitla : yr tentando con las manos. (1) idem. pret:


onitlamatemotia. (Matemoa, nitla: buscar algo con la mano en lugar obscuro, yendo
atentando. preterito: onitlamatemo.) (2)
matepehua, nitla : desmochar arboles. preterit: onitlamatepeuh. (2 Matepeua,
nitla) desmochar arbol. (1 nitla, matepeua)

matepito : mano pequeña. (2)

matepiton : mano pequeña. (1)

matepoltic : manco dela mano, q[ue] la tiene cortada. (2 Matepultic)

matepoztlaximaloni : açuela peq[ue]ña. (1 matepuztlaximaloni)

matepoztlaximalonito : açuela pequeña. (2 Matepuztlaximalonito)

matepoztli : açuela. (1 matepuztli) açuela. (2 Matepuztli)

matepoztontli : açuela peq[ue]ña. (1 matepuztó[n]tli) açuela pequeña. (2


Matepuztontli)

matequi, nino : cortarse, o herirse la mano con cuchillo. &c. prete: oninomatec
(2)
matequi, nite : cortar la mano a otro assi. prete: onitematec. (2)
matequi, nitla : podar vides o arboles. preterit: onitlamatec. (2) podar vides o
arboles. (1) desmochar arbol. (1)

matequia, nino : lauarse las manos. preterito: oninomatequi. (2) lanar las manos.
(1)

matetepon : ynabil cosa. (1) el que tiene la mano cortada, o el inabil y boto de
entendimiento. (2 Matetepun)

matetepoyotl : inabilidad o torpeza. (2 Matetepuyutl)

matetl + : turbarse o alborotarte la gente reñiendo vnos cón otros mesandose o


apedreandose. (1 yuhquin matetl yuintiquauitl yuintimochiua)

matetzotilia, nitla : souajar algo. preterito: onitlamatetzotili. (2) batir


algo. (1)

mateuhnemi, ni : biuir pobre y desaprouechado. pre: onimateuhnen. (2) biuir pobre


y desaprouechado. (1)

matexoani : muela para moler. (2)

matexohuani : muela de mano para moler. (1 matexouani)

mati, anic : ignorar algo. preterito: aonicma. vel. amo onicma. (2)
mati, nic : saber algo. pre: onicma. (2) saber como quiera. (1)
mati, nino : aficionarse, o acostumbrarse a alguna cosa. prete: ytla itech
oninoma. (2) pienso, o sospecho. preterit: oninoma (2) encarniçarse. (1) pensar
dubdando si sera assi o no. pre: oninoma. o encarniçarse (2) barruntar. (1)
pensar con opinion. (1)
mati, nite : menospreciar. (1)
mati, nitla : contrahazer a otros, o dezir gracias y donaires o traçar algo.
pret: onitlamat. (2) saber como quiera. (1)

mati + : no saber. (1 amo nic, mati) aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytla


itech nino, mati) saber o sentir algo. (1 nocon, mati) no saber. (1 anic, mati)
preciar en poco o menospreciar. (1 atleypan nic, mati) venir ala memoria o caer
enla cuenta o enel negocio, acordandose delo que tema ya muy oluidado. (1
noyollocó[n] mati) saber o sentir algo. (1 com mati noyollo) menospreciar. (1
ayac ipá[n]nite, mati) sentir con otro. (1 teuan iuh nino, mati) sospechar. (1
ayuh nino, mati)
mati +, mo : familiar, o mansa cosa. (2 Tetech momati) familiar cosa. (1
tetech momati)
mati +, nic : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 ypá[n] nicmati yn
yepasqua yn yeylhuitl) yo se lo que conuiene. (1 ne nicmati) saber de coro. (1
notenco nicmati) saber en cosas diuinas. (1 teoyotl nicmati) tener en poco a
otro. (1 atleypan nicmati) amar a su hijo, assi como a joya, o piedra preciosa.
(2 Cozcateuh quetzalteuh y pan nicmati) padecer. (1 cococ teopouhqui nicmati)
saber alguna cosa de coro, assi como oracion. &c. preterito: notenco onicma. (2
Notenco nicmati) oluidarse o no tener cué[n]ta con el comer. preterito: aoc
notlaqual onicma. (2 Aoc notlaqual nicmati) idem. prete: qualli ipan onicma.
(Qualli ipan niccuepa: echar las cosas ala mejor parte. prete: qualli ipan
oniccuep.) (2 Qualli ipan nicmati) poner por caso, ohazer cuenta que fue assi, o
que no fue assi. p: ipan onicma. (2 Ipan nicmati) echar abuena parte lo que se
dize o haze. (1 quallipá[n] nicmati) gustar. (1 nocamac nicmati) hazer algo de
malagana. (1 tequitl ypan nicmati) estimar en poco o en nada. (1 atle ipan
nicmati) no se me dar nada, ni curar de algun negocio. prete: aquen onicma. (2
Aquen nicmati) nocurar ni se le dar nada. (1 aquen nicmati) no se sentir la
cosa, siquiera como el que sueña algo. (2 Ayatemico nicmati) tener algo por cosa
incomportable y pesada. (2 Ayeualiztli ypan nicmati) gustar o sentir algo enel
paladar. pre: nocamac onicma. (2 Nocamac nicmati) no tener ya cuenta conel sueño.
o con el dormir. preterito: aoc nocochiz onicma. (2 Aoc nocochiz nicmati)
perseuerar, o continuar y proseguir algo. prete: iccen onicma. (2 Iccen nicmati)
perder la verguença. (1 ayoc nicmati) de coro saber algo. (1 notenco nicmati)
caducar. (1 ayoc nicmati) no sentir pena ni hazer caso. (1 amo quen nicmati)
poner por caso. (1 ypan nicmati) yo se lo que conuiene. (1 nehuatl nicmati)
sentir por algun sentido. (1 iuh nicmati)
mati +, nino : aficionarse a algo, o abituarse a alguna cosa. pret: itla itech
oninoma. (2 Itla itech ninomati) acostumbrarse a algo. (1 ytla itech ninomati)
pensar que es assi. p: iuh oninoma. (2 Iuh ninomati) aficionarse a algo, o
hallarse bien con ello. pre: itech oninoma. (2 Itech ninomati) pareceme que no so
yo, o pareceme que estoy fuera de mi. (2 Iuhquin aocmo nehuatl ninomati) tenerse
en mucho con presuncion y altiuez. (2 Acçan ninomati) aficionarse a otro, o
hallarse bien con su conuersacion. p: tetech oninoma. (2 Tetech ninomati)
aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytech ninomati) esquiuar. (1 atetech ninomatí)
echar a mala parte las cosas. (1 ayuh ninomati) pensar con opinion. (1 yuh
ninomati) edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno tiene
diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nipiltontli ypan ninomati) hallarse
mal en algun lugar. (1 amo nican ninomati) aficionarse o aplicarse a algo. (1
tetech ninomati) acostumbrarse a algo. (1 ompa ninomati) hallarse bien con
alguno. (1 tetech ninomati)
mati +, no : aplicarse o aficionarse a algo. (1 ytechni, nomati)

mati, itechnino : aficionarse a algo, o hallarse bié[n] con alguna cosa. prete:
itech oninoma. (2)

mati, nocom : sentir ogustar algo interiormente. pre: onocomma. (2)

mati, tetechnino : aficionarse a alguna persona, o hallarse bien consu


conuersacion. pret: tetech oninoma. (2)

matian; + : en mitiempo (2 Matian; no)


matian; no : en mitiempo (2)

maticchiuh : mira que no hagas tal cosa. (2)

maticuitec : mira que no le hieras. et sic de alijs. (2)

matiloa, nite : vntar o vngir o refregar. preterito: onitlamatilo. (2) vngir.


(1)
matiloa, nitla : untar algo, o refregar. preterito: onitlamatilo. (2) desgranar
semillas menudas. (1) fregar o fricar. (1)

matiloa + : fregar vna cosa a otra. (1 ytech nic, matiloa) fregar por
debaxo. (1 tlanipa nitla, matiloa)

matiloliztli + : el acto de fregar algo fuertemente. (2 Tlateteuh matiloliztli)


fregadura tal. (1 tlanepam matiloliztli)

matilolli + : cosa muy fregada. (2 Tlateteuh matilolli) fregado assi. (1


tlanepam matilolli)

matimoma : mirar que no pienses, ser ello assi. &c. (2)

matini + : docto enla sagrada escriptura. (2 Teotlalol matini) sentible cosa. (1


com matini) sospechoso que sospecha. (1 ayuhmo matini)

matlac : enla red. (2)

matlac ipilli : dozientas mantas, esteras, tortillas o pliegos de papel. etc. (2


Matlac ypilli)

matlac olotl : diez maçorcas de mayz o diez batatas, ocosas semejantes. (2)

matlac olotl omei : treze maçorcas tales. (2)

matlac olotl omome : doze maçorcas assi. (2)

matlac olotl onnahui : catorze maçorcas tales. (2 Matlac olotl onnaui)

matlac olotloca : onze maçorcas assi. (2)

matlac xocpallatamachihualoni : medida de diez pies. (2 Matlac


xocpallatamachiualoni)

matlac xocpallatamachihuani : medidor de diez pies. (2 Matlac xocpallatamachiuani)

matlac xocpallatamachiuhtli : cosa que se midio con diez pies. (2)

matlacamactli : el ojo o agujero dela malla, o dela red. (2) ojo delas redes
omalla. (1)

matlaccan : en diez partes. (2)

matlaccan oceccan : en onze partes. (2)

matlaccan omexcan : en treze partes. (2)

matlaccan omoccan : en doze partes. (2)


matlaccan onnauhcan : en catorze partes. (2)

matlachihua, nic : hazer algo a manera de red. pre: onicmatlachiuh. (2


Matlachiua, nic) hazer algo amanera de red. (1 nic, matlachiua)

matlacicxitlatamachihualoni : medida de adiez pies. (1 matlacycxitlatamachiualoni)

matlacomolhui : caydo en pozo, o en barranco. (2 Matlacomulhui) caydo assi. (1)

matlacpa : diez vezes. (2)

matlacpa + : cinco vezes diez. i. cincuenta. (2 Macuilpa matlacpa)

matlacpa ixquich : diez tanto. (2)

matlacpa matlactli : diez vezes diez. (2)

matlacpa oce : onze vezes. (2)

matlacpa oceppa : idem. (Matlacpa oce: onze vezes.) (2)

matlacpa oceppa ixquich : onze tanto. (2)

matlacpa omei : treze vezes. (2)

matlacpa omexpa : idem. (Matlacpa omei: treze vezes.) (2)

matlacpa omexpa ixquich : treze tanto. (2)

matlacpa omome : doze vezes. (2)

matlacpa omoppa ixquich : doze tanto. (2)

matlacpa onappa ixquich : catorze tanto. (2)

matlacpa onnahui : catorze vezes. (2 Matlacpa onnaui)

matlacpantli : diez renglones, rengleras o hileras de cosas. (2)

matlacpantli oce : onze renglones. &cc. (2)

matlacpantli omei : treze renglones. &cc. (2)

matlacpantli omome : doze renglones. &cc. (2)

matlacpantli onnahui : catorze renglones o rengleras. &cc. (2 Matlacpantli onnaui)

matlacpohualcan : en dozicntas partes. (2 Matlacpoalcan)

matlacpohualli : dozientos o dozientas. (2 Matlacpoalli)

matlacpohualli + : ocho mil y seys cientos. (2 Cenxiquipilli ypan centzuntli


ypan matlacpoalli) milla. (1 ontzontli ypam matlacpoualli neicxianaliztli)

matlacquimilli : dozientos lios o cargas de mantas, o dozientas mantas. (2)


matlactecpantin mani nochcahuan : tener: cc; ouejas . (1 matlactecpantin mani
nochcauan)

matlactepan omaan : dezmada cosa. (1)

matlactepanomaan : cosa dezmada, o el diezmo de algunas cosas, o la decima


parte delo que se diezma (2)

matlactetl : diez. (2)

matlactetl + : el mes de octubre. (2 Ic matlactetl metztli yce xiuitl) el


decimo. (2 Inic matlactetl) el decimo. (2 Inic matlactetl)

matlactetl oce : onze. (2)

matlactetl omei : treze. (2)

matlactetl omome : doze. (2)

matlactetl onnahui : catorze. (2 Matlactetl onnaui)

matlactlamantli : diez cosas, o diez pares o p[ar]tes. (2)

matlactlamantli oce : onze cosas. &c. (2)

matlactlamantli omei : treze cosas. &c. (2)

matlactlamantli omome : doze cosas. &c. (2)

matlactlamantli onnahui : catorze cosas, o catorze pares o partes. (2


Matlactlamantli onnaui)

matlactlan + : la decima parte, cosa, o el decimo par. (2 Inic matlactlan antli)

matlactli : diez. (2)

matlactli + : diez vezes diez. (2 Matlacpa matlactli)

matlactli oce : onze. (2)

matlactli omei : treze. (2)

matlactli omome : doze. (2)

matlactli onnahui : catorze. (2 Matlactli onnaui)

matlactzontli : quatro cientos. (2)

matlactzonxihuitl : quatro milaños. (2 Matlactzonxiuitl)

matlactzonxiquipilli : trezientos mil, y mas dos mil. (2)

matlacuahuitl : varal. (2 Matlaquauitl) varal vara grande. (1 matlaquauitl)


palo varal. (1 matlaquauitl)

matlacuilolli : puñete de camisa labrado. (1)


matlacxocpallatamachihualoni : medida de adiez pies. (1
matlacxocpallatamachiualoni)

matlacxocpallatamachihuani : medidor por esta medida. (1


matlacxocpallatamachiuani)

matlacxocpallatamachiuhtli : medida por esta medida. (1)

matlahuacalli : red de cacaxtles. (2 Matlauacalli) red con que lleuan la carga.


(1 matlauacalli)

matlahuia, nite : enredar a otro. preterito: onitematlaui. (2 Matlauia, nite)


enredar a otro. (1 nitematlauia)
matlahuia, nitla : caçar con redes. preterito: onitlamatlaui. (2 Matlauia,
nitla) enredar algo. (1 nitla, matlauia) caçar con redes. (1 nitla, matlauia)
echar red. (1 nitla, matlauia)

matlalhuia, nitla : hechar tierra có[n] las manos. prete: onitlamatlalhui. (2)
tierra echar con la mano. (1)

matlalin : color verde escuro. (2) azul mas fino. (1)

matlalli : color verde obscuro. (1) verde color escuro. (1)

matlaltic : cosa de color verde escuro. (2) azul mas fino. (1)

matlama, ni : tomar o caçar camarones o peces con las manos entre las piedras
del rio. p: onimatlama. (2) tomar peces o camarones con las manos entre las
piedras e del río. (1) pescar con las manos entre las piedras del rio; &c. (1)

matlamani : pescador tal. (1)

matlapachohuaztli : red que cae sobre los paxaros y los toma debaxo como
trampa. (1 matlapachouaztli)

matlapalihui : bracero que tira mucho. (2 Matlapaliui) bracero que tira mucho.
(1 matlapaliui)

matlapaliuhcatilia, nite : ayudar a otro. (1)

matlapallotia : echar o produzir hojas el arbol. pre: omatlapalloti. (2) hojas


echar el mayz. (1) hojas echar los arboles. (1)

matlapaltic : bracero que tira mucho. (2) bracero que tira mucho. (1)
matlapaltic, ni : ser bracero, tirando mucho. (2) bracear, tirar mucho. (1)

matlapechia, nite : lleuar a otro en palmas. pret: onitematlapechi. (2) lleuar


en palmas. (1)

matlapitza, ni : siluar con las manos y boca. pret: onimatlapitz. (2)

matlapitzaliztli : siluo tal. (2) siluo hecho con las manos. (1)

matlaquetza, ni : hincar varales de redes. prete: onimatlaquetz. (2)

matlatecpan tlaantli : dezmada cosa. (1)


matlatepito : red pequeña. (2)

matlatepiton : red pequeña. (1)

matlatl : red generalmente. (1)

matlatl quimocuitlahuia : redero que las adereça. (1 matlatl quimocuitlauia)

matlatlac ilhuitica : de diez en diez dias. (2 Matlatlac ylhuitica)

matlatlac ilhuitica onnanahuitica : de catorze en catorze dias. (2 Matlatlac


ylhuitica onnanauitica)

matlatlac ilhuitl onnahuitica : de catorze en catorze dias. (1 matlatlac


ilhuitl onnauitica)

matlatlac ilhuitl onnanahuitica : idem. (Matlatlac ylhuitica onnanauitica: de


catorze en catorze dias.) (2 Matlatlac ilhuitl onnanauitica) de catorze en
catorze dias. (1 matlatlac ilhuitl onnanauitica)

matlatlaccan : en cada diez partes. (2)

matlatlaccan ocececcan : en cada onze partes. (2)

matlatlaccan omeexcan : en cada treze partes. (2)

matlatlaccan omooccan : en cada doze partes. (2)

matlatlaccan onnanauhcan : en cada catorze partes. (2)

matlatlacpa : cada diez vezes. (2)

matlatlactepan omaan : el diezmo, o cosa dezmada. (2)

matlatlactetl : de diez en diez, o cada vno diez. (2)

matlatlactetl ocecen : de onze en onze, o cada vno onze. (2)

matlatlactetl omeei : de treze en treze o cada vno treze. (2)

matlatlactetl omoome : de doze en doze, o cada vno doze. (2)

matlatlactetl onnanahui : de catorze en catorze. (1 matlatlactetl onnanaui) de


catorze en catorze, o cada vno catorze. (2 Matlatlactetl onnanaui)

matlatlactli : cada diez, o de diez en diez, o cada vno diez. (2)

matlatlactli ocecen : cada vno onze, o de onze en onze, o acada onze. (2)

matlatlactli omeei : cada vno treze, o acada treze, o de treze en treze. (2)

matlatlactli omoome : cada vno doze, o acada doze, o de doze en doze. (2)

matlatlactli onnanahui : cada vno catorze, o acada catorze, o de catorze en


catorze. (2 Matlatlactli onnanaui)
matlatlatza, nino : palmadas dar con las manos. (1) dar palmadas de plazer.
prete: oninomatlatlatzac. (2)

matlatlaxcaloa, nino : idem. preter: oninomatlatlaxcalo. (Matlatlatza, nino: dar


palmadas de plazer. prete: oninomatlatlatzac.) (2)

matlatlaza, nitla : echar lance. preterito: onitlamatlatlaz. (2 Matlatlaça,


nitla) lance echar. (1 nitla, matlatlaça)

matlatontli : red pequeña. (1) redezilla. (2)

matlatzalantli : ojo delas redes omalla. (1) ojo o malla de red. (2)

matlatzinia, nino : dar palmadas. preterito: oninomatlatzini. (2) palmadas dar


con las manos. (1)

matlaxiquipilli : talega de red. (1) talega de red. (2)

matlayahualoa, ni : cercar pescado con redes. preterito: onimatlayaualo. (2


Matlayaualoa, ni)

matlayehua, nic : hazer algo a manera de red. (2 Matlayeua, nic) hazer algo
amanera de red. (1 nic, matlayeua)

matlaza, nino : bracear andando y lleuando colgados los braços. pre: oninomatlaz.
(2 Matlaça, nino)

matlaztinemi, nino : andar codeando o dando de codo. (1)

matlaztiuh, nino : andar codeando. preterito: oninomatlaztia. (2) andar


codeando o dando de codo. (1)

matlecahuia, nite : dar del pie a otro paraque suba arriba. pre:
onitematlecaui. (2 Matlecauia, nite) dar del pie a alguno, paraque suba o alcance
algo. (1 nite, matlecauia)

matlequiquiztli : arcabuz o escopeta. (1) arcabuz o escopeta. (2)

matletili : buelto assi. (1)

matoca, nino : palpar o tocar sus partes vergonçosas. pre: oninomatocac. (2)
tocarse las partes vergongosas. (1)
matoca, nite : palpar a otro assi. preterito: onitematocac. (2) palpar con las
manos. (1)
matoca, nitla : tocar o tentar algo con la mano. pre: onitlamatocac. (2) tocar
con lamano algo. (1) palpar con las manos. (1) atentar con la mano, buscando
algo. (1)

matoca + : tocar liuianamente. (1 tlamach nite, matoca) tocar juntamente. (1


teuan nitla, matoca) tocar liuianamente. (1 yuiyan nite, matoca)

matocani + : examinador o inquisidor. me[ta]phora. (2 Tetzim matocani)

matocatinemi, nitla : buscar algo con la mano. (1)

matocatiuh, nitla : yr tentando con las manos. (1) yr tentando con la mano el
ciego. (2)
matoma, nino : descasarse, o desatarse las manos prete: oninomaton. (2)
quitarse los casados. (1)
matoma, nite : descasar a otro, o desatarle las manos. prete: onitematon. (2)

matoma =, nino : = matuma (2 matoma)


matoma =, nite : = matuma (2 matoma)

matomoni, no : hazersele ampollas en las manos prete: onomatomon. (2)

matomoni =, no : = matotomoni (2 matomoni )

matontli : mano pequeña. (1) mano pequeña. (2)

matopehua, nite : empuxar a otro con las manos preterito: onitematopeuh. (2


Matopeua, nite)
matopehua, nitla : empuxar algo con la mano. prete: onitlamatopeuh. (2
Matopeua, nitla) echar o empuxar algo con la mano. (1 nitla, matopeua)

matotoca, ni : bracear tirar mucho. pre: onimatotocac. (2) bracear, tirar


mucho. (1)

matotocani : bracero que tira mucho. (1) bracero tal. (2)

matotomoni, no : lo mismo es que matomoni. pr: onomatotomon. (2)

matotomoniliztli : ampollas delas manos. (1)

matotopehuia, nino : jugar ala pelota con la mano. (1 ninomatotopeuia) jugar


ala pelota. preteri: oninomatotopeui. (2 Matotopeuia, nino)

matotopetli : pelota como quiera. (1) pelota para jugar. (2)

matoxahua, nitla : desmochar arboles. preter: onitlamatoxauh. (2 Matoxaua,


nitla) desmochar arbol. (1 nitla, matoxaua)

matoxoa, nino : flotarse. (1)

matoxoma, nino : flotarse. pr: oninomatoxo. (2)

matoyahui : ahogado assi. (1 matoyaui)

matoyahuiani : el que cayo en gran delicto. meta. (2 Matoyauiani)

matqui + : basta cosa o maçoral, assi como manta, &c. (1 ami matqui)

mattehua, nic : saber algo antes que se vaya o antes que muera. pr: onicmatteuac.
(2 Matteua, nic)

mattica + : certificado estar o tener por cierto. (1 yuh nic, mattica)

mattinemi, nini : recatarse. (1)

mattiuh +, nitla : lleuar larga derrota. preterito: veca onitlamattia. (2 Veca


nitlamattiuh)

mattzanelli : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede. (1)
matuma, mo : descasarse los casados. (1)
matuma, nino : lo mismo es que matoma. (2)
matuma, nite : lo mismo es que matoma. (2) descasar alos casados. (1) diuorcio
hazer. (1)

matza octli : vino de piñas dela tierra. (2)

matzacqui : ayslado. (1) aislado. (2)

matzacuilia, nino : escudarse con la mano. prete: oninomatzacuili. (2)


escudarse con la mano. (1)

matzanelli : ende mal, del que se goza del mal de otro. (2)

matzaoctli : vino de piñas. (1)

matzatli : piña, fruta conocida. (1) piña fructa dela tierra. (2)

matzatzaztli : anillo del dedo o dela mano. (1) anillo del dedo. (2)

matzayana, mo : descasarse los casados. (1)


matzayana, nino : henderseme la mano. prete: oninomatzayan. (2)
matzayana, nite : hender la mano a otro, hazer diuorcio, o despartir alos que
riñen. preterito: onitematzayan. (2) apartar algo. (1) hender la mano a otro.
(1) descasar alos casados. (1) diuorcio hazer. (1) despartir alos que riñen.
(1)
matzayana, nitla : grangear o contratar. preteri: onitlamatzayan. (2)
contratar o logrear. (1)
matzayana, tito : descasarse los casados. (1) despartirse assi. (1)

matzayana + : dar a logro. (1 tetech nitla, matzayana)


matzayana +, nitla : idé[m]. p: tetech onitlamatzayan. (2 Tetech nitlamatzayana)

matzayana, + : dar alegro. preterito: tetech onitlamatzayan. (2 Matzayana,


tetech nitla)

matzayana, tetech nitla : dar alegro. preterito: tetech onitlamatzayan. (2)

matzayani : abrirse la pared o el cielo. &c. prete: omatzayan. (2)

matzayani in ilhuicatl, xapotimo tlalia : abrirse el cielo. (1 matzayani yn


ilhuicatl, xapotimo tlalia)

matziccua : ynabil cosa. (1 matzicqua) inabil y torpe. (2 Matzicqua)

matziccuayotl : ynabilidad assi. (1 matzicquayotl) inabilidad y torpeza. (2


Matzicquayotl)

matzicolihui, ni : mancarse assi. (1 ni, matzicoliui)

matzicoltic : manco delas manos. (1) çopo dela mano. (1) manco dela mano. (2)

matzilinia, nitla : repicar campanas. pre: onitlamatzilini. (2) repicar


campanas. (1)

matzitzicalihuiztli : gota delas manos. (2 Matzitzicaliuiztli)


matzitzicol : manco delas manos. (1)

matzitzicolihui, ni : mancarse assi. (1 ni, matzitzicoliui)

matzitzicolihuiztli : gota de manos. (1 matzitzicoliuiztli)

matzitzicoltic : çopo dela mano. (1) gotoso desta manera. (1) gotoso má[n]co de
manos. (2)

matzoa, nitla : hazer bollos. preterito: onitlamatzo. (2) auisar y aduertir al


amigo delo que le cónuiene hazer. (1) bollos hazer. (1)

matzoa + : aduertir a o otro, paraque ande sobreauiso enlo q[ue] le conuiene. (1


ycnitla, matzoa)
matzoa +, nitla : aduertir a otro paraque ande sobre auiso enlo que le
conuiene. pre: ic onixonexcac. (2 Icnixonexca ic nitlamatzoa) auisara a otro de
alguna cosa para que sea cauto. prete: ic onitlamatzo. (2 Ic nitlamatzoa)

matzolihui : manco delas manos. (1 matzoliui)


matzolihui, ni : mancarse delas manos. prete: onimatzoliuh. (2 Matzoliui, ni)
mancarse assi. (1 ni, matzoliui)

matzoloa, nitla : tomar vn puñado de algo. pret: onitlamatzolo. (2) tomar o asir
algo conla mano. (1) asir o tener algo fuerteménte. (1)

matzoltilia, nitla : souajar algo. preterito: onitla matzoltili. (2) souajar.


(1)

matzopetztli : braçalete. (2)

matzopetztli macuetlaxtli : bracelete otro. (1)

matzotzopaztli : tabla del braço. (1) muñeca dela mano o del braço. (1) tabla
del braço, desdel codo hasta la muñeca. (2)

matzoyohua, ni : tener las manos llenas de suziedad y sudadas. &c. preterito:


onimatz oyouac (2 Matzoyoua, ni)

mauhca axixa, nino : cagarse de miedo. (1)

mauhca chiquilitzatzi, ni : dar grandes gritos de temor. prete: onimauhca


chiquilitzatzic. (2)

mauhca icac, ni : asistir o estar enla presencia de los grandes. pret:


onimauhcaycaya. (2 Mauhca ycac, ni)

mauhca miqui, ni : mearse de miedo. (1)

mauhca zonec : couarde o temeroso. (2 Mauhca çonec)

mauhca zonequi, ni : mearse de miedo. preterit: onimauhcaçonec. (2 Mauhca


çonequi, ni)

mauhca zonequiliztica : couardemente. (2 Mauhca çonequiliztica)

mauhca zonequiliztli : couardia, o miedo. (2 Mauhca çonequiliztli)


mauhcaaxixa, nino : cagarse de miedo. preterit: oninomauhcaaxix. (2)

mauhcacahua, nitla : dexar por temor. (1 nitla, mauhcacaua)

mauhcaicac, ni : estar delante del señor. (1)

mauhcaitta, anite : menospreciar. (1)


mauhcaitta, anitla : desmándarse y atreuerse a hazer algo. (1)

mauhcamicqui : desmayado assi. (1) amortecido assi. (1) amortecido de temor o


espanto. (2)

mauhcamiqui, ni : mearse, o amortecerse de temor. pret: onimauhcamic. (2)


desmayarse de temor. (1) amortecerse de miedo. (1)

mauhcamiquiliztli : desmayo tal. (1) pasmo. (1) amortecimiento tal. (1)


temor desta manera. (2)

mauhcamiquini : pasmado. (1) amortecido assi. (2)

mauhcanemi : medroso por naturaleza. (1) omiciano hombre, que anda huydo por
auer muerto a alguno. (1) temeroso. (2)
mauhcanemi, ni : biuir con temor, o andar sobre saltado. prete: onimauhcanen. (2)

mauhcaquiza, ni : caminar con peligro. (1 ni, mauhcaquiça)

mauhcatlacatl : cobarde persona. (1) medroso por naturaleza. (1) couarde, o


medroso. (2)

mauhcatlacayotl : cobardia. (1) couardia, o falta de animo. (2)

mauhcatlatoa, ni : hablar con temor. preter: onimauhcatlato. (2)

mauhcatlatoani : atado en hablar. (1) atado, o empachoso en hablar. (2)

mauhcatlatoliztli : atamiento tal en hablar. (2)

mauhcatlayecoa, ni : recular de miedo enla batalla. pret: onimauhcatlayeco. (2)


couarde ser. (1)

mauhcatlayecoani : couarde. (1) couarde enla guerra. (2)

mauhcatzatzi, ni : gritar de miedo. preterito: onimauhcatzatzic. (2) gritar.


(1)

mauhcatzatziliztica : gritando assi. (2)

mauhcatzatziliztli : grita. (1) grita desta manera. (2)

mauhcatzatzini : gritador tal. (1) gritador tal. (2)

mauhcayollo : medroso por naturaleza. (1) medroso. (2)

mauhcayollotl : poquedad de animo. (1)

mauhcayotl : temor. (1) miedo. (1)


mauhcazonec : couarde. (1 mauhcaçonec)
mauhcazonec, ni : couarde ser. (1 ni, mauhcaçonec)

mauhcazonequi, ni : mearse de miedo. (1 ni, mauhcaçonequi)

mauhcazonequiliztli : couardia. (1 mauhcaçonequiliztli)

mauhcazotlahua, ni : desmayarse de temor. (1 ni, mauhcaçotlaua)

mauhcazotlahuac : desmayado assi. (1 mauhcaçotlauac)

mauhqui : espantadiza cosa. (1) couarde. (1) temeroso. (1) cobarde persona.
(1) medroso por naturaleza. (1) temeroso, o couarde. (2)
mauhqui, ni : couarde ser. (1)

mauhtia, mo : espeluzado. (1)


mauhtia, nino : auer miedo. preterit: oninomauhti. (2) espantarse. (1) temblar
o estremecerse todo el cuerpo de miedo, o tomando me grima. (1) temer. (1) miedo
auer. (1) espeluzarse. (1)
mauhtia, nite : miedo poner. (1) espantar a otro. preterito: onitemauhti. (2)
admirar, escandalizar o espántar a otro. (1) assombrar a otro. (1)

mauhtiliztli + : idem. (Netlac yçauiliztli: espanto, o estremecimiento d[e]l


cuerpo.) (2 Netlac mauhtiliztli)

mauhtiqui + : muger espantada de gran trueno, o de cosa semejante. (2


Mocuitlapam mauhtiqui)

mautztemi, ni : tener panarizo en la vña. preteri: onimautzten. (2)

mautztemiliztli : panarizo dela vña. (1) panarizo dela vña (2)

maxac; + : entre mis piernas, enla horcajadura. (2 Maxac; no)

maxac; no : entre mis piernas, enla horcajadura. (2)

maxacaloa, mo : ramas echar el arbol. (1) echar ramas el arbol. preterito:


omomaxacalo. (2)

maxacualoa, nino : refregarse las manos. prete: oninomaxaqualo. (2 Maxaqualoa,


nino) fricarse o refregarse las manos. (1 nino, maxaqualoa) refregarme las
manos. (1 nino, maxaqualoa)
maxacualoa, nitla : refregar, o desmenuzar algo entre las manos. preterito:
onitlamaxaqualo. (2 Maxaqualoa, nitla) desmenuzar algo o fricarlo entre las
manos. (1 nitla, maxaqualoa) estregar con las manos. (1 nitla, maxaqualoa)
fregar o fricar. (1 nitla, maxaqualoa)

maxalhuia, nite : sacarle algo a otro. preteri: onitemaxacalhui (2)

maxalihui : diuidirse los rios; y lo mismo dizen delos caminos. (1 maxaliui)


diuidirse el camino en encruzijadas, o el rio en arroyos, o las ramas del arbol.
pret: omaxaliuh. (2 Maxaliui) apartarse dos caminos enla encruzijada, o dos ramas
del arbol, o dos ríos o arroyos, o desatinarse y peruertirse alguno. (1 maxaliui)
maxalihui, ni : estar ceuado o encarniçado en algo prete: onimaxaliuh. (2
Maxaliui, ni) acostumbrarse a algo. (1 ni, maxaliui) hallarse bien dondequiera.
(1 ni, maxaliui) ceuado estar alguno en alguna cosa. (1 ni, maxaliui)
encarniçarse. (1 ni, maxaliui) apartarse dos caminos enla encruzijada, o dos
ramas del arbol, o dos ríos o arroyos, o desatinarse y peruertirse alguno. (1 ni,
maxaliui)

maxalihui +, ni : hallarse bien con alguno. (1 tetech nimaxaliui) estar


enamorado, o aficionarse mucho y enamorarse de alguna persona, estando captiuo
della. pre: tetech onimaxaliuh. (2 Tetech nimaxaliui)

maxalihuiliztli : encarniçamiento. (1 maxaliuiliztli) ceuo o encarniçamiento tal.


(2 Maxaliuiliztli)

maxalihuini : encarniçado. (1 maxaliuini) ceuado o encarniçado assi. (2


Maxaliuini)

maxaliuhqui : condicional cosa. (1)

maxaliuhtica : condicional cosa. (1) cosa indiferente o condicional. (2)

maxaloa, nech : boluerse algo en naturaleza y costumbre. (1) boluerseme en


naturaleza alguna cosa, por la costú[m]bre de muchos años. prete: onechmaxalo. (2)
maxaloa, nic : hazer traycion el tarado a su muger, teniendo parte con otra o
ella a el cometiendo adulterio. pre: onicmaxalo. (2) hazer traycion la muger asu
marido, adulterando con otro, o el con otra. (1)
maxaloa, nite : ceuar a otro con algo. preteri: onitemaxalo. (2) ceuar a otro
desta manera. (1)
maxaloa, nitla : apartarte de vn camino para seguir otro. prete: onitlamaxalo. (2)
acostumbrar a otro y enseñarle ruindades. (1)

maxaloa in nonamic, nic : adulterar. (1 nic, maxaloa yn nonamic)

maxaltic : diuidido camino o encruzijada. (1) cosa diuisa como camino, o


horcajadura de arbol. &c. (2)

maxaltic + : hombre doblado y dedos caras. (2 Yollo maxaltic)

maxaxacualtic : souajada fruta o manojeada. (1 maxaxaqualtic) cosa manoseada, o


souajada con las manos. (2 Maxaxaqualtic)

maxelhuia, nitetla : hender por cañaueral o yeruaçal, haziendo camino paraque


otros passen. prete: onitetlamaxelhui maxeliui. esparzirse o desparramarse las
ramas del arbol o de cosa semejante. preterito: omaxeliuh. (2)

maxelihui : esparzirse las ramas. (1 maxeliui)

maxeloa, nitla : hender entre mucha gente, o por cañaueral. &c. pre: onitlamaxelo.
(2) apartar con las manos la gente para passar entre ella, o apartar las yeruas y
cañas o cosas semejantes, para hender por ellas. (1)

maxexelihui : desparramarse el arbol. (1 maxexeliui)

maxexeltic : desparramado arbol. (1) arbol desparramado. (2)

maxiltia, nic : estar lleno de suziedad, o de maldad. pre: onicmaxilti. (2)


suzio estar desta manera. (1)
maxiltia, nitla : añadir algo alo que esta falto, o suplir lo que salta. pre:
onitlamaxilti. (2) notar algo en otra cosa. (1) suplir lo que falta. (1) añadir
algo alo que esta falto. (1) cumplir lo falto. (1)
maxitlaztli : anillo del dedo o dela mano. (1) anillo del dedo. (2)

maxopehua, nite : empuxar a alguno desta manera. pre: onitemaxopeuh. (2 Maxopeua,


nite)
maxopehua, nitla : empuxar algo conla mano. prete: onitlamaxopeuh. (2
Maxopeua, nitla) echar o empuxar algo con la mano. (1 nitla, maxopeua)

maxotlaztli : anillo del dedo o dela mano. (1) anillo del dedo. (2)

maxtlatia, nino : ponerse las bragas. preterito: oninomaxtlati. (2) poner se las
bragas. (1)

maxtlatl : bragas o mastel. (1) bragas, o cosa semejante (2)

mayahui, nic : echar, o arrojar algo por ay. preter: onicmayauh. (2 Mayaui, nic)
echar a mal. (1 nic, mayaui)
mayahui, nite : derribar a otro enel suelo. preter: onitemayauh. (2 Mayaui, nite)
derribar aotro enel suelo. (1 nite, mayaui)
mayahui, nitla : arrojar o echar algo por ay. pret: onitlamayauh. (2 Mayaui,
nitla) arrojar algo. (1 nitla, mayaui) tirar o arrojar algo poray. (1 nitla,
mayaui) soltar tiro. (1 nitla, mayaui) tirar echando algo. (1 nitla, mayaui)

mayahui + : echar algo enel suelo. (1 tlalpan nitla mayaui) tirar o arrojar
algo poray. (1 ycani, mayaui)
mayahui +, ni : arrojar a otro por ay con desden y menosprecio. prete: teca
onimayauh. (2 Teca nimayaui) caer arremetiendo con otro. (1 teca nimayaui)
derribar aotro enel suelo. (1 teca nimayaui)
mayahui +, nino : dar bueltas enla cama. prete: appa oninomayauh. (2 Appa
ninomayaui)
mayahui +, nite : derribar aotro enel suelo. (1 tlalpan nitemayaui)
mayahui +, nitla : echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlam
mayaui)

mayahuini + : echador tal. (1 tlaatlan mayauini)

mayana, ni : tener hambre. preterito: onimayan. (2) auer hambre. (1) tener
hambre. (1)
mayana, nic : tener hambre, o deseo de cosa partitular. pret: onicmayan. (2)
há[m]bre auer o tener hambre de qualquier cosa. (1)

mayanaliztli : carestia tal. (1) hambre. (1) hambre general. (2)

mayanaliztli + : estar cercado dehambre el mundo. (2 Cemacicatzacutimani yn


cemanauac yn mayanaliztli)

mayanalo : carestia auer de mantenimientos. (1) auer todos hambre, o auer hambre
general. pret: omayanaloc. (2)

mayanaltia, nite : hambre hazer tener a otro. (1) matar de hambre a otro.
prete: onitemayanalti. (2)

mayanani : hambriento. (1) hambrié[n]to. (2)

mayaquen : lobo o loba. (1) lobo, o loba. (2)

mayatl : cierto escarauajo que buela. (2)


mayauhcantli : mano derecha. (1) derecha mano. (1) diestra mano derecha. (1)
mano derecha. (2)

mayauhtihuetzi, nino : echarse, o arrojarse por el suelo. prete:


oninomayauhtiuetz. (2 Mayauhtiuetzi, nino) abatirse prostrandose por el suelo. (1
nino, mayauhtiuetzi) abalançarse o echarse por essos suelos prostrado. (1 nino,
mayauhtiuetzi)

mayauhtihuetzi + : tenderse por essos suelos. (1 tlalpan nino, mayauhtiuetzi)

mayauhtli + : echada cosa assi. (1 tlaatlam mayauhtli)

mayauhyotitica : estar echando desi niebla la nieue. (1)

mayeccantli : mano derecha. (1) derecha mano. (1) diestra mano derecha. (1)
mano derecha. (2)

mayectia, nitla : desmochar arboles. pre: onitlamayecti. (2) desmochar arbol. (1)

mayecuel : suso; aduerbio. (1) lo mismo es que macuele. aduerbio. (2)

mayecuele : a ello, sus compañeros, ea ea a ello. (1) ea, aduerbio para incitar.
(1) idem. (Mayecuel: lo mismo es que macuele. aduerbio.) (2)

mayehuatl : guante. (1 mayeuatl) guante. (2 Mayeuatl)

mayo + : mayo, mes quinto. (1 metztli mayo) el mes de mayo. et sic de alijs.
(2 Metztli mayo)

mayo ticmatica inye pascua : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 mayuh
ticmatica ynye pasqua)

mayo ye in amoyollo : sey ciertos o tened entendido. (2 Mayuh ye in amoyollo)

mayomochihua : sea assi, o hagase assi. (1 mayuhmochiua)

mayotie : no te cures, o no hagas caso dello, o estese assi. (2 Mayuhtie)

mayotzincuepani : bolteador al modo de españa. (2) bolteador tal. (1)

mayoye + : empero sey cierto, o té[n] entendido. s. que se hara loque digo. &c.
(2 Yece mayuhye moyollo)

maza cuitlatl : cagarruta de oueja, f:. (1 maça cuitlatl)

maza quechpozahualiztli : papera enlos animales. (1 maça quechpoçaualiztli)

mazaatemitl : garrapata. (2 Maçaatemitl) garrapata. (1 maçaatemitl)

mazacacti : herrador de bestias. (2 Maçacacti) herrador de bestias. (1 maçacacti)

mazacactia, ni : herrar bestias. pre: onimaçacacti. (2 Maçacactia, ni)

mazacalli : caualleriza. (2 Maçacalli) caualleriza o establo. (1 maçacalli)

mazacapilhuia, nite : dar higa. (1 nite, maçacapilhuia)


mazacetl : seuo de animal. (1 maçacetl)

mazacihui, ni : deuanear, o desuariar. preterito: onimaçaciuh. (2 Maçaciui, ni)


deuanear o hazer desatinos y diflates. (1 ni, maçaciui)

mazacihuiliztli : desuario, o desatino. (2 Maçaciuiliztli) deuaneo o desatino. (1


maçaciuiliztli)

mazaciuhqui : sea asi como fuere. (2 Maçaciuhqui)

mazacoatl : gusano gordo con cuernos, o culebra grande que no haze mal. (2
Maçacoatl) culebra gorda y grande. (1 maçacoatl)

mazacocolizo : el que tiene muermo. (2 Maçacocoliço)

mazacocoliztli : muermo de bestia. (2 Maçacocoliztli) muermo de bestia. (1


maçacocoliztli)

mazacocolizzo : muermoso, lleno de muermo. (1 maçacocolizço)

mazacohuatl : gusano con cuernos. (1 maçacouatl)

mazaconetl : ceruatillo. (2 Maçaconetl) ceruatillo. (1 maçaconetl)

mazaehuatl : piel de animal. (2 Maçaeuatl) pelleja de animal. (1 maçaeuatl)


cuero de venado. (1 maçaeuatl)

mazahuacan nanacatl : honguillos q[ue] embeodan. (2 Maçauacan nanacatl) hongo


que emborracha. (1 maçauacan nanacatl)

mazamachiyotia, ni : herrar ganado con fuego. pr: onimaçamachioti (2


Maçamachiotia, ni)

mazamachtiani : domador de potros. (2 Maçamachtiani)

mazamailpiya, ni : manear bestias. preterit: onimaçamailpi. (2 Maçamailpia,


ni) manear bestias. (1 ni, maçamailpia)

mazamamachtia, ni : domar potros. preterit: onimaçamamachti. (2 Maçamamachtia,


ni) domar potros. (1 ni, maçamamachtia)

mazamamachtiani : domador tal. (1 maçamamachtiani)

mazamamachtililiztli : domadura assi. (1 maçamamachtililiztli)

mazamamachtiliztli : domadura de potros. (2 Maçamamachtiliztli)

mazamani itzcuintli : lebrel. (1 maçamani ytzcuintli)

mazamaniitzcuintli : alano, o lebrel. (2 Maçamaniytzcuintli)

mazamatlatl : red para tomar venados o fieras. (2 Maçamatlatl) red para fieras
o venados. (1 maçamatlatl)

mazamecahuia, nitla : armar lazos alas fieras. (2 Maçamecauia, nitla) armar lazo
alos venados. (1 nitla, maçamecauia)
mazamecatl : lazo para caçar fieras, o venados. (2 Maçamecatl) lazo, para
tomar fieras. (1 maçamecatl)

mazamictia, ni : matar animalias. p: onimayamicti. (2 Maçamictia, ni) matar


animales o fieras. (1 ni, maçamictia)

mazamictiani : matador tal, o carnicero. (2 Maçamictiani) matador destas. (1


maçamictiani)

mazamolli : guisado, o potaje de venado. (2 Maçamulli) manjar de carne; y assi de


los de mas. (1 maçamulli)

mazan huel iuhyauh : moderadamente, o haga se con moderacion. (2 Maçan vel


iuhyauh)

mazan ic pachihui immoyollo : mas contenta te con esto. (2 Maçan ic pachiui


ymmoyollo)

mazan ixquich : abasta; aduerbio. (1 maçan yxquich)

mazan quexquich : algun tanto, o vnpoco menos o no tanto. (2 Maçan quexquich)

mazan ticochtie : mira que no te duermas. (2 Maçan ticochtie)

mazan ticoptie : idem. (Maçan ticochtie: mira que no te duermas.) (2 Maçan


ticoptie)

mazanacatl : carne de venado. (2 Maçanacatl) carne de venado; et sic de


similibus. (1 maçanacatl.)

mazanhuel ipan : idem. (Maçan vel iuhyauh: moderadamente, o haga se con


moderacion.) (2 Maçanvel ipan)

mazanquexquich : vn poco menos. (1 maçanquexquich)

mazanyeyyo mochihuai : solamente se haga esto, y no mas. (1 maçanyeyyo mochiuay)

mazaquechpozahualiztli : papera enlos animales. (2 Maçaquechpuçaualiztli)

mazaquechtli : cuello de animal. (2 Maçaquechtli) garganta o cuello de animal.


(1 maçaquechtli)

mazaquetol cocoliztli : haua de bestias. (2 Maçaquetol cocoliztli)

mazaquetolcocoliztli : haua de bestia. (1 maçaquetolcocoliztli)

mazatepoztzicuahuaztli : almohaça. (1 maçatepuztziquauaztli)

mazati, ni : tornarse bestia el hombre. preterito: onimaçatic. (2 Maçati, ni)

mazatilia, nino : idem. pre: oninomaçatili. (Maçati, ni: tornarse bestia el


hombre. preterito: onimaçatic.) (2 Maçatilia, nino) hazerse bestia, o tornarse
como bruto. (1 nino, maçatilia) tornarse bestia. (1 nino, maçatilia)
mazatilia, nite : tornar bestia a otro. prete: onitemaçatili. (2 Maçatilia, nite)

mazatl : venado. (2 Maçatl) cieruo. (1 maçatl)


mazatl + : harona bestia. (1 tlatziuini maçatl) harona bestia. (1 quitemmati
maçatl)

mazatl elefante icoatlan : marfil. (1 maçatl elefante ycoatlan)

mazatl tlacaciuhqui iconeuh : hijo de animal manso. (1 maçatl tlacaciuhqui yconeuh)

mazatlacuacualtia, ni : pensar bestias, odar apacer alganado. preter:


onimayatlaquaqualti. (2 Maçatlaquaqualtia, ni) pensar bestias. (1 ni,
maçatlaq[ua]q[ua]ltia)

mazatlacuacualtiloyan : dehesa, o exido. (2 Maçatlaquaqualtiloyan) pasto lugar


para pacer. (1 maçatlaquaqualtiloyá[n])

mazatlacualli : pasto lo que se pace. (1 maçatlaqualli) yerua, o paja. &c. para


bestias. (2 Maçatlaqualli) yerua para bestias. (1 maçatlaqualli) piensso de
bestia. (1 maçatlaqualli)

mazatlacualli + : herren o alcacer. (1 octoctli maçatlaqualli) herren o


alcacer. (1 xoxouhqui maçatlaqualli)

mazatlacualtia, ni : pensar bestias. preter: onimaçatlaqualti. (2


Maçatlaqualtia, ni) pensar bestias. (1 ni, maçatlaqualtia)

mazatlacualtiloyan : pesebrera. (2 Maçatlaqualtiloyan) pesebre o pesebrera. (1


maçatlaqualtiloyan)

mazatlamamalpepechtia, ni : é[n]albardar bestia. p: onimaçatlamamalpepechti. (2


Maçatlamamalpepechtia, ni) enalbardar. (1 ni, maçatlamamalpepechtia)

mazatlatlacaahuiloani : domador tal. (1 maçatlatlacaauiloani)

mazatlatlacaahuiloliztli : domadura assi. (1 maçatlatlacaauiloliztli)

mazatlatlacahuiloa, ni : domar potros. prete: onimaçatlatlacauilo. (2


Maçatlatlacauiloa, ni) domar potros. (1 ni, maçatlatlacauiloa)

mazatlatlacahuiloani : domador de potros. (2 Maçatlatlacauiloani)

mazatlatlacahuiloliztli : domadura tal. (2 Maçatlatlacauiloliztli)

mazatzohuaztli : lazopa[ra] caçar fieras, o venados. (2 Maçatzouaztli) lazo, para


tomar fieras. (1 maçatzouaztli)

mazaxococuahuitl : ciruelo dela tierra. (1 maçaxocoquauitl)

mazaxocotl : ciruela desta tierra. (2 Maçaxocotl) ciruela desta tierra. (1


maçaxocotl)

mazayeiyo : solamente sea esto, o esso. (2 Maçayeiyo)

mazayoqui : tal qual . (1 maçayuhqui)

mazayotl : ceruuno. (2 Maçayutl) ceruuno. (1 maçayotl)

mazazo : sea como fuere, o nose haga caso. (2 Maçaço)


mazazo yuhqui : sea como fuere. (1 maçaço yuhqui)

mazo ihui : aunque. (1 maço yui)

mazoa, ni : estender la mano, o el braço. preterit: onimaçouh. (2 Maçoa, ni)


estender la mano o el braço. pr: onimaçouh. (2 Maçoa, ni) estender la mano con el
braço. (1 nimaçoa)

mazoihui : aunque, dadoque, o puesto cato. (2 Maçoiui)

mazonelihui : idem. o puesto caso que sea assi. (Maçoiui: aunque, dadoque, o
puesto cato.) (2 Maçoneliui) aunque. (1 maçoneliui)

mazoyoqui : sea como fuere, o sea tal qual. (2 Maçoiuhqui)

mazozotlac : floxo por negligencia. (1 maçoçotlac)

mazozotlacyotl : floxedad tal. (2 Maçoçotlacyotl) floxedad assi o negligencia. (1


maçoçotlacyotl)

mecachihua, ni : hazer cordeles. preter: onimecachiuh. (2 Mecachiua, ni) cordel


hazer. (1 ni, mecachiua)

mecachihualiztli : el acto de hazer cordeles. (2 Mecachiualiztli)

mecachihuani : cordelero. (2 Mecachiuani)

mecachiuhqui : idem. (Mecachiuani: cordelero.) (2) cordonero. (1)

mecahecahuaztli : escalera de cordeles. (1 mecahecauaztli)

mecahuehuetl : viuela. (1 mecaueuetl) ynstrumento musico. (1 mecaueuetl)


viguela, o harpa. (2 Mecaueuetl) harpa instrumento musico. (1 mecaueuetl) laud,
instrumeuto musico. (1 mecaueuetl) viguela instrumento musico. (1 mecaveuetl)

mecahuehuetl + : monacordio. (2 Petlacal mecaueuetl)

mecahuehuetl macuilli imecayo : ynstrumento de cinco cuerdas; y assi delas


demas. (1 mecaueuetl macuilli ymecayo)

mecahuehuetl nahui imecayo : ynstrumento de quatro cuerdas. (1 mecaueuetl naui


ymecayo)

mecahuehuetzotzona, ni : tañer viguela harpa, o cosa semejante. preterito:


onimecaueuetzotzon (2 Mecaueuetzotzona, ni) tañer vihuela. (1 ni,
mecaueuetzotzona)

mecahuehuetzotzonani : tañedor de viguela. (2 Mecaueuetzotzonani) tañedor assi.


(1 mecaueuetzotzonani)

mecahuehuetzotzonqui : idem. (Mecaueuetzotzonani: tañedor de viguela.) (2


Mecaueuetzotzonqui) tañedor assi. (1 mecaueuetzotzonqui)

mecahuia, nino : caer en lazo. preterito: oninomecaui. (2 Mecauia, nino)


enlazarse. (1 nino, mecauia)
mecahuia, nitla : caçar fieras con lazos, o ligar algo con cordeles. pret:
onitlamecaui. (2 Mecauia, nitla) casar fieras con lazo. (1 nitla, mecauia)

mecahuitequi, nino : açotarse assi mismo. preteri: oninomecauitec. (2


Mecauitequi, nino) açotarse. (1 nino, mecauitequi)
mecahuitequi, nite : açotar a otro. preterito: onitemecauitec. (2 Mecauitequi,
nite) castigar con açotes, o con cosa semejante. (1 nite, mecauitequi) açotar a
otro. (1 nite, mecauitequi) diciplinar o açotar. (1 nite, mecauitequi)

mecamalina, ni : hazer, o torcer cordeles. prete: onimecamalin. (2) cordel hazer.


(1)

mecamalinaliztli : el acto de hazer cordeles. (2)

mecamalinani : cordelero. (2)

mecamalinqui : cordelero. (2) cordonero. (1)

mecania, nino : ahorcarse. preterito: oninomecani. (2) ahorcarse. (1)


mecania, nite : ahorcar a otro. preterito: onitemecani. (2) enlazar con lazos.
(1) ahorcar a otro. (1)

mecapalhuia, nino : proueerse de mecapal. pret: oninomecapalhui. (2)

mecapalli : mecapal, cordel para lleuar carga acuestas. (2) mecapal. (1)

mecapaltia, mo : hazer mecapal o cordeleltameme. (1)


mecapaltia, nino : hazer mecapal para si. preter: oninomecapalti. (2)
proueerse de mecapal o de cordel para lleuar carga. (1) cordel o mecapal hazer
para lleuar carga acuellas. (1) proueerse de mecapal y de cordeles o amancebarse.
(1)

mecatia, nino : amancebarse. preterito: oninomecati. o proueerse de cordeles. (2)


luxuriar. (1) hazer cordeles o proueerse dellos y amancebarse. (1) amancebarse.
(1) proueerse de mecapal y de cordeles o amancebarse. (1)

mecatica : con cordeles. (2)

mecatica, nitehuitequi : açotar a otro con cuerdas o diciplinas. prete:


mecatica oniteuitec. (2 Mecatica, niteuitequi)

mecatitech tlamati : trepador en cuerda, o soga. (2) trepador én cuerda. (1)

mecatitech tlamatiliztli : trepadora tal. (2) trepa o trepadura assi. (1)

mecatitech tlamatini : trepador assi. (2) trepador én cuerda. (1)

mecatitech tlamatqui : idem. (Mecatitech tlamatini: trepador assi.) (2) trepador


én cuerda. (1)

mecatl : cordel. (1) cordel, o soga, o açote de cordeles. (2) açote de cuerda
o diciplina. (1) diciplina o açote. (1) manceba de soltero. (1)

mecatl + : cabestro. (2 Cauallo mecatl) çarça. (2 Quauitz mecatl)

mecatlamachiuhqui : cordonero. (2) cordonero. (1)


mecatlamachtli : cordon. (2) cordon. (1)

mecatlapipilhuaztli : cordel tirante como percha para colgar del alguna cosa. (1)

mecatlapohua, ni : echar suertes con cordeles, agoreando. prete:


onimecatlapouh. (2 Mecatlapoa, ni) sortear, echar suertes con cordeles o mayz. (1
ni, mecatlapoa)

mecatlapohualiztli : sorteamiento assi. (1 mecatlapoualiztli)

mecatlapouhque : los que echan las dichas suertes. (2)

mecatlapouhqui : el que echa las tales suertes. (2)

mecauceuetzotzonaliztli : el acto de tañer viguela. &c. (2)

mecayotia, nitla : fiador poner ala gorra. (1) poner fiador ala gorra, o cosa
semejante, o empulgar arco, o ballenas o atar algo con cordeles. prete:
onitlamecayoti. (2) empulgar arco o ballesta. (1) enhilar aguja. (1)

mecayotia =, nitla : = mecayotlalia (2 mecayotia )

mecayotl : abolorio. (1) parentesco por sangre. (1) linage. (1) abolorio, o
parentesco de consanguinidad. (2)

mecayotlalia, nitla : lo mesmo es que mecayotia prete: onitlamecayotlali. (2)


fiador poner ala gorra. (1)

mecellotl : el cogollo de maguei antes que tallezca. (2)

mecellotl, meztallotl : cogollo de maguei no espigado. (1)

mecohuia, nino : comprar magueyes. preterito: oninomecoui. (2 Mecouia, nino)


comprar magueyes para mi. (1 nino, mecouia)

meelehuiani : tirano. (1 meeleuiani)

meelpampetlauhqui : despechugado. (1)

mehuatiquetzqui : empinado assi. (1 meuatiquetzqui) leuantado assi. (1


meuatiquetzqui) empinado desta manera. (2 Meuatiquetzqui)

mehuatiquetzqui + : levantado otra vez. (1 occeppa meuatiquetzqui)

mehuia, nitla : poner çomo de maguei en alguna hinchazon. pre: onitlameui. (2


Meuia, nitla) poner çumo de maguey en algúna llaga. (1 nitla, meuia) çumo de
maguey poner en alguna hinchazon. (1 nitla, meuia)

melacteca, nino : tenderse, o echarse enel suelo. prete: oninomelactecac. (2)


estenderme o tenderme ala larga. (1)

melactic : derecha cosa. (1) cosa derecha y luenga. (2)

melactli + : sala alta y larga. (2 Calnepanol melactli)


melahua, nic : endereçar alguna cosa tuerta, o exponer y declarar la escriptura,
o lo que es dificultoso de entender. preterito: onicmelauh. (2 Melaua, nic)
declarar o pronunciar algo. (1 nic, melaua)
melahua, nino : tenderme enel suelo. preterito: oninomelauh. (2 Melaua, nino)
estenderme o tenderme ala larga. (1 nino, melaua)
melahua, nitla : caminar derecho, passando delargo sin detenerse en algun lugar, o
endereçar alguna cosa tuerta. preterito: onitlamelauh. (2 Melaua, nitla)
perpetuar o continuar. (1 nitla, melaua) glosar. (1 nitla, melaua) passar
caminando. (1 nitla, melaua) endereçar algo. (1 nitla, melaua)

melahuac : derecha cosa. (1 melauac) cierta cosa y verdadera. (1 melauac)

melahuac + : siniestra cosa. (1 amo melauac) ynjusta cosa. (1 amo melauac)


libre nacido en libertad. (1 tlaca melauac)

melahuac cuicatl : canto llano. (1 melauac cuicatl) canto llano. (2 Melauac


cuicatl)

melahuac niquitoa : dezir verdad. (1 melauac niquitoa)

melahuac temictli : sueño verdadero. (1 melauac temictli)

melahuac tlatamachihuani : medidor de derecho. (1 melauac tlatamachiuani)

melahuaca : simplemente sin doblez. (1 melauaca) derechamente. (1 melauaca)


justamente. (1 melauaca) aderechas. (1 melauaca)

melahuaca nemilice : simple persona sin doblez. (1 melauaca nemilice) justo. (1


melauaca nemilice)

melahuaca nemiliceque : justos. (1 melauaca nemiliceque)

melahuaca tamachihua, nitla : medir derecho. pret: onitlamelauacatamachiuh. (2


Melauaca tamachiua, nitla)

melahuaca temictli : sueño verdadero. (1 melauaca temictli)

melahuaca tlacuilo : escriptor verdadero. (1 melauaca tlacuilo)

melahuaca tlacuilolli : escriptura verdadera. (1 melauaca tlacuilolli)

melahuacacaqui, nic : entender derechamente la cosa. pret: onicmelauacacac. (2


Melauacacaqui, nic)

melahuacaitoa, nic : dezir clara y derechamente la cosa, o declarar lo que esta


escuro de entender. prete: onicmelauacaito. (2 Melauacaytoa, nic) declarar lo
obícuro y dificultoso. (1 nic, melauacaitoa)

melahuacanemilice : p[er]sona sancta justa y de buena vida, o sincera y sin


doblez. (2 Melauacanemilice)

melahuacanemiliceque : personas de buena vida assi. (2 Melauacanemiliceque)

melahuacatemictli : sueño verdadero. (2 Melauacatemictli)

melahuacatlacuilo : escriuano que escriue verdadero. (2 Melauacatlacuilo)


melahuacatlacuilolli : escriptura verdadera. (2 Melauacatlacuilolli)

melahuacatlatamachihuani : elque mide derecho. (2 Melauacatlatamachiuani)

melahuacayotl : derechura. (2 Melauacayotl)

melahualiztica : aderechas. (1 melaualiztica) derechamente. (2 Melaualiztica)

melahualiztli : sí[m]pleza sin doblez. (1 melaualiztli) vida llana y derecha. (2


Melaualiztli)

melahuatoc : echado assi. (1 melauatoc) rellanada cosa por el suelo. (1


melauatoc)
melahuatoc, ni : estar tendido, o echado enel suelo. prete: onimelauatoca. (2
Melauatoc, ni) echado estar y tendido. (1 ni, melauatoc) estar echado. (1 ni,
melauatoc)

melahuilia, nicte : declarar algo a otro. preterito: onictemelauili. (2


Melauilia, nicte)

melauhcaitta, nitla : niuelar. (1)

melauhcatamachihua, nitla : medir derecho. (1 nitla, melauhcatamachiua)

melauhtiuh, nitla : yr d[e]recho a algúna p[ar]te. (1) yr camino derecho. (2)

melaztic : derecha cosa. (1) cosa derecha y luenga. (2)

melchiquiuh petlauhqui : despechugado. (2)

melchiquiuhpetlauhqui : despechugado. (1)

melcinqui : ahogado assi. (1)

melinco : ahito o el que esta ahito. (1)

melixhuitiqui : ahito o el que esta ahito. (1 melixuitiqui) elque esta ahito. (2


Melixuitiqui)

mellelmatini : querelloso desta manera. (1) persona que esta desabrida y


enojada, o quexosa. (2)

mellelmatqui : idem. (Mellelmatini: persona que esta desabrida y enojada, o


quexosa.) (2)

mellelquixtiqui : alegre assi. (1) persona que se recrea y que se anda espaciando.
(2)

mellelti : arrepentido assi. (1) arrepentido, o embaraçado. (2)

melleltiani : quebrantador de confederacion. (1) idem. (Mellelti:


arrepentido, o embaraçado.) (2)

melleltique : desconcertados assi. (1)

melleltiqui : embaraçado assi. (1) idem. (Melleltiani: idem. (Mellelti:


arrepentido, o embaraçado.)) (2)
melocoton + : melocoton la fruta del. (1 xocotl melocoton)

melocoton cuahuitl : melocoton, arbol conocido. (1 melocoton quauitl) arbol de


melocoton. (2 Melocoton quauitl)

melommilpan : melonar. (1)

melon milpa : melonar (2)

melpan petlauhqui : despechugado. (2)

melpetlauhqui : idem. (Melpan petlauhqui: despechugado.) (2)

meltia +, nino : recrearse. (1 nino, cece meltia)

membrillo + : membrillo fruta del. (1 xocotl mé[m]brillo) carne de membrillo.


(1 necutlanelolli membrillo) conserua, o carne de membrillo. (2 Necutlanelolli
membrillo)

membrillo cuahuitl : membrillo, arbol conocido. (1 membrillo quauitl)


membrillo, el arbol. (2 Membrillo quauitl)

meme, nitla : lleuar carga acuestas. preteri: onitlameme (2) carga lleuar. (1)

memetlatl : molleja en las aues. (1)

memeya : manar por diuersas partes. (1) manar agua o cosa liquida por muchas
partes. pre: omemeyac. (2)

memeyallotl : leche generalmente. (1) leche generalmente. (2)

memmauhtia, nino : espantarse o auer miedo sin proposito ni razon. p:


oninonemmauhti. (2)

menecutli : miel de maguey cruda. (1) miel de maguei cruda. (2)

menexhualiztli : almorranas. (1 menexualiztli) almorranas. (2 Menexualiztli)

meocuilin : gusano de maguey. (1) gusano de maguei. (2)

mequiyotl : tallo grande de maguey. (1) el tallo largo del maguei. (2)

mesa + : mesa portatile. (1 motquitinemi mesa) tres ordenes de mesas. (2


Epantitoc mesa) mesa en que ponen lo vendible. (1 tiyamic mesa) mesa d[e] tres
pies. (1 yey icxi mesa yexcá[m]pa icxe mesa) mesa de marmol. (1 teuapal mesa)
mesa de tres ordenes. (1 epantitoc mesa) mesa de tres ordenes. (1 tlaepantililli
mesa) mesa de vn pie. (1 çance ycxi mesa) mesa que se pone enla yglesia paraque
ofrezcan enella. (2 Tlamanal mesa) mesa de vn pie. (1 ce ycxe mesa) mesa
portatile. (1 nouian vel monequi mesa) mesa d[e] tres pies. (1 yey icxi mesa
yexcá[m]pa icxe mesa) mesa, donde comemos. (1 tlaqualoni mesa) mesa de cambiador
o banco. (1 ypan teocuitlapoualo mesa) mesa en que ponen lo vendible. (1 ypà[n]
tlanamaco mesa) mesa enlos sacrificios. (1 tlamanal mesa) mesa de tres ordenes.
(2 Tlaepantililli mesa)

mesa tlapachiuhcayot : manteles. (1)


mesa tlapachiuhcayotl : cobertor de mesa, o los manteles. (2)

mesa tlapachiuhcayotontli : manteles pequeños. (1 mesa tlapachiuhcayotó[n]tli)

mesacuac : cabecera de meta. (1 mesaquac) cabecera de mesa. (2 Mesaquac)

mesatlapachiuhcayotontli : manteles pequeños. (2)

mesmo + : setiembre mes. (1 lo mesmo) coro. (1 lo mesmo) enero. (1 lo mesmo)


ceuada. (1 lo mesmo) melon fruta conocida. (1 lo mesmo) jubileo, año de
remission. (1 lo mesmo) clerigo. (1 lo mesmo) corregidor, iusticia. (1 lo mesmo)
frontal de altar. (1 lo mesmo) dios. (1 lo mesmo) berça o col. (1 lo mesmo) ora
del dia. (1 lo mesmo) marques. (1 lo mesmo) eneldo. (1 lo mesmo) bonete. (1 lo
mesmo) calças. (1 lo mesmo) doña sulana. (1 lo mesmo) angel. (1 lo mesmo)
ciruela de castilla. (1 lo mesmo) puñal, arma vsada. (1 lo mesmo) çapato. (1 lo
mesmo) çumaque. (1 lo mesmo) chiriuia. (1 lo mesmo) doblar el precio. (1 lo
mesmo es q[ue] doblar el trabajo) quintal. (1 lo mesmo) mayo, mes quinto. (1 lo
mesmo) juramento. (1 lo mesmo) chinela calçado. (1 lo mesmo) cedro. (1 lo
mesmo) campana. (1 lo mesmo) martes dia dela semana. (1 lo mesmo) culantro. (1
lo mesmo) chirimia. (1 lo mesmo) nuez, fruta conocida. (1 lo mesmo) elemento.
(1 lo mesmo) chapines. (1 lo mesmo) purgatorio, lugar donde se purgan las
animas. (1 lo mesmo) (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali) missa. (1
lo mesmo) junio mes. (1 lo mesmo) dormidera. (1 lo mesmo) candela. (1 lo mesmo)
breuiario. (1 lo mesmo) çanahoria. (1 lo mesmo) descomunion. (1 lo mesmo)
abril, mes quarto. (1 lo mesmo) domingo. (1 lo mesmo) castaña. (1 lo mesmo)
romero yerua. (1 lo mesmo) durazno la fruta. (1 lo mesmo) marquesa. (1 lo mesmo)
jueues vn dia dela semana. (1 lo mesmo) camisa de castilla. (1 lo mesmo)
yglesia. (1 lo mesmo) marco de plata. (1 lo mesmo) cura de yglesia. (1 lo mesmo)
libra, peso de onze onças. (1 lo mesmo) adobo. (1 lo mesmo) sabado. (1 lo mesmo)
miercoles, dia dela semana. (1 lo mesmo) arroba. (1 lo mesmo) don; pronombre;
castellano. (1 lo mesmo)

metalotl : meollo de maguei. (2) meollo de maguei. (1)

metalotl = : = metzolli (2 metalotl)

meteca, ni : plantar magueyes. preterit: onimetecac. (2)

metl : maguei. (2) maguei. (1)

metl nicaquia : plantar magueyes. (2)

metlapilcoatl : biuora muy ponçoñosa. (2)

metlapilli : moledor con que muelen el mayz. (2) moledor de mayz. (1)

metlatl : piedra donde muelen el mayz. &c. (2) piedra para moler el mayz y lo
que se ha de comer. (1)

metlatzotzona, ni : picar muela o piedra pa moler. pre: onimetlatzotzon (2)

metlatzotzona,, ni : picar muela para moler. (1)

metolcualo : idem. pr: ometolqualoc. (Metolloa: apolillarse la ropa.


preterito: ometolloac.) (2 Metolqualo) apollinarse la ropa. (1 metolqualo)

metolcualoc : apolillada ropa. (2 Metolqualoc)


metolcualoliztli : apollinadura. (1 metolqualoliztli)

metolin : piojo blanco del cuerpo. (1)

metollo : apolillada ropa. (2)

metolloa : apolillarse la ropa. preterito: ometolloac. (2) apollinarse la ropa.


(1)

metollohualiztli : apollinadura. (1 metolloualiztli)

metzcacaltic : esteuado de piernas (2) esteuado de piernas. (1)

metzcotoctic : coxo de pierna quebrada. (1)

metzcuauhyotl : el muslo, o el largor de toda la pierna. (2 Metzquauhyotl)

metzhuatzalli + : pernil de tocino. (2 Pitzo metzuatzalli)

metzoia, nino : tener la muger su costumbre pre: oninometzui. (2 Metzuia, nino)


costumbre tener la muger. (1 nino, metzuia)
metzoia, no : camisa o costumbre tener la muger. (1 no, metzuia)
metzoia, tito : reboluer o cruzar los muslos vna persona con otra. pre:
otitometzuique. (2 Metzuia, tito)

metzolli : lo mismo es que metalotl. (2)

metzontli : los pelos delas piernas. (2)

metzpoztecqui : coxo, que se quebro la pierna. (2 Metzpuztecqui) coxo de pierna


quebrada. (1 metzpuztecqui)

metzpoztequi, nino : quebrarse la pierna por el muslo. pre: oninometzpuztec. (2


Metzpuztequi, nino) quebrarse la pierna por el muslo. (1)
metzpoztequi, nite : quebrar a otro la pierna assi. prete: onitemetzpuztec. (2
Metzpuztequi, nite)

metztlalhuatl : los neruios dela pierna. (2)

metztlapohualiztli : mes parte dozena del año. (1 metztlapoualiztli)

metztli : muslo, por parte de dentro y de fuera. (1) luna, o pierna de hombre o
de animal, o mes. (2) mes parte dozena del año. (1) luna planeta del cielo. (1)
pierna de animal. (1)

metztli + : luna demediada, o mé[n]guada. (2 Cotonqui metztli) menguante de


luna. (1 yc poliui ym metztli) nalgada de tocino. (1 tocino metztli) luna nueua.
(2 OValmoman metztli) el mes de octubre. (2 Ic matlactetl metztli yce xiuitl)
setiembre mes. (1 icchicunaui metztli yn cexiuitl) quatro meses. (2 Naui metztli)
el mes de agosto. (2 Icchicuei metztli yncexiuitl) estar ya la luna llena. (2
Yeyaualtic metztli) dos meses. (2 Ontetl metztli) luna nueua. (1 yancuic
metztli) menguante de luna. (1 yc mictiuhí[n] metztli) agosto mes. (1 yc chicuei
metztli ycexiuitl) junio mes. (1 ycchiquacem metztli yn cexiuitl) luna nueua. (1
oualmoman metztli) luna llena. (1 omacic metztli) media luna. (1 tlapanqui
metztli) crecer la luna. (1 veixtiuh in metztli) otubre mes. (1 ycmatlactetl
metztli yncexiuitl) dos meses. (1 ontetl metztli) mes y medio. (1 centetl
metztli ypan tlaco) luna nueua. (1 oquiçaco metztli) luna llena. (1 oyaualiuh
metztli) luna nueua. (2 Oquiçaco metztli) luna llena. (2 Oueix metztli) luna de
mediada. (1 cotó[n]qui metztli) julio mes. (1 yc chicontetl metztli yn
c[e]xiuitl) luna llena. (1 oueix metztli) media luna. (1 centlacol metztli)
nouiembre mes. (1 ycmatlactetl oce metztli yn cexiuitl) abril, mes quarto. (1 yc
nauhtetl metztli ycexiuitl) mayo, mes quinto. (1 ycmacuilli metztli yncexiuitl)
dos meses. (1 ome metztli) luna de mediada. (1 tlapanqui metztli) luna llena. (1
ye yaualtic metztli) menguante de luna. (1 yc iloti ym metztli) cuatro meses. (1
naui metztli) menguante de luna. (2 Inecuepaliz im metztli) menguante de luna.
(1 ynecuepaliz yn metztli) luna que esta ya llena. (2 Oyaualiuh metztli) luna
llena. (2 Otlapaliuhcat metztli) el mes de abril. (2 Icnauhtetl metztli yce
xiuitl) pernil de tocino. (2 Tocino metztli) el mes de julio. (2 Icchicuntetl
metztli in cexiuitl) el mes de março. (2 Ic yei metztli yce xiuitl) dos meses.
(2 Ome metztli) luna llena. (2 Omacic metztli) menguante de luna. (2 Ye mictiuh
ym metztli) media luna, o luna d[e]mediada (2 Tlapanqui metztli) eclipsada luna.
(1 oqualoc yn metztli)

metztli cualo : eclipsarse la luna. (2 Metztli qualo) eclipsarse la luna. (1


metztli qualo)

metztli icualoca : eclipsi de luna. (2 Metztli iqualoca) eclipsi de luna. (1


metztli yqualoca)

metztli imiquiz : conjunction de luna. (2) conjunction de luna. (1 metztli


ymiquiz)

metztli inecuepaliz : menguante de luna. (1 metztli ynecuepaliz)

metztli marzo : março mes tercero. (1 metztli março)

metztli mayo : el mes de mayo. et sic de alijs. (2) mayo, mes quinto. (1)

metztli nohuiembre : nouiembre mes. (1 metztli nouiembre)

metztli otubre : otubre mes. (1)

metztli, + : enero. (1 ycce metztli, ynce xiuitl)

metztona : hazer luna. pre: ometznac. (2 Metztuna) hazer luna. (1 metztuna)

metztonalli : claridad de luna. (2 Metztunalli) claridad de luna. (2


Metztunalli) lunar luz dela luna. (1)

metztonallotl : idem. (Metztunalli: claridad de luna.) (2 Metztunallotl) lunar


luz dela luna. (1)

metztontli : mes pequeño, o luna o pierna pequeña. (2) pierna pequeña. (1)

metztztli : muslo, por parte de dentro y de fuera. (1)

meuhqui : leuantado dela cama. (2) leuantado assi. (1)

mexicopa : hazia mexico. (2) hazia la cibdad de mexico. (1)

mexicopahuic : idem. (Mexicopa: hazia mexico.) (2 Mexicopauic) hazia la cibdad


de mexico. (1 mexicopauic)
mexixin : mastuerço. (2) mastuerço yerua conocida. (1)

mexixquilitl : idem. (Mexixin: mastuerço.) (2) mastuerço yerua conocida. (1)

meya : manar la fuente, o cosa semejante. preter: omex. (2) manar agua o
otra cosa. (1)

meyollotli : cogollo de maguei, antes que tallezca. (2) cogollo de maguei no


espigado. (1)

mezotl : maguei seco. (2 Meçotl) maguei seto. (1 meçotl)

meztallotl : cogollo blanco de maguei antesque eche tallo. (2)

meztallotl + : cogollo de maguei no espigado. (1 mecellotl, meztallotl)

miac : las siete cabrillas, constellacion. (2) carillas constellacion. (1)

miahuacoatl : biuora. (2 Miauacoatl)

miahuati : echar espiga y flor la caña del mayz pre: omiauatic. (2 Miauati)

miahuatl : la espiga y la flor dela caña de mayz. (2 Miauatl)

miahuatototl : paxarico amarillo que canta suauemente. (2 Miauatototl)

miatlacpa omoppa : idem. (Matlacpa omome: doze vezes.) (2)

mic + : muerto del todo. (2 Ouel mic) cada año. (1 momona mic)

micalini : batallador o escaramuçador. (2) peleador. (1) escaramuçador. (1)

micalini + : ombre exercitado én armas. (1 yeixcoca oquichchotl micalini)

micca cayolin : mosca grande. (1 micca cayulin)

micca huemmana, ni : sacrificar o ofrecer algo al muerto. (1 ni, micca uemmana)

micca quimiliuhcayotl : mortaja. (1 micca q[ui]miliuhcayotl)

micca quimiloani : mortajador de muertos. (1)

micca tepetlacalli : sepultura de piedra. (1)

micca tilmahua : vestido de luto. (1 micca tilmaua)

micca tlacuilolmachiyotl : petafio de sepultura. (1)

micca tlatatacca tzacayotl : sepultura cón epitaphio. (1)

micca tlatlatlauhtiliztli : esequias. (1)

miccacochi, ni : dormir los ojos abiertos. prete: onimiccacoch. (2) dormir los
ojos abiertos. (1)

miccacochini : el que duerme los ojos abiertos. (2) dormidor tal. (1)
miccacochqui : idem. (Micca_cochini: el que duerme los ojos abiertos.) (2)
dormido assi. (1)

miccacuicatl : obsequias de muerto. (2) esequias. (1)

miccahua : enlutado por muerto. (2 Miccaua) enlutado. (1 miccaua)

miccahuacati, ni : traer luto, o gritar por muerto. prete: onimiccauacatic. (2


Miccauacati, ni) gritar con gemido. (1 ni, miccauacati)

miccahuacatiliztli : el luto que se pone por el muerto. (2 Miccauacatiliztli)


luto que se pone por el muerto. (1 miccauacatiliztli) grita desta manera. (1
miccauacatiliztli)

miccahuacayotl : enlutamiento. (2 Miccauacayotl) luto que se pone por el muerto.


(1 miccauacayotl)

miccahuenmana, ni : ofrecer oblada, o ofrenda por muerto. pret: onimiccauemman.


(2 Miccaué[n]mana, ni)

miccanecahualiztli : manda de testamento. (2 Miccanecaualiztli)

miccanenahuatiliztli : manda de testamento. (1 miccanenauatiliztli)

miccanenequi, mo : fingir q[ue] esta muerto. preter: omomiccanenec. (2)


miccanenequi, nino : fingir que esta muerto. prete: oninomiccanenec. (2) fingir
que esta muerto. (1)

miccapantlaza, ni : desenterrar muerto. preteri: onimiccapantlaz. (2


Miccapantlaça, ni) desenterrar muerto. (1 ni, miccapa[[n]]tlaça)

miccapantlazaliztli : desenterramiento assi. (1 miccapantlaçaliztli)

miccapantlazani : desenterrador tal. (1 miccapantlaçani)

miccapetlacalli : tumba de sepultura. (2) tumba sepultura. (1)

miccaquimiliuhcayotl : mortaja. (2)

miccaquimiloa, ni : mortajar al muerto. (1)


miccaquimiloa, nite : amortajar. preterito: onitemiccaquimilo. (2)

miccaquimiloani : amortajador. (2) amortajador assi. (1)

miccaquimiloliztli : amortajadura. (1)

miccaquixtia, ni : desenterrar muerto. preterit: onimiccaquixti (2)


desenterrar muerto. (1)

miccaquixtiani : desenterrador tal. (1)

miccaquixtiliztli : desenterramiento assi. (1)

miccaquixtiqui : desenterrador tal. (1)

miccatataca, ni : idem. pret: onimiccatatacac. (Miccaquixtia, ni: desenterrar


muerto. preterit: onimiccaquixti) (2) desenterrar muerto. (1)
miccatatacac : desenterrador tal. (1)

miccatatacaliztli : desenterramiento assi. (1)

miccatatacani : desenterrador tal. (1)

miccatecquimilolli : mortaja. (1 miccatecq[ui]milolli)

miccatemamaquiliztli : mandas de testamento. (2)

miccatepetlacalli : sepultura de piedra. (2)

miccatequimiloloni : mortaja. (2)

miccatetl : piedra de sepultura. (2) piedra para sepultura. (1)

miccatetlacuilolli : idem. (Miccatetl: piedra de sepultura.) (2) piedra para


sepultura. (1)

miccatetlamamaquiliztli : manda de testamento. (1)

miccatilmahua : enlutado. (2 Miccatilmaua)

miccatlacuilolmachiyotl : epitaphio de sepultura. (2 Miccatlacuilolmachiotl)

miccatlapechtli : andas de muerto. (2) andas de muertos. (1)

miccatlapiquia, nino : fingirse muerto. preterito: oninomiccatlapiqui. (2) fingir


que esta muerto. (1)

miccatlatatactli + : sepultura nueva. (1 yancuic miccatlatatactli)

miccatlatatactzaccayotl : piedra grá[n]de o losa de sepultura. (2)

miccatlatlatlauhtia, ni : hazer obsequias. preter: onimiccatlatlatlauhti. (2)


esequias hazer. (1)

miccatlatlatlauhtiliztli : obsequias. (2)

miccayetoca, nino : fingir que esta muerto. pret: oninomiccayetocac. (2)


fingir que esta muerto. (1)

miccazahua, nino : traer luto por el muerto. pret:oninomiccaçauh. (2


Miccaçaua, nino) enlutarse, ponerse luto. (1 nino, miccaçaua)

miccazayolin : moxca grande. (2 Miccaçayulin)

michacaxitl : estanque de peces. (2) picina estanque de peces. (1)

michacini : pescador de peces. (1)

michahuatl : espina delgada y larga de pescado. (2 Michauatl) espina de


pescado. (1 michauatl)

michamanalli : idem. (Michacaxitl: estanque de peces.) (2) picina estanque de


peces. (1) estanque de peces. (1)
michaxiliztli : pesca de peces. (2) pesca de peces. (1)

michcacallotl : concha de pescado. (2) concha de pescado. (1)

michcuyolli : anzuelo, o cosa semejante. (2 Michcuyulli) anzuelo. (1


michcuyulli.) anzuelo. (1 michcuyulli)

michehuatl : escama, o pellejo de pescado. (2 Micheuatl) escama de pescado.


(1 micheuatl)

michiahuacayotl + : azeite de vallena. (1 vei michiauacayotl)

michihuauhtli : cierto genero de bledos. (2 Michiuauhtli) bledos blancos. (1


michiuauhtli)

michin : pescado. (2) pescado; propriamente. (1) pece o pescado generalmente.


(1)

michin iteuh : veuo de pescado; y assi dolos de mas. (1 michin yteuh)

michinix : berruga. (2) berruga otra. (1)

michinixxo : berrugoso. (1)

michiuhqui : flechero que las haze. (2) frechero o flechero, el que haze
flechas. (1)

michma + : fisgar. (1 tepuztopiltica ni, michma)

michmaliztli : pesca de peces. (2) pesca de peces. (1)

michmalo + : fisga para tomar pescado. (1 topilli yacatepuço yc michmalo)

michmaloni + : nassa para pescar. (1 veichiquiuitl michmaloni)

michmani : pescador (2) pescador de peces. (1)

michmatlatl : red para pescar. (2) red para peces. (1)

michmecatl : sedal para pescar. (2) sedal para pescar. (1)

michmolli : guisado, o potaje de pescado. (2 Michmulli) manjar de pescado; y assi


de los de mas. (1 michmulli)

michnamacac : el que vende pescado. (2) pescadero que los vende. (1)

michnamacacan : pescaderia, el lugar donde se vende. (2)

michnamacacan + : pescaderia, donde los venden. (1 michnamacoyan


michnamacacan)

michnamacacan = : = michnamacoyan (2 michnamacacan)

michnamacani : el que vende pescado. (2) pescadero que los vende. (1)
michnamacoyan : lo mesmo es que michnamacacan. (2)

michnamacoyan michnamacacan : pescaderia, donde los venden. (1)

michomitl : espina gorda, o hueso de pescado. (2) espina de pescado. (1)

michpahuia, nitla : embaruascar pescado. (2 Michpauia, nitl[a])

michpipilo : pescador con anzuelo. (2)

michpipiloa, ni : pescar con anzuelo. (2) pescar con anzuelo. (1)

michpipiloani : pescador assi. (2) pescador assi. (1)

michpipiloloni : anzuelo. (2) anzuelo. (1)

michtetl : hueuo de pescado. (2) veuo de pescado; y assi dolos de mas. (1)

michtlaoyo : empanada de pescado (2) empanada de pescado; y assi delas de


mas. (1)

michua + : sardina arrencada pece conocido. (1 castillá[n] michua tzaltepiton)

michxonehuatl : escama de pescado. (1 michxoneuatl)

micitihuetziliztli : caida desta manera. (2 Micitiuetziliztli)

miciuhca chihua : facilmente hazerse. (1 miciuhca chiua)

miciuhcachihua : cosa que facilmente se haze. (2 Miciuhcachiua)

micoa : auer mortandad. (2)

micoani : cosa mortifera, o ponçoñosa. (2)

micoani nanacatl : hongo ponçoñoso. (1)

micoani patli : breuaje mortifero. (2) rejalgar. (1) venino ponçoña. (1 micoani
pahtli)

micohuani : ponçoñoso. (1 micouani) mortal cosa que mata. (1 micouani)

micohuani + : matador. (1 ymac micouani)

micohuani patli : ponçoña beuedizos mortales. (1 micouani patli)

micoltiani : cudicioso. (1) desseoso. (1)

micomitl : aljaua, o carcax de saetas. (2) carcax de saetas. (1) aliaua. (1)

micquetl : cuerpo de hombre muerto. (2) muerto. (1) cuerpo muerto. (1)

micqui : muerto. (1) muerto, o deffuncto. (2) cuerpo muerto. (1) defuncto.
(1)
micqui + : rudo de entendimiento, o boto de ingenio. (2 Yollo micqui) biudo. (2
Ciua micqui) ahogado en agua. (2 Atlam micqui) lugar muy escuro. (2 Iuhquim
micqui itzinco) escura y tenebrosa cosa. (1 yuhquim micqui)

micqui itlatlayan : hoguera para quemar muerto. (2 Micqui ytlatlayan) hoguera,


para quemar muerto. (1 micqui ytlatlayan)

mict/t/lantli : infierno. (2)

mictia, nino : matar, o maltratar asi mismo, o escoger lo mejor. prete:


oninomicti. (2) escoger lo mejor. (1)
mictia, ninonoma : matar assi mismo. preterit: oninonomamicti. (2)
mictia, nite : matar, o maltratar a otro. prete: onitemicti. (2) lisiar o
dañar. (1)
mictia, nitla : ser impotente para engendrar, o sacrificar ante los idolos
matando algo. preteri: onitlamicti. (2) matar, sacrificando animales o aues. (1)

mictia + : matar. (1 velnite, mictia)


mictia +, nite : matar a traicion. (1 atenemachpá[n] nitemictia)

mictihuechiliztli : muerte del que cae muerto de lugar alto, o del que cae desu
estado. (2 Mictiuechiliztli) cayda del que muere cayendo en tierra. (1
mictiuechiliztli)

mictihuetzi, ni : caer entierra muerto, o morir de presto. pret: onimictiuetz. (2


Mictiuetzi, ni) caerse muerto. (1 ni, mictiuetzi)

mictihuetziliztli : cayda del que muere cayendo en tierra. (1 mictiuetziliztli)

mictihuetzqui : caido, o muerto assi. (2 Mictiuetzqui) caydo assi. (1


mictiuetzqui)

mictiliznencayotl + : vida maridable. (1 nena mictiliznencayotl)

mictiliztli + : muerte penosa o cruel. (2 Tecococa mictiliztli)

mictiloni : digno de muerte. (1)

mictimomana, ni : demudarse parandose la cara como de muerto. prete: onimictimoman.


(2)

mictimomana in noxayac : demudarse el color. (1 mictimomana yn noxayac)

mictimoteca + : noche muy noche, cerca de las nueue horas. (2 Tlalli mictimoteca)
noche quando se acuestan todos. (1 tlalli mictimoteca)

mictimotlalia, ni : idem. preterito: onimictimotlali. (Mictimomana, ni:


demudarse parandose la cara como de muerto. prete: onimictimoman.) (2) confundir
me assi. (1)

mictiuh + : menguante de luna. (2 Ye mictiuh ym metztli)

mictlampa : hazia el infierno, o ala parte aquilonar. (2) norte; i; la parte


aquilonar. (1) hazia el ynfierno. (1)

mictlampa ehecatl : cierço. (2) cierço viento. (1)


mictlampa huic : hazia el infierno. (2 Mictlampa uic)

mictlampahuic : hazia el ynfierno. (1 mictlampauic)

mictlan : infierno, o enel infierno, o al infierno. (2) ynfierno, lugar de


dañados. (1)

mictlan + : lugar postrero y mas profú[n]do del infierno. (2 Chicunauh


mictlan) idem. (Iuhquim micqui itzinco: lugar muy escuro.) (2 Iuhquim mictlan)
escura y tenebrosa cosa. (1 yuhquim mictlan)

mictlan cayotl : ynfernal cosa. (1)

mictlan netoliniztli : furias del infierno. (1)

mictlan tlaihiyohuiliztli : furias del infierno. (1 mictlan tlayhiouiliztli)

mictlancayotl : cosa infernal, o del infierno. (2)

mictlantli : ynfierno, lugar de dañados. (1)

mictoc + : idem. (Tlalli mictimoteca: noche muy noche, cerca de las nueue
horas.) (2 Tlalli mictoc) noche muy noche. (1 tlalli mictoc)

micuaniani : cosa mouediza. (2 Miquaniani) mouible cosa. (1 miquaniani)


apartado assi. (1 miquaniani)

micuaniqui : apartado assi. (1 miquaniqui)

miec : mucho encantidad, o las siete cabrillas, có[n]stellacion. (2) mucho


en cantidad. (1) carillas constellacion. (1)

miec + : mucho en cantidad. (1 cenca miec) nombre que significa muchas cosas.
(1 tocaitl miec ynezcayo) idem. (Ocye ixachi: mucho mas. s. en cantidad.) (2
Ocye miec) muy mucho. (1 cenca miec) poco, nombre adjectiuo. (1 amo miec) mas,
nombre comparatiuo. (1 ocye miec)

miec axcatica : abundosamente. (1)

miec axcatl : abundancia tal. (1)

miec itentzon : baruudo. (1 miec ytentzon)

miec itequiuh : ocupado én negocios. (1 miec iteq[ui]uh) negociado, que tiene


muchos negocios. (1 miec ytequiuh)

miec itlatqui : abundoso. (1 miec ytlatqui)

miec naxca : abundar en riquezas. (1)

miec notlatqui : abundar en riquezas. (1)

miec quinezcayotia : nombre que significa muchas cosas. (1)

miec tlatquitica : abundosamente. (1)


miec tlatquitl : abundancia tal. (1)

miec tlequiquiztli : artilleria. (1)

miec tocaitl zancentlamantli quinezcayotia : nombres que significan vna cosa. (1


miec tocaitl çancentlamantli quinezcayotia)

miec xiuhtia, ni : tener mucha edad. (2)

miec yaxca : abundoso. (1)

mieccampa nitla, cuania : mover en diuersas partes. (1 mieccampa nitla, quania)

mieccan : en muchas partes. (2)

mieccan quizqui : cosa diuidida assi, o en diuersas maneras, o cosa d[e]


diferé[n]tes propriedades. (2)

mieccan quiztica : diuidise en muchas partes diferentes vnas de otras. (2)

mieccan tzatzayanqui : hendido en muchas partes. (1) hendido en muchas partes.


(2)

mieccanquixtia, nitla : diuidir, o partir enmuchas partes, o despedaçar algo. pre:


onitlamieccanquixti. (2)

mieccaquixtia, tetech nitla/ huel/ nitla : dar alogro. prete: tetech


onitlamieccaquixti. (2)

mieccaquixtia + : dar a logro. (1 tetech nitla, mieccaquixtia)


mieccaquixtia +, nitla : idem. pre: tetech onitlamieccaquixti. (Tetech
nitlamatzayana: idé[m]. p: tetech onitlamatzayan.) (2 Tetech nitlamieccaquixtia)

miecmaca, nicte : dar prodigamente. prete: onictemiecmacac. (2)

miecpa : amenudo o frequentadamente. (1) mvchas vezes. (1) muchas vezes.


aduerbio. (2)

miecpa + : muchas vezes mas. (1 cenca miecpa) muchas vezes mas. (1 vel miecpa)

miecpanicualtoca : muchas vezes visitar a alguno. (1 miecpaniqualtoca)

miectin : muchos en numero. (1) muchedumbre de hombres. (1) muchedumbre. (1)

miectlacatl : gran tropel de gente. (2) muchedumbre de hombres. (1) tropel de


gente. (1)

miectlamantli + : otras muy muchas cosas (2 Occenca miectlamantli)

miectlamantli ictech tlachichihuilia in tlacatecolotl : engaños poner y


artificios para dañar a otro. (1 miectlamá[n]tli yctech tlachichiuilia yn
tlacatecolotl)

miectlamantli ictechmoyeyecoltia : engaños poner y artificios para dañar a otro.


(1 miectlamantli yctechmoyeyecoltia)

miecuei tlequiquiztli : artilleria. (1 miecvei tlequiquiztli)


miecxiuhtia, ni : edad tener mucha. (1)

miequilia, nitla : augmentar o acrecé[n]tar algo. prete: onitlamiequili. (2)


acrecentar algo. (1) multiplicar. (1)

miequinquintin ichcame : hato de ouejas. (1 miequinquintin ychcame)

miequintin : muchos en numero. (1) muchos o muchas. (2) muchos, o muchas.


(2) muchedumbre de hombres. (1) muchedumbre. (1)

miequintin cocoyame : piara de puercos. (2)

miequintin coyameme : piara de ganado men[u]do; y assi delos de mas. (1)

miequintin cuacuahueque : hato de vacas. et sic de alijs. (2 Miequintin


quaquaueque) piara deganado mayor; y assi delos de mas. (1 miequintin
quaquaueque) hato de vacas. (1 miequintin quaquaueque)

miequintin cuauhnecozayoltin : enxambre de auejas. (1 miequintin


quauhnecuçayultin)

miequintin ichcame : hato de ouejas. (2 Miequintin ychcame)

miequintin pitzome : piara de puercos. (2) piara de ganado men[u]do; y assi


delos de mas. (1)

miercolez + : cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn


miercoles ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)

miexini : pedorro. (2) pedorro. (1)

mihicoltiani : tirano. (1)

mihiotzacqui : ahogado assi. (1)

mihiyotiqui : doliente assi. (1)

mihuiyotepeuhqui : pelechada aue. (1 miuiyotepeuhqui) aue que ha mudado, o


sele acaydo la pluma (2 Miuiotepeuhqui)

mihuiyoti : emplumecido. (1 miuiyoti) emplumecido paxaro (2 Miuioti)

mihuiyotlazqui : pelechada aue. (1 miuiyotlazqui) aue que ha mudado la pluma. (2


Miuiotlazqui)

milacatzoani + : ayudador tal. (1 tepam milacatzoani) fiador desta manera. (1


tepam milacatzoani) fauorecedor. (2 Tepam milacatzoani)

milacatzoqui : buelto assi. (1)

milacatzotinemi + : el que biue mal y viciosamente. (2 Teuhtli tlaçolli yc


milacatzotinemi)

milcalatl : rana otra. (1) cierta ranilla. (2)


milchilli : axi que se haze enlas milpas o heredades. (2)

milchiuhqui : gañan que ara. (1) gañan o labrador. (2)

milcohuia, nino : có[m]prar heredad para mi. (1 nino, milcouia)

milecatontli : quiñonero que tiene parte en heredad. (2)

milla ichan : morador de campo. (1 milla ychan) idem. (Millacatl: labrador o


aldeano.) (2 Milla ychan)

milla nemi : idem. (Milla ychan: idem. (Millacatl: labrador o aldeano.)) (2)

milla tlacatl : labrador rustico. (1) aldeano. (1) labrador o aldeano. (2)

millacatl : labrador rustico. (1) morador de campo. (1) aldeano. (1) labrador o
aldeano. (2)

millacayotl : labrança de tierra el arte. (1) campesina cosa. (1)

millanehuia, nino : arrendar heredad. preterito: oninomillaneui. (2 Millaneuia,


nino) arrendar tomar a renta. (1 nino, millaneuia)

millanehuiani + : arrendador de huerta. (1 moxochiqual millaneuiani)

millanemi : morador de campo. (1)

millapixca xacalli : estancia de veladores delas sembradas. (1)

millapixcalli : estancia de veladores delas sembradas. (1) cauaña de veladores.


(2)

millapixcaxacalli : idem. (Millapixcalli: cauaña de veladores.) (2)

millecatontli : quiñonero que tiene alli parte. (1)

milli : eredad. (1) heredad. (2)

milli + : heredad plantada de estacas de oliuas, o de otras plantas. (2


Tlaquauhtoctli milli) estaca dade plantas. (1 tlaquauhaquilli milli) terruño. (1
tlalli milli) estaca dade plantas. (1 tlaquauhtoctli milli) tornarse cañaueral
la eredad. preteri: oacayoac. (2 Acayoa in milli) heredad plantada de estacas o
plantas de oliuas. &c. (2 Tlaquauaquilli milli) vega que se siembra. (2
Ixtlauacam milli)

milmayana, ni : persona pobre que no tiene heredad ni pegujal, o persona deffeosa


de tener heredad. (2) tener necessidad de tierras y eredades o desearlas. (1)

milnetechana, nite : alindar mi heredad con la de otro. pre: onitemilnetechan.


(2) alindar vna eredad cón otra. (1)

miloloni + : capirote de halcon. (1 tloixqui miloloni)

milpa + : melonar (2 Melon milpa)

milpan calli : majada o posada. (1)


milpan nica : estar en el campo. (1)

milpan ninemi : estar en el campo. (1)

milpanecatl : morador de campo. (1) labrador rustico. (1) labrador o aldeano.


(2)

milpixqui + : viñadero que la guarda. (1 vino milpixqui)

miltepantli : mojon olinde de heredad. (1) linde entre heredades. (1) linde
entre heredades de muchos. (2)

miltepito : quiñon de heredad. (2)

miltepiton : quiñon de heredad. (1)

miltontli : pegujal. (1) quiñon de heredad. (1) pegujal o quiñon de heredad. (2)

milxocoa, nite : meterse en linde de heredad de otro. pr: onitemilxoco. (2)


meterse en pedaço de heredad o suerte o terminos mojones o tierra ajena. (1)

miman : luego, y luego, o encontiente. có[n]junctió[n]. (2)

mimatca : sotilmente. (1 mihmatca) sotil y diestramente. (2)

mimatca tlacatl : diciplinado virtuoso. (1) prudente y auisado. (2)

mimatcanemiliztli : modestia. (1) vida modesta y prudente. (2)

mimatcanemini : recatado assi. (1) modesta cosa. (1) modesto y auisado. (2)

mimatiliztli : galania. (1) sotileza. (1 mihmatiliztli) sotileza o curiosidad


assi. (2)

mimatini : cortes y bien criado. (1) galan. (1) prudente; busca discreto. (1)
modesta cosa. (1) sabio como quiera. (1 mihmatini) comedido. (1) yndustrioso.
(1) briosa cosa. (1) discreto. (1) abil persona. (1) astuto assi. (1) sabio
cuerdo y auisado. (2)

mimatini + : sabio en excesiua manera. (1 cenca mihmatini) dissoluto. (1 amo


mimatini) medico que sabe poco. (1 amo cenca mimatini ticitl)

mimatini ticitl : medico experimentado. (1)

mimatqui : diestra persona. (1) sesudo cosa de buen seto. (1) briosa cosa. (1)
messurado. (1) onesta cosa. (1) sotil cosa. (1 mihmatqui) idem. (Mimatini:
sabio cuerdo y auisado.) (2)

mimercaduria : mercaderia mia. (1)

mimiahuame : enxambre de auejas. (1 mimiauame)

mimiahuatl : colmena redonda que se cria enlos arboles. (1 mimiauatl) abeja


otra, que haze panal enlos arboles. (1 mimiauatl) cierto panal de miel redondo, o
el aueja que lo haze. (2 Mimiauatl)

mimichaci, ni : pescar. pre: onimimichacic. (2) pescar peces con red. (1)
mimichacini : pescador. (2)

mimichma, ni : pescar. pre: onimimichma. (2) pescar peces con red. (1)

mimichmani : pescador de peces. (1) pescador. (2)

mimicque + : estrago de muertos. (1 yxachim mimicque) estrago de muertos, o


muchos muertos. (2 Ixachim mimicque)

mimicque tepeuhticate : monton de muertos. (1)

mimicqui + : perlatico. (2 Nacayo mimicqui)

mimilihui : abotonarse la flor. (1 mimiliui) abotonarse la flor, o crecer el


vientre dela que esta preñada. pre: omimiliuh. (2 Mimiliui)

mimilitta, nino : yr aver, o a mirar la heredad. pre: oninomimilittac (2) visitar


la heredad. (1)

mimiliuhca + : lomo de libro. (1 amoxtli ycuitlapam mimiliuhca)

mimiliuhcayotl : redondez de cosa rolliza, o lomos de animal. (2)

mimiliuhcayotl + : lomo de animal. (1 cuitlapam mimiliuhcayotl)

mimiliuhqui : redondo como coluna o palo rollizo. (1) cosa rolliza, como
pilar. &c. (2)

mimiliuhqui = : = mimiltic (2 mimiliuhqui)

mimillachia, ni : andar visitando sus tierras o heredades. pre: onimimilachix. (2)

mimiloa, mo : ganar conla hazienda que se da alogro. metapho. (2)


mimiloa, nino : rodar por el suelo o rebolcarse. pret: oninomimilo. (2) rodar
cuesta baxo o por el suelo. (1) rebolcarse. (1)
mimiloa, nitla : trastornar o derrocar cantaro, o cosa semejante. pre:
onitlamimilo. (2) trastornar vaso. (1)

mimilpanoa, ni : andar visitando sus heredades pre: onimimilpano. (2)

mimiltic : rollizo, cosa redonda y larga. (1) redondo como coluna o palo
rollizo. (1) lo mismo es que mimiliuhqui. (2)

mimiltic nabox : nabo luengo y delgado. (1)

mimiltic naboz : nabo luengo. (2 Mimiltic nabos)

mimimliuhcayotl : redondez assi. (1)

mimina, nite : garrochear o asaetear. preterito: onitemimin. (2) asaetear. (1)


assaetear o flechar. (1)
mimina, nitla : tirar garrocha o saeta. preterito: onitlamimin. (2) assaetear o
flechar. (1)

mimiqui + : idem. (Yollo micqui: rudo de entendimiento, o boto de ingenio.)


(2 Yollo mimiqui)
mimiquiliztli + : mal de coraçon. (2 Yollo mimiquiliztli) perlesia,
enfermedad. (2 Nacayo mimiquiliztli)

mimiquini +, ni : tener mal de coraçon. pret: onoyollo mimiquia. (2 Yollo


mimiquini, ni)

mimiquixuch : enfermizo, que nunca tiene salud yque parece estar cada dia ala
muerte. (2)

mimiyahuatl : panal de auejas. (1 mimiyauatl)

mina, nite : asaetear a alguno. pre: onitemin. o picar como tauano o abispa.
(2) picar como abispa o tauano. (1)
mina, nitla : tirar saeta, o garrocha. (2) tirar saeta o flecha. (1) flechar
tirar flecha. (1)

mina, + : tirar vara con amiento. pret: atlatica onitlamin. (2 Mina, atlatica
nitla) idem. preterito: atlacopa onitlamin. (Mina, atlatica nitla: tirar vara
con amiento. pret: atlatica onitlamin.) (2 Mina, atlacopa nitla)

mina, atlacopa nitla : idem. preterito: atlacopa onitlamin. (Mina, atlatica


nitla: tirar vara con amiento. pret: atlatica onitlamin.) (2)

mina, atlatica nitla : tirar vara con amiento. pret: atlatica onitlamin. (2)

mina, niteitz : sangrar a otro. preterito: oniteitzmin. (2)

mintontli : nieto tercero, o nieta tercera. (1) ermano de tu tercero ahuelo. (1)
hermano de tercero abuelo o nieto de tercero, o nieta de tercera. (2)

mipatli : yerua de ballestero. (1) yerua de ballestero. (2)

miqui, ni : morir. prete: onimic. (2) morir. (1) fenecer, acabarse. (1)

miqui + : martyr. (1 tlaneltoquiliztli ypampa miqui) matar. (1 nomac miqui)


miqui +, ni : morir de coraje. (1 noqualan ypan nimiqui) mearse de miedo. (1
ni, mauhca miqui)

miquiantia, nicno : encargarse de algun n[e]goc[cio] pre: onicnomiquianti. (2)


miquiantia, nicte : encargar a otro algun negocio pre: onictemiquianti. (2)

miquiliztli : muerte. (1) mortandad assi. (1) muerte o mortandad (2)

miquiliztli + : ah[o]gamiento en agua. (2 Atlam miquiliztli) matança. (1


temacvel miquiliztli) martyrio. (1 tlaneltoquiliztli ypampa miquiliztli)
ymmortalidad. (1 ayc miquiliztli) rudeza de entendimiento o de ingenio. (2 Yollo
miquiliztli) immortalidad. (2 Aic miquiliztli)

miquini : mortal cosa que muere. (1) cosa mortal. s. que muere. (2)

miquini + : ymmortal cosa. (1 ayc miquini) ymmortal cosa. (1 auel miquini)


immortal. (2 Aic miquini)

miquitlani, nino : dessearme la muerte. prete: oninomiquitlan. (2)


miquitlani, nite : dessear a otro la muerte. prete: onitemiquitlan. (2)
dessear a otro la muerte. (1)
miquiz + : no morira con esso, o por esso. (2 Amoma ic miquiz)

miquiz calacohuayan : entrada o puerta dela muerte. (2 Miquiz calacouayan)

miquizcalacohuayan : entrada de muerte o puerta de muerte. (1 miquizcalacouayan)

miquizelcuia, nite : dessear a otro la muerte. prete: onitemiquizeleui. (2)

miquizelehuia, nino : dessearse la muerte. preter: oninomiquizeleui. (2


Miquizeleuia, nino)
miquizelehuia, nite : dessear a otro la muerte. (1 nite, miquizeleuia)

miquizhiyaltic : cosa hedionda o que hiede a cosas muertas y podridas. (2)

miquizixnahuatia, nite : sentenciar a muerte. (1 nite, miquizyxnauatia)

miquiznahuatia, nino : hazer testamento. preter: oninomiquiznauati. (2


Miquiznauatia, nino) testar hazer testamento; busca hazer testamento. (1 nino,
miquiznauatia) hazer testamento. (1 nino, miquiznauatia)
miquiznahuatia, nite : poner pena de muerte. pre: onitemiquiznauati (2
Miquiznauatia, nite) poner pena de muerte. (1 nite, miquiznauatia)

miquizpolihui, ni : ser destruido dela muerte. preterito: onimiquizpoliuh. (2


Miq[u]izpoliui, ni)

miquiztemachia, nite : dessear la muerte a otro. preterito: onitemiquiztemachi.


(2) dessear a otro la muerte. (1)

miquiztequipane : verdugo o sayon. (1) verdugo, o sayon. (2)

miquiztlacualli : comida mortifera. (2 Miquiztlaqualli)

miquiztlalhuia, nite : amenazar a otro con la muerte, o có[n] gran castigo. pre:
onitemiquiztlalui. (2) amenazar a otro con la muerte o con rezio castigo. (1)

miquiztlaneltililiztli : martyrio. (1) martirio. (2)

miquiztlapopolhuia, nite : perdonar la muerte q[ue] alguno merecia. preterito:


onitemiquiztlapopolhui. (2)

miquiztlatzontequilia, nite : condenar a muerte. (1) sentenciar a muerte.


(1)

miquiztlatzontequililli : condenado. (1)

miquiztlatzontequililoni : digno de muerte. (1)

miquiztli : muerte. (1) muerte. (2)

misal amoxtli : misal. (2)

mismo + : lengua de cieruo yerua. (1 lo mismo) vela candela. (1 lo mismo)


confites. (1 lo mismo) granada fruta deste arbol. (1 lo mismo) clauo de especie.
(1 lo mismo) puerro. (1 lo mismo) membrillo fruta del. (1 lo mismo) pepino. (1
lo mismo) onça, animal conocido. (1 lo mismo) sacabuche. (1 lo mismo) cuaresma.
(1 lo mismo) zargatona. (1 lo mismo) rauano, yerua y raya. (1 lo mismo) ara de
altar. (1 lo mismo) patena de caliz. (1 lo mismo) cofrade. (1 lo mismo)
comunidad. (1 lo mismo) garuanços. (1 lo mismo) alcalde. (1 lo mismo) lechuga.
(1 lo mismo) saluia yerua conocida. (1 lo mismo) confirmacion, sacramento. (1 lo
mismo) borzegui. (1 lo mismo) trillo para trillar. (1 lo mismo) luna la fruta
deste arbol. (1 lo mismo) torno para tornear. (1 lo mismo) guadaña. (1 lo mismo)
altar. (1 lo mismo) lagosta dela mar. (1 lo mismo) sayo de varon. (1 lo mismo)
prouisor de obispo. (1 lo mismo) trebol yerua. (1 lo mismo) limon la fruta. (1
lo mismo) compadre. (1 lo mismo) rayo de rueda. (1 lo mismo) emperatriz. (1 lo
mismo) trucha. (1 lo mismo) tiseras. (1 lo mismo) borraja yerua. (1 lo mismo)
trompo. (1 lo mismo) maitines. (1 lo mismo) esponja dela mar. (1 lo mismo) bula
del sancto padre. (1 lo mismo) asno. (1 lo mismo) crucifixo. (1 lo mismo)
cabeçon de camisa. (1 lo mismo) rvbi, piedra preciosa. (1 lo mismo) seda o
sirgo. (1 lo mismo) aio. (1 lo mismo) compas de hierro. (1 lo mismo) lunes dia
segundo dela semana. (1 lo mismo) emperador. (1 lo mismo) colchon. (1 lo mismo)
cruz. (1 lo mismo) corona de clerigo. (1 lo mismo) lino. (1 lo mismo) vinagre
vino corró[m]pido. (1 lo mismo) quixones, yerua conocida. (1 lo mismo) viernes.
(1 lo mismo) mula. (1 lo mismo) chapa de metal. (1 lo mismo) higo fruta. (1 lo
mismo) azeyte. (1 lo mismo) christiano. (1 lo mismo) crisma. (1 lo mismo)
letra. (1 lo mismo) lampara. (1 lo mismo) trillar. (1 lo mismo) toca de muger o
tocado. (1 lo mismo) bota, calcado. (1 lo mismo) prima enlas horas. (1 lo mismo)
perexil yerua conocida. (1 lo mismo) dedal. (1 lo mismo) zangano. (1 lo mismo)
oregano yerua conocida. (1 lo mismo) sobrina hija de hermano. (1 lo mismo)
bolsa. (1 lo mismo) julio mes. (1 lo mismo) patriarca. (1 lo mismo) ruda, yerua
conocida. (1 lo mismo) cofradia. (1 lo mismo) padre sancto. (1 lo mismo)
profacio enla missa. (1 lo mismo) cidra. (1 lo mismo) bote de cónserua. (1 lo
mismo.) tocino. (1 lo mismo) armiño, animal. (1 lo mismo) boton de ropa. (1 lo
mismo) esteua de arado. (1 lo mismo) rodezno de molino. (1 lo mismo) box arbol.
(1 lo mismo) comadre. (1 lo mismo) nogal arbol conocido. (1 lo mismo) lengua de
buey yerua. (1 lo mismo)

mismo; + : marta, animal conocida. (1 lo mismo; l)

missa + : celebrada missa. (1 oquiz missa) velarse el nouio ola nouia pre:
nopan omito missa. l. onopam mito missa. (2 Nopam mitoa missa) velarse el varon o
muger. (1 nopammitoa missa) celebrada missa. (1 oommochiuh missa) celebrada
missa. (1 oommito missa)
missa +, ni : missa dezir. (1 ni, quitoa missa)
missa +, nic : missa dezir. (1 nic, chiua missa)

missa ichihualoca : celebracion desta manera. (1 missa ychiualoca)

missa nicchihua : celebrar missa. (1 missa nicchiua)

missa niquitoa : celebrar missa. (1)

missa quichihua : celebrador de missa. (1 missa quichiua)

missa quimitalhuia : celebrador de missa. (1)

missa quimochihuilia : celebrador de missa. (1 missa quimochiuilia)

missa quitoa : celebrador de missa. (1)

missa tenanquili piltontli : monazillo. (2)

missa tenanquililpiltontli : monazillo de clerigos. (1)


missa yitoloca : celebracion desta manera. (1 missa yytoloca)

missal + : missal. (1 teoamoxtli missal)

missal amoxtli : missal. (1 missal amuxtli)

mitl : guerra. (1) saeta, o flecha. (2) saeta. (1) flecha. (1) frecha o
flecha. (1)

mitl + : passador, saeta aguda. (2 Yacauitztic mitl) passador que setira con
ballesta. (2 Tzaptic mitl) saeta eruolada o con ponçoña. (2 Tenqualac mitl)
passador tiro de ballesta. (1 yacauitztic mitl) passador tiro de ballesta. (1
tzaptic mitl)

mitl chichiquilli : flecha harponada. (1)

mitl chimalli : guerra, o batalla. metapho. (2)

mitl icuatepozo : idem. (Mitl iyacatepuzyo: caxquillo de saeta.) (2 Mitl


iquatepuço) caxquillo de saeta. (1 mitl yquatepuço)

mitl iyacatepozyo : caxquillo de saeta. (2 Mitl iyacatepuzyo)

mitl yyacatepozo : caxquillo de saeta. (1 mitl yyacatepuço)

mitolotlani : persona infame. (2) famoso en mala parte. (1)

mitotiani : dançante. (2) dançante. (1) bailador. (1)

mitotica + : es comun dezir. (2 Iuh mitotica) escomum dezir; l; assi se dize.


(1 yuh mitotica) assi se dize, o es comun dezir. (1 yuh mitotica)

mitotiqui : idem. (Mitotiani: dançante.) (2) dançante. (1)

mitz : ati. (2)

mitzahua : aquel te riñe. prete: omitzauac. (2 Mitzaua)

mitzcac : tu lado. (2) lado diestro o siniestero. (1) lado derecho o


manderecha. (1)

mitzicnoma + : de donde mereciste el beneficio que el señor te a hecho?. (2


Cammach mitzicnoma intloque in nauaque?)

mitzicololtiz + : ninguna cosa te estoruara. (1 atle mitzicololtiz)

mitzmotzatzacuiltitimanizque : estaran atus lados, o atu manderecha e


yzquierda. (2)

mitzpalehuiz + : ninguno otro te podra ya ayudar. (2 Aocac vel cetla catl


mitzpaleuiz)

mitzpalehuiz? + : quien te podra ya ayudar?. (2 Acoc mitzpaleuiz?)

mitzquetz + : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede. (1
oncan mitzquetz yn totecuiyo)
mixahuahuitl : nuues ralas. (2 Mixavauitl)

mixatoctli : nuues ralas (2) nuues ralas. (1)

mixayomatemani : el que llora y derrama muchas lagrimas. (2) lloroso assi. (1)

mixayopatzcani : idem. (Mixayomatemani: el que llora y derrama muchas lagrimas.)


(2) lloroso assi. (1)

mixcahuiani : hazedor assi. (1 mixcauiani)

mixcahuiqui : hazedor assi. (1 mixcauiqui)

mixcanactli : idem. (Mixatoctli: nuues ralas) (2) nuues ralas. (1)

mixcoyan + : de tu voluntad y con toda determinacion te echas ap[er]der. met.


(2 Iccemayan mixcoyan moneuian tocomottitiato conmonamctia yn a)

mixcuepani : descarriado, o descaminado. (2) perdido assi. (1) errado o


perdido. (1)

mixcuepqui : descaminado. (1) idem. (Mixcuepani: descarriado, o


descaminado.) (2) perdido assi. (1) errado o perdido. (1)

mixihui : parir la hembra. (1 mixiui)


mixihui, ni : parir la muger. pret: onimixiuh. (2 Mixiui, ni)

mixihuiliztli : parto. (2 Mixiuiliztli) parto. (1 mixiuiliztli)

mixihuitia, nite : partear. pret: onitemixiuiti (2 Mixiuitia, nite) partera


ser o exercitar su oficio. (1 nite, mixiuitia)

mixil : el que se espino el pie, o el que se hirio có[n] la punta del maguei,
o de algun instrumento, o arma. (2)

mixincayotl : escama de pescado. (2)

mixincayotlaca, ni : escamar pescado. preterito: onimixincayotlaz. (2)

mixiquipilli : aljaua, o carcax de saetas. (2) carcax de saetas. (1) aliaua.


(1)

mixiuhca tlayelli : pares dela muger que pare. (1)

mixiuhcatlapaloa, nite : visitar alas mugeres paridas. (1)

mixiuhqui : parida. (2) parida de dos mellizos. (1) parida. (1)

mixiuhqui + : puerca grande y parida. (1 ciuacoyametl mixiuhqui)

mixmamauhtiani : desuanecido assi. (1)

mixmamauhtiqui : desuanecido assi. (1)

mixnamicticate : biuir algunos juntamente en vno. (2) en vno biuir dos. (1)

mixnamictimani : estar se mirando vnos a otros rostros con rostros. (2)


mixnamictinemi : andar algunos enemistados y discordes. (2) discordes y
enemistados. (1)

mixochtiani : gomitador. (2)

mixonehuatl : escama de pescado, o el pellejo del. (2 Mixoneuatl)

mixonehuayotlaza, ni : escamar pescado. preterit: onimixoneuayotlaz. (2


Mixoneuayotlaça, ni)

mixoteca, ni : almenar. (1)

mixoyoteca, ni : almenar. preteriro. onimixoyotecac. (2)

mixoyotl : almena (2)

mixoyotlalia, ni : almenar. preterito: onimixoyotlali. (2)

mixpetzoani : esplorador, o escudriñador delo q[ue] ay en algun lugar. (2)


escudriñador assi. (1)

mixpoloani : perdido assi. (1) descarriado, o descaminado, o disfraçado. (2)


disfrasado. (1) errado o perdido. (1) dessemejado o disfraçado. (1)

mixpoloqui : idem. (Mixpoloani: descarriado, o descaminado, o disfraçado.)


(2) disfrasado. (1) errado o perdido. (1)

mixpolotinenqui : idem. (Mixpolotinemi: el que anda descarriado y perdido.) (2)

mixpoyactli : nuues ralas. (2) nuues ralas. (1)

mixquetzani + : el que fia a otro. (2 Tepam mixquetzani) fiador desta manera. (1


tepam mixquetzani)

mixtecmacti, ni : escurecerse con sombra o escuridad. (2)

mixtecmacti =, ni : = mixtecomnactia (2 mixtecmacti)

mixtecomac : hazer niebla o nieblina. (1)

mixtecomac ohuican : escura y tenebrosa cosa. (1 mixtecomac ouican)

mixtecomacti, ni : escurecerse. (1)

mixtecomactia, ni : escurecerse. (1)

mixtecomactli : noche muy escura, o lugar tenebroso. (2) escuridad. (1)

mixtecomacyo : cosa escura y tenebrosa. (2) tenebregoso. (1) ñublosa cosa. (1)

mixtecomatl : idem. (Mixtecomactli: noche muy escura, o lugar tenebroso.) (2)

mixtecomnactia, ni : lo mesmo es que mixtecmacti. (2)

mixtecuacuilli : almena. (2 Mixtequacuilli) almena. (1 mixtequacuilli)


mixtelquetzqui : parada cosa desta manera. (1)

mixtemi : hazer ñublado (2) añublado estar el cielo. (1)

mixtemiliztli : ñublado. (2) ñublado. (1)

mixtemimili : coluna de nuue. (2)

mixtemoani : desseoso assi. (1)

mixtentimani : hazer ñublado. (2) añublado estar el cielo. (1) ñublado hazer.
(1)

mixtentoc : idem. (Mixtentimani: hazer ñublado.) (2) añublado estar el cielo.


(1) ñublado hazer. (1)

mixtiani : atalaya, o atalayador. (2) atalaya, s: el que esta atalayando. (1)

mixtiliani : persona que quiere ser respectada. (2) entonado, persona


presuntuosa. (1)

mixtitlan : entre las nuues, o enla nuue, o nuues (2)

mixtitlan moquixtiquiuh : vendra y aparecera é[n] la nuue. (2)

mixtlapaloani : atreuido, animoso y osado. (2) atreuido. (1) osado. (1)

mixtlatitoque : estrago de muertos. (1)

mixtlatitoque + : estrago de muertos en batalla. (2 Xaxamacatoque,


mixtlatitoque)

mixtlatitoque, xaxamacatoque : estrago de muertos. (2)

mixtlatlactiliani : el que esta corrido y tiene encé[n]dida la cara de


verguensa. (2) corrido assi. (1)

mixtlatlactiliani = : = mixtonehuani (2 mixtlatlactiliani)

mixtlazqui : buelto assi. (1)

mixtlehua : leuantarse muchas nuues. (2 Mixtleua) nuues parecer enel ayre. (1


mixtleua)

mixtli : nuue. (2) nuue. (1)

mixtli + : nuuada de lluuia. (1 tetzauac mixtli) leuantarse las nuues con grá[n]
tempestad. prete: omomolocac. (2 Momoloca mixtli) nuue tempestuofa y có[n] manga.
(2 Ecacoayo mixtli) nuues ralas. (1 poyactic mixtli) nuue con toruellino. (1
momoloca mixtli) nuue con toruellino. (1 ecacouayo mixtli)

mixtonehuani : lo mismo es que mixtlatlactiliani. (2 Mixtoneuani) corrido assi.


(1 mixtoneuani)

mixuyotl : almena. (2 Mixuyutl) almena. (1 mixuyutl)

mixxincayotl : escama de pescado. (1)


mixxincayotlaza, ni : escamar pescado. (1 ni, mixxincayotlaça)

mixxo : ñublosa cosa. (1)

mixxonehuatl : concha de pescado. (1 mixxoneuatl)

mixxonehuayotlaza, ni : escamar pescado. (1 ni, mixxoneuayotlaça)

mixyayahuitl : nuues ralas. (1 mixyayauitl)

mixyotlalia, ni : almenar. (1)

miyahuatl : espiga dela caña de mayz. (1 miyauatl)

miyanani : huydizo, o el que se esconde. (2) huidizo con animo de tornar. (1)

miyeccan ni, tlatzetzeloa : sacudir en diuersas partes. (1)

miyeccanquixtia, nitla : romper en diuersas partes. (1 nitla,


miyeccá[n]quixtia)

mizahuiani : pasmado. (1 miçauiani) el que se admira o espanta de algo. (2


Miçauiani) temeroso. (1 miçauiani) admirado. (1 miçauiani) medroso por
naturaleza. (1 miçauiani)

mizahuiqui : idem. (Miçauiani: el que se admira o espanta de algo.) (2


Miçauiqui) embaçado assi. (1 miçauiqui)

mizconetl : leoncillo (2) leoncillo. (1)

mizmo + : nieruo. (1 lo mismo es que neruio)

mizotlani : gomitador. (2 Miçotlani) gomitador. (1 miçotlani) bossador. (1


miçotlani)

mizquicopalli : goma para tinta. (2) goma para tinta. (1)

mizquitl : arbol de goma para tinta. (2) arbol de goma para tinta. (1)

miztepiton : leoncillo. (2) leoncillo. (1)

miztli : leon. (2) leon animal. (1)

mizto : gato. (1)

mizton : gato. (2)

miztontli : gatillo o leoncillo. (2 Míztontli) leoncillo. (1)

moca zoquitl, ni : estar lleno de lodo. timocaçoquitl. &c. (2 Moca çoquitl,


ni)

mocacacti : calçado con çapatos. (1)

mocacatzoani : desperezado. (1)


mocacayahua, noca : aquel escarnece o burla de mi. prete: noca omocacavauh. (2
Mocacayaua, noca)

mocacayahuani + : burlador, o embaucador. (2 Teca mocacayauani) embaucador.


(1 teca mocacayauani)

mocaccocopinqui : descalçado assi. (1)

mocactotonqui : descalçado assi. (1)

mocalcauhqui : mudado de vna casa a otra. (2) mudado assi. (1)

mocallotiqui : aposentado. (1)

mocalpatlac : mudado de vna casa a otra. (2) mudado assi. (1)

mocaltiani : el que haze casa para si. (2) edificador tal. (1)

mocaltiqui : idem. (Mocaltiani: el que haze casa para si.) (2) edificador
tal. (1)

mocalzaz cocopinqui : descalçado assi. (1 mocalças cocopinqui)

mocalzaz totonqui : desatacado assi. (1 mocalças totonqui)

mocalzaz yilpi : atacado. (2 Mocalças yylpi) atacado. (1 mocalças yylpi)

mocalzaz yilpiqui : atacado. (1 mocalças yylpiqui)

mocapaquimiloqui : encapado con capa. (1)

mocatecpin : pulgoso lleno de pulgas. (1)

mocatetl : pedregal lugar de piedras. (1)

mocateyo : pedregoso lugar. (2) pedregoso. (1)

mocatlalhuatl : neruiosa cosa. (1)

mocatzontli : velloso de pelos asperos o sedas. (1)

mocauhqui : casado. (2) marido. (1)

mocaxaltetl : pedregoso de piedras menudas. (1)

mocayahuani + : idem. (Teca mocacayauani: burlador, o embaucador.) (2 Teca


mocayauani) ynjuriador. (1 teca mocayauani)

mocayauhqui + : idem. (Teca mocayauani: idem. (Teca mocacayauani: burlador, o


embaucador.)) (2 Teca mocayauhqui) engañador. (1 teca mocayauhqui)

mocazahuatl : cosa llena de sarna. (2 Mocaçauatl) sarnoso lleno desarna. (1


mocaçauatl)

mocazoquitl : enlodada cosa. (1 mocaçoquitl)


mocazoquitl, ni : lleno de lodo estar. (1 ni, mocaçoquitl)
mocchoti + : nouia. (2 Yancuicam mocchoti) nouia rezien casada. (1 yancuican
mocchoti)

mocealiani : abil persona. (1 mozealiani)

moceceltiani + : sensual persona. (1 cenca moceceltiani)

mocecemeltiqui : recreado o espaciado. (2) alegre assi. (1)

mocecen catolhui : el que juega con rosas como có[n] pelota. (2)

mocecencatolhui : jugador tal. (1)

mocecencatolhuiani : jugador tal. (1)

mocecencauhqui : atauiado assi. (1)

mocecentelhuiani : idem. (Mocecen catolhui: el que juega con rosas como có[n]
pelota.) (2) jugador tal. (1)

mocehualcalti : amparado assi. (1 moceualcalti)

moceltiqui : el que se recrea y espacia, o el recreado. (2) alegre assi. (1)

mocemacitica : cosa entera, sana, fina y sin macula. (2) fina cosa como grana.
(1) entera cosa o sana sin macula ni falta. (1)

mocemati : presumptuoso. (2)

mocemati + : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros,
con soberuia e hinchazon. (1 atlamatiliztica mocemati)

mocempohua : summar lo que se cuenta. (2 Mocempoa) montar. (1 mocempoua)

mocencahuahui : dispuesto y aparejado. (1 mocencauaui)

mocencahuani : el que esta aparejado y dispuesto para hazer algo. (2


Mocencauani) atauiado assi. (1 mocencauani) aparejado assi. (1 mocencauani)

mocencauhqui : atauiado assi. (1) aparejado assi. (1) dispuesto y aparejado.


(1)

mocencauhtica : idem. (Mocencauani: el que esta aparejado y dispuesto para hazer


algo.) (2) presto aparejado. (1)

mocenchihua : hazerse la cosa de vna vez o juntamente. pre: omocenchiuh. (2


Mocenchiua)

mocentlaliani + : conjurador contra alguno, (2 Teca mocentlaliani)


conjurador assi. (1 teca mocentlaliani)

mocepanahua : reñir entre si vnos con otros. pre: omocepanauaque. (2


Mocepanaua) reñir vnos con otros; tratarse mal vnos a otros los vezinos y
parientes. (1 mocepanaua)

moch + : sabio experimentado. (1 tlamatini much ixpanca)


moch huel commati : experimentada persona. (2 Much vel commati)

moch nicnocaccanenequi : idem. preterit: much onicnocaccanenec. (Much


nicnocaccayetoca: presumir que lo sabe y entiende todo. preterito: much
onicnocaccayetocac.) (2 Much nicnocaccanenequi)

moch nicnocaccayetoca : presumir que lo sabe y entiende todo. preterito: much


onicnocaccayetocac. (2 Much nicnocaccayetoca)

moch nicnothuitoca : fingir que lo vee todo. pre: omuch nicnothuitocac. (2 Much
nicnothuitoca)

moch quimocaccanequini : idem. (Much quimocaccayetocani: el que finge que lo


entiende todo.) (2 Much quimocaccanequini)

moch quimocaccayetocani : el que finge que lo entiende todo. (2 Much


quimocaccayetocani)

moch quimothuicayetocac : fingidor assi. (1 much quimothuicayetocac)

moch quimothuicayetocani : el que finge que lo vee todo. (2 Much


quimothuicayetocani) fingidor assi. (1 much quimothuicayetocani)

moch quimothuitocani : idem. (Much quimothuicayetocani: el que finge que lo vee


todo.) (2 Much quimothuitocani)

mochachamahuani : el que se jacta y alaba. (2 Mochachamauani) alabado desta


manera; i; el que asi mismo alaba. (1 mochachamauani) vano en palabras. (1
mochachamauani)

mochachamauhqui : idem. (Mochachamauani: el que se jacta y alaba.) (2) vfano. (1)

mochalanitinemi : renzillosos. (2) discordes y enemistados. (1)

mochcahuia, titla : hazer algo todos juntos. pre: otitlamuchcauique. (2


MVchcauia, titla)

mochehua : ygual de edad. (1 mucheua)

mochehuatl : todo ello, o assi por lo vno como por lo otro. (2 Mucheuatl)

mochehuatl + : de vno mesmo. (1 çan mucheuatl)

mochi : todo. (2 Muchi) todo. (1 muchi)

mochi aini : exercitado en negocios. (1 muchi ayni)

mochi itequiuh : mangorrero cuchillo, o cosa semejante. (2 Muchi itequiuh)


mangorrero cuchillo. (1 muchi ytequiuh)

mochi ixpanca : persona experimentada. (2 Muchi ixpanca)

mochi nicnomachitocatihuetzi : despuntar de agudo. (1 muchi


nicnomachitocatiuetzi)

mochi oipan quiz : persona experimentada. (2)


mochi oipanquiz : esperimentado. (1 muchi oypanquiz)

mochi oquittac : idem. (Mochi oquiyeyeco: idem. (Mochi oipan quiz: persona
experimentada.)) (2) esperimentado. (1 muchi oquittac)

mochi oquiyeyeco : idem. (Mochi oipan quiz: persona experimentada.) (2)


esperimentado. (1 muchi oquiyeyeco)

mochi quimomachitoca itotihuetzi : despuntar de agudo. (2 Muchi quimomachitoca


itotiuetzi)

mochi quimotequiuhtiani : cabal y cumplida persona. (2 Muchi quimotequiuhtiani)


exercitado en negocios. (1 muchi quimotequiuhtiani)

mochi techuel mochihua : bien fortunado y prospero. (2 Muchi techuel mochiua)

mochi tlacatl itlazo : afable persona. (1 muchi tlacatl ytlaço)

mochicahuani : esforçado o animoso. (2 Mochicauani) esforçado assi. (1


mochicauani)

mochicahuia + : hazer alguna cosa todos juntos. (1 titla muchicauia)

mochicauhqui : idem. (Mochicauani: esforçado o animoso.) (2) esforçado assi.


(1)

mochichihuani : apercebido y adereçado. (2 Mochichiuani) atauiado assi. (1


mochichiuani)

mochichiuhqui : atauiado assi. (1) idem. (Mochichiuani: apercebido y


adereçado.) (2) compuesta o adereçada persona. (1) aparejado assi. (1)
dispuesto y aparejado. (1)

mochicomatini : sospechoso o malicioso. (2) malicioso. (1)

mochihuai + : solamente se haga esto, y no mas. (1 maçanyeyyo mochiuay)

mochihualiztli + : salida en bien. (1 qualli tepan mochiualiztli) arrendadura


assi, s: el acto de arrendar aotro. (1 tepam mochiualiztli) salida en mal. (1
aqualli tepan mochiualiztli)

mochimalcalti : arrodelado o adargado. (2) adargado. (1) escudado con escudo.


(1)

mochimalcaltiqui : idem. (Mochimalcalti: arrodelado o adargado.) (2)


adargado. (1)

mochimallapacho : idem. (Mochimalcaltiqui: idem. (Mochimalcalti: arrodelado o


adargado.)) (2) adargado. (1) escudado con escudo. (1)

mochimalti : idem. (Mochimallapacho: idem. (Mochimalcaltiqui: idem.


(Mochimalcalti: arrodelado o adargado.))) (2) escudado con escudo. (1)

mochinicnocaccayetoca : fingir que entiende y sabe bien q[ua]lquiera cosa. (1


muchinicnocaccayetoca)
mochipa : continuamente osiempre. (1 muchipa) siempre. (2 Muchipa) siempre,
aduerbio. (1 muchipa) perdurablemente. (1 muchipa) hazer siempre del ojo alas
mugeres; busca guiñar de ojo. (1 muchipa)

mochipa + : empero siempre, o comunmente. (2 Yece muchipa) de aqui adelante.


(2 Inaxcan muchipa) de aqui adelante. (1 ynaxca muchipa) estable cosa que esta
firme. (1 ayomiq[ua]nia muchipa yuhca)

mochipa ca : cosa que siempre permanece. (2 Muchipa ca)

mochipa cemicac : perpetua o continuamente. (1 muchipa cemicac)

mochipa cemicac nemiliztli : duracion assi. (1 muchipa cemicac nemiliztli)

mochipa cemicac ninemi : durar para sié[m]pre. (1 muchipa cemicac ninemi)

mochipa nica : permanecer. (1 muchipa nica)

mochipa yeni : idem. (Muchipa ca: cosa que siempre permanece.) (2 Muchipa yeni)
perdurable. (1 muchipa yeni)

mochipaca : perdurable. (1 muchipaca)

mochipichtlaliqui : encogido o acorrucado. (2) encogido assi. (1)

mochitech huel mochihua : prospero. (1 muchitech vel mochiua)

mochitech huel mochihuani : idem. (Muchi techuel mochiua: bien fortunado y


prospero.) (2 Muchitech uel mochiuani) prospero. (1 muchitech vel mochiuani)

mochitlacatl : todas las personas. (2 Muchitlacatl) quienquiera. (1


muchitlacatl)

mochitlacatl icniuh : amigo de todos. (2 Muchitlacatl icniuh) afable persona. (1


muchitlacatl ycniuh)

mochitlacatl itlazo : querido de todos. (2 Muchitlacatl itlaço)

mochittani + : persona dichosa y venturosa. (2 Vel mochittani)

mochiuel quichihuani : exercitado en negocios. (1 muchivel quichiuani) cabal y


vninersal persona. (2 Muchiuel quichiuani)

mochiuelai : cabal y cumplida persona. (2 Muchivelay)

mochiueli : poderoso en todo. (1 muchiueli)

mochiuh + : por esto no se hizo. (1 ycamo mochiuh) acaecida cosa assi. (1


tepam mochiuh) cosa que acontecio en tiempo de algunos. (2 Tepam mochiuh)

mochiuhtica + : lugar teniente del rey o de gouernador o de otra persona puesta


en dignidad. (1 tepatillo teixiptla mochiuhtica) alcontrario. (1 ycuepca
mochiuhtica) y al contrario, o por el contrario. (2 Icuepca muchiuhtica)

mochiuhticai + : y al có[n]trario, o al reues (2 çanicuepca muchiuhticay)


mochnicnocaccanenequi : fingir que entiende y sabe bien q[ua]lquiera cosa. (1
muchnicnocaccanenequi)

mochnicnothuitoca : fingir que entiende y sabe bien q[ua]lquiera cosa. (1


muchnicnothuitoca)

mochnicnothuiyetoca : fingir que entiende y sabe bien q[ua]lquiera cosa. (1


muchnicnothuiyetoca)

mocholli + : razimo de datiles o de platanos. (1 cemo mocholli platanos)

mochquimocaccanequini : fingidor assi. (1 muchquimocaccanequini)

mochquimocaccayetocani : fingidor assi. (1)

mochtacacihuahuati : casado assi. (1 mochtacaciuauati)

mochtacanamicti : casado assi. (1)

mochtacaocchoti : casado assi. (1)

mochuel quichihuani : cumplidor tal. (1 muchuel quichiuani)

mochuelai : cumplida persona. (1 muchuelay)

mochuelaini : idem. (Muchivelay: cabal y cumplida persona.) (2 Muchvelaini)

mochuelcommati : cabal persona. (1 muchuelcommati)

mochuelitiliztli : poder assi. (1 muchuelitiliztli) poder entero y cumplido.


(2 Muchvelitiliztli)

mochuelquichihua : cabal persona. (1 muchuelquichiua) cumplida persona. (1


muchuelquichiua) el q[ue] es abil p[ar]a qualquier cosa. (2 Muchvelquichiua)

mocicinoani : alabado desta manera; i; el que asi mismo alaba. (1)

mocihuahuati + : nouio rezien casado. (1 yancuican mociuauati) nouio. (2


Yancuicam mociuauati)

mocihuahuiqui : enfermo desta manera. (1 mociuauiqui) desainado por se auer dado


mucho a mugeres. (2 Mociuauiqui)

mocihuia, mo : negociado, o accelerado, o d[e]safosegado. (2 Momociuia)


mocihuia, nino : congoxarse, trafagar o agonizar. pre: oninomociui. (2 Mociuia,
nino) embarasarse. (1 ninomociuia) agonizar. (1 nino, mociuia) ruydo hazer y
patear con yra. (1 nino, mociuia) alterarse y turbarse por algun negocio, o por
estar ya al cabo o en passamiento. (1 nino, mociuia) desasossegarse. (1 nino,
mociuia) congoxarse o afligirse. (1 nino, mociuia) trafagar. (1 nino, mociuia)
acelerarse, dar se priessa. (1 nino, mociuia) alborotarse alguno y
desasossegarse. (1 nino, mociuia)
mocihuia, nite : ser importuno o desasossegar a otro. preterito: onitemociui. o
muñir gente. (2 Mociuia, nite) turbar o turnar a otro. (1 nite, mociuia)
embaraçar a otro, impedirle. (1 nite, mociuia) desasossegar a otro. (1 nite,
mociuia) ynquietar molestar. (1 nite, mociuia) molestar. (1 nite, mociuia)
congoxar aotro. (1 nite, mociuia) alterar a otro desta manera. (1 nite, mociuia)
mocihuia + : enhadarme alguno. (1 nech, mociuia)

mocihuitinemi, nino : andar negociado o desasossegado. (2 Mociuitinemi, nino)


andar negociado. (1 nino, mociuitinemi)

mocipol : acelerado assi. (1 mucipul) atochado. (1 mocipul) acelerado assi. (1


mocipul) inquieto o acelerado. (2 Mucipul)

mocitl : atochado. (1)

mociyahuhcanecqui : entibiado assi. (1 mociauhcanecqui)

mociyahuhcauhqui : entibiado assi. (1 mociauhcauhqui) idem. (Mociauhcanequi:


entibiado enel proposito que tenia.) (2 Mociauhcauhqui)

mocneli : medrado assi. (1) medrado, o aprouechado, o dichoso. (2)

mocnelilmatini : agradecido. (1) agradecido. (2)

mocniuhtla : concertarse los discordes. (1) hazerse amigos los reñidos. (2)

mocnoitoa + : mendigante, que pide limosna. (2 Tepal mocnoitoa)

mocnoitoani + : idem. (Tepal mocnoitoa: mendigante, que pide limosna.) (2 Tepal


mocnoitoani)

mocnomatini : humilde. (1) humilde. (2)

mocnopil + : de donde ati tanto bien ?. (2 Cammach mocnopil ? cammachmomaceual


?)

mocnopilhuia : lograrse. (1) lograrse algo. (2)

mocochaanani : desperezado. (1)

mocochaanqui : desperezado. (1) desperezado. (2)

mocochcatlapiqui : fingido assi. (1)

mocochcatlapiquiani : fingido assi. (1)

mocochtlapiqui : idem. (Mocochcanenequi: el que finge que esta durmiendo.) (2)

mocochtlapiquiani : idem. (Mocochtlapiqui: idem. (Mocochcanenequi: el que


finge que esta durmiendo.)) (2)

mococoa, ni : estar enfermo. preterito: onimococo. (2)

mocococohua : enfermo generalmente. (1 mocococoua)

mococoqui : doliente assi. (1) doliente. (2)

mococoqui + : doliente desta manera. (1 yxtelolo mococoqui) doliente de


coraçon. (2 Yollo mococoqui) doliente delos ojos. (2 Ixtelolo mococoqui)

mocomal cocoani : doliente assi. (1)


mocomaltia + : criar baço. (1 nitic mocomaltia yn atonauiztli)

mocotocztlaliqui : idem. (Mocototztlali: acorrucado, o encogido.) (2)

mocototztlali : encaramado. (1) acorrucado o éncogido. (1) acorrucado, o


encogido. (2)

mocototztlaliqui : encogido assi. (1) acorrucado o éncogido. (1)

mocotzanqui : despeado. (1)

mocuahuaquiani : emboscado en algun bosque o monte. (2 Moquauaquiani)

mocuahuaquiqui : idem. (Moquauaquiani: emboscado en algun bosque o monte.) (2


Moquauaquiqui)

mocualanca itztinemi : discordes y enemistados. (1 moqualanca ytztinemi)

mocualancaitztinemi : los que andan enemistados que no se pueden ver. (2


Moqualancaitztinemi)

mocuallapiquiani : ypocrita simulador. (1 moquallapiquiani) ypochrita. (2


Moquallapiquiani)

mocualtocani : fingidor tal. (1 moqualtocani) ypocrita simulador. (1


moqualtocani) el que quiere ser tenido porbueno y sancto. (2 Moqualtocani)

mocuam momotlani : jugador tal. (1 moquam momotlani)

mocuamina : junto con otra cosa, tocandola . (1 moquamina) lo mismo es que


moquaçaloa. pre: omoquamin. (2 Moquamina)

mocuammomotlani : el que juega alos bolos. (2 Moquammomotlani)

mocuanamiqui : junto con otra cosa, tocandola . (1 moquanamiqui) lo mismo es


que moquaçaloa prete: omoquanamic. (2 Moquanamiqui)

mocuatequi : bautizado. (1 moquatequi)

mocuatequiqui : bautizado. (1 moquatequiqui)

mocuatlazani : el que mofa de otro sacudiendo la cabeça. (2 Moquatlaçani)

mocuauhaquiani : emboscado. (1 moquauhaquiani)

mocuauhaquiqui : emboscado. (1 moquauhaquiqui)

mocuauhtelolohuiani : jugador tal. (1 moquauhtelolouiani) idem.


(Moquauhtelolomimilhuiani: el que juega alos bolos.) (2 Moq[u]auhtelolouiani)

mocuauhtelolomimilhuiani : jugador tal. (1 moquauhtelolomimilhuiani) el que


juega alos bolos. (2 Moquauhtelolomimilhuiani)

mocuazaloa : junto con otra cosa, tocandola . (1 moquaçaloa) juntaría vna


estremidad o cabo có[n] otro. pre: omoquaçalo, . (2 Moquaçaloa)

mocuazaloa = : = mocuanamiqui (2 moquaçaloa ) = mocuamina (2 moquaçaloa )


mocuazaloa in nopilhuan : parir la muger amenudo. (2 Moquaçaloa yn nopilhuan)

mocuazaloa in nopilhuan ni, quincuazalotiuh : parir la muger amenudo. (1


moquaçaloa yn nopilhuan ni, quinquaçalotiuh)

mocuecuenyotia : heruir la mar. (1 mocuecue[n]yotia)

mocuecuetlaxoani : descoraznado. (1) descoraznado. (2)

mocueololo : arremangada muger. (1)

mocuepaliztli + : pena del talion. (2 Tepam mocuepaliztli)

mocuepatiuh : pagarseha esta injuria, s: adelante. (1) ello vendra apagarse, o


ello se vengara, o ello venga a pagadero. (2)

mocuetlaxoani : amortecido desla manera. (1)

mocuicuili : encarecido assi. (1) cara cosa, que vale mucho su precio. (2)

mocuicuiliani : encarecido assi. (1) idem. o el que se haze de rogar, o elque


resiste. (Mocuicuili: cara cosa, que vale mucho su precio.) (2)

mocuicuiliqui : encarecido assi. (1) idem. (Mocuicuiliani: idem. o el que se


haze de rogar, o elque resiste. (Mocuicuili: cara cosa, que vale mucho su
precio.)) (2)

mocuiltonoani : abundoso. (1) gozoso assi. (1) rico. & per. metapho. el que se
goza mucho. (2)

mocuiqui : enfermo assi. (1) el que enferma por brindar mucho. (2)

mocuitihuetzini : pasmado. (1 mocuitiuetzini) atonito, o amortecido de espanto. (2


Mocuitiuetzini)

mocuitihuetzqui : embaçado assi. (1 mocuitiuetzqui) retornado assi. (1


mocuitiuetzqui) atronado assi. (1 mocuitiuetzqui) el que torna en si enmendando
la vida. (2 Mocuitiuetzqui)

mocuitlahuia, nitla : tener cuydado, o cargo de algo. prete: onitlamocuitlaui. (2


Mocuitlauia, nitla) cargo tener de algo. (1 nitla, mocuitlauia) beneficiar
plantas. (1 nitla, mocuitlauia)

mocuitlalpi : ceñido. (1) ceñido con cinta. (2)

mocuitlalpiqui : ceñido. (1) idem. (Mocuitlalpi: ceñido con cinta.) (2)

mocuitlapam mauhtiqui : muger espantada de gran trueno, o de cosa semejante. (2)

mocuitlapammauhtiqui : atronada assi. (1)

mocuitlapampetlauhqui, motepotzpetlauhqui : desnudo assi. (1


mocuitlapampetlauhqui, moteputzpetlauhqui)

mocuitlapillaza : idem. pre: omocuitlapillaz. (Mocuitlapilayacachoa: colear el


animal. preter: omocuitlapilayacacho.) (2 Mocuitlapillaça)
mocxi ilpiqui : encabestrado. (2)

mocxi imati : ligero de pies. (2)

mocxi imatini : idem. (Mocxi imati: ligero de pies.) (2)

mocxicuauhtiliani : ligero de pies. (1 mocxiquauhtiliani) ligero en correr. (2


Mocxiquauhtiliani)

mocxiimati : ligero de pies. (1 mocxiymati)

mocxiimatini : ligero de pies. (1 mocxiymatini)

mocxilpiqui : encabestrado. (1)

mocxitemecahuiqui : encabestrado. (2 Mocxitemecauiqui)

mocxitemecaniqui : encabestrado. (1)

moechichiuhqui : galan. (1)

moei + : marauillarse mucho. (1 cenca muey tlamaniçoa)

moetztica : esta su merced encasa. (2)

mohuahuatzqui : el que se enxugo con lienço despues que selauo. (2 Mouauatzqui)

mohuan : contigo. (1 mouan) contigo. (2 Mouan)

mohuapahuani : esforçado assi. (1 mouapauani) el que se esfuerça y saca fuerças


de flaqueza. (2 Mouapauani)

mohuapauhqui : crecido assi. (1 mouapauhqui) crecido ya en edad. (2


Mouapauhqui)

mohuatzqui : enxuto assi. (1 mouatzqui)

mohuic +, nino : hazer el deuer contigo, cú[m]pliendo con mi consciencia. &c.


preteri: mouic oninoquixti. (2 Quixtia mouic, nino)

mohuican aquiqui : enriscado. (1 mouican aquiqui)

mohuicanaquiqui : enriscado o metido en lugar peligroso. (2 Mouicanaquiqui)

mohuicoma xocomecatl : vid abraçada con arbol. (1 mouicoma xocomecatl) parra o


cosa semejante que trepa por el arbol arriba. preterito: omouicon. (2 Mouicoma
xocomecatl)

mohuicpa : haziati, o contra ti. (2 Mouicpa)

mohuicpa ninoquixtia : hago el deuer contigo, y cumplo con lo que soy obligado.
preteri: mouicpa oninoquixti. (2 Mouicpa ninoquixtia)

mojuramento tomani : suelto del juramento. (1)

molatin tlatolmachtiqui : gramatico enseñado enella. (1)


molcahuani : oluidada cosa. (1 molcauani) oluidadizo. (2 Molcauani)

molcaxitl : vaso para manjares. (1 mulcaxitl) escudilla. (2 Mulcaxitl)

molchichihua, ni : guisar potajes. preterit: onimulchichiuh. (2 Mulchichiua,


ni) guisar manjares. (1 ni, molchichiua)

molchichihualoyan : cozina donde guisan. (1 mulchichiualoyan) cozina, lugar


dó[n]de guisan de comer. (2 Mulchichiualoyan)

molchichiuhcan : cozina donde guisan. (1 mulchichiuhcan) idem.


(Mulchichiualoyan: cozina, lugar dó[n]de guisan de comer.) (2 Mulchichiuhcan)

molchichiuhqui : cozinero. (1 mulchichiuhqui) cozinero. (2 Mulchichiuhqui)

molehua, nitla : amollentar la tierra. preterito: onitlamoleuh. (2 Moleua, nitla)


amollentar la tierra. (1 nitla, moleua) hornaguear la tierra. (1 nitla, moleua)
mullir la tierra. (1 nitla, moleua)

moleyotiani : el que se afama, o adquire nombre de honra, o de infamia. (2)

molhui + : muy mucho o con vehemencia; aduerbio. (1 occenca molhui)

molhuiatl + : no qualquier agua de por ay. (2 Amo çan vel molhuiatl)

molicnitepiniliztli + : codada. (1 cem mulicnitepiniliztli)

molicpitl : codo del braço. (1) codo. (2)

molictepinia, nite : dar de codo. preterito: onitemolictepini. (2) dar de codo.


(1)

molictli : codo del braço. (1) codo. (2)

moliniani : mouible cosa. (1) cosa que se mueue o menea. (2)

molino : molino de agua para pan. (1)

molino + : molino de azeite. (1 azeite molino)

molli : manjar comoquiera o guisado. (1 mulli)

molli + : nogada salsa. (1 nuezes mulli) nogada. (2 Nuezes mulli)

mollitlatextililli + : lebrada. (1 cinaca mullitlatextililli)

moloa, nitla : desleir salsa. (1)

moloctic : mullida lana. (1) lana mollida o cosa semejante. (2)

mololo : arregaçado. (1) arregaçado, o arregaçada. (2)

moloncayotl : gauilan flor seca de algunasyeruas, que buela, que algunos llaman
flueco o milano. (1) gauilan, flor seca que lleua por ay el ayre. (2)
moloni : esparzírse algo, assi como las plumas, o el olor su aue. (1) heruir o
espessarse las nuues, esparzirse la suauidad del olor dela rosa o del yncienso o
espartirse las plumas menudas. (1) manar agua o otra cosa. (1) manar la fuente o
cosa assi. o leuantar se muchas nuues, o leuantarse con el ayre las plumas, o
estenderse y oler mucho los perfumes y olores suaues. prete: omolon. (2)
moloni, mo : manar por diuersas partes. (1) manar, o bullir el agua conlas
arenas enlas fuentes, o cosa semejante. (2)
moloni, ni : oler, echar de si olor. (1)

moloni + : fuente manantial. (1 atl moloni)

molonia, nitla : mollir lana o pluma. preteri: onitlamoloni. (2) mullir lana o
algodon. (1)

molonqui : poluos de cosas secas molidas. (1) mullida lana. (1) cosa mollida
assi, o cosa muy molida y seca. (2)

molotl : gorrion aue conocida. (1) pardal o gorrion. (1) pardal, o gorrion.
(2)

moloto totl : gorrion aue conocida. (1)

molotototl : idem. (Molotl: pardal, o gorrion.) (2)

moloyan + : fontanal lugar de fuentes. (1 atl moloyan)

molquitl : redrojo de mieses. (1 mulquitl) redrojo de miesses. (2 Mulquitl)

momacauhtica : distar vna cosa de otra. (1) estar apartada vna cosa de otra
assi como la pared muy hendida, o cosa semejante. (2)

momachihuani : hazedor tal. (1 momachiuani)

momachiuhqui : hazedor tal. (1)

momachti : estudiante. (1) estudiante. (2)

momachtiani : estudiante. (1) aprendiz o estudiante. (2)

momachtiqui : estudiante. (1) idem. (Momachtiani: aprendiz o estudiante.) (2)

momacochoa : abraçarse dos, poniendo el vno la cabeça enel cuello del otro.
(1) abraçarse dos personas echando los braços sobre los cuellos. preterito:
omomacochoque. (2)

momahuiani : hazedor tal. (1 momauiani)

momahuiqui : hazedor tal. (1 momauiqui)

momahuizohua : lograrse o estar contento. (2 Momauiçoa)

momaimati : certero que tira derecho. (1 momaymati) certero que tira derecho. (2
Momaymati)

momaimati + : diestro de ambas manos. (1 necoc momaimati) derecho de ambas


manos. (2 Necoc momaimati)
momaimatini : certero que tira derecho. (1 momaymatini)

momaimatini + : derecho de á[m]bas manos. (1 necoc momaymatini)

momaimatqui + : derecho de á[m]bas manos. (1 necoc momaimatqui)

momaiztlacoani : luchador assi. (1 momayztlacoani) luchador. (2)

momalacachoca tlachiani : mirador, el que mira assi. (1) idem.


(Momalacachocaittani: el que mira en derredor a todas partes.) (2)

momalacachocaittani : mirador, el que mira assi. (1) el que mira en derredor a


todas partes. (2)

momalacachoqui : buelto assi. (1)

momalacachotinemi + : estar contra mi los pecados amenazando me. (1 nixtentlan


momalacachotinemi)
momalacachotinemi +, n : estar delante de mi algo amenazandome. (2 Ixtentla
momalacachotinemi, n)

momalacayotia : crecer o echar ramas la planta. (1) hazer copa el arbol. (1)
copa hazer assi el arbol. (1) hazer copa el arbol o cosa semejante. pre:
omomalacayoti. (2)

momalhuiani : onesta cosa. (1) honesto y guardado. (2)

momamachti : ensayado o impuesto. (2)

momamachtiani : el que se ensaya, o impone. (2)

momamachtiqui : ensayado assi. (1)

momamaitoa : ganapan. (1 momamaytoa) ganapan. (2)

momamalacachotinemi + : perseguirme mis pecados, poniendose delante los ojos,


o representandoseme, o amenazandome. (2 Nixtentla momamalacachotinemi
innotlatlacol)

momamamanamaca : idem. (Momamaitoa: ganapan.) (2)

momamanamaca : ganapan. (1)

momamatini : penitente. (1) idem. (Momamati: empachoso o vergonçoso.) (2)

momamatqui : empachoso. (1)

momamauhtiani : espantadiza cosa. (1) idem. (Momamauhtia: medroso espeluzado o


grimoso.) (2)

momamaxahui : desnudo assi. (1 momamaxaui)

momanani + : ayudador tal. (1 tepan momanani) fauorecedor. (2 Tepam momanani)

momanatlatzicoa iloti : estancarse el agua que corria. (1 momanatlatzicoa yloti)

momanepanoqui : desposado o desposada. (2)


momanepanoquimonamictiqui : desposado. (1)

momanqui : enroscada assi. (1)

momanqui + : el que tiene vaguidos, o enfermedad de gota coral. (2


Tlayuuallotl ypam momanqui)

momanuqui : enroscada culebra o agua repressada. (2 Momanuq[u]i)

momapipitzoani : chupador tal. (1)

momapipitzoqui : chupador tal. (1)

momaquixtiani : huidor assi. (1) huidor. (1) escapado desta manera. (1)

momaquixtiqui : escapado desta manera. (1)

momatia : crecer o echar ramas la planta. (1) echar ramas el arbol o la vid,
&c. pre: omomati. (2)

momatotopehuiani : jugador assi. (1 momatotopeuiani) jugador de pelota. (2


Momatotopeuiani)

momatqui + : aficionado assi. (1 ytla ytech momatqui)

momatzacuili : escudado con las manos. (2)

momatzacuiliani : escudado assi. (1) idem. (Momatzacuili: escudado con las


manos.) (2)

momatzacuiliqui : escudado assi. (1) idem. (Momatzacuiliani: idem.


(Momatzacuili: escudado con las manos.)) (2)

momauhtiani : temeroso. (1) espantadiza cosa. (1) medroso por naturaleza. (1)

momaxacualoani : fricador assi. (1 momaxaqualoani)

momaxacualoqui : fricador assi. (1 momaxaqualoqui)

momecani : ahorcado. (1)

momecapaltiani : hazedor tal. (1)

momecapaltiqui : hazedor tal. (1)

momecati : amancebado. (1) amancebado. (2)

momecatiani : hazedor tal. (1) amancebado. (1) idem. (Momecati: amancebado.)


(2)

momecatiqui : hazedor tal. (1)

mometzoiani : mestruada muger. (1 mometzuiani) muger que esta con su


costú[m]bre. (2 Mometzuiani)

momiccan aquiani : persona que esta en gran peligro y trabajo. (2)


momiccanenecqui : fingido assi. (1)

momiccatlapiquini : idem (Momiccanenequi: fingir q[ue] esta muerto. preter:


omomiccanenec.) (2)

momiccatlapiquiqui : fingido assi. (1)

momiccayetocac : fingido assi. (1) el que se finge muerto. (2)

momiccazauhqui : enlutado. (1 momiccaçauhqui) enlutado por muerto. (2


Momiccaçauhqui)

momilcohuiani : rentero que arrienda. (1 momilcouiani) rentero que arrienda


eredad. (2 Momilcouiani)

momillanehuiani : arrendador tal. (1 momillaneuiani)

momimiloani : rodador desta manera. (1) rodador. (2)

momimilotiuh : dar a logro. (1) el logro quese adquire conla hazienda que se
presta, ola osura. (2)

momiochitoniqui : el que tiene desconcertado algun gueso. (2)

momiopetoniqui : idem. (Momiochitoniqui: el que tiene desconcertado algun gueso.)


(2)

momiquiznahuati : testador que haze testamento. (1 momiquiznauati) testador. (2


Momiquiznauati)

momiquiznahuatiqui : testador que haze testamento. (1 momiquiznauatiqui) idem.


(Momiquiznauati: testador.) (2 Momiquiznauatiqui)

momiyochitoniqui : desconcertado assi. (1)

momiyopetoniqui : desconcertado assi. (1)

momocihuia, nite : mullir gente. (1 nite, momociuia)

momocihuiani : turbado. (1 momociuiani) presuroso en lo que haze; busca


apresurado. (1 momociuiani) acelerado assi. (1 momociuiani) apresurado enlo que
haze. idem. (Momociuia: negociado, o accelerado, o d[e]safosegado.) (2
Momociuiani)

momocihuiani + : yrado subitamente. (1 ayoui momociuiani) apitunado y supito. (2


Ayoui momociuiani)

momocihuiqui : congoxoso. (1 momociuiqui) embaraçado assi. (1 momociuiqui)


idem. o negociado. (Momociuiani: apresurado enlo que haze. idem. (Momociuia:
negociado, o accelerado, o d[e]safosegado.)) (2 Momociuiqui)

momoloca : borbujear el agua. (1) burbugear el agua. (1) esparzírse algo, assi
como las plumas, o el olor su aue. (1) bullir el arena enlas fuentes. (1)
bullir, o heruir y manar el agua en las fuentes conel arena. (2) burbugear el
agua, o leuantarse grá[n] poluo de cosas secas y liuianas assi como harina cal, o
de cosas semejantes. preterito: omomolocac. (2)
momoloca, ni : heruir. (1)

momoloca mixtli : nuue con toruellino. (1) leuantarse las nuues con grá[n]
tempestad. prete: omomolocac. (2)

momolocani : heruiente cosa. (1) cosa que suele heruir, o manar assi. (2)

momolochuia, nitla : menear, o é[n]turbiar el agua o cosa semejante. preterito:


onitlamomolochui. (2) menear el agua. (1)

momoloquiliztli : heruor assi. (1) el acto de manar el agua, o bullir conel arena
enla fuentes. (2)

momolotza, nitla : hazer espuma enel agua, meneandola. prete: onitlamomolotz.


(2) mecer o menear el agua haziendo ruido. (1)

momoltza, nitla : desmenuzar pan o cosa semejante. (1)

momona mic : cada año. (1)

momonamic : cada año. (2)

momotla, nite : apedrear a otro. preterito: onitemomotlac. (2) apedrear a otro.


(1)

momotlani + : jugador tal. (1 moquam momotlani)

momotzalhuia, nitetla : rolar, o repelar pluma, o cosa semejante preterito:


onitetlamomotzalhui. (2) roçar o mullir pluma o algo a otro. (1)

momotzca : reluzir la grassa dela olla. (1) grassa tener el caldo. (1) reluzir
la grassa dela olla. (2 Mumutzca) tener grasa el caldo, o la misma grasa que
reluze. (2)

momotzcayo : grasiento, lleno de grassa. (1 mumutzcayo)

momotzcayotl : grassa por grosura. (1 mumutzcayotl) grassa dela olla. (2


Mumutzcayotl)

momotzcui, ni : resquebrajarse. preteri: onimomotzcuic. (2)

momotzihuiliztli : resquebrajamiento. (2 Momotziuiliztli)

momotzini, ni : resquebrajarse. (1)

momotziniliztli : resquebrajadura. (1)

momotzinqui : resquebrajado. (1) resquebrajado. (2)

momotzoa, nino : rascuñarse, o rascarse. preter: oninomomotzo. (2) rascar. (1)


estregarse o rascarse. (1)
momotzoa, nite : rascuñar, o rascar a otro. prete: onitemomotzo. (2) rascuñar.
(1)
momotzoa, nitla : rolar, o coger yeruas có[n] la mano sin arrancarlas de rayz.
preterit: onitlamomotzo. (2) roçar. (1)
momotzoa, nitecua : messar a otro. preterito: onitequamomotzo. (2 Momotzoa,
nitequa)

momoyahua, nic : echar fama. (1 nicmomoyaua yn tlatolli) auéntar ganado. (1 nic,


momoyaua)
momoyahua, nite : ahuyé[n]tar, o d[e]scarriar gé[n]te, o ganado. preterí.
onitemomoyauh. (2 Momoyaua, nite) despoblar pueblo. (1 nite, momoyaua)
desbaratar gente. (1 nite, momoyaua) descarriar y auentar a otros. (1 nite,
momoyaua) ahuyentar o esparzir ganado o gente. (1 nite, momoyaua)
momoyahua, nitla : desparramar algo. preterito: onitlamomoyauh. (2 Momoyaua,
nitla) descarriar y auentar a otros. (1 nitla, momoyaua) esparzir, odescarriar.
(1 nitla, momoyaua) desparramar. (1 nitla, momoyaua) assolar o destruyr pueblo.
(1 nitla, momoyaua)

momoyahualiztli : despoblacion. (1 momoyaualiztli) despoblacion de pueblo. (2


Momoyaualiztli)

momoyahui : despartirse o descarriarse los que estauan juntos. (1 momoyaui)


diuidirse los que estauan juntos. (2 Momoyaui)

momoyauhqui : despoblado pueblo. (1) despoblado pueblo. (2)

momoztla tlaza : procrastinar o diferir la cosa de dia en dia. prete:


onitlamumuztlatlaz. (2 Mumuztla tlaça)

momoztlae : cada dia. (1 mumuztlae) cada dia. (2)

momoztlatlaxilia, nicte : traer a alguno en dilaciones. prete:


onictemomoztlatlaxili. (2)

momoztlatlaza, nitla : diferir algo de dia en dia, o procrastinar. preterito:


onitlamomoztlatlaz. (2 Momoztlatlaça, nitla)

momoztlaye : dedia en dia. (1 mumuztlaye) cada dia, o de día en dia. (2


Mumuztlaye)

momoztle : dedia en dia. (1 mumuztle) cada dia. (1 mumuztle) cada dia. (2


Mumuztle)

momoztli : altar de demonios, que ponian en los caminos hecho de tierra. (1


mumuztli) altar. (1 mumuztli) altar delos ydolos, o humilladero. (2 Mumuztli)

monacacictecac : assomado assi. (1 monacazictecac)

monacayotiqui : engordado, o encarnado. (2)

monacazquetzani : assechador assi. (1) escuchador. (2)

monacti : auezindado assi . (1)

monactiqui : auezindado assi . (1)

monahuac : contigo, o apardeti. (2 Monauac) contigo. (1 monauac)

monahualtian + : endemoniado. (1 ytic monaualtian tlacatecolotl)

monahuatil : eres obligado. (2 Monauatil)


monamic + : apretado assi. (1 ypam monamic)

monamiccan + : antaño. (2 Ye monamiccan) antaño. (1 ye monamiccan)

monamicti + : idem. (Ye monamiccan: antaño.) (2 Ye monamicti) antaño. (1 ye


cexiuitl ye monamicti)

monamictiqui + : desposado o desposada, casado o casada. (2 Teoyotica


monamictiqui) desposado. (1 teoyotica monamictiqui)

monamiquiliztli + : apretamiento tal. (1 ypam monamiquiliztli)

monammictiani : matador de madre. (1)

monanatzoqui : el que se aparado muy gordo. (2)

monanmictiani : matador de madre. (2)

moncahua + : acompañador de nouia. (2 Teciua moncaua)

moncahuia cuicatl : duo de canto de organo. (2 Mó[n]cauia cuicatl) duo que


secanta. (1 moncauia cuicatl)

moncahuiti nemi : en vno biuir dos. (1 moncauiti nemi)

moncahuitinemi : andar o biuir dos juntos. (2 Mó[n]cauitinemi)

moncitli : madre de mis suegros. (2) madre de mis suegros. (1)

moncolli : idem. (Moncitli: madre de mis suegros.) (2) madre de mis suegros.
(1)

monechcapanquetzani : soberuia cosa. (1)

monechcapaquetzani : presumptuoso y soberuio. (2)

monectoc + : auer abundancia de todo lo que es necessario, o no saltar nada.


(2 Ayoctle monectoc) auer toda abú[n]dancia delo necessario. (2 Atle monectoc)
abundancia tal. (1 ayoctle monectoc)

monegui + : forçado es. (1 cenca monegui)

monehuian + : de tu voluntad y con toda determinacion te echas ap[er]der. met.


(2 Iccemayan mixcoyan moneuian tocomottitiato conmonamctia yn a)

moneixcuitil itech ticcuiz : tomaras dello exemplo. (2)

monemachti : apercebido con tiempo. (2) apercebido assi. (1)

monemachtilpoloani : oluidado de lo que auia aprendido. (2) desenseñado. (1)

monemachtilpoloqui : idem. (Monemachtilpoloani: oluidado de lo que auia


aprendido.) (2) desenseñado. (1)

monemilizcuepani : emendado, o conuertido, o corregido. (2) conuertido. (1)


monemilizcuepani + : tornadizo. (1 yetlaneltocani monemilizcuepani)

monemilizcuepqui : idem. (Monemilizcuepani: emendado, o conuertido, o


corregido.) (2) emmendado assi. (1) conuertido. (1)

monenepiltia : brotar la maçorca de mayz enla caña. pret: omonenepilti. (2)


brotar o apuntar la maçorca del mayz. (1)

monenepiltiqui : brotada maçorca. (1)

moneneuhcahuiani : luchador tal. (2 Moneneuhcauiani) concertado assi. (1


moneneuhcauiani)

monepantlapopolhuia : los que se perdonan vnos a otros. preterito:


omonepantlapopolhuique. (2)

monepantlazotla : los que entre si se aman. (2 Monepantlaçotla)

monequi, atle notech : biuir en pobreza. (2)

monequiliztli : necessidad. (1) menester. (1)

monequiliztli + : menester. (1 tetech monequiliztli) oportunidad. (1


ymonequian monequiliztli)

monequini : cosa necessaria, o que aprouecha. (2) prouechoso. (1) necessaria


cosa. (1)

monequiz + : no se empleara nada desto en alguna otra cosa. (2 Atle cana


monequiz)

monetechahua : reñir vnos con otros. preterito: omonetechauaque. (2 Monetechaua)

monetechahua = : = in + (2 monetechaua )
monetechahua =, m : = ahua + (2 monetechaua )
monetechahua =, mo : = netechuia (2 monetechaua )

monetechantimani xocomecamilli : pago de viñas o viñedo. (1)

monetechantiuh : yr alguna cosa seguida o continuada, o eslauonada. (2)

monetolitlacoani : quebrantador del voto que hizo. (2)

monetolitlacohuani : quebrantador de fee. (1 monetolitlacouani)

monetolpoloani : idem. (Monetolitlacoani: quebrantador del voto que hizo.) (2)


quebrantador de fee. (1)

monetolti : professo que hizo voto, o el que ha hecho voto. (2) professo en esta
manera. (1)

monetoltiqui : idem. (Monetolti: professo que hizo voto, o el que ha hecho


voto.) (2)

monetoltiqui itequiuh : professo en esta manera. (1 monetoltiqui ytequiuh)

monexti : descobierto assi. (1)


monextiani : descobierto assi. (1)

monextiqui : descobierto assi. (1)

monnantli : suegra, madre dela muger casada. (2) suegra madre dela muger. (1)

monomahui : el que de su proprio motiuo haze algo, o se echa a perder. (2


Monomaui)

monomahuiani : hazedor tal. (1 monomauiani)

monomahuiqui : hazedor tal. (1 monomauiqui)

monomamicti : matador de si mismo. (1)

monomamictiani : matador de si mismo. (1)

monomateixpahui : el que se quexa ante el juez. (2 Monomateixpaui)

mononotzani + : conjurador contra alguno o murmurador. (2 Teca mononotzani)


conjurador assi. (1 teca mononotzani)

mononotzqui : conuertido, emmendado o corregido. (2) emmendado assi. (1)

montatli : suegro, padre dela muger casada. (2) suegro padre dela muger. (1)

montia, nino : tomar yerno casando su hija. pret: oninomonti. (2) casar la
hija. (1)

montli : yerno. marido de hija, o ratonera. (2) ratonera para tomarlos. (1)
yerno marido de hija. (1)

montli + : yerno, marido de nieta. (2 Ixuiuh montli)

moocnoitoa + : mendigo el que assi demanda. (1 tepal moocnoitoa)

moocnoitoani + : mendigo el que assi demanda. (1 tepal moocnoitoani)

moololo : arropado o vestido. (2) arropado. (1)

mopaccai vino : donzel vino. (1 mopaccay vino)

mopacho : inclinado encoruado o agaçapado. (2) ynclinado assi. (1)

mopachoqui : idem (Mopacho: inclinado encoruado o agaçapado.) (2) agaçapado


assi. (1)

mopaitiani : beuedor tal. (1)

mopalticacua tlatetzauhtli chichihualayotl : req[ue]son o quajada (2


Mopalticaqua tlatetzauhtli chichiualayotl) requeson. (1 mopalticaqua
tlatetzauhtli chichiualayotl)

mopamicti : beuedor tal. (1)

mopamictiani : beuedor tal. (1)


mopanitia : galan o adereçado y vestido conforme a su persona y nobleza. (2)
galan. (1) adereçado galanamente, conforme asu estado. (1)

mopantlazallani : cobdiciador tal. (1 mopantlaçallani)

mopantlazani : altiuo y soberuio. (2 Mopantlaçani) soberuia cosa. (1


mopantlaçani)

mopatlac : enhadado o desconfiado y cansado de esperar (2) enhadado assi. (1)


desconfiado assi. (1)

mopazoloqui : enherizado perro. &c. (2 Mopaçoloqui) enerizado desta manera. (1


mopaçoloqui)

mopechtecac : inclinado con humildad y reuerencia. (2) ynclinado assi. (1)

mopehuiani : recaton. (2 Mopeuiani)

mopepehuiani : regaton el que reuende. (1 mopepeuiani) regaton. (1 mopepeuiani)

mopepetlac : peinado. (2) peynado. (1)

mopetzcoqui : descabullido assi. (1)

mopic + : apretado assi. (1 ypam mopic)

mopichtlaliqui : encogido, o acorrucado. (2) encogido assi. (1)

mopilhuatiani : engendrador o engendradora assi. (2) engendrador. (1)


asementado. (1)

mopilo + : asido assi. (1 ytech mopilo)

mopiloani + : ynobediente, rebelde y presumptuoso; per metaphoram. (1 amo


mopiloani)

mopilollani + : ynobediente, rebelde y presumptuoso; per metaphoram. (1 amo


mopilollani)

mopiloqui + : asido, o colgado de otro. (2 Tetech mopiloqui)

mopipitzqui : encendido de yra. (2) encendido assi. (1)

mopiquiliztli + : apretamiento tal. (1 ypam mopiquiliztli)

mopiquini : idem. (Mopiqui: cerrarse, o juntarse vna cosa con otra prete:
omopic.) (2)

mopitzani : encendido assi. (1)

mopitzmamali : el que se mete entre otros con violencia hendiendo por ellos, o
el que entra por algun agujero o lugar estrecho. (2)

mopitzmamalqui : metido assi. (1)

mopixo : aue pelada. (2) pelechada aue. (1)


mopixtinemi : persona continente y casta. (2) carta persona y continente. (1)

mopixtinemi + : monja. (1 ciuatl mopixtinemi)

mopiyazo : descabullido assi. (1 mopiaço)

mopoani : soberuia cosa. (1)

mopohuani : soberuio. (2 Mopouani) ensoberuecido. (1 mopouani)

mopopoloani : perplexo que no se acaba de determinar. (2) suspenso por dudar


algo. (1)

mopopotzoani : hinchador tal. (1)

mopopotzoqui : hinchador tal. (1)

mopopozauhtoc = : = zahuintoc (2 mopopoçauhtoc)

mopouhca tlatoani : hablador de soberuias. (1)

mopouhcatlatoani : soberuio hablador. (2) soberuio en hablar. (1)

mopouhqui : idem. (Mopouhcatlatoani: soberuio hablador.) (2) ensoberuecido. (1)

moquechcollali : encogido assi. (1 moq[ue]chcollali)

moquetzaliztli + : medianeria desta manera. (1 tenepantla moquetzaliztli)

moquetzallani : estar cachonda la perra. &c. pre: omoquetzallan. (2) cachonda


andar la perra. (1)

moquetzani + : vanderizo. (2 Tetlocpa moquetzani) vanderizo o parcial. (2


Tetloc moquetzani) el que fia a otro. (2 Tepam moquetzani) vanderizo, o
comunero. (2 Teuic moquetzani) vandero hombre de vando. (1 teuan moquetzani)
parcial que sigue partes. (1 tetloc moquetzani) vandero hombre de vando. (1
tetlocpa moquetzani) ayudador tal. (1 tetloc moquetzani) ayudador tal. (1 teuic
moquetzani) medianero como quiera. (1 tenepantla moquetzani) vanderizo, o
comunero. (2 Teuam moquetzani) el que se pone enmedio delos que riñen para poner
los enpaz. (2 Tenepantla moquetzani)

moquetzqui : leuantado assi. (1) el que esta leuantado en pie, o cosa


empinada. (2)

moquetzqui + : levantado otra vez. (1 occeppa moquetzqui) acostado y vanderizo


assi. (1 tetlocpa moquetzqui) acostado y vanderizo assi. (1 tetlan moquetzqui)

moquetztimani : estar muchos en pie. (1) estar muchos leuantados é[n] pie.
preterito: omoquetztimanca. (2)

moquetztiuh tlacat : nacido de pies. (1) criatura nacida de pies. (2)

moquetztlani : cachonda andar la perra. (1) estar cochonda la perra. &c. pret:
omoquetztlan. (2)

moquexquittzahuiani : pensatiuo. (1 moquexquittzauiani)


moquichuati + : nouia rezien casada. (1 yancuican moquichuati) novia. (2
Yancuicam moquichuati)

moquilyecoa : arbol que no lleua fructo sino hojas, por tener mucho vicio. (1)
arbol que no lleua sino hojas y no fruta por el mucho vicio que tiene. preterito:
omoquilyeco. (2)

moquixti : escusado. (1) descargado escusado, o purgado delo que le acusauan.


(2)

moquixtiquiuh + : vendra y aparecera é[n] la nuue. (2 Mixtitlan


moquixtiquiuh)

motamictiani : matador de padre. (1) matador de padre. (2)

motapayollaliqui : encogido assi. (1) encogido, o acorrucado. (2)

motatapachquenti : arropado. (1) arropado, o ençamarrado por mucho frio. (2)

mote, chiyalia : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1)

mote, chiyaltia : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1)

mote, nectia : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1)

motecac : echado assi. (1) acortado assi. (1) acostado, o tendido. (2)

motecac + : famoso en mala parte. (1 otepam motecac)

motecani + : malsin. (1 tetzalan tenepantla motecani) malsin que mete mal


entre otros. (2 Tetzalan tenepantla motecani) malsin y reboluedor de otros. (2
Tenepantla motecani)

motecemmacani : sometido. (1)

motechachalatza =, mo : = netechcacalatza (2 motechachalatza )

motecuitlahui : cuidadoso assi. (1 motecuitlaui)

moteelehuiltiani : hazedor tal. (1 moteeleuiltiani) desseoso assi. (1


moteeleuiltiani)

moteelehuiltiqui : hazedor tal. (1 moteeleuiltiqui) desseoso assi. (1


moteeleuiltiqui)

moteicniuhtiani : conciliador desta manera. (1) el que procura amigos, o amistad


con alguno. (2)

moteicniuhtiqui : conciliador desta manera. (1)

moteicoltiani : cobdiciador tal. (1)

moteilhuiani : querelloso. (1) pleiteador. (1) el que se quexa ala justicia de


algú[n] agrauio, o pleyteador. (2)
moteilhuiqui : querelloso. (1 moteylhuiqui) idem. (Moteilhuiani: el que se
quexa ala justicia de algú[n] agrauio, o pleyteador.) (2)

moteixnamictiani : contrario desta manera. (1) contendedor tal. (1)


competidor, o contendedor. (2)

motelquetzani : embaçado, o el que se para y detiene de espanto, o sobre salto.


(2)

motelquetzqui : parada cosa desta manera. (1)

motempacho : cubierto assi. (1)

motempepeyotzani : rezador desta manera. (1) retador entre dientes como


clerigo. (2)

motempipitzo : chupador tal. (1)

motencapaniani : maxcador tal. (1)

motencapaniqui : maxcador tal. (1)

motenectiani : hazedor tal. (1)

motenenecti : desseoso assi. (1)

motenenectiani : hazedor tal. (1) desseoso assi. (1)

motenenectiqui : hazedor tal. (1)

motenetlatilli : agaçapado assi. (1)

moteniztiani : fiador desta manera. (1)

motenonochilia : predica su señoria o merced a otros. (1)

motenonochilitzinoa : predica su señoria o merced a otros. (1)

motenqueloani + : escarnecedor. (1 teca motenqueloani) burlador tal. (1 teca


motenqueloani) burlador tal. (1 teca motenqueloani)

motenqui : vañado enesta manera. (1) el que se baña en baño caliente. (2)

motenquimilo : cubierto assi. (1)

motentiani : entremetido assi. (1)

motentiqui : entremetido assi. (1)

motenyotiani : yllustre cosa, famosa o esclarecida. (1) famoso en mala parte.


(1)

moteomachtlanini : cobdiciador assi. (1 moteumachtlanini)

motepachihuiani : assechador tal. (1 motepachiuiani) espia que acecha. (1


motepachiuiani) asechador. (1 motepachiuiani) asechador. (2 Motepachiuiani)
motepahuahuiltoca : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los
otros, con soberuia e hinchazon. (1 motepauauiltoca)

motepanahuilmati : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los


otros, con soberuia e hinchazon. (1 motepanauilmati) presumptuoso que se antepone
y prefiere alos otros. (2 Motepanauilmati)

motepanahuiltocac : cobdicioso assi. (1 motepanauiltocac)

motepanahuiltocani : cobdicioso assi. (1 motepanauiltocani)

motepantiqui : edificador de edificio proprio. (2)

motepexihuiani : despeñado, o el que cometio algun crimen graue. metapho. (2


Motepexiuiani)

motepieltiqui : el que se comete y encomienda a otro. (2)

motepiyaltiqui : encomendado assi. (1 motepialtiqui)

moteponazohua, + : crecer alguna cosa, o aumentarse mucho. preteri:


iuhquí[n]atloueiyac, omoteponaço, omotomauh (2 Iuhquin atl veiya, moteponaçoa,
motomaua)

motepotzpetlauhqui + : desnudo assi. (1 mocuitlapampetlauhqui, moteputzpetlauhqui)

motepotztiani : huidor assi. (1 moteputztiani) el que echa ahuir delos enemigos.


(2 Moteputztiani)

motequipachoani : solicita cosa con congoxa. (1) negociador. (1) idem.


(Motequipachoa: el que esta penado, o afligido, o el que tiene ocupacion.) (2)

motequipachoqui : negociado, que tiene muchos negocios. (1) idem.


(Motequipachoani: idem. (Motequipachoa: el que esta penado, o afligido, o el que
tiene ocupacion.)) (2)

motequitlazani : porfiado desta manera. (1 motequitlaçani)

motequitlazqui : porfiado desta manera. (1)

motetehuanani : desperezado, o el que se despereza. (2 Moteteuanani)

motetehuiztiani : fiador que abona la hazienda. (2 Moteteuiztiani)

motetepetlalia in atl : olas grandes hazer. (1 motetepetlalia yn atl) idem.


(Motetepeyotia in atl: hazer grandes olas el agua prete: omotetepeyoti.) (2
Motetepetlalia yn atl)

motetepeyotia in atl : olas grandes hazer. (1 motetepeyotia yn atl) hazer grandes


olas el agua prete: omotetepeyoti. (2)

moteteuhanani : desperezado. (1)

motetiani : allegador de piedras. (1)

motetiqui : allegador de piedras. (1)


motetlacahuatiani : hazedor tal. (1 motetlacauatiani)

motetlanehuiani : putañero. (1 motetlaneuiani) putañero. (2 Motetlaneuiani)

motetlaneuhtiani : puta del burdel. (1) puta del burdel. (2)

motetlaquehualtiani : peon jornalero. (1 motetlaqueualtiani) jornalero el que lo


gana. (1 motetlaqueualtiani) jornalero alquilado, o gana pan. (2
Motetlaqueualtiani)

motetlatlaquehualtia : ganapan. (1 motetlatlaqueualtia)

motetocti : amparado. (1) amparado de alguna pared, o de otra cosa assi. (2)

motetzahui : marauillado. (1 motetzaui)

motetzahuiqui : embaçado assi. (1 motetzauiqui) espantado. (2 Motetzauiqui)

motetzinco huelca in noyollo : yo tengo confiança en vuestra merced, o le


tengo aficion. (2 Motetzinco velca yn noyollo)

motetzincohuiani : putañero. (1 motetzi[n]couiani) putañero. (2


Motetzincouiani)

motetzontiani : atesorador. (1)

motexcalhuiqui : enriscado. (1) enriscado. (2)

moteyeyecoltiani : tentador. (1)

motilma ololo : arregaçado, o arregaçada. (2)

motilmaololo : arregaçado. (1)

motimalo + : escarnecedor. (1 teca motimalo)

motimaloani + : escarnecedor. (1 teca motimaloani)

motititlani : moço para mandados. (1) moço, o criado para má[n]dados. (2)

motititlanini : paje para mandados. (1) moço para mandados. (1) idem.
(Motititlani: moço, o criado para má[n]dados.) (2)

motitlanini : paje para mandados. (1) mensajero. (1) idem. (Motititlanini:


idem. (Motititlani: moço, o criado para má[n]dados.)) (2)

motla, nite : dar pedrada a otro. preterito: onitemotlac. (2) apedrear a otro.
(1) dar pedrada. (1)
motla, nitla : tirar con piedra. preterito: onitlamotlac. (2) tirar con
piedras. (1)

motla + : topar con otro no aduertiéndo. (1 teca nino, motla) topar cón pared;
&c. (1 caltechtli icnino, motla)
motla +, nic : arrojar algo en tierra con furia. (1 tlallic nicmotla) dar con
algo por esas paredes, o por esos suelos. pr: tlallic onicmotlac. (2 Tlallic
nicmotla) dar con algo por essas paredes. prete: caltechtli yc onicmotlac. (2
Caltechtli yc nicmotla)
motla +, nino : darse de golpes enla pared. prete: caltechtliyc oninomotlac. (2
Caltechtli yc ninomotla) encontrar o topetar con otro, no aduertiendo. pre: teca
oninomotlac. (2 Teca ninomotla)
motla +, nitla : tirar con honda. (1 tematlatica nitlamotla) arrojar algo ala
pared. (1 caltechtli yc nitlamotla)
motla +, tic : tirar dos júntamente y acertar ambos alo que tirán. (1 tic, nepan
motla)

motla, + : tirar y acertar muchos juntamente alo q[ue] se tira. prete:


otitlanepá[m]motlaque. (2 Nepan motla, titla)

motla, tecanino : encontrar, o topetar con otro sin aduertir. preterito: teca
oninomotlac. (2)

motlac izahui : atronado assi. (1 motlac içaui)

motlacahualti : desembrauecido. (1 motlacaualti) idem. el que abstiene de algo.


(Motlacanenequini: ypochrita.) (2 Motlacaualti)

motlacahualtiqui : emmendado assi. (1 motlacaualtiqui) embaraçado assi. (1


motlacaualtiqui) abstinente que se va alamano. (2 Motlacaualtiqui)

motlacamatini : señor de cata. (1)

motlacamatini + : señora de casa. (1 ciuatl motlacamatini)

motlacamitini : abundoso. (1)

motlacanenequini : ypocrita simulador. (1) ypochrita. (2)

motlacemitalhui : determinado assi. (1) el que propone determinadamente de haxer


algo. (2)

motlacmauhti : atronado assi. (1) persona espautada de trueno grá[n]de, o de


cosa semejante. (2)

motlacohui : comprador. (1 motlacoui)

motlacohuiani : comprador. (1 motlacouiani)

motlacuepili : descargado assi. (1) escusado. (1) descargado, o purgado de


algun delicto, que sele imponia. (2)

motlacuepiliqui : descargado assi. (1) descargado, o purgado de lo q[ue] le


imponian. (2)

motlacui : adeudado. (1) adeudado. (2)

motlacuilocatlapiquiani : falsario, escriptor falso. (1) escriuano falso, y


fingido. (2)

motlacuitlahui motlacuitlahuiani : cuidadoso assi. (1 motlacuitlaui


motlacuitlauiani)

motlacuitlahuiani : estudioso assi. (1 motlacuitlauiani) proueedor. (1


motlacuitlauiani) diligente. (1 motlacuitlauiani) hombre cuidadoso. (2
Motlacuitlauiani)
motlacuitlahuiani + : cuidadoso assi. (1 motlacuitlaui motlacuitlauiani)

motlahuelcahuani : desesperado. (1 motlauelcauani)

motlahuelcauhqui : desesperado. (1 motlauelcauhqui) descó[n]fiado, enhadado,


o desesperado. (2 Motlauelcauhqui)

motlahuelitinemi : discordes y enemistados. (1 motlauelitinemi) los que andan


enemistados. (2 Motlauelitinemi)

motlahuelitztinemi : discordes y enemistados. (1 motlauelitztinemi) enemistados


que no se pueden ver. (2 Motlauelitztinemi)

motlahuelnecqui : mohino enojado. (1 motlauelnecqui)

motlahuelnectica : mohino enojado. (1 motlauelnectica) idem. (Motlauelnequi:


mohino y enojado.) (2 Motlauelnectica)

motlahuelnequi : mohino y enojado. (2 Motlauelnequi)

motlahuelpoloani : desesperado. (1 motlauelpoloani) desesperado. (2


Motlauelpoloani)

motlahuelpoloqui : desesperado. (1 motlauelpoloqui) idem. (Motlauelpoloani:


desesperado.) (2 Motlauelpoloqui)

motlailnelo : henchido assi. (1)

motlailneloqui : henchido assi. (1)

motlailtiani : asqueroso. (1) asqueroso. (2)

motlaixnextili : medrado assi. (1) medrado, o ganancioso. (2)

motlaixnextiliani : ganancioso. (1)

motlali : assentado. (1) sentado. (1) el que esta atentado. (2)

motlali + : assegurado assi. (1 yyollo motlali) diuulgada cosa. (1 tepano


motlali) concebido. (1 teitic motlali) asegurado de alguna cosa que temia. (2
Iyullo motlali) concebido enel vientre. preterit: oteitic motlali. (2 Teitic
motlali)

motlaliani + : desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1 amo motlaliani)

motlalitica : idem. (Motlali: el que esta atentado.) (2) assentado. (1)

motlaliztli + : lo mesmo es que tlanetechalanilizli. (2 Tlanetech motlaliztli)

motlaloani : huidor. (1) huidor, o el que corre mucho. (2) corredor assi.
(1) corredor que corre. (1)

motlaloani + : huidor assi. (1 teixpampa motlaloani)

motlamacani + : racionero. (1 teupam motlamacani)


motlamachitocani : labio fingido. (2) fingido assi. (1) sabio fingido. (1)

motlamachtiani : idem. (Motlamachtia: rico y prospero.) (2) abundoso. (1)


gozoso assi. (1)

motlamatcanequini : sabio fingido. (2)

motlamatiliztlapiquiani : idem. (Motlamatcanequini: sabio fingido.) (2)


fingido assi. (1)

motlamatiliztlazotlaliztlapiquiani : filosopho fingido el que finge amar la


sabiduria. (1 motlamatiliztlaçotlaliztlapiquiani)

motlamiani + : achacoso assi. (1 ytla itech motlamiani)

motlan : contigo. (1)

motlanchichiqui : najas aguzarel jaualin. (1)

motlancuaquetzqui : el que esta hincado de rodillas. (2 Motlanquaquetzqui)


hincando de rodillas. (1 motlanquaquetzqui) arrodillado assi. (1
motlanquaquetzqui)

motlancuaquetztica : arrodillado assi. (1 motlanquaquetztica)

motlanechicalhuiani : allegador tal. (1)

motlanechicalhuiqui : allegador tal. (1)

motlanehuiani : arrendador tal. (1 motlaneuiani)

motlaneltoquilizcahuani : renegador o renegado. (1 motlaneltoquilizcauani)

motlanitztiani : alabado desta manera; i; el que asi mismo alaba. (1)

motlantentia in coyametl : najas aguzarel jaualin. (1 motlanté[n]tia yn


coyametl)

motlantzitziquilo : asserrado de dientes. (1)

motlapaloani : atreuido, o ossado. (2) atreuido. (1) osado. (1)

motlapaltiliani : esforçado. (2) esforçado assi. (1)

motlapatiliani : tratante en mercaduria. (2)

motlapiquiani : disimulado, fingido, o ipochrita. (2) simulado assi. (1)

motlapiquiani propheta : falso propheta. (2)

motlapiquiani//propheta : falso propheta. (1)

motlapololtiani : turbado. (1) desatinado, o turbado. (2) loco como quiera. (1)
desacordado. (1) desatinado assi. (1)

motlaquizahui : persona espantada de gran trueno, o de cosa semejante. (2


Motlaquiçaui)
motlatenitalhuiani : có[n]fiado desi mesmo. (2) confiado assi. (1)

motlatenitalhuiqui : idem. (Motlatenitalhuiani: có[n]fiado desi mesmo.) (2)


confiado assi. (1)

motlatequiliani : obligado de voluntad a alguna ley, sin violencia. (2) obligado.


(1)

motlatiani : escondido. (2) huidizo con animo de tornar. (1)

motlatiqui : idem. (Motlatiani: escondido.) (2)

motlatitinemi : el que se anda escondiendo. (2) omiciano hombre, que anda huydo
por auer muerto a alguno. (1)

motlatlacuauhquetzqui : constante y firme. (2 Motlatlaquauhquetzqui) constante. (1


motlatlaquauhquetzqui)

motlatlaitlani : idem. (Motlatlayeuiani: idem. (Motlatlayeui: mendicante que


pide limosna.)) (2) mendigo el que assi demanda. (1)

motlatlaitlaniani : idem. (Motlatlaitlani: idem. (Motlatlayeuiani: idem.


(Motlatlayeui: mendicante que pide limosna.))) (2) mendigo el que assi demanda.
(1)

motlatlaliani : disfrasado. (2) disfrasado. (1)

motlatlaliliani : obligado a alguna ley, o estatuto voluntariamente. (2)


concertado assi. (1) obligado. (1)

motlatlaliqui : disfrasado. (1)

motlatlaniani : el que toma consejo contigo mismo y haze las cosas con acuerdo y
consideradamente. (2) considerado. (1)

motlatlapehuiani : gran beodo. (2 Motlatlapeuiani) borracho tal. (1


motlatlapeuiani)

motlatlatiliani : atesorador. (1)

motlatlattiliani : escogedor assi. (1)

motlatlattiliani + : escogedor tal. (1 vel motlatlattiliani)

motlatlayehui : mendicante que pide limosna. (2 Motlatlayeui) mendigo el que


assi demanda. (1 motlatlayeui)

motlatlayehuiani : idem. (Motlatlayeui: mendicante que pide limosna.) (2


Motlatlayeuiani) demandador tal. (1 motlatlayeuiani)

motlatlayehuiqui : demandador tal. (1 motlatlayeuiqui)

motlatolcuecuepani : el que no guarda su palabra, o el que ahora dize vno y


despues dize lo contrario (2) doblado assi. (1)

motlatolcuecuepani = := motlatolpapatlani (2 motlatolcuecuepani)


motlatolcuepani : el que se desdize. (2)

motlatolimatini : elegante en hablar y prudente enlo que dize. (2) elegante


persona en hablar. (1)

motlatolimatqui : idem. (Motlatolimatini: elegante en hablar y prudente enlo que


dize.) (2) elegante persona en hablar. (1)

motlatolnamiqui : concordarse algunos entre si. (1)

motlatolnamiquini : ser concordes enlo que dizen. prete: omotlatolnamicque (2)

motlatolnepanoa : idem. preterito: omotlatolnepanoque. (Motlatolnamiquini: ser


concordes enlo que dizen. prete: omotlatolnamicque) (2) concordarse algunos entre
si. (1)

motlatolpapatlani : lo mesmo es que motlatolcuecuepani. (2) doblado assi. (1)

motlatzitzquiliqui + : asido o colgado d[e] otro (2 Tetech motlatzitzquiliq[ui])

motlatzitzquilti + : asido assi. (1 ytech motlatzitzquilti)

motlatziuhcanecqui : entibiado assi. (1)

motlaxapochui : caido en hoyo. (2) caydo assi. (1)

motlaxitinilique : desconcertados assi. (1)

motlaxtlahui : cohechado juez. (1 motlaxtlaui)

motlaxtlahuiqui : cohechado juez. (1 motlaxtlauiqui)

motlayecoltiani : grangero. (1)

motlayehui : demandador tal. (1 motlayeui)

motlayehuiani : mendigo el que assi demanda. (1 motlayeuiani)

motlayehuiani + : demandador tal. (1 tepal motlayeuiani)

motlayeltiani : harto y enhastiado. (1)

motlayeltiqui : empalagado. (1)

motlayollotiani : decorador. (1)

motlayollotiqui : decorador. (1)

motlazaloltiqui : edificador de edificio proprio. (2 Motlaçaloltiqui) edificador


tal. (1 motlaçaloltiqui)

motlazocamatini : agradecido. (2 Motlaçocamatini) agradecido. (1 motlaçocamatini)

motlazomatini : idem. (Motlaçocamatini: agradecido.) (2 Motlaçomatini)


agradecido. (1 motlaçomatini)
motlazotlac : cara cosa enprecio. (2 Motlaçotlac) encarecido assi. (1
motlaçotlac) amador de si mesmo. (1 motlaçotlac)

motlazotlani : amador desi mesmo. (2 Motlaçotlani) encarecido assi. (1


motlaçotlani) amador de si mesmo. (1 motlaçotlani)

motlazqui + : arrimado assi. (1 tepam motlazqui) arrimado assi. (1 tetech


motlazqui)

motloc : apardeti. (2) contigo. (1)

motocatinemoa : acompañado de gentes. (2) acompañado assi. (1)

motoliniani : idem. (Motolinia: pobre.) (2) pobre varon o muger. (1)

motolinicatontli : pobrezillo, o pobrezilla. (2) pobrezillo o pobrezilla. (1)

motoliniqui : idem. (Motoliniani: idem. (Motolinia: pobre.)) (2) pobre varon


o muger. (1)

motonalhui : calmado de mucho calor, o cosa abochornada. (2) calmado assi.


(1)

motonalhuiani : idem. (Motonalhui: calmado de mucho calor, o cosa abochornada.)


(2) calmado assi. (1)

motonallan tlamachtia in cocoliztli : despoblarse el pueblo por pestilencia o


guerra. (1)

motonallantlamachtia : despoblarse, o destruirse el pueblo. pret:


omotonallantlamachti. (2)

motonameyoti + : luzio vn poco. (1 çan quenin motonameyoti)

motonehuani : vergonçosa cosa. (1 motoneuani)

motopalitoa : baladron, o el que se jacta y alaba. (2)

motopalitoani : el que se jacta vanamente con presumpcion. (2) vano en palabras.


(1)

motopalquetzani : gallardo, o fantastico. (2)

motopalquetzqui : idem. (Motopalquetzani: gallardo, o fantastico.) (2)


fantastico. (1) atauiado assi. (1)

motopehuani + : escarnecedor. (1 teca motopeuani)

mototli : cierto animalejo como hardilla. (2) harda otra. (1) animalejo como
hardilla. (1)

mototoquilizma + : el que no se quiere yr de casa, quando el dueño della lo


echa fuera. (2 Amo mototoquilizma)

motoxahuilia, nite : derribar a otro entierra. pret: onitemotoxauili. (2


Motoxauilia, nite)
motquitaliztli : integridad. (2) pureza. (1)

motquitia : fue, o subio entera. s. en cuerpo y anima. (2)

motquitica : fina cosa como grana. (1) pura cosa. (1) cosa entera maciça, o
fina. (2) fina lana o algodon. (1) entera cosa. (1) maciça cosa. (1)

motquitica + : carne magra, o pulpa. (2 Nacatl motquitica) magra carne. (1


nacatl motquitica)

motquitica = : = motquitoc (2 motquitica)

motquitica icxitl : pata maciça. (1)

motquitica nacatl : pulpa, o carne sin hueso. (2) pulpa carne sin hueso. (1)

motquitica vino : vino puro. i. no mezclado con otra cosa. (2)

motquiticac xocomecatl : vid enhiesta sin rodrigon. (1)

motquiticac xocometl : vid gruesa sin rodrigon. (2)

motquiticahuino amo ayo vino : vino puro sin agua. (1 motq[ui]ticavino amo ayo
vino)

motquitinemi + : cosa manual mediana y portatil. (2 çan vel motquitinemi) manual


cosa. (1 çá[n]uel motquitinemi)

motquitinemi mesa : mesa portatile. (1)

motquitoc : lo mismo es que motquitica. (2)

motquitoque : estar enteros los cuerpos delos q[ue] ha mucho tiempo que
murieron. (2)

motta + : cosa vil, que nose estima ni tieneen nada. (2 Atle ipam motta)
discordes y enemistados. (1 aymel motta) vil cosa de poco precio. (1 atleypan
motta)

mottac + : cobrado assi. (1 yeono mottac)

motuxahuilia, nite : derribar aotro enel suelo. (1 nite, motuxauilia)

motzacqui : encertado o aislado en algun lugar. (2) encerrado assi. (1)

motzacuani + : asmatico. (2 Ihio motzaquani)

motzapini : el que se espino o punço. (2)

motzatzacqui : encerrado o retraydo en algú[n] retraimiento. (2) encerrado


assi. (1)

motzatzacuani + : asmatico. (1 yhio motzatzaquani)

motzcuinizcaltia : criarse algú[n]o sin regalo y ser robusto para trabajar.


pr: omotzcuin izcalti. (2)
motzico : auezindado assi . (1)

motzicoani : tardador que se tarda. (1)

motzicoqui : auezindado assi . (1)

motzicuahuazoi : peynado. (1 motziquauazui)

motzicuahuazoiani : peinado, o el que se peina. (2 Motziquauazuiani)

motzimpoztecqui : desrengado. (2 Motzimpuztecqui) derréngado. (1 motzimpuztecqui)

motzinaquiqui : idem. (Motzimpuztecqui: desrengado.) (2) derréngado. (1)

motzincuepqui : buelto assi. (1)

motzinnamacani : puta del burdel. (2) puta del burdel. (1)

motzinquixtiqui : arrepentido assi. (1)

motzintzacua : colico. (2 Motzintzaqua) colico, el que padece esta énfermedad ;


tambien quiere dezir, restreñido. (1 motzintzaqua.)

motzoloa, nite : engarrafar o asir a otro. preter: onitemotzolo. (2) engarrafar.


(1)

motzoltin : auarientos. (2) perezosos. (1)

motzoltzitzquia, nitla : apretar reziamente alguna cosa enel puño, o asir y


engarrasar a otro. prete: onitlamotzoltzitzqui. (2) apretar algo reziamente con
el puño o con la mano. (1)

motzomocoani : laborioso que trabaja reziamente. (2) esforçado assi. (1)

motzoncuini : vengatiuo. (2) vengador. (1)

motzontecon huihuixoani : el que sacude la cabeça negá[n]do o no consintiendo.


(2 Motzontecon uiuixoani)

motzonteconhuihuixoani : negador tal. (1 motzonteconuiuixoani)

motzop + : apretado assi. (1 ypam motzup)

motzopaliztli + : apretamiento tal. (1 ypá[n] motzupaliztli)

motzotzonani : idem. (Motzotzona: dubdoso enla fee o en otra cosa.) (2)


suspenso por dudar algo. (1)

mouehueiliani : el que se jacta, y es vanaglorioso. (2 Moueueiliani) vano en


palabras. (1 mouehueyliani)

moueiliani : altiuo y soberuio. (2) presumptuoso. (1 moueyliani) soberuia


cosa. (1 moueyliani)

moueilillani : desseoso assi. (1)


moueimatini : idem. (Moueiliani: altiuo y soberuio.) (2) presumptuoso. (1
moueymatini)

mouelittac : contento assi. (1)

mouelmati : conualecido de enfermedad. (2) rezio no doliente. (1)

mouelmatqui : conualecido. (1)

mouelquetzqui : bien atauiado y aderesado. (2) compuesta o adereçada persona.


(1)

moueteehahua : reñir vnos con otros; tratarse mal vnos a otros los vezinos y
parientes. (1 moueteehaua)

mouetziti : assentado. (1)

moxauhqui : amarilla fruta. (1)

moxayocuitlatlalia : assentarse las hezes. (1)

moxayocuitlayotia : assentarse las hezes. (1)

moxcador + : (2 ECaceuaztli moxcador)

moxeloani : cismatico. (2) cismatico. (1)

moxhuitiani : ahito o destemplado enel comer. (2 Moxuitiani) gloton. (1


moxuitiani) destemplado assi. (1 moxuitiani)

moxhuitiqui : idem. (Moxuitiani: ahito o destemplado enel comer.) (2


Moxuitiqui) ahito o el que esta ahito. (1 moxuitiqui)

moxico : embidioso. (2)

moxicoani : idem. (Moxico: embidioso.) (2) embidioso. (1)

moxicoqui : embidioso. (1)

moxinacho : asementado. (1)

moxinachoani : asementado. (1)

moxinachoqui : engendrador. (1) asementado. (1)

moxincuilo : ceñido assi. (1)

moxipehuani xochicualli : fruta que se d[e]scorteza para comerla. (2 Moxipeuani


xuchiqualli) fruta de corteza. (1 moxipeuani xuchiqualli)

moxiuhtlatiani : enhadado o desesperado y cansado de esperar. (2) desconfiado


assi. (1)

moxiuhtlatiqui : idem. (Moxiuhtlatiani: enhadado o desesperado y cansado de


esperar.) (2) entibiado assi. (1) enhadado assi. (1)
moxixiniani : el que se sale a fuera del concierto que con otro auia hecho. (2)
quebrantador de confederacion. (1)

moxochicual millanehuiani : arrendador de huerta. (1 moxochiqual millaneuiani)

moxochicuallotia : frutificar el arbol. preterito: omoxochiqualloti. (2


Moxochiquallotia) fruticarse el arbol o cosa assi. (1 moxochiquallotia)

moxochicualmillancui : arrendador de huerta. (1 moxochiqualmillancui)

moxochicualmillanehuiani : el que arrienda huerta de otro. (2


Moxochiqualmillaneuiani)

moxochicualmillanehuiqui : arrendador de huerta. (1 moxochiqualmillaneuiqui)

moxochipoloani : goloso. (2) goloso. (1)

moxochopoloani : goloso. (2)

moxochpoloani : goloso. (1)

moxochtiani : gomitador. (1)

moxoxochitlaxili : el que juega có[n] rosas echandolas en alto y recogendolas.


(2) jugador tal. (1)

moxoxochitlaxiliani : idem. (Moxoxochitlaxili: el que juega có[n] rosas


echandolas en alto y recogendolas.) (2) jugador tal. (1)

moxtilia : el que quiere ser respectado o el que se estima mucho su persona. (2)

moyactic : mancha cundida. (2) cundida mancha. (1)

moyahua : passarse el papel. (1 moyaua) pasarse el papel, o cundir la má[n]cha,


o en turbiarse el agua. prete: omoyauac. (2 Moyaua) enturuiarse. (1 moyaua)
cundir la mancha estendiendose. (1 moyaua)
moyahua, mo : desparramarse. (1 momoyaua) passarse el papel. (1 momoyaua)
pasarse el papel, esparzirse el gé[n]te q[ue] estaua jú[n]ta, esparzirse, o caerse
la tierra d[e]l cesped, o enturbiarse el agua. pr: omomoyauh. o despoblarse el
pueblo. (2 Momoyaua) d[e]spoblarse el pueblo. (1 momoyaua)
moyahua, ni : desparramarse. preterito: onimomoyauac. (2 Moyaua, ni)
moyahua, nic : echar fama de algo, o enturbiar el agua. preterito: onicmoyauh.
(2 Moyaua, nic) turbar el agua clara. (1 nic, moyaua) predicar o diuulgar. (1
nic, moyaua)
moyahua, nite : desbaratar, o hazer alçar el cerco alos enemigos. preterito:
onitemoyauh. o ahuyentar gente, o ganado. (2 Moyaua, nite) ahuyentar o esparzir
ganado o gente. (1 nite, moyaua) descercar alos enemigos. (1 nite, moyaua)
moyahua, nitla : enturbiar el agua, o otra cosa liquida. preterit: onitlamoyauh.
(2 Moyaua, nitla) enturuiar agua o cosa assi. (1 nitla, moyaua)

moyahua + : tener malafama. (1 tepá[n] ni, moyaua)


moyahua +, ni : tener mala fama, o disfamarse pret: tepan onimoyauac. (2 Tepan
nimoyaua)
moyahua +, nic : diuulgar o publicar algo. (1 tepan nicmoyaua)

moyahualiztli + : diuulgació[n] de cosa, que llega a noticia de todos. (2


Tepam moyaualiztli)
moyahualoqui : enroscada culebra. (2 Moyaualoqui) enroscada assi. (1
moyaualoqui)

moyamancai vino : donzel vino. (1 moyamancay vino)

moyaochichiuhqui : armado para batallar. (2) armado assi. (1)

moyaochichiuhqui + : armado assi. (1 tepuztlauiztica moyaochichiuhqui)

moyaomachtiani : idem. (Moyaomachtia: esgremidor.) (2) esgremidor que esgrime.


(1)

moyaomamachtiani : idem. o nueuo enla guerra. (Moyaomachtiani: idem.


(Moyaomachtia: esgremidor.)) (2) nueuo enla guerra. (1)

moyaomamachtiqui : idem. (Moyaomamachtiani: idem. o nueuo enla guerra.


(Moyaomachtiani: idem. (Moyaomachtia: esgremidor.))) (2) nueuo enla guerra. (1)

moyauhqui + : cosa divulgada assi. (2 Tepam moyauhqui)

moyayaotlani : escaramuçador. (2) escaramuçador. (1)

moyeccampa : atu manoderecha, o atu lado derecho. (2) lado derecho o


manderecha. (1 moyeccá[n]pa)

moyecchichiuhqui : balan y bienatauiado. (2)

moyecnequini : hipochrita. (2) fingidor tal. (1)

moyecnonotzani : concertado assi. (1)

moyecnonotzque : concertado assi. (1)

moyecquetzqui : compuesta o adereçada persona. (1)

moyectlapiquiani : idem. (Moyecnequini: hipochrita.) (2) fingidor tal. (1)

moyectocani : idem. (Moyectlapiquiani: idem. (Moyecnequini: hipochrita.)) (2)


fingidor tal. (1) ypocrita simulador. (1)

moyehuaitoani : presumptuoso, o el que se jacta de algo. (2 Moyeuaitoani)

moyehuaitohuani : presumptuoso. (1 moyeuaytouani)

moyeltiani : huydor. (2) huidor assi. (1)

moyeltiani, teixpampa ehuani : huidor. (1 moyeltiani, teixpampa euani)

moyeltiqui : idem. (Moyeltiani: huydor.) (2) escapado assi. (1)

moyetzinotica : idem. (Moyetztica: esta su merced encasa.) (2)

moyetztica : esta su merced encasa. (2)

moyeyecchichihua : curioso en adereçarse y vestirse. (1 moyeyecchichiua)


moyeyecoani : esgremidor que esgrime. (1)

moyeyecoqui : ensayado, o impuesto. (2) ensayado assi. (1)

moyeyecquetzqui : gallardo, atauiado curiosamente. (2) atauiado assi. (1)

moyeyequetza : curioso en adereçarse y vestirse. (1)

moyocalli : pauellon para desenderse delos moxquitos. (2) pauellon de red para
moxquitos. (1)

moyocati : medrado. (2) medrado assi. (1)

moyochihua + : hazer echar de si centellas alos tizones. (1 nitle, moyochiua)

moyocoyani : comedido. (2) comedido. (1)

moyocuyaz + : nadie se atreuera a hazer. s. algo de su auctoridad. (2 Ayac çan


moyocuyaz)

moyohualitoani : cierto demonio o encantador. (2 Moyoualitoani) encantador o


idolo antiguo de los indios. (1 moyoualitoani)

moyolacocqui : enamorado. (2) enamorado o enamorada. (1)

moyolacomanani : desasossegado assi. (1)

moyolacomantinemini : desasossegado assi. (1)

moyolcehuiqui : aplacado, o desembrauecido. (2 Moyolceuiqui) desembrauecido. (1


moyolceuiqui)

moyolchichiliani : el que toma animo y se esfuerça. (2) esforçado assi. (1)

moyolcocoani : embidioso, o penitente arrepentido y contrito. (2) embidioso.


(1)

moyolcocohuani : penitente. (1 moyolcocouani)

moyolcocolti : apassionado. (1)

moyolcocoqui : idem (Moyolcocoani: embidioso, o penitente arrepentido y


contrito.) (2) embidioso. (1) arrepentido assi. (1)

moyolcuepqui : arrepentido assi. (1) buelto assi. (1)

moyolcuitiqui : confessado. (1) penitente confessado. (2)

moyoleuhqui : mouido assi. (1) enamorado o enamorada. (1) enamorado, o el que


mueue o prouoca asi mesmo a hazer algo. (2)

moyolic : a a; del que halla a otro haziendo algun maleficio. (1) a a. del que
halla a otro haziendo algú[n] mal. (2)

moyolitlacoani : quebrantador de confederacion. (1) arrepentido, o quebrantador


d[e]l pacto o consederacion, que se hizo. (2)
moyolitlacoani + : medianero como quiera. (1 teca moyolitlacoá[n]i) persona
compassiua, que toma pena del mal que otro padece. (2 Teca moyolitlacoani)

moyolitlacoqui : arrepentido o desabrido delo q[ue] hizo, o enojado y turbado. (2)

moyollali : assegurado assi. (1) consolado y contento. (2)

moyollaliani : consolado. (1)

moyollaliqui : consolado. (1) consolado assi. (1)

moyollapanqui : mouido assi. (1) enamorado o enamorada. (1) enamorado. (2)

moyollati : consolado. (1)

moyollo + : empero sey cierto, o té[n] entendido. s. que se hara loque digo.
&c. (2 Yece mayuhye moyollo)

moyollo chichiliqui : el que se anima y esfuerça. (2)

moyollo tepitztiliani : paciente. (1) sufrido y paciente. (2)

moyollo toneuhqui : desabrido y lleno de pena. (2)

moyollochichiliqui : esforçado assi. (1)

moyollococoltiqui : enojado. (1) enojado o desabrido. (2)

moyollococoqui : arrepentido o contrito. (2)

moyolmalacachoqui : buelto assi. (1)

moyolmelauhqui : confessado. (1) confessado sacramentalmente. (2)

moyolnonotzani : escudriñador desta manera. (1) ynquisidor desta manera. (1)


fabricador. (1) pensatiuo, especulatiuo o escodrinador de cosas arduas. (2)

moyolnonotzani canimmach nemi yyollo : especulatiuo. (1 moyolnonotzanih


canimmach nemi yyollo)

moyolnonotzqui : considerado. (1) idem. (Moyolnonotzani: pensatiuo, especulatiuo


o escodrinador de cosas arduas.) (2)

moyoltequipachoani : afligido assi. (1) afligido arrepentido o có[n]trito. (2)


afligido assi. (1) penitente. (1)

moyoltequipachoqui : arrepentido assi. (1)

moyoltoneuhqui : arrepentido assi. (1)

moyomahui : el que desu proprio motiuo haze algo o se echa a perder. (2 Moyomaui)

moyoni : bullir las hormigas gusanos o cosa semejante. (2) bullir los peces,
gusanos. (1)

moyotl : moxquito, cantor y çancudo. (1 muyotl) moxquito. (2) moxquito. (2


Muyutl) mosquito. (1 muyotl) mosquito. (1)
mozahuani : ayunador. (2 Moçauani) ayunador. (1 moçauani)

mozaloani : tardador que se tarda. (1 moçaloani)

mozapatoz cocopinqui : descalçado assi. (1 moçapatos cocopinqui)

mozapatoz totonqui : descalçado assi. (1 moçapatos totonqui)

mozazacac : mudado de vna casa a otra. (2 Moçaçacac) mudado assi. (1 moçaçacac)

mozazacani : acarreador tal. (1 moçaçacani)

mozazahuatl, ni : estar lleno de sarna. timocaçauatl. &c. (2 Moçaçauatl, ni)

mozcali : aprouechado assi. (1) abil persona. (1) aprouechad, o bien


entendido, o abil p[er]sona. (2)

mozcaliani : estudioso assi. (1) comedido. (1) medico experimentado. (1)


discreto. (1 muzcaliani) biuo de entendimiento. (1) idem. (Mozcali: aprouechad,
o bien entendido, o abil p[er]sona.) (2)

mozcaliqui : retornado assi. (1) resuscitado de muerto. (1) idem. o


resuscitado de muerte a vida, o corregido y emmendado. (Mozcaliani: idem.
(Mozcali: aprouechad, o bien entendido, o abil p[er]sona.)) (2)

mozcalitiuh : yr creciendo é[n] edad, o en doctrina. (2)

mozcaltiqui : crecido assi. (1) crecido ya en edad. (2)

mozomani : ayrado. (1 moçomani) enojado de embidia que contra alguno tiene. (2


Moçumani) enojado de embidia que contra otro tiene. (2 Moçomani)

mozonehuani : apitonado. (1 moçoneuani) idem. o apitonado. (Moçoneua:


enherizarse el gato, o el perro.) (2 Moçoneuani)

mozonehuaz + : presa de agua. (1 ynic moçoneuaz)

mozoneuhqui : enerizado desta manera. (1 moçoneuhqui) idem. (Moçoneuani:


idem. o apitonado. (Moçoneua: enherizarse el gato, o el perro.)) (2 Moçoneuhqui)

mozozoma impatolli : dezir mal el juego. (2 Moçoçoma inpatolli)

mozozoma in patolli : dezir mal el juego. (1 moçoçoma yn patolli)

mozozotlahuani : descoraznado. (1 moçoçotlauani) descoraznado. (2 Moçoçotlauani)

mozozotlauhqui : desmayado. (1 moçoçotlauhqui)

moztaca quetza : vestido de blanco. (1)

moztacaquetza : persona vestida de blanco. (2)

moztecacalatza : cantar la lechuza. (1) cantar la lechuza. (2)

mozticacalatza : cantar la lechuza. (1) idem. (Moztecacalatza: cantar la


lechuza.) (2)
moztla : mañana despues de oy. (1 muztla) mañana. (2 Muztla)

moztla huiptla : idem. (Muztlatiz viptlatiz: mañana o essotro dia, o vn dia


delos, o de aquí a pocos días.) (2 Muztla viptla)

moztlatiz huiptlatiz : mañana o essotro dia, o vn dia delos, o de aquí a pocos


días. (2 Muztlatiz viptlatiz) mañana o essotro dia, o vn dia destos, o de aqui
apocos dias. (2 Moztlatiz viptlatiz)

moztlayotica : vn dia despues; vel; vn dia adelante. (1 muztlayotica)

na, ahuia : gloriarse o glorificarse. (1 na, hauia)

naamoxitoa : leer assi amenudo. (1 naamoxytoa)

nabox + : nabo luengo y delgado. (1 mimiltic nabox) nabo redondo. (1 ololtic


nabox)

naboz + : nabo luengo. (2 Mimiltic nabos)

naboz xinachtli : simiente de rabos. (1 nabos xinachtli)

naca + : caldo esforçado. (1 techicauh naca ayotl)

nacaayotl : caldo de carne. (1) caldo o cozina de carne. (2)

nacacahualizpan : cuaresma. (1 nacacaualizpan) antruejo o carnes tollendas. (1


nacacaualizpan) tié[m]po en que se abstiené[n] d[e] comer carne. (2
Nacacaualizpá[n])

nacace : discreto. (1) esquinada cosa. (1)

nacace + : sabio en excesiua manera. (1 cenca yxe, nacace) cuadrada cosa. (1


nauhcampa nacace) figura de quatro angulos ; y assi delos de mas. (1 nauhcampa
nacace machiyotl.) figura de tres angulos. (1 yexcampa nacace machiyotl) figura
de tres angulos, o esquinas. (2 Yexcampa nacace machiotla) idem. (Nauhcampa
ixquich: cosa quadrada, o de quatro esquinas.) (2 Nauhcampa nacace)

nacace ixe : cuerdo sabio y prudé[n]te. (2 Nacace yxe)

nacacecatoca, nino : presumir de prudente y sabio. pre: oninonacazecatocac. (2


Nacazecatoca, nino)

nacacecatoca, nin, ixtlamatcaquetza, nin, ixtilia, nino : estimarse en mucho. (1


nino, nacazecatoca, nin, ixtlamatcaquetza, nin, ixtilia)

nacacelicazotl : el picobaxo d[e]la oreja. (2)

nacacic : reues. (1)

nacacic ninoteca : ladearme; i, el que esta echado de lado. (1) echarse de


lado. pre: nacazic o ninotecac. vel. oninonacazictecac. (2)

nacacic onoc, ni : estar echado delado. prete: oninacazic onoca. (2)


nacacicaltia, nino : tomar carnes o é[n]gordar. prete: oninonacaizcalti. (2
Nacazycaltia, nino)

nacacicninoteca : echarse delado. (2)

nacaciconoc, ni : estar echado delado. preterito: oninacaziconoca. vel.


oninacaciconoya. (2 Nacaziconoc, ni)

nacacicteca, nino : echarse de lado, o assomarse a mirar algo. pre:


oninonacazictecac. (2 Nacazicteca, nino) echarse delado. prete: oninocacictecac.
(2) assomar la cabeça para mirar. (1 nino, nacazicteca)
nacacicteca, nitla : trastornar o poner delado madero, piedra o cosa
semejá[n]te. p: onitlanacictecac. (2) trastornar madero, vel simile. (1)

nacacitta, nite : mirar a otro con aficion. preteri: onitenacazittac. (2 Nacazitta,


nite) mirar a otro con alegria; i; con afection y amor, o con buen semblante. (1
nite, nacazitta) mirar al traues o de lado con afection. (1 nite, nacazitta)

nacacualizpan : carnal tiempo, enel qual se come carne. (1 nacaqualizpan) tiempo


carnal. s. que sepuede comer carne. (2 Nacaqualizpan)

nacaetzalchihua, ni : cozer mayz con carne. pret: oninacaetzalchiuh. (2


Nacaetzalchiua, ni) cozer maiz con carne. (1 ni, nacaetzalchiua)

nacaetzalli : cozido maiz assi. (1) mayz cozido desta manera. (2)

nacahuapahua, nitla : ceuar o engordar puercos gallinas o cosas semejantes.


preterito: onitlanacauapauh. (2 Nacauapaua, nitla) engordar algo. (1 nitla,
nacauapaua)

nacahuatzalli + : tocino. (2 Coyame nacauatzalli)

nacaizcaltia, nino : engordarse. (1)


nacaizcaltia, nite : ceuar o engordar algo. (1)
nacaizcaltia, nite/ huel/ nitla : ceuar o engordar pret: onitenacaizcalti. vel.
onitlanacaizcalti. (2)
nacaizcaltia, nitla : engordar algo. (1)

nacamolli : manjar de carne; y assi de los de mas. (1 nacamulli) guisado, o


potaje de carne. (2 Nacamulli)

nacanahuatilizpan : antruejo o carnes tollendas. (1 nacanauatilizpan) carnes


tollendas, o antruejo. (2 Nacanauatilizpan)

nacanamacac : carnicero que vende carne. (1) carnicero que pesa y vende carne.
(2)

nacanamacani : carnicero que vende carne. (1) idem. (Nacanamacac: carnicero


que pesa y vende carne.) (2)

nacanamacoyan : carniceria. (1) carniceria, o lugar donde se vé[n]de carne


cozida o cruda. (2)

nacaocuilin : gusano de carne. (1) gusano de carne dañada. (2)

nacapahuaxoni : olla. (1 nacapauaxoni) olla para cozer carne. (2 Nacapauaxoni)


nacapanca : trinchante. (1 nacapá[n]cah)

nacapatzcaayotl : çumo de carne. (1 nacapatzcaayutl.)

nacaquimilli : empanada grande. (1) empanada grá[n]de, de aue entera, o de cosa


semejante. (2)

nacaquixtiloni : garfio, para sacar carne. (1) garauato para sacar carne dela
olla. (2)

nacatamalli : empanada de carne. (1) e[m]panada decarne o cosa semejante. (2)

nacatemi : soldarse la herida. (1) mejorar, encarnar o henchirse de carne la


llaga. preterit: onacaten. (2)

nacatetecqui : trinchante. (1) trinchante. (2)

nacati + : pulpa carne sin hueso. (1 amo omiyo nacati)

nacatl : carne. (1) carne. (2)

nacatl + : pulpa carne sin hueso. (1 motquitica nacatl) correr el perro ala
carne. (1 quiuallalochtoca yn nacatl) pulpa, o carne sin hueso. (2 Motquitica
nacatl)

nacatl amoyollo : vuestro coraçon de carne. (2)

nacatl motquitica : magra carne. (1) carne magra, o pulpa. (2)

nacatlamatqui : trinchante. (1 nacatlamatq[ui]) trinchante. (2)

nacatlaoyo : empanada de carne. (1) empanada o pastel de carne. (2)

nacatlaoyo + : pastel de carne. (1 castillan nacatlaoyo tlaxcalli)

nacatlapalollotl : salsa para el manjar. (1) salsa para carne. (2)

nacatlapatzca ayotl : çumo o substancia de carne. (2)

nacatlaulchihua, ni : cozer mayz con carne. pret: oninaca tlaulchiuh. (2


Nacatlaulchiua, ni) cozer maiz con carne. (1 ni, nacatlaulchiua)

nacatlaulli : cozido maiz assi. (1) mayz cozido con carne. (2)

nacatzatza : sordo. (2)

nacatzatzacua, nino : ataparme los oydos o las orejas. prete: oninonacatzatzacu.


(2 Nacatzatzaqua, nino)
nacatzatzacua, nite : atapar a otro las orejas. pr: onitenacatzatzacu. (2
Nacatzatzaqua, nite)

nacatzatzaihui, ni : ensordecer. preterito: oninacatzatzaiuh. (2 Nacatzatzaiui,


ni)

nacatzatzanenequi, nino : fingir q[ue] es sordo. p: oninonacatzatzanenec. (2)


hazer como que no le oyo. (1)
nacatzatzati, ni : ensordecer. prete: oninacatzatzatic. vel. oninacatzatzaiuh.
(2)

nacatzatzatilia, nite : hazer sordo a otro. preter: onitenacatzatzatili. (2)

nacatzatzatl : sordo. (2)

nacatzatzayoiliztli : sordedad. (2 Nacatzatzaiuiliztli)

nacatzatzayotl, sordedad : (2)

nacatzitzica, no : atronarse me los oydos. (1)

nacatzommamalacachiuhcayotl : remolinos de cabellos tras las orejas. (2)

nacatzontetiliztli : tesoneria assi. (1)

nacatzontetl : proteruo e inobediente. (2)

nacaxacualoa, ni : magullar carne. preteri: oninacaxaqualo. (2 Nacaxaqualoa,


ni) magullar carne. (1 ni, nacaxaqualoa)

nacaxacualoliztli : magulladura de carne. (1 nacaxaqualoliztli) magulladura de


carne. (2 Nacaxaqualoliztli)

nacaxacualtilia, ni : magullar o majar carne. pre: oninacaxaqualtili. (2


Nacaxaqualtilia, ni) magullar carne. (1 ni, nacaxaqualtilia)

nacaxacualtililiztli : magulladura tal. (2 Nacaxaqualtililiztli)

nacaxacualtiliztli : magulladura de carne. (1 nacaxaqualtiliztli)

nacaxhua : soldarse la herida. (1) encarnar la llaga. pre: onacaxuac. (2


Nacaxua)

nacayauhyo : magra carne. (1) carne magra. (2)

nacayo : carnudo. (1) cosa carnuda y gorda. (2)

nacayo + : magra cosa, como hombre flaco. (1 amo nacayo)

nacayo mimicqui : perlatico. (2)

nacayo mimiquiliztli : perlesia, enfermedad. (2)

nacayo pepetlaquiliztli : resplandor decuerpo glorificado. (1) resplandor de


cuerpo glorificado. (2)

nacayocan; + : junto ala carne delas caderas, o enla carne que esta junto a
ellas. (2 Nacayocan; to)

nacayocan; to : junto ala carne delas caderas, o enla carne que esta junto a
ellas. (2)

nacayomimicqui : perlatico doliente della. (1)

nacayomimiquiliztli : perlesia dolencia. (1)


nacayotia, nicno : confirmarse enel mal. (1) tomar por costumbre y continuo
exercicio algun vicio o virtud, o acostumbrarse a padecer trabajos. p:
onicnonacayoti. (2)
nacayotia, nino : encarnar, o pararse gordo. pre: oninonacayoti. (2) engordarse.
(1)
nacayotia, nitla : ceuar o engordar aues opuercos. &c. prete: onitlanacayoti.
(2) engordar algo. (1)

nacayotl : corporal cosa. (1) cosa que pertenece ala carne. (2)

nacayotl + : repelo o padrastro cerca dela vña. (1 yztetzin nacayotl)


padrastro cerca dela vña. (2 Iztetzin nacayotl) padrastro cerca dela vña. (2
Iztitzin nacayotl)

nacaz champochtli : çarcillo de oreja. (2 Nacaz champuchtli)

nacaz pipilolli : çarcillo de oreja. (2)

nacaz tochomitl : vello sotil delas orejas. (2)

nacaz tzonteyotl : contumacia o proteruia. (2)

nacazana, nitla : poner algo en quadra. preterito: onitlanacazan. (2) cuadrar


poner en quadra. (1)

nacazchampochtli : çarcillo. (1 nacazchampuchtli)

nacazco; + : enlas orejas. (2 Nacazco; to)

nacazco; to : enlas orejas. (2)

nacazcocoliztli : dolencia tal. (1)

nacazcolotl : agallas de tinta. (1) agallas para hazer tinta. (2)

nacazcolotlilli : tinta de agallas. (1) tinta de agallas. (2)

nacazcotona, nite : cortar oreja. (1)

nacazcualo : doliente assi. (1 nacazqualo)


nacazcualo, ni : tener enfermedad de oydos. prete: oninacazqualoc. (2 Nacazqualo,
ni) doler las orejas. (1 ni, nacazqualo)

nacazcualoliztli : dolencia tal. (1 nacazqualoliztli) enfermedad tal. (2


Nacazqualoliztli)

nacazcualtia, nicno : mantenerse de su industria y trabajo. pre:


onicnonacazqualti. (2 Nacazqualtia, nicno) biuir de su trabajo. (1 nicno,
nacazqualtia)

nacazcuauhyotl : las ternillas delas orejas. (2 Nacazquauhyotl)

nacazcuecuetza, nino : orejear. preterito: oninonacazcuecuetz (2)

nacazcuecuetztza, nino : orejear. (1)


nacazcuicui, nino : escaruar o sacar la cera delos oydos. pre:
oninonacazcuicuic. (2) limpiar las orejas. (1) escaruar orejas. (1)

nacazcuicuitlatl : cera delas orejas. (1) cera delos oydos. (2)

nacazcuitlatl : idem. (Nacazcuicuitlatl: cera delos oydos.) (2)

nacazmamali, nino : escaruar las orejas. preteri: oninonacazmamal. (2)


escaruar orejas. (1)

nacazmococoa, no : tener enfermedad de orejas prete: ononacazmococo. (2)


doler las orejas. (1)

nacazoeyac : orejudo. (1 nacazueyac) orejudo. (2 Nacazveyac)

nacazpatilcaqui, nic : entender la cosa al reues. pret: onicnacazpatilcac. (2)


hazer como que no le oyo. (1)

nacazpatlac : orejudo. (1) orejudo. (2)

nacazpipilolli : çarcillo. (1)

nacazquetza, nino : escuchar algo con cuydado pre: oninonacazquetz. (2)


assechar escuchando. (1) escuchar como quiera. (1)

nacazquetza + : escuchar de secreto. (1 ychtaca nino, nacazquetza)


nacazquetza +, nino : espiar o escuchar secretamente. pre: ichtaca
oninonacazquetz. (2 Ichtaca ninonacazquetza)

nacaztapal : sordo que no oye. (1) sordo. (2)

nacaztapalihui, ni : ensordecer. prete: oninacaztapaliuh. (2 Nacaztapaliui, ni)


sordecer o ensordecer. (1 ni, nacaztapaliui) ensordecerse. (1 ni, nacaztapaliui)

nacaztapalihuiliztli : sordedad. (1 nacaztapaliuiliztli) sordedad. (2


Nacaztapaliuiliztli)

nacaztapalnenequi, nino : fingir que es sordo. p: oninonacaztapalnenec. (2)


hazer como que no le oyo. (1)

nacaztapaloa, nite : hazer sordo a otro. preterito: onitenacaztapalo. (2)


ensordecer aotro. (1)

nacaztapaltic : sordo que no oye. (1) sordo. (2)

nacaztapaltilia, nite : hazer sordo a otro. prete: onitenacaztapaltili. (2)


ensordecer aotro. (1)

nacaztataca, nino : escaruar las orejas. preterito: oninonacaztatac. (2)


escaruar orejas. (1)

nacaztehuihuilacachiuhcayotl : las bueltas o ruedas delas orejas. (2


Nacazteuiuilacachiuhcayotl)

nacaztemallohua, ni : purgar por los oydos. (1 ni, nacaztemalloua)


nacaztemaloa, ni : purgar materia por las orejas. prete: oninacaztemalloac.
(2)

nacaztepetla : ruda cosa de ingenio. (1) rudo de ingenio. (2)

nacaztepetlatiliztli : rudeza. (1) rudeza tal. (2)

nacaztequi, nite : cortar oreja. (1)

nacaztetecuica, no : nimbarme los oydos, o atronarme. pr: ononacaztetecuicac.


(2) atronarse me los oydos. (1)

nacaztetecuica =, no : = nacaztititza (2 nacaztetecuica )

nacazteyollotl : el algujero del oydo. (2)

nacazticpac; + : encima delas orejas. (2 Nacazticpac; to)

nacazticpac; to : encima delas orejas. (2)

nacaztititza, nite : atronar a otro con bozes o có[n] gran ruido y estruendo.
pre: onitenacaztititz. (2)
nacaztititza, no : lo mesmo es que nacaztetecuica. pre: ononacatititzac. (2)
atronarse me los oydos. (1)

nacaztitlampa; + : detras delas orejas. (2 Nacaztitlampa; no)

nacaztitlampa; no : detras delas orejas. (2)

nacaztlachia, ni : mirar delado o de oreja. prete: oninacaztlachix. (2) mirar


al traues o de lado con afection. (1) boluer la cabeça para mirar de lado. (1)

nacaztlachialtia, nech : haze me mirar lo con asicion. pre:


onechnacaztlachialti. (2)

nacaztlampan nitlachia, no : mirar al traues o de lado con afection. (1)

nacaztlatectli + : pestorejo de puerco. (1 coyame nacaztlatectli)

nacaztli : oreja. (1) oreja. (2)

nacaztzatza : sordo que no oye. (1)

nacaztzatzaihui, ni : sordecer o ensordecer. (1 ni, nacaztzatzayui)

nacaztzatzati, ni : sordecer o ensordecer. (1) ensordecerse. (1)

nacaztzatzatilia, nite : ensordecer aotro. (1)

nacaztzatzatl : sordo que no oye. (1)

nacaztzatzayoiliztli : sordedad. (1 nacaztzatzaiuiliztli)

nacaztzatzayotl : sordedad. (1)

nacaztzitzica, ni : zumbar el oydo. (1)


nacaztzitzica, no : zumbarme los oydos prete: ononacaztzitzicac. (2)
nacaztzontetl : contumaz inobediente y rebelde. (1) teso inobidiente. (1)

nacaztzonteyotl : contumacia. (1)

nachca : alla, mostrando el lugar. (1) aculla. (1) aculla, o de alli,


mostrando el lugar. aduerbio. (2)

nachcapa : alla, mostrando el lugar. (1) aculla. (1) idem. (Nachca: aculla, o
de alli, mostrando el lugar. aduerbio.) (2)

nachcapanquetza, nino : presumir o tenerme en mucho. prete: oninonachcapanquetz.


(2)
nachcapanquetza, nite : preferir có[n] honra a otro. pre: onitenachcapanquetz. (2)
preferir o ánteponer. (1)

nacian, + : morir. (1 onacico yn nacian, yn nopoliuia, in noxamá[n]ya, yn


nopozte)

nacochtli : orejeras. (1) orejeras. (2)

nacomana, ni : ruydo hazer y patear con yra. (1)

nactia, nino : detenerse en alguna parte, o auezindarse. pre: oninonacti. (2)


quedarse o detenerse en alguna parte. pre: oninonacti. (2) auezindarse o
detenerse en algun lugar. (1)
nactia, nite : detener a otro. pre: onitenacti. (2) detener a otro. (1)

nactinemi + : andar vestido de blanco. pret: iztacatitlan onactinen. (2


Iztacatitlan nactinemi)

nacuchoa : estornudar. pre: onacucho. (2)

nahua, tito : dançar asidos delas manos. (1 tito, naua)

nahuac cuauh : parde los arboles. &c. (2 Nauac quauh)

nahuac; + : pardemi, o comigo. (2 Nauac; no)

nahuac; no : pardemi, o comigo. (2 Nauac; no)

nahuacampa : de quatro partes o a quatro partes. (2 Nauahcá[m]pa)

nahuaitoa, nic : declarar o interpretar el latin en lé[n]gua vulgar, o cosa


semejante. pr: onicnauaito. (2 Nauaitoa, nic) declarar en otro lenguaje. (1 nic,
nauaitoa)

nahuaitoa +, mo : y enla lengua de los nauas. (2 Inic monauaitoa)

nahualacaquitia, nite : motejar a alguno. preteri: onitenauallacaquiti. (2


Naualacaquitia, nite)

nahualahua, nite : motejar a otro de algun defecto pret: onitenaualahuac. (2


Naualaua, nite) motejar. (1 n[i]te, naualaua)
nahualcalaqui, ni : entrar disimulado, con cautela y secretamente, en algun
lugar. preterito: oninaualcalac. (2 Naualcalaqui, ni) entrar escondidamente. (1
ni, naualcalaqui)

nahualcalaquiliztli : entrada assi. (1 naualcalaquiliztli) entrada desta manera.


(2 Naualcalaquiliztli)

nahualcalaquini : el que entra assi. (2 Naualcalaquini)

nahualcaqui, nite : alcançar a otro decuenta, enté[n]diendo sus cautelas y


malicias. preterito: onitenaualcac. (2 Naualcaqui, nite)

nahualchihua, nitla : alçarse con algo, tomandolo con cautela y có[n]


disimulacion. preteri: onitlanaualchiuh. (2 Naualchiua, nitla) alçarse con algo
tomandolo con cautela. (1 nitla, naualchiua) tomar algo cautelosamente. (1 nitla,
naualchiua)

nahualcui, nic : tomar algo cautelosamente. (1 nic, naualcui)

nahualcuilia, nitetla : tomar algo a otro con cautelosa disimulacion. pre:


onitetlanaualcuili. (2 Naualcuilia, nitetla)

nahualhuica, nite : lleuar a alguno por engaño. (1 nitenaualhuica) lleuar a


otro con cautela y engaño a alguna parte. pre: onitenaualuicac. (2 Naualhuica,
nite)

nahualicuiloa, nitla : cifrar, o escreuir algo por cifra. prete:


onitlanaualicuilo. (2 Naualicuiloa, nitla) cifrar. (1 nitla, naualicuiloa)

nahualihua, nite : embiar a otro cautelosamente y con engaño a alguna parte.


preterito: onitenaualiua. (2 Naualiua, nite) embiar a alguno con cautela. (1
nite, naualiua)

nahualitoa, nitla : dezir algo cautelosamente para enlabiar, o embaucar a


otros. preterito: onitlanaualito. (2 Naualitoa, nitla) confundir o ofuscar los
oyentes. (1 nitla, naualitoa)

nahuallacacqui : cauteloso desta manera. (1 nauallacacqui)

nahuallacaqui, ni : oyr a escondidas. (1 ninauallacaqui) escuchar asechando, o


condisimulacion. pret: oninauallacac. (2 Nauallacaqui, ni) cautelosamente oyr. (1
ni, nauallacaqui) assechar escuchando. (1 ni, nauallacaqui)

nahuallacaquiliztli : assechança tal. (1 nauallacaquiliztli) asechança tal. (2


Nauallacaquiliztli)

nahuallacaquini : cauteloso desta manera. (1 nauallacaquini) assechador assi. (1


nauallacaquini) asechador assi. (2 Nauallacaquini)

nahuallacaquitia, nite : motejar. (1 nite, nauallacaquitia)

nahuallachia, ni : asechar mirando, o asomandose preteri: oninauallachix. (2


Nauallachia, ni) cautelosamente mirar. (1 ni, nauallachia) assechar, mirando
cautelosamente. (1 ni, nauallachia)

nahuallachializtli : assechança assi. (1 nauallachializtli) assomadura tal. (1


nauallachializtli) asechança desta manera. (2 Nauallachializtli)
nahuallachiani : assechador tal. (1 nauallachiani) assechador assi. (2
Nauallachiani)

nahuallachixqui : assechador tal. (1 nauallachixqui) assomado assi. (1


nauallachixqui) idem. (Nauallachiani: assechador assi.) (2 Nauallachixqui)

nahuallalania, nite : preguntar algo con cautela y disimulacion. pre:


onitenauallalani. (2 Nauallalania, nite) preguntar algo a otro cautelosamente. (1
nite, nauallalania) preguntar cautelosamente para tentar. (1 nite, nauallalania)

nahuallalilia, nite : asechar o armar algun lazo al enemigo. pre:


onitenauallalili. (2 Nauallalilia, nite)

nahuallatia, nino : esconderse para asechar o hazer mal a otro. pre:


oninonauallati. (2 Nauallatia, nino) esconderse para acechar. (1 nino,
nauallatia)

nahuallatoa, ni : hablar con cautela o fingidamente. preteri: oninauallato. (2


Nauallatoa, ni)

nahuallazotla, nite : amar a otro fingida y cautelosamente, o con engaño. p:


onitenauallaçotlac. (2 Nauallaçotla, nite)

nahualli : nigromantico. (1 naualli) hechizero. (1 naualli) bruxa. (1 naualli)


bruxa. (2 Naualli)

nahuallotl : nigromancia. (1 nauallotl) nigromancia, o cosa semejante. (2


Nauallotl)

nahualmictia, nite : lleuar a otro cautelosamente, adonde le maten o maltraten.


preterito: onitenaualmicti. (2 Naualmictia, nite)

nahualpahuia, nite : assegurar a otro con alguna cautela o fingimiento.


preterito: onitenaualpaui. (2 Naualpauia, nite) assegurar con engaño a alguno. (1
nite, naualpauia)

nahualpahuia =, nite : = nahualteca (2 naualpauia )

nahualpoloa, nite : lleuar con cautela a otro a algun lugar peligroso, para
hazerle mal. pre: onitenaualpolo. (2 Naualpoloa, nite) mohatrar. (1 nite,
naualpoloa)

nahualquixtia, nite : sacar o echar fuera de algun lugar a otro con engaño y
cautela. preterito: onitenaualquixti. (2 Naualquixtia, nite)

nahualteca, nite : lo mismo es que naualpauia. prete: onitenaualtecac. (2


Naualteca, nite) assegurar con engaño a alguno. (1 nite, naualteca)

nahualtequilia, nitetla : poner offé[n]diculo paraque otro tropiece. preterito:


onitetlanaualtequili. (2 Naualtequilia, nitetla)

nahualtia, nicno : esconderse o ampararse con algo. pre: onicnonaualti. (2


Naualtia, nicno) socolor o en achaque de algo hazer mal. (1 nicno, naualtia)
nahualtia, ninote : esconderse de tras de alguno pre: oninotenaualti. (2
Naualtia, ninote)
nahualtia +, mo : endemoniado. (2 Itic monaualtia in tlacatecolotl)
nahualtia +, nicno : ampararse o esconderse ala sombra. (1 tlayualli
nicnonaualtia) esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoualli onicnonaualti. (2
Tlayoualli nicnonaualtia)
nahualtia +, nino : esconderse entre las matas de yerua. preterito:
oninoçacanaualti. (2 çaca naualtia, nino)

nahualtia tlayohualli, nicno : esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoalli


onicnonaualti. (2 Naualtia tlayoalli, nicno)

nahualtilpiyani : persona regular. (2 Naualtilpiani)

nahualtilpoloa, ni : relaxar o quitar ley. preterito: oninauatilpolo. (2


Naualtilpoloa, ni)

nahualyollalia, nite : asegurar a otro con cautela y engaño. pret:


onitenaualyollali. (2 Naualyollalia, nite) assegurar con engaño a alguno. (1
nite, naualyollalia)

nahuaque : con quien esta el ser de todas las cosas. s. dios. (2 Nauaque)

nahuaque + : cabe quien esta el ser de todas las cosas, conseruandolas y


sustentandolas, y dizese de n[uestr]o señor dios (2 Tloque nauaque)

nahuaque? + : cuantas mercedes te ha hecho nuestro señor?. (1 canimmach


omitzicnoma yntloque nauaque?.) de donde mereciste el beneficio que el señor te a
hecho?. (2 Cammach mitzicnoma intloque in nauaque?)

nahuatequi, nino : abrasar asi mismo. preterito: oninonauatec. (2 Nauatequi,


nino) abraçar asi mismo. (1 nino, nauatequi)
nahuatequi, nite : abrasar a otro. preterito: onitenauatec. (2 Nauatequi,
nite) abraçar. (1 nite, nauatequi)

nahuati, ani : callar o hablar muy baxo. preterito: aoninauat. (2 Nauati, ani)
hablar baxo. (1 ani, nauati)
nahuati, ni : hablar alto. (1 ninauati) hablar alto, o tener buen sonido la
cá[m]pana, o cosa assi. pre: oninauat. (2 Nauati, ni)
nahuati, nite : despedir al criado. (1 nite, nauati)

nahuati +, ni : baxar la boz. (1 amo cenca ni, ninauati) callar. (1 amo


ninauati)

nahuatia, nite : dispensar o dar licencia. (1 nite, nauatia) dar licencia. (1


nite, nauatia) mandar el principe. (1 nite, nauatia) licenciar. (1 nite,
nauatia) citar a juyzio. (1 nite, nauatia) emplazar. (1 nite, nauatia) mandar
como quiera. (1 nite, nauatia) despedirse de otro. (1 nite, nauatia)
nahuatia, nite/ huel/ nitla : mandar algo a otros, o pedir licencia o darla para
hazer algo, o para yr a alguna parte, o citar a otro, o despedir y echar los
criados de casa, o despedirse de algunos el que quiere partirse para algun lugar.
pre: onitenauati. vel. onitlanauati. (2 Nauatia, nite, vel, nitla)
nahuatia, nitla : mandar como quiera. (1 nitla, nauatia) ley dar
generalmente. (1 nitla, nauatia) requerir de amores. (1 nitla, nauatia) mandar
el principe. (1 nitla, nauatia)

nahuatia + : mandar assi en retorno. (1 oppanitla, nauatia) mandar assi en


retorno. (1 occeppa ycnitla, nauatia) mándar de palabra. (1 tlatolticanino,
nauatia) mandar assi en retorno. (1 yenocuelic nitla, nauatia)
nahuatia +, nino : mandar algo de palabra el que testa. pre: tlatoltica
oninonauati. (2 Tlatoltica, ninonauatia)

nahuatia inchihualoz juramento, nite : juramentar. (1 nite, nauatia ynchiualoz


juramento)

nahuatile : reglar o regular cosa. (1 nauatile) persona regular. (2 Nauatile)


nahuatile, ni : tener auctoridad o mandato para exercirar algun officio. (2
Nauatile, ni) autoridad tener para hazer algo. (1 ni, nauatile)

nahuatilhuan; + : mis elegidos o mis diputados o officiales. (2 Nauatilhuan;


notla)

nahuatilhuan; notla : mis elegidos o mis diputados o officiales. (2 Nauatilhuan;


notla)

nahuatiliztica + : con determinado y entero proposito. (2 Necen nauatiliztica)

nahuatiliztli + : lo mismo es que necemixnauatiliztli. (2 Necen nauatiliztli)

nahuatillacaliztli : quitamiento o relaxamiento de ley assi. (2


Nauatillacaliztli)

nahuatillalia, ni : hazer o establecer leyes. preter: oninauatillali. (2


Nauatillalia, ni) constituir leyes. (1 ni, nauatillalia)

nahuatillaliani : cónstituidor d[e] leyes. (1 nauatillaliani)

nahuatillaliliztli : constitucion assi. (1 nauatillaliliztli) establecimiento


tal. (2 Nauatillaliliztli)

nahuatillaza, ni : quitar la ley o ordenança que estaua puesta. pre:


oninauatillaz. (2 Nauatillaça, ni) quitar la ley. (1 ni, nauatillaça)

nahuatillazaliztli : quitamiento de ley. (1 nauatillaçaliztli)

nahuatilli : ley generalmente. (1 nauatilli) regla de biuir. (1 nauatilli)


ley o constitucion. (2 Nauatilli)

nahuatilli + : mensaje. (1 titlan nauatilli) segunda jusion o mandato. (2 Oppa


nauatilli)
nahuatilli +, nic : traspassar mandamiento de alguno. (1 nic, panauia in
nauatilli)

nahuatilma + : ymportuno ser assi. (1 anino, nauatilma)

nahuatilpiyani : reglar o regular cosa. (1 nauatilpiani)

nahuatilpoloa, ni : ley quitar. (1 ni, nauatilpoloa) quitar la ley. (1 ni,


nauatilpoloa)

nahuatilpololiztli : quitamiento de ley. (1 nauatilpololiztli) quitamiento de


ley. (2 Nauatilpololiztli)

nahuatiltecpana, ni : establecer leyes. prete: oninauatiltecpan. (2


Nauatiltecpana, ni) constituir leyes. (1 ni, nauatiltecpana)
nahuatiltecpanaliztli : establecimiento de leyes. (2 Nauatiltecpanaliztli)
constitucion assi. (1 nauatiltecpanaliztli)

nahuatiltecpanani : cónstituidor d[e] leyes. (1 nauatiltecpanani)

nahuatilti, no : ser dichoso, o bien fortunado, o caerme algo en suerte. (2


Nonauatilti) digno ser de algo. (1 no, nauatilti)

nahuatiltica : con mandato o establecimiento. (2 Nauatiltica) regularmente. (1


nauatiltica)

nahuatiltzinquixtia, ni : quitar ley. prete: oninauatiltzinquixti. (2


Nauatiltzinquixtia, ni) quitar la ley. (1 ni, nauatiltzinquixtia)

nahuatiltzinquixtiliztli : quitamiento de ley. (2 Nauatiltzinquixtiliztli)


quitamiento de ley. (1 nauatiltzinquixtiliztli)

nahuatilxeloa, ni : moderar la ley. preterito: oninauatilxelo. (2 Nauatilxeloa,


ni) quitar la ley en parte. (1 ni, nauatilxeloa)

nahuatilxeloliztli : moderacion tal. (2 Nauatilxeloliztli) quitamiento de ley


en parte. (1 nauatilxeloliztli)

nahuatilxinia, ni : anular o quitar ley. preterito: oninauatilxelo. (2


Nauatilxinia, ni) ley quitar. (1 ni, nauatilxinia)

nahuatini : cosa que tiene claro y buen sonido. (2 Nauatini) sonable cosa. (1
nauatini)

nahuatitehua, nite : dexar mandado algo e yrse, o morirse. pre:


onitenauatiteuac. (2 Nauatiteua, nite)

nahuatitiuh, nino : hazer testamé[n]to, o dexar dicho el dia que ha de tornar


el que va a alguna parte. pre: oninonauatitia. (2 Nauatitiuh, nino) hazer
testamento. (1 nino, nauatitiuh)

nahuatl : ladino. (1 nauatl) cosa que suena bien, assi como campana &c. o
hombre ladino. (2 Nauatl) sonable cosa. (1 nauatl) claro en sonido. (1 nauatl)

nahuatlalia, nite : preguntar algo con cautela alos criados o pajes. pre:
onitenauatlali. (2 Nauatlalia, nite)

nahuatlatalhuia, nite : ser nauatlato o interprete de otro. pre:


onitenauatlatalhui. (2 Nauatlatalhuia, nite) ynterprete ser de otro. (1 nite,
nauatlatalhuia) ser interprete de otro. (1 nite, nauatlatalhuia)

nahuatlato : ynterprete o faraute. (1 nauatlato) faraute o interprete. (2


Nauatlato) ladino. (1 nauatlato) faraute de lenguas. (1 nauatlato)

nahuatlatoa : declarador tal. (1 nauatlatoa)


nahuatlatoa, ni : tener officio de faraute. (2 Nauatlatoa, ni) ynterpretar en otra
lengua. (1 ni, nauatlatoa) declarar en otro lenguaje. (1 ni, nauatlatoa)

nahuatlatolcuepa, ni : romançar o traduzir algo de vna lengua en otra. preterito:


oninauatlatolcuep. (2 Nauatlatolcuepa, ni) romançar. (1 ni, nauatlatolcuepa)
nahuatlatoliztli : interpretacion de faraute. (2 Nauatlatoliztli)
ynterpretacion tal. (1 nauatlatoliztli) declaracion assi. (1 nauatlatoliztli)

nahui : quatro, o mitia. (2 Naui)

nahui + : quatro vezes quatro. (2 Nappa naui) idem. (Inic nauhtetl: el


quarto.) (2 Inic naui) ynstrumento de quatro cuerdas. (1 mecaueuetl naui ymecayo)

nahui metztli : quatro meses. (2 Naui metztli) cuatro meses. (1 naui metztli)

nahui temi imecayo : ynstrumento de quatro cuerdas. (1 naui temi ymecayo)

nahuiactli : serpiente, o biuora. (2 Nauiactli)

nahuilhuitl : quatro dias. (2 Nauilhuitl)

nahuipilli : ochenta pliegos, tortillas esteras, o má[n]tas. (2 Nauipilli)

nahuitzin : mitia. (2 Nauitzin)

naitia + : niñear hazer cosas de niños. (1 nopipillo, nococoneyo ni, naitia)

nalquixtia, nic : remar hasta el cabo. (1)


nalquixtia, nitla : traspassar de parte aparte. (1) passar algo con tiro de
ballesta o de arco; l; passar de parte aparte alguna cosa. (1) hincar
traspassando. (1) horadar y passar de parte a parte. (1)
nalquixtia, nitla/ huel/ nite : passar algo de para p[ar]te có[n] saeta o
arcabuz. pre: onitlanalquixti. (2)

nalquiza, ni : passar caminando. (1 ni, nalquiça)

nalquizcacaqui, nitla : entender enteramente lo que se dize o lee. pre:


onitlanalquizcacac. (2) entender muy bien lo que se dize o comprehenderlo. (1)

nalquizcaitta, nic : entender o saber la cosa perfectaménte. (1)

nalquizcaitztica, nic : ver y penetrar bien con la vista alguna cosa. preterito:
onicnalquizcaitzticatca. (2)

nalquizcamati, nic : entender o saber la cosa perfectaménte. (1)


nalquizcamati, nitla : comprehender y entender perfectamente alguna cosa. preteri:
onitlanalquizcama. (2)

nalquizcatlachia, ni : mirar enteramente y aduertir a todas partes. preterito:


oninalquilcatlachix. (2)

nalquiztimoquetza : estar algo muy estendido y dilatado de parte aparte. o de


cabo a cabo. prete: onalquiztimoquetz. (2)

naltepetlalia, ni : rebelarse. (1)

naltona : trasluziente cosa. (1) claridad hazer por todas partes. (1) hazer
claro por todas partes. preterito: onaltonac. (2)

naltona tetl : piedra que se trasluze. (1)


naltonac : clara cosa trasparente. (1) cosa clara y trasparente. (2)

naltonatimani : auer claridad por todas partes, o estar todo muy claro y lleno de
resplandor. (2)

naltonatimani + : ay claridad por todas partes. (2 Nouiampa naltonatimani)

naltonatimoquetza : claridad hazer por todas partes. (1)

naltpetlatquica ichtequi : hurtar lo publico o real. (1 naltpetlatquica


ychtequi)

namaca, nino : estar al partido. (1)


namaca, nitla : vender algo. preterito: onitlanamacac. (2) vender. (1) poner en
precio como en almoneda. (1)

namaca +, ni : vender vino. preterito: oniuinonamacac. (2 Vino namaca, ni)


tauernear. (1 ni, vino namaca)

namacac + : vinatero q[ue] trata vino. (1 vino namacac) bodegonero. (1 vino


namacac) lencero, que vende lienços . (1 yamanca namacac) lencero, que vende
lienços . (1 canauaca namacac) tauernero o tauernera. (1 vino namacac) azeitero
que lo vende. (1 azeite namacac) tauernero. (2 Vino namacac)

namacani + : bodegonero. (1 vino namacani)

namaco, ni : servendido. pre: oninamacoc (2) vendido ser. (1)

namaconi : mercada cosa para vender. (1)

namacoyan + : tauerna de vino. (1 vino namacoyan) tauerna, o lugar donde se


vende vino. (2 Vino namacoyan)

namatlacuillolmachiyotia + : sellar de baxo. (1 tlatzí[n]tlá[n]


namatlacuillolmachiyotía)

namictia, nino : casarse. preterito: oninonamicti. (2) desposarse. (1) casarse.


(1)
namictia, ninote : có[m]petir o contender con otro. (1)
namictia, ninote/ huel/ note : contender o tener bragas con otro. pre:
oninotenamicti. vel. onotenamicti. (2)
namictia, nite : casar a otro. prete: onitenamicti. (2) desposar o casar. (1)
namictia, nitla : juntar o ygualar vna cosa con otra, o declarar sueños. preterito:
onitlanamicti. (2) conchauar. (1) juntar o ayuntar vna cosa con otra. (1)
emparejar algo. (1) ygualar lo desigual. (1) encaxar vna cosa en otra. (1)
soltar sueños. (1)

namictia + : desposar o casar. (1 teoyotica nite, namictia)


namictia +, nino : d[e]sposarse o casarse por la yglesia. pre: teoyotica
oninonamicti. (2 Teoyotica ninonamictia)
namictia +, nite : desposar o casar a algunos. pre: teoyotica onitenamicti. (2
Teoyotica nitenamictia)

namictiani + : soltador de sueños. (1 temic namictiani) abogado. (1 tlatlatol


namictiani) entonador de canto. (2 Tetozca namictiani)
namictilia, nimitz : pagar le conforme alo q[ue] trabajo. pre: onimitznamictili.
(2)

namictiliztli + : entonacion del que entona a otros. (2 Tetozca


namictiliztli)

namictli : esposa. (1) marido o muger, casados. (1) casada muger. (1) esposo.
(1) casado o casada. (2)

namique : casado varon. (1) marido. (1) casada muger. (1) idem. (Namictli:
casado o casada.) (2)

namique + : soltero o soltera no casados. (1 amo namique) soltero. (1 amo


namique)

namiqueque : casados o casadas. (2)

namiqui, nite : salir a recebir al que viene, o encontrar con alguno, o contender
có[n] otros. prete: onitenamic. (2) encontrar a caso con otro. (1) topar
encontrando con otro. (1) có[m]petir o contender con otro. (1)
namiqui, nitla : incurrir en pena puesta por la ley. prete: onitlanamic. (2)
yncurrir en pena. (1)
namiqui, tito : eucóntrarse desta manera. (1)

namiqui +, mo : tener esquinencia. pre: ototozqui monamic. (2 Totozqui monamiqui)

namiquico, nite : venir a recebir a otro. (1)

namiquiliztli + : vezindad assi. (1 tetepan namiquiliztli)

namiquitiuh, nite : yr a recebir a alguno. (1)

nammati, nino : tenerme o ser patron y defensor verdadero de algunos. pre:


oninonamma. (2) tenerse alguno con razon por maestro de otros, y como por padre y
madre dellos. (1)
nammati, nite : tener a otro por patron assi. pret: onitenamma. (2)

namoya, nite : robar a alguno. preterito: onitenamoyac. (2) robar salteando.


(1)
namoya, nitla : arrebatar o robar algo. preteri: onitlanamoyac. (2) arrebatar o
robar algo. (1) sacomano dar. (1) robar a saco mano. (1) rebatar. (1)

namoyalia, nitetla : idem. preterito: onitetlanamoyali. (Namoya, nite: robar a


alguno. preterito: onitenamoyac.) (2)

nana, ni : abstenerse de algo, o yrse ala mano. preterito: oninan. (2)


abstenerse de algo o yr se ala mano. pr: oninan. (2)

nanacatl : hongo generalmente. (1) hongo. (2)

nanacatl + : hongo de prá[n]do. (2 çaca nanacatl) hongo del monte. (2


Quauhtla nanacatl) hongo que emborracha. (1 maçauacan nanacatl) hongo ponçoñoso.
(1 micoani nanacatl) hongo que emborracha. (1 teyuinti nanacatl) hongo que
emborracha. (1 ixtlauacan nanacatl) hongo de prado. (1 quauhtla nanacatl)
honguillos q[ue] embeodan. (2 Maçauacan nanacatl)

nanahuati : buuoso. (1 nanauati) buboso. (2 Nanauati)


nanahuati, ni : tener bubas. pre: oninanauatic. (2 Nanauati, ni) buuas tener. (1
ni, nanauati) tener bubas. (1 ni, nanauati)

nanahuatia, nic : açomar perro. preterito: onicnanauati. (2 Nanauatia, nic)


nanahuatia, nino : hazer testamento, o mandar algo de palabra antes dela
muerte. preterito: oninonanauati. (2 Nanauatia, nino) manda hazer assi. (1 nino,
nanauatia)
nanahuatia, nite : aconsejar, o acaudillar. preteri: onitenanauati. (2
Nanauatia, nite) acaudillar. (1 nite, nanauatia) aconsejar. (1 nite, nanauatia)

nanahuatia in itzcuintli, nic : açomar perro. (1 nic, nanauatia yn itzcuintli)

nanahuatilia, nite : p[er]suadir que hagan mal a otro. pret: onitenanauatili. (2


Nanauatilia, nite)

nanahuatilotiuh : albacea. (2 Nanauatilotiuh)

nanahuatilotiuh + : albacea. (1 ytech nenauatilotiuh nanauatilotiuh)

nanahuatitiuh, nino : señalar o expressar el dia que tengo de tornar, quándo voy
a alguna parte. (1 nino, nanauatitiuh)

nanahuatl : buua o buuas que se parecen y estan fuera. (1 nanauatl) bubas. (2


Nanauatl)

nanahuatl + : goma de arboles. (2 Quauh nanauatl)

nanahuatqui : buuoso. (1 nanauatqui)

nanahui : de quatro en quatro. (1 nanaui)

nanahuilhuitia, ni : cadavez q[ue] voy a algunas casas o partes, tardo, o estoy


encada vna dellas quatro dias. (2 Nanauilhuitia, ni)

nanahuilhuitica : de quatro enquatro dias, o cada quatro dias. (2 Nanauilhuitica)

nanahuimantihui, ti : yr de quatro enquatro. (2 Nanauimantiui, ti) de quatro en


quatro yr. (1 ti, nanauimantiui)

nanahuin : dequatro enquatro, o cada vno quatro. (2 Nanauin)

nanahuittihui, ti : de quatro en quatro yr. (1 tinanauittiui) idem.


(Nanauittitiui, ti: idem. (Nanauimantiui, ti: yr de quatro enquatro.)) (2
Nanauittiui, ti)

nanahuittitihui, ti : idem. (Nanauimantiui, ti: yr de quatro enquatro.) (2


Nanauittitiui, ti) de quatro en quatro yr. (1 ti, nanauittitiui)

nanalca : gruñir el puerco. (1) graznar el ansar. (1) graznar el ansar, ladrar
o regañar y gruñir el perro o el puerco, o sonar aquebrada la campana o la olla.
pre: onanalcac. (2)
nanalca, ni : ladrar los perros. (1)

nanalca + : ladrar con otro. (1 teuan ni, nanalca)

nanalcaliztli : bullicio o rumor de gente. (1) gruñido de puerco. (1)


gruñimiento tal. (2)
nanalcani : gruñidor assi. (1) gruñidor assi. (2)

nanaltza, nite : ladrar contra otro. (1)


nanaltza, nitla : ladrar el perro. preteri: onitlananaltzac. (2)

nanamaca, nino : alquilarse. p: oninonanamacac. (2) entrar ajornal o a soldada.


(1)

nanamiconi : fauorable cosa. (1) persona digna de ser ayudada. (2)

nanamictia, nitla : concertar, o conchauar algo. preterito: ontlananamicti. (2)


parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar algo. (1) concordar o
templar las cuerdas del instrumento musico. (1)

nanamiqui, nino : ayudarse o fauorecerse. preteri: oninonanamic. (2) aconsejarse.


(1)
nanamiqui, nite : ayudar a otro, o ser asessor. pre[teri]to: onitenanamic. (2)
ayudar a otro. (1) dar consejo. (1) assessor ser. (1) fauorecer como quiera o
ayudar. (1)
nanamiqui, nitla : ayudar o fauorecer. preterito: onitlananamic. (2) assessor
ser. (1) consejar. (1) aconsejar. (1)

nananquilia, nite : responder con impaciencia el que es reprehendido o


corregido. preterito: onitenananquili. (2) responder amenudo. (1)
nananquilia, nitla : responder amenudo. (1)

nanapohualcan : en cada ochenta partes. (2 Nanapoalcan)

nanapohualli : de oché[n]ta enochenta, o cada vno ochenta. (2 Nanapoalli)

nanappa : cada quatro vezes. (2)

nanappohualpa : acada ochenta vezes, o cada oché[n]ta vezes. (2 Nanappoalpa)

nanappohualtetl : de ochenta en ochenta, o cada vno ochenta. (2 Nanappoaltetl)

nanatzaliztli + : cruximiento y regañamié[n]to de dientes, o tenazadas de


dientes. (2 Netlan nanatzaliztli)

nanatzca : cruxir o rechinar algo. (1) rechinar, o cruxir algo. preterito:


onanatzcac. (2)
nanatzca, ni : rechinar. (1)

nanatzoa, nino : pararse gordo, o engordarse. p: oninonanatzo. (2)

nanauh : mi mercaderia. (2)


nanauh, no : mi mercaderia. (2) mercaderia mia. (1)

nanauhcan : encada quatro partes. (2)

nanauhtetl : de quatro en quatro. (1) dequatro enquatro, o acada vno quatro.


(2)

nanauhtlamantitihui, ti : yr dequatro enquatro. (2 Nanauhtlamantitiui, ti)

nanauhtli : mercaduria. (1)


nanauhyotl : mercaderia. (1) mercaderia. (2)

nanemi : trafagar. (1)

nanquilia, nite : responder, o ayudar a missa, o a otra cosa. prete: onitenanquili.


(2) obrar en vno. (1) fauorecer como quiera o ayudar. (1) ayudar a missa, a
cantar o a trabajar. (1) responder. (1)
nanquilia, nitla : responder aloque se pregunta, o ayudar a algunas cosas.
pre: onitlananquili. (2) responder. (1 nitla, ná[n]quilia)

nanquilia +, ni : coronar a rey. prete: oniteocuitla corona nanquili. (2


Teocuitla corona nanquilia, ni)

nantia, nino : tomar a algú[n]a por madre, o por madrina, o auezindarse. prete:
oninonanti. (2) tomar por madre. (1)
nantia, nite : dar aotro alguna por madre, o por madrina. pret: onitenanti. (2)

nantinemi + : ymportuno ser assi. (1 teixtlanni, nantinemi)

nantli : madre do concibe la muger. (1) madre en los otros animales. (1)
madre. (1) madre. (2)

nantli + : madre de aflicion. (1 tetolinica nantli) madre q[ue] aflige y


maltrata asus hijos. (2 Tetolinica nantli)

nantoc, ni : estar echado tendido. pr: oninantoca. (2)

nantontli : madre pequeña. (1) madre pequeña. (2)

nanuituma, nite : descercar o destruir la cerca. (1)

nanyotl : matriz generalmente. (1) matriz, generalmente. (2)

napalhuia, nitetla : lleuar algo enlos manos, o en los braços para otro. prete:
onitetlanapalhui. (2)

napaloa, nitla : tomar, o llenar algo enlos braços prete: onitlanapalo. (2)
lleuar algo en los braços. (1) leuantar a otra cosa. (1) sostener. (1)

nappa : quatro vezes. (2)

nappa ixquich : cuatro tanto. (1) quatro tanto (2)

nappa nahui : quatro vezes quatro. (2 Nappa naui)

nappantli : quatro rengleras, o hileras de piedras o d[e] cosas semejá[n]tes, o


quatro renglones de escriptura. (2)

nappohualcan : en ochenta partes. (2 Nappoalcan)

nappohualipilli : mil y seys cientos pliegos de papel, o de mantas, esteras, o de


cosas semejantes llanas y delgadas. (2 Nappoalipilli)

nappohuallamantli : ochenta cosas, partes, o pares. (2 Nappoallamantli)

nappohualli : ochenta. (2 Nappoalli)


nappohualpa : ochenta vezes. (2 Nappoalpa)

nappohualpa ixquich : ochenta tanto. (2 Nappoalpa ixquich)

nappohualtetl : ochenta. (2 Nappoaltetl)

naranja cuahuitl : naranjo arbol. (1 naranja quauitl) naranjo. (2 Naranja


quauitl)

naranja cuauhtla : naranjal. (1 naranja quauhtla) naranjal. (2 Naranja


quauhtla)

naranja xocotl : naranja, fruta deste arbol. (1) naranja. (2)

naranjo icueponca : azahar. (2 Naranjo ycueponca)

naranjo ixochiyo : idem. (Naranjo ycueponca: azahar.) (2 Naranjo ixochio)

natlaza, ni : agonizar. (1 ni, natlaça)

natoyapanoa : vadear el rio. (1)

nauhcampa ixquich : cuadrada cosa. (1 nauhcampa yxquich) cosa quadrada, o de


quatro esquinas. (2)

nauhcampa nacace : cuadrada cosa. (1) idem. (Nauhcampa ixquich: cosa


quadrada, o de quatro esquinas.) (2)

nauhcampa nacace machiyotl : figura de quatro angulos ; y assi delos de mas. (1)

nauhcan : en quatro partes, o lugares. (2)

nauhcan quiza : quebrarse o partirse algo é[n] quatro partes. pre: nauhcan oquiz.
(2 Nauhcan quiça)

nauhilhuitl : cuatro dias. (1 nauhiluitl)

nauhpoztequi, ni : coger bledos granados. (1 ni, nauhpuztequi)

nauhquimilli : quatro lios o emboltorios grandes, o ochenta mantas. (2)

nauhtecuicatl : canto de organo. (1) canto de organo. (2)

nauhtetl : quatro. (2)

nauhtetl + : abril, mes quarto. (1 yc nauhtetl metztli ycexiuitl) el quarto.


(2 Inic nauhtetl)

nauhtlamantitihui, ti : de quatro en quatro yr. (1 ti, nauhtlamantitiui)

nauhtlamantli : quatro cosas, partes, o pares. (2)

nauhxihuitl : cuatro años. (1 nauhxiuitl) quatro años. (2 Nauhxiuitl)


nauhxiuhtica : cuatro años de tiempo, o espacio de quatro años. (1) espacio
d[e] quatro años, o despues de quatro años. (2)

nauhyopa + : quatro dias ha. (2 Ye nauhyopa)

naulotl : quatro maçorcas de mayz, plantanos, camotes, o cosas semejantes. (2)

naxitilillani + : perdonar por regalo. (1 atlenotech nic naxitilillani)

naxixmotzacua : piedra tener por enfermedad. (1 naxixmotzaqua)

naya, nini : guarecer se dela pluuia en algun lugar. (1)

naya, nini : esconderse, o guarecerse dela pluuia. pre: onininax. (2)

nayoa : comida dar por mi respecto y desposorio. (1)

nayoa nitlacualloa : hazerse có[m]bite por respecto de mis desposorios. pre:


onayoac onitlaqualloac. (2 Nayoa nitlaqualloa)

nayollo + : creer o tener por cierto. (1 iuhca nayollo)

ne : yo, primera p[er]sona; pronó[m]bre. (1) yo pronombre. (2)

ne altilatl : agua con que se baño alguno. (1)

ne nicmati : yo se lo que conuiene. (1)

ne, huahuana : adobar cueros. (1 ne, uauana)

neaahuiltilizotl : recreacion, o passatiempo. (2 Neaauiltiliçotl)

neaahuiltiliztli : passatiempo. (1 neaauiltiliztli) idem. o passatiempo de


luxuria. (Neaauiltiliçotl: recreacion, o passatiempo.) (2 Neaauiltiliztli)

neaanalizotl : passatiempo, o recreacion. (2 Neaanaliçotl)

neaanaliztica : desperezando. (1)

neaanaliztli : passatiempo. (1) recreacion. (1) desperezo. (1) idem. o


desperezo, o dança delos q[ue] van asidos delas manos. (Neaanaliçotl:
passatiempo, o recreacion.) (2)

neachipanquetzaliztli : muestra de vanagloria. (1) presumpcion. (2)

neacocuiliztli : leuantamiento tal. (1) corcobo. (1) el acto de leuantarse el


que estaua sentado. (2)

neacomanaliztli : bullicio o alboroto de gente. (1) alboroto. (1) ruydo enesta


manera. (1) alteracion tal. (1) alboroto de gente. (2)

neacomanalo : alborotarse la gente. (1) alterarse o alborotarse la gente que


esta ayuntada. (1) alborotarse la gente. preterito: oneacomanaloc. (2)

neacotlazaliztli : recreacion. (1 neacotlaçaliztli) desenhadamiénto assi. (1


neacotlaçaliztli) refrigerio. (1 neacotlaçaliztli) recreacion, o passatiempo. (2
Neacotlaçaliztli)
neacualcentlaliliztli : monipodio delos q[ue] se ayúntán; &c. (1
neaqualcentlaliliztli)

neacualnecentlaliliztli : monipodio. (2 Neaqualnecentlaliliztli)

neahahuiltiliztli : exercicio de luxuria. (1 neahauiltiliztli)

neahahuiltilizzotl : holgura. (1 neahauiltilizçotl)

neahanaliztli : holgança. (1)

neahanalizzotl : holgura. (1 neahanalizçotl)

neahualiztli : renzilla o cóntiénda. (1 neaualiztli) renzilla, o riña. (2


Neaualiztli)

neahuializtli : maxcadura delo que semaxca. (1 neauializtli) el acto de


saborearse, o relamerse el que come, o beue. (2 Neauializtli)

neahuiliztli : lid enel pleyto. (1 neauiliztli) renzilla o riña. (2


Neauiliztli)

neahuilquixtiliztica : apocadamente assi. (1 neauilquixtiliztica) ceuil y


apocadamente. (2 Neauilquixtiliztica)

neahuilquixtiliztli : nota en persona. (1 neauilquixtiliztli) apocamiento tal.


(1 neauilquixtiliztli) ceuilidad, o apocamiento. (2 Neauilquixtiliztli)

neahuiltiliztli : holgança. (1) juego de plazer. (1 neauiltiliztli) juego de


recreacion y passatiempo. (2 Neauiltiliztli)

neahuiltiliztli + : juegos a cauallo. (1 cauallopan neauiltiliztli) burla


assi. (1 teca neauiltiliztli) falsedad assi. (1 teca neauiltiliztli)
escarnecimiento y alegria del mal ageno. (2 Teca neauiltiliztli) escarnecido. (2
Ica neauiltiliztli)

neahuiltiloni : juego de plazer. (1 neauiltiloni) idem (Neauiltiliztli: juego


de recreacion y passatiempo.) (2 Neauiltiloni)

nealahualoyan : resbaladero. (1 nealaualoyan) deslizadero. (1 nealaualoyan)


resbaladero. (2 Nealaualoyan)

nealtilatl : acequias donde se suelen bañar algunos. (1) agua donde se bañan.
(1) agua conque se bañaron algunos, o acequias de agua donde se bañan todos. (2)

nealtiliztli : baño, s: el acto de bañarse. (1) el acto de bañarse. (2)

nealtilo : todos se bañan. prete: onealtiloc. (2)

nealtiloyan : bano, s: el lugar donde se bañan. (1) lugar donde se bañan. (2)

neamanaliztli : ruydo enesta manera. (1) desasossiego. (1) agonia. (1)


alteracion assi. (1) distrac[c]ion de spiritu, congoxa, alteracion, o agonia. (2)

neaminaliztli : dolencia assi. (1) enfermedad de camaras, o de agua que se beuio


con pepinos, o yeruas. (2)
neanaliztli : crecimiento tal. (1) crecimiento del que va creciendo en edad.
(2)

neapitzaliztli : dolencia assi. (1) camaras. (1) enfermedad de camaras. (2)

neatlacomolhuiliztli : cayda en hoyo hondo. (1) caida delque cae en pozo o en


hoyo hondo. (2 Neatlacomulhuiliztli)

neatoyahualiztli : caida delque cae enel rio, o en graue delicto. (2


Neatoyaualiztli)

neatoyahuiliztli : cayda en graue delicto. (1 neatoyauiliztli) ahogamiento


assi. (1 neatoyauiliztli)

neatoyahuiliztli + : andar los vicios a vanderas desplegadas. (1 nouian


totocaticac yn neatoyauiliztli yn netepexiuiliztli,)

neaxcatiliztli : apropriacion. (1) apropriamié[n]to de hazienda. (2)

neaxcatilli : apropriada cosa. (1) cosa apropriada parasi. (2)

neaxitzacualiztetl : piedra que impide la orina. (2 Neaxitzaqualiztetl)

neaxitzacualiztli : enfermedad de piedra. (2 Neaxitzaqualiztli) enfermedad de


estangurria. (2 Neaxitzaqualiztli)

neaxixaloya : meadero, lugar ádonde orinan. (1)

neaxixaloyan : meadero, lugar donde mean. (2)

neaxixtzacualiztetl : piedra pe bexiga que ympide la orina. (1


neaxixtzaq[ua]liztetl)

neaxixtzacualiztli : piedra esta mesma enfermedad. (1 neaxixtzaqualiztli)


estangurria. (1 neaxixtzaqualiztli)

neaxixtzacualiztli, axixcocoyaliztli : estrángurria assi. (1


neaxixtzaq[ua]liztli, axixcocoyaliztli)

neca : helo alli, hela alli. (1) helo alli, o hela alli, o alli esta. (2)

necacamanalhuiliztli : chocarreria o chusa. (2)

necacapaniliztli : cruximiento assi. (1)

necacatzoliztica : desperezando. (1)

necacatzoliztli : desperezo. (1) desperezo. (2)

necacayahualiztica + : engañosamente desta manera. (1 teca necacayaualiztica)


escarneciendo assi, o en gañando. (2 Teca necacayaualiztica)

necacayahualiztlatolli + : palabras de engeño, o de escarnecimiento. (2 Teca


necacayaualiztlatolli)

necacayahualiztli : burla, o engaño. (2 Necacayaualiztli)


necacayahualiztli + : arte o artificio yengaño. (1 teca necacayaualiztli)
embaucamiento. (1 teca necacayaualiztli) engaño, o escarnecimié[n]to (2 Teca
necacayaualiztli)

necahualiztli : quedada assi. (1 necaualiztli) silencio o callamiento. (1


necaualiztli) d[e]spedida, o apartamié[n]to delos que se parten a algunos
lugares, o el acto de cesar de hazer alguna obra. (2 Necaualiztli) cessacion
assi. (1 necaualiztli) partida de lugar o de persona. (1 necaualiztli)

necahualiztli + : medianeria desta manera. (1 tetech necaualiztli)

necahualoni + : medianero como quiera. (1 itech necaualó[n]i) p[er]sona de


credito y de có[n]fiá[n]ça. (2 Itech necaualoni) leal cosa. (1 ytech necaualoni)
ynfiel de quien no se fia. (1 aytech necaualoni)

necahualotiuh + : albacea. (2 Itech necaualotiuh) albacea. (1 ytech


necaualotiuh)

necahualtia, nite : descasar, o apartar a vnos de otros. prete: onitenecaualti.


(2 Necaualtia, nite) descasar alos casados. (1 nite, necaualtia)

necalcahualiztli : lo mismo es que neçaçacaliztli. (2 Necalcaualiztli)


mudança tal. (1 necalcaualiztli)

necaliliztli : lid en trance de armas. (1) batalla o pelea. (2) guerra. (1)
batalla o guerra. (1)

necaliliztli + : pelea de naues por la mar. (1 acaltica necaliliztli) pelea de


naues por la mar. (1 acalpan necaliliztli)

necaliztli : idem. (Necaliliztli: batalla o pelea.) (2) batalla o guerra.


(1)

necallanehuiliztli : alquiler de casa. (2 Necallaneuiliztli) alquile assi. (1


necallaneuiliztli)

necallotiloyan : diuersorio o meson. (2) territorio. (1) guarida. (1)

necalnonotzaliztli : concierto, o conueniencia é[n] pleyto. (2) yguala enel


pleyto. (1)

necalpatlaliztli : el acto de mudarse alguno de vna casa a otra. (2) mudança


tal. (1)

necaltzacualiztli : retraymiento assi. (1 necaltzaqualiztli)

necalzaz ilpiliztli : atacadura de calças. (2 Necalças ilpiliztli)

necalzaz yilpiliztli : atacadura tal. (1 necalças yylpiliztli)

necamanalhuiliztli : chusa o pulla para passartiempo. (2) pulla. (1)

necamapacaliztli + : gargarismo. (1 patica necamapacaliztli)

necamapaquiliztli + : gargarismo. (2 Patica necamapaquiliztli)


necamatlapoliztli : abrimiento de boca assi. (1)

necauhcapiyaloyan + : relicuario donde estan. (1 teoyotica necauhcapialoyan)

necauhcayotitiuh, nino : dexar memoria de si. (1)

necauhcayotl : reliquias de algun sancto. (2) reliquias de sancto. (1)

necauhcayotl + : reliquias de sancto. (1 teoyotica necauhcayotl)

necauhtehualiztli : detenimiento enalgun lugar d[e] algun huesped, o testamento


del que testa, o el dexar hijos el hombre, o la muger quando mueren. (2
Necauhteualiztli) quedada assi. (1 necauhteualiztli)

necauhtiquizaliztli : detenimiento delque se que da, o detiene en algun lugar. (2


Necauhtiquiçaliztli) quedada assi. (1 necauhtiquiçaliztli)

necayahualiztli + : engañado de otros. (2 Ica necayaualiztli) burla, engaño, o


escarnecimiento. (2 Teca necayaualiztli) engaño, con que vno engaño a otro. (1
teca necayaualiztli) ynjuria. (1 teca necayaualiztli)

necayahualoni + : escarnecido oburlado. (2 Ica necayaualoni)

necayauhtli + : idem. (Ica necayaualoni: escarnecido oburlado.) (2 Ica


necayauhtli) engañado assi. (1 yca necayauhtli)

neccnoitoliztli : el acto de mendigar. (2)

nececehuilizotl : recreacion o passatiempo. (2 Nececeuiliçotl)

nececehuiliztli : reconciliacion de enemistados, o recreacion y holgança. (2


Nececeuiliztli) holgança. (1 nececeuiliztli) liga enlas amistades. (1
nececeuiliztli)

nececehuilizzotl : holgura. (1 nececeuilizçotl)

nececeliztli : desenhadamiénto assi. (1)

nececeltiliztica : alegremente assi. (1)

nececeltiliztli : desenhadamiénto assi. (1) recreacion passatiempo, o senfualidad.


(2) sensualidad. (1) recreacion. (1) alegria tal. (1)

nececemeltiliztica : con recreacion, o sensualmé[n]te. (2)

nececemeltiliztli : recreacion. (1) recreacion. (2) alegria tal. (1)


desenhadamiénto assi. (1)

nececencahualiztli : despacho, o despedimiento de negocios. (2


Nececencaualiztli) despacho tal. (1 nececencaualiztli) disposicion tal. (1
nececencaualiztli)

nececencatohuiliztli : juego de rosas como con pelota. (2 Nececencatouiliztli)


juego con rosas como quien juega con pelota. (1 nececencatouiliztli)

nececencatohuiliztli = : = nececentehuiliztli (2 nececencatouiliztli)


nececentehuiliztli : lo mismo es q[ue] nececencatouiliztli. (2
Nececenteuiliztli)

nececentelhuiliztli : juego con rosas como quien juega con pelota. (1)

nececetililiztli : vnion o vniformidad. (2)

necehualcaltiliztli : amparo tal. (1 neceualcaltiliztli)

necehuiliztli : descanso. (2 Neceuiliztli) descanso. (1 neceuiliztli) reposo.


(1 neceuiliztli)

necehuiliztli + : siesta enel medio del dia. (1 nepantla tonatiuh


neceuiliztli)

necehuilli + : legua. (1 cen neceuilli)

necehuiloyan : lugar para descansar, o de descanso. (2 Neceuiloyan) manida de


jornada. (1 neceuiloyan)

necemehualiztli : leuantamiento delos que a vna y juntamente se leuantan de dormir.


(2 Necemeualiztli) leuantamiento assi. (1 necemeualiztli)

necemeltiliztica : alegremente assi. (1)

necemilhuitl : dia aziago y sin prouecho, o desaprouechado. (2)

necemixnahuatiliztica : determinada y firmemente, o confirme y determinado


proposito. (2 Necemixnauatiliztica) determinadaménte assi. (1
necemixnauatiliztica)

necemixnahuatiliztli : proposito firme y determinado. (2 Necemixnauatiliztli)


determinacion tal. (1 necemixnauatiliztli)

necemixnahuatiliztli = : = nahuatiliztli + (2 necemixnauatiliztli) = necen


nahuatiliztli (2 necemixnauatiliztli)

necen cuiltonoliztli : copiosa y entera riqueza. (2)

necen nahuatiliztica : con determinado y entero proposito. (2 Necen nauatiliztica)

necen nahuatiliztli : lo mismo es que necemixnauatiliztli. (2 Necen nauatiliztli)

necen tlamachtiloyan : lugar de entera bienauenturança. (2)

necencahualiztica : con aparejo y preparacion. (2 Necencaualiztica)

necencahualiztli : aparejo del que se prepara o dispone a hazer algo. (2


Necencaualiztli) aparejo tal. (1 necencaualiztli) disposicion tal. (1
necencaualiztli)

necencuiltonoliz tlacnopilhuiliztli : dones o mercedes copiosas y enteras de la


bienauenturá[n]ça. (2 Necé[n]cuiltonoliz tlacnopilhuiliztli)

necencuiltonoliztlacnopilhuiliztli : perpetua bienauenturança de riquezas y


gloria. (1)
necencuiltonoliztli = : = necentlamachtiliztli (2 necencuiltonoliztli)

necennahuatiliztica : determinadaménte assi. (1 necé[n]nauatiliztica)

necennahuatiliztli : determinacion tal. (1 necennauatiliztli) determinacion


tal. (1 necennauatiliztli)

necennonotzalli : pato partido o concierto. (1)

necentlaliliztli : concejo, ayuntamiento. (1 necé[n]tlaliliztli)


ayuntamiento, o congregacion. (2) ayuntamiento assi. (1) cabildo, los mismos que
se juntán o el acto de tratar y determinar algo. (1 necé[n]tlaliliztli)

necentlaliliztli + : conjuracion có[n]tra alguno. (2 Teca necentlaliliztli)


monipodio delos q[ue] se ayúntán; &c. (1 teca necé[n]tlaliliztli)

necentlalilli : acuerdo o determinacion de cabildo o de congregacion. (2)


acuerdo de consejo o determinacion. (1)

necentlaliloyan : el lugar donde se tiene el cabildo o congregacion. (2) cabildo,


el lugar donde se ayuntan atratar negocios. (1 necentlaliloyá[n])

necentlaliz + : juderia ayuntamiento de judios. (1 judiome yn necé[n]tlaliz)

necentlamachtiliztli : lo mismo es que necencuiltonoliztli. (2) bienauenturança.


(1)

necentlamachtiloya : bienauenturança, s: el lugar de la gloria. (1)

necepan tlatolli : determinacion de acuerdo o de congregacion. (2)

necepantlatolli : acuerdo de consejo o determinacion. (1)

necetililiztli : vnion o matrimonio. (2) vnion. (1) matrimonio. (1)

necetililizzotl : matrimonial cosa. (1 necetililizçotl)

necetilizotl : uniformidad, o cosa matrimonial. (2 Necetiliçotl)

nech, amana : enhadarme alguno. (1)

nech, cocoa : doler enalguna parte del cuerpo. (1)

nech, mocihuia : enhadarme alguno. (1 nech, mociuia)

nech, tlaocoltia : dolerse de alguno. (1) compadecerse de alguno. (1)

nech, totochilia : doler enalguna parte del cuerpo. (1)

nechachalaniliztica : con contienda y porfia. (2) porfiando assi; aduerbio. (1)

nechachalaniliztli : contienda, brega, o porfia. (2) porfia de palabras. (1)

nechachamahualiztica : con jactancia y proprio loor. (2 Nechachamaualiztica)


nechachamahualiztli : muestra de vanagloria. (1 nechachamaualiztli) jactancia y
propria alabanca. (2 Nechachamaualiztli) alabança tal. (1 nechachamaualiztli)
vanagloria. (1 nechachamaualiztli)

nechalanilitinemiliztli : contiendas, bregas, o porfias. (2)

nechalaniliztli : contencion tal. (1) contienda o brega. (1) contienda o brega.


(2) lid enel pleyto. (1) pleito. (1) renzilla o cóntiénda. (1) diferencia o
discordia. (1)

nechalanitinemiliztli : discordia assi. (1)

nechan nonotzaliztli : concierto y conueniencia é[n]tre los que pleitean. (2)


yguala enel pleyto. (1)

nechcaca : helo alli, o alli esta. (2) helo alli, hela alli. (1)

nechcapa : alli. aduerbio (2) aculla. (1) de alli o alli. (1)

nechcapa + : hasta alli do esta alguno. (1 yxquich yn nechcapa)

nechcapa ca : helo alli, o allí esta. (2)

nechcapaca : helo alli, hela alli. (1)

nechcapanquetza, nino : presumir y tenerse en mas que los otros. preterito:


oninonechcapanquetz. (2) engrandecerte, eleuarse vanamente con soberuia. (1)

nechcatlaza, nitla : diferir o dilatar algo. preteri: onitlanechcatlaz. (2


Nechcatlaça, nitla) estender o dilatar tiempo. (1 nitla, nechcatlaça)

nechicahualiztli : animosidad assi. (1 nechicaualiztli)

nechicahualiztli + : confiança que se tiene en alguna persona de autoridad y


potente. (2 Tetech nechicaualiztli) obstinacion o perseuerancia enel mal. (2
Aqualli ypan nechicaualiztli) zelo. (1 ypan nechicaualiztli) ostinacion. (1
aqualli ypan nechicaualiztli)

nechicalhuia, ninotla : allegar algo para su persona. pre: oninotlanechicalhui. (2)

nechicalhuia = : = titotla + (2 nechicalhuia ) = nechicoltia, titotla (2


nechicalhuia )

nechicalhuia, titotla : contribuir todos dando algo para alguna obra. preterito:
otitotlanechicalhuique. (2)

nechichiconi : estregadero, donde se rascan. (2) fregadero assi. (1)

nechichicoyan : estregadero donde se rascan. s. el lugar. (2) estragadero para


rascarse. (1)

nechichihualiztli : aparejo tal. (1 nechichiualiztli) aparejo o adereço del


que fecó[m]pone y atauia. (2 Nechichiualiztli) atauio desta manera. (1
nechichiualiztli) adereço tal. (1 nechichiualiztli) disposicion tal. (1
nechichiualiztli)

nechichihualoyan : vistuario de vestiduras. (1 nechichiualoyan)


nechichinoliztli : quemadura, o chamusca de fuego. (2) quemadura assi. (1)

nechichiquiliztli : restregadura del que se rasca, o restriega en algun madero.


&c. (2) refregamiento. (1)

nechico + : dezmero. (1 diezmo nechico)

nechicoa, mo : ayuntarse la gente. (1)


nechicoa, nitla : ayuntar o recoger algo. preter: onitlanechico. (2) ayuntar algo.
(1) coger los tributos. (1) allegar o amontonar algo. (1) recoger alguna cosa.
(1) reduzir. (1)

nechicoa + : dezmero. (1 diezmo nechicoa)

nechicoani + : dezmero. (1 diezmo nechicoani)

nechicolquilchihua, nitla : hazer ensalada. preter: onitlanechicolquilchiuh. (2


Nechicolquilchiua, nitla) ensalada hazer. (1 nitla, nechicolquilchiua)

nechicoltia, titotla : lo mismo es q[ue] nechicalhuia. pre: otitotlanechicoltique.


(2 Nechicultia, titotla)

nechicomacho + : tienese sospecha o siniestra opinion de mi. pr: notechpa


onechicomachoc. (2 Notechpa nechicomacho)

nechicomacho, notechpa : tienese siniestra opinion de mi persona. preterito:


notechpa onechicomachoc. (2)

nechicoqui + : dezmero. (1 diezmo nechicoqui)

nechicximimictia + : ninguna cosa me impide o estorua. preterito: atle


onechicximimicti. metaphora. (2 Atle nechicximimictia)

nechihualiztli + : impassibilidad de cuerpo glorificado. (2 Aquen


nechiualiztli) ympassibilidad, dote del cuerpo glorificado. (1 aqué[n]
nechiualiztli) dicha buena. (1 vel nechiualiztli)

nechihualtoquiliztli : alabança assi. (1 nechiualtoquiliztli)

nechipahualiztica : con limpieza y pureza. (2 Nechipaualiztica)

nechipahualiztli : pureza. (2 Nechipaualiztli)

nechipahualoyan : lugar donde algunos se purifican y purgan. (2 Nechipaualoyan)


purgatorio, lugar donde se purgan las animas. (1 nechipaualoyan)

nechipichtlaliliztli : encogimiento tal. (1)

nechixcayeliztli : esperança. (2) esperança. (1)

nechixcocoa : escatimar. (1)

nechmo + : quadrarme o estarme bien alguna cosa. pre: onechmopaniti. (2 Panitia,


nechmo) tenerme otro enpoco, o atreuerseme. pre: onechmoxicti. (2 Xictia, nechmo)
nechmopanitia : cuadrar o venir y estarle bién alguna ropa o otracosa. (1) bién
estar o quadrar algo a alguno. (1)

nechmopotia : cuadrar o venir y estarle bién alguna ropa o otracosa. (1)

nechnacaz tlachialtia : hazeme tener aficion a ello. pre: onechnacaz tlachialti.


(2)

nechonquixtia + : aprouechar me alguna cosa. (1 ytla nechonquixtia) ser me


prouechosa alguna cosa. pret: itla onechonquixti. (2 Itla nechonquixtia) no me
aprouechar nada mis diligencias. &c. pr: atle onechó[n]quixti. (2 Atle
nechonquixtia)

nechoquililoni : digno de ser llorado. (1) cosa digna de ser llorada. (2)

nechtlahuel ixnamictica in notlatlacol : estar contra mi amenezandome, los pecados


que cometi. (2 Nechtlauel ixnamictica in notlatlacol)

nechtlahuelixnamictica in notlatlacol : estar contra mi los pecados amenazando


me. (1 nechtlauelixnamictica yn notlatlacol)

nechualtoquilia : despues demi viene o sucede me. (1)

neci : parecer lo que se perdio. (1)


neci, ni : parecer ante otros o descubrirme alos que no me hallauan. pre: oninez.
(2)

neci + : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 çan vey neci)
idem. (Teixpanca: cosa patente y manifiesta a todos.) (2 Teixpan neci) hallar
con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 ayaxcan neci) manifiesto. (1 vel
neci) manifiesto. (1 teixpan neci) aqui parece bien, o enesto se vee claramente.
s. que es o no es assi. (2 Nican vel neci) estraño o estrangero, o cosas que
vienen de otras partes. (1 acan neci) diuersa o diferente cosa. (1 amo yuan neci)
manifiesto ser. (1 vel neci) dar a entender quien es. (1 vel itech neci) ved o
mirad como esta claro s. lo que aqui se trata. vel. pues bien parece aqui. (2
Ocanican vel neci)

necicinoliztli : alabança tal. (1) jactancia del que vanamente se alaba. (2)

necihuahuatiliztli : casamiento de varones. (1 neciuauatiliztli) casamiento de


varon có[n] muger. (2 Neciuauatiliztli)

necihuahuatilo : casarse todos. (1 neciuauatilo)

necihuahuiliztli : enfermedad assi. (1 neciuauiliztli) enfermedad causada por


se auer dado mucho a mugeres. (2 Neciuauiliztli)

neciyahuhcanequiliztli : entibiamento tal. (1 neciauhcanequiliztli)


fingimié[n]to del que da a entender que esta cansado o enhadado. (2
Neciauhcanequiliztli)

neciz + : si en ningun lugar, s: pareciere o se hallare. (1 yntlacacan neciz)

necnelilmatiliztli : gratificacion. (1) reconocimiento assi. (1)


agradecimiento. (1) agradecimiento. (2)
necniuhtia, nite : hazer amigos alos reñidos, o a los que no se conocen.
preter: onitenecniuhti. (2) amigos hazer a algunos. (1) hazer amigos alos que
estan reñidos. (1)

necniuhtiliztica : familiarmente. (1)

necniuhtiliztli : concierto tal. (1) amistad. (1) familiaridad. (1) amistad


q[ue] se tiene é[n]tre los amigos. (2)

necniuhtiloni : amigable cosa. (1) cosa amigable. (2)

necniuhtlaliztli : liga enlas amistades. (1) amistad, o reconciliacion. (2)

necniuhtlaltia, nite : hazer amigos alos enemistados. (2) reconciliar hazer alos
reñidos. (1) concertar alos discordes. (1)

necnomacho : humillan se, o exercitanse todos en la humildad. prete:


onecnomachoc. (2)

necnomatiliztli : humildad. (1) humildad. (2)

necnotecaliztli : humildad. (1) idem. (Necnomatiliztli: humildad.) (2)

necoc : de vna parte y de otra. (1) en vna parte y en otra. (1) de ambas
partes. (1) avna parte y a otra. (1) de ambas partes, o a vna parte y a otra, o
avn lado y a otro. aduerbio. (2)

necoc = : = necoccampa (2 necoc)

necoc huicollotecomatl : vaso de dos asas. (2 Necoc uicollotecomatl)

necoc ixeque : chismeros, o malsines, o demonios que tienen dos caras, y tienen
ojos có[n]que veen por detras y por delante. (2 Necoc yxeque)

necoc ixquich : cuadrada cosa. (1) quadrada cosa. (2 Necoc yxquich)

necoc momaimati : diestro de ambas manos. (1) derecho de ambas manos. (2)

necoc momaimatini : derecho de á[m]bas manos. (1 necoc momaymatini)

necoc momaimatqui : derecho de á[m]bas manos. (1)

necoc nemi : doblado hombre. (1) hombre doblado, o de dos caras. (2)

necoc nemi = : = nenqui + (2 necoc nemi) = necoc nenqui (2 necoc nemi)

necoc nemiliztica : dobladaménte assi. (1) dobladamente assi. (2)

necoc nemiliztli : doblez tal. (1) doblez tal. (2)

necoc nenqui : doblado hombre. (1) lo mesmo es que necoc nemi. (2)

necoc quitlalia itlatol : doblado hombre. (1 necoc quitlalia ytlatol) lo mesmo


es q[ue] necocnemi. (2)

necoc tene : espada de dos filos, o cosa semejante, y chismero. (2)


necoc tenitztia, nitla : afilar espada o cosa de dos filos. (1)

necoc tlatoliztli : doblez tal. (1)

necoc tlatoltica : dobladaménte assi. (1)

necoc xapo tezcatl : espejo de dos hazes. (1)

necoc xapotezcatl : espejo de dos hazes. (2)

necoc yacapatlahuac tepozteximaloni : escoda para dolar piedras. (1 necoc


yacapatlauac tepuzteximaloni) escoda para labrar piedras. (2 Necoc yacapatlauac
tepuzteximaloni)

necoc yahualtic : cuadrada cosa. (1 necoc yaualtic) quadrada cosa. (2 Necoc


yaualtic)

necocca itlatol : doblado hombre. (1 necocca ytlatol) ombre doblado de dos caras o
hazes. (1 necocca ytlatol) hombre doblado y de dos caras. (2)

necoccampa : de vna parte y de otra. (1) en vna parte y en otra. (1) de


ambas partes. (1) avna parte y a otra. (1) lo mesmo es que necoc. (2)

necoccampa ixquich : ygualmente tanto de ambas partes. (2)

necoccampaixti : de ambas partes. (2)

necochaanaliztica : desperezando. (1)

necochaanaliztli : desperezo. (1) desperezo. (2)

necochcayotiloyan : cenadero o cenador. (1) cenadero. (2)

necocnemi : ombre doblado de dos caras o hazes. (1)

necocnemi = : = itlatol + (2 necocnemi) = quitlalia + (2 necocnemi) =


necoc quitlalia itlatol (2 necocnemi)

necocnenqui : ombre doblado de dos caras o hazes. (1)

necocoliliztli : malqueré[n]cia, o aborrecimiento é[n]tresi mesmos. (2)

necocolizcuitiliztli : fatiga del cuerpo. (1)

necocoliztli : fatiga del cuerpo. (1) escozimiénto. (1) dolencia tal. (1)
dolor dequalquier p[ar]te del cuerpo. (2)

necocoliztli + : dolencia tal. (1 teitic necocoliztli) dolor de tripas. (2 Teitic


necocoliztli)

necocoltiliztli : enemistad. (1) có[n]tienda obrega entresi mesmos. (2)

necocquitlalia itlatol : ombre doblado de dos caras o hazes. (1 necocquitlalia


ytlatol)

necoctene : chismero. (1) dedos filos espada o cosa semejante. (1) espada de dos
filos o cosa assi. (1)
necoctene, ni : chismear. (1)

necoctene + : hacha que corta de dos partes. (1 castillan tlaximaloni


necoctene)

necoctene atlihuani : hurta agua o escarnidor vaso. (1 necoctene atliuani)


escarnidor, o hurta agua. (2 Necoctene atliuani)

necoctene tepoztlateconi : segur que corta por ambas partes. (1 necoctene


tepuztlateconi)

necoctenitztia, nitla : amolar espada o cosa semejante. (1)

necoctentecatl : los riñones. (2)

necoctentia, nino : chismear. preteri: oninonecoctenti. (2 Necocté[n]tia, nino)


necoctentia, nitla : amolar cosa de dos filos o hazer instrumé[n]to de dos
filos. p: onitlanecocté[n]ti. (2) amolar espada o cosa semejante. (1 nitla,
necocté[n]tia) afilar espada o cosa de dos filos. (1)

necoctentiliztli : chisme. (1)

necoctetencatl : riñones. (1)

necoctitlantli : mensajero entre dos. (1) mensajero entre dos, o é[m]baxador. (2)

necoctlalia, nitla : poner tanto a vna parte como a otra. prete:


onitlanecoctlali. (2)

necoctlatoa, ni : hablar con cautela, o con equiuocation y dobladamente (2)

necoctlatoliztica : con cautelosa habla, o equ[iuo]camente. (2)

necoctlatoliztli : habla cautelosa desta manera. (2)

necocuillotecomatl : vaso de dos orejas. (1)

necomal cocoliztli : dolencia tal. (1)

necomoniliztli : alteracion tal. (1) alboroto. (1) bullicio o alboroto de gente.


(1) rebato o alboroto. (1) alboroto de gente. (2)

necomonilo : alborotarse la gente. (1) alterarse o alborotarse la gente que


esta ayuntada. (1) alborotarse la gente. preterito: onecomoniloc. (2)

neconi : cosa que es menester y es prouechosa. (2)

necototztlaliliztli : encogimiento tal. (1) encogimiento, o acorrucamiento. (2)

necozaulin : aueja. (2 Necuçaulin)

nectia, nicno : codiciar algo para si. preteri: onicnonecti. (2)


nectia, ninote : requebrarse con alguna persona procurando ser della codiciado.
prete: oninotenecti. (2) hazerse codiciar o procurar quele codicién. (1)
nectia, nitetla : hazer querer algo a otro. preter: onitetlanecti. (2)

nectia + : pararse laperra cachonda o la yegua; &c. (1 mote, nectia)


nectia, noconno : codiciar algo parasi. preterito: onoconnonecti. (2)

necua + : bouear dezir bouerias. (1 aompa necua)

necua atequilizteapaztli : pila de baptizar. (1 nequa atequilizteapaztli)

necuacehualhuiloni : sombrero. (1 nequaceualuiloni) sombrero. (2


Nequaceualhuiloni)

necuai, ni : beuer miel cruda de maguei. prete: oninequaic. (2 Nequai, ni)


beuer enel maguei. (1 ni, nequai)

necuailiztli : beuida tal. (1 nequailiztli)

necuaini : beuedor de miel de maguei. (1 nequaini) beuedor desta miel. (2


Nequaini)

necualanca itztinemiliztli : discordia assi. (1 neq[ua]lanca itztinemiliztli)

necualancaitztinemiliztli : malquerencia y enemistad delos que se miran con


enojo. (2 Nequalancaitztinemiliztli)

necualtoquiliztli : fingimiento desta manera. (1 nequaltoquiliztli) ypocresia.


(1 neq[ua]ltoquiliztli) ypochresia o fingimiento de bondad. (2 Nequaltoquiliztli)

necuametl : palma otra. (1 nequametl) cierto arbol como palma. (2 Nequametl)

necuametla : palmar lugar de palmas. (1 nequametla) arboleda destos arboles o


palmar. (2 Nequametla)

necuammomotlaliztli : el acto de jugar alos bolos. (2 Nequá[m]momotlaliztli)

necuanamictiliztli : juntura assi. (1 nequanamictiliztli) juntura o


ayuntamiento que se haze de dos estremidades. (2 Nequanamictiliztli)

necuaniliztica : mudablemente desta manera. (1 nequaniliztica) mudablemé[n]te, o


có[n] mudamié[n]to. (2 Nequaniliztica)

necuaniliztli : mouedura delo mouible. (1 nequaniliztli) mudança assi. (1


nequaniliztli) apartamiento tal. (1 nequaniliztli) mouimiento o mudança delo que
se muda de vn lugar a otro. (2 Nequaniliztli)

necuaquimiloloni : almahizal. (1 nequaquimiloloni) toca d[e] camino. (1


nequaquimiloloni) paño de cabeça. (1 nequaquimiloloni)

necuatecuiyaloni : toca como al mayzal. (1 nequatecuiyaloni) almahizal o cosa


semejá[n]te para la cabeça. (2 Nequatecuiyaloni)

necuatequilatl : agua de baptismo. (1 nequatequilatl) agua de baptismo. (2


Nequatequilatl)

necuatequiliz teapaztli : pila de piedra para baptizar. (2 Nequatequiliz


teapaztli)

necuatequiliztica : con baptismo. (2 Nequatequiliztica)


necuatequiliztica tenan : madrina de baptismo. (2 Nequatequiliztica tenan)
madrina de baptismo. (1 nequatequiliztica tenan)

necuatequiliztica teta : padrino de baptismo. (2 Nequatequiliztica teta)


padrino de bautismo. (1 nequatequiliztica teta)

necuatequiliztli : baptismo que se recibe. (2 Nequatequiliztli) bautismo, o


baptismo. (1 nequatequiliztli)

necuatequiloyan : bautisterio o pila de baptizar. (1 nequatequiloyan)

necuatl : meloxa, lauaduras demiel. (1 nequatl) meloxa, o agua miel. (2


Nequatl) miel esta misma cozida vn poco. (1 nequatl) miel de maguey cruda. (1)

necuatlapacholoni : velo o toca de muger. (2 Nequatlapacholoni)

necuatlapacholoni + : toca de muger, o cosa semejante. (2 Ciua nequatlapacholoni)

necuatlatlapacholoni : velo o toca de muger. (1 nequatlatlapacholoni)

necuatolli : maçamorra con miel. (1 nequatolli)

necuatzotzonaliztli : topeton o cabeçada. (2 Nequatzotzonaliztli) calabaçada. (1


nequatzotzonaliztli)

necuauhmomotlaliztli : juego de bolos. (1 nequauhmomotlaliztli)

necuauhtelolohuiliztli : idem. (Nequauhtelolomomotlaliztli: idem.


(Nequauhtelolomimilhuiliztli: el acto de jugar a los bolos.)) (2
Nequauhtelolouiliztli) juego de bolos. (1 nequauhtelolouiliztli)

necuauhtelolomimilhuiliztli : el acto de jugar a los bolos. (2


Nequauhtelolomimilhuiliztli) juego de bolos. (1 nequauhtelolomimilhuiliztli)

necuauhtelolomomotlaliztli : idem. (Nequauhtelolomimilhuiliztli: el acto de jugar


a los bolos.) (2 Nequauhtelolomomotlaliztli) juego de bolos. (1
nequauhtelolomomotlaliztli)

necuazaloliztli : juntura o ayuntamiento de dos estremidades. (2 Nequaçaloliztli)


juntura assi. (1 nequaçaloliztli)

necuchihua : hazer miel las auejas. preterito: onecuchiuh. (2 Necuchiua)


necuchihua, ni : miel hazer las auejas. (1 ni, necuchiua)

necuecuepaloyan : passeadero dondese passean de vna parte a otra. (2) passeadero


assi. (1)

necuecueptiohuayan : rebolcadero. (2 Necuecueptiouayan) rebolcadero. (1


necuecueptiouayá[n])

necuecuetlaxihuiliztli : descoraznamiento assi. (1 necuecuetlaxiuiliztli)

necuecuetlaxoliztli : floxedad del que se enhada y cansa enla obra que començo.
(2)

necueolololiztli : arremangamiento tal. (1)


necuepaliztli : tornada assi. (1) tornada del que se auia ido, o retraimiento
delos que se retiran enla batalla. (2) huida assi. (1) buelta del que torna a
venir de donde auia ydo. (1)

necuetlaxoliztli : amortecimiento tal. (1)

necuexoa : estornudar. pret: onecuexo. (2)

necuicayeyecoliztli : prueua, o entonamiento d[e] canto. (2) esamen o prueua de


alguna cosa que se compone, como canto o platica. (1)

necuicuililiztli : regalo y buentratamiento desi mesmo. (2) encarecimiento


tal. (1)

necuil + : mensajero que embia a otro en su lugar y se que da el. (2 Titlan


necuil) mandar a otro lo que a el auian mandado, como quando embian a alguno a
alguna parte, y el embia a otro. (1 nititlan necuil)

necuilacatznamacac : melcochero que las vende. (2) melcochero que las vende.
(1)

necuilacatztli : melcocha. (2) melcocha. (1)

necuilchilpiloliztli : enfermedad de salirse el fiesso. (2) salida desta manera.


(1)

necuilchilquixtiliztli : idem. (Necuilchilpiloliztli: enfermedad de salirse


el fiesso.) (2) salida desta manera. (1)

necuilhuia, nitetla : tratar, o grangear con hazié[n]da de otro, o lleuar a otro


por rodeos a alguna parte. preterito: onitetlanecuilhui. (2)

necuilictli : cierta aue de rapiña, o cernicalo. (2) cernicalo. (1)

necuilicto : idem. (Necuilictli: cierta aue de rapiña, o cernicalo.) (2)

necuiliuhtoc : atrauesado estar algo . (1)

necuilo + : cambiador tal. (1 teocuitla necuilo)

necuiloa, nitla : contratar regatonear, o entortar alguna cosa. preteri:


onitlanecuilo. (2) regatonear oreuénder. (1) regatear. (1) regatonear. (1)

necuiloa + : lograr, dar a logro. (1 tetechnitla, necuiloa)


necuiloa +, ni : cambiar. (1 ni, teocuitla necuiloa)

necuiloa, tetechnitla : logrear. preterito: tetech onitlanecuilo. (2)

necuiloliztli + : cambio el acto de cambiar . (1 teocuitla necuiloliztli)

necuiloloni : cosa que se compra para, reuender la. (2) mercada cosa para
vender. (1)

necuiloloya + : cambio el lugar. (1 teocuitla necuiloloya)

necuilonoc : atrauesado estar algo . (1)


necuiltamachihua, nitla : medir tuerto. prete: onitlanecuiltamachiuh. (2
Necuiltamachiua, nitla) medir tuerto. (1 nitla, necuiltamachiua)

necuilteca, nitla : poner algo atrauesado o tuerto. pre: onitlauecuiltecac. (2)

necuiltic : tuerto o torcido. (2) tverto cosa no derecha. (1)

necuiltoca, nitla : acodar vides o cosa assi. prete: onitlanecuiltocac. (2)


acodar vides o cosa semejante. (1)

necuiltonoca : ricamente. (2) ricamente. (1)

necuiltonoliztica : idem. (Necuiltonoca: ricamente.) (2) abundosamente. (1)

necuiltonoliztli : riqueza. (2) gozo desta m[a]nera. (1)

necuiltonoliztli + : perpetua o continua cosa; perpetua riqueza. (1 cemmanca


necuiltonoliztli)

necuiltonolli : idem. (Necuiltonoliztli: riqueza.) (2) riqueza. (1)

necuiltonolmati, nic : estimar y tener por cosa rica alguna cosa. pre:
onicnecuiltonolma. (2) tener o estimar algo por grandes riquezas y deleytes. (1)

necuiltonoltia, nite : enriquecer a otro. preteri: onitecuiltonolti. (2)


enriquecer a otro. (1)

necuitihuechiliztli : pasmo. (1 necuitiuechiliztli)

necuitiliztli : conocimiento tal. (1) confession o conocimiento delo q[ue]


alguno hizo o dixo, o corrimiento del que se corre de alguna cosa que le dizen.
(2) corrimiento tal. (1) confession tal. (1)

necuitlacuepaliztli : retraimiento de losque se retiran enla batalla, o buelta


del que se auia ydo a otra parte. (2) huida assi. (1) buelta del que torna a
venir de donde auia ydo. (1)

necuitlahuiliztli : cuydado, o solicitud. (2 Necuitlauiliztli)

necuitlahuiloni : merecedor que se tenga del cuydado. (2 Necuitlauiloni)

necuitlalpiloni : ceñidero. (2) cinta o cosa semejante para ceñirse. (1)


ceñidero. (1)

necuitlalpiloni + : faxa de muger, o cosa assi. (2 Ciua necuitlalpiloni) faxa


de muger. (1 ciua necuitlalpiloni)

necuitlaxcol cocoliztli : dolencia tal. (1)

necuitlaxcolcocoliztli : dolor o enfermedad de tripas. (2)

necuixquihuilli : miel de cañas de mayz como arrope. (2 Necuixquiuilli) miel de


cañas de mayz. (1 necuixquiuilli)

necuizquichihua, ni : confites hazer. (1 ni, necuizquichiua)

necuizquitl : confites. (2) confites. (1)


necupatli + : lamedor o xaraue. (2 Tlachchiual necupatli)

necutia : hazerse dulce alguna cosa. preterito: onecutiac. (2) endulçarse. (1)
necutia, ni : dulce hazerse. (1)

necutic : cosa dulce. (2) meloso. (1) dulce cosa. (1)

necutica tlatzoyonilli nhuez : nuez moxcada. (2 Necutica tlatzoyonilli nuez)

necutica tlatzoyunilli nhuez : moxcada nuez. (1 necutica tlatzoyunilli nuez)

necuticayotl : dulcedumbre de cosa dulce. (1)

necutilia, nitla : hazer dulce y sabroso el manjar. pre: onitlanecutili. (2)


hazer dulce alguna cosa. (1) dulce hazer algo. (1)

necutiliztica : dulcemente. (2) dulcemente. (1)

necutlachichihualli : conserua. (1 necutlachichiualli)

necutlaixpacatl : meloxa o lauaduras de miel. (2) meloxa, lauaduras demiel. (1)

necutlalia, ni : hazer miel las auejas. preterito: oninecutiali. (2) miel hazer
las auejas. (1)

necutlanelolli membrillo : conserua, o carne de membrillo. (2) carne de


membrillo. (1)

necutlatepihuatzalli : turron de miel. (1 necutlatepiuatzalli)

necutlatepitzhuatzalli : turron. (2 Necutlatepitzuatzalli)

necutlatetzahualli : miel de maguei muy cozida d[e] color de arrope. (2


Necutlatetzaualli) miel esta misma muy cozida como arrope. (1 necutlatetzaualli)

necutlatlatilli : idem. (Necutlatlaçalli: idem. (Necutlatetzaualli: miel de


maguei muy cozida d[e] color de arrope.)) (2) miel esta misma muy cozida como
arrope. (1)

necutlatlazalli : idem. (Necutlatetzaualli: miel de maguei muy cozida d[e] color


de arrope.) (2 Necutlatlaçalli) miel esta misma muy cozida como arrope. (1
necutlatlaçalli)

necutlatotonilli : miel esta misma cozida vn poco. (1)

necutlatzoyonilli : melcocha, o miel cozida. (2) melcocha. (1)

necutlatzoyonilnamacac : melcochero q[ue] las vé[n]de. (2) melcochero que las


vende. (1)

necutlaxcalcototztli : hojuela de massa tendida. (1)

necutlaxcallototztli : hojuelas de massa tendida. (2)

necutli : miel. (2) miel generalmente. (1)


necutli + : miel rosada. (1 xuchio necutli) miel rosada. (1 rosas necutli)
agua miel. (1 ayo necutli)

necuuia, nitla : é[m]melar algo. pr: onitlanecuui. (2) emmellar algo. (1)

necuxoxouhqui : miel de maguei cruda, o por cozer. (2) miel de maguey cruda. (1
necuxoxouhq[ui])

necxi cololiztli : reuerencia del que casi hinca en tierra la vna rodilla. (2)

necxi cuauhtililiztii : trote o apresuramié[n]to del que camina. (2 Necxi


quauhtililiztii)

necxi ilpiliztli : encabestramiento. (2)

necxi papac atl : agua de pies. (2)

necxi temecaniliztli : encabestramiento. (2)

necxi tlaloliztli : trote del que camina. (2)

necxianaliztli + : passo del que se passea. (1 cen necxianaliztli)

necxiantli + : passo del que se passea. (1 cen necxiantli)

necxicololiztli : reuerencia assi. (1)

necxicololoni : persona digna de reuerencia. (2)

necxicuauhtililiztli : trote. (1 necxiquauhtililiztli)

necxilpiliztli : encabestramiento. (1)

necxipapacatl : agua de pies. (1)

necxitecpanaliztica : paso apaso. aduerbio. (2) passo a passo; aduerbio. (1)

necxitemecaniliztli : encabestramiento. (1)

necxitlaloliztli : trote. (1)

neeencahualiztli : atauio desta manera. (1 neeencaualiztli)

neehecanamictiliztli : tormenta dela mar. (2) tormenta de mar. (1)

neehecatzacuililiztli : abrigo tal. (1)

neehecatzacuiliztli : abrigo del que se guarda y abriga del viento. (2)

neehua + : huir amenudo. (1 teixpampa neeua)

neehualiztli : leuá[n]tamié[n]to d[e] q[ue] se leuá[n]ta d[e] dormir. (2


Neeualiztli) leuantamiento tal. (1 neeualiztli)

neehualiztli + : pesadumbre, torpedad, o pereza. (2 Aoc neeualiztli)


leuantamiento tal. (1 occeppa neeualiztli)
neehuatiquetzaliztli : empinamiento del que se empina, odel que se leuanta y pone
en pie. (2 Neeuatiq[ue]tzaliztli) leuantamiento tal. (1 neeuatiquetzaliztli)

neehuatiquetzaliztli + : leuantamiento tal. (1 occeppa neeuatiquetzaliztli)


leuantamiento assi. (1 teuan neeuatiquetzaliztli)

neelcimaliztli : ahogamiento con el bocado que se le atraueso a alguno enel


gaznate, o conpoluos, o con otra cosa semejante. (2 Neelcimaliz[t]li) ahogamiénto
tal. (1)

neelehuiliztli : tyrania. (2 Neeleuiliztli) tiranía. (1 neeleuiliztli)

neelelquixtiloyan + : sesteadero lugar de fiesta. (1 nepantlatonatiuh


neelelquixtiloyan)

neelilpiloni : faxa de pechos. (1)

neelixhuitiliztli : ahitamiento. (2 Neelixuitiliztli) ahito, s: el acto de


estar ahito. (1 neelixuitiliztli)

neellacuahualiztli : esfuerço. (1 neellaquaualiztli)

neellelmachiliztica : desabrida y enojosamente. (2)

neellelmachiliztli : desabrimiento, pena y enojo. (2)

neellelmatiliztli : querella assi. (1)

neellelquixtiliztica : con passatiempo o regozijadamente. (2) alegremente assi.


(1)

neellelquixtiliztli : passatiempo. (1) recreacion. (1) passatiempo, o


recreacion. (2) desenhadamiénto assi. (1 neellelq[ui]xtiliztli) juego para
desenojarse. (1) refrigerio. (1) alegria tal. (1)

neellelquixtiliztli + : siesta enel medio del dia. (1 nepantla tonatiuh


neellelquixtiliztli)

neelleltiliztli : pesadumbre assi. (1) embaraço tal. (1) arrepentimiento o


desconueniencia delos que auian determinado y hecho algo concierto. (2)
ympedimento assi. (1) desconcierto tal. (1) arrepentimiento tal. (1)

neelleltiliztli + : soltura para mal. (1 atle neelleltiliztli)

neeltepiniliztli : herida assi. (1)

neeuhcayotl : mántenimiento humano. (1)

neeuhcayotl, cochcayotl : má[n]tenimié[n]to humano. (2)

nehecaliliztli : pelea o escaramuça. (2 Neecaliliztli) escaramuça. (1


neecaliliztli)

nehecapehuiloni : moxcador o paño de manos para hazer o tomar ayre. (2


Neecapeuiloni) moscador para hazer ayre. (1 neecapeuiloni)

nehecnoitoliztli : mendiguez de aqueste. (1)


nehua, teixco : descomedirse con alguno, yendose se ala cara. preterito: oteixco
neuac. (2 Neua, teixco)

nehuaccatemaloyan : estufa o o baño seco. (1 neuaccatemaloyá[n])

nehuan : ambos ados, o juntamente ambos ados. (2 Neuan) entrambas personas. (1


neuan)

nehuan + : distancia assi. (1 amo neuan tlachializtli)

nehuan ehua : hermanos, o hermanas. (2 Neuan eua) ygual de edad. (1 neuan eua)

nehuan huihuixoa, nitla : sacudir, o menear y mecer dos cosas juntamente. pre:
onitlaneuanuiuixo. (2 Neuan uiuixoa, nitla) mecer vno con otro. (1 nitla, neuan
uiuixoa)

nehuan ilpiya, nite : atraillar perros o cosas semejantes. (1 nite, neuan ilpia)
nehuan ilpiya, nitla : atar vna cosa con otra. preter: onitlaneuanilpi (2 Neuan
ylpia, nitla)

nehuan nemi : andar, o biuir dos juntamente. pre: neuan onenque. (2 Neuan nemi)
en vno biuir dos. (1 neuan nemi)

nehuan tenehua, niquin : nombrar a ambos ados. preterito: oniquinneuan teneuh.


(2 Neuan teneua, niquin)

nehuanilpiya, nitla : atar vna cosa cón otra . (1 nitla, neuanilpia)

nehuantin : ambos ados. (2 Neuantin) entrambas personas. (1 neuantin)

nehuapahualiztli : esfuerço varonil, o crecimiento del que va creciendo enla


edad. (2 Neuapaualiztli) esfuerço en esta manera. (1 neuapaualiztli) crecimiento
tal. (1 neuapaualiztli)

nehuatl : yo. pronombre. (2) yo, primera p[er]sona; pronó[m]bre. (1)

nehuatl + : pareceme que no so yo, o pareceme que estoy fuera de mi. (2


Iuhquin aocmo nehuatl ninomati) dichoso o bienauenturado yo. (2 Quemmach vel
nehuatl) pertenecer me ami de oficio. (1 notechca nehuatl nomachiz)

nehuatl nicmati : yo se lo que conuiene. (1)

nehuazomaliztli : desolladura del que se desollo dandose algun golpe. &c. (2


Neuaçomaliztli) dessolladura tal. (1 neuaçumaliztli)

nehuecahualiztli : tardança, o detenimiento delque se tarda, o detiene en


alguna parte. (2 Neuecaualiztli) tardança. (1 neuecaualiztli)

nehueicaitoliztica : presumptuosamente. (2 Neueicaitoliztica)

nehueicaitoliztli : presumpcion del q[ue] se jacta de algo. (2


Neueicaitoliztli)

nehueililiztica : presumptuosamente assi. (2 Neueililiztica) presumptuosamente. (1


neueyliliztica)
nehueililiztli : presumpcion. (1 neueyliliztli) presumpcion del que se engrandece
y alaba. (2 Neueililiztli) muestra de vanagloria. (1 neueyliliztli) soberuia. (1
neueyliliztli)

nehueilillaniliztli : desseo tal. (1 neueilillaniliztli)

nehueimatiliztica : presumptuosamente assi. (2 Neueimatiliztica)


presumptuosamente. (1 neueymatiliztica)

nehueimatiliztli : presumpció[n] tal. (2 Neueimatiliztli) presumpcion. (1


neueymatiliztli) muestra de vanagloria. (1 neueymatiliztli)

nehuelmatiliztli : conualecencia del enfermo. (2 Neuelmatiliztli)


conualecencia. (1 neuelmatiliztli) reziura desta manera. (1 neuelmatiliztli)

nehuelmatiliztli + : reziura despues de dolencia. (1 yequentel neuelmatiliztli)

nehuelyollotiliztli + : lealdad assi. (1 tetech neuelyollotiliztli)

nehuelyollotiloni + : leal cosa. (1 ytech neuelyollotiloni) fiel cosa de quien


confiamos. (1 ytech neuelyollotiloni)

nehuetzi, ni : ser desdichado. prete: onineuetz. (2 Neuetzi, ni)

nehuiantli : propria inuencion. (1)

nehuianuia, nino : sucederme algo dando yo la ocasion, o siendo y ola causa.


preterito: oninoneuianui. (2 Neuianuia, nino) perder alguna cosa por pereza o
negligencia. (1 nino, neuianuia)

nehuihuilia, nite : ser ygual a otros. preterito: oniteneuiuili. (2 Neuiuilia,


nite) ygualar con otro. (1 nite, neuiuilia)
nehuihuilia, nitla : lo mesmo es que neuiuilia. prete: onitlaneuiuili. (2
Neuiuilia, nitla) cotejar o comparar. (1 nitla, neuiuilia)

nehuihuilia =, nitla : = nehuihuilia (2 neuiuilia )

nehuilanhuia, nite : yncitar. (1 nite, neuilanhuia)

nehuilanuia, nitla : asechar a otros agaçapandose. preterito: onitlaneuilanui.


(2 Neuilanuia, nitla) assechar o acechar a otro. (1 nitla, neuilá[n]uia)

nehuipancatequiliztli : orden y concierto delos q[ue] estan asentados. (2


Neuipancatequiliztli) asêntamiento assi. (1 neuipá[n]catequiliztli)

nehuitia, ni : animarse o esforçarse. (1 ni, neuitia)

neicaliliztli : pelea, o escaramuça. (2) pelea. (1 neycaliliztli) escaramuça.


(1)

neichichihualli : afeite de cara, almodo antiguo. (2 Neichichiualli) afeite assi.


(1 neichichiualli)

neichichihualoni : idem. (Neichichiualli: afeite de cara, almodo antiguo.) (2


Neichichiualoni) afeite assi. (1 neichichiualoni)

neicneliliztli : amercendeamiento, o medra. (2) medrapormejoria. (1)


neicnonemachitiliztli : humillació[n] conque alguno humilla a otro, paraque se
emmiende. &c. (2)

neicoltiliztli : apetito. (1) cudicia. (1) desseo. (1) cobdicia tal. (1)
antojo. (1)

neicoltilli : cosa codiciada. (2) desseada cosa. (1) cobdiciada persona. (1)

neicoltiloni : cosa desseable y de codicia. (2)

neicoltiloni icolli : desseable cosa y de codiciar. (1 neicoltiloni ycolli)

neicxianaliztli + : milla. (1 ontzontli ypam matlacpoualli neicxianaliztli)

neicxiantli + : passada tendida. (1 cen neicxiantli)

neihicoltiliztli : tiranía. (1)

neihiotiliztli : resuello, o respiracion. (2)

neihiotiloni : cosa para respirar, o resollar. (2)

neihiotiloyan : lugar para respirar, o resollar. (2)

neihiotzacualiztli : enfermedad de asma. (2 Neihiotzaqualiztli) ahogamiénto


tal. (1 neihiotzaqualiztli) asma. (1 neihiotzaqualiztli)

neihiyotiliztli : luzimiento assi. (1) respiracion. (1)

neihiyotiloni : respiradero. (1)

neihyyotiloyan : espiradero. (1 neyhyyotiloyan)

neiichiconi : estregadero donde se estregan, o rascan. (2)

neiicoltiliztli : tirania. (2)

neilacatzoliztli + : fauor conque es alguno fauorecido de otro. (2 Tepan


neilacatzoliztli) ayuda assi. (1 tepan neylacatzoliztli)

neimatiliztli : cordura, o prudencia. (2) discrecion. (1)

neinayaloya : escondrijo de hombres. (1 neynayaloya)

neinayaloyan : escondrijo para se esconder. (2) guarida. (1 neynayaloyan)

neitlaniliztli inipampa ilhuitl : aguinaldo. (1 neitlaniliztli ynipampa yluitl)

neitonalcuihuani : sudario, delienço. (2 Neitonalcuiuani) sudario de lienço.


(1 neytonalcuiuani)

neitonalpopohualoni : idem. (Neitonalcuiuani: sudario, delienço.) (2


Neitonalpopoaloni) sudario de lienço. (1 neytonalpopoualoni)

neitoniliztica : con sudor. (2)


neitoniliztli : sudor. (2) sudor. (1 neytoniliztli)

neitoniloyan : estufa para sudar, o cosa semejá[n]te. (2) sudadero enel baño,
lugar. (1 neytoniloyan)

neitzayanaliztli : el acto de abrir el ojo. (2) abertura de ojos, s: el acto


de abrirlos bien. (1)

neixayomatemaliztica : llorosamente y con [la]grimas. (2) llorosaménte. (1)

neixayomatemaliztli : lloro. (1 neyxayomatemaliztli)

neixayopatzcaliztica : idem. (Neixayomatemaliztica: llorosamente y con


[la]grimas.) (2)

neixayopatzcaliztica + : llorosaménte. (1 yxayotica, neixayopatzcaliztica)

neixayopatzquiliztli : lloro. (1)

neixcahuil, no : cosa que compete, o pertenece ami solo, y no a otro alguno. (2


Noneixcauil) propriedad o oficio proprio. (1 noneixcauil) proprio oficio ser de
alguno. (1 no, neixcauil) oficio proprio ser de alguno solo. (1 no, neixcauil)
neixcahuil, to : nuestro proprio esfuerço o virtud. (2 Toneixcauil chicaualiz)

neixcahuilaxcatl : propria cosa. (1 neixcauilaxcatl)

neixcahuillalacolli : culpa especial y propria de alguno. (2 Neixcauillalacolli)

neixcoyantiliztli : aplicacion para si de alguna cosa. (2) apropriacion. (1)

neixcoyantilli : cosa aplicada para su persona. (2) apropriada cosa. (1)

neixcuacualiztli : riña o brega. (2 Neixquaqualiztli) contencion tal. (1


neixquaqualiztli)

neixcuamoltzompihuani : tenazuelas para pelar las cejas. (2 Neixquamultzumpiuani)


tenazuelas para cejas. (1 neyxquamultzumpiuani)

neixcuepaliztli : yerro. (1)

neixcuitilamatl : copia o memoria. (1)

neixcuitiliztli : exemplo que tomamos de otros. (2)

neixcuitilli : exemplo o dechado de donde sacamos. (1) dechado, o exemplo. (2)


exemplo que tomamos de otro. (1) dechado. (1)

neixcuitilli + : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén


exé[m]plo. (1 qualli neixcuitilli teixpá[n] nictlalia)

neiximachoni : espejo para mirarse. (1)

neiximatiliztli : parentesco por sangre. (1)

neixiptlatiliztli : sustitucion de oficio que se haze al que es sustituido de


otro. (2) encomienda assi. (1)
neixitlacoliztli : manzilla dela cara. (2) nota en persona. (1)

neixmamauhtiliztli : desuanecimiento tal. (1)

neixnamctinemiliztli : discordia assi. (1)

neixnamicixililiztli + : justa assi. (1 cauallopan neixnamicyxililiztli)

neixnamictinemiliztli : contienda delos que tienen bregas, o enemistades. (2)

neixnamiquiliztli : contencion tal. (1) competencia o contencion. (1)


contienda o brega. (1) lid enel pleyto. (1) contienda, obaraja delos que riñen.
(2) question en pleito. (1) lid en trance de armas. (1 neixnamiq[ui]liztli)
diferencia o discordia. (1)

neixnamiquiztli : idem. (Neixnamiquiliztli: contienda, obaraja delos que riñen.)


(2) competencia o contencion. (1)

neixpatiloni : medicina de ojos. (2) medicina de ojos. (1)

neixpepetzoliztli : lo mesmo es que neixpetzoliztli. (2) vista aguda. (1


neyxpepetzoliztli)

neixpetzoliztli : circunspection y gran aduertencia y vigilancia. (2)


escudriñamiento. (1)

neixpetzoliztli = : = neixpepetzoliztli (2 neixpetzoliztli)

neixpololiztli : disfrace, o descuido del que se oluida de algo. (2) disfrace.


(1) error assi. (1)

neixquetzaliztli + : el acto de fiar a otro. (2 Tepan neixquetzaliztli) fiança


dela persona. (1 tepá[n] neixquetzaliztli)

neixquetzaloni + : cosa digna y merecedora de fauor. (2 Ipan neixquetzaloni)


fauorable cosa. (1 ypan neixquetzaloni)

neixquimiloloni : papahigo o cosa semejante. (2) papahigo. (1)

neixtemoliztli : desseo tal. (1)

neixtililiztli : entonamiénto assi. (1) grauedad de persona de auctoridad. (1)

neixtiloyan : lugar alto para atalayar. (2) atalaya, lugar alto para atalayar.
(1)

neixtlacalahualoyan : resbaladero. (2 Neixtlacalaualoyan) deslizadero. (1


neixtlacalaualoyan)

neixtlapaloliztica : atreuida y osadamente. (2) atreuidamente assi. (1)


osadamente. (1)

neixtlapaloliztli : atreuimiento y osadia. (2) osadia. (1) atreuimiento tal.


(1)

neixtonehualiztli : corrimiento tal. (1 neixtoneualiztli) corrimié[n]to del


que se corre de algo. (2 Neixtoneualiztli)
neiyanallo : secreta cosa. (1)

neiyanaloya : lugar adonde huimos. (1)

neizahuiliztli : admiracion. (1 neiçauiliztli) temor. (1 neiçauiliztli) pasmo.


(1 neiçauiliztli) miedo. (1 neiçauiliztli) espanto, admiracion, o escandalo. (2
Neiçauiliztli)

neizotlaliztli : bossadura. (1 neiçotlaliztli)

neiztlacoliztli : consideracion tal. (1) consideracion o meditacion. (2)

nelcahualiztli : desmerecimiento assi. (1 nelcaualiztli) oluido delo que conuiene


a mi persona. (2 Nelcaualiztli)

nelchihua, nino : tomar de burla lo ageno, y quedarse con ello. pre: oninonelchiuh.
(2 Nelchiua, nino) tomar alguna cosa a otro de burla y quedarse despues con ello
de veras, no osando tornarlo asu dueño deverguénça porse lo auer tomado o hurtado
secretamente. (1 nino, nelchiua)

nelchiquiuh + : sueldo ganar assi. (1 notzontecon nelchiquiuh nicqua) biuir de


mi sudor y trabajo, o ganar sueldo. metapho. (2 Notzontecon nelchiquiuh nicqua)

nelhuayo : arraigada cosa assi. (1) baruada planta. (1) cosa que tiene rayz.
(2)

nelhuayo cuahuitl : idem. (Nelhuayo quauhtoctli: arbol o estaca con rayzes


para plantar.) (2 Nelhuayo quauitl)

nelhuayo cuauhtoctli : arbol o estaca con rayzes para plantar. (2 Nelhuayo


quauhtoctli)

nelhuayoa : echar rayzes el arbol. preterito: onelhuayoac. (2)

nelhuayocuauhtoctli : planta con su raya y tierra. (1 nelhuayoquauhtoctli)

nelhuayohua : echar rayzes o arraygarse el arbol. (1 nelhuayoua)


nelhuayohua, ni : raygar. (1 ni, nelhuayoua)

nelhuayohuihuitla, nitla : desarraygar arbol. (1 nitla, nelhuayouiuitla)

nelhuayoquixtia, nitla : arrancar algo de rayz. (1)

nelhuayotia, mo : echar rayzes o arraygarse el arbol. (1)


nelhuayotia, nic : fundar el sermon o platica sobre alguna auctoridad o razon,
como por thema de sermon. (1)
nelhuayotia, nino : arraigar o echar rayzes. pre: oninonelhuayoti. (2) raygar.
(1)
nelhuayotia, nitla : fundar platica o sermon sobre alguna auctoridad de
escriptura. preteri: onitlanelhuayoti. (2) fundar o principiar alguna cosa. (1)

nelhuayotia ni, tlaana, nino : arraigarse algo o echar rayzes. (1)

nelhuayotica : con cimiento y arraigada y fundadamente. (2)


nelhuayotl : generacion como linage. (1) rayz de arbol o yerua. (1)
principio principal. (1) comienço o principio. (1) principio, fundamento, o
comienço. (2)

nelhuayotoca, nitla : buscar la raiz y fundamento del negocio. pre:


onitlanelhuayotocac. (2) buscar de rayz la verdad. (1)

nelhuia, nitetla : remar a otro, o mecerle y reboluerle alguna cosa. pre:


onitetlanelhui. (2)

nelhuiliztli : proposito. (1)

neliliztli : certidumbre. (1) certidumbre. (2)

nelilmati, ninoc : agradecido ser. (1)

nelincoa, ni : ahitarme. (1)

nelitoa, nitla : afirmar o certificar algo. preterito: onitlanelito. (2) dezir


verdad. (1) afirmar algo. (1)

nelixhuitia, ni : ahitarme. (1 ni, nelixuitia)

nelli : verdad. (1) cierta cosa y verdadera. (1) verdadera cosa. (1) veras
no burlas. (1) cierto, ciertamente, o de verdad. (2)

nelli + : ciertamente. (1 vel nelli) lexos dela verdad. (1 niman amo nelli)
veras no burlas. (1 vel nelli) lexos de dubda. (1 cenca nelli)

nelli ahahuializtli : gloria verdadera. (1 nelli ahauializtli)

nelli machtemamauhti : espantable cosa que pone gran temor. (1)

nelli netimaloliztli : gloria verdadera. (1)

nelli niquitoa : dezir verdad. (1)

nelli papaquiliztli : gloria verdadera. (1)

nelli quitoani : cierto o verdadero. (1) persona que dize y trata verdad. (2)

nelli temictli : sueño verdadero. (1)

nelli tlacuilo : escriptor verdadero. (1)

nellimach teizahui : cosa o cosas espantosas no assi como quiera. (1 nellimach


teiçaui)

nellimach temamauhti : cosa o cosas espantosas no assi como quiera. (1) cosa
temerosa y espantosa sobre manera. (2)

nellimachni, tlacaqui : atento estar. (1)

neloa, nitla : remar, mecer o batir algo. preterito: onitlanelo. (2) mecer. (1)

neloliztica + : mezcladamente. (1 tlacen neloliztica)


neloliztli + : mezcla assi. (1 tlacé[n] neloliztli)

nelpan xocoya : tener azedia enel estomago. prete: onelpan xocoyac. (2)

nelpiloni : cinta o cosa semejante para ceñirse. (1) faxa. (1) ceñidero. (1)
ceñidor o faxa. (2)

nelpiloni + : faxa de muger. (1 ciua nelpiloni) idem. (Ciua necuitlalpiloni:


faxa de muger, o cosa assi.) (2 Ciua nelpiloni)

neltilia, nic : cumplir mi palabra o desempeñalla. (1) esecutar. (1) poner por
obra algo. (1)
neltilia, nitla : verificar algo, o ponerlo por obra. prete: onitlaneltili. (2)
dar fee de algo. (1) afirmar algo. (1) testiguar. (1) prouar assti. (1) firmar
escriptura. (1) escreuir firmándo. (1)

neltilia +, n : autorizar escriptura. (1 n, amoxtlatol neltilia)


neltilia +, ni : autorizar escriptura. (1 ni, tlatol neltilia)

neltililli + : autorizada escriptura. (1 tlatol neltililli)

neltililoni : prouable cosa que se prueua cón testigos. (1) cosa prouable y
q[ue] se puede verificar. (2)

neltililoni + : autoridad de escriptura. (1 tlatol neltililoni)

neltiliz atl : agua de testimonio y verdad. (2)

neltiliz tenonotzani : idem. (Neltiliztemachtiani: predicador o maestro de


verdad.) (2)

neltiliz tlacuilolli : escriptura verdadera. (2)

neltilizatl : agua de testimonio y de verdad. (1)

neltiliztemachtiani : predicador de verdad. (1) predicador o maestro de verdad.


(2)

neltiliztenonotzani : predicador de verdad. (1)

neltiliztica : con verdad. (2)

neltiliztlacuilolli : escriptura verdadera. (1)

neltiliztli : verdad. (1) certidumbre. (1) verdad. (2)

neltiliztli quitoani : predicador de verdad. (1) persona que habla o trata


verdad. (2)

neltitica : cierta cosa y verdadera. (1) verdadera cosa. (1) cosa cierta
verdadera y aueriguada. (2)

neltoca, nino : tomar alguna cosa a otro de burla y quedarse despues con ello de
veras, no osando tornarlo asu dueño deverguénça porse lo auer tomado o hurtado
secretamente. (1)
neltoca, nitla : creer algo. preterito: onitlaneltocac. (2) creer generalmente.
(1)
neltoconi : articulo de fee. (1) creencia o fee. (1) digno de ser creido. (1)
articulo dela fe, o cosa digna de credito. (2)

neltoquiztli : digno de ser creido. (1) cosa digna de credito. (2)

nema : pie ante pie o passo a passo. (1)

nemacahualtia, nite : despartir alos que riñen, o hazer diuorcio. prete:


onitenemacaualti. (2 Nemacaualtia, nite) despartir alos que riñen. (1 nite,
nemacaualtia) descasar alos casados. (1 nite, nemacaualtia) entreuenir, poniendo
paz. (1 nite, nemacaualtia)
nemacahualtia, nitla : apartar o despegar vna cosa de otra. pre:
onitlanemacaualti. (2 Nemacaualtia, nitla) desempegar. (1 nitla, nemacaualtia)
apartar algo. (1 nitla, nemacaualtia)

nemacahualtiliztli : diuorcio. (1 nemacaualtiliztli) diuorcio tal. (2


Nemacaualtiliztli)

nemacehualquixtiliztli : nota en persona. (1 nemaceualquixtiliztli) ceuilidad


o apocamiento. (2 Nemaceualquixtiliztli)

nemach + : el que se atauia y compone para ser cobdiciado delas mugeres. (2 Iciua
nemach yetinemi)

nemachilia, nitla : arbitrar. preterito: onitlanemachili. (2) arbitrar, juzgar


entre partes. (1) traçar con el pensamiento o con la obra. (1) polir. (1)

nemachililiztli : reconocimiento del beneficio recebido. (2)

nemachiliztica : cuerdamente. (1) cuerda y prudentemente. (2)

nemachiliztica nitlatoa : hablar cuerdamente. (1) hablar cuerda y


prudentemente. (2)

nemachiliztlatolli : habla assi. (1)

nemachiliztli : polideza. (1) prudencia virtud. (1) gala. (1) sénténcia d[e]lo
q[ue] sentimos. (1) sentido, gala, o gentileza de alguno. (2)

nemachitia, nite : aduertir o auisar a otro delo q[ue] le conuiene pre:


onitenemachiti. (2) requerir amonestando y auisando. (1)

nemachitocaliztli : confession tal. (1)

nemachitoquiliztli : conocimiento tal. (1) conocimiento o confession delo que


alguno dixo o hizo. (2)

nemachitoquiztli : conocimiento tal. (1)

nemachiyotilli : exemplo que tomamos de otro. (1) exemplo que se toma de otros.
(2 Nemachiotilli)

nemachoni + : cosa amigable y de buena conuersacion, o persona aquien nos


aficionamos por ser afable y graciosa. (2 Itech nemachoni)
nemachtia, nino : apercebirse o aparejarse. pret: oninonemachti. (2) apercebirse
para algo. (1)
nemachtia, nite : auisar a otro. (1) apercebir a otro assi . (1) amonestar
o auisar de algo a otro. (1)

nemachtilcalli : escuela donde se enseñan y apré[n]den alguna facultad. (2)

nemachtiliztli : lecion que da el dicipulo. (1)

nemachtilo : todos aprenden, o se enseñan. pret: onemachtiloc. (2)

nemachtiloni : arte para de prender. (1) arte para deprender algo. (2)

nemachtiloyam pohui : idem. (Nemachtiloyam pouhqui: escolastico que aprende enla


escuela.) (2 Nemachtiloyam poui)

nemachtiloyam pouhqui : escolastico que aprende enla escuela. (2)

nemachtiloyan : escuela, donde deprenden. (1) escuela donde aprenden y se


enseñan. (2)

nemachtiloyan + : escuela de dançar. (1 netotiliz nemachtiloyan)

nemachtiloyan pohui : escolastico. (1 nemachtiloyan poui)

nemachtiloyan pouhqui : escolastico. (1)

nemachtilpololiztli : desenseñamiento. (1)

nemaconi patli : tristel o ayuda. (1 nemaconi pahtli) tristel o ayuda. (2)

nemacpalzohualiztli : abertura de mano. (1 nemacpalçoaliztli) abertura o


estendimiento de la palma dela mano. (2 Nemacpalçoaliztli)

nemactia, nicno : recebir, o alcançar mercedes o dones. pre: onicnonemacti. (2)


nemactia, nite : dar algo de balde o dotar a otro. pre: onitenemacti. (2) donar,
dar de gracia o debalde. (1) presentar. (1) dotar. (1)

nemactia +, nite : librar dineros. (1 nite, teocuitla nemactia)

nemactilia, techmo : dotarnos, o hazer nos mercedes alguno. (2)

nemactli : merced o don. (1) don, o merced que se recibe. (2)

nemactli + : arras de casamiento. (2 Ciua nemactli ypan nenamictiliztli)

nemahuizollaniliztica : deseo, o codicia deser honrado y respectado. (2


Nemauiçollaniliztica)

nemahuiztilillaniliztli : desseo tal. (1 nemauiztilillaniliztli) cobdicia


assi. (1 nemauiztilillaniliztli) idem. (Nemauiçollaniliztica: deseo, o codicia
deser honrado y respectado.) (2 Nemauiztilillaniliztli)

nemahuizzollaniliztli : muestra de vanagloria. (1 nemauizçollaniliztli)

nemaiztlacoliztli : lucha delos que luchan. (1 nemayztlacoliztli) lucha. (2)


nemalhuiliztli : delicadez de buen tratamiento. (1) perdon desta manera. (1)
grauedad de persona de auctoridad. (1) mesura. (1) onestidad. (1) dieta o
templança enel comer. (1) honestidad y buentratamiento d[e] la propria persona.
(2)

nemamachiliztli : penitencia. (1)

nemamachotlaliztli : loor proprio, o jactancia d[e]l que se jacta de algo. (2)

nemamachtiliztli : ensayamiento tal o ensayo. (1) prueua, o ensaye. (2)

nemamanilia, nic : responder el hijo a su madre sin acatamiento niverguença.


(1)

nemamatcacahua, nic : dexar de hazer, o dezir algo por empacho. prete:


onicmamatcacauh. (2 Nemamatcacaua, nic) dexar por empacho. (1 nic, nemamatcacaua)

nemamatiliztli : empacho desta manera. (1) empacho, o cortedad. (2)

nemamauhtiliztli : espanto del que se espanta. (2)

nemanahuilcalli : necessaria o priuada. (1 nemanauilcalli) priuada, o necessarias.


(2 Nemanauilcalli)

nemanahuilcomitl : seruidor baçin. (1 nemanauilcomitl)

nemanahuiliztli : defenssion tal. (1 nemanauiliztli) el acto de proueerse, o de


hazer camara, o defensa del que se defiende. (2 Nemanauiliztli)

nemanahuilli : camara o mierda. (1 nemanauilli) estiercol omierda. (1


nemanauilli) mierda. (1 nemanauilli) la camara, o mierda del que se prouee. (2
Nemanauilli)

nemanahuillo : merdoso. (1 nemanauillo) cosa que tiene mierda. (2 Nemanauillo)

nemanaliztli + : ayuda assi. (1 tepan nemanaliztli) idem. (Tepan


neixquetzaliztli: el acto de fiar a otro.) (2 Tepan nemanaliztli)

nemanamictiliztli : matrimonio. (1) desposorio. (2)

nemanamictilizzotl : matrimonial cosa. (1 nemanamictilizçotl)

nemanepanoliztli : desposorio. (1)

nemaniliztli + : aparejo tal. (1 yc nemaniliztli)

nemapatlaliztli : defenssion tal. (1) defensa del que se defiende de otros. (2)

nemapipitzoliztli : chupadura desta manera. (1)

nemapopohualoni : touajas. (1 nemapopoualoni)

nemapopohualoni tilmatli : hazalejas, paño de manos. (1 nemapopoualoni tilmatli)


paño d[e] manos, o touaja. (2 Nemapopoaloni tilmatli)

nemaquixtiliztli : saluacion. (1) huida tal. (1) huida enesta manera. (1)
saluacion, o libramiento del q[ue] se escapa y libra de algun mal. (2)
nemaquixtilo : libranse, o saluanse todos. pr: onemaquixtiloc. (2)

nemaquixtiloya : preuilegiado lugar. (1)

nemaquixtiloyan : lugar adonde huimos. (1) lugar preuilegiado adonde se libran.


(2)

nemat + : recelo assi. (1 teuicpa nemat canemiliztli)

nematapayolhuiliztli : juego de pelota con la mano. (1)

nematca : prudentemente. (1) cuerdamente. (1) pesadamente con cordura y seso.


(1) estudiosamente desta manera. (1) cautelosa y prudentemeute. (1) pie ante
pie o passo a passo. (1) sabiamente assi. (1) mansamente, o contiento. (2)

nematca amapoahuani : letor dulce y suaue. (1 nematca amapoauani)

nematca icihuiliztli : el acto de yr de priesa y contiento. (2 Nematca


iciuiliztli)

nematca tlahuanaliztli : templança desta manera. (1 nematca tlauanaliztli)

nematca tlahuanqui : templado enel vino. (1 nematca tlauanqui)

nematca tlatoani : gracioso enesta manera. (1) bien hablada persona. (1)

nematcacaqui, nitla : oyr algo con sosiego y prudencia. prete: onitlanematcacac.


(2) oyr algo cón reposo y sabiduria. (1 nitla, nematcacaq[ui])

nematcachihua, nic : hazer algo con cordura y discrecion. (1 nic, nematcachiua)


nematcachihua, nitla : hazer algo con discrecion y prudencia. prete:
onitlanematcachiuh. (2 Nematcachiua, nitla) prudentemente hazer algo. (1 nitla,
nematcachiua)

nematcachihua + : yncónsideradamente hazer algo. (1 amo nic, nematcachiua)

nematcahuitequi, nite : herir liuianamente. (1 nite, nematcauitequi)

nematcaiciuhtiuh, ni : yr presto y con tiento. (1)

nematcaitoa, nitla : dezir algo prudente, o elegantemente. pret:


onitlanematcaito. (2) dezir algo auisada y prudentemente. (1 nitla, nematcaytoa)

nematcaitoa =, ni : = nematcatlatoa (2 nematcaitoa )

nematcaitta, nitla : mirar el negocio cuerda y prudentemente. prete:


onitlanematcaittac. (2) mirar prudentemente o con mucha cordura algún negocio.
(1)

nematcatemoa, nitla : buscar la cosa despacio y con cordura. brete.


onitlanematcatemo. (2) buscar algo con mucha diligencia. (1)

nematcatlahuanaliztli : templança, o moderacion enel beuer. (2


Nematcatlauanaliztli)

nematcatlahuanqui : templado enel beuer. (2 Nematcatlauanqui)


nematcatlatoa : elegante persona en hablar. (1)
nematcatlatoa, ani : neciamente hablar. (1) necear, dezir necedades. (1)
nematcatlatoa, ni : lo mesmo es que nematcaitoa preterit: oninematcatlato. (2)
dezir algo auisada y prudentemente. (1) eloquentemente hablar. (1)

nematcatlatoani : persona bien hablada. (2)

nematcatlatoliztica : elegantemente assi. (1) elegantemente y con buena platica.


(2)

nematcatlatoliztli : gracia en hablar. (1) elegancia tal. (1) razonamiento, o


platica elegante y discreta (2)

nematcatlatolli : habla assi. (1) elegante platica. (1) habla elegante, y platica
discreta. (2)

nematcatlatoltica : graciosamente assi. (1) con elegante y cuerda platica o


habla. (2)

nematcatotoca, ni : yr de priesa y contiento. pee. oninematcatotocac. (2) yr


presto y con tiento. (1)

nematcayauh, ni : yr contiento. preterito: oninematcaya. (2)

nematcayotica : cortesmente. (1) cuerdamente. (1) cuerda y prudentemente. (2)

nematcayotl : cortesia. (1) cortesia, o comedimiento. (2)

nematepayolhuiliztli : juego de pelota conla mano. s. el acto de jugar. (2)

nematequilatl : agua de manos. (1) agua de manos. (2)

nematequilcaxitl : plato para aguamanos. (1) plato para agua manos. (2)

nematequilcaxpechtli : plato para aguamanos. (1) idem. (Nematequilcaxitl: plato


para agua manos.) (2)

nematequiliztecomatl : aguamanil. (1)

nematequiloni : aguamanil. (1)

nematequiloni + : fuentes para lauar las manos. (1 tlatoca nematequiloni)

nematequiltecomatl : aguamanil. (1)

nematihuani : sentimiento obra de sentir. (1 nematiuani)

nematiliztica : discretamente. (1) astutamente assi. (1) cuerda y


prudentemente. (2)

nematiliztica + : familiarmente. (1 tetech nematiliztica)

nematiliztli : seto o sentido. (1 nehmatiliztli) onestidad. (1) modestia. (1)


astucia prudente. (1) galania. (1) polideza. (1) yndustria assi. (1) opinion.
(1) cautela prudente. (1) criança y comedimiento. (1) destreza. (1) sentido
cón q[ue] sentimos. (1) prudencia virtud. (1 nehmatiliztli) abilidad. (1)
conualecencia. (1 nehmatiliztli) sabiduria assi. (1 nehmatiliztli) estudio o
diligencia. (1) brio. (1) cordura, abilidad, có[n]ualecencia del enfermo, o
industria y astucia. (2)

nematiliztli + : costumbre de vida. (1 ytech nematiliztli) el acto de hallarse


bien y aficionarse a alguna persona. (2 Tetech nematiliztli) familiaridad. (1
tetech nematiliztli) abituacion o habito. (1 ytla itech nematiliztli)
pénsamiénto assi. (1 yuh nematiliztli) costumbre desta manera. (2 Itla itech
nematiliztli) opinion. (1 yuh nematiliztli) abusion. (1 aqualli ytech
nematiliztli) recelo assi. (1 teuicpa nematiliztli) abito, vso ycostû[m]bre. (1
ytla itech nematiliztli) el acto d[e] acostú[m]brarse alguno, a alguna cosa. (2
Itech nematiliztli)

nematlazaliztli : mangonada. (1 nematlaçaliztli) mangonada. (2 Nematlaçaliztli)

nematoquiliztli : tocamiento assi. (1) tocamiento delas partes vergó[n]çosas. (2)

nematotopehuiliztli : juego de pelota con la mano. (1 nematotopeuiliztli) juego


depelota conla mano. (2 Nematotopeuiliztli)

nematumaliztli : diuorcio. (1) diuorcio delos que se descasan. (2)

nematzayanaliztli : diuorcio. (1) divorcio, o apartamiento. (2)

nemauhtiliztica : couarde, o medrosamente. (2)

nemauhtiliztli : cobardia. (1) temor. (1) couardia. (1) miedo. (1) temor, o
espanto del que se espanta. (2)

nemaxacualoliztli : fricadura tal. (1 nemaxaqualoliztli)

nemayan : entre año, o entre semana. (2)

nemecaniliztli : ahorcamiento. (1)

nemecatiliztica : luxuriosamente assi. (1) con amancebamiento. (2)

nemecatiliztli : amancebamiento. (2) amancebamiento. (1) luxuria. (1)

nemelahuacatecaliztli : estendimiento assi. (1 nemelauacatecaliztli)

nemelahuacatequiliztli : rendimiento del que se tiende ala larga. (2


Nemelauacatequiliztli)

nemelahualiztli : idem. (Nemelauacatequiliztli: rendimiento del que se tiende ala


larga.) (2 Nemelaualiztli) estendimiento assi. (1 nemelaualiztli)

nemetzoilizpan : tiempo dela costumbre y menstruo dela muger. (2 Nemetzuilizpan)


tiempo menstruo de muger. (1 nemetzuilizpan)

nemetzoiliztli : camisa assi. (1 nemetzuiliztli) costumbre, o camisa dela muger.


(2 Nemetzuiliztli) mestruo de muger. (1 nemetzuiliztli) costumbre tal. (1
nemetzuiliztli) flor dela muger. (1 nemetzuiliztli)

nemexhualiztli : higo de almorranas. (2 Nemexualiztli) higo dolencia del


saluonor. (1 nemexualiztli)
nemi, ni : biuir, o morar. prete: oninen. (2) biuir o morar. (1) vida tener.
(1) biuir. (1) residir. (1)

nemi + : moça de seruicio. (1 tetlan nemi) hombre doblado, o de dos caras. (2


Necoc nemi) el que biue con otro. (2 Tepal nemi) conuersar o tratar con otro. (1
tetlan ni, nemi) ynabil cosa. (1 çannen nemi) malsin, o reboltoso. (2 Tetzalan
nemi) idem. (Ilhuicac chane: morador del cielo.) (2 Ilhuicac nemi) haragan. (1
çannen nemi) idem. (Oncan acitiuh yn neteilhuiliztli: el estado enque esta el
pleyto.) (2 Oncan nemi in neteilhuiliztli) labrador o maceual. (2 Quauhtica nemi,
quiltica nemi) idem. (Milla ychan: idem. (Millacatl: labrador o aldeano.)) (2
Milla nemi) reboluer o turbar a otros. (1 tenepá[n]tlani, nemi) jubilado,
esento, o suelto de trabajo. (2 Ivollotlama nemi) andar, o biuir dos juntamente.
pre: neuan onenque. (2 Neuan nemi) morador de bosque. (1 quauhnepantla nemi)
ciciones. (2 Teitic nemi atonauiztli) mandon que manda a menudo muchas cosas. (2
çanic nemi intenauatia) acada passo, o no entiende en otra cosa. aduerbio. (2
çanic nemi) ayrado por mucho tiempo. (2 Iqualan ipan nemi) doblado hombre. (1
necoc nemi) biuir, o morar juntos. (2 Cepan nemi) paz tener. (1 yuian yocoxca
ni, nemi) morador de rio. (1 atoyaté[n]co nemi) en vno biuir dos. (1 neuan nemi)
antiguo o anciano. (1 yeuecauh nemi) grande en edad. (1 yeuecauh nemi) en vno
biuir dos. (1 cen nemi) morador de monte. (1 quauhtenco nemi) especulatiuo. (1
moyolnonotzanih canimmach nemi yyollo) estado dela causa. (1 oncan nemi) rezio
no doliente. (1 vel nemi) ayrado largo tiempo. (1 yqualá[n] ypan nemi) tratar o
negociar. (1 ytech ni, nemi) morador del cielo. (1 ylhuicac nemi) morador de
bosque. (1 quauitic nemi) en vno biuir dos. (1 cepan nemi) en vno biuir dos. (1
moncauiti nemi) moço para mandados. (1 tetlan nemi) moço de seruicio. (1
tetlá[n] nemi) especular. (1 canimmach nemi noyollo) ciciones. (1 teitic nemi
atunauiztli)
nemi +, ni : ofender. (1 teixco teicpac ninemi) morar con otro. (1 tetloc
ninemi) morar con otro. (1 tetlan ninemi) comer amenudo. (1 çanic ninemi
nitlaquan) idem. preterito: tenepantla tetzalan oninen. (Tenepantla ninoteteca:
idem. prete: tenepantla oninotetecac. (Tenepantla ninoteca: idem. o meter mal
entre otros. prete: tenepantla oninotecac. (Tenepantla netequiliztli: idem.
(Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer aotros.)))) (2 Tenepantla tetzalan
ninemi) durar para sié[m]pre. (1 muchipa cemicac ninemi) entender en algun
negocio. (1 ypan ninemi) morar cerca de algun lugar. (1 ytloc ynauac ninemi)
morar con otro. (1 tepal ninemi) esecutar. (1 ypan ninemi) çanquear. (1 nouian
ninemi) escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o con curiosidad. (1
nouian ninemi) durar para sié[m]pre. (1 cemicac ninemi) çanquear, o andar por
todas partes. preterito: nouian oninen. (2 Nouian ninemi) biuir en pecado.
preterito: tlatlacolpan oninen. (2 Tlatlacolpan, ninemi) desmedrar la criatura,
por estar preñada la que la cria. (1 çanic ninemi yn nitlatzipinoa) entender en
algun negocio. preterito: ipan oninen. (2 Ipan ninemi) entender en algun negocio.
prete: itech oninen. (2 Itech ninemi) perseuerar en bien. (1 ypan ninemi yn
qualli) escudriñar la escriptura o cosas arduas. (1 nouian ninemi) exercitarse.
(1 yeipá[n] ninemi) estar en el campo. (1 milpan ninemi) morar. (1 nica, ninemi)
estio tener en lugar. (1 centonal cana ninemi) reboluer a otros, o ser malsin. (2
Tenepantla ninemi) biuir con otro. p: tetlan oninen. (2 Tetlan ninemi) idem.
preteri: teixco teicpac oninen. (Teixco teicpac neua: idem. prete: teixco teicpac
oneuac. (Teixco neua: descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre:
oteixconeuac.)) (2 Teixco teicpac ninemi) no entender en otra cosa sino en comer.
(2 çanic ninemi nitlaqua) no entender en otra cosa, o hazer algo amenudo. (2
çanic ninemi) solicitar o entender en algun negocio. prete: ic oninen. (2 Ic
ninemi) ser malsin, o reboltoso. preteri: tetzalan oninen. (2 Tetzalan ninemi)
biuir con otro. pre: tetloc tenauac oninen. (2 Tetloc tenauac ninemi) chismear.
(1 tenepantla ninemi)

nemi, + : labrador o maceual. (2 Quauhtica nemi, quiltica nemi)


nemiccanenequiliztli : fingimiento tal. (1)

nemiccanequiliztli : idem. (Nemiccayetoquiliztli: fingimiento del que se finge


estar muerto.) (2)

nemiccatlapiquiliztli : idem. (Nemiccanequiliztli: idem. (Nemiccayetoquiliztli:


fingimiento del que se finge estar muerto.)) (2) fingimiento tal. (1)

nemiccayetoquiliztli : fingimiento del que se finge estar muerto. (2) fingimiento


tal. (1)

nemilia, nino : mantenerse con su industria. pret: oninonemili. (2) mantenerse.


(1)
nemilia, nite : pesquisar, o inquirir vida agena. preter: onitenemili. (2)
pesquisar algun maleficio. (1)
nemilia, nitla : conjeturar. (1) pensar, o deliberar algo. preterit:
onitlanemili. (2) especular. (1) ymaginar. (1) acordar o deliberar algo. (1)
procurar. (1) ynquirir o discurrir con el pensamiento, para verytantear lo q[ue]
se deue hazer en algun negocio. (1) premeditar y pensar lo que se ha de hazer.
(1) tratar algun negocio. (1) fabricar hazer por artificio. (1) silogizar, o
discurrir con el pensamiento. (1) considerar o tratar lo que se ha de hazer o
dezir. (1) yndustrioso ser. (1)

nemilice + : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua nemilice)


aficionado a mugeres. y no é[n] mala parte. (2 Ciua nemilice) simple persona sin
doblez. (1 melauaca nemilice) justo. (1 melauaca nemilice)

nemiliceque + : justos. (1 melauaca nemiliceque)

nemiliz tzonquizaliztli : passamiento de muerte. (1 nemiliz tzunquiçaliztli)

nemilizamatl : ystoria. (1)

nemilizamatl + : historia delo que dep[re]sente se haze, o acaece. (2 Quin axcan


nemilizamatl) ystoria delo presente. (1 quinaxcan nemilizamatl)

nemilizameyalli : fuente de vida. (2) fuente de vida. (1)

nemilizcuepa, nino : enmendar la vida, o conuertirse abien biuir. preterito:


oninonemilizcuep. (2) emmendar la vida. (1) enmendarme. (1 nino, nemilizc[u]epa)
conuertirse o emendarse. (1)
nemilizcuepa, nite : conuertir a otro abien biuir preterito: onitenemilizcuep.
(2) conuertir a otro. (1)

nemilizcui + : remedar. (1 tetech nino, nemilizcui)

nemilizitlacahuiliztli : corrupcion de costumbres. (2 Nemilizitlacauiliztli)


corrupcion de costumbres. (1 nemilizitlacauiliztli)

nemilizoipana, nite : dar orden o manera de biuir a otros. pre:


onitenemilizuipan. (2 Nemilizuipana, nite) ley dar generalmente. (1 nite,
nemilizuipana)

nemilizpohua, nite : narrar, o relatar historia, o vida de otro. preteri:


onitenemilizpouh. (2 Nemilizpoa, nite) contar historia. (1 nite, nemilizpoa)
nemiliztecpanilia, nite : dar orden de biuir a otros. pre:
onitenemiliztecpanili. (2) ley dar generalmente. (1)

nemiliztemoa, nite : inquirir vida agena. preter: onitenemiliztemo. (2)

nemiliztemohua, nite : pesquisar algun maleficio. (1 nite, nemiliztemoua)

nemiliztia, nicno : biuir segun alguna regla o modo de biuir. (1)


nemiliztia, nite : doctrinar o instruyr a otro. prete: onitenemilizti. (2)
abiuar a otro. (1)

nemiliztia +, nicno : tener algun modo o manera de biuir. (1 ytla


nicnonemiliztia)

nemiliztia, + : tener algun modo o manera de biuir particular. preterito: ytla


onicnonemilizti. (2 Nemiliztia, ytla nicno)

nemiliztia, itla nicno : tener algun modo o manera de biuir particular.


preterito: ytla onicnonemilizti. (2 Nemiliztia, ytla nicno)

nemiliztica + : dobladamente assi. (2 Necoc nemiliztica) religiosamente assi. (1


yztlacateoyotica nemiliztica) dobladaménte assi. (1 necoc nemiliztica)

nemiliztlacualli : mantenimiento de vida. (2 Nemiliztlaqualli)

nemiliztlacuiloani : coronista o historiador. (2)

nemiliztlacuilolli : chronica, historia, o leyenda. (2) leyenda. (1)

nemiliztlatolicuiloani : ystoriador. (1 nemiliztlatolycuiloani)

nemiliztlatollotl : chronica, historia, o leyenda. (2) leyenda. (1)

nemiliztlaxcalli : pan de vida. (2)

nemiliztli : estado o grado en que esta cada vno. (1) vida. (1)

nemiliztli + : nauegacion. (2 Acaltica nemiliztli) el acto de meter mal entre


otros reboluiendos. (2 Tetzalan nemiliztli) vida eterna. (2 Cemmanca nemiliztli)
idem. (Tlanepantla yeliztli: mediano estado, o manera d[e] biuir.) (2 Tlanepantla
nemiliztli) haragania. (1 çannen nemiliztli) perseuerancia assi. (1 qualli ypan
nemiliztli) haragania. (1 çan tlapic nemiliztli) morada con otro. (1 tetlan
nemiliztli) duracion assi. (1 muchipa cemicac nemiliztli) doblez tal. (1 necoc
nemiliztli) modestia. (1 yuian nemiliztli) mongia. (1 teopixca nemiliztli)
religion. (1 teoyotica nemiliztli) grándeza assi. (1 yeuecauh nemiliztli)
desasossiego tal. (1 auic nemiliztli) antiguidad. (2 Yeuecauh nemiliztli) vida
pacifica y sosegada. (2 Iuian nemiliztli) duracion assi. (1 cemicac nemiliztli)
antiguedad tal. (1 vecauh nemiliztli) mesura. (1 yuian nemiliztli) estado baxo.
(1 quitzacuia nemiliztli) morada con otro. (1 tepal nemiliztli) morada en esta
manera. (1 ytloc ynauac nemiliztli) modestia. (1 yocoxca nemiliztli) ofenssa. (1
teixco teicpac nemiliztli) morada con otro. (1 tetloc nemiliztli) vida pacifica
y sosegada. (2 Iuian yocoxca nemiliztli) morada con otro. (1 tenauac nemiliztli)
romeria o vida de penitencia y merecimiento. (2 Tlamaceuhca nemiliztli) vida
pacifica. (2 Yucuxca nemiliztli) doblez tal. (2 Necoc nemiliztli) el acto de
reboluer aotros. (2 Tenepá[n]tla nemiliztli) vida perdurable y eterna. (2 Cemicac
nemiliztli) religion falsa. (1 yztlaca teoyotica nemiliztli) estado mediano. (1
tlanepantla nemiliztli)
nemiliztoca, nite : seguir o imitar a otro enla vida. pre: onitenemiliztocac.
(2) seguir o ymitar vida de otro. (1) remedar. (1)

nemiliztzonquizaliztli : fin o termino dela vida. (2 Nemiliztzunquiçaliztli)

nemilizzotl : ystoria. (1 nemilizçotl)

nemilizzotl + : ynabilidad assi. (1 çá[n]nen nemilizçotl)

nemillanehuiliztli : arrendamiento assi, netlaneuiliztli. (1 nemillaneuiliztli)

nemimiloliztli : rebuelco del que se rebuelca. (2) rebuelco. (1)

nemimilolli : rebuelco. (2) rebuelco. (1)

nemimiloloyan : rebolcadero. (2) lauajo o lauajal como de puercos. (1)


rebolcadero. (1)

nemiminaliztli + : juego de cañas. (1 cauallopan, nemiminaliztli)

nemimiquiznahuatiliztli : el acto de hazer testamento. (2


Nemimiquiznauatiliztli)

nemini : viandante. (1) el que biue o mora en algun lugar. (2) morador. (1)
biuo. (1)

nemini + : nauegante. (2 Acaltica nemini) malsin, o reboltoso (2 Tetzalan


tenepantla nemini) idem. (Tenepantla motecani: malsin y reboluedor de otros.) (2
Tenepantla nemini) malsin. (1 tetzalan tenepantla nemini) morador con otro. (1
tetloc nemini) modesta cosa. (1 yucoxca nemini) familiar cosa. (1 tetlan nemini)
ofendedor. (1 teixco teicpac nemini) morador enesta manera. (1 ytloc, ynauac
nemini) morador con otro. (1 tepal nemini) modesta cosa. (1 yuian nemini)
escudriñador desta manera. (1 nouian nemini) carta persona y continente. (1
chipauaca nemini) pacifico y modelo. (2 Yucuxca nemini) pacifica y sosegada
persona. (2 Iuian nemini) nauegante. (1 acaltica nemini) morador con otro. (1
tetlan nemini) çanqueador. (1 nouian nemini) messurado. (1 yuian nemini) ayrado
largo tiempo. (1 yqualan ypan nemini) messurado. (1 yocoxca nemini) animal de
agua. (1 atlan nemini) mostrenco. (1 xomulco caltech nemini) mostrenco.
metaphora. (2 Xomulco caltech nemini) perseuerante. (1 qualli ypan nemini)
morador con otro. (1 tenauac nemini) idem. o reboltoso. (Tetzalan nemi: malsin,
o reboltoso.) (2 Tetzalan nemini) andariego, o çanqueador. (2 Nouian nemini)
cortesano. (2 Tecpan nemini) idem. (Iqualan ipan nemi: ayrado por mucho tiempo.)
(2 Iqualan ipan nemini) religioso assi. (1 yztlacateoyotica nemini)

nemiquiznenahuatiliztli : testamento. (1 nemiquiznenauatiliztli)

nemitia, nic : tener o sustentar criado o cauallo. &c. pre: onicnemiti. (2)
tener criado o cauallo; &c. (1)
nemitia, nino : biuir o morar en algun lugar. prete: oninonemiti. (2) morar. (1)
biuir o morar. (1)
nemitia, nite : mantener o sustentar a otro. pret: onitenemiti. (2) vida dar.
(1)

nemitia + : pensar o tratar algo interiormente. (1 ytla nitic nic, nemitia)


nemitia +, nic : niñerear hazer obras de niños. prete: pipillotl onicnemiti. (2
Pipillotl nicnemitia) tratar, o pensar algo dentro desi, o consigo mesmo. p: itla
nitic onicnemiti. (2 Itla nitic nicnemitia) carecer del vso de alguna cosa. (1
amo nicnemitia) tratar penssar algo interiormente. (1 ytla nihtic nicnemitia)
tratar penssar algo interiormente. (1 qualli nihitic nicnemitia) gastar
demasiado. (1 atle nicnemitia)
nemitia +, nitla : hazer algo, interiormente. (1 nitic nitlanemitia) idem.
pre: nitic onitlanemiti. (Itic nitlaay, n: idem. pre: nitic onitlaax. (Itic
ninonotza, n: consultar algo consigo mismo. pre: nitic oninonotz.)) (2 Itic
nitlanemitia, n)
nemitia +, tic : tener, o auer costumbre de alguna cosa. (2 Iuhqui ticnemitia)
vsase assi entre nosotros. (1 yuhqui ticnemitia) acostumbrar o ser comun
prouerbio y manera de dezir. (1 yuhqui ticnemitia) estraño o estrangero, o cosas
que vienen de otras partes. (1 amo yuhquin ticnemitia)

nemitia, + : pensar o tratar algo dentro de si. pre: itla nitic onicnemiti. (2
Nemitia, ytla nitic nic)

nemitia, itla nitic nic : pensar o tratar algo dentro de si. pre: itla nitic
onicnemiti. (2 Nemitia, ytla nitic nic)

nemiuhyan : vazia cosa. (1)

nemiuhyantilia, nitla : destruyr el patrimonio o la hazienda. pre:


onitlanemiuhyantili. (2) destruir patrimonio. (1) assolar o destruyr pueblo. (1)

nemiuhyantilia =, nitla : = nempopoloa (2 nemiuhyantilia )

nemiuhyantiliztli : desé[m]baraço. (1)

nemiuhyantlalia, nitla : asolar el pueblo, o talar montes. pre:


onitlanemiuhyantlali. (2) talar monte o assolar o destruyr el pueblo. (1)

nemiuhyanyotl : vaziedad assi. (1)

nemmaca, nicte : dar algo de gracia o de balde, o sin prouecho ni razon. p:


onictenemmacac. (2) debalde o graciosamente dar algo. (1) dar debalde o de
gracia alguna cosa. (1)

nemmaca + : debalde o graciosamente dar algo. (1 çan nicte, nemmaca)

nemmauhtia, nino : espantarse. (1)


nemmauhtia, nite : espantar a otro, por via de passatiempo. (2) espantar o
amedrentar. (1)

nemmayan : dia de labor. (1)

nemoa : todos biuen, o todos moran en alguna parte. pre: onemoac. (2)

nemoayan : lugar donde algunos moran o habitan, o poblacion. (2)

nemocihuiliztica : turbadaménte. (1 nemociuiliztica)

nemocihuiliztli : aceleramiento. (1 nemociuiliztli) agonia. (1 nemociuiliztlí)


congoxa, turbacion, o solicitud y priesa de negocios, o agonia. (2 Nemociuiliztli)
desasossiego. (1 nemociuiliztli) embaraço tal. (1 nemociuiliztli) ruydo enesta
manera. (1 nemociuiliztli) alteracion assi. (1 nemociuiliztli)

nemohualiztli + : morada en esta manera. (1 vel, nemoualiztli)


nemohuayan : poblacion. (1 nemouayá[n]) morada. (1 nemouayan)

nemomotzoliztli : rascuñadura o rascadura. (2) rascadura. (1)

nemomotzoloni : rascaduro assi. (2) rascador para rascar. (1)

nempanca : cosa sin prouecho, o por demas. (2)

nempehualtia, nite : maltratar a otro sin causa. prete: onitenempeualti. (2


Nempeualtia, nite) acometer a otros sin razon. (1 nite, nempeualtia)

nempehualtia + : castigar justamente y con razon. (1 amoçan nic, nempeualtia)

nempolihui : desperdiciarse algo. preterit: onempoliuh. (2 Nempoliui)

nempoloa, nic : gastar assi el dia y la noche. (2) gastar todo el dia en vano
osin prouecho. p: onicné[m]polo icemilhuitl. (2) passar todo el dia sin prouecho.
(1 nic, né[n]poloa)
nempoloa, nitla : desperdiciar o echar a perder alguna cosa, pre: onitlanempolo.
(2) desperdiciar algo. (1) estragar. (1)

nempoloa in cemilhuitl, nic : gastar todo el dia sin prouecho. preterito:


onicnempolo yn cemilhuitl. (2)

nempopoloa, nitla : lo mesmo es que nemiuhyantilia. pre: onitlanempopolo. (2)


gastar en mal. (1)

nempopoloani, tla : prodigo gastador. (1)

nen : en vano, por demas, o sin prouecho. aduer. (2) envano. (1) sin prouecho ni
vtilidad, o en vano. (1)

nen + : saña con causa y ocasion. (1 amoçan nen qualaniliztli) ocioso. (1 çan
nen yeni) ociosamente. (1 çan nen yaliztica)

nena mictiliznencayotl : vida maridable. (1)

nenacacictecaliztli : assomadura tal. (1 nenacazictecaliztli)

nenacazcocoliztli : enfermedad delos oydos, o delas orejas. (2)

nenacazcuicuihuani : escarua orejas. (2 Nenacazcuicuiuani) mondaorejas. (1


nenacazcuicuiuani) escarua orejas. (1 nenacazcuicuiuani)

nenacazmamalihuani : idem. (Nenacazyectiloni: idem. (Nenacaz__cuicuiuani:


escarua orejas.)) (2 Nenacazmamaliuani) escarua orejas. (1 nenacazmamaliuani)

nenacazpopohualoni : idem. (Nenacaz__mamaliuani: idem. (Nenacazyectiloni:


idem. (Nenacaz__cuicuiuani: escarua orejas.))) (2 Nenacazpopoaloni) mondaorejas.
(1 nenacazpopoualoni)

nenacazquetzaliztli : inclinamiento dela oreja para oyr o asechar lo que se


habla. (2 Nenacazq[ue]tzaliztli) assechança tal. (1)

nenacaztataconi : escarua orejas. (2) mondaorejas. (1) escarua orejas. (1)


nenacazyectiloni : idem. (Nenacaz__cuicuiuani: escarua orejas.) (2)
mondaorejas. (1)

nenachcapanquetzaliztli : soberuia. (1)

nenactiliztli : auezindamiento tal. (1)

nenahualiztli : dança delos que van abrasados por los cuellos. (2 Nenaualiztli)
dança assi. (1 nenaualiztli)

nenahuatiliztli : pato partido o concierto. (1 nenauatiliztli)

nenahuatiliztli + : el acto de mandar algo de palabra el q[ue] hizo o haze


testamento. (2 Tlatoltica nenauatiliztli)

nenahuatilotiuh + : albacea. (2 Itech nenauatilotiuh) albacea. (1 ytech


nenauatilotiuh nanauatilotiuh)

nenahuatilpoloa, tito : soltar el juramento. (1 tito, nenauatilpoloa)

nenahuatilxinia, tito : soltar el juramento. (1 tito, nenauatilxinia)

nenamicti liznemiliztli : vida maridable. (1)

nenamictiliznemiliztli : vida maridable o matrimonial. (2) maridable vida.


(1)

nenamictiliznencayotl : idem. (Nenamictiliz__nemiliztli: vida maridable o


matrimonial.) (2) maridable vida. (1)

nenamictilizotl : matrimonial cosa. (2 Nenamictiliçotl)

nenamictiliztica tenan : madrina desta manera. (2) madrina deboda. (1)

nenamictiliztica teta : padrino de matrimonio. (2) padrino de boda. (1)

nenamictiliztli : desposorio. (1) bodas. (1) casamiento. (1) matrimonio. (1)


casamiento o desposorio. (2)

nenamictiliztli + : desposorio o casamié[n]to por la yglesia. (2 Teoyotica


nenamictiliztli) desastre. (2 Oui nenamictiliztli) arras de casamiento. (2 Ciua
nemactli ypan nenamictiliztli) arras de casamiento. (1 ciuanemactli ypampa
nenamictiliztli) matrimonio. (1 teoyotica nenamictiliztli) solteria de aquestos.
(1 amo nenamictiliztli) desposorio. (1 teoyotica nenamictiliztli) arras de
casamiento. (1 ciuatetlauhtilli ypampa nenamictiliztli) desastre. (1 oui
nenamictiliztli) arras de casamiento. (2 Ciua tetlauhtilli ipan nenamictiliztli)

nenamictilizyeyantli : talamo de nouios. (1) talamo de nouios. (2)

nenamictilizzotl : matrimonial cosa. (1 nenamictilizçotl)

nenamictilo : casarse todos. (1)

nenamictiloni : maridable cosa. (1) cosa p[er]teneciente a matrimonio. (2)

nenamictiloyan : bodas, s: el lugar del combite donde se celebran. (1) lugar


donde se hazen las bodas o donde casan y desposan. (2)
nenamiquiliztli : competencia o contencion. (1) brega o contencion. (2)

nenanahuatiliztli + : mandado de palabra. (1 tlatoltica nenanauatiliztli)

nenayotl : modo o manera de biuir. (2)

nenca, ni : mar ocioso y sin alguna ocupació[n]. prete: oninencatca. (2)


nenca, no : mi mantenimiento, o vida. (2)
nenca, to : nuestra vida o sustentacion. (2)

nencahua, nic : passar todo el dia sin prouecho. (1 nicnencaua) idem. preteri:
onicnencauh. &c. (Nicnempoloa ycemilhuitl yceyoual: gastar assi el dia y la
noche.) (2 Nicnencaua ycemilhuitl yceyoal)
nencahua, nino : ser desdichado. preterito: oninonencauh. (2 Nencaua, nino) hazer
algo én vano y sin prouecho alguno. (1 níno, nencaua) engañarse o hallarte
burlado. (1 ni[n]o, nencaua)

nencahua in cemilhuitl, nic : gastar todo el dia sin prouecho. pr: onicnencauh yn
cemilhuitl. (2 Nencaua yn cemilhuitl, nic)

nencahua, + : dexar de hazer algo por negligencia, o dexar de castigar algun


delicto. prete: çan onicnencauh. (2 Nencaua, çan nic)

nencahua, zan nic : dexar de hazer algo por negligencia, o dexar de castigar
algun delicto. prete: çan onicnencauh. (2 Nencaua, çan nic)

nencauh; + : mi criado. (2 Nencauh; no)

nencauh; no : mi criado. (2)

nencayotl : mántenimiento humano. (1) mantenimiento humano. (2) biuienda o modo


de biuir. (1)

nencemilhuitl : dia aziago o desaprouechado. (2) aziago dia. (1)

nenchihua, nitla : hazer algo envano o sin algú[n] prouecho. pre:


onitlanenchiuh. (2 Nenchiua, nitla) hazer algo én vano y sin prouecho alguno. (1
nitla, né[n]chiua)

nencoa, nino : no tener dicha, o hallarse defraudado delo que pretendia


alcançar. preterito: oninenco. (2) hazer algo én vano y sin prouecho alguno. (1)
engañarse o hallarte burlado. (1)
nencoa, nite : defraudar assi aotro. pr: onitené[n]co. (2 Né[n]coa, nite)
cortamente hazer algo con alguno. (1) burlar a alguno, no le dando todo lo que el
pensaua que le auian de dar. (1)

nencoa + : no tener dicha o no acertar elnegocio. (1 nina, né[n]coa)

nencui, nitla : tomar algo sin auer razon para ello. pre: onitlanencuic. (2)

nencuilia, nite : ser igual a otros. p: oniteneneuili. (2)

nencuixqui + : yguales cosas, como hombres, matas opalos. (1 neneuhqui


nencuixqui)
nenechcapanquetzaliztli : presumpció[n] o altiuez. (2
Nenechcapá[n]quetzaliztli) muestra de vanagloria. (1)

nenechicoliztli : ayuntamiento assi. (1)

nenecihui : acezar o carlear el perro. (1 neneciui)


nenecihui, ni : carlear o acezar. pr: onineneciuh. (2 Neneciui, ni)

neneciuhtinemi, ni : andar carleando. preterito: onineneciuhtinen. (2) andar


carleando de cansado. (1) carlear. (1)

nenecoc : a vna parte y a otra, o de vna parte y d[e] otra, o al vnlado y al


otro, o a ambos lados. (2) de vna parte y de otra. (1)

nenecoc ixquich : ygual peso. (1 nenecoc yxquich)

nenecoc tentiliztli : chismeria. (2)

nenectia, ninote : requebrarse, o desear ser codiciado. prete: oninotenenecti.


(2) hazerse codiciar o procurar quele codicién. (1)

nenecuilhuaztli : sello. (2) sello. (1)

nenecuiloa, nino : bambanearse a vna parte y a otra. prete: oninonenecuilo.


(2) bambanearse. (1)

nenecuilotiuh, nino : andar anadeando. preterit: oninonenecuilotia. (2) anadear,


o andar anadeando. (1)

nenehuiahuiliztli : libre aluedrio. (2 Neneuiauiliztli)

nenehuiahuiloni : idem. (Neneuiauiliztli: libre aluedrio.) (2 Neneuiauiloni)

nenehuianuiliztli : libre aluedrio. (1 neneuianuiliztli)

nenehuianuiloni : libre aluedrio. (1 neneuianuiloni)

nenehuihuilia, nite : prouar si só[n] algunos tá[n] altos como otra p[er]sona, o
si las otras piedras preciosas son yguales a alguna especial y mas rica. &c. (2
Neneuiuilia, nite)
nenehuihuilia, nitla : comparar o cotejar vna cosa con otra. (1 nitla,
neneuiuilia)

nenehuilia, nite : ygualar con otro. (1 nite, neneuilia)


nenehuilia, nitla : emparejar, o ygualar algunas cosas, o hazer comparacion, o
concordancias de vnas cosas a otras. prete: onitlaneneuili. (2 Neneuilia, nitla)
pesar en balança. (1 nitla, neneuilia) parear o hermanar o cotejar vna cosa cón
otra o cónchauar algo. (1 nitla, neneuilia) ygualar cosas largas. (1 nitla,
neneuilia) semejar o comparar vno a otro. (1 nitla, neneuilia) emparejar algo.
(1 nitla, neneuilia) ygualar lo desigual. (1 nitla, neneuilia) cotejar o
comparar. (1 nitla, neneuilia) comparar vna cosa aotra. (1 nitla, neneuilia)

nenehuilia + : dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1 amonic, neneuilia)

nenehuiliztli : ygualdad, o emparejamiento. (2 Neneuiliztli) ygualdad. (1


neneuiliztli)
nenehuiliztli + : desigualdad. (1 amo neneuiliztli)

nenehuiqui : cosa ygual o pareja. (2 Neneuiqui)

nenehuixqui peso : ygual peso. (1 neneuixqui peso)

neneliuhtica : estar algunas cosas rebueltas, o mezcladas. prete:


oneneliuhticatca. (2) estar algo rebuelto. (1)

neneliuhtica + : pura cosa. (1 atle neneliuhtica)

neneloa, nitla : mezclar, o reboluer vnas cosas có[n] otras, o desordenar lo bien
ordenado. prete: onitlanenelo. (2) reboluer. (1) mecer. (1) mesturar. (1)
reboluer vna cosa con otra. (1) desconcertar lo concertado y bien puesto. (1)
mezclar. (1)

nenelquilchihua, nitla : hazer ensalada. preterito: onitlanenelquilchiuh. (2


Nenelquilchiua, nitla) ensalada hazer. (1 nitla, nenelquilchiua)

nenemachilia notlatol, nic : hablar elegantemente. (1)

nenemachiliztli : apercebimiento tal. (1)

nenemachtilizpololiztli : oluido delo que se auia aprendido. (2)

nenemachtiliztli : auiso, o apercebimiento. (2)

nenemi, ni : andar, o caminar. preteri: oninenen. (2) andar, o passearse por


las calles y plaças. prete: oninenen. (2) peregrinar. (1) caminar. (1) caminar.
(1) andar. (1)

nenemi + : yr por debaxo. (1 tlani ni, nenemi)


nenemi +, mo : jornada camino de vn dia. (1 cemilhuitl monenemi) vna jornada.
(2 Cemilhuitl monenemi)

nenemilizcuepaliztli : emmienda assi. (1) conuersion tal. (1)


có[n]uertimié[n]to, o é[n]mié[n]da de la vida passada. (2)

nenemilizcuepcayotl : emméndada vida. (1) idem. (Nenemilizcuepaliztli:


có[n]uertimié[n]to, o é[n]mié[n]da de la vida passada.) (2)

nenemilizcueptli : emméndada vida. (1) enmendado assi. (2)

nenemiliztilo : tomar alguna cosa para modo y manera de biuir. (2)

nenemiliztli : peregrinacion. (1) andadura. (1) el acto de andar, o caminar.


(2)

nenemiliztli + : andadura de vn dia. (1 cemilhui nenemiliztli)

nenemini : andador. (1) caminante. (1) passajero, o caminante. (1) andador, o


caminante. (2)

nenemmictiliztli : visaje. (2)

nenempochtlatoa : ceceoso. (1 nenempuchtlatoa)


nenempochtlatoa, ni : cecear. p: oninené[n]pochtlato. (2 Nené[n]pochtlatoa, ni)
cecear. (1)

nenempochtlatoani : ceceoso. (2)

nenenca + : librea de vestidura. (1 tetlá[n] nené[n]ca tilmatli)

nenenca tilmatli : escla[v]ina. (1)

nenencachialoyan : meson. (1) meson. (2)

nenencachixqui : mesonero. (1)

nenencahualiztli : engaño assi. (1 nené[n]caualiztli) desdicha del que quedo


de fraudado de su deseo. (2 Nenencaualiztli)

nenencatzintli : peregrino, o caminante. (2)

nenencatzitzintin : peregrinos, o caminantes. (2)

nenencoliztli : engaño assi. (1)

nenenemi, ni : passearse por las calles, plaças o huertas. (1)

nenenemoayan : passeadero assi. (1) passeadero lugar. (1) paseadero. (2)

nenenencoliztli : desdicha tal. (2)

nenenmictiliztli : visaje. (1)

nenenque : caminantes, o pasajeros. (2)

nenenque incochian : meson. (1 nenenque yncochian)

nenenqui : caminante. (1) passajero, o caminante. (1 nené[n]qui) caminante. (2)

nenenqui + : moço de seruicio. (1 tetlan nenenqui) criado, o criada. (2


Tetlan nenenqui)

nenenqui itlacatiliz : ygual de edad. (1 nenenhqui ytlacatiliz)

nenentlamati, ni : angustiarse. (1)

nenepan tlapaloliztli : salutacion assi. (1)

nenepanicneliliztli : beneficio que los vnos alos otros se hazen. (2)

nenepanicnelilo : hazen se bien los vnos alos otros. preteri: onenepanicneliloc.


(2)

nenepanoa, nitla : juntar mezclar, o reboluer vna cosa con otra. prete:
onitlanenepano. (2) mesturar. (1) mezclar. (1)

nenepanoliztica + : mezcladamente. (1 tlacen nenepanoliztica)

nenepanoliztli : ayuntamiento assi. (1) copula, o ayuntamiento carnal. (2)


nenepantlapaloliztli : salutació[n] de vnos a otros. (2)

nenepantlazotlaliztli : amor con que se aman los vnos alos otros. (2


Nenepantlaçotlaliztli)

nenepantlazotlalo : amarse vnos a otros. (2 Nenepantlaçotlalo)

nenepantlazotlaltia, nite : hazer que se amen vnos a otros, o hazer amistades.


prete: onitenenepantlaçotlalti. (2 Nenepantlaçotlaltia, nite)

nenepilcuappachoa, nite : idem. prete: onitenenepilquappacho. (Nenepilpachoa,


nite: echar mordaza a alguno. p: onitenenepilpacho) (2 Nenepilquappachoa, nite)
mordaza poner a otro. (1 nite, nenepilquappachoa)

nenepilcuauhpachoa, nite : echar mordaza. (1 nite, nenepilquauhpachoa)

nenepilli : lengua generalmente. (1) lengua. (2)

nenepilpachoa, nite : echar mordaza a alguno. p: onitenenepilpacho (2) echar


mordaza. (1) amordazar. (1)

nenepilpachohua, nite : mordaza poner a otro. (1 nite, nenepilpachoua)

nenepilquiza : brotar o apuntar la maçorca del mayz. (1 nenepilquiça) apuntar,


o brotar la maçorca de mayz enla caña. prete: onenepilquiz. (2 Nenepilquiça)

nenepilquizaliztli : brotadura assi. (1 nenepilquiçaliztli) brotadura tal. (2


Nenepilquiçaliztli)

nenepilquizqui : brotada maçorca. (1) maçorca brotada assi. (2)

nenepiltatapachiuhcatl : lo aspero dela lengua. (2)

nenequi, nino : hazerse de rogar, o contrahazer y arrendar alos de otra nacion.


p: oninonenec. (2) remedar alos de otra nacion. (1)
nenequi, nitla : antojarseme algo, o ser tirano. p: oninonenec. (2) dessear o
cobdiciar honra o hazienda. (1) antojarseme algo. (1) tiranizar. (1)

nenequi +, mo : prouision de casa. (1 calitic monenequi)

nenequi, ninococoxca : fingirse enfermo. preter: oninococoxcanenec. et sic de


alijs. (2)

nenetl : miembro dela muger. (1) natura de hembra. (1) ydolo. (1) muñeca de
niños. (1) la natura dela muger, ídolo, o muñeca de niños. (2)

nenetolitlacoliztli : quebrantamiento de voto. (2)

nenetolpololiztli : quebrantamiento de fee. (1) idem. (Nenetolitlacoliztli:


quebrantamiento de voto.) (2)

nenetoltiliztli : voto desta manera. (1) voto. (2)

nenetotilizmachtiloyan : escuela donde enseñan a dançar. (2)

neneuhca : ygualmente. (1) ygualmente. (2)


neneuhcahuia, mo : conuenir o concertarse dos. (1 moneneuhcauia) concertarse
los que estan diferentes, o discordes. preterit: omoneneuhcauique, o luchar
ygualmente vno con otro. (2 Moneneuhcauia)
neneuhcahuia, nite : luchar vno con otro, o desafiar a otro. prete:
oniteneneuhcaui. (2 Neneuhcauia, nite) desafiar a otro. (1 nite, neneuhcauia)
neneuhcahuia, tito : concertarse entresi los pleite antes. prete:
otitoneneuhcauique. (2 Neneuhcauia, tito) lo mismo es que neneuhcana miqui.
prete: otitoteneuhcauique. (2 Neneuhcauia, tito) ygualmente pelear vno con otro,
o dezir injurias el vno al otro; &c. (1 tito, neneuhcauia) concertarse los
pleiteantes. (1 tito, neneuhcauia)

neneuhcahuia + : luchador assi. (1 te, neneuhcauia)

neneuhcahuiliztli : lucha delos que luchan. (1 neneuhcauiliztli) lucha, o


desafio. (2 Neneuhcauiliztli)

neneuhcana miqui =, tito : = neneuhcahuia (2 neneuhcana miqui )

neneuhcanamiqui, tito : poder tanto el vno como el otro. s. los que luchan. pre:
otitoneneuhcanamicque. (2)

neneuhcatiliztli : ygualdad. (1) ygualdad. (2)

neneuhcayotl : ygualdad. (1) ygualdad de alguna cosa. (2)

neneuhque : yguales personas, o animales. (2)

neneuhque + : par de dos cosas yguales. (1 centlamantli neneuhque)

neneuhqui : ygual peso. (1) semejante. (1) pareja cosa ygual. (1) justa cosa.
(1) cosa. igual, o pareja, o cosa que es semejante a otra. (2)

neneuhqui intlacatli yohualli : ygualdad de dia y de noche. (1 neneuhqui


yntlacatli yuualli)

neneuhqui intoxiuh : ser á[m]bos d[e] vna misma edad. (2 Neneuhqui í[n]toxiuh)

neneuhqui ixiuh : ygual de edad. (1 neneuhqui yxiuh)

neneuhqui nencuixqui : yguales cosas, como hombres, matas opalos. (1)

neneuhqui tlatamachihualiztli : ygual peso. (1 neneuhqui tlatamachiualiztli)

neneuhquin toxiuh : edad ygual tener dos personas. (1)

neneztimani in tecuanicxitl : parecerse las pisadas de las fieras. (2 Neneztimani


in tequanicxitl)

nenhuehuetlalia, nite : dar cargo o officio honroso alque no tiene partes para el.
preterito: onitenenueuetlali. (2 Nenueuetlalia, nite) dar officio o cargo al
ynabil e yndigno. (1 nite, nenueuetlalia)

nenhueli + : no puedo ya con ello, o no lo puedo ya sufrir. (2 Aoc nenueli)

nenhuetziliztica : desdichadamente, o en vano. (2 Nenuetziliztica)

nenhuetziliztli : desdicha. (1 nenuetziliztli) desdicha. (2 Nenuetziliztli)


nenhuetzini : desdichado. (1 nenuetzini) desdichado. (2 Nenuetzini)

nenicmati : yo se como adeser esto, o dexadme hazer ami, o ami cargo esta esso.
(2)

nennanyotl, nentayotl : descuido de padres, y madres que no tienen cuydado de sus


hijos y dan en esto mal exemplo. (2)

nennayotl + : lo mesmo es que nennayotl. (2 Nentayotl, nennayotl)

nennayotl = : = nennayotl + (2 nennayotl) = nentayotl, nennayotl (2


nennayotl)

nennemi, ni : idem. prete: oninennen. (Nennemi, çanni: dandar hecho vagamundo.


pre: çan oninennen.) (2)

nennemi +, ni : desaprouechar. (1 çan ninennemi) andar vagueando. (1 çan


ninennemi)

nennemi, zanni : dandar hecho vagamundo. pre: çan oninennen. (2 Nennemi, çanni)

nennenemi + : mostrenco. (1 çan nennenemi)

nenneni, ni : andar vagueando. (1)

nennonyauh + : detenerse en alguna parte. (1 çan nennonyauh)

nenomahuilizti : aluedrio. (1 nenomauilizti)

nenomahuiliztli : libre aluedrio. (1 nenomauiliztli) libre aluedrio. (2


Nenomauiliztli)

nenomahuiloni : libre aluedrio. (1 nenomauiloni) idem. (Nenomauiliztli: libre


aluedrio.) (2 Nenomauiloni)

nenomatlazotlaliztli : amor proprio. (1 nenomatlaçotlaliztli)

nenomatoliniliztli : aflició[n] quá[n]do alguno aflige a si mismo. (2)

nenonotzalitlacoani : quebrantador de confederacion. (1) quebrantador de


concierto, o de confederacion y pacto. (2)

nenonotzaliztlacuilo : escriuano de contratos. (1) escriuano de contratos. (2)

nenonotzaliztli : emmienda assi. (1) proposito. (1) cabildo, los mismos que se
juntán o el acto de tratar y determinar algo. (1) acuerdo, cabildo o emmienda de
vida. (2)

nenonotzaliztli + : consideracion, o meditació[n] interior. (2 Teitic


nenonotzaliztli) idem. o murmuracion. (Teca necentlaliliztli: conjuracion
có[n]tra alguno.) (2 Teca nenonotzaliztli) partido o concierto entre dos. (2 Iuh
nenonotzaliztli)

nenonotzalli : pato partido o concierto. (1) acuerdo de consejo o


determinacion. (1)
nenonotzalli + : disfamado. (1 yca nenonotzalli)

nenonotzaloyan : cabildo, el lugar donde se ayuntan atratar negocios. (1


nenonotzaloyá[n]) parladero. (1) cabildo, o lugar de congregacion, o acuerdo.
(2)

nenonotzalpoloani : quebrantador de confederacion. (1) quebrantador de


có[n]cierto, o de confederacion. (2)

nenotzaliztli : liga enlas amistades. (1) concierto tal. (1) reconciliacion de


los que estauan reñidos. (2)

nenotzaliztli + : consideracion tal. (1 teitic nenotzaliztli teitic


ontemoliztli)

nenotzallani, nite : hazer que se hablen los enemistados, o embiar allamar a


algunos. preter: onitenenotzallan. (2)

nenotzallani =, nite : = nenotzaltia (2 nenotzallani )

nenotzalli : acuerdo, o determinacion de personas congregadas, o concierto y


contrato. (2)

nenotzaloni : apellido de linaje o de vando. (1) apellido de vando, o linaje.


(2)

nenotzaltia, nite : embiar a llamar a alguno. (1) lo mesmo es que nenotzallani


preterito: onitenenotzalti. (2) amigos hazer a algunos. (1) reconciliar hazer
alos reñidos. (1) concertar alos discordes. (1) pacificar, hazer paz. (1) hazer
que se hablen los que estan enemistados y reñidos. (1)

nenotzaltiliztli : concierto tal. (1)

nenotztli : concierto, o determinacion de personas congregadas. (2)

nenqui : morador. (1) viandante. (1) morador de alguna parte. (2)


nenqui, ani : andar sin reposo de vna parte aotra. (1 aninenq[u]i) andar de
aca para alla, perdiendo tiempo. (2)

nenqui + : saluaje. (1 quauhtla nenqui) soltero. (2 Iuh nenqui) saluaje. (2


Quauhtla nenqui) doblado hombre. (1 necoc nenqui) moça de seruicio. (1 ciuatl
tetlan nenqui) lo mesmo es que necoc nemi. (2 Necoc nenqui) desasossegada
persona, sin reposo e inquieta. (1 auic né[n]qui) religioso. (1 teoyotica nenqui)
cortesano. (1 tecpan nenqui) pacifica y sosegada p[er]sona (2 Iuian yocoxca
nenqui) vagamundo, o inquieto. (2 Auic nenqui)

nenquixtia, nic : gastar el dia y la noche d[e]saprouechadamé[n]te. p:


onicné[n]quixti. (2 Nicné[n]quixtia icemilhuitl iceyoal)
nenquixtia, nitla : desperdiciar y gastar algo sin p[ro]uecho, o en vano, o no
acertar ala que tiraua. prete: onitlanenquixti. (2) gastar en mal. (1)

nenquixtia +, nic : tirar certero. (1 amo nicnenquixtia)

nenquixtia in cemilhuitl, nic : passar todo el dia sin prouecho. (1 nic,


nenquixtia yn cemilhuitl)
nenquixtia in cemilhuitl in ceyohual, nic : gastar el dia y la noche en vano y
sin prouecho. preter: onicnenquixti yn cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nenquixtia yn
cemilhuitl yn ceyoal, nic)

nenquixtia incemilhuitl =, nic : = cemilhuitl + (2 né[n]quixtia yn+cemilhuitl


&c ) = ceyohual + (2 né[n]quixtia yn+cemilhuitl &c ) = in + (2 né[n]quixtia
yn+cemilhuitl &c ) = in + (2 né[n]quixtia yn+cemilhuitl &c ) = nentlaza in
cemilhuitl in ceyohual (2 né[n]quixtia yn+cemilhuitl &c )

nenquixtia incemilhuitl inceyohual, nic : gastar mal el tiempo. (1 nic,


nenquixtia yncemilhuitl ynceyoual)

nenquiza : cosa que se haze en vano, o sin prouecho. prete: onenquiz. (2


Nenquiça)
nenquiza, ni : no tener dicha, o trabajar en vano. prete: oninenquiz. (2
Nenquiça, ni) hazer algo én vano y sin prouecho alguno. (1 ni, nenquiça)

nenquiza + : desaprouechar. (1 çan ni, nenquiça)

nenquizaliztica : desdichadamente. (1 nenquiçaliztica)

nenquizaliztli : miseria contraria de dicha. (1 nenquiçaliztli) desdicha. (1


nenquiçaliztli) desdicha. (2 Nenquiçaliztli)

nenquizani : desdichado. (1 nenquiçani) desdichado. (2 Nenquiçani)

nenquizcatlamatiliztli : sciencia vana y sin prouecho. (2)

nentayotl + : descuido de padres, y madres que no tienen cuydado de sus hijos y


dan en esto mal exemplo. (2 Nennanyotl, nentayotl)

nentayotl, nennayotl : lo mesmo es que nennayotl. (2)

nentetlauhtiani : gracioso dador debalde. (1) prodigo y liberal. (2)

nentlacatl : haragan. (1) ciuil o apocado. (1) desuenturado. (1) desalmado


floxo. (1) cuitado miserable. (1)

nentlacatl + : ynabil cosa. (1 çan nentlacatl)

nentlamachiliztica : solicitamente y con congoxa. (1) congoxosamente, o con


aflicion y angustia. (2)

nentlamachiliztli : angustia. (1 né[n]tlamachiliztli) có[n]goxa, angustia, o


aflició[n]. (2)

nentlamachiliztli + : compassion. (1 teca nentlamachiliztli) compassió[n] q[ue]


se tiene de otros. (2 Teca nentlamachiliztli)

nentlamachtia, nech : afligir me otro, o alguna cosa. preterito:


onechnentlamachti. (2)
nentlamachtia, nino : angustiarse y afligirse. pret: oninonentlamachti. (2)
nentlamachtia, nite : angustiar desta manera a otro. preterito:
onitenentlamachti. (2) angustiar a otro. (1) descontentar y dar pena a otro. (1)
entristecer a otro. (1) afligir mucho a otro. (1)

nentlamati : mustia persona. (1) angustiado. (1)


nentlamati, ni : entristecerse. (1) estar de descontento y afligido, o hazer lo
que es ensi en algun negocio. preterito: oninentlama. (2) duelos tener. (1 ni,
né[n]tlamati) fatiga tener assi. (1) descontento estar. (1) solicito estar y
congoxojo. (1 ni, né[n]tlamati)

nentlamati + : manzilla auer. (1 teca ni, nentlamati)


nentlamati +, ni : compassion tener de alguno. (1 teca ninentlamati) tener
compassion de otros. prete: teca oninentlama. (2 Teca ninentlamati)

nentlamatiliztica : solicitamente y con congoxa. (1) congoxosamente, o con


aflicion. &c. (2)

nentlamatiliztli : fatiga del anima. (1) angustia. (1) passion cóngoxosa.


(1) tribulacion. (1) descontento aflicion, o angustia. (2)

nentlamatiliztli + : manzilla por misericordia. (1 teca nentlamatiliztli)

nentlamatini : angustiado. (1) solicita cosa con congoxa. (1) angustiado. &c.
(2)

nentlamatqui : angustiado. (1) idem. (Nentlamatini: angustiado. &c.) (2)

nentlamia, nitla : desperdiciar, o gastar en vano y sin prouecho alguna cosa.


pret: onitlanentlami. (2) gastar lo que perece. (1)

nentlatoani : hablador vano. (1) parlon vano. (2)

nentlatoliztli : habla enesta manera. (1)

nentlaza in cemilhuitl in ceyohual, nic : lo mesmo es que né[n]quixtia


yn+cemilhuitl. &c. preterito: onicnentlaz yn+cemilhuitl yn ceyoal. (2 Nentlaça yn
cemilhuitl yn ceyoal, nic)

nentlaza incemilhuitl, nic : gastar mal el tiempo. (1 nic, nentlaça yncemilhuitl)

nentoco, ni : ser tenido en poco. (1) ser menospreciado delos otros.


preterito: oninentococ. (2)

neocchotiliztli : casamiento de mugeres. (1) casamiento de muger. (2)

neocchotilo : casarse todos. (1)

neoctacatilli : exemplo que tomamos de otro. (1) exemplo que setoma de otro. (2)

neocuiliztli : enfermedad tal. (1) enfermedad causada porse dar mucho al vino.
(2)

neohuican aquiliztli : peligro. (1 neouican aquiliztli) peligro del que cae y


semete en cosas trabajosas y peligrosas. (2 Neouican aquiliztli)

neohuican tlaliliztli : peligro. (1 neouican tlaliliztli) idem. (Neouican


aquiliztli: peligro del que cae y semete en cosas trabajosas y peligrosas.) (2
Neouican tlaliliztli)

neoliniliztli : mouedura delo mouible. (1) mouimiento delo que se mueue, o


menea. (2)
neolololiztli : arropamiento assi. (1) arregaçamiento. (1) abrigo tal. (1)
arropamiento, o abrigo del que se abriga con ropa. (2)

neolololli + : mongil vestidura de monge. (1 teopixca neolololli) mongil,


vestidura de religioso, o cosa semejante. (2 Teopixca neolololli)

neoquichuatiliztli : casamiento de mugeres. (1) casamiento de muger. (2)

neoquichuatilo : casarse todos. (1)

neozcoliztli : calentamiento assi. (1) callentamiento del que se calienta al


fuego. (2)

nepa : aculla. (1) alli. (1) de alli o alli. (1) alli, o alla, o de allí,
o de alla. aduerbio. (2)

nepa + : alli. (1 yn nepa) alli. (2 In nepa)

nepa nic, tlaza : tirar o arrojar algo poray. (1 nepa nic, tlaça)

nepaca : helo alli, hela alli. (1) helo alli, o helo alla, o alli esta. (2)

nepacholiztli : ynclinacion tal. (1) abaxamiento tal. (1) inclinacion, o


abatimiento delque se humilla y abate. (2)

nepaitiliztli : beuida assi. (1)

nepamictiliztli : beuida assi. (1)

nepammatiloa, nitla : fregar, o refregar vna cosa con otra. pret:


onitlanepammatilo. (2)

nepampatiyotia, nitla : mercar en vno. (1 nitla, nepanpatiyotia)

nepan axcatl : común cosa, s: de todos. (1) cosa, o hazienda comun que
pertenece atodos. (2)

nepan huiuxoa, nitla : sacudir o mecer juntamente dos cosas. preteri:


onitlanepanuiuixo. (2 Nepan uiuxoa, nitla)

nepan icnelia, tito : hazer bien los unos alos otros. preteri:
otitonepanicnelique. (2)

nepan motla, tic : tirar dos júntamente y acertar ambos alo que tirán. (1)

nepan motla, titla : tirar y acertar muchos juntamente alo q[ue] se tira. prete:
otitlanepá[m]motlaque. (2)

nepan tlatquitl : común cosa, s: de todos. (1)

nepan tlazallaniliztli : desseo de honra. (2 Nepan tlaçallaniliztli)

nepan tzatzilia, tito : llamar o dar bozes los vnos alos otros, o prouocarse a dar
priesa los que trabajan. pre: otitonepan tzatzilique. (2)

nepan xacualoa, nitla : fregar o refregar vna cosa con otra. prete: onitlanepan
xaqualo. (2 Nepan xaqualoa, nitla)
nepancohua, nitla : mercar en vno. (1 nitla, nepancoua)

nepanhuihuixoa, nitla : mecer vno con otro. (1 nitla, nepanuiuixoa)

nepanihui intlatolli : concertar o concordar en lo que dizen. (1 nepaniui


yntlatolli)

nepanilhuia, nitetla : castigar a otro con doblado castigo. prete:


onitetlanepanilhui. (2)

nepanitiliztica : galanamente. (1)

nepanitiliztli : galania. (1) gala. (1)

nepaniuhca tlatzacuiltia, nite : doblar la pena y el castigo. (1)

nepaniuhcatlatzacuiltia, nite : idem. preterito: onitenepaniuhcatlatzacuilti.


(Nepanilhuia, nitetla: castigar a otro con doblado castigo. prete:
onitetlanepanilhui.) (2)

nepaniuhtoc + : cruz. (1 quauitl nepaniuhtoc) cruz de palo. (2 Quauitl


nepaniuhtoc)

nepanoa, mo : ayuntarse los ríos. (1)


nepanoa, nite : tener parte con muger, o meterse entre otros, pr: onitenepano.
(2) ayuntarse carnalmente el varon con la muger. (1) echarse con muger. (1)
reboluerse o meterse entre otros, o tener parte cón muger. (1)
nepanoa, nitla : juntar vna cosa con otra, o echar vna cosa sobre otra. pr:
onitlanepano. (2) juntar o ayuntar vna cosa con otra. (1) aueriguar algo. (1)

nepanoa + : mesturar. (1 nitlacen nepanoa)

nepanoliztli + : mezcla assi. (1 tlacen nepanoliztli)

nepanotl : vnos a otros o vnos con otros, o los vnos alos otros. aduerbio. (2)

nepanotl tito tlapaloa =, tito : = nepantlapaloa (2 nepanotl tito tlapaloa )

nepanotl tito, tlapaloa : saludarse vno a otro. (1)

nepanotl titotlapaloa : saludarse los vnos alos otros. p: nepanotl


otitotlapaloq[ue]. et sic de alijs. (2)

nepantia tonalli : medio dia. (2)

nepantic tetlatzacuiltiliztli : doblada pena assi. (1)

nepantictetlatzacuiltiliztli : doblado castigo. (2)

nepantla : enel medio, o en medio, o por el medio. aduerbio. (2) medianamente


assi. (1)

nepantla + : enmedio dela tierra. (2 Tlalli nepantla) dia y medio. (1


cemilhuitl ypan nepantla tonatiuh)
nepantla huehuetzi : nones. (1 nepantla veuetzi)

nepantla huetzi : nones. (2 Nepantla vetzi)

nepantla icac : medianero, o cosa que esta en medio de algo. (2 Nepantla ycac)

nepantla icaliztli : medianeria desta manera. (1 nepantla ycaliztli)

nepantla nic, quixtia : reduzir al medio. (1)

nepantla nicquixtia : reduzir algo al medio. pre: nepantla oniquixti. (2)

nepantla quiza titlantli : mensagero entre dos. (2 Nepantla quiça titlantli)

nepantla tequi, nitla : cortar algo por medio. prete: onitlanepantlatec. (2)

nepantla tonalli : medio dia. (1)

nepantla tonatiuh : idem. (Nepantia tonalli: medio dia.) (2) medio dia. (1)

nepantla tonatiuh necehuiliztli : siesta enel medio del dia. (1 nepantla tonatiuh
neceuiliztli)

nepantla tonatiuh neellelquixtiliztli : siesta enel medio del dia. (1)

nepantla tonatiuh ninellelquixtia : sestear tener la fiesta en algun lugar. (1)

nepantla tzayana, nitla : rasgar algo por medio. pre: onitlanepantla tzayan.
(2) romper por medio. (1)

nepantlaicac : medianero como quiera. (1 nepá[n]tlaycac)

nepantlapaloa, tito : lo mismo es q[ue] nepanotl tito tlapaloa. pre: otitonepan


tlapaloque. (2) saludarse vno a otro. (1)

nepantlaquiza titlantli : mensajero entre dos. (1 nepantlaquiça titlantli)

nepantlatequi, nitla : cortar por medio. (1)

nepantlatli : el medio entre dos estremidades. (2) medio entre dos estremos.
(1)

nepantlatonatiuh neelelquixtiloyan : sesteadero lugar de fiesta. (1)

nepantlatquitl : hazienda que pertenece a todos o del comun. (2)

nepantlazaliztli : soberuia. (1 nepantlaçaliztli)

nepantlazallaniliztli : cobdicia assi. (1 nepantlaçallaniliztli)

nepapaloliztli : lamedura assi. (1)

nepapan : cosas diuersas o differentes. aduerb. (2) diuersidad de cosas


diferentes. (1)

nepapan centlaquimilolli : repuesto. (1)


nepapan centlaquiquimilolli : vn tercio de carga o cosa semejante. (2)

nepapan etl : diuersidad o diferencias de frisoles, hauas, o de otras


legumbres. (2) legumbre. (1)

nepapan tlaaquillotl : fruto de cada cosa. (1)

nepapan tlaca : diuersas naciones de gentes. (2)

nepapan tlacenquimilolli : repuesto. (1)

nepapan tlacenquimiloloni : vn tercio de carga, o cosa semejante. (2)

nepapan tlacualli : diuersidad de manjares. (2 Nepapan tlaqualli)

nepapan tlapalli : colores diuertos y diferentes vnos de otros. (2)

nepapan tlatlaca : ayuntamiento de naciones. (1)

nepapantlaca : recogida gente de diuersas partes o tierras, ayuntadas en algun


barrio o villa. (1) puebla de estrangeros. (1)

nepapantlapallo : diferenciando en colores. (1)

nepapanxuchitl : diuersidad de flores. & sic d[e]alijs. (2)

nepatiloni : cosa curatiua y medicinal. (2) medicina. (1)

nepatlachuiliztli : el acto de hazerlo la vna ala otra, pecando contra natura.


(2) pecado tal, s: muger con muger. (1)

nepatlaliztli : hastio. (1) el acto de mudarse o trocarse a ratos los que


trabajan, o enhadamiento y descó[n]fiança. (2) enhadamiento. (1) desconfiança
tal. (1)

nepechtecaliztli : inclinacion o abatimiento del que se humilla y abate. (2)


abaxamiento tal. (1)

nepechtecaliztli = : = nepechtequiliztli (2 nepechtecaliztli)

nepechteconi : digno de ser respectado y reueré[n]ciado. (2)

nepechtequilia, nite : hazer a otro gran inclinacion y reuerencia. preterito:


onitenepechtequili (2) humillarse a otro, inclinandose. (1) reuerencia hazer a
otro con grande inclinación de todo el cuerpo. (1)

nepechtequiliztli : lo mismo es que nepechtecaliztli. (2) humildad del que se


humilla con inclinacion. (1) ynclinacion tal. (1 nepechteq[ui]liztli)

nepepetlaliztli : peinadura del que se peina. (2) peynadura. (1)

nepetzcoliztli : descabullimiento desta manera. (1)

nepetzcoloyan : deslizadero, o resbaladero. (2) resbaladero. (1) deslizadero.


(1)

nepichtlaliliztli : encogimiento tal. (1)


nepicyan; + : las junturas o coyunturas del cuerpo con que encogemos o
estendemos los mié[m]bros. (2 Nepicyan; to)

nepicyan; to : las junturas o coyunturas del cuerpo con que encogemos o


estendemos los mié[m]bros. (2)

nepilhuatiliztli : asementamiento. (1)

nepilhuiliztica + : tratar mal y castigar crudamente ysin piedad a otro. (1 amo


nepilhuiliztica onitemicti)

nepiloliztli : ahorcamiento. (1)

nepiloliztli + : asimiento tal. (1 ytech nepiloliztli)

nepilolli + : emmendado. (1 yyollocaltitlan nepilolli)

nepilotihuechiliztli : abatimiento de aues de rapina. (2 Nepilotiuechiliztli)


abatimieuto assi. (1 nepilotiuechiliztli)

nepipitzaliztli : encendimiento desta manera. (1)

nepiyaliztica : casta y continentemente. (2 Nepializtica) castamente. (1


nepializtica)

nepiyaliztli : continencia o castidad. (2 Nepializtli) castidad o continencia.


(1 nepializtli)

nepiyaz tequiliztli : estendimiento assi. (1 nepiaz tequiliztli)

nepiyazoliztli : descabullimiento desta manera. (1 nepiaçoliztli)

nepiyaztequiliztli : tendimiento del que se tiende y echa ala larga. (2


Nepiaztequiliztli)

nepohualiztica : soberuiamente. (2 Nepoaliztica) soberuiamente. (1 nepoaliztica)

nepohualiztica + : desdichadamente. (1 atleipan nepoaliztica)

nepohualiztli : soberuia. (2 Nepoaliztli) soberuia. (1 nepoaliztli)

nepohualiztli + : acertamiento o dicha. (2 Ipan nepoaliztli) desdicha. (1


atleipá[n] nepoaliztli)

nepohualtia, nech : haze me alguna cosa ensoberuecer.pre: onechnepoalti. (2


Nepoaltia, nech)

nepololiztli : perdició[n] o destruició[n] desi mesmo. (2)

nepopololtiliztli : disimulacion del disimulado. (2) dissimulacion tal. (1)

nepopotzoliztli : hinchadura assi. (1)

nepotoniloni : bizma o bidma. (2) bizma o bidma. (1)

nepotzaliztli : regueldo. (2) regueldo. (1 neputzaliztli)


nepouhca tlatoliztli : habla desta manera. (1) soberuia cnla habla. (1)

nepouhcatlatoliztli : habla presumptuosa o soberuia. (2)

nequechquimiloloni : toca de camino, o paño para el cuello. (2) almahizal. (1)


toca d[e] camino. (1)

nequemmachpololiztli : visajes. (2)

nequenmachpololiztli : visaje. (1)

nequentiloni : vestidura, o ropa para cubrirse. (2) vestidura generalmente. (1)

nequequetzaliztli : recreacion del que se recrea o dubda del que la tiene de


algo. (2) holgança. (1)

nequequezaliztli : alboroto delos que caen y se pisan los vnos alos otros. (2
Nequequeçaliztli)

nequetzaliztica : dudosamente. (1) leuantandose. s. de su lugar, o de donde


estaua. (2)

nequetzaliztli : leuantamiento tal. (1) resurrection. (1) dvda, generalmente.


(1) leuantamiento del que estaua assentado, o dubda del que la tiene, o
resurrection del que resuscita. (2)

nequetzaliztli + : el acto de hazerse del vando de otro. (2 Teuic


nequetzaliztli) ayuda assi. (1 teuic nequetzaliztli) ayuda assi. (1 tetloc
nequetzaliztli) fiança dela persona. (1 tepá[n] nequetzaliztli) leuantamiento
assi. (1 teuan nequetzaliztli) idem. (Tepan nemanaliztli: idem. (Tepan
neixquetzaliztli: el acto de fiar a otro.)) (2 Tepan nequetzaliztli) el acto de
hazerse alguno dela vanda de otro. (2 Tetloc nequetzaliztli)

nequexililpiloni : tira braguero. (1 neq[ue]xililpiloni) tira braguero. (2)

nequexilpacholoni : tira braguero. (1) idem. (Nequexililpiloni: tira


braguero.) (2)

nequi, mo : cumple o conuiene. (1) ser necessario. (1) menester es. (1)
necessariamente. (1) forçado es. (1) es necescario, o conuiene. (2)
nequi, nech : tener necesidad o auer menester algo. pre: onechnec. (2)
menester auer. (1)
nequi, nic : querer algo o gastar y emplear alguna cosa. pre: onicnec. (2)
costa hazer. (1) querer por voluntad. (1) gastar en bien. (1) despender o
gastar. (1)
nequi, nite : admitir a otro para algun negocio. (2) admitir a alguno a alguna
cosa. (1)

nequi + : mas querer. (1 occenca yenic, nequi)


nequi +, mo : cosa bien empleada y gastada prouechosamente. pr: iuetzian
omonec. (2 Iuetziam monequi) escusada cosa, no necessaria. (1 amo monequi)
conuenirme. (1 notech monequi) ynconueniente, cosa que no conuiene. (1 amo
monequi achiualiztli) conuenir oser necessario. (1 tetech monequi) oportuna cosa
con sazon. (1 yuetzian monequi) oportuna cosa con sazon. (1 ymonequian monequi)
aprouecharse de algo. (1 notech, monequi) abundancia tal. (1 ayoctle monequi)
menester auer. (1 notech monequi) ser alguna cosa muy necessaria, o es muy
necessario. s. que se haga assi. preterito: vel omonec. (2 Vel monequi) mesa
portatile. (1 nouian vel monequi mesa) idem. (Ayoctle monectoc: auer abundancia
de todo lo que es necessario, o no saltar nada.) (2 Ayoctle monequi) oportuna
cosa con sazon. (1 vel ipan monequi) ylicita cosa. (1 amo monequi) forçado es.
(1 vel monequi)
nequi +, nic : antes quiero mucho mas s. esto que aquello. &c. (2 Occenca ye
nicnequi) idem. (Niman amo nicea: en ninguna manera quiero.) (2 Niman amo
nicnequi) gafar algo prouechosamente. pre: imonequian onicnec. (2 Imonequiyan
nicnequi) querer mas. (1 occencaye nicnequi) no por que yo no quiera. (1 ca amo
maca nicnequi) gastar en bien. (1 ymonequian nicnequi yntlatquitl) malquerer. (1
anotloc nicnequi)
nequi +, nitla : hallarse bien donde quiera. (2 Nouian nitlanequi)
nequi +, nonte : desechar o despedir a alguno. (1 acan nontenequi)

nequilia, nic : dessear algo a otro, o hazerle querer alguna cosa. pre:
onicnequili. (2) dessear algo a otro o para otro. (1)
nequilia, nicte : idem. prete: onictenequili. (Nicte eleuilia: desear algo para
otro. preterito: onicte eleuili.) (2)

nequiltia, nic : idem. pre: onicnequilti. (Nequilia, nic: dessear algo a otro, o
hazerle querer alguna cosa. pre: onicnequili.) (2)
nequiltia, nicno : querer algo para si. (2)
nequiltia, nicte : idem. pre: onictenequilti. (Nequiltia, nic: idem. pre:
onicnequilti. (Nequilia, nic: dessear algo a otro, o hazerle querer alguna cosa.
pre: onicnequili.)) (2) hazer aotro que quiera algo, prouocandole aello. (1)

nequiltia + : castigar justamente y con razon. (1 amo çan nictlaca nequiltia)

nequixtiliztica + : apartadamente assi. (2 Nonqua nequixtiliztica)

nequixtiliztli : escusacion. (1) satisfacion o escusa q[ue] da alguno. (2)

nequixtiliztli + : escusacion assi. (1 teca nequixtiliztli) apar[e]cimiento


assi. (1 ytla ipan nequixtiliztli) el acto d[e] echar la culpa a otro (2 Teca
nequixtiliztli) singularidad tal. (2 Nonqua nequixtiliztli)

nequixtilli + : encargada conciencia assi. (1 yuicpa nequixtilli)

nequiztli : desseable cosa y de codiciar. (1)

neruyo + : nieruo. (1 lo mismo es que neruio)

netapayollaliliztli : encogimiento tal. (1)

netatacaliztli : rascadura del que se rasca. (2)

netataconi : rascador para rascar. (1) fregadero assi. (1) rascaduro para
rascarse. (2)

netatacoyan : estragadero para rascarse. (1) estregadero donde se rascan. (2)

netatapachquentiliztli : arropamiento assi. (1)

netataquiliztli : rascadura. (1)

netecaliztli + : calentura tal. (1 tlepan netecaliztli) idem. o abrasamiento


grande d[e] calor. (Tlepachiuiliztli: calentura grande.) (2 Tlepan netecaliztli)
netech : entre si. aduerbio. (2)

netech axitia, nitla : hazer llegar vna cosa a otra juntandolas. (1)

netech mahua : reñir vnos con otros los de vna familia. preterito: netech
omauaque. (2)

netech xamania, nitla : cutir o quebrar los hueuos vnos con otros, o las xicalas y
cosas semejantes. pre: onitlanetechaxamani. (2)

netech zaloa, nitla : soldar con plomo. (1 nitla, netech çaloa)

netechachalatza, mo : cutir, o herirse vnas cosas con otras. pret:


omonetechachalatz. (2)
netechachalatza, nitla : cutir o herir vna cosa có[n] otra. pre:
onitlanetechachalatz. (2) cutir vna vasija con otra. (1)

netechalama, nite : reboluer o turbar a otros. (1)

netechalania, mo : cutir vn hueuo con otro, o cosa assi. (1) idem, preter:
omonetechalani. (Monetechachalatza: cutir, o herirse vnas cosas con otras. pret:
omonetechachalatz.) (2)
netechalania, nite : reboluer a otros. preterito: onitenetechalani. (2)
discordia poner. (1) desconcertar o enemistar a otros. (1)
netechalania, nitla : idem, pr: onitlanetechalani. (Netechachalatza, nitla:
cutir o herir vna cosa có[n] otra. pre: onitlanetechachalatz.) (2) cutir vn hueuo
con otro, o cosa assi. (1) cutir vna vasija con otra. (1) herir vna cosa con
otra. (1)
netechalania, tito : conté[n]der vnos con otros. prete: otitonetechalanique. (2)
contender vnos con otros. (1)

netechalaniani = : = tenetechehuani (2 netechalaniani)

netechantihui, ti : yr asidos vnos de otros. preter: otinetechantiaque. (2


Netechantiui, ti)

netechantiuh : yr seguido y junto lo vno con lo otro. pre: omotechantia. (2)

netechaxitia, nitla : hazer llegar, o juntar vna cosa con otra. pre:
onitlanetechaxiti. (2)

netechaxitia =, nitla : = netechoa (2 netechaxitia )

netechcacalatza, mo : lo mismo es que motechachalatza. pre: omonetechcacalatz.


(2) herirse vnas cosas con otras. (1)

netechcalania, nitla : cutir, o herir vna cosa con otra. pre: onitlanetechcalani.
(2) herir vna cosa con otra. (1)

netechchachalatza, mo : herirse vnas cosas con otras. (1)

netechchalania, mo : tocar vna vasija con otra. (1)

netechehua, nite : ser malsin, o reboluer a otros. pre: onitenetecheuh. (2


Netecheua, nite) reboluer o turbar a otros. (1 nite, netecheua) discordia poner.
(1 nite, netecheua) desconcertar o enemistar a otros. (1 nite, netecheua)
netechehua, nitla : refregarvna cosa con otra. prete: onitlanetecheuh. (2
Netecheua, nitla) ludir o fregar vna cosa con otra. (1 nitla, netecheua)

netechichiqui, nitla : idem. preterito: onitlanetechichic. (Netecheua, nitla:


refregarvna cosa con otra. prete: onitlanetecheuh.) (2) ludir o fregar vna cosa
con otra. (1)

netechilpiya, nite : atraillar perros o cosas semejantes. (1 nite, netechilpia)


netechilpiya, nitla : atar vna cosa con otra, o trayllar galgos. &c. pre:
onitlanetechilpi. (2 Netechilpia, nitla) atar vna cosa cón otra . (1 nitla,
netechilpia)

netechitzoma, nitla : coser vna cosa con otra. prete: onitlanetechitzun (2


Netechitzuma, nitla) coser vna cosa con otra. (1 nitla, netechitzuma)

netechixnamiqui, tito : contender vnos có[n] otros. pre: otitonetechixnamicque. (2)


contender vnos con otros. (1 tito, netechixnamiq[u]i)

netechmahua : reñir vnos con otros; tratarse mal vnos a otros los vezinos y
parientes. (1 netechmaua)

netechmotla, mo : idem. pre: omonetechmotlac. (Monetechcacalatza: lo mismo es que


motechachalatza. pre: omonetechcacalatz.) (2) cutir vn hueuo con otro, o cosa
assi. (1) herirse vnas cosas con otras. (1)
netechmotla, nitla : cutir, o herir vna cosa con otra. pre: onitlanetechmotlac.
(2) quebrar vna cosa con otra. (1) cutir vn hueuo con otro, o cosa assi. (1)
herir vna cosa con otra. (1)
netechmotla, tito : toparse assi ambos. (1)

netechmotla +, nino : ludir el vn touillo có[n] elotro, q[ua]ndo caminamos y nos


lastimamos. prete: oninoquequeyol netechmotlac. (2 Queq[ue]yol netechmotla, nino)

netechoa, nitla : arrimar algo a otra cosa. (1) lo mismo es q[ue] netechaxitia.
pre: onitlanetecho. (2) allegar vna cosa a otra. (1)

netechpachoa, nitla : idem. p: onitlanetechpacho. o arrimar algo a otra cosa.


(Netechoa, nitla: lo mismo es q[ue] netechaxitia. pre: onitlanetecho.) (2) juntar
o ayuntar vna cosa con otra. (1) allegar vna cosa a otra. (1) arrimar algo a
otra cosa. (1) ayuntar o allegar vna cosa a otra. (1)

netechpiqui, nitla : tupir algo. (1) tupir algo. preterito: onitlanetechpic.


(2)

netechtlalia, nitla : juntar mantas cosiendolas unas con otras, o cosa semejante.
preterito: onitlanetechtlali. (2) juntar o ayuntar vna cosa con otra. (1)
ayuntar o juntar mantas vnas con otras cosiendolas. (1)

netechtlapana, nitla : quebrar alguna vasija con otra, o cosa assi. pre:
onitlanetechtlapan. (2) quebrar vna cosa con otra. (1)

netechuia, mo : reñir vnos con otros; tratarse mal vnos a otros los vezinos y
parientes. (1) lo mismo es que monetechaua. pre: omonetechuique. (2)
netechuia, tito : reñir vnos con otros; tratarse mal vnos a otros los vezinos y
parientes. (1) contender y tratarse mallos de vna parentela o familia. pre:
otitonetechuique. (2)
netechuitequi, nitla : herir vna cosa con otra prete: onitlanetechuitec. (2)
herir vna cosa con otra. (1 nitla, netechuiteq[ui])

netechxacualoa, nite : fregar vno con otro. (1 nitenetechxaqualoa)


netechxacualoa, nitla : ludir o fregar vna cosa con otra. (1 nitla,
netechxaqualoa)

netechzaloa, nitla : juntar o ayuntar vna cosa con otra. (1 nitla, netechçaloa)
pegar dos cosas. (1 nitla, netechçaloa)

netecnonotzaliztli : determinacion o acuerdo d[e] audiencia real o de cabildo.


&c. (2)

netecpancatlaliliztli : asêntamiento assi. (1)

netecpantlaliliztli : orden y concierto delos que citan assentados en sus


lugares. (2)

netecpichahuiliztli : ayuntamiento assi. (1 netecpichauiliztli)

netecpicholiztli : ayuntamiento assi. (1)

netecuiniliztli : estropieço o tropeçon. (1) tropeçadura. (1) tropeçon. (2)

netecuiniloyan : trompeçadero. (1) tropeçadero, . (2)

netecunonotzaliztli : concejo, ayuntamiento. (1)

neteelehuiltiliztli : desseo tal. (1 neteeleuiltiliztli)

netehuitequiliztli : alarido. (2 Neteuitequiliztli)

neteicniuhtiliztli : conciliacion tal. (1) amistad que se trata y procura tener


con algunas personas. (2)

neteihuiliztli + : apelacion. (1 occeccan neteihuiliztli)

neteilhuilcotona, ni : atajar o quitar pleitos. pre: oniteneteilhuilcoton. (2)

neteilhuiliz tlatolli : proceso de pleito. (2)

neteilhuiliztica : con quexa, o con acusacion. (2)

neteilhuiliztlatolli : processo enel pleyto. (1)

neteilhuiliztli : denunciacion tal. (1) querella. (1 neteylhuiliztli) pleito. (1)


quexa o acusacion. (2)

neteilhuiliztli + : el estado, o termino enque anda, o esta el pleyto. (2 Oncan


onotiuh in neteilhuiliztli) el estado enque esta el pleyto. (2 Oncan tzicaui yn
neteilhuiliztli) apelacion que se haze para ante otro juez. (2 Occe ixpan
neteilhuiliztli) el estado, o termino enque anda y esta el pleyto. (2 Oncan
tlantiuh in neteilhuiliztli) idem. (Oncan acitiuh yn neteilhuiliztli: el estado
enque esta el pleyto.) (2 Oncan nemi in neteilhuiliztli) el estado enque esta el
pleyto. (2 Oncan acitiuh yn neteilhuiliztli)

neteilhuilli : pleito. (1) idem. (Neteilhuiliztli: quexa o acusacion.) (2)


neteittitiliztli : aparecimien[t]o. (1)

neteixnamictiani : descóncertador assi. (1)

neteixnamictiliztli : contrariedad assi. (1) contienda o baraja, . (2)

netelochiquiliztli : refregamiento. (1) refregamiento. (2)

neteltiliztli : estropieço o tropeçon. (1) tropieço. (2)

netemachilizpan : tiempo de esperança. (1) tiempo de confiança, o de esperança.


(2)

netemachiliztli : necessidad tal. (1) esperança. (1) esperança. (2)

netemachiliztli + : desconfiança tal. (1 amotetech netemachiliztli) confiança


que de otro se tiene. (2 Tetech netemachiliztli)

netemacohualiztli : alquile de obreros. (1 netemacoualiztli) el acto de


alquilar obreros. (2 Netemacoaliztli)

netemaliztli : baño, s: el acto de bañarse assi. (1)

netemaloyan : baño, s: el lugar donde se bañan. (1)

netempapahuiliztli : alarido tal. (1 netempapauiliztli) alarido. (2


Netempapauiliztli)

netempipitzoliztli : chupamiento assi. (1)

netempopohualoni : bauadero o pañezuelo de narizes. (1 netempopoaloni)


pañezuelo de mesa. (1 netempopoualoni) pañezuelo de mesa. (2 Netempopoaloni)

netenantlaliloyan : guarida para defenderse. (1) albarrada para defenderse.


(2)

netencapaniliztli : maxcadura assi. (1)

netencuauhtiliztica : afirmadamente. (1 netenquauhtiliztica)

netencuauhtiliztli : afirmacion tal. (1 netenquauhtiliztli) porfia, o


afirmacion animosa y fuerte. (2 Neté[n]quauhtiliztli)

netencuepaliztli : retratacion. (1) retractacion del q[ue] se desdize. (2)

netenenectiliztli : desseo tal. (1)

netenextiliztli : aparecimien[t]o. (1)

netennonotializtli : contrato o concierto entre algunos. (2)

netennonotzaliztli : concierto assi. (1) yguala en compra. (1)

netennonotzaliztli = := netentotoquiliztli (2 netennonotzaliztli)


netenqueloliztli + : escarnecimiento. (1 teca netenqueloliztli) burla assi. (1
teca netenqueloliztli) burla assi. (1 teca netenqueloliztli)

netenquelolli + : escarnecido. (1 yca netenquelolli) idem. (Ica


necayauhtli: idem. (Ica necayaualoni: escarnecido oburlado.)) (2 Ica
netenquelolli)

netenquequeloliztli + : escarnecimiento que de alguno se haze. (2 Teca


netenquequeloliztli)

netentiliztli : entremetimiento tal. (1)

netentlamachhuiliztli : pulla. (1)

netentlamachuiliztli : pulla. (2)

netentlapaliuhcahuiliztica : afirmadamente. (1 netentlapaliuhcauiliztica)

netentlapaltiliztli : afirmacion tal. (1) lomesmo es que netenquauhtiliztli. (2)

netentotoquiliztli : yguala en compra. (1) lo mismo es que netennonotzaliztli.


(2)

netenuitequiliztli : alarido tal. (1)

neteochihualiztli + : maitines. (1 youalnepantla neteochiualiztli) prima enlas


horas. (1 achto neteochiualiztli) prima enlas horas. (1 tlauizcalpan
neteochiualiztli) prima enlas horas. (1 quiyacatia neteochiualiztli)

neteomachtlaniliztli : cobdicia tal. (1) codicia, o deseo de ser tenido por dios.
(2)

neteotiliztli : adoracion tal. (1) adoracion latria conque es adorado dios y


tenido por tal. (2)

neteotilo : es tenido, o adorado por dios. prete: oneteotiloc. (2)

neteotiloni : adorable dios, o digno doser adorado. (1) adorable cosa, o digna
de ser tenida por dios. (2)

netepachihuiliztli : asechança. (1 netepachiuiliztli)

netepanahuiltoquiliztli : cobdicia tal. (1 netepanauiltoquiliztli)

netepexihuiliztli : cayda en graue delicto. (1 netepexiuiliztli)


despeñamiento, o caida del que cae en algun graue delicto. (2 Netepexiuiliztli)

netepexihuiliztli + : andar los vicios a vanderas desplegadas. (1 nouian


totocaticac yn neatoyauiliztli yn netepexiuiliztli,)

netepiltzintiliztli : adopcion tal. (1)

netepiltzintilli : adoptiuo hijo. (1)

netepiyaltiliztli : encomienda tal. (1 netepialtiliztli) el acto de encomendar


el secreto al amigo, o el acto de encomendar a otro su negocio. (2
Netepialtiliztli)
netepotlamiliztli : estropieço o tropeçon. (1) tropeçadura. (1
neteputlamiliztli) estropieço, o tropieço. (2)

netepotlamiloyan : trompeçadero. (1 neteputlamiloyan) tropeçadero. (2)

netequiliztli : ayuntamiento assi. (1) auditorio de gente ayuntada y asentada


para oyr sermon. &c. (2)

netequiliztli + : idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer


aotros.) (2 Tenepantla netequiliztli)

netequipachliztli : ocupacion. (1)

netequipacholiztica : solicitamente y con congoxa. (1) angustiada y


afligidamé[n]te. (2)

netequipacholiztli : negociacion tal. (1) trabajo con passion. (1) ympedimento


assi. (1) tribulacion. (1) aflicion y angustia del que la padece. (2)

netequipacholiztli + : manzilla por misericordia. (1 teca netequipacholiztli)

netequipacholiztti : angustia. (1)

netequipacholli : idem. vel. escrupulo, o caso de consciencia.


(Netequipacholiztli: aflicion y angustia del que la padece.) (2) caso de
consciencia. (1)

netequitiliztli : cargo de consciencia. (1)

netequitlazaliztica : porfiando assi. (1 netequitlaçaliztica)

netequitlazaliztli : porfia tal. (1 netequitlaçaliztli)

netequizpa : hora, o tiempo de acostarse adormir, o de començar a ayunar la


quaresma. (2)

netetehuanaliztica : desperezando. (1 neteteuanaliztica)

netetehuanaliztli : desperezo. (2 Neteteuanaliztli) desperezo. (1


neteteuanaliztli)

netetemihuiliztli : juego de pelota con la rodilla. (1 netetemiuiliztli)

netetemilhuiliztli : juego de pelota conla rodilla. (2)

netetequizpan : noche quando se acuestan todos. (1)

netetlaquehuiliztli : alquiler de obreros. s. el acto de alquilarse algunos. (2


Netetlaqueuiliztli) alquile de obreros. (1 netetlaqueuiliztli)

netetoctiliztli : amparo. (1)

netetzontiliztli : atesoramiento. (1)

netexacualoa, nitla : fricar, o refregar vna cosa con otra. prete:


onitlanetexaqualo. (2 Netexaqualoa, nitla)
neteyaotiliztli : contencion, brega, o guerra. (2) contrariedad assi. (1)

neteyollotiliztli : el acto de descubrir el secreto al amigo. (2)

netezaloa, mo : pegarse vna cosa a otra. preterit: omoneteçalo. (2 Moneteçaloa)


netezaloa, nitla : pegar o juntar vna cosa con otra. pre: onitlaneteçalo. (2
Neteçaloa, nitla) ayuntar o juntar mantas vnas con otras cosiendolas. (1 nitla,
neteçaloa)

netezcahuiloni : espejo para mirarse. (1 netezcauiloni)

netiliniliztli : puxo devientre. (2) puxo de vientre. (1)

netilmaolololiztli : arregaçamiento. (1)

netimaloliztli : alegria y gloria muy grande del que la tiene, o glorificacion,


passiue. (2) glorificacion tal. (1) gloria. (1)

netimaloliztli + : gloria vana. (1 çannen netimaloliztli) el acto de fruir y


gloriarse spiritualmente. (2 Teoyotica netimaloliztli) escarnecimiento. (1 teca
netimaloliztli) gloria verdadera. (1 nelli netimaloliztli)

netimalolli + : idem. (Ica netenquelolli: idem. (Ica necayauhtli: idem. (Ica


necayaualoni: escarnecido oburlado.))) (2 Ica netimalolli) escarnecido. (1 yta
netimalolli)

netititzaliztli : puxo de vientre. (2) puxo de vientre. (1)

netitixiliztli : rebusca despues dela cosecha. (2) rebusca despues dela vendimia.
(1)

netitlaniliztli : mensaje. (1)

netitlaniztli : mensaje, o mandado. (2)

netlac izahuiliztli : espanto, o estremecimiento d[e]l cuerpo. (2 Netlac


yçauiliztli)

netlac izahuiliztli = : = netlaquizahuiliztli (2 netlac yçauiliztli)

netlac mauhtiliztli : idem. (Netlac yçauiliztli: espanto, o estremecimiento


d[e]l cuerpo.) (2)

netlacahualtiliztli : emmienda assi. (1 netlacaualtiliztli) abstinencia del que


se abstiene de algo, yendose ala mano. (2 Netlacaualtiliztli) embaraço tal. (1
netlacaualtiliztli) desembrauecimiento. (1 netlacaualtiliztli)

netlacahuiliztli : merienda, o familiar atreuimiento de amistad que con alguno


se tiene. (2 Netlacauiliztli) merienda. (1 netlacauiliztli) familiaridad. (1
netlacauiliztli.)

netlacamatiliztli : contentamiento del que cita rico y prospero. (2) riqueza.


(1)

netlacaneconi + : persona de confiança. (2 Itech netlacaneconi) leal cosa.


(1 ytech netlacaneconi) ynfiel de quien no se fia. (1 aytech netlacaneconi)
netlacanequiliztica + : lealmente. (1 tetech netlacanequiliztica) fielmente
enesta manera. (1 tetech netlacanequiliztica)

netlacanequiliztli + : lealdad assi. (1 tetech netlacanequiliztli) idem. (Tetech


netemachiliztli: confiança que de otro se tiene.) (2 Tetech netlacanequiliztli)
confiança tal. (1 tetech netlacanequiliztli) fieldad o fidelidad tal. (1 tetech
netlacanequiliztli)

netlacecehuiliztli : reconciliacion delos que estauan reñidos, o concierto


pacifico é[n]tre los que pleyteauan. (2 Netlaceceuiliztli) liga enlas amistades.
(1 netlaceceuiliztli) yguala enel pleyto. (1 netlaceceuiliztli)

netlacemitalhuiliztli : determinacion firme y proposito entero de enmé[n]dar la


vida, o de hazer o ira qualquier cosa (2) proposito assi. (1) determinacion tal.
(1)

netlacemmamaltiliztli : cargo de consciencia, o el acto del que toma algo sobre su


consciencia, el acto del que toma algo sobre su consciencia. (2) cargo de
consciencia. (1)

netlacoliztli : tacha. o falta de alguna persona. (2) nota en persona. (1)

netlacualiz cahualtiliztli : dieta o templança enel comer. (1 netlaqualiz


caualtiliztli)

netlacuauhquetzaliztica : constantemente. (1 netlaquauhquetzaliztica)

netlacuauhquetzaliztli : constancia assi. (1 netlaquauhquetzaliztli)

netlacuepililiztli : descargo tal. (1) desculpa, o descargo que alguno da. (2)
reclamacion assi. (1) escusacion. (1)

netlacuepiliztli : escusacion, o reclamacion. (2)

netlacuicauh, no : deudor por lo que preste. (1)

netlacuicauh; + : deudor mio por lo q[ue] le preste. (2 Netlacuicauh; no)

netlacuicauh; no : deudor mio por lo q[ue] le preste. (2)

netlacuilli : cosa que se tomo prestada. (2) prestido tal. (1) emprestada
cosa assi. (1)

netlacuilli + : emprestido de reyes. (1 emperador netlacuilli) emprestido de


reyes. (1 vey tlatoca netlacuilli)

netlacuiloni : idem. (Netlacuilli: cosa que se tomo prestada.) (2) prestada


cosa assi. (1)

netlacuilpoloa, ni : saltar la deuda. preterito: oninetlacuilpolo. (2) soltar


deuda. (1)

netlacuilquixtia, nino : desempeñarse, o salir de deuda. prete:


oninonetlacuilquixti. (2) desempeñarse. (1)
netlacuitlahuiliztica : diligentemente, o con solicitud y cuydado. (2
Netlacuitlauiliztica) diligentemente. (1 netlacuitlauiliztica)

netlacuitlahuiliztli : estudio o diligencia. (1 netlacuitlauiliztli) cargo tal.


(1 netlacuitlauiliztli) procuracion. (1 netlacuitlauiliztli) cuidado. (1
netlacuitlauiliztli)

netlacuitlatlahuiliztica : estudiosamente desta manera. (1


netlacuitlatlauiliztica)

netlahuelcahualiztli : desesp[er]acion. (1 netlauelcaualiztli)

netlahuelcuitiliztli : ocasion que los vnos alos o tros se dan para riñas o
barajas. (2 Netlauelcuitiliztli) lid enel pleyto. (1 netlauelcuitiliztli) lid en
trance de armas. (1 netlauelcuitiliztli)

netlahuelitinemiliztli : aborrecimiento o malquerencia devnos contra otros. (2


Netlauelitinemiliztli) discordia assi. (1 netlauelitinemiliztli)

netlahuelitztinemiliztli : idem. (Netlauelitinemiliztli: aborrecimiento o


malquerencia devnos contra otros.) (2 Netlauelitztinemiliztli) discordia assi. (1
netlauelitztinemiliztli)

netlahuelnamiquiliztli : discordia y enemistad que ay entre algunos. (2


Netlauelnamiquiliztli) diferencia o discordia. (1 netlauelnamiquiliztli)

netlahuelpololiztli : desesperacion o impaciencia muy grande. (2


Netlauelpololiztli) desesp[er]acion. (1 netlauelpololiztli)

netlahuililoni : candil, o cosa semejante. (2 Netlauililoni) candil. (1


netlauililoni)

netlaicoltiliztli : antojo, o codicia de algo. (2) cobdicia generalmente. (1)

netlailloliztica : ceuil y apocadamente. (2 Netlaylloliztica)

netlailloliztli : ceuilidad, apocamiento, o poquedad. (2 Netlaylloliztli)

netlailneloliztli : henchimiento tal. (1)

netlailoliztica : apocadamente assi. (1)

netlailoliztli : apocamiento tal. (1)

netlailquetzaliztica : apocada y ceuilmente. (2 Netlaylquetzaliztica)


apocadamente assi. (1)

netlailquetzaliztli : ceuilidad, o poquedad. (2 Netlaylquetzaliztli) apocamiento


tal. (1)

netlaitlaniliztli : demanda cosa assi. (1)

netlaixcahualtiliztli : culpa de negligencia y omission. (2 Netlaixcaualtiliztli)


desmerecimiento assi. (1 netlaixcaualtiliztli)

netlaixnextililiztli : medrapormejoria. (1)


netlaixnextiliztli : grangeria solicitud, o procuracion delo necessario ala
vida. (2)

netlalcahuiliztli : apartamiento delos que se apartan y despiden vnos de otros.


(2 Netlalcauiliztli) partida de lugar o de persona. (1)

netlalchitlazaliztli : abatimiento y humildad del que se humilla. (2


Netlalchitlaçaliztli) humildad. (1 netlalchitlaçaliztli)

netlaliliztli + : concep[c]ion dela criatura enel vientre. (2 Teitic


netlaliliztli) concepcion. (1 teitic netlaliliztli)

netlaliloni : asentadero. (2) posadero o asentadero. (1)

netlaliloya : estancia donde alguno esta. (1)

netlaliloyan : lugar o asiento. (1) assentamiento. (1) lugar donde se


asientan. (2) poyo para assentarse. (1) assiento, donde se assientan. (1)
sentadero. (1)

netlalochnamiquiliztli + : justa assi. (1 cauallopan netlalochnamiquiliztli)

netlaloliztli : corrida del que corre, o huye. (2) corrida. (1) huida enesta
manera. (1)

netlalolli + : legua. (1 cen netlalolli)

netlalotihuechiliztli : idem. (Netlalotiquiçaliztli: apresuramiento, o arremetida


del que se leuanta y da acorrer.) (2 Netlalotiuechiliztli)

netlalotihuetziliztli : arremetida assi. (1 netlalotiuetziliztli)

netlalotiquizaliztli : apresuramiento, o arremetida del que se leuanta y da


acorrer. (2 Netlalotiquiçaliztli) arremetida assi. (1 netlalotiquiçaliztli)

netlalteuhnemitiliztli : fatiga assi. (1) aflicion tal. (1)

netlamacehualpololiztli : desmerecimiento assi. (1 netlamaceualpololiztli)

netlamachtica : rica y prosperamente. (2) ricamente. (1)

netlamachtilia, nite : enriquecer a otro. (2)

netlamachtilizilhuitl : dia defiesta. (1)

netlamachtiliztica : con riquezas, o con gozo. (2) abundosamente. (1)

netlamachtiliztli : riqueza, o prosperidad. (2) glorificacion tal. (1) gozo


desta m[a]nera. (1)

netlamachtilli : riqueza. (1)

netlamachtilmati, nic : tener algo en mucha estimacion. (2) tener o estimar algo
por grandes riquezas y deleytes. (1)

netlamachtiltia, nite : enriquecer a otro. (1)


netlamactli : racion de palacio. (2) racion de palacio. (1)

netlamamaltiliztli : cargo de consciencia, o el acto del que toma algo sobre su


consciencia. (2) cargo de consciencia. (1)

netlamiliztli + : achaque o color p[ar]a se escusar (2 Itech netlamiliztli)


el acto de escusarse alguno echando la culpa a otro. (2 Tetech netlamiliztli)
achaque. (1 ytla ytech netlamiliztli) escusacion assi. (1 tetech netlamiliztli)

netlaminaliztli + : corrida assi. (1 atlan netlaminaliztli)

netlammatiloloni : fregadientes. (2) fregadientes. (1 netlá[m]matiloloni)

netlampopohualoni : idem. (Netlammatiloloni: fregadientes.) (2


Netlampopoaloni) mondadientes. (1 netlampopoualoni) fregadientes. (1
netlampopoaloni)

netlan cuicuihuani : escaruadientes, o mondadié[n]tes. (2 Netlan cuicuiuani)

netlan nanatzaliztli : cruximiento y regañamié[n]to de dientes, o tenazadas de


dientes. (2)

netlan tataconi : escaruadientes. (2)

netlan texiliztli : cruximiento de dientes. (2)

netlan xacualoloni : fregadientes. (2 Netlan xaqualoloni) fregadientes. (1


netlan xaqualoloni)

netlan yectiloni : escaruadientes o mó[n]dadié[n]tes. (2)

netlancua ilpiloni : cenogil. (1 netlanqua ilpiloni)

netlancuacololiztli : el acto de doblegar la rodilla haziendo reuerencia. (2


Netlanquacololiztli) reuerencia assi. (1 netlanquacololiztli)

netlancuailpiloni : senogil. (2 Netlanquailpiloni)

netlancuaquetzaliztli : arrodillamiento. (1 netlanquaquetzaliztli)

netlancuaquetzaloni : cosa digna de reuerencia. (2 Netlanquaquetzaloni)

netlancuicuihuani : mondadientes. (1 netlancuicuiuani) escaruadientes. (1


netlancuicuiuani)

netlanechicalhuiliztli : allegamiento assi. (1)

netlanehuiliztli : error de tomar vno por otro, por ignorancia e


inaduertencia, o el acto de tomar algo prestado. (2 Netlaneuiliztli) error assi.
(1 netlaneuiliztli)

netlaneltoquilizcahualiztli : el acto de renegar, o de negar y apartarse dela fee.


(2 Netlaneltoquilizcaualiztli) reniego del renegado. (1
netlaneltoquilizcaualiztli)

netlaneuhtilizcalli : burdel o casa de malas mugeres. (2) mancebia puteria. (1)


netlaneuhtiloya : mancebia puteria. (1)

netlaneuhtiloyan : idem. (Netlaneuhtilizcalli: burdel o casa de malas


mugeres.) (2)

netlanitztiliztli : alabança tal. (1)

netlannanatzaliztli : cruximiénto assi. (1 netlá[n]nanatzaliztli)

netlantataconi : mondadientes. (1) escaruadientes. (1)

netlantexiliztli : cruximiénto assi. (1) ruydo de dientes rechinando. (1)

netlantzitzilitzaliztli : cruximiento de dientes, o tenazadas de dientes. (2)


cruximiento assi. (1) ruydo de dientes rechinando. (1)

netlanyectiloni : mondadientes. (1 netlá[n]yectiloni)

netlaocolpololiztli : aliuio delos trabajos, o desenhadamiento. (2)

netlaocolpopololiztli : juego para desenojarse. (1)

netlapaloliztica : atreuida o osadamente. (2) atreuidamente assi. (1)


osadamente. (1)

netlapaloliztli : atreuimiento o osadia. (2) atreuimiento tal. (1) osadia. (1)

netlapaltililiztli : esfuerço en esta manera. (1)

netlapaltiliztli : esfuerço varonil. (2) animosidad assi. (1)

netlapiquiliztli : cautelosa disimulacion de algú[n]o. (2) simulacion assi.


(1)

netlapololtiliztica : desatinadamente. (2) turbadaménte. (1) desatinadamente.


(1)

netlapololtiliztli : yerro. (1) desatino. (2) deuaneo o desatino. (1)


desatino. (1)

netlaquentiliztli : el acto de arroparse y abrigarse. (2) abrigo tal. (1)

netlaquizahuiliztli : lo mesmo es que netlac yçauiliztli. (2 Netlaquiçauiliztli)

netlatemoliliztli : especulacion. (1)

netlatenehuiliztli : obligacion o prometimieto de contrato. (2


Netlateneuiliztli) obligacion. (1 netlateneuiliztli)

netlatequililiztli : ley, o ordeñaças de entre si mismos. (2) obligacion. (1)

netlatiayan + : escondrijo de fieras. (1 tequanime yn netlatiayan)

netlatilia, nech : dezirme mal el juego. pre: onechnetlatili in patolli. (2)


dezir mal el juego. (1)
netlatilia, nic : esconderse de otro. (1)
netlatilia, nite : esconderse de otros. preterito: onitenetlatili. (2)
agaçaparse. (1)

netlatiliztli : escondimiento assi. y quemadura del que se quema. (2) quemadura


assi. (1)

netlatiloya : escondrijo de hombres. (1)

netlatiloyan : escondrijo, adonde alguno se escó[n]de. (2)

netlatlacollaxoni : idem. (Netlatlacollaçaliztli: purgacion de pecados.) (2)


purgatiua cosa desta manera. (1)

netlatlacollazaliztli : purgacion de pecados. (2 Netlatlacollaçaliztli) purgacion


tal. (1 netlatlacollaçaliztli)

netlatlaitlaniliztli : idem. (Netlatlayeuiliztli: mendiguez. s. el acto de


mendigar.) (2) mendiguez de aqueste. (1)

netlatlalililiztli : obligacion o ordenanças de entre si mesmos. (2)

netlatlalilizti : disfrace. (2)

netlatlaliliztli : disfrace. (1) prometimiento assi. (1) obligacion. (1)

netlatlaloliztli + : juegos a cauallo. (1 cauallo netlatlaloliztli)

netlatlaloloyan : carrera donde corren. (1)

netlatlaloyan : estadalla, carrera o lugar, donde corren hombres o cauallos. (1


netlatlaloyá[n])

netlatlamaniliztli : suerte. (1)

netlatlancualiztli : apretamiento tal. (1 netlatlanqualiztli)

netlatlanehuiliztli : alquile assi. (1 netlatlaneuiliztli)

netlatlaniliztica : consideradamente. (2) consideradamente assi. (1)

netlatlaniliztli : apuesta. (1) apuesta o juego para ganar o perder, o


consideracion, o pregunta devnos a otros. (2) juego de veras y no de burlas. (1)
consideracion tal. (1)

netlatlapehuiliztli : borrachez moderada y templada. (2 Netlatlapeuiliztli)

netlatlatililiztli : atesoramiento. (1)

netlatlatlaliliztica : con obligacion o ley. (2)

netlatlattililiztli : escogimiento tal. (1)

netlatlattiliztli : escogimiento delo que se escoge, o el acto de mirarse las


partes vergonçosas. (2)

netlatlaxililiztli : abortadura, o el acto voluntario y procurado dela que echa


la criatura. (2) abortadura tal. (1)
netlatlayehuiliztli : mendiguez. s. el acto de mendigar. (2 Netlatlayeuiliztli)
mendiguez de aqueste. (1 netlatlayeuiliztli) demanda assi. (1 netlatlayeuiliztli)

netlatlayehuiliztli + : demanda assi. (1 tepal netlatlayeuiliztli)

netlatocanonotzaliztli : determinacion o acuerdo de consejo real. (2) consejo


real. (1)

netlatolchicahualiztli : afirmacion de algo con instancia y fortaleza. (2


Netlatolchicaualiztli) afirmacion tal. (1 netlatolchicaualiztli)

netlatolcuecuepaliztli : doblez tal. (1)

netlatolcuepaliztli : retratacion del q[ue] se desdize. (2) retratacion. (1)

netlatolhuiliztli : quexa ante juez o pleito. (2) pleito. (1)

netlatolilochtiliztli : retratacion del que se desdize. (2) retratacion. (1)

netlatolimatiliztica : elegantemente, o con prudente razonamiento. (2)


elegantemente assi. (1)

netlatolimatiliztli : elegante platica. (1) elegancia tal. (1)

netlatolmachtiloni + : gramatica, arte dela léngua latina. (1 latí[n]


netlatolmachtiloni)

netlatolpanahuiliztli : porfia de palabras. (1 netlatolpanauiliztli)

netlatolpapatlaliztli : doblez tal. (1)

netlatolpepechtiliztli : thema o fundamento de platica o sermon. (2) tema de


sermon o proposito de algúna platica o fúndamento. (1)

netlatolyeyecoliztli : ensaye o prueua de platica o sermon. (2) esamen o prueua


de alguna cosa que se compone, como canto o platica. (1)

netlatquitiliztli : el acto de aplicar algo para si. (2) apropriacion. (1)

netlatquitilli : cosa aplicada o apropriada para si. (2) apropriada cosa. (1)

netlatzitzquiloni + : asidero para se asir. (2 Itech netlatzitzquiloni)

netlatzitzquiltiliztli + : asimiento tal. (1 ytech netlatzitzquiltiliztli)

netlatziuhcacahualiztli : culpa de omission y negligencia. (2


Netlatziuhcacaualiztli)

netlatziuhcacahualiztlin : desmerecimiento assi. (1 netlatziuhcacaualiztlin)

netlatziuhcahualiztli : entibiamiento o negligencia acerca delo que auia propuesto


alguno de hazer. (2 Netlatziuhcaualiztli) entibiamento tal. (1
netlatziuhcaualiztli)
netlatzontequililiztli : proposito o determinació[n] del que se determina de
hazer o dezir alguna cosa, o juyzio con que algú[n]o juzga asi mismo. (2)
profession de voto de religion. (1) deliberacion tal. (1)

netlatzontequililli : deliberada cosa assi. (1)

netlauhtiliztli : don o merced que se recibe. (2)

netlauhtilli : idem. (Netlauhtiliztli: don o merced que se recibe.) (2) merced


o don. (1)

netlaxapochuiliztli : tropieço o cayda en hoyo pequeño. (2) cayda en hoyo


pequeño. (1)

netlaxitiniliztli : desconcierto tal. (1)

netlayecoltiliztli : modo, o manera debuscar y grangear lo necesario ala vida.


(2)

netlazocamatiliztli : agradecimiento. (1 netlaçocamatiliztli)

netlazomatiliztli : agradecimiento. (2 Netlaçomatiliztli) agradecimiento. (1


netlaçomatiliztli)

netlazotililiztli : encarecimiento tal. (1 netlaçotililiztli)

netlazotiliztli : encarecimiento del que vende caro y encareciendo todo loque haze.
(2 Netlaçotiliztli)

netlazotlaliztli : encarecimiento tal. (1 netlaçotlaliztli) amor conque


algunos se aman, o amor proprio. (2 Netlaçotlaliztli) familiaridad. (1
netlaçotlaliztli) caridad para consigo. (1 netlaçotlaliztli)

netlazotlaltia, nite : hazer que se amé[n] los que de antes nose amauan. prete:
onitenetlaçotlalti. (2 Netlaçotlaltia, nite) amigos hazer a algunos. (1 nite,
netlaçotlaltia)

netle : a hao, ola, oyes. (1) ola, hao, oys, para llamar a alguno. (2) o
adverbio para llamar. (1) a; para llamar. (1)

netlehuiliztli : calor o calentura grande. (2 Netleuiliztli) calentura tal. (1


netleuiliztli)

netlezantililiztli : presumpcion vana. (2 Netleçantililiztli) muestra de


vanagloria. (1 netleçantililiztli)

netloc : juntamente. (2)

netoctiliztli : el acto de ampararse o guarecerse detras de algo, o arrimandose


ala pared. &c. (2)

netoliniliztli : miseria contraria de dicha. (1) pobreza, o miseria. (2) miseria


de pobreza. (1) pobreza. (1) mengua ynopia. (1)

netolinilo : padecese necesidad y pobreza. (2)

netoliniloyan : lugar de pobreza y de miseria. (2)


netoliniztli + : furias del infierno. (1 mictlan netoliniztli)

netolitlacoa, nino : quebrantar el voto que hizo prete: oninonetolitlaco. (2)


quebrántar fee. (1)

netolitlacoliztli : quebrantamiento de fee. (1)

netolli : voto desta manera. (1) voto. (2) prometimiento assi. (1) profession
de voto de religion. (1)

netolpoloa, nino : quebrantar el voto. preterito: oninonetolpolo. (2)


quebrántar fee. (1)

netoltia, nino : hazer voto. (2) votar, hazer voto. (1) prometer a dios. (1)
profession hazer assi. (1)

netoltia + : prometer a dios. (1 yuictzinco nino, netoltia yn dios)

netoltiliztli : prometimiento assi. (1) voto. (2)

netonalcahualtiliztli : espanto del que se espanta de algo. (2


Netonalcaualtiliztli)

netonehualiztli : verguença. (1 netoneualiztli)

netonuitzoliztli : corcobo. (1)

netonuitztoliztli : corcobo. (2)

netopalitoliztli : muestra de vanagloria. (1) presumpcion vana. (2)

netopalquetzaliztli : fantasia. (1) atauio tal. (1)

netopehualiztica + : burlando desta manera. (1 teca netopeualiztica)

netopehualiztli + : escarnecimiento. (1 teca netopeualiztli) burla assi. (1


teca netopeualiztli) menosprecio o escarnio que de otro se haze. (2 Teca
netopeualiztli)

netopeuhtli + : escarnecido. (1 yca netopeuhtli) idem. (Ica netimalolli: idem.


(Ica netenquelolli: idem. (Ica necayauhtli: idem. (Ica necayaualoni: escarnecido
oburlado.)))) (2 Ica netopeuhtli)

netotiliz nemachtiloyan : escuela de dançar. (1)

netotiliztli : dança o baile, f: areyto. (1) baile o dança. (1) baile, o


dança. (2)

netotiliztli + : dança de mugeres. (2 Ciua netotiliztli)

netotiloyan : corro donde bailan. (1) corro, o lugar donde bailan. (2)

netotomaliztli : desabrochadura assi. (1)

netotoniloyan : solana o corredor para sol. (1) solana, o lugar parase callentar
al sol. (2)
netoxomaliztli : dessolladura tal. (1) desolladura delque se lastimo, o desollo
con algun golpe. &c. (2)

netquitihuetziliztli : cayda juntamente. (1 netquitiuetziliztli) caida delos que


caen asidos vnos con otros. (2 Netquitiuetziliztli)

nettaliztli + : desmerecimiento assi. (1 aoctleipan nettaliztli) discordia assi.


(1 ayel nettaliztli)

nettoni : espejo para mirarse. (1)

netzacualiztli : encerramiento. (1 netzaqualiztli) idem. (Netzatzaqualiztli:


clausura, o encerramiento voluntario.) (2 Netzaqualiztli)

netzatzacualiztli : encerramiento. (1 netzatzaqualiztli) clausura, o


encerramiento voluntario. (2 Netzatzaqualiztli)

netzatzacutimani : estar algunos amis lados, o a mi manderecha e yzquierda.


(2)

netzatzililoni : apellido de vando, o de linaje. (2) apellido de linaje o de


vando. (1)

netzicoliztli : detenimiento del q[ue] se detiene en alguna parte. (2)


auezindamiento tal. (1) tardança. (1)

netzicoloni : cosa que haze detener. (2)

netzicoloni tetzico : tardadora cosa. (1)

netzicuahuazoiliztli : el acto de peinarse alguno. (2 Netziquauazuiliztli)


peynadura. (1 netziquauazuiliztli)

netzimpoztequiliztli : derrengamiento. (1 netzimpuztequiliztli)

netzinaquiliztli : derrengamiento. (1)

netzincohuiloyan : burdel. (2 Netzincouiloyan) mancebia puteria. (1


netzí[n]couiloyá[n])

netzincuepaliztli : buelta tal. (1)

netzinnamacoya : mancebia puteria. (1 netzí[n]namacoya)

netzinnamacoyan : idem. (Netzincouiloyan: burdel.) (2)

netzinquixtiliztli : arrepentimiento tal. (1)

netzolli : abrojo, o espino que sale dela tierra como esparrago. (2)

netzolli tlacatecolo xocohuitztli : abrojos otros. (1 netzolli tlacatecolo


xocouitztli)

netzomiloni : pañezuelo de narizes. (2) sonadero de mocos. (1) pañezuelo de


narizes. (1)
netzomocoliztli : el acto de forcejar reziamé[n]te. (2) esfuerço en esta manera.
(1)

netzoncuiliz tetlatzacuiltiliztli : castigo de vengança. (2)

netzoncuiliztica tetlatzacuiltiliztli : castigo de vengança. (1)

netzoncuiliztli : vengança. (2) vengança. (1)

netzonquetzaliztli : colmo, o rebosadura delo q[ue] semide. (2) rebossadura


assi. (1)

netzonquetzaliztli = := netzontlaliliztli (2 netzonquetzaliztli)

netzonteconhuihuixoliztli : sacudimiento de cabeça para negar o para vedar algo.


(2 Netzonteconuiuixoliztli) negacion assi. (1 netzonteconuiuixoliztli)

netzontlaliliztli : lo mesmo es que netzonquetzaliztli. (2) rebossadura assi.


(1)

netzotzonaliztica : dudosamente. (2) dudosamente. (1)

netzotzonaliztli : duda. (2) calabaçada. (1) dvda, generalmente. (1)

neuhcayotia, nite : dar de almorzar, o dar de comer a alguno antes de medio


dia. preterito: oniteneuhcayoti. (2) dar acomer. (1)

neuhcayotl : bastimento assi. (1) miseria de pobreza. (1) dia y victo. (1)
comida. (1) mántenimiento humano. (1)

neuhcayotl + : má[n]tenimié[n]to cotidiano (2 Cochcayotl, neuhcayotl)

neuhcayotl, cochcayotl : mantenimiento humano. (2)

neuhquixtia, nitla : escoger lo mejor. (1)

neuhyantli : cosa que se haze de voluntad, o de proprio motiuo. (2)

nexahualoni : afeite tal. (1 nexaualoni)

nexatl : lexia. (2) lexia. (1)

nexaxacualoloni : idem. (Nexaxaqualoloyan: estregadero donde se refrigan, o


rascan.) (2 Nexaxaqualoloni) fregadero assi. (1 nexaxaqualoloni)

nexaxacualoloyan : estregadero donde se refrigan, o rascan. (2


Nexaxaqualoloyan) estragadero para rascarse. (1 nexaxaqualoloyan)

nexcuacualatza, nitla : adobar con cernada mantas viejas de algodon. preterit:


onitlanexquaqualatz. (2 Nexquaqualatza, nitla) adobar ropavieja. (1 nitla,
nexquaqualatza)

nexectic : cosa parda, de color de ceniza. (2) pardo color. (1)

nexehua : encorarse la herida. (1 nexeua)

nexeloliztli : cisma, o diuision. (2) cisma. (1)


nexhua : cierta biuora. (2 Nexua)

nexhuacayotl : la carne dela llaga ya sana, o la costra della. (2 Nexuacayotl)


costra de farna. (1 nexuacayotl)

nexhuauhtli : cenizos o bledos pardos. (2 Nexuauhtli) bledos pardos. (1


nexuauhtli)

nexhuia, nitla : encenizar algo. (2 Nexuia, nitla) encenizar algo. (1 nitla,


nexuia) henchir algo de ceniza. (1 nitla, nexuia)

nexhuitiliztica : destempladamente, o con destemplanea enel comer. (2


Nexuitiliztica) destempladamente assi. (1 nexuitiliztica)

nexhuitiliztli : ahitamiento, o destemplança enel comer. (2 Nexuitiliztli)


destemplança tal. (1 nexuitiliztli) ahito, s: el acto de estar ahito. (1
nexuitiliztli)

nexiccahualiztli : pecado de omision, o descuido y negligencia. (2


Nexiccaualiztli) desmerecimiento assi. (1 nexiccaualiztli)

nexicolizpan; + : con mi embidia, o enojo. (2 Nexicolizpan; no)

nexicolizpan; no : con mi embidia, o enojo. (2)

nexicoliztica : embidiosamente, o con enojo. (2) embidiosamente. (1)

nexicoliztli : embidia. (2) embidia. (1)

nexiliztica + : manifiestamente. (1 teixpan nexiliztica)

nexiliztli + : fealdad assi. (1 atlaca nexiliztli)

nexillan ilpiloni : faxa de muger. (1 nexillan ylpiloni)

nexillanilpiloni : faxa de muger, o cosa semejá[n]te. (2)

neximalcalli : barueria, lugar donde afeitan, o tienda de baruero. (2) tienda


de baruero. (1)

neximalitztli : nauaja de baruero. (2) nauaja de barbero. (1)

neximaliztli : rasura o afeitadura d[e]l q[ue] se tresquila. (2)

neximaloni : nauaja para afeitar. (2) nauaja de barbero. (1)

neximaloyan : barueria donde afeitan. (1)

nexinacholiztli : asementamiento. (1)

nexiuhtlatiliztli : entibiamento tal. (1) enhadamiento, desconfiança. o


desesperacion. (2) hastio. (1) enhadamiento. (1) desconfiança tal. (1)

nexneloa, nitla : henchir algo de ceniza. (1)

nexochipololiztli : golosina. (1)


nexochtiliztli : gomito. (1) gomito del que reuiesa, o vomito. (2)

nexolahualoyan : resbaladero. (1 nexolaualoyan) deslizadero. (1 nexolaualoyan)


deslizadero o resbaladero. (2 Nexolaualoyan)

nexolehualiztli : dessolladura tal. (1 nexoleualiztli)

nexotla, nitla : soltarseme alguna palabra perjudicial, por descuido. pre:


onitlanexotlac. (2) descobrir culpa de otro por descuido. (1)

nexoxochitlaxiliztli : juego con rosas como quien juega con pelota. (1) juego de
rosas como con pelota. (2)

nexpaca, nitla : colar paños para lauarlos. prete: onitlanexpacac. vel.


onitlanexpac. (2) colar paños. (1)

nexpachoa, nitla : asar algo dentro del rescoldo pre: onitlanexpacho. (2)
cubrir con rescoldo y brasas membrillos, cebollas &c; paraque se asen. (1)

nextamalloa : beuida de cacao que le echaron mucha harina de mayz. (2)

nextecuili : loco como quiera. (1)

nextecuilin : gusano de estiercol o vasura. (1) gusano de muladar, o persona


desatinada y loca. (2)

nextecuillotl : locura assi. (1) locura o tochedad. (2)

nexti + : descobridor tal. (1 tlapani nexti)

nextia, nic : descubrir o manifestar algo, o buscar lo necessario ala vida.


pre: onicnexti. (2) descobrir o descubrir algo. (1) descobrir el secreto deotro.
(1) manifestar. (1)
nextia, nino : descubrirse o manifestarse. prete: oninonexti. (2) aparecer o
manifestarse. (1) descobrir se el que esta encubierto. (1)
nextia, nite : descubrir y manifestar a otro, o en cartarlo. prete: onitenexti.
(2) encartar. (1)
nextia, nitla : resplandecer, o inuentar algun arte mecanica. &c. pre:
onitlanexti. (2) ynuentar. (1) pronunciar. (1) alumbrar con candela. (1)
resplandecer. (1)

nextia + : descobrir lo que se obra o haze. (1 niqualpani nextia)


nextia +, nic : manifestar. (1 vel nicnextia) idem. preterito: achi onicnexti.
(Achi nicchitonia: grangear o ganar algo en lo que se vende. prete: achi
onicchitoni.) (2 Achi nicnextia)
nextia +, nicual : descubrir lo que tenia eñ[e]l coraçon. pre: oniqualpani
nexti. (2 Pani nextia, niqual)
nextia +, nino : esconderse. (1 amo ninonextia)
nextia +, nitla : idem. pr: onitlapani nexti. (Pani nextia, niqual:
descubrir lo que tenia eñ[e]l coraçon. pre: oniqualpani nexti.) (2 Pani nextia,
nitla)

nextiani + : descobridor tal. (1 tlapani nextiani)

nextic : pardo color. (1) ceniziento color. (1) cosa parda o de color de
ceniza. (2)
nextic aztatl : cigueña. (1)

nextilia, nic : descubrir secreto al amigo. preter: onicnextili. (2)


descobrirse, al amigo. (1)
nextilia, nicte : reuelar o descubrir algo a otro. pre: onictenextili. (2)
reuelar. (1) publicar alguna obra. (1)
nextilia, ninote : aparecer o manifestarse a otros pre: oninotenextili. (2)

nextiliztli + : descobrimiento tal. (1 tlapani nextiliztli)

nextilli + : descobierto assi. (1 tlapani nextilli)

nextiqui + : descobridor tal. (1 tlapani nextiqui)

nextlahualli : sacrificio o ofrenda. (1 nextlaualli) sacrificio de sangre, que


ofrecian alos ydolos, sajandose o horadando alguna parte del cuerpo. (2
Nextlaualli)

nextlatia, nitla : lo mesmo es qne nexquaqualatza. pre: onitlanextlati. (2)


adobar ropavieja. (1) colar paños. (1)

nextlexuchtli : rescoldo. (1) rescoldo. (2)

nextli : ceniza. (1) ceniza. (2)

nextli + : cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn miercoles


ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)

nextoca, nitla : asar algo dentro del rescoldo. pr: onitlanextocac. (2) cubrir
con rescoldo y brasas membrillos, cebollas &c; paraque se asen. (1)

nexuchipololiztli : sensualidad de golosinas y frutas, del que siempre las


procura y come. (2)

nexxo : ceniziento. (1)

nexxotla, nitla : descubrir d[e]fecto o culpa de otro motejandole della. pre:


onitlanexxotlac. (2) soltarse mela palabra con descuido e ynaduertencia. (1)
señal dar alguno, por dónde se presuma que el hizo algun mal o bien. (1)

nexzoquitl : maçacotepa solar. (1 nexçoquitl)

neyacapopohualoni : bauadero o pañezuelo de narizes. (1 neyacapopoaloni)


pañezuelo de narizes. (1 neyacapopoualoni) pañezuelo de narizes. (2
Neyacapopoaloni)

neyanaloyan : lugar donde se acogen quando llueue. &c. (2)

neyanayan + : escondrijo de fieras. (1 tequanime yn neyanayá[n])

neyanilia, nite : esconderse de otro. prete: oniteneyanili. (2)

neyaocehuiliztli : treguas paz hasta acierto tiempo. (1 neyaoceuiliztli)


neyaochichihualiztli : armadura tal , o el acto de armarse. (1
neyaochichiualiztli) apercebimiento para pelear armandose. (2
Neyaochichiualiztli)

neyaochichihualiztli + : armadura tal. (1 tepuztlauiztica neyaochichiualiztli)

neyaochihualiztli : pelea. (1 neyaochiualiztli) lid en trance de armas. (1


neyaochiualiztli) enemistad. (1 neyaochiualiztli)

neyaocuecuentililiztli : haz, batalla ordenada. (1)

neyaocuecuentiliztli : esquadron ordenado de batalla. (2)

neyaocuentlaliliztli : ordenança de soldados. (1) ordená[n]ça o haz d[e]


soldados. (2)

neyaoquizcatecaliztli : assentado real, o assiento de real. (1)

neyaoquizcatequiliztli : assié[n]to de real enla guerra. (2)

neyaoquizcatzacualiztli : assentado real, o assiento de real. (1


neyaoquizcatzaqualiztli)

neyaoquizcatzacuiliztli : idem. (Neyaoquizcatequiliztli: assié[n]to de real


enla guerra.) (2)

neyaotecpanaliztli : ordenança de soldados. (1) ordená[n]ça o haz d[e]


soldados. (2)

neyaotequilitzli : idem. (Neyaotecpanaliztli: ordená[n]ça o haz d[e]


soldados.) (2)

neyaotequiliztli : haz, batalla ordenada. (1)

neyaotlaliliztli : pelea, o contienda. (2)

neyaotlaliloyan : guarida para defenderse. (1)

neyaotlaliztli : escaramuça. (1) enemistad. (1)

neyaotlatiloyan : fortaleza o guarida de soldados. (2)

neyayaotlaliztli : juegos de pelea. (1) juego de cañas, o escaramuça. (2)

neyecapehuiloni : auentador o moxcador. (1 neyecapeuiloni)

neyecchichihualiztica : galanamente. (1 neyecchichiualiztica) atauiada y


galanamente. (2 Neyecchichiualiztica)

neyecchichihualiztli : galania. (1 neyecchichiualiztli) atauio, o galania, o el


acto de atauiarse bien y componerse. (2 Neyecchichiualiztli)

neyecnenequiliztli : fingimiento desta manera. (1) el acto de tenerse y


estimarse alguno por bueno, sin serlo. (2)

neyecnenequiliztli = := neyectlapiquiliztli (2 neyecnenequiliztli)


neyectiloyan : purgatorio, lugar donde se purgan las animas. (1) lugar de
purgatorio y de alimpiamiento. (2)

neyectlapiquiliztli : fingimiento desta manera. (1) lo mismo es que


neyecnenequiliztli. (2)

neyectoquiliztli : fingimiento desta manera. (1) ypocresia. (1) idem.


(Neyectlapiquiliztli: lo mismo es que neyecnenequiliztli.) (2)

neyehuaitoliztica : presumptuosamente. (1 neyeuaitoliztica)

neyehuaitoliztli : presumpcion. (1 neyeuaytoliztli) muestra de vanagloria. (1


neyeuaitoliztli) jactancia del que con presumpcion se alaba. (2 Neyeuaitoliztli)

neyeltiliztli : huida desta manera. (1) huida tal. (1) huida enesta manera. (1)
huyda del que echa ahuyr. (2)

neyexiliztli : cuexco o pedo. (1)

neyeyecoliztli : ensayamiento tal o ensayo. (1) exercicio tal. (1) lecion que da
el dicipulo. (1) ensayo, o prueua. (2)

neyeyecquetzaliztli : atauio tal. (1)

neyichiconi : fregadero assi. (1 neyychiconi)

neyocatiliztli : apropriacion. (1) aplicacion de alguna cosa para su persona. (2)

neyocatilli : apropriada cosa. (1) cosa aplicada asu persona. (2)

neyocoyaliztli : comedimiento tal. (1) libre aluedrio. (1) libre aduedrio, o


comedimié[n]to del que se comide a hazer algo. (2)

neyolacomantinemiliztli : desasossiego tal. (1)

neyolcehuiliztli : desembrauecimiento. (1 neyolceuiliztli) liga enlas


amistades. (1 neyolceuiliztli) desenojo. (1 neyolceuiliztli) aplacamiento del
que estaua ayrado contra alguno. (2 Neyolceuiliztli)

neyolchichililiztli : esfuerço en esta manera. (1)

neyolchichipatiliztli : pesar, por arrepentimiento; nombre assi. (1)


arrepentimiento grande. (2)

neyolcocoliztica : embidiosamente. (1) embidiosamente, o con pena y enojo, o


con arrepentimiento. (2)

neyolcocoliztli : arrepentimiento tal. (1) pesar, por arrepentimiento; nombre


assi. (1) embidia. (1) pesadumbre assi. (1) penitencia. (1) embidia,
arrepentimiento, o pesar. (2)

neyolcocoltiztli : apassionamiento assi. (1)

neyolcuepaliztli : arrepentimiento tal. (1) desatino. (1)

neyolcuitiliztli : confession assi. (1) confession. (2)


neyolcuitilo : todos se confiessan. preterito: oneyolcuitiloc. (2)

neyolehualiztli : ocasion, passiue. (1 neyoleualiztli) incitamiento, o


prouocamiento, y motiuo. (2 Neyoleualiztli)

neyolehualoni : motiuo. (1 neyoleualoni)

neyolellelaxitilizoentli : ofrenda o presente de angustias. (1


neyolellelaxitilizventli) ofrenda de angustia y tribulacion. (2
Neyolellelaxitilizuentli)

neyolellelaxitiliztli : angustia y aflicion grande del coraçon, o gran enojo y


pena. (2)

neyolitlacoliztica : desabridamente, o con pena y enojo. (2)

neyolitlacoliztli : descontento tal. (1) pesar, por arrepentimiento; nombre


assi. (1)

neyolitlacolli : caso de consciencia. (1) pena, enojo, o caso de consciencia. (2)

neyoliximachiliztli : conciencia. (1) consciencia. (2)

neyollaliliztica : con consolacion. (2)

neyollaliliztli : consolacion tal. (1) consolacion tal. (1)

neyollamamaltiliztli : cargo de consciencia. (1) cargo de consciencia. (2)

neyollapanaloni : motiuo. (1) incitamiento, o motiuo. (2)

neyollo tepitztiliztica : pacientemente. (1)

neyollochichiliztli : esfuerço varonil. (2)

neyollococoltiliztli : enojo tal. (1) desabrimiento, o pena que se recibe de


algun desastre. (2)

neyollohualiztli + : dvda, generalmente. (1 /o/ neyolloualiztli)

neyollomaxiltiliztli : aprouechamiento tal. (1)

neyollotetiliztli : ostinacion. (1) endurecimiento de coraçon, o proteruia.


(2)

neyollotiliztli + : fieldad o fidelidad tal. (1 tetech vel neyollotiliztli)

neyollotilo : cosa que se encomienda ala memoria. (2)

neyollotlatoquiliztica : consideradamente. (2)

neyolmalacacholiztli : desatino. (1)

neyolmaxiltiliztli : pensamiento assi. (1)

neyolmaxitiliztli : contentamiento, o satisfacion del que esta contento y


satisfecho delo que desseaua saber. (2)
neyolmaxitiliztli = : = neyolpachihuitiliztli (2 neyolmaxitiliztli)

neyolmelahualiztli : confession assi. (1 neyolmelaualiztli) confession. (2


Neyolmelaualiztli)

neyolnonotzaliztica : acordadamente. (1) atino. (1) consideradamente assi. (1)


con consideracion, acuerdo y deliberacion. (2)

neyolnonotzaliztli : consulta tal. (1) consideracion tal. (1) ymaginacion. (1)


acuerdo entresi. (1) fabricacion o fabrica. (1) fabricada cosa assi. (1)
especulacion. (1) pensamiento assi. (1) meditacion, o consideracion. (2)

neyolnonotzalli : acordada cosa. (1) acuerdo, o deliberacion interior. (2)

neyolnonotzalli + : considerada cosa. (1 ypan neyolnonotzalli)

neyolnonotzaloni : motiuo, o materia de consideracion, o meditacion. (2)

neyolpachihuitiliztli : lo mesmo es que neyolmaxitiliztli. (2 Neyolpachiuitiliztli)

neyolpohualiztli : consideracion tal. (1 neyolpoaliztli) consideracion, o


meditacion. (2 Neyolpoaliztli)

neyolpololiztica : dudosamente. (1) dudosamente, o con oluido. (2)

neyolpololiztli : dvda, generalmente. (1) duda de aquello que no se acuerda bien.


(2)

neyoltequipacholiztli : arrepentimiento tal. (1) fatiga del anima. (1) pesadumbre


assi. (1) penitencia. (1) aflicion, o pena del coraçon y pesar. (2)

neyoltonehualiztli : arrepentimiento tal. (1 neyoltoneualiztli) pesadumbre


assi. (1 neyoltoneualiztli) penitencia. (1 neyoltoneualiztli) idem.
(Neyoltequipacholiztli: aflicion, o pena del coraçon y pesar.) (2
Neyoltoneualiztli)

neyyexiliztli : pedo. (1)

nezahualizmicca tlatquihua : enlutado. (1 neçaualizmicca tlatquiua)

nezahualizmicca tlatquitl : luto de vesidura. (1 neçaualizmicca tlatquitl)

nezahualizmiccatlatquihua : enlutado por muerto. (2 Neçaualizmiccatlatquiua)

nezahualizmiccatlatquitl : luto que se pone por el defuncto. (2


Neçaualizmiccatlatquitl)

nezahualizpan : cuaresma. (1 neçaualizpan) tiempo de ayuno, o quarefma. (2


Neçaualizpan)

nezahualiztica : có[n] ayuno, o ayunado. có[n]jú[n]ction. (2 Neçaualiztica)

nezahualiztli : ayuno. (1 neçaualiztli) ayuno dela yglesia, o voluntario. (2


Neçaualiztli)

nezahualiztli + : cuaresma. (1 ompoaltica neçaualiztli)


nezahuilia, nite : traer luto por muerto. preterit: oniteneçauili. (2
Neçauilia, nite)

nezaloliztli : tardança. (1 neçaloliztli) detenimiento, o tardança delq[ue] se


detiene en alguna parte. (2 Neçaloliztli)

nezaloloni : tardadora cosa. (1 neçaloloni) cosa que suele ser detenida de


otros. (2 Neçaloloni)

nezazacaliztli : mudança tal. (1 neçaçacaliztli) acarreamiento assi. (1


neçaçacaliztli) el acto de acarrear las alhajas de casa quando el dueño se muda
aotra. (2 Neçaçacaliztli)

nezazacaliztli = : = necalcahualiztli (2 neçaçacaliztli)

nezcalica : abilmente. (1) estudiosamente desta manera. (1) pesadamente con


cordura y seso. (1) cuerda o prudentemente. aduerbio. (2)

nezcalicaitta, nitla : mirar con prudencia y cordura alguna cosa. p


onitlanezcalicaittac. (2)

nezcalilixtli : resurrection. (1)

nezcaliliztica : discretamente. (1)

nezcaliliztli : aprouechamiento tal. (1) discrecion. (1) estudio o diligencia.


(1) abilidad. (1) resurrectió[n], cordura, o aprovechamiento del que va
aprovechando en algo. (2)

nezcaltiliztli : crecimiento tal. (1) crecimiento del niño que va creciendo enel
cuerpo. (2)

nezcaltiloyan : escuela, donde deprenden. (1) escuela adonde algunos se enseñan


y aprenden. (2)

nezcatlatoani + : gracioso enesta manera. (1 vel nezcatlatoani)

nezcayotia, nitla : denotar, figurar o significar algo. pre: onitlanezcayoti.


(2) señalar. (1) denotar o significar algo. (1) comparacion o exemplo poner.
(1) significar. (1) signar. (1)

nezcayotilli + : deshonrado e infamado con señal. s. de san benito. &c. (2


Tlamauizpololiz nezcayutilli)

nezcayotitiuh, nino : dexar memoria de si. pret: oninonezcayotitia. (2) dexar


memoria de si. (1)

nezcoliztli : escalentamiento assi. (1) calientamiento al fuego, delos que


tienen frio. (2)

nezomaliztica : ayradamente, o con yra. (1 neçumaliztica) encapotada o


enojosamente. (2 Neçumaliztica)

nezomaliztli : coraje. (1 neçumaliztli) tirria enojo, o encapotamiento. (2


Neçumaliztli)
nezomaltia, nite : dar causa a otro de enojo o de encapotamiento. pre:
oniteneçumalti. (2 Neçumaltia, nite) ayrar a otro. (1 nite, neçumaltia)
nezomaltia, nitla : ser mohino y mal acondicionado. (1 nitla, neçumaltia)

nezoncualiztli : alteracion tal. (1 neçoncualiztli)

nezonehualiztli : apitonamiénto . (1 neçoneualiztli) apitonamiento, o alboroto de


gente. (2 Neçoneualiztli)

nezoquiaquiliztli : encenagamiento. (1 neçoquiaquiliztli)

nezoquiaquiliztlii : atolladura, o é[n]cenagamiento. (2 Neçoquiaquiliztlii)

nezoquipolactiliztli : encenagamiento. (1 neçoquipolactiliztli) idem.


(Neçoqui__aquiliztlii: atolladura, o é[n]cenagamiento.) (2 Neçoquipolactiliztli)

nezotlaliztli : gomito. (1 neçotlaliztli) gomito o vomito. (2 Neçotlaliztli)

nezozotlahualiztli : descoraznamiento assi. (1 neçoçotlaualiztli) desmayo. (1


neçoçotlaualiztli)

nezqui + : manifiesto. (1 vel nezqui) publica, cosa patente. (1 pani nezqui)


patente cosa. (1 pani nezqui) abultado en rostro y persona. (1 vel nezqui)
gracioso enesta minera. (1 vel nezqui) cosa patente y manifiesta. (2 Pani nezqui)

neztica + : claramente parece. (1 vel neztica) lo mesmo es q[ue] nican vel


neci. (2 Nica vel neztica) quedar o permanecer lo antiguo. (1 oc neztica)

nhuecez chiahuacayotl : azeite de nuezes. (1 nuezes chiauacayotl)

nhuecez molli : nogada. (2 Nuezes mulli) nogada salsa. (1 nuezes mulli)

nhuehua españa tlaca : la gé[n]te, o los naturales dela nueua españa. (2 NVeua
españa tlaca)

nhueuo + : nouillo. (1 buey nueuo)

nhuez + : nuez moxcada. (2 Necutica tlatzoyonilli nuez) nuez moxcada. (1


tlanecutzoyonilli nuez) moxcada nuez. (1 necutica tlatzoyunilli nuez)

ni/ + : tratar negocios de importancia, tomando consejo consigo, o con otros


sobre loque conuiene hazer. &c. preterito: onitlanemili. vel. otitlanemilique. (2
Tlanemilia, ni, vel, ti)

nica, ninemi : morar. (1)

nicaana + : entresacar algo. pre: itlan onicaan (2 Itlan nicaana) entresacar


algo. (1 ytzalan nicaana) entresacar algo. (1 ytlan nicaana)

nicaaquia + : trasponer chilli. (2 Chilli nicaaquia)

nicahuallo tzatzapinia : espoladas dar. (1 nicauallo tzatzapinia)

nicahuallo tzotzopinia : espoladas dar. (1 nicauallo tzotzopinia)

nicahuililotiuh : eredar por testamento. (1 nicauililotiuh)


nicampahuetzi : descargarse de algun oficio. (1 nicampavetzi)

nican : aqui. (1) aqui, aca, de aqui, o por aqui. aduer. (2) aca. (1) de
aqui. (1)

nican + : cerca, preposicion. (1 çan nican) aqui esta el libro, plato, o


lebrillo có[n] agua. &c. (2 Mani, nican) hasta aqui do esta yo. (1 yxquichca yn
nican) hallarse mal en algun lugar. (1 amo nican ninomati) estraño o estrangero,
o cosas que vienen de otras partes. (1 atleyuhquin nican)

nican ca : aqui esta, o helo aqui. (2)

nican ca = : = catqui + (2 nican ca) = nican catqui (2 nican ca)

nican caca : aqui estan. s. arboles ralos, o cosas semejantes. (2)

nican catqui : lo mesmo es que nican ca. (2) helo aqui. (1)

nican huel neci : aqui parece bien, o enesto se vee claramente. s. que es o no es
assi. (2 Nican vel neci)

nican huel neci = : = neztica + (2 nican vel neci) = huel + (2 nican vel
neci)
nican huel neci =, ni : = ca (2 nican vel neci)

nican nicatcapol : aqui estoy yo pecador o miserable. (2)

nican nicatpolotica : idem. (Nican nicatcapol: aqui estoy yo pecador o


miserable.) (2)

nicanca : helo aqui. (1)

nicanual : haziaca. (1)

nicatcapol + : aqui estoy yo pecador o miserable. (2 Nican nicatcapol)

nicatiuh + : guiar. (1 teixpan nicatiuh) seguir acompañando. (1 tetlan


nicatiuh)

nicatpolotica + : idem. (Nican nicatcapol: aqui estoy yo pecador o


miserable.) (2 Nican nicatpolotica)

niccac + : y despues de entendido y oydo el negocio. (2 Inoyuh niccac)

niccalaquiannoma + : embroçar rodela o cosa assi. (1 chimalco


niccalaquiá[n]noma)

niccamapachoa notlatol : hablar entre dientes. (1)

niccauhtica + : apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca niccauhtica)

nicceli + : despues del baptismo. (1 ynoyuh nicceli yn baptismo) despues del


baptismo. (1 ynoiuh nicceli yniatzintotecuiyo dios)

niccencuitia + : empeorar a otro con el castigo y correction. pr: ilhuice


oniccencuiti. (2 Ilhuice niccencuitia) empeorar a otro, queriendole corregir con
alguna reprehenssion. (1 ylhuice niccencuitia)
niccentlaza in noyollo : despedirse dela amistad de alguno. (1 niccentlaça yn
noyollo)

niccepactia in noyollo : deleitarse. (1 niccepactia yn noyollo)

niccuic + : tome alguna cosa é[n] tiempo que tenia gran pobreza y necessidad.
(2 Nonetolinilizpan yn niccuic)

nichtaca tlachia : esconderse para acechar. (1)

nichtaca tlacua : comer por los rincones. (1 nichtaca tlaqua)

nichtequi : hurtar. (1)

nichtequi + : hurtar lo sagrado. (1 tlateochiualpan nichtequi)

niciuhtihuitz : venir de priesa. pr: oniualiciuhtia. (2 Niciuhtiuitz)

niciyahuhtinemi : andar carleando de cansado. (1 niciauhtinemi)

nicmacicahuia nitlatlacoani : ser fino o consumado pecador. pre: onicmacicaui. (2


Nicmacicauia nitlatlacoani)

nicmacpalalahua + : vngir al sacerdote el obispo. (2 Chrismatica nicmacpalalaua


yn sacerdote)

nicmamattiuh + : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya mal hecho y
cón cara descubierta. (1 atle nicmamattiuh)

nicmapalalahua + : vngir al sacerdote. (1 chrismatica nicmapalalaua yn


sacerdote)

nicmattica + : estar abouado o pensatiuo no aduertiendo alo que le dizen. (2 Aye


nicmattica) no cessar de llorar. (2 çamache nicmattica inchoquiztli
intlaocoyaliztli) estar desapercebido y descuydado. (2 Aquen nicmattica) tener
entendido el negocio. prete: iuh onicmatticatca. (2 Iuh nicmattica) embouecerse
mirándo algo. (1 aye nicmattica)

nicnanilia : escoger algo. (1)

nicnenemachilia in notlatol : hablar curiosamente. pre: onicnenemachili yn


notlatol. (2)

nicnentlaza : passar todo el dia sin prouecho. (1 nicnentlaça)

nicnentlaza icemilhuitl iceyohual : idé[m]. pr: onicnentlaz &c. (2 Nicné[n]tlaça


ycemilhuitl iceyoal)

nicnocaccayetoca + : presumir que lo sabe y entiende todo. preterito: much


onicnocaccayetocac. (2 Much nicnocaccayetoca)

nicnocelilia in sanctiszimo sacramento : comulgar. (1 nicnocelilia yn sanctissimo


sacramento)

nicnocemmamaltia : encargar su conciencia. (1)


nicnochihualtia + : velar la noche. preterito: acochiztli onicnochiualti. (2
Acochiztli nicnochiualtia) dormir mucho. prete: cochiztli onicnochiualti. (2
Cochiztli nicnochiualtia) velar. (1 acochiztli nicnochiualtia)

nicnomachitocatihuetzi + : despuntar de agudo. (1 muchi nicnomachitocatiuetzi)

nicnomiquiyantia : encargarse de algo. (1)

nicnopanitia : cuadrar o venir y estarle bién alguna ropa o otracosa. (1)

nicnoquechpanoltia : cargarme algo al cuello, o enlos hombros. (1) lleuar algo


encima los hó[m]bros. (1)

nicnotenitalhuia : confiar desi mesmo. (1)

nicnothuitoca + : fingir que lo vee todo. pre: omuch nicnothuitocac. (2 Much


nicnothuitoca)

nicnottitia + : encontrar con trabajos y afliciones. pre: cococteopouhqui


onicnottiti. (2 Cococ teopouhqui nicnottitia)

nico quichuia : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1)

nicololotinemi + : biuir viciosamente. pre: teuhtli tlacolli onicololotinen.


(2 Teuhtli tlaçolli nicololotinemi) biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli
nicololotinemi)

niconfitez chihua : confites hazer. (1 niconfites chiua)

nicoyoca : sollar como fuelles. (1)

nicpacxuchichihua : corona de rosas hazer. (1 nicpacxuchichiua)

nicpoa + : dedicar algo a dios. (1 ytetzinco nicpoa yn dios) consagrar o dedicar


algo a dios. (1 ytech nicpoa yn dios) canonizar. (1 ynuan nicpoa yn sanctome)

nicquechilia + : asestar tiro. p: ipan onicq[ue]chili. (2 Ipan nicquechilia)


assestar tiro. (1 ypan nicquechilia)

nicteititia + : empobrecer a otro. (1 cococ teopouhqui nicteititia)

nictemiquiyantia : encargar algo a otro. (1)

nicteociuhtinemi : andar hambreando alguna cosa. preterito: onicteociuhtinen.


(2)

nicteonamiqui ayaxcan oniquittac : hallar con trabajo ydifficultad lo que se


busca. (1)

nictepotzhuia : repetir. (1 nicteputzhuia)

nictequiitoa : replicar. (1 nicteq[ui]ytoa)

nictetlalilia + : habituar a alguno a bien biuir. preterito: iuh


onictetlalili yullotli. (2 Iuh nictetlalilia yollotli) grillos poner a otro. (1
tepuztli teicxic nictetlalilia) abituar a otro a alguna cosa. (1 yuh
nictetlalilia yollotli)
nictetlalilia patli : emplastar. (1)

nictetotia + : reprehender, corregir, y castigar a otro. pret: quauitl tetl


onictetocti. (2 Quauitl tetl nictetotia)

nictla tzilhuia : dar en rostro elmanjar. (1)

nictlaca + : castigar justamente y con razon. (1 amo çan nictlaca nequiltia)

nictlacanequi + : hazer algo adrede. (1 çan nictlacanequi yn nicchiua)

nictlalilia iniyollo : asosegar y quietar a otro. (1 nictlalilia yniyullo)

nictlallotitica + : apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca


nictlallotitica)

nictlapoa in nix in noyollo : atento estar. (1 nictlapoa yn nix yn noyollo)

nictlatlapeuhcai in octli : beuer en muchas tauernas hasta embeodarse. (1


nictlatlapeuhcai yn octli)

nictlatutumilia + : desyunzir los bueyes. (1 quaquaue nictlatutumilia)

nictoca, + : esconderse. (1 tlayuualli nictoca, tlayuualli nicnotoctia)

nictzotzontequi : matar despedaçando. (1)

nicuacualaca : heruir. (1 niquaqualaca)

nicualantiuh : morir de coraje. (1 niqualantiuh)

nicualcuilia : traer algo para otro. (1 niqualcuilia)

nicualitqui : traer algo. (1 niqualytqui)

nicualitquilia : traer algo para otro. (1 niqualytquilia)

nicualpani nextia : descobrir lo que se obra o haze. (1 niqualpani nextia)

nicualtoquili : antecessor mio. (1 niqualtoquili)

nicuauhteuhicac : estar en pie. (1 niq[ua]uhteuhicac)

nicuauhyoa + : lo mesmo es q[ue] tetech ninochicaua. pre: tetech oniquauhyoac.


(2 Tetech niquauhyoa)

nicueilia notlatlanitol : embidar. (1)

nicuicaltia + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli


nicuicaltia yn tlaneltoquiliztli)

nicuitequi + : idem. pre: tlallic onicuitec. (Tlallic nicmotla: dar con algo
por esas paredes, o por esos suelos. pr: tlallic onicmotlac.) (2 Tlallic
nicuitequi) arrojar algo en tierra con furia. (1 tlallic nicuitequi)

nie : ahorrar esclauo. (1)


nietiuh + : caminar a cauallo. (1 cauallo ypan nietiuh)

nih, coyoca : zumbar. (1)

nihicatiuh + : guiar a menudo. (1 texpá[n] nihicatiuh.)

nihio nicana : alentar o tomar huelgo el que tañe trompeta. (1) alentar
descansando. (1)

nihio niccui : alentar descansando. (1)

nihitic + : tratar penssar algo interiormente. (1 qualli nihitic nicnemitia)

nihiyo, + : mandar el principe. (1 quiça in nihiyo, in notlatol)

nihual + : salir de baxo del agua. preterito: oniualpanuetz. (2 Panuetzi, niual)

nihual, + : salir a nado. (1 tlamaneloliztica niual, quiça) salir a nado. (1


tlacxiuitequiliztica niual, quiça)

nihual, panhuetzi : salir de baxo del agua. (1 nival, panuetzi)

nihual, quiza : salir de baxo del agua. (1 nival, quiça)

nihual, tetlaaquilia : doblar la pena y el castigo. (1 niual, tetlaaquilia)

nihualiloti : tornar dedo[nde] fui. (1 niualiloti)

nihuallaz +, nitla : señalar o expressar el dia que tengo de tornar, quándo voy
a alguna parte. (1 nitla, teneuhtiuh yniquac nivallaz)

nihualno, cuepa : mirar atras. (1 niualno, cuepa)

niltze : ola, hao, oys, para llamar a otro. (2) a hao, ola, oyes. (1)

niltzintzine : a señor, o señor, o amigo. &c. es vocatiuo. (2)

niman : encontinente o luego. (1) luego; aduerbio. (1)

niman + : nohizo sino comer e yrse. & sic de alijs. (2 çantequitl otlaquac o
niman oya) no luego. (1 amo niman) en ninguna manera. (1 çan niman amo) negar
de todo en todo. (1 çan niman amo nicnomachitoca) luego encontinente. (1 yc
niman) y no luego. (2 Ayamo niman) encontinente o luego. (1 çan niman) y luego
é[n]continé[n]te, o porlo q[ue]l. có[n]jú[n]ctió[n] (2 Ic niman) y luego.
aduerbio. (2 Auh niman) en ninguna manera. aduerb. (2 Atle niman) estimar en
poco o en nada. (1 çan niman atleipan niquitta) no, e ninguna manera. (1 çan
niman amo) luego encontinente. (1 auh niman)

niman aca : enninguna parte, o lugar. aduerbio. (2)

niman acan : en ningun lugar. (1 niman acá[n])

niman acan tamachiuhqui : medida sin tassa o termino. (1)

niman ahuel : no auer remedio de poderse hazer. (2 Nimá[n] auel) en ninguna


manera. (1 niman auel)
niman aic : enningun tiempo. aduerbio. (2 Niman ayc) en ningun tiempo. (1)

niman amo : enninguna manera. aduerbio. (2) no, e ninguna manera. (1) en ninguna
manera. (1)

niman amo chicahuac : flaco que no se puede tener o enfermizo. (1 niman amo
chicauac)

niman amo huecauh : en muy breue espacio de tiempo. (2 Niman amo uecauh)
luego; aduerbio. (1 niman amo vecauh)

niman amo nelli : lexos dela verdad. (1)

niman amo nicea : en ninguna manera quiero. (2)

niman amo nicnequi : idem. (Niman amo nicea: en ninguna manera quiero.) (2)

niman amouecauhtica : de alli a pocos dias. (2)

niman aoctle yuhqui : no ay cosa que sele yguale. (2)

niman axca : agora luego. (1)

niman axcan : luego ala hora. aduerbio. (2) luego; aduerbio. (1)

niman ic : y luego por esto. s. se enojo. &c. (2)

niman iuhcatiliztli : costumbre de vida. (1)

niman iuhniquiz : idem. vel. niman iuhniquiça, vel, tiquiça. (Niman iuhniyul: ser
de su natural assi, o desta có[n]dicion e inclinacion.) (2)

niman iuhnitlacat : idem. (Niman iuhniquiz: idem. vel. niman iuhniquiça, vel,
tiquiça. (Niman iuhniyul: ser de su natural assi, o desta có[n]dicion e
inclinacion.)) (2)

niman iuhniyol : ser de su natural assi, o desta có[n]dicion e inclinacion. (2


Niman iuhniyul)

niman ye : y luego. conjunction. (2) luego encontinente. (1) luego; aduerbio.


(1)

niman yeicapa : luego; aduerbio. (1)

niman yeniuhqui : costumbre tener assi. (1)

niman yeyeica : idem. (Nimanye ycapa: idem. (Niman ye: y luego. conjunction.))
(2 Niman yeyeyca)

niman yuh ipan titlacati : nacemos con esta naturaleza y condicion, o


inclinacion. (2 Niman yuh ypan titlacati)

niman yuh niquiz : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna


propriedad . (1)
niman yuh nitlacatl : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna
propriedad . (1)

niman yuh niyol : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad
. (1)

niman yuh tlacatiliztli : propriedad natural. (1)

niman yuhquizaliztli : propriedad natural. (1 niman yuhquiçaliztli)

niman yuhyoliliztli : propriedad natural. (1 niman yuhyuliliztli)

niman? + : porventura no luego?. s. se hara. (2 Amo niman?)

nimantinemi + : ser importuno y moledor pret: teixtlan onimantinen. (2 Teixtlan


nimantinemi)

nimanye : y luego ala hora, o encontinente. (1)

nimanye + : idem. (Ic niman: y luego é[n]continé[n]te, o porlo q[ue]l.


có[n]jú[n]ctió[n]) (2 Ic nimanye)

nimanye icapa : idem. (Niman ye: y luego. conjunction.) (2 Nimanye ycapa)

nimapapachiuhqui + : gastar demasiado. (1 amo nimapapachiuhqui)

nimaye : encontinente o luego. (1)

nimitz + : poner te yo algo debaxo de los pies. pret: onimitz icxipepechtili. (2


Icxipepechtilia, nimitz) pagar le conforme alo q[ue] trabajo. pre:
onimitznamictili. (2 Namictilia, nimitz)

nimitzittitia + : priuar a otro de quanto tiene. (1 yuhcayotl nimitzittitia)

nimitzmachtia + : priuar a otro de quanto tiene. (1 yuhcayotl nimitzmachtia)

nimitzmati + : tener gran amor el padre al hijo. metaphora. (2 Quetzalteuh,


cozcateuh ipan nimitzmati) tener en gran estima el padre a su hijo. (1 cuzcatl;
quetzalli ypan nimitzmati) tener en gran estima el padre a su hijo. (1 cuzcateuh
quetzalteuh ypan nimitzmati)

nimitzno + : dar pena a otro. pre: onimitznotequipachilhui. es reuerencial. (2


Tequipachilhuia, nimitzno) abraçar por el cuello a otro. pr:
onimitznomalcochalhui. (2 Malcochalhuia, nimitzno)

nimitznomachitia + : encomendar mi necessidadal que me puede socorrer en ella,


catandole primero la beniuolencia. metaphora. (2 Atiuitzo atauayo ipan
nimitznomachitia)

nimitznomachitia, + : en mucha estimacion tengo a v[uest]ra merced. i no merece.


v. m. que yo le sea pesado, y le de desasossiego. (2 Ac nimitznomachitia,
nictlatlacauiloa ynmoyollotzin) encomendar su necesidad al mayor, per metaphoram;
dizen. (1 nictlatlacaauiloa ymmoyollotzin ac nimitznomachitia, atiuitz)

nimixtelquetza + : empacho auer de otro. (1 teuic nimixtelquetza)

nimo + : soy a ti encomendado, para que tengas de mi cuydado. (2 Cocol, nimo)


nina, nencoa : no tener dicha o no acertar elnegocio. (1 nina, né[n]coa)

ninacacic onoc : estar delado. (1)

ninaitia + : hazer poquedades o desatinos. prete: anonezcalicayo oninaiti. (2


Anonezcalicayo ninaitia)

ninantiuh : yr creciendo enel cuerpo. preterito: oninantia. (2)

nine + : perseuerar enel bien. prete: ipan oninen in qualli. (2 Ipan nine mi in
qualli)

nine, ellelquixtia : espaciarse por via de recreacion o passatiempo. (1)

ninematca tlatoa : hablar con grauedad y cordura. (1)

ninematca, yauh : yr presto y con tiento. (1)

ninemini + : soler acostumbrar. (1 yeiuh ninemini)

ninentlacatl : desalmado ser. (1)

niniitoa : entrar ajornal o a soldada. (1 niniytoa)

ninimatini : discreto ser. (1)

niniuyotepehua : pelechar el aue. (1 niniuyotepeua)

niniyahuaco : venir a ofrecerse en sacrificio a dios. (1 niniyauaco)

ninochantlalia + : poblar denueuo. (1 yancuican ninochantlalia)

ninochtequilia : hurtar. (1)

ninocnoitoa + : mendigar o pedir por dios. pre: tepal oninocnoito. (2 Tepal


ninocnoitoa)

ninococoxca + : fingirse enfermo. preter: oninococoxcanenec. et sic de alijs. (2


Nenequi, ninococoxca)

ninocuantequi + : despues que me baptize. (2 Inoyuh ninoquantequi)

ninocuappiloa + : forcejar. pret: itech oninoquappilo. (2 Itech


ninoquappiloa)

ninocuatequi + : despues del baptismo. (1 ynoyuh ninoquatequi)

ninocuiltonollani : desear ser rico y prospero. pr: oninocuiltonollan. (2)

ninomania + : aparejar banquete, o recebimiento de alguna persona. pre: ic


oninomani. (2 Ic ninomania)

ninonamctia + : desposarse. (1 teoyotica ninonamctia)

ninopipiloa} + : emmendar castigando. (1 teyollocaltitech ninopipiloa})


ninopitzmamali : meterse o colarse entre otros, o por algun lugar estrecho. (1)

ninoquequelolmati : hallarse burlado. (1)

ninotecoa + : adrede dezir o hazer algo. (1 ye ninotecoa) hazer algo adrede.


p: ic oninoteco. (2 Ic ninotecoa)

ninoteilhuiz + : apelar. (1 occeccan ninoteilhuiz) apelar. vel. nicchiua


apelacion. (2 Occe ixpan ninoteilhuiz)

ninoten, itzania : sacrificarse los labrios. (1 ninoten, ytzania)

ninotepachihuiz +, nino : assechar estando enterrado, demanera que apenas se le


parece la cabeça. (1 nino, tlallan toca ynic ninotepachiuiz)

ninotlacanequi + : confiar de alguno. (1 tetech ninotlacanequi) desconfiar de


alguno. (1 amo tetech ninotlacanequi) confiar en otro, o tener credito de su
persona. p: tetech oninotlacanec (2 Tetech ninotlacanequi)

ninotlacuauhtlacxilia + : lomesmo es q[ue] tetech ninochicaua. p: tetech


oninotlaquauhtlacxili. (2 Tetech ninotlaq[ua]uhtlacxilia)

ninotlahuelquixtia + : quebrar el enojo y la yra que alguno tiene con el q[ue] no


tiene culpa, ni le dio ocasion al que esta enojado. pre: tetech oninotlauelquixti.
(2 Tetech ninotlauelquixtia)

ninotta + : desmerecer. (1 aoctle ypan ninotta) estimarse en poco. (1


atleipan ninotta) tenerse o estimarse en poco. preterito: atle ipan oninottac. (2
Atle ipan ninotta)

ninotzacuilia + : ampararse con algo. preterito: ic oninotzacuili. (2 Ic


ninotzacuilia)

ninoxic yetoca : pensar alguno que le reprehenden otros y que le riñen. (1)

ninoxictoca : pensar alguno que le reprehenden otros y que le riñen. (1)

ninoxihuia : embixar. (1 ninoxiuia)

ninoy, cxicuauhtilia : trotar. (1 ninoy, cxiq[ua]uhtilia)

ninoy, cxitlaloa : trotar. (1)

ninozcaliani : discreto ser. (1)

ninozcaltitiuh : yr creciendo enel cuerpo. (2)

ninoztlacahuia : engañarse. (1 ninoztlacauia)

nipilcatinemi + : ymportuno ser assi. (1 teixtlan nipilcatinemi) ahincar


importunando. (1 teixtlan nipilcatinemi)

nipiltontli +, nino : edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno
tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nino, coneitta nipiltontli ypan
nineua)
nipiltontli ipan ninomati : edad no conocida o encubierta delos muchos años que
alguno tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1 nipiltontli ypan
ninomati)

nipiltontli ipanninehua : tenerse por de menos edad dela que tiene. (2


Nipiltontli ypannineua)

nipiltontli ipanninomati : idem. (Nipiltontli ypannineua: tenerse por de menos


edad dela que tiene.) (2 Nipiltontli ypanninomati)

nipipixqui : escalentarse de calor o sohornarse. (1)

niquetzalo + : ser desdichado, o puesto aparte, y dexado solo. preterito: noyoca


oniquetzaloc. (2 Noyoca niquetzalo)

niqueznecuilotinemi : andar coxeando. (1)

niqui, ihya : aborrecer o dar en rostro el man[j]ar al enfermo. (1 niqui, yhia)

niquica + : destroçar algo. (1 tlanauac niquica)

niquihitta : prouar o experimentar alguna cosa. (1)

niquiitztiuh + : imitar, o tomar exemplo d[e] otro. pr: tetech oniquiytztia. (2


Totech niquiytztiuh)

niquilhuitica + : embouecerse mirándo algo. (1 aye niquilhuitica) idem.


(Aye nicmattica: estar abouado o pensatiuo no aduertiendo alo que le dizen.) (2
Aye niquilhuitica)

niquimacaztiuh + : yr a alguna parte sin temor o empacho de cosaque aya mal


hecho y cón cara descubierta. (1 atle niquimacaztiuh)

niquimitztica : biuir, o morar encompañia de algunos. prete: oniquimitzticatca.


(2)

niquimmana + : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1


teixpan niquimmana)

niquinnemitia + : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1


teixpan niquinnemitia)

niquinquetza + : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1


teixpan niquinquetza) hazer las banas y diuulgaciones dellos que se quieren
casar. preterito: teixpan oniquinquetz. (2 Teixpan niquinquetza)

niquinquixtia innotahua : imitar el hijo asus padres, o parecerles enlas


costumbres. preterit: oniquinquixti. (2 Niquinquixtia ynnotaua)

niquinteixpanuia : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1)

niquintlatlacualtia : ceuar los peces. (1 niquintlatlaqualtia)

niquiquiza + : passar atreuidamé[n]te y sin reuerencia delante de alguna persona


honrada. prete: teixpan oniquiquiz. (2 Teixpan niquiquiça)
niquisa + : encontrar o passar a caso, por dó[n]de esta otro. pre: tetloc
oniquiz. (2 Tetloc niquisa)

niquittaz + : hartarse con hastio. (1 aocnel niquittaz)

niquitztica : morar, o biuir encompañia de otro. preterit: oniquitzticatca. (2)

niquitztica + : apartado estar y muy arredrado de otro. (1 veca niquitztica)


estar apartado o lexos de otro. (1 uehca niquitztica) estar apartado y lexos de
algo prete: vecapa oniquitzticatca. (2 Vecapa niquitztica) estar distante y lexos
de algú[n]a cosa. prete: veca oniquitzticatca. (2 Veca niquitztica)

niquitztoc + : madrugar. (1 tlauizcalli niquitztoc) esperar el alua con cuidado


para madrugar y entender en alguna obra, o para caminar. preterito: tlauizcalli
oniquitztoca. (2 Tlauizcalli niquitztoc) velar o trasnochar. preterito: yuualli
oniquitztoca. (2 Yuualli niquitztoc)

niquixoxomollacqui : entradas tener assi. (1 niq[ui]xuxumullacqui)

niquixxotitinemi : traçar conel pensamiento, o premeditar lo que se hade


hazer. preterito: oniquixxotitinen. (2)

niquiz + : condicion tener assi. (1 yuh niquiz) naturalmente ser assi, o de su


naturaleza tener alguna propriedad . (1 niman yuh niquiz) ser su natural
condicion aquella desde su nascimiento. (2 Iuh niquiz)

niquizqui + : idem. preterito: oteyacacpaniquiz. (Teyacac nonquiztiquiça:


idem. preter: oteyacacnonquiztiquiz. (Teyacac nonquiça: ganar por la mano,
antuuiarse, acudir contiempo, o ser mejorado quando se reparte alguna cosa.
preterito: oteyacacnonquiz.)) (2 Teyacacpa niquizqui)

nit, amana : alterar a otro desta manera. (1)

nita, payollalaza : jugar con dos o tres pelotas, echandolas en alto y


tomandolas a recoger. (1 nita, payollalaça)

nitauhca : mi nombradia, o mi honra. (2)

niteco + : ynfamado ser. (1 tepan niteco) ser infamado preterit: tepan onitecoc.
(2 Tepan niteco)

niteicicicuiltilia : enflaquecer a otro. (1)

niteicuelilmati : gratificar al menor. (1)

niteitz + : sangrar a otro. preterito: oniteitzmin. (2 Mina, niteitz)

nitemachiyotica + : confirmar o chrismar. pre: teoyotica onitemachioti. (2


Teoyotica nitemachiotica)

nitemalacametlatzotzona : picar muela para moler. (1)

nitempepeyotia : hablar entre dientes. (1 nité[m]pepeyotia)

niten + : tener lastimados o negros los beços. prete: onitenyapaleuh. (2


Yapaleua, nité[n])
nitenahuatit + : dexar mandado algo el que se va a otra parte, o el que se muere.
(2 Eua, nitenauatit)

nitene + : humillar a otro. preterito: oniteneicnomachiti. (2 Icnomachitia,


nitene)

niteneneuhca : ser comparado, o ser semejante e ygualado a otro. (2)

nitepoliuhtitlaza : confundir aotro conrazones. (1 nitepuliuhtitlaça)

nitete + : dar a conocer a otros. preter: oniteteiximachti. (2 Iximachtia,


nitete) acusar aotro. preterito: oniteteixpaui. (2 Ixpauia, nitete) alquilar mis
esclauos, o criados a otro. p: onitetetlaqueualti. (2 Tlaqueualtia, nitete) dar
aconocer a otro, o mostrarselo. pret: oniteteittiti. (2 Ittitia, nitete)

nitete, tequitia : encoméndar oficios. (1)

nitetepan + : passar los terminos o mojones, tomando a otro sus tierras.


preterito: onitetepanxoco. (2 Xocoa, nitetepan)

nitetlacuechilhuia : moler mucho o majar algo para otro. (1)

nitetlapatzcalhuia : esprimir algo a otro. (1)

nitetoquiliz + : auer de suceder a otros. s. yo yre despues dellos, oyo sere el


postrero delos que ouieren de yr. &c. (2 Quin nitetoquiliz)

nitia, yectia : criuar. (1 nitía, yectia)

nitic + : tener sossegada la consciencia. (2 Ocactimotecac yn nitic) pensar o


tratar algo dentro de si. pre: itla nitic onicnemiti. (2 Nemitia, ytla nitic nic)
tratar, o pensar algo dentro desi, o consigo mesmo. p: itla nitic onicnemiti. (2
Itla nitic nicnemitia) pensar o tratar algo interiormente. (1 ytla nitic nic,
nemitia) ciciones tener. (1 atunauiztli nitic yetinemi) sosegada ypacifica tener
el alma. (1 ocactimotecac in nitic) doler lahijada. (1 ytztic nitic calaqui)
tratar penssar algo interiormente. (1 ytla nihtic nicnemitia) doler lahijada. (1
cecuiztli nitic calaqui) tener ciclones. pret: atonauiztli onitic yetinen. (2
Atonauiztli nitic yetinemi)

nitic mococoa : doler las tripas. (1)

nitic mocomaltia in atonahuiztli : criar baço. (1 nitic mocomaltia yn atonauiztli)

nitic nitlaai : hazer algo, interiormente. (1 nitic nitlaay)

nitic nitlanemitia : hazer algo, interiormente. (1)

niticpa huitz : proceder delo interior. (2 Niticpa uitz)

nititlan necuil : mandar a otro lo que a el auian mandado, como quando embian a
alguno a alguna parte, y el embia a otro. (1)

nitl, ai : beuer maçamorra, pinol, purga o xaraue. (1)

nitlaaquia, + : esconder algo. (1 petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia,


ycpaltitlan nitlacalaq)
nitlac, xixacualoa : pisar con los pies. (1 nitlac, xixaq[ua]loa)

nitlacacauhtiuh + : eredero dexar. (1 tetech nitlacacauhtiuh)

nitlacampaxoa : morder o mordificar. (1)

nitlacatl + : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad


. (1 niman yuh nitlacatl)

nitlacen nepanoa : mesturar. (1)

nitlaciacahuia : lleuar debaxo del sobaco. (1 nitlaciacauia)

nitlacuachichihuia + : desuergonçarse. (1 amonipinaua, nitlaquachichiuia)

nitlacuecuepa : auezes vno avezes otro. (1)

nitlaehuaquimiloa : encorar algo. (1 nitlaeuaquimiloa)

nitlahuelmana + : solar, echar suelo ala casa. (1 calitic nitlauelmana)

nitlahuelmiqui : morir de coraje. (1 nitlauelmiqui)

nitlaihiyohuia : sufrir. (1 nitlaihiyouia)

nitlaihiyotema : hinchar bota; &c; soplando. (1)

nitlailihuizchihua : yncónsideradamente hazer algo. (1 nitlailiuizchiua)

nitlaitztimotlalia : premeditar y pensar lo que se ha de hazer. (1)

nitlaixamochihuia : estañar. (1 nitlaixamochiuia)

nitlaixamochiyotia : estañar. (1)

nitlaixtetzicohua : tundir paño. (1 nitlaixtetzicoua)

nitlal, tecuinia : rebato hazer. (1)

nitlal/,/tamachihua : medir tierra. (1 nitlal/,/tamachiua)

nitlallotinemi : jugar los niños, ayuntando tierra o caxquezuelos de vasijas


quebradas. (1)

nitlalpoa : medir tierra. (1)

nitlananaltzatinemi + : ladrar por diuersas partes. (1 nouian


nitlananaltzatinemi)

nitlanepanmatiloa : fregar vno con otro. (1 nitlanepá[n]matiloa)

nitlanepanxacualoa : fregar vno con otro. (1 nitlanepanxaqualoa)

nitlanetechchalania : quebrar vna cosa con otra. (1)

nitlanhuetzi : mudar los dientes el muchacho. (1 nitlanuetzi)


nitlaocoliloz + : esperar algun bien. (1 yuhca noyollo yn nitlaocoliloz)

nitlaoppa ilpiya : reatar otra vez. (1 nitlaoppa ylpia)

nitlaotlatoctia : feriar assi. (1)

nitlaoya : desgranar mayz, granada, piña de pinones o cosas semejantes. (1)

nitlaquechpanuia : lleuar algo en los hombros. (1)

nitlatecuiya : reboluer los cabellos ala cabeça. (1)

nitlatemoa : procurar. (1)

nitlatepoxacuia : esponjar con esta esponja. (1)

nitlatlaellatoa : denostar o afrentar. (1)

nitlatocatlatqui ichtequi : hurtar lo publico o real. (1 nitlatocatlatqui


ychtequi)

nitlatolhuelic + : desgracia tener en hablar. (1 amo nitlatoluelic)

nitlatomiyotepehua : pelar sacar los pelos. (1 nitlatomiyotepeua)

nitlatquihua : abundar en riquezas. (1 nitlatquiua)

nitlatzatzayahua : despedaçar carne. (1 nitlatzatzayaua)

nitlaxiuhpopoa : deseruar. (1)

nitlayectia : alimpiar algo. (1) purgar alimpiar. (1)

nitlayoa + : embiar adelante. (1 achtopa nitlaiua)

nitlayocuya : componer obra de canto o de escriptura. (1)

nitle xochtia : abrasarse de calor interior. (1)

nitle, ixili : herir de estocada. (1 nitle, yxili)

nitle, moyochihua : hazer echar de si centellas alos tizones. (1 nitle,


moyochiua)

nito + : ser tenido en poco. (1 atleipan nihto)

nitolo + : fama mala tener. (1 nouian nihtolo)

nitoloca + : fama mala tener. (1 amo qualli notenyo nihtoloca)

nitonal : mi sudor. (2)

nitonaliztica : con mi sudor. (2)

nitozca chachalihui : hablar ronco. (1 nitozca chachaliui)

nitto + : ynfamado. (1 aoctle ypan nitto) ynfamado ser. (1 aoctle ypan nitto)
niuhcatlamati : embaçar y marauillarse de espanto. (1)

nix + : afligirse y angustiar se mucho. prete: onicteopouh. &c. (2 Nicteopoa


in nix ynnoyollo) atento estar. (1 nictlapoa yn nix yn noyollo)
nix +, nic : afligirse mucho y angustiarse. preterito: onicteopouh yn+nix yn
noyollo. (2 Teopoa yn nix in noyollo, nic)

nixcahuia, ni : entender en solo lo q[ue] le toca. (1 ni, nixcauia)

nixco huetztiuh : yr abriendo los ojos y el entendimiento, para entender los


negocios. (2 Nixco uetztiuh)

nixco notlanco zamocatlalli : descolorido estar de miedo o de enfermedad. (1 nixco


notlanco çamocatlalli)

nixco, huetztiuh : aprovechar en algo. (1 nixco, vetztiuh)

nixcoyan : entender en solo lo q[ue] le toca. (1 nixcoya[n])

nixcoyan nic, cahua : perder alguna cosa por pereza o negligencia. (1 nixcoyan
[n]ic, caua)

nixcoyan ninotlanextilia : mantenerse. (1)

nixcoyan notequiuh : prospera cosa. (1)

nixcoyan notlanextil : mi propria y nueua inuencion de alguna cosa. (2)

nixcoyan notlatlacol : mi propria y particular culpa. (2) culpa mia propria. (1)

nixcuicuitl : lagañas. (1)

niximachoca : el conocimiento y noticia que se tiene de mi persona. (2)

nixiptla niquihua : delegar. (1 nixiptla niquiua)

nixmahui + : atreuerse con desuerguença. (1 acan nixmaui)

nixpan : en mi tiempo. (1)

nixpanca + : exercicio tener assi. (1 ye nixpanca)

nixpanti : acaecer o acontecer en mi tiempo. (1)

nixtla : en mi tiempo, o estando yo presente. (2) en mi tiempo. (1) acaecer o


acontecer en mi tiempo. (1)

nixtla pilcatica in notlatlacol : idem. (Nixtentla momamalacachotinemi


innotlatlacol: perseguirme mis pecados, poniendose delante los ojos, o
representandoseme, o amenazandome.) (2 Nixtla pilcatica yn notlatlacol)

nixtlathui + : trasnochar o velar hasta que ha amanecido. pre: iuh onixtlathuic.


(2 Iuh nixtlathui)

niyaoquizca tlaxtlahuilo : sueldo ganar assi. (1 niyaoquizca tlaxtlauilo)


niyaton : perrito de halda. (1)

niyehuati + : pararse torpe flaco y debilitado, o no poder conualecer.


preterito: aoccan oniyeuatic. (2 Aoccan niyeuati) no ser ya para nada, por estar
flaco y debilitado. pre: aoc oniyeuatic. (2 Aoc niyeuati) entorpecerse. (1 aoccan
niyeuati)

niyol + : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad . (1


niman yuh niyol)

niz : aqui, o aca o, tambien. conjunction, y aduerbio. (2) aqui. (1) aca. (1)

niztacteocuitla machiyotia : marcar plata. (1)

no/ + : cansarse de hablar. p: onotenquaquauhtic. vel. onitenquaquauhtic. (2


Tenquaquauhti, no, vel, ni)

noacatzintli + : idem. (Icnoa: piadoso, o compassiuo.) (2 Ic noacatzintli)

noayolqui : mi pariente o deudo. (2 Noayulqui)

nocahuia, nic : dexar algo para mi. (1 nic, nocauia) quitar o circúncidar el
tributo o la mercaduria; i; la ganancia della, escondiendola. (1 nic, nocauia)

nocalecapo : mi vezino. (2) vezino mio. (1)

nocalnahuac tlacatl : idem. (Nocalecapo: mi vezino.) (2 Nocalnauac tlacatl)

nocalnanac tlacatl : vezino mio. (1)

nocamac + : tener seca la boca, o estar boquiseco y muerto de hambre. prete:


otlauac yn nocamac. (2 Tlauaqui nocamac) estar boquiseco y muerto d[e] hambre y
de sed. pre: otlapoliuh nocamac. (2 Tlapoliui nocamac)

nocamac nicmati : gustar o sentir algo enel paladar. pre: nocamac onicma. (2)
gustar. (1)

nocamac tlahuaqui : idem. preterito: nocamac otlauac. (Nocamac tlapoliui:


estar muerto de hambre yboquiseco. pre: nocamac otlapoliuh.) (2 Nocamac tlauaqui)
estar boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 nocamac tlauaqui)

nocamac tlapolihui : estar muerto de hambre yboquiseco. pre: nocamac otlapoliuh.


(2 Nocamac tlapoliui) estar boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 nocamac
tlapoliui)

nocamacteteica : cruxir algo entre los dientes. (1)

nocamisa + : vestir me camisa. (1 nó[n]naq[ui]a yn nocamisa)

nocatcayan : en mi lugar o assiento. (1)

nocatyan : en mi estrado, lugar, o assiento. (2)

noccalizcopa : de mi voluntad. (2)

nocelcahuia, nic : entender solo en algun negocio. (1)


nocenyollocacopa : de todo mi coracon. (1)

nocenyollocopa : de todo mi coracon. (1)

noceppa + : vez segunda. (1 ye noceppa)

nocetca : mi deudo cercano, assi como hermano o hermana. &c. (2) deudo o
hermano. (1)

nocetlacayo : deudo o hermano. (1)

nochauh : combleça. (1)

nochcahuan + : tener: cc; ouejas . (1 matlactecpantin mani nochcauan)

nochehuatl : caxcara de tuna, o todo esso assi lo y no como lo otro, o cosa


que se cuenta con lo demas, o que es dela misma cosa. (2 Nocheuatl) caxcara de
tuna. (1 nocheuatl)

nocheztli : grana por afinar, que llaman cochinilla. (2) grana que esta por
afinar. (1)

nochoctli : vino de tunas. (2) vino de tunas. (1)

nochtli : tuna, fruta conocida. (2) tuna; cierta frutaconocida. (1)

nociaya : mi voluntad o querer. (2)

nocihuapo : muger como yo, o mi compañera y parienta. (2 Nociuapo)

nocihuauh + : primera muger, s: mia. (1 achto nociuauh)

nociyacac : el seno, o el sobaco. (2)

nociyacac nitla, quixtia : sacar del seno. (1)

nociyacac nitlaaquia : enseñar. (1)

nociyacac nitlaquixtia : sacar algo del sono, o de baxo del sobaco. (2)

nocne : a vellaco, para reprehender. interjectió[n]. (2)

nocne? : llamar a alguno con menosprecio. (1)

nocnopil : ser dichoso de recebir algun bien. (2)

nocnopilti : alcançar lo deseado, o ser dichoso é[n] recebir mercedes. pre:


onocnopiltic (2)

nocnotlacapotzin : pobre como yo, o mi ygual en condicion y miseria. (1)

nocochiz + : no tener ya cuenta conel sueño. o con el dormir. preterito: aoc


nocochiz onicma. (2 Aoc nocochiz nicmati)

nocochizpa : ensueños o durmiendo. (1)

nocochizpan : en sueños, o estando durmiendo. (2)


nococol : cosa que esta ami cargo, o cosa que me esta encomendada y encargada.
(2) negocio particular. (1)

nococoliz + : pegar enfermedad contagiosa. (1 tetech /p/niccaua yn nococoliz)


arreziar o conualecer dela enfermedad. (1 caxaua yn nococoliz)

nococoneyo + : niñear hazer cosas de niños. (1 nopipillo, nococoneyo ni, naitia)

nocolhuan + : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1


amoniquinquixtia yn notauan yn nocolhuan)

nocom + : sentir ogustar algo interiormente. pre: onocomma. (2 Mati, nocom)

nocommati : ditarme o acusarme. s. la consciencia, o sentir y entender algo


interiormente. (2) sentir por algun sentido. (1)

nocommati + : lo mesmo es que aquen nic mati. (2 Aquen nocommati) no se me dar


nada por lo que acaece, o no sentir ni hazer caso de nada. prete: amo qué[n]
onocomma. (2 Amo qué[n] nocommati)

nocompohua : estimar algo en mucho. (1 nocó[m]poua)

nocompohua + : encorporar en colegio. (1 teuan nocompoua)

nocon + : suceder a otro en cargo, officio, o en otra cosa. pre: onocontoquili.


(2 Toquilia, nocon) tomar o alcançar con la mano lo que esta en alto. pre:
onoconcuic. (2 Cui, nocon) tener cuenta, o cuidado de algo prete:
onoconyeuaittac. (2 Yeuaitta, nocon)

nocon cacauhtoc : estar agonizando y finandose. pre: onoconcauhtoya, vel


onocó[n]cacauhtoca. (2)

nocon, icxitoca : recabar o recaudar. (1)

nocon, mati : saber o sentir algo. (1)

nocon, toquilia : suceder a otro que precede. (1)

noconcacauhtoc : malo estar mucho, quasi ala muerte. (1)

noconcacauhtoc + : estar al punto dela muerte, o estar agonizando. (2 Ye


noconcacauhtoc)

noconcaqui + : ser proteruo e incorregible (2 Ayocmo nocó[n]caqui)

noconeuh : hijo, generalmente. (1)

noconinehua : errar la cura dela enfermedad. (1 noconyneua)

noconnectica + : achacoso ser. (1 ayachi noconnectica)

noconno + : codiciar algo parasi. preterito: onoconnonecti. (2 Nectia,


noconno) idem. pre: onoconnolhui. (Ilhuia, nicno: consultar algo consigo mismo.
pre: onicnolhui.) (2 Ilhuia, noconno)

noconnolhuia : consultar algo consigo. (1 nocó[n]nolhuia)


noconnonectia : cobdiciar algo para si. preterito: onoconnonecti. (2)

nocontemoa : buscar a alguno, o alguna cosa en todas partes. (1)

nocontlalia + : echar a cozer algo. (1 comic nocontlalia)

nocontlatotoquilia : buscar a alguno, o alguna cosa en todas partes. (1)

nocontoca + : passar por detras de algunas personas honradas teniendoles


respecto. (1 tlanauatl nocontoca)

nocotonca + : mi proximo. (2 Nouiltecca, nocotonca)

nocotonca, nohuilteca : mi proximo, o pedaço, o miembro mio. (2 Nocotonca,


nouilteca)

nocotoncahua + : mis proximos. (2 Nouilteccauan, nocotoncaua)

nocotoncahuan, nohuiltecahuan : mis proximos. (2 Nocotoncauan, nouiltecauan)

nocualan ipan nimiqui : morir de coraje. (1 noqualan ypan nimiqui)

nocuatlaza, ni : cabecear con presumpcion. (1 ni, noquatlaça)

nocuexanco, nomamaloazco yelohuatiuh nocuitlapan, notepotz : gouernar. (1


nocuexanco, nomamaluazco yelouatiuh nocuitlapan, noteputz)

nocuilchil + : salirse el siesso. p: oualmopilo nocuilchil. (2 Valmopiloa


nocuilchil)

nocuitlapampa nictlaza : echar algo haziatras. (1 nocuitlapampa nictlaça)

nocuitlapan notepotzco yeloac : idem. metaph. (No cuexanco no mamalhuazco


yeloatiuh: tener el cargo de regir y gouernar alos otros. metaph.) (2 Nocuitlapan
noteputzco yeloac)

nocuitlapan, + : gouernar. (1 nocuexanco, nomamaluazco yelouatiuh nocuitlapan,


noteputz)

nocxi cecepohua : entomecerme el pie. preteri: onocxicecepoac. (2 Nocxi cecepoa)

nocxi cepohua : idem. pre: onocxi cepoac. (Nocxi cecepoa: entomecerme el pie.
preteri: onocxicecepoac.) (2 Nocxi cepoa)

nocxi tomoni : idem. pre: onocxi tomon. (Nocxi totomoni: tener ampollas o
bexigas enlos pies. pre: onocxi totomon.) (2)

nocxi totomoni : tener ampollas o bexigas enlos pies. pre: onocxi totomon. (2)

nocxiccaca + : grillos tener; o cadenas. (1 tepuztli nocxiccaca) tener grillos


o cadenas enlos pies. (1 tepuztli nocxiccaca)

nocxicecepoa : adormecerse, o entomecerse el pie. (1)

nocxicepoa : adormecerse, o entomecerse el pie. (1)


nofirma nictlalia : escreuir firmándo. (1)

nohuampo : mi proximo, o compañero. (2 Nouanpo)

nohuampohuan : mis proximos, o compañeros. (2 Nouanpoan)

nohuan : comigo, o juntamente comigo. (2 Nouan) comigo. (1 nouan)

nohuiampa : en todas partes o por todas partes. (1 nouiá[n]pa) de todas partes.


(2 Nouiampa) de cada parte o de todas partes. (1 nouiampa) detodas partes. (1
nouiampa)

nohuiampa + : ser muy circú[n]specto y auisado, mirando los inconuenientes que


ay. &c. prete: onouiampa ninotlatlachiali. (2 Tlatlachialia, nouiampa nino)

nohuiampa ixquich : cosa quadrada. (2 Nouiampa ixquich) cuadrada cosa. (1


nouiampa yxquich)

nohuiampa naltonatimani : ay claridad por todas partes. (2 Nouiampa


naltonatimani)

nohuiampa ni, tlachia : mirar con mucho cuidado y diligencia, como el atalaya. (1
nouiampa ni, tlachia) mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nouiampa ni, tlachia)
mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nouiá[m]pa ni, tlachia)

nohuiampa ni, tlahuaualoa : ladrar por diuersas partes. (1 nouianpa ni,


tlauaualoa)

nohuiampa ni, tlahuaualtzatinemi : ladrar por diuersas partes. (1 nouiampa ni,


tlauaualtzatinemi)

nohuiampa ninimati : cauto ser y auisado. (1 nouiampa ninimati)

nohuiampa nino, tlatlachielia : cauto ser y auisado. (1 nouiampa nino,


tlatlachielia)

nohuiampa nite, itta : mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nouiampa nite, itta)

nohuiampa nitlachia : mirar atodas partes preter: nouiampa onitlachix. (2


Nouiampa nitlachia)

nohuiampa tlachixtinemi : muger desonesta que no guarda la vista. (2 Nouiampa


tlachixtinemi) muger desuergonçada, y desonesta. (1 nouiampa tlachixtinemi)
deshonesta muger y desuergonçada. (1 nouiampa tlachixtinemi)

nohuiampa, niteitta : mirar atodos enderredor. p: nouiampa oniteittac. (2


Nouiampa, niteitta)

nohuian : entodas partes. (2 Nouian) en todas partes o por todas partes. (1


nouian) adonde quiera, o enqualquiera lugar. (1 nouian)

nohuian + : esta estendida la misericordia de dios por todo el mundo. (2


Oquitzacutimoman ynitetla ocolilitzin dios yn nouian cemanau) quiça en todas, o
por todas partes. (2 Açoçan nouian)

nohuian aci iniahuiaca : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci
yniauiaca)
nohuian aci iniahuiyaca : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci
yniauiyaca)

nohuian aci inihuelica : esparzirse el olor por todas partes. (1 nouian aci
yniuelica)

nohuian cualneci ininacayo : gentil y hermoso hombre o muger. (1 nouian qualneci


yninacayo)

nohuian huel monequi mesa : mesa portatile. (1 nouian vel monequi mesa)

nohuian itoliztli : fama de nueuas. (1 nouian ytoliztli)

nohuian macho : publica cosa sabida de muchos. (1 nouian macho)

nohuian nemini : çanqueador. (1 nouian nemini) andariego, o çanqueador. (2 Nouian


nemini) escudriñador desta manera. (1 nouian nemini)

nohuian ni, tlahuelmati : hallarse bien dondequiera. (1 nouian ni, tlauelmati)

nohuian ni, tlanequi : hallarse bien dondequiera. (1 nouian ni, tlanequi)

nohuian ninemi : escudriñar la escriptura o cosas arduas. (1 nouian ninemi)


çanquear. (1 nouian ninemi) escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o
con curiosidad. (1 nouian ninemi) çanquear, o andar por todas partes. preterito:
nouian oninen. (2 Nouian ninemi)

nohuian nitlahuelmati : idem. (Nouian nitlanequi: hallarse bien donde quiera.) (2


Nouian nitlauelmati)

nohuian nitlananaltzatinemi : ladrar por diuersas partes. (1 nouian


nitlananaltzatinemi)

nohuian nitlanequi : hallarse bien donde quiera. (2 Nouian nitlanequi)

nohuian nitolo : fama mala tener. (1 nouian nihtolo)

nohuian nonitztiuh : escudriñar lo que ay en algun lugar cautelosamen_te o con


curiosidad. (1 nouian nonitztiuh)

nohuian onitztaliztli : escudriñamiento. (1 nouian onitztaliztli) circunspection y


vigilancia entodo lo que se haze. (2 Nouian onitztaliztli)

nohuian onitztani : escudriñador assi. (1 nouian onitztani)

nohuian tenehualiztli : fama de nueuas. (1 nouian teneualiztli)

nohuian tepan actimoteca initei otzin dioz : estenderse, o bolar por todas
partes la fama de nuestro señor dios. prete: nouian otepan actimotecac yniteyotzin
dios. (2 Nouian tepan actimoteca initey otzin dios)

nohuian tlacalaquilli : massa de tributos. (1 nouian tlacalaquilli) massa de


tributos. (2 Nouian tlacalaquilli)

nohuian tlatoani : príncipe solo e[n e]l múndo. (1 nouian tlatoani)


nohuian tlatocayotl : principado de aqueste. (1 nouian tlatocayotl)

nohuian toca, nite : afrentar o enxabonar y baldonar a otro. (1 nite, nouian


toca) baldonar vn hombre a otro, diziendole las tachas o faltas que tiene. (1
nite, nouian toca)

nohuian tomahuac : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 nouian tomauac)


persona de grandes miembros. (2 Nouian tomauac)

nohuian totocaticac in neatoyahuiliztli in netepexihuiliztli : andar los vicios


a vanderas desplegadas. (1 nouian totocaticac yn neatoyauiliztli yn
netepexiuiliztli, )

nohuiantoca, nite : baldonar a otro, diziendole todas sus tachas. prete:


onitenouiantocac. (2 Nouiantoca, nite) faltas o tachas corporales dezir a otro,
afrentándole. (1 nite, nouiantoca)

nohuianyo : general cosa o generalidad. (1 nouiá[n]yo)

nohuic ehua in tlacualli : hartarse con hastio. (1 nouic eua yn tlaqualli)

nohuic ehua intlacualli : aborrecer o dar en rostro el man[j]ar al enfermo. (1


nouic eua yntlaqualli) dar en rostro elmanjar. (1 nouic eua intlaqualli) darme
en rostro el manjar. pret: onouic euac yntlaqualli. (2 Nouic eua yntlaqualli)

nohuic itztiuh : suerte caer sobre alguno. (1 nouic ytztiuh)

nohuicitztiuh : caer sobre mi la suerte. (2 Nouicitztiuh)

nohuiembre + : nouiembre mes. (1 metztli nouiembre)

nohuilteca + : mi proximo, o pedaço, o miembro mio. (2 Nocotonca, nouilteca)

nohuiltecahuan + : mis proximos. (2 Nocotoncauan, nouiltecauan)

nohuiltecca, nocotonca : mi proximo. (2 Nouiltecca, nocotonca)

nohuilteccahuan, nocotoncahua : mis proximos. (2 Nouilteccauan, nocotoncaua)

nohuiquehua : empalagarse. (1 nouiqueua)

nohuiyan ni, caquizti : sonar enderredor. (1 nouiyan ni, caquizti)

noihuan : ytambien, yten, o allende desto. (2 Noiuan)

noihui + : semejantemente. (1 çan noyui) esso mismo. (1 çá[n] noyui)

noixquich : otro tanto. (2)

noixquich + : tanto quanto. (1 ynquexquich noyxquich) tanto quanto. (2 In


quexquich noixquich)

nolhuia, ni : hazer algo poniendo todas sus fuerças. prete: oninolhui. (2)
nolhuia, nic : consultar algo consigo. (1)
nolhuia, nitetla : doblegar, o entortar algo aotro prete: onitetlanolhui. (2)
nolihui : tuerta pararse la vara. (1 noliui) doblegarse. (1 noliui)
encoruarse. (1 noliui) acostarse o entortarse la pared o el madero. (1 noliui)
entortarse alguna cosa assi. (2 Noliui)

noliuhcatoca, nitla : acordar vides, o cosas semejantes. prete:


onitlanoliuhcatocac. (2) acodar vides o cosa semejante. (1)

noliuhqui : tverto cosa no derecha. (1 noliuhq[ui]) encoruado assi. (1) acostado


assi. (1) cosa entortada, torcida, o acostada a vna vanda. (2)

noloa, nitla : doblegar, o entortar algo desta manera. prete: onitlanolo. (2)
doblegar algo. (1) torcer lo derecho. (1) encoruar algo. (1) frechar el arco.
(1)

noltic : tverto cosa no derecha. (1) cosa doblegada assi. (2)

nom + : partirse a alguna parte. preter: onompeuh. (2 Peua, nom)

nom, pehua : coménçar a caminar el que va a alguna parte, s: partirse. (1 nom,


peua)

nomac icatiuh incandela : lleuar candelas en las manos. (1 nomac ycatiuh


incandela)

nomac miqui : matar. (1)

nomach : mi sobrino (dize el varon). (2)

nomachiz : esta ami cargo, o tengo yo el cuydado desso. (2)

nomachiz + : pertenecer me ami de oficio. (1 notechca nehuatl nomachiz)

nomacpa : de mis manos, o de entre mis manos. (2)

nomactoca, nic : tenerse por digno de algun bien. (1)

nomahuia, mo : hazer algo de su propria voluntad. pre: omonomaui. (2 Monomauia)


nomahuia, nino : hazer algo desu proprio aluedrio y voluntad. prete: oninonomaui.
(2 Nomauia, nino)

nomahuilia, nicno : hazer algo personalmente. p: onicnonomauili. (2 Nomauilia,


nicno)

nomaimatca : mano derecha. (1 nomaymatca) idem. (Nomayeccan: idem.


(Nomayec: mi mano derecha.)) (2)

nomaiximati, nino : conocerse asi mesmo. prete: oninonomaixima. (2)

nomalhuiloca : honra y estima dela persona o hazienda. (1)

nomamaloazco + : gouernar. (1 nocuexanco, nomamaluazco yelouatiuh nocuitlapan,


noteputz)

nomamictia, nino : matar asi mesmo. (1)

nomanematca : mano derecha. (1) mi mano derecha. (2)


nomaopoch : mano yzquierda. (1)

nomatelchihua, nino : menospreciarse asi mesmo prete: oninonomatelchiuh. (2


Nomatelchiua, nino)

nomatian : acaecer o acontecer en mi tiempo. (1) en mi tiempo. (1) en mi


tiempo, o siendo yo sabidor dello. (2)

nomaxac : horcajadura de mis piernas, o entre mis piernas. (2)

nomayauhcampa : ala mano derecha. (1)

nomayec : mano derecha. (1) mi mano derecha. (2)

nomayeccampa : ala mano derecha. (1)

nomayeccan : mano derecha. (1) idem. (Nomayec: mi mano derecha.) (2)

nomicca : culpa mia por la qual soy condenado y sentenciado a muerte. (1) cosa
por laqual soy sentenciado, o condenado a muerte. (2)

nomilecapo : el que tiene heredad, o tierras junto alas mias. (2)

nomillacaicniuh : labrador comoyo. (1)

nommati : saber donde esta la casa, o el lugar, o saber alla. pre: onomma. vel.
onommatito. (2)

nommatitiuh : yre asaber alla. (2)

nommayahui + : echar por fuerça de casa a alguno. (1 teca nommayaui) arrojar


por ay a alguno, dando conel poresos suelos, o echandole de casa. preterito: teca
onommayauh. (2 Teca nommayaui)

nommimictoc in nihuetzca : reyr demasiado. (1 nommimictoc yn niuetzca)

nommimictoc innihuetzca : morirse de risa, o reirse mucho. (2 Nommimictoc


ynniuetzca)

nommomati : ceuado estar alguno en alguna cosa. (1)

nomolic : mi codo. (2)

nomolic ic nonoc : estar de codo. (1 nomolic yc nonoc) estar echado de codo.


preter: nomolic ic ononoca. vel. nomolic ic ononoya. (2)

nomolicpi icnonoc : recostarme de codo. (1)

nompachihui/ + : idé[m]. pre: yeitech onompachiuh. &c. (2 Yeitech nompachiui, vel,


yeitech nipachiui)

nompehua : partirse de lugar o depersona. (1 nompeua)

nompehua + : adelantarse en camino. (1 achto nompeua) adelantarse en camino.


(1 achtopa nompeua)

nompohui + : no se hazer caso de mi, o no ser tenido en nada. (2 Atle nompoui)


nonacayo + : malo estar. (1 anicuelmati yn nonacayo) pararse flaco.
preterito: oilotin nonacayo. (2 Ilotin nonacayo)
nonacayo +, ni : magrecerse, pararse flaco. (1 ni, quauhuaqui ylotin
nonacayo)

nonacaztlampa nitlachia : mirar de oreja, o de traues. prete: nonacaztlampa


onitlachix. (2)

nonahuac : comigo. (1 nonauac)

nonahuatil : natural nobleza tener o dignidad. (1 nonauatil)

nonamic +, nic : adulterar. (1 nic, maxaloa yn nonamic)

nonchipa : mañana del dia. (1)

noncuahuia, nitla : hazer algo asolas o porsi. pret: onitlanonquaui. (2


Nonquauia, nitla) hazer algo por si solo aparte. (1 nitla, nonquauia)

noncuanic + : poner cada cosa porsi aparte prete: ononquanictlatlali. (2


Tlatlalia, nonquanic)

noncuaquixtia, nino : estrañarse. (1 nino, nonq[u]aquixtia)


noncuaquixtia, nitla : poner aparte porsi lo que se escoge, o sacar de regla
general algo. pret: onitlanonquaquixti. (2 Nonquaquixtia, nitla) sacar de regla
general. (1 nitla, nonquaquixtia) poner a parte. (1 nitla, nonquaquixtia)

noncuaquiza itozqui : desentonado. (1 nonquaquiça ytuzqui)

noncuatinemi + : biuir en pobreza. (1 atle noncuatinemi)

noncuatlalia, mo : diuidirse vnos de otros. prete: omononquatlalique. (2


Mononquatlalia)
noncuatlalia, nitla : idem. pre: onitlanonquatlali. (Nonquaquixtia, nitla: poner
aparte porsi lo que se escoge, o sacar de regla general algo. pret:
onitlanonquaquixti.) (2 Nonquatlalia, nitla) poner a parte. (1 nitla,
nó[n]quatlalia)
noncuatlalia, no : diuidirse assi. (1 monononquatlalia)

none + : cosa propria mia, y no de otro alguno. (2 Ixcauilaxca, none)

nonechachamahualiz : el loor, o alabança propria conque yo me jacto y alabo. (2


Nonechachamaualiz)

nonechichihualiz : el adereço, arrea, atauio, o có[m]postura de mi persona. (2


Nonechichiualiz)

nonectia, nic : querer o cobdiciar algo para si. (1)

nonecualitoliz : la alabança có[n]que ami mesmo alabo. (2 Nonequalitoliz)

nonecuatequiliz + : despues que me baptize. et sic de alijs. (2 Ipan


nonequatequiliz)

nonecuatequiliz ipan : despues que me baptize. (2 Nonequatequiliz ipan)


nonecuatequilizpan : despues del baptismo. (1 nonequatequilizpan)

nonecuiltonol + : acrecentarse mis riquezas. preterito: occenca oveix


nonecuiltonol. (2 Occenca veya nonecuiltonol)

nonecuiltonoliz + : mas valer. (1 occenca veya nonecuiltonoliz)

nonehuatinemi + : biuir en necessidad ypobreza. prete: atle ononeuatinen. (2


Atle noneuatinemi)

nonehuian notlatlacol : culpa mia propria. (1 noneuian notlatlacol) mi propria


culpa. (2 Noneuian notlatlacol)

noneixcahuilchicahualiz : esfuerço, o virtud d[e] mi p[ro]pria y sola persona.


(2 Noneixcauilchicaualiz)

noneixcuitil : mi dechado, o exemplo. (2)

nonelo : en todas partes o por todas partes. (1) entodas partes, o por todas
partes. (2)

nonelo ni, tlachia : mirar por diuersas p[ar]tes. (1)

nonelo nitlachia : mirar atodas, o por todas partes. prete: nonelo onitlachix.
(2)

nonemac : la merced, o don quese mehizo o dio. (2)

nonemachpan + : no aduertiendo yo, o sin pê[n]sar enello, o sin estar aduertido.


(2 Amo nonemachpan)

nonemanahuiaya : mi amparo, o defensa, mis armas, o mi mierda. (2 Nonemanauiaya)

nonemiliz + : morir. (1 tzonquiça nonemiliz) acabarse la vida. (1 tlami


nonemiliz) acabarse la vida. (1 tzonquiça nonemiliz) fenecer, acabarse. (1
tzó[n]quiça nonemiliz)

nonenamictiliz + : despues que me case. (2 Ipan nonenamictiliz)

nonencahuan : criados mios. (1 nonencauan)

nonencauh : criado mio. (1)

nonepacholtia : guardar alguna cosa dela hazienda principal para suplir despues
las necessidades que se ofrecen y ocurren. (1)

nonequixtil : paga del que fio al que colgaron. (1) paga, o satisfacion que
hago, por auer fiado a otro. (2)

nonetimaloliz : mi gloria y soberano gozo. (2)

nonetlaliayan : en mi lugar o assiento. (1) enmi assiento, o estrado. (2)

nonetlauhtil + : disminuirse las mercedes que recibe de otro. pre: ochicoquiz. (2


Chicoquiça in nonetlauhtil)
nonetolinilizpan in niccuic : tome alguna cosa é[n] tiempo que tenia gran pobreza y
necessidad. (2 Nonetolinilizpan yn niccuic)

noneyolnonotzaya niquicuiloa : escreuir por minuta. (1)

nonitehuan notechmotlalia : participar. (1 noniteuan notechmotlalia)

nonmimictoc nihuetzca : finarse de risa. (1 nonmimictoc niuetzca)

nonn + : vestirse camisa o vestidura cerrada. preterito: ononnaqui. (2 Aquia,


nonn)

nonnaquia in nocamisa : vestir me camisa. (1 nó[n]naq[ui]a yn nocamisa)

nonnelleltia + : tener algun impedimento, o ofrecerseme algun estoruo. pre: ocachi


yc ononnellelti. (2 Ocachi yc nonnelleltia)

nonno + : idem. prete: ononnotzico. (Tzicoa, nino: detenerse en alguna parte, o


asirse en alguna, o dealguna cosa. preterito: oninotzico.) (2 Tzicoa, nonno)

nonno, tzicoa : detenerse en alguna parte. (1)

nonno, zaloa : detenerse en alguna parte. (1 nonno, çaloa)

nonnocaqui + : recusar al juez. (1 amo nonnocaqui) tacharlos testigos. (1 amo


nonnocaqui) lo mesmo es que amo ninocaqui. (2 Amo nonnocaqui)

nono quiuhtiuh : auenir o salir de madre el rio. (1)

nonoca : en todas partes o por todas partes. (1) en todas, o por todas partes.
(2)

nonoca ni, tlachia : mirar por diuersas p[ar]tes. (1)

nonoca nitlachia : mirar atodas, o por todas partes. prete: nonoca onitlachix.
(2)

nonochiliztli + : medianeria assi. (2 Tetlaten nonochiliztli)

nonoma nicnomaca : dar algo asi mismo. (1)

nononcua : apartadamente. (1 nononqua) cada cosa porsi aparte, o cada vno porsi
aparte. aduerbio. (2 Nononqua)

nononcua quimmonemactili : repartir dios sus dones alos hombres. (1 nononqua


quimmonemactili)

nononcuaca : repartido estar y diuidido én partes cada cosa porsi. (1


nononquaca)

nononcuacatlalia, nitla : distinguir razones. (1 nitla, nononquacatlalia)

nononcuachihua, nic/ huel/ nitla : hazer cada cosa porsi aparte. pre:
onitlanononquachiuh. (2 Nononquachiua, nic, vel, nitla)

nononcuaquimmoquixtili : repartir dios sus dones alos hombres. (1


nononq[ua]quimmoquixtili)
nononcuaquixtia, nitla : poner cada cosa aparte, o diuidir algo en partes.
preterito: onitlanonó[n]quaquixti. (2 Nononquaquixtia, nitla) partir en partes.
(1 nitla, nononquaquixtia) distinguir razones. (1 nitla, nononquaquixtia)

nononcuatlalia, nitla : idem. preterito: onitlanononquatlali. (Nononquaquixtia,


nitla: poner cada cosa aparte, o diuidir algo en partes. preterito:
onitlanonó[n]quaquixti.) (2 Nononquatlalia, nitla) diuidir algo. (1 nitla,
nononquatlalia) distinguir razones. (1 nitla, nononquatlalia)

nonoquiuhtiuh : yrse derramá[n]do algo, o salir de madre el rio có[n] el auenida.


p: ononoquiuhtia. (2)

nonotiquiza + : passar alos que van enla delantera. preter: oimixpan nonotiquiz.
(2 Imixpan nonotiquiça) passar a los que van enla delantera. (1 ymixpan
nonotiquiça)

nonotiuh + : poner todas sus fuerças enel negocio, o hazer todo lo ael
posible. (2 Ipan nonotiuh) guiar. (1 teixpan nonotiuh)

nonotli : mudo. (2) mudo, o cosa muda. (1)

nonotza, mo : auenirse o concertarse algunos, o tratar algo entre si. (2)


nonotza, nino : consultar, o tratar algo consigo mismo, o enmendarse. preterito:
oninononotz. (2) emmendar la vida. (1) proposito tener de hazer algo. (1)
tratar algun negocio. (1)
nonotza, nite : amonestar, o hablar conotros, o corregir castigar y aconsejar.
preterito: onitenonotz. (2) platica hazer a otros. (1) orar como orador. (1)
corregir de palabra. (1) ynduzir por razones. (1) contar historia. (1)
diciplinar o doctrinar. (1) amonestar. (1) reprehender. (1) hablar con otro.
(1) razonar. (1) predicar hazer sermon. (1) consejar. (1) hablar consejas. (1)
doctrinar. (1) mensaje o nueuas dezir. (1) sermonar. (1) castigar riñendo, o de
palabra. (1) relatar. (1) emmendar castigando. (1)
nonotza, nitla : informar, o contar y relatar historia, o tratar del precio que
vale loque se ha de comprar. prete: onitlanonotz. (2) mensaje o nueuas dezir. (1)
concertarse enel precio. (1) ynformar. (1)
nonotza, nonte : yr a hablar, o allamar a menudo a algunos. preterito:
onontenonotz. vel. onontenonotzato. (2) llamar amenudo. (1)
nonotza, tito : concertarse, o tratar entresi del negocio los pleyteantes.
preterito: otitononotzque. (2)

nonotza +, nite : disfamar asi mismo. preteri: noca onitenonotz. (2 Noca


nitenonotza)

nonotzalitlani, nite : pedir consejo. prete: onitenonotzalitlan. (2) pedir


consejo. (1) demandar consejo. (1)

nonotzalitlania, nite : idem. (Nonotzalitlani, nite: pedir consejo. prete:


onitenonotzalitlan.) (2)

nonotzaliztli + : concierto y conueniencia é[n]tre los que pleitean. (2


Nechan nonotzaliztli) yguala enel pleyto. (1 nechan nonotzaliztli)

nonotzaloni : digno o merecedor de castigo. (2) digno de castigo. (1)

nonoyan : en mi lugar o estrado, o donde yo estoy echado. (2) en mi lugar o


assiento. (1)
nonti, ni : hazerse mudo. pre: oninontic. (2) emmudecerse. (1) mudecer. (1)

nontilia, nite : hazer mudo a otro. pr: onitenó[n]tili. (2) emmudecer a otro. (1)

nontla + : alijar nauio. p: atlan onontlatoxauh. (2 Toxaua atlan nontla)

nontla, tequitlaza : destemplarse en comer. (1 nontla, tequitlaça)

nontlahuitzcoa + : echar por fuerça de casa a alguno. (1 teca nontlauitzcoa)

nontlahuitzoa + : idem. pre: teca onontlauitzo. (Teca nó[n]tlatetzcaloa:


idé[m]. p: teca onó[n]tlatetzcalo.) (2 Teca nontlauitzoa)

nontlatetzcaloa + : idé[m]. p: teca onó[n]tlatetzcalo. (2 Teca


nó[n]tlatetzcaloa) echar por fuerça de casa a alguno. (1 teca nontlatetzcaloa)

nontlatoxahua + : alijar nauio con tormenta. preteri: atlan onitlatoxauh. (2


Atlan nontlatoxaua) alijar nauio. (1 atlà[n] nontlatoxaua)

nontli : mudo. (2) mudo, o cosa muda. (1)

nopalaquia, ni : plantar tunas. pre: oninopalaqui. (2)

nopalli nicteca : plantar hojas, o ramas de tuna. pre: oninopaltecac. (2)

nopalteca, ni : idem. (Nopalli nicteca: plantar hojas, o ramas de tuna. pre:


oninopaltecac.) (2)

nopaltzompa : enlodar la cabeça p[ar]a curar los cabellos, o por via d[e]
medicina o p[ar]a matarlos piojos. (2 Nopaltzó[m]pa)

nopam + : tener vaguidos assi. pr: tlayuuallotl nopan omoman. (2 Tlayuuallotl


nopam momana) venir sobre mi algun desastre o infortunio. (2 Tetolini nopam
mochiua)

nopam mitoa missa : velarse el nouio ola nouia pre: nopan omito missa. l.
onopam mito missa. (2)

nopam mochihua : acaecer o acontecer en mi tiempo. (1 nopam mochiua) acontecer


algo en mi tiempo, o acaecerme algo. pr: nopan omochiuh. (2 Nopam mochiua)

nopam mopiqui : apretar la gente a alguno. (1)

nopam motzopa : apretar la gente a alguno. (1 nopam motzupa)

nopammitoa missa : velarse el varon o muger. (1)

nopammo + : venir sobre mi alguna tribulació[n], o cosa semejante, assi como


auenida de rio. prete: nopan omoyacati. (2 Yacatia, nopammo)

nopammomana + : desuanecerse. (1 tlayuuallotl nopammomana) tener vaguidos, o


enfermedad que me cubre el coraçon y haze perder el sentido. (2 Tlayouallotl
nopammomana)

nopan : en mi tiempo. (1) sobre mi, a encima de mi. (2)


nopan + : ponerse sobre mi alguna cosa muy pesada. pre: onopan etixtimotlali (2
Etixtimotlalia nopan) venir sobre mi muchos trabajos. (2 Cococ teopouhqui nopan
omoyacati) no me toca esse negocio ni tengo cuenta con el. (2 Aquen nopan)
acaecerme algo. (1 ytla nopan mochiua) desgracia acontecerme. (1 ytla
tetequipacho tetolini nopan omochiuh) desdicha acaecer. (1 tetolini nopan
mochiua) atordido estar. (1 tlayuuallotl nopan momana) acaecerme algo. (1 ytla
nopan temo) acaecerme algo. (1 ytla nopan vallauh)
nopan +, nino : espantarse. (1 nino, tonalcaualtia yuhquin atl nopan quiteca)

nopan tlahuiteco : idem. pret: onopantlauitecoc. (Nopan tlatlatzini: darme o


caer sobre mi el rayo pre: onopan tlatlatzin.) (2 Nopan tlauiteco)

nopan tlapani in acalli : naufragio padecer. (1 nopan tlapani yn acalli)


padecer naufragio. pret: onopan tlapan yn acalli. (2 Nopan tlapani yn acalli)

nopan tlatlatzini : darme o caer sobre mi el rayo pre: onopan tlatlatzin. (2)

nopan yauh : suerte caer sobre alguno. (1) caer sobre mi la suerte, o tomarme
debaxo la viga o piedra que lleuan arrastrando, ola carreta. &c. pr: onopan ya (2
Nopá[n] yauh)

nopani : natural nobleza tener o dignidad. (1)

nopani + : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1 aocmo


nopani)

nopanitia : cuadrar o venir y estarle bién alguna ropa o otracosa. (1)

nopanmonamiqui : apretar la gente a alguno. (1 nopá[n]monamiqui)

nopanti : acaecer o acontecer en mi tiempo. (1) acaecer algo en mi tiempo. p:


onopá[n]tic. (2)

nopantlahuiteco : herido ser del rayo. (1 nopantlauiteco)

nopantlatlatzini : herido ser del rayo. (1)

nopilhuan + : parir la muger amenudo. (1 moquaçaloa yn nopilhuan ni,


quinquaçalotiuh) parir la muger amenudo. (2 Moquaçaloa yn nopilhuan)
nopilhuan +, ni : desmedrar la criatura, por estar preñada la que la cria. (1
ni, quintzipiquaçalotiuh í[n] nopilhuan)

nopillahuelilocati, nic : desagradecer. (1 nic, nopillauelilocati)

nopilo : sobrina hija de hermano. (1) mi sobrino, dize la muger. (2)

nopilpo : primera muger, s: mia. (1) niño, o muchacho como yo. (2)

nopiltian : en mi niñez. (1) en mi tierna edad, o quando era niño. (2)

nopiltze : a hao, ola, oyes. (1) ola, hao, oys. para llamar a alguno. (2)

nopiltzintzine : a señor. vel. señor. vel. señor (dize el que habla con persona de
calidad). (2)

nopipillo, nococoneyo ni, naitia : niñear hazer cosas de niños. (1)


nopoch : mi mano yzquierda. (2)

nopochma : mano yzquierda. (1)

nopolihuia, + : morir. (1 onacico yn nacian, yn nopoliuia, in noxamá[n]ya, yn


nopozte)

nopoliuhca : culpa mia por la qual soy condenado y sentenciado a muerte. (1)
delicto por el qual muero. (2)

nopozte + : morir. (1 onacico yn nacian, yn nopoliuia, in noxamá[n]ya, yn


nopozte)

noquia, nic : tener camaras. (2) tener enfermedad de camaras. pret: onicnoqui.
(2) camaras tener. (1)
noquia, nitla : verter o derramar alguna cosa liquida. pre: onitlanoqui. (2)
derramar agua o cosa liquida. (1) vaziar algo como agua ocosas liquidas. (1
nitla, noq[ui]a)

noquia + : mear. (1 atl nic, noquia) orinar. (1 atl nic, noquia)


noquia +, nic : camaras de sangre tener. (1 eztli nicnoq[u]ia) orinar. prete:
atl onicnoqui. (2 Atl nicnoquia) idem. preterito: eztli onicnoqui. (Eztli
nicapitza: tene[r] camaras de sangre. prete: eztli onicapitz.) (2 Eztli nicnoquia)

noquicho : mi simiente. (2)

noquichpo : varon como yo, o mi compañero. (2)

noquihui : derramarse algo desta manera. (1 noquiui) derramarse o verterse


alguna cosa liquida. pre: onoquiuh. (2 Noquiui)

noquiliztli : dolencia assi. (1) enfermedad de camaras. (2)

noquiloni : ruibarbo o rayz para purgar. (1)

noquiltia, nitetla : hazer derramar a otro alguna cosa liquida. pr:


onitetlanoquilti. (2)

noquiuhqui : derramada cosa assi. (1)

noquiuhtiuh : yrse derramando alguna cosa liquida. pre: onoquiuhtia. (2)

noquiyahuacpa nitlatoa : encubrir alos otros lo q[ue] tiene enel secreto de su


coraçon, o el intento q[ue] tiene. &c. pr: noquiauacpa onitlato. metaph. (2
Noquiauacpa nitlatoa)

notahuan + : degenerar, no haziendo el deuer segun su nobleza y linaje. (1


amoniquinquixtia yn notauan yn nocolhuan)

notamachiuhca : estatura. (1)

notecetiliaya : el medio que tengo para hazer de dos cosas vna, juntando las
ambas ados. (2)

notech : demi. (1) de mi, o en mi. (2)


notech + : pegarseme alguna cosa. (2 Oixquiuh, notech) deuer algo a otro. pre:
notech otlapopoliuhticatca. (2 Tlapopoliuhtica, notech) cosa que me esta
prometida, o dedicada ami persona. (2 Itauhqui; notech) aplicar, o allegar algo
junto asi. prete: notech onicpacho. (2 Pachoa, notech nic) no permitir que llegue
alguno a mi. (1 amo notech nicaxitlani) pasmarse elcuerpo. (1 vapauiztli notech
motlalia) padecer. (1 cococ teopouhqui notech moteca) lastimarme las hortigas o
cosas semejá[n]tes, passando por ellas. pr: notechoaacic. (2 Aaci, notech) deuer
yo algo a otro. preteri: notech otlaacticatca. (2 Tlaactica, notech) biuir en
pobreza. (2 Monequi, atle notech)

notech aqui : embeuerse algo é[n]mi. p: onotechac. (2)

notech icniuh : mi especial amigo. (2)

notech mocacahua : priuar con alguno. (1 notech mocacaua)

notech monequi : menester auer. (1) conuenirme. (1)

notech nicaxitlani : permitir, que alguno llegue ami. (1)

notech nicpachoa : allegar o acercar hazia si alguna cosa. (1)

notech oixquiuh : pegarse ami. (1) pegarseme algo, o pegarse la olla. (2)

notech quinehua : endemoniado estar. (1 notech quineua)

notech tlaactica : deuer algo a otro. (1) deuer algo. (1)

notech tlaonoc : deuer algo. (1)

notech tlapacholli : allegada cosa assi. (1)

notech tlapoliuhtica : deuer algo. (1)

notech tzopi : lastar, pagar por todos los que pecaron. (1)

notech, monequi : aprouecharse de algo. (1)

notechaci : conocer varon. (1)

notechaci + : sollamar. (1 tlemiauatl notechaci)

notechano : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo.
(1)

notechaqui : embeuer. (1)

notechca + : ynhumano ser. (1 atle notechca tlacayotl) tener tan clara vista
el viejo, como quá[n]do era moço. p: pilixtli onotechcatca. (2 Pilixtli notechca)

notechca nehuatl nomachiz : pertenecer me ami de oficio. (1)

notechicniuh : amigo entrañal. (1)

notechitto : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén


exé[m]plo. (1)
notechiuhcahuan : mis caualleros o senadores, o mis hazedores. (2 Notechiuhcauan)

notechiuhcauh : mi cauallero o senador, o mi hazedor. (2)

notechmonequi : gastar vsando. (1) aprouecharme o seruirme de algo, o gastar


alguna cosa en mi prouecho. pr: notech omonec. (2)

notechmonequi + : carecer delo necessario. (1 aneci notechmonequi) biuir en


pobreza. (1 atle notechmonequi) enpobreza biuir. (1 atle notechmonequi)

notechmotlalia + : participar. (1 noniteuan notechmotlalia)

notechpa : demi. (1) de mi. (2)

notechpa + : aprouechar a otro. (1 ytla notechpa quitta) tienese siniestra


opinion de mi persona. preterito: notechpa onechicomachoc. (2 Nechicomacho,
notechpa)

notechpa nechicomacho : tienese sospecha o siniestra opinion de mi. pr: notechpa


onechicomachoc. (2)

notechpa nictlaza : echar de si algo. (1 notechpa nictlaça)

notechpa nicuallaza : quitar algo de mipersona, y darlo alos otros. (2 Notechpa


niquallaça)

notechpa nitlatlaza : echar de si algo. (1 notechpa nitlatlaça)

notechpa quitta : aprouecharse algú[n]o de mis trabajos, o tomar exé[m]plo de mi.


prete: notechpa oquittac. (2)

notechpa tlaehya in tlatolli : palabras que tocar o se endereçan a mi persona.


pre: onotechpa tlachix in tlatolli. (2 Notechpa tlaehia in tlatolli)

notechpachiuhqui : allegada cosa assi. (1)

notechpohui : pertenecerme. (1 notechpoui) mi cosa, pronó[m]bre. (1


notechpoui) posseer. (1 notechpoui) idem. (Notechpouhqui: cosa que pertenece a
mi persona o cosa diputada para mi) (2 Notechpoui)

notechpoliuhtica + : deuer algo a otro. (1 ytla notechpoliuhtica)

notechpouhqui : posseer. (1) cosa que pertenece a mi persona o cosa diputada


para mi (2)

notechquiza + : echar de si fuego. (1 tletl notechquiça) sollamar. (1 tlemiauatl


notechquiça)

notechyetinemi : traer en si mesmo. (1)

notehuatl : y tambien tu. s. yras atal parte. vel. tá[m]bien tu. s. me baldonas?
interogatiue. có[n]jun. (2)

noteicnelicahuan : mis bien hechores. (2 Noteicnelicauan)

noteicnelicauh : mi bien hechor. (2)


notelpochtian : entiempo de mi mo[ç]edad, oquá[n]do yo era moço. (2)

noten huahuaqui : tener la boca seca de há á[m]bre yde sed. (1 noten vauaqui)

noten huihuiyoca : temblar los labios. (1 noten viuiyoca)

noten papatlaca : temblar los labios. (1)

noten zacuahuatinemi : estar boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 noten


çaquauatinemi)

notenco nicmati : de coro saber algo. (1) saber de coro. (1) saber alguna cosa de
coro, assi como oracion. &c. preterito: notenco onicma. (2)

notenco niquitoa : de coro dezir algo. (1)

notentzontia : guardar alguna cosa dela hazienda principal para suplir despues
las necessidades que se ofrecen y ocurren. (1)

notenyo : mi fama. (2)

notenyo + : mas valer. (1 occenca veya notenyo) fama mala tener. (1 amo
qualli notenyo nihtoloca) crecer mucho mas mi fama. preterito: occenca oueix
notenyo. vel. occenca oueyac notenyo. (2 Occenca veya notenyo)

noteotla, nic : tener por dios, o adorar algo por dios. (1)

notepotz + : gouernar. (1 nocuexanco, nomamaluazco yelouatiuh nocuitlapan,


noteputz)

notepotzcopa nitlachia : mirar atras. (1 noteputzcopa nitlachia)

notequiuh : pertenecer me ami de oficio. (1) cargo, o officio mio. (2)

notequiuh + : morir. (1 yeoncanca notequiuh) cumplir o acabar mi oficio. (1


tlami notequiuh) prospera cosa. (1 nixcoyan notequiuh) cumplir o acabar mi
oficio. (1 tzonquiça notequiuh) fin y conclusion de mi vida, o de mis dias. (2 Ye
oncaca notequiuh) tomar o començar a exercitar el officio o cargo que se me
encó[n]mendo, o agonizar y estar en passamiento. preteri: onican yn notequiuh. (2
Nicana notequiuh)

notequiuh, + : vacar el officio. (1 aoctle yn notequiuh, onitequicauh)

notetlamatcancmitiaya : la paz conque yo hago biuir en paz alos otros. (2)

notetlayecolticapo : siervo con otro assi. (1) sieruo como yo. (2)

noteyacapan : primogénito. (1 noteyacapá[n]) mi primogenito, o mi primogenita.


(2 Noteyacapá[n])

noteyo : mi fama. (2)

notiamic : mercaderia mia. (1) mi mercaduria. (2)

notilma + : haldas poner en cinta. (1 aco nicololoa yn notilma)


notilma +, ni : vestir alreues. (1 ni, quixcuepa yn nicnaquia yn notilma)
notlacaquia + : juizio bueno tener y sano. (1 pactica yn notlacaquia) tener sano
y entero el juyzio. (2 Amo quenca in notlacaquia)

notlacayo + : ynhumano ser. (1 atle notlacayo)

notlachihual + : en dereçar a dios sus obras, y la intencion dellas pret:


iuictzinco in dios onictlachialti ynnotlachiual. (2 Iuictzinco in dios
nictlachialtia in notlachiual)

notlachihualiz + : endereçar la intencion a dios. (1 yuictzinco nictlachialtia


yo dios yn notlachiualiz) idem. pret: iuictzinco in dios onictlamelaualti
ynnotlachiualiz. (Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual: en dereçar a
dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios onictlachialti
ynnotlachiual.) (2 Iuictzinco in dios nictlamelaualtia in notlachiualiz)

notlacpan : en mi cuerpo. s. desde la cinta arriba. (2)

notlacual + : oluidarse o no tener cué[n]ta con el comer. preterito: aoc


notlaqual onicma. (2 Aoc notlaqual nicmati)

notlahuelnamicoca : mi persecucion, o aduersidad. (2 Notlauelnamicoca)

notlaixquetzal : official elegido, o puesto de mi mano. (2)

notlaixquetzalhuan : mis officiales assi. (2)

notlaixquetzalhuan = := notlanahuatilhuan (2 notlaixquetzalhuan)

notlalnamiquiya niquicuiloa : escreuir por minuta. (1)

notlamatcahuan : mis officiales, o hazedores. (2 Notlamatcauan)

notlamatcauh : mi official, o hazedor, o mi chocarrero, o truhan. (2)

notlan : comigo. (1)

notlan + : yr algú[n]o par demi. preterito: inotlan oicatia. (2 Icatiuh, notlan)

notlan icatiuh : yr alguno junto ami o apardemi o cabemi. (1 notlá[n] ycatiuh)

notlan nitemana : acaudillar. (1)

notlanahuatil : criado mio. (1 notlanauatil) lo mesmo es que notlaixquetzal. (2


Notlanauatil)

notlanahuatilhuan : criados mios. (1 notlanauatilhuan) lo mesmo es que


notlaixquetzalhuan. (2 Notlanauatilhuan)

notlanamaquiliz : mercaderia mia. (1) mi mercaduria. (2)

notlanco + : descolorido estar de miedo o de enfermedad. (1 nixco notlanco


çamocatlalli)

notlane + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli yc


malintiuh yc ilacatziuhtiuh yn notlane)
notlaneltoquiliz + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli
nictoctia yn notlaneltoquiliz)

notlanequia : mi voluntad, o mi querer. (2)

notlanextil : mi inuencion, o descubrimiento. (2)

notlanextil + : mi propria y nueua inuencion de alguna cosa. (2 Nixcoyan


notlanextil)

notlapal + : esforçarse para algo. (1 yxquich notlapal nicchiua) esforçarme


quá[n]to puedo. (2 Ixquich notlapal nicchiua)

notlapoloca : abrimiento delo que estaua cerrado. (2)

notlatequipanocapo : siervo con otro assi. (1 notlateq[ui]panocapo) trabajador


como yo, o có[m]pañero mio enlos trabajos. (2)

notlatlacol : negocio particular. (1) mi pecado, o mi defecto, o el negocio


que esta ami cargo. (2)

notlatlacol + : estar contra mi amenezandome, los pecados que cometi. (2


Nechtlauel ixnamictica in notlatlacol) mi propria y particular culpa. (2 Nixcoyan
notlatlacol) idem. (Nixtentla momamalacachotinemi innotlatlacol: perseguirme mis
pecados, poniendose delante los ojos, o representandoseme, o amenazandome.) (2
Nixtla pilcatica yn notlatlacol) culpa mia propria. (1 nixcoyan notlatlacol)
estar contra mi los pecados amenazando me. (1 nechtlauelixnamictica yn
notlatlacol) culpa mia propria. (1 noneuian notlatlacol) mi propria culpa. (2
Noneuian notlatlacol)
notlatlacol +, nic : ayuntar y recoger los peccados, trayendo los ala memoria
para los confessar. (1 nic, teputztoca yn notlatlacol)
notlatlacol +, nicno : conocer la culpa. (1 nicno, cuitia notlatlacol)

notlatlaneltoquiticauh : mi conuertido ala fee. (2)

notlatlanitol + : embidar. (1 nicueilia notlatlanitol) embidar. (1


niqualaquia notlatlanitol)

notlatocpan : en mi sementera, o posession o juridicion o termino. (1)

notlatol + : ser mordaz y de mala lé[n]gua (2 Tequaqua notlatol) dobladamente


hablar. (1 çan acentetia notlatol) desgracia tener en hablar. (1 amo
teyulpachiuiti notlatol) hablar entre dientes. (1 niccamapachoa notlatol) mandar
el principe. (1 quiça in nihiyo, in notlatol) hablar curiosamente. pre:
onicnenemachili yn notlatol. (2 Nicnenemachilia in notlatol)
notlatol +, nic : hablar elegantemente. (1 nic, nenemachilia notlatol)

notlatollo : mi processo, o historia. s. que trata de mi vida. (2)

notlaxtlahuaya : paga, lo que doy para pagar lo que deuo. (1 notlaxtlauaya)

notlayacapan : mi primogenito, o primogenita. (2)

notlayacayouh : primogénito. (1)

notloc : comigo. (1)


notloc + : idem. pret: notloc oicatia. (Icatiuh, notlan: yr algú[n]o par demi.
preterito: inotlan oicatia.) (2 Icatiuh, notloc)

notloc icatiuh : yr alguno junto ami o apardemi o cabemi. (1 notloc ycatiuh)

notlocpa : de mi vando, o parcialidad, o apardemi. (2)

notlocpa moquetza : idem. preterito: notlocpa omoquetz. (Notlocpaeua: hazerse


alguno demi vando, dandome s. auor y ayuda. pret: notlocpa oeuac.) (2)

notocapo : el que tiene el nombre como el mio. (2)

notonal inipan nitlacat : el signo enque naci, el alma, o la porcion y racion


mia. (2 Notonal ynipan nitlacat)

notonal, yeinipan nitlacat cuetzpalin : signo en que alguno nace. (1 notonal,


yeynipan nitlacat cuetzpalin)

notonalecapo : amigo entrañal. (1 no/, /tonalecapo) mi particular amigo (2)

notozcatlannictlalia + : meter enel seno alguna cosa o al niño regalandole. (1


noxillan notozcatlannictlalia)

notza, mo : concertarse los discordes. (1)


notza, nite : citar, o llamara alguno, o hablar con otro. prete: onitenotz. (2)
citar a juyzio. (1) hablar con otro. (1) hablar. (1) llamar. (1)

notza + : llamar por nombre. (1 tetoca ycnite, notza)


notza +, mo : incorregible. (2 Auel monotza)
notza +, nite : llamar tocando con la mano. (1 nitla, tzotzona ynic nitenotza)
notza +, no : disfamar o otro. (1 teca nite, nonotza) murmurar. (1 teca nino,
nonotza) consultar algo consigo mismo. pre: nitic oninonotz. (2 Itic ninonotza,
n)

notzaliztli + : ydolatria. (1 tlacatecolo notzaliztli)

notzallani + : mohino, dessabrido, q[ue] no quiere que alguno le hable. (2 Amo


notzallani)

notzaloni + : secretario ala oreja. (2 Inacaztitlan ichtaca notzaloni)

notzatiuh, nite : yr allamar a otro. preterito: onitenotzato. (2) yr allamar. (1)

notzon + : espeluzarse. (1 cecenyaca moquetza yn notzon)

notzontecon : mi cabeça. (2)

notzontecon nelchiquiuh niccua : sueldo ganar assi. (1 notzontecon nelchiquiuh


nicqua) biuir de mi sudor y trabajo, o ganar sueldo. metapho. (2 Notzontecon
nelchiquiuh nicqua)

notzontecon tetecuica : doler mucho la cabeça. (1)

notzotzoma yetinemi : andar roto y mal vestido. (2)

nouehuepo : el que es viejo como yo, o mi compadre, o mi comadre. (2 Noueuepo)


nouehueyo : casamentero mio. (1 noueueyo) mi casamentero. (2 Noueueyo)

nouehueyohuan : casamenteros mios. (1 noueueyouan) mis casamenteros. (2


Noueueyouan)

nouelmach : mi beneplacito, o cosa que me da buen gusto y contentamiento. (2)

nouelnezca : mi bien parecer gentileza, galania, y lindeza. (2)

noxamanya, + : morir. (1 onacico yn nacian, yn nopoliuia, in noxamá[n]ya, yn


nopozte)

noxayac + : demudarse el color. (1 mictimomana yn noxayac)

noxillan notozcatlannictlalia : meter enel seno alguna cosa o al niño


regalandole. (1)

noyaca : culpa mia por la qual soy condenado y sentenciado a muerte. (1)

noye : y, conjunction. (1) y tambien. s. iuan. conjunction. (2)

noyehuatl : y tambien aquel, aquella, o aquello. conjunction. (2)

noyehuatl + : de vno mesmo. (1 çanye noyehuatl) esto mismo, o lo mismo. (2


çaye noyehuatl)

noyeliz + : condicion tener assi. (1 yuhca noyeliz) tener costumbre o habito


hecho, o ser le ya connatural lo que haze. (2 Iuhca noyeliz)

noyeyan : en mi lugar o assiento. (1) mi estrado, assiento, o lugar. (2)

noyo : dela misma manera. conjunction. (2 Noiuh)

noyolca : mimantenimiento y substancia. (2)

noyolipanti : caer enla cuenta deloque dudaua, o delo que no se me acordaua.


preterito: onoyolipantic. (2)

noyoliuh yauh : quiero lo yo assi. (1) parecerme bien, y aprouar lo q[ue] se


haze. pre: onoyoliuhya. (2)

noyollo + : contemplar. preteri: aco oouetzinnoyollo. (2 Aco ouetzin noyollo)


ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tlecomoni noyullo) abituar se a algo, o
habituar se. (1 ye yuhca noyollo) recebir en paciencia y con alegria las
aduersidades. (1 amo ycqué[n] nicchiua yn noyollo) caer enla cuenta delo que se
dize y delo que primero no entendia. (1 quinepanoa yn noyollo) otorgar. (1
tlacaua noyollo) esperar con desseo lo que ha de venir. (1 san yzca yn noyollo)
confiar de alguno. (1 tetechvelca noyollo) arrobarte o trasportarse. (1 ayzuetzin
noyollo) ynt[e]ncion tener. (1 yuh nictlalia yn noyullo) tener intencion dehazer
algo. (1 yuhca noyollo) creer o tener por cierto. (1 iuhquimati noyollo)
deleitarse. (1 niccepactia yn noyollo) despedirse dela amistad de alguno. (1
niccentlaça yn noyollo) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no
entendia. (1 ypan yauh yn noyollo) aficionarse o aplicarse a algo. (1 ytla ytech
vetzin noyollo) ser compassiuo y piadoso. (2 Icnoyoa yn noyollo) cierto ser o
tener creido y entendido. (1 iuhquimattica noyollo) pensar antes. (1 yuhquimati
noyollo) certificado estar o tener por cierto. (1 yuh noyollo commati) caer enla
cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1 yuh yauh yn noyollo)
certificado estar o tener por cierto. (1 yuhca noyollo) cierto ser o tener creido
y entendido. (1 yuhca noyollo) proposito tener de hazer algo. (1 yuhca noyollo)
esperar algun bien. (1 yuhca noyollo yn nitlaocoliloz) rebotarse. (1 poliui
noyollo) inflamarse elcoraçó[n] có[n] amor. &c. p: iuhquin otlecomon noyollo. (2
Iuhquin tlecomoni noyollo) hazerse poco apoco, o sin aduertir de mala condicion y
de amargo coraçon. (2 çaniuhnenti ynchichixtiuh noyollo) torno o bueluo sobre mi.
(2 Iuhquin ica noyollo) caer enla cuenta delo q[ue] dudaua, o deloque no se
acordaua. preterito: oquinepano yn noyollo. (2 Quinepanoa yn noyollo) caer enla
cuenta deloque se dize. pre: ocontocac yn noyollo. (2 Contoca in noyollo) idem.
(Iuhquimati noyollo: sentir lo assi como se dize, o tener entendido el negocio,
assi como es. pre: iuh oquima yn noyollo.) (2 Iuh quimattica noyollo) tener
proposito o intento de hazer algo, o tener entendido. s. que alcançare lo que
pretendo. preterito: iuh onictlali yn noyollo. (2 Iuh nictlalia in noyollo) estar
embelesado desta manera. prete: aiz ouetz yn noyollo. (2 Aizuetzi noyollo) tener
intencion dehazer algo. (1 yuh nictlalia yn noyollo) sosegada ypacifica tener el
alma. (1 amo quenca yn noyollo) yo tengo confiança en vuestra merced, o le tengo
aficion. (2 Motetzinco velca yn noyollo) encé[n]derse de yra, o inflamar se el
coraçon. pre: otleualan yn noyollo. (2 Tleualani yn noyollo) atento estar. (1
nictlapoa yn nix yn noyollo) tener grá[n] temor o mearse de miedo. preterito:
iuhquin ocnitlatzayan noyollo. (2 Iuhquin cuitlatzayani noyollo) sentir lo assi
como se dize, o tener entendido el negocio, assi como es. pre: iuh oquima yn
noyollo. (2 Iuhquimati noyollo) tener entendido algun negocio, o tener proposito
de hazer algo. preterito: iuhocatca noyollo. (2 Iuhca noyollo) sentir, o gustar
algo spiritualmente. prete: ocomma yn noyollo. (2 Commati noyollo) ser auisado y
muy entendido. (2 Iytzqui noyollo) ser circunspecto y auisado. (2 Tlachia yn
noyollo) condecender, o conceder lo que otro me pide. preter: onictlatlauhti yn
noyollo. (2 Nictlatlauhtia noyollo) pensar antes. (1 yuhca noyollo) encenderse
de yra. (1 tlecomoni yn noyollo) ynt[e]ncion tener. (1 yuhca noyollo) arrobarte
o trasportarse. (1 ayzca noyollo) cierto ser o tener creido y entendido. (1
yuhquimati noyollo) mearse de miedo. (1 yuhquin cuitlatzayani noyollo) otorgar a
conceder algo. pre: otlacauh yn noyollo. (2 Tlacaua noyollo) caer enla cuenta
delo que no entendia. pr: ipan oya in noyollo. (2 Ipan yauh noyollo) voluntad
buena tener a alguno. (1 tetechvelca yn noyollo) desalmado ser. (1 atle noyollo
quimati) aficionarse o enamorarse de algo, prete: itech ouetzin noyollo. (2 Itech
uetzin noyollo) sosegada ypacifica tener el alma. (1 atle commati yn noyollo)
confiar de alguno. (1 teca velca noyollo) especular. (1 canimmach nemi noyollo)
ynclinarse y aficionarse a alguna cosa. (1 ytech uetzi noyollo) saber o sentir
algo. (1 com mati noyollo) contemplar. (1 acouetzin noyollo) endurecerse
obstinarse. (1 yuhquin tetl mocuepa noyollo) estar contento y satisfecho mi
coraçon. (2 Pachiuhtica noyollo) contemplar. prete: oacoya in noyollo. (2 Acoyauh
in noyollo) ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tleualani noyullo)
adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia, ictoneua yc chichinaca
yn noyollo ynnonacayo) contemplar. (1 acoyauh yn noyollo) abrirse el
entendimiento. (1 tlapoui ynnix yn noyollo) tener buenavolúntad aalgúno. (1
tetechvelca i[n] noyollo)
noyollo +, nic : afligirse mucho y angustiarse. preterito: onicteopouh yn+nix yn
noyollo. (2 Teopoa yn nix in noyollo, nic) determinarse é[n] algú[n] negocio, o
escarmentar. pre: oniccentlaz noyollo. (2 Cé[n]tlaça noyollo, nic) determinarse
en algun negocio. prete: oniccentlali noyollo. (2 Centlalia noyollo, nic)
despedirse dela amistad de otro. pre: oniccentlaz yn noyollo (2 Centlaça yn
noyollo, nic) determinarse en algun negocio. (1 nic, centlaça yn noyollo)
emmendar la vida. (1 nic, centlalia yn noyollo) determinarse en algun negocio. (1
nic, centlalia yn noyollo) otorgar. (1 nic, tlatlauhtia noyollo)

noyollo commati : sentir y entender que la cosa es assi, o acusarme de algo la


consciencia. pre: onoyollo comma. (2) certificado estar o tener por cierto. (1)
noyollo connamiqui : caer enla cuenta, enté[n]diendo el negocio, de que no
estaua satisfecho. prete: noyollo oconnamic. (2)

noyollo connamiqui = : = yauh + (2 noyollo có[n]namiqui ) = ipan + (2 noyollo


có[n]namiqui ) = noyollo ipan yauh (2 noyollo có[n]namiqui )

noyollo contoca : idem. pr: onoyollo contocac. (Noyollo connamiqui: caer enla
cuenta, enté[n]diendo el negocio, de que no estaua satisfecho. prete: noyollo
oconnamic.) (2) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia.
(1 noyollo có[n]toca) venir ala memoria o caer enla cuenta o enel negocio,
acordandose delo que tema ya muy oluidado. (1)

noyollo icniuh : amigo entrañal. (2)

noyollo ipan yauh : lo mismo es que noyollo có[n]namiqui. pre: onoyollo ypanya.
(2) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1 noyollo
ypan yauh)

noyollo itechaci : sentir mucho, o llegarme al alma alguna cosa. pre: noyollo
itech oacic. (2)

noyollo iuh yauh : asabiendas y de voluntad hazer algo. (1)

noyollo ixco nechcocoa : doler el estomago. (1)

noyollo maci : pensar. (1)

noyollo macitiuh : yr entendiendo los negocios. (2) aprovechar en algo. (1)

noyollo tecuini : batir o dar golpes el coraçon. (1)

noyollo tlama : de mi propria voluntad. (2)

noyollo tlama in nicchihua : asabiendas y de voluntad hazer algo. (1 noyollo tlama


yn nicchiua)

noyollo yuhca : certificado estar o tener por cierto. (1)

noyollo, con toca : saber o sentir algo. (1 noyollo, có[n] toca)

noyollocacopa : demi voluntad. (1)

noyollocaltitlan nictlalia : meter enel seno alguna cosa o al niño regalandole.


(1)

noyollocon mati : venir ala memoria o caer enla cuenta o enel negocio, acordandose
delo que tema ya muy oluidado. (1 noyollocó[n] mati)

noyollocopa : de buena voluntad. (1) demi voluntad. (1)

noyollocopa in nicchihua : asabiendas y de voluntad hazer algo. (1 noyollocopa


yn nicchiua)

noyolloicniuh : amigo entrañal. (1)

noyolloipanyauh : reconocer algo. (1 noyolloypanyauh)


noyollomaci : reconocer algo. (1)

noyollotlamaninemi : jubilado ser. (1)

noyoqui : idem. o es asi como el. (Noiuh: dela misma manera. conjunction.) (2
Noiuhqui)

noyoquimitalhuia in sant pablo : tambien dize lo mismo sant pablo. (2


Noiuhquimitalhuia yn sant pablo)

noyuan : e conjunct[i]on. (1) tambien; aduerbio. (1)

noyuhqui + : esso mismo. (1 çá[n] noyuhqui) como qualquiera cola. (1 çá[n]ye


noyuhqui)

noyyollo + : tener confiança y buen credito de otro, o agradarse desu


có[n]uersació[n]. &c. (2 Teca uelca noyyollo)

noztlac cacapaca : gomitar querer. (1)

nunchipa : mañana (2) de mañana. (1)

o : es señal de optatiuo, y tá[m]bien delos preteritos, e interjection del que


esta afligido yhaze exclamacion. (2) he aqui. aduerbio (2) he aqui, aduerbio.
(1) he, aduerbio, para demostrar. (1)

o + : nohizo sino comer e yrse. & sic de alijs. (2 çantequitl otlaquac o


niman oya) entonces. (2 Iniquac o) treynta y seys. (2 Cempoalli oncaxtulli oce,
vel, cempoaltetl oncaxtulli oce, v) ha ha ha. del que se rie. (2 Ho ho ho)
aquesse, o aquessa, aquesso, o despues que, o luego que. (2 In o) elle es. &c. (2
Cayehuatl o) gusano de yerua. (2 çaca o cuilin) ha ha ha. del que se rie. (2 Ho
ho ho) alla, hazia donde tu estas. (2 Ompa o) (2 Iudio tlacatlo judio o judia)

o anquimihioyohuiltique : se ays bien venidos. es salutació[n] (2 O


anquimihioyouiltique)

o o o : ha ha ha. del que se rie. (2 Ho ho ho)

oac : venderse yemplearse la mercaduria. (1)

oachto + : y luego que, o despues que primero. (2 In oachto)

oacico + : no hizo sino llegar s. y luego se fue. (2 çantequitl oacico)

oatto + : idem. (In oachto: y luego que, o despues que primero.) (2 In oatto)

obispo : obispo. (1)

obispo itecutlatocauh : prouisor de obispo. (2 Obispo ytecutlatocauh) prouisor de


obispo. (1 obispo ytecutlatocauh)

obispo ixiptla : idem. (Obi§po ytecutlatocauh: prouisor de obispo.) (2 idem.


(Obispo ytecutlatocauh: prouisor de obispo.)) prouisor de obispo. (1 obispo
yxiptla)

obispo tlatquitl : vestiduras de obispo. (2) obispal, cosa de obispo. (1)


oc : aun todauia. (2)

oc + : mucho mas. (2 Valca, oc)

oc chalchihuitl : entera virgen. (1 oc chalchiuitl)

oc hueyaz : acrecé[n]tarseha, o creceramas. s. su premio. &c. (2 Oc veyaz)

oc ihuan : mas, para continuar; aduerbio. (1 oc iuan) yten; conjunction. (1 oc


iuan)

oc neztica : quedar o permanecer lo antiguo. (1)

oc ompohualcan : en otras quarenta partes. (2 Oc ompoalcan)

oc onca ita : aun tiene todauia padre. et sic de alijs. o el que tiene todauia
padre. (2 Oc onca yta)

oc oompohualpa : otras cada quarenta vezes. (2 Oc oompoalpa)

oc ooppa : otras cada dos vezes. (2)

oc oyenechca : en otro tiempo. (1)

oc oyeuecauhcatca : en otro tiempo. (1)

oc quexquich : vn poco mas. (1)

oc quexquich? : que tanto resta, o que tanto queda?. o vn poco mas. (2)

oc quexquichca? : hasta que tanto tiempo?. o que tanto ay, todauia de aqui adonde
vamos?. (2)

oc quexquichcahuitl? : que tanto tiempo falta?. (2 Oc quexquichcauitl?)

oc xayotl : hezes de vino. (1)

oca chiictachcauh : mayor vn poco. (1 oca chiyctachcauh)

oca yuin : ved pues, que desta manera. s. acaecio el negocio. (2)

ocachi : vn poco mas. (1) otro poco mas. (2) poco mas. (1) algun tanto en
cantidad. (1)

ocachi cualli : mejor vn poco. (1 ocachi q[ua]lli)

ocachi huei : idem. (Ocachiton yc vey: vn poco mayor.) (2 Ocachi vey)

ocachi hueyi : poco mas. (1 ocachi veyi)

ocachi ic nonnelleltia : tener algun impedimento, o ofrecerseme algun estoruo.


pre: ocachi yc ononnellelti. (2 Ocachi yc nonnelleltia)

ocachi icnonnelleltia : recrecerse algo que impide. (1 ocachi ycnonnelleltia)

ocachi icuei : vn poco mayor. (2 Ocachi ycvei)


ocachi nonyauh : crecer o proceder adelante enel malo enel bien. (2) crecer en
malo en bien. (1)

ocachi onyaliztli : crecimiento tal. (2) crecimiento tal. (1)

ocachi quexquich : otro poco mas. (2) poco mas. (1)

ocachic : de aqui aun poco. (2) agora de aqui avn poco. (1) de aqui avn poco.
(1)

ocachicachi : algun tanto en cantidad. (1)

ocachinepa : adelante o mas alla. (1)

ocachiton ic huei : vn poco mayor. (2 Ocachiton yc vey)

ocachiton icuei : mayor vn poco. (1 ocachiton ycvey)

ocachitonca : de aqui avn poco, o vn breue espacio de tiempo. (2) de aqui avn
poco. (1)

ocachiuei : mayor vn poco. (1 ocachivey)

ocactimotecac in nitic : tener sossegada la consciencia. (2 Ocactimotecac yn


nitic) sosegada ypacifica tener el alma. (1)

ocalac : venderse yemplearse la mercaduria. (1) embocado. (1)

ocalli : calle. (1)

ocanican huel neci : ved o mirad como esta claro s. lo que aqui se trata. vel.
pues bien parece aqui. (2 Ocanican vel neci)

ocatihui +, ti : yr mucha gente junta, apretandose, o atropellandose los vnos alos


otros. prete: otipepexocatiaque. (2 Pepex ocatiui, ti)

ocatl : niño o niña que aun no habla. (1)

ocayehuatli : mirad pues, que esto es. s. lo queyo dezia. &c. (2 Ocayehuatly)

occacaxtolpa : otras cada quinze vezes. (2 Occacaxtulpa)

occalli : bodega. (1)

occammacauhqui : cosa hendida en dos partes. (2) hendido en dos partes. (1)

occampaixti : avna parte y a otra. (1)

occan : en dos partes, o en dos lugares, o dos raciones de comida. (2)

occan + : vino aguapie. (2 Ic occan vetzi vino) segundo pan, o acemita. (2 Ic


occan quiça tlaxcalli) idem. (Ic occan quiça tlaxcalli: segundo pan, o acemita.)
(2 Ic occan vetzitlaxcalli) con esta ya son dos vezes, o en dos partes y lugares.
(2 Ic occan) aguapie. (1 yc occan uetzivino)

occan cotonqui : cordel quebrado en dos partes o cosa semejante. (2)


occan icac ic tlachiuhtli : cosa formada en dos maneras. (2 Occan ycac yc
tlachiuhtli)

occan icac ictlachiuhtli : formado en dos maneras. (1 occá[n] ycac


yctlachiuhtli)

occan quizqui : cosa partida en dos partes. (2) partido en dos partes. (1)

occan tlanahuatilli titlantli : mensajero entre dos. (1 occan tlanauatilli


titlantli)

occan tlapanqui : cosa quebrada en dos partes. (2) hendido en dos partes. (1)

occan tlaxelolli : cosa partida o diuidida en dos partes. (2) partido en dos
partes. (1)

occan tzayanqui : cosa hendida, abierta, o rota en dos partes. (2) hendido en dos
partes. (1)

occanquixtia, nitla : partir en dos partes; y assi de los de mas. (1)

occaxtolcan : en otras quinze partes, o otras qui[n]ze partes, o otras quinze


raciones mas. (2 Occaxtulcan)

occaxtolli : otros quinze mas. (2 Occaxtulli)

occaxtolpa : otras quinze vezes mas. (2 Occaxtulpa)

occaxtoltetl : otros quinze. (2 Occaxtultetl)

occe : otro, o otra, o otro mas. (2)

occe + : vezino pueblo que esta cerca de otro. (1 yn altepetl çá[n] ytlanca yn
occe altepetl)

occe ixpan neteilhuiliztli : apelacion que se haze para ante otro juez. (2)

occe ixpan ninoteilhuiz : apelar. vel. nicchiua apelacion. (2)

occeccan : en otra parte o lugar, o otra ració[n] mas (2) en otra parte. (1)

occeccan neteihuiliztli : apelacion. (1)

occeccan ninoteilhuiz : apelar. (1)

occecempohualpa : otras cada veinte vezes mas. (2 Occecempoalpa)

occecempohualpa oce : otras veinte y vna vezmas (2 Occecempoalpa oce)

occecempohualpa ommatlatlacpa : otras treinta vezes mas. (2 Occecempoalpa


ommatlatlacpa)

occeceppa : otras sendas vezes mas. (2)

occecni : en otra parte. (1)


occecni icac : otra cosa differente, o de otra manera differente delas de mas.
(2 Occecni ycac) en otra manera. (1 occecni ycac)

occempohualcan : en otras veinte partes. (2 Occempoalcan)

occempohualcan ommatlaccan : en otras treinta partes. (2 Occempoalcan ommatlaccan)

occen ca : muy mucho; aduerbio. (1 occé[n] ca)

occenca : mayormente, o principalmente. aduerbio. (2)

occenca + : aquel dellos amas mas?. (2 Acye yn occenca tictlaçotla?) muy de


otra manera, o muy diferentemente. (2 çan occenca centlamantli) antes muy muho
mas. (2 çan occenca) muy mucho; aduerbio. (1 ça occenca) que; aduerbio de
comparatiuo. (1 quenin occenca)

occenca amo : menos; aduerbio comparatiuo. (1)

occenca centlamantli : es otra cosa muy disserente, o muy de otra manera. (2)

occenca hualca : idem. (Occenca tlapanauia: es cosa muy mayor o mas excelente y
auentajada. s. que las otras.) (2 Occenca valca)

occenca huei : es mucho mayor, o mas grande. (2 Occenca vey)

occenca huel iztac : mucho mas blanco (2 Occenca vel iztac)

occenca hueya nonecuiltonol : acrecentarse mis riquezas. preterito: occenca oveix


nonecuiltonol. (2 Occenca veya nonecuiltonol)

occenca hueya nonecuiltonoliz : mas valer. (1 occenca veya nonecuiltonoliz)

occenca hueya notenyo : mas valer. (1 occenca veya notenyo) crecer mucho mas mi
fama. preterito: occenca oueix notenyo. vel. occenca oueyac notenyo. (2 Occenca
veya notenyo)

occenca ic mohuitilia : mucho mas por esto, o có[n] esto se pone en peligro. (2
Occenca yc mouitilia)

occenca icuac : especialmente quando. s. acaescio aquello. (2 Occenca yquac)

occenca ipani : mejor; aduerbio de comparatiuo. (1 occenca ypani) mejor.


aduerbi. (2 Occenca ypani)

occenca miectlamantli : otras muy muchas cosas (2)

occenca molhui : muy mucho o con vehemencia; aduerbio. (1)

occenca ni, pactinemi : mas valer. (1)

occenca tachcauh : mayor, cosa mas grande. (1 occé[n]ca tachcauh) cosa mayor
o mas principal, que las de mas. comparatiuo. (2)

occenca ticmotlacamachitiz : mucho mas le obedeceras. (2)

occenca tlacuauh : muy mucho o con vehemencia; aduerbio. (1 occenca tlaquauh)


occenca tlapanahuia : mayor, cosa mas grande. (1 occenca tlapanauia) es cosa muy
mayor o mas excelente y auentajada. s. que las otras. (2 Occenca tlapanauia)

occenca ye : mas, aduerbio comparatiuo. (1)

occenca ye nicnequi : antes quiero mucho mas s. esto que aquello. &c. (2)

occenca ye niquelehuia : idem. (Occenca ye nicnequi: antes quiero mucho mas


s. esto que aquello. &c.) (2 Occenca ye niqueleuia)

occenca yectli : mejor; aduerbio de comparatiuo. (1) cosa mejor, o mas excelente.
(2)

occenca yehuatl : mayormente, aduerbio. (1) lo mesmo es que occencaye. (2)

occenca yenic, nequi : mas querer. (1)

occenca? + : quanto mas?. aduer. (2 Quenin occenca?)

occencahuei : mayor, cosa mas grande. (1 occencavey)

occencaye : príncipalménte. (1 occé[n]caye) mayormente, o especialmente.


aduerbio. (2)

occencaye = : = yehuatl + (2 occencaye) = occenca yehuatl (2 occencaye)

occencaye ni, quelehuia : mas querer. (1 occé[n]caye ni, queleuia)

occencaye nicnequi : querer mas. (1)

occencayehuatl : príncipalménte. (1 occé[n]cayehuatl)

occentetl : otro. (2)

occentlamantli : en otra manera. (1) otra cosa, en otra manera, o de otra manera.
(2)

occepa ninotlacuepilia : reclamar de agrauio. (1)

occepa ninozcalia : idem. preterito: occeppa oninozcali. (Occeppa niyuli:


resuscitar, o tornar abiuir. pret: occeppa oniyul.) (2)

occepa niteihua : embiar otravez. (1 occepa niteiua)

occeppa : otravez; aduerbio. (1) otra vez. aduerbio. (2)

occeppa + : la otra vez, o lo que la otra vez. (1 yn occeppa) ala otra vez,
o lo que la otra vez. (2 In occeppa)

occeppa icnitla, nahuatia : mandar assi en retorno. (1 occeppa ycnitla, nauatia)

occeppa icnitlanahuatia : tornar amandar algo. (2 Occeppa icnitlanauatia)

occeppa ixquich : otro tanto. (2)

occeppa mehuatiquetzqui : levantado otra vez. (1 occeppa meuatiquetzqui)


occeppa moquetzqui : levantado otra vez. (1)

occeppa neehualiztli : leuantamiento tal. (1 occeppa neeualiztli)

occeppa neehuatiquetzaliztli : leuantamiento tal. (1 occeppa


neeuatiquetzaliztli)

occeppa ni, huetzi : recaer, caer otra vez. (1 occeppa ni, vetzi)

occeppa ni, telpochti : remocecer. (1 occeppa ni, telpuchti)

occeppa ni, tlacati : nacer otra vez. (1)

occeppa ni, tlacencahua : rehazer. (1 occeppa ni, tlacencaua)

occeppa ni, tlachichihua : rehazer. (1 occeppa ni, tlachichiua)

occeppa ni, yolli : rebiuir. (1)

occeppa nino, teilhuia : reclamar de agrauio. (1)

occeppa nino, telpochtilia : mancebo tornarse otravez. (1 occeppa nino,


telpuchtilia)

occeppa ninopiltilia : remoçarse. preterit: occeppa oninopiltili. (2)

occeppa ninoquetza : leuantarse otra vez. (1)

occeppa ninoteilhuia : reclamar ante la justicia. preteri: occeppa oninoteilhui.


(2)

occeppa ninotelpochtilia : remoçarse. preterit: occeppa oninotelpuchtili. (2


Occeppa ninotelpuchtilia)

occeppa ninozcalia : rebiuir. (1)

occeppa niquilpiya : reatar otra vez. (1 occeppa niquilpia) reatar algo. prete:
occeppa oniquilpi. (2 Occeppa niquilpia)

occeppa nitla, cuelpachoa : redoblar. (1)

occeppa nitlacuelpachoa : redoblar algo. preter: occepa onitlacuelpacho. (2)

occeppa niyoli : resuscitar, o tornar abiuir. pret: occeppa oniyul. (2 Occeppa


niyuli)

occeppa pozoni vino : remostecerse el vino. (1 occeppa poçoni vino)

occeppa tlacencahualiztli : rehazimiento assi. (1 occeppa tlacencaualiztli)

occeppa tlachichihualiztli : rehazimiento assi. (1 occeppa tlachichiualiztli)

occeppa tlacuelpacholiztli : redobladura. (1)

occeppa tlanahuatilli : mandado en retorno. (1 occeppa tlanauatilli) cosa tornada


amandar. et sic de alijs. (2 Occeppa tlanauatilli)
occeppani + : tornarse moço. prete: occeppa onitelpochtic. (2 Telpochti
occeppani)

occeppanin, ehuatiquetza : leuantarse otra vez. (1 occeppanin, euatiquetza)

occequi : otras cosas. (1 occeq[ui]) mas, o vnpoco mas, o otras cosas. (2)

occequi + : como qualquiera cola. (1 yniuhqui occequi) como qualquiera otra


cosa. (2 Iniuhqui occequi)

occequi yuan : otras cosas. (1) alguna otra cosa tambien, o alguna otra cosa
mas. (2)

occequintin : otros. (2)

occetlacatl : otro, vno de muchos. (1) otra persona. (2)

occetlacatl + : no otro alguno, o ninguno otro. (2 Amoma aca occetlacatl) no


perteceys, o no soys de otro alguno. (2 Co amoma occetlacatl ytech ampoui)

occhalchihuitl : es aun donzella y virgen. metaph (2 Occhalchiuitl)

occhichi : niño o niña de teta. (1)

occhichi piltontli : niño, o niña de teta. (2)

occhichicooppa : otras cada siete vezes. (2)

occhichicuaceppa : otras cada seys vezes. (2 Occhichiquaceppa)

occhichicueexppa : otras cada ocho vezes. (2)

occhichicunanappa : otras cada nueue vezes. (2)

occhicome : otros siete. (2)

occhicontetl : idem. (Occhicome: otros siete.) (2)

occhicuace : otros seys. (2 Occhiquace)

occhicuaceccan : en otras seys partes. (2 Occhiquaceccan)

occhicuacentetl : otros seys. (2 Occhiquacentetl)

occhicuaceppa : otras seys vezes. (2 Occhiquaceppa)

occhicuccan : en otras siete partes. (2)

occhicuei : otros ocho. (2 Occhicuey)

occhicuetetl : idem. (Occhicuey: otros ocho.) (2)

occhicuexcan : en otras ocho partes, o otras ocho raciones de comida. (2)

occhicuexppa : otras ocho vezes. (2)

occhicunahui : otros nueue. (2 Occhicunaui)


occhicunappa : otras nueue vezes. (2)

occhicunauhcan : en otras nueue partes. (2)

occhicunauhtetl : otros nueue. (2)

occhicuppa : otras siete vezes. (2)

occhotia, nin : desposarse. (1) casarse la muger. preterit: oninocchoti. (2)


casarse la muger. (1)
occhotia, nitla : casar el padre asu hija. preterito: onitlaocchoti. (2)

occualcan : temprano, respecto dela tarde. (1 ocqualcan)

occuelachic : de aqui avn poco. (1) agora de aqui avn poco. (1) algun tanto
de tiempo. (1) de aqui a vnpoco, o espera vnpoco. (2)

occuelachica : de aqui avn poco. (1) idem. (Occuelachic: de aqui a vnpoco, o


espera vnpoco.) (2)

oce : yotros tres. (2)

oce + : veynte y vno. (2 Cempoalli oce, vel, cempoaltetl oce) otras cada onze
vezes. (2 Ocmatlatlacpa oce) onze vezes. (2 Matlacpa oce) cincuenta y vno. (2
Ompoalli ommatlactli oce) cincuenta y seys. (2 Ompoalli oncaxtulli oce) onze
cosas. &c. (2 Matlactlamantli oce) deziseys. (2 Caxtulli oce, vel, caxtultetl
oce) otras veinte y vna vezmas (2 Occecempoalpa oce) nouiembre mes. (1
ycmatlactetl oce metztli yn cexiuitl) quarenta y vno. (2 Ompoalli oce) onze
renglones. &cc. (2 Matlacpantli oce) onze. (2 Matlactetl oce) onze. (2 Matlactli
oce) deziseys maçorcas assi. (2 Caxtulolotl oce) deziseys rengleras assi. (2
Caxtulpantli oce) otras onze vezes. (2 Ocmatlacpa oce)

oce/ + : treynta y seys. (2 Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl


oncaxtulli oce, v) deziseys. (2 Caxtulli oce, vel, caxtultetl oce) treynta y
vno. (2 Cempoalli ommatlactli oce, vel, cé[m]poaltetl ommatlactli oc) veynte y
vno. (2 Cempoalli oce, vel, cempoaltetl oce)

oceccan + : en otras onze partes. (2 Ocmatlaccan oceccan) en deziseys


partes, o en cada deziseys partes. (2 Caxtulcan oceccá[n]) en onze partes. (2
Matlaccan oceccan)

ocececcan + : en cada onze partes. (2 Matlatlaccan ocececcan)

ocecen + : cada vno onze, o de onze en onze, o acada onze. (2 Matlatlactli


ocecen) de onze en onze, o cada vno onze. (2 Matlatlactetl ocecen) vel
cacaxtultetl ocecen. de deziseis en deziseis, o a cada vno deziseys. (2 Cacaxtulli
ocecen)

oceceppa + : cada deziseis vezes &c. (2 Cacaxtulpa oceceppa)

oceepohualpa : otras cada sesé[n]ta vezes. (2 Oceepoalpa)

oceexpa : otras cada tres vezes. (2)

oceliz : echadas plantas. (1)


ocelmotlahueliltic : o desuenturado deti, guay de ti. (2 Ocelmotlaueliltic)

oceloehuatl : cuero de tigre. (1 oceloeuatl)

ocelome : tigres. (2)

ocelotexuchitl : flor de vnas matas de yeruas cuyas rayzes son cometibles ysaben a
castañas. (2)

ocelotexxochitl : flor de unas matas que tienen las rayzes que saben acastañas. (1)

ocelotl : tigre. (2)

ocemmoman in quiyahuitl : llouer gran espacio de tiempo. (1 océ[m]moman in


quiyauitl) llouer sin escampar. (2 Ocemmoman yn quiyauitl)

ocepohualcan : é[n] otras sesenta partes. (2 Ocepoalcan)

oceppa + : veinti vna vez. (2 Cempoalpa oceppa) dezisiete tanto. (2 Caxtulpa


oceppa ixquich) la otra vez, o lo que la otra vez. (1 yn oceppa) deziseys vezes.
(2 Caxtulpa oceppa) onze tanto. (2 Matlacpa oceppa ixquich) idem. (Matlacpa
oce: onze vezes.) (2 Matlacpa oceppa)

ocetetl : otros tres. (2)

ocexcan : en otras tres partes. (2)

ochicahuac : madura cosa. (1 ochicauac) agostada cosa. (1 ochicauac) cosa


madura, o sazonada. (2 Ochicauac)

ocholli : colga[j]o de vuas o de cosa semejánte. (1) colgajo de vuas, o de cosa


semejante. (2)

ocholo iyollo : disoluta muger. (2)

ocholo yyollo : dissoluta muger. (1)

ochpahuaztli : escoba para barrer. (1 ochpauaztli)

ochpantli : camino ancho. (1) camino ancho y real. (2)

ochpochtilia, nin : hazerse moça. (1)

ochtilia, nino : forcejar. preterito: oninoochtili. (2) forcejar. (1)

ocihuamic : biudo. (1 ociuamic)

ocitla icnonnelleltia : ofrecerseme algun impedimento, o embaraço. (2)

ocixquichcahuitli : agora de aqui avn poco. (1 ocixquichcauitli) deaqui a


vnpoco. (2 Ocixquichcauitly)

ocmacitinemi : entera virgen. (1) donzella virgen y entera. (2)

ocmacuilcan : en otras cinco partes. (2)

ocmacuilli : otros cinco. (2)


ocmacuilpa : otras cinco vezes. (2)

ocmacuilpohualcan : en otras cient partes. (2 Ocmacuilpoalcan)

ocmacuiltetl : otros cinco. (2)

ocmamacuilpa : otras cada cinco vezes. (2)

ocmamacuilpohualpa : otras cada cien vezes. (2 Ocmamacuilpoalpa)

ocmatlaccan : en otras diez partes. (2)

ocmatlaccan oceccan : en otras onze partes. (2)

ocmatlaccan omexcan : en otras treze partes. (2)

ocmatlaccan omoccan : en otras doze partes. (2)

ocmatlaccan onnauhcan : en otras catorze partes. (2)

ocmatlacpa : otras diez vezes. (2)

ocmatlacpa oce : otras onze vezes. (2)

ocmatlacpa omei : otras treze vezes. (2)

ocmatlacpa omome : otras doze vezes. (2)

ocmatlacpa onnahui : otras catorze vezes. (2 Ocmatlacpa onnaui)

ocmatlactetl : otros diez. (2)

ocmatlactli : idem. (Ocmatlactetl: otros diez.) (2)

ocmatlatlacpa : otras cada diez vezes. (2)

ocmatlatlacpa oce : otras cada onze vezes. (2)

ocmatlatlacpa omei : otras cada treze vezes, (2)

ocmatlatlacpa omome : otras cada doze vezes. (2)

ocmatlatlacpa onnahui : otras cada catorze vezes. (2 Ocmatlatlacpa onnaui)

ocmaya : agora de aqui avn poco. (1) de aqui avn poco. (1) deaqui a vnpoco, o
aguarda vnpoco. (2)

ocmiectlamantli : otras cosas. (1 ocmiectlamá[n]tli) otras muchas cosas mas, o aun


otras muchas cosas ay, o allende las ya dichas cosas. (2)

ocmotquitinemi : entera virgen. (1) virgen entera. (2)

ocnahui : idem. (Ocnauhtetl: otros quatro.) (2 Ocnaui)

ocnamaca, n : vender vino, o ser tauernero. (2)


ocnamacac : tauernero o tauernera. (1) bodegonero. (1) vinatero q[ue] trata
vino. (1) tauernero, o tauernera. (2)
ocnamacac, n : tauernear. (1)

ocnamacani : bodegonero. (1)

ocnamacoyan : tauerna de vino. (1) tauerna. (2)

ocnanappa : otras cada quatro vezes. (2)

ocnappa : otras quatro vezes. (2)

ocnauhcan : en otras quatro partes. (2)

ocnauhtetl : otros quatro. (2)

ocnemi : aun biue. (2)

ocnepa : adelante o mas alla. (1)

ocnino, quetza : estancar, pararse yendo andando. (1)

ocnitlacuaz : comere primero. et sic de alijs. (2 Ocnitlaquaz)

ocniuhtia, nin : conciliar o procurar amigos. (1)

ocno : mas, para continuar; aduerbio. (1) y mas, y tambien, iten.


conjunctiones. (2)

ocno centlamantli : y aun ay otra cosa allende lo ya dicho. (2)

ocno ixquich : otro tanto. (2)

ocno ixquich huallatlalilli : cosa que sele añadio otro tanto. (2 Ocno ixquich
vallatlalilli)

ocno ixquich nicualaquia : añadir otro tanto. (2 Ocno ixquich niqualaquia)

ocno izquintin : otros tantos hombres o mugeres. (2)

ocno yuan : iten mas, o allende desto. có[n]junctiones. (2)

ocnoihuan : yten; conjunction. (1 ocnoiuan)

ocnoitoa + : mendigar el pobre. (1 tepal nino, ocnoitoa)

ocnoixquich : otro tanto. (1)

ocnoixquich nicualaquia : doblar el trabajo. (1 ocnoixquich niqualaquia)

ocnoixquichuallatlalilli : doblado trabajo. (1)

ocnoizquintin : otros tantos. (1)

ocnoma : aun. (1) aun, o todauia. (2)

oco callotl : lanterna. (2)


oco icpalli : silla o assentadero de palo de pino. (2)

oco yehua : idem. (Oco yenechca: en tiempos passados, o los dias passados.) (2
Oco yeua)

oco yenechca : en tiempos passados, o los dias passados. (2)

ococallotl : lanterna o lenterna. (1)

ococcan : en otras dos p[ar]tes, o otras dos raciones (2 Ococcá[n])

ococentli : piña de piñones. (1) piña de pino. (2)

ococenyollotli : piñon. (1) piñon de piña de pino. (2)

ocochihua +, ni : candelas de sebo hazer. (1 ni, sebo ocochiua)

ocochiuhqui + : candelero que las haze. (1 sebo ocochiuhqui)

ococototzauh : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1) tollido. (2)

ococox : preñada estar la muger. (1) preñada. (1) estar preñada. (2)

ococuahuitl : pino generalmente. (1 ocoquauitl) pino, el arbol o la viga y


madero de pino. (2 Ocoquauitl)

ococuauhtla : pinal, lugar, o monte de pinos. (2 Ocoquauhtla)

ocoicpalli : pinariego cosa de pino como silla, mesa o cosa assi. (1


ocoycpalli)

ocoicpayollotl : pauilo de candela. (1 ocoycpayollotl)

ocolellelaci, nitla : angustiarse mucho. (1)

ocome : otros dos. (2)

ocompa + : de aqui adelante. (1 ynaxcan yn ocompa titztiui) de aqui adelante. (1


yn ocompa titztiui)

oconamacac + : candelero que las vende. (1 sebo oconamacac)

oconaxiltia, n : durar hasta el cabo perseuerândo . (1)

oconcacauh itlatol : tener ya perdida la habla el enfermo. (2 Oconcacauh


ytlatol)

oconcauh itlatol : perder la habla el enfermo. (1 oconcauh ytlatol)

oconnemi : aun biue. (2)

ocontetl : otros dos. (2)

ocopetlacalli : caxa de pino. (2)


ocopictic = : = ciocopictic (2 ocopictic)

ocopilli : hacha de tea para alumbrar. (1) hacha de tea para alumbrar. (2)

ocoppa : otras dos vezes. (2)

ocotl : tea de pino. (1) vela candela. (1) tea, raja o astilla de pino. (2)

ocotl + : candela de cebo. (1 sebo ocotl) hacha para alumbrar. (1 malinqui


xicocuitla ocotl) hacha para alumbrar. (1 vey xicocuitla ocotl) hacha de cera (2
Malinqui xico cuitla ocotl)

ocotlilli : tinta de humo. (1) tinta de humo de tea. (2)

ocotochtilmatli : manta de martas, vestidura dellas o cosa assi. (1) manta de


martas, o de otros animales semejantes. (2)

ocotochtli : marta, animal conocida. (1) gatomontes. (1) gato montes, o


marta animal. (2)

ocotzo tlatetzauhtli : pez. (1)

ocotzohualtia, nitla : empegar cuero de vino, o otras vasijas. pre:


onitlaocotzoalti. (2 Ocotzoaltia, nitla) empegar cuero o bota para vino. (1
nitla, ocotzoaltia)

ocotzohualtia =, nitla : = ocotzohuia (2 ocotzoaltia )

ocotzohuia, nitla : lo mesmo es que ocotzoaltia. pre: onitlaocotzoui. (2


Ocotzouia, nitla) empegar cuero o bota para vino. (1 nitla, ocotzouia)

ocotzohuia +, nitla : empegar cuero de vino o q[ua]lquier vasija. pre:


onitlaitiocotzoui. (2 Iti ocotzouia, nitla)

ocotzohuia, nitlaiti : idem. preterito: onitlaitiocotzoui. (Ocotzouia, nitla: lo


mesmo es que ocotzoaltia. pre: onitlaocotzoui.) (2 Ocotzouia, nitlaiti)

ocotzotetl : pez. (1) pez. (2)

ocotzotica nitla, zaloa : pegar con pez. (1 ocotzotica nitla, çaloa)

ocotzotica tlazalolli : pegado assi. (1 ocotzotica tlaçalolli)

ocotzotl : treméntina. (1) resina de pino. (1) resina de pino o trementina. (2)

ocotzotlatetzauhtli : pez. (2)

ocotzoyo : gomoso lleno de goma. (1)

ocoxochitl + : trebol yerua. (1 castillan ocoxochitl)

ocoyehua : antiguamente. (1 ocoyeua)

ocozacatl : paja para casas. (1 ocoçacatl) paja particular para hazer bohios, o
casas de paja. (2 Ocoçacatl)

ocozahuiac : agostada cosa. (1 ocoçauiac)


ocpahuaxtli : vino cozido. (1 ocpauaxtli) vino cozido. (2 Ocpauaxtli)

ocpatzquitl : vino agua pie. (1) vino segundo, o aguapie. (2)

ocquexquichca? : hasta quando?. (1)

ocquexquichcahuitl? : hasta quando?. (1 ocquexquichcauitl?)

octacaana, nitla : ymagen sacar de otra cosa. (1)

octacamaca, nite : dar muestra o dechado. (1)

octacatl : vara de medir. (1) exemplo o dechado de donde sacamos. (1) dechado.
(1) materia o dechado, de dónde sacamos algo. (1) vara de medir, o dechado. (2)

octacatl xiotl quitlalia : el que da buen exemplo. metaphora. (2)

octacatlalilia, nite : exemplificar, poner exemplo. (1)

octetzahuac : vino espesso de mucha hez. (1 octetzauac) vino espesso. (2


Octetzauac)

octeuhti : mas, nombre comparatiuo. (1) otras muchas cosas, en cantidad y


numero. (2)

octlaca : temprano, respecto dela tarde. (1 octlahca)

octlahuancateuh : leuantarse el beodo, que estaua tendido enel suelo. (1


octlauancateuh)

octlaixcuecuetziuhtoc : auer todauia escuridad antes que amanezca del todo. (2)

octlatlaixcuecuetziuhtoc : idem. (Octlaixcuecuetziuhtoc: auer todauia escuridad


antes que amanezca del todo.) (2)

octlatlaixmictoc : idem. (Octlatlaixcuecuetziuhtoc: idem.


(Octlaixcuecuetziuhtoc: auer todauia escuridad antes que amanezca del todo.)) (2)

octli : vino generalmente. (1) vino. (2)

octli + : vino rebotado o desuanecido. (1 amo chicauac octli) beuer en muchas


tauernas hasta embeodarse. (1 nictlatlapeuhcai yn octli) vino de mançanas. (1
mançana octli) donzel vino. (1 amotecococay octli) desembriagarse. prete:
onechcauh in octli. (2 Nechcaua in octli) vino blanco. (2 Iztac octli) mosto
vino de maguey. (1 ayamo chicaua octli) mosto vino de maguey. (1 ayamochichia
octli) vino de piñas dela tierra. (2 Matza octli) vino de mançanas. (2 Mançana
octli)
octli +, nic : beuer en muchas tauernas hasta embeodarse. (1 nic, tlapipixoli yn
octli)
octli +, nite : escanciar. (1 nite, toyauilia octli nictoyaua)

octli nictoyahua : escanciar o echar vino. preteri: octli onictoyauh. (2 Octli


nictoyaua)

octoctli mazatlacualli : herren o alcacer. (1 octoctli maçatlaqualli)


octototl : niño o niña que aun no habla. (1)

ocuachic : de aqui a vn poco, o espera vn poco. (2 OQuachic) agora de aqui avn


poco. (1 oquachic) de aqui avn poco. (1 oquachic)

ocuachica : idem. (OQuachic: de aqui a vn poco, o espera vn poco.) (2 Oquachica)


agora de aqui avn poco. (1 oquachica)

ocualca : mucho mas auentajadamente. aduerbio. (2 Ocvalca) muy mucho; aduerbio.


(1)

ocualca + : empero mas auentajadamente, o mucho mas. (2 Yece ocualca) que;


aduerbio de comparatiuo. (1 quenin ocualca)

ocualca inic acualli : peor, comparatiuo de malo. (1 ocualca ynic aqualli)

ocualca inic chipahuac : mucho mas hermoso y lindo que todo lo demas. (2
Ocvalca ynic chipauac)

ocualca? + : idem. (Quenin occenca?: quanto mas?. aduer.) (2 Quenin ocvalca?)

ocualoc in metztli : eclipsada luna. (1 oqualoc yn metztli)

ocualoc in tonatiuh : eclipsado sol. (1 oqualoc yn tonatiuh)

ocueca : aun ay buen rato de aquí alla, o estamos aun lexos del lugar. (2
Ocveca)

ocueca yohuac : madrugada. (1 ocvehca youac)

ocueca yuac : de madrugada, o muy de mañana. (2 Ocveca yuac)

ocuel ichpochtli : virgen que esta aun entera. (2 Ocvel ychpuchtli) virgen o
donzella. (1 ocuel ychpuchtli)

ocuelye : ya antes. s. se auia antuuiado. aduerbio. (2) mayormente, aduerbio.


(1 ocvelye)

ocuetlan in ehecatl : auerse ya asosegado el tiempo y cesado la tempestad y


toruellino. (2) assosegarse el ayre y la tempestad. (1 ocuetlan yn ehecatl)

ocuia, nin : enfermar, por mucho beuer. (1)

ocuilcuacua : idem. (Ocuilqualoc: madera carcomida, o royda de gusanos.) (2


Ocuilquaqua) carcomida madera. (1 ocuilquaqua)

ocuilcualo, n : ser comido de gusanos. preterit: onocuilqualoc. (2 Ocuilqualo, n)


comer me gusanos. (1)

ocuilcualoc : madera carcomida, o royda de gusanos. (2 Ocuilqualoc) carcomida


madera. (1 ocuilqualoc)

ocuili : ceuo para pescar. (1)

ocuilicpatl : seda o sirgo. (1)


ocuilin : gorgojo que come el trigo. (1) gusano, generalmente, o ceuo para
pescar. (2) gusano, generalmente. (1) oruga gusano. (1)

ocuilin cuacuahue : gusano con cuernezillos. (2 Ocuilin quaquaue) gusano con


cuernos. (1 ocuilin quaquaue)

ocuillo : cosa gusanienta. (2) gusanienta cosa. (1)

ocuilloa, n : hé[n]chirse de gusanos. preterito: onocuilloac. (2) gusanos


tener. (1)

ocuillohua : henchirse de gusanos. (1 ocuilloua)

ocuilto : gorgojo que come el trigo, o mayz. (2)

ocuilton : gorgojo pequeño. (1)

ocuiltontli : idem. (Ocuilto: gorgojo que come el trigo, o mayz.) (2) gorgojo
pequeño. (1)

ocuiltzahualli : seda o sirgo. (1 ocuiltzaualli)

ocuya +, nitla : tener compassion de otro. pre: tetechpa onitlaocux. (2 Tetechpa


nitlaocuya) tener tristeza y compassion de alguno. prete: teca onitlaocux. (2
Teca nitlaocuya)

ocxayotl : hezes de vino. (2)

ocxicchia : espera vnpoco. (2)

ocxicuauhtilia, nin : andar apriessa. (1 nin, ocxiquauhtilia)

ocxinetechmotla, nin : cutir el vn touillo con el otro caminando. (1)

ocxinetechuia, nin : cutir el vn touillo con el otro caminando. (1)

ocxoxouhqui : fruta que esta aun verde y por madurar. (2) agra cosa, por
madurar. (1)

ocye achtopa : idem. (Ocyeachto: y primeramente, o ante todas cosas. s. harcis


esto. &c.) (2)

ocye cenca : mas, aduerbio comparatiuo. (1)

ocye huei : muy mayor. (2 Ocye vey)

ocye ixachi : mucho mas. s. en cantidad. (2) mas, nombre comparatiuo. (1 ocye
yxachi)

ocye miec : idem. (Ocye ixachi: mucho mas. s. en cantidad.) (2) mas, nombre
comparatiuo. (1)

ocye nechca : antiguamente, o los años passados (2)

ocye quiyacatia : mas, aduerbio comparatiuo. (1)


ocye tachcauh : mas, aduerbio comparatiuo. (1)

ocye xiquilnamiqui : y piensa antes, oprimero. s. lo que te sera prouechoso,


dexandolo inutil. &c. (2)

ocyeachi : algun tanto en cantidad. (1)

ocyeachto : y primeramente, o ante todas cosas. s. harcis esto. &c. (2)

ocyeamo : menos; aduerbio comparatiuo. (1)

ocyecualli : cosa mejor. aduerbio. (2 Ocyequalli) mejor; aduerbio de


comparatiuo. (1 ocyequalli) mejor; nombre comparatiuo. (1 ocyequalli)

ocyehua : en otro tiempo, o enlos tiempos passados. (2 Ocyeua) en otro tiempo.


(1 ocyeua)

ocyehualca : mas, aduerbio comparatiuo. (1 ocyeualca)

ocyenechca : antiguamente. (1)

ocyenepa + : tiempo passado. (1 yn ocyenepa inompa otiuallaque)

ocyeuecauhcatca : idem. (Ocyeua: en otro tiempo, o enlos tiempos passados.) (2)

ocyeuei : mas, nombre comparatiuo. (1 ocyeuey)

ocyexpa : otras tres vezes. (2)

ocyohuac : madrugada. (1 ocyouac)

ocyohuatzinco : de mañana. (1 ocyouatzinco)

ocyuac : de madrugada, o es aun denoche. (2)

ocyuan : y tambien, yten, y allende desto, y mas. conjunctiones. (2)

ocza, m : tomarse las aves. preterito: : omocçaque. (2 Mocça) tomarte las aues.
(1 m, ocça)

oehecapoliuh + : deshazerse las nuues con los grandes vientos. (1 chico tlanauac
yauh í[n]mixtli, oehecapoliuh)

ohuacuahuitl : caña de mayz seca. (2 Ouaquauitl) caña de maiz seca. (1


ouaquauitl)

ohuacuauhtlazolli : restrojo. (1 ouaquauhtlaçolli)

ohualla + : faltar el que auia d venir. (1 ayac oualla)

ohualmoman metztli : luna nueua. (2 OValmoman metztli) luna nueua. (1 oualmoman


metztli)

ohuanecutli : miel de cañas de mayz, que parece a rrope. (2 Ouanecutli) miel


de cañas de mayz. (1 ouanecutli)
ohuatetzocotl : caña de mayz elada. (2 Ouatetzocotl) caña de mayz elada. (1
ouatetzocotl)

ohuatl : caña de mayz verde. (2 Ouatl) caña de maiz verde. (1 ouatl)

ohui : dura, dificil y cruel cosa. (1 oui) cosa dificultosa, o peligrosa (2


Oui) dificultoso. (1 oui) dificil cosa. (1 oui)

ohui + : raez cosa de hazer. (1 amo oui) facilcosa. (1 amo oui) vena de
sangre. (2 Eztli oui) clara cosa de entender. (1 amo oui ynicaquiztica) ligera
cosa de hazer. (1 amo oui) facilmente hazerse. (1 amo oui mochiua)

ohui inicaquiztica : escuro de entender. (1 oui ynicaquiztica)

ohui ipan yani : desastrado. (1 oui ypan yani) desastrado. (2 Oui ypan yani)

ohui nenamictiliztli : desastre. (1 oui nenamictiliztli) desastre. (2 Oui


nenamictiliztli)

ohui quimonamictiani : desastrado. (1 oui quimonamictiani) desastrado. (2 Oui


quimonamictiani)

ohui tepan yaliztli : desastre. (2 Oui tepan yaliztli)

ohui tepanyaliztli : desastre. (1 oui tepanyaliztli)

ohui tlatoliztli : curiosa o sotil habla. (2 Oui tlatoliztli)

ohuica : duramente assi. (1 ouica) peligrosamente. (1 ouica)


dificultosamente. (1 ouica) dificultosamente assi. (2 Ouica)

ohuica icuiloa, nitla : cifrar. preterito: onitlaouica icuilo. (2 Ouica icuiloa,


nitla) cifrar. (1 nitla, ouica ycuiloa)

ohuica tlatoa, n : hablar cosas dificultosas y sotiles pre: onouicatlato. (2


Ouica tlatoa, n)

ohuica tlatoani : hablador de cosas altas. (1 ouica tlatoani)

ohuica tlatoliztli : habla desta manera. (2 Ouica tlatoliztli)

ohuicamati, nic : tener algo por dificultoso y peligroso. prete: onicouicama. (2


Ouicamati, nic)

ohuican : escondrijo de fieras. (1 ouican) fragosa cosa aspera de piedras. (1


ouican) dificultoso lugar. (1 ouican) lugar dificultoso y peligroso o escondrijo
de fieras, o lugar escuro y espantoso. (2 Ouican)

ohuican + : escura y tenebrosa cosa. (1 mixtecomac ouican)

ohuican aquia, nin : meterse, o ponerse endificultad y peligro. prete:


oninocuican aqui. (2 Ouican aquia, nin)
ohuican aquia, nite : poner en peligro a otro. (1 nite, ouican aquia)

ohuican nite, quixtia : saluar de peligro. (1 ouihcan nite, quixtia)


ohuican nitequixtia : librar, o sacar a otro de peligro y dificultad, o de alguna
perplexidad. pre: ouican onitequixti. vel. oniteouicanquixti. (2 Ouican
nitequixtia)

ohuican tecaltzacualoyan : mazmorra prision. (1 ouican tecaltzaqualoyan)

ohuican temamauhtican : peligroso lugar. (1 ouican temamauhtican)

ohuicanaquia, nin : enriscarse. (1 nin, ouicanaquia)


ohuicanaquia, nite : meter o poner a otro endificultad y peligro. prete:
oniteouicanaqui. (2 Ouicanaquia, nite)

ohuicatlatoani : hablador tal. (2 Ouicatlatoani)

ohuicatlatole : grande en palabras. (1 ouicatlatole) idem. (Ouicatlatoani:


hablador tal.) (2 Ouicatlatole)

ohuicatlatolli : habla desta manera. (1 ouicatlatolli) idem. (Ouica tlatoliztli:


habla desta manera.) (2 Ouicatlatolli)

ohuicayo : peligroso. (1 ouicayo) cosa que tiene dificultad, o peligro. (2


Ouicayo)

ohuicayo + : ligera cosa de hazer. (1 amo ouicayo)

ohuicayotica : peligrosamente. (1 ouicayotica) dificultosa. o peligrosamente.


(2 Ouicayotica)

ohuicayotl : dureza tal. (1 ouicayotl) peligro. (1 ouicayotl) dificultad. (1


ouicayotl) dificultad, o peligro. (2 Ouicayotl)

ohuicayotl + : ligereza assi. (1 amo ouicayotl)

ohuilana tilmatli, m : haldas que arrastrán. (1 m, ouilana tilmatli)

ohuipoloa, nin : errar el camino. (1 nin, ouipoloa)

ohuiti, n : peligrar el enfermo, o el que tiene otro trabajo. pre: onouitic. (2


Ouiti, n) peligrar. (1 n, ouiti) enfermar grauemente. (1 n, ouiti) empeorarse.
(1 n, ouiti)

ohuiti + : empeorado assi. (1 ylhuice ouiti)


ohuiti +, n : empeorarse ser cada dia peor én mal. (1 ylhuice nouiti)

ohuitic : enconada assi. (1 ouitic)

ohuitica + : peña enriscada. (1 texcalli ouitica)

ohuiticac otli : camino aspero. (1 ouiticac otli)

ohuitilia, nin : ponerse en peligro o dificultad. prete: oninouitili. (2 Ouitilia,


nin) peligrar. (1 nin, ouitilia)
ohuitilia, nite : poner a otro en peligro assi. prete: oniteouitili. (2 Ouitilia,
nite) enconar la llaga o cosa semejante. (1 nite, ouitilia) poner en peligro a
otro. (1 nite, ouitilia)
ohuitilia, nitla : empeorar. (1 nitla, ouitilia)
ohuitilia +, m : mucho mas por esto, o có[n] esto se pone en peligro. (2 Occenca
yc mouitilia)

ohuitiliztli : dificultad. (1 ouitiliztli) peligro. (1 ouitiliztli)


enconamiénto tal. (1 ouitiliztli) riesgo. (1 ouitiliztli) difficultad o peligro.
(2 Ouitiliztli)

ohuititicac otli : camino aspero. (1 ouititicac otli)

ohuititiuh : enconarse la llaga. (1 ouititiuh)

ohuitlatole : grande en palabras. (1 ouitlatole) sutil y curioso hablador. (2


Ouitlatole)

ohuitlatoliztli : grandeza desta manera. (1 ouitlatoliztli)

oicucic : sazonada fruta. (1 oycucic)

oicucic + : madurarse el nacido o encordio. (1 omotlali oicucic yntlaxuiztli)

oihiocauh : vino rebotado. (2)

oihioceuh : idem. (Oihiocauh: vino rebotado.) (2)

oihioquiz : idem. (Oihioceuh: idem. (Oihiocauh: vino rebotado.)) (2)

oihiyocauh : rebotado vino. (1)

oihiyoceuh : rebotado vino. (1)

oihiyoquiz : rebotado vino. (1 oyhiyoquiz)

oihuintic + : loçano y polido, o gallardo. (2 Iuhqui oiuintic)

oilhuitl quiz : celebrada fiesta. (1 oylhuitl quiz)

oimicnopiltic : bienauenturados ellos, dichosos ellos. (2)

oimmantic : llego la hora, o el tiempo, o es ya tiempo oportuno y de sazon. (2)

oimmantic = : = otlaimmantic (2 oimmantic)

oipammaan intlamatlactetilia : cosa diezmada. (2 Oipammaan yntlamatlactetilia)

oipamman in tlamatlactetilia : dezmada cosa. (1 oypamman yn tlamatlactetilia)

oipan + : persona experimentada. (2 Mochi oipan quiz)

oipan chicahuac in tlahuelilocayotl : ostinado confirmado en mal. (1 oypan


chicauac yn tlauelilocayotl)

oipanquiz + : esperimentado. (1 muchi oypanquiz)

oitlacauh : preñada. (1 oytlacauh)

oitlacauh incihuatl : estar la muger preñada. (2 Oitlacauh ynciuatl)


oitlahueliltic : guay de aquel, o desuenturado de aquel. (2 Oitlaueliltic)

oittitia, nite : mostrar el camino a otro. preterit: oniteoittiti. (2) encaminara


otro. (1)

oitzmolin : echadas plantas. (1 oytzmolin)

oixcecepoac : desuergonçado assi. (1 oyxcecepoac)

oixcouetz : aprouechado assi. (1)

oixnahuatiloc : sénteciado assi. (1 oyxnauatiloc) despedido, condennado, o


sentenciado a muerte. (2 Oixnauatiloc)

oixnopalquiz : desuergonçado assi. (1)

oixquihuic + : pegarse la olla. (1 ytech oyxquiuic yn comitl) idem. (Itech


oixquiuh in xoctli: pegarse la olla.) (2 Itech oixquiuic in comitl)

oixquiuh + : pegarse ami. (1 notech oixquiuh) pegarse la olla. (2 Itech


oixquiuh in xoctli) pegarseme algo, o pegarse la olla. (2 Notech oixquiuh)

oixquiuh, notech : pegarseme alguna cosa. (2)

oixtenopalquiz : desuergonçado assi. (1 oyxtenopalquiz)

oiyax : hueuo guero, o cosa que hiede ya. (2)

oizanacac : sonar eñ[e]l mayzal las hojas secas del mayz q[ue] menea elviento, o
los pliegos de papel o las ojas del libro quando lo hojean o cosas semejantes. (1
oyçanacac)

oiztayac : emblanquecido assi. (1 oyztayac) emblanquecido assi. (1 oyztayac)

oiztaz : emblanquecido assi. (1 oyztaz) emblanquecido assi. (1 oyztaz)

ola : hao. (1)

olcahua, nin : desmerecer. (1 nin, olcaua)

olini, + : andar lista y braua la justicia. (1 totoca, olini, tilini yn justicia)

olinia, m : menearse o bullir algo. preterito: omolini. (2)


olinia, nin : menearse, o mouerse. (2) menearse. (1) bullirse algo. (1)
olinia, nitla : menear algo. (1) hurgar. (1)

olinia + : mouer con dificultad. (1 ayaxcan nitla, olinia)

olinini : mouible cosa. (1)

ollama, n : jugar ala pelota con las nalgas. prete: onollan. (2) jugar alapelota
con las nalgas. (1)

ollamaliztli : juego de pelota con las nalgas. (1) juego de pelota desta
manera. s. el acto de jugar. (2)

ollamaloyan : juego de pelota assi el lugar. (1)


ollamani : jugador tal. (1) jugador tal. (2)

ollamia, nin : jugar ala pelota conlas nalgas. pre: oninollami. (2) jugar
alapelota con las nalgas. (1)
ollamia, nite : jugar con otros este juego. preter: oniteollami. (2) jugar
alapelota con las nalgas. (1)

ollanqui : jugador tal. (1) jugador desta manera. (2)

olli : cierta goma de arboles medicinal, deque hazen pelotas para jugar
conlas nalgas. (2)

ollo : lanudo. (1) cosa que tiene desta goma. (2)

olloco + : centro, enel centro dela tierra. (2 Tlalli olloco)

ollotl : maçorca el coraçon della despues de desgranada. (1)

ololchihua, nitla : hazer algo spherico o redondo. (1 nitla, ololchiua)

ololiuhcayotl : redondez assi. (1) redondez de bola, o de otra cosa spherica.


(2)

ololiuhtimani : corrillo de gente. (1) corrillo de gente ayuntada. (2)

ololo + : arregaçado, o arregaçada. (2 Motilma ololo)

ololoa, nic : hazer alguna cosa redonda como bola, o cosa semejante spherica, o
arrebañar y ayuntar algo. preterito: onicololo. (2) hazer algo spherico o
redondo. (1) emboluer niño. (1)
ololoa, nicn : vestirse. (1)
ololoa, nin : vestirse, o arroparse. preterito: oninololo. (2) vestirse. (1)
arregaçarse elvarón. (1) arroparse. (1)
ololoa, nite : cubrir, o arropar y vestira otro. prete: oniteololo. (2)
acaudillar. (1) arropar a otro. (1) abrigar o arropar a otro. (1) cubrir o
vestir al pobre. (1)
ololoa, nitla : amontonar, o rebañar algo, o deuanar hilo haziendo ouillo.
preterito: onitlaololo. (2) coger cosas esparzidas. (1) amontonar; busca
ayuntar. (1) allegar o amontonar algo. (1) arrebañar algo. (1) deuanar haziendo
ouillo. (1) ayuntar algo. (1) rebañar. (1)

ololoa +, nic : haldas poner en cinta. (1 aco nicololoa yn notilma)

ololtic : pella cosa redonda. (1) esperica o espherica cosa redonda como bola.
(1) cosa redonda como bola, o pelota. (2)

ololtic nabox : nabo redondo. (1)

ololtic nicchihua : hazer algo spherico o redondo. (1 ololtic nicchiua)

olotl : el coraçon, o espiga desgranada dela maçorca de mayz. (2)

olotl + : doze maçorcas assi. (2 Matlac olotl omome) catorze maçorcas tales. (2
Matlac olotl onnaui) treze maçorcas tales. (2 Matlac olotl omei) diez maçorcas
de mayz o diez batatas, ocosas semejantes. (2 Matlac olotl)
olotloca + : onze maçorcas assi. (2 Matlac olotloca)

olpiya, nin : ceñirse. (1 nin, olpia)

olpiya +, m : termino de tiempo que tenian y contauan de cincuenta en cincuenta


y trez años. (2 Xiuitl molpia)
olpiya +, nin : tomar apechos el negocio. prete: ipan oninolpi. (2 Ipan ninolpia)

omaan + : dezmada cosa. (1 matlactepan omaan) el diezmo, o cosa dezmada. (2


Matlatlactepan omaan)

omachnihuintic : estar muy borracho. et sic de alijs. (2 Omachniuintic)

omachnotenuahuac : estar boquiseco y muerto d[e] hambre y de sed. (2


Omachnotenuauac)

omachtia, nite : mostrar el camino a otro. preterito: oniteomachti. (2)


encaminara otro. (1)

omacic : madura cosa. (1) cosa madura, sazonada y perfecta. (2)

omacic ichpochotl : mocedad de aquestas. (1 omacic ychpochotl)

omacic ichpochtli : moça crecida. (1 omacic ychpuchtli)

omacic iyolloco ichpochtli : moça ya crecida enedad. (2 Omacic iyolloco


ichpuchtli)

omacic iyolloco telpochotl : mocedad de moço ya crecido en edad. (2 Omacic


iyolloco telpuchotl)

omacic iyolloco telpochtli : moço crecido. (1) moço de edad ya crecida. (2 Omacic
iyolloco telpuchtli)

omacic metztli : luna llena. (1) luna llena. (2)

omacic telpochotl : mocedad de aquestos. (1)

omacic telpochtli : moço crecido. (1 omacic telpuchtli) moço ya crecido en


edad. (2 Omacic telpuchtli)

omacic yyolloco ichpochotl : mocedad de moça de tierna edad ya crecida. (2)

omacic yyolloco ichpochtli : moça crecida. (1 omacic yyolloco ychpuchtli)

omaxac : encruzijada de caminos. (1) en cruzijada de caminos. (2)

omaxalco : idem. (Omaxac: en cruzijada de caminos.) (2)

ome : dos. (2) dos tortillas de maiz, esteras, pliegos de papel o cosas
semejantes. (2 Vme)

ome + : junta de dos rios. (2 Inepaniuhca yn ome atoyatl) dos vezes dos. (2
Oppa ome) el segundo. (2 Inic ome)

ome metztli : dos meses. (1) dos meses. (2)


omeei + : cada vno treze, o acada treze, o de treze en treze. (2 Matlatlactli
omeei) de treze en treze o cada vno treze. (2 Matlatlactetl omeei) de deziocho
en deziocho, o cada vno deziocho. (2 Cacaxtulli omeei, vel, cacaxtultetl omeei)

omeei/ + : de deziocho en deziocho, o cada vno deziocho. (2 Cacaxtulli omeei,


vel, cacaxtultetl omeei)

omeexcan + : en cada treze partes. (2 Matlatlaccan omeexcan)

omei + : deziocho maçorcas. (2 Caxtulolotl omei) treze cosas. &c. (2


Matlactlamantli omei) treze. (2 Matlactetl omei) cincuenta y tres. (2 Ompoalli
ommatlactli omei) treze vezes. (2 Matlacpa omei) de treze cosas vna. &c. (2
Immatlactlamantli omei centlamantli) treze maçorcas tales. (2 Matlac olotl omei)
todas treze cosas. &c. (2 Imatlactlamanixti omei) otras cada treze vezes, (2
Ocmatlatlacpa omei) de diez y ocho cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli omei
centlamantli) deziocho rengleras. (2 Caxtulpantli omei) veynte y tres. (2
Cempoalli omei, vel, cempoaltetl omei) de treze vno. (2 Immatlactli omei ce)
todos treze. (2 Immatlacteixtin omei) de treze vno. (2 Immatlactetl omei centetl)
quarenta y tres. (2 Ompoalli omei) treze renglones. &cc. (2 Matlacpantli omei)
veynte y tres maçorcas de mayz. &c. (2 Tlamic omei) cincuenta y ocho. (2 Ompoalli
oncaxtulli omei) treze. (2 Matlactli omei) de diez y ocho vno. (2 In caxtulli
omei ce) de diez y ocho vno. (2 Incaxtultetl omei centetl) otras treze vezes. (2
Ocmatlacpa omei)

omei/ + : treynta y ocho. (2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl


oncaxtulli omei) deziocho. (2 Caxtulli omei, vel, caxtultetlomei) treinta y
tres. (2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl ommatlactli ome) veynte y
tres. (2 Cempoalli omei, vel, cempoaltetl omei)

omeillohua, n : pensar con opinion. (1 n, omeylloua)

omelia, nitla : doblar, o torcer vn hilo con otro, o cosa semejante. prete:
onitlaomeli. (2) doblar hilo o cordel. (1)

omentin : dos personas, o animalias. (2) dos personas. (2 Vmentin)

ometeca, nitla : doblar hilo o cordel. (1)

ometema, nitla : doblar hilo o cordel. (1)

ometica : son dos. (2 Vmetica)

ometica xiccoa : compra dos reales de algo. ¶ (2 Vmetica xiccoa)

ometlacatl ititlan : mensajero entre dos. (1 ometlacatl ytitlan)

omexcan + : en otras treze partes. (2 Ocmatlaccan omexcan) é[n] deziocho


partes. &c. (2 Caxtulcan omexcan) en treze partes. (2 Matlaccan omexcan)

omexpa + : veinti tres vezes. (2 Cempoalpa omexpa) deziocho tanto. (2 Caxtulpa


omexpa ixquich) deziocho vezes. (2 Caxtulpa omexpa) treze tanto. (2 Matlacpa
omexpa ixquich) idem. (Matlacpa omei: treze vezes.) (2 Matlacpa omexpa)

omeyollo : doblado hombre. (1)

omeyollo + : ombre doblado de dos caras o hazes. (1 yollomaxaltic omeyollo)


omeyolloa, n : dudar algo. (2)

omeyollohua, n : dudar. (1 n, omeyolloua)

omeyollohualiztli : pénsamiénto assi. (1 omeyolloualiztli)

omeyollotica : dudosamente. (1) dudosamente. (2)

omic + : medio muerto. (1 yuhquin omic)

omicalli : ossario para echar huessos. (1) ossario para echar, o poner huessos.
(2)

omicaxitl : ossero para echar los huessos quando comemos. (1) ossero dela mesa.
(2)

omiceceyotl : meollo o tuetano de huesos. (1)

omicentlaliloyan : ossario para echar huessos. (1) ossario o sossario. (2)

omichicahuazoa, n : tocar, o tañer cierto huesso quá[n]do bailan o dançan. pre:


onomichicauaço. (2 Omichicauaçoa, n)

omichitonia, nin : desconcertarseme algun huesso, o desgouernarse. preter:


oninomichitoni. (2)
omichitonia, nite : desconcertar a otro algun huesso. pre: oniteomichitoni. (2)

omicicuilli : costilla. (1)

omicicuilpoztequi, nite : quebrantar a otro las costillas. pre:


oniteomicicuilpuztec. (2) quebrar o quebrantar las costillas a otro. (1 nite,
omicicuilpuztequi)

omictimoman + : noche muy noche. (1 tlalli omictimoman) lomesmo es que tlalli


mictimoteca. (2 Tlalli omictimoman)

omictimoman inixayac : demudado assi. (1 omictimoman ynixayac)

omilhuitl : dos dias. (1) dos dias. (2)

omilhuitl + : lunes dia segundo dela semana. (1 yc omilhuitl semana)

omiochitonia =, nin : = omioquelonia (2 omiochitonia ) = omiopetonia (2


omiochitonia )
omiochitonia =, nite : = omiopetonia (2 omiochitonia )

omiopetonia, nin : lo mesmo es que omiochitonia. pre: oninomiopetoni. (2)


desconcertarselos huessos cayendo de alto . (1)
omiopetonia, nite : lo mesmo es que omiochitonia. pre: oniteomiopetoni. (2)

omioquelonia, nin : lo mesmo es que omiochitonia. pre: oninomioqueloni. (2)

omioquixtia, nitla : dessossar algo. i. quitarlos huessos de algo. prete:


onitlaomiquixti. (2)
omiotepehua, nite : idem. preterito: oniteomiotepeuh. (Omioquixtia, nitla:
dessossar algo. i. quitarlos huessos de algo. prete: onitlaomiquixti.) (2
Omiotepeua, nite)

omiotlaza : ídem. pre: oniteomiotlaz. (2 Omiotlaça)

omipatihuiliztli : desencasamiento assi. (1 omipatiuiliztli)

omipatilihui, n : desencaxarseme o desconcertarseme algun haeho. pre:


onomipatiliuh. (2 Omipatiliui, n) desencasarse los huessos. (1 n, omipatiliui)

omipatoa, n : jugar alos dados. preterito: onomipato. (2) jugar juego de


fortuna. (1)

omipatoani : jugador en esta manera. (1) jugador tal. (2)

omipatolli : juego de dados. s. el acto de jugar. (2)

omipetoni, n : desencasarse los huessos. (1)

omipetoniliztli : desencasamiento assi. (1)

omipilli : quarenta mantas, pliegos de papel, esteras o tortillas. &c. (2)

omiqueloni, n : desencasarse los huessos. (1)

omiqueloniliztli : desencasamiento assi. (1)

omiquetza, nite : concertar a otro el huesso quebrado. pre: oniteomiquetz. (2)


concertar huessos. (1)

omiquiz tlatzontequililoc : condenado o sentenciado a muerte. (2)

omiti, no : enflaquecerse. (1)

omiti tzitzicaztli tetech nicpachoa : corregir y cafligar a otro. preterito:


omitl tzitzicaztli tetech onicpacho. (2 Omití tzitzicaztli tetech nicpachoa)

omitl : vesso de animal. (1) huesso, alesna, o punçon. (2)

omitl + : aguja pa[ra] coser. (1 vitz omitl) flaca, cosa magra o magánta. (1
yuhquin omitl) rep[re]hé[n]der y castigar aotro. p: vitztli omitl tetech
onicpacho. metaph. (2 Vitztli omitl tetech nicpachoa)

omitl tzitzicaztli tetech nicpachoa : reprehender. (1)

omitl tzitzicaztli tetechpacholiztli : reprehension. (1)

omitlaliloyan : carnero de muertos. (1) ossario, o carnero de muertos. (2)

omitlatiloyan : ossario para echar huessos. (1) carnero de muertos. (1)

omitzicnoma + : cuantas mercedes te ha hecho nuestro señor?. (1 canimmach


omitzicnoma yntloque nauaque?.)

omixochitl : lirio blanco o açucena. (1)


omixochitl + : lirio blanco o açucena. (1 castillan omixochitl)

omixuchitl : açucena. (2)

omiyo : velloso destos pelos. (1)

omiyo + : pulpa carne sin hueso. (1 amo omiyo nacati) gramoso lleno de grama.
(1 çaca omiyo) lugar gramoso. (2 çaca omiyo)

omiyochitonia, nin : desconcertarselos huessos cayendo de alto . (1)


omiyochitonia, nite : desgouernar a otro algun huesso. (1) desconcertar a otro
los huessos. (1)

omiyopetonia, nite : desgouernar a otro algun huesso. (1) desconcertar a otro


los huessos. (1)

omiyoquelonia, nite : desgouernar a otro algun huesso. (1)

omiyoquixtia, nite : desossar, sacar huessos. (1)


omiyoquixtia, nitla : desossar, sacar huessos. (1 nitla, omiyoq[ui]xtia)

omiyotepehua, nitla : desossar, sacar huessos. (1 nitla, omiyotepeua)

omiyotlaza, nitla : desossar, sacar huessos. (1 nitla, omiyotlaça)

omizahui, no : enflaquecerse. (1 no, omiçaui)

omizahuitia, nite : enflaquecer a otro assi. (2 Omiçauitia, nite) enflaquecer


a otro. (1 nite, omiçauitia)

omizaloa, n : soldar el huesso. (1 n, omiçaloa)

omizauhqui : flaca cosa que esta en los huessos. (2 Omiçauhqui) enflaquecido


assi. (1 omiçauhqui)

omizquitlatzontequililoc : sénteciado assi. (1 omizq[ui]tlatzó[n]teq[ui]liloc)

omiztla : flaca cosa, que esta en los huessos. (2) magra cosa, como hombre
flaco. (1)

omiztlati, no : enflaquecerse. (1)

omiztlatic : idem. (Omiztla: flaca cosa, que esta en los huessos.) (2)
enflaquecido assi. (1)

ommacuili + : quarenta y cinco. (2 Ompoalli ommacuili)

ommacuilli + : veinte ycinco maçorcas. &c (2 Tlamic ommacuilli) veynte y cinco.


(2 Cempoalli ommacuilli, vel, cempoaltetl ommacuilli)

ommacuilli/ + : veynte y cinco. (2 Cempoalli ommacuilli, vel, cempoaltetl


ommacuilli)

ommacuilpa + : veinti cinco vezes. (2 Cempoalpa ommacuilpa)

ommatla + : treinta y quatro. (2 Cempoalli ommatlactli onnaui, vel,


cempoaltetl ommatlactli o)
ommatlaccan + : en otras treinta partes. (2 Occempoalcan ommatlaccan) en treinta
partes. (2 Cempoalcan ommatlaccan)

ommatlacpa + : treynta tanto (2 Cempoalpa ommatlacpa ixquich) treynta vezes. (2


Cempoalpa ommatlacpa)

ommatlact + : treynta y dos. (2 Cempoalli ommatlactli omome, vel, cempoaltetl


ommatlactli o)

ommatlactl + : treinta y tres. (2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl


ommatlactli ome)

ommatlactli + : cincuenta y tres. (2 Ompoalli ommatlactli omei) treynta y vno.


(2 Cempoalli ommatlactli oce, vel, cé[m]poaltetl ommatlactli oc) treynta y dos.
(2 Cempoalli ommatlactli omome, vel, cempoaltetl ommatlactli o) treynta. (2
Cempoalli ommatlactli, vel, cempoaltetl ommatlactli) cincuenta. (2 Ompoalli
ommatlactli) cincuenta y quatro. (2 Ompoalli ommatlactli onnaui) treinta y tres.
(2 Cempoalli ommatlactli omei, vel, cempoaltetl ommatlactli ome) treynta
maçorcas. &c. (2 Tlamic ommatlactli) cincuenta y dos. (2 Ompoalli ommatlactli
omome) cincuenta y vno. (2 Ompoalli ommatlactli oce) cincuenta dias. (2
Ompoalilhuitl ommatlactli) treinta y quatro. (2 Cempoalli ommatlactli onnaui,
vel, cempoaltetl ommatlactli o) treynta y vno. (2 Cempoalli ommatlactli oce, vel,
cé[m]poaltetl ommatlactli oc)

ommatlactli/ + : treynta. (2 Cempoalli ommatlactli, vel, cempoaltetl ommatlactli)

ommatlatlacpa + : cada treí[n]ta vezes. (2 Cecempoalpa ommatlatlacpa) otras


treinta vezes mas. (2 Occecempoalpa ommatlatlacpa) cada cincuenta vezes. (2
Oompoalpa ommatlatlacpa)

ommimictoc huetzca : el que esta finandose de risa. (2 Ommimictoc vetzca)


finado de risa. (1 ommimictoc uetzca)

ommocaqui + : rebelde. (1 ayocmo ommocaqui)

ommonequi + : desechado assi. (1 acan ommonequi)

ommopiqui + : demasada cosa. (1 ça ommopiqui)

ommoyetztica in totecuiyo dioz : ay dios y señor nuestro. s. que nos ayudara. (2


Ommoyetztica yn totecuiyo dios)

omocauh : parado assi. (1)

omoccan + : en otras doze partes. (2 Ocmatlaccan omoccan) en dezisiete


partes. &c. (2 Caxtulcan omoccan) en doze partes. (2 Matlaccan omoccan)

omochiuh : acaecida cosa. (1)

omochiuh + : desgracia acontecerme. (1 ytla tetequipacho tetolini nopan


omochiuh)

omochiuh omotlahueliltic : guay de ti, desuenturado de ti. interjection. (2


Omochiuh omotlaueliltic)
omochiuh onotlahueliltic : o desuenturado de mi guay de mi, o desdichado de mi.
interjection. (2 Omochiuh onotlaueliltic) guay, interjec[t]ion. (1 omochiuh
onotlaueliltic)

omocnopiltic : bienauenturado tu, dichoso tu. (2)

omocuauhquetz : alçado assi. (1 omoquauhquetz)

omolotl : dos maçorcas de mayz, de batatas, de cacao, o de cosas semejantes. (2)

omoma : encarniçado. (2) encarniçado. (1)

omoma + : houacho, o el que esta ya acostú[m]brado a algo. (2 Ompa omoma)


hobacho. (1 ompa omoma) abituado assi. (1 ompa omoma)

omome + : quarenta y dos. (2 Ompoalli omome) doze. (2 Matlactli omome)


cincuenta y siete. (2 Ompoalli oncaxtulli omome) doze renglones. &cc. (2
Matlacpantli omome) doze vezes. (2 Matlacpa omome) d[e]zisiete (2 Caxtulli
omome, vel, caxtultetl omome) de doze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli omome
centlamantli) doze maçorcas assi. (2 Matlac olotl omome) todas doze cosas. &c (2
Imatlactlamanixti omome) otras cada doze vezes. (2 Ocmatlatlacpa omome) de diez
y siete vno. (2 In caxtulli omome ce) dezisiete rengleras. (2 Caxtulpantli omome)
veynte y dos. (2 Cempoalli omome, vel, cempoaltetl omome) veynte y dos maçorcas.
&c. (2 Tlamic omome) todos doze. (2 Immatlacteixtin omome) de doze vno. (2
Immatlactetl omome centetl) de doze vno. (2 Immatlactli omome ce) cincuenta y
dos. (2 Ompoalli ommatlactli omome) todos doze. (2 Immatlaquixtin omome) doze.
(2 Matlactetl omome) doze cosas. &c. (2 Matlactlamantli omome) de diez y siete
cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli omome centlamantli) de diez y siete vno. (2
In caxtultetl omome centetl) dezisiete maçorcas (2 Caxtulolotl omome) otras doze
vezes. (2 Ocmatlacpa omome)

omome/ + : treynta y siete. (2 Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl


oncaxtulli omom) d[e]zisiete (2 Caxtulli omome, vel, caxtultetl omome) veynte y
dos. (2 Cempoalli omome, vel, cempoaltetl omome) treynta y dos. (2 Cempoalli
ommatlactli omome, vel, cempoaltetl ommatlactli o)

omomoyahuac : auentado ganado. (1 omomoyauac)

omonamic : marrano cochino de vn año. (1)

omonelhuayoti : arraigada cosa assi. (1)

omooccan + : en cada doze partes. (2 Matlatlaccan omooccan)

omoome + : cada vno doze, o acada doze, o de doze en doze. (2 Matlatlactli


omoome) de doze en doze, o cada vno doze. (2 Matlatlactetl omoome)

omoome/ + : de dezisiete en dezisiete, o cada vno dezisiete. (2 Cacaxtulli


omoome, vel, cacaxtultetlomoome)

omopilo : armarse gran aguacero có[n] tempestad y toruellino. (2) armarse el


aguacero con tempestad. (1)

omoppa + : idem. (Matlacpa omome: doze vezes.) (2 Miatlacpa omoppa) dezisiete


tanto. (2 Caxtulpa omoppa ixquich) dezisiete vezes. (2 Caxtulpa omoppa)
veintidos vezes. (2 Cempoalpa omoppa) doze tanto. (2 Matlacpa omoppa ixquich)
omotecac + : carestia tal. (1 cococ omotecac)

omotlahueliltic : o desuenturado de ti, guay de ti. interjection. (2


Omotlaueliltic)

omotlahueliltic + : o desuenturado y desdichado deti. vel. oguai deti loco.


interjection. (2 Iyo omotlaueliltic) guay de ti, desuenturado de ti.
interjection. (2 Omochiuh omotlaueliltic) overguénça; interjection. (1 yyo
omotlaueliltic)

omotlali oicucic intlaxhuiztli : madurarse el nacido o encordio. (1 omotlali


oicucic yntlaxuiztli)

omotlalo + : auentado ganado. (1 auic omotlalo)

omotlanalhui + : ya de veras esta el enfermo muy alcabo. (2 Oyequene vel


omotlanalhui)

omotonalhui : abochornadas miesses. (1)

omottiti + : assoleada cosa. (1 tonalli omottiti)

omoyacati + : venir sobre mi muchos trabajos. (2 Cococ teopouhqui nopan


omoyacati)

ompa : de alli o alli. (1) alla. (1) alla, o de alla, alli, o de alli. (2)
alla. (2 Vmpa)

ompa + : el tiempo passado. (2 In ompa otiuallaque) idem. (Inoc yenepa: el


tiempo passado.) (2 Inocyenepa in ompa otiuallaque) de aqui adelante, o en el
tiempo venidero. (2 In axcan yn ompa titztiui) adelante, s: el tiempo andando. (1
in ye ompa titztiui) padecer gran necessidad. (2 Ye ompa onquiça ynicnopillotl
inicnotlacayotl) tiempo venidero o futuro. (1 yn ye ó[m]pa titztiui) adelante s.
enel tiempo venidero. (2 In ompa titztiui) enel tiempo venidero. (2 Iye ompa
titztiui) seca enla vedija. (2 Yaloyo ompa mihiotia)

ompa cao : helo alli donde esta, o hela alli. (2)

ompa hualquica tonatiuh : leuante. s. la parte orié[n]tal, donde sale el sol.


(2 Ompa valquica tonatiuh)

ompa hualquiza tonatiuh : leuante, parte oriental. (1 ompa valquiça tonatiuh)

ompa mihiyotia : seca que se haze enlas vedijas, por alguna llaga. (1)

ompa ni, auh : yr a lugar. (1)

ompa ni, tlahuica : remedar alos de otra nacion. (1 ompa ni, tlauica)

ompa ninomati : acostumbrarse a algo. (1)

ompa nitlahuica : remedar o imitar alos de otras naciones. pre: ompa onitlauicac.
(2 Ompa nitlauica)

ompa o : alla, hazia donde tu estas. (2)


ompa omoma : hobacho. (1) abituado assi. (1) houacho, o el que esta ya
acostú[m]brado a algo. (2)

ompa onquiza : pobre con gran miseria. (1 ompa onquiça) persona muy pobre y
necessitada. (2 Ompa onquiça)

ompa onquiza incococ teopouhqui : miseria de pobreza. (1 ompa onquiça yncococ


teopouhqui)

ompa onquizaliztli : pobreza enesta manera. (1 ompa onquiçaliztli)

ompa ontlaneci : trasluziente cosa. (1 ó[m]pa ontlaneci) clara cosa trasparente.


(1) cosa clara y trasparente, assi como christal. &c. (2)

ompa ontlaneci chalchihuitl : piedra preciosa casi como esmeralda trasparente. (2


Ompa ontlaneci chalchiuitl)

ompa ontlaneci tetl : piedra que se trasluze. (1 ompa untlaneci tetl)

ompacao : helo alli, hela alli. (1)

ompachiuhtihuiliztli + : el acto de allegarse o acercarse a otro. (2 Tetech


ompachiuhtiuiliztli)

ompantitiuh xamixcaltepantli : pared de dos ladrillos. (1 ompantitiuh


xamixcaltepá[n]tli) pared de dos ladrillos. (2)

ompantli : dos rengleras, o hileras de algo, o dos renglones de escriptura. (2)

ompao : alla, mostrando el lugar. (1)

ompaontlaneci : christalina cosa trasparente. (1)

ompateopan quiyahuato initlazoconetzin : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa,


haziendo algun ademan enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1
ompateopan quiyauato ynitlaçoconetzin)

ompatitztihui + : adelante, s: el tiempo andando. (1 yn ompatitztiui)

ompehualiztli : partida de lugar o de persona. (1 ompeualiztli) partida del que


se parte y va a alguna parte. (2 Ompeualiztli)

ompehualiztli + : adelantamiento assi. (1 achtopa ompeualiztli)


adelantamiento assi. (1 achto ompeualiztli)

ompehuani : partido assi. (1 ompeuani)

ompilcatoc, n : apresurarse. (1)

ompohualcan : en quarenta partes o lugares. (2 Ompoalcan)

ompohualcan + : en otras quarenta partes. (2 Oc ompoalcan)

ompohualilhuitica : alos quarenta dias, o despues de passados quarenta dias. (2


Ompoalilhuitica)

ompohualilhuitl : quarenta dias. (2 Ompoalilhuitl)


ompohualilhuitl ommatlactli : cincuenta dias. (2 Ompoalilhuitl ommatlactli)

ompohualipilli : ochocientas mantas, esteras pliegos de papel o tortillas. &c. (2


Ompoalipilli)

ompohuallamantli : quarenta cosas, partes, o pares (2 Ompoallamantli)

ompohualli : quarenta. (2 Ompoalli)

ompohualli + : idem. (In ompoalli ce: de quarenta vno.) (2 In ompoalli centetl)


de quarenta vno. (2 In ompoalli ce) ypasados quarenta dias. (2 Iyeiuh ompoalli)

ompohualli oce : quarenta y vno. (2 Ompoalli oce)

ompohualli omei : quarenta y tres. (2 Ompoalli omei)

ompohualli ommacuili : quarenta y cinco. (2 Ompoalli ommacuili)

ompohualli ommatlactli : cincuenta. (2 Ompoalli ommatlactli)

ompohualli ommatlactli oce : cincuenta y vno. (2 Ompoalli ommatlactli oce)

ompohualli ommatlactli omei : cincuenta y tres. (2 Ompoalli ommatlactli omei)

ompohualli ommatlactli omome : cincuenta y dos. (2 Ompoalli ommatlactli omome)

ompohualli ommatlactli onnahui : cincuenta y quatro. (2 Ompoalli ommatlactli


onnaui)

ompohualli omome : quarenta y dos. (2 Ompoalli omome)

ompohualli oncaxtolli : cincuenta y cinco. (2 Ompoalli oncaxtulli)

ompohualli oncaxtolli oce : cincuenta y seys. (2 Ompoalli oncaxtulli oce)

ompohualli oncaxtolli omei : cincuenta y ocho. (2 Ompoalli oncaxtulli omei)

ompohualli oncaxtolli omome : cincuenta y siete. (2 Ompoalli oncaxtulli omome)

ompohualli oncaxtolli onnahui : cincuenta y nueue. (2 Ompoalli oncaxtulli


onnaui)

ompohualli onchicome : quarenta y siete. (2 Ompoalli onchicome)

ompohualli onchicuace : quarenta y seys. (2 Ompoalli onchiquace)

ompohualli onchicuei : quarenta y ocho. (2 Ompoalli onchicuei)

ompohualli onchicunahui : quarenta y nueue. (2 Ompoalli onchicunaui)

ompohualli onnahui : quarenta y quatro. (2 Ompoalli onnaui)

ompohualolotl : quarenta maçorcas de mayz, d[e] batatas de tzoallí, o de cacao.


&c. (2 Ompoalolotl)

ompohualpa : quarenta vezes. (2 Ompoalpa)


ompohualpa ixquich : quarenta tanto. (2 Ompoalpa ixquich)

ompohualpantli : quarenta rengleras, hileras, o renglones. (2 Ompoalpantli)

ompohualtetl : quarenta. (2 Ompoaltetl)

ompohualtica : alos quarenta dias, o despues de quarenta dias. (2 Ompoaltica)

ompohualtica nezahualiztli : cuaresma. (1 ompoaltica neçaualiztli)

ompohui + : idem (Acan oyeuati: cosa insufficiente y falta, o persona de


quien no se haze caso.) (2 Acan ompoui) no sehaze caso del. preterito: atle
oompouh. (2 Atle ompoui)

on : es particula que se jú[n]ta a verbos p[ar]a significar distancia de lugar, o


por via, o manera de ornato y buen sonido. &c. (2)

on soruo : soruo. (1 vn soruo)

onacic + : buscar y hallar assi la verdad. (1 ynelhuayocan onacic)

onacico in nacian, in nopolihuia, in noxamanya, in nopozte : morir. (1 onacico


yn nacian, yn nopoliuia, in noxamá[n]ya, yn nopozte)

onacico innacian : estar alcabo, o enfinamiento. (2 Onacico ynnacian)

onacini + : acercado assi. (1 yeytech onacini)

onacoa + : no caber la gente enel meson, o en lugar semejante. preterito: aocmo


onacoac. (2 Aocmo onacoa)

onahuilquiz : caer de su estima. (1 onauilquiz) caer dela estima y fama que


tenia. (2 Onauilquiz)

onalquiztimoman : esta ya estendida de parte a parte. s. la claridad y


resp[l]andor, o cosa semejante. (2)

onalquiztimoquetz : idem. (Onalquiztimoman: esta ya estendida de parte a


parte. s. la claridad y resp[l]andor, o cosa semejante.) (2)

onaltonatimoman : id em. (2)

onanalquiztimoquetz : idem. (Onalquiztimoquetz: idem. (Onalquiztimoman: esta ya


estendida de parte a parte. s. la claridad y resp[l]andor, o cosa semejante.)) (2)

onantica + : estar algo lexosel lugar, o auer buen trecho hasta el. (2 Achica
onantica)

onappa + : catorze tanto. (2 Matlacpa onappa ixquich)

onaqui tonatiuh : ponerse el sol. (2) ponerse el sol. (1)

onaxitihuiliztli + : acercamiento a otro. (2 Tetech onaxitiuiliztli)


acercamiento tal. (1 tetech onaxitiuiliztli)

onca : auer algo. vel. ay algo. s. para dar. (2)


onca + : aun tiene todauia padre. et sic de alijs. o el que tiene todauia
padre. (2 Oc onca yta)

onca ixoxal : potroso. (2) quebrado potroso. (1 onca yxoxal)

onca quixtia, nitla : duplicar cartas, o cosas semejantes. (2) duplicar carta o
escriptura. (1)

oncaca + : fin y conclusion de mi vida, o de mis dias. (2 Ye oncaca notequiuh)

oncahualo : el que es acompañado hasta su posada (2 Oncaualo) acompañado assi. (1


oncaualo)

oncahualoni : idem. (Oncaualo: el que es acompañado hasta su posada) (2


Oncaualoni) acompañado assi. (1 oncaualoni)

oncalaqui : darse los cercados. (1)

oncan : ay, o alli, mostrando el lugar, o dende tal parte. (2) alli. (2
Vncan) alli. (1) dende tal parte. (1)

oncan + : nauegable cosa. (1 vei oncan panoua) enel mismo lugar, o alli mismo.
aduerbio. (2 çanyeno oncan) alli mesmo, o enel mesmo lugar. (2 çan oncan) estado
dela causa o del pleyto que se trata. (2 Ye oncan yauh) alli mesmo, o enel mesmo
lugar. (2 çanno oncan) donde antes. (1 çanye oncan) donde antes. (1 çanye no
oncan)

oncan acitiuh : estado dela causa. (1)

oncan acitiuh in neteilhuiliztli : el estado enque esta el pleyto. (2 Oncan


acitiuh yn neteilhuiliztli)

oncan inticmatiao : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro le sucede.
(1 oncan ynticmatiao)

oncan mitzquetz in totecuiyo : ende mal; i; del que se goza del mal que a otro
le sucede. (1 oncan mitzquetz yn totecuiyo)

oncan nemi : estado dela causa. (1)

oncan nemi in neteilhuiliztli : idem. (Oncan acitiuh yn neteilhuiliztli: el


estado enque esta el pleyto.) (2)

oncan ninoquetza : fiar enla haziénda abonándola. (1)

oncan onneixquetzaliztli : fiança tal. (1 oncan ó[n]neixquetzaliztli)

oncan onotiuh : estado dela causa. (1)

oncan onotiuh in neteilhuiliztli : el estado, o termino enque anda, o esta el


pleyto. (2)

oncan tlacaca : lugar en que esta alguna cosa. (1)

oncan tlacaca = : = tlaonoc + (2 oncan tlacaca) = oncan tlaonoc (2 oncan


tlacaca)
oncan tlacuilolo : escriuania publica (scilicet) el lugar. (1 oncá[n]
tlacuilolo)

oncan tlantiuh : estado dela causa. (1)

oncan tlantiuh in neteilhuiliztli : el estado, o termino enque anda y esta el


pleyto. (2)

oncan tlaonoc : lo mesmo es que oncan tlacaca. (2) lugar en que esta alguna
cosa. (1 oncá[n] tlaonoc)

oncan tzicahui in neteilhuiliztli : el estado enque esta el pleyto. (2 Oncan


tzicaui yn neteilhuiliztli)

oncan tzicahui intlatolli : estado dela causa. (1 oncan tzicaui yntlatolli)

oncan tzicani inneteilhuiliztli : estado dela causa. (1 oncan tzicani


ynneteilhuiliztli)

oncan tzicanui in tlatolli : idem. (Oncan tzicaui yn neteilhuiliztli: el estado


enque esta el pleyto.) (2 Oncan tzicá[n]ui yn tlatolli)

oncani + : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çan oncani)

oncano : ay. (2 Vncano) ay donde tu estas. (1) de ay. (1) ay donde tu estas,
o desde ay donde tu estas. (2)

oncantlacaca : lugar ocupado con algunas alhajas, o con otras cosas. (2)

oncatca : era, o avia. s. confessor q[ue] confessase. &c (2)

oncate : son, ay, o estan. dizese de personas que estan ensus casas, o ensus
pueblos. i. que no estan ausentes. (2)

oncaxtol + : treynta y nueue. (2 Cempoalli oncaxtulli onnaui, vel, cempoaltetl


oncaxtultetl o)

oncaxtolli + : treynta y ocho. (2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl


oncaxtulli omei) treynta y seys. (2 Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl
oncaxtulli oce, v) treynta y ocho. (2 Cempoalli oncaxtulli omei, vel, cempoaltetl
oncaxtulli omei) treynta y siete. (2 Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl
oncaxtulli omom) treinta y cinco. (2 Cempoalli oncaxtulli, vel, cempoaltetl
oncaxtulli) cincuenta y seys. (2 Ompoalli oncaxtulli oce) cincuenta y siete. (2
Ompoalli oncaxtulli omome) treynta y cinco maçorcas. &c (2 Tlamic oncaxtulli)
cincuenta y nueue. (2 Ompoalli oncaxtulli onnaui) cincuenta y ocho. (2 Ompoalli
oncaxtulli omei) cincuenta y cinco. (2 Ompoalli oncaxtulli) treynta y nueue. (2
Cempoalli oncaxtulli onnaui, vel, cempoaltetl oncaxtultetl o) treynta y siete. (2
Cempoalli oncaxtulli omome, vel, cempoaltetl oncaxtulli omom) treynta y seys. (2
Cempoalli oncaxtulli oce, vel, cempoaltetl oncaxtulli oce, v)

oncaxtolli/ + : treinta y cinco. (2 Cempoalli oncaxtulli, vel, cempoaltetl


oncaxtulli)

once + : de diez y seys cosas vna &c. (2 In caxtullamantli once centlamantli)


todos onze. (2 Immatlacteixtin once) de onze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli
once centlamantli) de diez y seys vno. (2 I[n] caxtultetl once centetl) de onze
vno. (2 Immatlactetl once centetl) veynte y vna maçorca. &c. (2 Tlamic once) de
diez y seys vno. (2 In caxtulli once ce) de onze vno. (2 Immatlactli once ce)
todas onze cosas. &c. (2 Imatlactlamanixti once)

onchicome + : quarenta y siete. (2 Ompoalli onchicome)

onchicuace + : quarenta y seys. (2 Ompoalli onchiquace) veynte y seys. (2


Cempoalli onchiquace, vel, cempoaltetl onchiquace)

onchicuace/ + : veynte y seys. (2 Cempoalli onchiquace, vel, cempoaltetl


onchiquace)

onchicuaceppa + : veinti seys vezes. (2 Cempoalpa onchiquaceppa)

onchicuei + : quarenta y ocho. (2 Ompoalli onchicuei) veynte y ocho. (2


Cempoalli onchicuei, vel, cé[m]poaltetl onchicuei)

onchicuei/ + : veynte y ocho. (2 Cempoalli onchicuei, vel, cé[m]poaltetl


onchicuei)

onchicuexpa + : veinti ocho vezes. (2 Cempoalpa onchicuexpa)

onchicume + : veynte y siete. (2 Cempoalli onchicume, vel, cempoaltetl


onchicume)

onchicume/ + : veynte y siete. (2 Cempoalli onchicume, vel, cempoaltetl


onchicume)

onchicunahui + : quarenta y nueue. (2 Ompoalli onchicunaui) veynte y nueue. (2


Cempoalli onchicunaui, vel, cempoaltetl onchicunaui)

onchicunahui/ + : veynte y nueue. (2 Cempoalli onchicunaui, vel, cempoaltetl


onchicunaui)

onchicunappa + : veinti nueue vezes. (2 Cempoalpa onchicunappa)

onchicuppa + : veinti siete vezes. (2 Cempoalpa onchicuppa)

onechtecaque + : malo estar mucho, quasi ala muerte. (1 yc onechtecaque)

onehua : auer recaudo para todos, o venir justa y cabal la cosa, o alcançar y
llegar la soga, o el madero adonde era menester, alcanzar parte de alguna cosa a
todos. preter: ooneuac. (2 Oneua)

onehua + : alcançar y venir justa la cosa. pre: veloonuac. (2 Vel oneua)

onehua, atle : persona necessitada y pobre. (2 Oneua, atle)

onehualiztli : facultad posibilidad. (1 oneualiztli)

onehualiztli + : mengua ynopia. (1 atle oneualiztli) pobreza enesta manera. (1


atle oneualiztli)

onehuani : el que suele partirse para yr alguna parte. (2 Oneuani) partido assi.
(1 oneuani)

onemamaltiloc : abonado assi. (1)


onemico + : lo que fue y tuuo ser en tiempos passados. (1 yn onemico)

onen ni, huetzico : venir en vano no auiendo effecto aquello a que auia venido.
(1 onen ni, vetzico)

onepanco : encrucijada de caminos. (2) encruzijada de caminos. (1)

onepanolco : idem. (Onepanco: encrucijada de caminos.) (2)

onez + : cosa nueua que nunca se auia visto, o nueua inuencion. (2 Quin onez)

onhuehuetztinemi + : pensatiuo. (1 can onueuetztinemi yyollo)

oni, xicuetz : caer de su estima. (1)

onicac + : ser esperimentado. (1 yenix onicac)

oniccauh + : dexar algo no de volúntad, sino por mas no poder. (1 yuiui


oniccauh)

onicchiuh + : no dexe de hazer cosa alguna. (2 Atle immaca onicchiuh)

onicmac cahui innitlatlacoani : ser consumado y gran pecador. (2 Onicmac caui


ynnitlatlacoani)

onihualla + : venir en vano no auiendo effecto aquello a que auia venido. (1


çá[n]nen yn onivalla)

oninen + : desacate y offendi a nuestro señor dios. (2 Ixtzinco icpactzinco


oninen yn totecuiyo dios) desacate y ofendi a nuestro señ[o]r dios. (2 Ixco icpac
oninen in totecuiyo dios)

onino, xictlaz : caer de su estima. (1)

oninoma + : costumbre tener assi. (1 ytech oninoma)

oninonencoco : venir en vano no auiendo effecto aquello a que auia venido. (1)

oninoxictlaz : caer de su estima y fama. (2)

oniquittac + : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 nicteonamiqui


ayaxcan oniquittac)

onitemicti + : tratar mal y castigar crudamente ysin piedad a otro. (1


anepilhuiliztica onitemicti) tratar mal y castigar crudamente ysin piedad a otro.
(1 amo nepilhuiliztica onitemicti)

onitequicauh + : vacar el officio. (1 aoctle yn notequiuh, onitequicauh)

onitlamicti : ympotente ser para engendrar. (1)

onitztaliztli + : circunspection y vigilancia entodo lo que se haze. (2


Nouian onitztaliztli) escudriñamiento. (1 nouian onitztaliztli)

onitztani + : escudriñador assi. (1 nouian onitztani)


onixicuetz : caer desu estima. (2)

onnahui + : todos catorze. (2 Immatlacteixtin onnaui) catorze. (2 Matlactli


onnaui) catorze cosas, o catorze pares o partes. (2 Matlactlamantli onnaui)
catorze. (2 Matlactetl onnaui) cincuenta y quatro. (2 Ompoalli ommatlactli
onnaui) veynte y quatro. (2 Cempoalli onnaui, vel, cempoaltetl onnaui) de
catorze cosas vna. &c. (2 Immatlactlamantli onnaui centlamantli) catorze maçorcas
tales. (2 Matlac olotl onnaui) otras cada catorze vezes. (2 Ocmatlatlacpa onnaui)
de diez ynueuevno. (2 In caxtultetl onnaui cé[n]/t/tetl) dezinueue maçorcas. (2
Caxtulolotl onnaui) catorze renglones o rengleras. &cc. (2 Matlacpantli onnaui)
de catorze vno. (2 Immatlactetl onnaui centetl) de catorze vno. (2 Immatlactli
onnaui ce) catorze vezes. (2 Matlacpa onnaui) cincuenta y nueue. (2 Ompoalli
oncaxtulli onnaui) veynte y quatro maçorcas. &c. (2 Tlamic onnaui) quarenta y
quatro. (2 Ompoalli onnaui) de diez y nueue cosas vna. &c. (2 In caxtullamantli
onnaui centlamantli) dezinueue (2 Caxtulli onnaui, vel, caxtultetl ó[n]naui)
dezinueue rengleras. (2 Caxtulpantli onnaui) otras catorze vezes. (2 Ocmatlacpa
onnaui)

onnahui/ + : veynte y quatro. (2 Cempoalli onnaui, vel, cempoaltetl onnaui)


dezinueue (2 Caxtulli onnaui, vel, caxtultetl ó[n]naui) treynta y nueue. (2
Cempoalli oncaxtulli onnaui, vel, cempoaltetl oncaxtultetl o) treinta y quatro.
(2 Cempoalli ommatlactli onnaui, vel, cempoaltetl ommatlactli o)

onnahuice + : de diez y nueue vno. (2 In caxtulli onnauice)

onnahuitica + : de catorze en catorze dias. (1 matlatlac ilhuitl onnauitica)

onnanahui + : de catorze en catorze, o cada vno catorze. (2 Matlatlactetl


onnanaui) cada vno catorze, o acada catorze, o de catorze en catorze. (2
Matlatlactli onnanaui) de dezinueue en dezinueue, o cada vno dezinueue. (2
Cacaxtulli onnanaui, vel, cacaxtultetl onnanaui) de catorze en catorze. (1
matlatlactetl onnanaui)

onnanahui/ + : de dezinueue en dezinueue, o cada vno dezinueue. (2 Cacaxtulli


onnanaui, vel, cacaxtultetl onnanaui)

onnanahuitica + : idem. (Matlatlac ylhuitica onnanauitica: de catorze en


catorze dias.) (2 Matlatlac ilhuitl onnanauitica) de catorze en catorze dias. (2
Matlatlac ylhuitica onnanauitica) de catorze en catorze dias. (1 matlatlac
ilhuitl onnanauitica)

onnanauhcan + : en cada catorze partes. (2 Matlatlaccan onnanauhcan)

onnappa + : dezinueue tanto. (2 Caxtulpa onnappa ixquich) dezinueue vezes.


(2 Caxtulpa onnappa) veintiquatro vezes. (2 Cempoalpa onnappa)

onnauhcan + : en dezinueue partes. &c (2 Caxtulcan onnauhcan) en catorze


partes. (2 Matlaccan onnauhcan) en otras catorze partes. (2 Ocmatlaccan
onnauhcan)

onnauhyupan + : quatro dias ha, sin oy. (2 Ye onnauhyupan)

onnechcatica : lexos. (1)

onnechcattica : es algo lexos, o ay algun trecho de aqui alla, o hasta alla. (2)
onneixquetzaliztli + : fiança tal. (1 oncan ó[n]neixquetzaliztli)

onnenamictiliztli + : buen encuentro, o buena dicha. (2 Qualli onnenamictiliztli)


ventura buena; i; buen encuentro. (1 qualli onnenamictiliztli)

onnepohualiztli : soberuia, o presumpcion. (2 Onnepoaliztli)

onoac + : acompañado assi. (1 ytlan onoac)

onoc : echado assi. (1)


onoc, n : estar echada, o tendida alguna persona, o madero, o cosa semejante que
sea larga. preteri: ononoya. vel. ononoca. (2) estar echado tendido. (2) yazer.
(1) echado estar y tendido. (1) estar echado. (1)

onoc + : ser ya publico y manifiesto atodos (2 Yetepá[n] onoc) cercano ala


muerte. (1 yeic onoc) persona infame. (2 Tepan onoc) exe de carreta. (2
Quauhtemalacatl itic onoc) publica cosa sabida de muchos. (1 ye tepan onoc)
estar aparejada la paga, o el premio. (2 Yeic onoc yntlaxtlauilli) estar delado.
(1 ninacacic onoc) terrenal. (1 tlalticpac onoc) ynfamado. (1 tepan onoc)
doliente assi. (1 yc onoc)
onoc +, n : niñear hazer cosas de niños. (1 quauic coçolco nonoc) malo estar
mucho, quasi ala muerte. (1 yeic nonoc) estar de codo. (1 nomolic yc nonoc)
estar echado bocabaxo, o de bruças, o estar alguna cosa atrauesada. pre:
onixtlapalonoya. (2 Ixtlapach onoc, n) estar echado de codo. preter: nomolic ic
ononoca. vel. nomolic ic ononoya. (2 Nomolic ic nonoc) idem. (Yeicnica:
agonizar, o estar ya alcabo.) (2 Yeic nonoc) doliente estar de graue enfermedad.
(1 yc nonoc)
onoc +, ni : estar echado delado. prete: oninacazic onoca. (2 Nacacic onoc,
ni)

onohuayan : lugar donde ay gente, o poblacion. (2 Onouayan) poblacion. (1


onouayá[n]) sitio por assiento de lugar. (1 onouayan)

onolhuiltic : dichoso yo, o bienauenturado yo. (2)

onoliztli : yazija. (1)

onoliztli + : dolencia tal. (1 yc onoliztli)

onomacehualtic : idem. (Onolhuiltic: dichoso yo, o bienauenturado yo.) (2


Onomaceualtic)

onoquiuh : derramada cosa assi. (1)

onotaliztli + : torpedad o torpeza. (1 çaquen onotaliztli)

onotializtli + : guia por el mesmo guiar. (1 teixpan onotializtli)

onotihuetzi +, n : abatirse prostrandose por el suelo. (1 n, ixtlapach


onotiuetzi)

onotihuitz + : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1 yuhquin
çoquitl onotiuitz)

onotiuh + : guia o guiador. (1 teixpan onotiuh) el estado, o termino enque


anda, o esta el pleyto. (2 Oncan onotiuh in neteilhuiliztli) estado dela causa.
(1 oncan onotiuh) flaca, cosa doliente. (1 çaquen onotiuh)
onotlahueliltic : guay demi, o desdichado demi. interjection. (2 Onotlaueliltic)
mal punto; interjection. (1 onotlaueliltic)

onotlahueliltic + : o desuenturado de mi guay de mi, o desdichado de mi.


interjection. (2 Omochiuh onotlaueliltic) guai demi, o desdichado de mi.
interjection. (2 Ilo onotlaueliltic) guay, interjec[t]ion. (1 omochiuh
onotlaueliltic)

onotoc, n : estar echado y tendido. prete: ononotoca. vel. ononotoya. (2) estar
hechado tendido. pre: ononotoca. vel. ononotoya. (2) yazer. (1) estar echado.
(1)

onotoliztli : yazija. (1)

onoz + : exe de carro. (1 quauhtemalacatl ytic onoç)

onquimilli : quarenta mantas, o quarentalios, o emboltorios grandes de ropa.


(2)

onquisa + : no cessar de llouer. (2 Aoc onquisa inquiauitl)

onquiza + : no cessar de llouer. (1 aoc onquiça ynquiauitl) padecer gran


necessidad. (2 Ye ompa onquiça ynicnopillotl inicnotlacayotl) no cessar de neuar.
(2 Aoc onquiça in cepayauitl) persona muy pobre y necessitada. (2 Ompa onquiça)
no cessar de neuar. (1 aoc onquiça yn cepayauitl) miseria de pobreza. (1 ompa
onquiça yncococ teopouhqui) pobre con gran miseria. (1 ompa onquiça)

onquizaliztli + : buen sucesso y fin de algo. (2 Qualli onquiçaliztli)


desdicha. (1 atle onquiçaliztli) pobreza enesta manera. (1 ompa onquiçaliztli)

onquizani + : dichoso, o venturoso. (2 Qualli ic onquiçani)

onte cuicatl : duo que secanta. (1)

onteanaliztli : acompañamiento, o el alto de acó[m]pañar a otro desde su posada


hasta otro lugar. (2) acompañamiento assi. (1)

onteanani : acompañador destamanera. (2) acompañador tal. (1)

onteanqui : acompañador tal. (1)

ontecahualiztli : el acto de acompañar assi a otro. (2 Ontecaualiztli)


acompañamiento assi. (1 ontecaualiztli)

ontecahuani : acompañador tal. (2 Ontecauani) acompañador tal. (1 ontecauani)

onteciyahuhquetzaliztli : visitacion del que va auisitar o asaludar a otro. (2


Onteciauhquetzaliztli) visitacion tal. (1 onteciauhquetzaliztli)

ontecuicatl : duo que se canta encanto de organo. (2)

onteehuitia + : ynsuficiente. (1 amo onteeuitia)

onteittaliztli : visitacion del que va avisitar y saludar a otro. (2) visitacion


tal. (1)
onteittani : visitador desta manera. (1)

ontemachtiloc + : despues que ayan predicado o despues de predicado, o


enacabando de predicar o de enseñar. et sic de alijs. (2 Ino ontemachtiloc)

ontemani cuauhtlatzacuillotl : puerta que se cierra con dos puertas. (2


Ontemani quauhtlatzacuillotl) puertas ambas ados. (1 ontemani
quauhtlatzacuillotl)

onteme : dos animalias. (2 Vnteme)

ontemoani + : considerado. (1 ytic ontemoani)

ontemoliztli : decendimiento assi. (1)

ontemoliztli + : consideracion o meditacion profunda. (2 Teitic ontemoliztli)


consideracion tal. (1 teitic nenotzaliztli teitic ontemoliztli)

ontepohualiztica + : presumptuosamente. (1 atle ontepoualiztica)

ontepohualiztli + : menosprecio del que tiene en poco y menosprecia a los


otros. (2 Atle ontepoaliztli) presumpcion. (1 atle ontepoualiztli)

ontepohuani + : menospreciador assi. (2 Atle ontepoani) presumptuoso. (1 atle


ontepouani)

ontequixtiani + : cosa vtil y prouechosa. (2 Itla ontequixtiani) prouechoso.


(1 ytla ontequixtiani)

ontequixtiliztica + : prouechosa mente. (1 ytla ontequixtiliztica)

ontequixtiliztli + : vtilidad, o prouecho. (2 Itla ontequixtiliztli) prouecho.


(1 ytla ontequixtiliztli)

ontetl : dos casas, piedras, o cosas redondas y esphericas. (2 Vntetl) dos.


(2) cadavno dos. (1)

ontetl + : idem. (Oppa ome: dos vezes dos.) (2 Oppa ontetl) idem. (Inic ome:
el segundo.) (2 Inic ontetl)

ontetl metztli : dos meses. (2) dos meses. (1)

ontetl tlacatli : dos dias. (2) dos dias. (1)

ontetl yohualli : dos noches. (2 Ontetl yuualli) dos noches. (1 ontetl yuualli)

ontetlapaloliztli : visitacion del que va a saludar a otro. (2) visitacion


tal. (1)

ontetocaitl : sobrenombre. (2) sobrenombre. (1 ontetocaytl)

ontetoquiliani : successor de otro. (2) sucessor de otro. (1)

ontettica : condicional cosa, o que tiene dos entendimientos. (2) condicional


cosa. (1)

onteyehuitia + : cosa falta e insufficiente. (2 Amo onteyeuitia)


ontiaaxiltilli : acompañado assi. (1)

ontlaanalli : acompañado de otros desde su posada hasta otra parte. (2)


acompañado assi. (1)

ontlaantli : idem. (Ontlaanalli: acompañado de otros desde su posada hasta


otra parte.) (2) acompañado assi. (1)

ontlaaxiltiliztli : duracion tal. (1)

ontlachiani + : el que vee y entiende, o prophetiza las cosas por venir y


futuras. (2 Veca ontlachiani) profeta. (1 veca ontlachiani)

ontlacualoc + : despues de comer, o en acabando de comer, o despues quetodos


ayá[n] comido (2 Ino ontlaqualoc) despues de comer. (1 yno ontlacualoc)

ontlacuitlanahuatectli cuahuitl : arbol, o otra cosa assi de dos braçadas de


gruesso. (2 Ontlacuitlanauatectli quauitl)

ontlamachiyoa + : idem. (Acan ompoui: idem (Acan oyeuati: cosa


insufficiente y falta, o persona de quien no se haze caso.)) (2 Acan ontlamachioa)

ontlamamachiyohua + : ynsuficiente. (1 acan ontlamamachioua)

ontlamantilia, nitla : duplicar carta, o escriptura. pret: onitlaontlamantili. (2)


duplicar carta o escriptura. (1)

ontlamantitica : es de dos maneras, o diferencias (2)

ontlamantli : dos cosas, partes, o pares. (2)

ontlamantli ictlachiuhtli : formado en dos maneras. (1 ontlamantli yctlachiuhtli)


cosa formada endos maneras. (2)

ontlamantli tetlanepanolti tlaihiyohuiliztli : penas dos. (1 ontlamantli


tetlanepanolti tlaihiyouiliztli)

ontlamatiliztli : sentido cón q[ue] sentimos. (1) sentido conque sentimos. (2)

ontlanahuatectli cuahuitl : arbol o pilar de dos braçadas de gruesso. (1


ontlanauatectli quauitl)

ontlaneci + : clara cosa trasparente. (1 ompa ontlaneci) piedra que se


trasluze. (1 ompa untlaneci tetl) trasluziente cosa. (1 ó[m]pa ontlaneci) piedra
preciosa casi como esmeralda trasparente. (2 Ompa ontlaneci chalchiuitl) cosa
clara y trasparente, assi como christal. &c. (2 Ompa ontlaneci)

ontlanectli : admitido. (1)

ontlapal : de dos lados. (2)

ontlapalixti : idem. (Ontlapal: de dos lados.) (2)

ontlatamachihualoni : dos libras. (2 Ontlatamachiualoni)


ontlatamachihualoni ipan tlaco : libras dos y media. (1 ontlatamachiualoni ypan
tlaco) dos libras y media. (2 Ontlatamachiualoni ypan tlaco)

ontlatequitlazaliztica : destempladamente assi. (1 ontlatequitlaçaliztica)

ontlatequitlazaliztli : destemplança tal. (1 ontlatequitlaçaliztli)

ontlatequitlazani : destemplado assi. (1 ó[n]tlatequitlaçani)

ontzontli ipam matlacpohualli neicxianaliztli : milla. (1 ontzontli ypam


matlacpoualli neicxianaliztli)

onxihuitl : dos años. (1 vnxiuitl) dos años. (2 Vnxiuitl)

onxihuitl + : despues de dos años o despues de passados dos años. (1 ynye yuh
onxiuitl)

onxiuhtia, n : tener dos años de edad, o tardar dos años en alguna parte. prete:
ononxiuhti. (2) durar dos años. (1)

onxiuhtia cahuallo : potro de dos años. (1 onxiuhtia cauallo) potro de dos


años. et sic de alijs. (2 Onxiuhtia cauallo)

onxiuhtia cihuacahuallo : potranca. (1 onxiuhtia ciuacauallo)

onxiuhtiz + : andar en dos años que acaecio algo. (1 yeyauh onxiuhtiz


ynmochiuh)

onyaliztli + : crecimiento tal. (1 ocachi onyaliztli) crecimiento tal. (2


Ocachi onyaliztli)

onyehuati + : ynsuficiente. (1 acan onyeuati)

onyez : sera, o aura. s. alguna cosa. (2)

onyez + : y quando ouiere que. (2 Iniquac onyez)

onyohual : noches dos. (1 onyoual) dos noches. (1 onyuual) dos noches. (2


Onyoal)

onze + : todos onze. (2 Immatlaquixtin onze)

ooccan : en cada dos partes. (2)

oococuauhtla : pinar lugar de pinos. (1 oocoquauhtla) pinal, lugar de pinos. (2


Oocoquauhtla)

oocotla : pinar lugar de pinos. (1) idem. (Oocoquauhtla: pinal, lugar de


pinos.) (2)

oolin : abortado, nacido sin tiempo. (1) abortado, nacido sin tiempo. (2)

oome : de dos en dos. (1) cadavno dos. (1) cada dos, o de dos en. dos, o
cada vno dos (2)
oome mantihui, t : idem. preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t:
andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca.) (2 Oome mantiui, t)

oome mantinemi, t : andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca. (2)

oomen : cada dos. (1) dos ados. (1)

oomettihui, t : idem. pr: otoomettiuia. (Oomettitinemi, t: idem. preterito:


otoomettitinenque. (Oomettinemi, t: idem. preterito: otoomettinenque. (Oome
mantiui, t: idem. preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de dos
en dos. prete: otoome mantinenca.)))) (2 Oomettiui, t)

oomettinemi, t : idem. preterito: otoomettinenque. (Oome mantiui, t: idem.


preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de dos en dos. prete:
otoome mantinenca.)) (2)

oomettitinemi, t : idem. preterito: otoomettitinenque. (Oomettinemi, t: idem.


preterito: otoomettinenque. (Oome mantiui, t: idem. preterito: otoome mantiaque.
(Oome mantinemi, t: andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca.))) (2)

oomilhuitica : cada dos dias. (1) de dos en dos dias. (2)

oomiti, n : pararse flaco enlos huessos. preterito: onoomitic. (2)

oomitic : enflaquecido assi. (1) flaco que no tiene sino los huessos. (2)

oomitilia, nite : enflaquecer a otro assi. preterito: oniteomitili. (2)


enflaquecer a otro. (1)

oomitiliztli : enflaquecimiento tal. (1) flaqueza desta manera, o


enflaquecimiento tal. (2)

oomiyotl : flaqueza, de cosa magra. (1)

oomizahualiztli : enflaquecimiento tal. (1 oomiçaualiztli)

oomizahui, n : pararse muy flaco en los huessos. (2 Oomiçaui, n)

oomizahuiliztli : enflaquecimiento assi, o flaqueza (2 Oomiçauiliztli)

oomiztlati, n : pararse muy flaco desta manera. pre: onoomiztlatic. (2)

oomiztlatiliztli : enflaquecimiento tal. (1) idem. (Oomitiliztli: flaqueza


desta manera, o enflaquecimiento tal.) (2)

oommineuh + : no auer effecto o no se acertar lo que se preténdia. (1 yneuh


oommineuh)

oommito missa : celebrada missa. (1)

oommixcauh immochihuazquia : no auer effecto o no se acertar lo que se preténdia.


(1 oommixcauh ymmochiuazquia)

oommocauh : faltar el que auia d venir. (1) quedarse el que auia de venir aca.
(2)

oommochiuh missa : celebrada missa. (1)


oompohualcan : en cada quarenta partes. (2 Oompoalcan)

oompohualli : de quarenta en quarenta, o acada vno quarenta. (2 Oompoalli)

oompohualpa : cada quarenta vezes. (2 Oompoalpa)

oompohualpa + : otras cada quarenta vezes. (2 Oc oompoalpa)

oompohualpa ommatlatlacpa : cada cincuenta vezes. (2 Oompoalpa ommatlatlacpa)

oompohualtetl : de quarenta en quarenta, o acada vno quarenta. (2 Oompoaltetl)

oontemachtiloc + : despues de predicar; y assi delos de mas. (1 yn


oontemachtiloc)

oontetl : de dos en dos. (1) cada dos. (1) cada dos, de dos en dos, o a cada
vno dos. (2)

oontlanehuiloc : no auer effecto o no se acertar lo que se preténdia. (1


oontlaneuiloc)

oonxiuhtica : cada dos años. (1)

ooocelo : tigres. (2)

ooppa : cada dos vezes. (2)

ooppa + : otras cada dos vezes. (2 Oc ooppa)

ooquichmic : biuda. (1)

ooztotla : cauernoso lugar. (1) lugar lleno de cauernas o cueuas. (2)

opalan : guero hueuo. (1 opalá[n]) hueuo guero, o cosa que ya esta podrida.
(2)

opat : derretida cosa assi. (1)

opetlan : derramada cosa assi. (1)

opiltiac ininacayo : hobacho. (1 opiltiac yninacayo) liouacho. (2)

opitzactli : senda, vereda, o camino muy estrecho. (2) senda o sendero. (1)
vereda o senda. (1)

opoch + : mi mano yzquierda. (2 Noma opoch)

opochchihua, nitla : aizquierdas hazer algo. (1 nitla, opochchiua)

opochehuac : abochornadas miesses. (1 opocheuac)

opochihua, nitla : hazer algo con la mano yzquierda. pre: onitlaopochiuh (2


Opochiua, nitla) hazer algo con la mano yzquierda. (1 nitla, opochiua)

opochmaitl : mano yzquierda. (2) mano yzquierda. (2 Opuchmaitl) yzquierda


mano. (1 opuchmaitl) siniestra mano. (1 opochmaytl)
opochmayahui, nitla : tirar açurdas. (1 nitla, opochmayaui)

opochmaye : yzquierdo. (2 Opuchmaye) yzquierdo. (1 opuchmaye)

opochquiyahuatenco : portillo o puerta falsa de casa. (2 Opochquiauatenco)


portillo o puerta falsa de casa. (1 opochquiauatenco)

opochquiyahuatentli : idem. (Opochquiauatenco: portillo o puerta falsa de casa.)


(2 Opochquiauatentli) portillo o puerta falsa de casa. (1 opochquiauatentli)

opochuia, nitla : hazer algo con la mano yzquierda. pre: onitlaopochui. (2)
aizquierdas hazer algo. (1) hazer algo con la mano yzquierda. (1)

opohua, nic : chocarrear. pre: onicopouh. (2 Opoa, nic) chufar o chocarreara.


(1 nic, opoa)

opohua +, n : acertar y tener buena dicha. (2 Ipan nopoa) acertar y tener


buena dicha. (1 ypan nopoa)

opohualoc + : consagrada cosa assi. (1 ytechpouhqui yn dios ytech opoualoc yn


dios)

opolihuito + : faltar lo que se cónto por no se auer bien contado. (1 cequi


opoliuito)

opoliuh : deshazerse las nuues con los grandes vientos. (1)

oppa : dos vezes. (2)

oppa + : generacion otra vez. (1 yc oppa tlatlacatiliztli) generacion otra


vez. (1 yc oppa tlacatiliztli) vez segunda. (1 yc oppa)

oppa ilpiya, nitla : reatar algo. preterito: onitlaoppa ilpi. (2 Oppa ilpia,
nitla)

oppa ixquich : dos tanto. (2)

oppa ixquich nictlanitoa : embidar en juego. prete: oppa ixquich onictlanito.


(2) jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o quatro juegos le ha
ganado su contrario, para que en vn solo juego se desquite de todo, o que el otro
le gane enel vltimo juego otro tanto quánto enlos otros tres o quatro le ha
ganado, quasi embidar o reembidar. (1 oppa yxquich nictlanitoa)

oppa nahuatilli : segunda jusion o mandato. (2 Oppa nauatilli)

oppa niquilpiya : reatar algo. preterito: oppa oniquilpi. (2 Oppa niquilpia)


reatar otra vez. (1 oppa niquilpia)

oppa nite, tlatzacuiltia : doblar la pena y el castigo. (1)

oppa nitlanahuatia : mandar algo la segunda vez. pre: oppa onitlanauati. (2 Oppa
nitlanauatia)

oppa ome : dos vezes dos. (2)

oppa ontetl : idem. (Oppa ome: dos vezes dos.) (2)


oppa tetlatzacuiltiliztli : doblada pena assi. (1)

oppa tlalpiliztli : reatadura de cosa reatada (2) reatadura. (1)

oppa tlalpilli : cosa reatada. (2)

oppacuacua, nitla : rumiar el ganado. (1 nitla, oppaquaqua)

oppahuia, nitla : idé[m]. o labrar el mayzal dos vezes o la segunda vez. pre:
onitla oppaui. (2 Oppauia, nitla) sembrar otra vez. (1 nitla, oppauia) rumiar el
ganado. (1 nitla, oppauia)

oppanahuatilli : mandado en retorno. (1 oppanauatilli)

oppanitla, nahuatia : mandar assi en retorno. (1 oppanitla, nauatia)

oppatihua : tornar los hombres abiuir otra vez en este mundo, despues de muertos.
(2 Oppatiua)

oppatoca, nitla : sembrar dos vezes. preteri: onitlaoppa tocac. (2) sembrar otra
vez. (1)

oque : ea, aduerbio para incitar. (1)

oquechia, nite : dar mal exemplo. (1) dar buen exemplo. (1)

oqueepohualpa : otras cada sesenta vezes. (2 Oqueepoalpa)

oqueexpa : otras cada tres vezes. (2)

oquetza, n : hazer camino. pre: onoquetz. (2) camino hazer. (1)

oquetza +, m : alborear el alua, o amanecer. p: otlauizcalli moquetz. (2


Tlauizcalli moquetza) espeluzarse los cabellos, o tomarnos grima. preterito:
ceceyaca omoquetz totzon. (2 Ceceyaca moquetza totzon) endemoniado. (2 Ipam
moquetza) idem. preterito: notlocpa omoquetz. (Notlocpaeua: hazerse alguno demi
vando, dandome s. auor y ayuda. pret: notlocpa oeuac.) (2 Notlocpa moquetza)
oquetza +, nin : idem. preterito: cen itech oninoquetz. (Cen itechninopiloa:
continuar, o proseguir sin cessar lo començado. pre: cen itech oninopilo.) (2 Cen
itech ninoquetza) hazerse del vando de otro pre: tetlocpa oninoquetz. (2 Tetlocpa
ninoquetza) poner paz é[n]tre los que riñen, o se acuchillan. preteri: tetzalan
tenepantla oninoquetz. (2 Tetzalan tenepantla ninoquetza) hazerse dela vanda de
otro. pre: teuic oninoquetz. (2 Teuic ninoquetza) idem. pr: teuan oninoquetz.
(Teuan neua: hazerse del vando de otro. pre: oteuan neuac.) (2 Teuan ninoquetza)
hazerse del vando de otro, o fauorecer a alguno. pr: teuicpa oninoquetz. (2
Teuicpa ninoquetza) ponerse adonde llueue pre: quiauhyatla oninoquetz. (2
Quiauhyatla ninoquetza) hazerse dela vanda de alguno. (2 Tetloc ninoq[ue]tza)

oquexpa : otras tres vezes. (2)

oquexpa ixquich : otro tres tanto. (2)

oquic : mientras que, o entretanto. (2) mientras o mientras que. (1)


entretánto. (1)

oquiceli confirmacion : confirmado assi. (1)


oquich cuacuahue : toro, animal. (2 Oquich quaquaue)

oquich ichcatl : carnero, animal, o borrego. (2)

oquich ozomatli : mono, animal conocido. (2 Oquich oçomatli)

oquichchotl + : ombre exercitado én armas. (1 yeixcoca oquichchotl micalini)

oquichcoyametl : berraco. (2) barraco o berraco. (1)

oquichcoyametl + : jaualin puerco siluestre. (1 quauhtla oquichcoyametl)

oquichcuacuahue : toro animal conocido. (1 oquichquaquaue)

oquichehua, n : acometer varonilmente. preterito: onoquicheuh. (2 Oquicheua, n)


acometer varonil y esforçadamente contra los enemigos. (1 noquicheua) esforçarse
para algo. (1 n, oquicheua)

oquichehualiztli : acometimiento tal. (2 Oquicheualiztli) acometimiento assi.


(1 oquicheualiztli)

oquichehuani : acometedor tal. (1 oquicheuani)

oquichichcatl : carnero animal. (1)

oquichiuh + : iuramentado. (2 Iuramento oquichiuh) juramentado. (1 juramento


oquichiuh)

oquichmicqui : embiudada muger o biuda. (1) biuda. (1)

oquichmiqui, n : embiudar la muger. (1)

oquichnacayocihuatl : muger varonil. (1 oquichnacayociuatl)

oquichotl + : biudez de varon. (2 Icno oquichotl) hombre exercitado en armas o


en guerra. (2 Yeixcoca oquichotl)

oquichozomatli : mono, animal conocido. (1 oquichoçomatli)

oquichpan : sala grande. (2)

oquichpantli : idem. (Oquich oçomatli: mono, animal conocido.) (2) sala. (1)

oquichpiltontli : moçuelo de edad mas pequeña. (1)

oquichpiltzintli : niño o muchacho. (2)

oquichtic + : muger machorra. (1 ciuatl oquichtic)

oquichtilia, nite : ayudar con gente armada. (1)

oquichtilia +, nite : hazer biudo a alguno. preterit: oniteicno oquichtili. (2


Icno oquichtilia, nite)

oquichtiliztli : fortaleza de varon. (1 oq[ui]chtiliztli)


oquichtin : varones. (2)

oquichtlatquitl : ynsignias de véncimiento. (1)

oquichtli : varon. (1) macho en cada especie. (1) varon, o macho en cada
especie. (2) fuerte varon y muy esforçado. (1) varonil esforçado. (1) ombre
varon. (1) animoso desta manera. (1)

oquichtli + : embiudado o biudo. (1 ycno oquichtli) diabolico hombre. (1


tlacatecolo oquichtli) ombre ya hecho. (1 yyolloco oquichtli) flaco que no puede
pelear. (1 amo oquichtli) biudo. (2 Icno oquichtli) hombre de dos sexos. (2 Ciua
oquichtli) hombre ya hecho. (2 Iyolloco oquichtli) esclauo. (2 Tlacotli
oquichtli) ombre armado de guerra. (1 tlauice oquichtli) judio. (1 judio
oquichtli)

oquichtli tiacauh : hombre esforçado y varonil. (2)

oquichua : casada muger. (1)

oquichuatia, nin : casarse la muger. preterito: oninoquichuati. (2) casarse


la muger. (1)

oquichuia, nitla : padecer algun trabajo con animo varonil. prete:


onitlaoquichui. (2) sufrir. (1)

oquichuiloni : cosa comportable y sufridera. (2) sufrible por sufridera cosa.


(1)

oquichuilotl : palomo, macho. (2) paloma macho desta especie. (1)

oquichxayotli : sayo de varon. (1)

oquichyollo + : muger varonil. (1 ciuatl oquichyollo)

oquichyollotica ni, tlayecoa : batallar fuertemente. (1)

oquichyotica : triumfar. (1)

oquichyotica tiacauhyoticamahuizzotl : triú[m]fo. (1 oquichyotica


tiacauhyoticamavizçotl)

oquichyotl : hazaña, o obra heroica de varon esforçado. (2 Oquichyutl) hazaña


de varon esforçado. (1)

oquicnopilhui in cualli yectli : dotado de gracia. (1 oquicnopilhui yn qualli


yectli)

oquihuan : y allende desto, yten, yten mas. conjunctiones. (2 Oquiuan)

oquimaceuh in cualli yectli : dotado de gracia. (1 oquimaceuh yn qualli yectli)

oquimauhque : contaminado. (1) ynficionado. (1)

oquimaxilti : cosa muy suzia. (2) suzia cosa muy suzia. (1 oq[ui]maxilti)

oquitlaicnonnelleltia : recrecerse algo que impide. (1 oquitlaycnonnelleltia)


oquitocaticalac + : traspassar el cuchillo el coraçon dela virgen. (1 yuhquinma
cuchillo oquitocaticalac yni yollotzin)

oquittac + : idem. (Mochi oquiyeyeco: idem. (Mochi oipan quiz: persona


experimentada.)) (2 Mochi oquittac) esperimentado. (1 muchi oquittac) assoleada
cosa. (1 tonalli oquittac)

oquitzacutimoman initetla ocolilitzin dioz in nohuian cemana : esta estendida la


misericordia de dios por todo el mundo. (2 Oquitzacutimoman ynitetla ocolilitzin
dios yn nouian cemanau)

oquixquichcahuitli : deaqui aun poco, o espera vn rato. (2 Oquixquichcauitly)

oquixxayotli : sayo de varon. (2)

oquiyeyeco + : idem. (Mochi oipan quiz: persona experimentada.) (2 Mochi


oquiyeyeco) esperimentado. (1 muchi oquiyeyeco)

oquiz : miesses. (1)

oquiz + : fiesta passada o celebrada. (2 Ilhuitl oquiz) celebrada fiesta. (1


ylhuitl oquiz)

oquiz missa : celebrada missa. (1)

oquizaco metztli : luna nueua. (2 Oquiçaco metztli) luna nueua. (1 oquiçaco


metztli)

ostia calli : ostiario para ostias. (2) ostario de ostias. (1)

ostia toptli : idem. (O§tia calli: ostiario para ostias.) (2 idem. (Ostia
calli: ostiario para ostias.))

otemoc : digerida comida. (1)

otemoc in totlapohual : faltar lo que se cónto por no se auer bien contado. (1


otemoc yn totlapoual)

otenco : jú[n]to, o cabe el camino, o cerca del camino. (2)

otepam motecac : famoso en mala parte. (1)

otepeuh : caydas hojas de arboles. (1)

otequiz : empedernecida cosa desta manera. (1)

otequiz + : endurecido de coraçon. (2 Iuhquin otequiz iyullo) duro de


coraçon. (1 yuhquin otequiz yyullo)

otetzahuac : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1


otetzauac)

otetzoliuh : cerrada herida. (1)


oticcauhque + : dexar alguna cosa por mas no poder, o por fuerça de armas. (2
Iuiui oticcauhque) dexar algo no de volúntad, sino por mas no poder. (1 yuiui
oticcauhque)

oticcuic + : quiça lo tomaste de tu auctoridad, o lo hurtaste. (2 Açoçan te


oticcuic)

oticmihiohuilti : seays bien venido. (2 Oticmihiouilti)

otihuallaque + : hasta aqui, o hasta agora. s. el tié[m]po passado. (2 Inic


otiuallaque) tiempo passado. (1 ynompa otiuallaque) tiempo passado. (1 yn
ocyenepa inompa otiuallaque) hasta agora, o eñ [e]l tiempo passado. (2
Ixquichcauitl inic otiuallaque) hasta aqui o hasta agora, por el tiempo passado.
(1 yxquichcauitl ynic otiuallaque) el tiempo passado. (2 In ompa otiuallaque)
idem. (Inoc yenepa: el tiempo passado.) (2 Inocyenepa in ompa otiuallaque) hasta
aqui o hasta agora, por el tiempo passado. (1 ynic otiuallaque) atras, s: en
tiempos passados. (1 ynompa otiuallaque)

otimotlapololti + : todas las vezes que te desatinaste. (2 Inizquipa


otimotlapololti)

otinechmocnelili : doyte gracias por la merced que me heziste. (2)

otiquitlaco + : lo que cometiste poco tiempo a, o lo que no ha mucho que


cometiste pecando. (2 Inquiyenica otiquitlaco)

otlaan : arraigada cosa assi. (1)

otlacalac : embocado. (1)

otlacalanta : ha aclarado eltié[m]po despues dela té[m]pestad del aguacero. (2)

otlacalanta = : = otlaneztimoman (2 otlacalanta) = otlaztayac (2 otlacalanta)


= otlanaliuhta (2 otlacalanta) = otlachipahuac (2 otlacalanta)

otlacatl : nacido. (1)

otlachipahuac : lo mesmo es que otlacalanta. (2 Otlachipauac)

otlachiquihuitl : cesto, o canasto de cañas maciças (2 Otlachiquiuitl) cesta


grande. (1 otlachiquiuitl)

otlachiquihuitl + : cesta grande. (1 vei otlachiquiuitl)

otlachiquiuhtontli : cesta pequeña. (1)

otlacmauhtia, nin : atronarse o espantarse del trueno o de cosa seme-jante. (1)

otlacuac + : nohizo sino comer e yrse. & sic de alijs. (2 çantequitl otlaquac
o niman oya)

otlacualcantix : lo mesmo es que otlamattimoman. (2 Otlaqualcantix) assosegarse


el ayre y la tempestad. (1 otlaqualcantix)

otlacualoc + : despues de comer. (1 yniquac otlaqualoc)


otlaczac : estar armado el aguacero grande y rezio. (2 Otlacçac) armarse el
aguacero con tempestad. (1 otlacçac)

otlaimmantic : lo mismo es que oimmantic. (2)

otlaimmantic + : y venido, o llegado ya el tiempo determinado. (2 Auh inyeimman,


yn otlaimmantic)

otlamattimoman : cessar la tempestad, o sosegar se el tiempo. (2) assosegarse el


ayre y la tempestad. (1)

otlamattimoman = : = otlacualcantix (2 otlamattimoman)

otlamaxac : encruzijada de caminos. (2) encruzijada de caminos. (1)

otlamaxalco : idem. (Otlamaxac: encruzijada de caminos.) (2)

otlami : hombre impotente para engendrar. (2)

otlamicti : ympotente para engendrar. (1)

otlanaliuhta : lo mesmo es que otlacalanta. (2)

otlanentlan : auer hecho todo lo possible en algú[n] negocio, y no aprouechar


nada. (2) esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun negocio, paraque
ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1)

otlaneztimoman : lo mismo es que otlacalanta. (2)

otlapalhuaztli : hoz para segar. (2) hoce para segar. (1)

otlapaliuhcat metztli : luna llena. (2)

otlapaliuhcatmetztli : luna llena. (1)

otlatl : caña maciça y rezia. (2) caña maciça. (1)

otlatoca, n : caminar, o yr cundiendo mucho la mancha. prete: onotlatocac. (2)


peregrinar. (1) caminar. (1)

otlatocac : caminante, o la mancha que acundido mucho. (2) caminante. (1)


cundida mancha. (1)

otlatocachiahua : cundir la mancha estendiendose. (1 otlatocachiaua)

otlatocaliztli : el acto de caminar. (2) peregrinacion. (1)

otlatocani + : peregrino mucho tiempo. (1 vecauhtica otlatocani)

otlatocat + : antecessor mio. (1 achtopa otlatocat)

otlatopilli : bordon de caña maciça. (1)

otlatoquiliztli : peregrinacion. (1)

otlatoquiztli : idem. (Otlatocaliztli: el acto de caminar.) (2)


otlatzico : arraigada cosa assi. (1)

otlatzihuizcuic : houacho. (2 Otlatziuizcuic) hobacho. (1 otlatziuizcuic)

otlatziuh : esquilmada tierra. (1)

otlaxilia, nite : hechizar a otro, o hazerle errar el camino. prete: oniteotlaxili.


(2) hechizar. (1) desencaminar a otro, haziendole errar el camino. (1) engañar
a alguno, mostrandole otro camino del q[ue] querria seguir. (1)

otlayeyecauh : auer intentado y hecho todo lo possible é[n] algun negocio. (2)
esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun negocio, paraque ouiesse
effecto y no aprouechar nada. (1)

otlayeyecauh = : = ouellalalan (2 otlayeyecauh)

otlaza, n : cegar, o cerrar camino. pr: onotlaz. (2 Otlaça, n) atajar, cerrar el


camino. (1 n, otlaça) cerrar el camino, haziendo o poniendo señal, paraque no le
figan ni vayan por el. (1 n, otlaça)

otlazaliztli : atajo tal. (1 otlaçaliztli)

otlazani : atajador assi. (1 otlaçani)

otlazotic immoyollotzi : hago gracias a vuestra merced. (2 Otlaçotic


ymmoyollotzi)

otlaztayac : lo mesmo es que otlacalanta. (2)

otlemic : abrasada cosa assi. (1)

otli : camino, generalmente. (2) via, camino. (1) camino. (1)

otli + : camino aspero y pedregoso. (2 Teyo otli) camino que va a alguna casa.
(1 techá[n] calaqui otli) camino que va a alguna casa. (1 techanyauh otli)
camino aspero. (1 ouititicac otli) camino ancho. (1 patlauac otli) camino
trabajoso delos pecadores. (1 tecentlaueliltiliz otli) camino, o senda que va
aparar a alguna casa. (2 Techan calaqui otli) camino aspero. (1 ouiticac otli)
idem. (Techan calaqui otli: camino, o senda que va aparar a alguna casa.) (2
Techan yauh otli) camino o suelo muy llano, barrido y limpio. (2 Ichicticac otli)
camino, o suelo muy barrido y limpio. (2 Tetzcaliuhticac otli) camino llano y
limpio. (1 qualli otli) suelo o camino bien limpio y barrido. (1 hichicticac,
tetzcaliuhticac yn otli) camino llano y limpio. (1 ychicticac otli)
otli +, nic : atajar, cerrar el camino. (1 nic, tzaqua yn otli)

otli nictoca : caminar. prete: otlionictocac. (2) caminar. (1) caminar. (1)

otli nictotoca : espaciarse por via de recreacion o passatiempo. (1)

otli quitocani : caminante, o viandante. (2)

otli tlama : enderecho del camino, o seguir el camino s. yras camino derecho,
sin te apartar, a vna parte ni aotra. i. recto tramite incedes. (2)

otli tlatzacutli : cerrado camino. (1)

otlica : por el camino, o enel camino. (2) robar salteando. (1)


otlica tenamoyaliztli : robo del que saltea. (1)

otlica tenamoyani : robador. (1)

otlica tlatquitl : esclauina, o ropa de camino. (2) papahigo. (1)


escla[v]ina. (1)

otoca, n : caminar, o yr por el camino. preterito: onotocac. (2) caminar. (1)

otocac : caminante. (2) caminante. (1) passajero, o caminante. (1)

otonalhuac : abochornadas miesses. (1)

otonalmic : abrasada cosa assi. (1)

otoyauh : derramada cosa assi. (1)

otro + : virrey. (1 rey por otro)

otubre + : otubre mes. (1 metztli otubre)

otzacua, n : cegar, o cerrar el camino. preterito: onotzacu. (2 Otzaqua, n)


atajar, cerrar el camino. (1 n, otzaqua) cerrar el camino, haziendo o poniendo
señal, paraque no le figan ni vayan por el. (1 n, otzaqua)

otzacualiztli : atajo tal. (1 otzaqualiztli)

otzacuani : atajador assi. (1 otzaquani)

otzomman : miesses. (1)

otzontepehuac : espiga de trigo mocha, o cosa semejante. (2 Otzontepeuac)

otzontepehuac centlaquechcuitl : espiga de trigo mocha. (1 otzontepeuac


centlaq[ue]chcuitl)

otzti, n : empreñarse. (1)

otztia, n : empreñarse. preteri: onotztic. (2) empreñarse. (1)


otztia, nite : empreñar a otra. prete: oniteotzti. (2) empreñar. (1)

otztia.nite, ittetia, nitla : empreñar. (1)

otztiliztli : preñez. (2) preñez. (1)

otztli : preñada. (2) empreñada. (1) preñada. (1)

otzyotl : preñez. (2) preñez. (1)

ouctz initozqui : tener perdida la habla el enfermo. (2 Ouctz inituzqui)

ouehuetzi : nones. (1 oueuetzi)

oueix metztli : luna llena. (2) luna llena. (1)


ouel mic : muerto del todo. (2)

ouel nitlatlatzihuiti : guay demi, desdichado demi y sin ventura. interjection. (2


Ouel nitlatlatziuiti)

ouel tlatlatlan : lo mesmo es qne otlayeycauh. (2)

ouellalalan : lo mesmo es que otlayeyecauh. (2)

ouellallallan : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun negocio,


paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1)

ouelmic : muerto del todo. (1)

ouelnitlatlatzihuiti : guay, interjec[t]ion. (1 ovelnitlatlatziuiti)

oueltlatlatlan : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun negocio,


paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1)

ouetz initozqui : perder la habla el enfermo. (1 ouetz ynitozqui)

oxio tzontli : cabellos emplastados con resina. (2 Oxio tzuntli) cabellos


emplastados con resina. (1 oxio tzuntli)

oxitin : auentado ganado. (1)

oxitl : vnguento hecho de trementina. (2) vnguento. (1)

oxiutia, nitla : vntar con ese vnguento. prete: onitlauxiuti. (2)

oxxiuhtia, n : tener edad de dos años, o tardar dos años en alguna parte. pr:
onoxxiuhti. (2)

oxxiuhtia cahuallo : potro de dos años. (2 Oxxiuhtia cauallo)

oya, nitla : descaxcar piñas de piñones. (1)

oya + : nohizo sino comer e yrse. & sic de alijs. (2 çantequitl otlaquac o
niman oya)

oyahualiuh metztli : luna que esta ya llena. (2 Oyaualiuh metztli) luna llena.
(1 oyaualiuh metztli)

oyahualoliztli : rodeo de camino. (2 Oyaualoliztli) rodeo decamino. (1


oyaualoliztli)

oyametl : abeto arbol de que se coge el olio de aueto. (2) cedro. (1)

oyehuati + : cosa insufficiente y falta, o persona de quien no se haze caso.


(2 Acan oyeuati)

oyeiuhco : assi assi, sonriendose. (2)

oyeiuhcono : assi assi, sonriendose. (1)


oyeiuho : idem. del que se sonrie. (Oyeiuhco: assi assi, sonriendose.) (2)
assi assi, sonriendose. (1)

oyenechca + : en otro tiempo. (1 oc oyenechca)

oyequene + : despues que ya finalmente, o despues que de hecho. (2 In


oyequene)

oyequene huel omotlanalhui : ya de veras esta el enfermo muy alcabo. (2 Oyequene


vel omotlanalhui)

oyequene huelninotlanalhui : peor o mas peligroso estar. (1 oyequene


velninotlanalhui)

oyetix : flaca cosa, sin virtud ni fuerças. (2) flaca, cosa sin fuerças ni
animo, o couarde. (1)

oyeuecauhcatca + : en otro tiempo. (1 oc oyeuecauhcatca)

oyez : hao. (1 oyes)

oyol : alçado assi. (1)

oyolo tetix : ostinado confirmado en mal. (1)

oyoo : asi asi, del que esta enojado, o desabrido conel que haze la cosa mal
hecha. (2 Oiuho) assi assi, sonriendose. (1 oiuho)

oyoquiyo : assi assi, del que esta enojado. (1 oiuhquio)

oyouhtinemi, n : andar bramando. (1)

oyuhonxihuitl + : despues de dos años o despues de passados dos años. (1 yn


oyuhonxiuitl)

oyuintic + : loçano o gallardo. (1 yuhquin oyuintic)

oyyax : guero hueuo. (1)

oza, nin : vntarse desta manera. preterito: oninoçac. (2 Oça, nin)


oza, nite : vntar o embixar a otro. preterito: onite oçac. (2 Oça, nite) vntar.
(1 nite, oça) vngir. (1 nite, oça)

ozcalia, nin : resuscitar levántarse. (1) aprovechar en algo. (1)


desembriagarse. (1) rebiuir. (1)

ozcalia + : tonto desuariado. (2 Amo ozcalia)


ozcalia +, n : mejorar en dolencia. (1 yeni, nozcalia)
ozcalia +, nin : idem. preterito: occeppa oninozcali. (Occeppa niyuli:
resuscitar, o tornar abiuir. pret: occeppa oniyul.) (2 Occepa ninozcalia)

ozcoa, nin : escalentarse al fuego. (1) callentarse al fuego. pret: oninozco.


(2) calentarse al fuego. (1)

ozo, an : oquiça es o fue assi. (2 Anoço yui)


ozo, nin : sangrarme. (1 nin, oço)
ozomatli : gatopaus. (1 vçumatli) mona animal conocido. (1 oçumatli) mico, o
ximia. (2 Oçumatli) mico, o ximia. &c. (2 Vçumatli)

ozomatli + : mono, animal conocido. (2 Oquich oçomatli)

ozoquitiac : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1


oçoquitiac)

oztlac nictoloa, n : hazerse me la boca agua. (1)

oztoa : raposa. (2) raposa. (2 Vztoa)

oztoc : escondrijo de fieras. (1) cueua o escondrijo. (2)

oztocayotl : mineral, cosa de minero [scilicet] de qualquier cosa que se saca


debaxo dela tierra. (1) cosa de cueua, o de minero. (2)

oztohua : raposa. (1 oztoua) idem. (Vztoa: raposa.) (2 Vztoua) raposa. (2


Oztoua)

oztomeca + : requa. (1 centlamantin oztomeca cauallome)

oztomeca cahuallo pixqui : harriero. (1 oztomeca cauallo pixqui)

oztomeca cahuallopixqui : harriero. (2 Oztomeca cauallopixqui)

oztomeca calli : venta. (1)

oztomecachixqui : ventero desta . (1)

oztomecapixqui : harriero. (1) idem. (Oztomeca cauallopixqui: harriero.) (2)

oztomecati, n : mercadear. (1) tratar o mercadear. preteri: onoztomecatic. (2)

oztopilin : junco gordo y largo. (1) junco largo, gordo y redondo. (2)

oztotataca + : minar, hazer mina. (1 ei, tlallan oztotataca)

oztotatacac + : minador. (1 tlallan oztotatacac)

oztotatacani + : minador. (1 tlallan oztotatacani)

oztotl : cueua. (1) cauerna o cueua. (1) cueua o cauerna. (2)

oztotl + : minero, o cueua de plata. (2 Iztac teocuitla oztotl) minero de oro.


(2 Cuztic teocuitla oztotl)

oztotla : cauernoso lugar. (1) lugar cauernoso y lleno de cueuas. (2)

oztoyo : cauernoso lugar. (1) cauernoso lugar, o lleno de cueuas. (2)

oztuua : idem. (Vztoua: idem. (Vztoa: raposa.)) (2 Vztuua)

pa : en, preposicion. (1) es preposicion, la qual siempre se pospone alos


nombres, en esta legua y quiere dezir, en. (2) de, o del, denotando persona, s:
en composicion. (1)
pa, ni : deseredar. (1) deseredado. (1) deseredamiento. (1) boluer la cara
por no ver a otro. (1) aculla. (1) buelto assi. (1) aculla, o aesta parte.
aduerbio. (2) poner allende o en otro lugar. (1)
pa, nitla : teñiralgo có[n] tinta o colores de tintoreros. prete: onitlapa. (2)
teñir de color. (1)

pa + : cabellos crespos que vá[n] hazia arriba. (2 Aco pa ytztiuh tzuntli)

paatica : con aguas o vnguentos suaues y olorosos. (2)

paatica = : = pahatica (2 paatica)

paatl : agua rosada. vnguento suaue, o cosa semejante para recrear el cuerpo.
(2)

paatl = : = pahatl (2 paatl)

pablo + : tambien dize lo mismo sant pablo. (2 Noiuhquimitalhuia yn sant pablo)

pac : en, preposicion. (1) es preposicion como la de arriba. y quiere dezir, en,
o encima. (2)

paca, nitla : lauar algo, o batanar paños o sayales. pre: onitlapacac. vel.
onitlapac. (2) batanar. (1)

pacalli : tienda de vnguentos. (1 pahcalli) botica de medicinas. (1) botica, o


tienda de medicinas. (2)

pacayeliztli : salud. (1)

pacca : prosperamente. (1) alegremente. (1) alegremente. (2)

pacca celia, nic : enpaciencia recebir algo. (1)


pacca celia, nitla : enpaciencia recebir algo. (1)

pacca machtia, nite : enseñar doctrinando y auisando con amor y con paciencia.
(1)

pacca nite, machtia : doctrinar con benignidad y paciencia. (1)

pacca yuian : mansa y pacificamente. (2)

paccacaqui, nitla : oyr algo de buena gana. prete: onitlapaccacac. (2) admitir
lo que le dize, o haze. (1)

paccacelia, nitla : recebir con paciencia, o alegremente alguna cosa. pre:


onitlapaccaceli. (2) recebir en paciencia y con alegria las aduersidades. (1)

paccachihua, nic : hazer algo con alegria. preteri: onicpaccachiuh. (2


Paccachiua, nic)

paccaihiyohuia, nitla : padecer o recebir en paciencia algun trabajo. pre:


onitlapaccaihioui. (2 Paccayhiouia, nitla) recebir en paciencia y con alegria las
aduersidades. (1 nitla, paccaihiyouia) sufrir algo con paciencia y alegremente.
(1 nitla, paccaihiyouia)
paccaitta, nite : mirar a otro con buen semblante y con alegria. pre:
onitepaccaittac. (2) mirar a otro con alegria; i; con afection y amor, o con buen
semblante. (1)

paccamachtia, nite : enseñar con alegria y paciencia. pr: onitepaccamachti. (2)

paccanecehuiliztli : descanso. (1 paccaneceuiliztli) descanso, o reposo alegre


y con contentamiento. (2 Paccaneceuiliztli)

paccanemi, ni : biuir alegre y contento. prete: onipaccanen. (2) paz tener. (1)

paccanemiliztica : saludablemente. (1)

paccanemiliztli : paz. (1) vida alegre y con contentamiento. (2)

paccanotza, nite : hablar a otro con buen semblá[n]te y con alegria. pre:
onitepaccanotz. (2)

pacha : lanudo. (1) cosa lanuda, o que tienemucho pelo. (2)

pachichihua, ni : componer medicinas para curar. pr: onipachichiuh. (2 Pachichiua,


ni) componer medicinas. (1 ni, pachichiua)

pachichihualiztli : composicion tal. (1 pachichiualiztli)

pachichihuani : componedor desta manera o boticario. (1 pachichiuani)

pachichina, nitla : chupar alguna cosa. preterito: onitlapachichin. (2) chupar


algo. (1)

pachichiuhqui : boticario. (1) boticario. (2)

pachihui : assiento hazer el edificio. (1 pachiui) hazer assiento el edificio.


(2 Pachiui) hundirse algo, assi como la sepultura, el atabal, la casa, o la
troxa. pre: opachiuh. (2 Pachiui) hundirse o abollarse el atabal o petaca por se
auer asentado sobre ella. (1 pachiui) hundir se la tierra, casa o troxe. (1
pachiui)
pachihui, ani : glotonear. (1 ani, pachiui)
pachihui, ni : hartarse. (1 nipachiui) hartarse de vianda, o estar satisfecho.
(2 Pachiui, ni) satisfazerse o hartarse. (1 ni, pachiui)

pachihui + : sumirse la sepultura. (1 actiuetzi pachiui) descontentarse de


algo. (1 amonoyollo pachiui) mas contenta te con esto. (2 Maçan ic pachiui
ymmoyollo)
pachihui +, ni : estrañarse. (1 atetech nipachiui) acercarse ala posada el
caminante. (1 yeitech nipachiui) allegarse, o acercarse aotro. p: tetech
onipachiuh. (2 Tetech nipachiui) idé[m]. pre: yeitech onompachiuh. &c. (2 Yeitech
nompachiui, vel, yeitech nipachiui)

pachihuia, ninote : asechar o espiar a otro. preteri: oninotepachiui. (2


Pachiuia, ninote) assechar o acechar a otro. (1 ninote, pachiuia)
pachihuia, note : assechar o acechar a otro. (1 note, pachiuia)

pachihuilizti : hartura. (1 pachiuilizti)


pachihuiliztli : hundimiento assi. (1 pachiuiliztli) hartura del que esta harto
de comida y satisfecho, o hundimiento de sepultura, atabal, casa o troxa. &c. (2
Pachiuiliztli)

pachihuini + : gloton. (1 amo pachiuini) gloton, que no se satisfaze con quanto


come. (2 Amo pachiuini)

pachihuitia, nite : hartar o satisfazer a otro. prete: onitepachiuiti. (2


Pachiuitia, nite) hartar. (1 nite, pachiuitia)

pachilhuia, nitetla : apretar o apezgar algo a otro pre: onitetlapachilhui. (2)

pachiuhqui : harto assi. (1) relleno y harto. (1) harto de manjares, o


satisfecho. (2)

pachiuhtica noyollo : estar contento y satisfecho mi coraçon. (2)

pachoa, nic : hundir tierra. (1)


pachoa, nino : abaxarse, inclinando el cuerpo, o apretarse la barriga. &c. pre:
oninopacho. (2) ynclina se. (1) agaçaparse. (1) abaxarse inclinandose. (1)
pachoa, nite : regir, o gouernar a otros, o apretar a alguna persona. pret:
onitepacho. (2) abad ser. (1) gouernar. (1) ynclinar o hazer inclinar a otro.
(1) regir. (1) enseñorearse. (1)
pachoa, nitla : gouernar, o apretar algo, o estar la gallina sobre los hueuos.
prete: onitlapacho. (2) espessar o ayuntar en vno, como haziendo seto de cañas,
casa de paja o tela de manta; &c. (1) apretar algo. (1)
pachoa, notech nic : ayuntar o juntar consigo la madre a su hijo apretandolo con
los braços. (1)

pachoa + : reprehender. (1 ytztic cecec tetech nic, pachoa) arrimarme yo a otro.


(1 tetech nino, pachoa)
pachoa +, nic : corregir, o castigar a otro. p: itzticatltzitzicaztlitetech
onicpacho. metaphora. (2 Itztic atltzitzicaztlitetech nicpachoa) rep[re]hé[n]der
y castigar aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph. (2 Vitztli omitl
tetech nicpachoa) castigar, corregir y reprehender a otro. p: tzitzicaztli tetech
onicpacho. (2 Tzitzicaztli tetech nicpachoa) reprehender. (1 omitl tzitzicaztli
tetech nicpachoa) emmendar castigando. (1 tzitzicaztli tetech nicpachoa) allegar
o acercar hazia si alguna cosa. (1 notech nicpachoa) empobrecer a otro. (1 cococ
teopuhqui tetech nicpachoa) corregir y cafligar a otro. preterito: omitl
tzitzicaztli tetech onicpacho. (2 Omití tzitzicaztli tetech nicpachoa) idem.
preteri: vitztli tzitzicaztli tetech onicpacho. (Vitztli omitl tetech nicpachoa:
rep[re]hé[n]der y castigar aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph.) (2
Vitztli, tzitzicaztli tetech nicpachoa)
pachoa +, nino : allegarse, o acercarse aotro. pre: tetech oninopacho. (2 Tetech
ninopachoa)

pachoa, + : aplicar, o allegar algo junto asi. prete: notech onicpacho. (2


Pachoa, notech nic)

pachoa, notech nic : aplicar, o allegar algo junto asi. prete: notech onicpacho.
(2)

pacholiztli + : el acto de ayuntar vna cosa a otra, o con otra. (2 Tlanetech


pacholiztli)

pacholoni : sudito o sujeto. (1) subdito, o vasallo. (2)


pachtli : yerua que se cria enlos arboles. (1) marhojo o moho delos arboles.
(1) malhojo, o cierta yerua que se cria y cuelga enlos arboles. (2)

pacqui : plazentero y alegre. (2)

pactaliztli + : ocio por ociosidad. (1 çan pactaliztli)

pactani : saluo de peligro. (1)

pacteca, nite : enxabonar, o baldonar a otro. pret: onitepactecac. (2) afrentar


o enxabonar y baldonar a otro. (1) enxabonar, baldonar o reprehender a alguno.
(1)

pactia, nic : fruir de algo, o tener mucho plazer y contentamiento con alguna
cosa. preterito: onicpacti. (2) consolarse dandose a todo plazer. (1)
pactia, nite : dar plazer a otro. pret: onitepacti. (2) complazer aotro. (1)

pactica : segura cosa. (1)


pactica, ni : estar alegre y contento. preterito: onipacticatca. (2) quedo
estar, de cosas animadas. (1)

pactica in notlacaquia : juizio bueno tener y sano. (1 pactica yn notlacaquia)

pactica innotlacaquia : sano de juyzio. (1 pactica ynnotlacaquia) tener sano el


juizio el que esta enfermo. (2)

pactinemi : loçano o gallardo. (1) rezio no doliente. (1) pacifico, que esta en
paz. (1)
pactinemi, ni : tener salud, o andar alegre y contento. prete: onipactinenca.
vel. onipactinemia (2)

pactinemi + : mas valer. (1 occenca ni, pactinemi)

pactinemiliztli : loçania assi. (1) reziura desta manera. (1) salud. (1)
contentamiento assi. (2)

pacxixitli : cierto paxaro. (2)

pacyo acaltontli : lançadera de texedor. (1)

pacyotl : trama de tela. (1)

pacyotl + : malenconia. (1 atle pacyotl)

paczotlahua, nite : enxabonar o baldonar a otro. pre: onitepacçotlauh. (2


Pacçotlaua, nite) afrentar o enxabonar y baldonar a otro. (1 nite, pacçotlaua)
enxabonar, baldonar o reprehender a alguno. (1 nite, pacçotlaua)

padre + : legacia assi. (1 santo padre ytetitlaniz) bula del sancto padre. (1
ytetlacolilitzin sancto padre) delegado. (1 ytitlá[n] yyxiptla ypatillo yn sancto
padre) legado del papa. (1 santo padre ytitlan) ley del pontifice. (1 santo
padre ytenauatiltzin) papa. (1 sancto padre)

pahatica : lo mesmo es que paatica. (2)

pahatl : lo mesmo es que paatl. (2)


pahi, ni : tomar xaraue. (1 ni, pahy)

pahitia, nite : empónçoñar dar a beuer ponçoña. (1 nite, pahytia)

pahuaci, nitla : cozer algo en olla, o en cosa semejante. pre: onitlapauaz. (2


Pauaci, nitla) cozer algo. (1 nitla, pauaci)

pahuatl : fruta generalmente. (1 pauatl) fruta. (2 Pauatl)

pahuetzi, ni : lo mesmo es que panuetzi. preterito: onipauetz. (2 Pauetzi, ni)

pahuia, nic : maxcar elpan alos niños. (1 nicpauia yn piltzintli)


pahuia, nite : maxcar la madre asu chiquillo lo que le ha de dar a comer. pr:
onitepaui. (2 Pauia, nite)

pahuilmanilia, nitla : ceuar los peces. (1 nitla, pauilmanilia) ceuar aues para
caçarlas. (1 nitla, pauilmanilia)

pai, ni : tomar o beuer purga, o xaraue. preteri: onipaic. (2 Pay, ni) beuer
purga o cosa semejante. (1)

paina, ni : correr ligeramente. pre: onipain. (2 Payna, ni) correr. (1) correr
ligeramente. (1)

painaliztli : el acto decorrer suelta y ligeramente (2 Paynaliztli)

painaltia, nite : hazer correr a otro desta manera (2 Paynaltia, nite) correr
hazer a otro. (1)

painani : ligero de pies. (1) corredor que corre. (1) el que corre
ligeramente. (2 Paynani)

paini : beuedor tal. (1)

paitia, nino : tomar, o beuer purga, o ponçoña xaraue, o cosa asi. pre:
oninopaiti. (2 Paytia, nino) beuer purga o cosa semejante. (1) beuer o tomar
ponçoña. (1) tomar xaraue. (1 nino, paytia)
paitia, nite : dar purga, o ponçoña a otro. preteri: onitepayti. (2 Paytia,
nite) dar a beuer purga o ponçoña. (1)

paiximatqui : erbolario. (1)

palanaltia, nic : podrecer algo. preteri: onicpalanalti. (2)


palanaltia, nite : podrecer a otra cosa. (1)
palanaltia, nitla : idem. o tener podrido lo suyo. prete: onitlapalanalti.
(Palanaltia, nic: podrecer algo. preteri: onicpalanalti.) (2) podrido tener lo
suyo. (1) podrecer a otra cosa. (1)

palanca pozahualiztli : hinchazon de podre. (1 palanca poçaualiztli)

palancapozahualiztli : hinchazon de postema. (2 Palancapuçaualiztli)

palani, ni : podrecerse. pret: onipalan. (2) podrecerse. (1)

palani + : podrecerse del todo. (1 velni, palani)

palaniliztli : podre. (1)


palaniltia, nitla : podrecer algo. preterito: onitlapalanilti. (2) podrecer a
otra cosa. (1)

palanini : podrido. (1) cosaque se pudre, o podrece. (2)

palanqui : podrido. (1) cosa podrida. (2)

palax yoyopehuiliztli : postilla de sarna. (2 Palax yoyopeuiliztli)

palaxtli + : llaga de herida de espada o de palo. (1 teuitecca palaxtli)


llaga con materia. (1 timallo palaxtli)

palaxyopehuiliztli : postilla de sarna. (1 palaxyopeuiliztli)

palaxyoyopehui : postilloso lleno de postillas. (1 palaxyoyopeui) el que tiene


postillas de sarna. (2 Palaxyoyopeui)

palehuia, anite : desfauorecer o no ayudar a otro. prete: aonitepaleui. (2


Anitepaleuia)
palehuia, nech : aprouechar me alguna cosa. (1 nechpaleuia) serme fauorable y
prouechosa alguna cosa. pret: onechpaleui. (2 Paleuia, nech)
palehuia, nino : fauorecer y ayudar ami mesmo. prete: oninopaleui. (2 Paleuia,
nino)
palehuia, nite : ayudar a otro. pre: onitepaleui. (2 Paleuia, nite) ayudar a
otro. (1 nite, paleuia) obrar en vno. (1 nite, paleuia) fauorecer socorriendo a
otro en algun peligro. (1 nite, paleuia) fauorecer como quiera o ayudar. (1 nite,
paleuia) socorrer. (1 nite, paleuia) bien hazer a alguno. (1 nite, paleuia)

palehuiloni : fauorable cosa. (1 paleuiloni) cosa digna deser fauorecida y


ayudada. (2 Paleuiloni)

palli : barro negro para teñir. (1) barro negro para teñir ropa. (2)

paloa, nitla : gustar algun manjar, o mojar el pan en algun potaje, o salsa.
pret: onitlapalo. (2) prouar el manjar. (1) gustar. (1)

palti, ni : mojarme. pret: onipaltic. (2) mojarse. (1) mojarse. (1)

palti + : mojarse por de dentro. (1 tlanipa ni, palti) mojarse por de dentro.
(1 tlani ni, palti)
palti +, ni : mojarse mucho. (1 cenca nipalti)

paltia, ni : idem. preteri: onipaltix. vel. onipaltic. vel. onipaltiac.


(Palti, ni: mojarme. pret: onipaltic.) (2)

paltic : mojado assi. (1) mojado. (1) fina cosa como grana. (1) cosa mojada.
(2)

paltic + : flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 amotla paltic)

paltic chalchihuitl : piedra preciosa casi como esmeralda. (2 Paltic chalchiuitl)

paltic xoxouhqui : reziente cosa fresca. (1)

paltilia, nite : mojar a otro. pret: onitepaltili. (2) [m]ojar a otro echandole
agua. (1) mojar a otra cosa. (1)
paltilia, nitla : mojar algo. pret: onitlapaltili. (2) mojar a otra cosa. (1)
remojar. (1)

paltiliztli : mojadura. (1) mojadura assi. (2)

pamaca, nite : ayuda echar o melezina. (1) dar ayuda, o medicina al enfermo.
prete: onitepamacac. (2)

pamaca +, nite : echar melezina o xeringa. (1 tetlá[n]pa nitepamaca) ayuda echar


o melezina. (1 tecuitlapampa nitepamaca)

pamictia, nino : tomar ponçoña para matarse. pre: oninopamicti. (2) beuer o tomar
ponçoña. (1)
pamictia, nite : empónçoñar dar a beuer ponçoña. (1)

pammatlacpohualli + : seys cientos. (2 Centzuntli y pammatlacpoalli)

pan + : amar a su hijo, assi como a joya, o piedra preciosa. (2 Cozcateuh


quetzalteuh y pan nicmati)

pan huetzi, ni : sudar. (1 ni, pan vetzi)

panahuia, nic : traspassar mandamiento, o ley. pret: onicpanaui. (2 Panauia, nic)


panahuia, nite : vencer, o sobrepujar a otros, o ser mayor que ellos, o pasar alos
que van adelante caminando, o passar dela otra parte del rio a alguno, en barca, o
acuestas. preterito: onitepanaui. (2 Panauia, nite) auentajar o sobrepujar a
otro. (1 nite, panauia) passar alos delanteros que caminan. (1 nite, panauia)
passar a otro én barca o acuestas, dela otra parte del río. (1 nite, panauia)
sujuzgar. (1 nite, panauia) sobrepujar. (1 nite, panauia) sojuzgar a otro,
venciendolo. (1 nite, panauia) vencer. (1 nite, panauia) sobrar sobrepujando. (1
nite, panauia) passarse de largo. (1 nite, panauia)
panahuia, nitla : escurecer otra cosa con mayor luz. (1 nitla, panauia)

panahuia in nahuatilli, nic : traspassar mandamiento de alguno. (1 nic,


panauia in nauatilli)

panahuilo : sobrepujado. (1 panauilo)


panahuilo, ni : vencido ser. (1 ni, panauilo)

panahuiltia, nic : auentajar, o tener en mas vna cosa que otra. prete:
onicpanauilti. (2 Panauiltia, nic) auéntajar o mejorar aotro, o estimar y tener
én mas vna cosa mas que otra. (1 nic, panauiltia)
panahuiltia, nitla : estimar vna cosa mas que otra. (1 nitla, panauiltia)
posponer. (1 nitla, panauiltia)

panahuiltoca, ninote : preferirse y anteponerse a los otros. prete:


oninotepanauiltocac. (2 Panauiltoca, ninote) cobdiciar ser mas auentajado que
otro. (1 ninote, panauiltoca)

panahuitica, nitla : sobrepujar, o ser mas alto que los otros. pret:
onitepanauiticatca. (2 Panauitica, nitla) estar encima sobrepujando a otros. (1
nitla, panauitica)

panahuitiquiza, nite : passar de largo el que camina. prete: onitepanauitiquiz. (2


Panauitiquiça, nite) passarse de largo. (1 nite, panauitiquiça) passar
caminando. (1 nite, panauitiquiça)
panahuitiuh, nite : lleuar la ventaja alos que caminan. pret: onitepanauitia.
(2 Panauitiuh, nite) auentajase én algo. (1 nite, panauitiuh)

panamacac : vendedor de vnguentos. (1 pahnamacac) boticario, o vendedor de


medicinas (2)

panamacani : boticario. (1) idem. (Panamacac: boticario, o vendedor de


medicinas) (2)

panamacoyan : tienda de vnguentos. (1 pahnamacoyan) botica de medicinas. (1)


botica, o tienda de medicinas. (2)

pancholoa, ni : saltar. prete: onipancholo. (2) saltar. (1)

pancholoani : saltador. (1) saltador. (2)

panchololiztli : salto. (2)

pancholoqui : saltador. (2)

panehua + : silla de cauallo o mula. (1 cauallo paneua ycpalli) sillero que


las haze. (1 cauallo paneua ycpalchiuhqui)

panhuetzi, ni : alcançar honra, o encumbrar sierra, o cuesta. pre: onipanuetz. (2


Panuetzi, ni) encumbrarse en honra. (1 ni, panuetzi) encumbrar; llegar alo alto
dela sierra. (1 ni, panuetzi)

panhuetzi + : salir de baxo del agua. (1 nival, panuetzi)

panhuetzi =, ni : = pahuetzi (2 panuetzi )

panhuetzi, nihual : salir de baxo del agua. preterito: oniualpanuetz. (2


Panuetzi, niual)

panhuetzqui : encumbrado assi. (1 panuetzqui) encumbrado. (1 panuetzqui)


encumbrado. (2 Panuetzqui)

panhuetztica, ni : estar encumbrado sobre otros. (2 Panuetztica, ni) estar


encima sobrepujando a otros. (1 ni, panuetztica)

panhuetztica + : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1 yyuca


panuetztica) idem. (Iyuca panquiztica: cosa que sobrepuja alas otras) (2 Iyuca
panuetztica)

panhuetztiuh, ni : cuesta arriba yr. (1 ni, panuetztiuh)

pani : de fuera énla sobre haz o encima. (1) encima, o por defuera enla
sobre haz. (2)

pani ehuacayotl : limpiaduras. (1 pani euacayotl)

pani ilpitza, nitla : soplar por encima, o por defuera. prete: onitlapani ylpitz.
(2)

pani nextia, nicual : descubrir lo que tenia eñ[e]l coraçon. pre: oniqualpani
nexti. (2)
pani nextia, nitla : idem. pr: onitlapani nexti. (Pani nextia, niqual:
descubrir lo que tenia eñ[e]l coraçon. pre: oniqualpani nexti.) (2)

pani nezqui : patente cosa. (1) publica, cosa patente. (1) cosa patente y
manifiesta. (2)

pani ni, tlacati : nacer por fuera. (1)

pani ni, tlacuiloa : sobre escreuir. (1)

pani ni, tlalpitza : soplar a fuera. (1)

pani nic, tlalia : poner encima. (1)

pani nica : estar encima. (1)

pani nite, tlalia : preferir o ánteponer. (1)

pani nitla tlalia : pronunciar. (1)

pani tlatlaliliztli : pronunciacion. (1)

pani tlaza, nic : descubrir secreto, o publicar algo pre: onicpanitlaz. (2 Pani
tlaça, nic)

pani, ilpitza, nitla : soplar a fuera. (1 nitla, pani, ylpitza)

pania, nitla : echar salsa de axi, o de miel sobre las poleadas, atolli, o
pinolli. prete: onitlapani. (2) sobrehusa echar al atol o al pinol. (1) echar
sobre husa de axi o de miel, ala maçamorra, o al pinol. (1)

panica : manifiesto ser. (1)

panipa : de fuera énla sobre haz o encima. (1) exteriormente, o por defuera.
(2)

panitia, nechmo : quadrarme o estarme bien alguna cosa. pre: onechmopaniti. (2)

panitlaza, nitla : diuulgar o publicar algo. (1 nitla, panitlaça)

panitlaza =, nic : = pantlaza (2 panitlaça o encú[m]brar sierra )

pano, ni : passar el rio apie, o nadando, o en barca. pre: onipanoc. (2) nadar,
passando de vn cabo a otro. (1)

pano +, ni : nauegar con remos. (1 auictica nipano) nauegar con velas


tendidas. (1 quachpanyoacalli yc nipano)

panoa +, nitla : lo mesmo es que cenneloa. preterito: onitlacennepano. (2 Cenne


panoa, nitla)

panoayan : vado. (1) vado por dó[n]de sevadea ypassa el rio. (2)

panocuia, nic : lleuar la mercaduria a todos los mercados para emplearla, o el


que á[n]da todas las casas, para algun efecto, o andar de casa en casa. pre:
onicpanocui. (2)
panohua + : nauegable cosa. (1 vei oncan panoua)

panohuani : passaje de naue o de barca, s: el precio. (1 panouani) passaje o


flete de nao. (2 Panouani)

panoliztli + : nauegacion. (1 acaltica panoliztli) nauegacion. (2 Acaltica


panoliztli)

panoni : passajero desta manera. (1) passajero de nauio. (2)

panoni + : passajero desta manera. (1 acaltica panoni) nauegante. (1 acaltica


panoni) nauegante. (2 Acaltica panoni)

panquiztica, ni : sobrepujar alos otros enla estatura. pre: onipanquizticatca. (2)


estar encima sobrepujando a otros. (1)

panquiztica + : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1 yyoca


pá[n]quiztica) cosa que sobrepuja alas otras (2 Iyuca panquiztica)

pantlalia, nitla : ymponer o poner por encima. (1)

pantlatla +, n : doler el pecho, por estar repleto de auer comido mucho. (1


n, el pantlatla)

pantlaxilia, nic : alcançar en cuenta al, que me queria engañar, dandole a


entender su malicia o descubrir a alguno, y dezirle sus defectos. pre:
onicpantlaxili. (2) alcançar en cuenta a otro. (1)
pantlaxilia, nicte : publicar lo que es secreto. (1)

pantlaxtlani, nino : cobdiciar honra. prete: oninopantlaxtlan. (2) cobdiciar


honra. (1)

pantlaza, nic : lo mesmo es que panitlaça. o encú[m]brar sierra. pre:


onicpantlaz. (2 Pantlaça, nic) descobrir o descubrir algo. (1 nic, pantlaça)
encumbrar; llegar alo alto dela sierra. (1 nic, pantlaça) descobrir el secreto
deotro. (1 nic, pantlaça) publicar lo que es secreto. (1 nic, pantlaça)
pantlaza, nino : manifestarse o parecer delante de otros, o ensoberuecerse y
eleuarse. prete: oninopantlaz. (2 Pantlaça, nino) soberuecerse. (1 nino,
pantlaça)
pantlaza, nite : engrandecer o enxalçar a otro. prete: onitepantlaz. (2 Pantlaça,
nite) engrandecer a otro. (1 nite, pantlaça)
pantlaza, nitla : diuulgar o publicar algo. (1 nitlapantlaça) descobrir culpa de
otro por descuido. (1 nitla, pantlaça)

papac + : agua de pies. (2 Necxi papac atl)

papaca, nino : lauarse. pre: oninopapacac. vel. oninopapac. (2)


papaca, nite : enxabonar o baldonar vna muger a otra. pre: onitepapac. (2)
faltas o tachas corporales dezir a otro, afrentándole. (1) baldonar vna muger a
otra, enxabonandola. (1) vituperar. (1) enxabonar, baldonar o reprehender a
alguno. (1) denostar o afrentar. (1)
papaca, nitla : fregar o lauar vasos, o quitar y limpiar hezes. pre: onitlapapac.
(2) hezes quitar. (1) fregar, lauar los vasos. (1)

papachca : cortarse el almendrada, la leche o cosa semejante. (1) cortarse el


almendrada, o otra cosa semejante. pre: opapachcac. (2)
papachcac : cortada leche o almendrada. (1) cortada almendrada. (1) almendrada
cortada, o leche. &c. (2)

papachcatica : idem. (Papachcac: almendrada cortada, o leche. &c.) (2) cortada


leche o almendrada. (1) cortada almendrada. (1)

papachoa, nite : traer las piernas al enfermo, o cosa semejante. pre:


onitepapacho. (2) traer las piernas al enfermo, o apretar qualquier parte del
cuerpo con las manos, para mitigar el dolor; &c. (1)
papachoa, nitla : hinchir recalcando. (1)
papachoa, notech nic : ayuntar o juntar consigo la madre a su hijo apretandolo con
los braços. (1)

papachtic : guedejudo. (2) guedijudo. (1)

papachtli : guedeja, o vedija de cabellos, o de otra cosa assi. (2) guedija de


cabellos o vedija. (1)

papahua : guedejudo. (2 Papaua) guedijudo. (1 papaua)

papahuaque : guedejudos. (2 Papauaque)

papahuia, nitla : dar alaridos có[n] bozes los que baylan enel mitote. pret:
onitlapapaui. (2 Papauia, nitla)

papal : parlon. (2) hablador que habla mucho. (1)

papal + : parlero. (1 tlatetoani, papal)

papalani : persona llena de llagas. (2)


papalani, ni : estar lleno de llagas. pr: onipapalan. (2)

papalca, ni : parlar mucho. (2) parlero ser. (1)

papallotl : parleria. (2) habla desta manera. (1)

papaloa, nino : lamerse o relamerse. preteri: oninopapalo. (2) relamerse. (1)


lamerse. (1)
papaloa, nite : lamer a otro. pre: onitepapalo. (2) lamer a otro. (1)
papaloa, nitla : lamer algo. pre: onitlapapalo. (2) lamer. (1)

papalotepito : mariposa pequeña. (2)

papalotepiton : mariposa pequeña. (1)

papalotl : mariposa. (2) mariposa generalmente. (1)

papalotontli : mariposa pequeña. (2) mariposa pequeña. (1)

papanahuia, nite : passar muchas vezes alos q[ue] van adelante, o passar
muchas vezes o a muchos é[n] barca o acuestas. pre: onitepapanaui. (2 Papanauia,
nite) passar a otro én barca o acuestas, dela otra parte del río. (1 nite,
papanauia)
papanahuia, tito : aporfia hazer algo. (1 tito, papanauia)

papanhuetzi in amatl : passarse el papel, o cosa semejante. pret: opapanuetz. (2


Papanuetzi yn amatl) passarse el papel. (1 papanuetzi in amatl)
papapaca, nite : afrentar o enxabonar y baldonar a otro. (1)

papaqui, ni : tomarplazer y alegrarse. p: onipapac (2) gozarse como quiera.


(1) deleitarse. (1) alegrarse. (1)
papaqui, nic : fruir o gozar de algo muchas vezes. pre: onicpapac. (2)

papaqui +, ni : alegrarme del mal de otro. (1 teca nipapaqui)

papaquilizilhuitl : dia defiesta. (1)

papaquiliztica : alegremente. (2) aplaziblemente. (1) alegremente. (1)

papaquiliztica + : alegremente assi. (1 teca papaquiliztica)

papaquiliztlalhuia, nite : anunciar alegria, o mandar que se alegren todos.


prete: onitepapaquiliztlalhui. (2) mandar que se regozijen todos. (1)

papaquiliztli : gloria. (1) plazer o deleyte. (1) alegria o gozo. (2)


glorificacion tal. (1 papaquil[i]ztli) gozo desta m[a]nera. (1) alegria. (1)

papaquiliztli + : alegria tal. (1 teca papaquiliztli) gloria verdadera. (1


nelli papaquiliztli)

papaquilizxihuitl : año de jubileo. (2 Papaquilizxiuitl)

papaquiltia, nite : dar alegria y contentamiento a otros. (1) hazer plazer a


otro. (1) deleitar a otro. (1) alegrar a otro. (1)

papaquiltia =, nite : = paquiltia (2 papaquiltia )

papaquini : persona alegre y regozijada. (2) gozoso assi. (1) alegre y


regozijado. (1)

papaquini + : escarnecedor tal. (1 teca papaquini) alegre assi. (1 teca


papaquini)

papatia, nitla : reparar algo, o corregir escriptura o emmendar lo mal hecho.


pret: onitlapapati. (2) emméndar escriptura. (1) renouar lo caydo. (1)
reformar. (1)

papatilia, nitla : trastrocar. (1)

papatla, mo : trocarse a vezes los que andan trabajando. pre: omopapatlacaque.


(2) trocarse los que trabajan. (1)
papatla, nite : deshazer o tachar lo que los otros dizen o hazen. pre:
onitepapatlac. (2) deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)
papatla, nitla : cá[m]balachar o trocar algú[n]as cosas, o mudar y remudar las
cosas que estan puestas en orden. pre: onitlapapatlac. (2) remudar. (1) trocar.
(1)
papatla, tito : trabajar avezes, trocandose o descansando los vnos mientras
trabajan los otros. pre: otitopapatlaque. (2) auezes hazer o dezir algo. (1)

papatlaca, ni : rebolar el aue, o temblar y tiritar de frio. pre: onipapatlacac.


(2) temblar generalmente. (1) rebolar el aue. (1)

papatlaca + : temblar los labios. (1 noten papatlaca)


papatlacatoc : estar los frisoles rezien nacidos có[n] las primeras hojas que
echan. pre: opapatlacatoca. (2) hojas tener o echar los frisoles. (1)

papatlaquiliztli : temblor tal. (1)

papatli : cabellos enhetrados y largos delos ministros de los idolos. (2)


cabellos delos que siruen enlos templos delos ydolos. (1)

papatza, nitla : cortar almendrada o leche, quando la cuezen. pre: onitlapapatzac.


(2) cortar almendrada. (1)

papatzahua, nite : deshazer y apocar lo que los otros dizen o hazen. pre:
onitepapatzauh. (2 Papatzaua, nite) deshazer con menosprecio lo que otro dize o
haze. (1 nite, papatzaua)

papatzoa, nite : meterse o hender entre los que van o estan muy juntos y
apretados. (2)
papatzoa, nitla : ablandar fruta con los dedos, o cosa semejá[n]te, o abollar algo.
p: onitlapapatzo (2) ablandar fruta entre los dedos. (1)

papatztic : fofa cosa. (1) muelle, cosa blanda. (1) carne o fruta muy blanda y
magullada o cosa fosa. (2) fruta muy dura o cosa semejante. (1) blanda fruta.
(1) magullada carne. (1)

papatzticayotl : blandura tal. (2) blandura assi. (1)

papatztilia, nitla : ablandar, o magullar algo. pre: onitlapapatztili. (2)


amollentar otra cosa. (1)

papayan : segundo pan. (1)

papayana, nitla : desboronar terrones o cosa semejante. pre: onitlapapayan. (2)


desmenuzar o quebrántar terrones. (1)

papayana +, nic : quebrantar terrones. (1 tlaltetl nicpapayana)

papazoliuhtica : estar algo rebuelto. (1 papaçoliuhtica)

papazoloa, nitla : marañar o enhetrar algo, o mezclar platicas impertinentes.


pre: onitlapaçolo. (2 Papaçoloa, nitla) mezclar palabras de aca y de alla. (1
nitlapapaçoloa)

papiyaloyan : botica de medicinas. (2 Papialoyan) botica de medicinas. (1


papialoyan)

papiyani : boticario. (2 Papiani)

paqui, mo : fruye y se recibe conella plazer. pre: pac. (2) lograrse. (1)
paqui, ni : alegrarse y tener plazer. prete: onipac. (2) alegrarse. (1)
paqui, nic : fruir, o gozar de algo. pret: onicpac. (2) lograr de alguna
cosa. (1) gozarse de algo como de fin. (1)

paqui + : dezir mal el juego. (1 amo paqui amo auia yn patolli) gozase de mi
mal. prete: onocapac. (2 Noca paqui) escarnecer del que le acaecio algun
desastre. (1 teca ni, paqui)
paqui +, ni : alegrarme del mal de otro. (1 teca nipaqui)
paqui im patolli : dezir bien el juego. prete: opa[c] im+patolli. (2)

paqui in patolli : dezir bien el juego. (1 paqui yn patolli)

paquiliztica + : alegremente assi. (1 teca paquiliztica)

paquiliztli : gozo y alegria. (2) alegria. (1)

paquiliztli + : escarnecimiento assi. (1 teca paquiliztli) alegria tal. (1 teca


paquiliztli)

paquilli + : escarnecido desta manera. (1 yca paquilli)

paquiltia, nite : lo mesmo es que papaquiltia. pre: onitepaquilti. (2) alegrar a


otro. (1)

paquini : persona alegre y regozijada. (2) plazentera cosa. (1) alegre y


regozijado. (1)

paquini + : alegre assi. (1 teca paquini) escarnecedor tal. (1 teca paquiní)


malencolico. (1 amo paquini) familiar cosa. (1 cenca paquini)

para preguntar : adonde?. (1)

pascua + : pasqua de flores. (2 Xuchi pasqua) hazer cuenta que es pasqua o dia
de fiesta. (1 mayuh ticmatica ynye pasqua) pascua de flores. (1 xuchi pascua)

pascua itechpohui : pascual, cosa de pascua. (1 pascua ytechpoui)

pascua tlatquitl : pascual, cosa de pascua. (1)

pasziue : enamorar a otro. (1 passiue)

patcayotia, nite : ser sustituido en lugar de otro, o suceder a otro en


officio, o en dignidad. prete: onitepatcayoti. (2) sustituir en lugar de otro.
(1) suceder a otro que precede. (1)
patcayotia, nitla : pagar lo que se compra. preter: onitlapatcayoti. (2) pagar
lo que se compra. (1)

pati : deshazerse la sal o la nieue y el carambano. (1) deshazerse la sal,


nieue, o yelo y carambano o hazerse agua y derretirse. prete: opat. (2)
derretirse y deshazerse el yelo, la tal o la nieue. (1)
pati, ni : conualecer y sanar el enfermo. preterit: onipatic. (2) sanar el
mismo. (1 ni, pahti)

pati + : medico que cura mal de ojos. (2 Teixtelolo pati) albeitar. (2 Cauallo
pati) arreziar o conualecer dela enfermedad. (1 yequentel ni, pati)

patia, nite : curar, o sanar a otro. pre: onitepati. (2) sanar a otro. (1)
curar enfermedad. (1)
patia, nitla : restaurar, adobar, o enmendar algo prete: onitlapati. (2)
reparar. (1) desabollar. (1) sanear la cosa. (1) corregir escriptura. (1)
emméndar escriptura. (1) adobar lo que esta mal hecho. (1) remediar. (1)

patia +, nite : ensalmar. (1 çantlatoltica nitepahtia)


patiani + : idem. (Cauallo pati: albeitar.) (2 Cauallo patiani)

patic : el que estta ya sano dela enfermedad que tenia. (2) curada cosa. (1)

patica, nitla : çumo sacar exprimiendo. (1)

patica necamapacaliztli : gargarismo. (1)

patica necamapaquiliztli : gargarismo. (2)

patica nino, camapaca : gargarismo hazer. (1)

patica ninocamapaca : hazer gargarismo. pre: patica oninocamapac. (2)

patihuani : saludable cosa. (1 patiuani)

patihuiliztli : desencasamiento de huessos, o cosa semejante. (2 Patiuiliztli)

patilia, nite : errar a otro enel camino. preterito: onitepatili. (2) errar a
otro enel camino. (1)
patilia, nitla : desemparejar cosas llanas. (1)

patilihui : desencasarse asi. prete: opatiliuh. (2 Patiliui) desencasarse algo.


(1 patiliui)

patilihuiztli : desencasamiento assi. (1 patiliuiztli)

patiliuhqui : cosa desencasada, ocosa desigual assi como algun huesso. &c. (2)
desencasada cosa. (1) desencasados huessos. (1)

patiliztli : cura, o sanidad. (2) sanidad en si. (1)

patiliztli + : albeiteria. (1 cauallo patiliztli)

patilloti, ni : ser teniente de corregidor. &c. pret: onipatillotic. (2)

patillotia, nicno : hazer a su ymagen y semejança. (1)


patillotia, nite : sustituir a alguno enlugar de otro pret: onitepatilloti.
(2) sustituir en lugar de otro. (1)

patiloni : cosa curable y que puede sanar. (2) sanable cosa. (1)

patini : idem. (Patiloni: cosa curable y que puede sanar.) (2) sanable cosa.
(1)

patio : cosa que tiene precio, o que vale tanto (2)

patio + : barata cosa. (1 amo cenca patio) costosa cosa. (1 cenca patio) caro
valer la cosa. (1 cenca patio)

patio machiyotia, nite : dar señal enlo que se compra. prete: onitepatio
machioti. (2 Patio machiotia, nite)

patio machiyotl : señal desta manera. (2 Patio machiotl)

patio? + : quanto cuesta?. o quanto vale?. (2 Quem patio?)


patioa : costar, o valer tanto, o cosa que tiene precio. (2)

patioa = : = patiohua (2 patioa)

patioa? + : idem. (Quem patio?: quanto cuesta?. o quanto vale?.) (2 Quem


patioa?)

patiohua : lo mesmo es que patioa. (2 Patioua)

patiotia, nino : estar apartido, o asoldada. preteri: oninopatioti. (2)


patiotia, nitla : pagar, o dar el precio deloque se compra. pret: onitlapatioti.
(2)

patiotilia, nic : comprar de otro alguna cosa, dandole el precio delo que vale. pr:
onicpatiotili. (2) comprar de otro. (1)

patiotl : paga, o el precio que se da porlo que se compra, rescate. (2)

patiotl + : crecer el precio delo q[ue] se vende. pret: omacoquetz. (2


Macoquetza yn patiotl)

patiotlalia, ni : poner precio alo que se vende, o tassar precio. prete:


onipatiotlali. (2)
patiotlalia, nitla : poner precio alo que se vende. (1) apreciar, poner o
declarar el precio delo que vale lo que se vende. (1)

patiuhmachiyotia, nite : señal dar enel comprar. (1)

patiuhmachiyotl : señal enla compra. (1)

patiuhtli : paga, precio deloque se vende, o soldada. (2) precio. (1) soldada.
(1)

patiyo : tener precio las cosas. (1) estimable cosa de precio. (1) precioso y
costoso. (1) caro en precio. (1)

patiyohua : costar por precio. (1 patiyoua) tener precio las cosas. (1 patiyoua)
valer en precio. (1 patiyoua)

patiyomachiyotia, nitla : tassar precio. (1)

patiyotia, nino : estar al partido. (1)


patiyotia, nitla : encarecer algo. (1) mercar. (1)

patiyotl : valor. (1)

patiyotlalia, ni : tassar precio. (1)


patiyotlalia, nitla : tassar precio. (1)

patla, nino : enhadarse, o cá[n]sarse de esperar, o desconfiar. prete:


oninopatlac. (2) enhadarse por la tardança. (1) desconfiar el que ha estado
esperando algo. (1)
patla, nite : sustituir a alguno en lugar de otro. p: onitepatlac. (2)
sustituir en lugar de otro. (1)
patla, nitla : cambiar, o trocar algo, o desleir, o deshazer algo, asi como
açucar, sal, nieue, cará[m]bano. &c. pr: onitlapatlac. (2) desleiralgo. (1)
trocar. (1)
patlachhuia, nite : hazerlo la muger a otra muger. (1)

patlachtic : cosa ancha, asi como mesa viga. &c. (2) ancha cosa, assi como
tabla, camino, estera, lienço o cosas semejantes. (1)

patlachuia, nite : hazerlo vna muger a otra. pret: onitepatlachui. (2)

patlahua : ensancharse lo angosto y estrecho. (2 Patlaua) ensancharse. (1


patlaua)
patlahua, nitla : ensanchar camino, mesa, lecho, o cosa semejante. pret:
onitlapatlauh. (2 Patlaua, nitla) ensanchar camino ropa, o cosa assi. (1 nitla,
patlaua)

patlahuac : cosa ancha desta manera. (2 Patlauac) ancha cosa, assi como tabla,
camino, estera, lienço o cosas semejantes. (1 patlauac)

patlahuac + : estrecha cama o mesa. (1 amo patlauac) mar estrecho. (1 amo


patlauac veyatl)

patlahuac huictli : pala para traspalar. (1 patlauac victli)

patlahuac otli : camino ancho. (1 patlauac otli)

patlahualiztli : ensanchamiento tal, o anchura. (2 Patlaualiztli) anchura assi.


(1 patlaualiztli)

patlani, mo : enhadado assi. (1) idem. (Mopatlac: enhadado o desconfiado y


cansado de esperar) (2) desconfiado assi. (1)
patlani, ni : bolar. prete: onipatlan. (2) bolar. (1) rebolar el aue. (1)

patlani + : corredor ligero. (2 Iuhquim patlani)


patlani +, ni : idé[m]. p: iuhquin onipatlan. (2 Iuhquin nipatlani) correr
ligeramente. (1 yuhquin nipatlani)

patlanini + : corredor tal. (1 yuhquin patlanini)

patlantinemi : aue o paxaro. (1) animal que buela. (1)


patlantinemi, ni : andar bolando. prete: onipatlantinen. (2)

patlaxima, nitla : labrar madera, o piedra quadrada. prete: onitlapatlaxin.


(2)

patli : medicinal cosa. (1) medicina. (1) emplasto. (1) medicina,


generalmente, emplasto, vnguento. &c. (2)

patli + : tristel o ayuda. (2 Nemaconi patli) mandragora. (2 Tepillaliloni


patli) breuaje mortifero. (2 Micoani patli) tristel o ayuda. (1 nemaconi pahtli)
beuida para esforçar las paridas. (1 çaçalic patli) ponçoña beuedizos mortales.
(1 micouani patli) emplastar. (1 nictetlalilia patli) mandragula yerua. (1
tepillalililoni patli) medicina experimentada. (1 tlayeyecolli patli) compuesta
medicina. (1 tlachichiualli patli) rejalgar. (1 micoani patli) venino ponçoña.
(1 micoani pahtli) llanten. (2 Totonca patli) beuida, o breuaje para eforçar ala
parida (2 çaçalic patli)

patli tlatlalililli : emplastado. (1) emplastado, o vngido con vngué[n]to. (2)


patoa, ni : jugar alos dados, o ajuego de fortuna. prete: onipato. (2) jugar
juego de fortuna. (1) dados jugar. (1)

patoani : jugador en esta manera. (1) jugador tal. (2)

patohuia, nite : jugar con otro alos dados, o ajuego de fortuna. pret:
onitepatoui. (2 Patouia, nite) jugar assi con otro. (1 nite, patouia)

patolhuapalli : tablero para jugar al axedrez. (1 patoluapalli) tablero de


axedrez. (2 Patoluapalli)

patolli : juego de fortuna. (1) dados. (1) dados para jugar, o juego de
fortuna. (2)

patolli + : dezir mal el juego. (1 amo paqui amo auia yn patolli) dezir bien
el juego. (1 auia yn patolli) dezir mal el juego. (1 moçoçoma yn patolli) dezir
bien el juego. (1 paqui yn patolli) dezir bien el juego. prete: opa[c]
im+patolli. (2 Paqui im patolli) dezirme mal el juego. pre: onechnetlatili in
patolli. (2 Nechnetlatilia in patolli)

patox : pato anade domestica. (1)

patzac huaqui : anublarse el trigo. &c. desta manera. pret: opatzac uac. (2
Patzac uaqui)

patzactic : elado trigo o mayz. (1) añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1)
trigo, mayz, o cacao añublado, o elado o cosas semejantes. (2)

patzacuacqui : añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1)

patzacuaqui : añublarse el trigo. (1) idem. (Patzactic: trigo, mayz, o cacao


añublado, o elado o cosas semejantes.) (2)

patzahua : añublarse el trigo. (1 patzaua) deshincharse lo hinchado. (1 patzaua)


patzahua, nitla : machucar, o estrujar fruta, o cosa semejante, o deshincharse el
encordio, o lahinchazon. pret: onitlapatzauh. (2 Patzaua, nitla) estrujar fruta.
(1 nitla, patzaua)

patzahuac : añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1 patzauac) elado trigo o


mayz. (1 patzauac) deshinchado assi. (1 patzauac) trigo, o mayz añublado, o
elado, o hinchazon desenconada. (2 Patzauac)

patzahualiztli : deshinchamiento tal. (1 patzaualiztli) desenconamiento decosa


hinchada (2 Patzaualiztli)

patzca, nitla : espremir, o sacar sumo de alguna cosa, o torcer ropa mojada. pre:
onitlapatzcac (2) ordeñar. (1) estrujar o sacar çumo. (1) espremir o sacar çumo
de yeruas o cosa assi. (1)

patzcac + : molinero de azeite. (1 azeite patzcac)

patzcaloyan + : lagar. (2 Vino patzcaloyan)

patzcatl : çumo. (1)

patzconi : husillo de lagar. (1) husillo de lagar. (2)


patzconi + : viga de lagar. (1 vino patzconi vepantli) viga de lagar. (2 Vino
patzconi uehpantli)

patzihui : desenconarse desta manera lo hinchado. (1 patziui) abollarse algo. (1


patziui) deshincharse lo hinchado. (1 patziui) abollarse alguna cosa, o
deshincharse el encordio. &c. prete: opatziub. (2 Patziui)

patzihuiliztli : deshinchamiento tal. (1 patziuiliztli) abolladura, o


deshinchamiento. (2 Patziuiliztli)

patziuhqui : deshinchado assi. (1) cosa abollada, o cosa deshinchada. (2)

patzmicqui : descaecido assi. (1) congoxado, o apretado entre otros (2)

patzmictia, nite : congoxar o apretar a otros. prete: onitepatzmicti. (2)


congoxar aotro. (1) premir o apretar. (1)

patzmiqui, ni : congoxarse y angustiarse mucho. pre: onipatzmic. (2) congoxarse


o afligirse. (1) descaecer de enfermedad. (1)

patzmiquiliztli : passion cóngoxosa. (1) descaecimiento tal. (1) congoxa desta


manera. (2)

patzmiquini : congoxado assi. (2)

patzoa, nite : apretar a otro, o deshazer y apocar lo que otro dize o haze.
preterito: onitepatzo. (2) deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)
premir o apretar. (1)
patzoa, nitla : abollar algo, o ablandar fruta o cosa semejante entre los dedos.
preterito: onitlapatzo. (2) abollar. (1) deshinchar bota. (1)

patzquilia, nitetla : sacar çumo dealgo esprimiéndolo, p[ar]a otro o la ropa que
se lauo. (1) sacar, estrujar o espremir sumo de alguna cosa para otro. prete:
onitetlapatzquili. (2)

patzquitl + : suero de leche. (1 chichiualayo patzquitl)

patztic : abollado. (1) cosa abollada, o cosa blanda, assi como fruta muy
madura. (2)

payahuilia, nitetla : desmigajar algo para dar d[e] comer alas gallinas. prete:
onitetlapayauili. (2 Payauilia, nitetla)

payana, nitla : quebrantar terrones. (1) quebrantar terrones, o desmenuzar algo.


prete: onitlapayan. (2) quebrar o quebrantar terrones. (1)

payana + : quebrar o quebrantar terrones. (1 tlaltetl nic, payana)

payatl : gusanillo lanudo. (1) cierto gusanillo velloso. (2)

payollalaza + : jugar con dos o tres pelotas, echandolas en alto y tomandolas a


recoger. (1 nita, payollalaça)

pazollalia, nitla : enhetrar alguna cosa, o enmarañar. (1 nitlapaçollalia)


reborujar, enhetrar, o marañar algo. prete: onitlapaçollali. (2 Paçollalia, nitla)
reburujar o marañar la madera. (1 nitla, paçollalia) emmarañar o enhetrar alguna
cosa. (1 nitla, paçollalia) marañar o enhetrar. (1 nitla, paçollalia) enmarañar
o enhetrar. (1 nitla, paçollalia)

pazolli + : taseos de lino, o cosa semejante (2 Tlacoich paçolli)

pazoloa, mo : enherizarse el perro o gato. &c. prete: omopaçolo (2 Mopaçoloa)


enerizarse el perro o cosa semejante. (1 mo, paçoloa)
pazoloa, nino : erizarsele el pelo al gato, o al perro. prete: oninopaçolo. (2
Paçoloa, nino)
pazoloa, nitla : idem. prete: onitlapaçolo. (Paçollalia, nitla: reborujar,
enhetrar, o marañar algo. prete: onitlapaçollali.) (2 Paçoloa, nitla) emmarañar o
enhetrar alguna cosa. (1 nitla, paçoloa) enmarañar o enhetrar. (1 nitla, paçoloa)
enhetrar alguna cosa, o enmarañar. (1 nitla, paçoloa) marañar o enhetrar. (1
nitla, paçoloa)

pazoltic : cosa marañada, enhetrada, o reborujada, o cosa lanuda. (2 Paçoltic)


lanudo. (1 paçoltic)

pechteca, nino : humillarse, inclina[n]do mucho el cuerpo. pre: oninopechtecac.


(2) ynclina se. (1) humillarse a otro, inclinandose. (1) abaxarse inclinandose.
(1)
pechteca, nite : ynclinar o hazer inclinar a otro. (1)

pehua : començarse algo. (1 peua)


pehua, nite : conquistar, o vencer alos enemigos. prete: onitepeuh. (2 Peua,
nite) tener comienço, o principio, o comé[n]çar, o hazer algo. prete: onipeuh. (2
Peua, nite) ganar conquistando. (1 nite, peua) vencer. (1 nite, peua)
conquistar. (1 nite, peua) có[m]batir o pelear. (1 nite, peua) guerra hazer. (1
nite, peua)

pehua + : coménçar a caminar el que va a alguna parte, s: partirse. (1 nom,


peua)
pehua +, to : meterse enterminos d[e] otro, o traspassar lindes, o mojones.
pre: onitepantopeuh (2 Tepan topeua) escarnecer. (1 teca nino, topeua) dar
rempuxon. (1 teca nino topeua)

pehua, nom : partirse a alguna parte. preter: onompeuh. (2 Peua, nom)

pehualiztli : ocasion, passiue. (1 peualiztli) comienço, o principio. (2


Peualiztli) principio principal. (1 peualiztli) comienço o principio. (1
peualiztli)

pehualli : cosa conquistada, o vencida. (2 Peualli) conquistada cosa. (1


peualli)

pehuallotl : basa de coluna. (1 peuallotl)

pehualtia, nic : dar ocasion, o ser causa de alguna contienda, o baraja. pret:
onicpeualti. (2 Peualtia, nic) ocasión dar a otro. (1 nic, peualtia)
pehualtia, nite : acometer o dar ocasion a otro de reñir y contender. (1
nite, peualtia)
pehualtia, nitla : començar, o principiar algo. pret: onitlapeualti. (2
Peualtia, nitla) fundar o principiar alguna cosa. (1 nitla, peualtia) començar
algo. (1 nitla, peualtia) encentar algo. (1 nitla, peualtia)

pehuani : començador. (1 peuani)


pehuar, nite : tomar por có[m]bate. (1 nite, peuar)

pehuia, nitla : oxear aues, o ganados. preterito: onitlapeui. (2 Peuia, nitla)


oxear aues, fieras o ganado. (1 nitla, peuia)

penatia, nite : poner pena al que traspassa la ley. pre: onitepenati. (2) penar
como quiera; i; echar o poner pena. (1) multar, penar con dinero. (1)

pepchacocui, ni : mollir la cama. (1)

pepechacocui, ni : mollir el colchon o la cama. p: onipepechacocuic. (2)

pepechacocuiliztli : mollidura tal. (2) mollidura tal. (1)

pepechia, nite : hazer la cama a otro. preteri: onitepepechi. (2) cama hazer
aotro. (1) hazer la cama a otro. (1)

pepechilhuia, nitetla : embarrarle a otro las paredes, o cerrarle a piedra lodo


algun agujero, o abertura que en ellas auia, o emparamentarle algo. pre:
onitetlapepechilhui. (2)

pepechoa, nitla : atapar o cerrar algun agujero de pared a piedra lodo. pre:
onitlapepecho. (2) cerrar o atapar algun agujero apiedralodo. (1) atapar
agujero. (1) cerrar algo apiedralodo. (1)

pepechotl : fundamento o cimiento de edificio. (2)

pepechtia, nino : hazer la cama donde tengo de dormir, o adereçar y componer el


lugar donde me tengo de assentar. pre: oninopepechti. (2) cama hazer para mi. (1)
hazer me yo la cama donde tengo de dormir, o poner alguna cosa donde me tengo de
assentar. (1)
pepechtia, nite : hazer la cama aotro. (1)
pepechtia, nitla : enalbardar bestia, o cosa semejá[n]te, o fundar sobre
alguna auctoridad el sermó[n] o platica. pre: onitlapepechti. (2)

pepechtlamamallalia +, ni : desenalbardar bestia. (1 ni, cauallo


pepechtlamamallalia)

pepechtlapachiuhcayotl : cobertura o cubierta de cama, assi como colcha. &c.


(2) cobertor de cama. (1)

pepechtlazaliztli + : desenalbardadura. (1 cauallo pepechtlaçaliztli)

pepechtli : colchon o ropa sobre que nos echamos a dormir, o albarda, o cimiento.
(2) albarda. (1) cama, s: la ropa. (1)

pepechtli + : cama mollida y blanda (2 çoneuhqui pepechtli) cama de paja. (2


çaca pepechtli) mollida cama. (1 yamanqui pepechtli) mollida cama. (1 çoneuhqui
pepechtli)

pepechtomaliztli + : desenalbardadura. (1 cauallo pepechtomaliztli)

pepechtotoniloni : calentador de cama. (1)

pepechyamania, ni : mollir la cama. prete: onipepechyamani. (2) mollir la


cama. (1)
pepechyamaniliztli : mollidura tal. (2) mollidura tal. (1)

pepechyotl : principio principal. (1)

pepechzonehua, ni : mollir la cama. (1 ni, pepechçoneua)

pepechzonehualiztli : mollidura tal. (1 pepechçoneualiztli)

pepehualtia, nite : prouocar a saña a otro. preteri: onitepepeualti. (2


Pepeualtia, nite) ocasión dar a otro. (1 nite, pepeualtia) acometer o dar
ocasion a otro de reñir y contender. (1 nite, pepeualtia) embrauecer a otro. (1
nite, pepeualtia) prouocar a yra. (1 nite, pepeualtia)

pepehuia, nino : regatear, o regatonear. preterito: oninopepeui. (2 Pepeuia, nino)


regatonear oreuénder. (1 nino, pepeuia) regatear. (1 nino, pepeuia) regatonear.
(1 nino, pepeuia)

pepena, nite : elegir o escoger a alguno. preterito: onitepepen. (2) elegir o


escojer. (1)
pepena, nitla : escoger algo, o arrebañar y recoger lo esparzido por el suelo.
preterito: onitlapepen. (2) coger algo del suelo. (1) escoger algo. (1) escoger
lo mejor. (1)

pepetla, nino : peynarse o cosa semejante. prete: oninopepetlac. (2) peynar la


cabeça. (1)
pepetla, nite : peynar a otro, o halagarle trayendole la mano sobre la cabeça, y
assentandole el cabello con ella. pre: onitepepetlac. (2) halagar. (1)

pepetlaca : luzio o luziente. (1) resplandeciente. (1)


pepetlaca, ni : resplandecer o relumbrar. preter: onipepetlacac. (2) rayar el
sol. (1) resplandecer. (1) relumbrar o reluzir. (1)

pepetlacac : rayado con rayos. (1)

pepetlahua, nino : despojarse o desnudarse. prete: oninopepetlauh. (2


Pepetlaua, nino) echar las carnes de fuera. (1 nino, pepetlaua) desnudarse. (1
nino, pepetlaua)
pepetlahua, nite : despojar o desnudar a otro. prete: onitepepetlauh. (2
Pepetlaua, nite) desnudar a otro. (1 nite, pepetlaua) robar a saco mano. (1
nite, pepetlaua)

pepetlaquiliztli : luzimiento assi. (1) resplandor. (1) resplandor tal. (2)

pepetlaquiliztli + : resplandor decuerpo glorificado. (1 nacayo


pepetlaquiliztli) resplandor de cuerpo glorificado. (2 Nacayo pepetlaquiliztli)

pepetlaquiltia, nite : hazer resplandecer a otro. pre: onitepepetlaquilti. (2)


luzir hazer. (1)

pepetotl : trompo. (1) trompo, o cosa semejante. (2)

pepetzca : reluzir la seda o la pluma. (1) carmesi seda texida colorada, raso o
tornasol. (1) reluzir la seda o las plumas ricas. pre: opepetzcac. (2)
pepetzca, ni : relumbrar o reluzir. (1)

pepetzca + : carmesi pelo, raso o torna sol colorado. (2 Chichiltic pepetzca)


pepetzcahui : cosa que se desliza o delezna. prete: opepetzcauh. (2 Pepetzcaui)

pepetzcoa, nino : gatear, andar agatas. (1)

pepetztic : luzio o luziente. (1) deleznable cosa como ánguilla, xabón mojado;
&c. (1) cosa muy lisa que reluze. (2)

pepex ocatihui, ti : yr mucha gente junta, apretandose, o atropellandose los


vnos alos otros. prete: otipepexocatiaque. (2 Pepex ocatiui, ti)

pepexocaticalaqui, ni : derrendón entrar. (1)

pepexocatihuitz + : flota de naos quando nauegan. (1 acalli pepexocatiuitz)


idem. (Acalli centettiuitz: idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.)) (2
Acalli pepexocatiuitz)

pepexonia, nitla : henchir algo de cosas liquidas hasta rebosar. prete:


onitlapepexoni. (2) arrasar medida de cosas liquidas. (1)

pepeyahua, nitla : arrasar medida. (2 Pepeyaua, nitla) arrasar medida de


cosas liquidas. (1 nitla, pepeyaua)

pepeyahuac : arrasada medida assi. (1 pepeyauac) medida arrasada. (2


Pepeyauac)

pepeyahuatiuh : auenir o salir de madre el rio. (1 pepeyauatiuh) aguaducho que


viene furioso. (1 pepeyauatiuh) yr rezio el aguaducho, o salir de madre el rio
con la auenida delas aguas. pret: opepeyauatia. (2 Pepeyauatiuh)

pepeyo cuahuitl : alamo, o otro arbol semejante. (2 Pepeyo quauitl)

pepeyoca : relumbrar el agua con el sol o los campos. (1) relumbrar el agua, o
los campos con la claridad y reberueracion del sol o de la luna. pre: opepeyocac.
(2)

pepeyocaticac : estar relumbrando los campos, o el agua. pre: opepeyocaticatca.


(2)

pepeyocatiuh : manta agua que corre y va llana. (1)


pepeyocatiuh, ni : yr despacio. (1)

pepeyoctli : estampas. (1) pinjantes o cosa semejante. (2)

pepeyolcuahuitl : alamo o arbol semejante a el. (1 pepeyolquauitl)

pepezonehua, ni : mollir colchon o cosa semejante pre: onipepeçoneuac. (2


Pepeçoneua, ni)

pepezonehualiztli : mollidura assi. (2 Pepeçoneualiztli)

peral cuahuitl : peral, arbol conocido. (1 peral quauitl) peral, arbol conocido.
(2 Peral quauitl)

peral itlaaquillo : pera, fruta deste arbol. (1 peral ytlaaquillo) la fruta


del peral. (2 Peral ytlaaquillo)

perezoso + : (2 Cuitlaçotlauhqui perezoso assi)


peso + : ygual peso. (1 neneuixqui peso) peso para balança. (1
tlatamachiualoni peso)

peso inepantla icac : idem. (Pe§o yyullo: fiel de balança.) (2 idem. (Peso
yyullo: fiel de balança.))

peso inepantlaicac : fiel de balánça. (1 peso ynepantlaycac)

peso yyollo : fiel de balánça. (1) fiel de balança. (2 Peso yyullo)

pesohuia, nitla : pesar algo con peso. prete: onitlapesoui. (2 Pesouia, nitla)

petla, nite : romper, o hender con impetu por los enemigos. prete: onitepetlac.
(2)
petla, nitla : horadar algo, o hazer portillo, o hender por cañaueral. prete:
onitlapetlac. (2) horadar. (1) quitar rompiendo. (1)

petla in tlatzacuillotl, nic : quebrar o quebrantar puertas con ympetu. (1


nic, petla yn tlatzacuillotl)

petlacal mecahuehuetl : monacordio. (2 Petlacal mecaueuetl)

petlacalli : petaca, hecha como caxa de cañas. (1) caxa o petaca de cañas.
(1) petaca amanera de arca que hazen de cañas texidas. (2)

petlacalmecahuehuetl : ynstrumento musico. (1 petlacalmecaueuetl) monacordio. (1


petlacalmecaueuetl)

petlachihua, nitla : entretexer. (1 nitla, petlachiua)

petlahua, nic : desabrigar o despojar aotro. (1 nic, petlaua)


petlahua, nino : despojarme, o desnudarme. prete: oninopetlauh. (2 Petlaua, nino)
echar las carnes de fuera. (1 nino, petlaua) desnudarse. (1 nino, petlaua)
petlahua, nite : despojar, o desnudar a otro. preter: onitepetlauh. (2 Petlaua,
nite) descobijar a otro. (1 nite, petlaua) descobrir al que esta cubierto. (1
nite, petlaua) desnudar a otro. (1 nite, petlaua)
petlahua, nitla : bruñir, luzir, o acecalar algo. pret: onitlapetlauh. (2 Petlaua,
nitla) bruñir o luzir cosas de metal o piedras. (1 nitla, petlaua)

petlani : derramarse algo desta manera. (1) derramarse alguna cosa liquida.
preteri: opetlan. (2)

petlania, nitla : derramar cosa liquida, o acecalar y luzir algo. prete:


onitlapetlani. (2) derramar agua o cosa liquida. (1) vaziar algo como agua
ocosas liquidas. (1)

petlanqui : llana cosa. (1) derramada cosa assi. (1 petlá[n]qui) cosa derramada
assi, o cosa acecalada (2)

petlantimaniliztli : llanura o llano. (1) llanura de campo, o de tierra llana.


(2)

petlapan : sobre las esteras. (1) encima delas esteras. (2)

petlapan + : tener cargo de regir y gouernar. pre: ycpalpan petlapan onicatca.


(2 Icpalpan petlapan nica)
petlapan icpalpan nica : tener officio de regir y gouernar. metaphora. (2
Petlapan ycpalpan nica)

petlapan, icpalpan nica : gouernar. (1 petlapan, ycpalpan nica)

petlatanatli + : espuerta de esparto. (2 çaca petlatanatli)

petlaticalaqui, nite : romper batalla, o hender y meterle entre mucha gente.


preterito: onitepetlaticalac. (2) romper batalla. (1)

petlatitlan : entre esteras. (2)

petlatitlan + : esconderse. metap. prete: xomulco petlatitlan onicalac. (2


Xomulco petlatitlan nicalaqui)

petlatitlan icpaltitlan : callada cosa que no se diuulga. (1 petlatitlá[n]


ycpaltitlan)

petlatitlan icpaltitlan nitlaaquia : é[n]cubrir delicto de otro. metapho. (2)

petlatitlan icpaltitlan nitlatlapachoa : é[n]cubrir culpa de otro. metapho. (2)

petlatitlan icpaltitlan tlaaquiliztli : encubrimiento assi. (1 petlatitlan


ycpaltitlan tlaaquiliztli) encubrimientotal. (2)

petlatitlan icpaltitlan tlaaquilli : escondida cola. (1 petlatitlan


ycpaltitlan tlaaquilli) delicto encubierto assi. (2)

petlatitlan icpaltitlan tlaaquini : encubridor tal. (2)

petlatitlan tlatlapacholli : escondida cola. (1)

petlatitlan, icpaltitlan nitlaaquia : encubrir o dissimular culpa de otro; per


metaphoram. (1 petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia)

petlatitlan, icpaltitlan nitlaaquia, icpaltitlan nitlacalaq : esconder algo. (1


petlatitlan, ycpaltitlan nitlaaquia, ycpaltitlan nitlacalaq)

petlatitlan, icpaltitlan tlaaquiani : encubridor tal. (1 petlatitlan,


ycpaltitlan tlaaquiani)

petlatitlan, icpaltitlan tlaaquilli : encubierta culpa. (1 petlatitlan,


ycpaltitlan tlaaquilli)

petlatiuh, nitla : hender o hazer camino por el cañaueral o yeruaçal. (1)

petlatl : estera generalmente. (1) estera generalmente. (2)

petlatl icpalli : señoria de gran señor. (1 petlatl ycpalli)

petlauhqui + : despechugado. (2 Melpan petlauhqui) despechugado. (2 Melchiquiuh


petlauhqui)

petlauhtoc, ni : estar echado y descubierto, sin ropa alguna. prete:


onipetlauhtoca. (2)
petlazolcoatl : ciento pies. (1 petlaçolcoatl) ciento pies. (2 Petlaçolcoatl)

petoni : desencasarse algo. (1) desencasarse algun huesso del cuerpo, o cosa
semejante, o salir fuera dela pared los canes de madera, o el tablamento. &c. pr:
opeton (2)

petonia, nitla : desencasar algo suera desu lugar. prete: onitlapetoni. (2) hazer
salir la piedra fuera dela pared. (1)

petoniliztli : desencasamiento assi. (1)

petonqui : desencasada cosa. (1) desencasados huessos. (1) cosa desencasada.


(2)

petticayotl : flaqueza, doléncia. (1)

pettiuh + : pospelo. (1 acopa pettiuh tomitl)

pettiuhtzontli + : redropelo. (1 acopa pettiuhtzontli)

petzcahui : deleznarse desta manera. (1 petzcaui) deslizarse algo delas manos. (1


petzcaui) deslizarse, o deleznarse alguna cosa entre las manos, assi como el
anguilla, o xabon mojado. prete: opetzcauh. (2 Petzcaui)

petzcahuiliztli : deleznamiento assi. (1 petzcauiliztli) deslizamiento assi. (2


Petzcauiliztli)

petzcaxitl : escudilla bruñida o vidriada. (1) escudilla vidriada, o muy


bruñida y lisa, o cosa semejante. (2)

petzcoa, nino : resualar, deslizarse, o descabullirse de entre otros. prete:


oninopetzco. (2) resbalar o deleznarse. (1) caer resualando o yendo se me los
pies. (1) descabullirse de entre otros o hurtarle. (1) deslizar o resbalar. (1)

petzcohuixin : la gartija larga de gran rabo que corre mucho. (2 Petzcouixin)

petzicatl : semilla de cierta yerua. (1) cierta semilla. (2)

petzihui : bruñirse. (1 petziui) pararse muy luzio lo bruñido, o acecalado.


prete: opetziuh. (2 Petziui)

petzilhuia, nitetla : bruñir algo a otro. prete: onitetlapetzilhui. (2)

petzoa, nitla : acecalar bruñir, o luzir algo. pret: onitlapetzo. (2)

petztia : bruñirse. (1) pararse muy liso, o luzio, lo acecalado o bruñido.


pret: opetztiac. (2)

petztic : vedriada cosa. (1) paño de lino o delana. (1)

petztic + : lienço paño de lino. (1 yztac petztic) lienço, o manta delgada y


blanca. (2 Iztac petztic)

petzticanamacac : lencero, que vende lienços . (1) lencero que vende lienços, o
mantas de algodon delgadas. (2)

petztli : piedra de espejos. (1) piedra de espejos. (2)


peuhcayoti : basa de coluna. (1)

peuhcayotl : principio principal. (1) nacimiento o principio. (1) comienço o


principio. (1) comienço, o principio de algo, o basa de coluna. (2)

peuhqui : el que comiença la riña y contienda. (2)

pexohuia, nitla : pesar algo con peso. preterito: onitlapexoui. (2 Pexouia, nitla)

pexonaltia, nitla : henchir mucho alguna medida de cosas liquidas. prete:


onitlapexonalti. (2) hinchir. (1) henchir. (1)

pexonaltia =, nitla : = pexonia (2 pexonaltia )

pexoni : colmarse la medida. (1) henchirse, o rebosar la medida de cosa


liquida. pret: opexon. (2)
pexoni, ni : rebossar lo lleno. (1)

pexonia, nitla : lo mesmo es que pexonaltia. pret: onitlapexoni. (2) hinchir. (1)
colmar medida. (1) henchir. (1)

pexoniliztli : rebossadura. (1) rebosadura de cosa medida assi, o llena. (2)

pexonqui : arrasada medida assi. (1) medida bien llena de cosas liquidas. (2)

pexontiuh : auenir o salir de madre el rio. (1 pexó[n]tiuh) crecer el rio. (1)


aguaducho que viene furioso. (1) yr rezio el aguaducho, quando sale de madre
conel auenida el arroyo, o el rio. p: opexontia. (2)

peyactic : corriente de terrado, o de cosa semejante. (1) corriente de tejado o


cosa semejante. (2)

peyactic = : = peyahuac (2 peyactic)

peyahua : rebossar el trigo o otras cosas semejantes. pre: opeyauac. (2 Peyaua)


peyahua, ni : rebossar lo lleno. (1 ni, peyaua)

peyahuac : corriente de terrado, o de cosa semejante. (1 peyauac) lo mesmo es


que peyactic. (2 Peyauac)

peyahualiztli : rebossadura. (1 peyaualiztli) rebossadura de cosa llena de


trigo. &c. (2 Peyaualiztli)

peyahuatiuh : aguaducho que viene furioso. (1 peyauatiuh) yr rezio y


rebossando el arroyo, con la auenida. pre: opeyauatia. (2 Peyauatiuh)

peyotl : tela del coraçon. (1) capullo de gusano. (1 peyutl) capullo de seda,
o de gusano. (2 Peyutl)

peyotl + : tela de granada. (1 granada peyotl)

pezotli : raposo animal conocido. (1 peçotli) liron animal. (1 peçotli) cierto


animalejo. (2 Peçotli)

pi, nic : arrancar los pelos. (1)


pi, nitla : pelar, o sacar de rayz los pelos, o coger yeruas sin arrancar las
rayzes dellas. prete: onitlapic. (2) pelar sacar los pelos. (1) arrancar los
pelos. (1)

picca; + : la plegadura o beços dela natura dela muger. (2 Picca; no)

picca; no : la plegadura o beços dela natura dela muger. (2)

piccatl + : la raya ohendedura dela cazporra del prepucio del miembro. (2


Tepulcama piccatl)

pichahuiliztli : marchitadura. (1 pichauiliztli)

pichauhtica : aterido de frio. (1) aterido o muerto de frio. (2)

pichauhyan + : la puente dela plá[n]ta del pie. (2 Toxocpal pichauhyan)

pichuaquiliztli : marchitadura. (1 pichuaq[ui]liztli)

picietl : yerua medicinal que embeoda, y es como veleño. (1) yerua como veleño,
que es medicinal. (2)

picilihui : hazerse menudo logordo. (1 piciliui) hazerse menudo lo que era


gruesso y redondo. prete: opiciliuh. (2 Piciliui)

piciloa, nitla : desbastar o achicar cosas grandes y redondas. pre: onitlapicilo.


(2) achicar algo. (1)

piciltic : cosas menudas, assi como chinas o aljofar. (2)

piciltic epyollotli : aliofar. (1)

picqui : maciça cosa. (1) cosa maciça. (2)

pielli : deposito. (1) deposito. (2)

pielli + : fiesta de guardar. (2 Ilhuitl pielli)

pielo + : dia de fiesta de guardar. (1 ylhuitl pielo) idem. (Ilhuitl pielli:


fiesta de guardar.) (2 Ilhuitl pielo)

pieloni : cosa digna de guardar. (2)

pieloni + : fiesta de guardar. (1 ylhuitl pieloni) dia de fiesta de guardar.


(1 ylhuitl pieloni) ferial dia o feriado. (1 ylhuitl pieloni) idem. (Ilhuitl
pielo: idem. (Ilhuitl pielli: fiesta de guardar.)) (2 Ilhuitl pieloni)

pieloni ilhuitl : fiesta de guardar. (2 Pieloni y[l]huitl)

pieltia, nicte : dar a guardar algo. pr: onictepielti. (2)

pilcac, ni : estar colgado o ahorcado. preteri: onipilcaca. (2) colgado estar


de alto. (1)

pilcatica + : estar contra mi los pecados amenazando me. (1 nixtentlan


pilcatica) idem. (Nixtentla momamalacachotinemi innotlatlacol: perseguirme mis
pecados, poniendose delante los ojos, o representandoseme, o amenazandome.) (2
Nixtla pilcatica yn notlatlacol)
pilcatica +, n : estar delante de mi alguna [] cosa amenazandome. (2 Ixtentlan
pilcatica, n)

pilcaticac, ni : idem. prete: onipilcaticaca. (Pilcac, ni: estar colgado o


ahorcado. preteri: onipilcaca.) (2) colgado estar de alto. (1)

pilcatinemiliztica + : ahincadamente assi. (1 teixtlan pilcatinemiliztica)

pilcatmemi + : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1 teixpan pilcatmemi)

pilcayan + : campanario. (2 Tepuztli pilcayan)

pilchihua, nitla : pecar o hazer algun defecto. prete: onitlapilchiuh. (2


Pilchiua, nitla) cometer pecado. (1 nitla, pilchiua) hazer cosas malas. (1
nitla, pilchiua) faltar assi. (1 nitla, pilchiua) pecar. (1 nitla, pilchiua)

pilconetl : hijo de principal o senador. (1) hijo de cauallero, o hijo d[e] algo.
(2)

pilhua : persona que tiene hijos. (2)

pilhua + : castizo. (1 cenca pilhua) primeriza muger en parto. (1 yancuican


pilhua) muger castiza. (1 cenca pilhua) muger casada y parida. (1 ciuatl pilhua)
fertil persona, que engendra muchos hijos. (2 Cenca pilhua)

pilhuaque : personas que tienen hijos. (2)

pilhuatia, mo : desouar el pescado. (1) empreñarse o parir lamuger, en gendrar o


desouar el pescado. preterito: omopilhuati. (2)
pilhuatia, nino : hazer hijos, o engendrallos. pre: oninopilhuati. (2) engéndrar.
(1) asementarse. (1)
pilhuatia, ninote : prohijar o adoptar a algú[n]o, o tomarlo por hijo, siendo
su padrino. &c. (2)

pilhuia, anino : castigar braua y cruelmente. (1)


pilhuia, nicte : colgar algo a otro de algú[n] pao. &c prete: onictepilhui. (2)
colgar alguna cosa a otro. (1)

pilhuia, + : lleuar el ladron quanto auia, sin dexar nada, o castigar con
crueldad grande, o destruir el pedrisco, o el yelo todo lo sembrado. prete:
aoninopilhui. (2 Pilhuia, anino)

pilhuia, anino : lleuar el ladron quanto auia, sin dexar nada, o castigar con
crueldad grande, o destruir el pedrisco, o el yelo todo lo sembrado. prete:
aoninopilhui. (2)

pilichahui, ni : arrugarse por vejez, o marchitarse alguna cosa. prete:


onipilichauh. (2 Pilichaui, ni) arrugarse alguno o alguna. (1 ni, pilichaui)
marchitarse. (1 ni, pilichaui)

pilichahuiliztli : arrugamiento tal. (1 pilichauiliztli)

pilichahuini : marchitable cosa. (1 pilichauini) cosa q[ue] se suele marchitar


o arrugar. (2 Pilichauini)
pilichahuini = : = pilichuaquini (2 pilichauini)

pilichauhqui : arrugado assi. (1) marchito assi. (1) cosa marchita o arrugada.
(2)

pilichoa, nitla : arrugar algo. prete: onitlapilicho. (2) arrugar o plegar algo.
(1)

pilichtli : ruga de cosa arrugada. (1)

pilichuacqui : marchito assi. (1) cosa marchita o arrugada. (2)

pilichuaqui, ni : arrugarse o marchitarse. preteri: onipilichuac. (2) marchitarse.


(1)

pilichuaquini : marchitable cosa. (1) lo mismo es que pilichauini. (2)

pilihui : pegarse los cabellos. (1 piliui)


pilihui, ni : arrugarse o marchitarse, o pegarse los cabellos vnos con otros.
pr: onipiliuh. (2 Piliui, ni)

pilihuiliztli : marchitadura. (1 piliuiliztli)

pilihuini : marchitable cosa. (1 piliuini)

pilinqui : guedija de cabellos o vedija. (1) guedejudo. (2)

piliuhqui : marchito assi. (1)

pilixtli notechca : tener tan clara vista el viejo, como quá[n]do era moço. p:
pilixtli onotechcatca. (2)

pilixtlinotechca : vista excelente tener el de mucha edad, como quando era


moço. (1)

pillalia, nite : armar cauallero a otro. preter: onitepillali. (2) armar


cauallero. (1)

pillamia, nino : blasonar desu nobleza e hidalguia falsamente. prete:


oninopillami. (2)

pillamia =, nino : = pilnequi (2 pillamia )

pillamilia, nino : dezir que tiene poca edad, elque es de mucha. pret:
oninopillamili. (2) edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno
tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1)

pillatoa, ni : hablar curiosa y elegantemente, o hablar palanciano. pre:


onipillato. (2) hablar elegantemente. (1)

pillatolli : habla assi. (1) habla desta manera. (2)

pillazohua : niñero amador de niños. (1 pillaçoua) niñero, o amador de niños.


(2 Pillaçoa)

pilli : cauallero, o noble persona. (2) principal cosa. (1) cauallero. (1)
noble por fama. (1) generoso de buen linage. (1)
pillontli + : rapaz muchacho vellaco. (1 çantlaueliloc pillontli)

pillotl : niñez, edad de aquestos. (1) hidalguia. (1) nobleza tal, o niñeria
de niños. (2) nobleza. (1) genealogia por linage noble. (1) caualleria o
nobleza. (1)

pilnequi, nino : lo mesmo es que pillamia. preter: oninopilnec. (2)

pilnequini : niñero, o amador de niños. (2) niñero amador de niños. (1)

pilo; + : mi sobrino, dize la muger. (2 Pilo; no)

pilo; no : mi sobrino, dize la muger. (2)

piloa, mo : chorrear o caer de alto el chorro de agua. prete: omopilo. (2)


chorrear el agua. (1)
piloa, nino : ahorcarse, o colgarse. pr: oninopilo. (2) ahorcarse. (1)
piloa, nite : ahorcar o colgar a otro. p: onitepilo. (2) ahorcar a otro. (1)
piloa, nitla : colgar alguna cosa de alto, assi como ropa, &c. pre: onitlapilo.
(2) guindar. (1) colgar algo. (1)

piloa + : forcejar. (1 ytech nino, piloa) reprehender. (1 tenacaztitech nino


piloa) continuar algo. (1 cenytech nino piloa) tenerse asido de algo el que se
cae. (1 ytech nino, piloa)
piloa +, mo : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1 tetech mopiloa)
piloa +, nino : asirse de algo. (1 ytech ninopiloa) asirse de algo, forcejar, o
perseuerar. prete: itech oninopilo. (2 Itech ninopiloa) aconsejar. (1
tenacaztitech ninopiloa) aconsejar, amonestar, o corregir a otro. pre:
inacaztitech oninopilo. (2 Inacaztitech ninopiloa) estribar. (1 tetech ninopiloa)

piloa, + : busca ytech nopiloa. preterito: oitech ninopilo. (2 Piloa, itech nino)

piloa, itech nino : busca ytech nopiloa. preterito: oitech ninopilo. (2)

pilotihuetzi, mo : abatirse el aue. (1 mo, pilotiuetzi)


pilotihuetzi, nino : abatirse el aue de rapiña para casar. prete:
oninopilotiuetz. (2 Pilotiuetzi, nino)

pilpepenia, nino : adoptar o prohijar a otro. pret: oninopilpepeni. (2)


prohijar o ahijar. (1)

pilpepenia =, ninote : = piltzintia (2 pilpepenia )

pilpo; + : mi primera muger. (2 Pilpo; no)

pilpo; no : mi primera muger. (2)

pilquiza, ni : remoçarse. prete: onipilquiz. (2 Pilquiça, ni)

piltic : gentil hombre. (2) gentil y hermoso hombre o muger. (1) dispuesto
gentil hombre. (1)

piltic inacayo : persona delicada, y tierna, assi como lo son los nobles criados
en delicadez. &c (2 Piltic ynacayo)

pilticayotica : gentilmente assi. (1)


pilticayotl : gentileza desta manera. (2) gentileza tal. (1) disposicion tal.
(1)

piltihua + : no nacer dos vezes. i. que despues dela muerte, no ay remedio de


tornar abiuir otra vez encfte mú[n]do. (2 Ayoppa in tlacatiua, ayoppa in piltiua)

piltilia, nino : mancebo tornarse otravez. (1)


piltilia, nite : armar cauallero a otro, o criarlo de licadamé[n]te. prete:
onitepiltili. (2) hazer o armar cauallero a otro. (1) ennoblecer a alguno. (1)
criar delicadamente a alguno. (1)

piltilia +, nino : remoçarse. preterit: occeppa oninopiltili. (2 Occeppa


ninopiltilia)

piltoca, nino : blasonar de la nobleza de sulinage falsamente. prete:


oninopiltocac. (2)

piltontli : niño o niña muchacho o muchacha. (2) niño o niña pequeños. (1) niño
o niña de teta. (1)

piltontli + : monazillo. (2 Missa tenanquili piltontli) niño, o niña de teta.


(2 Occhichi piltontli) muchacho que muda la boz. (2 Yetlatomaua piltontli) moço
que muda la hoz. (1 yetlatomaua piltontli)

piltzintia, ninote : lo mesmo es que pilpepenia. p: oninotepiltzinti. (2)


legitimar a alguno. (1) adoptar tomar por hijo. (1) prohijar o ahijar. (1)
piltzintia, nite : dar a otro mi hijo para que le adopte y prohije. prete:
onitepiltzinti. (2)

piltzintli : niño, o niña. (2) niño o niña pequeños. (1 piltzí[n]tli) niño o


niña de teta. (1)

piltzintli + : concebir la muger. prete: itec omotlali in piltzintli. (2 Itec


motlalia in piltzintli) concebir la muger. (1 ytic motlalia yn piltzintli) manta
reburujada que ponen al niño enla cuna pa que no se buelque. (1 ymanaual
piltzí[n]tli)

pinacatl : escarauajo grande y bermejo que no buela. (2) escarauajo que no


buela. (1)

pinahua, ani : desuergonçarse. (1 anipinaua) ser desuergonçado. preterito:


aonipinauac. (2 Anipinaua) atreuerse con desuerguença. (1 anipinaua)
pinahua, ni : tener verguença. preterit: onipinauh. vel. onipinauac. (2 Pinaua,
ni) verguença auer. (1 ni, pinaua)
pinahua, nite : tener empacho de parecer, o de hazer algo delante de otros. pre:
onitepinauh. (2 Pinaua, nite) temer con verguença. (1 nite, pinaua) empacho auer
de otro. (1 nite, pinaua)

pinahua + : perder la verguença. (1 ayoc ni, pinaua)


pinahua +, ni : tener ya perdida la verguensa. (2 Ayoc nipinaua)

pinahuaca : vergonçosamente. (1 pinauaca) vergonçosamente. (2 Pinauaca)

pinahuacanemi : vergonçosa cosa assi. (1 pinauacanemi) vergonçoso. (2


Pinauacanemi)
pinahuacanemiliztli : verguença con infamia. (1 pinauacanemiliztli) vida infame
y vergonçosa. (2 Pinauacanemiliztli)

pinahualiztica : vergonçosamente. (1 pinaualiztica)

pinahualiztli : empacho desta manera. (1 pinaualiztli) verguença. (1


pinaualiztli) verguença. (2 Pinaualiztli)

pinahuani : empachoso. (1 pinauani) vergonçosa cosa. (1 pinauani) vergó[n]çoso.


(2 Pinauani)

pinahuatinemi : vergonçosa cosa assi. (1 pinauatinemi) el que anda lleno de


verguen£a. (2 Pinauatinemi)

pinahuia, nite : auergonçar a otros, o tachar y parecerme mal los defectos agenos.
preterito: onitepinaui. (2 Pinauia, nite) auergonçar a otro. (1 nite, pinauia)
correr a otro escarneciendo del. (1 nite, pinauia) afrentar a otro. (1 nite,
pinauia) tachar, juzgando entre si, echando ala peor parte lo que otro haze o
dize o las cosas que vee, teniendo asco dello. (1 nite, pinauia)

pinahuilizcopa; + : por la verguença que yo tenia o tuue. s. no lo hize. (2


Pinauilizcopa; no)

pinahuilizcopa; no : por la verguença que yo tenia o tuue. s. no lo hize. (2


Pinauilizcopa; no)

pinahuiliznemiliztli : vida vergonçofa, o infame. (2 Pinauiliznemiliztli)

pinahuiliztica : vergonçosamente. (2 Pinauiliztica)

pinahuiliztli : verguença. (1 pinauiliztli) verguença. (2 Pinauiliztli)

pinahuizcahua, nic : dexar d[e] hazer algo por verguénça. (1 nic, pinauizcaua)

pinahuiznemiliztli : verguença con infamia. (1 pinauiznemiliztli)

pinahuizpoloa, nino : ocuparme la verguença. preterito: oninopinauizpolo. (2


Pinauizpoloa, nino) verguença auer. (1 nino, pinauizpoloa)

pinahuiztlalilia, nite : poner a otro ala verguença. prete:


onitepinauiztlalili. (2 Pinauiztlalilia, nite) poner ala verguença. (1 nite,
pinauiztlalilia)

pinahuiztlamati, ni : ocuparme la verguença, o ser empachoso. prete:


onipinauiztlama. (2 Pinauiztlamati, ni) verguença auer. (1 ni, pinauiztlamati)

pinahuiztli : cierto escarauajo q[ue] teniá[n] por aguero. (2 Pinauiztli)

pinaloni + : júntera de carpintero. (1 tlanacazco pinaloni)

pinauhqui : empachoso. (1) vergonçoso. (2)

pinauhtia, nite : auergonçar, o afrentar a otro. p: onitepinauhti. (2) ynjuriar.


(1) denostar o afrentar. (1) vituperar. (1) correr a otro escarneciendo del.
(1) echar a otro en verguensa. (1) auergonçar a otro. (1) afrentar a otro. (1)
confundir o echar en verguença aotro. (1) motejar. (1)
pinauhtia +, nite : empicotar. (1 teixpan nitepinauhtia)

pinauhyotl : fama mala. (1)

pinectic : descolorido assi. (1)

pinehua, ni : morir de frio. (1 nipineua) pararse blanquezino y descolorido de


frio. prete: onipineuac. (2 Pineua, ni) pararse blanquezino. (1 ni, pineua)
enerizarse por frio. (1 ni, pineua) descolorido estar de frio, o de preñez. (1
ni, pineua)

pinehuac : enerizado assi. (1 pineuac)

pinolatl : beuida de chia y mayztostado. (1) beuida de mayz y chia tostado. (2)

pinolhuia, nitla : enharinar algo. (1) enharinar algo. p: onitlapinolui. (2)


hazer cierta beuida, echándo enella pinolli de chia. (1)

pinolli : breuaje que hazen de cierta harina de chia. (1) la harina de mayz y
chia, antes que la deslian. (2)

pinotic : encogida persona no atreuida. (1)

pinotiliztli : encogimiento assi. (1) encogimiento del que es empachoso y


vergonçoso. metapho. (2)

pinotl : barbaro de lengua estraña. (1)

pinotlacotli : sieruo boçal. (1) esclauo boçal. (2)

pinotlatoa, ni : hablar en lengua estraña. prete: onipinotlato. (2) hablar en


otro lenguaje. (1) hablar en lengua estraña. (1)

pinoyotl : encogimiento assi. (1) encogimiento de persona empachosa y


vergonçosa. metapho. (2)

pinton : poquito. (1) pequeño o pequeñuelo. (1)

piochtli : cabellos que dexan enel cogote alos muchachos quando los tresquilan.
(1) cabellos que dexá[n] enel cogote alos muchachos, quando los tresquilan. (2)

pipica : salirse la vasija o resumirse. (1) manar agua o otra cosa. (1)
gotear alguna cosa liquida. preteri: opipicac. (2)
pipica, ni : gotear. (1)

pipicaliztli : gotera. (1)

pipicaticac : estar goteando alguna cosa. preteri: opipicaticatca. (2)

pipichoa, nite : enlabiar, o halagar aotro con palabras blandas y dulces. pret:
onitepipicho. (2) enlabiar ala muger, o halagar a alguno con palabras blandas.
(1) lisonjear, traer la mano por el cerro, cumpliendo con todos, por hazer su
hecho; &c. (1)

pipiciltic : menudo grano. (1) semilla menuda, o cosa semejante. (2)


pipihuia, nitla : piar el pollo, o cosa dela manera. prete: onitlapipiui. (2
Pipiuia, nitla) piar el pollo o el halcón. (1 nitla, pipiuia)

pipilhuilia, nite : escarnecer. (1)

pipilichtic : rugoso cosa arrugada. (1)

pipilitoa, nino : dezir, o afirmar que soy de poca edad, siendo de mucha. prete:
oninopipilito. (2) edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno
tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1)

pipillotl : mocedad como niñeria de niños. (1) niñeria. (2)

pipillotl coconeyotl : niñerias de aquestos. (1)

pipillotl nicnemitia : niñerear hazer obras de niños. prete: pipillotl onicnemiti.


(2)

pipilmati, nino : (2) edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno
tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1)

pipilnequi, nino : edad no conocida o encubierta delos muchos años que alguno
tiene diziendo ser de menos años delos que ha. (1)

pipiloa, nino : guindarse en hamaca, o en cosa semejante. prete: oninopipilo. (2)


guindarse en hamaca. (1)
pipiloa, nite : enlabiar ala muger, o halagar a alguno con palabras blandas. (1)
pipiloa, nitla : colgar ropa, o otras cosas de palos o de cordeles. prete:
onitlapipilo. (2) tomar con anzuelo. (1)

pipiloa +, mo : cerriones de yelo. (1 cetl mopipiloa)


pipiloa +, nino : castigar y corregir a otros. preterito: teyollocaltitech
oninopipilo. (2 Teyollocaltitech ninopipiloa)

pipilolli + : çarcillo de oreja. (2 Nacaz pipilolli)

pipilotinemi, nino : andar despacio. preterito: oninopipilotinen. (2) andar


despacio. (1)

pipilpipil : muchachuelos. (2)

pipiltotonti : muchachos. (2)

pipiltzitzinti : idem, o niños. (Pipiltotonti: muchachos.) (2)

pipina, nitla : comer y chupar cañas dulces. pret: onitlapipin. (2) chupar o
comer cañas dulces. (1)

pipinia : humedecerse lo que estaua seco. (1) humedecerse algo. prete: opipin.
(2)
pipinia, ni : pararse flaco de vejez. preterito: onipipiniac. (2) enuegecerse
la muger. (1) enuegecerse el hombre. (1)

pipiniliztli : reziura. (1) enuegecimiento. (1) fortaleza de cosa fuerte y


rezia. (2)

pipinoa, nitla : derramar grano, o otras cosas. (1)


pipinotiliztli : encogimiento assi. (1)

pipinqui : anciano. (1) correosa cosa. (1) rezia cosa. (1) enuegecido. (1)
carne de viejos sin fuerça ni virtud. (1) cosa rezia y fuerte. (2)

pipinqui inacayo : viejo flaco y arrugado. (2 Pipinqui ynacayo)

pipiolin : aueja montesa que haze miel. (2)

pipiqui, nitla : forjar, o fingir algo, mintieudo asabiendas. prete: onitlapipic.


(2) forjar, dezir palabras forjadas. (1) fingir. (1)

pipitza, nitla : sollar, o soplarmuchas vezes. pre: onitlapipitz. (2)

pipitzca : bramar el cieruo. (1)


pipitzca, ni : bramar el cieruo, relinchar el cauallo, o chillar el raton. pret:
onipipitzcac. (2) relinchar el cauallo. (1) rechinar. (1) chillar. (1)

pipitzca + : relinchar al relinchido. (1 teuan ni, pipitzca)

pipitzcaliztli : ruydo de viento. (1) relincho. (1) brama de cieruos. (1)


chillido. (1) bramido, relincho, o chillido desta manera. (2)

pipitzcaliztli + : relinchido assi. (1 teuan pipitzcaliztli)

pipitzcani : bramador assi. (1)

pipitzoa, nitla : chupar, o roer algo. preterito: onitlapipitzo. (2) chupar alguna
cosa sin maxcarla. (1)

pipitzquiltia, nite : hazer chillar a otro. preterit: onitepipitzquilti. (2)


pipitzquiltia, nitla : hazer pinol de chia, o bruñir alguna cosa. (1)

pipixahui : llouiznar. (1 pipixaui) caer nieue o granizo. (1 pipixaui)


derramarse desta manera alguna cosa. (1 pipixaui) llouiznar, cerner, o caer
nieue. preteri: opipixauh. (2 Pipixaui)

pipixahui = : = pixahui (2 pipixaui )

pipixauhqui : derramada cosa assi. (1)

pipixauhtoc +, n : tener ya color de muerto el enfermo. (2 Ixtlal pipixauhtoc,


n)

pipixoa, nitla : derramar porel suelo trigo, o otras cosas semejantes. prete:
onitlapipixo. (2) esparzir, odescarriar. (1)

pipiya, nite : espiar, o asechar a otro. preterito: onitepipix. (2 Pipia, nite)


espiar o acechar. (1 nite, pipia) asechanças poner. (1 nite, pipia)

pipiyayaliztli : olor de cabron o sobaquina. (1) hedor de sobaquina. (2)

pipiyazquetza, nitla : echar sangre, o otra cosa por la boca abocanadas. (2


Pipiazquetza, nitla) abocanadas echar algo. (1 nitla, pipiazquetza)

pipiyoli : abeja montesa de miel. (1)


pipiyolin : aueja montesa. (2)

piptontli : visauela. (1) ermana de tu bisahuelo. (1) visahuela. (2)

piq, nitla : fabricar hazer por artificio. (1)

piqui, mo : cerrarse, o juntarse vna cosa con otra prete: omopic. (2)
piqui, nite : crear oplasmar dios alguna criatura d[e] nubuo. pret: onitepic.
(2) criar dios algo de nueuo. (1)
piqui, nitla : forgicar, o fingir e inuentar alguna cosa, o mentir asabiendas, o
emboluer tamales en hojas quá[n]do los hazen, o cosa semejante, preterito:
onitlapic. (2) ynuentar. (1) fingir. (1) emboluer tamales en ojas para
cozerlos. (1) mentir asabiendas. (1)

piqui +, mo : apretar la gente a alguno. (1 nopam mopiqui)

piquia, nitetla : caluniar a otro, o leuantarle algun testimonio. pre:


onitetlapiqui. (2)

pitli : hermana mayor; busca ermana. (1) criada osiruienta. (1) dama. (1)
hermana mayor, o dama, o criada que acó[m]paña a su señora. (2)

pitza, nino : pararse bermejo o encenderse de enojo. pre: oninopitz. (2)


encenderse de yra. (1)
pitza, nitla : tañer otocar trompeta, cheremia, flauta, o otro intrumento
semejá[n]te, o soplar es fuego. preteri: onitlapitz. (2) soplar o tañer flauta o
cheremia; &c. (1) tañer flautas o cosa semejante, o trompeta. (1) flauta tañer.
(1) hundir metal. (1)

pitza + : fundir metales; y assi delos demas. (1 tepuztli nic, pitza.)

pitza, nitlal : soplar. pre: onitlalpitz. (2)

pitza, nitlatla : soplar muchas vezes. preteri: onitlatlalpitz. (2)

pitzactic : delgada cosa assi. (1) cosa delgada y larga, assi como vara, soga o
cosas semejantes. (2)

pitzactli : delgada cosa assi. (1) idem. (Pitzactic: cosa delgada y larga, assi
como vara, soga o cosas semejantes.) (2)

pitzahua, ni : pararse delgado y flaco. prete: onipitzauac. (2 Pitzaua, ni)


emmagrecerse. (1 ni, pitzaua)
pitzahua, nitla : adelgazar palos o sogas, o hablar alto la muger, o cantar. &c.
pre: onitlapitzauh. (2 Pitzaua, nitla)

pitzahua + : emmagrecer a otro. (1 /n/nite, pitzaua)

pitzahua, nitlatla : dar bozes o cantar la muger muchas vezes. prete:


onitlatlapitzauh. (2 Pitzaua, nitlatla)

pitzahuac : ang[o]sta cosa, assi como tabla, heredad, pared, adobe, camino o cosa
semejante. (1 pitzauac) enxuto hombre. (1 pitzauac) delgada cosa assi. (1
pitzauac) cosa delgada, assi como varas, pilares, colunas, sogas y cosas largas y
rollizas, o el camino, el viento delgado y sotil, los frisoles pequeños, lantejas,
o cosas semejantes. (2 Pitzauac)
pitzahuac + : lentejas legumbre. (1 castillan pitzauac etl)

pitzahuac ehecatl : viento liuiano. (1 pitzauac ehecatl)

pitzahuacayotl : delgadez de cosas largas y rollizas. (1 pitzauacayotl) delgadez


tal. (2 Pitzauacayotl)

pitzahualiztli : emmagrecimiento. (1 pitzaualiztli)

pitzaloni : hundible cosa que se puede hundir. (1)

pitzauhqui : emmagrecido. (1) delgado, flaco y magro. (2)

pitzcoyoctic : estrecha cosa, assi como agujero. (1) estrecha cosa, assi como
agujero o cosa semejante. (2)

pitzcoyocton : idem. (Pitzcoyoctic: estrecha cosa, assi como agujero o cosa


semejante.) (2)

pitzcoyoctontli : idem. (Pitzcoyocton: idem. (Pitzcoyoctic: estrecha cosa, assi


como agujero o cosa semejante.)) (2)

pitzcoyoniliztli : estrechura tal. (1) estrechura tal. (2)

pitzcoyonqui : estrecha cosa, assi como agujero. (1) estrecha cosa desta
manera. (2)

pitzini : abrirse la llaga o nacido. (1) quebrarse el hueuo, machucarse la


fruta, o quebrarse el ojo, y abrirse o rebentar el encordio o cosa semejante.
prete: opitzin. (2)

pitzinia, nitla : quebrar assi los hueuos. &c. pret: onitlapitzini. (2) estrujar
fruta. (1) machucar fruta, hueuos o cosa assi. (1)

pitzinia +, nite : quebrar el ojo a otro. prete: oniteixtelolopitzini. (2


Ixtelolo pitzinia, nite)

pitziquihui, ni : comer mucho. preterito: onipitziquiuh. (2 Pitziquiui, ni) comer


mucho. (1 ni, pitziquiui)

pitziquihuini : comedor tal. (1 pitziquiuini)

pitzo metzhuatzalli : pernil de tocino. (2 Pitzo metzuatzalli)

pitzocalli : çahurda de puercos. (1) çahurda de puercos. (2)

pitzoconetl : lechon. (1)

pitzome + : piara de ganado men[u]do; y assi delos de mas. (1 miequintin


pitzome) piara de puercos. (2 Miequintin pitzome)

pitzometzhuatzalli : pernil de tocino. (1 pitzometzuatzalli)

pitzopixqui : porquero. (1) porquero, o porquerizo. (2)

pitzotl : puerco o puerca. (1) puerco. (2)


pitzqui + : campanero que las haze. (1 campana pitzqui) platero. (2 Iztac
teocuitla pitzqui)

pitztli : cuexco de fruta. (1) cuexco o huesso de cierta fruta. (2)

pixahui : caer nieue o granizo. (1 pixaui) neuar, caer la nieue. (1 pixaui) lo


mismo es que pipixaui. pret: opixauh. (2 Pixaui)

pixalhuia, nitetla : esparzirle algo a otro. preteri: onitetlapixalhui. (2)

pixauhcacahua, nitla : vender por menudo. (1 nitlapixauhcacaua) vender por


menudo. preter: onitlapixauhcacauh. (2 Pixauhcacaua, nitla)

pixauhcanamaca, nitla : idem. prete: onitlapixauhcanamacac. (Pixauhcacaua, nitla:


vender por menudo. preter: onitlapixauhcacauh.) (2) vender por menudo. (1)

pixca, ni : coger el mayz o segar el trigo. &c. pr: onipixcac. (2) coger maiz o
segar trigo, &c. (1)

pixca + : segar las miesses. (1 tepuzchicoltica ni, pixca)

pixcac : cogedor tal. (1)

pixcani : cogedor tal. (1)

pixoa, nitla : sembrar esparziendo, derramando o arrojando las semillas. pre:


onitlapixo. (2) sembrar esparziendo las semillas. (1)

pixque + : cauallerizo. (1 cauallo pixque yntiachcauh) cauallerizo. (1 cauallo


pixque ympan ycac)

pixqui + : yeguarizo. (2 Ciua cauallo pixqui) harriero. (1 oztomeca cauallo


pixqui) cauallerizo. (1 cauallo pixqui) cauallerizo. (2 Cauallo pixqui)
sacristan. (2 Teotlatqui pixqui)

pixquipan : tiempo de fegar. (1) tiempo dela cosecha, o de coger y segar los
panes. (2)

pixquipan = : = pixquizpan (2 pixquipan)

pixquitl : cosecha de pan. (1) cosecha. s. lo que se coge o siega dela heredad,
o sementera. (2)

pixquizpan : tiempo de fegar. (1) lo mesmo es que pixquipan. (2)

piya, nic : poner en guarda. (1 nic, pia)


piya, nino : guardarse de algo. pret: oninopix. (2 Pia, nino) guardarse. (1
nino, pia)
piya, nite : guardar a otro. prete: onitepix. (2 Pia, nite)
piya, nitla : guardar alguna cosa. preter: onitlapix. (2 Pia, nitla)

piya +, nic : añejar algo, guardando lo mucho tiempo. (1 vecauhtica nicpia)


guardar algo mucho tiempo, o anejar algo. p: vecauhtica onicpix. (2 Vecauhtica
nicpia)
piyaciuhtoc, ni : estar tendido enel suelo o enla cama. pre: onipiaciuhtoca. (2
Piaciuhtoc, ni) estar echado. (1 ni, piaciuhtoc)

piyaciuhtoc ehecatl : viento liuiano. (1 piaciuhtoc ehecatl) correr viento sotil


y delgado. (2 Piaciuhtoc eecatl)

piyalia, nitetla : guardar algo a otro. preteri: onitetlapiali. (2 Pialia,


nitetla)

piyalli : deposito. (1 pialli) deposito. (2 Pialli)

piyaloni : fiesta de guardar. (1 pialoni) cosa digna de ser guardada. (2


Pialoni)

piyaloni ilhuitl : fiesta de guardar. (2 Pialoni ylhuitl)

piyaloyan + : sagrario. (1 sacramento pialoyan) idem. (Teotlatqui calli:


sacristia.) (2 Teotlatqui pialoyan)

piyaltia, nicno : descobrirse, al amigo. (1 nicno, pialtia)


piyaltia, ninote : encomendarme a otro, o fiar mi p[er]sona del que pienso que
me aprouechara. pre: oninotepialti. (2 Pialtia, ninote) fiarse de otro
confiandose del. (1 ninote, pialtia)
piyaltia, nitetla : depositar o dar aguardar algo a otro. prete:
onitetlapialti. (2 Pialtia, nitetla) encargar a otro algo para que lo guarde. (1
nitetla, pialtia)

piyaltiloni + : ynfiel de quien no se fia. (1 atleuel pialtiloni)

piyazoa, mo : acanalado ayre o viento. (1 mopiaçoa ehecatl)


piyazoa, nino : descabullirse de entre otros, o colarse. pre: oninopiaço. (2
Piazoa, nino) descabullirse de entre otros o hurtarle. (1 nino, piaçoa)
piyazoa, nitla : mear alçando la orina. (1 nitla, piaçoa)

piyazoia, nitla : enuasar algo con embudo, o beuer con auenencia, o con cosa
semejante. preteri: onitlapiazui. (2 Piazuia, nitla) beuer con auenencia. (1
nitla, piazuia) enuasar algo con embudo. (1 nitla, piazuia)

piyazteca, nino : estenderme o tenderme ala larga. (1 nino, piazteca)

piyaztic : estrecha cama o mesa. (1 piaztic) delgada persona. (1 piaztic) cosa


larga y delgada, assi como hombre, coluna, o cosa semejante, o cosa estrecha, assi
como mesa, lecho, o cosa assi. (2 Piaztic)

piyaztic campana : esquilon. (1 piaztic campana) campana esquilonada. (2


Piaztic campana)

piyaztli : auenencia o cosa semejante. (1 piaztli) calabaça larga y delgada, que


sirue de auenencia. (2 Piaztli)

platanoz + : razimo de datiles o de platanos. (1 cemo mocholli platanos)

plora : dexar algo no de volúntad, sino por mas no poder. (1 plura)

ploral : singular o particularmente afulano. (1 plural) muger desuergonçada, y


desonesta. (1 plural) ausente estar. (1 plural) cosa que da tristeza y pone a
otros compassion. (1 plural)
poa + : aplicar o dedicar algo a otro. (1 tetech nic, poa)

pocatl + : antojadizo assi. (1 velicaquani pocatl)

poccacatzca : humosa, cosa llena de humo. (1) estar la casa llena de humo.
preteri: opoccacatzcac. (2)

pochea, nitla : ahumar algo, assi como pared o manta &c. (1)

pochectia, ni : ahumar se desta manera. (1) ahumarse, o pararse de color de cosa


ahumada. (2 Puchectia, ni)

pochectic : cosa ahumada. s. el que tiene color de cosa ahumada. (2 Puchectic)


ahumada cosa assi. (1 puchectic)

pochectilia, nitla : ahumar algo desta manera. prete: onitlapuchectili. (2


Puchectilia, nitla) ahumar algo. preterito: onitlapochectili. (2) ahumar algo,
assi como pared o manta &c. (1)

pochehua : ahumarse alguna casa o pared, o cosas semejantes, o abochornarse los


panes. &c. pr: opocheuac. (2 Pocheua) abochornarse las miesses, o secarse por
falta de agua. (1 pocheua)
pochehua, ni : pararse de color d[e] cosa ahumada. p: onipucheuac. (2 Pucheua,
ni) ahumar se desta manera. (1 ni, pocheua)
pochehua, nitla : ahumar algo desta manera. preteri: onitlapucheuh. (2 Pucheua,
nitla) ahumar algo desta manera. prete: onitlapocheuh. (2 Pocheua, nitla)

pochehuac : cosa ahumada assi. s. manta, o pared. &c. (2 Pucheuac) ahumada cosa
assi. (1 pucheuac)

pochictic : cosa carmenada, fosa, o esponjada. (2) fofa cosa. (1)

pochictic tilmatli : vestidura vellosa. (1)

pochimati, nino : alegrarse mucho. (1)


pochimati, no : alegrarse mucho. (1)

pochina, nitla : cardar o carmenar lana, algodon, o cosa semejante. prete:


onitlapochin. (2) peynar cardando lana. (1) escarmenar lana. (1) espadar lino.
(1 nitla, puchina)

pochina +, ni : rastrillar lino. (1 ni, lino pochina)

pochinqui + : terciopel o lo mismo. (1 vel, puchinqui seda tilmatli)

pochinqui sedatilmatli : terciopelo. (2 Puchinqui sedatilmatli)

pochotl : cierto arbol hermoso y grande. (2 Puchotl) arbol grande y hermoso.


(1) buuas pequeñas que no salen al rostro. (1 puchotl)

pochquiyahuatl : ventana que da claridad. (2 Puchquiauatl) ventana. (1


puchquiyauatl)

pochteca tequiti, ni : sisar. (1 ni, puchteca tequiti)

pochteca tequitini : alcaualero. (2 Puchteca tequitini)


pochteca tequitl : alcauala. (2 Puchteca tequitl) alcauala. (1 puchteca
tequitl) sisa que se pide alos mercaderes. (1 puchteca tequitl)

pochteca tequitqui : alcaualero. (2 Puchteca tequitqui)

pochtecahuia, nitla : tractar y exercitar su ossicio el mercader. pre:


onitlapochtecaui. (2 Pochtecauia, nitla) tratar mercaderia. (1 nitlapuchtecauia)
mercadear. (1 nitla, puchtecauia)

pochtecatequitqui : alcaualero. (1 puchtecatequitqui)

pochtecati, ni : ser mercader, o exercitar oficio de mercader. (2 Puchtecati, ni)


ser mercader o tratante. preterito: onipochtecatic. (2) tratar mercaderia. (1 ni,
puchtecati) mercadear. (1 ni, puchtecati)

pochtecatini : tratante en mercaderia. (2 Puchtecatini) negociado en


mercaderia. (1 puchtecatini)

pochtecatl : mercader. (2 Puchtecatl) mercader que vende. (1 puchtecatl)

pochtecayotl : trato, o mercaderia de mecaderes. (2 Puchtecayotl) trato de


mercaderia. (1 puchtecayotl)

pocmictia, nite : henchir de humo a otros. prete: onitepocmicti. (2) dar pena,
enojo y aflicion a otro. (1)
pocmictia, nitla : dar pena y enojo a otros. prete: onitlapocmicti. metapho.
(2)

pocmimilca : cosa llena de humo. (2) humosa, cosa llena de humo. (1)

poctlantilia, nite : aniquilar, o maltratar a otro. prete: onitepoctlantili. (2)


maltratar a otro o aniquilallo. (1)
poctlantilia, nitla : maltratar a otro o aniquilallo. (1)

poctli : humo. (2) humo. (1)

pocuauhtli : aguila negra. (1 poquauhtli)

pocxixitica : cosa llena de humo. (2) humosa, cosa llena de humo. (1)

pocyo : cosa que tiene humo. (2) humosa cosa q[ue] echa de si humo. (1)
humosa, cosa llena de humo. (1)

pocyo + : humosa, cosa llena de humo. (1 cenca pocyo)

pohua, nic : sembrar otra vez. preterito: onicpouh. (2 Poa, nic) sembrar otra
vez. (1 nic, poa)
pohua, nino : ser soberuio. pre: oninopouh. (2 Poa, nino) soberuecerse. (1
nino, poa) ensoberuecerse. (1 nino, poua)
pohua, nite : contar a algunos, o encartarlos, o tener respecto a otro. pre:
onitepouh. (2 Poa, nite) encartar. (1 nite, poua)
pohua, nitla : contar cosa de cuenta o numero, o relatar proceso e historia, o
leer, o dar cuenta el mayordomo de su mayordomia, o cosa semejante. pre:
onitlapouh. (2 Poa, nitla) medir. (1 nitla, poua) ynformar. (1 nitla, poa)

pohua +, mo : legible cosa. (1 vel mopoua)


pohua +, nic : dedicar algo a otro. pre: tetecho nicpouh. vel. otetech nicpouh.
(2 Tetech nicpoa) dedicar o ofrecer algo a dios. pre: itetzinco onicpouh in dios.
(2 Itetzinco nicpoua in dios) encorporar en colegio. (1 teuan nicpoua)
encorporar en colegio. (1 tetech nicpoua)

pohua, itechnic : aplicar algo a otro, dandole su parte delo que se reparte. pre:
itech onicpouh. (2 Poa, itechnic)

pohualo + : legible cosa. (1 vel poualo)

pohualtia, itechnic : idem. o dedicar alguna obra a otro. pre: itech onicpoalti.
(Poa, itechnic: aplicar algo a otro, dandole su parte delo que se reparte. pre:
itech onicpouh.) (2 Poaltia, itechnic)

pohui : desdezir el color. (1 poui)


pohui, ni : hazer los otros caso de mi persona. preterito: onipouh. (2 Poui, ni)
ser tenido o estimado en algo. (1 ni, poui)
pohui, non : ser tenido o estimado en algo. (1 non, poui)

pohui + : vezino de barrio. (1 calpulpan poui) idem. (Nemachtiloyam pouhqui:


escolastico que aprende enla escuela.) (2 Nemachtiloyam poui) christiano. (1
itetzinco poui yn totecuiyo iesu christo) escolastico. (1 nemachtiloyan poui)
pohui +, ni : pertenecer, o, estar dedicado a otro. pre: tetech onipouh. (2
Tetech nipoui) pe[r]tenecer yo a otro. (1 tetech nipoui)

pohui, tetechni : ser yo dedicado, o pertenecer a alguna persona. preterito: tetech


onipouh. (2 Poui, tetechni)

poihuiliztli : perecimiento. (1 poiuiliztli)

polacqui : cosa anegada, o sumida dé[n]tro del agua (2) cosa anegada, o sumida
detro del agua (2) anegada cosa. (1) anegarse algo. (1)

polactia, nite : çabullir, o sumir a otro enel agua. preter: onitepolacti. (2)
çabullir a otro. (1) sumir debaxo de agua. (1)
polactia, nitla : anegar, o sumir algo enel agua. p: onitlapolacti. (2) anegar
algo. (1) hundir echar a lo hondo. (1)

polaqui, ni : çabullirse enel agua. (1) sumirse en agua o en cosa assi. (1)

polaquiliztli : anegamiento, o sumidura debaxo del agua. (2)

polaquini : cosa que se mete, o sume debaxo del agua. (2)

polhuia, nitetla : perder cosa agena, o borrarle algo a otro. prete:


onitetlapolhui. (2)

polihui, ni : perecer, o desaparecer, operderse y destruirse. prete: onipoliuh.


(2 Poliui, ni) perecer desaparecer o perderse. (1 ni, poliui) morir. (1 ni,
poliui) faltar no estar en casa. (1 ni, poliui) fenecer, acabarse. (1 ni,
poliui)
polihui, non : trasponerse. (1 non, poliui)

polihui + : descuento de alguna cosa que se deue, dando o pagando vna cosa
por otra. (2 Ipam poliui) menguante de luna. (1 yc poliui ym metztli) pagar vna
deuda con otra. (1 ypam poliui)
polihui noyollo : rebotarse. (1 poliui noyollo)

polihuiliztli : perecimiento desta manera. (2 Poliuiliztli) perdimiento assi. (1


poliuiliztli) mortandad assi. (1 poliuiliztli)

polihuiliztli + : idem. (Ipam poliui: descuento de alguna cosa que se deue,


dando o pagando vna cosa por otra.) (2 Ipam poliuiliztli) immortalidad. (2 Aic
poliuiliztli) floxedad assi. (1 yollo poliuiliztli)

polihuini : cosa perecedera. &c. (2 Poliuini) perdido sin remedio. (1 poliuini)


mortal cosa que muere. (1 poliuini)

polihuini + : cosa que se descuenta de vna deuda con otra. (2 Ipam poliuini)
pecado que se purga por sacrificio. (1 tlamanaliztica, poliuini tlatlacolli)
ymmortal cosa. (1 ayc poliuini)

polihuiz + : no se desperdiciara. (2 Amo çannen poliuiz)

polihuiztli : perecimiento. (1 poliuiztli)

polihuiztli + : lo mismo es que ipá[m] poliuiliztli. (2 Ipam poliuiztli)

poliuhqui : perecido. (1) cosa que se perdio. (2) perdido sin remedio. (1)
perdida cosa. (1)

poliuhtihuetzi, ni : confundir me assi. (1 ni, poliuhtiuetzi)

poliuhtihuetzqui : confundido, o atajado, que no acierta a hablar. (2


Poliuhtiuetzqui) atajado que no acierta a hablar, por le auer conuéncido. (1
poliuhtiuetzqui)

poliuhtimotlalia, ni : messurarse. (1)

poliuhtiuh, ni : yr desmedrando enla hazienda, o yrse menguando la luna, o


desaparecerse. pre: onipoliuhtia. (2) menguar. (1) desmedrar énhaziénda. (1)
desmedrar en honra y oficio. (1)

poloa, nic : gastar hazienda. pret: onicpolo. (2) despender o gastar. (1)
poloa, nino : perderse y destruirse. p: oninopolo. (2)
poloa, nite : perder, o destruir a otros con guerra o conquistarlos. prete:
onitepolo. (2) apartarse dela compañia por la auer perdido. (1) tomar por
có[m]bate. (1) ganar conquistando. (1)
poloa, nitla : perder algo, o hazer lodo, o barro, o perder el juizio y
desatinarse. borrar algo, o quitarla señal que estaua puesta en alguna parte.
prete: onitlapolo. (2) perder. (1) borrar o quitar alguna señal. (1) quitar o
borrar la señal. (1)

poloa + : pagar vna deuda con otra. (1 ypan n[i]tla, poloa) pagar vna deuda con
otra. (1 ypan nic, poloa)
poloa +, nic : pagar vna deuda con otra. prete: ipan onicpolo. (2 Ipan nicpoloa)
poloa +, nitla : pagar vna deuda con otra. pret: ipan onitlapolo. (2 Ipan
nitlapoloa)

poloa inteuhtli, nic : matar el poluo. (1 nic, poloa ynteuhtli)

polocatl : tamo, paja menuda. (2 Pulocatl) paja menuda. (1)


polocatl + : granças de trigo. (1 yyectiloca trigo polocatl)

pololtia, nic : hazer perder a otro el enojo que tiene, o apartarlo de algun
vicio. (1)
pololtia, nicno : desechar, o oluidar el enojo, o pena que tenia. prete:
onicnopololti. (2) quitar d[e] la memoria. (1) desechar algo del pensamiento.
(1) oluidar el enojo o pena que tengo de alguna cosa. (1) dissimular enfermedad.
(1) echar o desechar algo del pénsamiento. (1)
pololtia, nicte : hazer desechar a otro el enojo, o el vicio que tiene. prete:
onictepololti. (2)

pololtoca, nite : desear que alguno perezca y sea destruido. prete:


onitepololtocac. (2) dessear que alguno fea destruido yperezca. (1)

pololzacatl : paja p[ar]a cama. (1 pololçacatl) heno. (1 pololçacatl)

ponazoa, mote : crecer, o aumentarse algo. prete: omoteponaço. (2 Moteponaçoa)


ponazoa, nitla : hinchar, o henchir algo deviento pret: onitlaponaço. (2 Ponaçoa,
nitla) hinchir o henchir algo de viento. (1 nitla, ponaçoa)

popoca : hazer humo. pret: opopocac. (2) hazer humo. (1)


popoca, ni : humear, echar humo desi. preterito: onipopocac. (2) humear. (1)

popocani : cosa que echa desi humo. (2) humosa cosa q[ue] echa de si humo. (1)

popochehuaticac texcalli : despeñadero. (1 pupucheuaticac texcalli)

popochtli : perfumes. (2) perfumes. (1)

popochuia, nino : perfumarse, o çahumarse. pret: oninopopochui. (2)


popochuia, nite : çahumar, o incensar a otro. pre: onitepopochui. (2)
popochuia, nitla : incensar, o perfumar. preterit: onitlapopochui. (2)
encensar. (1) sahumar. (1 nitla, popuchuia) perfumar. (1)

popohua, nitla : alimpiar algo, o restituir lo ageno. pret: onitlapopouh. (2


Popoa, nitla) fregar, lauar los vasos. (1 nitla, popoua) alimpiar algo. (1
nitla, popoa) alimpiar ropa. (1 nitla, popoa) restituir. (1 nitla, popoa)
limpiar. (1 nitla, popoua) satisfazer por la deuda. (1 nitla, popoua)

popohua +, nitla : pagar la deuda con otra cosa. pre: ic onitlapopouh. &c. (2
Ic nitlapopoa icnixonexca)

popohualtia, nicte : çaherir a otro el beneficio que le hizo. prete:


onictepopoalti. (2 Popoaltia, nicte)

popolaqui : passarse el papel, o cosa semejante. p: opopolac. (2)

popolaqui in amatl : passarse el papel. (1 popolaqui yn amatl)

popolhuia, nitetla : perdonar a otro la ofenssa, o destruirle alguna cosa.


preterito: onitetlapopolhui. (2)

popolhuilia, nitetla : idem. preterito: onitetlapopolhuili. (Popolhuia, nitetla:


perdonar a otro la ofenssa, o destruirle alguna cosa. preterito:
onitetlapopolhui.) (2)
popolhuililo, ni : idem. preterito: onipopolhuililoc. (Popolhuilo, ni: soy
perdonado.) (2)

popolhuilo, ni : soy perdonado. (2)

popolhuiloni tlatlacolli : pecado venial. (1)

popoliuhqui : despoblado pueblo assi. (1)

popoloa, nic : gastar la hazienda. preterito: onicpopolo. (2)


popoloa, nite : destruir combatiendo, o conquistá[n]do. preterito: onitepopolo.
(2) tomar por có[m]bate. (1) matar. (1)
popoloa, nitla : desperdiciar o destruyr algo, o hazer costa, borrar alguna cosa,
o escurecer la claridad grande ala pequeña. preterito: onitlapopolo. (2) costa
hazer. (1) tornar en nada. (1) borrar escriptura. (1) raer dela memoria. (1)
gastar lo que perece. (1) escurecer otra cosa con mayor luz. (1) gastar vsando.
(1) destruir algo. (1) desperdiciar algo. (1)

popoloa +, nitla : idem. pre: ipan onitlapopolo. (Ipan nitlacalaquia: idem.


pre: ipan onitlacalaqui. (Ipan nitlapoloa: pagar vna deuda con otra. pret: ipan
onitlapolo.)) (2 Ipan nitlapopoloa) emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n]
nitlapopoloa)

popoloa innotlatqui, nic : gastar en bien. (1 nic, popoloa ynnotlatqui)

popoloca : barbaro, hombre de otra nacion y lenguaje. (2) barbaro de lengua


estraña. (1)
popoloca, ni : hablar lenguaje barbaro. pret: onipopolocac. (2) hablar entre
dientes. (1) hablar en otro lenguaje. (1)

popolocaliztli : ruydo de murmuradores. (1)

popololli + : desperdiciada cosa. (1 tlané[n] popololli)

popololtia, nicno : desechar del pensamiento, y oluidar lo que me da pena.


preterito: onicnopopololti. (2)

popoloni, ni : ser tartamudo, o empedido dela lengua. pre: onipopolon. (2)


tartamudear. (1)

popotia, nitla : parear, hermanar, o conchauar vna cosa con otra. preterito:
onitlapopoti. (2) parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar algo.
(1 nitla, popohtia)

popotia =, nitla : = potia (2 popotia )

popotl : escoba para barrer. (1)

popotzoa, nino : hinchar los carrillos, apretarse la gente, o espessarse las


yeruas. prete: oninopopotzo. (2) hinchar los carrillos. (1)

popoxalhuia, nitetla : baruechar o mollir a otro la tierra. pre:


onitetlapopoxalhui. (2) mollir la tierra a otro. (1)

popoxoa, mo : quando se torna acauar la tierra q[ue] esta ya labrada. pre:


omopopoxo. (2)
popoxoa, nitla : baruechar o mollir la tierra. pre: onitlapopoxo. (2) hornaguear
la tierra. (1) amollentar la tierra. (1) mullir la tierra. (1) baruechar. (1)

popoyoti : añublarse el trigo. &c. pr: opupuyut. (2 Pupuyuti) añublarse el


trigo. (1 pupuyuti)

popoyotic : añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1 pupuyutic)

popoyotl : trigo añublado. (2 Pupuyutl) añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1


pupuyutl)

popoyuctic : trigo añublado, o cosa semejante. (2 Pupuyuctic)

popozactic : hinchada cosa, o llena de toló[n]drones (2 Popoçactic) hinchado


a tolondrones. (1 popoçactic)

popozahua, ni : henchirse de hinchazones, o de tolondrones. pret: onipopoçauac.


(2 Popoçaua, ni) hincharse enesta manera. (1 ni, popoçaua)
popozahua, nino : alentar poco el que esta al cabo. (1 nino, popoçaua)

popozahualiztli : hinchazon desta manera. (2 Popoçaualiztli) hinchazon desta


manera. (1 popoçaualiztli)

popozoca : heruir la olla o cosa asi. preterit: opopoçocac. (2 Popoçoca)


popozoca, ni : heruir. (1 ni, popoçoca)

popozocac : espumosa cosa. (1 popoçocac)

popozocani : heruiente cosa. (1 popoçocani)

popozocaticac : estar heruiendola olla. preter: opopoçocaticaca. (2


Popoçocaticac)

popozocatimani : idem. preterito: opopoçocatimanca. (Popoçocaticac: estar


heruiendola olla. preter: opopoçocaticaca.) (2 Popoçocatimani)

popozoni : heruir mucho la olla. pret: opopoçon. (2 Popoçoni)


popozoni, ni : enojarse mucho. preterito: onipopoçon. (2 Popoçoni, ni)
estomagarse enojarse. (1 ni, popoçoni)

popozoni, yollopopoyahua : estomagado. (1 popoçoni, yollopopoyaua)

popozoniliztli : heruor de olla, o enojo grande. (2 Popoçoniliztli) heruor assi.


(1 popoçoniliztli)

popozoquillo : cosa que tiene espuma. (2 Popoçoquillo) espumosa cosa. (1


popoçoquillo)

popozoquillotl + : escoria de plata. (2 Iztac teocuitla popoçoquillotl)


espuma de estaño. (1 amuchi popoçoquillotl)

popozoquillotlaya, nitla : espumar, quitar la espuma. (1 nitla,


popoçoquillotlaya)

popozoquillotlaza, nitla : espumar la olla, o cosa semejante. pret:


onitlapopoçoquillotlaz. (2 Popoçoquillotlaça, nitla)
popoztecqui : coxo del pie, o dela espinilla por la tener quebrada, o palo
quebrado en muchas partes. &c. (2)

popoztequi, nitla : quebrar muchas vezes palos, o cosas semejantes. preterito:


onitlapopoztec. (2)

por + : virrey. (1 rey por otro)

potia, nitla : lo mesmo es que popotia. prete: onitlapoti. (2) notar algo en
otra cosa. (1) parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar algo.
(1)

potoni : hidionda agua assi. (1) hediondo. (1)


potoni, ni : heder, o oler mal. preterito: onipoton. (2) heder. (1) oler
mal. (1)

potonia, nite : embizmar poniendo pluma sobre la trementina. (1) emplumar. (1)
bizma poner a otro. (1)
potonia, nitla/ huel/ nite : poner a otro bizma con pluma menuda sobre la
trementina, o emplumar a otro. prete: onitepotoni. (2)

potoniliztli : olor como quiera. (1) hedor. (1) olor malo o bueno. (1) hedor
o olor. (2)

potonqui : harina muy molida o poluos muy molidos; o cosa olorosa o hidionda. (1
potó[n]qui) poluos de cosas secas molidas. (1) cosa olorosa, o hedionda, o
poluos secos y muy molidos, o harina muy cernida. (2)

pouhcuauhtli : aguila negra. (2 Pouhquauhtli)

pouhqui + : ynfinito en numero. (1 amo pouhqui) escolastico que aprende enla


escuela. (2 Nemachtiloyam pouhqui) escolastico. (1 nemachtiloyan pouhqui)
terrenal. (1 tlalticpac pouhqui) dedicada cosa assi. (1 ytetzinco pouhqui)
marçal cosa deste mes. (1 março itech pouhqui) vulgar, cosa comun. (1 calla
pouhqui) cosas que se tratan có[n]munmente entre la gente popular. (2 Calla
pouhqui)

pouhtiuh, ni : andar con seguridad, sin temer alguna cosa aduersa. pre:
onipouhtia. (2) sosegarse o estar seguro o ahuado de algun trabajo, enfermedad o
angustia. (1)

poxacatl : gallina ciega. (1 puxacatl) gallina ciega. (2 Puxacatl)

poxactic : esponjosa cosa. (1 puxactic) fofa cosa. (1) cosa fofa, o esponjada.
(2 Puxactic) cosa fosa, o esponjada, o tela rala y floxamente texida. (2)

poxactic = : = poxahuac (2 puxactic) = poxahuac (2 poxactic)

poxactic ichcatilmatli : picote o sayal. (1 poxactic ychcatilmatli)

poxacua : dormilon. (1 poxaqua) mente capto. (1 poxaqua) dormilon. (2 Poxaqua)

poxacuatl : cierta aue nocherniega, o tonto e insipiente. (2 Puxaquatl)

poxahuac : esponjosa cosa. (1 puxauac) fofa cosa. (1 poxauac) lo mesmo es que


puxactic. (2 Puxauac) lo mesmo es que poxactic. (2 Poxauac)
poxahuactlalli : hornaguera tierra. (1 poxauactlalli)

poxahuilia, nitetla : baruechar o mollir a otro la tierra. pre: onitetlapoxauili.


(2 Poxauilia, nitetla)

poxaqui : tónto. (1 puxaq[ui])

poxcahui : henchirse de orin el hierro. (1 poxcaui) emmohecerse algo. (1


puxcaui) enmohecerse algo. (1 puxcaui)
poxcahui, ni : emmohecerse, o henchirse alguna cosa de orin. prete: onipuxcauh.
(2 Puxcaui, ni)

poxcauhcayo : ori[ni]ento. (1 puxcauhcayo) cosa que tiene moho, o orin. (2


Puxcauhcayo)

poxcauhcayotl : moho de pan. (1) moho o orin. (2 Puxcauhcayotl) moho de pan, o


de cosa semejante. (2)

poxcauhqui : enmohecido. (1 puxcauhqui) enmohecido. (1 puxcauhqui)


ori[ni]ento. (1 puxcauhqui) mohoso pan. (1) cosa mohosa y orinienta. (2
Puxcauhqui) cosa mohosa, o orinienta. (2)

poyactic mixtli : nuues ralas. (1)

poyahua, nitla : matizar en pintura. preterito: onitlapoyauh. (2 Poyaua, nitla)


matizar enla pintura. (1 nitla, poyaua)

poyahuac : morena cosa baça. (1 poyauac) matiz enla pintura. (1 poyauac) cosa
matizada, o cosa morena. (2 Poyauac)

poyahui : adelgazarse, o deshazerse las nuues. prete: opuyauac. (2 Puyaui)

poyec : salada cosa con sal. (1) cosa que tiene sal, assi como el manjar, o
el agua. (2)

poyec atl : salobre agua. (1)

poyecatl : agua salobre. (1)

poyelia, nitla : echar sal enlo que se guisa. preter: onitlapoyeli. (2) echar sal
enel guisado. (1) salar con sal. (1)

poyelpatic : salada cosa muy salada. (1)

poyoni, ni : henchirse de enojo, o de yra. preterit: onipoyon. (2)

poyoniliztli : heruor dela mar. (1)

pozactic : hinchado. (1 poçactic) cosa hinchada assi. (2 Poçactic)

pozactic + : hinchado vn poco. (1 achi poçactic)

pozahua, ni : tener hinchazon enel cuerpo. pre: onipuçauac. (2 PVçaua, ni)


hincharse la carne o el cuerpo. prete: onipoçauac. (2 Poçaua, ni) hincharse. (1
ni, poçaua)
pozahua, nite : hinchar desta manera a otro. prete: onitepoçauh. (2 Poçaua, nite)
hinchar otra cosa. (1 nite, poçaua)
pozahua, nitla : hinchar otra cosa. (1 nitla, poçaua)

pozahua + : hinchado vn poco. (1 achi poçaua)

pozahuac : hinchado. (1 poçauac) cosa enconada, o hinchada. (2 Puçauac) idem.


(Poçactic: cosa hinchada assi.) (2 Poçauac)

pozahuac + : hinchado vn poco. (1 achi poçauac)

pozahuaca cehuia, nitla : desenconar lo hinchado. (1 nitla, poçauaca ceuia)

pozahuaca tlalchitlaza, nitla : desenconar lo hinchado. (1 nitla, poçauaca


tlalchitlaça)

pozahuaca tlatlalchitlaza, nitla : idem. preterit: onitlapuçauaca tlatlalchitlaz.


(Puçauacaceuia, nitla: desenconar lo hinchado. p: onitlapuçauacaceui.) (2 Puçauaca
tlatlalchitlaça, nitla)

pozahuacacehuia, nitla : desenconar lo hinchado. p: onitlapuçauacaceui. (2


Puçauacaceuia, nitla)

pozahuacayotl : hinchazon. (1 poçauacayotl) hinchazon assi. (2 Poçauacayotl)

pozahualiztli : hinchazon. (1 poçaualiztli) hinchazon tal. (2 Poçaualiztli)

pozahualiztli + : hinchazon de podre. (1 palanca poçaualiztli)

pozati, ni : glotonear. pre: onipoçatic. (2 Poçati, ni)

pozati, n, apizti, ni : glotonear. (1 ni, poçati, n, apizti)

pozatl : goloso, gloton, o antojadizo. (2 Poçatl)

pozmatlaxitinia, nite : desmallar. (1 nite, puzmatlaxitinia)

pozol atl : beuida de mayz cozido. (2 Poçol atl)

pozolatl : beuida de mayz cozido. (1 poçolatl)

pozonaliztli : encendimiento desta manera. (1 poçonaliztli)

pozonallo : espumosa cosa. (1 poçonallo) cosa que tiene espuma. (2 Poçonallo)

pozonallotl : espuma de cosa cozida. (1 poçonallotl) espuma de alguna cosa. (2


Poçonallotl)

pozonaltia, nitla : hazer espuma. preterito: onitlapoçonalti. (2 Poçonaltia,


nitla) hazer espuma. (1 nitla, poçonaltia) espumar, hazer espuma. (1 nitla,
poçonaltia)

pozoncaquixtia, nitla : idem. preterito: onitlapoçoncaquixti. (Poçoncayotlaça,


nitla: espumar la olla, o otra cosa semejante. prete: onitlapoçoncayotlaz.) (2
Poçoncaquixtia, nitla) espumar, quitar la espuma. (1 nitla, poçoncaquixtia)

pozoncayo : espumosa cosa. (1 poçoncayo) cosa que tiene espuma. (2 Poçoncayo)


pozoncayo + : espumosa cosa llena de espuma. (1 cenca poçoncayo)

pozoncayotlaza, nitla : espumar la olla, o otra cosa semejante. prete:


onitlapoçoncayotlaz. (2 Poçoncayotlaça, nitla) espumar, quitar la espuma. (1
nitla, poçoncayotlaça)

pozoni : heruir la mar. (1 poçoni) heruir la olla, o la mar. pre: opoçon. (2


Poçoni) turbarse el agua con tempestad de viento. (1 poçoni)
pozoni, ni : apitonarse. (1 ni, poçoni) açorarse. (1 ni, poçoni) heruir. (1
ni, poçoni) encruelecerse. (1 ni, poçoni) encenderse de yra. (1 ni, poçoni)
enojarse. (1 ni, poçoni)

pozoni + : remostecerse el vino. (1 occeppa poçoni vino)

pozonia, nic : hazer heruir lo que se cueze. (1 nic, poçonia)


pozonia, nite : atrauersarse en palabras con otros. (1 nite, poçonia)
pozonia, nitla : cozer algo en olla, o caldera, o hazer heruir alguna cosa, o
hazer espuma. pret: onitlapoçoni. (2 Poçonia, nitla) espumar, hazer espuma. (1
nitla, poçonia) hazer heruir lo que se cueze. (1 nitla, poçonia)

pozoniliztli : heruor assi. (1 poçoniliztli) heruor de cosa que esta hiruiendo,


o saña del q[ue] esta muy enojado. (2 Poçoniliztli) saña. (1 poçoniliztli)
apitonamiénto . (1 poçoniliztli) enojo tal. (1 poçoniliztli)

pozonillo : cosa que tiene espuma. (2 Poçonillo) espumosa cosa. (1 poçoníllo)

pozonillo + : espumosa cosa llena de espuma. (1 cé[n]ca poçonillo)

pozonillotl : espuma de cosa cozida al fuego. (2 Poçonillotl) espuma de cosa


cozida. (1 poçonillotl)

pozonini : apitonado. (1 poçonini) açorado, o lleno de saña y enojo. (2


Poçonini) heruiente cosa. (1 poçonini) furioso de enojo. (1 poçonini) sañudo.
(1 poçonini)

pozonini + : idem. (Ayoui momociuiani: apitunado y supito.) (2 Ayoui


poçonini) yrado subitamente. (1 ayoui poçonini)

pozonqui : encruelecido. (1 poçonqui) idem. (Poçonini: açorado, o lleno de saña


y enojo.) (2 Poçonqui) encendido assi. (1 poçonqui) açorado assi. (1 poçonqui)
enojado. (1 poçonqui)

pozontehua, ni : rebentar de enojo. (1 ni, poçonteua)

pozontihuetziliztli : yra arrebatada. (1 poçontiuetziliztli)

pozotli : raposo, animal conocido. (2 Poçotli)

poztecqui : cosa quebrada, assi como pierna o palo. (2 Puztecqui) quebrados palos
assi. (1 puztecqui)

poztectli : idem. (Puztecqui: cosa quebrada, assi como pierna o palo.) (2


Puztectli) quebrados palos assi. (1 puztectli)
poztequi, nitla : quebrar palo, o cosa assi. prete: onitlapuztec. (2 Puztequi,
nitla) quebrar o quebrantar palos o cosas largas. (1 nitla, puztequi) cortar
quebrando. (1 nitla, puztequi)

poztequi + : flaca, cosa no rezia. (1 ayoui poztequi)


poztequi +, nino : quebrantarse por el cuerpo. (1 nino, cuitlapá[n]
puzteq[ui])

poñaltica tlaxililiztli : puñalada, herida de puñal. (1 puñaltica


tlaxililiztli)

poñaltontli : puñal pequeño. (1 puñaltontli)

pre : sonar eñ[e]l mayzal las hojas secas del mayz q[ue] menea elviento, o los
pliegos de papel o las ojas del libro quando lo hojean o cosas semejantes. (1)

preguntando : cuando, o en que tiempo?. (1) cual o quien?. (1) cuyo?. (1)

preguntar + : adonde?. (1 para preguntar)

preposicion : con. (1) hazia. (1)

propheta + : falso propheta. (1 yztlaca propheta) falso propheta. (2


Motlapiquiani propheta) falso propheta. (2 Iztlaca propheta) falso propheta. (1
teixcuepani propheta) falsa prophecia. (1 tlatlapic propheta ytoliztli)

prophetaitoliztli + : falsa prophecia. (2 Tlatlapic prophetaitoliztli)

prophetatlapiquiani + : falso propheta. (2 Mo prophetatlapiquiani)

qahuitl : arbol, madero o palo. (2 Qauitl)

qahuitl itzin celica : pimpollo de pie de arbol. (2 Qauitl ytzin celica)

qauhtelolohuia, nino : jugar alos bolos. preteri: oninoquauhteloloui. (2


Qauhtelolouia, nino)

qauhtemalacatl : rueda d[e] carreta, o carretó[n]cillo (2)

qauhtemalacayacana, ni : ser carretero, o carrotear. pre:


oniquauhtemalacayacan. (2)

qauhtexticatotonti : arista, o cosa semejante. (2)

qauhtlapanani : rajador de madero. (2)

qauhtlapipilhuaztli : percha. (2)

qauhtlaxichtli : estaca hincada enla pared. (1 q[a]uhtlaxichtli)

qauhzaloani : enxertador. (2 Qauhçaloani)

qemmach in tiyolquimil? : que rudo que eres?. (2)

qimmochihuaz : despues se hara. (2 Qimmochiuaz)


qimotlanehuiani : el que se escusa, o echa laculpa de su descuido a otra cosa. (2
Qimotlaneuiani)

qimotlatquitiani : proprietario, que da a entender que es propria cosa suya


alguna hazienda (2)

qn : per abreuiationem. quiere dezir. quitoznequi i. vultdicere. (2)

que + : (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali) nieruo. (1 lo mismo


es que neruio) doblar el precio. (1 lo mesmo es q[ue] doblar el trabajo)

quecehuatl : cincho de cuero crudio conque juegan ala pelota conlas nalgas, o
conlas caderas (2 Queceuatl) cuero para jugar al batey, o ala pelota con el
quadril. (1 quezeuatl)

quech tlacxollotl : papo de persona papuda. (2)

quech tlalhuatl : los ncruios o venas del pescueço. (2)

quech tlatlaca, nino : collear, o menear la cabeca de aca pira olla. pre:
oninoquechtlatlaz. (2)

quech tlatlaulli : agallas dela garganta. (2)

quech tlatlaullotl : idem. (Quech tlatlaulli: agallas dela garganta.) (2)

quech tzotzona, nite : dar pescocada a otro. pre: onitequetzotzon. (2)

quechacqui : deceruigado, o é[n]uarado del pescueço. (2) desceruigado. (1)

quechcollalia, nino : encogerse, acorrucarse, hazerse como vn ouillo, juntando


las rodillas con la cabeça. (1)

quechcotona, nino : descabeçarse. (1)


quechcotona, nite : degollar, o cortar la cabeça a otro. prete:
onitequechcoton. (2) degollar aotro. (1) descabeçar a alguno. (1) cortar la
cabeça a otro, o degollarlo. (1)
quechcotona, nitla : coger espigas, o cosa semejante conla mano. prete:
onitlaquechcoton. (2) cortar o coger con la mano espiga o cogollo. (1) espigar,
coger espigas. (1) matar, sacrificando animales o aues. (1)

quechcotona =, nitla : = quechcui (2 nitlaquechcotona )

quechcotoni, ni : quedar sin cabeça. preterito: oniquechcoton. (2)

quechcotonqui : degollado, o descabeçado. (2)

quechcozcatia, nicno : ponerse collar de oro, o cosa semejante al cuello. prete:


onicnoquechcuzcati. (2 Quechcuzcatia, nicno)

quechcozcatl : las asillas dela olla dela garganta, o cuentas y piedras


preciosas, o joyas que se ponen enla garganta, o enel cuello. (2 Quechcuzcatl)

quechcui, nitla : lo mesmo es que nitlaquechcotona. prete: onitlaquechcuic. (2)


espigar, coger espigas. (1)

quechilacatztic : deceruigado. (2) desceruigado. (1)


quechilpiya, nitla : cerrar la bolsa. (1 nitla, quechilpia)

quechitotia, nino : collear, o menear la cabeça de aca para alla. prete:


oninoquechitot[i] (2) collear. (1)

quechmatelhuia, nicte : ahogar algo a otro, ponendo las manos enlos gaznates.
preterito: onictequechmatelhui. (2) ahogar le a otro su hijo cón las manos. (1)

quechmateloa, nite : ahogar a otro apretandole la garganta conlas manos.


preteri: onitequechmatelo. (2) ahogar cónlas manos a otro. (1)

quechmatilhuia, nicte : ahogar le a otro su hijo cón las manos. (1)

quechmatiloa, nite : idem. preterito: onitequechmatilo. (Quechmateloa, nite:


ahogar a otro apretandole la garganta conlas manos. preteri: onitequechmatelo.)
(2) ahogar cónlas manos a otro. (1)

quechmecania, nino : ahorcarte. preterito: onino quechmecani. (2)


quechmecania, nite : ahorcar a otro. preteri: onitequechmecani. (2) ahogar cón
soga. (1 nite, que[c]hmecania)

quechmomotzoa, nite : repelar o tirar a otro do qlos viejos. prete:


onitequechmomotzo. (2) repelar a otro. (1 nite, q[ue]chmomotzoa)

quechnacayotl : papo de persona papuda. (2 Quechnacayutl) papo de papudo. (1)

quechnahua, mo : abraçarse dos echando los braços sobre los cuellos. (2


Moquechnaua) abraçarse dos, poniendo el vno la cabeça enel cuello del otro. (1
moquechnaua)
quechnahua, nite : abrasar a otro, poniendole el braço cobre el cuello.
preterito: onitequechna ua. (2 Quechnaua, nite)

quechnecuil : deceruigado, que trae tuerta la cabeça, y tiene encarado el


pescueço. uechnccuiltic. idem. (Quechnaua, nite: abrasar a otro, poniendole el
braço cobre el cuello. preterito: onitequechna ua.) (2) desceruigado. (1)

quechnecuiltic : desceruigado. (1)

quechnenetic : idem. (Quechnecuil: deceruigado, que trae tuerta la cabeça, y


tiene encarado el pescueço. uechnccuiltic. idem. (Quechnaua, nite: abrasar a
otro, poniendole el braço cobre el cuello. preterito: onitequechna ua.)) (2)
desceruigado. (1)

quechpahuia, nitla : idem. preterito: onitlaquechpaui. (Quechpanoa, nitla:


henar otra qualquier cos. iencima delos hombros. preterito: onitlaquechpano.) (2
Quechpauia, nitla)

quechpalaniliztli : lamparones. (1)

quechpan : to. enlos hombros, o los hombros. (2)

quechpanilhuia, nitetla : lleuarle algo a otro enci ma los hombres. pret:


onitetlaquechpanilhui. (2) lleuar algo a otro enlos hombros. (1)

quechpanoa, nite : llenar a otro encima delos hó[n] bros. pre: onitequechpano.
(2)
quechpanoa, nitla : henar otra qualquier cos. iencima delos hombros. preterito:
onitlaquechpano. (2) lleuar algo en los hombros. (1) lleuar algo encima los
hó[m]bros. (1)

quechpilcatica, ni : cabezcaido estar. (1) cabezcaido estar. (1)

quechpiyaztli : cañilla de tinaia. (1 quechpiaztli)

quechpozahualiztli : papera, enfermedad. (2 Quechpoçaualiztli)

quechpozahualiztli + : papera enlos animales. (1 maça quechpoçaualiztli)

quechpozahuiliztli : papera como quiera. (1 quechpoçauiliztli)

quechquemitl : papahigo. (2) papahigo. (1) capilla de capa. (1)

quechquemitl + : capilla de capa. (2 Capa quechquemitl)

quechteltic : deceruigado, que tiene enuarado el pescueço. (2) desceruigado.


(1)

quechtepitic : desceruigado. (1)

quechtepolli : la ceruiz. (2 Quechtepulli) pescueço o ceruiz. (1 quechtepulli)


ceruiz. (1 quechtepulli)

quechtepotzotic : desceruigado. (1 quechteputzotic)

quechtequi, nino : descabeçarse. (1)


quechtequi, nite : degollar, o cortar la cabeca a o tro. prete: onitequechtec.
(2) descabeçar a alguno. (1) degollar aotro. (1)

quechtlacxollotl : papo de papudo. (1)

quechtlamachtli : cabeçon de camisa labrado. (2) cabeçon labrado de camisa. (1)

quechtlantli : cuello o pelcucco. (2) cuello. (1)

quechtlatlaollotl : landres del cuello. (1)

quechtlatlaullotl : agallas de garganta. (1)

quechtlatlaza, nino : collear. (1 nino, quechtlatlaça)

quechtlatzinia, nite : dar a otro pescocada. pret: onitequechtlatzini. (2)


pescoçada dar. (1 nite, q[ue]chtlatzinia)

quechtli : cuello. (1) cuello o pescueco. (2) garganta. (1) pescueço o ceruiz.
(1)

quechtzatic : deceruigado, o enuarado. (2) desceruigado. (1)

quechtzontli : cabellos largos del cogote. (1 quechtzuntli)

quechtzotzona, nite : pescoçada dar. (1 nite, q[ue]chtzotzona)


quechucpotzotic : idem. (Quechteltic: deceruigado, que tiene enuarado el
pescueço.) (2 Quechucputzotic)

quechuetzi, ni : ef ar descabeçado. preterito: oni quechuetz. (2)

quechulli : paxaro de pluma rica. (2) pluma otra rica. (1)

quelehuia + : mas querer. (1 occé[n]caye ni, queleuia)

queloa, nite : engañar. (1)

queloa +, nino : hazer algo adrede, o por via de passa tiempo. preterito: çanic
oninoquelo. (2 çanic ninoqueloa) hazer algo adrede. (1 çanic ninoqueloa yn
nicchiua)
queloa +, ninoten : burlar de alguno riendose del. (1 teca ninotenqueloa)
decir malicias, o palabras preñadas escarneciendo y mosando de algú[n]o. (2 Teca
ninotenqueloa) burlar con otro, diziendole malicias o pullas sola padas. (1 teca
ninotenqueloa)
queloa +, nite : embaucar con algo a otro, o hazer alguna cosa adrede. pre: ic
onitequelo. (2 Ic nitequeloa) mofar escarneciendo. (1 çanic niteq[ue]loa) adrede
dezir o hazer algo. (1 yc nitequeloa)
queloa +, no : adrede dezir o hazer algo. (1 çanicni noqueloa)

quelochachqui : cosa marchita. (2)

quelochahui, ni : marchitarse. preterito: oniquelochauh. (2 Quelochaui, ni)


marchitarse. (1 ni, quelochaui)

queloloni : embaucado. (1)

queloni : desencasarse o descó[n]certarse algú[n] huesso. prete: oquelon. (2)

queloniliztli : desconcierto de huesso. (2)

quelonqui : desencasarse assi algun huesso. (2) desencasados huessos. (1)

quem patio? : quanto cuesta?. o quanto vale?. (2)

quem patioa? : idem. (Quem patio?: quanto cuesta?. o quanto vale?.) (2)

quema : si. afirmando algo. (2) si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1)

quema + : antes si. (1 amoça quema)

quemaca : idem. (Quema: si. afirmando algo.) (2) si; aduerbio p[ar]a affirmar.
(1)

quemacatzin : idem. (Quemaca: idem. (Quema: si. afirmando algo.)) (2)

quemachami : o dichoso y bienauenturado. s. el que es sancto. (2)

quemachamique : odichosos y bieuauenturados s. los justos, o aquellos. (2)

quemachamique = : = yehuantin + (2 quemachamique) = huel + (2


quemachamique) = quemmach huel yehuantin (2 quemachamique)

quemachuel yehuatl : bienauenturado y dichoso. (1)


queman + : de quando en quando. (1 çan queman)

quemanian : alguna vez. (1)

queme : idem. (Quemacatzin: idem. (Quemaca: idem. (Quema: si. afirmando


algo.))) (2) si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1)

quemi, nic : ponerse manta o capa, o traerla puesta. prete: onicquen. (2)
vestirse. (1)

quemmach + : baxar la boz. (1 çan quemmach ni, tlatoa)

quemmach huel amehuantin : bienauenturados, y dichosos vosotros. (2 Quemmach uel


amehuantin)

quemmach huel nehuatl : dichoso o bienauenturado yo. (2 Quemmach vel nehuatl)

quemmach huel tehuantin : o dichosos y bienauenturados nosotros. (2 Quemmach


vel tehuantin)

quemmach huel tehuatl : dichoso tu. (2 Quemmach vel tehuatl)

quemmach huel yehuantin : lo mesmo es que quemachamique. (2 Quemmach vel


yehuantin)

quemmach huel yehuatl : o bienaventurado aquel. s. que va al cielo. (2 Quemmach vel


yehuatl)

quemmach nami : dichoso y bienauenturado yo. (2)

quemmach tami : dichoso y bienauenturado tu. (2)

quemmach tamique : dichosos y bienaventurados nosotros. (2)

quemmach? : como es possible?. vel. es possible?. (2) como es possible?. (1)

quemmachami : bienauenturado y dichoso. (1) o bienauenturado y dichoso. (1)

quemmachuel yehuatl : o bienauenturado y dichoso. (1)

quemmachuia, nite : herir liuianamente. (1)

quemmachuitequi, nite : herir liuianamente. (1)

quemman : algunas vezes, atiempos, o a ratos. vel. aque hora?. preguntando.


aduer. (2) en algun tiempo. (1) aque hora. (1)

quemman + : en ningú[n] tiempo. aduerbio (2 Aycma quemman) quandoquiera.


aduerbio. (2 çaço quemman) pocas vezes, o de quando en quando, o de tarde en
tarde. (2 çan quemman) alguna vez, o algunas vezes o atié[m]pos. aduerbio. (2 In
quemman) idem. (çaço in yquin: quando quiera. aduerbio.) (2 çaço yn quemman) en
ningun tiempo. aduerbio. (2 Aic quemman) alguna vez. (1 çan quemman)

quemman? : cuándo, o aque hora?. (1)

quemmanian : algunas vezes, o atiempos. aduerbio. (2)


quemmanian + : idem. (In quemman: alguna vez, o algunas vezes o atié[m]pos.
aduerbio.) (2 In quemmanian)

quemmochihua + : turbarse y alterar se el coraçon, o recebir algun desgusto y


desabrimiento de algo. prete: cenca icquen omochiuh ynnoyollo. (2 Cenca
quemmochiua ynnollo) cosa que no recibe alteraciô[n] o mutansa. i. que siempre
esta en su ser y perfection. (2 Aic quemmochiua)

quemocye? : quanto mas?. haziendo comparació[n]. (2)

quempan : no se esso, o no se como passo. (2)

quempatio? : cuanto en precio, o quanto vale?. (1)

quempatiyohua? : cuanto en precio, o quanto vale?. (1 qué[m]patiyoua?)

quemtlazoti? : cuanto en precio, o quanto vale?. (1 qué[m]tlaçoti?.)

quen + : no se me dar nada por lo que acaece, o no sentir ni hazer caso de


nada. prete: amo qué[n] onocomma. (2 Amo qué[n] nocommati) no sentir turbacion ni
alteracion en su consciencia. (2 Amo quen ninochiua) no sentir pena ni hazer
caso. (1 amo quen nicmati)

quen anquitoa? : que dezis?. o que os parece?. preguntando. (2)

quen? : de que manera, o como. s. acaecio esso?. aduerbio. (2) como?. (1)

quena + : sano de juyzio. (1 amo quena ynnotlacaquia)

quenami + : lo mesmo es que amocan eltzoyo. (2 Amocan quenami) de qualquier


manera o suerte que sea. (2 In çaço quenami) cosa sana, entera, sin tacha ni
macula. (2 Acan quenami) no es assi como quiera. (2 Amoma çan quenami) cosa no
assi como quiera. i. cosa de mucha estima. &c. (2 Amo çan quenami) no es assi
como quiera. (1 amo çan quenami)

quenami? : de que manera, o de que condicion es?. o que arte o condicion tiene?.
(2)

quenamican tlalia, nitla : dar forma o traça a alguna cosa. pre:


onitlaquenamican tlali. (2)

quenamican, tlalia, nitla : forma dar. (1)

quenamicatzintli? : de que manera es su merced o señoria?. (2)

quenca + : sosegada ypacifica tener el alma. (1 amo quenca yn noyollo) tener


sano y entero el juyzio. (2 Amo quenca in notlacaquia) entera cosa o sana sin
macula ni falta. (1 amocan quenca) juizio bueno tener y sano. (1 amo quenca
ynnotlacaquia)

quencao? + : pues como es esso?. (2 Auh quencao?)

quenchihua, nite : dañar a otro en la persona, o hazerle mal. pre:


onitequenchiuh. (2 Quenchiua, nite) dañar o hazer mal a otro. (1 nite, quenchiua)
lisiar o dañar. (1 nite, quenchiua)
quenin cenca huei : cuan grande es. (1 quenin cenca vey)

quenin cenca huey? : quan grande es?. (2 Quenin cenca vey?)

quenin occenca : que; aduerbio de comparatiuo. (1)

quenin occenca? : quanto mas?. aduer. (2)

quenin ocualca : que; aduerbio de comparatiuo. (1)

quenin ocualca? : idem. (Quenin occenca?: quanto mas?. aduer.) (2 Quenin ocvalca?)

quenin yequene? : quanto mas. s. conuiene que se haga esto?. (2)

quenin? : de que manera?. o como es esso?. aduerb. (2) como?. (1)

quennel + : pues es assi, o pues que no se pudo escusar, ni puede ser de otra
manera. adu. (2 çaço quennel)

quennel? : hecho es, que hemos de hazer, o que remedio ay?. aduerbio. (2) que
remedio ay, o que podemos ya hazer; i; no le ay; y portánto prestemos paciencia?.
(1)

quennoconmati + : aun no lo siento ni hago caso dello. (2 Ayamo cenca


quennocó[n]mati)

quenocye : quantomas. aduerbio. (2) quanto mas. (1)

quenoque : quanto mas. (1)

quenoque in amo : menos; aduerbio comparatiuo. (1 quenoque yn amo)

quenoque? : idem. (Quenocye: quantomas. aduerbio.) (2)

quentel : algun tanto, o enalguna manera. aduerbio. (2) algun tanto estar
mejor. (1)

quentel + : mejoria de dolencia. (1 achi quentel) algun tanto estar mejor.


(1 yeachi quentel) mejoria de dolencia. (1 yeachi quentel)

quentel cualli : alguntanto bueno, o vnpoco mejor. (2 Quentel qualli) razonable


cosa algun tanto buena. (1 quentel qualli)

quentelcualli : mejor vn poco. (1 qué[n]telqualli)

quentia, nino : ponerse, o cubrirse manta, o capa. &c. prete: oninoquenti. (2)
vestirse. (1)
quentia, ninotla : idem. pre: oninotlaquenti. (Quentia, nino: ponerse, o
cubrirse manta, o capa. &c. prete: oninoquenti.) (2) vestirse. (1)
quentia, nite : cubrir manta, o capa a otro. prete: onitequenti. (2) vestir a
otro. (1) cubrir o vestir al pobre. (1) cubrir al que esta durmiendo. (1)
quentia, nitetla : idem. pre: onitetlaquenti. (Quentia, nite: cubrir manta, o
capa a otro. prete: onitequenti.) (2)
quentia, notla : vestirme manta. (1)

quentimomatiz? : quesentiras. s. quando fueres auergonçado. &c. (2)


quentlazoti? : quanto cuesta, o que tanto vale?. (2 Quentlaçoti?)

quequele : coxquilloso. (1)

quequelhuia, nitetla : burlar, o escarnecer de alguno. pre: onitetlaquequelhui.


(2)

quequelli : coxquillas. (2) coxquillas. (1)

quequelmati, nino : pensar que escarnece algú[n]o de mi. pre: oninoquequelma.


(2) pensar que hazen burla de mi. (1)

quequeloa, nino : engañarse. (1)


quequeloa, nite : hazer coxquillas a otro, o escarnecer y burlar de alguno. pr:
onitequequelo. (2) hazer coxquillas o hazer burla de otro. (1) mofar
escarneciendo. (1) reguizcar. (1) ligar con hechizos. (1 nite, q[ue]queloa)
sosacar. (1) coxquillas hazer a otro. (1) burlar o hazer coxquillas a otro. (1)
falsar contrahazer. (1)

quequeloca : estar alguna cosa correosa. preteri: oquequelocac. (2) estar


algo correoso. (1)

quequeloliztica : engañosaménte assi. (1 q[ue]queloliztica)

quequetolihui, ni : doler las enzias. (1 ni, quequetoliui)

quequetolihuiliztli : dolencia tal. (1 quequetoliuiliztli)

quequetoliuhqui : doliente delas enzias. (2) doliente assi. (1)

quequetolli : las enzias. (2)

quequetolnepanihui, ni : dolerme las enzias. pret: oniquequetolnepaniuh. (2


Quequetolnepaniui, ni) doler las enzias. (1 ni, quequetolnepaniui)

quequetolnepanihuiliztli : dolencia tal. (1 quequetolnepaniuiliztli)

quequetolnepaniuhqui : enfermo delas enzias. (2) doliente assi. (1)

quequetolpachihui, ni : dolerme las enzias. prete: oniquequetolpachiuh. (2


Quequetolpachiui, ni) doler las enzias. (1 ni, quequetolpachiui)

quequetolpachihuiliztli : dolencia tal. (1 quequetolpachiuiliztli)

quequetolpachiuhqui : enfermo de las enzias. (2) doliente assi. (1)

quequetolqui, ni : dolerme las enzias. preterito: oniquequetoliuh. (2)

quequetza, nino : espaciarse, o perder tiempo. p: oninoquequetz. (2) niñear hazer


cosas de niños. (1)

quequetza +, mo : cá[n]sancio que haze dar dolor de costado o de hijada, por


auer corrido mucho. &c. (2 Tomiauayo moquequetza)

quequetzalcoa : ministros de cierto ydolo que se llamaua quetzalcoatl. (2)


ministros de cierto ydolo, llamado quetzalcoatl. (1)
quequetzalli : cimera sobrel yelmo. (1) penacho, o cimera sobre el yelmo (2)
plumaje. (1) penacho. (1)

quequetzilotiuh, ni : andar sobre las puntas delos pies. prete:


oniquequetzilotia. (2) passo a passo andar con las puntas de los pies, por no ser
sentido. (1)

quequetzolli : calcañar. (2) calcañar. (1)

quequetzoma, nite : adentellar, morder a otro, o dar bocados. prete:


onitequequetzun. (2 Quequetzuma, nite) dar bocados. (1 nite, quequetzuma)

quequetzoma =, nite : = quetzoma (2 quequetzuma )

quequexolli : migaja de pan. (2) migaja de pan. (1)

quequexqui yolmiqui, ni : tener muy gran comezon. (2 Quequexqui yulmiqui, ni)

quequexqui yolmiquiliztli : comezon tal. (2 Quequexqui yulmiquiliztli)

quequexquia, ni : tener comezon. preterito: oniquequexquiac. (2) comezon tener.


(1)

quequexquic : cosa que da comezon. (2) cosa que da comezon. (1) comezon dar
algo. (1)

quequexquiliztli : comezon. (1)

quequexquiliztlin : comezon desarna, ode cosa semejante. (2)

quequexquiyolmiqui, ni : comezon tener. (1)

quequexquiyolmiquiliztli : comezon. (1)

quequeyoca, ni : tener comezon. preterito: oniquequeyocac. (2) comezon tener. (1)

quequeyocaliztli : começon de sarna, o de cosa semejante. (2) comezon. (1)

quequeyol netechmotla, nino : ludir el vn touillo có[n] elotro, q[ua]ndo caminamos


y nos lastimamos. prete: oninoquequeyol netechmotlac. (2 Queq[ue]yol netechmotla,
nino)

quequeyolli : touillo del pie. (2) touillo del pie. (1)

quequeyolnetechmotla, nino : ludir el vn touillo con el otro, andándo. (1)

quequeza, mo : tomarse las aues para engendrar prete: omoquequezque. (2


Quequeça, mo) tomarse las aues. (2 Moquequeça) tomarte las aues. (1 mo,
quequeça)
quequeza, nite : dar a otro de coces, o pisalle. p: onitequequez. (2 Quequeça,
nite) saltar assi las aues. (1 nite, quequeça)
quequeza, nitla : hollar o pisar algo. preterito: onitlaquequez. (2 Quequeça,
nitla) pisar con los pies. (1 nitla, quequeça) hollar. (1 nitla, quequeça)
patear, hollar o pisar. (1 nitla, quequeça) saltar assi las aues. (1 nitla,
quequeça) hinchir recalcando. (1 nitla, quequeça)
quequeza, tito : pisarse y hollarse los vnos alos otros, quando va mucha gente
junta. preteri: otitoquequezque. (2 Quequeça, tito)

quequezaloyan + : lagar, do pisan vuas. (1 xocomeca quequeçaloyan)

quequeznecuiloa, ni : coxear. preterito: oniquequeznecuilo. (2) coxear. (1)

quequeznecuiloliztli : coxera. (2)

quequezoetzi, ni : coxear. preterit: oniquequezuetz. (2 Quequezuetzi, ni)


coxear. (1 ni, quequezuetzi)

quequezoetziliztli : coxera, o el acto de coxear. (2 Quequezuetziliztli)

quesopayantli : migaja de queso. (2) migajas de queso; y assi delas de mas. (1)

quetolli : enzias. (1 quehtolli)

quetza, mo : tomarse las animalias. (2)


quetza, nic : poner enhiesto. (1)
quetza, nino : leuantarse el que estaua asentado. preteri: oninoquetz. (2)
pararse lo que andan, de cosas animadas; o estancar o detenerse de empacho de
otros, no osando parecer ante ellos. (1) resuscitar levántarse. (1) estancar,
pararse yendo andando. (1) fauorecer socorriendo a otro en algun peligro. (1)
leuantarse el beodo, que estaua tendido enel suelo. (1) leuantarse. (1) estar o
pararse lo que suele andar. (1)
quetza, nite : d[e]tener, o hazer parar alque camina o hazer leuantar alq[ue]
esta asentado, o hazerlo el perro ala perra, o el cauallo ala yegua. &c. prete:
onitequetz. (2) aquedar lo que anda. (1) detener al que anda. (1) estoruar o
detener al que camina. (1) saltar el macho sobre hembra, como animalias. (1)
quedar alo que huye. (1) parar o estancar a lo que anda, de cosas animadas. (1)
quetza, nitla : enhiestar madero, o cosa semejante, o dezir consejas y
consejuelas. preterito: onitlaquetz. (2) trasponer plantas. (1) leuantar o
enhiestar algo. (1)

quetza + : ponerse al agua quando llueue. (1 quiauhyatla nino, quetza) ventajar


dar. (1 yznite, quetza) vestido de blanco. (1 moztaca quetza) arrimar ala pared
cosas largas. (1 caltech nic, quetza) hollar. (1 ypan nino, quetza) ayudar a
otro haziendose de su vando. (1 teuic nino quetza) anteponer o preferir al ygual
ami. (1 yznite, quetza) estancar, pararse yendo andando. (1 ocnino, quetza)
quetza +, mo : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcalli moquetza) espeluzarse. (1
cecenyaca moquetza yn notzon) amanecer. (1 tlauizcalli moquetza) esclarecer el
dia. (1 tlauizcalli moquetza) calendario. (1 sanctome ic yntonal moquetza)
quetza +, nic : echar la culpa a otro. pre: tetech onicquetz. (2 Tetech
nicquetza)
quetza +, nino : fiar enla haziénda abonándola. (1 oncan ninoquetza) acostarse
ala parte de alguna persona. (1 tetloc ninoquetza) ayudar a otro haziendose de su
vando. (1 tetloc ninoquetza) leuantarse con otro. (1 teuan ninoquetza) acostarse
ala parte de alguna persona. (1 teuicpa ninoquetza) fiar persona. (1 tepan
ninoquetza) acostarse ala parte de alguna persona. (1 teuan ninoquetza)
leuantarse otra vez. (1 occeppa ninoquetza) acostarse ala parte de alguna
persona. (1 teuic ninoquetza) hazerse del vando contrario. (1 teuic ninoquetza)
quetza +, nite : echar a otro de cabeça enel agua, o dela ventana a baxo; &c. (1
tequauic nitequetza) echar a otro de cabeça en el agua, o la ventana abaxo. p:
onitequauicq[ue]tz (2 Tequauic, nitequetza) ligar a otro con hechizos. pre:
onitetlepanquetz. (2 Tlepan quetza, nite) empicotar. (1 teixpan nitequetza)
quetza +, nitla : auéntar trigo o cosa semejante. (1 nitla, yeca quetza)
quetza tehuic, nino : hazerse dela vanda de alguno. prete: teuic oninoquetz. (2
Quetza teuic, nino)

quetzalchalchihuitl : piedra preciosa de color azul, o verde. (2


Quetzalchalchiuitl)

quetzalhuexotl : [s]auze delicado y de mejor ley que los otros sauzes. (2


Quetzaluexotl) sauze arbol conocido. (1 quetzaluexotl)

quetzalitztli : esmeralda. (2) esmeralda piedra preciosa. (1)

quetzaliztli + : excomunion, o descomunion. (2 Teoyotica yyoca quetzaliztli)


descomunion. (1 teoyotica yyuca quetzaliztli) descomunion. (1 teoyotica tenonqua
quetzaliztli) descomunion. (2 Teoyotica tenonqua quetzaliztli) empellon o
empuxon dado a otro. (2 Tetzonic quetzaliztli)

quetzalli : pluma rica, larga y verde. (2)

quetzalli + : hijos y hijas. (1 cuzcatl quetzalli) verde pluma rica. (1


xopalectic quetzalli) verde pluma rica. (1 xupaleuac quetzalli) tener en gran
estima el padre a su hijo. (1 cuzcatl; quetzalli ypan nimitzmati) pluma verde y
preciosa. (2 Xopaleuac quetzalli) hijos o hijas. metaphora. (2 Cuzcatl quetzalli)

quetzalo + : los que son manifestados y se hazen sus bannas para se casar.
preterito: oteixpan quetzaloque. (2 Teixpan quetzalo)

quetzaloni + : auentadero para esto. (1 tlayeca quetzaloni)

quetzalotlatl : cañas grandes gordas y huecas. (1)

quetzalteuh + : tener en gran estima el padre a su hijo. (1 cuzcateuh quetzalteuh


ypan nimitzmati) amar a su hijo, assi como a joya, o piedra preciosa. (2
Cozcateuh quetzalteuh y pan nicmati)

quetzalteuh, cozcateuh ipan nimitzmati : tener gran amor el padre al hijo.


metaphora. (2)

quetzaltica chalchiuhtica nitlanextia : resplandecer con piedras preciosas y


joyas, o con otros arreos y atauios deque esta adornado, atauiado y arreado.
preterito: quetzaltica chalchiuhtica onitlanexti. (2)

quetzaltica, chalchiuhtica ni, tlanextia : luzir con piedras preciosas. (1)

quetzaltototl : paxaro de plumas verdes muy ricas y estimadas. (2)

quetzaltototl + : pauo, paua o pauon. (1 castillan quetzaltototl)

quetzi : coxo que anda de puntillas. (1)

quetzilnenemi, ni : andar despacio desta manera por no ser sentido. (1)

quetziloa, ni : ponerse depuntillas. preterito: oniquetzilo. (2) andar despacio


desta manera por no ser sentido. (1)
quetzilotiuh, ni : andar depuntillas, o conlas puntillas delos pies. prete:
oniquetzilotia. (2 Q[u]etzilotiuh, ni) passo a passo andar con las puntas de los
pies, por no ser sentido. (1) andar despacio desta manera por no ser sentido. (1)

quetzilpaina, ni : andar apriesa, o correr sobre las puntas delos pies.


preterito: oniquetzilpain. (2) andar apriesa sobre las puntas de los pies. (1)

quetzoma, nite : lo mismo es que quequetzuma. prete: onitequetzun. (2 Quetzuma,


nite) morder sacando bocado. (1 nite, quetzuma) adentellar o morder sin sacar
bocado. (1 nite, quetzuma) morder no sacando bocado. (1 nite, quetzuma) bocados
dar. (1 nite, quetzuma)
quetzoma, nitla : morder o mordificar. (1)

quetzontli : pelos largos del cogote. (2)

quetzontli + : cerdas delas crines. (1 cauallo quetzuntli) crines de cauallo.


(1 cauallo quetzontli) crines de cauallo. (2 Cauallo quetzuntli)

quetzticac, nino : estar en pie. prete: oninoquetzticaca. vel


oninoquetzticaya. (2) estar enpie. prete: oninoquetzticaca. vel.
oninoquetzticaya. (2) enhiesto estar. (1) estar en pie. (1)

quetzticac + : estar cabe otro en pie. (1 itlan nino quetzticac)


quetzticac +, nino : estar delante del señor. (1 teixpá[n] ninoquetzticac)
idem. pr: itlan oninoquetzticaya. vel. itlan oninoquetzticaca. (Itlan nihcac:
estar empie cabe otro. pret: itlan o nihcaya. vel. intlan onicaca.) (2 Itlan
ninoquetzticac)

quexilli : yngle. (1) la ingre. (2)

quexquich + : vn poco mas. (1 oc quexquich) otro poco mas. (2 Ocachi


quexquich) tanto quanto. (2 In quexquich noixquich) poco menos. (1 amocenca
quexquich) en tanto en quanto. (1 yxquich yn quexquich) lo que. s. ouiere o se
hallare. &c. (2 In quexquich) poco mas. (1 ocachi quexquich) cuanto ay desde la
anunciacion a pascua de nauidad?. (1 yn anunciacion quexquich ycquitztica
ynitlacatilitzin totec) poco menos. (1 çan achi quexquich) en tanto en quanto.
(1 ynixquich yn quexquich) algun tanto, o vnpoco menos o no tanto. (2 Maçan
quexquich)

quexquich ipatiuh? : cuanto en precio, o quanto vale?. (1 quexquich ypatiuh?)


quanto vale?. (2 Quexquich ypatiuh?)

quexquich? : cuanto o que tanto?. (1) que tanto?. aduerbio. (2)

quexquich? + : que tanto resta, o que tanto queda?. o vn poco mas. (2 Oc


quexquich?)

quexquichca + : cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn


miercoles ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni)

quexquichca? : que tanto trecho aura hasta talparte?. preguntando. aduerbio. (2)

quexquichca? + : hasta que tanto tiempo?. o que tanto ay, todauia de aqui adonde
vamos?. (2 Oc quexquichca?)
quexquichcahuitl + : idem. (Amo quin quexquichcauh: idem. (Amo quin canin: no
ha poco tiempo, o antiguamente.)) (2 Amo quin quexquichcauitl) mientras que, o
entanto q[ue] (2 Inoc quexquichcauitl)

quexquichcahuitl? : hasta quando?. (1 quexquichcauitl?)

quexquichcahuitl? + : que tanto tiempo falta?. (2 Oc quexquichcauitl?)

quexquichcauh + : idem. (Amo quin canin: no ha poco tiempo, o antiguamente.)


(2 Amo quin quexquichcauh)

quexquichica? + : cuanto ay deaqui a tal parte?. (1 ynnican quexquichica?.)

quexquichtin? : que tántos son; p[re]guntádo?. (1 q[ue]xquichtin?) quantos son?.


(2)

quexquichto : algun tanto. (1) alguna poca cosa. (1) algun poquillo. (2)

quexquichto + : algun tanto. (1 çan quexquichto) alguna poca cosa. (1 çan


quexquichto)

quexquitzahuia, mo : pensatiuo, por tener muchos tropeles de ymaginaciones. (2


Moquexquitzauia)
quexquitzahuia, nino : estar pensatiuo acerca de muchos negocios perplexos y
trabajosos, que se ofrecen todos juntos preterito: oninoquexquitzaui. (2
Quexquitzauia, nino) fantasear. (1 nino, quexquitzauia)

queyolnetechmotlaliztli : ludimiento assi. (1)

quezahuintoc, ni : estar alguno para espirar, o ensinamiento. (2 QVeçauintoc,


ni)

queznecuiloa, ni : coxear. preterito: oniqueznecuilo. (2)

queznecuiltic : coxo de pierna quebrada. (1)

quezqui + : idem. (Yecuel nechca: dias ha.) (2 Yecuel quezqui)

quezquican icac? : quá[n]tas differencias o maneras de cosas son?. (2


Quezquican ycac?)

quezquican? : en quintas partes o lugares?. o quantas raciones son?. (2)

quezquilhuitl + : idem. (Yecuel quezqui: idem. (Yecuel nechca: dias ha.))


(2 Yecuel quezquilhuitl)

quezquilhuitl? : quantos dias?. (2)

quezquime? : cuántas personas?. (1) quantos o quantas son?. (2)

quezquin? : cuántas personas?. (1) idem. (Quezquime?: quantos o quantas son?.)


(2)

quezquintin : idem. (Quezquin?: idem. (Quezquime?: quantos o quantas son?.))


(2)
quezquintin? : que tántos son; p[re]guntádo?. (1 q[ue]zquintin?.) cuántas
personas?. (1)

quezquipa + : no pocas vezes. (2 Amo çan quezquipa)

quezquipa? : cuantas vezes?. (1) quintas vezes?. preguntando. (2)

quezquitlacatl ? : cuántas personas?. (1)

quezquitlacatl? : quantas personas?. (2)

quezquitlamantli? : quá[n]tas cosas, partes, o pares?. (2)

quezquitlamantli?.quexquican icac?. : cuantas cosas?. (1


quezquitlamá[n]tli?.quexquicá[n] ycac?.)

quezquixihuitl + : no ha pocos años. (2 Amo quin quezquixiuitl)

queztepolli : cadera o quadril. (1 queztepulli) anca o quadril. (1


queztepulli) chueca del quadril, adonde juegan los huessos. (2 Queztepulli)

qui : a denotando o dando a entender la persona que padece. (1) denota las
terceras personas de numero singular y plural. (2)

quia +, nite : asir o prender a otro. (1 nite, tzitz quia)

quica + : buscar a alguno, o alguna cosa en todas partes. (1 tlanauac ni, quica)

quicahua + : distar en perfection o mejoria. (1 veca quicaua)

quicahualiztlamati + : escasso. (1 atle quicaualiztlamati) guardoso delo suyo. (1


atle quicaualiztlamati) avariento, escasso y apretado. (2 Atle quicaualiztlamati)

quicahualiztlamatiliztli + : auaricia, o escaseza. (1 atle


quicaualiztlamatiliztli)

quicahualiztlamatini + : auariénto. (1 atle quicaualiztlamatini)

quicelia, ni : aplicarse o aficionarse a algo. (1)

quiceliani + : harto y enhastiado. (1 aoc quiceliani) enhadado o desganado. (2


Aoc quiceliani)

quicempaccayotl : prosperidad. (1) entera alegria, o prosperidad. (2)

quicempactia : prospero. (1) el que esta alegre y prospero, o el que tiene


entero contentamiento. (2)

quicempactiani : prospero. (1) idem. (Quicempactia: el que esta alegre y


prospero, o el que tiene entero contentamiento.) (2)

quicempactiani = : = quicentlamachtiani (2 quicempactiani)

quicempactiliztli : prosperidad. (1) consolacion tal. (1) entero


contentamiento, o perfecta alegria y plazer. (2)

quicempactiliztli = : = quicentlamachtiliztli (2 quicempactiliztli)


quicentlamachtiani : prospero. (1) lo mesmo es que quicempactiani. (2)

quicentlamachtiliztli : prosperidad. (1) consolacion tal. (1) lo mesmo es que


quicempactiliztli. (2)

quicentlamiani : esforçado assi. (1) varon muy animoso y esforçado. (2)

quicentzacutiuh = : = quicentzoptiuh (2 quicentzacutiuh)

quicentzoptiuh : cerrada yr el esquadron o el ganado junto y bien ordenado. (1)


lo mesmo es que quicentzacutiuh. (2)

quichihua + : haragan. (1 atle quichiua) el que haze algo. (1 yn itla


quichiua) esforçado assi. (1 yxquichitlapal quichiua) celebrador de missa. (1
missa quichiua) espaciosa cosa, s: tardia. (1 ayaxcan quichiua) animoso y
esforçado. (2 Ixquich itlapal quichiua)

quichihuani + : cumplidor tal. (1 muchuel quichiuani) hazañoso assi. (1


temamauhti tetzauitl quichiuani) exercitado en negocios. (1 muchivel quichiuani)
cabal y vninersal persona. (2 Muchiuel quichiuani)

quichuia + : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 nico quichuia)

quiciyahui : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. (1 quiciaui) el que


padece cansancio o algun trabajo. pre: oquiciauh. (2 Quiciaui)

quiciyahui = : = quihiyohuia (2 quiciaui)

quicnopilhuia in tetlazotlaliztli, ni : ganar amor de otro. (1 ni, quicnopilhuia


yn tetlaçotlaliztli)

quicohuani + : simoniaco. (1 teoyotl quicouani)

quicua + : ayuno, el que no feha desayunado. (1 ayatle quiqua) el que esta


ayuno. (2 Ayatle quiqua)

quicuacualia : maxcar lamadre asu hijo chiquillo el pan, o otra cosa assi. pre:
oquiquaquali. (2 Quiquaqualia)

quicuiticac : digna persona. (1) persona digna de merecimiento. (2)

quicuiz + : cada qual recibira su paga. (2 Ceceyaca quicuiz itlaxtlauil)

quihiohuia, ni : carecer delo necessario. (1 ni, quihiouia)

quihiohuia, ictonehua ic chichinaca in noyollo innonacayo : adquirir con


trabajo lo necessario ala vida. (1 quihiouia, ictoneua yc chichinaca yn noyollo
ynnonacayo)

quihiya, ni : empalagarse. (1) hartarse con hastio. (1) tener asco de algo.
(1)

quihiyohuia : lo mesmo es que quiciaui. (2 Quihiyouia)

quihiyotiqui : enfermo de dolor graue del cuerpo. (2)


quihuallalochtoca in nacatl : correr el perro ala carne. (1 quiuallalochtoca yn
nacatl)

quihuica + : desentonado. (2 Nonqua quiuica ytuzqui)

quihuimoloa, nitla : poner el remate del bohio, o casa de paja. pre:


onitlaquiuimolo. (2 Quiuimoloa, nitla)

quihyyani : harto y enhastiado. (1)

quil : dizque, o dizen que. (1) dizen que, o dizque. (2)

quilatlapalli : penca de berça o cosa assi. (1)

quilchiuhqui : ortelano. (1) ortelano. (2)

quilechuca : lechuga. (1)

quilitl : yerua comestible. (1) ortaliza. (1) verdura, o yeruas comestibles.


(2)

quilitl + : llanta de col. (1 yquaniloni quilitl) planta para trasponer,


assi como colino, o lechuguino. (2 Iquaniloni quilitl)

quilito : papagayo chiquito. (2)

quiliton : papagayo chiquito. (1)

quiliztli + : fee o creencia delo que se dize. (1 tlauelca quiliztli)


calentura tal. (1 comica quiliztli)

quillotia, mo : henchirse de hojas el arbol. (1) hoja echar el arbol. (1) echar
hojas el arbol. (1) hé[n]chirse de hojas el arbol. preterit: omoquilloti. (2)
hojas echar los arboles. (1) echar hojas los arboles. (1)

quilmach : demanera que. (1) dizque, o dizen que. (1) dizen que, o dizque. (2)

quilmachamo : dizque no. (1)

quilmaitl : rama de yerua. (1) hoja o rama de verdura o de yerua. (2)

quilmilli : verta para ortaliza. (1) huerta de ortaliza. (2)

quilmolli : manjar de yeruas. (1 quilmulli) manjar o guisado de yeruas. (2


Quilmulli)

quilnamiqui, ni : venir ala memoria o caer enla cuenta o enel negocio, acordandose
delo que tema ya muy oluidado. (1) antojarseme cosa de comer. (1)

quilnenel : ensalada. (1) yeruas juntas y mezcladas o rebueltas, assi como la


ensalada. &c. (2)

quilocuilin : gusano de yeruas. (1)

quiloti, nitla : desmedrar el que no crece. (1)

quiloyan + : meadero, lugar ádonde orinan. (1 ano quiloyan)


quilpalli : cardenillo verde. (1) color verde. (1) cardenillo, color entre azul
y verde. (2)

quilpaltic : carden. (1) idem. (Quilpalli: cardenillo, color entre azul y


verde.) (2)

quilquiyotl : cogollo de verdura espigada. (1) tallo d[e] verdura espigada o


tallecida. (2)

quiltectli : llanta de col. (1) colino, lechuguino, o cosas semejantes para


trasponer. (2)

quiltic : verde cosa en color. (1) color verde. (2)

quiltic chalchihuitl : la mesma piedra es que quetzalchalchiuitl. (2 Quiltic


chalchiuitl)

quiltica + : labrador o maceual. (2 Quauhtica nemi, quiltica nemi)

quilticanemi : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1)

quilyollotli : troncho de berça o cosa assi. (1) cogollo de verdura no


espigada. (1) cogollo de verdura no tallecida. (2)

quimacaci + : loçano o gallardo. (1 atle quimacaci)

quimahua : cundir la mancha de vna ropa a otra que esta junto aella. (1 quimaua)

quimalini + : insensato. (2 Ayoc quimalini)

quimamani + : caminante assi. (1 cauallo quimamani)

quimamati + : atreuido, o sin empacho, y osado en hablar. &c. (2 Atle


quimamati)

quimaniliani : escogedor assi. (1)

quimatataca + : cobdicioso de dinero. (1 cenca quimatataca quitemoa yn tomines)

quimati + : ynorante. (1 atle quimati) ignorante. (2 Atle quimati) no se


sentir culpable en lo que le acusan, o no le acusar la consciencia. prete: atle
onoyollo comma. (2 Atlenoyollo quimati) descuidado. (1 atleyyullo quimati)
ygnorante. (1 amo quimati) desaliñado. (2 Ayachi quimati) loçano o gallardo. (1
aocmo quimati) desalmado ser. (1 atle noyollo quimati) ygnorante. (1 atle
quimati) desalmado floxo. (1 atle yyollo quimati)
quimati +, no : barruntar. (1 no, yollo quimati)

quimatiliztli + : desaliño assi. (1 ayachi quimatiliztli)

quimatini : mañero o mañoso. (1) mañoso. (2)

quimatini + : sabio o sabidor de cosas diuinas. (1 teoyotl quimatini)

quimatiz + : paraque supiese. (1 ynic quimatiz)

quimattaliztli + : embouecimiento. (1 aye quimattaliztli)


quimattica + : desapercebimiento tal. (1 aqué[n] quimattica teyollo) segura
cosa. (1 atle quimattica) idem. (Iuhquimati noyollo: sentir lo assi como se
dize, o tener entendido el negocio, assi como es. pre: iuh oquima yn noyollo.) (2
Iuh quimattica noyollo)

quimattieni + : embouecido. (1 aye quimattieni) el que esta hecho pausan o


abouado. (2 Aye quimattieni)

quimattiliztli + : embouecimiento assi. (2 Aye quimattiliztli)

quimattoc + : medio muerto. (1 çaquen quimattoc)

quimaxcatiani : proprietario. (1) proprietario. (2)

quimaxiltiliztli : sudor, o suziedad del cuerpo. (2)

quimaxixtiliztli : suziedad aísi. (1)

quimichime : ratones. (2)

quimichin : raton. (1) raton. (2)

quimichpatlan : morcielago aue de noche. (1 quimichpatlá[n]) murcielago. (2)

quimichpil : ratoncillo. (1) ratoncillo. (2)

quimichtetzotzoyotl : sorze, raton pequeño. (1)

quimichtin : escuchas delas ciudades o esculcas. (1) ratones, o escuchas y


esculcas delas ciudades. (2)

quimichtlapehualli : ratonera para tomarlos. (1 quimichtlapeualli) ratonera. (2


Quimichtlapeualli)

quimichtomitl : vello sotil. (1 quimichtohmitl)

quimichton : ratoncillo. (1) ratoncillo. (2)

quimilhuia, nitetla : emboluerle, o liarle algo a otro. prete: onitetlaquimilhui.


(2)

quimili : lio de mantas, o de ropa. (2)

quimiliuhcayotl + : vayna de espada o cuchillo espada. (1 espada


quimiliuhcayotl) mortaja. (1 micca q[ui]miliuhcayotl)

quimilli : emboltorio. (1)

quimilli + : quatrocientas mantas, o quatrocientas cargas o lios de mantas. (2


Cempoal quimilli)

quimiloa, nic : emboluer niño. (1) emboluer algo entre ropa. (1)
quimiloa, nite : amortajar muerto, o emboluer, é[n]mantar, o vestir a otro. prete:
onitequimilo. (2) amortajar muerto, ni, miccaquimiloa. (1) mortajar al muerto.
(1)
quimiloa, nitla : liar, o emboluer algo en manta, o en cosa semejante. prete:
onitlaquimilo. (2) emboluer algo entre ropa. (1)

quimiloani + : mortajador de muertos. (1 micca quimiloani)

quimipanitia : conuenirle o quadrarle algo. (1) quadrarle, o estarle bien a


alguno alguna cosa. pr: oquimipaniti. (2)

quimitalhuia + : celebrador de missa. (1 missa quimitalhuia)

quimixcoyantiani : proprietario. (1) proprietario q[ue] aplica assi aluguna


cosa. (2)

quimiyahuilito : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan


enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 quimiyauilito)

quimmochihuaz : venidero cosa q[ue] ha de ser. (1 quimmochiuaz) venidero cosa


q[ue] ha d[e] venir. (1 q[ui]mmochiuaz)

quimmochmomelahuaz : d[e]spues se d[e]clarara todo (2 Quimmochmomelauaz)

quimmonemactili + : repartir dios sus dones alos hombres. (1 nononqua


quimmonemactili)

quimmoyaomamachtia : nueuo enlas armas, o el que se ensaya de nueuo para pelear.


preterit: quin omoyaomamachti. (2)

quimo + : camarero. (1 tlatocapepechtli quimo cuitlauia)

quimocaccanequini + : idem. (Much quimocaccayetocani: el que finge que lo


entiende todo.) (2 Much quimocaccanequini)

quimocaccayetocani + : el que finge que lo entiende todo. (2 Much


quimocaccayetocani)

quimocahui + : pisada de pie. (1 ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu christo,


tetipan quimocauil)

quimochico talhuiaya : murmurauan los fariseos de christo. (1)

quimochihuilia + : celebrador de missa. (1 missa quimochiuilia)

quimocohuiani + : rentero que arrienda. (1 tlacalaquilli quimocouiani)

quimocuiti : cónfessador tal. (1) el que confiessa y conoce que hizo, o dixo
algo. (2)

quimocuiti = : = quimomachitocac (2 quimocuiti)

quimocuitiani : corrido assi. (1) corrido y afrentado delo que hizo, o dixo. (2)

quimocuitiqui : cónfessador tal. (1)

quimocuitlahuia + : redero que las adereça. (1 matlatl quimocuitlauia)

quimoloqui + : encapado. (2 Mo capa quimoloqui)


quimomachitoca + : despuntar de agudo. (2 Muchi quimomachitoca itotiuetzi)

quimomachitocac : cónfessador tal. (1) lo mesmo es que quimocuiti (2)

quimomamaltiani : fiador desta manera. (1)

quimonahualti + : amparado assi. (1 tlayualli quimonaualti)

quimonamictia : apropriado para alguna cosa. (1) conuenirle o quadrarle algo.


(1) cosa que le quadra y le esta bié[n] a alguno. pret: oquimonamicti. (2)

quimonamictia + : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun


negocio, paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1 atle quimonamictia)

quimonamictia = : = quimopanitia (2 quimonamictia )

quimonamictiani + : desastrado. (1 oui quimonamictiani) venturoso. (1 qualli


quimonamictiani) dichoso, o venturoso. (2 Qualli quimonamictiani) desastrado. (2
Oui quimonamictiani)

quimonequiltia + : no solamente quiere. (2 Amo çan ixquich quimonequiltia)

quimopachihuia : apropriado para alguna cosa. (1 quimopachiuia) medicina que es


aproposito dela necessidad que alguno padece conla enfermedad quele satiga. pret:
oquimopachiui. (2 Quimopachiuia)

quimopachihuia + : esperimentar o auer hecho todo lo possible en algun


negocio, paraque ouiesse effecto y no aprouechar nada. (1 atle quimopahchiuia)

quimopanahuilia + : ninguna cosa le sobrepuja, o excede. (2 Atle imma


quimopanauilia)

quimopanitia : conuenirle o quadrarle algo. (1) lo mesmo es que quimonamictia.


pret: oquimopaniti. (2)

quimopanitia + : no quadrarle algo a alguno. (1 amo quimopanitia)

quimopolhuique + : trataronle inhumanamente y cruelmente. (2 Amo çan quenin


quimopolhuique)

quimopotia + : no quadrarle algo a alguno. (1 amo quimopotia)

quimoquechilito} + : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun


ademan enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 yxpantzinco
quimoquechilito})

quimotechtia : priuado de gran señor. (1) priuado, o familiar de algú[n]


grá[n]de. (2)

quimotechtia = : = quimotlacahuia (2 quimotechtia)

quimotechtiani : proprietario. (1 q[ui]motechtiani) proprietario. (2)

quimotemaquiliani + : dador delos bienes espirituales y temporales. (1 qualli


yectli quimotemaquiliani)
quimotepotzitalhuiaya : murmurauan los fariseos de christo. (1
quimoteputzitalhuiaya)

quimotequiuhtiani + : exercitado en negocios. (1 muchi quimotequiuhtiani) cabal


y cumplida persona. (2 Muchi quimotequiuhtiani)

quimothuicayetocac + : fingidor assi. (1 much quimothuicayetocac)

quimothuicayetocani + : fingidor assi. (1 much quimothuicayetocani) el que


finge que lo vee todo. (2 Much quimothuicayetocani)

quimothuitocani + : idem. (Much quimothuicayetocani: el que finge que lo vee


todo.) (2 Much quimothuitocani)

quimotlacahuia : lo mesmo es que quimotechtia. (2 Quimotlacauia)

quimotlacahuia itechmocahua : priuado de gran señor. (1 quimotlacauia ytechmocaua)

quimotlalcahuilitica + : estar dios lexos del pecador. (1 vehca


quimotlalcauilitica)

quimotlanehuiani : achacoso assi. (1 quimotlaneuiani)

quimotlatlaxilia inintlatlacol : echarse la culpa el vno al otro. (1


quimotlatlaxilia ynintlatlacol)

quimotlatquitiani : proprietario. (1)

quimotocti + : amparado assi. (1 tlayualli q[u]imotocti) amparado assi. (1


xomulli caltechtli quimotocti)

quimotztilitica + : estar dios lexos del pecador. (1 vehca quimotztilitica yn


tlatlacoani)

quimoyocatiani : proprietario. (1) proprietario, que aplica y toma parasi algo.


(2)

quin : despues. (1) despues. aduerbio. (2)

quin axca : agora poco ha, o denantes. (1)

quin axcan : agora pocoa. aduerbio. (2)

quin axcan nemilizamatl : historia delo que dep[re]sente se haze, o acaece. (2)

quin axcantlatolli : idem. (Quin axcan nemilizamatl: historia delo que


dep[re]sente se haze, o acaece.) (2)

quin ceppa : vez primera. (1)

quin hualaz : el que ha devenir despues. (2 Quin valaz)

quin iuhtimanyan : vez primera. (1 q[ui]n iuhtimanyan)

quin nitetoquiliz : auer de suceder a otros. s. yo yre despues dellos, oyo sere
el postrero delos que ouieren de yr. &c. (2)
quin onez : cosa nueua que nunca se auia visto, o nueua inuencion. (2)

quin tepan : despues, alcabo, o ala postre. aduer. (2)

quin tlacatiliztli : generacion venidera. (2)

quin yancuic : nouicio, nueuo én cada arte. (1)

quin yancuican : denueuo. (1)

quinachic : agora poco ha, o denantes. (1) agora pocoa, o denantes. (2)

quinahuaitoa : declarador tal. (1 quinauaitoa)

quinahui +, ni : atapadas tener las narines con reumas. (1 ni, yacaqui


quinaui)

quinametli : gigante. (1)

quinamiqui : justa cosa. (1) concordar o venir vna cosa con otra. (1)
quadrar, o venir bien vna cosa con otra. prete: oquinamic. (2)

quinamiqui + : escassa cosa en peso o en medida. (1 amo quinamiqui)

quinaxcan nemilizamatl : ystoria delo presente. (1)

quinaxcan tlatolli : ystoria delo presente. (1)

quincuapanotiuh, ni : parir la muger amenudo. (1 ni, quinquapanotiuh)

quincuazalotiuh + : parir la muger amenudo. (1 moquaçaloa yn nopilhuan ni,


quinquaçalotiuh)

quinechicoa, nite : recebir recabar tributo. (1)

quinehua, ni : no acertar alo que se tira. (1 ni, quineua)

quinehua + : endemoniado. (1 ytech quineua) endemoniado estar. (1 notech


quineua)

quinemitia + : gentil cosa de gentiles o costumbre gentilica. (1 tlateotocanime


quinemitia)

quinemitiani + : gastador en lo demasiado. (1 atle quinemitiani)

quinenehuilia + : no tener par niygual. (1 atle quineneuilia)

quinepanoa in noyollo : caer enla cuenta delo q[ue] dudaua, o deloque no se


acordaua. preterito: oquinepano yn noyollo. (2 Quinepanoa yn noyollo) caer enla
cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1 quinepanoa yn noyollo)

quinequi + : tener alguno necessidad de ser reprehendido y corregido, o


dessear alguno ser corregido y enmendado de otros. (2 Quauitl tetl quinequi)

quinextiani : reuelador deloque no se sabia. (2) reuelador. (1)


quinezcayotia + : nombres que significan vna cosa. (1 miec tocaitl
çancentlamantli quinezcayotia) nombre que significa muchas cosas. (1 miec
quinezcayotia)

quinic ceppa : ser la primer vez q[ue] acaecio algo. (2)

quinic ceppa = : = quiniuhti (2 quinic ceppa) = quiniyoppa (2 quinic ceppa)

quinicai : agora pocoa. aduerbio. (2 Quinicay) agora poco ha, o denantes. (1


quinicay) poco antes. (1 quinicay)

quiniccuac : entonces; aduerbio. (1 quinicquac)

quinicuac : entonces. aduerbio. (2 Quiniquac)

quiniuhti : lo mesmo es que quinic ceppa. (2) denueuo. (1) vez primera. (1)

quiniuhtimanian : idem. (Quiniuhti: lo mesmo es que quinic ceppa.) (2)

quinixquichcahuitli : agora pocoa. s. antes quevimieses. aduerbio. (2


Quinixquichcauitly) poco antes. (1 quinixquichcauitly)

quiniyopa : vez primera. (1)

quiniyoppa : lo mesmo es que quinic ceppa. (2)

quiniz : poco tiempoa, o no ha mucho tiempo. aduerbio (2) no ha mucho. (1)

quinizqui i : idem. (Quiniz: poco tiempoa, o no ha mucho tiempo. aduerbio) (2


Quinizqui y)

quinizquii : agora poco ha, o denantes. (1 quinizquiy)

quinizquin : poco antes. (1)

quinmotelchihuilia : estar dios lexos del pecador. (1 quí[n]motelchiuilia)

quinmotlalcahuilia + : estar dios lexos del pecador. (1 vehca quí[n]motlalcauilia)

quinmoyaomamachtia : ombre nueuo enlas armas. (1 qui[n]moyaomamachtia)

quinonez : nueua cosa. (1)

quinoquia : doliente de camaras. (2) doliente decamaras. (1)

quinquezqui + : antiguamente. (1 amo quinquezqui xiuitl)

quintepan : despues alapostre. (1) despues. (1) ala postre. (1)

quintlacatiliztli : generacion venidera. (1)

quintlatlacualtia : ceuar las aues a sus hijos. (1 quintlatlaqualtia)

quintlatlatecpanti : repartir dios sus dones alos hombres. (1)


quintzipicuazalotiuh in nopilhuan, ni : desmedrar la criatura, por estar preñada
la que la cria. (1 ni, quintzipiquaçalotiuh í[n] nopilhuan)

quinuallaz : venidero cosa q[ue] ha d[e] venir. (1 q[ui]nuallaz)

quinyehua : denantes o muy pocoa. aduerbio. (2 Quinyeua)

quinyez : cosa futura que ade acaecer. (2) venidero cosa q[ue] ha de ser. (1
quí[n]yez)

quipanocuitiuh : yr el hato de ouejas muy junto y apretado, o yr cerrado y bien


concertado el es quadron, enla batalla. pre: oquipanocuitia. (2) cerrada yr el
esquadron o el ganado junto y bien ordenado. (1)

quipanocuitiuh = : = quitzacutiuh (2 quipanocuitiuh )

quipehualtitica : el primero en orden, delos que estan asentados. (2


Quipeualtitica) el primero delos que estan assentados por orden. (1
quipeualtitica)

quipiyaya, ni : oler a cabron. (1)

quipohuato + : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan


enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 ytetztzinco quipouato
yntotecuiyo)

quiquilpi, ni : coger conla mano yeruas comestibles, sin las arrancar de rayz. p:
oniquiquilpic (2) coger verdura o yeruas comestibles. (1)

quiquinaca : zumbar el aueja. (1) gruñir el puerco. (1)


quiquinaca, ni : gemir con dolor, o zumbar el auejon, gruñir el puerco, regañar el
perro, o hablar entre dientes. pret: oniquiquinacac. (2) hablar entre dientes. (1
niquiq[ui]naca) gemir con dolor. (1)

quiquinaca + : gemir al gemido de otro. (1 teuan ni, quiquinaca)

quiquinacani : gruñidor assi. (1) gemidor, el que mucho gime. (1)

quiquinaquiliztli : ruydo de viento. (1) gemido tal. &c. (2) gemido con
dolor. (1) gruñido de puerco. (1)

quiquinatza, nite : risar el cauallo. preterito: onitequiquinatz. (2) risar


los cauallos. (1)

quiquixohuayan : passeadero lugar. (1 quiquixouayan)

quiquixtia, nitla : desembaraçar algo. (1)

quiquiza + : corren buenos arroyos o rios de agua. et sic de alijs. (2


Quaqualli quiquiça yn atl)

quiquiza incuacualli atl : lo mesmo es que quaqualli atl quiquiça. (2 Quiquiça


inquaqualli atl)

quiquiza teixpan, ni : passar sin reuerencia delante de alguna persona digna


della. preterit: teixpan oniquiquiz. (2 Quiquiça teixpan, ni)
quiquizo : trompetero. (2 Quiquiço) tañedor assi. (1 quiquiço)

quiquizoa, ni : tocar, o tañer trompeta. preterit: oniquiquiço. (2 Quiquiçoa, ni)


tañer trompeta dela tierra. (1 ni, quiquiçoa)

quiquizohuani : trompetero. (2 Quiquiçoani) tañedor assi. (1 quiquiçoani)

quiquiztinemi, ni : passearse por las calles, plaças o huertas. (1)

quiquiztli : bozina d[e] caracol o caracol que sirue de bozina, o de trompeta.


(2) bozina de caracol grande. (1)

quiteca + : espantarse o assó[m]brarse. pr: iuhquin aca atlnopan oquitecac.


(2 Iuhquin aca atlnopan quiteca)
quiteca +, nino : espantarse. (1 nino, tonalcaualtia yuhquin atl nopan
quiteca)

quitecaquitiani : denunciador assi. (1)

quitechihualtiani + : atronado o d[e]scalabaçado (2 Iliuiz quitechiualtiani)


descalabaçado. (1 yliuiz quitechiualtiani)

quitecuitlahuiltiani : forçador que haze fuerça. (1 quitecuitlauiltiani)

quiteilhuia + : cumplir de palabra. (1 çannen quiteilhuia)

quiteilhuiani + : cumplidor assi. (1 çannen quiteilhuiani)

quiteimachiti + : subita cosa. (1 çanic quiteimachiti)

quiteittitia, + : dar buen exemplo alos otros. p: tezcatl machiotl oquitlali.


tezcatl machiotl oquiteittiti. vel. oquiteithuiti. ocotl tlauilli teixpan
oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia, tezcatl machiotl quiteittitia,)

quiteittitiani : el que da buen exemplo. (2) edificador tal. (1)

quiteixcomacani : el que afrenta a otro. (2) afrentador assi. (1)

quiteixmaniliani : idem. (Quiteixcomacani: el que afrenta a otro.) (2)


afrentador assi. (1)

quitemacani + : dador tal. (1 ytla quitemacani)

quitemacani intlamatlactetilia : diezmador. (1 quitemacani yntlamatlactetilia)

quitemachia + : rico y prospero. (2 Atle quitemachia) abundoso. (1 tlatquiua,


atle quitemachia) franco liberal. (1 atle quitemachia)

quitemachitiani : denunciador assi. (1)

quitemachitiqui : denunciador assi. (1)

quitemachiztiani : hazedor tal. (1)

quitemmati : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1) cosa lerda y


perezosa. (2) floxo por negligencia. (1) lerdo. (1)
quitemmati mazatl : harona bestia. (1 quitemmati maçatl)

quitemmatiliztli : pereza. (1) floxedad assi o negligencia. (1)

quitemoa + : cobdicioso de dinero. (1 cenca quimatataca quitemoa yn tomines)

quitetemotinemi + : amigo de oyr nueuas, o nouelero. (2 Tlatolli


quitetemotinemi) nouelero, amigo de nouelas. (1 tlatolli quitetemotinemi)

quitetoctiani + : castigador tal. (1 quauitl tetl quitetoctiani)

quitlacoa, ni : echar a perder o estragar algo. (1) cortar almendrada. (1)

quitlacoa + : ñublo del pan. (1 ayauitl, quitlacoa tonacajiotl)

quitlalia + : lo mesmo es q[ue] necocnemi. (2 Necoc quitlalia itlatol) el que


da buen exemplo. metaphora. (2 Octacatl xiotl quitlalia) doblado hombre. (1 necoc
quitlalia ytlatol)

quitlalia, + : dar buen exemplo alos otros. p: tezcatl machiotl oquitlali.


tezcatl machiotl oquiteittiti. vel. oquiteithuiti. ocotl tlauilli teixpan
oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia, tezcatl machiotl quiteittitia,)

quitlallotitica : distar vna cosa de otra. (1)

quitlapallotitiaque + : auer dexado exemplo de hazer penitencia los sanctos


passados. (1 quitlilanitiaque quitlapallotitiaque ynin tlamaceualiz)

quitlapallotitiaque inintlamacehualiz : dexaron exemplo de virtud y penitencia,


s: los sanctos. (1 quitlapallotitiaque ynintlamaceualiz)

quitlatia itlahuelilocayo : hombre doblado y cauteloso. (2 Quitlatia


ytlauelilocayo) engañador o cauteloso assi. (1 quitlatia ytlauelilocayo)

quitlaza in inan : echar las pares la muger. (1 quitlaça yn inan)

quitlazotla + : franco liberal. (1 atle quitlaçotla)

quitlilanitiaque : dexaron exemplo de virtud y penitencia, s: los sanctos. (1)

quitlilanitiaque quitlapallotitiaque inin tlamacehualiz : auer dexado exemplo de


hazer penitencia los sanctos passados. (1 quitlilanitiaque quitlapallotitiaque
ynin tlamaceualiz)

quitoa, ni : dezir algo. (1)

quitoa + : replicar. (1 atzan ni, quitoa) cumplir de palabra. (1 çannen quitoa)


aplicar o dedicar algo a otro. (1 tetech ni, quitoa) medianamente dezir algo. (1
achiuel ni, quitoa) cumplir de palabra. (1 çannempanca quitoa) cumplir de
palabra. (2 çannempanca quitoa) celebrador de missa. (1 missa quitoa)
quitoa +, ni : dedicar algo a dios. prete: itetzinco oniquito in dios. (2
Itetzinco niquitoa in dios) dedicar o diputar algo para dios pre: itech oniquito
in dios. (2 Itech niquitoa in dios)

quitoa missa, ni : missa dezir. (1)


quitoani + : cierto o verdadero. (1 nelli quitoani) hablador de cosas altas.
(1 vei quitoani) persona que habla o trata verdad. (2 Neltiliztli quitoani)
persona que dize y trata verdad. (2 Nelli quitoani) predicador de verdad. (1
neltiliztli quitoani) cumplidor assi. (1 çannepanca quitoani) cumplidor assi. (1
çannen quitoani)

quitocani + : caminante, o viandante. (2 Otli quitocani)

quitotehua, ni : dezir algo antes que se vaya o se muera. prete: oniquitoteuac. (2


Quitoteua, ni)

quitotochiliqui : enfermo que padece graues dolores. (2) doliente assi. (1)

quitotonilia : calentar la gracia de dios al alma. (1)

quitoznequi : quiere dezir. (2)

quitqui + : escudero, que los lleua. (1 chimalli quitqui)

quitquiticac : persona cabal y digna de que se le encomiende algun cargo o


oficio. (2) digna persona. (1)

quitquitinemi, ni : traer en si mesmo. (1)

quitta + : tener en poco a otro. (1 atleipan ni, quitta) aprouecharse algú[n]o


de mis trabajos, o tomar exé[m]plo de mi. prete: notechpa oquittac. (2 Notechpa
quitta) pesar o ponderar el negocio con diligencia. (1 vel ni, quitta) preciar
en poco o menospreciar. (1 atleypan ni, quitta) aprouechar a otro. (1 ytla
notechpa quitta)

quittani + : enhadado que no quiere arrostrar al trabajo. (2 Aoquiel quittani)

quittitia + : asolear algo. (1 tonalli ni, quittitia)

quittitiani + : asoleador. (1 tonalli quittitiani)

quitzacuia : el postrero o cabero de todos. (2) redrojo de mieses. (1)


postrero o postrimero; i; vltima y cabera cosa. (1)

quitzacuia nemiliztli : estado baxo. (1)

quitzacuia yeliztli : estado baxo. (1)

quitzacutihuitz + : idem. (Acalli pepexocatiuitz: idem. (Acalli centettiuitz:


idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.))) (2 Acalli quitzacutiuitz) flota de
naos quando nauegan. (1 acalli quitzacutiuitz)

quitzacutimomana in altepetl : henchir toda la prouincia o tierra. s. la


palabra diuina, o llegar a todas partes. s. la predicacion del euangelio. prete:
oquitzacutimoman. (2 Quitzacutimomana yn altepetl)

quitzacutiuh : lo mesmo es que quipanocuitiuh. prete: oquitzacutia. (2) cerrada


yr el esquadron o el ganado junto y bien ordenado. (1)

quitztica + : cuanto ay desde la ceniza ala pascua de resurrection?. (1 yn


miercoles ynipam mocui nextli q[ue]xquichca quitztica yni) vezino pueblo que esta
cerca de otro. (1 amo veca quitztica) distar vna cosa de otra. (1 vecapa
quitztica) distar vna cosa de otra. (1 veca quitztica)

quitztimotlalia, ni : mirar o acatar considerando. (1)

quitztoc + : velar. (1 yualli ni, quitztoc)

quiuhtiuh + : auenir o salir de madre el rio. (1 nono quiuhtiuh)

quiuhyo ehecatl : abregoviento lluuioso. (1)

quixaci + : distar en perfection o mejoria. (1 amo quixaci)

quixacicaitta, ni : ver clara y perfectamente alguna cosa; yentiendesc corporal


o espiritualmente. (1 ni, quixacicaytta.)

quixaxilia, ni : comprehender lo que se dize. (1)

quixaxiliztli + : distancia assi. (1 amo quixaxiliztli)

quixcahua + : codicioso o escasso. (2 Atle quixcaua) cobdicioso de dinero. (1


atle quixcaua) escasso ser. (1 atleni, quixcaua)

quixcahuani + : auariénto. (1 atle quixcauani)

quixcahuia inacayo : persona viciosa y carnal. (2 Quixcauia ynacayo)

quixcahuia ininacayo, atle itechquimaxitillani : carnal y vicioso. (1


quixcauia yninacayo, atle ytechquimaxitillani)

quixcoloa, ni : atroche moche hazer algo. (1)

quixcomaca initlatlacol, ni : dar én rostro cónlos defectos que alguno hizo,


diziendoselos enla cara. (1 ni, quixcomaca ynitlatlacol)

quixcuepa in nicnaquia in notilma, ni : vestir alreues. (1 ni, quixcuepa yn


nicnaquia yn notilma)

quixmanilia, ni : dar én rostro cónlos defectos que alguno hizo,


diziendoselos enla cara. (1)

quixmotla + : dar én rostro cónlos defectos que alguno hizo, diziendoselos enla
cara. (1 ic ni, quixmotla)

quixnenehuilia + : distar en perfection o mejoria. (1 amo quixneneuilia)


dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1 amo ni, quixneneuilia)

quixnenehuililiztli + : distancia assi. (1 amo quixneneuililiztli)

quixohuayan : puerta, por do entramos o salimos de casa. (1 quixouayan)


puerta, o lugar por donde salen de casa. (2 Quixouayan) passadero, lugar por
donde passan. (1 quixouayan) lugar por donde entran y salen. (1 quixouayan)

quixpantilia, ni : descobrirse, al amigo. (1)

quixquittzahuia, nino : pensar muchas cosas y negocios juntos. (1 nino,


q[ui]xquittzauia)
quixtia, nic : luto quitar. (1) cumplir mi palabra o desempeñalla. (1) parecer
alguno a su padre enla cara o enlas costumbres. pre: onicquixti. (2) parecer el
hijo a su padre en todo. (1) parecer a otro enla cara. (1) desempedrar. (1)
quixtia, nino : hazer desu parte el deuer, o cú[m]plir conla obligacion que
tiene. pret: oninoquixti. (2) escusarse. pre: oninoquixti. (2) escusarse. (1)
cumplir con mi consciencia. (1)
quixtia, nite : echar de casa ala muger o al criado, o desterrar a alguno, o
parecer el hijo a sus padres. prete: onitequixti. (2) ymitar o parecer el hijo a
su padre, o echar fuera de casa o del pueblo a otro. (1) soltar de prision. (1)
despedir al criado. (1 nite, q[ui]xtia) dar de mano al preso. (1) echar a otro
de casa. (1) desterrar a otro. (1) redemir. (1) parecerse a su padre,
imitandole o echar fuera de casa a otro. (1)
quixtia, nitla : sacar algo fuera de casa, o desempeñar algo. prete: onitlaquixti.
(2) arrancar o sacar lo que esta hincado. (1) desempeñar algo. (1)
desempeñarse. (1) sacar algo fuera. (1) sacar algo fuera. (1) echar o sacar
algo fuera. (1) durar hasta el cabo perseuerândo . (1 nitla, q[u]ixtia) ymagen
sacar de otra cosa. (1)

quixtia + : presumir. (1 yznino, quixtia) saluar de peligro. (1 ouihcan


nite, quixtia) sacar del seno. (1 nociyacac nitla, quixtia) descargar mi
cónsciéncia cónalguno, haziéndo lo q[ue] soy obligado. (1 yc nino, quixtia)
ventajar dar. (1 yznite, quixtia) aparecer en figura de alguna cosa. (1 ytla ipan
nino, quixtia) reduzir al medio. (1 nepantla nic, quixtia) preferir o ánteponer.
(1 yz nite, q[ui]xtia) anteponerse a otro. (1 yznino, quixtia) porfiar sin
razon. (1 yznino, quixtia) sacar de pielago. (1 aytic nitla, quixtia)
descercarse o alçarse el real para retirarse. (1 titlatzin quixtia)
quixtia +, mo : singular y apartada cosa por si. pre: nonqua omoquixti. (2 Nonqua
moquixtia)
quixtia +, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo silla quixtia)
quixtia +, nic : reduzir algo al medio. pre: nepantla oniquixti. (2 Nepantla
nicquixtia) dessemejar, no parecer a su padre; &c. (1 amo nicquixtia)
quixtia +, nino : descargar mi cónsciéncia cónalguno, haziéndo lo q[ue] soy
obligado. (1 teuic ninoquixtia) culpa echar a otro. (1 teca ninoquixtia) yo hago
el deuer con vosotros, o descargo mi consciencia. (2 Amouic ninoquixtia) hazer de
mi parte el deuer, o cú[m]plir con mi consciencia en algun negocio. preterit: ic
oninoquixti. (2 Ic ninoquixtia) preciarse de si. (1 yz ninoquixtia) aparecer en
otra figura, o en semejança de otra cosa. p: ipan oninoquixti. (2 Ipan
ninoquixtia) echar la culpa a otro, escusando se delo quele imponé[n]. pr: teca
oninoquixti. (2 Teca ninoquixtia) escusarse, echando a otro la culpa. (1 teca
ninoquixtia) hago el deuer contigo, y cumplo con lo que soy obligado. preteri:
mouicpa oninoquixti. (2 Mouicpa ninoquixtia) encargar la conciencia a otro. (1 yc
teuic ninoquixtia) hazer el deuer en algun negocio tocante a otros, o cumplir con
mi consciencia. &c. pre: icteuic oninoquixti. (2 Icteuic ninoquixtia) aparecer
enfigura de otra cosa. pret: itla ic oninoquixti. (2 Itla ipan ninoquixtia) hazer
el deuer con alguno, auisandolo, o corrigiendolo, o hazer conel lo q[ue] la
consciencia medita. pre: teuic oninoquixti. (2 Teuic ninoquixtia)
quixtia +, nitla : perseuerar hasta el fin dela obra començada y hasta verla
acabada. preterito: vel onitlaquixti. (2 Vel nitlaquixtia) duplicar cartas, o
cosas semejantes. (2 Onca quixtia, nitla) sacar algo del sono, o de baxo del
sobaco. (2 Nociyacac nitlaquixtia) sacar algo fuera de casa. p: quiauac
onitlaquixti. (2 Quiauac nitlaquixtia) duplicar carta o escriptura. (1 nitla,
onca quixtia)
quixtia +, nonte : ser alguno vtil y prouechoso para alguna cosa. pret: itla
ic onontequixti. (2 Itla ic nontequixtia) aprouechar a otro. (1 ytla ic,
nontequixtia) prouecho ser. (1 ytla nontequixtia)
quixtia +, tito : hazer vando algunos contra otros, o ser de diuersas
parentelas. prete: ceccan otitoquixtique, vel, otitoceccá[n]quixtique. (2 Ceccá[n]
titoquixtia)

quixtia ic, nino : hazer lo que es en mi, o cumplir con mi consciencia, o dar
lo que se me pide por auer fiado a otro, quando le colgaron el dia de su sancto.
prete: yc oninoquixti. (2 Quixtia yc, nino)

quixtia innotatzin, nic : remedar al padre. (1 nic, quixtia ynnotatzin)

quixtia itlaipan, nino : parecer o aparecer en figura o semejá[n]ça d[e] algo.


p: ytla ipan oninoquixti. (2)

quixtia mohuic, nino : hazer el deuer contigo, cú[m]pliendo con mi consciencia.


&c. preteri: mouic oninoquixti. (2 Quixtia mouic, nino)

quixtiani + : idem. (Tetech tlaixtlapanani: logrero, o vsurero.) (2 Tetech


tlamiecca quixtiani)

quixtilia, nitetla : sacarle a otro algo fuera. (1)

quixtiliztli + : idem. (Teoyotica tenonqua quetzaliztli: descomunion.) (2


Teoyotica tenonqua quixtiliztli) especie de cosas. (1 tlanononqua quixtiliztli)
el acto de dar a lo gro. (2 Tetech tlamiecca quixtiliztli)

quixtilli + : partido en tres partes. (1 tlayexcan quixtilli) desensillada


bestia. (1 cauallo tla silla quixtilli) partido en dos partes. (1 tlaoccan
quixtilli)

quixtiloyan + : minero de aguzaderas. (1 tepuztlatentiloni quixtiloyan)

quixtilpilli : bien criado y doctrinado. (1) persona bien criada y doctrinada.


(2)

quixtlapoa, ni : descobrir lo cubierto; busca desatapar. (1)

quixyeyecoa, ni : reduzir al medio. (1)

quixyeyecoa intequitl, ni : tasar tributos. (1)

quiyacanticac : el primero en orden, delos que estan en pie. prete:


oquiyacanticaca. (2)

quiyacati : antecessor, o el que fue primero, al qual sucedieron otros. (2)

quiyacatia : primero de dos. (1) cosa primera, temprana o delantera, assi


como fruta o cosa semejante. prete: oquiyacati. (2)

quiyacatia + : mas, aduerbio comparatiuo. (1 ocye quiyacatia)

quiyacatia icox : higo temprano o breua. (1 quiyacatia hicox)

quiyacatia neteochihualiztli : prima enlas horas. (1 quiyacatia


neteochiualiztli)

quiyacatitica : el primero delos que estan assentados por orden. (1) el primero
en orden delos que estan assentados. (2)
quiyacatiticac : el primero delos que estan en orden en pie. (1)

quiyahuac : poner fuera o en publico. (1 quiyauac) fuera en lugar. (1 quiyauac)


de fuera de casa. (1 quiauac) fuera de casa. aduerbio. (2 Quiauac)

quiyahuac nitetlalia : poner a otro fuera de casa. pre: quiauac onitetlali. (2


Quiauac nitetlalia)

quiyahuac nitla, tlalia : poner fuera o en publico. (1 quiyauac nitla, tlalia)

quiyahuac nitlaquixtia : sacar algo fuera de casa. p: quiauac onitlaquixti. (2


Quiauac nitlaquixtia)

quiyahuac nitlatlalia : poner algo fuera de casa. prete: quiauac onitlatlali. (2


Quiauac nitlatlalia)

quiyahuacpa : hazia fuera. (1 quiauacpa) fuera a lugar; aduerbio. (1


quiyauacpa) de fuera de casa. (1 quiauacpa) hazia fuera de casa. aduerbio. (2
Quiauacpa)

quiyahuacpa calixtli : portal de fuera de casa. (1 quiyauacpa calixtli)

quiyahuacpahuic : hazia fuera. (1 quiauacpauic) idem. (Quiauacpa: hazia fuera de


casa. aduerbio.) (2 Quiauacpauic)

quiyahuactlacatl : lego no ordenado. (1 quiyauactlacatl)

quiyahuatenco + : acada puerta. (1 cecen quiauatenco)

quiyahuatentli : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1 quiauaté[n]tli)

quiyahuatentli + : portillo o puerta falsa de casa. (1 tlaopochcopacatqui


quiauatentli)

quiyahuatl : puerta o entrada de algú[n]a casa o lugar. (2 Quiauatl)

quiyahuato + : ofrecer sacrificio a dios de alguna cosa, haziendo algun ademan


enel ayre, alçando con las manos lo que ofrece. (1 ompateopan quiyauato
ynitlaçoconetzin)

quiyahuhyatla nino, quetza : ponerse al agua quando llueue. (1 quiauhyatla nino,


quetza)

quiyahuhyatla ninoquetza : ponerse adonde llueue pre: quiauhyatla oninoquetz. (2


Quiauhyatla ninoquetza)

quiyahuhyatlan nica : estar al agua quando llueue. (1 quiauhyatlan nica)

quiyahuhyo ehecatl : ayre o viento abrego, o que trae lluuia. (2 Quiauhyo


ehecatl)

quiyahui : llouer. (1 quiaui)

quiyahuitl : lluuia. (1 quiyauitl) pluuia. (1 quiauitl) aguacero. (1


quiauitl) lluuia. (1 quiauitl) pluuia o aguacero. (2 Quiauitl)
quiyahuitl + : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1 ehecayo
quiauitl) aguacero con rezio viento. (2 Eecayo quiyauitl) llouer sin escampar.
(2 Ocemmoman yn quiyauitl) llouiznar. (1 chichipini in quiauitl) llouer sin
cessar. prete: omocemman (2 Mocemmana in quiauitl) llouer gran espacio de tiempo.
(1 océ[m]moman in quiyauitl) llouiznar. (1 yn quiauitl) viento con agua y
toruellino. (1 ehecayo quiyauitl) cessar de llouer o acabarse las aguas y lluuia.
preterito: omotzacu yn quiauitl. (2 Motzaqua in quiauitl)

quiyauhyo : lluuioso. (1)

quiyehua : denantes, o muy pocoa. aduer. (2 Quiyeua)

quiyocuahuitl : cogollo de maguey espigado y seco. (1 quiyoquauitl) tallo de


maguei seco. (2 Quioquauitl)

quiyolitiani : arrechador. (1 quiyulitiani)

quiyolitlacoa + : loçano o gallardo. (1 atle quiyolitlácoa)

quiyopoztequi, nitla : coger, o cortar tallos de yeruas conla mano. pr:


onitlaquiopuztec. (2 Quiopuztequi, nitla) destróncar algo. (1 nitla,
quiyopuztequi)

quiyoquiza : entallecerse las yeruas. (1 quiyoquiça) tallecer la yerua. (1


quiyoquiça) tallecer o echar tallos la yerua o la verdura. pre: oquiyoquiz. (2
Quiyoquiça)

quiyoquizqui : entallecidas yeruas. (1) tallecida cosa assi. (2)

quiyoti : entallecerse las yeruas. (1) tallecer la yerua. (1) tallecer la


yerua o la verdura. preterito: oquiyot. (2)

quiyotl : tallo de yerua. (1) tallo de yerua o de verdura. &c. (2)

quiyotl + : breton de col. (1 coles quiyotl)

quiyotlacuextli : estera delos tallos delas espadañas. (1 q[ui]yotlacuextli)


estera de tallos de espadañas. (2 Quiotlacuextli)

quiyotqui : entallecidas yeruas. (1) tallecida cosa assi. (2)

quiyoyo : talluda cosa assi. (1) yerua que tiene tallo, o cosa semejá[n]te. (2)

quiz + : celebrada fiesta. (1 oylhuitl quiz) persona experimentada. (2 Mochi


oipan quiz)

quiza : escampar la lluuia. (1 quiça) acabarse de hazer algo. (1 quiça)


correr el agua. (1 quiça) concluirse o acabarse alguna obra, o correr el arroyo,
o escampar, o sazonarse lo que se sembro, o acabarse la fruta, por auer ya pasado
el tiempo della. prete: oquiz. (2 Quiça) manar agua o otra cosa. (1 q[ui]ça)
sazonarse las miesses. (1 quiça)
quiza, ni : salir fuera de casa. preteri: oniquiz. (2 Quiça, ni) salir. (1 ni,
quiça) acabar o concluyr obra. (1 ni, quiça) passearse por las calles, plaças o
huertas. (1 ni, quiça) espedir lo impedido. (1 ni, quiça)
quiza, non : salir. (1 non, quiça)
quiza + : quebrarse o partirse algo é[n] quatro partes. pre: nauhcan oquiz. (2
Nauhcan quiça) parecer alguna cosa a otra. (2 Itloc quiça) representar en farsa.
(1 tepan ni, quiça) salir a nado. (1 tlamaneloliztica niual, quiça) yr por
debaxo. (1 tlani ni, quiça) arrojarse y meterse alguno entre otros. (1 tenepantla
ni, quiça) simiente de varon. (1 tixpampa quiça) segundo pan, o acemita. (2 Ic
occan quiça tlaxcalli) salir de baxo del agua. (1 nival, quiça) mensagero entre
dos. (2 Nepantla quiça titlantli) segundo pan. (1 icoccan quiça tlaxcalli)
simiente de muger. &c. (2 Tixpampa quiça) semejar o quasi parecer vna cosa a
otra. (1 achiuhqui ytloc quiça) salir a nado. (1 tlacxiuitequiliztica niual,
quiça) caer fiesta. (1 ylhuitl quiça) dia defiesta. (1 ylhuitl quiça) salir o
p[ro]ceder algo d[e]la piedra (2 Tetl itechpa quiça) procede delo interior de
nosotros (2 Titicpa quiça)
quiza +, ni : adelantarte en hablar. (1 teyacac niquiça) lo mesmo es que topan
ninochiua o passar de largo, sin hazer caso de alguno. pr: tepan oniquiz. (2 Tepan
niquiça) encontrar a caso con otro. (1 tetloc niquiça) passar por donde esta
alguno o topar alguna cosa. (1 ypan niquiça) passarse de largo. (1 tepan niquiça)
arrendar o contrahazer a otro, o tomar persona én farsa. (1 tepan niquiça)
esperimentar o prouar. (1 ypan niquiça) passar por detras de algunas personas
honradas teniendoles respecto. (1 tlanauac niquiça) escabullirse. (1 tematitlampa
niquiça) buscar algo por todas partes, o robar y destruir el ladró[n] quá[n]to
halla, o echar por puertas a otro. prete: otlanauac niquiz (2 Tlanauac niquiça)
passar junto a otro dandole algú[n] empuxon, o apretandolo, o venir y proceder de
personas nobles y de buen linaje. (2 Tetech niquiça) desembolscarse. pret:
quauhyouacatla oniquiz. (2 Quauhyouacatla quiça, ni) descabullirse. (1 temacpa
niquiça) descabullirse, o escaparse de entre las manos de algunos. preterito:
otematitlampa niquiz. (2 Tematitlampa niquiça) idem. pret: temacpa oniquiz.
(Temacpa nicholoa: idem. preterito: temacpa onicholo. (Temacpa neua: escaparse, o
descabullirse. prete: otemacpa neuac.)) (2 Temacpa niquiça) passar por do esta
alguno, o encontrarse con el. prete: ipan oniquiz. (2 Ipan niquiça) atrauesar
delante de alguno. (1 teixpan niquiça) escabullirse. (1 temacpa niquiça) idem.
pret: yuuac oniquiz. (Yuuac nineua: madrugar. pret: yuuac onineuh.) (2 Yuuac
niquiça)
quiza +, non : antuuiarse o adelantarse. (1 teyacac nonquiça) no me aprouechar
mis diligencias. prete: atle ononquiz. (2 Atle nonquiça) ganar por la mano. (1
teyacac nonquiça) ganar por la mano, antuuiarse, acudir contiempo, o ser mejorado
quando se reparte alguna cosa. preterito: oteyacacnonquiz. (2 Teyacac nonquiça)
desembarcar. (1 acalco nonquiça)

quiza in nihiyo, in notlatol : mandar el principe. (1 quiça in nihiyo, in


notlatol)

quizaliz + : miembro, parte del cuerpo. (2 Inonqua quiçaliz tonacayo)

quizaliztica + : miembro a miembro; aduerbio. (1 cececni quiçaliztica)

quizaliztli : salida tal. (2 Quiçaliztli) salida. (1 quiçaliztli)

quizaliztli + : idem. vel. genero de qualquier cosa fingular. (Nonqua


nequixtiliztli: singularidad tal.) (2 Nonqua quiçaliztli) arrendadura assi, s: el
acto de arrendar aotro. (1 tepá[n] quiçaliztli) escabullimiento. (1 tematitlampa
quiçaliztli) antuuiamiento o adelantamiento assi. (1 teyacac quiçaliztli)
encuentro delos que acaso y sin pensar se encuentran en alguna parte. (2 Tetloc
quiçaliztli) descabullimiento tal. (2 Temacpa quiçaliztli) escabullimiento. (1
temacpa quiçaliztli) descabullimiento assi (2 Tematitlampa quiçaliztli)
representacion de persona en farsa. (2 Tepan quiçaliztli) atajo del que ataja
alos que caminan, o adelantamiento. (2 Teyacac quiçaliztli) el acto de caersele a
alguno las bauas. (2 Tenqualac quiçaliztli) genero de qualquier cosa. (1
cecentlamantli yyeliz nonqua quiçaliztli) dicha buena. (1 vel quiçaliztli
ypannepoaliztli)

quizani : salido assi, o el que sale. (2 Quiçani)

quizani + : arrendador assi. (1 tepan quiçani) bauoso. (2 Tenqualac quiçani)


descabullido y escapado assi. (2 Temacpa quiçani) descabullido. (1 temacpa
quiçani) prospero. (1 vel quiçani) prospera cosa. (1 vel quiçani)

quizcanequi, nino : tenerse por mejor que los otros. prete: oninoquizcanec. (2)
tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros, con soberuia e
hinchazon. (1)

quizoloa, ni : ensuziar la ropa o maltatalla. (1 ni, quiçoloa)

quizqui + : partido en dos partes. (1 occan quizqui) particular cosa. (1


centlaman quizqui) escabullido. (1 temacpa quizqui) escabullido. (1 tematitlampa
quizqui) partido o diuidido en tres partes. (2 Yexcan quizqui) cosa partida en
dos partes. (2 Occan quizqui) descabullido assi. (2 Tematitlampa quizqui) idem.
(Temacpa quiçani: descabullido y escapado assi.) (2 Temacpa quizqui) cosa
diuidida assi, o en diuersas maneras, o cosa d[e] diferé[n]tes propriedades. (2
Mieccan quizqui) idem. (Tenqualac quiçani: bauoso.) (2 Tenqualac quizqui)
escapado asi. (1 temacpa quizqui) partido en tres partes. (1 yexcá[n] quizqui)

quiztalia, ni : blanco hazer algo. (1)

quiztica + : diuidise en muchas partes diferentes vnas de otras. (2 Mieccan


quiztica)

quiztihuechiliztli : salida enesta manera. (1 quiztiuechiliztli)

quiztihuetzi : lo mesmo es que quiztiquiça. pret: oquiztiquiz. (2 Quiztiuetzi)


quiztihuetzi, ni : lo mesmo es que quiztiquiça. prete: oniquiztiuetz. (2
Quiztiuetzi, ni) salir corriendo. (1 ni, q[ui]ztiuetzi) salir arrebatadamente.
(1 ni, quiztiuetzi)

quiztihuetziliztli : lo mesmo es que quiztiquiçaliztli. (2 Quiztiuetziliztli)

quiztiquiza : cosa que passa de presto. preteri: oquiztiquiz. (2 Quiztiquiça)


quiztiquiza, ni : salir de algun lugar arrebatadamente y de priesa. pre:
oniquiztiquiz. (2 Quiztiquiça, ni) salir corriendo. (1 ni, quiztiquiça) salir
arrebatadamente. (1 ni, quiztiquiça)

quiztiquiza + : descabullirse de entre otros o hurtarle. (1 tetlan ni,


quiztiquiça) passar caminando. (1 çan ni quiztiquiça)
quiztiquiza +, ni : passar alos que van en la delantera. pre: ynyacac
oniquiztiquiz. (2 Inyacac niquiztiquiça) descabullirse de é[n]tre otros prete:
tetlan oniquiztiquiz. (2 Tetlan niquiztiquiça) passar a los que van enla
delantera. (1 yn yacac niq[ui]ztiquiça)
quiztiquiza +, non : idem. preter: oteyacacnonquiztiquiz. (Teyacac nonquiça:
ganar por la mano, antuuiarse, acudir contiempo, o ser mejorado quando se reparte
alguna cosa. preterito: oteyacacnonquiz.) (2 Teyacac nonquiztiquiça) antuuiarse o
adelantarse. (1 teyacac nonquiztiquiça)

quiztiquiza = : = quiztihuetzi (2 quiztiquiça )


quiztiquiza =, ni : = quiztihuetzi (2 quiztiquiça )
quiztiquizaliztli : salida desta manera. (2 Quiztiquiçaliztli) salida enesta
manera. (1 quiztiquiçaliztli)

quiztiquizaliztli + : antuuiamiento o adelantamiento assi. (1 teyacac


quiztiquiçaliztli) descabullimiento desta manera. (1 tetlan quiztiquiçaliztli)

quiztiquizaliztli = : = quiztihuetziliztli (2 quiztiquiçaliztli)

quiztiquizqui + : descabullido assi. (1 tetlan quiztiquizqui)

quiztlacachihua juramento, ni : jurar falso. (1 ni, quiztlacachiua juramento)

rei + : fiscal del rei. (2 Itlamocuitlauicauh in rei) fiscal de rei. (2


Itlachixcauh in rei)

rei itechpohui : realengo. (1 rey ytechpoui)

rei por otro : virrey. (1 rey por otro)

rei yaxca itlatqui : realengo. (1 rey yaxca ytlatqui)

roma tlatolli : romance lengua romana. (1)

rosa : floro rosa de castilla. (1)

rosaz aceite : azeite rosado. (1 rosas azeite)

rosaz necutli : miel rosada. (1 rosas necutli)

s: zoqui xayacatl} : caratula de palo. (1 s: çoqui xayacatl})

sacerdote + : vngir al sacerdote el obispo. (2 Chrismatica nicmacpalalaua yn


sacerdote) vngir al sacerdote. (1 chrismatica nicmapalalaua yn sacerdote)

sacerdoteyotl : orden sacra. (1)

sacramento + : comunion. (1 ytetzinco axiualiztli sacramento) comulgar. (1


nicnocelilia yn sanctissimo sacramento) comulgar. (1 ytetzinco ninaxitia yn
sacramento) curazgo o administracion delos sacramentos. (2 Te sacramento
maquiliztli) idem. (Iceliloca §acramento: la comunion, o recibimiento del
sanstissimo sacramento.) (2 idem. (Iceliloca sacramento: la comunion, o
recibimiento de) la comunion, o recibimiento del sanstissimo sacramento. (2
Iceliloca sacramento) cura de yglesia, administrador delos sacramentos. (2 Te
sacramento macani) comunion. (1 yceliloca yn sanctissimo sacramento)

sacramento calli : sagrario. (1)

sacramento piyaloyan : sagrario. (1 sacramento pialoyan)

sacramento yeyantli : sagrario. (1)

sahumerio : liquidambar. (1)

salero + : (2 Iztapinolcaxitl, salero)

san francisco teopixqui : frayle religioso de sant francisco. (1 san


frá[n]cisco teupixqui)
san izca in noyollo : esperar con desseo lo que ha de venir. (1 san yzca yn
noyollo)

sancta + : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1 ycalaquianyoc sancta


sanctorum.)

sanctiszimo + : comulgar. (1 nicnocelilia yn sanctissimo sacramento) idem.


(Iceliloca §acramento: la comunion, o recibimiento del sanstissimo sacramento.) (2
idem. (Iceliloca sacramento: la comunion, o recibimiento de) comunion. (1
yceliloca yn sanctissimo sacramento)

sancto + : bula del sancto padre. (1 ytetlacolilitzin sancto padre) canonizacion


de sancto . (1 te sancto mauiçotiliztli) pascua de cincuesma. (1
yuallalizilhuitzin Spiritu sancto) delegado. (1 ytitlá[n] yyxiptla ypatillo yn
sancto padre) canonizacionde sancto. (2 Te sancto mauiztililiztli) idem.
(Iuallalitzin e§piritu §ancto: la venida del espiritu sancto. et fc de alijs.) (2
idem. (Iuallalitzin espiritu sancto: la venida del espiritu) la venida del
espiritu sancto. et fc de alijs. (2 Iuallalitzin espiritu sancto) sancto, o
sancta canonizada. (2 Tla sancto mauiçotilli) canonizador de sancto. (2 Te sancto
mauiçotiliani)

sancto domingo teopixqui : frayle religioso de sancto domingo. (1 sancto


domí[n]go teupixqui)

sancto mahuizotia, nite : canonizar. (1 nite, sancto mauiçotia)

sancto mahuiztilia, nite : canonizar. (1 nite, sancto mauiztilia)

sancto padre : papa. (1)

sanctome + : canonizar. (1 ynuan nicpoa yn sanctome)

sanctome ic intonal moquetza : calendario. (1 sanctome ic yntonal moquetza)

sanctome innotzaloca : letania. (1 sanctome ynnotzaloca)

sanctome intzatzililoca : letania. (1 sanctome yntzatzililoca)

sanctome inuan tlapohualli : canonizado. (1 sanctome ynuá[n] tlapoalli)

sanctorum + : entrada de casa o çaguan; s: enla entrada. (1 ycalaquianyoc


sancta sanctorum.)

sanictequeloani : mofador. (1)

sant + : tambien dize lo mismo sant pablo. (2 Noiuhquimitalhuia yn sant pablo)

sant augustin teopixqui : frayle religioso de sant agustin; y assi de los de


mas frayles delas otras ordenes. (1 sant augustin teupixqui.)

santo padre itenahuatiltzin : ley del pontifice. (1 santo padre ytenauatiltzin)

santo padre itetitlaniz : legacia assi. (1 santo padre ytetitlaniz)

santo padre ititlan : legado del papa. (1 santo padre ytitlan)


sebo ocochihua, ni : candelas de sebo hazer. (1 ni, sebo ocochiua)

sebo ocochiuhqui : candelero que las haze. (1)

sebo oconamacac : candelero que las vende. (1)

sebo ocotl : candela de cebo. (1)

sebohuia, nitla : enseuar, vntar con sebo. (1 nitla, sebouia)

sebohuilli + : cosa ensebada. (2 Tla sebouilli)

seboyo : enseuada cosa. (1)

seda + : carmesi seda texida colorada, raso o tornasol. (1 chichiltic seda


tilmatli) raso seda. (1 tetzcaltic seda) terciopel o lo mismo. (1 vel, puchinqui
seda tilmatli)

seda cochipilotl : capullo de seda. (1)

seda ocuilin : gusano de seda. (1)

sedatilmatli + : terciopelo. (2 Puchinqui sedatilmatli)

semana + : viernes. (1 yc chiquacemilhuitl ynce semana) el martes. (2 Ic


yeilhuitl semana) el sabado. (2 Icchicumilhuitl in centetl semana) el lunes. (2
Icomilhuitl semana) jueues vn dia dela semana. (1 ycmacuililhuitl semana) lunes
dia segundo dela semana. (1 yc omilhuitl semana) el viernes. (2
Icchiquacemilhuitl in ce semana) semana. (1 chicueylhuitl semana) martes dia
dela semana. (1 yc eyluitl semana) miercoles, dia dela semana. (1 ycnauilhuitl
semana) sabado. (1 ycchicomilhuitl in centetl semana) el miercoles. (2
Icnauilhuitl semana) el jueues. (2 Ic macuililhuitl semana)

silla + : desensillada bestia. (1 cauallo tla silla quixtilli) desensillada


bestia. (1 cauallo tla silla antli)
silla +, ni : desensillar bestia. (1 ni, cauallo silla quixtia) desensillar
bestia. (1 ni, cauallo silla ana)

sillayo cahuallo : ensillada bestia. (1 sillayo cauallo)

simile celpatic : muy tierna cosa, como pimpollo de arbol. (1)

sombrero : sombrero. (1)

sordedad + : (2 Nacatzatzayotl, sordedad)

soruo + : soruo. (1 vn soruo)

soyatepito : palmito. (2)

t + : andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca. (2 Oome mantinemi, t)


idem. preterito: otoomettinenque. (Oome mantiui, t: idem. preterito: otoome
mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca.))
(2 Oomettinemi, t) baho del cuerpo. (2 Ihio; t) idem. preterito:
otoomettitinenque. (Oomettinemi, t: idem. preterito: otoomettinenque. (Oome
mantiui, t: idem. preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de dos
en dos. prete: otoome mantinenca.))) (2 Oomettitinemi, t) idem. pr: otoomettiuia.
(Oomettitinemi, t: idem. preterito: otoomettitinenque. (Oomettinemi, t: idem.
preterito: otoomettinenque. (Oome mantiui, t: idem. preterito: otoome mantiaque.
(Oome mantinemi, t: andar de dos en dos. prete: otoome mantinenca.)))) (2
Oomettiui, t) idem. preterito: otoome mantiaque. (Oome mantinemi, t: andar de
dos en dos. prete: otoome mantinenca.) (2 Oome mantiui, t) cuenca del ojo. (2
Ixcallocan; t)

t1attoyan : miradero, o lugar para atalayar y espiar. (2)

tacal +, m : tempestad de vientos padecer enla mar. (1 m, eecanamictian tacal)

tacalihui, ni : estar desollado, o roçado de algun golpe q[ue] me di. pre:


onitacaliuh. (2 Tacaliui, ni)

tacapilihui, ni : tenerse ñales de ataduras d[e] cordeles en los brasos, o en otra


parte pre: onitacapiliuh. (2 Tacapiliui, ni) señal de ataduras tener enla carne.
(1 ni, tacapiliui)

tacatl : mata o pie de qualquier yerua. (1) mata de albahaca, o de cosa


semejante. (2)

tacaxpolhuia, nitetla : allanar o henchir de tierra la hoya del arbol de alguno, a


cosa semejante. prete: onitetlatacaxpolhui. (2)

tacaxpoloa, nitla : henchir de tierra el hoyo que tiene al pie al arbol.


preterito: onitlatacaxpolo. (2) allanar o ygualar las hoyas de las plantas. (1)

tacaxxotia, nitla : escauar arboles. preterito: onitlatacaxxoti. (2)

tacayo : el caño d[e]la bexiga. (2)

taccaxotia, nitla : escauar arboles. (1)

tacel laz liendrez : (2 Tacel las liendres)

tachcauh : especial, por señalado. (1) primero y principal. (1) cosa mayor,
principal, o primera. (2)

tachcauh + : mayor, cosa mas grande. (1 occé[n]ca tachcauh) mas, aduerbio


comparatiuo. (1 ocye tachcauh) cosa mayor o mas principal, que las de mas.
comparatiuo. (2 Occenca tachcauh)

taciz + : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çanoncani taciz)

tacol : el hombro. (2)

tacol + : molledo. s. desde el hombro hasta el codo. (2 Centlacol tacol)

tacolchimal : el huesso dela espalda. (2)

tacolnacayo : pulpejo de brato. (1) pulpejo del braço. (2)

tacolpan : enlos hombros. (2)

tacolteuh : morecillos en que esta la fuerça. (1) ombro de hombre. (1)

tacoltzonyo : los pelos de encima delos hó[m]bros. (2)


tahui : a hao, ola, oyes. (1 taui)

tahui? : hao, ola, oys?. para llamar a otro. (2 Taui?)

talhuiaya + : murmurauan los fariseos de christo. (1 quimochico talhuiaya)

tamachihua, nitla : medir algo. preterito: onitlatamachiuh. (2 Tamachiua,


nitla) medir. (1 nitla, tamachiua) traçar. (1 nitla, tamachiua)

tamachihua + : medir el mundo. (1 cemanauac nitla, tamachiua)


tamachihua +, nitla : medir derecho. pret: onitlamelauacatamachiuh. (2 Melauaca
tamachiua, nitla)

tamachihualoni + : medida derecha. (2 Tlamelauhca tamachiualoni) sonda para


sondar enla mar. (2 Tepuzpilolauecatlan tamachiualoni)

tamachihuani + : pesador de moneda. (1 tomin tamachiuani) pesador de moneda. (2


Tomin tamachiuani)

tamachiuhqui + : medida sin tassa o termino. (1 niman acan tamachiuhqui) cosa fin
medida y sin peso. (2 Amo çan tamachiuhqui)

tamachiuhtli + : cosa derecha y justamente medida. (2 Tlamelauhca tamachiuhtli)

tamalayotli : calabaça redónda y negra muy sabrosa . (1 tamalayutli) cierto


genero de calabaças comestibles y muy buenas. (2 Tamalayutli)

tamalhuia, nite : hazer pan detamales para otros prete: onitetamalhui. (2) hazer
tamales aotro. (1)

tamalli : pan de maíz cozido en ollas. (1) pan de mayz embuelto en hojas y
cozido en olla. (2)

tamalo : amassadera de tamales. (1)

tamaloa, ni : hazer este pan. s. tamales. preterito: onitamalo. (2) amassar


tamales. (1)

tamaloani : amassadera de tamales. (1)

tamaloqui : amassadera de tamales. (1)

tamalpiqui, ni : emboluer tamales en ojas para cozerlos. (1)

tamati, nino : tenerse alguno por patron y fauorecedor dela republica, y serlo.
preterito: oninotama. (2) tenerse alguno con razon por maestro de otros, y como
por padre y madre dellos. (1 nino, tahmati)

tamazolin : sapo escuerço. (1 tamaçolin) escuerço o sapo. (1 tamaçulin) idem.


(Tamaçolin: sapo.) (2 Tamaçulin) sapo. (2 Tamaçolin)

tami + : dichoso y bienauenturado tu. (2 Quemmach tami)

tamique + : dichosos y bienaventurados nosotros. (2 Quemmach tamique)

tanatli : espuerta hecha de palmas. (1) espuerta hecha de palmas. (2)


tanatontli : espuertilla assi. (1) esportilla destas palmas. (2)

tanima : anima o alma. (1) el alma, o nuestra anima. (2)

tanima + : la muerte del alma. (2 Imicca tanima) el mantenimiento de nuestra


anima. (2 Yauh ytlaqual yn tanima)

tapachquentia, nino : arroparse y ponerse muchas mantas. pre: oninotapachquenti.


(2) ponerse muchas mantas o vestidos. (1)

tapachtli : coral. (1) concha de ostia dela mar. (1) venera o concha. (1)
coral, concha o venera. (2)

tapalcaahuiltia, ni : jugar el niño con tejuelas, o caxcos quebrados. pre:


onitapalcaauilti. (2 Tapalcaauiltia, ni)

tapalcaahuiltia =, ni : = tapalcamahuiltia (2 tapalcaauiltia )

tapalcacopichchihualoyan : tejar do hazen tejas. (1 tapalcacopichchiualoyan)

tapalcacopichchiuhqui : tejero que haze tejas. (1)

tapalcacopichihualoyan : lugar dó[n]de hazé[n] tejas. (2


Tapalcacopichiualoyan)

tapalcacopichiuhqui : tejero que haze tejas. (2)

tapalcacopichtlapactli : tejuela pedaço de teja. (1)

tapalcacopichtli : teja de barro. (1) teja de barro. (2)

tapalcamahuiltia, ni : lo mesmo es que tapalcaauiltia. prete: onitapalcamauilti.


(2 Tapalcamauiltia, ni) niñear hazer cosas de niños. (1 ni, tapalcamauiltia)

tapalcatemalacatl : tejo. (1) tejo para jugar. (2)

tapalcatl : caxco de vasija. (1) loça, vaso de barro. (1) tiesto, pedaço de
cántaro o de teja. (1) caxco de vasija de barro quebrada, o teja quebrada. (2)

tapalcatlapantli : tejado. (1) tejado. (2)

tapalcayoa : estar algun lugar lleno de tejas quebradas, o de caxcos de


vasijas quebradas. pre: otapalcayoac. (2)

tapalcayotinemi, ni : jugar los niños, ayuntando tierra o caxquezuelos de vasijas


quebradas. (1) idem. preterito: onitapalcayotinen. (Tapalcacopichtli: teja de
barro.) (2)

tapalihui : roncha hazerse. (1 tapaliui)


tapalihui, ni : tener ronchas. pre: onitapaliuh. (2 Tapaliui, ni)

tapayaxin : cierta fauandija como salamá[n]quesa. (2)

tapayollalaza, ni : jugar ala pelota o con rosas. &c. prete: onitapayollalaz.


(2 Tapayollalaça, ni)
tapayollalazaliztli : juego de dos otres pelotas, echandolas enaltoy tornandolas
arecoger. (1 tapayollalaçaliztli) juego tal. (2 Tapayollalaçaliztli)

tapayollalazani : jugador assi. (1 tapayollalaçani) jugador assi. (2


Tapayollalaçani)

tapayollalazqui : jugador assi. (1) idem. (Tapayollalaçani: jugador assi.) (2)

tapayollalia, nino : sentarse en coclillas. (1) acorrucarse y encogerse,


haziendose vn ouillo. preteri: oninotapayollali. (2) assentarse de coclillas. (1)
hazerse vn ouillo, recogendo todo el cuerpo y acorrucandose. (1) encogerse,
acorrucarse, hazerse como vn ouillo, juntando las rodillas con la cabeça. (1)

tapayollalitica, nino : assentado estar assi. (1)

tapayolli : pelota de viento. (1 tapayulli) pelota como quiera. (1)

tapayolli + : repollo de berça. (1 coles tapayolli)

tapayoloa, ni : hazer pelota, o ouillo de hilo. pr: onitapayolo. (2)

tapayoltic : esperica o espherica cosa redonda como bola. (1) redondo


spherico como bola o como botija. (1) cosa redonda como pelota, o bola. (2)

tapazolli : nido. (1 tapaçolli) nido de aues. (2 Tapaçulli) nido de paxaros. (2


Tapaçolli)

tapazolloa, nitla : marañar, reboluer o enhetrar algo. pre: onitlatapaçolo. (2


Tapaçolloa, nitla)

tapazoltia, nino : hazer nido el paxaro. preterit: oninotapaçulti. (2


Tapaçultia, nino) hazer nido el aue. prete: oninotapaçolti. (2 Tapaçoltia, nino)
anidar, hazer nido. (1 nino, tapaçoltia) nido hazer el aue. (1 nino, tapaçoltia)

tata : taita, padre delos niños. (1) por tayta, padre (dize el niño). (2)

tataca, nino : rascarse. prete: oninotatacac. (2) estregarse o rascarse. (1)


rascar. (1) fregarse estregandose. (1)
tataca, nite : rascar a otro. prete: onitetatacac. (2)
tataca, nitla : cauar, o escaruar tierra. preterit: onitlatatacac. (2) escaruar
tierra o cosa assi. (1) hoyo hazer. (1) cauar haziendo hoyo. (1)

tatacac + : minador. (1 tlatlallan tatacac)

tatacalihui, ni : dessollarse con golpe. (1 ni, tatacaliui)

tatacaloa, nitla : hazer hoyos pequeños, o cosa semejante. prete:


onitlatatacalo. (2) hazer hoyos pequeños. (1) cauar, hazer hoyos pequeños. (1)

tatacani + : minador. (1 tlatlallan tatacani)

tataconi + : escaruadientes. (2 Netlan tataconi)

tatamachiuhqui + : idem. (Amo çan tamachiuhqui: cosa fin medida y sin peso.)
(2 Amoyan tatamachiuhqui)
tatapachquentia, nino : arroparse bien. preteri: oninotatapachquenti. (2)
arroparse. (1)
tatapachquentia, nite : arropar desta manera a otro. pret: onitetatapachquenti. (2)
arropar a otro. (1)

tatapahua : pañoso vestido de remiendos. (1 tatapaua) vestido desta manta. (2


Tatapaua)

tatapalihui : roncha hazerse. (1 tatapaliui)


tatapalihui, ni : tener ronchas. pr: onitatapaliuh. (2 Tatapaliui, ni) ronchas
tener. (1 ni, tatapaliui)

tatapalihuiliztli : ronchas. (2 Tatapaliuiliztli)

tatapalihuiztli : roncha. (1 tatapaliuiztli)

tatapatli : manta vieja. (1) manta gruessa, traida y remendada. (2)

tataquia, nino : cauar parasi tierra de metal, o cosa semejante. prete:


oninotlatataqui. (2)

tataquiliztica + : minando; aduerbio. (1 tlatlallan tataquiliztica)

taten : los piojos dela cabeça. (2)

tatia, nicno : tomar a otro por padre. p: onicnotati. (2)


tatia, nino : tomar a otro por padre. (1)

tatli : padre. (1) padre. (2)

tatlia : boço de barua. (1) bigotes. (1) bigotes dela barba. (2)

tauh : mollera dela cabeça. (1) la mollera dela cabeça. (2)

taxixtecon : bexiga de orina. (1) bexiga dela orina. (2)

te + : delante o enfrente de alguno. (2 Ixpan te) entre algunos, o por medio


dellos. (2 Tzalan; te) detras de algunos. (2 Icampa; te) quiça lo tomaste de tu
auctoridad, o lo hurtaste. (2 Açoçan te oticcuic)

te eca : tercero en orden. (1)

te etlamanca : tercera parte. (1)

te sacramento macani : cura de yglesia, administrador delos sacramentos. (2)

te sacramento maquiliztli : curazgo o administracion delos sacramentos. (2)

te sancto mahuizotiliani : canonizador de sancto. (2 Te sancto mauiçotiliani)

te sancto mahuizotiliztli : canonizacion de sancto . (1 te sancto mauiçotiliztli)

te sancto mahuiztililiztli : canonizacionde sancto. (2 Te sancto mauiztililiztli)

te, neneuhcahuia : luchador assi. (1 te, neneuhcauia)

te/t/tlaximaliztica : adulterando, o cometiendo adulterio. (2)


teaach : paje. (1) moço de seruicio. (1)

teaach = : = teach (2 teaach)

teaachtilmatli : librea de vestidura. (1) librea de pajes, o de lacayos. (2)

teaacitihuetzi : descalabaçado o loco desatinado. (1 teaacitiuetzi) loco furioso.


(2 Teaacitiuetzi)

teaahuialtiani : plazentero, o halagueño. (2 Teaauialtiani)

teaahuialtiliztli : plazer, o halago que se haze a otro. (2 Teaauialtiliztli)

teaahuiliani : burlador tal. (1 teaauiliani) retoçon. (1 teaauiliani)


halagueño. (1 teaauiliani) burlon que juega de manos, o elque atrae a otro con
regalos, halagos, o retoços. (2 Teaauiliani)

teaahuililiztica : burlando, halagando o retolando. (2 Teaauililiztica)

teaahuililiztli : retoço. (1 teaauililiztli) burla, halago, o regalo. (2


Teaauililiztli)

teaahuiliztica : burlando desta manera. (1 teaauiliztica)

teaahuiliztli : burla assi. (1 teaauiliztli)

teaahuiltiani : retoçon. (1 teaauiltiani) halagueño. (2 Teaauiltiani)

teaaltiani : vañador tal. (1) el que baña, o laua a otro. (2)

teaamanaliztli : desasossiego. (1)

teaamatlacuilolnanquililiztli : respuesta de carta. (1)

teacalaqui : embarcador. (1)

teacalaquiani : embarcador. (1)

teacalaquiqui : embarcador. (1)

teach : moço de seruicio. (1) criado que sirue o acompaña. (1) paje. (1) lo
mesmo es que teaach. (2) paje, criado, moço de casa, o corcobado. (2)

teachcauh : primero de dos. (1) auentajado assi. (1) ermano mayor. (1) hermano
mayor, o cosa mayor mas excelente y auentajada. (2)

teachcauh + : mayor de todos. (1 vel teachcauh) escriuano principal, o mayor.


(2 Tlacuiloca teachcauh) idem. (Acallachiani ynteachcauh: piloto principal.) (2
Acallachixca teachcauh) patron de nao. (2 Acalco teachcauh) cosa mayor y mas
principal. (2 Vel teachcauh) principe del combite. (1 couatiuayan teachcauh)
prelado. (1 teupixca teachcauh)

teachcauhti : capitan de gente. (1)

teachcauhuia, nitla : ser mejorado en manda de testamento o enlo que se reparte


amuchos. p: onitlateachcauhui. (2)
teachton : ermano de tu bisahuelo. (1)

teaci, ni : alcançar alos que van adelante caminó[n]do, o prender, caçar o


captiuar. preterito: oniteacic. (2)

teacini : catiuador tal. (1)

teacomanani : alborotador de gé[n]te o de pueblo (2) alborotador. (1)

teacomaniliztli : rebato o alboroto. (1)

teacotlaz : sana cosa a otro. (1)

teacotlazaliztli : el aliuio o recreacion y esfuerço que se da a otro. (2


Teacotlaçaliztli) desenhadamiento assi. (1 teacotlaçaliztli) aliuio tal. (1
teacotlaçaliztli)

teacualitoani : maldiziente assi. (1 teaqualitoani)

teacualitoliztli : maldicion tal. (1 teaqualytoliztli)

teahahuialtiani : plazentero a otro. (1 teahauialtiani)

teahahuiliztli : halago tal. (1 teahauiliztli)

teahuachi : rociador con hyssopo. (2 Teauachi)

teahuachiani : idem. (Teauachi: rociador con hyssopo.) (2 Teauachiani)

teahuachiloni : hyssopo para rociar. (2 Teauachiloni) ysopo para rociar. (1


teauachiloni)

teahualiztli : reprehension. (1 teaualiztli) baldon desta manera. (1


teaualiztli)

teahuani : corrector tal. (1 teauani)

teahuani + : idem. (Iliuiz quitechiualtiani: atronado o d[e]scalabaçado) (2


Iliuiz teauani) descalabaçado. (1 yliuiz teauani)

teahuechiliztli : rocio assi. (1 teauechiliztli)

teahui : tia. hermana de padre o de madre. (2 Teaui) tia hermana de padre o de


madre. (1 teaui) ermana de tu padre. (1 teaui)

teahuictlaz : arrojador tal. (1 teauictlaz)

teahuictlazaliztli : arrojamiento assi. (1 teauictlaçaliztli)

teahuictlazani : echador tal. (1 teauictlaçani)

teahuictlazqui : echador tal. (1 teauictlazqui)

teahuictopehualiztli : arrojamiento assi. (1 teauictopeualiztli)

teahuictopeuh : arrojador tal. (1 teauictopeuh)


teahuilpahuiani : incitador o embaucador cauteloso y sagaz. (2 Teauilpauiani)
yncitador. (1 teauilpauiani)

teahuilpehualtiani : començador assi. (1 teauilpeualtiani)

teahuilquixtiani : deshonrador. (1 teauilquixtiani) afrentador. (2


Teauilquixtiani) disfamador. (1 teauilquixtiani) afrentador tal. (1
teauilquixtiani) ynfamador. (1 teauilquixtiani)

teahuilquixtiliznezcayotl : señal de infamia. (1 teauilquixtiliznezcayotl)

teahuilquixtiliztica : afrentosamente. (2 Teauilquixtiliztica) deshonradamente.


(1 teauilquixtiliztica) afrentadamente assi. (1 teauilquixtiliztica)

teahuilquixtiliztli : deshonra assi. (1 teauilquixtiliztli) afrenta hecha o que


se haze a alguno. (2 Teauilquixtiliztli) disfamia. (1 teauilquixtiliztli)
afrenta tal. (1 teauilquixtiliztli) ynfamia. (1 teauilquixtiliztli)

teahuilquiztiliznezcayotl : señal de infamia, assi como san benito. &c. (2


Teauilquiztiliznezcayotl)

teahuiltiani : plazentero o regozijado, que regozija alos otros. (2 Teauiltiani)

teahuiltiliztli : retoço. (1 teauiltiliztli)

tealtiani : bañador. (1) matador enesta manera. (1)

teamaca : paje de copa. (2) paje de copa. (1)

teamacac : idem. (Teamaca: paje de copa.) (2) paje de copa. (1)

teamacaltiani : encoroçador. (1)

teamacaltiliztli : encoroçamiento. (1)

teamacani : idem. (Teamacac: idem. (Teamaca: paje de copa.)) (2)

teamacopiltiani : encoroçador. (1)

teamacopiltiliztli : encoroçamiento. (1)

teamanaliztli : desasosiego o turbacion que se da a otro. (2) ynquietud assi.


(1)

teamatlacuilolcuepaliztli : respuesta de carta. (2) respuesta de carta. (1)

teamatlacuilolnanquiliztli : idem. (Teamatlacuilolcuepaliztli: respuesta de


carta.) (2)

teana, nitla : desempedrar algo. preterito: onitlatean. (2) desempedrar. (1)

teanaliztli : prendimiento, o el acto de desempedrar. (2) prendimiento. (1)


asimiento assi. (1)
teanani : el que va allamar los combidados o el que va a acompañar al que sale
desu casa para yr ala yglesia, o a otra parte. (2) asidor tal. (1) adiestrador
de ciego. (1)

teanima : el anima de alguno. (2) alma o anima. (1)

teapaztli : pila de piedra, o cosa semejante. (2) pila de agua. (1)

teapaztli + : pila de piedra para baptizar. (2 Nequatequiliz teapaztli)

teapilhuaztli : idem. (Teapiaztli: canal de piedra.) (2) canal de piedra. (1)

teapiyaztli : canal de piedra. (2 Teapiaztli) canal de piedra. (1 teapiaztli)

teapizmictiani : matador tal. (1)

teapizmictiqui : matador tal. (1)

teatecuic : capador. (1)

teatecuini : capador. (1)

teatemohuiani : escarnecedor, que baldona y enxabona a otro. (2 Teatemouiani)


afrentador tal. (1 teatemouiani)

teatemohuiliztica : afrentadamente assi. (1 teatemouiliztica) afrentosamente,


o con escarnecimiento assi. (2 Teatemouiliztica)

teatemohuiliztli : afrenta tal. (1 teatemouiliztli) escarnecimiento tal. (2


Teatemouiliztli)

teatepozahualizpati : sana potras. (1 teatepoçaualizpati) sanapotras. (2


Teatepoçaualizpati)

teatequixtiani : capador. (1)

teatlamachti : cosa que haze tener presumpcion y soberuia. (2)

teatlamachtia : idem. (Teatlamachti: cosa que haze tener presumpcion y


soberuia.) (2)

teatlamachtiani : idem. (Teatlamachtia: idem. (Teatlamachti: cosa que haze tener


presumpcion y soberuia.)) (2)

teatlamachtiliztica : lisonjeando. (1)

teatlamachtiliztli : aflicion tal. (1) lisonja. (1) aflicion tal. (1)


aflicion o afligimiento. (1)

teatliti : paje de copa. (1) paje de copa. (2)

teatlitiani : paje de copa. (1) idem. (Teatliti: paje de copa.) (2)

teatocti : echador tal. (1)

teatoctiani : echador tal. (1) ahogador tal. (1)


teatoyahui : echador tal. (1 teatoyaui)

teatoyahuiani : echador tal. (1 teatoyauiani) ahogador tal. (1 teatoyauiani)

teatzelhuiani : rociador con hisopo. (2)

teatzelhuiliztli : rocio assi. (1) rociadura con hyssopo. (2)

teatzelhuiloni : ysopo para rociar. (1 teatzeluiloni) hyssopo para rociar. (2)

teaxca : suyo, cosa de alguno. (1) ajena cosa. (1) cosa agena. (2)

teaxca + : propria cosa. (1 teixcoyá[n] teaxca) propria cosa. (1 vel teaxca)


hazienda propria o particular de alguno. (2 Teixcovan teaxca)

teaxca elehuiani : cobdicioso de cosas agenas. (2 Teaxca eleuiani)

teaxca elehuiliztli : cobdicia de cosas agenas, o el acto de cobdiciar y dessear


cosas agenas. (2 Teaxca eleuiliztli)

teaxcatiliztli : enagenamiento. (1) enagenamiento. (2)

teaxcatilli : enagenado. (1) dote. (1) cosa enagenada. (2)

teaxiliztli : alcance assi. (1) alcance, el acto de alcançar al que camina.


(2)

teayequitoliztli : maldicion tal. (1)

teca : falsar contrahazer. (1) escarnecer. (1) ynjuriar. (1) de alguno, o


de alguna. (2)
teca, mo : ayuntarse la gente. (1)
teca, nic : escanciar. (1) poner cosas largas tendidas. (1)
teca, nino : echarse, o acostarse en la cama. pret: oninotecac. (2) echarse
en la cama. (1) acostarme o echarme. (1)
teca, nite : echarse con muger. (1) hazerlo el hombre ala muger. (1)
ayuntarse carnalmente el varon con la muger. (1)
teca, nitla : assentar piedras enel edificio, o poner maderos o cosa semejante,
enel suelo tendidos o enuasar alguna cosa liquida. preterito: onitlatecac. (2)
assentar o poner algo. (1) poner en tierrra algun madero tendido. (1)

teca + : rendirse el vencido. (1 temac nino, teca) reboluer o turbar a otros.


(1 tenepantla nino, teca) burlar o escarnecer de otro, o engañarle. preterito:
teca oninocacayauh. (2 Cacayaua, teca nino) ynfamar. (1 tepan nite, teca) echar
agua o cosas largas sobre otra cosa. (1 ypan nic teca) tener malafama. (1 tepan
nino, teca) fama mala tener. (1 tepan níno, teca) enlabiar engañando. (1
tlatolchichiualiztica teca ninocacayaua)
teca +, mo : empobrecer y venir a necessidad. pr: yenotech omotecac. (2
Yenotech moteca) auer carestia de bastimentos. prete: cococ omotecac. (2 Cococ
moteca) empobrecerse. (1 cococteopouhqui yenotech moteca) padecer. (1 cococ
teopouhqui notech moteca) olorosa cosa que da mucho olor. (1 centlali moteca yc
auiyac)
teca +, ni : escanciar. (1 ni, vino teca)
teca +, nic : dar buen exemplo. (1 xiyotl quatzuntli nicteca) echar cosas
liquidas, o cosas largas sobre otra cosa. pre: ipan onictecac. (2 Ipan nicteca)
diuulgar o publicar algo. (1 tepan nicteca) echar fama. (1 tepan nicteca yn
tlatolli) dar buen exé[m]plo. metap. (2 Xiotl quatzuntli nicteca) echar fama de
algo. preteri: topan onictecac. (2 Tepan nicteca) plantar hojas, o ramas de tuna.
pre: oninopaltecac. (2 Nopalli nicteca)
teca +, nino : idem. o meter mal entre otros. prete: tenepantla oninotecac.
(Tenepantla netequiliztli: idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer
aotros.)) (2 Tenepantla ninoteca) echarse de lado. pre: nacazic o ninotecac. vel.
oninonacazictecac. (2 Nacacic ninoteca) echarse sobre otros, o tenermala fama.
pret: tepan oninotecac. (2 Tepan ninoteca) ser malsin y meter mal entre otros.
pre: tetzalan tenepantla oninotecac. (2 Tetzalan tenepantla ninoteca) calentura
grande tener. (1 tlepan ninoteca) ladearme; i, el que esta echado de lado. (1
nacacic ninoteca)
teca +, no : ardor tener o calor. (1 tlepan noteca) tener gran calor o
calentura. prete: tlepan oninotecac. (2 Tlepan noteca)

teca ahahuializtica : alegremente assi. (1 teca ahauializtica)

teca ahahuializtli : burla assi. (1 teca ahauializtli) alegria tal. (1 teca


ahauializtli)

teca ahahuiani : alegre assi. (1 teca ahauiani)

teca ahuializtica : alegremente assi. (1 teca auializtica)

teca ahuializtli : escarnecimiento assi. (1 teca auializtli) alegria tal. (1


teca auializtli)

teca ahuiani : escarnecedor tal. (1 teca auiani) burlador tal. (1 teca auiani)
alegre assi. (1 teca auiani)

teca huelca noyollo : confiar de alguno. (1 teca velca noyollo)

teca huelca noyyollo : tener confiança y buen credito de otro, o agradarse desu
có[n]uersació[n]. &c. (2 Teca uelca noyyollo)

teca huetzquiztli : escarnecimiento. (1 teca vetzquiztli) burla assi. (1 teca


uetzquiztli) risa, o escarnecimié[n]to q[ue] a otro se hace. (2 Teca uetzquiztli)

teca mahuiltiani : burlador tal. (1 teca mauiltiani)

teca mocacayahuani : embaucador. (1 teca mocacayauani) burlador, o embaucador.


(2 Teca mocacayauani)

teca mocayahuani : ynjuriador. (1 teca mocayauani) idem. (Teca mocacayauani:


burlador, o embaucador.) (2 Teca mocayauani)

teca mocayauhqui : engañador. (1) idem. (Teca mocayauani: idem. (Teca


mocacayauani: burlador, o embaucador.)) (2)

teca mocentlaliani : conjurador assi. (1) conjurador contra alguno, (2)

teca mononotzani : conjurador assi. (1) conjurador contra alguno o


murmurador. (2)

teca motenqueloani : escarnecedor. (1) burlador tal. (1) burlador tal. (1)

teca motimalo : escarnecedor. (1)

teca motimaloani : escarnecedor. (1)


teca motopehuani : escarnecedor. (1 teca motopeuani)

teca moyolitlacoani : medianero como quiera. (1 teca moyolitlacoá[n]i) persona


compassiua, que toma pena del mal que otro padece. (2)

teca n, ahahuia : escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1 teca n, ahauia)
alegrarme del mal de otro. (1 teca n, ahauia)

teca nahahuia : tomar plazer o alegrarse del mal ageno. prete: teca onahauix. (2
Teca nahauia)

teca neahuiltiliztli : burla assi. (1 teca neauiltiliztli) falsedad assi. (1 teca


neauiltiliztli) escarnecimiento y alegria del mal ageno. (2 Teca neauiltiliztli)

teca necacayahualiztica : engañosamente desta manera. (1 teca


necacayaualiztica) escarneciendo assi, o en gañando. (2 Teca necacayaualiztica)

teca necacayahualiztlatolli : palabras de engeño, o de escarnecimiento. (2 Teca


necacayaualiztlatolli)

teca necacayahualiztli : arte o artificio yengaño. (1 teca necacayaualiztli)


embaucamiento. (1 teca necacayaualiztli) engaño, o escarnecimié[n]to (2 Teca
necacayaualiztli)

teca necayahualiztli : engaño, con que vno engaño a otro. (1 teca necayaualiztli)
ynjuria. (1 teca necayaualiztli) burla, engaño, o escarnecimiento. (2 Teca
necayaualiztli)

teca necentlaliliztli : monipodio delos q[ue] se ayúntán; &c. (1 teca


necé[n]tlaliliztli) conjuracion có[n]tra alguno. (2)

teca nenonotzaliztli : idem. o murmuracion. (Teca necentlaliliztli: conjuracion


có[n]tra alguno.) (2)

teca nentlamachiliztli : compassion. (1) compassió[n] q[ue] se tiene de


otros. (2)

teca nentlamatiliztli : manzilla por misericordia. (1)

teca nequixtiliztli : escusacion assi. (1) el acto d[e] echar la culpa a otro
(2)

teca netenqueloliztli : escarnecimiento. (1) burla assi. (1) burla assi. (1)

teca netenquequeloliztli : escarnecimiento que de alguno se haze. (2)

teca netequipacholiztli : manzilla por misericordia. (1)

teca netimaloliztli : escarnecimiento. (1)

teca netopehualiztica : burlando desta manera. (1 teca netopeualiztica)

teca netopehualiztli : escarnecimiento. (1 teca netopeualiztli) burla assi. (1


teca netopeualiztli) menosprecio o escarnio que de otro se haze. (2 Teca
netopeualiztli)
teca ni, huetzca : escarnecer. (1 teca ni, uetzca)

teca ni, nentlamati : manzilla auer. (1)

teca ni, paqui : escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1)

teca ni, tlaocoya : manzilla auer. (1)

teca ni, tlateca : apartar algo para otro. (1) aparejar y apercebir banquete,
o el recebimiento que sehaze a alguna persona honrada. (1)

teca ni, tlatelchihua : escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1 teca ni,
tlatelchiua) abominar o denostar y maldezir. (1 teca ni, tlatelchiua) reguizcar.
(1 teca ni, tlatelchiua)

teca nihuetzca : reyr de otro. (1 teca niuetzca) reir y mofar de otro. preterito:
teca oniuetzcac. (2 Teca niuetzca)

teca nimayahui : caer arremetiendo con otro. (1 teca nimayaui) derribar aotro
enel suelo. (1 teca nimayaui) arrojar a otro por ay con desden y menosprecio.
prete: teca onimayauh. (2 Teca nimayaui)

teca nin, ahuiltia : escarnecer. (1 teca nin, auiltia) mofar escarneciendo. (1


teca nin, auiltia) falsar contrahazer. (1 teca nin, auiltia)

teca ninahuiltia : burlar de alguno riendose del. (1 teca ninauiltia)

teca ninentlamati : compassion tener de alguno. (1) tener compassion de otros.


prete: teca oninentlama. (2)

teca nino topehua : dar rempuxon. (1 teca nino topeua)

teca nino, cacayahua : mofar escarneciendo. (1 teca nino, cacayaua)

teca nino, cayahua : mohatrar. (1 teca nino, cayaua)

teca nino, motla : topar con otro no aduertiéndo. (1)

teca nino, nonotza : murmurar. (1)

teca nino, tenqueloa : escarnecer. (1)

teca nino, tequipachoa : manzilla auer. (1)

teca nino, topehua : escarnecer. (1 teca nino, topeua)

teca nino, tzotzona : topar con otro no aduertiéndo. (1)

teca ninocacayahua : burlar o escarnecer de otro pre: teca oninocacayauh. (2


Teca ninocacayaua)

teca ninocayahua : idem. pre: teca oninocayauh. (Teca ninocacayaua: burlar o


escarnecer de otro pre: teca oninocacayauh.) (2 Teca ninocayaua)

teca ninomotla : encontrar o topetar con otro, no aduertiendo. pre: teca


oninomotlac. (2)
teca ninomotla = : = teca ninotzotzona (2 teca ninomotla )
teca ninomotla =, nino : = tzotzona + (2 teca ninomotla )

teca ninoquixtia : escusarse, echando a otro la culpa. (1) culpa echar a


otro. (1) echar la culpa a otro, escusando se delo quele imponé[n]. pr: teca
oninoquixti. (2)

teca ninotenqueloa : burlar con otro, diziendole malicias o pullas sola padas.
(1) burlar de alguno riendose del. (1) decir malicias, o palabras preñadas
escarneciendo y mosando de algú[n]o. (2)

teca ninotepotlamia : trompeçar en otro. (1) tropeçar en otro. preterit: teca


oninotepotlami. (2)

teca ninotopehua : dar de codo. (1 teca ninotopeua) burlar de otro, dando del
codo. (1 teca ninotopeua) dar de codo a otro con menos precio y empuxarlo, o
mofar del. preterit: teca oninotopeuh. (2 Teca ninotopeua)

teca ninotzotzona : engañarse, pénsando mal de otro, siendo lo contrario. (1)


lo mesmo es que teca ninomotla. prete: teca oninotzotzon. (2)

teca nipapaqui : alegrarme del mal de otro. (1)

teca nipaqui : alegrarme del mal de otro. (1)

teca nite, nonotza : disfamar o otro. (1)

teca nitlacali : derribar aotro enel suelo. (1) arrojar a otro por ay, con enojo,
y desden. (2)

teca nitlahuitequi : derribar aotro enel suelo. (1 teca nitlauitequi)

teca nitlalhuitequi : idem. pre: teca onitlalhuitec (Teca nitlacali: arrojar a


otro por ay, con enojo, y desden.) (2)

teca nitlaocoya : dolerse de alguno. (1)

teca nitlaocuya : duelo o compassion tener de alguno. (1) compassion tener de


alguno. (1) tener tristeza y compassion de alguno. prete: teca onitlaocux. (2)

teca nitlateca : aparejar combite a otro. preter: teca onitlatecac. (2)

teca nitlatelchihua : escarnecer, maldezir, o mofar de otro. prete: teca


onitlatelchiuh. (2 Teca nitlatelchiua)

teca nitlateteca : aparejar combite a otros. pret: teca onitlatetecac. (2)

teca nommayahui : echar por fuerça de casa a alguno. (1 teca nommayaui) arrojar
por ay a alguno, dando conel poresos suelos, o echandole de casa. preterito: teca
onommayauh. (2 Teca nommayaui)

teca nontlahuitzcoa : echar por fuerça de casa a alguno. (1 teca nontlauitzcoa)

teca nontlahuitzoa : idem. pre: teca onontlauitzo. (Teca nó[n]tlatetzcaloa:


idé[m]. p: teca onó[n]tlatetzcalo.) (2 Teca nontlauitzoa)
teca nontlatetzcaloa : echar por fuerça de casa a alguno. (1) idé[m]. p: teca
onó[n]tlatetzcalo. (2 Teca nó[n]tlatetzcaloa)

teca papaquiliztica : alegremente assi. (1)

teca papaquiliztli : alegria tal. (1)

teca papaquini : escarnecedor tal. (1) alegre assi. (1)

teca paquiliztica : alegremente assi. (1)

teca paquiliztli : escarnecimiento assi. (1) alegria tal. (1)

teca paquini : escarnecedor tal. (1 teca paquiní) alegre assi. (1)

teca tenonotzaliztli : disfamia. (1) murmuracion. (2)

teca tlahuitequiliztli : derribamiento assi. (1 teca tlauitequiliztli)

teca tlahuitequini : derribador tal. (1 teca tlauitequini)

teca tlaocoyaliztli : dolor tal. (1) manzilla por misericordia. (1) compassion,
o tristeza quese tiene de alguno. (2)

teca tlaocuyaliztli : duelo assi. (1)

teca tlatecaliztli : aparejo tal. (1)

teca tlatectli : apartada cosa assi. (1) aparejada cosa assi. (1) combite que
esta aparejado para los combidados. (2)

teca tlatelchihualiztli : escarnecimiento assi. (1 teca tlatelchiualiztli)


escarnecimiento. (1 teca tlatelchiualiztli)

teca tlatelchihuani : escarnecedor tal. (1 teca tlatelchiuani)

teca tlatetecaliztli : apartamiento assi. (1)

teca tlatetecani : apartador tal. (1)

teca yehua : loco furioso que arremete. &c. (2 Teca yeua)

teca yehualiztli : locura tal. (2 Teca yeualiztli)

teca yehuani : loco furioso. (2 Teca yeuani)

teca yelohualiztli : monipodio delos q[ue] se ayúntán; &c. (1 teca yeloualiztli)

teca, ninocacayahua : embaucar. (1 teca, ninocacayaua)

tecacaliliztli : assaeteamiento. (1)

tecacalini : assaeteador. (1) asaeteador, o guerreador. (2 Te[c]acalini)

tecacampaxoliztica : abocados. (1)

tecacaquiliztli : assechança tal. (1)


tecacaquini : espia que acecha. (1) assechador assi. (1) assechador, que
escucha lo que se dize. (2)

tecaccocopinaliztli : descalçamiento tal. (1)

tecaccocopinani : descalçador de çapatos. (1)

tecactotomaliztli : descalçamiento tal. (1)

tecactotomani : descalçador de çapatos. (1)

tecahualiztli : desamparo tal. (1 tecaualiztli)

tecahualiztli + : distancia assi. (1 veca tecaualiztli)

tecahuetzcac : escarnecedor. (1 tecavetzcac)

tecahuetzcani : burlador tal. (1 tecavetzcani)

tecalaquiani + : fauorecedor assi. (1 tetlan tecalaquiani)

tecalaquiliztli + : fauor enesta manera. (1 tetlan tecalaquiliztli)

tecalecapo : vezino conotro. (1)

tecalixpan : enfrente de alguna casa, o delante la puerta desta. (2) enfrente


de alguna casa. (1)

tecallaliliztli : encarcelamiento de aquel que le dan su casa por cartel, o


despedimiento de criado de casa, quando le echan della. (2) despedimiento tal.
(1) encarcelamiento tal. (1)

tecallaneuhtiani : ospedadero assi. (1)

tecallaneuhtiliztli : el acto de alquilar casa a otro, o alquiler. (2)

tecalli : casa de boueda. (2)

tecallotiani : aposentador o mesonero. (2) aposentador. (1)

tecallotiliztli : aposentamiento tal, f: el acto de aposentar a otro. (1)

tecallotiqui : aposentador. (1)

tecalpano : andador tal. (1)

tecalpanoliztli : andadura assi. (1)

tecalpanui : andador tal. (1)

tecalpanuiliztli : andadura assi. (1)

tecaltempan : ala puerta, o ala entrada dela casa o enla entrada della. (2)
enfrente de alguna casa. (1)

tecaltocac : andador tal. (1)


tecaltocaliztli : andadura assi. (1)

tecaltzacualiztli : encarcelamiento, del q[ue] es en carcelado de otros. (2


Tecaltzaqualiztli) encarcelamiento. (1 tecaltzaqualiztli)

tecaltzacualoyan : cartel. (2 Tecaltzaqualoyan) carcel. (1 tecaltzaqualoyan)

tecaltzacualoyan + : mazmorra prision. (1 ouican tecaltzaqualoyan)

tecalzaz yilpi : atacador. (1 tecalças yylpi)

tecalzaz yilpiqui : atacador. (1 tecalças yylpiqui)

tecalzaz yilpiyani : atacador. (1 tecalças yylpiani)

tecamahuilti : escarnecedor. (2 Tecamauilti) escarnecedor. (1 tecamauilti)

tecamahuiltiani : escarnecedor. (1 tecamauiltiani) mofador. (1 tecamauiltiani)

tecamahuiltinani : falsa cosa que engaña. (1 tecamauiltinani.)

tecamanalhuiani : enlabiador, o burlon. (2) enlabiador. (1) burlador assi. (1


tecámanalhuiani)

tecamanalhuiliztli : burla, o enlabiamié[n]to. (2) enlabiamiento. (1) burla


tal. (1)

tecamatzayanaliztli : descarrillamiento tal. (1) desquixaramiento. (1)

tecamatzayanani : descarrillador assi. (1) desquixarador. (1)

tecamatzayanqui : descarrillador assi. (1)

tecamayahuiliztli : arrojamiento con yra, del que arroja por ay a otro. (2


Tecamayauiliztli) cayda del que arremete y apechuga con otro. (1
tecamayauiliztli)

tecamocacayahuani : engañador desta manera. (1 tecamocacayauani)

tecamocacayahuani, tetlachichihuiliani : artero assi. (1 tecamocacayauani,


tetlachichiuiliani)

tecamocayahuani : mofador. (1 tecamocayauani)

tecamocayauhqui : engañador desta manera. (1)

tecamononotzani : disfamador. (1)

tecamotopehuani : burlador tal. (1 tecamotopeuani)

tecampaxoliztica : abocados o adentelladas. aduerbio. (2) adentelladas. (1)

tecampaxoliztli : bocado o dentellada. (2) adentelladura. (1)

tecampaxotihuetzini : el que arremetiendo da dé[n]tellada o bocado. (2


Tecampaxotiuetzini)
tecan, ahahuia : burlar de alguno riendose del. (1 tecan, ahauia)

tecan, ehua : saltar contra alguno. (1 tecan, eua)

tecanahuia : alegrarme del mal de otro. (1 tecanauia)

tecane yolitlacoliztli : medianeria desta manera. (1)

tecaneahuiltiliztli : escarnecimiento. (1 tecaneauiltiliztli) mofadura o


escarnio. (1 tecaneauiltiliztli)

tecanecacayahualiztli : engaño assi. (1 tecanecacayaualiztli)

tecanecayahualizpatli : hechizos. (1 tecanecayaualizpatli)

tecanecayahualizticate : engañosaménte assi. (1 tecanecayaualizticate)

tecanecayahualiztli : mofadura o escarnio. (1 tecanecayaualiztli) falsedad assi.


(1 tecanecayaualiztli)

tecanecentlaliliztli : cónjuración tal. (1)

tecanehua = : = tehuicn + (2 tecaneua ) = ehua, tehuicn (2 tecaneua )

tecanenotzaliztli : cónjuración tal. (1)

tecani + : escarnecer de otro con algun de nuedo e impaciencia, reprochandolo,


maldiziendolo y menospreciandolo. prete: teca onitlatelchiuh. (2 Tlatelchiua,
tecani)

tecani, huetzca : burlar de alguno riendose del. (1 tecani, uetzca)

tecanino + : blasonar, o jactarse de que es d[e] noble linaje, o de cosa


semejá[n]te, no sié[n]do ello assi. p: teca oninotlauitequili. (2 Tlauitequilia,
tecanino) encontrar, o topetar con otro sin aduertir. preterito: teca
oninomotlac. (2 Motla, tecanino) dezir malicias escarneciendo de otro. pre: teca
oninotenquelo. (2 Tenqueloa, tecanino)

tecaninocacapania : engañarse, pénsando mal de otro, siendo lo contrario. (1)

tecaninocayahua : engañar a otro, dando menos delo que era obligado a darle. (1
tecaninocayaua) engañar. (1 tecaninocayaua)

tecaninocentlalia : conjurar contra alguno. (1)

tecaninonotza : conjurar contra alguno, o dezir mal y murmurar de otro. pr: teca
oninonotza. (2) conjurar contra alguno. (1)

tecanitla + : abominar, maldezir y despreciar a otros con desden y gran enojo.


pre: teca onitlatelchiuh. (2 Telchiua, tecanitla)

tecaquiliztica : obedientemente. (1)

tecaquiliztli + : alcance de cuenta. (1 aiuh tecaquiliztli)

tecaquini : obediente. (2) obediente. (1)


tecatlacaliliztli : derribamiento assi. (1)

tecatlacalini : derribador tal. (1)

tecatlaocoyaliztli : compassion. (1)

tecatlatequiliztli : aparejo de combite assi. (2)

tecatzauh : cosa que ensuzia a otro. (2) cosa que ensuzia. (1)

tecauhqui + : distante assi. (1 veca tecauhqui)

tecauhtiquizaliztli : desamparo tal. (1 tecauhtiquiçaliztli)

tecaxitl : pila de agua. (1)

tecaxitli : pila d[e] piedra, o cosa semejá[n]te. (2)

tecayehua : descalabaçado o loco desatinado. (1 tecayeua)

tecayehuani : descalabaçado o loco desatinado. (1 tecayeuani)

teccalli : casa, o audiencia real. (2) avdiencia delos juezes. (1)

teccizmama : caracol. (2) caracol. (1)

tecciztli : otro caracol grande. (2) caracol muy grande que sirue de bozina, ode
corneta. (1) bozina de caracol grande. (1)

tecealiz : voluntad, o querer de alguna persona. (2)

tecealizcopa : voluntariosamente, o de volú[n]tad. (2)

tecealiztica : idem. (Tecealizcopa: voluntariosamente, o de volú[n]tad.) (2)

tecealti : incitador, o prouocador de otro, haziendole querer y conceder algo.


(2)

tececec : alumbre. (1)

tececeliztica : con recreacion. (2)

tececelmaquiliztli : desenhadamiento, o recreacion que se da a otro. (2)

tececeltiani : hazedor assi. (1) halagador assi. (1)

tececeltiliztli : recreacion que se da a otros. (2) desenhadamiento assi. (1)


halago desta manera. (1)

tececemelti : cosa que recrea. (2)

tececemeltiani : el q[ue] recrea y da plazer a otros. (2) halagueño. (1)

tececemeltican : lugar deleitoso y de recreació[n]. (2) montaña deleytable. (1)


deleitoso lugar. (1)
tececemeltiliztli : lomismo es q[ue] tececelmaq[ui]liztli (2)

tececemmanaliztli : descarriamiento, o esparzimiento de gente, o de ganado. (2)


desbarate de gente. (1)

tecehui : sana cosa a otro. (1 teceui)

tecehuiani : ayudador tal. (1 teceuiani)

tecehuiliztli : aliuio, o descanfo có[n]que alguno es aliuiado de otros. (2


Teceuiliztli) descanso assi. (1 teceuiliztli) aliuio tal. (1 teceuiliztli)

teceliliztli : hospedaje. (2) ospedaje. (1)

teceliloyan : hospederia. (2) ospederia. (1) posada o meson. (1


teceliloyá[n])

tecelmaquiliztli : desenhadamiento assi. (1)

teceltica : fresco lugar de verduras y arboledas; &c. (1)

teceltican : lugar de verduras fresco. (1)

tecemachcauh : mayor de todos. (1)

tecemaxca : concegil cosa. (1) cosa comun de todos. (2) común cosa, s: de todos.
(1) cosa comun. (1)

tecemaxca nicno, techtia : robar lo publico. (1)

tecemaxcaichtequini : robador delo publico. (1 tecemaxcaychtequini)

tecemeltiliztli : desenhadamiento assi. (1) halago tal. (1)

tecemicniuh : amigo de todos muy entrañal y d[e] veras. (2) afable persona.
(1) conuersable. (1)

tecemicniuhyotl : amistad é[n]tera q[ue] é[n]tresi tiené[n] los que son verdaderos
amigos. (2) afabilidad. (1)

tecemixnahuatiani : despedidor desta manera. (1 tecemixnauatiani)

tecemixnahuatiliztli : despedimiento, o có[n]denacion del que es sentenciado y


có[n]denado. (2 Tecemixnauatiliztli) despedimiento tal. (1 tecemixnauatiliztli)
condenacion tal. (1 tecemixnauatiliztli)

tecemixnahuatiliztli = : = tecennahuatiliztli (2 tecemixnauatiliztli)

tecemmanaliztli : descarriamié[n]to y desparzimié[n]to (2 Tecé[m]manaliztli)


ahuyentamiento desta manera. (1)

tecemmanani : descarriador assi. (2) ahuyentador tal. (1)

tecemmaquiliztli : sometimiento. (1 tecemmaq[ui]liztli)

tecencahuani : atauiador tal. (1 tecencauani)


tecennahuatiani : despedidor desta manera. (1 tecennauatiani)

tecennahuatiliztli : lo mesmo es que tecemixnauatiliztli. (2 Tecennauatiliztli)


despedimiento tal. (1 tecennauatiliztli)

tecentecpahuiliztli : botin. (1 tecentecpauiliztli)

tecentlahueliltiliz otli : camino trabajoso delos pecadores. (1


tecentlaueliltiliz otli)

tecentlahueliltiliztli : manera de biuir, o vida mala y pessima delos


pecadores. (2 Tecentlaueliltiliztli)

tecentlaliani : acaudillador, s. el que haze conué[n]ticulos y ayuntamientos. (2)


acaudillador. (1)

tecentlamachtiani : glorificador, o enriq[ue]cedor. (2)

tecentlamachtiliztli : glorificacion assi. (2)

tecentlatqui : concegil, cosa, o hazié[n]da del comú[n] (2) concegil cosa. (1)

tecentlatqui = : = tecepanaxca (2 tecentlatqui)

tecentlatquitl : idem. (Tecentlatqui: concegil, cosa, o hazié[n]da del comú[n])


(2) común cosa, s: de todos. (1)

tecentlayecoltiliztli : plazo. (1)

tecenyollocopa : entrañablemente. (1)

tecenyoloca : de todo coraçon. (1)

tecenyololocacopa : de todo coraçon. (1)

tecepanaxca : lo mesmo es q[ue] tecentlatqui. (2) cosa comun. (1)

tecetiliani : el q[ue] ayunta y haze que sean dos vna mesma cosa, o el que casa
alos nouios. (2) ayuntador desta manera. (1)

tecetilianime/ huel/ tecetilique : los que ayuntan assi a otros. (2 Tecetilianime,


vel, tecetilique)

tecetililiztli : ayuntamiento tal. (1)

tecetilique + : los que ayuntan assi a otros. (2 Tecetilianime, vel, tecetilique)

tech + : estar dios lexos del pecador. (1 amo yn tech uelca yniyollotzin,
yntlaueliloque)

techachacuachcho : pedregoso. (1 techachaquachcho)

techachacuacho : camino, o lugar pedregoso. (2 Techachaquacho)

techachacuachtla : pedregal, o lugar pedregoso (2 Techachaquachtla) pedregal


lugar de piedras. (1 techachaquachtla) aspero y pedregoso camino. (1
techachaquachtla)
techachamahualiztica : lisongeá[n]do, o con lisonja. (2 Techachamaualiztica)
lisonjeando. (1 techachamaualiztica)

techachamahualiztli : lisonja. (2 Techachamaualiztli) adulacion. (1


techachamaualiztli) lisonja. (1 techachamaualiztli)

techachamahuani : lisonjero. (2 Techachamauani) adulador. (1 techachamauani)


lisonjero. (1 techachamauani)

techachamauhqui : idem. (Techachamauani: lisonjero.) (2)

techalaniani : renzilloso, o reboluedor y prouocador de contiendas. (2)


renzilloso. (1) descóncertador assi. (1)

techalaniliztli : desconcierto tal. (1)

techalotl : cierto animalejo como hardilla. (2) harda otra. (1) animalejo como
hardilla. (1)

techammocallotia : huesped. s. el q[ue] es hospedado (2)

techan : morada, o casa agena. (2) morada. (1) casa. (1)

techan + : naturaleza, tierra de donde es alguno. (1 vel techan)

techan calaqui otli : camino, o senda que va aparar a alguna casa. (2) camino
que va a alguna casa. (1 techá[n] calaqui otli)

techan mocallanehuia : morador de casa ajena. (1 techan mocallaneuia)

techan mocallotia : vesped. (1 techá[n] mocallotia)

techan tlaca : familia. (1)

techan yauh otli : idem. (Techan calaqui otli: camino, o senda que va aparar
a alguna casa.) (2)

techanyauh otli : camino que va a alguna casa. (1)

techcatl : piedra sobre que sacrificauan ymatauan hombres delante los idolos. (2)
piedra sobre que sacrificauan o matauan hombres ante los ydolos. (1)

techialcalli : meson. (2) venta. (1)

techializtli : esperança assi. (1)

techialoyan : idem. (Techialcalli: meson.) (2) meson. (1) aposento. (1)

techiani : el que espera, o aguarda a otro. (2)

techicahuaca tlazotlaliztli : amor desta manera. (1 techicauaca tlaçotlaliztli)

techicahuaca tlazotlani : amador desta manera. (1 techicauaca tlaçotlani)


techicahualiztli : esfuerço conque alguno es esforçado y animado de otro. (2
Techicaualiztli) sanidad para otro. (1 techicaualiztli) animosidad tal. (1
techicaualiztli)

techicahualiztli + : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica techicaualiztli)

techicahualoni + : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica techicaualoni)

techicauh : sana cosa a otro. (1)

techicauh naca ayotl : caldo esforçado. (1)

techiccanahualiztli : empellon o empuxon. (1 techiccanaualiztli) empellon, o


empuxon que se da a alguno. (2 Techiccanaualiztli)

techichializtli : asechança, o el acto de aguardar y esperar al enemigo en alguna


parte. (2)

techichiani : espia que acecha. (1) asechador tal. (2)

techichicauh : hiel. (1) hiel. (2)

techichihualiztli : adereço tal. (1 techichiualiztli)

techichihualtzitzitzquiliztli : idem. (Techichiualtzitzquiliztli: el acto de


tentar las tetas a alguna persona.) (2 Techichiualtzitzitzquiliztli)

techichihualtzitzquiani : el que tienta los pechos o tetas a otra. (2


Techichiualtzitzquiani)

techichihualtzitzquiliztli : el acto de tentar las tetas a alguna persona. (2


Techichiualtzitzquiliztli)

techichihuani : atauiador tal. (1 techichiuani)

techichinacapoloani : afligidor desta manera. (1) atormentador tal. (1)


afligidor, o atormentador cruel. (2) afligidor desta manera. (1)

techichinacapololiztli : atormentamiento assi. (1) aflicion tal. (1)


aflicion tal. (1)

techichinaliztli : chupamiento assi. (1)

techichinani : chupador tal. (1)

techichinaquiltiliztli : tormento. (1)

techichinaquiztli : atormentamiento assi. (1)

techichinatz : cosa que aflige y atormenta. (2)

techichinatzaliztli : aflicion tal. (1) aflicion tal. (1) pena corporal. (1)
tormento, o afliction con q[ue] a tormentá[n] a alguno. (2)

techichinatzani : afligidor desta manera. (1) atormentador tal. (1) afligidor


desta manera. (1) atormentador tal. (2)
techichinatzqui : idem. (Techichinatzani: atormentador tal.) (2)

techichinoliztli : quemadura tal. (1) quema de erejes, o de hombres y


mugeres. (2)

techichinqui : chupador tal. (1) cosa que chupa, assi como ventosa, o otra cosa
semejante. (2)

techichinqui tehuilotl : ventosaque echán al enfermo. (1 techichinqui


teuilotl)

techicoitoani : desenfrenado, s: de mala lengua. (1) maldiziente assi. (1)


murmurador. (1)

techicoitoliztica : desenfrenadamente assi. (1)

techicoitoliztli : desenfrenamiento tal. (1) murmuracion. (1) murmuracion.


(2)

techictli : paxaro otro. (1) cierto paxaro. (2)

techicuacenteca : sesmo por sesta parte. (1 techiquacenteca)

techihualiztli : criacion o creacion tal. (1 techiualiztli)

techihualiztli + : vencimiento desta manera. (1 vel techiualiztli)

techihuani : hazedor o hazedera desta manera. (1 techiuani) autor, criador o


hazedor, s: dios. (1 techiuani) engendrador. (1 techiuani) criador assi. (1
techiuani) hazedor, criador, o engendrador. (2 Techiuani)

techihuani + : inocente, que no haze mal a nadie. (2 Aquen techiuani)

techinamitl : cerca o muro de cibdad. (1) cerca, o muro de ciudad. (2)

techipahualiztli : alimpiamiento assi. (2 Techipaualiztli)

techipauh : cosa que alimpia a otros. (2)

techixqui : mesonero. (1) mesonero, o el que espera a otros. (2)

techiyalcalli : meson. (1)

techmo + : dotarnos, o hazer nos mercedes alguno. (2 Nemactilia, techmo)

techocti : dolorosa cosa, que pone compassion. (1) digno de ser llorado. (1)
cosa que prouoca, o haze llorar, o cosa digna de llorar. (2)

techoctiani : hazedor tal. (1)

techoctiliztica : dolo rosamente. (1)

techoctique : dignos de ser llorados. (1) personas dignas deser lloradas, o


que dan materia de llorar. (2)

techoctiqui : hazedor tal. (1)


techololtiani : ahuyentador. (1 techololt[i]ani) ahuyentador, que haze huir a
otros. (2)

techololtiliztli : ah[u]yentamiento. (1) ahuyentamiento desta manera. (2)

techopiniliztli : picada. (1) herronada, o picadura de cueruo o de otros paxaros.


(2)

techpohui + : ouejuno, cosa d[e] oueja. (1 ichcatly techpoui)

techpouhtitlaza inticmahuizotoque, cenca teyolquima teotlato : suspensos estar y


fuera de si con gran admiracion de cosas grandes y marauillosas, que oyen o veen
los hombres. (1 techpouhtitlaça ynticmauiçotoque, cenca teyolquima teotlato)

techtia, nicno : aplicar, o apropiar algo para si. pret: onicnotechti. (2)
apropriar parasi. (1)

techtia + : robar lo publico. (1 tecemaxca nicno, techtia)

techuel + : bien fortunado y prospero. (2 Muchi techuel mochiua)

techuia, nite : estar cerca. (1)

teci : ermana de tu ahuela. (1) tia, hermana de ahuelo, o de ahuela. (2)


teci, ni : moler mayz, o cosa semejante en piedra pret: onitez. (2) moler
harina. (1)
teci, nitla : moler harina. (1) majar con majadero. (1) majar con maço o
maça. (1)

tecializ : voluntad, o querer. (2)

tecialti : incitador, o prouocador de otro, hazié[n]dole querer algo,


persuadiendolo. (2)

tecialtiani : halagador assi. (1)

tecialtiliztli : persuasion, o incitamiento. (2)

teciammich = : = teciyahuiti (2 teciammich)

teciammicti : cosa que haze cantar a otro. (2)

teciammictiani : el que cá[n]sa y fatiga a otro. (2)

teciammictiliztica : ymportunamente. (1)

teciammictiliztli : ymportunidad assi. (1) cansancio assi. (1) vexacion, o


fatiga desta manera. (2)

teciciotomani : desquartizador, o despedaçador (2)

teciciyotomani : matador desta manera. (1)

tecihua : todos muelen. (2 Teciua)

tecihua moncahua : acompañador de nouia. (2 Teciua moncaua)


tecihuamoncahualiztli : acompañamiento tal. (1 teciuamoncaualiztli)

tecihuamoncauh : acompañador assi. (2 Teciuamoncauh)

tecihuamoncauhque : acompañadores desta manera. (1 teciuamoncauhque)


acompañadores de nouia. (2 Teciuamoncauhque)

tecihuamoncauhqui : acompañador assi. (1 teciuamoncauhqui)

tecihuapil : dama. (1 teciuapil) dama. (2 Teciuapil)

tecihuapo : ermana mayor. (1 teciuapo) compañera de muger, o hermana suya, o


parienta. (2 Teciuapo)

tecihuatlacopo : sierua con otro o con otra. (1 teciuatlacopo) sierua con otra, o
esclaua como otra. (2 Teciuatlacopo)

tecihuauh : casada muger. (1 teciuauh) muger de marido. (1 teciuauh) esposa. (1


teciuauh) muger agena, o muger casada. (2 Teciuauh)

tecihui : granizar. (1 teciui) hazer granizo o granizar. (1 teciui) apedrear o


granizar. (1 teciui) granizar. preterito: oteciuh. (2 Teciui)

tecihuiloc : apedreada cosa assi. (1 teciuiloc)

tecihuitl : granizo. (1 teciuitl) granizo. (2 Teciuitl)

tecihuitl huetzi : hazer granizo o granizar. (1 teciuitl vetzi) apedrear o


granizar. (1 teciuitl vetzi) granizar, o apedrear. preterito: teciuitl ouetz. (2
Teciuitl uetzi)

tecilli : capullo de mariposa. (1) capullo de mariposa. (2)

tecini : amassadera que muele mayz o otra cosa én metlatl. (1) majador assi.
(1) el que muele alguna cosa. (2)

teciuhtimani : hazer granizo o granizar. (1) granizar. o apedrear. s. caer


piedra quando llueue. prete: oteciuhtimanca. (2)

teciuhtlaza, ni : conjurar granizo, o piedra. pret: oniteciuhtlaz. (2 Teciuhtlaça,


ni) conjurar granizo. (1 ni, teciuhtlaça)

teciuhtlazaliztli : conjuro tal, s: el acto de conjurar. (1 teciuhtlaçaliztli)

teciuhtlazaloni : conjuro para conjurar. (1 teciuhtlaçaloni) conjuro para conjurar


granizo (2 Teciuhtlaçaloni)

teciuhtlazani : conjurador tal. (2 Teciuhtlaçani)

teciuhtlazqui : conjurador tal. (1) idem. (Teciuhtlaçani: conjurador tal.) (2)

teciyahuhquetzaliztli : salutacion enesta manera. (1 teciauhq[ue]tzaliztli)


salutacion que haze vno a otro. (2 Teciauhquetzaliztli)

teciyahuhquetzani : saludador. s. el q[ue] saluda a otro (2 Teciauhquetzani)


saludador assi. (1 teciauhquetzani) visitador desta manera. (1 teciauhquetzani)
teciyahuhquetzqui : idem. (Teciauhquetzani: saludador. s. el q[ue] saluda a
otro) (2 Teciauhquetzqui)

teciyahuiltiliztli : vexacion, o fatiga que haze, o da alguno a otro. (2


Teciauiltiliztli)

teciyahuiti : lo mesmo es que teciammich. (2 Teciauiti)

teciyahuitiliztli : cansancio assi. (1 teciauitiliztli)

teciyaltiani : yncitador. (1)

teciyaltiliztli : yncitacion tal. (1) halago desta manera. (1)

teciztli : madre de alguno. (2) madre. (1)

tecla, cuicuiliani : ladron publico. (1)

tecmilotl : tauano. (2) tauano. (1) moscarda que auienta las vacas. (1)

tecoachihualiztli : combite. s. el acto de combidar a algunos. (2


Tecoachiualiztli)

tecoachihuani : combidador tal. (1 tecoachiuani)

tecoachiuhqui : combidador tal. (1)

tecoanotzaliztli : combite. s. el acto de combidar al combite. (2) combite.


(1)

tecoanotzqui : combidador tal. (1)

tecochcayotiani : dador de cena. (1)

tecochehuani : despertador. (1 tecocheuani)

tecochiti : mesonero, o el que hospeda a otro. (2) mesonero. (1)

tecochitiani : idem. o huesped que da posada a otro. (Tecochiti: mesonero, o el


que hospeda a otro.) (2) mesonero. (1) aposentador. (1)

tecochitiliztli : hospedaje, o el acto de hospedar a otro. (2) ospedaje. (1)


aposentamiento tal, f: el acto de aposentar a otro. (1)

tecochitiloyan : meson. (2) meson. (1) ospederia. (1)

tecochitiqui : mesonero, o el que da posada a otro. (2) aposentador. (1)

tecochpetlahualiztli : descobijadura. (1 tecochpetlaualiztli)

tecochtecaliztli : arrollamiento assi . (1) adormecimiento assi. (1)

tecochtecani : enlabiador que enlabia y engaña ala muger &c. (2) enlabiador
tal. (1) arrollador tal. (1)
tecochtlazaliztli : encantamiento, conque hazen dormir alos que quieren robar.
(2 Tecochtlaçaliztli) arrollamiento assi . (1 tecochtlaçaliztli) encantamiento
tal. (1 tecochtlaçaliztli)

tecochtlazani : arrollador tal. (1 tecochtlaçani)

tecochtlazqui : encantador assi. (2) encantador desta manera. (1)

tecochtli : vessa para enterrar. (1) mata o pie de qualquier yerua. (1)
sepultura, hoyo, o mata de albahaca. &c. (2) hoyo o hoya. (1) sepulchro o
sepultura. (1) escauadura desta manera. (1)

tecochuia, ni : tener parte conla muger que esta durmiendo. prete: onitecochiui.
(2)
tecochuia, nino : caer en hoyo, o barranco. pret: oninotecochui. (2) caer én hoyo
pequeño. (1) caer en hoyo hondo. (1)
tecochuia, nite : abarrancar a otro. preterito: onitetecochui. (2)

tecochuiqui : echado assi. (1 tecochuiqu[i])

tecochyotia, nitla : escauar arboles. preterito: onitlatecochyoti. (2) escauar


arboles. (1)

tecoco : dañosa cosa que daña. (1) cosa que escueze y duele. (2) dura,
dificil y cruel cosa. (1) asperamente assi. (1)

tecocoani : idem. (Tecoco: cosa que escueze y duele.) (2) dañosa persona. (1)

tecococa : penosamente. (2) duramente assi. (1) rigorosamente. (1)

tecococa mictiliztli : muerte penosa o cruel. (2)

tecococa tetlatoltiliztli : question de tormento. (1)

tecococamictiliztli : muerte cruel. (1)

tecococapoloani : afligidor. (1)

tecococapololiztli : tormé[n]to cruel que se da a alguno. (2) aflicion o


afligimiento. (1) pena corporal. (1)

tecococatlatoani : hombre satyrico y desmandado en hablar. (2) desmandado


assi. (1)

tecococauh : cosa agena o de otro. (2) ajena cosa. (1)

tecococayotl : pena o escozimiento. (2 Tecococayutl) dureza tal. (1)

tecocochtecaliztli : enlabiamié[n]to o halago para prouocar ala muger. &c. (2)


enlabiamiento assi. (1)

tecocolcuitiani : prouocador tal. (1)

tecocolcuitiliztli : prouocacion a yra. (1)

tecocoliani : aborrecedor. (2) aborrecedor tal. (1)


tecocolicailpiliztli : ligadura assi. (1 tecocolicaylpiliztli)

tecocoliliztli : aborrecimiento. (1) aborrecimiento y malquerencia. (2) odio o


enemistad. (1) omezillo enemistad mortal. (1)

tecocolizcuiti : cosa que haze enfermar. (2) dañosa cosa que daña. (1)

tecocoliztlapihuilia, ni : acrecentar a otro la enfermedad. pre:


onitecocoliztlapiuili. (2 Tecocoliztlapiuilia, ni)

tecocoliztlapihuilli : cosa que acrecienta la enfermedad. (2 Tecocoliztlapiuilli)

tecocoliztli : lision assi. (1)

tecoconahuiani : atraedor assi. (1 tecoconauiani)

tecoconahuiliztli : atraimiento tal. (1 tecoconauiliztli)

tecocototztlali : espantable cosa que pone gran temor. (1) cosa que haze a hombre
encogerse de temor. (2)

tecocotzacu : bocado que se atrauiessa é[n] los gaznates. (2)

tecocouh : moça de seruicio. (1) criada o siruienta. (2)

tecohuixin : lagartija otra de larga cola. (1 tecouixin)

tecol : ermano de tu ahuelo. (1) auelo, abuelo o aguelo. (1) tio hermano de
abuelo o abuela. (1) tio, hermano de ahuelo o de ahuela. (2) ahuelo. (2 Tecul)

tecolcehui : caruonero que lo haze. (1 tecolceui) carbonero que lo haze. (2


Tecolceui)

tecolcehuia, ni : hazer carbon. (2 Tecolceuia, ni)

tecolhuia, nitla : encarbonar algo. preterito: onitlatecolhui. (2) encarbonar


algo. (1)

tecollati : carbonero. (1) carbonero que lo haze. (2)

tecolli : caruon. (1) carbon. (2)

tecolnamaca, ni : vender carbon. (2)

tecolnamacac : caruonero que lo vende. (1) vendedor de carbon. (2)

tecolnamacani : idem. (Tecolnamacac: vendedor de carbon.) (2)

tecololli : arco toral de edificio. (1 tecululli) arco toral de piedra. (2)

tecolotl : piojo blanco del cuerpo. (1) buho. (1) buho, o piojo blanco del
cuerpo. (2)

tecolotl + : mochuelo, aue conocida. (2 Quammeca tecolotl)

tecomaicxitl : pie de copa o vaso. (1) pie de copa. (2)


tecomatl : vaso. (1) vaso de barro, como taça honda. (2)

tecomatl + : hurta agua o escarnidor vaso. (1 malinqui tecomatl) hurta agua o


escarnidor. (2 Malinqui tecomatl)

tecomoniani : alborotador. (1) alborotador o reboluedor de bregas. (2)

tecompotzoliztli : puñada, herida de puño. (1) puñada, o herida de puño. (2)

teconalcehui : caruonero que lo haze. (1 teconalceui) carbonero que lo haze. (2


Teconalceui)

teconalcehuia, ni : hazer carbon. (2 Teconalceuia, ni)

teconalhuia, nitla : encarbonar algo. (1) encarbonar algo. prete:


onitlateconalhui. (2)

teconallati : caruonero que lo haze. (1) carbonero que lo haze. (2)

teconallatia, ni : hazer carbon p: oniteconallati. (2)

teconalli : caruon. (1) carbon. (2)

teconalnamacac : caruonero que lo vende. (1)

teconaloa, nitla : hazer carbon. preterito: oniteconalo. (2)

teconeuh : hija. (1) hijo o hija de alguno. (2)

tecontapayolli : vaso de gran vientre. (1) vaso de gran vientre. (2


Tecontapayulli)

tecontepiton : jarrillo. (1)

tecontontli : jarro qualquiera. (1) jarrillo. (1) vaso pequeño assi. (1)
jarrillo, o vaso pequeño de barro. (2)

tecontontli + : jarro de vino. (1 vino tecontontli)

tecotonaliztli : pecilgo. (1) pellizco. (1) pellizco, o pecilgo. (2)

tecotzcuani : hechizero. (1 tecotzquani) hechizero. (2 Tecotzquani)

tecoxhuia, nitla : vidriar loça de amarillo. preter: onitlatecoxui. (2


Tecoxuia, nitla)

tecoyoa, ni : aullar o bramar el animal. (2) aullar. (1)

tecoyoani : aullador. (1)

tecoyoatinemi, ni : andar bramando. (1)

tecoyohua, ni : bramar. (1 ni, tecoyoua) llorar con bozes. (1 ni, tecoyoua)

tecoyohualiztli : aullido. (1 tecoyoaliztli) alarido tal. (1 tecoyoualiztli)


bramido. (1 tecoyoualiztli) aullamiento. (1 tecoyoaliztli) lloro assi. (1
tecoyoualiztli) aullido o bramido assi. (2 Tecoyoaliztli)
tecoyohuani : bramador. (1 tecoyouani) lloroso desta manera. (1 tecoyouani)

tecozahuia, nitla : pintar con color amarillo. pre: onitlatecoçaui. (2


Tecoçauia, nitla) poner color amarillo en alguna pintura. (1 nitla, tecoçauia)

tecozayolin : mosca otra mayor. (1 tecuçayulin) moxca grande. (2 Tecuçayolin)

tecozcahuan : hijos y hijas. (1 tecuzcauan)

tecozcahuan tequetzalhuan : hijos o hijas. meta. (2 Tecozcauan tequetzalhuan)

tecozoia, nitla : vidriar la loça de amarillo. (1 nitla, tecozuia)

tecpacuicuilli : jaspe. (1) jaspe o cosa semejante. (2)

tecpahuia, nitla : caçar o tomar aues con liga, o poner la dicha liga en
alguna cosa para este effecto. prete: onitlatecpaui. (2 Tecpauia, nitla) pegar
con liga. (1 nitla, tecpauia) tomar con liga. (1 nitla, tecpauia) casar aues cón
liga. (1 nitla, tecpauia)

tecpan : palacio real. (1) casa o palacio real, a de algun señor de salua. (2)

tecpan + : casa real. (1 vei tecpan) casas o palacios reales y de grandes


señores. (2 Vei tecpan)

tecpan calli : casas reales, o de grandes señores. (2)

tecpan nemini : cortesano. (2)

tecpan nenqui : cortesano. (1)

tecpan tlacatl : idem. (Tecpan nemini: cortesano.) (2)

tecpana, nite : poner en orden la gente. preterito: onitetecpan. (2)


tecpana, nitla : poner algo por orden y concierto o establecer y ordenar algo.
preterito: onitlatecpan. (2) concertar o poner en orden. (1) establecer. (1)
ordenar. (1) poner en orden. (1)

tecpancalli + : idem. (Vei tecpan: casas o palacios reales y de grandes


señores.) (2 Vei tecpancalli)

tecpancapohua, nic : contar por orden alguna cosa pre: onictepancapouh. (2


Tecpancapoa, nic) contar por orden y concertadamente lo que acaecio. (1 nic,
tecpancapoua)

tecpancatenehua, nic : dezir y contar alguna cosa por orden. prete:


onictecpancateneuh. (2 Tecpancateneua, nic) contar por orden y concertadamente lo
que acaecio. (1 nic, tecpancateneua)

tecpannenqui : palánciano deste palacio. (1 tecpá[n]né[n]qui)

tecpantlacatl : cortesano. (1) palánciano deste palacio. (1)

tecpantlalia : asentarse por orden, tito. (1)


tecpantlalia, nite : poner en orden a algunos. (2)
tecpatl : nauajon de pedernal, con que matauan hó[m]bres ante los idolos. (1)
pedernal. (1) pedernal. (2)

tecpatl + : diamante. (1 tlaquauac tecpatl) diamante. (2 Tlaquauac tecpatl)


azauache. (2 Tliltic tecpatl)

tecpatli : liga para tomar aues. (1)

tecpatlixcuahua : cuchilla de pedernal, conque sacrificauan y matauan hombres ante


los idolos. (2 Tecpatlixquaua)

tecpayoa : tener el jarro algunas piedrezuelas de pedernal para enfriar el agua.


preteri: otecpayoac. (2)

tecpichahui : ayuntarse la gente. (1 tecpichaui) ayuntarse la gente.


preterito: otecpichauhque. (2 Tecpichaui)

tecpichalhuia, nitetla : ayú[n]tar algo para otro. prete:


onitetlatecpichalhui. (2)

tecpichoa, mo : ayuntarse la gente. (1)


tecpichoa, nitla : ayuntar, allegar, o amontonar algo. prete: onitlatecpicho.
(2) ayuntar algo. (1) espessar o ayuntar en vno, como haziendo seto de cañas,
casa de paja o tela de manta; &c. (1) allegar o amontonar algo. (1)

tecpilconetl : hijo de principal o senador. (1) hijo de cauallero. (2)

tecpilitoa, nite : armar cauallero. prete: onitetecpilito. (2) armar


cauallero. (1)

tecpillahuana, ni : beuer templadamente. preteri: onitecpillauan. (2


Tecpillauana, ni)

tecpillahuanaliztica : templadamente assi, o con templado beuer. (2


Tecpillauanaliztica)

tecpillahuanaliztli : templança desta manera. (1 tecpillauanaliztli) templança


enel beuer. (2 Tecpillauanaliztli)

tecpillahuanqui : templado enel vino. (1 tecpillauanqui) templado enel beuer. (2


Tecpillauanqui)

tecpillatoa : elegante persona en hablar. (1)


tecpillatoa, ni : hablar cortes y curiosamente. prete: onitecpillato. (2)
dulcemente hablar. (1) eloquentemente hablar. (1)

tecpillatoa + : bien hablada persona. (1 vellatoani tecpillatoa)

tecpillatoani : dulce hablador. (1) bien hablada persona. (1)

tecpillatoliztica : elegantemente assi. (1) elegante y cortesmente assi, o con


habla cortes y elegante. (2)

tecpillatoliztli : elegancia tal. (1) el acto de hablar assi, cortes y


elegantemente (2)
tecpillatolli : elegante platica. (1) habla, o razonamiento cortes y elegante.
(2)

tecpilli : hidalgo. (1) hidalgo. (2)

tecpillotica : cortesmente. (1) con criança y cortesmente. (2)

tecpillotl : nobleza. (1) hidalguia. (1) cortesia. (1) hidalguia, nobleza,


buena criança y cortesia. (2)

tecpilnanahuati : buuoso assi. (1 tecpilnanauati)


tecpilnanahuati, ni : tener buuas pequeñas. prete: onitecpilnanauatic. (2
Tecpilnanauati, ni) buuas tener assi. (1 ni, tecpilnanauati)

tecpilnanahuatl : buuas pequeñas que no salen al rostro. (1 tecpilnanauatl) buuas


pequeñas. (2 Tecpilnanauatl)

tecpilpan : entre los nobles y generosos. (2)

tecpiltic : cortes y bien criado. (1) gentil y hermoso hombre o muger. (1)
dispuesto gentil hombre. (1) cortes y bien criado. (2)

tecpilticayotica : cortesmente. (1) cortesmente. (2)

tecpilticayotl : cortesia. (1) disposicion tal. (1) cortesia o buena criança.


(2)

tecpiltilia, nite : armar cauallero. (2) armar cauallero. (1)

tecpiltiliztli : criança y comedimiento. (1) cortesia, nobleza o buena criança.


(2)

tecpin : pulga. (1) pulga. (2)

tecpincoconahuia, nite : buscar atiento piojo o pulga a otro. (1 nite,


tecpincoconauia)

tecpintemohua, nino : espulgar me. (1 nino, tecpintemoua)

tecpintla : pulgoso lugar. (1) lugar lleno de pulgas. (2)

tecpintli : pulga. (1) pulga. (2)

tecpio : cosa llena de pulgas. (2)

tecpitla : pulgoso lugar. (1) lugar lleno de pulgas. (2)

tecpiyo : pulgoso lleno de pulgas. (1)

tecpoyotl : pregonero. (1) pregonero. (2 Tecpoyutl)

tecpoyotlatolli : pregon de aqueste. (1) pregon de pregonero. (2 Tecpoyutlatolli)

tectli + : cosa cortada o cercenada a la redonda. (2 Tlayaualiuhca tectli) cosa


endereçada o desatrauessada. (2 Tlatlamelauhca tectli)
tecuacecepouh : espantable cosa que pone gran temor. (1 tequacecepouh) cosa
temerosa, que pone grima (2 Tequacecepouh)

tecuacocototzoani : encrespador de cabellos. (2 Tequacocototzoani)

tecuacocototzoqui : encrespador. (1 tequacocototzoqui) idem.


(Tequa__cocototzoani: encrespador de cabellos.) (2 Tequacocototzoqui)

tecuacolochoani : encrespador. (1 tequacolochoani) encrespador de cabellos. (2


Tequacolochoani)

tecuacototzoqui : idem. (Tequacolochoani: encrespador de cabellos.) (2


Tequacototzoqui)

tecuacoyoniliztli : descalabradura tal. (1 tequacoyoniliztli) descalabradura.


(2 Tequacoyoniliztli)

tecuacua : rigoroso. (1 tequaqua) cosa aspera assi como silicio. &c. (2


Tequaqua)

tecuacua + : persona aspera de condicion. (2 Iuhquin tequaqua)

tecuacua notlatol : ser mordaz y de mala lé[n]gua (2 Tequaqua notlatol)

tecuacua tetzapini : espinosa cosa. (1 tequaqua tetzapini)

tecuacua tilmatli : vestidura aspera o filicio. (2 Tequaqua tilmatli)

tecuacua xillanuipilli : cilicio. (1 tequaqua xillá[n]uipilli)

tecuacualiztica : abocados. (1 tequaqualiztica) abocados o adé[n]telladas, o


mordiendo a otros. aduerbio. (2 Tequaqualiztica)

tecuacuatihuechiliztli : desenfrenamiento tal. (1 tequaquatiuechiliztli)

tecuacuatihuetzi : desenfrenado, s: de mala lengua. (1 tequaquatiuetzi)


tecuacuatihuetzi, ni : dar bocados, o denteliadas pret: onitequaquatiuetz. (2
Tequaquatiuetzi, ni)

tecuacuatihuetziliztica : desenfrenadamente assi. (1 tequaq[ua]tiuetziliztica)

tecuacuatihuetzini : risadora cosa. (1 tequaquatiuetzini) mordedor y


deslenguado q[ue] arremete como perro para morder. (2 Tequaquatiuetzini)

tecuacuauhuiliztli : cornada de toro o de cosa semejante. (1 tequaquauhuiliztli)

tecuacuaxillanuipilli : silicio. (2 Tequaquaxillanuipilli)

tecuacuecueyotz : espantable cosa que pone gran temor. (1 tequacuecueyotz) cosa


espantosa, que pone grima. (2 Tequacuecueyotz)

tecuacuicuiloliztli : el acto de tresquilar o rapar el hechizero al enfermo,


dexando algun pelo enla cabeça, a manera de culebra enroscada. (2
Tequacuicuiloliztli)

tecuacuilli : estatua de bulto. (1 tequacuilli) ydolo. (1 tequacuilli)


estatua, imagen de bulto, o ydolo. (2 Tequacuilli)
tecuacuilxima, ni : hazer esta imagen. prete: onitequacuilxin. (2
Tequacuilxima, ni)

tecuacuilximani : oficial de hazer estas imagines. (2 Tequacuilximani)

tecuacuilxinqui : estatuario que las haze. (1 teq[ua]cuilxinqui) idem.


(Tequacuilximani: oficial de hazer estas imagines.) (2 Tequacuilxinqui)

tecuahuic nitequetza : echar a otro de cabeça enel agua, o dela ventana a baxo;
&c. (1 tequauic nitequetza)

tecuahuic, nitequetza : echar a otro de cabeça en el agua, o la ventana abaxo. p:


onitequauicq[ue]tz (2 Tequauic, nitequetza)

tecuahuihuilanaliztli : arrastramiento assi. (1 tequauiuilanaliztli)

tecuahuihuilanani : arrastrador tal. (1 tequauiuilanani)

tecuahuihuitlaliztli : messadura. (1 tequauiuitlaliztli) messadura. s. el acto de


messar o repelar a otro. (2 Tequauiuitlaliztli)

tecuahuihuitlani : messador. (1 tequauiuitlani)

tecuahuitequiliztli : descalabradura tal. (1 tequauitequiliztli) descalabradura


con palo. i. el acto de descalabrar a otro con palo. (2 Tequauitequiliztli)

tecuaizteminaliztli : capon que se da enla frénte. (1 tequaizteminaliztli)


papirote o floreton enla frente. (1 tequaizteminaliztli) papirote que se da enla
fré[n]te. (2 Tequaizteminaliztli)

tecualancacuitiliztli : embrauecimiento. (1 teq[ua]lá[n]cacuitiliztli)


prouocamiento de yra, o el acto de prouocar a otro a yra, o de dar enojo a alguno.
(2 Tequalancacuitiliztli)

tecualancaittaliztli : odio o enemistad. (1 tequalá[n]caittaliztli) yra o


indignacion del que mira a otro con ojos agrados, o con ceño. (2
Tequalancaittaliztli)

tecualancanamiquiliztli : encuentro assi. (1 tequalancanamiquiliztli)


contienda o brega que se tiene con algunos. (2 Tequalancanamiquiliztli)

tecualancuitiani : prouocador tal. (1 tequalancuitiani) molestador tal. (1


tequalancuitiani)

tecualancuitiliztli : prouocacion a yra. (1 tequalancuitiliztli) molestia assi.


(1 tequalancuitiliztli)

tecualitoliztli : bendicion desta manera. (1 tequalitoliztli) alabança,


teyecteneualiztli. (1 tequalitoliztli) alabança, con la qual alguno alaba a otro.
(2 Tequalitoliztli)

tecualiztli : mordedura assi. (1 tequaliztli)

tecualtiani + : descalabaçado. (1 yliuiz tecualtiani) idem. (Iliuiz teauani:


idem. (Iliuiz quitechiualtiani: atronado o d[e]scalabaçado)) (2 Iliuiz
tequaltiani)
tecualtili : cosa que haze bueno a otro. (2 Tequaltili)

tecualtilia : idem. (Tequaltili: cosa que haze bueno a otro.) (2 Tequaltilia)

tecualtiliani : idem. (Tequaltilia: idem. (Tequaltili: cosa que haze bueno a


otro.)) (2 Tequaltiliani)

tecuammatlahuia, ni : enredar fieras. preteri: onitequammatlaui. (2


Tequammatlauia, ni)

tecuammatlatl : red para fieras o venados. (1 tequammatlatl) red para casar


fieras. (2 Tequammatlatl)

tecuammecahuia, ni : tomar o casar con lazos animales fieros. pre:


onitequammecaui. (2 Tequammecauia, ni)

tecuammecatl : lazo, para tomar fieras. (1 tequammecatl) lazo para tomar o


casar fieras. (2 Tequammecatl)

tecuammictia, ni : matar animales o fieras. (1 ni, tequammictia)

tecuammictiani : matador destas. (1 tequammictiani)

tecuamomotzo : messador. (1 tequamomotzo) messador. (2 Tequamomotzo)

tecuamomotzoani : messador. (1 tequamomotzoani) idem. (Tequamomotzo: messador.)


(2 Tequamomotzoani)

tecuamomotzoliztli : messadura. (1 tequamomotzoliztli) messadura, o el acto de


repelar o messar a otro. (2 Tequamomotzoliztli)

tecuamomotzoqui : messador. (2 Tequamomotzoqui)

tecuampiltontli : hijo de animal fiero. (1 tequampiltontli) cachorro de leon, o


hijo de bestia fiera. (2 Tequampiltontli)

tecuampiltontli = : = tecuanconetl (2 tequampiltontli)

tecuan coacocone : biuoreznos. (1 tequan coacocone)

tecuan tocatl : araña negra y ponçoñosa. (1 tequan tocatl)

tecuancoa conetl : biuorezno. (1 tequancoa conetl)

tecuancoacocone : biboreznos. (1 tequancoacocone)

tecuancoaconetl : biuorezno. (2 Tequancoaconetl)

tecuancoatl : biuora o serpiente ponçoñosa. (2 Tequancoatl)

tecuanconetl : hijo de animal fiero. (1 tequanconetl) lo mesmo es que


tequampiltontli. (2 Tequanconetl)

tecuanehuatl : pelleja de animal. (1 tequaneuatl) piel o pelleja de bestia


fiera. (2 Tequaneuatl)
tecuani : fiera cosa. (1 tequani) bestia fiera. (1 tequani) comedor de
hombres. (1 tequani) braua cosa que muerde. (1 tequani) fiera bestia. (1
tequani) cruel persona. (1 tequani) bestia fiera, o ponçoñosa, o persona brana y
cruel. (2 Tequani)

tecuani + : lebrel. (1 ytzcuintli tequani) osso, animal. (1 tlacamaye


tequani) osso. (2 Tlacamaye tequani)

tecuani coacocone : biuoreznos. (1 tequani coacocone) biuoreznos. (2 Tequani


coacocone)

tecuani coaconetl : biuorezno. (1 tequani coaconetl)

tecuani coatl : biuora generalmente. (1 tequani coatl) biuora o serpiente


ponçoñasa. (2 Tequani coatl)

tecuanicxitl + : parecerse las pisadas de las fieras. (2 Neneztimani in


tequanicxitl)

tecuanime : bestias fieras, que muerden y matan. (2 Tequanime)

tecuanime in netlatiayan : escondrijo de fieras. (1 tequanime yn netlatiayan)

tecuanime in neyanayan : escondrijo de fieras. (1 tequanime yn neyanayá[n])

tecuanime inchan : escondrijo de fieras. (1 teq[ua]nime ynchan)

tecuantilia, nino : tornarse ohazerse brauo. pre: oninotequantili. (2


Tequantilia, nino) brauear assi. (1 nino, tequantilia)

tecuantocatl : araña ponçañosa. (2 Tequantocatl)

tecuanyotl : crueldad tal. (1 tequanyotl)

tecuapopoloani : encrespador. (1 tequapopoloani) engreñador, marañador de


cabello, o messador. (2 Tequapopoloani)

tecuappantli : puente de arco. (1 tequappantli) arco de puente de calicanto, o


puente de calicanto. (2 Tequappantli)

tecuatecoyoniliztli : descalabradura tal. (1 tequatecoyoniliztli)

tecuatepacholiztli : descalabradura tal. (1 tequatepacholiztli) pedrada enla


cabeça dada, o tirada de alguno, o descalabradura. (2 Tequatepacholiztli)

tecuatepiniliztli : capon que se da enla frénte. (1 tequatepiniliztli)


coxcorron, o papirote. (2 Tequatepiniliztli)

tecuatepitziniani : machucador tal. (1 tequatepitziniani)

tecuatepitziniliztli : descalabradura tal. (1 tequatepitziniliztli) machucadura


de cabeça. (1 tequatepitziniliztli)

tecuatepitziniqui : machucador tal. (1 tequatepitziniqui)

tecuatequiani : baptizador. (2 Tequatequiani) bautizador. (1 tequatequiani)


tecuatequiliz amoxtli : baptisterio. s. el libro para baptizar. (2 Tequatequiliz
amuxtli) bautisterio o baptisterio, s: el libro con que baptizan. (1
tequatequiliz amoxtli)

tecuatequiliztli : bautismo, s: el acto de baptizar. (1 tequatequiliztli)

tecuatequiloyan : bautisterio o pila de baptizar. (1 tequatequiloyan)

tecuatezonoa, nite : rapar, o raer mucho el pelo el baruero. p:


onitetequateçono. (2 Tequateçonoa, nite)

tecuatezpihualiztli : repeló[n], o messadura. (2 Tequatezpiualiztli) messadura.


(1 tequatezpiualiztli)

tecuatezpini : messador, o repelador. (2 Tequatezpini) messador. (1


tequatezpini)

tecuatihuetzi : loco furioso, o persona inpacié[n]te y braua que arremete y


muerde. (2 Tequatiuetzi) descalabaçado o loco desatinado. (1 tequatiuetzi)

tecuatzayanaliztli : descalabradura, cuchillada, o hendedura de cabeça. (2


Tequatzayanaliztli) descalabradura tal. (1 tequatzayanaliztli)

tecuatzilcoliztli : papirote, o capon, que se da en la frente de alguno. (2


Tequatzilcoliztli) capon que se da enla frénte. (1 tequatzilcoliztli)

tecuatziliniliztli : idem. (Tequatzilcoliztli: papirote, o capon, que se da en


la frente de alguno.) (2 Tequatziliniliztli) capon que se da enla frénte. (1
tequatziliniliztli)

tecuauhololhuitequiliztli : porrada herida de porra. (1


tequauhololhuitequiliztli)

tecuauhticpacuiani : despeñador tal. (1 tequauhticpacuiani)

tecuauhyoanaliztli : estado o estatura, medida. (1 tequauhyoanaliztli)

tecuauhyocuiliztli : estado o estatura, medida. (1 tequauhyocuiliztli)

tecuaxamaniani : caxcador desta manera. (1 tequaxamaniani)

tecuaxamaniliztli : descalabradura, o pedrada dada enla cabeça. (2


Tequaxamaniliztli) descalabradura tal. (1 tequaxamaniliztli)

tecuaxittomoniani : hazedor assi de tolondron. (1 tequaxittomoniani)

tecuaxittomoniqui : hazedor assi de tolondron. (1 tequaxittomoniqui)

tecuaxochnamiqui : el que tiene su heredad junto ala de otro. (2


Tequaxochnamiqui) vezino en terminos. (1 tequaxochnamiqui)

tecuaxochnamiquiliztli : vezindad assi. (1 tequaxochnamiquiliztli)

tecuayotl : braueza, ferocidad, o crueldad de fieras brauas. (2 Tequayotl)

tecuazacamoani : menador. (2 Tequaçacamoani) messador. (1 tequaçacamoani)


tecuazacamoliztli : messadura. (2 Tequaçacamoliztli) messadura. (1
tequaçacamoliztli)

tecuchillohuiani : dador de cuchillada. (1 tecuchillouiani)

tecuchillohuiliztli : cuchillada. (1 tecuchillouiliztli)

tecucihuatl : ama de sieruo. (1 tecuciuatl)

tecuechilhuia, nitetla : moler mucho alguna cosa para otro. prete:


onitetlacuechilhui. (2)

tecuechoa, nitla : moler muy mucho alguna cosa. prete: onitlatecuecho. (2)
moler algo con piedra. (1)

tecuecuechauh : cosa espantosa que pone gran temor. (2) terrible. (1)
espantable cosa que pone gran temor. (1)

tecuecuechmicti : idem. (Tecuecuechauh: cosa espantosa que pone gran temor.) (2)
espantable cosa que pone gran temor. (1)

tecuecuetlaxoani : hazedor tal. (1)

tecuecuetlaxoqui : hazedor tal. (1)

tecuecuetzotz : comezon de sarna. (2) cosa que da comezon. (1) comezon dar
algo. (1)

tecueololo : arremangador tal. (1)

tecueololoani : arremangador tal. (1)

tecueolololiztli : arremangamiento assi. (1)

tecuepca tlapaloliztli : resalutacion, o el retorno della. (2) salutacion


enesta manera. (1)

tecuexanaloliztli : gouernacion. (1)

tecuexanoani : gouernador. (1)

tecuia, nitla : deuanar, emboluer, o liar algo. prete: onitlatecuiac. vel.


onitlatecuix. (2)

tecuicamacani : entonador, o principiador de canto. (2) entonador. (1)

tecuicanamictiani : el que entona a los que van desentonados enel canto. (2)

tecuicanamictiliztli : entonacion tal. (2) entonacion tal. (1)

tecuicatiliztli : cancion o musica que se da a otro (2) canto que se canta a otro.
(1)

tecuicitli : cangrejo. (2) cangrejo. (1)

tecuicuiquehualiztli : canto en denuesto de otro. (1 tecuicuiqueualiztli)


tecuilhuaztli : sello. (2) sello. (1)

tecuilonti : el que lo haze a otro, pecando contra natura. (2)

tecuilontiani : idem. (Tecuilonti: el que lo haze a otro, pecando contra


natura.) (2) hazedor tal. (1) puto que lo haze aotro. (1)

tecuilontiliztli : el acto del q[ue] comete este pecado (2) pecado contra
natura, s: hombre con otro hombre. (1)

tecuilontiqui : hazedor tal. (1)

tecuiltono : el q[ue] enriquece a otro, o cosa que enriquece a otro. (2)

tecuiltonoani : enriquecedor. (2) enriquecedor. (1)

tecuiltonoliztica : enriquecidamente. (2)

tecuiltonoliztli : enriquecimiento delque enriquece a otro. (2)


enriquecimiento. (1)

tecuinaltia, nitla : hazer arder y que eche llama el fuego. prete:


onitlatecuinalti. (2) encender, hazer arder la lumbre. (1) soplar o hazer arder
el fuego. (1)

tecuini : encenderse mucha paja junta o monton de leña y arder con gran furia y
ruido. (1) encenderse el fuego, echando llama, o batir y dar golpes el coraçon.
(2) encenderse la leña. (1) arder echando llama. (1)

tecuini + : batir o dar golpes el coraçon. (1 noyollo tecuini)

tecuinia, nino : tropeçar sin caer en tierra. prete: oninotecuini. (2) estropeçar
o tropeçar. (1) tropeçar. (1)

tecuinia + : rebato hazer. (1 nitlal, tecuinia)

tecuinqui : encendida cosa assi. (1)

tecuintic + : arbol o palo con ganchos. (2 Quauitl tecuintic)

tecuiquehualiztli : canto en fauor de otro. (1 tecuiqueualiztli)

tecuitihuechiliztli : fuerça hecha assi. (1 tecuitiuechiliztli) arremetida del


que apechuga con otro. (2 Tecuitiuechiliztli) apechugamiento tal. (1
tecuitiuechiliztli) arremetida assi. (1 tecuitiuechiliztli)

tecuitihuetzini : forçador de aquestas. (1 tecuitiuetzini) el que arremete


apechugando có[n] otro. (2 Tecuitiuetzini) apechugador. (1 tecuitiuetzini)
arremetador tal. (1 tecuitiuetzini)

tecuitihuetzqui : apechugador. (1 tecuitiuetzqui)

tecuitlachihuiani : acusador tal. (1 tecuitlachiuiani)

tecuitlachihuiliztli : acusacion assi. (1 tecuitlachiuiliztli)

tecuitlahuia, nino : cuidado tener de otro. (1 nino, tecuitlauia)


tecuitlahuiliztica : por fuerça y constreñidamé[n]te. (2 Tecuitlauiliztica)
forçosamente. (1 tecuitlauiliztica)

tecuitlahuiliztli : fuerça que se haze a alguno. (2 Tecuitlauiliztli)

tecuitlahuiltiliztli : idem. (Tecuitlauiliztli: fuerça que se haze a alguno.) (2


Tecuitlauiltiliztli) fuerça hecha assi. (1 tecuitlauiltiliztli) fuerça assi o
violencia. (1 tecuitlauiltiliztli)

tecuitlahuitequiliztli : deslomadura. (2 Tecuitlauitequiliztli) deslomadura.


(1 tecuitlauiteq[ui]liztli)

tecuitlaololo : escarauajo negro. (2) escarauajo que buela. (1)

tecuitlapahuia ehecatl : viento en popa. (2 Tecuitlapauia ehecatl)

tecuitlapampa nitepamaca : ayuda echar o melezina. (1)

tecuitlapanuiaehecatl : viento empopa. (1 tecuitlapá[n]uiaehecatl)

tecuitlatlali : cosa que restriñe las camaras. (2) estitica cosa que restriñe.
(1)

tecuitlatzacuiliani : rehé[n], o el q[ue] paga la pena por otro. (2) rehen. (1)

tecuitlaxelo : arrojado assi. (1)

tecuitlaxeloliztli : arrojadura tal. (1)

tecuiya, nitla : deuanar algo. (1)

tecutequitl : officio real de oydores, fiscales. &c (2) publico oficio. (1)

tecuti, ni : señorear. (1)

tecutilia, nite : armar a otro cauallero. preterito: onitetecutili. (2) ennoblecer


a alguno. (1)

tecutlacozauh cocone : biuoreznos. (2 Tecutlacoçauh cocone)

tecutlacozauhcoacocone : biuoreznos. (1 tecutlacoçauhcoacocone)

tecutlacozauhcoaconetl : biuorezno. (1 tecutlacuçauhcoaconetl)

tecutlacozauhqui : biuora grande pintada y muy ponçoñosa. (2 Tecutlacoçauhqui)


biuora muy ponçoñosa y grande. (1 tecutlacoçauhqui)

tecutlalia, nite : armar cauallero a otro. preteri: onitetecutlali. (2)

tecutlato : senador romano o de otra ciudad. (1) jurado enla cibdad. (1)

tecutlatoa, ni : tener audiencia, o entender en su officio el presidente, oydor,


alcalde. &c. prete: onitecutlato. (2) audiencia tener. (1)

tecutlatoca icpalli : los estrados, donde juzgan o sentencian los oydores. (2)
tecutlatocaicpalli : tribunal donde juzgan. (1 tecutlahtocaicpalli)

tecutlatoliztli : judicatura, o el acto de exercitar su officio el juez. (2)


senado. (1) cabildo, los mismos que se juntán o el acto de tratar y determinar
algo. (1)

tecutlatoloyan : lugar donde juzgan. (1) fuero por el lugar de [j]uyzio. (1)
avdiencia delos juezes. (1) cabildo, el lugar donde se ayuntan atratar negocios.
(1)

tecutlatoloyann : lugar dó[n]de juzga o senté[n]cia el juez, o audié[n]cia real (2


Tecutlatoloyá[n][n])

tecutlaza, nite : deponer a otro, o priuarle del señorio o del officio real. p:
onitetecutlaz. (2 Tecutlaça, nite) deponer de señorio o de oficio. (1 nite,
tecutlaça)

tecutli : cauallero, o pri[n]cipal. (2) principal o cauallero. (1) cauallero.


(1)

tecutli + : idem. (Ciua tecuyutl: ama o señora de esclauos.) (2 C[i]ua


tecutli) antiguo en officio. (1 vecauh tecutli)

tecutocaitl : renombre de linage. (2) renombre proprio. (1)

tecuuia, nitla : exercitar la caualleria. (2) hazer oficio de principal. (1)

tecuyotl : señoria de gran señor. (1) estima de estado. (1) señoria de estado o
dignidad (2 Tecuyutl) patrimonio. (1) ditado o titulo de honra. (1) dignidad o
señorio. (1) genealogia por linage noble. (1)

tecuyotl + : ama o señora de esclauos. (2 Ciua tecuyutl) antiguedad assi. (1


vecauh tecuyutl)

tecuyua, ni : aullar o bramar. p: onitecuyuac. (2)

tecuyualiztli : aullido o bramido. (2)

tecuyuani : aullador o bramador. (2)

tee chichinqui : ventosa p[ar]a curar enfermedad. (2)

teehuitiani : despachador tal. (1 teeuitiani)

teehuitiliztli : fauor enesta manera. (1 teeuitiliztli)

teelchipoiuhpetlahuani : despechugador desta manera. (1 teelchipuiuhpetlauani)

teelchiquiuhpetlahualiztli : despechugadura assi. (1 teelchiquiuhpetlaualiztli)

teelchiquiuhpetlahuani : desnudador tal. (1 teelchiquiuhpetlauani)

teelcuiani : cobdiciador tal. (1)

teelehuiliztli : el acto de cobdiciar alguna p[er]sona. (2 Teeleuiliztli)


cobdicia tal. (1 teeleuiliztli)
teellaxitiliztica : grauemente assi. (1)

teellelaxiti : graue cosa que da pesadumbre. (1) afligidor desta manera. (1)
afligidor desta manera. (1)

teellelaxitiani : afligidor desta manera. (1) el que da mucha pena y aflicion a


otro, y le haze beuer la hiel. (2) angustiador tal. (1) ymportuno. (1)
afligidor desta manera. (1)

teellelaxitiliztli : ymportunidad assi. (1) angustia desta manera. (1) pena y


aflicion assi. (2) grauedad desta manera. (1) aflicion tal. (1) aflicion tal.
(1)

teellelaxitiqui : el que da mucha pena a otro. (2) angustiador tal. (1)

teellelmachiliztli : dessabrimiento tal. (1)

teellelquixti : cosa queda solaz y recreacion. (2) aplazible cosa. (1)

teellelquixtiani : hazedor assi. (1) molestador tal. (1)

teellelquixtican : lugar aplazible y de recreació[n]. (2) montaña deleytable.


(1) deleitoso lugar. (1)

teellelquixtiliztica : aplaziblemente. (2) aplaziblemente. (1)

teellelquixtiliztli : recreacion que se da a otro. (2) desenhadamiento assi. (1)


molestia assi. (1)

teelleltiliztli : ympedimiento tal. (1) refrenamiento. (1) el acto de estoruar, o


impedir a otro. (2) sofrenada. (1) embaraço tal. (1) resistencia. (1) estoruo.
(1)

teelpampetlahuani : despechugador desta manera. (1 teelpampetlauani)


desnudador tal. (1 teelpampetlauani)

teelpetlahualiztli : despechugadura assi. (1 teelpetlaualiztli)

teelpetlahuani : desnudador tal. (1 teelpetlauani)

teeltzacu : bocado que se atrauiesa enlos gaznates. (2)

teespadahuiliztli : cuchillada. (1 teespadauiliztli)

teeticihuiliztli : pesadumbre de cosa pesada y que da trabajo. (2


Teeticiuiliztli) agrauio tal. (1 teeticiuiliztli)

teetililiztli : idem. (Teeticiuiliztli: pesadumbre de cosa pesada y que da


trabajo.) (2) agrauio tal. (1)

teezchichinqui : ventosa que se echa al enfermo (2)

teezo : hijo de principal o senador. (1 teeço)

teezo = : = teezzo (2 teeço)

teezo, tetlapallo : hijo o hija d[e] nobles caualleros (2 Teeço, tetlapallo)


teezzo : lo mesmo es que teeço. (2 Teezço) generoso de buen linage. (1 teezço)

tefirma : firma de escriptura. (1)

tehecahuilo : somos afligidos dela tormenta o huracan. pre: oteecauiloque. (2


Teecauilo) tempestad de vientos padecer enla mar. (1 teecauilo)

tehozaliztli : vncion. (1 tehoçaliztli)

tehua + : retirarse enla batalla. preterit: oteixpampa teuhque. (2 Teixpampa


teua) descercarse o alçarse el real para retirarse. (1 teixpampa teua)

tehuahualtzaliztli : ladrido de perros. (1 teuaualtzaliztli)

tehuahualtzatzaliztli : ladridos de perros. (2 Teuaualtzatzaliztli)

tehuahuializtli : alegria spiritual y diuina. (2 Teoauializtli)

tehuam moquetzani : vanderizo, o comunero. (2 Teuam moquetzani)

tehuamoxpa : en los libros diuinos. (2 Teuamoxpa)

tehuamoxpan : enlos libros diuinos. (2 Teoamuxpan)

tehuamoxtli missal : missal. (1 teoamoxtli missal)

tehuampo : compañero. (1 teuampo)

tehuampouhqui : parcionero que tiene parte. (1 teuá[n]pouhqui)

tehuampoyotl : compañia tal. (1 teuampoyotl)

tehuan : con otro, o con otros. (2 Teuan) ladrar con otro. (1 teuá[n])

tehuan icac : parcionero que tiene parte. (1 teuan ycac)

tehuan iuh nino, mati : sentir con otro. (1 teuan iuh nino, mati)

tehuan moquetzani : vandero hombre de vando. (1 teuan moquetzani)

tehuan n, aci : seguir hasta el cabo. (1 teuan n, aci)

tehuan n, anoquia : mear con otros. (1 teuan n, anoquia)

tehuan n, ehua : vandear. (1 teuan n, eua)

tehuan n, itzmolini : nazer con otra cosa. (1 teuan n, itzmolini)

tehuan n, ixhua : nazer con otra cosa. (1 teuan n, ixhua)

tehuan neehuatiquetzaliztli : leuantamiento assi. (1 teuan neeuatiquetzaliztli)

tehuan nehua : hazerse del vando de otro. pre: oteuan neuac. (2 Teuan neua)
fauorecer socorriendo a otro en algun peligro. (1 teuan neua)

tehuan nequetzaliztli : leuantamiento assi. (1 teuan nequetzaliztli)


tehuan ni, huetzca : reyr con otro. (1 teuan ni, uetzca)

tehuan ni, nanalca : ladrar con otro. (1 teuan ni, nanalca)

tehuan ni, pipitzca : relinchar al relinchido. (1 teuan ni, pipitzca)

tehuan ni, quiquinaca : gemir al gemido de otro. (1 teuan ni, quiquinaca)

tehuan ni, tena : gemir al gemido de otro. (1 teuan ni, tena)

tehuan ni, tepoa : fauorecer con voto. (1 teuan ni, tepoa)

tehuan ni, tequiti : obrar en vno. (1 teuan ni, teq[ui]ti)

tehuan ni, tlacxihuitequi : nadar con otro. (1 teuan ni, tlacxiuitequi)

tehuan ni, tleco : subir cón otros. (1 teuan ni, tleco)

tehuan ni, tzatzi : relinchar al relinchido. (1 teuan ni, tzatzi)

tehuan nicpohua : encorporar en colegio. (1 teuan nicpoua)

tehuan nin, axixa : mear con otros. (1 teuan nin, axixa)

tehuan nin, ehuatiquetza : leuantarse con otro. (1 teuan nin, euatiquetza)

tehuan ninoquetza : idem. pr: teuan oninoquetz. (Teuan neua: hazerse del vando
de otro. pre: oteuan neuac.) (2 Teuan ninoquetza) leuantarse con otro. (1 teuan
ninoquetza) acostarse ala parte de alguna persona. (1 teuan ninoquetza)

tehuan nite, chicoitoa : murmurar con otro. (1 teuan nite, chicoitoa)

tehuan nite, tepotzitoa : murmurar con otro. (1 teuan nite, teputzitoa)

tehuan nitetepozmaccuauhuia : acuchillarse con otros. (1 teuan


nitetepuzmacquauhuia)

tehuan nitla, elelehuia : gemir al gemido de otro. (1 teuan nitla, eleleuia)

tehuan nitla, huahualtza : ladrar con otro. (1 teuan nitla, uaualtza)

tehuan nitla, maneloa : nadar con otro. (1 teuan nitla, maneloa)

tehuan nitla, matoca : tocar juntamente. (1 teuan nitla, matoca)

tehuan nitla, tequipanoa : obrar en vno. (1 teuan nitla, tequipanoa)

tehuan nocompohua : encorporar en colegio. (1 teuan nocompoua)

tehuan pipitzcaliztli : relinchido assi. (1 teuan pipitzcaliztli)

tehuan tepohualiztli : fauor enesta manera. (1 teuan tepoualiztli)

tehuan tepohuani : fauorecedor assi. (1 teuan tepouani)

tehuan tlapouhtli : encorporado assi. (1 teuan tlapouhtli)


tehuan tzatziliztli : relinchido assi. (1 teuan tzatziliztli)

tehuanmoquetzani : parcial que sigue partes. (1 teuá[n]moquetzani)

tehuantin : nosotros. (2)

tehuanyolqui : pariente por sangre. (1 teuanyolqui) cercano en sangre. (1


teuanyulqui)

tehuanyolqui + : pariente por casamiento. (2 Ciua teuanyulqui)

tehuapahuani : ayo que cria hijo de otro, o el que docrina o cria muchachos. (2
Teuapauani) ayo oaya. (1 teuapauani)

tehuapal mesa : mesa de marmol. (1 teuapal mesa)

tehuapalli : piedra ancha y grande de sepultura, o losa. (2 Teuapalli) losa,


piedra grande y ancha. (1 teuapalli)

tehuatl : tu. (2) guerra. (1 teuatl)

tehuatl + : guerra o batalla. metaphora. (2 Tlachinolli teuatl) dichoso tu.


(2 Quemmach vel tehuatl)

tehuatzin : vuestra merced, o señoria, o vuestra reuerencia. &c. (2)

tehuayolcatia, nino : emparentarse. (1 nino, teuayulcatia) contraer parentesco.


(1 nino, teuayolcatia)

tehuayolqui : deudo o pariente de otro. (2 Teuayulqui)

tehuazomani : dessollado assi. (1 teuaçumani)

tehuecahuani : el que detiene a otros. (2 Teuecauani) tardador de otro. (1


teuecauani)

tehuecapanoani : enxalçador. (1 teuecapanoani)

tehuecapanoliztli : engrandecimiénto. (1 teuecapanoliztli) enxalçamiento tal.


(1 teuecapanoliztli) glorificacion tal. (1 teuecapanoliztli) esclarecimiento. (1
teuecapanoliztli) engradecimiento o sublimidad del que es sublimado de otros. (2
Teuecapanoliztli)

tehuecauh : tardadora cosa. (1 teuecauh)

tehuehuetzquitiani : donoso. (1 teueuetzquitiani) idem. (Teuetzquiti: cosa


donosa que haze reyr, o chocarrero o dezidor.) (2 Teueuetzquitiani)

tehuehuetzquitiliztica : donosamente. (1 teueuetzquitiliztica)

tehuehuetzquitiliztli : donaire o chiste. (2 Teueuetzquitiliztli)

tehuellamachti : aplazedor. (1 teuellamachti) aplazible cosa. (1 teuellamachti)


agradable cosa assi. (1 teuellamachti) cosa agradable, y que da có[n]tento (2
Teuellamachti)
tehuellamachtiani : hazedor assi. (1 teuellamachtiani) complazedor tal. (1
teuellamachtiani)

tehuellamachtican : deleitoso lugar. (1 teuellamachtican) lugar deleytoso y


aplazible. (2 Teuellamachtican)

tehuellamachtiliztica : aplaziblemente. (1 teuellamachtiliztica) agradablemente.


(1 teuellamachtiliztica)

tehuellamachtiliztli : complazimiento assi. (1 teuellamachtiliztli) aplazimiento


assi. (1 teuellamachtiliztli) agradamiento tal. (1 teuellamachtiliztli)
conté[n]tamiento y plazer que se da a otro. (2 Teuellamachtiliztli)

tehuelnemiti : saludable cosa. (1 teuelnemiti) cosa vtil y prouechosa ala vida


humana. (2 Teuelnemiti)

tehuelnemitiani : saludable cosa. (1 teuelnemitiani) idem. (Teuelnemiti: cosa


vtil y prouechosa ala vida humana.) (2 Teuelnemitiani)

tehueltiuh : ermana mayor. (1 teueltiuh) hermana mayor. (2 Teueltiuh)

tehuelyollotiani : fiel cosa de quien confiamos. (1 teuelyollotiani.) fiador


desta manera. (1 teuelyollotiani)

tehuelyollotica : lealmente. (1 teuelyollotica)

tehuelyollotiliztli + : ynfiel de quien no se fia. (1 amo teuelyollotiliztli)

tehuetzquiti : donoso. (1 teuetzquiti) cosa donosa que haze reyr, o chocarrero


o dezidor. (2 Teuetzquiti)

tehuetzquitiliztli : donayre. (1 teuetzquitiliztli)

tehuexcaitoani : maldiziente assi. (1 teuexcaitoani) murmurador, o blosfemador.


(2 Teuexcaitoani)

tehuexcaitoliztli : maldicion tal. (1 teuexcaytoliztli) murmuracion tal. (2


Teuexcaitoliztli)

tehuexiuh : consuegro o consuegra. (1 teuexiuh) consuegro o consuegra. (2


Teuexiuh)

tehuia, nitla : dar golpes có[n] piedra, pisar có[n] pison, o bruñir má[n]tas,
papel o cosa assi. p: onitlateui. (2 Teuia, nitla) martillar. (1 nitla, teuia)
pisar con pison. (1 nitla, teuia)

tehuic : contra alguno. (1 teuic) fauorecer socorriendo a otro en algun


peligro. (1 teuic) hazia. (1 teuic) hazia alguno, o otra con otro. (2 Teuic)

tehuic + : encargar la conciencia a otro. (1 yc teuic ninoquixtia)


tehuic +, nino : hazerse dela vanda de alguno. prete: teuic oninoquetz. (2 Quetza
teuic, nino)

tehuic ehualiztli : encuentro assi. (1 teuic eualiztli) hartura con hastio. (1


teuic eualiztli) é[m]palagamié[n]to. s. el acto de é[m]palagar y dar en rostro la
comida al enfermo poniendole asco, o el acto de apechugar y arremeteter vno contra
otro, o de desacatar a alguno (2 Teuic eualiztli) ayuda assi. (1 teuic eualiztli)
leuantamiento tal. (1 teuic eualiztli) apechugamiento tal. (1 teuic eualiztli)

tehuic ehuani : apechugador. (1 teuic euani) desmandado assi. (1 teuic euani)

tehuic euhqui : leuantado assi. (1 teuic euhqui)

tehuic moquetzani : vanderizo, o comunero. (2 Teuic moquetzani) ayudador tal.


(1 teuic moquetzani)

tehuic n, cua : apechugar con otro. (1 teuic n, cua)

tehuic n, ehua : saltar contra alguno. (1 teuic n, eua)

tehuic nehua : desacatar a otro, o apechugar y arremeter contra otro. pre: teuic
oneuac. (2 Teuic neua) leuantarse contra otro. (1 teuic neua) desmándarse o
d[e]scomedirse. (1 teuic neua)

tehuic nequetzaliztli : el acto de hazerse del vando de otro. (2 Teuic


nequetzaliztli) ayuda assi. (1 teuic nequetzaliztli)

tehuic nic, tlalia : poner éncóntrario. (1 teuic nic, tlalia)

tehuic nimixtelquetza : empacho auer de otro. (1 teuic nimixtelquetza)

tehuic ninixtelquetza : tener empacho de otros. pre: teuic oninixtelquetz. (2 Teuic


ninixtelquetza)

tehuic nino quetza : ayudar a otro haziendose de su vando. (1 teuic nino quetza)

tehuic ninoquetza : hazerse dela vanda de otro. pre: teuic oninoquetz. (2 Teuic
ninoquetza) acostarse ala parte de alguna persona. (1 teuic ninoquetza) hazerse
del vando contrario. (1 teuic ninoquetza)

tehuic ninoquixtia : hazer el deuer con alguno, auisandolo, o corrigiendolo, o


hazer conel lo q[ue] la consciencia medita. pre: teuic oninoquixti. (2 Teuic
ninoquixtia) descargar mi cónsciéncia cónalguno, haziéndo lo q[ue] soy obligado.
(1 teuic ninoquixtia)

tehuic nitla, cuania : mouer hazer otra cosa. (1 teuic nitla, quania)

tehuic nitlanextia : luzir hazia otra cosa; y assi delos de mas. (1 teuic
nitlanextia)

tehuic temecapal : esclauo de alguno. metapho. (2 Teuic temecapal)

tehuica temama : el que gouierna, o rije a otros. pre: oteuicac otemama. (2 Teuica
temama)

tehuicaliztli : el acto de acompañar a otro en camino. (2 Teuicaliztli)


acompañamiento assi. (1 teuicaliztli) seguimiento assi. (1 teuicaliztli)

tehuicaltia, nic : hazer que lleue alguno a otro consigo. (1 nic, teuicaltia)
tehuicaltia, nino : seguir, o imitar al vulgo, hazié[n]do loque los otros
hazen. metaphor. o hazer y procurar que otros me lleuen contigo ensu compañia.
pre: oninoteuicalti. (2 Teuicaltia, nino) abulto hazer algo, figuiendo la
multitud. (1 nino, teuicaltia)
tehuicaltitinemiliztli : acompañamiento assi. (1 teuicaltitinemiliztli)

tehuicani : acompañador tal. (1 teuicani) seguidor tal. (1 teuicani) el que


suele acompañar, o yr con otro. (2 Teuicani)

tehuicatinemiliztli : acompañamiento assi. (1 teuicatinemiliztli) acompañamiento


assi. (1 teuicatinemiliztli) el acto de acompañar a otro assi. (2
Teuicatinemiliztli)

tehuicatinemini : acompañador tal. (1 teuicatinemini) acompañador tal. (1


teuicatinemini) acompañador desta manera. (2 Teuicatinemini)

tehuicn + : lo mismo es q[ue] tecaneua. pre: oteuic neuh. (2 Eua, teuicn)

tehuicnehua : encontrarse peleando. (1 teuicneua)

tehuicpa : contra alguno. (1 teuicpa) hazia. (1 teuicpa) hazia alguno, o contra


alguno. (2 Teuicpa)

tehuicpa ehualiztli : leuantamiento tal. (1 teuícpa eualiztli) el acto d[e]


desacatar a otro, y de sele atreuer y desuergonçar, o de sehazer del vando de
otro. (2 Teuicpa eualiztli)

tehuicpa ehuani : ayudador tal. (1 teuicpa euani) vanderizo. (2 Teuicpa euani)

tehuicpa euhqui : leuantado assi. (1 teuicpa euhqui)

tehuicpa n, ehua : leuantarse contra otro. (1 teuicpa n, eua)

tehuicpa nehua : ayudar a otro haziendose de su vando. (1 teuicpa neua) hazerse


del vando de otro, atreuerse y desuergonçarse. pre: teuicpa oneuac. (2 Teuicpa
neua)

tehuicpa nemat canemiliztli : recelo assi. (1 teuicpa nemat canemiliztli)

tehuicpa nematiliztli : recelo assi. (1 teuicpa nematiliztli)

tehuicpa ni, choloa : saltar hazia otra cosa. (1 teuicpa ni, choloa)

tehuicpa nin, imatcanemi : recelarse sospechando. (1 teuicpa nin, imatcanemi)

tehuicpa ninoquetza : acostarse ala parte de alguna persona. (1 teuicpa


ninoquetza) hazerse del vando de otro, o fauorecer a alguno. pr: teuicpa
oninoquetz. (2 Teuicpa ninoquetza)

tehuicpa tlatoliztli : habla en esta manera. (1 teuicpa tlatoliztli)

tehuicpani, tlatoa : hablar contra otro. (1 teuicpani, tlatoa)

tehuicpanite + : hazer guerra alos enemigos de mis amigos. p: teuicpa


oniteyaochiuh. (2 Yaochiua, teuicpanite)

tehuie : escasso. (1 teuye)

tehuie + : franco liberal. (1 amo teuye)


tehuiehuacati, ni : escasso ser. (1 ni, teuyeuacati)

tehuihuicaliztli : seguimiento tal. (1 teuiuicaliztli)

tehuihuicani : seguidor eñfta manera. (1 teuiuicani)

tehuihuicatinemi : seguidor eñfta manera. (1 teuiuicatinemi)

tehuihuicatinemiliztli : seguimiento tal. (1 teuiuicatinemiliztli)

tehuihuitequilizmachiyotl : señal de golpe o de açote. (1


teuiuitequilizmachiyotl) señal de golpe, o de açote enla carne. (2
Teuiuitequilizmachiotl)

tehuihuitequiliztli : apaleamiento. (1 teuiuitequiliztli)

tehuihuitequini : apaleador. (1 teuiuitequini)

tehuihuitztla : fragosa cosa aspera de piedras. (1 teuiuitztla) idem.


(Teuitztla: pedregal de piedras agudas.) (2 Teuiuitztla)

tehuihuixcatilia : cosa que enflaquece y haze temblar. (2 Teuiuixcatilia)

tehuihuixo : mecedor tal. (1 teuiuixo)

tehuihuixoani : mecedor tal. (1 teuiuixoani)

tehuilacachiuhcayotl : redóndez assi. (1 teuilacachiuhcayotl) redondez de cosa


redonda assi como de rodela, o luna. &c. (2 Teuilacachiuhcayotl)

tehuilacachoa, mo : ahocinarse el rio. preterito: omoteuilacacho. (2


Moteuilacachoa) ahocinar se el rio. (1 mo, teuilacachoa)
tehuilacachoa, nino : dar bueltas al derredor. pr: oninoteuilacacho. (2
Teuilacachoa, nino) bueltas dar en pie al derredor. (1 nino, teuilacachoa)
remolinarse. (1 nino, teuilacachoa) dar bueltas al derredor. (1 nino,
teuilacachoa)
tehuilacachoa, nitla : redondear algo. pre: onitlateuilacacho. (2 Teuilacachoa,
nitla) redondear algo. (1 nitla, teuilacachoa)

tehuilacachtic : circulo redondo. (1 teuilacachtic) cerco o cosa redonda como


luna. (1 teuilacachtic) redondo como mesa redonda. (1 teuilacachtic) cosa
redonda como rodela. &c. (2 Teuilacachtic)

tehuilo axixtecomatl : orinal. (1 teuilo axixtecomatl)

tehuiloaxixtecomatl : orinal. (2 Teuiloaxixtecomatl)

tehuilocachiuhqui : vidriero. (2 Teuilocachiuhqui)

tehuilocaxchiuhqui : vidriero. (1 teuilocaxchiuhqui)

tehuilocaxitl : copa de vidrio. (1 teuilocaxitl) vaso de vidrio. (2


Teuilocaxitl)

tehuilocaxitl + : vidrio o vidro. (1 castillan teuilocaxitl)


tehuiloixtli : antojos para ver. (1 teuiloixtli) antojo para ver mejor. (2
Teuiloixtli)

tehuilotecomatl : vidrio o vidro. (1 teuilotecomatl) redoma de vidrio. (1


teuilotecomatl) vaso de vidrio, o redoma. (2 Teuilotecomatl)

tehuiloteconchiuhqui : vidriero. (1 teuiloteconchiuhqui) vidriero. (2


Teuiloteconchiuhqui)

tehuilotic : clara cosa trasparente. (1 teuilotic) christalina cosa


trasparente. (1 teuilotic) cosa trasparente, assi como cristal, esmeralda. &c. (2
Teuilotic)

tehuilotl : veril o cristal. (1 teuilotl) christal. (1 teuilutl) cristal, o


vidrio. (2 Teuilotl)

tehuilotl + : ventosaque echán al enfermo. (1 techichinqui teuilotl)

tehuiltic : clara cosa trasparente. (1 teuiltic) cosa clara y trasparente. (2


Teuiltic)

tehuilticayotl : claridad assi. (1 teuilticayotl) claridad de cosa trasparente.


(2 Teuilticayotl)

tehuiquehualiztli : empalagamiento. (1 teuiqueualiztli)

tehuitecca palaxtli : llaga de herida de espada o de palo. (1 teuitecca palaxtli)

tehuitequilizmachtiliztli : esgrima. (1 teuitequilizmachtiliztli) el acto, o


exercicio de enseñar a esgremir. (2 Teuitequilizmachtiliztli)

tehuitequiliztli : herida de cuchillada. (1 teuitequiliztli) cuchillada. (1


teuitequiliztli) hostigamiento. (1 teuitequiliztli) herida de cuchillada, o el
acto de dar cuchillada a otro, o golpe. (2 Teuitequiliztli)

tehuitznanahuati : buuoso assi. (1 teuitznanauati) buboso de bubas grandes y


largas. (2 Teuitznanauati)
tehuitznanahuati, ni : buuas tener assi. (1 ni, teuitznanauati)

tehuitznanahuatl : buuas largas. (1 teuitznanauatl) bubas largas y grandes.


(2 Teuitznanauatl)

tehuitztla : aspero y pedregoso camino. (1 teuitztla) pedregal de piedras


agudas. (2 Teuitztla)

tehuiutica tepacho : abad prelado o dignidad. (1 teuyutica tepacho)

teicaliliztli : combate assi. (1) lo mesmo es que teyaochiualiztli. (2)

teicalini : combatidor. (1) guerreador. (1) batallador. (2)

teicalqui : combatidor. (1)

teicampa : detras de alguno. (1) detras de alguno, o ensu ausencia. (2)

teicampahuitiuh : çabullidor. (1 teicampauitiuh.)


teicanito : murmurador. (2)

teicanitoa, nite : detraer, o murmurar de otros. prete: oniteteicanito. (2)

teicanitoani : murmurador. (2)

teicanitoliztli : murmuracion. (2)

teiccauh : ermano menor. (1) hermano menor. (2)

teichichihualiztli : afeitamiento assi. (1 teichichiualiztli)

teichichihuani : afeitador tal. (1 teichichiuani)

teichpoch : hija. (1 teichpuch) hija de alguno, o de alguna. (2 Teichpuch)

teichtacamecauh : manceba de casado. (1) manceba de soltero. (2)

teichtacamicti + : cossario. (2 Acalco teichtacamicti)

teichtacamictia + : idé[m]. (2 Acalco teichtacamictia)

teichtacamictia, + : cossario. (1 acalco teichtacamictia, acalco tenamovani)

teichtacamictiani : ladron publico. (1) matador tal. (1) salteador que mata.
(2)

teichtacamictiani + : idem. (Acalco teichtacamictia: idé[m].) (2 Acalco


teichtacamictiani)

teichtacamictiliztli : salteamiento assi. (2)

teichtacatlaxtlahuiani : cohechador de juez. (2 Teichtacatlaxtlauiani)

teichtacatlaxtlahuiliztli : cohecho assi. (1 teichtacatlaxtlauiliztli) cohecho.


(2 Teichtacatlaxtlauiliztli)

teicihuiliztli : priesa que se da alos que trabajan. (2 Teiciuiliztli)

teicihuitiani : aguijador. (1 teiciuitiani) fauorecedor assi. (1 teiciuitiani)


el que aguija y da prieta alos otros. (2 Teiciuitiani)

teicihuitiliztli : quexura priesa. (1 teiciuitiliztli) ynstancia priessa. (1


teiciuitiliztli)

teicneliani : galardonador assi. (1) hazedor assi. (1) bien hechor. (1) bien
hechor. (2)

teicneliliz amatlacuiloli : libramiento de dineros, o de cosa semejante. (2)

teicneliliz amatlacuilolli : libramiento de dineros. (1)

teicnelilizotl : liberalidad, o franqueza. (2 Teicneliliçotl)

teicneliliztica : francamente. (1) liberal y francamente. (2)


teicneliliztli : galardon de seruicio. (1) yndulgencia del papa. (1) merced por
misericordia. (1) escusacion por priuilegio. (1) recompensacion. (1) esencion.
(1) beneficio assi. (1) beneficio hecho a otro. (2)

teicnelilizzotl : franqueza por priuilegio. (1 teicnelilizçotl)

teicnelilli : premio galardon dela buena obra. (1) galardon tal o


remuneracion. (1) idem. (Teicneliliztli: beneficio hecho a otro.) (2)

teicnelilmatini : agradecedor. (1) agradecido. (2)

teicnelilmatqui : agradecedor. (1) idem. (Teicnelilmatini: agradecido.) (2)

teicneliloni : preuilegio ley para vno. (1) priuilegio. (2)

teicneliqui : hazedor assi. (1)

teicniuh : compañero. (1) amigo. (1) amigable cosa. (1) conuersable. (1)
amigo de todos. (2)

teicniuh + : esquiua persona. (1 amo teicniuh) esquiua persona. (1 acan


teicniuh) familiar cosa. (1 cenca teycniuh) esquiua e inconuersable persona. (2
Acan teicniuh)

teicniuhtia : el que haze amigos a algunos. (2)

teicniuhtiani : hazedor tal. (1) idem. (Teicniuhtia: el que haze amigos a


algunos.) (2)

teicniuhtiliztli : el acto de hazer amigos a otros. (2)

teicniuhtlaliztli : pacificacion tal. (1) amistad que hazen, o tratan algunos


entre los que estan enemistados. (2)

teicniuhtlaltiliztli : medianeria tal. (1)

teicniuhtlani : pacifico, hazedor de paz. (1) hazedor tal. (1) pacificador, o


el que haze amigos alos que estan reñidos. (2)

teicniuhyotl + : esquiuidad assi. (1 acan teicniuhyotl)

teicnocahualiztli : orfandad. (1 teicnocaualiztli) orfandady desamparo del que


queda huerfano y desamparado. (2 Teicnocaualiztli)

teicnocahuani : el que dexa al huerfano desamparado. (2 Teicnocauani)

teicnoittaliztica : piadosamente. (1) piadosamente. (2)

teicnoittaliztli : merced por misericordia. (1) benignidad. (1)


misericordia. (1) piedad clemencia o misericordia. (1) clemencia. (1) manzilla
por misericordia. (1) piedad o compassion. (2)

teicnoittani : benigno. (1) misericordioso. (1) piadoso. (1) clemente. (1)


piadoso. (2)

teicnoittani + : ynhumano sin caridad. (1 amo teicnoittani)


teicnomatiliztli : piedad. (2)

teicnomatini : piadoso. (1) piadoso. (2)

teicnonemachiliztli : humildad assi. (1) abatimiento tal. (1)

teicnonemachitiliztli : humillacion assi. (1 teycnonemachitiliztli)

teicnotecaliztli : humillacion assi. (1) humillacion del que es de otro


humillado. (2)

teicnotililiztli : menoscabo o mengua. (1) empobrecimiénto. (1)

teicnotlacatililiztli : empobrecimiénto. (1)

teicnotlacatiliztli : pobreza y maltratamié[n]to del que es maltratado de otros.


(2)

teicnotlamachti : dolorosa cosa, que pone compassion. (1) cosa que da mucho
trabajo y aflicion. (2)

teicnotlamachtiani : entristecedor. (1) idem. (Teicnotlamachti: cosa que da


mucho trabajo y aflicion.) (2)

teicnotlamachtiliztli : entristecimiento. (1) aflicion o trabajo que se da aotro.


(2)

teicnotlatlauhtiliztli : ruego al mayor. (1) humilde supplicacion. (2)

teicnoyohualti : dolorosa cosa, que pone compassion. (1 teycnoyoualti) el que


pone lastima y da materia de compassion a otros. (2 Teicnoyoualti)

teicopilhui : guiñador tal. (1)

teicpac + : ofenssa. (1 teixco teicpac eualiztli) idem. prete: teixco


teicpac oneuac. (Teixco neua: descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre:
oteixconeuac.) (2 Teixco teicpac neua) idem. preteri: teixco teicpac oninen.
(Teixco teicpac neua: idem. prete: teixco teicpac oneuac. (Teixco neua:
descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre: oteixconeuac.)) (2 Teixco teicpac
ninemi) ofenssa. (1 teixco teicpac nemiliztli) ofender. (1 teixco teicpac
ninemi) ofendedor. (1 teixco teicpac nemini) ofendedor. (1 teixco teicpac euani)
teicpac +, nite : ofender. (1 nite, yolitlacoa teixco teicpac n, eua)

teicu : ermana menor. (1) hermana menor. (2)

teicu + : hijo, o hija tercera. (2 Tlaco teicu)

teicuaniani : deponedor assi. (1 teiquaniani)

teicuaniani + : deponedor assi. (1 chico teiquaniani)

teicuaniliztli : depos[]icion tal. (1 teiquaniliztli) deposicion, o priuacion de


oficio, o de señorio. (2 Teiquaniliztli)

teicuaniliztli + : depos[]icion tal. (1 chico teiquaniliztli)

teicuton : nieto o nieta dos vezes. (1)


teicxic + : grillos poner a otro. (1 tepuztli teicxic nictetlalilia)

teicxititlan : alos pies de alguno. (1) alos pies de otro. (2)

teicxitlahuiliztli : idem. (Teicxitlaquechiliztli: tráspie o çancadilla.) (2


Teicxitlauiliztli)

teicxitlan : alos pies de alguno. (1) idem. (Teicxititlan: alos pies de


otro.) (2)

teicxitlanuiliztli : çancadilla tal. (1) traspie enla lucha. (1)

teicxitlaquechililiztli : çancadilla tal. (1) traspie enla lucha. (1)

teicxitlaquechiliztli : tráspie o çancadilla. (2)

teicxitoca : el que sigue las pisadas de otro, o el q[ue] va rastreando y


buscando a alguno. preteri: oteicxitocac. (2)

teicxitocaliztica : rastreando o siguiendo las pisadas de otro. (2)

teicxitocani : el q[ue]va rastreando y siguié[n]do las pisadas de alguno. (2)

teicxotlaliztli : menosprecio. (1) desden o menosprecio del que d[e]sprecia a


otro. (2)

teicxotlani : menospreciador. (1) menospreciador con desden. (2)

teihioilochtiliztli : atajamiento tal. (1 teihioylochtiliztli)

teihiomictiliztli : atapamiento assi. (1)

teihiopacho : atapador tal. (1)

teihiopachoani : atapador tal. (1)

teihiotzacuani : atapador tal. (1 teihiotzaquani)

teihiyomictiani : atapador tal. (1 teyhiomictiani)

teihiyopacholiztli : atapamiento assi. (1 teyhiopacholiztli)

teihiyotiliztli : dolencia tal. (1 teyhiotiliztli)

teihiyotzacu : atapador tal. (1 teyhiotzacu)

teihiyotzacualiztli : emmudecimiento. (1 teyhiyotzaqualiztli)

teihua, nite : embiar a otro a alguna parte. preter: oniteiua. (2 Teiua, nite)

teihua +, ni : embiar otravez. (1 occepa niteiua) embiar adelante. (1 achto


niteiua) embiar otravez. (1 yenocuel niteiua)

teihualiztli : despedimiento tal. (1 teiualiztli) despedimiento del que es de


otro despedido y echado de casa. (2 Teiualiztli)
teihuani : despedidor assi. (1 teiuani) despachador tal. (1 teiuani)

teilacatzcotonaliztli : pecilgo. (1 teylacatzcotonaliztli)

teilhuia, nic : idem. o descubrir secreto. preteri: onicteilhui. (Teilhuia,


nite: acusar a otro, dando quexa contra el. prete: oniteteilhui.) (2) descobrir
el secreto deotro. (1)
teilhuia, nino : quexarse ala justicia. preteri: oninoteilhui. (2) denunciar de
otro ante la justicia. (1) pleitear. (1)
teilhuia, nite : acusar a otro, dando quexa contra el. prete: oniteteilhui. (2)
acusar en juizio. (1)

teilhuia + : reclamar de agrauio. (1 occeppa nino, teilhuia)


teilhuia +, nino : reclamar ante la justicia. preteri: occeppa oninoteilhui.
(2 Occeppa ninoteilhuia)

teilhuilcotona, nite : atajar pleitos. (1)

teilnamiconi : mencion. (1) cosa para acordarse, y tener memoria de alguna


persona. (2)

teilnamiquiliztli : mencion. (1) recordacion o memoria que de otro se tiene.


(2)

teilochtiliztli : resistencia. (1 teylochtiliztli)

teiloia, nino : querellarse. (1 nino, teiluhia)

teilpi : carcelero. (1) el que prende o encarcela a otro. (2)

teilpil callapixqui : alcalde de cartel. (2)

teilpilcallapixqui : alcaide de carcel. (1)

teilpiliztli : prendimiento. (1 teylpiliztli) prendimiento tal. (2)

teilpiloyan : carcel. (1) encarcelar a otro. (1) carcel. (2)

teilpiloyan nite, calaquia : echar en la carcel. (1)

teilpiloyan nitetlalia : echar en la carcel. (1)

teilpiloyan tetlaliliztli : encarcelamiento. (1)

teilpiloyan tlapixqui : carcelero. (1) carcelero. (2)

teilpiloyan tlatlalilli : encarcelado. (1 teilpiloyá[n] tlatlalilli)

teilpiloyanni teteca : echar en la carcel. (1)

teilpiyani : idem. (Teilpi: el que prende o encarcela a otro.) (2 Teilpiani)

teimacaci : temeroso. (2)

teimacacini : temeroso. (1) idem. (Teimacaci: temeroso.) (2)

teimacaxiliztica : temerosamente, o con temor y miedo de otros. (2)


teimacaxiliztli : temor. (1 teymacaxiliztli) temor que de otro setiene. (2)

teini : quebrarse el borde del vaso. (1) quebrarse algun vaso, saltando con
ruydo algun pedaço del. (2)

teinia, nitla : quebrar vaso desta manera. preter: onitlateini. (2) quebrar o
quebrantar como ollas, vasos, tablas o piedras. (1)

teiniliztli : ruydo de cosas quebradas de barro. (1)

teiquehuillotlaliztli : ligadura assi. (1 teyqueuillotlaliztli)

teitec : dentro de alguno. (1) dentro, o enlo interior delhombre. (2)

teitec = : = teitic (2 teitec)

teitec acic : entrañable cosa. (1) cosa que se siente mucho y llega alas
entrañas. preterito: oteitec acic. y toma se in bonam & malam partem. (2)

teitec acic = : = teitic acic (2 teitec acic) = acic + (2 teitec acic)

teitec ya : entrañable cosa. (1) idem. pret: teitec oya. (Teitec acic: cosa que
se siente mucho y llega alas entrañas. preterito: oteitec acic. y toma se in bonam
& malam partem.) (2)

teitec ya = : = teitic ya (2 teitec ya) = ya + (2 teitec ya)

teitetiani : empreñador. (1) el que empreña muger. (2)

teithuicanequi + : hazer como que no lo veo. (1 amo nino, teithuicanequi)

teitic : dentro de alguno. (1) lo mesmo es que teitec. (2)

teitic + : consideracion tal. (1 teitic nenotzaliztli teitic ontemoliztli)

teitic acic : lo mesmo es que teitec acic. (2)

teitic motlali : concebido. (1) concebido enel vientre. preterit: oteitic


motlali. (2)

teitic necocoliztli : dolencia tal. (1) dolor de tripas. (2)

teitic nemi atonahuiztli : ciciones. (1 teitic nemi atunauiztli) ciciones. (2


Teitic nemi atonauiztli)

teitic nenonotzaliztli : consideracion, o meditació[n] interior. (2)

teitic nenotzaliztli teitic ontemoliztli : consideracion tal. (1)

teitic netlaliliztli : concepcion. (1) concep[c]ion dela criatura enel vientre.


(2)

teitic nitlachia : saber o entender lo que otro tiene o trata dentro de si, o
interiormente. (1)
teitic nontlachia : entender o alcançar los pensamientos y consciencia de otro.
(1) conocer, o alcançar asaber lo q[ue] otro piensa. prete: teitic onontlachix.
(2)

teitic nontlamati : saber o entender lo que otro tiene o trata dentro de si, o
interiormente. (1) entender o alcançar los pensamientos y consciencia de otro.
(1)

teitic ontemoliztli : consideracion o meditacion profunda. (2)

teitic ya : lo mesmo es que teitec ya. (2) entrañable cosa. (1)

teiticacic : entrañable cosa. (1)

teiticcalaquiliztli + : dolencia tal. (1 cecuiztli teiticcalaquiliztli)

teiticpa : delo interior del hombre. y es de saber que todos estos de teitec, se
pueden dezir tambien por los de teitec. (2) dedentro de alguno o delo interior
delas entrañas. (1)

teitlacoliztli : daño hecho a otro. (2) lision assi. (1)

teitoliztli : encartamiento. (2) encartacion o encartamiento. (1) habla en


esta manera. (1)

teitoliztli + : fama con mucha honra. (1 vey teitoliztli) fama mala. (1 aqualli
teitoliztli)

teitotiani : hazedor tal. (1)

teitotiqui : hazedor tal. (1)

teitqui + : abad prelado o dignidad. (1 teoyotica teitqui temama)

teitquiliztli : regimiento. (1) gouernacion. (1)

teitquini : gouernador. (1)

teitquitihuetziliztli : cayda enel suelo delque cae juntamente con otro. (2


Teitquitiuetziliztli) cayda del que arremete y apechuga con otro. (1
teitquitiuetziliztli)

teitta + : desacatar. (1 atleipan ni, teitta) sortear, echar suertes con


cordeles o mayz. (1 atlan ni teitta) mirar de arriba abaxo. (1 tlalchipa ni,
teitta) menospreciador. (1 atleipan teitta) esquiua persona. (1 ayel teitta)

teittac + : desacatador. (1 atleipan teittac)

teittaliztica + : con menosprecio. aduerb. (2 Atleipá[n] teittaliztica)


menospreciando; aduerbio. (1 atleipan teittaliztica)

teittaliztli : vista. (1)

teittaliztli + : menosprecio. (1 atleipan teittaliztli) esquiuidad assi. (1 ayel


teittaliztli) desden. (1 atleipan teittaliztli) sorteamiento assi. (1 atlan
teittaliztli) agoreamiento assi. (1 atlan teittaliztli) agoreamiento assi. (2
Atlan teittaliztli) desprecio, o menospreio. (2 Atleipá[n] teittaliztli)
adiuinacion assi. (1 atlan teittaliztli) desacato tal. (1 atle ipan teittaliztli)
alcance de cuenta. (1 aiuh teittaliztli)

teittalizzotl + : ynfamia. (1 aoctle ypan teittalizçotl)

teittaloyan : miradero, lugar de donde miramos. (1) miradero, lugar de donde


miramos. (1)

teittani + : hechizero que mira en agua. (1 atlan teittani) despreciador, que


no estima ni haze caso de nadie. (2 Atleipan teittani) el que agotea en agua. (2
Atlan teittani) aborrecedor. (2 Ayel teittani) adiuino tal. (1 atlan teittani)
desacatador. (1 atleipan teittani) aborrecedor tal. (1 ayel teittani)

teittitia, nino : hazer que me vean todos. (1)


teittitia, nite : mostrar o dar a conocer a otros alguna persona. pre:
oniteteittiti. (2) dar a conocer a otro. (1) clarificar o alabar a alguno
delante de otros. (1)

teittitia +, mo : fantasma q[ue] aparece denoche. (2 Youac moteittitia)


vision que parece de noche. (1 youac moteittitia)
teittitia +, nic : idem. p: icnoyotl onicteittiti. (Icnoyotl nictecuitia:
hazer pobre a otro, o priuarle de alguna cosa. pre: icnoyotl onictecuiti) (2
Icnoyotl nicteittitia) despojar o priuar aotro de quanto tiene. pre: iuhcayotl
onicteittiti. (2 Iuhcayotl nicteittitia) afligir o fatigar a otro. (1 cococ
teopouhqui nicteittitia)

teittitiliztli + : empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui teittitiliztli)

teitzminaliztli : sangria. (2) sangria. (1 teytzminaliztli)

teitzminaloni : lanceta para sangrar. (2) sangradera lanceta. (1 teytzminaloni)


lanceta de sangrador. (1)

teitzminani : sangrador. (2) sangrador. (1 teytzminani)

teitzminqui : idem. (Teitzminani: sangrador.) (2) sangrador. (1


teytzmí[n]qui)

teitztica + : distante. (1 vecapa teitztica)

teix : mensajero. (1)

teixcapani : el que da bofeton a otro. (2)

teixcapaniani : dador de bofeton. (1)

teixcapaniani, teixtecapaniani : abofeteador. (1)

teixcapaniliztli : bofetada que se da a otro. (2) bofetada. (1)

teixcehuiliztica : confundidamente desta manera. (1 teixceuiliztica)

teixcehuiliztli : confussion tal. (1 teixceuiliztli)

teixco + : descomedirse con alguno, yendose se ala cara. preterito: oteixco


neuac. (2 Neua, teixco)
teixco +, nite : ofender. (1 nite, yolitlacoa teixco teicpac n, eua)
teixco ehualiztli : acometimiento, descomedimié[n]to, o atreuimiento. (2 Teixco
eualiztli)

teixco ehuani : descomedido y atreuido que se viene ala cara. (2 Teixco euani)
desmandado assi. (1 teixco euani)

teixco nehua : descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre: oteixconeuac. (2
Teixco neua)

teixco teicpac ehualiztli : ofenssa. (1 teixco teicpac eualiztli)

teixco teicpac ehuani : ofendedor. (1 teixco teicpac euani)

teixco teicpac nehua : idem. prete: teixco teicpac oneuac. (Teixco neua:
descomedirse con otro, yendosele ala cara. pre: oteixconeuac.) (2 Teixco teicpac
neua)

teixco teicpac nemiliztli : ofenssa. (1)

teixco teicpac nemini : ofendedor. (1)

teixco teicpac ninemi : idem. preteri: teixco teicpac oninen. (Teixco teicpac
neua: idem. prete: teixco teicpac oneuac. (Teixco neua: descomedirse con otro,
yendosele ala cara. pre: oteixconeuac.)) (2) ofender. (1)

teixcohuan teaxca : hazienda propria o particular de alguno. (2 Teixcovan


teaxca)

teixcomaquiliztica : afrentosamente, ydiziendo a otro sus defectos enla cara.


(2) afrentadamente assi. (1)

teixcomaquiliztli : afrenta desta manera. (2) afrenta tal. (1)

teixconehua : desmándarse o d[e]scomedirse. (1 teixconeua)

teixcoyan teaxca : propria cosa. (1 teixcoyá[n] teaxca)

teixcuacua : contencioso assi. (1 teixquaqua)

teixcuacuani : contencioso assi. (1 teixquaquani)

teixcuamol : noble de linaje. metapho. (2 Teixquamul) generoso de buen


linage. (1 teixquamul)

teixcuani : brauo hombre que arremete como leon. (2 Teixquani)

teixcuecuechilhui : guiñador tal. (1)

teixcuecuetlanaliztica : aempuxones. (1)

teixcuepaliztica : engañosamente, o embaucando y haziendo trampantojos a otro.


(2) engañosamente assi. (1)

teixcuepaliztlacohualoni : moneda falsa. (1 teixcuepaliztlacoualoni)


teixcuepaliztli : falsedad assi. (1) juego de passa passa. (1) engaño, o
embaucamiento tal. (2) embaucamiento. (1) embaimiento. (1) engaño tal. (1)
ypocresia. (1)

teixcuepani : enbaydor. (1) ypocrita simulador. (1) falsa cosa que engaña.
(1) embaucador. (1) engañador o embaucador, burlador o hechizero. (2)
hechizero. (1) embaidor. (1) engañador o cauteloso assi. (1)

teixcuepani propheta : falso propheta. (1)

teixcuepanime : engañadores desta manera. (2)

teixcuetlanaliztica : aempellones o aempuxones aduerbio. (2) empuxando. (1)

teixcuetlanaliztica = : = teixcuetlanaltiliztica (2 teixcuetlanaliztica)

teixcuetlanaltiani : empuxador, que empuxa a otro para hazerle caer en tierra.


(2)

teixcuetlanaltiliztica : lo mesmo es que teixcuetlanaliztica. (2)

teixcuetlanaltiliztli : empuxó[n] o empellon que se da a otro. (2) empuxon. (1)

teixcuitiani : persona que da buen exemplo. (2) edificador tal. (1)

teixelehuiani : cobdiciador de mugeres, o cobdiciadora de varones. (2


Teixeleuiani) cobdiciador tal. (1 teixeleuiani)

teixelehuiliztica : cobdiciando mugeres. &c. (2 Teixeleuiliztica)

teixelehuiliztli : cobdicia tal. (2 Teixeleuiliztli) cobdicia tal. (1


teixeleuiliztli)

teixhuihuan : nietos, o nietas. (2 Teixuiuan) nietos descendientes abaxo. (1


teixuiuan) hijos, hijas y nietos. (1 teixhuiuan)

teixhuihuan + : nietos descendientes. (2 Tepilhuan teixuiuan)

teixhuitiliztli : hinchimiento assi. (1 teixuitiliztli)

teixhuiuh : nieto, o nieta. (2 Teixuiuh) nieto o nieta. (1 teixuiuh) primo, hijo


de hermano. (1 teixuiuh)

teixicquetzaliztica : empuxando madero o cosa assi. (1) aé[m]pellones, o


aempuxones aduerbio. (2) empuxando. (1) aempuxones. (1)

teixicquetzaliztli : empuxon o empellon que se da a otro. (2) empuxon. (1)


empellon o empuxon. (1)

teixicquetzani : empuxador assi. (2)

teixihuintiani : atordidor desta manera. (1 teixiuintiani)

teixihuintiliztli : atordimiento assi. (1 teixiuintiliztli)

teixili + : justar. (1 cauallopan ni, teixili)


teixiliani : alanceador, punçador o aguijoneador (2) aguijoneador. (1)

teixililiztli : aguijoneamiento. (1) herida assi. (1) alanceamiento. (1)

teixililiztli + : justa assi. (1 cauallopan teixililiztli)

teixilini : alanceador. (1)

teixiliztli : lançada que se da otro, puntada, puñalada o estocada. (2)

teixilqui : alanceador. (1)

teiximachtia, nite : dar a conocer al que no es conocido. pre: oniteteiximachti.


(2) dar a conocer a otro. (1) clarificar o alabar a alguno delante de otros. (1)

teiximachtiliztli : exemplo que se da a otros. (2)

teiximatcanenequi + : hazer como que no leconozco. (1 amo nino,


teiximatcanenequi)

teixiptla : vicario que tiene vez de otro. (1) imagé[n] de alguno, sustituto, o
delegado (2) ymagen de alguna cosa. (1) estatua de bulto. (1) assistente. (1)

teixiptla + : lugar teniente del rey o de gouernador o de otra persona puesta


en dignidad. (1 tepatillo teixiptla mochiuhtica)

teixiptla copinaloni : molde de imagen de vaziadizo. (2)

teixiptlacopinaloni : molde vaziadizo de ymagines, o estampa. (1)

teixiptlatiliztli : representacion de aqueste. (2) representacion. (1)

teixiptlatini : representador de persona en farsa. (2) representador. (1)

teixiptlaxinqui : estatuario que las haze. (1)

teixitiani : acceptador de personas. (2) despertador. (1)

teixitocaliztli : el acto de restrear o seguir las pisadas de otro. (2)

teixittaliztica : acceptando persona. (2)

teixittaliztli : acceptacion de personas. (2) aceptacion de personas. (1)

teixittani : aceptador tal. (1)

teixmachtiliztli : exemplo que damos a otro. (1)

teixmamatiloliztlatolli : palabras de lisonja y adulacion. (2)

teixmamauhti : persona abultada y autorizada. (2)

teixmana, ni : escodar o labrar piedras el cantero. pre: oniteixman. (2)


escodar dolar piedras. (1)

teixmanaliztica : afrentando, o afrentosamente. (2)


teixmanaliztli : afrenta que se haze al que en su cara le dizen sus faltas y
defectos. (2)

teixmaniliztica : afrentadamente assi. (1)

teixmaniliztli : afrenta tal. (1)

teixmapiltepilhuiliztli : higa que se da a otro para afrentarle. (2) higa para


afrentar. (1)

teixmauhti : persona abultada y autorizada. (2) autorizada persona. (1)

teixmauhti + : abultado en rostro y persona. (1 timaltic teixmauhti)

teixmauhtiliztli : auctoridad de persona poderoso y abultada. (2) autoridad


de persona. (1)

teixmictiani : cosa que encandila y ciega. (2)

teixmictiliztli : encandilamiento assi. (2)

teixmimicti : cosa que haze perder la vista, assi como la gran claridad. (2)

teixmimictiani : encandilador. (1)

teixmimictiliztli : encandilamiento. (1)

teixmotlaliztli : arrojamiento assi. (1)

teixmotlani : arrojador tal. (1)

teixnahuatiani : despedidor desta manera. (1 teixnauatiani) condenador. (1


teixnauatiani)

teixnahuatiliztli : reproche. (1 teixnauatiliztli) despedimiento o condenacion


del que es condenado. (2 Teixnauatiliztli) despedimiento tal. (1
teixnauatiliztli) condenacion tal. (1 teixnauatiliztli)

teixnamicqui : contrario, o competidor, y aduersario. (2) contencioso assi. (1)


contendedor tal. (1)

teixnamictia, nino : contrariar o contradezir a alguno. (1)

teixnamiqui : idem. (Teixnamicqui: contrario, o competidor, y aduersario.) (2)

teixnamiqui ehecatl : viento contrario, o viento en proa. (2) viento en proa.


(1)

teixnamiquiliztli : contencion tal. (1) competencia o contradicion y


aduersidad. (2) encuentro assi. (1) enemistad. (1) resistencia. (1)

teixnamiquini : contencioso assi. (1) aduersario o contrario. (2) leuantado


assi. (1) contendedor tal. (1)

teixneloani : desconcertador, desbaratador o reboluedor. (2) desordenador. (1)

teixneloliztica : desconcertadamente assi. (2) desordenadamente. (1)


teixneloliztli : desconcierto tal. (2) desorden tal. (1)

teixnempehualti : el que se enoja y riñe, o maltrata a otro sin razon. (2


Teixnempeualti)

teixnempehualtiani : idem. (Teixnempeualti: el que se enoja y riñe, o maltrata


a otro sin razon.) (2 Teixnempeualtiani) acometedor assi. (1 teixnempeualtiani)

teixnempehualtiliztica : afrentando a otro, desta manera. (2


Teixnempeualtiliztica)

teixnempehualtiliztli : maltratamiento tal. (2 Teixnempeualtiliztli) acometimiento


tal. (1 teixnempeualtiliztli)

teixnenehuilia + : dessemejante assi. (1 amo teixneneuilia)

teixpahuia, nino : lo mesmo es que teixpanuia. p: oninoteixpaui. (2 Teixpauia,


nino)
teixpahuia, nite : lo mesmo es que teixpanuia. pr: oniteteixpaui. (2
Teixpauia, nite) denunciar de otro ante la justicia. (1 nite, teixpauia) acusar
en juizio. (1 nite, teixpauia)

teixpahuia, ninquin : lo mesmo es que teixpanuia. preterito: oniquinteixpaui. (2


Teixpauia, ninquin)

teixpampa + : huidor. (1 moyeltiani, teixpampa euani)

teixpampa choloani : huidor assi. (1)

teixpampa chololiztli : huida tal. (1)

teixpampa choloqui : el q[ue] se descabullo y huyo. (2) escapado assi. (1)

teixpampa ehualiztli : huida enesta manera. (1 teixpampa eualiztli)

teixpampa ehuani : huidor assi. (1 teixpampa euani)

teixpampa euhqui : descabullido y huido. (2) escapado assi. (1)

teixpampa motlaloani : huidor assi. (1)

teixpampa n, ehua : huyr delos contrarios, retirandose. (1 teixpampa n, eua)

teixpampa neehua : huir amenudo. (1 teixpampa neeua)

teixpampa nehua : descabullirse, escaparse echando a huir. prete: oteixpampa neuh.


(2 Teixpampa neua) huir como quiera. (1 teixpampa neua) escaparse antes que le
echen mano. (1 teixpampa neua)

teixpampa ni, hualehua : huir de lugar. (1 teixpampa ni, ualeua)

teixpampa nicholoa : huyr delos contrarios, retirandose. (1) escaparse antes


que le echen mano. (1)

teixpampa nino, tlaloa : huyr delos contrarios, retirandose. (1)


teixpampa nino, yeltia : huyr delos contrarios, retirandose. (1)

teixpampa tehua : retirarse enla batalla. preterit: oteixpampa teuhque. (2


Teixpampa teua) descercarse o alçarse el real para retirarse. (1 teixpampa teua)

teixpampa yehualiztli : huida tal. (1 teixpampa yeualiztli)

teixpampanetlaloliztli : huida tal. (1)

teixpan : publicamente. (1) publicamente, o delante de otros. (2) ante alguna


persona. (1) delante de alguno. (1)

teixpan + : manifiestamente. (1 vei teixpan) edificar a otros dandoles buen


exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo. (1 qualli neixcuitilli teixpá[n] nictlalia)
teixpan +, ni : passar sin reuerencia delante de alguna persona digna della.
preterit: teixpan oniquiquiz. (2 Quiquiça teixpan, ni)

teixpan icatializtli : guia por el mesmo guiar. (1 teixpan ycatializtli)

teixpan icatiuh : guia o guiador. (1 teyxpan ycatiuh)

teixpan neci : manifiesto. (1) idem. (Teixpanca: cosa patente y manifiesta a


todos.) (2)

teixpan nexiliztica : manifiestamente. (1)

teixpan nic tlalia huei nictenextilia : manifestar. (1 teixpan nic tlalia vei
nictenextilia)

teixpan nicac : estar delante del señor. (1)

teixpan nicaticac : estar delante del señor. (1 teixpá[n] nicaticac)

teixpan nicatiuh : guiar. (1)

teixpan nictlalia : proponer algo ante otros. (1)

teixpan ninoquetzticac : estar delante del señor. (1 teixpá[n] ninoquetzticac)

teixpan niquimmana : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1)

teixpan niquinnemitia : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1)

teixpan niquinquetza : bannas hazer o diuulgaciones alos que se quieren casar. (1)
hazer las banas y diuulgaciones dellos que se quieren casar. preterito: teixpan
oniquinquetz. (2)

teixpan niquiquiza : passar atreuidamé[n]te y sin reuerencia delante de alguna


persona honrada. prete: teixpan oniquiquiz. (2 Teixpan niquiquiça)

teixpan niquiza : atrauesar delante de alguno. (1 teixpan niquiça)

teixpan nitepinauhtia : empicotar. (1)

teixpan nitequetza : empicotar. (1)

teixpan nonotiuh : guiar. (1)


teixpan onotializtli : guia por el mesmo guiar. (1)

teixpan onotiuh : guia o guiador. (1)

teixpan pilcatmemi : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1)

teixpan quetzalo : los que son manifestados y se hazen sus bannas para se
casar. preterito: oteixpan quetzaloque. (2)

teixpan tlaliliztli : manifestacion, o publicacion de algo. (2)

teixpan tlapinauhtilli : empicotado. (1)

teixpan tlaquetztli : empicotado. (1)

teixpanca : manifiesto. (1 teixpá[n]ca) cosa patente y manifiesta a todos. (2)

teixpanquizani : atrauesador assi. (1 teixpanquiçani)

teixpantic : acaecida cosa assi. (1) cosa que acaecio entiempo de algunas
personas. (2)

teixpantiliztli : publicacion tal. (1)

teixpantlaliliztli : manifestacion. (1)

teixpanuia, nino : quexarse y parecer ante la justicia. prete: oninoteixpanui.


(2)
teixpanuia, nite : dar quexa de otro ante la justicia, o acusarle. prete:
oniteteixpanui. (2)

teixpanuia = : = teixpahuia, ninquin (2 teixpanuia ) = ninquin + (2


teixpanuia )
teixpanuia =, nino : = teixpahuia (2 teixpanuia )
teixpanuia =, nite : = teixpahuia (2 teixpanuia )

teixpanuia, niquin : hazer las bannas, o manifestaciones delos que se quieren


casar. preterito: oniquinteixpanui. (2)

teixpati : medico de ojos. (1) sana ojos. (1) medico que cura los ojos. (2)

teixpatiani : idem. (Teixpati: medico que cura los ojos.) (2)

teixpatilizli : curacion, o la cura que se haze de los ojos. (2)

teixpehualtiani : acometedor assi. (1 teixpeualtiani) renzilloso que comienza


contiendas y bregas. (2 Teixpeualtiani)

teixpehualtiliztli : acometimiento tal. (1 teixpeualtiliztli) ré[n]zilla, o


comié[n]ço de barajas. (2 Teixpeualtiliztli)

teixpetlahuani : descobridor assi. (1 teixpetlauani)

teixpetlauhqui : descobridor assi. (1)


teixpopoyochihualiztica : engañosaménte assi. (1 teixpopoyochiualiztica)
engañosamente desta manera. (1 teixpopoyochiualiztica)

teixpopoyochihualiztli : engaño assi. (1 teixpopoyochiualiztli) engaño, con


que vno engaño a otro. (1 teyxpopoyochiualiztli) engaño y trampantojo. (2
Teixpopoyochiualiztli)

teixpopoyochiuhqui : engañador desta manera. (1) engañador tal. (2)

teixpopoyochiutaliztica : engañosamente y con trampantojos, o sophisterias. (2)

teixpoyahualiztli : encandilamiento. (1 teixpoyaualiztli) encandilamiento, o


ceguedad con que vno ciega a otro. (2 Teixpoyaualiztli)

teixpoyahuani : encandilador. (1 teixpoyauani) encandilador assi. (2


Teixpoyauani)

teixquetzaliztli : elecion. (1) election del que es elegido de otros, y


có[n]stituido en algun officio, o dignidad. (2)

teixquetzani : constituidor tal. (1) eligidor tal. (2)

teixquetzqui : idem. (Teixquetzani: eligidor tal.) (2)

teixteca, ni : escodar, o labrar piedras. preterit: oniteixtecac. (2) escodar


dolar piedras. (1)

teixtecacapaniani : abofeteador. (1)

teixtecapani : abofeteador. (2)

teixtecapaniani : idem. (Teixtecapani: abofeteador.) (2)

teixtecapaniani + : abofeteador. (1 teixcapaniani, teixtecapaniani)

teixtecapaniliztli : bofeton. (2)

teixtecapaniqui : abofeteador. (2)

teixtelolo : ojos de alguno. (2)

teixtelolo pati : medico que cura mal de ojos. (2)

teixtelolopati : medico de ojos. (1) sana ojos. (1)

teixtenacaz : embaxador, o mensajero. metaph. (2)

teixtiliani : el que tiene respecto a otro. (2)

teixtililiztli : reuerencia assi. (1) respecto y reuerencia que se tiene a otro.


(2)

teixtililiztli + : desacato tal. (1 amo teixtililiztli)

teixtla : delante de alguno. (1) delante de algunos, o ensu tiempo. (2)

teixtlaltemiani : cegador desta manera. (1)


teixtlaltemiliztli : ceguera tal. (1)

teixtlaltemiqui : cegador desta manera. (1)

teixtlamachti : ayo oaya. (1) ayo, o aya de alguno. (2)

teixtlamachtiliztli : diciplina o doctrina. (1) doctrina que se enseña. (1)


criança en buenas costumbres. (1) instrucion, o doctrina que se da a otros. (2)

teixtlammana : atreuido e importuno é[n] hablar y moledor. (2)

teixtlammantinemi : idem. (Teixtlammana: atreuido e importuno é[n] hablar y


moledor.) (2)

teixtlammantinemiliztli : ymportunidad assi. (1)

teixtlammantinemini : ymportuno. (1)

teixtlammocui : idem. (Teixtlammantinemi: idem. (Teixtlammana: atreuido e


importuno é[n] hablar y moledor.)) (2)

teixtlampilcatinemi : ymportuno. (1) idem. (Teixtlammocui: idem.


(Teixtlammantinemi: idem. (Teixtlammana: atreuido e importuno é[n] hablar y
moledor.))) (2)

teixtlampilcatinemiliztica : ymportunamente. (1 teixtlá[m]pilcatinemiliztica)

teixtlampilcatinemiliztli : ymportunidad assi. (1) ahinco. (1


teixtlá[n]pilcatinemiliztli) importunidad assi. (2)

teixtlan + : ser importuno. pret: teixtlan onimantinen. (2 Mantinemi, teixtlan


ni)

teixtlan mana : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1)

teixtlan mocui : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1)

teixtlan nimantinemi : ser importuno y moledor pret: teixtlan onimantinen. (2)

teixtlan nipilcatinemi : ahincar importunando. (1) ymportuno ser assi. (1)

teixtlan pilcatinemiliztica : ahincadamente assi. (1)

teixtlanni, nantinemi : ymportuno ser assi. (1)

teixtlapoani : descobridor assi. (1)

teixtlapoqui : descobridor assi. (1)

teixtlatic : cosa que acaecio delante de otros. (2) acaecida cosa assi. (1)

teixtlatziniani : abofeteador. (2) dador de bofeton. (1) abofeteador. (1)

teixtlatziniliztli : bofetada, o el acto de dar bofetada. (2) bofetada. (1)


palmada con la mano o bofetada. (1 teyxtlatziniliztli)
teixtlatziniqui : el que da bofetada a otro. (2) abofeteador. (1)

teixtlaxilli : guiñador tal. (1)

teixtlazaliztica : confundidamente desta manera. (1 teixtlaçaliztica)

teixtlazaliztli : disfamia. (1 teixtlaçaliztli) disfamacion del que es disfamado


de otro. (2 Teixtlaçaliztli) confussion tal. (1 teixtlaçaliztli) mangonada. (1
teixtlaçaliztli)

teixtlazani : disfamador. (2 Teixtlaçani) disfamador. (1 teixtlaçani)

teixtoxomoliztli : rascuño. (1)

teizahui : temerosa cosa. (1 teyçaui) cosa que espanta, o escandaliza. (2


Teiçaui) terrible. (1 teiçaui) espantable cosa que pone gran temor. (1 teiçaui)

teizahui + : cosa o cosas espantosas no assi como quiera. (1 nellimach


teiçaui)

teizahui tetzahuitl : hazaña escandalosa y mala. (1 teiçaui tetzauitl)

teizahui tlatlacolli : pecado grande. (1 teiçaui tlatlacolli)

teizahuiani : assombrador. (1 teiçauiani)

teizahuiliztli : espanto tal, o escandalo que se da a otros. (2 Teiçauiliztli)


assombramiento tal. (1 teiçauiliztli) espanto, actiue. (1 teiçauiliztli)

teizcacauh : padre de alguno. (2) padre. (1)

teizcali : cosa que da dostrina y abiua y da enté[n]dimiento. (2)

teizcali = : = teizcalti (2 teizcali)

teizcaliani : el que industria y doctrina a otro. (2)

teizcaliani + : castigador tal. (1 tenonotzani teizcaliani)

teizcaliliztli : doctrina tal. (2)

teizcalti : lo mesmo es que teizcali. (2)

teizcaltiliztli : diciplina o doctrina. (1)

teizolo : cosa que ensuzia. metapho. (2 Teiçolo) cosa que ensuzia. (1 teiçolo)

teizte : generoso de buen linage. (1)

teizte + : noble de linage. (2 Tetzon teizte)

teiztlacahui : el quemiente, o engaña a otros. (2 Teiztlacaui)

teiztlacahuiani : idem. (Teiztlacaui: el quemiente, o engaña a otros.) (2


Teiztlacauiani) acusador tal. (1 teiztlacauiani) calunniador. (1 teiztlacauiani)

teiztlacahuilizpatli : hechizos. (1 teiztlacauilizpatli)


teiztlacahuiliztli : calunia, engaño, o mentira. (2 Teiztlacauiliztli)
acusacion assi. (1 teiztlacauiliztli) calunnia. (1 teiztlacauiliztli)

tel : mas, conjunction. (1) el higado, empero, o mas. conjunctió[n] aduersatiua,


o la tabla delos pechos. (2) empero. (1) higado. (1)

tel intla : mas si; conjunction. (1 tel yntla)

telchihua, nic : estimar en poco o en nada. (1 nictelchiua)


telchihua, nite : menospreciar a otro. preterito: onitetelchiuh. (2 Telchiua, nite)
maldezir o murmurar. (1 nite, telchiua) menospreciar. (1 nite, telchiua)
desdeñar o menospreciar. (1 nite, telchiua) ynjuriar. (1 nite, telchiua) peer en
diffauor de otro. (1 nite, telchiua)
telchihua, nitla : abominar o maldezir alguna cosa. pre: onitlatelchiuh. (2
Telchiua, nitla) reprochar. (1 nitla, telchiua) maldezir algo. (1 nitla,
telchiua)

telchihua, tecanitla : abominar, maldezir y despreciar a otros con desden y gran


enojo. pre: teca onitlatelchiuh. (2 Telchiua, tecanitla)

telchihualoni : cosa digna de menosprecio. (2 Telchiualoni) abominable cosa


assi. (1 telchiualoni) odioso. (1 telchiualoni)

telchiquiuh : pecho parte principal del cuerpo. (2) pecho, parte del cuerpo.
(1)

telchitl : endemal, del que se goza del mal de otro. (2) ende mal; i; del que se
goza del mal que a otro le sucede. (1)

telcoyonya : estomago la boca del. (1)

telcoyoyan : la boca del estomago. (2)

telhuia, nite : dar de codo, o dar papirote a otro. prete: onitetelhui. (2) dar
papirote o del codo al criado o hijo de otro. (1) papirotes dar al hijo de
alguno. (1)

telicza, nite : dar de coces a otro, o tirar coz. prete: onitetelicçac. (2


Telicça, nite) dar de coces a alguno. (1 nite, telicça) acocear a otro o tirar
coz o coces. (1 nite, telicça) tirar o dar de coces a otro. (1 nite, telicça)
telicza, nitla : tirar coz. pre: onitlatelicçac. (2 Telicça, nitla)

telli + : casar, lugar donde solia auer casas. (2 Calla telli)

telli = : = tlatilli (2 telli)

telmatl : redaño. (1)

teloc : acerca de alguno. (1)

telochiqui, nino : refregar. (1)

telolotli : bodoque de piedra. (2) bodoque. (1)

telpan : pecho, parte principal del cuerpo, o enel pecho. (2) pecho, parte del
cuerpo. (1 telpá[n])
telpapalouh : paletilla dela boca del estomago. (2) paletilla del estomago o
pecho. (1)

telpoca coneyotl : niñeria, o muchacherria. (2)

telpocaconetontli : moçuelo de poca edad. (2) moçuelo de edad mas pequeña. (1)

telpocapiltontli : moçuelo de poca edad. (2) moçuelo de edad mas pequeña. (1)

telpocapiltonyotl : mocedad como niñeria de niños. (1)

telpocapiltoyotl : niñeria o muchacherria. (2)

telpocati, ni : mancebo hazerse. (1)

telpocatl : mancebete. (2) moço de edad pequeña. (1)

telpocato : mancebillo, o moçuelo. (2)

telpocaton : mancebo pequeño. (1 t[el]pocaton)

telpocayotl : mocedad deste. (2) mocedad de aquestos. (1) máncebia mocedad


destos. (1)

telpochca coneyotl : niñeria o muchacherria. (2)

telpochcaconeyotl : mocedad como niñeria de niños. (1)

telpochchotl : mocedad de aquestos. (1 telpuchchotl)

telpochchotl + : mocedad de aquestos. (1 yyolloco telpuchchotl)

telpochconeyotl : idem. (Telpochca coneyotl: niñeria o muchacherria.) (2) mocedad


como niñeria de niños. (1)

telpochneci, ni : remoçarse, o parecer moço. prete: onitelpochnez. (2) remocecer.


(1 ni, telpuchneci)

telpochotl : moçedad o mancebia de mancebos. (2)

telpochotl + : mocedad de mancebo ya crecido. (2 Iyolloco telpuchotl) mocedad


de moço ya crecido en edad. (2 Omacic iyolloco telpuchotl) mocedad de aquestos.
(1 omacic telpochotl)

telpochpiltonyotl : mocedad como niñeria de niños. (1 telpuchpiltonyotl)

telpochpiltoyotl : muchacherria de muchachos, o de moços. (2)

telpochti, ni : pararse moço. preterito: onitelpochtic. (2) mancebo hazerse. (1


ni, telpuchti)

telpochti + : remocecer. (1 occeppa ni, telpuchti)

telpochti occeppani : tornarse moço. prete: occeppa onitelpochtic. (2)


telpochtia, ni : idem. preteri: onitelpochtiac. (Telpochti occeppani: tornarse
moço. prete: occeppa onitelpochtic.) (2) mancebo tornarse otravez. (1 ni,
telpuchtia)

telpochtilia, nino : remoçarse. preterito: oninotelpochtili. (2) hazerse o


tornarse mancebo y remoçarse. (1 nino, telpuchtilia)

telpochtilia + : mancebo tornarse otravez. (1 occeppa nino, telpuchtilia)


telpochtilia +, nino : remoçarse. preterit: occeppa oninotelpuchtili. (2 Occeppa
ninotelpuchtilia)

telpochtlahueliloc : rufian, o moço carnal. (2 Telpochtlaueliloc) rofian. (1


telpuchtlaueliloc) rufian. (1 telpuchtlaueliloc)

telpochtlahuelilocati, ni : rufianear, o biuir carnalmente. (2


Telpochtlauelilocati, ni) garçonear. (1 ni, telpuchtlauelilocati) rofianear. (1
ni, telpuchtlauelilocati) rufianear. (1 ni, telp[u]chtlauelilocati)

telpochtlahuelilocatontli : garçon. (1 telpuchtlauelilocatontli)

telpochtlahuelilocayotl : garçonia. (1 telpuchtlauelilocayotl) rofianeria. (1


telpuchtlauelilocayotl) rufianeria. (1 telpuchtlauelilocayotl)

telpochtlamati, ni : tornarse moço. prete: onitelpochtlama. (2) remocecer. (1


ni, telpuchtlamati)

telpochtli : mancebo. (2) moço de edad pequeña. (1 telpuchtli) mancebo. (1


telpuchtli)

telpochtli + : moço de edad ya crecida. (2 Omacic iyolloco telpuchtli) moço


crecido. (1 omacic telpuchtli) moço que comiença abarbar. (1 yetentzonixhua
telpuchtli) moço que comiença a barbar. (2 Yetentzunixua telpuchtli) máncebo
aúno baruado. (1 ayamo té[n]tzone telpuchtli) má[n]cebo ya crecido. (2 Iyolloco
telpuchtli) moço ya crecido en edad. (2 Omacic telpuchtli) moço que comiença
abarbar. (1 yetentzonquiça telpuchtli) moço crecido. (1 omacic iyolloco
telpochtli)

telpochtli cuacuahue : nouillo. (1 telpuchtli quaquaue)

telpochtontli : mancebillo. (2) mancebo pequeño. (1 telpuchtontli)

telpochyotl : máncebia mocedad destos. (1 telpuchyotl) mancebia juuentud. (1


telpuchyotl)

telpotzintli : idem. (Telpochtontli: mancebillo.) (2) moçuelo de edad mas


pequeña. (1 telputzintli)

telquetza, nino : pararse el que camina, quedando espantado, pasmado, o admirado de


algun acaecimiento. pre: oninotelquetz. (2) pararse lo que andan, de cosas
animadas; o estancar o detenerse de empacho de otros, no osando parecer ante
ellos. (1) estancar, pararse yendo andando. (1) estar o pararse lo que suele
andar. (1)
telquetza, nite : hazer parar al que camina. pret: onitetelquetz. (2) aquedar lo
que anda. (1) parar o estancar a lo que anda, de cosas animadas. (1)

telquetztiuh, nino : yr deteniendose por temor. (1)


teltapach : el higado. (2) higado. (1)

teltepitz : paletilla de la boca del estomago. (2) paletilla del estomago o


pecho. (1)

teltia, nino : tropeçar sin caer. (2) estropeçar o tropeçar. (1)

teltzacualhuaz : paletilla de la boca del estomago. (2 Teltzaqualhuaz) paletilla


del estomago o pecho. (1 teltzaqualuaz)

teltzonyo : los pelos delos pechos. (2)

tema, nino : bañarse en temazcalli. pre: oninoté[n]. (2) bañarse en baño


caliente, que llaman temazcalli. (1) vañarse en vaño. (1)
tema, nite : bañar a otro assi. (2) bañar a otro assi. (1) vañar assi a
otro. (1)
tema, nitla : echar o poner algo en alguna parte, assi como mayz. &c. o cozer
algo en hornillo pequeño. (2) echar trigo o mayz en alguna parte. (1)

tema +, nic : ceuar arcabuz o lombarda. pr: tlequiquiz xicco onicten


tlequiquiztlalli. (2 Tlequiquizxicco nictema tlequiquiztlalli)

tema tlequiquiztlalli, nic : ceuar arcabuz o lombarda. (1)

temac : enlas manos de alguno. (2) dar asi mismo. (1)

temac cuammachtiliztli : esgrima delos que enseñan a esgremir. (2 Temac


quammachtiliztli)

temac nino, teca : rendirse el vencido. (1)

temac ninocahua : dar o entregar alguno asi mismo en manos de otros, o cometer su
causa o negocios a otro, dexandose é[n] sus manos. prete: temac oninocauh. (2
Temac ninocaua)

temac ninotlalia : tomar prestado. preterito: temac oninotlali. (2)


emprestado tomar. (1)

temac nite, cahua : traycion hazer o tratar. (1 temac nite, caua)

temaca, nic : restituir. (1) entregar algo a otro. (1) confirmar, dar este
sacramento. (1) dezmar. (1) traspassar a otro el señorio. (1) dar algo a otro.
pr: onictemacac. (2)
temaca, nino : darse alguno asi mismo, y entregarse a otro. pre: oninotemacac.
(2) dar asi mismo. (1) dar asi mismo. (1)

temaca + : debalde o graciosamente dar algo. (1 çan nic, temaca)


temaca +, nic : dar poquita cosa. (1 auel ixcuitlaticatontli nictemaca) dar
poquita cosa. (1 çanuel tepiton yn nictemaca) dar poquita cosa. (1 auel
icpiticatontli yn nictemaca) atiempo y coyuntura dar algo aotro. (1 ytlaçaloyá[n]
nictemaca) dar algo a alguno. (1 ytla nictemaca) dar algo a buen tiempo y
coyuntura. pre: itlaçaloyan onictemacac. (2 Itlaçaloyan nictemaca)

temacahualiztli : licencia comoquiera. (1 temacaualiztli) concession o licencia.


s. el acto de otorgar algo a otros. (2 Temacaualiztli)

temacauhtica : distante. (1)


temaccuauhmachtia : esgremidor que enseña a esgremir. (1 temacquauhmachtia)

temaccuauhmachtiani : esgremidor que enseña a esgremir. (1 temacquauhmachtiani)

temaccuauhmachtiliztli : esgrima. (1 temacquauhmachtiliztli)

temacehual : vasallo. (1 temaceual) vasallo de otro. (2 Temaceual)

temach : sobrino, hijo de hermana. (1) sobrino, hijo de hermano. (1)

temachia, nino : esperar algun bien. (1) tener esperança. (1)


temachia, nino/ huel/ nitla : confiar o esperar algo. prete: oninotemachi. vel.
onitlatemachi. (2)
temachia, nite : confiar o esperar en otro. prete: onitetemachi. (2) necessidad
tener de otro. (1) tener confiança que alguno te socorrera. (1)
temachia, nitla : esperar con desseo lo que ha de venir. (1) tener
esperança. (1)

temachia +, mo : abundancia tal. (1 aoctle motemachia) idem. (Ayoctle monequi:


idem. (Ayoctle monectoc: auer abundancia de todo lo que es necessario, o no
saltar nada.)) (2 Ayoctle motemachia)
temachia +, nic : abundar en riquezas. (1 atle nictemachia)
temachia +, nino : desconfiar de alguno. (1 amotetech ninotemachia) confiar
en alguno. (1 tetech ninotemachia) confiar, o tener esperança en alguno. pre:
tetech oninotemachi. (2 Tetech ninotemachia)

temachilia + : saber algo de otros, s: sus de fectos. (1 ytlanic temachilia)

temachiliztli + : menosprecio. (1 atleipan temachiliztli)

temachitiliztli : denunciacion tal. (1) publicacion tal. (1)

temachiyo tlaliliztli : arte o manera de exemplo. (1 temachio tlaliliztli)

temachiyotiani : persona exemplar, o señalador. (2 Temachiotiani)

temachiyotiliztli : empadronamiento. (1) exemplo que damos a otro. (1)


exemplo tal, empadronamiento o señalamiento. (2 Temachiotiliztli)

temachiyotiliztli + : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica temachiotiliztli)

temachiyotiyani : edificador tal. (1 temachiotiyani)

temachiztiliztli : manifestacion. (1) noticia que se da a otros de algun


negocio. (2)

temachti : enseñador. (1) enseñador, predicador, o maestro. (2)

temachti = : = temachtiqui (2 temachti)

temachtiani : predicador assi. (1) enseñador. (1) maestro de alguna arte. (1)
doctor que enseña. (1) idem. (Temachti: enseñador, predicador, o maestro.) (2)

temachtiani + : catedratico. (1 tlamatiliz temachtiani)

temachtianiton : maestro pequeño. (1)


temachtico : aquel vino oviene a enseñar. (2)

temachtiliztli : predicacion. (1) enseñança. (1) lecion del que lee. (1)
diciplina o doctrina. (1) enseñança tal. (2)

temachtilizzotl : maestria. (1 temachtilizçotl)

temachtilli : predicacion. (1) lecion del que lee. (1) sermón. (1) doctrina
que se enseña. (1) idem. (Temachtiliztli: enseñança tal.) (2)

temachtilo : todos enseñan, o predicase y hazese sermon, o estan predicando.


pr: otemachtiloc. (2)

temachtiloyan : pulpito. (1) pulpito de palo. (1) predicatorio o pulpito. (1)


pulpito, cathedra, o lugar donde enseñan a otros. (2)

temachtiloyan + : catedra para enseñar. (1 tlamatiliz temachtiloyan)

temachtilpehualiztli : principio enla dotrina. (1 temachtilpeualiztli) comienço o


introductió[n] de sermon o de enseñança. (2 Temachtilpeualiztli)

temachtiqui : enseñador. (1) lo mesmo es que temachti. (2)

temachtiquiuh : aquel vendra a enseñar. (2)

temachtitiuh : aq[ue]l va enseñando, o yra a enseñar (2)

temachtito : aquel fue a enseñar. (2)

temacohualiztli : ayuda tal. (1 temacoaliztli) ayuda tal. (1 temacoualiztli) el


acto de hazer algú[n]a cosa por interes. (2 Temacoaliztli)

temacohuani : ayudador tal. (1 temacouani) ayudador tal. (1 temacoani) el que


busca la tal ayuda por interes (2 Temacoani)

temacouhqui : ayudador tal. (1) idem. (Temacoani: el que busca la tal ayuda
por interes) (2)

temacpa choloqui : escapado asi. (1) descabullido. (1) descabullido o huydo


de entre las manos de algunos. (2)

temacpa ehuac : escabullido. (1 temacpa euac) idem. (Temacpa choloqui:


descabullido o huydo de entre las manos de algunos.) (2 Temacpa euac)

temacpa ehualiztli : escabullimiento. (1 temacpa eualiztli) descabullimiento


assi. (2 Temacpa eualiztli)

temacpa ehuani : descabullido. (1 temacpa euani) descabullido desta manera. (2


Temacpa euani)

temacpa euhqui : escapado asi. (1) idem. (Temacpa euani: descabullido desta
manera.) (2)

temacpa nehua : descabullirse. (1 temacpa neua) escaparse de éntre las manos. (1


temacpa neua) escabullirse. (1 temacpa neua) escaparse, o descabullirse. prete:
otemacpa neuac. (2 Temacpa neua)
temacpa ni, choloa : descabullirse. (1)

temacpa nicholoa : escaparse de éntre las manos. (1) idem. preterito: temacpa
onicholo. (Temacpa neua: escaparse, o descabullirse. prete: otemacpa neuac.) (2)

temacpa ninehualtia : escaparse de éntre las manos. (1 temacpa nineualtia)

temacpa niquiza : descabullirse. (1 temacpa niquiça) escabullirse. (1 temacpa


niquiça) idem. pret: temacpa oniquiz. (Temacpa nicholoa: idem. preterito:
temacpa onicholo. (Temacpa neua: escaparse, o descabullirse. prete: otemacpa
neuac.)) (2 Temacpa niquiça)

temacpa quizaliztli : escabullimiento. (1 temacpa quiçaliztli) descabullimiento


tal. (2 Temacpa quiçaliztli)

temacpa quizani : descabullido. (1 temacpa quiçani) descabullido y escapado assi.


(2 Temacpa quiçani)

temacpa quizqui : escapado asi. (1) escabullido. (1) idem. (Temacpa quiçani:
descabullido y escapado assi.) (2)

temacpalitoti : encantador desta manera. (1) ladron que hurta y roba con
encantamiento o embaimiento. (2)

temacpalitotiani : idem. (Temacpalitoti: ladron que hurta y roba con


encantamiento o embaimiento.) (2)

temacpalitotiliztli : encantamiento tal. (1) latrocinio o robo desta manera (2)

temacpallatziniloni : palmatoria. (1)

temactecahualiztli : traycion. (1 temactecaualiztli) traicion del que entrega a


otro en manos de algunos. (2 Temactecaualiztli)

temactecahuani : traydor. (1 temactecauani) traidor tal. (2 Temactecauani)

temactetlazaliztli : idem. (Temactecauani: traidor tal.) (2 Temactetlaçaliztli)

temactetlazani : idem. (Temactetlaçaliztli: idem. (Temactecauani: traidor tal.))


(2 Temactetlaçani)

temactli : entregado. (1) cosa entregada a otros. (2)

temacuel miquiliztli : matança. (1 temacvel miquiliztli)

temahua, ni : ynficionar. (1 ni, temaua)

temahualiztli : contaminacion tal. (1 temaualiztli) enloquecimiento. (1


temaualiztli) ynficionamiento. (1 temaualiztli) inficionamiento del que
inficiona a otro, o le pega algun malcontagioso. (2 Temaualiztli)

temahuani : contaminador assi. (1 temauani) ynficionador. (1 temauani)


inficionador tal. (2 Temauani)

temahuitpololiznezcayotl : señal de infamia, o castigo que se hizo a otro, assi


como elfant benito. &c. (2 Temauitpololiznezcayotl)
temahuizoltia, nino : mostrarse con vanagloria. (1 nino, temauiçoltia)

temahuizopoloani : disfamador. (1 temauiçopoloani)

temahuizopololiztica : deshonradamente. aduerbio. (2 Temauiçopololiztica)

temahuizopololiztli : disfamia. (1 temauiçopololiztli) deshonra e infamia que


aotro se haze. (2 Temauiçopololiztli)

temahuizopololizyotl : ynfamia. (1 temauiçopololizyotl)

temahuizotiliztli : honra que se da a otro. (2 Temauiçotiliztli)

temahuizpoloani : deshonrador. (1 temauizpoloani) ynfamador. (1 temauizpoloani)


infamador, o destruidor dela fama y honra de otro. (2 Temauizpoloani)

temahuizpololiz amatlacuilolli : libelo difamatorio. (1 temauizpololiz


amatlacuilolli)

temahuizpololizamatlacuilolli : libello famoso. (2


Temauizpololizamatlacuilolli)

temahuizpololiznezcayotl : señal de infamia. (1 temauizpololiznezcayotl)

temahuizpololiztica : deshonradamente. (1 temauizpololiztica)

temahuizpololiztli : denuesto o afrenta. (1 temauizpololiztli) deshonra assi.


(1 temauizpololiztli) ynfamia. (1 temauizpololiztli) quitamiento de honra. (1
temauizpololiztli)

temahuizpololizzotl : ynfamia. (1 temauizpololizçotl)

temahuizpoloqui : infamador (2 Temauizpoloqui)

temahuiztililiztli : reuerencia assi. (1 temauiztililiztli) honra,


reuerenciaque se haze aotro. (2 Temauiztililiztli)

temahuiztiliztli : reuerencia assi. (1 temauiztiliztli)

temahuiztlaliliztli : reuerencia assi. (1 temauiztlaliliztli)

temahuizzopoloani : ynfamador. (1 temauizçopoloani)

temahuizzopololiztli : quitamiento de honra. (1 temauizçopololiztli)

temahuizzopopoloani : ynfamador. (1 temauizçopopoloani)

temahuizzotiliztli : glorificacion tal. (1 temauizçotiliztli) engrandecimiénto.


(1 temauizçotiliztli)

temaictemictiliztli : herida assi. (1 temayctemictiliztli)

temalac, tetzotzopaz : el efficio y obra delas mugeres. s. el hilar y texer. (2)

temalacatl : muela de mano para moler. (1) rueda qualquiera. (1) muela, o
rueda de piedra. (2)
temalacatl, tlatexoni : muela para moler. (1)

temalli : apostema de llaga. (1) materia podre. (1) podre. (1) materia, o
podre. (2)

temalli + : echada cosa en mojo. (1 tlaatlan temalli)

temallo, ni : materia tener. (1)

temallo + : llaga con materia. (1 chipeliuiliztli temallo)

temalloa : apostemarse, o henchirse de materia la llaga. prete: otemaloac. (2)


apostemarse la llaga. (1)

temalpatzca, ni : espremir, o sacar podre, o materia. pret: onitemalpatzcac. (2)


sacar podre o materia. (1)

temalpatzca =, ni : = temalquixtia (2 temalpatzca )

temalquixtia, ni : lo mesmo es que temalpatzca. prete: onitemalquixti. (2)


sacar podre o materia. (1)

temalquiza, ni : manar, o salir podre, o materia d[e] mi. pret: onitemalquiz. (2


Temalquiça, ni) manar la llaga materia. (1 ni, temalquiça)

temama + : el que gouierna, o rije a otros. pre: oteuicac otemama. (2 Teuica


temama) abad prelado o dignidad. (1 teoyotica teitqui temama)

temamacehual : descortes eñ[e]l hablar y mal criado (2 Temamaceual)

temamachotlaliztica : lisonjeando. (2) lisonjeando. (1)

temamachotlaliztli : lisonja. (2) lisonja. (1)

temamachotlani : lisonjero. (2) lisonjero. (1)

temamachtiani : ymponedor desta manera. (1)

temamachtiqui : ymponedor desta manera. (1)

temamaliztli : regimiento. (1) gouernacion. (1)

temamaltilli : encargada cosa. (1)

temamani : gouernador. (1)

temamatiliztica : empachosa, o vergonçosamente. (2) empachadamente. (1)

temamatiliztli : empacho tal. (2) empacho. (1)

temamatiloliztli : el acto de vntar a otro con vnciones, o de traer las


piernas al enfermo. (2)

temamatini : empachoso. (2) empachado. (1)

temamatlatl : escalera de piedra. (2) escalera de piedra o cosa assi. (1)


temamatqui : empachoso y vergoncoso. (2) empachado. (1)

temamauhti : temerosa cosa. (1) cosa espantosa y temerosa, o cosa fea. (2)
fea cosa. (1) terrible. (1) espantable cosa que pone gran temor. (1)

temamauhti + : cosa temerosa y espantosa sobre manera. (2 Nellimach temamauhti)


fiera cosa vn poco. (1 achi temamauhti) cosa o cosas espantosas no assi como
quiera. (1 nellimach temamauhti)

temamauhti tetzahuitl : hazaña escandalosa y mala. (1 temamauhti tetzauitl)

temamauhti tetzahuitl quichihuani : hazañoso assi. (1 temamauhti tetzauitl


quichiuani)

temamauhtia : homarrache. (1)


temamauhtia, ni : amedrentar, o amenazar a otro. prete: onitemamauhti. (2) miedo
poner. (1)

temamauhtiani : amenazador. (1)

temamauhtican : lugar espantoso y temeroso. (2)

temamauhtican + : peligroso lugar. (1 ouican temamauhtican)

temamauhtiliztli : fiero que se haze a otro amedrentandolo. (2) ferocidad.


(1)

temamauhtique : personas, o fieras espantosas q[ue] ponen temor y espanto. (2)

temamazohualtiliztli : crucifixion. (1 temamaçoualtiliztli)

temana, nitla : empedrar, o enlosar suelo. prete: onitlateman. (2) enlosar. (1)

temana +, ni : acaudillar. (1 notlan nitemana)

temanahui : defenssor. (1 temanaui)

temanahuiani : librador de peligro. (1 temanauiani) defendedor defenssor, o


despartidor delos que riñen. (2 Temanauiani) despartidor. (1 temanauiani)
defenssor. (1 temanauiani)

temanahuiliztli : defendimiento assi, o defenssa. (2 Temanauiliztli) defenssion de


otro. (1 temanauiliztli)

temanani + : acaudillador. (1 ytlan temanani)

temanotzaliztli : el acto de llamar a otro conla mano. (2) llamamiento tal. (1)

temanotzani : el que llama a otro conla mano. (2)

temapilhuiliztli : elecion. (1)

temapiltepilhuiani : el que da higas a otro. (2)

temapiltepilhuiliztli : higa que seda para afrentar a otro. (2) higa para
afrentar. (1)
temapipitzoani : chupador tal. (1)

temapipitzoliztli : chupamiento assi. (1)

temaquiliztli : restitucion delo que se deue. (2) restitucion. (1)

temaquixtiani : saluador. (1) librador saluador, o redemptor. (2) espremidor de


podre assi. (2) librador de peligro. (1) redentor. (1)

temaquixtiliztli : saluacion tal, o redempcion. (2)

temaquizo : cosa adornada con piedras preciosas. (2 Temaquiço)

temaquiztli : piedras preciosas. (2)

tematatacani : demandador importuno, molesto, o pedigueño. (2) demándador tal.


(1)

temateloliztli : herida assi. (1)

temati, nic : ser negligente y perezoso. (2)

temati + : menospreciador. (1 atleipan temati)

tematiantic : cosa acaecida en tiempo de algunos que supieron y fueron testigos


delo q[ue] acaecio (2) acaecida cosa assi. (1)

tematiloliztli : vncion de vnguento, o el acto de vntar a otro con vnguento. (2)


vncion. (1)

tematitlampa niquiza : descabullirse, o escaparse de entre las manos de algunos.


preterito: otematitlampa niquiz. (2 Tematitlampa niquiça) escabullirse. (1
tematitlampa niquiça)

tematitlampa quizaliztli : descabullimiento assi (2 Tematitlampa quiçaliztli)


escabullimiento. (1 tematitlampa quiçaliztli)

tematitlampa quizqui : descabullido assi. (2) escabullido. (1)

tematlahuia, nitla : tirar con honda. (1 nitla, tematlauia)

tematlapaliuhcatiliani : ayudador o fauorecedor de alguno. (2)

tematlapaliuhcatililiztli : ayuda assi. (1)

tematlapaliuhcatiliztli : fauor y ayuda assi. (2)

tematlatica nitlamotla : tirar con honda. (1)

tematlatl : honda para tirar piedras. (2) honda para tirar. (1)

tematumaliztli : diuorcio que se haze delos que son casados. (2) descasamiento
tal. (1)

tematzayanaliztli : diuorcio assi. (2)


tematzayanani : el que haze diuorcio apartando los que estan casados, o el que
desparte alos q[ue] riñen. (2) despartidor. (1)

temauh : cosa que inficiona, o pega a otros alguna enfermedad. (2) landre que
mata en pestilencia. (1)

temauh cocoliztli : enfermedad contagiosa. (2)

temauhcocoliztli : pestilencial cosa. (1) contagiosa enfermedad. (1)

temauhqui : contaminador assi. (1) ynficionador. (1)

temauhti : cosa que espanta y pone temor a otros. (2) fiera cosa. (1)
espantable cosa que pone gran temor. (1)

temauhtiani : assombrador. (1)

temauhtiliztli : assombramiento tal. (1) espanto, actiue. (1)

temaxaloani : hazedor a hazedora tal. (1)

temaxaloqui : hazedor a hazedora tal. (1)

temayahuiliztli : derribamiento assi. (1 temayauiliztli)

temayahuini : derribador tal. (1 temayauini)

temayauhqui : derribador tal. (1)

temazatl : cuerço. (2 Temaçatl) cuerço. (1 temaçatl)

temazcalco + : hazer gran calor. (2 Iuhquin temazcalco) hazer calor. (1 yuhquin


comic, yuhquin temazcalco)

temazcalcuichtli : hollin de temazcalli. (2) hollin de baño caliente. (1)

temazcalixtli : respiradero de temazcalli. (2)

temazcalli : estufa o o baño seco. (1) casilla como estufa, adonde se bañan y
sudan. (2) baño, s: el lugar donde se bañan. (1) vaño. (1)

temazcalxictli : espiradero de baño caliente. (1)

teme : piedras. (2) piedras. (1)

temecahuiteconi : açote o disciplina para açotar a otro. (2 Temecauiteconi) açote


de cuerda o diciplina. (1 temecauiteconi) diciplina o açote. (1 temecauiteconi)

temecahuitequiliztli : el acto de açotar a alguno. (2 Temecauitequiliztli) açote,


s: el acto de açotar. (1 temecauitequiliztli)

temecahuitequini : açotador. (2 Temecauitequini) açotador. (1


temecauitequini)

temecaniani : ahorcador. (1)


temecanil cuahuitl : horca. s. el palo o rollo de dó[n]de cuelgan y ahorcan a
algunos. (2 Temecanil quauitl)

temecanilcuahuitl : rollo de donde ahorcan. (1 temecanilquauitl) horca para


ahorcar. (1 temecanilquauitl)

temecaniliztli : el acto de ahorcar a otro. (2) ahorcamiento. (1)

temecaniliztli + : encabestramiento. (2 Necxi temecaniliztli)

temecaniloyan : la horca. s. el lugar donde ahorcan alos malhechores. (2) horca


lugar donde ahorcan. (1)

temecapal + : esclauo de alguno. metapho. (2 Teuic temecapal)

temecapatzcaliztli : trato o tormé[n]to de cuerda. (2) tormento de cuerdas. (1)

temecapatzquiliztli : idem. (Temecapatzcaliztli: trato o tormé[n]to de cuerda.)


(2) trato de cuerda tormento. (1)

temecatitlan tlaliliztli : idem. (Temecapatzquiliztli: idem.


(Temecapatzcaliztli: trato o tormé[n]to de cuerda.)) (2)

temecatitlantlaliliztli : tormento de cuerdas. (1)

temecauh : manceba de soltero. (2) manceba de soltero. (1)

temelahuaca tlatzontequiliani : idem. (Temelauacatlatzontequili: recto juez)


(2 Temelauaca tlatzontequiliani)

temelahuacatlatzontequili : recto juez (2 Temelauacatlatzontequili)

temelahualiztli : atestiguamiento. (1 temelaualiztli)

temelahuani : atestiguador. (1 temelauani) testigo, o atestiguador. (2


Temelauani)

tememetlatl : molleja en las aues. (1) molleja de aue. (2)

temetze : minero, el dueño. (1)

temetzmachiyotia, nitla : sellar o plomar con plomo. (2 Temetzmachiotia, nitla)


plomar con sello. (1)

temetzoia, nitla : emplomar o pegar con plomo, o reglar papel con plomada. (1
nitlatemetzuia) pegar o soldar algo con plomo prete: onitlatemetzui. (2
Temetzuia, nitla) reglar con plomada. (1 nitla, temetzuia) pegar con plomo. (1
nitla, temetzuia)

temetzpopozoquillotl : espuma de plomo. (1 temetzpopoçoquillotl) escoria o espuma


de plomo. (2 Temetzpopoçoquillotl)

temetztepilolli : plomo o plomada de albañi. (1) plomada de albañi. (2)

temetztica ni, tlamachiyotia : plomar con sello. (1)


temetztlahuauanoni : plomada para reglar. (1 temetztlauauanoni) idem.
(Temetz__tlamachiotiloni: plomada para reglar papel o pargamino.) (2
Temetztlauauanoni)

temetztlamachiyotiloni : plomada para reglar. (1) plomada para reglar papel o


pargamino. (2 Temetztlamachiotiloni)

temetztli : plomo. (1) plomo. (2)

temi, ani : glotonear. (1)


temi, ni : estar harto y repleto, o henchirse la vasija de algun licor, o estar
juntos gatillos, perrillos, o cosas semejantes, assi como mayz, cacao, calabaças.
&c. pre: oten. (2) hartarse. (1) repleto estar. (1)

temi + : ynstrumento de quatro cuerdas. (1 naui temi ymecayo)

temic iximati, ni : entender o interpretar sueños prete: onitemic ixima. (2)

temic iximatini : soltador de sueños. (1) soltador o í[n]terp[re]tador desueños


(2)

temic namictiani : soltador de sueños. (1)

temiciximati, ni : soltar sueños. (1)

temicnamictia, ni : interpretar o concordar los sueños. pre: onitemicnamicti.


(2) soltar sueños. (1)

temicnamictiani : soltador o í[n]terpretador de sueños. (2)

temico + : aun estas como modorro lleno de sueño?. (2 Cuicenca aya temico
ticmati?)

temicti : venenoso. (1) mortal cosa que mata. (1) matador, o el que maltrata a
otro, o cosa mortifera y venenosa. (2)

temicti + : landre que mata en pestilencia. (1 ayoui temicti cocoliztli)

temictiani : sayon o verdugo. (1) mortal cosa que mata. (1) idem. (Temicti:
matador, o el que maltrata a otro, o cosa mortifera y venenosa.) (2)

temictiani + : matador tal. (1 atenemachpan temictiani) matador. (1 vei


temictiani) cossario. (2 Atlan temictiani)

temictiani tlatlacolli : pecado mortal. (1)

temictianitlatlacolli : pecado mortal. (2)

temictico : vino a maltratar o a matar a otro. (2)

temictiliztli : lision assi. (1) matança. (1) el acto de matar o maltratar a


otro (2)

temictiloni : mortal cosa que mata. (1)

temictiquiuh : vendra a maltratar o amatar a otro. (2)


temictito : fue aq[ue]l a maltratar o a matar a alguno (2)

temictlampa ehualti : cosa que haze escapar de infierno. (2 Temictlampa eualti)

temictli : sueño lo que soñamos. (1) sueño. (2)

temictli + : sueño verdadero. (1 melauac temictli) sueño verdadero. (1 nelli


temictli) sueño vano. (1 yztlaca temictli) sueño verdadero. (1 melauaca
temictli) sueño vano. (1 çannen temictli) sueño vano y no verdadero. (2 Iztlaca
temictli)

temiecca tlauhtiani : magnifico enlos gastos. (1)

temiecca tlauhtiliztica : magnificamente. (1)

temiecca tlauhtiliztli : magnificencia tal. (1)

temiliztli : hartura. (1)

temimil cuatzaccayotl : capitel de coluna de piedra redonda. (2 Temimil


quatzaccayotl)

temimilcuatzaccayotl : capitel de coluna. (1 temimilquatzaccayotl)

temimilli : coluna de piedra redonda. (1) marmol coluna. (1) pilar de piedra.
(1) coluna redonda de piedra. (2)

temimiltontli : marmolejo coluna pequeña. (1) coluna pequeña assi. (1) coluna
pequeña d[e] piedra redó[n]da. (2)

temiminaliztli : assaeteamiento. (1) asaeteamiento. (1)

temiminani : assaeteador. (1) asaeteador. (1) asaeteador o garrocheador. (2)

teminaliztli : picada assi. (1) picadura de abispa o de cosa semejante, o el


acto de picar assi, o de asaetear. (2)

temini : persona que se suele hartar de vianda, o cosa que se suele henchir de
algo. s. que suele estar llena. (2)

temini + : gloton. (2 Amo temini)

teminton : nieto tercero, o nieta tercera. (1) ermano de tu tercero ahuelo. (1)
nieto o nieta tercera. (2)

temiqui, ni : soñar algo. (2) soñar. (1)

temiquiliztli : sueño. (2)

temiquini : soñador. (2)

temiquitlainliztli : omezillo enemistad mortal. (1)

temiquitlaniliztli : desseo tal. (1)

temiquitlanini : desseoso assi. (1)


temiquiyantilli : encargada cosa. (1 temiquiyá[n]tilli)

temiquiz tlatzontequililiztli : condenacion tal. (1)

temiquizelehuiani : desseoso assi. (1 temiquizeleuiani)

temiquizelehuiliztli : desseo tal. (1 temiquizeleuiliztli)

temiquizixnahuatiliztli : sentencia tal. (1 temiq[ui]zixnauatiliztli)

temiquiztemachiani : desseoso assi. (1)

temiquiztemachiliztli : desseo tal. (1)

temiquiztlatzontequiliani : condenador assi. (1)

temiquiztlatzontequililiztli : sentencia tal. (1)

temitia, nite : hartar a otro. pr: onitetemiti. (2) hartar. (1) hinchir de
vianda a otro. (1)
temitia, nitla : henchir algo. pr: onitlatemiti. (2) hinchir lo que falta. (1)
hinchir. (1) henchir. (1)

temitia +, nic : henchir algo de tierra. (1 tlalli nictemitia) henchir algo de


tierra. preteri: tlalli onictemiti. (2 Tlalli nictemitia)

temitiliztli : el acto de hartar a otro de viandas. (2)

temixihuitiani : partera que ayuda aparir. (1 temixiuitiani) partera. (2


Temixiuitiani)

temixihuitiliztli : parteria oficio desta. (1 temixiuitiliztli) el acto o el


officio de hazer parir la partera ala que esta de parto. (2 Temixiuitiliztli)

temmachia, nitla : esperar algo, o tener confiança de alcançar algun


beneficio, o de ser fa[v]orecido de alguna parte. pr: onitlatemmachi. (2)

temmalhuia, nino : ser guardado y prudente enel hablar. pre: oninotemmalhui.


(2) hablar con prudencia. (1)

temmalina, nitla : torcer enderredor. (1)

temmamacehuallotica : descortesmente. (1 temmamaceuallotica) descortesmente


assi. (2 Temmamaceuallotica)

temmamacehuallotl : descortesia tal. (2 Temmamaceuallotl)

temmamauhtia, nite : amedrentar o amenazar có[n] palabras. pre:


onitetemmamauhti. (2) amedrentar o amenazar a otro. (1)

temmati, nic : dexar de hazer algo por pereza. pr: onictemma. (2) emperezar.
(1)
temmati, nitla : idem. pr: onitlatemma. (Temmati, nic: dexar de hazer algo por
pereza. pr: onictemma.) (2) perezoso ser. (1)

temmecatl + : xaquima de bestia. (1 cauallo temmecatl) xaquima. (2 Cauallo


temmecatl)
temmecayo + : freno de cauallo. (2 Itepuz temmecayo cauallo)

temmecayotia, nite : enfrenar bestia, o ponerle cabestro. pr: onitetemmecayoti.


(2) echar cabestro. (1)

temmecayotl + : rienda de freno. (1 cauallo temmecayotl) riendas de cauallo. (2


Cauallo temmecayotl)

temmetlapiltic : beçudo de largos besos. (1) hombre de largos beços. (2)

temo : digerirse la comida. (1) digerirse la comida. pr: otemoc. (2)


temo, ni : descendir o abaxar. pre: onitemoc. (2) abaxar o descendir. (1)
decender de alto. (1)
temo, non : idem. pr: onontemoc. (Temo, ni: descendir o abaxar. pre: onitemoc.)
(2) abaxar o descendir. pre: onontemoc. (2) decender de alto. (1) abaxar o
descendir. (1)

temo + : alunado, que tiene lucidos interualos (2 Ipan temo) yndigesto tener
el estomago. (1 ayamo temo) yndigesto, no digerido. (1 ayamo temo) acaecerme
algo. (1 ytla nopan temo) el manjar que esta por digerir en el estomago. (2 Ayamo
temo)
temo +, non : idem. pre: nitic onontemoc. (Itic nitlanemitia, n: idem. pre:
nitic onitlanemiti. (Itic nitlaay, n: idem. pre: nitic onitlaax. (Itic
ninonotza, n: consultar algo consigo mismo. pre: nitic oninonotz.))) (2 Itic
nontemo, n)

temo intlacualli : desmoler la comida o digerirla. (1 temo yntlaqualli)

temoa : todos descienden, o abaxan. p: otemoac. (2)


temoa, nitla : buscar algo, o inquirir de algun negocio. pre: onitlatemo. (2)
aueriguar algo. (1) buscar algo. (1) especular. (1)

temoayan : cuesta abaxo, o lugar por donde todos descienden. (2)

temoayan + : chorro de agua, de alto abaxo. (2 Atli temoayan)

temocihui : molesta cosa. (1 temociui) turbador. (1 temociui) cosa o persona


importuna, y que da desassosiego e inquietud. (2 Temociui)

temocihuiani : molestador. (1 temociuiani) turbador. (1 temociuiani) idem.


(Temociui: cosa o persona importuna, y que da desassosiego e inquietud.) (2
Temociuiani)

temocihuiliztica : molestamente. (1 temociuiliztica)

temocihuiliztli : ynquietud assi. (1 temociuiliztli) desasossiego. (1


temociuiliztli) molestia. (1 temociuiliztli) embaraço tal. (1 temociuiliztli)
inquietud o desasossiego que da alguna persona. (2 Temociuiliztli)

temohuia, nitla : descender, o abaxar algo. prete: onitlatemoui. (2 Temouia, nitla)


decender alguna cosa. (1 nitla, temouia) digerir la comida. (1 nitla, temouia)
abaxar alguna cosa de alto. (1 nitla, temouia)

temolcaxitl : mortero. (1)

temoli : abejon. (1) tauano. (2)


temolia, nitetla : buscar algo para otro, o hazer inquisició[n] de vida agena.
p: onitetlatemoli. (2)

temolin : cierto escarauajo, o tauano. (2)

temoliztli : decendimiento assi. (1) abaxamiento tal. (1) descendimiento, o


el acto de descendir y abaxar. (2)

temolli : tauano. (2)

temolli + : buscada cosa assi. (1 tlaacica temolli)

temomotlaliztli : apedreamiento. (1)

temomotlani : apedreador. (1)

temomoyahua : el que desbarata, o haze descarriar la gente. (2 Temomoyaua)

temomoyahualittli : desbarate de gente. (1 temomoyaualittli)

temomoyahualiztica : lo mesmo es que temoyaualiztica. (2 Temomoyaualiztica)

temomoyahualiztli : ahuyentamiento desta manera. (1 temomoyaualiztli) lo mesmo


es que temoyaualiztli. (2 Temomoyaualiztli)

temomoyahuani : ahuyentador tal. (1 temomoyauani) lo mesmo es que temoyauani. (2


Temomoyauani)

temotiuh, ni : yr descendiendo, o abaxando cuesta abaxo. (2) cuesta baxo yr.


(1)

temotlaliztli : apedreamiento. (1)

temotlani : apedreador. (1)

temotoxahuiliztli : derribamiento assi. (1 temotoxauiliztli)

temotzoloani : engarrafador. (1) rascuñador, o engarrafador. (2)

temotzololiztica : rascuñando. aduerbio. (2)

temotzololiztli : engarrafamiento. (1) rascuño tal. (2)

temoxictiani : el que no tiene en nada a otro, ni haze caso del. (2)

temoxtli, ehecatl : enfermedad. (1 temoxtli, eecatl) enfermedad, o


pestilencia. (2)

temoyahualiztica : alborotando, descarriando, o desparziendo a otros. aduer.


(2 Temoyaualiztica)

temoyahualiztica = : = temomoyahualiztica (2 temoyaualiztica)

temoyahualiztli : ahuyentamiento desta manera. (1 temoyaualiztli) alboroto assi.


(2 Temoyaualiztli)
temoyahualiztli = : = temomoyahualiztli (2 temoyaualiztli)

temoyahuani : alborotador tal. (2 Temoyauani)

temoyahuani = : = temomoyahuani (2 temoyauani)

tempachoa, nino : cubrirse, o ataparse la boca có[n] la manta. &c. prete:


oninotempacho. (2) cubrir la boca de barro la manta. (1)
tempachoa, nite : sobornar. (1) cohechar al juez. (1) echar aziar. (1)

tempapahuia, nino : dar alaridos como moros en la guerra. prete:


oninotempapaui. (2 Tempapauia, nino) alaridos dar enla guerra. (1 nino,
té[n]papauia)

tempapazolihui : deshilarse la ropa por la orilla. (1 tempapaçoliui) deshilarse,


o marañase la orilla dela vestidura. prete: otempapaçoliuh. (2 Tempapaçoliui)

tempapazoltic : deshilada ropa. (1 té[n]papaçoltic) deshilada orilla assi. (2


Tempapaçoltic)

tempatilia, nino : trastrocar las palabras, otrastrauillarseme la lengua.


preterito: oninotempatili. (2)

tempechoa, nite : atapar, o cubrir a otro la boca conla manta. &c. o echar aziar, o
cohechar al juez. pre: onitetempacho. (2)

tempepeyotza, nino : rezar entredientes como clerigo. prete: oninotempepeyotz.


(2) rezar como clerigo. (1) menear los labrios como quien reza. (1)

tempilcatimotlalia, ni : encapotarse de enojo. p: onitempilcatimotlali. (2)


encapotarse de enojo. (1)

tempilcatimotlaliliztli : encapotamiento. (1 té[n]pilcatimotlaliliztli)


encapotamiento assi. (2)

tempilcatimotlaliqui : encapotado. (1 té[n]pilcatimotlaliqui) encapotado desta


manera (2)

tempilolli : beçote pequeño. (1) beçote pequeño de indio. (2)

tempipitzoa, nino : relamerse. preterito: oninotempipitzo. (2) chuparse los


labrios o relamerse. (1 nino, té[n]pipitzoa)

tempipixahui : mellarse el cuchillo, o cosa semejá[n]te. prete: otempipixauh. (2


Tempipixaui)

tempiqui, nino : cerrar la boca. (1)

tempixahui : embotarse. (1 té[n]pixaui)

tempixoa, nitla : mellar cuchillo, o otro instrumento semejante. pret:


onitlatempixo. (2) rebotar o embotar lo agudo. (1) embotar cuchillo o cosa assi.
(1 nitla, té[n]pixoa)

tempohua : nitla. dezir algo de coro, o deletrear. prete: onitlatempouh. (2


Tempoa)
tempohua, nitla : rezar pronunciar alto. (1 nitla, tempoua) de coro dezir
algo. (1 nitla, tempoa) deletrear. (1 nitla, tempoa)

tempolihui : desperdiciarse. (1 tempoliui)

tempotzalhuia, nite : hazer regañar a otro, dandole mucha pena y enojo.


preterito: onitetempotzalhui. (2) hazer bufar a otro de enojo. (1)

tempotzoa, ni : turbarse mucho y enojarse mostrando el rostro alterado y


demudado. preter: onitempotzo. (2) hincharse el rostro o los labrios de enojo.
(1)

tempotzotica : enojado estar. (1)


tempotzotica, ni : estar encapotado de eno[j]o. p: onitempotzoticatca. (2)

tempotzotimotlali : encapotado y mohino assi. (2)

tempotzotimotlalia, ni : encapotarse de enojo. (1)

tempotzotimotlaliliztli : encapotamiento desta manera (2) encapotamiento. (1


té[n]potzotimotlaliliztli)

tempotzotimotlaliqui : encapotado assi. (2)

tempozoncayotl : flocadura. (1 tempoçoncayotl)

tempoztequi, nite : despicar aues. (2 Tempuztequi, nite) despicar, s: quitar


elpico al aue. (1 nite, tempuztequi)

tena, ni : quexarse el enfermo. preteri: onitenac. (2) quexarse el enfermo. (1)


gemir con dolor. (1)

tena + : gemir al gemido de otro. (1 teuan ni, tena)

tenaana, nite : descarrillar a otro. preterito: onitetenaan. (2) descarrillar o


desquixarar con las manos. (1)

tenacatzatzatiliztli : el acto de hazer sordo a otro. (2)

tenacayo : carne humana. (2) el cuerpo, o carne de alguno. (2)

tenacaz : embaxador, o mensajero de grandes. metaphora. (2) mensajero. (1)

tenacazcotonani : cortador tal. (1)

tenacazpati : medico que cura enfermedad de orejas. (2) medico d[e] orejas.
(1)

tenacazpatiani : medico d[e] orejas. (1)

tenacaztapaloliztli : el acto d[e] hazer sordo a otro. (2) ensordecimiento. (1)

tenacaztapaltililiztli : idem. (Tenacaztapaloliztli: el acto d[e] hazer sordo


a otro.) (2) ensordecimiento. (1)

tenacaztecqui : cortador tal. (1)


tenacaztequini : cortador tal. (1)

tenacaztitech nino piloa : reprehender. (1)

tenacaztitech ninopiloa : aconsejar. (1)

tenacaztitechnepiloliztli : reprehension. (1)

tenacaztitechninopiloa : asirse delas orejas de alguno, o reprehender y


corregir a otro. pret: tenacaztitech oninopilo. metap[h]ora. (2)

tenacaztititzani : atronador tal. (1)

tenacaztlan : ala oreja. (1)

tenacaztli : piedra labrada para esquina depared (2) piedra labrada para
esquina. (1)

tenacaztzatzatililiztli : ensordecimiento. (1)

tenactiani : detenedor assi. (1)

tenactiliztli : detenimiento tal. (1)

tenactiqui : detenedor assi. (1)

tenahuac : con alguno, o par de alguno. (2 Tenauac) cerca de algo. (1 tenauac)


acerca de alguno. (1 tenauac)

tenahuac + : biuir con otro. pre: tetloc tenauac oninen. (2 Tetloc tenauac
ninemi) con alguno o par de alguno. (2 Tetloc tenauac)

tenahuac nemiliztli : morada con otro. (1 tenauac nemiliztli)

tenahuac nemini : morador con otro. (1 tenauac nemini)

tenahuac yeliztli : acompañamiento delos que acompañan a otro, y estan con el.
(2 Tenauac yeliztli) acompañamiento assi. (1 tenauac yeliztli)

tenahuac yeni : el que acompaña a otro desta manera. (2 Tenauac yeni)


acompañador tal. (1 tenauac yeni)

tenahualahualiztli : mote. (1 tenaualaualiztli)


tenahualahualiztli, mote : s. el acto de motejar a otro. (2 Tenaualaualiztli,
mote)

tenahualahuani : motejador. (2 Tenaualauani) motejado[r]. (1 tenaualauani)

tenahuallacaquiliztli : idem. (Tenaualaualiztli, mote: s. el acto de motejar a


otro.) (2 Tenauallacaquiliztli)

tenahuallacaquitiani : el que moteja a otro. (2 Tenauallacaquitiani) motejado[r].


(1 tenauallacaquitiani)

tenahuallacaquitiliztli : mote. (1 tenauallacaquitiliztli)


tenahuallalaniliztli : cautelosa pregunta. (2 Tenauallalaniliztli) pregunta desta
manera. (1 tenauallalaniliztli)

tenahuallatequililiztli : celada encubierta. (1 tenauallatequililiztli)

tenahuallatequiliztli : celada encubierta para hazer mal a los contrarios. (2


Tenauallatequiliztli)

tenahuallatlaniani : preguntador tal. (1 tenauallatlaniani)

tenahuallatlaniliztli : pregunta assi. (1 tenauallatlaniliztli)

tenahuallatlaniqui : preguntador tal. (1 tenauallatlaniq[ui])

tenahualnotza : el que llama a otro con cautela. (2 Tenaualnotza)

tenahualpahuiani : assegurador tal. (1 tenaualpauiani)

tenahualpahuiliztica : asseguradamente assi. (1 tenaualpauiliztica)

tenahualpoloani : cauteloso y perjudicial. (2 Tenaualpoloani)

tenahualpololiztica : cautelosa o maliciosamente. (2 Tenaualpololiztica)


cautelosa y maliciosamente. (1 tenaualpololiztica)

tenahualpololiztli : cautela para hazer mal a otro. (2 Tenaualpololiztli)


cautela maliciosa. (1 tenaualpololiztli)

tenahualtecaliztica : asseguradamente assi. (1 tenaualtecaliztica)

tenahualtecani : assegurador tal. (1 tenaualtecani)

tenahualtia, nino : ponerse detras de alguno. (1 nino, tenaualtia)

tenahualyollaliani : assegurador tal. (1 tenaualyollaliani)

tenahualyollaliliztica : asseguradamente assi. (1 tenaualyollaliliztica)

tenahuan : madres de algunos. (2 Tenauan)

tenahuatequiliztli : abraço, o abraçado. (2 Tenauatequiliztli) abraçado o


abraço. (1 tenauatequiliztli)

tenahuatequini : el que abraça a otro. (2 Tenauatequini)

tenahuatia + : mandon que mucho manda. (1 çanicnemi yn tenauatia)

tenahuatiani : el que manda algo a otros. (2 Tenauatiani) despedidor assi. (1


tenauatiani)

tenahuatiliztli : mandado en esta manera. (1 tenauatiliztli) mandamiento assi. (1


tenauatiliztli) mando. (1 tenauatiliztli) escusacion por priuilegio. (1
tenauatiliztli) despedimiento tal. (1 tenauatiliztli) citacion. (1
tenauatiliztli) el acto de despedir a otro, o má[n]dato que se da para hazer
algo, o licencia que se otorga a otro. (2 Tenauatiliztli) dispensacion. (1
tenauatiliztli) esencion. (1 tenauatiliztli) licencia comoquiera. (1
tenauatiliztli) emplazamiénto. (1 tenauatiliztli) juridicion. (1 tenauatiliztli)
tenahuatilli : ley, o mandamiento. (2 Tenauatilli) ley generalmente. (1
tenauatílli)

tenahueloa, ni : derrocar muro o cerca de ciudad. pre: onitenauelo. (2 Tenaueloa,


ni)

tenalaztli : gemido de enfermo, o quexa del que tiene dolor enel cuerpo. (2)

tenaliztli : gemido con dolor. (1)

tenamaztin : piedras sobre que ponen la olla al fuego, o tres criaturas


nacidas juntas de vn vientre. (2) nacidos tres desta manera. (1)

tenamaztli : nacido con otros dos. (1)

tename altepetl : villa cercada de muro. (2) villa cercada. (1)

tenamic : marido. (1) contrario en juego. (1) marido, o muger casada, o


compañero e ygual de otro, enemigo de alguno y contra rio, o el contrario del que
juega. (2) muger de marido. (1) marido o muger, casados. (1) esposa. (1)
esposo. (1)

tenamicqui : competidor, o contrario de alguno (2) contendedor tal. (1)

tenamicuan : mugeres, o varones casados. i. casados, o casadas. (2)

tenamiquiliztli : encuentro tal. (1)

tenamiquini : contrario del que juega. (2) contrario en juego. (1)

tenamitl : cerca, o muro de ciudad. (2) cerca de cibdad o pueblo. (1) cerca o
muro de cibdad. (1)

tenamohuani + : cossario. (1 acalco teichtacamictia, acalco tenamovani)

tenamoyaliztli : robo, o rebatiña. (2) arrebatiña. (1)

tenamoyaliztli + : robo del que saltea. (1 otlica tenamoyaliztli)

tenamoyani + : robador. (1 otlica tenamoyani)

tenan : madre de alguno. (2) patron o defensor. (1)

tenan + : madrina de baptismo. (1 teoyotica tenan) padre y madre. (1 teta,


tenan) madrina desta manera. (2 Nenamictiliztica tenan) madrina de baptismo. (2
Nequatequiliztica tenan) madrina deboda. (1 teoyotica tenan) madrina deboda. (1
nenamictiliztica tenan) madrina de baptismo. (1 nequatequiliztica tenan)

tenan, teta : padre y madre. (1)

tenanahuatiani : el que procura y aconseja que hagan mal a otro. (2 Tenanauatiani)

tenanahuatilia, nite : tratar traicion, o procurar mal a otro. prete:


onitetenanauatili. (2 Tenanauatilia, nite) procurar mal a otro. (1 nite,
tenanauatilia) traycion hazer o tratar. (1 nite, tenanauatilia) consejar mal. (1
nite, tenanauatilia) armar traicion a otro. (1 nite, tenanauatilia) poner
asechanças a otros. (1 nite, tenanauatilia) auisar y persuadir, que hagan mal a
otro. (1 nite, tenanauatilia)

tenanahuatiliztica : contraicion, o acó[n]sejando q[ue] hagan mal a otro. (2


Tenanauatiliztica)

tenanamiqui : asessor, o ayudador de otro. (2) assessor que assiste y acompaña


a otro. (1)

tenanamiquiliztli : consejo que se da. (1) fauor, o ayuda que se da a otro.


(2) fauor enesta manera. (1) ayuda assi. (1)

tenanamiquini : assessor que assiste y acompaña a otro. (1) ayudador de otro.


(2) consejero. (1) fauorecedor tal. (1)

tenananquiliani : arrendador assi. (1)

tenanhueloa, ni : descercar o destruir la cerca. (1 ni, tenanueloa)

tenani : enfermo que se quexa y gime. (2) gemidor, el que mucho gime. (1)

tenanquili + : monazillo. (2 Missa tenanquili piltontli)

tenanquiliani : fauorecedor tal. (1) el que responde a otro, o el que ayuda


amissa o a otra cosa. (2) ayudador assi. (1 tená[n]quiliani) respondedor. (1)

tenanquiliani = : = tenanquiliqui (2 tenanquiliani)

tenanquililiztica : fauorablemente. (1)

tenanquililiztli : fauor enesta manera. (1) respuesta. (2) ayuda assi. (1)
respuesta. (1)

tenanquililpiltontli + : monazillo de clerigos. (1 missa tenanquililpiltontli)

tenanquiliqui : lo mesmo es que tenanquiliani. (2) ayudador assi. (1)

tenanquiyahuatl : arrabal. (2 Tenanquiauatl) arrabal. (1 tenanquiauatl)

tenanteca, ni : cercar de muro la ciudad. preteri: onitenantecac. (2) cercar el


pueblo de muro. (1)

tenantia, nitla : idem. o hazer albarrada. preter: onitlatenanti. (Tenanteca, ni:


cercar de muro la ciudad. preteri: onitenantecac.) (2) cercar el pueblo de muro.
(1)

tenantiliztli : matriz generalmente. (1)

tenantzin : madre de alguno. (2) madre. (1)

tenanuituma, ni : derrocar cerca o muro de ciudad. pre: onitenanuitun. (2)

tenanxitinia, ni : idem. preterito: onitenanxitini. (Tenanuituma, ni:


derrocar cerca o muro de ciudad. pre: onitenanuitun.) (2) descercar o destruir la
cerca. (1)
tenapaloani : gouernador. (1)

tenapaloliztli : gouernacion. (1)

tenatcayotl : filo o agudeza de cuchillo, o de cosa semejante. (2) agudeza


tal. (1)

tenatic : cosa aguda, assi como cuchillo. &c. (2) aguda cosa y muy afilada. (1)

tencahualli : relieues, o sobras de la mesa. (2 Tencaualli) relieues dela


mesa. (1 tencaualli)

tencapania, nino : taxcar marcando alguna cosa. pre: oninotencapani. (2)


taxcar maxcando. (1) tascar. (1) maxcar algo y sonar el mouimiento de los
labrios del que come apriessa. (1)

tenchalli : barua, no los pelos. (2) barua sin pelos. (1)

tenchayahua : deshilarse la orilla dela ropa. (2 Tenchayaua) deshilarse la


ropa por la orilla. (1 tenchayaua)

tenchayahuac : deshilada orilla de ropa. (2 Tenchayauac) ropa con flocadura


enla orilla. (1 tenchayauac) deshilada ropa. (1 tenchayauac)

tenchimalli : beçudo como negro. (2) hocico como de puerco. (1)

tenchitonia, nitla : desborcellar, mellarvaso, ocosa semejante. prete:


onitlatenchitoni. (2) mellar algun vaso. (1)

tenchitoniliztli : mella o melladura. (1)

tenchitonqui : cosa mellada assi. (2) mellada cosa assi. (1)

tenciyahuhqui : el que esta cansado de hablar. (2 Tenciauhqui) cansado desta


manera. (1 tenciauhqui)

tenciyahui, ni : cansarse de hablar. preterit: onitenciauh. (2 Tenciaui, ni)


cansarse de hablar. (1 ni, tenciaui)

tenciyahuiliztli : cansancio desta manera. (2 Tenciauiliztli) cansancio assi.


(1 tenciauiliztli)

tenciyahuini : cansado assi. (2 Tenciauini)

tencotona, nitla : mellar vaso o borde de alguna cosa. pre: onitlatencoton.


(2) mellar algun vaso. (1)

tencotonaliztli : mella, o el acto de mellar vasos. (2) mella o melladura. (1)

tencotonqui : cosa mellada assi, o el que tiene falto o cortado elbeço o


labrio. (2) mellada cosa assi. (1 té[n]cotonqui)

tencuacuauhti, ni : cansarse de hablar. (1 ni, tenquaquauhti)

tencuacuauhti, + : cansarse de hablar. p: onotenquaquauhtic. vel.


onitenquaquauhtic. (2 Tenquaquauhti, no, vel, ni)
tencuacuauhti, no/ huel/ ni : cansarse de hablar. p: onotenquaquauhtic. vel.
onitenquaquauhtic. (2 Tenquaquauhti, no, vel, ni)

tencuacuauhtic : cansado de hablar. (2 Tenquaquauhtic) cansado desta manera. (1


tenquaquauhtic)

tencuacuauhtilia, nino : parlar o hablar mucho y con gran brio. pre:


oninotenquaquauhtili. (2 Tenquaquauhtilia, nino)

tencuacuauhtiliztli : cá[n]sancio de mucho hablar. (2 Tenquaquauhtiliztli)


cansancio assi. (1 tenquaquauhtiliztli)

tencuahuitl : idem. (Tenquauhxolotl: hombre de mala lengua.) (2 Tenquauitl)


desenfrenado, s: de mala lengua. (1 tenquauitl)

tencualac mitl : saeta eruolada o con ponçoña. (2 Tenqualac mitl)

tencualac quizaliztli : el acto de caersele a alguno las bauas. (2 Tenqualac


quiçaliztli)

tencualac quizani : bauoso. (2 Tenqualac quiçani)

tencualac quizqui : idem. (Tenqualac quiçani: bauoso.) (2 Tenqualac quizqui)

tencualacquiza, ni : caerse le lasbauas, oser bauoso. prete: onitenqualacquiz.


(2 Tenqualacquiça, ni) bauear o echar bauas. (1 ni, tenqualacquiça)

tencualacquizani : bauoso. (1 tenqualacquiçani)

tencualacquizqui : bauoso. (1 tenqualacquizqui)

tencualactli : bauaza. (1 tenqualactli) bauas. (2 Tenqualactli) escopetina que


se sale; i; las bauas. (1 tenq[u]alactli) baua. (1 tenqualactli) mentira grande.
(1 tenqualactli)

tencualactli + : falsedad y mentira. (2 Iztlactli tenqualactli)

tencualactli, iztlactli : engaño o mentira. meta. (2 Tenqualactli, yztlactli)

tencualacuia, nitla : henchir algo de bauas. pret: onitlatenqualacui. (2


Tenqualacuia, nitla) henchir algo de bauas. (1 nitla, tenqualacuia)

tencualpachihui : doblarse el filo del cuchillo, o la orilla de alguna cosa. pre:


otenqualpachiuh. (2 Tenqualpachiui)

tencualpol : roncero. (1 tenqualpul)

tencuapol : mellado falto dellabrio. (2 Tenquapul)

tencuauhapana, nite : reñir con otro sin causa, o gruñir. pre:


oniteté[n]quauhapan. (2 Tenquauhapana, nite) reñir o gruñir sin causa. (1 nite,
tenquauhapana)

tencuauhtilia, nino : insistir y fauorecer alguna causa con mucho brio, como haze
el procurador enel audiencia real. &c. preterito: oninotenquauhtili. (2
Tenquauhtilia, nino) afirmar con atreuimiento y porfia. (1 nino, tenquauhtilia)
tencuauhtilia =, nino : = tentlapaltilia (2 tenquauhtilia )

tencuauhtiliztica : desenfrenadamente assi. (1 tenquauhtiliztica)

tencuauhxolotl : hombre de mala lengua. (2 Tenquauhxolotl) desenfrenado, s: de


mala lengua. (1 tenquauhxolotl)

tencuayotl : braueza tal. (1 tenquayotl)

tencuecuenoliztica : desenfrenadamente assi. (1)

tencuecuenotl : hombre de mala lengua. (2) desenfrenado, s: de mala lengua. (1)

tencuecuenoyotl : desenfrenamiento de lengua. (2) desenfrenamiento tal. (1)

tencuelpachihui : boluerse los filos del cuchillo. prete: otencuelpachiuh. (2


Tencuelpachiui) boluerse los filos. (1 tencuelpachiui)

tencuelpachihuiliztli : boluimiento de filos. (1 tencuelpachiuiliztli)

tencuelpachoa, nitla : repulgar algo con ancho repulgo. (2) repulgar echar
repulgo. (1) echar repulgo. (1)

tencuepa, nino : desdezirse o retratarse. (2) retratarse. (1 nino, té[n]cuepa)

tencuinoa, nitla : coxear. (2)

tene : cosa aguda, como espada. &c. (2) aguda cosa y muy afilada. (1) filo
tener el cuchillo o espada. (1)

tene + : espada de dos filos, o cosa semejante, y chismero. (2 Necoc tene)

tene, tlatole : el que habla mucho, y confuria. (2)

tenecniuhtlaltiani : el que haze amigos alos que estan enemistados. (2)


medianero entre dos. (1)

tenecniuhtlaltiliztli : reconciliacion assi. (1)

tenecnomachitilizti : el acto de abatir y humillar a otro. (2)

tenecuiltonoliztli : enriquecimiento. (2) enriquecimiento. (1)

tenecuiltonolti : cosa que enriquece. (2) enriquecedor. (1)

tenehua, nite : afamar a otro, o dar voto en election o encartar a alguno.


preterito: oniteteneuh. (2 Teneua, nite) votar, dar el voto. (1 nite, teneua)
ennoblecer a alguno. (1 nite, teneua) encartar. (1 nite, teneua) nombrar. (1
nite, teneua) esclarecer o afamar a otro. (1 nite, teneua)
tenehua, nitla : prometer, o expresar algo. preter: onitlateneuh. (2 Teneua,
nitla) establecer. (1 nitla, teneua) estimar, tassar o apreciar. (1 nitla,
teneua) declarar o pronunciar algo. (1 nitla, teneua) prometer. (1 nitla,
teneua)

tenehua +, nitla : profetizar. (1 nitla, veca teneua)


tenehua, + : nombrar a ambos ados. preterito: oniquinneuan teneuh. (2 Neuan
teneua, niquin)

tenehualiztli + : fama de nueuas. (1 nouian teneualiztli)

tenehualoni : cosa digna de loor. (2 Teneualoni) yllustre cosa, famosa o


esclarecida. (1 teneualoni)

tenehuelmachiti : sana cosa a otro. (1 teneuelmachiti)

tenehui, ni : esclarecerse o afamarse. (1 ni, teneui)

tenehuilahuiani : el que asecha estando agaçapado, o andando agatas. (2


Teneuilauiani)

tenehuilanuiani : assechador tal. (1 teneuilanuiani)

teneicniuhtlaltiliztli : el acto de procurar que sean amigos los que estan


enemistados. (2)

teneixnamictiliztli : contiendas y bregas de unos con otros. (2) desconcierto


tal. (1)

tenema&li : dadiua o don. (1)

tenemac : aplicada cosa o dedicada para alguna persona. (1) dadiua o don hecho
a otro. (2) esposa. (1) esposo. (1)

tenemacahualtiani : el que haze diuorcio y aparta al marido de su muger. (2


Tenemacaualtiani) despartidor. (1 tenemacaualtiani)

tenemacahualtiliztli : diuorcio. s. el acto de apartar al marido de su muger. (2


Tenemacaualtiliztli) descasamiento tal. (1 tenemacaualtiliztli)

tenemachitiliztli : auiso tal. (1)

tenemachpan + : supitamente, o adesora, o de improuiso. (2 Amo tenemachpan)

tenemachtiliztica : auisadamente. (1)

tenemachtiliztli : auiso que se da a otro, aduertiendolo de alguna cosa. (2)


auiso tal. (1) requerimiento assi. (1)

tenemactiani : dadiuosa o franco. (2) dadiuoso. (1)

tenemactli : merced o don. (1) don, presente o dadiua. (1) don o dadiua que
se da a otro. (2) presente que se da. (1) galardon tal o remuneracion. (1)
dote. (1)

tenematilizcuini : opinatiuo seguidor de opinion. (1)

tenematilizmati : opinatiuo seguidor de opinion. (1)

tenematiliztocani : opinatiuo seguidor de opinion. (1)

tenematzayanaliztli : diuorcio. (2)


tenematzazanaliztli : descasamiento tal. (1)

tenemiliani : inquisidor, o examinador de alguna causa. (2) pesquisidor tal.


(1)

tenemililiztli : inquisicion o pesquisa assi. (2) pesquisa enesta manera. (1)

tenemilizcuepaliztli : el acto de conuertir a otro a bien biuir. (2) conuersion o


conuertimiento assi. (1)

tenemilizcuepani : conuertidor tal. (1)

tenemilizcuepqui : conuertidor tal. (1)

tenemilizicuiloani : coronista. (1)

tenemilizpoa : cóntador de historia. (1)

tenemilizpoani : cóntador de historia. (1)

tenemilizpohualli : historia o relacion dela vida de alguno. (2


Tenemilizpoalli) contada historia. (1 tenemilizpoualli)

tenemiliztemoani : inquisidor, o pesquisidor. (2)

tenemiliztemohuani : pesquisidor tal. (1 tenemiliztemouani)

tenemiliztemoliliztli : inquisicion o pesquisa. (2) pesquisa enesta manera. (1)

tenemiliztocaliztli : seta o modo de biuir que alguno sigue, o el acto de imitar


y seguir la vida y costumbres de otro. (2) seta de lo que alguno sigue. (1)

tenemiliztoquiliztli : idem. (Tenemiliz__tocaliztli: seta o modo de biuir que


alguno sigue, o el acto de imitar y seguir la vida y costumbres de otro.) (2)
remedamiento assi. (1)

tenemiliztoquiztli : seta de lo que alguno sigue. (1)

tenemmauhti : espantable cosa que pone gran temor. (1)

tenemmauhtiliztli : el acto de amedrentar y espantar vno a otro. (2) espanto,


actiue. (1)

tenempehualti : renzilloso que se ensaña y riñe sin causa ni razon. (2


Tenempeualti)

tenempehualtiani : idem. (Tenempeualti: renzilloso que se ensaña y riñe sin


causa ni razon.) (2 Tenempeualtiani) acometedor assi. (1 tenempeualtiani)

tenempehualtiliztli : acometimiento tal. (1 tenempeualtiliztli)

tenempehualtiqui : idem. (Tenempeualtiani: idem. (Tenempeualti: renzilloso


que se ensaña y riñe sin causa ni razon.)) (2 Tenempeualtiqui)

tenencahuan : sieruos generalménte. (1 tenencauan)

tenencoani : burlador tal. (1) burlador, o engañador. (2)


tenencoliztica : burlando assi. (1) burlando, o enganñando a otros (2)

tenencoliztli : burla assi. (1) cortedad de cumplimiento. (1) burla, o engaño


hecho a otro. (2)

tenenectia, nino : dessear ser codiciado y procurarlo. (1) enamorar a otro.


(1)

tenenehuiliztica + : dessemejantemente. (1 amo teneneuiliztica)

tenenehuixca + : no tener par niygual. (1 acá[n] teneneuixca) cosa q[ue] no tiene


par o ygual. (2 Acan teneneuixca)

tenenepilcuapacholoni : idem. (Tenenepilpacholoni: mordaza.) (2


Tenenepilquapacholoni)

tenenepilcuappacholoni : mordaza. (1 tenenepilquappacholoni)

tenenepilmotzolo : aspera cosa al gusto. (1) cosa aspera al gusto. (2)

tenenepilpachoani : amordazados. (1)

tenenepilpacholiztli : amordazamiento. (1)

tenenepilpacholoni : mordaza. (1) mordaza. (2)

teneneuhcahuiliztli : desafio. (1 teneneuhcauiliztli) desafio. (2


Teneneuhcauiliztli)

tenenotzaltiani : medianero entre dos. (1) pacifico, hazedor de paz. (1) el que
haze amigos y que se hablen los enemistados. (2)

tenenotzaltiliztli : medianeria tal. (1) reconciliacion assi. (1) pacificacion


tal. (1) el acto de hazer amigos y q[ue] se reconcilien los reñidos. (2)

tenentlamachtiani : angustiador. (1) entristecedor. (1) afligidor de otros.


(2)

tenentlamachtiliztli : descontentamiento tal. (1) entristecimiento. (1) aflicion


que se da a otro. (2)

tenepantla : entre algunos. (1 tenepá[n]tla) en medio de algunos, o entre


otros (2)

tenepantla + : malsin, o reboltoso (2 Tetzalan tenepantla nemini) ser malsin y


meter mal entre otros. pre: tetzalan tenepantla oninotecac. (2 Tetzalan tenepantla
ninoteca) malsin. (1 tetzalan tenepantla motecani) poner paz é[n]tre los que
riñen, o se acuchillan. preteri: tetzalan tenepantla oninoquetz. (2 Tetzalan
tenepantla ninoquetza) malsin que mete mal entre otros. (2 Tetzalan tenepantla
motecani) malsin. (1 tetzalan tenepantla nemini)

tenepantla moquetzaliztli : medianeria desta manera. (1)

tenepantla moquetzani : el que se pone enmedio delos que riñen para poner los
enpaz. (2) medianero como quiera. (1)
tenepantla motecani : malsin y reboluedor de otros. (2)

tenepantla nemiliztli : el acto de reboluer aotros. (2 Tenepá[n]tla nemiliztli)

tenepantla nemini : idem. (Tenepantla motecani: malsin y reboluedor de otros.)


(2)

tenepantla netequiliztli : idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer


aotros.) (2)

tenepantla ni, quiza : arrojarse y meterse alguno entre otros. (1 tenepantla ni,
quiça)

tenepantla ninemi : reboluer a otros, o ser malsin. (2) chismear. (1)

tenepantla nino, teca : reboluer o turbar a otros. (1)

tenepantla ninoteca : idem. o meter mal entre otros. prete: tenepantla


oninotecac. (Tenepantla netequiliztli: idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto
de reboluer aotros.)) (2)

tenepantla ninoteteca : idem. prete: tenepantla oninotetecac. (Tenepantla


ninoteca: idem. o meter mal entre otros. prete: tenepantla oninotecac.
(Tenepantla netequiliztli: idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer
aotros.))) (2)

tenepantla tetzalan ninemi : idem. preterito: tenepantla tetzalan oninen.


(Tenepantla ninoteteca: idem. prete: tenepantla oninotetecac. (Tenepantla
ninoteca: idem. o meter mal entre otros. prete: tenepantla oninotecac.
(Tenepantla netequiliztli: idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer
aotros.)))) (2)

tenepantlani, nemi : reboluer o turbar a otros. (1 tenepá[n]tlani, nemi)

tenepiltzintiliz gracia : gracia de adoption, o de prohijacion. (2)

tenepohualti : cosa que haze ensoberueeer a alguno. (2 Tenepoalti)

tenepohualtia : idem. (Tenepoalti: cosa que haze ensoberueeer a alguno.) (2


Tenepoaltia)

tenepohualtiani : idem. (Tenepoaltia: idem. (Tenepoalti: cosa que haze


ensoberueeer a alguno.)) (2 Tenepoaltiani)

tenequiltia, nic : querer o dessear algo para otro. (1)

tenetechalaniani : reboluedor que mete mal entre otros. (2)

tenetechalaniliztli : el acto de reboluer a otros assi. s. aquella contienda y


discordia. (2)

tenetechalaniliztli = : = tenetechehualiztli (2 tenetechalaniliztli)

tenetechchalaniani : malsin. (1)

tenetechehualiztli : lo mesmo es que tenetechalaniliztli. (2 Tenetecheualiztli)


desconcierto tal. (1 tenetecheualiztli)
tenetechehuani : malsin. (1 tenetecheuani) lo mesmo es que netechalaniani (2
Tenetecheuani) reboluedor que mete mal entre algunos. (1 tenetecheuani)
descóncertador assi. (1 tenetecheuani)

tenetecheuh : idem. (Tenetecheuani: lo mesmo es que netechalaniani) (2)

tenetechilpiyani : atrauillador tal. (1 tenetechilpiani)

tenetlamachtiliztli : el acto de enriquezer a otros. (2) enriquecimiento. (1)

tenetlamachtilti : enriquecedor. (2)

tenetlatiliani : huidizo con animo de tornar. (1)

tenetlatiliqui : el que se esconde de otro. (2)

tenetlazotlaltiani : el que haze que se amen y té[n]gan amistad los enemistados.


(2 Tenetlaçotlaltiani) medianero entre dos. (1 tenetlaçotlaltiani)

tenetlazotlaltiliztli : el acto d[e] hazer amigos alos tales. (2


Tenetlaçotlaltiliztli) medianeria tal. (1 tenetlaçotlaltiliztli)

tenetol : promesa, o voto que alguno hizo. (2) voto desta manera. (1)

teneuhtica : estar algo determinado, o difinido. (2)

teneuhtiuh, nitla : dexar dicho el dia o tié[m]po para quando tengo de boluer,
o tornar acasa. pret: onitlateneuhtia. (2)

teneuhtiuh inicuac nihuallaz, nitla : señalar o expressar el dia que tengo de


tornar, quándo voy a alguna parte. (1 nitla, teneuhtiuh yniquac nivallaz)

tenexcalhuia, nitla : echar o poner algo en horno de cal. (1)

tenexcalli : horno de cal, ola casa donde se guarda. (2) horno de cal. (1)

tenexhuia, nitla : echar cal en alguna cosa. preter: onitlatenexui. (2


Tenexuia, nitla) reboluer o mezclar cal con otra cosa. (1 nitla, tenexuia)

tenexpoloa, ni : argamassa hazer. (1)

tenexpololli : argamasa, o mezcla de cal rezien hecha. (2) argamassa. (1)


mezcla de cal. (1)

tenextetl : piedra de cal. (2) piedra de cal. (1)

tenextililiztli : manifestacion. (1)

tenextiliztli : el acto de descubrir, o encartar a otro. (2) encartacion o


encartamiento. (1)

tenextlati : el que quema, o haze cal. (2) calero. (1)

tenextlatia, ni : cozer horno de cal. pre: onitenextlati. (2) hazer o quemar cal.
(1)
tenextlatiani : el que cueze, o quema horno de cal. (2) calero. (1)

tenextlatiloyan : calera, lugar donde hazen cal. (2) horno de cal. (1) calera.
(1)

tenextlatiqui : calero. (1)

tenextlazaloloni : plana de albañi[l]. (1 tenextlaçaloloni)

tenextli : cal. (2) cal. (1)

tenexzaloloni : plana de albañi. (2 Tenexçaloloni)

tenexzoquitl : mezcla de cal. (1 tenexçoquitl)

teneyaniliqui : el que se esconde de otro. (2 Teneianiliqui)

teneyeyecoltiliztli : tentacion, o el acto de tentar vno a otro. (2) tentacion.


(1 teneyeyecultiliztli)

tenezaloloni : plana de albañi. (2 Teneçaloloni)

tenezoquichichihua, ni : argamassa hazer. (1 ni, teneçoquichichiua)

tenezoquitl : argamassa o mezcla de cal y arena. (2 Teneçoquitl) argamassa. (1


teneçoquitl)

tenilacatzoa, nitla : torcer enderredor. (1)

tenilpiya, nic : enfrenar, o poner cabestro ala bestia. pret: onictenilpi. (2


Tenilpia, nic)

tenilpiya +, ni : enfrenar. (1 ni, cauallo tenilpia)

tenitl : hombre de otra nacion y boçal. (2) boçal persona. (1)

tenitlacotli : esclauo boçal. (2) sieruo boçal. (1)

tenitoa, nitla : deletrear, dezir algo de coro, o rezar. prete: onitlatenito. (2)
rezar pronunciar alto. (1) de coro dezir algo. (1) deletrear. (1)

tenitzania, mo : sacrificarse los labrios con nauaja ante los ídolos. preterito:
omotenitzani. (2)
tenitzania, nino : sacrificar y cortar los labrios á[n]te los idolos. prete:
oninotenitzani. (2)

tenitztia, nitla : amolar o aguzar algo. (1) afilar cosa de hierro. (1)

tenitztia +, nitla : afilar espada o cosa de dos filos. (1 nitla, necoc


tenitztia)

tenitztiani + : afilador. (1 tlanecoc tenitztiani)

tenitztic : cosa aguda, o que tiene filo. (2) aguda cosa y muy afilada. (1)

tenitzticayotl : filo, o agudeza de cuchillo. &c. (2) agudeza tal. (1)


teniza, ni : almorzar. pret: oniteniçac. (2 Teniça, ni) almorzar. (1 ni,
teniça)

tenizaloni : almuerzo. (1 teniçaloni)

teniztia, nicno : encargarse de algo. preterito: onicnotenizti. (2) encargarse de


algo. (1) tomar a su cargo. (1)
teniztia, nicte : encargar, o encomendar algo a otro. prete: onictetenizti. (2)
encargar algo a otro. (1)

tenmamacehual + : descortes. (1 atlaca tlatoa, tenmamaceual)

tenmamacehuallotl : descortesia. (1 té[n]mamaceuallotl)

tennamiqui, nic : jurar, hazer juramento. (1 nicté[n]namiqui yn cruz)


tennamiqui, nite : besar a otro. preterito: onitetennamic. (2) besar a otro.
(1)

tennecuiloa, nite : torcer la boca haziendo gestos. prete: onitetennecuilo. (2)


hazer gestos con la boca. (1)

tennecuiltic : boquituerto. (2) boquituerto. (1)

tennonotza, mo : concertarse algunos enel precio delo que se vende. (2) conuenir
o concertarse dos. (1)
tennonotza, nite : concertar, o hazer algun contrato con otro. prete:
onitetennonotz. (2) concertarse enel precio. (1)
tennonotza, nitla : idem. preterito: onitlatennonotz. (Tennonotza, nite:
concertar, o hazer algun contrato con otro. prete: onitetennonotz.) (2)
concertarse enel precio. (1)
tennonotza, tito : idem. preterito: otitotennonotzque. (Tennonotza, nitla:
idem. preterito: onitlatennonotz. (Tennonotza, nite: concertar, o hazer algun
contrato con otro. prete: onitetennonotz.)) (2) concertarse enel precio. (1)

tenohuian tocaliztli : afrenta tal. (1 tenouian tocaliztli)

tenohuiantocaliztica : afrentosamente, o baldonando y enxabonando a otro. (2


Tenouiantocaliztica) afrentadamente assi. (1 tenouiantocaliztica)

tenohuiantocaliztli : afrenta o baldon assi. (2 Tenouiantocaliztli) baldon desta


manera. (1 tenouiantocaliztli)

tenohuiantocani : afrentado, o denostador tal. (2 Tenouiantocani) afrentador tal.


(1 tenouiantocani)

tenolli : arco de piedra. s. decalicanto, o arco de portada, o arco toral. (2


Tenulli) arco o puente de calicanto. (2) puente de arco. (1) arco toral de
edificio. (1)

tenoltontli : puente pequeña assi. (1)

tenoncua + : idem. (Teoyotica tenonqua quetzaliztli: descomunion.) (2


Teoyotica tenonqua quixtiliztli) descomunion. (2 Teoyotica tenonqua quetzaliztli)
descomunion. (1 teoyotica tenonqua quetzaliztli)

tenoncuaquixtiliztli : descomunion. (1 tenonquaquixtiliztli)


tenonotyaliztli : diciplina o doctrina. (1)

tenonotzalalizmachtiliztlin : oratoria o tectorica. (1)

tenonotzalizpeuhcayotl : principio de oracion de orador. (1)

tenonotzaliztli : ynduzimiento assi. (1) habla desta manera. (1) doctrina que se
enseña. (1) amonestacion, platica reprehé[n]sion o sermon. (2) oracion
razonamiento. (1) reprehension. (1) razonamiento. (1) relacion. (1) castigo
assi. (1) sermón. (1) predicacion. (1) amonestacion . (1)

tenonotzaliztli + : disfamia. (1 teca tenonotzaliztli) murmuracion. (2 Teca


tenonotzaliztli)

tenonotzalli : predicacion. (1) idem. (Tenonotzaliztli: amonestacion, platica


reprehé[n]sion o sermon.) (2)

tenonotzaloni : ynduzidora cosa. (1)

tenonotzaloyan : pulpito. (1) predicatorio o pulpito. (1) lugar dó[n]de


doctriná[n] y enseñan. (2 Tenonotzaloyá[n])

tenonotzani : corrector tal. (1) amonestador. (1) ynduzidor tal. (1)


relator. (1) hablador de nouelas o consejas. (1) consejero. (1) orador q[ue]
haze oración. (1) predicador assi. (1) amonestador, o el que haze alguna
platica, o da alguna reprehension. (2)

tenonotzani + : idem. (Neltiliztemachtiani: predicador o maestro de verdad.) (2


Neltiliz tenonotzani)

tenonotzani teizcaliani : castigador tal. (1)

tenonotztli : historia que se cuenta o relata, o relacion que se haze de alguna


cosa. (2)

tenontililiztli : emmudecimiento. (1) enmudecimiento del que es conuencido de


algun delicto. (2)

tenotza + : esquiua persona. (1 ayel tenotza)

tenotzaliztli : citacion. (1)

tenotzani : hablador. (1)

tenqueloa + : escarnecer. (1 teca nino, tenqueloa)

tenqueloa, tecanino : dezir malicias escarneciendo de otro. pre: teca


oninotenquelo. (2)

tenqui : repleto. (1) lleno cosa llena. (1) harto assi. (1) relleno y harto.
(1) harto de comida, o cosa llena, assi como vaso o tinaja. (2)

tenquimiloa, nino : cubrirse o ataparse la boca con algo. pre: oninotenquimilo.


(2) cubrir la boca de barro la manta. (1)
tenquimiloa, nite : cubrir o atapar la boca a otro con algo. pre:
onitetenquimilo. (2) atapar la boca a otro. (1)
tenquixtia, nitla : declarar o pronunciar algo. p: onitlatenquixti (2)
declarar o pronunciar algo. (1) pronunciar. (1)

tenquixtitihuetzi, nic : declarar algo de priesa. p: onictenquixtitiuetz. (2


Tenquixtitiuetzi, nic)

tenquixtitiquiza, nic : pronunciar o declarar algo prestamente. pret:


onictenquixtitiquiz. (2 Tenquixtitiquiça, nic)

tenquiztica + : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1 yyuca


tenquiztica)

tentececuinauhqui : gastado assi. (1)

tentecuintic : bota cosa, no aguda. (1)

tentequi, nitla : cortar o cercenar algo. preterit: onitlatentec. (2) cercenar.


(1)

tentetecuinahui : mellarse o embotarse el machete o el açadon. (1 tentetecuinaui)


gastarse o embotarse el açadon o el machete; &c. (1 tentetecuinaui) embotarse. (1
té[n]tetecuinaui) mellarse o embotarse el cuchillo o cosa assi. prete:
otentetecuinauh. (2 Tentetecuinaui)

tentetecuinahuiliztli : melladura tal. (1 tentetecuinauiliztli)

tentetecuinauhqui : mellado assi. (1)

tentetecuinoa, nitla : mellar alguna cosa. preter: onitlatentetecuino. (2)


gastarlo assi. (1) rebotar o embotar lo agudo. (1) embotar cuchillo o cosa assi.
(1)

tentetl : beçote. (1) beçote de indio. (2)

tentia, nino : entremeterse y hablar donde no le llaman. (1) hablar alguno, o


entremeterse donde no le llaman, o en negocio ageno. pre: oninotenti. (2)
tentia, nitla : amolar o afilar cuchillo o cosa semejante, o echar ribete o
flocadura o franja alavestidura. pre: onitlatenti. (2) amolar o aguzar algo. (1)
echar faxo o ribete. (1) afilar cosa de hierro. (1)

tentiani + : afilador. (1 tlanecoc tentiani)

tentica : lleno cosa llena. (1 té[n]tica)

tenticac : lleno cosa llena. (1)

tentihuiliztli : auenida o crecimiento de rio. (2 Tentiuiliztli)

tentilahua, nitla : rebotar o embotar lo agudo. (1 nitla, tentilaua)

tentilahuac : ombre beçudo, de gruessos besos. (1 tentilauac) hombre de


gruessos beços o borde o orilla gruessa de vestidura. (2 Tentilauac)

tentiliztli + : afiladura. (1 tlanecoc té[n]tiliztli) chismeria. (2 Nenecoc


tentiliztli)

tentimani : lleno cosa llena. (1) cosa que esta llena. (2)
tentiuh : crecer el rio. (1)

tentlahueliloc : desenfrenado, s: de mala lengua. (1 tentlaueliloc) desbocado en


hablar. (1 tentlaueliloc) hombre de mala lengua, y desenfrenado. (2
Tentlaueliloc)

tentlahuelilocayotica : desenfrenadamente assi. (1 tentlauelilocayotica)

tentlahuelilocayotl : desenfrenamiento tal. (1 tentlauelilocayotl)


desenfrenamiento de lé[n]gua. (2 Tentlauelilocayotl)

tentlalia, nino : dar palabra, o prometer algo a otro. pre: oninotentlali. (2) dar
la palabra de hazer algo. (1) prometer. (1)

tentlamachia, nite : enlabiar y burlar a otro. pre: onitetentlamachi. (2)


enlabiar engañando. (1) burlar de palabras. (1)

tentlamachitoa, nitla : dezir algo por via de gracia o passatiempo. p:


onitlatentlamachito. (2) burlando dezir algo. (1)

tentlamachtilti : enriquecedor. (1)

tentlamachtli : juego de palabras. (1) enlabiamié[n]to, o palabras de


passatiempo. (2)

tentlamati, ni : el que finge y dize muchas cosas falsas. (2)

tentlapaltilia, nino : lo mesmo es que tenquauhtilia. pre: oninotentlapaltili. (2)


afirmar con atreuimiento y porfia. (1)

tentlapana, nitla : mellar vaso o cosa semejante. (2) mellar algun vaso. (1)

tentlapanaliztli tentzicuehualiztli : mella o melladura. (1 tentlapanaliztli


tentzicueualiztli)

tentlapani : quebrarse el borde del vaso. (1)

tentlapanqui : mellada cosa assi. (1) vaso mellado. (2)

tentlapiquia, nite : leuá[n]tar testimonio a otro. pr: onitetentlapiqui. (2)


leuantar falso testimonio. (1) calunniar aalguno. (1 nite, té[n]tlapiquia)

tentlaquechilia, nite : armar lazo a otro, procurá[n]do de hazerle mal. pr:


onitetentlaquechili. (2) traycion hazer o tratar. (1) armar traicion a otro. (1)
procurar mal a otro. (1)

tentli : labio, o labrio. (1) borde. (1) los labrios, o el borde o orilla de
alguna cosa. (2)

tentli + : filo de cuchillo o de cosa assi. (1 cuchillo tentli) filo de


cuchillo. (2 Cuchillo tentli) filo de cuchillo. (2 Cochillo tentli)

tentoc : lleno cosa llena. (1) cosa que esta llena, o cosa que esta puesta en
algun lugar. pre: otentoca. (2)

tentomactli : hocico como de puerco. (1) hombre de gruessos beços. (2)


tentomactontli : hocico pequeño. (1)

tentomahuac : ombre beçudo, de gruessos besos. (1 tentomauac) idem.


(Tentomactli: hombre de gruessos beços.) (2 Tentomauac)

tentzacua, nino : ataparse o cubrirse la boca, o emmudecer. pre: oninotentzacu. (2


Tentzaqua, nino) mudecer. (1 nino, tentzaqua) emmudecerse. (1 nino, tentzaqua)
confundir me assi. (1 nino, tentzaqua)
tentzacua, nite : hazer callar a otro confundié[n]do lo y conué[n]ciendolo. p:
onitetentzacu. (2 Tentzaqua, nite) atapar la boca a otro. (1 nite, tentzaqua)
confundir aotro conrazones. (1 nite, tentzaqua)

tentzayana, nite : descarrillar o desquixarar a otro. pre: onitetentzayan. (2)


descarrillar o desquixarar con las manos. (1) desquixarar. (1)

tentzicuehua, nitla : mellar vaso o cosa semejá[n]te. prete: onitlatzicueuh. (2


Tentzicueua, nitla) mellar algun vaso. (1 nitla, tentzicueua)

tentzicuehualiztli + : mella o melladura. (1 tentlapanaliztli tentzicueualiztli)

tentzicueuhqui : mellada cosa assi. (1) vaso mellado assi. (2)

tentzitzipi : ceceoso. (2)

tentzitzipitic : idem. (Tentzitzipi: ceceoso.) (2)

tentzitzipitlatoa : ceceoso. (1) idem. (Tentzitzipitic: idem. (Tentzitzipi:


ceceoso.)) (2)
tentzitzipitlatoa, ni : cecear. p: onité[n]tzitzipitlato. (2 Té[n]tzitzipitlatoa,
ni) cecear. (1)

tentzitzipitlatoani : ceceoso. (2)

tentzoltic : repulgado frunzido. (1) cosa frunzida, o estrecha de boca. (2)

tentzompachtic : baruudo. (1) hombre de gran barua. (2)

tentzompixqui + : cabrero. (2 Quaquauh tentzompixqui)

tentzon coztic : taheño enla barba. (1) baruiroxo. (1 tentzon cuztic.)

tentzon tliltic : baruinegro. (1)

tentzoncoztic : barui[]roxo, o taheño. (2 Tentzoncuztic)

tentzone : baruada persona. (1) barbo, pescado. (1) hombre baruado. (2)

tentzone + : máncebo aúno baruado. (1 ayamo té[n]tzone telpuchtli)

tentzone michin : baruo, pescado. (1) baruo pescado. (2)

tentzoneque : ganado menudo. (1)

tentzonichcatomitl : lana de cabras o pelote. (1) lana de cabra, o pelos de


cabron. (2)
tentzonixhua : baruiponiente. (1 tentzonixua)
tentzonixhua, ni : nacerme las baruas, o ser baruiponiente. prete:
onitentzonixuac. (2 Tentzonixua, ni) baruar, començar a salir la barua. (1 ni,
tentzonixua)

tentzonixhualiztli : mocedad de aqueste. (1 tentzonixualiztli) mocedad delque


es baruiponiente, o el acto de nacer las baruas. (2 Tentzonixualiztli)

tentzoniztalli : canas dela barua. (1) encanecida barua. (1) canas dela barua.
(2)

tentzoniztaya, ni : pararseme cana yblá[n]ca la barua. prete:


onitentzoniztayac. (2) encanecerse la barua. (1)

tentzonquiza : baruiponiente. (1 tentzonquiça) baruiponiente. (2 Tentzonquiça)


tentzonquiza, ni : ser baruiponiente. preterit: onitentzonquiz. (2
Tentzonquiça, ni) baruar, començar a salir la barua. (1 ni, tentzonquiça)

tentzonquizaliztli : mocedad de aqueste. (1 tentzonq[ui]çaliztli) el acto de


nacer las baruas. (2 Tentzonquiçaliztli)

tentzontli : barua, los pelos. (1) barua. s. los pelos. (2)

tentzontli + : vello de barba. (1 yancuic tentzontli)

tentzontliltic : baruinegro. (2)

tentzonxima, nino : hazerse, o raparse la barua. prete: oninotentzonxin. (2)


tentzonxima, nite : hazer, o afeitar la barua a otro. prete: onitetentzonxin.
(2)

tentzoponia, nite : hazer la muger que no pueda mamar el niño, dándo ella
ocasion; &c. (1)

tentzoxima, nite : afeitar barua a otro. (1)

tenuahuaqui, no : estar boquiseco, muerto dehambre y de sed. prete: onotenuauac. (2


Tenuauaqui, no) boca soca tener de há[m]bre ysed. (1 no, tenuauaqui)

tenuimoloa, nitla : perfilar algo. preterito: onitlatenuimolo. (2) perfilar.


(1)

tenuitequi, nino : dar alaridos. preterito: oninotenuitec. (2) alaridos dar


enla guerra. (1)

tenuitz : beçudo de largos besos. (1) hombre de largos beços. (2)

tenuitzoctontli : hocico pequeño. (1)

tenuitztic : idem. (Tenuitz: hombre de largos beços.) (2)

tenxaxacaltic : hombre de grandes beços y de gran boca. (2)

tenxipalcuepqui : ombre beso. (1) beso. (2)

tenxipalhuilaxtic : ombre beso. (1 tenxipaluilaxtic) beso y de caidos, o


colgados beços. (2 Tenxipaluilaxtic)
tenxipalli : labio, o labrio. (1 té[n]xipalli) beço o labrio. (1) labrio, o
beço. (2)

tenxipaltilahuac : beçudo de gruessos besos. (1 tenxipaltilauac) hombre de


gruessos y gordos labrios. (2 Tenxipaltilauac)

tenxipaltomac : idem. (Tenxipaltilauac: hombre de gruessos y gordos labrios.)


(2)

tenxipaltomahuac : ombre beçudo, de gruessos besos. (1 tenxipaltomauac)

tenxitini : deshilarse la ropa por la orilla. (1) deshilarse. la orilla dela


vestidura. pr: otenxitin. (2)

tenxitinqui : deshilada ropa. (1 té[n]xití[n]q[ui]) deshilada orilla de


vestidura. (2)

tenxochihuia, nite : idem. pre: onitetenxochiui. (Tenxochitzotzona, nite:


enlabiar a otro. preter: onitetenxochitzotzon.) (2 Tenxochiuia, nite) enlabiar
engañando. (1 nite, tenxochiuia)

tenxochipol : roncero. (1 tenxochipul) el que tiene buenas palabras y malas


obras, o el que cumple de palabra. (2 Tenxochipul)

tenxochitl : roncero. (1) idem. (Tenxochipul: el que tiene buenas palabras y


malas obras, o el que cumple de palabra.) (2)

tenxochitzotzona, nite : enlabiar a otro. preter: onitetenxochitzotzon. (2)


enlabiar engañando. (1)

tenxochiyotl : ronceria. (1)

tenxolochahui : boluerse los filos. (1 tenxolochaui) boluerse los filos al


cuchillo, o plegarse la orilla dela ropa, o arrugarse la estremidad de alguna
cosa. pre: otenxolochauh. (2 Té[n]xolochaui)

tenxolochahuiliztli : boluimiento de filos. (1 tenxolochauiliztli)

tenxotla, nitla : cortar, o cercenar algo. preterit: onitlatenxotlac. (2)


cercenar. (1)

tenyo : famoso enesta manera. (1) glorioso. (1) encumbrado assi. (1) claro
en fama. (1) esclarecido. (1) persona afamada, o en cumbrada en honrra. (2)

tenyoa, ni : afamarse. (1)

tenyoc + : çaguan o entrada de casa. (2 Iquiaua tenyoc)

tenyohua, ni : encumbrarse en honra. (1 ni, tenyoua) esclarecerse o afamarse.


(1 ni, tenyoua)

tenyotia, nino : afamarse. preterito: oninotenyoti. (2) afamarse. (1)


tenyotia, nite : afamar y dar honra a otro. prete: onitetenyoti. (2) esclarecer o
afamar a otro. (1) engrandecer a otro. (1) milagroso y honroso hazer a otro. (1)
afamar a otro. (1) glorificar dar gloria a otro. (1)
tenyotia, nitla : poner precio alo que se ade vender. prete: onitlatenyoti. (2)
estimar, tassar o apreciar. (1) apreciar, poner o declarar el precio delo que
vale lo que se vende. (1)

tenyotica : gloriosamente. (1) loablemente. (1) famosamente assi. (1)


afamadamente, o con fama y honrra. (2)

tenyotitiuh, nino : dexar memoria de si. (1 nino, té[n]yotitiuh)

tenyotl : nombre por fama. (1) onra. (1) fama. (2)

tenyotl + : fama con mucha honra. (1 vey tenyotl)

tenzacatl : beçote largo y gordo. (1 tençacatl) beçote largo. (2 Tençacatl)

tenzacuahuatinemi, ni : andar boquiseco y muerto de hambre. preterito:


oniteçaquauatinen. (2 Tençaquauatinemi, ni) boca soca tener de há[m]bre ysed. (1
ni, tençaquauatinemi)
tenzacuahuatinemi, nino : tener la boca seca de há á[m]bre yde sed. (1 nino,
tençaquauatinemi)
tenzacuahuatinemi, no : andar boquiseco y muerto de hambre. (2 Notençaquauatinemi)

teocalchalia, ni : hazer la solenidad y fiesta dela d[e]dicacion de alguna


yglesia nueua. preterito: oniteocalchali. (2) dedicar yglesia. (1)

teocalchaliani : el que celebra fiesta assi. (2)

teocalchaliliztli : celebracion tal. (2) dedicacion assi. (1)

teocalcuitlapilli : capilla de yglesia, donde esta el altar y retablo. (2)


capilla de yglesia. (1)

teocalli : casa de dios, o yglesia. (2) yglesia o templo. (2 Teucalli) templo.


(1 teucalli) yglesia. (1)

teocalli itechpohui : perrochiano. (1 teucalli ytechpoui)

teocalli tlachalilli : dedicada, o estrenada yglesia. (2) dedicada yglesia. (1)

teocalmamali, ni : dedicar, o estrenar yglesia. s. hazer la fiesta desu


edificacion, o dedicacion. prete: oniteocalmamal. (2) dedicar yglesia. (1)

teocalmamaliztli : dedicacion de yglesia assi. (2) dedicacion assi. (1)

teocalmamalli : dedicada yglesia y festejada, o estrenada. (2) dedicada yglesia.


(1 teucalmamalli)

teocalpiya, ni : guardar templo, ni, teopantlapia. (1 ni, teocalpia)

teocaltepiton : ermita. (1)

teocaltontli : hermita o templo pequeño. (2 Teucaltontli) ermita. (1) templo


pequeño. (1 teucaltontli)

teocaltototl : pardal, o gorrion. (2) pardal o gorrion. (1)


teochihua, nino : hazer oracion, darse adios, o celebrar los officios diuinales.
preterito: oninoteochiuh. (2 Teochiua, nino)
teochihua, nite : absoluer, o echar, o dar lebendicion a otro. prete:
oniteteochiuh. (2 Teochiua, nite) bendezir a alguno. (1 nite, teochiua)
sanctiguar o echar bendicion. (1 nite, teochiua) assoluer y desatar delos
pecados. (1 nite, teochiua)
teochihua, nitla : bendezir hornamentos ecclesiasticos, o otra qualquier cosa.
preterito: onitlateochiuh. (2 Teochiua, nitla) consagrar o bendezir. (1 nitla,
teochiua)

teochihualo, ni : velarse el varon o muger. (1 ni, teochiualo)

teocihua : tener todos gana de comer, o hambre. prete: oteocioac. (2 Teocioa)

teocihui, ni : tener hambre, o tener gana decomer prete: oniteociuh. (2 Teociui,


ni) gana tener de comer. (1 ni, teociui) tener hambre. (1 ni, teociui) auer
hambre. (1 ni, teociui) hambrear auer hambre. (1 ni, teociui)
teocihui, nic : tener deseo, o hambre de algun má[n]jar corporal, o espiritual.
preterito: onicteociuh. (2 Teociui, nic) há[m]bre auer o tener hambre de
qualquier cosa. (1 nicteociui) anhelar mucho por algo. (1 nic, teociui)

teocihuiliztli : hambre, o gana de comer. (2 Teociuiliztli) hambre. (1


teociuiliztli)

teocihuini : el que tiene gana de comer, o el hambrié[n]to. (2 Teociuini)


hambriento. (1 teociuini)

teociuhqui : hambrié[n]to, o muerto de hambre. (2) muerto de hambre. (1)

teococolizpalaniliztli : lepra pestilencial. (2) lepra. (1)

teococoliztli : lepra. (2) lepra. (1)

teococopi : lolio, neguilla, o zizania. (1) zizania. s. vna yerua que parece
mata, o caña de mayz y nola es. (2) zizania o neguilla. (1) neguilla. (1)

teococox : leproso. (2)

teococoxcapapalanqui : leproso de lepra pestilé[n]cial y espantable. (2) leproso.


(1)

teococoxqui : leproso. (2) leproso. (1)

teocomitl : espino grande. (2) abrojos otros. (1)

teoctacamaquiliztli : exemplo, regla o dechado que se da otros. (2) exemplo que


damos a otro. (1)

teoctacatiliztli : idem. (Teoctacamaquiliztli: exemplo, regla o dechado que


se da otros.) (2) exemplo que damos a otro. (1)

teocualaniliztli : enojo o yra de dios. (2 Teoqualaniliztli) yra de dios. (1


teoqualaniliztli)

teocuipexoniani : pesador de moneda. (2)

teocuitla : corona. corona de oro o de plata. (2)


teocuitla + : minero de oro. (2 Cuztic teocuitla oztotl) collar á[n]cho d[e]
oro. (2 Cuztic teocuitla cuzcapetlatl) pieça o tejuelo d[e] oro (2 Cuztic
teocuitla tlatemá[n]tli) minero, o cueua de plata. (2 Iztac teocuitla oztotl)
escoria de plata. (2 Iztac teocuitla popoçoquillotl) platero. (2 Iztac teocuitla
pitzqui) repostero, o guardador de baxilla de plata. (2 Iztac teocuitla caxpiani)
liga enel oro. (1 cuztic teocuitla tlaneliuhcayotl)

teocuitla amatl : oropel, o oro batido, pan de oro, o de plata. (2)

teocuitla caxpechtli : plato de plata; y assi delos de mas metales. (1)

teocuitla cocohualoni : moneda de oro o de plata. (2 Teocuitla cocoualoni)

teocuitla corona nanquilia, ni : coronar a rey. prete: oniteocuitla corona


nanquili. (2)

teocuitla coronatia, nite : coronar a rey o a reyna. pre: oniteocuitla coronati.


(2)

teocuitla cozcatl : cadena de oro o de plata. (1 teocuitla cuzcatl)

teocuitla icpac xochihua : rey o reyna coronada. (2 Teocuitla icpac xuchiua)

teocuitla icpac xochitia, nite : coronar a rey. pr: oniteteocuitla icpac


xuchiti. (2 Teocuitla icpac xuchitia, nite)

teocuitla icpac xochitl : corona de oro o de plata. (2 Teocuitla icpac xuchitl)

teocuitla icpaltzatzaztli : silla real. (2)

teocuitla necuilo : cambiador tal. (1)

teocuitla necuiloa, ni : cambiar. (1)

teocuitla necuiloliztli : cambio el acto de cambiar . (1)

teocuitla necuiloloya : cambio el lugar. (1)

teocuitla nemactia, nite : librar dineros. (1)

teocuitla tlacanahualiztli : batimiento de metal. (1 teocuitla tlacanaualiztli)

teocuitla xiquipiltontli : esquero o bolsa pequeña de dinero. (1)

teocuitlaahuia, nitla : dorar algo. (1 nitla, teocuitlaauia)

teocuitlaamatl : oropel. (1)

teocuitlacallotia, nitla : engastonar algo en oro o en plata. pre:


onitlateocuitlacalloti. (2) engastar o engastonar como en oro; &c. (1)

teocuitlacaxpixqui + : idem. (Iztac teocuitla caxpiani: repostero, o guardador de


baxilla de plata.) (2 Iztac teocuitlacaxpixqui)

teocuitlachipahua +, n : afinar plata preterito: oniztac teocuitlachipauh. (2


Iztac teocuitlachipaua, n)
teocuitlachipahualli + : plata afinada. (2 Iztac teocuitlachipaualli)

teocuitlachiuhqui : platero. (1)

teocuitlacocohualoni : moneda. (1 teocuitlacocoualoni)

teocuitlacohualoni + : moneda de oro. (1 cuztic teocuitlacoualoni)

teocuitlacoronahua : coronado desta manera. (1 teocuitlacoronaua)

teocuitlacoronananquilia, nite : corona poner a otro assi. (1 nite,


teocuitlacoronaná[n]quilia)

teocuitlacoronatia, nite : coronar a rey o a principe. (1)

teocuitlacozcachiuhqui : platero que haze joyas. &c. (2


Teocuitlacuzcachiuhqui) platero que haze joyas. (1)

teocuitlacozcanamacac : joyero que vende joyas. (1)

teocuitlacozcapetlatl + : collar de oro. (1 cuztic teocuitlacuzcapetlatl)

teocuitlacozcapitzqui : idem. (Teocuitla__cuzcachiuhqui: platero que haze joyas.


&c.) (2 Teocuitlacuzcapitzqui) platero que haze joyas. (1)

teocuitlacozcatl : joya de oro o de plata, o presea. (2 Teocuitlacuzcatl)


presea o joya. (2) joya. (1 teocuitlacuzcatl)

teocuitlacozcatl + : joya de oro. (2 Cuztic teocuitlacuzcatl) collar de oro. (1


cuztic teocuitlacuzcatl)

teocuitlacuauhololli : maça de portero. (1 teocuitlaquauhololli)

teocuitlacuauhololnapalo : macero, el que la lleua. (1 teocuitlaquauhololnapalo)

teocuitlacuicuiloa, ni : labrar algo de sinzel, o dorar algo el pintor o el


dorador. preterito: oniteocuitlacuicuilo. (2) sinzelar labrar de sinzel. (1)

teocuitlacuicuiloliztli : el acto de labrar con sinzel. (2) sinzel obra desta


arte. (1)

teocuitlacuicuiloloni : sinzel de platero. (2) sinzel, instrumento de platero. (1)

teocuitlahua + : platero, o dueño dela plata. (2 Iztac teocuitlaua) platero que


labra oro. (2 Cuztic teocuitlaua) platero que labra oro. (1 cuztic teocuitlaua)

teocuitlahuia, nitla : dorar algo. preterito: onitlateocuitlaui. (2 Teocuitlauia,


nitla) dorar algo. (1 nitla, teocuitlauia)

teocuitlahuia +, nitla : platear algo. preterit: onitlaiztac teocuitlaui. (2


Iztac teocuitlauia, nitla)

teocuitlaicpacxuchihua : coronado desta manera. (1 teocuitlaicpacxuchiua)

teocuitlaicpacxuchitia, nite : coronar a rey o a principe. (1)


teocuitlaicpacxuchitl : corona generalmente. (1)

teocuitlaicpatl : hilo de oro o de plata. (2) hilo de oro. (1)

teocuitlaicuiloa, ni : labrar de sinzel. preteri: oniteocuitlaicuilo. (2)


sinzelar labrar de sinzel. (1 ni, teocuitlaycuiloa)

teocuitlamachiyotia +, ni : quilate dar al oro. (1 ni, cuztic


teocuitlamachiyotia)

teocuitlamachiyotiloni : cuño de moneda. (2 Teocuitlamachiotiloni) cuño de


moneda. (1 teocuitlamachiotiloni)

teocuitlamachiyotl + : quilate de oro. (1 cuztic teocuitlamachiyotl)

teocuitlamaquiztli : manilla de oro o de plata. (2) manilla. (1)

teocuitlamatzatzachiuhqui : platero que haze anillos de oro. (2) platero q[ue]


labra anillos. (1)

teocuitlamatzatzaztli : anillo de oro. (2)

teocuitlamecatl : presea, o cadena de oro. (2) cadena de oro o de plata. (1)

teocuitlanecuilolizmesa : mesa de cambiador o banco. (1)

teocuitlaneliuhcayotl + : liga enel oro. (1 cuztic teocuitlaneliuhcayotl)

teocuitlanemactia, ni : librar dineros. (2)

teocuitlaoztotl + : minero de plata. (1 yztac teocuitlaoztotl) minero de oro.


(1 cuztic teocuitlaoztotl)

teocuitlapaconi : batea para lauar oro. (1) batea o cosa semejante para lauar oro.
(2)

teocuitlapitzca calli : tienda de platero, o plateria. (2)

teocuitlapitzcacalli : tienda de platero. (1)

teocuitlapitzcan : plateria. (2)

teocuitlapitzqui : platero. (2)

teocuitlapitzqui + : platero que labra oro. (1 cuztic teocuitlapitzqui) platero


que labra oro. (2 Cuztic teocuitlapitzqui)

teocuitlapixqui : tesorero. (1) tesorero. (2)

teocuitlapohualo + : mesa de cambiador o banco. (1 ypan teocuitlapoualo mesa)

teocuitlapopozoquillotl + : espuma de plata. (1 yztac teocuitlapopoçoquillotl)


espuma o escoria de oro. (1 cuztic teocuitlapopoçoquillotl)

teocuitlaquixtiloyan + : minero de plata. (1 yztac teocuitlaquixtiloyan)


minero de oro. (1 cuztic teocuitlaquixtiloyan) minero de oro. (2 Cuztic
teocuitlaquixtiloyan)
teocuitlatamachihuani : pesador de moneda. (1 teocuitlatamachiuani) pesador de
moneda. (2 Teocuitlatamachiuani)

teocuitlatamachiuhqui : idem. (Teocuitlatamachiuani: pesador de moneda.) (2)

teocuitlate + : vaso de oro. (2 Cuztic teocuitlate comatl)

teocuitlatecomachiuhqui : platero que labra vasos. (1) platero que labra vasos
de oro o de plata. (2)

teocuitlatecomatl + : vaso de oro. (1 cuztic teocuitlatecomatl)

teocuitlatecomatlateicuilolli : vaso de sinzel ladrado. (1


teocuitlatecomatlateycuilolli)

teocuitlatemecatl : bracelete de oro. (1) bracelete de oro. (2)

teocuitlatilmatli : brocado. (1) brocado, o tela de oro. (2)

teocuitlatl : oro o plata. (2)

teocuitlatl + : plata metal. (1 yztac teocuitlatl) oro. (2 Cuztic teocuitlatl)


idem. (Iztac teocuitlatl yçoquio: escoria de plata.) (2 Iztac teocuitlatl ycuitl)
escoria de plata. (2 Iztac teocuitlatl yçoquio) marcada plata. (1 yztac
teocuitlatl tlamachiotilli) plata. (2 Iztac teocuitlatl) marco de plata. (1
yztac teocuitlatl tlatamachiuhtli) escoria de plata. (1 yztac teocuitlatl ycuitl)
oro. (1 cuztic teocuitlatl) idem. (Iztac teocuitlatl ycuitl: idem. (Iztac
teocuitlatl yçoquio: escoria de plata.)) (2 Iztac teocuitlatl ytlaillo) oro o
piedra preciosa hecha de forma de cierta yerua dicha amalacotl. (2 Amalacotic
teocuitlatl chalchiuitl)

teocuitlatlachipauhtli + : cendrada de plata. (1 yztac teocuitlatlachipauhtli)

teocuitlatlacocohualchiuhqui : monedero, que haze moneda, como tomines o


cuartos. (1 teocuitlatlacocoualchiuhqui)

teocuitlatlacohualoni + : real moneda plata o tomin. (1 yztac


teocuitlatlacoualoni)

teocuitlatlacuicuilolli : sinzelada cosa. (1)

teocuitlatlalli : oro en poluo. (1) oro en poluo. (2)

teocuitlatlapiyalli : tesoro publico. (1 teocuitlatlapialli) tesoro publico. (2


Teocuitlatlapialli)

teocuitlatlatemantli + : pieça o moneda de oro. (1 cuztic


teocuitlatlatemá[n]tli)

teocuitlatlatia, ni : atesorar. preterito: oniteocuitlatlati. (2) atesorar. (1)

teocuitlatlatiani : atesorador. (1)

teocuitlatlatiliztli : atesoramiento. (1)

teocuitlatlatlatilli : tesoro escondido. (1) tesoro escondido. (2)


teocuitlatzotzonaliztli : batimiento de metal. (1)

teocuitlaxalli : oro en poluo. (1) oro en poluo. (2)

teocuitlaxaltetl + : grano de oro. (1 cuztic teocuitlaxaltetl) grano de oro. (2


Cuztic teocuitlaxaltetl)

teocuitlaxiquipiltontli : esquero o bolsa de dinero. (2)

teocuitlayo : dorada cosa. (1) cosa dorada, o cosa que tiene oro o plata. (2)

teocuitlayo icpatl : hilo de oro. (1 teocuitlayo ycpatl) hilo de oro o de


plata. (2)

teocuitlayo tilmatli : brocado. (1) brocado o cosa assi. (2)

teocuitlayotia, nitla : dorar o platear algo. pret: onitlateocuitlayoti. (2) dorar


algo. (1)

teocuitlayotia +, n : platear algo. prete: oniztac teocuitlayoti. (2 Iztac


teocuitlayotia, n)

teohuitili : cosa que pone a otro en peligro y dificultad. (2 Teouitili)

teohuitiliani : idem. (Teouitili: cosa que pone a otro en peligro y dificultad.)


(2 Teouitiliani)

teohuitililiztli : enconamiento assi. (1 teouitililiztli) empeoramiénto. (1


teouitililiztli) el acto de empeorar a otro, o de ponerlo en peligro. (2
Teouitililiztli)

teoitta, nic : hallar la cosa que se busca, con mucho trabajo y afan, o con gran
dificultad. (2)

teoitta = : = teoneci (2 teoitta )

teoitualco : enel patio, o el patio dela yglesia. (2)

teoitualli : el patio de la yglesia, o elciminterio. (2)

teollamiani : jugador tal. (1)

teololo : arropador tal. (1)

teololoani : arropador tal. (1) cubridor desta manera. (1) acaudillador. (1)
acaudillador, o hazedor de monipodio, o conjurador. (2)

teolololiztli : cubrimiento tal. (1) arropamiento tal. (1) abrigo tal. (1)

teololoqui : cubridor desta manera. (1) arropador tal. (1)

teomachtlani, nino : desear ser tenido por dios. prete: oninoteomachtlan. (2)
cobdiciar de ser dios. (1 nino, teumachtlani)
teomania, nino : contemplar, meditar, o orar. p: oninoteomani. (2) orar a dios o
entender en otras ocupaciones eclesiasticas, como en administrar los sanctos
sacraméntos; &c. (1)

teomanilia, mo : ocupado en cosas spirituales y eclesiasticas. (2)


teomanilia, nino : idem. preterito: oninoteomanili. (Teomania, nino:
contemplar, meditar, o orar. p: oninoteomani.) (2) orar a dios o entender en
otras ocupaciones eclesiasticas, como en administrar los sanctos sacraméntos; &c.
(1)

teomaquizani : escapado desta manera. (1 teomaquiçani)

teomaquizqui : escapado desta manera. (1)

teomati, nic : tener por dios, o adorar algo por dios. (1 nic, teumati)
teomati, nitla : ocuparse en cosas spirituales y diuinas. prete: onitlateoma. (2)
hazer oracion y entender en cosas diuinas. pre: onitlateuma. (2 Teumati, nitla)
deuocion tener. (1)

teomeyollohualti : dudosa cosa. (1 teomeyolloualti) idem. (Teomeyolloti:


cosa que haze dudar.) (2 Teomeyolloalti)

teomeyolloti : dudosa cosa. (1) cosa que haze dudar. (2)

teomichitoniani : desconcertador tal. (1)

teomichitoniliztli : desencasamiento de algun huesso del cuerpo. (2)

teomicque : catiuos y presos enla guerra, los quales sacrificauan ante los ydolos,
sacandoles los coracones, &c. (1) captiuos sacrificados y muertos ante los
idolos. (2)

teomicqui : captiuo assi. (2)

teomiopetoniliztli : idem. (Teomichitoniliztli: desencasamiento de algun huesso


del cuerpo.) (2)

teomioqueloniliztli : idem. (Teomiopetoniliztli: idem. (Teomichitoniliztli:


desencasamiento de algun huesso del cuerpo.)) (2)

teomipatilo : desencasador de huesos. (1)

teomipatiloani : desencasador de huesos. (1)

teomipetoni : desencasador de huesos. (1)

teomipetoniani : desencasador de huesos. (1) desconcertador tal. (1)

teomipetoniliztli : desgouernamiento tal. (1) idem. (Teomioqueloniliztli:


idem. (Teomiopetoniliztli: idem. (Teomichitoniliztli: desencasamiento de algun
huesso del cuerpo.))) (2)

teomipetoniqui : desencasador de huesos. (1)

teomiquetz : concertador de huessos. (1)

teomiquetzaliztli : concertamiento assi. (1)


teomiquetzani : concertador de huessos desencasados, o quebrados. (2)

teomiquetzqui : concertador de huessos. (1)

teomiyochitoniliztli : desgouernamiento tal. (1)

teomiyopetoniliztli : desgouernamiento tal. (1)

teomiyoqueloniliztli : desgouernamiento tal. (1)

teomiyoquixtiliztli : desossadura. (1)

teomiyotepehuiliztli : desossadura. (1 teomiyotepeuiliztli)

teomiyotlazaliztli : desossadura. (1 teomiyotlaçaliztli)

teonahuatilli : mandamiento, o mandamientos de dios. (2 Teonauatilli)

teonahuatilpiyani : guardador de los mandamientos diuinos, o el que los cumple


y pone en efecto. (2 Teonauatilpiani)

teonca : el segundo en orden, o el segundo delos que estan puestos en orden.


(2)

teoncayotia : el segundo delos que estan asentados porsu orden y concierto. (2)

teoncayotitica : el segundo delos tales. (1)

teoneci : lo mesmo es que teoitta. pre: oteonez. (2)

teoneci + : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 çan teoneci)

teoneyocolli : fabrica, o inuencion, o obra diuina. (2)

teonezcayotiliztli : secreto enlo diuino. (1)

teonochilia, nite : procurar mal a otro. preterit: oniteteonochili. (2)


procurar mal a otro. (1)

teontetoca : sobrenombre. (1) sobrenombre. (2)

teopam mahuizocan : el lugar mas digno de veneracion y secreto del templo. (2


Teopam mauiçocan)

teopam motlamacani : racionero. (1 teupam motlamacani)

teopammotlamacani : racionero de yglesia. (2 Teupammotlamacani)

teopan : yglesia. (1) perrochia, teucalli. (1 teupan) yglesia, o templo. (2)

teopan + : retraerse ala yglesia. pr: teupan oninomaquixti. (2 Maquixtia, teupan


nino)

teopan axca ichtequi, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teopan axca ychtequi)

teopan axca ichtequiliztli : hurto delo sagrado. (1 teopan axca ychtequiliztli)


teopan calli : idem. (Teopan: yglesia, o templo.) (2)

teopan mahuizzocan : secreto lugar eneltemplo. (1 teopan mauizçocan)

teopan ninomaquixtia : retraerse, o acogerse ala yglesia. pre: teupan


oninomaquixti. (2 Teupan ninomaquixtia)

teopan tlamocuitlahui : sacristan. (1 teopan tlamocuitlaui)

teopan tlatqui ichtequiliztli : hurto delo sagrado. (1 teopan tlatqui


ychtequiliztli)

teopan tlatqui, ichtequi, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teopan tlatqui,


ychtequi)

teopanacayotl : cosa ecclesiastica, o de yglesia. (2 Teupanacayotl)

teopancalchihua, ni : edificar yglesia. (1 ni, teupancalchiua)

teopancalchiuhqui : edificador tal. (1 teupancalchiuhqui)

teopancalli : yglesia. (1)

teopancalquetza, ni : edificar yglesia. (1 ni, teupancalquetza)

teopancalquetzaliztli : edificacion de yglesia. (1 teupancalquetzaliztli)

teopancalquetzalli : edificada yglesia. (1 teupancalquetzalli)

teopancalquetzqui : edificador tal. (1 teupancalquetzqui)

teopanchihualiztli : edificacion de yglesia. (1 teupanchiualiztli)

teopane : elque tiene cargo dela yglesia, o el dueño dela yglesia. (2)

teopaneque : los dueños, o que tienen cargo de la yglesia. (2)

teopanitztzacayotl : velo del templo. (1 teupanytztzacayotl)

teopantlatqui ichtequini : sacrilego el que lo comete. (1 teopantlatqui


ychtequini)

teopantli : yglesia. (1) templo. (1 teupantli) yglesia. (2) templo, o yglesia.


(2 Teupantli)

teopantli itechpohui : perrochiano. (1 teupantli ytechpoui)

teopantontli : templo pequeño. (1 teupantontli) hermita, o yglesia pequeña. (2


Teupantontli)

teopanyotl : idem. (Teupanacayotl: cosa ecclesiastica, o de yglesia.) (2


Teupanyotl)

teopixca + : papadgo, dignidad deste. (1 vei teopixca tlatocayotl) legacia o


embaxada del papa (2 Vei teupixca titlaniztli)
teopixca chantli : idem. (Teopixcacalli: monesterio de religiosos.) (2)

teopixca chichihua, nino : vestirse de hornamentos ecclesiasticos. pr:


oninoteopixca chichiuh. (2 Teopixca chichiua, nino)

teopixca nemiliztli : mongia. (1)

teopixca neolololli : mongil vestidura de monge. (1) mongil, vestidura de


religioso, o cosa semejante. (2)

teopixca teachcauh : prelado. (1 teupixca teachcauh)

teopixca tepachoani : idem. (Teopixca teyacanani: superior, o prelado.) (2)

teopixca teyacanani : superior, o prelado. (2)

teopixca tilmati : mongil vestidura de monge. (1)

teopixca tlaquemitl : mongil vestidura de monge. (1)

teopixca tlayacatia : prelado. (1 teupixca tlayacatia)

teopixca yacanaliztli : prelazia, o dignidad ecclesiastica. (2)

teopixcacalli : monesterio de monges. (1) monesterio de religiosos. (2)

teopixcachantli : monesterio de monges. (1)

teopixcanahuatilli + : ley del pontifice. (1 vey teopixcanauatilli) ley,


constitucion o decreto del papa. (2 Vei teupixcanauatilli)

teopixcanenailiztli : vida religiosa. (2)

teopixcatachcauh : perlado por prelado. (1)

teopixcatepachoani : perlado por prelado. (1)

teopixcatetitlaniztli + : legacia assi. (1 vey teopixcatetitlaniztli)

teopixcateyacanaliztli : prelazia dignidad de prelado. (1)

teopixcateyacanani : perlado por prelado. (1)

teopixcati, ni : ser ecclesiastico, o ministro dela y glesia. prete:


oniteopixcatic. (2)

teopixcatilia, nite : ordenar a otro de orden sagrada. pret: oniteteopixcatili.


(2)

teopixcatililli : ordenado de orden sacra. (1)

teopixcatilmatli : mongil, o cosa semejante. (2)

teopixcatitlantli + : legado del papa. (1 vei teopixcatitlantli)

teopixcatlalia, ni : ordenar a otro de orden sacra prete: oniteopixcatlali. (2)


teopixcatlalia, nite : ordenar de orden sacra. (1)
teopixcatlaliliztli : el acto de ordenar a otro assi (2)

teopixcatlalilli : ordenado de orden sacra. (1) ordenado desta manera. (2)

teopixcatlaquemitl : vestidura, o manto de religioso. (2)

teopixcatlatoani : padre sancto. (1) prelado. (1 teupixcatlatoani)

teopixcatlatoani + : papa. (1 yei teopixcatlatoani)

teopixcatlatocayotl : mitra de obispo. (1)

teopixcatlatocayotl + : papadgo. (2 Vei teupixcatlatocayotl)

teopixcatlayacatia : prelado superior. (2)

teopixcayotl : orden sacra. (1) sacerdocio. (1) clerezia. (1 teopixcayutl)


sacerdocio, orden sacra, o dignidad ecclesiastica. (2)

teopixque incal : monesterio de monges. (1 teopixque yncal)

teopixque inchan : monesterio de monges. (1 teopixque ynchan)

teopixqui : clerigo. (1 teupixqui) ecclesiastico, clerigo, o religioso. (2)

teopixqui + : patriarca. (1 veytepacho teupixqui) monja. (2 Ciua teupixqui)


sacerdote. (1 tlateochiualli teopixqui) frayle religioso de sant francisco. (1
san frá[n]cisco teupixqui) monge solitario. (1 tlatlatlauhtiani teopixq[ui])
frayle religioso de sant agustin; y assi de los de mas frayles delas otras
ordenes. (1 sant augustin teupixqui.) ley del pontifice. (1 ytlatlaliltzin vey
teopixqui) frayle religioso de sancto domingo. (1 sancto domí[n]go teupixqui)
monge solitario. (1 yyocatlatlatlauhtiani teopixqui) clerigo de orden sacra (2
Tlateochiualli teupixqui)

teopohua, nic : afligirse y angustiar se mucho. prete: onicteopouh. &c. (2


Nicteopoa in nix ynnoyollo)
teopohua, nino : angustiarse, o afligirse. preterito: oninoteopouh. (2 Teopoa,
nino)
teopohua, nite : angustiar, o afligir a otro. preterit: oniteteopouh. (2 Teopoa,
nite) hazer pesar a otro. (1 nite, teopoua)

teopohua in nix in noyollo, nic : afligirse mucho y angustiarse. preterito:


onicteopouh yn+nix yn noyollo. (2 Teopoa yn nix in noyollo, nic)

teopoqui : tribulacion. (1 teopuhqui)

teopoqui + : empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui tetechtecaliztli) empobrecer


a otro. (1 cococ teopuhqui tetech nicpachoa) empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui
teittitiliztli)

teopoquitlattitilli + : empobrecido. (1 cococ teopuhquitlattitilli)

teopouhcayotl : mengua ynopia. (1)

teopouhque : afligidos o maltratados de otros. (1)


teopouhqui : cosa afligida y angustiada. (2)

teopouhqui + : venir sobre mi muchos trabajos. (2 Cococ teopouhqui nopan


omoyacati) encontrar con trabajos y afliciones. pre: cococteopouhqui onicnottiti.
(2 Cococ teopouhqui nicnottitia) empobrecerse. (1 yecococ teopouhqui niquitta)
padecer. (1 cococ teopouhqui nicmati) afligir o fatigar a otro. (1 cococ
teopouhqui nicteittitia) pobre con gran miseria. (1 cococ teopouhq[u]i timaliui)
padecer. (1 cococ teopouhqui notech moteca) empobrecer a otro. (1 cococ
teopouhqui nicteititia) miseria de pobreza. (1 ompa onquiça yncococ teopouhqui)
aflicion, trabajo o angustia (2 Cococ teopouhqui)

teopouhqui, cococ : angustia, afliction y trabajo (2)

teoquechol : cierto paxaro de plumas ricas. (2)

teoquichtiliani : ayudador assi. (1) fauorecedor que fauorece a otros con gente
armada. (2)

teoquichtililiztli : ayuda tal. (1) fauor, o ayuda desta manera. (2)

teoquichtlamachti + : enfermizo. (1 viuilinto amo teoquichtlamachti)

teoquichui : marido. (1) esposo. (1) marido, o esposo. (2)

teoquiza, ni : escaparse de algun lugar peligroso como de donde andan


salteadores, o cosarios &c. pret: oniteoquiz. (2 Teoquiça, ni) caminar con
peligro. (1 ni, teoquiça) escaparse de peligro. (1 ni, teoquiça)

teotemachtilli : sermón. (1)

teotequi cohualiztli : simonia. (2 Teotequi coaliztli)

teotequicoani : simoniaco. (2)

teotequicohualiztli : simonia. (1 teotequicoualiztli)

teotequicohuani : simoniaco. (1 teotequicouani)

teotequipatiotiani : idem. (Teotequicoani: simoniaco.) (2)

teotequipatiotiliztli : simonia. (2)

teotequipatiyotiani : simoniaco. (1)

teotequipatiyotiliztli : simonia. (1)

teotetl : azauache. (2) azauache. (2 Teutetl)

teotia, nicno : tener, o adorar alguna cosa por dios. prete: onicnoteoti. (2)
adorar por dios, o estimarle y tener le por dios a esse mesmo dios, o ala
criatura. pre: onicnoteuti. (2 Teutia, nicno) adorar a dios. (1 nicno, teutia)

teotl : dios. (2 Teutl) dios. (2) dios. (1) dios. (1 teutl)

teotl + : sapientissimo. (2 Iuhquin teotl yyollo) sabio en excesiua manera. (1


yuhq[ui]n teutl yyollo)
teotlac : tarde del dia. (1 teutlac) la tarde del dia. s. apuesta de sol. (2)
la tarde del dia. (2 Teutlac) tarde del dia. (1) latarde del dia. (1 teutlac)

teotlacualli : comida spiritual o diuina. (2 Teotlaqualli)

teotlacyo : cosa tardia assi. (2) tardia cosa assi. (1)

teotlalia, nic : constituir algo por dios, como nabuchodonosor a aquella estatua
que mando a dorar. pre: onicnoteuti. (2 Teutlalia, nic) poner o establecer ydolo
por dios. (1 nicteutlalia)

teotlalli : valle, o deserto de tierra llana y larga. (2) campo o tierra llana.
(1)

teotlalol matini : docto enla sagrada escriptura. (2)

teotlamachiliztli : sabiduria spiritual diuina. (2)

teotlamatiliztica : con sabiduria spiritual y diuina. (2) sabiamente assi. (1)

teotlamatiliztli : sabiduria diuina. (2) sabiduria enesta manera. (1)

teotlamatini : sabio o sabidor de cosas diuinas. (1)

teotlanextli : claridado luz diuina. (2)

teotlanezcayotiliztli : secreto enlo diuino. (1)

teotlanezcayotiloni : secreta cola assi. (1)

teotlaquia : hazerse tarde o anochecer. preteri: oteotlaquiac. (2) hazerse


tarde. (1 teutlaquia)

teotlatecpanalli : ordenacion diuina. (2) ordenacion diuina. (2


Teutlatecpanalli) ordenacion diuina. (1 teutlatecpanalli)

teotlatl : caña maciça. (1)

teotlatlalilli : idem. (Teotlatecpanalli: ordenacion diuina.) (2) idem.


(Teutlatecpanalli: ordenacion diuina.) (2 Teutlatlalilli) ordenacion diuina. (1
teutlatlalilli)

teotlato + : suspensos estar y fuera de si con gran admiracion de cosas


grandes y marauillosas, que oyen o veen los hombres. (1 techpouhtitlaça
ynticmauiçotoque, cenca teyolquima teotlato)

teotlatol huelicamatiliztli : sabrosa o suaue y gustosa sabiduria. (2 Teotlatol


uelicamatiliztli) sentimiento spiritual de las palabras de dios cón su auidad de
deuocion o sabiduria y sciencia sabrosa. (1 teotlatol velicamatiliztli)

teotlatol itlacoa, ni : ser erege. preterito: oniteotlatol itlaco. (2)

teotlatol itlacoani : erege. (2)

teotlatol itlacoliztli : eregia. (2)


teotlatolcuepa, ni : ser herege. preterito: oniteotlatolcuep. (2) erege ser.
(1)

teotlatolcuepaliztli : eregia. (2) eregia. (1)

teotlatolcuepani : erege. (2) erege. (1)

teotlatolcuepqui : idem. (Teotlatolcuepani: erege.) (2) erege. (1)

teotlatolitlacoa, ni : erege ser. (1)

teotlatolitlacoani : erege. (1)

teotlatolitlacoliztli : eregia. (1)

teotlatolli : palabras diuinas. (2) palabras de dios, o diuinas. (2


Teutlatulli)

teotlatolli + : autoridad de escriptura. (1 tlaneltililoni teutlatolli)

teotlatolmatini : docto en la sagrada escriptura. (2)

teotlatolmelahuani : interpretador, exponedor, o declarador dela sagrada


escriptura. (2 Teotlatolmelauani)

teotlatqui calli : sacristia. (2)

teotlatqui ichtequi, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teotlatqui ychtequi)

teotlatqui pixqui : sacristan. (2)

teotlatqui piyaloyan : idem. (Teotlatqui calli: sacristia.) (2 Teotlatqui


pialoyan)

teotlatquicalli : sacristia, lugar delo sagrado. (1)

teotlatquipixqui : sacristan. (1)

teotlatquipiyaloyan : sacristia, lugar delo sagrado. (1 teotlatquipialoyan)

teotlaxiliani : hechizero. (1) hechizero. (2) desencaminador tal. (1)


engañador assi. (1)

teotlaxililiztli : desencaminamiento assi. (1)

teotlaxiliqui : desencaminador tal. (1) engañador assi. (1)

teotlaxiliztli : engaño tal. (1) engaño. (1)

teotoca, nic : tener por dios, o adorar algo por dios. (1 nic, teutoca)
teotoca, nitla : ydolatrar. preterito: onitlateotocac. (2) ydolatrar. pre:
onitlateotocac. (2 Teutoca, nitla) ydolatrar. (1)

teotzicolehua, ni : conualecer de enfermedad. pr: oniteotzicoleuh. (2


Teotzicoleua, ni)

teotztiani : empreñador. (2) empreñador. (1)


teotztiliztli : empreñamiento. s. el acto de empreñar a alguna. (2)
empreñamiento. (1)

teouemmanaliztli : missa. (1)

teoxalli : esmeril. (1 teuxalli)

teoxihuitl : turquesa fina y preciosa. (2 Teoxiuitl)

teoxihuitl + : lo mesmo es q[ue] tlapalteoxiuitl (2 Tlapaltic teoxiuitl)

teoxiuh : hijo generoso o de padres generosos. (2) hijo de principal o senador.


(1)

teoye : mezquino. (2) lazerado assi. (1) auariénto. (1)

teoyecoa, nite : dessear a otro la muerte. (1)

teoyehua : lazerado assi. (1 teoyeua)

teoyehuacamaca, nicte : dar alguna cosa escassa y miserablemente. pre:


onicteteoyeuacamacac. (2 Teoyeuacamaca, nicte)

teoyehuacati, ni : ser apretado y escasso. preterito: oniteoyeuacatic. (2


Teoyeuacati, ni) auaricia tener. (1 ni, teoyeuacati)

teoyehuacatiliztica : escassa o mezquinamente. (2 Teoyeuacatiliztica)


mezquinamente. (1 teoyeuacatiliztica) escassamente. (1 teoyeuacatiliztica)

teoyehuacatiliztli : lo mesmo es que teoyeuacayotl. (2 Teoyeuacatiliztli)


auaricia, o escaseza. (1 teoyeuacatiliztli) escasseza enesta manera. (1
teoyeuacatiliztli)

teoyehuacatini : auariento o mezquino. (2 Teoyeuacatini) escasso. (1


teoyeuacatini)

teoyehuacayotl : escasseza o apretamiento del q[ue] es mezquino y escasso, o la


auaricia. (2 Teoyeuacayotl) lazeria, por mezquindad. (1 teoyeuacayotl)

teoyehuacayotl = : = teoyehuacatiliztli (2 teoyeuacayotl)

teoyeucayotl : mezquindad. (1)

teoyo : sagrada cosa. (1)

teoyomacani : cura o ministro que da y administra los sacramentos. (2)

teoyomatini : sabio o sabidor de cosas diuinas. (1)

teoyotica : descomunion. (1) religiosamente. (1) spiritualmente. (2) diuina o


espiritualmente. (1) espiritualmente assi. (1) abad ser. (1)

teoyotica + : religion falsa. (1 yztlaca teoyotica nemiliztli) idem.


(Ciuateoyotica tepacho: abadesa.) (2 Ciua teoyotica tepachoani) abadesa de
monjas. (1 ciuatl teoyotica tepacho) abadesa de monjas. (1 ciua teoyotica
tepachoani)
teoyotica monamictiqui : desposado o desposada, casado o casada. (2)
desposado. (1)

teoyotica necauhcapiyaloyan : relicuario donde estan. (1 teoyotica


necauhcapialoyan)

teoyotica necauhcayotl : reliquias de sancto. (1)

teoyotica nemiliztli : religion. (1)

teoyotica nenamictiliztli : desposorio o casamié[n]to por la yglesia. (2)


desposorio. (1) matrimonio. (1)

teoyotica nenqui : religioso. (1)

teoyotica netimaloliztli : el acto de fruir y gloriarse spiritualmente. (2)

teoyotica ninonamctia : desposarse. (1)

teoyotica ninonamictia : d[e]sposarse o casarse por la yglesia. pre: teoyotica


oninonamicti. (2)

teoyotica nite, namictia : desposar o casar. (1)

teoyotica nitecetilia : desposar o casar. (1)

teoyotica nitemachiyotia : confirmar, dar este sacramento. (1 teoyotica


nitemachiotia)

teoyotica nitemachiyotica : confirmar o chrismar. pre: teoyotica onitemachioti.


(2 Teoyotica nitemachiotica)

teoyotica nitenamictia : desposar o casar a algunos. pre: teoyotica


onitenamicti. (2)

teoyotica nitepachoa : ser prelado. prete: teoyotica onitepacho. (2)

teoyotica techicahualiztli : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica


techicaualiztli)

teoyotica techicahualoni : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica techicaualoni)

teoyotica teitqui temama : abad prelado o dignidad. (1)

teoyotica temachiyotiliztli : confirmacion, sacramento. (1 teoyotica


temachiotiliztli)

teoyotica tenan : madrina deboda. (1) madrina de baptismo. (1)

teoyotica tenoncua quetzaliztli : descomunion. (2 Teoyotica tenonqua


quetzaliztli) descomunion. (1 teoyotica tenonqua quetzaliztli)

teoyotica tenoncua quixtiliztli : idem. (Teoyotica tenonqua quetzaliztli:


descomunion.) (2 Teoyotica tenonqua quixtiliztli)

teoyotica tepacho : prelado. (2)


teoyotica tepacho cihuatl : abadesa. (2 Teoyotica tepacho ciuatl)

teoyotica tepachoani : idem. (Teoyotica tepacho: prelado.) (2) abad prelado o


dignidad. (1)

teoyotica tepacholiztli : prelazia o dignidad. (2) abadia o prelazia. (1)

teoyotica tepachoqui : prelado. (2)

teoyotica tepan icac : abad prelado o dignidad. (1 teoyotica tepan ycac)

teoyotica teta : padrino de boda. (1) padrino de bautismo. (1)

teoyotica tetelchihualiztli : idem. (Teoyotica tenonqua quixtiliztli: idem.


(Teoyotica tenonqua quetzaliztli: descomunion.)) (2 Teoyotica tetelchiualiztli)
descomunion. (1 teoyotica tetelchiualiztli)

teoyotica teyacana : abad prelado o dignidad. (1)

teoyotica teyolquima : gusto o dulcedú[m]bre spiritual. (2) dulcedumbre y gusto


espiritual. (1)

teoyotica tlamachiyotilli : confirmado, o christinado. (2 Teoyotica


tlamachiotilli) confirmado assi. (1 teoyotica tlamachiotilli) crismado. (1
teoyotica tlamachiotilli)

teoyotica tlamatiliztli : sabiduria enesta manera. (1)

teoyotica tlatoani : obispo, o prelado. (2) obispo. (1)

teoyotica yyoca quetzaliztli : excomunion, o descomunion. (2) descomunion. (1


teoyotica yyuca quetzaliztli)

teoyoticanantli : madrina de baptismo. (1)

teoyoticanitemachiyotia : crismar a algúno. (1 teoyoticanitemachiotia)

teoyoticatepacho + : abadesa. (2 Ciuatl teoyoticatepacho)

teoyotl : diuina o espiritual cosa. (1) cosa spiritual, o cosa diuina. (2)
diuinidad. (1) espiritual cosa diuina. (1) missa. (1)

teoyotl + : prouocarme alguno a ser deuoto, y aplicado alas cosas divinas.


preter: onechiceli yn teoyotl. (2 Nechicelia in teoyotl)

teoyotl icohualoca : simonia. (2 Teoyotl ycoualoca) simonia. (1 teoyotl


ycoualoca)

teoyotl nicmati : saber en cosas diuinas. (1)

teoyotl quicohuani : simoniaco. (1 teoyotl quicouani)

teoyotl quimatini : sabio o sabidor de cosas diuinas. (1)

teozaliztli : vncion, o embixamiento quese haze a otro. (2 Teoçaliztli)


tepacca ittaliztli : el acto de mirar a otro alegremente. (2)

tepaccaittani : el que mira con alegria a otro. (2)

tepaccan + : lugar desconsolatorio, o de ninguna recreacion. (2 Atle ie


tepaccan)

tepachihuia, nino : asechanças poner. (1 nino, tepachiuia)

tepacho : maestre de orden. (1) regidor, gouernador o presidente. (2)


enseñoreado. (1) capitan de gente. (1) mayoral. (1)

tepacho + : patron de nao o de carraca. (1 acalco tepacho) abad prelado o


dignidad. (1 teuyutica tepacho) capitan. (1 yaoquizca tepacho) prelado. (2
Teoyotica tepacho) patron de nao. (2 Acalco tepacho) abadesa. (2 Teoyotica
tepacho ciuatl) abadesa. (2 Ciuateoyotica tepacho) abadesa de monjas. (1 ciuatl
teoyotica tepacho)

tepachoa, nite : apedrear a otro. preterito: onitetepacho. (2) apedrear a otro.


(1) dar pedrada. (1)
tepachoa, nitla : tirar piedra, o apezgar y empreñar algo. pre: onitlatepacho. (2)
tirar con piedras. (1)

tepachoa + : idem. (Acalco tepacho: patron de nao.) (2 Acalco tepachoa)


tepachoa +, ni : ser prelado. prete: teoyotica onitepacho. (2 Teoyotica
nitepachoa)

tepachoani : presidente o gouernador. (2) gouernador. (1)

tepachoani + : idem. (Ciuateoyotica tepacho: abadesa.) (2 Ciua teoyotica


tepachoani) idem. (Teoyotica tepacho: prelado.) (2 Teoyotica tepachoani) idem.
(Acalco tepachoa: idem. (Acalco tepacho: patron de nao.)) (2 Acalco tepachoani)
idem. (Teopixca teyacanani: superior, o prelado.) (2 Teopixca tepachoani) abad
prelado o dignidad. (1 teoyotica tepachoani) abadesa de monjas. (1 ciua teoyotica
tepachoani)

tepachocayotl : maestradgo, dignidad deste. (1)

tepacholiztli : regimiento. (1) presidencia o gouernacion. (2) enseñoreamiento.


(1) capitania tal. (1) gouernacion. (1)

tepacholiztli + : prelazia o dignidad. (2 Teoyotica tepacholiztli) abadia o


prelazia. (1 teoyotica tepacholiztli)

tepachoqui + : prelado. (2 Teoyotica tepachoqui)

tepactecaliztica : afrentosamente. (2) afrentadamente assi. (1)

tepactecaliztli : afrenta, baldó[n] o enxabonamié[n]to. (2) afrenta tal. (1)

tepactecani : baldonador assi. (2)

tepactiliztli : plazer y có[n]té[n]tamié[n]to q[ue] se da a otro. (2)


complazimiento assi. (1)

tepactlecani : afrentador tal. (1)


tepaczotlahualiztica : afrentosamente. (2 Tepacçotlaualiztica) afrentadamente
assi. (1 tepacçotlaualiztica)

tepaczotlahualiztli : afrenta, baldon, o enxabonamiento. (2 Tepacçotlaualiztli)


afrenta tal. (1 tepacçotlaualiztli) enxabonamiénto tal. (1 tepacçotlaualiztli)

tepaczotlahuani : baldonador tal. (2 Tepacçotlauani) afrentador tal. (1


tepacçotlauani)

tepahitiliztli : empoçoñamiento. (1)

tepal : mediante alguno o por el. (1) enfiuzia de alguno o con alguno. (1)

tepal mocallotia : el que biue o mora en casa agena. (2) morador de casa
ajena. (1)

tepal mocnoitoa : mendigante, que pide limosna. (2)

tepal mocnoitoani : idem. (Tepal mocnoitoa: mendigante, que pide limosna.) (2)

tepal moocnoitoa : mendigo el que assi demanda. (1)

tepal moocnoitoani : mendigo el que assi demanda. (1)

tepal motlayehuiani : demandador tal. (1 tepal motlayeuiani)

tepal nemi : el que biue con otro. (2)

tepal nemiliztli : morada con otro. (1)

tepal nemini : morador con otro. (1)

tepal netlatlayehuiliztli : demanda assi. (1 tepal netlatlayeuiliztli)

tepal ni, cochi : ospedarse. (1)

tepal nicochi : ser huesped, o hospedarse en casa de alguno. pre: tepal onicoch.
(2)

tepal ninemi : morar con otro. (1)

tepal nino, callotia : aluergarse en alguna casa. (1) ospedarse. (1)

tepal nino, ocnoitoa : mendigar el pobre. (1)

tepal ninocallotia : aluergarse o biuir en casa agena. pre: tepaloninocalloti.


(2)

tepal ninocnoitoa : mendigar o pedir por dios. pre: tepal oninocnoito. (2)

tepal ninotlatlayehuia : idem. prete: tepal oninotlatlayeui. (Tepal


ninocnoitoa: mendigar o pedir por dios. pre: tepal oninocnoito.) (2 Tepal
ninotlatlayeuia)

tepal, ninotlatlayehuia : demandar de puerta en puerta, o de tienda en tienda.


(1 tepal, ninotlatlayeuia)
tepalca : el que biue en casa agena. (2) morador de casa ajena. (1)

tepalehuiani : ayudador. (2 Tepaleuiani) fauorecedor tal. (1 tepaleuiani)


ayudador tal. (1 tepaleuiani)

tepalehuiani + : ayudador assi. (1 yaoc tepaleuiani)

tepalehuiliztica : fauorablemente, o con ayuda. (2 Tepaleuiliztica)


fauorablemente. (1 tepaleuiliztica)

tepalehuiliztli : socorro. (1 tepaleuiliztli) fauor, ayuda o socorro. (2


Tepaleuiliztli) fauor enesta manera. (1 tepaleuiliztli) ayuda assi. (1
tepaleuiliztli)

tepalehuiliztli + : ayuda tal. (1 yaoc tepaleuiliztli)

tepalmocallotia : vesped. (1)

tepalmotlatlayehuiani : demandador tal. (1 tepalmotlatlayeuiani)

tepalmotlatlayehuiqui : demandador tal. (1 tepalmotlatlayeuiqui)

tepalnehua : fauorecer socorriendo a otro en algun peligro. (1 tepalneua)

tepalnemi : moço de seruicio. (1)

tepalnenqui : moça de seruicio. (1)

tepalnetlayehuiliztli : demanda assi. (1 tepalnetlayeuiliztli)

tepalnino + : tener costumbre d[e] mé[n]digar (2 Tlaitlaniani tepalnino)

tepalpalnino + : idem. pret: tepal oninotlatlayeui. (Tlatlayeuia, nino:


mé[n]digar. preterito: oninotlatlayeui.) (2 Tlatlayeuia, tepalpalnino)

tepaltzinco : mediante alguno o por el. (1) enfiuzia de alguno o con alguno.
(1)

tepaltzinco +, nino : mendigar, o pedir algo a otros. pre: tepaltzinco


oninotlaitlani. (2 Tlaitlania tepaltzinco, nino)

tepam machiyotl : mojon, señal de terminos o de lindes. (2 Tepam machiotl) mojon


piedra. (1)

tepam milacatzoani : fauorecedor. (2) ayudador tal. (1) fiador desta manera.
(1)

tepam mixquetzani : el que fia a otro. (2) fiador desta manera. (1)

tepam mochihualiztli : arrendadura assi, s: el acto de arrendar aotro. (1 tepam


mochiualiztli)

tepam mochihuani : arrendador assi. (1 tepam mochiuani)

tepam mochiuh : cosa que acontecio en tiempo de algunos. (2) acaecida cosa assi.
(1)
tepam mocuepaliztli : pena del talion. (2)

tepam momanani : fauorecedor. (2)

tepam moquetzani : el que fia a otro. (2)

tepam motlazqui : arrimado assi. (1)

tepam moyahualiztli : diuulgació[n] de cosa, que llega a noticia de todos. (2


Tepam moyaualiztli)

tepam moyauhqui : cosa divulgada assi. (2)

tepamaconi : xeringa, o cosa semejante. (2) ayuda o xeringa. (1)

tepamictiliztli : empoçoñamiento. (1)

tepammixquetzani : fiador dela persona. (1 tepá[m]mixquetzani)

tepammocuepaliztli : talion, la pena del tanto. (1) pena del tanto por tanto.
(1)

tepammomana + : gota coral, o enfermedad semejante, que padece alguno. (2


Tlayouallotl tepammomana)

tepammomanaliztli + : desuanecimiento. (1 tlayuuallotl tepammomanaliztli)

tepammoquetzani : fiador dela persona. (1 tepá[m]moquetzani)

tepammoyahualiztli : diuulgacion tal. (1 tepammoyaualiztli)

tepammoyauhqui : diuulgada cosa. (1)

tepampa : por amor o respecto de alguno. (2)

tepampa ni tlatzacua : pagar sin culpa o lastar lo q[ue] otro hizo. (1 tepampa ni
tlatzaqua)

tepampan tlatlantoc huetzcayotl : viga que descansa en pared. (2 Tepampan


tlatlantoc vetzcayotl) viga que descanssa en pared. (1 tepá[n]pan tlatlá[n]toc
vetzcayotl)

tepampitzactli : pared delgada y estrecha, o tabique. (2) tabique pared. (1)

tepampitzahuac : tabique pared. (1 tepampitzauac) idem. (Tepampitzactli: pared


delgada y estrecha, o tabique.) (2 Tepampitzauac)

tepan : encima de alguno. (1) sobre alguno, o sobre algunos. (2)

tepan + : salida en mal. (1 aqualli tepan mochiualiztli) despues, alcabo, o ala


postre. aduer. (2 Quin tepan) fiar persona. preterit: tepan oninixquetz. (2
Ixquetza, tepan nin) publica cosa sabida de muchos. (1 ye tepan onoc) desuanecer
a otro assi. (1 tlayuualotl tepan nicmana) estenderse, o bolar por todas partes
la fama de nuestro señor dios. prete: nouian otepan actimotecac yniteyotzin dios.
(2 Nouian tepan actimoteca initey otzin dios) salida en bien. (1 qualli tepan
mochiualiztli) gota coral o morbo caduco. (1 tlayouallotl tepá[n] momana) abad
prelado o dignidad. (1 teoyotica tepan ycac) bolar la fama de algo por todas
partes. prete: tepan oactimotecac. (2 Actimoteca, tepan) desastre. (2 Oui tepan
yaliztli)

tepan actimoteca : diuulgarse o estenderse la fama d[e] algo, por todas


p[ar]tes. p: tepá[n] oactimotecac (2)

tepan chinamitl : cosa cercada d[e] paredes o d[e] tapias (2 Tepá[n] chinamitl)

tepan chinantia, nino : cercar de paredes la huerta. &c. prete: oninotepan


chinanti. (2)

tepan cuachichilli : cauallete de pared. (1 tepan quachichilli)

tepan cuachichiquilli : cauallete de pared. (2 Tepan quachichiquilli)

tepan momanani : ayudador tal. (1)

tepan n, aci : sobrevenir. (1)

tepan n, ahahuia : holgarse del mal ageno. (1 tepan n, ahauia)

tepan nahahuia : alegrarse del mal ageno. preter: tepan onahauix. (2 Tepan
nahauia)

tepan nahuia : escarnecer deotro, o holgarse desu mal. preter: otepan naauix. (2
Tepan nauia)

tepan namiqui, nite : alindar có[n] heredad de otro prete: onitetepannamic. (2)

tepan nehua : fauorecer socorriendo a otro en algun peligro. (1 tepan neua)


fauorecer, o socorrer a otro. prete: otepan neuac. (2 Tepan neua)

tepan neilacatzoliztli : ayuda assi. (1 tepan neylacatzoliztli) fauor conque


es alguno fauorecido de otro. (2)

tepan neixquetzaliztli : fiança dela persona. (1 tepá[n] neixquetzaliztli) el


acto de fiar a otro. (2)

tepan nemanaliztli : ayuda assi. (1) idem. (Tepan neixquetzaliztli: el acto de


fiar a otro.) (2)

tepan nequetzaliztli : fiança dela persona. (1 tepá[n] nequetzaliztli) idem.


(Tepan nemanaliztli: idem. (Tepan neixquetzaliztli: el acto de fiar a otro.)) (2)

tepan ni, choloa : saltar en otra cosa. (1)

tepan ni, hualaci : sobrevenir. (1 tepan ni, ualaci)

tepan ni, moyahua : tener malafama. (1 tepá[n] ni, moyaua)

tepan ni, quiza : representar en farsa. (1 tepan ni, quiça)

tepan ni, tlacati : nacer despues de otro. (1)

tepan ni, tlatoa : abogar, hablar por otro. (1)

tepan ni, tlayecohua : suplir por otro. (1 tepan ni, tlayecoua)


tepan niauh : adulterar. (1) cometer adulterio. preter: otepannia. (2)

tepan nicac : presidir. (1 tepan nihcac) presidir, o gouernar. preterito:


otepan nicaca. (2)

tepan nicacalaqui : andar de casa en casa. (1)

tepan niccuepa : culpa echar a otro. (1) echar la culpa el acusado al que le
acusa. (1) penar por el talion. (1) echar la culpa de algo, alque me la echaua,
vengarme dela injuria, o penar a otro por la pena del talion. preterito:
otepanniccuep. vel tepan oniccuep. (2)

tepan niccuepa = : = tepan nitlacuepa (2 tepan niccuepa )


tepan niccuepa =, ni : = tlacuepa + (2 tepan niccuepa )

tepan nicmoyahua : diuulgar o publicar algo. (1 tepan nicmoyaua)

tepan nicteca : diuulgar o publicar algo. (1) echar fama de algo. preteri: topan
onictecac. (2)

tepan nicteca in tlatolli : echar fama. (1 tepan nicteca yn tlatolli)

tepan nictlachialtia : penar por el talion. (1) penar a otro por el talion.
prete: tepan onictlachialti. (2)

tepan nimoyahua : tener mala fama, o disfamarse pret: tepan onimoyauac. (2 Tepan
nimoyaua)

tepan ninilacatzoa : ayudar a otro. (1) fauorecer a otro. preterit: tepan


oninilacatzo. (2)

tepan ninixquetza : abonar a otro enla hazienda fiandole. (1) fiar persona. (1
tepá[n] ninixquetza) salir por fiador de algú[n]o, o a bonarlo enla hazienda.
preterit: tepan oninixquetz. (2)

tepan nino, teca : fama mala tener. (1 tepan níno, teca) tener malafama. (1)

tepan nino, tlaza : arrimarte o echarse sobreotro. (1 tepan nino, tlaça)

tepan ninochihua : representar en farsa. (1 tepan ninochiua) arrendar o


contrahazer a otro, o tomar persona én farsa. (1 tepan ninochiua) contrahazer, o
arrendar a otro, o representar persona en farsa. preterito: tepan oninochiuh. (2
Tepan ninochiua)

tepan ninomana : fauorecer a otro. preterito: tepa[n] oninoman. (2)

tepan ninoquetza : fiar persona. (1)

tepan ninoteca : echarse sobre otros, o tenermala fama. pret: tepan oninotecac.
(2)

tepan niquiza : passarse de largo. (1 tepan niquiça) arrendar o contrahazer a


otro, o tomar persona én farsa. (1 tepan niquiça) lo mesmo es que topan ninochiua
o passar de largo, sin hazer caso de alguno. pr: tepan oniquiz. (2 Tepan niquiça)

tepan nite, aquia : sustituir en lugar de otro. (1)


tepan nite, teca : ynfamar. (1)

tepan niteco : ynfamado ser. (1) ser infamado preterit: tepan onitecoc. (2)

tepan niteteca : infamar a otro. preterito: tepan onitetecac. (2)

tepan nitla cuepa : echar la culpa el acusado al que le acusa. (1)

tepan nitlacati : nacer alapofre, o despues de otros. pret: tepan onitlacat. (2)

tepan nitlacuepa : lo mesmo es que tepan niccuepa. prete: tepan onitlacuep.


(2)

tepan nitlatoa : entreuenir rogando. (1) defender a otro generalmente. (1 tepá[n]


nitlatoa) hablar por otro o abogar. (1) abogar, o rogar por otro. prete: tepan
onitlato. (2)

tepan nitlatocati : enseñorearse de otros. prete: topan onitlatocat. (2)

tepan onoc : ynfamado. (1) persona infame. (2)

tepan quizaliztli : arrendadura assi, s: el acto de arrendar aotro. (1 tepá[n]


quiçaliztli) representacion de persona en farsa. (2 Tepan quiçaliztli)

tepan quizani : arrendador assi. (1 tepan quiçani)

tepan tetecani : ynfamador. (1)

tepan tetequiliztli : diuulgacion tal. (1)

tepan tetequilizzotl : ynfamia. (1 tepá[n] tetequilizçotl)

tepan tlatectli : diuulgada cosa. (1) cosa divulgada. (2)

tepan tlatlaliliztli : ymposicion desta manera. (1)

tepan tlato : intercessor, o abogado. (2)

tepan tlatoani : escusador desta manera. (1) defenssor. (1) abogado. (1)

tepan tlatoliztica : fauorablemente. (1)

tepan tlatoliztli : abogacia. (1)

tepan tlayecoliztli : suplimiento assi. (1)

tepan topehua : meterse enterminos d[e] otro, o traspassar lindes, o mojones.


pre: onitepantopeuh (2 Tepan topeua)

tepan xitiniliztli : derrocamiento de pared. (1)

tepan yahualochtia, nino : cercar de paredes el solar, o la heredad. preterito:


oninotepan yaualochti. (2 Tepan yaualochtia, nino)

tepan yaliztli : adulterio. (1)


tepan yaqui : adultero o adultera. (1)

tepanahui : el que excede alos otros y les lleua vé[n]taja en algo, o el que es
vencedor. (2 Tepanaui) auentajado assi. (1 tepanaui)

tepanahuia, ni : ecceder o sobrepujara otro. (1 ni, tepanauia)

tepanahuializtli : burla assi. (1 tepanauializtli)

tepanahuiani : idem. (Tepanaui: el que excede alos otros y les lleua vé[n]taja
en algo, o el que es vencedor.) (2 Tepanauiani) vencedor. (1 tepanauiani)
victorioso. (1 tepanauiani)

tepanahuiliztica : convencimiento, o conventaja. (2 Tepanauiliztica)


auentajadamente. (1 tepanauiliztica)

tepanahuiliztli : vencimiento, o ventaja. (2 Tepanauiliztli) vencimiento desta


manera. (1 tepanauiliztli) victoria o vencimiénto. (1 tepanauiliztli)

tepanahuiloni : barca para passar de vna ribera a otra. (2 Tepanauiloni)

tepanahuiloni acalli : naue de passaje. (1 tepanauiloni acalli.)

tepanahuiltoca, mo : idem. (Motepanauilmati: presumptuoso que se antepone y


prefiere alos otros.) (2 Motepanauiltoca)
tepanahuiltoca, nino : anteponerse a otro. (1 nino, tepanauiltoca)

tepanahuitica : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1


tepanauitica)

tepancacalaquiliztli : andadura assi. (1)

tepancacalaquini : andador tal. (1)

tepancalcatl : jardinero. (2) jardinero el que lo beneficia. (1)

tepancalli : cerca assi. (1) corral, o cosa cercada de paredes. (2) cerca de
casa. (1) corral. (1)

tepancaltia, nino : cercar de pardos alguna cosa. pre: oninotepancalti. (2)


cercar de pared la heredad. (1)

tepanchinamitl : cerca assi. (1) cerca de casa. (1) corral. (1)

tepanchinantia, nino : cercar de pared la heredad. (1)

tepanehuani : fauorecedor, o ayudador de algú[n]os (2 Tepaneuani)

tepannahuia : burlar de alguno riendose del. (1 tepannauia)

tepannamiqui, nite : alindar vna eredad cón otra. (1 nite, tepá[n]namiqui)

tepanneixquetzaliztli : fiança tal. (1 tepá[n]neixquetzaliztli)

tepanni + : idem. preterito: tepan onicacalac. (Cacalaqui, ni: andar de casa


en casa. preterito: onicacalac.) (2 Cacalaqui tepanni) abogar o rogar por otro.
prete: tepan onitlato. (2 Tlatoa, tepanni)
tepanni nomana : ayudar a otro. (1 tepá[n]ni nomana)

tepano motlali : diuulgada cosa. (1)

tepanotla, nic : diuulgar o publicar algo. (1)

tepanotlaliztli : fama, o diuulgacion de algo. (2) diuulgacion tal. (1)

tepanotlalli : diuulgada cosa. (2)

tepanquechilia, nite : deslindar heredades. (1)

tepanquetza, ni : alindar, o amojonar terminos. prete: onitepanquetz. (2) amojonar


terminos. (1)

tepanquizaliztli : representacion. (1 tepanquiçaliztli)

tepanquizani : representador assi. (2 Tepanquiçani) representador. (1


tepanquiçani)

tepanquizqui : idem. (Tepanquiçani: representador assi.) (2) representador.


(1)

tepantemo, ni : escalar casa, o fortaleza. preteri: onitepantemoc. (2) escalar


fortaleza. (1)

tepantemoc : escalador tal. (2)

tepantemoliztli : escalamiento assi. (2)

tepantemoni : escalador desta manera. (2) escalador. (1)

tepantetecani : infamador. (2)

tepantetequilizotl : infamia. (2 Tepantetequiliçotl)

tepantetequiliztli : diuulgacion de algo. (2)

tepantia, nino : edificar edificio para si. (1)

tepantic : cosa acaecida en tiempo de algunos. (2) acaecida cosa assi. (1)

tepantitech : enla pared. (2)

tepantlacuepaliztli : vengança, o retorno de afré[n]ta. (2)

tepantlaocoyaliztica : piadosamente. (1)

tepantlato : patron o defensor. (1) procurador. (1 tepá[n]tlato)

tepantlatoani : idem. (Tepan tlato: intercessor, o abogado.) (2) hablador desta


manera. (1)

tepantlatoliztica : abogando, o conruegos y suplicaciones de alguno. (2)


tepantlatoliztli : defenssion de otro. (1) intercession, o ruego de alguno
(2) zelo. (1) habla tal. (1 tepá[n]tlatoliztli)

tepantlazaliztli : manifestacion de algo, o enxalcamiento de alguno. (2


Tepantlaçaliztli) engrandecimiénto. (1 tepá[n]tlaçaliztli)

tepantleco, ni : escalar casa, o fortaleza. preteri: onitepantlecoc. (2) escalar


fortaleza. (1) gatear subiendo. (1)

tepantlecoc : escalador tal. (2) escalador. (1)

tepantleconi : idem. (Tepantlecoc: escalador tal.) (2) escalador. (1)

tepantli : pared. (2) pared, generalmente. (1) linde entre heredades. (1)

tepantli + : pareja pared o edificiolo; l; alto del. (1 tzummanqui tepantli)

tepantli ichicahuaca : estribo de edificio. (1 tepantli ychicauaca)

tepantli itlamamallo : estribo de edificio. (1 tepantli ytlamamallo)

tepantli yilpica : estribo de edificio. (1 tepantli yylpica)

tepantopehua, nite : meterse en pedaço de heredad o suerte o terminos mojones o


tierra ajena. (1 nite, tepantopeua)

tepanxocoa, nite : desuiar o apartar los mojones para labrar la tierra agena
para si. (1) meterse en pedaço de heredad o suerte o terminos mojones o tierra
ajena. (1)

tepanyahualochtia, nino : cercar de pared la heredad. (1 nino,


tepanyaualochtia)

tepanyaliztli + : desastre. (1 oui tepanyaliztli)

tepanyani : adultero. (2) adultero o adultera. (1 tepá[n]yani)

tepanyaqui : idem. (Tepanyani: adultero.) (2)

tepanyo : cosa cercada de paredes. (2)

tepapa : cierto raton. (2) raton. (1)

tepapacaliztica : afrentadamente assi. (1)

tepapacaliztlatolli : palabras afrentosas y de vituperio. (2)

tepapacaliztli : denuesto o afrenta. (1) afrenta tal. (1) enxabonamiénto tal.


(1) vituperio. (1) baldon tal. (1)

tepapacani : afrentador tal. (1)

tepapaccan : tiempo sereno, asentado y aplazible. (2) serenidad de tiempo.


(1)

tepapaccani : baldonador, o el que vitupera a otro. (2)


tepapachihuia, nino : espiar o acechar. (1 nino, tepapachiuia)

tepapaloani : lamedor assi. (1)

tepapaloliztli : lamedura desta manera. (1)

tepapaquiliztica : afrentosamente, o con vituperio y enxabonamié[n]nto. (2)


aplaziblemente. (1)

tepapaquiliztica tlachia : hombre de dos caras y doblado. (2)

tepapaquiliztlalhuiani : mandador tal. (1)

tepapaquiliztlatolli : palabras de afrenta. (1)

tepapaquiliztli : vituperio, o afrenta, o baldon. (2)

tepapaquilti : cosa que da plazer y alegria. (2) aplazible cosa. (1)

tepapaquiltiani : idem. (Tepapaquilti: cosa que da plazer y alegria.) (2) hazedor


assi. (1) plazentero a otro. (1)

tepapaquiltican : lugar deleytoso, y plazentero. (2) deleitoso lugar. (1)

tepapaquiltican cuauhtla : montaña deleytable. (1 tepapaquiltican quauhtla)

tepapaquilticatlachia : cara alegre del que esta regozijado. (1)

tepapaquiltiliztica : aplaziblemente. (2)

tepapaquiltiliztli : plazer que se da a otro. (2)

tepaquiltiani : complazedor tal. (1)

tepati : medico o fisico. (1) medico que cura. (2) curador o medico. (1)
enfermero. (1)

tepatiani : idem. (Tepati: medico que cura.) (2) medico o fisico. (1) curador o
medico. (1)

tepatiani + : ensalmador. (1 çantlatoltica tepatiani)

tepatiliztli : curacion que haze el medico, o el acto de curar al enfermo. (2)


sanidad para otro. (1) cura, s: el acto de curar. (1)

tepatiliztli + : ensalmo. (1 çantlatoltica tepahtiliztli)

tepatillo : vicario que tiene vez de otro. (1) assistente. (1) delegado,
sustituto, vicario, presidente, o lugarteniente. (2)

tepatillo teixiptla mochiuhtica : lugar teniente del rey o de gouernador o de


otra persona puesta en dignidad. (1)

tepatiyotiloni : salario. (1)

tepatl/t/achuiqui : hazedora assi. (1)


tepatlachoa, nitla : machucar o quebrantar algo con piedra. pret:
onitlatepatlacho. (2)

tepatlachui : muger que lo haze a otra. (1)

tepatlachuiani : muger que lo haze a otra. (1) hazedora assi. (1)

tepatlactli : losa para tomar aues. (1) losa o piedra ancha y llana. (2)

tepatohuiani : jugador en esta manera. (1 tepatouiani)

tepatzmicti : dolorido. (1) cosa que angustia y aflige mucho. (2)

tepayo : cosa cercada de paredes, assi como huerta. &c. (2)

tepeatl : agua de sierra. (2)

tepechien : beruena, yerua medicinal. (2)

tepechmana, ni : calçada hazer assi. (1)


tepechmana, nitla : hazer calçada o camino ancho, o ygualar cimiento de
edificio. prete: onitlatepechman. (2) cimiento ygualar. (1)

tepechtequiliztli : ynclinación actiue. (1)

tepeehecatl : viento de tierra enla mar. (1) viento de sierra, enla mar. (2)

tepehua : cibdadano. (1 tepeua) prouincial cosa desta prouincia. (1 tepeua)


tepehua, nitla : esparzir o echar algo por el suelo, assi como tomines, cacao. &c.
preterito: onitlatepeuh. (2 Tepeua, nitla) sembrar esparziendo las semillas. (1
nitla, tepeua) arrojar algo. (1 nitla, tepeua)

tepehua + : ciudadano, o vezino de pueblo. (2 Aua, tepeua)


tepehua +, nitla : alijar nauio. preterito: onitla atlan tepeuh. (2 Atlan
tepeua, nitla) echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlan tepeua)

tepehualiztli : victoria o vencimiénto. (1 tepeualiztli) vencimiento desta


manera. (1 tepeualiztli) conquista assi. (1 tepeualiztli) combate assi. (1
tepeualiztli) conquista, ovencimiento delos enemigos. (2 Tepeualiztli)

tepehualtiani : acometedor. (1 tepeualtiani) prouocador o principiador de bregas


y contiendas. (2 Tepeualtiani)

tepehualtiliztli : acometimiento tal. (1 tepeualtiliztli) comienço o


prouocacion de barajas y riñas. (2 Tepeualtiliztli)

tepehuani : victorioso. (1 tepeuani) vencedor. (1 tepeuani) peleador. (1


tepeuani) conquistador. (1 tepeuani) combatidor. (1 tepeuani) conquistador, o
vencedor de batalla. (2 Tepeuani)

tepehuani + : echador tal. (1 tlaatlan tepeuani)

tepehuaque + : ciudadanos, o vezinos de pueblo. (2 Auaque tepeuaque)

tepehui : caerse las hojas delos arboles o cosas menudas. (1 tepeui) derramarse
desta manera alguna cosa. (1 tepeui) caerse las hojas delos arboles, o esparzirse
y derramarse trigo, o otras semillas por el suelo. pre: otepeuh. (2 Tepeui)
tepeitic : valle. (1 tepeytic) valle, o quehrada de sierras. (2)

tepeitictli : valle. (1 tepeytictli) idem. (Tepeitic: valle, o quehrada de


sierras.) (2)

tepemapan : haldas de sierras. (1)

tepeme : sierras. (1) sierras. (2)

tepeohuican : montosa, cosa alta. (1 tepeouican) riscos o despeñaderos, o


tierra fragosa de tierras y montañas. (2 Tepeouican)

tepeohuican calacqui : enriscado. (1 tepeouican calacqui)

tepeohuican nicalaqui : enriscarse. (1 tepeouican nicalaqui)

tepeololli : cerro redondo. (1) lo mesmo es que tepeyaualli. (2)

tepepammochihua : sequera cosa de fequero. (1 tepepammochiua)

tepepancayotl : montañesa cosa assi. (1) montañes, cosa de montaña. (1) cosa de
montañas o de sierras. (2)

tepepatli : çarçaparrilla. (1) çarçaparrilla. (2)

tepepechtiani : hazedor tal. (1)

tepepechtli : basa de coluna. (1) basa de coluna. (2)

tepepehualtiani : acometedor. (1 tepepeualtiani) prouocador tal. (1


tepepeualtiani) prouocador de contiendas y barajas. (2 Tepepeualtiani)

tepepehualtiliztli : embrauecimiento. (1 tepepeualtiliztli) acometimiento tal.


(1 tepepeualtiliztli) ocasion, actiue. (1 tepepeualtiliztli) prouocacion a yra.
(1 tepepeualtiliztli) prouocacion tal. (2 Tepepeualtiliztli)

tepepenaliztli : elecion. (1) election o escogimiento del que es elegido y


escogido de otros. (2)

tepepenani : elegidor. (1) elector o escogedor. (2)

tepepenque : electores o escogedores. (2)

tepepenqui : elegidor. (1) idem. (Tepepenque: electores o escogedores.) (2)

tepepetlahualiztica : despojando, o quitando a otro las vestiduras. (2


Tepepetlaualiztica)

tepepetlahualiztli : robo de sacomano. (1 tepepetlaualiztli) desnudez tal. (1


tepepetlaualiztli) despojo assi. (2 Tepepetlaualiztli)

tepepetlahuani : robador assi. (1 tepepetlauani) desnudador o despojador. (1


tepepetlauani) despojador, o el que quita las vestiduras a otro. (2
Tepepetlauani)

tepepetlaliztli : halago tal. (1)


tepepetlani : halagueño. (1)

tepepetlauhqui : desnudador o despojador. (1)

tepepixqui : montañero, que la guarda. (1) el que guarda monte o bosque. (2)

tepeti + : cumbre de sierra alta. (1 ytlacpacyo tepeti)

tepeticpac : cumbre de sierra alta. (1) la cumbre o lo alto de la sierra. (2)

tepetl : monte. (1) sierra o monte alto. (1) cerro o sierra. (1) sierra. (2)

tepetl + : ladera de sierra. (2 Itlacapan tepetl) tras la sierra. (2 Icampa in


tepetl) tierra llena de barrancos fragosa y montosa. (2 Cuecuetlanqui tepetl)
dela otra parte dela sierra. (1 yteputzco yn tepetl) detras la sierra. (2
Iteputzco in tepetl) dela otra parte dela sierra. (1 ycampa yn tepetl) montosa,
cosa alta. (1 cuecuetlanqui tepetl) pú[n]ta o cumbre de sierra o mó[n]te (2
Itlacpayo tepetl)
tepetl +, nic : rodear la sierra. (1 nic, yaualhuia yn tepetl)

tepetl icpac : cumbre de sierra. (2)

tepetl icuaololiuhca : cabeço de sierra. (1 tepetl yquaololiuhca) cabeço de


sierra. (2 Tepetl yquaololiuhca)

tepetl itepotzco : allende la sierra. (1 tepetl iteputzco)

tepetl itlacapan : ladera de sierra. (2)

tepetl itzintlan : al pie dela sierra. (2)

tepetl ixillan : ladera de cuesta. (1 tepetl yxillan)

tepetla : serrania tierramontañosa. (1) montaña o montañas. (1) serrania, o


montañas. (2)

tepetla + : montosa, cosa alta. (1 cenca tepetla)

tepetlacalli : caxa de piedra o sepulchro. (1) sepulchro, o caxa de piedra. (2)

tepetlacalli + : sepultura de piedra. (1 micca tepetlacalli)

tepetlacayotl : serrana cosa de sierra. (1) montañes, cosa de montaña. (1) cosa
de montaña o de serrania. (2)

tepetlacpacyotl : cumbre de sierra alta. (1)

tepetlacpayotl : cumbre de sierra. (2)

tepetlahualiztli : descobrimiento assi. (1 tepetlaualiztli) descobijadura. (1


tepetlaualiztli) el acto de descubrir y quitar la ropa a otro. (2
Tepetlaualiztli)

tepetlahuani : desnudador o despojador. (1 tepetlauani)

tepetlamacazqui : çarçaparrilla. (1) çarçaparrilla. (2)


tepetlatic : espessa cosa assi. (1) basta cosa o maçoral, assi como manta,
&c. (1) manta gruessa y muy tupida, o cosa semejante. (2)

tepetlatl : cuzilla, o tosca. (1) tosca o cuzilla. (1) tosca o cuzilla. (2)

tepetlayo : lugar o tierra que tiene tosca o peña. (2)

tepetlicampa : allende la sierra. (1) allende la sierra, o detras dela sierra.


(2)

tepetlicpac : cumbre de sierra alta. (1)

tepetlitzonyoc : puerto de monte y sierra. (1 tepetlytzonyoc)

tepetoma cuahuitl : madroño, el arbol. (2 Tepetoma quauitl)

tepetomacapolin : madroño la fruta. (1 tepetomacapulin) madroño, la fruta. (2


Tepetomacapulin)

tepetomacuahuitl : madroño arbol. (1 tepetomaquauitl)

tepetomatl : madroño la fruta. (1) madroño arbol. (1) madroño, el arbol o la


fruta. (2)

tepetontli : cerro pequeño. (1) sierra pequeña. (2)

tepetozcatl : garganta de monte. (1) collado o garganta de cerro. (2)

tepetzalan : entre sierras. (1) quebrada de monte. (1) valle. (1) quebrada
de monte, o entresierras. (2)

tepetzalantli : quebrada de monte. (1)

tepetzallantli : idem. (Tepetzalan: quebrada de monte, o entresierras.) (2)

tepeuhqui : caydas hojas de arboles. (1)

tepeuhticate + : monton de muertos. (1 mimicque tepeuhticate)

tepeuhtihuitz + : flota de naos quando nauegan. (1 acalli tepeuhtiuitz)


idem. (Acalli quitzacutiuitz: idem. (Acalli pepexocatiuitz: idem. (Acalli
centettiuitz: idem. (Acalli cemmantiuitz: flota de naos.)))) (2 Acalli
tepeuhtiuitz)

tepeuhtilalia, nitla : amontonar algo. prete: onitlatepeuhtitlali. (2)

tepeuhtimani : corrillo de gente. (1) corrillo de gente. (2)

tepeuhtitlalia, nitla : ayuntar algo. (1) amontonar; busca ayuntar. (1)

tepeuhtli + : echada cosa assi. (1 tlaatlan tepeuhtli)

tepexihuia, nino : despeñarse. preteri: oninotepexiui. (2 Tepexiuia, nino)


despeñarse. (1 nino, tepexiuia) caer engraue delicto. (1 nino, tepexiuia)
tepexihuia, nite : despeñar a otro. preterito: onitetepexiui. (2 Tepexiuia,
nite) despeñar. (1 nite, tepexiuia)
tepexillantli : ladera de cuesta. (1) recuesto, repecho o ladera desierra. (2)

tepexinanacatl : hongo que emborracha. (1)

tepexiti : peñasco. (2)

tepexitl : despeñadero. (1) peñasco. (1)

tepexocoyolli : azedera, yerua agra. (1) azederas anchas y montesinas. (2


Tepexocoyulli)

tepeyahualli : cerro redondo. (1 tepeyaualli) cerro redondo. (2 Tepeyaualli)

tepeyahualli = : = tepeololli (2 tepeyaualli)

tepezolanqui : perdiguero perro. (1 tepeçolanqui) perdiguero, que las caça. (2


Tepeçulanqui)

tepezolconetl : perdigon. (1 tepeçolconetl) perdigon. (2 Tepeçulconetl)

tepezolin : perdiz, aue conocida. (1 tepeçulin) perdiz. (2 Tepeçulin)

tepezolpehua, ni : leuantar las perdizes. preterito: onitepeçulpeuh. (2


Tepeçulpeua, ni)

tepezolpeuhqui : perdiguero perro. (1 tepeçolpeuhqui) perdiguero. s. el que las


leuanta. (2 Tepeçulpeuhqui)

tepi : moça de seruicio. (1) criada osiruienta. (1) ermana mayor. (1)
criada o siruienta, y hermana mayor. (2)

tepicilli : piedra pequeña. (1) ripio. (1) ripio, piedrezuelas pequeñas. (2)

tepilcamatl : la abertura dela natura dela muger. (2)

tepilcuaxicalli : el vaso interior dela natura dela muger. (2 Tepilquaxicalli)

tepilhuan : hijos, hijas y nietos. (1) nietos descendientes abaxo. (1) hijos y
hijas. (1) hijos, o hijas. (2)

tepilhuan teixhuihuan : nietos descendientes. (2 Tepilhuan teixuiuan)

tepilixcuatl : la haz, o lo exterior dela natura dela muger. (2 Tepilixquatl)

tepillalililoni patli : mandragula yerua. (1)

tepillaliloni patli : mandragora. (2)

tepilli : natura de hembra. (1) miembro dela muger. (1) natura de hembra. (2)

tepiloani : ahorcador. (1)

tepilolcuahuitl : rollo de donde ahorcan. (1 tepilolquauitl) horca para ahorcar.


(1 tepilolquauitl) idem. (Tepiloloni: lahorca. i. el palo de donde ahorcan a
alguno.) (2 Tepilolquauitl)
tepilolhuia, nicte : niuelar algo a otro con plomada. (1)
tepilolhuia, nitla : niuelar con plomada. preteri: onitlatepilolhui. (2)
niuelar. (1)

tepiloliztli : ahorcamiento. (1) el acto de ahorcar a alguno. (2)

tepiloloni : horca para ahorcar. (1) lahorca. i. el palo de donde ahorcan a


alguno. (2)

tepiloloyan : horca lugar donde ahorcan. (1) lugar donde ahorcan. (2)

tepiltala : muger de natura grande y muy abierta. (2)

tepiltexipalli : los beços dela natura dela muger (2)

tepiltililiztli : ennoblecimiento. (1)

tepiltzin : hija. (1) hijo, generalmente. (1) hijo, o hija de alguno. (2)

tepiltzintia, nino : porfiar sin razon. (1)

tepiltzoyaca : muger estrecha desu natura. (2)

tepinahualiztica : empachadamente. (1 tepinaualiztica) empachosamente. (2


Tepinaualiztica)

tepinahuani : empachado. (1 tepinauani)

tepinahuiani : auergonçador. (1 tepinauiani) afrentador tal. (1 tepinauiani)

tepinahuiliztica : afrentadamente assi. (1 tepinauiliztica)

tepinahuiliztli : empacho. (1 tepinauiliztli) afrenta tal. (1 tepinauiliztli)


auergonçamiento. (1 tepinauiliztli)

tepinahuiz : verguenças de varon o muger. (1 tepinauiz)

tepinauhtiani : afrentador tal. (1) auergonçador, o afrentador. (2)


auergonçador. (1) ynjuriador. (1) motejado[r]. (1)

tepinauhtilizmomoztli : rollo, o picota. (2 Tepinauhtilizmumuztli) picota. (1)

tepinauhtiliztica : afrentosamente. (2) afrentadamente assi. (1)

tepinauhtiliztlatolli : palabras d[e] denuesto y afré[n]tosas. (2) palabras de


afrenta. (1 tepinauhti[liz]tlatolli)

tepinauhtiliztli : vituperio. (1) denuesto o afrenta. (1) afrenta, o


denuesto, o el acto de auergonçar a otro. (2) auergonçamiento. (1) afrenta tal.
(1) ynjuria. (1) mote. (1)

tepinauhtiloyan : rollo, o picota. (2) picota. (1)

tepinia, nino : apuñearse. (1)


tepinia, nite : dar coxcorron con los artejos, o dar de codo. pret: onitetepini.
(2) herir a puño cerrado. (1) herir con la mano. (1) puñada dar. (1) apuñear a
otro. (1) dar de codo. (1)
tepinia, nitla : dar puñete conla mano cerrada, o dar de codo. pret: onitlatepini.
(2) golpear o herir. (1)

tepiniliztli + : vn empuxon con el codo. (2 Cemmolicpi tepiniliztli)

tepipi : criada o seruienta. (2) moça de seruicio. (1)

tepipichoani : enlabiados, que se requiebra con las mugeres, o halagueño y


lisonjero. (2) enlabiador tal. (1) lisonjero. (1)

tepipichoani = : = tepipiloani (2 tepipichoani)

tepipicholiztica : enlabiando, o lisonje ando assi. (2) lisonjeando. (1)

tepipicholiztli : enlabiamiento desta manera. (2) enlabiamiento assi. (1)


lisonja. (1)

tepipicholiztli = : = tepipiloliztli (2 tepipicholiztli)

tepipilhuiliztli : escarnecimiento. (1)

tepipiloani : lo mesmo es que tepipichoani. (2) enlabiador tal. (1)

tepipiloliztli : lo mesmo es que tepipicholiztli. (2) enlabiamiento assi. (1)

tepipiyaliztli : asechá[n]ça. s. el acto de asechar aotro (2 Tepipializtli)


asechança. (1 tepipializtli)

tepipiyani : asechador. (2 Tepipiani) espia que acecha. (1 tepipiani)


asechador. (1 tepipiani)

tepipton : ermana de tu bisahuelo. (1)

tepiquiliztli : criacion o creacion tal. (1)

tepiquini : autor, criador o hazedor, s: dios. (1) plasmador. (2) hazedor o


hazedera desta manera. (1) criador assi. (1)

tepiti : criada osiruienta. (1)

tepiti, cocoti : criada que sirue encasa. (2)

tepitilia, nitla : acortar, o achicar algo. preterito: onitlatepitili. (2)


achicar algo. (1) acortar o estrechar edificio. (1 nitla, tepítilia) acortar o
achicar. (1)

tepitl : maiz que se haze en cincuenta días. (1)

tepito : cosa pequeña, o poca cosa. (2) chica cosa. (1)

tepiton : pequeño o pequeñuelo. (1)

tepiton + : haca. (1 cauallo tepiton) huron para caçar conejos. (1 ytzcuin


tepiton tochq[ui]xtiani) menor, nombre comparatiuo. (2 Ipan tepiton) dar poquita
cosa. (1 çanuel tepiton yn nictemaca) menor, nombre comparativo. (1 ypan tepiton)
menor, nombre comparativo. (1 achi tepiton) llaga pequeña. (1 chipeliuiliz
tepiton)
tepiton cahuallo : haca. (1 tepiton cauallo)

tepiton ehuatlepitzaloni : fuelles pequeñas. (1 tepiton euatlepitzaloni)

tepiton izquiztli : escoba pequeña o escobajo. (1 tepitó[n] yzquiztli)

tepiton lechuga : lechuguino. (1)

tepiton tepoztlacohualoni : marauedi. (1 tepiton tepuztlacoualoni)

tepiton tepoztopilli : dardo. (1 tepiton tepuztopilli)

tepiton tlatamachihualoni : libreta. (1 tepiton tlatamachiualoni)

tepiton tlatlacolli : pecado venial. (1)

tepitonihui, ni : tornarse pequeño, o chico. prete: onitepitoniuh. (2 Tepitoniui,


ni) tomaste pequeño. (1 ni, tepitoniui)

tepitoniuhtiuh, ni : yrse tornando pequeño. pr: onitepitoniuhtia. (2) tomaste


pequeño. (1)

tepitonoa, nino : achicarse, o tornarse pequeño. pret: oninotepitono. (2)


humillarse, apocandose o aniquilandose. (1) estimarse en poco. (1)
tepitonoa, nitla : acortar, o achicar algo. preteri: onitlatepitono. (2)
achicar algo. (1) acortar o achicar. (1)

tepitonyotl : poquedad de otra cosa. (1)

tepitoto : chicas, o pequeñas cosas. (2)

tepitoyotl : pequeñez. (2) breuedad. (1)

tepitzahui : endurecerse alguna cosa. preterit: otepitzauh. (2 Tepitzaui)


endurecerse. (1 tepitzaui) empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1
tepitzaui)

tepitzalhuia, nic : endurecer algo a otro. prete: onictepitzalhui. (2)


tepitzalhuia, nicte : endurecer algo a otro. (1)

tepitzi : chica cosa. (1)

tepitzitzquia, nitla : tener y apretar reziamente alguna cosa conla mano. prete:
onitlatepitzitzqui. (2) apretar algo reziamente con el puño o con la mano. (1)

tepitzmalina, nitla : torcer reziamente alguna soga, cordel, o hilo. pre:


onitlatepitzmalin. (2) retorcer. (1)

tepitzmana, nitla : solar, echar suelo ala casa. (1)

tepitzoa, nitla : endurecer alguna cosa. preterit: onitlatepitzo. (2) endurecer


algo. (1)

tepitztia : endurecerse, o empedernecerse algo. prete: otepitztiac. (2)


endurecerse. (1)
tepitztic : cosa dura. (2) dura cosa generalmente. (1) empedernido desta manera.
(1)

tepitztic + : grande de coraçon. (1 yollo tepitztic)

tepitztilia, nitla : endurecer algo. preterito: onitlatepitztili. (2) endurecer


algo. (1)

tepitztiliani + : sufrido y paciente. (2 Moyollo tepitztiliani) paciente. (1


moyollo tepitztiliani)

tepitztiliztica + : pacientemente. (1 neyollo tepitztiliztica)

tepitztiliztli : dureza, o endurecimiento grande (2) fuerça o dureza. (1) dureza


tal. (1)

tepitztlacuactic : dura cosa generalmente. (1 tepitztlaquactic)

tepitztlacuactilia, nitla : endurecer mucho alguna cosa. prete:


onitlatepitztlaquactili. (2 Tepitztlaquactilia, nitla) endurecer algo. (1 nitla,
tepitztlaquactilia)

tepitztlacuactiliztli : dureza tal. (1 tepitztlaquactiliztli)

tepitztlacuahuac : cosa muy dura. (2 Tepitztlaquauac)

tepitztlacuahualiztli : dureza grande, o endurecimiento. (2 Tepitztlaquaualiztli)

tepitztlalia, mo : opilarse. (1)


tepitztlalia, nitla : recalcar, o apretar mucho alguna cosa. prete:
onitlatepitztlali. (2) hinchir recalcando. (1) embutir o recalar. (1)

tepiyal : deposito. (1 tepial)

tepiyaliztli : el acto de guardar a alguna persona. (2 Tepializtli)

tepiyaltia, nino : encomendarse a otro. prete: oninotepialti. (2 Tepialtia,


nino) encomendarse a alguno. (1 nino, tepialtia)

tepiyaltilli : cosa encomendada, o dada aguardar. (2 Tepialtilli) encargada


cosa desta manera. (1 tepialtilli)

tepiyani : el que guarda a otro. (2 Tepiani)

tepiyatl : beuida de mayz crudo, que se da alos q[ue] se desmayan. (2 Tepiatl)


beuida de mayz crudo para los que se desmayan. (1 tepiatl)

tepiyaztli : marmol coluna. (1 tepiaztli) pilarico de claraboya o


devé[n]tana, o coluna de piedra. (2 Tepiaztli) coluna o pilarcico de claraboya o
de ventaña. (1 tepiaztli) pilar de piedra. (1 tepiaztli)

tepiyaztontli : idem. (Tepiaztli: pilarico de claraboya o devé[n]tana, o coluna


de piedra.) (2 Tepiaztontli) marmolejo coluna pequeña. (1 tepiaztontli)

tepo : compañero. (1)

tepoa, non : tener enalgo aotro. (1)


tepoa + : fauorecer con voto. (1 teuan ni, tepoa)

tepocecayotl : vena de cobre. (2 Tepuzecayotl)

tepocehuatl : hoja de milan, o cosa semejante. (2 Tepuzeuatl) plancha de


hierro; y assi delas planchas delos de mas metales. (1 tepuzeuatl.)

tepochcoyotl : tonto. (2) tónto. (1)

tepochichiqui, ni : limarhierro. p: onitepuchichic (2 Tepuchichiqui, ni)

tepochichiquillateconi : sierra para aserrar algo. (2 Tepuchichiquillateconi)

tepochicolli : garauato de hierro. (2 Tepuchicolli)

tepochimalli : broquel. (2 Tepuchimalli) broquel. (1 tepuchimalli)

tepochtli : idem. (Tepochcoyotl: tonto.) (2) tónto. (1 tehpuchtli) marmol


piedra marmoleña. (1 tepuchtli)

tepoctlantiliani : maltratador tal. (1)

tepoctlantililiztli : maltratamiento assi. (1)

tepoctlantiliqui : maltratador tal. (1)

tepohua + : presumir. (1 atle non, tepoua)

tepohualamatl : matricula de nombres proprios. (1 tepoualamatl)

tepohualiztli : encartacion o encartamiento. (1 tepoualiztli)

tepohualiztli + : fauor enesta manera. (1 teuan tepoualiztli)

tepohuani + : fauorecedor assi. (1 teuan tepouani)

tepolacayotl : la verga del miembro. (2 Tepulacayotl)

tepolactiani : çabullidor. (1)

tepolactiqui : çabullidor. (1)

tepolactli : çabullidor. (1)

tepolayotl : humor o simié[n]te de varon. (2 Tepulayotl)

tepolcama piccatl : la raya ohendedura dela cazporra del prepucio del miembro.
(2 Tepulcama piccatl)

tepolcuaxipeuhcatl : la cazporra del miembro. (2 Tepulquaxipeuhcatl)

tepole + : ombre y muger. (1 ciuatl tepule)

tepole cihuatl : hombre que tiene dos naturas. s. de muger y de varon. (2 Tepule
ciuatl)
tepolehuayotl : el pellejo del miembro. (2 Tepuleuayotl)

tepoliuhtitlazalizliztli : confusion tal. (1 tepoliuhtitlaçalizliztli)

tepoliuhtlazaliztica : confusuamente assi. (1 tepoliuhtlaçaliztica)

tepolli : pixa. (1 tepulli) natura de macho. (1 tepulli) miembro del hombre.


(1 tepulli) miembro de varon. (2 Tepulli)

tepolli + : pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio tepulli) pixa


retajada. (2 Tlaxipintectli tepulli)

tepolo : apartado assi. (1)

tepoloani : victorioso. (1) apartado assi. (1) conquistador, o vencedor. (2)

tepolocan : peligroso lugar. (1 tepolocá[n]) dificultoso lugar. (1) lugar


peligroso. (2)

tepololiztli : victoria o vencimiénto. (1) apartamiento tal. (1)

tepololtoca, ni : desear que perezca alguno. pre: onitepololtocac. (2)

tepololtocani : desseoso assi. (1)

tepololtoquiliztli : desseo tal. (1)

tepoloqui : apartado assi. (1)

teponazo : tañedor assi. (1 teponaço) atabalero que tañe este instrumento. (1


teponaço) tañedor de teponaztli. (2 Teponaço) el que tañe tepunaztli. (2
Tepunaço)

teponazohua, mo : yrse hinchando, o yr creciendo. pre: omotepunaço. (2 Tepunaçoa,


mo) crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1 mo, tepunaçoa)
teponazohua, ni : tañer teponaztli. (2 Teponaçoa, ni) tañer tepunaztli. (2
Tepunaçoa, ni) atabalear assi. (1 ni, tepunaçoa) tañer teponaztli. (1 ni,
teponaçoa)
teponazohua, nino : hincharse como hidropico. p: oninoteponaço. (2 Teponaçoa,
nino)

teponazohuani : tañedor assi. (1 teponaçoani) tañedor de teponaztli. (2


Teponaçoani) tañedor de tepunaztli. (2 Tepunaçoani)

teponazoqui : atabalero que tañe este instrumento. (1 teponaçoqui)

teponaztli : atabal, s: cierto instrumento de palo para tañer, y hazer son


alos que bailan y cantan. (1 tepunaztli) cierto palo hueco que tañen y hazen son
có[n]el quando bailan o cantan. (2 Tepunaztli)

tepontic : tocon de arbol cortado. (1 tepú[n]tic)

tepontli : chinche pequeña. (1 tepuntli) chinche pequeña. (2 Tepuntli)

tepopoloani : matador. (1) matador, o destruidor. (2)

tepopololiztli : matança. (1) matança, o destruicion. (2)


tepopololoni : mortal cosa que mata. (1)

tepopozoctli : lo mesmo es que tepoçoctli. (2 Tepupuçoctli)

tepotlamia, nino : tropeçar sin caer enel suelo. p: oninotepotlami. (2)


tropeçar sin caer enel suelo. pre: oninoteputlami. (2 Teputlamia, nino)
estropeçar o tropeçar. (1) tropeçar. (1 nino, teputlamia)

tepotlamia +, nino : trompeçar en otro. (1 teca ninotepotlamia) tropeçar en


otro. preterit: teca oninotepotlami. (2 Teca ninotepotlamia)

tepotoniani : embizmador. (1)

tepotzacua, nitla : cerrar con llaue de hierro. (1 nitla, teputzaqua)

tepotzapinia, nitla : espolear herir conella. (1 nitla, teputzapinia)

tepotzcahua, nite : dexar atras a alguno el que camina reziamente y va


adelante. preterito: oniteteputzcauh. (2 Teputzcaua, nite) desamparar a alguno.
(1 nite, teputzcaua)

tepotzchichiquil + : espinazo. (1 tocuitlapan teputzchichiquil)

tepotzco, no : mirar atras. (1 noteputzco ni, tlachia) echar algo haziatras. (1


noteputzco nictlaça) detras de mi. (1 no, teputzco)
tepotzco, to : hazia tras. (1 toteputzco) trasera parte. (1 toteputzco)
espalda. (1 toteputzco) alas espaldas, o la parte trasera. (2 Toteputzco)

tepotzco +, no : idem. metaph. (No cuexanco no mamalhuazco yeloatiuh: tener el


cargo de regir y gouernar alos otros. metaph.) (2 Nocuitlapan noteputzco yeloac)

tepotzcomonia, nite : dar puñada a otro enlas espaldas, o meter mal entre
algunos. preterito: onitetepotzcomoni. (2) lo mismo es que tepotzcomonia. pre:
oniteteputzcomoni. (2 Teputzcomonia, nite) dar puñada o o golpe en las espaldas.
(1 nite, teputzcomonia) murmurar con otro. (1 nite, teputzcomonia)

tepotzcomonia =, nite : = tepotzcomonia (2 tepotzcomonia )

tepotzicuahuazoia, nitla : almohaçar. . prete: onitlateputziquauazui. (2


Teputziquauazuia, nitla)

tepotzicuahuaztli : almohaça. (2 Teputziquauaztli)

tepotzitoa, nite : detraer o murmurar de alguno pre: oniteteputzito. (2


Teputzitoa, nite) dezir mal, o murmurar de otro prete: onitetepotzito. o detraer
de otros. (2) maldezir o murmurar. (1 nite, teputzitoa) murmurar. (1 nite,
teputzitoa)

tepotzitoa + : murmurar con otro. (1 teuan nite, teputzitoa)

tepotzitta, nite : mirar a alguno hazia tras. pret: oniteteputzittac. (2


Teputzitta, nite) mirar atras. (1 nite, teputzitta)

tepotzitziquillateconi : sierra de hierro para aserrar. (2


Teputzitziquillateconi)
tepotzmimiliuhcayotl : lomo de animal. (1 teputzmimiliuhcayotl)

tepotzo, ni : corcoba tener o ser corcobado. (1 ni, teputzo)

tepotzoia, nite : ser el trasero o el cabero de todos los q[ue] camina en


cú[m]pañia. p: oniteteputzui. (2 Teputzuia, nite)
tepotzoia, nitla : yr postrero. (1 nitla, teputzuia)

tepotzotimotlaliqui : encapotado. (1)

tepotzotli : corcobado. (1 teputzotli) giboso o corcobado. (2 Teputzotli)

tepotzpetlahua, nino : desnudarse las espaldas. (1 nino, teputzpetlaua)

tepotztia, nino : boluer las espaldas a otro echá[n]do a huyr. pre: oninoteputzti.
(2 Teputztia, nino) huyr delos contrarios, retirandose. (1 nino, teputztia)
boluer las espaldas. (1 nino, teputztia)
tepotztia, nitla : ser el cabero o postrero delos q[ue] caminan y van en
compañia. p: onitlateputzti. (2 Teputztia, nitla) seguir o yr detras de otros. (1
nitla, teputztia)

tepotztlecuiloa, nino : calentarse las espaldas al huelgo. pre:


oninoteputztlecuilo. (2 Teputztlecuiloa, nino) calentar las espaldas al fuego. (1
nino, teputztlecuiloa)

tepotztli : espalda. (1 teputztli) trasera o espalda de persona. (2 Teputztli)

tepotztoca, nite : seguir, o yr tras otro. preteri: oniteteputztocac. (2


Teputztoca, nite) seguir. (1 nite, teputztoca)

tepotztoca in notlatlacol, nic : ayuntar y recoger los peccados, trayendo los


ala memoria para los confessar. (1 nic, teputztoca yn notlatlacol)

tepotztocatiuh, nite : yr siguiendo a alguno, oyr tras el siguiendole y


acompañandole. preteri: oniteteputztocatia. (2 Teputztocatiuh, nite) seguir. (1
nite, teputztocatiuh)

tepotztotonia, nino : callentarse las espaldas al sol. pre: oninoteputztotoni. (2


Teputztotonia, nino) calentar las espaldas al fuego. (1 nino, teputztotonia)

tepouhtitlaza : cosa q[ue] para atonitos, o haze pasmar a algunos de espanto. (2)

tepoxactli : esponja piedra. (1) piedra liuiana. (2 Tepuxactli)

tepoxocuallotl : herrumbre. (2 Tepuxoquallotl)

tepoz apazchihualoyan : caldereria donde se hazen. (1 tepuz apazchiualoyan)

tepoz cuarto : quarto moneda conocida. (2 Tepuz quarto)

tepoz tlatamachihualoni : compas de hierro. (1 tepuz tlatamachiualoni)

tepozaloa, ni : soldar algo con metal. preterito: onitepuçalo. (2 Tepuçaloa, ni)

tepozamatl : hoja de metal delgada. (1 tepuzamatl) hoja de milan. (1


tepuzamatl) plancha de hierro; y assi delas planchas delos de mas metales. (1
tepuzamatl) hoja de milan, o cosa semejante. (2 Tepuzamatl)
tepozapachiuhcan : caldereria donde se hazen. (1 tepuzapachiuhcan)

tepozapachiuhqui : calderero. (2 Tepuzapachiuhqui)

tepozapazchiuhqui : calderero. (1 tepuzapazchiuhqui)

tepozapaznamacoyan : caldereria, donde se venden. (1 tepuzapaznamacoyan)

tepozapaztlapaloni : tina de tintor. (1 tepuzapaztlapaloni) tina de tintorero.


(2 Tepuzapaztlapaloni)

tepozapaztlatzoyoniloni : sarten para freir. (1 tepuzapaztlatzoyoniloni)


sarté[n] para freir algo. (2 Tepuzapaztlatzoyoniloni)

tepozapaztli : caldera. (1 tepuzapaztli) caldera de cobre, bacia o paila. (2


Tepuzapaztli)

tepozatilia, ni : derretir metal. (1 nitepuzatilia)


tepozatilia, nitla : derretir cobre o otro metal q[ue] no sea oro ni plata. (2
Tepuzatilia, nitla)

tepozayacachtli : sonajas. (1 tepuzayacachtli)

tepozcacalo cotona, nite : atenazar a otro. pret: onitetepuzcacalocoton. (2


Tepuzcacalo cotona, nite)

tepozcacalo cotonaliztica : atenazadas. aduer. (2 Tepuzcacalo cotonaliztica)

tepozcacalocotona, nite : atenazar. (1 nite, tepuzcacalocotona)

tepozcacalohuia, nite : atenazar a alguno. preter: onitetepuzcacaloui. (2


Tepuzcacalouia, nite) atenazar. (1 nite, tepuzcacalouia)

tepozcacalotl : tenazas. (1 tepuzcacalotl) tenazas. (2 Tepuzcacalotl)

tepozcacalotontli : tenazuelas para cejas. (1 tepuzcacalotontli) tenazuelas.


(2 Tepuzcacalotontli)

tepozcactia, nitla : herrar bestia. i. calçalla. prete: onitlatepuzcacti. (2


Tepuzcactia, nitla) herrar bestias. (1 nitla, tepuzcactia)

tepozcactli : herradura de bestia. (1 tepuzcactli) estribo de silla. (1


tepuzcactli) herradura de bestia, o çapato. (2 Tepuzcactli)

tepozcactli + : chapear la herradura. (1 cacapantiuh yn tepuzcactli)

tepozcaxitl : caço de hierro. (1 tepuzcaxitl) caço de cobre, o cosa semejante.


(2 Tepuzcaxitl)

tepozcaxpechtzoyoniloni : sarten para freir. (1 tepuzcaxpechtzoyoniloni)

tepozcaxpetzoyoniloni : sarten p[ar]a freir algo. (2 Tepuzcaxpetzoyoniloni)

tepozchichiconi : lima para limar hierro. (1 tepuzchichiconi) lima de azero. (2


Tepuzchichiconi)
tepozchichiqui, ni : limar hierro. (1 ni, tepuzchichiqui)

tepozchichiquillateconi : sierra de hierro para asserrar. (1


tepuzchichiquillateconi)

tepozchichiquillateconiton : sierra pequeña assi. (1 tepuzchichiquillateconiton)

tepozchicolhuia, nitla : segar las miesses. (1 nitla, tepuzchicolhuia)

tepozchicolli : eslauon de cadena. (1 tepuzchicolli) garauato de hierro. (1


tepuzchicolli)

tepozchicoltica ni, pixca : segar las miesses. (1 tepuzchicoltica ni, pixca)

tepozchicoltica zacapic : segador de heno. (1 tepuzchicoltica çacapic)

tepozchicolticapixcani : segador de miesses. (1 tepuzchicolticapixcani)

tepozcocolli : anzuelo. (2 Tepuzcocolli)

tepozcolli : garfio. (1 tepuzcolli) garauato de hierro. (2 Tepuzcolli)

tepozcolli yacamaxaltic : garfio, para sacar carne. (1 tepuzcolli yacamaxaltic)

tepozcololli : garauato de hierro. (1 tepuzcololli) anzuelo. (1 tepuzcololli)


anzuelo. (1 tepuzcololli) anzuelo o garauato de hierro. (2 Tepuzcololli)

tepozcolotli : rexa de hierro de ventana. (1 tepuzcolotli) rexa de hierro para


ventana. (2 Tepuzcolotli)

tepozcomonia, nite : puñadas o golpes dar a otro enlas espaldas, o dezir mal de
otro. (1 nite, tepuzcomonia)

tepozcuacalalachihua, ni : capacete hazer assi. (1 ni, tepuzquacalalachiua)

tepozcuacalalatli : caxquete de hierro. (1 tepuzquacalalatli) capacete de


hierro. (1 tepuzquacalalatli) celada, armadura dela cabeça. (1 tepuzquacalalatli)
quixte armadura. (1 tepuzquacalalatli) capacete de hierro, o celada, armadura
dela cabeya. (2 Tepuzquacalalatli)

tepozcuammatlatl : rexa de hierro de ventana. (1 tepuzquá[m]matlatl)

tepozcuammina, nitla : enclauar. (1 nitla, tepuzquammina)

tepozcuarto : cuarto, moneda. (1 tepuzcuarto)

tepozcuauhchayahuac : rexa de hierro. (1 tepuzquauhchayauac) verjas de hierro.


(1 tepuzqua[u]hchayauac) rexa, o varandas de hierro. (2 Tepuzquauhchayauac)

tepozcuauhchayahuacayotia, nitla : enrexar de hierro. pret:


onitlatepuzquauhchayauacayoti (2 Tepuzquauhchayauacayotia, nitla) enrexar de
hierro. (1 nitla, tepuzquauhchayauacayotia)

tepozcuauhcozcatl : argolla para esclauos. (1 tepuzquauhcozcatl) argolla de


esclauo para la garganta. (2 Tepuzquauhcozcatl)

tepozcuauhcozcatl = : = tepozquechtli (2 tepuzquauhcuzcatl)


tepozcuauhmatlatl : rexa de hierro para ventana. (2 Tepuzquauhmatlatl)

tepozcuauhtecpantli : rexa de hierro. (1 tepuzquauhtecpantli) rexa de hierro de


yglesia o varandas de hierro. (2 Tepuzquauhtecpantli)

tepozcuauhtlacuicuililoni : podadera hoce para esto. (1


tepuzquauhtlacuicuililoni)

tepozcuauhtlacuicuiloloni : podon, o hoz. (2 Tepuzquauhtlacuicuiloloni)

tepozcuauhtzatzapictli : rexa de hierro. (1 tepuzquauhtzatzapictli) rexa, o


varanda de hierro. (2 Tepuzquauhtzatzapictli)

tepozcuauhxeloloni : hacha para hazer llena, o para cortar madera. (2


Tepuzquauhxeloloni)

tepozcuauhxexeloloni : hacha para cortar leña. (1 tepuzquauhxexeloloni)

tepozcuechtli : limaduras de hierro. (1 tepuzcuechtli)

tepozhecayotl : venero o minero de algun metal. (1 tepuzhecayotl)

tepozhua : herrero. (1 tepuzua) herrero, o fundidor de cobre. (2 Tepuzua)

tepozichiconi : lima para limar hierro. (1 tepozychiconi) lima de azero. (2


Tepuzichiconi)

tepozicpatl : hilo de alambre. (1 tepuzicpatl) hilo de alambre, o cosa assi.


(2 Tepuzicpatl)

tepozilpiya, nitla : cerrar có[n] llaue d[e] hierro. p: onitlatepuzilpi (2


Tepuzilpia, nitla) cerrar con llaue de hierro. (1 nitla, tepuzilpia)

tepozitlacauhcayotl : orin de hierro. (1 tepuzitlacauhcayotl) herrumbre. (1


tepuzytlacauhcayotl) herrumbre. (2 Tepuzitlacauhcayotl)

tepozmaccuahuia, nite : acuchillar a otro. preter: onitetepuzmacquaui. (2


Tepuzmacquauia, nite) dar cuchillada. (1 nite, tepuzmacquauia)

tepozmaccuahuiliztli : herida de cuchillada o el acto de acuchillar a otro. (2


Tepuzmacquauiliztli)

tepozmaccuahuitl : espada. (1 tepuzmacquauitl) espada. (2 Tepuzmacquauitl)

tepozmaccuahuitl itzitzquiloyan : empuñadura. (1 tepuzmacquauitl ytzitzquiloyan)

tepozmaccuahuitl yacamimiltic : estoque. (1 tepuzmacquauitl yacamimiltic)

tepozmaccuahuitl yacapitzahuac : estoque. (1 tepuzmacquauitl yacapitzauac)

tepozmaccuahuitlitzitzquiloyan : é[m]puñadura de e[s]padas (2


Tepuzmacq[ua]uitlitzitzquiloyan)

tepozmaccuauh tzitzquiloyan : é[m]puñadura despada (2 Tepuzmacq[ua]uh


tzitzquiloyá[n])
tepozmaccuauhchiuhqui : espadero que las haze. (1 tepuzmacquauhchiuhqui) espadero
q[ue] las haze. (2 Tepuzmacquauhchiuhqui)

tepozmaccuauhteca : idem. (Tepuzmacquauhchiuhqui: espadero q[ue] las haze.) (2


Tepuzmacquauhteca)

tepozmaccuauhtecac : espadero que las haze. (1 tepuzmacquauhtecac)

tepozmaccuauhtepito : espada pequeña. (1 tepuzmacquauhtepito)

tepozmaccuauhtica niteixili : estocadas dar. (1 tepuzmacquauhtica niteixili)

tepozmaccuauhtontli : espada pequeña. (1 tepuzmacquauhtontli)

tepozmaccuauhtzitzquia, ni : empuñar espada. pre: onitepuzmacquauhtzitzqui. (2


Tepuzmacquauhtzitzquia, ni) empuñar espada. (1 ni, tepuzmacquauhtzitzquia)

tepozmaccuauhtzitzquiloyan : empuñadura. (1 tepuzmacquauhtzitzquiloyan)

tepozmaccuauhuia, nite : herir assi. (1 nite, tepuzmacquauhuia) acuchillar a


otro. (1 nite, tepuzmacquauhuia)

tepozmaccuauhuia +, nite : acuchillarse con otros. (1 teuan


nitetepuzmacquauhuia)

tepozmaccuauhuiliztli : herida de cuchillada. (1 tepuzmacquauhuiliztli)

tepozmachan tlanexillotl : ventana enrexada có[n] rexa de hierro. (2 Tepuzmachan


tlanexillotl)

tepozmachancayotia, nitla : enrexar de hierro. pre: onitlatepuzmachancayoti. (2


Tepuzmachancayotia, nitla) enrexar de hierro. (1 nitla, tepuzmachancayotia)

tepozmachantlanexillotl : ventana enrexada. (1 tepuzmachantlanexillotl)

tepozmachiyotia, nitla : herrar con fuego el ganado. pre: onitlatepuzmachioti.


(2 Tepuzmachiotia, nitla) herrar ganado cón huego. (1 nitla, tepuzmachiyotia)

tepozmaehuatl : manopla armadura. (1 tepuzmaeuatl)

tepozmatlachihua, nitla : hazer malla para cota. prete: onitlatepuzmatlachiuh.


(2 Tepuzmatlachiua, nitla) emmallar algo. (1 nitla, tepuzmatlachiua)

tepozmatlachiuhqui : el que haze malla para cotas. (2 Tepuzmatlachiuhqui)


mallero que haze malla. (1 tepuzmatlachiuhqui)

tepozmatlahuipilli : cota de malla. (2 Tepuzmatlauipilli) lorica o cota de


malla. (1 tepuzmatlauipilli) malla o arma de malla. (1 tepuzmatlauipilli)

tepozmatlateconi : podadera, podon, o hoz. (2 Tepuzmatlateconi) podadera hoce


para esto. (1 tepuzmatlateconi)

tepozmatlaxitinia, ni : desmallar malla. preterit: onitepuzmatlaxitini. (2


Tepuzmatlaxitinia, ni)

tepozmatlaxitiniani : desmallador. (1 tepuzmatlaxitiniani)


tepozmatlaxitiniliztli : desmalladura. (1 tepuzmatlaxitiniliztli)

tepozmatlayehua, ni : idé[m]. p: epuzmatlayeuh (2 Tepuzmatlayeua, ni)


tepozmatlayehua, nitla : emmallar algo. (1 nitla, tepuzmatlayeua)

tepozmayehuatl : manopla, armadura. (2 Tepuzmayeuatl)

tepozmecahuia, nino : encadenarse. preterito: oninotepuzmecaui. (2 Tepuzmecauia,


nino) encadenarse. (1 nino, tepuzmecauia)
tepozmecahuia, nite : encadenar a otro. preterit: onitetepuzmecaui. (2
Tepuzmecauia, nite)
tepozmecahuia, nitla : encadenar alguna cosa. p: onitlatepuzmecaui. (2
Tepuzmecauia, nitla)

tepozmecarl : cadena de hierro. (1 tepuzmecarl)

tepozmecatl : cadena de hierro. (2 Tepuzmecatl)

tepozmecayotia, nino : encadenarse. prete: oninotepuzmecayoti. (2 Tepuzmecayotia,


nino) encadenarse. (1 nino, tepuzmecayotia)
tepozmecayotia, nite : encadenar a otro. prete: onitetepuzmecayoti. (2
Tepuzmecayotia, nite) encadenar. (1 nite, tepuzmecayotia)
tepozmecayotia, nitla : encadenar alguna cosa. prete: onitatepuzmecayoti. (2
Tepuzmecayotia, nitla)

tepozmecayotoma, nite : desencadenar. (1 nite, tepuzmecayotoma)

tepozmesa : mesa de metal. (1 tepuzmesa)

tepozmihuia, nite : asaetear a otro. preterito: onitetepuzmiui. (2 Tepuzmiuia,


nite) asaetear. (1 nite, tepuzmiuia)

tepozmina, nitla : clauar alguna cosa, o enclauar algo. pre: onitlatepuzmin.


(2 Tepuzmina, nitla) clauar algo. (1 nitla, tepuzmina) hincar vna cosa en otra,
assi como clauo en tabla. (1 nitla, tepuzmina)

tepozmitl : punçon, o alesna. (2 Tepuzmitl)

tepoznequetzaloni : estribo de silla. (1 tepuznequetzaloni)

tepozoctli : piedra liuiana llena de agujeros pequeños. (2 Tepuçoctli)

tepozoctli = : = tepopozoctli (2 tepoçoctli)

tepozoia, nitla : cortar algo con hacha. preterito: onitlatepuzui. (2 Tepuzuia,


nitla) cortar con hacha. (1 nitla, tepuzuia)

tepozoictli : açada o açadon, o coa de hierro. (2 Tepuzuictli) coa de hierro.


(1 tepuzuictli)

tepozoipillahuipantli : hoja de coraças. (1 tepuzuipillauipantli)

tepozoipilli : cota de malla. (1 tepuzuipilli) cota, o cosa semejante. (2


Tepuzuipilli) armas de hierro, assi como cota. (1 tepuzuipilli) coraças. (1
tepuzuipilli)
tepozoitequi, nite : herir con hierro. prete: onitetepuzuitec. (2 Tepuzuitequi,
nite) herir con hierro. (1 nite, tepuzuitequi)

tepozoitequiliztli : cuchillada. (2 Tepuzuitequiliztli)

tepozoitzoctli : barra de hierro. (2 Tepuzuitzoctli) barra de hierro. (1


tepuzuitzoctli)

tepozoitztli : clauo o espuela de hierro. (2 Tepuzuitztli) clauo de hierro. (1


tepuzuitztli) espuela de hierro. (1 tepuzuitztli)

tepozomitl : punçon. (1 tepuzomitl) alesna o punçon. (1 tepuzomitl)

tepozotlapalhuazoia, nitla : segar las miesses. (1 nitla, tepuzotlapalhuazuia)

tepozotlapalhuaztli : hoz para segar. (2 Tepuzotlapalhuaztli) hoce para segar.


(1 tepuzotlapalhuaztli)

tepozoztotl + : idem. (Chichiltic tepuzquixtiloyan: minero de cobre.) (2


Chichiltic tepuzoztotl) minero de cobre. (1 chichiltic tepuzoztotl)

tepozpetlacalli : cofre, o caxa de hierro, o de cobre. (2 Tepuzpetlacalli) cofre.


(1 tepuzpetlacalli)

tepozpetlahua, ni : limar hierro. (1 ni, tepuzpetlaua)

tepozpetlahualoni : lima, de azero. (2 Tepuzpetlaualoni) lima para limar


hierro. (1 tepuzpetlaualoni)

tepozpilolahuecatlan tamachihualoni : sonda para sondar enla mar. (2


Tepuzpilolauecatlan tamachiualoni)

tepozpilolahuecatlantamachihualoni : sonda para el hondo del agua. (1


tepuzpilolauecatlá[n]tamachiualoni)

tepozpitza, ni : derretir, o fundir metal. preteri: onitepuzpitz. (2 Tepuzpitza,


ni) derretir metal. (1 ni, tepuzpitza)

tepozpitzqui : herrero, o fundidor de cobre, (2 Tepuzpitzqui) herrero. (1


tepuzpitzqui)

tepozpoxcauhcayotl : orin, o herrumbre. (2 Tepuzpuxcauhcayotl) orin de hierro.


(1 tepuzpuxcauhcayotl) herrumbre. (1 tepuzpoxcauhcayotl)

tepozquechtli : lo mesmo es que tepuzquauhcuzcatl (2 Tepuzquechtli) argolla para


esclauos. (1 tepuzquechtli)

tepozquiquizohuani : trompetero. (2 Tepuzquiquiçoani) trompetero o trompeta que


las tañe. (1 tepuzquiquiçoani)

tepozquiquizpitzani : idem. (Tepuzquiquiçoani: trompetero.) (2


Tepuzquiquizpitzani) trompetero o trompeta que las tañe. (1 tepuzquiquizpitzani)

tepozquiquiztli : trompeta. (2 Tepuzquiquiztli) sacabuche. (1 tepuzquiquiztli)


trompeta. (1 tepuzquiquiztli)
tepozquixtiloyan + : minero de cobre. (2 Chichiltic tepuzquixtiloyan) minero de
cobre. (1 chichiltic tepuzquixtiloyan)

tepozteconi : lima para limar hierro. (1 tepuzteconi)

tepoztehuia, nitla : martillar. preterito: onitlatepuzteui. (2 Tepuzteuia,


nitla) martillar. (1 nitla, tepuzteuia)

tepozteicxiilpiloni : grillos prision. (2 Tepuzteicxiilpiloni)

tepozteicxilpiloni : grillos prision de pies. (1 tepuzteicxilpiloni)

tepozteixilihuani : puñal, arma vsada. (1 tepuzteixiliuani)

tepozteixilihuanito : daga, o puñal. (2 Tepuzteixiliuanito)

tepozteixilihuaniton : puñal pequeño. (1 tepuzteixiliuaniton)

tepoztemailpiioni : esposas prision. (1 tepuztemaylpiIoni)

tepoztemailpiloni : esposas de hierro, prision. (2 Tepuztemailpiloni)

tepoztemaixilihuani : puñal, o daga. (2 Tepuztemaixiliuani) daga. (1


tepuztemaixiliuani)

tepoztemmecayoana +, ni : desenfrenar cauallo. (1 ni, cauallo


tepuztemmecayoana)

tepoztemmecayoanani + : desenfrenador tal. (1 tlacauallo tepuztemmecayoanani)

tepoztemmecayotia +, ni : enfrenar. (1 ni, cauallo tepuztemmecayotia)

tepoztenchalli : bauera, arrna. (2 Tepuztenchalli) bauera. (1 tepuztenchalli)

tepoztepatiloni : hierro instrumento de çurujano. (2 Tepuztepatiloni) hierro


instrumento de çurujano. (1 tepuztepatiloni)

tepoztepatiloni icallo : estuche de çurujanos. (1 tepuztepatiloni ycallo)

tepoztepatiloniicoyonyo : estuche de çurujanos. (1 tepuztepatiloniycoyonyo)

tepoztetlapanaloni : almadana. (2 Tepuztetlapanaloni) almadana. (1


tepuztetlapanaloni)

tepoztetzapiniloni : idem. (Tepuztetzatzapiniloni: espuela, o aguijon.) (2


Tepuztetzapiniloni) espuela de hierro. (1 tepuztetzapiniloni)

tepoztetzatzapiniloni : espuela, o aguijon. (2 Tepuztetzatzapiniloni)

tepoztetzatzapitzaloni : idem. (Tepuztetzapiniloni: idem.


(Tepuztetzatzapiniloni: espuela, o aguijon.)) (2 Tepuztetzatzapitzaloni) aguijon
de hierro o espuela. (1 tepuztetzatzapitzaloni)

tepoztetzopiniloni : idem. (Tepuztetzatzapitzaloni: idem. (Tepuztetzapiniloni:


idem. (Tepuztetzatzapiniloni: espuela, o aguijon.))) (2 Tepuztetzopiniloni)
aguijon de hierro o espuela. (1 tepuztetzopiniloni)
tepozteximaloni + : escoda para labrar piedras. (2 Necoc yacapatlauac
tepuzteximaloni) escoda para dolar piedras. (1 necoc yacapatlauac
tepuzteximaloni)

tepoztexoayan : almirez. (2 Tepuztexoayan) almirez. (1 tepuztexoayan)

tepoztezohualiztli + : boton de huego. (1 totonqui tepuzteçoaliztli)

tepoztia, ni : endurecerse como hierro. preteri: onitepuztiac. (2 Tepuztia, ni)


confirmarse enel mal. (1 ni, tepuztia)

tepoztica nite, ixili : puñalada dar. (1 tepuztica nite, ixili)

tepoztica nitlacuiloa : emprentar. (1 tepuztica nitlacuiloa)

tepoztica tlaxililiztli : puñalada, herida de puñal. (1 tepuztica


tlaxililiztli)

tepoztica, nitla, ixpochina : frisar como paño. (1 tepuztica, nitla, ixpochina)

tepoztlaanoni : tenazas de hierro. (2 Tepuztlaanoni) tenazas. (1 tepuztlaanoni)

tepoztlacanahualli : hoja de milá[n], o cosa semejante. (2 Tepuztlacanaualli)


hoja de lata. (1 tepuztlacanaualli) hoja de metal delgada. (1 tepuztlacanaualli)

tepoztlachichiconi : rallo. (2 Tepuztlachichiconi)

tepoztlachichictlalli : limaduras de hierro. (2 Tepuztlachichictlalli)

tepoztlachichihualoni : herramientas. (2 Tepuztlachichiualoni) herramienta. (1


tepuztlachichiualoni)

tepoztlachiconi : rallo. (1 tepuztlachiconi)

tepoztlachictlalli : limaduras de hierro. (1 tepuztlachictlalli)

tepoztlacohualoni + : marauedi. (1 tepiton tepuztlacoualoni)

tepoztlacohualonito : marauedi, o blanca. (2 Tepuztlacoualonito) marauedi. (1


tepuztlacoualonito)

tepoztlacopina, ni : empré[n]tar, o imprimir libros pret: onitepuztlacopin. (2


Tepuztlacopina, ni) emprentar. (1 ni, tepuztlacopina)

tepoztlacopinaliztli : impresionde libros, o el acto de imprimir. (2


Tepuztlacopinaliztli)

tepoztlacopinaloni : emprenta. (2 Tepuztlacopinaloni) emprenta. (1


tepuztlacopinaloni)

tepoztlacopintli : cañuto de estaño para horadar piedras preciosas. (1


tepuztlacopintli)

tepoztlacuicuihuani : escoplo. (2 Tepuztlacuicuiuani) escoplo. (1


tepuztlacuicuiuani)
tepoztlacuilo : imprimir de libros. (2 Tepuztlacuilo) ympressor tal. (1
tepuztlacuilo)

tepoztlacuiloa, ni : imprimir libros. (2 Tepuztlacuiloa, ni) ymprimir libros o


otra cosa. (1 ni, tepuztlacuiloa)

tepoztlacuiloliztli : impression de libros. (2 Tepuztlacuiloliztli) ympression


assi; (scilicet) el acto de imprimir. (1 tepuztlacuiloliztli)

tepoztlacuiloloni : imprenta. (2 Tepuztlacuiloloni) emprenta. (1


tepuztlacuiloloni) ympression la ymprenta. (1 tepuztlacuiloloni)

tepoztlaczaloni : estribo de silla de cauallo. (2 Tepuztlacçaloni) estribo de


silla. (1 tepuztlacçaloni)

tepoztlahuitolchiuhqui : ballestero que las haze. (2 Tepuztlauitolchiuhqui)


vallestero que las haze. (1 tepuztlauitolchiuhqui)

tepoztlahuitolli : ballesta. (2 Tepuztlauitolli) vallesta. (1


tepuztlauitolli)

tepoztlahuitoloa, ni : tirar con ballesta. prete: onitepuztlauitolo. (2


Tepuztlauitoloa, ni) vallestear, tirar con vallesta. (1 ni, tepuztlauitoloa)

tepoztlahuitoloani : ballestero q[ue] tira con ballesta. (2 Tepuztlauitoloani)


vallestero. (1 tepuztlauitoloani)

tepoztlahuiztica : con armas de hierro. (2 Tepuztlauiztica)

tepoztlahuiztica moyaochichiuhqui : armado assi. (1 tepuztlauiztica


moyaochichiuhqui)

tepoztlahuiztica neyaochichihualiztli : armadura tal. (1 tepuztlauiztica


neyaochichiualiztli)

tepoztlahuiztica nino yaochichihua : armarse de hierro. (1 tepuztlauiztica


nino yaochichiua)

tepoztlahuiztica niteyaochichihua : armar aotro asi. (1 tepuztlauiztica


niteyaochichiua)

tepoztlahuiztli : armas de hierro. (2 Tepuztlauiztli)

tepoztlalli : limaduras de hierro. (2 Tepuztlalli) metal. (1 tepuztlalli)


limaduras de hierro. (1 tepuztlalli)

tepoztlalpiloni : heuilla o heuilleta. (1 tepuztlalpiloni)

tepoztlamachiyotiloni : hierro para herrar ganado, opara herrar esclauos, ocasados


dosvezes (2 Tepuztlamachiotiloni) hierro para herrar. (1 tepuztlamachiyotiloni)

tepoztlaololoni : rodillo para hazer mezcla o argamassa. (2 Tepuztlaololoni)


rodillo. (1 tepuztlaololoni)

tepoztlapechtlatlahuatzaloni : parrillas para assar algo. (2


Tepuztlapechtlatlauatzaloni)
tepoztlapechtlatlehuatzaloni : parrillas para assar. (1
tepuztlapechtlatleuatzaloni)

tepoztlapochinaloni : cardas para labrar lana. (2 Tepuztlapochinaloni) cardas.


(1 tepuztlapochinaloni) peyne de cardador. (1 tepuztlapochinaloni)

tepoztlatamachihualoni : compas para medir algo. (2 Tepuztlatamachiualoni)

tepoztlateconi : hocino para leña, o hacha para cortar. (2 Tepuztlateconi)


hocino, para leña. (1 tepuztlateconi) segur o hacha para cortar. (1
tepuztlateconi)

tepoztlateconi + : segur que corta por ambas partes. (1 necoctene


tepuztlateconi)

tepoztlateconito : hachuela para cortar. (2 Tepuztlateconito)

tepoztlateconiton : segureja, pequeña segur. (1 tepuztlateconiton)

tepoztlatehuiloni : idem. (Tepuztlatetzotzonaloni: martillo.) (2


Tepuztlateuiloni) martillo. (1 tepuztlateuiloni)

tepoztlatentiloni iquixtiloyan : minero de aguzaderas. (1 tepuztlatentiloni


yquixtiloyan)

tepoztlatentiloni quixtiloyan : minero de aguzaderas. (1 tepuztlatentiloni


quixtiloyan)

tepoztlatetzotzonaloni : martillo. (2 Tepuztlatetzotzonaloni) martillo. (1


tepuztlatetzotzonaloni)

tepoztlatextililoni : rallo. (2 Tepuztlatextililoni) rallo. (1


tepuztlatextililoni)

tepoztlatlatquitl : herramientas. (2 Tepuztlatlatquitl) herramienta. (1


tepuztlatlatquitl)

tepoztlatlatquitl + : herramental. (1 cauallo tepuztlatlatquitl)

tepoztlatlatzicoltiloni : alfiler, o corchete. (2 Tepuztlatlatzicoltiloni)


alfiler. (1 tepuztlatlatzicoltiloni) corchete. (1 tepuztlatlatzicoltiloni)

tepoztlatlilli : cuña de hierro. (2 Tepuztlatlilli) cuña de hierro. (1


tepuztlatlilli)

tepoztlatzacualoni : aldaua para cerrar. (1 tepuztlatzaqualoni) aldaua de


puerta, con que se cierra. (2 Tepuztlatzaqualoni) candado o cerradura. (1
tepuztlatzaqualoni) cerradura o cerraja. (1 tepuztlatzaqualoni)

tepoztlatzacualoni yelcuauhyo : cerrojo. (2 Tepuztlatzaqualoni yelquauhyo)


cerrojo. (1 tepuztlatzaqualoni yelquauhyo)

tepoztlatzomaloni : dedal. (1 tepuztlatzumaloni)

tepoztlatzotzonaioni : yunque de hierro. (1 tepuztlatzotzonaIoni)

tepoztlatzotzonaloni : yunque de hierro. (2 Tepuztlatzotzonaloni)


tepoztlatzotzontli : hoja de milan o cosa semejante. (2 Tepuztlatzotzontli)
hoja de milan. (1 tepuztlatzotzontli) hoja de metal delgada. (1
tepuztlatzotzontli)

tepoztlaxichtli : clauo de hierro. (2 Tepuztlaxichtli) clauo de hierro. (1


tepuztlaxichtli)

tepoztlayolloanaloni : compas de hierro, para medir o traçar algo. (2


Tepuztlayolloanaloni)

tepoztlecaxitl : incensario de alaton o de cobre. (2 Tepuztlecaxitl) encensado.


(1 tepuztlecaxitl)

tepoztlemachiyotia, nite : herrar al escla[u]o o al dos vezes casado con hierro


ardiendo. prete: onitetepuztlemachioti. (2 Tepuztlemachiotia, nite)
tepoztlemachiyotia, nitla : señalar o herrar ganado, con hierro ardiendo.
preterito: onitlatepuztlemachioti. (2 Tepuztlemachiotia, nitla) señalar con
huego. (1 nitla, tepuztlemachiyotia)

tepoztlemaitl : badil, o cosa semejante. (2 Tepuztlemaitl) badil o cosa


semejante. (1 tepuztlemaitl)

tepoztletlaxoni : eslabon para sacar fuego. (2 Tepuztletlaxoni) eslauon de


pedernal. (1 tepuztletlaxoni)

tepoztli : metal. (1 tepuztli) cobre o hierro. (2 Tepuztli) cobre metal. (1


tepuztli) alambre o cobre. (1 tepuztli)

tepoztli + : cobre metal. (1 chichiltic tepuztli) hierro, metal conocido. (2


Tliltic tepuztli) azero. (2 Tlaquauac tliltic tepuztli) hierro metal. (1 tliltic
tepuztli) açofar. (1 cuztic tepuztli) azero. (1 tlaquauac tliltic tepuztli)

tepoztli cahuallo cactiloni : pujauante. (1 tepuztli cauallo cactiloni)

tepoztli cahuallo izteximaloni : pujauante. (1 tepuztli cauallo yzteximaloni)

tepoztli iyohui : venero o minero de algun metal. (1 tepuztli iyoui)

tepoztli nic, atilia : fundir metales; y assi delos demas. (1 tepuztli nic,
atilia)

tepoztli nic, pitza : fundir metales; y assi delos demas. (1 tepuztli nic,
pitza.)

tepoztli nocxiccaca : grillos tener; o cadenas. (1 tepuztli nocxiccaca) tener


grillos o cadenas enlos pies. (1 tepuztli nocxiccaca)

tepoztli pilcayan : campanario. (2 Tepuztli pilcayan)

tepoztli teicxic nictetlalilia : grillos poner a otro. (1 tepuztli teicxic


nictetlalilia)

tepoztli yohui : vena o veta de cobre. (2 Tepuztli ioui)

tepoztlipilcayan : campanario. (1 tepuztlipilcayan)


tepoztoca, nitla : clauar o enclauar algo. preter: onitlatepuztocac. (2
Tepuztoca, nitla) clauar algo. (1 nitla, tepuztoca) enclauar. (1 nitla,
tepuztoca)

tepoztopilchichiquilli : harpon. (2 Tepuztopilchichiquilli)

tepoztopilchichiquilli + : harpon. (1 vey tepuztopilchichiquilli)

tepoztopilhuia, nite : alancear a otro. preterito: onitetepuztopilhui. (2


Tepuztopilhuia, nite) alancear. (1 nite, tepuztopilhuia)

tepoztopilitquini : paje de lança. (2 Tepuztopilitquini) paje de lança. (1


tepuztopilitquini)

tepoztopilli : venablo de montero. (1 tepuztopilli) lança o venablo de montero.


(2 Tepuztopilli) lança con recaton. (1 tepuztopilli) lança. (1 tepuztopilli)

tepoztopilli + : dardo. (1 tepiton tepuztopilli)

tepoztopiltica ni, michma : fisgar. (1 tepuztopiltica ni, michma)

tepoztopiltontli : lança pequeña. (2 Tepuztopiltontli) lançuela, pequeña


lança. (1 tepuztopiltontli)

tepoztopiltzintepoztli : cuento de lança. (2 Tepuztopiltzintepuztli) cuento


de lança. (1 tepuztopiltzí[n]tepuztli)

tepoztzapinia, nitla : dar espolada, o aguijonear. pre: onitlatepuztzapini. (2


Tepuztzapinia, nitla)

tepoztzicuahuazhuia, nitla : almohaçar. (1 nitla, tepuztziquauazhuia)

tepoztzicuahuaztli : almohaça. (1 tepuztziquauaztli)

tepoztzitziquillateconi : sierra de hierro para asserrar. (1


tepuztzitziquillateconi)

tepozxoquiyallotl : herrumbre. (1 tepuzxoquiyallotl)

tepozxumatli : cuchar de hierro. (1 tepuzxumatli)

tepozyacahuitztic : punta de hierro, o pua de garrocha. (2 Tepuzyacauitztic)


pua de hierro. (1 tepuzyacauitztic)

tepozyahualchichitonia, ni : heuillas quitar. (1 ni, tepuzyaualchichitonia)

tepozyahuallalatzicoltiloni : heuilla o heuilleta. (1 tepuzyauallalatzicoltiloni)

tepozyahualli : argolla o armella d[e] cobre o de hierro. (2 Tepuzyaualli)


armella de hierro. (1 tepuzyaualli)

tepozyahualquixtia, ni : heuillas quitar. (1 ni, tepuzyaualquixtia)

tepozyahualtotoma, ni : heuillas quitar. (1 ni, tepuzyaualtotoma)

tepozzaloa, ni : soldar o juntar vn metal con otro pre: onitepuçalo. (2


Tepuzçaloa, ni) soldar metal o otra cosa. (1 ni, tepuzçaloa)
teppachihui, ni : henchirse, o cubrirse de poluo. p: oniteppachiuh. (2 Teppachiui,
ni) cubierto estar de poluo. (1 ni, teppachiui) empoluorearse. (1 ni,
teppachiui)

teppachoa, nitla : hé[n]chir, o cubrir de poluo alguna cosa. prete:


onitlateppacho. (2) apezgar o apretar algo con las manos. (1)

tequechcotonaliztli : degollamiento. s. el acto de degollar y cortar la cabeça a


otro. (2) descabeçamiento. (1)

tequechcotonani : cortador assi. (1) degollador. (1)

tequechmateloani : ahogador tal. (1)

tequechmateloliztli : el acto de ahogar a otro có[n] las manos, apretandole mucho


la garganta. (2) ahogamiento tal. (1)

tequechmatiloani : ahogador tal. (1 teq[ue]chmatiloani)

tequechmatiloliztli : ahogamiento tal. (1)

tequechmecaniani : ahogador tal. (1)

tequechmecaniliztli : el acto de ahorcar a otro. (2) ahogamiento assi. (1)

tequechtecqui : degollador. (1)

tequechtepiniliztli : pescoçada que se da a otro. (2) pescoçada. (1)

tequechtequiliztli : degollamiento del que es degollado de otro. (2)


descabeçamiento. (1)

tequechtzotzonaliztli : pescoçada. (1 teq[ue]chtzotzonaliztli)

tequeloani + : mofador, o escarnecedor. (2 çanic tequeloani)

tequenchihualiztica : dañadamente. (1 tequenchiualiztica)

tequenchihualiztli : daño, o agrauio que se haze a otro. (2 Tequenchiualiztli)


daño assi. (1 tequenchiualiztli)

tequenchihuani : persona perjudicial y dañosa. (2 Tequenchiuani) dañosa persona.


(1 tequenchiuani) dañador. (1 tequenchiuani)

tequentiani : cubridor tal. (1)

tequentiliztli : cubrimiento assi. (1)

tequequelhuiani : burlador tal. (1)

tequequelhuiliztica : burlando assi. (1)

tequequelhuiliztli : burla assi. (1)

tequequeloani : mofador. (1) burlador y escarnecedor. (2) engañador. (1)


burlador tal. (1) falsa cosa que engaña. (1)
tequequeloliztica : escarneciendo, o burlando d[e] otros. (2)

tequequeloliztli : mofadura o escarnio. (1) engaño, con que vno engaño a


otro. (1 teq[ue]queloliztli) escarnecimiento tal. (2) ligadura assi. (1
teq[ue]queloliztli) burla assi. (1) falsedad assi. (1)

tequequeloqui : escarnecedor. (2) engañador. (1)

tequetz : cosa que haze parar al que camina. (2) dudosa cosa. (1)

tequetzalhuan : hijos, o hijas d[e] caualleros. metha. (2 Tequetzalhuá[n]) hijos


y hijas. (1)

tequetzalhuan + : hijos o hijas. meta. (2 Tecozcauan tequetzalhuan)

tequetzaltiani + : yeguarizo que echa garañon. (1 cauallo tequetzaltiani)

tequetzani : cauallo garañon. (2)

tequetzani cahuallo : garañon cauallo. (1 tequetzani cauallo)

tequetzomaliztica : adentelladas, o abocados. aduerbio. (2 Tequetzumaliztica)


adentelladas. (1 tequetzumaliztica)

tequetzomaliztli : adentelladura. (1 tequetzumaliztli)

tequetzotzonaliztli : pescoçada, q[ue] se da a otro. (2)

tequetztumaliztli : dentellada, o bocado que se da a otro. (2)

tequi, nic : asserrar piedras o cosas semejantes. (1) calar melon. (1)
tequi, nite : apedaços sacar el niño muerto del vientre. (1)
tequi, nitla : cortar algo. pre: onitlatec. (2) cortar algo. (1)

tequi +, nitla : cortar algo por medio. prete: onitlanepantlatec. (2 Nepantla


tequi, nitla) començar a coger la fruta, o el chilli. pre: yancuican onitlatec.
(2 Yancuican nitlatequi) encentar algo. (1 yancuican nitlatequi)

tequi tlacua, ni : comer mucho. (1 ni, tequi tlaqua)

tequi tlacuani : comedor tal. (1 tequi tlaquani)

tequiaana, nino : desperezarse, o bostezar muchas veces. (2)

tequiatli, ni : beuer mucha agua o cacao. pre: onitequiatlic. (2)

tequiatlini : el que beue muchas vezes. (2)

tequicahua, ni : acudir conel t[r]ibuto, o dexar el officio y cargo que tenia.


pre: onitequicauh. (2 Tequicaua, ni) acudir con el tributo o renta. (1 ni,
tequicaua)

tequicahualiztli : acudimiento tal. (1 tequicaualiztli)


tequichihualtia, nite : importunar a otro y molestallo para que haga algo.
preterito: onitetequichiualti. (2 Tequichiualtia, nite) fuerça hazer a otro o
violencia. (1 nite, tequichiualtia)

tequicochi, ni : dormir mucho. pr: onitequicoch (2) dormir mucho. (1)

tequicochini : dormilon. (2)

tequicuitlahuiltia, nite : importunar, o forçar muchas vezes a otro. pre:


onitetequicuitlauilti. (2 Tequicuitlauiltia, nite) fuerça hazer a otro o
violencia. (1 nite, tequicuitlauiltia)

tequihuia, nite : importunar algo a otro. pre: onitetequiui. (2 Tequiuia, nite)


fuerça hazer a otro o violencia. (1 nite, tequiuia) ahincar importunando. (1
nite, tequiuia)

tequiitoliztli : replicacion. (1 tequiytoliztli)

tequilatia, nitla : quemar mucho. (1)

tequilihui, nite : roçarse, o rascuñarse. pre: onitetequiliuh. (2 Tequiliui,


nite)

tequiliztli + : disfauor. (1 tetleco tequiliztli) estendimiento assi. (1 nepiaz


tequiliztli)

tequimaca, nite : repartir tributo, o officio, o tarea a otros. pre:


onitetequimacac. (2) repartir tequios. (1) encoméndar oficios. (1) echar
derrama o tributo. (1)

tequimaca =, nite : = tetequimaca (2 tequimaca )

tequimattiuh, nino : proceder por yr adelante. (1)

tequimiloani : amortajador de muerto. (2) amortajador assi. (1) mortajador de


muertos. (1)

tequimiloliztli : amortajadura. (1)

tequimiloloni : mortaja. (2)

tequinanamiqui, ni : ayudar a otro apagar el tributo. pre: onitequinanamic. (2)


tequinanamiqui, nite : ayudar a pagar el tributo. (1)

tequinechico : recogedor de tributos. (2) cogedor tal. (1)

tequinechicoa, ni : recoger el tributo. pre: onitequinechico. (2) recaudar


rentas. (1) coger los tributos. (1)

tequinechicoani : cogedor tal. (1) recaudador dellas. (1) recogedor de tributos.


(2)

tequinechicoliztli : cogimiento desta manera. (1) recaudamiento assi. (1)


recogimiento de tributo. (2)

tequinechicolli : renta. (1) ayuntamiento, o recogimiento de tributos, o tributos


recogidos y ayú[n]tados. (2)
tequinechicoqui : cogedor tal. (1)

tequipachihui : mustia persona. (1 tequipachiui)


tequipachihui, ni : tener descontento y pena. pre: onitequipachiuh. (2
Tequipachiui, ni) descontento estar. (1 ni, tequipachiui)

tequipachilhuia, nimitzno : dar pena a otro. pre: onimitznotequipachilhui. es


reuerencial. (2)

tequipachiuhtinemi, ni : andar penado y afligido. pre: onitequipachiuhtinen.


(2)

tequipachoa, mo : el que esta penado, o afligido, o el que tiene ocupacion. (2)


ocupado én negocios. (1 moteq[ui]pachoa)
tequipachoa, nino : estar ocupado, descontento, y con pena. pre:
oninotequipacho. (2) duelos tener. (1) negociar. (1) congoxarse o afligirse.
(1) dessabrirse. (1) solicito estar y congoxojo. (1 nino, teq[ui]pachoa)
angustiarse. (1)
tequipachoa, nite : angustiar, dar pena o afligir a otro. pre: onitetequipacho.
(2) congoxar aotro. (1) dar pena, enojo y aflicion a otro. (1) agrauiar a otro.
(1) ymportuno ser assi. (1) descontentar y dar pena a otro. (1) hazer pesar a
otro. (1) angustiar a otro. (1) molestar. (1) fatigar a otro. (1) dessabrir o
dar pena a otro. (1) afligir o fatigar a otro. (1)

tequipachoa + : manzilla auer. (1 teca nino, tequipachoa)


tequipachoa +, nech : no sentir pena ni hazer caso. (1 amo nechtequipachoa)
ympedimento tener. (1 ytla nechtequipachoa)
tequipachoa +, nino : compadecerse de alguno. (1 ypampa ninotequipachoa)

tequipachotinemi, nino : andar ocupado y negociado, o andar descontento, con


pena, afligido o angustiado. preterito: oninotequipachotinen. (2) andar ocupado,
angustiado y con pena. (1)

tequipane : semanero, o el que tiene cargo de exercitar algun oficio o el


ebdomadario. (2)

tequipane = : = tequippane (2 tequipane)

tequipaneque : semaneros assi. (2)

tequipaneque = : = tequippaneque (2 tequipaneque)

tequipanilhuia, nitetla : trabajar para otro. (1)

tequipanoa, ni : trabajar. (1)


tequipanoa, ni/ huel/ nitla : trabajar. prete: onitlatequipano. (2)
tequipanoa, nic : entender en algun negocio. (1) tratar o negociar. (1)
tequipanoa, nitla : obrar algo. (1) trabajar. (1)

tequipanoa + : obrar en vno. (1 teuan nitla, tequipanoa) exercitarse. (1 yenic,


tequipanoa)

tequipanoani, nic : exercicio tener assi. (1)

tequipanoliztli : obra el trabajo q[ue] alli se pone. (1)


tequippane : lo mesmo es que tequipane. (2)

tequippaneque : lo mesmo es que tequipaneque (2)

tequiquinatzani : risadora cosa. (1) gruñidor, assi como el perro, que esta
gruñiendo y mostrando los dientes. (2)

tequiti, ni : seruir el esclauo. (1 niteq[ui]ti) trabajar o tributar. pre:


onitequitic. (2) tributar. (1) trabajar en cosa de tributo. (1) rendir por
réntar. (1) oficio tener assi o exercitar. (1) obrar algo. (1) contribuir en
tributo. (1) negociar. (1)

tequiti + : obrar en vno. (1 teuan ni, teq[ui]ti)


tequiti +, ni : sisar. (1 ni, puchteca tequiti)

tequitia, nicno : encargarse de algo. (1) encargar su conciencia. (1) encargarse


de algo. pre: onicnotequiti. (2) combidarse o comedirse a hazer algo. (1) tomar
a su cargo. (1)
tequitia, nite : dar obra o tequio a otro. pre: onitetequiti. (2) ocupar a otro
dándole algun tequiuh. (1) repartir tequios. (1)

tequitia + : encoméndar oficios. (1 nitete, tequitia)

tequitihua : todos trabajan. (2 Tequitiua)

tequitiliztli : trabajo. (1) hechura de obra. (1) negociacion tal. (1) trabajo
o seruidumbre. s. el acto de trabajar o de tributar. (2)

tequitilmatli : sayal de lana grosera. (1) ropa gruessa, que dan los que
tributan. (2)

tequitini : obrero. (1) negociador. (1) trabajador o tributario. (2)

tequitini + : alcaualero. (2 Puchteca tequitini)

tequitl : pecho o tributo. (1) obra el trabajo q[ue] alli se pone. (1


teq[ui]tl) oficio proprio del hombre. (1) renta. (1) tributo. (1) tributo, o
obra de trabajo. (2)

tequitl + : alcauala. (1 puchteca tequitl) sisa que se pide alos mercaderes.


(1 puchteca tequitl) alcauala. (2 Puchteca tequitl)

tequitl ipan nicmati : hazer algo de malagana. (1 tequitl ypan nicmati)

tequitlacua, ni : glotonear, comer mucho y muchas vezes. pre: onitequitlaqua. (2


Tequitlaqua, ni)

tequitlacualiztli : glotoneria assi. (2 Tequitlaqualiztli)

tequitlacuani : gloton. (1 tequitlaquani) comilon. (1 tequitlaquani) gloton


tal. (2 Tequitlaquani)

tequitlalhuia, nite : dar o repartir tributo, o apercebir para trabajar. pre:


onitetequitlalhui. (2) apercebir para el tributo. (1) echar derrama o tributo.
(1)

tequitlalhuiliztli : el acto de repartir tributo assi (2)


tequitlalhuiloni : apercebido assi. (1) apercebido o llamado para trabajar
desta manera. (2)

tequitlalilia, nite : tasar tributos. (1 nite, teq[ui]tlalilia)

tequitlatalhuia, nite : repartir tributo, o alguna obra que se ha de hazer. pre:


onitetequitlatalhui (2)

tequitlatia, nic : quemar muy mucho alguna cosa. pre: onictequitlati. (2)
quemar mucho. (1)

tequitlato : mandon o merino, o el que tiene cargo de repartir el tributo o el


tequio alos maceuales. (2)

tequitlatoa, ni : parlar mucho, o repartir el tributo, o la obra que se ha de


hazer. pre: onitequitlato. (2) parlero ser. (1)

tequitlatoani : parlero. (1) parlon desta manera. &c. (2)

tequitlatocati, ni : tener o exercitar el oficio de mandon y repartidor de


tributos. pre: onitequitlatocat. vel. onitequitlatocatic. (2)

tequitlatoliztli : parla. (1) gran parleria, o el acto de exercitar el dicho


oficio de mandon. &c. (2)

tequitlaza, nino : dexar el cargo o oficio que tenia, o arronjarse e insistir


o porfiar defendiendo o fauoreciendo algun negocio. pre: oninotequitlaz. (2
Tequitlaça, nino) porfiado ser, eymportuno, moledor, o renunciar el oficio y
cargo que tiene. (1 nino, tequitlaça) renunciar dignidad cargo o oficio. (1 nino,
tequitlaça)

tequitlaza + : destemplarse en comer. (1 nontla, tequitlaça)

tequitqui : pechero. (1) tributario. (1) pechero, trabajador o tributario. (2)

tequitqui + : alcaualero. (2 Puchteca tequitqui)

tequitzicunoa, ni : solloçar amenudo. (1) solloçar amenudo. (1)

tequitzitzicunoa, ni : solloçar amenudo. (1 ni, teq[ui]tzitzicunoa)

tequiuehuetzca, ni : finarse de risa. (1 ni, tequiueuetzca)

tequiuehuetzcac : finado de risa. (1 tequiueuetzcac)

tequiuetzca, ni : reyr mucho o muchas vezes. pre: onitequiuetzcac. (2) reyr


demasiado. (1)

tequiuetzcac : risueño, o el que se rie muchas vezes. (2)

tequiuh + : estar algunos mirando algo con gran atencion, notando todo lo que
se haze. (1 cenca ymix yn tequiuh)

tequiuhtia, nicno : encargarse de algo. (1) tomar algo asu cargo, o


é[n]cargarse de algun negocio. preteri: onicnotequiuhti. (2)
tequiutl : trabajo y seruidumbre, o cosa que pertenece a tributo. (2)

tequixcuihuayan : minero de salitre. (2 Tequixcuiuayan)

tequixqui zacatl : grama yerua. (1 tequixqui çacatl)

tequixquiatl : agua de salitre. (1) agua de salitre. (2)

tequixquicuihuayan : minero de salitre. (1 tequixquicuiuayan)

tequixquipan : salitral lugar do se cria. (1) salitral. (2)

tequixquipatic : salitroso lleno de salitre. (1) cosa que sabe a mucho salitre, o
guisado que esta lleno de salitre. (2)

tequixquitl : salitre sudor de tierra. (1) salitre. (2)

tequixquitla : salitral lugar do se cria. (1) salitral. (2)

tequixquitlalpan : salitral lugar do se cria. (1 tequixq[ui]tlalpan)

tequixquiyo : salitroso lleno de salitre. (1) cosa que tiene salitre. (2


Tequixquio)

tequixquizacatl : grama, yerua conocida. (2 Tequixquiçacatl)

tequixquizacayo : gramoso lleno de grama. (1 tequixquiçacayo) tierra llena de


grama. (2 Tequixquiçacayo)

tequixti : pedrero que las corta o saca. (1) el que fia aotro, o el que saca
piedra de la cantera. (2)

tequixti + : dessemejante assi. (1 amo tequixti)

tequixtia, ni : fiar a otro, o sacar piedra dela cantera. pre: onitequixti. (2)
tequixtia, nitla : desempedrar algo. pre: onitlatequixti. (2) desempedrar.
(1)

tequixtia +, ni : librar, o sacar a otro de peligro y dificultad, o de alguna


perplexidad. pre: ouican onitequixti. vel. oniteouicanquixti. (2 Ouican
nitequixtia)

tequixtiani : fiador dela persona. (1) desterrador. (1) despedidor assi. (1)
redentor. (1) ymitador tal. (1) fiador que fia a otro, o pedrero que haca
piedras dela cantera. (2)

tequixtiliztica + : dessemejantemente. (1 amo tequixtiliztica)

tequixtiliztli : canteria, s: el acto de sacar piedras. (1) destierro. (1)


despedimiento tal. (1) fiança dela persona. (1) ymitacion desta manera. (1) el
acto de sacar piedras dela cantera, o despedimiento del que esechado de casa y
despedido, o bança del que fia a otro. (2)

tequixtiloyan : piedrera. (1) cantera, donde sacan piedras. (1) cantera. (2)

tequiyahuac : enfrente de alguna casa. (1 tequiyauac) delantera de puerta de


casa. (2 Tequiauac)
tequiyahuatl : arco tal de entrada o de puerta de patio de yglesia. (1
tequiauatl) arco de piedra, de puerta, o de entrada de casa. (2 Tequiauatl)

tequiyo : trabajosa cosa. (1) cosa que tiene, o da trabajo. (2 Tequio)

tequiyotl : negocio. (1) seruidumbre. (1) exercicio de trabajo, o el mismo


trabajo. (2 Tequiotl) trabajo de imposicion de tributo. (2)

tequiza : empedernecerse la nieue o cosa assi. (1 tequiça) pararse algo duro y


empedernecido, assi como pedaço de nieue, o de cosa semejante. pre: otequiz. (2
Tequiça)

tequizqui : empedernecida cosa desta manera. (1) cola empedernida, o que se torna
como piedra, assi como el pedaço de nieue. &c. (2)

terlaquentiani : el que cubre y viste a otro. (2)

tesacramentomacani : cura de yglesia. (1)

tesacramentomaquiliztli : curazgo assi. (1)

testamento +, nic : testar hazer testamento; busca hazer testamento. (1 nic,


chiua testamé[n]to)

teta : patron o defensor. (1) padre. (1) padre de alguno. (2)

teta + : padrino de bautismo. (1 nequatequiliztica teta) padrino de bautismo.


(1 teoyotica teta) padre y madre. (1 tenan, teta) padrino de boda. (1 teoyotica
teta) padrino de boda. (1 nenamictiliztica teta) padrino de matrimonio. (2
Nenamictiliztica teta) padrino de baptismo. (2 Nequatequiliztica teta)

teta, tenan : padre y madre. (1)

tetahuan : padres de algunos. (2 Tetauan)

tetamachihualiztli : estado o estatura, medida. (1 tetamachiualiztli)

tetatacac : pedrero que las corta o saca. (1) pedrero que caua o saca piedras
dela cantera, o el que rasca a otro. (2)

tetatacaliztli : canteria, s: el acto de sacar piedras. (1) el acto de sacar


piedras dela cantera, o de rascar a otro. (2)

tetatacoyan : piedrera. (1) cantera, donde sacan piedras. (1)

tetatapachquenti : arropador tal. (1)

tetatapachquentiliztli : arropamiento tal. (1)

tetatatacoyan : cantera donde sacan piedras. (2)

tetatatapachquentiani : arropador tal. (1 tetatatapachqué[n]tiani)

tetatzin : padre. (1) padre de alguno. (2)

teteahualmolli : morteruelo especie de salsa. (1 teteaualmolli)


teteca, ni : echarse con alguna muger. prete: onitetecac. (2) vrdirtela. (1)
teteca, nic : destruir los males e yerros del pueblo. (1)
teteca, nitla : vrdir tela, o componer y adereçar la cama, o el estrado. &c. pre:
onitlatetecac. (2) vrdirtela. (1)

teteca + : echar en la carcel. (1 teilpiloyanni teteca)


teteca +, ni : infamar a otro. preterito: tepan onitetecac. (2 Tepan niteteca)
encarcelar a otro. (1 quauhcalco niteteca) echar en la carcel. (1 quauhcalco
niteteca) encarcelar a alguno. pret: quauhcalco onitetecac. (2 Quauhcalco,
niteteca)
teteca +, nino : idem. prete: tenepantla oninotetecac. (Tenepantla ninoteca:
idem. o meter mal entre otros. prete: tenepantla oninotecac. (Tenepantla
netequiliztli: idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer aotros.))) (2
Tenepantla ninoteteca)
teteca +, nitla : aparejar combite a otros. pret: teca onitlatetecac. (2 Teca
nitlateteca)

tetecaliztli : el acto de echarse y tener parte con muger. (2)

tetecani : vrdidor tal. (1) el que se echa con muger. (2)

tetecani + : ynfamador. (1 tepan tetecani)

tetecani, tla : vrdidor de tela, componedor y adereçador de cama, o estrado. &c.


(2)

tetech : cerca de algo. (1) de, preposicion. (1) de alguno, o en alguno. (2)

tetech + : reprehender. (1 omitl tzitzicaztli tetech nicpachoa) idem. preteri:


vitztli tzitzicaztli tetech onicpacho. (Vitztli omitl tetech nicpachoa:
rep[re]hé[n]der y castigar aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph.) (2
Vitztli, tzitzicaztli tetech nicpachoa) dar alegro. preterito: tetech
onitlamatzayan. (2 Matzayana, tetech nitla) dar alogro. prete: otetech
nitlaixtlapan. (2 Ixtlapana, tetech nitla) castigar, corregir y reprehender a
otro. p: tzitzicaztli tetech onicpacho. (2 Tzitzicaztli tetech nicpachoa)
emmendar castigando. (1 tzitzicaztli tetech nicpachoa) corregir y cafligar a
otro. preterito: omitl tzitzicaztli tetech onicpacho. (2 Omití tzitzicaztli tetech
nicpachoa) reprehender. (1 ytztic cecec tetech nic, pachoa) empobrecer a otro.
(1 cococ teopuhqui tetech nicpachoa) desconfiar de alguno. (1 amo tetech
ninotlacanequi) lo mesmo es que tetech ninotlauelquixtia. preterito: tetech
oninotlauelquixti. (2 Tlauelquixtia, tetech nino) confiar y tener buen credito de
alguno. pre: tetech oninotlacanec. (2 Tlacanequi, tetech nino) rep[re]hé[n]der y
castigar aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph. (2 Vitztli omitl tetech
nicpachoa)

tetech = : = tetechpa (2 tetech)

tetech /p/niccahua in nococoliz : pegar enfermedad contagiosa. (1 tetech


/p/niccaua yn nococoliz)

tetech atlamatiliztli : confiança tal. (1) atreuimiento q[ue] alguno tiene y


p[re]sumpció[n], por ser fauorecido d[e] algú[n] grá[n]de (2)

tetech axiliztli : el acto de tener parte, o ayuntamiento con muger. (2)

tetech chololiztica : derecudida. (1)


tetech cuauhyohualiztli : confiança tal. (1 tetech quauhyoualiztli) confiança
que se tiene en alguna persona poderosa, en quien estriba. &c (2 Tetech
quauhyoaliztli)

tetech huel neyollotiliztli : fieldad o fidelidad tal. (1 tetech vel


neyollotiliztli)

tetech huelca innoyollo : buena voluntad tener a otro. (1 tetech uelca


ynnoyollo) estar bien con alguno y tenerle aficion y buena voluntad. (2 Tetech
uelca ynnoyollo)

tetech huitlatlamia : achacar algo a otro. (1 tetech uitlatlamia)

tetech itolli : idem. (Tetechitauhqui: cosa adjudicada, diputada dedicada, o


prometida a otro, o la esposa diputada para su esposo.) (2)

tetech momati : familiar cosa. (1) familiar, o mansa cosa. (2)

tetech monequi : conuenir oser necessario. (1)

tetech monequiliztli : menester. (1)

tetech mopiloa : atreuido en hablar o importuno y moledor. (1)

tetech mopiloqui : asido, o colgado de otro. (2)

tetech motlatzitzquiliqui : asido o colgado d[e] otro (2 Tetech


motlatzitzquiliq[ui])

tetech motlazqui : arrimado assi. (1)

tetech n, aci : hazerlo el hombre ala muger. (1)

tetech naci : tener conuersacion y parte con muger. pre: otetech nacic. (2)

tetech natlamati : confiar en alguno. (1) tener atreuimiento y presumpcion,


por ser fauorecido de alguna persona potente. &c. pret: tetech onatlama. (2)

tetech necahualiztli : medianeria desta manera. (1 tetech necaualiztli)

tetech nechicahualiztli : confiança que se tiene en alguna persona de autoridad


y potente. (2 Tetech nechicaualiztli)

tetech nehuelyollotiliztli : lealdad assi. (1 tetech neuelyollotiliztli)

tetech nematiliztica : familiarmente. (1)

tetech nematiliztli : familiaridad. (1) el acto de hallarse bien y aficionarse a


alguna persona. (2)

tetech netemachiliztli : confiança que de otro se tiene. (2)

tetech netlacanequiliztica : lealmente. (1) fielmente enesta manera. (1)


tetech netlacanequiliztli : confiança tal. (1) lealdad assi. (1) fieldad o
fidelidad tal. (1) idem. (Tetech netemachiliztli: confiança que de otro se
tiene.) (2)

tetech netlamiliztli : escusacion assi. (1) el acto de escusarse alguno echando


la culpa a otro. (2)

tetech ni, chicotlamati : celar o tener celos. (1)

tetech ni, cualani : enojarse de otro. (1 tetech ni, qualani)

tetech ni, quitoa : aplicar o dedicar algo a otro. (1)

tetech ni, tlatlamia : culpar a otro faltamente. (1)

tetech ni, tlatzonehua : dar a logro. (1 tetech ni, tlatzoneua)

tetech nic, poa : aplicar o dedicar algo a otro. (1)

tetech nica : estar cerca. (1)

tetech nicana : edificarse, tomando exemplo de otro. (1) seguir o ymitar vida de
otro. (1) tomar exemplo de otro. pre: tetech onican. (2)

tetech niccui : seguir o ymitar vida de otro. (1) idem. o imitar a otros. pre:
tetech oniccuic. vel. otetech niccuic. (Tetech nicana: tomar exemplo de otro.
pre: tetech onican.) (2)

tetech nichicotlamati : sospechar algo d[e] otro, o tener celos. pre: tetech
onichicotlama. (2)

tetech nicpohua : encorporar en colegio. (1 tetech nicpoua) dedicar algo a otro.


pre: tetecho nicpouh. vel. otetech nicpouh. (2 Tetech nicpoa)

tetech nicquetza : echar la culpa a otro. pre: tetech onicquetz. (2)

tetech nictlalia excomonion : descomulgar a otro. (1 tetech nictlalia excomunion)

tetech nicualani : enojarse contra alguno. pre: tetech oniqualan. (2 Tetech


niqualani)

tetech nicuauhyoa : lo mesmo es q[ue] tetech ninochicaua. pre: tetech


oniquauhyoac. (2 Tetech niquauhyoa)

tetech nimaxalihui : hallarse bien con alguno. (1 tetech nimaxaliui) estar


enamorado, o aficionarse mucho y enamorarse de alguna persona, estando captiuo
della. pre: tetech onimaxaliuh. (2 Tetech nimaxaliui)

tetech nin, ixcuitia : remedar. (1)

tetech nino tlacanequi : fiarse de otro confiandose del. (1)

tetech nino, nemilizcui : remedar. (1)

tetech nino, pachoa : arrimarme yo a otro. (1)


tetech nino, tlahuelquixtia : quebrar el enojo én otro. (1 tetech nino,
tlauelquixtia) vengarse, o quebrar el enojo en otro que no tiene culpa. (1 tetech
nino, tlauelquixtia)

tetech nino, tlapaltilia : estribar. (1)

tetech nino, tlatzitzquiltia : estribar. (1)

tetech nino, tlaza : arrimarte o echarse sobreotro. (1 tetech nino, tlaça)

tetech ninocahua : comprometer en manos de alguno. (1 tetech ninocaua) fiarse


de otro confiandose del. (1 tetech ninocaua) comprometer, o ponerse enlas manos
de otro. pre: tetech oninocauh. (2 Tetech ninocaua)

tetech ninochicahua : estribar, o có[n]fiar enel fauor del poderoso. pre: tetech
oninochicauh. (2 Tetech ninochicaua)

tetech ninochicahua = : = tetech nicuauhyoa (2 tetech ninochicaua ) =


nicuauhyoa + (2 tetech ninochicaua )

tetech ninomati : hallarse bien con alguno. (1) aficionarse o aplicarse a algo.
(1) aficionarse a otro, o hallarse bien con su conuersacion. p: tetech oninoma.
(2)

tetech ninopachoa : allegarse, o acercarse aotro. pre: tetech oninopacho. (2)

tetech ninopiloa : estribar. (1)

tetech ninotemachia : confiar en alguno. (1) confiar, o tener esperança en


alguno. pre: tetech oninotemachi. (2)

tetech ninotlacanequi : confiar de alguno. (1) confiar en otro, o tener credito de


su persona. p: tetech oninotlacanec (2)

tetech ninotlacuauhtlacxilia : lomesmo es q[ue] tetech ninochicaua. p: tetech


oninotlaquauhtlacxili. (2 Tetech ninotlaq[ua]uhtlacxilia)

tetech ninotlahuelquixtia : quebrar el enojo y la yra que alguno tiene con el


q[ue] no tiene culpa, ni le dio ocasion al que esta enojado. pre: tetech
oninotlauelquixti. (2 Tetech ninotlauelquixtia)

tetech ninotlahuelquixtia = : = tlahuelquixtia, tetech nino (2 tetech


ninotlauelquixtia ) = tetech + (2 tetech ninotlauelquixtia ) =
tlahuelquixtia, + (2 tetech ninotlauelquixtia )

tetech ninotlamia : escusarse, echando a otro la culpa. (1) infamar a alguna


persona diziendo que tuuo parte conella, no siendo verdad. pre: tetech oninotlami.
(2)

tetech ninoxicoa : tener enojo, o embidia de otro. prete: tetech oninoxico.


(2)

tetech ninoyolcocoa : tener é[m]bidia, enojo, pena, o rá[n]cor có[n]tra algú[n]o.


p: tetetech oninoyolcoco (2)

tetech nipachihui : allegarse, o acercarse aotro. p: tetech onipachiuh. (2


Tetech nipachiui)
tetech nipohui : pe[r]tenecer yo a otro. (1 tetech nipoui) pertenecer, o, estar
dedicado a otro. pre: tetech onipouh. (2 Tetech nipoui)

tetech niquitta : contrahazer letra o escritura de otro. (1) edificarse, tomando


exemplo de otro. (1) remedar. (1) aprender de otro alguna cosa, o tomar
exé[m]plo d[e] algú[n]a p[er]sona. p: tetechoniq[ui]ttac (2)

tetech niquitztiuh : seguir. (1)

tetech niquiza : passar junto a otro dandole algú[n] empuxon, o apretandolo, o


venir y proceder de personas nobles y de buen linaje. (2 Tetech niquiça)

tetech nitla, cuania : mouer hazer otra cosa. (1 tetech nitla, quania)

tetech nitla, ixtlapana : dar a logro. (1)

tetech nitla, matzayana : dar a logro. (1)

tetech nitla, mieccaquixtia : dar a logro. (1)

tetech nitla, tlapehuia : dar a logro. (1 tetech nitla, tlapeuia)

tetech nitlaana : remedar. (1)

tetech nitlacacauhtiuh : eredero dexar. (1)

tetech nitlacahua : encargar a otro algo para que lo guarde. (1 tetech


nitlacaua) encargar algo a otro. (1 tetech nitlacaua) encomendar, o encargar
algo a [o]tro. p: tetechonitlacauh. vel. otetech niccauh. (2 Tetech nitlacaua)

tetech nitlacuauhtlamati : confiar en alguno. (1 tetech nitlaquauhtlamati) lo


mesmo es q[ue] tetechni nochicaua. pr: tech onitlaquauhtlama. (2 Tetech
nitlaq[ua]uhtlamati)

tetech nitlaixtlapana : lograr, dar a logro. (1) lograr, dar a logro. (1) dar
algo alogro. prete: tetech onitlaixtlapan. (2)

tetech nitlamatzayana : idé[m]. p: tetech onitlamatzayan. (2)

tetech nitlamieccaquixtia : idem. pre: tetech onitlamieccaquixti. (Tetech


nitlamatzayana: idé[m]. p: tetech onitlamatzayan.) (2)

tetech nitlanecuiloa : idé[m]. p: tetech onitlanecuilo (2)

tetech nitlapachoa : arrimar algo a otra cosa. (1) arrimar algo a otro. pre:
tetech onitlapacho. (2)

tetech nitlatlamia : calunniar aalguno. (1) imponer, o echar la culpa al q[ue]


no la tiene. pre: tetech onitlatlami. (2)

tetech nitlatlapehuia : dar alogro. pre: tetech onitlatlapeui. (2 Tetech


nitlatlapeuia)

tetech ompachiuhtihuiliztli : el acto de allegarse o acercarse a otro. (2 Tetech


ompachiuhtiuiliztli)
tetech onaxitihuiliztli : acercamiento tal. (1 tetech onaxitiuiliztli)
acercamiento a otro. (2 Tetech onaxitiuiliztli)

tetech tlaacoquetzaliztli : logro enla vsura. (1) logro enla vsura, o pujança
enel almoneda. (2)

tetech tlaacoquetzani : logrero. (1) logrero assi, o el que puja en almoneda. (2)

tetech tlaactoliztli : deuda. (1) deuda que se deue a otro. (2)

tetech tlacahualiztli : el acto de é[n]cargar o encomé[n]dar algo a otro, o de


comprometer. &c. (2 Tetech tlacaualiztli)

tetech tlacahualli : encargada cosa. (1 tetech tlacaualli) cosa encargada,


encomendada o comprometida. (2 Tetech tlacaualli)

tetech tlacauhtli : encargada cosa desta manera. (1)

tetech tlacuauhtlacxiliztli : confiança tal. (1 tetech tlaquauhtlacxiliztli) lo


mismo es que tetech tlaquauhyoaliztli. (2 Tetech tlaquauhtlacxiliztli)

tetech tlacuauhtlamatiliztli : confiança tal. (1 tetech tlaquauhtlamatiliztli)


idem. (Tetech tlaquauhtlacxiliztli: lo mismo es que tetech tlaquauhyoaliztli.) (2
Tetech tlaquauhtlamatiliztli)

tetech tlacuauhyohualiztli = : = tetech tlacuauhtlacxiliztli (2 tetech


tlaquauhyoaliztli) = tlacuauhtlacxiliztli + (2 tetech tlaquauhyoaliztli)

tetech tlaixtlapanaliztli : el acto de dar a logro o a vsura, o logro y vsura.


(2)

tetech tlaixtlapanani : logrero. (1) logrero, o vsurero. (2)

tetech tlamiecca quixtiani : idem. (Tetech tlaixtlapanani: logrero, o vsurero.)


(2)

tetech tlamiecca quixtiliztli : el acto de dar a lo gro. (2)

tetech tlamieccaquixtiani : logrero. (1)

tetech tlapachoani : arrimador tal. (1)

tetech tlapacholli : arrimada cosa assi. (1) cosa arrimada a alguno. (2)

tetech tlapilolli : cosa encargada o encomendada a otro. metapho. (2)

tetech tlapoliuhtaliztli : deuda. (1) deuda q[ue] se deue aotro. (2)

tetech tlatlamiani : calunniador. (1) caluniador o testimoniero. (2)

tetech tlatlamiliztli : calunnia. (1) falso testimonio. (1) calunia o falso


testimonio. (2)

tetech tlatlapihuiani : logrero. (1 tetech tlatlapiuiani) logrero o vsurero. (2


Tetech tlatlapiuiani)
tetech tlatlapihuiliztli : logro o vsura. (2 Tetech tlatlapiuiliztli) logro
enla vsura. (1 tetech tlatlapiuiliztli)

tetechacqui : cosa é[m]pleada, o cosa é[m]beuida é[n] algo (2) embeuida cosa.
(1)

tetechaxiliztli : ayuntamiento assi. (1)

tetechaxiliztli + : esquiuidad assi. (1 acá[n] tetechaxiliztli)

tetechcopa : de alguno, o de algunos. (2)

tetechcualanqui : enojado assi. (1 tetechqualanqui)

tetechicotlamatiliztli : sospecha q[ue] se tiene d[e] otro celos. (2) celos.


(1)

tetechicotlamatini : sospechoso, o celoso. (2) celoso o celosa. (1)

tetechitauhqui : aplicada cosa o dedicada para alguna persona. (1) cosa


adjudicada, diputada dedicada, o prometida a otro, o la esposa diputada para su
esposo. (2) aplicada cosa assi. (1) prometida cosa. (1 tetechytauhqui) esposa.
(1)

tetechitolli : prometida cosa. (1 tetechytolli)

tetechittaliztli : remedamiento assi. (1 tetechyttaliztli)

tetechmeya : manar algo de otra cosa. (1)

tetechmocauhqui : encomendado assi. (1)

tetechmoloni : manar algo de otra cosa. (1)

tetechmomati : aficionado assi. (1)

tetechmonequi : cosa necessaria y prouechosa. (2)

tetechmonequiliztli : necessidad. (1)

tetechmonequini : necessaria cosa. (1)

tetechmopachoani : allegado a otro. (1)

tetechmotemachiani + : desconfiado assi. (1 amo tetechmotemachiani)

tetechmotlacanequini + : desconfiado assi. (1 amo tetechmotlacanequini)

tetechnaci : echarse con muger. (1) ayuntarse carnalmente el varon con la


muger. (1)

tetechneaxitiliztli + : perdon desta manera. (1 atle tetechneaxitiliztli)

tetechnecahualiztli : encomienda tal. (1 tetechnecaualiztli)

tetechneixcuitiliztli : remedamiento assi. (1)


tetechnematiliztli : abito, vso ycostû[m]bre. (1)

tetechnemilizcuitiliztli : remedamiento assi. (1)

tetechnepacholiztli : allegamiento tal. (1)

tetechnetemachiliztli : confiança tal. (1)

tetechnetlacanequiliztli + : desconfiança tal. (1 amo tetechnetlacanequiliztli)

tetechni + : achacar algo a otro e imponer le y acusarle de alguna cosa que no


cometio. p: tetech onitlatlami. (2 Tlatlamia, tetechni) ser yo dedicado, o
pertenecer a alguna persona. preterito: tetech onipouh. (2 Poui, tetechni)

tetechni nochicahua = : = tetech nitlacuauhtlamati (2 tetechni nochicaua )


tetechni nochicahua =, nitla : = cuauhtlamati + (2 tetechni nochicaua )

tetechniccahua in tlatocayotl : traspassar a otro el señorio. (1 tetechniccaua


yn tlatocayotl)

tetechnicpachoa + : castigar, reprehender, o corregir a otro. preterito: atl


cecec tetech onicpacho. (2 Atl cecec tetechnicpachoa)

tetechnicquetza : echar la culpa a otro. (1)

tetechnicuauhyohua : confiar en alguno. (1 tetechniquauhyoua)

tetechnino + : aficionarse a alguna persona, o hallarse bien consu conuersacion.


pret: tetech oninoma. (2 Mati, tetechnino)

tetechnino chicahua : confiar en alguno. (1 tetechnino chicaua)

tetechnino, xicoa : embidia tener d[e] otro. (1)

tetechnino, yolcocoa : embidia tener d[e] otro. (1)

tetechninocahua : encomendarse a alguno. (1 tetechninocaua)

tetechninopachoa : allegar se a otro. (1)

tetechninotlacxilia : confiar en alguno. (1)

tetechninotlatlatilia : fiarse de otro confiandose del. (1)

tetechnipachihui : allegar se a otro. (1 tetechnipachiui) arrimarme yo a


otro. (1 tetechnipachiui)

tetechnipilcatiuh : seguir acompañando. (1)

tetechnitla + : dar a logro. preterito: tetech onitlatzoneuh. (2 Tzoneua,


tetechnitla) logrear. preterito: tetech onitlanecuilo. (2 Necuiloa, tetechnitla)

tetechnitla, necuiloa : lograr, dar a logro. (1)

tetechnitlapiloa : emb[i]ar algo con otro. (1)


tetechnitlatzonehua : dar alogro. prete: tetech onitlatzoneuh. (2
Tetechnitlatzoneua)

tetechpa : lo mesmo es que tetech. (2) de, preposicion. (1)

tetechpa nitlaocuya : tener compassion de otro. pre: tetechpa onitlaocux. (2)

tetechpa tlacat : persona de noble linage. (2) generoso de buen linage. (1)

tetechpa tlaocoyaliztli : compassion. (1)

tetechpa tlaocuyaliztli : compassion que de otros se tiene. (2)

tetechpachihui : allegado a otro. (1 tetechpachiui)

tetechpachihuiliztli : acercamiento o allegamiento a alguna persó[n]a. (2


Tetechpachiuiliztli) allegamiento tal. (1 tetechpachiuiliztli)

tetechpachihuini : allegado a otro. (1 tetechpachiuini)

tetechpachiuhqui : allegado a otro. (1)

tetechpacholiztli + : reprehension. (1 ytztic cecec tetechpacholiztli)


reprehension. (1 omitl tzitzicaztli tetechpacholiztli)

tetechpanitlatoa : hablar contra otro. (1)

tetechpatlatoliztli : habla en esta manera. (1)

tetechpilcatializtli : seguimiento assi. (1)

tetechpilcatiani : seguidor tal. (1)

tetechpipica : manar algo de otra cosa. (1)

tetechpohui tlacualli : racion de cada vno. (1 tetechpoui tlaqualli)

tetechpohuiliztli : pertenencia. (1 tetechpouiliztli)

tetechpouhqui : cosa agena, o q[ue] p[er]tenece a otro. (2) aplicada cosa o


dedicada para alguna persona. (1) perteneciente cosa. (1)

tetechquiza : manar algo de otra cosa. (1 tetechquiça)

tetechquizaliztli : generacion. (1 tetechquiçaliztli)

tetechtecaliztli + : empobrecimiénto. (1 cococ teopuhqui tetechtecaliztli)

tetechtlacahualiztli : compromisso. (1 tetechtlacaualiztli)

tetechtlacahualli : comprometida cosa. (1 tetechtlacaualli)

tetechtlacauhtli : comprometida cosa. (1)

tetechtlamieccaquixtiliztli : logro enla vsura. (1) renueuo logro vsura. (1)

tetechtlapilolli : embiada cosa assi. (1)


tetechtlapouhtli : encorporado assi. (1)

tetechuelca in noyollo : voluntad buena tener a alguno. (1 tetechvelca yn


noyollo) tener buenavolúntad aalgúno. (1 tetechvelca i[n] noyollo)

tetechuelca noyollo : confiar de alguno. (1 tetechvelca noyollo)

tetechuelyollotiliztica : fielmente enesta manera. (1 tetechvelyollotiliztica)

tetechyetinemi atonahuiztli : ciciones, o calenturas continuas. (2 Tetechyetinemi


atunauiztli) ciciones. (1 tetechyetinemi atunauiztli)

tetechzalihuini : pegajoso. (1 tetechçaliuini) pegajoso como pez engrudo o liga.


(1 tetechçaliuini)

tetecihui : gastarse o caerse la pintura o percudirse de vieja. (2 Teteciui)

tetecilhuia, nitetla : atusar o rapar mucho la cabeça de alguno. pre:


onitetlatetecilhui. (2) rapar raer el pelo. (1 nitetla, teteciluia)

tetecqui : çurujano. (2) asserrador de piedras. (1) çurujano. (1)

tetectli : estambre de tela. (2) estambre de lana o lino. (1)

tetecuica : atronar o tronar. (1) doler la llaga. (1) yr rezio el rio. (1)
reteñir el metal. (1) hazer gran ruido la llama del fuego, o escozer dar latidos,
y doler mucho la llaga, o el encordio o la hinchazó[n], o zumbar y hazer ruydo
alguna cosa, assi como el viento, o reteñir el metal. pre: otetecuicac. (2)
encenderse mucha paja junta o monton de leña y arder con gran furia y ruido. (1)
latidos dar el pulso del braco, o la llaga muy encéndida y enconada. (1) dar
latidos el encordio o el pulso. (1)

tetecuica + : doler mucho la cabeça. (1 notzontecon tetecuica)

tetecuica ehecatl : viento rezio. (1)

tetecuicac : el fuego que haze ruido con la llama, o llaga e hinchazon q[ue]
duele mucho. (2) doliente assi. (1)

tetecuicaliztli : latidos. (1) ruido desta manera. (2) ruydo de viento. (1)
dolor assi. (1)

tetecuicatiuh : yr haziendo ruido assi el viento. &c. o la gran avenida del rio.
p: otetecuicatia. (2) ruydo hazer el rio que va rezio y lleua las peñas con las
avenidas de grandes aguaçeros. (1)

tetecuiliztli : escozimiento o latido y dolor de llaga o de hinchazon. (2)

tetecuiltonoani : dador delos bienes espirituales y temporales. (1)

tetecuinahui : mellarse o é[m]botarse el cuchillo. &c. pre: otetecuinauh. (2


Tetecuinaui)

tetecuinauhqui : cosa mellada. (2)


tetecuinia, nitla : dar golpes o hazer ruido o estruendo. pre: onitlatetecuini.
(2) golpear o herir. (1)

tetecuintic : cosa roma despuntada, o mellada. (2)

tetecuintic cuahuitl : tronco de arbol cortado. (2 Tetecuintic quauitl) tocon de


arbol cortado. (1 tetecuintic q[ua]uitl)

tetecuiquiliztli + : dolor o alteracion del coraçon. (2 Yollo tetecuiquiliztli)

tetecuitza, nitla : hazer estruendo con los pies. (2) patear, hazer estruendo.
(1) estruendo hazer con los pies o con golpes. (1)

tetecutin : senadores, principales o caualleros de la ciudad. (2) primeros del


pueblo. (1)

tetecutlaza, ni : deponer o privar a alguno del señorio, cargo o officio q[ue]


tenia. p: onitetecutlaz (2 Tetecutlaça, ni)

tetecutlazaliztli : deposicion tal. (2 Tetecutlaçaliztli) depos[]icion tal. (1


tetecutlaçaliztli)

tetecutlazani : deponedor assi. (1 tetecutlaçani)

tetecuyo : amo de criados o de esclauos. (2) amo de fieruo. (1)

tetehuana, nino : l. no. d[e]sperezarse. p: oninoteteuá[n] (2 Teteuana, nino)


desperezarse. (1 nino, teteuana)
tetehuana, nitla : tirar o estirar algo, estender o de sarrugar alguna cosa.
pre: onitlatlateuan. (2 Teteuana, nitla) desarrugar lo arrugado. (1 nitla,
teteuana) tender lo encogido. (1 nitla, teteuana)
tetehuana, no : desperezarse. (1 no, teteuana)

tetehuilacachtic : remolino, o cosa semejante. (2 Teteuilacachtic) remolino,


como quiera. (1 teteuilacachtic)

teteica : cruxir algo entre los dié[n]tes. p: oteteicac (2) cruxir algo entre
los dientes. (1)

teteiccahuan : hermanos menores. (2 Teteiccauan)

teteilhuiani : denunciador o acusador. (2) acusador. (1)

teteilhuilcotonaliztli : atajamiento de pleitos. (1)

teteilhuilcotonani : atajador de pleitos. (1)

teteilhuiliztli : quexa que se da contra alguno ante la justicia, acusacion, o


denunciacion. (2) acusacion tal. (1)

teteittitia, ni : dar a conocer o mostrar aotro. p: oniteteittiti. (2)

teteitza, nitla : roer huesso o cosa semejante. pr: onitlateteitz. (2) roer. (1
nitla, teteytza) cruxir algo entre los dientes. (1)

teteiximachtia, ni : dar a conocer a otro. p: oniteteiximachti. (2)


teteixpahuiani : acusador ante la justicia. (2 Teteixpauiani) acusador. (1
teteixpauiani)

teteixpahuiliztli : acusacion o quexa. (2 Teteixpauiliztli) denunciacion tal.


(1 teteixpauiliztli) acusacion tal. (1 teteixpauiliztli)

tetelchihualiztica : con desden y menosprecio, o menospreciando y maldiziendo.


(2 Tetelchiualiztica) menospreciando; aduerbio. (1 tetelchiualiztica)

tetelchihualiztli : desden. (1 tetelchiualiztli) desden, menosprecio o


maldició[n] (2 Tetelchiualiztli) menosprecio. (1 tetelchiualiztli) ynjuria. (1
tetelchiualiztli) mangonada. (1 tetelchiualiztli)

tetelchihualiztli + : idem. (Teoyotica tenonqua quixtiliztli: idem. (Teoyotica


tenonqua quetzaliztli: descomunion.)) (2 Teoyotica tetelchiualiztli) descomunion.
(1 teoyotica tetelchiualiztli)

tetelchihuani : menospreciador. (1 tetelchiuani) men[o]spreciador assi, o


desdeñador (2 Tetelchiuani) maldiziente assi. (1 tetelchiuani) ynjuriador. (1
tetelchiuani)

tetelhuiani : dador de papirote. (1)

tetelicza, ni : dar decoces a otro. p: onitetelicçac. (2 Tetelicça, ni)


tetelicza, nite : acocear a otro o tirar coz o coces. (1 nite, tetelicça)
tetelicza, nitla : tirar coces. pre: onitlatetelicçac. (2 Tetelicça, nitla)
tirar coces. (1 nitla, tetelicça)

teteliczaliztica : acoces, o dando de coces, o con coces. (2 Tetelicçaliztica)


acoceando o dando y tirando coces. (1 tetelicçaliztica)

teteliczaliztli : coz, o el acto de dar a otro de coces, o de tirar coces. (2


Tetelicçaliztli) acoceamiento. (1 tetelicçaliztli)

teteliczani : acoceador, o el que tira coces. (2 Tetelicçani) acoceador. (1


tetelicçani)

tetella : tierra fragosa de montes y sierras. (2) montosa, cosa alta. (1)

teteloa, nitla : dar golpes con el codo. pre: onitlatetelo. (2) dar del codo. (1)

tetelpoch : hijo o má[n]cebo ya crecido de alguno. (2 Tetelpuch) hijo,


generalmente. (1 tetelpuch)

tetelquic : cosa aspera al gusto. (2) aspera cosa al gusto. (1)

tetema, nitla : henchir algo de piedras assi como cimiento de pared. &c. o
componer leña, o echar y poner algo en vulgar. pr: onitlateten. (2) cimiento
hazer assi. (1) cementar, hazer cimiento de pared. (1)

tetemaliztli : el acto de bañar a otro enel dicho baño de temazcalli. (2) baño,
s: el acto de bañarse assi. (1)

tetemaloyan : baño, s: el lugar donde se bañan. (1)

tetemani : bañador de temazcalli. (2) bañador tal. (1) vañador tal. (1)
tetemitiliztli : hinchimiento assi. (1)

tetemmalina, nitla : torcer mucho el cordon o cosa semejante. pre:


onitlatemmalin. (2) retorcer. (1)

tetemmamauhtiani : amenazador. (1) atemorizador. (1)

tetemmamauhtiliztica : amenazando con palabras, o con ontras amenazas. (2)


amenazando. (1)

tetemmamauhtiliztli : amenaza de palabras, o el acto de amenazar a otro con


palabras rigurosas. (2) amenazas assi. (1 [t]etemmamauhtil[i]ztli)
atemorizamiento. (1)

tetemo + : alunado. (1 ypan tetemo)

tetempachoa, ni : echar aziar, o sobornar a otro, cubrir y atapar a otro la boca


con manta, o có[n] otra cosa. prete: onitetempacho. (2)
tetempachoa, nite : atapar la boca a otro. (1)

tetempachoani : cohechador assi. &c. (2) atapador assi. (1) sobornador. (1)

tetempacholiztli : soborno. (1) soborno, o cohecho assi. &c. (2) cohecho


assi. (1) atapamiento tal. (1)

tetempan nitlatoa : echar juizios por conjecturas que ay acerca delo que se
dize, ose oye de alguna persona, y despues salir verdaderos. prete: tetempan
onitlato. (2) echar juizio. (1 teté[n]pan nitlatoa)

tetempan tlatoani : el que assi echa juizios, delo que podra acaecer. (2)
adiuino assi. (1)

tetempan tlatoliztli : el acto de echar juizios desta manera. (2) adiuinacion


tal. (1 tetenpan tlatoliztli)

tetempannitlatoa : adiuinar sin agueros. (1 teté[n]pannitlatoa)

tetempoztecqui : despicador. (1 tetempuztecqui)

tetempoztequini : despicador. (1 tetempuztequini)

tetenaanaliztli : descarrillamiento tal. (1)

tetenaanani : descarrillador assi. (1)

tetenanahuatilia, ni : procurar mal a otro, o tratar traicion contra alguno, dando


consejo y auisos para que le maltraten y aflijan. preterito: onitetenanauatili. (2
Tetenanauatilia, ni)

tetenanahuatiliani : traydor. (1 tetenanauatiliani) el que procura mal para


otro desta manera. (2 Tetenanauatiliani) cónsejero malo . (1 tetenanauatiliani)
armador tal. (1 tetenanauatiliani) auisador assi. (1 tetenanauatiliani)

tetenanahuatiliztica : procurando mal aotro. s. de la manera ya dicha. (2


Tetenanauatiliztica)
tetenanahuatiliztli : armada traicion. (1 tetenanauatiliztli) consejo tal. (1
tetenanauatiliztli) traycion. (1 tetenanauatiliztli) auiso tal. (1
tetenanauatiliztli) p[ro]curació[n] tal, traició[n] o calunia (2
Tetenanauatiliztli)

tetencuinoa, nitla : coxear. (1)

tetenehua, ni : dar voto, o nombrar al que ade tener algun cargo, o officio, o
nombrar y descubrir alos que cometieron algun delicto con otros, o encartar a
alguno. prete: oniteteneuh. (2 Teteneua, ni)

tetenehualiztli : encartacion o encartamiento. (1 teteneualiztli) voto desta


manera. (1 teteneualiztli) el acto de dar voto. desta manera. (2 Teteneualiztli)

tetenehualiztli + : fama con mucha honra. (1 vey teteneualiztli)

tetenilpiliztli : enfrenamiento. (1)

teteniztilli : encargada cosa. (1) cosa encargada, o encomendada a otro. (2)

tetennamiquiliztli : beso. (1) beso que se da enla boca. (2)

tetennamiquini : besador. (1)

tetennecuiloani : hazedor assi. (1)

tetennecuiloqui : hazedor assi. (1 tetenn[e]cuiloqui)

tetenqui : bañador tal. (1) vañador tal. (1) el que baña a otro en temazcalli.
(2)

tetenquimiloani : atapador assi. (1)

tetenquimiloliztli : atapamiento tal. (1)

tetentlamachiani : enlabiador. (1) burlador assi. (1) enlabiador, burlador y


engañador. (2)

tetentlamachiliztica : enlabiando con palabras é[n]gañosas y cautelosas, o có[n]


enlabiamiento cautelolo de palabras. (2)

tetentlamachiliztli : enlabiamiento. (1) burla tal. (1) enlabiamiento tal. (2)

tetentlapiquiani : calunniador. (1) testimoniero, o caluniador. (2)

tetentlapiquiliz amatlacuilolli : libelo difamatorio. (1)

tetentlapiquilizamatlacuilolli : libello famoso. (2)

tetentlapiquiliztli : calunnia. (1) testimonio falso. (1) falso testimonio. (1)


falso testimonio. (2)

tetentlaquechilia, ni : tratar traicion, o caluniar a otro. prete:


onitetentlaquechili. (2)

tetentlaquechiliani : traydor. (1) armador tal. (1) traidor assi. (2)


tetentlaquechililiztli : traycion. (1) armada traicion. (1) traicion, o
calunia. (2)

tetentzacualiztica : confusuamente assi. (1 tetentzaqualiztica)

tetentzacualiztli : confusion tal. (1 tetentzaqualiztli) emmudecimiento. (1


tetentzaqualiztli) atapamiento tal. (1 tetentzaqualiztli) enmudecimiento del que
es conuencido de algo. (2 Tetentzaqualiztli)

tetentzacuani : atapador assi. (1 tetentzaquani)

tetentzayanaliztli : descarrillamiento tal. (1) desquixaramiento. (1)

tetentzayanani : descarrillador assi. (1) desquixarador. (1)

tetentzon : generoso de buen linage. (1)

tetentzonteixcuamol : hijos, o hijas de caualleros, o de noble linaje. (2


Tetentzonteixquamul)

tetentzonxinqui : baruero. (1) baruero. (2)

tetenyotiliztli : glorificacion tal. (1) engrandecimiénto. (1)

tetenzolhuiani : sobornador. (1 tetençolhuiani) sobornador, o cohechador. (2


Tetençolhuiani)

tetenzolhuiliztli : soborno. (1 tetençolhuiliztli) soborno. (2


Tetençolhuiliztli)

tetenzolpotoniani : sobornador. (2 Tetençolpotoniani)

tetenzolpotoniliztli : soborno. (2 Tetençolpotoniliztli)

teteo : dioses. (1) dioses. (1 teteu) dioses. (2 Teteu) dioses. (2)

teteochihualiztli : bendicion tal. (1 teteochiualiztli) assolucion assi. (1


teteochiualiztli) bendicion, o absolucion. (2 Teteochiualiztli)

teteochihuani : bendizidor assi. (1 teteochiuani) bendizidor. (1 teteochiuani)

teteocuitla coronatiliztli : coronacion de rey. (2)

teteocuitla xochitiliztli : idem. (Teteocuitla coronatiliztli: coronacion de


rey.) (2 Teteocuitla xuchitiliztli)

teteocuitlacoronatiliztli : coronacion tal. (1)

teteocuitlaicpacxuchitiliztli : coronacion tal. (1)

teteopan : por las yglesias, o en cada yglesia, o por cada yglesia. (2 Teteupan)
enlas yglesias, o por las yglesias. (2)

teteopaneque : los que tienen yglesias. (2)

teteopixcatilia, ni : ordenar de orden sacra. (1)


teteotl : ydolo. (1) idolo. (2 Teteutl)

teteoyecoani : desseoso assi. (1)

teteoyecoliztli : desseo tal. (1)

teteoyomacani : cura de yglesia. (1) cura o sacerdote, que admin[i]stra los


sacramentos. (2)

teteoyomaquiliztli : curazgo assi. (1) curazgo, o sacerdocio, o el acto de


administrar los sacramentos. (2)

tetepachoa, nite : apedrear a otro. (1)

tetepachoani : apedreador. (1)

tetepacholiztli : apedreamiento. (1)

tetepachoqui : apedreador. (1)

tetepan namiqui : vezino en terminos. (1) vezino del que tiene heredad junto ala
suya. (2)

tetepan namiquiliztli : vezindad assi. (1)

tetepe : sierras. (1) sierras. (2)

tetepehua, nitla : esparzir, derramar, o sembrar algo por el suelo, assi como
trigo. &c. preterit: onitlatetepeuh. (2 Tetepeua, nitla) esparzir, odescarriar.
(1 nitla, tetepeua) derramar grano, o otras cosas. (1 nitla, tetepeua)

tetepehui : derramarse desta manera alguna cosa. (1 tetepeui)

tetepeuhqui : derramada cosa assi. (1)

tetepexihuiani : despeñador. (1 tetepexiuiani)

tetepexihuiliztli : despeñamiento. (1 tetepexiuiliztli) despeñamiento del que


es despeñado de otro. (2 Tetepexiuiliztli)

tetepexihuiqui : despeñador. (1 tetepexiuiqui)

tetepiniani : apuñeador. (1)

tetepiniliztli : apuñeamiento. (1) herida assi. (1)

tetepito : cosa muy pequeña y chica. (2)

tetepitztlacuactiliztli : el acto de endurecer mucho alguna cosa. (2


Tetepitztlaquactiliztli)

tetepontic cuahuitl : tronco de arbol cortado. (2 Tetepuntic quauitl)

tetepontli : rodilla dela pierna. (1) tronco de arbol. (1 tetepuntli)


rodilla dela pierna, o tronco de arbol (2 Tetepuntli)

tetepontli + : sarmiénto del cuerpo dela vid. (1 xocomeca tetepú[n]tli)


tetepotzcahualiztli : desamparo tal. (1 teteputzcaualiztli)

tetepotzcahualtiliztli : el acto de desamparar o d[e]xar otras a otro yendo


camino. (2 Teteputzcaualtiliztli)

tetepotzco : detras, o alas espaldas de alguno. (2 Teteputzco) detras de


alguno. (1 teteputzco)

tetepotzitoani : maldiziente assi. (1 teteputzitoani) murmurador. (1


teteputzitoani)

tetepotzitoliztli : detraction, o murmuracion. (2 Teteputzitoliztli) maldicion


tal. (1 teteputzitoliztli) murmuracion. (1 teteputzitoliztli)

tetepotzoia ehecatl : viento en popa, o de popa. (2 Teteputzuia ehecatl) viento


empopa. (1 teteputzuia ehecatl)

tetepotztoca, ni : seguir a otro, o yr detras del. (2 Teteputztoca, ni)

tetepotztocaliztli : seguimiento assi. (2 Teteputztocaliztli) seta de lo que


alguno sigue. (1 tetep[u]tztocaliztli)

tetepotztocani : seguidor desta manera. (2 Teteputztocani) seguidor de otro. (1


teteputztocani)

tetepotztocatiuh : çabullidor. (1 teteputztocatiuh)

tetepotztoquiliztli : seguimiento. (1 teteputztoquiliztli)

tetepozcacalocotonaliztica : atenazadas. adue. (2 Tetepuzcacalocotonaliztica)

tetepozcacalocotonaliztica, tetepozcacalohuiliztica : atenazadas. (1


tetepuzcacalocotonaliztica, tetepuzcacalouiliztica)

tetepozcacalocotonani : atenazador. (2 Tetepuzcacalocotonani) atenazador. (1


tetepuzcacalocotonani)

tetepozcacalocotonqui : atenazado. (2 Tetepuzcacalocotonqui)

tetepozcacalohuiani : atenazador. (1 tetepuzcacalouiani)

tetepozcacalohuiliztica + : atenazadas. (1 tetepuzcacalocotonaliztica,


tetepuzcacalouiliztica)

tetepozcacti : herrador de bestias. (1 tetepuzcacti)

tetepozmaccuahuiani : dador de cuchillada. (1 tetepuzmacquahuiani)

tetepozmaccuahuiliztica : acuchilladas. aduer. (2 Tetepuzmacquauiliztica)

tetepozmaccuauhuiani : acuchillador. (1 tetepuzmacquauhuiani)

tetepozmaccuauhuiliztica : acuchilladas. (1 tetepuzmacquauhuiliztica)

tetepozmachiyotiloni : hierro paherrar có[n] fuego (2 Tetepuzmachiotiloni) hierro


para herrar. (1 tetepuzmachiyotiloni)
tetepozmacuahuiani : acuchillador. (2 Tetepuzmaquauiani)

tetepozmecayotiani : encadenador. (1 tetepuzmecayutiani)

tetepozmecayotiliztli : enfrenamiento de cauallo, o el acto de encadenar a alguno.


(2 Tetepuzmecayotiliztli)

tetepozmecayotoma, ni : desencadenar. pre: onitetepuzmecayocoton. (2


Tetepuzmecayotoma, ni)

tetepozmecayotomaliztli : desencadenamiento. (1 tetepuzmecayotomaliztli)

tetepozmecayotomani : desencadenador. (1 tetepuzmecayotomani)

tetepozmecayotonqui : desencadenador. (1 tetepuzmecayotó[n]qui)

tetepozmihuiani : asaeteador. (1 tetepuzmiuiani)

tetepozmihuiliztli : asaeteamiento. (1 tetepuzmiuiliztli)

tetepozoitequiliztli : herida de espada, cuchillada, o cosa semejante. (2


Tetepuzuitequiliztli) herida con hierro. (1 tetepuzuitequiliztli)

tetepoztemmecayotiliztli : enfrenamiento. (1 tetepuztemmecayotiliztli)

tetepoztopilhuiani : alanceador. (1 tetepuztopilhuiani)

tetepoztopilhuiliztli : alanceamiento. (1 tetepuztopilhuiliztli)

teteppachoa, nitla : recalcar y apretar algo reziamente, tupir, o aprenssar, o


apezgar algo có[n]las manos. prete: onitlateteppacho. (2) tupir recalcando. (1)
apezgar o apretar algo con las manos. (1) apretar algo reziamente con el puño o
con la mano. (1) aprensar. (1)

tetequi, nino : sajarse, o sacrificarse ante los idolos. pre: oninotetec. (2)
sacrificarse al ydolo, sacando sangre delas orejas o dela lengua, y delos otros
miembros. (1)
tetequi, nite : desquartizar, hazer pedaços a otro, o sajar a alguno. pre:
onitetetec. (2) tajaro despedaçar. (1) jassar, sangrar jassando. (1) desméndrar
a otro. (1 nite, teteq[ui])
tetequi, nitla : despedaçar, o cortar algo en muchas partes. (2) reuanar. (1)
despedaçar carne. (1) roer. (1)

tetequichihualtia, ni : importunar mucho a otro q[ue] haga algo. pre:


onitetequichiualti. (2 Tetequichiualtia, ni)

tetequichihualtiliztlil tetlacuitlahuiltiliztli : fuerça assi o violencia. (1


tetequichiualtiliztlil tetlacuitlauiltiliztli)

tetequicuitlahuiltiliztli : importunidad muy gran de y molesta. (2


Tetequicuitlauiltiliztli) fuerça assi o violencia. (1 tetequicuitlauiltiliztli)

tetequihuia, ni : importunar y persuadir algo a otro. pre: onitetequiui. (2


Tetequiuia, ni)
tetequihuiliztica : importunamente, o con presumpcion. (2 Tetequiuiliztica)
ahincadamente assi. (1 tetequiuiliztica)

tetequihuiliztli : persuasion, o importunidad con ahinco. (2 Tetequiuiliztli)


fuerça assi o violencia. (1 tetequiuiliztli) ahinco. (1 tetequiuiliztli)

tetequilihui, ni : rascuñarme. (1 ni, tetequiliui)

tetequiliuhcayotl : las señales delas llagas, despues de sanas. (2)

tetequiliztli : çurugia de çurujano. (2) asserradura tal. (1) çurugia. (1)

tetequiliztli + : encarcelamiento. (2 Quauhcalco tetequiliztli)


encarcelamiento. (1 quauhcalco tetequiliztli) diuulgacion tal. (1 tepan
tetequiliztli)

tetequilizzotl + : ynfamia. (1 tepá[n] tetequilizçotl)

tetequilli : señal de herida despues de sana; o señales de hoyos de virguelas.


(1)

tetequilnezcayotl : señal de llaga sana. (2) señal de herida despues de sana;


o señales de hoyos de virguelas. (1)

tetequimaca, nite : lo mesmo es que tequimaca. pre: onitetequimacac. (2)


encoméndar oficios. (1)

tetequimaca =, ni : = tetequitia (2 tetequimaca )

tetequimacctli : encomendado oficio. (1)

tetequimaquiliztli : repartimié[n]to de alguna obra que se ha de hazer. (2)


encomienda assi. (1)

tetequimaquiliztli = := tetetequimaquiliztli (2 tetequimaquiliztli)

tetequinanamiquiliztli : ayuda assi. (1)

tetequinanamiquini : ayudador tal. (1)

tetequipacho : cosa que da desgustoy pena. (2) graue cosa que da pesadumbre.
(1) dolorosa cosa, que pone compassion. (1)

tetequipacho + : desgracia acontecerme. (1 ytla tetequipacho tetolini nopan


omochiuh)

tetequipachoani : angustiador. (1) idem. o afligidor. (Tetequipacho: cosa que da


desgustoy pena.) (2) molestador. (1) afligidor. (1) agrauiador. (1)

tetequipachoani + : ymportuno. (1 cenca tetequipachoani)

tetequipachoc : molesta cosa. (1)

tetequipacholiztica : grauemente assi. (1) con afliction y pena. (2)


molestamente. (1) dessabridamente. (1) agrauiadamente. (1)
tetequipacholiztli : descontentamiento tal. (1) molestia. (1) afligimiento o
pena que se da a otro. (2) dessabrimiento tal. (1) agrauio. (1) aflicion o
afligimiento. (1)

tetequipacholiztli + : ymportunidad assi. (1 cenca tetequipacholiztli)

tetequitia, ni : lo mesmo es que tetequimaca. pr: pre: onitetequiti. (2)

tetequitihuani tilmatli : vestidura para trabajar. (2 Tetequitiuani tilmatli)


vestidura para el campo o para trabajar. (1 tetequitiuani tilmatli)

tetequitilia : el que trabaja para otro. preterito: otetequitili. (2)

tetequitiliani : idem. (Tetequitilia: el que trabaja para otro. preterito:


otetequitili.) (2)

tetequitlalhuiani : apercebidor asi. (1)

tetequitlalhuiliztli : el acto de apercebir o repartir el tributo o alguna obra


que seha de hazer. (2) apercebimiento tal. (1)

tetequitlalhuiloni : apercebido o auisado para que de el tributo. &c. (2)

tetequiyoacholiztli : grauedad desta manera. (1 tetequioacholiztli)

tetetech tlacauhtli : idem. (Tetech tlacaualli: cosa encargada, encomendada o


comprometida.) (2)

tetetechpa nitlaocuya : compassion tener de alguno. (1)

teteteittitiani : el que manifiesta o publica a otro muchas vezes, mostrandolo alos


otros, o dandole aconocer. (2)

teteteliczani : acoceador. (1 tetetelicçani)

tetetepachoani : apedreador. (1)

tetetepacholiztli : apedreamiento. (1)

tetetepachoqui : apedreador. (1)

tetetequiliztli : sajadura, despedaçamiento de alguno o desquartizamiento. (2)


jassadura tal. (1) tajadura. (1)

tetetequimactlli : encomendado oficio. (1)

tetetequimaquiliztli : encomienda assi. (1) lo mesmo es que tetequimaquiliztli.


(2)

tetetequini : jassador. (1) sajador, despedaçador, o verdugoy desquartizador.


(2)

tetetequitiliztli : encomienda assi. (1)

tetetequitilli : encomendado oficio. (1)


tetetexoliztica : adentelladas. (1) adentelladas o abocados, o royendo alguna
cosa. aduerbio. (2)

tetetexoliztli : adentelladura. (1) adentelladura, bocado o roedura de huesso.


(2)

tetetla : pedregal lugar de piedras. (1) aspero y pedregoso camino. (1) lugar
pedrogoso, o pedregal. (2)

tetetlaquehuiliztli : auiso tal. (1 tetetlaqueuiliztli) traycion que haze, el


que busca quien haga mal otro. (2 Tetetlaqueuiliztli)

tetetzacacuep : cosa que haze esterir a alguna. (2)

tetetzacatili : idem. (Tetetzacacuep: cosa que haze esterir a alguna.) (2)

tetetzahua : abundar gente. (1 tetetzaua) trafago y multitud de gentes. (2


Tetetzaua)

tetetzoa, nitla : bruñir o acepillar algo. preterito: onitlatetetzo. (2) raspar.


(1)

teteuhaquia, nitla : recalcar. (1)

teteuhilpiya, nite : atar a otro assi. p: oniteteteuhilpi. (2 Teteuhilpia, nite)


teteuhilpiya, nitla : atar alguna cosa rezia y fuertemente. pre:
onitlateteuhilpi. (2 Teteuhilpia, nitla) atar fuertemente. (1 nitla, teteuhilpia)
apretar atando algo. (1 nitla, teteuhylpia)

teteuhmalina, nitla : torcer fuertemente cordel o soga. pre: onitlateteuhmalin.


(2)

teteuhmatiloa, nitla : fregar mucho. (1)

teteuhpachoa, nitla : apretar algo reziamente. pre: onitlateteuhpacho. (2)


retener apretando. (1)

teteuhquitzquia, nite : tener asido a otro reziamente con las manos. p:


oniteteteuhquitzqui. (2)
teteuhquitzquia, nitla : tener o apretar algo reziamé[n]te có[n] las manos. p:
onitlateteuhquitzqui. (2) apretar algo reziamente con el puño o con la mano. (1)
asir o tener algo fuerteménte. (1)

teteuhquitzquia =, nitla : = teteuhtzitzquia (2 teteuhquitzquia )

teteuhtzitzquia, nite : lo mesmo es teteuhquitzquia. pre: oniteteteuhtzitzqui. (2)


teteuhtzitzquia, nitla : lo mesmo es que teteuhquitzquia. pre:
onitlateteuhtzitzqui. (2) apretar algo reziamente con el puño o con la mano. (1)
asir o tener algo fuerteménte. (1)

teteuhxacualoa, nitla : fregar mucho. (1 nitla, teteuhxaqualoa)

tetexamaca : llouer mucho. (1)

tetexcalhuia, nino : despeñarse o caer de encima de algun risco. pre:


oninotexcalhui. (2)
tetexcalhuiani : despeñador. (1)

tetexcalhuiliztli : despeñamiento. (1) despeñamiento assi. (2)

tetexcalhuiqui : despeñador. (1)

tetexcalla : aspero y riscoso lugar. (1) lugares riscosos, o despeñaderos.


(2)

tetexoa, nite : adentellar o morder sin sacar bocado. (1)

tetextilia, nitla : desmenuzar algo. prete: onitlatetextili. (2) desmenuzar


pan o cosa semejante. (1)

teteyacanamictiliztli : el acto d[e] atajar al q[ue] camina (2)

teteyo : pedregoso. (1) lugar pedregoso. (2)

teteyotiliztli : el acto d[e] dar hó[n]ra o reno[m]bre aotro (2)

tetezalihuini : cosa pegajosa, assi como pez o liga (2 Teteçaliuini)

tetia : endurecerse. (1)


tetia, mo : desouar el pescado. (1) desouar el pescado, o el que ayunta piedras
para edificar. preterit: omoteti. (2)
tetia, ni : endurecerse como piedra. pre: onitetix vel. onitetiac. (2)
tetia, nino : ouar los peces o poner hueuos las aues, o allegar y recoger
piedras para edificar pre: onitoteti. (2) piedras allegar. (1) allegar piedras
para edificar casa. (1) ouar las aues. (1)

tetic : dura cosa generalmente. (1) empedernido desta manera. (1) cosa dura
como piedra. (2)

tetica : con piedra, o con piedras. (2)

tetica nitlatlapachoa : boueda hazer. (1) hazer o edificar de boueda. pre: tetica
onitlatlapacho. (2)

tetica nitlatzopa : boueda hazer. (1) idem. pret: tetica onitlatzup. (Tetica
nitlatlapachoa: hazer o edificar de boueda. pre: tetica onitlatlapacho.) (2 Tetica
nitlatzupa)

teticmati : tu sabes lo que conuiene y esnecessario. (1)

tetilia, nitla : endurecer algo, parandolo como piedra. pre: onitlatetili. (2)
endurecer algo. (1)

tetiliztica + : ostinadamente. (1 yollo tetiliztica)

tetiliztli : dureza tal. (1) dureza tal, o endurecimiento. (2)

tetiliztli + : grandeza de coraçon. (1 yollo tetiliztli)

tetipan + : pisada de pie. (1 ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu christo,


tetipan quimocauil)

tetitech : enla piedra. (2)


tetitlan : entre las piedras, o par de las piedras. (2)

tetitlanini : embiador tal. (1)

tetix + : ostinado confirmado en mal. (1 oyolo tetix)

tetizatl : yesso. (1 tetiçatl)

tetl : enfermedad. (1) piedra. (1) veuo generalmente. (1) canto o piedra.
(1) piedra, generalmente. (2)

tetl + : piedra yman. (1 tlayhiyoanani tetl) reprehender, corregir, y castigar


a otro. pret: quauitl tetl onictetocti. (2 Quauitl tetl nictetotia) tener alguno
necessidad de ser reprehendido y corregido, o dessear alguno ser corregido y
enmendado de otros. (2 Quauitl tetl quinequi) piedra yman. (2 Tlayhioanani tetl)
peña gran piedra. (1 vey tetl) duro de coraçon. (1 yuhquin tetl yyullo) ara de
altar. (1 tlateochiualli tetl) acarreadas piedras. (1 tlaçactli tetl) piedra
yman. (2 Tlaacocuini tetl) piedra que se trasluze. (1 naltona tetl) pedregal. (2
Moca tetl) endurecerse obstinarse. (1 yuhquin tetl mocuepa noyollo) piedra yman.
(1 tlaacocuini tetl) piedra que se trasluze. (1 ompa untlaneci tetl) grande de
coraçon. (1 yollo tetl) castigador tal. (1 quauitl tetl quitetoctiani)
tetl +, nic : asserrar piedras o cosas semejantes. (1 nic, xoxotla in tetl)

tetl cozauhqui : oro. (1 tetl coçauhqui) oro. (2 Tetl cuçauhqui)

tetl cuahuitl : enfermedad o castigo. metaphora. (2 Tetl quauitl)

tetl cuahuitl nicte, toctia : reprehender. (1 tetl q[ua]uitl nicte, toctia)

tetl cuahuitl nictetoctia : castigar riñendo, o de palabra. (1 tetl quauitl


nictetoctia) corregir y castigar a otro pre: tetl quauitl onictetocti. (2 Tetl
quauitl nictetoctia)

tetl cuahuitl tetoctiliztli : reprehension. (1 tetl q[ua]uitl tetoctiliztli)

tetl cuahuitl tlatoctilli : emmendado. (1 tetl quauitl tlatoctilli) el que es


castigado y corregido o reprehendido de otros. (2 Tetl quauitl tlatoctilli)

tetl cuahuitl toctiloni : digno de castigo. (1 tetl quauitl toctiloni)

tetl cuauhtli itlatlacatiliaya : piedra de aguila. (1 tetl quauhtli


ytlatlacatiliaya)

tetl cuaxochmachiyotl : mojon piedra. (1 tetl quaxochmachiyotl)

tetl huehueyac : risco de peña. (1 tetl veueyac) risco a peñasco. (2 Tetl


veueyac)

tetl ihecayo : vena de piedra. (1 tetl yhecayo)

tetl ihuahuanca : vena de pedrera o de cantera. (2 Tetl iuauanca)

tetl itechpa quiza : salir o p[ro]ceder algo d[e]la piedra (2 Tetl itechpa
quiça)

tetl yuahuanca : vena de piedra. (1 tetl yuauanca)


tetla : tio hermano de padre o de madre. (1) fragosa cosa aspera de piedras.
(1) pedregal lugar de piedras. (1) ermano de tu padre. (1) pedregal. (2)

tetlaahuilpopolhuililiztli : menoscabo o mengua. (1 tetlaauilpopoluililiztli)

tetlaahuilquixtililiztli : menoscabo o mengua. (1 tetlaauilquixtililiztli)

tetlaanililiztli : fuertes q[ue] se hechá[n] p[ar]a algú[n] effecto. (2)

tetlaaquilia + : doblar la pena y el castigo. (1 niual, tetlaaquilia)

tetlac izahui : espantable cosa que pone gran temor. (1 tetlac yçaui) cosa
espantosa que haze estremecer el cuerpo. (2 Tetlac içaui)

tetlacacahuililli : erencia. (1 tetlacacauililli)

tetlacahualtiliztli : ympedimiento tal. (1 tetlacaualtiliztli) vedamiento. (1


tetlacaualtiliztli) sofrenada. (1 tetlacaualtiliztli) refrenamiento. (1
tetlacaualtiliztli) embaraço tal. (1 tetlacaualtiliztli) estoruo. (1
tetlacaualtiliztli) vedamiento de algo, o estoruo (2 Tetlacaualtiliztli)

tetlacahualtilli : vedada cosa. (1 tetlacaualtilli) cosa vedada. (2


Tetlacaualtilli)

tetlacama : obediente. (2)

tetlacamati : idem. (Tetlacama: obediente.) (2)

tetlacamatiliztica : obedientemente. (1) obedié[n]temé[n]te, o obedecié[n]do


(2)

tetlacamatiliztli : obediencia. (1) obediencia. (2)

tetlacamatini : obediente. (1) obediente. (2)

tetlacamiccatiliani : hazedor tal. (1)

tetlacamiccatiliqui : hazedor tal. (1)

tetlacamictiani : çamarreador. (1)

tetlacamictiliztli : çamarreamiento. (1)

tetlacaquitiani : denunciador assi. (1) hazedor tal. (1) combidador para combite.
(2)

tetlacaquitiliztli : apercebimiento tal. (1) denunciacion tal. (1) mote. (1)


apercebimiento o llamamiento de combidados. s. el acto de llamar o combidar a
algunos para el combite. (2)

tetlacaquitiqui : denunciador assi. (1)

tetlacatian : la tierra o patria de donde es alguno natural. (2)

tetlacatilia : parir la hembra. (1)


tetlacatilia, ani : çamarrear a otro. (1)
tetlacatiliani : engendrador. (1) engendrador. (2)

tetlacatyan : naturaleza, tierra de donde es alguno. (1)

tetlacecehuilia : el que aplaca y mitiga el furor de algunos. prete:


otetlaceceuili. (2 Tetlaceceuilia)

tetlacecehuiliani : medianero entre dos. (1 tetlaceceuiliani) aplacador assi.


(1 tetlaceceuiliani) pacifico, hazedor de paz. (1 tetlaceceuiliani) aplacador, o
amansador. (2 Tetlaceceuiliani)

tetlacecehuililiztli : pacificacion tal. (1 tetlaceceuililiztli)

tetlacecehuiliztli : aplacamiento desta manera. (1 tetlaceceuiliztli)


reconciliacion assi. (1 tetlaceceuiliztli) medianeria tal. (1 tetlaceceuiliztli)
aplacamiento. (2 Tetlaceceuiliztli)

tetlacempopolhuiani : destruidor tal. (1 tetlacé[m]popolhuiani) perdonador de


todas las ofensas. (2)

tetlacempopolhuiliztli : indulgencia plenaria, o entero perdon. (2)

tetlacencahualtiliztli : confiscacion de bienes. (1 tetlacencaualtiliztli)


deseredamiento. (1 tetlacencaualtiliztli) confiscacion de bienes, o cosa
semejante. (2 Tetlacencaualtiliztli)

tetlacencuiliani : ladron publico. (1) robador que no dexa cosa alguna q[ue]
la no lleue. (2)

tetlacencuililiztli : ladronicio assi. (1) despojo tal. (1) robo de todo quanto
ay. (2)

tetlachialtiani : alumbrador assi. (1) el que muestra alguna cosa a otros, la qual
ellos no auian visto, o el que alumbra spiritualmente a otros. (2)

tetlachialtiliztli : diciplina o doctrina. (1) alumbramiento desta manera. (1)


criança en buenas costumbres. (1) alumbramiento assi. (2)

tetlachichihuiliani + : artero assi. (1 tecamocacayauani, tetlachichiuiliani)

tetlachichihuililiztli : juego de passa passa. (1 tetlachichiuililiztli)


celada encubierta. (1 tetlachichiuililiztli) traicion, celada, o juego de passa
passa. (2 Tetlachichiuililiztli)

tetlachichihuilizpatli : hechizos. (1 tetlachichiuilizpatli)

tetlachichihuiliztli : causa tal. (1 tetlachichiuiliztli) arte o artificio


yengaño. (1 tetlachichiuiliztli)

tetlachichiuhcamachti : maestro de arte seruil. (1)

tetlachihui : hechizero. (1 tetlachiui) hechizero que hechiza a algunos. (2


Tetlachiui)

tetlachihuiani : hechizero. (1 tetlachiuiani) aojador. (1 tetlachiuiani) idem.


(Tetlachiui: hechizero que hechiza a algunos.) (2 Tetlachiuiani)
tetlachihuicailpiliztli : ligadura assi. (1 tetlachiuicaylpiliztli)

tetlachihuiliztica : hechizando, o con acto de hechizar a otro. (2


Tetlachiuiliztica)

tetlachihuiliztli : aojamiento. (1 tetlachiuiliztli) el acto de hechizar a


otro. (2 Tetlachiuiliztli)

tetlachihuique : hechizeros. (2 Tetlachiuique)

tetlaciyahuilti : graue cosa que da pesadumbre. (1 tetlaciauilti) cosa que cansa


mucho y da mucha aflicion. (2 Tetlaciauilti)

tetlaciyahuiltiani : afligidor desta manera. (1 tetlaciauiltiani) afligidor


desta manera. (1 tetlaciauiltiani) el que cansa y aflige mucho a otro. (2
Tetlaciauiltiani)

tetlaciyahuiltiliztica : grauemente assi. (1 tetlaciauiltiliztica) afligendo


y cansando assi. (2 Tetlaciauiltiliztica)

tetlaciyahuiltiliztli : grauedad desta manera. (1 tetlaciauiltiliztli) aflicion


tal. (1 tetlaciauiltiliztli) aflicion tal. (1 tetlaciauiltiliztli)

tetlacmauhti : espantable cosa que pone gran temor. (1) idem. (Tetlac içaui:
cosa espantosa que haze estremecer el cuerpo.) (2)

tetlacmauhtiliztli : espanto, actiue. (1) estremecimiento tal. (2)

tetlacocohui : corredor de mercadurias. (1 tetlacocoui) el que compra algo para


otro. (2 Tetlacocoui)

tetlacocohui itetlanonochil : corredor de mercaderia. (2 Tetlacocoui


ytetlanonochil)

tetlacocohui itlaxtlahuil : corretaje. (1 tetlacocoui ytlaxtlauil) corretaje. (2


Tetlacocoui itlaxtlauil)

tetlacocuepani : hazedor tal. (1)

tetlacohuiani : comprador tal. (1 tetlacouiani) mercador tal. (1 tetlacouiani)

tetlacohuiliani : comprador. (1 tetlacouiliani)

tetlacohuiliztli : herida tal. (1 tetlacouiliztli)

tetlacohuitequiliztli : herida tal. (1 tetlacouitequiliztli) deslomadura. (1


tetlacouiteq[ui]liztli) herida de vardasca. (2 Tetlacouitequiliztli)

tetlacopitzacuiliztli : herida tal. (1)

tetlacopo : sieruo con otro o con otra. (1) esclauo con otro. (2)

tetlacualti : paje de plato. (1 tetlaqualti) paje o ministro que sirue ala


mesa. (2 Tetlaqualti)
tetlacualtiani : paje de plato. (1 tetlaqualtiani) idem. (Tetlaqualti: paje o
ministro que sirue ala mesa.) (2 Tetlaqualtiani)

tetlacualtiani + : maestresala. (1 tlatoca tetlaqualtiani)

tetlacuepcayotiliani : vengador. (1) vengatiuo. (2)

tetlacuepcayotililiztli : recompensacion. (1) vengança, o retorno del bien, o


mal que a otro se hizo, o recompenssa. (2)

tetlacuepcayotiliztli : retorno de presente. (1) vengança. (1)

tetlacuepiliani : escusador desta manera. (1) el que se escusa y no obedece. (2)

tetlacuepililiztli : restitucion. (1) restitucion de algo. (2)

tetlacuicuili : chupador tal. (1)

tetlacuicuiliani : robador publico, o arrebatador. (2) robador. (1)


salteador assi. (1) chupador tal. (1)

tetlacuicuililiztli : chupamiento assi. (1) robo desta manera. (2) ladronicio


assi. (1) robo del que saltea. (1) quitamiento assi. (1)

tetlacuililiztli : quitamiento assi. (1)

tetlacuilo : esculpidor tal. (1)

tetlacuiloa, ni : esculpir cauar en duro, como en piedra o en madera. (1)

tetlacuilol + : escriptura de propria mano. (1 vel tetlacuilol)

tetlacuiloliztli : esculptura assi. (1)

tetlacuilolli : esculpida cosa en piedra o en madera. (1)

tetlacuilollo : processo contra alguno. (2) escriptura contra otro. (1)

tetlacuiti : cosa que haze luxuriar. (2) luxuriosa cosa que haze luxuriar.
(1)

tetlacuitlahuiltiani : forçador de mugeres, o compeledor. (2 Tetlacuitlauiltiani)


forçador de aquestas. (1 tetlacuitlauiltiani) apremiador. (1 tetlacuitlauiltiani)

tetlacuitlahuiltiliztica : compeliendo, o forçando a alguna persona. (2


Tetlacuitlauiltiliztica)

tetlacuitlahuiltiliztli : premia forçosa condicion. (1 tetlacuitlauiltiliztli)


el acto de forçar, o compeler a otro, o fuerça y violencia que se haze. (2
Tetlacuitlauiltiliztli) costreñimiento. (1 tetlacuitlauiltiliztli) apremiadura.
(1 tetlacuitlauiltiliztli)

tetlacuitlahuiltiliztli + : fuerça assi o violencia. (1 tetequichiualtiliztlil


tetlacuitlauiltiliztli)

tetlaehecalhuiliztica : arrendando, o contra haziendo a otros. (2)


tetlaehecalhuiliztli : el acto de contrahazer, o arrendar a otros. (2)

tetlaelittaliztli : malquerencia. (1)

tetlaelti : cosa que pone asco, o cosa aborrecible. (2) cosa que pone asco. (2)
fea cosa. (1)

tetlahuan : tios de algunos, o taça y vaso para beuer vino. (2 Tetlauan)

tetlahuanti : el que emborracha a otros. (2 Tetlauanti)

tetlahuantiani : el q[ue] da abeuer a otro, ole emborracha. (2 Tetlauantiani)

tetlahuantiliztli : el acto de dar abeuer, o de emborrachar a otro. (2


Tetlauantiliztli)

tetlahuehuetzquiti : chocarrero, truchan, o juglar. (2 Tetlaueuetzquiti)


juglar. (1 tetlaueuetzquiti) chocarrero. (1 tetlaueuetzquiti)

tetlahuelcaquiliani : acceptador de peticion, o de ruego, o el que condeciende


con el que algo lepide, o el que oye de buena gana loque otro dize y consiente y
aprueua su dicho y parecer (2 Tetlauelcaquiliani) consentidor tal. (1
tetlauelcaquiliani)

tetlahuelcaquililiztica : acceptando, o condecendiendo assi. (2


Tetlauelcaquililiztica)

tetlahuelcaquililiztli : acceptacion, o condecendimiento tal. (2


Tetlauelcaquililiztli) consentimiento assi. (1 tetlauelcaquililiztli)

tetlahuelcaquiliztli : idem. (Tetlauelcaquililiztli: acceptacion, o


condecendimiento tal.) (2 Tetlauelcaquiliztli) permission assi. (1
tetlauelcaquiliztli) aprouacion tal. (1 tetlauelcaquiliztli)

tetlahuelcuitiani : prouocador tal. (1 tetlauelcuitiani) molestador tal. (1


tetlauelcuitiani)

tetlahuelcuitiliztli : embrauecimiento. (1 tetlauelcuitiliztli) el acto de


prouocar a otro ayra y enojo. (2 Tetlauelcuitiliztli) prouocacion a yra. (1
tetlauelcuitiliztli) molestia assi. (1 tetlauelcuitiliztli)

tetlahuelilo camatilizzotl : ynfamia. (1 tetlauelilo camatilizçotl)

tetlahuelilocaaquiliani : el que mete mal entre otros, o el malsin. (2


Tetlauelilocaaquiliani) hazedor tal. (1 tetlauelilocaaquiliani)

tetlahuelilocaaquiliqui : hazedor tal. (1 tetlauelilocaaquiliqui)

tetlahuelilocacuitiani : el que inficiona y hazemalo a otro. (2


Tetlauelilocacuitiani) hazedor tal. (1 tetlauelilocacuitiani)

tetlahuelilocacuitiliztli : el acto de inficionar y dañar a otros, o de hazerlos


malos y peruersos. (2 Tetlauelilocacuitiliztli) enloquecimiento. (1
tetlauelilocacuitiliztli) destruicion assi. (1 tetlauelilocacuitiliztli)

tetlahuelilocacuitiliztli = : = tetlanelilocatiliztli (2
tetlauelilocacuitiliztli)
tetlahuelilocacuitiqui : hazedor tal. (1 tetlauelilocacuitiqui)

tetlahuelilocaitoani : maldiziente assi. (1 tetlauelilocaytoani) hablador assi.


(1 tetlauelilocaytoani)

tetlahuelilocaitoliztli : habla tal. (1 tetlauelilocaytoliztli)

tetlahuelilocaitoqui : hablador assi. (1 tetlauelilocaytoqui)

tetlahuelilocamaquiliztli : idem. o peruertimié[n]to


(Tetlaueliloca__cuitiliztli: el acto de inficionar y dañar a otros, o de hazerlos
malos y peruersos.) (2 Tetlauelilocamaquiliztli) enloquecimiento. (1
tetlauelilocamaquiliztli) destruicion assi. (1 tetlauelilocamaquiliztli)

tetlahuelilocamatilizotl : infamia, o mala opinion que se tiene de alguno. (2


Tetlauelilocamatiliçotl)

tetlahuelilocatiliani : hazedor tal. (1 tetlauelilocatiliani)

tetlahuelilocatiliqui : hazedor tal. (1 tetlauelilocatiliqui)

tetlahuelilocatiliztli : enloquecimiento. (1 tetlauelilocatiliztli)


destruicion assi. (1 tetlauelilocatiliztli)

tetlahuelilocatocani : el que tiene mala opinion d[e] otros. (2


Tetlauelilocatocani) ynfamador. (1 tetlauelilocatocani)

tetlahueliqui : aborrecedor, o el que esta enojado con otro. (2 Tetlaueliqui)


enojado assi. (1 tetlaueliqui)

tetlahuelittiliani : acceptador de parecer ageno. (2 Tetlauelittiliani)


consentidor tal. (1 tetlauelittiliani)

tetlahuelittiliztli : el acto de acceptar, o otorgar algo a otro. (2


Tetlauelittiliztli) aborrecimiento assi. (2 Tetlauelittiliztli)

tetlahuellaliliani : tercero de quien dos confian. (1 tetlauellaliliani)

tetlahuellaliliztli : el acto de corregir, o enmendar a otro, remediandolo. (2


Tetlauellaliliztli) tercería assi. (1 tetlauellaliliztli) correction o emmienda.
(1 tetlauellaliliztli)

tetlahuelnamiquiliztli : el acto de contender y có[n]tradezir a otro con


enojo. (2 Tetlauelnamiquiliztli) encuentro assi. (1 tetlauelnamiquiliztli)
resistencia. (1 tetlauelnamiquiliztli)

tetlahuelnamiquini : contencioso assi. (1 tetlauelnamiquini)

tetlahuelnamiquitli : contencion tal. (1 tetlauelnamiquitli)

tetlahueltiliztli : embrauecimiento. (1 tetlaueltiliztli)

tetlahuetiliztli : el acto de prouocar a otro ayra y enojo. (2


Tetlauetiliztli)
tetlahuical : paje. (1 tetlauical) acompañador tal. (1 tetlauical) criado de
otro. (2 Tetlauical) criado que sirue o acompaña. (1 tetlauical) acompañador
tal. (1 tetlauical) moço de seruicio. (1 tetlauical) compañero. (1 tetlauical)

tetlahuical + : moça de seruicio. (1 ciuatl tetlauical)

tetlahuicaltitinemi : criando que á[n]da acompañando asu amo, y esso có[n]tinuo.


(2 Tetlauicaltitinemi)

tetlahuicaltitinemiliztli : acompañamiento assi. (2 Tetlauicaltitinemiliztli)

tetlahuicaltitinemini : acompañador tal. (1 tetlauicaltitinemini)

tetlahuihuixalhuiani : meneador tal. (1 tetlauiuixalhuiani)

tetlahuihuixalhuiqui : meneador tal. (1 tetlauiuixaluiqui)

tetlahuilia : arder o dar luz la candela. (1 tetlauilia)

tetlahuiliani : el que alumbra a otro. (2 Tetlauiliani) alumbrador. (1


tetlauiliani)

tetlahuililiztli : alumbramiento assi. (2 Tetlauililiztli)

tetlahuiliztli : alumbramiento assi. (1 tetlauiliztli)

tetlahuixixiniliztli : el acto de desarmar al que esta armado. (2


Tetlauixixiniliztli)

tetlahuizcopinaliztli : desarmadura assi. (1 tetlauizcopinaliztli)

tetlahuizcopiniliztli : desarmadura assi. (2 Tetlauizcopiniliztli)

tetlahuizmactli : armas, o insiguias dadas a alguno, d[e] p[er]sona de autoridad,


assi como d[e] rey. &c. (2 Tetlauizmactli) ynsignias de honra. (1 tetlauizmactli)

tetlahuiztomaliztli : desarmadura del que estaua armado. (2 Tetlauiztomaliztli)

tetlahuiztumaliztli : desarmadura assi. (1 tetlauiztumaliztli)

tetlahuizxixiniliztli : idem. (Tetlauiztomaliztli: desarmadura del que estaua


armado.) (2 Tetlauizxixiniliztli) desarmadura assi. (1 tetlauizxixiniliztli)

tetlaicualtiani : çaheridor tal. (1 tetlaycualtiani)

tetlaihiohuiltiani : furias del infierno. (1 tetlaihiouiltiani)

tetlaihiyohuilti : cosa que atormenta y aflige (2 Tetlayhiouilti) penal, cosa


que da pena. (1 tetlaihiyouilti)

tetlaihiyohuiltiani : punidor. (1 tetlayhiyouiltiani) atormentador tal. (2


Tetlayhiouiltiani) atormentador tal. (1 tetlayhiouiltiani) sayon o verdugo. (1
tetlayhiyouiltiani)

tetlaihiyohuiltiliztequipane : verdugo o sayon. (1


tetlayhiyouiltiliztequipane)
tetlaihiyohuiltiliztica : atormentando, o contormé[n]tos afligendo. (2
Tetlayhiouiltiliztica)

tetlaihiyohuiltiliztli : justicia assi. (1 tetlaihiyouiltiliztli) punicion.


(1 tetlayhiyouiltiliztli) tormento que se da a otro, o castigo. (2
Tetlayhiouiltiliztli) tormento. (1 tetlayhiyouiltiliztli) atormentamiento assi.
(1 tetlayhiouiltiliztli) pena corporal. (1 tetlaihiyouiltiliztli) pena
generalmente. (1 tetlayhyouiltiliztli)

tetlailittaliztli : aborrecimiento del que aborrece a otro y le mira con enojo.


(2 Tetlaylittaliztli) aborrecimiento. (1)

tetlailittani : aborrecedor tal. (2 Tetlaylittani) aborrecedor tal. (1)

tetlailneloliztli : henchimiento tal. (1)

tetlailtican : lugar suzio y asqueroso. (2)

tetlaitlaniliani : pedigueño, o demá[n]dador. (2) demandador. (1)

tetlaitlaniliztli : demanda, o el acto de pedir y de mandar algo a otro. (2)


demanda cosa assi. (1)

tetlaittitiliztli : el acto de mostrar alguna cosa aotro. s. para que la vea.


(2) muestra de mercaderia. (1)

tetlaitzeltiliani : destroçador tal. (1)

tetlaixpantililiztli : noticia que se da a otro de alguna cosa, o descubrimiento


de secreto. (2)

tetlaixpolhuiani : desperdiciador de cosa agena, o destruidor. (2) malefico


hazedor de mal. (1) borrador assi. (1)

tetlaixpolhuiliztli : destruimiento, o daño assi. (2)

tetlaixpolhuiliztlil : maleficio. (1 tetlaixpolhuiliztlíl)

tetlaixtlatiani : desengañador. (2) dador de señas. (1)

tetlaixtlatiliani : desencasador. (1)

tetlaixtlatiliztli : desengaño. (1)

tetlalaquiani : enterrador. (2)

tetlalaquiani + : enterrador. (1 tetocani, tetlalaquiani)

tetlalaquiliztli : el acto de enterrar a alguno. (2)

tetlalaquiliztlin : enterramiento. (1)

tetlalcahui : partido assi. (1 tetlalcaui) apartado assi. (1 tetlalcaui)

tetlalcahuiani : apartado assi. (1 tetlalcauiani)


tetlalcahuiliztli : desamparo tal. (1 tetlalcauiliztli) desamparo tal. (1
tetlalcauiliztli) desamparo. s. del que desampara y huye de los otros. (2
Tetlalcauiliztli) retraymiento assi. (1 tetlalcauiliztli) desacompañamiento
assi. (1 tetlalcauiliztli) apartamiento tal. (1 tetlalcauiliztli)

tetlalcahuiqui : apartado assi. (1 tetlalcauiqui)

tetlalchitlazaliztli : abatimiento con que alguno es abatido de otro. (2


Tetlalchitlaçaliztli) humillacion assi. (1 tetlalchitlaçaliztli) abatimiento
tal. (1 tetlalchitlaçaliztli)

tetlalhuiliztli : el acto de llamar, o combidar a otro. (2) apercebimiento tal.


(1)

tetlali + : embarcador. (1 acalco tetlali)

tetlaliani : el que detiene a otro paraque nose vaya, o el que saluda a otro.
(2) saludador assi. (1) detenedor assi. (1)

tetlaliani + : embarcador. (1 acalco tetlaliani)

tetlaliliztli : salutacion enesta manera. (1) detenimiento tal, o salutacion.


(2) retencion. (1) ympedimiento tal. (1)

tetlaliliztli + : idem. (Quauhcalco tetequiliztli: encarcelamiento.) (2


Quauhcalco tetlaliliztli) encarcelamiento. (1 teilpiloyan tetlaliliztli)
encarcelamiento. (1 quauhcalco tetlaliliztli)

tetlaliqui + : embarcador. (1 acalco tetlaliqui)

tetlallan aquiliztli : enterramiento. (1)

tetlallan caltzacualoyan : sima por carcel de mazmorra. (1 tetlallan


caltzaqualoyan)

tetlallanaquiani : enterrador de alguno. (2) enterrador. (1)

tetlallanaquiliztli : enterramiento assi. s. del que entierra a otro. (2)

tetlallancaltzacualohuan : sima, o mazmorra. (2 Tetlallancaltzaqualovan)

tetlallancaltzacualoyan : mazmorra prision. (1 tetlallancaltzaqualoyan)

tetlallanuiliztli : celada encubierta. (2) celada encubierta. (1)

tetlalloti : apartado assi. (1)

tetlallotia, nite : apartarse de otros. preterito: onitetlalloti. (2)

tetlallotiani : apartado assi. (1)

tetlallotiliztli : retraymiento assi. (1) desamparo tal. (1) apartamiento


tal. (1) apartamiento assi. (2)

tetlallotiqui : apartado assi. (1)

tetlallotitica : distante. (1)


tetlalmachti : adalid. (1) adalid. (2)

tetlalnamictiloni : memorial, o cosa para acordar a otro alguna cosa. (2)

tetlalpan : naturaleza, tierra de donde es alguno. (1) tierra, o patria de donde


alguno es natural. (2)

tetlaltecuinaltiani : alborotador. (1) alborotador. (2)

tetlaltecuiniliztli : alboroto. (1)

tetlamacac : el que sirue ala mesa. (2)

tetlamacahualtiani : el que quita a otro algo yselo haze dexar delas manos. (2
Tetlamacaualtiani)

tetlamacani : paje de plato. (1) idem. (Tetlamacac: el que sirue ala mesa.)
(2)

tetlamacehuilia : el que haze penitencia por otro (2 Tetlamaceuilia)

tetlamachiani : arbitro juez. (1) administrador. (1)

tetlamachiliani : arbitro juez. (1) juez arbitro, o el q[ue] da y reparte algo


segun que acada vno conuiene, o segú[n] a el leparece. (2)

tetlamachilli : administrada cosa. (1) cosa repartida assi. (2)

tetlamachtiani : enriquecedor. (1) dador delos bienes espirituales y temporales.


(1) enriquecedor, o glorificador. (2)

tetlamachtiliztica : enriquecida y gloriosamé[n]te (2)

tetlamachtiliztli : enriquecimiento. (1) enriquecimiento tal. (2)

tetlamactli : administrada cosa. (1)

tetlamamacac : paje, o criado que sirue ala mesa o el que da recaudo a otros.
(2)

tetlamamacani : administrador. (1) el que sirue a otros de algo yles da recaudo.


(2)

tetlamamallo : hijo segundo o hija segunda. (1)

tetlamamalo : hijo, o hija segunda. (2)

tetlamamaltemohuiani : descargador tal. (1 tetlamamaltemouiani) descargador tal.


(1 tetlamamaltemouiani)

tetlamamaltemohuiliztli : descargamiento assi. (1 tetlamamaltemouiliztli)

tetlamamaltemohuiqui : descargador tal. (1 tetlamamaltemouiqui)

tetlamamaquiliztli : recudimiento assi. (1) administracion tal. (1)


repartimié[n]to, o administracion de algo, o acudimiento de renta. (2)
tetlamamaquiliztli + : mandado de palabra. (1 tlatoltica tetlamamaquiliztli)

tetlamaquiliztli : repartimiento. (1)

tetlamatataquiliani : demándador tal. (1) el q[ue] pide, o demá[n]da algo có[n]


mucha importunacion y codicia, o el que procura algo de otro con quantas fuerças
tiene y con gran diligencia. (2)

tetlamatataquiliqui : demándador tal. (1) idem. (Tetlamatataquiliani: el q[ue]


pide, o demá[n]da algo có[n] mucha importunacion y codicia, o el que procura algo
de otro con quantas fuerças tiene y con gran diligencia.) (2)

tetlamatataquiliztica : ahincadamente assi. (1) ahincadamente, o con toda


diligencia. s. procura alguno alguna cosa q[ue] mucho desea. (2)

tetlamatataquiliztli : demanda assi. (1) ahinco. (1) procuracion tal. (2)

tetlamatcanemitia : el q[ue] haze biuir é[n] paz a otros (2)

tetlamatcanemitiani : idem. (Tetlamatcanemitia: el q[ue] haze biuir é[n] paz a


otros) (2)

tetlamatcanemitiliztli : el acto de hazer biuir en paz a otros. (2)

tetlamatilizmachtiani : doctor que enseña. (1) enseñador de sciencia. s.


cathedratico, o doctor. (2)

tetlammichicqui : entremetido assi. (1)

tetlammohuilanqui : entremetido assi. (1 tetlammouilanqui)

tetlammoquetzqui : vanderizo. (2)

tetlammotlayecoltia : criado, o criada que lleua su soldada y sirue por interese.


(2)

tetlampa nitepamaca : echar melezina o xeringa. (1 tetlá[n]pa nitepamaca)

tetlampanicte maca impatli : ayuda echar o melezina. (1 tetlampanicte maca


ynpatli)

tetlan : acerca de alguno. (1) cerca de algo. (1) entre algunos. (1) con
otros, o par dellos, o cerca dellos, o con otro. (2)

tetlan + : moça de seruicio. (1 ciuatl tetlan nenqui) hender, o meterse entre


mucha gente. preterito: tetlan oninomamal. (2 Mamali, tetlan nino)

tetlan acqui : echado assi. (1) trama d[e] tela, o el q[ue] quiere adulterar (2
Tetlá[n] acqui)

tetlan calacqui : sometido. (1) entremetido assi. (1)

tetlan calactihuechiliztli : arrojadura tal. (1 tetlan calactiuechiliztli)

tetlan calactihuetzqui : arrojado assi. (1 tetlan calactiuetzqui)


tetlan calaquiliztli : sometimiento. (1) entremetimiento tal. (1)

tetlan cochqui : aposentado. (1) huesped. (2)

tetlan cotonaliztica : abocados, o adentelladas. aduerbio. (2)

tetlan moquetzqui : acostado y vanderizo assi. (1)

tetlan motlayecoltia : moça de seruicio. (1) moço de seruicio. (1)

tetlan nactiuh : entremeterse en algun negocio. (1)

tetlan naqui : echarse con la que esta durmiendo. (1)

tetlan nemi : moço para mandados. (1) moça de seruicio. (1) moço de seruicio.
(1 tetlá[n] nemi)

tetlan nemiliztli : morada con otro. (1)

tetlan nemini : morador con otro. (1) familiar cosa. (1)

tetlan nenenca tilmatli : librea de vestidura. (1 tetlá[n] nené[n]ca tilmatli)

tetlan nenenqui : moço de seruicio. (1) criado, o criada. (2)

tetlan ni, calaqui : someter. (1)

tetlan ni, nemi : conuersar o tratar con otro. (1)

tetlan ni, quiztiquiza : descabullirse de entre otros o hurtarle. (1 tetlan


ni, quiztiquiça)

tetlan ni, tlatlani : pesquisar algun maleficio. (1)

tetlan nica : estar acompañando a otro. preterit: tetlan onicatca. (2)

tetlan nicalactihuetzi : colarse, o meterse entre otros. prete: tetlan


onicalactiuetz. (2 Tetlan nicalactiuetzi)

tetlan nicalactiuh : entremeterse en algun negocio. (1)

tetlan nicatiuh : seguir acompañando. (1)

tetlan nicochi : aposentarse. (1) aposentarse encasa de otro. pre: tetlan


onicoch. (2)

tetlan ninemi : morar con otro. (1) biuir con otro. p: tetlan oninen. (2)

tetlan ninichiqui : entremeterse en algun negocio. (1)

tetlan ninohuilana : entremeterse en algun negocio. (1 tetlan ninouilana)

tetlan ninomamali : hender, o colarse é[n]tre otros prete: tetlan oninomamal.


(2)

tetlan niquiztiquiza : descabullirse de é[n]tre otros prete: tetlan oniquiztiquiz.


(2 Tetlan niquiztiquiça)
tetlan nite, aquia : fauorecer con voto. (1)

tetlan nite, calaquia : fauorecer con voto. (1)

tetlan nitla, cuania : mouer hazer otra cosa. (1 tetlan nitla, quania)

tetlan quiztiquizaliztli : descabullimiento desta manera. (1 tetlan


quiztiquiçaliztli)

tetlan quiztiquizqui : descabullido assi. (1)

tetlan tecalaquiani : fauorecedor assi. (1)

tetlan tecalaquiliztli : fauor enesta manera. (1)

tetlan tlamanaltin : acaudillada gente. (2)

tetlan xolochuiani : el que regaña o muestra los dientes, y gruñe como perro.
(2)

tetlan yeliztli : acompañamiento assi. (1)

tetlan yeni : acompañador tal. (1)

tetlanacqui : trama de tela. (1) entremetido assi. (1)

tetlanahualnochili : alcahuete. (1 tetlanaualnochili) alcahuete, o alcahueta.


(2 Tetlanaualnochili)

tetlanahualnochiliani : alcahuete. (1 tetlanaualnochiliani) idem.


(Tetlanaualnochili: alcahuete, o alcahueta.) (2 Tetlanaualnochiliani)

tetlanahualnochililiztli : alcahueteria. (2 Tetlanaualnochililiztli)

tetlanahualnochiliqui : alcahuete. (1 tetlanaualnochiliqui) alcahuete, o


alcahueta. (2 Tetlanaualnochiliqui)

tetlanahualnochiliztli : alcahueteria. (1 tetlanaualnochiliztli)

tetlanahuatili : idem. (Tetlananauatiliqui: idem. (Tetlanaualnochiliqui:


alcahuete, o alcahueta.)) (2 Tetlanauatili)

tetlanahuatiliani : alcahuete. (1 tetlanauatiliani)

tetlanahuatililiztli : alcahueteria. (2 Tetlanauatililiztli)

tetlanahuatiliqui : alcahuete. (1 tetlanauatiliqui)

tetlanahuatiliztli : alcahueteria. (1 tetlanauatiliztli)

tetlanahuitiliztli : enconamiento assi. (1 tetlanauitiliztli) empeoramiénto. (1


tetlanauitiliztli) e[m]peoramiento. (2 Tetlanauitiliztli)

tetlanalhuiliztli : enconamiento assi. (1)

tetlanamoyeliani : arrebatador assi. (1)


tetlananahuatiliqui : idem. (Tetlanaualnochiliqui: alcahuete, o alcahueta.) (2
Tetlananauatiliqui)

tetlanananquililiztli : arrendadura assi, s: el acto de arrendar aotro. (1)

tetlanaquiliztli : entremetimiento tal. (1)

tetlancalaqui : el que se subjecta y somete a otro (2)

tetlancalaquiliztli : sometimiento, o subjection tal. (2)

tetlancalaquini : sometido a otro. (2)

tetlancochqui : vesped. (1)

tetlancotonaliztica : adentelladas assi. (1)

tetlancotonaliztli : bocado tal. (1) adentelladura tal. (1) quebrantamiento


assí. (1) dentellada, o bocado. (2)

tetlancotonani : quebrantador tal. (1)

tetlancualiztica : adentelladas. (1 tetlanqualiztica) adé[n]telladas o


abocados. aduer (2 Tetlá[n]qualiztica)

tetlancualiztli : adentelladura. (1 tetlanqualiztli) dentellada o bocado. (2


Tetlanqualiztli)

tetlanecti : desseable cosa y de codiciar. (1)

tetlanehui + : cosa muy semejante a otra, q[ue] no se puede differenciar la vna


dela otra. (2 Acan tetlaneui)

tetlanehuia, nino : putañear. (1 nino, tetlaneuia)

tetlanelilocatiliztli : lo mesmo es que tetlauelilocacuitiliztli. (2)

tetlaneltilicahuan : atestiguadores. (2 Tetlaneltilicauan)

tetlaneltilicauh : atestiguador. (2)

tetlaneltoquitiani : conuertidor tal. (1)

tetlaneltoquitiliztli : conuertimiento assi. (1)

tetlanemmacani : donador tal. (1) gracioso dador debalde. (1)

tetlanemmactli : donada cosa. (1) donacion tal. (1) dadiua, o donacion. (2)

tetlanemmaquiliztli : idem. (Tetlanemmactli: dadiua, o donacion.) (2)

tetlanennonochili : medianero en compra. (1)

tetlanepanolti + : penas dos. (1 ontlamantli tetlanepanolti tlaihiyouiliztli)

tetlaneuhtilli : prestido enesta manera. (1)


tetlanextilia : arder o dar luz la candela. (1)

tetlanextiliani : alumbrador. (1)

tetlanextililiztli : publica[c]ion tal. (1) alumbramiento assi. (1)


alumbramiento, o descubrimiento de cosas secretas. (2)

tetlanextiliztli : descobrimiento assi. (1) reuelacion. (1)

tetlanicatializtli : seguimiento assi. (1 tetlanycatializtli)

tetlanicatiani : seguidor tal. (1 tetlá[n]icatiani)

tetlanitlazaliztli : abatimiento. (2 Tetlanitlaçaliztli) humillacion assi. (1


tetlanitlaçaliztli)

tetlannaqui : echarse, o tener parte conla que esta durmiendo. preterito:


otetlannac. (2)

tetlannehuilanaliztli : entremetimiento tal. (1 tetlanneuilanaliztli)

tetlanneichiquiliztli : entremetimiento tal. (1)

tetlannemi : el que biue con otro, moço, o moça de seruicio. (2)

tetlannemini : idem. y chismero, o malsin, o cosa mansa y familiar.


(Tetlannemi: el que biue con otro, moço, o moça de seruicio.) (2)

tetlannenca tilmatli : librea de pajes. (2)

tetlannenque : escuchas delas ciudades o esculcas. (1 tetlá[n]nenque)

tetlanni + : arronjarse o meterse entre otros. pre: tetlan onicalactiuetz. (2


Calactiuetzi, tetlanni)

tetlannica : acompañar a alguno estando conel en su casa. (1)

tetlanochili : alcahuete, o alcahueta. (2) alcahuete. (1)

tetlanochiliani : idem. (Tetlanochili: alcahuete, o alcahueta.) (2) alcahuete.


(1)

tetlanochililiztli : alcahueteria. (2)

tetlanochiliqui : alcahuete. (2) alcahuete. (1)

tetlanochiliztli : alcahueteria. (1)

tetlanolhuiani : doblegador assi. (1)

tetlanonochilia : hechizero. (2) hechizero. (1)

tetlanonochiliztli : ligadura assi. (1)

tetlanoquililoni : purga para purgar. (1)


tetlanquechiliztica : adentelladas. (1)

tetlanquechiliztli : adentelladura. (1)

tetlanteaquiani : fauorecedor assi. (1)

tetlanteaquiliztli : fauor enesta manera. (1)

tetlantlamanaltin : acaudilladagente. (1)

tetlantlatlaniliztli : pesquisa enesta manera. (1)

tetlantlatlanini : pesquisidor tal. (1)

tetlantzitzicuatiani : asserrador de dientes. (1 tetlantzitziquatiani)

tetlantzitzicuatiliztli : asserradura tal. (1 tetlantzitziquatiliztli)

tetlantzitziquiloani : asserrador de dientes. (1)

tetlantzitziquiloliztli : asserradura tal. (1)

tetlanxolochalhuiani : risadora cosa. (1)

tetlanyeliztli : acompañamiento del que acompaña a otro estando asentado conel.


(2)

tetlanyeni : acompañador assi. (2)

tetlaocolelelaxitiliztli : angustia desta manera. (1)

tetlaocolellelaxitiani : angustiador tal. (1)

tetlaocolellelaxitiqui : angustiador tal. (1)

tetlaocoliani : misericordioso. (2) misericordioso. (1) limosnero. (1)

tetlaocoliliz tenantzin : madre de misericordia. (2)

tetlaocoliliztica.teicnoittaliztica : misericordiosamente. (1)

tetlaocoliliztli : misericordia. (1) yndulgencia del papa. (1) merced por


misericordia. (1) dispensacion. (1) limosna. (1) misericordia. (2) socorro.
(1) esencion. (1) yndulgencia perdon. (1)

tetlaocolittaliztli : misericordia. (1) compassion y piedad. (2) duelo assi. (1


tetlaoculittaliztli) manzilla por misericordia. (1)

tetlaocolizittani : misericordioso. (1)

tetlaocolti : dolorosa cosa, que pone compassion. (1) cosa que pone
compassion, o el que entristece a otro. (2) dolorosa cosa, que pone compassion.
(1) digno de ser llorado. (1) cosa que da tristeza y pone a otros compassion. (1
tetlaoculti)

tetlaocoltiani : el que pone a otro compassion, o el que entristece a otro. (2)


entristecedor. (1)
tetlaocoltiliztli : compassion. (2) dolor tal. (1) entristecimiento. (1)

tetlaocoltique : los que ponen compassion a otro, o los que entristecen a otros.
(2) dignos de ser llorados. (1) cosa que da tristeza y pone a otros compassion.
(1 tetlaocultique)

tetlapachiuhqui : cosa cubierta de boueda. (2)

tetlapachiuhqui calli : boueda. (1)

tetlapactli : pedaço de losa o de piedra. (2)

tetlapallo : hijo o hija de noble linage. metaph. (2) hijo de principal o


senador. (1) generoso de buen linage. (1)

tetlapallo + : hijo o hija d[e] nobles caualleros (2 Teeço, tetlapallo)

tetlapalo : el que saluda a otro. (2)

tetlapaloani : idem. (Tetlapalo: el que saluda a otro.) (2) saludador assi.


(1) visitador desta manera. (1)

tetlapalolizmachtiliztli : oratoria o tectorica. (1)

tetlapaloliztli : salutacion enesta manera. (1) solaz consolacion ovisitacion. (1)

tetlapaloliztontli : solaz pequeño desta manera. (1)

tetlapaloltiloni : cosa comestible que se da a prouar antes que la compren.


(2) muestra de cosa de comer. (1)

tetlapaltiliztli : animosidad tal. (1)

tetlapanaliztli : el acto de quebrar piedras en la cantera. (2) canteria, s: el


acto de sacar piedras. (1)

tetlapanaloyan : pedrera o cantera. (2) piedrera. (1) cantera, donde sacan


piedras. (1)

tetlapanca : noble de linage. (2) hijo, o hija de personas nobles y de gran


linaje. (2) hijo de principal o senador. (1) generoso de buen linage. (1)

tetlapanca + : p[er]sona de noble linaje. (2 Tetzicueuhca tetlapanca)

tetlapanqui : cantero o pedrero, que saca y corta piedras dela cantera. (2)
pedrero que las corta o saca. (1) cantero. (1)

tetlapatililiztli : correctió[n] o restauracion de lo q[ue] estaua dañado. (2)


correction o emmienda. (1)

tetlapatzcalhuiani : espremidor assi. (1)

tetlapehualli : losa o trampa, para caçar. (2 Tetlapeualli) losa para tomar


aues. (1 tetlapeualli)
tetlapehuiani : caçador con trampa, o el que quita la silla o banquillo
ligeramente al que se va a assentar paraque caiga en tierra y tengan los otros que
reyr. (2 Tetlapeuiani) burlador tal. (1 tetlapeuiani)

tetlapehuiliztli : burla assi. (1 tetlapeuiliztli)

tetlapepechilhuiani : embarrador tal. (1)

tetlapiloliztli : salutacion. (2)

tetlapiquiani : testimoniero. (2) acusador tal. (1)

tetlapiquiliztli : acusacion falsa o testimonio. (2) acusacion assi. (1)

tetlapiyaltiani : el que da algo a guardar a otro. (2 Tetlapialtiani) depositador.


(1 tetlapialtiani)

tetlapiyaltiliztli : encomienda de secreto o de hazienda que se da a guardar a


otro. (2 Tetlapialtiliztli) confiança tal. (1 tetlapialtiliztli)

tetlapiyaltilli : cosa encomé[n]dada y duda guardar a otro. (2 Tetlapialtilli)


confiada cosa assi. (1 tetlapialtilli)

tetlapoliztli : descobrimiento assi. (1)

tetlapololti : turbador. (1)

tetlapololtiani : el que turba o haze desatinar a otro. (2) turbador. (1)

tetlapololtilizpatli : hechizos. (1)

tetlapololtiliztica : desatinando y turbando a otro. (2)

tetlapololtiliztli : el acto de desatinar y perturbar a otro, o escandalo que se


da y perturbacion. (2) ynquietud assi. (1) desatino. (1)

tetlapopohualtiani : çaheridor tal. (1 tetlapopoaltiani.)

tetlapopohualtiliztli : çaherimiento delos beneficios hechos a otro. (2


Tetlapopoaltiliztli) çaherimiento assi. (1 tetlapopoaltiliztli)

tetlapopolhuiliztli : perdon. (1) perdon o dispensacion hecha a otro. (2)


yndulgencia perdon. (1) dispensacion. (1)

tetlapopolhuilizxihuitl : año de remission o de jubileo. (2


Tetlapopolhuilizxiuitl) jubileo, año de remission. (1 tetlapopolhuilizxiuitl)

tetlapopoxalhuiani : mollidor tal. (1)

tetlapopoxalhuiliztli : mollidura assi. (1)

tetlaquechiliani : dezidor de consejuelas, para hazer reyr. (2) hablador de


nouelas o consejas. (1)

tetlaquechiliztli : habla desta manera. (1)

tetlaquehualiztica : alquilando, o con traicion. (2 Tetlaqueualiztica)


tetlaquehualtia, nino : alquilarse. (1 nino, tetlaqueualtia)

tetlaquehuia, nite : alquilar a otro mis esclauos o criados. pre:


onitetetlaqueui. (2 Tetlaqueuia, nite)

tetlaquehuiani : auisador assi. (1 tetlaqueuiani)

tetlaquentiliztli : el acto de vestir, arropar y cubrir a otro. (2) abrigo


tal. (1)

tetlaquetzalli : coluna de piedra quadrada, o ochauada. (2) marmol coluna. (1)


pilar de piedra. (1)

tetlaquetzaltontli : coluna pequeña desta manera. (2) marmolejo coluna pequeña.


(1)

tetlaquizahuiliztli : espanto o estremecimiento del cuerpo. (2


Tetlaquiçauiliztli) espanto, actiue. (1 tetlaquiçauiliztli)

tetlatelchihuiliani : maldiziente assi. (1 tetlatelchiuiliani) mofador o


escarnecedor de algunos. (2 Tetlatelchiuiliani) escarnecedor tal. (1
tetlatelchiuiliani) mofador. (1 tetlatelchiuiliani) burlador assi. (1
tetlatelchiuiliani)

tetlatelchihuililiztica : burlando desta manera. (1 tetlatelchiuililiztica)

tetlatelchihuililiztli : mofa o escarnecimié[n]to assi. (2


Tetlatelchiuililiztli) escarnecimiento assi. (1 tetlatelchiuililiztli) mofadura
o escarnio. (1 tetlatelchiuililiztli)

tetlatelchihuiliqui : mofador tal. (2 Tetlatelchiuiliqui) escarnecedor. (1


tetlatelchiuiliqui)

tetlatelchihuiliztica : mofando o escarneciendo. (2 Tetlatelchiuiliztica)

tetlatelchihuiliztli : burla tal. (1 tetlatelchiuiliztli)

tetlatemoli : esaminador. (1)

tetlatemoliani : ynquisidor tal. (1) examinador, inquisidor o pesquisidor. (2)


pesquisidor tal. (1) esaminador. (1)

tetlatemoliliztli : pregunta. (1) ynquisicion assi. (1) idem.


(Tetlatemoliztli: examen, o inquisicion.) (2) pesquisa enesta manera. (1)
esamen. (1) esaminacion. (1)

tetlatemoliqui : idem. (Tetlatemoliani: examinador, inquisidor o pesquisidor.)


(2) esaminador. (1)

tetlatemoliztli : examen, o inquisicion. (2)

tetlaten nonochiliztli : medianeria assi. (2)

tetlatene + : plazo de tres dias. et sic de alijs. (2 Yeilhuitica tetlatene


uililiztli)
tetlatenehuililiztli : plazo, termino, o prometimié[n]to. (2 Tetlateneuililiztli)
plazo. (1 tetlateneuililiztli) emplazamiénto. (1 tetlateneuililiztli)

tetlatenehuiliztli + : plazo de tres dias. (1 yeylhuitica tetlateneuiliztli)

tetlatennonochili : medianero en compra, o corredor. (2) corredor de


mercadurias. (1)

tetlatennonochiliztli : medianeria assi. (1)

tetlatentotoquili : medianero en compra. (1)

tetlatentotoquiliztli : idem. (Tetlaten nonochiliztli: medianeria assi.) (2)


medianeria assi. (1)

tetlateononochiliztli : clamor del que clama a dios enla tribulacion. (2)

tetlatepotztoquiliani : examinador o inquisidor. (2) pesquisidor tal. (1


tetlateputztoquiliani)

tetlatepotztoquililiztli : pesquisa enesta manera. (1 tetlateputztoquililiztli)

tetlatequililiztli : celada de enemigos. (2) celada encubierta. (1)

tetlatextililiani : destroçador tal. (1)

tetlatianiliztli : examen o inquisicion. (2)

tetlatiliztli : el acto de quemar a otro con fuego. (2) quemadura tal. (1)

tetlatiloyan : hoguera, para quemar muerto. (1)

tetlatitiliztli : juegos de mirar. (1)

tetlatla itlanili : pedigueño o demadandor importuno. (2)

tetlatlaailia : ganapan. (1 tetlatlaaylia) gana pan. (2)

tetlatlaanililiztli : sorteamiénto assi. (1)

tetlatlacaahuiloani : halagueño. (1 tetlatlacaauiloani)

tetlatlacaahuiloliztli : halago desta manera. (1 tetlatlacaauiloliztli)


halago tal. (1 tetlatlacaauiloliztli)

tetlatlacahuiliani : enlabiador o halagueño. (2 Tetlatlacauiliani)

tetlatlacahuiliztli : halago o enlabiamiento. (2 Tetlatlacauiliztli)

tetlatlacahuiloani : assegurador tal. (1 tetlatlacauiloani) atraedor assi. (1


tetlatlacauiloani) enlabiador tal. (1 tetlatlacauiloani) halagueño. (2
Tetlatlacauiloani)

tetlatlacahuiloliztica : asseguradamente assi. (1 tetlatlacauiloliztica)


tetlatlacahuiloliztli : atraimiento tal. (1 tetlatlacauiloliztli) enlabiamiento
assi. (1 tetlatlacauiloliztli) halagos para atraer, o el acto de atraer a otro
con halagos. (2 Tetlatlacauiloliztli)

tetlatlacalhuiani : dañador desta manera. (1)

tetlatlacalhuiliztica : dañadamente. (1)

tetlatlacalhuiliztli : daño assi. (1) empecimiento assi. (1) ofensa o daño hecho
a otro. (2)

tetlatlacollazaliztli : libramiento assi. (1 tetlatlacollaçaliztli) el acto de


librar a otro de pecados o de seruidumbre. (2 Tetlatlacollaçaliztli)

tetlatlacollazani : librador de seruidumbre. (1 tetlatlacollaçani) librador


assi o redemptor. (2 Tetlatlacollaçani)

tetlatlacolnextiani : descubridor o manifestador de culpa agena, o denunciador.


(2)

tetlatlacolnextiliztli : denunciacion tal. (1) descobrimiento assi. (1)


manifestació[n] desta manera (2)

tetlatlacolpantlazaliztli : denunciacion tal. (1 tetlatlacolpantlaçaliztli)


descobrimiento assi. (1 tetlatlacolpantlaçaliztli) descrubimiento assi. (2
Tetlatlacolpantlaçaliztli)

tetlatlacolpantlazani : descubridor tal. (2 Tetlatlacolpantlaçani)

tetlatlacolpolhuiani : assoluedor tal. (1)

tetlatlacolpolhuiliztli : assolucion assi. (1)

tetlatlacoltumaliztli : absolucion o desatamiento de pecados. (2)

tetlatlacoltumani : assoluedor tal. (1)

tetlatlacoltumiliztli : assolucion assi. (1)

tetlatlacualtiliztli : apacentamiento de ganado, o ceuamiento de aues. (2


Tetlatlaqualtiliztli)

tetlatlacuilti : emprestador tal. (1) acreedor o emprestador. (2)

tetlatlacuiltiani : prestador assi. (1) prestador assi. (1) emprestador tal.


(1) idem. (Tetlatlacuilti: acreedor o emprestador.) (2)

tetlatlacuiltiliztli : renueuo logro vsura. (1) emprestido, o el acto de prestar


algo a otro. (2)

tetlatlacuiltilli : prestado enesta manera. (1)

tetlatlahuetzquiti : juglar. (1 tetlatlauetzquiti) truhan. (1


tetlatlauetzquiti) truhan, o chocarrero. (2 Tetlatlauetzquiti)

tetlatlahuetzquitiani : idem. (Tetlatlauetzquiti: truhan, o chocarrero.) (2


Tetlatlauetzquitiani)
tetlatlahuetzquitiliztica : chocarreando, o haziendo reyr a otros. (2
Tetlatlauetzquitiliztica)

tetlatlahuetzquitiliztli : chocarreria assi. (2 Tetlatlauetzquitiliztli)

tetlatlaitlanili : pedigueño. (1)

tetlatlaitlaniliani : pedigueño. (1) idem. (Tetlatla itlanili: pedigueño o


demadandor importuno.) (2)

tetlatlaliliani : arbitro juez. (1) administrador. (1) juez arbitro, o repartidor


de algo o el que ordena y traga lo que los otros há[n] de hazer. (2)

tetlatlalililiztli : administracion tal. (1) orden o traça desta manera, o el


acto de desnudar a otro. (2)

tetlatlalililli : administrada cosa. (1) cosa ordenada o traçada assi. (2)

tetlatlaliliztli : sentencia assi. (1)

tetlatlalochtiani : arrebatador. (2)

tetlatlalochtiliztli : ladronicio assi. (1) el acto de arrebatar algo, y dar


luego a huyr. (2)

tetlatlamachiani : administrador. (1) repartidor de algo, que da a cadavno


segun su merecimiento, o juez arbitro. (2)

tetlatlamachiliztli : repartimiento. (1) administracion tal. (1) repartimiento


tal. (2)

tetlatlamaniliani : echador de fuertes. (1) el que echa suertes. (2)

tetlatlamaniliqui : echador de fuertes. (1) idem. (Tetlatlamaniliani: el que


echa suertes.) (2)

tetlatlamaniliztica : echando o dando suertes. (2)

tetlatlamaniliztli : sorteamiénto assi. (1) el acto de echar suertes. (2)

tetlatlaneuhtia, nino : estar al partido. (1)

tetlatlaneuhtiani : emprestador tal. (1) prestador assi. (1) arrendador tal.


(1) prestador de algo. (2)

tetlatlaneuhtiliztli : arrendamiento assi. (1) el acto de prestar algo a otro.


(2)

tetlatlaneuhtilli : prestado enesta manera. (1) arrendada cosa assi. (1) cosa
prestada a otros. (2)

tetlatlani : esaminador. (1) examinador o inquisidor. (2)

tetlatlaniani : preguntador tal. (1) ynquisidor tal. (1) esaminador. (1) idem.
(Tetlatlani: examinador o inquisidor.) (2)
tetlatlaniliztica : examinando o inquiriendo. (2)

tetlatlaniliztli : pregunta. (1) ynquisicion assi. (1) question o pregúnta.


(1) pregunta desta manera. (1) esamen. (1) esaminacion. (1)

tetlatlapiyaltiqui : depositador. (1 tetlatlapialtiqui)

tetlatlatiani : matador. (1) matador de hombres. (2)

tetlatlatililiztli : matança. (1)

tetlatlatiliztica : matando. (2)

tetlatlatiliztli : matança. i. el acto de matar a otro (2)

tetlatlatiloni : mortal cosa que mata. (1)

tetlatlatlaliliani : desnudador o despojador. (1)

tetlatlatlaliliqui : desnudador o despojador. (1)

tetlatlatlaliliztli : desnudez tal. (1)

tetlatlatolmacani : el que procura y da auiso, de como se ha de hazer la cosa,


o de como han de afligir a alguno, o delo que han de dezir los testigos que alguno
presenta ante el juez. (2)

tetlatlatolmaquiliztica : procurando assi algo. (2)

tetlatlatolmaquiliztli : el acto d[e] p[ro]curar assi algo. (2)

tetlatlauhtiani : orador q[ue] haze oración. (1)

tetlatlauhtiliztli : oracion razonamiento. (1) ympetracion tal. (1)

tetlatlaxochti : juglar. (1) truhan o chocarrero. (2)

tetlatlayeyecalhuiani : contrahazedor. (1) contrahazedor. s. el que contrahaze o


arrienda a otros. (2)

tetlatlazaltiani : robador de ladrones. (1 tetlatlaçaltiani) salteador assi.


(1 tetlatlaçaltiani) robador. (1 tetlatlaçaltiani) salteador o robador. (2
Tetlatlaçaltiani)

tetlatlazaltiliztli : quitamiento assi. (1 tetlatlaçaltiliztli) despojo tal. (1


tetlatlaçaltiliztli) robo del que saltea. (1 tetlatlaçaltiliztli) quitamiento
assi. (1 tetlatlaçaltiliztli) el acto de saltear o robar a otros. (2
Tetlatlaçaltiliztli)

tetlatlazomacani : corto y escasso. (1 tetlatlaçomacani) mezquino y apretado,


miserable y escasso. (2 Tetlatlaçomacani)

tetlatlochtiani : ladron publico. (1)

tetlatoa : cacarear la gallina. (1) cacarear la gallina. pr: otetlato. (2)


tetlatocatlazaliztli : depos[]icion tal. (1 tetlatocatlaçaliztli) deposicion o
priuacion de oficio o de señorio. (2 Tetlatocatlaçaliztli)

tetlatocatlazani : deponedor assi. (1 tetlatocatlaçani)

tetlatocayotiliztli : coronacion tal. (1) coronacion de rey. (2)

tetlatol + : doblez tal. (1 çan acentetia tetlatol) rechaçar. (1 çannicxopeua


tetlatol)

tetlatolanaliztli : pregunta desta manera. (1) pregunta desta manera. (1) el


acto de tomar a otro en palabras con cautela, para le hazer mal. (2)

tetlatolanani : preguntador tal. (1)

tetlatolcahualtiliztli : estoruo enesta manera. (1 tetlatolcaualtiliztli)

tetlatolcealtiani : el que induze y prouoca a otro con palabras a que haga


algo. (2)

tetlatolcealtiani = : = tetlatolcialtiani (2 tetlatolcealtiani)

tetlatolchichihuani : acusador tal. (1 tetlatolchichiuani)

tetlatolchichihuiliani : caluniador. (2 Tetlatolchichiuiliani)

tetlatolchichihuiliani = : = tetlatolquechiliani (2 tetlatolchichiuiliani)

tetlatolchichihuililiztli : calunia. (2 Tetlatolchichiuililiztli)

tetlatolchichihuililiztli = : = tetlatolquechililiztli (2
tetlatolchichiuililiztli)

tetlatolchichihuiliztli : acusacion assi. (1 tetlatolchichiuiliztli)

tetlatolcialtiani : lo mismo es q[ue] tetlatolcealtiani. (2)

tetlatolcialtiliztli : ynduzimiento assi. (1)

tetlatolcialtiloni : ynduzidora cosa. (1)

tetlatolciyaltiani : ynduzidor tal. (1)

tetlatolcotonaliztli : atajamiento tal. (1) estoruo enesta manera. (1)

tetlatolcuecuepalitli : argumento, o demanda y respuesta de los q[ue] tiené[n]


contrarios pareceres. (2)

tetlatolcuecuepani : argumentador. (2)

tetlatolcuepaliztli : contradicion tal. (1) el acto de desmentir a otro. (2)

tetlatolehuani : testimoniero o caluniador. (2 Tetlatoleuani)

tetlatolehuiani : acusador tal. (1 tetlatoleuiani)


tetlatolehuiliztli : acusacion assi. (1 tetlatoleuiliztli) testimonio o
calunia. (2 Tetlatoleuiliztli)

tetlatolhuitequiliztli : atajamiento tal. (1 tetlatoluitequiliztli)

tetlatolicuilo : escriuano delo que otrodize. (1) notario o escriuano delo q[ue]
otro dize. (2)

tetlatolicuiloani : escriuano delo que otrodize. (1) idem. (Tetlatolicuilo:


notario o escriuano delo q[ue] otro dize.) (2)

tetlatolilochtiliztli : atajamiento tal. (1) contradicion tal. (1) estoruo enesta


manera. (1) el acto de de desmentir o có[n]tradezir a otro. (2)

tetlatollo : escriptura contra otro. (1) processo dealguno, o historia. (2)

tetlatolmacani : cónsejero malo . (1) el que da mal consejo. s. paraque hagan mal
a otro. (2)

tetlatolmaquiliztli : consejo tal. (1)

tetlatolmatini : ladino. (1)

tetlatolpinahuiani : escarnecedor tal. (1 tetlatolpinauiani)

tetlatolpinahuiliztli : escarnecimiento tal. (1 tetlatolpinauiliztli) ynjuria


enesta manera. (1 tetlatolpinauiliztli)

tetlatolpinahuiztli : escarnecimiento de lo que otro dize. (2 Tetlatolpinauiztli)

tetlatolpinauhtiani : ynjuriador tal. (1)

tetlatolpipinahuiani : escarnecedor tal. (1 tetlatolpipinauiani)

tetlatolpipinahuiliztli : escarnecimiento tal. (1 tetlatolpipinauiliztli)

tetlatolpololiztli : respuesta assi. (1)

tetlatolpololtiliztli : estoruo enesta manera. (1)

tetlatolpopololiztli : respuesta assi. (1)

tetlatolquechiliani : lo mesmo es que tetlatolchichiuiliani. (2) acusador tal.


(1)

tetlatolquechililiztli : lo mesmo q[ue] es tetlatolchichiuililiztli. (2)


emplazamiénto. (1)

tetlatolquechiliztli : acusacion assi. (1)

tetlatoltemoani : lo mismo es q[ue] tetlatolyeyecoltiá[n]i (2 Tetlatoltemoá[n]i)

tetlatoltemoliztli : el acto de tomar parecer y có[n]sultar algun negocio con


otros. (2) consulta assi. (1)

tetlatoltia, ni : atormentar a alguno, para que cónfiesse la verdad. (1)


tetlatoltiani : juez q[ue] toma testigos, o toma sus dichos, o da tormé[n]to
p[ar]aque digá[n] la verdad, o el que haze hablar a otro. (2) atormentador tal.
(1)

tetlatoltiani + : atormentador tal. (1 tetlatzacuiltiliztica tetlatoltiani)

tetlatoltiliztica : con question de tormento, o tomando los dichos delos


testigos. (2)

tetlatoltiliztli : el acto de tomar los dichos de los testigos, o de dar


questió[n] de tormento. (2) atormentamiento o tormento assi. (1)

tetlatoltiliztli + : atormentamiento o tormento assi. (1 tetlatzacuiltiliztica


tetlatoltiliztli) question de tormento. (1 tecococa tetlatoltiliztli)

tetlatolxiniani : có[n]futador, o desbaratador d[e] argumé[n]tos. (2)

tetlatolxixiniliztli : có[n]futació[n] assi. (2)

tetlatolyeyecoltiani : consultador de algun negocio, o el q[ue] toma consejo y


parecer de otros. (2)

tetlatolyeyecoltiani = : = tetlatoltemoani (2 tetlatolyeyecoltiá[n]i)

tetlatolzazacac : chismero. (1 tetlatolçaçacac)

tetlatolzazacaliztli : chismeria. (2 Tetlatolçaçacaliztli) chisme. (1


tetlatolçaçacaliztli)

tetlatolzazacani : chismero. (2 Tetlatolçaçacani) chismero. (1


tetlatolçaçacani)

tetlatotochiliztli : priesa q[ue] se da a otro, o disfauor (2) disfauor. (1)

tetlatotomili : moço despuelas. (1)

tetlatototzaliztli : idé[m]. o el acto de empeorar algo a otro. (2)

tetlatqui : hazienda agena. (2) ajena cosa. (1)

tetlatqui + : propria cosa. (1 vel tetlatqui)

tetlatqui acini : saqueador o d[e]spojador é[n] guerra. (2) robador assi. (1)

tetlatquicahualtiliztli : é[m]bargo o secrestació[n] de bienes. (2


Tetlatquicaualtiliztli) embargo de hazienda. (1 tetlatquicaualtiliztli)

tetlatquimaquiliztli : sentencia assi. (1)

tetlatquipieltiliztli : secrestacion assi. (1)

tetlatquipieltilli : secresto enesta manera. (1)

tetlatquipiyaliliztli : embargo de hazienda. (1 tetlatquipialiliztli)

tetlatquipiyaliztli : idem. (Tetlatquicaualtiliztli: é[m]bargo o secrestació[n]


de bienes.) (2 Tetlatquipializtli)
tetlatquipiyaltiliztli : idem. (Tetlatquipializtli: idem.
(Tetlatquicaualtiliztli: é[m]bargo o secrestació[n] de bienes.)) (2
Tetlatquipialtiliztli)

tetlatquipiyaltilli : sequestro de bienes. (2 Tetlatquipialtilli)

tetlatquitiliztli : enagenamiento. (1)

tetlatquitilli : enagenado. (1) cosa embiada a otros. (2) embiada cosa assi. (1)
dote. (1)

tetlattitiliztli : publica[c]ion tal. (1)

tetlatzacuilia : el que impide y estorua algú[n] mal. (2) librador de peligro.


(1)

tetlatzacuiliztica : impidiendo algun mal. (2)

tetlatzacuiliztli : el acto de impedir algun mal, o de castigar a otros. (2)

tetlatzacuiltiani : punidor. (1) castigador, o justiciero. (2) castigador


tal. (1) justiciero juez. (1)

tetlatzacuiltiani + : fuerte iusticiero. (2 Chicauaca tetlatzacuiltiani)


justiciero juez. (1 chicauaca tetlatzacuiltiani)

tetlatzacuiltiliztica : castigar porvengarse. (1)

tetlatzacuiltiliztica tetlatoltiani : atormentador tal. (1)

tetlatzacuiltiliztica tetlatoltiliztli : atormentamiento o tormento assi. (1)

tetlatzacuiltiliztica tlatlatoltilli : atormentado assi. (1)

tetlatzacuiltiliztli : punicion. (1) castigo. (2) castigo tal. (1) justicia


assi. (1)

tetlatzacuiltiliztli + : castigo de vengança. (1 netzoncuiliztica


tetlatzacuiltiliztli) doblada pena assi. (1 oppa tetlatzacuiltiliztli) castigo
de vengança. (2 Netzoncuiliz tetlatzacuiltiliztli) doblada pena assi. (1 valaqui
tetlatzacuiltiliztli) censura, pena ecclesiastica. (1 yglesia
tetlatzacuiltiliztli) doblada pena assi. (1 nepantic tetlatzacuiltiliztli)

tetlatzacuiltilo + : palo para asaetear o picota. (1 ytech tetlatzacuiltilo)

tetlatzacuiltitiliztica nitetlatoltia : atormentar a alguno, para que cónfiesse


la verdad. (1)

tetlatzatzayaniliani : destroçador tal. (1)

tetlatzcotonaliztli : pecilgo, o pellizco. (2) pecilgo. (1


tetlatzcotó[n]aliztli)

tetlatzilhuiani : aborrecedor. (2) aborrecedor tal. (1)

tetlatzilhuiliztli : aborrecimiento. (2) aborrecimiento. (1)


tetlatziniliztli : palmada con la mano o bofetada. (1)

tetlatzintoquiliani : examinador d[e] causa, o í[n]quisidor. (2) pesquisidor


tal. (1)

tetlatzintoquililiztli : examen, o inquisicion de causa. (2) pesquisa enesta


manera. (1)

tetlatzohuiliani : porfiado assi. (1 tetlatzouiliani) arguidor, o


contradezidor. (2 Tetlatzouiliani) argumentador. (1 tetlatzouiliani) disputador.
(1 tetlatzouiliani)

tetlatzohuililiztica : arguyendo, o contradizié[n]do (2 Tetlatzouililiztica)


porfiando; aduerbio. (1 tetlatzouililiztica)

tetlatzohuililiztli : porfia desta manera. (1 tetlatzouililiztli) argumento,


contradicion o disputa. (2 Tetlatzouililiztli) argumento. (1 tetlatzouililiztli)
respuesta assi. (1 tetlatzouililiztli)

tetlatzohuiliztica : arguyendo, o contradiziendo (2 Tetlatzouiliztica)

tetlatzohuiliztli : contradicion tal. (1 tetlatzouiliztli) disputa. (1


tetlatzouiliztli)

tetlatzontequiliani : juez ordinario. (1) juez que da sentencia, y juzga. (2)


justiciero juez. (1) condenador. (1)

tetlatzontequiliani + : juez de ladrones. (2 Ichtecca tetlatzontequiliani)


maestrescuela. (1 tlamatiliz tetlatzontequiliani) juez de los ladrones. (1
ychteca tetlatzontequiliani)

tetlatzontequilica icpalli : tribunal, o estrados donde se pronuncia sentencia.


(2) tribunal donde juzgan. (1)

tetlatzontequilica tlatquicahualtiliztli : sentencia tal. (1


tetlatzontequilica tlatquicaualtiliztli)

tetlatzontequilica tlatquimaquiliztli : sentencia assi. (1)

tetlatzontequililizilhuitl : dia de juizio y senté[n]cia. (2) dia de juyzio. (1)

tetlatzontequililiztli : juyzio. (1) sentencia, condenacion, o juizio. (2)


condenacion tal. (1) senténcia assi. (1 tetlatzo[n]tequililiztli)

tetlatzontequililoya : lugar donde juzgan. (1)

tetlatzontequililoyan : el lugar donde juzgan, condenan y dan sentencia. (2) fuero


por el lugar de [j]uyzio. (1)

tetlatzontequilique inyeyan : estrado. (1 tetlatzontequilique ynyeyan)

tetlatzotzomoniliani : destroçador tal. (1)

tetlauhtiani : donador tal. (1) limosnero. (1) dadiuoso. (1) hazedor tal. (1)
galardonador assi. (1) franco y liberal. (2) magnifico enlos gastos. (1) dador
delos bienes espirituales y temporales. (1) bien hechor. (1)
tetlauhtiani + : largo liberal. (1 veltetlaocoliani tetlauhtiani) franco liberal.
(1 cenca tetlauhtiani)

tetlauhtil gracia : don de gracia, o deliberalidad. (2)

tetlauhtiliztica : largamente o liberalmente. (1) franca y liberalmente. (2)

tetlauhtiliztli : largueza assi. (1) beneficio assi. (1) magnificencia tal. (1)
donacion tal. (1) merced por misericordia. (1) limosna. (1) donacion. s. el
acto de dar y hazer mercedes a otro. (2)

tetlauhtilli : merced o don. (1) galardon tal o remuneracion. (1) dadiua o


don. (1) don, presente o dadiua. (1) donada cosa. (1) aplicada cosa o dedicada
para alguna persona. (1) presente que se da. (1) el don, o merced que se haze a
otro. (2)

tetlauhtilli + : arras de casamiento. (2 Ciua tetlauhtilli ipan nenamictiliztli)

tetlauhtiltontli : presente pequeño. (1) donezillo, o presente pequeño. (2)

tetlaxexelhuiani : repartidor. (1) repartidor de algo. (2)

tetlaxexelhuiliztli : repartimiento. (1) repartimiento de algo. (2)

tetlaximaliztli : adulterio. (1) adulterio. (2)

tetlaximani : adultero o adultera. (1) adultero. (2)

tetlaxinililiztli : confutacion de algo, o el amo de deshazer y de desbaratar


argumentos. (2)

tetlaxinililiztli = : = tetlaxixiniliztli (2 tetlaxinililiztli)

tetlaxiniliztli : contradicion tal. (1) respuesta assi. (1)

tetlaxinqui : adultero o adultera. (1) adultero. (2)

tetlaxixiniliztli : lo mesmo es que tetlaxinililiztli. (2)

tetlaxtlahualiliztli : paga dedeuda. (1 tetlaxtlaualiliztli)

tetlaxtlahualtiliztli : pena de dinero. (1 tetlaxtlaualtiliztli) pena puesta de


dinero, o el acto de hazer pagar la pena puesta de dinero. (2
Tetlaxtlaualtiliztli)

tetlaxtlahuiani : galardonador assi. (1 tetlaxtlauiani)

tetlaxtlahuiliztli : recompensacion. (1 tetlaxtlauiliztli) paga dedeuda. (1


tetlaxtlauiliztli)

tetlaxtlahuilli : premio galardon dela buena obra. (1 tetlaxtlauilli) galardon de


seruicio. (1 tetlaxtlauilli) paga, o galardon. (2 Tetlaxtlauilli)

tetlaxtlahuiloni : galardon de seruicio. (1 tetlaxtlauiloni) salario. (1


tetlaxtlauiloni)
tetlaxtlahuiltiliztli + : setenas penas del hurto. (1 chicopa ixquich
tetlaxtlauiltiliztli)

tetlayeccaquiliztli : aprouacion tal. (1)

tetlayecolti : criado que sirue o acompaña. (1) tributario. (1 tetlayeculti)

tetlayecoltiani : sieruos generalménte. (1 tetlayecultiani) seruidor. (1) sieruo


criado que sirue en casa. (1) seruidor. s. el que sirue a otros. (2)

tetlayecoltiliztli : seruidumbre. (1 tetlayecultiliztli) seruicio. (1)


seruidumbre. i. el acto de seruir a otros. (2)

tetlayecoltiliztli + : plazo de tres dias. (1 yeilhuitica tetlayecoltiliztli)

tetlayecoltiliztli itechpohui : seruil cosa. (1 tetlayecoltiliztli ytechpoui)

tetlayecoltiloni : muestra de cosa de comer. (1) cosa comestible que se da


aprouar para que la compren. (2)

tetlayecoltiqui : seruidor. (1 tetlayecultiqui) lomesmo es que tetlayecoltiani.


(2)

tetlayehualtiliztli : çaherimiento assi. (1 tetlayeualtiliztli) persecucion, o


çaherimiento de algunos beneficios que hizo alguno a otro. (2 Tetlayeualtiliztli)

tetlayelittaliztli : odio o enemistad. (1) aborrecimiento. s., el acto de


aborrecer a otro (2)

tetlayelti : rejalgar. (1)

tetlayeltiliztli : empalagamiento. (1) hartura con hastio. (1) el asco que


pone vna persona a otra. (2)

tetlayeyecalhui : momo contrahazedor. (1)

tetlayeyecalhuiani : contrahazedor. (1) representador. (1) arrendador assi.


(1) contra hazedor que contra haze y arrienda a otro. (2)

tetlayeyecalhuiliztli : representacion. (1) arrendadura assi, s: el acto de


arrendar aotro. (1) el acto de contrahazer y arrendar a otro. (2)

tetlayeyecoltiliztli : consulta assi. (1) el acto de pedir alguno consejo a otro,


y consultar conel algun negocio. (2)

tetlazalhuiliani : pegador desa manera. (1 tetlaçalhuiliani)

tetlazalhuiliztli : pegadura tal. (1 tetlaçalhuiliztli)

tetlazalhuiqui : pegador desa manera. (1 tetlaçalhuiqui)

tetlazo : amada persona. (1 tetlaço)

tetlazo tlapoloa : aquel vellaco ama a alguno. p: otetlaçotlapolo. (2 Tetlaço


tlapoloa)

tetlazocamatini : agradecedor. (1 tetlaçocamatini) agradecido. (2 Tetlaçocamatini)


tetlazononotzaliztlatolli : habla assi. (1 tetlaçononotzaliztlatolli)

tetlazoquiixpepechilhuiani : embarrador tal. (1 tetlaçoquiyxpepechilhuiani)

tetlazotlaliztli : amor. (1 tetlaçotlaliztli) querencia con amor. (1


tetlaçotlaliztli) caridad para con otro. (1 tetlaçotlaliztli) amor, o charidad
que con otro se tiene. (2 Tetlaçotlaliztli)

tetlazotlaliztli +, ni : ganar amor de otro. (1 ni, quicnopilhuia yn


tetlaçotlaliztli)
tetlazotlaliztli +, nicno : ganar amor de otro. (1 nicno, maceuia yn
tetlaçotlaliztli)

tetlazotlani : amador de otro. (1 tetlaçotlani) amador. (1 tetlaçotlani)


amoroso o amador. (1 tetlaçotlani) amador, o charitatiuo. (2 Tetlaçotlani)

tetlazozohuiliani : desplegador tal. (1 tetlaçoçouiliani)

tetlazozohuiliztli : desplegadura assi. (1 tetlaçoçouiliztli)

tetlcuahuitl nictetoctia atl cecec : emmendar castigando. (1 tetlquauitl


nictetoctia atl cecec)

tetleco tequiliztli : disfauor. (1)

tetlecoaniliztli : disfauor. (1) el acto de desfauorecer a alguno. (2)

tetlecotiliztli : raya que se haze enel suelo a los que juegan ala pelota con las
nalgas. &c. o el hazer raya el que se despide de la amistad de alguno, de manera
que no le ame ni tenga cuenta con el, de alli adelante. (2)

tetlepanquetzaliztli : ligadura assi. (1)

tetlepitzhuatz : dolor de algun golpe enla carne, que escueze mucho, y haze
afligir y encoger al que le recibio. (2 Tetlepitzuatz)

tetleyotiliztli : glorificacion tal. (1) engrandecimiénto. (1) el acto de


engrandecer y dar nó[m]bradia y honra a otro. (2)

tetlmocuepa + : obstinarse y endurecerse. pr: iuhquintetl omocuep yyullo. (2


Iuhquin tetlmocuepa yyullo)

tetloc : cerca de algo. (1) con alguno o par de alguno. (2)

tetloc moquetzani : ayudador tal. (1) parcial que sigue partes. (1) vanderizo
o parcial. (2)

tetloc nemiliztli : morada con otro. (1)

tetloc nemini : morador con otro. (1)

tetloc nequetzaliztli : ayuda assi. (1) el acto de hazerse alguno dela vanda de
otro. (2)

tetloc ninemi : morar con otro. (1)


tetloc ninoquetza : ayudar a otro haziendose de su vando. (1) acostarse ala
parte de alguna persona. (1) hazerse dela vanda de alguno. (2 Tetloc
ninoq[ue]tza)

tetloc niquisa : encontrar o passar a caso, por dó[n]de esta otro. pre: tetloc
oniquiz. (2)

tetloc niquiza : encontrar a caso con otro. (1 tetloc niquiça)

tetloc quizaliztli : encuentro delos que acaso y sin pensar se encuentran en


alguna parte. (2 Tetloc quiçaliztli)

tetloc tenahuac : con alguno o par de alguno. (2 Tetloc tenauac)

tetloc tenahuac ninemi : biuir con otro. pre: tetloc tenauac oninen. (2 Tetloc
tenauac ninemi)

tetlocpa moquetzani : vandero hombre de vando. (1) vanderizo. (2)

tetlocpa moquetzqui : acostado y vanderizo assi. (1)

tetlocpa ninoquetza : hazerse del vando de otro pre: tetlocpa oninoquetz. (2)

tetlocquizaliztli : encuentro tal. (1 tetlocquiçaliztli)

tetlyuinti + : seras assi como el que toma palos o piedras para se matar. i.
haras mucho mal ati mismo. metaphora. (2 Iuhquimma tetlyuinti quauitlyuinti
ictimochiuaz)

tetlyyollo + : duro de coraçon. (2 Iuhquin tetlyyollo)

tetoa, nitla : replicar. (1)

tetoc : mayzal o mayz verde de otro. s. las matas de mayz antes que maduren, y
esten de sazon las maçorcas. (2)

tetoca : renombre de linaje. (1) firma de escriptura. (1) nombre de alguno, o


firma. (2)
tetoca, nitla : hazer cimié[n]to de pared echá[n]do piedras y mezclar enel. pret:
onitlatetocac. (2) fundar, poner fundamento; (scilicet ) quando echan la piedra y
mezcla enla çanja. (1) cimiento hazer assi. (1)

tetoca + : nombre proprio. (1 vel tetoca) nombre comun o sobrenombre. (1


ycontetl tetoca) el sobrenó[m]bre de alguna p[er]sona. (2 Icontetl tetoca)

tetoca icnite, notza : llamar por nombre. (1 tetoca ycnite, notza)

tetoca ictenotzani : llamador por nombre. (1 tetoca yctenotzani)

tetoca icuiloliztli : empadronamiento, o el acto de escreuir a alguno enla


matricula. (2)

tetocaicuiloliztli : empadronamiento. (1 tetocaycuiloliztli)

tetocani : abispa amarilla. (1) desterrador. (1) el que entierra a otro, o


abispa amarilla que persigue y pica reziamente. (2)
tetocani, tetlalaquiani : enterrador. (1)

tetocatializtli : seguimiento. (1)

tetocatiani : seguidor de otro. (1) el que va tras otros acó[m]pañandolos (2)

tetocaticalac : cosa que passa algo de parte a parte, assi como cuchilio o lança.
&c. o el que persigue a otro, y va corriendo tras el que huye reziamente, para se
acoger en algun lugar. (2)

tetocaticalaquiliztli : perseguimiento o persecucion. (1) persecucion assi, o el


acto de traspassar a otro con estocada o lançada. (2)

tetocaticalaquini : perseguidor. (1) perseguidor tal. (2)

tetocatinemiliztli : acompañamiento assi. (1) el acto de andar acompañando a


otro. (2)

tetocatinemini : acompañador tal. (1) acompañador de otro, o continuo. (2)

tetocayotiani : llamador por nombre. (1) el que pone nombre a otro, o le llama
por su nombre proprio. (2)

tetocayotiliztli : llamamiento assi. (1) empadronamiento. (1)


engrandecimiénto. (1) el acto de poner nombre a otro, desta manera. (2)

tetocayotiloni : nombre. (1) nombre puesto a otro. (2)

tetoconi : andas de muertos. (1) andas de muertos. (2)

tetocoyan : ciminterio. (1) ciminterio, lugar donde entierran los muertos. (2)

tetoctia, nino : abulto hazer algo, figuiendo la multitud. (1)

tetoctia +, nic : corregir y castigar a otro pre: tetl quauitl onictetocti.


(2 Tetl quauitl nictetoctia)

tetoctiliztli + : reprehension. (1 tetl q[ua]uitl tetoctiliztli)

tetolini : mal hecho. (1) molesta cosa. (1) asperamente assi. (1) cosa penosa
y aflictiua. (2)

tetolini + : desgracia acontecerme. (1 ytla tetequipacho tetolini nopan


omochiuh)

tetolini nopam mochihua : venir sobre mi algun desastre o infortunio. (2


Tetolini nopam mochiua)

tetolini nopan mochihua : desdicha acaecer. (1 tetolini nopan mochiua)

tetolinia + : agrauiador. (1 çannen tetolinia)

tetoliniani : afligidor. (1) malhechor. (1) molestador. (1) maligno. (1)


malefico hazedor de mal. (1) agrauiador. (1) afligidor. (2)

tetolinica nantli : madre de aflicion. (1) madre q[ue] aflige y maltrata asus
hijos. (2)
tetoliniliztica : molestamente. (1) agrauiadamente. (1) dañando o afligendo, o
con afliction. (2)

tetoliniliztica + : agrauiadamente. (1 çannen tetoliniliztica)

tetoliniliztli : aflicion o afligimiento. (1) empobrecimiénto. (1) menoscabo o


mengua. (1) molestia. (1) agrauio. (1) empecimiento assi. (1) el acto de
afligir vno a otro. (2)

tetoliniliztli + : agrauio. (1 çannen tetoliniliztli)

tetoliniztli : maleficio. (1)

tetoliztli : replicacion. (1)

tetololtiliztli : ynclinación actiue. (1)

tetoltecamachti : maestro de arte seruil. (1)

tetonal : aplicada cosa o dedicada para alguna persona. (1) anima o alma. (1)
racion de cada vno. (1) racion de alguno, o cosa diputada para otro. (2)

tetonal + : suerte de tierra. (1 tlalli, tetonal) suerte de tierra agena. (2


Tlalli tetonal)

tetonalcahualiztli : espanto grande. (2 Tetonalcaualiztli)

tetonalcahualtiani : assombrador. (1 tetonalcaualtiani)

tetonalcahualtiliztli : assombramiento tal. (1 tetonalcaualtiliztli) espanto,


actiue. (1 tetonalcaualtiliztli)

tetonalitlaco : aojador. (1)

tetonalitlacoani : aojador. (1)

tetonalitlacoliztli : aojamiento. (1)

tetonehuacapoloani : atormentador tal. (1 tetoneuacapoloani) cruel


atormentador. (2 Tetoneuacapoloani)

tetonehuacapololiztli : atormentamiento assi. (1 tetoneuacapololiztli) el acto de


atormentar cruelmente a otro. (2 Tetoneuacapololiztli) muerte cruel. (1
tetoneuacapololiztli)

tetonehualiztli : aflicion tal. (1 tetoneualiztli) tormento. (1 tetoneualiztli)


tormento dado a otro. (2 Tetoneualiztli) atormentamiento assi. (1 tetoneualiztli)
aflicion tal. (1 tetoneualiztli) pena corporal. (1 tetoneualiztli)

tetonehuani : atormentador tal. (1 tetoneuani) atormentador. (2 Tetoneuani)


afligidor desta manera. (1 tetoneuani) afligidor desta manera. (1 tetoneuani)

tetoneuh : cosa que atormenta. (2)

tetontli : piedra pequeña. (2) piedra pequeña. (1)


tetopehualiztica : a empellones, o aempuxones. (2 Tetopeualiztica) empuxando.
(1 tetopeualiztica)

tetopehualiztli : arrojamiento assi. (1 tetopeualiztli) empellon o empuxon dado a


otro. (2 Tetopeualiztli) empuxon. (1 tetopeualiztli) empellon o empuxon. (1
tetopeualiztli) resistencia. (1 tetopeualiztli)

tetopehuani : arrojador tal. (1 tetopeuani)

tetoquili : sucessiua cosa que sucede. (1)

tetoquiliztli : enterramiento de muerto. (2) esequias. (1) enterramiento. (1)

tetotocani : perseguidor de otro, o el que destierra a otro. (2) perseguidor.


(1)

tetotochililiztli : dolencia tal. (1)

tetotopehualiztica : aempellones, o aempuxones aduerbio. (2 Tetotopeualiztica)


aempuxones. (1 tetotopeualiztica)

tetotoquiliztli : persecucion, despedimiento de criado echado de casa, o destierro


de alguno. (2) destierro. (1) perseguimiento o persecucion. (1)

tetototzaliztli : ynstancia priessa. (1) el acto de dar priessa otros assi. (2)
enconamiento assi. (1) empeoramiénto. (1)

tetototzani : solicitador, o el que aguija y da priessa a otros. (2)


aguijador. (1)

tetoxomani : dessollado assi. (1)

tetoxonqui : dessollado assi. (1)

tetozca namictiani : entonador de canto. (2)

tetozca namictiliztli : entonacion del que entona a otros. (2)

tetozca tlapaltiliani : sustentador del canto. (2)

tetozca tlapaltiliztli : el acto de fuftentar el canto. (2)

tetozcacahuazo : aspera cosa al gusto. (1 tetozcacauaço)

tetozcachachalo : cosa aspera al paladar y gusto. (2) aspera cosa al gusto. (1)

tetozcahuauazo : cosa aspera al paladar. (2 Tetozcauauaço)

tetozcanamicti : concertador tal. (1)

tetozcanamictiani : concertador tal. (1) entonador. (1)

tetozcanamictiliztli : entonacion tal. (1)

tetozcatlapaltiliani : entonador. (1)

tetozcatlapaltililiztli : entonacion tal. (1)


tetozquitetenque : personas que hazen gemir a otros angustiandolos con
reprehensiones. &c (2)

tetzacati, ni : hazerse esteril. (2) esteril hazer se. (1)

tetzacatilia, nite : hazer esteril a alguna. (2) hazer esteril ala muger. (1)

tetzacatl : mañera que no pare. (1) esteril, que no tiene hijos. (2) esteril
hombre o muger. (1) machorra. (1)

tetzacayotl : esterilidad delos que son esteriles y no engendran hijos. (2)


esterilidad enesta manera. (1)

tetzactic : cosa espessa o quajada, assi como betun o poleadas. &c. (2) cuajada
cosa. (1)

tetzacualiztli : el acto de encerrar a otros, o de encarcelarlos. (2


Tetzaqualiztli) encerramiento tal. (1 tetzaqualiztli)

tetzacuilli : corral. (2) corral. (1)

tetzacutica : el postrero, o cabero delosque está[n] sentados por orden. (2)


postrero o postrimero; i; vltima y cabera cosa. (1)

tetzacuticac : el postrero de los que estan en pie por orden. (2)

tetzacutiuh : çabullidor. (1)

tetzahua : espessarse assi. (1 tetzaua) pararse espesso el betun, o el


almendrada, o quajarse. (2 Tetzaua) cuajarse algo. (1 tetzaua)
tetzahua, nitla : espessar, o quajar algo. prete: onitlatetzauh. (2 Tetzaua, nitla)
espessar lo ralo, assi como engrudo o betun. (1 nitla, tetzaua)

tetzahuac : espessa cosa assi. (1 tetzauac) cosa espessa desta manera. (2


Tetzauac) cuajada cosa. (1 tetzauac) moxcatel. (1 tetzauac)

tetzahuac + : rala cosa o rara. (1 amo tetzauac)

tetzahuac atolli : taluina de qualquier cosa. (1 tetzauac atolli)

tetzahuac mixtli : nuuada de lluuia. (1 tetzauac mixtli)

tetzahuac tlaltzacutli : yesso, o cosa semejante. (2 Tetzauac tlaltzacutli)

tetzahuacayotl : espessura tal, o bauaza, o limaza. (2 Tetzauacayotl) limaza o


bauaza. (1 tetzauacayotl)

tetzahualmolli : potaje, o falsa espesa. (2 Tetzaualmulli)

tetzahuatemitl : piojo blanco del cuerpo. (2 Tetzauatemitl) piojo blanco del


cuerpo. (1 tetzauatemitl)

tetzahuia, nino : tener alguna cosa por aguero, o espantarse mucho y


escandalizarse. pre: oninotetzaui. (2 Tetzauia, nino) marauillarse. (1 nino,
tetzauia) agorar, tomar aguero. (1 nino, tetzauia) embaçar y marauillarse de
espanto. (1 nino, tetzauia)
tetzahuia, nite : escandalizar a otros. pre: onitetetzaui. (2 Tetzauia, nite) dar
mal exemplo. (1 nite, tetzauia)

tetzahuitl : marauilla. (1 tetzauitl) cosa escandalosa, o espantosa, o cosa


de aguero. (2 Tetzauitl) aguero. (1 tetzauitl) pecado grande. (1 tetzauitl)
hazaña. (1 tetzauitl)

tetzahuitl + : hazañoso assi. (1 temamauhti tetzauitl quichiuani) hazaña


escandalosa y mala. (1 temamauhti tetzauitl) hazaña escandalosa y mala. (1
teiçaui tetzauitl)

tetzalan : entre algunos, o por medio dellos. (2) entre algunos. (1) entre
algunos o por medio dellos. (1)

tetzalan + : idem. preterito: tenepantla tetzalan oninen. (Tenepantla


ninoteteca: idem. prete: tenepantla oninotetecac. (Tenepantla ninoteca: idem. o
meter mal entre otros. prete: tenepantla oninotecac. (Tenepantla netequiliztli:
idem. (Tenepá[n]tla nemiliztli: el acto de reboluer aotros.)))) (2 Tenepantla
tetzalan ninemi)

tetzalan nemi : malsin, o reboltoso. (2)

tetzalan nemiliztli : el acto de meter mal entre otros reboluiendos. (2)

tetzalan nemini : idem. o reboltoso. (Tetzalan nemi: malsin, o reboltoso.) (2)

tetzalan ninemi : ser malsin, o reboltoso. preteri: tetzalan oninen. (2)

tetzalan tenepantla motecani : malsin que mete mal entre otros. (2) malsin.
(1)

tetzalan tenepantla nemini : malsin, o reboltoso (2) malsin. (1)

tetzalan tenepantla ninoquetza : poner paz é[n]tre los que riñen, o se


acuchillan. preteri: tetzalan tenepantla oninoquetz. (2)

tetzalan tenepantla ninoteca : ser malsin y meter mal entre otros. pre:
tetzalan tenepantla oninotecac. (2)

tetzammati, nite : agorar, tomar aguero. (1)


tetzammati, nite/ huel/ nitla : creer en agueros. p: onitlatetzamma. (2)

tetzancua, nite : emmudecer a otro. (1 nite, tetzanqua)

tetzapini + : espinosa cosa. (1 tequaqua tetzapini)

tetzapiniani : punçador, o aguijoneador con espuela, o con otra cosa. (2)


aguijoneador. (1)

tetzapiniliztli : espolada, o puntada assi. (2) aguijoneamiento. (1) punçadura.


(1)

tetzapiniloni : espuela, o aguijon. (2) aguijon de hierro o espuela. (1)


espuela de hierro. (1)

tetzatzacualiztli : el acto de encerrar, o encarcelar a otro. (2


Tetzatzaqualiztli) encerramiento tal. (1 tetzatzaqualiztli)
tetzatzapiniliztli : espoladas, o puntadas. (2) espolada. (1)

tetzatzapiniloni : espuela, o aguijon. (2)

tetzatzayanaliztica : desquartizando, o haziendo pedaços a otro. (2)

tetzatzayanaliztli : el acto de desquartizar, o de hazer pedaços a otro. (2)

tetzatzayanani : desquartizador, o verdugo. (2) matador desta manera. (1)

tetzatzi : cacarear la gallina. (2) cacarear la gallina. (1)

tetzatziliani : el que da bozes llamando a otro. (2) fauorecedor assi. (1)

tetzatziliani = : = tetzatziliqui (2 tetzatziliani)

tetzatzililiztli : llamamiento assi. (2) fauor enesta manera. (1)


llamamiento tal. (1)

tetzatziliqui : lo mesmo es que tetzatziliani. (2)

tetzauh tlatlacolli : pecado grande. (1)

tetzauh tototl : aue agorera. (1)

tetzauhcoatl : basilisco. (2)

tetzauhcocolizo : tisico. (2 Tetzauhcocoliço)

tetzauhcocoliztli : tisica, o tericia. (2) tisica dolencia. (1)

tetzauhcocolizzo : tisico doliente della. (1 tetzauhcocolizço)

tetzauhmahuiztic : hazaña, o hecho heroico ymarauilloso. (2 Tetzauhmauiztic)


hazañosa cosa assi. (1 tetzauhmauiztic)

tetzauhmahuiztic = : = tetzauhtlamahuizolli (2 tetzauhmauiztic)

tetzauhohui : hazaña escandalosa y mala. (1 tetzauhoui)

tetzauhquimichin : sorze, raton pequeño. (2) sorze, raton pequeño. (1)

tetzauhtlamahuizolli : lo mesmo es que tetzauhmauiztic. (2 Tetzauhtlamauiçolli)


milagro. (1 tetzauhtlamauiçolli) hazaña marauillosa y heroyca. (1
tetzauhtlamauiçolli)

tetzauhtlatlacoani : criminosa persona. (2) pecador grande. (1) criminoso. (1)

tetzauhtlatlacocayotl : criminal cosa. (1)

tetzauhtlatlacole : idem. (Tetzauhtlatlacoani: criminosa persona.) (2)


pecador grande. (1)

tetzauhtlatlacolli : pecado, o maldad grande y abominable. (2) gimen graue. (1)

tetzauhtlatlacoltica : criminalmente. (2) criminalmente. (1)


tetzauhtlatoa, ni : hablar cosas terribles y escandalosas, o descubrir algun
secreto por el qual se causo algun gran mal y escandalo. pre: onitetzauhtlato. (2)
hablar cosas espántosas yescandalosas, o reboluera otros descubriedo algúnsecreto.
(1)

tetzauhtototl : aue agorera. (2)

tetzauhyo : marauilloso. (1)

tetzcalhuia, nitla : barrer algo muy barrido y liso. pre: onitlatetzcalhui. (2)

tetzcaliuhticac + : suelo o camino bien limpio y barrido. (1 hichicticac,


tetzcaliuhticac yn otli)

tetzcaliuhticac otli : camino, o suelo muy barrido y limpio. (2)

tetzcaloa, nitla : atesar o bruñir algo, o alimpiar mucho alguna co_sa. (1)

tetzcaltetl : alabastro. (2)

tetzcaltic : cosa muy lisa, assi como raso, o cosa bruñida. (2)

tetzcaltic seda : raso seda. (1)

tetzconaloa, nite : rapar mucho, o atusar al que se tresquila, o afeita. pre:


onitetezconalo. (2) rapar raer el pelo. (1)
tetzconaloa, nitla : atusar otra cosa assi. pre: onitlatetzconalo. (2)

tetzicati : hazerse esteril assi. (2)


tetzicati, ni : esteril hazer se. (1)

tetzicatl : mañera que no pare. (1) esteril, que no engendra hijos. (2) esteril
hombre o muger. (1) machorra. (1)

tetzicayotl : esterilidad delos que no engendran hijos. (2) esterilidad enesta


manera. (1)

tetzico : el que detiene a otro. (2)

tetzico + : tardadora cosa. (1 netzicoloni tetzico)

tetzicoa, nite : rapar raer el pelo. (1)

tetzicoani : idem. (Tetzico: el que detiene a otro.) (2) tardador de otro.


(1) detenedor assi. (1)

tetzicoliztli : retencion. (1) detenimiento tal. (2) ympedimiento tal. (1)


detenimiento tal. (1)

tetzicuehualla : caxcajal. (2 Tetzicueualla) cascajal. (1 tetzicueualla)

tetzicuehualli : caxcajo. (2 Tetzicueualli) cascajo. (1 tetzicueualli)

tetzicuehuallo : cosa llena de caxcajo (2 Tetzicueuallo)

tetzicueuhca : hijo de principal o senador. (1) generoso de buen linage. (1)


tetzicueuhca tetlapanca : p[er]sona de noble linaje. (2)

tetzicunolti : espantador tal. (1)

tetzicunoltiani : espantador tal. (1 tetzi[c]unoltiani)

tetzicunoltiliztli : espanto desta manera. (1)

tetzicunoltiqui : espantador tal. (1)

tetzilacatl : cierto instrumento de cobre que tañen quando dançan, o baylan.


(2) cobre que sirue de hazer son quando bailan. (1)

tetzilacatl + : sonajas. (1 castillan tetzilacatl)

tetzilhuia, nicte : torcer mucho algun hilo, cordel. &c. para otro. pre:
onictetetzilhui. (2) torcer mucho alguna cosa para otro. (1)

tetzilihui, ni : tener calafrios con calenturas. pre: onitetziliuh. (2 Tetziliui,


ni) morir de frio. (1 nitetziliui) calos frios tener. (1 ni, tetziliui) tener
frio. (1 ni, tetziliui)

tetzilmalina, nitla : torcer mucho cordel, soga. &c. pre: onitlatetzilmalin. (2)
retorcer. (1)

tetziloa, nitla : idem. pre: onitlatetzilo. (Tetzilmalina, nitla: torcer mucho


cordel, soga. &c. pre: onitlatetzilmalin.) (2) torcer mucho el hilo o el cordel.
(1)

tetzilquiza, ni : enherizarse o aterirse de calafrio con callé[n]tura, o morirse de


frio. preterit: onitetzilquiz. (2 Tetzilquiça, ni) morir de frio. (1
nitetzilquiça) aterecerse o tiritar de frio. (1 ni, tetzilquiça) calos frios
tener. (1 ni, tetzilquiça)
tetzilquiza, nite : frio tener antes dela calentura. (1 nite, tetzilquiça)

tetzilquizaliztli : aterimiento tal. (2 Tetzilquiçaliztli) aterecimiento tal.


(1 tetzilquiçaliztli)

tetzilquizqui : aterido desta manera. (2) enerizado assi. (1) aterido de frio.
(1)

tetzim matocani : examinador o inquisidor. me[ta]phora. (2)

tetzimmatocani : pesquisidor tal. (1)

tetzimmatoquiliztli : pesquisa enesta manera. (1)

tetzimpamaconi : ayuda o xeringa. (1)

tetzincohuia, nino : putañear. (1 nino, tetzincouia)

tetzinehualiztli : deposicion o priuacion de oficio. metaphora. (2


Tetzineualiztli) depos[]icion tal. (1 tetzineualiztli)

tetzinehuani : deponedor assi. (1 tetzineuani)


tetzinquixtiliztli : esencion. (1) escusacion por priuilegio. (1)

tetzintamal : nalgas de alguno o de alguna. (2)

tetzintamalhuitequiliztli : nalgada q[ue] se da a otro. (2


Tetzintamaluitequiliztli) nalgada o herida alli. (1)

tetzintlanuiani : pesquisidor tal. (1)

tetzintlanuiliztli : pesquisa enesta manera. (1)

tetzintzacu : estitica cosa que restriñe. (1)

tetzintzayanaliztli : corrompimiento de virgen. s. el acto de corromperla,


lastimá[n]dola mucho. (2) corrompimiento de virgen. (1)

tetzintzayanani : corrompedor tal. (2) corrompedor tal. (1)

tetzitzquiani : asidor tal. (1)

tetzitzquiliztli : el acto de asir o prender a otro. (2) prendimiento. (1)


asimiento assi. (1)

tetzmitl : cierta yerua. (2) yerua de cierta manera. (1)

tetzmolcuahuitl : carrasco seco. (2 Tetzmulquauitl) carrasco seco. (1


tetzmulquauitl)

tetzmolcuauhtla : carrascal. (2 Tetzmulquauhtla) carrascal. (1 tetzmulquauhtla)

tetzmoli : carrasco arbol verde. (1 tetzmuli)

tetzmolla : carrascal. (2 Tetzmulla) carrascal. (1 tetzmulla)

tetzmolli : carrasco verde. (2 Tetzmulli)

tetzolacqui : desmedrado en crecer, o reuegido muchacho. (2) desmedrado assi.


(1)
tetzolacqui, ni : desmedrar o no crecer assi. (2)

tetzolihui : cerrarse la herida assi. preterito: otetzoliuh. (2 Tetzoliui)


cerrarse la herida. (1 tetzoliui)
tetzolihui, ni : no crecer o estar reuegido. preter: onitetzoliuh. (2 Tetzoliui,
ni)

tetzoliuhqui : herida cerrada, o cosa desmedrada que no crece, assi como el


muchacho. (2) desmedrado assi. (1) cerrada herida. (1)

tetzolli + : higos passados. (2 Hicox tetzolli)

tetzoltic : llaga o herida cerrada, o el que no medra ni crece. (2) cerrada


herida. (1)

tetzon : generoso de buen linage. (1)

tetzon teizte : noble de linage. (2)


tetzonehua, nitla : començar a hazer la pared sobre el cimiento. (2 Tetzoneua,
nitla) fundar, poner fundamento (scilicet) quando se e difica la pared, desde el
principal fundamento hafta medio estado en alto. (1 nitla, tetzoneua) cimiento
hazer assi. (1 nitla, tetzoneua) cementar, hazer cimiento de pared. (1 nitla,
tetzoneua)

tetzonic quetzaliztli : empellon o empuxon dado a otro. (2)

tetzonicquetzaliztli : empellon o empuxon. (1)

tetzontia, nic : atesorar o guardar hazienda para adelante. pre: onictetzonti.


oponer sustenes ala tinaja o botija, paraque no se derrame, o poner cimiento de
piedra y cal ala pared, que sobre el se ha de edificar. (2)
tetzontia, nino : atesorar. (1)

tetzontlalia, nitla : cimentar edificio. pre: onitlatetzontlali. (2) fundar,


poner fundamento (scilicet) quando se e difica la pared, desde el principal
fundamento hafta medio estado en alto. (1) hazer cimiento de algun edificio. (1)

tetzonyotl : principio principal. (1)

tetzopa, nitla : cerrar boueda. pre: onitlatetzop. (2) edificar de boueda. (1)

tetzopan : sorze, raton pequeño. (2 Tetzupan) sorze, raton pequeño. (1


tetzupá[n])

tetzopini : espinosa cosa. (1)

tetzopiniani : punçador. (1)

tetzopiniliztli : espolada o puntada. (2) punçadura. (1) herida assi. (1)

tetzopiniloni : espuela o aguijon. (2) aguijon de hierro o espuela. (1)

tetzoponiani : punçador. (1)

tetzoponiliztli : punçadura. (1)

tetzopqui : edificio cerrado o concluido de boueda. (2)

tetzopquitecalli : boueda. (1)

tetzoti, ni : no crecer el muchacho, o estar reuegido. pre: otetzotic. (2)


desmedrar el que no crece. (1)

tetzotic : muchacho reuegido que no crece. (2) desmedrado assi. (1)

tetzotqui : idem. (Tetzotic: muchacho reuegido que no crece.) (2) desmedrado


assi. (1)

tetzotzomoniani : rasgador de vestidura, o despedaçador. (2) matador desta manera.


(1)

tetzotzon : cosa dudosa que haze bacilar. (2) dudosa cosa. (1)

tetzotzona, ni : herir a puño cerrado. (1) labrar piedras. p: onitetzotzon. (2)


escodar dolar piedras. (1)
tetzotzona, nitla : dar golpes con piedra. pr: onitlatetzotzon. (2) maçonear.
(1) majar con majadero. (1) golpear o herir. (1) hincar. (1) martillar. (1)
majar con maço o maça. (1)

tetzotzonaliztli : apuñeamiento. (1)

tetzotzonani : apuñeador. (1)

tetzotzoncatlatzontequini : juez de los edificios. (1)

tetzotzonque : canteros que labran piedras. (2)

tetzotzonqui : cantero que labra piedras. (2) edificador de edificios, s: el


oficial. (1) cantero. (1)

tetzotzontequi : desquartizador o despedaçador, o repartidor de pedaços de tierra,


o cortador de ramas gruessas de arboles. (2)

tetzotzontequini : idem. (Tetzotzontequi: desquartizador o despedaçador, o


repartidor de pedaços de tierra, o cortador de ramas gruessas de arboles.) (2)
matador desta manera. (1)

tetzotzopaz + : el efficio y obra delas mugeres. s. el hilar y texer. (2 Temalac,


tetzotzopaz)

tetzotzopiniliztli : espoladas o punçadas. (2) espolada. (1)

tetzoyonia, nitla : freyr ensarten. (1)

tetzoyotiliztli : obligacion por deuda, o el acto de hazer a otro deudor. (2)


obligacion tal. (1)

teuhoctli : vino de trigo o mayz. (1)

teuhpachihui, ni : henchirse de polvo. (2 Teuhpachiui, ni) cubierto estar de


poluo. (1 ni, teuhpachiui)

teuhpachoa, nitla : henchir algo de polvo. pr: onitlateuhpacho (2) empoluorar.


(1) poluorear. (1)

teuhti : mucho en cantidad. (2) mucho en cantidad. (1)

teuhtique : muchos sin numero. (1) muchas personas. (2) muchos en numero. (1)
muchedumbre de hombres. (1)

teuhtla : lugar de mucho poluo. (2)

teuhtli : poluo. (2) poluo. (1)

teuhtli tlazolli ic milacatzotinemi : el que biue mal y viciosamente. (2


Teuhtli tlaçolli yc milacatzotinemi)

teuhtli tlazolli ic nin, ilacatzotinemi : biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli yc


nin, ilacatzotinemi)
teuhtli tlazolli nicololotinemi : biuir viciosamente. pre: teuhtli tlacolli
onicololotinen. (2 Teuhtli tlaçolli nicololotinemi) biuir en pecados. (1 teuhtli
tlaçolli nicololotinemi)

teuhtontli : poluillo. (2) poluito poluo pequeño. (1)

teuhtzicolehua, ni : conualecer. (1 ni, teuhtzicoleua)

teuhyo : cosa polvorienta. (2) poluoso o poluiento. (1)

teuhyoa, ni : henchirse de poluo. p: oniteuhyoac (2) empoluorearse. (1)

teuhyohua, ni : cubierto estar de poluo. (1 ni, teuhyuua)

teuhyotia, nitla : henchir algo de poluo. pr: onitlateuhyoti. (2) empoluorar.


(1) poluorear. (1)

texacualhuia, nitetla : fricar algo a otro conlas manos. pr: onitetlatexaqualhui.


(2 Texaqualhuia, nitetla)

texacualoa, nitla : moler algo con piedra. pre: onitlatexaqualo. o machucar. (2


Texaqualoa, nitla) moler algo con piedra. (1 nitla, texaqualoa)

texalli : piedra arenisca como molejon para amorar herramienta. (2) piedra
arenisca. (1)

texallo : lugar pedregoso de piedras menudas. (2) pedregoso de piedras menudas.


(1)

texaltetla : caxcajal assi. (1)

texapotlac : corrompedor tal. (1)

texapotlaliztli : corrompimiento de virgen. (1) corrompimiento, o desfloració[n]


de virgen. (2)

texapotlani : corrompedor tal. (1) corrompedor de virgen. (2)

texaxamactli : caxcajo, o cosa semejante. (2)

texca : chinche grande. (1) chinche grande. (2)

texcalco : escondrijo de fieras. (1)

texcalco icucic tlaxcalli : pan cozido en horno. (1 texcalco ycucic tlaxcalli)

texcalcuichtli : hollin de horno. (1) hollin de horno. (2)

texcalechpanani : barrendero de horno. (1)

texcalhuia, nino : despeñarse. p: oninotexcalhui. (2) despeñarse. (1)


enriscarse. (1)
texcalhuia, nite : despeñar a otro. preterito: onitetexcalhui. (2) despeñar.
(1)

texcalla : peñascal. (1) aspero y riscoso lugar. (1) despeñadero, o lugar


riscoso y lleno d[e] peñascos. (2)
texcallehuahuanoni : hurgonero de horno. (1 texcalleuauanoni)

texcalli : hornaza. (1) peña gran piedra. (1) despeñadero. (1) horno de cozer
pan. (1) risco de peña. (1) peñasco, risco, o horno. (2)

texcalli + : despeñadero. (1 pupucheuaticac texcalli) peñascos riscos o


despeñaderos espantosos y hóndos. (1 viuitecticac texcalli) peñasco, risco o
despeñadero (2 Viuitecticac texcalli) despeñadero. (1 tliliuhticac texcalli)
despeñadero. (1 viuitecticac texcalli)

texcalli ohuitica : peña enriscada. (1 texcalli ouitica)

texcalochpanaliztli : barrimiento o barredura tal. (1)

texcalochpanoni : barredero de horno. (2) barredero de horno. (1)

texcalohuican : lugar de penascos o riscos. (2 Texcalouican)

texcalohuican calacqui : enriscado. (1 texcalouican calacqui)

texcalohuican nicalaqui : enriscarse. (1 texcalouican nicalaqui)

texeloqui : metido assi. (1)

texexeloa : el que desquartiza a otro, y le haze pedaços, o el que pone diuisió[n]


entre algunos. (2)

texexeloani : desquartizador o despejador assi, o verdugo. (2) matador desta


manera. (1)

texiccahualiztli : el acto de desamparar a alguno. (2 Texiccaualiztli)


desamparo tal. (1 texiccaualiztli) desamparo tal. (1 texiccaualiztli)

texiccahuani : desamparador. (2 Texiccauani)

texicoani : burlador o engañador. (2)

texiliztli : molienda, o el acto de moler algo. (2) molienda. (1) molimiento


de qualquiera cosa que se muele. (1)

texiliztli + : cruximiento de dientes. (2 Netlan texiliztli)

texima, ni : escodar dolar piedras. (1)

teximaliztli : tresquiladura. (2) tresquiladura. (1) tresquiladura. (1)

teximani : baruero, o tresquilador. (2) tresquilador. (1) barbero. (1)

texincacalli : tienda de baruero. (1)

texinqui : tresquilador. (1) barbero. (1) tresquilador. (1) cantero. (1)


baruero. (1) idem. (Teximani: baruero, o tresquilador.) (2)

texipehualiztli : dessolladura. (1 texipeualiztli)

texipehuani : dessollador. (1 texipeuani)


texipeuhqui : dessollador. (1)

texipincuaehuayotequiliztli : circuncision. (1 texipinquaeuayotequiliztli) idem.


(Texipin__euayotequiliztli: circuncision de prepucio.) (2
Texipinquaeuayotequiliztli)

texipinehuayotequiliztli : circuncision. (1 texipineuayotequiliztli)


circuncision de prepucio. (2 Texipineuayotequiliztli)

texipintequiliztli : idem. (Texipinquaeuayotequiliztli: idem.


(Texipin__euayotequiliztli: circuncision de prepucio.)) (2)

texiquitoani : disfamador. (1) disfamador. (2)

texiquitoliztli : disfamia. (1) disfamacion. (2)

texitiani : desordenador. (1)

texitiniani : alborotador o desconcertador de gente. (2)

texitiniliztica : desordenadamente. (1) desconcertadamante, o con alboroto. (2)

texitiniliztli : desorden tal. (1) el acto de desconcertar y desbaratar la gente.


(2)

texitiniqui : desbaratador tal. (2)

texiuhtlati : dolorido. (1) importuno, o cosa que dafastidio y haze amohinar y


cansar. (2)

texiuhtlatiani : amohinador. (1) hazedor tal. (1)

texiuhtlatiliztli : amohinamiento assi. (1)

texiuhtlatiqui : amohinador. (1) hazedor tal. (1)

texiutl : arbol pequeño medicinal. (2)

texixicoani : engañador desta manera. (1) burlador tal. (1) engañador y


burlador. (2)

texixicoliztica : engañosamente desta manera. (1) burlando assi. (1)


engañosamente. (2)

texixicoliztli : engaño assi. (1) burla assi. (1) engaño o burla. (2)

texixincoyotl : lagarto animal. (1)

texixiniliztli : desbarate de gente. (1) descarriamiento o desparzimiento. (2)

texixiuhtlati : dolorido. (1) enhadador, moledor e importuno. (2)

texixiuhtlatiani : amohinador. (1)

texixixuhtlatiliztli : amohinamiento assi. (1)


texochihuiani : encantador tal. (1 texochiuiani) encantador que encanta mugeres
y las lleua por ay. (2 Texochiuiani)

texochihuiliztli : encantamiento assi. (1 texochiuiliztli) encantamiento


assi. (2 Texochiuiliztli)

texochilli : salsa de axi seco. (1)

texochti : donoso. (1) donoso, dezidor d[e] gracias o d[e] chistes. (2)

texochtiani : donoso. (1) idem. (Texochti: donoso, dezidor d[e] gracias o


d[e] chistes.) (2)

texochtiliztica : donosamente. (1)

texochtiliztli : donayre. (1) donayre tal. (2)

texococuahuitl : mançano desta tierra. (1 texocoquauitl) mançano dedos. (2


Texocoquauitl)

texococuauhtla : mançanal. (1 texocoquauhtla) mançanal de las indias. (2


Texocoquauhtla)

texocooctli + : vino de mançanas. (1 castillan texocooctli)

texocotl : mançana fruta deste arbol. (1) mançana tal. (2)

texocoyomatiliztli : halago tal. (1)

texocoyouh : hijo o hija menor o postrera. (1) hijo o hija postrera. (2)

texohualpichia, nitla : rociar algo cón color azul. (1 nitla, texoalpichia)

texohuani : molino de agua para pan. (1 texouani)

texohuauhtli : bledos azules. (1 texouauhtli) bledos o cenizos azules. (2


Texouauhtli)

texohuia, nitla : poner color azul. prete: onitlatexoui. (2 Texouia, nitla) poner
color azul en pintura. (1 nitla, texouia)

texolehuani : dessollado assi. (1 texoleuani)

texoleuhqui : dessollado assi. (1)

texolohuia, nitla : majar algo con majadero de piedra. pre: onitlatexoloui. (2


Texolouia, nitla) majar con majadero. (1 nitla, texolouia) majar con maço o
maça. (1 nitla, texolouia)

texolotl : majadero tal. (1)

texolouh : paje. (1) criado que sirue o acompaña. (1) moço de seruicio. (1)
criado, moço o paje. (2)

texoni : molino de agua para pan. (1) majadero tal. (2)

texoni + : molino de azeite. (1 azeite texoni)


texotia, ni : tornarse azul. pre: onitexotiac. vel. onitexotix. (2)

texotli : color azul. (1) color azul. (2)

texoxaliztli : aojamiento. (1)

texoxani : aojador. (1)

texoxochti : chocarrero o truhan. (2)

texoxocoyomatini : halagueño. (1)

texoxoctli + : higos verdes, y por madurar (2 Hicox texoxoctli)

texoxoloti : chocarrero. (1) idem. (Texoxochti: chocarrero o truhan.) (2)

texoxotla : çurujano o sajador. (2)

texoxotla ticitl : çurujano. (1)

texoxotlaliztli : tajadura. (1) asserradura tal. (1) jassadura tal. (1) çurugia.
(1) çurugia. (2)

texoxotlani : asserrador de piedras. (1) jassador. (1) çurujano o sajador.


(2)

texoxqui : hechizero. (1) hechizero. (2)

texpan nihicatiuh : guiar a menudo. (1 texpá[n] nihicatiuh.)

texpololli : massa de harina. (1)

textic : menuda cosa. (1) cosa desmenuzada, o muy molida. (2)

textica tlatquitl : alhajas de casa, o menudencias. (2)

textilia, nitla : desmenuzar, o picar algo menudo pre: onitlatextili. (2) hender
en diuersas partes. (1) desmenuzar pan o cosa semejante. (1) desmenuzar o
despedaçar mucho alguna cosa. (1) cortar algo muymenudo. (1) picar carne muy
menuda. (1) rallar con rallo. (1) quebrar desmenuzando. (1)

textitica tlatquitl : menudencias o alhajas. (1)

textli : massa, generalmente. (1) cuñado de hombre, o massa para hazer pan.
(1) cuñado de varon, o massa de harina. (2)

textli + : harina, lo sotil o la flor della. (1 yuhquin yuitl textli) la flor


dela harina. (2 Iuhquin iuitl textli)

texutl : arbol pequeño, medicinal. (1)

texutli : azul, color. (1)

texxacualoa, ni : souar la massa. (1 ni, texxaqualoa)

texxinepaloa, nitla : perfilar. (1)


texxinepanoa, nitla : perfilar algo. pre: onitlatexxinepano. (2)

texxipalli : rostro o labio. (1) beços o labrios. (2)

texxo : moxcatel. (1)

texxochilli : salsa de axi seco con tomatl. (2)

texxotl : parentesco por casamiento. (1)

teyaca + : cosa primera, o auentajada y mas excelente. (2 Teyaca ti)

teyaca ti : cosa primera, o auentajada y mas excelente. (2)

teyacac niquiza : adelantarte en hablar. (1 teyacac niquiça)

teyacac nonquiza : ganar por la mano. (1 teyacac nonquiça) antuuiarse o


adelantarse. (1 teyacac nonquiça) ganar por la mano, antuuiarse, acudir
contiempo, o ser mejorado quando se reparte alguna cosa. preterito:
oteyacacnonquiz. (2 Teyacac nonquiça)

teyacac nonquiztiquiza : antuuiarse o adelantarse. (1 teyacac nonquiztiquiça)


idem. preter: oteyacacnonquiztiquiz. (Teyacac nonquiça: ganar por la mano,
antuuiarse, acudir contiempo, o ser mejorado quando se reparte alguna cosa.
preterito: oteyacacnonquiz.) (2 Teyacac nonquiztiquiça)

teyacac quizaliztli : antuuiamiento o adelantamiento assi. (1 teyacac


quiçaliztli) atajo del que ataja alos que caminan, o adelantamiento. (2 Teyacac
quiçaliztli)

teyacac quiztiquizaliztli : antuuiamiento o adelantamiento assi. (1 teyacac


quiztiquiçaliztli)

teyacacotonaliztli : cortadura assi. (1)

teyacacotonani : desnarigador. (1) cortador tal. (1)

teyacacpa niquizqui : idem. preterito: oteyacacpaniquiz. (Teyacac


nonquiztiquiça: idem. preter: oteyacacnonquiztiquiz. (Teyacac nonquiça: ganar por
la mano, antuuiarse, acudir contiempo, o ser mejorado quando se reparte alguna
cosa. preterito: oteyacacnonquiz.)) (2)

teyacahuiltequiliztli : atajo tal. (1 teyacauiltequiliztli)

teyacahuiltequiltiztli : atajo del que ataja al que camina. (2


Teyacauiltequiltiztli)

teyacahuiltequini : atrauesador assi. (1 teyacauiltequini)

teyacana : capitan de gente. (1) principal cosa. (1) el que guia a otro. (2)

teyacana + : abad prelado o dignidad. (1 teoyotica teyacana)

teyacanaliztica : guiando, rigendo y gouernando. (2)


teyacanaliztli : capitania tal. (1) regimiento. (1) adelantamiento assi. (1)
guia por el mesmo guiar. (1) gouernacion. (1) gouernacion, o el acto de guiar y
regir a otros. (2)

teyacanamiquiliztli : atajo tal. (1)

teyacanani : adiestrador de ciego. (1) guia o guiador. (1) gouernador. (1)


guia de otros, regidor, o gouernador, o cosa primera, mejor y mas excelé[n]te. (2)

teyacanani + : superior, o prelado. (2 Teopixca teyacanani)

teyacancayotl : maestradgo, dignidad deste. (1)

teyacanqui : mayoral. (1) adalid. (1) maestre de orden. (1) guia o guiador.
(1) primero y principal. (1 teyacá[n]q[ui]) guiador, o gouernador. (2)

teyacantica : el primero delos que estan assentados por orden. (1) el primero
delos que estan en orden. (2)

teyacanticac : el primero delos que estan en orden en pie. (1) el primero delos
que estan en pie y en orden. (2)

teyacapan : primogénito. (1 teyacapá[n])

teyacapoztequini : hazedor tal. (1 teyacapuztequini)

teyacatepiniani : hazedor tal. (1)

teyacatequiliztli : cortadura assi. (1)

teyacatequini : desnarigador. (1) cortador tal. (1)

teyacatili : auentajado assi. (1)

teyacatlazani : desnarigador. (1 teyacatlaçani)

teyacatlazqui : desnarigador. (1)

teyacatzacuili : el que ataja los passos al que camina. (2)

teyacatzacuiliani : idem. (Teyacatzacuili: el que ataja los passos al que


camina.) (2)

teyacatzacuilizti : atajo assi. (2)

teyacatzacuiliztli : atajo tal. (1)

teyacatzotzonani : hazedor tal. (1)

teyacatzotzonqui : hazedor tal. (1)

teyahualoliztli : cerca desta manera. (1 teyaualoliztli)

teyaochichihualiztli : armadura tal. (1 teyaochichiualiztli)

teyaochichihuani : armador tal. (1 teyaochichiuani)


teyaochihualiztli : combate assi. (1 teyaochiualiztli) guerra que se haze alos
enemigos. (2 Teyaochiualiztli)

teyaochihualiztli = : = teicaliliztli (2 teyaochiualiztli)

teyaochihuani : combatidor. (1 teyaochiuani) contrario desta manera. (1


teyaochiuani) guerreador. (1 teyaochiuani) batallador que haze guerra alos
contrarios. (2 Teyaochiuani)

teyaochiuhqui : idem. (Teyaochiuani: batallador que haze guerra alos


contrarios.) (2)

teyaonotzaliztli : llamamiento tal. (1) apellido de guerra, o el acto d[e]


tocar al arma. (2)

teyaonotzaliztli = : = teyaotlathuiliztli (2 teyaonotzaliztli) =


teyaotlalhuiliztli (2 teyaonotzaliztli)

teyaonotzani : el que apellida para la guerra, o el que toca al arma. (2)

teyaotia, nino : lo mesmo es que yaotia. preter: oninoteyaoti. (2)

teyaotlalhuiliztli : llamamiento tal. (1) lo mesmo es que teyaonotzaliztli. (2)

teyaotlani : guerreador. (1) batallador. (2)

teyaotlatalhuiliztli : maherimiento de guerra. (1)

teyaotlathuiliztli : lo mesmo es que teyaonotzaliztli. (2)

teyaotzatziliani : apellidador de guerra. (2)

teyaotzatzililiztli : apellido assi. (1) apellido de guerra, o maherimiento para


ella. (2)

teyaouh : contrario enemigo. (1) enemigo. (1) enemigo. (2)

teyaoyahualoani : el que cerca alos enemigos. (2 Teyaoyaualoani)

teyaoyahualoliztica : cercando, o atajando los enemigos. (2 Teyaoyaualoliztica)

teyaoyahualoliztli : cerca desta manera. (1 teyaoyaualoliztli) el acto de


cercar alos enemigos. (2 Teyaoyaualoliztli)

teyecchichihua : el que aderesa y compone a otro. (2 Teyecchichiua)

teyecchichihualiztli : el acto de adereçar a otro desta manera. (2


Teyecchichiualiztli)

teyecchichihuani : el que compone, adereça y adorna a otro. (2


Teyecchichiuani)

teyecchihua : el que concierta y remedia el mal de alguno. prete: oteyecchiuh.


(2 Teyecchiua)

teyecchihualiztica : concertando o remediando assi. (2 Teyecchiualiztica)


teyecchihualiztli : el acto de concertar a otros. (2 Teyecchiualiztli)

teyecchihuani : concertador tal. (2 Teyecchiuani)

teyectenehualiztli : bendicion desta manera. (1 teyecteneualiztli)


glorificacion tal. (1 teyecteneualiztli) alabança con que alaba alguno a otro. (2
Teyecteneualiztli)

teyectenehuani : alabador. (2 Teyecteneuani)

teyehualtiani : perseguidor. (1 teyeualtiani) el que haze huyr a otro,


persiguiendolo. (2 Teyeualtiani)

teyehualtiliztli : perseguimiento o persecucion. (1 teyeualtiliztli)


persecuciontal. (2 Teyeualtiliztli)

teyeliz : natura o naturaleza. (1) naturaleza, o el ser de alguna cosa (2)

teyeltiani : ahuyentador. (1) ahuyentador. (2)

teyeltiliztli : ah[u]yentamiento. (1) ahuyentamiento. (2)

teyequitoani : alabador. (2)

teyequitoliztli : bendicion desta manera. (1) alabança del que alaba a otro. (2)

teyeyecoani : tentador. (1)

teyeyecoliztli : tentacion. (1)

teyeyecoltia, nitla : demandar consejo. (1)

teyo : pedregoso. (1) señalado en bien. (1)

teyo otli : camino aspero y pedregoso. (2)

teyoa, ni : cobrar buena fama y renombre. (2)

teyoca : ajena cosa. (1 teyuca) cosa agena. (2 Teyuca)

teyocatiliztli : enagenamiento. (1) enagenamiento. (2 Teyucatiliztli)

teyocatilli : enagenado. (1) dote. (1) cosa enagenada. (2 Teyucatilli)

teyocauh : ajena cosa. (1) cosa agena. (2 Teyucauh)

teyocoyaliztli : criacion del que cria y plasma a otro. s. dios. (2


Teyucuyaliztli)

teyocoyani : autor, criador o hazedor, s: dios. (1) hazedor o hazedera desta


manera. (1 teyucuyani) criador o plasmador. (2 Teyucuyani)

teyocuyaliztli : criacion o creacion tal. (1)

teyocuyani : criador assi. (1)

teyola cocuini : fauorecedor assi. (1)


teyolacocuiliztli : yncitacion tal. (1) fauor enesta manera. (1)
incitamiento, o prouocamiento con que alguno prouoca e incita a otro. (2)

teyolacocuiliztli = : = teyolehualiztli (2 teyolacocuiliztli)

teyolacocuini : yncitador. (1) incitador assi. (2)

teyolacomanani : desasossegador. (1)

teyolacomanqui : desasossegador. (1)

teyolahuialtican : lugar de plazer y de recreacion. (2 Teyolauialtican)

teyolca xipehualiztli : dessolladura assi. (1 teyolca xipeualiztli)

teyolcaxipehuani : dessollador tal. (1 teyolcaxipeuani)

teyolcehuiani : aplacador. (1 teyolceuiani)

teyolcehuiliztli : aplacamiento. (1 teyolceuiliztli) desenojo. (1


teyolceuiliztli)

teyolcehuiqui : aplacador. (1 teyolceuiqui)

teyolchicahualiztli : animosidad tal. (1 teyolchicaualiztli)

teyolchololtiliztli : yncitacion tal. (1)

teyolcholotiliztli : incitacion, o prouocació[n] del que prouoca a otro. (2)

teyolcuepaliztica : desatinadamente. (1) peruertidamente, o peruertiendo a


otros, y trastornandoles el juyzio. (2)

teyolcuepaliztli : desatino. (1) peruertimiento assi. (2)

teyolcuiti : confessor. (2)

teyolcuitiani : confessor tal. (1) idem. (Teyolcuiti: confessor.) (2)

teyolcuitiliztli : confession tal. (1) confession que hace el confessor. (2)

teyolcuitiloni : confessionario para confessar. s. el libro. (2)

teyolcuitiloyan : confessionario, lugar donde có[n]fiessan. (2)

teyolcuitiqui : confessor. (2)

teyolcuitlatzayan : espantable cosa que pone gran temor. (1) cosa que
atormenta y aflige mucho el coraçon. (2)

teyolehualiztli : halago desta manera. (1 teyoleualiztli) fauor enesta manera. (1


teyoleualiztli) yncitacion tal. (1 teyoleualiztli) atraimiento desta manera. (1
teyoleualiztli) ocasion, actiue. (1 teyoleualiztli) mouimiento assi. (1
teyoleualiztli) lo mismo es que teyolacocuiliztli. (2 Teyoleualiztli)
teyolehuani : halagador assi. (1 teyoleuani) atraedor tal. (1 teyoleuani)
yncitador. (1 teyoleuani) fauorecedor assi. (1 teyoleuani) mouedor tal. (1
teyoleuani) incitador o prouocador. (2 Teyoleuani)

teyoleuhqui : yncitador. (1) idem. (Teyoleuani: incitador o prouocador.) (2)

teyolhuellaliliani : asosegador desta manera. (1 teyoluellaliliani)

teyolhuellaliliztli : asosegamiento tal. (1 teyoluellaliliztli)

teyolia : anima o alma. (1) alma o anima. (1) el alma, o anima. (2)

teyolitia : alma o anima. (1) anima o alma. (1) el alma, o anima. (2)

teyolitlaco : molesta cosa. (1) cosa que da desgusto y descontentamiento. (2)

teyolitlacoani : molestador. (1) ofendedor. (1) el que da desgusto y ofende a


otro. (2)

teyolitlacoliztica : grauemente assi. (1) molestamente. (1) dessabridamente.


(1) con desgusto y descontentamiento. (2)

teyolitlacoliztli : dessabrimiento tal. (1) molestia. (1) grauedad desta


manera. (1) ofenssa. (1) desgusto y descontentamiento que se da a otro. (2)

teyoliuhtlamachtiani : maestro, o predicador q[ue] contenta alos oyentes, o el que


enseña y industria a otros. (2)

teyoliuhtlamachtiliztli : requerimiento assi. (1) certificacion assi. (1)


enseñamiento, o instrucion tal. (2)

teyoliuhtlamachtilli : í[n]struido y enseñado d[e] otro. (2)

teyolizahuiliztli : alteracion assi. (1 teyoliçauiliztli) sobresalto, o


alboroto y turbacion del coraçon. (2 Teyoliçauiliztli)

teyolizcali : cosa que abiua y da entendimiento al alma. (2)

teyollali : cosa que da consuelo. (2)

teyollaliani : consolador. (1) consolador. (2)

teyollaliliztica : consolatoriamente. (2)

teyollaliliztli : consolacion tal. (1) solaz consolacion ovisitacion. (1)


consuelo que se da a otro. (2)

teyollaliliztontli : solaz pequeño desta manera. (1)

teyollaliqui : consolador. (1)

teyollapaltiliztli : animosidad tal. (1)

teyollapanaliztli : halago desta manera. (1) yncitacion tal. (1) mouimiento


assi. (1) incitacion, o prouocacion, có[n] que alguno incita a otro. (2)

teyollapanani : halagador assi. (1) mouedor tal. (1)


teyollitlaco : graue cosa que da pesadumbre. (1)

teyollizcali + : (2 Teyollo izcali lo mesmo es que teyollizcali)

teyollo + : derebato o de improuiso. (1 amo yuhca teyollo) desapercebimiento


tal. (1 atleipan yetica teyollo) acaso y sin pensar, acontecer me algo . (1 amo
yuhca teyollo) desapercebimiento tal. (1 aqué[n] quimattica teyollo) manifiesto
ser. (1 yuhca teyollo) abituar a otro a alguna cosa. (1 yuhnictetlalilia teyollo)
tenerlo todos assi entendido, o tener todos proposito de hazer algo. preterito:
iuh ocatca teyollo. (2 Iuhca teyollo) subitamente. (1 ayuhca teyollo) acaso, o
de improuiso e fin pensar. (2 Amo yuhca teyollo) habituar a alguno. prete: oiuh
nictlali in teyollo. (2 Iuh nictlalia in teyollo) yntento. (1 yuhca teyollo)
pensamiento assi. (1 yuhca teyollo) adesora. (1 amo yuhca teyollo)
desapercebimiento tal. (1 atleipanca teyollo)

teyollo acouechiliztli : contemplacion. (1)

teyollo acouetziliztli : contemplacion. (1)

teyollo acoyaliztli : contemplacion. (1)

teyollo cocoltiani : malsin. (1)

teyollo commatiliztli : sabiduria assi. (1)

teyollo contocaliztli : sabiduria assi. (1)

teyollo cualiztlatolli : palabras de hechizeros para matar. (1 teyollo


qualiztlatolli)

teyollo izcali lo mesmo ez que teyollizcali : (2 Teyollo izcali lo mesmo es que


teyollizcali)

teyollo yuhquimati : pensamiento assi. (1)

teyolloca copa = : = teyollocopa (2 teyolloca copa)

teyollocacopa : de coraçon, o de voluntad, o libre y voluntariosá[n]mente. (2)


voluntariosamente. (1)

teyollocaltitech ninopipiloa : castigar y corregir a otros. preterito:


teyollocaltitech oninopipilo. (2)

teyollocaltitech ninopipiloa} : emmendar castigando. (1)

teyollochicahualiztli : animosidad tal. (1 teyollochicaualiztli)

teyollochololtiani : el que leuanta el coraçon a otro, incitandolo, o


prouocandolo a que haga algo. (2) yncitador. (1)

teyollococolti : reboluedor, o malsin, que mete mal entre otros. (2) reboluedor
que mete mal entre algunos. (1)

teyollococoltiani : idem. (Teyollococolti: reboluedor, o malsin, que mete mal


entre otros.) (2) descóncertador assi. (1)
teyollococoltiliztli : el acto de meter mal entre otros. (2) desconcierto tal.
(1)

teyollocopa : lo mesmo es que teyolloca copa. (2) de coraçon. (1)

teyollocualiztlatolli : palabras de encantador q[ue] matan y quitan la vida. (2


Teyolloqualiztlatolli)

teyollocuani : bruxa que chupa la sangre. (2 Teyolloquani) hechizero. (1


teyolloquani) bruxa que chupa la sangre. (1 teyolloquani)

teyollomaxiliztli : reconocimiento delo que antes no conocia ni se acordaua


bien. (2) reconocimiento assi. (1)

teyollotlahuelilocatililiztli : inficionamiento del que inficiona y peruierte a


otro. (2 Teyollotlauelilocatililiztli) enloquecimiento. (1
teyollotlauelilocatililiztli)

teyollotlama : de voluntad, o voluntariosamente. (2) de coraçon. (1)


voluntariosamente. (1)

teyollotlapaltilia : el que es fuerça y conforta a otro. (2)

teyollotlapaltiliani : idem. (Teyollotlapaltilia: el que es fuerça y conforta a


otro.) (2)

teyollotlapaltiliqui : confortador tal. (2)

teyollotlapaltiliztica : confortando, o animando a otros. (2)

teyollotlapaltiliztli : el acto de confortar a otro assi. (2)

teyollotlapanaliztli : atraimiento desta manera. (1)

teyollotlapanani : incitador. (2) yncitador. (1) atraedor tal. (1)

teyolmalacacho : cosa que peruierte y desatina a otro. (2)

teyolmalacachoani : idem. (Teyolmalacacho: cosa que peruierte y desatina a


otro.) (2)

teyolmalacacholizpatli : hechizos. (1)

teyolmalacacholiztica : peruertiendo y desatiná[n]do a otros. (2) desatinadamente.


(1)

teyolmalacacholiztli : peruertimiento tal. (2) ligadura assi. (1) desatino. (1)

teyolmauhtiliztli : sobresalto, o alboroto del coraçon. (2) alteracion assi.


(1)

teyolmaxiltiani : desencasador. (1) el que satisfaze a otro dandole a entender


bien el negocio de que tiene duda. (2) ynduzidor tal. (1) amonestador. (1)

teyolmaxiltiliztli : satisfacion desta manera. (2) desengaño. (1) ynduzimiento


assi. (1)
teyolmaxiltiloni : ynduzidora cosa. (1)

teyolmaxiltiqui : amonestador. (1)

teyolmaxlitiliztli : amonestacion . (1)

teyolmelahua : el que confiessa. (2 Teyolmelaua)

teyolmelahualiztli : confesion del confessor que confiessa a otro. (2


Teyolmelaualiztli) confession tal. (1 teyolmelaualiztli)

teyolmelahuani : confessor. (2 Teyolmelauani) confessor tal. (1 teyolmelauani)

teyolmelauhqui : có[n]fessor tal. (2)

teyolpachihuiti + : desgracia tener en hablar. (1 amo teyulpachiuiti notlatol)

teyolpachihuitiliztli : satisfacion, o certificacion del que satisface y da a


entender a otro loque no entendia bien. (2 Teyolpachiuitiliztli) certificacion
assi. (1 teyolpachiuitiliztli)

teyolpolo : cosa que desatina, o que haze dar dudoso y perplexo al hombre. (2)
dudosa cosa. (1)

teyolpozonaltiliztli : prouocamiento del que p[ro]uoca a otro ayra y enojo. (2


Teyolpoçonaltiliztli) embrauecimiento. (1 teyolpoçonaltiliztli)

teyolpozoniani : prouocador tal. (1 teyolpoçoniani) molestador tal. (1


teyolpoçoniani)

teyolpozoniliztli : prouocacion a yra. (1 teyolpoçoniliztli) molestia assi. (1


teyolpoçoniliztli)

teyolquima : suaue canto o musica. (1) cosa gustosa y suaue al alma, o cosa
entrañable. (2) suaue cosa al olfato. (1) entrañable cosa. (1)

teyolquima + : gusto o dulcedú[m]bre spiritual. (2 Teoyotica teyolquima)


dulcedumbre y gusto espiritual. (1 teoyotica teyolquima) suspensos estar y fuera
de si con gran admiracion de cosas grandes y marauillosas, que oyen o veen los
hombres. (1 techpouhtitlaça ynticmauiçotoque, cenca teyolquima teotlato)

teyolquixtiani : importuna y molesta persona, o el que haze salir a otro desus


casillas. (2) prouocador tal. (1) molestador tal. (1)

teyolquixtiliztli : prouocacion a yra. (1) molestia assi. (1)

teyolyamaniliztli : enternecimiénto. (1)

teyootli : camino aspero. (1)

teyotia, nite : afamar a otro. preterito: oniteteyoti. (2)

teyotl : fama, o honra. (2)

teyuani : embiador tal. (1)

teyuinti nanacatl : hongo que emborracha. (1)


tezaca, nite : acarrear piedra. pre: oniteçacac. (2 Teçaca, nite)

tezacatl : paja gorda para telares. (2 Teçacatl) beçote largo. (2 Teçacatl)


paja para texer tela. (1 teçacatl)

tezalo : el que detiene a otro paraque no se va ya, o concertador de huessos


quebrados o desconcertados. (2 Teçalo) concertador de huessos. (1 teçalo)
tardadora cosa. (1 teçalo)

tezaloani : detenedor de alguno. &c. (2 Teçaloani) tardador de otro. (1


teçaloani) detenedor assi. (1 teçaloani)

tezaloliztli : concertamiento assi. (1 teçaloliztli) detenimiento assi. (2


Teçaloliztli) retencion. (1 teçaloliztli) ympedimiento tal. (1 teçaloliztli)

tezaloliztli/t/ : detenimiento tal. (1 teçaloliztli/t/)

tezapatoz cocopinaliztli : descalçamiento tal. (1 teçapatos cocopinaliztli)

tezapatoz cocopinani : descalçador de çapatos. (1 teçapatos cocopinani)

tezapatoz totomaliztli : descalçamiento tal. (1 teçapatos totomaliztli)

tezapatoz totomani : descalçador de çapatos. (1 teçapatos totomani)

tezazanilhuiani : dezidor de consejuelas, o de q[ue] es cosa y cosa. (2


Teçaçanilhuiani) hablador de nouelas o consejas. (1 teçaçanilhuiani)

tezazanilhuiliztli : consejuelas para hazer reyr, y passar tiempo. (2


Teçaçanilhuiliztli) habla desta manera. (1 teçaçanilhuiliztli)

tezcahuauhtli : bledos o cenizos negros. (2 Tezcauauhtli) bledos negros. (1


tezcauauhtli)

tezcahuia, nino : mirarse en espejo. pre: oninotezcaui. (2 Tezcauia, nino) mirarme


en espejo. (1 nino, tezcauia)

tezcalli : marmol piedra marmoleña. (1)

tezcaltetl : alabastro, o cosa semejante. (1)

tezcatepito : espejo pequeño. (2)

tezcatepiton : espejo pequeño. (1)

tezcatl : espejo para mirarse enel. (2) espejo para mirarse. (1)

tezcatl + : dar buen exemplo alos otros. p: tezcatl machiotl oquitlali.


tezcatl machiotl oquiteittiti. vel. oquiteithuiti. ocotl tlauilli teixpan
oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia, tezcatl machiotl quiteittitia,) espejo
grande. (1 coyauac tezcatl) espejo de dos hazes. (1 necoc xapo tezcatl)

tezcatl machiyotl quitlalia, tezcatl machiyotl quiteittitia, : dar buen exemplo


alos otros. p: tezcatl machiotl oquitlali. tezcatl machiotl oquiteittiti. vel.
oquiteithuiti. ocotl tlauilli teixpan oquiquetz. (2 Tezcatl machiotl quitlalia,
tezcatl machiotl quiteittitia, )
tezcatlahuitl : almagre fino. (2 Tezcatlauitl) almagre fino. (1 tezcatlauitl)

tezcatontli : espejo pequeño. (2) espejo pequeño. (1)

tezcuitlatic : cosa muy blanca. (2) blanca cosa, en gran manera. (1)

tezi : tia hermana del auelo o del auela. (1 teçi)

tezo : sangrandor. (2 Teço)

tezoc : idem. (Teço: sangrandor.) (2 Teçoc) sangrador. (1 teçoc)

tezohualoni : lanceta para sangrar. (2 Teçoaloni) sangradera lanceta. (1


teçoaloni)

tezohuani : sangrador. (2 Teçoani) sangradera lanceta. (1 teçoani) lanceta de


sangrador. (1 teçouani)

tezoliztli : sangria. (2 Teçoliztli) sangria. (1 teçoliztli)

tezonectli : piedra liuiana. (1 teçonectli) esponja piedra. (1 teçonectli)

tezoni : lanceta para sangrar. (2 Teçoni) sangrador. (1 teçoni)

tezonoa, nitla : hazer aspera alguna cosa, o rapar y raer mucho el pelo dela
cabeça el baruero q[ue] afeita. prete: onitlateçono. (2 Teçonoa, nitla) aspero
hazer se assi. (1 nitla, teçonoa)

tezontic : aspera cosa assi como piedra, o cosa semejante. (2 Teçontic) aspera
pared o piedra. (1 teçontic)

tezontlalli : cierta tierra para mezclar con cal en lugar de arena. (2


Teçontlalli)

tezontlalloa : reboluerse o mezclarse el teçontlallicon la cal, o argamassa. (2


Teçontlalloa)

tezontli : piedra tosca, llena de agujericos y liuiana. (2 Teçontli) tosca


piedra aspera. (1 teçontli)

tezonuia, nitla : esponjar con esta esponja. (1 nitla, teçonuia)

tezoomi : magra cosa, como hombre flaco. (1 teçoomi)

tezoomiti, ni : magrecerse, pararse flaco. (1 ni, teçoomiti)

tezoquiaquiani : atollador tal. (1 teçoquiaquiani)

tezoquiaquiliztli : atolladura tal. (1 teçoquiaquiliztli)

tezoquipolactiani : atollador tal. (1 teçoquipolactiani)

tezoquipolactiliztli : atolladura tal. (1 teçoquipolactiliztli)

tezoquitl : yesso. (1 teçoquitl)


tezotlahualiztli : atordimiento assi. (1 teçotlaualiztli)

tezotlahuani : hazedor tal. (1 teçotlauani) atordidor desta manera. (1


teçotlauani)

tezoyatl : cierto genero de palmas. (2 Teçoyatl) palma otra. (1 teçoyatl)

tezqui : la que muele mayz o otra cosa en metlatl. (2) moledor el que lo
muele. (1) amassadera que muele mayz o otra cosa én metlatl. (1)

tezqui + : molinero de azeite. (1 azeite tezqui)

tezquimana, nitla : poner caxcajo o ripio al suelo que se ha de encalar. (1)

teztic : cosa blanca. (2) blanca cosa. (1)

tezzolhuia, nite : sobornar. (1 nite, tezçolhuia)

tiaca? : es particula para reprehender. quiere dezir. no tienes empacho, o no


miras lo que hazes?. &c (2)

tiacapan : valientes hombres, animosos, y esforçados soldados. (2) primogenito o


primogenita. (2)

tiacapan tlatquitl : idem. (Tiacapanyutl: hazienda de mayorazgo.) (2)

tiacapanyotl : hazienda de mayorazgo. (2 Tiacapanyutl)

tiacauh : fuerte varon y muy esforçado. (1) valiente hombre, animoso y


esforçado soldado. (2) peleador. (1) varonil esforçado. (1) animoso desta
manera. (1)

tiacauh + : capitan de nao. (2 Acalco tiacauh) hombre esforçado y varonil.


(2 Oquichtli tiacauh) flaco que no puede pelear. (1 amo tiacauh)

tiacauh tlatquitl : armas o insignias de valientes y esforçadados soldados. (2)

tiacauhyotica niccui in mahuizzotl : triumfar. (1 tiacauhyotica niccui yn


mavizçotl)

tiacauhyoticamahuizzotl + : triú[m]fo. (1 oquichyotica tiacauhyoticamavizçotl)

tiacauhyotl : fortaleza de varon. (1) hazaña de varon esforçado. (1)

tiachcauh : mayoral. (1) hermano mayor, y persona, ocosa aué[n]tajada, mayor y


mas excelente que otras. (2) maestre de orden. (1) primero y principal. (1)
ermano mayor. (1)

tiachcauh + : escriuano principal. (1 yn tiachcauh yn amatlacuiloque) patron


de nao. (2 Acalco tiachcauh) piloto principal. (1 acallachixca tiachcauh) patron
de nao o de carraca. (1 acalco tiachcauh)

tiachcauhnequi, nino : anteponerse a otro. (1)

tiachcauhyotl : maestradgo, dignidad deste. (1)

tiamic acalli : nao, para mercaderia. (1)


tiamic aquitia, nite : mohatrar. pre: onitetiamic aquiti. vel. nitlanecuiloa. (2)
mohatrar. (1)

tiamicacalli : nao, barca o canoa de mercaduria. (2)

tiamiccalli : tiénda dónde véndén algo. (1)

tiamicoyan : mercado lugar. (1) mercado, o playa donde venden y compran. (2)
plaça, lugar donde venden. (1) feria lugar demercado. (1)

tiamicpan : feria o dia de mercado. (2) feria mercado. (1)

tiamicqui : vendedor de mercadurias. (1) mercader que vende. (1) tendero que
vende en tienda o vendedero. (1)

tiamictli : mercaduria. (2) mercada cosa para vender. (1) mercaduria. (1)

tiamiqui, ni : vender. (1)

tiamiquiliztli : mercaderia. (1)

tiamiquiztli : el acto de vender y comprar, o de mercadear. (2)

tianquiquici, ni : siluar o chiflar. prete: onitlanquiquiz. (2)

tianquizcayotl : cosa de mercado. (2 Tianquizcayutl) placera cosa. (1)

tianquizco : mercado lugar. (1) enel mercado. (2) plaça, lugar donde venden.
(1) feria lugar demercado. (1)

tianquizhua : fiel delos pesos o medidas, o almotacen. (1 tianquizua)

tianquizittoyan : feria, o mercado. (2) feria mercado. (1)

tianquizitztiuh, ni : feriar, o tratar en mercado (2 Tianquizytztiuh, ni) feriar


assi. (1 ni, tianquizytztiuh)

tianquizmanaloyan : idem. (Tianquizytztiuh, ni: feriar, o tratar en mercado)


(2) feria mercado. (1 tianquizmanaloyá[n])

tianquizpan : idem. (Tianquiz__manaloyan: idem. (Tianquizytztiuh, ni: feriar,


o tratar en mercado)) (2) feria mercado. (1 tiá[n]quizpá[n])

tianquizpepetla : yerua dela golondrina. (2) yerua dela golondrina. (1)

tianquiztequitl : alcauala. (2) alcauala. (1)

tianquiztequitqui : alcaualero. (2) alcaualero. (1 tianq[u]iztequitqui)

tianquiztlamocuitlahui : fiel delos pesos o medidas, o almotacen. (1


tianquiztlamocuitlaui)

tianquiztlayahualoa, ni : pasearse por el mercado o plaça. prete:


onitlanquiztlayaualo. (2 Tianquiztlayaualoa, ni) andar por las plaças y mercados.
(1 ni, tianquiztlayaualoa)
tianquiztli : mercado. (2) mercado lugar. (1) plaça, lugar donde venden. (1)

tianquiztli + : mercado o feria de nueue en nueue dias. (2 Chicunauh tianquiztli)


ferias o mercados de veinte en veinte dias. (2 Cempoal tianquiztli)
tianquiztli +, ni : fama mala tener. (1 ni, cecen tianquiztli)

tianquiztoca, ni : feriar, o tratar en mercado. (2) feriar assi. (1)

tianquiztopile : fiel delos pesos o medidas, o almotacen. (1)

tiazque + : idem. (Canneltiazque: adonde emos de yr.) (2 Cannelpa tiazque)

tiazque? + : adonde emos deyr?. (1 cannelpa tiazque?)

ticampa : detras de nosotros, o alas espaldas. (2) hazia tras. (1) trasera
parte. (1)

ticatca + : eramos señores. (2 Titlatoque ticatca) eras señor. (2 Titlatoani


ticatca)

ticatla : media noche, o ala media noche. (2) media noche. (1) amedia noche.
(1)

ticatli? : aun no has buelto?. (1)

ticcuiz + : tomaras dello exemplo. (2 Moneixcuitil itech ticcuiz)

ticecepohuaticate : pausanes estar hechos, sin hazer cosa de prouecho. (1


ticecepouaticate)

ticectic : blanquizca cosa y deslauada. (1)

ticectli + : maganto o muy flaco y seco perro. (1 ytzcuin ticectli)

ticehuac : blanquizca cosa y deslauada. (1 ticeuac)

ticentlaca : lo mesmo es que ticemeua. (2) ser vnos por via de paréntesco.
(1)

ticenyahui + : alahe todos juntos vamos ygualmente. (2 Yequene ticenyaui vel,


ticenui)

ticenyazque : yremos todos juntos. (2)

ticiotl : arte demedicina, o cosa de medicos, o adiuinacion por agueros. s.


agoreria de echar suertes. (2)

ticiti, ni : ser, o tener officio de medico, o de agorero. prete: oniticitic.


(2) sortear, echar suertes con cordeles o mayz. (1) adiuinar por suertes o
agueros. (1)

ticitl : adiuino tal. (1) curador o medico. (1) medico o fisico. (1)
enfermero. (1) partera que ayuda aparir. (1) medico, o agorero y echador de
suertes. (2)
ticitl + : medico experimentado. (1 tlayeyecoani ticitl) çurujano. (1 texoxotla
ticitl.) medico experimentado. (1 mimatini ticitl) medico que sabe poco. (1 amo
cenca mimatini ticitl)

ticiyotl : sorteamiento assi. (1) adiuinacion assi. (1) parteria oficio desta.
(1)

ticmahuizcauh + : quiça lo dexaste por temor. (2 Açoçan ticmauizcauh)

ticmati? + : aun estas como modorro lleno de sueño?. (2 Cuicenca aya temico
ticmati?)

ticmatica + : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 mayuh ticmatica


ynye pasqua)

ticmatiz + : idest, nolo ternas por cosa de poco valor. (2 Açanitla ypan
ticmatiz)

ticmotlacamachitiz + : mucho mas le obedeceras. (2 Occenca ticmotlacamachitiz)

ticochtie + : mira que no te duermas. (2 Maçan ticochtie)

ticoptie + : idem. (Maçan ticochtie: mira que no te duermas.) (2 Maçan


ticoptie)

tictlazotla? + : aquel dellos amas mas?. (2 Acye yn occenca tictlaçotla?)

ticto, centequilia : aun a hazerse todos. (1)

tictonepan tlatlaxilia : culpa echar el vno al otro. (1)

tictonepantlatlaxilia : echar la culpa de algo, el vno al otro. preter:


otictonepantlatlaxilique. (2)

tictotlatlaxilia : culpa echar el vno al otro. (1)

tihio : baho dela boca. (1) el huelgo, resuello, o babo dela boca. (2)

tijerastica tlatetequiliztli : cortadura de tijeras. (2)

tijeraztica tlatequiliztli : cortadura de tijeras. (1 tijerastica tlatequiliztli)

tilahua : llouer mucho. (1 tilaua) llouer reziamente. preter: otilauac. o


hazerse gruessa la manta y tupirse. (2 Tilaua)
tilahua, nitla : hazer grueso algo, o espessar y tupir bien la manta, o el seto.
&c. preterito: onitlatilauh. (2 Tilaua, nitla) espessar o ayuntar en vno, como
haziendo seto de cañas, casa de paja o tela de manta; &c. (1 nitla, tilaua)
engrossar cosas anchas. (1 nitla, tilaua)

tilahuac : espessa cosa assi. (1 tilauac) basta cosa o maçoral, assi como manta,
&c. (1 tilauac) cosa gruessa, assi como manta, tabla, seto, papel, torillas y
esteras y cosas semejantes llanas y anchas. (2 Tilauac)

tilahuatoccuahuitl + : entrar en monte espesso. (1 ynó[n]cá[n] tilauatocquauitl)

tilana, nitla : estirar, o tirar de algo. preterito: onitlatilan. (2) tirar


estirando. (1)
tilictic : teso. (1) pando cosa tesa. (1) cosa tesa y panda. (2)

tilincateca, nitla : lastrar la naue. (1)

tilini : apretarse. preterito: otilin. (2)

tilini + : andar lista y braua la justicia. (1 totoca, olini, tilini yn justicia)

tilinia, mo : dar de si el cordel. (1) dar desi la soga, o el cordel.


preterito: omotilini. (2)
tilinia, nicual : dar la mano a otro para sacarlo del pozo, o de algun lugar baxo.
preterito: oniqualtilini. (2)
tilinia, nino : ceñirse fuertemente, o echar, o poner fuerças quando trabajan.
pre: oninotilini. (2) forcejar. (1) estribar. (1)
tilinia, nite : asir de alguna para tener p[ar]te conella (2)
tilinia, nitla : tirar estirando. (1) tirar dealgo, estirar, apretar ñudo, o
atadura, frechar, o enarcar arco. p: onitlatilini (2) firmar o fortificar. (1)
estirar. (1) apretar algo reziamente con el puño o con la mano. (1) frechar el
arco. (1)

tilinqui : teso. (1) firme cosa. (1) pando cosa tesa. (1) pando, o cosa tesa.
(2)

tilma + : enla manta. et sic de alijs. (2 Titech tilma)

tilma icxipepechtli : alhombra. (1)

tilma itzeltilia, ni : harpar, cortar paño en muchas partes. (1 ni, tilma


ytzeltilia)

tilmacactli : escarpin. (1) escarpin. (2)

tilmachiuhqui : perayle que haze paños. (1)

tilmacopina, nino : desnudarse vestidura cerrada. prete: oninotilmacopin. (2)


desnudarse ropa cerrada. (1)
tilmacopina, nite : desnudar a otro assi. preterit: onitetilmacopin. (2)
desnudar a otro ropa cerrada. (1)

tilmacopinilia, nite : idem. p: onitetilmacopinili. (Tilmacopina, nite: desnudar


a otro assi. preterit: onitetilmacopin.) (2) desnudar a otro ropa cerrada. (1)

tilmacuitlapilli : rabo de vestidura . (1) cola, o rabo de vestidura. s. la


halda que va arrastrando detras. (2)

tilmahua + : venido de xerga o de sayal. (1 chamauaca tilmaua) vestido de


luto. (1 tlaçoquipal tilmaua) vestido de luto. (1 micca tilmaua)

tilmahuia, nitla : colar cosas liquidas con lienço o aforrar vestidura. prete:
onitlatilmaui. (2 Tilmauia, nitla) colar algo con lienso. (1 nitla, tilmauia)

tilmaicxipepechtli : alhombra de estrado. (2)

tilmaitzeltilia, ni : harpar, cortar, o desmenuzar paño, o manta. prete:


onitilmaitzeltili. (2)
tilmanamacac : vendedor de vestiduras. (1) vendedor de ropa. (2)

tilmaocuilin : polilla. (1) polilla de ropa. (2)

tilmaololoa, nino : arregaçarse. preterit: oninotilmaololo. (2) arregaçarse


elvarón. (1)

tilmapepechtli : alhombra. (1) alhombra de estrado, o manta q[ue] se pone enla


cama enlugar de colchon o el mismo colchon. (2)

tilmapepechtontli : manta pequeña de cama. (1) alhombra pequeña assi. (2)

tilmatentlamachtli : orilla bordada. (1) orilla de vestidura bordada o labrada.


(2)

tilmatentlaxochtli : orilla de paño. (1) orillo de paño. (2)

tilmatentli : orilla de vestidura. (1) orilla de vestidura. (2)

tilmatequi, ni : harpar, cortar paño en muchas partes. (1)

tilmatetequi, ni : harpar, o cortar ropa en muchas partes. prete:


onitilmatetec. (2)

tilmati + : mongil vestidura de monge. (1 teopixca tilmati)

tilmatia, no : vestirme manta. (1)

tilmatihua : ropa vieja o ya trayda. (1 tilmatiua)

tilmatitech : enla manta, o enla ropa. (2)

tilmatitlan : entre las mantas, o entre la ropa, o de baxo della. (2)

tilmatlacuilo : pintor generalmente. (1)

tilmatlacuilolli : manta pintada, o ymagen pintada en manta. (2) retablo


depinturas en lienço. (1)

tilmatlatentli : orilla de vestidura, o ribete. (2) trepa de vestidura. (1


tilmatlaté[n]tli)

tilmatlatenxoxotlalli : trepa de vestidura picada (2) trepa de vestidura. (1


tilmatlaté[n]xoxotlalli)

tilmatli : manta generalmente. (1) manta. (2) ropa. (1) vestidura para mudar.
(1) vestidura generalmente. (1)

tilmatli + : fustan. (1 yxpochinqui tilmatli) haldas de vestidura que


arrastran por el suelo. (2 Mouilana tilmatli) vestidura para trabajar. (2
Tetequitiuani tilmatli) carmesi seda texida colorada, raso o tornasol. (1
chichiltic seda tilmatli) vestidura sin costura. (1 çancentlacati tilmatli)
librea de vestidura. (1 tetlá[n] nené[n]ca tilmatli) paño d[e] manos, o touaja.
(2 Nemapopoaloni tilmatli) reues de ropa. (1 yyxcuepca yn tilmatli) vestidura
remendada. (1 tlatlatlamanililli tilmatli) giron de vestidura que se quita. (1
tlaquixtilli tilmatli) giron de vestidura que se quita. (1 tlaantli tilmatli)
vestidura interior. (1 tlani tilmatli) brocado o cosa assi. (2 Teocuitlayo
tilmatli) vestiduras para remudar (2 Tlamalhuiloni tilmatli) brocado. (1
teocuitlayo tilmatli) vestidura fin costura. (2 çan centlacati tilmatli)
hazalejas, paño de manos. (1 nemapopoualoni tilmatli) escla[v]ina. (1 nenenca
tilmatli) vestidura para el campo o para trabajar. (1 tetequitiuani tilmatli)
terciopel o lo mismo. (1 vel, puchinqui seda tilmatli) haldas que arrastrán. (1
veyac tilmatli) vestidura muelle. (1 yamanqui tilmatli) vestidura sin costura.
(1 mantica tilmatli) vestidura vellosa. (1 pochictic tilmatli) librea de pajes.
(2 Xoxolo tilmatli) librea de pajes. (2 Tetlannenca tilmatli) fustan o ropa
frisada. (2 Ichpochinqui tilmatli) vestidura aspera o filicio. (2 Tequaqua
tilmatli)
tilmatli +, m : haldas que arrastrán. (1 m, ouilana tilmatli)

tilmatli itenhuetzca : orillo de paño ya quitado o cortado del mismo paño. (1


tilmatli ytenuetzca)

tilmatzacuilhuaztli : velo de té[m]plo, o de retablo (2)

tilmatzacuiloaztli : velo del templo. (1 tilmatzacuiluaztli)

tilmatzintli : mantilla o ropilla. (2)

tilmayo + : vestido desta vestidura. (1 tlani tilmayo)

tilmazohuani : alfiler. (2 Tilmaçoani) alfiler. (1 tilmaçoani)

timalihui + : pobre con gran miseria. (1 cococ teopouhq[u]i timaliui)

timalli : materia podre. (1) podre, o materia. (2) apostema de llaga. (1)
podre. (1)

timallo palaxtli : llaga con materia. (1)

timalloa : apostemarse y henchirse de materia la llaga. pre: otimalloac. (2)


apostemarse la llaga. (1)

timaloa, nino : escarnecer. (1) gloriarse o glorificarse. (1) deleitarse. (1)

timaltic : persona abultada. (2)

timaltic teixmauhti : abultado en rostro y persona. (1)

timochtehua : ser de vna parentela todos, o de vna nació[n], familia, o


quadrilla. p: timuchteuaya (2 Timuchteua) ser de vna edad ambos. (1 timuchteua)

timotlazotla : tu te amas. (2 Timotlaçotla)

timotolinia : estas pobre. (2)

tinentlamati? + : tienes pena de algo?. (2 Acitlaic tinentlamati?)

tipepexocatihui : yr atropellados. (1 tipepexocatiui)

tiquenami + : no eres assi como quiera. i. eres marauilloso. &c. (2 Amoyan


tiquenami)

tiquetzalo + : ser puertos aparte, y segregados y apartados de otros. (2 Toyoca


tiquetzalo)
tiquimmocniuhti? + : quiça. s. heziste algo para tomar los por amigos?. (2
Açoçan ic tiquimmocniuhti?)

tiquitta + : estraño o estrangero, o cosas que vienen de otras partes. (1 ayc


yuhquin tiquitta) cosa sin prouecho. (1 atle ytechpa tiquitta)

tiquittaz + : empero tu lo veras. s. lo que no crees. (2 Ate tiquittaz)

titaana : asirse de las manos o trauarse, los que andan dançando, o haziendo
otra cosa. (2)

titahuillacanequi : echarse pullas los vnos alos otros. pre:


otitauillacanecque. (2 Titauillacanequi) echarse pullas. (1 titauillacanequi)

tite, xixicohua : engañar a otro, dando menos delo que era obligado a darle. (1
tite, xixicoua)

titech : topan. en la pared. (2) en. preposició[n]. o tu anosotros. s. amaras.


(2) en, preposicion. (1)

titech tilma : enla manta. et sic de alijs. (2)

titemachtico : venimos a ensená[n]r. (2)

titemachtiquihui : vendremos a enseñar. (2 Titemachtiquiui)

titemachtitihuia : yuamos o fuimos enseñando. (2 Titemachtitiuia)

titemachtito : fuimos a enseñar. (2)

titetolinia + : agrauiar a otro. (1 çannen, titetolinia)

titianquizohua, ni : passearse por el mercado muchas vetes, o por las plaças.


pr: onititianquiço (2 Titianquiçoa, ni) andar por las plaças y mercados. (1 ni,
titianquiçoa)

titicana, nitla : estirar o estender lo encogido o arrugado. pre: onitlatitican.


(2) tender lo encogido. (1)

titichalhuia, nitetla : hazer alguna vestidura estrecha y corta a otro. pre:


onitetlatitichalhui. (2)

titichauhqui : vestidura estrecha y corta. (2)

titichoa, nitla : acortar, o estrechar algo. (2)

titichtic : idem. (Titichauhqui: vestidura estrecha y corta.) (2)

titici : medicos. (2)

titicpa huitz : idem. (Titicpa quiça: procede delo interior de nosotros) (2


Titicpa vitz)

titicpa quiza : procede delo interior de nosotros (2 Titicpa quiça)

titilinia, nino : forcejar. (1)


titilinia, nitla : estender, o estirar lo encogido. p: onitlatitilini. (2)
tender lo encogido. (1)

titipan : encima del vientre. (2)

titiquilli : señal de herida ya sana. (2)

titiquilnezcayotl : idem. (Titiquilli: señal de herida ya sana.) (2) señal de


herida despues de sana; o señales de hoyos de virguelas. (1)

tititlalhuayo : los neruios o venas del vientre. (2)

tititlanoni : paje para mandados. (1)

tititlantli : paje para mandados. (1) mensajero, o moço q[ue] va amandados.


(2) moço para mandados. (1) mensajero. (1)

tititza, nino : tener puxo. pret: oninotititz. o desperezarse y estirarse,


bocezando. (2) tener puxo de vientre. preterito: oninotititz. (2) puxo tener.
(1)

titixia, nino : rebuscar despues dela vindimia, o cosecha. pre: oninotitixi. (2)
espigar coger espigas o masorcas que quedarón despues de auer cogido el mayzal.
(1) rebuscar d[e]spues dela véndimia, o despues de auer segado las miesses y
cogido el maizal. (1)

titla + : hazer algo todos juntos. pre: otitlamuchcauique. (2 MVchcauia, titla)


tirar y acertar muchos juntamente alo q[ue] se tira. prete: otitlanepá[m]motlaque.
(2 Nepan motla, titla) no eres nada. (2 Amo titla)

titla mochicahuia : hazer alguna cosa todos juntos. (1 titla muchicauia)

titlachia? + : aun miras las cosas como modorro?. (2 Cuicenca ayatemico


titlachia?)

titlan nahuatilli : mensaje. (1 titlan nauatilli)

titlan necuil : mensajero que embia a otro en su lugar y se que da el. (2)

titlan tlatolli : mensaje. (1)

titlancapo : no mensajero o delegado comigo, o como yo, o juntamente comigo.


(2)

titlani, nite : embiar o hazer mensajero. (1) mensajero hazet. (1)


titlani, nitla : embiar o hazer mensajero. (1)
titlani, nitla/ huel/ nite : embiar o hazer mensajero pre: onitlatitlan. vel.
onitetitlan. (2)

titlaniztli + : legacia o embaxada del papa (2 Vei teupixca titlaniztli)

titlannecuil : mensajero embiado de otro mensajero. (1)

titlanoni : mensajero, o moço que va con má[n]dados. (2) mensajero. (1)

titlantli : embiado mensajero. (1) mensajero, o embaxador. (2) paje para


mandados. (1) embaxador. (1) mensajero. (1)
titlantli + : embaxador de grandes señores. (1 tlahtoca titlantli) correo. (2
Iciuhca titlantli) mensagero entre dos. (2 Nepantla quiça titlantli) mensajero
entre dos. (1 occan tlanauatilli titlantli) mensajero entre dos. (1 nepantlaquiça
titlantli) correo. (1 yciuhca titlantli)

titlatoani : eres señor. (2)

titlatoani ticatca : eras señor. (2)

titlatoque ticatca : eramos señores. (2)

titlatzin quixtia : descercarse o alçarse el real para retirarse. (1)

titlatzinquixtia : alçar real o cerco para retirarse. pre:


otitlatzinquixtique. (2)

titocecepohualtiticate : pausanes estar hechos, sin hazer cosa de prouecho. (1


titocecepoualtiticate)

titocniuhtla : hazerse amigos, o tener amistad unos con otros. pre:


otitocniuhtlaque. (2) compañia hazer assi. (1)

titocuiltonollani : dessear ser enriquecidos y prosperados. prete:


otitocuiltonollanque. (2)

titotla + : lo mismo es q[ue] nechicalhuia. pre: otitotlanechicoltique. (2


Nechicultia, titotla) contribuir todos dando algo para alguna obra. preterito:
otitotlanechicalhuique. (2 Nechicalhuia, titotla)

titotlamizque + : lo mesmo es que aoctle yctitotzinquixtizque. (2 Aoctle


ytech titotlamizque)

titotlatlal cualtia : jugar adar a comer tierra, hinchéndo la boca dela dicha
tierra al que pierde el juego. (1 titotlatlal q[ua]ltia)

titotzinquixtizque + : no tendremos ya alguna escusacion. (2 Aoctle ic


titotzinquixtizque)

titumatuma : descasarse los casados. (1)

titzcalco : los costados. (2)

titztihui + : de aqui adelante. (1 ynyeompa titztiui) adelante, s: enel tiempo


venidero. (1 ynompa titztiui) de aqui adelante. (1 yn ocompa titztiui) tiempo
venidero o futuro. (1 yn ye ó[m]pa titztiui) de aqui adelante, o en el tiempo
venidero. (2 In axcan yn ompa titztiui) adelante s. enel tiempo venidero. (2 In
ompa titztiui) enel tiempo venidero. (2 Iye ompa titztiui) de aqui adelante. (1
ynaxcan yn ocompa titztiui) adelante, s: el tiempo andando. (1 in ye ompa
titztiui) adelante, s: enel tiempo venidero. (1 ynocompa titztiui)

tix : la cara. (2)

tixayo : las lagrimas. (2)

tixcallo : cuenca del ojo. (2)


tixcallocan : cuenca del ojo. (2) cuenca del ojo. (1)

tixcua : la frente. (2 Tixqua)

tixcua cacalacca : la calua o entradas dela fré[n]te. (2 Tixqua cacalacca)

tixcuac : enla frente. (2 Tixquac)

tixcuamol : las cejas. s. los pelos dellas. (2 Tixquamul)

tixcuatol : las cejas, no los pelos. (2 Tixquatol)

tixcuatzon : el vello o pelos dela frente. (2 Tixquatzon)

tixcuaxipetz : la calua, o entradas de la frente. (2 Tixquaxipetz)

tixcuilchil : lagrimal del ojo. (2) lagrimal del ojo. (1)

tixcuilchilco : idem. (Tixcuilchil: lagrimal del ojo.) (2)

tixnacayo : la carnaza delos ojos. (2)

tixneneuh : niña del ojo. (2)

tixpampa huetzi : idem. (Tixpampa quiça: simiente de muger. &c.) (2 Tixpampa


vetzi) simiente de varon. (1 tixpampa vetzi)

tixpampa quiza : simiente de muger. &c. (2 Tixpampa quiça) simiente de varon. (1


tixpampa quiça)

tixpampaquiza : simiente de muger. (1 tixpampaquiça)

tixquempal : el parpado del ojo. (2)

tixquimiliuhca : parpado del ojo. (1)

tixtecocoyocco : la cuenca del ojo. (2)

tixteliuhca : mexilla dela cara. (2) mexilla dela cara. (1)

tixteliuhca, = : = tixtiliuhca (2 tixteliuhca, o lo alto delos carrillos o delas


mexillas)

tixtelolo : los ojos. (2)

tixten : los beços delos ojos. (2)

tixtencuilchil : lagrimal del ojo. (2) lagrimal del ojo. (1)

tixteouh : niña del ojo. (1)

tixtiliuhca : lo mesmo es que tixteliuhca, o lo alto delos carrillos o delas


mexillas. (2)

tixtocatzahuallo : la tela delos ojos. (2 Tixtocatzauallo)

tixtotouh : niñilla o niñeta del ojo. (1)


tixtzon : el vello dela cara. (2)

tixxomol : lagrimal del ojo. (1 tixxomul)

tixxoxomoliuhcan : los lagrimales. (2)

tixxumol : lo melmo es que tixtencuilchil. (2 Tixxumul)

tiyacapan : primero engendrado, o nacido, o primero nacida y engendrada. s.


primogenito, o primogenita. (2) mayor hijo. (1) hijo o hija mayor. (1)

tiyacapan tlatquitl : idem. (Tiyacapanyotl: hazienda de primogenito y mayorazgo,


o cosa destos.) (2)

tiyacapantlatquitl : mayorazgo de aqueste. (1)

tiyacapanyotl : hazienda de primogenito y mayorazgo, o cosa destos. (2)


mayorazgo de aqueste. (1)

tiyacauh : valiente. (1)

tiyacauhtlatquitl : ynsignias de véncimiento. (1)

tiyamic mesa : mesa en que ponen lo vendible. (1)

tiyolquimil? + : que rudo que eres?. (2 Qemmach in tiyolquimil?)

tizahuia, nitla : embarnizar con barniz blanco. p: onitlatiçaui. (2 Tiçauia, nitla)


embarnizar de blanco. (1 nitla, tiçauia)

tizatl : cierto barniz, o tierra blanca. (2 Tiçatl) barniz otro blanco no tan
bueno como elya dicho. (1 tiçatl)

tizatl + : auisar a alguno y acó[n]sejarle lo quele conuiene. preterito: iuitl,


tlapalli, tiçatl onictlali. (2 Iuitl, tlapalli, tiçatl nictlalia) blanca cosa, en
gran manera. (1 yuhqui tiçatl yc iztac) aconsejar y auisar a otro, delo que le
conuiene. (1 yuitl tlapalli tiçatl nictlalia)

tizatl ihuitl nicchihua : idem. preterito: tiçatl iuitl o nicchiuh. (Tiçatl


yuitl nictlalia: dar a otro buen consejo y auiso, o dar buen exemplo. preterit:
tiçatl iuitl onictlali. metapho.) (2 Tiçatl iuitl nicchiua)

tizatl yuitl nictlalia : dar a otro buen consejo y auiso, o dar buen exemplo.
preterit: tiçatl iuitl onictlali. metapho. (2 Tiçatl yuitl nictlalia)

tizatl yuitl tlapalli nicchihua : auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene
hazer. (1 tiçatl yuitl tlapalli nicchiua)

tizatl yuitl, tlapalli nictlalia : auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene
hazer. (1 tiçatl yuitl, tlapalli nictlalia)

tizayoa, ni : henchirse de barniz, o de tierra blanca. prete: onitiçayoac. (2


Tiçayoa, ni)

tla + : sazonarse y secarse los panes. pret: otlacoçauiz. (2 Coçauia, tla)


vrdidor de tela, componedor y adereçador de cama, o estrado. &c. (2 Tetecani, tla)
tronar. pre: otlaquaqualacac. (2 Quaqualaca, tla) desensillada bestia. (1 cauallo
tla silla quixtilli) desensillada bestia. (1 cauallo tla silla antli)

tla chrismayotilli : confirmado o chrismado. (2 Tla chrismayutilli)

tla crismayotilli : chrismado, o cosa consagrada co[n] chrisma. (2)

tla sancto mahuizotilli : sancto, o sancta canonizada. (2 Tla sancto


mauiçotilli)

tla sebohuilli : cosa ensebada. (2 Tla sebouilli)

tlaaacanaloni : auentadero p[ar]a auentar trigo, o cosa semejá[n]te. (2)

tlaaanaliztli : estiradura de algo o desarrugadura. (2)

tlaaantli : cosa estirada o desarrugada. (2)

tlaaantli + : entresacado assi. (1 ytzalan tlaaantli) entresacado assi. (1


ytlan tlaaantli)

tlaaaquiliztli : añadidura de palabras, o de cosa semejante. (2)

tlaaaquilli : cosa añadida assi. (2)

tlaacanaloni : auentadero para esto. (1)

tlaacanani : encallador tal. (1)

tlaacanoni : pala p[ar]a traspalar algo. (2) pala para traspalar. (1)

tlaacantli : nao o barca encallada. (2) encallada assi. (1)

tlaachtopa itoani : propheta. (2)

tlaachtopa itoliztli : prophecia. (2)

tlaachtopaitoani : profeta. (1 tlaachtopaytoani)

tlaacica cactli : cosa bié[n] có[m]prehé[n]dida y enté[n]dida. (2)

tlaacica caquiliztli : enteray perfecta intelligencia dela cosa. (2)

tlaacica ittaliztli : perfecto y entero conocimiento de alguna cosa. (2)

tlaacica temolli : buscada cosa assi. (1)

tlaacicacactli : entendida cosa assi. (1)

tlaacicacaqui, ni : entender muy bien lo que se dize o comprehenderlo. (1)

tlaacicacaquiliztli : comprehenssion assi. (1) entendimiento tal. (1)

tlaacicacaquini : comprehendedor tal. (1)

tlaacicaittaliztli : razon natural. (1)


tlaacicatemoani : buscador tal. (1)

tlaacicatemoliztli : buscamiento tal. (1)

tlaacicayotl : razon natural. (1)

tlaacitihuetziliztli : rebatiña. (1 tlaacitiuetziliztli)

tlaacoctli : cosa alçada o leuantada del suelo. (2) leuántado assi. (1)

tlaacocuiliztli : alçamiento, o leuantamiento tal. (2) soliuio o soliuiadura. (1)


leuantamiento assi. (1)

tlaacocuini : el que leuanta algo del suelo. (2)

tlaacocuini tetl : piedra yman. (2) piedra yman. (1)

tlaacocutli huentli : ofrecimiento tal. (1 tlaacocutli ventli)

tlaacolehuilia, nite : amagar a otro, o alçar el braço para dar bofetada. &c. p:
onitetlaacoleuili. (2 Tlaacoleuilia, nite) amagar . (1 nite, tlaacoleuilia)

tlaacomanalli : alborotada gente. (2) alborotada gente. (1)

tlaacomantli : idem. (Tlaacomanalli: alborotada gente.) (2)

tlaacopintli : çanja de cimiento que esta abierta. (2) cimiento o çanja


abierta. (1)

tlaacoquechilia, nite : pujar en almoneda. prete: onitetlaacoquechili. (2)

tlaacoquetzaliztli : el acto de encarecer lo que se vende, pidiendo mas por la


cosa que deantes no valia mucho. (2) pujança tal. (1) puja en almoneda. (1
tlaacoq[ue]tzaliztli)

tlaacoquetzaliztli + : logro enla vsura, o pujança enel almoneda. (2 Tetech


tlaacoquetzaliztli) logro enla vsura. (1 tetech tlaacoquetzaliztli)

tlaacoquetzani + : logrero assi, o el que puja en almoneda. (2 Tetech


tlaacoquetzani) logrero. (1 tetech tlaacoquetzani)

tlaacoquetztli : cosa encarecida assi, o trabajo y tributo acrecentado. (2)


doblado trabajo. (1)

tlaacoquixtiliztli : el acto de leuantar, o alçar algo en alto. (2)


leuantamiento assi. (1)

tlaacoquixtilli : cosa leuantada, o alçada enalto. (2) empinado. (1) leuántado


assi. (1)

tlaacotlaxtli : desenhadado. (1) persona aliuiada y contenta. (2) aliuiado. (1)


sosegado. (1)

tlaactia, nite : encorporar algo, o hazer que reciban a alguno en compaña de


otros. preterit: onitetlaacti. (2)
tlaactica + : acreedor. (1 ytech tlaactica) deudor. (2 Itech tlaactica)
deudor. (1 ytech tlaactica) deuer algo a otro. (1 notech tlaactica) deuer algo.
(1 notech tlaactica)

tlaactica, notech : deuer yo algo a otro. preteri: notech otlaacticatca. (2)

tlaactitlaxtli : idem. (Tlaactitlaçalli: hazienda desperdiciada y desminuida.)


(2)

tlaactitlazalli : hazienda desperdiciada y desminuida. (2 Tlaactitlaçalli)


hazienda disminuida, desperdiciada, destruida o robada. (1 tlaactitlaçalli)

tlaactoc + : acreedor. (1 ytech tlaactoc)

tlaactoliztli + : deuda que se deue a otro. (2 Tetech tlaactoliztli) deuda.


(1 tetech tlaactoliztli)

tlaacualitoani : maldezidor assi. (1 tlaaqualitoani)

tlaahuaqui : abochornarse los panes o enaguaçarse y anegarse. pre: otlaauac.


(2 Tlaauaqui) enaguaçarse la tierra. (1 tlaauaqui)

tlaahuialiliztli : sahumerio. (1 tlaauialiliztli)

tlaahuialiloni : sahumador en que sahuman. (1 tlaauialiloni)

tlaahuializtli : çahumerio. s. el acto de çahumar algo. (2 Tlaauializtli)

tlaahuictlazalli : echado assi. (1 tlaauictlaçalli)

tlaahuictlaztli : arrojado assi. (1 tlaauictlaztli) echado assi. (1


tlaauictlaztli)

tlaahuictopeuhtli : arrojado assi. (1 tlaauictopeuhtli)

tlaahuilcahualiztica : con descuido y negligencia, o negligentemente. (2


Tlaauilcaualiztica) negligentemente desta manera. (1 tlaauilcaualiztica)

tlaahuilcahualiztli : descuido assi. (2 Tlaauilcaualiztli) negligencia assi. (1


tlaauilcaualiztli)

tlaahuilcahuani : descuidado y negligente. (2 Tlaauilcauani) negligente o


descuidado. (1 tlaauilcauani)

tlaahuiliani : regador assi. (2 Tlaauiliani)

tlaahuililiztli : regadura de huerta o heredad. (2 Tlaauililiztli) regadura. (1


tlaauililiztli)

tlaahuililli : huerta regada. &c. (2 Tlaauililli) regada huerta. (1


tlaauililli)

tlaahuilizittani : desperdiciador. (2 Tlaauilizittani) gastador en lo


demasiado. (1 tlaauilizittani)

tlaahuilizmatiliztli : descuido o negligencia con menosprecio, o no haziendo caso


de algo. (2 Tlaauilizmatiliztli)
tlaahuilmatiliztica : negligente y descuidadamente. (2 Tlaauilmatiliztica)
negligentemente desta manera. (1 tlaauilmatiliztica)

tlaahuilmatiliztli : negligencia tal. (2 Tlaauilmatiliztli) ynconstancia. (1


tlaauilmatiliztli) negligencia assi. (1 tlaauilmatiliztli)

tlaahuilmatini : negligente desta manera. (2 Tlaauilmatini) ynconstante. (1


tlaauilmatini) negligente o descuidado. (1 tlaauilmatini)

tlaahuiloa, ni : afrentar o auergonçar, o hazer caer en falta. pre: onitlaauilo.


(2 Tlaauiloa, ni)

tlaahuilpahuilli : prouocado o incitado conhalagos cautelosos. (2


Tlaauilpauilli) yncitado. (1 tlaauilpauilli)

tlaahuilpopoloani : prodigo, o desperdiciador de la hazienda. (2


Tlaauilpopoloani)

tlaahuilpopololiztli : prodigalidad assi. (2 Tlaauilpopololiztli) prodigalidad.


(1 tlaauilpopololiztli)

tlaahuilquixtiani : gastador de hazienda en cosas vanas. (2 Tlaauilquixtiani)


gastador en mal. (1 tlaauilquixtiani)

tlaahuilquixtiliztli : gasto en mal. (1 tlaauilquixtiliztli) prodigalidad assi.


(2 Tlaauilquixtiliztli) abusion. (1 tlaauilquixtiliztli) prodigalidad. (1
tlaauilquixtiliztli)

tlaahuilquixtilli : deshonrado. (1 tlaauilquixtilli) cosa gastada vanamente y


desperdiciada. (2 Tlaauilquixtilli) disfamado. (1 tlaauilquixtilli) afrentado.
(1 tlaauilquixtilli) ynfamado. (1 tlaauilquixtilli)

tlaahuitecqui : enxaluegador o blanqueador de pared. (2 Tlaauitecqui)


blanqueador tal. (1 tlaauitecqui)

tlaahuitectli : cosa enxaluegada assi. (2 Tlaauitectli) enxaluegado. (1


tlaauitectli) blanqueada pared assi. (1 tlaauitectli)

tlaahuitequiliztli : enxaluegamiento tal. (2 Tlaauitequiliztli) blanqueamiento


assi. (1 tlaauitequiliztli)

tlaahuitequini : enxaluegador assi. (2 Tlaauitequini) blanqueador tal. (1


tlaauitequini)

tlaahuiyali : sahumador el que sahuma. (1 tlaauiyali)

tlaai, ni : labrar la tierra, o hazer algo. preterito: onitlaax. (2 Tlaay, ni)


labrar tierra. (1 ni, tlaay) cauar o labrar la tierra. (1 ni, tlaay)
tlaai, nitla : hazer amenudo algo assi. (1 nitla, tlaay)

tlaai +, ni : idem. pre: nitic onitlaax. (Itic ninonotza, n: consultar algo


consigo mismo. pre: nitic oninonotz.) (2 Itic nitlaay, n) hazer algo,
interiormente. (1 nitic nitlaay)

tlaailiztli : labor de tierra, o el acto de hazer y entender en algo. (2)


labor de tierra. (1 tlaayliztli) trabajo. (1 tlaayliztli)
tlaaini : hazedor o hazedera desta manera. (1 tlaayni) labrador tal. (1
tlaayni) labrador, o el que esta ocupado y entendiendo en algo. (2) gañan que
ara. (1 tlaayni) cauador desta manera. (1) cauador tal o labrador. (1)

tlaalpichilli : cosa rociada con agua. (2) rociada cosa assi. (1)

tlaamacaltilli : encoroçado, o encoroçada. (2)

tlaamacopiltilli : idem. (Tlaamacaltilli: encoroçado, o encoroçada.) (2)

tlaamantli : inquietado y desasosegado de otros. (2) desasossegado. (1)


ynquietado. (1)

tlaamatlapallapacholtin : los pollos abrigados d[e] bazo las alas dela gallina,
o de otra aue. (2)

tlaamatlapaltepeuhtli : cosa deshojada. (2) deshojado. (1)

tlaamolhuiliztli : enxabonamiento de ropa que se laua con xabon. (2)


xabonadura. (1) enxabonadura. (1)

tlaamolhuilli : cosa lauada con xabon, o enxabonada. (2) xabonado. (1)


enxabonado assi. (1)

tlaamollaliliztli : enxabonamiento assi. (2) enxabonadura. (1)

tlaamollalilli : cosa enxabonada. (2) enxabonado assi. (1)

tlaana : prender, o arraygarse la planta. preteri: otlaan. (2)

tlaana + : escoger lo mejor. (1 yyacac ni, tlaana)


tlaana +, nino : arraigarse algo o echar rayzes. (1 nino, nelhuayotia ni,
tlaana)

tlaanaliztli : toma. (1) recebimiento assi. (1) desenterramiento assi. (1)


trauazon. (1) quitamiento assi. (1) el acto de asir, o trauar alguna cosa de
otra, o de apartar y quitar lo que esta entre otras cosas. (2) desarrugadura. (1)
arrancamiento tal. (1) recebimiénto. (1)

tlaanaliztli + : escogimiento delo mejor. (2 Iyacac tlaanaliztli) escogimiento


assi. (1 tlacenquixtiliztli yyacac tlaanaliztli)

tlaanani + : escogedor tal. (1 yyacac tlaanani)

tlaananyotia huetzcayotl : viga que buela como can. (1 tlaananyotia vetzcayotl)

tlaanayotia huetzcayotl : viga que buela sobre la pared como can. (2


Tlaanayotia vetzcayotl)

tlaantli : caça presa. (1) adiestrado assi. (1) arrancada cosa assi. (1)
desarrugada cosa. (1) cosa quitada assi, o espada desenuainada o cosa
desenterrada, o arrancada, o ciego adiestrado. (2) trauada cosa assi. (1) preso.
(1) desenterrada cosa. (1)
tlaantli + : entresacado assi. (1 ytzalan tlaantli) entresacada cosa. (2
Itlan tlaantli) dezmada cosa. (1 matlatecpan tlaantli) entresacado assi. (1
ytlan tlaantli) escogido assi. (1 yyacac tlaantli)

tlaantli espada : desenuaynada espada. (1)

tlaantli tilmatli : giron de vestidura que se quita. (1)

tlaantlia : escogido assi. (1)

tlaapachihui : anegarse, o henchirse de agua las heredades. &c. pre:


otlaapachiuh. (2 Tlaapachiui) enaguaçarse la tierra. (1 tlaapachiui)

tlaapachoani : echador tal. (1)

tlaapacholiztli : anegamiento de algo. (1) el acto de remojar, o anegar algo. (2)


regadura. (1) remojo aquella obra. (1)

tlaapacholli : regada huerta. (1) cosa echada en mojo, regada, o cosa anegada.
(2) echada cosa en mojo. (1) remojada cosa. (1)

tlaapachoqui : echador tal. (1)

tlaapahuiani : embarbascador. (1 tlaapauiani)

tlaapahuilli : pescado embaruascado, o otra cosa assi. (2 Tlaapauilli)


embarbascado. (1 tlaapauilli)

tlaapahuiqui : embarbascador. (1 tlaapauiqui)

tlaapantli : ceñido, o arreado. (2) regaçado. (1)

tlaapolactilli : cosa metida y sumida enel agua. (2) metido assi. (1) sumido.
(1)

tlaaquequeztli : suelo pisado con pison para cimiento de tapia, o de pared. (2)
cimiento sobre la haz dela tierra bien pisado. (1)

tlaaqui + : fructificar o lleuar fruta el arbol. prete: itech otlaac. (2


Itech tlaaqui) fruticarse el arbol o cosa assi. (1 ytech tlaaqui)

tlaaquia + : emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n] ni, tlaaquia)

tlaaquiani : metedor. (1) encaxador. (1) añadidor, encaxador, o metedor de


algo, o empleador de mercaduria o plantador de arboles. (2)

tlaaquiani + : encubridor tal. (1 petlatitlan, ycpaltitlan tlaaquiani)

tlaaquiliztli : encaxadura. (1) anegamiento de algo. (1) añadidura assi. (1)


añadimiento assi. (2)

tlaaquiliztli + : encubrimiento assi. (1 petlatitlan ycpaltitlan


tlaaquiliztli) encubrimientotal. (2 Petlatitlan icpaltitlan tlaaquiliztli)
encubrimiento assi. (2 Icpaltitlan tlaaquiliztli)

tlaaquilli : callada cosa que no se diuulga. (1) encaxado. (1) metido. (1)
añadidas palabras. (1) postura de plantas. (1) cosa añadida desta manera. (2)
tlaaquilli + : delicto encubierto assi. (2 Petlatitlan icpaltitlan tlaaquilli)
escondida cola. (1 petlatitlan ycpaltitlan tlaaquilli) encubierta culpa. (1
petlatitlan, ycpaltitlan tlaaquilli) empleada hazienda. (1 ypá[n] tlaaquilli)
encubierta culpa assi. (2 Icpaltitlan tlaaquilli) empleada hazienda, o caudal. (2
Ipan tlaaquilli)

tlaaquilli xocomeca ixiptlayotl : mugron de vid. (1 tlaaquilli xocomeca


yxiptlayotl)

tlaaquillixocomeca ixiptlayotl : mugró[n] devid. (2 Tlaaquillixocomeca


yxiptlayotl)

tlaaquillo : frutuoso lo q[ue] da fruto. (1) arbol con fruta, o cosa


semejante. (2)

tlaaquillo + : lleno de buen fruto. (1 qualtiliz tlaaquillo) higuera loca. (1


amo tlaaquillo higuera)

tlaaquilloti : fruticarse el arbol o cosa assi. (1)

tlaaquillotl : fruto de cada cosa. (1 tlaaq[ui]llotl.) giron que se añade. (1)


fruto de arbol, o giron añadido ala vestidura. (2)

tlaaquillotl + : fruto de cada cosa. (1 nepapan tlaaquillotl)

tlaaquini + : encubridor tal. (2 Petlatitlan icpaltitlan tlaaquini) encubridor


tal. (2 Icpaltitlan tlaaquini)

tlaaquitiani : encorporador. (1)

tlaaquitilli : encorporado assi. (1)

tlaatecuitl : capado. (1) capado, o castrado. (2)

tlaatecuitl + : capon. (1 castillan vexolutl tlaatecuitl)

tlaatecuitl cuacuahue : buey o nouillo capado. (1 tlaatecuitl quaquaue)

tlaatemiliztli : anegamiento de algo. (1)

tlaatemohuilli : afrentado desta manera y baldonado. (1 tlaatemouilli) afrotando,


enxabonado y baldonado. (2 Tlaatemouilli)

tlaatentocac : costeador assi. (1)

tlaatentocani : costeador assi. (1)

tlaatequi : regador de huerta. &c. (2)

tlaatequiani : idem. (Tlaatequi: regador de huerta. &c.) (2)

tlaatequiliztli : regadura assi. (2)

tlaatequilli : regada huerta. (1) cosa regada desta manera. (2)

tlaatequixtilli : capado. (1) capado, o castrado. (2)


tlaatequixtilli cuacuahue : buey o nouillo capado. (1 tlaatequixtilli quaquaue)

tlaatezcamantli : raso cosa rasa y llana. (1) suelo llano ygual y bien niuelado.
(2)

tlaatilia, ni : derretir algo. preterito: onitlaatili. (2)

tlaatiliani : derretidor assi. (1)

tlaatililcaxitl : crisol para fundir oro. (1) crisol para derretir metal, o cosa
semejante. (2)

tlaatililiztli : derretimiento tal. (1) regalamiento assi. (1) hundicion assi.


(1) derretimiento tal, o fundicion de metal. (2)

tlaatililli : ablandada cosa assi. (1) derretida cosa assi. (1) cosa
derretida assi. (2)

tlaatililli + : manteca derretida. (1 chiyauaca tlaatililli)

tlaatililli ceceyotl : seuo derretido. (1)

tlaatililli manteca : manteca derretida. (1 tlaatililli má[n]teca)

tlaatililmanteca : manteca derretida. (2)

tlaatililoni : crisol para fundir oro. (1) crisol, o cosa semejante para
derretir metales. (2)

tlaatililoyan : hundicion el lugar donde hunden. (1) fundicion. s. el lugar


donde funden metales. (2)

tlaatiliqui : derretidor assi. (1)

tlaatlam mayauhtli : echada cosa assi. (1)

tlaatlamachtilli : afligido assi. (1) lisonjeado. (1) afligido. (1)


lisongeado, o adulado. (2)

tlaatlamachtilli + : afligido assi. (1 tlachichinatztli, tlaatlamachtilli)

tlaatlan mayahuini : echador tal. (1 tlaatlan mayauini)

tlaatlan temalli : echada cosa en mojo. (1)

tlaatlan tepehuani : echador tal. (1 tlaatlan tepeuani)

tlaatlan tepeuhtli : echada cosa assi. (1)

tlaatlan tlaliani : echador tal. (1)

tlaatlan tlalilli : echada cosa en mojo. (1)

tlaatlan tlazani : echador tal. (1 tlaatlan tlaçani)

tlaatlan tlazqui : echador tal. (1)


tlaatlan tlaztli : echada cosa assi. (1)

tlaatlan toxahuani : echador tal. (1 tlaatlan toxauani)

tlaatlan toxauhtli : echada cosa assi. (1)

tlaatlantemalli : cosa echada enmojo, o é[n]el agua. (2)

tlaatlantemani : echador tal. (1 tlaatlá[n]temani)

tlaatlantlalilli : idem. (Tlaatlantemalli: cosa echada enmojo, o é[n]el


agua.) (2)

tlaatlatla : enaguaçarse la tierra. (1) abochornarse las sembradas con agua y


sol. (2)

tlaatletililli : deshecha cosa assi. (1)

tlaatocpachoani : estercolador. (1) estercolador de las sembradas conlas avenidas


delas aguas. (2)

tlaatocpacholli : estercolado assi. (1) estercoladas tierras assi. (2)

tlaatocti : echador tal. (1) el que echa algo el rio abaxo, o el que sele cayo
algo enel rio y lo lleuo la corriente. (2)

tlaatoctiani : gastador en mal. (1) echador tal. (1) idem, o el que


desperdicia y echa a perder su hazienda. metaph. (Tlaatocti: el que echa algo el
rio abaxo, o el que sele cayo algo enel rio y lo lleuo la corriente.) (2)

tlaatoctiliztli : gasto en mal. (1) el acto de echar algo el rio abaxo assi, o de
desperdiciar alguno la hazienda. (2)

tlaatoctilli : echado desta manera. (1) ahogado assi. (1) cosa echada assi
enel rio. &c. o cosa ahogada en rio. (2)

tlaatocuilli : estercolado assi. (1) tierra estercolada con las auenidas delas
aguas. (2)

tlaatoyahuiani : echador tal. (1 tlaatoyauiani)

tlaatoyahuilli : echado desta manera. (1 tlaatoyauilli)

tlaatoyahuiqui : echador tal. (1 tlaatoyauiqui)

tlaatzotzoncaltilli : cercada cosa assi. (1) cosa cercada de valladar. (2)

tlaatzotzontenamitl : pared de tapia de tierra. (1) pared de tapia. (2)

tlaatzotzontepancalli : pared de tapia de tierra. (1) idem. (Tlaatzotzontenamitl:


pared de tapia.) (2)

tlaatzotzontepantli : pared de tapia de tierra. (1 tlaatzotzó[n]tepantli) idem.


(Tlaatzotzon__tepancalli: idem. (Tlaatzotzontenamitl: pared de tapia.)) (2)
tlaatzotzontia, nino : cercar la heredad de valladar. pre: oninotlaatzotzonti. (2)
cercar, la heredad de valladar. (1)

tlaatzotzontli : pared de tapia de tierra. (1) cerca desta manera. (1) cimiento
sobre la haz dela tierra bien pisado. (1) cerca assi, o tierra pisada con pison,
para hazer tapia sobre ella. (2)

tlaaxcatilli + : fisco hazienda del del rey. (1 tlatoani tlaaxcatilli)

tlaaxhuiani : barnizador desta manera. (1 tlaaxuiani)

tlaaxhuiliztli : barnizamiento tal. (1 tlaaxuiliztli)

tlaaxhuilli : barnizada cosa assi. (1 tlaaxuilli)

tlaaxihuani : presa para prender. (1 tlaaxiuani)

tlaaxiliztica : alcançando, o prendiendo lo que huye. (2)

tlaaxiliztli : sacomano para robar. (1) presa. (1) presa o alcance delo que
huye. (2)

tlaaxiltiani : añadidor assi. (1) cumplidor assi. (1) añadidor o suplidor. (2)

tlaaxiltiliztli : hinchimiento assi. (1) suplimiento delo que falta. (1)


añadidura tal. (1) cumplimiento tal. (1) añadidura o suplimiento de algo. (2)

tlaaxiltilli : añadida cosa assi. (1) suplida cosa. (1) cumplida cosa assi.
(1) cosa añadida o suplida. (2)

tlaaxiltilli + : escassa cosa en peso o en medida. (1 amo tlaaxiltilli)

tlaaxiltin : catiuos y presos en guerra. (1)

tlaaxitl : despojos. (1) catiuado assi. (1) preso. (1) caça presa. (1) cosa
caçada o presa. (2)
tlaaxitl, ni : catiuo ser. (1)

tlaaxixtli : cagada cosa. (1) meada cosa con meados. (1) cosa cagada. (2)

tlaaxqui : labrador tal. (1) gañan que ara. (1) labrador, o el que haze alguna
obra. (2)

tlaaxtli : arada tierra. (1) labrada tierra. (1) tierra arada o labrada. (2)

tlaayohuiani : calentador tal. (1 tlaayouiani)

tlaayohuilli : calentada cosa assi. (1 tlaayouilli) cosa callentada có[n]el


huelgo, o resuello. (2 Tlaayouilli)

tlaayoquixtilli : espremida cosa assi, s: las horruras q[ue] q[ue]dan delo


espremido. (1 tlaayoq[ui]xtilli) cosa expremida, assi como las yeruas, o el
orujo, despues desacada la virtud dellas. (2)

tlaayotilli : aguada cosa. (1) aguada cosa, assi como vino, miel o coja
semejan-te. (1) cosa aguada, assi como vino o miel. (2)
tlaayotilli vino : vino aguado. (1)

tlac izahuia, nino : estremecerse todo el cuerpo y espantarse del trueno, o de


algun gran estruendo subito. pre: oninotlac yçaui. (2 Tlac yçauia, nino)
atronarse o espantarse del trueno o de cosa seme-jante. (1 nino, tlac içauia)
tlac izahuia, nite : hazer estremecer a otro desta manera. preterito:
onitetlacyçaui. (2 Tlac yçauia, nite)

tlac izahuia =, nino : = tlacmauhtia (2 tlac yçauia )


tlac izahuia =, nite : = tlacmauhtia (2 tlac yçauia )

tlaca : entre dia. (1) dedia. (1) gente o gentio. (1) de dia. (2 Tlahca)
de dia, o personas. (2)

tlaca + : la gé[n]te, o los naturales dela nueua españa. (2 NVeua españa tlaca)
ysla tierra cercada de agua. (1 anepá[n] tlaca altepetlalli) nacion de gentes. (1
cecni tlaca) familia. (1 techan tlaca) diuersas naciones de gentes. (2 Nepapan
tlaca) gente delas yndias. (2 India tlaca)

tlaca aztatl : garça. (2)

tlaca melahuac : libre nacido en libertad. (1 tlaca melauac)

tlaca tlacualiztli : ayuno. (1 tlaca tlaqualiztli)

tlaca tlatoctli : esclauo nacido en casa. (2)

tlacaahuilhuia, nite : peruertir y malear a otro. p: onitetlacaauilhui. (2


Tlacaauilhuia, nite) peruertir a otro. (1 nite, tlacaauilhuia)

tlacaahuiloa, nic : encomendarse a alguno o cometerse al que le puede


fauorecer. prete: onictlacaauilo. (2 Tlacaauiloa, nic)

tlacaaztatl : garça aue. (1)

tlacaca : estar ocupados los lugares con algo. p: otlacacatca. (2)

tlacaca + : lugar en que esta alguna cosa. (1 oncan tlacaca)

tlacacahuaca : alarido tal. (1 tlacacauaca) hazer calor. (1 tlacacauaca)


murmullo hazer. (1 tlacacauaca) hazer tiempo templado, mormullo de gente, o hazer
calor. preterito: otlacacauacac. (2 Tlacacauaca)

tlacacahuililotiuh : eredero. (1 tlacacauililotiuh) heredero. (2


Tlacacauililotiuh)

tlacacalli : assaeteado o flechado. (1) cosa flechada o asaeteada. (2)

tlacacatcalli : cosa recalcada y apretada assi. (2)

tlacacatzaliztli : el acto de recalcar o apretar algo. (2)

tlacacatzalli : embutido. (1)

tlacacatzilpiliztli : atadura tal. (1) apretamiento assi. (1) el acto d[e] atar
algo reziamé[n]te. (2)
tlacacatzilpilli : atada cosa assi. (1) apretada cosa assi. (1) cosa atada
assi. (2)

tlacacatzilpiqui : apretador tal. (1)

tlacacatzilpiyani : apretador tal. (1 tlacacatzilpiani)

tlacacatztzaliztli : hinchimiento assi. (1)

tlacaccayotica : estudiosamente desta manera. (1) agudamente assi. (1)


estudiosamente, o con buena intelligencia y cordura. (2)

tlacaccayotl : agudeza tal. (1)

tlacaccopintli : descalçada persona o desherrada bestia. (2)

tlacaccopintli cahuallo : desherrada bestia. (1 tlacaccopí[n]tli cauallo)

tlacacemele : monstro. (1) mostruo en naturaleza. (1) monstruo, o persona de


buena conuersacion y pacifica. (2)

tlacachihua : parir la hembra. (1 tlacachiua)


tlacachihua, ni : engéndrar. (1 ni, tlacachiua)
tlacachihua, nitla : engendrar o parir. pret: onitlacachiuh. (2 Tlacachiua,
nitla)

tlacachihua + : parir la muger amenudo. (1 amo vehcauhtiuh ni, tlacachiua)

tlacachihualiztli : parto. (1 tlacachiualiztli)

tlacacic : demediada vasija. s. llena de algun licor hasta la mitad. (2)

tlacacic cuauhacaltontli : medio celemin. (1 tlacacic quauhacaltontli)

tlacacihuiltia, nite : amansar a otro. pre: onitetlacaciuilti. (2 Tlacaciuiltia,


nite)

tlacacihuitia, nitla : amansar alguna cosa. preteri: onitlatlacaciuiti. (2


Tlacaciuitia, nitla) amansar animales. (1 nitla, tlacaciuitia)

tlacaciuhqui : manso de brauo. (1) domado. (1) amansado. (2)

tlacaciuhqui + : hijo de animal manso. (1 maçatl tlacaciuhqui yconeuh)

tlacaco : seguramente. (1) segura y pacificamente, o sin ço çobras (2)

tlacaco yeliztli : seguridad. (1)

tlacacoayan : auditorio, s: el lugar. (1)

tlacacoca : seguro de peligro. (1) segura cosa. (1) cosa segura assi. (2)

tlacacoloa, nino : comer desmesuradamente, o destempladamente. pre:


oninotlacaçolo. (2)

tlacaconemi : seguro de peligro. (1) segura cosa. (1) persona segura,


sosegada y contenta. (2)
tlacaconemiliztli : seguridad. (1) libertad. (1) vida segura pacifica y
sosegada. (2)

tlacaconemini : libre nacido en libertad. (1)

tlacacoyan : avdiencia delos juezes. (1) audiencia. s. el lugar donde oyen


las causas. &c. (2)

tlacacoyeliztli : vida segura y pacifica. (2)

tlacacque : auditorio, s: la gente. (1) los que oyen, o el auditorio. (2)

tlacacqui : agudo, diligeute. (1) estudioso assi. (1) entendedor. (1) el que
oye, o entiende algo. (2)

tlacactlaxtli : descalçada persona, o desherrada bestia. (2)

tlacactlaxtli cahuallo : desherrada bestia. (1 tlacactlaxtli cauallo)

tlacactli : entendida cosa. (1) cosa oyda, o entendida. (2)

tlacacuepa, nino : hazerse dela parte delos contrarios enla guerra. preterito:
oninotlacacuep. (2) hazerse dela parte delos enemigos enla guerra, cometiendo
traycion. (1)

tlacacuiliztli : hinchimiento assi. (1)

tlacaellelli : el que es desposseido, castigado, oviene agran pobreza, por auer


sido auariento cruel sin misericordia conlos pobres, quando tenia abundancia para
los socorrer y hazerles bien. (2)

tlacaelli : el higado del hombre. (2)

tlacaellotl : angustia. (1) pena generalmente. (1) angustia, o aflicion. (2)

tlacahua : señor de sieruos. (1 tlacaua) especial, por señalado. (1 tlahcaua)


señor o dueño de esclauos. (2 Tlacaua)
tlacahua, non : acudir con la renta o tributo, a quien se deue. pre: onontlacauh.
(2 Tlacaua, non) acudir con el tributo o renta. (1 non, tlacaua)

tlacahua +, ni : encargar a otro algo para que lo guarde. (1 tetech nitlacaua)


encargar algo a otro. (1 tetech nitlacaua) encomendar, o encargar algo a [o]tro.
p: tetechonitlacauh. vel. otetech niccauh. (2 Tetech nitlacaua)

tlacahua noyollo : otorgar. (1 tlacaua noyollo) otorgar a conceder algo. pre:


otlacauh yn noyollo. (2 Tlacaua noyollo)

tlacahuaca : ruydo hazer estos. (1 tlacauaca) auer ruydo o mormullo de gente,


o oyrse los alaridos que dan los enemigos. (2 Tlacauaca)

tlacahuacaliztli : clamor o alarido de guerra. (1 tlacauacaliztli) alaridos


de moros en la guerra. &c. (2 Tlahcauacaliztli) el ruido desta manera, clamor o
alarido. (2 Tlacauacaliztli)

tlacahualiztli : acudimiento tal. (1 tlacaualiztli) acudimiento de tributo o


renta. (2 Tlacaualiztli)
tlacahualiztli + : el acto de é[n]cargar o encomé[n]dar algo a otro, o de
comprometer. &c. (2 Tetech tlacaualiztli)

tlacahualli : sobra. (1 tlacaualli) sobrada cosa. (1 tlacaualli) dexada cosa.


(1 tlacaualli) sobras de algo, o el que es dexado y desamparado de otros. (2
Tlacaualli)

tlacahualli + : encargada cosa. (1 tetech tlacaualli) cosa encargada,


encomendada o comprometida. (2 Tetech tlacaualli)

tlacahuallo tepoztemmecayoanani : desenfrenador tal. (1 tlacauallo


tepuztemmecayoanani)

tlacahualtia, nino : abstenerse de algo e yrse ala mano. pret: oninotlacaualti.


(2 Tlacaualtia, nino) embarasarse. (1 nino, tlacaualtia) desembrauecerse. (1
nino, tlacaualtia) emmendar la vida. (1 nino, tlacaualtia) abstenerse de algo, o
yrse ala mano. (1 nino, tlacaualtia)
tlacahualtia, nite : yr ala mano a otro, y estoruarle algo. pre:
onitetlacaualti. (2 Tlacaualtia, nite) embaraçar a otro, impedirle. (1 nite,
tlacaualtia) ympedir q[ue] no se haga alguna cosa. (1 nite, tlacaualtia) vedar.
(1 nite, tlacaualtia) refrenar. (1 nite, tlacaualtia) sofrenar. (1 nite,
tlacaualtia) emmendar castigando. (1 nite, tlacaualtia) estoruar. (1 nite,
tlacaualtia)

tlacahualtia +, mo : yncontinente, q[ue] no seva ala mano. (1 auel


motlacaualtia)

tlacahualtia, nin, ana, nino : contenerse o abstenerse, yendose ala mano. (1


nino, tlacaualtia, nin, ana)

tlacahuapahua, ni : criar niños, o ser tutor y ayo dellos. (2 Tlacauapaua, ni)


diciplinar o doctrinar. (1 ni, tlacauapaua) criar niño. (1 ni, tlacauapaua)

tlacahuapahualiztli : tutela de aqueste. (1 tlacauapaualiztli) criança tal. (1


tlacauapaualiztli.) criança o tutoria tal. (2 Tlacauapaualiztli)

tlacahuapahualli : criado dende niño én casa. (1 tlacauapaualli) pupilo, o


niño criado en casa. (2 Tlacauapaualli)

tlacahuapauhqui : tutor. (1 tlacauapauhqui) tutor o ayo, o el que cria y doctrina


a niños. (2 Tlacauapauhqui)

tlacahuaque : dueños o amos de esclauos. (2 Tlacauaque)

tlacahuaquiliztli : ruydo de bozes. (1 tlacauaquiliztli) bullicio o rumor de


gente. (1 tlacauaquiliztli) ruydo de gente armada. (1 tlacauaquiliztli) clamores
o alaridos de guerra, o ruydo y mormullo de gente. (2 Tlacauaquiliztli)

tlacahuatia, nicno : idem. pret: onicnotlacauati. (Tlacauatia, ninote: hazer mi


esclauo a otro. pre: oninotetlacauati.) (2 Tlacauatia, nicno)
tlacahuatia, ninote : idem. pret: oninotetlacauhti. (Tlacauatia, nicno: idem.
pret: onicnotlacauati. (Tlacauatia, ninote: hazer mi esclauo a otro. pre:
oninotetlacauati.)) (2 Tlacauatia, ninote) hazer mi esclauo a otro. pre:
oninotetlacauati. (2 Tlacauatia, ninote) hazer esclauo a otro. (1 ninote,
tlacauatia)
tlacahueyac : gigante. (1 tlacaueyac)

tlacahuia, nicno : tener confiança de familiaridad y atreuimiento con algun


señor. prete: onicnotlacaui. (2 Tlacauia, nicno) familiaridad tener conotro y
atreuimiento de amistad. (1 nicno, tlacauia) priuar con alguno. (1 nicno,
tlacauia)
tlacahuia, nino : dexar o guardar algo para si, merendar, o hazerse fuerça para
echar de si el empacho y verguença. preterito: oninotlacaui. (2 Tlacauia, nino)
merendar. (1) dexar algo para mi. (1 nino, tlacauia) desemboluerse alguno y ser
diligente. (1 nino, tlacauia)

tlacahuililli : espacio de lugar, que sedexa para poner algo enel. (2


Tlacauililli)

tlacahuilli : desamparado assi. (1 tlacauilli) espacio de lugar. (1


tlacauilli) sobras. (2 Tlacauilli)

tlacahuilli cauhtimani : espaciosa cosa, assi como lugar ancho y espacioso. (1


tlacauilli cauhtimani)

tlacahuillotl : sobra. (1 tlacauillotl) idem. (Tlacauilli: sobras.) (2


Tlacauillotl)

tlacahuilotl : torquaza paloma. (1 tlacauilotl) paloma torcaz. (1 tlacauilotl)


paloma torcaz. (2 Tlacauilotl)

tlacaipotoctli : baho del cuerpo humano. (1) baho del cuerpo del hombre. (2)

tlacaittaliztica : engañosamente assi. (1) hipochritamente. (2)

tlacaittaliztli : engaño tal. (1) hipochresia, o simulacion. (2)

tlacaitto : engañador o cauteloso assi. (1)


tlacaitto, ni : ser hipochrita. (2) engañar a otro cón aparencia de bien. (1)

tlacalani : aclarar el tiempo. (1) estar el tiempo sereno y claro. preter:


otlacalan. (2)

tlacalaniani : bruñidor tal. (1) albañi, o bruñidor de cosa encalada (2)

tlacalaniliztli : bruñimiento assi. (2)

tlacalanilli : bruñido assi. (1) cosa bruñida desta manea. (2)

tlacalaniloni : bruñidor, el instrumeuto con que bruñen lo encalado. (1)

tlacalaniltetl : bruñidor, el instrumeuto con que bruñen lo encalado. (1)


bruñidor para bruñir lo encalado (2)

tlacalaniqui : bruñidor tal. (1) albañi que bruñe lo encalado. (2)

tlacalaquia, ni : tributar. (1) embocar. (1) contribuir en tributo. (1)


tlacalaquia, ni/ huel/ non : acudir conla renta, o tributo, o meter algo dento
decasa. preterito: onitlacalaqui. vel. onontlacalaqui. (2)
tlacalaquia, non : acudir con el tributo o renta. (1)

tlacalaquia + : emplear en algo la hazienda. (1 ypá[n] ni tlacalaquia)


tlacalaquia +, ni : embarcar, meter algo enel nauio. (1 acalco nitlacalaquia)
meter algo enel agua. preterito: atlan onitlacalaqui. (2 Atlan nitlacalaquia)
idem. pre: ipan onitlacalaqui. (Ipan nitlapoloa: pagar vna deuda con otra. pret:
ipan onitlapolo.) (2 Ipan nitlacalaquia)

tlacalaquiani : metedor. (1) pechero. (1) pechero, o tributario, o el que mete


algo dentro de casa. (2)

tlacalaquiliztli : acudimiento con renta, o tributo. &c. (2) embocadura assi.


(1) recudimiento assi. (1) acudimiento tal. (1)

tlacalaquilli : tributo. (1) encerrado assi. (1) pecho o tributo. (1) metido.
(1) tributo, renta, pecho, o cosa metida adentro. (2) massa de tributos. (1)
renta. (1) embocado. (1)

tlacalaquilli + : metido assi. (1 atlan tlacalaquilli) empleada hazienda. (1


ypá[n] tlacalaquilli) sumido. (1 atlan tlacalaq[ui]lli) massa de tributos. (2
Nouian tlacalaquilli) tributo de vn año. et sic de alijs. (2 Cexiuh
tlacalaquilli) toda la masa del tributo. (2 Ixquich tlacalaquilli) idem. (Ipan
tlaaquilli: empleada hazienda, o caudal.) (2 Ipan tlacalaquilli) massa de
tributos. (1 nouian tlacalaquilli)

tlacalaquilli quimocohuiani : rentero que arrienda. (1 tlacalaquilli quimocouiani)

tlacalaquilnechicoa, ni : recoger tributos rentas prete: onitlacalaquilnechico.


(2) recaudar rentas. (1)

tlacalaquilnechicoani : recaudador, o recogedor de tributos. (2) recaudador


dellas. (1)

tlacalaquilnechicoliztli : recogimiento de tributos assi. (2) recaudamiento


assi. (1)

tlacalaquilteca, ni : recaudar rentas. (1)


tlacalaquilteca, nitla : recoger tributos. (2)

tlacalaquiltecani : recogedor de tributos. (2) recaudador dellas. (1)

tlacalaquiltequiliztli : recogimiento de tributos (2)

tlacalaquiltequitiliztli : recaudamiento assi. (1)

tlacalcuichochpantli : deshollinada cosa. (2) deshollinado. (1)

tlacalcuichololo : deshollinador. (1)

tlacalcuichololoani : deshollinador. (1)

tlacalcuicholololiztli : deshollinadura. (1)

tlacalcuicholololli : idem. (Tlacalcuichochpantli: deshollinada cosa.) (2)


deshollinado. (1)

tlacalcuichololoqui : deshollinador. (1 tlacalcuichololoq[ui])

tlacalcuichpopohualiztli : deshollinadura. (1 tlacalcuichpopoaliztli)


tlacalcuichpopohuani : deshollinador. (1 tlacalcuichpopouani)

tlacalcuichpopouhqui : deshollinador. (1)

tlacalcuichpopouhtli : idem. (Tlacalcuicholololli: idem. (Tlacalcuichochpantli:


deshollinada cosa.)) (2) deshollinado. (1)

tlacalcuichtepehualiztli : deshollinadura. (1 tlacalcuichtepeualiztli)

tlacalcuichtepehuani : deshollinador. (1 tlacalcuichtepeuani)

tlacalcuichtepeuhqui : deshollinador. (1 tlacalcuichtepeuhq[ui])

tlacalcuichtepeuhtli : idem. (Tlacalcuichpopouhtli: idem. (Tlacalcuicholololli:


idem. (Tlacalcuichochpantli: deshollinada cosa.))) (2) deshollinado. (1)

tlacalcuichtlazaliztli : deshollinadura. (1 tlacalcuichtlaçaliztli)

tlacalcuichtlazani : deshollinador. (1 tlacalcuichtlaçani)

tlacalcuichtlazqui : deshollinador. (1)

tlacalcuichtlaztli : deshollinado. (1)

tlacalhuaztli : zebratana. (2 Tlacaluaztli) zebratana. (1)

tlacallalilli : el que tiene su casa por carcel, o el desechado y despedido dela


corte, o palacio. (2) despedido assi. (1) encarcelado assi. (1)

tlacalloti : engastonador. (2) engastador tal. (1)

tlacallotia, ni : enfundar. (1)

tlacallotiliztli : engastonamiento. (2) engaste assi. (1)

tlacallotilli : cosa engastonada. (2) enfundada cosa. (1) engastado assi. (1)

tlacallotl : funda o caxa de caliz o de cosa semejante. (1)

tlacaltech : hazia la pared. (2)

tlacaltzacutli : encarcelado. (1)

tlacalzaz cocopintli : descalçado assi. (1 tlacalças cocopintli)

tlacalzaz totontli : desatacado, o desabrochado dellas. (2 Tlacalças totontli)


desatacado assi. (1 tlacalças totontli)

tlacamachitia, ninote : obedecer a otro. pret: oninotetlacamachiti. (2) obedecer.


(1)

tlacamacho, ni : ser obedecido. pre: onitlacamachoc. (2)

tlacamachoni : digno de ser obedecido. (2) digno de ser obedecido. (1)

tlacamachoni + : digno de ser obedecido en todo y por todo. (2 Cenquizca


tlacamachoni)
tlacamachtlani, nino : dessear ser obedecido de los otros. (2) dessear ser
obedecido. (1) querer ser obedecido. (1)

tlacamanalchihualiztli : burla assi. (1 tlacamanalchiualiztli)

tlacamanalchihuani : burlador tal. (1 tlacamanalchiuani)

tlacamanalhuilli : enlabiado o burlado. (2) enlabiado. (1)

tlacamanalito : burlador assi. (1)

tlacamat tlani, nino : dessear ser obedecido de otros. pr: oninotlacamat tlan. (2)

tlacamati, anite : rebelde ser. (1) desobedecer. (1)


tlacamati, mo : señor de cata. (1) rico. (2) rico. (1)
tlacamati, nino : ser rico y prospero. (2) enriquecerse. (1) abundar en riquezas.
(1)
tlacamati, nite : obedecer a otro. prete: onitetlacama. (2) obediente ser. (1)
obedecer. (1)

tlacamati +, mo : disforme cosa. (1 amo motlacamati)

tlacamattlani, nino : dessear ser obedecido. (1)

tlacamatzayanalli : descarrillado assi. (1)

tlacamatzayantli : desquixarado. (2) descarrillado assi. (1) d[e]squixarado.


(1)

tlacamaye tecuani : osso. (2 Tlacamaye tequani) osso, animal. (1 tlacamaye


tequani)

tlacamayeyecoliztli : gustadura de cosa que se gusta o prueua. (2) gusto. (1)

tlacamazatl : hombre bruto y bestial. (2 Tlacamaçatl) bestial hombre. (1


tlacamaçatl)

tlacamazayotl : bestialidad de hombre bruto y y bestial. (2 Tlacamaçayotl)


bestialidad tal. (1 tlacamaçayotl)

tlacamecayotl : ralea. (1) abolorio. (1) abolorio de linage o de generacion.


(2) casa, linaje. (1) linage. (1) generacion como linage. (1)

tlacamecayotl + : abolorio, o parentesco d[e] los ascendientes. (2 Tlecoticac


tlacamecayotl) acada linaje. (1 cecen tlacamecayotl) abolorio delos
ascendientes. (1 tlecoticac tlacamecayutl)

tlacamelahuac : sano, o libre. s. que no es esclauo. (2 Tlacamelauac)

tlacamiccatilia, nite : peruertir o malear a otro. pre: onitetlacamiccatili. (2)


vellaco hazer a otro. (1) hazer malo a otro. (1)

tlacamichin : vagre o pescado grande. (2) pece grande o vagre. (1)


tlacamictia, ni : matar o sacrificar hombres ante los idolos. (2) matar
sacrificando hombres alos ydolos. (1)
tlacamictia, nite : çamarrear a otro. (1)

tlacamictiani : matador tal. (2) matador enesta manera. (1)

tlacamictiliztli : matança de hombres assi. (2)

tlacampaxoliztica : adentelladas o abocados. aduerbio. (2)

tlacampaxoliztli : dentellada o bocado. (2) mordedura assi. (1)

tlacampaxolli : mordida cosa assi. (2) adentellada cosa. (1)

tlacanacatl : carne de hombre, o carne humana. (2) carne de hombre. (1)

tlacanahuacatzotzontli : hoja de lata. (1 tlacanauacatzotzó[n]tli)

tlacanahualiztli : desbastamiento o adelgazamiento de alguna cosa gruessa y


llana. (2 Tlacanaualiztli) adelgazamiento tal. (1 tlacanaualiztli) batimiento de
metal. (1 tlacanaualiztli)

tlacanahualiztli + : batimiento de metal. (1 teocuitla tlacanaualiztli)

tlacanahualli : adelgazada cosa assi. (1 tlacanaualli)

tlacanahuani : batidor tal. (1 tlacanauani)

tlacanahuatilli : ley natural o humana. (2 Tlacanauatilli) ley natural. (1


tlacanauatilli)

tlacanamacac : vendedor de hombres esclauos. (2)

tlacanamacani : idem. (Tlacanamacac: vendedor de hombres esclauos.) (2)


vendedor de sieruos. (1)

tlacanamacania : vendedor de mercadurias. (1)

tlacanamalicoliztli : burla asi. (1)

tlacanauhlli : desbastada cosa assi. (2)

tlacanauhtli : cosa desbastada y adelgazada. (2) adelgazada cosa assi. (1)


batido metal. (1)

tlacanechicolli : ayuntamiento de naciones. (1)

tlacanechicolti : aduenedizos ya auezindados. (1)

tlacanechicoltin : recogida gente de diuersas partes o tierras, ayuntadas en


algun barrio o villa. (1) estrangeros o aduenedizos q[ue] estan ya auezindados.
(2) puebla de estrangeros. (1) ayuntamiento de naciones. (1)

tlacanechicoltini = : = tlacanepapantin (2 tlacanechicoltini)

tlacaneci, ni : ser hipochrita. (2) engañar a otro cón aparencia de bien. (1)
tlacaneci + : fea muger o hombre. (1 amo tlacaneci) disforme cosa. (1 amo
tlacaneci)

tlacaneci, aocni : no parecer ni tener ser ni arte d[e] hombre. pre:


aoconitlacanez. (2)

tlacanecuiloliztli : trato o mercaderia de esclauos. (2) mercaduria de


esclauos. (1)

tlacanecuilolli : sieruo que se vende. (1)

tlacanemiliztli : vida modesta y humana. (2) modestia. (1)

tlacanemiliztli + : desasossiego inquietud de persona viciosa y luxuriosa. (2


Aoc tlacanemiliztli)

tlacanemini : modesto y humano. (2) modesta cosa. (1)

tlacanepapanti : aduenedizos ya auezindados. (1)

tlacanepapantin : lo mesmo es que tlacanechicoltini. (2) puebla de estrangeros.


(1)

tlacanequi + : castigar justamente y con razon. (1 amoçan nic, tlacanequi yn


nictlatzacuiltia) fiarse de otro confiandose del. (1 tetech nino tlacanequi)

tlacanequi, + : confiar y tener buen credito de alguno. pre: tetech


oninotlacanec. (2 Tlacanequi, tetech nino)

tlacanequi, tetech nino : confiar y tener buen credito de alguno. pre: tetech
oninotlacanec. (2)

tlacanequi, zannic : hazer algo sin consideracion ni tiento. pre: çan


onictlacanec. (2 Tlacanequi, çannic)

tlacanexililiztica : engañosamente assi. (1)

tlacanexiliztica : fingida y disimuladamente, ocó[n] ypochresia. (2)

tlacanexiliztli : fingimiento assi. (2) engaño tal. (1)

tlacanexiliztli + : fealdad assi. (1 amo tlacanexiliztli)

tlacanezqui : engañador o cauteloso assi. (1)

tlacaqui, ani : rebotarse. (1)


tlacaqui, ni : oyr o entender, o tener audiencia. pre: onitlacac. (2) entender
algo. (1) audiencia tener. (1)

tlacaqui + : gruesso, o boto de yngenio. (1 amo tlacaqui) atento estar. (1


nellimachni, tlacaqui) escuchar de secreto. (1 ychtaca ni, tlacaqui)
tlacaqui +, n : escuchar o espiar secretamente. pre: onichtacatlacac. (2 Ichtaca
tlacaqui, n)
tlacaqui +, ni : idem. (Ichtaca ninonacazquetza: espiar o escuchar secretamente.
pre: ichtaca oninonacazquetz.) (2 Ichtaca nitlacaqui)

tlacaquiliztica : agudamente assi. (1) yngeniosamente desta manera. (1)


tlacaquiliztli : entendimiento. (1) mente, la parte mas esencial del anima. (1)
yngenio fuerça natural. (1) oydo, sentido para oyr. (1) entendimiento. la mente
o el sentido del oyr, abilidad o juyzio. (2) juizio, entendimiento. (1)
abilidad. (1) recebimiento assi. (1)

tlacaquiliztli + : escuchamiento assi. (2 Ichtaca tlacaquiliztli)

tlacaquini : abil persona. (1) yngenioso assi. (1) agudo de ingenio. (1)
oydor el que oye. (1) persona racional, habil y entendida, o el que oye y
entiende. (2) razonable cosa. (1) comedido. (1) entendedor. (1)

tlacaquini + : abil persona. (2 Yullo tlacaquini) escuchador tal. (2 Ichtaca


tlacaquini) assechador assi. (1 ychtaca tlacaquini)

tlacaquitia, nite : hazer oyr alos sordos, combidar alos que quieren que vengan
al combite, o dar a entender algo a otros. prete: onitetlacaquiti. (2) mensaje o
nueuas dezir. (1) predicar o diuulgar. (1) apercebir aotro para que vaya
alcombite. (1) dar a entender algo. (1) denunciar algo a otros. (1) entender
hazer a otro. (1) motejar. (1) notificar. (1)

tlacaquitilli : motejado. (1)

tlacaquititli : motejado. (2)

tlacaquiztilia, ni : exponer o declarar algo, o glosar o interpretar. pre:


onitlacaquiztili. (2) glosar. (1)

tlacaquiztililiztli : nota o notacion assi. (1)

tlacaquiztililoni : glosa de obra. (1)

tlacaquiztiloni : exposicion assi. (2)

tlacat + : nacido al alua. (1 tlauizcalpan tlacat) nacido en verano. (1 xopantla


tlacat) persona de noble linage. (2 Tetechpa tlacat) criatura nacida de pies. (2
Moquetztiuh tlacat) nacido de pies. (1 moquetztiuh tlacat) generoso de buen
linage. (1 tetechpa tlacat) nacido en inuierno. (1 tonalco tlacat)

tlacatcayotl : madre en los otros animales. (1) madre do concibe la muger. (1)

tlacateccatl : capitan. (1)

tlacatecolo + : abrojos otros. (1 netzolli tlacatecolo xocouitztli)

tlacatecolo chicalotl : abrojos otros. (1)

tlacatecolo notzaliztli : ydolatria. (1)

tlacatecolo oquichtli : diabolico hombre. (1)

tlacatecolochicalotl : espino o abrojo grande. (2)

tlacatecolocihuatl : muger diabolica. (2 Tlacatecolociuatl) diabolica muger. (1


tlacatecolociuatl) muger diabolica, adultera; &c. (1 tlacatecolociuatl)
tlacatecolohuitztli : cierto abrojo o espino. (2 Tlacatecolovitztli) abrojos
otros. (1 tlacatecolovitztli)

tlacatecolonotza, ni : ydolatrar o inuocar al demonio. pre: onitlacatecolonotz.


(2) ydolatrar. (1)

tlacatecolonotzaliztli : ydolatria, o inuocacion del demonio. (2) ynfidelidad


assi. (1)

tlacatecolonotzqui : ydolatra, o inuocador de demonios. (2) ydolatra. (1)


ynfiel no christiano. (1)

tlacatecolooquichtli : diabolico hombre. (2)

tlacatecolotl : demonio o diablo. (2) idem. (Tlacatecolutl: diablo.) (2


Tlacateculutl) diablo. (2 Tlacatecolutl) diablo. (1) demonio. (1)

tlacatecolotl + : demonio tener. (1 yticca yn tlacatecolotl) endemoniado. (2


Itic monaualtia in tlacatecolotl) endemoniado. (1 ytic monaualtian tlacatecolotl)
engaños poner y artificios para dañar a otro. (1 miectlamá[n]tli yctech
tlachichiuilia yn tlacatecolotl)

tlacatecoloxocohuitztli : otro genero de abrojo o espino. (2


Tlacatecoloxocouitztli)

tlacatecoloyotl : cosa diabolica. (2) diabolica cosa. (1)

tlacati, ni : nacer. pre: onitlacat. (2) nacer. (1)

tlacati + : nacer despues de otro. (1 tepan ni, tlacati) nacer otra vez. (1
occeppa ni, tlacati) nacer por fuera. (1 pani ni, tlacati) nacer de dentro. (1
tlaticpa ni, tlacati)
tlacati +, ni : nacer alapofre, o despues de otros. pret: tepan onitlacat. (2
Tepan nitlacati)
tlacati +, nicno : idem. (Yenicnoti: venir a estado de miseria y de pobreza.
pre: ye onicnot.) (2 Ye nicnotlacati) empobrecerse. (1 ye nicnotlacati)
tlacati +, ti : nacemos con esta naturaleza y condicion, o inclinacion. (2 Niman
yuh ypan titlacati)

tlacatihua : nacer gentes. (2 Tlacatiua)

tlacatihua, + : no nacer dos vezes. i. que despues dela muerte, no ay remedio de


tornar abiuir otra vez encfte mú[n]do. (2 Ayoppa in tlacatiua, ayoppa in piltiua)

tlacatilia, anite : tratar mal e inhumanamente a otro. pre: aonitetlacatili.


(2) tratar mal a otro. (1)
tlacatilia, nite : engendrar a otro, o tratar bien y humanamente a otro. pr:
onitetlacatili. (2) engéndrar. (1) tratar humanamente a otro. (1)
tlacatilia, nitla : engendrar algo, formar o reduzir a cierta foma, o sacar
pollos las aues. pre: onitlatlacatili. (2) formar reduzir a cierta forma. (1)
sacar pollos las aues. (1) engéndrar. (1)

tlacatilizilhuitl : dia o festiuidad de nacimiento. (2) dia de nascimiento.


(1) nauidad. (1)

tlacatilizpan; + : en mi natiuidad, o enel tiempo de mi nacimiento. (2


Tlacatilizpan; no)
tlacatilizpan; no : en mi natiuidad, o enel tiempo de mi nacimiento. (2)

tlacatiliztli : nauidad. (1) nacimiento o generacion humana. (2) nacimiento de


cosas animadas. (1) generacion. (1)

tlacatiliztli + : generacion venidera. (2 Quin tlacatiliztli) condicion


natural. (1 yuh ipan tlacatiliztli) generacion otra vez. (1 yc oppa
tlacatiliztli) propriedad natural. (1 niman yuh tlacatiliztli) segú[n]da
generació[n], o natiuidad (2 Icoppa tlacatiliztli) condicion, o inclinacion
natural. (2 Iuhqui tlacatiliztli) condicion natural. (2 Iuh ipan tlacatiliztli)

tlacatl : ombre o muger. (1) señor soberano. (1) persona. (1) hombre,
persona, o señor. (2)

tlacatl + : idem. (Tecpan nemini: cortesano.) (2 Tecpan tlacatl) mansa


cosa. (1 cenca tlacatl) antiguo o anciano. (1 yeueue tlacatl) antiguo o anciano.
(1 yeuecauh tlacatl) judio. (1 judio tlacatl) labrador o aldeano. (2 Milla
tlacatl) antiguo, o anciano. (2 Yeuecauh tlacatl) natural de otra tierra. (1
vehca tlacatl) diciplinado virtuoso. (1 yxtlamatca tlacatl) labrador rustico. (1
milla tlacatl) prudente y auisado. (2 Mimatca tlacatl) aldeano. (1 milla
tlacatl) diciplinado virtuoso. (1 mimatca tlacatl) vezino mio. (1 nocalnanac
tlacatl) afable persona. (1 muchi tlacatl ytlaço) cibdadano. (1 vei altepetlipan
tlacatl) menguado. (1 yuhca tlacatl) idem. (Nocalecapo: mi vezino.) (2
Nocalnauac tlacatl)

tlacatlacua, ni : ayunar. preterito: onitlaca tlaqua. (2 Tlacatlaqua, ni) ayunar.


(1 ni, tlacatlaqua)

tlacatlacualiztica : ayunando, o conayuno. (2 Tlacatlaqualiztica)

tlacatlacualiztli : ayuno. s. el acto de ayunar. (2 Tlacatlaqualiztli)

tlacatlacuani : ayunador. (1 tlacatlaquani) ayunador. (2 Tlacatlaquani)

tlacatlacuilo : pintor de hombre. (1)

tlacatlacuiloliztli : pintura de hombres. (1)

tlacatlalia + : ynquieta cosa sin reposo. (1 amo tlacatlalia) inquieto que no


para o desasossegado. (2 Amo tlacatlalia)

tlacatlatoctli : nacido en casa esclauo. (1) sieruo nacido en casa. (1)

tlacatli : dia. (1) dia. (2)

tlacatli + : dos dias. (1 ontetl tlacatli) dia pequeño. (1 acmo vei tlacatli)
dos dias. (2 Ontetl tlacatli)

tlacatlo + : (2 Iudio tlacatlo judio o judia)

tlacatzactililli : ensuziada cosa. (1)

tlacatzahualli : ensuziada cosa. (1 tlacatzaualli)

tlacatzahuani : estragador. (1 tlacatzauani) ensuziador. (1 tlacatzauani)


tlacatzauhtli : estragado. (1) ensuziada cosa. (1)

tlacauhtia, ninote : hazer esclauo a otro. (1)

tlacauhtiquizalli : desamparado assi. (1 tlacauhtiquiçalli)

tlacauhtli : dexada cosa. (1) sobrada cosa. (1) espacio de lugar. (1)
espacio de lugar, o cosa dexada, o sobras. (2)

tlacauhtli + : encargada cosa desta manera. (1 tetech tlacauhtli) idem.


(Tetech tlacaualli: cosa encargada, encomendada o comprometida.) (2 Tetetech
tlacauhtli)

tlacaxahualiztli : desbastamiento. (1 tlacaxaualiztli)

tlacaxahuani : desbastador. (1 tlacaxauani)

tlacaxahuilia, nite : aliuiar la carga o el tributo a otro, o descó[n]tar dela


deuda. preterito: onitetlacaxauili. (2 Tlacaxauilia, nite) descontar dela deuda.
(1 nite, tlacaxauilia)

tlacaxanaltia, nite : hazer afloxar algo a otro. p: onitetlacaxanalti. (2)

tlacaxancailpiliztli : atadura tal. (1)

tlacaxancailpilli : atada cosa assi. (1)

tlacaxaniliztli : afloxamiento. (1)

tlacaxanilli : afloxado. (1)

tlacaxauhtli : desbastada cosa. (1) cosa afloxada, o desbastada. (2)

tlacaxiltia, nitla : henchir algo de cosas liquidas hasta la mitad. pre:


onitlatlacaxilti. (2) vaso o vasija henchir hasta la mitad. (1)

tlacaxinachchotl : generacion como linage. (1)

tlacaxinachotl : generacion o linage humano. (2)

tlacaxinachtin : principio dela generacion humana. s. adan y eua, o otros assi que
en alguna parte del mundo comiençá[n] a multiplicar y criar hijos. (2)

tlacaxinachtli : simiente de varon. (1) simiente devaron o de muger. (2)

tlacaxitia, nitla : demediar o henchir algo hasta la mitad. (2) mediar o


demediar hínchir hasta la mitad. (1) demediar, henchir algo hasta la mitad. (1)

tlacaxotl : crisol para fundir oro. (1)

tlacaxoxouhcatiliztli : idem. (Tlaca__xoxouhcayotl: libertad del que es libre y no


esclauo.) (2) libertad. (1)

tlacaxoxouhcayotl : libertad del que es libre y no esclauo. (2) libertad. (1)


tlacaxoxouhqui : libre o horro. (2) libre nacido en libertad. (1) horro libre,
como quiera. (1)

tlacaxxotl : crisol para derretir metal, o cosa semejante. (2)

tlacayotica : piadosa y humanamente. (2) humanamente. (1)

tlacayotl : cosa humana y piadosa, o la humanidad. (2) cosa humana y piadosa, o


la humanidad. (2) humanidad. (1) franqueza liberalidad. (1)

tlacayotl + : ynhumano sin caridad. (1 atle ytechca tlacayotl) pecado cóntra


natura. (1 amo tlacayotl) mansedumbre. (1 cenca tlacayotl) ynhumano ser. (1 atle
notechca tlacayotl)

tlacazaltia, ni : criar hijos o niños, y doctrinallos. pre: onitlacazcalti. (2)

tlacazcalti : tutor. (1) ama de niño, ayo o aya, o tutor. (2) ayo oaya. (1)
ama de niño. (1)

tlacazcalti = : = tlacazcaltiani (2 tlacazcalti)

tlacazcaltia, ni : diciplinar o doctrinar. (1) criar niño. (1)

tlacazcaltiani : lo mesmo es que tlacazcalti. (2) ayo oaya. (1)

tlacazcaltiliztli : criança o doctrina dedos. (2) tutela de aqueste. (1)


criança tal. (1)

tlacazcaltilli : niño o pupilo, criado en casa. (2) criado dende niño én casa.
(1)

tlacazolchichihuale : tetuda de grandes tetas. (1 tlacaçolchichiuale)

tlacazolli + : gloton. (1 vey tlacaçolli)

tlacazolloti, ni : glotonear. preterito: onitlacaçollotic. (2 Tlacaçolloti,


ni)

tlacazollotl : glotonia, o gula. (2 Tlacaçollotl) gula. (1 tlacaçollotl)

tlacazolnanahuati : buuoso assi. (1 tlacaçolnanauati)


tlacazolnanahuati, ni : buuas tener assi. (1 ni, tlacaçolnanauati)

tlacazolnanahuatl : buuas grandes y pestilenciales (2 Tlacaçolnanauatl) buuas


de grandes llagas. (1 tlacaçolnanauatl)

tlacazoloa, nino : comer desmesuradamente. (1 nino, tlacaçoloa)

tlacazoloti : goloso. (1 tlacaçoloti)


tlacazoloti, ni : glotonear. (1 ni, tlacaçoloti)

tlacazolti, ni : glotonear. preterito: onitlacaçoltic. (2 Tlacaçolti, ni)


golosinear. (1 ni, tlacaçolti)

tlacazoltiliztli : golosina. (1 tlacaçoltiliztli)

tlacazotl + : desmelenado. (1 q[ua] tlacaçotl)


tlacaztalli : indio o india blanca y ruuia, que nace assi. (2) cano o muy
blanco y ruuio yndio de su natural. (1) blanca persona y ruuia de su natural
entre los yndios. (1)

tlaceahuiani : apagador de fuego. (1 tlaceauiani)

tlacealtilli : persuadido y vencido paraque haga algo, el que antes no consentia


ni quería condecender. &c. (2)

tlacecececniquixtiliztli : distinction tal. (1)

tlacececniquixtiani : escogedor o apartador, que pone aparte algunas cosas que


estauan con otras, o el que pone cada cosa porsi aparte. (2)

tlacececniquixtiliztica : apartando cada cosa, y poniendola por si desta


manera. (2) distinctamente. (1)

tlacececniquixtiliztli : diuision tal. (1) apartamiento o escogimiento tal.


(2) especie de cosas. (1) partimiento. (1)

tlacececniquixtilli : cosa escogida o apartada assi. (2) distinguida cosa. (1)

tlacececnitlalilli : diuidida cosa. (1)

tlacecehuiani : pacificador enesta manera. (1 tlaceceuiani)

tlacecehuilia, mo : aplacarse y concertarse los discordes. (2 Motlaceceuilia)


auenirse los discordes. (1 motlaceceuilia) concertarse los discordes. (1
motlaceceuilia)
tlacecehuilia, nino : ygualarse enesta manera. (1 nino, tlaceceuilia)
tlacecehuilia, nite : aplacar al enojado. pre: onitetlaceceudi. o apaziguar alos
reñidos. (2 Tlaceceuilia, nite) pacificar, hazer paz. (1 nite, tlaceceuilia)
entreuenir, poniendo paz. (1 nite, tlaceceuilia) concertar alos discordes. (1
nite, tlaceceuilia) amansar al yrado. (1 nite, tlaceceuilia) reconciliar hazer
alos reñidos. (1 nite, tlaceceuilia) paz poner entre los discordes; busca
pacificar. (1 nite, tlaceceuilia)

tlacecehuiliztli : pacificacion tal. (1 tlaceceuiliztli)

tlacecehuilli : aplacado assi. (2 Tlaceceuilli) enfriada cosa assi. (1


tlaceceuilli)

tlacecehuilli + : pacificada tierra. (1 yaoyotica tlaceceuilli)

tlacecelililli : enfriada agua. (1) cosa fresca enefriada. (2)

tlacecemeltilli : desenhadado. (1)

tlacecemmanaliztli : derramamiento assi. (1) derramamiento o esparzimiento de


mayz, o de cosa assi, por el suelo. (2)

tlacecemmanalli : derramada cosa assi. (2)

tlacecemmanani : derramador tal. (1 tlacecé[m]manani) derramador tal. (2)

tlacecemmanqui : derramador tal. (1) idem. (Tlacecemmanani: derramador tal.) (2)


tlacecemmantin : desbaratada gente. (1) gente descarriada, o derramada. (2)

tlacecemmantli : desparramado. (1) desconcertada cosa assi. (1) cosa derramada o


esparzida por el suelo. (2)

tlacecempohualoni : sumario de sumas. (1 tlacecempoaloni) sumario de cosas


sumadas. (2 Tlacecempoaloni)

tlacecen + : muchas y differentes cosas, o de diuersas maneras. (2 Amo çan


tlacecen)

tlacecencahualiztli : disposicion tal. (1 tlacecencaualiztli)

tlacecentlamantililiztica : distinctamente. (1)

tlacecentlamantililiztli : distinction tal. (1)

tlacecentlamantililli : distinguida cosa. (1 tlacecentlamá[n]tililli) cosa


diuidida o apartada assi. (2)

tlacecentlamantiliztica : diuidida o apartadamé[n]te. (2)

tlacecentlamantiliztli : diuision o apartamiento de cosas. (2)

tlacecepanoliztli : añadidura assi. (1)

tlacecepanolli tlatolli : añadidas palabras. (1)

tlaceceya : hazer frio. (1) hazer frio o fresco. (2)

tlaceceyaliztli : frescor o frescura. (1) frescor assi, o frio. (2)

tlacectli : tostada cosa assi. (1) cosa tostada, assi como garuanços, pepitas,
cacao. &c. (2)

tlacehualcaltilli : cubierta cosa assi. (1 tlaceualcaltilli) cosa cubierta de


sombra. (2 Tlaceualcaltilli)

tlacehualhuiliztli : escurecimiento o sombra. (1 tlaceualhuiliztli) el acto de


guarecerse y refrigerarse ala sombra de algo. (2 Tlaceualhuiliztli)

tlacehualhuilli : cubierta cosa assi. (1 tlaceualhuilli) cosa cubierta de sombra.


(2 Tlaceualhuilli)

tlacehuili : apagado fuego. (1 tlaceuili.)

tlacehuilia, nite : apagarle a otro la cá[n]dela o el fuego. pre:


onitetlaceuili. (2 Tlaceuilia, nite) apagar el fuego a otro. (1 nite, tlaceuilia)
aplacar o apaziguar a los enemistados. (1 nite, tlaceuilia)

tlacehuiliztli : apagamiento de fuego. (1 tlaceuiliztli) desenconamiento tal. (1


tlaceuiliztli)

tlacehuilli : desenconada cosa assi. (1 tlaceuilli) enfriada cosa assi. (1


tlaceuilli) sosegado. (1 tlaceuilli) desapassionado assi. (1 tlaceuilli)
aliuiado. (1 tlaceuilli) cosa enfriada, o cosa amatada, o cosa mitigada y
desenconada, o cosa aliuiada del trabajo. (2 Tlaceuilli)

tlaceliani : receptor o recebidor. (1) el que recibe alguna cosa. y dizese


tá[m]bien del que suele comulgar. (2)

tlaceliayan : prado de yerua. (1) lugar fresco, assi como prado verde que se
esta riendo. (2)

tlaceliliztli : recebimiento assi. (1) recebimiénto. (1) el acto de recebir lo


q[ue] dan a alguno. (2)

tlacelilli : admitido. (1) cosa recebida o admitida. (2)

tlacelpatia : floresta. (1) ser el lugar fresco y deleytoso. (2)

tlaceltia : floresta. (1) idem. (Tlacelpatia: ser el lugar fresco y deleytoso.)


(2)

tlacemana, ni : porfiar en bien o perseuerar. (1)

tlacemanaliztica : continuadamente. (1) perseuerantemente, o con


perseuerancia y constancia. (2)

tlacemanaliztli : duracion tal. (1) porfia assi. (1) perseuerancia assi. (1)
perseuerancia o continuacion delo comentado. (2)

tlacemanalli : cosa tomada apechos y có[n]tinuada (2)

tlacemanani : porfiado enesta manera. (1) perseuerante. (1) constante y


perseuerante. (2)

tlacemanca : perpetua o continuamente. (1)

tlacemanqui : idem. (Tlacemanani: constante y perseuerante.) (2)

tlacemantli : cosa continuada con perseuerancia y tomada apechos, o adestajo.


(2)

tlacematililiztli : suma enla cuenta. (1)

tlacematiliztli : el acto de derretir muchos pedaços de metal juntos. (2)

tlacemelleltilli : desenhadado. (1)

tlacemeltilli : desenhadado. (1)

tlacemicahua : no tener par niygual. (1 tlacemihcaua) el que entodo sobrepuja y


excede a los otros. (2 Tlacemicaua)

tlacemicnopilhuiani : bienauenturado y dichoso. (1) bienauenturado. (2)

tlacemicnopilhuiliztica : bienauenturadamente. (2)

tlacemicnopilhuiliztli : bienauenturança. (1) bien auenturança. (2)

tlacemicnopilhuiloya : bienauenturança, s: el lugar de la gloria. (1)


tlacemicnopilhuiloyan : lugar de gloria y bienauenturança. (2)

tlacemilcahualiztli : quitamiento dela memoria. (1 tlacemilcaualiztli) oluido


perpetuo. (2 Tlacemilcaualiztli)

tlacemitalhuia, nino : determinarse con toda firmeza, o proponer y deliberar algo


con entera y firme determinacion. p: oninotlacemitalhui. (2) deliberar o proponer
determinadamente de hazer algo. (1) determinar y proponer de hazer algo. (1)

tlacemito : determinado assi. (1)

tlacemitoani : el que propone assi alguna cosa. (2)

tlacemitoliztli : deliberacion tal. (1) proposito assi. (1) pato partido o


concierto. (1) promessa o prometimiento. (1) determinacion tal. (1)
determinacion, o deliberacion tal, prometimiento, o pacto firme. (2)

tlacemitoliztli + : partido, o concierto determinado. (2 Iuh tlacemitoliztli)

tlacemitolli : deliberada cosa assi. (1) firme promessa, o determinacion assi.


(2)

tlacemittani : embeuecido. (1) atento, o embeuecido enalguna cosa. (2)

tlacemixnahuatilli : despedido assi. (1 tlacemixnauatilli) condenado assi. (1


tlacemixnauatilli) despedido, o condenado enteramente y para siempre: (2
Tlacemixnauatilli)

tlacemixnahuatiltin : despedidos, o condenados assi. (2 Tlacemixnauatiltin)

tlacemmachiyotiliztli : registro. (1 tlacemmachiotiliztli) el acto de registrar


todo lo que va enel nauio, o cosa semejante. (2 Tlacemmachiotiliztli)

tlacemmanalli : cóntinuada cosa. (1)

tlacemmanca : continuamente. aduerbio. (2)

tlacemmantli : ahuyentada cosa assi. (1 tlacemmá[n]tli) cosa esparzida, o


derramada por el suelo. (2)

tlacemmatqui : embeuecido. (1) el que freq[ue]nta y continua alguna cosa con


perseuerancia y constancia. (2)

tlacemmiyahuayotitica : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1


tlacemmiyauayotitica)

tlacemololiztli : herencia assi. (2)

tlacemololo : eredero vniuersal. (1) heredero vniuersal. (2)

tlacemololoani : el que lo hereda todo. (2)

tlacemolololiztli : erencia assi. (1)

tlacempactiani : prospera cosa. (1) cosa alegre y prospera, que da entero


contentamiento. (2)
tlacempanahuia : cosa q[ue] excede y sobrepuja a todo lo demas. (2 Tlacempanauia)

tlacempanahuia ic huei : grande sobre manera. (2 Tlacempanauia yc vei)

tlacempanahuia in icuei : mayor de todos. (1 tlacempanauia yn ycvey)

tlacempohualiztli : orden continuada. (1 tlacempoaliztli) suma enla cuenta. (1


tlacé[m]poualiztli) suma en cuenta. (2 Tlacempoaliztli)

tlacempopolhuia, nite : destruirle la hazienda a otro del todo. (1)

tlacempopoloani : destruidor tal. (1 tlacé[m]popoloani)

tlacempopololli : destruida hazienda assi. (1) cosa destruida del todo. (2)

tlacen neloliztica : mezcladamente. (1)

tlacen neloliztli : mezcla assi. (1 tlacé[n] neloliztli)

tlacen nenepanoliztica : mezcladamente. (1)

tlacen nepanoliztli : mezcla assi. (1)

tlacencahua + : rehazer. (1 occeppa ni, tlacencaua)

tlacencahualiztica : aparejadamente, o con aparejo y adereço. (2


Tlacencaualiztica)

tlacencahualiztli : aparejo tal. (1 tlacencaualiztli) composicion tal. (1


tlacencaualiztli) disposicion tal. (1 tlacencaualiztli) adereço tal. (1
tlacencaualiztli) aparejo, o adereço. (2 Tlacencaualiztli)

tlacencahualiztli + : rehazimiento assi. (1 occeppa tlacencaualiztli)

tlacencahualli : adereçada cosa. (1 tlacencaualli) dispuesta cosa. (1


tlacencaualli) aparejada cosa assi. (1 tlacencaualli) proueyda cosa. (1
tlacencaualli) cosa aparejada, adereçada, atauiada, o adornada. (2 Tlacencaualli)

tlacencahualtia, nite : deseredar, o quitar a otro quanto tiene y priuarlo de todo


lo que possee pre: onitetlacencaualti. (2 Tlacencaualtia, nite) priuar de algo a
otro. (1 nite, tlacencaualtia) deseredar. (1 nite, tlacencaualtia)

tlacencahualtilli : deseredado. (1 tlacencaualtilli)

tlacencahualtitoc : estar todo aparejado y apunto (2 Tlacencaualtitoc)

tlacencahuani : componedor assi. (1 tlacencauani) aparejador. (1 tlacencauani)


aparejador assi. (2 Tlacencauani)

tlacencahuilia, nite : orden o buen concierto poner a otros. (1 nitetlacencauilia)


adereçar o aparejar algo para otros. pre: onitetlacencauili. (2 Tlacencauilia,
nite) concierto y orden poner enla republica. (1 nite, tlacencauilia) dar buen
orden y concierto. (1 nite, tlacencauilia) adereçar algo para otro. (1 nite,
tlacencauilia)
tlacencauhtli : aparejada cosa assi. (1 tlacé[n]cauhtli) guarnecido. (1)
perfecta cosa. (1) compuesta cosa assi. (1) dispuesta cosa. (1) adereçada cosa.
(1) cosa adereçada y aparejada. (2)

tlacencenuipantli : orden continuada de qualquier cosa que esta o va concertada


como en procession o cosa assi. (1)

tlacenchicahualli : cosa fortificada entera y perpetua, o cosa confirmada y


fortalecida. (2 Tlacenchicaualli)

tlacenchicahualli + : confirmado assi. (1 graciatica tlacenchicaualli)

tlacencualtililli : justificado y purificado enteramente. (2 Tlacenqualtililli)

tlacencuilia, nite : tomar a otro todo lo que tiene y despojarlo perpetua y


enteramente dello pre: onitetlacencuili. (2) despojar a otro de quanto tiene. (1)

tlacencuitl : cóntinuada cosa. (1) cosa tomada assi, o adestajo y hasta el


cabo. (2)

tlacennelolli : mesturada cosa. (1) mezclada cosa. (1) cosa rebuelta y mezclada
có[n] otra, o con otras. (2)

tlacennepanolli : mesturada cosa. (1) mezclada cosa. (1) idem. (Tlacennelolli:


cosa rebuelta y mezclada có[n] otra, o con otras.) (2)

tlacenquetzaliztica : continuadamente. (1) perseuerantemente. (2)

tlacenquetzalli : cóntinuada cosa. (1) cosa continuada hasta el fin y


p[er]seuerante. (2)

tlacenquetztli : cóntinuada cosa. (1) idem. (Tlacenquetzalli: cosa continuada


hasta el fin y p[er]seuerante.) (2)

tlacenquimilolli + : repuesto. (1 nepapan tlacenquimilolli)

tlacenquimiloloni + : vn tercio de carga, o cosa semejante. (2 Nepapan


tlacenquimiloloni)

tlacenquixtiani : escogedor tal. (1)

tlacenquixtiliztli : reduzimiento. (1 tlacé[n]quixtiliztli)

tlacenquixtiliztli yyacac tlaanaliztli : escogimiento assi. (1)

tlacenquixtilli : escogido assi. (1) cosa escogida y puesta porsi aparte, o cosa
ayuntada y junta. (2)

tlacenquiza : auer abundancia de todas las cosas. (1 tlacenquiça) abundancia


auer de qualquier cosa. (1 tlacenquiça) auer habundancia de todo lo necessario
ala vida. (2 Tlacenquiça)

tlacentecpanalli : orden continuada de qualquier cosa que esta o va concertada


como en procession o cosa assi. (1) cosa enteramente y con concierto puesta y
ordenada. (2)
tlacentelchihualiztli : reniego del renegado. (1 tlacentelchiualiztli) maldicion
perpetua, o menosprecio entero de alguna cosa, o el acto de despedir y desechar de
todo é[n]todo algú[n]a cosa. (2 Tlacentelchiualiztli)

tlacentelchihualtin : malditos, o malditas assi. (2 Tlacentelchiualtin)

tlacentelchihuani : renegador o renegado. (1 tlacentelchiuani) el que maldize


desta manera, o el que reniega. (2 Tlacentelchiuani)

tlacentemaliztli : ayuntamiento tal. (1) recogimiento assi. (1)


ayuntamiento, o montó[n] de mayz, o de cosa semejante, o el acto de ayú[n]tallas
juntamente en vn lugar. (2)

tlacentemalli : ayuntada cosa assi. (1) cosa ayuntada assi. (2)

tlacentemaloyan : recogimiento el lugar donde algo se recoge. (1) el lugar donde


recogen, o ayuntan y amontonan el dicho mayz y semillas o otras cosas semejantes.
(2)

tlacententli cuahuitl : tinada de madera. (1 tlacententli q[ua]uitl)

tlacentetiliani : ayuntador desta manera. (1 tlacé[n]tetiliani)

tlacentetiliztli : juntura assi. (1)

tlacentililiztli : el acto de ayuntar vna cosa con otra, haziendo de dos, o


tres vna. (2 Tlacé[n]tililiztli)

tlacentiliztli : idem. (Tlacé[n]tililiztli: el acto de ayuntar vna cosa con otra,


haziendo de dos, o tres vna.) (2)

tlacentlalilamatl : ynuentario. (1) inuentario. (2)

tlacentlalilia, nino : examinarse pensando sus pecados. &c. pre:


oninotlacentlalili. (2) ayuntar y recoger los peccados, trayendo los ala memoria
para los confessar. (1) recoger o ayuntar los pecados para confessarse dellos.
(1)

tlacentlaliliztli : recogimiento assi. (1) ayuntamiento tal. (1) rima o


rimero. (1) ayuntamiento, o recogimiento de algo. (2)

tlacentlalilli : pato partido o concierto. (1) massa de tributos. (1) ayuntada


cosa. (1) cosa ayuntada en vno y recogida. (2)

tlacentlalillitlacalaquilli : ayuntamiento, o massa de tributos. (2)

tlacentlaliloyan : recogimiento el lugar donde algo se recoge. (1) el lugar


donde se ayú[n]ta y recoge algo. (2)

tlacentlaliltin : acaudilladagente. (1)

tlacentlamiani : consumidor. (1)

tlacentlamiliztli : esfuerço en esta manera. (1 tlacé[n]tlamiliztli) el acto


de có[n]sumir y acabar todo q[ua]nto auia, oel entero cuidado y diligencia q[ue]
se pone en algun negocio. (2)
tlacentoquilizpohualiztli : orden continuada delo que se cuenta. (2
Tlacentoquilizpoaliztli)

tlacentoquiliztli : orden continuada. (1)

tlacenuatilli : despedido assi. (1)

tlacenuipantli : cosa que va bié[n] adereçada y puesta en orden. (2)

tlacepohualiztli : souajadura. (1 tlacepoaliztli) el acto de mitigar algo, o


de amortiguallo. (2 Tlacepoaliztli)

tlaceppahuillo : la primervez que labran el mayz despues de nacido. (2


Tlaceppauillo)

tlacetililiztli : ayuntamiento tal. (1)

tlacetililtin : ayuntadas assi. (1)

tlachachamauhtli : lisonjeado. (1) lisongeado. (2)

tlachachayahualiztli : derramamiento assi. (1 tlachachayaualiztli) el acto de


esparzir y sembrar por el suelo. (2 Tlachachayaualiztli)

tlachachayauhqui : derramador tal. (1) esparzidor o derramador de trigo o de


cosa assi por el suelo. (2)

tlachachayauhtli : cosa esparzida assi. (2)

tlachacuanilli : mojado. (1 tlachaquanilli) cosa muy mojada y hecha vna sopa de


agua, assi como ropa. &c. (2 Tlachaquanilli)

tlachali : estrenador. (1) estrenador de alguna cosa nueua. (2)

tlachaliani : estrenador. (1) idem. (Tlachali: estrenador de alguna cosa


nueua.) (2)

tlachaliliztica : estrenando algo. (2)

tlachaliliztli : estrenadura de cosa nueua. (2)

tlachalilli : estrenada cosa. (1) cosa estrenada. (2)

tlachalilli + : dedicada yglesia. (1 teocalli tlachalilli) dedicada, o estrenada


yglesia. (2 Teocalli tlachalilli)

tlachayahualiztli : sembradura tal. (1 tlachayaualiztli)

tlachayahuani : sembrador tal. (1 tlachayauani) derramador tal. (1 tlachayauani)


esparzidor o sembrador tal. (2 Tlachayauani)

tlachayauhtli : sé[m]brada cosa assi. (1) cosa esparzida assi. (2)

tlachcahuipilzoc : colchero. (1 tlachcauipilçoc) colchero que las haze. (2


Tlachcauipilçoc)

tlachcahuipilzotl : colcha. (2 Tlachcauipilçotl)


tlachcahuipilzotl cochihuani : colcha de cama. (1 tlachcauipilçotl cochiuani)

tlachcayotl : pluma delicada y blanda. (1) la pluma mas delicada y blanda del
aue. (2)

tlachchihual necupatli : lamedor o xaraue. (2 Tlachchiual necupatli)

tlachcuitl : cesped. (1) cesped. (2)

tlachia, ni : mirar o ver. pre: onitlachix. o atalayar. (2) ver o mirar algo.
(1) desembriagarse. (1) veer. (1) edadtener assi. (1) atalayar assi. (1)
mirar. (1) resuscitar levántarse. (1) tornar en su seso el loco. (1)

tlachia + : mirar con mucho cuidado y diligencia, como el atalaya. (1


nouiampa ni, tlachia) mirar al cielo. (1 ylhuicacpa ni, tlachia) ojear, mirar a
vn cabo y a otro. (1 auiccampa ni, tlachia) mirar por diuersas p[ar]tes. (1
nonelo ni, tlachia) yr ayer otra vez. (1 yenoceppa non, tlachia) mirar por
diuersas p[ar]tes. (1 nouiampa ni, tlachia) esconderse para acechar. (1 nichtaca
tlachia) mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nouiá[m]pa ni, tlachia) mirar de arriba
abaxo. (1 tlani ni, tlachia) mirar adentro. (1 tlecopa non, tlachia) pintura de
vn color. (1 çancecni tlachia tlacuilolli) desuergonçado y presuntuoso. (2 Ayac
ixco tlachia) mirar por diuersas p[ar]tes. (1 auic ni, tlachia) mirar por
diuersas p[ar]tes. (1 ypanocan ni, tlachia) baxar los ojos. (1 tlalchi ni,
tlachia) ynclina se. (1 tlalpan ni, tlachia) distante assi. (1 amo yuan tlachia)
mirar alexos. (1 vehcani, tlachia) corto de vista. (1 amoveca tlachia) atreuerse
con desuerguença. (1 ateixco ni, tlachia) hombre de dos caras y doblado. (2
Tepapaquiliztica tlachia) ser atreuido, y desuergonçado. (2 Ateixco tlachia)
distar en perfection o mejoria. (1 amoneuan tlachia) menor deedad, s: el q[ue]
esta debaxo de tutor. (1 ayamo tlachia) menospreciador. (1 atleipan tlachia)
mirar por diuersas p[ar]tes. (1 nonoca ni, tlachia) menospreciar. (1 atle ipan
ni, tlachia) mirar de arriba abaxo. (1 tlallampani, tlachia)
tlachia +, n : asechar mirá[n]do lo que se haze. (2 Ichtaca tlachia, n) mirar
arriba. (1 n, acopa tlachia) mirar arriba. (1 n, aco tlachia) mirar al cielo. (1
n, acopa tlachia)
tlachia +, ni : mirar atodas, o por todas partes. prete: nonoca onitlachix. (2
Nonoca nitlachia) abaxar los ojos, mirando hazia el suelo. prete: tlalchi
onitlachix. (2 Tlalchi nitlachia) mirar a todas partes. preter: ipanocan
onitlachix. (2 Ipanocan nitlachia) mirar al traues o de lado con afection. (1 no,
nacaztlampan nitlachia) mirar atras. (1 noteputzcopa nitlachia) mirar de arriba
abaxo. (1 tlalchipa nitlachia) saber o entender lo que otro tiene o trata dentro
de si, o interiormente. (1 teitic nitlachia) mirar en derredor. (1 nino,
malacachoa yn nitlachia) mirar arriba. (1 acouic nitlachia) desdeñar o
menospreciar. (1 atleipan nitlachia) ser atreuido y desuergonçado. prete: ateixco
onitlachix. (2 Ateixco nitlachia) mirar hazia el suelo. pre: tlalpan onitlachix.
(2 Tlalpan nitlachia) mirar atodas, o por todas partes. prete: nonelo onitlachix.
(2 Nonelo nitlachia) enté[n]der y prophetizar las cosas que há[n] de acaecer
en[e]l tié[m]po futuro. p: veca onitlachix (2 Veca nitlachia) mirar hazia arriba.
preterito: acouic onitlachix. (2 Acouic nitlachia) idem. (Ayatemico nicmati: no
se sentir la cosa, siquiera como el que sueña algo.) (2 Ayatemico nitlachia)
mirar atodas partes preter: nouiampa onitlachix. (2 Nouiampa nitlachia) mirar de
oreja, o de traues. prete: nonacaztlampa onitlachix. (2 Nonacaztlampa nitlachia)
menospreciar. (1 atcicpac nitlachia) profetizar. (1 ni, veca tlachia)
tlachia +, non : mirar hazia dentro de casa. prete: caliticpa onontlachix. (2
Caliticpa nontlachia) mirar adentro. (1 caliticpa nontlachia) conocer, o
alcançar asaber lo q[ue] otro piensa. prete: teitic onontlachix. (2 Teitic
nontlachia) mirar adentro. (1 tlaticpa nontlachia) entender o alcançar los
pensamientos y consciencia de otro. (1 teitic nontlachia)

tlachia in noyollo : ser circunspecto y auisado. (2 Tlachia yn noyollo)

tlachia iniyollo : auisada y cuerda persona. (1 tlachia yniyullo)

tlachialia, nite : atalayar, o mirar si viene alguien para auisar alos que
estan haziendo algo, y no querrian que los viesse nadie. p: onitetlachiali. (2)

tlachialia =, nite : = tlachielia (2 tlachialia )

tlachializtica : yngeniosamente desta manera. (1)

tlachializtli : edad de discrecion. (1) atalayadura, o el acto de mirar o ver


algo. (2) vista. (1) yngenio fuerça natural. (1)

tlachializtli + : distancia assi. (1 amo neuan tlachializtli) asechança del


que mira y nota lo que se haze. (2 Ichtaca tlachializtli) desden. (1 atleipá[n]
tlachializtli) menosprecio. (1 atleipan tlachializtli)

tlachialoyan : atalaya, lugar alto para atalayar. (1) el lugar para atalayar, y
miradero o ventana. (2) miradero, lugar de donde miramos. (1) ventana. (1)

tlachialtia, nite : hazer ver algo a otro, mostrandole lo que antes no auia
visto, o instruir alú[m]brar y doctrinar. pret: onitetlachialti. (2) mostrar. (1)
diciplinar o doctrinar. (1) criar aotro en buenas costumbres. (1)

tlachialtia + : hazeme tener aficion a ello. pre: onechnacaz tlachialti. (2


Nechnacaz tlachialtia)
tlachialtia +, nic : echar abuena parte lo que se dize o haze. (1 quallipan
nictlachialtia) penar a otro por el talion. prete: tepan onictlachialti. (2 Tepan
nictlachialtia) idem. preterito: qualli ipan onictlachialti. (Qualli ipan
nicmati: idem. prete: qualli ipan onicma. (Qualli ipan niccuepa: echar las cosas
ala mejor parte. prete: qualli ipan oniccuep.)) (2 Qualli ipan nictlachialtia) en
dereçar a dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios
onictlachialti ynnotlachiual. (2 Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual)
penar por el talion. (1 tepan nictlachialtia) endereçar la intencion a dios. (1
yuictzinco nictlachialtia yo dios yn notlachiualiz)

tlachiamahuiani : barnizador tal. (1 tlachiamauiani)

tlachiamahuiliztli : barnizamiento assi. (1 tlachiamauiliztli)

tlachiamahuilli : cosa embarnizada con azeyte de chia. (2 Tlachiamauilli)


barnizada cosa desta manera. (1 tlachiamauilli)

tlachiani : atalayador, o el que mira algo. (2) atalaya, s: el que esta


atalayando. (1) yngenioso assi. (1)

tlachiani + : atreuido desta manera. (1 ateixco tlachiani) assechador assi. (2


Ichtaca tlachiani) idem. (Momalacachocaittani: el que mira en derredor a todas
partes.) (2 Momalacachoca tlachiani) mirador, el que mira assi. (1 momalacachoca
tlachiani) assechador tal. (1 ychtaca tlachiani)

tlachiatiuh, ni : yr ayer. (1)


tlachic xacalli : choça o cabaña para guardar magueyes. (2)

tlachica calli : cabaña para guardar los magueyes. (1)

tlachicahua : sazonarse o agostarse las sembradas. (2 Tlachicaua) agostarse


algo. (1 tlachicaua)

tlachicahualiztli : fortalecimiento de alguna cosa que es fortificada o


fortalecida con algo. (2 Tlachicaualiztli) fornecimiénto. (1 tlachicaualiztli)
confirmacion tal. (1 tlachicaualiztli)

tlachicahualli : cosa fortalecida. (2 Tlachicaualli) confirmada cosa assi. (1


tlachicaualli)

tlachicahualli + : confirmado assi. (1 graciatica tlachicaualli)

tlachicalolli : echado assi. (1)

tlachicanahualli : echado assi. (1 tlachicanaualli)

tlachicanauhtli : echado assi. (1)

tlachicauhtli : idem. (Tlachicaualli: cosa fortalecida.) (2) fornido. (1)


confirmada cosa assi. (1)

tlachiccalli : choça o cabaña para guardar magueyes. (2) choça de viñadero. (1)

tlachiccalolli : echado fuera de casa por fuerça. (2)

tlachiccanahualli : idem. (Tlachiccalolli: echado fuera de casa por fuerça.)


(2 Tlachiccanaualli)

tlachiccanauhtli : idem. (Tlachiccanaualli: idem. (Tlachiccalolli: echado


fuera de casa por fuerça.)) (2)

tlachichic : surzidor. (1)

tlachichiconi : cepillo. (1) escofina para limar madera. (1) roçador


instrumento. (1)

tlachichictli : rallada cosa. (1) rayda cosa. (1) limado hierro. (1)

tlachichihua, nitla : hazer amenudo algo assi. (1 nitla, tlachichiua)

tlachichihua + : rehazer. (1 occeppa ni, tlachichiua)

tlachichihualcahualtilli : niño destetado. (2 Tlachichiualcaualtilli)


destetado. (1 tlachichiualcaualtilli)

tlachichihualiztli : renouacion assi. (1 tlachichiualiztli) adereço. s. el acto


de adereçar y atauiar algo. (2 Tlachichiualiztli) composicion tal. (1
tlachichiualiztli) disposicion tal. (1 tlachichiualiztli) adereço tal. (1
tlachichiualiztli)

tlachichihualiztli + : rehazimiento assi. (1 occeppa tlachichiualiztli)


tlachichihualli : cosa adereçada y atauiada, o cosa contra hecha fingida y
falfificada. (2 Tlachichiualli) falsada cosa. (1 tlachichiualli) dispuesta cosa.
(1 tlachichiualli)

tlachichihualli patli : compuesta medicina. (1 tlachichiualli patli)

tlachichihualli xayacat : maxcara o caratula. (1 tlachichiualli xayacat)

tlachichihualnecupatli : xaraue. (1 tlachichiualnecupatli) lamedor que lame


el doliente. (1 tlachichiualnecupatli)

tlachichihualoni : instrumento de qualesquier oficiales mecanicos. (2


Tlachichiualoni) ynstrumento de qualquier arte. (1 tlachichiualoni)

tlachichihualtin : idolos labrados y compuestos y adereçados. (2


Tlachichiualtin)

tlachichihuani : componedor assi. (1 tlachichiuani) aparejador. (1 tlachichiuani)

tlachichihuilia, nite : armar çancadilla o lazo aotro poner celada, o trabajar de


hazer mal otro. p: onitetlachichiuili. (2 Tlachichiuilia, nite) traycion hazer o
tratar. (1 nitetlachichiuilia) causa dar o ocasion de que maltraten a otro. (1
nite, tlachichiuilia) tratar traycion aotro. (1 nite, tlachichiuilia) celada
echar assi. (1 nite, tlachichiuilia) engaños poner y artificios para dañar a
otro. (1 nite, tlachichiuilia)

tlachichihuilia + : engaños poner y artificios para dañar a otro. (1


miectlamá[n]tli yctech tlachichiuilia yn tlacatecolotl)

tlachichihuiloni : al que arman lazo. (2 Tlachichiuiloni)

tlachichilihui : pararse colorado algo. pre: otlachichiliuh. (2 Tlachichiliui)

tlachichiloani : el que para colorada alguna cosa. (2)

tlachichilolli : cosa almagrada. (2) embermejado desta manera. (1)

tlachichinacapololli : atormentado assi. (1) atormentado brauissimamente. (2)


afligido assi. (1) afligido assi. (1)

tlachichinaliztli : chupamiento desta manera. (1) chupamiento assi. (1)

tlachichinani : chupador tal. (1) chupador. (1)

tlachichinatztli : idem. (Tlachichinacapololli: atormentado brauissimamente.)


(2) atormentado assi. (1) afligido assi. (1)

tlachichinatztli, tlaatlamachtilli : afligido assi. (1)

tlachichini : remendon. (2) remendon. (1)

tlachichinolli : quemada cosa assi. (1)

tlachichinqui : chupador. (1)

tlachichintli : caña de çahumerio que chupan los indios, o cosa embeuida. (2)
caña o cañuto de sahumerio. (1) chupada cosa. (1)
tlachichiquiliztli : roça. (1) raedura, de algo, o el acto d[e] raer o raspar
alguna cosa. (2) raedura. (1) esponjadura desta manera. (1)

tlachichiquini : l[im]ador tal. (1)

tlachichiti : ama de niño. (1)

tlachichitl : remiendo, o manta remendada. (2) adobada cosa assi. (1)


remiendo. (1)

tlachichiuhcayotl : arte y ocupacion para ganar la vida. (2) oficio arte para
biuir. (1)

tlachichiuhqui : adereçador, o el que atauia y adereça algo. (2) oficial deste


arte assi. (2) maestro de arte seruil. (1) oficial desta manera. (1
tla[c]hichiuhqui)

tlachichiuhtli : dispuesta cosa. (1) compuesta cosa assi. (1) cosa adereçada y
atauiada, o cosa fingida y falsa, assi como moneda contrahecha o cosa semejante.
(2) moneda falsa. (1) aparejada cosa assi. (1) adereçada cosa. (1)

tlachichiutli : embeuida cosa. (1)

tlachichtli : ama de niño. (2) passador que se tira con ballesta. (2)
passador tiro de ballesta. (1)

tlachicochiuhtli : siniestra cosa. (1)

tlachicohuia, nite : repartir algo a otros mal y desigualmente. (2 Tlachicouia,


nite) repartir algo desigualmente. (1 nitetlachicouia)

tlachicohuiani : mejorador tal. (1 tlachicouiani)

tlachicohuiliztli : mejoria desta manera. (1 tlachicouiliztli)

tlachicohuilli : mejorado assi. (1 tlachicouilli)

tlachicoitolli : murmurado. (2) murmurado. (1)

tlachiconauhcayotilia : nueue en orden. (2)

tlachiconcayotia : septimo en orden. (2)

tlachicoquixtia, ni : pagar o dar por tercios algun dinero o cosa assi. (1)

tlachicoquixtiliztli : el acto de escatimar o de circuncidar o moderar algo. (2)


desemparejamiento assi. (1)

tlachicoquixtilli : cosa escatimada assi. (2) descobierta culpa assi. (1)


desemparejadas assi. (1)

tlachicotamachihualiztli : el acto de medir tuertamente alguna cosa. (2


Tlachicotamachiualiztli)

tlachicotamachihualli : cosa medida al reues o tuertamente. (2


Tlachicotamachiualli)
tlachicotamachihuani : el que mide tuerta y auiesamente alguna cosa. (2
Tlachicotamachiuani)

tlachicotamachiuhtli : idem. (Tlachicotamachiualli: cosa medida al reues o


tuertamente.) (2) medida cosa assi. (1)

tlachicoueyaquililli : desemparejadas assi. (1)

tlachicoueyaquiliztli : desemparejamiento assi. (1)

tlachicoxeloliztli : el acto de medir falto lo que se vende por peso. (2)


merma, enel peso o medida. (1)

tlachicoxelolli : cosa mal medida y falta, o escatimada. (2) escassa cosa en peso
o en medida. (1)

tlachicuacencayotia : sexto en orden. (2 Tlachiquacencayotia)

tlachicuacenteca : sesmo por sesta parte. (1 tlachiquacenteca)

tlachicuacentecca : sesmo. i. la sesta parte de alguna cosa. (2


Tlachiquacentecca)

tlachicuetilia : ocho en orden. (2)

tlachicunauhtilia : nueue en orden. (2)

tlachicxacalli : cabaña para guardar los magueyes. (1)

tlachielia, mo : auisada y cuerda persona. (1)


tlachielia, nino : ser circunspecto y auisado. pre: oninotlachieli. (2)
tlachielia, nite : lo mesmo es que tlachialia. pret: onitetlachieli. (2)
atalayar assi. (1)

tlachieliztica + : atreuidamente assi. (1 ateixco tlachieliztica)

tlachieliztli + : atreuimiento assi. (1 ateixco tlachieliztli)

tlachieltia, nite : enseñar doctrinando y auisando con amor y con paciencia.


(1) alumbrar spiritualmente. (1)

tlachihua, nitla : hazer amenudo algo assi. (1 nitla, tlachiua)

tlachihuale : hazedor o señor delas criaturas. (2 Tlachiuale) autor, criador o


hazedor, s: dios. (1 tlachiuale) hazedor o hazedera desta manera. (1 tlachiuale)

tlachihualiztli : el acto de hazer alguna obra. (2 Tlachiualiztli) hechura de


obra. (1 tlachiualiztli) exercicio de obra que se exercita. (1 tlachiualiztli)

tlachihuallani, nite : forçar. (1 nite, tlachiuallani)

tlachihuallanilli : persona compelida o constreñida a que haga alguna cosa. (2


Tlachiuallanilli) forçado assi. (1 tlachiuallanilli)

tlachihualli : obra, la mesma cosa hecha. (1 tlachiualli) hecha cosa. (1


tlachiualli) criatura. (1 tlachiualli) criatura o hechura. (2 Tlachiualli)
tlachihualoctli : vino con miel. (1 tlachiualoctli) vino de miel o de granadas, o
de cosa semejante. (2 Tlachiualoctli)

tlachihualtia, nite : forçar. (1 nite, tlachiualtia)

tlachihualtilli : forçado assi. (1 tlachiualtilli) constreñido o forçado de hazer


algo. (2 Tlachiualtilli)

tlachihualtontli : obra pequeña desta manera. (1 tlachiualtontli) hechura o


obra pequeña. (2 Tlachiualtontli)

tlachihuani : hazedor o hazedera desta manera. (1 tlachiuani) hazedor de


alguna cosa. (2 Tlachiuani)

tlachihuatontli : obra pequeña. (2 Tlachiuatontli)

tlachihuia, nite : hechizar o aojar a otro. pre: onitetlachiui. (2 Tlachiuia,


nite) aojar o hechizar. (1 nite, tlachiuia) hechizar. (1 nite, tlachiuia)

tlachihuicailpiya, nite : ligar a otro con hechizos pre: onitetlachiuicailpi.


(2 Tlachiuicailpia, nite) ligar con hechizos. (1 nite, tlachiuicaylpia)

tlachinalhuia + : quemar los arboles. (1 quauitl nic, tlachinalhuia)

tlachinancaltilli : cercada cosa assi. (1) cosa cercada de seto. (2)

tlachinantilli : cercada cosa assi. (1) idem. (Tlachinancaltilli: cosa cercada


de seto.) (2)

tlachinoa, ni : quemar los campos o montes. pr: onitlachino. (2)

tlachinoani : quemador delos campos. (1)

tlachinoliztli : quemadura assi. (1) chamusquina. (1) el acto de quemar los


campos. (2)

tlachinolli : guerra. (1) guerra. (1) chamuscado. (1) cosa quemada assi, o
chamuscada. (2)

tlachinolli + : batalla o guerra. metapho. (2 Atl, tlachinolli)

tlachinolli tehuatl : guerra o batalla. metaphora. (2 Tlachinolli teuatl)

tlachinoqui : quemador delos campos. (1)

tlachipahua : aclarar el tiempo. (1 tlachipaua) mañana del dia. (1 tlachipaua)


reyr el alua. amanecer, o aclarar el tiempo. pre: otlachipauac. (2 Tlachipaua)

tlachipahua + : en amaneciendo. (1 ynye tlachipaua)

tlachipahualiztli : alimpiamiento de algo. (1 tlachipaualiztli) purgacion


assi. (1 tlachipaualiztli)

tlachipahualli : aclarado licor. (1 tlachipaualli) alimpiada cosa. (1


tlachipaualli)
tlachipahualoni : cepillo. (1 tlachipaualoni) limpiadero qualquiera. (1
tlachipaualoni) limpiadero, o el instrumento có[n] que limpian algo. (2
Tlachipaualoni)

tlachipahuani : purgatiua, cosa que purga. (1 tlachipauani)

tlachipahuatimani : tiempo sereno hazer sosegado y claro. (1 tlachipauatimani)


sereno tiempo hazer. (1 tlachipauatimani) estar el tiempo sereno y claro pre:
otlachipauatiman. (2 Tlachipauatimani)

tlachipahuatli : cosa purificada o alimpiada. (2 Tlachipauatli)

tlachipauhtli : aclarado licor. (1) purgada cosa d[e]sta manera. (1) cosa
purificada o alimpiada. (2)

tlachipauhtli iztacteocuitlatl : plata cendrada. (1 tlachipauhtli


yztacteocuitlatl)

tlachiqui, ni : raspar. (1) sacar miel de maguey. (1)

tlachiquihuiloni : encella. (1 tlachiquiuiloni)

tlachiquilizpan : tiempo de coger la miel de maguei. (1 tlachiq[ui]lizpá[n])

tlachiquiliztli : rasura o raedura. (1) raedura, o el acto de raer alguna cosa.


(2)

tlachiquinaltectli : labrada cosa o cortada amanera de triangulo. (1)

tlachiquiuhuilli : colada cosa assi. (1)

tlachittoloani : doblegador. (1)

tlachittololiztli : doblegadura assi. (1) doblegadura de algo, o el acto de


entortar o doblegar algo. (2)

tlachittololli : doblegadacosa. (1) palo torcido o doblegado. (2)

tlachiuhtli : obra, la mesma cosa hecha. (1) hecha cosa. (1) arada tierra.
(1) obrada cosa. (1) engendrado. (1) cosa hecha o formada, cosa engendrada, o
tierra arada y labrada. (2)

tlachiuhtli + : cosa formada en dos maneras. (2 Occan ycac yc tlachiuhtli)

tlachiuhtli, + : escusada cosa, no necessaria. (1 çannen tlachiuhtli, çannenca)

tlachiuhtontli : obra pequeña desta manera. (1)

tlachixqui : atalaya, s: el que esta atalayando. (1) atalaya, o el que mira


alguna cosa. (2)

tlachixqui + : ynclinado assi. (1 tlalpan tlachixq[ui]) el que mira al suelo.


(2 Tlalpan tlachixqui)

tlachixticac : el que esta mirando algo en pie. p: otlachixticaca. (2)

tlachixtimani : los que estan mirando algo en pie. pre: otlachixtimanca. (2)
tlachixtinemi + : muger desuergonçada, y desonesta. (1 nouiampa
tlachixtinemi) deshonesta muger y desuergonçada. (1 nouiampa tlachixtinemi)
muger desonesta que no guarda la vista. (2 Nouiampa tlachixtinemi)

tlachiyamahuiani : embarnizador tal. (1 tlachiyamauiani)

tlachiyamahuiliztli : embarnizamiento desta manera. (1 tlachiyamauiliztli)

tlachiyamahuilli : embarnizado assi. (1 tlachiyamauilli)

tlachocholniliztli : bote de pelota. (2)

tlachochololtiliztli : bote de pelota. (1)

tlachochopiniliztli : herronadas o picadas frequentadas de paxaros o aues. (2)

tlachochopitztli : picada cosa de muchas picaduras. (1)

tlachololtiani : ahuyentador, o el q[ue] se le solto el aue que auia cagado o


prendido. (2)

tlachololtiliztli : ahuyentamiento tal. (2)

tlachololtilli : ahuyentada cosa. (1) cosa huyda o escapada assi. (2)

tlachopinilli : picada cosa assi. (1) cosa picada de aues. (2)

tlachpahuazoia, nitla : barrer algo. p: onitlatlachpauazui. (2 Tlachpauazuia,


nitla) barrer. (1 nitla, tlachpauazuia)

tlachpahuazoiani : barrendero tal. (1 tlachpauazuiani.)

tlachpana, ni : barrer. preterito: onitlachpan. (2)

tlachpanaliztica : barriendo algo. (2)

tlachpanaliztli : barrimiento, o barredura, s: el acto de barrer. (1) el acto de


barrer. (2)

tlachpanalli : vasura. (1)

tlachpanani : barrendero tal. (1) barredor, o el que barre. (2)

tlachpanoni : escoba para barrer. (1) escoba para barrer. (2)

tlachpanqui : barrendero tal. (1) el que barre algo. (2)

tlachpantli : barrida cosa. (1)

tlachrismayotilli : crismado. (1)

tlachtli : juego de pelota assi el lugar. (1) batel, juego de pelota con los
quadriles, o el mesmo lugar donde juegan este juego. (1) juego de pelota con las
nalgas. s. el el lugar donde juegan assi. (2)

tlachtopaitoliztli : profecia. (1 tlachtopaytoliztli)


tlaciacahuiani : abarcador tal. (1 tlaciacauiani)

tlaciacahuilli : abarcada cosa assi. (1 tlaciacauilli) idem. (Tlaciacapictli:


idem. (Tlaciacapacholli: cosa sobarcada o lleuada de baxo el sobaco.)) (2
Tlaciacauilli)

tlaciacapachoani : abarcador tal. (1)

tlaciacapacholli : abarcada cosa assi. (1) cosa sobarcada o lleuada de baxo


el sobaco. (2)

tlaciacapictli : idem. (Tlaciacapacholli: cosa sobarcada o lleuada de baxo el


sobaco.) (2)

tlacialtilli : yncitado. (1) el que consiente y haze algo, vencido de


importunaciones. (2)

tlaciammictiliztli : cansancio dado aotro. (2)

tlaciammictilli : cansado desta manera. (1) cansado de otros, o afligido y


atribulado. (2)

tlaciciotca antli : aue despechugada. (2)

tlaciciotca euhtli : idem. (Tlaciciotca antli: aue despechugada.) (2)

tlaciciotcaanaliztli : despechugadura tal. (1)

tlaciciotcaanani : despechugador tal. (1)

tlaciciotcaanqui : despechugador tal. (1)

tlaciciotcaantli : despechugadaaue. (1 tlaciciotcaá[n]tli)

tlaciciotcaehualiztli : despechugadura tal. (1 tlaciciotcaeualiztli)

tlaciciotcaeuhqui : despechugador tal. (1)

tlaciciotcaeuhtli : despechugadaaue. (1)

tlaciciotcayehuani : despechugador tal. (1 tlaciciotcayeuani)

tlacihuaizcaltilli : delicado hó[m]bre. (1 tlaciuaizcaltilli)

tlacihuitiani : acossador tal. (1 tlaciuitiani) solicitador, o el que da priessa


alos que trabajan. (2 Tlaciuitiani)

tlacihuitilli : acossado assi. (1 tlaciuitilli) solicitado. (1 tlaciuitilli)


cosa solicitada assi. (2 Tlaciuitilli)

tlacihuiztli : lunar señal del cuerpo. (1 tlaciuiztli) lunar, señal enel


cuerpo. (2 Tlaciuiztli)

tlacihuiztontli : lunar pequeño. (1 tlaciuiztontli) lunar pequeño. (2


Tlaciuiztontli)
tlacilhuiloca; + : tachas o faltas mias, corporales y naturales. (2
Tlaciluiloca; no)

tlacilhuiloca; no : tachas o faltas mias, corporales y naturales. (2


Tlaciluiloca; no)

tlacilhuilocatl : tacha assi. (2)

tlacilotqui : desmedrado assi. (1 tlacylotqui)

tlaciotontli : descozida cosa. (2)

tlaciuhcayotl : hado o ventura. (1) hado, o fortuna. (2)

tlaciuhqui : estrellero o astrologo. (1) astrologo, o estrellero. (2)

tlaciyacahuilli : metida cosa assi enel seno. (1 tlaciyacauilli)

tlaciyacapacholli : metida cosa assi enel seno. (1)

tlaciyacapictli : metida cosa assi enel seno. (1)

tlaciyahualiztli : remojo aquella obra. (1 tlaciyaualiztli) el acto de echar


algo en mojo. (2 Tlaciaualiztli)

tlaciyahualli : remojada cosa. (1 tlaciaualli) cosa echada en mojo o remojada.


(2 Tlaciaualli)

tlaciyahuani : echador tal. (1 tlaciauani) remojador. (2 Tlaciauani)

tlaciyahuatli : cosa remojada. (2 Tlaciauatli)

tlaciyahuhquetzalli : visitado assi. (1 tlaciauhquetzalli) persona saludada o


visitada de otros. (2 Tlaciauhquetzalli)

tlaciyahuhqui : echador tal. (1 tlaciauhqui)

tlaciyahuhtli : echada cosa en mojo. (1 tlaciauhtli)

tlaciyahuiltia, nite : acossar, cansar y afligir mucho a otro, persiguiendolo y


fatigandolo mucho. p: onitetlaciauilti. (2 Tlaciauiltia, nite) fatigar a otro. (1
nite, tlaciauiltia) afligir mucho a otro. (1 nite, tlaciauiltia)

tlaciyahuiltilli : acossado assi. (2 Tlaciauiltilli)

tlaciyahuitilli : cansado desta manera. (1 tlaciauitilli)

tlaciyotontli : descosido. (1)

tlacmauhtia, nino : lo mesmo es que tlac yçauia. pre: oninotlacmauhti. (2)


espantarse. (1)
tlacmauhtia, nite : lo mesmo es que tlac yçauia. pre: onitetlacmauhti. (2)
espantar o amedrentar. (1)

tlacnelilli : galardonado assi. (1) galardonado. (1) jubilado suelto de


trabajo. (1) esento. (1) priuilegiado, o persona que recibio gracias, o mercedes
y beneficios de otro, o q[ue] le fueron hechas mercedes y beneficios de algun
señor. (2) preuilegiado aquien se da. (1) premiado. (1) franco priuilegiado.
(1)

tlacnelilmati, ni : ser agradecido, o dar gracias por los beneficios recebidos.


pre: onitlacnelilmat. (2) gratificar al mayor. (1)

tlacnelilmatini : agradecido assi. (2)

tlacneliltitinemi, ni : jubilado ser. (1)

tlacnopilhuia, ni : recebir mercedes, o alcançar lo deseado, o cosa prouechosa.


pre: onitlacnopilhui. (2) lograr de alguna cosa. (1) ganancioso ser. (1)

tlacnopilhuia + : sacrificando impetrar. (1 ventica ni, tlacnopilhuia)

tlacnopilhuiani : merecedor. (1) el que recibe mercedes assi, o persona dichosa y


bienauenturada y bieufortunada. (2) bienauenturado y dichoso. (1) ganancioso.
(1) dichoso. (1)

tlacnopilhuiani = : = tlacnopilhuiqui (2 tlacnopilhuiani)

tlacnopilhuilizatl : agua de gracia y de bienauenturança. (2) agua de


bienauenturança. (1)

tlacnopilhuiliztica : bienauenturadamente. (2) bienauenturadamente. (1)


dichosamente. (1)

tlacnopilhuiliztli : ganancia. (1) conseguimiento tal. (1) bienauenturança


conseguida, o alcançada, o consecucion de mercedes. s. el acto de alcançallas y
conseguillas. (2) merecimiénto. (1) ympetracion. (1) bienauenturança. (1)

tlacnopilhuiliztli + : dones o mercedes copiosas y enteras de la


bienauenturá[n]ça. (2 Necé[n]cuiltonoliz tlacnopilhuiliztli) merecimiento grande.
(1 vey tlacnopilhuiliztli)

tlacnopilhuilli : conseguida cosa assi. (1) ympetrado. (1)

tlacnopilhuiqui : lo mesmo es que tlacnopilhuiani. (2) bienauenturado y dichoso.


(1)

tlacnotililli : desposseido y priuado de cosa amada, o prouechosa. (2) priuado


de cosa amada. (1)

tlacnotlacatililli : idem. (Tlacnotililli: desposseido y priuado de cosa amada,


o prouechosa.) (2) priuado de cosa amada. (1)

tlaco : medianamente assi. (1)

tlaco + : mes y medio. (1 centetl metztli ypan tlaco) tanto y medio. (1


yxquichypan tlaco) dos libras y media. (2 Ontlatamachiualoni ypan tlaco) libra y
media. (1 centlatatnachiuaIoni ypan tlaco) libras dos y media. (1
ontlatamachiualoni ypan tlaco) mes y medio. (1 cemetztli ypan tlaco)

tlaco huerso : medio verso. (1 tlaco verso)

tlaco libra : media libra. (1)


tlaco teicu : hijo, o hija tercera. (2)

tlaco tonatiuh : medio dia. (2)

tlaco tono : medio tono. (1)

tlaco tzomonia, nitla : romper por medio. (1)

tlacoa, ni : mercar. (1)


tlacoa, nitla : dañar alguna cosa, o pecar. pre: onitlatlaco. (2) cometer
pecado. (1) hazer cosas malas. (1) faltar assi. (1) errar hazer mal. (1)

tlacoa +, nite : molestar. (1 nite, yolli tlacoa)

tlacoachiuhtli : combidado de alguno. (2) combidado. (1)

tlacoamatini : el que combida para combite. (2)

tlacoani +, nitla : ser fino o consumado pecador. pre: onicmacicaui. (2


Nicmacicauia nitlatlacoani)

tlacoanotzalli : combidado. (2) combidado. (1)

tlacoanotzqui : el que combida a otros. (2) combidador tal. (1)

tlacoanotztli : el combidado. (2) combidado. (1)

tlacocelic : vardasca, o mimbre. s. vara verde. (2) mimbre. (1) vimbre


qualquiera vara. (1)

tlacochcahua, ni : dexar de hazer algo porse auer dormido. pre:


onitlacochcauh. (2 Tlacochcaua, ni)

tlacochihua, nite : hazer esclauo a otro. pr: onitetlacochiuh. (2 Tlacochiua,


nite) esclauo hazer a otro. (1 nite, tlacochiua)

tlacochinamitl : cerco, o seto dexaras, o de cosa semejante, o xara para hazer


seto. (2) vara de seto. (1)

tlacochitilli : adormecido. (2) dormido assi. (1)

tlacochittaliztli : vision en sueños. (1)

tlacochizololli : desuelado por le auer otros quitado el sueño. (2 Tlacochiçololli)


desuelado assi. (1 tlacochiçololli)

tlacochpetlauhtli : descobijado assi. (1)

tlacochtectli : arrollado niño. (1) niño arrollado, o adormecido. (2)


adormecido niño. (1) dormido assi. (1)

tlacochtlazalli : adormecido con encantamiento (2 Tlacochtlaçalli) dormido assi.


(1 tlacochtlaçalli)

tlacochtlaztli : arrollado niño. (1) idem. (Tlacochtlaçalli: adormecido con


encantamiento) (2) adormecido assi. (1) encantado. (1) dormido assi. (1)
tlacochtli : flecha. (2) frecha o flecha. (1)

tlacococapololli : afligido. (1)

tlacocochtectli : enlabiada, engañada y vencida muger. (2) enlabiada assi. (1)

tlacocohua : el que compra muchas cosas. prete: otlacocouh. (2 Tlacocoa)

tlacocohualiztli : el acto de comprar assi. (2 Tlacocoaliztli)

tlacocohualoni : moneda, dinero o pecunia para comprar algo. (2 Tlacocoualoni)


dinero o moneda. (1 tlacocoualoni) moneda. (1 tlacocoualoni)

tlacocohualoni = : = tlacohualoni (2 tlacocoualoni)

tlacocohuani : el que compra algunas cosas. (2 Tlacocoani)

tlacocolcuitilli : el que es prouocado de otros a yra y enojo. (2) prouocado


ayra. (1)

tlacocolhuia, nite : hazer mal, o lastimarle algo a otro, o hablar de manera que
no se declare bié[n] la sentencia y. cautelosamente. preterito: onitetlacocolhui.
(2) lastimar. (1)

tlacocolilli : aborrecido de otros. (2) aborrecida cosa. (1)

tlacocolli : herido. (1) corrido assi. (1) herido, lastimado, o llagado de


otros. (2) llagado, lleno de llagas. (1) herida. (1) lisiado enesta manera. (1)

tlacocoloa : graznar o cantar el gallo dela tierra. (1) cantar, o graznar el


gallo dela tierra pre: otlacocolo. (2) cantar el gallo desta tierra. (1)
tlacocoloa, ni : yr por rodeos y dando bueltas a alguna parte. pre: onitlacocolo.
(2) yr por bueltas y por rodeos a alguna parte. (1) contrahazer al gallo dela
tierra. (1)

tlacocolochoani : arreburujador tal. (1 tlacocolochoá[n]i) marañador tal. (1)

tlacocolocholiztli : arreburujamiento assi. (1) marañadura. (1)

tlacocolocholli : arreburujada cosa assi. (1) marañada cosa assi. (1)

tlacocolochoqui : marañador tal. (1)

tlacocololiztli : el acto de yr por rodeos a alguna parte, o de graznar y cantar el


gallo dela tierra. (2) graznido assi. (1) canto de gallo dela tierra. (1)

tlacocoltiani : reboluedor que mete mal entre algunos. (1)

tlacocomotzaliztli : ruido de patatas, o d[e] golpes (2) estruendo assi. (1)


ruydo de pies pateándo. (1)

tlacoconahuilli : atraido desta manera. (1 tlacoconauilli)

tlacocopintli : desabotonado. (2) desabotonado. (1)

tlacocotonaliztli : el acto de despedaçar, desmenuzar, o cortar algo muchas


vezes, o en muchas partes. (2) despedaç[a]miento tal. (1)
tlacocotonani : despedaçador de carne. (1)

tlacocotontli : cosa despedaçada assi. (2) despedaçada carne. (1)

tlacocototzaliztli : despedaçamiento de mantas rompidas en muchas partes, o


desmenuzamié[n]to de algo (2) desmenuzamiento tal. (1)

tlacocototzani : corta[d]or tal. (1) desmenuzador. (1)

tlacocototzoani : arreburujador tal. (1 tlacocototzoá[n]i.)

tlacocototzoliztli : arreburujamiento assi. (1) encogimiento tal. (1)

tlacocototzolli : arreburujada cosa assi. (1)

tlacocototztli : cosa despedaçada assi. (2) cortada cosa assi. (1) desmenuzado
assi. (1)

tlacocouhqui : el que compra algunas cosas. (2)

tlacocouhtli : cosas compradas. (2)

tlacocoxoniani : baçucador. (1)

tlacocoxoniliztli : baçucadura. (1)

tlacocoxonilli : baçucad a cosa. (1)

tlacocuepa, nino : hazerse esclauo. prete: oninotlacocuep. (2) hazer me yo


esclauo. (1)
tlacocuepa, nite : hazer esclauo a otro. prete: onitetlacocuep. (2) esclauo
hazer a otro. (1) hazer esclauo a otro. (1)

tlacohua, nitla : pecar. (1 nitla, tlacoua)

tlacohualiztli : el acto de comprar algo. (2 Tlacoualiztli) compra de algo. (1


tlacoualiztli) ferias enesta manera. (1 tlacoualiztli.)

tlacohualli : cosa comprada. (2 Tlacoualli) comprada cosa. (1 tlacoualli)

tlacohualoni : lo mesmo es que tlacocoualoni. (2 Tlacoualoni) dinero o moneda.


(1 tlacoualoni) moneda. (1 tlacoualoni)

tlacohuamatini : ospedadero assi. (1 tlacouamatini)

tlacohuani : comprador. (1 tlacouani)

tlacohuatli : cosa comprada. (2 Tlacouatli)

tlacohuia, nino : comprar algo para si. preteri: oninotlacoui. (2 Tlacouia, nino)
comprar algo para mi. (1 nino, tlacouia) mercar. (1 nino, tlacouia)
tlacohuia, nite : herir con vara o vardasca a otro. pre: onitetlacoui. (2 Tlacouia,
nite) comprar algo para otro. (2 Tlacouia, nite) mercar para otro. (1 nite,
tlacouia) herir con vara. (1 nite, tlacouia) comprar para otro. (1 nite,
tlacouia)
tlacohuia, nitla : henchir alguna cosa hasta la mitad, o yr en la mitad del
camino o de cosa assi. pre: onitlatlacoui. (2 Tlacouia, nitla) mediar o demediar,
gastar hasta la mitad. (1 nitla, tlacouia) henchir algo hasta la mitad. (1 nitla,
tlacouia)

tlacohuilia, nino : comprar algo para mi. (1 nino, tlacouilia)

tlacohuitequi, nite : herir con vara o vardasca, a otro. pre: onitetlacouitec. (2


Tlacouitequi, nite) herir con vara. (1 nite, tlacouitequi) deslomar. (1 nite,
tlacouitequi)

tlacoich pazolli : taseos de lino, o cosa semejante (2 Tlacoich paçolli)

tlacoichpazolli : taseos de lino. (1 tlacoichpaçolli)

tlacoitta, nite : partir la mitad de algo con otro. pre: onitetlacoittac. (2)
tlacoitta, nitla : dar a medias. (1) ahorrar, s: ganar moderadamente. (1)

tlacoloa, ni : yr rodeando a alguna parte. pre: onitlacolo. (2) rodear. (1)


buelta dar, yendo rodeando a alguna parte. (1)

tlacoloani : doblegador. (1)

tlacolochtli : rodeo decamino. (1) rodeo, o el acto de rodear o de andar ala


redonda. (2)

tlacololiztli : encoruadura. (1) doblegadura assi. (1) rodeo. (1) entortadura.


s. el acto de entortar encoruar, o doblegar algo. o el acto de rodear por alguna
parte yendo camino. (2)

tlacololli : encoruado. (1) cosa entortada assi. &c. (2)

tlacolotiuh, nitla : andar culebreando. (1)

tlacomaca + : prodigamente dar la hazienda o lo que me es pedido. (1 anicte,


tlacomaca)

tlacomesa : mesa portatile. (1)

tlacommochihualti : ende mal, del que se huelga del mal de otro. &c. (2
Tlacommochiualti)

tlacomolhuia, nino : caer en barranco o enhoyo grande. (2) caer en hoyo hondo.
(1)

tlacomolli : barranco o hoyo. (1 tlacomulli) hoyo grande o barranco. (2)

tlacomoloa, ni : hazer hoyo grande. (2)

tlacomonaltilli : encendida lumbre desta manera. (1) lumbre o fuego encendido con
fuelles, o soplando con la boca. (2)

tlacomonia, ni : alborotar la gente. prete: onitlacomoni. (2)

tlacomoniliztli : golpe. (1) estruendo de patadas o de golpes. (2)

tlacomonilli : alborotada gente. (1) alborotada gente. (2)


tlaconecuiloliztli : mercaduria de esclauos. (1) mercaduria o trato de
esclauos. (2)

tlaconemi : mediana cosa entre grande y chico. (2)

tlaconemilizotl : mediania tal. (2 Tlaconemiliçotl)

tlaconemilizzotl : mediania assi. (1 tlaconemilizçotl)

tlaconemini : mediano entre grande y chico. (1)

tlaconixpiqui xoxocpipil : muera el traidor, es amenaza que se haze, de matar a


otro, o a algun perro, y se pone en effecto. (2)

tlacontlilhuiliztli : tiznadura tal. (1) el acto de tiznar algo con la tizne


dela olla o de hollin, o de cosa assi. (2)

tlacontlilhuilli : tiznado desta manera. (1) cosa tiznada assi. (2)

tlaconyotl : funda o caxa de caliz o de cosa semejante. (1)

tlacopichoani : arrollador tal. (1)

tlacopicholiztli : arrollamiento assi. (1)

tlacopicholli : arrollada cosa assi. (1)

tlacopinaliztli : traslacion assi. (1) trasladadura de escriptura. (2)

tlacopinaloni : molde vaziadizo de ymagines, o estampa. (1)

tlacopinani : trasladador tal. (1) trasladador de original de alguna


escriptura. (2)

tlacopintli : trasladada escriptura. (1) sacado assi. (1) ymagen sacada assi.
(1) trasladada escriptura, o cosa sacada de otra, assi como imagen. &c. o espada
desenuainada (2)

tlacopintli espada : desenuaynada espada. (1 tlacopí[n]tli espada)

tlacopitzactli : vara para hostigar. (1) mimbre, o vardasca p[ar]a açotar. &c (2)

tlacopitzacuia, nite : herir, o açotar a otro con mimbres, o vardascas. pre:


onitetlacopitzacui (2) herir con vara. (1)

tlacopo; + : el que es esclauo comigo. (2 Tlacopo; no)

tlacopo; no : el que es esclauo comigo. (2)

tlacopotli : sieruo con otro o con otra. (1)

tlacoquixtia, ni : sacar varillas o pajas gordas por la lengua; o por otra


parte del cuerpo, ensangrentandolas paralas ofrecer en sacrificio delánte los
ydolos. (1) varillas o pajas sacar por la lengua o por otra parte del cuerpo
ensangrentandolas para ofrecerlas en sacrificio alos ydolos. (1)
tlacoteicu : hijo tercero o hija tercera, quarta o quinta. (1 tlacoteycu)

tlacotepiton : menor, nombre comparativo. (1) mediana cosa. (2)

tlacotequi, nitla : cortar, o partir algo por medio pre: onitlatlacotec. (2)
cortar por medio. (1)

tlacoti, ni : seruir el esclauo. (1) trabajar como esclauo. prete:


onitlacotic. (2) oficio tener assi o exercitar. (1) negociar. (1)

tlacotiamictli : sieruo que se vende. (1) esclauo que se vende en almoneda, o


trato y mercaduria de vender y comprar esclauos. (2)

tlacotiliztli : negociacion tal. (1)

tlacotini : negociador. (1)

tlacotl : xara, vara conocida. (1) vara. (1) xara, vardasca. (2)

tlacotl itlazollo : retama. (1 tlacotl ytlaçollo)

tlacotlauhtli : atordido assi. (1)

tlacotli : sieruo. (1) esclauo. (1) esclauo, o esclaua. (2)

tlacotli + : sierua. (1 ciua tlacotli)

tlacotli cihuatl : esclaua. (2 Tlacotli ciuatl)

tlacotli oquichtli : esclauo. (2)

tlacotoctontli : parte pequeña. (1)

tlacoton : encordio pequeño. (1) nacido de materia pequeño. (1) encordio, o


nacido pequeño. (2)

tlacotonaliztli : abreuiadura. (1) el acto de cortar, o abreuiar algo, o el acto


de coger espigas, o cosa semejante conla mano. (2)

tlacotonani : abreuiador. (1) matador assi. (1) abreuiador assi. &c. (2)

tlacotonatiuh : medio dia. (1)

tlacotoncayotl : parte del todo. (1) pedaço, o parte de alguna cosa. (2)

tlacotoncayotl = : = tlacotonyotl (2 tlacotoncayotl)

tlacotonia, nite : parte dar. (1)

tlacotonililli yaztauh imecaxicol : horro o horra de esclauo. (1 tlacotonililli


yaztauh ymecaxicol) horro, o horra. (2 Tlacotonililli yaztauh ymecaxicol)

tlacotontli : mendrugo. (1 tlacotó[n]tli) sieruo pequeño. (1) abreuiada cosa.


(1) cosa circuncidada, o cortada, cosa abreuiada, o cosa cogida, assi como fruta,
espiga, o cosa semejante, o esclauillo. (2)

tlacotontontli : pedaçuelo, o parte pequeña de algo. (2)


tlacotonyotl : parte del todo. (1) lo mesmo es que tlacotoncayotl. (2)

tlacototzhuatzani : marchitador. (1 tlacototzuatzani)

tlacototzoliztli : encogimiento o arrugamiento de costura. (2)

tlacototzolli : encogido assi. (1) cosa arrugada, o encogida assi. (2)

tlacotzayana, nitla : rasgar, o romper algo por medio. pre: onitlatlacotzayan.


(2) romper por medio. (1)

tlacotzomonia, nitla : idem. prete: onitlatlacotzomoni. (Tlacotzayana, nitla:


rasgar, o romper algo por medio. pre: onitlatlacotzayan.) (2)

tlacouhqui : comprador. (1) el que compra algo. (2)

tlacouhtli : comprada cosa. (1) mercada cosa. (1)

tlacoxoxouhqui : vimbre qualquiera vara. (1 tlacoxoxouhq[ui]) vara o vardasca


verde. (2)

tlacoyahua : espaciosa cosa, assi como lugar ancho y espacioso. (1 tlacoyaua)


lugar espacioso y ancho. (2 Tlacoyaua)

tlacoyahualiztli : ensanchamiénto assi. (1 tlacoyaualiztli) el acto de


ensanchar algo, o de d[e]scortezar varas verdes, frutas o legumbres. (2
Tlacoyaualiztli)

tlacoyahualoni : giron que se añade. (1 tlacoyaualoni) giron o nezga, que se


añade ala vestidura. (2 Tlacoyaualoni)

tlacoyahuani : ensanchador tal. (1 tlacoyauani) descortezador. (1 tlacoyauani)


ensanchador de cosa estrecha, o de cortezador de varas verdes, o de frutas. &c. (2
Tlacoyauani)

tlacoyauhqui : ensanchador tal. (1) idem. (Tlacoyauani: ensanchador de cosa


estrecha, o de cortezador de varas verdes, o de frutas. &c.) (2)

tlacoyauhtli : descortezada cosa. (1) ensanchada cosa assi. (1) deshollejado.


(1) maçorca sin hojas. (1) cosa ensanchada assi, o descortezada, o maçorca de
mayz deshojada, o cosas semejantes. (2)

tlacoyehua : hijo segundo o hija segunda. (1 tlacoyeua) el seguudo hijo o


hija, o de tres o q[ua]tro engendrados o nacidos. (2 Tlacoyeua)

tlacoyo : trabajosa cosa. (1)

tlacoyoc tlaminaloyan : saetera otronera. (1)

tlacoyoc tlequiquiz tlaxoyan : saetera otronera. (1)

tlacoyoctli : hoyo o hoya. (1) agujero. (1) agujero, o cosa agujerada o


horadada. (1) agujero o almario, o alhacena. (2)

tlacoyoctontli : hoyuelo, hoyo pequeño. (1) agujero pequeño. (2)


tlacoyohua : amedia noche. (1 tlacoyuua)

tlacoyohuac : media noche. (1 tlacoyouac)

tlacoyoniani : cauador tal. (1)

tlacoyonililli : espaciosa cosa, assi como lugar ancho y espacioso. (1) espacio
de entre vn cosa y otra. (2)

tlacoyonilli : agujero, o cosa agujerada o horadada. (1) agujerea da cosa. (1)


cauada cosa assi. (1) cosa agujerada o horada. (2)

tlacoyoniloni : taladro. (1) taladro o barreno. (2)

tlacoyoniqui : cauador tal. (1)

tlacoyotl : mediania assi. (1) seruil cosa. (1) seruidumbre. (1) negocio. (1)
trabajo o seruidumbre de esclauos o vasallos. (2)

tlacoyoyan : espacio de lugar. (1)

tlacoyuac : amedia noche. (1) la media noche. (2)

tlacoyuctli : almario o agujero. (1) barreno, el agujero. (1)

tlacozahuia : pararse amarillas o blancas las miesses. (1 tlacoçauia)


agostarse algo. (1 tlacoçauia) agostarse, o estar sazonadas las mieses. pre:
otlacoçauix. (2 Tlacoçauia)

tlacozalhuilli : enruuiados assi. (1 tlacoçalhuilli) enruuiada cosa. (2


Tlacoçalhuilli)

tlacozazalic : cierta rayz medicinal. (2 Tlacoçaçalic)

tlacoztililli : enruuiados assi. (1) cosa enruuiada. (2)

tlacpac : cumbre, generalmente. (1) arriba, enlo alto, o encima de algo. (2)
arriba enlo alto. (1) altura o cumbre. (1)

tlacpac nicac : estar enlo alto. (1)

tlacpacca tzaccayotl : cielo de cama o cosa semejante. (2)

tlacpaccalli : sobrado de casa. (1)

tlacpaccatlatzaccayotl : paramento del cielo. (1)

tlacpacpa : haziarriba. (1) de arriba, deloalto, o de hazia arriba. (2) darriba


abaxo. (1) delo alto. (1)

tlacpahuiloni : liga para caçar paxaros. (2 Tlacpauiloni) liga para tomar aues.
(1 tlacpauiloni)

tlacpahuitectli : antenada. (2 Tlacpauitectli) antenado de varon. (1


tlacpauitectli)

tlacpatatli : padrastro. (2) padrastro. (1)


tlacpatl : redrojo de fruta de arbol. (2) redrojo de fruta. (1)

tlacpayotia, ni : enhilar aguja. (1)

tlacpayotilli : aguja enhilada, o cosa assi. (2) enhilada aguja. (1)

tlacpehua, ni : cubrir el fuego o las brasas con ceniza paraque se conserue. (2


Tlacpeua, ni) cubrir el fuego. (1 ni, tlacpeua)

tlacpehualiztli : cubrimiento assi dela lumbre, paraque no se amate. (2


Tlacpeualiztli)

tlacpehualli : lumbre cubierta assi. (2 Tlacpeualli) cubierto fuego. (1


tlacpeualli)

tlacpehuani : el que cubre la lumbre con ceniza. (2 Tlacpeuani)

tlacpeuhtli : cubierto fuego. (1)

tlactli : el cuerpo del hó[m]bre, desde la cinta arriba. (2) cuerpo desde la
cinta arriba. (1)

tlacua, nitla : comer en diuersas y muchas partes. (1 nitla, tlaqua)

tlacua + : comer por los rincones. (1 nichtaca tlaqua)


tlacua +, n : comer despacio y có[n] sosiego. pre: iuian onitlaqua. (2 Iuian
tlaqua, n) comer despacio. (1 n, iuian tlaqua)
tlacua +, ni : no entender en otra cosa sino en comer. (2 çanic ninemi nitlaqua)
comer mucho. (1 ni, tequi tlaqua) comer templadamente, haziendo abstinencia de
quasi lamitad delo que le era necessario segun su complesion. (1 ni, xeliuhca
tlaqua)
tlacua +, non : mientras como, o entretanto q[ue] como. (2 Inoc nontlaqua)

tlacuacauh, nite : deudor ser por los beneficios recebidos. (1 nite,


tlaquacauh)

tlacuachuiani : colador tal. (1 tlaquachuiani)

tlacuachuiliztli : coladura desta manera. (1 tlaq[u]achuiliztli)

tlacuachuilli : colada cosa assi. (1 tlaquachuilli)

tlacuachuiloni : coladero de lienço para colar algo, o cedaço para cernir harina,
o cosa semejante. (2 Tlaquachuiloni) coladero assi. (1 tlaquachuiloni)

tlacuacocototzolli : encrespado. (2 Tlaquacocototzolli) encrespado assi. (1


tlaquacocototzolli)

tlacuacolocholli : encrespado. (2 Tlaquacolocholli) encrespado assi. (1


tlaquacolocholli)

tlacuacototzolli : idem. (Tlaquacolocholli: encrespado.) (2 Tlaquacototzolli)


encrespado assi. (1 tlaquacototzolli)

tlacuacoyonilli : descalabrado con piedra o con cosa semejante. (2 Tlaquacoyonilli)


descalabrado assi. (1 tlaquacoyonilli)
tlacuactia : endurecerse. (1 tlaquactia)

tlacuactia +, ni : confirmarse enel mal. (1 ni, yollo tlaquactia)

tlacuactic : cosa dura. (2 Tlaquactic) dura carne, mal cozida. (1 tlaquactic)


dura cosa generalmente. (1 tlaquactic)

tlacuactilia, nitla : endurecer alguna cosa. pret: onitlatlaquactili. (2


Tlaquactilia, nitla) endurecer algo. (1 nitla, tlaquactilia)

tlacuactiliztli : dureza. (2 Tlaquactiliztli) dureza tal. (1 tlaquactiliztli)

tlacuacua, ni : pacer como oueja. &c. pre: onitlaquaqua. (2 Tlaquaqua, ni)


maxcar. (1 nitlaquaqua) pacer. (1 ni, tlaquaqua)

tlacuacualaca : hazer ruido lo que se cueze y hierue enla olla enel fuego, o
tronar quando quiere llouer. (1 tlaquaqualaca) tronar quando llueue. prete:
otlaquaqualacac. (2 Tlaquaqualaca) tronar. (1 tlaquaqualaca) atronar o tronar.
(1 tlaquaqualaca)

tlacuacualacaliztli : el acto de tronar assi. (2 Tlaquaqualacaliztli)

tlacuacualaquiliztli : tronido o trueno. (1 tlaq[ua]qualaq[ui]liztli)

tlacuacualiztli : pasto el acto de pacer. (1 tlaquaqualiztli) maxcadura, o el acto


de maxcar, de pacer o de roer algo. (2 Tlaquaqualiztli) roedura. (1
tlaquaqualiztli) maxcadura delo que semaxca. (1 tlaquaqualiztli)

tlacuacualli : cosa maxcada assi. (2 Tlaquaqualli) maxcada cosa. (1


tlaquaqualli)

tlacuacualti : apacentador de ganado. (2 Tlaquaqualti)

tlacuacualtia, nite : apacentar ganado. pre: onite tlaquaqualti. (2


Tlaquaqualtia, nite)
tlacuacualtia, nitla : apacentar ganado. (1 nitla, tlaquaqualtia)

tlacuacualtiloyan + : dehesa. (1 mala tlaquaqualtiloyan çaçacatla)

tlacuacuauhtlaxtli : animal mocho o sin cuernos. (2 Tlaquaquauhtlaxtli)

tlacuacuauhtlazani : desmochador assi. (1 tlaquaquauhtlaçani)

tlacuacuauhtlazqui : desmochador assi. (1 tlaquaquauhtlazqui)

tlacuacuauhtlaztli : desmochado animal. (1 tlaquaquauhtlaztli)

tlacuacuayan + : pasto lugar para pacer. (1 mamaça yn tlaquaquayan)

tlacuahua : endurecerse. (1 tlaquaua) endurecerse o empedernirse algo. pr:


otlaquauac. (2 Tlaquaua) empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1
tlaquaua)
tlacuahua, ni : endurecerme. pre: onitlaquauac. (2 Tlaquaua, ni)
tlacuahua, nitla : endurecer algo. prete: onitlatlaquauh. (2 Tlaquaua, nitla)
endurecer algo. (1 nitla, tlaq[ua]ua)
tlacuahua +, nite : ostinar a otro. (1 nite, yollo tlaquaua)

tlacuahuac : yesso. (1 tlaquauac) cosa dura o empedernida. (2 Tlaquauac)


dura cosa generalmente. (1 tlaquauac) empedernido desta manera. (1 tlaquauac)

tlacuahuac + : liuiano de poco seso. (1 amoyollo tlaq[ua]uac) flaca, cosa no


rezia. (1 amo tlaquauac) ostinado confirmado en mal. (1 yollo tlaquauac)

tlacuahuac tecpatl : diamante. (2 Tlaquauac tecpatl) diamante. (1 tlaquauac


tecpatl)

tlacuahuac tliltic tepoztli : azero. (2 Tlaquauac tliltic tepuztli) azero. (1


tlaquauac tliltic tepuztli)

tlacuahuac xihuitl : turquesa, piedra preciosa. (2 Tlaquauac xiuitl) turquesa.


(1 tlaquauac xiuitl)

tlacuahuaca : rezia y fuertemente. (2 Tlaquauaca) fuertemente. (1 tlaquauaca)


duramente. (1 tlaquauaca)

tlacuahualiztica : duramente. (1 tlaquaualiztica)

tlacuahualiztica + : ostinadamente. (1 yollo tlaquaualiztica)

tlacuahualiztli : dureza. (2 Tlaquaualiztli) fuerça o dureza. (1 tlaquaualiztli)


dureza tal. (1 tlaquaualiztli)

tlacuahuaquilli milli : heredad plantada de estacas o plantas de oliuas. &c. (2


Tlaquauaquilli milli)

tlacuahuihuitlalli : messado y bien repelado. (2 Tlaquauiuitlalli) messado. (1


tlaquauiuitlalli)

tlacuahuilantli : arrastrado assi. (1 tlaquauilantli)

tlacuahuitectli : descalabrado con palo. &c. (2 Tlaquauitectli) desmoronados


terrones. (1 tlaquauitectli) descalabrado assi. (1 tlaquauitectli)

tlacuahuitequiliztli : descalabradura assi. s. el acto de descalabrar a otro. (2


Tlaquauitequiliztli)

tlacual + : abundoso en cô[m]bite. (1 amiximati y tlaqual)

tlacualanaltilli : persona prouocada a yra y enojo. (2 Tlaqualanaltilli)


enojado assi. (1 tlaqualanaltilli)

tlacualancacuitilli : embrauecido assi. (1 tlaqualá[n]cacuitilli)

tlacualancuitilli : enojado assi. (1 tlaqualancuitilli) idem.


(Tlaqualanaltilli: persona prouocada a yra y enojo.) (2 Tlaqualancuitilli)
prouocado ayra. (1 tlaqualancuitilli) molestado desta manera. (1
tlaq[ua]lá[n]cuitilli)

tlacualania, ni : dar pena, enojo y aflicion a otro. (1 ni, tlaqualania)

tlacualanilli : idem. (Tlaqualancuitilli: idem. (Tlaqualanaltilli: persona


prouocada a yra y enojo.)) (2 Tlaqualanilli) enojado assi. (1 tlaqualanilli)
tlacualantilli : idem. (Tlaqualanilli: idem. (Tlaqualancuitilli: idem.
(Tlaqualanaltilli: persona prouocada a yra y enojo.))) (2 Tlaqualantilli) enojado
assi. (1 tlaqualá[n]tilli)

tlacualcallapixqui : despenssero. (1 tlaqualcallapixqui)

tlacualcalli : despensa o oficina de resitorio. &c. (2 Tlaqualcalli) despenssa


o oficina. (1 tlaqualcalli)

tlacualcanti : hazer buen tiempo, sosegado y té[m]plado, o ser tiempo oportuno y


có[n]ueniente para hazer algo. (2 Tlaqualcanti)

tlacualcantia : serenarse el tié[m]po. (1 tlaq[ua]lcá[n]tia) idem.


(Tlaqualcanti: hazer buen tiempo, sosegado y té[m]plado, o ser tiempo oportuno y
có[n]ueniente para hazer algo.) (2 Tlaqualcantia) hazer buen tiempo. (1
tlaqualcantia) assosegarse el ayre y la tempestad. (1 tlaqualcantia) buen tiempo
hazer. (1 tlaqualcantia)

tlacualcantitimani : hazer claro y sereno tiempo. (1 tlaqualcá[n]titimani)


idem. (Tlaqualcantia: idem. (Tlaqualcanti: hazer buen tiempo, sosegado y
té[m]plado, o ser tiempo oportuno y có[n]ueniente para hazer algo.)) (2
Tlaqualcantitimani)

tlacualchichihua, ni : guisar de comer. prete: onitlaqualchichiuh. (2


Tlaqualchichiua, ni)

tlacualchichihualoyan : cozina. s. el lugar donde guisan de comer. (2


Tlaqualchichiualoyan)

tlacualchichihuani : cozinero. (1 tlaqualchichiuani) cozinero. (2


Tlaqualchichiuani)

tlacualchichiuhqui : idem. (Tlaqualchichiuani: cozinero.) (2


Tlaqualchichiuhqui)

tlacualchihualoyan : cozina donde guisan. (1 tlaqualchiualoyan)

tlacualchiquihuitl : cestillo de tortillas o de tamales. (1 tlaqualchiquiuitl)

tlacualchiuhqui : cozinero. (1 tlaqualchiuhqui)

tlacualhuapalitl : mesa de tablas, para comer. (2 Tlaqualuapalitl)

tlacualhuipanani + : maestresala. (1 tlatoca tlaqualuipanani)

tlacualitolli : bendito assi. (1 tlaqualitolli) abonado assi. (1 tlaqualitolli)


alabado de otros. (1 tlaqualitolli) persona alabada o loada de otros. (2
Tlaqualitolli)

tlacualittac : aprouador. (1 tlaqualittac)

tlacualittaliztli : agradamiento. (1 tlaqualittaliztli)

tlacualittalli : aprouada cosa assi. (1 tlaqualittalli) agradable cosa. (1


tlaqualittalli) cosa agradable, o cosa aprouada d[e] otros, o cosa mirada có[n]
gracia y có[n]té[n]tamié[n]to. (2 Tlaqualittalli)
tlacualittani : aprouador. (1 tlaqualittani)

tlacualixtlahua, ni : escotar o pagar la comida. &c pre: onitlaqualixtlauh. (2


Tlaqualixtlaua, ni)

tlacualixtlahualiztli : escote énl comer pagando cada vno su parte. (1


tlaq[ua]lixtlaualiztli) escote o paga assi. (2 Tlaqualixtlaualiztli)

tlacualizcahua, ni : ayunar, o abstenerse de comer pre: onitlaqualizcauh. (2


Tlaqualizcaua, ni) ayunar. (1 ni, tlaqualizcaua)

tlacualizcahualizpan : cuaresma. (1 tlaqualizcaualizpá[n]) tiempo de abstinencia


y de ayuno. (2 Tlaqualizcaualizpan)

tlacualizcahualiztica : ayunando, o con ayuno y abstinencia. (2


Tlaqualizcaualiztica)

tlacualizcahualiztli : ayuno. (1 tlaqualizcaualiztli) ayuno o abstinencia. (2


Tlaqualizcaualiztli)

tlacualizcahualtia, nino : tener dieta, o abstenerse y ser templado enel comer.


prete: oninotlaqualizcaualti. (2 Tlaqualizcaualtia, nino) dieta o templança tener
assi. (1 nino, tlaqualizcaualtia)

tlacualizcahuani : ayunador. (1 tlaqualizcauani) ayunador o abstinente. (2


Tlaqualizcauani)

tlacualizpan : hora o tiempo de comer. (2 Tlaqualizpan)

tlacualizpan + : cerca de medio dia. (1 vei tlaqualizpan) cerca de medio dia. (2


Vei tlaqualizpan)

tlacualiztica : comiendo, o con comer. (2 Tlaqualiztica)

tlacualiztli : el acto de comer. (2 Tlaqualiztli)

tlacualiztli + : ayuno. (1 tlaca tlaqualiztli)

tlacuallayecoa +, ni : salua hazer. (1 ni, tlatoca tlaquallayecoa)

tlacuallayecoliztli + : salua. (1 tlatoca tlaquallayecoliztli)

tlacualli : comida. (1 tlaqualli) vianda. (1 tlaqualli) manjar generalmente. (1


tlaqualli) mántenimiento humano. (1 tlaqualli) comida, o vianda. (2 Tlaqualli)

tlacualli + : mantenimiento, o comida. (2 Atl, tlaqualli) hartarse con hastio.


(1 nouic eua yn tlaqualli) racion de cada vno. (1 tetechpoui tlaqualli) olor de
viánda caliente. (1 totonqui tlaqualli iauiyacá[n]) diuersidad de manjares. (2
Nepapan tlaqualli) mantenimiento de vida. (2 Yoliliz tlaqualli) aborrecer el
manjar. pret: onictlatzilhui. &c. (2 Nictlatzilhuia yn tlaqualli)

tlacualloa, ni : comida dar por mi respecto y desposorio. (1 nitlaqualloa) hazer


se bá[n]q[ue]te por respecto de mi desposorio o casamiento. pre: onitlaqualloac.
(2 Tlaqualloa, ni)
tlacualloa + : hazer banquete o combite, por respecto del que se casa. &c
preterito: oayoac otlaqualloac. (2 Ayoa tlaqualloa)
tlacualloa +, ni : hazerse có[m]bite por respecto de mis desposorios. pre:
onayoac onitlaqualloac. (2 Nayoa nitlaqualloa)

tlacualnextililoni : cosa para adornar sala o yglesia, assi como paramentos o


cosa semejante. (2 Tlaqualnextililoni)

tlacualnextilli : cosa adornada assi. (2 Tlaqualnextilli)

tlacualoa : el cozinero que guisa y adereça la comida. (2 Tlaqualoa)

tlacualohua + : lo mesmo es que ayoa tlaqualoa. pre: oayouac otlaquallouac. (2


Ayoua tlaqualoua)

tlacualoni : mesa para comer. (2 Tlaqualoni)

tlacualoni mesa : mesa, donde comemos. (1 tlaqualoni mesa)

tlacualoyan : cenadero o cenador. (1 tlaqualoyan) refitorio, o lugar para


comer. (2 Tlaqualoyan)

tlacualpatioti : escotador de comida. (2 Tlaqualpatioti)

tlacualpatiotia, ni : escotar y pagar lacomida. &c pre: onitlaqualpatioti. (2


Tlaqualpatiotia, ni)

tlacualpatiotiliztli : escote énl comer pagando cada vno su parte. (1


tlaq[ua]lpatiotiliztli)

tlacualpatiotl : escote assi. (2 Tlaqualpatiotl)

tlacualpatiyotia, ni : escotar enesta manera. (1 ni, tlaqualpatiyotia)

tlacualpixqui : despenssero. (1 tlaqualpixqui) despensero. (2 Tlaqualpixqui)

tlacualquilia, nite : reñir, risar o contender con otro. pre: onitetlaqualquili.


(2 Tlaqualquilia, nite) reñir risando. (1 nite, tlaqualquilia)

tlacualtia, nite : dar de comer a otro. prete: onitetlaqualti. (2 Tlaqualtia,


nite) mantener. (1 nite, tlaqualtia) dar acomer. (1 nite, tlaqualtia) seruir
ala mesa. (1 nite, tlaqualtia)

tlacualtiliani : hazedor tal. (1 tlaqualtiliani) el que remedia o remienda y


adereça lo estragado y dañado. (2 Tlaqualtiliani)

tlacualtililoni : limpiadero qualquiera. (1 tlaqualtililoni) polidero para polir.


(1 tlaqualtililoni) el instrumento para alimpiar o polir algo. (2
Tlaqualtililoni)

tlacualtiliztli : remedio assi. (1 tlaqualtiliztli) remedio, o el acto de remediar


algo assi. (2 Tlaqualtiliztli)

tlacualtiloyan + : establo de bestias. (1 cauallo tlaqualtiloyan)

tlacualtitililiztli : el acto de remediar algo assi. (2 Tlaqualtitililiztli)


tlacualtzintli : comida o vianda. (2 Tlaqualtzintli)

tlacualyacanqui + : maestresala. (1 tlatoca tlaqualyacanqui)

tlacuammaca, nicno : darse del todo a alguna cosa. s. con todas sus fuerças, o
fuertemente. (2 Tlaquammaca, nicno)
tlacuammaca, nicte : importunar o persuadir a otros, que tomen lo que les doy.
preteri: onictetlaquammacac. (2 Tlaquammaca, nicte)

tlacuammaca =, nicte : = tlacuauhmaca (2 tlaquammaca )

tlacuammaco, ni : ser importunado, paraque tome o reciba algo. pre:


onitlaquammacoc. (2 Tlaquammaco, ni)

tlacuammalinaliztli : retorcedura. (1 tlaquammalinaliztli) el acto de torcer


mucho el cordel. &c. (2 Tlaquammalinaliztli)

tlacuammihuiani : apalancador. (1 tlaquammiuiani)

tlacuammihuiliztli : apalancadura. (1 tlaquammiuiliztli)

tlacuammihuilli : apalancada cosa. (1 tlaquammiuilli)

tlacuammihuiloni : palanca. (1 tlaquammiuiloni) palanca. (2 Tlaquammiuiloni)

tlacuamminaliztli : el acto de fortificar o enclauar algo con tarugos. (2


Tlaquamminaliztli)

tlacuamminaloni : tarugo para enclauar algo. (2 Tlaquamminaloni)

tlacuamminani : el que fortifica algo con tarugos. (2 Tlaquamminani)

tlacuamminqui : el que enclaua algo con tarugos. (2 Tlaquamminqui)

tlacuammintli : atrancada puerta assi. (1 tlaquá[m]mintli) cosa enclauada o


fortificada có[n] tarugos. (2 Tlaquammintli)

tlacuamomotzolli : messado. (1 tlaquamomotzolli) messado y bien repelado. (2


Tlaquamomotzolli)

tlacuani : comedor. (1 tlaquani) comilon. (1 tlaquani) comedor. (2 Tlaquani)

tlacuani + : comedor tal. (1 tequi tlaquani) comedor tal. (1 ichtaca


tlaquani)

tlacuania, ni : trasladar cuerpo muerto. (1 ni, tlaquania)


tlacuania, nitla : mouer amenudo. (1 nitla, tlaquania)

tlacuania +, ni : idem. prete: tlanauac onitlaquani. o mudar algo de vna


parte a otra. (Tlanauac niquiça: buscar algo por todas partes, o robar y destruir
el ladró[n] quá[n]to halla, o echar por puertas a otro. prete: otlanauac niquiz)
(2 Tlanauac nitlaquania)

tlacuaniani : el que muda algo de vna parte a otra. (2 Tlaquaniani)

tlacuanililiztica : mudando algo assi. (2 Tlaquanililiztica)


tlacuaniliztli : apartamiento tal. (1 tlaquaniliztli) quitamiento assi. (1
tlaquaniliztli) mudamiento desta manera. (2 Tlaquaniliztli)

tlacuanilli : mouida cosa assi. (1 tlaquanilli) trasladado assi. (1


tlaquanilli) mudado assi. (1 tlaquanilli) apartada cosa assi. (1 tlaquanilli)
cosa mudada assi. (2 Tlaquanilli)

tlacuapoloa : come aquel vellaco. &c. pre: otlaquapolo. (2 Tlaquapoloa)

tlacuapolotiuh : va comiendo aquel mal hombre. pre: otlaquapolotia. (2


Tlaquapolotiuh)

tlacuapopololli : encrespado assi. (1 tlaquapopololli) encrespado o desgreñado. (2


Tlaquapopololli)

tlacuatacitiuh, ni : comere en llegando alla, o yre alla a comer. (2


Tlaquatacitiuh, ni)

tlacuataciz, ni : idem. (Tlaquatacitiuh, ni: comere en llegando alla, o yre alla a


comer.) (2 Tlaquataciz, ni)

tlacuataz, ni : comere antes que me parta, o antes que camine. (2 Tlaquataz, ni)

tlacuateca, nino : comer recostado. (1 nino, tlaquateca)

tlacuatecoyonilli : descalabrado assi. (1 tlaquatecoyonilli)

tlacuatehuaz, ni : comere antes que me parta. (2 Tlaquateuaz, ni)

tlacuatepacholli : descalabrado assi. (1 tlaquatepacholli) descalabrado con


alguna pedrada (2 Tlaquatepacholli)

tlacuatepitzinilli : descalabrado assi. (1 tlaquatepitzinilli)

tlacuatepozotilli : lança enhastada, o cosa assi. (2 Tlaquatepuçotilli)

tlacuatepozzotiliztli : enastadura desta manera. (1 tlaquatepuzçotiliztli)

tlacuatepozzotilli topilli : enastada lança. (1 tlaquatepuzçotilli topilli)

tlacuatetexquixtilli : desmeollado. (1 tlaquatetexquixtilli)

tlacuatezpitl : messado. (1 tlaquatezpitl) messado o repelado. (2 Tlaquatezpitl)

tlacuatiaz, ni : yre comiendo por el camino. (2 Tlaquatiaz, ni)

tlacuatiquetztli : leuantada cosa assi. (1)

tlacuatl : cierto animalejo. (2 Tlaquatl)

tlacuatzayantli : descalabrado assi. (1 tlaquatzayantli) descalabrado con palo o


con espada. &c. hendiendole la cabeça. (2 Tlaquatzayantli)

tlacuauh : fuertemente. (1 tlaquauh) venaca, llamando a otro, o fuerte y


reziamente. (2 Tlaquauh)

tlacuauh + : muy mucho o con vehemencia; aduerbio. (1 occenca tlaquauh)


tlacuauh nitlatoa : hablar alto. (1 tlaquauh nitlatoa)

tlacuauh yehuatl : aquello especialmente, o mucho mas aquel o aquello. (2


Tlaquauh yehuatl)

tlacuauh yohuac : muy noche. (2 Tlaquauh yuuac)

tlacuauhacocuic : apalancador. (1 tlaquauhácocuic)

tlacuauhacocuilitztli : apalancadura. (1 tlaquauhacocuil[i]tztli)

tlacuauhacocuilli : apalancada cosa. (1 tlaquauhacocuilli)

tlacuauhacocuini : apalancador. (1 tlaquauhacocuini)

tlacuauhaquilli milli : estaca dade plantas. (1 tlaquauhaquilli milli)

tlacuauhchayahuacayotiliztli : el arto de enrexar algo con rexas de palo. (2


Tlaquauhchayauacayotiliztli)

tlacuauhchayahuacayotilli : enrexado cerrado assi. (1 tlaquauhchayauacayotilli)


cosa enrexada assi. (2 Tlaquauhchayauacayotilli)

tlacuauhchayahuallotilli : enrexado cerrado assi. (1 tlaquauhchayauallotilli)

tlacuauhchayahuayotilli : idem. (Tlaquauhchayauacayotilli: cosa enrexada


assi.) (2 Tlaquauhchayauayotilli)

tlacuauhicuilo : entallador. (1 tlaquauhicuilo)

tlacuauhicuiloliztli : entalladura. (1 tlaquauhicuiloliztli)

tlacuauhicuilolli : entallada cosa. (1 tlaquauhicuilolli)

tlacuauhmaca, nicte : lo mesmo es que tlaquammaca. pr: onictetlaquauhmacac. (2


Tlaquauhmaca, nicte)

tlacuauhnahuatia, nite : mandar algo a otros con todo rigor. pre:


onitetlaquauhnauati. (2 Tlaquauhnauatia, nite) mandar con rigor, seruor y
vehemencia. (1 nite, tlaq[ua]uhnauatia)

tlacuauhnahuatilo, ni : ser me mandado algo con todo rigor. p:


onitlaquauhnauatiloc. (2 Tlaquauhnauatilo, ni)

tlacuauhnapaloani : apoyador tal. (1 tlaquauhnapaloani)

tlacuauhnapaloliztli : apoyadura assi. (1 tlaquauhnapaloliztli)

tlacuauhnapalolli : apoyada casa. (1 tlaquauhnapalolli) casa apoyada o


apuntalada, porque no se cayga. (2 Tlaquauhnapalolli)

tlacuauhnecquixtiani : castrador tal. (1 tlaquauhnecquixtiani) castrador de


colmenas. (2 Tlaquauhnecquixtiani)

tlacuauhnecquixtiliztli : castradura desta manera. (1 tlaquauhnecquixtiliztli)


castradura de colmenas (2 Tlaquauhnecquixtiliztli)
tlacuauhnecquixtilli : castrada colmena. (1 tlaquauhnecquixtilli) colmena
castrada. (2 Tlaquauhnecquixtilli)

tlacuauhneloa, ni : batir hueuos, o maçamorra, betun, &c. (1 ni, tlaquauhneloa)

tlacuauhneloani : batidor tal. (1 tlaquauhneloani)

tlacuauhneloliztli : batimiento de hueuos. (1 tlaquauhneloliztli)

tlacuauhnelolli : batidos hueuos. (1 tlaquauhnelolli)

tlacuauhnitlatoa : hablar alto o rezio. pre: tlaquauhonitlato. (2


Tlaquauhnitlatoa)

tlacuauhololhuiliztli : porrada herida de porra. (1 tlaquauhololhuiliztli)

tlacuauhololihuiliztli : el acto de dar porrada a otro, o de herirle con ella.


(2 Tlaquauhololiuiliztli)

tlacuauhquechiliani : apoyador tal. (1 tlaquauhquechiliani)

tlacuauhquechililiztli : apoyadura assi. (1 tlaquauhquechililiztli)

tlacuauhquechililli : apoyada casa. (1 tlaquauhquechililli) casa apuntalada o


apoyada. (2 Tlaquauhquechililli)

tlacuauhquetza, nino : esforçarse y estar firme y constante en fauorecer o


defender algun negocio o causa. pre: oninotlaquauhquetz. (2 Tlaquauhquetza, nino)
esforçarse para algo. (1 nino, tlaquauhquetza) constante ser. (1 nino,
tlaquauhquetza)

tlacuauhquetztli : compuesta leña. (1 tlaqua[u]hquetztli)

tlacuauhquitzquia, nitla : asir o apretar rezia y fuertemente con la mano alguna


cosa. preter: onitlatlaquauhquitzqui. (2 Tlaquauhquitzquia, nitla) apretar algo
reziamente con el puño o con la mano. (1 nitla, tlaquauhquitzquia)

tlacuauhquitzquia =, nic/ huel/ nitla : = tlacuauhtzitzquia (2 tlaquauhquitzquia


)

tlacuauhquiza : auer abundancia de gente noble o de otras qualesquier personas.


(1 tlaquauhquiça) abundancia auer de señores y rectores, o de gran gente. (1
tlaquauhquiça) auer muchos oficiales de oficios mecanicos. (2 Tlaquauhquiça)

tlacuauhtectli : desmontado assi. (1 tlaquauhtectli) monte talado o cortado y


desmó[n]tado. (2 Tlaquauhtectli)

tlacuauhtemaliztli : emmaderamiento. (1 tlaquauhtemaliztli) maderamiento. (1


tlaquauhtemaliztli) maderamiento de casa. (2 Tlaquauhtemaliztli)

tlacuauhtentli : emmaderada casa. (1 tlaquauhtentli) casa maderada, o emmaderada.


(2 Tlaquauhtentli)

tlacuauhtenzacatiani : apoyador tal. (1 tlaquauhtençacatiani)

tlacuauhtenzacatiliztli : apoyadura assi. (1 tlaquauhtençacatiliztli)


tlacuauhtenzacatilli : apoyada casa. (1 tlaquauhtençacatilli)

tlacuauhtetemaliztli : emmaderamiento. (1 tlaquauhtetemaliztli) maderamiento. (1


tlaquauhtetemaliztli)

tlacuauhtetentli : emmaderada casa. (1 tlaquauhtetentli)

tlacuauhtezacatilli : cosa apoyada. (2 Tlaquauhteçacatilli)

tlacuauhticpacuilli : despeñado assi. (1 tlaquauhticpacuilli)

tlacuauhtilia, ni : arrechar o leuantar el miembro pre: onitlaquauhtili. (2


Tlaquauhtilia, ni)

tlacuauhtiliani : arrechador. (1 tlaquauhtiliani) el que assi leuanta el miembro.


(2 Tlaquauhtiliani)

tlacuauhtiliztli : arrechadura. (1 tlaquauhtiliztli) leuantamiento tal. (1


tlaquauhtiliztli)

tlacuauhtilliliztli : el acto de arrechar. (2 Tlaquauhtilliliztli)

tlacuauhtlacxiliztli + : confiança tal. (1 tetech tlaquauhtlacxiliztli) lo


mismo es que tetech tlaquauhyoaliztli. (2 Tetech tlaquauhtlacxiliztli)

tlacuauhtlamatiliztli + : confiança tal. (1 tetech tlaquauhtlamatiliztli)


idem. (Tetech tlaquauhtlacxiliztli: lo mismo es que tetech tlaquauhyoaliztli.) (2
Tetech tlaquauhtlamatiliztli)

tlacuauhtlapoyahua : vela dela prima. (1 tlaquauhtlapoyaua) ser ya muy noche.


pret: tlaquauh otlapoyauac. (2 Tlaquauhtlapoyaua)

tlacuauhtlatlauhtia, nite : rogar o supplicar algo a otro, con mucha instancia e


importunidad. p: tlaquauh onitetlatlauhti. vel. onitetlaquauhtlatlauhti. (2
Tlaquauhtlatlauhtia, nite)

tlacuauhtlatoa, ni : hablar rezio. pret: onitlaqua[u]htlato. (2 Tlaquauhtlatoa,


ni) bozear, hablar alto. (1 ni, tlaquauhtlatoa)
tlacuauhtlatoa, nitla : bozear, hablar alto. (1 nitla, tlaquauhtlatoa)

tlacuauhtlatzoani : batidor tal. (1 tlaquauhtlatzoani)

tlacuauhtlatzoliztli : batimiento de hueuos. (1 tlaquauhtlatzoliztli)

tlacuauhtlatzolli : batidos hueuos. (1 tlaquauhtlatzolli)

tlacuauhtlaxillotiani : apoyador tal. (1 tlaquauhtlaxillotiani)

tlacuauhtlaxillotiliztli : apoyadura assi. (1 tlaquauhtlaxillotiliztli)

tlacuauhtlaxillotilli : apoyada casa. (1 tlaquauhtlaxillotilli) cosa apuntalada o


apoyada. (2 Tlaquauhtlaxillotilli)

tlacuauhtlaxillotiloni : poste para sustentar pared. (1


tlaq[ua]uhtlaxillotiloni) poste para apuntalar o apoyar algo. (2
Tlaquauhtlaxillotiloni)
tlacuauhtlaxtli : desmontado assi. (1 tlaquauhtlaxtli) monte talado o desmontado.
(2 Tlaquauhtlaxtli)

tlacuauhtlazaliztli : botin. (1 tlaquauhtlaçaliztli)

tlacuauhtlazani : desmontador. (1 tlaq[ua]uhtlaçani)

tlacuauhtlazqui : desmontador. (1 tlaquauhtlazqui)

tlacuauhtoconi : tarugo clauo de madera. (1 tlaquauhtoconi) tarugo. (2


Tlaquauhtoconi)

tlacuauhtoctli milli : estaca dade plantas. (1 tlaquauhtoctli milli) heredad


plantada de estacas de oliuas, o de otras plantas. (2 Tlaquauhtoctli milli)

tlacuauhtzacualiztli : maderamiento. (1 tlaquauhtzaqualiztli) maderamiento de


casa. (2 Tlaquauhtzaqualiztli)

tlacuauhtzacualli : casa enmaderada. (2 Tlaquauhtzaqualli)

tlacuauhtzitzquia, nic/ huel/ nitla : lo mesmo es q[ue] tlaquauhquitzquia. pre:


onictlaquauhtzitzqui vel, onitlatlaquauhtzitzqui. (2 Tlaquauhtzitzquia, nic, vel,
nitla)
tlacuauhtzitzquia, nitla : apretar algo reziamente con el puño o con la mano. (1
nitla, tlaquauhtzitzquia)

tlacuauhuitecpan : monte talado o desmontado. (2 Tlaquauhuitecpan)

tlacuauhuitectli : desmontado assi. (1 tlaquauhuitectli) idem.


(Tlaquauhuitecpan: monte talado o desmontado.) (2 Tlaquauhuitectli)

tlacuauhuitequiliztli : tala. (1 tlaquauhuitequiliztli) tala de monte. s. el acto


de talar o desmontar arboles. (2 Tlaquauhuitequiliztli)

tlacuauhuitequini : talador de monte. (2 Tlaquauhuitequini)

tlacuauhxiuhcotonaliztli : deshojadura. (1 tlaquauhxiuhcotonaliztli)

tlacuauhxiuhcotonani : deshojador. (1 tlaquauhxiuhcotonani)

tlacuauhxiuhcotontli : deshojado. (1 tlaquauhxiuhcotontli) ramas de arboles


deshojadas. (2 Tlaquauhxiuhcotontli)

tlacuauhxiuhquimilolli : enramado. (1 tlaquauhxiuhquimilolli)

tlacuauhxiuhtepehualiztli : deshojadura. (1 tlaquauhxiuhtepeualiztli)

tlacuauhxiuhtepehuani : deshojador. (1 tlaquauhxiuhtepeuani)

tlacuauhxiuhtlazaliztli : deshojadura. (1 tlaquauhxiuhtlaçaliztli)

tlacuauhxiuhtlazani : deshojador. (1 tlaq[ua]uhxiuhtlaçani)

tlacuauhxiuhtlazqui : deshojador. (1 tlaq[ua]uhxiuhtlazqui)


tlacuauhxiuhtlaztli : deshojado. (1 tlaquauhxiuhtlaztli) ramas deshojadas. (2
Tlaquauhxiuhtlaztli)

tlacuauhxiuhyotilli : enramado. (1 tlaquauhxiuhyotilli) cosa enramada. (2


Tlaquauhxiuhyotilli)

tlacuauhyoac : noche quando se acuestan todos. (1 tlaquauhyoac)

tlacuauhzaloliztli : maderamiento. (1 tlaquauhçaloliztli) maderamiento de casa.


s. el acto de maderar o cubrir de madera la casa. (2 Tlaquauhçaloliztli)

tlacuauhzalolli : casa maderada. (2 Tlaquauhçalolli)

tlacuaxamanilli : descalabrado assi. (1 tlaquaxamanilli) descalabrado, quetiene


quebrado el caxco y hecha pedaços la cabeça. (2 Tlaquaxamanilli)

tlacuaxochquetzqui : amojonador d[e] heredades (2 Tlaquaxochquetzqui)

tlacuaxochquetztli : heredad amojonada. (2 Tlaquaxochquetztli)

tlacuazacamolli : messado. (1 tlaq[ua]çacamulli) messado o repelado muy bien. (2


Tlaquaçacamulli)

tlacuaznequi, ni : querer comer. preteri: onitlaquaznec. (2 Tlaquaznequi, ni)

tlacuchtli : saeta. (1) flecha o saeta. (2)

tlacuechahuayan : lugar humedo. (2 Tlacuechauayan) humido lugar. (1


tlacuechauayan) vmido lugar. (1 tlacuechauayan)

tlacuecholli : cosa muy molida. (2) molida muy molida harina o otra cosa. (1)
picada cosa assi. (1)

tlacuechtililiztli : quebradura assi. (1)

tlacuechtililli : cosa desmenuzada o muy molida (2) quebrada cosa desta manera.
(1)

tlacuechtiliztli : el acto de desmenuzar o de moler mucho alguna cosa. (2)

tlacuecuelotl : cosa hiluanada. (2)

tlacuecuelpacho : cogedor de ropa. (1)

tlacuecuelpachoani : cogedor de ropa. (1)

tlacuecuelpacholiztli : trasdobladura. (1) el acto de doblar o redoblar algo, o de


plegallo. (2) cogimiento desta manera. (1) plegadura. (1) redobladura. (1)

tlacuecuelpacholli : cogida ropa. (1) cosa redoblada assi. (2) trasdoblada


cosa. (1) plegada cosa. (1)

tlacuecuelpachoqui : el q[ue] dobla o redobla algo. (2)

tlacuecuepaliztli : boluimiento assi. (1)


tlacuecuepalli : cosa bien discutida y examinada o cosa que sea buelto y rebuelto
muchas vezes. (2) esaminada cosa o prouada o experimentada. (1)

tlacuecuepani : boluedor tal. (1)

tlacuecueptli : prouada cosa assi. (1) buelta cosa assi. (1)

tlacuecuetzoani : mecedor o meneador de algo (2) meneador. (1)

tlacuecuetzolli : cosa mecida o meneada assi. (2) meneado. (1)

tlacuecuezoliztli : hiluanadura. (1 tlacuecueçoliztli)

tlacuecuezotl : hiluanado. (1 tlacuecueçotl)

tlacuel : ven aca, o vamos de aqui. (2)

tlacuelcan : venid aca, o vamos todos de aqui. (2)

tlacuele : ea ea, aello. dando priesa a que se haga algo. aduerbio. (2) ea,
aduerbio para incitar. (1)

tlacuelpacho : doblador de ropa, o de cosa semejante. (2)

tlacuelpachoani : idem. (Tlacuelpacho: doblador de ropa, o de cosa semejante.) (2)


doblador tal. (1)

tlacuelpacholiztica : doblando algo. (1)

tlacuelpacholiztli : el acto de doblar ropa. (2) dobladura o doblez. (1)


plegadura. (1)

tlacuelpacholiztli + : redobladura. (1 occeppa tlacuelpacholiztli)

tlacuelpacholli : cosa doblada o plegada. (2) doblada cosa. (1) plegada cosa. (1)

tlacuelpachoqui : el que dobla ropa. (2) doblador tal. (1)

tlacuenchiuhtli : labrada tierra. (1)

tlacueolololli : arremangada assi. (1)

tlacuepa, ni : boluer alguna cosa lo de arriba a baxo, apelar de sentencia, o


escusarse, y no estar por lo que otro dize. preterito: onitla cuep. o traduzir
algo, de vna lengua en otra. (2) boluerlo de abaxo arriba. (1)

tlacuepa +, ni : lo mesmo es que tepan niccuepa. prete: tepan onitlacuep. (2 Tepan


nitlacuepa)

tlacuepaliztli : traslacion. (1) apelacion assi. &c. (2) boluimiento assi. (1)
apelacion. (1) boluimiento assi. (1)

tlacuepalli : cosa buelta, lo de arriba abaxo. &c. (2) buelta cosa, assi como
pan, cesped, &c. (1) buelta cosa assi. (1)

tlacuepani : boluedor tal. (1) el que se escusa no queriendo hazer lo que le


ruegan o mandan. &c. (2) trasladador. (1) boluedor tal. (1)
tlacuepcachihuani : hazedor tal. (1 tlacuepcachiuani)

tlacuepcayotilia, nite : dar algo enretorno, o vengarse dela injuria recebida.


pret: onitetlacuepcayotili. (2) dar en retorno. (1) retorno dar; y entiendese en
bien y en mal. (1) vengarse. (1)

tlacuepcayotiliztli : retorno assi. &c. (2) torna boda. (1)

tlacuepcayotiloni : idem. (Tlacuepcayotiliztli: retorno assi. &c.) (2)


embiada cosa assi. (1)

tlacuepilia, nino : escusarse. pr: oninotlacuepili. (2) descargarse


fatisfaziendo a otro. (1) escusarse. (1) apelar. (1)

tlacuepilia +, nino : reclamar de agrauio. (1 occepa ninotlacuepilia)

tlacueptli : buelta cosa lo de bazo arriba. (1) cosa buelta lo de arriba


abaxo, o cosa buelta aquien la embio. (2) buelta cosa assi. (1) buelta cosa,
assi como pan, cesped, &c. (1) buelta cosa assi. (1)

tlacueptli tlatolli : cosa traduzida o romançada. (2) traduzida cosa. (1)

tlacuetlahuiani : marchitador. (1 tlacuetlauiani)

tlacuetlahuiqui : marchitador. (1 tlacuetlauiqui)

tlacuetlania : recuesto de monte. (1)

tlacuetlaniliztli : el acto de torcer o entortar algun madero. (2) quebradura


tal. (1)

tlacuetlanilli : torcido madero assi. (2) quebrados palos assi. (1)

tlacuetlayan : recuesto de cerro. (2)

tlacuexanoloni : haldas de vestidura como de sayo; &c; para lleuar algo. (1)

tlacuexcochtiani : el que gouierna la nao conel timon o gouernalle. (2)

tlacuexcochtiloni : timon o gouernalle. (1)

tlacuexcochtli : popa de nauio o de canoa. (1)

tlacuextli : estera gruessa. (2)

tlacueyonilli + : cutaras de nobles caualleros, muy bruñidas y negras. (1


tliltic tlacueyonilli cactli)

tlacuia, nino : tomar algo p[re]stado. p: oninotlacui. (2) emprestado tomar. (1)
prestado tomar. (1) tomar prestado. (1) adeudarse tomando prestado. (1)

tlacuializtli : el acto de deuanar algo. (2)

tlacuialoni : deuanader[a]s. (2)


tlacuicuic : barrendero tal. (1) el que recoge o barre la vasura, o el que
esculpe algo en madera, o en piedra. (2) esculpidor desta manera. (1) esculpidor
tal. (1)

tlacuicuic = : = tlacuicuini (2 tlacuicuic)

tlacuicuilia, nite : robar alguna cosa a otros, echar granjas, o hazer cierta
hechizeria, dando a entender que sacan del cuerpo pedernales, nauajas. &c. las
quales eran causa dela enfermedad del enfermo. p: onitetlacuicuili. (2) saltear a
alguno. (1) quitar por fuerça, o robar. (1) chupar el hechizero al enfermo,
haziendole enten_der que le saca los hechizos, o la enfermedad; &c. (1) robar
salteando. (1)
tlacuicuilia, nitla : alimpiar pozo, garuanços, arroz o cosas semejá[n]tes. pre:
onitlatlacuicuili. (2) granças quitar. (1) mondar como pozo. (1) mondar algo
como garuanços o arroz. (1)

tlacuicuililoni + : hoce, podadera. (1 xocomeca tlacuicuililoni)

tlacuicuiliztli : barrimiento, o barredura, s: el acto de barrer. (1)


esculpimiento en madera o piedra. s. el acto de esculpir. (2) esculptura assi.
(1) esculptura assi. (1)

tlacuicuini : esculpidor tal. (1) lo mesmo es que tlacuicuic. (2) esculpidor


desta manera. (1) cauador tal. (1) cogedor tal. (1)

tlacuicuitl : esculpida cosa en piedra o en madera. (1) cosa labrada o


esculpida en madera o en piedra. (2) esculpida cosa assi. (1) cauada cosa assi.
(1) cogidas cosas desta manera. (1)

tlacuicuitlalpillacentemalli : hacina, ayuntamiento de haces, o manojos. (2)


hacina, ayuntamiento de hazes. (1)

tlacuihuani : luxuriosa cosa que haze luxuriar. (1 tlacuiuani)

tlacuilia, nite : quitar algo a otro. (1)

tlacuililtiani : encarecedor. (1)

tlacuililtiliztli : encarecimiento. (1)

tlacuililtilli : cosa encarecida. (2) encarecido. (1)

tlacuiliztli : el acto de tomar, o recebir algo. (2) recebimiénto. (1)

tlacuilo : escriuano, o pintor. (2) pintor generalmente. (1)

tlacuilo + : falsario, escriptor falso. (1 ychtaca tlacuilo) escriptor


verdadero. (1 melauaca tlacuilo) escriptor verdadero. (1 nelli tlacuilo) pintor
con huego. (1 tletica tlacuilo) elque escriue algo desu propria mano. (2 Velynoma
tlacuilo) falso escriuano. (2 Ichtaca tlacuilo) escriptor desu propria mano. (2
Inomatca tlacuilo) escriptor falso. (2 Iztlaca tlacuilo) escriptor de propria
mano. (1 vel ynoma tlacuilo) escriptor de propria mano. (1 ynomatca tlacuilo)

tlacuiloa + : sobre escreuir. (1 pani ni, tlacuiloa)

tlacuiloani : idem. (Tlacuilo: escriuano, o pintor.) (2)


tlacuiloani + : idem. (Velynoma tlacuilo: elque escriue algo desu propria mano.)
(2 Velynoma tlacuiloani) idem, (Iztlaca tlacuilo: escriptor falso.) (2 Iztlaca
tlacuiloani) escriptor de propria mano. (1 vel ynoma tlacuiloani)

tlacuiloca teachcauh : escriuano principal, o mayor. (2)

tlacuilocapo; + : escriuano como yo. (2 Tlacuilocapo; no)

tlacuilocapo; no : escriuano como yo. (2)

tlacuilocatiachcauh : escriuano principal. (1)

tlacuilolamapetlacaltontli : porta cartas. (2) porta cartas. (1)

tlacuilolchipahualiztli : lustre, o hermosura de cosa pintada. (2


Tlacuilolchipaualiztli) lustre enla pintura. (1 tlacuilolchipaualiztli)

tlacuilolhuapalli : tablilla para escreuir. (2 Tlacuiloluapalli) tablilla para


escreuir. (1 tlacuiloluapalli)

tlacuiloliztli : el acto de escreuir, o pintar. (2) pintura. (1)

tlacuilolli : pintura. (1) escriptura, o pintura. (2) ystorial cosa. (1)


pintada cosa. (1) escriptura como quiera. (1)

tlacuilolli + : escriptura falsa. (2 Iztlaca tlacuilolli) escriptura falsa. (1


yztlaca tlacuilolli) escriptura falsa. (1 ychtaca tlacuilolli) escriptura enlas
espaldas. (1 tlaicampa tlacuilolli) pintura de vn color. (1 çancecni ycac
tlacuilolli) escriptura verdadera. (2 Neltiliz tlacuilolli) escriptura
verdadera. (1 melauaca tlacuilolli) historia de año en año. (2 Cexiuh
tlacuilolli) escriptura en las espaldas dela carta o libro. (2 Icampa
tlacuilolli) pintura de vn color. (1 çancecni tlachia tlacuilolli) lustre enla
pintura. (1 ytzotlá[n]ca ypepetlacaca yn tlacuilolli) renglon de escriptura. (1
cempantli tlacuilolli) escriptura enlas espaldas. (1 ycampa tlacuilolli)

tlacuilolmachiyotl : debuxo, o figura de traças. (2 Tlacuilolmachiotl) figura


de traços o debuxos. (1)

tlacuilolmachiyotl + : petafio de sepultura. (1 micca tlacuilolmachiyotl)

tlacuilolo + : escriuania publica (scilicet) el lugar. (1 oncá[n] tlacuilolo)

tlacuiloloni : pendola o peñola. (1)

tlacuiloloyan : el lugar donde escriuen. (2) escriuania publica (scilicet) el


lugar. (1)

tlacuilolpetlatl : estera labrada, o pintada. (2) estera labrada. (1)

tlacuilolpiquini : escriuano falso. (2) falsario, escriptor falso. (1)

tlacuiloltecomatl : tintero de escriuanias. (2) escriuanias. (1) caxa de


escriuania. (1)

tlacuiloltepantli : pared pintada. (2) pared pintada. (1)

tlacuiloltilmatli : manta pintada. (2)


tlacuiltia, nitetla : prestar algo, para que lo torné[n] asu dueño, no enla misma
especie. (2)

tlacuiltonolli : enriquecido. (2) enriquecido. (1)

tlacuini : cauallo garañon. (2)

tlacuini cahuallo : garañon cauallo. (1 tlacuini cauallo)

tlacuipilchiuhqui : jubetero que haze jubones (2) jubetero, sastre que los
haze. (1)

tlacuipilli : jubon. (2) iubon; lo+mismo. (1)

tlacuitia +, ni : echar garañon alas yeguas prete: onicauallo tlacuiti. (2


Cauallo tlacuitia, ni) garañon echar. (1 ni, cauallo tlacuitia)

tlacuitiani + : yeguarizo que echa garañon. (1 cauallo tlacuitiani)

tlacuitihuechiliztli : arrebatamiento tal. (1 tlacuitiuechiliztli) rebatiña. (1


tlacuitiuechiliztli)

tlacuitihuetzini : arrebatador. (1 tlacuitiuetzini)

tlacuitihuetztli : arrebatada cosa. (1 tlacuitiuetztli) cosa arrebatada, o


assida y tomada de presto. (2 Tlacuitiuetztli) rebatada cosa. (1 tlacuitiuetztli)
rebatada cosa. (1 tlacuitiuetztli)

tlacuitilli + : empobrecido desta manera. (2 Icnoyotl tlacuitilli) priuado de


cosa amada. (1 ycnoyotl tlacuitilli)

tlacuitl + : cosa enentada. (2 Yancuican tlacuitl) encentada cosa. (1


yancuican tlacuitl)

tlacuitlachihuilli : acusado assi. (1 tlacuitlachiuilli)

tlacuitlahuia, ni : estercolar chilli, o cosa semejante. pre: onitlacuitlaui.


(2 Tlacuitlauia, ni)
tlacuitlahuia, nino : tener cuidado de algo. prete: oninotlacuitlaui. (2
Tlacuitlauia, nino) recaudo poner enlas cosas. (1 nino, tlacuitlauia) cargo
tener de algo. (1 nino, tlacuitlauia) diligente ser. (1 nino, tlacuitlauia)
cuidado tener. (1 nino, tlacuitlauia)
tlacuitlahuia, ninote : tener cuidado de otro. pre: oninotetlacuitlaui. (2
Tlacuitlauia, ninote)

tlacuitlahuiani : estercolador assi. (2 Tlacuitlauiani) estercolador. (1


tlacuitlauiani)

tlacuitlahuilli : cosa estercolada desta manera. (2 Tlacuitlauilli) estercolado


assi. (1 tlacuitlauilli)

tlacuitlahuiltia, nite : fuerça hazer a otro o violencia. (1 nite,


tlacuitlauiltia) forçar. (1 nite, tlacuitlauiltia) apremiar. (1 nite,
tlacuitlauiltia)
tlacuitlahuiltilli : forçado assi. (1 tlacuitlauiltilli) apremiado, constreñido
y forçado. (2 Tlacuitlauiltilli) costreñido. (1 tlacuitlauiltilli) apremiado. (1
tlacuitlauiltilli)

tlacuitlahuitectli : deslomado. (2 Tlacuitlauitectli) deslomado. (1


tlacuitlauitectli)

tlacuitlalpilli : cosa atada, assi como manojo, o cosa semejante. (2)

tlacuitlalpiltontli : manojuelo atado assi. (2)

tlacuitlapampa : detras de algo. (2) detras de algo. (1 tlacuitlapá[n]pa)

tlacuitlapampepechtilli : bestia enalbardada. (2) enalbardada bestia. (1)

tlacuitlapancayotl : trasera cosa. (1 tlacuitlapá[n]cayotl)

tlacuitlapilantli : aue desrrabada. (2) derrabada aue. (1)

tlacuitlapilhuihuitlalli : idem. (Tlacuitlapilantli: aue desrrabada.) (2


Tlacuitlapilhuiuitlalli) derrabada aue. (1 tlacuitlapilhuiuitlalli)

tlacuitlapiloa : postrero de todos, cabero, o vltimo. (2) postrero o postrimero;


i; vltima y cabera cosa. (1)

tlacuitlapiltectli : animal desrrabado. (2) derrabado animal. (1)

tlacuitlatlaxtli : idem. (Tlacuitlatlaçalli: horro, o horra de esclaua.) (2)


libre hecho p[or] sieruo. (1) horro o horra de esclauo. (1)

tlacuitlatlazalli : horro, o horra de esclaua. (2 Tlacuitlatlaçalli) horro o


horra de esclauo. (1 tlacuitlatlaçalli)

tlacuiya, ni : deuanar algo. (1)

tlacuiyaloni : deuanaderas. (1)

tlacuxitilli : cosa cozida en olla. (2) cozida cosa. (1) guisada cosa. (1)

tlacuyoctli : agujero, o horado, sumidero, o almario. (2)

tlacuyuctli : sumidero de agua. (1)

tlacxicahualli : tributo reçagado, o cosa semejante. (2 Tlacxicaualli)

tlacxihuitecoyan : nadadero, donde nadan conlos pies. (2 Tlacxiuitecoyan)


nadadero. (1 tlacxiuitecoyan)

tlacxihuitequi, ni : nadar, generalmente. (1 ni, tlacxiuitequi)

tlacxihuitequi + : nadar por encima. (1 atlixco ni, tlacxiuitequi) nadar con


otro. (1 teuan ni, tlacxiuitequi)

tlacxihuitequiliztica : nadando assi. (2 Tlacxiuitequiliztica)

tlacxihuitequiliztica nihual, quiza : salir a nado. (1 tlacxiuitequiliztica


niual, quiça)
tlacxihuitequiliztli : el acto denadar conlos pies. (2 Tlacxiuitequiliztli)

tlacxihuitequini : nadador tal. (2 Tlacxiuitequini) nadador que nada. (1


tlacxiuitequini)

tlacxilia, nino : estribar sobre los pies forcejando y poniendo fuerças. pre:
oninotlacxili. (2) hazer híncapie o estribar. (1)

tlacximatiloliztli : holladura. (1)

tlacximatoca, ni : atentar con los pies. pre: onitlacximatocac. (2)

tlacximatocani : atentador tal. (1)

tlacximatoquiliztli : atentamiento assi. (1)

tlacxipahui : idem. (Tlacxipanuiani: el que camina apie.) (2 Tlacxipaui)

tlacxipahuia, ni : caminar apie. pre: onitlacxipaui (2 Tlacxipauia, ni)

tlacxipania, nitla : atentar con los pies. (1)

tlacxipaniani : atentador tal. (1)

tlacxipaniliztli : atentamiento assi. (1)

tlacxipanui : caminante assi. (1) el que camina apie. (2) peon lancero en
guerra. (1) peon. (1)

tlacxipanuia, ni : caminar apie. pretet. onitlacxipanui. (2)

tlacxipanuiani : el que camina apie. (2) caminante assi. (1) peon. (1)

tlacxipetlalli : señal, o rastro depisada, o de patata. (2) rastro de pisada. (1)


pisada de pie. (1)

tlacxipopoxoani : cauador tal. (1) escaruador tal. (1)

tlacxipopoxoliztli : cauadura desta manera. (1) escaruadura assi. (1)

tlacxipopoxolli : cauada tierra assi. (1) escaruada tierra desta manera. (1)

tlacxipopoxoqui : escaruador tal. (1)

tlacxiquequezaliztli : holladura. (1 tlacxiquequeçaliztli)

tlacxitamachihualoni : pie medida comun. (1 tlacxitamachiualoni)

tlacxitemoa, ni : atentar conlos pies, buscando algo. pre: onitlacxitemo. (2)

tlacxitemoani : atentador tal. (1)

tlacxitemoliztli : atentamiento assi. (1)

tlacxitlan : enlo baxo, o alpie de los arboles, o de cosa semejante. (2) so o


debaxo, preposicion. (1)
tlacxitoca, ni : corregir escriptura, o tornar acontar lo ya contado. (2)

tlacxitocani : corrector de escriptura assi, o el q[ue] va apedir lo que le


deuen. (2) corrector tal. (1) corredor de mercadurias. (1)

tlacxitoctli : cobrada hazienda desta manera. (1) cosa corregida y examinada, o


cosa tornada acontar, o deuda procurada y pedida. (2) cotejada escriptura. (1)
corregida escriptura. (1)

tlacxitoquilia, nite : tomar residencia a otro. pr: onitetlacxitoquili. (2)


residencia tomar. (1)

tlacxitoquiliztli : examen assi, o cobrança delo que se deue, o el yr


aprocurarla deuda. (2) cobrança tal. (1) correction assi. (1)

tlacxixopehualiztli : pontillada. (1 tlacxixopeualiztli)

tlacxollotl + : papo de persona papuda. (2 Quech tlacxollotl)

tlacxotlalli : desechado. o echado por ay. (2) menospreciado. (1)

tlacxutilli + : cruda cosa; i; no cozida. (1 ayamo tlacxutilli)

tlacza, ni : yr muy de priessa o correr. preterito: onitlacçac. (2 Tlacça, ni)


correr ligeramente. (1 ni, tlacça)

tlaczaliztica : aguijando o corriendo. (2 Tlacçaliztica)

tlaczaliztli : el acto de aguijar mucho, o correr. (2 Tlacçaliztli)

tlaczani : corredor assi. (1 tlacçani) ligero de pies. (1 tlacçani) corredor


que corre. (1 tlacçani) el que aguija y corre mucho, o es ligero de pies. (2
Tlacçani)

tlaczayatl : pata o planta del pie. (1 tlacçayatl) pata o planta del pie. (2
Tlacçayatl)

tlaecaquetzaloni : pala para traspalar. (1) pala para traspalar. (2)

tlaecatzacuililli : cosa guardada, o defendida del viento. (2)

tlaecatzacuiliztli : el acto de guardar, o defender algo del vié[n]to. (2)

tlaehecatzacuililli : abrigada cosa assi. (1) cosa abrigada y guardada d[e]l


viento. (2)

tlaehuahuilli : aforrada cosa assi. (1 tlaeuauilli)

tlaehualtia, nite : repartir mi hazienda. (1 nitetlaeualtia) reprehender al


que es ingrato d[e]l beneficio recebido, o çaherir le el dicho beneficio. pr:
onitetlaeualti. (2 Tlaeualtia, nite)

tlaehualtilli = : = tlaeltilli (2 tlaeualtilli)

tlaehuaquimilolli : aforrada cosa assi. (1 tlaeuaquimilolli) encorado. (1


tlaeuaquimilolli) cosa encorada con piel de animales. (2 Tlaeuaquimilolli)
tlaehuatiquetzaliztli : empinadura. (1 tlaeuatiquetzaliztli) leuantamiento assi.
(1 tlaeuatiquetzaliztli) el acto de empinar o enhiestar algun madero o cosa
semejante. (2 Tlaeuatiquetzaliztli)

tlaehuatiquetzalli : empinado. (1 tlaeuatiquetzalli) cosa enhiestada assi. (2


Tlaeuatiquetzalli)

tlaehuatiquetzani : leuantador desta manera. (1 tlaeuatiquetzani)

tlaehuatiquetztli : empinado. (1 tlaeuatiquetztli) idem. (Tlaeuatiquetzalli:


cosa enhiestada assi.) (2 Tlaeuatiquetztli)

tlaehuatlazani : descortezador. (1 tlaeuatlaçani)

tlaehuayoquimilolli : cosa encorada, o aforrada con alguna piel de animal. (2


Tlaeuayoquimilolli)

tlaehuayotilli : encorado. (1 tlaeuayotilli)

tlaehuayotlaxtli : descortezada cosa. (1 tlaeuayotlaxtli)

tlaehuayotlaztli : deshollejado. (1 tlaeuayotlaztli) escamado assi. (1


tlaeuayotlaztli) cosa descortezada o mondada. (2 Tlaeuayotlaztli)

tlaehuitiltin : despachada gente. (1 tlaeuitiltin)

tlaehya + : palabras que tocar o se endereçan a mi persona. pre: onotechpa


tlachix in tlatolli. (2 Notechpa tlaehia in tlatolli)

tlaelaqui, ni : deleytarse con suzio deleyte. (2)

tlaelchiquiuhpetlauhtli : despechugado assi. (1) desnudado assi. (1)

tlaelehuiani : cudicioso. (1 tlaeleuiani) desseoso assi. (1 tlaeleuiani)


desseoso. (1 tlaeleuiani) codicioso, o deseoso de algo. (2 Tlaeleuiani)

tlaelehuiliztli : gana o antojo. (1 tlaeleuiliztli) apetito. (1 tlaeleuiliztli)


desseo. (1 tlaeleuiliztli) cobdicia generalmente. (1 tlaeleuiliztli) codicia, o
deseo de algo, apetito o antojo de alguna cosa. (2 Tlaeleuiliztli) desseo tal. (1
tlaeleuiliztli)

tlaelehuilli : cosa deseada assi. (2 Tlaeleuilli) desseada cosa. (1


tlaeleuilli) cobdiciada persona. (1 tlaeleuilli)

tlaelelehuilani : gemidor, el que mucho gime. (1 tlaeleleuilani)

tlaelelehuiliztli : gemido con dolor. (1 tlaeleleuiliztli)

tlaeleuliliztli : cudicia. (1)

tlaelimic + : yugada de tierra. (2 Quaquaue yn cemilhui tlaelimic) yugada de


tierra. (1 quaquaueque yn cemilhui tlaelimic)

tlaelimictli : arada tierra. (1) tierra arada, o labrada. (2) cauada tierra.
(1) labrada tierra. (1) cauada heredad. (1)
tlaelitta, nite : aborrecer a otro. preterito: onitetlaelittac. (2) odio tener.
(1)

tlaelittaloni : aborrecible cosa. (2) digno de ser aborrecido. (1)

tlaelittoni : idem. (Tlaelittaloni: aborrecible cosa.) (2) odioso. (1) digno


de ser aborrecido. (1)

tlaellaquetza, ni : dezir chistes, o consejuelas desonestas y muchas. pre:


onitlaellaquetz. (2) dezir donayres desonestos. (1)

tlaellatolli : palabras desonestas y suzias. (2)

tlaellatzilhuia, nite : aborrecer mucho, o demasiadamente a otro. pret:


onitetlaellatzilhui. (2) aborrecer a otra. (1)

tlaellelaxitilli : afligido assi. (1) afligido y angustiado de otros. (2)


angustiado desta manera. (1) afligido assi. (1) molestado desta manera. (1)

tlaellelquixtilli : desenhadado. (1)

tlaelleltiliztli : estoruo o impedimento de algo. (2)

tlaelleltilli : embaraçado assi. (1) estoruado o impedido de algunos. (2)


ympedido assi. (1) estoruado. (1)

tlaelli : cosa suzia, o camaras de sangre. (2) suziedad. (1)

tlaello : cosa ensuziada, o que esta suzia. (2) suzia cosa. (1)

tlaello tlalnamiquiliztli : pensamiento suzio. (1)

tlaellotl : las pares. (2)

tlaelmaca, nicte : dar prodiga y largaménte. (1)

tlaelneloa, nitla : ensuziar algo. prete: onitlatlaelnelo. (2)

tlaelpalaxtli : llaga grande y abominable. (2)

tlaelpampetlauhtli : despechugado assi. (1) desnudado assi. (1)

tlaelpaqui =, ni : = tlailpaqui (2 tlaelpaqui)

tlaelpaquiliztica : con suzio o carnal deleyte. (2)

tlaelpaquiliztli : suzio o carnal deleite. (2) sensualidad. (1)

tlaelpaquiliztli = : = tlailpaquiliztli (2 tlaelpaquiliztli)

tlaelpaquini : carnal persona. s. luxuriosa. (2) sensual persona. (1) carnal y


vicioso. (1)

tlaelpetlauhtli : desnudado assi. (1)

tlaelpol : cosa muy suzia y fea. (2 Tlaelpul) fea cosa. (1 tlaelpul)


tlaelquiyahui : llouer reziamente. prete: otlaelquiauh. (2 Tlaelquiaui) llouer
mucho. (1 tlaelquiaui)

tlaeltia, nino : tener asco de alguna cosa suzia. p: oninotlaelti. (2) tener asco
de algo. (1) asco auer o tener de algo. (1)
tlaeltia, nite : poner asco a otro. preterito: onitetlaelti. (2) asco poner a
otro. (1)

tlaeltilli : lo mesmo es que tlaeualtilli. (2) forçado assi. (1)

tlaeltzacutli + : çaquiçami. (1 acopa tlaeltzacutli)

tlaepantililli mesa : mesa de tres ordenes. (2) mesa de tres ordenes. (1)

tlaeticihuitilli : el que esta fatigado con carga pesada o con otra cosa
semejante. (2 Tlaeticiuitilli) agrauiado assi. (1 tlaeticiuitilli)

tlaetililli : idem. (Tlaeticiuitilli: el que esta fatigado con carga pesada o


con otra cosa semejante.) (2) agrauiado assi. (1)

tlaeznelolli : idem. (Tlaeçotilli: cola ensangrentada.) (2) ensangrentada


cosa. (1)

tlaezoilli : cosa ensangrentada. (2 Tlaezuilli) ensangrentada cosa. (1


tlaezuilli)

tlaezotilli : cola ensangrentada. (2 Tlaeçotilli) cosa ensangrentada. (2


Tlaeçotilli)

tlaeztemitilli : morcilla. (2)

tlaeztemitilli coyame cuitlaxcolli : morcilla de puerco. (2)

tlaeztemitilli coyamecuitlaxcolli : morcilla. (1)

tlaeztemitilli ichca cuitlaxcolli : morcilla de carnero. (2)

tlaeztentli + : morcilla. (1 coyame cuitlaxcolli tlaeztentli)

tlaezyotilli : ensangrentada cosa. (1)

tlahecatoctilli : lleuado del viento. (1)

tlahilli : suziedad, o camaras de sangre. (2)

tlahillo : cosa suzia, o cosa que esta llena de suziedad. (2)

tlahozalli : vngido. (1 tlahoçalli)

tlahuacalhuiani : lleuador tal. (1 tlauacaluiani)

tlahuacalhuiliztli : lleuada cosa assi. (1 tlauacalhuiliztli)

tlahuacalhuiqui : lleuador tal. (1 tlauacalhuiqui)

tlahuacalolli : cosa acanalada. (2 Tlauacalolli) acanalada cosa assi. (1


tlauacalolli)
tlahualanaltilli : carbones o brasas sopladas y encendidas. (2
Tlaualanaltilli) encendidos carbones. (1 tlaualanaltilli)

tlahuana, ni : beuer vino o emborracharse templadamente. (2 Tlauana, ni)


embeodarse. (1 ni, tlauana)
tlahuana, nitla : borrachear templadamente. (1 nitla, tlauana)

tlahuanaliztli : borrachez templada. (2 Tlauanaliztli) embeodamiento. (1


tlauanaliztli)

tlahuanaliztli + : templança desta manera. (1 nematca tlauanaliztli)

tlahuanani : el que se emborracha assi. (2 Tlauanani)

tlahuananipol : borrachonazo. (2 Tlauananipul)

tlahuancaxitl : taça o vaso para beuer vino. (2 Tlauancaxitl)

tlahuanoni : taça o taçon para beuer. (1 tlauanoni)

tlahuanqui : borracho, o beodo assi. (2 Tlauanqui) beodo. (1 tlauanqui)

tlahuanqui + : templado enel vino. (1 nematca tlauanqui)

tlahuantia, nite : emborrachar a otro desta manera. prete: onitetlauanti. (2


Tlauantia, nite) dar a beuer vino. (1 nite, tlauantia) embeodar a otro. (1 nite,
tlauantia)

tlahuapahualiztli : el acto de fortificar algo, o de criar y doctrinar niños.


(2 Tlauapaualiztli) fornecimiénto. (1 tlauapaualiztli) soldadura. (1
tlauapaualiztli)

tlahuapahualli : cosa fortificada assi. (2 Tlauapaualli) menor deedad, s: el


q[ue] esta debaxo de tutor. (1 tlauapaualli) diciplinado o doctrinado. (1
tlauapaualli)

tlahuapahuillotl : rodrigon de vid, o cosa semejante. (2 Tlauapauillotl)

tlahuapahuilotl : rodrigon para vid. (1 tlauapauilotl)

tlahuapaltectli : madero labrado con quatro esquinas, assi como viga o cosa
semejante. (2 Tlauapaltectli) viga labrada para edificio. (1 tlauapaltectli)

tlahuapaltectontli : madero pequeño, labrado desta manera. (2 Tlauapaltectontli)


viga pequeña tal. (1 tlauapaltectontli)

tlahuapaltzaccayotemaliztli : el acto de entablar sobrado de casa, quando se


madera. (2 Tlauapaltzaccayotemaliztli) entablamiento desta manera. (1
tlauapaltzaccayotemaliztli)

tlahuapaltzaccayotentli : cosa entablada assi. (2 Tlauapaltzaccayotentli)


entablado assi. (1 tlauapaltzaccayotentli)

tlahuapaltzaccayotiliztli : é[n]tallamié[n]to d[e]sta manera (2


Tlauapaltzaccayotiliztli) entablamiento desta manera. (1
tlauapaltzaccayotiliztli)
tlahuapaltzaccayotilli : cosa entablada assi. (2 Tlauapaltzaccayotilli)
entablado assi. (1 tlauapaltzaccayotilli)

tlahuapaltzacualiztli : entablamiento tal. (2 Tlauapaltzaqualiztli) entablamiento


desta manera. (1 tlauapaltzaqualiztli)

tlahuapaltzacutli : idem. (Tlauapaltzaccayotilli: cosa entablada assi.) (2


Tlauapaltzacutli) entablado assi. (1 tlauapaltzacutli)

tlahuapauhtli : idem. (Tlauapaualli: cosa fortificada assi.) (2 Tlauapauhtli)


mantenido. (1 tlauapauhtli) fornido. (1 tlauapauhtli)

tlahuaqui : auer sequedad, o agostarse todo quanto ay. prete: otlauac. (2


Tlauaqui) agostarse algo. (1 tlauaqui)

tlahuaqui + : idem. preterito: nocamac otlauac. (Nocamac tlapoliui: estar


muerto de hambre yboquiseco. pre: nocamac otlapoliuh.) (2 Nocamac tlauaqui) estar
boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 nocamac tlauaqui)

tlahuaqui nocamac : tener seca la boca, o estar boquiseco y muerto de hambre.


prete: otlauac yn nocamac. (2 Tlauaqui nocamac)

tlahuatzalli : cosa enxugada, o secada. (2 Tlauatzalli) enxugado o enxuto. (1


tlauatzalli) seco cosa seca. (1 tlauatzalli)

tlahuatztli : enxugado o enxuto. (1 tlauatztli) idem. (Tlauatzalli: cosa


enxugada, o secada.) (2 Tlauatztli) seco cosa seca. (1 tlauatztli)

tlahuauahuani : ladrador. (2 Tlauauaoani)

tlahuaualoa, ni : ladrar el perro. preterito: onitlauaualo. (2 Tlauaualoa, ni)

tlahuaualoa + : ladrar por diuersas partes. (1 nouianpa ni, tlauaualoa)

tlahuaualoliztli : ladridos de perros, o el acto de ladrar el perro. (2


Tlauaualoliztli)

tlahuaualtza, ni : ladrar el perro. prete: onitlauaualtzac. (2 Tlauaualtza,


ni) ladrar los perros. (1 nitlauaualtza)

tlahuaualtzaliztli : el acto de ladrar el perro. (2 Tlauaualtzaliztli) ladrido


de perros. (1 tlauaualtzaliztli)

tlahuaualtzani : ladrador. (2 Tlauaualtzani)

tlahuaualtzatinemi + : ladrar por diuersas partes. (1 nouiampa ni,


tlauaualtzatinemi)

tlahuauanaliztli : el acto de raer, o de rayar alguna cosa, o de escaruar la


tierra. (2 Tlauauanaliztli) escaruadura. (1 tlauauanaliztli) traço tal. (1
tlauauanaliztli)

tlahuauanaloni : regla para reglar papel, o para rayar, o señalar derecho. (2


Tlauauanaloni) regla para reglar papel. (1 tlauauanaloni)

tlahuauanoni : regla para cortar o señalar derecho. (1 tlauauanoni)


tlahuauanqui : escaruador. (1 tlauauanqui) reglador assi. (2 Tlauauanqui)

tlahuauantli : adobado cuero. (1 tlauauantli) atizado fuego assi. (1


tlauauantli) escar[]uada tierra. (1 tlauauantli) curtida cosa assi. (1
tlauauantli) figurada cosa. (1 tlauauantli) raya para señalar. (1 tlauauantli)
cosa reglada, o rayada desta manera. (2 Tlauauantli)

tlahuazomaloni : rastrillo. (2 Tlauaçomaloni)

tlahuazontli : dessollado assi. (1 tlauaçú[n]tli) cosa raspada o desollada con


algú[n] golpe. (2 Tlauaçontli)

tlahuecahualiztli : estendimiento de tiempo. (1 tlauecaualiztli) dilacion. (1


tlauecaualiztli) dilacion, o el acto de prolongar, o diferir algo assi. (2
Tlauecaualiztli)

tlahuecahualli : cosa diferida, o prolongada. (2 Tlauecaualli)

tlahuecahuani : espaciosa cosa, s: tardia. (1 tlauecauani) el que dilata,


odifiere algo assi, o el q[ue] tarda mucho en hazer, o traer algo. (2 Tlauecauani)

tlahuecaitoani : profeta. (1 tlauecaytoani) propheta que dize lo que hade


acó[n]tecer los tiempos venideros. (2 Tlauecaytoani)

tlahuecaitoliztli : profecia. (1 tlauecaytoliztli)

tlahuecaittaliztli : profecia. (1 tlauecaittaliztli) prophecia tal. (2


Tlauecayttaliztli)

tlahuecaittani : profeta. (1 tlauecayttani) idem. (Tlauecaytoani: propheta que


dize lo que hade acó[n]tecer los tiempos venideros.) (2 Tlauecayttani)

tlahuecapanolli : engrandecido. (1 tlauecapanolli) onrado assi. (1 tlauecapanolli)


enxalçado assi. (1 tlauecapanolli) glorioso. (1 tlauecapanolli) esclarecido. (1
tlauecapanolli) enxalçado, o encumbrado en honra y dignidad. (2 Tlauecapanolli)

tlahuecatenehualiztli : profecia. (1 tlauecateneualiztli) prophecia tal. (2


Tlauecateneualiztli)

tlahuecatenehuani : propheta. s. que dize lo que ha d[e] acontecer el tiempo


andando. (2 Tlauecateneuani)

tlahuecatetenehuani : profeta. (1 tlauecateteneuani)

tlahuecatlaxtli : diferida cosa assi. (1 tlauecatlaxtli) idem. (Tlauecatlaçalli:


cosa diferida assi.) (2 Tlauecatlaxtli)

tlahuecatlazaliztli : estendimiento de tiempo. (1 tlauecatlaçaliztli) dilacion.


(1 tlauecatlaçaliztli) el acto de procrastinar, diferir, dilatar, o prolongar
algú[n] negocio. (2 Tlauecatlaçaliztli)

tlahuecatlazalli : diferida cosa assi. (1 tlauecatlaçalli) cosa diferida


assi. (2 Tlauecatlaçalli)

tlahueha, nite : tener enojo con otro yaborrecimié[n]to. pre: onitetlaueli. (2


Tlaueha, nite)
tlahuehueloa, nite : desordenar o desbaratar. (1 nite, tlaueueloa)

tlahuehueloani : destruidor. (1 tlaueueloani)

tlahuehueloliztli : destruicion assi. (1 tlaueueloliztli)

tlahuehuelolli : destruida cosa. (1 tlaueuelolli)

tlahueicachihualiztli : grandeza tal. (1 tlaueycachiualiztli) hecho heroico


marauilloso y magnifico. (2 Tlaueycachiualiztli)

tlahueicachihuani : grande de hechos. (1 tlaueycachiuani) el que haze cosas


grá[n]des y heroycas. (2 Tlaueycachiuani)

tlahueicatenquixtiani : hablador de cosas altas. (1 tlaueycatenquixtiani)

tlahueicatenquixtiliztli : habla desta manera. (1 tlaueycatenquixtiliztli) el


acto de tratar, dezir y declarar cosas grandes, altas yheroycas. (2
Tlaueycatenquixtiliztli)

tlahueililli : engrandecido. (1 tlaueylilli) embite. (1 tlaueililli) doblado


trabajo. (1 tlaueililli) engordada cosa. (1 tlaueililli) engrandecido y
magnificado, o cosa engordada. (2 Tlaueylilli)

tlahueitlalti : espaciosa cosa, assi como lugar ancho y espacioso. (1


tlaueytlalti) lugar espacioso y ancho. (2 Tlaueytlalti)

tlahuel cococ : cosa que quema mucho la boca assi. (1 tlauel cococ)

tlahuelca quiliztli : fee o creencia delo que se dize. (1 tlauelca quiliztli)

tlahuelcacopa : ayradamente, o con yra. (1 tlauelcacopa) ayrada y enojosamente.


(2 Tlauelcacopa)

tlahuelcactli : aceptada peticion. (1 tlauelcactli) aprouada cosa assi. (1


tlauelcactli) admitido assi. (1 tlauelcactli) cosa oyda y acceptada con gracia
yd[e] buena voluntad, o cosa concedida y otorgada. (2 Tlauelcactli)

tlahuelcahua, nino : dexar de entender enlo que le es necessario, por estar


enojado, o desesperar. pret: oninotlauelcauh. (2 Tlauelcaua, nino) desesperar
dela misericordia de dios. (1 nino, tlauelcaua)

tlahuelcaquilia, anite : tachar. (1 anite, tlauelcaquilia)


tlahuelcaquilia, nite : oyr y otorgar de buena volú[n]tad lo que sedize o pide.
pre: onitetlauelcaquili. (2 Tlauelcaquilia, nite) otorgar. (1 nite,
tlauelcaquilia) aprouar por bueno lo que oyo. (1 nite, tlauelcaquilia) oyr
consintiendo. (1 nite, tlauelcaquilia) consentir con otro. (1 nite,
tlauelcaquilia) permitir algo. (1 nite, tlauelcaquilia) condecender conel que
algo pide. (1 nite, tlauelcaquilia)

tlahuelcaquiliztli : aprouacion tal. (1 tlauelcaquiliztli) el acto d[e] oyr y


otorgar algo desa manera (2 Tlauelcaquiliztli)

tlahuelcaquini : aprouador tal. (1 tlauelcaquini)


tlahuelchihua, nitla : amohinarse y enojarse de algo. (2 Tlauelchiua, nitla)
enojarse. (1 nitla, tlauelchiua)

tlahuelcococ : cosa que quema mucho la boca, asi como axi caribe y fuerte, o
pimienta. &c. (2 Tlauelcococ)

tlahuelcococ + : quemar assi mucho. (1 cocopatic, tlauelcococ)

tlahuelcui, ni : apitunarse, amohinarse, o enojarse. pre: onitlauelcuic. (2


Tlauelcui, ni) açorarse. (1 ni, tlauelcui) embrauecerse. (1 ni, tlauelcui)
encruelecerse. (1 ni, tlauelcui) brauo hazerse. (1 ni, tlauelcui) brauear assi.
(1 ni, tlauelcui) apitonarse. (1 ni, tlauelcui) enojarse. (1 ni, tlauelcui)

tlahuelcuic : açorado assi. (1 tlauelcuic) encruelecido. (1 tlauelcuic)


ayrado. (1 tlauelcuic) enojado. (1 tlauelcuic) el que se enoja assi. (2
Tlauelcuic)

tlahuelcuic = : = tlahuelcuini (2 tlauelcuic)

tlahuelcuiliztli : saña. (1 tlauelcuiliztli) apitonamiénto . (1


tlauelcuiliztli) el acto de amohinarse desta manera (2 Tlauelcuiliztli)

tlahuelcuini : embrauecido assi. (1 tlauelcuini) apitonado. (1 tlauelcuini)


ympaciente no sufrido. (1 tlauelcuini) lo mesmo es que tlauelcuic. (2
Tlauelcuini)

tlahuelcuini + : sañudo. (1 qualanini, tlauelcuini) yrado subitamente. (1 ayoui


tlauelcuini)

tlahuelcuitia, nite : ayrar a otro, o amohinarlo y enojarlo, o provocarlo a yra y


embrauecerlo. p: onitetlauelcuiti. (2 Tlauelcuitia, nite) embrauecer a otro. (1
nite, tlauelcuitia) ayrar a otro. (1 nite, tlauelcuitia) brauo hazer a otro. (1
nite, tlauelcuitia) molestar dando mucho enojo. (1 nite, tlauelcuitia)
atrauersarse en palabras con otros. (1 nite, tlauelcuitia) lidiar enesta manera.
(1 nite, tlauelcuitia) prouocar a yra. (1 nite, tlauelcuitia)

tlahuelcuitiliztli : enojo tal. (1 tlauelcuitiliztli)

tlahuele : aspera y braua persona. (1 tlauele) sañudo, yracundo y brauo. (2


Tlauele) sañudo. (1 tlauele) rigoroso. (1 tlauele) colerico ayrado. (1 tlauele)
braua cosa que muerde. (1 tlauele) furioso de enojo. (1 tlauele) brauo hombre.
(1 tlauele) ayrado. (1 tlauele) fiera cosa. (1 tlauele) cruel persona. (1
tlauele) ympaciente no sufrido. (1 tlauele)
tlahuele, ni : ympaciente ser. (1 ni, tlauele)

tlahuele + : mansa cosa. (1 amo tlauele) fiera cosa vn poco. (1 achi tlauele)

tlahuelia, nite : querer mala otro. (1 nite, tlauelia) enojarse de otro. (1


nite, tlauelia)

tlahuelicayotica : mal o malamente. (1 tlauelicayotica)

tlahueliloc : ruyn. (1 tlaueliloc) peruerso. (1 tlaueliloc) desbocado


cauallo. (1 tlaueliloc) loco de atar. (1 tlaueliloc) malicioso. (1 tlaueliloc)
maluado. (1 tlaueliloc) brauo hombre. (1 tlaueliloc) vellaco. (1 tlaueliloc)
malefico hazedor de mal. (1 tlaueliloc) maluado, o vellaco. (2 Tlaueliloc)
tlahueliloc + : cara con dos hazes. (1 çanquitlatia ynic tlaueliloc) auenado o
loco. (1 yollo tlaueliloc) maligno. (1 cenquizca tlaueliloc) hombre p[er]uerso
ymaluado (2 Cenquizca tlaueliloc) hombre dado a mugeres, o mala muger. (2 Ciua
tlaueliloc)

tlahuelilocaahua, nite : deshonrar, o llamar de vellaco a otro. pre:


onitetlauelilocaauac. (2 Tlauelilocaaua, nite) auellacar obaldonar aotro. (1
nite, tlauelilocaaua)

tlahuelilocaaquilia, nite : hazer vellaco a otro. (1 nite, tlauelilocaaquilia)


peruertir a otro. (1 nite, tlauelilocaaquilia)
tlahuelilocaaquilia, nite/ huel/ nitla : meter mal entre otros, reboluiendolos, o
peruertiendolos. p: onitetlauelilocaaquili. vel. onitlatlauelilocaaquili. (2
Tlauelilocaaquilia, nite, vel, nitla)
tlahuelilocaaquilia, nitla : destruir el pueblo con mal exemplo. (1 nitla,
tlauelilocaaquilia)

tlahuelilocaaquilia =, nitla : = tlahuelilocacuitia (2 tlauelilocaaquilia )

tlahuelilocacuitia, nino : peruertirse y hazerse malo pre:


oninotlauelilocacuiti. (2 Tlauelilocacuitia, nino) enloquecerse. (1 nino,
tlauelilocacuitia) vellaco hazerse. (1 nino, tlauelilocacuitia)
tlahuelilocacuitia, nite : idem. prete: onitetlauelilocacuiti.
(Tlauelilocacuitia, nitla: lo mesmo es que tlauelilocaaquilia. pre:
onitlatlauelilocaaquili.) (2 Tlauelilocacuitia, nite) peruertir a otro. (1 nite,
tlauelilocacuitia) hazer vellaco a otro. (1 nite, tlauelilocacuitia) vellaco
hazer a otro. (1 nite, tlauelilocacuitia) enloquecer a otro. (1 nite,
tlauelilocacuitia)
tlahuelilocacuitia, nitla : lo mesmo es que tlauelilocaaquilia. pre:
onitlatlauelilocaaquili. (2 Tlauelilocacuitia, nitla) destruir el pueblo con mal
exemplo. (1 nitla, tlauelilocacuitia)

tlahuelilocacuitilli : peruertido y maleado de otros (2 Tlauelilocacuitilli)

tlahuelilocaitoa, nite : hablar, o dezir d[e]fectos, o maldades agenas. prete:


onitetlauelilocaito. (2 Tlauelilocaitoa, nite) dezir mal de otros. (1 nite,
tlauelilocaytoa) maldezir o murmurar. (1 nite, tlauelilocaitoa) hablar o dezir
mal de otros. (1 nite, tlauelilocaytoa)

tlahuelilocama, nitla : destruir el pueblo con mal exemplo. (1 nitla,


tlauelilocama)

tlahuelilocamaca, nino : malearse, o hazerse vellaco pret:


oninotlauelilocamacac. (2 Tlauelilocamaca, nino) enloquecerse. (1 nino,
tlauelilocamaca)
tlahuelilocamaca, nite : malear, o pervertir a otro. prete:
onitetlauelilocamacac. (2 Tlauelilocamaca, nite) enloquecer a otro. (1 nite,
tlauelilocamaca) peruertir a otro. (1 nite, tlauelilocamaca)

tlahuelilocamacho : ynfamado. (1 tlauelilocamacho)


tlahuelilocamacho, ni : ynfamado ser. (1 ni, tlauelilocamacho)

tlahuelilocamachoni : malquisto. (1 tlauelilocamachoni)

tlahuelilocamactli : maleado y peruertido de otros (2 Tlauelilocamactli)


tlahuelilocamati, nite : tener a otro por ruin y vellaco. preter:
onitetlauelilocamati. (2 Tlauelilocamati, nite) dezir mal de otros. (1 nite,
tlauelilocamati)

tlahuelilocanemi, ni : andar hecho vellaco y perdido. pre: onitlauelilocanen. (2


Tlauelilocanemi, ni)

tlahuelilocanemiliztli : vida vellaca yperuersa. (2 Tlauelilocanemiliztli)

tlahuelilocapo; + : vellaco como yo, o tan peruerso y malo como yo. (2


Tlauelilocapo; no)

tlahuelilocapo; no : vellaco como yo, o tan peruerso y malo como yo. (2


Tlauelilocapo; no)

tlahuelilocati, ni : hazerse malo y vellaco. preterito: onitlauelilocat. (2


Tlauelilocati, ni)

tlahuelilocati + : empeorado assi. (1 ylhuice tlauelilocati)


tlahuelilocati +, ni : empeorarse ser cada dia peor én mal. (1 ylhuice
nitlauelilocati)

tlahuelilocatilia, nino : hazerse malo y vellaco. pre: oninotlauelilocatili. (2


Tlauelilocatilia, nino) enloquecerse. (1 nino, tlauelilocatilia) vellaco
hazerse. (1 nino, tlauelilocatilia)
tlahuelilocatilia, nite : hazer vellaco a otro, o peruertilio. preter:
onitetlauelilocatili. (2 Tlauelilocatilia, nite) vellaco hazer a otro. (1 nite,
tlauelilocatilia) enloquecer a otro. (1 nite, tlauelilocatilia) hazer vellaco a
otro. (1 nite, tlauelilocatilia)
tlahuelilocatilia, nitla : peruertir y malear alos otros preter:
onitlatlauelilocatili. (2 Tlauelilocatilia, nitla) destruir el pueblo con mal
exemplo. (1 nitla, tlauelilocatilia)

tlahuelilocatililli : maleado y peruertido de otros. (2 Tlauelilocatililli)

tlahuelilocatlapiquia, nite : levantar a otro que es malo y vellaco. prete:


onitetlauelilocatlapiqui. (2 Tlauelilocatlapiquia, nite)

tlahuelilocatlatoa, ni : hablar mal, o dezir malicias, o hablar como vellaco y


malvado. prete: onitlauelilocatlato. (2 Tlauelilocatlatoa, ni) desmandarse en
hablar. (1 ni, tlauelilocatlatoa) hablar vellaquerias. (1 ni, tlauelilocatlatoa)

tlahuelilocatlatoani : desmandado assi. (1 tlauelilocatlatoani) hablador tal. (1


tlauelilocatlatoani)

tlahuelilocatlatolli : habla desta manera. (1 tlauelilocatlatolli)

tlahuelilocatoca, nite : tener a otro por ruyn y vellaco. pre:


onitetlauelilocatocac. (2 Tlauelilocatoca, nite) dezir mal de otros. (1 nite,
tlauelilocatoca) ynfamar. (1 nite, tlauelilocatoca)

tlahuelilocattitinemi, ni : andar perdido y hecho vellaco. pre:


onitlauelilocattitinen. (2 Tlauelilocattitinemi, ni)

tlahuelilocatzintli : contrecho. (1 tlauelilocatzintli) contrecho. (2


Tlauelilocatzintli)
tlahuelilocayotica : maliciosamente. (1 tlauelilocayotíca) peruersa y
maliciosamé[n]te. (2 Tlauelilocayotica)

tlahuelilocayotica + : malignamente. (1 cenquizca tlauelilocayotica)

tlahuelilocayotl : maleficio. (1 tlauelilocayotl) maldad, vellaqueria, o


malicia. (2 Tlauelilocayutl) mala cosa. (1 tlauelilocayotl) malicia. (1
tlauelilocayotl) mal, nombre substantiuo. (1 tlauelilocayotl) vellaqueria. (1
tlauelilocayotl) locura desta manera. (1 tlauelilocayotl) maldad. (1
tlauelilocayotl) maldad, o vellaqueria. (2 Tlauelilocayotl)

tlahuelilocayotl + : ostinarse en mal. (1 ypan nichicaua yn tlauelilocayotl)


ostinado confirmado en mal. (1 oypan chicauac yn tlauelilocayotl)

tlahuelimani : hazer tiempo sosegado y templado. pre: otlauelman. (2


Tlauelimani)

tlahuelitta, nite : aborrecer y mirar con enojo a otro. pre: onitetlauelittac.


(2 Tlauelitta, nite) mirar a otro con enojo, o andar cón el rostrituerto,
mirandolo con ojos turbios y ceñudos. (1 nite, tlauelitta)

tlahuelitta + : descontentarse de algo. (1 amo ni, tlauelitta)

tlahuelittaliztli : el acto de parecerme bien y agradarme alguna cosa. (2


Tlauelittaliztli) agradamiento. (1 tlauelittaliztli) sénténcia d[e]lo q[ue]
sentimos. (1 tlauelittaliztli)

tlahuelittalli : aprouada cosa assi. (1 tlauelittalli) cosa que agrado y parecio


bien aotros, o cosa admitida, aprouada yacceptada. (2 Tlauelittalli) escogido
entre muchos. (1 tlauelittalli) admitido assi. (1 tlauelittalli) bien quisto. (1
tlauelittalli)

tlahuelittalli, tlayequittalli : agradable cosa. (1 tlauelittalli,


tlayequittalli)

tlahuelittani : aprouador. (1 tlauelittani)

tlahuelittilia, anite : tachar. (1 anite, tlauelittilia)


tlahuelittilia, nite : consentir con otro. (1 nite, tlauelittilia)

tlahuellaliani : restaurador o corregidor, o el que pone la cosa como ha de estar.


(2 Tlauellaliani) corregidor desta manera. (1 tlauellaliani)

tlahuellalilia, mo : concertarse algunos entresi. pr: omotlauellalilique. (2


Motlauellalilia) conuenir o concertarse dos. (1 motlauellalilia)
tlahuellalilia, nite : corregir o emmendar lo defectuoso. pre: onitetlauellalili.
(2 Tlauellalilia, nite) concierto y orden poner enla republica. (1 nite,
tlauellalilia) dar buen orden y concierto. (1 nite, tlauellalilia) corregir y
emmendar lo que otro haze. (1 nite, tlauellalilia)

tlahuellalilli : cosa emmendada, restaurada o concertada y puesta como ha de


estar. (2 Tlauellalilli) emméndada escriptura. (1 tlauellalilli) corregido assi.
(1 tlauellalilli)

tlahuellamantoc : hazer tiempo blando o templado y sosegado. pret:


otlauellamantoca. (2 Tlauellamantoc) en buen tiempo. (1 tlauellamantoc)
tlahuelli : enojo tal. (1 tlauelli) indignacion, enojo o furia del que esta
ayrado y lleno de saña. (2 Tlauelli) ferocidad. (1 tlauelli) furia o furor. (1
tlauelli)

tlahuelli = : = tlahuellotl (2 tlauelli)

tlahuellotica : cruelmente. (1 tlauellotica) ayrada y enojosamente, o con gran


indignacion y furia. (2 Tlauellotica) ayradamente, o con yra. (1 tlauellotica)
ympacientemente. (1 tlauellotica) rigorosamente. (1 tlauellotica)

tlahuellotl : braueza tal. (1 tlauellotl) lo mesmo es que tlauelli. (2


Tlauellotl) crueldad tal. (1 tlauellotl) ympaciencia assi. (1 tlauellotl)

tlahuelmamani : sereno y claro tiempo hazer. (1 tlauelmamani) en buen tiempo. (1


tlauelmamani)

tlahuelmaniliztli : bonança o serenidad de tiempo. (2 Tlauelmaniliztli)


serenidad de tiempo. (1 tlauelmaniliztli)

tlahuelmantli : cosa ygualada o allanada. (2 Tlauelmantli) raso cosa rasa y


llana. (1 tlauelmantli) ygual cosa como suelo, pared o tabla. (1 tlauelmantli)

tlahuelmati, ni : hallarse bien y estar contento en algun lugar, o saberme bien el


manjar. pret: onitlauelmat. (2 Tlauelmati, ni)

tlahuelmati + : hallarse bien dondequiera. (1 nouian ni, tlauelmati)

tlahuelmatiliztli : el sentido del gusto, o el acto de gustar y saberme bien


algun manjar. (2 Tlauelmatiliztli)

tlahuelmayan : vega, tierra llana o valle. (2 Tlauelmayan) vega o campollano.


(1 tlauelmayan)

tlahuelnamiqui, nite : contrariar o contender con alguno. pre: onitetlauelnamic.


(2 Tlauelnamiqui, nite) contender o risar. (1 nite, tlauelnamiqui) contradezir a
otro. (1 nite, tlauelnamiqui) encontrarse cón enojo. (1 nite, tlauelnamiqui)
resistir. (1 nite, tlauelnamiqui)
tlahuelnamiqui, tito : diferencias tener assi. (1 tito, tlauelnamiqui)

tlahuelnamiquia; + : mi contencion o contradicion, con que contra digo y peleo


contra otros. (2 Tlauelnamiquia; note)

tlahuelnamiquia; note : mi contencion o contradicion, con que contra digo y peleo


contra otros. (2 Tlauelnamiquia; note)

tlahuelnantli : madre de aflicion. (1 tlauelnantli)

tlahueloa, ni : deshazer lo hecho. (1 ni, tlaueloa)

tlahuelolli : cosa desboronada d[e]rrocada de otros (2 Tlauelolli) deshecho


assi. (1 tlauelolli)

tlahuelonilli : idem. (Tlauelolli: cosa desboronada d[e]rrocada de otros) (2


Tlauelonilli) desecha pared. (1 tlauelonilli)

tlahuelotl : discordia assi. (1 tlauelotl)


tlahuelpoloa, nino : desesperar, o perderse de enojo e impaciencia. pre:
oninotlauelpolo. (2 Tlauelpoloa, nino) desesperar dela misericordia de dios. (1
nino, tlauelpoloa)

tlahuelpozonaltia, nite : ayrar a otro. (1 nite, tlauelpoçonaltia)

tlahuelpozoniliztica : ayradamente y con grandissimo enojo y braueza. (2


Tlauelpoçoniliztica) ayradamente, o con yra. (1 tlauelpoçoniliztica)

tlahuelpozonini : ayrado. (1 tlauelpoçonini)

tlahuelpozonqui : ayrado. (1 tlauelpoçonqui)

tlahuelquixtia + : quebrar el enojo én otro. (1 tetech nino, tlauelquixtia)


vengarse, o quebrar el enojo en otro que no tiene culpa. (1 tetech nino,
tlauelquixtia)

tlahuelquixtia, + : lo mesmo es que tetech ninotlauelquixtia. preterito: tetech


oninotlauelquixti. (2 Tlauelquixtia, tetech nino)

tlahuelquixtia, tetech nino : lo mesmo es que tetech ninotlauelquixtia. preterito:


tetech oninotlauelquixti. (2 Tlauelquixtia, tetech nino)

tlahueltecaliztli : adereçamiento assi. (1 tlaueltecaliztli)

tlahueltecani : adereçador tal. (1 tlaueltecani)

tlahueltectli : ygual cosa assi. (1 tlaueltectli) cosa ygualada o allanada, assi


como suelo, tablado. &c. (2 Tlaueltectli) raso cosa rasa y llana. (1
tlaueltectli) adereçada cosa assi. (1 tlaueltectli)

tlahueltequiliztli : allanamiento assi. s. el acto de allanar. &c. (2


Tlaueltequiliztli) ygualdad enesta manera. (1 tlaueltequiliztli)

tlahueltia, nino : enojarse. prete: oninotlauelti. (2 Tlaueltia, nino)


enojarse. (1 nino, tlaueltia)
tlahueltia, nite : enojar a otro. preter: onitetlauelti. (2 Tlaueltia, nite)
embrauecer a otro. (1 nite, tlaueltia)

tlahuelyollotiliztli : fiança tal. (1 tlauelyollotiliztli)

tlahuemmanaliztli : el acto de ofrecer ofrenda. (2 Tlauemmanaliztli)

tlahuemmanalli : cosa ofrecida, o la ofrenda. (2 Tlauemmanalli)

tlahuemmanaloni : cosa que se ha de ofrecer a dios en don y sacrificio. (2


Tlauemmanaloni)

tlahuemmanqui : el que ofrece ofrenda. (2 Tlauemmanqui)

tlahuemmantli : ofrenda, o cosa ofrecida. (2 Tlauemmantli)

tlahuenchihua, ni : ofrecer ofrenda. prete: onitlauenchiuh. (2 Tlauenchiua, ni)

tlahuenchihualiztli : el acto de ofrecer ofrenda. (2 Tlauenchiualiztli)

tlahuenchihualli : cosa ofrecida. (2 Tlauenchiualli)


tlahuenchihualo : ofrecer todos sacrificio o ofrenda. (1 tlauenchiualo)

tlahuenchihuani : el que ofrece ofrenda. (2 Tlauenchiuani)

tlahuenchiuhqui : idem. (Tlauenchiuani: el que ofrece ofrenda.) (2 Tlauenchiuhqui)

tlahuenchiuhtli : cosa ofrecida. (2 Tlauenchiuhtli)

tlahuetzquitia, nite : dezir donayres y gracias para hazer reyr a otros, o hazer
cosa por dó[n]de se rian de mi. prete: onitetlauetzquiti. (2 Tlauetzquitia, nite)
gracias dezir o donayres, para dar plazer. (1 nite, tlauetzquitia)

tlahueya : auer harto lugar, o espacio. (2 Tlaueya)

tlahueyaquililli : alargada cosa. (1 tlaueyaquililli)

tlahueyaquilli : cosa alargada. (2 Tlaueyaquilli)

tlahuia : alumbrar la candela. pre: otlaui. (2 Tlauia) arder o dar luz la


candela. (1 tlauia)
tlahuia, ni : alumbrar a otros con candela o hacha. pre: onitlaui. (2 Tlauia,
ni) alumbrar con candela. (1 ni, tlauia)
tlahuia, nitla : almagrar algo, o pararse bermejo y é[n]cendido el rostro. prete:
onitlatlauiac. vel. onionitlatlauix. (2 Tlauia, nitla) almagrar. (1 nitla,
tlauia)

tlahuica + : remedar alos de otra nacion. (1 ompa ni, tlauica)

tlahuicale + : persona que tiene seruicio de mugeres. (2 Ciua tlauicale)

tlahuicaletinemi : persona acompañada de criados lacayos o pajes. (2


Tlauicaletinemi) acompañado assi. (1 tlauicaletinemi)

tlahuicaletinemi = : = tlahuicallotinemi (2 tlauicaletinemi)

tlahuicaliztli + : el acto de acertar alo q[ue] se tira. (2 Velipan


tlauicaliztli) acertamiento assi. (1 velipan tlauicaliztli)

tlahuicalli : criado o paje, o cosa lleuada a otra parte. (2 Tlauicalli)


lleuado assi. (1 tlauicalli)

tlahuicallotinemi : lo mismo es que tlauicaletinemi. (2 Tlauicallotinemi)


acompañado assi. (1 tlauicallotinemi)

tlahuicaltia, nicno : lleuar a otro consigo. pre: onicnotlauicalti. (2


Tlauicaltia, nicno)
tlahuicaltia, nite : embiar a alguno por guada de otro. (1 nitetlauicaltia)

tlahuicani + : acertador assi. (2 Velipan tlauicani) destruidor tal. (1


tlanauac tlauicani) acertador tal. (1 velipan tlauicani)

tlahuice : hombre armado, o persona que tiene armas e insignias. (2 Tlauice)

tlahuice oquichtli : ombre armado de guerra. (1 tlauice oquichtli)


tlahuico + : el acto de sacar o d[e] echar fuera la vasura. (2 Tlanauac
tlauico)

tlahuicollotl : asa de jarro. (2 Tlauicollotl) asa de jarro. (1 tlauicollotl)

tlahuictli : cosa lleuada a otra parte. (2 Tlauictli) lleuado assi. (1


tlauictli)

tlahuictli + : acertamiento tal. (2 Velipan tlauictli) destruidos assi. (1


tlanauac tlauictli) acertada cosa assi. (1 velipan tlauictli)

tlahuicuiani : labrador tal. (1 tlauicuiani)

tlahuicuilli : labrada tierra assi. (1 tlauicuilli)

tlahuicuiqui : labrador tal. (1 tlauicuiqui)

tlahuihuilanalli : cosa arrastrada por el suelo. (2 Tlauiuilanalli)

tlahuihuilanani : persona de haldas largas que arrastran por el suelo. (2


Tlauiuilanani) halduda cosa. (1 tlauiuilanani)

tlahuihuitectli : persona apaleada, o cosa fecudida có[n] vara, o palo. (2


Tlauiuitectli) apaleado. (1 tlauiuitectli) sacudida cosa. (1 tlauiuitectli)

tlahuihuitequiliztli : sacudimiento de ropa, o de cosa assi. s. el acto de


sacudirla. (2 Tlauiuitequiliztli) sacudimiento assi. (1 tlauiuiteq[ui]liztli)

tlahuihuitlaliztli : arrancamiento assi. (1 tlauiuitlaliztli) desplumadura. (1


tlauiuitlaliztli)

tlahuihuitlalli : cosa arrancada, o pelada. (2 Tlauiuitlalli) arrancada cosa assi.


(1 tlauiuitlalli) desplumada cosa. (1 tlauiuitlalli)

tlahuihuitlani : el que arranca o pela algo. (2 Tlauiuitlani) arrancador tal. (1


tlauiuitlani) desplumador. (1 tlauiuitlani)

tlahuihuixalhuia, nite : menear o mecer algo a otro. (1 nite, tlauiuixalhuia)

tlahuihuixoani : el que mece lacuna o otra cosa semejante, o el que sacude arboles
defruta o cosa assi (2 Tlauiuixoani) mecedor tal. (1 tlauiuixoani)

tlahuihuixoliztli : el acto de mecer, o sacudir assi. (2 Tlauiuixoliztli)


mecedura assi. (1 tlauiuixoliztli)

tlahuihuixolli : cosa mecida, o sacudida desta manera (2 Tlauiuixolli)

tlahuilammecatl : soga gorda para arrastrar vigas. (1 tlauilammecatl)

tlahuilana, ni : arrastrar madera, o piedras grandes. pre: onitlauilan. (2


Tlauilana, ni) arrastrar madera. (1 ni, tlauilana)

tlahuilanaliztli : arrastramiento de madera. (1 tlauilanaliztli)


arrastramiento. (1 tlauilanaliztli)

tlahuilanalli : arrastrada cosa. (1 tlauilanalli)


tlahuilanaya + : idem. (Quaquaueque yn quauhquech tlauilanaya: yugo para vñir
bueyes.) (2 Quaquaueque yn tlauilanaya) yugo para vñir bueyes. (2 Quaquaueque yn
quauhquech tlauilanaya) yugo para vñir. (1 quaquaueque ynquauhquech tlauilanaya)

tlahuilanque : arrastradores de madera o de piedras grandes. (2 Tlauilanque)

tlahuilanque + : boyada. (1 tlanechicoltin quaquaueque tlauilanque)

tlahuilanqui : arrastrador assi. (2 Tlauilanqui) arrastrador de madera. (1


tlauilanqui) arrastrador. (1 tlauilanqui)

tlahuilantiquixtilli : el que es echado de casa a empuxones y contra su voluntad.


(2 Tlauilantiquixtilli) echado assi. (1 tlauilantiquixtilli)

tlahuilantli : arrastrada madera. (1 tlauilantli) viga o piedra arrastrada. (2


Tlauilantli) arrastrada cosa. (1 tlauilantli) viga por labrar. (1 tlauilantli)

tlahuilcalli : lanterna para alumbrar de noche. (2 Tlauilcalli) lanterna o


lenterna. (1 tlauilcalli)

tlahuilcuahuitl : idem. (Tlauiloni: cirial.) (2 Tlauilquauitl) candelero o


cirial. (1 tlauilquauitl)

tlahuilia, nino : alumbrarse có[n] candela. prete: oninotlauili. (2 Tlauilia, nino)


tlahuilia, nite : alumbrar a otro assi. prete: onitetlauili. (2 Tlauilia, nite)
alumbrar a otro. (1 nite, tlauilia)

tlahuiliz ilhuitl : candelaria, fiesta de candelas. (1 tlauiliz ilhuitl)

tlahuilizilhuitl : candelaria, o fiesta de candelas, para alumbrar. (2


Tlauilizilhuitl)

tlahuilizpan : en claridad y luz de candelas. (2 Tlauilizpan) candelaria,


fiesta de candelas. (1 tlauilizpan)

tlahuilli : claridad, o luz de candelas. (2 Tlauilli) vela candela. (1 tlauilli)


lumbre. (1 tlauilli)

tlahuilli + : espejo grande. (1 vey tlauilli)

tlahuillo : luminosa y clara cosa. (2 Tlauillo) lumbrosa cosa. (1 tlauillo)

tlahuillotl : lumbrera, o claridad. (2 Tlauillotl) lumbrera. (1 tlauillotl)

tlahuiloni : cirial. (2 Tlauiloni) candelero o cirial. (1 tlauiloni) cirial.


(1 tlauiloni)

tlahuiltequi, ni : atrauesar delante de alguno. (1 ni, tlauiltequi)


tlahuiltequi, non : atajar, o yr por camino mas breue, o atrauesar. p:
onontlauiltec. (2 Tlauiltequi, non) atajar, yr por camino mas breue. (1 non,
tlauiltequi)

tlahuiltequiliztli : atajo tal. (1 tlauiltequiliztli)

tlahuiltequini : atrauesador assi. (1 tlauiltequini) atajador assi. (1


tlauiltequini)
tlahuiltetl : candelero. (2 Tlauiltetl) candelero para poner la candela. (1
tlauiltetl)

tlahuipanaliztica : concertadamente y por su orden (2 Tlauipanaliztica)


ordenadamente. (1 tlauipanaliztica)

tlahuipanaliztli : orden, y concierto, o el acto de ordenar y poner por


concierto alguna cosa. (2 Tlauipanaliztli) concierto assi. (1 tlauipanaliztli)
establecimiento. (1 tlauipanaliztli)

tlahuipanalli : concertada cosa assi. (1 tlauipanalli)

tlahuipanani : concertador tal. (1 tlauipanani)

tlahuipantli : concertada cosa assi. (1 tlauipantli)

tlahuipochin : bruxa otra. (1 tlauipuchin)

tlahuiteco : caer rayo. (2 Tlauiteco) rayo caer. (1 tlauiteco)

tlahuiteco + : idem. pret: onopantlauitecoc. (Nopan tlatlatzini: darme o caer


sobre mi el rayo pre: onopan tlatlatzin.) (2 Nopan tlauiteco)

tlahuitecoyan : la era, o lugar donde trillan, y alimpian semillas. (2


Tlauitecoyan) era donde trillan. (1 tlauitecoyan)

tlahuitecqui : desgranador tal. (1 tlauitecqui)

tlahuitectli : desgranada cosa assi. (1 tlauitectli) herida. (1 tlauitectli)


aporreada cosa, o herida, o semilla desgranada con golpes. (2 Tlauitectli)

tlahuitequi, nino : caer tropeçando. (1 nino, tlauitequi)

tlahuitequilia, tecanino : blasonar, o jactarse de que es d[e] noble linaje, o


de cosa semejá[n]te, no sié[n]do ello assi. p: teca oninotlauitequili. (2
Tlauitequilia, tecanino)

tlahuitequiliztli : golpe. (1 tlauitequiliztli) rayo del cielo. (1


tlauitequiliztli) rayo, o golpe grá[n]de. (2 Tlauitequiliztli)

tlahuitequiliztli + : derribamiento assi. (1 teca tlauitequiliztli)

tlahuitequini : desgranador tal. (1 tlauitequini)

tlahuitequini + : derribador tal. (1 teca tlauitequini)

tlahuitl : almagre. (1 tlauitl) almagre. (2 Tlauitl)

tlahuitolcaxania, ni : desarmar ballesta. (1 ni, tlauitolcaxania)

tlahuitolchiuhqui : arquero, que los haze. (1 tlauitolchiuhqui) elque haze


arcos para tirar, o ballestas. (2 Tlauitolchiuhqui)

tlahuitolcuactli : empulgueras. (1 tlauitolquactli) empulgueras de arco, o de


ballesta (2 Tlauitolquactli)
tlahuitolli : arco para tirar flecha o bodoque. (1 tlauitolli) arco para
tirar, o ballesta. (2 Tlauitolli)

tlahuitolli + : desempulgado arco. (1 tlamecacopintli tlauitolli)

tlahuitolmecacopina, ni : desempulgar arco, o ballesta. p:


onitlauitolmecacopin. (2 Tlauitolmecacopina, ni) desempulgar arco o ballesta. (1
ni, tlauitolmecacopina)

tlahuitolmecacopinaliztli : desempulgadura assi. (1 tlauitolmecacopinaliztli)

tlahuitolmecayotia, ni : empulgar arco o ballesta. (1 nitlauitolmecayotia)


empulgar arco, o ballesta. p: onitlauitolmecayoti. (2 Tlauitolmecayotia, ni)

tlahuitolmecayotiliztli : empulgadura. (1 tlauitolmecayotiliztli) el acto de


empulgar arco, o ballesta. (2 Tlauitolmecayotiliztli)

tlahuitoloa, ni : enarcar arco sin tirar la flecha, o bodoque. (2 Tlauitoloa, ni)

tlahuitoloani : doblegador. (1 tlauitoloani)

tlahuitololiztli : doblegadura assi. (1 tlauitololiztli) el acto de enarcar


arco para tirar flecha. (2 Tlauitololiztli)

tlahuitololli : doblegadacosa. (1 tlauitololli) cosa doblegada. (2 Tlauitololli)

tlahuitoloqui : frechero o flechero. (1 tlauitoloqui) flechero que tira con


arco, o ballestero. (2 Tlauitoloqui)

tlahuitomilia, nite : prendar por pena. (1 nite, tlauitomilia)

tlahuitontli : desecha pared. (1 tlauituntli) lo mesmo es que tlauitontli. (2


Tlauituntli) cosa derrocada, desbaratada, o desecha. (2 Tlauitontli)

tlahuitontli = : = tlahuitontli (2 tlauitontli)

tlahuitumilia, nite : desbaratar, o deshazer a otro la pared, o otro edificio, o


el organo. &c. pre: onitetlauitumili. (2 Tlauitumilia, nite)

tlahuitzoilli : punçada cosa assi. (1 tlauitzuilli)

tlahuitzquehualli : colmada medida. (1 tlauitzqueualli) medida colmada de


trigo, o de cosa semejante. (2 Tlauitzqueualli)

tlahuitzquetzalli : cerca desta manera. (1 tlauitzquetzalli) idem.


(Tlauitzyaualoltilli: cosa cercada con espinas, o puyas de maguey.) (2
Tlauitzquetzalli)

tlahuitzquetztli : cercada heredad assi. (1 tlauitzquetztli) idem.


(Tlauitzquetzalli: idem. (Tlauitzyaualoltilli: cosa cercada con espinas, o puyas
de maguey.)) (2 Tlauitzquetztli)

tlahuitzquetztli = : = tlahuitztectli (2 tlauitzquetztli)

tlahuitztectli : cerca desta manera. (1 tlauitztectli) lo mesmo es que


tlauitzquetztli. (2 Tlauitztectli)
tlahuitzyahualochtilli : cercada heredad assi. (1 tlauitzyaualochtilli)

tlahuitzyahualoltilli : cosa cercada con espinas, o puyas de maguey. (2


Tlauitzyaualoltilli)

tlahuizcalehua : amanecer. (1 tlauizcaleua) esclarecer el dia. (1 tlauizcaleua)


a[l]borear, leuantarse el alua, o amanecer. (2 Tlauizcaleua)

tlahuizcalehua + : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcaleua)

tlahuizcalli : alua o aluor dela mañana. (1 tlauizcalli) el alua, o el


resplandor del alua. (2 Tlauizcalli)

tlahuizcalli + : en amaneciendo. (1 ynye tlauizcalli moquetza)

tlahuizcalli moquetza : amanecer. (1 tlauizcalli moquetza) esclarecer el dia. (1


tlauizcalli moquetza) alborear el alua, o amanecer. p: otlauizcalli moquetz. (2
Tlauizcalli moquetza)

tlahuizcalli niquitztoc : madrugar. (1 tlauizcalli niquitztoc) esperar el alua


con cuidado para madrugar y entender en alguna obra, o para caminar. preterito:
tlauizcalli oniquitztoca. (2 Tlauizcalli niquitztoc)

tlahuizcalpa : alalua, o en amaneciendo. (2 Tlauizcalpa)

tlahuizcalpa + : velar. (1 youatzinco tlauizcalpa nite, chia) en amaneciendo. (1


ynye tlauizcalpa) velar al alua a guardando a otros. (2 Yuuatzinco tlauizcalpa
nitechia)

tlahuizcalpan : mañana del dia. (1 tlauizcalpan) vela dela modorra. (1


tlauizcalpan) de mañana. (1 tlauizcalpan)

tlahuizcalpan neteochihualiztli : prima enlas horas. (1 tlauizcalpan


neteochiualiztli)

tlahuizcalpan tlacat : nacido al alua. (1 tlauizcalpan tlacat)

tlahuizcopina, nino : desarmarse. p: oninotlauizcopin. (2 Tlauizcopina, nino)


desarmarse. (1 nino, tlauizcopina)
tlahuizcopina, nite : desarmar a otro. p: onitetlauizc[o]pin. (2 Tlauizcopina,
nite) desarmar. (1 nite, tlauizcopina)

tlahuizcopintli : desarmado. (2 Tlauizcopintli)

tlahuiznextia, ni : salir en alarde, o reseña. (2 Tlauiznextia, ni)


tlahuiznextia, nitla : alarde hazer. (1 nitla, tlauiznextia)

tlahuiznextiliztli : alarde. (1 tlauiznextiliztli) el acto de salir enalarde


assi. (2 Tlauiznextiliztli)

tlahuiztlalia, nino : quitarse las armas. pr: oninotlauiztlali. (2 Tlauiztlalia,


nino)

tlahuiztlatlalia, nino : desarmarse. (1 nino, tlauiztlatlalia)

tlahuiztli : ynsignias de honra. (1 tlauiztli) diuisa o insignia. (1


tlauiztli) armas, o insignias. (2 Tlauiztli)
tlahuiztontli : desarmado assi. (2 Tlauiztuntli)

tlahuiztuma, nino : desarmarse. pr: oninotlauiztun. (2 Tlauiztuma, nino)


tlahuiztuma, nite : desatar las armas, o insignias a otro, o desarmarle. pre:
onitetlauiztun. (2 Tlauiztuma, nite) desarmar. (1 nite, tlauiztuma)

tlahuizxixinia, nino : quitarse las armas desta manera. pre: oninotlauizxixini. (2


Tlauizxixinia, nino) desarmarse. (1 nino, tlauizxixinia)
tlahuizxixinia, nite : quitar las armas a otro assi. (2 Tlauizxixinia, nite)

tlahuizxixinilli : desarmado. (2 Tlauizxixinilli)

tlai, ni : labrar la tierra p[ar]a sembrarla. p: onitlax. (2 Tlay, ni) beuer


poleadas, cacao, pino]li, purga o cosa semejante. pre: onitlaic. (2 Tlay, ni)

tlaicalilli : combatida cosa. (1)

tlaicalli : guerreado, o combatido. (2)

tlaicampa : tras; preposicion. (1 tlaycampa) allende la sierra. (1 tlaicá[m]pa)


detras de algo. (1) detras de algo, allende los montes, sierras, o puertos. (2)

tlaicampa tlacuilolli : escriptura enlas espaldas. (1)

tlaicampayotl : trasera cosa. (1 tlaycanpayotl) parte trasera. (1) cosa de


allende los montes, o sierras. (2)

tlaicanuiani : el que va tras otros, acompañandolos. (2)

tlaicehuilli : confundido, o auergonçado de otros (2 Tlaiceuilli)

tlaichichiconi : cepillo para acepillar algo, o cosa semejante. (2)

tlaichichicqui : acecalador. (1) acepillador. (2)

tlaichichictli : acepillada cosa. (1) alisada madera. (1) acecalada cosa. (1)
cosa acepillada. (2)

tlaichichiquiliztli : acecaladura. (1) acepilladura. (1) el acto de acepillar


algo. (2) acepilladura. s. el acto de acepillar o raer algo. (2)

tlaichichiquini : acepillador. (1) acecalador. (1) acepillador. (2)

tlaichipahualoni : cepillo p[ar]a acepillar, o cosa assi. (2 Tlaichipaualoni)

tlaicihuitiani : acossador tal. (1 tlaiciuitiani) el que da priesa alos que


trabajan. (2 Tlaiciuitiani)

tlaicihuitiliztli : quexura priesa. (1 tlaiciuitiliztli) el acto de dar priesa


alos que trabajan. (2 Tlaiciuitiliztli)

tlaicihuitilli : acossado assi. (1 tlaiciuitilli) aguijada cosa. (1


tlaiciuitilli) solicitado. (1 tlayciuitilli) al que dá[n] priessa paraque haga
loque es obligado. (2 Tlaiciuitilli)
tlaiciuhcachihualiztli : el acto de hazer alguna cosa de presto. (2
Tlaiciuhcachiualiztli)

tlaiciuhcachihuani : presuroso en lo que haze; busca apresurado. (1


tlaiciuhcachiuani) el que haze algo de priessa. (2 Tlaiciuhcachiuani)

tlaiciuhcachiuhtli : cosa hecha de priessa. (2)

tlaicnelilizotl : privilegio, o franqueza. (2 Tlaicneliliçotl)

tlaicnelilizzotl : franqueza por priuilegio. (1 tlaycnelilizçotl)

tlaicnelilli : esento. (1) escusado por priuilegio. (1) privilegiado, o el que


recibio algun benicio, o persona esenta. (2)

tlaicnonemachitilli : abatido assi. (1)

tlaicnopilhuiliztli : el acto de recebir, alcançar, o merecer algun bien, don o


merced. (2)

tlaicnotililli : empobrecido. (1) empobrecido y hecho huerfano. (2)

tlaicnotlacatililli : empobrecido. (1)

tlaicnotlamachtilli : entristecido. (1) angustiado y entristecido de otros. (2)

tlaicnutlacatilili : idem. (Tlaicnotililli: empobrecido y hecho huerfano.) (2)

tlaicoltia, nino : lo mesmo es que tlaicoltia. pre: oninotlaiculti. (2


Tlaicultia, nino) codiciar, o tener apetito de algo prete: oninotlaicolti. (2)

tlaicoltia =, nino : = tlaicoltia (2 tlaicoltia )

tlaicpatetlaliani : deuanador tal. (1)

tlaicpatetlalilli : deuanado ouillo. (1)

tlaictiloni : criua. (1 tlayctiloni)

tlaicuanilli : mudado assi. (1 t[l]aiquanilli) cosa mudada de vnlugar a otro, o


cosa puesta aparte, o persona de puesta y priuada del officio, o cargo que tenia.
(2 Tlaiquanilli)

tlaicxihuicollotl : piuela de halcon o açor. (1 tlaicxiuicollotl) piuela de


halcon. (2 Tlaicxiuicollotl)

tlaicxiilpiloni : piuela de halcon o açor. (1 tlaicxiylpiloni) piuela de halcon.


(2)

tlaicximatiloliztli : el acto de hollar algo. (2)

tlaicxipopohualiztli : holladura. (1 tlaicxipopoualiztli) alimpiamiento delos


pies. (2 Tlaicxipopoaliztli)

tlaicxiquequezaliztli : el acto de hollar, o de pisar algo. (2


Tlaicxiquequeçaliztli)
tlaicxixacualoliztli : holladura. (1 tlaicxixaqualoliztli) el acto de hollar
algo. (2 Tlaicxixaqualoliztli)

tlaiczaliztli : holladura. (1 tlaicçaliztli) holladura, o el acto de hollar


alguna cosa. (2 Tlaicçaliztli)

tlaihioilochtilli : atajado assi. (1 tlaihioylochtilli)

tlaihiomictilli : atapado assi. (1)

tlaihiopacholli : atapado assi. (1)

tlaihiotzacutli : atapado assi. (1)

tlaihiyaliztli : empalagamiento. (1 tlayhiyaliztli)

tlaihiyoana, ni : atraer algo hazia si con el huelgo. pre: onitlayhioan. (2


Tlayhioana, ni)

tlaihiyoanani tetl : piedra yman. (1 tlayhiyoanani tetl) piedra yman. (2


Tlayhioanani tetl)

tlaihiyocahualtilli : debilitado assi. (1 tlayhiocaualtilli)

tlaihiyohuiani : el que padece o tiene paciencia. (2 Tlayhiouiani)

tlaihiyohuilizcaxahualiztli : yndulgencia perdon. (1 tlayhiyouilizcaxaualiztli)


remission o diminució[n] de pena, por la concession de algunas indulgé[n]cias. (2
Tlayhiouilizcaxaualiztli)

tlaihiyohuiliztitlan : entre los tormé[n]tos o enellos. (2 Tlayhiouiliztitlan)

tlaihiyohuiliztli : trabajo con passion. (1 tlaihiyouiliztli) passion del


cuerpo. (1 tlayhiyouiliztli) pena generalmente. (1 tlayhiyouiliztli) tormento,
fatiga o pena que se padece. (2 Tlayhiouiliztli)

tlaihiyohuiliztli + : penas dos. (1 ontlamantli tetlanepanolti tlaihiyouiliztli)


furias del infierno. (1 mictlan tlayhiouiliztli) passion trabajosa. (1 vey
tlayhiyouiliztli)

tlaihiyohuiltia, nite : atormentar y fatigar a otro. pre: onitetlayhiouilti. (2


Tlayhiouiltia, nite) punir o castigar. (1 nite, tlayhiyouiltia) atormentar o
afligir a otro. (1 nite, tlayhiouiltia) justiciar. (1 nite, tlayhiyouiltia)
penar como quiera; i; echar o poner pena. (1 nite, tlaihiyouiltia)

tlaihiyohuiltilli : punido. (1 tlaihiyouiltilli) atormentado assi. (1


tlayhiouiltilli) atormentado assi. (2 Tlayhiouiltilli)

tlaihiyoilochtilli : el que es atajado de otro, no le dexando hablar cosa


alguna. (2 Tlayhioilochtilli)

tlaihiyopacholiztli : abahamiento assi. (1 tlayhiopacholiztli) el acto de abahar


algo. (2 Tlayhiopacholiztli)

tlaihiyopacholli : abahada cosa. (1 tlayhiopacholli)

tlaihiyopachollio : cosa abahada. (2 Tlayhiopachollio)


tlaihiyoquixtilli : deshinchada bota. (1 tlayhioquixtilli) deshinchada bota o
cuero, que estaua lleno de viento. (2 Tlayhioquixtilli)

tlaihiyotemaliztli : hinchamiento assi. (1) el acto de hinchar o de hé[n]chir


de viento la bota o la pelota de viento. (2 Tlayhiotemaliztli)

tlaihiyotentli : cosa llena de viento assi. (2 Tlayhiotentli)

tlaihiyotzacutli : emmudecido. (1 tlayhiyotzacutli) el que es conuencido y le


hazen callar. (2 Tlayhiotzacutli)

tlaihyaliztli : hartura con hastio. (1 tlayhializtli) asco que se tiene de algo,


o empalagamiento de loque se come. (2 Tlayhializtli)

tlaihyani : asqueroso y aborrecedor dela comida, o dela muger. &c. (2 Tlayhiani)


asqueroso. (1 tlayhiani)

tlaihyyotentli : pelota de viento. (1 tlayhyyotentli)

tlaiicuiloa : el que escriue en muchas partes. pr: otlaiycuilo. (2 Tlaiycuiloa)

tlaiicuiloani : idem. (Tlaiycuiloa: el que escriue en muchas partes. pr:


otlaiycuilo.) (2 Tlaiycuiloani)

tlaiicuiloliztli : el acto de escreuir assi. (2 Tlaiycuiloliztli)

tlailacatzoani : arrollador tal. (1)

tlailacatzoliztli : arrollamiento assi. (1)

tlailacatzolli : arrollada cosa assi. (1) cosa arrollada o rebuelta, o niño


faxado y embuelto. (2 Tlaylacatzolli) embuelto assi. (1) embuelto assi. (1)

tlailihui : ensuziarse alguna cosa. prete: otlailiuh. (2 Tlailiui) dañarse algo.


(1 tlailiui)

tlailihui in atl : hidionda boluerse el agua. (1 tlayliui in atl)

tlailihuichihua, ni : atroche moche hazer algo. (1 ni, tlailiuichiua)

tlailihuichiuhtli : cosa hecha grossera y materialmente, sin consideracion y


como quiera. (2 Tlailiuichiuhtli)

tlailihuiliztica : inconsideradamente, sin consejo, y como quiera, o atroche


moche. (2 Tlailiuiliztica)

tlailihuizchiuhtli : ynconsideradamente hecho assi. (1 tlailiuizchiuhtli)


material obra. (1 tlailiuizchiuhtli) material, cosa grosera. (1
tlayliuizchiuhtli)

tlailihuizoia, ni : atroche moche hazer algo. (1 ni, tlailiuizuia)

tlailihuizoiani : el que haze las cosas sin consideracion, y como quiera, o atroche
moche y sin có[n]sejo. (2 Tlailiuizuiani) arrebatada persona o acelerada. (1
tlailiuizuiani)
tlailihuizoiliztli : inconsideracion assi. (2 Tlailiuizuiliztli) arrebatamiento
tal. (1 tlailiuizuiliztli)

tlailihuizoilli : cosa hecha sin acuerdo y sin consideracion ni consejo. (2


Tlailiuizuilli) ynconsideradamente hecho assi. (1 tlailiuizuilli) material obra.
(1 tlailiuizuilli)

tlailihuizpopoloani : gastador o desperdiciador de hazienda. (2


Tlailiuizpopoloani) gastador en lo demasiado. (1 tlayliuizpopoloani)

tlailihuiztica : arrebatadamente assi. (1 tlailiuiztica)

tlailitta, nite : aborrecer a otro, mirandolo có[n] enojo. pre: onitetlaylittac.


(2) aborrecer a otra. (1 nite, tlaylitta)

tlailittoni : cosa aborrecible. (2) aborrecible cosa. (1)

tlailiuhqui : dañada cosa. (1)

tlailiztli : beuida, s: el acto de beuer desta manera. (1)

tlaillatolli : palabras suzias. (1)

tlailli : estiercol omierda. (1) camaras de sangre. (2) camara assi. (1)
mierda. (1)

tlailli nicchihua : tener camaras de sangre. pre: tlailli onicchiuh. (2 Tlailli


nicchiua) camaras de sangre tener. (1 tlailli nicchiua)

tlailli nictlaza : camaras de sangre tener. (1 tlailli nictlaça)

tlaillinictlaza : idem. pret: tlailli onictlaz. (Tlailli nicchiua: tener camaras


de sangre. pre: tlailli onicchiuh.) (2 Tlaillinictlaça)

tlaillo : cosa suzia. (2) merdoso. (1)

tlaillo ichcatomitl : lana suzia. (1 tlaillo ychcatomitl)

tlailneloa, nino : henchirse de suziedad. pre: oninotlailnelo. (2) henchirse


de suziedad. (1) ensuziarse. (1)
tlailneloa, nite : henchir a otro de suziedad. pre: onitetlailnelo. o reboluer
a otros. (2) henchir a otro de suziedad. (1)
tlailneloa, nitla : henchir a otras cosas de suziedad. (1)

tlailoa, nino : ensuziarse. pre: oninotlailo. o apocarse y aceuilarse en lo que


dize o haze. (2) apocarse y aceuilarse enlo que haze o dize. (1)
tlailoa, nitla : henchir algo de suziedad. pre: onitlatlailo. o dañar y echar a
perder alguna cosa, o reboluer a otros. (2) reboluer o turbar a otros. (1)
estragar. (1)

tlailochtiani : el que circuncida y acorta o abreuia alguna cosa. (2)


abreuiador. (1)

tlailochtiliztica : abreuiadamente assi. (2)

tlailochtiliztli : el acto de abreuiar o acortar algo, o merma en peso y


medida. (2) merma, enel peso o medida. (1) abreuiadura. (1)
tlailochtilli : acortado. (1 tlaylochtilli) despechado assi. (1) cosa acortada
y abreuiada. (2) acortado edificio. (1 tlaylochtilli) abreuiada cosa. (1)
escassa cosa en peso o en medida. (1)

tlailochtiloni : restriñidora cosa. (1 tlaylochtiloni)

tlailpaqui, ni : lo mesmo es que tlaelpaqui. (2)

tlailpaquiliztli : lo mesmo es que tlaelpaquiliztli (2)

tlailquetza, nino : apocarse y aceuilarse en lo q[ue] dize o haze. pre:


oninotlailquetz. (2) apocarse y aceuilarse enlo que haze o dize. (1)

tlailtia, nino : tener o auer asco de algo. pr: oninotlailti. (2) dar en rostro
elmanjar. (1) asco auer o tener de algo. (1)
tlailtia, nite : asco poner a otro. (1)

tlaimatca : proueidamente. (2) proueidamente. (1 tlaymatca)

tlaimatiliztica : idem. (Tlaimatca: proueidamente.) (2) mañosamente. (1)

tlaimatiliztli : prouidencia o maña que se tiene é[n] las cosas. (2)


proueymiento. (1) maña. (1)

tlaimatini : industrioso o mañoso, que prouee bien lo que conuiene hazerse, a


tiempo y sazon. (2) proueedor. (1) mañero o mañoso. (1)

tlaimatqui : idem. (Tlaimatini: industrioso o mañoso, que prouee bien lo que


conuiene hazerse, a tiempo y sazon.) (2) proueedor. (1)

tlaimattli : proueyda cosa. (1)

tlaimeti, ni : guardar hazienda. (1 ni, tlaymeti)

tlaimmanti : hazerse tiempo, o cú[m]plirse el dia o la hora d[e]terminada


p[ar]a poner é[n] effecto algú[n]a cosa (2) cumplirse el tiempo o plazo. (1
tlaymmanti)

tlainaxtli : idem. (Tlainayalli: cosa escondida o solapada.) (2) encubierto.


(1) escondida cola. (1 tlaynaxtli)

tlainayaliztli : el acto de esconder o encubrir algo paraque no lo vean los otros.


(2) encubrimiento. (1)

tlainayalli : cosa escondida o solapada. (2) escondida cola. (1 tlaynayalli)

tlainayani : encubridor. (1 tlaynayani)

tlaini : beuedor de pinolli, de poleadas, de purga o xaraue, o de cosa


semejante, o el que labra la tierra. (2) beuedor tal. (1)

tlaipantililiztica : acertadamente. (1)

tlaipantililiztli : acertamié[n]to assi, dicha, ové[n]tura (2) dicha buena.


(1) acertamiento. (1)
tlaipantililli : cosa hallada con dicha, acertamiento y ventura, o atiempo y
sazon. (2) acertada cosa assi. (1)

tlaipantiliztica : acertada venturosa, o dichosamente. (2 Tlaypantiliztica)

tlaitia, nino : tomar algun breuaje, o ponçoña para se matar. prete: oninotlaiti.
(2)
tlaitia, nite : dar abeuer a otro cacao, pinolli, maçamorra, o algun breuaje,
purga, o xaraue. p: onitetlaiti. (2) dar a beuer atolli o maçamorra. (1)

tlaitiocotzohuilli : empegado assi. (1 tlaitiocotzouilli)

tlaitlacoani : dañador de algo, o estragador. (2) estragador. (1 tlaytlacoani)

tlaitlacolli : afeada cosa assi. (1) cosa dañada o estragada de alguno. (2)
lisiado enesta manera. (1) estragado. (1 tlaytlacolli)

tlaitlania, nino : demandar, o pedir algo a otro. pret: oninotlaitlani. (2)


demandar generalmente. (1)
tlaitlania, ninotla : mendigar el pobre. (1)

tlaitlania tepaltzinco, nino : mendigar, o pedir algo a otros. pre:


tepaltzinco oninotlaitlani. (2)

tlaitlaniani tepalnino : tener costumbre d[e] mé[n]digar (2)

tlaitlanilia, nite : pedir algo a otros. preterito: onitetlaitlanili. (2)

tlaitlaniliztli : demanda. i. el acto de pedir, o demandar algo a otros. (2)

tlaitlanini : demandador, o pedidor de algo. (2) demandador. (1)

tlaitlanqui : idem. (Tlaitlanini: demandador, o pedidor de algo.) (2)


demandador. (1)

tlaitlantli : cosa demandada, o pedida. (2) demandada cosa. (1)

tlaitolli : encartado, o nombrado. (2)

tlaitoltilia, nite : afrentar el hijo asus padres con sus desatinos ymalas
costú[m]bres. p: onitetlaitoltili. (2) deshonrar el hijo a sus padres con su mala
vida. (1)

tlaitoltilia =, nite : = tlaitzoltilia (2 tlaitoltilia )

tlaitquitl : cosa lleuada a alguna parte. (2) lleuado assi. (1)

tlaittalli : cosa escogida entre otras muchas. (2 Tlayttalli)

tlaittitia, nite : mostrar algo a otro con el dedo. &c. pre: onitetlaittiti.
(2) mostrar con el dedo. (1)

tlaittli : cosa proueyda y dispuesta con cordura y prudencia, y como conuiene.


(2)

tlaittolli : encartado. (1)


tlaitzaccayotl : velo, o paramento de delantera, para cubrir retablo, o cosa
semejante. (2)

tlaitzacutli : cosa cubierta con velo assi. (2)

tlaitzeltililli : cosa picada, o desmenuzada. (2) cortada cosa assi. (1) picada
cosa assi. (1)

tlaitzmolinaltiani : hazedor tal. (1)

tlaitzmolinaltiqui : hazedor tal. (1 tlaítzmolinaltiqui)

tlaitzoltilia, nite : lo mesmo es que tlaitoltilia. prete: onitetlaitzoltili. (2)


deshonrar el hijo a sus padres con su mala vida. (1)

tlaitzotzoliuhcacuini : desnatador. (1 tlaitzotzuliuhcacuini)

tlaitzotzoliuhcacuitl : desnatada cosa. (1)

tlaitzotzoliuhcaololoani : desnatador. (1)

tlaitzotzoliuhcaolololli : desnatada cosa. (1)

tlaitztapalmantli : suelo enlosado. (2) enlosado suelo. (1)

tlaitztia : lugar destemplado, y frio, o hazer desté[n]plança y frío. (2)


desabrigado lugar. (1)

tlaitztiaya : desabrigado lugar. (1)

tlaitztiayan : idem. (Tlaitztia: lugar destemplado, y frio, o hazer


desté[n]plança y frío.) (2)

tlaitztililli : cosa enfriada. (2) enfriada agua. (1)

tlaitztimotlaliani : persona de mucha consideracion y prudencia. (2)


considerado. (1)

tlaitztimotlaliliztica : consideradamente assi. (1)

tlaitztimotlaliliztli : consideracion assi. (2) consideracion tal. (1)

tlaitztimotlalilli : considerada cosa. (1)

tlaixacica ittani : el que enteramente alcança a saber con sabiduria alguna


cosa. (2)

tlaixacicaittaliztli : el acto de acertar a hazer o a entender algo cuerda y


perfectamente. (2) esperiencia. (1)

tlaixacicaittaliztli + : experiencia. (2 Yeteixcoca tlaixacicaittaliztli)


p[er]sona expimé[n]tada. (2 Yeixcoca tlaixacicaittaliztli) esperimentado. (1
yeyixcoca tlaixacicaittaliztli)

tlaixacicaittani : considerado. (1)


tlaixacicamatiliztli : el acto de enté[n]der algo muy entera y perfectamente. (2)
esperiencia. (1)

tlaixacicamatiliztli + : idem. (Yeixcoca tlaixacicaittaliztli: p[er]sona


expimé[n]tada.) (2 Yeixcoca tlaixacicamatiliztli) esperimentado. (1 yeixcoca
tlaixacicamatiliztli)

tlaixacqui : surzidor. (2)

tlaixahuiani : embarrador tal. (1 tlayxauiani)

tlaixahuilli : cosa enxaluegada, assi como pared. (2 Tlaixauilli) enxaluegado.


(1 tlaixauilli) embarrado desta manera. (1 tlaixauilli)

tlaixamatiloani : embarrador tal. (1 tlayxamatiloani)

tlaixamatilolli : embarrada o enxaluegada cosa. (2) enxaluegado. (1) embarrado


desta manera. (1)

tlaixamini : adereçado assi. (1)

tlaixaqui : surzidor. (2) surzidor. (1)

tlaixaxiliani : comprehendedor tal. (1)

tlaixaxililiztli : discrecion. (1)

tlaixaxiliztica : discretamente. (1)

tlaixaxiliztli : el acto de alcançar a saber algo entera y perfectamente. (2)


comprehenssion assi. (1) comprehendida cosa assi. (1)

tlaixcahualtia, nino : perder alguna cosa porsu descuido y negligencia. pr:


oninotlaixcaualti. (2 Tlaixcaualtia, nino) desmerecer. (1 nino, tlaixcaualtia)

tlaixcahuiqui : atento o suspenso en algun negocio, estando todo absorto enel. (2


Tlaixcauiqui)

tlaixcapanilli : abofeteado. (2) abofeteado. (1)

tlaixcauhqui : embeuecido. (1)

tlaixcaxolli : entortado. (1)

tlaixcaxxolli : tuerto del ojo o de los ojos. i. el q[ue] los tiene quebrados y
muy hundidos. (2)

tlaixcehuilli : auergó[n]çado o confundido de otros (2 Tlaixceuilli) confundido


assi. (1 tlaixceuilli)

tlaixchichictli : rayda cosa. (1)

tlaixchichiquiliztli : raedura. (1)

tlaixco : enla sobrehaz, o en la delantera. (2) haz de otra qualquier cosa. (1)
de fuera énla sobre haz o encima. (1)
tlaixco ca : lo que esta encima de otra cosa, o lo primero. (2)

tlaixco yehua : idem. (Tlaixco ca: lo que esta encima de otra cosa, o lo
primero.) (2 Tlaixco yeua)

tlaixcoehua : limpiaduras. (1 tlaixcoeua)

tlaixcolehualiztli : desempegadura. (1 tlaixcoleualiztli)

tlaixcolehualli : desempegado. (1 tlaixcoleualli)

tlaixcolehuani : dese[m]pedagor. (1 tlaixcoleuani)

tlaixcoleuhtli : desengrudada cosa. (1) desempegado. (1)

tlaixcomactli : afrentado desta manera. (1) desmentido assi. (1)

tlaixcomactli = : = tlaixmanililli (2 tlaixcomactli)

tlaixcomctli : defecto dicho a otro enla cara, para le afrentar y auergonçar.


(2)

tlaixcopilcac : velo o paramento que cubre la cama, o cosa semejante. (2)


paramento de delantera. (1)

tlaixcuachuilli : aforrada cosa. (1 tlaixquachuilli)

tlaixcuahuitl : vmbral. (1 tlaixquauitl)

tlaixcuaitl : la frente de alguna cosa, o lo alto del vmbral donde bate la


puerta. (2 Tlaixquaitl) frente de qualquiera cosa. (1 tlaixquaitl)

tlaixcuatl : idem. (Tlaixquaitl: la frente de alguna cosa, o lo alto del


vmbral donde bate la puerta.) (2 Tlaixquatl) frente de qualquiera cosa. (1
tlaixquatl) batiente de puerta. (1 tlaixquatl)

tlaixcuauhuiani : arrasador tal. (1 tlaixquauhuiani)

tlaixcuauhuiliztli : arrasamiento de medida de trigo, o de cosa assi. (2


Tlaixquauhuiliztli) ygualdad tal. (1 tlaixquauhuiliztli) arrasadura assi. (1
tlaixquauhuiliztli)

tlaixcuauhuilli : cosa arrasada assi. (2 Tlaixquauhuilli) ygual cosa assi. (1


tlaixquauhuilli) arrasada medida assi. (1 tlaixquauhuilli)

tlaixcuayotl : parte delantera. (2 Tlaixquayotl) parte delantera. (1


tlaixquayotl)

tlaixcuecuetzihui : anochecer y escurecerse el dia por se auer puesto el sol.


(2 Tlaixcuecuetziui) escurecerse la tarde. (1 tlaixcuecuetziui)

tlaixcuepaliztli : buelta tal. (1)

tlaixcuepalli : ropa buelta lo de dentro a fuera, o cosa semejante, o cosa


fingida y falsa. (2) buelta ropa lo de dentro afuera. (1) falsada cosa. (1)

tlaixcuepan: : boluedor tal. (1)


tlaixcuepani : el que buelue la ropa lo de dentro a fuera, o el falsario. (2)
falsa cosa que engaña. (1)

tlaixcueptli : buelta cosa assi. (1) cosa buelta assi, o el que esta maleado y
embaucado de otros. (2) embaucado. (1) buelta ropa lo de dentro afuera. (1)

tlaixcuetlanaltilli : el que es empuxado y cae de hocicos enel suelo o da vn


baiben. &c. (2) empuxado. (1)

tlaixelehuilli : cobdiciada persona. (1 tlaixeleuilli)

tlaixhuiani : el que niuela alguna pared. &c. compromada, o el que mira con
prudencia lo que haze, y lo lleua bien encaminado y ordenado. (2 Tlaixuiani)
medidortal. (1 tlaixuiani)

tlaixhuiliztli : perspetiua arte. (1 tlaixuiliztli) medidura desta manera. (1


tlaixuiliztli)

tlaixhuilli : medida cosa assi. (1 tlaixuilli)

tlaixhuipehuani : despegador assi. (1 tlaixuipeuani)

tlaixhuipeuhtli : despegada cosa. (1 tlaixuipeuhtli)

tlaixicquetzalli : idem. (Tlaixcuetlanaltilli: el que es empuxado y cae de


hocicos enel suelo o da vn baiben. &c.) (2) alançada cosa. (1)

tlaixicquetztli : empuxado desta manera. (1 tlaixicq[ue]tztli) empuxado. (1)

tlaixihuiliztli : perspetiua, arte. (2 Tlaixiuiliztli)

tlaixihuintilli : atordido assi. (1 tlaixiuintilli)

tlaixilli : punçado, alanceado o apuñalado. (2) apuñalado. (1)

tlaiximachiliztica : con conocimiento, o conoé[n]cido a otro, o alguna otra


cosa. (2) conocidamente assi. (1)

tlaiximachiliztli : conocimiento, o noticia que se tiene de algo. (2) noticia


o conocimiento. (1) conocimiento tal. (1)

tlaiximachtli : cosa conocida, y que se tiene noticia della. (2) conocida cosa
assi. (1)

tlaiximatiliztica : con conocimiento o noticia. (2) conocidamente assi. (1)

tlaixiptlayotilli : cosa restituida en otra especie, o cosa que se da en lugar


de otra. (2 Tlaixiptlayutilli)

tlaixiptlayotl : idem. (Tlaixiptlayotl: imagen pintada.) (2 Tlaixiptlayutl)


imagen pintada. (2) ymagen de alguna cosa. (1 tlaixiptlayutl)

tlaixmanali : cosa ygualada o allanada, assi como suelo. &c. (2)

tlaixmanaliztli : ygualdad enesta manera. (1) ygualdad tal. (1) arrasadura assi.
(1) allanadura de suelo. (1)
tlaixmanaliztli + : el acto de ygualar o allanar algo desta manera. (2
Tlaixmaniliztli, vel, tlaixmanaliztli)

tlaixmanalli : ygual cosa assi. (1)

tlaixmanaloni : rasero. (1)

tlaixmanani : allanador assi. (2) arrasador tal. (1) allanador de suelo. (1)

tlaixmanililli : lo mesmo es que tlaixcomactli. (2) afrentado desta manera. (1)


desmentido assi. (1)

tlaixmaniliztli/ huel/ tlaixmanaliztli : el acto de ygualar o allanar algo desta


manera. (2 Tlaixmaniliztli, vel, tlaixmanaliztli)

tlaixmantli : ygual cosa assi. (1) ygual cosa assi. (1) cosa allanada e
ygualada. (2) raso cosa rasa y llana. (1) arrasada medida assi. (1) allanado
suelo. (1)

tlaixmictoc = : = tlaixmimictoc (2 tlaixmictoc)

tlaixmimictilli : cegado o encandilado conlagrá[n] lumbre o claridad. (2)


encandilado. (1)

tlaixmimictoc : lo mesmo es que tlaixmictoc. (2) escurecerse la tarde. (1)

tlaixmimiqui : idem. (Tlaixmimictoc: lo mesmo es que tlaixmictoc.) (2)


escurecerse la tarde. (1)

tlaixmiqui : idem. (Tlaixmimiqui: idem. (Tlaixmimictoc: lo mesmo es que


tlaixmictoc.)) (2) escurecerse la tarde. (1)

tlaixmitoc : hazer escuro por auer ya anochecido, o antes que amenezca bien.
(2)

tlaixmomotzolli : rascuñado. (1)

tlaixnahuatiliztli : reproche. (1 tlaixnauatiliztli)

tlaixnahuatilli : desauziado assi. (1 tlaixnauatilli) desauziado, despedido, o


condennado. (2 Tlaixnauatilli) despedido assi. (1 tlaixnauatilli) desauziado. (1
tlaixnauatilli) condenado assi. (1 tlaixnauatilli)

tlaixnamictiliztli : contraposicion. s. el acto de poner vna cosa con otra,


juntandolas ambas. (2) contraposicion. (1)

tlaixnelihui : reboluerse vnas cosas con otras. (1 tlaixneliui)

tlaixnempehualtilli : reprehendido y maltratado sin razon alguna. (2


Tlaixnempeualtilli)

tlaixnenepilhuiliztli : la medura. s. el acto de lamer alguna cosa. (2) lamedura,


obra de lamer. (1)

tlaixnenepilhuilli : cosa lamida. (2) lamida cosa. (1)


tlaixnepanolli : doblada cosa assi. (1) cosa aforrada, o cosa juntada vna con
otra. (2) enforrada assi. (1) aforrada cosa. (1)

tlaixnextiani : el que gana, o adquire alguna cosa consu trabajo e industria. (2)
grangero. (1) ganancioso. (1)

tlaixnextilia, nino : ganancioso ser. (1) medrar por mejorar. (1)

tlaixnextiliztica : industriosamente assi. (2)

tlaixnextiliztli : industria tal. s. para ganar, o adquirir algo. (2)


prouecho. (1) ganancia. (1)

tlaixnextilli : cosa ganada, o adquirida assi. (2)

tlaixnextiloni : arte, o inuenció[n] para ganar, o adquirir algo. (2) prouechoso.


(1)

tlaixnêmpehualtilli : acometido desta manera. (1 tlaixnê[n]peualtilli)

tlaixololiztli : arrebañadura de algo. (2)

tlaixololo : arrebañador tal. (1)

tlaixololoani : desnatador. (1)

tlaixolololiztli : arrebañadura assi. (1)

tlaixolololli : cosa desnatada. (2) desnatada cosa. (1) arrebañada cosa assi.
(1)

tlaixolololoni : rastro para allegar paja, o cosa semejante. (2)

tlaixpacoctli : vino agua pie. (1)

tlaixpan : en la delantera de alguna cosa. (2) poner delánte. (1) ante o


delante de alguna cosa. (1)

tlaixpaniani : hipochrita disimulado, que haze las cosas por cumplir


exteriormente conla gé[n]te. &c. (2) engañador o cauteloso assi. (1) ypocrita
simulador. (1)

tlaixpaniliztica : fingidamé[n]te, o con hipochresia. (2) engañosamente assi.


(1)

tlaixpaniliztli : simulacion assi. (1) fingimiento de hipochrita. (2) engaño tal.


(1) ypocresia. (1)

tlaixpantilia, nite : notificar. (1)

tlaixpanyotl : parte delantera. (2) presencia de cosa presente. (1) parte


delantera. (1)

tlaixpatzauhtli : persona aquien quebraron el ojo, y quedo tuerto del. (2)


entortado. (1)

tlaixpayotl : la delantera de alguna cosa. (2)


tlaixpechchotl + : sauana de lienço. (1 canauac tlaixpechchotl)

tlaixpehualtilli : maltratado y reprehendido sin razon alguna. (2


Tlaixpeualtilli) acometido desta manera. (1 tlaixpeualtilli)

tlaixpeniani : simulado assi. (1)

tlaixpepechillotl : embarradura de pared. (2) embarradura tal. (1)

tlaixpepecholli : embarrada cosa con barro espesso, o agujero cerrado apiedra lodo.
(2) embarrado assi. (1)

tlaixpetlahualiztli : el acto de acecalar, o acepillar algo. (2


Tlaixpetlaualiztli) acepilladura. (1 tlaixpetlaualiztli) acecaladura. (1
tlaixpetlaualiztli)

tlaixpetlahualli : alisada madera. (1 tlaixpetlaualli) cosa acecalada, o


acepillada. (2 Tlaixpetlaualli) barnizada cosa assi. (1 tlaixpetlaualli)
acepillada cosa. (1 tlaixpetlaualli) acecalada cosa. (1 tlaixpetlaualli)

tlaixpetlahualoni : cepillo para acepillar algo, o el instrumento para acecalar


espada. &c. (2 Tlaixpetlaualoni) cepillo. (1 tlaixpetlaualoni)

tlaixpetlahuani : acecalador, o acepillador. (2 Tlaixpetlauani) barnizador tal. (1


tlaixpetlauani) acepillador. (1 tlaixpetlauani) acecalador. (1 tlaixpetlauani)

tlaixpetlauhtli : alisada madera. (1) barnizada cosa assi. (1) acepillada cosa.
(1) cosa acecalada, o acepillada. (2)

tlaixpetzoani : bruñidor que las bruñe. (1) barnizador tal. (1) acecalador. (1)

tlaixpetzoliztli : el acto de bruñir alguna cosa, o de alisarla. (2) barniz


assi o el acto de barnizar d[e]fta manera. (1) acecaladura. (1)

tlaixpetzolli : barnizada cosa assi. (1) cosa bruñida, o alisada. (2) acecalada
cosa. (1) bruñida cosa assi. (1)

tlaixpetzoloni : bruñidor, el instrumento con que las bruñen. (1)

tlaixpetztehuiahui : escudriñador desta manera. (1 tlaixpetzteuiaui)

tlaixpetztehuiani : escodriñador diligé[n]te dela cosa que busca. (2


Tlaixpetzteuiani)

tlaixpetztehuiliztli : escudriñamiento assi. (2 Tlaixpetzteuiliztli)


escudriñamiento tal. (1 tlaixpetzteuiliztli)

tlaixpetztehuilli : escudriñada escriptura. (1 tlaixpetzteuilli) cosa


escodriñada, o buscada de esta manera. (2 Tlaixpetzteuilli)

tlaixpetztemoani : buscador tal. (1)

tlaixpetztemoliztli : buscamiento tal. (1) el acto de buscar algo con todo


cuidado y diligencia. (2)
tlaixpetztemolli : buscada cosa assi. (1) cosa buscada con gran
circunspection y diligencia. (2)

tlaixpexoniani : arrasador assi. (1)

tlaixpeyahualiztli : arrasadura tal. (1 tlaixpeyaualiztli)

tlaixpeyahualli : arrasada medida assi. (1 tlaixpeyaualli)

tlaixpolhuia, nite : echar aperder, o destruir hazienda agena. pre:


onitetlaixpolhui. (2)

tlaixpoloani : destruidor. (1) destroçador. (1) desperdiciador, o destroçador.


(2)

tlaixpololiztica : desperdiciadamente. (2)

tlaixpololiztli : destruicion assi. (1) destroço. (1) desperdiciamiento, o


destroço. (2)

tlaixpololli : borrada escriptura. (1) destruida cosa. (1) destrocado. (1)


desperdiciada cosa. (1) cosa desperdiciada assi. (2)

tlaixpopohualiztli : ygualdad tal. (1 tlaixpopoualiztli) alimpiamiento de ropa.


(1 tlaixpopoaliztli)

tlaixpopoloani : gastador en lo demasiado. (1) desperdiciador. (1)


desperdiciador, o destruidor de hazienda. (2)

tlaixpopololiztica : desperdiciadamente. (1)

tlaixpopololiztli : desp[er]diciamiento. (1) desp[er]diciamiento, o


destruició[n]. (2)

tlaixpopoloqui : destroçador. (1)

tlaixpopouhcayotl : limpiaduras. (1) alimpiaduras. (2)

tlaixpopouhtli : ygual cosa assi. (1) alimpiada ropa. (1) ropa alimpiada con
escobilla, o con cosa semejante. (2)

tlaixpopoyochiuhtli : engañado assi. (1) embaucado, engañado, cegado y


encandilado. (2)

tlaixpoyauhtli : encandilado. (1) encandilado, o embaucado de otros. (2)

tlaixquetzaliztli : elecion. (1) establecimiento. (1) election del que es


elegido para algun cargo, o officio. (2)

tlaixquetzalli : escogido entre muchos. (1) elegido. (1) elegido assi. (2)

tlaixquetzani : constituidor tal. (1) elegidor. (1)

tlaixquetzqui : elegidor. (1)

tlaixquetztli : constituido assi. (1) elegido. (1) idem. (Tlaixquetzalli:


elegido assi.) (2)
tlaixteca : el que yguala, o allana la tierra. prete: otlaixtecac. (2)

tlaixtecac : idem. (Tlaixteca: el que yguala, o allana la tierra. prete:


otlaixtecac.) (2)

tlaixtecacapanilli : abofeteado. (1) abofeteado. (2)

tlaixtecaliztli : allanadura de suelo. (1)

tlaixtecani : allanador de suelo. (1) idem. (Tlaixtecac: idem. (Tlaixteca:


el que yguala, o allana la tierra. prete: otlaixtecac.)) (2)

tlaixtecapanilli : abofeteado. (1) idem. (Tlaixtecacapanilli: abofeteado.)


(2)

tlaixteconi : escofina para limar madera. (1) escoda para dolar piedras. (1)
escoda de cantero, o cosa assi. (2)

tlaixtectli : ygual cosa como suelo, pared o tabla. (1) ygual cosa assi. (1)
allanado suelo. (1) cosa allanada, o ygualada. (2)

tlaixtehuiani : bruñidor que las bruñe. (1 tlaixteuiani)

tlaixtehuilli : bruñida cosa assi. (1 tlaixteuilli)

tlaixtehuiloni : bruñidor, el instrumento con que las bruñen. (1 tlaixteuiloni)

tlaixtelolopitzinilli : entortado. (1) entordado de vnojo. (2)

tlaixtemitiani : arrasador tal. (1)

tlaixtemitiliztli : arrasadura assi. (1)

tlaixtemitilli : arrasada medida assi. (1) arrasada medida de trigo, o de cosa


semejante. (2)

tlaixtemoani : escudriñador desta manera. (1) escudriñador assi. (1)


escodriñador, que mira y escodriña quanto ay en algun lugar. (2)

tlaixtemoliztli : escudriñamiento tal. (1) escudriñamiento. (1) escodriñamiento


assi. (2)

tlaixtemolli : escudriñada escriptura. (1) cosa escodriñada, o buscada. (2)

tlaixtequilizpan = : = tlateuhchihualizpan (2 tlaixtequilizpan)

tlaixtequiliztli : ygualdad enesta manera. (1) allanadura de suelo. (1) el


acto de ygualar, o allanar algo (2)

tlaixtequizpan : tiempo conueniente para labrar y de seruar el mayz, allanando la


tierra y hinchiendo los hoyos delas matas del dicho maiz (2)

tlaixtetzcalolli : lamida cosa. (1) cosa lamida. (2)

tlaixtililli : onrado assi. (1) honrado assi. (1) persona respestada y


reuerenciada d[e] los otros. (2)
tlaixtilmayotilli : aforrada cosa. (1)

tlaixtiloni : escoda para dolar piedras. (1)

tlaixtlaltemilli : cegado assi. (1)

tlaixtlamachtilli : doctrinado. (1) diciplinado o doctrinado. (1)

tlaixtlamatcachihuani : hazedor tal. (1 tlaixtlamatcachiuá[n]i)

tlaixtlapachcuepaliztli : embrocadura tal. (1) embrocadura. s. el acto de


poner la vasija bocabaxo. (2)

tlaixtlapachcuepaliztli = : = tlaixtlapachmanaliztli (2 tlaixtlapachcuepaliztli)

tlaixtlapachcuepalli : vasija embrocada assi. (2)

tlaixtlapachcuepalli = : = tlaixtlapachmantli (2 tlaixtlapachcuepalli)

tlaixtlapachcueptli : trastornado assi. (1) embrocado assi. (1) idem.


(Tlaixtlapachcuepalli: vasija embrocada assi.) (2)

tlaixtlapachmanaliztli : embrocadura tal. (1) lo mesmo es que


tlaixtlapachcuepaliztli. (2)

tlaixtlapachmantli : trastornado assi. (1) embrocado assi. (1) lo mesmo es


q[ue] tlaixtlapachcuepalli. (2)

tlaixtlapacholiztli : cobertura. (1) el acto d[e] cubrir o atapar algo (2)

tlaixtlapacholoni : cobertor de algo. (1)

tlaixtlapachtoloni : cobertor o cubierta de algo. (2)

tlaixtlapallazani : boluedor assi. (1 tlaixtlapallaçani)

tlaixtlapallaztli : buelta cosa assi. (1)

tlaixtlapalmantli : buelta cosa assi. (1 tlaixtlapalmá[n]tli)

tlaixtlapaltamachihualoni : medida tuerta. (2 Tlaixtlapaltamachiualoni)

tlaixtlapaltamachihuani : el que mide tuerto. (2 Tlaixtlapaltamachiuani)

tlaixtlapaltamachiuhtli : medida cosa assi. (1) cosa medida tuertamente. (2)

tlaixtlapanaliztli : logro enla vsura. (1) contratacion tal. (1) cortadura


assi. (1) el acto de dar a logro. (2)

tlaixtlapanaliztli + : el acto de dar a logro o a vsura, o logro y vsura. (2


Tetech tlaixtlapanaliztli)

tlaixtlapanani : cortador tal. (1)

tlaixtlapanani + : logrero. (1 tetech tlaixtlapanani) logrero, o vsurero. (2


Tetech tlaixtlapanani)
tlaixtlapantli : cortada cosa assi. (1)

tlaixtlathuiltilli : desuelado por no le auer dexado dormir alguno. (2)

tlaixtlatia, nite : dar razon o señal a otro, para que halle lo que va a
buscar, o dar buen consejo y desengañar a otro. preter: onitetlaixtlati. (2)
desengañar a otro. (1) dar consejo. (1) dar señas a otro para hallar algo. (1)
señas dar a alguno, paraque halle la persona o el lugar que busca. (1)

tlaixtlatuiltilli : desuelado assi. (1)

tlaixtlatzinilli : abofeteado. (1)

tlaixtlaztli : disfamado. (1) confundido assi. (1) disfamado y afrentado de


otros. (2)

tlaixtocoltilli : desuelado assi. (1)

tlaixtomahuacachiuhtli : ynconsideradamente hecho assi. (1


tlaixtomauacachiuhtli) cosa hecha sin acuerdo y sin consideracion. (2
Tlaixtomauacachiuhtli)

tlaixtotocani : escudriñador assi. (1) escodriñador de quanto ay en algun lugar.


(2)

tlaixtotoquiliztli : escudriñamiento. (1) escudriñamiento assi. (2)

tlaixtzaccayotl : paramento de delantera. (1)

tlaixtzacualiztli : atapadura tal, s: el acto de atapar algo. (1


tlaixtzaqualiztli)

tlaixtzacualoni : atapador o cobertor. (1 tlaixtzaqualoni)

tlaixtzacuani : atapador, s: el queatapa algo. (1 tlaixtzaquani)

tlaixtzacutli : atapada cosa assi. (1)

tlaixxipehuani : despegador assi. (1 tlaixxipeuani)

tlaixxipetzoni : escoda de cantero o cosa semejante. (2)

tlaixxipeuhtli : desengrudada cosa. (1) despegada cosa. (1)

tlaixxo : grasiento, lleno de grassa. (1) cosa grasienta. (2)

tlaixxotl : grassa por grosura. (1) grassa o somo dela olla. (2)

tlaixyamaniliztli : ablandamiento tal. (1)

tlaixyamanilli : ablandada piel assi. (1)

tlaixyectiliztli : ygualdad tal. (1)

tlaixyectilli : ygual cosa assi. (1)


tlaixyectiloni : escoda para labrar piedras, o cepillo para acepillar algo, o cosa
semejante. (2)

tlaixyeyecoani : modesta cosa. (1) templado en qualquier cosa. (1 tlayxyeyecoani)


prudente; busca discreto. (1 tlayxyeyecoani) persona templada, moderada y
discreta en lo que haze. (2)

tlaixyeyecoliztli : prudencia virtud. (1 tlayxyeyecoliztli) modestia. (1)


reduzimiento assi. (1) dieta o templança enel comer. (1) templança assi, o
modestia. (2)

tlaixyopehuani : despegador assi. (1 tlaixyopeuani)

tlaixyopeuhtli : despegada cosa. (1)

tlaixzoquipepechilhuia, nite : embarrar algo a otro. (1 nite,


tlaixçoquipepechilhuia)

tlaixzoquipepechillotl : embarradura tal. (1 tlaixçoquipepechillotl)

tlaixzoquipepecholli : embarrado assi. (1 tlaixçoquipepecholli)

tlaiyahuani : encensador o turificador. (1 tlaiyauani)

tlaiyauhtli : ofrenda desta manera. (1)

tlaizahuilli : assombrado assi. (1 tlaiçauilli) espantado assi. (1 tlayçauilli)


asombrado, atonito, espantado, o escandalizado. (2 Tlaiçauilli)

tlaizcaltilli : mantenido. (1)

tlaizotlalli : gomitada cosa. (1 tlaiçotlalli) bossada cosa. (1 tlaiçotlalli)


cosa gomitada. (2 Tlaiçotlalli)

tlaiztacteocuitlahuia, ni : platear. (1 ni, tlaiztacteocuitlauia)

tlaiztaliliztli : emblanquecimiento. (1)

tlaiztaliztli : emblanquecimiento de algo. (2)

tlaiztlacahuilli : calunniado. (1 tlaiztlacauilli) caluniado, o infamado. (2


Tlaiztlacauilli)

tlaiztlacamatli : desmentido. (1) desmentido de otro, o el que tiene fama de


mentiroso. (2)

tlaiztlacatoctli : desmentido. (1) idem. (Tlaiztlacamatli: desmentido de


otro, o el que tiene fama de mentiroso.) (2)

tlaiztlacmintli : empoçoñado assi. (1)

tlaiztlacoani : escudriñador assi. (1)

tlaiztlacolli : notado assi. (1) asechado, espiado y explorado. (2)

tlaiztlaquiliztli : antojo. (1) antojo. s. el acto de antojarsele algo a


alguno. (2)
tlala alatla : maluar. s. el lugar donde se crian. (2)

tlalaala : malua yerua conocida. (1) malua, yerua para medicina o ayuda. (2)

tlalaalatla : maluar lugar de maluas. (1)

tlalacalli : era de verdura. (1) era de huerta sembrada de ortaliza o de


semilla. (2)

tlalacatl : escarauajo grande y bermejo. (2)

tlalalacaconetl : ansarino. (2)

tlalalacatl : pato o ansar. (1) ganso. (1) ansar o pato grande. (2)

tlalana, nitla : abrir çanja. preterito: onitlatlalan. (2) çanja hazer assi. (1)
cimiento abrir assi. (1) abrir çanja para cimiento de pared. (1)

tlalapantli : acequia, o çanja abierta. (2)

tlalapantli icoyunca : abertura de çania. (1 tlalapantli ycoyunca)

tlalapantli itlatatacyo : abertura de çania. (1 tlalapantli ytlatatacyo)

tlalaqui : assiento hazer el edificio. (1) hazer assiento o hundirse el


edificio. (2)

tlalaquia, nino : enterrarse. preterito: oninotlalaqui. (2) enterrarse. (1)


tlalaquia, nite : enterrar a otro. preterito: onitetlalaqui. (2) soterrar muerto.
(1) enterrar muerto. (1)
tlalaquia, nitla : meter de baxo de tierra. (1) soterrar algo. preterito:
onitlatlalaqui. (2) poner debaxo de tierra. (1) soterrar. (1)

tlalatl : cieno. (1) cieno. (2)

tlalatlauhtli : barranca alta. (1) acequia. (1) acequia de agua o barranca


alta. (2)

tlalatlauhtli + : caua de fortaleza. (1 yaocal tlalatlauhtli)

tlalaxi : chinche pequeña. (2)

tlalaxin : chinche pequeña. (1)

tlalayotli : calabacilla sluestre. (1 tlalayutli) calabacilla siluestre. (2


Tlalayutli)

tlalcahualli : oluidada cosa. (1 tlalcaualli) cosa oluidada, o tierra baldia, o


eriazo. (2 Tlalcaualli)

tlalcahualpan : tierra desierta. (2 Tlalcaualpan)

tlalcahuani : desmemoriado. (1 tlalcauani) oluidadizo. (1 tlalcauani)


oluidadizo. (2 Tlalcauani)
tlalcahuia, nite : dar lugar a otro, apartando se del. pre: onitetlalcaui. (2
Tlalcauia, nite) desamparar a alguno. (1 nite, tlalcauia) dar lugar. (1 nite,
tlalcauia) apartarte de otro. (1) retraerse o apartarse. (1 nite, tlalcauia)
esquiuar. (1 nite, tlalcauia) dexar o desamparar a otro. (1) partirse de lugar o
depersona. (1) estrañarse. (1 nite, tlalcauia)
tlalcahuia, nitla : idem. preterito: onitlatlalcaui. (Tlalcauia, nite: dar
lugar a otro, apartando se del. pre: onitetlalcaui.) (2 Tlalcauia, nitla) dexar o
desamparar a otro. (1) partirse de lugar o depersona. (1 nitla, tlalcauia)

tlalcauhtli : oluidada cosa. (1) cosa oluidada. (2)

tlalcauhyan : desocupada tierra. (1) lugar desocupado como plaça o heredad.


(1) lugar desocupado. (2)

tlalchi : enel suelo. (2)

tlalchi ni, tlachia : baxar los ojos. (1)

tlalchi nica : estar de baxo. (1)

tlalchi nitlachia : abaxar los ojos, mirando hazia el suelo. prete: tlalchi
onitlachix. (2)

tlalchihua, ni : beneficiar o labrar la tierra. preter: onitlalchiuh. (2


Tlalchiua, ni) labrar tierra. (1 ni, tlalchiua)

tlalchihualiztli : labrança de tierra el arte. (1 tlalchiualiztli) labor de


tierra. (1 tlalchiualiztli) labor tal. (2 Tlalchiualiztli)

tlalchihuani : labrador tal. (2 Tlalchiuani)

tlalchipa : hazia la tierra, o hazia el suelo. (2)

tlalchipa ni, teitta : mirar de arriba abaxo. (1)

tlalchipa nitlachia : mirar de arriba abaxo. (1)

tlalchipahua + : en amaneciendo. (1 ynye tlalchipaua)

tlalchitlaza, nino : humillarse y abatirse hasta el suelo. pre:


oninotlalchitlaz. (2 Tlalchitlaça, nino) humillarse. (1 nino, tlalchitlaça)
tlalchitlaza, nite : humillar a otro assi. prete: onitetlalchitlaz. (2
Tlalchitlaça, nite) humillar a otro con yra, vengandose del. (1 nite,
tlalchitlaça) abatir a otro, humillandolo. (1 nite, tlalchitlaça)

tlalchitlaza +, nitla : desenconar lo hinchado. (1 nitla, poçauaca


tlalchitlaça)

tlalchiuetzi : desenconarse desta manera lo hinchado. (1) deshincharse la


hinchazon del encordio o llaga. prete: otlalchiuetz. (2)

tlalchiuhqui : labrador tal. (1) gañan que ara. (1) gañan o labrador. (2)

tlalchiuhtli : labrada tierra. (1)

tlalcocomotza, ni : ruydo hazer estos. (1)


tlalcocomotzaliztli : ruydo de gente armada. (1) ruido o estruendo de gente de
guerra, o de cosa semejante. (2)

tlalcohualli : tierra comprada. (1 tlalcoualli) tierra comprada. (2


Tlalcoualli) tierra comprada. (2 Tlalcoalli)

tlalcohuia, nino : có[m]prar heredad para mi. (1 nino, tlalcouia)

tlalcolotl : gañan que ara. (1) gañan o labrador. (2)

tlalcopina, nitla : hazer o abrir çanja para cimié[n]to de pared. pre:


onitlalcopin. (2) çanja hazer assi. (1)

tlalcoyotl : cierto adiue que se esconde debaxo dela tierra y la caua como la
tuçan. (2 Tlalcoyutl)

tlalcoyotl = : = tlalcuyotl (2 tlalcoyutl)

tlalcoztli : tierra bermeja. (1 tlalcuztli) tierra amarilla, o medio bermeja.


(2 Tlalcuztli)

tlalcua, ni : jurar besando la tierra, o comer tierra. prete: onitlalqua. (2


Tlalqua, ni) jurar, hazer juramento. (1 ni, tlalqua)

tlalcuahuitl : medida de tierra con que se mide. (1 tlalquauitl) vara para


medir tierras o heredades (2 Tlalquauitl)

tlalcualiztli : juramento. (1 tlalqualiztli) el acto de hazer juramento con


cierta cerimonia. s. besando la tierra, o metiendola enla boca. (2 Tlalqualiztli)

tlalcuepalli : esquilmada tierra. (1) tierra cantada y esquilmada. (2)

tlalcuihuayan : barrero donde sacan barro o tierra. (1 tlalcuiuayan) lugar do


sacantierra. (2 Tlalcuiuayan)

tlalcuyotl : lo mesmo es que tlalcoyutl. (2 Tlalcuyutl)

tlaletlayotilli : letrero deletras. (1)

tlaletrayotilli : letrero. (2)

tlaletzalli : abispa parda. (1) aueja de miel parda. (2)

tlaletzatl : abispa parda. (1) abeja otra de miel, que cria debaxo de tierra.
(1) otra aueja de miel. (2)

tlalhuaccapammochihua : sequera cosa de fequero. (1 tlalhuaccapammochiua)

tlalhuacpan : tierra esteril y seca. (2)

tlalhuacpan ehecatl : viento de tierra enla mar. (1) viento de tierra, enla mar.
(2)

tlalhuactli : marisma, s: todo lo que la mar suele cubrir quando crece. (1


tlaluactli) ysla tierra cercada de agua. (1 tlaluactli) ysla, o tierra seca. (2)
tlalhuactli + : marisma, s: todo lo que la mar suele cubrir quando crece. (1
atezca tlaluactli) marisma, s: todo lo que la mar suele cubrir quando crece. (1
veiapan tlaluactli)

tlalhuamecatl : cuerda de vihuela. (1 tlaluamecatl) cuerda de vihuela, o de otro


instrumento musico. (2)

tlalhuamicqui : neruiosa cosa. (1) cosa neruiosa, o cosa reatada. (2)

tlalhuamiec : cosa llena de neruios. (2)

tlalhuaquiliztli : sequedad. (1 tlaluaquiliztli) sequedad, o esterilidad de


tierra (2)

tlalhuatic : neruiosa cosa. (1) lampiño. (1) cosa neruiosa, o persona


lampiña. (2)

tlalhuatl : neruio. (1) cuerdas o neruios. (1) neruio. (2)

tlalhuatl + : cosa llena de neruios. (2 Moca tlalhuatl) los ncruios o venas


del pescueço. (2 Quech tlalhuatl)

tlalhuatl itetecuicaca : pulso. (1 tlalhuatl ytetecuicaca) pulso dela muñeca,


o del braço. (2 Tlalhuatl ytetecuicaca)

tlalhuayo : neruiosa cosa. (1) cosa neruuda, o llena de neruios. (2)

tlalhuayotl : neruiosidad, de neruios. (1)

tlalhuia, mo : el allegar la tierra alas matas del mayz, o de otra verdura,


quando la labran. pret: omotlalhui. (2)
tlalhuia, nite : munir, o apercebir a alguno para algú[n] negocio, o có[m]bidar a
otro. p: onitetlalhui (2) apercebir aotro para que vaya alcombite. (1)
tlalhuia, nitla : allegar, o echar tierra a alguna cosa. pre: onitlatlalhui. (2)
arrimar o allegar tierra a algo. (1)

tlalhuiquixtia, ni : celebrar fiesta. preterito: onitlalhuiquixti. (2)

tlalia, mo : assegurarse del temor passado. (1)


tlalia, nic : solar echar suelas. (1) hazer testamento. (1) luto quitar. (1)
glosar. (1) condicion poner assi. (1) ensillar cauallo o mula. (1) firmar
escriptura. (1) poner generalmente. (1)
tlalia, nino : asentarse. pre: oninotlali. (2) posar asentarse. (1) sentarse.
(1) assentarse. (1)
tlalia, nite : dar asiento a otro. pr: onitetlali. (2) assentar a otro. (1)
ympedir al que se quiere yr, o detener al que anda. (1) poner fuera o en publico.
(1) retener. (1) encarcelar a otro. (1) saludar a alguno. (1)
tlalia, nitla : componer, poner algo en alguna parte, o hazer estatutos y
ordenanças. preteri: onitlatlali. (2) ordenar. (1) assentar o poner algo. (1)
establecer. (1) ymaginar. (1) formar reduzir a cierta forma. (1) componer obra
de canto o de escriptura. (1) poner delánte. (1) fabricar hazer por artificio.
(1) estimar, tassar o apreciar. (1)

tlalia + : manifestar. (1 teixpan nic tlalia vei nictenextilia) poner encima. (1


ypan nic, tlalia) poner fuera o en publico. (1 quiyauac nitla, tlalia) ymponer o
poner por encima. (1 ypan nic, tlalia) poner en lugar. (1 cana nite, tlalia)
meter de baxo del agua. (1 atlan nitla, tlalia) poner debaxo de agua. (1 atlan
nitla, tlalia) abrirse el cielo. (1 matzayani yn ilhuicatl, xapotimo tlalia)
preferir o ánteponer. (1 pani nite, tlalia) no tener sosiego ni reposo, andando
de aca para alla. (1 acan nino, tlalia) poner encima. (1 aco nitla, tlalia)
poner éncóntrario. (1 teuic nic, tlalia) poner en lugar. (1 cana nitla, tlalia)
poner enel suelo. (1 tlalpan nic, tlalia) poner encima. (1 pani nic, tlalia)
pronunciar. (1 pani nitla tlalia)
tlalia +, mo : pasmarse elcuerpo. (1 vapauiztli notech motlalia) secarse la
sarna. (1 tzotzouiztli motlalia) concebir la muger. (1 ytic motlalia yn
piltzintli) encapotarse de enojo. (1 ni, qualant[i] motlalia) sarna postillosa.
(2 Tzotzouiztli motlalia) desasossegado o e inquieto. (2 Aocmo motlalia)
concebir la muger. prete: itec omotlali in piltzintli. (2 Itec motlalia in
piltzintli) asossegarse echando de si el temor que tenia, o satisfazerse delo que
dubdaua. pre: onoyollo motlali. (2 Yollo motlalia, no)
tlalia +, nic : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén
exé[m]plo. (1 qualli neixcuitilli teixpá[n] nictlalia) tener intencion dehazer
algo. (1 yuh nictlalia yn noyollo) aconsejar y auisar a otro, delo que le
conuiene. (1 yuitl tlapalli tiçatl nictlalia) edificar a otros dandoles buen
exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo. (1 tlilli tlapalli nictlalia.) dar buen
exemplo. (1 tlilli tlapalli nictlalia) ynt[e]ncion tener. (1 yuh nictlalia yn
noyullo) escreuir firmándo. (1 nofirma nictlalia) proponer algo ante otros. (1
teixpan nictlalia) auisar a alguno y acó[n]sejarle lo quele conuiene. preterito:
iuitl, tlapalli, tiçatl onictlali. (2 Iuitl, tlapalli, tiçatl nictlalia) dar buen
exemplo. pre: tlilli tlapalli onictlali. metapho. (2 Tlilli tlapalli nictlalia)
tener proposito o intento de hazer algo, o tener entendido. s. que alcançare lo
que pretendo. preterito: iuh onictlali yn noyollo. (2 Iuh nictlalia in noyollo)
habituar a alguno. prete: oiuh nictlali in teyollo. (2 Iuh nictlalia in teyollo)
dar a otro buen consejo y auiso, o dar buen exemplo. preterit: tiçatl iuitl
onictlali. metapho. (2 Tiçatl yuitl nictlalia) dar buen exemplo. metap. prete:
tlapalli tlilli onictlali. (2 Tlapalli tlilli nictlalia) descomulgar a otro. (1
tetech nictlalia excomunion) meter enel seno alguna cosa o al niño regalandole.
(1 noyollocaltitlan nictlalia) auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene
hazer. (1 tiçatl yuitl, tlapalli nictlalia)
tlalia +, nino : rebelarse. (1 noyoca ninotlalia) caualgar a cauallo. (1 cauallo
ipan ninotlalia) emprestado tomar. (1 temac ninotlalia) hazer vá[n]do por si, o
reuelarse contra la cabecera. pret: noyoca oninotlali. (2 Noyoca ninotlalia)
embar[c]arse. (1 acalco ninotlalia) reuelarse contra la cabecera. preterito:
ceccan oninotlali. (2 Ceccan ninotlalia) tomar prestado. preterito: temac
oninotlali. (2 Temac ninotlalia) no tener reposo ni sosiego. (2 Acá[n]
ninotlalia)
tlalia +, nite : echar en la carcel. (1 teilpiloyan nitetlalia) embarcar a otro.
(1 acalco nitetlalia) encarcelar a otro. (1 quauhcalco nitetlalia) echar en la
carcel. (1 quauhcalco nitetlalia) poner a otro fuera de casa. pre: quiauac
onitetlali. (2 Quiauac nitetlalia) idé[m]. prete: acalco onitetlali. (2 Acalco,
nitetlalia) idem. preterito: quauhcalco onitetlali. (Quauhcalco, niteteca:
encarcelar a alguno. pret: quauhcalco onitetecac.) (2 Quauhcalco, nitetlalia)
tlalia +, nitla : dar forma o traça a alguna cosa. pre: onitlaquenamican
tlali. (2 Quenamican tlalia, nitla) echar algo en mojo. (1 nitla, atlan tlalia)
forma dar. (1 nitla, quenamican, tlalia)

tlalia incaloapalitl, nic : solar echar suelas. (1 nic, tlalia yncalvapalitl)

tlaliac : azije para tinta. (2)

tlaliani + : echador tal. (1 tlaatlan tlaliani)

tlalichtic : cosa dura, como aue mal cozida, o por manir. (2) correosa cosa.
(1) dura carne, mal cozida. (1)
tlaliliztli + : peligro. (1 neouican tlaliliztli) forma de letra. (1 letra
tlaliliztli) arte o manera de exemplo. (1 temachio tlaliliztli) el acto de
juntar o pegar vna manta a otra, o cosa semejante. (2 Tlanetech tlaliliztli)
manifestacion, o publicacion de algo. (2 Teixpan tlaliliztli) idem. (Neouican
aquiliztli: peligro del que cae y semete en cosas trabajosas y peligrosas.) (2
Neouican tlaliliztli) idem. (Temecapatzquiliztli: idem. (Temecapatzcaliztli:
trato o tormé[n]to de cuerda.)) (2 Temecatitlan tlaliliztli) partimiento. (1
tlanononqua tlaliliztli)

tlalilli + : echada cosa en mojo. (1 tlaatlan tlalilli)

tlaliloyan + : bodega. (1 vino tlaliloyan)

tlalitic : centro dela tierra. (1)

tlaliyac : caparrosa. (1) azije para hazer tinta. (1)

tlallampa : hazia lo interior dela tierra. (2) hazia lo interior dela tierra. (2)
mirar de arriba abaxo. (1)

tlallampa yatica croz : la parte baxa del madero dela cruz, q[ue] esta hincado, o
metido enla tierra. (2 Tlallampa yatica cruz)

tlallampani, tlachia : mirar de arriba abaxo. (1)

tlallan : debaxo la tierra. (2)

tlallan + : minar, hazer mina. (1 ei, tlallan oztotataca)

tlallan cuezcomac nitlatlatia : ensilar pan. (1 tlallá[n] cuezcomac


nitlatlatia)

tlallan cuezcomac tlatlatilli : ensilado pan. (1 tlallá[n] cuezcomac


tlatlatilli)

tlallan cuezcomatema, nitla : ensilar pan. (1)

tlallan oztotatacac : minador. (1)

tlallan oztotatacani : minador. (1)

tlallan toca inic ninotepachihuiz, nino : assechar estando enterrado,


demanera que apenas se le parece la cabeça. (1 nino, tlallan toca ynic
ninotepachiuiz)

tlallanana, nitla : abrir çanja. pre: onitlatlallanan. (2) çanja hazer assi.
(1) cimiento abrir assi. (1) abrir çanja para cimiento de pared. (1)

tlallanaquia, nino : é[n]terrarse. p: oninotlallanaqui (2) enterrarse. (1)


tlallanaquia, nite : enterrar a otro. preterito: onitetlallanaqui. (2) enterrar
muerto. (1)

tlallancalli : sotano. (2) sotano. (1)

tlallancuezcomac nitlatlalia : ensilar trigo, o cosa assi. prete:


tlallancuezcomac onitlatlali. (2)
tlallancuezcomac tlatlalilli : trigo ensilado. &c. (2)

tlallancuezcomatema, nitla : ensilar trigo assi. pre: onitlatlallancuezcomaten.


(2)

tlallancuezcomatentli : idem. (Tlallan__cuezcomatema, nitla: ensilar trigo assi.


pre: onitlatlallancuezcomaten.) (2 Tlallá[n]cuezcomatentli)

tlallancuezcomatl : silo para trigo. &c. (2) silo para guardar trigo. (1)

tlallanoyacanamiqui, nite : contraminar. (1 nite, tlallá[n]oyacanamiqui)

tlallanoyacatzacuilia, nite : contraminar. (1)

tlallanoztotatacac : minador. (2)

tlallanoztotatacani : idem. (Tlallan__oztotatacac: minador.) (2)

tlallantataca, ni : minar, hazer mina. (1)

tlallantecaltzacualoyan : sima por carcel de mazmorra. (1


tlallantecaltzaqualoyan)

tlallantoca, nino : enterrarse, o meterse dentro d[e] la tierra. pre:


oninotlallantocac. (2)
tlallantoca, nite : enterrar a otro assi. preterito: onitetlallantocac. (2)

tlallanuia, nite : poner celada a algunos, estando agaçapado asechandolos, o


espiandolos. pret: onitetlallanui. (2) assechar estando enterrado, demanera que
apenas se le parece la cabeça. (1) celada echar assi. (1)

tlalli : tierra, o heredad. (2) tierra. (1) eredad. (1)

tlalli + : fertil tierra. (1 cenca ytech tlamochiua qualli tlalli) tierra firme.
(1 cemantoc tlalli) ysla tierra cercada de agua. (1 veyapanca tlalli) tierra
buena y fertil. (1 qualli tlalli) tierra firme y larga. (2 Cemantoc tlalli)
estrecha tierra. (1 amoyey tlalli) monton de tierra. (1 centlatepeuhtitlalilli
tlalli) llanura de campo. (1 vey tlalli)

tlalli ipocyo : exalacion o vapor. (1 tlalli ypocyo.)

tlalli mictimoteca : noche muy noche, cerca de las nueue horas. (2) noche
quando se acuestan todos. (1)

tlalli mictoc : idem. (Tlalli mictimoteca: noche muy noche, cerca de las nueue
horas.) (2) noche muy noche. (1)

tlalli milli : terruño. (1)

tlalli nepantla : enmedio dela tierra. (2)

tlalli nictemitia : henchir algo de tierra. preteri: tlalli onictemiti. (2)


henchir algo de tierra. (1)

tlalli olloco : centro, enel centro dela tierra. (2)


tlalli omictimoman : lomesmo es que tlalli mictimoteca. (2) noche muy noche.
(1)

tlalli tetonal : suerte de tierra agena. (2)

tlalli tlatla : arder, o abrasarse la tierra de calor. prete: tlalli otlatlac.


(2) abrasarse la tierra de grân calor. (1)

tlalli tlatlaliztli : abrasamiento de tierra assi. (2) abrasamiento tal. (1)

tlalli xotla : lo mesmo es que tlallitlatla. preteri: tlalli oxotlac. (2)


abrasarse la tierra de grân calor. (1)

tlalli xotlac : abrasada tierra. (1)

tlalli yyolloco : centro dela tierra. (1)

tlalli, tetonal : suerte de tierra. (1)

tlallic nicmotla : dar con algo por esas paredes, o por esos suelos. pr:
tlallic onicmotlac. (2) arrojar algo en tierra con furia. (1)

tlallic nicuitequi : idem. pre: tlallic onicuitec. (Tlallic nicmotla: dar con
algo por esas paredes, o por esos suelos. pr: tlallic onicmotlac.) (2) arrojar
algo en tierra con furia. (1)

tlallictlahuitectli : arrojada cosa assi. (1 tlallictlauitectli)

tlallictlahuitequiliztli : arrojamiento assi. (1 tlallictlauitequiliztli)

tlallictlahuitequini : arrojador tal. (1 tlallictlauitequini)

tlallictlamotlaliztli : arrojamiento assi. (1)

tlallictlamotlalli : arrojada cosa assi. (1)

tlallictlamotlani : arrojador tal. (1)

tlallitic : dentro dela tierra, o el centro, o enel cé[n]tro della. (2)

tlallitic nicuica in atl : encañar agua. (1 tlallitic nicuica yn atl)

tlallitlatla = : = tlalli xotla (2 tlallitlatla ) = xotla + (2 tlallitlatla )

tlallitlatlac : abrasada tierra. (1)

tlalloa, ni : henchirse algo de tierra. preteri: onitlalloac. (2)

tlallohua : henchirse algo de poluo. (1 tlalloua)

tlallotia, nite : apartarse de alguno. preterito: onitetlalloti. (2) retraerse o


apartarse. (1) desamparar a alguno. (1) apartarte de otro. (1)
tlallotia, nitla : apartar vna cosa de otra, o echar tierra en algo. pre:
onitlatlalloti. (2) apartar algo. (1)

tlalmahuiltia, ni : jugar el niño conla tierra, haziendo montocillos della. &c.


y tomase. metaphorice. por hazer niñerias, locuras y necedades el hombre
insipiente. pre: onitlalmauilti. (2 Tlalmauiltia, ni) niñear hazer cosas de
niños. (1 ni, tlalmauiltia)

tlalmahuiltia =, ni : = tlalololoa (2 tlalmauiltia )

tlalmahuiltiani : elque assi juega conla tierra. &c. (2 Tlalmauiltiani)

tlalmahuiltiani = : = tlalololoani (2 tlalmauiltiani)

tlalmahuiltiliztli : el acto de jugar assi el niño. &c (2 Tlalmauiltiliztli)

tlalmahuiltiliztli = := tlalolololiztli (2 tlalmauiltiliztli)

tlalmahuiltiqui : el niño que juega desta manera. (2 Tlalmauiltiqui)

tlalmahuiltiqui = : = tlalololoqui (2 tlalmauiltiqui)

tlalmaitl : labrador, o gañan. (2) gañan que ara. (1)

tlalmana, ni : allanar suelo. (1)


tlalmana, nitla : allanar, o ygualar el suelo, pisandolo con pison, o con cosa
semejante para cimiento de tapia, o pared. p: onitlatlalman. (2) cimiénto hazer
assi. (1)

tlalmanaliztli : allanadura de suelo. (1)

tlalmanalli : tierra allanada, o ygualada. (2) allanado suelo. (1) tierra


llana o allanada. (1)

tlalmanani : allanador de suelo. (1)

tlalmantli : idem. (Tlalmanalli: tierra allanada, o ygualada.) (2) tierra


llana o allanada. (1)

tlalmayana, ni : tener pequeña heredad, o pegujal. prete: onitlalmayan. (2) tener


necessidad de tierras y eredades o desearlas. (1)

tlalmecatl : cordel para medir tierras y heredades. (2) medida de tierra con
que se mide. (1)

tlalmilli : tierras, o heredades de particulares, q[ue] estan juntas en alguna


vega. &c. (2) tierras o eradades de particulares, juntas en algúna vega. (1)

tlalmomoztli : altar de tierra, o humilladero. (2 Tlalmumuztli) altar de


demonios, que ponian en los caminos hecho de tierra. (1 tlalmumuztli)

tlalmoyahua, ni : mollir latierra. p: onitlalmoyauh (2 Tlalmoyaua, ni)

tlalnamiconi : memorial. (1)

tlalnamictia, nite : traer ala memoria, o acordar algo a otro. pre:


onitetlalnamicti. (2) remembrar a otro. (1) recordar algo a otro. (1) acordar
algo a otro. (1)
tlalnamictia, nitla : idem. pret: onitlatlalnamicti. (Tlalnamictia, nite: traer
ala memoria, o acordar algo a otro. pre: onitetlalnamicti.) (2) acordar algo a
otro. (1)
tlalnamictinemi, ni : andar pensando algo. pret: onitlalnamictinen. (2)

tlalnamictli : cosa. pensada, o acordada. (2) ymaginada cosa. (1)

tlalnamiqui, ni : considerar o tratar lo que se ha de hazer o dezir. (1)


pensar. (1) acordarme de algo. (1) ymaginar. (1)

tlalnamiqui + : pensar muchas vezes. (1 atztzan ni, tlalnamiqui)

tlalnamiquiliztica : pensando, o considerando. (2)

tlalnamiquiliztli : remembrança. (1) pensamiento assi. (1) pensamiento, o


memoria. (2) mente, la parte mas esencial del anima. (1) ymaginacion. (1)
tlalnamiquiliztli, tla : pensamiento assi. (1)

tlalnamiquiliztli + : pensamiento suzio. (1 tlaello tlalnamiquiliztli)


pensamiento assi. (1 atztzan tlalnamiquiliztli)

tlalnamiquiliztli, totlalnamiquia : memoria. (1)

tlalnamiquini : pensatiuo, o el que se acuerda de algo. (2)

tlalnemi + : tierra esteril en laqual no se cria nada. (1 çan tlalnemi


uhyá[n])

tlaloa, nino : correr, o huir. pre: oninotlalo. (2) huir atras. (1) huir como
quiera. (1) correr. (1) correr ligeramente. (1) saltar y correr yendo de priesa
a algun negocio. (1)

tlaloa + : huyr delos contrarios, retirandose. (1 teixpampa nino, tlaloa) huir


alexos. (1 vehca nino, tlaloa)

tlalochcuepa, nino : huir atras. (1)

tlalochnamiqui + : justar. (1 cauallopan nite, tlalochnamiqui)

tlalochtia, ninote : correr hazer a otro. (1)


tlalochtia, nite : hazer aguijar a otro lleuando asido y haziendolo correr.
pre: onitetlalochti. (2) agujerar a otro. (1) hazer correr a otro aguijandolo.
(1)
tlalochtia, nitetla : arrebatar algo a otro, y dar a huir conello. pret:
onitetlatlalochti. (2)
tlalochtia, nitla : rebatar. (1)

tlalochtia =, nite : = tlatlalochtia (2 tlalochtia )

tlalolini : temblar la tierra. prete: otlalolin. (2) temblar la tierra. (1)

tlaloliztli + : trote del que camina. (2 Necxi tlaloliztli)

tlalololoa, ni : lo mesmo es que tlalmauiltia. pr: onitlalololo. (2)

tlalololoani : lo mesmo es que tlalmauiltiani. (2)

tlalolololiztli : lo mesmo es que tlalmauiltiliztli (2)

tlalololoqui : lo mesmo es que tlalmauiltiqui. (2)


tlalololotinemi, ni : lo memo es que tlalmauiltia. prete: onitlalololotinen. (2)

tlaloticalaqui, nino : entrar de rondon y corriendo en alguna parte. preterito:


oninotlaloticalac. (2)

tlalotihuetzi, nino : idem. pret: oninotlalotiuetz. (Tlalotiquiça, nino:


arremeter corriendo. preter: oninotlalotiquiz.) (2 Tlalotiuetzi, nino) arremeter
de presto corriendo. (1 nino, tlalotiuetzi)

tlalotiquiza, nino : arremeter corriendo. preter: oninotlalotiquiz. (2


Tlalotiquiça, nino) salir corriendo. (1 nino, tlalotiquiça) arremeter de presto
corriendo. (1 nino, tlalotiquiça)

tlaloztotl : soterrano, o sotano. (2) mina soterraña cueua. (1)

tlalpachiuhtoc : cosa q[u]e esta cubierta de tierra. pre: otlalpachiuhtoca. (2)

tlalpachoa, nitla : cubrir algo con tierra, o aporcar. pre: onitlatlalpacho.


(2) aporcar o cubrir de tierra alguna cosa. (1) meter de baxo de tierra. (1)
poner debaxo de tierra. (1)

tlalpan : enel suelo. (2) suelo como quiera. (1)

tlalpan ni, tlachia : ynclina se. (1)

tlalpan nic, tlalia : poner enel suelo. (1)

tlalpan nino, mayauhtihuetzi : tenderse por essos suelos. (1 tlalpan nino,


mayauhtiuetzi)

tlalpan nitemayahui : derribar aotro enel suelo. (1 tlalpan nitemayaui)

tlalpan nitla mayahui : echar algo enel suelo. (1 tlalpan nitla mayaui)

tlalpan nitlachia : mirar hazia el suelo. pre: tlalpan onitlachix. (2)

tlalpan nitlatlaza : echar algo enel suelo. (1 tlalpan nitlatlaça)

tlalpan tlachixqui : el que mira al suelo. (2) ynclinado assi. (1 tlalpan


tlachixq[ui])

tlalpantli : suelo. (2) suelo como quiera. (1)

tlalpilia, nino : añudar la manta, quándo se la ponen. (1)

tlalpilia + : atarse la manta el indio, o añudarla, quando se la pone. pre:


oninotlalpili. (2 Tlalpilia nino)

tlalpilia nino : atarse la manta el indio, o añudarla, quando se la pone. pre:


oninotlalpili. (2)

tlalpiliztli : atadura. s. el acto de atar, o añudar algo. (2) añudadura. (1)


atadura tal. (1)

tlalpiliztli + : reatadura de cosa reatada (2 Oppa tlalpiliztli) reatadura. (1


oppa tlalpiliztli)
tlalpilli : ñudo como quiera. (1) prisionero. (1) encarcelado. (1) preso. (1)
cosa atada, o añudada, o prisionero de otro. (2) añudada cosa o atada. (1) atada
cosa. (1) atada cosa. (1)

tlalpilli + : cosa reatada. (2 Oppa tlalpilli)

tlalpitza, ni : soplar. (1)

tlalpitza + : soplar a fuera. (1 pani ni, tlalpitza)

tlalpitzaliztli : soplo. (1) soplo. (2) sopladura. (1) espiritu o soplo. (1)

tlalpitztli : soplado. (1)

tlalpiya, nitla : abrochar. (1 nitla, tlalpia) ñudos hazer en cuerda o ropa.


(1 nitla, tlalpia)

tlalpohua, ni : medir tierras, o heredades. prete: onitlalpouh. (2 Tlalpoa, ni)

tlalpohualiztli : el acto de medir tierras, o heredades. (2 Tlalpoualiztli) el


acto de medir tierras, o heredades. (2 Tlalpoaliztli) medida de tierra. (1
tlalpoaliztli)

tlalpohualoni : medida de tierra con que se mide. (1 tlalpoualoni) medida. i. la


vara conque miden tierras, o heredades. (2 Tlalpoaloni)

tlalpolihui : despoblarse el pueblo por pestilencia o guerra. (1 tlalpoliui)


despoblarse y destruirse el pueblo có[n] pestilencia &c. pre: otlalpoliuh. (2
Tlalpoliui)

tlalpoloa, ni : destruir, o conquistar tierras y gentes. pre: onitlalpolo. (2)


conquistar. (1) ganar conquistando. (1) assolar o destruyr pueblo. (1)

tlalpoloani : conquistador. (1) conquistador, o asolador assi. (2)

tlalpololiztli : conquista assi. (1) conquista desta manera. (2)

tlalpololli : conquistada cosa. (1) tierra conquistada, o asolada. (2)

tlalpotoctli : baho que sale dela tierra. (1) baho dela tierra. (2)

tlalpouhqui : medidor de tierra. (1) medidor de tierras, o heredades. (2)

tlalpouhtli : medida tierra. (1)

tlalquequetzal : culantrillo de pozo. (1) culantrillo de pozo. (2)

tlalquimiloa, nitla : cubrir algo contierra, o aporcar cardos. &c. prete:


onitlatlalquimilo. (2) aporcar o cubrir de tierra alguna cosa. (1)

tlalquiquinaquiliztli : ruydo de gente armada. (1) estruendo, o ruido de gente


deguerra. &c. (2)

tlalquiquinatza, ni : ruydo hazer estos. (1)

tlalquixtiloyan : barrero donde sacan barro o tierra. (1)


tlaltamachihua, ni : medir tierra. preter: onitlaltamachiuh. (2 Tlaltamachiua,
ni)

tlaltamachihualiztli : medida de tierra. (1 tlaltamachiualiztli) el acto de medir


tierra assi. (2 Tlaltamachiualiztli)

tlaltamachihualli : tierra medida. (2 Tlaltamachiualli)

tlaltamachihualoni : medida de tierra con que se mide. (1 tlaltamachiualoni)


medida para medir tierra. (2 Tlaltamachiualoni)

tlaltamachihuani : medidor de tierra. (2 Tlaltamachiuani)

tlaltamachiuhqui : medidor de tierra. (1) idem. (Tlaltamachiuani: medidor de


tierra.) (2)

tlaltamachiuhtli : medida tierra. (1)

tlaltatactli : carcaua. (1) tierra ayuntada, o amontonada para hazer adobes.


&c. la qual tierra se saco de alguna parte y q[ue]do hecho hoyo despues de sacada
(2)

tlaltechalotl : harda otra. (1) cierto animalejo como harda. (2)

tlaltectli : cosa soruida. (2)

tlaltectontli : soruito, soruo pequeño. (1) vn soruico, o soruito. (2)

tlaltecuinaliztli : alboroto. (1) estruendo, o ruido de patadas de gente. (2)

tlaltecuinaltia, nite : alborotar y hazer leuantar la gente que esta junta. pr:
onitetlaltecuinalti. (2) alborotar gente. (1)

tlaltecuini : alborotarse la gente. (1) auer estruendo de patadas de mucha


gente. prete: otlaltecuin. (2)

tlaltecuiniliztli : ruydo de gente armada. (1) rebato o alboroto. (1)


estruendo tal. (2)

tlaltecutli + : morir. (1 ytechnaci yn tlaltecutli)

tlaltenamitl : baruacana de fortaleza. (1) baruacana de fortaleza. (2)

tlaltenantli : valladar. (1) valladar. (2)

tlaltepehualli : tierra amontonada. (1 tlaltepeualli) tierra amontonada, o monton


de tierra allegada. (2 Tlaltepeualli)

tlaltepoztli : açada o açadon. (1 tlaltepuztli) açada, o açadon. (2


Tlaltepuztli)

tlaltequi, ni : soruer. (1)

tlaltequilizeli : soruo. (1)

tlaltequiliztli : soruo, o el acto de soruer alguna cosa. (2)


tlaltequiliztontli : soruito, soruo pequeño. (1) vn soruito. (2)

tlaltequiztli : soruo. (1) soruo. (2)

tlaltetectli : soruible cosa que se sorue. (1)

tlaltetecuitza, ni : ruydo hazer estos. (1)

tlaltetecuitzaliztli : ruydo de gente armada. (1) estruendo, o ruido de gente que


da grandes patadas, o de esquadron de soldados. (2)

tlaltetelli : monton de tierra. (1) monton de tierra. (2)

tlaltetl : terron pedaço de tierra. (1) terron grande. (2)

tlaltetl +, nic : desmoronar o d[e]sboronar terrones o cespedes. (1 nic,


quapayana yn tlaltetl yn çacatzontetl)

tlaltetl nic, huitequi : quebrar o quebrantar terrones. (1 tlaltetl nic,


uitequi)

tlaltetl nic, payana : quebrar o quebrantar terrones. (1)

tlaltetl nicpapayana : quebrantar terrones. (1)

tlaltetontli : terroncillo pequeño terron. (1) terron pequeño. (2)

tlaltetzmolli : breña o mata grande. (1 tlaltetzmulli) breña, o mata grande de


ramon. (2 Tlaltetzmulli)

tlalteuhnemitia, mo : desasossegado y fatigado estar el enfermo con el gran dolor


que padece. (1)
tlalteuhnemitia, nino : desasosegarse y afligirse el enfermo conel graue dolor que
padece. pr: oninotlalteuhnemiti. (2) afligido estar de algun dolor o escozimiento
corporal. (1) rebolcarse de dolor. (1) fatigado estar y desasossegado de graue
enfermedad. (1) dolor grande tener el enfermo que esta muy desasossegado. (1)
afligido estar de algun dolor o escozimiento corporal. (1)

tlalteyo : cosa llena de terrones. (2) terregoso lleno de terronee. (1)

tlalti, ni : tornarse, o conuertirse en tierra. (2)

tlaltia, ni : idem. (Tlalti, ni: tornarse, o conuertirse en tierra.) (2)

tlalticapacayoelehuia, ni : codiciar, o desear estas cosas terrenales, temporales


y mundanas. pr: onitlalticpacayoeleui. (2 Tlalticapacayoeleuia, ni)

tlalticpac : el mundo, o enel mundo, o encima de la tierra. (2) mundo. (1)

tlalticpac onoc : terrenal. (1)

tlalticpac pouhqui : terrenal. (1)

tlalticpacayo elehuiliztli : cudicia delas cosas temporales. (1 tlalticpacayo


eleuiliztli)
tlalticpacayoelehuia, ni : cudiciar cosas temporales. (1 ni,
tlalticpacayoeleuia)

tlalticpacayoelehuiani : codicioso assi. (2 Tlalticpacayoeleuiani) cudiciador


tal. (1 tlalticpacayoeleuiani) mundano, amador delas cosas terrenales, o
codicioso dellas. (1 tlalticpacayoeleuiani)

tlalticpacayoelehuiliztli : codicia, o deseo tal. (2 Tlalticpacayoeleuiliztli)

tlalticpacayotl : cosas mundanas y terrenales. (2) mundano o mundanal. (1)

tlalticpacayotlazotlani : mundano, amador delas cosas terrenales, o codicioso


dellas. (1 tlalticpacayotlaçotlani)

tlalticpaccayotl : terrenal. (1)

tlalticpacquiza, ni : nacer. (1 ni, tlalticpacquiça)

tlalticpactlaca : hombres deste mundo. (2)

tlalticpactli : mundo. (1)

tlalticpactli icemittoca : mapamundi o bola de cosmografia. (1 tlalticpactli


ycemittoca)

tlaltitech : enel suelo, o porel suelo. (2)

tlaltitechyauh : caerse, o yr el edificio por tierra (2)

tlaltoca, nino : enterrarse. pr: oninotlaltocac. (2) enterrarse. (1)


tlaltoca, nite : enterrar a otro. pr: onitetlaltocac. (2)
tlaltoca, nitla : soterrar algo. pre: onitetlaltocac (2) meter de baxo de tierra.
(1) poner debaxo de tierra. (1) soterrar. (1)

tlaltolina, ni : tener pequeña heredad, o tierra. p: onitlaltolin. (2)

tlaltzacquixtiloyan : minero de greda, o de yesso (2)

tlaltzactatacoyan : idem. (Tlaltzacquixtiloyan: minero de greda, o de yesso)


(2)

tlaltzacuquixtiloyan : minero de greda. (1)

tlaltzacutatacoyan : minero de greda. (1)

tlaltzacutli : greda, o yesso. (2) greda para adobar paños. (1) yesso. (1)

tlaltzacutli + : idem. (Iztac tlalçaçalic: greda tierra blá[n]ca y pegajosa, o


gruesa.) (2 Iztac tlaltzacutli) yesso, o cosa semejante. (2 Tetzauac
tlaltzacutli) greda tierra blanca. (1 yztac tlaltzacutli)

tlaltzitzicaztli : beruena, yerua medicinal. (2) veruena yerua medicinal. (1)

tlaltzoliuhyan : estrecha tierra. (1)

tlaltzontli : linde entre heredades. (1)


tlaltzotzoncaltilli : cercada cosa assi. (1)

tlaltzotzontia, nino : cercar la heredad de valladar prete: oninotlaltzotzonti.


(2)

tlaltzotzontli : cerca de valladar o albarrada de fortaleza. (2) cerca desta


manera. (1)

tlalxayotl : cieno. (2) cieno. (1)

tlalxiquipilli : abadejo, escarauajo ponçoñoso. (2) escarauajo ponçoñoso. (1)


abadejo, escarauajo ponçoñoso. (1)

tlalxoquiac : azije para tinta. (2) azije para hazer tinta. (1)

tlalxotla : arder la tierra de calor. (1) abrasarse la tierra de grân calor. (1)
tlalxotla, ni : amojonar tierras. preterito: onitlalxotlac. (2) amojonar
terminos. (1)

tlalxotlaliztli : amojonamiento assi. (2) abrasamiento tal. (1)

tlalyoa : assolarse el pueblo con pestilencia, o enfermedad. pre: otlalyoac. (2)


despoblarse el pueblo por pestilencia o guerra. (1)

tlalyohualiztli + : despoblacion tal. (1 tlanemiuhyantiliztli tlalyuualiztli)

tlalzazaca, ni : acarrear tierra. preterito: onitlalçaçacac. (2 Tlalçaçaca, ni)


acarrear tierra. (1 ni, tlalçaçaca)

tlalzazalic : greda para batanar o lauar ropa. (2 Tlalçaçalic) greda para


adobar paños. (1 tlalçaçalic)

tlalzazalic + : greda tierra blá[n]ca y pegajosa, o gruesa. (2 Iztac tlalçaçalic)


greda tierra blanca. (1 yztac tlalçaçalic)

tlalzazalica cuihuayan : minero d[e] greda ode yesso (2 Tlalçaçalica cuiuayan)

tlalzazalicacuihuayan : minero de greda. (1 tlalçaçalicacuiuayan)

tlama : medico o fisico. (1) medico o çurujano. (2) enfermero. (1)


tlama, ni : caçar o captiuar algo. pret: onitlama. (2) catiuar en guerra. (1)

tlama + : enderecho del camino, o seguir el camino s. yras camino derecho, sin
te apartar, a vna parte ni aotra. i. recto tramite incedes. (2 Otli tlama) de tu
voluntad, o como tu quieres, o como tu quisieres. (2 çammoyollo tlama) idem.
reuerencial. (çammoyollo tlama: de tu voluntad, o como tu quieres, o como tu
quisieres.) (2 çammoyollotzin tlama) en derecho del camino, dela p[ar]te del
camino, o hazia el camino. (2 Vtli tlama) de mi propria voluntad. (2 Noyollo
tlama) asabiendas y de voluntad hazer algo. (1 noyollo tlama yn nicchiua)

tlamac : alos lados. (2) alos lados. (1)

tlamaca, nite : seruir ala mesa, o administrar la comida y manjares. pre:


onitetlamacac. (2) seruir ala mesa. (1)

tlamacahualli : cosa otorgada o concedida. (2 Tlamacaualli) licenciado assi. (1


tlamacaualli)
tlamacahualtiliztli : apartamiento o diuision de unas cosas de otras. (2
Tlamacaualtiliztli) distancia assi. (1 tlamacaualtiliztli)

tlamacahuilia, nite : otorgar. (1 nite, tlamacauilia)

tlamacauhtli : cosa concedida o otorgada. (2) licenciado assi. (1)

tlamacazque : ministros y seruidores delos templos delos ydolos. (2) ministros


de satanas que seruian enlos templos de los ydolos. (1)

tlamacehua, ni : merecer. (1 ni, tlamaceua)

tlamacehualiz + : auer dexado exemplo de hazer penitencia los sanctos


passados. (1 quitlilanitiaque quitlapallotitiaque ynin tlamaceualiz)

tlamacehualiznahuatia, ni : mandar hazer penitencia, o persuadir a hazer obras


meritorias. pre: onitlamaceualiznauati. (2 Tlamaceualiznauatia, ni) mandar hazer
penitencia. (1 nitlamaceualiznauatia)

tlamacehualiznahuatilli : mandato tal. (2 Tlamaceualiznauatilli)

tlamacehualiznecuatequiliztli : baptismo de penitencia. (2


Tlamaceualiznequatequiliztli)

tlamacehualizpan : tiempo de penitencia o de merecer. s. la quaresma, o quatro


temporas. &c. (2 Tlamaceualizpan) cuaresma. (1 tlamaceualizpan)

tlamacehualiztenahuatilli : mando o mandato de penitencia. (1


tlamaceualiztenauatilli)

tlamacehualiztica : con penitencia, o mereciendo. (2 Tlamaceualiztica)


dichosamente. (1 tlamaceualiztica)

tlamacehualiztilmatli : saco o sicilio, o otros vestidos para hazer penitencia. (2


Tlamaceualiztilmatli)

tlamacehualiztlalhuia, nite : exhortar o mandar hazer penitencia. pre:


onitetlamaceualiztlalhui. (2 Tlamaceualiztlalhuia, nite) mandar hazer penitencia.
(1 nite, tlamaceualiztlalhuia)

tlamacehualiztlalhuiliztli : persuasion o mandato assi. (2


Tlamaceualiztlalhuiliztli) mando o mandato de penitencia. (1
tlamaceualiztlalhuiliztli)

tlamacehualiztli : robo de sacomano. (1 tlamaceualiztli) sacomano para robar.


(1 tlamaceualiztli) penitencia, o merecimiento, o el acto de dar sacomano. (2
Tlamaceualiztli) merecimiénto. (1 tlamaceualiztli) ympetracion. (1
tlamaceualiztli) penitencia. (1 tlamaceualiztli)

tlamacehualiztli + : penitencia no entera. (1 cotonqui amo tzonquizqui


tlamaceualiztli) parte dela penité[n]cia (2 Icotonca in tlamaceualiztli) parte
dela penitencia. (2 Ixeliuhca in tlamaceualiztli) penitencia no entera. (1 ayeua
amo aci tlamaceualiztli) merecimiento grande. (1 vey tlamaceualiztli)

tlamacehualoyan : estadalla, carrera o lugar, donde corren hombres o cauallos. (1


tlamaceualoyan)
tlamacehualpoloa, nino : desmerecer. pre: oninotlamaceualpolo. (2
Tlamaceualpoloa, nino) desmerecer. (1 nino, tlamaceualpoloa)

tlamacehualtia, nic : dar aflicion al cuerpo, o hazerle hazer algunas cosas de


abstinencia y penitencia. pre: onictlamaceualti. (2 Tlamaceualtia, nic)
tlamacehualtia, nite : dar penitencia. (1 nite, tlamaceualtia)

tlamacehuanenenqui : romero que va en romeria. (1 tlamaceuanenenqui)

tlamacehuani : penitente, o el que haze algunos exercicios para merecer,


hermitaño o beata. &c. (2 Tlamaceuani) ermitaño. (1 tlamaceuani) dichoso. (1
tlamaceuani)

tlamacehuani = : = tlamaceuhqui (2 tlamaceuani)

tlamacehuia, nino : merecer. (1 nino, tlamaceuia)


tlamacehuia, nite : hazer penitencia, o merecer para otro. pre: onitetlamaceui.
(2 Tlamaceuia, nite)

tlamacehuilia, nite : satisfazer o hazer penitencia por otro. pre:


onitetlamaceuili. (2 Tlamaceuilia, nite)

tlamaceuhca nemiliztli : romeria o vida de penitencia y merecimiento. (2)

tlamaceuhcanenemiliztli : romeria desta manera. (1)

tlamaceuhqui : lo mesmo es que tlamaceuani. (2) penitente. (1) ermitaño. (1)

tlamaceuhtli : despojos, o cosa merecida. (2) conseguida cosa assi. (1)


despojos. (1)

tlamach : mansamente, quedo o quedito. aduerbio. (2) pie ante pie o passo a
passo. (1)

tlamach ni, tlatlalia : pacificar la tierra por guerra. (1)

tlamach ni, tlatlatlalia : concertar lo desbaratado. (1)

tlamach nite, matoca : tocar liuianamente. (1)

tlamachana, ni : çarços hazer. (1)


tlamachana, nitla : hazer çarços. pret: onitlatlamachan. (2)

tlamachanqui : el que haze çarcos. (2) çarço o cosa semejante. (1)

tlamachantli : çarco, o cosa semejante a el. (2) entretexido assi. (1) çarço o
cosa semejante. (1)

tlamachcui, nite : imitar a otros, o contrahazer letra o firma de otro. pret:


onitetlamachcuic. (2) contrahazer letra o escritura de otro. (1)

tlamachia, nite : arbitrar, o administrar y repartir algo a otros, o dar algo


apretada y escassamente. pre: onitetlamachi. (2) repartir. (1) administrar algo.
(1) arbitrar, juzgar entre partes. (1) tasadamente y con gran miseria y escaseza
dar algo al huerfano o alcriado. (1)
tlamachia, nitla : iluminar libros, o hazer algo có[n] buena maña. pre:
onitlatlamachi. (2) yluminar libros. (1) mañear. (1)

tlamachihuani : labrandera. (2 Tlamachiuani) labrandera assi. (1 tlamachiuani)

tlamachilia, nite : arbitrar o juzgar entre partes, o saber y entender lo que


otro esta pensando, o alcançar saber algun secreto de algunos. pr:
onitetlamachili. (2) saber o entender lo que otro tiene o trata dentro de si, o
interiormente. (1) arbitrar, juzgar entre partes. (1) disponer o repartir algo a
otros. (1)

tlamachitoca, nino : fingirse sabio. (1)

tlamachiyoantli : cosa sacada de otra, assi como labor del dechado o vna ymagen de
otra. (2 Tlamachioantli) ymagen sacada assi. (1)

tlamachiyoti : escriuano publico. (1)

tlamachiyoti + : escriuano mayor y principal. (2 Vei tlamachioti)

tlamachiyotia + : plomar con sello. (1 temetztica ni, tlamachiyotia)

tlamachiyotiani : el que hierra ganado con fuego. (2 Tlamachiotiani) escriuano


publico. (1) herrador desta manera. (1)

tlamachiyotilamatl : copia o memoria. (1 tlamachiotilamatl)

tlamachiyotili + : figurada o tratada cosa assi. (2 Yexcampa tlamachiotili)

tlamachiyotiliztli : el acto de herrar ganado assi, o de sellar y signar algo.


(2 Tlamachiotiliztli) matiz enla pintura. (1) signadura. (1)

tlamachiyotilli : herrada bestia assi. (1) bestia herrada con hierro ardiendo, o
plata marcada, o cosa figurada, señalada o sellada. (2 Tlamachiotilli)
empadronado. (1) figurada cosa. (1) señalado desta manera. (1)

tlamachiyotilli + : marcada plata. (1 yztac teocuitlatl tlamachiotilli)


confirmado, o christinado. (2 Teoyotica tlamachiotilli) confirmado assi. (1
teoyotica tlamachiotilli) crismado. (1 teoyotica tlamachiotilli)

tlamachiyotilli iztacteocuitlatl : plata marcada. (1 tlamachiyotilli


yztacteocuitlatl)

tlamachiyotiloni : regla para reglar papel. (1 tlamachiotiloni) regla para


reglar papel, o cosa para señalar algo. s. el i[n]strumento. (2 Tlamachiotiloni)
hierro para herrar. (1)

tlamachiyotlalilli : figurada cosa. (1) cosa figurada. (2 Tlamachiotlalilli)

tlamachmaca + : dar prodiga y largaménte. (1 anicte, tlamachmaca) prodigamente


dar la hazienda o lo que me es pedido. (1 anicte, tlamachmaca)

tlamachni, tlamamana : concertar lo desbaratado. (1)

tlamacho : labrada cosa assi. (1) manta labrada, o lienço con labores. (2)
tlamachtentia, nitla : orlar alguna manta o vestidura. pre: onitlatlamachtenti.
(2) orlar. (1)

tlamachtia, mo : rico. (1) rico y prospero. (2)


tlamachtia, nicno : gozar o fruir de algo. prete: onicnotlamachti. (2) gozarse
de algo como de fin. (1)
tlamachtia, nino : ser rico de hazienda, o gozarse mucho. pre: oninotlamachti.
(2) gozarse como quiera. (1) enriquecerse. (1) abundar en riquezas. (1)
gloriarse o glorificarse. (1)
tlamachtia, nite : enriquecer a otro. (1) enriquecer a otro, y hazerlo
p[ro]spero. pre: onitetlamachti. (2) enriquecer a otro. (1)

tlamachtia + : despoblarse el pueblo por pestilencia o guerra. (1 motonallan


tlamachtia in cocoliztli)

tlamachtilli : dicipulo. (1) enseñado. (1) doctrinado. (1) diciplinado o


doctrinado. (1) discipulo, o el que es enseñado de otro. (2)

tlamachtilli + : certificado. (1 tlayoliuh tlamachtilli) despoblado pueblo assi.


(1 tlatonallan tlamachtilli)

tlamachtiloyan + : lugar de entera bienauenturança. (2 Necen tlamachtiloyan)

tlamachtlalia, nic : poner algo en concierto. pre: onictlamachtlali. (2)

tlamachtlatlatlaliani : pacificador enesta manera. (1) conquistador o pacificador


de tierras y pueblos. (2)

tlamachtlatlatlaliliztli : pacificacion tal. (1) conquista o pacificacion tal.


(2)

tlamachtlatlatlalilli : pacificada tierra. (1)

tlamachtli : labor de labrandera. (1) maña. (1) labor de manta labrada, o


buena maña para hazer algo, o brosladura de ropa. (2)

tlamachuia, anite : castigar braua y cruelmente. (1) castigar cruel e


inhumanamente a alguno. pre: aonitetlamachui. (2) maltratar o castigar a otro sin
piedad. prete: aonitetlamachui. (2)

tlamachyaliztica : passo a passo; aduerbio. (1)

tlamacica cactli : cosa enteramente entendida y sabida. (2)

tlamacica caquiliztli : comprehenssion assi. (1) comprehendida cosa assi. (1)


intelligencia perfecta de alguna cosa. (2)

tlamacica caquini : comprehendedor tal. (1)

tlamacicacactli : entendida cosa assi. (1)

tlamacicacaquiliztli : entendimiento tal. (1)

tlamacohualli : ayudado assi. (1 tlamacoualli) ayudado assi. (1 tlamacoalli)


ayudador del que despues le ha de ayudar, pagandole enla mesma moneda. &c. (2
Tlamacoalli)
tlamacouhqui : ayudado assi. (1) el que llama a otro paraque le labre su
heredad, con condicion que despues labrara el la suya. (2)

tlamacpal itotilli : encantado y adormecido, para ser robado delos encantadores.


(2)

tlamacpal machiyotilli : cosa señalada con la palma dela mano llena de tinta o
de almagre. &c. (2 Tlamacpal machiotilli)

tlamacpalitotili : encantado. (1)

tlamacpalmachiyotilli : señalado assi. (1)

tlamacuauhuiani : forçador de aquestas. (1 tlamaquauhuiani)

tlamacuilcayotia : cinco en orden. (2)

tlamacuilti : jueues vn dia dela semana. (1) jueues, quinto dia dela semana.
(2)

tlamahualli : ynficionado. (1 tlamaualli)

tlamahuichichihualiztica : con gracioso atauio y compostura o adornamiento. (2


Tlamauichichiualiztica)

tlamahuichichihualiztli : adereço tal. (1 tlamauichichiualiztli) adereço


gracioso, adornado y bien atauiado. (2 Tlamauichichiualiztli)

tlamahuichichiuhtli : adereçada cosa assi. (1 tlamauichichiuhtli) cosa adereçada


assi. (2 Tlamauichichiuhtli)

tlamahuichihualiztli : el acto de hazer obras heroicas y marauillosas. (2


Tlamauichiualiztli)

tlamahuichihuani : el q[ue] haze obras heroicas y marauillosas. (2


Tlamauichiuani)

tlamahuizchichihualiztica : elegantemente assi. (1 tlamauizchichiualiztica)

tlamahuizchichihualiztli : elegancia assi. (1 tlamauizchichiualiztli)

tlamahuizchichiuhtli : elegante y galana cosa. (1 tlamauizchichiuhtli)

tlamahuizchihualiztli : grandeza tal. (1 tlamauizchiualiztli)

tlamahuizchihuani : grande de hechos. (1 tlamauizchiuani)

tlamahuizo : admirado. (1 tlamauiço) marauillado. (1 tlamauiço) el que se


admira y marauilla de alguna cosa. (2 Tlamauiço)

tlamahuizoa, ani : desconocer el beneficio recebido. (1 ani, tlamauiçoa)

tlamahuizoani + : desconocido assi. (1 amo tlamauiçoani)

tlamahuizohuani : admirado. (1 tlamauiçoani) idem. (Tlamauiço: el que se admira y


marauilla de alguna cosa.) (2 Tlamauiçoani)
tlamahuizoliztli : admiracion. (1 tlamauiçoliztli) admiracion o
marauillamiento. (2 Tlamauiçoliztli)

tlamahuizolli : marauilla. (1 tlamauiçolli) juegos de mirar. (1 tlamauiçolli)


milagro. (1 tlamauiçolli) hazaña. (1 tlamauiçolli) milagro o marauilla. (2
Tlamauiçolli)

tlamahuizolli nicchihua : milagros hazer. (1 tlamauiçolli nicchiua)

tlamahuizoltic : milagrosamente. (1 tlamauiçoltic) milagroso. (1 tlamauiçoltic)

tlamahuizoltic + : marauilloso. (1 cenca tlamauiçoltic)

tlamahuizoltica : milagrosa o marauillosamente. (2 Tlamauiçoltica)

tlamahuizomactli : dignificado y hó[n]rado de otros (2 Tlamauiçomactli)

tlamahuizomactli ipan tlamatiliztli : graduado é[n] sciencia. (2


Tlamauiçomactli ypan tlamatiliztli)

tlamahuizopololli : disfamado. (1 tlamauiçopololli)

tlamahuizotilli : engrandecido. (1 tlamauiçotilli) dignificado y honrado de otros.


(2 Tlamauiçotilli)

tlamahuizotilli = : = tlamahuiztililli (2 tlamauiçotilli)

tlamahuizpololiz nezcayotilli : deshonrado e infamado con señal. s. de san


benito. &c. (2 Tlamauizpololiz nezcayutilli)

tlamahuizpololiznezcayotilli : señalado assi. (1 tlamauizpololiznezcayotilli)

tlamahuizpololiztica : convituperio, o deshonradamente. (2 Tlamauizpololiztica)

tlamahuizpololiztli : infamia o deshonra. (2 Tlamauizpololiztli)

tlamahuizpololli : deshonrado. (1 tlamauizpololli) infamado o deshonrado. (2


Tlamauizpololli)

tlamahuiztemoani : buscador tal. (1 tlamauiztemoani)

tlamahuiztemoliztli : buscamiento tal. (1 tlamauiztemoliztli)

tlamahuiztemolli : buscada cosa assi. (1 tlamauiztemolli)

tlamahuiztililli : onrado assi. (1 tlamauiztililli) honrado assi. (1


tlamauiztililli) lo mesmo es que tlamauiçotilli. (2 Tlamauiztililli)

tlamahuiztililli ipampa tlamatiliztli : graduado. (1 tlamauiztililli ypampa


tlamatiliztli)

tlamahuiztililoni : cosa p[ar]a adornar la yglesia, o la sala donde se celebra


fiesta o bodas. (2 Tlamauiztililoni)

tlamahuiztiliztica : honrosamente. (2 Tlamauiztiliztica)


tlamahuizzomactli ipampa tlamatiliztli : graduado. (1 tlamauizçomactli ypampa
tlamatiliztli)

tlamahuizzopololli : ynfamado. (1 tlamauizçopololli)

tlamahuizzotiliztli : escusacion por priuilegio. (1 tlamauizçotiliztli)


esclarecimiento. (1 tlamauizçotiliztli)

tlamahuizzotilli : escusado por priuilegio. (1 tlamauizçotilli) onrado assi.


(1 tlamauizçotilli) onrado assi. (1 tlamauizçotilli)

tlamahuizzotilli ipampa tlamatiliztli : graduado. (1 tlamauizçotilli ypampa


tlamatiliztli)

tlamaitl : manga de vestidura; y asside los de mas. (1 tlamaytl) manga de


vestidura. (2)

tlamalacachiuhcatectli : cercenada cosa assi. (1) cola redondeada o cercenada


al derredor. (2)

tlamalacachoa, ni : traer alrededor. (1)

tlamalacachoani : boluedor tal. (1)

tlamalacacholiztli : boluimiento assi. (1)

tlamalacacholli : buelto assi. (1) buelta cosa assi. (1)

tlamalcocholli : abarcada cosa assi. (1) cosa abarcada. (2)

tlamalhuiliztica : adeseo. (1) delicadamente, ocon buen tratamiento. (2)

tlamalhuiliztli : el acto de tratar bien o delicadamente alguna cosa. (2)

tlamalhuilli : cosa bien y delicadamente tratada. (2)

tlamalhuiloni : funda de almohada o de colchón. (1) vestidura para mudar. (1)


funda de alguna cosa, o otra cosa semejante. (2)

tlamalhuiloni tilmatli : vestiduras para remudar (2)

tlamalia, nite : caçar o captiuar para otro. pr: onitetlamali. (2) caçar hombres
o aues para otros. (1)

tlamalintli : torcida cosa como cordel. (1) torçal. (1) torçal, o cordel o
soga torcida, o cosa semejante. (2)

tlamalintli + : mecha de artillero; &c. (1 tlequiquiz icpatl, tlamalí[n]tli)


mecha de artillero. (2 Tlequiquizicpatl tlamalintli)

tlamaliztli : catiuidad tal. (1) presa. (1) el acto de caçar, prender o


captiuar algo. (2)

tlamaloni : presa para prender. (1)

tlamaloyan : catiuadero, s: el lugar donde catiuan. (1) lugar donde caçan o


captiuan. (2)
tlamaltia, nite : captiuar para otro. prete: onitetlamalti. (2) catiuar para otro.
(1)

tlamama : tameme, que lleua carga. (1) cargado. (1) el que lleua carga
acuestas. (2)
tlamama, ni : carga lleuar. (1)

tlamamaca, nite : dar recaudo a otros, o repartir y administrar alguna cosa. p:


onitetlamamacac (2) administrar algo. (1) repartir. (1) seruir o administrar.
(1) recudir con la renta. (1) gastar espendiendo. (1) recaudo dar de piedras,
adobes y mezcla alos que edifican la pared &c. (1) manda hazer assi. (1)

tlamamaca + : mándar de palabra. (1 tlatoltica nite, tlamamaca)

tlamamachotlalli : lisonjeado. (1) adulado o lisongeado. (2)

tlamamachtiani : ymponedor desta manera. (1)

tlamamachtilli : domado potro. (1) ympuesto assi o ensayado. (1)

tlamamalcehuia, nite : lleuar la carga a otro para que descanse. (1 nite,


tlamamalceuia)

tlamamali, ni : taladrar. (1)

tlamamalihualoni : taladro. (1 tlamamaliualoni) taladro o barreno. (2


Tlamamaliualoni)

tlamamalihuani : barrena. (1 tlamamaliuani) barrena, o cosa semejante. (2


Tlamamaliuani)

tlamamalli : carga. (1) barrenado. (1) cosa barrenada, o la carga que leua a
cuestas el tameme. (2)

tlamamalli + : sobre carga. (2 Inecpachiuhca in tlamamalli)

tlamamalpepechanaliztli + : desenalbardadura. (1 cauallo tlamamalpepechanaliztli)

tlamamalpepechanani + : desenalbardador. (1 cauallo tlamamalpepechanani)

tlamamalpepechanqui + : desenalbardador. (1 cauallo tlamamalpepechá[n]qui)

tlamamalpepechantli + : desenalbardada bestia. (1 cauallo


tlamamalpepechantli)

tlamamalpepechtlatlaxtli + : desenalbardada bestia. (1 cauallo


tlamamalpepechtlatlaxtli)

tlamamalpepechtlazani + : desenalbardador. (1 cauallo tlamamalpepechtlaçani)

tlamamalpepechtoma +, ni : desenalbardar bestia. (1 ni, cauallo


tlamamalpepechtoma)

tlamamalpepechtomani + : desenalbardador. (1 cauallo tlamamalpepechtomani)

tlamamalpepechtonqui + : desenalbardador. (1 cauallo tlamamalpepechtonqui)


tlamamalpepechtontli + : desenalbardada bestia. (1 cauallo
tlamamalpepechtontli)

tlamamaltemohuia, ni : descargar azemila. prete: onitlamamaltemoui. (2


Tlamamaltemouia, ni)
tlamamaltemohuia, nite : descargar al que va cargado. (1 nite,
tlamamaltemouia)

tlamamaltemohuiani : descargador de azemila. (2 Tlamamaltemouiani)

tlamamaltemohuiliztli : descargamiento assi. (1 tlamamaltemouiliztli) el acto de


descargar azemila. (2 Tlamamaltemouiliztli)

tlamamaltemohuilli : azemila descargada. (2 Tlamamaltemouilli)

tlamamaltemohuiqui : descargador tal. (1 tlamamaltemouiqui) descargador de


azemila. (2 Tlamamaltemouiqui)

tlamamaltia, nino : cargarse. (1)


tlamamaltia, nite : cargar a otro. (1)

tlamamaltilli : cargado assi. (1)

tlamamalxiquipilli : costal o saco. (2) saco o costal. (1)

tlamamalxiquipilli + : saca o saco gránde. (1 tomauac tlamamalxiquipilli)

tlamamana + : concertar lo desbaratado. (1 tlamachni, tlamamana)

tlamamatla ilacatztli : idem. (Tlamamatlayaualli: caracol de escalera.) (2)


caracol de escalera. (1 tlamamatla ylacatztli)

tlamamatla yahualli : caracol de escalera. (1 tlamamatla yaualli)

tlamamatlac + : en cada grada, o grada a grada. (2 Cecen tlamamatlac)

tlamamatlatl : grada para subir. (1) escalon, o grada. (2) escalon. (1)
escalera de piedra o cosa assi. (1)

tlamamatlayahualli : caracol de escalera. (2 Tlamamatlayaualli)

tlamamauhtilli : amedrentado o amenazado. (2) amenazado assi. (1) espantado


assi. (1)

tlamamazohualtilli : crucificado assi. (1 tlamamaçoualtilli)

tlamana, ni : ofrecer algun don o ofrenda. pre: onitlaman. (2) sacrificar o


ofrecer. (1) ofrecer. (1)

tlamana +, ni : dezmar. (1 yc nitlamana yn tlamatlactetilia)

tlamanahuiltin : despartidos. (1 tlamanauiltin)

tlamanal mesa : mesa que se pone enla yglesia paraque ofrezcan enella. (2) mesa
enlos sacrificios. (1)
tlamanaliztica, polihuini tlatlacolli : pecado que se purga por sacrificio. (1
tlamanaliztica, poliuini tlatlacolli)

tlamanaliztli : el acto de ofrecer don o ofrenda. (2) sacrificio o ofrenda. (1)


ofrecimiento. (1)

tlamanalli : ofrenda. (2) ofrenda. (1)

tlamanalo : ofrecer todos dones o ofrendas. vel todos ofrecen dones y ofrendas.
(2) ofrecer todos sacrificio o ofrenda. (1)

tlamanani : el que ofrece don o ofrenda, o el que da el diezmo. (2) diezmador.


(1)

tlamaneloa + : nadar por encima. (1 atlixco ni, tlamaneloa)

tlamaneloani : nadador con las manos. (2) nadador que nada. (1)

tlamaneloliztica nihual, quiza : salir a nado. (1 tlamaneloliztica niual, quiça)

tlamaneloloyan : nadadero tal. (2) nadadero. (1)

tlamani : catiuador tal. (1)

tlamani + : vsarse ansi algo, o acostumbrarse. (2 Iuh tlamani)

tlamanilia, nic : echar oponer ceuo. (1)


tlamanilia, nite : poner alguna cosa ante otro, o hazerle tortillas, o
ofrecerle algun don o ofré[n]da. pre: onitetlamanili. (2) poner alguna cosa
delante de otro, o ofrecerle algún don o presente. (1) hazer tortillas de mayz
para otros. (1) tortillas de mayz hazer a otro. (1)

tlamaniliztli + : estilo y costumbre. (2 Iuh tlamaniliztli)

tlamanitiliztli : vso o costumbre de pueblo o ordenanças que enel se guardan. (2)


vso o costumbre. (1) costumbre de pueblo. (1)

tlamanizoa + : marauillarse mucho. (1 cenca muey tlamaniçoa)

tlamanotztli : llamado con la mano. (2) llamado assi. (1)

tlamantiliztli : forma de materia. (1)

tlamantli : cosa. (1)

tlamaololo : arrebañador tal. (1)

tlamaolololiztli : el acto de ayuntar o de arrebañar algo conla mano. (2)


arrebañadura assi. (1)

tlamaolololli : arrebañada cosa assi. (1)

tlamapacholli : asida cosa assi. (1)

tlamapan : alos lados, o laderas de sierras. (2) haldas de sierras. (1)


tlamapictli : cosa tomada y puesta enel puño. (2) empuñado assi. (1) apretada
cosa assi. (1)

tlamapilhuiliztli : el acto de señalar o enseñar y mostrar algo con el dedo, o


de elegir a alguno. (2) señal del dedo. (1)

tlamapilhuilli : señalado o elegido assi. (2) señalado assi. (1)

tlamapilhuitequiliztli : el acto de dar golpe o de herir algo con el dedo


estendido. (2) herida assi. (1)

tlamapiquiliztli : apretamiento desta manera. (1)

tlamapiquini : apretador tal. (1)

tlamaquixtilli : redemido o librado, ahorrado o libertado. (2) salua persona


assi. (1) libre hecho p[or] sieruo. (1)

tlamatatactli : cosa pedida có[n] mucho ahinco. (2) demandada cosa desta manera.
(1)

tlamatataquilia, nite : trabajar mucho para sacar o alcançar de otro alguna cosa,
importunandole mucho y moliendole, paraque sela de. pre: onitetlamatataquili. (2)
demandar con importunacion. (1)

tlamatca : mansa y prudentemente. aduerbio. (2)

tlamatcaca : cosa que esta quieta y sosegada, assi como la mar. &c. (2)
tlamatcaca, ni : quedo estar, de cosas animadas. (1)

tlamatcamani : mar quieta y sosegada. (2)

tlamatcanemi, ni : biuir quieta, pacifica y sosegadamente. (2) paz tener. (1)

tlamatcanemiliztli : vida pacifica, quieta y sosegada. (2) paz. (1)

tlamatcanemini : pacifico, quieto y sosegado. (2) pacifico, que esta en paz. (1)

tlamatcanemitia, nite : hazer biuir en paz y quietud a otros. pre:


onitetlamatcanemiti. (2) paz hazer tener a otros. (1)

tlamatcanenequi, nino : tenerse por sabio. pret: oninotlamatcanenec. (2)

tlamatcanequi, mo : fingido assi. (1)


tlamatcanequi, nino : idem. p: oninotlamatcanec (Tlamatcanenequi, nino: tenerse
por sabio. pret: oninotlamatcanenec.) (2) fingirse sabio. (1)

tlamatcatlatoa, ni : hablar manssa y sosegadamé[n]te, o con prudencia. pre:


onitlamatcatlato. (2)

tlamatcayeliztli : sosiego y quietud delque biue pacifica y sosegadamente. (2)


paz. (1)

tlamatcayotl : parteria oficio desta. (1)

tlamatectli : cosa podada, chapodada o desmochada. (2) desmochado arbol. (1)


mocho arbol. (1)
tlamatectli cuauhaquilli : estaca para plantar. (1 tlamatectli q[ua]uhaquilli)

tlamateloani : fricador tal. (1)

tlamateloliztli : fricadura assi. (1)

tlamatelolli : nota fricada, fregada o desmenuzada entre las manos. (2) fricada
cosa assi. (1) fregado. (1)

tlamatemoani : atentador assi. (1)

tlamatemoliztli : atentamiento tal. (1)

tlamatepehualiztli : desmochadura de arbol. (1 tlamatepeualiztli)

tlamatepehualli : arbol mocho, podado o desrramado. (2 Tlamatepeualli) desmochado


arbol. (1 tlamatepeualli) mocho arbol. (1 tlamatepeualli)

tlamatepehuani : desmochador. (1 tlamatepeuani)

tlamatepeuhqui : desmochador. (1)

tlamatepeuhtli : idem. (Tlamatepeualli: arbol mocho, podado o desrramado.) (2)


desmochado arbol. (1)

tlamatepeuhtli xocomecatl : vid sin braços. (1)

tlamatequiliztli : desmochadura de arbol. (1)

tlamatequini : desmochador. (1)

tlamatetectli : podada cosa. (1)

tlamati, ni : embaucar a otro el hechizero. &c. onitlamat. (2) embaucar. (1)


tlamati, nicno : entristecerse. (1)
tlamati, non : acudir acierto lugar. (1)

tlamati + : trepador en cuerda, o soga. (2 Mecatitech tlamati) el que no


haze caso de nadie. (2 Aquen tlamati) trepador én cuerda. (1 mecatitech tlamati)
tlamati +, non : saber o entender lo que otro tiene o trata dentro de si, o
interiormente. (1 teitic nontlamati) entender o alcançar los pensamientos y
consciencia de otro. (1 teitic nontlamati)

tlamatic + : idem. (Iyollotlamatic yntotecuiyo dios: quiso, o fue seruido


nuestro señor dios.) (2 Iyollotzin tlamatic)

tlamatiliz amoxtli : arte para de prender. (1 tlamatiliz amuxtli)

tlamatiliz temachtiani : catedratico. (1)

tlamatiliz temachtiloyan : catedra para enseñar. (1)

tlamatiliz tetlatzontequiliani : maestrescuela. (1)

tlamatilizamoxtli : arte para depré[n]der sciencia. (2)


tlamatilizatoyatl : rio de sabiduria. (2)

tlamatilizmatini : artista, o maetro de sciencia. (2) artista. (1)

tlamatilizmatini + : astrologo. (2 Ilhuica tlamatilizmatini)

tlamatiliztemachtiani : cathedratico. (2)

tlamatiliztlapiquia, nino : fingirse sabio. (1)

tlamatiliztlazotla, ni : amar la sciencia y sabiduria. pre:


onitlamatiliztlaçotlac. (2 Tlamatiliztlaçotla, ni) filosophar, dar obra o
exercitar la sabiduria. (1 ni, tlamatiliztlaçotla)

tlamatiliztlazotlaliztli : amor de sabiduria. (2 Tlamatiliztlaçotlaliztli)


filosophia, amor de sabiduria. (1 tlamatiliztlaçotlaliztli)

tlamatiliztlazotlani : amador de sciencia y sabiduria. (2 Tlamatiliztlaçotlani)


filosopho, amador de sabiduria. (1 tlamatiliztlaçotlani)

tlamatiliztli : embaucamiento. (1) sabiduria, o embaucamiento. (2) juego de


passa passa. (1) sabiduria assi. (1)

tlamatiliztli + : graduado é[n] sciencia. (2 Tlamauiçomactli ypan


tlamatiliztli) trepa o trepadura assi. (1 mecatitech tlamatiliztli) graduado. (1
tlamauiztililli ypampa tlamatiliztli) trepadora tal. (2 Mecatitech tlamatiliztli)
sabiduria enesta manera. (1 teoyotica tlamatiliztli) graduado. (1 tlamauizçotilli
ypampa tlamatiliztli) graduado. (1 tlamauizçomactli ypampa tlamatiliztli)
tlamatiliztli +, nite : graduar. (1 nite, mauizçomaca ypampa tlamatiliztli)
graduar. (1 nite, mauiztlalia ypampa tlamatiliztli) graduar. (1 nite, mauizmaca
ypampa tlamatiliztli) graduar. (1 nite, ixtilia ypampa tlamatiliztli)

tlamatiloani : desgranador tal. (1)

tlamatiloliztli : fregadura, o desmenuzamiento de algo entre las manos, o el acto


de vngir, o é[m]bixar a otro. (2) desgranamiento assi. (1) fregadura. (1)

tlamatilolli : vngido. (1) cosa fricada, o desmenuzada entre las manos, o cosa
desgranada conlas manos. (2) desgranada semilla. (1) fregado. (1)

tlamatini : embaucador. (1) leydo hombre, que lee mucho. (1) sabio. (2) maestro
de alguna arte. (1) sabio como quiera. (1) letrado. (1)

tlamatini + : trepador assi. (2 Mecatitech tlamatini) trepador én cuerda. (1


mecatitech tlamatini) doctor que enseña. (1 vei tlamatini)

tlamatini moch ixpanca : sabio experimentado. (1 tlamatini much ixpanca)

tlamatinito : sabio pequeño. (2)

tlamatiniton : maestro pequeño. (1)

tlamatiniyotl : maestria. (1)

tlamatlacca : decimo en orden. (2)


tlamatlaccayotia : decima parte. (1) la decima parte de alguna cosa, o el
diezmo. (2)

tlamatlachiuhtli : enredado hecho como red. (1) alguna cosa hecha amanera de
red. (2)

tlamatlactetilia : decima parte. (1) la decima parte de alguna cosa o el


diezmo. (2)

tlamatlactetilia + : dezmar. (1 yc nitlamana yn tlamatlactetilia) dezmada cosa.


(1 oypamman yn tlamatlactetilia)

tlamatlahuiani : enredador. (1 tlamatlauiani) caçador tal. (1 tlamatlauiani) el


que caça algo con redes. (2 Tlamatlauiani)

tlamatlahuiliztli : enredamiento. (1 tlamatlauiliztli) el acto de enredar, o


de caçar con redes. (2 Tlamatlauiliztli)

tlamatlahuilli : enredado. (1 tlamatlauilli) caçada cosa assi. (1 tlamatlauilli)


cosa enredada, o caçada con red. (2 Tlamatlauilli)

tlamatlahuiqui : enredador. (1 tlamatlauiqui) caçador tal. (1 tlamatlauiqui)


caçador con red, o enredador. (2 Tlamatlauiqui)

tlamatlatlazaliztli : lance assi. (1 tlamatlatlaçaliztli) lance de pescadores.


s. el acto de echar, o lançar la red para pescar. (2 Tlamatlatlaçaliztli)

tlamatocani : atentador assi. (1)

tlamatontin : descasados assi. (1 tlamatuntin)

tlamatontli : descasado. (1 tlamatuntli) descasado, o descasada. (2)

tlamatopeuhtli : echada cosa assi. (1) empuxado, o alançado, conlas manos. (2)

tlamatoquiliztli : tocamiento assi. (1) atentamiento tal. (1) el acto de


palpar, o tocar algo conla mano. (2)

tlamatoxontli : desmochado arbol. (1) arbol desmochado, o desrramado. (2)

tlamatqui : embaucador. (1) partera que ayuda aparir. (1) embaucador. (2)

tlamatqui + : trepador én cuerda. (1 mecatitech tlamatqui) idem. (Mecatitech


tlamatini: trepador assi.) (2 Mecatitech tlamatqui)

tlamattani : queda o sosegada p[er]sona. (1) cosa sosegada, o reposada, assi


como la mar, o el tiempo, quando no ay ni corre rezio viento. (2)

tlamattica : queda o sosegada p[er]sona. (1) idem. (Tlamattani: cosa


sosegada, o reposada, assi como la mar, o el tiempo, quando no ay ni corre rezio
viento.) (2)
tlamattica, ni : quedo estar, de cosas animadas. (1)

tlamattimani : queda cosa y sosegada, como agua, viento o cosa assi. (1) idem.
(Tlamattica: idem. (Tlamattani: cosa sosegada, o reposada, assi como la mar, o el
tiempo, quando no ay ni corre rezio viento.)) (2)
tlamattimaniliztli : sosiego. (1) sosiego, reposo, o quietud. (2)

tlamattimomana : assosegarse el ayre y la tempestad. (1)

tlamattimotlalia : sosegarse, o mesurarse. prete: otlamattimotlali. (2)


tlamattimotlalia, ni : messurarse. (1)

tlamattinemini : reposado. (1)

tlamatzayanaliztli : contratacion tal. (1) apartamiento tal. (1) diuorcio, o


apartamiento, o el acto de contratos con vsura. (2)

tlamatzayantin : descasados assi. (1) despartidos. (1)

tlamatzayantli : descasado. (1) apartada cosa assi. (1) descasado, o descasada,


o cosa diuidida y apartada vna de otra. (2)

tlamatziliniliztli : repique de campanas. (1) repique de cá[m]panas. s. el acto


de repicar las campanas. (2)

tlamatzoa, ni : aduertir y auisar a otro de alguna cosa que le conuiene, por el


amor que le tiene prete: onitlamatzo. (2)

tlamatzoa + : noticia dar a algúno delo q[ue] le ade acaecer, auisándole


p[or]meta. (1 icni, tlamatzoa)

tlamatzohualcaxitl : escudilla de tortillas calientes. (1 tlamatzoualcaxitl)


escodilla grande de tortillas dobladas o plegadas. (2 Tlamatzoalcaxitl)

tlamatzohualli : tortillas dobladas, plegadas o souajadas. (2 Tlamatzoalli)

tlamatzoloani : asidor tal. (1)

tlamatzoloqui : asidor tal. (1)

tlamauhcaittani : persona atentada y temerosa. (2)

tlamauhtilli : assombrado assi. (1) espantado assi. (1) asombrado, espantado o


atemorizado de otro. (2)

tlamauhtiloni : espantajo. (1) espantajo. (2)

tlamauhtli : enloquecido. (1) ynficionado. (1)

tlamaxacualoani : desmenuzador assi. (1 tlamaxaq[ua]loani)

tlamaxacualoliztli : desmenuzamiento tal. (1 tlamaxaqualoliztli) fregadura. (1


tlamaxaqualoliztli) fricadura o fregadura de alguna cosa, con las manos. (2
Tlamaxaqualoliztli)

tlamaxacualolli : desmenuzado assi. (1 tlamaxaqualolli) fregado. (1


tlamaxaqualolli) cosa fricada o desmenuzada [en]tre las manos. (2
Tlamaxaqualolli)

tlamaxacualoloyan : estregadero para estregar. (1 tlamaxaqualoloyan) el lugar


donde frican o refriegan y desmenuzan alguna cosa con las manos. (2
Tlamaxaqualoloyan)
tlamaxacualoqui : desmenuzador assi. (1 tlamaxaq[ua]loq[ui])

tlamaxelhuia, nite : hazer camino a otro, hendiendo por medio del cacañaueral o
del yeruaçal crecido y alto. (1)

tlamaxeloani : apartador tal. (1)

tlamaxeloliztli : apartamiento assi. (1)

tlamaxiltiani : añadidor assi. (1) cumplidor assi. (1)

tlamaxiltilia, nite : suplir o añadir lo que falta a otro. pr: onitetlamaxiltili.


(2) cumplir, dando a otro lo que le falta. (1)

tlamaxiltililiztli : añadidura tal. (1)

tlamaxiltiliztica : supliendo o añadiendo assi. (2)

tlamaxiltiliztli : suplimiento delo que falta. (1) nota o notacion assi. (1)
cumplimiento tal. (1) suplimiento o añadidura desta manera. (2)

tlamaxiltilli : añadida cosa assi. (1) suplida cosa. (1) cumplida cosa assi.
(1) cosa suplida o añadida. (2)

tlamaxopeuhtli : echada cosa assi. (1) empuxado o arrojado por ay. (2)

tlamayahuiliztli : tiro el acto de tirar. (1 tlamayauiliztli) el acto de


arrojar, tirar o echar algo. (2 Tlamayauiliztli)

tlamayahuini : arrojador tal. (1 tlamayauini)

tlamayauhcampa : hazia la mano derecha. (1 tlamayauhcá[n]pa) aman derecha. (1)


amanderecha. (2)

tlamayauhtli : arrojada cosa assi. (1) derribado assi. (1) cosa arronjada, o
echada o derribada enel suelo. (2)

tlamayeccampa : aman derecha. (1) amanderecha. (2)

tlamayectiani : desmochador. (1)

tlamayectiliztli : desmochadura de arbol. (1)

tlamayectilli : desmochado arbol. (1) cosa podada o desmochada. (2)

tlamazamecahuiani : armador tal. (1 tlamaçamecauiani)

tlamazamecahuiliztli : armaduta tal. (1 tlamaçamecauiliztli)

tlamecacopintli tlahuitolli : desempulgado arco. (1 tlamecacopintli tlauitolli)

tlamecahuiani : enlazador. (1 tlamecauiani) el que caça o toma algo con lazos.


(2 Tlamecauiani)

tlamecahuiliztli : enlazamiento. (1 tlamecauiliztli) el acto de tomar o caçar


algo có[n] lazo. (2 Tlamecauiliztli)
tlamecahuilli : enlazado. (1 tlamecauilli) tomado o caçado conlazo. (2
Tlamecauilli)

tlamecahuitectli : açotado. (1 tlamecauitectli) açotado. (2 Tlamecauitectli)

tlamecanilli : ahorcado. (1) ahorcado. (2)

tlamecayotiliztli : empulgadura. (1) empulgadura de arco o de ballesta, o


enhiladura de aguja. (2)

tlamecayotilli : empulgado arco. (1) enhilada aguja. (1) aguja enhilada, o arco
y ballesta empulgada. (2)

tlamecayotiloni : fiador assi. (1) fiador de gorra o cosa semejá[n]te (2)

tlamecayotl : trena o trença. (1) trença. (2)

tlamecayotlaliloni : fiador assi. (1) idem. (Tlamecayotl: trença.) (2)

tlamelahua, ni : yr d[e]recho a algúna p[ar]te. (1 nitlamelaua) passar de largo,


yr derecho via recta a alguna parte, o declarar algo. prete: onitlamelauh. (2
Tlamelaua, ni) derecho caminar. (1 ni, tlamelaua)
tlamelahua, non : atajar, yr por camino mas breue. (1 non, tlamelaua)

tlamelahuacachihualiztli : justicia. (1 tlamelauacachiualiztli) el acto de


hazer alguna obra recta y justa. (2 Tlamelauacachiualiztli)

tlamelahualiztli : atestiguamiento. (1 tlamelaualiztli) atajo tal. (1


tlamelaualiztli) nota o notacion assi. (1 tlamelaualiztli) declaracion assi. (1
tlamelaualiztli) endereçamiento. (1 tlamelaualiztli) el acto de passar de largo
por alguna parte, expocision o declaracion de alguna cosa, o endereçamiento de
algo. s. el acto de endereçar lo tuerto y torcido. (2 Tlamelaualiztli)

tlamelahualli : atestiguada cosa. (1 tlamelaualli)

tlamelahualoni : glosa de obra. (1 tlamelaualoni)

tlamelahualtia, nic : lleuar algo camino derecho a alguna parte, o endereçar la


inté[n]cion delo que hago, a algun fin. pr: onictlamelaualti. (2 Tlamelaualtia,
nic)

tlamelahualtia +, nic : endereçar la intencion a dios. (1 yuictzinco


nictlamelaualtia) idem. pret: iuictzinco in dios onictlamelaualti
ynnotlachiualiz. (Iuictzinco in dios nictlachialtia in notlachiual: en dereçar a
dios sus obras, y la intencion dellas pret: iuictzinco in dios onictlachialti
ynnotlachiual.) (2 Iuictzinco in dios nictlamelaualtia in notlachiualiz)

tlamelahuani : atajador assi. (1 tlamelauani) declarador tal. (1 tlamelauani)


endereçador. (1 tlamelauani) el que suele passar de largo quando va a alguna
parte, o el que declara o expone alguna cosa, o el que endereça lo tuerto. (2
Tlamelauani)

tlamelauhca tamachihualoni : medida derecha. (2 Tlamelauhca tamachiualoni)

tlamelauhca tamachiuhtli : cosa derecha y justamente medida. (2)


tlamelauhcacaqui, nitla : entender bien y derechamente lo que se dize. preter:
onitlatlamelauhcacac. (2) entender muy bien lo que se dize o comprehenderlo. (1)

tlamelauhcaitta, nitla : niuelar algo. pret: onitlatlamelauhcaittac. (2)

tlamelauhcapoa, ni : contar algo fielmente. (1)

tlamelauhcapoani : contador tal. (1)

tlamelauhcapohualiztli : contaduria tal. (1 tlamelauhcapoualiztli)

tlamelauhcapouhqui : contador tal. (1)

tlamelauhcapouhtli : contada cosa assi. (1) contada cosa assi. (1)

tlamelauhcatamachihualoni : medida derecha. (1 tlamelauhcatamachiualoni)

tlamelauhcatamachihuani : medidor de derecho. (1 tlamelauhcatamachiuani)

tlamelauhcatamachiuhtli : medida cosa assi. (1)

tlamelauhcateca, nitla : poner derechamente, o endereçar lo que estaua tuerto


o de traues. p: onitlatlamelauhcatecac. (2) desatrauesar algo. (1)

tlamelauhcatenehuani : contador tal. (1 tlamelauhcateneuani)

tlamelauhcateneuhqui : contador tal. (1)

tlamelauhcateneuhtli : contada cosa assi. (1)

tlamelauhqui : endereçador. (1)

tlamelauhtiuh, ni : derecho caminar. (1)

tlamelauhtli : declarada cosa desta manera. (1) endereçado. (1) cosa


declarada, o cosa endereçada. (2)

tlameme : tameme, que lleua carga. (1)

tlami : acabarse o consumirse y gastarse algo, o fenecer. pre: otlan. (2)


acabarse de hazer algo. (1)
tlami, ni : acabar de hazer o de concluir alguna obra. pre: onitlan. (2) acabar o
concluyr obra. (1) fenecer, acabarse. (1) concluir o acabar algo. (1) espedir
lo impedido. (1) perecer desaparecer o perderse. (1)

tlami +, ni : en fin o en conclusion. (1 çaic nitlami)

tlami nonemiliz : acabarse la vida. (1)

tlami notequiuh : cumplir o acabar mi oficio. (1)

tlamia, nitla : consumir o acabar toda la comida y beuida que tenia delante.
preteri: onitlatlami. (2) gastar lo que perece. (1) acabar o consumir comida.
(1) hazer hasta el cabo. (1)

tlamia + : poner achaques escusándose. (1 ytla ytech nino, tlamia)


tlamia +, nic : escusar sus pecados, echando la culpa a algo. preterito: itla
itech onictlami in notlatlacol. (2 Itla itech nictlamia ynnotlatlacol)
tlamia +, nino : escusarse, o poner achaques, o escusas. prete: itla itech
oninotlami. (2 Itla itech ninotlamia) infamar a alguna persona diziendo que tuuo
parte conella, no siendo verdad. pre: tetech oninotlami. (2 Tetech ninotlamia)
achaques poner escusandose. (1 itlaytech ninotlamia) escusarse, echando a otro la
culpa. (1 tetech ninotlamia)
tlamia +, nitla : imponer, o echar la culpa al q[ue] no la tiene. pre: tetech
onitlatlami. (2 Tetech nitlatlamia)

tlamiahuayotia : cosa auentajada y que excede alas de mas. (2 Tlamiauayotia)

tlamiaquililli : cosa multiplicada o acrecentada. (2)

tlamic : veynte maçorcas de mayz, o de cosas semejantes. (2)

tlamic omei : veynte y tres maçorcas de mayz. &c. (2)

tlamic ommacuilli : veinte ycinco maçorcas. &c (2)

tlamic ommatlactli : treynta maçorcas. &c. (2)

tlamic omome : veynte y dos maçorcas. &c. (2)

tlamic oncaxtolli : treynta y cinco maçorcas. &c (2 Tlamic oncaxtulli)

tlamic once : veynte y vna maçorca. &c. (2)

tlamic onnahui : veynte y quatro maçorcas. &c. (2 Tlamic onnaui)

tlamictiani : matador enesta manera. (1) matador assi. (1)

tlamictiliztli : impotencia del varon, que no puede tener parte có[n] muger. (2)
ympotencia assi. (1)

tlamictilli : lisiado o herido. (2) lisiado enesta manera. (1)

tlamiecca + : el acto de dar a lo gro. (2 Tetech tlamiecca quixtiliztli) idem.


(Tetech tlaixtlapanani: logrero, o vsurero.) (2 Tetech tlamiecca quixtiani)

tlamieccan coyunilli : agujerado y horadado en muchas partes. (2)

tlamieccan xapotlalli : idem. (Tlamieccan coyunilli: agujerado y horadado en


muchas partes.) (2) horadado en muchas partes. (1)

tlamieccancoyonilli : horadado en muchas partes. (1)

tlamieccaquixtiani + : logrero. (1 tetech tlamieccaquixtiani)

tlamiequiliani : acrecentador o multiplicador de algo. (2) acrecentador assi. (1)


multiplicador. (1)

tlamiequililiztli : multiplicacion. (1)

tlamiequililli : cosa acrecentada. (2) acrecentada cosa. (1) multiplicado. (1)


tlamiequiliztli : acrecentamiento. s. el acto de acrecentar o multiplicar algo. (2)
acrecentamiento desta manera. (1)

tlamiliztli : termino por fin. (1) acabamiento o có[n]sumacion de algo. (2)


perecimiento. (1) fin de cada cosa. (1) mortandad assi. (1)

tlamiltia, nitla : acabarlo todo. preteri: onitlatlamilti. (2) acabar o


consumir comida. (1)

tlamimiloani : trastornador de algun vaso lleno de algun licor. (2)


trastornador. (1)

tlamimiloliztli : el acto de trastornar alguna vasija assi. (2) trastornadura. (1)

tlamimilolli : trastornada cosa. (1) cosa trastornada assi, o algun altoçano o


cuesta pequeña, o rebenton. (2) otero. (1) altoçano o rebenton, cuesta pequeña.
(1)

tlamiminalli : assaeteado o flechado. (1)

tlamiminaloni : garrocha o cosa semejante. (2) garrocha. (1)

tlamimintli : asaeteado. (1) assaeteado o flechado. (1)

tlamina, mo : raudo de rio que corre con gran furia, o el pece que nada
reziamente. (2) raudo por cosa ligera, como corriente de rio; &c. (1)
tlamina, ni : tirar con arco o ballesta, o tirar harpon o vara. &c. pre:
onitlamin. (2) tirar con arco. (1)
tlamina, nino : alçarse en alto el chorro del agua, o la culebra quando lleua
leuantada la cabeça o nadar reziamente el pescado, o algun gran nadador. pre:
oninotlamin. (2) alçarse en alto el agua o la culebra. (1)

tlamina + : exalacion de cometa. (2 Citlalin tlamina) cometa que corre. (1


citlalin tlamina)
tlamina +, ni : amentar, tirar con amiento. (1 atlatica nitlamina) amentar,
tirar con amiento. (1 atlacopa nitlamina) tirar cón amiénto. (1 atlacopa
nitlamina) tyrar vara con amiento. preterito: atlatica onitlamin. (2 Atlatica
nitlamina) tirar vara con amiento. preteri: atlacopa onitlamin. (2 Atlacopa
nitlamina)
tlamina +, nino : nadar reziamente. preterito: atlan oninotlamin. (2 Atlá[n]
ninotlamina)

tlaminaliztli : el acto de tirar con arco o ballesta o de tirar harpon. &c. (2)
tiro assi. (1)

tlaminalli : cosa asaeteada, o flechada, o cosa herida con harpon. &c. (2)

tlaminaloyan + : saetera otronera. (1 tlacoyoc tlaminaloyan)

tlaminani : el que tira con arco, o harpon. &c. (2) flechero. (1) frechero o
flechero. (1)

tlamini : mortal cosa que muere. (1)

tlamini + : cosa infinita o inacabable. (2 Amo tlamini) ynfinito en numero.


(1 amo tlamini)
tlaminqui : idem. (Tlaminani: el que tira con arco, o harpon. &c.) (2) flechero.
(1) frechero o flechero. (1)

tlamintli : cosa herida con saeta, flecha, o harpó[n]. (2)

tlamiquiztlatzontequililli : condenado, o sentenciado a muerte. (2)

tlamiquiztlatzontequililtin : condenados o sentenciados a muerte. (2)

tlamitini + : no sabio. (1 amo tlamitini)

tlamiyahuayotia : no tener par niygual. (1 tlamiyauayotia)

tlammacauhcayotl : helgadura de dientes. (2) helgadura de dientes. (1)

tlammacauhqui : helgado de dientes. (2) helgado. (1)

tlamochihua + : fruticarse el arbol o cosa assi. (1 ytech tlamochiua) idem. pre:


itech otlamochiuh. (Itech tlaaqui: fructificar o lleuar fruta el arbol. prete:
itech otlaac.) (2 Itech tlamochiua) frutuoso lo q[ue] da fruto. (1 ytech
tlamochiua) fertil tierra. (1 cenca ytech tlamochiua qualli tlalli)

tlamocihuiliztli : ynquietud assi. (1 tlamociuiliztli)

tlamocihuilli : desasossegado. (1 tlamociuilli) desasosegado y acossado de otros


(2 Tlamociuilli) molestado. (1 tlamociuilli) ynquietado. (1 tlamociuilli)
embaraçado assi. (1 tlamociuilli)

tlamocuitlahui + : sacristan. (1 teopan tlamocuitlaui)

tlamocuitlahuia, ninote : tener cuidado de otro. (1 ninote, tlamocuitlauia)

tlamocuitlahuiani : el que tiene cuidado de algo y es solicito enlo que le es


encomendado. (2 Tlamocuitlauiani) procurador. (1 tlamocuitlauiá[n]i)

tlamolcuhtli : tierra amollentada, o cauada, o cosa semejante. (2)

tlamolehualiztli : amollentadura de tierra. (1 tlamoleualiztli)

tlamolehuani : amollentador assi. (1 tlamoleuani) cauador tal o labrador. (1


tlamoleuani)

tlamoleuhtli : cauada tierra. (1) amollentada tierra. (1)

tlamolhuaztli : mecedor para mecer poleadas, o pinolli, quando lo hazen. &c. (2


Tlamulhuaztli) mecedor, el instrumento. (1 tlamulhuaztli)

tlamololli : desleida salsa. (1)

tlamomolotzaliztli : desmenuzamiento de pan, queso, o de cosas semejantes. (2)


desmenuzamiento tal. (1)

tlamomolotzalli : cosa desmenuzada assi. (2) desmenuzado assi. (1)

tlamomolotzani : desmenuzador. (1)

tlamomotlalli : apedreado. (2) apedreado. (1)


tlamomotzoliztli : roça. (1)

tlamomoyahualiztli : assolamiento de pueblo. (1 tlamomoyaualiztli)

tlamomoyahuani : el que desbarata y esparze la gente, o el ganado. (2


Tlamomoyauani) despoblador. (1 tlamomoyauani) assolador tal. (1 tlamomoyauani)

tlamomoyauhtin : desbaratada gente. (1)

tlamomoyauhtli : desparramado. (1) cosa desbaratada, descarriada auentada, o


esparzida. (2) ahuyentada cosa assi. (1) assolado pueblo. (1)

tlamotlaliztli : tiro de piedra, o el acto de tirar alguna piedra, o cosa


semejante. (2) tiro de piedra. (1)

tlamotlalli : apedreado. (1)

tlamotoxahuiliqui : derribado assi. (1 tlamotoxauiliqui)

tlamotzololiztli : asimiénto tal. (1)

tlamotzololli : cosa asida conla mano, o engarrasada. (2) engarrafado. (1)

tlamotzolquitzquiani : apretador tal. (1)

tlamotzolquitzquiliztli : apretamiento desta manera. (1)

tlamotzolquitzquilli : apretada cosa assi. (1)

tlamotzoltzitzquiani : apretador tal. (1)

tlamotzoltzitzquiliztli : apretamiento desta manera. (1)

tlamotzoltzitzquilli : apretada cosa assi. (1)

tlamoyauhtin : gente, o ganado esparzido, o descarriado, o desbaratado. (2)

tlamoyauhtli : enturuiada agua. (1)

tlampalanaliztli : neguijon, o enfermedad de dientes y muelas. (2) neguijon


de dientes. (1)

tlanacahuapauhtli : idem. (Tlanacaizcaltilli: idem. (Tlanacayotilli: ceuon, o


cosa ceuada y é[n]gordada)) (2 Tlanacauapauhtli) engordada cosa. (1
tlanacauapauhtli)

tlanacaizcaltilli : idem. (Tlanacayotilli: ceuon, o cosa ceuada y é[n]gordada)


(2) ceuado o engordado, o ceuon. (1) engordada cosa. (1)

tlanacastilli : esquinada cosa. (1 tlanacaztilli)

tlanacatentli + : obispillo de puerco. (1 coyametl ycuitlatecon


tlanacatentli) longaniza. (1 cuiyame cuitlaxcolli tlanacatentli)

tlanacayotilli : ceuon, o cosa ceuada y é[n]gordada (2) engordada cosa. (1)


tlanacazanoni : cartauon, o esquadra. (2) cartauon o esquadra. (1)

tlanacazanoni tlatlamelauhcaittoni : escuadra, cartauon. (1 tlanacazanoni


tlatlamelauhcayttoni)

tlanacazantli : cuadrada cosa assi. (1)

tlanacazco pinaloni : júntera de carpintero. (1)

tlanacazcopinaloni : juntera de carpintero. (2)

tlanacazmachiyotilli + : figurada cosa assi. (1 yexcampa tlanacazmachiyotilli)

tlanacaztititztli : atronado, o atonito de algun trueno o estruendo grande. (2)


atronado assi. (1)

tlanacaztli : esquina de edificio. (2) esquina de casa. (1)

tlanactilli : detenido assi. (1)

tlanahuac : mouer de lugar. (1 tlanauac)

tlanahuac + : deshazerse las nuues con los grandes vientos. (1 chico tlanauac
yauh í[n]mixtli, oehecapoliuh)

tlanahuac ni, quica : buscar a alguno, o alguna cosa en todas partes. (1 tlanauac
ni, quica)

tlanahuac ni, tlateca : buscar a alguno, o alguna cosa en todas partes. (1 tlanauac
ni, tlateca) mouer de lugar. (1 tlanauac ni, tlateca)

tlanahuac niquica : destroçar algo. (1 tlanauac niquica)

tlanahuac niquiza : buscar algo por todas partes, o robar y destruir el


ladró[n] quá[n]to halla, o echar por puertas a otro. prete: otlanauac niquiz (2
Tlanauac niquiça) passar por detras de algunas personas honradas teniendoles
respecto. (1 tlanauac niquiça)

tlanahuac nitlacuania : idem. prete: tlanauac onitlaquani. o mudar algo de vna


parte a otra. (Tlanauac niquiça: buscar algo por todas partes, o robar y destruir
el ladró[n] quá[n]to halla, o echar por puertas a otro. prete: otlanauac niquiz)
(2 Tlanauac nitlaquania)

tlanahuac nitlahuica : destruir los males e yerros del pueblo. (1 tlanauac


nitlauica)

tlanahuac nitlateca : destruir los males e yerros del pueblo. (1 tlanauac


nitlateca) idem. p: tlanauac onitlatecac. o mudar algo de vna parte a otra.
(Tlanauac nitlaquania: idem. prete: tlanauac onitlaquani. o mudar algo de vna
parte a otra. (Tlanauac niquiça: buscar algo por todas partes, o robar y destruir
el ladró[n] quá[n]to halla, o echar por puertas a otro. prete: otlanauac (2
Tlanauac nitlateca) hurtar quanto ay no dexándo quasi cosa alguna. (1 tlanauac
nitlateca) echar apuertas operseguir a otro. (1 tlanauac nitlateca)

tlanahuac tlahuicani : destruidor tal. (1 tlanauac tlauicani)


tlanahuac tlahuico : el acto de sacar o d[e] echar fuera la vasura. (2 Tlanauac
tlauico)

tlanahuac tlahuictli : destruidos assi. (1 tlanauac tlauictli)

tlanahuac tlatectli : cosa mudada assi. (2 Tlanauac tlatectli) destruidos assi.


(1 tlanauac tlatectli) mouida cosa assi. (1 tlanauac tlatectli)

tlanahuactlatecani : destruidor tal. (1 tlanauactlatecá[n]i)

tlanahuaitolli : cosa interpretada, o declarada en otra lengua. (2 Tlanauaytolli)


ynterpretada cosa desta manera. (1 tlanauaitolli)

tlanahualahualli : motejado. (2 Tlanaualaualli)

tlanahualahualli.tlapinauhtilli : motejado. (1 tlanaualahualli.tlapinauhtilli)

tlanahualcaquitilli : idem. (Tlanaualaualli: motejado.) (2 Tlanaualcaquitilli)

tlanahualicuillo : cifrador. (2 Tlanaualicuillo)

tlanahualicuiloliztli : cifra, o el acto de cifrar. (2 Tlanaualicuiloliztli)


cifra. (1 tlanaualicuiloliztli)

tlanahualicuilolli : cifra o cosa cifrada. (2 Tlanaualicuilolli) cifrado. (1


tlanaualicuilolli)

tlanahualicuiloqui : cifrador. (2 Tlanaualicuiloqui)

tlanahualihualli : é[m]biado a alguna parte có[n] cautela. (2 Tlanaualiualli)


embiado assi. (1 tlanaualiualli)

tlanahuallacaquitilli : motejado. (1 tlanauallacaquitilli)

tlanahuallatlanilli : preguntado assi. (1 tlanauallatlanilli)

tlanahualnochilia, nite : alcahuetear. preteri: onitetlanaualnochili. (2


Tlanaualnochilia, nite) alcahuetear. (1 nite, tlanaualnochilia)

tlanahualpahuilli : assegurado assi. (1 tlanaualpauilli)

tlanahualtectli : assegurado assi. (1 tlanaualtectli)

tlanahualtequilia, nite : echar celada, o poner algú[n] ofendiculo paraq[ue]


alguno tropiece y caiga. pre: onitetlanaualtequili. (2 Tlanaualtequilia, nite)
poner ofendiculo para que alguno tropiece o caya. (1 nite, tlanaualtequilia)
celada echar assi. (1 nite, tlanaualtequilia) poner ofendiculo a otro. (1 nite,
tlanaualtequilia)

tlanahualyolalilli : burlado y escarnecido con cautelosos halagos. (2


Tlanaualyolalilli)

tlanahualyollalilli : assegurado assi. (1 tlanaualyollalilli)

tlanahuatectli : cosa abraçada. (2 Tlanauatectli) abraçada cosa. (1


tlanauatectli)
tlanahuatequiliztli : abraço, o abraçado. (2 Tlanauatequiliztli) abraçado o
abraço. (1 tlanauatequiliztli)

tlanahuatia, ni : mandar algo. prete: onitlanauati. (2 Tlanauatia, ni) despedirse


de otro. (1 ni, tlanauatia)

tlanahuatia + : mandon que mucho manda. (1 achichican tlanauatia)


tlanahuatia +, ni : mandar algo la segunda vez. pre: oppa onitlanauati. (2 Oppa
nitlanauatia)

tlanahuatiani + : mandon que mucho manda. (1 atztzan tlanauatiani)

tlanahuatilia, nite : dar auiso a otro, paraque diga alos que me vienen a buscar,
que no estoy en casa, estando enella. pre: onitetlanauatili. (2 Tlanauatilia,
nite) alcahuetear. (1 nite, tlanauatilia)

tlanahuatiliztli : mando. (1 tlanauatiliztli) mandado en esta manera. (1


tlanauatiliztli) mandamiento assi. (1 tlanauatiliztli)

tlanahuatilli : escusado por priuilegio. (1 tlanauatilli) licenciado assi. (1


tlanauatilli) citado. (1 tlanauatilli) esento. (1 tlanauatilli) despedido assi.
(1 tlanauatilli) emplazado. (1 tlanauatilli) citado, mandado, despedido o
licenciado. (2 Tlanauatilli)

tlanahuatilli + : mandado en retorno. (1 occeppa tlanauatilli) mensajero


entre dos. (1 occan tlanauatilli titlantli) cosa tornada amandar. et sic de
alijs. (2 Occeppa tlanauatilli)

tlanahuatitiuh, ni : dexar mandado algo. prete: onitlanauatitia. (2


Tlanauatitiuh, ni)

tlanahuatl nocontoca : passar por detras de algunas personas honradas teniendoles


respecto. (1 tlanauatl nocontoca)

tlanahui, ni : estar muy enfermo. preterito: onitlanauh. (2 Tlanaui, ni) malo


estar mucho, quasi ala muerte. (1 ni, tlanaui) enfermar grauemente. (1 ni,
tlanaui) doliente estar de graue enfermedad. (1 ni, tlanaui) empeorarse. (1 ni,
tlanaui)

tlanahuiliztli : enconamiénto tal. (1 tlanauiliztli) dolencia tal. (1


tlanauiliztli) enfermedad graue y peligrosa. (2 Tlanauiliztli)

tlanahuitia, nite : enconar o parar peor la llaga de otro o cosa semejante. pr:
onitetlanauiti. (2 Tlanauitia, nite) enconar la llaga o cosa semejante. (1 nite,
tlanauitia) acrecentar a otro la enfermedad. (1 nite, tlanauitia)
tlanahuitia, nitla : empeorar alguna cosa. pre: onitlatlanauiti. (2 Tlanauitia,
nitla) empeorar. (1 nitla, tlanauitia)

tlanalhui : serenarse el tié[m]po. (1 tlanalui)

tlanalhuia, nino : empeorar asimismo. preterito: oninotlanalhui. (2)


empeorarse. (1)
tlanalhuia, nite : enconar la llaga o cosa semejante. (1) acrecentar a otro
la enfermedad. (1)
tlanalhuia, nite/ huel/ nic : empeorarle a otro lallaga. &c. prete: onictlanalhui.
(2)
tlanalhuia +, nic : empeorar a otro, queriendole corregir con alguna
reprehenssion. (1 ylhuice nictlanalhuia)

tlanalihui : aclarar el tiempo despues de passada la tempestad. prete:


otlanaliuh. (2 Tlanaliui)

tlanalihui + : aclarar el tiempo. (1 tlaneci tlanaliui)

tlanalihuiliztli : serenidad de tiempo. (1 tlanaliuiliztli) serenidad, o


bonança de tiempo. (2 Tlanaliuiliztli)

tlanaliuhtimani : sereno y claro tiempo hazer. (1) hazer buen tiempo, sereno,
blá[n]do y sosegado. (2)

tlanaliuhtoc : hazer claro y sereno tiempo. (1) idem. (Tlanaliuhtimani: hazer


buen tiempo, sereno, blá[n]do y sosegado.) (2)

tlanalquixtia, ni : atrauesar algo con saeta, o con cosa semejante. (1)

tlanalquixtilli : atrauesado assi. (1) cosa traspassada, o agujerada de parte


aparte. (2)

tlanalquizcacactli : entendida cosa assi. (1) cosa perfectamente comprehendida


y entendida. (2)

tlanalquizcacaquiliztli : entendimiento tal. (1) comprehension, o


intelligencia tal. (2)

tlanaltona : claridad hazer por todas partes. (1) hazer claro por todas
partes. prete: otlanaltonac. (2)

tlanaltonatimoquetza : claridad hazer por todas partes. (1)

tlanamacac : vendedor de mercadurias. (1) tendero que vende en tienda o


vendedero. (1) tendero, o vendedor de algo. (2)

tlanamacani : mercader que vende. (1)

tlanamaco + : mesa en que ponen lo vendible. (1 ypà[n] tlanamaco mesa)

tlanamacoyan : mercado lugar. (1) feria lugar demercado. (1 tlanamacoyá[n])


mercado, o plaça donde venden y compran. (2)

tlanamacti, ni : vendido ser. (1)

tlanamactli : vendida cosa. (1) cosa vendida. (2)

tlanamaquilizcalli : tienda de mercader, o casa de contratos. (2)

tlanamaquiliztli : mercaduria. (1) mercaderia. (1) venta delo que se vende.


(1) venta, o el acto de vender alguna cosa. (2)

tlanamaquizcalli : tiénda dónde véndén algo. (1 tlanamaq[ui]zcalli)

tlanamictia, nite : dar o trocar vna cosa por otra, o recompensar. prete:
onitetlanamicti. (2)
tlanamictiani : encaxador. (1) ygualador tal. (1) soltador de sueños. (1) el
que empareja, o encaxa algo. (2)

tlanamictilia, nite : recompensar, o premiar, conforme al merecimiento de cada


vno, o recompensar vna cosa con otra. p: onitetlanamictili. (2) pagar conforme al
trabajo. (1)

tlanamictiliztlatolli : palabras, o dichos para aueriguar o verificar alguna causa


o negocio. (2)

tlanamictiliztli : emparejamiento. (1) encaxadura. (1) recompensa o


emparejamiento (2)

tlanamictilli : ygualada cosa assi. (1) conchauada cosa. (1) emparejado. (1)
encaxado. (1) cosa emparejada. (2)

tlanamictiqui : el que empareja e yguala vnas cosas con otras. (2)

tlanamiquiliztlatolli : palabras, o dichos q[ue] haze[n] verdad loque se p[re]tende


aueriguar o verificar. (2)

tlanamiquini : el que incurre en alguna pena. (2)

tlanamoxtli : arrebatada o robada cosa assi. (1) despojos. (1) cosa robada o
saqueada. (2)

tlanamoyalia, nite : robar o dar sacomano. pre: onitetlanamoyali. (2)

tlanamoyaliztli : robo de sacomano. (1) arrebatiña. (1) sacomano para robar. (1)
rebatiña. (1) robo, o sacomano. s. el acto de despojar y robar a otro. (2)

tlanamoyalli : despojos. (1) arrebatada o robada cosa assi. (1) rebatada cosa.
(1) cosa robada, o saqueada. (2)

tlanamoyani : arrebatador assi. (1) robador assi. (1) robador, o saqueador.


(2)

tlanamoyelia, nite : arrebatar o robar algo. (1) sacomano dar. (1)

tlanana, nite : sacar a otro diente, o muela. pret: onitetlanan. (2) sacar
diente o muela. (1)

tlananahuiltia, nite : acrecentar a otro la enfermedad. (1 nite, tlananauiltia)

tlananaltzaliztli : ladrido de perros. (1)

tlananamictilli : concordadas cuerdas. (1)

tlananamictli : aconsejado. (1) fauorecido y ayudado có[n] có[n]sejo. (2)

tlananamiquiliztlatolli : palabras, o dichos é[n] fauor de algun negocio. (2)

tlananamiquini : assessor que assiste y acompaña a otro. (1) assessor que assiste
y acompaña a otro. (1) fauorecedor assi. (2)
tlanananquilia, nite : contrahazer, o arrendar aotro. pre: onitetlanananquili. (2)
sonar resurtiendo el son. (1) arrendar o contrahazer a otro, o tomar persona én
farsa. (1)

tlananelolli : cosa rebuelta, mezclada con otra o mecida y batida. (2)

tlananquili : acolito que ayuda amissa, o al sacerdote que baptiza. &c. (2)

tlananquiliani : ayudador assi. (1) idem. (Tlananquili: acolito que ayuda


amissa, o al sacerdote que baptiza. &c.) (2)

tlananquililli : ayudado desta manera. (1)

tlananquiliqui : ayudador assi. (1) idem. (Tlananquiliani: idem. (Tlananquili:


acolito que ayuda amissa, o al sacerdote que baptiza. &c.)) (2)

tlanapaloani : e q[ue] lleua, o tiene algo é[n] los braços (2)

tlanapaloani = : = tlanapaloqui (2 tlanapaloani)

tlanapaloliztli : leuantamiento assi. (1) sostenimiento. (1) el acto de tener,


leuantar, o alçar algo enlos braços. (2)

tlanapalolli : lleuado assi. (1) leuántado assi. (1) cosa leuantada, o alçada
assi. (2)

tlanapaloqui : lo mesmo es que tlanapaloani. (2)

tlanatonahui, ni : tener enfermedad de dientes, o demuelas. pre:


onitlanatonauh. (2 Tlanatonaui, ni) doler los dientes. (1 ni, tlanatonaui)

tlanatonahuiztli : dolor tal. (1 tlanatonauiztli) enfermedad tal. (2


Tlanatonauiztli)

tlanatonahuiztli = : = tlancoacihuiztli (2 tlanatonauiztli)

tlanatonauhqui : doliente assi. (1) doliente, o enfermo assi. (2)

tlanauhcayotia : quatro en orden. (2)

tlanauhqui : enconada assi. (1) doliente assi. (1) enfermo que esta muy al
cabo. (2)

tlanauhtiuh : enconarse la llaga. (1) empeorar el énfermo. (1) yr algo de mal


en peor, o yr crecié[n]do la enfermedad del enfermo. preteri: otlanauhtia. (2)

tlanauhtli : vestidura interior. (1) vestidura secreta o interior. (2)

tlanauhyo : vestido desta vestidura. (1) vestido de vestidura secreta o interior.


(2)

tlancacayactic : helgado de dientes. (2)

tlancayactli : manta rala y no tupida. (2)

tlancecepoaliztli : dentera. (1 tlancecepualiztli)


tlancecepohua, ni : tener dentera. prete: onitlancecepoac. (2 Tlancecepoa, ni)
tener dentera. (1 ni, tlancecepoa)

tlancecepohui, ni : dentera tener. (1 ni, tlancecepoui)

tlancentlaliliztli : reduzimiento. (1 tlá[n]cé[n]tlaliliztli)

tlancicuiloa, nite : cortar algo desigualmente. p: onitetlancicuilo. (2)

tlancoacihuiztli : lo mesmo es que tlanatonauiztli. (2 Tlancoaciuiztli)

tlancochahuialia, nino : saborearse o relamerse. (1 nino, tlancochauialia)

tlancochtetechcame : demonios colmilludos y de grandes dientes. (2)

tlancochtetechcame = := tlancocoltic (2 tlancochtetechcame o el perraço de


grandes colmillos)

tlancochtli : muela dela boca. (1) muela dela boca. (2)

tlancocoltic : lo mesmo es que tlancochtetechcame. o el perraço de grandes


colmillos. (2)

tlancocoyoncayotl : helgadura de dientes. (2)

tlancopictic : mellado enlos dientes. (1) lo mesmo es que tlancotoctic. (2)

tlancopina, nite : sacar a otro diente o muela. p: onitetlancopin. (2) sacar


diente o muela. (1)

tlancopini, ni : mudar el muchacho los dié[n]tes. p: onitlancopin. (2)

tlancopinqui : lo mesmo es que tlancotonqui. (2) desdentado de vno o dos


dientes. (1) mellado enlos dientes. (1)

tlancotoctic : mellado de dientes, o desdentado. (2) desdentado de vno o dos


dientes. (1 tlá[n]cotoctic) mellado enlos dientes. (1)

tlancotoctic = : = tlancopictic (2 tlancotoctic)

tlancotona, nic : trançar o cortar algo con los dié[n]tes. pre: onictlá[n]coton.
(2)
tlancotona, nite : trançar algo, o morder sacando bocado, o quebrantar diente
a otro. pre: onitentlancoton. (2) bocado sacar mordiendo. (1) adentellar o
morder sacando bocado. (1) sacar el bocado con los dientes. (1) quebrar los
dientes a otro. (1)

tlancotonaliztli : el acto de quebrantarse los dié[n]tes. (2)

tlancotoni, ni : caerse me algun diente, o mudar el muchacho los dientes. prete:


onitlancoton. (2) mudar los dientes el muchacho. (1)

tlancotonqui : mellado de dientes o muelas, o desdentado. (2) desdentado de vno


o dos dientes. (1 tlá[n]cotonqui) mellado enlos dientes. (1)

tlancotonqui = : = tlancopinqui (2 tlancotonqui)


tlancoyoncayotl : helgadura de dientes. (1)

tlancoyonqui : helgado. (1)

tlancozahuializtli : toua delos dientes. (2 Tlancoçauializtli) toua de dientes.


(1 tlancoçauializtli)

tlancua, nino : apretar los dientes de enojo. pre: oninotlá[n]q[uac] (2 Tlanqua,


nino) regañar. (1 nino, tlanqua)
tlancua, nite : adentellar o morder sin sacar bocado. (1 nite, tlanqua)
tlancua, to : las rodillas. (2 Totlanqua)

tlancua ilpicayotl : cenogil. (1 tlanqua ilpicayotl)

tlancuac; + : é[n]la rodilla dela pierna. (2 Tlá[n]quac; to)

tlancuac; to : é[n]la rodilla dela pierna. (2 Tlá[n]quac; to)

tlancuacoloa, nino : hazer reuerencia, doblegando vn poco la rodilla. pret:


oninotlanquacolo. (2 Tlanquacoloa, nino) reuerencia hazer. (1 nino, tlanquacoloa)

tlancuacualoliztli : neguijon o enfermedad de dientes y muelas. (2


Tlanquaqualoliztli)

tlancuailpicayotl : cenogil. (2 Tlanquailpicayutl)

tlancuaitl : la rodilla dela pierna. (2 Tlanquaitl) rodilla dela pierna. (1


tlanquaitl)

tlancualo : doliente assi. (1 tlanqualo)


tlancualo, ni : tener neguijon, o gusano enlos dientes y muelas. (2 Tlanqualo,
ni) doler los dientes de neguijon. (1 ni, tlanqualo)

tlancualoliztli : enfermedad de neguijon, o gusano que pudre los dientes. (2


Tlanqualoliztli) dolencia tal. (1 tlanqualoliztli) neguijon de dientes. (1
tla[n]qualoliztli)

tlancuanenemi, ni : andar conlas rodillas, o de rodillas. pre: onitlanquanenen.


(2 Tlanquanenemi, ni) andar de rodillas. (1 ni, tlanquanenemi)

tlancuaololiuhca; + : la chueca dela rodilla. (2 Tlanquaololiuhca; to)

tlancuaololiuhca; to : la chueca dela rodilla. (2 Tlanquaololiuhca; to)

tlancuaololiuhcatl = : = tlancuaxical; to (2 tlanquaololiuhcatl) =


tlancuaxical; + (2 tlanquaololiuhcatl)

tlancuaololiuhcayotl : idem. (Tlanquaololiuhca; to: la chueca dela rodilla.) (2


Tlanquaololiuhcayotl)

tlancuaquetza, nino : hincarse de rodillas. pret: oninotlanquaquetz. (2


Tlanquaquetza, nino) hincar las rodillas. (1 nino, tlanquaquetza) arrodillarse o
hincarse de rodillas. (1 nino, tlanquaquetza)

tlancuatepontic : coxo, por le auer cortado la pierna hasta la rodilla. (2


Tlanquatepuntic) coxo dela rodilla. (1 tlanquatepú[n]tic)
tlancuaticpac; + : encima o sobre la rodilla. (2 Tlanquaticpac; to)

tlancuaticpac; to : encima o sobre la rodilla. (2 Tlanquaticpac; to)

tlancuatzicoltic : coxo dela rodilla. (1 tlanquatzicoltic) tollido dela


rodilla. (2 Tlanquatzicoltic)

tlancuaxical; + : lo mesmo es que tlanquaololiuhcatl. (2 Tlanquaxical; to)

tlancuaxical; to : lo mesmo es que tlanquaololiuhcatl. (2 Tlanquaxical; to)

tlancuaxicalli : chueca dela rodilla. (1 tlanquaxicalli) idem. (Tlanquaxical;


to: lo mesmo es que tlanquaololiuhcatl.) (2 Tlanquaxicalli)

tlancuicui, nino : escaruar o mondar los dientes. pre: oninotlancuicuic. (2)


escaruar los dientes. (1)

tlancuicuitztic : dentudo. (1) dentudo. (2)

tlancuitzoa, ni : regañar y mostrar los dientes el perro. &c. pre: onitlancuitzo.


(2) regañar. (1)

tlanechcatlaxtli : diferida cosa assi. (1)

tlanechcatlazaliztli : estendimiento de tiempo. (1 tlanechcatlaçaliztli)


dilacion. (1 tlanechcatlaçaliztli) dilacion o procrastinacion. (2
Tlanechcatlaçaliztli)

tlanechcatlaztli : cosa dilatada o echada ala larga y procrastinada. (2)

tlanechicalhuia, nino : recoger o allegar algo para si. (1) allegar o


recoger algo pa[ra] si. (1)
tlanechicalhuia, tito : contribuir todos con alguna cosa, para hazer alguna obra.
prete: otitotlanechicalhuique. (2) contribuir para comprar algo. (1)

tlanechicalhuia =, tito : = tlanechicoltia (2 tlanechicalhuia )

tlanechico : cogedor tal. (1)

tlanechicoani : cogedor tal. (1)

tlanechicoliztli : recogimiento assi. (1) ayuntamiento tal. (1)


reduzimiento. (1) el acto de ayuntar o recoger algunas cosas. (2)

tlanechicolli : ayuntada cosa. (1) contribuida cosa assi. (1) monton de cosas
ayuntadas. (1) cosas ayuntadas y recogidas, o amontonadas. (2)

tlanechicoloyan : recogimiento el lugar donde algo se recoge. (1)

tlanechicolpatli : vnguento. (1) vnguento compuesto de muchas cosas


medicinales. (2)

tlanechicolpiltontli : hornerizo, hijo de pura. (1) hijo de puta. (2)

tlanechicolquilitl : ensalada. (1) ensalada. (2)


tlanechicoltia, tito : lo mesmo es que tlanechicalhuia. pre:
otitotlanechicoltique. (2) contribuir para comprar algo. (1)

tlanechicoltin cuacuahueque tlahuilanque : boyada. (1 tlanechicoltin


quaquaueque tlauilanque)

tlanechicoqui : cogedor tal. (1)

tlaneci : hazer claro y sereno tiempo. (1) esclarecer el dia. (1) hazer
claridad o amanecer. preterito: otlanez. (2)

tlaneci tlanalihui : aclarar el tiempo. (1 tlaneci tlanaliui)

tlanecoc itztentiliztli : afiladura. (1)

tlanecoc tenitztiani : afilador. (1)

tlanecoc tentiani : afilador. (1)

tlanecoc tentiliztli : afiladura. (1 tlanecoc té[n]tiliztli)

tlanecoctenitztilli : afilada cosa. (1)

tlanecoctentilli : amolada cosa. (1) afilada cosa. (1)

tlanectia, nite : querer o dessear algo para otro. (1)

tlanecui, ni : oler recibiendo olor. (1)


tlanecui, nitla : rastrear por el olfato, como podé[n]co. &c. pre: onitlatlanecu.
(2)

tlanecuilhuia, nite : tratar con la hazienda de otro o lleuar a otro a algun


lugar por algun rodeo. (1)

tlanecuilo : regaton el que reuende. (1) regaron tal. (1) regaton. (1)
mohatrero, tratante, regaton, o trafagante. (2)

tlanecuiloa, ni : contratar o logrear. (1) baratar o trafaguear o mohatrar.


(1)

tlanecuiloa +, ni : idé[m]. p: tetech onitlanecuilo (2 Tetech nitlanecuiloa)

tlanecuiloani : regaron tal. (1) logrero. (1) idem. (Tlanecuilo: mohatrero,


tratante, regaton, o trafagante.) (2)

tlanecuiloliztli : logro enla vsura. (1) contratacion tal. (1) regatonia.


(1) el acto d[e] trafagar, mohatrar. &c (2)

tlanecuilolli : mercada cosa para vender. (1)

tlanecuiloqui : regaron tal. (1 tlanecuiloq[ui])

tlanecuiltamachihualoni : medida tuerta. (1 tlanecuiltamachiualoni) medida


tuerta y auiessa (2 Tlanecuiltamachiualoni)

tlanecuiltamachihuani : medidor tal. (1 tlanecuiltamachiuani) el que mide tuerto y


auiesso. (2 Tlanecuiltamachiuani)
tlanecuiltamachiuhtli : medida cosa assi. (1) cosa medida tuertamente. (2)

tlanecuiltililli : cosa enmelada o endulçada. (2)

tlanecutializtli : rastro por olor. (1)

tlanecutiliani : hazedor tal. (1)

tlanecutililli : endulçado. (1)

tlanecutzoyonilli : cosa cozida o frita con miel, hecha en conserua. (2)

tlanecutzoyonilli nhuez : nuez moxcada. (1 tlanecutzoyonilli nuez)

tlanehuan huihuixoliztli : el acto de sacudir o mecer algunas cosas juntamente.


(2 Tlaneuan uiuixoliztli)

tlanehuan huihuixolli : mecido assi. (1 tlaneuan uiuixolli) cosas sacudidas o


mecidas jú[n]tamente. (2 Tlaneuan uiuixolli)

tlanehuan ilpiyani : atrauillador tal. (1 tlaneuan ilpiani)

tlanehuanhuihuixoani : mecedor tal. (1 tlaneuanuiuixoani)

tlanehuanhuihuixoliztli : mecedura tal. (1 tlaneuanuiuixoliztli)

tlanehuanilpiliztli : atadura tal. (1 tlaneuanilpiliztli) atadura de vna cosa


con otra. (2 Tlaneuanilpiliztli)

tlanehuanilpilli : atada cosa assi. (1 tlaneuanilpilli) cosa atada juntamente


con otra. (2 Tlaneuanilpilli)

tlanehuanilpilti : atrauillados assi. (1 tlaneuanilpilti)

tlanehuia, nic : poner achaques o escusaciones, o tomar vna cosa por otra. p:
onictlaneui. (2 Tlaneuia, nic)
tlanehuia, nicno : achaques poner escusandose. (1 nicnotlaneuia) tomar vna
cosa por otra, pensando que era suya la capa, siendo de otro, o pensando que
hablaua con pedro, no siendo el sino otro. &c. prete: onicnotlahneui. (2
Tlahneuia, nicno) tomarvno por otro por inaduertencia, o no mirando bien lo que
haze. preter: onicnotlaneui. (2 Tlaneuia, nicno) socolor o en achaque de algo
hazer mal. (1 nicno, tlaneuia)
tlanehuia, nino : tomar algo prestado para boluer lo enla mesma especie, o arrendar
viña. &c. p: oninotlaneui. (2 Tlaneuia, nino) tomar vno por otro, no aduertiendo
bien. (1 nino, tlaneuia) errar en lo que haze. (1 nino, tlaneuia) arrendar tomar
a renta. (1 nino, tlaneuia)
tlanehuia, ninote : putañear el varon. prete: oninotetlaneui. (2 Tlaneuia,
ninote)

tlanehuia +, nino : arrendar huerta. (1 nino, huerta tlaneuia)

tlanehuiani + : el que arrienda huerta de otro. (2 Mo huerta tlaneuiani)

tlanehuihuia : auer abundancia de todas las cosas. (1 tlaneuiuia) abundancia


auer de qualquier cosa. (1 tlaneuiuia) auer abundancia de todo lo necessario.
pre: otlaneuiuiac. (2 Tlaneuiuia)
tlanehuihuiliani : aueriguador tal. (1 tlaneuiuiliani) cotejador o
aueriguador de algo. (2 Tlaneuiuiliani)

tlanehuihuililiztli : comparacion tal. (1 tlaneuiuililiztli) el acto de cotejar


vna cosa con otra, o de aueriguar algun negocio. (2 Tlaneuiuililiztli)

tlanehuihuililli : cotejada cosa. (1 tlaneuiuililli) aueriguado. (1


tlaneuiuililli) comparada cosa assi. (1 tlaneuiuililli) cosa cotejada assi, o
aueriguada. (2 Tlaneuiuililli)

tlanehuihuiliztli : aueriguacion tal. (1 tlaneuiuiliztli)

tlanelhuatl : rayz de arbol o yerua. (1)

tlanelhuatl + : ruibarbo o rayz para purgar. (1 tlanoquiloni tlanelhuatl)


ruibaruo, o rayz para purgar, (2 Tlanoquiloni tlanelhuatl)

tlanelhuayohuihuitlaliztli : desarraigamiento tal. (1 tlanelhuayouiuitlaliztli)


el acto de desrraygar y arrancar algo. (2 Tlanelhuayouiuitlaliztli)

tlanelhuayohuihuitlalli : desarraygado assi. (1 tlanelhuayouiuitlalli)


desarraigada cosa o arrancada de rayz. (2 Tlanelhuayouiuitlalli)

tlanelhuayoquixtiani : arrancador tal. (1)

tlanelhuayoquixtiliztli : arrancamiento assi. (1)

tlanelhuayoquixtilli : arrancada cosa assi. (1)

tlanelhuayotiani : fundador tal. (1) fundador tal. (1) fundador o


principiador de algo. (2)

tlanelhuayotiliztli : fundamento assi. (1) fundamento o principio de algo. (2)

tlanelhuayotilli : fundada cosa assi. (1) fundada cosa assi. (1) cosa
fundada y principiada. (2)

tlanelhuia, nite : mecer o reboluer o remar algo a otro. (1 nite, tlaneluia)

tlanelitoani : cierto o verdadero. (1) persona de credito y verdadera. (2)

tlanelitoliztica : afirmadamente. (1) con affirmacion. (2)

tlanelitoliztli : afirmacion. (1) el acto de affirmar algo. (2)

tlanelitolli : afirmada cosa. (1) cosa affirmada por verdad. (2)

tlaneliuhcayotl + : liga enel oro. (1 cuztic teocuitla tlaneliuhcayotl)

tlanellitoani : verdadero enlo que dize. (1)

tlanellotl : liga enel oro. (1) liga enel oro. (2)

tlanelo : marinero. (1) barquero que boga y rema. (1) remador. (1) bogador o
remador. (2)
tlaneloa, ni : remar o bogar. prete: onitlanelo. (2) remar hasta el cabo. (1)
remar. (1)

tlaneloani : barquero que boga y rema. (1) mecedor. (1) remador, o mecedor
de poleadas. &c (2)

tlaneloani = : = tlaneloqui (2 tlaneloani)

tlaneloliztli : mecedura. (1) remadura. (1) el acto de remar o mecer algo. (2)

tlanelolli : mecido. (1) cosa mezclada, mecida o có[n]ficionada. (2)

tlaneloloni : reboluedero. (1) mecedero para mecer. (1) remo para remar. (1)
mecedor, remo, o algun instrumento para batir betun, o hueuos. (2)

tlaneloqui : barquero que boga y rema. (1) lo mesmo es que tlaneloani. (2)

tlaneltili : testigo. (1)

tlaneltiliani : testigo. (1) atestiguador. (1) atestiguador. (2)

tlaneltiliani + : martyr. (1 ymiquiztica tlaneltiliani)

tlaneltililiztica : prouablemente assi. (1) afirmadamente. (1) con


afirmacion, o afirmadamé[n]te (2)

tlaneltililiztlatolli : pleito omenaje o pleitesia. (1)

tlaneltililiztlatollil : palabras de afirmacion, o pleytomenaje. (2)

tlaneltililiztli : atestiguamiento. (1) martyrio. (1) prouança enesta


manera. (1) testimonio. (1) afirmacion. (1) afirmacion o prouança. (2)

tlaneltililli : atestiguada cosa. (1) prouada cosa assi. (1) firmada


escriptura. (1) autorizada escriptura. (1) afirmada cosa. (1) cosa verificada,
afirmada, o prouada (2)

tlaneltililoni : firma de escriptura. (1) cosa para afirmar algo o autoridad de


escriptura para confirmar, o verificar algo. (2)

tlaneltililoni teotlatolli : autoridad de escriptura. (1 tlaneltililoni


teutlatolli)

tlaneltilli : atestiguada cosa. (2)

tlaneltoca +, ni : creer firmemente. (1 ni, chicauaca tlaneltoca)

tlaneltocac : fiel que cree enla fee. (1) creyente, o fiel. (2)

tlaneltocani : fiel que cree enla fee. (1) idem. (Tlaneltocac: creyente, o
fiel.) (2)

tlaneltocanime : creyentes, o fieles. (2)

tlaneltoquilizcahua, nino : perder, dexar lafee, o renegar della. pret:


oninotlaneltoquilizcauh. (2 Tlaneltoquilizcaua, nino) renegar. (1 nino,
tlaneltoquilizcaua)
tlaneltoquilizitlacoani : ereje. (2 Tlaneltoquilizytlacoani)

tlaneltoquiliztica : fielmente assi. (1) con fee. (2)

tlaneltoquiliztli : creencia o fee. (1) fee o creencia. (1) fee, o creencia.


(2)

tlaneltoquiliztli + : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli


nicuicaltia yn tlaneltoquiliztli) fee firme y constá[n]te. (2 Chicauaca
tlaneltoquiliztli)

tlaneltoquiliztli ipampa miqui : martyr. (1 tlaneltoquiliztli ypampa miqui)

tlaneltoquiliztli ipampa miquiliztli : martyrio. (1 tlaneltoquiliztli ypampa


miquiliztli)

tlaneltoquitia, nite : hazer creer a otro algú[n]a cosa, o convertirlo ala fee. p:
onitetlan[el]toquiti. (2) hazer creer algo a otro. (1) conuertir a otro ala fee
o a algúna secta. (1)

tlanemacahualtiani : dese[m]pedagor. (1 tlanemacaualtiani)

tlanemacahualtiliztli : desempegadura. (1 tlanemacaualtiliztli) divorcio, o el


acto de apartar vna cosa de otra. (2 Tlanemacaualtiliztli)

tlanemacahualtiliztli + : apartamiento tal. (1 tlatlallotiliztli,


tlanemacaualtiliztli)

tlanemacahualtilli : desempegado. (1 tlanemacaualtilli) descasado. (1


tlanemacaualtilli) apartada cosa assi. (1 tlanemacaualtilli) descasado, o
descasada o cosa apartada vna de otra o despegada. (2 Tlanemacaualtilli)

tlanemacahualtiltin : descasados assi. (1 tlanemacaualtiltin) despartidos. (1


tlanemacaualtiltin)

tlanemacahualtiqui : dese[m]pedagor. (1 tlanemacaualtiqui)

tlanemachililoni : polidero para polir. (1) cosa para cumplir, o svplir


faltas. (2)

tlanemachitilli : auisado de otro. (1) preuenido y auertido, o auisado de otro.


(2)

tlanemachtilli : auisado de otro. (1) idem. (Tlanemachitilli: preuenido y


auertido, o auisado de otro.) (2)

tlanemamamamatcacahualli : desamparada cosa assi. (1 tlanemamamamatcacaualli)

tlanemamatcacahualiztli : desamparo tal. (1 tlanemamatcacaualiztli)

tlanemamatcacauhtli : desamparada cosa assi. (1)

tlanematca chihualiztica : discretamente. (1 tlanematca chiualiztica)

tlanematcachihualiztli : curiosidad. (1 tlanematcachiualiztli) el acto de


hazer algo con prudencia y cordura. (2 Tlanematcachiualiztli)
tlanematcachihuani : curioso assi. (1 tlanematcachiuani) hazedor tal. (1
tlanematcachiuá[n]i) el que haze algo con prudé[n]cia y cordura. (2
Tlanematcachiuani)

tlanematcachiuhqui : curioso assi. (1) idem. (Tlanematcachiuani: el que haze


algo con prudé[n]cia y cordura.) (2)

tlanematcachiuhtli : cosa hecha cuerda y prudé[n]temente. (2)

tlanematcayocoxtli : fabricada cosa assi. (1) cosa hecha, o fabricada, bié[n] y


graciosamente. (2)

tlanemilia, + : tratar negocios de importancia, tomando consejo consigo, o con


otros sobre loque conuiene hazer. &c. preterito: onitlanemili. vel.
otitlanemilique. (2 Tlanemilia, ni, vel, ti)

tlanemilia, ni/ huel/ ti : tratar negocios de importancia, tomando consejo


consigo, o con otros sobre loque conuiene hazer. &c. preterito: onitlanemili. vel.
otitlanemilique. (2 Tlanemilia, ni, vel, ti)

tlanemiliani : considerado desta manera. (1) especulatiuo. (1) yndustrioso.


(1) ynquisidor desta manera. (1) procurador. (1 tlanemiliá[n]i) fabricador. (1)
el q[ue] toma consejo y premedita con prudente consideracion loque ha de hazer.
(2)

tlanemililiztica : acordadamente. (1) consideradamente. (1)

tlanemililiztli : fabricacion o fabrica. (1) yndustria assi. (1) ymaginacion. (1)


procuracion. (1) acuerdo entresi. (1) especulacion. (1) consideracion assi. (1)
el acto de tomar consejo, desta manera. (2)

tlanemililli : considerada cosa assi. (1) fabricada cosa assi. (1) acordada
cosa. (1) ymaginada cosa. (1) cosa bien y cuerdamente tratada, pé[n]sada y bien
mirada y examinada. (2)

tlanemiliqui : ynquisidor desta manera. (1)

tlanemilizamoxtli : especulatiua arte. (1)

tlanemiliztilli : abiuado. (1) doctrinado y enseñado. (2)

tlanemiuhyanti : despoblarse el pueblo por pestilencia o guerra. (1) asolarse y


destruirse el pueblo con mortandad y pestilencia. preterito: onitlanemiuhyantic.
(2)

tlanemiuhyantiliani : destruidor tal. (1) assolador tal. (1)

tlanemiuhyantililli : assolado pueblo. (1)

tlanemiuhyantiliztli : destruicion tal. (1) assolamiento de pueblo. (1)

tlanemiuhyantiliztli tlalyohualiztli : despoblacion tal. (1 tlanemiuhyantiliztli


tlalyuualiztli)

tlanemiuhyantilli : despoblado pueblo assi. (1 tlanemiuhyá[n]tilli)


tlanemmaca, nite : donar, dar de gracia o debalde. (1)

tlanemmauhtilli : espantado assi. (1)

tlanempehualtilli : acometido desta manera. (1 tlanempeualtilli) el que es


maltratado de otroy provocado ayra, sin causa ni razon alguna. (2
Tlanempeualtilli)

tlanempoloani : estragador. (1) prodigo, gastador y desperdiciador de hazienda.


(2)

tlanempoloani = : = tlanempopoloani (2 tlanempoloani)

tlanempololiztica : desperdiciadamente assi. (2)

tlanempololiztica = : = tlanempopololiztica (2 tlanempololiztica)

tlanempololiztli : desperdiciamié[n]to tal. s. el acto de ganar y desperdiciar


la hazienda. (2)

tlanempololiztli = : = tlanempopololiztli (2 tlanempololiztli)

tlanempololli : destruido assi. (1) estragado. (1) hazienda desperdiciada y mal


e[m]pleada y gastada. (2)

tlanempololli = : = tlanempopololli (2 tlanempololli)

tlanempopolani : gastador en mal. (1)

tlanempopoloani : perdido desperdiciador. (1) destruidor tal. (1) desperdiciador.


(1) lo mesmo es que tlanempoloani. (2)

tlanempopololiztica : desperdiciadamente. (1) lo mesmo es que tlanempololiztica.


(2)

tlanempopololiztli : estrago. (1) destruicion tal. (1) gasto en mal. (1)


prodigalidad. (1) desp[er]diciamiento. (1) lo mesmo es que tlanempololiztli. (2)

tlanempopololli : lo mesmo es q[ue] tlanempololli. (2)

tlanen popololli : desperdiciada cosa. (1 tlané[n] popololli)

tlanencolli : burlado desta manera. (1) el que es defraudado, delo que


pretendia y deseaua. (2)

tlanenehuihuililiztli : el acto de cotejar unas cosas con otras, o de emparejallas,


o conchauallas. (2 Tlaneneuiuililiztli)

tlanenehuilia, ni : aueriguar algo. (1 ni, tlaneneuilia)

tlanenehuiliani : ygualador tal. (1 tlaneneuiliani)

tlanenehuililiztli : semejança assi. (1 tlaneneuililiztli) emparejamiento. (1


tlaneneuililiztli) ygualdad tal. (1 tlaneneuililiztli) el acto de cotejar vna
cosa con otra, o de ygualar y conchauar vnas cosas con otras. (2
Tlaneneuililiztli)
tlanenehuililli : cotejada cosa. (1 tlaneneuililli) ygual cosa assi. (1
tlaneneuililli) emparejado. (1 tlaneneuililli) ygualada cosa assi. (1
tlaneneuililli) comparada cosa assi. (1 tlaneneuililli) cosa cotejada assi. (2
Tlaneneuililli)

tlaneneloani : mecedor. (1) reboluedor desta manera. (1)

tlaneneloliztica : mezcladamente. (1) mezcladamente, o reboluiendo vna cosa


con otra. (2)

tlaneneloliztli : reboluimiento tal. (1) mecedura. (1) mezcla assi. (1) el acto
de reboluer o mezclar vna cosa con otra. (2)

tlanenelolli : rebuelta cosa assi. (1) mesturada cosa. (1) mecido. (1)
desconcertada cosa assi. (1) mezclada cosa. (1)

tlaneneloloni : mecedor. s. el instrumento para mecer, o batir betun, o hueuos.


&c. (2) mecedero para mecer. (1)

tlaneneloqui : reboluedor desta manera. (1)

tlanenelquilitl : ensalada. (2) ensalada. (1)

tlanenemmauhtilli : espantado de improuiso y subitamente. (2)

tlanenepanilhuia, nic : diferentes y diuersas medicinas aplicar ala


enfermedad que va creciendo. (1)

tlanenepanoliztica : mezcladamente. (1)

tlanenepanoliztli : mezcla assi. (1)

tlanenepanolli : mesturada cosa. (1) mezclada cosa. (1)

tlanenepilpacholli : amordazado. (1)

tlanenequi : tirano, o el que tiene apetito de muchas cosas, y es antojadizo.


(2) tirano. (1)

tlanenequiliztica : tiranicamente. &c. (2)

tlanenequiliztli : desseo tal. (1) tirania. &c. (2) antojo. (1) tiranía. (1
tlaneneq[ui]liztli)

tlanenequini : tirano assi. (2) desseoso assi. (1)

tlanenquixtiani : desperdiciador de hazienda. (2) gastador en mal. (1)

tlanenquixtiliztli : desperdiciamiento tal. (2) gasto en mal. (1)

tlanenquixtilli : hazienda desperdiciada. (2)

tlanentlamachtilli : afligido y maltratado de tros (2) entristecido. (1)

tlanepam matiloliztli : fregadura tal. (1)

tlanepam matilolli : fregado assi. (1)


tlanepammatiloliztli : frigadura de vna cosa có[n] otra. (2)

tlanepammatilolli : cosa fricada assi. (2)

tlanepan xacualoliztli : fregadura tal. (1 tlanepan xaqualoliztli)

tlanepan xacualolli : fregado assi. (1 tlanepan xaqualolli)

tlanepanhuihuixoani : sacudidor o mecedor de algunas cosas, juntamente. (2


Tlanepanuiuixoani) mecedor tal. (1 tlanepá[n]uiuixoani)

tlanepanhuihuixoliztli : sacudimiento tal. (2 Tlanepanuiuixoliztli) mecedura


tal. (1 tlanepanuiuixoliztli)

tlanepanhuihuixolli : cosa sacudida assi. (2 Tlanepanuiuixolli) mecido assi. (1


tlanepanuiuixolli)

tlanepanilhuia, nite : doblar la pena y el castigo. (1)


tlanepanilhuia, tic : tirar dos júntamente y acertar ambos alo que tirán. (1
tictlanepanylhuia)

tlanepanoani : cotejador, o aueriguador de algo. (2) aueriguador tal. (1)

tlanepanoliztli : cotejamiento assi. (2) aueriguacion tal. (1) juntura assi. (1)

tlanepanolli : cosa cotejada, o auerig[u]ada. (2) aueriguado. (1)

tlanepantla : enel medio. (2)

tlanepantla nemiliztli : idem. (Tlanepantla yeliztli: mediano estado, o


manera d[e] biuir.) (2) estado mediano. (1)

tlanepantla yeliztli : mediano estado, o manera d[e] biuir. (2)

tlanepantlaquixtiliztli : el acto de reduzir alguna cosa al medio. (2)


reduzimiento assi. (1)

tlanepantlatectli : cortada cosa assi. (1)

tlanepantlatequiliztli : cortadura assi. (1)

tlanepantlayeliztli : estado mediano. (1)

tlanepanxacualoliztli : refregadura de vna cosa con otra. (2 Tlanepanxaqualoliztli)

tlanepanxacualolli : cosa refregada assi. (2 Tlanepanxaqualolli)

tlanequi + : hallarse bien dondequiera. (1 nouian ni, tlanequi)

tlanequiliztica : voluntariosamente. (1)

tlanequiliztli : consentimiento o voluntad. (1) voluntad, o el acto de q[ue]rer


algo. (2) voluntad razonable. (1) gana o antojo. (1)

tlanequini : voluntarioso. (1)


tlanetech ilpiliztli : el acto de atar vna cosa con otra. (2)

tlanetech ilpilli : cosa atada a otra, o con otra. (2)

tlanetech motlaliztli : lo mesmo es que tlanetechalanilizli. (2)

tlanetech motlani : el que hiere o cute vna cosa con otra. (2)

tlanetech pacholiztli : el acto de ayuntar vna cosa a otra, o con otra. (2)

tlanetech tlaliliztli : el acto de juntar o pegar vna manta a otra, o cosa


semejante. (2)

tlanetech xacualoliztli : fregadura tal. (1 tlanetech xaqualoliztli)

tlanetech xacualolli : fregado assi. (1 tlanetech xaqualolli)

tlanetech zaloliztli : lo mesmo es que tlaneteçaloliztli. (2 Tlanetech çaloliztli)

tlanetech zalolli : lo mesmo es que tlaneteçalolli. (2 Tlanetech çalolli)

tlanetechachalatzaliztli : herida, o el acto de herir o cutir vnas cosas con


otras. (2)

tlanetechalanilizli = : = tlanetech motlaliztli (2 tlanetechalanilizli) =


motlaliztli + (2 tlanetechalanilizli)

tlanetechalaniliztli : el acto de herir o cutir vna cosa con otra. (2) herida
assi. (1)

tlanetechalaniliztli = : = tlanetechcacalatzaliztli (2 tlanetechalaniliztli)

tlanetechalanilli : cola herida o cutida con otra. (2)

tlanetechalanilli = : = tlanetechmotlalli (2 tlanetechalanilli)

tlanetechaxitiani : hazedor tal. (1)

tlanetechaxitiqui : hazedor tal. (1)

tlanetechcacalatzaliztli : lo mesmo es que tlanetechalaniliztli. (2) herida


assi. (1)

tlanetechcalaniliztli : idem. (Tlanetechcacalatzaliztli: lo mesmo es que


tlanetechalaniliztli.) (2)

tlanetechchachalatzaliztli : herida assi. (1)

tlanetechilpiliztli : atadura tal. (1)

tlanetechilpilli : atada cosa assi. (1)

tlanetechilpiltin : atrauillados assi. (1)

tlanetechilpiyani : atrauillador tal. (1 tlanetechilpiani)

tlanetechitzomani : cosedor tal. (1 tlanetechitzumani)


tlanetechitzonqui : cosedor tal. (1 tlanetechitzunqui)

tlanetechitzontli : cosida cosa assi. (1 tlanetechitzuntli)

tlanetechmotlaliztli : herida assi. (1) herida assi. (1)

tlanetechmotlalli : lo mesmo es q[ue] tlanetechalanilli (2)

tlanetechnamictiliztli : juntura assi. (1)

tlanetechoani : arrimador tal. (1)

tlanetecholli : arrimada cosa assi. (1)

tlanetechpachoani : arrimador tal. (1) ayuntador tal. (1)

tlanetechpacholiztli : juntura assi. (1) ayuntamiento assi. (1)

tlanetechpacholli : cosa ayuntada a otra, o con otra. (2) arrimada cosa assi.
(1) ayuntada cosa assi. (1)

tlanetechtlaliani : ayuntador tal. (1)

tlanetechtlaliliztli : ayuntamiento tal. (1)

tlanetechtlalilli : cosa ayuntada o pegada assi. (2) ayuntadas mantas assi.


(1)

tlanetechuitequiliztli : herida o encuentro de vna cosa con otra. (2) herida


assi. (1)

tlanetechzaloliztli : pegadura tal. (1 tlanetechçaloliztli) juntura assi. (1


tlanetechçaloliztli)

tlanetechzalolli : pegada cosa assi. (1 tlanetechçalolli)

tlaneteclolaliliztli : juntura assi. (1 tlaneteclulaliliztli)

tlanetexacualoliztli : fricadura de vna cosa con otr[a]. s. ela el acto de


refregar vna cosa con otra (2 Tlanetexaqualoliztli)

tlanetexacualolli : cosa fricada assi. (2 Tlanetexaqualolli)

tlanetezaloani : ayuntador tal. (1 tlaneteçaloani)

tlanetezaloliztli : pegadura o ayuntamiento de vna cosa con otra. (2


Tlaneteçaloliztli) ayuntamiento tal. (1 tlaneteçaloliztli)

tlanetezaloliztli = : = tlanetech zaloliztli (2 tlaneteçaloliztli) =


zaloliztli + (2 tlaneteçaloliztli)

tlanetezalolli : cosa pegada o ayuntada a otra. (2 Tlaneteçalolli) ayuntadas


mantas assi. (1 tlaneteçalolli)

tlanetezalolli = : = tlanetech zalolli (2 tlaneteçalolli) = zalolli + (2


tlaneteçalolli)
tlaneuhcaquiza : auer abundancia de todo lo necessario. pre: otlaneuhcaquiz. (2
Tlaneuhcaquiça) auer abundancia de todas las cosas. (1 tlaneuhcaquiça)

tlaneuhquixtiani : escogedor tal. (1)

tlaneuhquixtiliztli : escogimiento assi. (1)

tlaneuhquixtilli : cosa escogida entre otras. (2) escogido assi. (1)

tlaneuhquiza : idem. p: otlaneuhquiz. (Tlaneuhcaquiça: auer abundancia de todo


lo necessario. pre: otlaneuhcaquiz.) (2 Tlaneuhquiça) auer abundancia de todas
las cosas. (1 tlaneuhquiça) abundancia auer de qualquier cosa. (1 tlaneuhquiça)

tlaneuhtia, nino : putañear la muger. pre: oninotlaneuhti. (2)


tlaneuhtia, nitetla : prestar a otro, lo que se ha de boluer enla mesma especie,
o arrendar viña o heredad. &c. pre: onitetlatlaneuhti. (2)

tlaneuhtilli : emprestado, o cosa prestada. (2) prestido enesta manera. (1)

tlaneuhtli : idem. (Tlaneuhtilli: emprestado, o cosa prestada.) (2)


emprestada cosa desta manera. (1) arrendada cosa assi. (1)

tlaneuhtli ipatiuh : pénsion que sepaga por alquiler. (1 tlaneuhtli ypatiuh)

tlaneuhtlipatiuh : pension que se paga por alquiler. (2)

tlanexcuacualatzalli : manta colada concernada o cosa semejante. (2


Tlanexquaqualatzalli) adobada ropa assi. (1 tlanexq[ua]q[ua]latzalli)

tlanexhuiani : encenizador desta manera. (1 tlanexuiani) henchidor tal. (1


tlanexuiani.)

tlanexhuiliztli : encenizamiento. (1 tlanexuiliztli) henchimiento assi. (1


tlanexuiliztli)

tlanexhuilli : encenizado assi. (1 tlanexuilli) henchida cosa assi. (1


tlanexuilli)

tlanexhuiqui : encenizador desta manera. (1 tlanexuiqui)

tlanexillo : cosa luminosa y clara. (2) lumbrosa cosa. (1)

tlanexillomaca, nite : hacer resplandecer o relú[m]brar algo. pre:


onitetlanexillomacac. (2) luzir hazer. (1)

tlanexillotl : claridad o luz. (1) luz o claridad. (2) lumbrera. (1) ventana.
(1)

tlanexillotl + : ventana enrexada có[n] rexa de hierro. (2 Tepuzmachan


tlanexillotl)

tlanexneloani : henchidor tal. (1)

tlanexneloliztli : henchimiento assi. (1)

tlanexnelolli : henchida cosa assi. (1)


tlanexotlaliztli : descobrimiento tal. (1)

tlanexotlalli : descobierta culpa assi. (1)

tlanexpacac : colador desta manera. (1)

tlanexpacaliztli : coladura tal. (1)

tlanexpacani : colador desta manera. (1)

tlanexpachoani : cubridor desta manera. (1)

tlanexpacholiztli : cubrimiento tal. (1)

tlanexpacholli : cubierta cosa assi. (1)

tlanexpachoqui : cubridor desta manera. (1)

tlanextia : resplandeciente. (1)


tlanextia, ni : resplandecer, luzir o relumbrar. p: onitlanexti. (2) luzir o
resplandecer. (1) relumbrar o reluzir. (1)

tlanextia + : luzio o luziente. (1 cueponqui tlanextia) luzir vn poco; y assi


dolos de mas. (1 yanquenin ni, tlanextia) luzir vn poco; y assi dolos de mas. (1
çanquentel ni, tlanextia) luzir con piedras preciosas. (1 quetzaltica,
chalchiuhtica ni, tlanextia)
tlanextia +, ni : resplandecer con piedras preciosas y joyas, o con otros
arreos y atauios deque esta adornado, atauiado y arreado. preterito: quetzaltica
chalchiuhtica onitlanexti. (2 Quetzaltica chalchiuhtica nitlanextia) luzir hazia
otra cosa; y assi delos de mas. (1 teuic nitlanextia)

tlanextiani : descobridor tal. (1)

tlanextilia, nite : hacer relumbrar o resplá[n]decer algo, o enseñar y alumbrar


a otros. preter: onitetlanextilti. (2) alumbrar a otro. preterito:
onitetlanextili. (2) luzir hazer. (1) alumbrar a otro. (1)

tlanextilia +, nino : mantenerse. (1 nixcoyan ninotlanextilia)

tlanextiliztlaneltoquiliztli : lumbre o claridad de fee. (2)

tlanextiliztli : descobrimiento tal. (1) descobrimiento assi. (1) claridad o


resplandor. (2) ynuencion tal. (1) pronunciacion. (1) luzimiento assi. (1)
resplandor. (1)

tlanextilli : encartado. (1) ynuentada cosa assi. (1) cosa reuelada o


manifestada, o cosa hallada y descubierta, o persona encartada, o cosa compuesta e
inuentada de nueuo. (2) ynuencion tal. (1) descobierto secreto assi. (1)
reuelada cosa. (1) descobierto assi. (1)

tlanextlaneltoquiliztli : lumbre de fee, o fee resplandeciente. (2)

tlanextlati : trapero. (1) colador desta manera. (1)

tlanextlatiani : ropauejero, que cuela concernada las mantas traydas renouandolas.


&c. (2) ropauegero. (1) colador desta manera. (1)
tlanextlatiliztli : coladura tal. (1)

tlanextlatilli : cernada. (1) manta renouada o lauada concernada o colada. (2)


adobada ropa assi. (1) colados paños. (1)

tlanextli : luz, claridad o resplandor. (2) claridad o luz. (1) lumbre. (1)

tlanextocac : cubridor desta manera. (1)

tlanextocaliztli : cubrimiento tal. (1)

tlanextocani : cubridor desta manera. (1)

tlanextoctli : cubierta cosa assi. (1)

tlanexxotlaliztli : el acto de descubrir culpa agena, por descuido. (2)


muestra en otra manera o indicio. (1)

tlanexxotlalli : culpa descubierta assi. (2)

tlanezcayotiliztica : figuratiuamente. (1)

tlanezcayotiliztli : significacion, figura o exemplo. (2) significacion. (1)


signadura. (1)

tlanezcayotilli : cosa figurada o significada. (2) señalado desta manera. (1)

tlanezomaltia, ni : ser mohino y mal acondicionado. pre: onitlaneçomalti. (2


Tlaneçomaltia, ni)

tlaneztimani : hazer tiempo claro y resplandecié[n]te, o lugar sin escuridad y


claro. (2) hazer claro y sereno tiempo. (1)

tlaneztimoquetza : hazer claro, o auer claridad por todas partes. pre:


otlaneztimoquetz. (2) claridad hazer por todas partes. (1)

tlanhuetzi, ni : mudar el muchacho los dientes, o caerseme los dientes. pre:


onitlanuetz. (2 Tlanuetzi, ni)

tlanhuetzqui : el que ha mudado los dientes, o el desdentado. (2 Tlanuetzqui)


mellado enlos dientes. (1 tlanuetzqui)

tlanhuihuixaliuhcayotl : helgadura de dientes. (2 Tlanuiuixaliuhcayotl)


helgadura de dientes. (1 tlanuiuixaliuhcayotl)

tlanhuihuixaliuhqui : helgado de dientes. (2 Tlanuiuixaliuhqui) helgado. (1


tlanuiuixaliuhqui)

tlanhuihuixaltic : idem. (Tlanuiuixaliuhqui: helgado de dientes.) (2


Tlanuiuixaltic)

tlani : baxo, aduerbio. (1) so o debaxo, preposicion. (1) abaxo, o debaxo.


(2) abaxo. (1)
tlani, nite : ganar a otro jugando, o enjuego. pre: onitetlan. (2) ganar en
juego. (1)
tlani, nitla : ganar algo enjuego. pret: onitlatlan. (2) ganar en juego. (1)
tlani +, mo : el que hiere o cute vna cosa con otra. (2 Tlanetech motlani)
arrojador tal. (1 caltechictla motlani)
tlani +, nino : dessear ser obedecido de otros. pr: oninotlacamat tlan. (2
Tlacamat tlani, nino)

tlani ni, nenemi : yr por debaxo. (1)

tlani ni, palti : mojarse por de dentro. (1)

tlani ni, quiza : yr por debaxo. (1 tlani ni, quiça)

tlani ni, tlachia : mirar de arriba abaxo. (1)

tlani nica : estar de baxo. (1)

tlani tilmatli : vestidura interior. (1)

tlani tilmayo : vestido desta vestidura. (1)

tlani, niauh : yr por debaxo. (1)

tlanihuia, nite : disimular con alguno por algun espacío de tiempo. p:


onitetlaniui. (2 Tlaniuia, nite) dissimular hasta su tiempo. (1 nite, tlaniuia)

tlanihuic : haziabaxo. (2 Tlaniuic)

tlanihuicpa : idem. (Tlaniuic: haziabaxo.) (2 Tlaniuicpa) haziabaxo. (1


tlaniuicpa)

tlaninite, itta : mirar de arriba abaxo. (1)

tlanipa : haziabaxo. (1) hazia baxo. (2) de abaxo o de baxo. (1) fregar por
debaxo. (1)

tlanipa ni, chacuani : mojarse por de dentro. (1 tlanipa ni, chaquani)

tlanipa ni, palti : mojarse por de dentro. (1)

tlanipa nitla, matiloa : fregar por debaxo. (1)

tlanipahuic : idem. (Tlanipa: hazia baxo.) (2 Tlanipauic) haziabaxo. (1


tlanipauic)

tlanitlalia, nitla : poner algo abaxo. preterito: onitlatlanitlali. (2) poner


debaxo. (1)

tlanitlapachoa, nino : cubrirse el cuerpo. s. d[e]sde la cinta abaxo. pre:


oninotlanitlapacho. (2)

tlanitlaza, nino : abatir asi mismo y humillandose. pr: oninotlanitlaz. (2


Tlanitlaça, nino) estimarse en poco. (1 nino, tlanitlaça)
tlanitlaza, nite : humillar y abatir a otro. preter: onitetlanitlaz. (2
Tlanitlaça, nite) abatir a otro, humillandolo. (1 nite, tlanitlaça) sojuzgar a
otro, venciendolo. (1 nite, tlanitlaça) sujuzgar. (1 nite, tlanitlaça) humillar
a otro con yra, vengandose del. (1 nite, tlanitlaça)
tlanitlaza, nitla : disimular, encubrir, o solapar culpa agena. pre:
onitlatlanitlaz. (2 Tlanitlaça, nitla) encubrir o dissimular culpa de otro; per
metaphoram. (1 nitla, tlanitlaça)

tlanitoa, nino/ huel/ nitla : perder algo enel juego. pre: oninotlanito. vel.
onitlatlanito. (2)
tlanitoa, nitla : perder algo en juego. (1)

tlanitoa +, nic : embidar en juego. prete: oppa ixquich onictlanito. (2 Oppa


ixquich nictlanitoa) jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o quatro
juegos le ha ganado su contrario, para que en vn solo juego se desquite de todo, o
que el otro le gane enel vltimo juego otro tanto quánto enlos otros tres o quatro
le ha ganado, quasi embidar o reembidar. (1 oppa yxquich nictlanitoa)

tlanitz; + : la espinilla dela pierna. (2 Tlanitz; to)

tlanitz; to : la espinilla dela pierna. (2)

tlanitzco; + : enla espinilla dela pierna. (2 Tlanitzco; to)

tlanitzco; to : enla espinilla dela pierna. (2)

tlanitzcocoltic : esteuado de piernas. (1)

tlanitzcoyoyan; + : lo hueco entre la espinilla y la carne della. (2


Tlanitzcoyoyan; to)

tlanitzcoyoyan; to : lo hueco entre la espinilla y la carne della. (2)

tlanitzcuauhyo; + : el huesso dela espinilla dela pierna. (2 Tlanitzquauhyo;


to)

tlanitzcuauhyo; to : el huesso dela espinilla dela pierna. (2 Tlanitzquauhyo;


to)

tlanitzcuauhyotl : canilla dela pierna, o la espinilla della. (2


Tlanitzquauhyotl) cañilla dela pierna. (1 tlanitzquauhyotl)

tlanitzontli : el vello, o pelos dela espinilla dela pierna. (2)

tlanitzpoztecqui : el q[ue] tiene q[ue]brada la espinilla. (2


Tlanitzpuztecqui) coxo de espinilla quebrada. (1 tlanitzpuztecqui)

tlanitzpoztequi, nino : quebrarse la espinilla de la pierna. pre:


oninotlanitzpuztec. (2 Tlanitzpuztequi, nino) quebrarse la pierna por el
espinilla. (1 nino, tlanitzpuztequi)
tlanitzpoztequi, nite : quebrar la espinilla a otro prete: onitetlanitzpuztec. (2
Tlanitzpuztequi, nite)

tlanitztia, nino : alabarse, o jactarse de algo falsamente. pre:


oninotlanitzti. (2) alabarse con jactancia y presumpcion. (1)

tlanitztli : espinilla dela pierna. (2) cañilla dela pierna. (1) espinilla
dela pierna. (1)

tlanixcan : lugar dó[n]de algo es guardado d[e] otros (2)


tlanixcuactli : la delantera de los dientes, o lahaz dellos. (2 Tlanixquactli)
dientes de lanteros. (1 tlanixquactli)

tlanixcuatl : idem. (Tlanixquactli: la delantera de los dientes, o lahaz


dellos.) (2 Tlanixquatl)

tlanixhua, ni : nacerme los dié[n]tes. p: onitlanixuac. (2 Tlanixua, ni) nacer


los dientes. (1)

tlannanatza, nino : cruxir los dientes de enojo, o dar tenazadas conellos. pre:
oninotlannanatz. (2) cruxir o apretar los dientes de enojo. (1)

tlannanatzaliztli : cruximiento de dientes assi. (2)

tlannanatzcaliztli : idem. (Tlannanatzaliztli: cruximiento de dientes assi.)


(2) ruydo de dientes rechinando. (1)

tlannanatztza, nino : ruydo hazer con los dientes. (1 nino, tlá[n]nanatztza)

tlanochilia, nite : ser alcahuete. p: onitetlanochili (2) alcahuetear. (1)

tlanocuilin : neguijon, o gusano de dientes. (2) gusano delos dientes o


muelas. (1)

tlanohuiantoctli : baldonado, o é[n]xabonado d[e] otro (2 Tlanouiantoctli)

tlanolhuia, nite : doblegar algo a otro. (1)

tlanoloani : doblegador. (1)

tlanololiztli : el acto de doblegar, o é[n]tortar algo (2) doblegadura assi. (1)


encoruadura. (1)

tlanololli : doblegadacosa. (1) cosa doblegada o entortada. (2) encoruado.


(1) arco de cuba o de cosa semejante. (1)

tlanomitl : marfil. (2) marfil. (1)

tlanoncuacaquixtiliztli : distinction tal. (1 tlanonquacaquixtiliztli)

tlanonochilia, nite : hechizar a otro. preterito: onitetlanonochili. (2)


hechizar. (1)

tlanonochilicailpiya, nite : ligar a otro con hechizos. pre:


onitetlanonochilicailpi. (2 Tlanonochilicailpia, nite) ligar con hechizos. (1
nite, tlanonochilicaylpia)

tlanonohuian toctli : afrentado desta manera y baldonado. (1 tlanonouian toctli)

tlanononcua quixtiliztli : especie de cosas. (1 tlanononqua quixtiliztli)

tlanononcua tlaliliztli : partimiento. (1 tlanononqua tlaliliztli)

tlanononcuacaquixtiani : el que aparta y diuide algo, y pone cada cosa porsi.


(2 Tlanononquacaquixtiani)

tlanononcuacaquixtiani = : = tlanononcuatlaliani (2 tlanononquacaquixtiani)


tlanononcuacaquixtiliztli : el acto deponer y apartar, o diuidir cada cosa porsi.
(2 Tlanononquacaquixtiliztli)

tlanononcuacaquixtiliztli = : = tlanononcuatlaliliztli (2
tlanononquacaquixtiliztli) = tlanononcuacatlaliliztli (2
tlanononquacaquixtiliztli)

tlanononcuacaquixtilli : distinguida cosa. (1 tlanononquacaquixtilli) cosas


puestas aparte y diuididas cada vna porsi, o cosas distintas. (2
Tlanononquacaquixtilli)

tlanononcuacaquixtilli = : = tlanononcuatlalilli (2 tlanononquacaquixtilli) =


tlanononcuacatlalilli (2 tlanonó[n]quacaquixtilli)

tlanononcuacatlaliani : lo mesmo es que tlanonó[n]quaquixtiani. (2


Tlanonó[n]quacatlaliani)

tlanononcuacatlaliliztli : lo mesmo es que tlanononquacaquixtiliztli. (2


Tlanononquacatlaliliztli)

tlanononcuacatlalilli : lo mesmo es que tlanonó[n]quacaquixtilli. (2


Tlanononquacatlalilli)

tlanononcuaquixtiani = : = tlanononcuacatlaliani (2 tlanonó[n]quaquixtiani)

tlanononcuaquixtiliztica : distinctamente. (1 tlanononquaquixtiliztica)

tlanononcuaquixtiliztli : distinction tal. (1 tlanononquaquixtiliztli)

tlanononcuaquixtilli : distinguida cosa. (1 tlanononquaquixtilli)

tlanononcuatlaliani : lo mesmo es que tlanononquacaquixtiani. (2


Tlanononquatlaliani)

tlanononcuatlaliliztica : distinctamente. (1 tlanononquatlaliliztica)

tlanononcuatlaliliztli : diuision tal. (1 tlanononquatlaliliztli) distinction


tal. (1 tlanononquatlaliliztli) lo mesmo es que tlanononquacaquixtiliztli. (2
Tlanononquatlaliliztli)

tlanononcuatlalilli : diuidida cosa. (1 tlanononquatlalilli) distinguida cosa.


(1 tlanononquatlalilli) lo mesmo es que tlanononquacaquixtilli. (2
Tlanononquatlalilli)

tlanonotzalictli : relacion, o informació[n] de algo (2)

tlanonotzaliztli : ynformacion. (1) cuento que se cuenta a otros. (1)

tlanonotzalli : amonestado. (1) castigado desta manera. (1) corregido assi. (1)
diciplinado o doctrinado. (1) doctrinado, corregido, castigado o reprehendido de
otros. (2)

tlanonotzani : relator. (1) descobridor tal. (1) relator que relata, o cuenta
algunas cosas que acontecieron, o el que descubre algun secreto. (2)
tlanonotztli : doctrinado. (1) emmendado. (1) corregido assi. (1) ynformado.
(1) ynduzido assi. (1) informada persona, o aquiense dio parte de algun negocio,
o de algun secreto. (2)

tlanontililli : emmudecido. (1) emmudecido, o alque hizieron callar y le


ataparon la boca con algunas razones (2)

tlanoqui : derramador tal. (1) el que derrama, o vierte alguna cosa liquida. (2)

tlanoquiani : derramador tal. (1) idem. (Tlanoqui: el que derrama, o vierte


alguna cosa liquida.) (2)

tlanoquilia, nino : purgarse. pr: oninotlanoquili. (2)


tlanoquilia, nite : purgar a otro. preter: onitetlanoquili. (2) purgar con
purga. (1)

tlanoquililli : purgado. (1)

tlanoquiliztli : derramamiento assi. (1) el acto de purgarse alguno. (2)

tlanoquilo + : llouer mucho. (1 yuhquin xicaltica tlanoquilo) llouer


reziamente. (2 Iuhquin xicaltica tlanoquilo)

tlanoquiloni : purga para purgar. (1) purga. (2)

tlanoquiloni + : pildora. (1 çan motoloa tlanoquiloni)

tlanoquiloni tlanelhuatl : ruibaruo, o rayz para purgar, (2) ruibarbo o rayz


para purgar. (1)

tlanoquiloyan : lugar donde derraman, o vierten alguna cose liquida. (2)


derramadero, donde derraman agua o cosa liquida. (1)

tlanoquitia, nite : hazer derramar a otro alguna cosa liquida. pre:


onitetlanoquiti. (2) derramar hazer a otro algo desta manera. (1)

tlanotztli : llamado, o citado. (2) citado. (1)

tlanquechia, nite : morder o dar dentellada sfin sacar bocado. pre:


onitetlanquechi. (2) adentellar o morder sin sacar bocado. (1) morder no sacando
bocado. (1)

tlanqui : acabada cosa assi. (1) cosa acabada. (2) perecido. (1) concluida
cosa. (1)

tlanqui + : ynfinito en numero. (1 amo tlanqui)

tlanquiquici : siluar la culebra. (1)


tlanquiquici, ni : siluar o chiflar. (1) siluar. (1) chiflar o siluar. (1)

tlanquiquiciliztli : siluo. (1)

tlanquiquicini : siluador assi. (1)

tlanquiquixiliztli : siluo. (2) siluo. (1)

tlanquiquizcuica : siluar la culebra. (1)


tlanquiquizcuica, ni : cantar siluando. prete: onitlanquiquizcuicac. (2) siluar
cantando. (1)

tlanquiquizcuicani : el que canta siluando. (2)

tlanquiquizcuicatl : canto desta manera. (2)

tlanquiquiztli : siluo. (2) siluo. (1)

tlanquiza, ni : nacer me los dientes. prete: onitlá[n]quiz. (2 Tlanquiça, ni)


nacer los dientes. (1 ni, tlanquiça)

tlantataca, nino : escaruar los dientes. pret: oninotlantatacac. (2) escaruar


los dientes. (1)

tlanteci, nino : cruxir los dientes. prete: oninotlá[n]tez. (2) cruxir o apretar
los dientes de enojo. (1) ruydo hazer con los dientes. (1 nino, tlá[n]teci)

tlantepehua, nite : quebrar los dientes a otro. pr: onitetlantepeuh. (2


Tlantepeua, nite)

tlantepehui, ni : caerseme los dientes. pre: onitlantepeuh. (2 Tlantepeui, ni)

tlantepeuhqui : desdentado. (2) desdentado. (1)

tlantepozoitzoctic : hombre de largos dientes. (2 Tlantepuzuitzoctic)

tlantequi, nic : cortar o trançar algo con los dientes. pre: onictlantec. (2)

tlantia, nic : hazer dientes ala sierra. preteri: onictlanti. (2) hazer dientes
ala sierra. (1)

tlantiuh : yr se acabando o consumiendo algo. pre: otlantia. (2)


tlantiuh, ni : menguar. (1)

tlantiuh + : el estado, o termino enque anda y esta el pleyto. (2 Oncan


tlantiuh in neteilhuiliztli) estado dela causa. (1 oncan tlantiuh)

tlantli : diente. (2) diente. (1)

tlantzatzayancayotl : helgadura de dientes. (2) helgadura de dientes. (1)

tlantzayanqui : helgado de dientes. (2) helgado. (1)

tlantzitzicuatia, nite : aserrar los dientes a otro. pre:


onitetlantzitziquati. (2 Tlantzitziquatia, nite) asserrar los dientes a otro. (1
nite, tlantzitziquatia)

tlantzitzicuatic : el que tiene aserrados los dientes. (2 Tlantzitziquatic)


asserrado de dientes. (1 tlantzitziquatic)

tlantzitzicuatilia, nino : asserrarse los dientes. (1 nino, tlantzitziquatilia)

tlantzitzilitza, nino : dar tenazadas o cruxir los dié[n]tes de frio. &c. pre:
oninotlantzitzilitz. (2) temblar o cruxir los dientes. (1) dar tenazadas de
frio. (1) cruxir los dientes de frio. (1)
tlantzitziquiloa, nic : hazer dientes ala sierra de hierro. pre:
onictlantzitziquilo. (2) hazer dientes ala sierra. (1)
tlantzitziquiloa, nino : aserrarse los dientes. pr: oninotlantzitziquilo. (2)
tlantzitziquiloa, nite : aserrar los dientes a otro. pre:
onitetlantzitziquilo. (2) asserrar los dientes a otro. (1)

tlantzitziquiltic : aserrado de dientes, o sierra de hierro que tiene dientes.


&c. (2) asserrado de dientes. (1)

tlanuixcaltic : manta rala, no tupida. (2)

tlanxolochalhuia, nite : risar los cauallos. (1)

tlanxolochoa, ni : regañar, mostrando los dientes como haze el perro.


preterito: onitlanxolocho. (2) regañar. (1)

tlaoccan coyonilli : cosa horadada en dos partes (2)

tlaoccan quixtilli : partido en dos partes. (1)

tlaoccan xapotlalli : idem. (Tlaoccan coyonilli: cosa horadada en dos partes)


(2) horadado en dos partes. (1)

tlaoccancoyonilli : horadado en dos partes. (1)

tlaocolchihua, nic : hazer algo con tristeza. pret: onictlaocolchiuh. (2


Tlaocolchiua, nic)

tlaocolcuicatl : canto triste y lastimero. (2) motete lastimero. (1)

tlaocole : piadoso. (1)

tlaocolellelaxitia, nino : entristecerse y afligerse mucho. pret:


oninotlaocolellelaxiti. (2)
tlaocolellelaxitia, nite : é[n]tristecer y angustiar mucho a otro. pre:
onitetlaocolellelaxiti. (2) angustiar a otro assi. (1)

tlaocolellelaxitilli : angustiado desta manera. (1)

tlaocolia, nino : vsar de misericordia contigo mismo. pre: oninotlaocoli. (2)


hazer misericordia asi mismo. p: oninotlaoculi. (2 Tlaoculia, nino)
tlaocolia, nite : hazer misericordia a otro. pret: onitetlaoculi. (2 Tlaoculia,
nite) hazer misericordia a otro. pret: onitetlaocoli. (2) socorrer. (1 nite,
tlaoculia) soltar deuda. (1 nite, tlaoculia) misericordia auer. (1) dispensar o
dar licencia. (1) hazer misericordia. (1) mercedes hazer. (1) limosna hazer.
(1)

tlaocolitta, nite : tener compassionde alguno. p: onitetlaocolittac. (2)


misericordia auer. (1)

tlaocollitta, nite : duelo o compassion tener de alguno. (1)

tlaocollotl : piedad clemencia o misericordia. (1)

tlaocolnantli : madre de tristeza y aflicion. (2)

tlaocolti, nite : ser digno de llorar. (1)


tlaocoltia, nech : misericordia auer. (1) ponerme otro compassion, o tener
compassion de alguno. p: onechtlaocolti. (2) manzilla auer. (1)
tlaocoltia, nite : enstristecer a otro, o poner compasion a otro. pre:
onitetlaoculti. (2 Tlaocultia, nite) dar ocasion a otro, paraque se có[m]padezca
de mi. prete: onitetlaocolti. (2) entristecer a otro. (1)
tlaocoltia, nitla : rogando assi impetrar. (1 nitla, tlaocultia)

tlaocoltia + : dolerse de alguno. (1 nech, tlaocoltia) compadecerse de alguno.


(1 nech, tlaocoltia)

tlaocotzohualtilli : empegado assi. (1 tlaocotzoaltilli)

tlaocotzohuilli : empegado assi. (1 tlaocotzouilli)

tlaocotzozaloliztli : el acto de pegar algo có[n] pez o con resina. (2


Tlaocotzoçaloliztli) pega o pegadura de pez. (1 tlaocotzoçaloliztli)

tlaocoxca : tristemente. (2)

tlaocoya, ni : estar triste. pre: onitlaocox. (2) entristecerse. (1) triste


estar. (1)

tlaocoya + : manzilla auer. (1 teca ni, tlaocoya)


tlaocoya +, ni : dolerse de alguno. (1 teca nitlaocoya)

tlaocoyaliztli : tristeza. (1) tristeza. (2)

tlaocoyaliztli + : manzilla por misericordia. (1 teca tlaocoyaliztli) dolor


tal. (1 teca tlaocoyaliztli) compassion. (1 tetechpa tlaocoyaliztli) compassion,
o tristeza quese tiene de alguno. (2 Teca tlaocoyaliztli)

tlaocoyani : triste. (1) triste. (2)

tlaoctaca yotiloni : peso para balança. (1)

tlaoctacaanoni : medida como de vara. (1) vara para medir algo, o dechado de
donde sacan labor, o muestra. &c. (2)

tlaoctacaantli : ymagen sacada assi. (1) cosa de que se saca otra, assi como vna
imagen dela qualsacan y pintan otra, o alguna yglesia, dela qual se toma la traça
para hazer otra como ella. &c. (2)

tlaoctacatiloni : peso o balança. (2)

tlaocuxqui : triste. (1) triste. (2)

tlaocuxtinemi, ni : andar triste. pre: onitlaocuxtinen. (2)

tlaocuya, ni : tener tristeza, o estar triste. preteri: onitlaocux. (2)

tlaocuya + : entristece de mi mal. preterito: noca otlaocux. (2 Noca tlaocuya)


tlaocuya +, ni : duelo o compassion tener de alguno. (1 teca nitlaocuya)
compassion tener de alguno. (1 teca nitlaocuya) compassion tener de alguno. (1
tetetechpa nitlaocuya)

tlaocuyaliztica : con tristeza. (2)


tlaocuyaliztli : tristeza. (2)

tlaocuyaliztli + : duelo assi. (1 teca tlaocuyaliztli) compassion que de


otros se tiene. (2 Tetechpa tlaocuyaliztli)

tlaocuyani : triste. (2)

tlaohuica icuiloliztli : cifra de escriptura. (2 Tlaouica ycuiloliztli)


cifra. (1 tlaouica ycuiloliztli)

tlaohuica icuilolli : cosa cifrada assi. (2 Tlaouica ycuilolli)

tlaohuicaicuilolli : cifrado. (1 tlaouicaicuilolli)

tlaohuican aquiliztli : riesgo. (1 tlaouican aquiliztli)

tlaohuicanaquiliztli : riesgo, o peligro. (2 Tlaouicanaquiliztli)

tlaohuitililli : enconada llaga. (1 tlaouitililli) cosa empeorada, puesta


endificultad y peligro. (2 Tlaouitililli) empeorado. (1 tlaouitililli)

tlaoittililli : el que es guiado yle muestran el camino que ade seguir. (2)

tlaoittitili : encaminado. (1)

tlaoittitilli = : = tlaomachtilli (2 tlaoittitilli)

tlaolcentlaliloyan : alhondiga. (1)

tlaolchayahua, ni : echar suertes con mayz el hechizero, o el agorero, o


esparzir, derramar, o sembrar trigo. pre: onitlaolchayauh. (2 Tlaolchayaua, ni)
sortear, echar suertes con cordeles o mayz. (1 ni, tlaolchayaua)

tlaolchayahualiztli : sorteamiento assi. (1 tlaolchayaualiztli) el acto de echar


suertes de esta manera. (2 Tlaolchayaualiztli)

tlaolcuitiuh, ni : yr por trigo o mayz. (1)

tlaoliniani : meneador. (1) el que menea algo. (2)

tlaolinilia, nino : mouer la criatura, por algun defastre, y no de voluntad.


pre: oninotlaolinili. (2) abortar por algun desastre y sin voluntad. (1) mal
parir, s: sin voluntad. (1)
tlaolinilia, nite : hazer mouer la criatura ala que esta preñada. pre:
onitetlaolinili. (2)

tlaoliniliztli : mouedura delo mouible. (1) meneamiento de algo, o el acto de


menear, o mouer algo. (2)

tlaolinilli : meneado. (1) cosa meneada, o mouida. (2)

tlaoliniqui : meneador. (1) meneador de algo. (2)

tlaolli : mayz desgranado. (1) mayz desgranado, curado y seco. (2)

tlaolli + : maiz negro. (1 yauh tlaolli yauitl)


tlaoloctli : vino de trigo o mayz. (1)

tlaololli : arrebañada cosa assi. (1) deuanado ouillo. (1)

tlaololo : arrebañador tal. (1)

tlaololoa nitzatzi, ni : llorar mucho el niño con coraje. (1)

tlaololoani : cogedor tal. (1)

tlaololoanitzatzi, ni : llorar mucho el niño. pre: onitlaololoanitzatzic. (2)

tlaolololiztli : ayuntamiento tal. (1) arrebañadura assi. (1) el acto de


arrebañar, ayuntar, o amontonar algo. (2)

tlaolololli : embuelto assi. (1) arropado assi. (1) ayuntada cosa. (1)
c[u]bierto. (1) abrigado assi. (1) cogidas cosas desta manera. (1) cosa
arrebañada assi, o el que es vestido y abrigado de otro con ropa. (2)

tlaolololoni : rueca para hilar. (1)

tlaolololtin : gente acaudillada y ayuntada. (2)

tlaoltecini : molinero q[ue] lo cura. (1)

tlaoltetzetzeliuhcayotl : afrechos, o saluados. (2)

tlaoltextzetzeliuhcayotl : saluados. (1)

tlaoltezqui + : molinero q[ue] lo cura. (1 castillan tlaoltezqui)

tlaoltzetzeliuhcayotl : saluados. (1) idem. (Tlaoltetzetzeliuhcayotl: afrechos, o


saluados.) (2)

tlaoltzincacahuayotl : el pico, o picos delos granos de mayz. (2


Tlaoltzincacauayotl)

tlaolxincayotl : hollejos, o saluados de mayz. (2)

tlaolxonehuatl : pico del grano de maiz. (1 tlaolxoneuatl) hollejos, o cosa


semejante, del coraçon dela maçorca de mayz. (2 Tlaolxoneuatl)

tlaolzaca, ni : acarrear mayz. pr: onitlaolçacac. (2 Tlaolçaca, ni)

tlaolzacatiuh, ni : yr por trigo o mayz. (1 ni, tlaolçacatiuh)

tlaolzazaca, ni : idem. pret: onitlaolçaçacac. (Tlaolçaca, ni: acarrear mayz. pr:


onitlaolçacac.) (2 Tlaolçaçaca, ni)

tlaomachtilli : encaminado. (1) lo mesmo es que tlaoittitilli. (2)

tlaomctectli = : = tlaometentli (2 tlaomctectli)

tlaomeliani : doblador de hilo. (1)


tlaomeliliztli : dobladura o dob[l]ez assi. (1) el acto de doblar hilo, o cordel.
(2)

tlaomeliliztli = : = tlaometemaliztli (2 tlaomeliliztli)

tlaomelilli : doblado hilo. (1) cosa doblada assi. (2)

tlaomeliqui : doblador de hilo. (1)

tlaometectli : doblado hilo. (1) idem. (Tlaomelilli: cosa doblada assi.) (2)

tlaometemaliztli : dobladura o dob[l]ez assi. (1) lo mesmo es que


tlaomeliliztli. (2)

tlaometemani : doblador de hilo. (1)

tlaometentli : doblado hilo. (1) lo mesmo es que tlaomctectli. (2)

tlaometequiliztli : dobladura o dob[l]ez assi. (1) idem. (Tlaometentli: lo


mesmo es que tlaomctectli.) (2)

tlaomilhuiti : lunes dia segundo dela semana. (1)

tlaomilhuitl : lunes, dia segundo dela semana. (2 Tlaomilhuit[l])

tlaomiochitonilli : el que tiene algun huesso desencasado, o desgouernado. (2)

tlaomiochitonilli = : = tlaomiopetonilli (2 tlaomiochitonilli)

tlaomiopetonilli : lo mesmo es que tlaomiochitonilli. (2) idem.


(Tlaomiochitonilli: el que tiene algun huesso desencasado, o desgouernado.) (2)

tlaomioquelonilli : idem. (Tlaomiopetonilli: idem. (Tlaomiochitonilli: el que


tiene algun huesso desencasado, o desgouernado.)) (2)

tlaomioquixtiliztli : desossadura. (1)

tlaomioquixtilli : cosa desossada. (2)

tlaomiotepeuhtli : idem. (Tlaomioquixtilli: cosa desossada.) (2)

tlaomiotlaxtli : idem. (Tlaomiotepeuhtli: idem. (Tlaomioquixtilli: cosa


desossada.)) (2)

tlaomipetonilli : desgouernado assi. (1)

tlaomiyochitonilli : desgouernado assi. (1)

tlaomiyopetonilli : desgouernado assi. (1)

tlaomiyoqueyonilli : desgouernado assi. (1)

tlaomiyoquixti : desossador. (1)

tlaomiyoquixtiani : desossador. (1)

tlaomiyoquixtilli : desossado. (1)


tlaomiyoquixtiqui : desossador. (1)

tlaomiyotepehuani : desossador. (1 tlaomiyotepeuani)

tlaomiyotepeuhqui : desossador. (1)

tlaomiyotepeuhtli : desossado. (1)

tlaomiyotlaxtli : desossado. (1)

tlaomiyotlazani : desossador. (1 tlaomiyotlaçani)

tlaomiyotlazqui : desossador. (1)

tlaompohualcayotia : quarenteno, o quarenta enorden. (2 Tlaompoalcayotia)

tlaoncaquixtilli : duplicada carta. (1)

tlaoncayotitica : el segundo delos tales. (1) el segundo delos que estan


assentados por su orden. (2)

tlaoncayotiticac : el segundo delos tales. (1)

tlaonoc : estar aparejado y apunto todo lo que es menester para el combite. &c
(2)

tlaonoc + : lugar en que esta alguna cosa. (1 oncá[n] tlaonoc) deudor. (1


ytech tlaonoc) deuer algo. (1 notech tlaonoc) deudor. (2 Itech tlaonoc) lo
mesmo es que oncan tlacaca. (2 Oncan tlaonoc)

tlaontlamantililli : duplicada carta. (1)

tlaopochcopa : haziala mano yzquierda. (1) aman yzquierda. (1) amanizquierda,


o hazia la mano yzquierda. (2 Tlaopuchcopa)

tlaopochcopacatqui quiyahuatentli : portillo o puerta falsa de casa. (1


tlaopochcopacatqui quiauatentli)

tlaopochiuhtli : aizquierdas hecho. (1)

tlaopochuiani : hazedor tal. (1)

tlaopochuilli : aizquierdas hecho. (1)

tlaopochuiqui : hazedor tal. (1)

tlaoppa ilpiliztli : reatadura. (1 tlaoppa ylpiliztli) reatadura de cosa atada


dos vezes. (2 Tlaoppa ylpiliztli)

tlaoppa ilpilli : cosa reatada. (2 Tlaoppa ylpilli)

tlaoppa ilpiloni : reatador. (1 tlaoppa ylpiloni) cuerda para reatar algo. (2


Tlaoppa ylpiloni)

tlaoppa ilpiqui : reatador assi. (2 Tlaoppa ylpiqui)


tlaoppa ilpiyani : el q[ue] ata algú[n]a cosa dos vezes. (2 Tlaoppa ilpiani)

tlaoppahuilo : labrar y deseruar el mayz la segunda vez. (2 Tlaoppauilo)

tlaoque : ea, aduerbio para incitar. (1) ea ea, aello, vel. sus aello. aduer.
para animar y solicitar alguna obra que se hade hazer. (2)

tlaoquichuia, ni : paciencia tener. (1)

tlaoquichuiani : sufrido. (1) paciente. (1) persona de buen animo y varonil,


para sufrir conpaciencia y suportacion los trabajos. (2)

tlaoquichuiliztica : pacientemente. (1) pacientemente assi, o con sufrimiento.


(2)

tlaoquichuiliztli : sufrimiento. (1) paciencia. (1) el acto de sufrir algo


desta manera. (2)

tlaoquichuilli : cosa sufrida en paciencia assi. (2)

tlaotlapalhuazoiani : segador de heno. (1 tlaotlapalhuazuiani) segador de heno,


o de cosa semejante, con hoz. (2 Tlaotlapalhuazuiani)

tlaotlaxtli : desencaminado assi. (1)

tlaotztiliztli : empreñamiento. (1)

tlaotztilli : empreñada. (1)

tlaoxitl : vngido. (1)

tlaoxqui : desgranador tal. (1)

tlaoxtli : descaxcadas piñas. (1) desgranada cosa assi. (1) mayz desgranado, o
cosa semejante. (2)

tlaoyaliztli : desgranamiento assi. (1) el acto de desgranar maçorcas de mayz o


decosa semejante. (2)

tlaoyalli : desgranada cosa assi. (1) mayz desgranado, o cosa semejante. (2)

tlaoyaloyan : era adonde desgranan mayz. (1) lugar donde desgranan maçorcas de
mayz, o de cacao. &c. (2)

tlaoyani : desgranador tal. (1)

tlaozalli : vngido o embixado con alguna resina de arboles. &c. (2 Tlaoçalli)

tlapac atl : lauazas. (1)

tlapaca, ni : lauar. (1)

tlapacani : lauador. (1) el que laua algo. (2)

tlapacatl : lauazas, o lauaduras. (2)

tlapaccaihi yohuiliztica : pacientemente. (1 tlapaccayhi youiliztica)


tlapaccaihiohuiani : sufrido, o el que tiene paciencia enlas aduersidades. (2
Tlapaccaihiouiani)

tlapaccaihiohuiliztica : pacientemente. (2 Tlapaccaihiouiliztica)

tlapaccaihiohuiliztli : paciencia y sufrimiento. (2 Tlapaccaihiouiliztli)

tlapaccaihiyohuia, ani : ympaciente ser. (1 ani, tlapaccaihiyouia)


tlapaccaihiyohuia, ni : paciencia tener. (1 ni, tlapaccayhiyouia)

tlapaccaihiyohuiani : sufrido. (1 tlapaccaihiyouiani) paciente. (1


tlapaccaihiyouiani)

tlapaccaihiyohuiliztli : sufrimiento. (1 tlapaccaihiyouiliztli) paciencia. (1


tlapaccaihiyouiliztli)

tlapachichinaliztli : chupamiento assi. (1) el acto de chupar algo. (2)

tlapachichinani : chupador. (1)

tlapachichinqui : chupador. (1)

tlapachichintli : chupada cosa. (1) cosa chupada, o embeuida. (2)

tlapachihuazmatlahuia, nitla : caçar algo con red q[ue] se cierra y toma


dentro la casa. pre: onitlatlapachiuazmatlaui. (2 Tlapachiuazmatlauia, nitla)
caçar con red que se cierra. (1 nitla, tlapachiuazmatlauia)

tlapachihuazoia, nitla : caçar con red que se cierra. (1 nitla,


tlapachiuazuia)

tlapachilhuia, nic : cubrir algo aotro. (1)


tlapachilhuia, nic/ huel/ nite : encubrir, o esconder algo a otro. preterito:
onictlapachilhui. vel. o nictetlapachilhui. (2)
tlapachilhuia, nite : apezgar o ymprenssar algo a otro. (1)

tlapachiuhcayo cahuallo : paramentado cauallo. (1 tlapachiuhcayo cauallo)


cauallo emmantado. (2 Tlapachiuhcayo cauallo)

tlapachiuhcayot + : manteles. (1 mesa tlapachiuhcayot)

tlapachiuhcayotl : velo o toca de muger. (1) cobertura de algo, o velo ytoca


de muger. (2)

tlapachiuhcayotl + : paramentos de cauallo. (1 cauallo tlapachiuhcayotl) mánta


de cama. (1 cama tlapachiuhcayotl) cobertor de mesa, o los manteles. (2 Mesa
tlapachiuhcayotl) cubierta o manta de cauallo. (2 Cauallo tlapachiuhcayotl)

tlapachiuhcayotontli + : manteles pequeños. (1 mesa tlapachiuhcayotó[n]tli)

tlapacho : echada aue desta manera. (1) gallina q[ue] esta sobre los hueuos, o
la q[ue] cria pollos, o el que rige y gouierna. (2)

tlapacho totolin : clueca gallina. (1)

tlapachoa : echarse las aues sobre los hueuos. (1)


tlapachoa, ni : p[re]sidir, regir y gouernar a otros, o estar la gallí[n]a sobre
los hueuos. p: onitlapacho. (2)
tlapachoa, nino : encubrirse. (1) cubrirse con algo, o caer sobre mi alguna pared
o cueua, y tomarme debaxo. pre: oninotlapacho. (2)
tlapachoa, nite : cubrir a otro. preterito: onitetlapacho. (2)
tlapachoa, nitla : cubrir algo, o techar casa. pret: onitlatlapacho. (2)
atapar cubriendo alguna cosa. (1) encubrir algo, generalmente. (1) cubrir algo.
(1) cobijar algo. (1) techar casa. (1)

tlapachoa +, ni : arrimar algo a otra cosa. (1 tetech nitlapachoa) arrimar


algo a otro. pre: tetech onitlapacho. (2 Tetech nitlapachoa)
tlapachoa +, nitla : boueda hazer. (1 tetica nitlatlapachoa) é[n]cubrir culpa
de otro. metapho. (2 Petlatitlan icpaltitlan nitlatlapachoa) hazer o edificar de
boueda. pre: tetica onitlatlapacho. (2 Tetica nitlatlapachoa)

tlapachoa in totolin : echarse la gallina sobre los hueuos. (1 tlapachoa yn


totolin)

tlapachoani : apretador. (1) gouernador d[e] su hazié[n]da y familia. (2)

tlapachoani + : arrimador tal. (1 tetech tlapachoani)

tlapachohuaztli : red que cae sobre los paxaros y los toma debaxo como trampa. (1
tlapachouaztli) red que caça paxaros, tomando los de baxo. (2 Tlapachouaztli)

tlapacholiztli : apretamiento. (1) espessura tal. (1) juridicion. (1)


gouernacion tal, o apezgamiento y apretamiento de algo. (2)

tlapacholli : apretada cosa assi. (1) espessa cosa assi. (1) deshinchada
bota. (1) higos enserados. (1) subdito, regido y gouernado, o cosa apezgada y
apretada. (2)

tlapacholli + : arrimada cosa assi. (1 tetech tlapacholli) allegada cosa assi.


(1 notech tlapacholli) cosa arrimada a alguno. (2 Tetech tlapacholli) el que fue
castigado o corregido. (2 Atl cecec itech tlapacholli)

tlapacholoni : prensa para apretar. (1) husillo de lagar. (1) husillo de


lagar, o prensa para emprensar o apretar algo. (2)

tlapacholoni + : torno para prensar. (1 torno tlapacholoni)

tlapacholtin : subditos, subjetos, regidos y gouernados. (2)

tlapachoqui : clueca gallina. (1) echada aue desta manera. (1) gallina
clueca, q[ue] esta sobre los hueuos, o el que rige y gouierna. (2)

tlapaconi : batan. (1) xabon. (1) lauadero lebrillo. (1) azeite dela
higuerilla. (1) batan, lebrillo para lauar algo, xabon estropajo o fregadero de
vaxilla. (2)

tlapacoyan : lauadero, lugar donde lauan. (1) lugar donde lauan. (2)

tlapactectli : afrentado desta manera y baldonado. (1) enxabonado assi. (1)

tlapactequiliztli : enxabonamiénto tal. (1)

tlapactia + : dar pena, enojo y aflicion a otro. (1 amo, ni tlapactia)


tlapactli : batanado. (1) mendrugo. (1) lauada cosa. (1) colados paños. (1)
cosa lauada o batanada. (2)

tlapactli + : lana suzia. (1 ayamo tlapactli ychcatomitl)

tlapaczotlahualli : afrentado desta manera y baldonado. (1 tlapacçotlaualli)


baldonado, enxabonado y maltratado de palabra. (2 Tlapacçotlaualli)

tlapaczotlauhtli : enxabonado assi. (1 tlapacçotlauhtli) idem.


(Tlapacçotlaualli: baldonado, enxabonado y maltratado de palabra.) (2
Tlapacçotlauhtli)

tlapahitilli : empónçoñado. (1 tlapahytilli)

tlapahuaxoni : olla o cosa semejante para cozer algo. (2 Tlapauaxoni) olla. (1


tlapauaxoni)

tlapahuaxtli : cosa cozida en olla. (2 Tlapauaxtli) guisada cosa. (1


tlapauaxtli)

tlapahuaztli : idem. (Tlapauaxtli: cosa cozida en olla.) (2 Tlapauaztli)


cozida cosa. (1 tlapauaztli)

tlapahuilia, nic : ceuar aues para caçarlas. (1 nic, tlapauilia)


tlapahuilia, nite : echar oponer ceuo. (1 nite, tlapauilia)

tlapahuilmaniliztli : el acto de poner ceuo, para caçar algo. (2


Tlapauilmaniliztli) ceuo tal. (1 tlapauilmaniliztli)

tlapaitilli : emponçoñado o muerto conla ponçoña que le dieron. (2)

tlapal vino : vino tinto. (2) vino tinto. (1)

tlapalanaltia : el que tiene podrido el miembro genital. (2)

tlapalanaltiliztli : enfermedad aisi. (2) podrecimiento tal. (1)

tlapalaquia, nitla : poner los colores en lo que se pinta. pr: onitlatlapalaqui.


(2) color poner el pintor. (1) poner colores alo que se pinta. (1) pintar. (1)

tlapalehuia : cosa que da fauor y ayuda. pre: otlapaleui. (2 Tlapaleuia)

tlapalehuiani : el que da fauor y ayuda. (2 Tlapaleuiani)

tlapalehuiliztica : con fauor y ayuda. (2 Tlapaleuiliztica)

tlapalehuiliztli : ayuda y fauor. (2 Tlapaleuiliztli)

tlapalehuilli : ayudado y fauorecido de otros. (2 Tlapaleuilli) socorrido. (1


tlapaleuilli) ayudado assi. (1 tlapaleuilli)

tlapalehuiqui : ayudador y fauorecedor. (2 Tlapaleuiqui)

tlapalhuatzalli : color colorado y afinado, hecho en tablillas o pastillas. (2)


colorado fino. (1)
tlapalhuauhtli : bledos colorados. (2) bledos colorados. (1)

tlapalhuia, ninote : saludar a otro. prete: oninotetlapalhui. (2) saludar a


alguno. (1)
tlapalhuia, nitla : poner colores en lo que se pinta. pr: onitlatlapalhui. (2)
teñir de colorado. (1)

tlapalihui : ombre ya hecho. (1 tlapaliui) gañan que ara. (1 tlapaliui)


mancebo crecido y casadero, o gañan que labra y ara la tierra. (2 Tlapaliui)
marido. (1 tlapaliui) villano no escudero o cauallero. (1 tlahpaliui) mancebo
crecido. (1 tlapaliui)

tlapaliuhca : rezia o fuerte y varonilmente. (2) fuertemente. (1)

tlapaliuhcahuia, nite : fuerça hazer a muger. (1 nite, tlapaliuhcauia)


tlapaliuhcahuia, nitla : adquirir con trabajo lo necessario ala vida. p:
onitlatlapaliuhcaui. (2 Tlapaliuhcauia, nitla) adquirir con trabajo lo necessario
ala vida. (1 nitla, tlapaliuhcauia)

tlapaliuhcati, ni : casarse el varon. (1)

tlapaliuhcati + : nouio. (2 Yancuican tlapaliuhcati) nouio rezien casado. (1


yancuican tlapaliuhcati)

tlapaliuhcatiliztli : hedad delos que son ya hombres casaderos. (2) casamiento


de varones. (1)

tlapaliztli : el acto de teñir alguna ropa. (2) teñidura tal. (1) tintura.
(1)

tlapallatextli : colores molidos para pintar. (2) molidas colores. (1)

tlapalli : color. (1) color para pintar, o cosa teñida. (2) sangre de
parentesco. (1) teñido assi. (1) grana color afinado. (1)

tlapalli + : edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén


exé[m]plo. (1 tlilli tlapalli nictlalia.) auisar y aduertir al amigo delo que le
cónuiene hazer. (1 tiçatl yuitl, tlapalli nictlalia) color bermejo o colorado. (1
chichiltic tlapalli) sangre generofa. (2 Eztli tlapalli) aconsejar y auisar a
otro, delo que le conuiene. (1 yuitl tlapalli tiçatl nictlalia) colores diuertos
y diferentes vnos de otros. (2 Nepapan tlapalli) dar buen exemplo. pre: tlilli
tlapalli onictlali. metapho. (2 Tlilli tlapalli nictlalia) dar buen exemplo. (1
tlilli tlapalli nictlalia) auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene hazer.
(1 tiçatl yuitl tlapalli nicchiua)

tlapalli tlilli nictlalia : dar buen exemplo. metap. prete: tlapalli tlilli
onictlali. (2)

tlapalli, + : auisar a alguno y acó[n]sejarle lo quele conuiene. preterito:


iuitl, tlapalli, tiçatl onictlali. (2 Iuitl, tlapalli, tiçatl nictlalia)

tlapallieztli : nobleza de sangre y de linage. metaphora. (2)

tlapalloa : cosa teñida de colores. (2)

tlapallotia, nitla : idem. prete: onitlatlapalloti. (Tlapalloa: cosa teñida de


colores.) (2) dar buen exemplo. (1)
tlapalmetlatl : piedra para moler colores. (2) piedra para moler colores. (1)

tlapaloa, ni : mojar el pan enel potaje, quá[n]do comen. pre: onitlapalo. (2)
comer potaje, mojando el pan enel, almodo destos naturales. prete: onitlapalo, .
(2) mojar enla salsa. (1) sopear mojando enel potaje. (1)
tlapaloa, nino : atreuerse o osar. prete: oninotlapalo. (2) osar. (1) atreuerse
o osar. (1)
tlapaloa, nite : saludar a otro. pre: onitetlapalo. (2) saludar a alguno. (1)
tlapaloa, nitla : prouar muchos vinos para se hartar dellos, socolor de
querer comprar vino. (1)
tlapaloa, nonte : visitar yr auer. (1)
tlapaloa, tito : saludarse vno a otro. (1)

tlapaloa + : saludarse vno a otro. (1 nepanotl tito, tlapaloa)


tlapaloa +, nite : saludar al que nos saluda. (1 nite, cuepca tlapaloa)
tlapaloa +, tito : saludarse los vnos alos otros. p: nepanotl
otitotlapaloq[ue]. et sic de alijs. (2 Nepanotl titotlapaloa)

tlapaloctli : vino tinto. (2)

tlapalolizili : gusto. (1)

tlapaloliztli : el acto de mojar el pá[n] enel potaje. (2)

tlapaloliztli + : resalutacion, o el retorno della. (2 Tecuepca


tlapaloliztli) salutacion assi. (1 nenepan tlapaloliztli) salutacion enesta
manera. (1 tecuepca tlapaloliztli)

tlapaloloni : digno de ser reuerenciado y saludado. (2)

tlapaloni : tinte có[n] que tiñen ropa. (2) tinte de tintor. (1)

tlapalpole : ola, oyes, o bruto, çafio o mal hombre. es vocatiuo para llamar a
otro con denuesto y afrenta. (2 Tlapalpule)

tlapalpole? : llamar a alguno con menosprecio. (1 tlapalpule?.)

tlapalpopozo + : rosa flor, y mata conocida. (1 castillan tlapalpopoço)

tlapalpoyactic : color rosado o naranjado. (2) rosado color de rosas. (1)

tlapalteci, ni : moler colores para pintar. preter: onitlapaltez. (2) moler


colores. (1)

tlapaltecini : el que muele colores assi. (2) moledor de colores. (1)

tlapaltehuilotl : cristal colorado. (2 Tlapalteuilotl) jacinto piedra preciosa. (1


tlapalteuilotl) christal colorado o cosa assi. (1 tlapalteuilotl)

tlapalteocuitlatl : oro finissimo. (2)

tlapalteoxihuitl : rubi, piedra preciosa. (2 Tlapalteoxiuitl)

tlapalteoxihuitl = : = tlapaltic teoxihuitl (2 tlapalteoxiuitl) = teoxihuitl


+ (2 tlapalteoxiuitl)
tlapaltexiliztli : el acto d[e] moler colores pa[ra] pí[n]tar. (2) moledura
de colores. (1)

tlapaltexoni : majadero conque muelen colores o la piedra donde los muelen. (2)
piedra para moler colores. (1) moledor con que se muelen. (1)

tlapaltezqui : moledor de colores. (1)

tlapaltic : firme cosa. (1) cosa rezia y fuerte. (2) rezia cosa. (1) fuerte
cosa. (1) robliza cosa rezia. (1)

tlapaltic + : grande de coraçon. (1 yollo tlapaltic) idem. (Amo yollo


chicauac: hombre de poco animo e inconstante.) (2 Amo yollo tlapaltic) hombre de
poco animo. (2 Ayollo tlapaltic) ynconstante. (1 amoyollo chicauac amoyollo
tlapaltic) animoso desta manera. (1 yollo tlapaltic) afeminado. (1 ayollo
tlapaltic)

tlapaltic teoxihuitl : lo mesmo es q[ue] tlapalteoxiuitl (2 Tlapaltic teoxiuitl)

tlapaltilia, nino : esforçarse, forcijar, o confortarse. pre: oninotlapaltili.


(2) fortalecerse. (1) animarse o esforçarse. (1) forcejar. (1) esforçarse para
algo. (1) tener, o estar fuerte. (1)
tlapaltilia, nite : esforçar a otro assi. prete: onitetlapaltili. (2) animar
dar esfuerço. (1)
tlapaltilia, nitla : fortificar algo. p: onitlatlapaltili. (2) firmar o
fortificar. (1) fornecer o fortalecer. (1)

tlapaltilia + : estribar. (1 tetech nino, tlapaltilia)


tlapaltilia +, nite : esforçar a otro. (1 nite, uapaua nitetlapaltilia)

tlapaltiliani + : sustentador del canto. (2 Tetozca tlapaltiliani)

tlapaltililiztli : remojo aquella obra. (1)

tlapaltililli : cosa mojada. (2) mojado. (1) remojada cosa. (1)

tlapaltiliztica : firmemente. (1)

tlapaltiliztli : fuerça reziura. (1) firmeza. (1) reziura. (1) esfuerço. (1)
virtud por la fortaleza o esfuerço. (1 tlahpaltiliztli) fortaleza o animosidad y
esfuerço. (2)

tlapaltiliztli + : floxedad assi. (1 ayollo tlapaltiliztli) grandeza de


coraçon. (1 yollo tlapaltiliztli) ynconstancia. (1 ayollo tlapaltiliztli) el
acto de fuftentar el canto. (2 Tetozca tlapaltiliztli)

tlapaltilizzotl : firmeza. (1 tlapaltilizçotl)

tlapaltitiztli : fortaleza de varon. (1)

tlapaltontli : ombre pequeño. (1) flaco que no puede pelear. (1) hombrezillo
de por ay. (2)

tlapalxacualoa, ni : moler colores para pintar. p: onitlapalxaqualo. (2


Tlapalxaqualoa, ni) moler colores. (1 ni, tlapalxaqualoa)

tlapalxacualoani : moledor de colores. (1 tlapalxaqualoani)


tlapalxacualoliztli : moledura de colores. (1 tlapalxaqualoliztli) el acto d[e]
moler colores assi (2 Tlapalxaqualoliztli)

tlapalxacualoloni : majadero conque muelen colores. (2 Tlapalxaqualoloni)

tlapamactli : purgado. (1) purgado. (2)

tlapamictilli : empónçoñado. (1) muerto con ponzoña. (2)

tlapana, nitla : quebrar algo, sacar pollos las aues, o descaxcarar maçorcas d[e]
cacao, o d[e] cosa semejante. pr: onitlatlapan. (2) sacar pollos las aues. (1)
descaxcar maçorcas de cacao. (1) despedaçar quebrando. (1) caxcar algo
quebrandolo. (1) quebrar o quebrantar como ollas, vasos, tablas o piedras. (1)

tlapanahuia : especial, por señalado. (1 tlapanauia) cosa auentajada y que


excede y sobrepuja alas otras. (2 Tlapanauia)

tlapanahuia + : mayor, cosa mas grande. (1 occenca tlapanauia) es cosa muy mayor
o mas excelente y auentajada. s. que las otras. (2 Occenca tlapanauia)

tlapanahuiliztli : ventaja. (1 tlapanauiliztli) ventaja. (2 Tlapanauiliztli)

tlapanahuilli : vencida cosa. (1 tlapanauilli) sobrepujado, o vencido, o cosa


passada dela otra parte del rio. (2 Tlapanauilli)

tlapanahuiltia, nite : preferir o ánteponer. (1 nite, tlapanauiltia)

tlapanco : enel açotea. (2)

tlapanhuetzyan : puerto de monte y sierra. (1 tlapanuetzyan) altura o cumbre. (1


tlapanuetzyan) cumbre de monte, o de sierra y puerto. (2 Tlapanuetzyan)

tlapani : diuidirse assi. (1) tintor. (1) quebrarse algo, o el tintorero que
tiñe paños. pre: otlapan. (2)

tlapani + : flaca, cosa no rezia. (1 ayoui tlapani) naufragio padecer. (1


nopan tlapani yn acalli) cosa que facilmente se quiebra. et sic de alijs. (2 Aoui
tlapani) padecer naufragio. pret: onopan tlapan yn acalli. (2 Nopan tlapani yn
acalli)

tlapani in acalli : quebrarse la naue. (1 tlapani yn acalli)

tlapani nexti : descobridor tal. (1)

tlapani nextiani : descobridor tal. (1)

tlapani nextiliztli : descobrimiento tal. (1)

tlapani nextilli : descobierto assi. (1)

tlapani nextiqui : descobridor tal. (1)

tlapanitlaliliztli : ymposicion desta manera. (1)

tlapanitlaxtli : descobierto assi. (1) desenterrado muerto. (1) cosa diuulgada,


o descubierta. (2)
tlapanitlazaliztli : diuulgacion tal. (1 tlapanitlaçaliztli) descobrimiento
tal. (1 tlapanitlaçaliztli) diuulgacion, o descubrimiento de algo. (2
Tlapanitlaçaliztli)

tlapanitlazalli : desenterrado muerto. (1 tlapanitlaçalli)

tlapanitlaztli : diuulgada cosa. (1) idem. (Tlapanitlaxtli: cosa diuulgada, o


descubierta.) (2)

tlapanqui : cosa quebrada. (2)

tlapanqui + : hendido en dos partes. (1 occan tlapanqui) cosa quebrada en tres


partes. (2 Excan tlapanqui) cosa quebrada en dos partes. (2 Occan tlapanqui)

tlapanqui metztli : media luna. (1) luna de mediada. (1) media luna, o luna
d[e]mediada (2)

tlapantihuetzi : quebrarse algo cayendo de alto. (1 tlapantiuetzi) quebrarse


loque cae de alto. pre: otlapantiuetz. (2 Tlapantiuetzi)

tlapantlaxilia, nite : descubrir secreto, o defecto y hazienda de otro. pre:


onitetlapantlaxili. (2) sacar lo guardado. (1 nite, tlapá[n]tlaxilia)

tlapantlaxtli : descobierta culpa assi. (1) descobierto secreto assi. (1)


descobierto assi. (1 tlapá[n]tlaxtli) lo mesmo es que tlapantlaçalli. (2)

tlapantlazaliztli : diuulgacion tal. (1 tlapantlaçaliztli) alcance en cuenta.


(1 tlapantlaçaliztli) descobrimiento assi. (1 tlapantlaçaliztli) descobrimiento
tal. (1 tlapantlaçaliztli) descubrimiento, o diuulgació[n] y manifestacion de
algo, o el acto de alcançar a otro encuenta, o decuenta. (2 Tlapantlaçaliztli)

tlapantlazalli : engrandecido. (1 tlapantlaçalli) cosa descubierta y manifestada,


o secreto descubierto. (2 Tlapantlaçalli)

tlapantlazalli = : = tlapantlaxtli (2 tlapantlaçalli)

tlapantlazani : descobridor tal. (1 tlapantlaçani) descubridor de secreto. (2


Tlapantlaçani)

tlapantlaztli : diuulgada cosa. (1) idem. (Tlapantlaxtli: lo mesmo es que


tlapantlaçalli.) (2)

tlapantli : açutea. (1) açotea o açutea. (1) açotea, o terrado. (2)

tlapapac atl : lauazas. (1)

tlapapacaliztli : fregadura tal. (1) fregadura, o el acto de lauar vasos, o


varilla. (2)

tlapapacatl : lauazas. (2)

tlapapacholiztli : hinchimiento assi. (1) el acto de apretar, o recalcar


mucho alguna cosa. (2)

tlapapaconi : fregadero de vasos o estropajo. (1)


tlapapactli : horro o horra de esclauo. (1) enxabonado assi. (1) vituperado.
(1) fregados vasos. (1) vasos, o vaxilla lauada, o baldonado y afrentado de
palabra, o horro, o horra. (2)

tlapapactlli : afrentado desta manera y baldonado. (1)

tlapapahuia, ni : dar alaridos quando hazen el mitoti. prete: onitlapapaui. (2


Tlapapauia, ni)

tlapapalli : listada cosa de diuersas colores. (1) manta listada. (2)

tlapapaloani : el que lame alguna cosa. (2)

tlapapaloliztli : lamedura, obra de lamer. (1) el acto de lamer alguna cosa. (2)

tlapapalolli : lamida cosa. (1) cosa lamida. (2)

tlapapaloqui : el que lame algo. (2)

tlapapatia, ni : conchauar. (1) concertar lo desbaratado. (1)

tlapapatiani : reformador. (1) restaurador, o reformator d[e] algo, o el que


enmienda y adereça y conchaua lo q[ue] estaua falto y malhecho. (2)

tlapapatililli : trastrocada cosa. (1) cosa trastrocada. (2)

tlapapatiliztli : reformacion. (1) renouacion assi. (1) reformació[n], o enmienda


y restauration de algo. (2) trastrocamiento de alguna cosa. (2)

tlapapatilli : conchauada cosa. (1) emméndada escriptura. (1) cosa reformada,


emmendada o restaurada. (2)

tlapapatiqui : reformador assi. (2)

tlapapatzolli : ablandada fruta. (1) cosa souajada, o ablandada entre los dedos.
(2)

tlapapatztiliani : amollentador tal. (1)

tlapapatztililli : amollentada cosa assi. (1)

tlapapatztiliztli : amollentadura assi. (1)

tlapapayana, ni : desmoronar o d[e]sboronar terrones o cespedes. (1)

tlapapayanaliztli : desmenuzamiento tal. (1) quebrantamiento assi. (1)

tlapapayanani : desmenuzador desta manera. (1) quebrantador tal. (1)

tlapapayantli : desmoronados terrones. (1) desmenuzados assi. (1) quebrantados


terrones. (1)

tlapaptililiztli : trastrocamiento. (1)

tlapaqui : tintor. (1 tlahpaqui) tintor. (2 Tlapahqui)

tlapaquiihui : llouer gran espacio de tiempo. (1 tlapaquiyui)


tlapaquiyahui : llouer menudo y sin cesar. preteri: otlapaquiauh. (2 Tlapaquiaui)

tlapatectli : baldonado, enxabonado y maltratado de palabra. (2)

tlapatia, ni : conchauar. (1)

tlapatia + : sanear la cosa. (1 çayc ni, tlapatia)

tlapatiani : corrector tal. (1) corregidor desta manera. (1) restaurador, o


reformador de algo. (2)

tlapatilia, nino : feriar vna cosa a otra. (1) feriar, trocar o contratar, o
emmendar y corregir su daño, o defecto. preter: oninotlapatili. (2) trocar. (1)
tlapatilia, nite : enmendar o reformar algo a otro. pre: onitetlapatili. (2)
corregir y emmendar lo que otro haze. (1)

tlapatililiztli : el acto de enmendar, o restaurar algo. (2)

tlapatiliztli : saneamiento. (1) correction assi. (1) remedio assi. (1)

tlapatilli : corregida escriptura. (1) emméndada escriptura. (1) conchauada


cosa. (1) curada cosa. (1) corregido assi. (1) cosa enmendada assi. (2)

tlapatilo : desencasador tal. (1)

tlapatilo + : darme de recudida algun cargo o officio. pre: noca otlapatiloc.


(2 Noca tlapatilo)

tlapatiloani : desencasador tal. (1)

tlapatiloqui : desencasador tal. (1)

tlapatiohualiztli : careza. (1 tlapatioualiztli)

tlapatiomachiyotiani : el que tassa el precio deloque se ha de vender. (2


Tlapatiomachiotiani)

tlapatiomachiyotiliztli : tassa assi. (2 Tlapatiomachiotiliztli)

tlapatiomachiyotilli : cosa tassada desta manera. (2 Tlapatiomachiotilli)

tlapatiotihua : valer todo caro o auer caristia y falta delas cosas necessarias.
pre: otlapatiotiuac. (2 Tlapatiotiua)

tlapatiotihualiztli : caristia assi. (2 Tlapatiotiualiztli)

tlapatiotilli : cosa pagada o comprada. (2)

tlapatiotl : precio deloque se compra. s. lo que se da porlo que se compra.


(2)

tlapatiotlaliani : apreciador tal. (1) tassador deloque se vende. (2)

tlapatiotlaliliztli : tassa deloque se vende. (2)

tlapatiotlalilli : apreciada cosa assi. (1)


tlapatitli : manta generalmente. (1)

tlapatiyohua : carestia auer delo necessario. (1 tlapatiyoua)

tlapatiyomachiyotiani : tassador. (1)

tlapatiyomachiyotiliztli : tassa o tassacion. (1)

tlapatiyotilli : mercada cosa. (1) salariado de publico. (1)

tlapatiyotl : precio. (1)

tlapatiyotlaliani : tassador. (1)

tlapatiyotlaliliztli : tassa o tassacion. (1)

tlapatl + : abrojos otros. (1 tzitzin tlapatl)

tlapatla, ni : feriar vna cosa a otra. (1)

tlapatlahua : el que ensancha alguna cosa. (2 Tlapatlaua)

tlapatlahualiztli : ensanchamiénto. (1 tlapatlaualiztli) el acto de


ensancharlo angosto, o estrecho. (2 Tlapatlaualiztli)

tlapatlahuani : ensanchador. (1 tlapatlauani) ensanchador tal. (2 Tlapatlauani)

tlapatlaliztli : trueco o trueque. (1) ferias enesta manera. (1) el acto de


trocar unas cosas conotras, o de cambalachear. (2)

tlapatlalli : desleido. (1) cosa trocada assi, o cosa desleida y de fecha. (2)

tlapatlaloyan : cambio. s. el lugar donde truecan o cambalachan algo. (2)

tlapatlani : cambiador o trocador assi. (2)

tlapatlauhqui : ensanchador. (1) idem. (Tlapatlauani: ensanchador tal.) (2)

tlapatlauhtli : ensanchada cosa desta manera. (1) cosa ensanchada. (2)

tlapatlaxintli : cosa labrada enquadra, o con quatro esquinas. (2)

tlapatzca, ni : prensar assi. (1)

tlapatzcaloni : prensa para expremir. (1) prensa para espremir algo. (2)

tlapatzconi : prensa para expremir. (1) herrada para ordeñar. (1) tarro en
que ordeñan. (1) idem. o tarro y herrada p[ar]a ordeñar (Tlapatzcaloni: prensa
para espremir algo.) (2)

tlapatzmictilli : premido. (1) oprimido o ap[re]tado delas gentes (2)

tlapatzoliztli : abolladura. (1) el acto de abollar algo, o de apretar y oprimir


las gentes a alguno. (2)
tlapatzolli : abollada cosa. (1) premido. (1) cosa abollada, o el que es
oprimido y apretado, o ahogado delas gentes. (2)

tlapatzquilia, nite : çumo sacar para otro. (1)

tlapatzquitl : ordeñada cosa. (1) çumo. (1) espremida cosa assi, s: las
horruras q[ue] q[ue]dan delo espremido. (1) leche ordeñada, o sumo de yeruas o de
otra cosa estrujada. (2)

tlapayahui : llouer gran espacio de tiempo. (1 tlapayaui) llouer mansamente y


sin cessar. pret: otlapayauh. (2 Tlapayaui)

tlapayantextli : saluados. (1) saluados o afrechos. (2)

tlapazollaliani : marañador tal. (1 tlapaçollaliani)

tlapazollaliliztli : marañadura. (1 tlapaçollaliliztli)

tlapazollalilli : marañada cosa assi. (1 tlapaçollalilli)

tlapazollaliqui : marañador tal. (1 tlapaçollaliqui)

tlapazoloani : marañador tal. (1 tlapaçoloani)

tlapazololiztli : marañadura. (1 tlapaçololiztli)

tlapazololli : enhetrada cosa. (1 tlapaçololli) marañada cosa assi. (1


tlapaçololli) cosa marañada, rebuelta o enhetrada. (2 Tlapaçololli)

tlapazoloqui : marañador tal. (1 tlapaçoloqui)

tlapcopa ehecatl : viento de oriente. (1)

tlapechco : coro. (1) tablado o cadahalso, o coro alto de yglesia y de madera, o


enel tal tablado ycadahalso. &c. (2)

tlapechcuauhyotl + : piertigo de carreta. (2 Quauhtemalaca tlapechquauhyotl)

tlapechmana, nitla : armar cama de madera, o cosa semejante. pre:


onitlatlapechman. (2) hazer o armar y encaxar cama de madera. (1)

tlapechmatlahuia, nitla : caçar algo con red que se cierra. pre:


onitlatlapechmatlaui. (2 Tlapechmatlauia, nitla) caçar con red que se cierra. (1
nitla, tlapechmatlauia)

tlapechmatlatl : red tendida para tomar paxaros. (1)

tlapechtia, nite : hazer cama a otro. prete: onitetlapechti. (2)

tlapechtli : andamio. (1 tlape[c]htli) andas. (1) tablado, andamio, cama de


tablas, andas de defunctos, o cosa semejante. (2) mesa, donde comemos. (1)
cadahalso. (1) cama de madera. (1)

tlapechuia, nitla : lleuar algo en andas, o en angarillas. (2) lleuar a alguno


en andas. (1)
tlapehualli : vencida cosa. (1 tlapeualli) trampa para tomar y caçar
animalias, o cosa oxeada, o tierra conquistada, o orçuelo. (2 Tlapeualli) orçuelo
para tomar fieras. (1 tlapeualli) cepo para caçar. (1 tlapeualli)

tlapehualtiani : el que comiença o principia alguna cosa. (2 Tlapeualtiani)


fundador tal. (1 tlapeualtiani)

tlapehualtiliztli : el acto de començar o principiar algo. (2 Tlapeualtiliztli)


fundamento assi. (1 tlapeualtiliztli)

tlapehualtiliztli + : encé[n]tadura. (2 Yancuican tlapeualtiliztli) encentadura.


(1 yancuican tlapeualtiliztli)

tlapehualtilli : cosa començada o principiada, o p[er]sona prouocada a yra y


enojo. (2 Tlapeualtilli) fundada cosa assi. (1 tlapeualtilli) acometido assi. (1
tlapeualtilli)

tlapehualtilli + : cosa encé[n]tada. (2 Yancuican tlapeualtilli) encentada


cosa. (1 yancuican tlapeualtilli)

tlapehualtiloni : parrafo o cosa para principiar y començar algo. (2


Tlapeualtiloni) original cosa de origén. (1 tlapeualtiloni) parrafo de
escriptura. (1 tlapeualtiloni)

tlapehualtiticac : el primero delosque estan en pie puestos en orden. (2


Tlapeualtiticac) el primero delos que estan en orden en pie. (1 tlapeualtiticac)

tlapehuia, nite : burlar a otro, quitandole de presto la silla o banco, donde se


yua a assentar. pr: onitetlapeui. (2 Tlapeuia, nite) añadir algo mas ala medida o
peso el que vende cosas menudas. (1 nite, tlapeuia) burlar a otro, quitandole de
presto la silla o banco donde se quería assentar. (1 nite, tlapeuia)
tlapehuia, nitla : armar trampa o orçuelo para caçar y tomar animalias, o
vender barato, o oxear algo. pre: onitlatlapeui. (2 Tlapeuia, nitla) añadir algo
alo que esta falto. (1 nitla, tlapeuia) oxear conejos o cosas semejantes. (1
nitla, tlapeuia) armar cepo alos animales. (1 nitla, tlapeuia)

tlapehuia + : dar a logro. (1 tetech nitla, tlapeuia)

tlapehuiani + : podenco o o [e]specie de can. (1 ytzcuintontli tlapeuiani)


podenco o o [e]specie de can. (1 ytzcuintli tlapeuiani)

tlapehuilia, nino : mosquear. (1 nino, tlapeuilia)

tlapehuiliztli : el acto de oxear algo, o de vender barato. (2 Tlapeuiliztli)


añadidura tal. (1 tlapeuiliztli) oxeo de aues assi. (1 tlapeuiliztli)

tlapehuilli : cosa vendida por menos delo q[ue] vale. (2 Tlapeuilli) añadida
cosa assi. (1 tlapeuilli)

tlapehuiloni : espantajo para espantar paxaros. (2 Tlapeuiloni) espantajo. (1


tlapeuiloni)

tlapehuiltin : aues o animalias oxeadas. (2 Tlapeuiltin) oxeadas aues. (1


tlapeuiltin)

tlapepechilhuia, nite : embarrar algo a otro. (1) cerrar algo a otro desta
manera. (1)
tlapepechoani : el que atapa o cierra alguna puer[t]a o ventana a piedra lodo.
(2) atapador tal. (1)

tlapepecholiztli : atapadura assi. (2) atapadura tal. (1) cerramiento tal.


(1)

tlapepecholli : atapada cosa assi. (1) cosa atapada, desta manera. (2) cerrada
cosa assi. (1) cerrado agujero assi. (1)

tlapepechoqui : atapador tal. (2)

tlapepehualtilli : acometido assi. (1 tlapepeualtilli) prouocado a yra y


enojo. (2 Tlapepeualtilli) embrauecido assi. (1 tlapepeualtilli) prouocado ayra.
(1 tlapepeualtilli)

tlapepehuiliztli : vsura o regatoneria. (2 Tlapepeuiliztli) regatonia. (1


tlapepeuiliztli)

tlapepena + : escoger lo mejor. (1 vel ni, tlapepena)

tlapepenaliztli : el acto de elegir o escoger algo, o de recoger lo que esta


esparzido o derramado por el suelo. (2) escogimiento tal. (1)

tlapepenalli : cosa elegida assi. &c. (2) elegido. (1)

tlapepenani : escogedor o recogedor tal. (2) cogedor desta manera. (1)


escogedor tal. (1)

tlapepenqui : idem. (Tlapepenani: escogedor o recogedor tal.) (2) cogedor


desta manera. (1) escogedor assi. (1 tlapepé[n]qui)

tlapepentli : escogido entre muchos. (1) cogida cosa assi. (1) cosa escogida
assi, o cosas halladas q[ue] las perdieron o se les cayeron a otros. (2) escogido
assi. (1) escogido assi. (1) elegido. (1)

tlapepetlani : relampaguear. preterito: otlapepetlan. (2) relampaguear. (1)

tlapepetlaniliztli : el acto de relampaguear. (2)

tlapepetlauhtli : despojado, desnudado o robado de otros. (2) desnudado assi. (1)


desabrigado o despojado. (1)

tlapepexoniani : el que hinche bien la medida de lo que se mide haga que rebosse.
(2) arrasador assi. (1)

tlapepexoniliztli : el acto de medir y henchir la medida assi. (2) arrasadura


tal. (1)

tlapepexonilli : medida bien llena, desta manera. (2) arrasada medida assi. (1)

tlapepexoniqui : el que mide assi. (2)

tlapepeyahualiztli : arrasadura tal. (1 tlapepeyaualiztli)

tlapepeyahuani : arrasador assi. (1 tlapepeyauani)


tlapepeyauhtli : medida llena de cosas liquidas. (2) arrasada medida assi. (1)

tlapetla, ni : hender o hazer camino por el cañaueral o yeruaçal. (1)

tlapetlachiuhtli : trença o cosa texida como estera. (2) entretexida cosa.


(1) trena o trença. (1)

tlapetlahualiztli : desnudez tal. (1 tlapetlaualiztli)

tlapetlahualli : cosa acecalada o bruñida. s. cosas de metal. &c. (2


Tlapetlaualli) bruñida cosa assi. (1 tlapetlaualli)

tlapetlahualoni : bruñidero, o instrumento para acecalar y bruñir algo. (2


Tlapetlaualoni) bruñidor, el instrumento. (1 tlapetlaualoni)

tlapetlahuani : el que acecala o bruñe algo assi. (2 Tlapetlauani) l[im]ador


tal. (1 tlapetlauani) bruñidor tal. (1 tlapetlauani)

tlapetlaliztli : el acto de romper con impetu algun seto o esquadron de batalla.


(2) quitamiento assi. (1)

tlapetlalli : cosa rompida assi. (2)

tlapetlalli tlatzacuillotl : quebradas puertas o quebrantadas. (1)

tlapetlani : relampaguear. pr: otlapetlan. o el que derrama y vierte cosas


liquidas. (2) derramador tal. (1)

tlapetlaniani : el q[ue] d[e]rrama o vierte cosas liquidas (2) derramador tal.


(1)

tlapetlaniliztli : relampago, o el acto de verter o derramar agua. &c. (2)


ralampago. (1) derramamiento assi. (1)

tlapetlanilli : cosa vertida o derramada. (2)

tlapetlaniloyan : lugar donde vierten o derramá[n] agua. &c. (2) derramadero,


donde derraman agua o cosa liquida. (1)

tlapetlauhtli : descobijado assi. (1) descobierto assi. (1) cosa acecalada y


bruñida, o persona despojada, desnudada, o robada de otros. (2) desnudado assi.
(1) acecalada cosa. (1) limado hierro. (1) bruñida cosa assi. (1)

tlapetoni : desencasador tal. (1)

tlapetoniqui : desencasador tal. (1)

tlapetzilhuia, nite : bruñir algo a otro. (1)

tlapetzoani : el que bruñe papel, má[n]tas o cosas semejá[n]tes. (2) bruñidor


que las bruñe. (1)

tlapetzoliztli : bruñimiento assi. (2)

tlapetzolli : cosa bruñida, desta manera. (2)


tlapetzoloni : bruñidor o bruñidero. s. el instrumento para bruñir papel. &c.
(2) bruñidor, el instrumento con que las bruñen. (1)

tlapeuhcayotl : elemento. (2) elemento. (1)

tlapeuhtli : cosa aoxeada, o tierra có[n]quistada por guerra. (2) vencida


cosa. (1) conquistada cosa. (1)

tlapexohuiloni : peso, balá[n]ça o romana para pesar algo. (2 Tlapexouiloni)


libra, peso de onze onças. (1 tlapexouiloni) peso para balança. (1 tlapexouiloni)

tlapexonaltiliztli : hinchimiento. (1) henchimiento. (1)

tlapexoniliztli : idem. (Tlapexoniliztli: colmadura de medida.) (2) colmadura de


medida. (2)

tlapexonilli : colmada medida. (1)

tlapic : en vano, o sin prop[o]sito. (2) simuladamente. (1) falsamente. (1)

tlapic + : haragania. (1 çan tlapic nemiliztli)

tlapicchihua juramento, nic : jurar falso. (1 nic, tlapicchiua juramento)

tlapichilia, nite : dar a otro musica con flautas, cheremias. &c. prete:
onitetlapichili. (2)

tlapicnemi + : haragan. (1 çan tlapicnemi)

tlapicqui : mentiroso. (1)

tlapictennamiqui croz, nic : jurar falso. (1 nic, tlapictennamiqui cruz)

tlapictica : fingida, o falsamente. (2) fingidamente. (1) mentirosamente.


(1)

tlapictlamatiliztlazotlaliztli : filosophia fingida amor fingido de sabiduria.


(1 tlapictlamatiliztlaçotlaliztli)

tlapictlamatini : sabio fingido. (1)

tlapictlatoa, ni : hablar sin proposito, o falsa y vanamente. pre:


onitlapictlato. (2)

tlapictlatoani : hablador tal. (2) hablador vano. (1) falso dezidor. (1)

tlapictlatole : idem. (Tlapictlatoani: hablador tal.) (2) falso dezidor. (1)

tlapictlatoliztli : habla desta manera, o platica. (2) habla enesta manera.


(1)

tlapictlatoqui : hablador assi. (2)

tlapictli : almario o agujero. (1) ficion, fingimiento. (1) fingida cosa. (1)
fabricada cosa assi. (1) embuelta cosa con hojas de mayz assi como tamales. (1)
hechura, o criatura, o cosa criada, fingida, o cosa embuelta en hojas de mayz,
assi como tamalli. &c. o almario hecho enlo hueco d[e] la pared. (2) ynuentada
cosa assi. (1) fingida cosa. (1) criatura. (1)

tlapielia, nite : guardar algo a otro. (1)

tlapihuia : crecer, o augmentarse y multiplicarse alguna cosa. pre: otlapiuiac.


vel. otlapiuix. (2 Tlapiuia)
tlapihuia, nitla : acrecentar o augmentar algo. pr: onitlatlapiui. (2
Tlapiuia, nitla) hinchir lo que falta. (1 nitla, tlapiuia) acrecentar algo. (1
nitla, tlapiuia) multiplicar. (1 nitla, tlapiuia)

tlapihuilia, nicte : añadir algo mas alpeso, o ala medida, o elq[ue] vé[n]de
barato aotros. p: onictetlapiuili (2 Tlapiuilia, nicte)
tlapihuilia, nite : añadir algo mas ala medida o peso el que vende cosas
menudas. (1 nite, tlapiuilia)

tlapihuixtiuh : yr creciendo o yr aumentandose alguna cosa. (1 tlapiuixtiuh)

tlapilchihualiztli : defecto, cosa malhecha, o pecado. s. el acto de pecar. &c.


(2 Tlapilchiualiztli) falta por culpa. (1 tlapilchiualiztli) pecado. (1
tlapilchiualiztli)

tlapilchihualli : culpa, pecado o defecto. (1 tlapilchiualli) pecado, o defecto.


(2 Tlapilchiualli) falta por culpa. (1 tlapilchiualli) defecto o culpa. (1
tlapilchiualli)

tlapilchihuani : defectuoso, o pecador. (2 Tlapilchiuani) pecador. (1


tlapilchiuani) defectuoso. (1 tlapilchiuani)

tlapilchiuhqui : idem. (Tlapilchiuani: defectuoso, o pecador.) (2)

tlapilchiuhtli : cosa malhecha, o culpa cometida (2)

tlapilichahuiani : marchitador. (1 tlapilichauiani)

tlapilichuatzani : marchitador. (1)

tlapilihuiani : marchitador. (1 tlapiliuiani)

tlapilitztli : nauaja dela tierra para cortar el cordel, o soga que sobra con
que algo ato y lio. (2)

tlapiloliztli : el acto d[e] colgar algo de algú[n]a cosa. (2)

tlapilolli : cosa colgada assi, o ahorcada. (2) colgada cosa. (1) ahorcado.
(1)

tlapilolli + : cosa encargada o encomendada a otro. metapho. (2 Tetech


tlapilolli)

tlapiltililli : el que es armado cauallero del rey. (2) ennoblecido. (1)

tlapinahuilli : auergonçado assi. (1 tlapinauilli) afrentado. (1 tlapinauilli)

tlapinauhtilli : afrentado. (1) afrentado, o auergonçado de otros. (2)


auergonçado assi. (1) vituperado. (1) ynjuriado. (1)
tlapinauhtilli + : empicotado. (1 teixpan tlapinauhtilli)

tlapinolhuiani : hazedor assi. (1)

tlapipicholli : muger enlabiada y engañada con persuasiones y halagos. (2)


enlabiada assi. (1) lisonjeado. (1)

tlapipicholli = : = tlapipilolli (2 tlapipicholli)

tlapipictica : fingida, o falsamente. (2) fingidamente. (1)

tlapipictli : cosa fingida, o inuentada con mentira y falsedad. (2) fingida


cosa. (1)

tlapipilhuaztli : horcajo. (2) horcajo, palo de dos braços. (1)

tlapipilolli : lo mesmo es que tlapipicholli. (2) enlabiada assi. (1)

tlapipiloloni : vara o caña para pescar con anzuelo, o con cosa semejante. (2)
vara o caña con que pescan, alcabo del a qual ponén el anzuelo con el ceuo. (1)

tlapipinaliztli : chupamiento desta manera. (1)

tlapipinani : chupador tal. (1)

tlapipiquiliztli : cosa fingida, o el acto de forigcar y fingir algo. (2)


forjadura assi. (1)

tlapipiquini : fingidor tal. (2) fingidor. (1)

tlapipitzoani : chupador tal. (1)

tlapipitzoliztli : chupadura desta manera. (1)

tlapipitzolli : chupada cosa assi. (1) chupados dedos. (1)

tlapipixoani : esparzidor, derramador o sembrador desemillas, trigo. &c. (2)


derramador tal. (1)

tlapipixoli in octli, nic : beuer en muchas tauernas hasta embeodarse. (1 nic,


tlapipixoli yn octli)

tlapipixoliztli : el acto de esparzir semillas assi. (2) derramamiento assi. (1)

tlapipixoqui : esparzidor de semillas, desta manera. (2) derramador tal. (1)

tlapiqui, nitla : fingir amenudo. (1) mentir mucho o muchas vezes. (1)

tlapiquia, nino : simular lo que no es. (1)


tlapiquia, nite : leuantar algo a otro falsamente y con calunia. pre:
onitetlapiqui. (2) acusar falsamente. (1) leuantar falso testimonio. (1)

tlapiquiliztli : ficion, fingimiento. (1) ynuencion tal. (1) el acto de fabricar


o inuentar algo (2) fingida cosa. (1) mentira assi. (1) fabricacion o fabrica.
(1)

tlapiquiliztontli : mentira pequeña. (1 tlapiquiliztó[n]tli)


tlapiquini : mentiroso. (1) fabricador, o inuentador de algo. (2) fingidor.
(1) hazedor o hazedera desta manera. (1) fabricador. (1)

tlapitl : arrancados pelos. (1)

tlapitza, ni : follar. (1)

tlapitzahua, ni : adelgazar hilo o cosas largas y rollizas o cántar cón boz delgada
y mugeril. (1 nitlapitzaua) cantar tiple, o como muger, o adelgazar o desbastar
maderos o varas. prete: onitlapitzauh. (2 Tlapitzaua, ni) cantar delgado o tiple
como muger. (1 ni, tlapitzaua) cantar tiple. (1 ni, tlapitzaua)
tlapitzahua, nitla : reyr demasiado. (1 nitla, tlapitzaua)

tlapitzahualiztli : canto de tiple. (1 tlapitzaualiztli) adelgazamiento tal.


(1 tlapitzaualiztli) canto de tiple. (1 tlapitzaualiztli) canto, o
adelgazamiento assi. (2 Tlapitzaualiztli)

tlapitzahualli : adelgazada cosa assi. (1 tlapitzaualli) idem. (Tlapitzaualli:


cosa adelgazada desta manera.) (2 Tlapitzaualli) cosa adelgazada desta manera. (2
Tlapitzaualli)

tlapitzalchiuhqui : flautero que las haze. (1)

tlapitzaliztli : hundicion assi. (1) el acto de tañer flauta, o otro í[n]srumento


semejante, o el acto de fundir yderretir metales. (2)

tlapitzalli : ynstrumento musico. (1) flauta. (1) flauta, cheremia, orlo. (2)

tlapitzaloni : crisol para fundir oro. (1) crisol para fundir oro. (2)

tlapitzaloyan : hundicion el lugar donde hunden. (1 tlapitzaloyá[n]) lugar donde


tañen flautas. &c. o lugar donde funden y derriten metales. (2)

tlapitzaltenzouhcayotl : trompa de trompeta. (1 tlapitzaltençouhcayotl)


trompa de flauta, de cheremia o de trompeta. (2 Tlapitzaltençouhcayotl)

tlapitzauhtli : adelgazada cosa assi. (1)

tlapitzcan : hundicion el lugar donde hunden. (1) lugar donde funden metales,
o la casa dela fundicion. (2)

tlapitziniliztli : machucadura tal. (1) el acto de machucar alguna fruta, o


de quebrar algun hueuo, o cosa semejá[n]te. (2)

tlapitzinilli : machucada cosa assi. (1)

tlapitzqui : tañedor assi. (1) flautero el que las tañe. (1) tañedor de
flauta, de cheremia, o tró[m]peta. &c. o fundidor de metales. (2)

tlapixalhuia, nite : esparzir algo a otro. (1)

tlapixauhca cahualiztli : venta por menudo. (1 tlapixauhca caualiztli)

tlapixauhcacahualiztli : el acto de vé[n]der algo por menudo. (2


Tlapixauhcacaualiztli)
tlapixauhcanamaquiliztli : venta por menudo. (1) idem. (Tlapixauhcacaualiztli:
el acto de vé[n]der algo por menudo.) (2)

tlapixcacalli : cabaña. (1) cabaña, o cosa semejante. (2)

tlapixcan : guarda, lugar donde guardamos. (1)

tlapixcayotl : guarda, el mismo guardar. (1)

tlapixo : sembrador tal. (1) esparzidor, o sembrador de semillas o trigo. &c.


(2)

tlapixoani : sembrador tal. (1) idem. (Tlapixo: esparzidor, o sembrador de


semillas o trigo. &c.) (2)

tlapixoliztli : sembradura tal. (1)

tlapixolli : sé[m]brada cosa assi. (1)

tlapixpoloa, ni : yo miserable e indigno guardo algú[n]a cosa que es ami cargo. p:


onitlapixpolo. (2)

tlapixqui : guardador assi. (1) depositario. (1) guarda, la persona que guarda.
(1) el que guarda algo. (2)

tlapixqui + : carcelero. (1 teilpiloyan tlapixqui) carcelero. (2 Teilpiloyan


tlapixqui)

tlapixxacalli : estancia de veladores delas sembradas. (1) cabaña. (2)

tlapiya : guarda, la persona que guarda. (1 tlapia) el que guarda algo. (2


Tlapia)
tlapiya, ni : guardar como quiera. (1 ni, tlapia)
tlapiya, nitla : guardar en lugar. (1 nitla, tlapia)

tlapiyaco : aquel vino a guardar. (2 Tlapiaco)

tlapiyalamatini : sabio fingido. (2 Tlapialamatini)

tlapiyalia, nite : guardarle algo a otro, o guardar hazienda agena. pre:


onitetlapiali. (2 Tlapialia, nite)

tlapiyaliztica : guardando algo. (2 Tlapializtica)

tlapiyaliztli : guarda, el mismo guardar. (1 tlapializtli) el acto de guardar


algo. (2 Tlapializtli)

tlapiyalli : deposito. (1 tlapialli)

tlapiyaloyan : lugar donde algo se guarda. (1 tlapialoyan) guarda, lugar donde


guardamos. (1 tlapialoyan) lugar donde se guarda algo, o donde guardan algo. (2
Tlapialoyan)

tlapiyaltia, nite : dar aguardar algo. p: onitetlapialti. (2 Tlapialtia, nite)


dar aguardar algo. (1 nite, tlapialtia) depositar algo. (1 nite, tlapialtia)
confiar de otro el secreto o la hazienda. (1 nite, tlapialtia)
tlapiyani : guardador assi. (1 tlapiani) el que guarda algo. (2 Tlapiani)

tlapiyaquiuh : aquel vendra a guardar. (2 Tlapiaquiuh)

tlapiyatiuh : aquel yra a guardar. (2 Tlapiatiuh)

tlapiyato : aquel fue a guardar. (2 Tlapiato)

tlapiyazoiani : beuedor assi. (1 tlapiazuiani)

tlapiyazoiliztli : beuida tal. (1 tlapiazuiliztli)

tlapoani : contador. (1)

tlapochehua : el que ahuma la pared, o manta. (2 Tlapocheua)

tlapochehualiztli : el acto de ahumar pared, o má[n]ta. (2 Tlapocheualiztli)

tlapochehualli : ahumada cosa assi. (1 tlapucheualli) cosa ahumada, assi como


pared, manta. &c. (2 Tlapocheualli) pared, o manta ahumada. (2 Tlapocheualli)

tlapochehuani : ahumador de algo. (2 Tlapocheuani)

tlapocheuhqui : idem. (Tlapocheuani: ahumador de algo.) (2) ahumador assi. (2)

tlapocheuhtli : cosa ahumada desta manera. (2) cosa ahumada desta manera. (2)

tlapochina, ni : cardar. (1)

tlapochinaliztica : carmenando, o cardando lana o algodon. &c. (2)

tlapochinaliztli : el acto de carmenar assi. (2)

tlapochinalliic + : blanca cosa assi como copo de algodon. (2 Iuhquin ichca


tlapochinalliyc iztac)

tlapochinani : cardador. (1) cardador tal. (2)

tlapochinqui : cardador. (1) idem. (Tlapochinani: cardador tal.) (2)

tlapochintli : cardada cosa. (1) escarmenada cosa. (1 tlapuchintli) cosa


cardada assi. (2)

tlapochintli + : blanca cosa, en gran manera. (1 yuhqui ichca tlapuchintli yc


iztac)

tlapoctlantililli : maltratado assi. (1)

tlapohua, ni : contar algo. (1 ni, tlapoa) adiuinar por suertes o agueros. (1


ni, tlapoa)
tlapohua, nic : abrir carta o libro. (1 nic, tlapoa) descobrir lo cubierto;
busca desatapar. (1 nic, tlapoa) quebrar o quebrantar puertas con ympetu. (1 nic,
tlapoua)
tlapohua, nite : descobrir al que esta cubierto. (1 nite, tlapoa)
tlapohua, nitla : ser portero o desatapar, descubrir, o abrir algo. pre:
onitlatlapo. (2 Tlapoa, nitla) abrir. (1 nitla, tlapoa) desatapar algo. (1
nitla, tlapoa)
tlapohual + : calendario. (1 ylhui tlapoal amuxtli)

tlapohualamoxtli : libro de cuentas. (1 tlapoualamoxtli) libro de cuentas. (2


Tlapoualamoxtli)

tlapohualcozcatl : cuenta de rezar. (1 tlapoalcuzcatl)

tlapohualiztli : el acto de numerar, o contar algo, o el acto d[e] agorear el


hechizero q[ue] hecha suertes (2 Tlapoaliztli) ynformacion. (1 tlapoualiztli)
suerte. (1 tlahpoualiztli) sorteamiento assi. (1 tlapoualiztli) cuenta, s: el
acto de contar algo. (1 tlapoaliztli) el acto de contar algo, o el acto de echar
suertes el hechizero, o el agorero. (2 Tlahpoaliztli) contaduria. (1
tlapoaliztli) cuento de cuenta. (1 tlapoaliztli) el acto de numerar, o contar
algo, o el acto de echar suertes el hechizero, o el agorero, o el acto de dar
licion el estudiante asu maestro, o el acto de leer algo. (2 Tlapoualiztli)
cuenta. (1 tlapoaliztli) razon o cuenta. (1 tlapoualiztli) lecion que da el
dicipulo. (1 tlapoualiztli) adiuinacion assi. (1 tlapoaliztli)

tlapohualli : cuenta. (1 tlapoalli) cosa numerada y contada, o cosa leyda. (2


Tlapoualli) cosa contada, o numerada, o historia dicha y relatada. (2 Tlapoalli)
encartado. (1 tlapoualli) contado. (1 tlapoualli)

tlapohualli + : canonizado. (1 sanctome ynuá[n] tlapoalli) cosas innumerables.


(2 Amo çan tlapoalli) sin cuento. (1 amoçan tlapoualli) ynfinito en numero. (1
amo çan tlapoualli) faltar lo que se cónto por no se auer bien contado. (1
actiuetzi yn tlapoualli)

tlapohualoni : puntero para yr señalando loquese lee, o loque se canta. (2


Tlapoualoni)

tlapohualpa + : innumerables vezes. (2 Amo çan tlapoalpa)

tlapohualtepoztli : relox de hierro con campana. (2 Tlapoaltepuztli) relox de


campana. (1 tlapoaltepuztli)

tlapohui : abrirse assi. (1 tlapoui) abrirse la puerta, o la carta. &c. preteri:


otlapouh. (2 Tlapoui) abrirse algo. (1 tlapoui) desataparse. (1 tlapoui)

tlapohui innix in noyollo : abrirse el entendimiento. (1 tlapoui ynnix yn


noyollo)

tlapohuia, nite : echar suertes a otro el hechizero. prete: onitetlahpoui. (2


Tlahpouia, nite) echar suertes a otro el hechizero o agorero con mayz. &c. pre:
onitetlapoui. (2 Tlapouia, nite) sortear, echar suertes con cordeles o mayz. (1
nite, tlapouia) suertes echar. (1 nite, tlapouia)

tlapohuilia, nite : idem. o contarle a otro su dinero o alguna historia. prete:


onitetlapouili. (Tlapouia, nite: echar suertes a otro el hechizero o agorero con
mayz. &c. pre: onitetlapoui.) (2 Tlapouilia, nite) cuenta dar a otro. (1 nite,
tlapouilia) dar cuenta y razon de algo. (1 nite, tlapouilia) contar historia. (1
nite, tlapouilia)

tlapohuililli : ynformado. (1 tlapouililli)


tlapohuiliztli : desatadura o abertura de puerta o de carta. o de cosa atapada. s.
el acto de desatapar algo. (2 Tlapouiliztli) abertura delo cerrado, s: el acto de
abrir algo. (1 tlapouiliztli)

tlapolactiani : el q[ue] hú[n]de, o çabulle algo eñlagua. (2) hundidor desta


manera. (1)

tlapolactiliztli : el acto de hundir, o çabullir algo enel agua. (2)


anegamiento de algo. (1) hundimiento tal. (1)

tlapolactilli : çabullido y echado enel agua. (1) cosa sumida, o hundida enel
agua. (2) sumido. (1) hundida cosa assi. (1)

tlapolhuia, nite : perderle algo a otro. (1)

tlapolihui + : estar muerto de hambre yboquiseco. pre: nocamac otlapoliuh. (2


Nocamac tlapoliui) estar boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 nocamac
tlapoliui)

tlapolihui nocamac : estar boquiseco y muerto d[e] hambre y de sed. pre:


otlapoliuh nocamac. (2 Tlapoliui nocamac)

tlapoliuhtaliztli + : deuda. (1 tetech tlapoliuhtaliztli) deuda q[ue] se deue


aotro. (2 Tetech tlapoliuhtaliztli)

tlapoliuhtica + : deudor. (1 ytech tlapoliuhtica) deuer algo. (1 notech


tlapoliuhtica)

tlapoliuhtitlaxtli : atajado que no acierta a hablar, por le auer conuéncido.


(1) confusoassi. (1) có[n]fundido, atonito y turbado (2)

tlapoloa + : aquel vellaco ama a alguno. p: otetlaçotlapolo. (2 Tetlaço


tlapoloa)

tlapoloani : borrador tal. (1)

tlapololiztli : perdimiento assi. (1) perdida o perdicion. (1) borradura assi.


(1) el acto de perder alguna cosa. (2)

tlapololli : perdida cosa. (1) conquistada cosa. (1) borrada señal. (1)
barro amasado, o aparejado para hazer loça, o pared. &c. o tierra conquistada por
guerra, o cosa que se perdio y la hallaron despues. (2)

tlapololtia, nino : descuidarse o desatinarse y turbarse. pret:


oninotlapololti. (2) alborotarse alguno y desasossegarse. (1) desuariar alguno
enlo que dize o desatinarse. (1) desatinarse. (1) deuanear o hazer desatinos y
diflates. (1) turbarse el coraçon. (1) escandalizarse. (1)
tlapololtia, nite : desatinar a otro assi. prete: onitetlapololti. (2)
escandalizar; vide. (1) turbar o turnar a otro. (1) desatinar a otro. (1) dar
mal exemplo. (1)

tlaponazoani : hinchador desta manera. (1 tlaponaçoani)

tlaponazoliztli : hinchimiento tal. (1 tlaponaçoliztli)

tlaponazolli : hinchada cosa assi. (1 tlaponaçolli)


tlaponazoqui : hinchador desta manera. (1 tlaponaçoqui)

tlapopochinalli : hilazas para herida. (1)

tlapopochintli : hilazas para herida. (1)

tlapopochui : sahumador el que sahuma. (1 tlapopuchui) el que inciensa, o


çahuma algo. s. el turificador o inciensador. (2)

tlapopochuiani : sahumador el que sahuma. (1 tlapopuchuiani) encensador o


turificador. (1) idem. (Tlapopochui: el que inciensa, o çahuma algo. s. el
turificador o inciensador.) (2)

tlapopochuiliztli : sahumerio. (1 tlapopuchuiliztli) el acto de incensar, o


çahumar y perfumar algo. (2)

tlapopochuilli : encensado. (1) cosa incensada assi. (2)

tlapopochuiloni : encensado. (1) sahumador en que sahuman. (1 tlapopuchuiloni)


incensario. (2)

tlapopochuiqui : turificador, o incé[n]sador. (2)

tlapopohualiztli : fregadura tal. (1 tlapopoualiztli) alimpiamiento de algo.


(1 tlapopoaliztli) alimpiamiento de ropa. (1 tlapopoaliztli) restitucion. (1
tlapopoualiztli) satisfació d[e] la deuda. (1 tlapopoualiztli) el acto de
alimpiar algo, o de fregar baxilla. (2 Tlapopoaliztli)

tlapopohualli : alimpiada cosa. (1 tlapopoalli)

tlapopohualoni : fregadero de vasos o estropajo. (1 tlapopoualoni) escobilla para


limpiar ropa. (1 tlapopoualoni) limpiadero qualquiera. (1 tlapopoualoni)
alimpiadero, fregadero, o estropajo. (2 Tlapopoualoni)

tlapopohualonito : escoba pequeña o escobajo. (1 tlapopoualonito)

tlapopohualtia, nite : çaherir a otro el bien quele hizo. pre: onitetlapopoualti.


(2 Tlapopoaltia, nite) çaherir a otro los beneficios quele ahecho. prete:
onitetlapopoalti. (2 Tlapopoaltia, nite) çaherir a otro los beneficios que del ha
recebido. (1 nite, tlapopoaltia)

tlapopohualtilli : çaherida cosa. (1 tlapopoaltilli.)

tlapopolhuia, nite : perdonar a otro, o dispensar con alguno, o echar fuertes de


baxo del arena, o dela tierra. prete: onitetlapopolhui. (2) dispensar o dar
licencia. (1) destruirle algo a otro. (1) perdonar. (1) echar fuertes,
escondiendolas debaxo la tierra. (1)

tlapopolhuilia, nite : idem. p: onitetlapopolhuili (Tlapopolhuia, nite: perdonar


a otro, o dispensar con alguno, o echar fuertes de baxo del arena, o dela tierra.
prete: onitetlapopolhui.) (2) perdonar. (1)

tlapopolihui : despoblarse el pueblo por pestilencia o guerra. (1 tlapopoliui)


destruirse algo, o despoblarse el pueblo con pestilencia. pre: otlapopoliuh. (2
Tlapopoliui)

tlapopolihuiliztli : despoblacion tal. (1 tlapopoliuiliztli)


tlapopoliuhtica + : idem. (Itech tlaonoc: deudor.) (2 Itech tlapopoliuhtica)

tlapopoliuhtica, notech : deuer algo a otro. pre: notech otlapopoliuhticatca.


(2)

tlapopoloani : destruidor. (1) assolador tal. (1) desperdiciador. (1)

tlapopolocauh, nite : deudor ser por los beneficios recebidos. (1)

tlapopololiztica : desperdiciadamente. (1) desperdiciadamente. (2)

tlapopololiztli : assolamiento de pueblo. (1) costa assi. (1) destruicion assi.


(1) raedura tal. (1) desp[er]diciamiento. (1) el acto de hazer costa, o de
gastar algo. (2)

tlapopololli : assolado pueblo. (1) destruida cosa. (1) gastada cosa, que ya
no se vsa. (1) borrada escriptura. (1) desperdiciada cosa. (1) cosa
desperdiciada, o gastada, o escriptura testada y borrada. (2)

tlapopololli + : empleada hazienda. (1 ypá[n] tlapopololli) idem. (Ipan


tlacalaquilli: idem. (Ipan tlaaquilli: empleada hazienda, o caudal.)) (2 Ipan
tlapopololli)

tlapopotiliztlatolli : cotejamiento, o concordancia de palabras. (2)

tlapopotzani : humoso lo que haze humo. (1) cosa que echa desi mucho humo. (2)

tlapopouhtli : alimpiada ropa. (1) fregados vasos. (1) cosa alimpiada, o


fregada. (2)

tlapopoxalhuia, nite : mullirle la tierra a otro. (1)

tlapopoxoani : amollentador assi. (1) baruechador. (2)

tlapopoxolizpan : tiempo de baruechar, o de amollentar la tierra, quando la


desieruan y labra la postrera vez, antes que este el mayz del todo sazonado. (2)

tlapopoxoliztli : amollentadura de tierra. (1) baruecho. (1) el acto de


baruechar. &c. (2)

tlapopoxolli : amollentada tierra. (1) baruechado. (1) tierra baruechada assi.


(2)

tlapopoxolo : tiempo que todos baruechan. (2)

tlapopoxoqui : amollentador assi. (1)

tlapotiliztlatolli : cotejamiento, o concordancia de palabras. (2)

tlapotiliztli : nota o notacion assi. (1)

tlapotilli : pareada cosa. (1) pareada cosa. (1)

tlapotoniani : emplumador de algo. (2)

tlapotoniliztli : el acto de emplumar algú[n]a cosa. (2)


tlapotonilli : embizmado. (1) emplumado. (1) cosa emplumada. (2)

tlapouhcayotl : contaduria. (1) cosa de contaduria o de cuenta. (2)

tlapouhqui : adiuino tal. (1) abierto. (1) contador. (1) desatapado. (1)
contador de algo o cosa abierta, o el hechizero o agorero que echa suertes. (2)

tlapouhticac : desatapado. (1) puerta abierta de par empar, o cosa semejante.


(2)

tlapouhtimani : abierta estar la carta o el libro. (1) libro abierto, o cosa


semejante. (2)

tlapouhtli : contado. (1) cosa contada y numerada. (2)

tlapouhtli + : encorporado assi. (1 teuan tlapouhtli)

tlapoyahua : hazerse noche. (1 tlapoyaua) escurecerse la tarde. (1 tlapoyaua)


prima noche. (1 tlapoyaua) hazerse ya noche, o anochecer. pre: otlapoyauac. (2
Tlapoyaua)

tlapoyahua + : en anocheciendo. (1 ynye tlapoyaua)

tlapoyahualiztli : matiz enla pintura. (1 tlapoyaualiztli) matiz enla


pintura, o el acto de matizar loq[ue] se pinta. (2 Tlapoyaualiztli)

tlapoyahuallotl : matiz enla pintura. (1 tlapoyauallotl) ídem. (2 Tlapoyauallotl)

tlapoyeliani : el que hecha sal enel manjar para hazerlo sabroso. (2)

tlapoyeliliztli : saladura de sal. (1) el acto de salar desta manera. (2)

tlapoyelilli : salada cosa con sal. (1) cosa que tiene sal assi. (2)

tlapozoniani : hazedor tal. (1 tlapoçoniani)

tlapozoniqui : hazedor tal. (1 tlapoçoniqui)

tlapoztecqui : el que quiebra palos, o ramas de arboles. (2 Tlapuztecqui)

tlapoztectli : quebrados palos assi. (1 tlapuztectli) cosa quebrada, assi como


palo o pierna, braço. &c. (2 Tlapuztectli)

tlapoztequiliztli : quebradura tal. (1 tlapuztequiliztli) el acto de quebrar


alguna cosa assi. (2 Tlapuztequiliztli)

tlapoztequini : el que quiebra algo assi. (2 Tlapuztequini)

tlaque : carnudo. (1) ea, aduerbio para incitar. (1 tlaq[ue]) cosa que tiene
cuerpo. (2) cosa que tiene cuerpo. vel. ea ea, entendamos en nuessra obra. (2)

tlaquechcotonaliztli : espigar el mismo coger de espigas. (1) cortadura assi. (1)


el acto de coger o cortar espigas de trigo, rotas o frutas con la mano. (2)

tlaquechcotonaliztli = : = tlaquechcuiliztli (2 tlaquechcotonaliztli)


tlaquechcotonani : cortador de espiga. (1) matador assi. (1) el que coge o
corta assi espigas. &c. (2)

tlaquechcotonqui : cortador de espiga. (1)

tlaquechcotontli : descabeçado. (1) cortada cosa assi. (1) degollado. (1)


descabeçado, o degollado, o espiga cogida. &c. (2)

tlaquechcuicuilolli : cabeçon labrado de camisa. (1) cabeçon de camisa labrado o


cosa semejante. s. collar. &c. (2)

tlaquechcuiliztli : espigar el mismo coger de espigas. (1) lo mesmo es que


tlaquechcotonaliztli. (2)

tlaquechia, nino : estribar o sustentarse sobre algun bordon, o muleta. pre:


oninotlaquechi. (2)

tlaquechia + : restribar en algo. (1 ytech nino, tlaquechia) restribar en algo.


(1 ypan nino, tlaquechia)
tlaquechia +, nino : estribar en algo. preterito: itech oninotlaquechi. (2 Itech
ninotlaquechia) estribar en algo. preterito: ipan oninotlaquechi. (2 Ipan
ninotlaquechia)

tlaquechilia, nite : contar a otros fabulas o consejas. p: onitetlaquechili. (2)


conseja dezir. (1) hablar consejas. (1)

tlaquechillotia, nitla : apuntalar, o apoyar casa, o pared. pre:


onitlatlaquechilloti. (2) apuntalar algo. (1)

tlaquechmatelolli : ahogado assi. (1) ahogado conlas manos, apretandole la


garganta o los gaznates. (2)

tlaquechmatilolli : ahogado assi. (1) idem. (Tlaquechmatelolli: ahogado


conlas manos, apretandole la garganta o los gaznates.) (2)

tlaquechmecanilli : ahogado assi. (1) ahorcado de otro, con soga. (2)

tlaquechtectli : descabeçado. (1) degollado. (1) degollado, o descabeçado. (2)

tlaquehua, nite : alquilar a otro. p: onitetlaqueuh. (2 Tlaqueua, nite)

tlaquehualli : criado que sirue o acompaña. (1 tlaqueualli) peon jornalero. (1


tlaqueualli) alquilado, o mercenario. (2 Tlaqueualli)

tlaquehualtia, ninote : alquilarse. prete: oninotetlaqueualti. (2 Tlaqueualtia,


ninote)
tlaquehualtia, nite : alquilar mis criados a otro. (1 nite, tlaqueualtia)

tlaquehualtia, nitete : alquilar mis esclauos, o criados a otro. p:


onitetetlaqueualti. (2 Tlaqueualtia, nitete)

tlaquehualtin : alquilados, o mercenarios. (2 Tlaqueualtin)

tlaquehuia, ninote : alquilar obreros. pr: oninotetlaqueui. (2 Tlaqueuia,


ninote) alquilar obreros. (1 ninote, tlaqueuia)
tlaquehuia, nite : buscar, o alquilar a alguno para que haga mal a otro. pr:
onitetlaqueui. (2 Tlaqueuia, nite) alquilar obreros. (1 nite, tlaqueuia) auisar
y persuadir, que hagan mal a otro. (1 nite, tlaqueuia)

tlaquelchihualiztli : tibieza assi. (1 tlaquelchiualiztli) el acto de hazer algo


có[n] tibieza y negligencia. (2 Tlaquelchiualiztli)

tlaquelchihuani : tibia cosa perezosa. (1 tlaquelchiuani) el que haze algo con


tibieza assi (2 Tlaquelchiuani)

tlaquemitl : vestidura generalmente. (1) vestidura, o ropa. (2)

tlaquemitl + : mongil vestidura de monge. (1 teopixca tlaquemitl)

tlaquemmanti : hazerse tiempo, o ser ya tiempo oportuno y conueniente para hazer


algo. pr: otlaquemmantic. (2)

tlaquennamacac : vendedor de vestiduras. (1)

tlaquentia, nino : vestirse, o arroparse. preter: oninotlaquenti. (2)


tlaquentia, nite : vestir a otro assi. p: onitetlaq[ue]nti (2) vestir a otro.
(1) abrigar o arropar a otro. (1)

tlaquentilli : abrigado assi. (1) vestido, o arropado. (2)

tlaqueque : cosas que tienen cuerpos. (2)

tlaquequelchihua, nite : burlar engañando a otro. (1 nite, tlaquequelchiua)

tlaquequelolli : engañado assi. (1) falsada cosa. (1) persona escarnecida y


burlada, o cosa fingida y contrahecha. (2)

tlaquequexilia, nite : pisar el barro al ollero para que haga ollas. &c. prete:
onitetlaquequexili. (2)

tlaquequeza, ni : rehollar. (1 ni, tlaquequeça)

tlaquequeza +, ni : ruydo hazer y patear con yra. (1 ni, qualanca tlaquequeça)

tlaquequezaliztli : hinchimiento assi. (1 tlaquequeçaliztli) el acto de pisar,


o recalcar algo, o el acto de tomar el gallo ala gallina. (2 Tlaquequeçaliztli)

tlaquequezalli : pateada cosa o pisada. (1 tlaquequeçalli) cosa recalcada, pisada


o pateada (2 Tlaquequeçalli)

tlaquequezaloyan : era donde trillan. (1 tlaquequeçaloyan) era, o lugar donde


trillan, o pisan algo. (2 Tlaquequeçaloyan)

tlaquequezani : gallo. (1 tlaquequeçani) recalcador, pisador, o pateador, o


gallo que toma ala gallina. (2 Tlaquequeçani)

tlaquequeztihuitz, iuhquin : aguacero armado, q[ue] viene con gran furia y


tempestad. (2 Tlaquequeztiuitz, iuhquin)

tlaquequeztli : pateada cosa o pisada. (1) cosa recalcada, pisada, pateada, o


acoceada. (2)
tlaquetza : el que cuenta fabula, o conseja. (2)
tlaquetza, ni : conseja dezir. (1) hablar consejas. (1)

tlaquetzaliztli : conseja para passar tiempo. (1) consejuelas de viejas. (1)


habla desta manera. (1) el acto de contar fabula assi. (2)

tlaquetzalli : conseja para passar tiempo. (1) coluna de madera quadrada o


ochauada. (1) conseja, o fabula, o coluna y pilar de madera quadrado. (2)

tlaquetzalli + : arbol, pilar o coluna de vna braçada de gruesso. (1


centlanauatectli tlaquetzalli)

tlaquetzalmimilli : coluna de madera redonda. (1) pilar de madera para


sustener. (1) coluna, o pilar de madera redondo. (2)

tlaquetzalmimiltontli : coluna pequeña desta manera. (1 tlaquetzalmimiltó[n]tli)

tlaquetzaltontli : coluna de madera assi pequeña. (1)

tlaquetzomaliztli : mordedura assi. (1) el acto de dar bocado, mordiendo algo,


o dando dentellada. (2 Tlaquetzumaliztli)

tlaquetzomalli : cosa mordida assi. (2 Tlaquetzumalli)

tlaquetzomani : mordedor tal. (2 Tlaquetzumani)

tlaquetzontli : adentellada cosa. (1 tlaquetzuntli) cosa mordida desta manera.


(2 Tlaquetzuntli)

tlaquetzque : los que cuentan fabulas, o consejas. (2)

tlaquetzqui : el que cuenta fabula assi. (2)

tlaquetztli : parado assi. (1) hacina de leña bien compuesta y ordenada, o


cosa detenida y parada. (2)

tlaquetztli + : arrimada cosa assi. (1 caltech tlaquetztli) empicotado. (1


teixpan tlaquetztli) echado assi. (1 yquauic tlaquetztli) echado de cabeça eñl
agua, o despeñado desta manera. (2 Iquauic tlaquetztli)

tlaquilacaxitl : alberca. (1) alberca, o estanque encalado. (2)

tlaquili, ni : encalar. (1)

tlaquililiztli : el acto de encalar y bruñir pared, o suelo. (2)

tlaquiliztli : encaladura. (1)

tlaquilli : encalado. (1) encalado, y bruñido. (2)

tlaquilqui : albañi. (1) albañi. (1 tlahquilqui) encalador. (1) encalador


assi, o albañi. (2)

tlaquiltepantli : pared encalada. (1) pared encalada. (2)

tlaquiltetl : plana de albañi[l]. (1)


tlaquimilhuia, nite : emboluer, o liar algo a otro prete: onitetlaquimilhui. (2)
emboluer algo a otro. (1)

tlaquimiliuhcayotl : funda de almohada o de colchón. (1) emboluedero. (1) cosa


para emboluer algo, o funda de almohada, o de colchon. (2 Tlaquimiliuhcayutl)

tlaquimiliuhcayotl = := tlaquimiloloni (2 tlaquimiliuhcayotl)

tlaquimiloa : el que embuelue, o lia algo en manta, o con manta. (2)

tlaquimiloani : emboluedor, el que embuelue. (1)

tlaquimiloani = : = tlaquimiloqui (2 tlaquimiloani)

tlaquimiloliztli : emboluimiento. (1) el acto de emboluer assi algú[n]a cosa.


(2)

tlaquimilolli : embuelto assi. (1) embuelta cosa. (1) cosa liada assi. (2)

tlaquimiloloni : funda de almohada o de colchón. (1) emboluedero. (1) lo mesmo


es que tlaquimiliuhcayotl. (2)

tlaquimiloqui : emboluedor, el que embuelue. (1 tlaq[ui]miloqui) lo mesmo es que


tlaquimiloani. (2)

tlaquittli : texida cosa. (1)

tlaquixtilia, nino : desempeñarse. preter: oninotlaquixtili. (2) empeñar. (1)


tlaquixtilia, nite : sacarle fuera algú[n]a cosa a otro pre: onitetlaquixtili.
(2) sacar lo guardado. (1 nite, tlaq[ui]xtilia)

tlaquixtiliztli : arrancamiento tal. (1) desenterramiento assi. (1)

tlaquixtilli : sacado assi. (1) ymagen sacada assi. (1) desterrado. (1) horro
o horra de esclauo. (1) echada cosa assi. (1) desenterrada cosa. (1) echado
assi. (1) despedido assi. (1) arrancada cosa assi. (1) desempeñada cosa. (1)
cosa sacada fuera, o cosa desempeñada, cosa despedida, o cosa desenterrada, o
giron de vestidura quitado, cosa sacada de otra asi como ymagen, o persona horra.
(2)

tlaquixtilli tilmatli : giron de vestidura que se quita. (1)

tlaquixtiloni : empeñado. (1) cosa para desempeñar algo. (2)

tlaquiyopoztectli : destroncado. (1 tlaquiyopuztectli) cosa descogollada, o


pimpollo destronchado. (2 Tlaquiopuztectli)

tlaquiyopoztequiliztli : destroncadura. (1 tlaquiyopuztequiliztli)

tlaquiyopoztequini : destroncador. (1 tlaquiyopuztequini)

tlaquizahuia, nino : estremecerse, o espantarse có[n] algun trueno, o estruendo


y ruido grande. pr: oninotlaquiçaui. (2 Tlaquiçauia, nino) espantarse. (1 nino,
tlaquiçauia)
tlaquizahuia, nite : hazer estremecer a otro desta manera. pre: onitetlaquiçaui.
(2 Tlaquiçauia, nite) espantar o amedrentar. (1 nite, tlaquiçauia)
tlaquizcayotl : dexo o fin de algo. (1) cabo, o fin de alguna cosa. (2)

tlasancto mahuizotilli : canonizado. (1 tlasancto mauiçotilli)

tlasillatlalililli : ensillada bestia. (1)

tlasillatlalilli : idem. (Tla§illayotilli: bestia ensillada.) (2 idem.


(Tlasillayotilli: bestia ensillada.))

tlasillayotilli : ensillada bestia. (1) bestia ensillada. (2)

tlatacaxpoloani : allanador tal. (1)

tlatacaxpololizpan : tiempo de quitar los hoyos alas matas de mayz, labrandolo y


deseruandolo la primera vez, despues de nacido. (2)

tlatacaxpololiztli : allanadura assi. (1)

tlatacaxpololli : allanada hoya. (1) mata de mayz o arbol labrado assi. (2)

tlatacaxpololo : entender todos en labrar el mahizal desta manera. preterito:


otlatacaxpololoc. (2)

tlatacaxtli : escauadura desta manera. (1) escaua o hoyo de arboles. &c. (2)

tlatacaxxotiani : escauador de arboles. &c. (2) escauador de arboles. (1)

tlatalhuia, nite : ser procurador de otros, o hablar por ellos,


fauoreciendolos y ayudando los. pre: onitetlatalhui. (2) hablar vno por todos.
(1)

tlatamachihua, ni : pesar en balança. (1 ni, tlatamachiua)

tlatamachihualiztli : medidura. (1 tlatamachiualiztli) traço tal. (1


tlatamachiualiztli)

tlatamachihualiztli + : ygual peso. (1 neneuhqui tlatamachiualiztli)

tlatamachihualli : compassada cosa assi. (1 tlatamachiualli)

tlatamachihualoni : medida como de celemin o arroba. (1 tlatamachiualoni)


libra, medida, con que miden algo, media hanega, celemin. &c. (2 Tlatamachiualoni)
libra, peso de onze onças. (1 tlatamachiualoni) celemin. (1 tlatamachiualoni)

tlatamachihualoni + : compas de hierro. (1 tepuz tlatamachiualoni) libreta. (1


tepiton tlatamachiualoni)

tlatamachihualoni peso : peso para balança. (1 tlatamachiualoni peso)

tlatamachihualonito : medida pequeña. (2 Tlatamachiualonito) libreta. (1


tlatamachiualonito)

tlatamachihuani : medidor. (1 tlatamachiuani) el que mide algo. (2 Tlatamachiuani)


pesador de otra cosa. (1 tlatamachiuani) pesador de moneda. (1 tlatamachiuani)

tlatamachihuani + : medidor de derecho. (1 melauac tlatamachiuani) me/e/didor


del mundo. (1 cemanauac tlatamachiuani)
tlatamachihuilia, nite : medir alguna cosa a otro, o para otro. pre:
onitetlatamachiuili. (2 Tlatamachiuilia, nite)

tlatamachiuhqui : idem. (Tlatamachiuani: el que mide algo.) (2) medidor. (1)


pesador de otra cosa. (1)

tlatamachiuhtli : cosa medida. (2) medida cosa. (1) pesada cosa assi. (1)

tlatamachiuhtli + : marco de plata. (1 yztac teocuitlatl tlatamachiuhtli)


medido mundo. (1 cemanauac tlatamachiuhtli)

tlatapazollalilli : cosa marañada, enhetrada y rebuelta. (2 Tlatapaçollalilli)


enhetrada cosa. (1 tlatapaçollalilli)

tlatatacac : cauador o escaruador de tierra. (2) escaruador. (1) cauador


tal. (1)

tlatatacani : idem. (Tlatatacac: cauador o escaruador de tierra.) (2) cauador


tal. (1)

tlatatacca + : sepultura cón epitaphio. (1 micca tlatatacca tzacayotl)

tlatatacco : enel hoyo o enla sepultura. (2)

tlatatacoyan : lugar donde cauan o sacan tierra. (2) barrero donde sacan barro
o tierra. (1)

tlatatactli : sepulchro o sepultura. (1) desenterrada cosa. (1) vessa para


enterrar. (1) hoyo o hoya. (1) sepultura, o hoyo cauado, o tierra escaruada o
cauada. (2) escar[]uada tierra. (1) carcaua. (1) cauada cosa assi, o sepultura.
(1)

tlatatactontli : hoyo cauado pequeño. (2) hoyuelo, hoyo pequeño. (1)

tlatatactzaccayotl : piedra de sepultura. (2)

tlatatapacholli : ropa frisada o cosa semejante. (2) frisado. (1)

tlatatapachquentilli : arropado assi. (1)

tlatatapalmantli : suelo empedrado con losas. (2)

tlatataquilia, nino : cauar algo para mi. (1)

tlatataquiliztli : el acto de cauar o escaruar la tierra. (2) escaruadura.


(1)

tlatclchihuani : menospreciador desta manera, y sacudido. (2 Tlatclchiuani)

tlateanaliztli : desempedramiento. (1)

tlateanani : desempedrador. (1)

tlateanqui : desempedrador. (1)

tlateantli : cosa desempedrada. (2) despedregado. (1) desempedrado. (1)


tlatec : dentro de algo, o de dentro, o hazia dentro, o delo interior. (2)
dentro de alguna cosa o entre algo. (1)

tlateca, ni : poner o assentar algo enel suelo, o hazer pared de piedra o de


adobes. s. assentar las dichas piedras o adobes. &c. preterito: onitlatecac. (2)
echar o enuasar algo, o poner algun madero ala larga. (1) real assentar. (1)

tlateca + : mouer de lugar. (1 tlanauac ni, tlateca) buscar a alguno, o


alguna cosa en todas partes. (1 tlanauac ni, tlateca) aparejar y apercebir
banquete, o el recebimiento que sehaze a alguna persona honrada. (1 yc ni,
tlateca) aparejar y apercebir banquete, o el recebimiento que sehaze a alguna
persona honrada. (1 teca ni, tlateca) apartar algo para otro. (1 teca ni,
tlateca)
tlateca +, ni : hurtar quanto ay no dexándo quasi cosa alguna. (1 tlanauac
nitlateca) echar apuertas operseguir a otro. (1 tlanauac nitlateca) destruir los
males e yerros del pueblo. (1 tlanauac nitlateca) lo mismo es que ic ninomania.
pret: ic onitlatecac. (2 Ic nitlateca) aparejar combite a otro. preter: teca
onitlatecac. (2 Teca nitlateca) idem. p: tlanauac onitlatecac. o mudar algo de
vna parte a otra. (Tlanauac nitlaquania: idem. prete: tlanauac onitlaquani. o
mudar algo de vna parte a otra. (Tlanauac niquiça: buscar algo por todas partes,
o robar y destruir el ladró[n] quá[n]to halla, o echar por puertas a otro. prete:
otlanauac (2 Tlanauac nitlateca) embudar algo. (1 caxpiaztica nitlateca)

tlatecaliztli + : aparejo tal. (1 teca tlatecaliztli)

tlatecaloyan : lugar donde algo se pone o echa. (2) lugar en que algo se recibe
o echa. (1)

tlateccayotontli : parte pequeña o pedaçuelo de algo. (2) parte pequeña. (1)

tlatecochchotiani : escauador de arboles. (1)

tlatecochotiani : escauador de arboles. &c. (2)

tlateconi : hacha para cortar algo, o otro instrumento semejante. (2) destral o
hacha. (1)

tlatecpahuiliztli : el acto de caçar paxaros con liga. (2 Tlatecpauiliztli)


pegadura tal. (1 tlatecpauiliztli)

tlatecpahuilli : cosa caçada con liga. (2 Tlatecpauilli) pegado assi. (1


tlatecpauilli)

tlatecpanaliztica : con concierto y ordenadamé[n]te. (2) ordenadamente. (1)

tlatecpanaliztli : establecimiento. (1) orden y concierto de alguna cosa. s.


el acto de poner la gente o otra cosa en p[ro]cession, o por sus rengleras. (2)
concierto assi. (1) orden o ordenacion de qualquier cosa. (1) regla de biuir.
(1)

tlatecpanalli : cosa ordenada assi. (2) ley generalmente. (1) concertada cosa
assi. (1)

tlatecpanalli = : = tlatecpantli (2 tlatecpanalli)

tlatecpanoni : letra. (1)


tlatecpanqui : concertador tal. (1)

tlatecpantitoc : estar las cosas puestas por su orden y có[n]cierto. (2)

tlatecpantli : lo mesmo es que tlatecpanalli. (2) concertada cosa assi. (1)

tlatecpichalhuia, nite : recoger algo a otro, o amontonarselo. (1)

tlatecpichoani : el que ayunta o recoge algo. (2)

tlatecpicholiztli : ayuntamiento o amontonamié[n]to y recogimiento de algo. s.


el acto de ayuntar algo. &c. (2) ayuntamiento tal. (1) espessura tal. (1)

tlatecpicholli : cosa ayuntada assi. (2) ayuntada cosa. (1) espessa cosa assi.
(1)

tlatecpicholli cuahuitl : hacina de leña ayuntada, o maderos ayuntados. (2


Tlatecpicholli quauitl) hacina de leña. (1 tlatecpicholli quauitl)

tlatecpilitoani : armador desta manera. (1)

tlatecpilitoliztli : armadura tal. (1)

tlatecpilitolli : persona ennoblecida, o el que es armado cauallero. (2) armado


assi. (1)

tlatecpillaliliani : armador desta manera. (1)

tlatecpillaliliztli : armadura tal. (1)

tlatecpiltiliani : armador desta manera. (1)

tlatecpiltililiztli : armadura tal. (1)

tlatecpiltililli : armado assi. (1)

tlatecpiltilli : idem. (Tlatecpilitolli: persona ennoblecida, o el que es armado


cauallero.) (2)

tlatecqui : lapidario que labra piedras preciosas. (2) pedrero de piedras


preciosas. (1) lapidario de piedras preciosas. (1)

tlatectia, nite : guirnalda poner a otro enla cabeça. (1)

tlatectli : cosa cortada, guirnalda, o cosa escanciada o echada en algo. (2)


cortada cosa. (1) escanciadovino. (1)

tlatectli + : echada cosa assi. (1 ypan tlatectli) empobrecido. (1


cococteopuhqui ytech tlatectli) diuulgada cosa. (1 tepan tlatectli) mouida cosa
assi. (1 tlanauac tlatectli) aparejada cosa assi. (1 teca tlatectli) cosa
liquida, o cosa larga echada sobre otra cosa. (2 Ipan tlatectli) cosa divulgada.
(2 Tepan tlatectli) cosa mudada assi. (2 Tlanauac tlatectli) combite que esta
aparejado para los combidados. (2 Teca tlatectli) encarcelado. (2 Quauhcalco
tlatectli) apartada cosa assi. (1 teca tlatectli) destruidos assi. (1 tlanauac
tlatectli) embudada cosa. (1 caxpiaztica tlatectli) encarcelado. (1 quauhcalco
tlatectli)
tlatectli etl : cogidos frisoles. (1)

tlatecuinaltiani : soplador tal. (1)

tlatecuinaltiliztli : sopladura assi. (1)

tlatecuinaltilli : huego soplado y encendido. (2) encendida lumbre desta


manera. (1) soplado huego. (1)

tlatecuinaltiqui : soplador tal. (1)

tlatecuiniani : el que haze estruendo con patadas o golpes grandes. (2)

tlatecuinilitzli : estruendo tal. (2)

tlatecuiniliztli : bullicio o alboroto de gente. (1)

tlatecuixtli : deuanada cosa. (1)

tlatecuiyaliztli : deuanadura. (1)

tlatecuiyani : deuanador. (1)

tlatecutililiztli : ennoblecimiento. (1)

tlatecutililli : ennoblecido o armado cauallero. (2) ennoblecido. (1)

tlatecutiliztli : el acto de ennoblecer o de armar cauallero a otro. (2)

tlateemolia, nite : buscar haziendo inquisicion o pesquisa. (1)

tlatehuapalmantli : suelo enlosado. (2 Tlateuapalmantli) suelo de losas. (1


tlateuapalmantli)

tlatehuiani : martillador. (1 tlateuiani)

tlatehuilacachoani : redondeador tal. (1 tlateuilacachoani)

tlatehuilacacholiztli : redondeamiento assi. (1 tlateuilacacholiztli)

tlatehuilacacholli : redondeada cosa. (1 tlateuilacacholli)

tlatehuilacachoqui : redondeador tal. (1 tlateuilacachoqui)

tlatehuilli : cosa golpeada o martillada. (2 Tlateuilli) martillado. (1


tlateuilli)

tlatehuiloni : martillo o cosa semejante. (2 Tlateuiloni) pison. (1


tlateuiloni)

tlatehuimoloa : el que perfila algo. (2 Tlateuimoloa)

tlatehuimololli : perfiladura de lienço, o de cosa semejante. (2 Tlateuimololli)

tlatehuiqui : martillador. (1 tlateuiqui)


tlateilhuilli : acusado. (1)

tlateinililiztli : quebradura tal. (1)

tlateiniliztli : el acto de mellar o q[u]ebrar algú[n] vaso de barro. (2)

tlateinilli : cosa quebrada assi. (2) quebrada cola assi. (1)

tlateixpahuilli : acusado. (1 tlateixpauilli)

tlatelchihua, ni : abominar o denostar y maldezir. (1 ni, tlatelchiua)

tlatelchihua + : escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1 teca ni,


tlatelchiua) abominar o denostar y maldezir. (1 teca ni, tlatelchiua) reguizcar.
(1 teca ni, tlatelchiua)
tlatelchihua +, ni : escarnecer, maldezir, o mofar de otro. prete: teca
onitlatelchiuh. (2 Teca nitlatelchiua)

tlatelchihua, tecani : escarnecer de otro con algun de nuedo e impaciencia,


reprochandolo, maldiziendolo y menospreciandolo. prete: teca onitlatelchiuh. (2
Tlatelchiua, tecani)

tlatelchihualiztli : reproche. (1 tlatelchiualiztli) escarnecimiento oreproche


desta manera. (2 Tlatelchiualiztli) abominacion. (1 tlatelchiualiztli) maldicion
tal. (1 tlatelchiualiztli)

tlatelchihualiztli + : escarnecimiento assi. (1 teca tlatelchiualiztli)


escarnecimiento. (1 teca tlatelchiualiztli)

tlatelchihualli : reprouada cosa. (1 tlatelchiualli) escarnecido y reprochado


assi, o reprouado. (2 Tlatelchiualli) aborrecida cosa. (1 tlatelchiualli)
abominada cosa. (1 tlatelchiualli) maldita cosa. (1 tlatelchiualli)

tlatelchihualli + : escarnecido desta manera. (1 yca tlatelchiualli)

tlatelchihuani : maldezidor assi. (1 tlatelchiuani)

tlatelchihuani + : escarnecedor tal. (1 teca tlatelchiuani)

tlatelchihuilia, nite : gozarse del desastre y mal q[ue] sucedio a otro. pre:
onitetlatelchiuili. (2 Tlatelchiuilia, nite) mofar escarneciendo. (1 nite,
tlatelchiuilia) escarnecer del que le acaecio algun desastre. (1 nite,
tlatelchiuilia) burlar y mofar del afligido. (1 nite, tlatelchiuilia) maldezir o
murmurar. (1 nite, tlatelchiuilia)

tlatelchiuhqui : idem. (Tlatclchiuani: menospreciador desta manera, y sacudido.)


(2)

tlatelchiuhtli : menospreciado. (1) menospreciado y reprochado desta manera. (2)


escarnecido desta manera. (1) abominada cosa. (1) ynjuriado. (1)

tlateliczalli : acoceado. (2 Tlatelicçalli) acoceado. (1 tlatelicçalli)

tlatelli : altoçano, o monton de tierra grande. (2) altoçano o rebenton, cuesta


pequeña. (1) tierra amontonada. (1)
tlatelquetztli : cosa detenida. s. que la hizieron parar y la detuvieron. (2)
parado assi. (1)

tlatemachiani : menesteroso y necessitado, que estriba enel socorro de otros. (2)


menesteroso. (1)

tlatemaloyan : lugar donde algo se echa, ayunta y recoge. (2) lugar en que algo
se recibe o echa. (1)

tlatemaltamalli : empanada grande. (1)

tlatemamauhtilli : amenazado. (1)

tlatemana, ni : empedrar. (1)

tlatemanani : empedrador. (1)

tlatemanqui : empedrador. (1)

tlatemantli : enlosado suelo. (1) suelo empedrado o enlosado. (2) enlosado.


(1) empedrada cosa. (1)

tlatemantli + : pieça o tejuelo d[e] oro (2 Cuztic teocuitla tlatemá[n]tli)

tlatematlahui : el que tira piedra con honda. (2 Tlatematlaui) hondero. (1


tlatematlaui)

tlatematlahuia, ni : tirar con honda. prete: onitlatematlaui. (2 Tlatematlauia,


ni) honda tirar. (1 nitlatematlauia)

tlatematlahuiani : el que tira piedra con honda. (2 Tlatematlauiani) hondero.


(1 tlatematlauiani)

tlatematlahuiloni : honda para tirar piedra. (2 Tlatematlauiloni) honda para


tirar. (1 tlatematlauiloni)

tlatemiliztli : el acto de henchir algo. (2)

tlatemitiliztli : hinchimiento assi. (1) hinchimiento. (1) henchimiento. (1)

tlatemitilli : lleno cosa llena. (1)

tlatemmamamauhtilli : atemorizado. (1)

tlatemmamauhtilli : amedrentado o amenazado (2)

tlatemmati, ni : ser de cuidado y muy perezoso, o contar los trabajos que padece.
prete: onitlatemma. (2) emperezar. (1) dexar de hazer algo, por pereza. (1)
guayar, dezir guayas. (1)

tlatemmelahualoni : juntera de carpintero. (2 Tlatemmelaualoni) júntera de


carpintero. (1 tlatemmelaualoni)

tlatemoani : el que busca algo, o el inquisidor, o examinador de alguna causa.


(2) buscador. (1) especulatiuo. (1)
tlatemohuiliztli : el acto de descender algo delo alto, o la digestion del
estomago. (2 Tlatemouiliztli) decendimiento assi. (1 tlatemouiliztli) digestion.
(1 tlatemouiliztli)

tlatemohuilli : cosa abaxada o descendida. (2 Tlatemouilli) abaxada cosa assi.


(1 tlatemouilli)

tlatemolia, nino : examinarse, trayendo ala memoria sus pecados o lo que hizo,
para se confessar. pre: oninotlatemoli. (2) recoger o ayuntar los pecados para
confessarse dellos. (1) ayuntar y recoger los peccados, trayendo los ala memoria
para los confessar. (1) esaminar la consciencia, o la vida. (1)
tlatemolia, nite : hazer inquisicion, pesquisa, o informacion contra alguno.
pre: onitetlatemoli (2) esaminar. (1) tomar cuenta. (1) preguntar. (1) cuenta
tomar a otro. (1) ynquirir. (1) tomar residéncia. (1) pesquisar algun
maleficio. (1) residencia tomar. (1)

tlatemolia pr onitetlatetemoli =, nite : = tlatetemolia (2 tlatemolia pr


onitetlatetemoli)

tlatemolizamoxtli : especulatiua arte. (1)

tlatemoliztli : buscamiento. (1) procuracion. (1)

tlatemolli : cosa inquirida, tratada y consultada. (2) buscada cosa. (1)


consultada cosa desta manera. (1)

tlatempacholli : atapado assi. (1) sobornado. (2) sobornado. (1


tlaté[m]pacholli) cohechado juez. (1)

tlatempixoani : el que mella cuchillo, o otra cosa semejante. (2) embotador. (1)

tlatempixoliztli : el acto de mellar cuchillo assi. (2) rebotadura assi. (1)


embotamiento. (1)

tlatempixolli : cuchillo mellado. &c. (2) embotado assi. (1)

tlatempohuani : el que reza alto. (2 Tlatempoani) rezador desta manera. (1


tlatempoani)

tlatempoztectli : despicada aue. (1 tlatempuztectli)

tlatempoztequini : despicador. (1 tlatempuztequini)

tlatenaantli : descarrillado, o desquixarado. (2) descarrillado assi. (1)

tlatenantilli altepetl : villa, o ciudad cercada de muro. (2) villa cercada.


(1)

tlatenchayahuacayotl : flocadura, o cosa semejante. (2 Tlatenchayauacayotl)


flocadura. (1 tlatenchayauacayotl)

tlatencualacuiani : henchidor desta manera. (1 tlatenqualacuiani)

tlatencualacuiliztli : henchimiento tal. (1 tlatenqualacuiliztli)

tlatencualacuilli : henchido assi. (1 tlatenqualacuilli)


tlatencuauhtiliztica : afirmadamente. (1 tlatenq[u]auhtiliztica)

tlatencuelpacholli : ropa, repulgada, o cosa que tiene ribete. (2) repulgado


assi. (1)

tlatencuinoa, ni : coxear. pre: onitlatencuino. (2)

tlatenehua, ni : prometer, declarar, nombrar, é[n]cartar, o obligarle a algo. pre:


onitlateneuh. (2 Tlateneua, ni) obligarse. (1 ni, tlateneua)

tlatenehualiztli : declaracion assi. (1 tlateneualiztli) establecimiento. (1


tlateneualiztli) promessa tal. (2 Tlateneualiztli) estima precio. (1
tlateneualiztli) promessa o prometimiento. (1 tlateneualiztli) obligacion. (1
tlateneualiztli)

tlatenehualiztli + : partido, o concierto determinado. (2 Iuh tlateneualiztli)

tlatenehualli : cosa prometida assi. (2 Tlateneualli)

tlatenehuani : estimador tassador. (1 tlateneuani) prometedor tal, o tassador.


(2 Tlateneuani) estimador tassador. (1 tlateneuani) obligado. (1 tlateneuani)

tlatenehuilia, nino : obligarse a algo, declarando el tiempo. pre:


oninotlateneuili. (2 Tlateneuilia, nino) obligarse. (1 nino, tlateneuilia)
tlatenehuilia, nite : dar palabra a otro, o emplazarle. (2 Tlateneuilia, nite)
emplazar. (1 nite, tlateneuilia) dar la palabra. (1 nite, tlateneuilia)

tlateneuhtli : cosa prometida. &c. (2) encartado. (1) declarada cosa desta
manera. (1)

tlatenexcalhuiani : echador tal. (1)

tlatenexcalhuilli : echado assi. (1)

tlatenexhuiani : reboluedor tal. (1 tlatenexuiani)

tlatenexhuiliztli : reboluimiento assi. (1 tlatenexuiliztli)

tlatenexhuilli : rebuelta cosa assi. (1 tlatenexuilli)

tlatenexhuiqui : reboluedor tal. (1 tlatenexuiqui)

tlatenhuetzcayotl : orillo de paño ya quitado. (2 Tlatenuetzcayotl) orillo de


paño ya quitado o cortado del mismo paño. (1 tlatenuetzcayotl)

tlatenilpilli : enfrenado. (1)

tlatenitoani : el que reza alto. (2) rezador desta manera. (1)

tlatenitzti : afilador. (1)

tlatenitztiani : afilador. (1)

tlatenitztiliztli : afiladura. (1)

tlatenitztilli : amolada cosa. (1 tlatenytztilli) afilada cosa. (1)


tlatennamictli : besado o besada. (1) besado, o besada enla boca. (2)

tlatenquimilolli : atapado assi. (1)

tlatenquixtiani : declarador tal. (1) el que pronuncia o declara algo (2)

tlatenquixtiliztli : declaracion assi. (1) pronunciacion. (1) pronunciacion


tal. (2)

tlatenquixtilli : declarada cosa desta manera. (1) cosa pronunciada assi. (2)

tlatentectli : cercenada cosa. (1) cosa cercenada. (2)

tlatentecuinoani : el que mella cuchillo, o espada (2)

tlatentecuinoliztli : el acto de mellar cuchillo. (2)

tlatentecuinolli : cuchillo, o nauaja mellada. &c. (2)

tlatentetecuinoani : mellador desta manera. (1) embotador. (1)

tlatentetecuinoliztli : rebotadura assi. (1) embotamiento. (1)

tlatentetecuinolli : embotado assi. (1)

tlatentetecuinoqui : mellador desta manera. (1)

tlatenti : amolador, o afilador de cuchillo. &c. (2) aguzador. (1) afilador.


(1)

tlatentiani : idem. (Tlatenti: amolador, o afilador de cuchillo. &c.) (2)


aguzador. (1) afilador. (1)

tlatentilahualiztli : rebotadura de cuchillo, o el acto de rebotallo. (2


Tlatentilaualiztli) rebotadura assi. (1 tlatentilaualiztli)

tlatentiliztli : afiladura. (1) amoladura, o afiladura de cuchillo (2)

tlatentilli : amolada cosa. (1) afilada cosa. (1) cuchillo amolado o afilado.
&c. (2)

tlatentiloni : aguzadera piedra. (1) piedra para amolar o para afilar cuchillo.
&c. (2)

tlatentiloni + : muela para amolar. (1 xaltemalacatl, tlatentiloni)

tlatentlamachilli : enlabiado. (1) enlabiado. (2)

tlatentlamachitoliztli : burla asi. (1)

tlatentlapaliuhcahuiliztica : afirmadamente. (1 tlatentlapaliuhcauiliztica)

tlatentlapaliuhcahuilli : afirmada cosa assi. (1 tlatentlapaliuhcauilli)

tlatentlapiquilli : calunniado. (1)


tlatentli : flocadura. (1) orilla de vestidura. (1) echada cosa assi. (1)
franja o orilla de vestidura. (1) flocadura de vestidura, o mayz, trigo,
frisoles, o cosa semejante echado y puesto en algun lugar. (2)

tlatentzacutli : atajado que no acierta a hablar, por le auer conuéncido. (1)


atapado assi. (1) emmudecido. (1) confusoassi. (1) enmudecido y atajado, por le
auer conuencido y alcançado de cuenta. (2)

tlatentzayantli : descarrillado assi. (1) d[e]squixarado. (1) descarrillado, o


desquixarado. (2)

tlatentzo xintli : el que tiene hecha, o afeitada y rapada la barua. (2)

tlatentzonxintli : afeitado assi. (1)

tlatenuimololoni : perfil o perfiladura. (1 tlaté[n]uimololoni)

tlatenxotlaliztli : el acto de cercenar algo. (2)

tlatenxotlalli : cercenada cosa. (1) cosa cercenada. (2)

tlatenyotiani : estimador tassador. (1 tlaté[n]yotiani) apreciador tal. (1)


tassador o apreciador deloque se vende. (2)

tlatenyotiliztli : estima precio. (1) esclarecimiento. (1) loa, alabança, o


honra que se da a alguno. (2)

tlatenyotilli : esclarecido. (1) engrandecido. (1 tlaté[n]yotilli) apreciada


cosa assi. (1) alabado, honrado y afamado, o cosa tassada y apreciada. (2)

tlatenzolhuilli : sobornado. (1 tlatençolhuilli) sobornado. (2 Tlatençolhuilli)

tlateochihua, ni : bendezir algo. (1 ni, tlateochiua)

tlateochihual campana : campana bendezida, o có[n]sagrada. (2 Tlateochiual campana)

tlateochihualamoxtli : libro de escriptura consagrado, o bendezido. (2


Tlateochiualamoxtli)

tlateochihualapaztli : acetre de agua bendita. (1 tlateochiualapaztli) acetre de


agua bendita, o cosa semejante. (2 Tlateochiualapaztli)

tlateochihualatl : agua bendita. (1 tlateochiualatl) agua bendita. (2


Tlateochiualatl)

tlateochihualcozcatl : cuenta, o cuentas bé[n]ditas. (2 Tlateochiualcuzcatl)

tlateochihualiztli : consagracion. (1 tlateochiualiztli) bendicion de cosa


bendita. (1 tlateochiualiztli) el acto de consagrar o bendezir algo. (2
Tlateochiualiztli)

tlateochihuallaxcalli : pan bendito. (2 Tlateochiuallaxcalli)

tlateochihuallexochtli : brasas bendezidas. (2 Tlateochiuallexochtli)

tlateochihualli : consagrado. (1 tlateochiualli) sagrada cosa. (1 tlateochiualli)


bendita cosa. (1 tlateochiualli) cosa bendita, o consagrada. (2 Tlateochiualli)
tlateochihualli teopixqui : sacerdote. (1 tlateochiualli teopixqui) clerigo de
orden sacra (2 Tlateochiualli teupixqui)

tlateochihualli tetl : ara de altar. (1 tlateochiualli tetl)

tlateochihualocotl : candela bendita. (2 Tlateochiualocotl)

tlateochihualpan ichtequiliztli : hurto delo sagrado. (1 tlateochiualpan


ychtequiliztli)

tlateochihualpan nichtequi : hurtar lo sagrado. (1 tlateochiualpan nichtequi)

tlateochihualtehuamoxtli : libro de sagrada escriptura. s. la biblia. (2


Tlateochiualteoamoxtli)

tlateochihualtetl : ara de altar. (1 tlateochiualtetl) ara consagrada. (2


Tlateochiualtetl)

tlateochihualtilmatli : ropa, o vestidura bendita. (2 Tlateochiualtilmatli)

tlateochihualtletl : lumbre, o fuegobendito. (2 Tlateochiualtletl)

tlateochihuani : consagrador. (1 tlateochiuani) bendizidor. (1 tlateochiuani)


bendizidor, o consagrador. (2 Tlateochiuani)

tlateochiuhtli : sagrada cosa. (1) sáncto y sagrado. (1) bendita cosa. (1) cosa
bendezida, o consagrada. (2)

tlateocuitlaahuiani : dorador. (1 tlateocuitlaauiani) dorador. (2


Tlateocuitlaauiani)

tlateocuitlaahuiliztli : doradura. (1 tlateocuitlaauiliztli) el acto d[e]


dorar alguna cosa. (2 Tlateocuitlaauiliztli)

tlateocuitlaahuilli : dorada cosa. (1 tlateocuitlaauilli) cosa dorada. (2


Tlateocuitlaauilli)

tlateocuitlacalloti : engastador tal. (1) el que engafsona algo en oro, o


enplata. (2)

tlateocuitlacallotiliztli : engaste assi. (1) engastonamiento assi. (2)

tlateocuitlacallotilli : engastado assi. (1) cosa engastonada destamanera.


(2)

tlateocuitlahuiani : dorador. (1 tlateocuitlauiani) dorador. (2


Tlateocuitlauiani)

tlateocuitlahuiliztli : doradura. (1 tlateocuitlauiliztli) el acto de dorar algo.


(2 Tlateocuitlauiliztli)

tlateocuitlahuilli : dorada cosa. (1 tlateocuitlauilli) cosa dorada. (2


Tlateocuitlauilli)

tlateocuitlayotiani : dorador. (1) dorador, (2)


tlateocuitlayotiliztli : doradura. (1) doradura. s. el acto de dorar algo (2)

tlateocuitlayotilli : dorada cosa. (1) cosa dorada. (2)

tlateomachiliztli : deuocion, exercicio spiritual, o cerimonia ecclesiastica.


(2)

tlateomahuiztililiztli : cerimonia. (1 tlateomauiztililiztli)

tlateomahuiztiliztli : cerimonia spiritual de adoracion y honra de dios. (2


Tlateomauiztiliztli)

tlateomatiliztica : deuotamente. (1)

tlateomatiliztli : cerimonia. (1) deuocion. (1) idem. (Tlateomachiliztli:


deuocion, exercicio spiritual, o cerimonia ecclesiastica.) (2)

tlateomatini : deuoto. (1) persona deuota assi. (2)

tlateononotzaliztli : el acto de inuocar y llamar a dios enla tribulacion. (2)

tlateononotzani : el que inuoca y llama a dios en la tribulacion. (2)

tlateononotzqui : idem. (Tlateononotzani: el que inuoca y llama a dios en la


tribulacion.) (2)

tlateotlacuilli : tardia cosa assi. (1)

tlateotocani : ydolatra. (1) pagano. (1) ynfiel no christiano. (1) ydolatra.


(2)

tlateotocanime : ydolatras. (2)

tlateotocanime intlamanitiliz : gentil cosa de gentiles o costumbre gentilica.


(1 tlateotocanime yntlamanitiliz)

tlateotocanime quinemitia : gentil cosa de gentiles o costumbre gentilica. (1)

tlateotoquiliztli : ynfidelidad assi. (1) ydolatria. (1) gentilidad enesta


manera. (1) ydolatría. (2)

tlateotoquiliztli + : ydolatria. (1 yztlaca tlateotoquiliztli) en tiempo de la


infidelidad, o en tiempo de la idolatria. (2 Inoquipan tlateotoquiliztli)
ydolatria. (2 Iztlaca tlateotoquiliztli)

tlatepachoani : el q[ue] tira con piedra, oda pedrada. (2)

tlatepacholiztica : tirando con piedra, o dando pedrada. (2)

tlatepacholiztli : tiro de piedra. (1) el acto de tirar con piedra, o de dar


pedrada. (2)

tlatepacholli : apedreado. (1) apedreado. (2)

tlatepacholoni : prensa para apretar. (1) prensa para apretar. (2)


tlatepancaltilli : cercada cosa desta manera. (1) cosa cercada de paredes. s.
huerto. &c. (2)

tlatepanchinantilli : cercada cosa desta manera. (1) corral cercado de paredes,


o cosa semejante. (2)

tlatepanquetztli : cosa amojonada. (2)

tlatepanyahualochtilli : cercada cosa desta manera. (1 tlatepanyaualochtilli)

tlatepapacmantli : suelo empedrado con losas, o enlosado. (2)

tlatepapatlacmantli : suelo de losas. (1)

tlatepechmantli : cimiento ygualado. (1) cimiento ya sacado e ygualado sobre el


qual se edifica y comiença la pared. (2)

tlatepehualiztli : sembradura tal. (1 tlatepeualiztli) el acto de esparzir,


arronjar o sembrar algo. (2 Tlatepeualiztli)

tlatepehuani : sembrador tal. (1 tlatepeuani) arrojador tal. (1 tlatepeuani)


esparzidor tal. (2 Tlatepeuani)

tlatepeuhqui : ídem. (2)

tlatepeuhtitlaliliztli : ayuntamiento tal. (1 tlatepeuhtitlaliliz[t]li) rima


o rimero. (1) el acto de amontonar o de hazer algun rimero o monton de algú[n]as
cosas. (2)

tlatepeuhtitlalilli : ayuntada cosa. (1)

tlatepeuhtli : sé[m]brada cosa assi. (1) arrojada cosa assi. (1) cosa
esparzida, arró[n]jada o sé[m]brada. (2)

tlatepexihuilli : despeñado. (1 tlatepexiuilli) cosa despeñada. (2 Tlatepexiuilli)

tlatepillalilli : armado assi. (1)

tlatepiniliztli : golpe. (1) coxcorron o golpe que se da con el puño. (2)

tlatepinilli : apuñeado. (1) apuñeado assi. (2)

tlatepitililli : acortado. (1) cosa achicada o acortada. (2 Tlatepitilillí)

tlatepitonolli : acortado edificio. (1) acortado. (1) idem. (Tlatepitilillí:


cosa achicada o acortada.) (2)

tlatepitzmalinaliztli : retorcedura. (1) el acto de torcer reziamé[n]te algun


cordel, o cosa semejante. (2)

tlatepitzmantli : suelo sacado a pison. (1) suelo hecho a pison. (2)

tlatepitzoliztli : hinchimiento assi. (1) el acto de recalcar y apretar


fuertemente alguna cosa. (2)

tlatepitzoliztli = : = tlatepitztililiztli (2 tlatepitzoliztli)


tlatepitzolli : endurecido assi. (1) cosa recalcada assi. (2)

tlatepitzolli = : = tlatepitztlalilli (2 tlatepitzolli)

tlatepitztentli : higos enserados. (1)

tlatepitztililiztli : endurecimiento tal. (1) lo mismo q[ue] tlatepitzoliztli.


(2)

tlatepitztililli : endurecido assi. (1) idem. (Tlatepitzolli: cosa recalcada


assi.) (2)

tlatepitztlalilli : embutido. (1) lo mesmo es que tlatepitzolli. (2)

tlatepotzacutli : cerrada cosa assi. (1 tlateputzacutli) cosa cerrada con


cerradura o llaue de hierro. (2 Tlateputzacutli)

tlatepotzacutli = : = tlatepozilpilli (2 tlateputzacutli)

tlatepotzcahualli : desamparado assi. (1 tlateputzcaualli) cosa dexada atras,


o cosa desaparada. (2 Tlateputzcaualli)

tlatepotzcayotl : trasera cosa. (1 tlateputzcayotl) cosa reçagada, postrera o


trasera. (2 Tlateputzcayotl)

tlatepotzco : desotra parte dela sierra. (1 tlateputzco) allende la sierra. (1


tlateputzco) tras; preposicion. (1 tlateputzco) detras de algo. (1 tlateputzco)
dela otra parte del puerto o dela sierra, o detras de algo. (2 Tlateputzco)

tlatepotzco ni, yauh : yr dessa parte del monte. (1 tlateputzco ni, yauh)

tlatepotzco niauh : passar ala otra parte dela sierra. (1 tlateputzco niauh)

tlatepotzitolli : murmurado. (1 tlateputzitolli) el q[ue] es detraydo y murmurado


(2 Tlateputzitolli)

tlatepotzotl : parte trasera de alguna cosa. (2 Tlateputzotl)

tlatepotzpepechtilli : enalbardada bestia. (1 tlateputzpepechtilli) bestia


enalbardada. (2 Tlateputzpepechtilli)

tlatepotztoquilia, nite : pesquisar algun maleficio. (1 nite,


tlateputztoquilia)

tlatepotzyotl : parte trasera. (1 tlateputzyotl)

tlatepoxacuiliztli : esponjadura desta manera. (1)

tlatepozcacalocotonaloni : tenazas. (1 tlatepuzcacalocotonaloni) tenazas de


hierro. (2 Tlatepuzcacalocotonaloni)

tlatepozcacalocotontli : atenazado assi. (1 tlatepuzcacalocotontli)


atenazado. (2 Tlatepuzcacalocotontli)

tlatepozcacalohuilli : atenazado assi. (1 tlatepuzcacalouilli)


tlatepozchicolhuiani : segador de miesses. (1 tlatepuzchicolhuiani) el que siega
con hoz. (2 Tlatepuzchicolhuiani)

tlatepozcuamminaloni : clauo de hierro. (1 tlatepuzquá[m]minaloni) clauazon o


clauo. (1 tlatepuzquamminaloni)

tlatepozcuauhchayahuacayotilli : enrexado assi. (1


tlatepuzquauhchayauacayotilli)

tlatepozcuauhchayahuayotilli : cosa que tiene rexa de hierro, o cosa enrexada


de hierro. (2 Tlatepuzquauhchayauayotilli)

tlatepozicuilolli : ympressa cosa assi. (1 tlatepuzicuilolli) escriptura o


imagen impressa. (2 Tlatepuzicuilolli)

tlatepozilpilli : cerrada cosa assi. (1 tlatepuzilpilli) lo mesmo es q[ue]


tlateputzacutli. (2 Tlatepuzilpilli)

tlatepozilpiyani : cerrador tal. (1 tlatepuzilpiani)

tlatepozmaccuauhuilli : acuchillado. (1 tlatepuzmacquauhuilli) persona acuchillada


o animal herido con espada o acuchillado. (2 Tlatepuzmacquauhuilli)

tlatepozmachancayotilli : enrexado assi. (1 tlatepuzmachancayotilli) cosa


enrexada con rexa de hierro. (2 Tlatepuzmachancayotilli)

tlatepozmachiyotiani : herrador desta manera. (1 tlatepuzmachiyotiani) el que


hierra ganado con hierro caliente. (2 Tlatepuzmachiotiani)

tlatepozmachiyotilli : herrada bestia assi. (1 tlatepuzmachiyotilli) bestia


herrada có[n] fuego. (2 Tlatepuzmachiotilli)

tlatepozmecayoantli : cauallo o mula desenfrenada, o sin freno por selo auer


quitado. (2 Tlatepuzmecayoantli)

tlatepozmecayotiani : encadenador. (1 tlatepuzmecayotiani) el que enfrena


bestia, o encadena a otro. (2 Tlatepuzmecayotiani)

tlatepozmecayotiliztli : encadenamiento. (1 tlatepuzmecayotiliztli) el acto


de enfrenar cauallo o mula, o de encadenar a alguno. (2 Tlatepuzmecayotiliztli)

tlatepozmecayotilli : encadenado atado con cadenas. (1 tlatepuzmecayotilli)


cauallo enfrenado, o cosa é[n]cadenada. (2 Tlatepuzmecayotilli)

tlatepozmecayotomaliztli : desencadenamiento. (1 tlatepuzmecayotomaliztli)

tlatepozmecayotomani : desencadenador. (1 tlatepuzmecayotomani)

tlatepozmecayotonqui : desencadenador. (1 tlatepuzmecayotonqui)

tlatepozmecayotontli : desencadenado. (1 tlatepuzmecayotontli)

tlatepozmihuilli : asaeteado. (1 tlatepuzmiuilli)

tlatepozminaloni : clauo de hierro. (1 tlatepuzminaloni) clauazon o clauo. (1


tlatepuzminaloni) clauo de hierro. (2 Tlatep[u]zminaloni)
tlatepozmintli : cosa enclauada. (2 Tlatepuzmintli)

tlatepozoilli : cortada cosa assi. (1 tlatepuzuilli)

tlatepozotlapalhuazoiani : segador de miesses. (1 tlatepuzotlapalhuazuiani)


segador con hoz. (2 Tlatepuzotlapalhuazuiani)

tlatepoztehuiani : martillador. (1 tlatepuzteuiani)

tlatepoztehuilli : martillado. (1 tlatepuzteuilli) cosa martillada. (2


Tlatepuzteuilli)

tlatepoztemmecayoanaliztli : desenfrenamiento assi. (1 tlatepuztemmecayoanaliztli)

tlatepoztemmecayotilli : enfrenado. (1 tlatepuztemmecayotilli)

tlatepoztetnmecayoantli cahuallo : desenfrenado cauallo. (1


tlatepuztetnmecayoantli cauallo)

tlatepoztlemachiyotiani : el que hierra conhierro ardiendo. (2


Tlatepuztlemachiotiani)

tlatepoztlemachiyotiliztli : señal de hierro assi. (1 tlatepuztlemachiotiliztli)


el acto de herrar assi. (2 Tlatepuztlemachiotiliztli)

tlatepoztlemachiyotilli : cosa herrada desta manera. (2 Tlatepuztlemachiotilli)

tlatepoztoconi : clauo de hierro. (1 tlatepuztoconi) clauazon o clauo. (1


tlatepuztoconi) clauo de hierro. (2 Tlatepuztoconi)

tlatepoztopilhuiani : peon lancero en guerra. (1 tlatepuztopilhuiani) el q[ue]


hiere có[n] lá[n]ça, o el q[ue] alancea. (2 Tlatepuztopilhuiani)

tlatepoztopilhuilli : alanceado. (1 tlatepuztopilhuilli) lançada, herida. (1


tlatepuztopilhuilli) alanceado, o alá[n]ceada. (2 Tlatepuztopilhuilli)

tlatepoztzacuani : cerrador tal. (1 tlatepuztzaquani)

tlateppacholiztli : empoluoramiento. (1) el acto de hé[n]chir alguna cosa de


poluo. (2)

tlatequilia, nino : obligarse a hazer alguna cosa. pre: oninotlatequili. (2)


obligarse. (1)
tlatequilia, nite : echar celada alos enemigos. p: onitetlatequili. (2) celada
echar assi. (1)
tlatequilia, nitla : escotar cortar alguna cosa, assi como vestidura. (1)

tlatequililli ihuic imecapal : horro. metaphora. (2 Tlatequililli iuic


imecapal)

tlatequililli yuic imecapal : horro o horra de esclauo. (1 tlatequililli yuic


ymecapal)

tlatequililliyauh imetl imalac itzotzopaz : muger horra que fue antes esclaua.
metapho. (2 Tlatequililliyauh ymetl ymalac itzotzopaz)
tlatequililti yauh imetl, imalac itzotzopaz : horro o horra de esclauo. (1
tlatequililti yauh ymetl, ymalac ytzotzopaz)

tlatequiliztli : cortadura. (1) el acto de cortar alguna cosa. (2)

tlatequiliztli + : cortadura de tijeras. (1 tijerastica tlatequiliztli)

tlatequipachoa : el que da pena y aflicion aotros. (2)

tlatequipachoani : idem. (Tlatequipachoa: el que da pena y aflicion aotros.)


(2)

tlatequipacholiztica : dando pena y aflicion a otros. (2)

tlatequipacholiztlil : el acto de dar pena, o de afligir a otros. (2)

tlatequipacholli : afligido. (1) molestado. (1) dessabrido. (1


tlateq[ui]pacholli) agrauiado. (1) afligido y angustiado de otros (2)

tlatequipanilhuia, nite : trabajar, o hazer alguna obra para otro. prete:


onitetlatequipanilhui. (2)

tlatequipano : trabajador. (1) trabajador. (2)

tlatequipanoani : obrero. (1) trabajador. (1) idem. (Tlatequipano: trabajador.)


(2)

tlatequipanoliztica : trabajando, o haziendo alguna obra. (2)

tlatequipanoliztli : ocupacion. (1) trabajo. (1) el acto de trabajar en alguna


obra. (2)

tlatequipanolli : obrada cosa. (1 tlateq[ui]panolli) cosa obrada, o que se trabajo


en ella quando se hizo. (2)

tlatequipanolo : todos trabajan, o entienden en algo. pr: otlatequipanoloc. (2)

tlatequipanoque : trabajadores que estan ocupados en hazer alguna obra. (2)

tlatequipanoqui : trabajador. (1) trabajador, o el que entiende en hazer alguna


obra. (2)

tlatequixtiani : desempedrador. (1)

tlatequixtiliztli : desempedramiento. (1)

tlatequixtilli : despedregado. (1) desempedrado. (1 tlatequixtil[li])

tlatequixtiqui : desempedrador. (1)

tlatetecaliztli + : apartamiento assi. (1 teca tlatetecaliztli)

tlatetecani + : apartador tal. (1 teca tlatetecani)

tlatetecqui : despedaçador de carne. (1)


tlatetectli : madexa. (1) desménbrado. (1) despedaçada carne. (1) asserradas
piedras. (1) estambre de lana o lino. (1) vrdida tela. (1) reuanada cosa. (1)
tela vrdida, o madexa de hilo, o cosa desquartizada y hecha pedasos, o cosa hecha
reuanadas o tajadas, o estambre de tela, o estacas de oliuas para plantar, o cosa
semejante. (2)

tlatetectli cuauhtoctli : estaca para plantar. (1 tlatetectli quauhtoctli)

tlatetecuica : atronar o tronar. (1)

tlatetecuiniliztli : golpe. (1) estruendo de patadas, o de golpes. (2)

tlatetecuitzaliztli : estruendo assi. (1) ruydo de pies pateándo. (1) idem.


(Tlatetecuiniliztli: estruendo de patadas, o de golpes.) (2)

tlatetehuanaliztli : desarrugadura. (1 tlateteuanaliztli) tendedura tal. (1


tlateteuanaliztli) el acto de estirar, o de desarrugar alguna cosa. (2
Tlateteuanaliztli)

tlatetehuanani : estirador assi. (2 Tlateteuanani)

tlatetehuantli : desarrugada cosa. (1 tlateteuantli) téndida cosa assi. (1


tlateteuá[n]tli) cosa estirada desta manera. (2 Tlateteuantli)

tlateteitzaliztli : roedura. (1 tlateteytzaliztli) el acto de roer hueso, o


cosa semejante, o de quebrantar y hazer pedaços algun vaso de barro, o de vidrio.
(2 Tlateteytzaliztli)

tlateteliczaliztli : el acto de tirar coces. (2 Tlatetelicçaliztli)

tlateteliczalli : acoceado. (1 tlatetelicçalli)

tlateteliczallic : acoceado. (2 Tlatetelicçallic)

tlateteliczani : acoceador, o el que tira coces. (2 Tlatetelicçani)

tlatetemalli : hacina de leña. (2)

tlatetemani : ceméntador tal. (1) el que haze cimiento de pared hinchendo la


çanja de piedra y mezcla. (2)

tlatetemmalinaliztli : el acto de torcer fuertemé[n]te cordel, soga, o cosa


semejante. (2)

tlatetemolia, nite : lo mesmo es que tlatemolia. pr. onitetlatetemoli. (2)


tomar residéncia. (1) residencia tomar. (1)

tlatetencuinoliztli : el acto de coxear el coxo. (2)

tlatetentli : cimiento o pared hasta ygualar con el suelo desde donde comiença
la pared principal. (1) hacina de leña, o cimiento de pared ya sacado y lleno de
piedra. &c. (2)

tlatetepachoani : el que tira piedras, o apedrea a alguno. (2)

tlatetepacholiztica : apedreando. (2)


tlatetepacholiztli : el acto de apedrear. (2)

tlatetepacholli : tupido. (1) apedreado. (1) apedreado. (2)

tlatetepehualiztli : derramamiento assi. (1 tlatetepeualiztli)

tlatetepeuhqui : derramador tal. (1)

tlateteppachoani : apretador tal. (1) tupidor. (1) aprensador. (1) el que


aprieta y tupe mucho alguna cosa. (2)

tlateteppacholiztica : apretado assi. (2)

tlateteppacholiztli : apretamiento desta manera. (1) apezgamiento tal. (1)


tupidura. (1) aprensadura. (1) el acto de apretar desta manera. (2)

tlateteppacholli : apretada cosa assi. (1) apezgada cosa assi. (1) aprensada
cosa. (1) cosa apretada assi. (2)

tlateteppachoqui : apretador tal. (2)

tlatetequiliztli : despedaç[a]miento tal. (1) roedura. (1) el acto de cortar


algo con tijeras en muchas partes, o el acto de despedaçar, o cortar alguna cosa.
(2)

tlatetequiliztli + : cortadura de tijeras. (2 Tijerastica tlatetequiliztli)

tlatetequini : despedaçador de carne. (1)

tlateteteuhtzitzquiqui : asidor tal. (1)

tlateteuh ilpiliztli : el acto de atar algo assi. (2)

tlateteuh ilpilli : cosa atada fuertemente. (2)

tlateteuh ilpiyani : el que ata reziamente alguna cosa. (2 Tlateteuh ilpiani)

tlateteuh malinaliztli : el acto de torcer soga, o cordel fuertemente. (2)

tlateteuh matiloliztli : el acto de fregar algo fuertemente. (2)

tlateteuh matilolli : cosa muy fregada. (2)

tlateteuh xacualoani : el que friega algo fuertemente. (2 Tlateteuh xaqualoani)

tlateteuh xacualoliztli : el acto de fregar algo reziamente. (2 Tlateteuh


xaqualoliztli)

tlateteuh xacualolli : cosa fregada assi. (2 Tlateteuh xaqualolli)

tlateteuhilpiliztli : atadura tal. (1) apretamiento assi. (1)

tlateteuhilpilli : atada cosa assi. (1) apretada cosa assi. (1)

tlateteuhilpiqui : apretador tal. (1)

tlateteuhilpiyani : apretador tal. (1 tlateteuhilpiani)


tlateteuhmalinaliztli : retorcedura. (1)

tlateteuhmalinani : el q[ue] tuerce reziamé[n]te soga, o cordel. &c. (2)

tlateteuhmalintli : cosa torcida assi. (2)

tlateteuhmatiloliztli : fregadura tal. (1)

tlateteuhmatilolli : fregado assi. (1)

tlateteuhquitzqui : asidor tal. (1)

tlateteuhquitzquiani : apretador tal. (1) asidor tal. (1)

tlateteuhquitzquiliztli : apretamiento desta manera. (1) asimiénto tal. (1)

tlateteuhquitzquilli : apretada cosa assi. (1) asida cosa assi. (1)

tlateteuhtzitzquiani : apretador tal. (1) asidor tal. (1)

tlateteuhtzitzquiliztli : asimiénto tal. (1) apretamiento desta manera. (1)

tlateteuhtzitzquilli : apretada cosa assi. (1) asida cosa assi. (1)

tlateteuhxacualoliztli : fregadura tal. (1 tlateteuhxaqualoliztli)

tlateteuhxacualolli : fregado assi. (1 tlateteuhxaqualolli)

tlatetexoani : roedor de huesso o de cosa assi. (2)

tlatetexolli : huesso roido, o cosa semejante. (2) adentellada cosa. (1)

tlatetextiliani : desmenuzador. (1)

tlatetextililiztli : desmenuzamiento tal. (1)

tlatetextililli : desmenuzado assi. (1)

tlatetililiztli : endurecimiento tal. (1)

tlatetililli : cosa endurecida assi. (2) endurecido assi. (1)

tlatetiliztli : el acto de endurecer alguna cosa q[ue] se para como piedra. (2)

tlatetoa : pensatiuo. (1)


tlatetoa, ni : parlar mucho. pre: onitlateto. (2) parlero ser. (1)

tlatetoani : parlero. (2) hablador que habla mucho. (1)

tlatetoani + : persona pensatiua. (2 Iytic tlatetoani) pensatiuo. (1 yytic


tlatetoani)

tlatetoani, papal : parlero. (1)

tlatetocani : el que hinche de piedra y mezclala çanja del cimiento dela pared.
(2) fundador tal. (1)
tlatetoctli : cimimiento de pared ya sacado y lleno de piedra y mezcla. (2)
fundamento assi. (1) cimiento o pared hasta ygualar con el suelo desde donde
comiença la pared principal. (1)

tlatetoiztli : habla desta manera. (1)

tlatetoliztli : el acto de parlar mucho. (2) parla. (1)

tlatetzahua, ni : cuajar o espessar algo. (1 ni, tlatetzaua)

tlatetzahualiztli : el acto de espessar, o quajar en grudo, leche para hazer


quajada, o cosas semejantes. (2 Tlatetzaualiztli) espessura assi. (1
tlatetzaualiztli)

tlatetzahualli : cosa espessada, o quajada assi. (2 Tlatetzaualli)

tlatetzahualli chichihualayotl : cuajada de leche. (1 tlatetzaualli


chichiualayotl)

tlatetzahualoni : quajo o cola semejá[n]te para quajar leche. (2 Tlatetzaualoni)


cuajo para cuajar leche. (1 tlatetzaualoni)

tlatetzahuani : el que haze espessa alguna cosa assi. (2 Tlatetzauani)

tlatetzauhcahuatzalli chichihualayotl : queso curado, y anejo. (2


Tlatetzauhcauatzalli chichiualayotl) queso. (1 tlatetzauhcauatzalli
chichiualayotl)

tlatetzauhtli : cosa espessada, o quajada. (2) espessado assi. (1) cuajada


cosa. (1)

tlatetzauhtli + : pez. (1 ocotzo tlatetzauhtli) req[ue]son o quajada (2


Mopalticaqua tlatetzauhtli chichiualayotl) queso fresco (2 Yancuic chichiualayo
tlatetzauhtli) queso fresco. (1 yá[n]cuic chichiualayo tlatetzauhtli) requeson.
(1 mopalticaqua tlatetzauhtli chichiualayotl)

tlatetzauhtli chichihualayotl : queso. (1 tlatetzauhtli chichiualayotl)


cuajada de leche. (1 tlatetzauhtli chichiualayotl)

tlatetzilmalinaliztli : el acto de torcer fuertemé[n]te algun cordel, encima del


muslo. (2) retorcedura. (1)

tlatetzilmalinalli : cosa torcida desta manera. (2)

tlatetzilmalinani : el que tuerce fuertemente algun cordel, sobre la pierna o


muslo. (2)

tlatetzilmalinqui : idem. (Tlatetzilmalinani: el que tuerce fuertemente algun


cordel, sobre la pierna o muslo.) (2)

tlatetzilmalintli : cosa muy torcida desta manera. (2)

tlatetzonehuani : el que haze cimiento de pared. (2 Tlatetzoneuani) ceméntador


tal. (1 tlatetzoneuani)

tlatetzonehuiliztli : fundaménto assi. (1 tlatetzoneuiliztli)


tlatetzoneuhqui : idem. (Tlatetzoneuani: el que haze cimiento de pared.) (2)
fundador tal. (1)

tlatetzoneuhtli : cimiento sacado y lleno de piedra y mezcla. (2) fundaménto assi.


(1)

tlatetzontlaliani : hazedor tal. (1)

tlatetzontlaliqui : fundador tal. (1) hazedor tal. (1)

tlatetzopaliztli : el acto de concluyr y cerrar boueda. (2 Tlatetzupaliztli)


edificaciontal. (1)

tlatetzopqui : cerrador de boueda. (2) edificador assi. (1)

tlatetzoptli : boueda cerrada y cubierta. (2) edificio de boueda. (1)

tlatetzotzonaliztli : el acto de macear o de golpear algo. (2) maçoneadura. (1)


molimiento de qualquiera cosa que se muele. (1)

tlatetzotzonalli : cosa maceada o golpeada. (2)

tlatetzotzonaloni : maço para majar. (1) majadero tal. (1) mortero. (1)

tlatetzotzonaloni + : maço grande. (1 vey tlatetzotzonaloni)

tlatetzotzonaloniton : maço pequeño. (1)

tlatetzotzonani : martillador. (1) golpeador assi. (2) maçoneador. (1) majador


assi. (1)

tlatetzotzontli : cosa golpeada o martillada. (2) martillado. (1)

tlatetzoyoniani : el que frie algo. (2)

tlatetzoyoniliztli : el acto de freyr alguna cosa. (2)

tlatetzoyonilli : cosa frita. (2) frito cosa frita. (1)

tlateuhchihualizpan : lo mesmo es que tlaixtequilizpan. (2 Tlateuhchiualizpan)

tlateuhpacholli : empoluorado. (1)

tlateuhyotiani : el que hinche algo de poluo. (2)

tlateuhyotiliztli : el acto de henchir de poluo alguna cosa. (2)


empoluoramiento. (1)

tlateuhyotilli : cosa llena de poluo. (2) empoluorado. (1)

tlatexcalhuilli : cosa despeñada, pison o cosa semejante. (2) despeñado. (1) vino
cozido. (1)

tlatexiuhzalolmantli : suelo enlosado de arte mosayca. (2 Tlatexiuhçalolmantli)


suelo de arte mosayca. (1 tlatexiuhçalolmantli)
tlatexolohuiani : el que maja algo con mano de mortero. (2 Tlatexolouiani) majador
assi. (1 tlatexolouia[n]i)

tlatexolohuiliztli : molimiento de qualquiera cosa que se muele. (1


tlatexolouiliztli)

tlatexolohuiloni : mano de mortero o de almirez. (2 Tlatexolouiloni) majadero


tal. (1 tlatexolouiloni) mortero. (1 tlatexolouiloni)

tlatexoni : idem. o muela para moler algo o piedra de molino. (Tlatexolouiloni:


mano de mortero o de almirez.) (2) majadero tal. (1) mortero. (1)

tlatexoni + : muela para moler. (1 temalacatl, tlatexoni)

tlatexotl : cierto betun de mayz molido, conque adoban las mantas. (2) adobo de
mayz molido, conque adereçan las mán-tas ralas. (1)

tlatextiliani : corta[d]or tal. (1) desmenuzador desta manera. (1)

tlatextililia, nite : destroçar o rasgar ropa a otro. (1)

tlatextililiztli : desmenuzamiénto tal. (1) el acto de desmenuzar o de moler


mucho alguna cosa, o demachucar o despedaçar y rasgar. (2) héndedura en diuersas
partes. (1) quebradura assi. (1)

tlatextililli : rallada cosa. (1) destroçado assi. (1) desmenuzado assi. (1)
picada cosa assi. (1) cosa desmenuzada assi. (2) cortada cosa assi. (1)
desmenuzada cosa assi. (1) quebrada cosa desta manera. (1)

tlatextli : cosa molida. (2) molida harina. (1)

tlatexxinepaloloni : perfiladura. (2)

tlatexxinepanoloni : perfil o perfiladura. (1)

tlateyotiani : apreciador o tassador delo que se vende. (2)

tlateyotilli : cosa tassada assi. (2)

tlatezonaliztli : aspereza tal. (1 tlateçonaliztli)

tlatezonuiliztli : esponjadura desta manera. (1 tlateçonuiliztli)

tlathuinahuac : cerca del alua. (2 Tlathuinauac) vela dela modorra. (1


tlathuinauac)

tlathuiztli + : lo mesmo es que aquen tlattaliztli. (2 Aquen tlathuiztli)

tlatia, nic : engañar a otro cón aparencia de bien. (1)


tlatia, nino : esconderse o quemarse. preter: oninotlati. (2) encubrirse. (1)
arder o quemarse. (1) quemarse. (1) quemarse con fuego. (1) esconderse. (1)
tlatia, nite : esconder a otro o quemarle. pret: onitetlati. (2) quemar con
huego. (1)
tlatia, nitla : poner en guarda. (1) encubrir algo, generalmente. (1) esconder
algo. (1) encerrar pan o vino. (1)

tlatia + : quemar mucho. (1 cenca nic, tlatia)


tlatic : dentro delo interior de alguna cosa. (2) de dentro. (1) dentro de
alguna cosa o entre algo. (1)

tlaticpa : de dentro. (1) hazia dentro, o delo interior. (2) hazia dentro de
casa caliticpa. (1) hazia dentro. (1)

tlaticpa ni, tlacati : nacer de dentro. (1)

tlaticpa nonte, itta : mirar adentro. (1)

tlaticpa nontlachia : mirar adentro. (1)

tlaticpahuic : idem. (Tlaticpa: hazia dentro, o delo interior.) (2 Tlaticpauic)

tlatilahua : el que tupe y haze gruessa la manta o el seto. &c. pre:


otlatilauh. (2 Tlatilaua)

tlatilahualiztli : el acto de tupir assi. (2 Tlatilaualiztli) espessura tal.


(1 tlatilaualiztli)

tlatilauhtli : cosa tupida desta manera. (2) espessa cosa assi. (1)

tlatilia, nic : guardar algo a otro o esconderselo, o quemarle algo. pre:


onictlatili. (2) cubrir algo aotro. (1)

tlatilincateconi + : lastre de nao. (2 Acaltetl tlatilincateconi) lastre dela


naue. (1 acaltetl tlatilincateconi)

tlatiliniani : apretador tal. (1)

tlatiliniliztli : apretamiento desta manera. (1)

tlatilinilli : apretada cosa assi. (1)

tlatilli : lo mesmo que tlatelli. (2) altoçano o rebenton, cuesta pequeña. (1)

tlatilmahui : colador tal. (1 tlatilmaui)

tlatilmahuiani : colador tal. (1 tlatilmauiani)

tlatilmahuiliztli : coladura desta manera. (1 tlatilmauiliztli)

tlatilmahuilli : colada cosa assi. (1 tlatilmauilli)

tlatilmahuiloni : coladero de lienço, o lienço para colar algo. (2 Tlatilmauiloni)


coladero assi. (1 tlatilmauiloni)

tlatiticalaqui, nino : entrar de priessa y escondidamente en alguna parte. preter:


oninotlatiticalac. (2) entrar escondidamente. (1)

tlatiticanaliztli : el acto de estirar o desarrugar algo. (2) tendedura tal.


(1)

tlatiticanaliztli = : = tlatitiliniliztli (2 tlatiticanaliztli)

tlatiticantli : cosa estirada assi. (2) téndida cosa assi. (1 tlatiticá[n]tli)


tlatiticantli = : = tlatitilinilli (2 tlatiticantli)

tlatitichalhuia, nite : arrugar o plegar algo a otro. (1)

tlatitiliniliztli : lo mesmo es que tlatiticanaliztli. (2) tendedura tal. (1)

tlatitilinilli : lo mesmo es que tlatiticantli. (2) téndida cosa assi. (1)

tlatitlantli : mensajero. (2) embiado mensajero. (1)

tlatizahui : embarnizador desta manera. (1 tlatiçaui)

tlatizahuiani : embarnizador desta manera. (1 tlatiçauiani)

tlatizahuilli : cosa embarnizada de blanco. (2 Tlatiçauilli) embarnizado. (1


tlatiçauilli)

tlatizahuiqui : embarnizador desta manera. (1 tlatiçauiqui)

tlatla : arder o dar luz la candela. (1)


tlatla, ni : arder, abrasarse o quemarse. pret: onitlatlac. (2) quemarse. (1)
abrasarse del fuego. (1) arder o quemarse. (1)

tlatla + : arder, o abrasarse la tierra de calor. prete: tlalli otlatlac. (2


Tlalli tlatla) abrasarse la tierra de grân calor. (1 tlalli tlatla)
tlatla +, ni : soplar muchas vezes. preteri: onitlatlalpitz. (2 Pitza, nitlatla)
dar bozes o cantar la muger muchas vezes. prete: onitlatlapitzauh. (2 Pitzaua,
nitlatla) pescar. preterito: onitlalama. (2 Ma, nitlatla) idem. preterito:
onitlatlayuuili. (Yuuilia, nitla: hazer sombra poniendose delante de otros. pret:
onitlayuuili.) (2 Yuuilia, nitlatla) andar muchas vezes al rededor. pre:
onitlatlayaualo. (2 Yaualoa, nitlatla) rastrear por el oler. preterito:
onitlatlanecu. (2 Inecui, nitlatla)

tlatlaanilia, nite : echar o tomar suertes. pre: onitetlatlaanili. (2) sortear


echar suertes. (1) suertes echar. (1)

tlatlac : quemada cosa assi. (1) abrasado assi. (1) cosa quemada. (2)

tlatlac + : medio quemado. (1 achi tlatlac) el que tiene este dolor. (2


Elpan tlatlac)

tlatlac izahuilli : el que esta espantado y atonito dealgun trueno, o estruendo


supito. (2 Tlatlac içauilli)

tlatlaca + : ayuntamiento de naciones. (1 nepapan tlatlaca)


tlatlaca +, nino : collear, o menear la cabeca de aca pira olla. pre:
oninoquechtlatlaz. (2 Quech tlatlaca, nino)

tlatlacaahuilana, nite : idem. prete: onitetlatlacaauilan. (Tlatlacaana,


nite: asechar o espiar a otro. pre: onitetlatlacaan.) (2 Tlatlacaauilana, nite)
assechar o acechar a otro. (1 nite, tlatlacaauilana)

tlatlacaahuiloa, nic : encomendar su necesidad al mayor, per metaphoram; dizen. (1


nictlatlacaauiloa ymmoyollotzin ac nimitznomachitia, atiuitz)
tlatlacaahuiloa, nite : rogar halagando. (1 nite, tlatlacaauiloa) halagar.
(1 nite, tlatlacaauiloa)
tlatlacaahuilolli : domado potro. (1 tlatlacaauilolli)

tlatlacaana, nite : asechar o espiar a otro. pre: onitetlatlacaan. (2)

tlatlacacihuitiani : domador. (1 tlatlacaciuitiani) el que doma o amansa lo


brauo. (2 Tlatlacaciuitiani)

tlatlacacihuitiliztli : domadura. (1 tlatlacaciuitiliztli) amansamiento desta


manera. (1 tlatlacaciuitiliztli) el acto de domar o amansar lo brauo. (2
Tlatlacaciuitiliztli)

tlatlacacihuitilli : domado. (1 tlatlacaciuitilli) amansado animal. (1


tlatlacaciuitilli) cosa domada assi. (2 Tlatlacaciuitilli)

tlatlacaciuhqui : cosa mansa y domada. (2)

tlatlacahua, non : yr aver, o mirar amenudo alguna cosa. prete:


onontlatlachix. (2 Tlatlacaua, non)

tlatlacahualtiliztli : el acto de vedar, o estoruar algo (2 Tlatlacaualtiliztli)

tlatlacahualtilli : ympedido assi. (1 tlatlacaualtilli) emmendado. (1


tlatlacaualtilli) embaraçado assi. (1 tlatlacaualtilli) estoruado. (1
tlatlacaualtilli) el que es estoruado y le vedan algo (2 Tlatlacaualtilli)

tlatlacahui : dañarse y echarse aperder el negocio, o otra cosa. prete:


otlatlacauh. (2 Tlatlacaui)

tlatlacahuiloa, nite : enlabiar, o persuadir a otro con halagos, o dadiuas. pret:


onitetlatlacauilo. (2 Tlatlacauiloa, nite) atraer por halagos, o induzir a alguno
con dones y palabras halagueñas. (1 nite, tlatlacauiloa) assegurar con engaño a
alguno. (1 nite, tlatlacauiloa) enlabiar ala muger, o halagar a alguno con
palabras blandas. (1 nite, tlatlacauiloa)

tlatlacahuiloa +, nic : en mucha estimacion tengo a v[uest]ra merced. i no


merece. v. m. que yo le sea pesado, y le de desasossiego. (2 Ac nimitznomachitia,
nictlatlacauiloa ynmoyollotzin)

tlatlacahuilolli : assegurado assi. (1 tlatlacauilolli) enlabiado assi. (2


Tlatlacauilolli)

tlatlacalhuia, nite : ofender. (1) ofender y dañar a otro. pret:


onitetlatlacalhui. (2) empecer a otro. (1) destruirle algo a otro. (1) dañar a
otro enla hazienda. (1)

tlatlacalhuilli : empecido. (1)

tlatlacalli : derribado assi. (1)

tlatlacamachuia, ni : robar el ladron todo q[u]anto auia en casa, o destruyr el


yelo o la piedra y granizo todo lo sembrado y la fruta. pre: onitlatlacamachui.
(2)

tlatlacamattli : obedecido. (1) el que es obedecido. (2)


tlatlacamiccati, ni : obstinarse y perseuerar enel mal, o tornarse loco y
desatinado. pre: onitlatlacamiccatic. (2)

tlatlacamictilli : çamarreado. (1) muy maltratado y çamarreado. (2)

tlatlacana, nite : assechar o acechar a otro. (1)

tlatlacatecolo : furias del infierno. (1) demonios o diablos. (2)

tlatlacatilia, ni : formar, fabricar o reduzir a forma, o engendrar. preteri:


onitlatlacatili. (2)

tlatlacatiliani : formador tal. (2)

tlatlacatililiztli : generacion. (1) el acto de formar assi, o generació[n] (2)

tlatlacatililli : engendrado. (1) cosa formada desta manera. (2)

tlatlacatiliztli + : generacion otra vez. (1 yc oppa tlatlacatiliztli)

tlatlacatl : mansa cosa. (1) franco liberal. (1) llano en conuersacion. (1)
benigno. (1) piadosa persona y humana. (2)

tlatlacatl = : = tlatlacatzintli (2 tlatlacatl)

tlatlacatzintli : humano hombre. (1) lo mesmo es que tlatlacatl. (2)

tlatlacaxahuililli : despechado assi. (1 tlatlacaxauililli) vasallo aliuiado


del tributo, porle auer quitado alguna parte del. (2 Tlatlacaxauililli)

tlatlacaxitiani : el que hinche algo hasta la mitad. (2)

tlatlacaxitiliztli : el acto de henchir algo hasta lamitad. (2)

tlatlacaxitilli : mediado o demediado. (1) demediada cosa. (1) cosa henchida, o


llenada hasta lamitad. (2)

tlatlacayotica : francamente. (1) piadosa y humanamente. (2)

tlatlacayotl : llaneza assi. (1) mansedumbre. (1) piedad, humanidad, vrbanidad


y llaneza de hombre manso y conuersable. (2)

tlatlacencahualtilli : deseredado, despojado y desposeido de quanto tenia. (2


Tlatlacencaualtilli)

tlatlacencuililli : despojado assi. (1) idem. (Tlatlacencaualtilli:


deseredado, despojado y desposeido de quanto tenia.) (2)

tlatlachia, non : mirar amenudo. (1) yr ayer amenudo. (1)

tlatlachialia, nino : andar sobre auiso para que no me haga mal mi enemigo. pr:
oninotlatlachiali. (2)

tlatlachialia, + : ser muy circú[n]specto y auisado, mirando los


inconuenientes que ay. &c. prete: onouiampa ninotlatlachiali. (2 Tlatlachialia,
nouiampa nino)
tlatlachialia, nohuiampa nino : ser muy circú[n]specto y auisado, mirando los
inconuenientes que ay. &c. prete: onouiampa ninotlatlachiali. (2 Tlatlachialia,
nouiampa nino)

tlatlachialoyan : miradero, lugar de donde miramos. (1)

tlatlachialtilli : diciplinado o doctrinado. (1) el que es doctrinado,


alumbrado e instruido de otros. (2)

tlatlachiatiuh, ni : yr ayer amenudo. (1)

tlatlachielia + : cauto ser y auisado. (1 nouiampa nino, tlatlachielia)

tlatlachihuilli : aojado o hechizado. (1 tlatlachiuilli)

tlatlaci, ni : tener pechuguera o tos. preterito: onitlatlaz. (2) romadizarse.


(1) pechuguera tener. (1) tosser. (1)

tlatlaciyahuiltilli : afligido assi. (1 tlatlaciauiltilli) afligido assi. (1


tlatlaciauiltilli) el que es maltr[a]tado, acossado y cansado del que le persigue
y aflige. (2 Tlatlaciauiltilli)

tlatlaciznecupatli : lamedor que lame el doliente. (1) lamedor. (2)

tlatlaciztli : pechuguera enfermedad. (1) romadizo. (1) tosse. (1)


pechuguera, catarro o tos. (2)

tlatlacmauhtilli : espantado assi. (1) espantado y atonito dealgun trueno, o


golpe y estruendo. &c. (2)

tlatlacoa, ni : pecar, hazer mal, o dañar yechar aperder alguna cosa. (2)

tlatlacoani : pecador. (1) defectuoso. (1) pecador tal. (2)

tlatlacoani + : estar dios lexos del pecador. (1 vehca quimotztilitica yn


tlatlacoani)

tlatlacoanime : pecadores. (2)

tlatlacoanitoca, nite : tener alos etros por pecadores. prete:


onitetlatlacoanitocac. (2) tener a otro por pecador. (1)

tlatlacoaniyetoca, nino : tenerse por pecador. pre: oninotlatlacoaniyetocac.


(2)

tlatlacocohua : el que compra muchas cosas o el q[ue] compra muchas vezes. pr:
otlatlacocouh. (2 Tlatlacocoua)

tlatlacohuia, ni : demediar algo. prete: onitlatlacoui. (2 Tlatlacouia, ni)

tlatlacohuiani : henchidor tal. (1 tlatlacouiani)

tlatlacohuiliztli : henchimiento assi. (1 tlatlacouiliztli) el acto de


demediar alguna cosa. (2 Tlatlacouiliztli)

tlatlacohuilli : mediado o demediado assi. (1 tlatlacouilli) henchida cosa assi.


(1 tlatlacouilli) cosa demediada. (2 Tlatlacouilli)
tlatlacohuiqui : henchidor tal. (1 tlatlacouiqui)

tlatlacohuitectli : deslomado. (1 tlatlacouitectli) deslomado o herido en la


mitad del cuerpo. (2 Tlatlacouitectli)

tlatlacoitta, ni : gastar moderadamente la hazienda o tener el medio enlas


cosas que haze. preterit: onitlatlacoittac. (2)

tlatlacoittalli : ahorrada cosa assi. (1)

tlatlacolcahualtia, nino : abstenerse de pecar yendose ala mano y resistiendo.


preterito: oninotlatlacolcaualti. (2 Tlatlacolcaualtia, nino) abstenerse de
pecar. (1 nino, tlatlacolcaualtia)
tlatlacolcahualtia, nite : estoruar, o impedir alos otros que no pequen. prete:
onitetlatlacolcaualti. (2 Tlatlacolcaualtia, nite) empedir los pecados. (1)

tlatlacolcecualoliztli : frialdad de pecados. (1 tlatlacolcequaloliztli)


elada, o frialdad d[e] pecados (2 Tlatlacolcequaloliztli)

tlatlacolcehuapahualiztli : frialdad de pecados. (1 tlatlacolceuapaualiztli)


idem. (Tlatlacolcequaloliztli: elada, o frialdad d[e] pecados) (2
Tlatlacolceuapaualiztli)

tlatlacolcocoliztli : enfermedad y pestilencia de pecados. (2)

tlatlacolcuitia, nite : hazer pecar a otro. preterito: onitetlatlacolcuiti. (2)

tlatlacole + : ynocente cosa. (1 amo tlatlacole)

tlatlacolitztiliztli : frialdad de pecados. (1 tlatlacolytztiliztli) frialdad de


pecados. (2)

tlatlacollaza : ahorrar esclauo. (1 tlatlacollaça)


tlatlacollaza, nino : descargarse delos pecados enla confession sacramental.
pret: oninotlatlacollaz. (2 Tlatlacollaça, nino) purgarse de pecado. (1 nino,
tlatlacollaça)
tlatlacollaza, nite : librar de seruidumbre; per metaphorá[m]. (1 nite,
tlatlacollaça)

tlatlacolli : pecado. (1) falta por culpa. (1) culpa, pecado o defecto. (1)
error assi. (1) defecto o culpa. (1) pecado, culpa, o defecto. (2)

tlatlacolli + : pecado que se purga por sacrificio. (1 tlamanaliztica, poliuini


tlatlacolli) pecado mortal. (1 temictiani tlatlacolli) pecado venial. (1
popolhuiloni tlatlacolli) pecado grande. (1 tetzauh tlatlacolli) pecado grande.
(1 teiçaui tlatlacolli) pecado venial. (1 tepiton tlatlacolli)

tlatlacolli ipololoca : perdon, o remission de pecados. (2)

tlatlacolmachilia, nite : saber los pecados agenos. prete:


onitetlatlacolmachili. (2) saber elpecado ajeno. (1)

tlatlacolnexotla, nite : descobrir culpa de otro asabiendas. (1)


tlatlacolnextia, nite : descubrir, o manifestar pecados agenos. pre:
onitetlatlacolnexti. (2) denunciar de otro ante la justicia. (1) descobrir culpa
de otro asabiendas. (1)

tlatlacolnexxotla, nite : idem. preterito: onitetlatlacolnexxotlac.


(Tlatlacolnextia, nite: descubrir, o manifestar pecados agenos. pre:
onitetlatlacolnexti.) (2)

tlatlacolohuitilia, nite : poner a otro en peligro, o dificultad, con algun


pecado que le hizo cometer prete: onitetlatlacolouitili. (2 Tlatlacolouitilia,
nite) poner a alguno en gran dificultad o peligro de pecados. (1 nite,
tlatlacolouitilia)

tlatlacolotiuh, ni : yr, o andar culebreando. prete: onitlatlacolotia. (2)

tlatlacolpan : en pecado, o en pecados. (2)

tlatlacolpan, ninemi : biuir en pecado. preterito: tlatlacolpan oninen. (2)

tlatlacolpan, nitetlaza : hazer caer a otro en pecado prete: tlatlacolpan


onitetlaz. (2 Tlatlacolpan, nitetlaça)

tlatlacolpantlaza, nite : descubrir pecados agenos o hazer que alguno cayga en


ellos. p: onitetlatlacolpá[n]tlaz. (2 Tlatlacolpantlaça, nite) denunciar de otro
ante la justicia. (1 nite, tlatlacolpá[n]tlaça) descobrir culpa de otro
asabiendas. (1 nite, tlatlacolpantlaça)

tlatlacolpehualiztli : pecado original. (1 tlatlacolpeualiztli) pecado original.


(2 Tlatlacolpeualiztli)

tlatlacolpeuhcayotl : pecado original. (1) idem. (Tlatlacolpeualiztli: pecado


original.) (2)

tlatlacolpolihuiliztli : remissió[n] o perdon d[e] pecados. (2


Tlatlacolpoliuiliztli)

tlatlacolpopolhuia, nite : perdonar, o absoluer de los pecados. pre:


onitetlatlacolpopolhui. (2) assoluer y desatar delos pecados. (1)

tlatlacoltia, nicno : tomar algo asu cargo y cuenta, o encargarse de algo. pr:
onicnotlatlacolti. (2) tomar a su cargo. (1 nicno, tlatlacultia)
tlatlacoltia, nicte : echar la culpa delo mal hecho a otro o encomendar y
encargar algo a otro. (1)
tlatlacoltia, nite : imputar, o echar la culpa de alguna cosa a otro. prete:
onitetlatlacolti. (2)

tlatlacoltitlan : entre los pecados. (2)

tlatlacoltoma, nino : desatarse o librarse delos pecados por la contricion, o


consession sacramental pre: oninotlatlacolton. (2)

tlatlacoltuma, nite : absoluer, desatar o perdonar a otro los pecados. preterito:


onitetlatlacoltun. (2) assoluer y desatar delos pecados. (1) desatar delos
pecados. (1)

tlatlacoltzintiliztli : pecado original. (1) pecado original, o comienço de


pecados. (2)
tlatlacomati, ni : perezoso o negligente ser enel seruicio de dios. (1) dexar
de hazer algo por pereza y negligencia. pre: onitlatlacoma. (2) negligente ser
assi. (1)

tlatlacomatiliztli : pereza assi. (2)

tlatlacomatini : negligente o descuidado. (1) perezoso y negligente. (2)

tlatlacotectli : cortada cosa assi. (1)

tlatlacotequini : cortador tal. (1)

tlatlacotiliztli : careza. (1)

tlatlacotin : sieruos generalménte. (1) esclauos o esclauas. (2)

tlatlacotin cihua : esclauas. (2 Tlatlacotin ciua)

tlatlacotin oquichtin : esclauos. (2)

tlatlacozaloliztli : el acto de pegar algo con engrudo, o de engrudar alguna


cosa. (2 Tlatlacuçaloliztli)

tlatlactic : cosa hermeja. (2) bermeja cosa. (1) ruuia cosa encendida. (1)

tlatlacuactililiztli : endurecimiento tal. (1 tlatlaquactililiztli)

tlatlacuactililli : cosa endurecida. (2 Tlatlaquactililli) endurecido assi. (1


tlatlaquactililli)

tlatlacuactiliztli : el acto de endurecer alguna cosa. (2 Tlatlaquactiliztli)

tlatlacuacua, ni : pacer la oueja, o el ganado. pr: onitlatlaquaqua. (2


Tlatlaquaqua, ni)

tlatlacuacualiztli : pasto el acto de pacer. (1 tlatlaquaq[ua]liztli)

tlatlacuacualtilli : pensada bestia. (1 tlatlaquaqualtilli)

tlatlacuahualiztli : endurecimiento tal. (1 tlatlaquaualiztli)

tlatlacuahualli : endurecido assi. (1 tlatlaquaualli)

tlatlacualiztli : el acto de pacer el ganado. (2 Tlatlaqualiztli)

tlatlacualtilli : bestia pensada, o apacentada. (2 Tlatlaqualtilli) mantenido. (1


tlatlaqualtilli)

tlatlacuani : comedor tal. (1 tlatlaquani)

tlatlacuauhquetza, nino : tener, o estar fuerte. (1 nino, tlatlaquauhquetza)

tlatlacuauhquitzquiani : apretador tal. (1 tlatlaquauhquitzquiani)

tlatlacuauhquitzquiliztli : apretamiento desta manera. (1


tlatlaquauhquitzquiliztli)
tlatlacuauhquitzquilli : apretada cosa assi. (1 tlatlaquauhquitzquilli)

tlatlacuauhtlatoa, ni : hablar muy alto. pre: onitlatlaquauhtlato. (2


Tlatlaquauhtlatoa, ni)

tlatlacuauhtzitzquiani : apretador tal. (1 tlatlaquauhtzitzquiani)

tlatlacuauhtzitzquiliztli : apretamiento desta manera. (1


tlatlaquauhtzitzquiliztli)

tlatlacuauhtzitzquilli : apretada cosa assi. (1 tlatlaquauhtzitzquilli)

tlatlacuicuilicayotl : alimpiaduras. (2 Tlatlacuicuilicayutl) limpiaduras. (1)

tlatlacuicuililiztli : mondaduras desta manera. (1)

tlatlacuicuililli : robado o despojado de otros, o arroz alimpiado, o cosa


semejante. (2)

tlatlacuicuililoni : mondaduras desta manera. (1)

tlatlacuililli : mondada cosa assi. (1)

tlatlacuiloani : el que escriue muchas vezes. (2)

tlatlacuiltia, nite : prestar algo, paraquese me buelua en otra especie. pre:


onitetlatlacuilti. (2 T[l]atlacuiltia, nite) prestar lo que se torna en especie.
(1) prestar como quiera. (1) emprestar lo que no se buelue énla mesma especie.
(1)

tlatlacxotla, ni : resistir. pr: onitlatlacxotlac. (2)

tlatlaehuia, nino : mé[n]digar. preterito: oninotlatlaeui. (2 Tlatlaeuia, nino)


mendigar el pobre. (1 nino, tlatlaeuia)

tlatlaelittalli : cosa aborrecida. (2)

tlatlaelneloa, ni : ensuziar algo. (1)

tlatlaeloani : ensuziador o estragador de algo. (2) estragador. (1)

tlatlaeloliztli : ensuziamiento o estragamiento de alguna cosa. (2) estrago. (1)

tlatlaelolli : cosa ensuziada o estragada. (2) estragado. (1)

tlatlahuanaliztli : borrachez templada. (2 Tlatlauanaliztli) borrachez assi.


(1 tlatlauanaliztli)

tlatlahuanani : el que beue vino templadamente. (2 Tlatlauanani) borracho tal.


(1 tlatlauanani)

tlatlahuelchihua, ni : indignarse y enojarse de algo. pre: onitlatlauelchiuh. (2


Tlatlauelchiua, ni)

tlatlahuelchihualiztli : mangonada. (1 tlatlauelchiualiztli)


tlatlahuelchihuani : el que se indigna assi. (2 Tlatlauelchiuani) renzilloso.
(1 tlatlauelchiuani)

tlatlahuelcuitiani : el que indigna y enoja a otro. (2 Tlatlauelcuitiani)

tlatlahuelcuitilli : embrauecido assi. (1 tlatlauelcuitilli) indignado y


prouocado a yra y enojo. (2 Tlatlauelcuitilli) prouocado ayra. (1
tlatlauelcuitilli) molestado desta manera. (1 tlatlauelcuitilli)

tlatlahuelilocaaquililli : destruido assi. (1 tlatlauelilocaaquililli)

tlatlahuelilocacuitiani : destruidor tal. (1 tlatlauelilocacuitiani)

tlatlahuelilocacuitilli : enloquecido. (1 tlatlauelilocacuitilli) destruido


assi. (1 tlatlauelilocacuitilli)

tlatlahuelilocamacani : destruidor tal. (1 tlatlauelilocamacani)

tlatlahuelilocamactli : enloquecido. (1 tlatlauelilocamactli) destruido assi. (1


tlatlauelilocamactli)

tlatlahuelilocati : el que se haze vellaco. (2 Tlatlauelilocati)

tlatlahuelilocatilia : el que haze vellacos alos otros. pre: otlatlauelilocatili.


(2 Tlatlauelilocatilia)

tlatlahuelilocatiliani : idem. (Tlatlauelilocatilia: el que haze vellacos


alos otros. pre: otlatlauelilocatili.) (2 Tlatlauelilocatiliani) destruidor tal.
(1 tlatlauelilocatiliani)

tlatlahuelilocatililli : enloquecido. (1 tlatlauelilocatililli) destruido


assi. (1 tlatlauelilocatililli)

tlatlahuelilocatini : idem. (Tlatlauelilocati: el que se haze vellaco.) (2


Tlatlauelilocatini)

tlatlahuelittali : aborrecido. (2 Tlatlauelittali)

tlatlahuelittalli : aborrecida cosa. (1 tlatlauelittalli) maldita cosa. (1


tlatlauelittalli)

tlatlahuelmantia : hazer tiempo sereno y templado. pre: otlatlauelmantiac. (2


Tlatlauelmantia) serenarse el tié[m]po. (1 tlatlauelmá[n]tia)

tlatlahueltilli : embrauecido assi. (1 tlatlaueltilli)

tlatlahuetzquitia, nite : hazer reir alos otros, como haze el truhan. pre:
onitetlatlauetzquiti. (2 Tlatlauetzquitia, nite) truhanear aq[ue]ste. (1 nite,
tlatlauetzq[ui]tia)

tlatlahuia, ni : pararse bermejo elrostro. pre: onitlatlauiac. (2 Tlatlauia, ni)


embermejecerse. (1 ni, tlatlauia)

tlatlahuicaltitinemi, nite : acompañar al mayor, o al ygual del que acompaña. (1


nite, tlatlauicaltitinemi)
tlatlahuilia, nitla : almagrar, o parar bermejo algo. pre: onitlatlatlauilli. (2
Tlatlauilia, nitla) embermejar. (1 nitla, tlatlauilia)

tlatlahuitectli : derribado assi. (1 tlatlauitectli)

tlatlahuizcopintli : desarmado. (1 tlatlauizcopintli)

tlatlahuiztontli : desarmado. (1 tlatlauiztuntli)

tlatlahuizxixinilli : desarmado. (1 tlatlauizxixinilli)

tlatlaihiyohuiltilli : atormentado y castigado. (2 Tlatlaihiyouiltilli)


justiciado. (1 tlatlaihiyouiltilli)

tlatlailittalli : aborrecida cosa. (1)

tlatlaillittalli : cosa aborrecida. (2)

tlatlailneloani : henchidor desta manera. (1)

tlatlailnelolli : hénchida cosa assi. (1) henchido assi. (1)

tlatlailoa, ni : turbar y reboluer alos que estan en paz y amor. pre:


onitlatlailo. (2)

tlatlailochtilli : vasallo aliuiado de alguna parte d[e]l tributo. (2)

tlatlailolli : cosa estragada y ensuziada. (2)

tlatlaimeti, ni : ser auariento. preterito: onitlatlaimet. (2)

tlatlaimetiliztli : escasseza o auaricia. (2) auaricia, o escaseza. (1


tlatlaymetiliztli)

tlatlaimetl : auarie[n]to o escasso. (2) escasso. (1)

tlatlaini : labrador. (2)

tlatlaixtlatilli : aduertido de otro, auisado y desengañado, paraque no le


acontezca algun mal. (2) desengañado. (1)

tlatlaiyahualli : encensado. (1 tlatlaiyaualli)

tlatlalactihuitz : aguacero que viene con gran furia y tempestad. (2


Tlatlalactiuitz)

tlatlalana, ni : abrir çanja de cimiento de pared. (2)

tlatlalanaquilli : enterrado. (1)

tlatlalantli : çanja abierta assi. (2) çanja para cimiento de pared. (1)
cimiento o çanja abierta. (1)

tlatlalaquilli : cosa soterrada y metida de baxo de tierra. (2) metido assi. (1)
enterrado. (1)
tlatlalcahuani : oluidadizo. (2 Tlatlalcauani) descuidado. (1 tlatlalcauani)
desacordado. (1 tlatlalcauani)

tlatlalcahuilli : desamparado assi. (1 tlatlalcauilli) desamparado y dexado. (2


Tlatlalcauilli) desamparado assi. (1 tlatlalcauilli) desacompañado o
desamparado. (1 tlatlalcauilli)

tlatlalchipahua : alborear o amanecer. (2 Tlatlalchipaua) esclarecer el dia. (1


tlatlalchipaua)

tlatlalchitlaza +, nitla : idem. preterit: onitlapuçauaca tlatlalchitlaz.


(Puçauacaceuia, nitla: desenconar lo hinchado. p: onitlapuçauacaceui.) (2 Puçauaca
tlatlalchitlaça, nitla)

tlatlalchitlazaliztli : desenconamiento tal. (1 tlatlalchitlaçaliztli)

tlatlalchitlaztli : cosa desenconada, o persona humillada y abatida de otros.


(2) idem. (Tlatlalchitlaztli: cosa desenconada, o persona humillada y abatida de
otros.) (2) desenconada cosa assi. (1) abatido assi. (1)

tlatlalcopina, ni : abrir çanja. preterito: onitlatlalcopin. (2)

tlatlalcopintli : çanja abierta para cimiento de edificio o para otro effecto. (2)
çanja para cimiento de pared. (1) cimiento o çanja abierta. (1)

tlatlalcualtia, tito : jugar a hé[n]chir la boca de tierra al que ha perdido enel


dicho juego. preterit: otitotlatlalqualtique. (2 Tlatlalqualtia, tito)

tlatlalcuihuayan : lugar donde sacan tierra. (2 Tlatlalcuiuayan) ocupado


lugar. (1 tlatlalcuiuayan)

tlatlalhua : persona neruiosa y enxuta de carnes. (2) magra cosa, como hombre
flaco. (1)

tlatlalhuati, ni : p[ar]arse enxuto o enflaquecido de carnes. pre:


onitlatlalhuatic. (2) magrecerse, pararse flaco. (1)

tlatlalhuatic : cosa neruiosa. (2) neruiosa cosa. (1)

tlatlalhuilli : cosa aque se le ha llegado o echado tierra. (2) apercebido assi.


(1) arrimada tierra a algo. (1)

tlatlalhuitectli : cosa arró[n]jada poresos suelos, con enojo e impaciencia.


(2 Tlatlaluitectli)

tlatlalia, ni : poner precio alo que se vende, o hazer constituciones y


ordenanças, o poner algo en algun lugar, o industriar, fabricar y componer algo.
pre: onitlatlali. (2) poner generalmente. (1) yndustrioso ser. (1) ynuentar.
(1) determinar pleito. (1)
tlatlalia, nino : disfraçarse. (1)
tlatlalia, nitla : remendar algo, o añadir alguna cosa a otra. prete:
onitlatlatlalili. (2) poner algo por orden, poner recaudo para dezir missa, o
poner algo en diuersas partes, o poner la mesa con sus manteles, pan, cuchillo,
salero. &c. o componer canto, o hazer tractado de escriptura. preterito:
onitlatlatlali. (2) establecer. (1) recaudo poner para dezir missa. (1) poner
en diuersas partes. (1) poner añadiendo a otra cosa. (1)
tlatlalia + : pacificar la tierra por guerra. (1 tlamach ni, tlatlalia)
tlatlalia +, ni : ensilar trigo, o cosa assi. prete: tlallancuezcomac
onitlatlali. (2 Tlallancuezcomac nitlatlalia) poner algo fuera de casa. prete:
quiauac onitlatlali. (2 Quiauac nitlatlalia)

tlatlalia, noncuanic : poner cada cosa porsi aparte prete: ononquanictlatlali. (2


Tlatlalia, nonquanic)

tlatlaliani : componedor tal. (1) yndustrioso. (1) tassador de precio, poeta,


o componedor de escriptura, o de canto. (2) fabricador. (1) estimador tassador.
(1) poeta. (1) escriptor que có[m]pone. (1)

tlatlalilia, nic : remendar algo, o añadir alguna cosa ala escriptura que
alguno compone, oalo que se cuenta. prete: onictlatlalili. (2)
tlatlalilia, nino : proponer de hazer alguna cosa, haziendo ley para si, y
obligandose aella. preteri: oninotlatlalili. (2) prometer a dios. (1) obligarse.
(1)
tlatlalilia, nite : arbitrar, o determinar y sentenciar entre partes, o dar
orden y traça delo que los otros han de hazer. preteri: onitetlatlalili. (2)
sentenciándo dar. (1) arbitrar, juzgar entre partes. (1) juzgar. (1) ley dar
generalmente. (1)
tlatlalilia, tito : auenirse y concertarse losque traé[n] pleyto y tienen
algunas diferencias. prete: otitotlatlalilique. (2) concertarse los pleiteantes.
(1)

tlatlalilia + : obligarse con juramento. (1 juramentotica nino, tlatlalilia)


tlatlalilia +, nino : obligarse con juramento. pre: juramentotica
oninotlatlalili. (2 Iuramentotica ninotlatlalilia) idem. preterito: cemmanyan
oninotlatlalili. (Cemmanyan ninotlatzontequilia: proponer de todo en todo la
emmienda. preterito: cemmá[n]yan oninotlatzontequili.) (2 Cemmanyan
ninotlatlalilia)

tlatlalililcaxania, tito : soltar el juramento. (1)

tlatlalililli + : emplastado, o vngido con vngué[n]to. (2 Patli


tlatlalililli) emplastado. (1 patli tlatlalililli)

tlatlaliliztica : industriosa y ordenadamente. (2) ordenadamente. (1)

tlatlaliliztli : estima precio. (1) fabricacion o fabrica. (1) postura. (1)


composicion tal. (1) regla de biuir. (1) ynuencion tal. (1) ymaginacion. (1)
industria, o composicion de canto, o d[e] escriptura, o ordenança y constitucion.
(2) establecimiento. (1) orden o ordenacion de qualquier cosa. (1) promessa o
prometimiento. (1) determinacion tal. (1) yndustria assi. (1)

tlatlaliliztli + : pronunciacion. (1 pani tlatlaliliztli) ymposicion desta


manera. (1 tepan tlatlaliliztli)

tlatlalilli : ley generalmente. (1) ymaginada cosa. (1) ympedido assi. (1)
fabricada cosa assi. (1) determinado pleito. (1) cosa industriada y fabricada, o
cosa establecida y ordenada, o persona detenida de otros en algun lugar. (2)
ynuentada cosa assi. (1) ystorial cosa. (1) detenido assi. (1)

tlatlalilli + : metido assi. (1 atitlan tlatlalilli) encarcelado. (1


teilpiloyá[n] tlatlalilli) rellena cosa. (1 ytic tlatlalilli) excomunion.
descomulgado. (2 Itech tlatlalilli) trigo ensilado. &c. (2 Tlallancuezcomac
tlatlalilli) cosa rellena. (2 Itic tlatlalilli) idem. (Quauhcalco tlatectli:
encarcelado.) (2 Quauhcalco tlatlalilli) encarcelado. (1 quauhcalco tlatlalilli)

tlatlaliloyan : almario, faldriquera, o manera de má[n]ga de habito, o de sayo.


(2) manera de vestidura o faldriquera. (1)

tlatlaliqui : componedor de canto, o de escriptura. (2) componedor tal. (1)

tlatlaliztli : ardor, abrasamiento de calor, o quemazon. (2) abrasamiento tal.


(1)

tlatlaliztli + : abrasamiento de tierra assi. (2 Tlalli tlatlaliztli) dolor desta


manera. (2 Elpan tlatlaliztli) abrasamiento tal. (1 tlalli tlatlaliztli)

tlatlallan cuezcomatentli : ensilado pan. (1)

tlatlallan tatacac : minador. (1)

tlatlallan tatacani : minador. (1)

tlatlallan tataquiliztica : minando; aduerbio. (1)

tlatlallanana, ni : abrir çanja para cimiento de edificio, o para otro effecto.


preteri: onitlatlallanan. (2)

tlatlallanantli : çanja abierta assi. (2) çanja para cimiento de pared. (1)
cimiento o çanja abierta. (1)

tlatlallanaquilli : soterrado y metido debaxo dela tierra. (2)

tlatlallantatacac : minador, o sacador y cauador d[e] tierra. (2)

tlatlallantatacani : idem. (Tlatlallantatacac: minador, o sacador y cauador


d[e] tierra.) (2)

tlatlallantatactli : cosa minada assi. (2) minada cosa. (1)

tlatlallantataquiliztica : minando, o cauando la tierra. (2)

tlatlallotiliztli : el acto de apartarse vnos de otros, o el espacio que ay de


alguna cosa a otra. (2) distancia assi. (1)

tlatlallotiliztli, tlanemacahualtiliztli : apartamiento tal. (1


tlatlallotiliztli, tlanemacaualtiliztli)

tlatlallotilli : cosa desamparada y dexada. (2) desamparado assi. (1) apartada


cosa assi. (1)

tlatlalmantli : suelo pisado e ygualado. (2) cimiento sobre la haz dela tierra
bien pisado. (1)

tlatlaloa, nino : huir amenudo. (1)

tlatlaloa +, nino : correr de aca para aculla. prete: auic oninotlatlalo. (2


Auic ninotlatlaloa)
tlatlalochtia, nite : lo mesmo es que tlalochtia. pr: onitetlatlalochti. (2)
arrebatar algo e huyr con ello. (1) arrebatar algo. (1)

tlatlalochtia in cahuallo, nic : hazer mala al cauallo, o escaramuçar a cauallo.


prete: onictlatlalochti in cauallo. (2 Tlatlalochtia in cauallo, nic) hazer mal
al cauallo, o ginetear dándo carreras; &c. (1 nic, tlatlalochtia yn cauallo)

tlatlalochtililiztli : rebatiña. (1)

tlatlalochtilli : cosa arrebatada, del que arrebata algo y da ahuir. (2) rebatada
cosa. (1)

tlatlalpachoani : aporcador tal. (1)

tlatlalpacholiztli : aporcadura assi. (1)

tlatlalpacholli : cosa aporcada, o cubierta d[e] tierra. (2) aporcada cosa asi.
(1) metido assi. (1)

tlatlalpiliztli : el acto de abrochar algo assi. (2) atadura tal. (1)


abrochadura. (1)

tlatlalpillacentemalli : ayuntamiento dehaces o de manojos. (2) hacina,


ayuntamiento de hazes. (1)

tlatlalpilli : atada cosa. (1) cosa aborochada, añudada, o atada. (2)


abrochado. (1) ñudosa cosa. (1)

tlatlalpiloni : cerraderos de bolsa o de escarcela. (2) cerraderos de bolsa. (1)

tlatlalpitza, ni : soplar algo muchas vezes, o endiuersas partes. pre:


onitlatlalpitz. (2) soplar en diuersas partes. (1) soplar. (1)

tlatlalpitzaliztli : el acto de soplar assi. (2) soplo. (1) sopladura. (1)

tlatlalpitzalli : cosa soplada desta manera. (2)

tlatlalpitzani : el que sopla assi. (2)

tlatlalpitzqui : idem. (Tlatlalpitzani: el que sopla assi.) (2)

tlatlalpitztli : cosa soplada desta manera. (2) soplado. (1)

tlatlalpiya, ni : abrochar, o añudar y atar algo. pre: onitlatlalpi. (2 Tlatlalpia,


ni)

tlatlalpouhtli : tierra, o heredad medida. (2)

tlatlalquimiloani : aporcador tal. (1)

tlatlalquimiloliztli : aporcadura assi. (1)

tlatlalquimilolli : cosa aporcada y cubierta d[e] tierra (2) aporcada cosa


asi. (1)

tlatlalteyo : cosa llena de terrones. (2) terregoso lleno de terronee. (1)


tlatlaltoctli : cosa enterrada. (2) metido assi. (1)

tlatlalyohuaquiltilli : despoblado pueblo assi. (1 tlatlalyouaq[ui]ltilli)

tlatlama : pescador de peces. (1)


tlatlama, ni : pescar, o caçar algo con redes. prete: onitlatlama. (2) pescar
peces con red. (1)

tlatlamacehualoyan : la carrera, o lugar donde corren hombres, o cauallos. (2


Tlatlamaceualoyan) estadalla, carrera o lugar, donde corren hombres o cauallos.
(1 tlatlamaceualoyan)

tlatlamachcuitl : cosa sacada de otra. s. ymagen, o labor de algun dechado. &c. (2)
contrahecha letra. (1)

tlatlamachia, nite : repartir algo a otros conforme al merecimiento de cada vno


dellos. preterito: onitetlatlamachi. (2) diuidir algo. (1) administrar algo. (1)

tlatlamachiani : mañero o mañoso. (1)

tlatlamachihua, ni : hazer algo despacio, mansamé[n]te y con sosiego. pret:


onitlatlamachiuh. (2 Tlatlamachiua, ni)

tlatlamachiliztica : industriosa, o mañosamente (2) mañosamente. (1)

tlatlamachiliztli : industria, o maña. (2) maña. (1)

tlatlamachilli : cosa iluminada assi. (2)

tlatlamachtentiani : orlador. (2) orlador. (1)

tlatlamachtentiqui : idem. (Tlatlamachtentiani: orlador.) (2) orlador. (1)

tlatlamachtilli : enrriquecido. (2) enriquecido. (1)

tlatlamachuia + : abarrisco lleuar el ladron quanto auia en casa, o


d[e]struir el yelo o la piedra y granizo, todas las sembradas, viñas y fructales.
(1 amo tlatlamachuia)

tlatlamachuiliztica + : abarrisco. (1 amo tlatlamachuiliztica)

tlatlamaliztli : el acto de pescar con red. (2) pesca de peces. (1)

tlatlamalpepechtilli : enalbardada bestia. (1)

tlatlamamalpepechtilli : bestia en albardada, o el tameme. &c. (2)

tlatlamamaltemohuilli : azemila descargada. (2 Tlatlamamaltemouilli) descargado


assi. (1 tlatlamamaltemouilli)

tlatlamani : el que pesca con redes. (2)

tlatlamanilia, nic : remendar ropa, o añadir algo a otra cosa. prete:


onictlatlamanili. (2) poner añadiendo a otra cosa. (1)
tlatlamanilia, nite : echar suertes sin hechizeria. &c prete: onitetlatlamanili.
(2) echar suertes. prete: onitetlatlamanili. (2) echar fuertes. (1) sortear
echar suertes. (1) echar fuertes. (1)
tlatlamanilia, nitla : remendar vestidura o çapato. (1)
tlatlamanilia, tito : idem. pre: otitotlatlamanilique (Tlatlamanilia, nite:
echar suertes sin hechizeria. &c prete: onitetlatlamanili.) (2)

tlatlamanilian, nite : suertes echar. (1)

tlatlamantilia, nitla : distinguir, o diuidir en partes. prete:


onitlatlatlamantili. (2) distinguir razones. (1)

tlatlamantililiztica : distinctamente. (1)

tlatlamantitica : cosa diuidida y distinguida, o cosa que esta puesta y partida en


partes, cada cosa por si. (2) repartido estar y diuidido én partes cada cosa
porsi. (1)

tlatlamantitihui : yr en orden, o par orden cada esquadron porsi. preter:


otlatlamantitiaque. (2 Tlatlamantitiui) manada a manada, aduerbio. (1
tlatlamantitiui)

tlatlamati : juglar. (1) momo contrahazedor. (1) homarrache. (1)


tlatlamati, ni : ser juglar o representar humarrache y momo. prete:
onitlatlamatic. (2)

tlatlamati +, ani : desmándarse y atreuerse a hazer algo. (1


anitlaixq[ua]uhuia, anitlatlamati)

tlatlamatini : el que es assi juglar. &c. (2)

tlatlamelauhca chihualiztli : el acto de obrar recta y justamente. vel. obra justa


y derecha. (2 Tlatlamelauhca chiualiztli)

tlatlamelauhca chihuani : el que obra justicia y equidad. (2 Tlatlamelauhca


chiuani)

tlatlamelauhca chiuhtli : obra recta yjusta. (2)

tlatlamelauhca ittaliztli : el acto de mirar recta y derechamente la cosa que se


haze, o de nivelar algo con cartauon o plomada, paraque vaya derecho. (2)

tlatlamelauhca ittani : el que mira assi derecho. &c (2)

tlatlamelauhca ittoni : cartauon o cosa semejante. (2)

tlatlamelauhca tectli : cosa endereçada o desatrauessada. (2)

tlatlamelauhcacactli : entendida cosa assi. (1)

tlatlamelauhcacaquiliztli : entendimiento tal. (1)

tlatlamelauhcachihualiztli : justicia. (1 tlatlamelauhcachiualiztli)

tlatlamelauhcaittoni + : escuadra, cartauon. (1 tlanacazanoni


tlatlamelauhcayttoni)

tlatlamelauhcatectli : desatrauesado. (1)


tlatlameti, ni : ser auariento. pre: onitlatlamet. (2) auaricia tener. (1)
guardar hazienda. (1)

tlatlametl : auariénto. (1)

tlatlameyotl : escasseza o auaricia. (2) auaricia, o escaseza. (1)

tlatlamia, ni : acabar, ganar, concluir o consumir algo. pre: onitlatlami. (2)

tlatlamia + : culpar a otro faltamente. (1 tetech ni, tlatlamia)


tlatlamia +, ni : calunniar aalguno. (1 tetech nitlatlamia)

tlatlamia, tetechni : achacar algo a otro e imponer le y acusarle de alguna cosa


que no cometio. p: tetech onitlatlami. (2)

tlatlamiani : có[n]sumidor, y gastador de algo, o el que acaba y concluye


alguna obra. (2) hazedor tal. (1)

tlatlamiani + : caluniador o testimoniero. (2 Tetech tlatlamiani) calunniador.


(1 tetech tlatlamiani)

tlatlamiliztli + : calunia o falso testimonio. (2 Tetech tlatlamiliztli)


calunnia. (1 tetech tlatlamiliztli) falso testimonio. (1 tetech tlatlamiliztli.)

tlatlamilli : cosa consumida y acabada. s. la comida o beuida. &c. (2) acabada


comida. (1)

tlatlamilli + : calumniado. (2 Itech tlatlamilli)

tlatlamiltia, ni : acabar la obra que comence. pret: onitlatlamilti. (2)

tlatlamolehuiani : el que sacha o escarda la ortaliza. (2 Tlatlamoleuiani)

tlatlamolehuilia, ni : sachar o escardar la ortaliza. (1 ni, tlatlamoleuilia)

tlatlamolehuiliani : sachador o escardador. (1 tlatlamoleuiliani)

tlatlamolehuililoni : sachuelo o escarchuelo. (2 Tlatlamoleuililoni) sachuelo o


escardillo para escardar. (1 tlatlamoleuililoni)

tlatlamolehuiliztli : sachadura o escardadura. (1 tlatlamoleuiliztli) el acto y


obra de sachar o escardar las plantas. (2 Tlatlamoleuiliztli)

tlatlanahuitilli : enconada llaga. (1 tlatlanauitilli) empeorado. (1


tlatlanauitilli) idem. (Tlatlanalhuilli: cosa empeorada.) (2 Tlatlanauitilli)

tlatlanalhuilli : enconada llaga. (1) cosa empeorada. (2)

tlatlancotonaliztica : adentelladas assi. (1)

tlatlancotonaliztli : el acto de cortar algo con los dientes, o de morder alguna


cosa, sacando bocado. (2)

tlatlancotonalli : adentellada cosa assi. (1) cosa cortada con los dientes, o
mordida demanera que se saco bocado entero. (2)

tlatlancotonani : el q[ue] corta algo có[n] los dientes assi (2)


tlatlancotontli : bocado o mordedura. (1)

tlatlancua, nino : regañar o apretar los dientes có[n] impaciencia y gran


enojo. pre: oninotlatlanqua. (2 Tlatlanqua, nino) apretar los dientes con enojo.
(1 nino, tlatlanqua)

tlatlancualli : adentellada cosa. (1 tlatlá[n]qualli) cosa mordida o


adentellada. (2 Tlatlanqualli)

tlatlanecui, ni : rastrear por el olor como podenco. (1) oler como podenco, para
sacar por rastro. &c. pre: onitlatlanecu. (2) oler para sacar por rastro. (1)

tlatlanehuia, nino : pedir prestado. (1 ninotlatlaneuia) tomar prestado, lo que


se torna a boluer enla mesma especie. prete: oninotlatlaneui. (2 Tlatlaneuia,
nino) prestado tomar. (1 nino, tlatlaneuia) tomar prestado. (1 nino,
tlatlaneuia) alquilar bestia, o heredad de alguno. (1 nino, tlatlaneuia)

tlatlanepantlatequini : cortador tal. (1)

tlatlaneuhtia, nite : prestar lo que se torna a boluer a su dueño enla mesma


especie. pre: onitetlatlaneuhti. (2) prestar lo mesmo que se torna. (1) prestar
como quiera. (1) emprestar lo que se buelue en la mesma especie. (1) arrendar,
dar algo a renta. (1)

tlatlaneuhtli : cosa que se tomo prestada, o que se empresto a alguno. (2)


emprestada cosa desta manera. (1) arrendada cosa assi. (1)

tlatlani, tito : apostar. (1)

tlatlani + : pesquisar algun maleficio. (1 tetlan ni, tlatlani)

tlatlania, nino : examinarse el pecador para se confessar, o preguntar algo asi


mismo, o recurrir la memoria. pre: oninotlatlani. (2) recoger o ayuntar los
pecados para confessarse dellos. (1) considerar o pensar algo contigo mismo. (1)
ayuntar y recoger los peccados, trayendo los ala memoria para los confessar. (1)
aconsejarse. (1)
tlatlania, nite : preguntar algo a otro, e inquirir o pesquisar de algun negocio.
preterito: onitetlatlani. (2) pescudar o preguntar. (1) preguntar. (1) tomar
cuenta. (1) preguntar tomando el dicho al testigo. (1) ynquirir. (1) esaminar.
(1)

tlatlanian, nite : pedir consejo. (1)

tlatlanitlazaliztli : encubrimiento assi. (1 tlatlanitlaçaliztli) abatimiento


tal. (1 tlatlanitlaçaliztli) abatimiento y humillació[n] del q[ue] es abatido y
humillado de otros, o dissimulacion y encubrimiento de culpa de otros. (2
Tlatlanitlaçaliztli)

tlatlanitlazalli : encubierta culpa. (1 tlatlanitlaçalli) cosa abatida assi.


&c. (2 Tlatlanitlaçalli)

tlatlanitlazani : encubridor tal. (1 tlatlanitlaçani) el que abate a otro desta


manera. (2 Tlatlanitlaçani)

tlatlanitlaztli : abatido assi. (1) p[er]sona humillada y abatida de otros (2)


tlatlanitztia, nino : jactarse y alabarse muchas vezes. pre: oninotlatlanitzti.
(2) alabarse con jactancia y presumpcion. (1)

tlatlanquechilli : adentellada cosa. (1) idem. (Tlatlanqualli: cosa mordida


o adentellada.) (2)

tlatlantoc + : viga que descanssa en pared. (1 tepá[n]pan tlatlá[n]toc


vetzcayotl) viga que descansa en pared. (2 Tepampan tlatlantoc vetzcayotl)

tlatlaocolilli : esento. (1) socorrido. (1) horro o horra de esclauo. (1) el


que es horro, de esclauo que era primero, o persona priuilegiada y esenta, o
persona apiadada, o a quien se hizo misericordia. (2)

tlatlaocoltilli : entristecido. (1) entristecido y angustiado de otros. (2)

tlatlapaca : hazerse pedaços alguna cosa. (1) hazerle pedaços el pan, o las
vasijas de barro o de vidrio. &c. pre: otlatlapacac. (2)
tlatlapaca, ni : lauar alguna cosa muchas vezes, o lauar en diuersas partes. pre:
onitlatlapacac. vel. onitlatlapac. (2)

tlatlapachiuhcayotl : manteles. (1) cobertor de algo. (1) cobertor o cubierta


de algo. (2)

tlatlapachoani : cubridor. (1) atapador, s: el queatapa algo. (1) cobijador. (1)


guardoso delo suyo. (1)

tlatlapacholiztli : cubrimiento assi. (1) encubrimiento. (1) atapadura tal,


s: el acto de atapar algo. (1) cobertura. (1) el acto de cubrir alguna cosa. (2)

tlatlapacholli : cobijada cosa. (1) atapada cosa assi. (1) encubierto. (1)
cubierta cosa. (1) callada cosa que no se diuulga. (1) cosa cubierta o solapada.
(2)

tlatlapacholli + : escondida cola. (1 petlatitlan tlatlapacholli)

tlatlapacholoni : atapador o cobertor. (1) cobertor de algo. (1) cobertor de


algo. (2)

tlatlapachoqui : cubridor. (1) encubridor. (1) cobijador. (1) el que cubre


algo. (2)

tlatlapaliuhcahuiliztli : fuerça hecha assi. (1 tlatlapaliuhcauiliztli)


vehemencia. (1 tlatlapaliuhcauiliztli) valentia, esfuerço o animo varonil y
fuerte. (2 Tlatlapaliuhcauiliztli)

tlatlapalli : listada cosa de diuersas colores. (1) cosa listada de diuersos


colores, assi como manta o paramento. &c. (2)

tlatlapallotiliztli : fornecimiénto. (1) el acto de fortificar algú[n]a cosa.


(2)

tlatlapaloa, ni : prouar muchos vinos o cosa semejante. pre: onitlatlapalo. (2)


tlatlapaloa, nonte : visitar amenudo. (1 nonte, t[l]atlapaloa)

tlatlapaloani : visitador desta manera. (1)

tlatlapalolli : visitado assi. (1) el que es saludado o visitado de otros. (2)


tlatlapalpouhqui : manta listada de diuersidad de colores, o cosa semejante.
(2)

tlatlapaltililli : fornido. (1)

tlatlapana, nitla : hazer pedaços y quebrantar algunas cosas. pre:


onitlatlatlapan. (2) desmenuzar pedaços grandes. (1) hazer pedaços alguna cosa.
(1)

tlatlapanaliztli : quebradura tal. (1) el acto de despedaçar o quebrantar


algunas cosas. (2)

tlatlapanani : el que haze pedazos alguna cosa. (2)

tlatlapani : hazerse pedaços algo. (2)


tlatlapani, ni : resquebrajarse. (1)

tlatlapanqui : metalado. (1) resquebrajado. (1 tlatlapá[n]qui) cosa hecha


pedaços. (2)

tlatlapantiuh : yrse quebrá[n]do algo. p: otlatlapá[n]tia. (2)

tlatlapantli : caxcada cosa assi. (1) descaxcadas maçorcas de cacao. (1)


desmenuzada cosa asi, o hecha pedaços. (1 tlatlapá[n]tli) quebrada cola assi. (1)
cosa quebrantada. (2)

tlatlapatza, nitla : despedaçar, o quebrantar algo é[n] muchas partes. pre:


onitlatlatlapatz. (2) desmenuzar pan o cosa semejante. (1) hazer pedaços alguna
cosa. (1)

tlatlapechuiani : lleuador tal. (1)

tlatlapechuilli : lleuado assi. (1)

tlatlapechuiqui : lleuador tal. (1)

tlatlapehuia, ni : acrecentar, augmentar, o añadir algo. pre: onitlatlapeui.


(2 Tlatlapeuia, ni)
tlatlapehuia, nino : emborracharse algun tanto, o estar vn poco alegre por auer
beuido bien, o prouar muchas maneras de vino, hasta quedar harto y contento de
beuer, sin pagar nada. &c. pre: oninotlatlapeui. (2 Tlatlapeuia, nino) prouar
muchos vinos para se hartar dellos, socolor de querer comprar vino. (1 nino,
tlatlapeuia) borrachear templadamente. (1 nino, tlatlapeuia)

tlatlapehuia +, ni : dar alogro. pre: tetech onitlatlapeui. (2 Tetech


nitlatlapeuia)

tlatlapehuia =, ni : = tlatlapihuia (2 tlatlapeuia )

tlatlapehuiani : añadidor assi. (1 tlatlapeuiani) armador tal. (1 tlatlapeuiani)

tlatlapehuilizti : borrachez assi. (1 tlatlapeuilizti)

tlatlapehuiliztica : añadiendo, o acrecentando. (2 Tlatlapeuiliztica)

tlatlapehuiliztica = := tlatlapihuiliztica (2 tlatlapeuiliztica)


tlatlapehuiliztli : oxeo desta manera. (1 tlatlapeuiliztli) añadidura tal. (1
tlatlapeuiliztli) armadura assi. (1 tlatlapeuiliztli) el acto de añadir o
acrecentar algo, o el acto de oxear algo. (2 Tlatlapeuiliztli)

tlatlapehuiliztli = : = tlatlapihuiliztli (2 tlatlapeuiliztli)

tlatlapehuilli : añadida cosa assi. (1 tlatlapeuilli) burlado desta manera. (1


tlatlapeuilli) cosa añadida, o acrecentada, o cosa oxeada, o persona burlada por
via de passatié[m]po, quando le quitan depresto la silla, oel bá[n]co donde se yua
a assentar, y da consigo entierra cayendo despaldas. (2 Tlatlapeuilli)

tlatlapehuilli = : = tlatlapihuilli (2 tlatlapeuilli)

tlatlapehuiltin : oxeados assi. (1 tlatlapeuiltin)

tlatlapetlani : relampaguear. (1) relampaguear. p: otlatlapetlan. (2)

tlatlapeuhcaini : beuedor tal. (1)

tlatlapic propheta itoliztli : falsa prophecia. (1 tlatlapic propheta


ytoliztli)

tlatlapic prophetaitoliztli : falsa prophecia. (2)

tlatlapicicuilolli : escriptura faltamente escripta. (2)

tlatlapictenehualiztli : falsa prophecia. (1 tlatlapicteneualiztli) idem.


(Tlatlapic prophetaitoliztli: falsa prophecia.) (2 Tlatlapicteneualiztli)

tlatlapihuia, ni : lo mesmo es que tlatlapeuia. pre: onitlatlapiui. (2


Tlatlapiuia, ni)

tlatlapihuiani : acrecentador assi. (1 tlatlapiuiani) multiplicador. (1


tlatlapiuiani) el que suple, o añade y acrecienta algo. (2 Tlatlapiuiani)

tlatlapihuiani + : logrero. (1 tetech tlatlapiuiani) logrero o vsurero. (2


Tetech tlatlapiuiani)

tlatlapihuiliztica : lo mesmo es que tlatlapeuiliztica. (2 Tlatlapiuiliztica)

tlatlapihuiliztli : acrecentamiento desta manera. (1 tlatlapiuiliztli)


hinchimiento assi. (1 tlatlapiuiliztli) multiplicacion. (1 tlatlapiuiliztli) lo
mesmo es que tlatlapeuiliztli. (2 Tlatlapiuiliztli)

tlatlapihuiliztli + : logro enla vsura. (1 tetech tlatlapiuiliztli) logro o


vsura. (2 Tetech tlatlapiuiliztli)

tlatlapihuilli : acrecentada cosa. (1 tlatlapiuilli) multiplicado. (1


tlatlapiuilli) lo mesmo es que tlatlapeuilli. (2 Tlatlapiuilli)

tlatlapiqui, ni : fingir, o mentir frequentemente. pre: onitlatlapic. (2)

tlatlapiquicuilolli : escriptura falsa. (1)

tlatlapiquiliztli : fingimiénto asi. (1) el acto de forgicar y dezir cosas no


verdaderas. (2)
tlatlapiquilli : acusado assi. (1) caluniado, o acusado falsamente. (2)

tlatlapiquini : el que inuenta mentiras muchas vezes. (2)

tlatlapitza, ni : soplar muchas vezes. pre: onitlatlapitz. (2)

tlatlapitzahua, ni : reir alto, con gran gasajado y d[e]masiadamente, o cantar


con boz delgada y mugeril. pre: onitlatlapitzauh. (2 Tlatlapitzaua, ni)
carcajadas de risa dar. (1 ni, tlatlapitzaua) cantar delgado o tiple como muger.
(1 ni, tlatlapitzaua)

tlatlapitzahualiztli : carcajadas de risa. (1 tlatlapitzaualiztli) risa


demasiada. (1 tlatlapitzaualiztli)

tlatlapitzahuani : risueño. (1 tlatlapitzauani) el que se rie desta manera.


(2 Tlatlapitzauani)

tlatlapitzaliztli : el acto de soplar amenudo. (2)

tlatlapitzqui : el que sopla muchas vezes. (2)

tlatlapitztli : cosa soplada assi. (2)

tlatlapiyaltilli : depositada cosa. (1 tlatlapialtilli)

tlatlapo : portero q[ue] guarda la casa. (1) portero. (2)

tlatlapohua, ni : abrir algo. pre: onitlatlapo. (2 Tlatlapoa, ni)

tlatlapolli : descobierto assi. (1) desatapado. (1) cosa abierta, o


desatapada. (2)

tlatlapololtilli : ynquietado. (1) desatinado assi. (1) enloquecido, o


desatinado y turbado, porle dar priessa los que le persiguen. (2)

tlatlapoloni : llaue para abrir. (1) llaue para abrir y cerrar. (2)

tlatlapoloni + : ganzua. (1 ychtecca tlatlapoloni) ganzua. (2 Ichtecca


tlatlapoloni)

tlatlapolonito : llaue pequeña. (2)

tlatlapoloniton : llaue pequeña. (1)

tlatlapopolhuilli : perdonado. (1) perdonado. (2)

tlatlapoyahua : escurecerse la tarde. (1 tlatlapoyaua) hazerse ya de noche. pre:


otlatlapoyauac. (2 Tlatlapoyaua)

tlatlaquechillotl : giron que se añade. (1) giron, o nesga que se añade a la


vestidura. (2)

tlatlaquetzaliztli : el acto de contar fabulas y có[n]sejas. (2)

tlatlaquetzalli : fabulas, o consejas. (2)


tlatlaquetzque : los que cuentan fabulas, o consejas. (2)

tlatlaquetzqui : el que dize, o cuenta fabulas assi. (2)

tlatlaquizahuilli : espantado assi. (1 tlatlaquiçauilli) espantado, o


asombrado de trueno, o de otro estruendo, o ruido supito. (2 Tlatlaquiçauilli)

tlatlatelchihualli : cosa despreciada, maldita y desechada. (2


Tlatlatelchiualli)

tlatlatelchihuililli : escarnecido desta manera. (1 tlatlatelchiuililli)

tlatlatelchiuhtli : cosa despreciada assi (2)

tlatlatemantli : suelo enlosado. (2)

tlatlatemolilli : preguntado. (1) esaminado. (1) persona de quien se a hecho


inquisicion y pesquisa. (2)

tlatlatenehuililli : emplazado. (1 tlatlateneuililli) emplazado. (2


Tlatlateneuililli)

tlatlatequililli : arbol chapodado, o desmochado. (2)

tlatlatequililli xocomecatl : vid sin braços. (1)

tlatlati : el que guarda alguna cosa, o el que haze fuego, o el que esconde algo.
(2)

tlatlatia, ni : hazer fuego, o esconder algo. pre: onitlatlati. (2) hazer


lumbre. (1)
tlatlatia, nite : matar a otro. preterito: onitetlatlati. metapho. (2) matar. (1)

tlatlatia +, ni : ensilar pan. (1 tlallá[n] cuezcomac nitlatlatia)

tlatlatiani : encubridor. (1) el que haze huego, o esconde alguna cosa. (2)

tlatlatica : cosa que esta ardiendo. pret: otlatlaticatca. (2)

tlatlatilcalli : cillero. (1) guarda, lugar donde guardamos. (1) oficina, o


camara donde se guarda algo. (2)

tlatlatilcuahuitl : leña para quemar. (1 tlatlatilquauitl) leña. (2


Tlatlatilquauitl)

tlatlatilcuahuitl + : leña seca para q[ue]mar. (1 vacqui tlatlatilquauitl)

tlatlatilcuauhquetzalli : hacina de leña. (1 tlatlatilquauhquetzalli) hacina


muy ordenada y compuesta de leña. (2 Tlatlatilquauhquetzalli)

tlatlatilia, nino : atesorar, guardar, o esconder algo parasi, o hazer lumbre


para se callentar. p: oninotlatlatili. (2) atesorar. (1)

tlatlatiliztli : encubrimiento. (1)


tlatlatilli : callada cosa que no se diuulga. (1) escondida cola. (1)
encubierto. (1) quemada cosa assi. (1) encerrado assi. (1) cosa escó[n]dida, o
secreta, callada, o quemada. (2)

tlatlatilli + : ensilado pan. (1 tlallá[n] cuezcomac tlatlatilli)

tlatlatillo : secreta cosa. (1)

tlatlatiloni : digno de muerte. (1)

tlatlatiloyan : guarda, lugar donde guardamos. (1 tlatlatiloyá[n]) almario o


agujero. (1) lugar donde algo se guarda. (1) despenssa o oficina. (1) almario,
o lugar para guardar alguna cosa. (2)

tlatlatiqui : el que esconde, o guarda algo. (2)

tlatlatlacahuilolli : atraido desta manera. (1 tlatlatlacauilolli) enlabiada


assi. (1 tlatlatlacauilolli) muger enlabiada y engañada con halagos. (2
Tlatlatlacauilolli)

tlatlatlacalhuilli : dannificado y ofendido. (2)

tlatlatlacollaxtli : libre hecho p[or] sieruo. (1) idem. (Tlatlatlacollaçalli:


horro, o horra.) (2)

tlatlatlacollazalli : horro o horra de esclauo. (1 tlatlatlacollaçalli) ahorrado


assi. (1 tlatlatlacollaçalli) horro, o horra. (2 Tlatlatlacollaçalli)

tlatlatlacollaztli : ahorrado assi. (1)

tlatlatlacolpolhuililli : assuelto assi. (1)

tlatlatlacoltomaliztli : absolucion, o desatamiento de pecados. (2)

tlatlatlacoltomalli : absuelto y desatado depecados. (2)

tlatlatlacoltontli : assuelto assi. (1 tlatlatlacoltuntli)

tlatlatlacomatiliztli : negligencia assi. (1)

tlatlatlacuacualtili : apacentado ganado. (1 tlatlatlaquaqualtili)

tlatlatlacuacualtiliztli : apacentamiento assi. (1 tlatlatlaquaqualtiliztli)

tlatlatlacualtiani : apacentador tal. (1 tlatlatlaqualtiani)

tlatlatlahuililli : embermejado desta manera. (1 tlatlatlauililli) cosa


almagrada. (2 Tlatlatlauililli)

tlatlatlalia, nic : añadir palabras. (1)

tlatlatlalia + : concertar lo desbaratado. (1 tlamach ni, tlatlatlalia)

tlatlatlalili : desnudado assi. (1)

tlatlatlalilia, nic : entremeter algo entre otras cosas. (1)


tlatlatlalilia, nino : desnudarse. (1)
tlatlatlalilia, nite : desuestir aotro, o hazer estatutos y ordenanças para
algunos. prete: onitetlatlatlalili. (2) desnudar a otro. (1) administrar algo.
(1)

tlatlatlaliliztli : establecimiento. (1) añadidura assi. (1) el acto d


desuestir a otro assi. &c (2)

tlatlatlalilli : añadidas palabras. (1) juzgado. (1) desuestido o desnudado, o


cosa añadida alo que se escriue o dize, o aquel a quié[n] le es puesta ley o
statuto. (2)

tlatlatlaliloyan : almario o agujero. (1) recamara. (1)

tlatlatlalilpehualiztli : principio enla composicion. (1


tlatlatlalilpeualiztli) el principio de qualquier cosa que se compone. (2
Tlatlatlalilpeualiztli)

tlatlatlalli : cosa escogida y elegida, o cosa bien examinada, pensada y


determinada. (2)

tlatlatlalochtiani : arrebatador. (1)

tlatlatlalochtiliztli : arrebatamiento tal. (1)

tlatlatlalochtilli : arrebatada cosa. (1) cosa arrebatada y robada delq[ue]


luego da a huir con ella. (2)

tlatlatlalochtiqui : arrebatador. (1)

tlatlatlalpiltitentli : hacina, ayuntamiento de hazes. (1 tlatlatlalpiltité[n]tli)


hacina de leña. (2)

tlatlatlamachiani : yluminador de libros. (1) iluminador de libros. (2)

tlatlatlamachiliztli : yluminacion de libros. (1)

tlatlatlamachilli : yluminados libros. (1)

tlatlatlamanili : el que remienda algunos vestidos o cosa semejante. (2)

tlatlatlamaniliani : remendon. (1)

tlatlatlamanililli : vestidura o otra cosa remé[n]dada (2)

tlatlatlamanililli tilmatli : vestidura remendada. (1)

tlatlatlamantililiztli : distinction tal. (1) distinction o diuision de


razones o de platicas y sermones. (2)

tlatlatlamantililli : distinguida cosa. (1) distinguida cosa assi. (2)

tlatlatlamantiliztica : distincta o diuidida cosa desta manera. (2)

tlatlatlamolehuilia, ni : sachar o escardar ortaliza. pre: onitlatlamoleuili.


(2 Tlatlatlamoleuilia, ni)

tlatlatlan + : lo mesmo es qne otlayeycauh. (2 Ouel tlatlatlan)


tlatlatlanilli : preguntado. (1) preguntado assi. (1) esaminado. (1) el que es
preguntado acerca de algun negocio. (2)

tlatlatlapalpouhtli : listada cosa de diuersas colores. (1) manta listada de


diuerfos colores o cosa semejante. (2)

tlatlatlapaltililli : confirmado assi. (1)

tlatlatlapanaliztli : desmenuzamiento tal. (1)

tlatlatlapatzaliztli : desmenuzamiento tal. (1) despedaçamiento o desmenuzamiento


de algo. (2)

tlatlatlapatzani : desmenuzador. (1) hazedor tal. (1)

tlatlatlapatztli : desmenuzado assi. (1) cosa despedaçada o d[e]smenuzada (2)

tlatlatlatiloyan : oficina o camara p[ar]a guardar algo (2)

tlatlatlatlamachiliztli : iluminacion tal. (2)

tlatlatlauhtia, ni : rezar como clerigo. (1) hazer oracion, rogar o supplicar


algo. pre: onitlatlatlauhti. (2) ympetrar rogando. (1)

tlatlatlauhtiani : rezador desta manera. (1) orador, o dado ala oracion y


có[n]templacion. (2)

tlatlatlauhtiani + : hermitano, o solitario. (2 Iyuca tlatlatlauhtiani)

tlatlatlauhtiani teopixqui : monge solitario. (1 tlatlatlauhtiani teopixq[ui])

tlatlatlauhtilia, nite : rogar por otro. pre: onitetlatlatlauhtili. (2)


entreuenir rogando. (1)

tlatlatlauhtiliz amoxtli : breuiario. (1)

tlatlatlauhtilizcalli + : idem. (Mahomacalli: mezquita de moros.) (2 Mahoma


tlatlatlauhtilizcalli)

tlatlatlauhtiliztica : orando o rogando y supplicando, o con oracion y


supplicacion. (2)

tlatlatlauhtiliztli : ruego como quiera. (1) adoracion tal. (1) oracion assi.
(1) rogarias por ruegos. (1) ympetracion tal. (1) ruego al ygual o menor. (1)
oracion, ruego o supplicacion (2)

tlatlatlauhtiliztli + : esequias. (1 micca tlatlatlauhtiliztli)

tlatlatlauhtiloni : letania. (1) oracion compuesta, o cosa para orar. (2)

tlatlatlazaltilli : despojado assi. (1 tlatlatlaçaltilli)

tlatlatlilhuiliztli : hendimiento con cuñas. (1) el acto de hender o rajar algo


con cuñas. (2)

tlatlatoa : cloquear la gallina de castilla. (1)


tlatlatoa, ni : parlar o hablar mucho, o gorgear las aues. pre: onitlatlato. (2)
gorgear las aues. (1)

tlatlatoa +, ni : hablar cosas sin concierto o sin proposito. (1 çá[n] yliuiz


nitlatlatoa)

tlatlatoani : palabrero. (1) parlero. (1) hablador que habla mucho. (1)
gorgeadora aue. (1) parlero, o palabrero, o aue que gorgea mucho. (2)

tlatlatoc : cosa que esta ardiendo. s. madero o la leña del fuego. pre:
otlatlatoca. (2)

tlatlatol namictiani : abogado. (1)

tlatlatolantli : preguntado assi. (1)

tlatlatolcepanoliztli : añadidura assi. (1)

tlatlatolchichihuililli : acusado assi. (1 tlatlatolchichiuililli) caluniado o


acusado falsamente. (2 Tlatlatolchichiuililli)

tlatlatolcialtilli : ynduzido assi. (1) persuadido e induzido con palabras,


hasta hazerle consentir. &c. (2)

tlatlatolcotontli : atajado assi. (1) al que hizieron callar y le ataparon la


boca, siendo conuencido y alcançado de cuenta. (2)

tlatlatolcuepa, nite : desdezir a otro, contradizié[n]dole y respondiendole que no


es assi como el dize. &c. pre: onitetlatlatolcuep. (2) responder amenudo. (1)

tlatlatolehuilli : acusado assi. (1 tlatlatoleuilli) caluniado o acusado


faltamente. (2 Tlatlatoleuilli)

tlatlatolhuitectli : atajado assi. (1 tlatlatoluitectli)

tlatlatolicuaniani : abogado. (1 tlatlatoliquaniani)

tlatlatolilochtilli : atajado assi. (1) al que atajaron las palabras y quedo


emmudecido, por le auer conuencido y alcançado de cuenta. (2)

tlatlatoliztli : parla. (1) parleria. (1) gorgeamiento o el gorgear delas aues.


(1) habla desta manera. (1) parleria, o gorgearniento de aues. (2)

tlatlatollotilli : letrero deletras. (1) epitaphio o letrero de epitaphio.


(2)

tlatlatolmelahualli : ynformado. (1 tlatlatolmelaualli)

tlatlatolnalquechililli : emplazado. (2)

tlatlatolnamictiani : concordador de dichos de otros, o abogado. (2)

tlatlatolnanamictli : aconsejado. (1) el que es ayudado con buenas razones y


consejos. (2)

tlatlatoloyan : parladero. (1) parlatorio. (2)


tlatlatolpinahuilli : escarnecido assi. (1 tlatlatolpinauilli) idem.
(Tlatlatolpinauhtilli: el que es afrentado de otros con palabras malas y de
afrenta.) (2 Tlatlatolpinauilli)

tlatlatolpinauhtilli : ynjuriado assi. (1) el que es afrentado de otros con


palabras malas y de afrenta. (2)

tlatlatolpipinahuilli : escarnecido assi. (1 tlatlatolpipinauilli) idem.


(Tlatlatolpinauilli: idem. (Tlatlatolpinauhtilli: el que es afrentado de otros
con palabras malas y de afrenta.)) (2 Tlatlatolpipinauilli)

tlatlatolquechililli : acusado assi. (1) el que es acusado falsamete. (2)

tlatlatolquillotiliztli : fortificacion de alguna cosa con otra. (2)

tlatlatoltilli : atormentado assi. (1) testigo preguntado delo que sabe, o al que
dan tormento paraque confiesse y declare la verdad. (2)

tlatlatoltilli + : atormentado assi. (1 tetlatzacuiltiliztica tlatlatoltilli)

tlatlatoquillotiliztli : fornecimiénto. (1) soldadura. (1)

tlatlatoquillotilli : fornido. (1) cosa fortificada assi. (2)

tlatlatquinamacoyan : almoneda, el lugar donde se haze. (1) el lugar donde se


haze el almoneda. (2)

tlatlatquinamaquiliztli : almoneda. (1) almoneda. (2)

tlatlatquit + : axuar. (2 Ciua tlatlatquit)

tlatlatquitilli + : fisco hazienda del del rey. (1 tlatoani tlatlatquitilli)

tlatlatquitl : ropa. (1)

tlatlatquitl + : prouision de casa. (1 cal[l]i tlatlatq[ui]tl) alhajas de casa.


(2 Cali tlatlatquitl)

tlatlatta, ni : estar mirando spectaculos o juegos. pr: onitlatlattac. (2)


tlatlatta, nite : estar mirando lo que los otros hazen. pre: onitetlatlattac. (2)
mirar lo que los otros hazen. (1)

tlatlattalli : prouada cosa assi. (1) escogido assi. (1) esaminada cosa o
prouada o experimentada. (1)

tlatlattalli + : escogido assi. (1 vel tlatlattalli) cosa escogida. (2 Vel


tlatlattalli)

tlatlattilia, nino : escoger lo que mejor me parece. pre: oninotlatlattilli. (2)


escoger algo. (1) mirarse las partes vergonyasas. (1)

tlatlattilia + : escoger lo mejor. (1 vel nino, tlatlattilia)

tlatlattoyan : miradero, lugar de donde miramos. (1)

tlatlatzaccayotl : final cosa; (scilicet) la postrera. (1)


tlatlatzacuiltilli : punido. (1) persona castigada o justiciada. (2) castigado
assi. (1) justiciado. (1)

tlatlatzca + : idé[m]. p: tlemuyotl otlatlatzcac (2 Tlemuyotl tlatlatzca)


centellear el fuego. (1 tlemoyutl tlatlatzca)

tlatlatzcaliztli : sonido de trompetas. (1) estruendo o sonido de palos


quebrados, o de trompetas, o ruido de hoguera grande. (2) son de trompetas. (1)
ruydo de cosas quebradas de madera. (1)

tlatlatzcatihuitz : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1


tlatlatzcatiuitz)

tlatlatzcatimani : hazer gran ruido las olas dela mar que quiebran y baten
enlas rocas. &c. pr: otlatlatzcatimanca. (2)

tlatlatzicoltiloni : estornija de carreta. (2) estornija de carro. (1)

tlatlatzihuiliztli : entibiamento tal. (1 tlatlatziuiliztli)

tlatlatzilhuiliztli : asco o empalagamiento, o el acto de aborrecer y de tener


asco de algú[n]a cosa. (2) empalagamiento. (1)

tlatlatzilhuilli : cosa aborrecida de alguno. (2) aborrecida cosa. (1)

tlatlatzini : retronar o tronar. (1) tronar guando llueve o cae rayo. p:


otlatlatzin. (2) tronar. (1) atronar o tronar. (1)

tlatlatzini + : darme o caer sobre mi el rayo pre: onopan tlatlatzin. (2 Nopan


tlatlatzini)

tlatlatziniliztli : trueno de rayo. (2) trueno. (1) tronido o trueno. (1)

tlatlatzinquixtililli : despechado assi. (1)

tlatlatzinquixtilli : vasallo aliuiado de tributo, por selo auer moderado y


quitado parte del. (2)

tlatlatziuhcachihualiztli : el acto de hazer la cosa perezosamente y con gran


floxedad. (2 Tlatlatziuhcachiualiztli) tibieza assi. (1 tlatlatziuhcachiualiztli)

tlatlatziuhcachihuani : elque haze la cosa con floxedad ypereza. (2


Tlatlatziuhcachiuani) tibia cosa perezosa. (1 tlatlatziuhcachiuani) espaciosa
cosa, s: tardia. (1 tlatlatziuhcachiuani)

tlatlatziuhcahua, ni : dexar de hazer algo por floxedad, o pereza. pre:


onitlatlatziuhcauh. (2 Tlatlatziuhcaua, ni)

tlatlatziuhqui : entibiado assi. (1)

tlatlatzomia : bufar el gato o la ximia. (1)

tlatlatzomiliztli : bufido assi. (1)

tlatlatzontequililli : persona juzgada y senté[n]ciada (2 Tlatlatzó[n]tequililli)


juzgado. (1)
tlatlauhqui : embermejecido. (1)

tlatlauhqui azcatl : hormiga ponçoñosa. (1)

tlatlauhquiazcatl : hormiga bermeja y pó[n]çoñosa (2)

tlatlauhtia, nic : condecender, o conceder lo que otro me pide. preter:


onictlatlauhti yn noyollo. (2)
tlatlauhtia, nite : rogar, o suplicar algo a otro. p: onitetlatlauhti. (2)
ympetrar rogando. (1) rogar al ygual o almenor. (1) orar como orador. (1)
tlatlauhtia, nitla : hazer oracion, o rezar. pre: onitlatlatlauhti. (2) rogar
como quiera. (1) orar a dios. (1)

tlatlauhtia in dioz, nic : orar a dios. (1 nic, tlatla[u]htia yn dios)

tlatlauhtia noyollo, nic : otorgar. (1)

tlatlauhtilia, nicno : adorar a dios. (1)


tlatlauhtilia, nite : rogar por otro. pre: onitetlatlauhti. (2)

tlatlauhtilia +, nicno : orar a dios con gemidos y lagrimas. (1 nicno,


choq[ui]z tlatlauhtilia yn dios)

tlatlauhtilizcalli + : mezquita de mahoma. (1 mahoma tlatlauhtilizcalli)

tlatlauhtilli : don, dadiua, o merced hecha a alguno. (2) galardonado assi. (1)

tlatlauhtiloni : digno de ser rogado, orado y adorado. (2) adorable dios, o digno
doser adorado. (1)

tlatlaulli + : agallas dela garganta. (2 Quech tlatlaulli)

tlatlaullotl + : idem. (Quech tlatlaulli: agallas dela garganta.) (2 Quech


tlatlaullotl)

tlatlaxamaniltecaliztli : entablamiento tal. (1)

tlatlaxamaniltemaliztli : entablamiento tal. (1)

tlatlaxilia, nino : abortar y echar la criatura asabiendas y procurandolo. pre:


oninotlatlaxili. (2) abortar y echar la criatura procurandolo. (1) mal parir, s:
procurandolo. (1)
tlatlaxilia, nite : hazer abortar a otra assi. pre: onitetlatlaxili. (2)
tlatlaxilia, ticto : echar la culpa el vno al otro, o los vnos a los otros. pre:
otictotlatlaxilique. (2)

tlatlaxilia + : culpa echar el vno al otro. (1 tictonepan tlatlaxilia)

tlatlaxiliztli : abortadura tal. (1) catarro o tos rezia, o abortadura dela que
voluntariamente echa la criatura. (2) romadizo. (1) tosse. (1)

tlatlaxillotilli : cosa apuntalada. (2) atrancada puerta assi. (1)

tlatlaxintli : cornudo. s. al que han hecho adulterio. (2) cornudo. (1)

tlatlaxiuhpopouhqui : escardador el que escarda. (1)


tlatlaxiztli : tosse. (1)

tlatlaxochtecuialli : cosa faxada, o liada confaxa o con cosa semejante. (2)

tlatlaxochtecuiyalli : faxada cosa. (1)

tlatlaxochti : juglar, o chocarrero. (2) juglar. (1) truhan. (1)

tlatlaxtlahuilli : galardonado assi. (1 tlatlaxtlauilli) pagado y satisfecho,


o gualardonado. (2 Tlatlaxtlauilli) galardonado. (1 tlatlaxtlauilli) cohechado
juez. (1 tlatlaxtlauilli)

tlatlaxtli : labrada tierra. (1) abortada criatura assi. (1) cosa arronjada,
o que sele cayo a alguno, o tierra arada y labrada, o criatura abortada y echada
asabiendas. (2) cauada tierra. (1) arada tierra. (1) arrojada cosa assi. (1)
cauada heredad. (1)

tlatlaxtli + : p[er]sona descomulgada (2 Ipan tlatlaxtli descomunió[n])

tlatlayahualochtiloni : rodajo. s. el instrumento para rodar. (2


Tlatlayaualochtiloni) rodajo ínstruménto para rodar. (1 tlatlayaualochtiloni)

tlatlayahuilli : cosa incensada. (2 Tlatlayauilli)

tlatlayehuia, nino : mé[n]digar. preterito: oninotlatlayeui. (2 Tlatlayeuia,


nino) mendigar el pobre. (1 nino, tlatlayeuia)

tlatlayehuia +, nino : idem. prete: tepal oninotlatlayeui. (Tepal ninocnoitoa:


mendigar o pedir por dios. pre: tepal oninocnoito.) (2 Tepal ninotlatlayeuia)
demandar de puerta en puerta, o de tienda en tienda. (1 tepal, ninotlatlayeuia)

tlatlayehuia, tepalpalnino : idem. pret: tepal oninotlatlayeui. (Tlatlayeuia,


nino: mé[n]digar. preterito: oninotlatlayeui.) (2 Tlatlayeuia, tepalpalnino)

tlatlayelittaliztli : maldicion tal. (1 tlatlayelittalíztli)

tlatlayelittani : maldezidor assi. (1)

tlatlayellatoa, ni : hablar cosas desonestas y suzias. pr: onitlatlayellato. (2)

tlatlayeyehuia, nino : demandar de puerta en puerta, o de tienda en tienda. (1


nino, tlatlayeyeuia)

tlatlayoa, ni : embiar mensajeros a diuersas partes. pre: onitlatlaiua. (2


Tlatlaiua, ni)

tlatlayoaltin : embiados desta manera. (1 tlatlayualtin)

tlatlayocoyaliztli : fingimiénto asi. (1)

tlatlayocuya, ni : inuentar o fingir algo amenudo y frequentemente. (2)

tlatlayohualtin : mensajeros, embiados a diuersas partes con mensajes. (2


Tlatlaiualtin)

tlatlaza : poner hueuos las aues. (1 tlatlaça)


tlatlaza, ni : echar o arronjar algo por ay, o poner hueuo el aue. pre:
onitlatlaz. (2 Tlatlaça, ni) soltar tiro. (1 nitlatlaça) ouar las aues. (1 ni,
tlatlaça)

tlatlaza +, ni : echar algo enel suelo. (1 tlalpan nitlatlaça) echar de si algo.


(1 notechpa nitlatlaça)

tlatlaza in cuauhtelolotli, nic : bolear. (1 nic, tlatlaça yn quauhtelolotli)

tlatlaza totolin : gallina ponedera. (2 Tlatlaça totolin) gallina ponedera.


(1 tlatlaça totolin)

tlatlazalhuia, ni : pegar o juntar vna cosa con otra, o caçar con liga. pre:
onitlatlaçalhui. (2 Tlatlaçalhuia, ni) pegar dos cosas. (1 ni, tlatlaçalhuia)

tlatlazalhuiliztli : el acto de pegar o caçar algo. (2 Tlatlaçalhuiliztli)


pegadura tal. (1 tlatlaçalhuiliztli) pegadura tal. (1 tlatlaçalhuiliztli)

tlatlazalhuilli : pegado assi. (1 tlatlaçalhuilli) cota pegada assi, o caçada. (2


Tlatlaçalhuilli) pegada cosa assi. (1 tlatlaçalhuilli) pegada cosa assi. (1
tlatlaçalhuilli)

tlatlazalhuilli zacatl : vencejo para arar. (2 Tlatlaçalhuilli çacatl)


vencejo para atar. (1 tlatlaçalhuilli çacatl)

tlatlazaliztli : el acto de tirar o arronjar alguna cosa. (2 Tlatlaçaliztli) tiro


el acto de tirar. (1 tlatlaçaliztli)

tlatlazalli : cosa arronjada assi. (2 Tlatlaçalli)

tlatlazaltia, nite : saltear o robar a otro en camino. pre: onitetlatlaçalti. (2


Tlatlaçaltia, nite) robar salteando. (1 nite, tlatlaçaltia) despojar a otro de
quanto tiene. (1 nite, tlatlaçaltia) saltear a alguno. (1 nite, tlatlaçaltia)
robar alos ladrones. (1 nite, tlatlaçaltia) quitar por fuerça, o robar. (1 nite,
tlatlaçaltia) quitar algo a otro. (1 nite, tlatlaçaltia)

tlatlazaltilli : robado y despojado, o salteado enel camino. (2 Tlatlaçaltilli)

tlatlazani : arrojador tal. (1 tlatlaçani)

tlatlazazacani : acarreador tal. (1 tlatlaçaçacani)

tlatlazcatlatoa : cacarear la gallina. prete: otlatlazcatlato. (2) cacarear la


gallina. (1)

tlatlazocamati : agradecido. (2 Tlatlaçocamati)


tlatlazocamati, ni : gratificar al mayor. (1 ni, tlatlaçocamati)

tlatlazocamatiliztli : agradecimiento. (2 Tlatlaçocamatiliztli) gratificacion. (1


tlatlaçocamatiliztli)

tlatlazocamatini : agradecido. (2 Tlatlaçocamatini)

tlatlazocamatqui : idem. (Tlatlaçocamatini: agradecido.) (2 Tlatlaçocamatqui)

tlatlazolchichihuale : muger de grandes tetas. (2 Tlatlaçolchichiuale)


tlatlazolcuicuilililli : mondada cosa assi. (1 tlatlaçolcuicuilililli)

tlatlazolcuicuililiztli : mondaduras desta manera. (1 tlatlaçolcuicuililiztli)

tlatlazolhuiani : estercolador de ortaliza. &c. (2 Tlatlaçolhuiani)

tlatlazollalhuia, ni : estercolar la ortaliza. preterit: onitlatlaçollalhui. (2


Tlatlaçollalhuia, ni)

tlatlazollalhuiani : estercolador. (1 tlatlaçollalhuiani)

tlatlazollalhuiliztlil : el acto de estercolar assi. (2


Tlatlaçollalhuiliztlil)

tlatlazollalhuilli : ve[r]dura estercolada. (2 Tlatlaçollalhuilli) estercolado


assi. (1 tlatlaçollalhuilli)

tlatlazoti : valer caro las cosas. preterito: otlatlaçotic. (2 Tlatlaçoti)


carestia auer delo necessario. (1 tlatlaçoti) encarecerse algo. (1 tlatlaçoti)

tlatlazotilia, ni : encarecer algo, o tener en mucho alguna cosa. pre:


onitlatlaçotili. (2 Tlatlaçotilia, ni)

tlatlazotiliani : encarecedor. (2 Tlatlaçotiliani) encarecedor. (1


tlatlaçotiliani)

tlatlazotililiztli : encarecimiento. (1 tlatlaçotililiztli)

tlatlazotililiztli + : careza. (1 cenca tlatlaçotililiztli)

tlatlazotililli : cosa encarecida. (2 Tlatlaçotililli) encarecido. (1


tlatlaçotililli)

tlatlazotiliztli : encarecimiento assi. (2 Tlatlaçotiliztli)

tlatlazotlal; + : mi cosa amada. (2 Tlatlaçotlal; no)

tlatlazotlal; no : mi cosa amada. (2 Tlatlaçotlal; no)

tlatlazotlaliztica : amorosamente. (2 Tlatlaçotlaliztica)

tlatlazotlaliztli : el acto de amar alguna cosa. (2 Tlatlaçotlaliztli)

tlatlazotlalli : cosa amada. (2 Tlatlaçotlalli) amada cosa. (1 tlatlaçotlalli)

tlatlazotlani : amador de algo. (2 Tlatlaçotlani)

tlatlazozohua : el que estiende, o despliega alguna cosa muchas vezes, o muchas


cosas. preterit: otlatlaçoçouh. (2 Tlatlaçoçoa)

tlatlazqui totolin : gallina ponedera. (1)

tlatlazquitotolin : gallina ponedera. (2)

tlatlaztinemi : tosedor que siempre anda tosiendo. (2) tossegoso que mucho
tosse. (1)
tlatlaztli : cosa arronjada por ay, o cosa que sele cayo a alguno, o criatura
abortada y echada voluntariosamente. (2)

tlatleatililli : vidrio. maçacote. (2)

tlatlecahuilli : cosa subida de otro enalto, o arriba (2 Tlatlecauilli)

tlatlecahuillli : subida cosa. (1 tlatlecauillli)

tlatlecahuilon + : carrillo, o polea. (1 quauhtemalaca tlatlecauilon)

tlatlecahuiloni + : polea o garrucha. (2 Quauhtemalaca tlatlecauiloni)

tlatlecicuilolli = : = tlatleicuilolli (2 tlatlecicuilolli)

tlatlecuicuilo : pintor que pinta o labra algo con hierro caliente. (2)

tlatlecuicuiloani : idem. (Tlatlecuicuilo: pintor que pinta o labra algo con


hierro caliente.) (2)

tlatlecuicuiloliztli : pintura desta manera. (1) el acto, o arte de pintar, o


labrar algo assi. (2)

tlatlecuicuiloliztli = : = tlatleicuiloliztli (2 tlatlecuicuiloliztli)

tlatlecuicuilolli : pintada cosa assi. (1) cosa pintada, o labrada desta


manera. (2)

tlatlehuatzaliztli : assamiento tal. (1 tlatleuatzaliztli)

tlatlehuatzalli : assada cosa assi. (1 tlatleuatzalli) tostada cosa. (1


tlatleuatzalli) cosa asada é[n] asador, o en parrillas de hierro. (2
Tlatleuatzalli)

tlatlehuatzalli + : torrezno de tocino. (1 tocino tlatleuatzalli)

tlatlehuatzalli = : = tlatlehuatztli (2 tlatleuatzalli)

tlatlehuatzaloni : assador en que assan. (1 tlatleuatzaloni) asador. (2


Tlatleuatzaloni)

tlatlehuatztli : assada cosa assi. (1 tlatleuatztli) lo mesmo es que


tlatleuatzalli. (2 Tlatleuatztli)

tlatleicuilo : pintor con huego. (1)

tlatleicuiloliztli : pintura desta manera. (1) lo mesmo es que


tlatlecuicuiloliztli. (2)

tlatleicuilolli : pintada cosa assi. (1) lo mesmo que es tlatlecicuilolli. (2)

tlatlematiliztli : sufrimiento. (1) sufrimiento, o soportacion. (2)

tlatlematini : sufrido. (1) persona sufrida assi. (2)

tlatleminaliztli : pegadura de fuego. (1) el acto de pegar fuego acasa d[e]


paja, o alas miesses. &c. (2)
tlatleminaliztli = : = tlatlequechiliztli (2 tlatleminaliztli)

tlatleminalli : cosa alaqual se pego fuego desta manera. (2)

tlatleminani : pegador de fuego. (1) el que asi pego fuego a alguna cosa. (2)

tlatlequechiani : pegador de fuego. (1)

tlatlequechiliani : idem. (Tlatleminani: el que asi pego fuego a alguna cosa.)


(2)

tlatlequechiliztli : pegadura de fuego. (1) lo mesmo es que tlatleminaliztli.


(2)

tlatlequiquizoiania : combatidor tal. (1 tlatlequiquizuiania)

tlatlequiquizoiliztli : combate tal. (1 tlatlequiquizuiliztli)

tlatlequiquizoilli : combatida cosa assi. (1 tlatlequiquizuilli) el que fue


herido de tiro de arcabuz. &c. (2 Tlatlequiquizuilli)

tlatlequiquizoiqui : combatidor tal. (1 tlatlequiquizuiqui)

tlatlequiquiztlaltentli : arcabuz cargado de poluora, o culebrina. &c. (2)

tlatleyotiliztli : esclarecimiento. (1) el acto de esclarecer, honrar y


dignificar a otro. (2)

tlatleyotilli : onrado assi. (1) engrandecido. (1) esclarecido assi. (2)

tlatli : tio hermano de padre o de madre. (1) ermano de tu padre. (1) tio,
hermano de padre, o de madre. (2)

tlatlilanaliztli : debuxo. (1) debuxo, o el acto de debuxar có[n] rayas de


tinta. (2)

tlatlilanaliztli = : = tlatlilhuahuanaliztli (2 tlatlilanaliztli)

tlatlilanani : debuxador. (1)

tlatlilaniani : cancelador tal. (1)

tlatlilaniliztli : canceladura. (1)

tlatlilanilli : debuxada cosa. (1) cancelada escriptura. (1) figurada cosa. (1)
cosa debuxada assi, o escriptura cancelada y borrada. (2)

tlatlilaniqui : cancelador tal. (1)

tlatlilanqui : debuxador. (1) debuxador desta manera. (2)

tlatlilanqui = : = tlatlilhuahuanani (2 tlatlilanqui)

tlatlilantli : debuxada cosa. (1) cosa debuxada, o cancelada. (2)

tlatlilantli = : = tlatlilhuahuantli (2 tlatlilantli)


tlatlilhuahuanaliztli : canceladura. (1 tlatlilhuauanaliztli) debuxo. (1
tlatlilhuauanaliztli) lo mesmo es que tlatlilanaliztli. (2 Tlatlilhuauanaliztli)

tlatlilhuahuanani : cancelador tal. (1 tlatlilhuauanani) debuxador. (1


tlatlilhuauanani) lo mesmo es que tlatlilanqui. (2 Tlatlilhuauanani)

tlatlilhuahuanqui : cancelador tal. (1 tlatlilhuauanqui) debuxador. (1


tlatlilhuauanqui)

tlatlilhuahuantli : cancelada escriptura. (1 tlatlilhuauantli) debuxada cosa.


(1 tlatlilhuauantli) lo mesmo es que tlatlilantli. (2 Tlatlilhuauantli)

tlatlilhuahuaqui : idem. (Tlatlilhuauanani: lo mesmo es que tlatlilanqui.) (2


Tlatlilhuauahqui)

tlatlilhuia, nitla : hender con cuñas. (1)

tlatlilhuiliztli : ennegrecimiento. (1) el acto de parar negra alguna cosa


con tinta, o con tizne. (2)

tlatlilhuiliztli = : = tlatlilloliztli (2 tlatlilhuiliztli)

tlatlilhuilli : ennegrecido assi. (1) cosa ennegrecida assi. (2)

tlatlilli : cuña de palo para hender madera. (1) cuña para hender madera. (2
Tlahtlilli)

tlatlilloliztli : lo mesmo es que tlatlilhuiliztli. (2)

tlatlillotiliztli : ennegrecimiento. (1)

tlatlilolli : ensuziada cosa. (1) ennegrecido assi. (1) cosa ennegrecida


desta manera. (2)

tlatliltzicuiniliztli : punto encima de letra. (1) tilde enla escriptura. (1)


tilde, cosa salpicada de tí[n]ta o cosa borrada con algun borron que cayo sobrel o
escripto. (2)

tlato + : intercessor, o abogado. (2 Tepan tlato)

tlatoa : cantar las aues generalmente. (1) chirriar las aues. (1) graznar el
ansar. (1) cantar la golondrina. (1)
tlatoa, ni : hablar algo, o chirriar, gorgear o cantar las aues. pre:
onitlato. (2) hablar. (1)
tlatoa, nitla : parlar o hablar. (1)

tlatoa + : no poder hablar. (1 avel ni, tlatoa) hablar con grauedad y cordura.
(1 ninematca tlatoa) de que materia se trata. (1 tleytechpa yn tlatoa) abogar,
hablar por otro. (1 tepan ni, tlatoa) proueer algo. (1 ypan ni, tlatoa) baxar la
boz. (1 çan quemmach ni, tlatoa) hablar contra otro. (1 teuicpani, tlatoa)
hablar sin tiento, o dezir necedades. pre: aoninematcatlato. (2 Aninematca tlatoa)
tlatoa +, n : hablar cosas dificultosas y sotiles pre: onouicatlato. (2 Ouica
tlatoa, n)
tlatoa +, ni : fauorecer algun negocio. preteri: ipan onitlato. (2 Ipan
nitlatoa) encubrir alos otros lo q[ue] tiene enel secreto de su coraçon, o el
intento q[ue] tiene. &c. pr: noquiauacpa onitlato. metaph. (2 Noquiauacpa
nitlatoa) abogar, o rogar por otro. prete: tepan onitlato. (2 Tepan nitlatoa)
hablar cuerda y prudentemente. (2 Nemachiliztica nitlatoa) echar juizio. (1
teté[n]pan nitlatoa) echar juizios por conjecturas que ay acerca delo que se
dize, ose oye de alguna persona, y despues salir verdaderos. prete: tetempan
onitlato. (2 Tetempan nitlatoa) hablar baxo. (1 çáquemmach nitlatoa) hablar
cuerdamente. (1 tlayohyocayttaliztica nitlatoa) zelar. (1 ypan nitlatoa) hablar
cuerdamente. (1 nemachiliztica nitlatoa) hablar alto. (1 tlaquauh nitlatoa)
hablar por otro o abogar. (1 tepan nitlatoa) hablar en lengua estraña. (1 cecni
tlatolli yc nitlatoa) defender a otro generalmente. (1 tepá[n] nitlatoa)
entreuenir rogando. (1 tepan nitlatoa) dulcemente hablar. (1 ni, uelica tlatoa)
mandar el principe. (1 ni, tlatoca tlatoa)

tlatoa, + : descortes. (1 atlaca tlatoa, tenmamaceual)

tlatoa, tepanni : abogar o rogar por otro. prete: tepan onitlato. (2)

tlatoa? + : que materia, o de que materia tracta?. (1 tleytechpa tlatoa?)

tlatoani : hablador. (1) señor de sieruos. (1) hablador, o gran señor. (2)

tlatoani + : bien hablada persona. (1 nematca tlatoani) defenssor. (1 tepan


tlatoani) dulce hablador. (1 tzopelica tlatoani) fiscal o friscal del patrimonio
del rey. (1 ytlamocuitlauicauh uey tlatoani) fiscal o friscal del patrimonio del
rey. (1 ytlachixcauh uey tlatoani) hablador de cosas altas. (1 ouica tlatoani)
hablador de cosas marauillosas. (2 Mauiçauhca tlatoani) señor soberano. (1 vey
tlatoani) hablador vano. (1 çá[n]né[n] tlatoani) el que assi echa juizios, delo
que podra acaecer. (2 Tetempan tlatoani) hablador assi. (2 Iliuiz tlatoani)
hablador de mentiras. (2 Iztlaca tlatoani) abogado. (1 tepan tlatoani) antiguo
en officio. (1 vecauh tlatoani) gracioso enesta manera. (1 qualnezca tlatoani)
obispo, o prelado. (2 Teoyotica tlatoani) gracioso enesta manera. (1 chipauaca
tlatoani) príncipe solo e[n e]l múndo. (1 cemanauac tlatoani) rey. (1 vey
tlatoani) príncipe solo e[n e]l múndo. (1 nouian tlatoani) gracioso enesta
manera. (1 nematca tlatoani) obispo. (1 teoyotica tlatoani) adiuino assi. (1
tetempan tlatoani) hablador vano. (1 yliuiz tlatoani) escusador desta manera. (1
tepan tlatoani) hablador de soberuias. (1 mopouhca tlatoani) hablador de cosas
altas. (1 mauiçauhca tlatoani) señora principal, assi como reyna marquesa. &c. (2
Ciua tlatoani)

tlatoani itechpohui : real cosa. (1 tlatoani ytechpoui)

tlatoani itechtlapohualli : fisco hazienda del del rey. (1 tlatoani


ytechtlapoualli)

tlatoani tlaaxcatilli : fisco hazienda del del rey. (1)

tlatoani tlatlatquitilli : fisco hazienda del del rey. (1)

tlatoaniton : rey pequeño. (1)

tlatoca : el que anda sembrando o siembra semiilas, o el que va al burdel, o el


que continua la casa de su manceba o amiga. (2)
tlatoca, ni : enterrar otra cosa. (1)

tlatoca + : emprestido de reyes. (1 vey tlatoca netlacuilli)

tlatoca icpalli : estrado. (1 tlatoca ycpalli)


tlatoca mahuizzotl : maça de portero. (1 tlatoca mauizçotl)

tlatoca nematequiloni : fuentes para lauar las manos. (1)

tlatoca tetlacualtiani : maestresala. (1 tlatoca tetlaqualtiani)

tlatoca titlantli : embaxador de grandes señores. (1 tlahtoca titlantli)

tlatoca tlacualhuipanani : maestresala. (1 tlatoca tlaqualuipanani)

tlatoca tlacuallayecoa, ni : salua hazer. (1 ni, tlatoca tlaquallayecoa)

tlatoca tlacuallayecoliztli : salua. (1 tlatoca tlaquallayecoliztli)

tlatoca tlacualyacanqui : maestresala. (1 tlatoca tlaqualyacanqui)

tlatoca tlatoa, ni : mandar el principe. (1)

tlatoca tlatqui ichtequiliztli : hurto desta manera. (1 tlatoca tlatqui


ychtequiliztli)

tlatoca tlatqui ichtequini : hurtador de aquesto. (1 tlatoca tlatqui ychtequini)

tlatoca tlatquitl : real cosa. (1)

tlatocachichihua, nite : coronar rey. preteri: onitetlatocachichiuh. (2


Tlatocachichiua, nite)

tlatocachihua, nite : corona poner a otro assi. (1 nite, tlatocachiua)

tlatocacihuapilli : princesa. (1 tlatocaciuapilli) princesa o grande señora.


(2 Tlatocaciuapilli)

tlatocaicpallalia, ni : poner estrado. pre: onitlatoca icpallali. (2) estrado


poner. (1)

tlatocaicpalli : silla real. (1) silla real, o cosa semejante. s. trono. &c. (2)

tlatocaicpalteca, ni : poner estrado o tenderlo. pre: onitlatoca icpaltecac. (2)


estrado poner. (1)

tlatocaicuilolli : empadronado. (1) empatronada persona o escripta enla


matricula. (2)

tlatocaliztli : enterramiento desta manera. (1)

tlatocamecayotl : genealogia por linage noble. (1) genealogía o abolorio de


grá[n]des señores. (2)

tlatocamecayotl = : = tlatocatlacamecayotl (2 tlatocamecayotl)

tlatocan : region o reynado. (1) palacio real. (1) casa real. (1) corte o
palacio de grandes señores. (2)

tlatocanecentlaliliztli : consejo real. (1) audiencia o consejo real, cortes o


ayuntamiento y congregacion de grá[n]des señores. (2)
tlatocanematequiloni : fuentes. s. los platos para lauarse las manos los grandes
señores. (2)

tlatocani : sembrador. (1) enterrador tal. (1) sembrador de semillas. (2)

tlatocapepechtli : cama real, o de grandes señores. (2)

tlatocapepechtli quimo cuitlahuia : camarero. (1 tlatocapepechtli quimo cuitlauia)

tlatocapillatquitl : mayorazgo de aqueste. (1) mayorazgo, s: la hazienda. (1)

tlatocapilli : cauallero noble y generoso. (2) principe o principal. (1)

tlatocapillotl : nobleza de señores. (2)

tlatocateixiptla : visorrey, presidente. &c. (2) virrey. (1


tlahtocateixiptla)

tlatocatenahuatilli : mandato de rey o de principe. (2 Tlatocatenauatilli)


mandamiento assi. (1 tlatocatenauatilli)

tlatocatepito : rey pequeño. (2)

tlatocatepiton : rey pequeño. (1)

tlatocatequitl : publico oficio. (1)

tlatocatetitlaniliztli : embaxada assi. (1)

tlatocatetlacualtiani : maestresala. (2 Tlatocatetlaqualtiani)

tlatocati : enseñoreado. (1)


tlatocati, ni : ser señor o principe. prete: onitlatocat. (2) enseñorearse. (1)
reynar. (1) señorear. (1)

tlatocati + : enseñorearse alguno sobre nosotros, o ser nuestro regidor y


presidente. (2 Topan tlatocati)
tlatocati +, ni : enseñorearse de otros. prete: topan onitlatocat. (2 Tepan
nitlatocati)

tlatocatia, nicno : tomar o tener por señor a otro pre: onicnotlatocati. (2)

tlatocaticalactli : el que es perseguido hasta lamata, yendo corriendo tras el


con toda priessa sus enemigos para le prender. (2) perseguido. (1)

tlatocatilia, nite : ser sustituido, o ser lugartenié[n]te de algun gran señor.


pre: onitetlatocatili. (2) sostituto ser de alguno, o puesto en su lugar,
conforme al oficio que tiene como de tlatoani. (1)

tlatocatiliztli : enseñoreamiento. (1)

tlatocatilmatli : vestidura real, o de gran señor. (2) vestidura real. (1


tlahtocatilmatli)

tlatocatitlantli : embaxador, o mensajero de grá[n]des señores. (2)

tlatocatlacamecayotl : lo mesmo es que tlatocamecayotl. (2)


tlatocatlacaxinachchotl : genealogia por linage noble. (1)

tlatocatlacaxinachotl : generacion de nobles caualleros. (2)

tlatocatlachiuhtli : hecho de persona noble y magnifica. (2) realmente hecho.


(1)

tlatocatlacualhuipanani : maestresala. (2 Tlatocatlaqualuipanani)

tlatocatlacuallayecoliztli : la salua que haze el maestresala, gustando el manjar.


&c. (2 Tlatocatlaquallayecoliztli)

tlatocatlacualyacanani : maestresala. (2 Tlatocatlaqualyacanani)

tlatocatlacualyecoa, ni : hazer lasalua el maestresala. (2 Tlatocatlaqualyecoa,


ni)

tlatocatlacualyecoani : maestresala que haze la salua al señor que da de comer. (2


Tlatocatlaqualyecoani)

tlatocatlacualyecoliztli : salua que haze el maestresala. (2


Tlatocatlaqualyecoliztli)

tlatocatlahuiztli : armas o insignias de grandes señores. (2 Tlatocatlauiztli)


armas de caualleros. (1 tlatocatlauiztli)

tlatocatlalia, nite : constituir y promouer a otro en dignidad o en officio real.


&c. pre: onitetlatocatlali. (2)

tlatocatlanahuatiliztli : mandato de rey o de prin[ci]pe. (2


Tlatocatlanauatiliztli) mandamiento assi. (1 tlatocatlanauatiliztli)

tlatocatlatoa, ni : mandar como gran señor. pre: onitlatocatlato. (2)

tlatocatlatolli : mandato de gran señor. (2) mandamiento assi. (1)

tlatocatlatqui ichtecqui : hurtador de aquesto. (1 tlatocatlatqui ychtecqui)

tlatocatlatqui ichtequiliztli : hurto de hazienda real o de grandes señores. (2


Tlatocatlatqui ychtequiliztli)

tlatocatlatqui ichtequini : ladron de hazienda real assi. (2 Tlatocatlatqui


ychtequini)

tlatocatlatquitl : hazienda de rey, o de grandes señores. (2)

tlatocatlaza, nite : deponer o priuar a otro del señorio que tiene. pre:
onitetlatocatlaz. (2 Tlatocatlaça, nite) deponer de señorio o de oficio. (1 nite,
tlatocatlaça)

tlatocatlazaliztli : deposicion tal. (2 Tlatocatlaçaliztli)

tlatocatocaitl : renombre proprio. (1)

tlatocatontli : rey o señor pequeño. (2) rey pequeño. (1)


tlatocatopilli : cetro real. (2) cetro real. (1) vara real. (1 tlahtocatopilli)

tlatocatzatzazicpalli : silla real. (1)

tlatocayo : rey coronado. (2) coronado desta manera. (1)

tlatocayotelchihua, ni : renunciar algun señorio o dignidad. pre:


onitlatocayotelchiuh. (2 Tlatocayotelchiua, ni) renunciar dignidad cargo o
oficio. (1 ni, tlatocayotelchiua)

tlatocayotelchihualiztli : renunciacion assi. (1 tlatocayotelchiualiztli)

tlatocayotia, nite : coronar rey. prete: onitetlatocayoti. (2) coronar a rey o


a principe. (1)

tlatocayotiani : estimador tassador. (1)

tlatocayotiliztli : el acto de esclarecer, dignificar y engrandecer a otro. (2)


estima precio. (1) esclarecimiento. (1)

tlatocayotilli : empadronado. (1) esclarecido assi, o empatronado y escripto enla


matricula. (2) engrandecido. (1) esclarecido. (1)

tlatocayotl : marquesado. (1) corona generalmente. (1) señoria de gran señor.


(1) patrimonio. (1) dignidad o señorio. (1) señorio, reyno, corona real, o
patrimonio. (2) estima de estado. (1) region o reynado. (1) genealogia por
linage noble. (1)

tlatocayotl + : principado de aqueste. (1 nouian tlatocayotl) papadgo, dignidad


deste. (1 vei teopixca tlatocayotl) traspassar a otro el señorio. (1
tetechniccaua yn tlatocayotl) antiguedad assi. (1 vecauh tlatocayutl)
marquesado. (2 Marques tlatocayotl) marquesado. (1 marques tlatocayotl)
majestad. (1 cenquizcavey tlatocayotl) entrada de casa o çaguan; s: enla entrada.
(1 ynylhuicac tlatocayotl)

tlatocazotl : ditado o titulo de honra. (1)

tlatochacahuiani : armador tal. (1 tlatochacauiani)

tlatochacahuiliztli : armadura assi. (1 tlatochacauiliztli)

tlatochtapayolhuiani : armador tal. (1)

tlatochtapayolhuiliztli : armadura assi. (1)

tlatoctia, nitla : fortalecer o fortificar el arbol o planta pequeña, có[n]


rodrigones o con otra cosa semejante. pre: onitlatlatocti. (2) soldar trauando.
(1)

tlatoctiani : doblador de hilo. (1)

tlatoctiliztli : el acto o la obra de fortalecer algo assi. (2) dobladura o


dob[l]ez assi. (1)

tlatoctilli : cosa fortalecida desta manera. (2) doblado hilo. (1)


tlatoctilli + : el que es castigado y corregido o reprehendido de otros. (2 Tetl
quauitl tlatoctilli) emmendado. (1 tetl quauitl tlatoctilli)

tlatoctiloni : socolor. (1)

tlatoctlalhuiani : llamador assi. (1)

tlatoctlalhuiliztli : llamamiento tal. (1)

tlatoctlalhuiqui : llamador assi. (1)

tlatoctli : sembrada cosa assi. (1) cosa enterrada, plantada o sembrada. (2)
enterrado assi. (1) enterrado. (1)

tlatoctli + : esclauo nacido en casa. (2 Tlaca tlatoctli)

tlatol neltilia, ni : autorizar escriptura. (1)

tlatol neltililli : autorizada escriptura. (1)

tlatol neltililoni : autoridad de escriptura. (1)

tlatolaaquiliztli : el acto de añadir palabras falsas, o glosas y exposiciones


mentirosas. &c. (2) forjadura assi. (1)

tlatolana, ni : tomar eldicho alos testigos. prete: onitlatolan. (2) preguntar


tomando el dicho al testigo. (1)
tlatolana, nite : tomar enpalabras a alguno para le acusar y hazer mal. pre:
onitetlatolan. (2) preguntar cautelosamente para tentar. (1)

tlatolaxiltia, ni : aueriguar entera y perfectamé[n]te la causa, hasta saberla


y entenderla bien. pr: onitlatolaxilti. (2) aueriguar algo. (1)

tlatolaxiltiani : aueriguador tal. (1)

tlatolaxiltiliztli : aueriguacion tal. (1)

tlatolaxiltilli : aueriguado. (1)

tlatolcahualtia, nite : atajar la palabra a otro. pre: onitetlatolcaualti. (2


Tlatolcaualtia, nite) estoruar al que habla. (1 nite, tlatolcaualtia)

tlatolcaquilia, nite : dar credito y oyr lo que me dizen. pre: onitetlatolcaquili.


(2) oyr lo q[ue] se dize, dando credito. (1) dar credito y oyr de buena gana lo
que me dizen. (1)

tlatolcaquiliztiloni : glosa, o exposicion de escriptura. (2)

tlatolcaquiztiloni : nota sobre sentencia. (1 tlatolcaq[ui]ztiloni)

tlatolcentetiliztli : concordia assi. (1)

tlatolcetililiztli = := tlatolnepanihuiliztli (2 tlatolcetililiztli)

tlatolcetiliztli : concordancia, o conformidad de razones. s. que aluden las


vnas alas otras. (2)
tlatolchia, nite : esperar mandato de otro. pret: onitetlatolchix. (2)

tlatolchicahua, nino : contender reziamente y fauorecer con razones la causa, o


negocio ami encomendado. pre: oninotlatolchicauh. (2 Tlatolchicaua, nino) afirmar
con atreuimiento y porfia. (1 nino, tlatolchicaua)
tlatolchicahua, nite : fauorecer a otro assi. prete: onitetlatolchicauh. (2
Tlatolchicaua, nite)

tlatolchichihualiztica teca ninocacayahua : enlabiar engañando. (1


tlatolchichiualiztica teca ninocacayaua)

tlatolchichihualiztli : enlabiamiento, o el acto de inuentar, componer y fingir


palabras, o razones para enlabiar y engañar a otro. (2 Tlatolchichiualiztli)
poesia. (1 tlatolchichiualiztli)

tlatolchichihuilia, nite : acusar falsamente. (1 nite, tlatolchichiuilia)

tlatolchichiuhqui : enlabiador desta manera, o poeta que compone versos. (2)


poeta. (1)

tlatolchitonia, ni : soltarseme alguna palabra por descuido. pre:


onitlatolchitoni. (2) soltarse mela palabra con descuido e ynaduertencia. (1)

tlatolchitoniliztli : el acto de soltarse alguna palabra assi, o fama de nueuas


rezientes. (2) fama de nueuas. (1)

tlatolchitoniliztontli : palabrilla que sele solto a alguno, o fama pequeña de


nueuas rezientes. (2) fama pequeña de nueuas. (1)

tlatolchochopoctli : habla, o platica desbaratada y sin orden ni concierto. (2)

tlatolcialtia, nite : ynduzir por razones. (1)

tlatolcotona, nite : atajar la palabra a otro. pret: onitetlatolcoton. (2)


cortar la palabra a otro. (1) atajar razones. (1) estoruar al que habla. (1)

tlatolcotona =, nite : = tlatolitlacoa (2 tlatolcotona )

tlatolcuecuepa, ni : forjar, dezir palabras forjadas. (1)


tlatolcuecuepa, nino : dezir agora vno y luego dezir otro, trastrocando las
palabras. preteri: oninotlatolcuecuep. (2) dobladamente hablar. (1)

tlatolcuecuepaliztli : el acto de trastrocar las palabras assi. (2) forjadura


assi. (1)

tlatolcuepa, ni : trastrocar las palabras. prete: onitlatolcuep. (2)


tlatolcuepa, nino : desdezirse, o retratarse. pret: oninotlatolcuep. (2)
desdezirse o retratarse. (1) retratarse. (1)
tlatolcuepa, nite : desdezir a otro, diziendole q[ue] es falso lo que dize. p:
onitetlatolcuep. (2) contradezir a otro. (1) responder. (1)

tlatolcuepaliztli : traducion. (1)

tlatolcuicui, nite : chismear, o oyr aqui y notar las palabras para yrlas adezir
aculla. preterit: onitetlatolcuicuic. (2)
tlatole + : persona platica y de grandes palabras. (2 Vei tlatole) el que
habla mucho, y confuria. (2 Tene, tlatole) palabrero. (1 cenca tlatole) grande
en palabras. (1 vey tlatole)

tlatolehuia, nite : leuantar falso testimonio. pret: onitetlatoleui. (2


Tlatoleuia, nite) acusar falsamente. (1 nite, tlatoleuia) leuantar falso
testimonio. (1 nite, tlatoleuia)

tlatolhuaztli : garguero, gaznate o tragadero. (2) garguero. (1)

tlatolhuelic : persona de suaue y gustosa habla. (2) hablador suaue y dulce. (2


Tlatoluelic) dezidor suaue. (1 tlatoluelic) suaue hablador. (1 tlatoluelic)

tlatolhueliliztli : suauidado dulçura de palabras. (2 Tlatolueliliztli)

tlatolhuelitta, nino : parecerme bié[n] y conté[n]tar me mucho mi dicho o


sé[n]té[n]cia. p: oninotlatoluelittac (2 Tlatoluelitta, nino) parecerme bien y
contentarme mi dicho, sentencia, o parecer. preterito: oninotlatolhuelittac. (2)
presumir o pensar que acierta en quanto dize. (1 nino, tlatoluelitta)

tlatolhueyac : hablador que habla mucho. (1 tlatolueyac) persona prolixa y


larga en hablar, o en predicar. (2 Tlatolueyac) persona prolixa y larga en
hablar. (2) palabrero. (1 tlatolueyac) dezidor o prolixo en hablar. (1
tlatolueyac)

tlatolhueyac + : corto de razones. (1 amo tlatolueyac)

tlatolhueyaquiliztli : p[ro]lixidad de platica o sermó[n]. (2 Tlatolueyaquiliztli)


habla desta manera. (1 tlatolueyaquiliztli)

tlatolhuitequi, nite : atajar o cortar la palabra a otro. pre: onitetlatoluitec.


(2 Tlatoluitequi, nite) cortar la palabra a otro. (1) atajar razones. (1 nite,
tlatoluitequi)

tlatolicuaniani : el que estorua e impide pleitos, o barajas. (2 Tlatoliquaniani)


abogado. (1 tlatoliquaniani)

tlatolicuiloani : historiador, o coronista, o el que escriue las palabras que otros


dizen. (2) ystoriador. (1 tlatolycuiloani) escriptor que có[m]pone. (1)

tlatolilochtia, nino : desdezirse y retratarse. pr: oninotlatolilochti. (2)


retratarse. (1) desdezirse o retratarse. (1)
tlatolilochtia, nite : atajar la palabra a otro, o có[n]tradezir con porfia lo que
dize, o hazerle desdezir. pre: onitetlatolilochti. (2) contradezir a otro. (1)
atajar razones. (1) estoruar al que habla. (1)

tlatolimati, mo : elegante persona en hablar. (1)


tlatolimati, nino : ser eloquente, bien hablado y discreto enlo que dize. pre:
oninotlatolima. (2) dezir algo auisada y prudentemente. (1) eloquentemente
hablar. (1)

tlatolinilli : afligido. (1) molestado. (1) molestado, o maltratado de otros.


(2) empobrecido. (1) agrauiado. (1) empecido. (1)

tlatolinilli + : agrauiado. (1 çannen tlatolinilli)

tlatoliniltin : afligidos o maltratados de otros. (1)


tlatolitlacoa, nite : lo mesmo es que tlatolcotona pre: onitetlatolitlaco. (2)

tlatolitlani, nite : pedir consejo a otro. pre: onitetlatolitlan. (2) pedir


consejo. (1)

tlatolitquic : embaxador. (2) embaxador. (1)

tlatoliztica + : descortesmente. aduerbio. (2 Atlaca tlatoliztica)


fauorablemente. (1 tepan tlatoliztica)

tlatoliztli : habla. s. el acto de hablar, o de parlar, o el acto de gorgear y


cantar las aues. (2) habla. (1) canto de aues generalmente. (1)

tlatoliztli + : curiosa o sotil habla. (2 Oui tlatoliztli) gracia en hablar. (1


velnezca tlatoliztli) descortesia. (1 atlatlaca tlatoliztli) habla desta manera.
(1 nepouhca tlatoliztli) adiuinacion tal. (1 tetenpan tlatoliztli) latinidad
desta lengua. (1 latin tlatoliztli) gracia en hablar. (1 chipauaca tlatoliztli)
descortesia. (1 mamaceuallo tlatoliztli) habla desta manera. (2 Ouica
tlatoliztli) habla enesta manera. (1 çannen tlatoliztli) habla en esta manera.
(1 teuicpa tlatoliztli) grandeza desta manera. (1 vey tlatoliztli) soberuia cnla
habla. (1 nepouhca tlatoliztli) habla enesta manera. (1 yliuiz tlatoliztli) el
acto de echar juizios desta manera. (2 Tetempan tlatoliztli) abogacia. (1 tepan
tlatoliztli) grandeza de palabras. (2 Vei tlatoliztli) habla desta manera. (2
Iliuiz tlatoliztli) doblez tal. (1 necoc tlatoliztli)

tlatollacuiloliztli : el acto de escreuir historias, o palabras y dichos de


otros. (2)

tlatollaliani : poeta, o componedor de versos, o de cosa semejante. (2) poeta.


(1) escriptor que có[m]pone. (1)

tlatollaliliztli : el acto de componer algo assi, o de poner condicion enel


contrato. (2) condicion en contracto. (1) poesia. (1)

tlatollaneltililli : palabras, o dichos verificados, con autoridades de


escriptura. &c. (2)

tlatolli : mensaje. (1) habla. (1) palabra, platica, o habla. (2) palabra. (1)
embaxada. (1) dicho. (1) cuento que se cuenta a otros. (1)

tlatolli + : latin, lengua latina. (1 latin tlatolli) idem. (Oncan tzicaui


yn neteilhuiliztli: el estado enque esta el pleyto.) (2 Oncan tzicá[n]ui yn
tlatolli) historia de cosas antiguas. (2 Yeuecauh tlatolli) platica o habla de
cosas altas y grandes. (2 Vei tlatolli) echar fama. (1 tepan nicteca yn tlatolli)
traduzida cosa. (1 tlacueptli tlatolli) romance lengua romana. (1 roma tlatolli)
habla desta manera. (1 vey tlatolli) mensaje. (1 titlan tlatolli) palabras
dichas en corredores largos. e tomase por los dichos y fictiones de los viejos
antiguos. (2 Calmeca tlatolli) cosa traduzida o romançada. (2 Tlacueptli
tlatolli) proceso de pleito. (2 Neteilhuiliz tlatolli) palabras de vida. (2
Yoliliz tlatolli) ystoria delo presente. (1 quinaxcan tlatolli) añadidas
palabras. (1 tlacecepanolli tlatolli) ystoria delos tiempos antiguos. (1 yeuecauh
tlatolli) bien se dize del. (1 vclipan yauh yn tlatolli) romance lengua romana.
(1 castillan tlatolli) hablar en lengua estraña. (1 cecni tlatolli yc nitlatoa)
determinacion de acuerdo o de congregacion. (2 Necepan tlatolli) no qualesquier
palabras de por ay. (2 Amoçan ilhuiz tlatolli) palabras que tocar o se endereçan
a mi persona. pre: onotechpa tlachix in tlatolli. (2 Notechpa tlaehia in tlatolli)
tlatolli +, nic : añadir palabras. (1 nic, cecepanoa yn tlatolli) traduzir
de vna léngua en otra. (1 nic, cuepan tlatolli) soltarse mela palabra con
descuido e ynaduertencia. (1 nic, chitonia yn tlatolli)

tlatolli quitetemotinemi : amigo de oyr nueuas, o nouelero. (2) nouelero, amigo


de nouelas. (1)

tlatolloa : tratarse de algun negocio y entender enel remedio del. (2)

tlatollotl : historia. (2) ystoria. (1)

tlatollotl + : latinidad desta lengua. (1 latin tlatollotl)

tlatolmaca, nite : sobornar, o persuadir algo a otro. pre: onitetlatolmacac.


(2) consejar mal. (1) sobornar. (1)

tlatolmachiyotl : parabola, semejança, o figura. (2 Tlatolmachiotl) figura


parabola o semejança. (1)

tlatolmachtiqui + : gramatico o latino. (2 Mo latin tlatolmachtiqui) gramatico


enseñado enella. (1 molatin tlatolmachtiqui)

tlatolmelahua, ni : interpretar, glosar o declarar y exponer algo. prete:


onitlatolmelauh. (2 Tlatolmelaua, ni) notar algo en otra cosa. (1 ni,
tlatolmelaua)

tlatolmelahualiztli : informacion, o el acto de interpretar y declarar algo. (2


Tlatolmelaualiztli) ynformacion. (1 tlatolmelaualiztli)

tlatolmelahualoni : interpretacion, o declaracion. (2 Tlatolmelaualoni) nota


sobre sentencia. (1 tlatolmelaualoni)

tlatolmocuicuitlahuiani : nouelero, amigo de nouelas. (1


tlatolmocuicuitlauiani)

tlatolmocuitlahuiani : amigo de oyr nueuas, o nouelero. (2 Tlatolmocuitlauiani)

tlatolmotla, nite : cortar el hilo y atajarla palabra del que esta hablando.
pre: onitetlatolmotlac. (2) cortar la palabra a otro. (1) estoruar al que habla.
(1)

tlatolmoyahualiztli : fama, o diuulgacion de nueuas. (2 Tlatolmoyaualiztli) fama


de nueuas. (1 tlatolmoyaualiztli)

tlatolmoyahualiztontli : fama pequeña assi. (2 Tlatolmoyaualiztontli) fama


pequeña de nueuas. (1 tlatolmoyaualiztontli)

tlatolnanamiqui, nino : tomar consejo con otros pre: oninotlatolnanamic. (2)


aconsejarse. (1)
tlatolnanamiqui, nitla : dar consejo a otros. pre: onitlatlatolnanamic. (2)
aconsejar. (1)

tlatolnelhuayotl : argumento de libro. (2) argumento de libro. (1)

tlatolneltilia, ni : confirmar o verificar loque digo con auctoridad de


escriptura, o de doctores. p: onitlatolneltili. (2)
tlatolneltililoni : auctoridad de escriptura o de doctores. &c. (2)

tlatolnepanihuiliztli : lo mesmo es que tlatolcetililiztli. (2


Tlatolnepaniuiliztli) concordia assi. (1 tlatolnepaniuiliztli)

tlatolnepanoa + : discordia endar pareceres o votos. (1 amo tito


tlatolnepanoa)

tlatolnextia, ni : dezir algun mensaje o algunas cosas nueuas que no se


sabian. pre: onitlatolnexti. (2) mensaje o nueuas dezir. (1)

tlatolo + : tienese este estilo de hablar. (2 Iuh tlatolo)

tlatoloa, ni : tragar algo, o entortar alguna cosa. pre: onitlatolo. (2)

tlatoloani : tragon. (2)

tlatoloaya; + : mi tragadero o gaznate. (2 Tlatoloaya; no)

tlatoloaya; no : mi tragadero o gaznate. (2)

tlatoloeliliztli : suaue habla. (1 tlatolveliliztli)

tlatololiztica : tragando. (2)

tlatololiztli : el acto de tragar algo. (2)

tlatololli : cosa engullida o tragada. (2) tragada cosa. (1)

tlatoloni + : cosa digna de ser fauorecida. (2 Ipan tlatoloni) fauorable cosa.


(1 ypan tlatoloni)

tlatoloyan : cabildo, el lugar donde se ayuntan atratar negocios. (1


tlatoloyá[n])

tlatolpanahuia, nite : adelantarse en hablar. pr: onitetlatolpanaui. (2


Tlatolpanauia, nite) adelantarte en hablar. (1 nite, tlatolpanauia)

tlatolpapatla, nino : hablar trastrocando las palabras, diziendo agora vno, y


luego lo contrario dello. pre: onitlatolpapatlac. (2) dobladamente hablar. (1)

tlatolpapazolli : palabras estropajadas, sin orden ni concierto. (2


Tlatolpapaçolli) palabras de aca y de alla. (1 tlatolpapaçolli)

tlatolpatiani : masescuela. (2) maestrescuela. (1)

tlatolpehualiztli : comienço o introduction de platica o de sermon. (2


Tlatolpeualiztli) yntroducion de platica o sermon. (1 tlatolpeualiztli)
principio de oracion de orador. (1 tlatolpeualiztli)

tlatolpehuallotl : argumento de libro. (2 Tlatolpeuallotl) argumento de


libro. (1 tlatolpeuallotl)

tlatolpepechtia, ni : tomar alguna auctoridad, por fundamento del sermon, o


fundar la platica o sermon sobre algun fundamento, conforme al thema. &c. pre:
onitlatolpepechti. (2) tema tomar assi. (1)
tlatolpeuhcayotl : idem. o principio e introduction de sermon o de platica.
(Tlatolpeuallotl: argumento de libro.) (2) principio de oracion de orador. (1)

tlatolpictli : mentira assi. (1)

tlatolpinahuia, nite : mofar o hazer burla delo q[ue] el otro dize. pre:
onitetlatolpinaui. (2 Tlatolpinauia, nite) escarnercer o burlar delo que otro
dize. (1 nite, tlatolpinauia)

tlatolpinauhtia, nite : afrentar a otro de palabra. pre: onitetlatolpinauhti. (2)


ynjuriar con palabras. (1)

tlatolpipinahuia, nite : escarnercer o burlar delo que otro dize. (1 nite,


tlatolpipinauia)

tlatolpixqui + : idem. (Ichtacatlatolpiani: secretario.) (2 Ichtaca tlatolpixqui)

tlatolpixqui, + : secretario. (1 ychtaca tlatolpixq[ui], ychtaca tlatolpiani)

tlatolpiyani + : secretario. (1 ychtaca tlatolpixq[ui], ychtaca tlatolpiani)

tlatolpohualiztli : cuento que se cuenta a otros. (1 tlatolpoaliztli)

tlatolpoloa, nite : atajar la palabra al que habla, o hazerle cortar el hilo.


&c. p: onitetlatolpolo. (2) estoruar al que habla. (1)

tlatolpopoloa, nite : deshazer o desbaratar el argumento o platica de otro. pre:


onitetlatolpopolo. (2) responder a argumento. (1)

tlatolquechilia, nite : acusar falsamente. (1 nite, tlatolq[ue]chilia)

tlatoltecahui : oficial o maestro de obra mecanica. (2 Tlatoltecaui)

tlatoltecahui, tlatoltecahuiani : artificioso. (1 tlatultecaui, tlatultecauiani)

tlatoltecahuiani : idem. o fabricador de cosa bien tratada y vistosa. &c.


(Tlatoltecaui: oficial o maestro de obra mecanica.) (2 Tlatoltecauiani)
fabricador. (1 tlatoltecauiani)

tlatoltecahuiani + : artificioso. (1 tlatultecaui, tlatultecauiani)

tlatoltecahuiliztica : artificialmente. (1 tlatultecauiliztica)

tlatoltecahuiliztli : el acto de fabricar alguna cosa assi. (2


Tlatoltecauiliztli) artificio de arte mecanica. (1 tlatultecauiliztli)
fabricacion o fabrica. (1 tlatoltecauiliztli)

tlatoltecahuilli : cosa fabricada y tratada desta manera magristralmente. (2


Tlatoltecauilli) fabricada cosa assi. (1 tlatoltecauilli) artificial cosa assi.
(1 tlatultecauilli)

tlatoltemoa, nite : pedir consejo o parecer, o informarse e inquirir dela


verdad de algun negocio o causa. pre: onitetlatoltemo. (2) sacar la verdad por
fuerça. (1) consultar algo con otro. (1)

tlatoltemohua, nite : pedir consejo. (1 nite, tlatoltemoua)


tlatoltetlaiximachtiloni : argumento de libro. (2) argumento de libro. (1)

tlatoltia, nite : hazer hablar a otro, o tomar el dicho al reo, o al testigo, o


darle tormento para q[ue] confiesse la verdad. pre: onitetlatolti. (2) sacar la
verdad por fuerça. (1)

tlatoltia +, nite : atormentar a alguno, para que cónfiesse la verdad. (1


tetlatzacuiltitiliztica nitetlatoltia)

tlatoltica : con palabras, o con amonestacion. (2)

tlatoltica + : graciosamente assi. (1 chipauaca tlatoltica) dobladaménte assi.


(1 necoc tlatoltica)

tlatoltica nenahuatiliztli : el acto de mandar algo de palabra el q[ue] hizo o


haze testamento. (2 Tlatoltica nenauatiliztli)

tlatoltica nenanahuatiliztli : mandado de palabra. (1 tlatoltica


nenanauatiliztli)

tlatoltica nite, tlamamaca : mándar de palabra. (1)

tlatoltica tetlamamaquiliztli : mandado de palabra. (1)

tlatoltica, ninonahuatia : mandar algo de palabra el que testa. pre: tlatoltica


oninonauati. (2 Tlatoltica, ninonauatia)

tlatolticanino, nahuatia : mándar de palabra. (1 tlatolticanino, nauatia)

tlatoltzacua, nino : mudecer. (1 nino, tlatoltzaqua)

tlatoltzatzazicpalli : silla, o trono real, o de gran señor. (2)

tlatoltzintiliztli : yntroducion de platica o sermon. (1) comienço o


introductió[n] de platica o de sermon. (2)

tlatoltzopelic : suaue hablador. (1) el que habla suaue y dulcemé[n]te. (2)

tlatoltzopeliliztli : suaue habla. (1) suauidad o dulçura de hablar o de


palabras. (2)

tlatolxinia, nite : desbaratar y deshazer argumé[n]to o platica de otro. pr:


onitetlatolxini. (2)

tlatolxitinia, nite : desconcertar a otros desta manera. (1)

tlatolyamanqui : dezidor suaue. (1) suaue y gracioso dezidor. (2)

tlatolyuinti, ni : trafagar. (1)

tlatolzazaca, nite : chismear. (1 nite, tlatolçaçaca)

tlatomahualli : ceuado o engordado, o ceuon. (1 tlatomaualli) ceuon, o cosa


engordada. (2 Tlatomaualli)

tlatomaliztli : soltura delo atado. (1) el acto de desatar algo. (2)


tlatomalli : suelto, cosa noatada. (1) cosa desatada. (2)

tlatomauhtli : idem. (Tlatomaualli: ceuon, o cosa engordada.) (2) ceuado o


engordado, o ceuon. (1) engordada cosa. (1)

tlatomiohuihuitlani : tresquilador tal. (2 Tlatomiouiuitlani)

tlatomiotepehualiztli : tresquiladura de oueja o de cosa assi, o peladura. (2


Tlatomiotepeualiztli)

tlatomiotepehualiztli = : = tlatomiotlazaliztli (2 tlatomiotepeualiztli)

tlatomiotepehuani : tresquilador tal. (2 Tlatomiotepeuani)

tlatomiotepeuhtli : oueja tresquilada. &c. (2)

tlatomiotlazaliztli : lo mesmo es que tlatomiotepeualiztli. (2


Tlatomiotlaçaliztli)

tlatomiotlazani : tresquilador tal. (2 Tlatomiotlaçani)

tlatomiotlazqui : idem. (Tlatomiotlaçani: tresquilador tal.) (2)

tlatomiotlaztli : oueja tresquilada. &c. (2)

tlatomiyohuihuitlani : pelador. (1 tlatomiyouiuitlani)

tlatomiyotepehualiztli : peladura. (1 tlatomiyotepeualiztli)

tlatomiyotepehuani : pelador. (1 tlatomiyotepeuani)

tlatomiyotepeuhtli : pelada cosa sin pelos. (1)

tlatomiyotlalani : pelador. (1)

tlatomiyotlazaliztli : peladura. (1 tlatomiyotlaçaliztli)

tlatonacatiliani : multiplicador. (1) acrecentador o augmé[n]tador de algo.


(2)

tlatonacatililli : multiplicado. (1) cosa acrecé[n]tada assi. (2)

tlatonacatiliztli : multiplicacion. (1)

tlatonalcahualtilli : assombrado assi. (1 tlatonalcaualtilli) persona asombrada


o espá[n]tada (2 Tlatonalcaualtilli)

tlatonalhuiani : asoleador. (1)

tlatonalhuiliztli : asoleamiento. (1)

tlatonalhuilli : asoleada cosa. (1)

tlatonalitlacolli : aojado o hechizado. (1)

tlatonalittitiliztli : asoleamiento. (1)


tlatonallan tlamachtilli : despoblado pueblo assi. (1)

tlatonalquechililli : emplazado. (1 tlatonalq[ue]chililli)

tlatonehualli : afligido assi. (1 tlatoneualli) afligido assi. (1 tlatoneualli)


atormentado y afligido de otros. (2 Tlatoneualli)

tlatoneuhcapololli : atormentado assi. (1) idem. (Tlatoneualli: atormentado y


afligido de otros.) (2)

tlatoneuhtli : atormentado assi. (1) idem. (Tlatoneuhcapololli: idem.


(Tlatoneualli: atormentado y afligido de otros.)) (2)

tlatontli : desatado. (1 tlatuntli) descosido. (1) desañudado. (1 tlatuntli)


suelto, cosa noatada. (1) idem. (Tlatumalli: cosa desatada assi, o desañudada y
suelta.) (2 Tlatuntli) cosa desatada o descosida. (2)

tlatopehualiztica : empuxando madero o cosa assi. (1 tlatopeualiztica)


empuxando. (2 Tlatopeualiztica)

tlatopehualiztli : atizamiento tal. (1 tlatopeualiztli) quitamiento assi. (1


tlatopeualiztli) el acto de empuxar alguna cosa, o de atizar el fuego echá[n]do
detro los tizones. (2 Tlatopeualiztli)

tlatopehuani : atizador assi. (1 tlatopeuani) empuxador o atizador tal. (2


Tlatopeuani)

tlatopeuhtli : arrojado assi. (1) empuxado desta manera. (1) empuxado. (1)
alançada cosa. (1) cosa empuxada assi. (2)

tlatoque : primeros del pueblo. (1) señores, caciques, oprincipales. (2)

tlatoque + : príncipe vno de q[ua]tro. (1 ceyehuá[n]tin ynnauin tlatoque)


grandes señores. et sic de alijs (2 Veueintin tlatoque)

tlatoque inyeyan : estrado. (1 tlatoque ynyeyan)

tlatoquia, ni : atizar el fuego. preterito: onitlatoqui. (2)

tlatoquiani : atizador assi. (1) atizador assi. (2)

tlatoquilia : postrero o postrimero; i; vltima y cabera cosa. (1) çaguero, o


cosa postrera y vltima. (2)

tlatoquiliztli : enterramiento desta manera. (1) sembradura. (1) atizamiento


tal. (1) el acto desembrar semillas, o de plantar algo. (2)

tlatoquillotia, nitla : fortalecervna cosa con otra pre: onitlatlatoquilloti. (2)


fornecer o fortalecer. (1) soldar trauando. (1)

tlatoquillotl : rodrigon para vid, o para planta pequeña. (2)

tlatoquilotl : rodrigon para vid. (1)

tlatornohuiani : tornero el que tornea. (1 tlatornouiani)


tlatornohuilli : torneada cosa altorno. (1 tlatornouilli) cosa hecha con torno.
(2 Tlatornouilli)

tlatotehua, ni : hablar arrebatadamente y de priessa. (2 Tlatoteua, ni)

tlatoticalaqui, nino : derrendón entrar. (1)

tlatotihuetzi, ni : idem. (Tlatotiquiça, ni: idem. (Tlatoteua, ni: hablar


arrebatadamente y de priessa.)) (2 Tlatotiuetzi, ni)

tlatotihuitz, ni : venir platicando, o hablando algo. pre: onitlatotiuitza. (2


Tlatotiuitz, ni)

tlatotiquiza, ni : idem. (Tlatoteua, ni: hablar arrebatadamente y de


priessa.) (2 Tlatotiquiça, ni)

tlatotiuh, ni : yr hablando, o platicando alguna cosa. pre: onitlatotia. (2)

tlatotochcopinaliztli : dessolladura tal. (1) el acto de desollar cabrones para


cueros de vino, o de desnudar a otro al redropelo, o cosa semejante. (2)

tlatotochcopinani : dessollador assi. (1)

tlatotochcopinilia, nite : desnudar a otro al redropelo. (1)

tlatotochcopintli : dessollado assi. (1)

tlatotochilia, nite : acuciar, odar priessa aotros pre: onitetlatotochili. (2)


priesa dar, paraque hagan mal a alguno. (1)

tlatotocquimiliuhcayotl : poyal para cubrirlo. (1) manta, o alhombra có[n] que


adornan y cubré[n] los poyos, o escaños, para se assentar enellos. (2)

tlatotoctli : perseguido. (1) desterrado. (1) echado assi. (1) despedido


assi. (1) poyo para assentarse. (1) assientos o sillas de coro, o poyos. (1)
p[er]sona desterrada, o poyos de sala, o de cosa semejante. (2)

tlatotomilia, nic : desabrochar. (1)


tlatotomilia, nite : desabrochar a otro, o desfaxar y desemboluer la criatura.
preterito: onitetlatotomili. (2) desemboluer criatura. (1)

tlatotomilia +, nic : desyunzir los bueyes. (2 Quaquaue nictlatotomilia)

tlatotonia : hazer calor. (1) hazer tiempo blando y templado, o hazer calor.
preterito: otlatotoniac. vel. otlatotonix. (2)

tlatotoniliztli : escalentamiento. (1) calentamiento tal. (1) blandura assi, o el


acto de callentar algo. (2)

tlatotonilli : assoleada cosa. (1) escalentado. (1) calentada cosa assi. (1)
cosa callentada, o asoleada. (2)

tlatotonilliatl : agua cozida. (1)

tlatotoniloni : escalentador el instrumento. (1) instrumento para callentar, o


escallentar algo, o escallentador. (2)
tlatotonixtimani : hazer claro y sereno tiempo. (1) abrigado estar el lugar.
(1) estar abrigado y templado el lugar, o la camara. preterit:
otlatotonixtimanca. (2)

tlatotontli : desabrochado. (1) desembuelto assi. (1) cosa desatada,


desabrochada, desñudada o desembuelta. (2)

tlatotopochuatzalli : tostada cosa. (1) cosa muy tostada asi como reuanadas de
pan, tortillas o cosa assi. (2)

tlatotopotzaliztli : roedura. (1) el acto de comer cosas muy tostadas, o


bizcochadas, o de roer huessos. (2)

tlatotopotzani : el que come cosas muy tostadas que cruxen entre los dientes. (2)

tlatotoquilia, nite : ser corredor, yendo aprocurar la hazienda que se deue a


otro. (2)

tlatototzalli : aguijada cosa. (1) enconada llaga. (1) alque dan priessa para
que haga algo. (2)

tlatototztli : aguijada cosa. (1) empeorado. (1) idem. (Tlatototzalli: alque


dan priessa para que haga algo.) (2)

tlatotoyan : templado lugar. (1) abrigado lugar. (1) lugar templado y


abrigado. (2)

tlatoxontli : dessollado assi. (1) cosa rosada, o desollada de algun golpe.


(2)

tlatoyahualiztli : derramamiento assi. (1 tlatoyaualiztli) el acto de


derramar agua, o otra cosa liquida. (2 Tlatoyaualiztli)

tlatoyahualli : agua derramada. (2 Tlatoyaualli)

tlatoyahualoyan : derramadero, donde derraman agua o cosa liquida. (1


tlatoyaualoyan) lugar donde vierten, o derraman agua. &c. (2 Tlatoyaualoyan)

tlatoyahuani : derramador tal. (1 tlatoyauani) el que derrama agua assi. (2


Tlatoyauani)

tlatoyahuiani : ahogador tal. (1 tlatoyauiani)

tlatozcatl : garganta de monte. (1) cerca, o junto delo alto del cerro. (2)

tlatqui, nite : ajeno ser. (1)

tlatqui + : hurto desta manera. (1 tlatoca tlatqui ychtequiliztli) hurtador


de aquesto. (1 tlatoca tlatqui ychtequini) hurto delo sagrado. (1 teopan tlatqui
ychtequiliztli)
tlatqui +, nite : quitar alguna hazienda a otro por sentencia. pre:
onitetlatzontequilica tlatquicaualti. (2 Tlatzontequilica tlatqui caualtia, nite)
tlatqui +, no : abundar en riquezas. (1 miec notlatqui) abundar en riquezas. (1
ayoc miximati notlatqui)

tlatqui, +, ni : hurtar lo sagrado. (1 ni, teopan tlatqui, ychtequi)


tlatqui? + : cuyo?. (1 aqui tlatqui?)

tlatquiaxiliztli : robo de enemigos. (1) despojo de enemigos. s. toda la


hazienda que seles tomo. (2)

tlatquicahualtia, ni : desposeer a alguno desus bienes y hazienda. pre:


onitetlatquicaualti. (2 Tlatquicaualtia, ni)
tlatquicahualtia, nite : embargar hazienda. (1 nite, tlatquicaualtia) priuar
de algo a otro. (1 nite, tlatquicaualtia)

tlatquicahualtia +, nite : quitar la hazienda por sentencia. (1


tlatzontequiliztli ca nitetlatquicaualtia) senténciando q[ui]tar. (1 nite,
tlatzonteq[ui]lica tlatq[ui]caualtia)

tlatquicahualtiliztli + : sentencia tal. (1 tetlatzontequilica


tlatquicaualtiliztli)

tlatquihua : dueño de algo. (1 tlatquiua) señor de hazienda. (1 tlatquiua)


rico. (1 tlatquiua) dueño de alguna cosa, o persona que tiene bienes. (2
Tlatquiua)

tlatquihua + : enlutado. (1 neçaualizmicca tlatquiua)

tlatquihua, atle quitemachia : abundoso. (1 tlatquiua, atle quitemachia)

tlatquihua? + : cuyo?. (1 ac tlatquiua?.)

tlatquimaca, nite : dar a otro su hazienda por sentencia. &c. pr:


onitetlatquimacac. (2) sentenciándo dar. (1)

tlatquimaca +, nite : dar alguna hazienda a otro, por sentencia. pre:


onitetlatzuntequilica tlatquimacac. (2 Tlatzuntequilica tlatquimaca, nite) dar a
otro alguna hazienda por sentencia el juez. pre:
onitetlatzontequilicatlatquimacac. (2 Tlatzontequilica tlatquimaca, nite)
sentenciándo dar. (1 nite, tlatzontequilica tlatquimaca)

tlatquimaquiliztli + : sentencia assi. (1 tetlatzontequilica tlatquimaquiliztli)

tlatquina : posseedor. (1)

tlatquinamaca, ni : hazer almoneda de mi hazienda y alhajas. p:


onitlatquinamacac. (2) publicar bienes. (1)

tlatquinamacac : vendedor de vestiduras. (1) vendedor de hazienda, o el que haze


almoneda della. (2)

tlatquinamacani : idem. (Tlatquinamacac: vendedor de hazienda, o el que haze


almoneda della.) (2)

tlatquinamaquia, nitla : almoneda hazer. (1)

tlatquinamaquiliztli : publicacion de bienes. (1) almoneda, o el acto de vé[n]der


alguno su hazienda. (2)

tlatquinamoyaliztli : robo de enemigos. (1) sacomano, o despojo. (2)


tlatquinanamaquia, nitla : hazer almoneda. pret: onitlatlatquinanamaqui. (2)
almoneda hazer. (1)

tlatquipielia, nite : embargar hazienda. (1)

tlatquipieltia, nite : secrestar en tercero. (1)

tlatquipiyaloyan : vistuario de vestiduras. (1 tlatquipialoyan) lugar, o


camara donde se guarda la hazienda. (2 Tlatquipialoyan)

tlatquitia, nicno : vsurpar, o aplicar para si alguna cosa. pr:


onicnotlatquiti. (2) apropriar parasi. (1)
tlatquitia, nite : enagenar algo, o embiar alguna cosa a otro. p:
onitetlatquiti. (2) enagenar. (1) emb[i]ar algo con otro. (1)

tlatquitica + : abundosamente. (1 miec tlatquitica)

tlatquitl : possession. (1) mueble cosa. (1) hazienda. (1) traje de vesido. (1)
bienes de furtuna. (1) hazienda, o vestidos. (2)

tlatquitl + : abundancia tal. (1 ayoctle tlaçotli tlatquitl) común cosa, s: de


todos. (1 nepan tlatquitl) guarnicion de cauallo. (1 cauallo tlatquitl)
vestiduras de obispo. (2 Obispo tlatquitl) papahigo. (1 otlica tlatquitl) idem.
(Tiyacapanyotl: hazienda de primogenito y mayorazgo, o cosa destos.) (2 Tiyacapan
tlatquitl) idem. (Tiacapanyutl: hazienda de mayorazgo.) (2 Tiacapan tlatquitl)
alhajas de casa, o menudencias. (2 Textica tlatquitl) real cosa. (1 tlatoca
tlatquitl) pascual, cosa de pascua. (1 pascua tlatquitl) idem. (Ayoctle
motemachia: idem. (Ayoctle monequi: idem. (Ayoctle monectoc: auer abundancia de
todo lo que es necessario, o no saltar nada.))) (2 Ayoctle tlaçotli tlatquitl)
menudencias o alhajas. (1 textitica tlatquitl) armas o insignias de valientes y
esforçadados soldados. (2 Tiacauh tlatquitl) guarnicion de cauallo el, jaez. &c.
(2 Cauallo tlatquitl) esclauina, o ropa de camino. (2 Otlica tlatquitl)
abundancia tal. (1 ayoc miximati tlatquitl) abundancia tal. (1 miec tlatquitl)
luto de vesidura. (1 neçaualizmicca tlatquitl) escla[v]ina. (1 otlica tlatquitl)
obispal, cosa de obispo. (1 obispo tlatquitl) abundancia muy gran de de riquezas
y bienes. (2 Ayoc miximati tlatquitl)

tlatquitlaza, nite : priuar a otro de su hazienda y bienes. p: onitetlatquitlaz.


(2 Tlatquitlaça, nite)

tlatquitll : vestidura generalmente. (1 tlatq[ui]tll)

tlatquitontli : pegujal. (1)

tlatta + : trauiesso y desuergonçado. (2 Aquen tlatta)

tlattaliztli + : trauesura, o desuerguença. (2 Aquen tlattaliztli)

tlattalli + : desacatado. (1 atleipan tlattalli) contrahecha letra. (1 ytech


tlattalli) alcançado assi de cuenta. (1 ayuh tlattalli) cosa sacada por otra,
assi como ymagen o cosa semejante. (2 Itech tlattalli)

tlattitia, nite : mostrar. (1) mostrar, o enseñar algo a otro. p: onitetlattiti.


(2)

tlattitili + : idem. (Icnoyotl tlacuitilli: empobrecido desta manera.) (2


Icnoyotl tlattitili)
tlattitilli + : priuado de cosa amada. (1 ycnoyotl tlattitilli)

tlatuinahuac : cerca del dia, o del alua. (2 Tlatuinauac)

tlatumaliztli : desatadura. (1) desatadura. s. el acto de desatar, o de desliar


algo. (2)

tlatumalli : desatado. (1) cosa desatada assi, o desañudada y suelta. (2)

tlatutontin cuacuahueque : desyunzidos bueyes. (1 tlatutuntin quaquaueque)

tlatxxipetzoloni : escoda para dolar piedras. (1)

tlatzacca : ala postre. (1)

tlatzacca + : ala postre. (1 ça tlatzacca)

tlatzaccachitonia, ni : deserrajar puerta, o cosa semejante. pre:


onitlatzaccachitoni. (2) descer[r]ajar. (1)

tlatzaccachitonia = : = tlatzaccayochitonia (2 tlatzaccachitonia )

tlatzaccachitoniliztli : descerrajadura. (1) el acto de deserrajar puerta.


&c. (2)

tlatzaccachitoniliztli = : = tlatzaccayochitoniliztli (2
tlatzaccachitoniliztli)

tlatzaccachitonilli : descerrajado. (1) puerta, o arca deserrajada. (2)

tlatzaccan : alcabo, alfin o ala postre. (2)

tlatzaccantlalia, nino : ponerse alcabo, ala postre o enel postrero e vltimo


lugar. pre: oninotlatzacantlali. (2)

tlatzaccayochitonia : lo mesmo es que tlatzaccachitonia. pre:


onitlatzaccayochitoni. (2)
tlatzaccayochitonia, ni : descer[r]ajar. (1)

tlatzaccayochitoniliztli : descerrajadura. (1) lo mesmo es que


tlatzaccachitoniliztli. (2)

tlatzaccayochitonilli : descerrajado. (1) puerta deserrajada. &c. (2)

tlatzaccayotl : tapadero. (1) cobertor, o tapadera. (2)

tlatzaccozalolli : cosa pegada con engrudo. (2 Tlatzaccuçalolli)

tlatzacozaloliztli : empegadura assi. (1 tlatzacuçaloliztli)

tlatzacozalolli : empegado desta manera. (1 tlatzacuçalolli)

tlatzacua, ni : lastar, pagar por mi solo. (1 ni, tlatzaqua)

tlatzacua + : pagar sin culpa o lastar lo q[ue] otro hizo. (1 tepampa ni


tlatzaqua) cerrar con llaue de palo. (1 quauhtlancochtica ni, tlatzaqua)
tlatzacua +, ni : cerrar el pestillo con la llaue de palo. prete:
quauhtlancochtica onitlatzacu. (2 Quauhtlancochtica nitlatzaqua)

tlatzacualiztli : atapadura tal. (1 tlatzaqualiztli) atapadura tal, s: el acto de


atapar algo. (1 tlatzaqualiztli) el acto de cerrar o atapar algo. (2
Tlatzaqualiztli)

tlatzacualli : cerca desta manera. (1 tlatzaqualli) cerrada cosa. (1


tlatzaqualli) cerca de estacas o de ramas. &c. (2 Tlatzaqualli)

tlatzacuallo : cosa cerrada o cercada con seto o con paredes. (2)

tlatzacualoni : restriñidora cosa. (1 tlatzaqualoni) atapador o cobertor. (1


tlatzaqualoni) tapadero. (1 tlatzaqualoni) cerradura o cerraja. (1
tlatzaqualoni) cerradura o cosa semejante para cerrar o atapar algo. (2
Tlatzaqualoni)

tlatzacuani : atapador tal. (1 tlatzaquani) atapador, s: el queatapa algo. (1


tlatzaquani)

tlatzacuapahualiztli : el acto de engrudar alguna cosa. (2 Tlatzacuapaualiztli)

tlatzacuapahualli : cosa engrudada. (2 Tlatzacuapaualli)

tlatzacuapahuani : engrudador. (2 Tlatzacuapauani)

tlatzacuapauhqui : idem. (Tlatzacuapauani: engrudador.) (2)

tlatzacuapauhtli : cosa engrudada. (2)

tlatzacuia : postrero o postrimero; i; vltima y cabera cosa. (1)

tlatzacuiani : embetunador. (1)

tlatzacuiliztli : el acto de engrudar algo. (2)

tlatzacuilli : engrudado. (1) embetunado. (1) puerta de madera o cosa


semejante. (2) cosa engrudada. (2)

tlatzacuillo elcuauhyotl : tranca de puerta. (1 tlatzacuillo elquauhyotl)

tlatzacuillo tlaxillotl : tranca de puerta. (1)

tlatzacuillo tzotzonaloni : aldaua para llamar. (1)

tlatzacuilloelcuauhyotl : tranca de puerta. s. el madero que entra enla pared.


&c. (2 Tlatzacuilloelquauhyotl)

tlatzacuilloitlacoa, ni : dañar, o desquiciar la puerta. (2


Tlatzacuilloytlacoa, ni)

tlatzacuillotepiton : puerta peq[ue]ña. (1 tlatzacuillotepitó[n]) puerta pequeña


de madera. (2)

tlatzacuillotl : puerta de madera, o cosa semejante. (2)


tlatzacuillotl + : quebradas puertas o quebrantadas. (1 tlapetlalli
tlatzacuillotl)
tlatzacuillotl +, nic : quebrar o quebrantar puertas con ympetu. (1 nic,
petla yn tlatzacuillotl)

tlatzacuillotl icayan : lumbral de puerta, lo baxo. (1 tlatzacuillotl ycayan)

tlatzacuillotl icuac : lumbrar de puerta lo alto. (1 tlatzacuillotl yquac) el


vmbral alto dela puerta. (2 Tlatzacuillotl yquac)

tlatzacuillotl inemalacachoayan : quicial de puerta. (2 Tlatzacuillotl


ynemalacachoayan)

tlatzacuillotl inemalacachohuayan : quicio o quicial de puerta. (1 tlatzacuillotl


ynemalacachouayan)

tlatzacuillotl itzintlan : lumbral de puerta, lo baxo. (1 tlatzacuillotl


ytzintlá[n]) el quicio baxo dela puerta. (2 Tlatzacuillotl ytzintlan)

tlatzacuillotlaxillotl : tranca de puerta. s. el palo con que esta como


apuntalada o apoyada. (2)

tlatzacuillotlicayan : el quicio baxo dela puerta. (2 Tlatzacuillotlycayá[n])

tlatzacuillotontli : puerta peq[ue]ña. (1) puerta pequeña de tablas. (2)

tlatzacuillotzotzona, ni : llamar ala puerta dando golpes. pre:


onitlatzacuillotzotzon. (2) llamar ala puerta. (1)

tlatzacuillotzotzonaliztli : llamamiento assi. (1) el acto de llamar con golpes


ala puerta. (2)

tlatzacuillotzotzonaloni : aldaua de puerta para dar golpes y llamar con ella.


(2)

tlatzacuillotzotzonani : el que llama a la puerta con golpes. (2)

tlatzacuilpixqui : portero q[ue] guarda la casa. (1) portero que guarda la


puerta. (2)

tlatzacuiltia, nite : castigar o justiciar a alguno. pre: onitetlatzacuilti. (2)


punir o castigar. (1) castigar con açotes, o con cosa semejante. (1) justiciar.
(1) hazer justicia o castigar. (1)

tlatzacuiltia + : doblar la pena y el castigo. (1 oppa nite, tlatzacuiltia)


tlatzacuiltia +, nite : doblar la pena y el castigo. (1 nite, nepaniuhca
tlatzacuiltia)

tlatzacuiltiloni : digno de castigo. (1) digno y merecedor de castigo. (2)

tlatzacuticayotl : postrimeria. (1)

tlatzacutli : encerrado desta manera. (1) cercada cosa assi. (1) atapada
agua. (1) atapada cosa assi. (1) atapada cosa assi. (1) cerrada cosa. (1) cosa
cerrada. (2)
tlatzacutli + : cerrado camino. (1 otli tlatzacutli) presa de agua. (1 atl
tlatzacutli) cerrado assi. (1 quauhtlancochtica tlatzacutli) pestillo cerrado
con llaue de palo. (2 Quauhtlancochtica tlatzacutli)

tlatzacuuapauhtli : engrudado. (1)

tlatzacuuiliztli : embetunamiento. (1)

tlatzalan : quebrada de monte. (1) valle. (1) quebrada de monte entre dos
sierras. (2)

tlatzapiniani : punçador. (1) el que punça o aguijonea a otro, o el que da delas


espuelas al cauallo. (2)

tlatzapinilli : aguijoneado. (1) punçada cosa. (1) punçado assi. (2)

tlatzatzacualli : cerca desta manera. (1 tlatzatzaqualli) cosa cercada de seto, o


de estacas. &c. (2 Tlatzatzaqualli)

tlatzatzacutli : encerrado desta manera. (1) encerrado assi. (1) cosa cerrada, o
atapada. (2)

tlatzatzanatza, ni : hazer ruido con cañas, esteras, o con cosas semejantes.


pre: onitlatzatzanatz. (2)

tlatzatzapitzaliztli : espolada. (1) espoladas, punçadas o aguijones. (2)

tlatzatzayanaliztli : despedaç[a]miento tal. (1) héndedura en diuersas partes.


(1) destroço o rasgadura de ropa o de cosa semejante, o despedaçamiento y
hendimiento de alguna cosa. (2)

tlatzatzayanani : despedaçador de carne. (1) destroçador, despedaçador y rasgador


de algo. (2)

tlatzatzayanilia, nite : destroçar o rasgar ropa a otro. (1)

tlatzatzayantli : despedaçada carne. (1) destroçado assi. (1) cosa destroçada y


rasgada assi. (2)

tlatzatziliani : el que llama la gente paraque trabaje o entienda en otra cosa.


(2)

tlatzatzililiztli : el acto de llamar la gente desta manera. (2)

tlatzatzililli : llamado assi. (1) el que es llamado para trabajar. &c (2)

tlatzatzililoni : los que son llamados para este effecto. (2)

tlatzatzitiani : estimador tassador. (1) apreciador tal. (1)

tlatzatzitiliztli : estima precio. (1)

tlatzatzitilli : apreciada cosa assi. (1)

tlatzayanaliztli : hendedura assi. (1) quebradura tal. (1) el acto de


rasgar, romper o hender algo. (2)
tlatzayantli : quebrada cosa assi. (1)

tlatzcan : cipres. (1) cipres. (2)

tlatzcan copalli : grassa para escreuir. (1)

tlatzcancopalli : grassa para escreuir. (2)

tlatzcotona, nic : quebrar assi. (1)


tlatzcotona, nite : pecilgar. (1)
tlatzcotona, nitla : quebrar hilo, cordel o soga. p: onitlatlatzcoton. (2)

tlatzcotoni : quebrarse la soga o hilo. (1) quebrarse el hilo assi. &c. p:


otlatzcoton (2)

tlatzcotonqui : hilo quebrado desta manera. &c. (2)

tlatzeltilia, ni : el que haze pedaçoso desmenuza alguna cosa. pre:


onitlatzeltili. (2)

tlatzeltiliani : corta[d]or tal. (1) desmenuzador desta manera. (1)

tlatzeltililiztli : desmenuzamiénto tal. (1)

tlatzeltililli : cortada cosa assi. (1) desmenuzada cosa assi. (1) cosa
despedaçada assi. (2)

tlatzeltiliztli : héndedura en diuersas partes. (1) el acto de despedaçar o


desmenuzar algo. (2)

tlatzetzelhuazoilli : colada cosa assi. (1 tlatzetzelhuazuilli)

tlatzetzelhuaztli : harnero. (1) harnero, o cedaço. (2)

tlatzetzelhuia, nite : sacudir ropa o otra cosa, de alguno. (2)

tlatzetzeliuhca tlaxcalli : pan de acemite. (1)

tlatzetzeliuhcatlaxcalli : acemita. (2)

tlatzetzeliuhcayotl : afrechos o saluados. (1) harnero, cedaço o triua, o


afrechos. (2)

tlatzetzeloa + : sacudir en diuersas partes. (1 miyeccan ni, tlatzetzeloa)

tlatzetzeloani : el que cierne algo, o el que sacude la ropa. (2)

tlatzetzeloani = : = tlatzetzeloqui (2 tlatzetzeloani)

tlatzetzeloliztli : sacudimiento assi. (1) cernedura, o sacudimiento assi (2)

tlatzetzelolli : sacudida cosa. (1) cosa cernida o sacudida desta manera. (2)
cernida cosa. (1)

tlatzetzeloloni : harnero. (1) cedaço, harnero o cosa semejante. (2) criua. (1)
cedaço. (1)
tlatzetzeloloni + : çaranda. (1 cocoyauac tlatzetzeloloni)

tlatzetzeloqui : lo mesmo es que tlatzetzeloani. (2)

tlatzicoa : asirse o pegarse algo a otra cosa. pre: otlatzico. (2)


tlatzicoa, ni : arraigarse algo o echar rayzes. (1)

tlatzicoliztli : asimiento tal. (2)

tlatzicolli : parado assi. (1) cosa asida desta manera. (2) ympedido assi.
(1) detenido assi. (1)

tlatzicotica : cosa asida o pegada a algo. (2) estable cosa que esta firme. (1)

tlatzicueuhtli : maçorca de mayz despegaday quitada dela caña, o cosa semejante.


(2) maçorca con hojas. (1)

tlatzicuiniliztli : bote de pelota, o salpicadura de cosa liquida. (2)

tlatzicunoltilli : espantado assi. (1)

tlatzihui, ni : tener pereza, o ser perezoso. preterit: onitlatziuh. (2 Tlatziui,


ni) perezoso ser. (1 ni, tlatziui) emperezar. (1 ni, tlatziui)
tlatzihui, nitla : entibiarse enel proposito. (1 nitla, tlatziui)

tlatzihuicachihua, nitla : hazer algo perezosamente pre: onitlatlatziuizcachiuh.


(2 Tlatziuicachiua, nitla)

tlatzihuiliztica : perezosamente, o con pereza. (2 Tlatziuiliztica)


perezosamente. (1 tlatziuiliztica)

tlatzihuiliztli : pereza. (2 Tlatziuiliztli) pereza. (1 tlatziuiliztli) floxedad


assi o negligencia. (1 tlatziuiliztli)

tlatzihuini : perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1 tlatziuini)


perezoso, o bestia harona. (2 Tlatziuini) ocioso. (1 tlatziuini) floxo por
negligencia. (1 tlatziuini)

tlatzihuini mazatl : harona bestia. (1 tlatziuini maçatl)

tlatzihuiti +, nitla : guay demi, desdichado demi y sin ventura. interjection. (2


Ouel nitlatlatziuiti)

tlatzihuizcahua, nitla : dexar de hazer algo por pereza. prete:


onitlatlatziuizcauh. (2 Tlatziuizcaua, nitla)

tlatzihuizcuitia, nite : hazer perezoso a otro. prete: onitetlatziuizcuiti. (2


Tlatziuizcuitia, nite) perezoso hazer a otro. (1 nite, tlatziuizcuitia) hazer a
otro perezoso. (1 nite, tlatziuizcuitia)

tlatzihuiztica : perezosamente. (2 Tlatziuiztica) ociosamente. (1 tlatziuiztica)

tlatzihuiztli : pereza. (2 Tlatziuiztli) ocio por ociosidad. (1 tlatziuiztli)

tlatzilhuia, nic : aborrecer el manjar. pret: onictlatzilhui. &c. (2)


empalagarse. (1)
tlatzilhuia, nite : aborrecer a otro. pre: onitetlatzilhui. (2) aborrecer a
otra. (1)

tlatzilhuiloni : aborrecible. (2) aborrecible cosa. (1)

tlatziliniani : tañedor de campanas, o campanero q[ue] las tañe. (2) campanero


que las tañe. (1) tañedor assi. (1)

tlatziliniliztica : con sonido y repique de campanas. (2)

tlatziliniliztli : el acto de tañer campanas. (2)

tlatzilinilli : campana tañida. (2)

tlatzilinilo : todos tañen campanas. (2)

tlatziliniloyan : campanario. (2) campanario. (1)

tlatziliniqui : campanero que las tañe. (2)

tlatzimmachiyotiliztli : signadura debaxo. (1)

tlatzincuauhtlazani : despeçonador assi. (1 tlatzinquauhtlaçani)

tlatzincuauhyocotonani : despeçonador assi. (1 tlatzí[n]quauhyocotonani)

tlatzincuauhyocotontli : fruta despeçonada. (2 Tlatzinquauhyocotontli)


despeçonada fruta. (1 tlatzinquauhyocotontli)

tlatzincuauhyotlaxtli : idem. (Tlatzinquauhyocotontli: fruta despeçonada.) (2


Tlatzinquauhyotlaxtli) despeçonada fruta. (1 tlatzinquauhyotlaxtli)

tlatzincuic : despicador tal. (1)

tlatzincuini : despicador tal. (1)

tlatzincuitl : grano de mayz deshollejado y despicado. (2) despicada cosa assi.


(1)

tlatzinehua, ni : assolar o destruyr pueblo. (1 ni, tlatzineua)

tlatzinehualiztli : desarraigamiento tal. (1 tlatzineualiztli) el acto de


arrancar algo de rayz. (2 Tlatzineualiztli) arrancamiento assi. (1
tlatzineualiztli) assolamiento de pueblo. (1 tlatzineualiztli)

tlatzinehualli : assolado pueblo. (1 tlatzineualli)

tlatzinehuani : el que arranca algo de rayz. (2 Tlatzineuani) arrancador tal. (1


tlatzineuani) assolador tal. (1 tlatzineuani)

tlatzineuhtli : desarraygado assi. (1) cosa arrancada de rayz. s. el arbol, o


cosa semejante. (2) arrancada cosa assi. (1) echado assi. (1)

tlatzini : sonar algo rebentando, assi como hueuo quando lo asan, o cosa
semejante. (2)
tlatzini, ni : estallar rebentando. (1)
tlatzinichotiani : fundador tal. (1)

tlatzinichotilli : fundada cosa assi. (1)

tlatzinichotiqui : fundador tal. (1)

tlatzinmachiyotiliztli : selladura de abaxo. (2 Tlatzinmachiotiliztli)

tlatzinmachiyotilli : cosa sellada enlo bazo. (2 Tlatzinmachiotilli)

tlatzinquixtilli : escusado por priuilegio. (1) cosa desechada, o cosa


achicada, acortada, o tornada atras, o cosa escatimada. (2) esento. (1)
acortado. (1) escassa cosa en peso o en medida. (1)

tlatzintepozotilli : lança con recaton. (1 tlatzintepuçotilli)

tlatzintepozotilli topilli : bordón o lánsa cón recatón. (1 tlatzintepuçotilli


topilli)

tlatzintiani : fundador, o principiador de algo. (2) fundador tal. (1)


començador. (1)

tlatzintiliztli : comienço assi. (2 Tlatzintiliztl[i]) fundamento assi. (1)

tlatzintilli : comé[n]çada cosa, y principiada, que tuuo principio. (2) fundada


cosa assi. (1)

tlatzintiloni : original cosa de origén. (1)

tlatzintlampa : de abaxo o de baxo. (1)

tlatzintlan : so o debaxo, preposicion. (1) abaxo, o debaxo (2) baxo,


aduerbio. (1) abaxo. (1)

tlatzintlan amatlacuilollamachiyotilli : sellada assi. (1)

tlatzintlan amatlacuilolmachiyotiani : sellador desta manera. (1)

tlatzintlan amatlacuilolmachiyotiliztli : selladura desta manera. (1 tlatzintlá[n]


amatlacuilolmachiyotiliztli)

tlatzintlan namatlacuillolmachiyotia : sellar de baxo. (1 tlatzí[n]tlá[n]


namatlacuillolmachiyotía)

tlatzintlan nica : estar de baxo. (1)

tlatzintoquilia, nite : inquirir, o pesquisar vida agena, o tomar residencia a


otro. pre: onitetlatzintoquili. (2) pesquisar algun maleficio. (1)

tlatzintzayantli : corrompida virgen. (1)

tlatziquiloa, nite : cortar desigual. (1)

tlatzitzicuiniliztli : bote de pelota. (1)

tlatzitziliniani : repicador de campanas. (2)


tlatzitziliniliztli : repique de campanas. s. el acto d[e] repicarlas. (2)
repique de campanas. (1)

tlatzitzilitzaliztli : repique de campana, o el acto de repicar campanas. (2)


repique de campanas. (1)

tlatzitzilitzani : repicador decampanas. (2)

tlatzitzitztli : cosa recalcada, apretada y tupida. (2) embutido. (1)

tlatzitzquia + : asirse de algo. (1 ytech ni, tlatzitzquia)

tlatzitzquilia, nino : palpar sus verguenças: prete: oninotlatzitzquili. (2)


palpar las verguenças. (1)
tlatzitzquilia, nite : palpar las verguenças de otra persona. pre:
onitetlatzitzquili. (2) palpar assi a otro. (1)

tlatzitzquilia +, nino : asirse de algo. preterito: itech oninotlatzitzquili.


(2 Itech ninotlatzitzquilia)

tlatzitzquiliztli : el acto de asir o trauar algo. (2) trauazon. (1)


sostenimiento. (1)

tlatzitzquilli : cosa asida, o trauada. (2) trauada cosa assi. (1) asido assi
tlaantli. (1)

tlatzitzquiltia + : asirse de algo. (1 ytech nino, tlatzitzquiltia) estribar.


(1 tetech nino, tlatzitzquiltia)

tlatziuhca : perezosamente. (2) perezosamente. (1)

tlatziuhcacahua, nitla : dexar de hazer algo por pereza. pre:


onitlatlatziuhcacauh. (2 Tlatziuhcacaua, nitla) dexar de hazer algo, por pereza.
(1 nitla, tlatziuhcacaua)

tlatziuhcachihua, nitla : hazer algo con pereza. pre: onitlatlatziuhcachiuh. (2


Tlatziuhcachiua, nitla)

tlatziuhcahua, nino : perder algo por negligencia y pereza. pre:


oninotlatziuhcauh. (2 Tlatziuhcaua, nino) perezoso o negligente ser enel seruicio
de dios. (1 nino, tlatziuhcaua) desmerecer. (1 nino, tlatziuhcaua)

tlatziuhcanequi, nino : emperezar. prete: oninotlatziuhcanec. (2)

tlatziuhcayotl : pereza. (2) pereza. (1)

tlatziuhmahua, nite : hazer a otro perezoso. (1 nite, tlatziuhmaua)

tlatziuhqui : perezoso. (2) perezoso muy d[e]scuidado y negligéntissimo. (1)


lerdo. (1)

tlatzohuazilpilli : cosa atada con lazada. (2 Tlatzouazilpilli) lazada. (1


tlatzouazylpilli)

tlatzohuazoiani : enlazador, o el que caça con lazos. (2 Tlatzouazuiani)


tlatzohuazoiliztli : enlazamiento, o el acto de enlazar o caçar algo con lazo.
(2 Tlatzouazuiliztli)

tlatzohuazoilli : cosa enlazada assi. (2 Tlatzouazuilli)

tlatzohuaztlalilli : idem. (Tlatzouazilpilli: cosa atada con lazada.) (2


Tlatzouaztlalilli) lazada. (1 tlatzouaztlalilli)

tlatzohui : enlazador, o el que prende o caça algo con lazo. (2 Tlatzoui)

tlatzohuiani : idem. (Tlatzoui: enlazador, o el que prende o caça algo con


lazo.) (2 Tlatzouiani)

tlatzohuilia, nite : arguyr contra alguno, o contra dezir y disputar con el.
preterit: onitetlatzouili. (2 Tlatzouilia, nite) tachar. (1 nite, tlatzouilia)
disputar con otro. (1 nite, tlatzouilia) contradezir a otro. (1 nite,
tlatzouilia) porfiar sin razon. (1 nite, tlatzouilia) argumentar. (1 nite,
tlatzouilia) responder a argumento. (1 nite, tlatzouilia)
tlatzohuilia, tito : discordia endar pareceres o votos. (1 tito, tlatzouilia)

tlatzohuiliztli : el acto de enlazar algo, o enlazamié[n]to. (2 Tlatzouiliztli)

tlatzohuilli : cosa enlazada. (2 Tlatzouilli)

tlatzololli : cosa ensangostada, o estrechada. (2) ensangostado. (1) acortado


edificio. (1)

tlatzomaliztli : el acto de coser algo, o de hazer costura. (2 Tlatzumaliztli)

tlatzomaloni : aguja pa[ra] coser. (1)

tlatzomani : costurero o cosurera. (1 tlatzumani) costurero. (2 Tlatzumani)


sastre costruero. (2) cosedor, o cosedora. (1 tlatzumani) sastre. (1)

tlatzomia : bufar el gato o la ximia. (1)


tlatzomia, nino : coser algo parasi. prete: oninotlatzomi. (2)
tlatzomia, nitla : bufar el gato, o cosa semejante. p: onitlatlatzomi. (2)

tlatzomiliztli : bufido de gato. (2 Tlatzumiliztli) bufido assi. (1)

tlatzomoniani : rompedor, o rasgador de algo. (2)

tlatzomoniliztli : rasgadura assi, o el acto de romper o rasgar algo. (2)

tlatzomonilli : cosa rasgada assi. (2)

tlatzompan : enel fin, o enel cabo. (2 Tlatzompá[n])

tlatzonanaliztli : escogimiento assi. (1)

tlatzonanani : escogedor tal. (1)

tlatzonantli : cosa escogida entre otras, por mejor y mas excelente. (2)
escogido assi. (1)

tlatzonco : enel cabo, o enel fin. (2)


tlatzonco + : ala postre. (1 ça tlatzonco)

tlatzoncotonaliztli : el acto de coger conla mano espiga de trigo, o cosa


semejante. (2) espigar el mismo coger de espigas. (1)

tlatzonehua + : dar a logro. (1 tetech ni, tlatzoneua)

tlatzonehualli : medida colmada. (2 Tlatzoneualli) colmada medida. (1


tlatzoneualli)

tlatzoniccuepa, ni : boluer algo bocabaxo. (1)

tlatzoniccuepalli : buelta cosa assi. (1)

tlatzoniccueppani : boluedor assi. (1)

tlatzoniccueptli : cosa buelta bocabaxo, o la cabeça abaxo. (2) buelta cosa


assi. (1)

tlatzonicpiloani : boluedor tal. (1)

tlatzonicpiloliztli : buelta tal. (1)

tlatzonicpilolli : buelta cosa assi. (1)

tlatzonicquetzaliztli : el acto de trastornar el cantaro lleno de algo enla tinaja,


o cosa semejante, o el acto de echar a otro fuera de casa a empuxones, o de echar
a otro de cabeça enel agua, o de la ventana abaxo. &c. (2) embrocadura tal. (1)

tlatzonicquetzalli : buelta cosa assi. (1)

tlatzonicquetzani : boluedor assi. (1)

tlatzonicquetztli : embrocada o tlastornada cosa assi. (1) echado assi. (1)


echado assi. (1) cosa trastornada desta manera. (2)

tlatzonquetzalli : colmada medida. (1)

tlatzonqui : sastre. (1) costurero o cosurera. (1 tlatzunqui) broslador o


sastre. (1 tlatzunqui) cosedor, o cosedora. (1 tlatzunqui) costurero o fastre.
(2 Tlatzunqui) sastre, o costurero. (2)

tlatzonquixtiani : hazedor tal. (1 tlatzó[n]quixtiani) el que acaba y


concluye alguna obra. (2)

tlatzonquixtiliztli : espedicion desta manera. (1 tlatzó[n]quixtiliztli)


conclusion de obra o fin. (1) conclusion, o fin de cosa acabada. (2)

tlatzonquixtilli : acabada obra. (1)

tlatzonquizcanequiliztli : final o vltima voluntad. (1) vltima voluntad, o


querer. (2)

tlatzonquizcayotl : dexo o fin de algo. (1) termino, fin o cabo de algo. (2)

tlatzontecmaxtlatl : bragas como al mayzal, ricas y muy labradas. (1) almahizal


rico y muy labrado, que sirue de bragas, o pañetes. (2)
tlatzontecoyan : fuero por el lugar de [j]uyzio. (1) avdiencia delos juezes. (1
tlatzontecoyá[n]) estrados donde juzgan y sentencian. (2)

tlatzontectli : determinado pleito. (1) sentenciado. (1) cosa juzgada y


sentenciada. (2)

tlatzontepololiztli : espigar el mismo coger de espigas. (1) el acto de coger


espigas de trigo o cosa assi, con la mano. (2)

tlatzontequilia, nino : determinarse de hazer alguna cosa, o juzgar y sentenciar


asi mismo. prete: oninotlatzontequili. (2) profession hazer assi. (1) deliberar
o proponer determinadamente de hazer algo. (1) determinar y proponer de hazer
algo. (1)
tlatzontequilia, nite : juzgar, condenar y sentenciar a otro. pre:
onitetlatzontequili. (2) juzgar. (1) condenar por sentencia. (1) sentenciar.
(1)

tlatzontequilia +, nino : proponer de todo en todo la emmienda. preterito:


cemmá[n]yan oninotlatzontequili. (2 Cemmanyan ninotlatzontequilia)

tlatzontequiliani + : idem. (Temelauacatlatzontequili: recto juez) (2 Temelauaca


tlatzontequiliani)

tlatzontequilica tlatqui cahualtia, nite : quitar alguna hazienda a otro por


sentencia. pre: onitetlatzontequilica tlatquicaualti. (2 Tlatzontequilica tlatqui
caualtia, nite)

tlatzontequilica tlatquicahualtia, nite : senténciando q[ui]tar. (1 nite,


tlatzonteq[ui]lica tlatq[ui]caualtia)

tlatzontequilica tlatquimaca, nite : dar alguna hazienda a otro, por


sentencia. pre: onitetlatzuntequilica tlatquimacac. (2 Tlatzuntequilica
tlatquimaca, nite) dar a otro alguna hazienda por sentencia el juez. pre:
onitetlatzontequilicatlatquimacac. (2) sentenciándo dar. (1)

tlatzontequililizilhuitl : dia de juyzio. (1)

tlatzontequililiztli + : condenacion tal. (1 temiquiz tlatzontequililiztli)

tlatzontequililiztli itechpohui : judicial cosa. (1 tlatzontequililiztli


ytechpoui)

tlatzontequililli : condenado assi. (1) sentenciado. (1) persona juzgada o


sentenciada. (2)

tlatzontequililoc + : condenado o sentenciado a muerte. (2 Omiquiz


tlatzontequililoc)

tlatzontequiliz icpalli : estrado. (1 tlatzontequiliz ycpalli)

tlatzontequilizicpalli : tribunal, silla o entrados, dó[n]de juzgan y dan


sentencia los juezes. (2)

tlatzontequilizilhuitl : dia de juyzio y de sentencia. (2)

tlatzontequiliztlamatini : legista letrado. (1) juez legista y docto. (2)


tlatzontequiliztli : determinacion tal. (1) senténcia assi. (1
tlatzó[n]tequiliztli) sentencia de juez. (2)

tlatzontequiliztli ca nitetlatquicahualtia : quitar la hazienda por sentencia.


(1 tlatzontequiliztli ca nitetlatquicaualtia)

tlatzontequiloyan : lugar donde juzgan y sentencian. (2)

tlatzontequini + : justiciero juez. (1 chicauaca tlatzontequini) justiciero


juez. (2 Chicauaca tlatzontequini)

tlatzontiani : añadidor tal. (1)

tlatzontiliztli : añadidura assi. (1)

tlatzontilli : añadido desta manera. (1)

tlatzontlalilli : colmada medida. (1) medida colmada y bien llena. (2)

tlatzontlapohuani : destechador. (1 tlatzontlapouani)

tlatzontlapoliztli : destechadura. (1)

tlatzontlapolli : destejada casa. (1) cosa destechada. (2)

tlatzontlapouhqui : destejada casa. (1) cosa destechada. (2)

tlatzontlaxilia =, nic : = xelhuia (2 tlatzontlaxilia )

tlatzontlaxtli : rayda, media hanega. (1)

tlatzontlazaliztli : merma, enel peso o medida. (1 tlatzontlaçaliztli) el acto


de mermar peso o medida, dando menos al que algo ha comprado delo que pago. &c. (2
Tlatzontlaçaliztli)

tlatzontlaztli : medida rayda o arrasada. s. la media hanega, almud o celemin. &c.


(2)

tlatzontli : costura delo cosido. (1 tlatzuntli) cubierta casa assi. (1


tlatzuntli) cosida cosa. (1 tlatzuntli) cosa cosida, o costura, o bohio cubierto
de paja bien concertada, y puesta por graciosa orden. (2 Tlatzuntli)

tlatzonuazoiani : enlazador. (1 tlatzonuazuiani) enlazador, o el que caça con


lazos. (2 Tlatzonuazuiani)

tlatzonuazoiliztli : enlazamiento. (1 tlatzonuazuiliztli) el acto de enlazar y


decaçar có[n] lazos. (2 Tlatzonuazuiliztli)

tlatzonuazoilli : enlazado. (1 tlatzonuazuilli) cosa enlazada, o caçada con lazo.


(2 Tlatzonuazuilli)

tlatzonui : enlazador. (1)

tlatzonuiani : enlazador. (1)

tlatzonuiliztli : enlazamiento. (1)


tlatzonuilli : enlazado. (1)

tlatzonyotl : redrojo de fruta. (1 tlatzó[n]yotl) redrojo de fruta que queda


enlas ramas altas del arbol. (2)

tlatzopeliliani : hazedor tal. (1)

tlatzopelililli : cosa endulçada. (2)

tlatzopelilli : endulçado. (1)

tlatzopiniani : punçador. (1)

tlatzopinilli : punçada cosa. (1) cosa punçada o aguijoneada, o herida con


espuela. (2)

tlatzoponiani : punçador tal. (2)

tlatzoptli : tela texida. (1 tlatzuptli) tela concluyda y acabada de texer, o


boueda acabada de cerrar. (2 Tlatzuptli)

tlatzotlani : el que baña la loça con algun betun para vidriarla, o el que
barniza alguna imagen o xical. &c. (2)

tlatzotlaniani : vedriero. (1)

tlatzotlaniliztli : el acto de vidriar cosa assi. (2)

tlatzotlanilli : vedriada cosa. (1) cosa vidriada desta manera. (2)

tlatzotlaniqui : vedriero. (1)

tlatzotzomonilia, nite : destroçar o rasgar ropa a otro. (1)

tlatzotzomonilli : destroçado assi. (1)

tlatzotzona +, ni : picar muela para moler. pre: onimalaca metlatzotzon. (2


Malacametla tlatzotzona, ni)

tlatzotzonaliztli : atabaleamiento. (1) golpe. (1) batimiento de metal. (1)


el acto de tañer atabales, orgados, harpa. &c. o el acto de dar golpes con alguna
cosa. (2)

tlatzotzonani : dador de golpes. (1) batidor tal. (1)

tlatzotzonqui : atabalero que los tañe. (1) tañedor assi. (1) atabalero, o
tañedor de organos. (2)

tlatzotzontia, nino : cercar, la heredad de valladar. (1)

tlatzotzontli : apuñeado. (1) batido metal. (1) atabal tañido, o persona


apuñeada, o cosa golpeada, o cosa tupida y apretada. (2)

tlatzoyonilli : frito cosa frita. (1) cosa frita. (2)

tlatzoyonilli + : nuez moxcada. (2 Necutica tlatzoyonilli nuez)


tlatzoyonilxochicualli : fruta de sarten. (1 tlatzoyonilxochiqualli) fruta de
sarten. (2 Tlatzoyonilxochiqualli)

tlatzoyotilli : obligado assi. (1) persona obligada por deuda. (2)

tlatzoyunilli + : moxcada nuez. (1 necutica tlatzoyunilli nuez)

tlatztapalmantli : enlosado. (1) suelo de losas. (1) suelo enlosado. (2)

tlatztic : espessa cosa assi. (1)

tlatèncuauhtililli : afirmada cosa assi. (1 tlatènquauhtililli)

tlauclittac : aprouador. (1)

tlaucuxca : tristemente. (2)

tlauhcaxitl : escudilla. (1)

tlauhcopa ehecatl : viento abrogo. (1)

tlauhcopachecatl : viento abrego. (2)

tlauhquechol : pluma rica y bermeja. (2)

tlauhtia, nite : hazer mercedes a otro. prete: onitetlauhti. (2) limosna hazer.
(1) galardonar la buena obra. (1) beneficio hazer a otro o merced. (1) donar,
dar de gracia o debalde. (1) hazer mercedes. (1) gastar espendiendo. (1)
presentar. (1) mercedes hazer. (1) bien hazer a alguno. (1)

tlauhtiani + : magnifico enlos gastos. (1 temiecca tlauhtiani)

tlauhtiliztica + : magnificamente. (1 temiecca tlauhtiliztica)

tlauhtiliztli + : magnificencia tal. (1 temiecca tlauhtiliztli)

tlauhtlapalli : bermellon. (1) bermellon. (2)

tlauhxococ : almagre baxo. (1) almagre baxo. s. no muy fino. (2)

tlauhyo : almagrada cosa. (1)

tlaulciyahualli : cozido maiz sin carne para comerlo assi. (1 tlaulciaualli) mayz
desgranado y remojado. (2 Tlaulciaualli)

tlaulli : mayz desgranado. (1) mayz seco, desgranado. (2)

tlaulli + : trigo tremesino. (1 eymetztica muchiua tlaulli) blanquear las


miesses. (1 yztaztimani yncastillan tlaulli) trigo. (1 castillan tlaulli) mayz
tremesino. (2 Eimetztica mochiua tlaulli) mayz moreno o negro. (2 Yauh tlaulli)

tlaulnechicoloyan : alhondiga. (1) alholi, alhondiga, o sillero. (2)

tlaulpahuaxtli : cozido maiz sin carne para comerlo assi. (1 tlaulpauaxtli) mayz
desgranado y cozido. (2 Tlaulpauaxtli)
tlaulpatzactic : elado trigo o mayz. (1) mayz, o trigo añublado, elado mal
curado, o cogido antes de tiempo. (2)

tlaulpatzactli : añublado trigo, mayz ocosa semejante. (1) idem.


(Tlaulpatzactic: mayz, o trigo añublado, elado mal curado, o cogido antes de
tiempo.) (2)

tlaulpatzahuac : idem. (Tlaulpatzactli: idem. (Tlaulpatzactic: mayz, o trigo


añublado, elado mal curado, o cogido antes de tiempo.)) (2 Tlaulpatzauac)

tlaulxonehuatl : afrechos, o saluados. (2 Tlaulxoneuatl)

tlaulxonenatl : afrechos o saluados. (1)

tlaxacualhuia, nite : fregar o fricar algo a otro. (1 nite, tlaxaqualhuia)

tlaxacualo : amassadera. (1 tlaxaqualo) desgranador tal. (1 tlaxaqualo) la


que hiñe o adereça la massa para hazer pan, o el que frica o refriega algo entre
las manos. (2 Tlaxaqualo)

tlaxacualoani : amassadera. (1 tlaxaqualoani) desgranador tal. (1 tlaxaqualoani)


idem. (Tlaxaqualo: la que hiñe o adereça la massa para hazer pan, o el que frica
o refriega algo entre las manos.) (2 Tlaxaqualoani)

tlaxacualoliztli : fregadura. (1 tlaxaqualoliztli) desgranamiento assi. (1


tlaxaq[ua]loliztli) souadura. (1 tlaxaqualoliztli) el acto de heñir o souar y
fricar algo. &c. (2 Tlaxaqualoliztli)

tlaxacualolli : amassado pan. (1 tlaxaqualolli) cosa heñida. &c. (2


Tlaxaqualolli) desgranada semilla. (1 tlaxaqualolli) fregado. (1 tlaxaqualolli)

tlaxacualoloni : fregadero o estropajo. (2 Tlaxaqualoloni) fregadero de vasos o


estropajo. (1 tlaxaqualoloni)

tlaxacualoloyan : lugar donde desgranan semillas. (2 Tlaxaqualoloyan) estregadero


para estregar. (1 tlaxaqualoloyan)

tlaxacualoqui : heñidera o amassadera. &c. (2 Tlaxaqualoqui) amassadera. (1


tlaxaqualoqui)

tlaxacualtililiztli : machucadura tal. (1 tlaxaqualtililiztli)

tlaxacualtililli : fruta machucada, o cosa assi. (2 Tlaxaqualtililli)


machucada cosa assi. (1 tlaxaqualtililli)

tlaxacualtiliztli : el acto de machucar fruta o cosa semejante. (2


Tlaxaqualtiliztli)

tlaxahualli : persona afeitada al modo antiguo o embixada. (2 Tlaxaualli)


afeitada assi. (1 tlaxaualli)

tlaxamaniani : caxcador desta manera. (1)

tlaxamaniliztli : el acto de machucar, o quebrantar la cabeça, xical, hueuo, o cosa


semejante. (2) machucadura tal. (1) quebradura tal. (1)
tlaxamanilli : machucada cosa assi. (1) cabeça machucada. &c. tablas menudas, o
astillas largas. (2) quebrada cosa assi. (1) ripia de madera. (1)

tlaxamaniltectli : maderamiento entablado con rajas de madera, con anillas


largas, o con tablillas angostas y largas. (2) entablado assi. (1)

tlaxamaniltentli : idem. (Tlaxamaniltectli: maderamiento entablado con rajas


de madera, con anillas largas, o con tablillas angostas y largas.) (2) entablado
assi. (1)

tlaxamixcalmantli : ladrillado suelo. (1 tlaxamixcalmá[n]tli) cosa ladrillada.


(2) enladrillado. (1) suelo de ladrillos. (1)

tlaxamixcaltectli : idem. (Tlaxamixcalmantli: cosa ladrillada.) (2)


ladrillado suelo. (1) suelo de ladrillos. (1)

tlaxantectli : cosa labrada y hecha en manera quadrada como ladrillo o adobe.


(2) cuadrada cosa como ladrillo. (1)

tlaxapochtli : hoyo. (2) hoyo o hoya. (1)

tlaxapochtontli : hoyo pequeño. (2) hoyuelo, hoyo pequeño. (1)

tlaxapochuia, nino : caer en hoyo. pre: oninotlaxapochui, o abarrancarse. (2)


caer én hoyo pequeño. (1)
tlaxapochuia, nite : hazer caer a otro en hoyo. p: onitetlaxapochui. (2)

tlaxapotlalli : agujerea da cosa. (1) cosa agujerada, o horadada, o virgé[n]


corrompida. (2) corrompida virgen. (1) horadado en muchas partes. (1)

tlaxauhtli : idem. (Tlaxaualli: persona afeitada al modo antiguo o embixada.)


(2) afeitada assi. (1)

tlaxaxacualoliztli : el acto de fregar vaxilla o cosa assi. (2


Tlaxaxaqualoliztli) fregadura tal. (1 tlaxaxaqualoliztli)

tlaxaxacualolli : cosa fregada desta manera y alimpiada. (2 Tlaxaxaqualolli)


fregados vasos. (1 tlaxaxaqualolli)

tlaxaxahuani : alarido tal. (1 tlaxaxauani)

tlaxaxahuaniliztli : alaridos que dá[n] los moros y los yndios enla guerra. (2
Tlaxaxauaniliztli) alarido tal. (1 tlaxaxauaniliztli) clamor o alarido de
guerra. (1 tlaxaxauaniliztli)

tlaxaxapotlalli : cosa horadada o agujerada en muchas partes. (2)

tlaxcalatolli : migas de pan o puchas. (2) papas para niños. (1) migas de pan
cozido. (1)

tlaxcalchihualiztli : el acto de amassar o de hazer pan. (2 Tlaxcalchiualiztli)


panaderia arte dello. (1 tlaxcalchiualiztli)

tlaxcalchiquihuitl : cestillo de tortillas o de tamales. (1 tlaxcalchiquiuitl)

tlaxcalchiuhqui : panadero que lo haze. (2) panadero el que haze pan. (1)
tlaxcalciyahua, ni : remojar pan para hazer migas. &c pre: onitlaxcalciauh. (2
Tlaxcalciaua, ni) sopas remojar. (1 ni, tlaxcalciaua) sopear hazer sopas. (1 ni,
tlaxcalciyaua)

tlaxcalciyahualli : pan remojado o sopa. (2 Tlaxcalciaualli) sopa de pan. (1


tlaxcalciaualli)

tlaxcalcolli : rosca de pan. (2) rosca de pan. (1)

tlaxcalcoltontli : rosquilla de pan, o rosquete. (2) rosquilla desta manera.


(1)

tlaxcalcotoctli : çatico o pedaço de pan. (2)

tlaxcaleotoctli : çatico o pedaço de pan. (1)

tlaxcaleuhtli : racion de pan mendigado. (1)

tlaxcalhuia, nite : hazer tortillas de mayz para otro. pre: onitetlaxcalhui.


(2) hazer tortillas de mayz para otros. (1) tortillas de mayz hazer a otro. (1)

tlaxcalicuxiti : hornera que cueze pan. (2) hornero o hornera. (1)

tlaxcalicuxitia, ni : cozer pan assi. pre: onitlaxcalicuxiti. (2) hornear vsar


este oficio. (1 ni, tlaxcalycuxitia)

tlaxcalicuxitiliztli : horneria oficio de hornero. (1)

tlaxcalixca, ni : idem. o cozer bollos enel rescoldo pre: onitlaxcalixcac.


(Tlaxcalicuxitia, ni: cozer pan assi. pre: onitlaxcalicuxiti.) (2) hornear vsar
este oficio. (1)

tlaxcalixcac : hornera, o la que cueze bollos enel rescoldo. (2) hornero o


hornera. (1)

tlaxcalixcaliztli : horneria oficio de hornero. (1)

tlaxcalixquiliztli : horneria oficio de hornero. (1)

tlaxcallapactli : çatico o pedaço de pan. (2) mendrugo. (1) çatico o pedaço de


pan. (1)

tlaxcallatiloyan : lugar donde se guarda elpan. (2) panera para pan cozido.
(1)

tlaxcallatiloyan = : = tlaxcalpiyaloyan (2 tlaxcallatiloyan)

tlaxcallehualli : racion de pan mendigado. (1 tlaxcalleualli)

tlaxcalli : tortillas de mayz, o pan generalmente. (2) pan generalmente. (1)


torta. (1)

tlaxcalli + : pan cozido en horno. (1 texcalco ycucic tlaxcalli) segundo pan.


(1 icoccan vetzi tlaxcalli) pan de trigo. (1 trigo tlaxcalli) leudado pan. (1
xocotexxo tlaxcalli) cenceño pan. (1 amo xocotexo tlaxcalli) pan de vida. (2
Yoliliz tlaxcalli) segundo pan. (1 icoccan quiça tlaxcalli) pan con leuadura. (2
Xocotexxo tlaxcalli) segundo pan, o acemita. (2 Ic occan quiça tlaxcalli) pan de
trigo. (1 castillan tlaxcalli) pastel de carne. (1 castillan nacatlaoyo
tlaxcalli) pan de acemite. (1 tlatzetzeliuhca tlaxcalli) pan de ceuada. (1
ceuada tlaxcalli)

tlaxcalmimilyahualli : rosca de pan. (2 Tlaxcalmimilyaualli) rosca de pan. (1


tlaxcalmimilyaualli)

tlaxcalmimilyahualtontli : rosca pequeña depan. (2 Tlaxcalmimilyaualtontli)


rosquilla desta manera. (1 tlaxcalmimilyaualtontli)

tlaxcalnamacacan : lugar donde venden pan. (2) panetería. (1)

tlaxcalnamacoyan : idem. (Tlaxcalnamacacan: lugar donde venden pan.) (2)


panetería. (1)

tlaxcalo : panadera que haze tortillas. &c. (2) amassadera de tortillas. (1)
panadero el que haze pan. (1)

tlaxcaloa, ni : hazer tortillas. &c. preterito: onitlaxcalo. (2) amassar


tortillas. (1) hazer tortillas de mayz. (1)

tlaxcaloani : amassadera de tortillas. (1)

tlaxcaloliztli : el acto de hazer tortillas. &c. (2) panaderia arte dello. (1)

tlaxcaloqui : amassadera de tortillas. (1)

tlaxcalpapayanalli : desmigada cosa. (1)

tlaxcalpapayanani : desmigador. (1)

tlaxcalpapayania, ni : desmigar algo. (1)

tlaxcalpapayantli : migajas de pan desmigajado. (2) migaja de pan. (1)

tlaxcalpapayatza, ni : desmigar algo. (1)

tlaxcalpapayatzani : desmigador. (1)

tlaxcalpapayatzqui : desmigador. (1)

tlaxcalpapayatztli : desmigada cosa. (1)

tlaxcalpixca : panera para pan cozido. (1)

tlaxcalpixcan : idem. (Tlaxcalpialoyan: lo mesmo es que tlaxcallatiloyan.) (2)

tlaxcalpiyaloyan : lo mesmo es que tlaxcallatiloyan. (2 Tlaxcalpialoyan)


panera para pan cozido. (1 tlaxcalpialoyan)

tlaxcaltexcalli : horno para cozer pan. (2) horno de cozer pan. (1)

tlaxcaltextli : migajas de tan. (2) migaja de pan. (1)

tlaxcaltotopochtli : vizcocho pan dos vezes cozido. (1)

tlaxcalyamacti : mollete pan muelle. (1)


tlaxcalzonectli + : mollete pan muelle. (1 castillan tlaxcalçonectli)

tlaxcoloa, ni : atroche moche hazer algo. (1)

tlaxcololiztica : desacordadamente, s: sin acuerdo ni premeditación. (1) atroche


moche, s: sin tiento ni consideracion. (1)

tlaxcololli : cosa hecha sin acuerdo y con precipitacion y de priessa, o


atroche moche. (2) ynconsideradamente hecho assi. (1)

tlaxelhuia, nite : partir algo con otro. pret: onitetlaxelhui. (2) dar a
medias. (1) parte dar. (1)

tlaxeliuhcatontli : parte pequeña delo entero. (2)

tlaxeliuhcayotl : parte o pedaço delo entero y prí[n]cipal. (2) parte del todo.
(1)

tlaxeliuhcayotontli : parte pequeña. (1)

tlaxellolli : apartado ganado. (1)

tlaxeloani : apartador assi. (1)

tlaxeloliztli : el acto de diuidir y partir alguna cosa, o partija. (2)


apartamiento tal. (1)

tlaxelolli : partida cosa diuidida. (1)

tlaxelolli + : idem. (Yexcan quizqui: partido o diuidido en tres partes.) (2


Yexcan tlaxelolli) cosa partida o diuidida en dos partes. (2 Occan tlaxelolli)
partido en dos partes. (1 occan tlaxelolli) partido en tres partes. (1 yexcan
tlaxelolli)

tlaxexelhuia, nite : gastar espendiendo. (1) diuidir algo. (1) manda hazer
assi. (1)

tlaxexelo : repartidor de algo, o el que escarua o rebuelue la tierra o cosa


semejante. (2) escaruador. (1)

tlaxexeloani : partidor o repartidor tal. (2) escaruador. (1) apartador tal.


(1)

tlaxexeloliztica : con diuision, o distinction de partes, o diuididamente. (2)


distinctamente. (1)

tlaxexeloliztli : apartamiento desta manera. (1) especie de cosas. (1) el acto de


diuidir algo en partes assi. (2) diuision tal. (1) distinction tal. (1)
partimiento. (1) escaruadura. (1)

tlaxexelolli : distinguida cosa. (1) diuidida cosa. (1) cosa diuidida desta
manera, despedajada o desquartizada. (2) escar[]uada tierra. (1) desménbrado.
(1) desparramado. (1) apartada cosa assi. (1)

tlaxexeloloni : instrumento o hacha para rajar o hé[n]der madera. (2) destral o


hacha. (1)
tlaxhua, ni : tener nacido o encordio. prete: onitlaxuac. (2 Tlaxua, ni)
nacidos tener. (1)

tlaxhuani : hinchada cosa enesta manera. (1 tlaxuani)

tlaxhuiztli : diuieso o encordio. (1 tlaxuiztli) diuieso, encordio o nacido.


(2 Tlaxuiztli) encordio. (1 tlaxuiztli) hinchazon de podre. (1 tlaxuiztli)
nacido o encordio. (1)

tlaxhuiztli + : encordio grande. (2 Totonca tlaxhuiztli) encordio grande. (1


totonca tlaxuiztli)

tlaxica : auer goteras, o llouerse la casa. prete: otlaxicac. (2) llouerse la


casa. (1)

tlaxicaliztli : el acto de auer o caer goteras. (2) gotera. (1)

tlaxicauhtli : desamparado assi. (1)

tlaxicayan : el lugar donde ay goteras. (2) gotera el lugar donde cae. (1)

tlaxiccahualiztica : con descuido y negligencia. (2 Tlaxiccaualiztica)


negligentemente desta manera. (1 tlaxiccaualiztica)

tlaxiccahualiztli : el acto de dexar de hazer algo por descuido y negligencia.


(2 Tlaxiccaualiztli) negligencia assi. (1 tlaxiccaualiztli)

tlaxiccahualli : cosa desamparada o cosa dexada de hazer por descuido y


negligencia. (2 Tlaxiccaualli) desamparado assi. (1 tlaxiccaualli)

tlaxiccahuani : el que es negligente ydescuidado desta manera. (2 Tlaxiccauani)


negligente o descuidado. (1 tlaxiccauani)

tlaxiccuilia, nite : tomar algo a otro, engañandolo con trampantojos. &c.


preterito: onitetlaxiccuili. (2)

tlaxichtca : con passador de ballesta. (2)

tlaxichtli : passador que se tira con ballesta. (2) passador tiro de


ballesta. (1)

tlaxichuia, nitla : tirar con passador. pret: onitlatlaxichui. (2)

tlaxicocuitlaaltilli : [e]ncerado, o cosa encerada, y bañada con cera. (2)


encerado. (1)

tlaxicocuitlahuilli : idem. (Tlaxicocuitlaaltilli: [e]ncerado, o cosa encerada,


y bañada con cera.) (2 Tlaxicocuitlauilli) encerado. (1 tlaxicocuitlauilli)

tlaxicocuitlahuiloni : cerote de çapatero. (2 Tlaxicocuitlauiloni) cerote de


çapatero. (1 tlaxicocuitlauiloni)

tlaxila + : en cada barrio, o cada barrio. (2 Cecen tlaxila calpan)

tlaxilacalli : barrio. (2) barrio. (1)


tlaxilia, nicno : descargarse de algun oficio. (1)

tlaxilia +, nic : idem. preterito: vel ipan onictlaxili. (Velipanyauh:


acertar aloq[ue] se tira. p: velipan oya.) (2 Velipan nictlaxilia) acertar alo
que le tira. (1 vel ipan nictlaxilia)

tlaxililiztli + : puñalada, herida de puñal. (1 tepuztica tlaxililiztli)


puñalada, herida de puñal. (1 puñaltica tlaxililiztli)

tlaxilli : apuñalado. (1) alanceado, apuñalado, pungado, o aguijoneado. (2)


aguijoneado. (1) alanceado. (1) lançada, herida. (1)

tlaxillotia, nitla : apuntalar, o apoyar algo, o atrancar la puerta con puntal.


&c. preterito: onitlatlaxilloti. (2) apoyar la casa. (1) atrancar puerta desdel
suelo. (1)

tlaxillotl : puntal, para apuntalar. (2) puntal para apuntar. (1)

tlaxillotl + : tranca de puerta. (1 tlatzacuillo tlaxillotl)

tlaxima, ni : carpintear. prete: onitlaxin. (2)


tlaxima, nite : adulterar. pre: onitetlaxin. (2) adulterar. (1)

tlaxima +, ni : tornear contorno. (1 tornotica nitlaxima)

tlaximaliztli : doladura. (1)

tlaximalli : acepilladuras largas. (1) astillas, o acepilladuras largas. (2)

tlaximalli + : espacio de entre viga y viga en lo que esta maderado. (2


Imamacauhcan in tlaximalli)

tlaximaloni : açuela. (1) açuela, o cosa semejante. (2)

tlaximaloni + : hacha que corta de dos partes. (1 castillan tlaximaloni


necoctene)

tlaximaloyan : carpinteria, el lugar donde carpintean. (1)

tlaximaltepoztli : hacha para labrar madera. (1 tlaximaltepuztli) hacha


p[ar]a desbastar, o labrar madera. (2 Tlaximaltepuztli)

tlaximaltepoztontli : hacha pequeña. (1 tlaximaltepuztontli) hachuela tal. (2


Tlaximaltepuztontli)

tlaximani + : tornero el que tornea. (1 tornotica tlaximani)

tlaxincan : carpinteria, el lugar donde carpintean. (1)

tlaxincayotl : carpinteria, s: el oficio de carpintear. (1)

tlaxincayotlaztli : escamado assi. (1) descaspado, opescado escamado (2)

tlaxincuilolli : regaçado. (1) regaçado. (2)

tlaxinepano : texedor tal. (1) entretexedor de algo. (2)


tlaxinepanoa, ni : entretexer algo. preterito: onitlaxinepano. (2)

tlaxinepanoani : texedor tal. (1) entretexedor. (2)

tlaxinepanoliztli : texedura assi. (1) entretexedura, o el acto de entretexer.


(2)

tlaxinepanolli : texido desta manera. (1) entretexida cosa. (1) cosa


entretexida. (2)

tlaxinhuihuitlac : deseruador. (1 tlaxinhuiuitlac)

tlaxinia, ni : deshazer, descoser, o deshilar algo. (2)

tlaxinilia, nite : deshazer, o desbaratar argumento o lo que otro dize. pre:


onitetlaxinili. (2) desbaratar lo que otro haze. (1) contradezir a otro. (1)
responder a argumento. (1) tachar. (1)
tlaxinilia, tito : discordia endar pareceres o votos. (1)

tlaxinilli : deshecho concierto. (1) desbaratada cosa assi. (1) cosa desecha
assi. (2)

tlaxinqui : carpintero. (1) dolador. (1)

tlaxinqui + : tornero el que tornea. (1 tornotica tlaxinqui)

tlaxintli : tresquilado. (1) afeitado assi. (1) dolada cosa. (1) madero, o
piedra labrada, o persona tresquilada y rapada. (2)

tlaxintli + : torneada cosa altorno. (1 tornotica tlaxintli)

tlaxiotilli : tela enlizada. (2)

tlaxipehualiztli : dessolladura. (1 tlaxipeualiztli)

tlaxipehualli : corteza de arbol. (1 tlaxipeualli) maçorca sin hojas. (1


tlaxipeualli) dessollada cosa. (1 tlaxipeualli) cosa desollada, o descortezada,
maçorca de mayz deshojada, o cortezas de pino y de oyametl, para hazer buena
brasa. (2 Tlaxipeualli)

tlaxipehuani : descortezador. (1 tlaxipeuani) dessollador. (1 tlaxipeuani)

tlaxipeuhtli : mondada cosa assi. (1) descortezada cosa. (1) deshollejado. (1)
maçorca sin hojas. (1) dessollada cosa. (1) cosa desollada assi. (2)

tlaxipincuaehuayotectli : circuncidado. (1 tlaxipinquaeuayotectli) idem.


(Tlaxipineuayotectli: circuncidado, o retajado.) (2 Tlaxipinquaeuayotectli)

tlaxipinehuayotectli : circuncidado. (1 tlaxipineuayotectli) circuncidado, o


retajado. (2 Tlaxipineuayotectli)

tlaxipinehuayotectli judio : retajado judio. (1 tlaxipineuayotectli judio)

tlaxipintectli : idem. (Tlaxipinquaeuayotectli: idem. (Tlaxipineuayotectli:


circuncidado, o retajado.)) (2)

tlaxipintectli judio : judio retajado. (1)


tlaxipintectli judio itotouh : pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio
ytotouh)

tlaxipintectli judio tepolli : pixa de judio retajado. (1 tlaxipintectli judio


tepulli)

tlaxipintectli tepolli : pixa retajada. (2 Tlaxipintectli tepulli)

tlaxippopohualiztli : el acto de deseruar, o de escardar la ortaliza. &c. (2


Tlaxippopoaliztli)

tlaxippopohualoni : sachuelo, o escardillo. (2 Tlaxippopoaloni)

tlaxippopouhqui : escardador assi. (2)

tlaxippopouhtli : ortaliza, o mayzal deseruado, o escardado. (2)

tlaxippopoxoani : escardador tal. (2)

tlaxippopoxoliztli : el acto de escardar ortaliza assi, o escardadura. (2)

tlaxippopoxolli : ortaliza escardada. (2)

tlaxiquipiltemani : metedor tal. (1)

tlaxiquipiltentli : metida cosa assi. (1)

tlaxiquitolli : disfamado. (1) disfamado, o corrido de otros. (2)

tlaxiquitta : he aqui, aduerbio. (1) he, aduerbio, para demostrar. (1) he


aqui, o ves aqui, o mira. aduerbio. demostratiuo. (2)

tlaxiquittacan : veis aqui, o mirad. (2)

tlaxitini : derrocador assi. (1)

tlaxitiniani : derrocador assi. (1)

tlaxitinilia, nite : deshazer y desbaratar loque otro hizo. prete:


onitetlaxitinili. (2) desbaratar lo que otro haze. (1) desconcertar a otros
desta manera. (1) desordenar o desbaratar. (1)
tlaxitinilia, tito : desconcertarse los que se auian concertado. (1)

tlaxitiniliztli : derrocamiento de pared. (1)

tlaxitinilli : derrocada pared. (1) deshecho assi. (1) desbaratada cosa assi.
(1) cosa desecha assi. (2)

tlaxitiniqui : derrocador assi. (1)

tlaxitomonilpilli : cosa atada con lazada. (2)

tlaxittomonilpilli : lazada. (1)

tlaxitzalli : espremida cosa assi, s: las horruras q[ue] q[ue]dan delo


espremido. (1) cosa exprimida, o distilada. (2)
tlaxitzaloni : encella. (1) coladero, o lienço para colar, o expremir, o sacar
çumo do algo. (2)

tlaxiuhcahualli : baldia tierra. (1 tlaxiuhcaualli)

tlaxiuhcalihui : verdeguear el campo. preteri: otlaxiuhcaliuh. (2 Tlaxiuhcaliui)

tlaxiuhcaltia : verdeguear el campo, o estar muy verde y riendose. (2)

tlaxiuhcuicuihuani : escardador sachuelo o escardillo. (1 tlaxiuhcuicuiuani)


sachuelo, escardillo, o coa, que llaman victli, para deseruar, o sachar algo. (2
Tlaxiuhcuicuiuani)

tlaxiuhcuicuiliztli : escardadura. (1) deseruadura, s: el acto de deseruar. (1)


el acto de deseruar, o escardar algo. (2)

tlaxiuhcuicuini : escardador el que escarda. (1) deseruador. (1) deseruador tal.


(2)

tlaxiuhcuicuitl : escardado. (1) deseruado. (1) cosa deseruada assi. (2)

tlaxiuhochpanaliztli : escardadura. (1) el acto de deseruar, o escardar algo. (2)

tlaxiuhochpanoni : escardador sachuelo o escardillo. (1) sachuelo, o


escardillo. (2)

tlaxiuhochpanqui : escardador el que escarda. (1) escardador. (2)

tlaxiuhochpantli : escardado. (1) cosa escardada assi. (2)

tlaxiuhpopoani : deseruador. (1)

tlaxiuhpopohualiztli : escardadura. (1 tlaxiuhpopoualiztli) deseruadura, s: el


acto de deseruar. (1 tlaxiuhpopoaliztli) el acto de deseruar, o de escardar algo.
(2 Tlaxiuhpopoaliztli)

tlaxiuhpopohualoni : escardador sachuelo o escardillo. (1 tlaxiuhpopoualoni)


sachuelo, o escardillo. (2 Tlaxiuhpopoaloni)

tlaxiuhpopouhqui : escardador, o deseruador. (2)

tlaxiuhpopouhtli : escardado. (1) deseruado. (1) cosa deseruada assi. (2)

tlaxiuhpopoxoani : escardador el que escarda. (1) el que escarda, o desierua


algo. (2)

tlaxiuhpopoxoliztli : escardadura. (1) el acto de escardar assi. (2)

tlaxiuhpopoxolli : escardado. (1) cosa escardada, o deseruada. (2)

tlaxiuhtlaxtli : deseruado. (1) escardado. (1)

tlaxiuhtlazaliztli : el acto de deseruar algo. (2 Tlaxiuhtlaçaliztli)


escardadura. (1 tlaxiuhtlaçaliztli) deseruadura, s: el acto de deseruar. (1
tlaxiuhtlaçaliztli)
tlaxiuhtlazalli : cosa deseruada assi. (2 Tlaxiuhtlaçalli)

tlaxiuhtlazaloni : escardador sachuelo o escardillo. (1 tlaxiuhtlaçaloni)

tlaxiuhtlazani : el que desierua algo. (2 Tlaxiuhtlaçani) escardador el que


escarda. (1 tlaxiuhtlaçani) deseruador. (1 tlaxiuhtlaçani)

tlaxiuhtlazqui : idem. (Tlaxiuhtlaçani: el que desierua algo.) (2)

tlaxiuhtlaztli : cosa deseruada. (2)

tlaxiuhtopehualiztli : el acto de deseruar algo. (2 Tlaxiuhtopeualiztli)


escardadura. (1 tlaxiuhtopeualiztli)

tlaxiuhtopehualoni : sachuelo, o escardillo. (2 Tlaxiuhtopeualoni) escardador


sachuelo o escardillo. (1 tlaxiuhtopeualoni)

tlaxiuhtopehuani : el que desierua el mahizal, ola ortaliza. (2


Tlaxiuhtopeuani) escardador el que escarda. (1 tlaxiuhtopeuani)

tlaxiuhtopeuhtli : cosa deseruada. (2) escardado. (1)

tlaxiuhuihuitlalli : deseruado. (1 tlaxiuhuiuitlalli)

tlaxiuhuihuitlani : deseruador. (1 tlaxiuhuiuitlani)

tlaxiuhuittitlalli : idem. (Tlaxiuhtopeuhtli: cosa deseruada.) (2)

tlaxiuhyotilli : cosa enramada. (2) enramado. (1)

tlaxiuhzalolmana, ni : enlosar de arte mosayca. (1 ni, tlaxiuhçalolmana)

tlaxiuhzalolmantli : cosa labrada, o enlosada de arte mosayca. (2


Tlaxiuhçalolmantli) enlosado assi. (1 tlaxiuhçalolmantli)

tlaxixicolli : engañado, o burlado. (2) engañado assi. (1)

tlaxixilihuani : hurgonero de horno, o pison. (2 Tlaxixiliuani) pison. (1


tlaxixiliuani) hurgonero de horno. (1 tlaxixiliuani)

tlaxixiliztli : recalcadura, o el acto de pisar, apretar o recalcar algo. (2)


hinchimiento assi. (1)

tlaxixilli : cosa recalcada, o muy pisada, o alanceado, o apuñalado. (2)

tlaxiximani : desbaratador, o destruidor de algo. (2)

tlaxixiniani : destruidor. (1) despoblador. (1) assolador tal. (1)

tlaxixiniliztli : destruicion tal. (2) destruicion assi. (1) assolamiento de


pueblo. (1)

tlaxixinilli : desparramado. (1) cosa desbaratada, o destruida. (2) destruida


cosa. (1) desembuelto assi. (1) assolado pueblo. (1)

tlaxixiniltin : gente, o ganado descarriado, esparcido y desbartado. (2)


desbaratada gente. (1)
tlaxixipochalhuia, nite : tolondrones hazer a otro. (1) hazer tolondrones a
otro. (1)

tlaxixiquipiloani : hazedor tal. (1)

tlaxixitinilli : cosa desbaratada, o desconcertada. (2) deshecho assi. (1)

tlaxixtli : cagada cosa. (1)

tlaxiyotilli : enlizada tela. (1)

tlaxochicuia, nitla : faxar. (1)

tlaxochihuilli : muger encantada y lleuada por ay adelante. (2 Tlaxochiuilli)


encantada assi. (1 tlaxochiuilli)

tlaxochpitzacti : trena o trença. (1)

tlaxochpitzactli : trença. (2)

tlaxochtecuia, nitla : faxar. (1)

tlaxochtentli : flocadura de vestidura. (2)

tlaxochtli : faxa de pechos. (1) cinta ancha, venda de lienço o faxa delgada.
(2) faxa. (1) venda de lino. (1)

tlaxocolia : el que azeda o haze agra alguna cosa. p: otlaxocoli. (2)

tlaxocoliani : idem. (Tlaxocolia: el que azeda o haze agra alguna cosa. p:


otlaxocoli.) (2)

tlaxocomictiani : destruidor tal. (1)

tlaxocomictiliztli : destruicion assi. (1)

tlaxocomictilli : destruido assi. (1)

tlaxocotexhuilli : pan con leuadura. (2 Tlaxocotexuilli) leudado pan. (1


tlaxocotexuilli)

tlaxohuatztli : hoja de mayz seca para bestias. (2 Tlaxouatztli) hoja de mayz


seca. (1 tlaxouatztli)

tlaxolehualiztli : dessolladura tal. (1 tlaxoleualiztli)

tlaxoleuhtli : cosa desollada o roçada con colpe. (2) dessollado assi. (1)

tlaxolochalhuia, nite : arrugar o plegar algo a otro. (1)

tlaxolocho : arrugador assi. (1)

tlaxolochoani : arrugador assi. (1)

tlaxolocholiztli : plegadura o arrugadura. s. el acto de plegar o arrugar


algo. (2) arrugadura tal. (1) plegadura. (1)
tlaxolocholli : arrugada cosa. (1) cosa plegada o arrugada. (2) plegada cosa.
(1) encogido assi. (1)

tlaxolochoqui : arrugador assi. (1)

tlaxolopichiuhtli : cosa hecha sin tiento, loca y neciamente. (2)


ynconsideradamente hecho assi. (1)

tlaxonehuayotlaztli : pescado escamado. (2 Tlaxoneuayotlaztli) escamado assi. (1


tlaxoneuayotlaztli)

tlaxopantlati : verano ser. (1)

tlaxotemecayotontli : desencabestrada bestia. (1)

tlaxotinemoa : cosa arrastrada y trayda como estropajo de aca para alla.


preterito: otlaxotinemoac. (2)

tlaxotlaliztli : cortadura assi. (1) el acto de aferrar o hender madera o cosa


assi. (2)

tlaxotlalli : raya para señalar. (1) cortada cosa assi. (1) cosa aferrada o
hendida, o raya, o cosa rayada. (2)

tlaxotlaltilli : encendidos carbones. (1) carbones o brasas sopladas y


encendidas. (2)

tlaxotlaltiloni : yesca de huego. (1) yesca para encender fuego, o fuelles para
soplar y hazer arder y encender el fuego o las brasas. (2)

tlaxotlani : cortador tal. (1)

tlaxoxalli : aojado o hechizado. (1)

tlaxoxohuia : verdeguear el prado que se esta riendo. (2 Tlaxoxouia)

tlaxoxohuiayan : prado de yerua. (1 tlaxoxouiayan) prado muy verde y fresco. (2


Tlaxoxouiayan)

tlaxoxoleuhtli : llagado, lleno de llagas. (1) llagado. (2)

tlaxoxolochoani : arrugador assi. (1)

tlaxoxolocholiztli : arrugadura tal. (1) encogimiento tal. (1)

tlaxoxolocholli : arrugada cosa. (1)

tlaxoxotlalli : reuanada cosa. (1) asserradas piedras. (1) asserrada madera.


(1) trepada cosa. (1) cosa aferrada, hecha reuanadas o tajadas, o vestidura
trepada, o cosa rayada. (2)

tlaxoyan + : saetera otronera. (1 tlacoyoc tlequiquiz tlaxoyan)

tlaxquiliztli : assamiento tal. (1)

tlaxquitl : assada cosa assi. (1) cosa asada enlas brasas, o enel rescoldo. (2)
tlaxtlahua, ni : lastar, pagar por mi solo. (1 ni, tlaxtlaua) pagar deuda. (1 ni,
tlaxtlaua) restituir. (1 ni, tlaxtlaua) tornar lo prestado. (1 ni, tlaxtlaua)

tlaxtlahua zanchichicoquiztiuh : censor que paga cénfos. (1 tlaxtlaua


çanchichicoquiztiuh)

tlaxtlahualiztica : pagando o restituyendo. (2 Tlaxtlaualiztica)

tlaxtlahualiztli : restitucion. (1 tlaxtlaualiztli) paga dedeuda. (1


tlaxtlaualiztli) satisfació d[e] la deuda. (1 tlaxtlaualiztli) el acto de pagar
o restituir algo. (2 Tlaxtlaualiztli)

tlaxtlahualli : pagada deuda. (1 tlaxtlaualli)

tlaxtlahuia, nino : pagarse o satisfazer asi mismo. p: oninotlaxtlaui. (2


Tlaxtlauia, nino) estar al partido. (1 nino, tlaxtlauia)
tlaxtlahuia, nite : gratificar al menor. (1 nitetlaxtlauia) pagar, galardonar
o restituir lo q[ue] deuo a otro. p: onitetlaxtlaui. (2 Tlaxtlauia, nite)
recompensar o retribuir. (1 nite, tlaxtlauia) galardonar la buena obra. (1 nite,
tlaxtlauia) galardonar el seruicio. (1 nite, tlaxtlauia)

tlaxtlahuil + : recibireys vuestra paga. (2 Amotech aciz in amo tlaxtlauil)

tlaxtlahuilcontli : jornal pequeño desta manera. (1 tlaxtlauilcontli)

tlaxtlahuilcuini : censuarioso. (1 tlaxtlauilcuini) el que cobra los censos.


(2 Tlaxtlauilcuini)

tlaxtlahuile : salariado de publico. (1 tlaxtlauile) el que ha recebido la


paga, premio, o galardon de su trabajo. (2 Tlaxtlauile)

tlaxtlahuileque : los que han recebido la paga de su trabajo, y han sido


galardonados y premiados. (2 Tlaxtlauileque)

tlaxtlahuilia, nicte : pagar la cosa que compre, a su dueño. p: onictetlaxtlauili.


(2 Tlaxtlauilia, nicte)
tlaxtlahuilia, nite : pagar deuda. (1 nite, tlaxtlauilia)

tlaxtlahuiliztli + : censos. (1 chicoquiztiuh tlaxtlauiliztli)

tlaxtlahuilli : salario. (1 tlaxtlauilli) premiado. (1 tlaxtlauilli)


acostamiento o soldada. (1 tlaxtlauilli) soldada. (1 tlaxtlauilli) paga, jornal,
soldada, restitucion o galardon. (2 Tlaxtlauilli)

tlaxtlahuilli + : porte de cartas. (1 amatlacuilolitquica tlaxtlauilli)


jornal, o paga de vn dia. (2 Cemilhuitl tlaxtlauilli)

tlaxtlahuilo, ni : ganar sueldo o jornal. p: onitlaxtlauiloc. (2 Tlaxtlauilo,


ni) ganar sueldo. (1 ni, tlaxtlauilo)

tlaxtlahuilo + : sueldo ganar assi. (1 niyaoquizca tlaxtlauilo) sueldo ganar


assi. (1 yaotica ni, tlaxtlauilo)

tlaxtlahuiltia, nite : multar o echar pena de dinero. p: onitetlaxtlauilti. (2


Tlaxtlauiltia, nite) prendar por pena. (1 nite, tlaxtlauiltia) multar, penar con
dinero. (1 nite, tlaxtlauiltia)
tlaxtlahuiltontli : jornal o paga pequeña. (2 Tlaxtlauiltontli)

tlaxtlahuilyeyecoani : juez de los edificios. (1 tlaxtlauilyeyecoani) tassador de


paga, o el que yguala el precio, y concierta lo que se ha de dar por la cosa que
se compra. (2 Tlaxtlauilyeyecoani)

tlaxtlapalhuia, non : yr por algun atajo a algú[n]a parte. p: onitlaxtlapalhui.


(2) atajar, yr por camino mas breue. (1)

tlaxtlapalhuiani : atajador assi. (1)

tlaxtlapalhuiliztli : atajo tal. (1)

tlaxtlapaloa, ni : atrauesar o passar delante de otro p: onitlaxtlapalo. (2)


atrauesar delante de alguno. (1)

tlaxtlapaloani : atrauesador assi. (1)

tlaxtlapaltamachihualoni : medida tuerta. (1 tlaxtlapaltamachiualoni)

tlaxtlapalteca, ni : atrauesar o poner algo detraues o atrauesado. (1)

tlaxtlapaltectli : atrauesada cosa assi. (1) cosa puesta detraues


oatrauesada, o parra echada de cabeça. &c. (2)

tlaxtlapaltectli xocomecatetepontli : vid echada de cabeça. (1)

tlaxuchicuia, nitla : emboluer algo con faxa, o faxar, o emboluer y adornar algo
con guirnaldas de rosas y flores. preterito: onitlatlaxuchicuix. (2)

tlaxuchtecuia, nitla : idem. preterito: onitlatlaxuchtecuix. (Tlaxuchicuia,


nitla: emboluer algo con faxa, o faxar, o emboluer y adornar algo con guirnaldas
de rosas y flores. preterito: onitlatlaxuchicuix.) (2)

tlaxuchtli : randa. (1) faxa, venda de lienço, cinta ancha. (2)

tlaxupantlati : ser verano y tiempo de aguas. p: otlaxupantlatic. (2)

tlaxupantlatia : verano ser. (1) idem. preterito: otlaxupantlatic.


(Tlaxupantlati: ser verano y tiempo de aguas. p: otlaxupantlatic.) (2)

tlayacachictli : aguzada punta. (1)

tlayacacotonaliztli : despuntadura. (1)

tlayacacotonani : despúntador. (1)

tlayacacotontli : desnarigado. (1 tlayacacotó[n]tli) despúntada cosa asi. (1


tlayacacotó[n]tli)

tlayacahuiltectli : atajado assi. (1 tlayacauiltectli)

tlayacahuiltequiliztli : atajo tal. (1 tlayacauiltequiliztli)

tlayacahuitzoani : ahusador. (1 tlayacauitzoani)


tlayacahuitzoliztli : ahusadura. (1 tlayacauitzoliztli)

tlayacahuitzolli : aguzada punta. (1 tlayacauitzolli) puntada cosa con punta.


(1 tlayacauitzolli) idem. (Tlayacatzaptililli: cosa hecha con punta, assi como
recaton, passador, o cosa ahusada y aguzada de punta.) (2 Tlayacauitzolli)

tlayacaichpelolli : desnarigado. (1)

tlayacalhuilli : cubierta cosa assi. (1) cubierto con sombra. (2)

tlayacanaliztli : ventaja. (1) primado o ventaja. (2)

tlayacanamictilli : atajado assi. (1)

tlayacanticac : el primero delos que estan por orden en pie. (2)

tlayacantli : adiestrado assi. (1) el que es regido, guiado y gouernado de


otro, o el ciego q[ue] es adiestrado de algú[n]o (2)

tlayacapa + : acada collacion. (1 cecen tlayacapa)

tlayacapan + : acada barrio. (1 cecen tlayacapan)

tlayacapitzahualiztli : ahusadura. (1 tlayacapitzaualiztli)

tlayacapitzahuani : ahusador. (1 tlayacapitzauani)

tlayacapoztectli : despúntada cosa asi. (1 tlayacapuztectli)

tlayacapoztequiliztli : despuntadura. (1 tlayacapuztequiliztli)

tlayacapoztequini : despúntador. (1 tlayacapuztequini)

tlayacatectli : desnarigado. (1)

tlayacati : mayoral. (1) cosa primera, o delantera. (2)

tlayacatia : principal cosa. (1) prima en cada genero. (1) idem.


(Tlayacati: cosa primera, o delantera.) (2)

tlayacatia + : prelado. (1 teupixca tlayacatia)

tlayacatitica : el primero delos que estan assentados por orden. (1) el primero
delos que estan por orden assentados. (2)

tlayacatiticac : el primero delos que estan en orden en pie. (1) el primero delos
que estan por orden en pie. (2)

tlayacatl : prima en cada genero. (1)

tlayacatlaxtli : desnarigado. (1)

tlayacatticac : idem. (Tlayacatiticac: el primero delos que estan por orden en


pie.) (2)

tlayacatzacuililli : atajado assi. (1)


tlayacatzacuiliztli : atajo tal. (1)

tlayacatzaptililli : cosa hecha con punta, assi como recaton, passador, o cosa
ahusada y aguzada de punta. (2)

tlayacatzaptilli : puntada cosa con punta. (1)

tlayacotontli : despauilada candela. (1)

tlayahua, ni : hazer ciertos ademanes elque baila o dança. pre: onitlayauh. (2


Tlayaua, ni)

tlayahualiuhca : alderredor. (1 tlayaualiuhca)

tlayahualiuhca tectli : cosa cortada o cercenada a la redonda. (2 Tlayaualiuhca


tectli)

tlayahualiuhcan : al derredor. (2 Tlayaualiuhcan)

tlayahualiuhcatectli : cercenada cosa assi. (1 tlayaualiuhcatectli)

tlayahualoa, ni : andar en procession. (1 ni, tlayaualoa)


tlayahualoa, nitla : andar al retortero, dando muchas bueltas al derredor de
algo. prete: onitlatlayaualo. (2 Tlayaualoa, nitla)

tlayahualochtia, nite : rodar, traer algo en derredor. (1 nite,


tlayaualochtia) traer enderredor. (1 nite, tlayaualochtia)

tlayahualoliztli : rodeo. (1 tlayaualoliztli) procession, o el acto de andar


ala redonda. (2 Tlayaualoliztli)

tlayahualoliztli + : procession. (1 cempanquiçaliztli tlayaualoliztli)

tlayahualoltin : enemigos cercados, enla guerra. (2 Tlayaualoltin)

tlayahuani : turificador, o enciençador. (2 Tlaiauani)

tlayamani : curtidor. (1) curtidor o çurrador. (2)

tlayamania : hazer blando y sereno tiempo. pre: otlayamaniac. (2)

tlayamaniani : adobador de cueros. (1) curtidor. (1) amollentador tal. (1)


curtidor o çurrador. (2)

tlayamaniliani : amollentador tal. (1)

tlayamanililli : enternecido. (1) templada cosa. (1) amollentada cosa assi. (1)
ablandada cosa assi. (2)

tlayamaniliztli : souajadura. (1) enternecimiénto. (1) templança assi. (1)


mollidura. (1) amollentadura assi. (1) el acto de ablandar, enternecer algo, o
de templar el agua que esta fria, o cosa semejante. (2)

tlayamanilli : ablandada cosa assi. (1) amollentada cosa assi. (1) adobado
cuero. (1) entibiada cosa. (1) mollido. (1) templada cosa. (1) curtida cosa
assi. (1) enternecido. (1) idem. (Tlayamanililli: ablandada cosa assi.) (2)
tlayamanixtimani : abrigado estar el lugar. (1) estar el tiempo sereno blando
y templado. (2)

tlayamanixtoc : hazer claro y sereno tiempo. (1)

tlayamaniyaliztli : frescor o frescura. (1)

tlayamanya : abrigado lugar. (1)

tlayamanyan : templado lugar. (1)

tlayamayan : lugar abrigado y templado. (2)

tlayanalli : escondida cola. (1) cosa escondida o encubierta, porque no la


puedan ver otros. (2)

tlayancuiliani : reformador. (1) renouador de algo. (2)

tlayancuililiztli : reformacion. (1) renouacion. (1) renouamiento assi. (2)

tlayaochichiuhtli : armado assi. (1)

tlayaochiuhtli : combatida cosa. (1) guerreada cosa o combatida. (2)

tlayaotlalhuiliztli : apercebimiento tal. (1)

tlayaotlalhuilli : llamado assi. (1) apercebido assi. (1) el que es llamado


o apercebido para la guerra. (2)

tlayaoyahualoltin : cercados enemigos. (1 tlayaoyaualoltin)

tlayaya : heder mal, o auer mal olor y hedentina en algun lugar. prete:
otlayayac. vel. otlayax. (2)

tlayeca quetzaloni : auentadero para esto. (1)

tlayecalhuiliztli : escurecimiento o sombra. (1 tlayecalhuiliztlí) el acto de


hazer sombra a otro (2)

tlayecaquetzaloni : auentadero para auentar trigo, o cosa semejante. (2)

tlayecayotia : tercero, o tercera en orden. (2)

tlayeccactli : aprouada cosa assi. (1) sentecia o razon aprouada y acceptada de


otros. (2)

tlayeccampa : hazia la mano derecha. (1) amanderecha. (2)

tlayeccanti : aclarar el tiempo. (1) hazer buen tiempo, o ser tiempo oportuno
para hazer algo. (2)

tlayeccantitimani : hazer claro y sereno tiempo. (1) hazer tiempo sosegado


sereno, asentado y templado. (2)

tlayeccaquiliztli : aprouacion tal. (1) acceptacion, o aprouacion de sentencia


o de razon de alguno. (2)
tlayeccaquini : aprouador tal. (1)

tlayecchichihualiztica : elegantemente assi. (1 tlayecchichiualiztica)

tlayecchichihualiztli : elegancia assi. (1 tlayecchichiualiztli) adereço tal. (1


tlayecchichiualiztli) adereço o compostura buena de alguna cosa. s. el acto de
componer o adereçar y atauiar alguna cosa. (2 Tlayecchichiualiztli)

tlayecchichiuhtli : guarnecido. (1) elegante y galana cosa. (1) adereçada


cosa assi. (1)

tlayecoa, ni : idem. pre: onitlayeco. (Tlayecoa yaoc, ni: pelear fuertemente


enla batalla. pre: yaoc onitlayeco.) (2) acabar o concluyr obra. (1)

tlayecoa + : batallar fuertemente. (1 yaoc ni, tlayecoa) trabajar fuerteménte


enla guerra. (1 yaoc ni, tlayecoa) batallar fuertemente. (1 oquichyollotica ni,
tlayecoa)
tlayecoa +, ni : fuertemente batallar. (1 yaoc nitlayecoa) batallar, o pelear
fuertemente enla guerra. preterito: yaoc onitlayeco. (2 Yaoc nitlayecoa)

tlayecoa yaoc, ni : pelear fuertemente enla batalla. pre: yaoc onitlayeco. (2)

tlayecoani : hazedor tal. (1) el que acaba o concluye alguna obra, o el que
pelea fuertemente enla batalla. (2)

tlayecoani + : guerreador. (1 yaoc tlayecoani)

tlayecohua + : suplir por otro. (1 tepan ni, tlayecoua)

tlayecoliztli : guerra. (1) pelea. (1) espedicion desta manera. (1) conclusion
de obra o fin. (1) conclusion o acabamiento d[e] obra, o el acto de pelear
fuertemente enla batalla. (2)

tlayecoliztli + : suplimiento assi. (1 tepan tlayecoliztli) pelea de naues


por la mar. (1 acaltica tlayecoliztli) pelea de naues por la mar. (1 acalpan
tlayecoliztli)

tlayecolli : acabada obra. (1)

tlayecoltia, nino : buscar y grangear lo necessario ala vida. (2) escaparse de


peligro. (1)
tlayecoltia, nite : seruir a otros. p: onitetlayecolti. (2)

tlayecoltia +, mo : moça de seruicio. (1 tetlan motlayecoltia) moço de


seruicio. (1 tetlan motlayecoltia)

tlayecoltiloni : seruido. (1) digno de ser seruido. (2)

tlayectenehualli : glorioso. (1 tlayecteneualli) bendito assi. (1


tlayecteneualli) alabado de otros. (1 tlayecteneualli) alabado de otros. (2
Tlayecteneualli)

tlayecteneuhtli : bendito assi. (1)

tlayectiani : ahechador. (1) purgatiua, cosa que purga. (1) ahechador,


alimpiador, o purificador de algo. (2)
tlayectiliztli : remedio assi. (1) ahechadura. (1) alimpiamiento de algo. (1)
purgacion assi. (1) ahechadura, alimpiamiento, o purificacion de algo. (2)

tlayectilli : desenetrada cosa assi. (1) purgada cosa d[e]sta manera. (1)
alimpiada cosa. (1) sáncto y sagrado. (1) mondada cosa assi. (1) ahechada cosa.
(1) podada cosa. (1) aclarado licor. (1) cosa ahechada, alí[m]piada o
purificada. (2)

tlayectilohuan : lugar para alimpiar algo. (2 Tlayectilovan)

tlayectiloni : limpiadero qualquiera. (1) auentadero para esto. (1) cosa para
limpiar algo. s. el instrumento. (2) harnero. (1)

tlayectiloni + : çaranda. (1 cocoyauac tlayectiloni)

tlayectiloyan : era donde trillan. (1)

tlayectneuhtli : alabado de otros. (1)

tlayecuel : ea ea, aello, vel. ea vamos, o venid comigo. (2) a ello, sus
compañeros, ea ea a ello. (1)

tlayecuele : ea ea, aello. vel. alto aello. (2) ea, aduerbio para incitar.
(1)

tlayehuacaquiliztli : la atencion que se tiene alo se dize. (2


Tlayeuacaquiliztli) atencion tal. (1 tlayeuacaquiliztli)

tlayehuailhuiliztli : idem. (Tlayeuacaquiliztli: la atencion que se tiene alo se


dize.) (2 Tlayeuailhuiliztli) atencion tal. (1)

tlayehualtia, nite : correr a otro escarneciendo del. (1 nite, tlayeualtia)


çaherir a otro los beneficios que del ha recebido. (1 nite, tlayeualtia) dar tras
a alguno persiguiendolo. (1 nite, tlayeualtia) perseguir y lleuar de véncida alos
enemigos. (1 nite, tlayeualtia)

tlayehualtililli : çaherida cosa. (1 tlayeualtililli)

tlayehualtilli : perseguido desta manera. (2 Tlayeualtilli) corrido assi. (1


tlayeualtilli) perseguido. (1 tlayeualtilli)

tlayehuayotlaztli : cosa mondada o descortezada. (2 Tlayeuayotlaztli) mondada


cosa assi. (1 tlayeuayotlaztli)

tlayehuia, nino : mendigar. p: oninotlayeui. (2 Tlayeuia, nino)

tlayelitta, nite : aborrecer a otro, o mirarle con enojo. prete:


onitetlayelittac. (2) malquerer. (1)
tlayelitta, nitla : maldezir algo. (1)

tlayelli : mierda. (1)

tlayelli + : las pares de la muger. (2 Ciua tlayelli) pares dela muger que
pare. (1 mixiuhca tlayelli)

tlayello : granjoso lleno de granças. (1) merdoso. (1)


tlayeloa, nitla : ensuziar algo. pr: onitlatlayelo. (2) ensuziar algo. (1)

tlayelquiyahui : llouer reziamé[n]te. p: otlayelquiauh (2 Tlayelquiaui)

tlayeltia, nech : ponerme asco, o darme en rostro el manjar, o otra cosa.


preterito: onechtlayel ti. (2) empalagarse. (1)
tlayeltia, nino : tener asco de algo. preterito: oninotlayelti. (2) hartarse con
hastio. (1) gomitar querer. (1)

tlayeltiani : ahuyentador. (2)

tlayeltilahua : llouer fuertemente. p: otlayeltilauac (2 Tlayeltilaua) llouer


mucho. (1 tlayeltilaua)

tlayeltiliztli : ahuyentamiento delo que se huyo odelo que sele solto a alguno.
(2)

tlayeltilli : cosa ahuyé[n]tada, o persona persuadida a que haga algo de buena


gana y desu voluntad. (2) abiuado. (1) ahuyentada cosa. (1)

tlayeltitlan : entre cosas suzias. (2)

tlayequitaliztli : el acto de agradar algo a alguno, y parecerle bien. (2)

tlayequitalli : cosa agradable y que contenta a otros. (2)

tlayequitolli : abonado assi. (1) alabado de otros. (2) bendito assi. (1)
alabado de otros. (1)

tlayequittaliztli : agradamiento. (1)

tlayequittalli : lo melino es que tlayequitalli. (2)

tlayequittalli + : agradable cosa. (1 tlauelittalli, tlayequittalli)

tlayexcan quixtilli : partido en tres partes. (1)

tlayexpahuilo : quando desieruan y labran el mayz la tercera vez. (2


Tlayexpauilo)

tlayeyecalhuia, nite : arrendar, o contrahazer a otro. prete: onitetlayeyecalhui.


(2) contrahazer a otro. (1) amagar . (1) arrendar o contrahazer a otro, o tomar
persona én farsa. (1)
tlayeyecalhuia, nitetla : contrahazer a otro. (1)

tlayeyecalhuilli : arrendado, o contrahecho. i. q[ue] se haze farsa del. (2)


contrahecho o arrendado. (1)

tlayeyecchiuhtli : cosa adereçada y adornada. (2)

tlayeyecoani ticitl : medico experimentado. (1)

tlayeyecoliztli : soliuio o soliuiadura. (1) esperiencia tal. (1) ensaye o prueua


del que se impone, o ensaya. (2) gusto. (1) juegos de mirar. (1) prueua
esperiencia. (1) cabildo, los mismos que se juntán o el acto de tratar y
determinar algo. (1)
tlayeyecolli : prouada cosa assi. (1) cosa prouada assi, o cosa có[n]sultada
(2) consultada cosa desta manera. (1) esaminada cosa o prouada o experimentada.
(1)

tlayeyecolli patli : medicina experimentada. (1)

tlayeyecoloni : vara demedir, o cosa semejante. (2) medida como de vara. (1)

tlayeyecoloyan : cabildo, el lugar donde se ayuntan atratar negocios. (1)

tlayeyecoltilli : consejo tomado. (1)

tlayihualtia, nite : dar tras alguno, persiguiendolo y maltratandolo, o


lleuandolo de vencida, o çaheriendole el bien q[ue] le hizo. p: onitetlayeualti.
(2 Tlayiualtia, nite)

tlayihualtin : mé[n]sageros embiados a diuersas p[ar]tes (2 Tlayiualtin)

tlayittalli : escogido assi. (1 tlayyttalli)

tlayoa : anochecer, o hazer escuro. pr: otlayuac. (2 Tlayua) ser ya de noche,


o hazer escuro. preter: otlayoac. (2)

tlayoalli : escuridad. (2 Tlayualli) embiado mensajero. (1 tlayualli)

tlayoalli nicnonahualtia : ampararse o esconderse ala sombra. (1 tlayualli


nicnonaualtia)

tlayoalli nicnotoctia : ampararse o esconderse ala sombra. (1 tlayualli


nicnotoctia)

tlayoalli quimonahualti : amparado assi. (1 tlayualli quimonaualti)

tlayoalli quimotocti : amparado assi. (1 tlayualli q[u]imotocti)

tlayoani : vaso para beuer. (1 tlayuani)

tlayoaticac : hazer escuro. pre: otlayoaticaca. (2)

tlayoayan : lugar o en lugar escuro ytenebroso. (2 Tlayuayan)

tlayoayan + : idem. prete: xomulco tlayouayan onicalac. (Xomulco petlatitlan


nicalaqui: esconderse. metap. prete: xomulco petlatitlan onicalac.) (2 Xomulco
tlayuayan nicalaqui)

tlayocoxqui cuicapicqui : componedor tal. (1 tlayucoxqui cuicapicqui)

tlayocoxtli : fingida cosa. (1) ynuentada cosa assi. (1) cosa inuentada assi.
(2) fabricada cosa assi. (1) hecha cosa. (1) obrada cosa. (1) ficion,
fingimiento. (1)

tlayocoya, nitla : fingir amenudo. (1)

tlayocoyaliztli : composicion tal. (1) inuencion, fabricacion, o formacion de


algo. s. el acto de fabricar, o inuentar alguna cosa. (2) ynuencion tal. (1)
fabricacion o fabrica. (1) yndustria assi. (1)
tlayocoyalli : cosa inventada assi. (2) fabricada cosa assi. (1)

tlayocoyani : yndustrioso. (1) inuentador tal, o inuentor e industrioso. (2)


fabricador. (1) componedor tal. (1 tlayucoyani) hazedor o hazedera desta manera.
(1)

tlayocuxtli : cosa formada o hecha. (2 Tlayucuxtli) idem. (Tlayocoxtli: cosa


inuentada assi.) (2) criatura. (1)

tlayocuyaliztli : el acto de componer e inuentar algun canto o otra cosa assi. (2


Tlayucuyaliztli)

tlayocuyalli : canto compuesto o inuentado del cantor artista. &c. (2


Tlayucuyalli)

tlayohua : escurecerse la tarde. (1 tlayuua) [es] lo mesmo que anochecer, o


hazer escuro. pre: otlayuuac. (2 Tlayuua) hazer escuro. (1 tlayuua)
tlayohua, ni : escurecerse. (1 ni, tlayuua)

tlayohua + : escuro lugar no muy claro. (1 achiton tlayuua)

tlayohuali : escuridad. (2 Tlayuuali)

tlayohualli : despedido assi. (1 tlaiualli) escuridad dela noche, o de alguna


sombra. (2 Tlayoualli) mensajero, o el que es embiado con algun mandado, o el que
es echado y despedido de casa. (2 Tlaiualli) escuridad, o tinieblas. (2
Tlayoalli) escuridad. (1 tlayuualli) mensajero. (1 tlaiualli)

tlayohualli + : embiado assi. (1 achto tlaiualli) esconderse. (1 tlayuualli


nictoca, tlayuualli nicnotoctia) embiado assi. (1 achtopa tlaiualli)
tlayohualli +, nicno : esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoalli
onicnonaualti. (2 Naualtia tlayoalli, nicno)

tlayohualli nicnonahualtia : esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoualli


onicnonaualti. (2 Tlayoualli nicnonaualtia)

tlayohualli nicnotoctia : idem. p: tlayoualli onicnotocti. (Tlayoualli


nicnonaualtia: esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoualli onicnonaualti.) (2
Tlayoualli nicnotoctia) esconderse. (1 tlayuualli nicnotoctia)

tlayohualli nictoca : esconderse en lugar escuro, o en alguna sombra. pre:


tlayuualli onictocac. (2 Tlayuualli nictoca)

tlayohualli nictoca, tlayohualli nicnotoctia : esconderse. (1 tlayuualli nictoca,


tlayuualli nicnotoctia)

tlayohuallo : cosa tenebrosa y escura. (2 Tlayouallo) tenebregoso. (1


tlayouallo)

tlayohuallotl : escuridad, o tinieblas. (2 Tlayouallotl) escuridad o tinieblas.


(2 Tlayuuallotl) escuridad. (1 tlayuuallotl)

tlayohuallotl ipam momanqui : el que tiene vaguidos, o enfermedad de gota coral. (2


Tlayuuallotl ypam momanqui)

tlayohuallotl ipammomanqui : desuanecido. (1 tlayuuallotl ypammomanqui)


tlayohuallotl nopam momana : tener vaguidos assi. pr: tlayuuallotl nopan omoman.
(2 Tlayuuallotl nopam momana)

tlayohuallotl nopammomana : tener vaguidos, o enfermedad que me cubre el coraçon


y haze perder el sentido. (2 Tlayouallotl nopammomana) desuanecerse. (1
tlayuuallotl nopammomana)

tlayohuallotl nopan momana : atordido estar. (1 tlayuuallotl nopan momana)

tlayohuallotl tepammomana : gota coral, o enfermedad semejante, que padece


alguno. (2 Tlayouallotl tepammomana)

tlayohuallotl tepammomanaliztli : desuanecimiento. (1 tlayuuallotl


tepammomanaliztli)

tlayohuallotl tepan momana : gota coral o morbo caduco. (1 tlayouallotl tepá[n]


momana)

tlayohualotl tepan nicmana : desuanecer a otro assi. (1 tlayuualotl tepan nicmana)

tlayohualtin : despachada gente. (1 tlaiualtin)

tlayohuaticac : estar el lugar, escuro, o hazer escuro. (2 Tlayouaticac) lo


mesmo es que tlayouuaticac. (2 Tlayuuaticac)

tlayohuatimani : hazer escuro. p:. otlayouatimomá[n] (2 Tlayouatimá[n]i) hazer


niebla o nieblina. (1 tlayuuatimani)

tlayohuayan : lugar escuro, o enla escuridad y tinieblas. (2 Tlayuuayan)


escura y tenebrosa cosa. (1 tlayuuayan)

tlayohuayan + : esconderse. (1 xomulco tlayuuayá[n] nicalaqui) escondidamente.


(1 ychtaca tlayuuayan)

tlayohuayan nicalaqui : esconderse, o entrar en lugar escuro y tenebroso. pre:


tlayuuayan onicalac. (2 Tlayuuayan nicalaqui)

tlayohyocaittaliztica nitlatoa : hablar cuerdamente. (1 tlayohyocayttaliztica


nitlatoa)

tlayointiani : destruidor tal. (1 tlaiuintiani)

tlayointiliztli : destruicion assi. (1 tlaiuintiliztli)

tlayointilli : destruido assi. (1 tlaiuintilli)

tlayolacoctli : prouocado, o incitado de otro. (2) yncitado. (1)

tlayolanaloni : compas p[ar]a medir, o có[m]pasar algo (2)

tlayolca xipehualiztli : dessolladura assi. (1 tlayolca xipeualiztli)

tlayolca xipehuani : dessollador tal. (1 tlayolca xipeuani)

tlayolcaxipeuhtli : dessollado assi. (1)


tlayolcehuilli : aplacado y amansado de otros. (2 Tlayolceuilli) aplacado. (1
tlayolceuilli) amansado assi. (1 tlayulceuilli)

tlayolcuepalli : buelto assi. (1)

tlayolcueptli : disuadido, traqueado, o maleado de otros. (2) desatinado assi.


(1) buelto assi. (1)

tlayolcuitilli : confessado assi. (1)

tlayoleuhtli : yncitado. (1) persuadido, o prouocado de otros (2) atraido


assi. (1) mouido desta manera. (1)

tlayolhuellalilli : asosegado assi. (1 tlayoluellalilli)

tlayolhuilli : cosa tanteada y traçada, con prudé[n]cia y cordura. (2)


ymaginada cosa. (1)

tlayolitiliztli : arrechadura. (1 tlayulitiliztli)

tlayolitlacolli : molestado. (1) ofendido. (1)

tlayoliuh tlamachtilli : certificado. (1)

tlayoliuhtlamachtilli : auertido y auisado de otros con charidad. (2)

tlayollalilli : consolado de otros. (2) desapassionado assi. (1) consolado


assi. (1)

tlayollapantli : yncitado. (1) persuadido y prouocado d[e] otros hasta


confé[n]ntir y hazerlo que le ruegan. (2) mouido desta manera. (1) ynduzido
assi. (1)

tlayollapantli = : = tlayollochololtilli (2 tlayollapá[n]tli)

tlayolli : mayz desgranado. (2 Tlayulli) mayz desgranado. (2) mayz desgranado.


(1)

tlayollitlacolli : ofendido de otros. (2) dessabrido. (1 tlayullitlacolli)

tlayollo analoni : compas de hierro. (1)

tlayollo antli : idem. (Tlayolloanalli: cosa compasada y traçada con có[m]pas.)


(2)

tlayollo machtli : notado assi. (1)

tlayolloanalli : cosa compasada y traçada con có[m]pas. (2)

tlayolloantli : compassada cosa assi. (1)

tlayollochololtilli : lo mesmo es q[ue] tlayollapá[n]tli. (2) yncitado. (1)

tlayollococolcuitiliztli : el acto de prouocar a otros ayra y enojo. (2)


embrauecimiento. (1)

tlayollococolcuitilli : prouocado ayra assi. (2) embrauecido assi. (1)


tlayollococoltilli : idem. (Tlayollococolcuitilli: prouocado ayra assi.) (2)

tlayollocotonaliztli : destroncadura. (1)

tlayollocotonani : destroncador. (1)

tlayollocotontli : descogollado, o destroncado. (2) destroncado. (1)

tlayollomachtli : persona notada de alguna falta, o vicio. (2)

tlayollotepitzoiliztli : paciencia, o sufrimiento varonil y esforçado. (2


Tlayollotepitzuiliztli) paciencia. (1 tlayollotepitzuiliztli)

tlayollotlahuelilocatililli : maleado, o enloquecido de otros, por ledar priesa


p[ar]a tornarle loco. (2 Tlayollotlauelilocatililli) enloquecido. (1
tlayollotlauelilocatililli)

tlayollotlapantli : atraido assi. (1)

tlayolmalacacholli : idem. (Tlayollotlauelilocatililli: maleado, o enloquecido


de otros, por ledar priesa p[ar]a tornarle loco.) (2) desatinado assi. (1)
buelto assi. (1)

tlayolmaxiltilli : desengañado. (1) certificado de otros, o satisfecho delo


que estaua dudoso, o desengañado, o persona instruida y doctrinada, o enseñada.
(2) ynduzido assi. (1) amonestado. (1)

tlayolmelahualli : confessado sacramentalmente. (2 Tlayolmelaualli)

tlayolmelauhtli : confessado assi. (1)

tlayolpachihuitilli : certificado. (1 tlayolpachiuitilli)

tlayolpapatztililli : blandeado assi. (1)

tlayolpozonaltilli : prouocado de otros ayra y enojo. (2 Tlayolpoçonaltilli)


embrauecido assi. (1 tlayolpoçonaltilli)

tlayolpozonilli : idem. (Tlayolpoçonaltilli: prouocado de otros ayra y enojo.) (2


Tlayolpoçonilli) prouocado ayra. (1 tlayolpoçonilli) molestado desta manera. (1
tlayolpoçonilli)

tlayolquixtili : molestado desta manera. (1)

tlayolquixtilli : molestado y afligido de otros. (2) prouocado ayra. (1)

tlayolteohuiani : adiuino, o acertador delo que auia dicho que acaeceria. (2


Tlayolteouiani) adiuino assi. (1 tlayolteouiani) fabricador. (1 tlayolteouiani)

tlayolteohuiliztli : pronostico. (1 tlayolteouiliztli) adiuinacion assi. (2


Tlayolteouiliztli) adiuinacion tal. (1 tlayolteouiliztli) fabricacion o fabrica.
(1 tlayolteouiliztli)

tlayolteohuilli : fabricada cosa assi. (1 tlayolteouilli) cosa adiuinada desta


manera, o cosa fabricada, o traçada. (2 Tlayolteouilli) ynuentada cosa assi. (1
tlayolteouilli) sacada cosa assi. (1 tlayolteouilli)
tlayolyamanilli : ablandado assi. (1) enternecido. (1) blandeado assi. (1)

tlayopehualiztli : desempegadura. (1 tlayopeualiztli)

tlayopehuani : dese[m]pedagor. (1 tlayopeuani)

tlayopeuhqui : dese[m]pedagor. (1)

tlayopeuhtli : cosa despegada. (2) desempegado. (1)

tlayouilia, ni : hazer sombra. prete: onitlayuuili. (2 Tlayuuilia, ni)


tlayouilia, nitla : escurecer otra cosa o hazer sombra. (1 nitla, tlayuuilia)

tlayouiliztli : sombra. (2 Tlayuuiliztli) escurecimiento o sombra. (1


tlayuuiliztli)

tlayouuaticac = : = tlayohuaticac (2 tlayouuaticac)

tlayyahualiztli : ofrecimiento tal. (1 tlayyaualiztli)

tlayyanilia, nino : encubrir algo, generalmente. (1)

tlayyantli : cosa escondida, porque no la veá[n] los otros. (2) encubierto.


(1)

tlayyualtin : embiados desta manera. (1)

tlaza, nino : echarse por essos suelos, o de alto a baxo despeñandose. pre:
oninotlaz. (2 Tlaça, nino)
tlaza, nite : echar a otro enel suelo o derribarlo, o deponer y privar a alguno
del officio o señorio que tiene. pre: onitetlaz. (2 Tlaça, nite) priuar de
oficio. (1 nite, tlaça)
tlaza, nitla : tirar tiro, o arrojar algo, o poner huevos la gallina. (2 Tlaça,
nitla) arrojar algo. (1 nitla, tlaça) tirar echando algo. (1 nitla, tlaça)

tlaza + : tirar o arrojar algo poray. (1 nepa nic, tlaça) procrastinar o


diferir la cosa de dia en dia. prete: onitlamumuztlatlaz. (2 Mumuztla tlaça)
arrimarte o echarse sobreotro. (1 tepan nino, tlaça) arrimarte o echarse
sobreotro. (1 tetech nino, tlaça)
tlaza +, ni : artilleria soltar. (1 ni, vei tlequiquiz tlaça) artilleria
soltar. (1 ni, tlequiquiz tlaça)
tlaza +, nic : atiempo y coyuntura dar algo aotro. (1 ytlaçaloyan nictlaça)
echar algo haziatras. (1 nocuitlapampa nictlaça) rechaçar. (1 çannipa nictlaça)
descomulgar a otro. (1 topan nictlaça excomunion) velar hasta el cabo. (1 yuh
nictlaça yualli) echar de si algo. (1 notechpa nictlaça) echar algo haziatras.
(1 nicampa nictlaça) descubrir secreto, o publicar algo pre: onicpanitlaz. (2
Pani tlaça, nic) camaras de sangre tener. (1 tlailli nictlaça)
tlaza +, nite : hazer caer a otro en pecado prete: tlatlacolpan onitetlaz. (2
Tlatlacolpan, nitetlaça)
tlaza +, nitla : idem. preterito: onitlaatlantlaz. (Atlan tepeua, nitla: alijar
nauio. preterito: onitla atlan tepeuh.) (2 Atlan tlaça, nitla)

tlazacalhuia, nite : remendar algo a otro, o empegar le alguna cosa, o


enxertarle sus arboles pre: onitetlaçaçalhuili. (2 Tlaçacalhuia, nite)

tlazacamolli : arada tierra assi. (1 tlaçacamolli)


tlazacani : acarreador de cosas. (2 Tlaçacani) acarreador tal. (1 tlaçacani)

tlazacayotilia, nite : tornar yeruaçal la huerta o heredad de otro. pre:


onitetlaçacayotili. (2 Tlaçacayotilia, nite)

tlazactli : acarreada cosa o de acarreo. (1 tlaçactli)

tlazactli tetl : acarreadas piedras. (1 tlaçactli tetl)

tlazalhuia, nite : enxerir arbol a otro. (1 nite, tlaçalhuia) remendar algo a


otro. (1 nite, tlaçalhuia)
tlazalhuia, nitla : calar, o prender aues con liga. pre: onitlatlaçalhui. (2
Tlaçalhuia, nitla) tomar con liga. (1 nitla, tlaçalhuia) casar aues cón liga. (1
nitla, tlaçalhuia)

tlazallaniliztli + : desseo de honra. (2 Nepan tlaçallaniliztli)

tlazalli : liga para tomar aues. (1 tlaçalli) liga para calar o prender paxaros.
(2 Tlaçalli)

tlazaloliztli : pegadura tal. (1 tlaçaloliztli) empegadura assi. (1


tlaçaloliztli) pegadura de vna cosa con otra, o el acto de pegar alguna cosa a
otra. (2 Tlaçaloliztli)

tlazalolli : empegado desta manera. (1 tlaçalolli) parado assi. (1


tlaçalolli) edificio. (1 tlaçalolli) pegada cosa assi. (1 tlaçalolli) ympedido
assi. (1 tlaçalolli) detenido assi. (1 tlaçalolli) cosa pegada o ayuntada a
otra, o el q[ue] es detenido de otros, o el edificio. (2 Tlaçalolli)

tlazalolli + : pegado assi. (1 ocotzotica tlaçalolli) encolado. (1


tzinacancuitlatica tlaçalolli)

tlazaloloni : betun generalmente. (1 tlaçaloloni) liga para tomar aues. (1


tlaçaloloni) cola fuerte para pegar algo. (1 tlaçaloloni) liga para tomar aues o
cosa semejá[n]te. (2 Tlaçaloloni)

tlazaltia, nicte : hazer dexar algo a otro por fuerça. pr: onictetlaçalti. (2
Tlaçaltia, nicte)

tlazaltoca, nino : tenerse por desechado. pre: oninotlaçaltocac. (2


Tlaçaltoca, nino)

tlazani + : echador tal. (1 tlaatlan tlaçani)

tlazazacac : acarreador tal. (1 tlaçaçacac) acarreador de cosas. (2


Tlaçaçacac)

tlazazacaliztica : acarreando algunas cosas. (2 Tlaçaçacaliztica)

tlazazacaliztli : acarreamiento assi. (2 Tlaçaçacaliztli)

tlazazacani : acarreador. (2 Tlaçaçacani)

tlazazactli : acarreada cosa o de acarreo. (1 tlaçaçactli) cosa acarreada. (2


Tlaçaçactli)
tlazazalhuiliztli : pegadura o remiendo de algo. (2 Tlaçaçalhuiliztli)

tlazcalilli : abiuado. (1) castigado desta manera. (1) diciplinado o


doctrinado. (1) pupilo o niño de poca edad, que cria y y doctrina el ayo. &c. (2)

tlazcalilli = : = tlazcaltilli (2 tlazcalilli)

tlazcaltilizotl : el oficio de criar y doctrinar niños assi. (2 Tlazcaltiliçotl)

tlazcaltilizzotl : memoria de edad assi. (1 tlazcaltilizçotl)

tlazcaltilli : menor deedad, s: el q[ue] esta debaxo de tutor. (1) diciplinado


o doctrinado. (1) lo mesmo es que tlazcalilli. (2)

tlazcoa, nitla : andar hecho vagamundo de pueblo en pueblo, o de mercado en


mercado. pret: onitlazco. (2)

tlazoca : amorosamente. (1 tlaçoca) amorosamente. (2 Tlaçoca)

tlazocamaca, nicte : tasadamente y con gran miseria y escaseza dar algo al


huerfano o alcriado. (1 nictetlaçocamaca ynneuhcayotl incochcayotl) dar algo
escassa y apretadamente. pre: onictetlaçocamacac. (2 Tlaçocamaca, nicte)

tlazocamachoni : cosa digna de ser estimada y tenida en mucho, o persona digna de


agradecimiento. (2 Tlaçocamachoni)

tlazocamati, anite : desagradecer. (1 anite, tlaçocamati) desconocer el


beneficio recebido. (1 anite, tlaçocamati)
tlazocamati, mo : agradecido. (1 motlaçocamati)
tlazocamati, nite : ser agradecido, o agradecer algo a otro. pre:
onitetlaçocama. (2 Tlaçocamati, nite) gratificar al menor. (1 nitetlaçocamati)
gracias dar. (1 nite, tlaçocamati) agradecer a otro alguna cosa. (1 nite,
tlaçocamati)
tlazocamati, nitla : dar gracias, o ser agradecido del beneficio recebido. pre:
onitlatlaçocama. (2 Tlaçocamati, nitla) estimar algo en mucho. (1 nitla,
tlaçocamati)

tlazocanotza, nite : hablar con alguno amorosa y familiarmente. pre:


onitetlaçocanotz. (2 Tlaçocanotza, nite)

tlazocapatio : cosa preciosa y de gran valor. (2 Tlaçocapatio)

tlazocapatiyo : precioso y costoso. (1 tlaçocapatiyo)

tlazohua, ni : desemboluer manta. (1 ni, tlaçoua)

tlazohua + : aficionado a mugeres, y no en mala parte. (1 ciua tlaçoua)


aficionado a mugeres, y no en mala parte, (2 Ciua tlaçoua)

tlazohualiztli : tendedura assi. (1 tlaçoualiztli) desplegadura. (1


tlaçoualiztli) muestra de mercaderia. (1 tlaçoualiztli) desemboluedura tal. (1
tlaçoualiztli) el acto de tender, o estender ropa, o de desplegalla. (2
Tlaçoaliztli) tendimiento de ropa o de cosa assi. s. el acto de tender, desplegar
o esté[n]der algo. (2 Tlaçoualiztli)

tlazohualli : manta tendida o estendida. (2 Tlaçoualli)


tlazohualoyan : tendedero do tienden. (1 tlaçoualoyan) tendedero de ropa. (2
Tlaçoaloyan)

tlazohuani : desplegador. (1 tlaçouani) desemboluedor assi. (1 tlaçouani)

tlazohuilia, nino : tender desta manera mi ropa o otra cosa semejante. (2


Tlaçouilia, nino)
tlazohuilia, nite : tender, desplegar o estender a otro la ropa. pre:
onitetlaçouili. (2 Tlaçouilia, nite) desplegar o tender ropa a otro. (1 nite,
tlaçouilia)

tlazohuilin, nite : tenderle o desplegarle la ropa a otro. (1 nite, tlaçouilin)

tlazolcuicuilia, nitla : alimpiar algú[n]a cosa, assi como, pozo, arroz,


garuanços, o cosa llena de pajas o de estiercol. pre: onitlatlaçolcuicuili. (2
Tlaçolcuicuilia, nitla) mondar como pozo. (1 nitla, tlaçolcuicuilia)

tlazolcuicuililli : cosa alimpiada assi. (2 Tlaçolcuicuililli)

tlazollalhuia, nitla : estercolar el campo, o huertas. (1 nitla, tlaçollalhuia)

tlazollaza, ni : echar o sacar fuera la vasura. (2 Tlaçollaça, ni) sacar vasura.


(1 ni, tlaçollaça)

tlazolli : vasura. (1 tlaçolli) vasura que echan enel muladar. (2 Tlaçolli)


vasura que echan enel muladar. (2 Tlaçulli)

tlazolli + : biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli yc nin, ilacatzotinemi)


biuir en pecados. (1 teuhtli tlaçolli nicololotinemi) biuir viciosamente. pre:
teuhtli tlacolli onicololotinen. (2 Teuhtli tlaçolli nicololotinemi) el que biue
mal y viciosamente. (2 Teuhtli tlaçolli yc milacatzotinemi)

tlazollo : granjoso lleno de granças. (1 tlaçollo) cosa llena de vasura. (2


Tlaçollo)

tlazolloa : henchirse algo de pajas o de vasura. pre: otlaçolloac. (2 Tlaçolloa)

tlazolnanacatl : hongo de prado. (1 tlaçolnanacatl)

tlazololololoni : rastro para rastrar paja. (2 Tlaçololololoni)

tlazololololonito : rastro pequeño assi. (2 Tlaçololololonito)

tlazolololoni : rastro para rastrar paja. (1 tlaçolololoni)

tlazolololonito : rastrillo pequeño rastro. (1 tlaçolololonito)

tlazolpan : muladar, o enel muladar. (2 Tlaçolpan) muladar. (1 tlaçolpan)

tlazolquixtia, ni : echar fuera las graneas o la vasura. pre: onitlaçolquixti.


(2 Tlaçolquixtia, ni) sacar vasura. (1 ni, tlaçolquixtia) granças quitar. (1 ni,
tlaçolquixtia)

tlazolteocihuatl : muger diabolica y peruersa. (2 Tlaçolteociuatl) muger


diabolica, adultera; &c. (1 tlaçolteociuatl)
tlazoltepehua : lo mefino es que tlaçolquixtia. p: onitlaçoltepeuh. (2
Tlaçoltepeua)
tlazoltepehua, ni : sacar vasura. (1 ni, tlaçoltepeua)

tlazoltextli : tamara, retama o hornija. (2 Tlaçoltextli) hornija, tamara o


retama para horno. (1 tlaçoltextli)

tlazoltocatl : araña grande. (2 Tlaçoltocatl) araña grande, no ponçoñosa. (1


tlaçoltocatl)

tlazomati, nite : agradecer algo a otro. pre: onitetlaçoma. (2 Tlaçomati, nite)


agradecer a otro alguna cosa. (1 nite, tlaçomati)
tlazomati, nitla : dar gracias por el beneficio recebido. (1 nitla, tlaçomati)

tlazonehualli : acepilladuras. (2 Tlaçoneualli) acepilladuras largas. (1


tlaçoneualli)

tlazonotza, nite : hablar a otro amorosa y cortesmente. pre: onitetlaçonotz.


(2 Tlaçonotza, nite) hablar elegantemente. (1 nite, tlaçonotza)

tlazonotzaloni : digno de ser respectado con amorosa y cortes habla. (2


Tlaçonotzaloni) loable cosa. (1 tlaçonotzaloni)

tlazopillatquitl : patrimonio de mayorazgo. (2 Tlaçopillatquitl) mayorazgo de


aqueste. (1 tlaçopillatquitl)

tlazopilli : hijo o hija legitimos. (2 Tlaçopilli) legitimo hijo. (1


tlaçopilli)

tlazoquialti : enlodador. (1 tlaçoquialti) embarrador de pared, o é[n]lodador.


(2 Tlaçoquialti)

tlazoquialtiani : idem. (Tlaçoquialti: embarrador de pared, o é[n]lodador.) (2


Tlaçoquialtiani)

tlazoquialtiliztli : enlodamiento. (1 tlaçoquialtiliztli) el acto de embarrar


assi. (2 Tlaçoquialtiliztli)

tlazoquialtilli : enlodada cosa. (1 tlaçoquialtilli) cosa embarrada desta manera.


(2 Tlaçoquialtilli)

tlazoquiaquiliztli : el acto de encenagar a otro, o de atollarlo enel lodo. (2


Tlaçoquiaquiliztli)

tlazoquiaquilli : encenagado. (1 tlaçoquiaquilli) atollado assi. (1


tlaçoquiaquilli) encenagado assi, o atollado. (2 Tlaçoquiaquilli)

tlazoquihui : enlodador. (1 tlaçoquiui) enlodador, o embarrador. (2


Tlaçoquiui)

tlazoquihuiani : idem. (Tlaçoquiui: enlodador, o embarrador.) (2 Tlaçoquiuiani)

tlazoquihuiliztica : enlodando, o embarrando. (2 Tlaçoquiuiliztica)

tlazoquihuiliztli : enlodamiento. (1 tlaçoquiuiliztli) enlodamiento tal. (2


Tlaçoquiuiliztli)
tlazoquihuilli : cosa enlodada. (2 Tlaçoquiuilli)

tlazoquihuiqui : enlodador. (2 Tlaçoquiuiqui)

tlazoquilli : enlodada cosa. (1 tlaçoquilli)

tlazoquinelo : enlodador. (1 tlaçoquinelo) enlodador. (2 Tlaçoquinelo)

tlazoquineloani : idem. (Tlaçoquinelo: enlodador.) (2 Tlaçoquineloani)

tlazoquineloliztli : enlodamiento. (1 tlaçoquineloliztli) enlodamiento. (2


Tlaçoquineloliztli)

tlazoquinelolli : enlodada cosa. (1 tlaçoquinelolli) cosa enlodada. (2


Tlaçoquinelolli)

tlazoquineloqui : enlodador. (2 Tlaçoquineloqui)

tlazoquipachoani : estercolador. (1 tlaçoquipachoani) estercolador encierta


manera. s. con lodo de laguna. (2 Tlaçoquipachoani)

tlazoquipacholli : estercolado assi. (1 tlaçoquipacholli) estercolada cosa


assi. (2 Tlaçoquipacholli)

tlazoquipal tilmahua : vestido de luto. (1 tlaçoquipal tilmaua)

tlazoquipaltilmahua : el que anda vestido de luto (2 Tlaçoquipaltilmaua)

tlazoquipolactiani : encenagador. (2 Tlaçoquipolactiani)

tlazoquipolactiliztli : encenagamiento. (2 Tlaçoquipolactiliztli)

tlazoquipolactilli : encenagado. (1 tlaçoquipolactilli) atollado assi. (1


tlaçoquipolactilli) encenagado, o atollado. (2 Tlaçoquipolactilli)

tlazoquixtia, ni : sacar varillas muy delgadas, o pajas por la lengua


horadada, o por las orejas &c. ensangrentandolas para las ofrecer ensacrificio a
los idolos. pre: onitlacoquixti. (2 Tlaçoquixtia, ni)

tlazoquiyoti : enlodador. (1 tlaçoquiyoti) enlodador, o embarrador. (2


Tlaçoquioti)

tlazoquiyotiani : idem. (Tlaçoquioti: enlodador, o embarrador.) (2 Tlaçoquiotiani)

tlazoquiyotiliztli : enlodamiento. (1 tlaçoquiyotiliztli) embarramiento assi.


(2 Tlaçoquiotiliztli)

tlazoquiyotilli : enlodado, o embarrado. (2 Tlaçoquiotilli)

tlazotenehualoni : loable cosa. (1 tlaçoteneualoni) cosa loable, y digna de


ser alabada y bendezida. (2 Tlaçoteneualoni)

tlazotetl : piedra preciosa. (1 tlaçotetl) piedra preciosa. (2 Tlaçotetl)

tlazoti : cara cosa en precio. (1 tlaçoti) valer caro lo que se vende. (2


Tlaçoti)
tlazoti + : vilecerse el precio. (1 aocmo tlaçoti)

tlazotilia, nic : tener y estimar en mucho alguna cosa o vender caro. pret:
onictlaçotili. (2 Tlaçotilia, nic) tener en mucho alguna cosa. (1 nic,
tlaçotilia)
tlazotilia, nino : tenerse enmucho y estimarse. p: oninotlaçotili. (2
Tlaçotilia, nino) encarecerse tenerse en mucho. (1 nino, tlaçotilia)
tlazotilia, nitla : encarecer algo. s. lo que se compra y vende. pre:
onitlatlaçotili. (2 Tlaçotilia, nitla) encarecer algo. (1 nitla, tlaçotilia)
preciar tener en mucho. (1 nitla, tlaçotilia)

tlazotilia +, nic : estimar en poco o en nada. (1 amo nictlaçotilia)

tlazotiliztli : careta. (2 Tlaçotiliztli)

tlazotilmatli : manta, o vestidura preciosa. (2 Tlaçotilmatli)

tlazotl : cosa ensartada. (2 Tlaçotl)

tlazotl + : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic tlaçotl)

tlazotla, anite : malquerer. (1 anite, tlaçotla)


tlazotla, nino : amarse assi mismo. preterito: oninotlaçotlac. et sic de alijs. (2
Ninotlaçotla) amarse asimesmo. prete: oninotlaçotlac. (2 Tlaçotla, nino)
encarecerse tenerse en mucho. (1 nino, tlaçotla) estimarse en mucho. (1 nino,
tlaçotla)
tlazotla, nite : amar a otro. preterito: onitetlaçotlac. (2 Tlaçotla, nite)
querer bien amando. (1 nite, tlaçotla) amar a otro. (1 nite, tlaçotla)
tlazotla, tito : nosotros nos amamos. prete: otitotlaçotlaque. (2 Titotlaçotla)

tlazotlacauh, note : el que me ama y quiere bien (2 Tlaçotlacauh, note)

tlazotlahualiztli : mollidura. (1 tlaçotlaualiztli) souajadura. (1


tlaçotlaualiztli) amortiguamiento de algo, souajadura, o desmayo. (2
Tlaçotlaualiztli)

tlazotlahualli : debilitado assi. (1 tlaçotlaualli)

tlazotlalhuia : nitla. estercolar la huerta. p: onitlatlaçollalhui. (2


Tlaçotlalhuia)

tlazotlaliz icnopilhuia, nite : merecer el amor de otro. (1 nite, tlaçotlaliz


icnopilhuia)

tlazotlalizicnopilhuia, nite : alcançar o merecer el amor de otro. pre:


onitetlaçotlaliz ycnopilhui. (2 Tlaçotlalizycnopilhuia, nite)

tlazotlalizmacehua, nite : idem. prete: onitetlaçotlalizmaceuh.


(Tlaçotlaliz__ycnopilhuia, nite: alcançar o merecer el amor de otro. pre:
onitetlaçotlaliz ycnopilhui.) (2 Tlaçotlalizmaceua, nite) merecer el amor de
otro. (1 nite, tlaçotlalizmaceua)

tlazotlaliztli + : amor desta manera. (1 techicauaca tlaçotlaliztli)

tlazotlallani, nino : desear, o querer ser amado d[e] otros. pr:


oninotlaçotlallan. (2 Tlaçotlallani, nino)
tlazotlalli : bossada cosa. (1 tlaçotlalli) cosa gomitada. (2 Tlaçotlalli)

tlazotlaloni : digna cosa. (1 tlaçotlaloni) amable cosa. (1 tlaçotlaloni) cosa


amable. (2 Tlaçotlaloni)

tlazotlaloni + : digno de ser enteramente amado y querido. (2 Cenquizca


tlaçotlaloni)

tlazotlaltia, nite : hazer amigos alos enemistados. pre: onitetlaçotlalti. (2


Tlaçotlaltia, nite) hazer que se amen algunos. (1 nite, tlaçotlaltia)

tlazotlani + : amador desta manera. (1 techicauaca tlaçotlani)

tlazotlapoloa, nite : yo pecador y malo amo a alguno. prete: onitetlaçotlapolo.


(2 Tlaçotlapoloa, nite)

tlazotlatentli : orla. (1 tlaçotlatentli) orla. (2 Tlaçotlatentli)

tlazotlatlauhtiloni : loable cosa. (1 tlaçotlatlauhtiloni) venerable person y


digna d[e] reuerencia. (2 Tlaçotlatlauhtiloni)

tlazotlatoa, ni : hablar amorosa y cortesmente. prete: onitlaçotlato. (2


Tlaçotlatoa, ni) hablar elegantemente. (1 ni, tlaçotlatoa)

tlazotlatolli : habla assi. (1 tlaçotlatolli) habla desta manera. (2


Tlaçotlatolli)

tlazotlauhtli : debilitado assi. (1 tlaçotlauhtli) mollido. (1 tlaçotlauhtli)


amortiguada cosa assi. (2 Tlaçotlauhtli)

tlazotli : precioso y costoso. (1 tlaçotli) estimable cosa de precio. (1


tlaçotli) amable cosa. (1 tlaçotli) caro en precio. (1 tlaçotli) cosa preciosa,
o cara. (2 Tlaçotli)

tlazotli + : idem. (Aoctle yuan inic tlaçotli: no tiene par en preciosidad, o


es mas precioso que todo lo de mas.) (2 Aoctle yuhqui inic tlaçotli) caro valer
la cosa. (1 cenca tlaçotli) vil cosa de poco precio. (1 amo tlaçotli) costosa
cosa. (1 cenca tlaçotli) abundancia tal. (1 ayoctle tlaçotli tlatquitl) no tiene
par en preciosidad, o es mas precioso que todo lo de mas. (2 Aoctle yuan inic
tlaçotli) idem. (Ayoctle motemachia: idem. (Ayoctle monequi: idem. (Ayoctle
monectoc: auer abundancia de todo lo que es necessario, o no saltar nada.))) (2
Ayoctle tlaçotli tlatquitl)

tlazouhqui : desplegador. (1 tlaçouhqui) desemboluedor assi. (1 tlaçouhqui)

tlazouhtli : desembuelta manta. (1 tlaçouhtli) estendida cosa. (1 tlaçouhtli)


desplegado. (1 tlaçouhtli) tendida cosa. (1 tlaçouhtli) cola desplegada, tendida
o estendida. (2 Tlaçouhtli)

tlazoyotl : preciosidad admirable o cosa inestimable. (2 Tlaçoyotl)

tlazoyotl + : vileza poco precio. (1 amo tlaçoyotl) cosa que vale poco, o que
no se deue hazer caso della. (2 Amo tlaçoyotl)

tlazozoc : ensartador. (1 tlaçoçoc) ensartador de cuentas, de axi, o d[e] cosa


semejante. (2 Tlaçoçoc)
tlazozohualiztli : desarrugadura. (1 tlaçoçoualiztli) desplegadura. (1
tlaçoçoualiztli) estendimiento o dessarrugamiento de mantas o tendimiento de otra
ropa, o de cosa semejante. (2 Tlaçoçoualiztli)

tlazozohuani : desplegador. (1 tlaçoçouani)

tlazozoni : ensartador. (1 tlaçoçoni) ensartador de cuentas, o decosa semejante.


(2 Tlaçoçoni)

tlazozoquiyotilli : cosa enlodada. (2 Tlaçoçoquiotilli)

tlazozotl : ensartadas cuentas. (1 tlaçoçotl) cuentas ensartadas, o cosa


semejante (2 Tlaçoçotl)

tlazozouhqui : desplegador. (1 tlaçoçouhqui) el que tiende o despliega mantas


cosa semejante. (2 Tlaçoçouhqui)

tlazozouhtli : desplegado. (1 tlaçoçouhtli) desarrugada cosa. (1 tlaçoçouhtli)


cosa desarrugada, desplegada, tendida, estirada o estendida. (2 Tlaçoçouhtli)
cosas estendidas o desplegadas. (2 Tlaçoçouhtli)

tlazqui + : echador tal. (1 tlaatlan tlazqui)

tlaztahuiliztli : saladura de sal. (1 tlaztauiliztli) el acto de salar alguna


cosa. (2 Tlaztauiliztli)

tlaztahuilli : salada cosa con sal. (1 tlaztauilli) cosa salada aposta. (2


Tlaztauilli)

tlaztalehualli : color encarnado. (1 tlaztaleualli) color encarnado o rosado. (2


Tlaztaleualli)

tlaztalehualtic : rosado color de rosas. (1 tlaztaleualtic) idem. (Tlaztaleualli:


color encarnado o rosado.) (2 Tlaztaleualtic)

tlaztalia, ni : emblanquecer algo. (1) dar lustre blanco, o emblanquecer algo, o


hazerse cano o encanecer. preterit: onitlaztali. (2)

tlaztaliani : blanqueador assi. (1) el que da el tallustre, o haze blanco


algo. (2)

tlaztaliliztli : blanqueamiento assi. (1) emblanquecimiento. (1)


emblanquecimiento tal. (2)

tlaztalilli : blanqueada cosa desta manera. (1) emblanquecido. (1) cosa


emblanquecida assi. (2)

tlaztallotl : alua o aluor dela mañana. (1) resplandor de claridad o del alua.
(2)

tlaztallotl huetzi : amanecer. (1 tlaztallotl uetzi) reyr el alua. (2


Tlaztallotl vetzi)

tlaztallotloetzi : esclarecer el dia. (1 tlaztallotlvetzi)

tlaztaztoc + : escuro lugar no muy claro. (1 achi tlaztaztoc)


tlazteminaliztli : papirote o floreton enla frente. (1)

tlaztica, nino : estar recostado sobre alguna cosa. p: oninotlazticatca. (2)


estar recostado. (1)

tlaztihuetzi, nino : arrojarse o prostrarse por el suelo. pre: oninotlaztiuetz.


(2 Tlaztiuetzi, nino) abalançarse o echarse por essos suelos prostrado. (1 nino,
tlaztiuetzi)

tlaztlacahuiani : falsa cosa que engaña. (1 tlaztlacauiani) falsario que


contrahaze alguna cosa. (2 Tlaztlacauiani)

tlaztlacahuilli : acusado assi. (1 tlaztlacauilli) acusado falsamente. (2


Tlaztlacauilli)

tlaztlacmintli : mordido de biuora o de escorpion. (2)

tlaztlacoa, nitla : andar hecho vagamundo. (1)

tlaztli + : echada cosa assi. (1 tlaatlan tlaztli)

tlaztoc, nino : estar recostado sobre algo. pre: oninotlaztoca. (2) despaldas
estar. (1) estar recostado. (1)

tle amaxtoque? : que hazeys?. (2)

tleamanalli : estanque de fuego. (2)

tleanquimati + : mirad mucho en este negocio. (2 Cé[n]ca tleanquimati)

tleatoyatl : rio de fuego. (2)

tlecahualli : tizon. (1 tlecaualli) tizon. (2 Tlecaualli)

tlecahuia, nitla : huego pegar. (1 nitla, tlecauia) subir alguna cosa. (1


nitla, tlecauia)

tlecalli : chimenea. (1) humero o chimenea. (1) chimenea, o humero. (2)

tlecania, nitla : subir algo arriba, o en alto. preteri: onitlatlecaui. o pegar


fuego a alguna cosa. (2)

tlecaxitl : brasero peque[ñ]o. (1) incensario de barro. (2)

tleco : enel fuego. (2)


tleco, ni : subir arriba. pre: onitlecoc. (2) subir. (1)

tleco + : subir cón otros. (1 teuan ni, tleco)


tleco +, ni : caualgar a cauallo. (1 cauallo ypan nitleco)

tlecoacihuiztli : disenteria, enfermedad. (2 Tlecoaciuiztli)

tlecoaquia, nite : entregar a otro en manos de tus enemigos, lleuandolo con


cautela adonde le puedan hazer mal y vengarse del. p: onitetlecoaqui (2) priesa
dar, paraque hagan mal a alguno. (1)
tlecoayan : cuesta que se sube. (1) cuesta, o el lugar alto que se sube, o lugar
por donde suben. (2)

tlecocomoctli : hoguera, llamas de huego. (1) llamas de fuego. (2)

tlecocoz : mariposa grande pintada. (1)

tlecoliztli : subida. (1) el acto de subir. (2)

tlecoltia, nitla : subir algu[n]a cosa arriba. prete: onitlatlecolti. (2)


subir alguna cosa. (1)

tlecomitl : crisol para fundir oro. (1) crisol para fundir oro. (2)

tlecomoctli : llama de fuego. (1)

tlecomoni, ni : estar abrasado y lleno de calor. pre: onitlecomon. (2)

tlecomoni + : ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tlecomoni noyullo)


inflamarse elcoraçó[n] có[n] amor. &c. p: iuhquin otlecomon noyollo. (2 Iuhquin
tlecomoni noyollo)

tlecomoni in noyollo : encenderse de yra. (1 tlecomoni yn noyollo)

tlecomoni innoyollo : inflamarse y abrasarse el coraçon. prete: otlecomon


ynnoyollo. (2 Tlecomoni ynnoyollo)

tlecopa : oficina, o camara donde algo se guarda. (2)

tlecopa non, tlachia : mirar adentro. (1)

tlecopa nonteitta : mirar adentro. (1)

tlecopatl : cillero. (1) idem. (Tlecopa: oficina, o camara donde algo se


guarda.) (2)

tlecoteca, nite : dar priessa. preter: onitetlecotecac. (2) priesa dar, paraque
hagan mal a alguno. (1)

tlecotia, nite : dar plazo, o termino a otro. preteri: onitetlecoti. (2)

tlecoticac tlacamecayotl : abolorio delos ascendientes. (1 tlecoticac


tlacamecayutl) abolorio, o parentesco d[e] los ascendientes. (2)

tlecotiuh, ni : yr subiendo. preter: onitlecotia. (2) cuesta arriba yr. (1)

tlecotl : raya o señal de juego de pelota. (1) raya, o señar de fuego d[e]
pelota, o termino y plazo. (2)

tlecoyotl : pan cozido de baxo la ceniza. (1) bollo cozido en brasas. (1) bollo
cozido en[e]l rescoldo y e[n]las brasas. (2)

tlecuahuitl : tizon. (1 tlequauitl) artificio para sacar fuego. (1 tlequauitl)


leño vno solo. (1 tlequauitl) artificio de palo para sacar fuego, o tizon. (2
Tlequauitl)
tlecueponi, ni : rebentar algo enel fuego con estallido y sonido. prete:
onitlecuepon. (2) rebentar sonando. (1)

tlecuezallotia, nino : echar desi llamas de fuego. p: oninotlecueçalloti. (2


Tlecueçallotia, nino) llamas echar. (1 nino, tlecueçallotia)

tlecuezallotl : llama de fuego. (1 tlecueçallotl) hoguera, llamas de huego. (1


tlecueçallotl) llama de fuego. (2 Tlecueçallotl)

tlecuezalnenepilli : lengua de llama de fuego. (2 Tlecueçalnenepilli)

tlecuilli : hogar. (1) hogar. (2)

tlecuiloa, nite : quemar, o assar a alguno. preterit: onitellecuilo. (2)

tlecuiltontli : hogar pequeño. (1) hogar pequeño. (2)

tlecuinaltia, nitla : hazer arder el fuego. (1)

tlecupa : guarda, lugar donde guardamos. (1)

tlehuacqui + : medio assado. (1 achi tleuacqui)

tlehuahuana, ni : atizar el fuego, o barrer el horno despues de calentado, o el


hogar. preterito: onitleuauan. (2 Tleuauana, ni) barrer el horno o el hogar. (1
ni, tleuauana) atizar el huego, meneando las brasas. (1 ni, tleuauana)

tlehuahuanaliztli : barrimiento o barredura tal. (1 tleuauanaliztli)


atizamiento desta manera. (1 tleuauanaliztli)

tlehuahuanaloni : barredero de horno. (1 tleuauanaloni)

tlehuahuanani : barrendero de horno. (1 tleuauanani) atizador tal. (1


tleuauanani)

tlehuahuanoni : hurgonero de horno. (1 tleuauanoni) hurgonero de horno. (2


Tleuauanoni)

tlehualani : doler la llaga. (1 tleualani)


tlehualani, ni : tener gran calor, o desfallecer de hambre, o tener gran dolor de
llaga o de hinchazon. pre: onitleualan (2 Tleualani, ni) descaecer de hambre. (1
ni, tleualani) calentura grande tener. (1 ni, tleualani)

tlehualani + : ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tleualani noyullo)

tlehualani in noyollo : encé[n]derse de yra, o inflamar se el coraçon. pre:


otleualan yn noyollo. (2 Tleualani yn noyollo)

tlehualani innoyollo : encenderse de yra. (1 tleualani ynnoyollo)

tlehualaniliztli : calentura tal. (1 tleualaniliztli) descaecimiento tal. (1


tleualaniliztli) dolor assi. (1 tleualaniliztli) gran calor o desfallecimiento
de há[m]bre, o dolor intenso de llaga o de hinchazon. (2 Tleualaniliztli)

tlehualanqui : descaecido. (1 tleualanqui) doliente assi. (1 tleualanqui)


lleno de calor o descaecido de hambre, o el que tiene gran escozimiento de llaga o
de hinchazon. (2 Tleualanqui)
tlehuatza, nitla : asar algo en asadoro é[n] parrillas. p: onitlatleuatz. (2
Tleuatza, nitla) assar en assador o en parrillas. (1 nitla, tleuatza) secar al
huego. (1 nitla, tleuatza) tostar. (1 nitla, tleuatza)

tlehuia, nino : quemarse, o tener gran calor. pre: oninotleui. (2 Tleuia, nino)
quemarse con fuego. (1 nino, tleuia) calentura grande tener. (1 nino, tleuia)

tlehuicolli : brasero peque[ñ]o. (1 tleuicolli) encensario de barro. (2


Tleuicolli)

tleic? : aque o paraque?. (1) aque, o paraque?. (2)

tleica? : porque; preguntando?. (1 tleyca?) paraque?. (1 tleyca?) porque?. (2)

tleican amo? : porque no?. (2)

tleicanamo? : porque no; demostrando?. (1)

tleimmachipampa? : porque; preguntando?. (1 tleymmachipampa?.) por que causa


importante, o porque razon?. preguntando. (2)

tlein? : que cosa?. (1 tleyn?.) que?. (2)

tleinic amo? : porque no; demostrando?. (1 tleynic amo?.) porque no?. (2)

tleinic? : aque o paraque?. (1) paraque?. (1) paraque?. (2)

tleinin? : que es esto?. (2 Tleynin?)

tleino? : que cosa es, o que es?. (1) que es esso?. o que cosa es essa?. (2)

tleipampa? : aque o paraque?. (1) porque; preguntando?. (1 tleypampa?)


paraque?. (1 tleypampa?.) porque?. porque razon, o porque causa, o aque
proposito?. a que o paraque?. (2 Tleypampa?)

tleipampan amo? : porque no; demostrando?. (1 tleypampan amo?) porque no?. (2


Tleypampan amo?)

tleipan yatica? : que materia, o de que materia tracta?. (1)

tleipanyatica : de que materia se trata. (1 tleipá[n]yatica)

tleitechpa in tlatoa : de que materia se trata. (1 tleytechpa yn tlatoa)

tleitechpa tlatoa? : que materia, o de que materia tracta?. (1 tleytechpa


tlatoa?)

tleiyac : oler algo a fuego. (1) cosa que huele a fuego, o aquema. (2)

tlemachoni : sufrible por sufridera cosa. (1)

tlemaitl : badil de barro que sirue para lleuar brasas, o para alumbrar de noche
con tea, o para incensar alos demonios. (1) badi[l] de barro, o cosa semente para
lleuar lumbre. (2)
tlemamali, ni : sacar fuego concierto instrumento de palo. prete: onitlemamal.
(2) sacar huego. (1) huego sacar con cierto artificio de palo. (1)

tlemati, nitla : sufrir alguna cosa, con pesar y angustia. prete: onitlatlema. (2)
sufrir. (1)

tlemiahuatl : llama de fuego. (2 Tlemiauatl)

tlemiahuatl notechaci : sollamar. (1 tlemiauatl notechaci)

tlemiahuatl notechquiza : sollamar. (1 tlemiauatl notechquiça)

tlemiahuayotia, nino : echar desi llamas de fuego. prete: oninotlemiauayoti. (2


Tlemiauayotia, nino)

tlemicqui : abrasada cosa assi. (1) calurosa persona. (1) abrasado assi. (1)
abrasado de calor. (2) abrasado de calor. (2)

tlemimilca, ni : estar afligido de gran escozimiento y dolor dela llaga, o


encordio. &c. preterito: onitlemimilcac. (2)

tlemimilcac : doliente assi. (1) afligido de gran escozimiento, o dolor de


llaga, o de cosa assi. (2)

tlemina, nitla : pegar fuego ala casa de paja, o a cosa semejante. prete:
onitlatlemin. (2) pegar fuego. (1) huego pegar. (1)

tlemiqui, ni : abrasarse de calor. preter: onitlemic. (2) calor tener. (1)


abrasarse del fuego. (1) abrasarse del sol. (1)

tlemiquiliztli : abrasamiento tal. (1) abrasamiento assi de calor. (2)

tlemiquini : calurosa persona. (1) abrasado assi de calor. (2)

tlemiquliztli : abrasamiento tal. (1)

tlemiyahuatl : llama de fuego. (1 tlemiyauatl) hoguera, llamas de huego. (1


tlemiyauatl)

tlemiyahuayotia, nino : llamas echar. (1 nino, tlemiyauayotia)

tlemochiuh? : que acontecio?. (2)

tlemoyochihua, ni : hazer saltar centellas del fuego. prete: o[n]itlemoyochiuh.


(2 Tlemoyochiua, ni)

tlemoyonextli : pauesa o ceniza de centella muerta. (1) morcella, o centella


muerta. (2 Tlemuyonextli) morcella, o centella muerta. (2)

tlemoyotl : centella de fuego. (1 tlemuyutl) centella de fuego. (1) centella de


fuego. (2 Tlemuyotl) centella. (2)

tlemoyotl chichitoca : centellear el fuego. (1) centellear el fuego. preter:


tlemuyotl ochichitocac. (2 Tlemuyotl chichitoca) centellear el fuego. preteri:
tlemoyotl ochichitocac. (2)
tlemoyotl chitoni : centellear el fuego. (1) idem. pret: tlemuyotl ochiton.
(Tlemuyotl chichitoca: centellear el fuego. preter: tlemuyotl ochichitocac.) (2
Tlemuyotl chitoni) idem. preterito: tlemoyotl ochiton. (Tlemoyotl chichitoca:
centellear el fuego. preteri: tlemoyotl ochichitocac.) (2)

tlemoyotl inexxo : pauesa o ceniza de centella muerta. (1 tlemoyotl ynexxo)

tlemoyotl tlatlatzca : centellear el fuego. (1 tlemoyutl tlatlatzca) idé[m]. p:


tlemuyotl otlatlatzcac (2 Tlemuyotl tlatlatzca)

tlemoyunextli : morcella de pauesa o centella muerta. (1) centella muerta o


morcella. (1 tlemuyunextli)

tlenenepilli : llama de fuego. (1) lengua de fuego. (1) hoguera, llamas de


huego. (1) llama, o lengua de fuego. (2)

tlenenepillotia, nino : llamas echar. (1)

tlenenepiltia, nino : echar desi llamas de fuego. pr: oninotlenenepilti. (2)

tleoco : assi, admirandose. (1)

tleoco? : o que cosa?. admirandose. (2)

tlepachihui, ni : tener gran calentura. preterito: onitlepachiuh. (2 Tlepachiui,


ni) calentura grande tener. (1 ni, tlepachiui)

tlepachihuiliztli : calentura tal. (1 tlepachiuiliztli) calentura grande. (2


Tlepachiuiliztli)

tlepan netecaliztli : calentura tal. (1) idem. o abrasamiento grande d[e] calor.
(Tlepachiuiliztli: calentura grande.) (2)

tlepan ninoteca : calentura grande tener. (1)

tlepan noteca : ardor tener o calor. (1) tener gran calor o calentura. prete:
tlepan oninotecac. (2)

tlepan quetza, nite : ligar a otro con hechizos. pre: onitetlepanquetz. (2)

tlepanquetza, nite : ligar con hechizos. (1 nite, tlepá[n]quetza)

tlepilli : hacha de tea para alumbrar. (1) manojo grande de tea para alumbrar.
(2)

tlepitza, ni : soplar el fuego paraque arda. pre: onitlepitz. (2) encender


huego. (1)

tlepiyaztli : candeleros altos, sobre que se ponen los candeleros de açofar. (1


tlepiaztli)

tlepopoca, ni : tener gran calor o calentura. pre: onitlepopocac. (2) ardor


tener o calor. (1) calentura grande tener. (1)

tlepopocaliztli : calentura tal. (1) calor o calentura tal. (2)


tlequechia, nitla : pegar fuego a alguna cosa. pret: onitlatlequichi. (2)
pegar fuego. (1) huego pegar. (1)

tlequechia +, mo : mecha de artilero, o de arcabuzero. (2 Icpatlamalintli yc


motlequechia tlequiquiztli)

tlequiquiz + : saetera otronera. (1 tlacoyoc tlequiquiz tlaxoyan)


tlequiquiz +, ni : artilleria soltar. (1 ni, vei tlequiquiz tlaça)

tlequiquiz icpatl, tlamalintli : mecha de artillero; &c. (1 tlequiquiz icpatl,


tlamalí[n]tli)

tlequiquiz tlaza, ni : artilleria soltar. (1 ni, tlequiquiz tlaça)

tlequiquiz xicco : ceuar arcabuz o lombarda. (1)

tlequiquizicpatl tlamalintli : mecha de artillero. (2)

tlequiquizo : artillero. (1 tlequiquiço)

tlequiquizoani + : artillero. (1 vei tlequiquiçoani)

tlequiquizohuani : artillero. (1 tlequiquiçoani) artillero o arcabuzero. (2


Tlequiquiçoani)

tlequiquizoia, nite : artilleria soltar. (1 nite, tlequiquizuia)


tlequiquizoia, nitla : tirar tiro de artilleria o de arcabuz. pre:
onitlatlequiquizui. (2 Tlequiquizuia, nitla) echar o soltar tiro deartilleria. (1
nitla, tlequiquizuia) combatir con artilleria. (1 nitla, tlequiquizuia)

tlequiquiztelolotli : pelota de espingarda. (2) pelota despingarda que se tira.


(1)

tlequiquiztlacoyoctli : tronera. (2) tronera. (1)

tlequiquiztlalcuihuayan : minero de piedra çufre. (2 Tlequiquiztlalcuiuayan)


minero de piedra çufre. (1 tlequiquiztlalcuiuayan)

tlequiquiztlalli : sufre o piedra çufre. (1) poluora. (1) piedra çufre. (1)

tlequiquiztlalli + : ceuar arcabuz o lombarda. pr: tlequiquiz xicco onicten


tlequiquiztlalli. (2 Tlequiquizxicco nictema tlequiquiztlalli)
tlequiquiztlalli +, nic : ceuar arcabuz o lombarda. (1 nic, tema
tlequiquiztlalli)

tlequiquiztlalquixtiloyan : minero d[e] piedra çufre. (2) minero de piedra


çufre. (1 tlequiquiztlalquixtiloyá[n])

tlequiquiztlaltatacoyan : idem. (Tlequiquiz__tlalquixtiloyan: minero d[e]


piedra çufre.) (2) minero de piedra çufre. (1)

tlequiquiztlaltema, ni : cargar arcabuz o tiro. pre: onitlequiquiztlalten. (2)


cargar arcabuz. (1 ni, tlequiq[u]iztlaltema)

tlequiquiztlaltentli : cargado arcabuz. (1)

tlequiquiztlalxoquiac : hedor de piedra çufre, ode cosa semejante. (2)


tlequiquiztlalxoquiyac : hedor de piedra çufre o cosa semejante. (1)

tlequiquiztlaza, ni : tirar tiro de artilleria o de arcabuz. &c. pret:


onitlequiquiztlaz. (2 Tlequiquiztlaça, ni) echar o soltar tiro deartilleria. (1
ni, tlequiquiztlaça) soltar tiro de artilleria. (1 ni, tlequiquiztlaça)

tlequiquiztlazqui : artillero o arcabuzero. (2)

tlequiquiztletl : fuego de poluora o de alquitran. (2) huego de poluora o de


alquitran. (1)

tlequiquiztli : arcabuz o escopeta. &c. (2) artilleria. (1)

tlequiquiztli + : artilleria. (1 miec tlequiquiztli) mecha de artillero; &c.


(1 icpatlamalintli ycmotlequechía tlequiquiztli) mecha de artilero, o de
arcabuzero. (2 Icpatlamalintli yc motlequechia tlequiquiztli) artilleria. (1
miecvei tlequiquiztli) lombarda. (1 vey tlequiquiztli) lombarda. (1 tomauac
tlequiquiztli)

tlequiquizxicco nictema tlequiquiztlalli : ceuar arcabuz o lombarda. pr:


tlequiquiz xicco onicten tlequiquiztlalli. (2)

tlequiquizxictli : ceuadero de arcabuz, o de lombarda. (2) ceuadero de


arcabuz o de lombarda. (1)

tlequiyahui : llouer fuego. prete: otlequiauh. (2 Tlequiaui)

tlequiza, ni : tener gran calor. pre: onitlequiz. (2 Tlequiça, ni) ardor tener
o calor. (1 ni, tlequiça)

tlequizqui : afligido de gran dolor o escozimiento de llaga o de hinchazon.


(2) doliente assi. (1)

tlequizquiztlazqui : artillero. (1)

tlequiztlalli : poluora o piedra çufre. (2)

tletay? : que hazes?. (2)

tletemimilli : coluna de fuego. (2)

tletepito : fuego pequeño. (2)

tletepiton : huego pequeño. (1)

tletic : ruuia cosa encendida. (1)

tletica tlacuilo : pintor con huego. (1)

tleticaitlacauhqui cuchillo : destemplado cuchillo o cosa semejante. (1


tleticaytlacauhqui cuchillo)

tleticaniquitlacoa : desté[m]plar cuchillo; &c. (1)

tleticmati + : mira mucho y ten gran cuidado desto que te encomiendo. &c. (2
Cenca tleticmati)
tletitlan : enel fuego, o junto al fuego, o dentro del fuego. (2)

tletl : fuego. (2) hvego, generalmente. (1) fiebre o calentura. (1)

tletl cehui : apagarse el fuego o la lumbre. (1 tletl ceui)

tletl notechquiza : echar de si fuego. (1 tletl notechquiça)

tletlalia, ni : hazer fuego. pre: onitletlali. (2) hazer lumbre. (1) encender
huego. (1)

tletlalilli : fuego hecho o encendido. (2) encendido huego o lumbre. (1)

tletlectli : cernicalo. (2) cernicalo. (1)

tletlepitzhuatza, nite : hazer a otro ronchas o sehales de cardenales, con los


açotes o palos que le di. pre: onitetletlepitzuatz. (2 Tletlepitzuatza, nite)

tletontli : fuego pequeño. (2) huego pequeño. (1)

tletzintli : idem. (Tletontli: fuego pequeño.) (2) huego pequeño. (1)

tlexochtia, ni : abrasarse de calor. preterito: onitlexochtiac. (2) hazerse o


pararse como brasa. (1) tornarse o hazerse brasa alguna cosa. (1)

tlexochtilia, nitla : hazer brasas. pre: onitlatlexochtili. (2) hazer brasa. (1)

tlexochtli : brasa o asqua. (2) brasa, o asqua. (1) asqua o brasa. (1)

tlexotlaltiloni : yesca para encender fuego. (2) yesca de huego. (1)

tlexuchtli : brasa o asqua. (2)

tleyahualochtia, nic : quemar algo en derredor. pr: onictleyaualochti. (2


Tleyaualochtia, nic) quemar en derredor. (1 nic, tleyaualochtia)

tleyo : glorioso. (1) afamado y esclarecido. (2) encumbrado assi. (1)


esclarecido. (1) marauilloso. (1)

tleyohua, ni : encumbrarse en honra. (1 ni, tleyoua) esclarecerse o afamarse.


(1 ni, tleyoua)

tleyotia, nite : afamar, dignificar y esclarecer, o engrandecer a otro. prete:


onitetleyoti. (2) engrandecer a otro. (1) glorificar dar gloria a otro. (1)
onrar poniendo en dignidad a alguno. (1) milagroso y honroso hazer a otro. (1)
esclarecer o afamar a otro. (1) ennoblecer a alguno. (1)

tleyotica : loablemente. (1) afamada, honrosa, y esclarecidamente. (2)


gloriosamente. (1) marauillosamente. (1)

tleyotl : honra, fama y esclarecimiento. (2) onra. (1)

tlezan/n/nen? : que aprouecha esto?. (1 tleçan/n/nen?.)

tlezannen? : que prouecho se sigue?. o que aprouecho. s. lo que sea


trabajado?. (2 Tleçannen?)
tlilana, nitla : cancelar escriptura. (1)

tlilania, nitla : debuxar o hazer rayas con tinta, o echar perfil denegro alo que
se pinta có[n] pinzel. p: onitlatlilani. (2) debuxar. (1) figurar. (1)

tlilatl : hondura o abismo de agua profunda. (2)

tlilazcatl : hormiga negra y ponçoñosa. (2) hormiga ponçoñosa. (1)

tlilchapactli : borron que cae enlo escripto en papel. &c. (2) borron que cae
enla escriptura. (1)

tlilcoatl : biuora negra. (2) biuora negra. (1)

tlilcuahuitl : raya. (2 Tlilquauitl) raya para señalar. (1 tlilquauitl)

tlilectic : cosa morena o vn poco negra. (2) baço, cosa algo negra. (1) negro vn
poco. (1)

tlilehua : pararse alguna cosa negra. preterito: otlileuac. (2 Tlileua)


tlilehua, ni : pararse moreno o negro. prete: onitlileuac. (2 Tlileua, ni)
negreguear. (1 ni, tlileua) pararse negro. (1 ni, tlileua) ennegrecerse. (1 ni,
tlileua)
tlilehua, nitla : hazer algo negro o moreno, o ennegrecer algo. pre: onitlatlileuh.
(2 Tlileua, nitla) negro hazer. (1 nitla, tlileua)

tlilehuac : ennegrecido o tiznado, o cosa negra. (2 Tlileuac) ennegrecido assi.


(1 tlileuac)

tlilehualiztli : ennegrecimiento tal. (2 Tlileualiztli) ennegrecimiento tal. (1


tlileualiztli)

tlilhuahuana, nitla : debuxar, hazer rayas con tinta, o cancelar escriptura.


pret: onitlatlilhuauan. (2 Tliluauana, nitla) cancelar escriptura. (1 nitla,
tlilhuauana) debuxar. (1 nitla, tlilhuauana)

tlilhuauhtli : bledos negros. (2) bledos negros de otra manera. (1)

tlilhuia, nitla : entintar, o tiznar, borraro ennegrecer algo. pre: onitlatlilhui.


(2) ennegrecer algo. (1)

tlilihui, ni : pararse negro. preterito: onitliliuh. (2 Tliliui, ni)


negreguear. (1 ni, tliliui) ensuziarse. (1 ni, tliliui) ennegrecerse. (1 ni,
tliliui)

tlilihuiliztli : negregura, o ennegrecimiento. (2 Tliliuiliztli) negrura. (1


tliliuiliztli) ennegrecimiento tal. (1 tliliuiliztli)

tliliuhqui : cosa negra. (2) ennegrecido assi. (1)

tliliuhticac texcalli : despeñadero. (1)

tlilli : tinta. (2) tinta para escreuir. (1)

tlilli + : dar buen exemplo. metap. prete: tlapalli tlilli onictlali. (2 Tlapalli
tlilli nictlalia)
tlilli tlapalli nictlalia : dar buen exemplo. pre: tlilli tlapalli onictlali.
metapho. (2) edificar a otros dandoles buen exé[m]plo; busca dar buén exé[m]plo.
(1) dar buen exemplo. (1)

tlilloa, ni : henchirse de tizne, o de tinta. preterito: onitlilloac. (2)


tlilloa, nitla : é[n]negrecer algo, otiznar. p: onitlatlilo (2)

tlillotia, nitla : dar buen exemplo. (1)

tliloa, nitla : negro hazer. (1) ensuziar algo. (1) ennegrecer algo. (1)

tlilpololli : tinta espesissima, como massa. (2)

tliltecomatl : tintero, o escriuanias. (2) escriuanias. (1) tintero para


tinta. (1)

tliltetl : parrafo, o punto encima de letra, o tilde. (2) punto encima de letra.
(1) parrafo de escriptura. (1)

tliltia, ni : pararse, hazerse negro. prete: onitliltiac. (2) pararse negro.


(1) hazerse negro. (1)

tliltic : negro de guinea. (1) negra cosa. (1) cosa negra de etiopia. (2)

tliltic + : negro vn poco. (1 achi tliltic yayactic) azero. (1 tlaquauac


tliltic tepuztli) baruinegro. (1 tentzon tliltic) azero. (2 Tlaquauac tliltic
tepuztli)

tliltic tecpatl : azauache. (2)

tliltic tepoztli : hierro metal. (1 tliltic tepuztli) hierro, metal conocido.


(2 Tliltic tepuztli)

tliltic tlacueyonilli cactli : cutaras de nobles caualleros, muy bruñidas y


negras. (1)

tliltic tocatl : araña negra. (2)

tlilxuchitl : ciertas vaynicas de olores. (2)

tlitlihuia, nite : mofar escarneciendo. (1 nitetlitliuia) dezir a otro por


escarnio a alguno ñafete. pre: onitetlitliui. (2 Tlitliuia, nite) ñafete, dezir
aotro por escarnio. (1 nite, tlitliuia)

tlitlilectic : pecoso lleno de pecas. (1) pecoso. (2)

tlitlotia, nitla : dar buen exemplo. preterito: onitlatlilloti. metapho. (2)

tlocpa; + : hazia nosotros, o de nuestro vá[n]do y parcialidad. (2 Tlocpa;


to) haziami, o de mi vando y parcialidad. (2 Tlocpa; no)

tlocpa; no : haziami, o de mi vando y parcialidad. (2)

tlocpa; to : hazia nosotros, o de nuestro vá[n]do y parcialidad. (2)


tlocpaehua, no : hazerse alguno demi vando, dandome s. auor y ayuda. pret:
notlocpa oeuac. (2 Notlocpaeua) fauorecer me alguno, o hazerse de mi vando.
prete: onotlocpaeuac. (2 Tlocpaeua, no)

tlocpaehua =, to : = tlocpamoquetza (2 tlocpaeua )

tlocpamoquetza, to : lo mesmo es que tlocpaeua prete: ototlocpamoquetz. (2)

tloixqui miloloni : capirote de halcon. (1)

tloixquimiliuhcayotl : capirote de halcon. (1) capirote de gauillan. (2


Tloyxquimiliuhcayotl)

tlolololtin : acaudilladagente. (1)

tlomachti : halconero, que los cria. (1)

tlomamachtiani : halconero, que los cria. (1)

tlonemitiani : halconero, que los cria. (1)

tlonemitiani + : halconero que los cria. (2 Vei tlonemitiani)

tloque nahuaque : cabe quien esta el ser de todas las cosas, conseruandolas y
sustentandolas, y dizese de n[uestr]o señor dios (2 Tloque nauaque)

tlotli : açor. (1) gauilan. (1) gauilan, halcon, o açor. (2)

tlotli + : halcon. (1 vey tlotli)

toca, ni : sembrar como mayz o hauas o cosas semejantes. (1)


toca, nino : enterrarse. pre: oninotocac. (2) enterrarse. (1)
toca, nite : enterrar a otro, o seguir a alguno. pret: onitetocac. (2)
enterrar muerto. (1) soterrar muerto. (1) esequias hazer. (1) sepultar; busca
enterrar. (1) perseguir y lleuar de véncida alos enemigos. (1)
toca, nitla : sembrar algo a mano asicomo pepitas, calabaças, melones, pepinos,
ocosa semejá[n]te, o soterrar algo. preter: onitlatocac. (2)
toca, to : raudo por cosa ligera, como corriente de rio; &c. (1) yr rezio el
rio. (1) doliente estar de graue enfermedad. (1) crecer la enfermedad. (1)
correr el agua. (1) viento rezio. (1) raudal agua que va rezia. (1) correr el
agua, o viento, o auer gran pestilencia. prete: ototocac. (2)

toca +, nic : yr costeando o por la ribera. preteri: atentli onictocac. (2


Atentli nictoca) esconderse en lugar escuro, o en alguna sombra. pre: tlayuualli
onictocac. (2 Tlayuualli nictoca) caminar. (1 otli nictoca) costear, andar por
la costa dela mar. (1 atentli nictoca) caminar. (1 otli nictoca) caminar. prete:
otlionictocac. (2 Otli nictoca)
toca +, to : tempestad de vientos padecer enla mar. (1 ypan totoca eecatl)
correr reziamente el pescado enel agua. (1 cenca totoca) correr. (1 cenca ni,
totoca)

toca icuiloa, nino : firmar escriptura. (1 nino, toca ycuiloa)

tocaamatl : matricula de nombres proprios. (1) matricula de nombres proprios. (2)

tocaczol : callos de los pies. (1 tocacçol) callos delos pies. (2 Tocacçol)


tocaicuiloa, nino : firmar carta, o escriptura, o escreuir su nombre. pre:
oninotocaycuilo. (2 Tocaycuiloa, nino)
tocaicuiloa, nite : escreuir nombre de otro, o empadronar, o matricular. pre:
onitetocaycuilo. (2 Tocaycuiloa, nite) empadronar. (1) matricular. (1 nite,
tocaycuiloa)

tocaitl : nombre. (1) nombre, fama y honra. (2 Tocaytl)

tocaitl + : nombres que significan vna cosa. (1 miec tocaitl çancentlamantli


quinezcayotia) nombre proprio. (1 vel tocaitl) nombre tomado de sus
antepassados. (1 veue tocaitl) nombre comun o sobrenombre. (1 ytzonquizca
tocaitl) sobrenombre. (1 ycontetl tocaytl) nombre por fama. (1 vey tocaytl)
fama con mucha honra. (1 vey tocaitl)

tocaitl miec inezcayo : nombre que significa muchas cosas. (1 tocaitl miec
ynezcayo)

tocaliztli + : afrenta tal. (1 tenouian tocaliztli)

tocamac : la boca o enla boca. (2)

tocamaca, nite : poner o dar nombre a otro. pret: onitetocamacac. (2) nombre
poner. (1)

tocamachal : la barua rasa. (2)

tocamapa : carrillo dela cara. (1)

tocamapan : enla boca. (2)

tocamatapal : los paladares. (2)

tocamateuh : los grandes y gordos carrillos. (2)

tocamaxacualli : araña otra mala. (1 tocamaxaqualli) cierta araña. (2


Tocamaxaqualli)

tocan : carrillo dela cara. (1) los carrillos. (2)

tocanahuacan : sienes parte dela cabeça. (1 tocanauacá[n]) las sienes. (2


Tocanauacan)

tocani : sembrador. (1) sembrador. (2)

tocapeyotl : tela delgadissima de qualquier cosa. (1) tela delgadissima, o


hollejo d[e]q[ua]lq[ui]er cosa (2)

tocaticalaqui, nite : yr corriendo tras el que va huyendo ase acoger, o retraer


ala yglesia, o a otra parte. prete: onitetocaticalac. (2) perseguir y lleuar de
véncida alos enemigos. (1 nite, tocaticalaq[ui])

tocatinemi : acompañado assi. (1)


tocatinemi, nite : acompañar al mayor. p: onitetocatinen (2) acompañar al
mayor, o al ygual del que acompaña. (1)

tocatiuh, nite : seguir. (1)


tocatiuh, to : enconarse la llaga. (1)
tocatl : araña. (1) araña generalmente. (2)

tocatl + : araña negra y ponçoñosa. (1 tequan tocatl) araña negra. (2 Tliltic


tocatl)

tocatlalia, nite : matricular, empadronar, o poner nombre. prete:


onitetocatlali. (2) matricular. (1)

tocatlaxhuiztli : cierto encordio, o nacido. (2 Tocatlaxuiztli)

tocatzahualli : telaraña, tela de araña. (1 tocatzaualli)

tocaye : esclarecido. (1) claro en fama. (1) famoso enesta manera. (1)
encumbrado assi. (1) persona que tiene nombre, o claro en fama y en honra, o
encumbrado en dignidad. (2)

tocayo : firmada escriptura. (1) firmada escriptura. (2)

tocayoa, ni : afamarse. prete: onitocayoac. (2)

tocayohua, ni : encumbrarse en honra. (1 ni, tocayoua) esclarecerse o afamarse.


(1 ni, tocayoua)

tocayotia, nite : empadronar a alguno, o matricular, o engrandecer y afamar a otro,


o poner no[m]bre, o nombrar a alguno, o llamarle por su nombre. prete:
onitetocayoti. (2) esclarecer o afamar a otro. (1) engrandecer a otro. (1)
nombrar. (1) escreuir matriculando . (1) empadronar. (1) nombre poner. (1)
llamar por nombre. (1)
tocayotia, nitla : tassar, o poner precio alo q[ue] se vende, o no[m]brar. p:
onitlatocayoti. (2) estimar, tassar o apreciar. (1)

tocayotica : famosamente assi. (1) famosamente, o con gran honra. (2)

tocayotl : onra. (1 tocay[o]tl)

tocecepoc : los artejos delos dedos. (2)

tochacahuia, nitla : idé[m]. p: onitlatochacaui. (2 Tochacauia, nitla) armar


alos conejos. (1 nitla, tochacauia)

tochacalhuia, nitla : armar conejos. p: onitlatochacalhui. (2)

tochanqui : conejero. (1) conejero que los caça. (2)

tochcalco calaquini : huron para caçar conejos. (1)

tochcalli : madriguera de conejos. (1) madriguera de conejos. (2)

tochconetl : conejuelo o gaçapo. (1) gaçapo de conejo. (1) gaçapo. (2)

tochcuitlatl : cagarruta de oueja, f:. (1)

tochichicauh : la hiel. (2)

tochichihual : las tetas. (2 Tochichiual)


tochin : conejo. (1) conejo. (2)

tochomitl : pelo de conejo. (1) pelo de conejo. (2)

tochomitl + : vello sotil delas orejas. (2 Nacaz tochomitl)

tochquixtiani + : huron para caçar conejos. (1 ytzcuin tepiton


tochq[ui]xtiani)

tochtapayolhuia, nitla : armar conejos, o cosa assi prete:


onitlatochtapayolhui. (2) armar alos conejos. (1)

tochtapazolli : madriguera de conejos. (1 tochtapaçolli) biuar, o madriguera de


conejos. (2 Tochtapaçolli)

tochtepito : conejuelo o gaçapo. (1) gaçapillo. (2)

tochtepiton : gaçapo de conejo. (1)

tochtilia, nino : hazerse conejo, o hazerse bestia, o tornarse bruto el hombre.


pre: oninotochtili. (2) hazerse bestia, o tornarse como bruto. (1) tornarse
bestia. (1)

tochtli : conejo. (1) conejo. (2)

tochtli inetecayan : biuar de conejos. (1) biuar de conejos. (2 Tochtli


ynetecayan)

tochtli yononoyan : biuar de conejos. (1 tochtli iononoyan)

tochtli yonoyan : idem. (Tochtli ynetecayan: biuar de conejos.) (2 Tochtli


ionoyan)

tociacac : los sobacos. (2)

tociacatzon : los pelos delos sobacos. (2)

tocializ : idem. (Tociaya: n[uest]ra. volú[n]tad, o querer.) (2)

tociaya : n[uest]ra. volú[n]tad, o querer. (2)

tocihuaayo : simiente de muger. (1 tociuaayo)

tocihuayo : simiente de muger. (2 Tociuayo)

tocino + : lonja de tocino. (1 centlatectli tocino) torrezno de tocino. (1


centlatectli tocino) vn jamon de tocino, o vn pedaço de alguna cosa, vna reuanada
de algo, o vna rueda o taraçon de pescado. (2 Centlatectli tocino)

tocino chiahuacayotl : pí[n]gue d[e] tocino, o d[e] torrezno (2 Tocino


chiauacayotl)

tocino chipinia, nite : pingar can tocino al esclauo &c. pre: onitetocinochipini.
(2)

tocino metztli : nalgada de tocino. (1) pernil de tocino. (2)


tocino tlatlehuatzalli : torrezno de tocino. (1 tocino tlatleuatzalli)

tocinochiahuacayotl : pringue de torrezno. (1 tocinochiauacayotl)

tocinohuia, nite : pingar a otro con tocino. pre: onitetocinoui. (2 Tocinouia,


nite)

tociyacac : los sobacos. (2)

tociyacatzon : los pelos delos sobacos. (2)

tocizhuahuacqui : hoja de mayz seca. (1 tocyzuauacqui)

tocizhuatl : hoja de mayz verde. (1 tocyzuatl)

tocne : hao. (1) ola, oyes; para llamar a otro. (1)

tocne? : ola, hao?. oyes?. para llamar a alguno. (2)

toco : todos siembran mayz. &c. o es alguno enterrado. pre: otococ. (2)

tocoatlan : colmillo. (1) colmillos. (2)

tocochia : pestaña. (1) las pestañas. (2)

tocochia + : las pestañas. (2 Cochiatl, vel, tocochia)

tococochia : pestaña. (1) las pestañas. (2)

tococopozteccan : la nuez dela garganta. (2 Tococopuzteccan)

tococotlalhuayo : las venas, o cuerdas del pescueço, o dela garganta. (2)

tococototzauhyan : chueca, donde juegan los huessos. (1) chueca do juegan


loshuessos (2)

tococouh : garguero. (1) el garguero. (2)

tococoxixipoch : nuez delcuello. (1 tococoxixipuch) nuez dela garganta. (2


Tococoxixipuch)

tococoyonyan : yjares. (1)

tococoyoyan : los hijares. (2)

tocomal : baço. (1) el baço. (2)

tocommocahuilia + : pierdeslo, o priuaste dello de todo en todo, o para


siempre. (2 Yecemanyan tocommocauilia)

tocomottitiato + : de tu voluntad y con toda determinacion te echas ap[er]der.


met. (2 Iccemayan mixcoyan moneuian tocomottitiato conmonamctia yn a)

tocopac : paladar. (1) el paladar. (2)

tocotonca : proximo. (1)


tocotonca + : nuestro proximo. (2 Touiltecca, tocotonca)

tocotonca, tohuilteca : nuestro proximo. (2 Tocotonca, touilteca)

tocotoncahua + : nuestros proximos. (2 Touilteccauá[n], tocotoncaua)

tocotoncahuan, tohuiltecahuan : nuestros proximos. (2 Tocotoncauan,


touiltecauan)

tocotz : pantorrilla dela pierna. (1)

tocotzco : corua dela pierna. (1) corua dela pierna, o dela pantorrilla. (2)

tocoyonya : yjada, parte del cuerpo. (1)

tocoyoyan : la hijada parte del cuerpo. (2)

tocpac : encima dela cabeça, o en la cabeça. (2)

toctacayo + : estado o estatura, medida. (1 cennequetzalli, toctacayo)

toctia, nic : fortificar vna cosa có[n] otra. p: onictocti. (2)


toctia, nicno : esconderse, o ampararse detras de algo. prete: onicnotocti. (2)
esconderse o ampararse detras de alguna cosa. (1) ampararse detras de algo. (1)
toctia, nitla : doblar cordel, o hilo o hazerlo mas gordo oponer rodrigones alas
vides, o a cosa assi preter: onitlatocti. (2) doblar hilo o cordel. (1)

toctia + : reprehender. (1 tetl q[ua]uitl nicte, toctia) socolor o en achaque de


algo hazer mal. (1 çannic, toctia)
toctia +, nic : acompañar con buenas obras la fee. (1 quallachiualiztli nictoctia
yn notlaneltoquiliz)
toctia +, nicno : idem. p: tlayoualli onicnotocti. (Tlayoualli
nicnonaualtia: esconderse ala sombra de algo. pre: tlayoualli onicnonaualti.) (2
Tlayoualli nicnotoctia) esconderse. preter: xomulli caltechtli onicnotocti.
metapho. (2 Xomulli caltechtli nicnotoctia) ampararse o esconderse ala sombra. (1
xomulli caltechtli nicnotoctia) ampararse o esconderse ala sombra. (1 tlayualli
nicnotoctia) esconderse. (1 tlayuualli nictoca, tlayuualli nicnotoctia)
esconderse. (1 tlayuualli nicnotoctia) esconderse. (1 xumulli caltechtli
nicnotoctia)
toctia +, nicte : emmendar castigando. (1 tetlquauitl nictetoctia atl cecec)
castigar riñendo, o de palabra. (1 tetl quauitl nictetoctia)

toctiloni + : digno de castigo. (1 tetl quauitl toctiloni)

toctlalhuia, nitla : llamar gente paraque labre el mayz que haya nacido. (1)
allegar la tierra al mayz rezien nacido. &c. prete: onitlatoctlalhui. (2)

toctli : porreta de mayz o mata pequeña antes que espigue. (1) porreta o mata
de mayz, antes q[ue] espigue. (2)

toctli + : afrentado desta manera y baldonado. (1 tlanonouian toctli)

tocuacacalaccan : la calua o las entradas dela frente. (2 Toquacacalaccan)

tocuacoyoyan : mollera dela cabeça. (1 toquacoyoyan) mollera dela cabeça. (2


Toquacoyoyan)
tocuaehuayo : el cuero del caxco dela cabeça. (2 Toquaeuayo)

tocualtililoca : nuestro alimpiamiento y sanctificacion. (2 Toqualtililoca)

tocuanacayo : la carne, o cuero del caxco dela cabeça. (2 Toquanacayo)

tocuanatzinca : comisuras, o rayas del caxco. (2 Toquanatzinca)

tocuanepantla : celebro, meollo dela cabesa. (1 toquanepantla) la coronilla del


medio dela cabeça (2 Toquanepantla)

tocuappan : cadera o quadril. (1 toquappan) las caderas. (2 Toquappan)

tocuatetexxo : sesos por meollos. (1 toq[ua]tetexxo) los sesos. (2


Toquatetexxo)

tocuatexquimiliuhca : la membrana, o tela delos sesos. (2 Toquatexquimiliuhca)

tocuateyollo : la coronilla del medio dela cabeça. (2 Toquateyollo)

tocuatlalhuayo : las venas, o neruios dela cabeça. (2 Toquatlalhuayo)

tocuaxical : el caxco dela cabeça. (2 Toquaxical)

tocuaxical imonamicyan : mollera dela cabeça. (2 Toquaxical ymonamicyan)

tocuaxicalimonamicyan : mollera dela cabeça. (1 toquaxicalymonamicyan)

tocuaxicalitzopyan : mollera dela cabeça. (2 Toquaxicalitzopyan) mollera dela


cabeça. (1 toquaxicalytzopyan)

tocuaxonehuayo : la caspa dela cabeça. (2 Toquaxoneuayo)

tocuayaliztli : hedor de cabron o desobaquina. (1 toquayaliztli)

tocuayaya, ni : oler a cabron. (1 ni, toquayaya)

tocuayayaliztli : hedor de sobaquina. (2 Toquayayaliztli) olor de cabron o


sobaquina. (1 toquayayaliztli)

tocuayollo : celebro, o meollo dela cabeça. (2 Toquayollo) celebro, meollo


dela cabesa. (1 toquayollo)

tocuecuelpachiuhcan : los hijares. (2) yjares. (1)

tocuelpachiuhcan : idé[m]. ola hijada parte del cuerpo (2) yjada, parte del
cuerpo. (1)

tocuexanco : regaço. (1)

tocuexcoch : el colodrillo. (2) cogote. (1)

tocuexcochteuh : colodrillo. (1) nuca dela cabeça. (2) cogote. (1) nvca dela
cabeça. (1)

tocuezcon : coronilla, lo alto dela cabeça. (2) coronilla lo alto dela cabeça.
(1)
tocuezconcuailacatztli : remolino de pelos o de cabellos. (1
tocuezconquaylacatztli)

tocuilchil : sieso el saluonor. (1)

tocuilcoyotl : grulla, aue conocida. (2) grulla, aue conocida. (1)

tocuitiapan : las espaldas. (2)

tocuitlacaxiuhyan : la pretina. (2)

tocuitlapampa : hazia las espaldas, o alas espaldas, o hazia tras. (2) hazia
tras. (1)

tocuitlapan : trasera parte. (1) espalda. (1)

tocuitlapan tepotzchichiquil : espinazo. (1 tocuitlapan teputzchichiquil)

tocuitlatecon : pança de vientre, o el buche. (2) pança de vientre. (1)

tocuitlatetepon : espinazo. (1 tocuitlatetepun)

tocuitlaxcol : las tripas. (2)

tohonechichi : yerua mora. (1)

tohuacaletl : cigarra. (1 touacaletl)

tohuampo : nuestro proximo. (2 Touampo) proximo. (1 touampo)

tohuampohua : nuestros proximos. (2 Touampoa)

tohuan : con nosotros. (2 Touan)

tohuilteca : proximo. (1 touilteca)

tohuilteca + : nuestro proximo. (2 Tocotonca, touilteca)

tohuiltecahuan + : nuestros proximos. (2 Tocotoncauan, touiltecauan)

tohuiltecca, tocotonca : nuestro proximo. (2 Touiltecca, tocotonca)

tohuilteccahuan, tocotoncahua : nuestros proximos. (2 Touilteccauá[n],


tocotoncaua)

tohuitzoa, nino : lo mesmo es que tonuitzoa. prete: oninotouitzo. (2 Touitzoa,


nino) alçarse en alto el agua o la culebra. (1 nino, touitzoa)

tolcuextli : estera de juncos gordos y largos. (2) estera de juncos gordos.


(1 tulcuextli)

tolina, ni : antojarseme algú[n]a cosa de comer sin la poder auer. pre:


onitolinac. (2) antojarseme cosa de comer. (1)

tolinaliztli : antojo tal. (2) antojo tal. (1) gana o antojo. (1)
tolinani : antojadizo assi. (2) antojadizo assi. (1)

tolinia, mo : menesteroso. (1) cuitado miserable. (1) verfano cón pobreza.


(1) menguado. (1) pobre. (2) miserable pobre. (1) pobre varon o muger. (1)
tolinia, nino : ser pobre. prete: oninotolini. (2) duelos tener. (1)
tolinia, nite : afligir omaltratar aotro. p: onitetolini (2) afligir o fatigar a
otro. (1) agrauiar a otro. (1) dar pena, enojo y aflicion a otro. (1)
empobrecer a otro. (1) empecer a otro. (1) molestar. (1)
tolinia, tito : somos pobres. preterito: otitotolinique. et sic de alijs. (2)

tolinia +, nino : lo mismo es que ye nicnoti. prete: ye oninotolini. (2 Ye


ninotolinia)

tollacuextli : estera de juncos gordos y largos. (2) estera de juncos gordos.


(1 tullacuextli)

tolli : juncia, o espadaña. (1 tulli) juncia, o espadaña. (1)

tollin : juncia, o espadaña. (2)

tolmelahua, nitla : ynformar. (1 nitla, tolmelaua)

tolmimilli : junco gordo y largo. (2) junco gordo y largo. (1)

toloa, ni : abaxar, o inclinar la cabeça. (2) ynclina se. (1) abaxarse


inclinandose. (1)
toloa, nitla : tragar algo. prete: onitlatolo. (2) entortar algo; busca
encoruar. (1) tragar. (1)

toloa +, mo : pildora. (1 çan motoloa tlanoquiloni)


toloa +, nic : hazerse me la boca agua. (1 n, oztlac nictoloa)

tololiztli : abaxamiento, o inclinacion dela cabeça. (2) ynclinacion tal. (1)


abaxamiento tal. (1)

tololtia, nite : hazer abaxar la cabeça a otro. prete: onitetololti. (2) ynclinar
o hazer inclinar a otro. (1)

tolontic : cosa redonda como bola. (2) esperica o espherica cosa redonda como
bola. (1) redondo spherico como bola o como botija. (1 toló[n]tic)

tolotica, ni : estar cabez caydo. pre: onitoloticatca (2) cabezcaido estar. (1)
cabezcaido estar. (1)

tolotinemi, ni : andar cabezbaxo. (1)

tolpatlactli : [es]padaña, yerua de agua. (2) espadaña yerua. (1)

tolpepechtli : çarco de juncia. (2) cama de yeruas o de espadañas. (1


tulpepechtli) çarço de juncia. (1)

tolpetlatl : estera de cierta juncia. (2) estera de otra junciao junquillo.


(1)

tolteca itztli : jaspe. (2)


toltecahuia, nitla : fabricar, o hazer algo el maestro pre de arte mecanica. (2
Toltecauia, nitla) fabricar hazer por artificio. (1 nitla, toltecauia) trabajar
en oficio mecanico. (1 nitla, tultecauia)

toltecatl : maestro de alguna arte. (1) official. de arte mecanica, o maestro.


(2) maestro de arte seruil. (1) oficial desta manera. (1 tolte[c]atl)
edificador de edificios, s: el oficial. (1)

toltecatlatquitl : ynstrumento de qualquier arte. (1)

toltecatontli : maestro pequeño. (1)

toltecayotl : maestria. (1) maestria de arte mecanica. (2) arte mecanica. (1


tultecayutl) oficio arte para biuir. (1)

toma, mo : desatarse algo, o abrirse. pre: omoton. (2)


toma, nino : desatarse, o desceñirse. pre: oninoton. (2)
toma, nite : desatar, o soltar a otro dela prision. &c oniteton. (2) soltar
de prision. (1)
toma, nitla : desatar, o descoger algo, o abrir carta. prete: onitlaton. (2)
descoser. (1) soltar lo atado. (1)
toma, to : nitla. desemboluer o desatar algo. preter: onitlatoton. (2)

toma +, to : desatacar a otro. (1 nite, calças totoma) desatacar a otro.


preterito: onite calças toton. (2 Calças totoma, nite) desatacarse. prete:
oninocalças toton. (2 Calças totoma, nino) descalçar a otro los çapatos. (1 nite,
çapatos totoma) descalçarse los çapatos. (1 nino, çapatos totoma)

tomacpa : de nuestras manos, o de entre las manos (2)

tomacpal : la palma dela mano. (2)

tomacpalyollo : el medio dela palma dela mano. (2)

tomacpalyolloco : enel medio dela dicha palma d[e] la mano. (2)

tomacpol : cosa muy gorda y corpulé[n]ta. (2 Tomacpul) gorda cosa. (1 tomacpul)

tomahua, mo : engordar, o crecer alguna cosa. pre: omotomauh (2 Motomaua)


tomahua, ni : engordar o crecer, o pararse gordo. pre: onitomauac. (2 Tomaua,
ni) engordarse. (1 ni, tomaua)
tomahua, nino : engordarse o pararfe gruesso, o q[ue]rer gomitar. pre:
oninotomauh. (2 Tomaua, nino)
tomahua, nite : ceuar o engordar algo. (1 nite, tomaua)
tomahua, nitla : engordar, apacentar, o pensar algun ganado, o hablar con boz
gorda. preterito: onitlatomauh. (2 Tomaua, nitla) engrossar cosas largas o
rollizas. (1 nitlatomaua) engordar algo. (1 nitla, tomaua)

tomahua intlahuelilocayotl, mo : crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1 mo,


tomaua intlauelilocayotl)

tomahuac : cosagorda, gruessa o corpulenta. (2 Tomauac) gorda cosa. (1 tomauac)

tomahuac + : persona de grandes miembros. (2 Nouian tomauac) mé[m]brudo de


grándes mié[m]bros. (1 nouian tomauac)

tomahuac ocuilin : gusano gordo. (1 tomauac ocuilin)


tomahuac tlamamalxiquipilli : saca o saco gránde. (1 tomauac tlamamalxiquipilli)

tomahuac tlequiquiztli : lombarda. (1 tomauac tlequiquiztli)

tomahuacayotl : gordura, o corpulencia. (2 Tomauacayotl) gordura. (1


tomauacayotl)

tomahualiztli : idem. (Tomauacayotl: gordura, o corpulencia.) (2 Tomaualiztli)


gordura. (1 tomaualiztli)

tomahuia, nitla : echar tomates enel mánjar, o enla salssa. (1 nitla,


tomauia)

tomaloni : cosa que sepuede desatar, o soltar. (2) suelto lo que se puede
desatar. (1)

tomamaloyan : corte, o audiencia real. metapho. (2) corte de papa o de rey.


(1)

tomanematcampa : hazia la mano derecha. (2) hazia la mano derecha. (1)

tomani + : suelto del juramento. (1 mojuramento tomani)

tomapil : los dedos delas manos. (2)

tomapilix : artejo o coyuntura de los dedos de la mano. (1)

tomapiloeyacauh : dedo de en medio dela mano. (2 Tomapilueyacauh)

tomapiltecu : dedo pulgar dela mano. (2) pulgar dedo dela mano. (1)

tomapiltzalan : entre los dedos delas manos. (2) entre los dedos; y assi delos
demas. (1 tomapiltzalá[n])

tomapilxocoyouh : el dedo miñique. (2) dedo meñique o pequeño d[e]la mano. (1)

tomapilzazaliuhyan : coy[u]nturas delos dedos de las manos. (2


Tomapilçaçaliuhyan) coyunturas de los dedos de las manos. (1 tomapilçaçaliuhyan)

tomaquechtlan : la muñeca, parte del braço. (2) muñeca parte del braço. (1)

tomaquequeyol : choquezuela dela muñeca dela mano. (1 tomaq[ue]q[ue]yul)

tomatl : cierta fruta que sirue de agraz en los guisados o salsas. (2) fruta
que echan enlos guisados en lugar de agraz. (1)

tomatlalhuayo itetecuicaca : el pulso. (2 Tomatlalhuayo ytetecuicaca) pulso. (1


tomatlalhuayo ytetecuicaca)

tomatzotzopatz : la tabla del braço, desde el codo hasta la muñeca. (2)

tomaxac : entre las piernas o enla horcajadura. (2) muslo, por parte de dentro.
(1)

tomayauhcampa : ala diestra, o ala manderecha, o al lado derecho. (2) diestra


mano derecha. (1)
tomayeccampa : diestra mano derecha. (1)

tomayoccampa : idem. (Tomayauhcampa: ala diestra, o ala manderecha, o al lado


derecho.) (2)

tomazquitl : madroño, el arbol. (2) madroño arbol. (1)

tometz : pierna o muslo. (2) muslo, por parte de dentro y de fuera. (1)

tometztlalhuayo : los neruios o cuerdas delas piernas. (2)

tomi : desatarse algo, o abrirse la carta, o descoserse algo. pre: oton. (2)

tomiahuayo moquequetza : cá[n]sancio que haze dar dolor de costado o de


hijada, por auer corrido mucho. &c. (2 Tomiauayo moquequetza)

tomiahuayocan : la hijada, parte del cuerpo. (2 Tomiauayocan)

tomicicuil : las costillas. (2)

tomicicuilcamac : entre costilla y cosftilla. (2)

tomicicuilyacac : las puntas, o estremidades delas costillas. (2)

tomicozqui : las asillas dela olla dela garganta. (2 Tomicuzqui)

tomilia, nite : desabrochar. (1)


tomilia, nitetla : desabrochar a otro. preter: onitetlatomili. (2)

tomin : real moneda plata o tomin. (1)

tomin copinaloni : cuño de moneda. (1)

tomin machiyotiloni : cuño de moneda. (1 tomin machiotiloni)

tomin tamachihuani : pesador de moneda. (2 Tomin tamachiuani) pesador de


moneda. (1 tomin tamachiuani)

tomin xiquipiltontli : esquero o bolsa pequeña de dinero. (1 tomin


xiquipilton[tli])

tominchiuhqui : monedero que haze tomines. (2) monedero, que haze moneda, como
tomines o cuartos. (1)

tominez + : cobdicioso de dinero. (1 cenca quimatataca quitemoa yn tomines)

tominxiquipiltontli : esquero, o bolsa de dineros. (2)

tomio : los huessos del cuerpo humano. (2) cosa bellosa que tieue mucho pelo.
(2 Tohmio)

tomiopi, nitla : pelar los pelos, o la lana. pre: onitomiopic. (2)

tomiotepehua, nitla : idem. p: onitlatomiotepeuh. (Tomiopi, nitla: pelar los


pelos, o la lana. pre: onitomiopic.) (2 Tomiotepeua, nitla)
tomitl : lana de oueja, o pelo decabra. &c. (2 Tohmitl) pelo o lana, o vello
sotil. (2) lana de ouejas. (1) pelo como bello sotil. (1)

tomitl + : pospelo. (1 acopa pettiuh tomitl)

tomiyahuayocan : yjada, parte del cuerpo. (1 tomiyauayocan)

tomiyo : velloso destos pelos. (1 tohmiyo) peloso. (1)

tomiyopi, nitla : pelar sacar los pelos. (1)

tomoni + : hazerseme bexigas, o ampollas é[n] las manos. prete: noma otomon. (2
Noma tomoni) idem. pre: onocxi tomon. (Nocxi totomoni: tener ampollas o bexigas
enlos pies. pre: onocxi totomon.) (2 Nocxi tomoni)

tomonia, nitla : hazer chichones. preteri: onitlatomoni. (2)

tompitzquehua, nino : idé[m]. p: oninotompitzqueuh (2 Tompitzqueua, nino)


alçarse en alto el agua o la culebra. (1 nino, tompitzqueua)

tompitzquetza, nino : alçarse enalto el agua dela fuente a borbollones, o la


culebra, que alça el cuello abalançandose, o yendo corriendo. p:
oninotompitzquetz. (2 Tó[m]pitzq[ue]tza, nino) alçarse en alto el agua o la
culebra. (1)

tompitzquetza =, nino : = tonuitzoa (2 tompitzquetza o heruir la olla a


borbollones )

tompiyatli : esportilla honda, hecha depalmas. (2 Tompiatli) esportilla. (1


tompiatli)

tompoxti, ni : tontear, o ser tonto. preter: onitompoxtic. (2) modorrear. (1)


tompoxti, to : atado que no sabe ni se amaña a hazer nada. (1)

tompoxtli : tonto o tocho. (2) loco como quiera. (1) modorro. (1 tó[m]poxtli)

tompoxxotl : locura assi. (1) modorreria. (1)

tona : hazer. calor o sol. prete: otonac. (2) hazer calor. (1)

tonac + : auer gran abundancia de colas. (2 Cenca tonac) mucho en cantidad. (1


cenca tonac)

tonacacelica : el pico baxo dela oreja. (2)

tonacajiotl + : ñublo del pan. (1 ayauitl, quitlacoa tonacajiotl)

tonacati : ser año fertil y abundoso. prete: otonacatic. (2) abundar el año. (1)

tonacatilia, nitla : acrecentar o multiplicar algo. p: onitlatonacatili. (2)


multiplicar. (1)

tonacatzon : los viejos o las ruines. (2)

tonacatzon mamalacachiuhca : los remolinos de pelos detras delas orejas. (2)

tonacayo : cuerpo humano, o nuestra carne. (2) cuerpo humano. (1)


tonacayo + : miembro, parte del cuerpo. (1 centlamantli tonacayo
ynonquaquiçaliz tonacayo) miembro, o parte del cuerpo. (2 Icecniquiçaliz
tonacayo) miembro, parte del cuerpo. (2 Itlacoyo ycotonca in tonacayo) el
mantenimiento corporal. (2 Iyulca ynenca tonacayo) miembro, parte del cuerpo. (2
Inonqua quiçaliz tonacayo) miembro, parte del cuerpo. (1 centlamantli tonacayo
ynonquaquiçaliz tonacayo) miembro, parte del cuerpo. (1 ytlacoyo ycotonca yn
tonacayo)

tonacayocan : la carne delas nalgas, o las mismas nalgas. (2)

tonacayotl : fruto dela tierra. (1) má[n]tenimiento humano, o los frutos dela
tierra. (2)

tonacayotl cozahuiztoc : miesses. (1 tonacayotl coçauiztoc)

tonacaz : oreja. (1) la oreja. (2)

tonacazco : dentro dela oreja. (2)

tonacazcuauhyo : las ternillas delas orejas. (2 Tonacazquauhyo)

tonacazcuitl : cera delas orejas. (1) la cera delos oydos. (2)

tonacaztehuihuilacachiuhca : las bueltas o ruedas de las orejas. (2


Tonacazteuiuilacachiuhca)

tonacazticpac : encima delas orejas. (2)

tonacaztitlampa : detras delas orejas. (2)

tonacaztochomio : el vello sotil delas orejas. (2)

tonahuan : nuestras madres. (2 Tonauan)

tonahuiacan + : holguemonos agora vn rato. et sic de alijs. (2 Maoc tonauiacan)

tonal ehecatl : leuante del estio. (1 tonal eecatl) viento estiual. (1)

tonalamatl : martilogio. (1) martilojo. (2)

tonalcahualtia, nino : espantarse o asombrarse. pre: oninotonalcaualti. (2


Tonalcaualtia, nino)
tonalcahualtia, nite : assombrar a otro. (1 nite, tonalcaualtia)

tonalcahualtia yuhquin atl nopan quiteca, nino : espantarse. (1 nino,


tonalcaualtia yuhquin atl nopan quiteca)

tonalcayotl : ynuernal cosa de inuierno. (1) cosa de inuierno o d[e] tié[m]po


q[ue] no llueue (2)

tonalcehuia, nino : tener la fiesta, o descansar el que camina. pre:


oninotonalceui. (2 Tonalceuia, nino) tener la fiesta en algun lugar. (1 nino,
tonalceuia)

tonalcentli : estiual mayz ya seco. (1) mayz seco del estio, o de regadio. (2)
tonalchilli : axi de regadio, que se haze en tiempo que no llueue. (2)

tonalco : estio parte del año. (1) ynuierno. (1) otoño. (1) estio parte del
año. s. el tiempo que no llueue. (2)

tonalco mochihua : ynuernal cosa de inuierno. (1 tonalco mochiua) cosa que se


haze o cria eneste tiempo. (2 Tonalco mochiua)

tonalco tlacat : nacido en inuierno. (1)

tonalcuauhuatza, nitla : passar o secar algo al sol, o asolear pre:


onitlatonalquauhuatz. (2 Tonalquauhuatza, nitla) passar al sol alguna cosa o
asolear. (1 nitla, tonalquauhuatza)

tonalehecatl : viento solano o caliente. (2)

tonalelotl : ynuernal maçorca de mayz tierna; y assi delos de mas. (1)


estiual mayz quando esta tierno. (1) maçorca de mayz tierno del estio, o d[e]l
tiempo que no llueue, o de regadio. (2)

tonalhuacqui : miesses que se há[n] secado y perdido, por falta de agua. (2)

tonalhuaqui : abochornarse las miesses, o secarse por falta de agua. (1)


secarse lo sembrado, por falta de agua. pre: otonalhuac. (2) secarse las miesses,
por falta de agua pre: otonalhuac. (2)

tonalhuatza, nitla : enxugar algo al sol, o passar higos o passas. &c. pre:
onitlatonalhuatz. (2) enxugar al sol. (1 nitla, tonaluatza) passar al sol alguna
cosa o asolear. (1) secar al sol. (1)

tonalhuia, mo : idem. pre: omotonalhui. (Tonalhuaqui: secarse las miesses, por


falta de agua pre: otonalhuac.) (2) abochornarse las miesses, o secarse por falta
de agua. (1)
tonalhuia, nitla : enxugar algo al sol. pret: onitlatonalhui. (2) assolear
algo. prete: onitlatonalhui. (2) enxugar al sol. (1) asolear algo. (1)

tonalitlacoa, nite : aojar o hechizar. (1)

tonalla : estio parte del año. (1) estio tiempo seco, quando no llueue. (2)

tonallacayotl : ynuernal cosa de inuierno. (1) cosa que se haze y cria enel
estio, o enel tiempo que no llueue. (2)

tonallalatzcaliztli : calma de sol. (1)

tonallatlatzcaliztli : calma o gran sol. (2)

tonalli : calor del sol. (1) calor del sol, o tiempo de estio. (2)

tonalli + : medio dia. (1 nepantla tonalli) medio dia. (2 Nepantia tonalli)

tonalli ni, quittitia : asolear algo. (1)

tonalli niquittitia : assolear algo. (1) asolear algo. prete: tonalli


oniquittiti. (2)

tonalli omottiti : assoleada cosa. (1)


tonalli oquittac : assoleada cosa. (1)

tonalli quittitiani : asoleador. (1)

tonallitlattitilli : asoleada cosa. (1)

tonalmeyotia, nino : rayar el sol. (1)

tonalmicoa : morirse todos de calor. pre: otonalmicoac. (2)

tonalmicqui : abrasada cosa assi. (1)

tonalmio : cosa con rayos de sol. (2)

tonalmiotia, nino : echar de si rayos el sol. preter: oninotonalmioti. (2)

tonalmiqui, ni : abrasarse de sol, o de calor. preter: onitonalmic. (2) ardor o


calor tener por hazer gran sol. (1) abrasarse del sol. (1)

tonalmiquiliztli : abrasamiento tal. (1) abrasamiento assi del sol y de


calor. (2)

tonalmitl : rayo del sol. (1) rayo del sol. (2)

tonalmiyo : rayado con rayos. (1)

tonalpohua, ni : adiuinar por signos o sueños, o sacar las fiestas por su


calendario antiguo. preterito: onitonalpouh. (2 Tonalpoa, ni) adivinar por
signos, o sueños. (1 ni, tonalpoa)

tonalpohualiztli : adiuinacion assi. (1 tonalpoaliztli) agoreria assi. (1


tonalpoaliztli) adiuinacion assi. (2 Tonalpoaliztli)

tonalpohualoni : martilogio. (1 tonalpoualoni) relox o martilojo. (2


Tonalpoaloni)

tonalpouhqui : adiuino desta manera. (1) agorero que declara algo. (1) adiuino
o agorero, que echa suertes. (2)

tonalquechilia, nite : emplazar. prete: onitetonalquechili. (2) emplazar. (1)

tonalquiza, ni : estar en alguna parte é[n] tiempo que no llueue o el estio. pret:
onitonalquiz. (2 Tonalquiça, ni) ynuernar, tener inuierno. (1 ni, tonalquiça)

tonaltia, nite : sacrificar o ofrecer algo al muerto. (1)

tonaltica ehecatica n, ixtlatla : quemarse la cara del ayre y del sol. (1)

tonaltoca, nicno : tenerse por digno de algun bien. (1)

tonaltzapotl : ynuernal fruta. (1) fruta de tiempo que no llueue. (2)

tonaltzitzica : arder o abrasar mucho el sol. (1)


tonaltzitzica, ni : hazer gran sol y calor. prer. otonaltzitzicac. (2)

tonaltzitzicaliztli : calma de sol. (1) siesta enel medio del dia. (1)
tonalxihuitl : mançanilla yerua medicinal. (2 Tonalxiuitl)

tonalxihuitl + : mançanilla yerua conocida. (1 castillan tonalxiuitl)

tonalxochicualli : fruta de estio. (2 Tonalxochiqualli)

tonalxocotl : ynuernal fruta. (1) estiual fruta tonalxochiqualli. (1) idem.


(Tonal__xochiqualli: fruta de estio.) (2)

tonameyo : rayado con rayos. (1) cosa con claridad de rayo del sol. (2)

tonameyotia, mo : dar desi claridad, o resplandor alguna cosa. pret: omotonameyoti.


(2) luzio o luziente. (1) resplandecer el sol, echando rayos de si. prete:
omotonameyoti. (2)
tonameyotia, nino : luzir o resplandecer. (1) rayar el sol. (1)

tonameyotl : luzimiento assi. (1) rayo del sol. (1) rayo de sol, o
resplandor de rayo de sol. (2)

tonan : nuestra madre. (2)

tonatiuh : sol planeta. (1) el sol. (2)

tonatiuh + : eclipsado sol. (1 oqualoc yn tonatiuh) ponerse el sol. (1


calaqui tonatiuh) leuante, parte oriental. (1 ompa valquiça tonatiuh) idem.
(Nepantia tonalli: medio dia.) (2 Nepantla tonatiuh) sestear tener la fiesta en
algun lugar. (1 nepantla tonatiuh ninellelquixtia) ponerse el sol. preterito:
ocalac in tonati[u]h. (2 Calaquin tonatiuh) ponerse el sol. (2 Onaqui tonatiuh)
leuante. s. la parte orié[n]tal, donde sale el sol. (2 Ompa valquica tonatiuh)
siesta enel medio del dia. (1 nepantla tonatiuh neceuiliztli) dia pequeño. (1
aocmo vei tonatiuh) el poniente. (2 Icalaquian tonatiuh) po[ni]ente. (1
ycalaquian tonatiuh) ya va, o esta alto el sol. (2 Yeuecaca yn tonatiuh) medio
dia. (2 Tlaco tonatiuh) salir el sol. preteri: oualquiz yn+tonatiuh. (2 Valquiça
yn tonatiuh) dia y medio. (1 cemilhuitl ypan nepantla tonatiuh) ponerse el sol.
(1 onaqui tonatiuh) medio dia. (1 nepantla tonatiuh) siesta enel medio del dia.
(1 nepantla tonatiuh neellelquixtiliztli) eclipsi del sol. (1 yqualoca yn
tonatiuh) las ocho horas del dia poco mas o menos. (2 Ye achi vecaca yn tonatiuh)

tonatiuh cualo : eclipsarse el sol. (1 tonatiuh qualo) eclipsarse el sol. p:


tonatiuh oqualoc. vel. oqualoc intonatiuh. (2 Tonatiuh qualo)

tonatiuh icalaquiam mochihua : cosa occidental, o del poniente. (2 Tonatiuh


ycalaquiam mochiua)

tonatiuh icalaquiampahuitz : ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaquiá[n]pavitz)

tonatiuh icalaquian : ocidente. (1 tonatiuh ycalaquian) el poniente. (2 Tonatiuh


ycalaquian)

tonatiuh icalaquian mochihua : ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaquian mochiua)

tonatiuh icalaquianyotl : ocidental cosa. (1 tonatiuh ycalaq[ui]anyotl) cosa


occidental o del poniente. (2 Tonatiuh ycalaquianyotl)

tonatiuh inemanayan : oriente. (1 tonatiuh ynemanayá[n]) oriente, o donde sale


el sol. (2 Tonatiuh ynemanayan)
tonatiuh iquizayampa : hazia donde sale el sol. (1 tonatiuh yquiçayampa) hazia
donde sale el sol, o el oriente, o leuante. (2 Tonatiuh yquiçayampa)

tonatiuh iquizayampa ehecatl : viento de oriente. (1 tonatiuh yquiçayampa


ehecatl) viento de leuante o de oriente. (2 Tonatiuh yquiçayampa ehecatl)

tonatiuh iquizayampa huitz : oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayampa vitz) cosa


oriental. (2 Tonatiuh yquiçayampa vitz)

tonatiuh iquizayampa itztihuitz ehecatl : leuante viento oriental. (1 tonatiuh


yquiçayá[m]pa ytztiuitz eecatl)

tonatiuh iquizayampahuic : hazia oriente. (2 Tonatiuh yquiçayampauic)

tonatiuh iquizayan : oriente. (1 tonatiuh yquiçayan) leuante, parte oriental.


(1 tonatiuh yquiçayan)

tonatiuh iquizayan cayotl : oriental cosa. (1 tonatiuh yquiçayan cayotl)

tonatiuh iquizayan ehecatl : idem. (Tonatiuh yquiçayampa ehecatl: viento de


leuante o de oriente.) (2 Tonatiuh iquiçayan ehecatl)

tonatiuh iquizayancayotl : idem. (Tonatiuh yquiçayampa vitz: cosa oriental.) (2


Tonatiuh yquiçayancayotl)

tonatiuh ixco : oriente. (1) leuante, parte oriental. (1 tonatiuh yxco)


leuante, parte oriental. (2)

tonatiuh ixcopa huitz : cosa oriental o de leuante. (2 Tonatiuh yxcopa vitz)

tonatiuh ixcopahuitz : oriental cosa. (1 tonatiuh ixcopavitz)

tonatiuh yaquiampa ehecatl : viento de poniente. (2 Tonatiuh iaquiampa ehecatl)

tonatiuh yaquian : ocidente. (1 tonatiuh iaquian) el poniente. (2 Tonatiuh


iaquian)

tonatiuh yaquiyampa ehecatl : viento de poniente. (1)

tonatiuhyo : solar cosa de sol. (1) cosa solar. (2)

tonayampa huitz ehecatl : viento solano o abrego. (2 Tonayampa vitz ehecatl)

tonayampa huitzehecatl : solano viento. (1 tonayampa vitzehecatl)

tonayan huitz ehecatl : viento abrego. (2 Tonayan vitz ehecatl)

tonayanuitz ehecatl : abregoviento lluuioso. (1)

tonecoca + : no somos necessarios o prouechosos, para cosa alguna. (2 Atle


tonecoca)

tonehua : doler la llaga. (1 toneua)


tonehua, nech : escozer. (1 nechtoneua)
tonehua, ni : padecer dolor, escozimiento o aflició[n]. pre: onitoneuac. (2
Toneua, ni) descaecer de hambre. (1 ni, toneua) padecer. (1 ni, toneua) penar,
recebir pena. (1 ni, toneua)
tonehua, nino : verguença auer. (1 nino, toneua)
tonehua, nite : atormentar o afligir a otro. pre: onitetoneuh. (2 Toneua, nite)
correr a otro escarneciendo del. (1 nite, toneua) atormentar o afligir a otro. (1
nite, toneua) afligir mucho a otro. (1 nite, toneua) penar por tormento. (1
nite, toneua)

tonehua +, nite : afligir o fatigar a otro. (1 nite, yollo toneua)

tonehuac : doliente assi. (1 toneuac)

tonehuacapoloa, nite : idem. preter: onitetoneuacapolo. (Toneua, nite: atormentar


o afligir a otro. pre: onitetoneuh.) (2 Toneuacapoloa, nite) atormentar o afligir
a otro. (1 nite, toneuacapoloa) penar por tormento. (1 nite, toneuacapoloa)

tonehualiztli : escozimiénto. (1 toneualiztli) dolor o escozimiento. (2


Toneualiztli) dolor generalmente. (1 toneualiztli) dolor assi. (1 toneualiztli)

tonehuan : yo y el, o entrambos. (2 Toneuan)

tonehuatinemi, ni : andar fatigado y atormentado. pre: onitoneuatinen. (2


Toneuatinemi, ni)

tonehuiliztli : descaecimiento o desmayo por hambre. (2 Toneuiliztli)


descaecimiento tal. (1 toneuiliztli)

tonehuiztli : miseria de pobreza. (1 toneuiztli) tormento. (2 Toneuiztli)


dolor generalmente. (1 toneuiztli) furias del infierno. (1 toneuiztli)

toneixcuitil : dechado y exemplo nuestro. (2)

toneixcuitilhuan : son exemplo y dechado nuestro. s. los sanctos. (2)

tonemachiliz : nuestro sentido o los sentidos, o el el sentido. (2)

tonemmiqui, ni : abra[sa]rse de calor interior. preter: onitonemmic. (2)


abrasarse de calor interior. (1)

tonenepil : la lengua. (2)

tonepicyan : corua dela pierna. (2) corua dela pierna. (1 tonepicyá[n])

toneuhqui : descaecido. (1)

toneuhqui + : desabrido y lleno de pena. (2 Moyollo toneuhqui)

toneyolizmatiliz : nuestra prudencia y cordura. (2)

tono + : medio tono. (1 tlaco tono)

tonqui : suelto, cosa noatada. (1)

tonqui + : suelto del juramento. (1 juramento tonqui)

tontlancuaxical : chueca dela rodilla. (1 tontlá[n]quaxical)


tontli + : enfermizo. (1 viuitoc tontli)

tontotquitihui : yr a alguna parte todos sin faltar nadie. pre: otontotquitiaque.


(2 Tontotquitiui) yr todos juntos sin saltar ninguno. (1 tontotquitiui)

tonuitzoa, nino : lo mesmo es que tompitzquetza o heruir la olla a borbollones.


prete: oninotonuitzo. (2) corcobo dar. (1)

tonuitzoa =, nino : = tohuitzoa (2 tonuitzoa )

toome mantihui : yr de dos en dos. pret: otoomemá[n]tiaque. (2 Toome mantiui)


dedos en dos yr. (1 toome mantiui)

toome mantinemi : andar pareados de dos en dos pre: otoome mantinenca. (2)

toomemantihui : andar de dos en dos. (1 toomemantiui)

toomemantinemi : andar de dos en dos. (1)

toomettihui : dedos en dos yr. (1 toomettiui) andar de dos en dos. (1


toomettiui)

toomettinemi : andar de dos en dos. (1)

toomettinenii : andar de dos en dos. pre: otoomettinenca. (2)

toomettitihui : yr de dos en dos. pret: otoomettiaque. (2 Toomettitiui)

toomettitinemi : idem. preterito: otoomettitinenca. (Toomettinenii: andar de dos


en dos. pre: otoomettinenca.) (2) andar de dos en dos. (1)

topal : el que anda curiosa o fantasticamente vestido, con presumpcion y


soberuia. (2) curioso en adereçarse y vestirse. (1) fantastico. (1)

topalnemiliztli : vida fantastica assi. (2) fantasia. (1)

topalnenqui : fantastico, presumptuoso y soberuio. (2) fantastico. (1)

topalquetza, nino : atauiarse con vanidad y soberuia. pre: oninotopalquetz. (2)


pulirse, adereçarse. (1) atauiarse fumptuosa y vanamente. (1)

topam + : los que nos rigen y gouiernan. pr: topam omanca. (2 Mani, topam)

topammoquetza + : padecer tormenta enla mar. preteri: eecatl topá[n]


omoquetz. (2 Eecatl topammoquetza) tempestad de vientos padecer enla mar. (1
eecatl topammoquetza)

topampa : por nosotros. (2)

topan : sobre nosotros. (2)

topan + : no toca anosotros, ni tenemos que ver en esse negocio. (2 Aquen topan)

topan nictlaza excomonion : descomulgar a otro. (1 topan nictlaça excomunion)


topan ninochihua = : = tepan niquiza (2 topan ninochiua o passar de largo, sin
hazer caso de alguno )
topan ninochihua =, ni : = quiza + (2 topan ninochiua o passar de largo, sin
hazer caso de alguno )

topan tlatocati : enseñorearse alguno sobre nosotros, o ser nuestro regidor y


presidente. (2)

topan xocoa, nite : idem. pret: onitetepanxoco. (Tepan topeua: meterse


enterminos d[e] otro, o traspassar lindes, o mojones. pre: onitepantopeuh) (2)

topaniehuayo + : entre cuero y carne. (2 Itic topanieuayo) entra cuero y carne.


(1 ytic topanieuayo)

topehua, nic : echar o desechar algo del pénsamiento. (1 nictopeua)


topehua, nite : empuxar a otro. prete: onitetopeuh. (2 Topeua, nite) empellon
dar assi. (1 nite, topeua) arrojar o empuxar a otro. (1 nite, topeua) empuxar a
alguno. (1 nite, topeua) dar rempuxon. (1 nite, topeua) resistir. (1 nite,
topeua)
topehua, nitla : empuxar otra cosa, o atizar el fuego allegandole los tizones.
pre: onitlatopeuh. (2 Topeua, nitla) atizar elfuego, metiendo a dentro los
tizones. (1 nitla, topeua) empuxar madero o cosa assi. (1 nitla, topeua) alançar
de si algo . (1 nitla, topeua) rempuxar, echando algo de si. (1 nitla, topeua)
echar o desuiar y apartar desi algo. (1 nitla, topeua) quitar rompiendo. (1
nitla, topeua)

topehua +, nino : dar de codo a otro con menos precio y empuxarlo, o mofar
del. preterit: teca oninotopeuh. (2 Teca ninotopeua) dar de codo. (1 teca
ninotopeua) burlar de otro, dando del codo. (1 teca ninotopeua)

topilchicolli : gancho de pastor. (1)

topile : alguazil. (2) juez ordinario. (1)

topilli : bordon, hasta de lança, o vara dejusticia. (2) asta de lança o de


cosa semejante, o bordon. (1) bordon. (1)

topilli + : gancho de pastor. (1 yacachicoltic topilli) vara de justicia. (1


justicia topilli) enastada lança. (1 tlaquatepuzçotilli topilli) vara de
justicia. (2 Iusticia topilli) bordón o lánsa cón recatón. (1 tlatzintepuçotilli
topilli) canasta grande texida de cañas (2 Chiquiuh topilli) vara, o gancho de
pastor, o baculo de obispo, o cosa semejante. (2 Yacachicoltic topilli) bordon
que tiene vna mano labrada én lo alto. (1 macpal topilli)
topilli +, nic : enastar lança. (1 nic, quatepuzçotia topilli)

topilli itzintepozo : cuento, o recaton de lança, o de bordon. (2 Topilli


ytzintepuço)

topilli yacatepozo ic michmalo : fisga para tomar pescado. (1 topilli yacatepuço


yc michmalo)

topilliitzintepozzo : recaton de lança o cuento. (1 topilliytzintepuzço)

topiltzintepoztli : cuento, o recaton de lança, o de bordon. (2


Topiltzintepuztli)

topitl : lagartija. (1)


topitzanayan : cintura. (1)

topitzin : lagartija. (1)

topochcopa : la siniestra, o ala mano yzquierda, o al lado yzquierdo. (2


Topuchcopa) haziala mano yzquierda. (1)

topochma : yzquierda mano. (1 topuchma) siniestra mano. (1)

toptli : estatua de bulto. (1) ydolo, o funda de caliz texida con hilo de
maguey, o cosa desta manera. (2) funda o caxa de caliz o de cosa semejante. (1)
ydolo. (1) caxa o funda de caliz o de cosa semejante. (1)

toptli + : idem. (O§tia calli: ostiario para ostias.) (2 idem. (Ostia calli:
ostiario para ostias.))

toquech : el cuello. (2) cuello. (1) garganta. (1)

toquechcozqui : las asillas dela olla dela garganta. (2 Toquechcuzqui)

toquechcuauhyo : idem. (Toquechcuzqui: las asillas dela olla dela garganta.) (2


Toquechquauhyo)

toquechtepol : pescueço o ceruiz. (1 toquechtepul)

toquechtlalhuayo : las venas, o cuerdas y neruios del pescueço. (2)

toquechtlan : enel cuello. (2)

toquechtlatlaollo : landres del cuello. (1)

toquechtlatlaul : las landrezillas dela garganta. (2)

toquetol : las enzias. (2) enzias. (1 toquehtol)

toquetzon : el cabello del colodrillo, o las ruines. (2)

toquexil : yngle. (1)

toqueztepol : quadril dela cadera. (2 Toqueztepul) cadera o quadril. (1


toqueztepul) chueca de anca o del quadril. (1 toqueztepul)

toquia, nitla : atizar el fuego. preterit: onitlatoqui. (2) atizar elfuego,


metiendo a dentro los tizones. (1)

toquichtin : varones. (2)

toquilia, nech : despues demi viene o sucede me. (1)


toquilia, nonte : idem. preter: onontetoquili. (Toquilia, nocon: suceder a otro en
cargo, officio, o en otra cosa. pre: onocontoquili.) (2)

toquilia + : suceder a otro que precede. (1 nocon, toquilia)

toquilia, nocon : suceder a otro en cargo, officio, o en otra cosa. pre:


onocontoquili. (2)
toquiliztli : sembradura. (1)

toquillotia, nitla : rodrigar vides, o cosa semejante pre: onitlatoquilloti. (2)

toquilotia, nitla : rodrigar vides. (1)

toquimichtomiyo : vello sotil. (1 toquimichtohmiyo)

toquiyahuac : ala puerta de nuestra casa. (2 Toquiauac)

toquizhua huacqui : hoja seca de mayz. (2 Toquizua uacqui)

toquizhuatl : hoja verde de mayz. (2 Toquizuatl) alcacer. (1)

torno tlapacholoni : torno para prensar. (1)

tornohuia, nitla : tornear, labrar algo con torno. pr: onitlatornoui. (2


Tornouia, nitla) tornear contorno. (1 nitla, tornouia)

tornotica nitlaxima : tornear contorno. (1)

tornotica tlaximani : tornero el que tornea. (1)

tornotica tlaxinqui : tornero el que tornea. (1)

tornotica tlaxintli : torneada cosa altorno. (1)

tornotlapacholoni : torno para prenssar algo (2)

totahuan : nuestros padres. (2 Totauan)

totamachiuhca : estado o estatura, medida. (1)

totcoyan : corte, o audiencia real. (2) corte de papa o de rey. (1)

totec + : cuanto ay desde la anunciacion a pascua de nauidad?. (1 yn anunciacion


quexquich ycquitztica ynitlacatilitzin totec)

totech + : acada vno de nosotros cabra su parte, o cada qual recibira su premio y
galardon. (1 ceceyaca totech aciz yntotlaxtlauil)

totech niquiitztiuh : imitar, o tomar exemplo d[e] otro. pr: tetech oniquiytztia.
(2 Totech niquiytztiuh)

totechaciz + : acada vno cabra suparte, o cada qualrecibira su premio. (2


Ceceyaca totechaciz yntotlaxtlauil)

totechitauhqui + : pues es assi que nos esta prometido. (2 Canel


totechitauhqui)

totechiuhcahuan : los que gouiernan yrijen la republica. (2 Totechiuhcauan)

totecuacan : matriz de las cibdades. (1) ciudad matriz, o metropolitana. (2)


corte de papa o de rey. (1) palacio real. (1)

totecuiyo + : fee o creencia. (1 yneltococatzin totecuiyo iesu christo)


desacate y offendi a nuestro señor dios. (2 Ixtzinco icpactzinco oninen yn
totecuiyo dios) ay dios y señor nuestro. s. que nos ayudara. (2 Ommoyetztica yn
totecuiyo dios) yra de dios. (1 yqualanilitztzin totecuiyo dios) idem.
(Ineltococa yn totecuiyo: la fee o creencia de nuestro señor.) (2 Ineltococatzin
totecuiyo) pisada de pie. (1 ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu christo, tetipan
quimocauil) dia de nascimiento. (1 ytlacatiliz ylhuitzin yn totecuiyo iesu
christo) comunion. (1 yceliloca yninacayotzin totecuiyo jesu chrito) la fee o
creencia de nuestro señor. (2 Ineltococa yn totecuiyo) la venida o aduenimiento
de nuestro señor iesu christo. (2 Iuallalitzin totecuiyo Iesu christo)
conuertirse o emendarse. (1 yuictzinco ninocuepa yn totecuiyo) las pisadas de
nuestro señor jesu christo. (2 Itlacxipetlaltzin totecuiyo jesuchristo) pascua de
nauidad. (1 ytlacatilizilhuitzin totecuiyo Iesu Christo) ende mal; i; del que se
goza del mal que a otro le sucede. (1 oncan mitzquetz yn totecuiyo) christiano.
(1 itetzinco poui yn totecuiyo iesu christo) conuertirse a nuestro señor dios. (2
Iuictzinco ninocuepa in totecuiyo dios) desacate y ofendi a nuestro señ[o]r dios.
(2 Ixco icpac oninen in totecuiyo dios) es proprio y pertenece a solo dios. (2
Ineixcauil in totecuiyo) el nacimié[n]to. o natiuidad de ñ[uest]ro señor (2
Itlacatilitzin totecuiyo Iesu christo) la festiuidad del nacimié[n]to d[e]
n[uest]ro señor iefu christo (2 Itlacatiliz ilhuitzin totecuiyo Iesu Christo)
totecuiyo +, nic : consumir el sanctissimo sacramento. (1 nic, celia
yninacayutzin totecuiyo Iesu christo)

totecuiyo inezcalilizilhuitzin : pascua de flores. (1 totecuiyo


ynezcalilizilhuitzin)

totecxopil : dedo grande del pie. (1)

totemapilhuiaya : el dedo con que mostramos, o señalamos algo. (2) dedo conque
mostramos algo. (1)

toten : los labrios, o la boca. (2) labio, o labrio. (1 toté[n])

totenchal : barua sin pelos. (1)

totentzon : las baruas dela cara. (2) barua, los pelos. (1)

totenxipal : labio, o labrio. (1 toté[n]xipal)

toteouh : niña del ojo. (2) niñilla o niñeta del ojo. (1) niña del ojo. (1)

totepotzcopa : hazia tras, o alas espaldas. (2 Toteputzcopa)

totetepon : espinilla delapierna, desde la chueca de la rodilla. (2 Totetepun)


espinilla dela pierna. (1 totetepú[n])

totexipal : los beços, o labrios. (2)

totiuh iquizayampahuic : hazia donde sale el sol. (1 totiuh yquiçayampauic)

totl + : gorrion aue conocida. (1 moloto totl)

totlac : cuerpo de hombre, o de muger, desde la ci[n]ta arriba. (2) cuerpo


desde la cinta arriba. (1)

totlacihuiz : lunar, señal del cuerpo. (2 Totlaciuiz) lunar señal del cuerpo.
(1 totlaciuiz)
totlaczaya : la planta del pie. (2 Totlacçaya) pata o planta del pie. (1
totlacçaya) planta del pie. (1 totlacçaya)

totlahuelmatia : el sentido del gusto. (2 Totlauelmatia)

totlalhuayo : cuerdas o neruios. (1)

totlalnamiquia + : memoria. (1 tlalnamiquiliztli, totlalnamiquia)

totlalnamiquiliz : memoria. (1)

totlalol + : discordia endar pareceres o votos. (1 amo cetia totlalol)

totlamatocaya : el sentido del palpar. (2)

totlan : los dientes. (2) diente. (1)

totlancoch : las muelas. (2) muela dela boca. (1)

totlancoch cuacuauh : muelas cordales. (2 Totlancoch quaquauh)

totlancochcuacuauh : muela cordal. (1 totlancochquaquauh)

totlanecuia : el sentido del oler. (2)

totlanequia : nuestra voluntad, o querer. (2)

totlanequiliz : idem. (Totlanequia: nuestra voluntad, o querer.) (2)

totlanitz : espinilla dela pierna. (2) cañilla dela pierna. (1) espinilla dela
pierna. (1)

totlaocoliloca : misericordia hecha anosotros. (2)

totlapohual + : faltar lo que se cónto por no se auer bien contado. (1 otemoc yn


totlapoual)

totlatlaliaya : el estomago. (2)

totlatlaliayan : estomago. (1)

totlatol + : discordar en los pareceres. (2 Cecentetl totlatol) lo mesmo es


que centetia in totlatol. pre: ocetiac yn totlatol. (2 Celia yn totlatol)
discordia endar pareceres o votos. (1 cecentetl totlatol) discordia endar
pareceres o votos. (1 amo nepaniuiyn totlatol)

totlatolhuaz : el tragadero. (2)

totlatoloaya : el gaznate, o tragadero. (2)

totlilticauh : lo negro del ojo. (2)

totloc : junto, o parde nosotros o de nuestro vá[n]do y parcialidad. (2)

totlocpa : idem. (Totloc: junto, o parde nosotros o de nuestro vá[n]do y


parcialidad.) (2)
totloctiquiza : eucóntrarse desta manera. (1 totloctiquiça)

totoacatl : canon, o pluma de aue. (2) pluma el cañon. (1)

totoca, ni : yr depriessa, o correr, empeorar, o crecer la enfermedad. pre:


onitotocac. (2) correr ligeramente. (1) empeorarse. (1) malo estar mucho, quasi
ala muerte. (1) enfermar grauemente. (1)
totoca, nite : perseguir a otro, echarle apuertas, o despedirle, o desterrarle.
prete: onitetotocac. (2) desterrar a otro. (1) echar apuertas operseguir a otro.
(1) echar a otro de casa. (1) despedir a otro con enojo echandole de casa. (1)
echar determino. (1)
totoca, nonte : visitar amenudo a alguna persona. prete: onontetotocac. (2)
visitar amenudo. (1)

totoca +, nic : espaciarse por via de recreacion o passatiempo. (1 otli


nictotoca)

totoca, olini, tilini in justicia : andar lista y braua la justicia. (1 totoca,


olini, tilini yn justicia)

totocac : doliente y muy enfermo. (2) enconada assi. (1) doliente assi. (1)

totocaliztli : enconamiénto tal. (1)

totocama + : importuno y moledor, que no se quiere despedir. (2 Amo totocama)


ymportuno ser assi. (1 anino, totocama)

totocani : ligera cosa. (1) cosa ligera que corre mucho. (2) corredor assi. (1)
corredor que corre. (1)

totocani + : corredor assi. (1 cenca totocani)

totocaticac + : andar los vicios a vanderas desplegadas. (1 nouian totocaticac yn


neatoyauiliztli yn netepexiuiliztli,)

totocatihuechiliztli : abatimiento de aues de rapiña para caçar, o la corrida que


da alguno quando va depriessa a hazer algo. (2 Totocatiuechiliztli) corrida del
que con gran priessa se leuanta a hazer algo. (1 totocatiuechiliztli) abatimieuto
assi. (1 totocatiuechiliztli)

totocatihuetzi : abatirse el aue. (1 totocatiuetzi)


totocatihuetzi, ni : abatirse las aues, o correr alguno de priessa a hazer algo,
o cosa semejante. prete: onitotocatiuetz. (2 Totocatiuetzi, ni) correr y
arremeter assi. (1 ni, totocatiuetzi)

totocatihuetziliztli : abatimiento tal. (2 Totocatiuetziliztli)

totocatiuh, ni : yr de priessa. prete: onitotocatia. (2) andar apriessa. (1)


ligeramente yr. (1)

totocatoc intlahuelilocayotl : andar los vicios a vanderas desplegadas. (1


totocatoc yntlauelilocayotl)

totochcopina, nitla : desollar cerrado, o quitar algo a otro al redropelo. pret:


onitlatotochcopin. (2) dessollar cerrado. (1)
totochcopina +, nite : quitar a otro las calças al redropelo. preteri: onitecalças
totochcopin. (2 Calças totochcopina, nite)
totochcopina +, to : descalçar calças al redropelo. (1 nite, calças
tototochcopina)

totochcopinilia, nicte : desnudar a otro la camisa. &c. al redropelo. pret:


onictetotochcopinili. (2)

totochilia, nitetla : dar mucha priessa a otros. pret: onitetlatotochili. (2)

totochilia + : doler enalguna parte del cuerpo. (1 nech, totochilia)

totochiquihuitl : nido de paxaros. (2 Totochiquiuitl) nidal o nido d[e] aues. (1


totochiquiuitl)

totoconetl : pollo de paxaro. (2) pollo hijo de aue mansa. (1)

totoctla : lugar donde ay mahizales verdes. (2)

totolacatecomatl : caxa de escriuania. (2) caxa de escriuania. (1)

totolacatl : pluma el cañon. (1) cañon o pluma para escreuir. (2) cañon para
escreuir. (1) pendola o peñola. (1)

totolayotl : caldo de aue. (2) caldo de aue. (1)

totolcalli : gallinero. (2) gallinero. (1)

totolcatinemi : tossegoso que mucho tosse. (1)

totolconetl : pollo de gallina. (2) pollo hijo de gallina. (1)

totolcuauhcalli : gallinero. (2 Totolquauhcalli)

totolcuitlatl : gallinaza, estiercol dellas. (2) gallinaça estiercol dellas. (1)

totolcuitlatzapotl : cierta fruta negra de dentro, y verde por defuera. (2)

totolehualtia, nite : hazer leuantar la gallina de encima los hueuos. pre:


onitetotoleualti. (2 Totoleualtia, nite) leuantar la gallina de encima los
hueuos. (1 nite, totoleualtia)

totoleltzotzolli : papada de gallo. (1)

totolhuapahualoyan : gallinero donde se crian. (2 Totoluapaualoyan)

totolhuapahuani : pollero o gallinero que las cria. (2 Totoluapauani) pollero que


los cura. (1 totoluapauani)

totolin : gallina. (2) gallina. (1)

totolizcaliani : el que cria pollos. (2)

totolizcaltiani : pollero que los cura. (1)


totolizcaltiloyan : gallinero o corral de gallinas. (2) gallinero donde las
crian. (1)

totolmolli : manjar de carne; y assi de los de mas. (1 totolmulli)

totolnamacac : gallinero, que las vende. (2)

totolnemitiani : gallinero que las cria. (2) pollero que los cura. (1)

totolnemitiloya : gallinero donde las crian. (1)

totolnemitiloyan : gallinero o corral de gallinas. (2)

totoloapahualoyan : gallinero donde las crian. (1 totoluapaualoyan)

totolpixqui : el que guarda las gallinas. (2) gallinero que las cura. (1)

totoltecacalli : caxcara de hueuo. (2) caxcara de hueuo. (1)

totolteehuatl : tela de hueuo. (2 Totolteeuatl) tela del hueuo. (1 totolteeuatl)

totoltemolli : manjar o potaje de hueuos. (2 Totoltemulli) manjar de hueuos. (1


totoltemulli)

totoltepan calli : corral de gallinas. (2)

totoltepancalli : gallinero. (1)

totoltetia, mo : aouar los peces, o poner hueuos las aues. pre: omototoltetique.
(2) poner hueuos las aues. (1)

totoltetl : hueuo. (2) veuo de gallina. (1)

totoltetl + : caxcara de hueuo. (2 Icacallo in totoltetl) veuo guero. (1


ytlacauhqui totoltetl) guero hueuo. (1 ytlacanhqui totoltetl)

totoltetl icoztica : yema de hueuo. (2 Totoltetl ycuztica) yema de hueuo. (1


totoltetl ycuztica)

totoltetl itehuilotca : idem. (Totoltetl yyztaca: clara de hueuo.) (2 Totoltetl


yteuilotca) clara de hueuo crudo. (1 totoltetl yteuilotca)

totoltetl yiztaca : clara de hueuo. (2 Totoltetl yyztaca) clara de hueuo


cozido. (1 totoltetl yyztaca)

totoltetlaxcalli : hornazo de hueuos o tortilla dellos. (2) hornazo de


hueuos. (1)

totoma, ni : deshilar lienço. pre: onitoton. (2) deshilar liénço. (1)


totoma, nino : desabrocharse. preterito: oninototon. (2) desabrocharse. (1)
totoma, nite : desemboluer o desfaxar criatura, o desabrochar a otro. pre:
onitetoton. (2) desemboluer criatura. (1)
totoma, nitla : desemboluer algo. (1)

totomacpol : mé[m]brudo de grándes mié[m]bros. (1 totomacpul)


totomahua, nino : dar arcadas para gomitar. prete: oninototomauh. (2 Totomaua,
nino) gomitar querer. (1 nino, totomaua)

totomaliztli + : descalçamiento tal. (1 teçapatos totomaliztli)

totomani : casador de paxaros. (2) paxaro, caçador de aues. (1)

totomani + : descalçador de çapatos. (1 teçapatos totomani)

totomatlat : red tendida para tomar paxaros. (1)

totomatlatl : red para caxar paxaros. (2)

totome : paxaros. (2)

totome intlatlaliayan : papo delas aues. (1 totome yntlatlaliayan) papo de aues.


(2 Totome yntlatlaliayan)

totomicqui : ympotente para engendrar. (1) varon impotente para engendrar.


(2)
totomicqui, ni : ympotente ser para engendrar. (1)

totomilia, nitetla : desabrochar a otro o desemboluer la criatura. prete:


onitetlatotomili. (2) desabrochar. (1)

totomio : pelo o vello. (2)

totomiquiliztli : impotencia de varon para engendrar. (2)

totomiquilztli : ympotencia assi. (1)

totomiyo : pelo como bello sotil. (1)

totomochtli : hoja de maçorca de mayz seca. (1) camisa de maçorca de mayz


seca. (1) hojas secas dela maçorca de mayz. (2)

totomolihui : abotonar o querer brotar los arboles. (1 totomoliui) brotar e


hincharse las yemas assi los arboles. preterit: ototomoliuh. (2 Totomoliui)

totomoliuhqui : abotonado assi. (1) arbol q[ue] tiene hí[n]chadas las yemas para
brotar. (2)

totomonaltia, nite : hazer a otro bexigas o ampollas. pret: onitetotomonalti.


(2)

totomoni, ni : hazerse me bexigas o ampollas. pr: onitotomon. (2)

totomoni + : idem. preteri: noma ototomon. (Noma tomoni: hazerseme bexigas, o


ampollas é[n] las manos. prete: noma otomon.) (2 Noma totomoni) tener ampollas o
bexigas enlos pies. pre: onocxi totomon. (2 Nocxi totomoni)

totomonia, nitla : chichones hazer a otro. (1)

totompoxtli : atado que no acierta a hazer cosa a derechas. (2)

totonal : anima o alma. (1) el signo, en que alguno nasce, o el alma y


espiritu. (2)
totonca atolli : puchas. (1) puchas. (2)

totonca patli : llanten. (2)

totonca tlaxhuiztli : encordio grande. (1 totonca tlaxuiztli) encordio grande.


(2)

totoncapatli : llanten yerua. (1)

totoncayamania, nitla : templar el agua fria o cosa assi al sol o ala lumbre.
(1)

totoncayotl : riqueza. (1)

totonia : calentarte algo. (1) calentarse el agua o otra cosa. prete: ototonix.
(2)
totonia, ni : tener ardor o calentura. prete: onitotoniac. vel. onitotonix. (2)
destemplado estar elcuerpo de demasiado calor. (1) calor tener. (1) ardor tener
o calor. (1)
totonia, nino : calentarse ala lumbre o al sol. prete: oninototoni. (2)
caléntarse al sol. (1) escalentarse. (1)
totonia, nitla : asolear o calentar algo al sol, o ala lumbre. pre: onitlatotoni.
(2) assolear algo. (1) escalentar algo. (1) calentar algo. (1) rezentar hazer
reziente. (1)
totonia, tla : ablandar el tiempo. (1)

totonializtli : destemplança tal. (1)

totonilia, nite : callentar a otro. preterito: onitetotonili. (2)

totoniliztli : calor o ardor. (2) calor generalmente. (1)

totonixtiuh, ni : yrse callentando poco a poco. pre: onitotonixtia. (2)

totonotza, ni : reclamar para tomar paxaros. pre: onitotonotz. (2)

totonotzaliztli : reclamo tal. (2) reclamo para aues. (1)

totonotzqui : casador de aues con reclamo. (2) paxaro, caçador de aues. (1)

totonqui : fiebre, o cosa caliente. (2) fiebre o calentura. (1) callente cosa.
(1)

totonqui + : descalçado assi. (1 moçapatos totonqui) agua caliente. (2 Atl


totonqui) agua callente. (1 atl totonqui) desatacado assi. (1 mocalças totonqui)

totonqui atl : agua callente. (1)

totonqui tepoztezohualiztli : boton de huego. (1 totonqui tepuzteçoaliztli)

totonqui tlacualli yahuiyacan : olor de viánda caliente. (1 totonqui tlaqualli


iauiyacá[n])

totontlani, nino : dessear ser desatado. pre: oninototontlá[n]. (2)

totontli : lienço deshilado. (2) deshilado liénço. (1 totó[n]tli)


totontli + : desatacado, o desabrochado dellas. (2 Tlacalças totontli)
desatacado assi. (1 tlacalças totontli)

totopalitoa, mo : baladron o fanfarron. (1)


totopalitoa, nino : blasonar, o fanfarronear cosas de proprio loor. pre:
oninototopalito (2) baladrear. (1)

totopallatoa : baladron o fanfarron. (1)


totopallatoa, ni : idem. pre: onitotopallato. (Totopalitoa, nino: blasonar, o
fanfarronear cosas de proprio loor. pre: oninototopalito) (2) baladrear. (1)

totopallatoani : baladron, o fanfarron. (2)

totopalti : curioso en adereçarse y vestirse. (1)


totopalti, ni : fanfarronear. preter: onitotopaltic. (2) baladrear. (1)

totopochtic : cosa muy tostada, assi como pan, tortillas de mayz. &c. (2)
empedernido desta manera. (1)

totopochtli : tostada cosa. (1)

totopochuacqui : idem. (Totopochtic: cosa muy tostada, assi como pan, tortillas
de mayz. &c.) (2) empedernido desta manera. (1)

totopochuaqui : tostarse mucho el pan, o cosa semejante. p: ototopochuac. (2)


empedernecerse o pararse duro el pan o cosa assi. (1)

totopochuatza, nitla : tostar. (1)

totopotza, nitla : roer, o tostar algo. p: onitlatotopotz. (2) roer. (1)

totoquilizma + : el que no quiere ser despedido o echado de casa. (2 Amo


totoquilizma)

totoquiliztica : corriendo ligeramente, o dandose priessa. (2) ligeramente. (1)

totoquiliztli : ligereza, o el acto de crecer la enfermedad (2) ligereza. (1)


dolencia tal. (1)

tototapazolli : nido de aues. (2 Tototapaçolli) nidal o nido d[e] aues. (1


tototapaçolli)

tototecaxitli : nidal o nido d[e] aues. (1)

tototecaxtli : idem. (Tototapaçolli: nido de aues.) (2)

tototentli : pico de aue. (2) pico de aue. (1)

tototenuitztli : idem. (Tototentli: pico de aue.) (2) pico de aue. (1)

tototepito : paxairco. (2)

tototepiton : paxaro pequeño. (1)

tototetl : hueuo de paxaro. (2) veuo de paxaro. (1) nidal, hueuo del nido. (1)
tototl : pixa. (1) natura de macho. (1) paxaro. (2) aue o paxaro. (1)
miembro del hombre. (1) paxaro, generalmente. (1)

tototl + : aue agorera. (1 tetzauh tototl) aue solitaria. (2 Ilama tototl)


solitaria aue. (1 ylama tototl) ruyseñor. (1 cuicani tototl)

tototlacualtecomatl : papo de aue. (2 Tototlaqualtecomatl) papo delas aues. (1


tototlaqualtecomatl)

tototlapitza, ni : hazer reclamo para tomar paxaros. p: onitototlapitz. (2)

tototlapitzaliztli : reclamo, para caçar paxaros. (2) reclamo para aues. (1)

tototlapitzqui : caçador de paxaros con reclamo. (2) paxaro, caçador de aues. (1)

tototonca : calor natural. (2) calor natural. (1)

tototontli : paxarico, o paxarillo. (2) paxaro pequeño. (1)

tototopal : pomposa y soberuiamente vestido. (2)

tototz, nite : correr hazer a otro. (1)

tototza, nic : adelantar, o aguijar el relox. p: onictototz. (2) adelantar el


relox que anda trasero y tardio. (1)
tototza, nite : aguijar y dar priessa al que camina, o empeorar el medico al
é[n]fermo. p: onitetototz (2) dar priesa. (1) agujerar a otro. (1) priesa dar a
alguno, paraque haga algo, o paraque de lo que le piden. (1) enconar la llaga o
cosa semejante. (1)
tototza, nitla : empeorar, o dar priessa a otra qualquier cosa. p: onitlatototz.
(2) acuciar o dar priessa. (1) empeorar. (1)

totoyoa : henchirse algo de paxaros. prete: ototoyoac. (2)

totoyoca, ni : correr o darse priessa. pre: onitotoyocac. (2)

totozcac : el paladar, o enel gaznate. (2)

totozcatecuacuil : campanilla, o el gallillo d[e]la garganta. (2


Totozcatequacuil) campanilla o gallillo dela garganta. (1 totozcatequacuil)
gallillo o campanilla. (1 totozcatequacuil)

totozcatlan : la garganta. (2 Totuzcatlan) enla olla dela garganta. (2)


garganta. (1 totuzcatlan)

totozqui monamiqui : tener esquinencia. pre: ototozqui monamic. (2)

totozquimonamiqui : esquinéncia enfermedad. (1)

totquitihuehuetzi, ti : caer juntamente algunos. (1 ti, totquitiueuetzi)

totquitihuetzi, ti : caer juntamente con otro. pr: otitotquitiuetzque. (2


Totquitiuetzi, ti)

totzalan : entre nosotros, o por medio denosotros (2)

totzcalco : lado, o sobaco. (2) lado diestro o siniestero. (1)


totzon : los cabellos. (2)

totzon + : espeluzarse los cabellos, o tomarnos grima. preterito: ceceyaca


omoquetz totzon. (2 Ceceyaca moquetza totzon)

totzoncuac : las puntas delos cabellos. (2 Totzonquac)

totzontecon : la cabeça. (2) cabeça. (1)

totzontlan : ala cabecera dela cama. (2) cabecera de cama, s: el lugar. (1)

totzoyouh : sieso el saluonor. (1)

touei mapil : dedo pulgar dela mano. (2 Touey mapil) dedo pulgar. (1 touey
mapil)

touei xopil : dedo pulgar del pie. (2 Touey xopil) dedo grande del pie. (1)

toueimapil : pulgar dedo dela mano. (1 toueymapil)

toueimapil + : pulgada medida. (1 cemmapilli ynica toueymapil)

toueixopil : pulgar dedo del pie. (1 toueyxopil)

toueyo : aduenedizo, o estrangero. (2) aduenedizo. (1)

toxahua, nitla : derramar, o echar mayz, trigo. &c. por ay, tierra arena, o cosa
assi. p: onitlatoxauh. (2 Toxaua, nitla)

toxahuani + : echador tal. (1 tlaatlan toxauani)

toxauhticate : monton, o estrago de muertos. (2) monton de muertos. (1)

toxauhtli + : echada cosa assi. (1 tlaatlan toxauhtli)

toxayac : la cara. (2) cara. (1)

toxic : el ombligo. (2) ombligo. (1)

toxicpan : enel ombligo. (2)

toxillan : enla barriga. (2)

toxincayo : costra de farna. (1)

toxiuh + : edad ygual tener dos personas. (1 neneuhquin toxiuh)

toxocpal : la planta del pie. (2)

toxocpal pichauhyan : la puente dela plá[n]ta del pie. (2)

toxocpalcopichauhya : puente del pie. (1)

toxocpalhuacaliuhca : puente del pie. (1 toxocpaluacaliuhca)


toxocpalhuacaliuhcan : idem. (Toxocpal pichauhyan: la puente dela plá[n]ta del
pie.) (2)

toxocpalix : pata o planta del pie. (1)

toxoma, nino : dessollarse con golpe. (1)

toxontinemi, ni : tener pobreza y estar necessitado pre: onitoxontinen. (2) pobre


estar y muy necessitado. (1)

toxopil : los dedos delos pies. (2)

toxopilizti : las uñas delos pies. (2)

toxopiltecu : dedo gordo o primero del pie. (2) pulgar dedo del pie. (1)

toxopiltzalan : entre los dedos delos pies. (2)

toxopilzazaliuhyan : coyunturas de los dedos de los pies. (1 toxopilçaçaliuhyan)

toyac : la nariz. (2) nariz del hombre. (1)

toyacacelica : el freno dela nariz. (2)

toyacacoyoyan : las ventanas o agujeros delas narizes. (2)

toyacatzon : los pelos delas narizes. (2)

toyahua : derramarse agua, o estenderse, o hundirse el monton de harina, de cal


o de cosa assi. prete: otoyauac. (2 Toyaua) hundirse el monton de harina o de
cal, o cosa semejante estendiendose por el suelo. (1 toyaua)
toyahua, nic : escanciar vino. pre: onictoyauh. (2 Toyaua, nic)
toyahua, nitla : derramar cosas liquidas. preterito: onitlatoyauh (2 Toyaua,
nitla) derramar agua o cosa liquida. (1 nitla, toyaua)

toyahua +, nic : escanciar o echar vino. preteri: octli onictoyauh. (2 Octli


nictoyaua) escanciar. (1 nite, toyauilia octli nictoyaua)

toyahui : derramarse cosas liquidas, o hundirse el monton de harina. &c. pre:


otoyauh. (2 Toyaui) derramarse algo desta manera. (1 toyaui) hundirse el monton
de harina o de cal, o cosa semejante estendiendose por el suelo. (1 toyaui)

toyahuilia, nite : escanciar vino. prete: onitetoyauili (2 Toyauilia, nite)

toyahuilia octli nictoyahua, nite : escanciar. (1 nite, toyauilia octli


nictoyaua)

toyamanca : calor natural. (2) calor natural. (1)

toyolca : nuestra vida, o mantenimiento y sustentacion. (2)

toyolia : alma, o anima. (2) anima o alma. (1)

toyolia icocoliz : passion del anima. (1 toyolia ycocoliz)

toyollo : el coraçon. (2) coraçon. (1)


toyollo + : lo mesmo es que centetia yn toyollo pre: ocetiac yn toyollo. (2
Cetia in toyollo)

toyollo ixco : estomago la boca del. (1 toyollo yxco)

toyollocaltitlan : par delas entrañas, o en ellas. (2)

toyolloixco : la boca del estomago. (2 Toyolloyxco) boca del estomago. (1)

toyoyolca : la campanilla, o gallillo del paladar. (2)

tozaliuhyan : corua o coyuntura dela pierna. (2 Toçaliuhyan) corua dela


pierna. (1 toçaliuhyan)

tozampotzalicihui, ni : tener enfermedad de lamparones. prete: onitoçampotzaliciuh.


(2 Toçampotzaliciui, ni) enfermar de lamparones. (1 ni, toçamputzaliciui)

tozampotzalicihuiliztli : enfermedad tal. (2 Toçampotzaliciuiliztli)


enfermedad assi. (1 toçamputzaliciuiliztli)

tozampotzaliciuhqui : enfermo de lamparones. (2 Toçampotzaliciuhqui) enfermo


tal. (1 toçamputzaliciuhqui)

tozampotzalli : el mó[n]tó[n] de tierra q[ue] echa fuera vn cierto a[n]imalejo


q[ue] se llama toçan. (2 Toçá[m]potzalli) tierra q[ue] dexa leuantada el topo o
la tuçan quando se mete de baxo de tierra. (1 tuçamputzalli)

tozan : lo mesmo es que toçan. (2 Tuçan) topo, animal o rata. (2 Toçan) topo
animal. (1 toçan)

tozan = : = tozan (2 toçan)

tozanichan : cueua de toçan. (2 Toçanychan)

tozazaliuhyan : chuecas do juegan los huessos, o las coyunturas delos miembros.


(2 Toçaçaliuhyá[n]) chueca, donde juegan los huessos. (1 toçaçaliuhyan)

tozcachachalihui : mudar la boz el moço. (1 tozcachachaliui)


tozcachachalihui, ni : enronquecer, o mudar la boz el moço. pre:
onitozcachachaliuh. (2 Tozcachachaliui, ni) enronquecerse. (1 ni,
tozcachachaliui)

tozcachachalihuiliztli : enroquecimiento assi. (2 Tozcachachaliuiliztli)


ronqueria. (1 tozcachachaliuiliztli) enronquecimiénto. (1 tozcachachaliuiliztli)

tozcachachaltic : enró[n]q[ue]cido desta manera, o ró[n]co. (2) ronco. (1)


enronquecido. (1)

tozcachicactic, ni : boz rezia tener para predicar, &c. (1 ni, tuzcachicactic)

tozcachicahuac, ni : boz rezia tener para predicar, &c. (1 ni, tuzcachicauac)

tozcacualactli : gargajo. (2 Tozcaqualactli) gargajo. (1 tozcaqualactli)

tozcacuitlatl : gargajo. (2)


tozcanamictia, nite : entonar alos que cantan. pr: onitetozcanamicti. (2)
concertar o entonar alos que cantan. (1) entonar cánto desacordado. (1 nite,
tuzcanamictia)

tozcananalca : ronco. (2) enronquecido. (1)


tozcananalca, ni : enronquecerse. (1)

tozcananalcaliztli : enronquecimiento. (2) enronquecimiénto. (1)

tozcananalhuiliztli : enronquecimiento tal. (2)

tozcananalihui, ni : enró[n]quecerse. p: onitozcananaliuh. (2 Tozcananaliui, ni)


enronquecerse. (1 ni, tozcananaliui)

tozcananalihuiztli : enronquecimiénto. (1 tozcananaliuiztli)

tozcananaltic : ronco. (2) ronco. (1) enronquecido. (1)

tozcanenehuilia, nite : entonar alos que cantan, o semejar a otro enlaboz, o enel
canto. prete: onitetozcaneneuili. (2 Tozcaneneuilia, nite) entonar cánto
desacordado. (1 nite, tuzcaneneuilia) ser semejante a otro en la boz, o entonar a
los que cantan. (1 nite, tuzcaneneuilia)

tozcapozahua, ni : tener esquinencia, o papera. pre: onitozcapuçauac. (2


Tozcapuçaua, ni) esquinencia tener. (1 nituzcapoçaua)

tozcapozahualiztli : esquinencia, o papera. (2 Tozcapuçaualiztli) esquinéncia


enfermedad. (1 tozcapoçaualiztli)

tozcatecuacuilli : el gallillo, o la campanilla dela garganta. (2


Tozcatequacuilli) campanilla o gallillo dela garganta. (1 tozcatequacuilli)

tozcatlapaltic, ni : boz rezia tener para predicar, &c. (1 ni, tuzcatlapaltic)

tozcatlapaltilia, nino : echar la boz, o cantar rezio y alto. pre:


oninotozcatlapaltili. (2)
tozcatlapaltilia, nite : entonar alos que cantan. p: onitetozcatlapaltili. (2)
entonar cánto desacordado. (1)

tozcayacacuitlatl : idem. (Tozcacuitlatl: gargajo.) (2)

tozcayamanqui : persona de suaue boz yentonada (2) entonado assi. (1)

tozcayectia, nino : gargajear. (1)

toznene : papagayo que habla mucho. (2) papagayo, aue conocida cocho. (1)

tozohuani : velador. (2 Toçoani)

tozoliztli : vela. s. el acto de velar, o de no dormir. (2 Toçoliztli)

tozquinamiquiliztli : consonancia de bozes o de musica. (1 tuzquinamiquiliztli)

tozquinenehuiliztli : consonancia de bozes o de musica. (1 tuzquineneuiliztli)

tozquitl : la boz del que canta. (2) garganta. (1 tuzquitl) boz. (1 tuzquitl)
toztacauh : lo blanco del ojo. (2) blancura o lo blanco de los ojos. (1)

tozte : las vñas. (2)

tozti : idem. (Tozte: las vñas.) (2)

tozticuac : las puntas delas vñas. (2 Toztiquac)

toztlac : la saliua que tragamos. (2)

tozzoani : velador desta manera. (1 tozçoani)

tozzoliztli : vela de noche. (1 tozçoliztli) vigilia o velada. (1 tozçoliztli)

tqui, nitla : lleuar. (1) escreuir por minuta. (1)

tquitimotlalia, mo : hazerse vna pella de muchos granos de nieue, o cosa


semejante. (2) hazerse de muchos granos de nieue vna pella, o cosa semejante. (1)

trabajo + : doblar el precio. (1 lo mesmo es q[ue] doblar el trabajo)

trasebohuilli : enseuada cosa. (1 trasebouilli)

trigo + : granças de trigo. (2 Itlaçollo in trigo) grá[n]ças de trigo. (2


Iyectiloca trigo) granças de trigo. (1 ytlaçollo trigo) granças de trigo. (1
yyectiloca trigo polocatl)

trigo itlazollo : restrojo. (1 trigo ytlaçollo)

trigo tlaxcalli : pan de trigo. (1)

ttallani, nino : dessear ser visto. (1)

tuma, nic : abrir carta o libro. (1)


tuma, nitla : desceñir. (1) desañudar. (1) delatar algo. (1)

tumani + : suelto de juramento. (2 Mo juramento tumani)

tumi : abrirse assi. (1) desatarse. (1)

tzacayotl + : sepultura cón epitaphio. (1 micca tlatatacca tzacayotl)

tzaccantlalia, ninotla : ponerse al cabo dela mesa; &c. (1 ninotla,


tzaccá[n]tlalia)

tzaccayo : cosa que tiene tapadero. (2)

tzaccayotl + : cielo de cama o cosa semejante. (2 Tlacpacca tzaccayotl)

tzacozaloa, nitla : pegar algo con engrudo. prete: onitlatzacuçalo. (2


Tzacuçaloa, nitla) empegar. (1 nitla, tzacuçaloa)

tzacozaloani : el que pega algo có[n] engrudo. (2 Tzacuçaloani)

tzacozaloliztli : el acto de pegar algo assi. (2 Tzacuçaloliztli)

tzacozalolli : cosa pegada con engrudo. (2 Tzacuçalolli)


tzacozaloqui : el que pega algo con engrudo. (2 Tzacuçaloqui)

tzacua, mo : cessar de llouer o acabarse las aguas y lluuia. preterito:


omotzacu yn quiauitl. (2 Motzaqua in quiauitl) estancarse el agua que corria. (1
motzaqua) estancar el agua que corria. preteri: omotzacu. (2 Motzaqua)
tzacua, nino : encerrarse. (1 nino, tzaqua)
tzacua, nite : encerrar a alguno. prete: onitetzacu. (2 Tzaqua, nite) encerrar
a alguno. (1 nite, tzaqua)
tzacua, nitla : atapar o cerrar algo, o lastar y pagar la pena puesta por la ley.
pre: onitlatzacu. (2 Tzaqua, nitla) atapar agujero. (1 nitla, tzaqua) atapar
cubriendo alguna cosa. (1 nitla, tzaqua) pagar pena. (1 nitla, tzaqua) restrañar
o restriñir. (1 nitla, tzaqua) cerrar generalmente. (1 nitla, tzaqua)

tzacua in otli, nic : atajar, cerrar el camino. (1 nic, tzaqua yn otli)

tzacua innotlatlacol, nic : purgarse del pecado, s: pagando la pena. (1 nic,


tzaqua ynnotlatlacol)

tzacuia, nite/ huel/ nitla : ser el postrero. y vltimo de todos. pre: onitetzacui.
vel. onitlatzacui. (2)
tzacuia, nitla : embetunar. (1) engrudar. (1)

tzacuilhuaztli : moscador grande, para hazer só[m]bra. (1) moxcador grande, para
hazer sombra. (2)

tzacuilia, icnino : ampararse con alguna cosa, o detras de algo. prete:


oicninotzacuili. (2)

tzacuilloitlacoa, nitla : desquiciar puerta . (1 nitla, tzacuilloytlacoa)

tzacuiltia, nitetla : castigar o justiciar a alguno. p: onitetlatzacuilti. (2)


penar como quiera; i; echar o poner pena. (1)

tzacutimomana, nic : estar estendida mi fama por todas partes. pre:


onictzacutimoman. (2)

tzacutiuh, nite : yr postrero. (1)

tzacutli : betun de engrudo. (1) engrudo. (1) engrudo. (2)

tzacuuapahua, nitla : engrudar algo. preteri: onitlatzacuuapauh. (2 Tzacuuapaua,


nitla) engrudar. (1 nitla, tzacuuapaua)

tzacuuia, nitla : idem. pret: onitlatzacuui. (Tzacuuapaua, nitla: engrudar algo.


preteri: onitlatzacuuapauh.) (2) betun poner o engudar algo. (1)

tzacuxochitl : lirio. (1)

tzacuxochitl + : lirio. (1 castillan tzacuxochitl)

tzacuxuchitl : lirio, o flor semejante a el. (2)

tzacuxuchitla : lugar o huerto de lirios. (2)

tzahua, ni : hilar. pre: onitzauh. (2 Tzaua, ni) hilar. (1 ni, tzaua)


tzahualiztli : hilar el mismo exercicio. (1 tzaualiztli) el acto de hilar. (2
Tzaualiztli)

tzahualoni : rueca para hilar. (1 tzaualoni) rueca para hilar. (2 Tzaualoni)

tzahuani : hilador. (1 tzauani) hilador o hilandero. (2 Tzauani)

tzalan; + : entre nosotros, par de nosotros, o por medio de nosotros. (2


Tzalan; to) entre nosotros, o por medio de nosotros. (2 Tzalan; to)

tzalan; te : entre algunos, o por medio dellos. (2)

tzalan; to : entre nosotros, par de nosotros, o por medio de nosotros. (2)


entre nosotros, o por medio de nosotros. (2)

tzallantli : abra, quebrada de sierras o cañada. (2)

tzaltepiton + : sardina arrencada pece conocido. (1 castillá[n] michua


tzaltepiton)

tzapa : ombre enano. (1) enano o enana. (1) enano. (2)

tzapatl : enano o enana. (1) idem. (Tzapa: enano.) (2)

tzapaton : enano o enana. (1) enanillo. (2)

tzapatzin : idem. (Tzapaton: enanillo.) (2)

tzapinia, nino : espinarse o punçarse. prete: oninotzapini. (2)


tzapinia, nite : punçar assi a otro. preterito: onitetzapini. (2) aguijonear a
otro. (1) punçar. (1) espinar o púnsar. (1)

tzapinia +, ni : espolear herir conella. (1 ni, cauallo tzapinia)

tzapiniliztli + : espolada. (1 cauallo tzapiniliztli)

tzapinticac, ni : estar enhiesto levantado o en pie. pre: onitzapinticaca. vel.


onitzapinticaya. (2) estar en pie. (1)

tzapocuahuitl : arbol que lleua fruta. (2 Tzapoquauitl)

tzapocuauhtla : arboleda o lugar de frutales. (2 Tzapoquauhtla)

tzapotl : cierta fruta conocida. (2)

tzapoyo : frutuoso lo q[ue] da fruto. (1) arbol que tiene fruta. (2)

tzaptic : agudo de punta. (1) cosa que tiene punta muy aguda y delgada. (2)

tzaptic mitl : passador tiro de ballesta. (1) passador que setira con ballesta.
(2)

tzaptli : espina. (1) espina. (2)

tzatzacua, nino : encerrarse en alguna camara, o é[n] otra parte. pre:


oninotzatzacu. (2 Tzatzaqua, nino) encerrarse. (1 nino, tzatzaqua)
tzatzacua, nite : encerrar o encarcelar y recoger a otro. pre: onitetzatzacu. (2
Tzatzaqua, nite) encerrar a alguno. (1 nite, tzatzaqua)
tzatzacua, nitla : cerrar las puertas o las ventanas, o ensilar o encerrar
mayz o trigo. prete: onitlatzatzacu. (2 Tzatzaqua, nitla) cercar la heredad de
estacas o de ramas. (1 nitla, tzatzaqua) encerrar pan o vino. (1 nitla,
tzatzaqua)

tzatzacuilia, nite : atajar, aquedar o cercar los enemigos o el ganado. pr:


onitetzatzacuili. (2)

tzatzacutimani : estar cerradas las puertas o cosa assi. pre: otzatzacutimanca.


(2)
tzatzacutimani, ne : estar dos a mis lados, el vno a la manderecha y el otro ala
yzquierda. pre: onetzatzacutimanca. (2)

tzatzapinia, nitla : espolear herir conella. (1)

tzatzapinia + : espoladas dar. (1 nicauallo tzatzapinia)

tzatzapitza, nitla : punçar, picar o dar de espoladas al cauallo. pret:


onitlatzatzapitz. (2) espolear herir conella. (1)

tzatzapitzaliztli + : espolada. (1 cauallo tzatzapitzaliztli)

tzatzaptla : espinal. (1) espinal. (2)

tzatzapyo : espinosa cosa. (1) cosa espinosa. (2)

tzatzati, ni : ensordecer. pret: onitzatzatic. (2) sordecer o ensordecer. (1)

tzatzatza, nitla : hazer ruido con cañas o esteras; &c. (1)

tzatzatzi : rebuznar el asno. (1)


tzatzatzi, ni : bozear, dar bozes. (1) dar muchas bozes, o gritar. pre:
onitzatzatzic. (2) dar grandes bozes. (1) dar bozes. (1) clamar o dar bozes.
(1)

tzatzatzia; + : la olla dela garganta, o el gritadero. (2 Tzatzatzia; to)

tzatzatzia; to : la olla dela garganta, o el gritadero. (2)

tzatzatzilia, nite : bozes dar aotro. (1)


tzatzatzilia, nonte : llamar amenudo. (1)

tzatzatziliztli : clamor. (1) bozes o gritos, o cantos de paxaros. (2)

tzatzatzini : bozinglero. (1) clamoroso. (1) bozinglero, gritador, o


pregonero. (2)

tzatzayactic : resquebrajado. (1) resquebrajado abierto, rompido, rasgado o


hendido en muchas partes. (2)

tzatzayana, nite : desméndrar a otro. (1) matar despedaçando. (1)


tzatzayana, nitla : rasgar, romper, despedaçar o hé[n]der algo en muchas
partes. pr: onitlatzatzayan. (2) romper en diuersas partes. (1) rasgar algo. (1)
hender en diuersas partes. (1)
tzatzayanaliztli : resquebrajadura. (1) resquebrajaduras, aberturas o
hé[n]deduras. (2)

tzatzayani, ni : resquebrajarse, rasgarse, romperse o henderse algo en muchas


partes. prete: onitzatzayan. (2) resquebrajarse. (1)

tzatzayanilia, nitetla : rasgar, romper o despedaçar ropa aotro. pre:


onitetlatzatzayanili. (2)

tzatzayanqui : hendido en muchas partes. (1) resquebrajado. (1 tzatzayá[n]qui)


cosa rota, rasgada, despedaçada, hé[n]dida o resquebrajada en muchas partes. (2)

tzatzayanqui + : hendido en muchas partes. (1 mieccan tzatzayanqui) hendido en


muchas partes. (2 Mieccan tzatzayanqui)

tzatzazicpalli : silla para assentarse. (1) silla para assentarse. (2)

tzatzazicpaltontli : silleta coman. (1) silla pequeña. (2)

tzatzi : cantar el gallo de calilla. (1) cantar las aues generalmente. (1)
balar la oueja. (1) gañir el perro o el raposo. (1) graznar el ansar. (1)
rebuznar el asno. (1) gruñir el puerco. (1)
tzatzi, ni : pregonar, dar bozos, balar la oueja, bramar el toro, o cantar el
gallo de castilla. p: otzatzic. (2) gritar. (1) relinchar el cauallo. (1)
llanto hazer. (1) dar bozes. (1) pregonar. (1) clamar o dar bozes. (1)

tzatzi + : dar grandes bozes. (1 aoctle yuhqui ynic ni, tzatzi) dar grandes
bozes. (1 cenca ni, tzatzi) dar grandes bozes. (1 amo çanquenin ni, tzatzi) dar
grandes bozes. (1 amo çaçan quenin ni, tzatzi) relinchar al relinchido. (1 teuan
ni, tzatzi)
tzatzi +, ni : llorar mucho el niño con coraje. (1 ni, tlaololoa nitzatzi)
apreciar, poner o declarar el precio delo que vale lo que se vende. (1 ic
nitzatzi)

tzatzilia, nite : llamar o dar bozes a otro. p: onitetzatzili. (2) llamar. (1)
gañir contra otro. (1) dar bozes para llamar a alguno. (1) fauorecer con grita.
(1) llamar a bozes. (1)
tzatzilia, nitla : declarar lo que vale la cosa que se vende. p:
onitlatzatzili. (2) estimar, tassar o apreciar. (1)

tzatzilia +, nitla : encarecer algo. (1 nitla, veca tzatzilia)


tzatzilia +, tito : llamar o dar bozes los vnos alos otros, o prouocarse a dar
priesa los que trabajan. pre: otitonepan tzatzilique. (2 Nepan tzatzilia, tito)

tzatziliztli : clamor. (1) canto de gallo de castilla. (1) pregon de aqueste.


(1) boz. (1) relincho. (1) boz, balido de oueja, o canto de aues. (2) grita.
(1) gañido desta manera. (1) balido de ganado. (1) gruñido de puerco. (1)

tzatziliztli + : relinchido assi. (1 teuan tzatziliztli)

tzatziliztli = : = tzatziztli (2 tzatziliztli)

tzatzini : pregonero. (1) el que da bozes, o el pregonero. (2) gritador tal.


(1) clamoroso. (1) gruñidor assi. (1)

tzatzitehua, ni : dar bozes y echar luego a huyr. p: onitzatziteuac. (2 Tzatziteua,


ni)
tzatzitia, nite : hazer dar bozes a alguno, maltratandolo, o espantandolo. pr:
onitetzatziti. (2) bozes hazer dar aotro. (1) hazer dar bozes a otro. (1)
tzatzitia, nitla : declarar o pregonar lo que vale la cosa que se vende. p:
onitlatzatziti. (2) poner en precio como en almoneda. (1) apreciar, poner o
declarar el precio delo que vale lo que se vende. (1)

tzatziztica nite, ehuitia : fauorecer con grita. (1 tzatziztica nite, euitia)

tzatziztli : lo mesmo es que tzatziliztli. (2) boz. (1) canto de aues


generalmente. (1)

tzauhqui : idem. (Tzauani: hilador o hilandero.) (2) hilador. (1)

tzauhqui ocuilin : gusano de seda. (1)

tzayana, nitla : rasgar, romper, o hender algo, o desgajar rama de arbol. pret:
onitlatzayan. (2) romper ropa. (1) hénder como quiera. (1) quebrar o quebrantar
xicalas, cacao o cosas seme jantes. (1)

tzayana +, nitla : rasgar algo por medio. pre: onitlanepantla tzayan. (2


Nepantla tzayana, nitla) romper por medio. (1 nitla, nepantla tzayana)

tzayanaloloni : hendible que se puede hender. (1)

tzayanaloni : cosa que se puede rasgar assi. (2)

tzayani : henderse desta manera. (1) rasgarse algo desta manera. (2) abrirse
la pared. (1)
tzayani, ni : henderse por si mesmo. (1)

tzayanqui : cosa rasgada assi. (2) hendido. (1) hendedura assi. (1)

tzayanqui + : cosa hendida, abierta, o rota en dos partes. (2 Occan tzayanqui)


cosa hendida o partida en tres partes. et sic de alijs. (2 Excan tzayanqui)
hendido en dos partes. (1 occan tzayanqui) hendido en tres partes; y assi delos
de mas. (1 excan tzayanqui)

tzeltilia, nitla : desmenuzar, o picar algo. preterito: onitlaitzeltili. (2)


cortar algo muymenudo. (1) desmenuzar o despedaçar mucho alguna cosa. (1) hender
en diuersas partes. (1)

tzetzelhuazoia, nitla : colar algo con pajas. prete: onitlatzetzelhuazui. (2


Tzetzelhuazuia, nitla) colar algo con pajas. (1 nitla, tzetzelhuazuia)

tzetzelhuia, nitetla : cerner algo a otro, o sacudirle la ropa. pre:


onitetlatzetzelhui. (2)

tzetzelihui : idem. (Tzetzeliuhtimani: llouiznar, oneuar. pret:


otzetzeliuhtimanca. vel. otzetzeliuhtimania.) (2 Tzetzeliui) caer nieue o
granizo. (1 tzetzeliui)

tzetzelihui in cepayahuitl : neuar, caer la nieue. (1 tzetzeliui yn cepayauitl)

tzetzeliuhtimani : llouiznar, oneuar. pret: otzetzeliuhtimanca. vel.


otzetzeliuhtimania. (2) llouiznar. (1)
tzetzeloa, nitla : sacudir la ropa, o el arbol de fruta para derrocarla, o
cernir algo, criuar, o çarandar pr: onitlatzetzelo. (2) sacudir. (1) cerner. (1)
sacudir arboles de fruta. (1) criuar. (1) çarandar. (1)

tzicahuazhuia, nino : peinarse. preterito: oninotzicahuazui. (2 Tzicauazhuia,


nino)

tzicahuaztepiton : peine pequeño. (2 Tzicauaztepiton)

tzicahuaztli : peine. (2 Tzicauaztli)

tzicahui + : el estado enque esta el pleyto. (2 Oncan tzicaui yn


neteilhuiliztli) estado dela causa. (1 oncan tzicaui yntlatolli)

tzicalhuia, nic : detener alguna cosa a otro. preter: onictzicalhui. (2) detener
algo a otro. (1)

tzicani + : estado dela causa. (1 oncan tzicani ynneteilhuiliztli)

tzicanui + : idem. (Oncan tzicaui yn neteilhuiliztli: el estado enque esta el


pleyto.) (2 Oncan tzicá[n]ui yn tlatolli)

tzicatepetl : hormiguero. (2) hormiguero. (1)

tzicatl : hormiga ponçoñosa. (1) hormiga grande y ponçoñofa que pica. (2)

tzicatl inan : culebra de hormiguero. (2 Tzicatl ynan)

tzicatlinan : culebra otra. (1)

tzicauhqui : parado assi. (1) cosa asida, o pegada a alguna cosa. (2)

tzicayoa, ni : henchirse de hormigas. prete: onitzicayoac. (2)

tzicoa, mo : parar lo que anda, de cosas ynanimadas. (1)


tzicoa, nic : parar o estancar alo que anda de cosas inanimadas. (1)
tzicoa, nino : detenerse en alguna parte, o asirse en alguna, o dealguna cosa.
preterito: oninotzico. (2) tardarse. (1) estar o pararse lo que suele andar. (1)
auezindarse o detenerse en algun lugar. (1) tenerse en algo el q[ue] se cae. (1)
tzicoa, nite : estoruar o detener al que camina. (1) detener a alguno para que
nose vaya. pret: onitetzico. (2) ympedir al que se quiere yr, o detener al que
anda. (1) detener a otro. (1) detener al que anda. (1) tardar a otro. (1)
parar o estancar a lo que anda, de cosas animadas. (1) aquedar lo que anda. (1)
quedar alo que huye. (1) retener. (1)
tzicoa, nitla : asir, o pegar algo a otra cosa. preteri: onitlatzico. (2)

tzicoa + : detenerse en alguna parte. (1 nonno, tzicoa)

tzicoa, nonno : idem. prete: ononnotzico. (Tzicoa, nino: detenerse en alguna


parte, o asirse en alguna, o dealguna cosa. preterito: oninotzico.) (2)

tzicololtia, nite : estoruar, o impedir a otro. preter: onitetzicololti. (2)


ympedir q[ue] no se haga alguna cosa. (1) estoruar o impedir a otro. (1)

tzicoltilia, nite : detener a otro. preterito: onitetzicoltili. (2) detener a


otro. (1)
tzicuahuazoia, nino : peinarse. prete: oninotziquauazui. (2 Tziquauazuia, nino)
peynar la cabeça. (1 nino, tziquauazuia)
tzicuahuazoia, nite : peinar a otro. pre: onitetziquauazui. (2 Tziquauazuia,
nite)

tzicuahuaztli : peyne generalmente. (1 tziquauaztli) peyne. (2 Tziquauaztli)

tzicuictic : diligentissimo y presto en lo que haze. (1) persona suelta,


ligera y diligente. (2)

tzicuilihui, ni : pararse muy flaco, o tollirse. preteri: onitzicuiliuh. (2


Tzicuiliui, ni)

tzicuini : salpicar, qualquier cosa liquida. preter: otzicuin. (2)

tzicuinia, nitla : botar pelota, o salpicar algo con alguna cosa liquida.
preterito: onitlatzicuini. (2)

tzicunoa, ni : solloçar, o hipar. preterito: onitzicuno. (2) hipar el estomago.


(1)

tzicunoliztli : hipo assi. (1) solloço, o hipo. (2)

tzicunoltia, nite : espantar, o amedrentar a otro, reprehendiendolo y


corrigendolo, haziendole tornar sobresi, demanera que tenga empacho y verguença, o
espantar al que duerme. preterito: onitetzicunolti. (2) espantar al que duerme.
(1)

tzilacayotli : calabaça blanca y muy lisa. (1 tzilacayutli)

tzilhuia + : dar en rostro elmanjar. (1 nictla tzilhuia)

tzilictic : claro en sonido. (1) cosa que tiene claro sonido. s. la campana, o
cosa semejante. (2)

tzilini : sonar, o reteñir el metal. preterito: otzilin. (2)


tzilini, ni : reteñir el metal. (1)

tzilinia, nitla : tañer campana, o otra cosa semejante. pre: onitlatzilini. (2)
tañer campana. (1)

tziliniqui + : campanero que las tañe. (1 campana tziliniqui)

tzilquiza, nite : enerizarse por frio. (1 nite, tzilquiça)

tzimmachiyotia, nitla : signar debaxo. (1)

tzimmanqui : figura ahusada hazia arriba y ancha abaxo. (1) cosa figurada,
ahusada haziarriba y ancha de abaxo. (2)

tzimmatoca, nite : examinar algun negocio, inquiriendo de como passo, para


saber la verdad. pret: onitetzimmatocac. metaphora. (2) pesquisar algun
maleficio. (1)

tzimmicqui : ympotente para engendrar. (1) varon impotente para engendrar.


(2)
tzimmicqui, ni : ympotente ser para engendrar. (1)
tzimmiquiliztli : ympotencia assi. (1)

tzimpamaca, nite : ayuda echar o melezina. (1) echar melezina, o ayuda al


enfermo. pre: onitetzimpamacac. (2) echar melezina o xeringa. (1)

tzimpetlayo : cestillo de tortillas o de tamales. (1) cierto cestillo para


tortillas de maiz o para tamales. (2)

tzimpetlayo = : = tzinacayo (2 tzimpetlayo)

tzimpil : espantadiza cosa. (1) espantadizo. (2)

tzimpitzahuac : figura ahusada hazia baxo y ancha arriba. (1 tzimpitzauac) cosa


figurada, ahusada haziabaxo. (2 Tzimpitzauac)

tzimpoztecqui : derrengado. (2 Tzimpuztecqui)

tzimpoztequi, nino : derrengarse. preterito: oninotzimpuztec. (2 Tzimpuztequi,


nino) derrengarse. (1 nino, tzimpuztequi)
tzimpoztequi, nite : derrengar a otro. preterito: onitetzimpuztec. (2
Tzimpuztequi, nite) derréngar a otro. (1 nite, tzimpuztequi)

tzinacan : morcielago aue de noche. (1) murcielago que muerde. (2)

tzinacan cuitlatica nitlazaloa : encolar. (1 tzinacan cuitlatica nitlaçaloa)

tzinacan cuitlatl : betun fuerte. (1)

tzinacancuitlatica tlazalolli : encolado. (1 tzinacancuitlatica tlaçalolli)

tzinacancuitlatl : cola fuerte para pegar algo. (1) cierto betun mas fuerte
que cola para engrudar. (2)

tzinacayo : cestillo de tortillas o de tamales. (1) lo mesmo es que tzimpetlayo.


(2)

tzinacoctica, no : ponerse en coclillas. preterito: onotzinacocticatca. (2)


sentarse en coclillas. (1)

tzinana, nite : curar enfermedad del fiesso, guando se sale fuera. prete:
onitetzinan. (2) ayuda dar o melezina de otra manera. (1)

tzinaquia, nino : derrengarse. preterito: oninotzinaqui. (2) derrengarse. (1)


tzinaquia, nite : derrengar a otro. preterito: onitetzinaqui. (2) derréngar a
otro. (1)

tzinaquitihuetzi, nino : saltar y caer haziatras. pret: oninotzinaquitiuetz.


(2 Tzinaquitiuetzi, nino) saltar resurtiendo atras. (1 nino, tzinaquitiuetzi)

tzincallotia, nic : cauar el arbol, o la pared para que cayga entierra. pre:
onictzincalloti. (2)

tzinchocholli : rabadilla de aue. (1) rabadilla de aue. (2)

tzincholoa, ni : saltar haziatras. preterito: onitzincholo. (2) saltar atras. (1)


tzincohuia, ninote : putañear el varon pagando ala dama. pre: oninotetzincoui.
(2 Tzincouia, ninote)

tzincuauhquechillo : desasossegada persona, sin reposo e inquieta. (1


tzinquauhquechillo)

tzincuauhquechillotl : desasossiego tal. (1 tzinquauhquechillotl)

tzincuauhyocotona, nitla : despeçonar fruta. (1 nitla, tzí[n]quauhyocotona)

tzincuauhyotl : cabos de cuchillos. (1 tzinquauhyotl) cabos de cuchillos, o de


cosa assi. (2 Tzinquauhyotl)

tzincuauhyotl + : mango de cuchillo. (1 cuchillo tzinquauhyotl)

tzincuauhyotlaza, nitla : despeçonar fruta o flores p: onitlatzinquauhyotlaz.


(2 Tzinquauhyotlaça, nitla) despeçonar fruta. (1 nitla, tzinquauhyotlaça)

tzincuepa, nino : boluerse delvando contrario. (1)

tzincui, nitla : despicar y deshollejar mayz, para hazer pan. pre: onitlatzincuic.
(2) despicar granos de mayz o cosa semejánte. (1 nitla, tzí[n]cui)

tzinehua, nite : deponer yquitar a alguno del officio o cargo que tenia, o echar a
alguno cabeça baxo enel agua, o dela ventana abaxo. preterito: onitetzineuh.
metaphora. (2 Tzineua, nite) romper batalla. (1 nite, tzineua) deponer de
señorio o de oficio. (1 nite, tzineua) echar a otro de cabeça enel agua, o dela
ventana a baxo; &c. (1 nite, tzineua)
tzinehua, nitla : asolar y destruir el pueblo. metaphora. o desarraygar arboles, o
cosa semejante. pret: onitlatzineuh. (2 Tzineua, nitla) desarraygar arbol. (1
nitla, tzineua) arrancar algo de rayz. (1 nitla, tzineua)

tzinichotia, nic : fundar el sermon o platica sobre alguna auctoridad o razon,


como por thema de sermon. (1 nictzí[n]ychotia) atar plumas ricas, juntandolas
para ponerlas en algun plumaje, o en alguna imagen que se haze de pluma. (1 nic,
tzinychotia)
tzinichotia, nitla : jú[n]tar estar plumas ricas p[ar]a poner las é[n] algú[n]
plumaje q[ue]se haze d[e]llas, o é[n] algú[n]a imago o fundar alguna platica sobre
alguna auctoridad de escriptura diuina o humana. p: onitlatzinichoti. (2) atar
plumas ricas, juntandolas para ponerlas en algun plumaje, o en alguna imagen que
se haze de pluma. (1)

tzinicpalli : assentadero. (1) assentadero pequeño y manual. (2)

tzinnamaca, nino : venderla muger su cuerpo. p: oninotzinnamacac. (2) estar


al partido. (1)
tzinnamaca, nite : alcahuetear. pr: onitetzinnamacac. (2) alcahuetear. (1)

tzinquetza, nino : ponerse la muger amanera de perra o de otro animal, paraque


el varon tenga parte con ella. p: oninotzinquetz. (2)
tzinquetza, nite : tener parte y tomarse el varon y la muger, amanera de
brutos. p: onitetzinquetz. (2)

tzinquixtia, nic : diminuir el precio delo que se vé[n]de o compra. p:


onictzinquixti. (2) vender menos delo que vale. (1)
tzinquixtia, nino : apartarse desuiandose y dando lugar a otro, por
comedimiento, o arrepentirse y salirse a fuera en algun negocio o có[n]trato que
con otros auia hecho, o recular de miedo. p: oninotzinquixti. (2) tornarse atras.
(1) arrepentirse delo que pretendia hazer, mudando el parecer. (1) hazerse a
fuera, o hazerse hazia tras reculando. (1) escusarse. (1)
tzinquixtia, nite : priuar o deponer de officio a o tro. p: onitetzinquixti.
(2)
tzinquixtia, nitla : diminuir o quitar algo del tributo al tributario. p:
onitlatzinquixti. (2) despechar vasallos, afloxandoles el tributo. (1)
escatimar. (1) acortar o achicar. (1)

tzinquixtia +, nino : no tener con que escusarme. preteri: aocmotle ic


oninotzinquixti. (2 Aocmotle yc ninotzinquixtia)

tzinquiza, ni : tornarse atras. (1 nitzinquiça) recular o retirarse enla guerra.


p: onitzinquiz. (2 Tzinquiça, ni) hazerse a fuera, o hazerse hazia tras
reculando. (1 ni, tzinquiça)

tzinquiza + : retraerse enla batalla o retirarse. (1 yaoc ni, tzinquiça)


tzinquiza +, ni : retirarse é[n] enla guerra. preteri: yaoc onitzinquiz. (2
Yaoc nitzinquiça)

tzinquizaliztli : retraymiento assi. (1 tzinquiçaliztli) el acto de recular o de


retirarse en la batalla. (2 Tzinquiçaliztli)

tzinquizcatlayecoa, ni : couarde ser. (1) recular enla batalla con temor de


no ser herido delos enemigos. p: onitzí[n]quizcatlayeco. (2) recular de miedo.
(1)

tzinquizcatlayecoani : couarde. (1)

tzinquizcatlayecoliztli : couardia. (1)

tzintamalhuitequi, nite : dar de nalgadas aotro. p: onitetzintamalhuitec. (2)


nalguear dar nalgadas. (1)

tzintamalli : nalga. (1) anca, la nalga. (1) nalga. (2)

tzintelaquitihuetzi, nino : saltar y caer de nalgas. p: oninotzintelaquitiuetz.


(2 Tzintelaquitiuetzi, nino) saltar resurtiendo atras. (1 nino,
tzintelaquitiuetzi)

tzintelmacahua, nino : idem. pre: oninotzintelmacauh. (Tzintelaquitiuetzi, nino:


saltar y caer de nalgas. p: oninotzintelaquitiuetz.) (2 Tzintelmacaua, nino)
saltar resurtiendo atras. (1 nino, tzintelmacaua)

tzintepoztli : cuento de lança. (1 tzí[n]tepuztli) cuento o recaton de lança o


de bordon. (2 Tzintepuztli)

tzintepozzotia, nitla : recaton poner ala lánça o albordon. (1 nitla,


tzintepuzçotia)

tzintequi, nitla : cortar arbol por la rayz. (1)

tzintetl : cimiento de pared. (2)

tzinteyo : arbol o planta con su tierra y rayzes, para trasponer. (2)

tzinteyo cuauhtoctli : planta con su raya y tierra. (1 tzinteyo quauhtoctli)


tzinti : començarse algo. (1)
tzinti, ni : tener comienço o principio de ser. p: onitzintic. (2)

tzintia, nitla : començar, introduzir o principiar algo. p: onitlatzinti. (2)


fundar o principiar alguna cosa. (1) yntroduzir, poner costumbre. (1) començar
algo. (1)

tzintiliztli : principio principal. (1) nacimiento o principio. (1) comienço o


principio. (1) principio, comienço o fundamento de alguna cosa. (2)

tzintlalhuia, nitla : allegar tierra alas plantas, o aotras cosas semejantes. p:


onitlatzintlalhui. (2)

tzintlalteppachihui, ani : andar sin quietud ni sosiego, y hecho vagamundo por


las plaças o de pueblo en pueblo. p: aonitzintlalteppachiuh. (2
Tzintlalteppachiui, ani)
tzintlalteppachihui, ni : estar quieto, pacifico y sosegado. pr:
onitzintlalteppachiuh. metapho. (2 Tzintlalteppachiui, ni)

tzintlalteppachihui + : no tener sosiego ni reposo, andando de aca para alla.


(1 amo ni, tzintlalteppachiui)

tzintlantli : nalga. (2)

tzintlanuia, nite : examinar o inquirir de algun negocio, para saber como


passo. pre: onitetzintlanui. metapho. (2 Tzintlá[n]uia, nite) pesquisar algun
maleficio. (1)

tzintlatlauhqui : araña otra ponçoñosa. (1) araña grande y ponçoñofa. (2)

tzintli : saluonor. (1) el ojo del saluonor. (2)

tzintzayana, nite : corromper virgen. (1)

tzinuitztic : figura ahusada hazia baxo y ancha arriba. (1) cosa ahusada hazia
baxo, o con punta. (2)

tzinyaliztli : dolencia tal. (1) dolor de hijada. (2)

tzinyaltia, nino : mearse de miedo. preterito: oninotzinyalti. (2) mearse de


miedo. (1)

tzinyauh, no : tener dolor de hijada. preterito: onotzinya. (2) doler lahijada.


(1)

tzipicuazaloa, ni : desmedrar y enflaquecer la madre ala criatuaa que cria, por


se auer tornado a empreñar. p: onitzipiquaçalo. (2 Tzipiquaçaloa, ni) desmedrar
la criatura, por estar preñada la que la cria. (1 ni, tzipiquaçaloa)

tzipinalhuia, nitetla : aojar niño. p: onitetlatzipinalhui. (2)

tzipinoa, nite : hazer enfermar al niño la madre, por se auer tornado a empreñar
luego. p: onitetzipino. (2)

tzipinoa +, nitla : desmedrar la criatura, por estar preñada la que la cria. (1


çanic ninemi yn nitlatzipinoa)
tzipitl : la criatura que esta enferma o desgañada a causa de estar su madre
preñada. (2)

tzipitlatoa, ni : cecear. pre: onitzipitlato. (2)

tziquimoloa, nitla : deshojar ramas de arboles o cosa semejante. p:


onitlatziquimolo. (2) coger verdura o yeruas comestibles. (1)

tzitz quia, nite : asir o prender a otro. (1)

tzitzica, nitla : atorar o meter algo muy apretado é[n] algun agujero. pr:
onitlatzitzicac. (2)

tzitzicaticac : estar atorado assi. (2)

tzitzicazoia, nite : hortigar a otro con hortigas. p: onitetzitzicazui. (2


Tzitzicazuia, nite)

tzitzicaztli : hortiga. (1) hortiga. (2)

tzitzicaztli + : reprehender. (1 omitl tzitzicaztli tetech nicpachoa) emmendado.


(1 atl cecec, tzitzicaztli ytechtlapacholli) reprehension. (1 omitl tzitzicaztli
tetechpacholiztli) corregir y cafligar a otro. preterito: omitl tzitzicaztli
tetech onicpacho. (2 Omití tzitzicaztli tetech nicpachoa) idem. preteri: vitztli
tzitzicaztli tetech onicpacho. (Vitztli omitl tetech nicpachoa: rep[re]hé[n]der y
castigar aotro. p: vitztli omitl tetech onicpacho. metaph.) (2 Vitztli,
tzitzicaztli tetech nicpachoa)

tzitzicaztli tetech nicpachoa : emmendar castigando. (1) castigar, corregir y


reprehender a otro. p: tzitzicaztli tetech onicpacho. (2)

tzitzicazyoa, ni : henchirse de escozimiento de hortigas. p: onitzitzicazyoac.


(2)

tzitzicuictic : diligentissimo y presto en lo que haze. (1) persona suelta,


ligera y desembueta. (2)

tzitzicuilihui, ni : pararse mny flaco y seco. p: onitzitzicuiliuh. (2


Tzitzicuiliui, ni)

tzitzicuiltic : cosa muy flaca y seca. (2)

tzitzicuini : ligera cosa. (1)


tzitzicuini, ni : ser ligero, suelto y desembuelto. p: onitzitzicuin. (2)
desemboluerse alguno y ser diligente. (1)

tzitzicuinia, nitla : botar pelota, o salpicar de algo alguna cosa. pre:


onitlatzitzicuini. (2) botar pelota. (1) salpicar. (1)

tzitzicuiniliztica : ligera y sueltamente. (2)

tzitzicuiniliztli : ligereza. (1) desemboltura assi. (1) ligereza y


desemboltura de persona ligera y suelta. (2)

tzitzicuintic : desembuelto assi. (1)


tzitzicumiliztica : ligeramente. (1)

tzitzicunoa, ni : hipar el estomago. (1) solloçar enesta manera. (1)

tzitzicunoliztica : solloçando; aduerbio. (1) solloçando o hipando. (2)

tzitzicunoliztli : hipo assi. (1) solloço del q[ue] llora. (1) solloços o
hipos. (2)

tzitzilca, ni : temblar o titerear de frio. pr: onitzitzilcac. (2) temblar de


frio. (1)

tzitzilcaliztli : temblor assi. (1) temblor tal. (2 T[z]itzilcaliztli)

tzitzilica : sonar los reales o la moneda, quando la cuentan. pret:


otzitzilicac. (2)

tzitzilicaliztli : estruendo de cosas quebradas. (1) sonido de campanas, o de


metales quando los tañen, o sonido de otras vasijas d[e] barro bien cozidas y
sanas, o de vidrios. (2)

tzitzilinia, nitla : repicar campanas. preterito: onitlatzitzilini. (2) repicar


campanas. (1)

tzitzilitza, nitla : idem. prete: onitlatzitzilitz. (Tzitzilinia, nitla:


repicar campanas. preterito: onitlatzitzilini.) (2) repicar campanas. (1)

tzitzimitl : diablo. (1) nombre de demonio. (2)

tzitzimitli : demonio. (1)

tzitzin tlapatl : abrojos otros. (1)

tzitzintlapatl : abrojo. (2)

tzitziquiloa, nite : sajar a otro. preterito: onitetzitziquilo. (2)

tzitzitza, nitla : lo mesmo es que cacatza. preteri: onitlatzitzitz. o atorar


algo. (2) embutir o recalar. (1)

tzitzquia, nite : asir de alguna persona. preterito: onitetzitzqui. (2) prender.


(1) tener al q[ue] q[ui]e caer. (1 nite, tzitzq[ui]a)
tzitzquia, nitla : asir, o tener algo enla mano. prete: onitlatzitzqui. (2)
trauar. (1) tener[] o asir algo. (1) sostener. (1)

tzitzquia + : tenerse asido de algo el que se cae. (1 ytech nino, tzitzquia)


tzitzquia +, nino : asirse de algo, el que cae de alto. pre: itech
oninotlatzitzquili. (2 Itech ninotzitzquia) abstenerse de algo, o yrse ala mano.
preterito: oninan. (2 Ninana ninotzitzquia)
tzitzquia +, nitla : asirse de algo. prete: itech onitlatzitzqui. (2 Itech
nitlatzitzquia)

tzitzquilia, nitetla : tocar conla mano, o palpar a otro, o a otra sus verguenças.
preterito: onitetlatzitzquili. (2)

tzitzquiloyan + : é[m]puñadura despada (2 Tepuzmacq[ua]uh tzitzquiloyá[n])


tzoacati : añublarse la fruta, o arrugarse y dañarse la calabaça, melon, o pepino
é[n] la misma mata despues d[e] quajados y algo crecidos. pr: otzoacatic. (2)

tzoacati = : = tzoyacati (2 tzoacati)

tzoacatl : fruta añublada assi. (2)

tzoacatl = : = tzoyacatl (2 tzoacatl)

tzoatl : lauazas, o lauaduras. (2)

tzocatl : berruga. (2)

tzocayoa, ni : henchirse de suziedad de mugre. &c preter: onitzocayoac. (2)

tzocayoa =, ni : = tzoyoa (2 tzocayoa )

tzocoton : pequeño o pequeñuelo. (1)

tzocuil : sirguerito aue. (1) xirguerito. (2)

tzocuilpatli : medicinal rayz. (1 tzocuilpahtli) rayz medicinal. (1) cierta


rayz medicinal. (2)

tzocuitlatl : suziedad del cuerpo. (1) sudor espeso del cuerpo. (2)

tzocuitlatl = : = tzotl (2 tzocuitlatl)

tzocuitlayoa, ni : henchirse el cuerpo, o el vestido de mugre y de suziedad de


sudor. preterito: onitzocuitlayoac. (2)

tzohuazilpiya, nitla : dar lazada. prete: onitlatzouazilpi. (2 Tzouazilpia, nitla)


lazada dar. (1 nitla, tzouazilpia)

tzohuazoia, nino : enlazarse y caer enel lazo. prete: oninotzouazui. (2


Tzouazuia, nino)
tzohuazoia, nite : enlazar a otro. p: onitetzouazui. (2 Tzouazuia, nite)
tzohuazoia, nitla : caçar algo con lazo. prete: onitlatzouazui. (2 Tzouazuia,
nitla) caçar aues con lazo. (1 nitla, tzouazuia)

tzohuazteca, ni : armar lazos para caçar algo. pret: onitzouaztecac. (2 Tzouazteca,


ni) armar lazo alas aues. (1 ni, tzouazteca)

tzohuaztecaliztli : armadura tal. (1 tzouaztecaliztli)

tzohuaztecani : armador assi. (1 tzouaztecani)

tzohuaztlalia, nitla : idem. prete: onitlatzouaztlali. (Tzouazteca, ni: armar


lazos para caçar algo. pret: onitzouaztecac.) (2 Tzouaztlalia, nitla)

tzohuaztli : lazo. (1 tzouaztli)

tzohuia, nino : idem. preterito: oninotzoui. (Tzouazuia, nino: enlazarse y caer


enel lazo. prete: oninotzouazui.) (2 Tzouia, nino)
tzohuia, nite : enlazar a otro. prete: onitetzoui. (2 Tzouia, nite)
tzohuia, nitla : caçar, o prender algo conlazo. prete: onitlatzoui. (2 Tzouia,
nitla) caçar aues con lazo. (1 nitla, tzouia)
tzolaqui, nite : desmedrar el que no crece. (1)

tzolihui : ensangostarse. (1 tzoliui) estrecharse algo. prete: otzoliuh. (2


Tzoliui)
tzolihui, nite : desmedrar el que no crece. (1 nite, tzoliui)

tzolihuiliztli : ensangostadura. (1 tzoliuiliztli) estrechura assi. (1


tzoliuiliztli) estrechura. (2 Tzoliuiliztli)

tzoloa, nitla : estrechar, o ensangostar algo. preter: onitlatzolo. (2)


ensangostar algo. (1) estrechar algo. (1) acortar o estrechar edificio. (1)

tzoltic : estrecha cama o mesa. (1) angosta cosa assi como caía, acequia,
calças, camisa, cesto o cosa semejante. (1) estrecha cosa como entrada de puerta
o como vestidura o vasija. (1) cosa estrecha, o angosta. (2)

tzoma, nitla : coser algo. prete: onitlatzun. (2 Tzuma, nitla) cubrir casa con
paja. (1 nitlatzuma) coser algo, o cubrir de paja el bohio preterito: onitlatzon.
(2) broslar o coser. (1 nitla, tzuma) costura hazer. (1 nitla, tzuma) coser. (1
nitla, tzuma)

tzomia, ninotla : coser ropa p[ar]a si. p: oninotlatzomi (2)


tzomia, nitetla : coser ropa para otros. preterito: onitetlatzomi. (2)

tzomia, nini : sonarse las narizes. pre: oninitzomi. (2)

tzomitl : seda como de puerco o de cauallo. (1) lana de ouejas. (1)

tzommanqui : paredes ygualadas enlo alto sobre que ponen la solera. (2


Tzummanqui)

tzommanqui tepantli : pareja pared o edificiolo; l; alto del. (1 tzummanqui


tepantli)

tzomocchihua, nitla : hazer algo có[n] mucho trabajo sacá[n]do fuerças d[e]
flaqueza. p: onitlatzomocchiuh (2 Tzomocchiua, nitla) esforçarse para algo. (1
nitla, tzomocchiua)

tzomocoa, nino : esforçarse para algo. (1)

tzomocquiza, ni : escaparse con mucho trabajo y peligro, delos lugares donde andan
salteadores. o cosarios. prete: onitzomoquiz. (2 Tzomocquiça, ni) caminar con
peligro. (1 ni, tzomocquiça)

tzomoctic : diligentissimo y presto en lo que haze. (1) cosa rota y rasgada, o


persona solicita y diligente, rezia y fuerte. (2)

tzomocyeyecoa, nitla : esforçarse aprouar si podraconel trabajo de alguna obra.


preteri: onitlatzomocyeyeco. (2) esforçarse para algo. (1)

tzomonia, nitla : romper, o rasgar alguna cosa. pr: onitlatzomoni. (2) romper
ropa. (1)

tzomonia +, nitla : romper por medio. (1 nitla, tlaco tzomonia)

tzompayatl : cierto gusano. (2 Tzumpayatl)


tzompazolli : guedija é[n]etrada. (2 Tzompaçolli) guedija enhetrada. (1
tzompaçolli)

tzompilihui, ni : tener romadizo. p: onitzompiliuh. (2 Tzompiliui, ni) pechuguera


tener. (1 nitzompiliui) romadizarse. (1 ni, tzompiliui)

tzompilihuiztli : romadizo. (2 Tzompiliuiztli) romadizo. (1 tzompiliuiztli)


pechuguera enfermedad. (1 tzompiliuiztli)

tzonana, nitla : escoger lo mejor y mas excelente. pre: onitlatzonan. (2) escoger
lo mejor. (1)

tzoncal ixhua, no : salir el cabello. (1 no, tzoncal yxhua)

tzoncalixhua, ni : nacer el pelo enla cabeça. (1)

tzoncalli : cabellera. (2) cabellera. (1 tzuncalli)

tzoncaltia, nino : ponerse cabellera, o hazer cabellera para si. p:


oninotzoncalti. (2)

tzoncoatl : culebra que se cria enel agua de cerdas de cauallo, o de cosa


semejante. (2 Tzuncoatl) lomb[r]iz de perro, o culebra que se cria enel agua
delas cerdas decauallo q[ue] cayeron e[n] ella (2)

tzoncohuatl : lombriz de perro. (1 tzoncouatl)

tzoncotona, nitla : coger espigas de trigo o cosa semejante, con la mano.


preterito: onitlatzoncoton. (2) espigar, coger espigas. (1 nitla, tzó[n]cotona)

tzoncozalhuia, nino : enruuiar los cabellos. prete: oninotzoncoçalhui. (2


Tzoncoçalhuia, nino) enruuiarse los cabellos. (1 nino, tzoncoçalhuia)

tzoncoztilia, nino : enruuiarse los cabellos. prete: oninotzoncuztili. (2


Tzoncuztilia, nino) enruuiarse los cabellos. (1)

tzoncuachtli : venda de algo muy rica ylabrada conque atauán las coronas o
mitras alos señores o alos sacerdotes mayores delos ydolos. (1 tzonquachtli)

tzoncui, nino : vengarse. pre: oninotzoncuic. (2) castigar porvengarse. (1


ninotzó[n]cui) vengarse. (1)

tzoncuilia, nitetla : quitar algo dela carga que otro lleua acuestas, paraque no
pese tanto. prete: onitetlatzoncuili. (2)

tzone + : capado arbol. (1 cenca tzone quauitl)

tzonehua, ni : rebossar el mayz o cosa semejante quando se mide. (1 ni, tzoneua)


tzonehua, nitla : colmar la medida, o dar a logro. p: onitlatzoneuh. (2 Tzoneua,
nitla) colmar medida. (1 nitla, tzoneua)

tzonehua, tetechnitla : dar a logro. preterito: tetech onitlatzoneuh. (2 Tzoneua,


tetechnitla)

tzonehualiztli : colma de medida, o logro. (2 Tzoneualiztli) rebossadura assi. (1


tzoneualiztli)
tzoniccuepa, nitla : boluer algo boca abaxo, o lo d[e] arriba abaxo. p:
onitlatzoniccuep. (2)

tzonicpalli : almohada, o cosa que sirue para cabecera. (2) cabecera o cosa
que se pone en lugar de almohada. (1)

tzonicpilcac, ni : estar colgado cabeça abaxo. pre: onitzonicpilcaca. (2)


cabeça baxo estar. (1)

tzonicpiloa, nite : boluer a otro patas arriba para echarlo enel agua, o para
despeñarlo. prete: onitetzonicpilo. (2)
tzonicpiloa, nitla : boluer lo de arriba abaxo, cosa larga y que cuelgue. (1)

tzonicquetza, nite : echar a otro de cabeça enel agua, o dela ventana a baxo;
&c. (1) empellon dar assi. (1)
tzonicquetza, nitla : vaziar el cantaro de agua enla tinaja, o poner boca baxo la
vasija, o boluer maderos o cestos lo de arriba abaxo, o echar a otro de cabeça
enel agua o despeñallo. pre: onitlatzo nicquetz. vel. onitetzonicquetz. (2)
embrocar o tlastornar olla o cosa assi. (1) trastornar. (1) boluer algo
bocabaxo. (1 nitla, tzonicq[ue]tza)
tzonicquetza, nonte : echar a empuxones a alguno de casa aunque lepese. pr:
onó[n]tetzonicquetz. (2) echar por fuerça de casa a alguno. (1)

tzoniquicac : bocabaxo estar assi. (1)


tzoniquicac, ni : estar colgado patas arriba. p: onitzoniquicaya. (2)

tzonixhua, ni : nascerme el pelo. pre: onitzonixuac. (2 Tzonixua, ni) henchirse


de pelos como osso. (1 ni, tzonixua)

tzoniztac : persona cana. (2)


tzoniztac, ni : canas tener assi. (1)

tzoniztalli : canas dela cabeça, o el que tiene canas enla cabeça. (2) canas
dela cabeça. (1) encanecida cabeça. (1)

tzoniztaya, ni : encanecer. prete: onitzoniztayac. (2) encanecerse la cabeça. (1)

tzonquetza, nino : rebossar el mayz o cosa semejante quando se mide. (1)


tzonquetza, nitla : colmar la medida. preteri: onitlatzonquetz. (2) colmar
medida. (1)

tzonquixtia, nitla : acabar de hazer o de concluyr algo. p: onitlatzonquixti.


(2) espedir lo impedido. (1) acabar o concluyr obra. (1) hazer hasta el cabo.
(1) concluir o acabar algo. (1)

tzonquixtia + : durar hasta el cabo perseuerândo . (1 vel nitla, tzonquixtia)


tzonquixtia +, nitla : en fin o en conclusion. (1 çayc nitlatzonquixtia)

tzonquiza : acabarse y concluyrse la obra. p: otzó[n]quiz. (2 Tzonquiça) acabarse


de hazer algo. (1 tzonquiça)
tzonquiza, ni : nacerme el cabello o el pelo, o senecer la vida. preterito:
onitzonquiz. (2 Tzonquiça, ni)

tzonquiza nonemiliz : morir. (1 tzonquiça nonemiliz) acabarse la vida. (1


tzonquiça nonemiliz) fenecer, acabarse. (1 tzó[n]quiça nonemiliz)
tzonquiza notequiuh : cumplir o acabar mi oficio. (1 tzonquiça notequiuh)

tzonquizaliztli : termino por fin. (1 tzonquiçaliztli) lo mesmo es q[ue]


tzonquiçaliztli. (2 Tzunquiçaliztli) idem. (Tzonquiçalizyotl: postrimeria o cosa
final.) (2 Tzonquiçaliztli) fin de cada cosa. (1 tzonquiçaliztli) postrimeria.
(1 tzonquiçaliztli)

tzonquizaliztli + : passamiento de muerte. (1 nemiliz tzunquiçaliztli)

tzonquizaliztli = : = tzonquizaliztli (2 tzonquiçaliztli)

tzonquizalizyotl : postrimeria o cosa final. (2 Tzonquiçalizyotl)

tzonquizalizyotl = : = tzonquizcayotl (2 tzonquiçalizyotl)

tzonquizcayotl : final cosa; (scilicet) la postrera. (1) lo mesmo es que


tzonquiçalizyotl. (2) redrojo de fruta. (1 tzó[n]q[ui]zcayotl) cabo o fin. (1)

tzonquizqui : perfecta cosa. (1) cosa acabada y concluyda. (2) acabada cosa
assi. (1) concluida cosa. (1)

tzonquizqui + : penitencia no entera. (1 cotonqui amo tzonquizqui


tlamaceualiztli)

tzonquizqui amoxtli : libro acabado. (1)

tzonquiztia +, nitla : concluyr y acabar enteramé[n]te la obra comentada. pre:


velonitlatzonquixti (2 Vel nitlatzonquiztia)

tzontatapachtli : guedija enhetrada de cabellos o de pelos. (2) guedija enhetrada.


(1)

tzontecomatl : cabeça cortada y apartada del cuerpo. (2) cabeça cortada. (1)

tzontecomatl + : idem. (Capa quechquemitl: capilla de capa.) (2 Capa


tzontecomatl)

tzontecon huihuixoa, nino : cabecear negando. (1 nino, tzontecon uiuixoa.)

tzonteconcocolli : enfermedad de cabeça. (2) dolor tal. (1)

tzonteconehua, nite : dar a otro dolor de cabeça có[n] importunidades. &c. prete:
onitetzonteconeuh. (2 Tzonteconeua, nite) fatigar a otro. (1 nite, tzonteconeua)
tzonteconehua, no : dolerme la cabeça por auer estudiado o predicado mucho. &c.
pret: onotzó[n]teconeuac. (2 Tzonteconeua, no) doler la cabeça de mucho trabajar.
(1 no, tzonteconeua)

tzonteconehualiztli : dolor de cabeça desta manera (2 Tzonteconeualiztli) dolor


tal. (1 tzonteconeualiztli)

tzonteconhuihuixoa, ni : menear la cabeça, dando a entender que no quiere. (1


ni, tzonteconuiuixoa)
tzonteconhuihuixoa, nino : sacudir la cabeça, o negar con la cabeça. p:
oninotzonteconuiuixo. (2 Tzonteconuiuixoa, nino) negar, meneando la cabeça. (1
nino, tzó[n]teconuiuixoa) dar de cabesa, no consintiendo. (1 nino,
tzonteconuiuixoa) menear la cabeça, dando a entender que no quiere. (1 nino,
tzó[n]teconuiuixoa)
tzonteconhuihuixoa =, nino : = cuahuihuixoa (2 tzonteconuiuixoa )

tzonteconmococoa, no : doler la cabeça de mucho trabajar. (1)

tzontecontetecuicac : doliente y enfermo dela cabeça. (2)

tzontecontetecuicaliztli : dolor grá[n]de d[e] la cabeça (2)

tzontecontetecuiquiliztli : idem. (Tzontecon__tetecuicaliztli: dolor grá[n]de


d[e] la cabeça) (2) dolor tal. (1)

tzontecontiticuicac : doliénte assi. (1 tzó[n]tecontiticuicac)

tzontectica : estar ya determinado y difinido el negocio. p: otzontecticatca.


(2)

tzontehuilacachtic : el que tiene remolinos de cabellos o de pelos. (2


Tzonteuilacachtic) remolino de pelos o de cabellos. (1 tzonteuilacachtic)

tzontepcua, nite : quitar el pelo a otro. pre: onitetzontepeuh. (2)

tzontepehua, nino : quitarse algunos cabellos, tirando dellos con la mano, o


con peine. pre: oninotzontepeuh. (2 Tzontepeua, nino)

tzontepehui, ni : pelarse la cabeça o caersele el pelo della. p: onitzontepeuh. (2


Tzontepeui, ni)

tzontepohua, nitla : espigar, coger espigas. (1 nitla, tzontepoua)

tzontepoloa, nitla : coger o cortar espigas con la mano. p: onitlatzontepolo.


(2)

tzontequi, nitla : juzgar o sentenciar algo. p: onitlatzontec. (2) determinar


pleito. (1) sentenciar. (1)

tzontequilia, nitetla : juzgar o sentenciar a alguno pre: onitetlatzontequili. (2)

tzontequiti, nitla : condenar por sentencia. (1)

tzonteti, ni : endurecerse obstinarse. (1)

tzontetia, ni : ser rebelde, desobediente y endurecido. pre: onitzontetix. (2)


confirmarse enel mal. (1)

tzontetililiztli : lo mesmo es que tzontetiliztli. (2 Tzuntetililiztli)

tzontetiliztli : rebeldia tal. (2) endurecimiento tal. (1 tzuntetiliztli)

tzontetiliztli = : = tzontetililiztli (2 tzontetiliztli)

tzontetl : rebelde y pertinaz. (2) contumaz inobediente y rebelde. (1)


endurecido assi, o pertinaz. (1)

tzontettica : esta determinado y sentenciado. (2)

tzonteyotl : rebeldia, pertinacia y desobediencia. (2) contumacia. (1)


tzonteyotl + : contumacia o proteruia. (2 Nacaz tzonteyotl)

tzontezcatl : cierto gusanillo. (2 Tzuntezcatl)

tzontia, nic : añadir ala medida, o añadir algo ala platica o sermon. p:
onictzonti. (2)
tzontia, nino : crecer el cabello. p: oninotzonti. (2)
tzontia, nitla : idem. pre: onitlatzonti. (Tzontia, nic: añadir ala medida, o
añadir algo ala platica o sermon. p: onictzonti.) (2) añadir enel precio alo que
se vende. (1)

tzontlaca, nino : bueltas o buelcos dar enla cama. (1)

tzontlahuitzotinemi, nino : estar desasossegado el é[n]fermo, dando muchos


buelcos enla cama. p: oninotzontlauitzotinen. (2 Tzontlauitzotinemi, nino)
bueltas o buelcos dar enla cama. (1 nino, tzontlauitzotinemi)

tzontlalia, nino : rebossar el mayz o cosa semejante quando se mide. (1)


tzontlalia, nitla : colmar la medida. preterito: onitlatzontlali. (2) colmar
medida. (1)

tzontlapohua, nitla : destechar o descubrir el tejado. p: onitlatzontlapo. (2


Tzontlapoa, nitla) destechar casa. (1 nitla, tzontlapoa)

tzontlapolhuia, nitetla : destechar la casa a otro. p: onitetlatzontlapolhui.


(2)

tzontlapouhqui : casa destechada o descubierta. (2)

tzontlaxilia, nitetla : aliuiar a otro la carga o el tributo, quitando parte del.


pr: onitetlatzontlaxili. (2) aliuiar assi a otro. (1)

tzontlaza, nino : quitar el cabello o tresquilarse. p: oninotzontlaz. (2 Tzontlaça,


nino)
tzontlaza, nitla : descolmar la medida, o d[e]smochar arbol. pr:
onitlatzontlaz. (2 Tzontlaça, nitla) aliuiar quitando a otro algo del tributo o
dela carga. (1 nitla, tzontlaça) quitar o circúncidar el tributo o la mercaduria;
i; la ganancia della, escondiendola. (1 nitla, tzuntlaça)

tzontli : cabello o pelo. (2) cabello o pelo largo. (1 tzuntli) pelo de la


cabeça. (1)

tzontli + : cabellos emplastados con resina. (2 Oxio tzuntli) cabellos


crespos que vá[n] hazia arriba. (2 Aco pa ytztiuh tzuntli) cabellos emplastados
con resina. (1 oxio tzuntli) pospelo. (1 acopa ytztiuh tzontli)

tzontlima : cierta sauandija como araña. (2 Tzuntlima)

tzonuazoia, nino : enlazarse. (1 nino, tzonuazuia)


tzonuazoia, nite : enlazar con lazos. (1 nite, tzonuazuia)

tzonuaztli : lazo para caçar algo. (2)

tzonuia, nino : enlazarse. (1)


tzonuia, nite : enlazar con lazos. (1)
tzonyayauhqui : anade. (2) anade grande. (1)

tzonyoa, ni : henchirse de pelos. preterito: onitzó[n]yoac. (2)

tzonyoc : cumbre o enla cumbre de algo. (2)

tzonyohua, ni : henchirse de pelos el baruero, quando afeita, o el afeitado. pre:


onitzonyouac. (2 Tzonyoua, ni) henchirse de pelos el que afeita. (1 ni, tzonyoua)

tzonyotia, nite : dar algo alogro. preterito: onitetzonyoti. (2)

tzonyotica : acreedor, o el que deue algo a otro. (2)

tzonyotl : cumbre, generalmente. (1)

tzopa, nitla : acabar y concluir detexer la tela, o la boueda, el maderamiento


dela casa, o cosa semejante. pre: onitlatzup. (2 Tzupa, nitla) texer hasta el
cabo. (1) acabar la tela, o concluyr y cerrar boueda o techû[m]bre. (1 nitla,
tzupa) hazer hasta el cabo. (1)

tzopa +, mo : apretar la gente a alguno. (1 nopam motzupa)


tzopa +, nitla : boueda hazer. (1 tetica nitlatzopa) idem. pret: tetica
onitlatzup. (Tetica nitlatlapachoa: hazer o edificar de boueda. pre: tetica
onitlatlapacho.) (2 Tetica nitlatzupa)

tzopelia : endulçarse. (1)


tzopelia, ni : endulcecerse. p: onitzopeliac. (2) dulce hazerse. (1)

tzopelic : dulce cosa. (1) cosa dulce. (2)

tzopelica tlatoani : dulce hablador. (1)

tzopelicatetlacualtiliztli : có[m]bite suaue y gustoso. (2


Tzopelicatetlaqualtiliztli)

tzopelicatlatoa, ni : hablar dulcemente. pr: onitzopelicatlato. (2) dulcemente


hablar. (1)

tzopelicatlatoani : dulce hablador. (2)

tzopelicayot : dulcedumbre de cosa dulce. (1)

tzopelicayotica : dulcemente. (2)

tzopelicayotl : dulçor o dulçura. (1) dulçura. (2)

tzopeliccuicatl : dulce y suaue canto o musica. (1)

tzopelilia, nitla : é[n]dulcecer algo. p: onitlatzopelili. (2) hazer dulce


alguna cosa. (1) dulce hazer algo. (1)

tzopeliliztica : dulcemente. (1) dulcemente. aduerbio. (2)

tzopeliliztli : dulcedumbre de cosa dulce. (1)

tzopetztic : suzia cosa. (1) cosa suzia y llena de mugre. (2)


tzopetztiliztli : suziedad. (1) suziedad tal. (2)

tzopi : acabarse la tela. (1 tzupi) acabarse de concluir la tela assi. pre:


otzup. (2 Tzupi)
tzopi, ni : acabar la tela, o concluyr y cerrar boueda o techû[m]bre. (1 ni,
tzupi)

tzopi + : lastar, pagar por todos los que pecaron. (1 notech tzopi)

tzopilotl : aura. (2)

tzopinia, nite : punçar a otro assi. p: onitetzopini. (2) punçar. (1) aguijonear
a otro. (1) herir de estocada. (1) espinar o púnsar. (1)
tzopinia, nitla : punçar, picar o dar herronada. pr: onitlatzopini. (2)

tzopinia =, nite : = tzoponia (2 tzopinia )


tzopinia =, nitla : = tzoponia (2 tzopinia )

tzopitequi, nitla : coger verdura o yeruas comestibles. (1)

tzoponia, nite : lo mesmo es que tzopinia. pret: onitetzoponi. (2) punçar. (1)
tzoponia, nitla : lo mesmo es que tzopinia. preter: onitlatzoponi. (2)

tzopqui : cosa concluida y acabada desta manera. (2 Tzupqui)

tzotecuicuitlatic : suzia cosa. (1) cosa puerca y muy suzia. (2)

tzotecuicuitlatiliztli : suziedad. (1) porqueria grande assi y suziedad. (2)

tzotl : suziedad del cuerpo. (1) lo mesmo es que tzocuitlatl. (2)

tzotlani + : luzio vn poco. (1 çanquenin tzotlani)

tzotlania, nitla : barnizar algo con azeite de chia, o de otra cosa semejante.
pre: onitlatzotlani. (2) vedriar. (1)

tzotlanqui : luzio o luziente. (1) cosa barnizada assi y reluziente. (2)

tzotzoca : auariénto. (1) escasso. (1) mezquino. (2)

tzotzocahua : berrugoso. (1 tzotzocaua) lazerado y mezquino. (2 Tzotzocaua)

tzotzocamaca, nicte : tasadamente y con gran miseria y escaseza dar algo al


huerfano o alcriado. (1) dar algo apretada mezquina y escasamente. prete:
onictetzotzocamacac. (2)

tzotzocapa : lazerado assi. (1) escasso. (1) lazerado y mezquino. (2)

tzotzocapayotl : mezquindad. (1) lazeria, por mezquindad. (1) escasseza enesta


manera. (1) lo mesmo es que tzotzocayotl. (2)

tzotzocatehuitz : auariénto. (1 tzotzocateuitz) escasso. (1 tzotzocateuitz) idem.


(Tzotzocapayotl: lo mesmo es que tzotzocayotl.) (2 Tzotzocateuitz)

tzotzocatehuitzotl : auaricia, o escaseza. (1 tzotzocateuitzotl) auaricia,


lazeria y escasez. (2 Tzotzocateuitzotl)
tzotzocatehuitzti : ser lazerado y mezquino. pret: otzotzocateuitztic. (2
Tzotzocateuitzti)
tzotzocatehuitzti, ni : auaricia tener. (1 ni, tzotzocateuitzti)

tzotzocati, ni : idem. prete: onitzotzocatic. (Tzotzocateuitzti: ser lazerado y


mezquino. pret: otzotzocateuitztic.) (2) auaricia tener. (1) escasso ser. (1)

tzotzocatl : berruga. (1) lazerado assi. (1) berruga, o persona lazerada,


apretada y escasa. (2)

tzotzocayo : berrugoso. (1) berrugoso. (2)

tzotzocayotica : mezquinamente. (1) escassamente. (1)

tzotzocayotl : mezquindad. (1) lazeria, por mezquindad. (1) auaricia, o


escaseza. (1) escasseza enesta manera. (1) escasez, o auaricia. (2)

tzotzocayotl = : = tzotzocapayotl (2 tzotzocayotl)

tzotzocolchiuhqui : cantarero. (1) el que haze cantaros d[e] barro (2)

tzotzocolli : cantaro grande. (1) cantaro grande de barro. (2)

tzotzocolli + : cantaro grande. (1 vei tzotzocolli)

tzotzocolli imanian : cantarera, donde ponen los cantaros. (1 tzotzocolli


ymanian)

tzotzohui, ni : tener bubas. (1 ni, tzotzoui)

tzotzohuizoa, ni : tener sarna, o buuas. preterito: onitzotzouiçoac. (2


Tzotzouiçoa, ni)

tzotzohuiztli : llaga vieja. (1 tzotzouiztli) llaga rezien curada y que sale


della materia. (2 Tzotzouiztli)

tzotzohuiztli motlalia : secarse la sarna. (1 tzotzouiztli motlalia) sarna


postillosa. (2 Tzotzouiztli motlalia)

tzotzomatetecqui : trapero. (1) remendon. (2)

tzotzomatli : manta vieja. (1) trapo. (1) trapo, o handrajo. (2)

tzotzomoni : rasgarse, o romperse alguna cosa. p: otzotzomon. (2)

tzotzomonia, nite : matar despedaçando. (1)


tzotzomonia, nitla : destroçar, rasgar, romper y despedaçar ropa. pre:
onitlatzotzomoni. (2) romper en diuersas partes. (1)

tzotzona, mo : dubdoso enla fee o en otra cosa. (2) suspenso por dudar algo.
(1)
tzotzona, nic : llamar ala puerta. (1)
tzotzona, nino : dudar algo, o darle algun golpe é[n] la pared, o enel vmbral dela
puerta. prete: oninotzotzon. (2) dudar. (1) apuñearse. (1) tenerse en algo el
q[ue] se cae. (1)
tzotzona, nite : apuñear, o dar golpe a otro. pret: onitetzotzon. (2) apuñear a
otro. (1)
tzotzona, nitla : tañer atabales, o organos, dar golpes, o batir oro. pre:
onitlatzotzon. (2) dar golpes. (1) golpear o herir. (1) atabalear o tañer
atabales. (1) tenerse en algo el q[ue] se cae. (1) tañer atabal. (1) batir
metal. (1)

tzotzona + : topar con otro no aduertiéndo. (1 teca nino, tzotzona)


tzotzona +, nino : engañarse, pénsando mal de otro, siendo lo contrario. (1
teca ninotzotzona) lo mesmo es que teca ninomotla. prete: teca oninotzotzon. (2
Teca ninotzotzona)
tzotzona +, nite : dar pescocada a otro. pre: onitequetzotzon. (2 Quech
tzotzona, nite)

tzotzona inic nitenotza, nitla : llamar tocando con la mano. (1 nitla, tzotzona
ynic nitenotza)

tzotzonaloni + : aldaua para llamar. (1 tlatzacuillo tzotzonaloni)

tzotzone : cosa que tiene cabellos. (2)

tzotzoniliztli : solloço del q[ue] llora. (1)

tzotzonoa, ni : solloçar enesta manera. (1)

tzotzonoliztica : solloçando; aduerbio. (1)

tzotzonyaliztli : resquebrajadura. (1) resquebrajadura de algo. (2)

tzotzonyaqui : resquebrajado. (1) cosa resquebrajada. (2)

tzotzonyauh, ni : resquebrajarse. pr: onitzotzonya (2 Tzotzó[n]yauh, ni)


resquebrajarse. (1)

tzotzonyo : velloso de pelos asperos o sedas. (1) peloso. (1) velloso, o lleno
depelos asperos. (2)

tzotzopaztli : palo ancho como cuchilla con que tupen y aprietan la tela quese
texe. (2)

tzotzopinia + : espoladas dar. (1 nicauallo tzotzopinia)

tzotzopiniliztli + : espolada. (1 cauallo tzotzopiniliztli)

tzotzotlaca, ni : reluzir, relumbrar, o resplandecer prete: otzotzotlacac. (2)


relumbrar o reluzir. (1)

tzotzoyoca : hazer ruido lo que se frie. preterito: otzotzoyocac. (2)

tzotzoyoniliztica : solloçando, o con solloços. (2)

tzotzoyoniliztli : solloços del que llora, o el ruido que haze la leña verde
quando la echan enel fuego, y no quiere arder. (2)

tzoyacati : añublarse la fructa. (1) lo mesmo es que tzoacati.preterito:


otzoyacatic. (2)

tzoyacatl : añublada fructa. (1) lo mesmo es que tzoacatl. (2)


tzoyaliztli : hedor de manta quemada, papel o pluma. (1)

tzoyayaliztli : hedor de pluma, o de manta quemada, o de cosa semejante. (2)

tzoyo : suzia cosa. (1)

tzoyoa, ni : lo mesmo es que tzocayoa. preterito: onitzoyoac. (2)

tzoyoni : freirse algo. prete: otzoyon. (2)

tzoyonia, nitla : freir algo. preter: onitlatzoyoni. (2) freyr ensarten. (1)

tzoyotia, nite : obligar a otro con dones y beneficios. prete: onitetzoyoti. (2)
obligar a otro por deuda. (1) dar a logro. (1)
tzoyotia, nitla : ensuziar camisa, o cosa assi, con el sudor espeso del cuerpo,
hinchendola de mugre prete: onitlatzoyoti. (2)

tzoyotica : acreedor. (1)


tzoyotica, ni : deuer algo a otro. (1)

tzoyotl : rabo por el saluonor. (1) saluonor. (1) sieso el saluonor. (1) el
saluonor. (2)

uccahuitiani : cosa aneja o que dura mucho tiempo. (2 Vccauitiani)

uccan : en dos lugares, o endos partes. (2 Vccan)

uclipan yauh in tlatolli : bien se dize del. (1 vclipan yauh yn tlatolli)

uctzi + : aficionado assi. (1 ytla ytech vctzi yyullo)

uhyan + : tierra esteril en laqual no se cria nada. (1 çan tlalnemi uhyá[n])

ullama, n : jugar ala pelota con las caderas o nalgas. pre: onullan. (2 Vllama, n)

ullamaliztli : el acto de jugar ala pelota destamanera. (2 Vllamaliztli)

ullamaloni : pelota para jugar al batey. (1) pelota para jugar al batey o ala
pelota assi. (2 Vllamaloni)

ullamani : jugador de pelota desta manera. (2 Vllamani)

ullanqui : idem. (Vllamani: jugador de pelota desta manera.) (2 Vllanqui)

ulli : pelota para jugar al batey. (1) cierta goma de arbol medicinal, dela
qual hazen pelotas para jugar con las nalgas o caderas. (2 Vlli)

ultetzcan : tauano. (1 vltetzcan)

uppa ixquich : dos tanto. (1 vppa ixquich)

utlacuayan + : establo hazer o caualleriza. (1 cauallo vtlaquayan nicçaloa)

utli tlama : en derecho del camino, dela p[ar]te del camino, o hazia el
camino. (2 Vtli tlama)

uumen : dos ados. (1 vumen) de dos en dos. (2 Vumen)


vino : vino generalmente. (1)

vino + : vino puro sin agua. (1 motq[ui]ticavino amo ayo vino) vino haloque.
(1 cuztic vino) vino de ciruelas o de limones. (1 xoco vino) lapa o flor de
vino. (1 yyxtzotzoliuhca yn vino) segundo vino. (1 icoccan vetzi vino) vino
aguado. (1 tlaayotilli vino) odre para vino. (1 vey vino euatl) cuero de vino.
(1 vei vino euatl) galleta, vaso para vino. (2 Quauh vino apilolli) vino donzel.
(2 Moyamancai vino) nata, o flor de vino. (2 Iyxpoxcauhca yn vino) donzel vino.
(1 amachiztli ycmi vino) remostecerse el vino. (1 occeppa poçoni vino) vino
puro. i. no mezclado con otra cosa. (2 Motquitica vino) mosto. (1 ayamo chicaua
vino) vino aguapie. (2 Ic occan vetzi vino) vino aguado. (1 ayo vino) vino
tinto. (1 tlapal vino) odre para vino. (1 vey vino euaxiquipilli) lapa o flor de
vino. (1 yyxpoxcauhca yn vino) vino tinto. (1 chichiltic vino) donzel vino. (1
vel vino) vinagrera. (1 xoco vino comitl) donzel vino. (1 mopaccay vino)
segundo vino. (1 aquixtil vino) donzel vino. (1 moyamancay vino) vino tinto. (2
Tlapal vino)

vino apilolli : jarro de vino. (1)

vino calli : bodega. (1)

vino contontli : jarro de vino. (1)

vino milpixqui : viñadero que la guarda. (1)

vino namaca, ni : vender vino. preterito: oniuinonamacac. (2) tauernear. (1)

vino namacac : tauernero o tauernera. (1) bodegonero. (1) vinatero q[ue] trata
vino. (1) tauernero. (2)

vino namacani : bodegonero. (1)

vino namacoyan : tauerna, o lugar donde se vende vino. (2) tauerna de vino. (1)

vino patzcaloyan : lagar. (2)

vino patzconi huepantli : viga de lagar. (2 Vino patzconi uehpantli) viga de


lagar. (1 vino patzconi vepantli)

vino teca, ni : escanciar. (1)

vino tecontontli : jarro de vino. (1)

vino tlaliloyan : bodega. (1)

vino xayotl : hezes de vino. (1)

vino xiquipilli : bota de vino. (1)

vino xococ : vinagre. (2) vinagre vino corró[m]pido. (1)

xa : exe, para oxear perro. (2) exe, oxeando al perro. (1)

xacalcuahuitztli : remate o chapitel de casa de paja. (2 Xacalquauitztli)


chapitel de casa de paja. (1 xacalquauitztli)
xacalli : choça, bohio o casa de paja. (2) casa de paja. (1) buhio o cata de
paja. (1)

xacalli + : choça o cabaña para guardar magueyes. (2 Tlachic xacalli)


estancia de veladores delas sembradas. (1 millapixca xacalli)

xacaloa, nitla : enarcar o flechar el arco. p: onitlaxacalo. (2) frechar el arco.


(1)

xacaltontli : choçuela o bohio pequeño. (2) casa o chola de paja. (1) choça.
(1)

xacaltzoma, ni : cubrir casa con paja. (1 ni, xacaltzuma)

xacalzolli : casa vieja de paja. (2 Xacalçolli) casa pagiza y vieja. (1


xacalçolli)

xacualoa, nino : estregarse rascandose. pre: oninoxaqualo. (2 Xaqualoa, nino)


estregarse o rascarse. (1 nino, xaqualoa)
xacualoa, nitla : desgranar semillas o cosa semejante, estregandolas con las manos,
o souar massa o cosa assi. p: onitlaxaqualo. (2 Xaqualoa, nitla) estregar con las
manos. (1 nitla, xaqualoa) souar la massa. (1 nitla, xaqualoa) fregar por
debaxo. (1 nitla, xaqualoa) amassar. (1 nitla, xaqualoa) desgranar semillas
menudas. (1 nitla, xaqualoa) refregar algo entre las manos. (1 nitla, xaqualoa)
souar qualquicr cosa. (1 nitla, xaqualoa) fregar o fricar. (1 nitla, xaqualoa)

xacualoa + : fregar vna cosa a otra. (1 ytech nic, xaqualoa)


xacualoa +, nitla : fregar o refregar vna cosa con otra. prete: onitlanepan
xaqualo. (2 Nepan xaqualoa, nitla)

xacualoani + : el que friega algo fuertemente. (2 Tlateteuh xaqualoani)

xacualoliztli + : el acto de fregar algo reziamente. (2 Tlateteuh


xaqualoliztli) fregadura tal. (1 tlanepan xaqualoliztli) fregadura tal. (1
tlanetech xaqualoliztli)

xacualolli + : cosa fregada assi. (2 Tlateteuh xaqualolli) fregado assi. (1


tlanepan xaqualolli) fregado assi. (1 tlanetech xaqualolli)

xacualoloni + : fregadientes. (2 Netlan xaqualoloni) fregadientes. (1 netlan


xaqualoloni)

xacualtilia, nitla : machucar, souajar o ablandar fruta o cosa semejante con los
dedos, o magullar. p: onitlaxaqualtili. (2 Xaqualtilia, nitla) machucar fruta,
hueuos o cosa assi. (1 nitla, xaqualtilia)

xahua, mo : amarillecerse la fruta, que comiença a madurar. (1 moxaua) començar a


madurar la fruta, s: pintar la fruta. (1 moxaua) sazonarse la fruta. (1 moxaua)
pintar la fruta. p: omoxauh. (2 Xaua, mo) afeitarse al modo antiguo, o pintar la
fruta. prete: omoxauh. (2 Moxaua)
xahua, nino : afeitarse la yndia a su modo antiguo o pintar la fruta. p:
oninoxauh. (2 Xaua, nino) afeitarse la muger a su modo antiguo. (1 nino, xaua)
xahua, to : alijar nauio. p: atlan onontlatoxauh. (2 Toxaua atlan nontla)

xahua +, to : echar ala mar o alijar por la tempestad. (1 nitla, atlá[n]


toxaua)
xahualli : afeite tal. (2 Xaualli) afeite assi. (1 xaualli) afeite tal. (1
xaualli)

xahualquilitl : yerua comestible que se cria en lagunas. (2 Xaualquilitl)

xahuania, nitla : vaziar agua o cosas liquidas. p: onitlaxauani. (2 Xauania, nitla)


vaziar algo como agua ocosas liquidas. (1 nitla, xauania)

xalhuia, nitla : echar arena en alguna cosa. (1 nitla, xaluia)

xalla : arenal. (2) arenal. (1)

xalli : arena, o cierta piedra arenisca. (2) piedra arenisca. (1) arena. (1)

xalli + : cosa llena de arena. (2 Moca xalli)

xallo : cosa llena de arena. (2) arenosa cosa. (1)

xalloa : henchirse algo de arena. p: oxalloac. (2)

xalneloa, mo : henchirse algo de arena. preterito: omoxalnelo. (2)


xalneloa, nitla : echar arena en alguna cosa. (1)

xalpa : arenal. (1)

xalpan : arenal. (2)

xalpicilli : arena menuda. (2) arena menuda. (1)

xaltemalacatl : molejon o piedra para amolar herramienta. (2)

xaltemalacatl, tlatentiloni : muela para amolar. (1)

xaltetipan : pedregal de piedras pequeñas o de chinas. (2) grano como de sal.


(1)

xaltetl : china o piedrezuela. (2) cascajo de otra manera. (1) china. (1)

xaltetl + : idem. o de chinas. (Moca xalli: cosa llena de arena.) (2 Moca


xaltetl)

xaltetla : lugar donde ay muchas chinas o pedrezuelas. (2)

xaltomatl : [c]ierta fruta como tomates. (2) fruta que echan enlos guisados en
lugar de agraz. (1)

xaltozan : cierta rata o raton. (2 Xaltoçan) liron animal. (1 xaltoçan)

xamacalli : molde para hazer adobes. (2) molde de adobes. (1)

xamania, nitla : caxcar o quebrantar cabeça o vaso de xical. p: onitlaxamani. (2)


machucar cañas xicalas o cosas assi. (1) quebrar o quebrantar xicalas, cacao o
cosas seme jantes. (1) caxcar cabeça o xical. (1)

xamania +, nitla : cutir o quebrar los hueuos vnos con otros, o las xicalas y
cosas semejantes. pre: onitlanetechaxamani. (2 Netech xamania, nitla)
xamanilteca, nitla : entablar algo con tablas menudas. p: onitlaxamaniltecac.
(2) entablar con tablillas angostas o con astillas delgadas. (1)

xamaniltema : nitla. idem. pr: onitlaxamanilten. (Xamanilteca, nitla: entablar


algo con tablas menudas. p: onitlaxamaniltecac.) (2)
xamaniltema, nitla : entablar con tablillas angostas o con astillas delgadas.
(1)

xamanqui : caxcada cosa assi. (1)

xamantihuetzi : caxcarse o quebrarse el vaso de xical que cae de alto. p:


oxamantiuetz. (2 Xamantiuetzi) quebrarse algo cayendo de alto. (1 xamantiuetzi)

xamitl : adobe. (2) adobe de barro. (1)

xamixcalchihualoyan : lugar donde hazen ladrillos. (2 Xamixcalchiualoyan)


ladrilleria donde se hazen. (1 xamixcalchiualoyan) tejar do hazen ladrillos. (1
xamixcalchiualoyan)

xamixcalcopinaloyan : idem. (Xamixcalchiualoyan: lugar donde hazen ladrillos.)


(2) ladrilleria donde se hazen. (1)

xamixcalli : ladrillo de barro cozido. (2) ladrillo de barro cozido. (1)

xamixcalmana, nitla : enladrillar suelo. p: onitlaxamixcalman. (2) ladrillar el


suelo. (1) enladrillar suelo. (1)

xamixcalteca, nitla : ladrillar el suelo. (1)

xamixcaltepantli : pared de ladrillos. (2) pared de ladrillo. (1)

xamixcaltepantli + : pared de dos ladrillos. (2 Ompantitiuh xamixcaltepantli)


pared de tres ladrillos. (2 Yepantitiuh xamixcaltepantli) pared de tres
ladrillos. (1 yepantitiuh xamixcaltepantli) pared de dos ladrillos. (1
ompantitiuh xamixcaltepá[n]tli)

xamixcaltexcalli : horno de ladrillos. (2) horno de ladrillo. (1)

xamixcoyan : lugar donde cuezen ladrillos. (2) tejar do hazen ladrillos. (1)

xanchihua, ni : hazer adobes. p: onixanchiuh. (2 Xanchiua, ni) hazer adobes. (1


ni, xanchiua) adobes hazer. (1 ni, xanchiua)

xancopina, ni : idem. p: onixancopin. (Xanchiua, ni: hazer adobes. p:


onixanchiuh.) (2) hazer adobes. (1) adobes hazer. (1)

xancopinaloni : molde de adobes. (1)

xantepantli : pared de adobes. (1)

xapo + : espejo de dos hazes. (1 necoc xapo tezcatl)

xapochtic : agujero. (1)

xapotezcatl + : espejo de dos hazes. (2 Necoc xapotezcatl)

xapotimo + : abrirse el cielo. (1 matzayani yn ilhuicatl, xapotimo tlalia)


xapotla, nite : desflorar o corromper virgen. pret: onitexapotlac. (2)
desuirgar. (1) corromper virgen. (1)
xapotla, nitla : horadar o romper pared, seto o cosa semejante. p: onitlaxapotlac.
(2) agujerear. (1) abrir o horadar pared. (1) horadar. (1)

xapotlalli + : idem. (Tlaoccan coyonilli: cosa horadada en dos partes) (2


Tlaoccan xapotlalli) idem. (Tlamieccan coyunilli: agujerado y horadado en muchas
partes.) (2 Tlamieccan xapotlalli) horadado en muchas partes. (1 tlamieccan
xapotlalli) horadado en dos partes. (1 tlaoccan xapotlalli)

xapottimotlalia : abrirse o romperse algo assi. (2)

xauhqui : yndia afeitada a su modo antiguo. (2) afeitada assi. (1)

xax + : ay ay. interjection. del que se quexa. (2 A Xax)

xaxacualoa, nino : estregarse rascandose a alguna cosa. p: oninoxaxaqualo. (2


Xaxaqualoa, nino) fregarse estregandose. (1 nino, xaxaqualoa)
xaxacualoa, nitla : fregar, o alimpiar vaxilla. p: onitlaxaxaqualo. (2
Xaxaqualoa, nitla) fregar, lauar los vasos. (1 nitla, xaxaqualoa)

xaxacualtic : carne o fruta magullada, o cosa semejante. (2 Xaxaqualtic)


manoseada fruta. (1 xaxaqualtic) magullada carne. (1 xaxaqualtic)

xaxahuani : llouer mucho. (1 xaxauani)

xaxahuania, nitla : echar sangre o cosa semejante abocanadas. pre:


onitlaxaxauani. (2 Xaxauania, nitla) abocanadas echar algo. (1 nitla, xaxauania)

xaxahuatza, nitla : ruydo hazer el agua o los meados del cauallo q[ua]ndo mea o
cosa assi. (1 nitla, xaxauatza)

xaxalteyo : pedregoso lugar de piedras menudas. (2) pedregoso de piedras menudas.


(1)

xaxaltic : cosa rala, assi como manta, estera o cosa semejante. (2)

xaxamacaliztli : estruendo de cosas quebradas. (2) estruendo de cosas quebradas.


(1)

xaxamacatimani : batir las olas, o quebrar en las rocas. p: oxaxamacatimanca. (2)

xaxamacatiuh : yr rezio el rio, haziendo gran estruendo. p: oxaxamacatia. (2)


yr rezio el rio. (1)

xaxamacatoque : estrago de muertos. (1)

xaxamacatoque + : estrago de muertos. (2 Mixtlatitoque, xaxamacatoque)

xaxamacatoque, mixtlatitoque : estrago de muertos en batalla. (2)

xaxamaquiliztli : estruendo o ruydo de vasos quebrados. (2) ruydo de cosas


quebradas de barro. (1)

xaxamatza, nite : hazer pedaços alos enemigos, haziendo gran estrago enellos.
prete: onitexaxamatz. (2)
xayacat + : maxcara o caratula. (1 tlachichiualli xayacat)

xayacatia, nicno : emmaxcararse con ruynes costú[m]bres. pre: onicnoxayacati.


metapho. (2)
xayacatia, nite : emmaxcarar a otro. prete: onitexayacati. (2) caratula o maxcara
poner aotro. (1)

xayacatl : cara. (1) rostro o cara. (1) cara o rostro, caratula o maxcara. (2)
caratula generalmente. (1) gesto, la cara. (1) haz, por la cara o rostro del
hombre. (1)

xayacatlachichihualli : caratula o maxcara. (2 Xayacatlachichiualli) maxcara o


caratula. (1 xayacatlachichiualli)

xayacatl} + : caratula de palo. (1 s: çoqui xayacatl})

xayacayotia, nite : emmaxcarar a otro. pre: onitexayacayoti. (2) hazer los


rostros alas ymagines, o emmaxcarar a[o]tro. (1)
xayacayotia, nitla : hazer los rostros alas imagines que se pintan. p:
onitlaxayacayoti. (2)

xayocuitlatl : hezes de vino. (1) hezes o assiento de cosas liquidas. (2)


hezes generalmente. (1) assentadas hezes. (1)

xayocuitlatlaza, nitla : alimpiar las hezes. p: onixayocuitlatlaz. (2


Xayocuitlatlaça, nitla) hezes quitar. (1 nitla, xayocuitlatlaça)

xayotl : hezes. (2) hezes generalmente. (1) assentadas hezes. (1)

xayotl + : hezes de vino. (1 oc xayotl) hezes de vino. (1 vino xayotl)

xayotlaza, nitla : alimpiar hezes. preterit: onitlaxayotlaz. (2 Xayotlaça,


nitla) hezes quitar. (1 nitla, xayotlaça)

xca, nitla : assar enlas brasas. (1)

xcoloa, nitla : rechaçar. (1)

xelhuia, nic : lo mesmo es que tlatzontlaxilia. pret: onictlaxelhui. (2)


xelhuia, nitetla : partir con otro alguna cosa, o aliuiar quitando parte dela
carga o del tributo. pre: o[n]itetlaxelhui. (2) aliuiar assi a otro. (1)
repartir. (1)

xelihui : diuidirse los rios; y lo mismo dizen delos caminos. (1 xeliui)


partirse o henderse por medio. pre: oxeliuh. (2 Xeliui) henderse desta manera. (1
xeliui)
xelihui, ni : henderse por si mesmo. (1 ni, xeliui)

xelihuini : cosa partible assi. (2 Xeliuini) partible cosa. (1 xeliuini)

xeliuh cacuani, nitla : comer templadamente, haziendo abstinencia de quasi


lamitad delo que le era necessario segun su complesion. (1 nitla, xeliuh caquani)

xeliuhca : distinctamente. aduer. o apartadamé[n]te. (2)


xeliuhca tlacua, ni : comer templadamente, haziendo abstinencia de quasi lamitad
delo que le era necessario segun su complesion. (1 ni, xeliuhca tlaqua)

xeliuhcacua, nitla : comer templadamente. pre: onitlaxeliuhcaqua. (2


Xeliuhcaqua, nitla)

xeliuhqui : cosa partida o hendida por medio. (2) hendido. (1)

xeloa, nitla : partir, rajar o diuidir algo. pre: onitlaxelo. (2) rajar madera,
partir o diuidir algo. (1) apartar ganado. (1)

xeloloni : cosa que se puede partir desta manera. (2) hendible que se puede
hender. (1) partible cosa. (1)

xelotiuh, nite : colarse o meterse entreotros, hendié[n]do por ellos. pre:


onitexelotia. (2) meterse o colarse entre otros, o por algun lugar estrecho. (1)

xexelhuia, nitetla : repartir algo a otros. prete: onitetlaxexelhui. o partir


algo con otros. (2) repartir. (1)

xexelihui : diuidirse o desparramarse alguna cosa. p: oxexeliuh. (2 Xexeliui)


diuidirse assi. (1 xexeliui) apartarse o diuidirse. (1 xexeliui)

xexelihui + : desparramarse. (1 xixinie xexeliui)

xexeloa, mo : apartarse o diuidirse. (1)


xexeloa, nite : diuidir y alborotar el pueblo, despedaçar o desquartizar.
preteri: onitexexelo. (2) desméndrar a otro. (1) matar despedaçando. (1)
xexeloa, nitla : distinguir razones. (1) repartir, diuidir o partir en partes,
distinguir o escaruar la tierra. pre: onitlaxexelo. (2) diuidir algo. (1)
escaruar tierra o cosa assi. (1) desparramar. (1) apartar o diuidir algo. (1)
partir en partes. (1)

xhuitia, nino : destemplarse en comer. (1 nino, xuitia) ahitarme. (1 nino,


xuitia)

xi : exe, oxeando al perro. (1) o adverbio para llamar. (1) harre, para aguijar
asnos. (1) hao, hao, ola, oyes. aduer. para llamar o para dezir a otro que calle,
que no haga lo que haze, o para admirarse de algo. (2) idem. (Xij: del q[ue]
espanta a otro. aduer.) (2) ansi. admirá[n]dose o vedando algo, o eaya, o exe
para oxear perro, o harrepara azemila. aduer. (2) a hao, ola, oyes. (1) assi,
admirandose. (1)

xicalhuia, nitla : echar agua o otro licor con xicani. pre: onitlaxicalhui.
(2) echar agua o hazer algo cón xicalli. (1) hazer algo con xical. (1)

xicalli : vaso de calabaya. (2) calabaça que sirue de vaso. (1)

xicaltecomatl : idem. (Xicalli: vaso de calabaya.) (2) calabaça que sirue de


vaso. (1)

xicaltetecon : mariposa grande. (2) mariposa grande pintada. (1)

xicaltetl : piedra para bruñir algo. (1) cierto barniz de piedra blanca sobre que
pintan, o doran, o yesso o cierta piedra lisa para bruñir. (2) barniz blanco
sobre el qual pintan. (1) yesso. (1)
xicaltica + : llouer reziamente. (2 Iuhquin xicaltica tlanoquilo) llouer
mucho. (1 yuhquin xicaltica tlanoquilo)

xicama : cierta rayz quese come cruda y es muy dulce. (2) fruta, de hechura de
nabo que secome cruda. (1)

xicamatl : idem. (Xicama: cierta rayz quese come cruda y es muy dulce.) (2)
fruta, de hechura de nabo que secome cruda. (1)

xiccahua, nino : perder algo por descuido y negligé[n]cia, o no curar desu


persona, o no hazer cuenta d[e] si. pre: oninoxicauh. (2 Xiccaua, nino)
desmerecer. (1 nino, xiccaua)
xiccahua, nite : desamparar a otro con desden y enojo. p: onitexiccauh. (2
Xiccaua, nite) desamparar a alguno. (1 nite, xiccaua) dexar o desamparar a otro.
(1 nite, xiccaua)
xiccahua, nitla : perder algo porsu culpa y negligencia. pre: onitlaxiccauh. (2
Xiccaua, nitla)

xiccauhtehua, nite : desamparar a otro yendose a otra parte. pre:


onitexiccauhteuac. (2 Xiccauhteua, nite) dexar a otro con desden y enojo. (1
nite, xiccauhteua)

xicchihuacan + : esforçaos quanto pudieredes. (2 Ixquich amotlapal xicchiuacan)

xicco + : ceuar arcabuz o lombarda. (1 tlequiquiz xicco)

xiccoa + : compra dos reales de algo. ¶ (2 Vmetica xiccoa)

xiccueyotl : bajo del vientre. (1)

xiccuicau + : sed auisados prudé[n]tes y sabios. (2 Amix amonacaz xiccuicau)

xiccuilia, nitetla : tomar con engaño alguna cosa a otro. pre: onitetlaxiccuili.
(2)

xichipoloa, nino : golosinear. preterit: oninoxochipolo. (2)

xicmecayotl : la tripa del ombligo. (2)

xico + : hacha de cera (2 Malinqui xico cuitla ocotl)

xicoa, nino : tener embidia, o enojo, o agrauiarse d[e] algo. pre: oninoxico.
(2)
xicoa, nite : engañar, o burlar a otro. preter: onitexico. (2) vénder mas del
justo precio engañando. (1)

xicoa + : embidia tener d[e] otro. (1 tetechnino, xicoa)


xicoa +, nino : tener enojo, o embidia de otro. prete: tetech oninoxico. (2
Tetech ninoxicoa)

xicocihuiztli : dentera. (2 Xicociuiztli)

xicocuitla + : hacha para alumbrar. (1 malinqui xicocuitla ocotl) hacha para


alumbrar. (1 vey xicocuitla ocotl)

xicocuitlaaltia, nitla : encerar, o bañar algo con cera. preterit:


onitlaxicocuitlaalti. (2) encerar. (1)
xicocuitlahuia, nitla : encerar algo. s. lienço o cosa semejante. (2 Xicocuitlauia,
nitla) encerar. (1 nitla, xicocuitlauia)

xicocuitlaicpayollotl : pauilo de candela. (1 xicocuitlaycpayollotl)

xicocuitlanamacac : cerero que vende cera. (2)

xicocuitlanamacani : idem. (Xicocuitlanamacac: cerero que vende cera.) (2)

xicocuitlaocochihua, ni : hazer candelas de cera. p: onixicocuitlaocochiuh. (2


Xicocuitlaocochiua, ni) candelas de cera hazer. (1 ni, xicocuitlaocochiua)

xicocuitlaocochiuhqui : cerero que las haze. (2) candelero que las haze. (1)

xicocuitlaoconamacac : candelero q[ue] las vende. (1)

xicocuitlaoconamacani : candelero q[ue] las vende. (1)

xicocuitlaocotl : candela de cera. (2) candela de cera. (1)

xicocuitlaocotl yyacacotonca : pauesa dela dicha candela. (2) pauesa de


candela. (1)

xicocuitlaocotl yyectiloca : idem. (Xicocuitlaocotl yyacacotonca: pauesa dela


dicha candela.) (2)

xicocuitlaocotl yyectlioca : pauesa de candela. (1)

xicocuitlatl : cera. (2) cera. (1)

xicocuitlatl + : cera blanca. (1 yztac xicocuitlatl)

xicocuitlayotia, nitla : encerar hilo. &c. p: onitlaxicocuitlayoti. (2)


encerar. (1)

xicolli : vestidura del cuerpo hasta la cinta. (1)

xicoloa, ninoc : reuerencia hazer. (1)

xicotli : abeja grande de miel que horada los arboles, o abejon. (2) abeja
grande de miel, que horada los arboles. (1)

xicotli iteminaya : idem. (Xicotlimiuh: aguijon de abeja.) (2 Xicotli


yteminaya) aguijon de abeja. (1 xicotli yteminaya)

xicotlimiuh : aguijon de abeja. (2) aguijon de abeja. (1)

xicotzapotl : peruetano, fruta conocida. (2) perue[]tano. (1)

xicotzi : lo mesmo es que xiço. (2)

xictia, ninote : tener enpoco a otro. preterit: oninotexicti. (2)

xictia, nechmo : tenerme otro enpoco, o atreuerseme. pre: onechmoxicti. (2)


xictlalia, ni : poner bruxula para tirar. p: onixictlali (2) bruxula poner assi.
(1)

xictlaz + : caer de su estima. (1 onino, xictlaz)

xictlaza, nite : disfamar a otro. preterito: onitexictlaz. o cortar ombligo a


otro. (2 Xictlaça, nite) disfamar o otro. (1 nite, xictlaça)

xictli : ombligo, o bruxula para tirar derecho. (2) ombligo. (1) bruxula para
tirar derecho. (1)

xicuecueyotl : arrugas grandes que cuelgan delas barrigas delos viejos, o


viejas. (2) arrugas de barrigas de viejos. (1)

xicuetz + : caer de su estima. (1 oni, xicuetz)

xicuetzi, ni : perder la honra y estima. preterito: onixicuetz. (2) perder la


honra. (1) caer de su estima. (1)

xihuitl : año. (1 xiuitl) año, cometa, turquesa e yerua. (2 Xiuitl) cometa


grande que parece como globo o gran llama. (1 xiuitl) turquesa. (1 xiuitl)
yerua, generalmente. (1 xiuitl)

xihuitl + : turquesa, piedra preciosa. (2 Tlaquauac xiuitl) enero. (1 ycce


metztli, ynce xiuitl) ogaño; aduerbio de tiempo. (1 ynaxcan xiuitl) ogaño, o
eneste año. (2 Inipanin xiuitl) el mes de octubre. (2 Ic matlactetl metztli yce
xiuitl) de aqui avn año, o el año venidero. (2 Inaxcan ce xiuitl) turquesa. (1
tlaquauac xiuitl) ogaño. (2 Inaxcan xiuitl) el mes de abril. (2 Icnauhtetl
metztli yce xiuitl) el mes de março. (2 Ic yei metztli yce xiuitl) el mes de
mayo. (2 Ic macuillimetztli yce xiuitl) antiguamente. (1 amo quinquezqui xiuitl)
ogaño; aduerbio de tiempo. (1 ynipanin xiuitl)

xihuitl huetzi : caer cometa. p: xiuitl ouetz. (2 Xiuitl vetzi)

xihuitl molpiya : termino de tiempo que tenian y contauan de cincuenta en cincuenta


y trez años. (2 Xiuitl molpia) cabo o fin de edad q[ue] tenián de ciucuénta y
tres años. (1 xiuitl molpia)

xihuixcol : gloton. (2 Xiuixcol) gloton. (1 xiuixcol)

xihuixcollotl : gula. (1 xiuixcollotl) glotoneria. (2 Xiuixcollotl)

xij : del q[ue] espanta a otro. aduer. (2)

xile : silla de cauallo o mula. (1)

xillan; + : enla barriga, o vientre. (2 Xillan; to)

xillan; to : enla barriga, o vientre. (2)

xillancuauhti, no : tener dolor de hijada. preterito: onoxillanquauhtic. (2


Xillanquauhti, no) doler lahijada. (1 no, xillá[n]quauhti)

xillancuauhtic : doliente assi. (1 xillanquauhtic) doliente de hijada. (2


Xillanquauhtic)
xillancuauhtiliztli : dolencia tal. (1 xillá[n]quauhtiliztli) dolor de hijada.
(2 Xillanquauhtiliztli)

xillantli : barriga o bajo. (1) vientre, o barriga. (2)

xillanuipilli + : cilicio. (1 tequaqua xillá[n]uipilli)

xilotcayotl + : lomo de animal. (1 cuitlapan xilotcayotl)

xiloti : començar a echar maçorca la caña de maiz (2)

xilotl : maçorca de mayz antes que se quaje el grano. (1) maçorca de mayz
tierna y por quajar. (2)

xilotla : tiempo de xilotl. (1) tiempo destas maçorcas. (2)

xilotzontli : raspa de espiga. (2 Xilotzuntli)

xilotzontli + : raspa de espiga. (1 castillá[n] xilotzuntli)

xima, nino : afeitarse, o raparse con nauaja, o tijeras o tresquilarse. pr:


oninoxin. (2)
xima, nite : afeitar assi a otro, o labrar piedras. pret: onitexin. (2) rapar
raer el pelo. (1) trasquilar. (1) afeitar o rapar y tresquilar el cabello. (1)
xima, nitla : carpintear, o dolar. p: onitlaxin. (2) dolaralgo. (1)
carpintear. (1)

ximmatlalitztli : saphiro, piedra preciosa. (2)

ximmictia, nic : ahogar la yerua el trigo, o cosa assi (2)

ximocacayahua + : no engañes ni burles anadie. (2 Macayac yca ximocacayaua)

ximocnomati : humillate; imperatiuo. (1)

ximopechteca : humillate; imperatiuo. (1)

xinachoa, nino : asementarse. p: oninoxinacho. (2) engéndrar. (1) asementarse.


(1)

xinachtia, nino : guardar el mejor trigo, o la mejor semilla para sembrar. p:


oninoxinachti. (2) guardar buenas semillas, para sembrallas a su tié[m]po. (1)

xinachtli : grana o semilla de yeruas. (1) semilla. (1) simiente. (1) semilla
de ortaliza. &c. (2)

xinachtli + : simiente de rabos. (1 nabos xinachtli) linaza, simiente de lino.


(1 castillan lino xinachtli) linaza, simiente de lino. (1 lino xinachtli)

xinachyotl : semental cosa de simiente. (1)

xincuiloa, nino : ceñirse la manta para trabajar. pr: oninoxincuilo. (2) ceñirte
la manta para trabajar. (1) regaçarse. (1) haldas poner en cinta. (1)

xinepanoa, nitla : entretexer como haziendo esteras, o seto, o cosa semejante.


p: onitlaxinepano. (2) texer vno con otro como esteras o cosa assi. (1)
entretexer. (1)
xini : caerse la pared, sierra o barranca. (1) caerse, o desbaratarse la
pared, o sierra. prete: oxin. (2)

xinia, nino : desigualar enel precio delo que se compra. (1)


xinia, nitla : deshazer el concierto. (1) deshazer o desboronar pared. (1)

xinia +, tito : soltar el juramento. prete: otito juramento xinique. (2 Iuramento


xinia, tito)

xiniliztli : cayda de pared assi. (2) cayda de pared o sierra. (1)

xinqui + : el que haze o labra imagines de bulto en madera. (2 Quauhteixiptla


xinqui)

xintli + : el que tiene hecha, o afeitada y rapada la barua. (2 Tlatentzo xintli)

xioti, ni : tener empeynes. pre: onixiot. (2)

xiotia, nino : tomar exemplo de otros. metaphora o poner las primideras ala
tela. pret: oninoxioti. (2)
xiotia, nitla : vrdir, o enlizar tela. p: onitlaxioti. (2)

xiotl : empeyne, o sarna, o lizo para vrdir tela y texerla. (2)

xiotl + : el que da buen exemplo. metaphora. (2 Octacatl xiotl quitlalia)

xiotl cuatzontli nicteca : dar buen exé[m]plo. metap. (2 Xiotl quatzuntli


nicteca)

xipehua, nite : dessollar algo. (1 nite, xipeua)


xipehua, nitla : desollar, o descortezar, o mondar hauas. &c. p: onitlaxipeuh. (2
Xipeua, nitla) descaxcar granadas. (1 nitla, xipeua) descaxcar tunas. (1 nitla,
xipeua) deshollejar. (1 nitla, xipeua) descortezar algo. (1 nitla, xipeua)
mondar algo como hauas, fruta o varas verdes. (1 nitla, xipeua)

xipehualiztli + : dessolladura assi. (1 teyolca xipeualiztli) dessolladura


assi. (1 tlayolca xipeualiztli)

xipehuani + : dessollador tal. (1 tlayolca xipeuani)

xipetztic : cosa lisa. (2) lisa cosa, que reluze. (1)

xipeuhcayotl : mondaduras assi. (2) mondaduras enesta manera. (1)

xipincuaehuayotequi, nino : circuncidarse. (1 nino, xipinquaeuayotequi)

xipincuayehuatequi, nite : circúncidar o retajar. (1 nite, xipinquayeuatequi)

xipincuayotequi, nite : circúncidar o retajar. (1 nite, xipinquayotequi)

xipinehuayotequi, nino : circuncidarse. (1 nino, xipineuayotequi)

xipintli : prepucio, o capullo del miembro. (2) capullo del miembro del hombre.
(1)

xipintontli : prepucio pequeño. (2)


xipintzontecomatl : prepucio, oresmilla. (2) rezmilla del miembro genital. (1)

xipochehua, nitla : hazer chichones, o torondones. prete: onitlaxipocheuh. (2


Xipocheua, nitla) chichones hazer a otro. (1 nitla, xipocheua)

xippachoa, nitla : cubrir algo de yerua, o ahogarla yerua el trigo, o cosa


semejante. (2)

xippalli : color turquesado. (2) turquesado color. (1)

xiquilnamiqui + : y piensa antes, oprimero. s. lo que te sera prouechoso,


dexandolo inutil. &c. (2 Ocye xiquilnamiqui)

xiquipilihui : hazer como bolsas la ropa mal cosida y mal cortada. p:


oxiquipiliuh. (2 Xiquipiliui)

xiquipilihuiliztli : torondon. (2 Xiquipiliuiliztli) torondon. (1


xiquipiliuiliztli)

xiquipilli : costal o talega. (1) costal, talega, alforja, o bolsa. (2)


alforia. (1) talega, generalmente. (1)

xiquipilli + : bota de vino. (1 vino xiquipilli) saca o saco gránde. (1 vey


xiquipilli)

xiquipilquentia, nino : añudar la manta para lleuar enella algo al cuello.


(1)

xiquipiltema, nitla : proueer o henchir las alforjas. &c. p: onitlaxiquipilten.


(2) meter enel alforja. (1)

xiquipiltontli : alforjuela. &c. (2) bolsa. (1)

xiquipiltontli + : esquero o bolsa pequeña de dinero. (1 teocuitla


xiquipiltontli) esquero o bolsa pequeña de dinero. (1 tomin xiquipilton[tli])

xiquiquinaca, ni : zumbar. prete: onixiquiquinacac. (2) zumbar. (1) sollar


como fuelles. (1)

xiquiquinacaliztli : zumbido. (2) zumbido. (1)

xiquiquinacani : zumbador. (2)

xiquiquinacatiuh : ruydo hazer el rio que va rezio y lleua las peñas con las
avenidas de grandes aguaçeros. (1)

xiquiquinaquiliztli : zumbido de viento. (2) ruydo de viento. (1)

xiquiquinaquiztli : idem. (Xiquiquinaquiliztli: zumbido de viento.) (2)


zumbido. (1 xiquiquinaq[u]iztli)

xiquitoa, nino : disfamarse. (1)


xiquitoa, nite : disfamar a otro. preterito: onitexiquito. (2) disfamar o otro.
(1)

xitetecuica : hazer gran ruydo el viento rezio. p: oxitetecuicac. (2)


xitetecuica ehecatl : viento rezio. (1)

xitetecuicaliztli : ruydo o zumbido tal. (2) ruydo de viento. (1)

xitictli + : portillo de muro, o de cerca de ciudad. (2 Altepetenan xitictli)

xitini : auentarse y espantarse el ganado. (1) caerse la pared, sierra o


barranca. (1) derrocarse la pared. (1)

xitinia, nite : desbaratar real de enemigos. p: onitexitini. (2) descercar alos


enemigos. (1)
xitinia, nitla : derrocar o deshazer pared. &c. o destruyr algo. p: onitlaxitini.
(2) deshazer lo hecho. (1) deshazer o desboronar pared. (1) derrocar pared. (1)

xitiniliztli : cayda de pared. &c. (2) cayda de pared o sierra. (1)

xitiniliztli + : derrocamiento de pared. (1 tepan xitiniliztli)

xitinqui : pared cayda o derribada. (2) cayda cosa assi. (1)

xitlaixpanican + : no seays ipochritas mostrando vna cosa defuera


consingimiento y haziendolo contrario della. (2 Macamo çan xitlaixpanican)

xitmi : caerse o deshazerse la pared o sierra, o cosa semejante, o


desbaratarse la gente. p: oxitin. (2)

xitomacihuizo : berrugoso. (2 Xitomaciuiço) berrugoso. (1 xitomaciuiço)

xitomacihuiztli : berruga. (2 Xitomaciuiztli) berruga otra. (1 xitomaciuiztli)

xitomahuia, nitla : echar xitomatl enel guisado. p: onitlaxitomaui. (2


Xitomauia, nitla) echar tomates enel mánjar, o enla salssa. (1 nitla, xitomauia)

xitomatl : tomates grandes colorados, amarillos y blancos. (2) fruta que echan
enlos guisados en lugar de agraz. (1)

xittecomatl : asadura de animal. (2) asadura de animal. (1) assadura de


animal. (1)

xittomonaliztli : bexiga de quemazón, o de otra manera. (1)

xittomonalli : bexiga o ampolla. (2)

xittomoni, ni : rebentando sonar. p: onixittomon. (2) estallar rebentando. (1)

xittomonia, nino : hazer rueda el gallo dela tierra. &c. p: oninoxittomoni. (2


[X]ittomonia, nino)
xittomonia, nitla : hazer sonar algo rebentando. p: onitlaxittomoni. (2) sonar
quebrando. (1)

xittomoniliztli : estallido desta manera. (1) estallido delo que rebienta, o


ampolla o bexiga. (2) ampolla o bexiga. (1) ruydo de cosas quebradas de barro.
(1)

xittomonilpiya, nitla : dar lazada. p: onitlaxittomonilpi. (2 Xittomonilpia, nitla)


dar lazada. (1 nitla, xittomonilpia) lazada dar. (1 nitla, xittomonilpia)
xittoncapani, ni : estallar rebentando. p: onixittoncapan. (2) estallar
rebentando. (1)

xittoncapania, nitla : hazer rebentar algo con estallido o quebrando palos. pre:
onitlaxittoncapani. (2) sonar quebrando. (1)

xittoncapaniliztli : estallido tal. (2) estallido desta manera. (1) ruydo de


cosas quebradas de madera. (1)

xittoncueponi, ni : estallar rebentando. p: onixittoncuepon. (2) estallar


rebentando. (1 ni, xittó[n]cueponi)

xittoncueponiliztli : estallido tal. (2) estallido desta manera. (1)

xittontlatzini, ni : estallar rebentando. p: onixittontlatzin. (2) estallar


rebentando. (1)

xittontlatziniliztli : estallido assi. (2) estallido desta manera. (1) ruydo de


cosas quebradas de madera. (1)

xitza, nitla : espremir o sacar çumo de yeruas o cosa assi. (1)

xiuh : exe, para oxear perros. (2) exe, oxeando al perro. (1)

xiuhatlapalli : hoja de yerua. (2) hoja de rosa o flor. (1) hoja de yerua. (1)

xiuhcahua, mo : tierra que sedexa de sembrar vn año y otro si, porque no se


esquilme. (2 Moxiuhcaua)
xiuhcahua, nitla : dexar hazer heruaçal la heredad o viña por no la
beneficiar. preterito: onitlaxiuhcauh. (2 Xiuhcaua, nitla) dexar de labrar la
tierra, tornandola yeruaçal. (1 nitla, xiuhcaua)

xiuhcalihui : pararse verde y muy fresco. p: oxiuhcaliuh (2 Xiuhcaliui)


xiuhcalihui, ni : estar descolorido de miedo o enfermedad. p: onixiuhcaliuh. (2
Xiuhcaliui, ni) verdecerse p[ar]arse verde. (1 ni, xiuhcaliui) descolorido estar
de miedo o de enfermedad. (1 ni, xiuhcaliui)
xiuhcalihui, tla : verdeguear. (1 tla, xiuhcaliui)

xiuhcalihuiliztli : verdura o verdor de prado. (2 Xiuhcaliuiliztli) verdura.


(1 xiuhcaliuiliztli)

xiuhcaltia, tla : verdeguear. (1)

xiuhcaltic : cosa muy verde y fresca, o descolorido de miedo o de enfermedad.


(2) verde cosa en demasia. (1) descolorido assi. (1)

xiuhcaltiliztli : verdor o frescura de prado. (2) verdura. (1)

xiuhcuicui, nitla : deseruar. preterit: onitlaxiuhcuicuic. (2) escardar. (1)


deseruar. (1)

xiuhiximatqui : erbolario. (2 Xiuhyximatqui) erbolario. (1)

xiuhizhuatl : hoja de yerua. (2 Xiuhyzuatl) hoja de yerua. (1 xiuhizuatl)


xiuhnahualtia, nino : esconderse entre las yeruas o matas para espiar. (1 nino,
xiuhnaualtia)

xiuhochpana, nitla : deseruar. pret: onitlaxiuhochpan. (2) escardar. (1)

xiuhpopohua, nitla : idem. pre: onitlaxiuhpopouh. (Xiuhochpana, nitla:


deseruar. pret: onitlaxiuhochpan.) (2 Xiuhpopoa, nitla) escardar. (1 nitla,
xiuhpopoa)

xiuhpopoxoa, nitla : idem. prete: onitlaxiuhpopoxo. (Xiuhpopoa, nitla: idem.


pre: onitlaxiuhpopouh. (Xiuhochpana, nitla: deseruar. pret: onitlaxiuhochpan.))
(2) escardar. (1)

xiuhquilitl : pastel para teñir. (1) pastel para teñir. (2)

xiuhtia +, ni : tener mucha edad. (2 Miec xiuhtia, ni)

xiuhtic : color turquesado. (2) turquesado color. (1)

xiuhtla : yeruaçal. (2) eruaçal. (1)

xiuhtlacuilo : coronista. (2) coronista. (1)

xiuhtlatia, nino : enhadarse o cansarse. p: oninoxiuhtlati. (2) enhadarse por


la tardança. (1) entibiarse enel proposito. (1) desconfiar el que ha estado
esperando algo. (1)
xiuhtlatia, nite : enhadar a otro con importunidades. p: onitexiuhtlati. (2)
amohinar y moler aotro. (1) hazer desmayar a otro. (1)

xiuhtlatia + : ymportuno ser assi. (1 anino, xiuhtlatia)

xiuhtlatla, ni : hambrear. p: onixiuhtlatlac. (2) há[m]brear comer muchas vezes


sin poder hartarse. (1) gana tener de comer. (1)

xiuhtlaza, nitla : deseruar. preterito: onitlaxiuhtlaz. (2 Xiuhtlaça, nitla)


escardar. (1 nitla, xiuhtlaça) deseruar. (1 nitla, xiuhtlaça)

xiuhtoctepitl : maiz que se haze en cincuenta días. (1) mayz que se haze en
sesenta dias. (2)

xiuhtoctlaulli : maiz colorado. (1) mayz colorado. (2)

xiuhtomolli : turquesa. (1) turquesa, piedra preciosa. (2)

xiuhtopehua, nitla : deseruar. pre: onitlaxiuhtopeuh. (2 Xiuhtopeua, nitla)


escardar. (1 nitla, xiuhtopeua)

xiuhuihuitla, nitla : idem. pre: onitlaxiuhuiuitlac. (Xiuhtopeua, nitla:


deseruar. pre: onitlaxiuhtopeuh.) (2 Xiuhviuitla, nitla) deseruar. (1 nitla,
xiuhuiuitla)

xiuhuitzolli : corona real con piedras preciosas. (1) mitra de obispo. (1)

xiuhyohua : hazer caña el mayz, o henchirse de yerua. p: oxiuhyoac. (2 Xiuhyoua)


xiuhyotia, mo : henchirse de hojas el arbol. (1) echar hojas el arbol. (1) hoja
echar el arbol. (1) echar hojas el arbol, o henchirse dellas. pre: omoxiuhyoti.
(2) hojas echar los arboles. (1) echar hojas los arboles. (1)
xiuhyotia, nitla : enramar algo. prete: onitlaxiuhyoti. (2) enramar. (1)

xixa, nino : proueerse o hazer camara. pre: oninoxix. (2) cagar. (1)

xixacualoa + : pisar con los pies. (1 nitlac, xixaq[ua]loa)

xixiahua : barriguda persona. (1 xixiaua) barrigudo. (2 Xixiaua)

xixicaltecon : mariposa grande pintada. (1) mariposa grande. (2)

xixicoa, nino : hazerse me de mal o tener pena. p: oninoxixico. (2)


xixicoa, nite : engañar y burlar a otro. pr: onitexixico. (2) burlar engañando a
otro. (1)

xixicohua + : engañar a otro, dando menos delo que era obligado a darle. (1
tite, xixicoua)

xixicolmati, nino : hallarse burlado. pre: oninoxixicolma. (2)

xixicuin : gloton. (1) gloton. (2)

xixicuinoa, nitla : glotonear. preterito: onitlaxixicuino. (2) glotonear. (1)

xixicuinti, ni : glotonear. preterito: onixixicuintic. (2) golosinear. (1)


glotonear. (1)

xixicuiyotl : glotoneria. (2)

xixihuia, nitla : harrear asnos. (1 nitla, xixiuia)

xixili, nitla : pisar con pison, o henchir recalcando. prete: onitlaxixil. (2)
hinchir recalcando. (1) pisar con pison. (1)

xixincuiyotl : gula. (1)

xixini : despartirse o descarriarse los que estauan juntos. (1) d[e]spoblarse


el pueblo. (1) caerse, o deshazerse la pared o cosa semejá[n]te, o desbaratarse
la gente, o desparramarse, o diuidirse y despartirse los que estan juntos, o
despoblarse el pueblo, o ciudad. preterito: oxixin. (2)

xixinia, nino : desatauiarse, o destruirse. preteri: oninoxixini. (2)


xixinia, nite : desbaratar gente, o pueblo. preterit: onitexixini. (2) despoblar
pueblo. (1) desbaratar gente. (1)
xixinia, nitla : desemboluer algo, o destruir y desbaratar, o asolar pueblo, o
deshazer el concierto. prete: onitlaxixini. (2) desatauiar. (1) desemboluer
algo. (1) desparramar. (1) esparzir, odescarriar. (1) destruir algo. (1)
assolar o destruyr pueblo. (1)

xixinie xexelihui : desparramarse. (1 xixinie xexeliui)

xixinilia, nitetla : deshazer o desbaratar algo aotro. (1) desbaratar, o


deshazer algo a otro, o a otros. (2)

xixiniliztli : despoblacion. (1) desemboltura tal, o destrucion. &c. (2)


xixinqui : despoblado pueblo. (1) pueblo desbaratado, o asolado. (2)

xixioti, ni : tener empeynes, o sarna. preterito: onixixiot. (2)

xixipochahui, ni : hincharse de tolondrones. preter: onixixipochauh. (2


Xixipochaui, ni) hincharse enesta manera. (1 ni, xixipochaui)

xixipochahuiliztli : hinchazon desta manera. (1 xixipochauiliztli) torondon. (1


xixipochauiliztli) hinchazon tal. (2 Xixipochauiliztli)

xixipochalhuia, nitetla : hacer tolondrones a otro. pre: onitetlaxixipochalhui.


(2)

xixipochoa, nitla : hazerchichones, o tolondrones. prete: onitlaxixipocho. (2)


chichones hazer a otro. (1)

xixipochtic : barrancoso lugar. (1 xixipuchtic) hinchado a tolondrones. (1)


hinchado assi, o lugar barrancoso. (2)

xixiquipilihui : hazer bolsas la ropa mal cortada y mal cosida. (1 xixiquipiliui)


xixiquipilihui, ni : hincharse desta manera, de tolondrones. pre:
onixixiquipiliuh. (2 Xixiquipiliui, ni) hincharse enesta manera. (1 ni,
xixiquipiliui)

xixiquipilihuiliztli : hinchazon desta manera. (1 xixiquipiliuiliztli)

xixiquipilihuiztli : hinchazon tal. (2 Xixiquipiliuiztli)

xixiquipiltic : hinchado a tolondrones. (1) hinchado assi. (2)

xixitica : desmoronarse, o deshazerse alguna cosa. pret: oxixiticac. (2)

xixitini : caerse la pared, sierra o barranca. (1) deshazerse, o caerse pared, o


tierra. prete: oxixitin. (2)

xixitinia, nitla : deshazer lo hecho. (1) esparzir, odescarriar. (1)

xixitiniliztli : cayda de pared o sierra. (1) cayda assi. (2)

xixitinqui : cayda cosa assi. (1) derribada pared assi. (2)

xixiuhtla : yeruaçal. (1) eruaçal. (1) yeruaçal. (2)

xixiuhtlatia, nino : enhadarse, o cansase. prete: oninoxixiuhtlati. (2)


xixiuhtlatia, nite : enhadar, o ser importuno a otro. prete: onitexixiuhtlati.
(2) amohinar y moler aotro. (1)

xixiyoti : roñoso lleno de roña. (1)


xixiyoti, ni : empeyne tener. (1) sarna tener. (1)

xixtli : estiercol omierda. (1) mierda. (1) estiercol de hombre. (2)

xiyo : assi, admirandose. (1) ansi, admirandose. (2)

xiyoti, ni : empeyne tener. (1)


xiyotia, nino : exemplo tomar de otro. (1) tomar exemplo de otro. (1)
xiyotia, nitla : vrdirtela. (1) enlizar tela. (1)

xiyotl : lizo para ordir y texer. (1) roña o sarna. (1) empeyne. (1) sarna.
(1)

xiyotl cuatzontli nicteca : dar buen exemplo. (1 xiyotl quatzuntli nicteca)

xizo : si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1 xiço) bien esta, otorgando. (1 xiço)
bien esta, otorgando: y es habla de solas las mugeres. (2 Xiço)

xizo = : = xicotzi (2 xiço)

xizotzi : si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1 xiçotzi) bien esta, otorgando. (1


xiçotzi)

xocepohualiztli : entomecimiento. (1 xocepoualiztli) entomecimiento de pie. (2


XOcepoaliztli)

xochacayolihui, ni : tener callos encima d[e]l pie la muger por el largo


exercicio de moler mayz. &c. prete: onixochacayoliuh. (2 Xochacayoliui, ni)
callos tener assi. (1 ni, xochacayoliui)

xochahuatl : gusano lanudo. (1 xochauatl)

xochatl : agua rosada. (1 xuchatl) agua rosada. (2 XVchatl) agua rosada. (2)

xochayo cacahuatl : beuida de cacao con flores secas y molidas. (1 xochayo


cacauatl)

xochayotl : galapago dela tierra. (1) galapago. (2)

xochcatl : rana que se cria entre las yeruas verdezica y peq[ue]ña. (1) ranilla
verde que se cria entre las yeruas. (2 Xuchcatl) ranilla verde que se cria entre
las yeruas (2)

xochi pascua : pascua de flores. (1 xuchi pascua) pasqua de flores. (2 Xuchi


pasqua)

xochiaceite : azeite rosado. (1 xuchiazeite)

xochiatl : agua rosada. (1 xuchiatl) agua rosada. (2 Xuchiatl) agua rosada. (2)

xochiatlapalli : hoja de rosa o de flor. (2 Xuchiatlapalli) hoja de rosa, o flor.


(2)

xochiayo cacahuatl : beuida de cacao con flores secas y molidas. (1 xochiayo


cacauatl) beuida de cacao con ciertas flores secas y molidas. (2 Xochiayo
cacauatl)

xochicentlaulli : maiz pintado de diuersos colores. (1 xuchicentlaulli) mayz de


muchas colores. (2 Xuchicentlaulli)

xochichihua, ni : hazer ramillote o manojo de rosas o flores. (2 Xuchichiua, ni)

xochichihua +, n : hazer guirnaldas para la cabeça. pre: onicpac xuchichiuh.


(2 Icpac xuchichiua, n)
xochichinancalli : jardin. (1 xuchichinancalli) jardin. (2 Xuchichinancalli)
jardin. (2)

xochicihui, ni : tener diuiefos, o nacidos. preterito: onixochiciuh. (2 Xochiciui,


ni) enfermar de diuiessos. (1 ni, xuchiciui)

xochicihuiztli : almorranas. (1 xuchiciuiztli) almorranas. (2 Xuchiciuiztli)


almorranas. (2 Xochiciuiztli)

xochicotona, ni : coger flores. (1 ni, xuchicotona)

xochicozcatl : guirnalda larga de flores. (1 xuchicuzcatl) guirnalda de flores.


(2 Xuchicuzcatl)

xochicualcotona, ni : coger fruta de los arboles. (1 ni, xuchiqualcotona)

xochicualcuahuitl : frutal arbol. (1 xuchiqualquauitl) arbol de fruta. (2


Xuchiqualquauitl) arbol frutifero. (2 Xochiqualquauitl)

xochicualcuauhtla : arboleda de frutales, o enxertal. (2 Xuchiqualquauhtla)


tierra de frutales. (2 Xochiqualquauhtla)

xochicualli : colacion o fruta. (1 xuchiqualli) fruta generalmente. (1


xuchiqualli) fruta generalmente. (2 Xuchiqualli) fruta generalmente. (2
Xochiqualli)

xochicualli + : fruta de corteza. (1 moxipeuani xuchiqualli) fruta que se


d[e]scorteza para comerla. (2 Moxipeuani xuchiqualli)

xochicuallo : frutuoso lo q[ue] da fruto. (1 xuchiquallo) arbol que tiene


fruta. (2 Xuchiquallo) arbol que tiene fruta. (2 Xochiquallo)

xochicualmillanehuia, nino : arrendar huerta. (1 nino, xochiqualmillaneuia)

xochicualtequi, ni : coger fruta del arbol. (2 Xuchiqualtequi, ni) coger fruta


del arbol. preterit: onixochiqualtec. (2 Xochiqualtequi, ni) coger fruta de los
arboles. (1 ni, xuchiqualtequi)

xochicuauhtla : floresta. (1 xuchiquauhtla) floresta. (2 Xuchiquauhtla)

xochihua + : rey o reyna coronada. (2 Teocuitla icpac xuchiua)

xochihuauhtli : bledos amarillos. (1 xochiuauhtli) bledos amarillos. (2


Xochiuauhtli)

xochihuia, nite : encantar ala muger para lleuarla. (1 nitexochiuia) dar beuedizos
o hechizos, paraque quiera bien el hó[m]bre ala muger. p: onitexuchiui. (2
Xuchiuia, nite) encantar, o enlabiar ala muger para lleuarla a otra parte, o
hechizarla. preterito: onitexochiui. (2 Xochiuia, nite) hechizar, paraque quiera
bien asu muger el que la aborrece. (1 nite, xuchiuia)

xochimati, nino : regozijarse mucho. preterito: oninoxochima. (2) gozarse de algo


como de fin. (1)
xochimati, no : idem. preterit: onoxochima. (Xochimati, nino: regozijarse mucho.
preterito: oninoxochima.) (2) gozarse de algo como de fin. (1)
xochimemeyallotl : miel que nace enlas flores. (1 xuchimemeyallotl) miel que
se cria dentro dela flor. (2 Xuchimemeyallotl)

xochimicque : captiuos enguerra, los quales eran sacrificados y muertos,


delante los idolos. (2)

xochinanacatl : hongo que emborracha. (1) honguillos que embeodan. (2)

xochinecutli : miel que nace enlas flores. (1 xuchinecutli) idem.


(Xuchimemeyallotl: miel que se cria dentro dela flor.) (2 Xuchinecutli)

xochinenecutli : miel que nace enlas flores. (1 xuchinenecutli) idem.


(Xuchinecutli: idem. (Xuchimemeyallotl: miel que se cria dentro dela flor.)) (2
Xuchinenecutli)

xochipal durazno : melocoton la fruta del. (1 xuchipal durazno) melocoton,


fruta conocida. (2 Xuchipal durazno)

xochipalitztli : cierta piedra preciosa de color bermejo. (2 Xuchipalitztli)

xochipalli : naranjado color. (1 xuchipalli) color ruuio. (2 Xuchipalli)

xochipaltia, ni : tornarse de color rosado. (2 Xuchipaltia, ni)

xochipaltic : ruuia cosa encendida. (1) cosa ruuia assi, o rosada. (2


Xuchipaltic)

xochipixqui : jardinero el que lo beneficia. (1 xuchipixqui) jardinero. (2


Xuchipixqui) jardinero. (2)

xochipoloa, nino : golosinear. pre: oninoxuchipolo. (2 Xuchipoloa, nino)


golosinear. (1)

xochitepancalcatl : jardinero el que lo beneficia. (1 xuchitepancalcatl)


jardinero. (2 Xuchitepancalcatl) jardinero. (2)

xochitepancalco : en huerto cercado de paredes. (2 Xuchitepancalco)

xochitepancalli : jardin. (1 xuchitepancalli) vertos de plazer. (1


xuchitepancalli) jardin. (2 Xuchitepancalli) jardin. (2)

xochitepanco : idem. (Xuchitepancalco: en huerto cercado de paredes.) (2


Xuchitepanco)

xochitequi, ni : coger flores o rosas del rosal. (2 Xuchitequi, ni) coger flores,
o rosas del rosal. pret: onixochitec. (2) coger flores. (1 ni, xuchitequi)

xochitia +, nite : coronar a rey. pr: oniteteocuitla icpac xuchiti. (2


Teocuitla icpac xuchitia, nite)

xochitiliztli + : idem. (Teteocuitla coronatiliztli: coronacion de rey.) (2


Teteocuitla xuchitiliztli)

xochitl : floro rosa generalmente. (1 xuchitl) flor o rosa. (2 Xuchitl) rosa,


o flor. (2)
xochitl + : olores de cosas secas. (1 vacqui xochitl iauiyaca) clauellina.
(1 castillan xuchitl) floro rosa de castilla. (1 castillan xuchitl) guirnalda de
flores para poner enla cabeça. (1 ycpac xochitl) corona de oro o de plata. (2
Teocuitla icpac xuchitl)

xochitla : jardin. (1) verto como vergel. (1 xuchitla) vergel. (1) floresta o
jardin. (2 Xuchitla) jardin. (2)

xochitlacua, ni : glolosinear. pre: onixuchitlaqua. (2 Xuchitlaqua, ni)


golosinear. prete: onixochitlaqua. (2 Xochitlaqua, ni) golosinear. (1 ni,
xochitlaqua)

xochitlacualiztli : golosina. (1 xochitlaqualiztli) gula o golosina. (2


Xuchitlaqualiztli)

xochitlalpan : parayso terrenal. (1 xuchitlalpan) tierra de flores, o floresta.


(2 Xuchitlalpan)

xochitlatectli : guirnalda de flores para poner enla cabeça. (1) guirnalda de


flores. (2 Xuchitlatectli) guirnalda de flores. (2)

xochitlenamaali : perfumes compuestos de muchos olores. (2 Xuchitlenamaali)

xochitlenamactli : encienso. (1) perfumes. (1 xuchitlenamactli) olores como


perfumes. (1 xuchitlenamactli) perfumes compuestos de muchos olores. (2)

xochitonal chalchihuitl : piedra para la hijada o orina. (2 Xuchitonal


chalchiuitl)

xochitototl : paxaro amarillo. (2 Xuchitototl) paxaro amarillo. (2)

xochiyo : rosado de materia de rosas. (1) florida cosa. (1 xuchiyo) cosa


florida. (2 Xochio)

xochiyo + : magra carne. (1 amo xochio) coronado con guirnaldas. (2 Icpac


xuchio)

xochiyo necutli : miel rosada. (1 xuchio necutli)

xochiyoa : brotar o florecer el rosal. (2 Xuchioa)

xochiyocotzonamacac : vendedor de perfumes. (1 xochiocotzonamacac) vendedor


deste çahumerio (2 Xochiocotzonamacac)

xochiyocotzotl : liquidambar. (1 xochiocotzotl) liquidambar. (2 Xuchiocotzotl)


liquidambar çahumerio. (2 Xochiocotzotl)

xochiyocuilin : gusano de rosa. (1 xochiocuilin)

xochiyohua : florecer. (1 xochiyoua)

xochiyonecutli : miel rosada. (2 Xuchionecutli)

xochiyotia, mo : florecer o echar rosas el rosal. preteri: omoxochioti. (2


Moxochiotia) florecer. (1)
xochiyotia, nino : florecer. preterit: oninoxochioti. (2 Xochiotia, nino)
xochiyotia, nitla : enrosar, o adornar algo con flores. prete: onitlaxochioti.
(2 Xochiotia, nitla) rosas poner enalguna cosa o enrosar algo. (1) poner rosas o
flores en alguna cosa p[ar]a adornarla. (1 nitla, xuchiyotia) flores poner en
alguna parte, o enrosar algo. (1)

xochiyotl : enxundia. (1 xuchiyotl) enxundia de hombre, de gallina, de perro, de


gato o de otro animal. (2 Xuchiotl) grassa, grussura, o enxundia. (2 Xochiotl)
grassa por grosura. (1) grossura. (1 xuchiotl)

xochizhuatl : hoja de flor, o rosa. (2 Xuchizuatl) hoja de rosa. (2


Xochizuatl) hoja de rosa o flor. (1 xuchizuatl)

xochmati, nino : tratarse bien, o delicadamente. (2 Xuchmati, nino) tratarse bien


y delicadamente. pre: oninoxochma. (2) tratarse bien o delicadamente. (1 nino,
xuchmati)

xochpoloa, nino : golosinear. preterito: oninoxochpolo. (2) golosinear. (1)

xochtia, nino : gomitar. preterito: oninoxochti. (2) réndir por gomitar. (1)
xochtia, nite : dezir gracias para hazer reyr. (2 Xuchtia, nite) dezir gracias,
o donayres para hazer reir. prete: onitexochti. (2) donayres dezir. (1) gracias
dezir o donayres, para dar plazer. (1 nite, xuchtia)

xochtia + : abrasarse de calor interior. (1 nitle xochtia)

xochtia =, nite : = xochuia (2 xochtia )

xochtic : niño, o niña que avn no habla, o cosa chica y pequeña. (2) poquito.
(1) niño o niña que aun no habla. (1)

xochtlacuani : goloso. (2 Xochtlaquani) goloso. (1 xochtlaquani)

xochuia, nite : idem. (Xuchtia, nite: dezir gracias para hazer reyr.) (2
Xuchuia, nite) lo mesmo es que xochtia. preterit: onitexochui. (2) hazer reyr a
otros, diziendo gracias y donayres. (1)

xoco vino : vino de ciruelas o de limones. (1)

xoco vino comitl : vinagrera. (1)

xocoa, nite : echar por ay a otro con menosprecio. prete: onitexoco. (2)
desuiar o apartar los mojones para labrar la tierra agena para si. (1)

xocoa +, nite : idem. pret: onitetepanxoco. (Tepan topeua: meterse enterminos


d[e] otro, o traspassar lindes, o mojones. pre: onitepantopeuh) (2 Topan xocoa,
nite)

xocoa, nitetepan : passar los terminos o mojones, tomando a otro sus tierras.
preterito: onitetepanxoco. (2)

xocoatl : beuida de mayz de otra manera. (1) cierta beuida de mayz. (2)

xococ : agra cosa. (1) azeda cosa. (1) cosa agra. (2)

xococ + : vinagre vino corró[m]pido. (1 vino xococ) vinagre. (2 Vino xococ)

xococayotl : agrura. (1) agrura. (2)


xococihui, ni : tener dentera. pret: onixocociuh. (2 Xocociui, ni) dentera
tener. (1 ni, xocociui)

xococihuini : elque tiene dentera. (2 Xocociuini)

xococihuiztli : dentera. (1 xocociuiztli)

xococototzahuiliztli : gota de pies. (1 xococototzauiliztli) gota tal. (2


Xococototzauiliztli)

xococototzauhqui : gotoso desta gota. (1 xococototzauhq[ui]) gotoso de pies.


(2)

xococuahuitl : limon el arbol. (1 xocoquauitl) membrillo, arbol conocido. (1


xocoquauitl) lima el arbol. (1 xocoquauitl) arbol de fruta. (2 Xocoquauitl)

xococuauhtla : naranjal. (1 xocoquauhtla)

xocohuino : vino de granadas, ciruelas, limones, o de cosa semejante. (2 Xocovino)

xocohuino comitl : vinagrera. (2 Xocouino comitl)

xocohuitztli + : abrojos otros. (1 netzolli tlacatecolo xocouitztli)

xocoicxitl : peçon de fruta. (1) peçon de fruta. (2 Xocoycxitl)

xocolia, nitla : azedar o auinagrar algo. pre: onitlaxocoli. (2) hazer agro algo.
(1) agro hazer. (1) azedar alguna cosa. (1)

xocoliztli : agrura. (1) azedia o agrura tal. (2)

xocomeca + : mugron de vid. (1 tlaaquilli xocomeca yxiptlayotl)

xocomeca quequezaloyan : lagar, do pisan vuas. (1 xocomeca quequeçaloyan)

xocomeca tetepontli : sarmiénto del cuerpo dela vid. (1 xocomeca tetepú[n]tli)

xocomeca tlacuicuililoni : hoce, podadera. (1)

xocomecaaquia, ni : plantar majuelo. p: onixocomeca aqui. (2) majuelo plantar.


(1)

xocomecacelic : pampano de vid. (1) prouena o mugro de vid. (1) pampano de


parra o de vid, o prouena o mugro de vid, o vastago. (2)

xocomecacotona, ni : vendimiar. pret: onixocomecacoton. (2) véndimiar. (1)

xocomecacuahuitl : parra vid o cepa. (1 xocomecaquauitl) escobajo de vuas. (1


xocomecaquauitl) parra, cepa o vid. (2 Xocomecaquauitl) escobajo de vua o orujo.
(2 Xocomecaquauitl)

xocomecahuatzalli : passa vua passada. (1 xocomecauatzalli) pasta vua seca. (2


Xocomecauatzalli)

xocomecamaaquiloni : sarmiénto para plantar. (1) sarmiento para plantar. (2)


xocomecamaitl : sarmiénto enla vid. (1 xocomecamaytl) sarmiento o pampano. (2)

xocomecamatlaaquillo : sarmiento fructifero. (1) sarmiento con razimos. (2)

xocomecamilla : viñedo lugar de viñas. (1) viña. (2)

xocomecamilli : viña lugar de vides. (1) idem. (Xocomecamilla: viña.) (2)

xocomecamilli + : pago de viñas o viñedo. (1 çancemmani xocomecamilli)


majuelo. (1 yancuic xocomecamilli) pago de viñas o viñedo. (1 monetechantimani
xocomecamilli)

xocomecamilpixqui : viñadero que la guarda. (1 xocomecamilpixq[ui]) viñadero.


(2)

xocomecapatzcaloyan : lagar de viga. (1) lagar de viga. (2)

xocomecapatzcoyan : lagar de viga. (1) idem. (Xocomecapatzcaloyan: lagar de


viga.) (2)

xocomecapixca, ni : vendimiar. pr: onixocomecapixcac. (2) véndimiar. (1)

xocomecapixcac : vendimiador. (1) vendimiador. (2)

xocomecapixcani : vendimiador. (1) idem. (Xocomecapixcac: vendimiador.) (2)

xocomecapixquipan : vendimia tiempo de vendimiar. (1) tiempo de vendimias. (2)

xocomecapixquizpan : vendimia tiempo de vendimiar. (1) idem.


(Xocomecapixquipan: tiempo de vendimias.) (2)

xocomecaquequezaloyan : lagar do pisan vuas. (2 Xocomecaquequeçaloyan)

xocomecateconi : hoce, podadera. (1) podadera. (2)

xocomecatetepontli : cepa o vid. (1 xocomecatetepuntli) cepa o vid. (2


Xocomecatetepuntli)

xocomecatetepontli + : vid echada de cabeça. (1 tlaxtlapaltectli


xocomecatetepontli)

xocomecatetzolli : passa vua passada. (1) pasta, vua seca. (2)

xocomecatl : vuas. (1) vid parra o cepa. (1) parra, vid o cepa. (2)

xocomecatl + : vid enhiesta sin rodrigon. (1 ayocmo vapauillo xocomecatl) vid


ocepa con braços, o sarmientos. (2 Mamaye xocomecatl) razimo de vuas. (1
cemocholli xocomecatl) vidueño de vides. (1 ytlatlamanca xocomecatl) vid
abraçada con arbol. (1 mouicoma xocomecatl) vid sin braços. (1 tlamatepeuhtli
xocomecatl) moxcatel. (1 yztac xocomecatl) vid con braço[s]. (1 mamaye
xocomecatl) vid enhiesta sin rodrigon. (1 motquiticac xocomecatl) vid con
braço[s]. (1 ay atlayectilli xocomecatl) vid sin braços. (1 tlatlatequililli
xocomecatl) parra o cosa semejante que trepa por el arbol arriba. preterito:
omouicon. (2 Mouicoma xocomecatl)

xocomecatl icuauhyo : escobajo de vuas. (1 xocomecatl yquauhyo)


xocomecatl itomoliuhyan : yema de vid. (1 xocomecatl ytomoliuhyan)

xocomecatl yitzmolincan : yema de vid. (1 xocomecatl yytzmolincan)

xocomecatlacuanilli : sarmiénto barbado. (1 xocomecatlaquanilli) sarmié[n]to


baruado p[ar]a plá[n]tar (2 Xocomecatlaquanilli)

xocomecatlacuicuililoni : podadera. (2)

xocomecatlahuihuitlalli : sarmiénto barbado. (1 xocomecatlauiuitlalli) idem.


(Xocomeca__tlaquanilli: sarmié[n]to baruado p[ar]a plá[n]tar) (2
Xocomecatlauiuitlalli)

xocomecatoca, ni : plantar majuelo. p: onixocomecatocac. (2) majuelo plantar.


(1)

xocomecayacatzontli : tisereta de vid. (1) tijeretas de sarmiento o de pampano.


(2 Xocomecayacatzuntli)

xocomecayectiloni : hoce, podadera. (1) podadera. (2)

xocomecayollotl : granillo de uva. (1) granillo de vua. (2)

xocometl + : vid gruesa sin rodrigon. (2 Motquiticac xocometl)

xocomicqui : beodo. (1) beodo. (2)

xocomictia, nite : é[m]beodar a otro. p: onitexocomicti. (2) embeodar a otro.


(1)
xocomictia, nitla : dar mal exemplo atodo el pueblo, haziendolo errar. p:
onitlaxocomicti. meta. (2) destruir el pueblo con mal exemplo. (1) dar mal
exemplo. (1)

xocomiqui, ni : embeodarse. pr: onixocomic. (2) embeodarse. (1)

xocomiquiliztli : embeodamiento. (1) beodez. (1) beodez. (2)

xocomiquini : el que tiene costumbre de é[m]beodarse (2)

xocooctli : vino de ciruelas o de limones. (1) vino de ciruelas, d[e] granadas o


limones (2)

xocotequi, ni : coger fruta. pre: onixocotec. (2) coger fruta de los arboles.
(1)

xocotetl : agraz o cosa semejante. (1) fruta muy verde y por sazonar. (2)

xocotexhuia, nitla : echar leuadura ala massa. p: onitlaxocotexui. (2


Xocotexuia, nitla) leudar el pan. (1 nitla, xocotexuia)

xocotexneloa, nitla : echar leuadura ala masa. pret: onitlaxocotexnelo. (2)

xocotexneneloa, nitla : leudar el pan. (1)

xocotexo + : cenceño pan. (1 amo xocotexo tlaxcalli)

xocotextli : leuadura. (1) leuadura. (2)


xocotexxo tlaxcalli : leudado pan. (1) pan con leuadura. (2)

xocotl : agra fruta. (1) fruta. (2)

xocotl + : luna la fruta deste arbol. (1 vel, xocotl) naranja, fruta deste
arbol. (1 naranja xocotl) granada fruta deste arbol. (1 granada xocotl) naranja.
(2 Naranja xocotl)

xocotl limon : limon la fruta. (1)

xocotl melocoton : melocoton la fruta del. (1)

xocotl membrillo : membrillo fruta del. (1 xocotl mé[m]brillo)

xocotl yyollo : cuexco de fruta. (1 xocotl yyullo)

xocotzincuauhyotl : peçon de fruta. (1 xocotzinquauhyotl) peçon de fruta. (2


Xocotzinquauhyotl)

xocoxcanemiliztli + : paz. (1 yuian xocoxcanemiliztli)

xocoya : azedarse algo. (1)


xocoya, ni : azedarse o auinagrarse. pr: oxocoyac (2) agro hazerse. (1)

xocoya + : tener azedia enel estomago. prete: onelpan xocoyac. (2 Nelpan xocoya)
xocoya +, n : azedo tener el estomago. (1 n, elpan xocoya)

xocoyac : azedo olor, assi como regueldo o cosa semejante. (2)

xocoyac niquipotza : yndigesto tener el estomago. (1 xocoyac niquiputza)


regoldar de indigesto. pret: xocoyac oniquiputz. (2 Xocoyac niquiputza)

xocoyaliztli : azedia. (1) azedia tal. (2)

xocoyo : frutuoso lo q[ue] da fruto. (1) arbol que tiene fruta. (2)

xocoyolhuia, nitla : echar azederas enel guisado. pre: onitlaxocoyolhui. (2)


echar azederas enel guisado. (1)

xocoyolli : azedera, yerua agra. (1) azederas. (2 Xucoyulli) azedera, yerua. (2)

xocoyollotli : cuexco de fruta. (1) cuexco de fruta. (2)

xocoyolpapatla : azedera, yerua agra. (1) otra azedera grande. (2)

xocoyotl : hijo o hija menor o postrera. (1) hijo o hija menor o postrera. (2)

xocpal; + : la planta del pie. (2 Xocpal; to)

xocpal; to : la planta del pie. (2)

xocpalhuacaliuhcayotl : puente del pie. (1) puente del pie. (2)

xocpalhuehueyac : ombre de grandes pies. (1 xocpalueueyac)

xocpalhueucyac : hombre de largos pies. (2 Xocpalueucyac)


xocpalixtli : pata o planta del pie. (1 xocpalyxtli) planta del pie. (2)

xocpallatamachihualoni + : medida de diez pies. (2 Matlac xocpallatamachiualoni)

xocpallatamachihuani + : medidor de diez pies. (2 Matlac xocpallatamachiuani)

xocpallatamachiuhtli + : cosa que se midio con diez pies. (2 Matlac


xocpallatamachiuhtli)

xocpalli : planta del pie. (1) idem. (Xocpalixtli: planta del pie.) (2)

xocpalmachiyotl : pisada de pie. (1 xocpalmachiotl) patada o huella. (1) señal


dela planta del pie. (1) pisada o patada. (2 Xocpalmachiotl)

xocpalnepantla; + : en medio dela planta del pie. (2 Xocpalnepantla; to)

xocpalnepantla; to : en medio dela planta del pie. (2)

xocpalpan; + : enel pie, o enla planta del pie. (2 Xocpalpan; to)

xocpalpan; to : enel pie, o enla planta del pie. (2)

xocpalpichauhcayotl : puente del pie. (1) puente del pie. (2)

xocpalquimiliuhcayotl : peal. (1) peal o escarpin. (2)

xocpalxaxan : ombre de grandes pies. (1) hombre de grandes y anchos pies. (2)

xocpalyolloco; + : en medio dela planta del pie. (2 Xocpalyolloco; to)

xocpalyolloco; to : en medio dela planta del pie. (2)

xoctli : olla. (1) olla. (2)

xoctli + : pegarse la olla. (1 ytechoyxquiuh yn xoctli) pegarse la olla. (2


Itech oixquiuh in xoctli)

xoctontli : puchero debarro. (1) puchero de barro, olla pequeña. (2)

xocue : coxo del pie. (1) coxo del pie. (2)

xocuecuelpachtic : tollido de pies. (1) manco de pies. (1) manco delos pies.
(2)

xocuecuepqui : manco de pies. (1) [i]dem. (2)

xocuicoltontli : puchero debarro. (1) puchero de barro, o olla peq[ui]ñita. (2)

xohuacqui : emmagrecido. (1 xouacqui) chupada y seca persona. (1 xouacqui)


hombre flaco y chupado. (2 Xouacqui)

xohuaqui, ni : enflaquecerse o pararse seco como vn palo. pre: onixouac. (2


Xouaqui, ni) emmagrecerse. (1 ni, xouaqui)

xohuaquiliztli : emmagrecimiento. (1 xouaquiliztli) enflaquecimiento tal. (2


Xouaquiliztli)
xohuatza, nite : enflaquecer o emmagrecer a otro. preteri: onitexouatz. (2
Xouatza, nite) emmagrecer a otro. (1 nite, xouatza)

xohuilin : pescados pintados que parecen truchas, y tienen muchos hueuos. (1


xouilin) pescado de a palmo que parece trucha. (2 Xouilin)

xolahua, nino : resbalar o deleznarse. (1 ninoxolaua) resualar. p: oninoxolauh.


(2 Xolaua, nino) caer resualando o yendo se me los pies. (1 nino, xolaua)
deslizar o resbalar. (1 nino, xolaua)

xolehua, nino : roçarse o desollarse con golpe. p: oninoxoleuh. (2 Xoleua, nino)


dessollarse con golpe. (1 nino, xoleua)

xolehuiliztli : llaga como quiera. (1 xoleuiliztli) llaga. (2 Xoleuiliztli)

xolhuazoia, nitla : limpiar ropa con escobilla. p: onitlaxoluazui (2


Xolhuazuia, nitla)

xolhuaztli : escobilla para limpiar ropa. (1) escobilla para limpiar ropa.
(2)

xolo : criado que sirue o acompaña. (1) sieruo. (1) moço de seruicio. (1)
paje, moço, criado o esclauo. (2)

xoloca, ni : sentarse de coclillas. pre: onixolocatca. (2) sentarse en


coclillas. (1)

xolochahui : encogerse assi. (1 xolochaui)


xolochahui, ni : arrugarse de vejez. preterito: onixolochauh. (2 Xolochaui, ni)
arrugarse alguno o alguna. (1 ni, xolochaui)

xolochahuiliztli : arrugamiento tal. (1 xolochauiliztli)

xolochalhuia, nitetla : plegar o arrugar algo a otro prete: onitetlaxolochalhui.


(2)

xolochauhqui : arrugado assi. (1)

xolochoa, nitla : arrugar, o plegar algo. preterito: oonitlaxolocho. (2) arrugar o


plegar algo. (1) plegar. (1) encoger como costura. (1)

xolochtic : arrugada cosa. (1) arrugada cosa. (2)

xolochtlalia, nitla : plegar, o arrugar algo. preterit: onitlaxolochtlali. (2)


plegar. (1)

xolochtli : ruga de cosa arrugada. (1) arruga de cosa arrugada. (2)

xolochuiani + : el que regaña o muestra los dientes, y gruñe como perro. (2


Tetlan xolochuiani)

xolohuia, nitetla : majar con mano de mortero alguna cosa. pre: onitlatexoloui.
(2 Xolouia, nitetla)

xoloni : reuerdecer la llaga. (1) empeorarse la llaga. pret: oxolon. (2)


xolopichihua, nitla : yncónsideradamente hazer algo. (1 nitla, xolopichiua)

xolopicuitia, nite : hazer tonto, o necio a otro. pre: onitexolopicuiti. (2)


hazer tonto o loco a otro haziendole dezir necedades. (1)

xolopihuia, nitla : hazer, o dezir necedades. preteri: onitlaxolopiui. (2


Xolopiuia, nitla)

xolopinemi : tonto, o mal disciplinado. (2)

xolopinemiliztli : tonteria assi. (2)

xolopiotl : tonteria tal. (2)

xolopiti, ni : embouecerse, tornarse bouo o tonto. (1) boluerse tonto. pre:


onixolopitic. (2) modorrear. (1)

xolopitica : tontamente assi. (2)

xolopitli : bobo. (1) necio. (1) tónto. (1 xolopihtli) modorro. (1) bouo, o
tonto. (2)

xolopitli + : bouo assi. (1 aompaeeua xolopitli) loco como quiera. (1 amimati


xolopitli)

xolopiyotica : neciamente. (1)

xolopiyotl : locura assi. (1) necedad. (1) bouedad tal. (1) modorreria. (1)

xolotilmatli : librea de vestidura. (1) librea de pajes. (2)

xolotl : criado que sirue o acompaña. (1) busca xolo. (2)

xoloto : pajezillo, o criadillo. &c. (2)

xoloton : sieruo pequeño. (1)

xomahuia, nitla : sacar algo con cuchara. (2 Xumauia, nitla) sacar algo con
cuchara. preterito: onitlaxomaui. (2 Xomauia, nitla)

xomalcactli : esparteñas calçado desto. (1) espart[e]ñas calçado. (2)

xomalchiuhqui : espartero que lo labra. (1) espartero. (2)

xomali : esparto. (1)

xomalin : junco delgado. (1 xumalin) junco delgado. (2 Xumalin)

xomalina, nino : cruzar alguno las piernas. preter: oninoxomalin. (2) piernas o
pantorr[i]llas tener vna encima de otra cruzadas. (1)

xomalina =, nino : = xonepichuia (2 xomalina )

xomalli : cuchar o cuchara de baxo. (1 xumalli) cuchara de barro. (2 Xumalli)


esparto. (2)
xomalpetlachiuhqui : espartero que lo labra. (1) espartero que haze obra de
esparto. (2)

xomaltanatli : espuerta de esparto. (1 xumaltanatli)

xomamatlaxtic : çancajoso. (1) çancajoso. (2)

xomatli : cuchar o cuchara de baxo. (1 xumatli) idem. (Xumalli: cuchara de


barro.) (2 Xumatli) cuchara de barro. (2)

xomaxaltic : patihendido. (1) patihendido. (2)

xometl : sahuco. (1) sauco. (1) sahuco, o sauco. (2)

xomolco : enel rincon. (2 Xomulco)

xomolco caltech : escondidamente. (1 xumulco caltech)

xomolco caltech nemini : mostrenco. (1 xomulco caltech nemini) mostrenco.


metaphora. (2 Xomulco caltech nemini)

xomolco petlatitlan nicalaqui : esconderse. metap. prete: xomulco petlatitlan


onicalac. (2 Xomulco petlatitlan nicalaqui)

xomolco tlayoayan nicalaqui : idem. prete: xomulco tlayouayan onicalac. (Xomulco


petlatitlan nicalaqui: esconderse. metap. prete: xomulco petlatitlan onicalac.) (2
Xomulco tlayuayan nicalaqui)

xomolco tlayohuayan nicalaqui : esconderse. (1 xomulco tlayuuayá[n] nicalaqui)

xomollalia, nitla : hazer rincones. (2 Xumullalia, nitla) hazer rincones. (1


nitla, xumullalia) rincones hazer. (1 nitla, xumullalia)

xomolli : rincon. (1 xomulli) rincon. (2 Xumulli) rincon. (2 Xomulli)

xomolli caltechtli nicnotoctia : esconderse. (1 xumulli caltechtli nicnotoctia)


ampararse o esconderse ala sombra. (1 xomulli caltechtli nicnotoctia) esconderse.
preter: xomulli caltechtli onicnotocti. metapho. (2 Xomulli caltechtli
nicnotoctia)

xomolli caltechtli quimotocti : amparado assi. (1 xomulli caltechtli


quimotocti)

xomoloa, nitla : hazer rincones. preterito: onitlaxomolo. (2)

xomoltic : rincones tener. (1 xumultic) cosa con rincones. (2 Xumultic) cosa


con rincones. (2 Xomultic)

xomotl : cierto pato. (2 Xumutl)

xonacaatlapalli : porretas hojas de puerro. (1) porretas de cebolla, de ajos o de


puerros. (2)

xonacahuia, nitla : echar cebolla al salpicon, o al guisado. prete:


onitlaxonacaui. (2 Xonacauia, nitla) echar cebolla enla olla o enel salpicon. (1
nitla, xonacauia)
xonacatectli : cebollino para trasponer. (1) cebollino para trasponer. (2)

xonacatl : cebolla. (1) cebolla. (2)

xonacatl + : puerro. (1 castillan xonacatl) puerro. (1 vey castillan


xonacatl) aio. (1 castillan xonacatl) riestra de ajos o de cebollas. (1
cemmecatl xonacatl)

xonacatl itzon : porretas hojas de puerro. (1 xonacatl ytzun) porretas de


cebolla. (2 Xonacatl ytzun)

xonacaxinachtli : simiente de cebollas; y assi delas demas. (1) cebollino, la


simiente. (1) cebollino, la semilla. (2)

xonecuilli : bordon o palo con muescas que ofrecian alos idolos. (1) palo
como bordon con muescas que ofrecian alos idolos. (2)

xonecuiltic : coxo del pie. (1) coxo delpie. (2)

xonehuayotl + : idem. (Iztetzin nacayotl: padrastro cerca dela vña.) (2 Iztetzin


xoneuayotl) idem. (Iztitzin nacayotl: padrastro cerca dela vña.) (2 Iztitzin
xoneuayotl)

xonenetech : çancajoso. (1) çancajoso. (2)

xonepichuia, nino : lo mesmo es que xomalina. pr: oninoxonepichui. (2) piernas


o pantorr[i]llas tener vna encima de otra cruzadas. (1)

xonexca, ni : auisar a otro declará[n]dole lo que le puede acaecer adelante.


pret: onixonexcac. (2) auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene hazer. (1)

xonexca + : noticia dar a algúno delo q[ue] le ade acaecer, auisándole


p[or]meta. (1 icni, xonexca) aduertir a o otro, paraque ande sobreauiso enlo
q[ue] le conuiene. (1 ycni, xonexca)

xopalectic : idem. (Xopaleuac quetzalli: pluma verde y preciosa.) (2)

xopalectic quetzalli : verde pluma rica. (1)

xopalehuac : cosa muy verde. (2 Xopaleuac)

xopalehuac quetzalli : verde pluma rica. (1 xupaleuac quetzalli) pluma verde y


preciosa. (2 Xopaleuac quetzalli)

xopan : verano. (1 xupan) verano. (2 Xupan) verano. (2)

xopan ehecatl : viento que trae agua. (1)

xopaniztempan : primavera. (1 xupaniztempan)

xopaniztli : idem. (Xupan: verano.) (2 Xupaniztli) idem. (Xopan: verano.)


(2)

xopantla : verano. (1 xupantla) idem. (Xupaniztli: idem. (Xupan: verano.)) (2


Xupantla) idem. (Xopaniztli: idem. (Xopan: verano.)) (2)

xopantla tlacat : nacido en verano. (1)


xopantlacayotl : veraniega cosa. (1) cosa que se haze, o cria en verano (2
Xupantlacayotl) cosa q[ue] se haze, o cria en verano. s. veraniega. (2)

xopapatlactic : ombre de grandes pies. (1) hombre de anchos y grandes pies. (2)

xopechtli : fundamento. (1) cimiento de edificio. (2)

xopehua, nite : dar punta pie a alguno, o puntallazo. (2 Xopeua, nite) dar de
pie. (1 nite, xopeua)
xopehua, nitla : dar de pie con menosprecio. preteri: onitlaxopeuh. (2 Xopeua,
nitla) dar de pie. (1 nitla, xopeua)

xopetlatia, nitla : hazer cimiento al edificio. preter: onitlaxopetlati. (2)


poner cimiento ala pared. (1)

xopetlatitlan + : esconderse. (1 contzalan, xopetlatitlan nicalaqui)

xopetlatitlan nicalaqui : encubrirse. (1) esconderse. metaphora. p:


xopetlatitlan onicalac. (2)

xopetlatl : cimiento de casa. (1) cimiento de edificio. (2)

xopil + : dedo grande del pie. (1 touei xopil) dedo pulgar del pie. (2 Touey
xopil)

xopilchicuace : ombre de seys dedos enlos pies. (1 xopilchiquace) hombre de seis


dedos enlos pies. (2 Xopilchiquace)

xopilli : dedo del pie. (1) dedo de pie. (2)

xopilxocoyotl : el dedo pequeño del pie. (2)

xopitzactli : çanca. (1) çan[c]a. (2)

xopoztecqui : coxo de espinilla quebrada. (1) quebrado y coxo del pie. (2


Xopuztecqui)

xopoztequi, nino : quebrarse el pie. preterito: oninoxopuztec. (2 Xopuztequi,


nino) quebrarse el pie. (1 nino, xopuztequi)
xopoztequi, nite : quebrar pie a otro. preterito: onitexopuztec. (2
Xopuztequi, nite) quebrar a otro el pie. (1 nite, xopuztequi)

xoquechpan : desasosegado, o bullicioso. (2) desasossegada persona, sin


reposo e inquieta. (1)

xoquechpanyotl : desasossiego tal. (1)

xoquechtlan; + : el cuello del pie. (2 Xoquechtlan; to)

xoquechtlan; to : el cuello del pie. (2)

xoquequexquia : inquieto y desasosegado. (2) desasossegada persona, sin reposo e


inquieta. (1)

xoquequexquializtli : desasossiego tal. (1)


xoquetzi : coxo que anda de puntillas. (1)

xoquetzio : coxo que anda de puntillas. (2)

xoquializtli : hedor de piedra çufre, o de cosa assi. (2)

xoquiyayaliztli : hedor de piedra çufre o cosa semejante. (1)

xotecuintic : coxo del pie. (2) çopo del pie. (1)

xotemecatl + : suelta de mula o decauallo. (1 cauallo xotemecatl)

xotemecayotia, nite : encabestrar. preterito: onitexotemecayoti. (2) encabestar.


(1)

xotemecayotoma +, ni : desencabesterar. (1 ni, cauallo xotemecayotoma)

xotemecayotomaliztli + : desencabestramiento. (1 cauallo xotemecayotomaliztli)

xotemecayotomani + : desencabestrador. (1 cauallo xotemecayotomani)

xotemecayotonqui + : desencabestrador. (1 cauallo xotemecayotonqui)

xotemol : coxo del pie. (2) çopo del pie. (1)

xotepol : idem. (Xotemol: coxo del pie.) (2) çopo del pie. (1 xotepul)

xoteteconahuiliztli : grieta. (1 xoteteconauiliztli)

xotetecuintic : coxo de ambos pies. (2) çopo de ambos pies. (1)

xotetemol : idem. (Xotetecuintic: coxo de ambos pies.) (2 Xotetemul) çopo de


ambos pies. (1)

xotetepol : idem. (Xotetemul: idem. (Xotetecuintic: coxo de ambos pies.)) (2)

xotetepoltic : çopo de ambos pies. (1 xotetepultic)

xotetezonahuiliztli : frieras, o grietas delos pies. (2 Xoteteçonauiliztli)


sauañon o frieras. (1 xoteteçonauiliztli)

xotitilactic : hombre de gruessos y grandes pies. (2) ombre de grandes pies.


(1)

xotla : florecer. (1) abrasarse la tierra, o encenderse los carbones o brotar


las flores. pre: oxotlac (2) brotar y abrir las flores. (1) abrasarse la tierra
de grân calor. (1)
xotla, ni : tener gran calentura. pre: onixotlac. (2) calentura grande tener. (1)
tornarse o hazerse brasa alguna cosa. (1)
xotla, nitla : cortar ala larga lienço, o cosa semejante, o hazer rayas, o
aferrar madera. preterito: onitlaxotlac. (2) rayar hazer raya. (1) cortar ala
larga o hender y rajar. (1)

xotla + : lo mesmo es que tlallitlatla. preteri: tlalli oxotlac. (2 Tlalli


xotla) abrasarse la tierra de grân calor. (1 tlalli xotla)
xotlac : abrasada tierra, o encendidos carbones, o flores yabrotadas y
abiertas. (2) brotada flor. (1)

xotlac + : abrasada tierra. (1 tlalli xotlac)

xotlaliztli : abrasamiento assi. &c. (2) brotadura tal. (1) calentura tal.
(1)

xotlaltia, nitla : encender carbones. pre: onitlaxotlalti. (2) encender


carbones. (1)

xotlapech : cierto paxaro. (2)

xotzatzayanaliztli : grietas delos pies. (2) grieta. (1) sauañon o frieras.


(1)

xotzayanqui : patihendido. (2) patihendido. (1)

xoxa, nite : aojar o hechizar o ojear a otro. prete: onitexox. (2) hechizar.
(1) aojar o hechizar. (1)

xoxale : lobadado. (1) cosa con lobanillo, o hombre potroso o q[ue]brado. (2)
quebrado potroso. (1) potroso. (1)

xoxale = : = xoxallo (2 xoxale)

xoxalli : lobado enlas otras animalias. (1) lobado, lobanillo o potra. (2)
lobanillo. (1) potra. (1)

xoxallo : lo mesmo es que xoxale. (2) lobadado. (1)

xoxhuia, nite : hechizar a otro. pre: onitexoxui. (2 Xoxuia, nite) hechizar. (1


nite, xoxuia)

xoxocahui : emmohecerse algo. (1 xoxocaui)

xoxocauhqui : emmohecida cosa, o mohosa. (2) enmohecido. (1)

xoxochitla : jardin. (2) jardin. (2 Xuxuchitla) vergel. (1) jardin. (1)

xoxochitlatli : idem. (Xuxuchitla: jardin.) (2 Xuxuchitlatli) idem


(Xoxochitla: jardin.) (2) jardin. (1)

xoxochitlaxilia, nino : jugar con rosas. pre: oninoxoxochitlaxili. (2) jugar con
rosas. (1)

xoxochtia, nite : dezir gracias como truhan. pret: onitexoxochti. (2) truhanear
aq[ue]ste. (1) dezir gracias o donayres. (1)

xoxocoyolli : azedera yerua. (2) azedera, yerua agra. (1)

xoxocoyomati, nite : halagar. preterito: onitexoxocoyoma. (2) halagar. (1)

xoxocpipil + : muera el traidor, es amenaza que se haze, de matar a otro, o a


algun perro, y se pone en effecto. (2 Tlaconixpiqui xoxocpipil)

xoxoctetl : fruta verde, dura y sin sazon. (2) agra cosa, por madurar. (1)
xoxoctetl + : higos verdes, por madurar. (2 Hicox xoxoctetl) higo antes que
madure. (1 hicox xoxoctetl)

xoxoctia, ni : pararse verde. (2 Xuxuctia, ni)

xoxoctic : cosa verde, o cruda. (2 Xuxuctic) cosa verde o descolorida por


enfermedad, o cosa cruda. (2) verde cosa en color. (1)

xoxocuyolli : azedera yerua. (2 Xuxucuyulli) azedera, yerua agra. (1


xuxucuyulli)

xoxohuia : verdinegro pararse. (1 xoxouia)


xoxohuia, ni : pararse verdinegro de enfermedad, o descolorido, o pararse algo
verde. pret: onixoxouiac. (2 Xoxouia, ni) pararse verdinegro. (1 ni, xoxouia)
cardenal tener assi. (1 ni, xoxouia) verdecerse p[ar]arse verde. (1 ni, xoxouia)
verde pararse o hazerse. (1 ni, xoxouia)
xoxohuia, tla : verdeguear. (1 tla, xoxouia)

xoxohuializtli : color verdinegro del que esta descolorido por enfermedad, o


cardenal de golpe. (2 Xoxouializtli) cardenal señal de golpe. (1 xoxouializtli)

xoxohuilia, nite : hazer cardenal a otro có[n] golpe. p: onitexoxouili. (2


Xoxouilia, nite) cardenales hazer a otro. (1 nite, xoxouilia)
xoxohuilia, nitla : hazer algo verde. pr: onitlaxoxouili. (2 Xoxouilia, nitla)

xoxohuiliztli : cardenal o señal de açote, o golpe, o vedor de prado. (2


Xoxouiliztli) verdura. (1 xoxouiliztli) señal de golpe o de açote. (1
xoxouiliztli)

xoxohuixtoc, ni : estar sin color como cuerpo muerto. pre: onixoxouixtoca. (2


Xoxouixtoc, ni)

xoxolhuia, nitla : mentir asabiendas. (1)

xoxolo tilmatli : librea de pajes. (2)

xoxolochoa, nitla : arrugar o plegar algo. (1)

xoxolochtic : arrugada cosa. (1) rugoso cosa arrugada. (1) cosa arrugada o
plegada. (2)

xoxolopinemi : villano enla criança. (1)

xoxolopinemiliztli : villania enla criança. (1)

xoxolotilmatli : librea de vestidura. (1)

xoxomoltic : rincones tener. (1 xuxumultic) cosa con rincones, o de muchos


hoyos. (2 Xuxumultic) cosa con muchos rincones, o hoyos. (2 Xoxomultic)

xoxopehua, nite : dar de pie. (1 nite, xoxopeua)


xoxopehua, nitla : dar de pie. (1 nitlaxoxopeua) dar de pie con menosprecio.
pre: onitlaxoxopeuh. (2 Xoxopeua, nitla)

xoxoqui : cosa verde o cruda. (2 Xuxuhqui)


xoxoqui itztli : cierta piedra preciosa de color d[e] esmeralda. (2 Xuxuhqui
ytztli)

xoxotla : luciernaga. (1) carmesi seda texida colorada, raso o tornasol. (1)
carmesi, seda texida, o luciernaga. (2)
xoxotla, nite : jassar, sangrar jassando. (1) tajaro despedaçar. (1) sajar. (1)
xoxotla, nitla : reuanar. (1)

xoxotla in tetl, nic : asserrar piedras o cosas semejantes. (1)

xoxotlato : luciernaga. (1) luciernaga. (2)

xoxouhca + : pepino. (1 ayotontli xoxouhca qualoni)

xoxouhca cualoni : cosa que se come sin cozer. (2 Xoxouhca qualoni)

xoxouhqui : cruda cosa; i; no cozida. (1) verde cosa no madura. (1) azul color
de cielo. (1) cosa verde, o cosa cruda. (2)

xoxouhqui + : reziente cosa fresca. (1 paltic xoxouhqui) libre nacido en


libertad. (1 yullo xoxouhqui) medio crudo. (1 achi xoxouhqui)

xoxouhqui mazatlacualli : herren o alcacer. (1 xoxouhqui maçatlaqualli)

xoxouia, ni : pararse verdinegro, o descolorido. (2 Xuxuuia, ni)

xoxouilia, nitla : hazer algo verde o medio azul. (1 nitla, xuxuuilia)

xoxouixtimani : estar el campo verde y fresco, o el agua verdegueando. preterit:


oxuxuuixtimanca. (2 Xuxuuixtimani)

xoyahualtic : pata maciça. (1 xoyaualtic)

xoyahui : añublarse el trigo. (1 xoyaui) añublarse el trigo o cosa semejante p:


oxoyauh. (2 Xoyaui)

xoyauhqui : rancio o rancioso. (1) cosa ranciosa. (2)

xuh : interjection del que se espanta. (2)

ya + : entrañable cosa. (1 teitec ya) entrañable cosa. (1 teitic ya) lo


mesmo es que teitec ya. (2 Teitic ya) idem. pret: teitec oya. (Teitec acic: cosa
que se siente mucho y llega alas entrañas. preterito: oteitec acic. y toma se in
bonam & malam partem.) (2 Teitec ya)

yaatototontli : gorgojo pequeño. (1 yaatototó[n]tli)

yaca + : delicto por el qual soy sé[n]ntenciado a muerte. (2 No yaca)

yacac + : passar a los que van enla delantera. (1 yn yacac niq[ui]ztiquiça)

yacacelicayotl : el freno de las narizes. (2)

yacacentli : anade otro. (1) cierto pato, o anade. (2)

yacachicoltic topilli : gancho de pastor. (1) vara, o gancho de pastor, o baculo


de obispo, o cosa semejante. (2)
yacachiqui, nitla : aguzar punta. preterito: onitlayacachic. (2) aguzar punta
o ser el primero o delantero de los que caminan, o de los que estan puestos en
orden. (1)

yacachittoltic : nariz aguileño. (1)

yacachto : primero; adv. (1) primero, o primeramente. aduerbio. (2)

yacacocotoctic : desnarigado. (2)

yacacocotona, nite : desnarigar a otro. preterit: oniteyacacocoton. (2)

yacacotoctic : desnarigado. (1)

yacacotona, nite : desnarigar a otro. (1) cortar las narizes a otro. (1)
yacacotona, nitla : despuntar algo. preterito: onitlayacacoton. (2) despúntar
algo. (1)

yacacotona +, ni : despauilar candela. (1 ni, candela yacacotona)

yacacotonaliztli + : despauiladura. (1 candela yacacotonaliztli)

yacacotonani + : despauilador. (1 candela yacacotonani)

yacacotoni : despuntarse. (1)

yacacuatic : desnarigado. (1 yacaq[ua]tic) desnarigado. (2 Yacaquatic)

yacacuauhyotl : lo largo dela nariz. (2 Yacaquauhyotl)

yacacuaztli : piedra preciosa o tejuelo de oro que ponían los nobles enla
ternilla dela nariz agujerada. (1 yacaquaztli) cierta piedra preciosa, o tecuelo
de oro para adornar las narizes. (2 Yacaquaztli)

yacacuicuitla : mocoso, lleno de mocos. (1) mocoso. (2)

yacacuicuitlapol : mocoso, lleno de mocos. (1) idem. (Yacacuicuitla:


mocoso.) (2 Yacacuicuitlapul)
yacacuicuitlapol, ni : mocoso ser. (1)

yacacuitla, ni : mocoso ser. (1)

yacacuitlacui, nino : sonarse las narizes, o alimpiarse los mocos. prete:


oninoyacacuitlacuic. (2) limpiar las narizes. (1)

yacacuitlapol : mocoso. (2)

yacacuitlapopotz : mocoso, lleno de mocos. (1) idem. (Yacacuitlapol:


mocoso.) (2)

yacacuitlapotz : idem. (Yacacuitlapopotz: idem. (Yacacuitlapol: mocoso.)) (2)


yacacuitlapotz, ni : mocoso ser. (1)

yacacuitlatl : mocos de narizes. (1) mocos. (2)

yacacuitlatlaya, nino : sonarse las narizes. prete: oninoyacacuitlatlaz. (2)


yacacuitlatlaza, nino : limpiar las narizes. (1 nino, yacacuitlatlaça)

yacacuitle : mocoso. (2)

yacahiyayaliztli : hedor de narizes. (1)

yacahuictic : narigudo de largas narizes. (1 yacauictic) narigudo de largas


yanchas narizes. (2 Yacauictic)

yacahuiltequi, nite : aquedar o atajar gente o ganado, o atrauesar delante de


otro. preterito: oniteyacauiltec. (2 Yacauiltequi, nite) atrauesar delante de
alguno. (1 nite, yacauiltequi) atajar a otro, o al ganado. (1 nite, yacauiltequi)
passar delante de otro. (1 nite, yacauiltequi)

yacahuitzahui : aguzarse assi. (1 yacauitzaui)

yacahuitzauhcayotl : punta de cosa aguda. (1 yacauitzauhcayotl) agudeza tal. (1


yacauitzauhcayutl) agudeza de punta. (2 Yacauitzauhcayotl)

yacahuitzauhqui : puntiagudo. (1 yacauitzauhqui) agudo de punta. (1


yacauitzauhqui) cosa que tiene aguda la punta. (2 Yacauitzauhqui)

yacahuitzoa, nitla : ahusar algo. (1 nitlayacauitzoa) sacar o aguzar punta.


preter: onitlayacauitzo. (2 Yacauitzoa, nitla) aguzar punta o ser el primero o
delantero de los que caminan, o de los que estan puestos en orden. (1 nitla,
yacauitzoa) punta sacar. (1 nitla, yacauitzoa)

yacahuitztic : narigudo de largas narizes. (1 yacauitztic) puntiagudo. (1


yacauitztic) puntado assi. (1 yacauitztic) agudo de punta. (1 yacauitztic)
ahusada cosa. (1 yacauitztic) cosa aguda de pú[n]ta, o puntiaguda, o hombre
narigudo de agudas narizes. (2 Yacauitztic)

yacahuitztic mitl : passador tiro de ballesta. (1 yacauitztic mitl) passador,


saeta aguda. (2 Yacauitztic mitl)

yacahuitzticayotl : agudeza tal. (1 yacauitzticayotl) agudeza de punta. (2


Yacauitzticayutl)

yacaichpeloa, nite : desnarigar aotro. preterito: oniteyacaichpelo. (2)


desnarigar a otro. (1)

yacailacatzoa +, ni : azial poner ala bellia. (1 ni, cauallo yacailacatzoa)

yacaiyayaliztli : hedor de narizes. (2)

yacalhuia, nitla : cubrir algo con sombra, o hazer sombra. preterito:


onitlayacalhui. (2) cubrir haziendo sombra. (1)

yacamaxaltic + : garfio, para sacar carne. (1 tepuzcolli yacamaxaltic)

yacametlapil : narigudo de largas narizes. (1) narigudo de largas narizes. (2)

yacamimiltic + : estoque. (1 tepuzmacquauitl yacamimiltic)


yacana, nite : guiar a otro, o gouernar pueblo, o adiestrar al ciego. preterit:
oniteyacan. (2) guiar. (1) regir. (1) anteceder o guiar. (1) adiestrar ciego.
(1) gouernar. (1)

yacanaliztli + : prelazia, o dignidad ecclesiastica. (2 Teopixca yacanaliztli)

yacanaloni : sudito o sujeto. (1)

yacanamiqui, nite : aquedar, o atajar gente, o ganado. preterito:


oniteyacanamic. (2) atajar a otro, o al ganado. (1)

yacanamiqui =, nite : = yacatzacuilia (2 yacanamiqui )

yacancayotl + : capitania tal. (1 yaoquizca yacancayotl)

yacanqui + : capitan. (1 yaoquizca yacanqui)

yacantiuh, nite : yr guiando a otros, o yr adiestrá[n]do al ciego. preterito:


oniteyacantia. (2) adelantarse en camino. (1) guiar a alguno. (1) yr d[e]látne.
(1 nite, yacá[n]tiuh)

yacaocuilin : vnas puntillas como demateria que sobre la punta de la nariz


apretandolas parecé[n] (2)

yacaololtic : nariz roma. (1) nariz rromo. (2)

yacapantli : hijo o hija mayor. (1) primogenito, o primogenita. (2)

yacapatlahuac + : escoda para dolar piedras. (1 necoc yacapatlauac


tepuzteximaloni) escoda para labrar piedras. (2 Necoc yacapatlauac
tepuzteximaloni)

yacapitzactic : ahusada cosa. (1)

yacapitzahua, nitla : ahusar punta de algo. prete: onitlayacapitzauh. (2


Yacapitzaua, nitla) ahusar algo. (1 nitla, yacapitzaua)

yacapitzahuac : ahusada cosa. (1 yacapitzauac) cosa ahusada. (2 Yacapitzauac)

yacapitzahuac + : estoque. (1 tepuzmacquauitl yacapitzauac)

yacapiyaztic : hombre de nariz derecha y larga. (2 Yacapiaztic)

yacapocuia, nite : dar humo a narizes. preterito: oniteyacapocui. (2) dar


humo a narizes. (1) humo a narizes dar. (1)

yacapopohua, nino : limpiarse las narizes. preteri: oninoyacapopouh. (2


Yacapopoa, nino) limpiar las narizes. (1 nino, yacapopoua)

yacapotoniliztli : hedor de narizes. (1) hedor de narizes. (2)

yacapoztecqui : desnarigado. (2 Yacapuztecqui)

yacapoztequi : despuntarse. (1 yacapuztequi)


yacapoztequi, nite : desnarigar a otro. preterito: oniteyacapuztec. (2
Yacapuztequi, nite) hazer a otro las narizes, dándole alguna puñada. (1 nite,
yacapuztequi)
yacapoztequi, nitla : despuntar, o quebrar punta de algo. prete:
onitlayacapuztec. (2 Yacapuztequi, nitla) despúntar algo. (1 nitla,
yacapuzteq[ui])

yacaqui quinahui, ni : atapadas tener las narines con reumas. (1 ni, yacaqui
quinaui)

yacaquiquin : gangoso. (1) atapado o cerrado de narizes, o gangoso. (1)


gangoso. (2)

yacaquiquinahui : idem. (Yacaquiquin: gangoso.) (2 Yacaquiquinaui)

yacaquiquinoa, ni : hablar g[a]ngoso. (2)

yacaquiquinohua, ni : gangoso hablar. (1 ni, yacaquiquinoua)

yacaquiquintic : atapado o cerrado de narizes, o gangoso. (1 yacaquiquí[n]tic)


gangoso. (2)

yacatapayoltic : nariz roma. (1) narizromo. (2 Yacatapayultic)

yacatecuinahuiliztli : embotamiénto tal. (1 yacatecuinauiliztli) embotadura de


punta. (2 Yacatecuinauiliztli)

yacatecuintic : embotado assi. (1) punta embotada. (2)

yacatemimiltic : persona de nariz fornida y bien hecha. (2)

yacatepinia, nite : hazer a otro las narizes, dándole alguna puñada. (1)

yacateponahuilizli : embotamiénto tal. (1 yacateponauilizli)

yacateponahuiliztli : embotadura de punta. (2 Yacateponauiliztli)

yacatepontic : embotado assi. (1 yacatepó[n]tic) embotada punta. (2)

yacatepozo + : fisga para tomar pescado. (1 topilli yacatepuço yc michmalo)

yacatequi, nite : cortarlas narizes a otro. prete: oniteyacatec. (2) desnarigar a


otro. (1) cortar las narizes a otro. (1)

yacatetecuinoa, nitla : embotar punta de algo. preterito: onitlayacatetecuino. (2)


embotar punta de algo. (1)

yacatetecuintic : despúntada o bota cosa. (1)

yacateteponahuiliztli : embotamiénto tal. (1 yacateteponauiliztli) embotamiento de


punta. (2 Yacatetepunauiliztli)

yacateteponoa, nitla : idem. preteri: onitlayacatetepuno. (Yacatetecuinoa, nitla:


embotar punta de algo. preterito: onitlayacatetecuino.) (2 Yacatetepunoa, nitla)
embotar punta de algo. (1 nitla, yacatetepunoa)

yacatetepontic : despúntada o bota cosa. (1 yacatetepuntic) embotado assi. (1)


embotada punta. (2 Yacatetepuntic)

yacatetzotzona, nite : hazer a otro las narizes, dándole alguna puñada. (1)
yacatia, nic : soltar agua represada, o ser el primero y delantero. prete:
onicyacati. (2)
yacatia, nitla : aguzar o hazer punta, o ser el primero o delantero delos que
caminan, o delos q[ue] estan puestos en orden. prete: onitlayacati. (2) aguzar
punta o ser el primero o delantero de los que caminan, o de los que estan puestos
en orden. (1)

yacatia, nopammo : venir sobre mi alguna tribulació[n], o cosa semejante, assi


como auenida de rio. prete: nopan omoyacati. (2)

yacatitiuh, nic : yr en la delantera. preterito: onicyacatitia. (2)

yacatl : nariz del hombre. (1) nariz, o punta de algo. (2)

yacatlaza, nite : desnarigar a otro. preterito: oniteyacatlaz. (2 Yacatlaça, nite)


desnarigar a otro. (1 nite, yacatlaça)

yacatolli : mocos de narizes. (1) mocos. (2)

yacatomahuac : narigudo de gordas narizes. (1 yacatomauac) hombre narigudo, o


de gordas narizes. (2 Yacatomauac)

yacatomoliuhcayotl : lo alto delas ventanas dela nariz, o la xeta dellas. (2)

yacatotona : gorgojo que come el trigo. (1) gorgojo. (2)

yacatotonato : gorgojo pequeño. (1)

yacatotontli : gorgojuelo. (2)

yacatototl : gorgojo que come el trigo. (1) gorgojo. (2)

yacattializtica : auentajadamente. (1)

yacattializtli : adelantamiento assi. (1) adelantamié[n]to del que va en la


delantera. (2)

yacattica : el primero delos que estan assentados por orden. (1)

yacatticac : el primero delos que estan en orden en pie. (1)

yacatticatlalia, nite : anteponer o preferir alguna persona a otra. preter:


oniteyacatticatlali. (2) preferir o ánteponer. (1)

yacattitiuh, nic : preuenir, anticiparse yendo primero. (1)


yacattitiuh, nite : yr d[e]látne. (1)

yacattiuh, ni : yr d[e]látne. (1) yr enla delantera. pr: oniyacattia. (2)


preuenir, anticiparse yendo primero. (1) adelantarse en camino. (1) auentajase
én algo. (1)

yacatto : primero; adv. (1) primero o primeramente. aduerbio. (2)

yacatzacuilia, nite : lo mismo es que yacanamiqui. pre: oniteyacatzacuili. (2)


quedar alo que huye. (1) atajar a otro, o al ganado. (1) passar delante de otro.
(1)
yacatzacuilia, nitla : aquedar el ganado. (1)

yacatzaptic : puntado assi. (1) agudo de punta. (1) agudo de punta. (2)

yacatzapticayotl : punta de cosa aguda. (1) agudeza tal. (1) agudeza de


punta. (2 Yacatzapticayutl)

yacatzontecuicuitlapol : mocoso, lleno de mocos. (1)


yacatzontecuicuitlapol, ni : mocoso ser. (1 ni, yacatzontecuicuitlapul)

yacatzontli : pelos delas narizes. (2 Yacatzuntli)

yacatzotecuicuitlapol : mocoso. (2 Yacatzotecuicuitlapul)

yacatzotzona, nite : hazer a otro las narizes, dándole alguna puñada. (1)

yacaxihuitl : piedras preciosas, con que adornauan las narizes los nobles. (1
yacaxiuitl) turquesa conque adornauan las narizes los caciques; s: piedras
preciosas cón que adornauán lo de éncima delas ventanas delas narizes. (1
yacaxiuitl) turq[ue]sa o piedra preciosa con que có[m]ponian y adornauan los
nobles las narizes. (2 Yacaxiuitl)

yacayo + : el caño dela generacion dela natura dela muger. (2 Ciuatl yacayo)

yachcho + : grano de semilla. (1 centetl yachcho)

yacho + : linaza, simiente de lino. (1 lino iacho)

yacqui : agostada cosa. (1)

yahuacalli : galera. (1 yaoacalli)

yahuacalli + : fusta; genero de naue. (1 castillan yaoacalli)

yahualhuia, nic : rodear sierra o otra cosa assi. prete: onicyaualhui. (2


Yaualhuia, nic)
yahualhuia, nitetla : rodear por no topar con otro pre: onitetlayaualhui. (2
Yaualhuia, nitetla)

yahualhuia in tepetl, nic : rodear la sierra. (1 nic, yaualhuia yn tepetl)

yahualihui : hazerse redonda la mata del mays pequeña, o cosa semejante. (1


yaualiui) hazerse redonda la mata de mayz antes que haga caña. pr: oyaualiuh. (2
Yaualiui)

yahualiuhcaiquiti, nitla : texer enderredor. (1 nitla, yaualiuhcayquiti)

yahualiuhcatequi, nitla : enderredor cortar algo. (1 nitlayaualiuhcatequi)


redondear algo. preteri: onitlayaualiuhcatec. (2 Yaualiuhcatequi, nitla) cercenar
cortar ala redonda. (1 nitla, yaualiuhcatequi)

yahualiuhcatlatia, nic : quemar en derredor. (1 nic, yaualiuhcatlatia)


yahualiuhcatlatia, nitla : quemar en derredor. prete: onitlayaualiuhcatlati. (2
Yaualiuhcatlatia, nitla)

yahualiuhcayotl : redóndez assi. (1 yaualiuhcayotl) redondez de algo. (2


Yaualiuhcayotl)
yahualiuhqui : redondo como mesa redonda. (1 yaualiuhq[ui]) cosa redonda, como
luna o rodela. &c. (2 Yaualiuhqui)

yahualli : assentadero de olla o de cosa semejante. (1 yaualli) assentadero de


olla, o de tinaja hecho desparto o de cosa semejante. (2 Yaualli)

yahualli + : caracol de escalera. (1 tlamamatla yaualli)

yahualoa, mo : enroscarse la culebra. preteri: omoyaualo. (2 Moyaualoa)


enroscarse la culebra. (1 moyaualoa)
yahualoa, nite : cercar a otros, o yrse a quexar primero que otros. preterito:
oniteyaualo. (2 Yaualoa, nite) cercar a otros. (1 nite, yaualoa)
yahualoa, nitla : andar en procession, o al rededor o rodear. preterito:
onitlayaualo. (2 Yaualoa, nitla) enprocession yr o andar ala redonda. (1 nitla,
yaualoa) rodear. (1 nitla, yaualoa) rodar andar en derredor. (1 nitla, yaualoa)
andar en derredor. (1 nitla, yaualoa) yr en procesion o andar ala redonda. (1
nitla, yaualoa)

yahualoa, nitlatla : andar muchas vezes al rededor. pre: onitlatlayaualo. (2


Yaualoa, nitlatla)

yahualochtia, nitetla : traer a otro al derredor, o por las calles. preterito:


onitetlayaualochti. (2 Yaualochtia, nitetla)

yahualochtia +, nino : cercar de paredes el solar, o la heredad. preterito:


oninotepan yaualochti. (2 Tepan yaualochtia, nino)

yahualohua, nite : quexarse primero que otro ante el juez. (1 nite, yaualoua)

yahualotica, nite : estar assentado al rededor de alguno. pre:


oniteyaualoticatca. (2 Yaualotica, nite) estar en derredor assentado. (1 nite,
yaualotica)

yahualoticac, nite : estar al derredor de otro en pie. pre: oniteyaualoticaca.


(2 Yaualoticac, nite) estar en derredor en pie. (1 nite, yaualoticac)

yahualotimoteca, nite : cercar alos enemigos. pr: oniteuayalotimotecac. (2


Yaualotimoteca, nite)

yahualotoc, nite : estar en derredor echado. (1 nite, yaualotoc)

yahualtequi, nic : redondear ropa; vel simile. (1 nic, yaualtequi)


yahualtequi, nitla : cercenar ala redonda, o redondear alguna cosa. pre:
onitlayaualtec. (2 Yaualtequi, nitla) cercenar cortar ala redonda. (1 nitla,
yaualtequi)

yahualtic : cerco o cosa redonda como luna. (1 yaualtic) cosa redonda como luna o
rodela. (2 Yaualtic) circulo redondo. (1 yaualtic) redondo como mesa redonda. (1
yaualtic)

yahualtic + : quadrada cosa. (2 Necoc yaualtic) luna llena. (1 ye yaualtic


metztli) cuadrada cosa. (1 necoc yaualtic)

yahualtic machiyotl : figura espherica o redonda. (1 yaualtic machiyotl)

yahuana, nite : captiuar enguerra. preterito: oniteyaoan. (2 Yaoana, nite)


yahui : peregrino de largo tiempo. (2 Yaui)

yahuitl : idem. (Yauh tlaulli: mayz moreno o negro.) (2 Yauitl)

yahuitl + : maiz negro. (1 yauh tlaolli yauitl)

yahuiyaca + : olores de cosas secas. (1 vacqui xochitl iauiyaca)

yahuiyacan + : olor de viánda caliente. (1 totonqui tlaqualli iauiyacá[n])

yalhua : ayer. (2) ayer. (1) antenoche. (1)

yalhua + : loque ayer, o ayer. (2 In yalhua)

yalhua yua : anoche. (1)

yalhuayohua : antenoche. (2 Yalhuayuua)

yalihui : pegarse vno con otro. (1 yaliui)

yaliztica + : ociosamente. (1 çan nen yaliztica) passo a passo; aduerbio. (1


yuian yaliztica)

yaliztli : yda o partida para algun lugar. (2) yda. (1) partida de lugar o de
persona. (1)

yaliztli + : ausencia. (1 cana yaliztli) idem. (Auic yayaliztli:


bambaneamiento, o vagueacion.) (2 Auic yaliztli) desastre. (2 Oui tepan yaliztli)
adulterio. (1 tepan yaliztli) adelantamiento assi. (1 achto yaliztli)
adelantamiento assi. (1 achtopa yaliztli)

yaloyo : seca que se haze enlas vedijas, por alguna llaga. (1)

yaloyo ompa mihiotia : seca enla vedija. (2)

yamactic : cosa blanda y muelle. (2)

yamactontli : cosa blandilla assi. (2) muelle cosa vn poco. (1)

yamanca : blandamente, (2) muellemente. (1) frescamente. (1)

yamanca cuicatl : canto suaue. (1)

yamanca namacac : lencero, que vende lienços . (1)

yamancacuica, ni : cantar suauemente. prete: oniyamanca cuicac. (2) cantar


suauemente. (1)

yamancai, mo : vino donzel. (2)


yamancai, nitla : beuer vino donzel, o otras cosas suaues y delicadas. pre:
onitlayamancaic. (2 Yamancay, nitla)

yamancatontli : blá[n]dilla cosa. (2) muelle cosa vn poco. (1)

yamancayotl : blandura, y per metaphoram. quiere dezir, riqueza y prosperidad.


(2) blandura assi. (1) riqueza. (1)
yamania : entibiarse. (1)
yamania, ni : estar templado el cuerpo. preterito: oniyamanix. (2)
enternecerse. (1) lentecerse hazerse liento. (1)
yamania, nite : enternecer aotro. (1)
yamania, nitla : ablandar o adobar cueros, o entibiar lo que esta muy caliente, o
ablandar cera o cosa semejante al fuego. pr: onitlayamani. (2) entibiar algo. (1)
adobar cueros. (1) amollentar otra cosa. (1) templar el agua fria o cosa assi al
sol o ala lumbre. (1) ablandar cuero o pan duro ala lumbre, o alguna hinchazon
del cuerpo. (1) rezentar hazer reziente. (1) curtir pellejos. (1)
yamania, tla : ablandar el tiempo. (1)

yamanilia, nitla : amollentar algo, o é[n]tibiarlo. prete: onitlayamanili. (2)


templar el agua fria o cosa assi al sol o ala lumbre. (1) souajar. (1)
amollentar otra cosa. (1)

yamaniliztica : tibiamente assi. (1)

yamaniliztli : blandura. (2) blandura assi. (1)

yamaniliztli + : mansedumbre y ternura de coraçon. (2 Yollo yamaniliztli)

yamaniliztli = : = yamaziliztli (2 yamaniliztli)

yamanqui : muelle, cosa blanda. (1) paño de lino o delana. (1) enternecido
assi. (1) templada cosa. (1) blanda cosa. (1) cosa blanda y muelle. (2) tibia
cosa assi como agua. (1) fina lana o algodon. (1) fresco reziente. (1)

yamanqui + : idem. (çacayaman: heno.) (2 çaca yamanqui)

yamanqui = : = yamaztic (2 yamanqui)

yamanqui ichcatl : oueja merina. (1 yamanqui ychcatl)

yamanqui ichcatomitl : lanamerina. (2) lana merina. (1 yamanqui ychcatomitl)

yamanqui pepechtli : mollida cama. (1)

yamanqui tilmatli : vestidura muelle. (1)

yamaziliztli : lo mesmo es que yamaniliztli. (2)

yamaztia : ablandarse alguna cosa. (1)


yamaztia, ni : ablandarse. pre: oniyamaxtiz. (2)

yamaztic : lo mesmo es que yamanqui. (2) muelle, cosa blanda. (1) blanda cosa.
(1)

yamaztiliztli : blandura assi. (1)

yamaztontli : muelle cosa vn poco. (1)

yameyallo in cemicac yoliliztli : fuente de vida. (1 yameyallo yn cemicac


yuliliztli)

yan + : de todo entodo, o vltimadamente. aduerbio. (2 Cemman yan)


yana, nin : guarecer se dela pluuia en algun lugar. (1)

yancuic : fresco reziente. (1) cosa nueua o reziente. (2) nueua cosa. (1)
nouicio, nueuo én cada arte. (1)

yancuic + : nouicio, nueuo én cada arte. (1 quin yancuic)

yancuic chichihualayo tlatetzauhtli : queso fresco (2 Yancuic chichiualayo


tlatetzauhtli) queso fresco. (1 yá[n]cuic chichiualayo tlatetzauhtli)

yancuic metztli : luna nueua. (1)

yancuic miccatlatatactli : sepultura nueva. (1)

yancuic tentzontli : vello de barba. (1)

yancuic xocomecamilli : majuelo. (1)

yancuica : frescamente. (1)

yancuicam mocchoti : nouia. (2)

yancuicam mocihuahuati : nouio. (2 Yancuicam mociuauati)

yancuicam moquichuati : novia. (2)

yancuicampilhua : primeriza muger en parto. (2)

yancuican : nueuamente. aduerbio. (2) denueuo. (1) nueuamente. (1)

yancuican + : denueuo. (1 quin yancuican)

yancuican mocchoti : nouia rezien casada. (1)

yancuican mocihuahuati : nouio rezien casado. (1 yancuican mociuauati)

yancuican moquichuati : nouia rezien casada. (1)

yancuican niccui : encentar algo. preteri: yancuican oniccuic. (2) encentar


algo. (1)

yancuican nino, chantia : poblar denueuo. (1 yancuican nino, chá[n]tia)

yancuican ninochantlalia : poblar denueuo. (1)

yancuican nitlatequi : començar a coger la fruta, o el chilli. pre: yancuican


onitlatec. (2) encentar algo. (1)

yancuican pilhua : primeriza muger en parto. (1)

yancuican tlacuitl : cosa enentada. (2) encentada cosa. (1)

yancuican tlapaliuhcati : nouio. (2) nouio rezien casado. (1)

yancuican tlapehualtiliztli : encé[n]tadura. (2 Yancuican tlapeualtiliztli)


encentadura. (1 yancuican tlapeualtiliztli)
yancuican tlapehualtilli : cosa encé[n]tada. (2 Yancuican tlapeualtilli)
encentada cosa. (1 yancuican tlapeualtilli)

yancuicantilia, nitla : renouar algo. prete: onitlayancu[i]cantili. (2)

yancuicapatic : fresco reziente. (1)

yancuilia, nino : renouarse. preter: oninoyancuili. (2 Yá[n]cuilia, nino)


yancuilia, nite : renouar a otro. preterito: oniteyancuili. (2)
yancuilia, nitla : renouar alguna cosa. preterito: onitlayancuili. (2)
reformar. (1) renouar. (1)

yancuiliztli : nouedad. (2) nouedad. (1)

yancuipatic : cosa reziente, ymuy fresca y nueua (2)

yancuiyo; + : mi primogenito o mi primogenita. (2 Yancuiyo; no)

yancuiyo; no : mi primogenito o mi primogenita. (2)

yani : peregrino mucho tiempo. (1)

yani + : çanqueador. (1 auic yani) desastrado. (2 Oui ypan yani) el que suele
caminar apie, peon. (2 Icxipan yani) vagamundo. (2 Auic yani) desastrado. (1 oui
ypan yani) caminante assi. (1 cauallo ypan yani)

yanquenin ni, tlanextia : luzir vn poco; y assi dolos de mas. (1)

yanyolcayotl : parentesco por sangre. (1)

yaoc +, ni : pelear fuertemente enla batalla. pre: yaoc onitlayeco. (2


Tlayecoa yaoc, ni)

yaoc cuachpanitquic : alferez. (1 yaoc quachpanitquic)

yaoc n, iloti : retraerse enla batalla o retirarse. (1)

yaoc ni, tlayecoa : trabajar fuerteménte enla guerra. (1) batallar


fuertemente. (1)

yaoc ni, tzinquiza : retraerse enla batalla o retirarse. (1 yaoc ni, tzinquiça)

yaoc niloti : retirarse enla guerra. preterit: yaoc onilot. (2)

yaoc nino, cuepa : retraerse enla batalla o retirarse. (1)

yaoc nitlayecoa : batallar, o pelear fuertemente enla guerra. preterito: yaoc


onitlayeco. (2) fuertemente batallar. (1)

yaoc nitzinquiza : retirarse é[n] enla guerra. preteri: yaoc onitzinquiz. (2


Yaoc nitzinquiça)

yaoc tepalehuiani : ayudador assi. (1 yaoc tepaleuiani)

yaoc tepalehuiliztli : ayuda tal. (1 yaoc tepaleuiliztli)

yaoc tlayecoani : guerreador. (1)


yaocal atlauhtli : caua de fortaleza. (1)

yaocal tlalatlauhtli : caua de fortaleza. (1)

yaocalcencahua, ni : proueerla fortaleza delo necessario. preterito:


oniyaocalcencauh. (2 Yaocalcencaua, ni) guarnecer fortaleza. (1 ni,
yaocalcencaua)

yaocalchicahua, ni : fortalecer y reparar fortaleza preterito: oniyaocalchicauh.


(2 Yaocalchicaua, ni) guarnecer fortaleza. (1 ni, yaocalchicaua)

yaocallapaltilia, ni : idem. pre: oniyaocallapaltili. (Yaocalchicaua, ni:


fortalecer y reparar fortaleza preterito: oniyaocalchicauh.) (2) guarnecer
fortaleza. (1)

yaocallapixcayotl : idem. (Yaocallapializtli: alcaidia de fortaleza.) (2)


tenencia de fortaleza. (1)

yaocallapixqui : alcaide de fortaleza. (2) alcaide de fortaleza. (1) teniente de


fortaleza. (1)

yaocallapiyaliztli : alcaidia de fortaleza. (2 Yaocallapializtli) tenencia de


fortaleza. (1 yaocallapializtli)

yaocalli : fusta artillada, o cosa assi para pelear é[n] la mar. (2) fortaleza,
el edificio. (2) fortaleza edificio. (1) guarida para defenderse. (1)

yaocalli + : torre para defender. (1 vecapan yaocalli)

yaocalpiyaliznetolli : omenaje que haze el alcalde dela fortaleza. (2


Yaocalpializnetolli) omenaje que heze el alcayde dela fortaleza. (1
yaocalpializnetolli)

yaocaltzonyotl : omenaje de torre de fortaleza. (2) omenaje de torre. (1)

yaochichihua, ni : guarnecer gente, para la guerra. (1 ni, yaochichiua)


yaochichihua, nino : armarse para laguerra. preterito: oninoyaochichiuh. (2
Yaochichiua, nino) apercebirse o aparejarse para la guerra. (1 nino, yaochichiua)
armarse para la batalla. (1 nino, yaochichiua)
yaochichihua, nite : armar a otro desta manera. preterito: oniteyaochichiuh. (2
Yaochichiua, nite) armar desta manera a otro. (1 nite, yaochichiua)

yaochichihua + : armarse de hierro. (1 tepuztlauiztica nino yaochichiua)


yaochichihua +, nite : armar aotro asi. (1 tepuztlauiztica niteyaochichiua)

yaochihua, nite : guerrear a otro. preterito: oniteyaochiuh. (2 Yaochiua, nite)


guerra hazer. (1 nite, yaochiua) lidiar enesta manera. (1 nite, yaochiua)
pelear. (1 nite, yaochiua) có[m]batir o pelear. (1 nite, yaochiua) batallar. (1
nite, yaochiua) hazer guerra a otros. (1 nite, yaochiua)

yaochihua, tehuicpanite : hazer guerra alos enemigos de mis amigos. p: teuicpa


oniteyaochiuh. (2 Yaochiua, teuicpanite)

yaocnitepalehuia : ayudar con gente armada. (1 yaocnitepaleuia)


yaocnitla + : pelear fuertemente enla guerra prete: yaoc onitlayeco. (2 Yecoa
yaocnitla)

yaohitacatl : vituallas para hueste. (1)

yaoimati, nino : ser diestro y entendido enlas cosas dela guerra. prete:
oninoyaoimat. (2)

yaoitacatl : victuallas, o mantenimiento para la guerra. (2)

yaollatalhuia, nite : maherir para la guerra, apercebir o señalar. (1)

yaomachiyonecaliliztli : señas conque se entienden enla guerra. (2)

yaomachiyonecaquiliztli : señas para se entender enla guerra. (1)

yaomachtia, mo : esgremidor. (2) esgremir el esgremidor. (1)


yaomachtia, nino : esgremir, o ensayarse para la guerra preteri:
oninoyaomachti. (2)

yaomamachtia, nino : idem. preterito: oninoyaomamachti. (Yaomachtia, nino:


esgremir, o ensayarse para la guerra preteri: oninoyaomachti.) (2)

yaomana, nite : ordenar guerra contra algunos. preterito: oniteyaoman. (2)

yaonechichiuhtli : armas para pelear. (2) armas para la guerra. (1)

yaonemachtli : ardid de guerra. (2) ardid de guerra. (1)

yaonotza, nite : llamar para la guerra. preterito: oniteyaonotz. (2) llamar para
la guerra. (1)

yaopalehuia, nite : guarnecer gente para la guerra preteri: oniteyaopaleui. (2


Yaopaleuia, nite) guarnecer gente, para la guerra. (1 nite, yaopaleuia)

yaoquizca tepacho : capitan. (1)

yaoquizca yacancayotl : capitania tal. (1)

yaoquizca yacanqui : capitan. (1)

yaoquizcapatiotl : sueldo, o paga de soldados. (2)

yaoquizcapatiyotl : sueldo enla guerra. (1)

yaoquizcateca, nino : asentar real preterito: oninoyaoquizcatecac. (2)


yaoquizcateca, tito : assentar real. (1)

yaoquizcatepacho : capitan de soldados. (2)

yaoquizcatepachoa, ni : capitanear enla guerra. preteri: oniyaoquizcatepacho. (2)


capitanear. (1)

yaoquizcatepachocayotl : officio de capitanear enla guerra. (2) capitania


tal. (1)

yaoquizcatlalia, nino : real assentar. (1)


yaoquizcatlaxtlahuilli : sueldo, o paga de soldados (2 Yaoquizcatlaxtlauilli)
sueldo enla guerra. (1 yaoquizcatlaxtlauilli)

yaoquizcatzacua, nino : asentar real. preterito: oninoyaoquizcatzacu. (2


Yaoquizcatzaqua, nino)
yaoquizcatzacua, tito : assentar real. (1 tito, yaoquizcatzaqua)

yaoquizcayacana, ni : capitanear enla guerra. preterito: oniyaoquizcayacan. (2)


capitanear. (1)

yaoquizcayacancayotl : oficio de capitanear en la guerra. (2)

yaoquizcayacanqui : capitan de soldados. (2)

yaoquizque : exercito. (1) esquadron, o exercito de soldados. (2) veste de


gentes. (1) hueste, gente de guerra. (1)

yaoquizque + : escuadron debatalla. (1 centlamantin yaoquizque) vn esq[ua]dron


de soldados. (2 Cé[n]tlamantin yaoquizq[ue]) guarnicion de gente. (1 centlamantin
yaoquizque) pauesada de armados. (1 centlamantin yaoquizque) pauesada de
armados. (1 ycxinenenque yaoquizque)

yaoquizque incenyeliz : real, de gente de guerra. (1 yaoquizque yncenyeliz)

yaoquizque intlatequiliz : real d[e] gé[n]te de guerra (2 Yaoquizque


yntlatequiliz) real, de gente de guerra. (1 yaoquizque yntlatequiliz)

yaoquizqui : soldado. (2) soldado de batalla. (1)

yaotachcauh : capitan de soldados. (2) capitan. (1)

yaotachcauhti, ni : capitanear enla guerra. preterito: oniyaotachcauhtic. (2)


capitanear. (1)

yaotachcauhyotl : officio de capitan de soldados (2) capitania tal. (1)

yaoteca, ni : idem. prete: oniyaotecac. (Yaotachcauhti, ni: capitanear enla


guerra. preterito: oniyaotachcauhtic.) (2) capitanear. (1) guarnecer gente, para
la guerra. (1)

yaotequihua : capitan de guerra. (2 Yaotequiua) capitan. (1 yaotequiua)

yaotequilia, nite : idem. o ordenar los esquadrones para dar batalla. preteri:
oniteyaotequili. (Yaoteca, ni: idem. prete: oniyaotecac. (Yaotachcauhti, ni:
capitanear enla guerra. preterito: oniyaotachcauhtic.)) (2)

yaotia, ninote : contender con alguno, o enemistarse con otro. prete:


oninoteyaoti. (2) contrariar o contradezir a alguno. (1) enemistarse con otro.
(1)

yaotia =, nino : = teyaotia (2 yaotia )

yaotica ni, tlaxtlahuilo : sueldo ganar assi. (1 yaotica ni, tlaxtlauilo)

yaotica nitla, cecehuia : pacificar la tierra por guerra. (1 yaotica nitla,


ceceuia)
yaotica nitlacecehuia : pacificar y allanar la tierra con guerra. prete: yaotica
onitetlaceceuili. (2 Yaotica nitlaceceuia)

yaotl : enemigo. (2) contrario enemigo. (1)

yaotla, nite : hazer guerra a otros. preteri: oniteyaotlac. (2) pelear. (1)
guerra hazer. (1) batallar. (1)

yaotlachia, ni : atalayar la centinela enla guerra. preterito: oniyaotlachix. (2)


atalayar en guerra. (1)

yaotlachializtli : el acto de atalayar assi. (2)

yaotlachiani : a[t]a[l]aya, o centinela. (2) atalaya de guerra. (1)

yaotlachixqui : idem. (Yaotlachiani: a[t]a[l]aya, o centinela.) (2) espia de


batalla. (1) atalaya de guerra. (1)

yaotlalhuia, nite : apercebir a otros para la guerra. preterit:


oniteyaotlalhui. (2) llamar para la guerra. (1) apercebir para la guerra. (1)

yaotlalia, nino : ponerse apunto para acometer al enemigo, o ponerse en buen


puesto. (2)

yaotlapixque : escuchas, o espias del campo. (2) escuchas de campo o espias.


(1)

yaotlapixque in yeyan : estancia develadores enla batalla. (1 yaotlapixque yn


yeyan)

yaotlapixqui : espia, atalaya, o centinela. (2) espia de batalla. (1)

yaotlapiya, ni : atalayar. prete: oniyaotlapix. (2 Yaotlapia, ni)

yaotlapiyaloyan : lugar para atalayar. (2 Yaotlapialoyan) estancia develadores


enla batalla. (1 yaotlapialoyan)

yaotlatalhuia, nite : apercebir para la guerra. preterito: oniteyaotlatalhui. (2)

yaotlatia, nino : guarecerse. (1)

yaotlatoa, ni : idem. prete: oniyaotlato. (Yaotlatalhuia, nite: apercebir para


la guerra. preterito: oniteyaotlatalhui.) (2) maherir para la guerra, apercebir o
señalar. (1)

yaotlatolli : maherimiento de guerra. (1)

yaotlatquichichihua, ni : hazer armas para soldados. (2 Yaotlatquichichiua, ni)

yaotlatquichichiuhqui : armero que haze armas para soldados (2)

yaotlatquichihua, ni : armas hazer para pelear. (1 ni, yaotlatquichiua)

yaotlatquichiuhqui : armero que haze armas. (1)


yaotlatquitl : armas para la guerra, (2) armas para la guerra. (1) municion de
guerra. (1)

yaotzatzi, ni : apellidar para la guerra. preterito: oniyaotzatzic. (2)


apellidar, llamar para la guerra. (1)

yaotzatzi =, nite : = yaotzatzilia (2 yaotzatzi )

yaotzatzic : el que apellida para la guerra. (2)

yaotzatzilia, nite : lo mesmo es que yaotzatzi. prete: oniteyaotzatzili. (2)


apellidar, llamar para la guerra. (1)

yaotzatziliztli : apellido assi. (1) apellido tal. (2)

yaoyahualoa, nite : cercar alos enemigos enla guerra. prete: oniteyaoyaualo. (2


Yaoyaualoa, nite) cercar los enemigos. (1 nite, yaoyaualoa)

yaoyotica tlacecehuilli : pacificada tierra. (1 yaoyotica tlaceceuilli)

yaoyotl : guerra. (1) pelea. (1) batalla o guerra. (1) guerra, o batalla. (2)

yaoyotl nicchihua : guerra hazer. (1 yaoyotl nicchiua)

yapalectic : cardeno o carne lastimada. (1) mánzillado assi. (1) cardeno,


carne lastimada. (2)

yapalectic = : = yapalehuac (2 yapalectic)

yapalehua, ni : tener cardenales de golpes de açotes. pre: oniyapaleuac. (2


Yapaleua, ni) cardenal tener assi. (1 ni, yapaleua) manzillarse. (1 ni,
yapaleua)
yapalehua, nite : cardenales hazer a otro. (1 nite, yapaleua) manzillar
desta manera. (1 nite, yapaleua)

yapalehua, niten : tener lastimados o negros los beços. prete: onitenyapaleuh.


(2 Yapaleua, nité[n])

yapalehuac : cardeno o carne lastimada. (1 yapaleuac) lo mesmo es que


yapalectic. (2 Yapaleuac)

yapalehualiztli : cardenal señal de golpe. (1 yapaleualiztli) señal de golpe o de


açote. (1 yapaleualiztli) cardenal, señal de golpe. (2 Yapaleualiztli)

yapalli : color negro. (1)

yapaltia, ni : pararse moreno. preterito: oniyapaltix. (2)

yapaltic : teñida cosa de negro. (1) cosa teñida de negro. (2)

yappalli : negra cosa. (1) color negro. (2)

yaque : puntado assi. (1) cosa que tiene punta, o cosa que tiene narizes. (2)

yaqui : partido assi. (1) ydo o partido para alguna parte. (2)
yaqui + : ausente. (1 canapa yaqui) adultero o adultera. (1 tepan yaqui)
doliente assi. (1 ytzin yaqui) caydo assi. (1 auic yaqui)

yaquiampa + : viento de poniente. (2 Tonatiuh iaquiampa ehecatl)

yaquian + : ocidente. (1 tonatiuh iaquian) el poniente. (2 Tonatiuh iaquian)

yaquiyampa + : viento de poniente. (1 tonatiuh yaquiyampa ehecatl)

yatica + : la parte baxa del madero dela cruz, q[ue] esta hincado, o metido enla
tierra. (2 Tlallampa yatica cruz) los braços dela cruz, o el madero atrauesado
dela cruz. (2 Ixtlapal yatica cruz)

yatica? + : que materia, o de que materia tracta?. (1 tleipan yatica?.)

yatiuh, ni : proceder por yr adelante. (1) yr. (1)

yauh, ni : yr a alguna parte. prete: onia. (2) partirse de lugar o depersona.


(1)

yauh + : caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1
yuh yauh yn noyollo) preuenir, anticiparse yendo primero. (1 achtopa ni, yauh)
desentonado. (1 cecni yauh ytuzqui) asabiendas y de voluntad hazer algo. (1
noyollo iuh yauh) quiero lo yo assi. (1 noyoliuh yauh) dar enel blanco el que
tira. (1 ypan yauh) suerte caer sobre alguno. (1 nopan yauh) horro o horra de
esclauo. (1 tlatequililti yauh ymetl, ymalac ytzotzopaz) andar en vn año que se
hizo o acontecio algo. (1 ye yauh cexiuhtiz ynmochiuh) dar la saeta o el arcabuz
enel blanco. pre: ipan oya. vel. oipanya. (2 Ipan yauh) deshazerse las nuues con
los grandes vientos. (1 chico tlanauac yauh í[n]mixtli, oehecapoliuh) ynquieta
cosa sin reposo. (1 auic yauh) yr presto y con tiento. (1 ninematca, yauh) idem.
(Techan calaqui otli: camino, o senda que va aparar a alguna casa.) (2 Techan yauh
otli) estado dela causa o del pleyto que se trata. (2 Ye oncan yauh) caer enla
cuenta delo que no entendia. pr: ipan oya in noyollo. (2 Ipan yauh noyollo) yr
dessa parte dela mar. (1 ateputzco ni, yauh) lo mismo es que noyollo
có[n]namiqui. pre: onoyollo ypanya. (2 Noyollo ipan yauh) parecerme bien, y
aprouar lo q[ue] se haze. pre: onoyoliuhya. (2 Noyoliuh yauh) caer sobre mi la
suerte, o tomarme debaxo la viga o piedra que lleuan arrastrando, ola carreta. &c.
pr: onopan ya (2 Nopá[n] yauh) yr dessa parte del monte. (1 tlateputzco ni, yauh)
estado dela causa. (1 yeoncan yauh) bien se dize del. (1 vclipan yauh yn
tlatolli) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no entendia. (1
ypan yauh yn noyollo) caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no
entendia. (1 noyollo ypan yauh)
yauh +, n : vaguear, o ser vagamundo. prete: onauic ya. (2 Auic yauh, n) yr
de priesa. prete: yciuhca onia. vel. oniciuhcaya. (2 Iciuhca yauh, n)
yauh +, ni : caminar apie. pre: icxipan onia. (2 Icxipan niyauh) tener algo
por costumbre, o hazer amenudo algo. (2 çanic niyauh)
yauh +, no : reconocer algo, o caer enla cuenta delo que no entendia bien.
preterit: noyollo ipan oya. (2 Yollo ipan yauh, no)
yauh +, non : crecer en malo en bien. (1 ocachi nonyauh) crecer o proceder
adelante enel malo enel bien. (2 Ocachi nonyauh)

yauh itlacual in tanima : el mantenimiento de nuestra anima. (2 Yauh ytlaqual


yn tanima)

yauh tlaolli yahuitl : maiz negro. (1 yauh tlaolli yauitl)

yauh tlaulli : mayz moreno o negro. (2)


yaxca : suyo, cosa de alguno. (1)

yaxca + : menesteroso. (1 atle iaxca) ymperial cosa. (1 emperador yaxca)


abundoso. (1 miec yaxca) realengo. (1 rey yaxca ytlatqui)

yayacana, nite : guiar a otros frequentemente. prete: oniteyayacan. (2) guiar a


menudo. (1)

yayacatzintli : debilitado y flaco. (2) flaca, cosa doliente. (1)

yayacayotl : flaqueza de doliente y debilitado. (2) flaqueza, doléncia. (1)

yayactic : morena cosa baça. (1) cosa hosca y morena. (2) loro entre blánco y
negro. (1) hosco baço en color. (1) baço, cosa algo negra. (1)

yayactic + : negro vn poco. (1 achi tliltic yayactic)

yayahualhuitimani, ticto : estar muchos al derredor de alguna persona noble.


pret: otinoyayaualhuitimanca. (2 Yayaualhuitimani, ticto)

yayahualoa, nite : cercar alos enemigos. preteri: oniteyayaualo. (2 Yayaualoa,


nite) cercar los enemigos. (1 nite, yayaualoa)

yayaliztli + : sentina de nauio. (2 Acalla yayaliztli) bambaneamiento, o


vagueacion. (2 Auic yayaliztli) cayda a vna parte y aotra. (1 auic yayaliztli)

yayamaztic : cosa blanda y muelle. (2) blanda cosa. (1)

yayaotla, nino : escaramuçar. (1)


yayaotla, tito : escaramusar vnos con otros. prete: otitoyayaotlaque. (2)

yayapalectic : pecoso. (2) pecoso lleno de pecas. (1)

yayapalehualiztli : mancha del rostro o del cuerpo, o señal de cardenal. (2


Yayapaleualiztli) manzilla enel cuerpo o enla cara. (1 yayapaleualiztli)

yayaticac, ni : bambanearse lo que esta en hiesto. pre: oniyayaticaca. (2)


bambanearse. (1)

yayatinemi, ni : passearse. pr: oniyayatinen. (2) passearse de vna parte a otra.


(1)

yayatinemoayan : passadero. (2) passeadero assi. (1 yayatinemoayá[n])

yayatiuh, ni : andar, o yr andando poco apoco. pre: oniyayatia. (2) andar


contiento. (1)

yayoca + : yrreprehensible. (1 atle iayoca)

yazca + : largo liberal. (1 aquitetlaçomacani yazca)

yaztauh + : horro, o horra. (2 Tlacotonililli yaztauh ymecaxicol) horro o


horra de esclauo. (1 tlacotonililli yaztauh ymecaxicol)
ye : por yehuatl. i. aquel. pronombre. (2) ya. aduerbio de tiempo. (2) o,
interjection para hazer exclamacion. (2) si, o asi es. (2) el, o ella
(pronombre). (1) ya; aduerbio de tiempo. (1)

ye + : y luego. conjunction. (2 Niman ye) luego; aduerbio. (1 niman ye)


mas, aduerbio comparatiuo. (1 occenca ye) adelante, s: el tiempo andando. (1 in
ye ompa titztiui) antaño. (1 ye cexiuitl ye monamicti) antes quiero mucho mas s.
esto que aquello. &c. (2 Occenca ye nicnequi) luego encontinente. (1 niman ye)
idem. (Occenca ye nicnequi: antes quiero mucho mas s. esto que aquello. &c.) (2
Occenca ye niqueleuia) sey ciertos o tened entendido. (2 Mayuh ye in amoyollo)
lugar desconsolatorio, o de ninguna recreacion. (2 Atle ie tepaccan) tiempo
venidero o futuro. (1 yn ye ó[m]pa titztiui) hazer cuenta que es pasqua o dia de
fiesta. (1 yn ye ylhuitl) mejoria en cada especie. (1 çaccenca ye)

ye achi huecaca in tonatiuh : las ocho horas del dia poco mas o menos. (2 Ye achi
vecaca yn tonatiuh)

ye achiquentel : idem. (Yeachi ninimati: estar algo mejor dela enfermedad. pre:
yeoachi ninima.) (2)

ye cexihuitl ye monamicti : antaño. (1 ye cexiuitl ye monamicti)

ye cexiuhtia coyametl : marrano cochino de vn año. (1)

ye huel yohuac : noche muy noche. (1 ye vel yuuac)

ye icoppa : vez segunda. (1)

ye ipampa : porque respondiendo la causa. (1 ye ypampa)

ye iuhca yyollo : abituado assi. (1)

ye macuilli : cinco dias ha. et sic de alijs. (2)

ye mictiuh im metztli : menguante de luna. (2 Ye mictiuh ym metztli)

ye mimattiuh : idem. (Yemimati: conualeciente de enfermedad.) (2)

ye monamiccan : antaño. (2) antaño. (1)

ye monamicti : idem. (Ye monamiccan: antaño.) (2)

ye nauhyopa : quatro dias ha. (2)

ye nic, chihua : exercitarse. (1 ye nic, chiua) esecutar. (1 ye nic, chiua)

ye nicnoti = : = ye ninotolinia (2 ye nicnoti )


ye nicnoti =, nino : = tolinia + (2 ye nicnoti )

ye nicnotlacati : idem. (Yenicnoti: venir a estado de miseria y de pobreza. pre:


ye onicnot.) (2) empobrecerse. (1)

ye ninimati : conualecer dela enfermedad. pret: ye oninima. (2)

ye ninotecoa : adrede dezir o hazer algo. (1)

ye ninotolinia : lo mismo es que ye nicnoti. prete: ye oninotolini. (2)


ye nixpanca : exercicio tener assi. (1)

ye noceppa : vez segunda. (1)

ye noconcacauhtoc : estar al punto dela muerte, o estar agonizando. (2)

ye ompa onquiza inicnopillotl inicnotlacayotl : padecer gran necessidad. (2 Ye ompa


onquiça ynicnopillotl inicnotlacayotl)

ye oncaca notequiuh : fin y conclusion de mi vida, o de mis dias. (2)

ye oncan yauh : estado dela causa o del pleyto que se trata. (2)

ye onnauhyupan : quatro dias ha, sin oy. (2)

ye tepan onoc : publica cosa sabida de muchos. (1)

ye yahualtic metztli : luna llena. (1 ye yaualtic metztli)

ye yauh cexiuhtiz inmochiuh : andar en vn año que se hizo o acontecio algo. (1 ye


yauh cexiuhtiz ynmochiuh)

ye ye, yi, hueya : a a. delque halla a otro haziendo algun maleficio. (2 Ye


ye, yy, veya)

ye yuhca noyollo : abituar se a algo, o habituar se. (1)

ye, + : a a. delque halla a otro haziendo algun maleficio. (2 Ye ye, yy, veya)

ye? + : qual dellos?. preguntando. (2 Catli ye?)

yeachi nin, imati yequenteltzin : mejorar en dolencia. (1)

yeachi ninimati : estar algo mejor dela enfermedad. pre: yeoachi ninima. (2)

yeachi quentel : algun tanto estar mejor. (1) mejoria de dolencia. (1)

yeaxcan : aeste tiempo, o por este tiempo. (2) a este tiempo, o aeste mismo
tiempo. (1)

yec itolo, ni : ser alabado de otros. preterito: oniyecytoloc. (2 Yec ytolo, ni)
tener buena fama. (1 ni, yec ytolo)

yeca quetza, nitla : auéntar trigo o cosa semejante. (1)

yecacehuaztli : moxcador. (2 Yecaceuaztli) auentador o moxcador. (1


yecaceuaztli)

yecahui : acabarse. o concluirse la obra. preterito: oyecauh. (2 Yecaui)


acabarse de hazer algo. (1 yecaui)

yecamecayo : boçal de bestia. (1)

yecamecayo cahuallo : barboquejo o boçal de cauallo. (2 Yecamecayo cauallo)


yecapehuia, nin : auentarse, o hazerse ayre para mitigar la calor. pre:
oninecapeui. (2 Yecapeuia, nin)
yecapehuia, nite : auentar a otro assi. (2 Yecapeuia, nite) auentar o hazer
ayre aotro. (1 nite, yecapeuia)

yecaquetza, nitla : auentar trigo, o cosa semejante. pre: onitlayecaquetz. (2)

yecatl : agua dulce. (2) agua dulce. (1)

yecauhqui : cosa acabada y concluida. (2) acabada cosa assi. (1) concluida cosa.
(1)

yecauhqui amoxtli : libro acabado. (1)

yecca cuicatl : canto suaue. (1)

yeccacuica, ni : cantar bien y suauemente. prete: oniyeccacuicac. (2) cantar


suauemente. (1)

yeccan : abuen tiempo. aduerbio. (2) lugar bueno y abrigado. (2) abuen
tiempo; aduerbio. (1)

yeccan, cualcan : abrigado lugar. (1 yeccan, qualcan)

yeccaqui, nitla : aprouar por bueno lo que oyo. (1)

yeccatzacuilia, nitla : guardar o abrigar algo del viento. pret:


onitlayecatzacuili. (2)

yecchichihua, nino : atauiarse y pulirse. preterito: oninoyecchichiuh. (2


Yecchichiua, nino) pulirse, adereçarse. (1 nino, yecchichiua) atauiarse y
componerse. (1 nino, yecchichiua)
yecchichihua, nite : atauiar curiosamente a otro. prete: oniteyecchichiuh. (2
Yecchichiua, nite)
yecchichihua, nitla : guisar manjares. (1 nitla, yecchichiua) guarnecer o
adereçar. (1 nitla, yecchichiua) adereçar y adornar algo honrosamente. (1 nitla,
yecchichiua)

yecchihua, nitla : polir. (1 nitla, yecchiua)

yeccue : a hao, ola, oyes. (1)

yece : empero, omas. conjunction aduersatiua. (2) empero. (1)

yece mayoye moyollo : empero sey cierto, o té[n] entendido. s. que se hara loque
digo. &c. (2 Yece mayuhye moyollo)

yece mochipa : empero siempre, o comunmente. (2 Yece muchipa)

yece ocualca : empero mas auentajadamente, o mucho mas. (2)

yecemanyan tocommocahuilia : pierdeslo, o priuaste dello de todo en todo, o para


siempre. (2 Yecemanyan tocommocauilia)

yecen : vltimadamente. (2)


yecentetl icnemoa : biue seya de otra manera, o ay agora otras costumbres. (2
Yecentetl ycnemoa)

yecexihuitl : agora vn año, o antaño. (2 Yecexiuitl) agora vn año, o antaño.


(1 yecexiuitl)

yecexiuhtia coyametl : cochiño de vn año. et sic de alijs. (2)

yecexiuhtia ichcatl : borrego. (1 yecexiuhtia ychcatl)

yechicahuac : antiguo en dias, o anciano. (2 Yechicauac) grande en edad. (1


yechicauac) antiguo o anciano. (1 yechicauac)

yecicneliloni : digno dequalquier beneficio. (2)

yeciliztli : sanctidad. (1)

yecnacayo : gentil persona y hermosa. (2) gentil y hermoso hombre o muger. (1)

yecnacayotica : gentilmente assi. (1)

yecnacayotl : gentileza assi. (2) gentileza tal. (1)

yecnemilice : religioso. (1) hombre justo y de sancta vida. (2) ombre sancto.
(1) justo. (1)

yecnemilice + : virtuoso. (1 velmonemitia yecnemilice)

yecnemiliceque : hombres justos. (2) ombres sanctos. (1) justos. (1)

yecnemiliztica : sanctamente. (2)

yecnemiliztica + : religiosamente assi. (1 yztlaca yecnemiliztica)

yecnemiliztli : religion. (1)

yecnequi, nino : fingirse bueno y sancto. preterit: oninoyecnec. (2) fíngir ser
bueno. (1)

yecnonotza, tito : concertarse pacificamente los que trayan pleito. pre:


otitoyecnonotzque. (2) concertarse los pleiteantes. (1)

yecoa, nic : echarse con muger. (1)


yecoa, nite : hazerlo ael, o aella. prete: oniteyeco (2) hazerlo el hombre ala
muger. (1)
yecoa, nitla : concluir o acabar obra, o prouar el manjar. pre: onitlayeco. (2)
guerra hazer. (1) hazer hasta el cabo. (1) prouar el manjar. (1) espedir lo
impedido. (1) pelear. (1) concluir o acabar algo. (1)

yecoa yaocnitla : pelear fuertemente enla guerra prete: yaoc onitlayeco. (2)

yecococ teopouhqui niquitta : empobrecerse. (1)

yecococteopouhqui niquitta : experimentar grá[n]des trabajos y necesidades. (2)

yecoltia, nitetla : seruir el libre. (1) seruir el esclauo. (1)


yeconcauhtoc : cercano ala muerte. (1)

yecquetza, nino : componerse y atauiarse bien o pomposamente. prete: oninoyecquetz.


(2) componerse y aderesarse. (1)

yectapiquia, nino : fingirse sancto. preterito: oninoyectlapiqui. (2)

yectel : dias ha. aduerbio. (2) los dias pallados. (1)

yectenehua, nino : preterito: oninoyecteneuh. (2 Yecteneua, nino alabarse)


alabarse con jactancia y presumpcion. (1 nino, yecteneua) gloriarse o
glorificarse. (1 nino, yecteneua) alabarse. (1 nino, yecteneua)
yectenehua, nite : alabar a otro. preterito: oniteyecteneuh. (2 Yecteneua,
nite) glorificar dar gloria a otro. (1 niteyecteneua) bendezir y alabar a otro.
(1 nite, yecteneua) alabar a otro. (1 nite, yecteneua)
yectenehua, nitla : alabar alguna cosa. preterito: o nitlayecteneuh. (2
Yecteneua, nitla)

yectenehua +, anite : desalabar al que antes auia alabado. (1 yenoye


aniteyecteneua)

yectenehuallani, nino : dessear ser alabado de otros. prete: oninoyecteneuallan. (2


Yecteneuallani, nino) dessear seralabado. (1 nino, yecteneuallá[n]i)

yectenehualoni : digno de ser alabado. (2 Yecteneualoni) loable cosa. (1


yecteneualoni)

yectetli : acada vno tres. (2)

yectia : aclararse y asentarse qualquiera licor que estaua turbio v rebuelto.


(1) desenetrarse algo o desmarañarse. (1) desenetrarse, o desenmarañarse la
madexa, o otra cosa semejante. prete: oyectix. (2)
yectia, ni : hazerse bueno. pret: oniyectix. (2)
yectia, nitla : alimpiar, o purificar algo. preterit: onitlayecti. (2) espadar
lino. (1) limpiar. (1) clarificar o purificar algo. (1) mondar algo como
garuanços o arroz. (1) remondar. (1) granças quitar. (1) auéntar trigo o cosa
semejante. (1) ahechar o limpiar algo. (1) afinar algo. (1) çarandar. (1)

yectia + : criuar. (1 nitía, yectia)

yecticihui : hazer aliento el edificio. p: yeoeticiuh (2 Yecticiui)

yectihuanani : virtud generalménte. (1 yectiuanani)

yectihuani : virtud. (2 Yectiuani)

yectihuani + : virtudes o bondades. (2 Qualtiuani, yectiuani)

yectilia, nic : desenetrar algo. preterito: onicyectili. (2) desenmarañar,


desemboluer o desentrar algo. (1)
yectilia, nite : justificar a otro. preterito: oniteyectili. (2) sanctificar
hazer sancto. (1)
yectilia, nitla : limpiar. (1) remediar. (1)

yectiliztica : graciosamente assi. (1) con bondad y gracia. (2)

yectiliztli : virtud generalménte. (1) bondad. (1) bondad. (2)


yectiloni + : escaruadientes o mó[n]dadié[n]tes. (2 Netlan yectiloni)

yectlalpan : parayso terrenal. (1) buena tierra. (2)

yectlamatini : letrado bueno. (1) letrado sancto y bueno. (2)

yectlapiquia, nino : fíngir ser bueno. (1)

yectlatoltoca, nino : presumir que acierta en quá[n]to dize. pret:


oninoyectlatoltocac. (2) presumir o pensar que acierta en quanto dize. (1)

yectli : gracia como quiera. (1) sancta cosa. (1) buena cosa. (1) cosa
buena. (2)

yectli + : mejoria en cada especie. (1 ynoccé[n]ca yectli) cosa mejor, o mas


excelente. (2 Occenca yectli) dotado de gracia. (1 oquicnopilhui yn qualli
yectli) mejor; aduerbio de comparatiuo. (1 occenca yectli) dezir bien. (1 qualli
yectli niquitoa) manual cosa. (1 çanipan yectli) dador delos bienes espirituales
y temporales. (1 qualli yectli quimotemaquiliani) bien, nombre. (1 qualli yectli)
dotado de gracia. (1 oquimaceuh yn qualli yectli) idem. (çanipan: cosa manual o
mediana, o algun tanto, o en alguna manera.) (2 çanipan yectli)

yectli i yollo : virtuoso y de buenas entrañas. (2 Yectli y yullo)

yectli iyollo : virtuoso. (1)

yectli yyollo : ynocente cosa. (1) fiel que cree enla fee. (1)

yecualcan : ser ya tiempo oportuno y bueuopara hazer o dezir algo. (2 Yequalcan)

yecualli : abasta; aduerbio. (1 yequalli) bien esta, otorgando. (1 yequalli)


bien esta, o basta. aduerbio. (2 Yequalli)

yecualton : borrego. (1 yequalton)

yecualton ichcatl : borrego. (2 Yequalton ichcatl)

yecuel : luego; aduerbio. (1)

yecuel huecauh : idem, (Yecuel quezquilhuitl: idem. (Yecuel quezqui: idem.


(Yecuel nechca: dias ha.))) (2 Yecuel vecauh)

yecuel nechca : dias ha. (1) dias ha. (2)

yecuel quezqui : idem. (Yecuel nechca: dias ha.) (2)

yecuel quezquilhuitl : idem. (Yecuel quezqui: idem. (Yecuel nechca: dias ha.))
(2)

yecuelachic : rato a, s: que se hizo &c. (1) ratoa. s. que acaecio algo.
aduerb. (2)

yecuelhuecauh : rato a, s: que se hizo &c. (1 yecueluecauh)

yecuelquezqui : dias ha. (1)


yecuelquezquilhuitl : dias ha. (1)

yecuelyehua : rato a, s: que se hizo &c. (1 yecuelyeua) idem. (Yecuelachic:


ratoa. s. que acaecio algo. aduerb.) (2 Yecuelyeua)

yecuitlacapaniz : madurarse el nacido o encordio. (1)

yecyollotica : fielmente assi. (1)

yecyotica, cuallotica : religiosamente. (1 yecyotica, quallotica)

yecyotl : bondad. (1)

yecyotl + : malenconia. (1 atle yecyotl)

yee + : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1 çan yee)

yeehuatl + : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1 çan


yeeuatl)

yeei : de tres entres, o cada vno tres. (2)

yeel : diligente. (1) briosa cosa. (1) desembuelto assi. (1) diligente y
cuidadoso. (2)

yeepohualcan : encada sesenta partes. (2 Yeepoalcan)

yeepohualli : cada sesenta. (2 Yeepoalli)

yeepohualpa : cada sesenta vetes. (2 Yeepoalpa)

yeeppa : de antes. (1) antes de agora, o de antes. (1) de antes. (2)

yeeticihui : assiento hazer el edificio. (1 yeeticiui)

yeexcan : en cada tres partes. (2)

yeexpa : cada tres vezes. (2)

yehi : este, esta esto. (2)

yehica : por, preposicion para dar causa. (1) porende. (1) que, para dar
causa. (1) porque, o portanto, o porquanto, dando la causa. &c. conjunction. (2)

yehica ipampa : porque respondiendo la causa. (1 yehica ypampa)

yehin : este, esta, esto. (1 yehyn)

yeho : esse essa, esso. (2)

yehua : y. ese, esta, esto, aquesta aquesto. (2 Yeua) el, o ella (pronombre).
(1) agora poco ha, o denantes. (1 yeua) aquel, aquella, aquello. (2) denantes,
o ahora poco ha. (2 Yeua)
yehua, nitla : mendigar. (2 Yeua, nitla)

yehua + : idem. (Tlaixco ca: lo que esta encima de otra cosa, o lo primero.) (2
Tlaixco yeua) arrobarte o trasportarse. (1 anic yehua ilhuia) nivno ni otro de
cosas inanimadas. (1 amo centlamantli yehua) loco furioso que arremete. &c. (2
Teca yeua) idem. (Oco yenechca: en tiempos passados, o los dias passados.) (2
Oco yeua)

yehua? + : qual dellos?. (2 Ac yehua?)

yehuacacaqui, nitla : atencion tener. (1 nitla, yeuacacaqui)

yehuacaitta, nic : tener atencion y vigilancia. prete: onicyeuacaittac. (2


Yeuacaitta, nic)

yehuacaqui, nitla : idem. pre: onitlayeuacac. (Yeuacaitta, nic: tener atencion


y vigilancia. prete: onicyeuacaittac.) (2 Yeuacaqui, nitla) atento estar. (1
nitla, yeuacaqui)

yehuae : cuesta que se sube. (1 yeuae)

yehuai : aqueste, aquesta, aquesto. (1 yeuay)

yehuailhuia, nic : citar atento aloque se dize, o a rrobarse, y estar


trasportado. preterito: onicyeuailhui. (2 Yeuailhuia, nic)
yehuailhuia, nitla : estar a tento. preterit: onitlayehuailhui. (2 Yeuailhuia,
nitla) atencion tener. (1 nitla, yeuailhuia)

yehuailhuitica + : estar abouado o absorto y embelesado. (2 Anic


yehuailhuitica)

yehuaitoa, nino : jactarse presumiendo de si. pret: oninoyeuaito. (2 Yeuaitoa,


nino) presumir. (1 nino, yeuaytoa) anteponerse a otro. (1 nino, yeuaitoa)
yehuaitoa, nite : preferir, o anteponer a alguna persona. pre: oniteyeuaito. (2
Yeuaitoa, nite) anteponer o preferir al ygual ami. (1)

yehuaitta, nitla : estimar mucho o hazer caso de algo. prete: onitlayeuaittac.


(2 Yeuaitta, nitla) estimar algo en mucho. (1 nitla, yeuaytta)

yehuaitta, nocon : tener cuenta, o cuidado de algo prete: onoconyeuaittac. (2


Yeuaitta, nocon)

yehualiztli + : huida tal. (1 teixpampa yeualiztli) locura tal. (2 Teca


yeualiztli)

yehualtia, nitetla : p[er]seguir a otro, o hazerle huir. prete: onitetlayeualti.


(2 Yeualtia, nitetla)

yehualyoa : anocher. (1 yeualyoa)

yehualyohua : anochecer. pre: oualyuuac. (2 Yeualyuua)

yehuan + : ni vno ni otro, de cosas animadas. (1 amoce yehuan) ninguno dellos.


(2 Amo ce yehuan)

yehuani + : loco furioso. (2 Teca yeuani)

yehuati + : cosa debilitada torpe, o pesada. (2 Aocca yeuati)


yehuati, aoccanni : entorpecerse, y ser desaprouechado, o desdichado. pret:
aoccan oniyeuatic. (2 Yeuati, aoccanni)

yehuati, aocni : idem. pre: aoc oniyeuatic. (Yeuati, aoccanni: entorpecerse, y


ser desaprouechado, o desdichado. pret: aoccan oniyeuatic.) (2 Yeuati, aocni)

yehuatilia, mo : tenerse en mucho, o por mas eminente y singular que los otros,
con soberuia e hinchazon. (1 moyeuatilia) idem. (Moyeuaitoani: presumptuoso, o
el que se jacta de algo.) (2 Moyeuatilia)
yehuatilia, nino : auentajarse y tenerse por mejor que los otros. pre:
oninoyeuatili. (2 Yeuatilia, nino) engrandecerte, eleuarse vanamente con
soberuia. (1 nino, yeuatilia)

yehuatiliztli + : entorpecimiénto. (1 aoccá[n] yeuatiliztli)

yehuatini + : entorpecido. (1 aoccan yeuatini) entorpecido por pereza. (2 Aoc


yeuatini)

yehuatl : aquel, aquella, aquello. (1) el, o ella (pronombre). (1) aquello.
(1) tal cosa. (1 yeuatl) idem. (Yehua: aquel, aquella, aquello.) (2)

yehuatl + : propriamente; aduerbio. (1 vel yehuatl) sea esse, essa, o esso.


(2 Matel yehuatl) lo mesmo es que occencaye. (2 Occenca yehuatl) o
bienauenturado y dichoso. (1 quemmachuel yehuatl) aquel mismo, aquella misma,
aquello mismo. (1 çanno yehuatl) esse mismo. (1 cá[n]yeno yehuatl) aquello
especialmente, o mucho mas aquel o aquello. (2 Tlaquauh yehuatl) mayormente,
aduerbio. (1 occenca yehuatl) aquel mismo, aquella misma, aquello mismo. (1 vel
yehuatl) el mesmo; (scilicet) lo hizo odixo. (1 vel yehuatl) esse mismo. (1
çá[n]no yeuatl) bienauenturado y dichoso. (1 quemachuel yehuatl) o
bienaventurado aquel. s. que va al cielo. (2 Quemmach vel yehuatl)

yehuatl? + : qual dellos?. o quien es aquel?. (2 Ac yehuatl?)

yehuatli : aqueste, aquesta, aquesto. (1 yehuatly) este, esta, esto. (1


yehuatly) aqueste, aquesta aquesto, oeste esta esto (2)

yehuatli + : helo aqui. (1 yzcatqui, yeuatly) aquesto mismo. (1 vel yehuatli)

yehuatli? + : quien es este?. (2 Ac yehuatli?)

yehuatlo : esse, essa, esso. (1) aquesso. (2)

yehuatlo + : aquesso mismo. (1 vel yehuatlo)

yehuatoca, nino : idem. pre: oninoyeuatocac. (Yeuatilia, nino: auentajarse y


tenerse por mejor que los otros. pre: oninoyeuatili.) (2 Yeuatoca, nino)
anteponerse a otro. (1 nino, yeuatoca)

yehuayotlaza, nitla : mondar algo como hauas, fruta o varas verdes. (1 nitla,
yeuayotlaça)

yehuitomiz : madurarse el nacido o encordio. (1 yevitomiz)

yei : aqueste, aquesta, aquesto. (1 yey) tres. (2)

yei + : tres vezes tres. (2 Yexpa yei) el mes de março. (2 Ic yei metztli yce
xiuitl) el tercero. (2 Inic yei)
yei icxi mesa yexcampa icxe mesa : mesa d[e] tres pies. (1 yey icxi mesa
yexcá[m]pa icxe mesa)

yei teopixcatlatoani : papa. (1)

yeic : muy mucho; aduerbio. (1) que; aduerbio de comparatiuo. (1)

yeic cualli? : quan bueno es?. et sic de alijs. (2 Yeic qualli?)

yeic nonoc : malo estar mucho, quasi ala muerte. (1) idem. (Yeicnica:
agonizar, o estar ya alcabo.) (2)

yeic onoc : cercano ala muerte. (1)

yeic onoc intlaxtlahuilli : estar aparejada la paga, o el premio. (2 Yeic onoc


yntlaxtlauilli)

yeicahi + : luego; aduerbio. (1 çá[n] yeicahi)

yeicapa + : luego; aduerbio. (1 niman yeicapa)

yeiccualli : que buena cosa; admirandose. (1 yeicqualli)

yeicnica : agonizar. (1) agonizar, o estar ya alcabo. (2)

yeicnonoc : agonizar. (1)

yeiconoc : estar ya todo aparejado y apunto. (2)

yeicoppa : es ya la segunda vez. & sic de alijs. (2)

yeicoya cayotl : vieja cosa. (1)

yeicoyancayotl : q[ua]nto ha que acó[n]tecio esto. s. ya mucho que acaecio, o es


cosa yaa[n]tigua yvieja (2)

yeictlaonoc : estar ya todo aparejado ya punto. (2)

yeicuciznequi : sazonarse la fruta. (1 yeycucizneq[ui])

yeihui + : semejantemente. (1 çá[n] yeyui)

yeilhuitica : al tercero dia. (1) al tercero dia. (2)

yeilhuitica tetlatene huililiztli : plazo de tres dias. et sic de alijs. (2


Yeilhuitica tetlatene uililiztli)

yeilhuitica tetlatenehuiliztli : plazo de tres dias. (1 yeylhuitica


tetlateneuiliztli)

yeilhuitica tetlayecoltiliztli : plazo de tres dias. (1)

yeilhuitl : tres dias. (2)


yeilhuitl + : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 ypá[n] nicmati yn
yepasqua yn yeylhuitl) al tercero dia. (1 ynyeiuh yeilhuitl) el martes. (2 Ic
yeilhuitl semana)

yeiloti immetztli : menguante de luna. (2 Yeiloti ymmetztli)

yeimetztli + : março mes tercero. (1 vel, yc yeimetztli yn cexiuitl)

yeimman : ser ya tiempo. s. de hazer algo. (2)

yeimman intompehuazque : tiempo de yr. (1 yeimman yntó[n]peuazque)

yeiniccualli : o quan buena cosa es. & sic de alijs. admirandose. (2


Yeinicqualli)

yeinipan + : signo en que alguno nace. (1 notonal, yeynipan nitlacat


cuetzpalin)

yeipampa : por tal razon o causa. (2)

yeipan : ser ya tiempo oportuno p[ar]a hazer algo. (2)

yeipan ninemi : exercitarse. (1 yeipá[n] ninemi)

yeipilli : sesenta tortillas, pliegos de papel, má[n]tas esteras, o cosas


semejantes. (2)

yeitech + : idé[m]. pre: yeitech onompachiuh. &c. (2 Yeitech nompachiui, vel,


yeitech nipachiui)

yeitech nipachihui : acercarse ala posada el caminante. (1 yeitech nipachiui)

yeitech nompachihui/ huel/ yeitech nipachihui : idé[m]. pre: yeitech onompachiuh.


&c. (2 Yeitech nompachiui, vel, yeitech nipachiui)

yeitech nonaci : acercarse a algo. preterito: yeitech onacic. (2) acercarse a


algo. (1) acercarse ala posada el caminante. (1)

yeitech onacini : acercado assi. (1 yeytech onacini)

yeitica niccoa : comprar tres reales de algo. (2)

yeitilitzin dioz : la trinidad. de dios. (2 YEitilitzin dios)

yeittitica : es trino. (2)

yeiuh + : al tercero año. (2 In yeiuh yexiuitl)

yeiuh ninemini : soler acostumbrar. (1)

yeiuhca yyollo : abituado a alguna cosa, o experimentado enella, o tener


inté[n]cion y proposito de hazer algo. (2 Yeiuhca yyullo)

yeiuhninemi : tener tal o tal có[n]dició[n] o costumbre (2)

yeiuhninemini : idem. (Yeiuhninemi: tener tal o tal có[n]dició[n] o costumbre)


(2)
yeiuhqui : abasta, o bien esta o assi es o assi passo. aduerbio. (2) abasta;
aduerbio. (1)

yeixcoca oquichchotl micalini : ombre exercitado én armas. (1)

yeixcoca oquichotl : hombre exercitado en armas o en guerra. (2)

yeixcoca tlaixacicaittaliztli : p[er]sona expimé[n]tada. (2)

yeixcoca tlaixacicamatiliztli : idem. (Yeixcoca tlaixacicaittaliztli:


p[er]sona expimé[n]tada.) (2) esperimentado. (1)

yeixpanca : persona entendida y de experiencia. (2)

yeixquich : basta, o abasta. aduerbio. (2) abasta; aduerbio. (1)

yeiztihuitz + : ven presto y no te tardes. (1 çan yeiztiuitz)

yel : agudo, diligeute. (1) diligente y solicito. (2) estudioso assi. (1)
diligente. (1) desembuelto assi. (1)

yelciciutca : pechuga de aue. (2)

yelciciyotca : pechuga de aue. (1 yelciciyutca)

yelcuauhyo + : cerrojo. (2 Tepuztlatzaqualoni yelquauhyo) cerrojo. (1


tepuztlatzaqualoni yelquauhyo) estornija de carro. (1 quauhtemalacatl yelquauhyo)

yelimiquia + : reja de arado. (2 Quaquaue yelimiquia) arado. (1 quaquaue


yelimiquia) reja de arado. (1 quaquaue yelimiquia)

yelimiquia cuacuahue : arado. (2 Yelimiquia quaquaue)

yeliztli : ser, o ef}ado de cada cosa. (2) estado o grado en que esta cada vno.
(1) sustancia. (1)

yeliztli + : acompañamiento assi. (1 tenauac yeliztli) soledad del que esta


solo y desacompañado. (2 Iyuca yeliztli) perpetuidad. (1 cemicac yeliztli)
estado baxo. (1 quitzacuia yeliztli) reziura despues de dolencia. (1 yequentel,
vel yeliztli) acompañamiento delos que acompañan a otro, y estan con el. (2
Tenauac yeliztli) ocio por ociosidad. (1 çannen yeliztli) gran ser, o gran
estado y generosidad. (2 Vei yeliztli) mediano estado, o manera d[e] biuir. (2
Tlanepantla yeliztli) acompañamiento assi. (1 tetlan yeliztli) seguridad. (1
tlacaco yeliztli) estado grande assi. (1 vey yeliztli) naturaleza. (2 Iuhqui
yeliztli)

yellahuapahualli : bien criado y doctrinado. (2 Yellauapaualli)

yellelaci : persoua muy afligida y desconsolada. (2)

yellelacic : estomagado. (1)

yellotica : agudamente assi. (1) diligente y solicitamente aduerbio. (2)

yellotl : agudeza tal. (1) aliento y ganapara hazer algo. (1) diligé[n]cia,
aliento y gana para hazer algo. (2)
yeloa : auer gente en casa, o en los assientos. (2)

yeloac + : acompañado assi. (1 ytlan yeloac) idem. metaph. (No cuexanco no


mamalhuazco yeloatiuh: tener el cargo de regir y gouernar alos otros. metaph.) (2
Nocuitlapan noteputzco yeloac)

yeloani + : alhajas. (1 chan yeloani) ospedadero assi. (1 ypal yeloani)


hospedero. (2 Ipal yeloani)

yeloayan : lugar poblado de gente. (2)

yelohualiztli + : monipodio delos q[ue] se ayúntán; &c. (1 teca yeloualiztli)


morada en esta manera. (1 ytloc ynauac yeloualiztli)

yelohuatiuh + : gouernar. (1 nocuexanco, nomamaluazco yelouatiuh nocuitlapan,


noteputz)

yelohuaya : estancia donde alguno esta. (1 yelouaya)

yelohuayan : morada. (1 yelouayan) sitio por assiento de lugar. (1 yelouayan)


lugar en que esta alguna cosa. (1 yelouayan)

yeloxochitl : flor otra como maçorca de mayz con sus hojas. (1)

yeloxuchitl : flor muy olorosa de hechura de maçorca de mayz verde con sus
hojas. (2)

yeltepitz : pechuga de aue. (1) pechuga de aue. (2)

yeltia, nino : echar a huyr. pre: oninoyelti. (2) huir como quiera. (1)
escaparse antes que le echen mano. (1)
yeltia, nite : abiuar a otro. (1) hazer huyr a otro, o hazerle diligente y
solicito. pre: oniteyelti. (2) ahuyentar o hazer huir a otro. (1)

yeltia + : huyr delos contrarios, retirandose. (1 teixpampa nino, yeltia) huir


alexos. (1 vehca nino, yeltia)

yeltia, canapa niauh, nino : ausentarse. (1)

yeltzotzol + : papada de puerco. (2 Coyametl yeltzotzol)

yemacuilli : cinco dias ha. (1)

yemimati : conualeciente. (1) conualeciente de enfermedad. (2)

yen, immati : mejorar en dolencia. (1)

yenai : exercitarse. (1 yenay)

yenechca : dias ha. (1) dias ha. (2)

yenechca + : en tiempos passados, o los dias passados. (2 Oco yenechca)

yenelli : ciertamente. (1) ciertamente, o cierto. (2)


yenepa : antes que esso acaeciesse. (1) aessotra parte, o a essotra vanda. (1)
los dias pallados. (1) aessotra vanda, o a essotra parte, o mas alla vn poco. (2)

yenepa + : el tiempo passado. (2 Inoc yenepa)

yeni + : idem. (Muchipa ca: cosa que siempre permanece.) (2 Muchipa yeni) el
que acompaña a otro desta manera. (2 Tenauac yeni) perpetua o continua cosa;
perpetua riqueza. (1 cemicac yeni) ocioso. (1 çan nen yeni) acompañador tal. (1
tenauac yeni) acompañador tal. (1 tetlan yeni) perdurable. (1 muchipa yeni)
cosa estable y perpetua. (2 Cemmanca yeni)

yeni, nozcalia : mejorar en dolencia. (1)

yeni, yoli : mejorar en dolencia. (1)

yenic, + : mas querer. (1 occenca yenic, nequi)

yenic, chihua : poner por obra algo. (1 yenic, chiua)

yenic, tequipanoa : exercitarse. (1)

yenicchihua : executar algo. preterito: yeonicchiuh. (2 Yenicchiua)

yenicnoti : empobrecerse. (1) venir a estado de miseria y de pobreza. pre: ye


onicnot. (2)

yenihioniccui : conualecer dela enfermedad. prete: ye onihio niccuic. (2)

yenihiyo niccui : mejorar en dolencia. (1)

yeninotolinia : empobrecerse. (1)

yeninozcalia : conualecer dela é[n]fermedad, o tornar e[n] si dexando los


vicios. p: ye oninozcali. (2)

yenipaqui : desencapotarse el que estaua enojado. (1) desencapotarse el que


estaua enojado. pre: ye onipac. (2)

yenitecuiniz + : calentura grande tener. (1 yuhquin yenitecuiniz)

yenitepaccaitta : desencapotarse el que estaua enojado. (1)

yenitepaccanotza : desencapotarse el que estaua enojado. (1)

yeniuhqui : soler acostumbrar. (1) ser assi de su condicion natural. (2)

yeniuhqui + : soler acostumbrar. (1 çan yeniuhqui) costumbre tener assi. (1


niman yeniuhqui)

yenix onicac : ser esperimentado. (1)

yenixpanca : ser esperimentado. (1)

yeniyoli : idem. (Yenihioniccui: conualecer dela enfermedad. prete: ye onihio


niccuic.) (2 Yeniyuli)

yeno niteyua : embiar otravez. (1)


yenocepa n, amapohua : leer otra vez. (1 yenocepa n, amapoua)

yenoceppa : otravez; aduerbio. (1) y luego otra vez. aduerbio. (2)

yenoceppa non, tlachia : yr ayer otra vez. (1)

yenoceppa nonte, itta : yr ayer otra vez. (1)

yenoconnequi + : esperar con desseo lo que ha de venir. (1 cenca yenoconnequi)

yenocuel : y otra vez. (2)

yenocuel niteihua : embiar otravez. (1 yenocuel niteiua)

yenocuelic nitla, nahuatia : mandar assi en retorno. (1 yenocuelic nitla, nauatia)

yenoicuachi : y almesmo tiempo, o aeste mesmo tiempo. (2 Yenoyquachi)

yenoicuaci : a este tiempo, o aeste mismo tiempo. (1 yenoyquacy)

yenoihui + : semejantemente. (1 çan yenoyui)

yenonaci : acercarse ala posada el caminante. (1) acercarse yé[n]do camino a


algun lugar. (2)

yenonacitiuh : acercarse ala posada el caminante. (1) idem. (Yenonaci:


acercarse yé[n]do camino a algun lugar.) (2)

yenonehua : bastar me algo. (1 yenoneua) tener sussicientemente lo necessario, de


manera que me abaste. pr: yeononeuac. (2 Yenoneua) partirse para algun lugar.
preterito: ye ononeuh. (2 Yenoneua)

yenonehua = : = yenopan (2 yenoneua)

yenoni, huetzi : recaer, caer otra vez. (1 yenoni, uetzi)

yenonihuetzi : tornar a caer é[n] tierra. p: ononiuetz (2 Yenonivetzi)

yenoniquitta : cobrar o hallar lo perdido. (1) cobrar lopdido. p:


yeononiqnittac (2)

yenoniteihua : embiar otra vez mensajeros. pret: yeononiteiua. (2 Yenoniteiua)

yenopa : bastar me algo. (1)

yenopan : lo mesmo es que yenoneua. (2)

yenopania : bastar me algo. (1) idem. (Yenopan: lo mesmo es que yenoneua.) (2)

yenotech + : empobrecerse. (1 cococteopouhqui yenotech moteca)

yenotech moteca : empobrecer y venir a necessidad. pr: yenotech omotecac. (2)

yenouel axcan : a este tiempo, o aeste mismo tiempo. (1) aeste mismo tiempo. (2)

yenoye + : esso mismo. (1 çan yenoye)


yenoye aniteyectenehua : desalabar al que antes auia alabado. (1 yenoye
aniteyecteneua)

yenoye aniteyequitoa : desalabar al que antes auia alabado. (1)

yenoye ateitoliztli : idem. (Yenoye ateyecteneualiztli: desalabança.) (2)

yenoye ateyectenehualiztli : desalabança. (2 Yenoye ateyecteneualiztli)

yenoye atlayectenehualli : desalabada persona. (2 Yenoye atlayecteneualli)

yenoye atlayequitolli : idem. (Yenoye atlayecteneualli: desalabada persona.) (2)

yeo : esse, essa, esso. (1)

yeohuani + : ofendido. (1 íxco yepac yeouani)

yeohuiptla : antier. (1 yeouiptla) oy a tres dias. (1 yeouiptla) tres dias


ha; aduerbio. (1 yeouiptla) antier. (2 Yeouiptla)

yeolotl : tres maçorcas de mayz o de cacao. &c. (2)

yeonaci : yr seya cumpliendo el plazo, o el tiempo determinado. (2)

yeoncan : finalmente. (1 yeoncá[n]) cumplirse el tiempo o plazo. (1 yeoncá[n])


auer oportunidad, o ser ya tiempo de hazer o dezir algo. (2)

yeoncan yauh : estado dela causa. (1)

yeoncanca notequiuh : morir. (1)

yeonnauhyopan : oy acinco dias. (1)

yeono mottac : cobrado assi. (1)

yeonomottac : cosa tornada a cobrar, la qual estaua ya perdida. (2)

yeoppamanya : es ya la segú[n]davez.e[t] sic de alijs (2)

yeotztli : preñada estar la muger. (1)

yeoueyopan : oy a quatro dias. (1)

yeoyeyupa : tres dias ha, sin oy. aduerbio. vel. antantier. (2)

yepac + : ofendido. (1 íxco yepac yeouani)

yepantitiuh xamixcaltepantli : pared de tres ladrillos. (1) pared de tres


ladrillos. (2)

yepantli : tres ré[n]gleras, o hileras, o tres ré[n]glones (2)

yepascua + : hazer cuenta que es pasqua o dia de fiesta. (1 ypá[n] nicmati yn


yepasqua yn yeylhuitl)

yepipinqui : antiguo o anciano. (1) antiguo o anciano. (2)


yepohualcan : en sesenta partes. (2 Yepoalcan)

yepohualipilli : mil y dozientas mantas, pliegos de papel, esteras, tortillas. &c.


(2 Yepoalipilli)

yepohualli : sesenta. (2 Yepoalli)

yepohualtetl : idem. (Yepoalli: sesenta.) (2 Yepoaltetl)

yepolihui immetztli : menguante de luna. (2 Yepoliui ymmetztli)

yeppa : de antes, o antes de agora. aduerbio. (2)

yeppa yuhqui : de antes era assi esso. aduerbio. (2)

yeppohuallamantli : sesenta cosas, partes o pares. (2 Yeppoallamantli)

yepyollotli : perla o aljofar. (2)

yequene : yten; conjunction. (1) e conjunct[i]on. (1) y, conjunction. (1) y


mas, y tá[m]bien. có[n]junctió[n]. vel. ité[n]. mas (2)

yequene ticenyahui huel, ticenui : alahe todos juntos vamos ygualmente. (2 Yequene
ticenyaui vel, ticenui)

yequene? + : quanto mas. s. conuiene que se haga esto?. (2 Quenin yequene?)

yequentel : conualecer. (1) algun tanto estar mejor. (1) razonablemente. s.


meya, o estarya algo mejor el enfermo, o otra cosa. aduerbio (2)

yequentel mimattiuh : conualeciente. (1)

yequentel nehuelmatiliztli : reziura despues de dolencia. (1 yequentel


neuelmatiliztli)

yequentel ni, pati : arreziar o conualecer dela enfermedad. (1)

yequentel nin, imati : arreziar o conualecer dela enfermedad. (1)

yequentel ninimati : idem. (Yequentel: razonablemente. s. meya, o estarya algo


mejor el enfermo, o otra cosa. aduerbio) (2)

yequentel, huel yeliztli : reziura despues de dolencia. (1 yequentel, vel


yeliztli)

yequenteltzi : algun tanto estar mejor. (1)

yequenteltzin : conualecer. (1) idem. (Yequentel ninimati: idem. (Yequentel:


razonablemente. s. meya, o estarya algo mejor el enfermo, o otra cosa. aduerbio))
(2)

yequezqui + : dias ha. (1 cenca yequezqui) días ha. (2 Cenca yequezqui)

yequeztel : mejorar en dolencia. (1) idem. (Yequenteltzin: idem. (Yequentel


ninimati: idem. (Yequentel: razonablemente. s. meya, o estarya algo mejor el
enfermo, o otra cosa. aduerbio))) (2)
yequicneliloni : digno de mercedes. (2)

yequimilli : sesentalios o cargas de mantas, o sesenta mantas. (2)

yequitoa, nino : alabarse. prete: oninoyequito. (2) alabarse. (1)


yequitoa, nite : alabar a otro. pret: oniteyequito. (2) abonar a otro enla fama.
(1) dezir bien de otro. (1) bendezir y alabar a otro. (1) alabar a otro. (1)

yequitoa +, anite : desalabar al que antes auia alabado. (1 yenoye


aniteyequitoa)

yequitollani, nino : desear ser alabado. preterit: oninoyequitollan. (2)

yequitta, nino : contentarse de si mismo. (1)

yequixoa + : vno vez y nomas biuimos eneste mundo, sin tornar otra vez a biuir
enel. (2 ça cen yequixoa intlalticpac)

yesu + : pascua de nauidad. (1 ytlacatilizilhuitzin totecuiyo Iesu Christo) el


nacimié[n]to. o natiuidad de ñ[uest]ro señor (2 Itlacatilitzin totecuiyo Iesu
christo) la festiuidad del nacimié[n]to d[e] n[uest]ro señor iefu christo (2
Itlacatiliz ilhuitzin totecuiyo Iesu Christo) christiano. (1 itetzinco poui yn
totecuiyo iesu christo) la venida o aduenimiento de nuestro señor iesu christo.
(2 Iuallalitzin totecuiyo Iesu christo) fee o creencia. (1 yneltococatzin
totecuiyo iesu christo) pisada de pie. (1 ytlacxipetlaltzin totecuiyo iesu
christo, tetipan quimocauil) dia de nascimiento. (1 ytlacatiliz ylhuitzin yn
totecuiyo iesu christo)
yesu +, nic : consumir el sanctissimo sacramento. (1 nic, celia yninacayutzin
totecuiyo Iesu christo)

yesu christo : (2 Iesu christo)

yetecpantli : sesenta personas, animalias, cantaros, piedras, o cosas redondas.


(2)

yeteixcoca : esperiencia. (1)

yeteixcoca tlaixacicaittaliztli : experiencia. (2)

yeteixpanca : publica cosa sabida de muchos. (1)

yetentzonixhua telpochtli : moço que comiença abarbar. (1 yetentzonixhua


telpuchtli) moço que comiença a barbar. (2 Yetentzunixua telpuchtli)

yetentzonquiza : idem. (Yetentzunixua telpuchtli: moço que comiença a barbar.) (2


Yetentzunquiça)

yetentzonquiza telpochtli : moço que comiença abarbar. (1 yetentzonquiça


telpuchtli)

yeteotlac : tarde ser assi. (1) tarde, y apuesta de sol. (2 Yeteutlac) ser ya
tarde, apuesta de sol. (2)

yetepan onoc : ser ya publico y manifiesto atodos (2 Yetepá[n] onoc)

yeteticmati : alla telo ha, mira tu lo que có[n]uiene. (2)


yetetl : tres piedras, cantaros, o cosas redondas. (2)

yetetl + : idem. (Inic yei: el tercero.) (2 Inic yetetl)

yetiani + : caminante assi. (1 cauallo ypan yetiani)

yetic : cosa pesada. (2)

yetica + : desapercebido. (1 atleipan yetica) desapercebimiento tal. (1 atleipan


yetica teyollo) estar alguno contento. (2 Iyolipan yetica)

yetinemi + : el que se atauia y compone para ser cobdiciado delas mugeres. (2


Iciua nemach yetinemi) ciciones tener. (1 atunauiztli nitic yetinemi) andar roto
y mal vestido. (2 Notzotzoma yetinemi) tener ciclones. pret: atonauiztli onitic
yetinen. (2 Atonauiztli nitic yetinemi)

yetiuh + : ginete. (1 çan yetiuh)

yetixtiuh : yr muy cargada la barca o carreta. (1)

yetla : oxala. (1) osi, aduerbio. (1) o si, del que desea algo.
interjection. (2)

yetlachipahua : aclarar el tiempo. (1 yetlachipaua) amanecer. (1 yetlachipaua)


leuantarse el alua, o querer amanecer, o reir el alua. pre: yeotlachipauac. (2
Yetlachipaua)

yetlachipahuatimani : abonar el tiempo. (1 yetlachipauatimani) aclarar el


tiempo. (1 yetlachipauatimani) aclarar el tiempo, auer bonança despues dela
tempestad. (2 Yetlachipauatimani)

yetlacualcanti : abonar el tiempo. (1 yetlaqualcanti) aclarar el tiempo. (1


yetlaqualcanti) abonar, o aclarar el tiempo. pre: yeotlaqualcantic. (2
Yetlaqualcanti)

yetlacuauhyoa : ser ya muy noche. (2 Yetlaquauhyoa)

yetlahuizcalehua + : en amaneciendo. (2 In yetlauizcaleua)

yetlahuizcalpan + : idem. (In yetlauizcaleua: en amaneciendo.) (2 In


yetlauizcalpan)

yetlaixcuecuetzihui : anocher. (1 yetlaixcuecuetziui)

yetlaixmictoc : anocher. (1)

yetlamantli : tres cosas, partes, o pares. (2)

yetlamantli ictlachiuhtli : formado en tres maneras; y assi de los de mas. (1


yetlamá[n]tli yctlachiuhtli) formado o hecho en tres maneras. (2)

yetlaneci : amanecer. (1) reir el alua, o amanecer. preterit: yeotlanez. (2)

yetlaneltocani : tornadizo. (2)

yetlaneltocani monemilizcuepani : tornadizo. (1)


yetlapoyahua : anochecer. pre: yeotlapoyauac. (2 Yetlapoyaua)

yetlapoyahua + : en anocheciendo. (1 yniquac yetlapoyaua) en anocheciendo. (2 In


yetlapoyaua)

yetlatamachihualoni : libras tres; y assi delas domas. (1 yetlatamachiualoni)


tres medidas o libras. (2 Yetlatamachiualoni)

yetlathui : amanecer. pret: yeotlathuic. (2)

yetlatomahua piltontli : moço que muda la hoz. (1 yetlatomaua piltontli)


muchacho que muda la boz. (2 Yetlatomaua piltontli)

yetlatui : amanecer. (1)

yetlatumahuac : modorra la vigilia antes del alua ya que quiere amanecer. (1


yetlatumauac)

yetlayecanti : abonar el tiempo. (1 yetlayecâ[n]ti) idem. pre: yeotlayeccantic.


(Yetlachipauatimani: aclarar el tiempo, auer bonança despues dela tempestad.) (2)

yetlaztaya : aclarar el alua o amanecer. (1) amanecer. (1) aclarar el alua,


o amanecer. preteri: ye otlaztayac. (2)

yetoca + : pensar alguno que le reprehenden otros y que le riñen. (1 ninoxic


yetoca)

yeuecaca in tonatiuh : ya va, o esta alto el sol. (2 Yeuecaca yn tonatiuh)

yeuecahua : grande en edad. (1 yeuecaua) vieja cosa. (1 yeuecaua) antiguo o


anciano. (1 yeuecaua) cosa aneja, anciana o vieja. (2 Yeuecaua)

yeuecauh : dias ha. (1) antiguamente. (1) antiguamente, o enel tiempo passado,
o mucho tiempo ha. (2)

yeuecauh nemi : grande en edad. (1) antiguo o anciano. (1)

yeuecauh nemiliztli : grándeza assi. (1) antiguidad. (2)

yeuecauh tlacatl : antiguo o anciano. (1) antiguo, o anciano. (2)

yeuecauh tlatolli : ystoria delos tiempos antiguos. (1) historia de cosas


antiguas. (2)

yeuehue : anciano. (1 yeueue)

yeuehue tlacatl : antiguo o anciano. (1 yeueue tlacatl)

yeuehuetlacatl : antiguo, anciano y viejo. (2 Yeueuetlacatl)

yeuel + : hazia que parte?. (2 Can yeuel ?)

yeuelipan : con sazon y tiempo. (1 yevelipan) ser ya tiempo oportuno y congruo.


(2)

yeuelyohuac : ser ya muy noche. (2 Yeuelyuuac)


yeuetlatolli : ystoria delos tiempos antiguos. (1)

yeueyupan : antantier. (1) tres dias ha. (2)

yexcampa : de tres partes, o lugares. aduerbio. (2)

yexcampa + : mesa d[e] tres pies. (1 yey icxi mesa yexcá[m]pa icxe mesa)

yexcampa nacace machiyotl : figura de tres angulos. (1)

yexcampa nacace machiyotla : figura de tres angulos, o esquinas. (2 Yexcampa


nacace machiotla)

yexcampa tlamachiyotili : figurada o tratada cosa assi. (2 Yexcampa


tlamachiotili)

yexcampa tlanacazmachiyotilli : figurada cosa assi. (1)

yexcan quizqui : partido en tres partes. (1 yexcá[n] quizqui) partido o diuidido


en tres partes. (2)

yexcan tlaxelolli : partido en tres partes. (1) idem. (Yexcan quizqui:


partido o diuidido en tres partes.) (2)

yexcann : en tres partas, o lugares. (2)

yexi, nin : peerse. prete: oniniex. (2)


yexi, nite : peer endissauor o desprecio de otro. pret: oniteiex. (2)

yexihuitl + : y despues de tres años, o passados tres años. (2 Iyeiuh yexiuitl)


al tercero año. (2 In yeiuh yexiuitl) despues de tres años. (2 Inoyuh yexiuitl)
despues de tres años, o passados tres años. et sic de alijs. (2 Inoquiz yexiuitl)

yexiuhtica : al tercero año. (1) al tercero año, o despues d[e] tres años (2)

yexpa : tres vezes. (2)

yexpa ixquich : tres tanto. (2)

yexpa yei : tres vezes tres. (2)

yeya : a a; del que halla a otro haziendo algun maleficio. (1)

yeyacahuizpan : noche muy noche. (1 yeyacauizpan)

yeyahualtic metztli : estar ya la luna llena. (2 Yeyaualtic metztli)

yeyan : no. mi lugar, o aliento. (2)

yeyan + : estancia develadores enla batalla. (1 yaotlapixque yn yeyan)

yeyantli : assiento, donde se assientan. (1) lugar en que esta alguna cosa. (1)
majada o posada. (1) lugar o asiento. (1) estancia donde alguno esta. (1)
lugar, o afiento. (2)

yeyantli + : sagrario. (1 sacramento yeyantli)


yeyauh cexihuitl : ya anda envn año. s. que acontecio algo. & sic de alijs. (2
Yeyauh cexiuitl)

yeyauh onxiuhtiz inmochiuh : andar en dos años que acaecio algo. (1 yeyauh
onxiuhtiz ynmochiuh)

yeye : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1) a a; del que


halla a otro haziendo algun maleficio. (1)

yeye + : esso mismo. (1 cá[n] yeye)

yeyecahuilia, nitla : hazer sombra a otros, poniendote delante dellos. pret:


onitetlayeyecauili. (2 Yeyecauilia, nitla) escurecer otra cosa o hazer sombra. (1
nitla, yeyecauilia)

yeyecahuizpan : noche muy noche. (2 Yeyecauizpan)

yeyecalhuia, nitetla : contrahazer o arrendar a otro, o amagar con algo. preteri:


onitetlayeyecalui. (2) representar en farsa. (1)

yeyecauhqui + : demasada cosa. (1 aocmo yeyecauhqui) cosa sin termino. (2 Amoçan


yeyecauhqui)

yeyecoa, mo : esgremir el esgremidor. (1) esgremir el esgremidor. (1) el que


se ensaya, o el que esgrime. (2)
yeyecoa, nic : calar melon. (1) prouar, o experimentar algo. pre: onicyeyeco.
(2) prouar o experimentar alguna cosa. (1)
yeyecoa, nino : ensayarse, o esgremir. preterito: oninoyeyeco. (2) ensayarse
para algo. (1)
yeyecoa, nite : tentar a otro. pret: oniteyeyeco. (2) tentar. (1)
yeyecoa, nitla : prouar a hazer algo. preterito: onitlayeyeco. (2) prouara hazer
alguna cosa. (1) gustar. (1) soliuiar lo esado. (1)

yeyecoa + : esperimentar o prouar. (1 intla, yeyecoa)

yeyecohua, nino : exercitarme en armas; vel; simile. (1 nino, yeyecoua)

yeyecoltia, nicte : tomar o pedir consejo a otros sobre algun negocio. (1)
có[n]sultar algo, otomar consejo con otros. pret: onicteyeyecolti. (2) consejo
tomar sobre algun negocio. (1) demandar consejo. (1) consultar algo con otro.
(1)
yeyecoltia, ninote : tentar a otro. preterito: oninoteyeyecolti. (2) tentar.
(1)

yeyecquetza, nino : atauiarse y polirse. preterit: onino yeyecquetz. (2)


atauiarse fumptuosa y vanamente. (1)

yeyehuatl + : de vno mesmo. (1 çan yeyehuatl)

yeyehuatli + : aquesto mismo. (1 çan yeyehuatli)

yeyehuatlo : esse, essa, esso. (1)

yeyeica + : idem. (Nimanye ycapa: idem. (Niman ye: y luego. conjunction.))


(2 Niman yeyeyca)
yeyeloac + : hombre de mala fama. (2 Ica yeyeloac)

yeyeltia, nino : huir muchas vezes. prete: oninoyeyelti. (2) huir amenudo. (1)

yeyeo + : aquesso mismo. (1 çan yeyeo)

yeyexihuitl + : y despues de tres años, o passados tres años. (2 Iniquac


yeyexiuitl)

yeyixcoca tlaixacicaittaliztli : esperimentado. (1)

yeyohual : noches tres; y assi de las de mas. (1 yeyoual) tres noches. (2


Yeyoal)

yeyohuaquia : anochecer. (2 Yeyuuaquia)

yeyuaquia : anocher. (1)

yeyuh + : despues de passado vn año. (1 yn yeyuh cexiuitl)

yeyuhqui + : poco mas o menos. (1 achi yeyuhqui)

yeyyo + : no solamente. (1 amo çan yeyyo)

yez + : adonde estuuiere. (1 yncanin yez) adonde estuuiere. (1 yncampa yez)


no sera escura ni marañada. (2 Amoçan yxpoliuhqui yez)

yezo, itlapallo, yoxio : mayorazgo hijo de algun señor. metapho. (2 Yeço,


ytlapallo, yoxio)

yezzo : mayorazgo, s: el mismo hijo del señor. (1 yezço)

yfiscal : fiscal o friscal del patrimonio del rey. (1)

yglesia tetlatzacuiltiliztli : censura, pena ecclesiastica. (1)

yhuihui + : idem. (Ayac yuan: no tiene par, o nadie se le compara.) (2 Ayac


yuiui)

yhuihui oniccauh : dexar algo no de volúntad, sino por mas no poder. (1 yuiui
oniccauh)

yhuihui oticcauhque : dexar algo no de volúntad, sino por mas no poder. (1 yuiui
oticcauhque)

yi : a a; del que halla a otro haziendo algun maleficio. (1 yy)

yi, + : a a. delque halla a otro haziendo algun maleficio. (2 Ye ye, yy, veya)

yichpeliuhqui : llagado, lleno de llagas. (1 yychpeliuhqui)

yichpochconeuh : primero o primera delos que pare, la que nunca auia parido. (1
yychpuchconeuh)

yichpocho : virginidad de alguna. (1 yychpocho)

yichpochtiliz : virginidad de alguna. (1 yychpuchtiliz)


yicic : carleamiento del trabajado y cánfado. (1)

yicneliltini : merecedor. (1 yycneliltini)

yicnopiltini : merecedor. (1 yycnopiltini)

yilotca + : menguante de mar. (2 Veiatl yylotca)

yilotihuayan : passeadero assi. (1 yylotiuayan)

yilpi + : atacado. (2 Mocalças yylpi) atacador. (1 tecalças yylpi) atacado. (1


mocalças yylpi)

yilpic : ñudosa cosa. (1 yylpic)

yilpica + : estribo de edificio. (1 tepantli yylpica) trailla para atar


perros. (1 ytzcuintli yylpica)

yilpiliztli + : atacadura tal. (1 necalças yylpiliztli)

yilpiqui + : atacador. (1 tecalças yylpiqui) atacado. (1 mocalças yylpiqui)

yilpiya +, nino : atacar las calças. (1 nino, calças yylpia)

yilpiyani + : atacador. (1 tecalças yylpiani)

yitic tlatetoani : pensatiuo. (1 yytic tlatetoani)

yitlacauhca intilmatli : raça de paño. (1 yytlacauhca yntilmatli)

yitoloca + : celebracion desta manera. (1 missa yytoloca)

yittatiuh, nite : yr ayer amenudo. (1)

yitzcallo in cuahuitl : rama de arbol. (1 yytzcallo yn quauitl)

yitzcallocan : enla cumbre de alguna cosa. (1 yytzcallocan)

yitzmolincan + : yema de vid. (1 xocomecatl yytzmolincan)

yitzoc cochi : dormido assi. (1 yytzoc cochi)

yitztoc cochini : dormidor tal. (1 yytztoc cochini)

yixcomoltic : barrancoso lugar. (1 yyxcomultic)

yixcuauhtiliztli : desuerguença tal. (1 yyxquauhtiliztli)

yixcuepca in tilmatli : reues de ropa. (1 yyxcuepca yn tilmatli)

yixiptla + : delegado. (1 ytitlá[n] yyxiptla ypatillo yn sancto padre)

yixpoxcauhca in vino : lapa o flor de vino. (1 yyxpoxcauhca yn vino)

yixquen + : frontal de altar. (1 altar yyxquen)


yixtlapachiuhca + : frontal de altar. (1 altar yyxtlapachiuhca)

yixtzotzoliuhca in vino : lapa o flor de vino. (1 yyxtzotzoliuhca yn vino)

yixtzotzoliuhca inchichihualayotl : nata, que nada sobre la leche. (1


yyxtzotzoliuhca ynchichiualayotl)

yizahuia, nite : espantar o amedrentar. (1 nite, yyçauia)

yizhuayo : hojosa, cosa con hojas. (1 yyzuayo)

yizhuayo + : hoja de maçorca de mayz seca. (1 centli yyzuayo)

yizqui iniyollo : auisada y cuerda persona. (1 yyzqui yniyullo)

yiztaca + : clara de hueuo. (2 Totoltetl yyztaca) clara de hueuo cozido. (1


totoltetl yyztaca)

yiztlacatiliz : desmentido assi. (1 yyztlacatiliz)

yo + : endereçar la intencion a dios. (1 yuictzinco nictlachialtia yo dios yn


notlachiualiz)

yoac : de noche. aduerbio. (2)

yoca, nite : ser de otro, o ser ageno. (2 Yuca, nite) ajeno ser. (1 nite,
yuca)
yoca, no : ser desdichado, o puesto aparte, y dexado solo. preterito: noyoca
oniquetzaloc. (2) hazer vá[n]do por si, o reuelarse contra la cabecera. pret:
noyoca oninotlali. (2) yo solo, o asolas. (2) rebelarse. (1)
yoca, to : ser puertos aparte, y segregados y apartados de otros. (2)

yocahua : dueño de algo. (1 yucaua)

yocatia, nicno : apropriar algo para si, o tomar la posession de alguna cosa. pre:
onicnoyocati. (2) apropriar parasi. (1)
yocatia, nite : enagenar algo. pre: oniteyocati. (2) dotar, o enagenar. pre:
oniteyucati (2 Yucatia, nite) enagenar. (1) dotar. (1 nite, yucatia)

yocatia nacoquiza, nino : medrar por mejorar. (1 nino, yocatia nahcoquiça)

yocatl : hazienda. (2 Yucatl) hazienda. (1 yucatl)

yocauh, nite : soy de otro. (2 Yucauh, nite) ajeno ser. (1)


yocauh, no : mio, cosa mia, pronombre. (1) mi cosa, pronó[m]bre. (1)

yocauh + : cosa mia. (2 Yocauh no)

yocauh no : cosa mia. (2)

yoccampaixti : de vna parte y de otra. (1 ioccá[n]paixti) a ambas partes. (1)

yoccanixti : de vna parte y de otra. (1 ioccanixti)

yococuya, nitla : yndustrioso ser. (1 nitla, yucucuya)


yocoxca : mansa o pacificamente. aduerb. (2) mansa y pacificamente. (2 Yucuxca)
messuradamente. (1 yucuxca)

yocoxca + : mansa y pacificamente. aduerbi. (2 Iuian yocoxca) pacifica y


sosegada p[er]sona (2 Iuian yocoxca nenqui) vida pacifica y sosegada. (2 Iuian
yocoxca nemiliztli) paz tener. (1 yuian yocoxca ni, nemi) modestamente. (1
yuiá[n] yocoxca)

yocoxca nemiliztli : vida pacifica. (2 Yucuxca nemiliztli) modestia. (1)

yocoxca nemini : pacifico y modelo. (2 Yucuxca nemini) messurado. (1)

yocoxcahuitequi, nite : herir a otro liuianamé[n]te. p: oniteyocaxcauitec. (2


Yocoxcauitequi, nite) herir liuianamente. (1 nite, yocoxcauitequi)

yocoxcanemiliztli + : llaneza assi. (1 yuian yocoxcanemiliztli)

yocoxcanemini : hombre manso y pacifico. (2) pacifico, que esta en paz. (1


yucuxcanemini)

yocoxcanemitia, nite : hazer a otros biuir é[n] paz y amor. pre:


oniteyocoxcanemiti. (2)

yocoxcanenqui + : llano en conuersacion. (1 yuian, yocoxcanenqui)

yocoxcatlatoa, ni : hablar mansa y cuerdamente. pre: oniyocoxcatlato. (2)


dezir algo auisada y prudentemente. (1)

yocoxcayo : persona mansa y pacifica (2)

yocoxcayotl : modestia. (2) modestia. (2 Yucuxcayotl)

yocoya, nic : fingir, o disimular algo preterit: onicyucux. (2 Yucuya, nic)


yocoya, nino : comedirse a hazer algo de su motiuo. pre: oninoyocox. (2)
comedirse. (1)
yocoya, nite : criar dios algo de nueuo. (2 Yucuya, nite)
yocoya, nitla : fabricar o componer algo. prete: onitlayocox. (2) inuentar, o
formar algo. (2 Yucuya, nitla) fabricar hazer por artificio. (1) ynuentar. (1)
fingir. (1)

yocuxcayo : reposado. (1)

yocuya, nite : criar dios algo de nueuo. (1)

yohua : anochecer. pret: oyuuac. (2 Yuua) anochecer. prete: oonyouac. (2


Youa) hazerse noche. (1 yuua) antenoche. (1 yuua)

yohuac : de noche. (2 Youac) de noche. (2 Yuuac)

yohuac + : muy noche. (2 Tlaquauh yuuac) madrugada. (1 ocvehca youac) noche muy
noche. (1 ye vel yuuac)

yohuac moteittitia : fantasma q[ue] aparece denoche. (2 Youac moteittitia)


vision que parece de noche. (1 youac moteittitia)

yohuac ninehua : madrugar. pret: yuuac onineuh. (2 Yuuac nineua) madrugar. (1


youac nineua)
yohuac niquiza : idem. pret: yuuac oniquiz. (Yuuac nineua: madrugar. pret: yuuac
onineuh.) (2 Yuuac niquiça)

yohuac niza : madrugar. (1 youac niça)

yohualahuachchotia, nitla : serenar poner algo al sereno. (1 nitla,


youalauachchotia)

yohualahuachotia, nitla : serenar algo. preterito: onitlayoualauachyoti. (2


Youalauachotia, nitla)

yohualahuachtli : rocio dela noche. (2 Youalauachtli) rocio dela noche. (1


youalauachtli)

yohualahuechtli : idem. (Youalauachtli: rocio dela noche.) (2 Youalauechtli)


rocio dela noche. (1 youalauechtli)

yohualcecelia, nitla : serenar algo. p: onitlayoualceceli. (2 Youalcecelia, nitla)


serenar poner algo al sereno. (1 nitla, youalcecelia)

yohuallacaqui, ni : escuchar de noche. preterito: oniyuuallacac. (2


Yuuallacaqui, ni) escuchar de noche. (1 ni, yuuallacaqui)

yohuallapixqui : rondador. (2 Youallapixqui) rondador. (2 Yuuallapixqui) ronda


el rondador. (1 youallapixqui)

yohuallapiya, ni : rondar. p: oniyouallapix. (2 Youallapia, ni) rondar de


noche. preterito: oniyuuallapix. (2 Yuuallapia, ni) rondar. (1 ni, youallapia)
escuchar de noche. (1 ni, yuuallapia)

yohuallapiyaliztli : ronda, el acto de rondar. (2 Youallapializtli) ronda. s.


el acto de rondar. (2 Yuuallapializtli) ronda la obra del rondar. (1
youallapializtli)

yohuallapiyaloyan : el lugar donde rondan. (2 Youallapialoyan) lugar donde


rondan. (2 Yuuallapialoyan) ronda, lugar por do rondan. (1 youallapialoyan)

yohualli : noche. (2 Yoalli) noche. (2 Youalli) noche. (2 Yuualli) noche


generalmente. (1 youalli)

yohualli + : trasnochar. preterito: iuh onictlaz yuualli. vel oiuh nictlaz


yuualli. (2 Iuh nictlaça yuualli) dos noches. (2 Ontetl yuualli) dos noches. (1
ontetl yuualli) ygualdad de dia y de noche. (1 neneuhqui yntlacatli yuualli)

yohualli niquitztoc : velar o trasnochar. preterito: yuualli oniquitztoca. (2


Yuualli niquitztoc)

yohualnepantla : media noche. (2 Yuualnepantla) media noche, o amedia noche. (2


Youalnepantla) media noche, o amedia noche. (2 Yoalnepantla) media noche. (1
youalnepantla) amedia noche. (1 youalnepantla)

yohualnepantla neteochihualiztli : maitines. (1 youalnepantla neteochiualiztli)

yohualtetzahuitl : visió[n] o fantasma q[ue] aparece d[e] noche (2


Youaltetzauitl) vision que parece de noche. (1 youaltetzauitl)
yohualtica : de noche. aduerbio. (2 Youaltica)

yohualtotome : paxaros nocherniegos. (2 Youaltotome) aues nocherniegas. (2


Yuualtotome)

yohualtototl : paxaro nocherniego. (2 Youaltototl) aue nocherniega. (2


Yuualtototl)

yohuan : anoche. (2 Yuuan)

yohuapa : de madrugada, o de mañana. (2 Youapa) de mañana. (1 yuuapa)

yohuaquilia, ni : anochecerme, o estar hasta la noche en algun lugar. pre:


oniyuuaquili. (2 Yuuaquilia, ni) anochecerme. (1 ni, youaquilia)

yohuaquilia =, ni : = yuuilia (2 yuuaquilia )

yohuatzinco : demañana, o por la mañana, o mañana, o de madrugada. (2


Youatzinco) madrugada. (1 youatzinco) mañana del dia. (1 youatzinco)

yohuatzinco tlahuizcalpa nite, chia : velar. (1 youatzinco tlauizcalpa nite,


chia)

yohuatzinco tlahuizcalpa nitechia : velar al alua a guardando a otros. (2


Yuuatzinco tlauizcalpa nitechia)

yohui + : vena o veta de cobre. (2 Tepuztli ioui)

yohuia + : vena de ayre. (2 Ihiotl iouia)

yohuilia, ni : estar hasta la noche en alguna parte. pre: oniyouili. (2 Youilia,


ni)

yohuiliztica + : pacientemente. (1 tlapaccayhi youiliztica)

yolaactihuechiliztli : aflicion y angustia grande. (2 Yolaactiuechiliztli) fatiga


del anima. (1 yolaactiuechiliztli)

yolaactihuetzi, ni : tener gran angustia assi. pre: oniyolaactiuetz. (2


Yolaactiuetzi, ni) fatiga tener assi. (1 ni, yolaactiuetzi)

yolacocui, nino : é[n]amorarse. p: oninoyolacocuic. (2)


yolacocui, nite : enamorar a otro. p: oniteyolacocuic. o fauorecer y animar a otro
con grita. (2) yncitar. (1) fauorecer con grita. (1) enamorar a otro. (1)
ynduzir, generalmente. (1)

yolacomana, nino : turbarse y desafossegarse. prete: oninoyolacoman. (2)


alborotarse alguno y desasossegarse. (1)
yolacomana, nite : turbar a otro assi. pre: onite yolacoman. (2) desasossegar
a otro assi. (1)

yolacomantinemi, mo : desasosegado, o alborotado. (2)


yolacomantinemi, ni : desasossegado andar y alborotado. (1)
yolacomantinemi, nino : andar desafossegado, al borotado y turbado. p:
oninoyolacomantiné[n]. (2) desasossegado andar y alborotado. (1)
yolacomantinemi, nite : andar desafossegá[n]do a otros. pr: oniteyolacomantinen.
(2)
yolactihuechiliztli : aflicion tal. (1 yolactiuechiliztli) aflicion tal. (1
yolactiuechiliztli)

yolahahuia, ni : alegrarse mucho p: oniyolahauix. (2 Yolahauia, ni)

yolahuialtia, nite : regozijar a otro. preter: oniteyolauialti. (2 Yolauialtia,


nite) dar alegria y contentamiento a otros. (1 nite, yolauialtia)

yolatl : beuida de mayz crudo para los que se desmayan. (1) beuida de mayz
molido ycrudo, para los que se desmayan. (2)

yolcatl : biua cosa como sauandija. (1) sauandija. (2)

yolcatlaxcalli : pan de vida. (2)

yolcaxipehua, nite : dessollar biuo a otro. preteri: oniteyolcaxipeuh. (2


Yolcaxipeua, nite) dessollar biuo. (1 nite, yolcaxipeua)
yolcaxipehua, nitla : dessollar biuo. (1 nitla, yolcaxipeua)

yolcayotl : limaza o bauaza. (1) limaza o bauaza. (2)

yolcehui, mo : aplacado. (1 moyolceui)


yolcehui, ni : aplacarse. pre: oniyolceuh. (2 Yolceui, ni) amansarse el ayrado.
(1 ni, yolceui) desenojarse. (1 ni, yolceui)

yolcehuia, nino : idem. pr: oninoyolceui. (Yolceui, ni: aplacarse. pre:


oniyolceuh.) (2 Yolceuia, nino) desembrauecerse. (1 nino, yolceuia) aplacarse.
(1 nino, yolceuia) amansarse el ayrado. (1 nino, yolceuia) desenojarse. (1 nino,
yolceuia)
yolcehuia, nite : aplacar a otro. pre: oniteyolceui. (2 Yolceuia, nite) aplacar a
alguno. (1 nite, yolceuia) amansar al yrado. (1 nite, yolceuia) desenojar a
otro. (1 nite, yolceuia)
yolcehuia, nitla : aplacar a alguno. (1 nitla, yolceuia)

yolcehuiliztli : desenojo. (1 yolceuiliztli)

yolceuhcacopa : doctrinar con benignidad y paciencia. (1)

yolceuhcacopa machtia, nite : enseñar doctrinando y auisando con amor y con


paciencia. (1)

yolceuhcacopa, nitemachtia : idem. preterito: oniyolceuhcacopatemachti.


(Yolceuhcacopamachtia, nite: doctrinar o enseñar con mansedumbre y paciencia.
preterito: oniteyolceuhcacopamachti.) (2)

yolceuhcacopamachtia, nite : doctrinar o enseñar con mansedumbre y paciencia.


preterito: oniteyolceuhcacopamachti. (2)

yolceuhcayotica : con mansedumbre yclemé[n]cia. (2)

yolceuhqui : amansado assi. (1 yulceuhqui) aplacado. (1) desenojado. (1)


amansado o aplacado. (2)

yolchicahua, nino : animarse y esforçarse. preter: oninoyolchicauh. (2


Yolchicaua, nino) animarse o esforçarse. (1 nino, yolchicaua)
yolchicahua, nite : animar aotro desta manera. prete: oniteyolchicauh. (2
Yolchicaua, nite) animar dar esfuerço. (1 nite, yolchicaua)

yolchicahualiztli : esfuerço. (1 yolchicaualiztli) esfuerço assi. (2


Yolchicaualiztli)

yolchichilia, nino : poner fuerças animá[n]dose mucho. pre: oninoyolchichili.


(2)

yolchichinacac : afligido della manera. (1)

yolchichipatilia, nino : tener amargura o pesar, o tener contricion. pre:


oninoyolchichipatili. (2) pesarme o arrepéntirme de algo. (1)

yolcocoa, nino : tener pena o arrepentimiento, o tener embidia de algo. pr:


oninoyolcoco. (2) pesarme o arrepéntirme de algo. (1) arrepentirse delo que
hizo. (1)
yolcocoa, nite : dar pena, enojo y aflicion a otro. (1)

yolcocoa + : embidia tener d[e] otro. (1 tetechnino, yolcocoa)


yolcocoa +, nino : tener é[m]bidia, enojo, pena, o rá[n]cor có[n]tra algú[n]o.
p: tetetech oninoyolcoco (2 Tetech ninoyolcocoa)

yolcocolcuic : braua y cruel p[er]sona, o é[m]brauecida (2)

yolcocole : brauo hombre. (1) hombre bravo e impaciente. (2)

yolcocoltia, nino : apassionarse. (1)

yolcualania, nite : indinar o enojar mucho a otro prete: oniteyolqualani. (2


Yolqualania, nite)

yolcuecuepqui : mouible inconstante. (1) inconstante ymudable persona. (2)

yolcuepa, nino : mudar el parecer y proposito q[ue] tenia. pre: oninoyolcuep. (2)
desatinarse. (1) arrepentirse delo que pretendia hazer, mudando el parecer. (1)
yolcuepa, nite : hazer a otro q[ue] mude el proposito o parecer que tenia. p:
oniteyolcuep. (2) desatinar a otro. (1) boluer a otro de otro parecer. (1)

yolcuepa + : boluerse de otro parecer. (1 vino, yolcuepa)

yolcuitia, nino : confessarse. p: oninoyolcuiti. (2) confessarse. (1)


yolcuitia, nite : confessar a otro. p: oniteyolcuiti (2) confessar a otro. (1)

yolehua, nino : prouocarse o incitarse a algo, o en amorarse. pr: oninoyoleuh. (2


Yoleua, nino) mouerse assi. (1 nino, yoleua) enamorarse. (1 nino, yoleua)
yolehua, nite : prouocar asi aotro. p: oniteyoleuh. (2 Yoleua, nite) mouer a
otro assi. (1 nite, yoleua) ynduzir, generalmente. (1 nite, yoleua) fauorecer
con grita. (1 nite, yoleua) ocasión dar a otro. (1 nite, yoleua) halagándo
atraer. (1 nite, yoleua) atraer por razones o prouocar. (1 nite, yoleua)
enamorar a otro. (1 nite, yoleua)

yoli : cosa biua, o alterarse el miembro. (2 Yuli) biua cosa. (1) alçarse o
alterarse el miembro del varon. (1 yuli) biuo. (1) cosa que biue. (2)
yoli, ni : biuir, o resuscitar. pret: oniyul. (2 Yuli, ni) biuir, resuscitar,
abiuar, o empollarse el hueuo. (2) vida tener. (1 ni, yuli) sanar el mismo. (1)
biuir. (1 ni, yuli)
yoli + : mejorar en dolencia. (1 yeni, yoli)
yoli +, ni : resuscitar, o tornar abiuir. pret: occeppa oniyul. (2 Occeppa
niyuli)

yoli amochitl : azogue. (1 yuli amuchitl) azogue. (2 Yuli amochitl)

yolicniuh, no : amigo entrañal. (1) mi cordial o entrañal amigo. (2) entrañable


amigo. (1)

yolicniuh; + : amigo entrañable. (2 Yolicniuh; no) amigo mio cordial. (2


Yolicniuh; no)

yolicniuh; no : amigo entrañable. (2) amigo mio cordial. (2)

yolihuani atl : agua biua. (1 yuliuani atl) aguabiua. (2 Yuliuani atl)

yoliliz ameyalli : fuente de vida. (1) fuente, de vida. (2)

yoliliz atl : agua biua. (2 Yuliliz atl)

yoliliz tlacualli : mantenimiento de vida. (2 Yoliliz tlaqualli)

yoliliz tlatolli : palabras de vida. (2)

yoliliz tlaxcalli : pan de vida. (2)

yolilizatl : agua biua. (1 yulilizatl)

yolilizmatcacopa : prudente y sabiamente. (2)

yolilizo : espiritual, cosa de espiritu o soplo. (1 yoliliço)

yoliliztica : espirando o ressollando. (1)

yoliliztli : resurrection. (1) vida. (1) espiritu o soplo. (1) vida. (2)

yoliliztli + : fuente de vida. (1 yameyallo yn cemicac yuliliztli)


ymmortalidad. (1 cemicac yoliliztli) obras buenas de vida. (2 Quallachiualiz
yoliliztli)

yolitia, nic : alterar el miembro. preterito: onicyuliti. (2 Yulitia, nic)


alçar assi el miembro. (1) arrechar, o alterar el miembro. (1 nic, yulitia)
yolitia, nite : dar vida a otro. pr: oniteyoliti. (2) resuscitar a otro.
preterito: oniteyuliti. (2 Yulitia, nite) vida dar. (1 nite, yulitia) resuscitar
a otro. (1) animar dar vida. (1 nite, yulitia)
yolitia, nitla : arrechar, o alterar el miembro. (1 nitla, yulitia)

yolitlacalhuia, nitetla : ofender a alguno. preter: onitetlayolitlacalhui. (2)

yolitlacoa, nech : descontentarse de algo. (1)


yolitlacoa, nino : recebir pena. pr: oninoyolitlaco (2) dessabrirse. (1)
yolitlacoa, nite : dar pena, o ofender a otro. pret: oniteyolitlaco. (2)
dessabrir o dar pena a otro. (1)

yolitlacoa teixco teicpac n, ehua, nite : ofender. (1 nite, yolitlacoa teixco


teicpac n, eua)
yolitlacoliztli + : medianeria desta manera. (1 tecane yolitlacoliztli)

yolitlactli : enojo tal. (1) desgusto, o desabrimiento. (2)

yoliuhtlalia, nite : contentar a alguno o fatisfazerle. (1)

yoliuhtlamachtia, nite : cert[i]ficar de algo a otro o satisfazerle. prete:


oniteyoliuhtlamachti. (2) requerir amonestando y auisando. (1) certificar algo a
otro. (1)

yoliuhtlamati, ni : prudente o discreto ser. (1)

yoliuhyaliztli : aluedrio. (1) aluedrio. (2)

yolizahuatl : arador del cuerpo. (1 yoliçauatl) arador que da comezon. (2


Yoliçauatl)

yolizahuia, nite : escandalizar, o turbar a otro. pre: oniteyoliçaui. (2


Yoliçauia, nite) alterar el coraçon de alguno. (1 nite, yoliçauia)

yolizma : agudo de ingenio. (1) agudo de í[n]genio, y de mucha prudé[n]cia. (2)

yolizmatcayotica : agudamente assi. (1) agudamente assi. (2)

yolizmati, ni : prudente o discreto ser. (1)

yolizmatiliztica : astutamente assi. (1 yulizmatiliztica) agudamente assi.


(1) prudentemente. (1) idem. (Yolizmatcayotica: agudamente assi.) (2)

yolizmatiliztli : astucia prudente. (1) prudencia virtud. (1 yulizmatiliztli)


prudencia y cordura. (2)

yolizmatqui : biuo de entendimiento. (1) astuto assi. (1) agudo de ingenio.


(1) sabio en excesiua manera. (1) prudente; busca discreto. (1) prudente cuerdo
e ingenioso. (2)
yolizmatqui, ni : astuto ser desta manera. (1)

yoliztlama : agudo de ingenio. (1) idem. (Yolizmatqui: prudente cuerdo e


ingenioso.) (2)

yollaiximachiliztli : ynstincto natural. (1) instincto natural. (2)

yollalia, nino : consolarse. pre: oninoyollali. (2) consolar asi mismo. (1)
consolarse y animarse. (1)
yollalia, nite : consolar a otro. pret: oniteyollali. (2) consolar a otro. (1)
desapassionar. (1) segurar. (1)
yollalia, no : assegurarse del temor passado. (1)

yollamachilia, nic : considerar, o tratar y tratar contigo lo que ade hazer. pr:
onicyollamachili (2)

yollapaltic : animoso desta manera. (1) esforçado y animoso. (2)

yollapaltilia, nite : animar dar esfuerço. (1)

yollapana, nino : mouerse assi. (1)


yollapana, nite : requerir de amores, o prouocar e ynduzir a otro. pret:
oniteyollapan. (2) requerir de amores. (1) atraer por razones o prouocar. (1)
halagándo atraer. (1) mouer a otro assi. (1) ynduzir por razones. (1)

yollehua, nite : yncitar. (1 nite, yolleua)

yolli : empollarse el hueuo. (1 yulli)

yolli + : rebiuir. (1 occeppa ni, yolli) medio biuo. (1 achi yolli) medio
biuo. (1 çaquen yolli)

yolli tlacoa, nite : molestar. (1)

yollo : yngenioso assi. (1) biuo de entendimiento. (1) abil persona. (1)
estudioso assi. (1 yullo) docil y enseñable. (1) discreto. (1) agudo de
ingenio. (1) abil y agudo de ingenio. (2)

yollo + : idem. (Amo yollo chicauac: hombre de poco animo e inconstante.) (2


Amo yollo tlapaltic) persona de. gran coraçon y animosa. (2 Veica yollo) hombre
de poco animo e inconstante. (2 Amo yollo chicauac) virtuoso y de buenas
entrañas. (2 Yectli y yullo) couarde, o de poco animo. (2 Aoquich yullo)
gruesso, o boto de yngenio. (1 amo yollo) fosa cosa hueca. (1 amo yollo) grande
de coraçon. (1 vey yollo) asabiendas. (2 Yollo iuhyauh; no)
yollo +, nic : asosegar y quietar a otro. (1 nic, uellalilia yni yullo)

yollo chicahuac : grande de coraçon. (1 yollo chicauac)

yollo chichinaca, no : tener dolor, o mal d[e] coraçó[n] o algú[n] aflició[n]


interior. p: noyollo ochichinacac (2)

yollo chichinaquiliztli : aflicion interior. (1)

yollo chichinatza, nite : afligir a otro assi. (1)

yollo cuecuepcayotica : inconstantemente. (2)

yollo cuecuepcayotl : inconstancia. (2)

yollo cuitlatiticac : doliente assi. (2)

yollo cuitlatiticaliztli : dolencia desta manera. (2)

yollo huapahuac : animoso y esforçado. (2 Yollo uapauac)

yollo huapahualiztli : animosidad tal. (2 Yollo uapaualiztli)

yollo ipan yauh, no : reconocer algo, o caer enla cuenta delo que no entendia
bien. preterit: noyollo ipan oya. (2)

yollo itztic : libre nacido en libertad. (1 yullo itztic)

yollo iuhca, no : estar certificado, o tener entendido algun negocio. pre: noyollo
iuh ocatca. (2)

yollo iuhyauh; no : asabiendas. (2)


yollo maci, no : reconocer, o certificarse de algo. prete: onoyollo macic. vel.
noyollo omacic. (2)

yollo macitiuh : no certificarse oyr calá[n]do y enté[n]diendo algun negocio. pre:


onoyollo macitia. (2)

yollo malacachilhuia, nicte : peruertir algo aotro pret: onicteyollo malacachilhui.


(2)

yollo maxaltic : hombre doblado y dedos caras. (2)

yollo micqui : rudo de entendimiento, o boto de ingenio. (2)

yollo mimiqui : idem. (Yollo micqui: rudo de entendimiento, o boto de ingenio.)


(2)

yollo mimiquiliztli : mal de coraçon. (2)

yollo mimiquini, ni : tener mal de coraçon. pret: onoyollo mimiquia. (2)

yollo miquiliztli : rudeza de entendimiento o de ingenio. (2)

yollo mococoa, no : dolerme el coraçon. prete: onoyollo mococo. (2)

yollo mococoqui : doliente de coraçon. (2)

yollo motlalia, no : asossegarse echando de si el temor que tenia, o


satisfazerse delo que dubdaua. pre: onoyollo motlali. (2)

yollo polihuiliztli : floxedad assi. (1 yollo poliuiliztli)

yollo quimati, no : barruntar. (1)

yollo tepitztic : grande de coraçon. (1)

yollo tetecuiquiliztli : dolor o alteracion del coraçon. (2)

yollo tetiliztica : ostinadamente. (1)

yollo tetiliztli : grandeza de coraçon. (1)

yollo tetl : grande de coraçon. (1)

yollo tlacaquini : abil persona. (2 Yullo tlacaquini)

yollo tlacuactia, ni : confirmarse enel mal. (1 ni, yollo tlaquactia)

yollo tlacuahua, nite : ostinar a otro. (1 nite, yollo tlaquaua)

yollo tlacuahuac : ostinado confirmado en mal. (1 yollo tlaquauac)

yollo tlacuahualiztica : ostinadamente. (1 yollo tlaquaualiztica)

yollo tlahueliloc : auenado o loco. (1 yollo tlaueliloc)

yollo tlapaltic : grande de coraçon. (1) animoso desta manera. (1)


yollo tlapaltiliztli : grandeza de coraçon. (1)

yollo tonehua, nite : afligir o fatigar a otro. (1 nite, yollo toneua)

yollo xoxouhqui : libre nacido en libertad. (1 yullo xoxouhqui)

yollo yamaniliztli : mansedumbre y ternura de coraçon. (2)

yolloana, nite : atraer a otro con halagos. prete: oniteyolloan. (2)


yolloana, nitla : compassar o medir con compas. (1)

yolloca : estudiosamente desta manera. (1)

yollocamachal : desbocado en hablar. (1)

yollocayotica : agudamente assi. (1)

yollocayotl : abilidad de hombre abil e igenioso (2) abilidad. (1) yngenio


fuerça natural. (1)

yollocayotl + : magnanimidad assi. (1 vey yollocayotl) grandeza de coraçon. (1


vey yollocayotl)

yollochicactic : magnanimo. (1)

yollochicahua, nino : ser có[n]stante, o animarse y esforçarse. pret:


oninoyollochicauh. (2 Yollochicaua, nino) animarse o esforçarse. (1 nino,
yollochicaua)
yollochicahua, nite : esforçar a otro desta manera pret: oniteyollochicauh. (2
Yollochicaua, nite) esforçar a otro. (1 nite, yollochicaua)

yollochicahuac : animoso y esforçado. (2 Yollochicauac) constante. (1


yollochicauac) animoso desta manera. (1 yollochicauac)

yollochicahuac + : floxo enel animo. (1 amo yollochicauac)

yollochicahualiztica : animosa y esforçadamé[n]te. (2 Yollochicaualiztica)

yollochicahualiztli : animosidad, o esfuerço. (2 Yollochicaualiztli) grandeza de


coraçon. (1 yollochicaualiztli)

yollochichilia, nino : esforçarse reciamente, sacá[n]do fuerças de flaqueza. pr:


oninoyollochichili (2) esforçarse para algo. (1)

yollochichinaca, no : doler el coraçon. (1)

yollochichinacac : afligido assi. (2) doliente assi. (1)

yollochichinaquiliztli : aflicion tal. (2)

yollochichinaquiztli yollotetecuiquiliztli : doléncia tal. (1


yollochichinaq[ui]ztli yollotetecuiq[ui]liztli)

yollochichinatza, nite : afligir y angustiar a otro desta manera. pre:


oniteyollochichinatz. (2)
yollochololtia, nite : incitar, o prouocar a otro: prete: oniteyollochololti. (2)
yncitar. (1)

yollococoa, nite : dar pena y angustia a otro. preterito: oniteyollococo (2)

yollococolcui, ni : embrauecerse. (1)

yollococolcuic : cruel, o yracundo. (2) embrauecido assi. (1)

yollococolcuitia, nite : p[ro]uocar aotro aira, o poner disension entre otros.


pr: oniteyollococolcuiti (2) discordia poner. (1) embrauecer a otro. (1)

yollococole : iracundo furioso y brauo. (2) furioso de enojo. (1)

yollococolhuia, nite : enojar y dar pena a otro. prete: oniteyollococolhui. (2)

yollococoliztli : enfermedad de coraçon. (2) doléncia tal. (1)

yollococolli : enojo y pena. (2) enojo tal. (1)

yollococoltia, nino : enojarse. pr: on inoyollococolti (2) enojarse. (1)


yollococoltia, nite : enojar o reboluer a algunos con otros, o poner disension
entre ellos. pret: oniteyollococolti. (2) discordia poner. (1) turbar o meter
renzilla. (1) reboluer o turbar a otros. (1) desconcertar o enemistar a otros.
(1)

yollococoxqui : loco desatinado. (2) loco de atar. (1)

yollocommati, no : caer enla cuenta de algun negocio de q[ue] no se acordaua,


o del q[ue] no entendia, callá[n]dolo bien y entendiendo lo, o sentir alguna cosa
enla có[n]scié[n]cia. pre: onoyollo comma. (2)

yollocontoca, no : idem. (Yollocommati, no: caer enla cuenta de algun negocio


de q[ue] no se acordaua, o del q[ue] no entendia, callá[n]dolo bien y entendiendo
lo, o sentir alguna cosa enla có[n]scié[n]cia. pre: onoyollo comma.) (2)

yollocopa; + : de mi voluntad, o de buena gana. (2 Yollocopa; no)

yollocopa; no : de mi voluntad, o de buena gana. (2)

yollocotona, nitla : p: onitlayollocotó[n] (2) destróncar algo. (1)

yollocua, nite : hechizar a otro. preterito: oniteyolloqua. (2 Yolloqua, nite)


hechizar. (1 nite, yolloqua)

yollocuecuepqui : inconstante. (2) ynconstante. (1 yullocuecuepqui)

yollocuepa, nite : peruertir a otro. preterito: oniteyollocuep. (2) peruertir


a otro. (1)

yollocuepcayotica : ynconstantemente assi. (1 yullocuepcayotica)

yollocuepcayotl : ynconstancia. (1 yullocuepcayotl)

yollocuitlatitica, no : doler el coraçon. preterito: onoyollo cuitlatiticac. (2)


doler el coraçon. (1)
yollocuitlatiticac : doliente assi. (1)

yollocuitlatiticaliztli : doléncia tal. (1)

yollohuia, nitla : hazer algo sin dechado, o medida el que es diestro ensu
officio. p: onitlayolloui. (2 Yollouia, nitla)

yolloitta, nite : entender a otro, alcançandole de cuenta. pret: oniteyolloittac.


(2) alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1)

yollomati, nite : entender el intento que otro tiene, o loque pretende hazer pr:
oniteyolloma. (2) alcançar de cuenta a otro, entendiendole. (1)

yollomatiliztli : prudecia y cordura. (2) prudencia virtud. (1)

yollomatqui : prudente; busca discreto. (1)

yollomaxaltic : doblado hombre. (1)

yollomaxaltic omeyollo : ombre doblado de dos caras o hazes. (1)

yollomaxiltia, nino : satisfazerse asi mismo, creyendo ser assi alguna cosa.
preterito: oninoyolmaxilti. (2)
yollomaxiltia, nite : satisfazer a otro desta manera. pre: oniteyollomaxilti. (2)

yollomicqui : ruda cosa de ingenio. (1) rebotado enesta manera. (1)

yollomimiqui : boto de ingenio. (1) desmemoriado. (1 yollomimiq[ui])


yollomimiqui, ni : rebotarse. (1)

yollomimiquiliztli : rebotadura assi. (1)

yollomiquiliztli : rudeza. (1)

yollomococoa, no : doler el coraçon. (1)

yollomococoqui : doliente assi. (1 yollomococoq[ui])

yollomotlalia, no : satisfazerme de algo. (1) assegurarse del temor passado.


(1)

yollopachihui, no : satisfazerse dela dubda que tenia. pre: onoyollo pachiuh.


(2 Yollopachiui, no) satisfazerme de algo. (1 noyollopachiui)

yollopachihuitia, nite : satisfazer a otro assi. pret: oniteyollo pachiuiti.


(2 Yollopachiuitia, nite)

yollopachiuhqui : satisfecho desta manera. (2) contento assi. (1)

yollopiltic : generoso y de noble condicion. (2) noble por fama. (1) generoso
de buen linage. (1)

yollopolihui, ni : desatinarse. preterito: oniyollopoliuh. (2 Yollopoliui, ni)

yollopolihuiliztica : loca y desatinadamente. (2 Yollopoliuiliztica)


descuidadamente. (1 yullopoliuiliztica) desacordadamente, s: sin acuerdo ni
premeditación. (1 yollopoliuiliztica)
yollopolihuiliztli : locura, desatino, o desuario. (2 Yollopoliuiliztli)
descuido. (1 yollopoliuiliztli) rebotadura assi. (1 yollopoliuiliztli)

yollopoliuhcayotl : locura o desatino. (2) locura assi. (1)

yollopoliuhqui : auenado o loco. (1) descuidado. (1) atreguado y desatinado. (2)


loco como quiera. (1) desacordado. (1) rebotado enesta manera. (1)

yollopopoyahua + : estomagado. (1 popoçoni, yollopopoyaua)

yollopozoni, ni : enojarse o ayrarse. preterito: oniyollopoçon. (2 Yollopoçoni, ni)

yollopozonia, nite : hazer ayrar a otro. pre: oniteyollopoçoni. (2 Yollopoçonia,


nite)

yollopozoniliztli : yra o turbacion y enojo. (2 Yollopoçoniliztli) enojo tal.


(1 yollopoçoniliztli)

yollopozonqui : ayrado, o enojado, o hombre yracundo. (2 Yollopoçonqui) enojado.


(1 yollopoçonqui)

yolloquimil : ruda cosa de ingenio. (1) boto o rudo de entendimiento, o


descuidado. (2) descuidado. (1) boto de ingenio. (1)

yolloquiquimil : idem. (Yolloquimil: boto o rudo de entendimiento, o descuidado.)


(2) boto de ingenio. (1)
yolloquiquimil, ni : ser rudo assi. (2)

yolloquiquimilihuiliztica : rudamente. (2 Yolloquiquimiliuiliztica)


descuidadamente. (1 yolloquiquimiliuiliztica)

yolloquiquimilihuiliztli : descuido. (1 yolloquiquimiliuiliztli)

yolloquiquimilihuiztli : rudeza assi. (2 Yolloquiquimiliuiztli)

yolloquixtia, nitla : sac[a]r el meollo o coraçon de algo. pre:


onitlayolloquixti. (2)

yollotecuini, no : dar golpes el coraçon o alterarse. pre: onoyollo tecuin.


(2)

yolloteohuia, nitla : inuentar algo, o acertar y atiñar adiuinando. pre:


onitlayolloteui. (2 Yolloteouia, nitla) ynuentar. (1 nitla, yolloteouia)

yollotepitztic : esforçado y animoso. (2) magnanimo. (1) endurecido assi, o


pertinaz. (1)

yollotepitztilia, nino : animarse, yesforçarse. prete: oninoyollo tepitztili.


(2) paciencia tener. (1)

yollotepitztiliztli : grandeza de coraçon. (1)

yollotepitztlacuactia, ni : endurecerse y obstinarse. pre: oniyollo


tepitztlaquactiac. (2 Yollotepitztlaquactia, ni)

yollotepitztlacuactiliztli : endurecimiento assi. (2 Yollotepitztlaquactiliztli)


yollotepoz : animoso y esforçado. (2 Yollotepuz) endurecido assi, o pertinaz.
(1 yollotepuz)

yollotepoztia, ni : endurecerse y obstinarse. prete: oniyollo tepuztiac. (2


Yollotepuztia, ni) endurecerse obstinarse. (1 ni, yollotepuztia)

yollotepoztiliztli : endurecimiento tal. (1 yollotepuztiliztli)

yollotequizaliztli : dureza y obstinacion assi. (2 Yollotequiçaliztli) dureza


assi. (1 yullotequíçaliztli)

yollotetecuica, no : alterarseme o dolerme el coraçon. pre: onoyollo tetecuicac.


(2) doler el coraçon. (1)

yollotetecuicac : doliente de coraçon assi. (2) doliente assi. (1)

yollotetecuiquiliztli + : doléncia tal. (1 yollochichinaq[ui]ztli


yollotetecuiq[ui]liztli)

yolloteti, ni : endurecerte perseuerá[n]do enel mal. prete: oniyollotetic. (2)


confirmarse enel mal. (1)

yollotetia, ni : id[em] pret: oniyollotetiac. (2) ostinarse en mal. (1)


endurecerse obstinarse. (1)

yollotetilia, nite : endurecer y obstinar a otro assi pre: oniteyollotetili. (2)


ostinar a otro. (1)

yollotetiliztica : obstinadamente, o animosa y esforçadamente. (2)

yollotetiliztli : esfuerço. (1) endurecimiento y obstinacion, o animosidad y


esfuerço. (2) dureza assi. (1) endurecimiento tal. (1)

yollotetl : có[n]stá[n]te y animoso, o duro y obstinado (2) constante. (1)


endurecido assi, o pertinaz. (1)

yollotia, nicno : descubria algo al amigo. preter: onicnoyolloti. (2) descobrirse,


al amigo. (1)
yollotia, ninotla : decorar algo. preterito: oninotlayolloti. (2) decorar algo
encomendandolo a la memoria. (1)
yollotia, nite : inspirar algo a otro. preterit: oniteyolloti. (2) ynspirar algo
a otro. (1)

yollotica + : magnanimamente. (1 vey yollotica)

yollotl : coraçon o meollo de fruta seca. (2) meollo de fruta seca. (1)

yollotlacaquini : hombre abil y entendido. (2)

yollotlacuac : endurecido assi, o pertinaz. (1 yollotlaquac)

yollotlacuactia, ni : endurecerse y obstinarse enel mal. pre: oniyollo


tlaquactiac. (2 Yollotlaquactia, ni)

yollotlacuactiliztli : dureza assi. (2 Yollotlaquactiliztli)


yollotlacuahua, ni : endurecerse desta manera. pr: oniyollotlaquauac. (2
Yollotlaquaua, ni) ostinarse en mal. (1 ni, yollotlaquaua)
yollotlacuahua, nino : endurecerse obstinarse. (1 nino, yollotlaquaua)
yollotlacuahua, nite : endurecer a otro. preterito: oniteyollotlaquauh. (2
Yollotlaquaua, nite)

yollotlacuahuac : endurecido desta manera. (2 Yollotlaquauac) magnanimo. (1


yollotlaquauac) duro de coraçon. (1 yullotlaquauac)

yollotlacuahuac + : deleznable e inconstante persona. (1 amo yollotlaquauac)

yollotlacuahualiztica : obstinadamente assi. (2 Yollotlaquaualiztica)

yollotlacuahualiztli : endurecimiento tal. (2 Yollotlaquaualiztli) endurecimiento


tal. (1 yollotlaquaualiztli) ostinacion. (1 yollotlaquaualiztli)

yollotlacuahuiliztli : dureza assi. (1 yullotlaquauiliztli)

yollotlahueliloc : atreguado. (1 yollotlaueliloc) loco desatinado. (2


Yollotlaueliloc) trauiesso. (1 yollotlaueliloc) loco de atar. (1
yollotlaueliloc) descalabaçado o loco desatinado. (1 yollotlaueliloc)

yollotlahuelilocati, ni : enloquecer, o hazer desatinos. pret:


oniyollotlauelilocatic. (2 Yollotlauelilocati, ni) enloquecerse. (1 ni,
yollotlauelilocati)

yollotlahuelilocatilia, nite : hazer loco a otro. preterit:


oniteyollotlauelilocatili. (2 Yollotlauelilocatilia, nite) enloquecer a otro. (1
nite, yollotlauelilocatilia)

yollotlahuelilocatlatoa, ni : hablar desatinadamente. pret:


oniyollotlauelilocatlato. (2 Yollotlauelilocatlatoa, ni) desatinadamente hablar.
(1 ni, yollotlauelilocatlatoa)

yollotlahuelilocayotl : locura assi. (2 Yollotlauelilocayotl) trauessura. (1


yollotlauelilocayotl) locura desta manera. (1 yollotlauelilocayotl)

yollotlama, no : de mi voluntad y motiuo. prete: onoyollo tlama. (2) demi


voluntad. (1)

yollotlamati, ni : conjecturar algo. preteri: oniyollomatic. (2)

yollotlapaltic : animoso esforçado, o constante. (2) magnanimo. (1) constante.


(1)

yollotlapaltic + : floxo enel animo. (1 amo yollotlapaltic)

yollotlapaltica : animosamente assi. (2)

yollotlapaltilia, nino : esforçarse y animarse, teniendo fuerte, o


perseuerando enel negocio. pre: oninoyollo tlapaltili. (2) constante ser. (1)
yollotlapaltilia, nite : esforçar a otro desta manera. pre: oniteyollo
tlapaltili. (2)

yollotlapaltilia + : confirmar en grá[cia]. (1 graciatica nite yollotlapaltilia)


yollotlapaltiliztli : esfuerço y animosidad. (2) magnanimidad assi. (1)
constancia assi. (1)

yollotlapana, nino : enamorarse o aficionarse. prete: oninoyotlapan. (2)


enamorarse. (1)
yollotlapana, nite : enamorar a otro assi. preter: oniteyollotlapan. (2)
yncitar. (1) enamorar a otro. (1)

yollotlatlania, nino : examinar asi mismo. preter: oninoyollotlatlani. (2)

yollotlatzini, ni : rebentar la semilla guando quiere brotar. prete:


oyollotlatzin. (2) rebentar como la simiente. (1)

yollotli : coraçon. (2) coraçon. (2 Yullotli) coraçon. (1 yullotli)

yollotli + : habituar a alguno a bien biuir. preterito: iuh onictetlalili


yullotli. (2 Iuh nictetlalilia yollotli) pauilo de candela. (2 Candela yollotli)
badajo de campana. (2 Campana yollotli) abituar a otro a alguna cosa. (1 yuh
nictetlalilia yollotli) badajo de campana. (1 campana yollotli)

yollotonehua, nite : afligir y angustiar a otro. pre: oniteyollotoneuh. (2


Yollotoneua, nite)
yollotonehua, no : dolerme el coraçon. preterito: onoyollotoneuh. (2
Yollotoneua, no) doler el coraçon. (1 no, yollotoneua)

yollotonehualiztli : dolor de coraçon. (2 Yollotoneualiztli) doléncia tal. (1


yollotoneualiztli)

yollotoneuhqui : afligido y angustiado. (2) doliente assi. (1 yollotoneuhq[ui])


afligido. (1)

yolloxochitl : flor muy olorosa de hechura de coraçó[n]. (2) flor muy olorosa
de hechura de coraçon. (1)

yolloxoxouhqui : libre, no esclauo. (2)

yolloyamaniliztli : blandura tal. (1)

yolmahuiliztli : temor, o pusilanimidad. (2 Yolmauiliztli) poquedad de animo. (1


yolmauiliztli)

yolmalacachihui, ni : deuanear. preterito: oniyolmalacachiuh. (2 Yolmalacachiui,


ni) deuanear o hazer desatinos y diflates. (1 ni, yolmalacachiui)

yolmalacachihuiliztli : deuaneo o desatino. (1 yolmalacachiuiliztli)

yolmalacachoa, nino : desatinarse, o boluerse de otro parecer. pret:


oninoyolmalacacho. (2) desatinarse. (1) boluerse de otro parecer. (1)
yolmalacachoa, nite : desatinar a otro, o traerlo al retortero, o ligarlo con
hechizos. preterit: oniteyolmalacacho. (2) ligar con hechizos. (1) desatinar a
otro. (1) boluer a otro de otro parecer. (1)

yolmauhtia, nino : temer, o turbarse de miedo. preter: oninoyolmauhti. (2)


yolmauhtia, nite : poner temor a otro. preterit: oniteyolmauhti. (2)
espantar, poner miedo a otros. (1) alterar el coraçon de alguno. (1)
yolmaxiltia, nic : alcançar en cuenta a otro. (1)
yolmaxiltia, nino : pensar. (1)
yolmaxiltia, nite : satisfazer, o certificar aotro de algo. pret:
oniteyolmaxilti. (2) desengañar a otro. (1) satisfazer aotro, dar razon de algun
negocio. (1) acordar a otro lo que ya tenia muy oluidado. (1) ynduzir por
razones. (1)

yolmaxlitia, nite : amonestar. (1)

yolmelahua, nino : có[n]fessarse. p: oninoyolmelauh. (2 Yolmelaua, nino)


confessarse. (1 nino, yolmelaua)
yolmelahua, nite : confessar a otro. preterit: oniteyolmelauh. (2 Yolmelaua,
nite) confessar a otro. (1 nite, yolmelaua)

yolmicqui : desmayado assi. (1) desmayado, o amortecido. (2) amortecido assi.


(1) amortecido. (1)

yolmiqui, ni : desmayarse, o amortecerse, o tener comezon, o espantarse. pre:


oniyolmic. (2) desmayarse de temor. (1) comezon tener. (1 ni, yulmiqui)
amortecerse de miedo. (1) amortecerse o desmayarse. (1)

yolmiqui +, ni : tener muy gran comezon. (2 Quequexqui yulmiqui, ni)

yolmiquiliztli : amortecimiento tal. (1) fatiga del anima. (1) amortecimiento


desta manera. (2) desmayo tal. (1) amortecimiento. (1) comezon. (1
yulmiquiliztli)

yolmiquiliztli + : comezon tal. (2 Quequexqui yulmiquiliztli)

yolmocihui, ni : dezir desuarios, o desatinos. pret: oniyolmociuh. (2 Yolmociui,


ni) hablar cosas sin concierto o sin proposito. (1 niyolmociui)

yolmoyahua, ni : vaguear conel pensamiento. preterito: oniyolmoyauh. (2 Yolmoyaua,


ni)

yolmoyahuatinemi, ni : andar vagueando cón el pensamiento. (1 ni, yolmoyauatinemi)

yolnonotza, nino : pensar. (1) considerar o pensar algo contigo mismo. (1)
ymaginar. (1) consultar algo consigo. (1) acordar o deliberar algo. (1)
fabricar hazer por artificio. (1) especular. (1) escudriñar la escriptura o
cosas arduas. (1)
yolnonotza, no/ huel/ nino : tratar, o có[n]sultar algo contigo mismo. pret:
onoyolnonotz. vel. oninoyolnonotz. (2)

yoloonotza, nino : aconsejarse. (1 nino, yoluonotza)

yolotetl : duro de coraçon. (1 yulotetl)

yolpachihuitia, nite : satisfazer a otro delo que duda. preterito:


oniteyolpachiuiti. (2 Yolpachiuitia, nite) contentar a alguno o fatisfazerle. (1
nite, yolpachiuitia) dar cuenta y razon de algo. (1 nite, yolpachiuitia)
certificar algo a otro. (1 nite, yolpachiuitia) satisfazer yo a otro. (1 nite,
yolpachiuitia)

yolpachihuitiztli : fee o creencia delo que se dize. (1 yolpachiuitiztli)


yolpapatlaca, ni : dar golpes, o saltar el coraçon d[e] miedo. &c. prete:
oniyolpapatlacac. (2)

yolpapatzmiquiliztli : gota coral, o gran aflicion de coraçon. (2)

yolpapatztia, ni : ablandar se el de coraçon endurecido. pret:


oniyolpapatztiac. (2) ablandar se el coraçon. (1) blandear, cóndecendiendo con
los que le ymportuná y ruegan o piden algo. (1)

yolpapatztic : blando, o tierno de coraçon, o cosa flaca y sin fuerças. (2)


blando assi. (1) flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1)

yolpapatztiliztli : blandura assi. (2) blandura tal. (1)

yolpatzmicqui : congoxoso. (1) el que esta muy congoxado y afligido. (2)


afligido assi. (1) afligido assi. (1)

yolpatzmictia, nite : congoxar a otro. preterito: oniteyolpatzmicti, (2)


congoxar aotro. (1) afligir o fatigar a otro. (1)

yolpatzmiqui, ni : congoxarse mucho. preterito: oniyolpatzmic. (2) congoxarse


o afligirse. (1) afligirte. (1)

yolpatzmiquiliztli : gota coral o morbo caduco. (1)

yolpoa, nino : considerar o pensar algo contigo mismo. (1)

yolpoliuhqui : desatinado, o desacordado. (2) desatinado assi. (1)

yolpoloa, nino : desatinarse, o turbarse. preteri: oninoyolpolo. (2) dudar. (1)


yolpoloa, nite : desatinar o turbar a otro. preter: oniteyolpolo. (2)

yolpoyonia, nite : indinar mucho a otro. preteri: oniteyolpoçoni. (2)

yolpozonaltia, nite : indinar, o enojar a otro. preterito: oniteyolpoçonalti. (2


Yolpoçonaltia, nite) embrauecer a otro. (1 nite, yolpoçonaltia)

yolpozoni, ni : enojarse mucho assi. preterito: oniyolpoçon. (2 Yolpoçoni, ni)


embrauecerse. (1 ni, yolpoçoni) enojarse. (1 ni, yolpoçoni) apostemarse de
enojo. (1 ni, yolpoçoni)

yolpozonia, nite : dar pena, enojo y aflicion a otro. (1 nite, yolpoçonia)


prouocar a yra. (1 nite, yolpoçonia) molestar dando mucho enojo. (1 nite,
yolpoçonia)

yolpozoniliztli : saña. (1 yolpoçoniliztli) indinacion, o enojo y saña. (2


Yolpoçoniliztli)

yolpozonini : embrauecido assi. (1 yolpoçonini) apostemado assi. (1


yolpoçonini) yracundo y sañudo. (2 Yolpoçonini)

yolque + : rebaño de ganado. (1 centlamantin yolque)

yolquelli : ruda cosa de ingenio. (1) rudo de ingenio. (2)

yolqui : biua cosa. (1) resuscitado de muerto. (1) animal. (1 yulqui) animal
bruto, o cosa biua, o hueco empollado, o el resucitado de muerte a vida. (2)
yolqui + : assadura de animal. (1 yxittecon yulqui)

yolqui itlacauhqui : empollado hueuo. (1 yolqui ytlacauhqui)

yolquimil : rudo o torpe de entendimiento. (2)

yolquixtia, nite : indinar, o enojar mucho a otro. pret: oniteyolquixti. (2)


molestar dando mucho enojo. (1) dar pena, enojo y aflicion a otro. (1) prouocar
a yra. (1)

yolteohuia, nic : atinar o acertar en algo. (1 nic, yolteouia)


yolteohuia, nino : pronosticar. (1 nino, yolteouia)
yolteohuia, nitla : conjeturar. (1 nitlayolteouia) prenosticar o adiuinar por
algunas conjecturas acertando enlo que dize. pre: onitlayolteoui. (2 Yolteouia,
nitla) adiuinar sin agueros. (1 nitla, yolteouia) pronosticar. (1 nitla,
yolteouia) atinar o acertar en algo. (1 nitla, yolteouia) sacar vna cosa por
otra como por cónjecturas o como adeuinándo. (1 nitla, yolteouia) fabricar hazer
por artificio. (1 nitla, yolteouia)

yoltequipachihui, ni : tener alguna pena y aflicion enel alma. pret:


oniyoltequipachiuh. (2 Yoltequipachiui, ni) fatiga tener assi. (1 ni,
yoltequipachiui) afligirte. (1 ni, yoltequipachiui)

yoltequipachoa, nino : tener pesar delo que hizo. prete: oninoyoltequipacho. (2)
pesarme o arrepéntirme de algo. (1) afligirte. (1) arrepentirse delo que hizo.
(1) recebir pena. (1)

yoltextli : harina. (2) harina. (1)

yoltextli + : harina, lo sotil o la flor della. (1 ycé[n]cauhca yn yoltextli)

yoltinemi, ni : tener vida. pret: oniyoltinen. (2) vida tener. (1)

yoltinemiliztli : vida. (2) vida. (1)

yoltoc + : medio biuo. (1 çaquen yoltoc)

yoltonehua, ni : fatiga tener assi. (1 ni, yoltoneua)


yoltonehua, nino : tomar pesar de alguna cosa. prete: oninoyoltoneuh. (2
Yoltoneua, nino) pesarme o arrepéntirme de algo. (1 nino, yoltoneua)
arrepentirse delo que hizo. (1 nino, yoltoneua)
yoltonehua, nite : dar pena y enojo a otro. preter: oniteyoltoneuh. (2
Yoltoneua, nite) dar pena, enojo y aflicion a otro. (1 nite, yoltoneua)

yoltonehuiliztli : fatiga del anima. (1 yoltoneuiliztli)

yoltonehuiztli : pena, o aflicion del coraçon. (2 Yoltoneuiztli)

yoltonenehuiztli : aflicion interior. (1 yoltoneneuiztli)

yolxitepozoni, ni : ayrarse, o enojarse mucho. prete: oniyolxitepoçon. (2


Yolxitepoçoni, ni) apostemarse de enojo. (1 ni, yolxitepoçoni)

yolxitepozonini : apostemado assi. (1 yolxitepoçonini) airado, o enojado. (2


Yolxitepoçonini)
yolyamania, ni : ablandarse el duro de coraçon, para emendarse. pr: oniyolyamanix.
(2) ablandarse el duro de coraçon. (1) enternecerse. (1) blandear,
cóndecendiendo con los que le ymportuná y ruegan o piden algo. (1)
yolyamania, nite : ablandar a otro desta manera pre: oniteyolyamanix. (2)
ablandar a otro. (1)

yolyamanilia, nite : enternecer aotro. (1)

yolyamaniliztli : blandura tal. (1) blandura de coraçon assi. (2)

yolyamanqui : enternecido assi. (1) blando assi. (1) blando de coraçon. (2)

yolzotlahualiztli : gota coral o morbo caduco. (1 yolçotlaualiztli)

yoma, nino : amblar la muger, pre: oninoyon. (2) amblar la muger o el


paciente. (1)

yomexti : ambos ados esteras, tablas, vasijas, mantas o cosas semejantes. (1)
entrá[m]bas cosas largas o anchas. (1) ambos ados, tablas esteras, o cosas assi
llanas. (2)

yomilhuitica : vasallos o gente plebeya; per metaphoram. (1)

yomoni : bullir hormigas, pulgas, piojos, &c. (1) bullir los gusanos, o
piojos, pulgas, hormigas, o cosas semejantes, o dar mucha começon los granos o la
sarna, o tener grá[n] encendimiento dela carne los moços omoças luxuriosas. pre:
oyomon. (2)

yomotlan, no : enseñar. (1) lado, costado. (1)


yomotlan, to : costado de persona. (1)

yomotlan cuacuauhtiliztli : dolor de costado. (2 Yomotlan quaquauhtiliztli)

yomotlan cuauhti, no : tener dolor de costado. prete: onoyomotlá[n]quauhtic. (2


Yomotlan quauhti, no) doler el costado. (1 no, yomotlan quauhti)

yomotlan cuauhtic : doliente assi. (1 yomotlan quauhtic)

yomotlan cuauhtiliztli : dolencia tal. (1 yomotlan quauhtiliztli)

yomotlancuauhtic : enfermo de dolor de costado. (2 Yomotlanquauhtic)

yomotlancuauhtiliztli : dolor de costado. (2 Yomotlanquauhtiliztli)

yomotlantli : costado de persona. (1) costado de persona, o de sierra. (2)

yomotzacua, ni : asma tener. (1 ni, hiomotzaqua)

yononoyan + : biuar de conejos. (1 tochtli iononoyan)

yonoyan + : idem. (Tochtli ynetecayan: biuar de conejos.) (2 Tochtli


ionoyan)

yonteixti : entrá[m]bas cosas redondas. (1) entrambas ados cosas. s. gordas y


redondas. (2)

yontlamanixti : á[m]bas ados cosas, partes o pares. (2)


yontlapalixti : de vna parte y de otra. (1 iontlapalixti) a ambos lados, o
enambos lados. (1) ambas o de ambas p[ar]tes o lados. (2)

yonxiuhyoc : despues de dos años o despues de passados dos años. (1)

yopehua, nitla : despegar algo. pre: onitlayopeuh. (2 Yopeua, nitla) desempegar.


(1 nitla, yopeua)

yotextli : harina. (1) harina. (2)

yotiloni + : peso para balança. (1 tlaoctaca yotiloni)

yotlatocayan + : arroyo. (1 atl yotlatocayan)

yoxio : mayorazgo, s: el mismo hijo del señor. (1)

yoxio + : mayorazgo hijo de algun señor. metapho. (2 Yeço, ytlapallo, yoxio)

yoyahue : o desuentura. interjestion. (2 Yoiaue)

yoyocaitta, nitla : tractar los negocios cuerdamente. pre: onitlayoyocaittac.


(2) mirar prudentemente o con mucha cordura algún negocio. (1 nitla, yoyohcaitta)

yoyoli : sauandija. (1) qualquier sauandija. (2)


yoyoli, ni : rebiuir. (1) rebiuir. pre: oniyoyol. (2)

yoyoma, nino : amblar la muger o el paciente. (1)

yoyomiquiliztli : comezon. (1) comezon. (2)

yoyomoca, ni : tener comezó[n]. p: oniyo yomocac (2) comezon tener. (1)

yoyomoctli : los riñones. vel. toyoyomoc. (2)

yoyopehuiliztli + : postilla de sarna. (2 Palax yoyopeuiliztli)

yoyopeuliztli : cayda de caspa o de postilla. (1)

yoyotli : caxcauel de arbol. (1) caxcauel de arbol. (2)

yua : anoche. (1)


yua, nite : embiar o hazer mensajero. (1)
yua, nitla : embiar o hazer mensajero. (1)

yua + : anoche. (1 yalhua yua)


yua +, nite : embiar otravez. (1 yeno niteyua)

yuac + : de madrugada, o muy de mañana. (2 Ocveca yuac)

yuahuanca + : vena de piedra. (1 tetl yuauanca)

yuallalizilhuitzin zpiritu sancto : pascua de cincuesma. (1 yuallalizilhuitzin


Spiritu sancto)

yualli : noche. (2 Yvalli)


yualli + : velar hasta el cabo. (1 yuh nictlaça yualli)

yualli ni, quitztoc : velar. (1)

yuampo + : diuersa o diferente cosa. (1 amo yuá[n]po)

yuan : e conjunct[i]on. (1) mas, para continuar; aduerbio. (1) y,


conjunction. (1) tambien; conjunction. (1)

yuan + : mas, conjunction. (1 ynoc yuan) no tiene par, o nadie se le compara.


(2 Ayac yuan) alguna otra cosa tambien, o alguna otra cosa mas. (2 Occequi yuan)
diuersa o diferente cosa. (1 amo yuan neci) no tiene par en preciosidad, o es mas
precioso que todo lo de mas. (2 Aoctle yuan inic tlaçotli) otras cosas. (1
occequi yuan) distante assi. (1 amo yuan tlachia) ombrey muger primeros. (1
achtopa tlacaxinachtin Adan yuan Eua) iten mas, o allende desto. có[n]junctiones.
(2 Ocno yuan)

yuan cate : estar dos o tres cosas juntas. (1)

yuanca : estar dos o tres cosas juntas. (1) juntas estar dos cosas. (1)

yuatzineo : de mañana. (1)

yucoxca nemini : modesta cosa. (1)

yucoxcayotica : modestamente. (1)

yucoxqui + : fea muger o hombre. (1 amo yucoxqui)

yuehueyacauh + : suelta cosa diestra. (1 atle yueueyacauh)

yueli + : ympotente cosa. (1 atle yueli)

yuelmach + : malencolico. (1 atle yuelmach)

yuetzian monequi : oportuna cosa con sazon. (1)

yuh : assi o desta manera. (1)

yuh + : naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad . (1


niman yuh nitlacatl) aunque. (1 aço yuh) todo el día. (1 vel yuh cemilhuitl)
propriedad natural. (1 niman yuh tlacatiliztli) despues de dos años o despues de
passados dos años. (1 ynye yuh onxiuitl) hazer algo adrede. (1 çan yuh nicchiua)
naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad . (1 niman yuh
niyol) naturalmente ser assi, o de su naturaleza tener alguna propriedad . (1
niman yuh niquiz) nacemos con esta naturaleza y condicion, o inclinacion. (2
Niman yuh ypan titlacati)

yuh ipan nitlacat : condicion tener assi. (1)

yuh ipan tlacatiliztli : condicion natural. (1)

yuh mitotica : escomum dezir; l; assi se dize. (1) assi se dize, o es comun
dezir. (1)

yuh n, ixtlathui : velar hasta el cabo. (1)


yuh nematiliztli : opinion. (1) pénsamiénto assi. (1)

yuh nic, mattica : certificado estar o tener por cierto. (1)

yuh niccahua : dexar de hazer vna cosa por otra. (1 yuh niccaua)

yuh nicchihuani : soler acostumbrar. (1 yuh nicchiuani)

yuh nictetlalilia yollotli : abituar a otro a alguna cosa. (1)

yuh nictlalia in noyollo : ynt[e]ncion tener. (1 yuh nictlalia yn noyullo)


tener intencion dehazer algo. (1 yuh nictlalia yn noyollo)

yuh nictlaza yualli : velar hasta el cabo. (1 yuh nictlaça yualli)

yuh ninomati : pensar con opinion. (1)

yuh niquiz : condicion tener assi. (1)

yuh nitlacat : condicion tener assi. (1)

yuh noyollo commati : certificado estar o tener por cierto. (1)

yuh yauh in noyollo : caer enla cuenta delo que se dize y delo que primero no
entendia. (1 yuh yauh yn noyollo)

yuhca + : abituar se a algo, o habituar se. (1 ye yuhca noyollo) acaso y sin


pensar, acontecer me algo . (1 amo yuhca teyollo) certificado estar o tener por
cierto. (1 noyollo yuhca) adesora. (1 amo yuhca teyollo) derebato o de
improuiso. (1 amo yuhca teyollo) estable cosa que esta firme. (1 ayomiq[ua]nia
muchipa yuhca) acaso, o de improuiso e fin pensar. (2 Amo yuhca teyollo)

yuhca itlachihuallo : natural cosa. (1 yuhca itlachiuallo)

yuhca noyeliz : condicion tener assi. (1)

yuhca noyollo : pensar antes. (1) proposito tener de hazer algo. (1)
ynt[e]ncion tener. (1) cierto ser o tener creido y entendido. (1) certificado
estar o tener por cierto. (1) tener intencion dehazer algo. (1)

yuhca noyollo in nitlaocoliloz : esperar algun bien. (1 yuhca noyollo yn


nitlaocoliloz)

yuhca teyollo : yntento. (1) manifiesto ser. (1) pensamiento assi. (1)

yuhca tlacatl : menguado. (1)

yuhcantlamatqui : embaçado assi. (1)

yuhcatiliztli : forma o manera. (1) forma de materia. (1) propriedad. (1)


manera modo o forma. (1)

yuhcatla : vaziamente. (1) desierta casa o pueblo. (1) vazia cosa. (1)
soledad. (1)

yuhcatlatiliztli : mengua ynopia. (1)


yuhcatlayotl : vaziedad assi. (1)

yuhcayotl : forma o manera. (1) forma de materia. (1) propriedad. (1) manera
modo o forma. (1)

yuhcayotl nimitzittitia : priuar a otro de quanto tiene. (1)

yuhcayotl nimitzmachtia : priuar a otro de quanto tiene. (1)

yuhcenyohual + : toda la noche. (1 vel yuhcenyoual)

yuhco + : assi assi, del que se enoja contra el que haze la cosa mal hecha. (2
Cenca yuhco)

yuhmitotica : comunmente sedize. (1)

yuhnemi + : soltero. (1 çan yuhnemi)

yuhnenonotzaliztli : partido o concierto. (1)

yuhnenqui : soltero. (1)

yuhnictetlalilia teyollo : abituar a otro a alguna cosa. (1)

yuhnineci + : desfigurado estar. (1 aocmo yuhnineci)

yuhqui : assi o desta manera. (1) semejante. (1) tal cosa. (1)

yuhqui + : finalmente. (1 inye yuhqui) no ay cosa que sele yguale. (2 Niman


aoctle yuhqui) idem. (Aoctle yuan inic tlaçotli: no tiene par en preciosidad, o
es mas precioso que todo lo de mas.) (2 Aoctle yuhqui inic tlaçotli) sea como
fuere. (1 maçaço yuhqui) alreues. (1 çan amo yuhqui) de antes era assi esso.
aduerbio. (2 Yeppa yuhqui) dar grandes bozes. (1 aoctle yuhqui ynic ni, tzatzi)
no tener par niygual. (1 atle yuhqui) notanto; comparatiuo. (1 amomach yuhqui)
casi assi, o casi le parece, o es semejante a el. aduerbio. (2 Achi yuhqui) no
auer cosa semejante. (2 Atle yuhqui)

yuhqui atl hueiya : crecer y augmentarse mucho alguna cosa. (1 yuhqui atl
veiya)

yuhqui ichca tlapochintli ic iztac : blanca cosa, en gran manera. (1 yuhqui


ichca tlapuchintli yc iztac)

yuhqui nima : como, comparando. (1)

yuhqui ticnemitia : vsase assi entre nosotros. (1) acostumbrar o ser comun
prouerbio y manera de dezir. (1)

yuhqui tizatl ic iztac : blanca cosa, en gran manera. (1 yuhqui tiçatl yc


iztac)

yuhquii : assi o desta manera. (1 yuhquiy)

yuhquii + : el que es desta manera o desta condicion. (1 ynaquin yuhquiy)

yuhquim micqui : escura y tenebrosa cosa. (1)


yuhquim mictlan : escura y tenebrosa cosa. (1)

yuhquimati + : pensamiento assi. (1 teyollo yuhquimati)

yuhquimati noyollo : cierto ser o tener creido y entendido. (1) pensar antes.
(1)

yuhquimma : casi poco mas o menos. (1)

yuhquin aca nechcuahuitequi : espantarse. (1 yuhquí[n] aca nechquauitequi)

yuhquin centlalli momana inihuelica : esparzirse el olor por todas partes. (1


yuhquin centlalli momana yniuelica)

yuhquin cepayahuitl ic iztac : blanca cosa, en gran manera. (1 yuhquin


cepayauitl yc iztac)

yuhquin comic, yuhquin temazcalco : hazer calor. (1)

yuhquin cuitlatzayani noyollo : mearse de miedo. (1)

yuhquin ecatoconi : corredor tal. (1)

yuhquin matetl yuinticuahuitl yuintimochihua : turbarse o alborotarte la gente


reñiendo vnos cón otros mesandose o apedreandose. (1 yuhquin matetl yuintiquauitl
yuintimochiua)

yuhquin n, ecatoco : correr ligeramente. (1)

yuhquin nipatlani : correr ligeramente. (1)

yuhquin omic : medio muerto. (1)

yuhquin omitl : flaca, cosa magra o magánta. (1)

yuhquin otequiz yyollo : duro de coraçon. (1 yuhquin otequiz yyullo)

yuhquin oyuintic : loçano o gallardo. (1)

yuhquin patlanini : corredor tal. (1)

yuhquin teotl yyollo : sabio en excesiua manera. (1 yuhq[ui]n teutl yyollo)

yuhquin tetl mocuepa noyollo : endurecerse obstinarse. (1)

yuhquin tetl yyollo : duro de coraçon. (1 yuhquin tetl yyullo)

yuhquin tlecomoni noyollo : ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tlecomoni


noyullo)

yuhquin tlehualani noyollo : ynflamarse el coraçon de amor. (1 yuhquin tleualani


noyullo)

yuhquin xicaltica tlanoquilo : llouer mucho. (1)

yuhquin yenitecuiniz : calentura grande tener. (1)


yuhquin yuitl textli : harina, lo sotil o la flor della. (1)

yuhquin zoquitl onotihuitz : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad.
(1 yuhquin çoquitl onotiuitz)

yuhquinaocmone : desfigurado estar. (1)

yuhquinma cuchillo oquitocaticalac ini yollotzin : traspassar el cuchillo el


coraçon dela virgen. (1 yuhquinma cuchillo oquitocaticalac yni yollotzin)

yuhquintecua cua : asperamente assi. (1 yúhquintequa qua)

yuhquintlaquequeztihuitz : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad.


(1 yuhquintlaquequeztiuitz)

yuhquitlacatiliztli : ynclinacion natural. (1)

yuhquiyeliztli : ynstincto natural. (1)

yuhquiyotl : forma de materia. (1) forma o manera. (1) manera modo o forma.
(1)

yuhquiz : natural cosa. (1)

yuhquizaliztica : naturalmente. (1 yuhquiçaliztica)

yuhquizaliztli : ynclinacion natural. (1 yuhquiçaliztli) condicion natural. (1


yuhquiçaliztli)

yuhquizaliztli + : propriedad natural. (1 niman yuhquiçaliztli)

yuhti + : esta sola vez, esta postrer vez. (2 ça yuhti)

yuhtlacatiliztli : condicion natural. (1)

yuhtlacemitoliztli : partido o concierto. (1)

yuhtlamani : vsarse o auer costumbre. (1)

yuhtlatenehualiztli : partido o concierto. (1 yuhtlateneualiztli)

yuhtlatoliztli : estilo o costumbre de hablar. (1)

yuhtlatolo : estilo o costumbre de hablar. (1)

yuhye + : sed ciertos, o tened entendido. (2 Mauel yuhye in amoyollo)

yuhyoliliztli + : propriedad natural. (1 niman yuhyuliliztli)

yuhyotica : naturalmente. (1)

yuian : messuradamente. (1) pie ante pie o passo a passo. (1)

yuian + : mansa y pacificamente. (2 Pacca yuian)


yuian ahuillanauhtiuh : burla burlando yrse poco a poco empeorando la cosa el
negocio o la enfermedad. (1 yuian auillanauhtiuh)

yuian huitequi, nite : herir liuianamente. (1 nite, yuian uitequi)

yuian nemiliztli : mesura. (1) modestia. (1)

yuian nemini : messurado. (1) modesta cosa. (1)

yuian xocoxcanemiliztli : paz. (1)

yuian yaliztica : passo a passo; aduerbio. (1)

yuian yocoxca : modestamente. (1 yuiá[n] yocoxca)

yuian yocoxca ni, nemi : paz tener. (1)

yuian yocoxcanemiliztli : llaneza assi. (1)

yuian, yocoxcanenqui : llano en conuersacion. (1)

yuiannemini : pacifico, que esta en paz. (1)

yuianyotica : modestamente. (1)

yuic + : horro o horra de esclauo. (1 tlatequililli yuic ymecapal) mirar todos


a vna cosa. (1 cemixtli yuic) todo ojo le mira. (1 cemixtli yuic)

yuic ehuani : harto y enhastiado. (1 yuic euani)

yuicpa hualitztiuh : derecudida dar golpe. (1 yuicpa valitztiuh)

yuicpa hualmocuepa : derecudida dar golpe. (1 yuicpa valmocuepa)

yuicpa nequixtilli : encargada conciencia assi. (1)

yuictzinco nictlachialtia yo dioz in notlachihualiz : endereçar la intencion a


dios. (1 yuictzinco nictlachialtia yo dios yn notlachiualiz)

yuictzinco nictlamelahualtia : endereçar la intencion a dios. (1 yuictzinco


nictlamelaualtia)

yuictzinco nino, netoltia in dioz : prometer a dios. (1 yuictzinco nino, netoltia


yn dios)

yuictzinco ninocuepa in totecuiyo : conuertirse o emendarse. (1 yuictzinco


ninocuepa yn totecuiyo)

yuinin : forma o manera. (1)

yuintia, nite : embeodar a otro. (1)

yuintic : beodo. (1)

yuinticuahuitl + : turbarse o alborotarte la gente reñiendo vnos cón otros


mesandose o apedreandose. (1 yuhquin matetl yuintiquauitl yuintimochiua)
yuintiliztli : embeodamiento. (1) beodez. (1)

yuintimochihua + : turbarse o alborotarte la gente reñiendo vnos cón otros


mesandose o apedreandose. (1 yuhquin matetl yuintiquauitl yuintimochiua)

yuiptlayoc : dos dias despues. (1)

yuiqueuhqui : empalagado. (1)

yuitl + : dar a otro buen consejo y auiso, o dar buen exemplo. preterit: tiçatl
iuitl onictlali. metapho. (2 Tiçatl yuitl nictlalia) harina, lo sotil o la flor
della. (1 yuhquin yuitl textli) auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene
hazer. (1 tiçatl yuitl tlapalli nicchiua)

yuitl tlapalli tizatl nictlalia : aconsejar y auisar a otro, delo que le


conuiene. (1 yuitl tlapalli tiçatl nictlalia)

yuitl, + : auisar y aduertir al amigo delo que le cónuiene hazer. (1 tiçatl


yuitl, tlapalli nictlalia)

yuiyahue : o desuentura. interjection delque haze esclamacion. (2 Yuiyaue)

yuiyan nite, matoca : tocar liuianamente. (1)

yuiyanyo : reposado. (1)

yuiyoquizqui : emplumecido. (1)

yuuilia, ni : lo mismo es que yuuaquilia. pr: oniyuuili. (2)


yuuilia, nitla : hazer sombra poniendose delante de otros. pret: onitlayuuili. (2)
escurecer otra cosa o hazer sombra. (1)

yuuilia, nitlatla : idem. preterito: onitlatlayuuili. (Yuuilia, nitla: hazer


sombra poniendose delante de otros. pret: onitlayuuili.) (2)

yuyopehui, ni : caerse la caspa o las postillas dela sarna, &c. (1 ni, yuyopeui)

yuyupehuiliztli : caida de caspa, o de cosa ansi. (2 Yuyupeuiliztli)

yyacac + : escogimiento assi. (1 tlacenquixtiliztli yyacac tlaanaliztli)

yyacac ni, tlaana : escoger lo mejor. (1)

yyacac tlaanani : escogedor tal. (1)

yyacac tlaantli : escogido assi. (1)

yyacacotonca + : pauesa dela dicha candela. (2 Xicocuitlaocotl yyacacotonca)


pauesa de candela. (1 xicocuitlaocotl yyacacotonca)

yyacactlaantli : escogido entre muchos. (1)

yyacahuitzauhca : punta de cosa aguda. (1 yyacauitzauhca)

yyacailacatzoloca + : azial. (1 cauallo yyacailacatzoloca)


yyacamecayo + : boçal de bestia. (1 cauallo yyacamecayo)

yyacatepozo + : caxquillo de saeta. (1 mitl yyacatepuço)

yyacatzaptica : punta de cosa aguda. (1)

yyacic : depunta o con punta. (1)

yyacica : depunta o con punta. (1)

yyahua, nitla : encensar. (1 nitla, yyaua)

yyahualoloyan : enderredor, aduerbio. (1 yyaualoloyan)

yyana, nitla : esconder algo. (1)

yyancuiyo : primero o primera delos que pare, la que nunca auia parido. (1)

yyaquic : depunta o con punta. (1)

yyaquica : depunta o con punta. (1)

yyayaliztli : olor como quiera. (1) olor malo o bueno. (1)

yye : si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1)

yyec + : malencolico. (1 atle yyec)

yyectiloca : estopa de lino o maguey. (1)

yyectiloca + : idem. (Xicocuitlaocotl yyacacotonca: pauesa dela dicha candela.)


(2 Xicocuitlaocotl yyectiloca)

yyectiloca trigo polocatl : granças de trigo. (1)

yyectlioca + : pauesa de candela. (1 xicocuitlaocotl yyectlioca)

yyeilhuyoc : al tercero dia. (1 yyeilhuioc)

yyeliz + : genero de qualquier cosa. (1 cecentlamantli yyeliz nonqua quiçaliztli)

yyelli : pedo. (1)

yyelquittani + : harto y enhastiado. (1 aoc yyelquittani)

yyetecomatl : calabacilla pequeñita y berrugosa. (1)

yyetzin : si; aduerbio p[ar]a affirmar. (1)

yyexiuhyoc : al tercero año. (1)

yyeyan + : estrado o assiento honroso. (2 Mauiztililo yyeyan) estrado. (1


mauiztililo yyeyan)

yyo : sola cosa. (1) mal punto; interjection. (1) guay, interjec[t]ion. (1)

yyo + : solo este, o solo esto. s. quedado, o solo esto ay. (2 ça yyo)
yyo intla : oxala. (1) osi, aduerbio. (1)

yyo ma : osi, aduerbio. (1)

yyo matel : oxala. (1)

yyo omotlahueliltic : overguénça; interjection. (1 yyo omotlaueliltic)

yyoca : aparte. (1)

yyoca + : excomunion, o descomunion. (2 Teoyotica yyoca quetzaliztli)


descomunion. (1 teoyotica yyuca quetzaliztli)

yyoca panhuetztica : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1


yyuca panuetztica)

yyoca panquiztica : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1


yyoca pá[n]quiztica)

yyoca tenquiztica : sobrepujar o exceder alas otras cosas, o alos otros. (1


yyuca tenquiztica)

yyocaca : desacompañado o desamparado. (1)

yyocatlatlatlauhtiani teopixqui : monge solitario. (1)

yyocauh : suyo, cosa de alguno. (1)

yyocayeliztli : desacompañamiento assi. (1)

yyoccampaixti : en vna parte y en otra. (1)

yyoccanixti : en vna parte y en otra. (1)

yyoiyahue : odesuentura. injection. (2 YYoiyaue)

yyolcayo : limaza o bauaza. (1)

yyolic : poco a poco. (1 yyulic) pie ante pie o passo a passo. (1) contiento.
(1 yyulic)

yyolic + : passo, s: mansamente. (1 çan yyulic)

yyolic niauh : yr despacio. (1 yyulic niauh)

yyolicniauh : andar contiento. (1)

yyollo : meollo de fruta seca. (1)

yyollo + : abituado a alguna cosa, o experimentado enella, o tener inté[n]cion y


proposito de hazer algo. (2 Yeiuhca yyullo) dissoluta muger. (1 aocmotlalia
yyollo) cuexco de fruta. (1 xocotl yyullo) floxo enel animo. (1 atle yyollo)
benigno. (1 ycnoyo yyollo) fiel que cree enla fee. (1 yectli yyollo) duro de
coraçon. (1 yuhquin tetl yyullo) abituado assi. (1 ye iuhca yyollo) fiel de
balança. (2 Peso yyullo) hombre de buen coraçon sincero y sin doblez, o hombre
sancto. (2 Qualli yyullo) obstinarse y endurecerse. pr: iuhquintetl omocuep
yyullo. (2 Iuhquin tetlmocuepa yyullo) especulatiuo. (1 moyolnonotzanih canimmach
nemi yyollo) ombre sancto. (1 q[ua]lli yyullo) ynocente cosa. (1 yectli yyollo)
compassiuo y piadoso. (2 Icnoyouani yyollo) duro de coraçon. (1 yuhquin otequiz
yyullo) sabio en excesiua manera. (1 yuhq[ui]n teutl yyollo) aficionado assi. (1
ytla ytech vctzi yyullo) desalmado floxo. (1 atle yyollo quimati) dissoluta
muger. (1 ocholo yyollo) pensatiuo. (1 can onueuetztinemi yyollo) mansa cosa. (1
aquenca yyollo) dissoluta muger. (1 aoccanca yyollo) fiel de balánça. (1 peso
yyollo) simple persona sin doblez. (1 q[ua]lli yyullo) sapientissimo. (2 Iuhquin
teotl yyollo)

yyollo acouetzini : contemplatiuo. (1)

yyollo acoyani : contemplatiuo. (1)

yyollo motlali : assegurado assi. (1)

yyollocaltitlan nepilolli : emmendado. (1)

yyolloco + : centro dela tierra. (1 tlalli yyolloco) moça crecida. (1 omacic


yyolloco ychpuchtli) mocedad de moça de tierna edad ya crecida. (2 Omacic
yyolloco ichpochotl)

yyolloco ichpochotl : mocedad de aquestas. (1 yyolloco ychpuchotl)

yyolloco oquichtli : ombre ya hecho. (1)

yyolloco telpochchotl : mocedad de aquestos. (1 yyolloco telpuchchotl)

yyollomacic : aprouechado assi. (1)

yyollotlamanemi : jubilado suelto de trabajo. (1)

yyontlapalixti : en vna parte y en otra. (1)

yyoyahue : guay, interjec[t]ion. (1 yyoyaue)

yyua, nite : embiar a diuersas partes mensajeros. (1)

yyuyahue : o, interjection. (1 yyuyaue)

za, ni : despertar. (1 ni, ça)


za, nino : embadurnarme. (1 ninuça) embixar. (1 ninoça) embixarse, o
embadurnarse. preterito: oninuçac. (2 Ninuça)

za cemi : idem. (ça cemmayan: vltimadamente, o esta sola vez, o por despedida.
aduerbio.) (2 ça cemi)

za cemmayan : vltimadamente, o esta sola vez, o por despedida. aduerbio. (2 ça


cemmayan)

za cen yequixoa intlalticpac : vno vez y nomas biuimos eneste mundo, sin
tornar otra vez a biuir enel. (2 ça cen yequixoa intlalticpac)

za ic ninocahua : fin o conclusion delo que digo o hago. (2 ça ic ninocaua)

za iuhticac : casa desierta o desamparada, quen o se habita. (2 ça iuhticac)


za ixquichcahuitli : vn poco de espacio de tiempo, o vn poco despues. aduerbio.
(2 ça yxquichcauitly)

za iyoppa : sola esta vez y no mas, o es la postrera vez. (2 ça iyoppa)

za iz : aqui cerca, o aqui junto, o de aqui a poco tiempo. aduerbio. (2 ça iz)

za occenca : muy mucho; aduerbio. (1 ça occenca)

za ommopiqui : demasada cosa. (1 ça ommopiqui)

za tlatzacca : ala postre. (1 ça tlatzacca)

za tlatzonco : ala postre. (1 ça tlatzonco)

za yuhquin concacauhtoc : estar alguno agoniza[n]do, y para espirar. (2 ça


yuhquin concacauhtoc)

za yuhti : esta sola vez, esta postrer vez. (2 ça yuhti)

za yyo : solo este, o solo esto. s. quedado, o solo esto ay. (2 ça yyo)

zac? + : aun todauia?. (1 cuix çac?.)

zaca, nite : acarrear piedras. (1 nite, çaca)


zaca, nitla : acarrear algo. preterito: onitlaçacac. (2 çaca, nitla) acarrear.
(1 nitla, çaca)

zaca atlapalli : hoja de yerua. (2 çaca atlapalli)

zaca comitl : grama, yerua conocida. (2 çaca comitl)

zaca cuachpepechtli : xergon. (2 çaca quachpepechtli)

zaca ixtlahuatl : yermo sin arboles, o çauana grande. (1 çaca yxtlauatl)

zaca nahualtia, nino : esconderse entre las matas de yerua. preterito:


oninoçacanaualti. (2 çaca naualtia, nino)

zaca nanacatl : hongo de prá[n]do. (2 çaca nanacatl)

zaca o cuilin : gusano de yerua. (2 çaca o cuilin)

zaca omiyo : gramoso lleno de grama. (1 çaca omiyo) lugar gramoso. (2 çaca
omiyo)

zaca pepechtli : cama de paja. (2 çaca pepechtli)

zaca petlatanatli : espuerta de esparto. (2 çaca petlatanatli)

zaca yamanqui : idem. (çacayaman: heno.) (2 çaca yamanqui)

zacaatlapalli : hoja de yerua. (1 çacaatlapalli)

zacacahua, nitla : dexar henchir de yerua la heredad, no la beneficiando.


pret: onitlaçacacauh. (2 çacacaua, nitla) dexar de labrar la tierra, tornandola
yeruaçal. (1 nitla, çacacaua)
zacachi : vn poco mas. (1 çacachi) echa vn poco mas, o dame otro poco. (2
çacachi)

zacachimalli : ramada sombra de ramos. (1 çacachimalli) ramada para sombra. (2


çacachimalli)

zacachiquilichtli : cigarra. (1 çacachiquilichtli) cigarra. (2


çacachiquilichtli)

zacacuachpepechtli : xergon. (1 çacaquachpepechtli)

zacacueitl : paja para casas. (1 çacacueitl) paja para hazer bohio o casa. (2
çacacueitl)

zacahuitzo : lugar lleno de grama. (2 çacauitzo)

zacahuitztli : grama yerua. (1 çacauitztli)

zacahuitztzo : gramoso lleno de grama. (1 çacauitztzo)

zacailpiya, nite : dar ñudo. (1 nite, çacailpia)

zacaixtlahuato : yerma cosa. (1 çacayxtlauato)

zacamecatl : soga cuerda de esparto. (1 çacamecatl) tomiza cuerda de esparto.


(1 çacamecatl) soga desparto, ode cosa semejante. (2 çacamecatl)

zacamoa, ni : labrar la tierra de nueuo abriendola; &c. (1 niçacamoa) abrir, o


labrar de nueuo la tierra, o roçar la yerua. preterito: oniçacamo. (2 çacamoa, ni)
arar o labrar y abrir de nueuo la tierra. (1 ni, çacamoa) roçar yerua. (1 ni,
çacamoa) abrir o labrar la tierra de nueuo. (1 ni, çacamoa)

zacamolhuia, nite : romper de nueuo la tierra a otro. preterito:


oniteçacamolhui. (2 çacamolhuia, nite)

zacamoliztli : roça assi. (1 çacamoliztli) rompimiento de tierra assi. (2


çacamoliztli)

zacamolli : abrojo. (1 çacamulli) rompida tierra desta manera, o cierto abrojo.


(2 çacamolli)

zacamolo : todos rompen o abren tierra. (2 çacamolo)

zacanahualtia, nino : esconderse entre las yeruas o matas para espiar. (1 nino,
çacanaualtia)

zacananacatl : hongo de prado. (1 çacananacatl)

zacanapa : hazia dondequiera. (1 çacanapa)

zacanin zazo in canin : hazia dondequiera. (1 çacanin çaço yn canin)

zacanohualli : grama yerua. (1 çacanoualli) grama, yerua conocida. (2


çacanoualli)
zacanohuallo : gramoso lleno de grama. (1 çacanouallo) lugar lleno de grama. (2
çacanouallo)

zacaocuilin : gusano de yeruas. (1 çacaocuilin)

zacaomitl : grama yerua. (1 çacaomitl)

zacapepechtli : cama de yeruas o de espadañas. (1 çacapepechtli)

zacapetlatanatli : sera de esparto. (1 çacapetlatanatli)

zacapetlatanatli + : seron desparto. (1 vey çacapetlatanatli)

zacapi, ni : coger segar, o roçar yerua. preterito: oniçacapic. (2 çacapi, ni)


roçar yerua. (1 ni, çacapi)

zacapic : roçador o segador de yerua. (2 çacapic)

zacapic + : segador de heno. (1 tepuzchicoltica çacapic)

zacapiliztli : roça assi. (1 çacapiliztli) roça o segadura de yerua. (2


çacapiliztli)

zacapilli : la carnaza del medio dela natura dela muger. (2 çacapilli)

zacapini : segador de heno. (1 çacapini) roçador, o segador de yerua. (2


çacapini)

zacapitiuh, ni : yr por yerua. (1 ni, çacapitiuh)

zacaquixtia, ni : varillas o pajas sacar por la lengua o por otra parte del
cuerpo ensangrentandolas para ofrecerlas en sacrificio alos ydolos. (1 ni,
çacaquixtia)
zacaquixtia, nic : tornar yeruaçal, o eriaço la huerta o eredad, por no la
auer beneficiado y labrado. prete: onicçacaquixti. (2 çacaquixtia, nic)

zacatanatli : espuerta de esparto. (1 çacatanatli) espuerta de esparto. (2


çacatanatli)

zacatextli : paja para cauallos; (vel simile). (1 çacatextli) paja de trigo


para bestias. (2 çacatextli)

zacatl : paja, generalmente. (1 çacatl) eruaje. (1 çacatl) paja. (2 çacatl)

zacatl + : grama yerua. (1 tequixqui çacatl) vencejo para atar. (1


tlatlaçalhuilli çacatl) vencejo para arar. (2 Tlatlaçalhuilli çacatl)

zacatla : desierto. (1 çacatla) eruaçal. (1 çacatla) yeruaçal, o prado. (2


çacatla)

zacatla + : campos o montañas y çauanas. (2 Quauhtla çacatla)

zacatla cuauhtla : campo. (1 çacatla quauhtla)

zacatzontetl : idem. (çacatzontetl: cesped.) (2 çacatzuntetl) cesped. (2


çacatzontetl)
zacatzontetl +, nic : desmoronar o d[e]sboronar terrones o cespedes. (1 nic,
quapayana yn tlaltetl yn çacatzontetl)

zacayaman : paja p[ar]a cama. (1 çacayamá[n]) heno. (1 çacayaman) heno. (2


çacayaman)

zacayamanqui : paja p[ar]a cama. (1 çacayamá[n]qui) heno. (1 çacayamanqui)

zaccenca ye : mejoria en cada especie. (1 çaccenca ye)

zaccencaye : príncipalménte. (1 çaccé[n]caye)

zace : de vno. (1 çace)

zacen : idem. (ça cemi: idem. (ça cemmayan: vltimadamente, o esta sola vez,
o por despedida. aduerbio.)) (2 çacen)

zacencayehuatl : mayormente, aduerbio. (1 çacencayehuatl)

zaciquin : sea quandoquiera. s. que algo acaeciere. aduerbio. (2 çaciquin)

zacno : mas, para continuar; aduerbio. (1 çacno) mas tambien aduerdio. para
continuar. (2 çacno)

zacuahuatinemi + : estar boquiseco muy fatigado y muerto de hambre. (1 noten


çaquauatinemi)

zacuantototl : paxaro de pluma amarilla y rica. (2 çaquantototl)

zacuaya + : retraymiento de mugeres. (1 ciua ynnecali zaquaya)

zahua, nino : ayunar. preterito: oninoçauh. (2 çaua, nino) ayunar. (1 nino,


çaua)

zahualli : telaraña. (2 çaualli)

zahuatl : roña o sarna. (1 çauatl) virguelas. (1 çauatl) sarna. (1 çauatl)

zahuintoc : lo mesmo es que mopopoçauhtoc. (2 çauintoc)

zaic ni, tlapatia : sanear la cosa. (1 çayc ni, tlapatia)

zaic nino cahua : en fin o en conclusion. (1 çayc nino caua)

zaic nitlami : en fin o en conclusion. (1 çaic nitlami)

zaic nitlatzonquixtia : en fin o en conclusion. (1 çayc nitlatzonquixtia)

zaictlapatiliztli : saneamiento. (1 çayctlapatiliztli)

zaixquichcahuitli : poco despues. (1 çayxquichcauitly)

zaizquii : poco despues. (1 çayzquiy) poco despues, o de alli apoco. aduer. (2


çaizquiy)

zalhuia, nitetla : pegar o remendar algo a otro, o enxertarle sus arboles. (1


nitetla, çalhuia)
zalihui : pegarse vna cosa a otra. prete: oçaliuh. (2 çaliui)

zaliuhyantli : coyuntura de miembro del cuerpo. (1 çaliuhyantli) coyunturas


delos miembros del cuerpo. (2 çaliuhyantli)

zaloa, mo : idem. preterito: omoçalo. (çaliui: pegarse vna cosa a otra. prete:
oçaliuh.) (2 çaloa, mo) pegarse vno con otro. (1 moçaloa) pegarse vna cosa con
otra. prete: omoçalo. (2 Moçaloa)
zaloa, nino : estar o pararse lo que suele andar. (1 nino, çaloa) tardarse. (1
nino, çaloa)
zaloa, nite : detener a alguno. pr: oniteçalo. (2 çaloa, nite) detener a otro.
(1 nite, çaloa) estoruar o detener al que camina. (1 nite, çaloa) ympedir al que
se quiere yr, o detener al que anda. (1 nite, çaloa) concertar huessos. (1 nite,
çaloa) parar o estancar a lo que anda, de cosas animadas. (1 nite, çaloa) tardar
a otro. (1 nite, çaloa) retener. (1 nite, çaloa)
zaloa, nitla : betun poner o engudar algo. (1 nitlaçaloa) pegar algo, engrudar,
hazer pared, o soldar con plomo. &c. preterito: onitlaçalo. (2 çaloa, nitla)
empegar. (1 nitla, çaloa) pegar soldando. (1 nitla, çaloa) tenerse en algo el
q[ue] se cae. (1 nitla, çaloa) pegar con liga. (1 nitla, çaloa) soldar con
plomo. (1 nitla, çaloa)

zaloa + : pegar con pez. (1 ocotzotica nitla, çaloa) detenerse en alguna parte.
(1 nonno, çaloa)
zaloa +, nic : establo hazer o caualleriza. (1 cauallo vtlaquayan nicçaloa)
zaloa +, nitla : encolar. (1 tzinacan cuitlatica nitlaçaloa) soldar con plomo. (1
nitla, netech çaloa)

zaloliztli + : lo mesmo es que tlaneteçaloliztli. (2 Tlanetech çaloliztli)

zalolli + : lo mesmo es que tlaneteçalolli. (2 Tlanetech çalolli)

zamache nicmattica inchoquiztli intlaocoyaliztli : no cessar de llorar. (2


çamache nicmattica inchoquiztli intlaocoyaliztli)

zammantiuh : cosa que va manssa, como agua que corre. &c. (2 çammantiuh)

zammatca : poco a poco. (1 çammatca) mansamente, poco apoco, o contié[n]to (2


çammatca)

zammitoa : cosas de poco credito que se dizen por ay. (2 çammitoa)

zammocatlalli : tener ya color de tierra el enfermo que esta in extremis. (2


çammocatlalli)

zammochipa iuhcatca : siempre eftuuo assi, o sié[m]pre estuuo desta manera. (2


çammochipa iuhcatca)

zammoyollo tlama : de tu voluntad, o como tu quieres, o como tu quisieres. (2


çammoyollo tlama)

zammoyollotzin tlama : idem. reuerencial. (çammoyollo tlama: de tu voluntad, o


como tu quieres, o como tu quisieres.) (2 çammoyollotzin tlama)

zamocatlalli + : descolorido estar de miedo o de enfermedad. (1 nixco notlanco


çamocatlalli)
zampani : somera cosa. (1 çampani) esteriorménte. (1 çá[n]pani) simuladamente.
(1 çampani) disimuladamente. (2 çampani)

zampinahuizcopa : por sola verguença, o de verguença. (2 çampinauizcopa)

zan : empero. (1 çan) mas, conjunction. (1 çan) mas, o empero, coniunction


aduersatiua. (2 çan) solamente. aduerbio. (2 çan)

zan + : muchas y differentes cosas, o de diuersas maneras. (2 Amo çan


tlacecen) en muy breue tiempo. (2 Cenca çan achitonca) innumerables vezes. (2
Amo çan tlapoalpa) no pocas vezes. (2 Amo çan quezquipa) ynfinito en numero. (1
amo çan tlapoualli) trataronle inhumanamente y cruelmente. (2 Amo çan quenin
quimopolhuique) no solamente quiere. (2 Amo çan ixquich quimonequiltia) nadie se
atreuera a hazer. s. algo de su auctoridad. (2 Ayac çan moyocuyaz) dexar de hazer
algo por negligencia, o dexar de castigar algun delicto. prete: çan onicnencauh.
(2 Nencaua, çan nic) castigar justamente y con razon. (1 amo çan nictlaca
nequiltia) no qualquier agua de por ay. (2 Amo çan vel molhuiatl) vezino pueblo
que esta cerca de otro. (1 yn altepetl çá[n] ytlanca yn occe altepetl) cosa no
assi como quiera. i. cosa de mucha estima. &c. (2 Amo çan quenami) no poca gente,
o no poco ganado. (2 Amo çan quezquintin) cosa fin medida y sin peso. (2 Amo çan
tamachiuhqui) cosas innumerables. (2 Amo çan tlapoalli) no es assi como quiera.
(2 Amoma çan quenami) amenudo. (2 Cuecuelachic, çan) no solamente. (1 amo çan
yeyyo) no es assi como quiera. (1 amo çan quenami) no seays ipochritas mostrando
vna cosa defuera consingimiento y haziendolo contrario della. (2 Macamo çan
xitlaixpanican)

zan acentetia itlatol : doblado assi. (1 çan acentetia ytlatol)

zan acentetia notlatol : dobladamente hablar. (1 çan acentetia notlatol)

zan acentetia tetlatol : doblez tal. (1 çan acentetia tetlatol)

zan achi : poca cosa, o vnpoquito. aduerbio. (2 çan achi)

zan achi quexquich : poco menos. (1 çan achi quexquich)

zan achica : amenudo, o frequentemente. aduer. (2 çan achica)

zan achito : alguna poca cosa. (1 çan achito)

zan achiton : vnpoquillo. aduerbio. (2 çan achiton)

zan achitonca : poco tiempo, aduerbio. (1 çan achitonca) momento de tiempo. (1


çan achitonca) vnpoco de tiempo. aduerbio. (2 çan achitonca)

zan achitzinca : momento de tiempo. (1 çan achitzinca)

zan amo yuhqui : alreues. (1 çan amo yuhqui)

zan amoyuhqui : es al reues, o al có[n]trario. (2 çan amoyuhqui)

zan atzan : muchas vezes, o amenudo. aduerbio. (2 çan atzan)

zan axcampa : luego; aduerbio. (1 çan axcampa) luego sin tardança. (2 çan
axcampa)

zan campa hualla : estrangero. (2 çan campa valla)


zan cemitime : nacidos, o engendrados de vn vientre, no mellizos. (2 çan
cemitime)

zan cen : juntamente, o a vna, o en vno. aduerbio. (2 çan cen)

zan cenca : estable cosa que esta firme. (1 çá[n] cenca) cosa permanecié[n]te,
estable y que no se muda. (2 çan cenca)

zan cenniccaqui : comprehender, o percebir de vna vez lo que se dize. prete: çancen
oniccac. (2 çan cenniccaqui)

zan centlacati tilmatli : vestidura fin costura. (2 çan centlacati tilmatli)

zan cualli : mediano entre grande y chico. (1 çan qualli)

zan cuecuelachic : amenudo, o frequentemente. aduerbio. (2 çan cuecuelachic)

zan cuelachic : vn breue espacio de tiempo. (2 çan cuelachic)

zan cuelmochihuani icox : higo temprano o breua. (1 çá[n] cuelmochiuani hicox)

zan cuelyotl : fruta o otra cosa temprana. (2 çan cuelyotl)

zan huei neci : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 çan vey neci)

zan huel iuhqui : semejante con otro. (1 çan vel iuhqui)

zan huel motquitinemi : cosa manual mediana y portatil. (2 çan vel motquitinemi)

zan huelipan : en buena manera, o templada y moderadamente. aduerbio (2 çan


velipan)

zan ica : de quando en quando. (1 çan yca) ralas o raras vezes. (1 çan yca)

zan icapahi : luego; aduerbio. (1 çan ycapahi)

zan ichtaca : secretamente, o ahurtadillas. aduer. (2 çan ichtaca)

zan ihui : semejantemente. (1 çan yui)

zan ilhuice : antes mucho mas. i. magis ac magis aduerbio. (2 çan ylhuice)

zan ilihuiz : por demas, o demasiado. (1 çan yliuiz) atroche moche, s: sin
tiento ni consideracion. (1 çan iliuiz) sintiento, sin consideracion sin
estimacion, o poray como quiera. aduerbio. (2 çan iliuiz)

zan ilihuiz nitlatlatoa : hablar cosas sin concierto o sin proposito. (1 çá[n]
yliuiz nitlatlatoa)

zan ilihuiznemi : haragan. (1 çan yliuiznemi)

zan ilihuiznemiliztli : haragania. (1 çan yliuiznemiliztli)

zan intla : mas si; conjunction. (1 çan yntla)

zan inyoca : solamente a ellos o a aquellos. (1 çan ynyuca)


zan ipan : mediano entre grande y chico. (1 çan ypan)

zan ipan cualli ehuaxiquipilli : odrezillo odre pequeño. (1 çan ypan qualli
euaxiquipilli)

zan iuhnemi : soltero o soltera no casados. (1 çan iuhnemi)

zan iuhnemiliztli : solteria de aquestos. (1 çan iuhnemiliztli)

zan ixquichica : hasta alli; aduerbio. (1 çan yxquichica)

zan iz : de aqui. (1 çan iz)

zan iztihuitz : ven presto y no te tardes. (1 çan yztiuitz)

zan mochehuatl : de vno mesmo. (1 çan mucheuatl)

zan motoloa tlanoquiloni : pildora. (1 çan motoloa tlanoquiloni)

zan nen yaliztica : ociosamente. (1 çan nen yaliztica)

zan nen yeni : ocioso. (1 çan nen yeni)

zan nennenemi : mostrenco. (1 çan nennenemi)

zan nennonyauh : detenerse en alguna parte. (1 çan nennonyauh)

zan nentlacatl : ynabil cosa. (1 çan nentlacatl)

zan ni quiztiquiza : passar caminando. (1 çan ni quiztiquiça)

zan ni, nenquiza : desaprouechar. (1 çan ni, nenquiça)

zan nic, temaca : debalde o graciosamente dar algo. (1 çan nic, temaca)

zan nican : cerca, preposicion. (1 çan nican)

zan nicte, nemmaca : debalde o graciosamente dar algo. (1 çan nicte, nemmaca)

zan nictlacanequi in nicchihua : hazer algo adrede. (1 çan nictlacanequi yn


nicchiua)

zan niman : encontinente o luego. (1 çan niman)

zan niman amo : no, e ninguna manera. (1 çan niman amo) en ninguna manera. (1
çan niman amo)

zan niman amo nicnomachitoca : negar de todo en todo. (1 çan niman amo
nicnomachitoca)

zan niman atleipan niquitta : estimar en poco o en nada. (1 çan niman atleipan
niquitta)

zan ninennemi : desaprouechar. (1 çan ninennemi) andar vagueando. (1 çan


ninennemi)
zan noihui : semejantemente. (1 çan noyui) esso mismo. (1 çá[n] noyui)

zan noyuhqui : esso mismo. (1 çá[n] noyuhqui)

zan occenca : antes muy muho mas. (2 çan occenca)

zan occenca centlamantli : muy de otra manera, o muy diferentemente. (2 çan


occenca centlamantli)

zan oncan : alli mesmo, o enel mesmo lugar. (2 çan oncan)

zan oncani : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çan oncani)

zan oolin : abortado, nacido sin tiempo. (1 çan oolin)

zan pactaliztli : ocio por ociosidad. (1 çan pactaliztli)

zan queman : de quando en quando. (1 çan queman)

zan quemmach ni, tlatoa : baxar la boz. (1 çan quemmach ni, tlatoa)

zan quemman : pocas vezes, o de quando en quando, o de tarde en tarde. (2 çan


quemman) alguna vez. (1 çan quemman)

zan quenin motonameyoti : luzio vn poco. (1 çan quenin motonameyoti)

zan quexquichto : algun tanto. (1 çan quexquichto) alguna poca cosa. (1 çan
quexquichto)

zan teoneci : hallar con trabajo ydifficultad lo que se busca. (1 çan teoneci)

zan tlalnemi uhyan : tierra esteril en laqual no se cria nada. (1 çan tlalnemi
uhyá[n])

zan tlapic nemiliztli : haragania. (1 çan tlapic nemiliztli)

zan tlapicnemi : haragan. (1 çan tlapicnemi)

zan tlein ipan niccuepa : echar a mala parte las cosas. (1 çan tlein ypan
niccuepa)

zan yee : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1 çan yee)

zan yeehuatl : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1 çan


yeeuatl)

zan yeicahi : luego; aduerbio. (1 çá[n] yeicahi)

zan yeihui : semejantemente. (1 çá[n] yeyui)

zan yeiztihuitz : ven presto y no te tardes. (1 çan yeiztiuitz)

zan yeniuhqui : soler acostumbrar. (1 çan yeniuhqui)

zan yenoihui : semejantemente. (1 çan yenoyui)

zan yenoye : esso mismo. (1 çan yenoye)


zan yetiuh : ginete. (1 çan yetiuh)

zan yeyehuatl : de vno mesmo. (1 çan yeyehuatl)

zan yeyehuatli : aquesto mismo. (1 çan yeyehuatli)

zan yeyeo : aquesso mismo. (1 çan yeyeo)

zan yuh nicchihua : hazer algo adrede. (1 çan yuh nicchiua)

zan yuhnemi : soltero. (1 çan yuhnemi)

zan yyolic : passo, s: mansamente. (1 çan yyulic)

zanachica : amenudo o frequentadamente. (1 çanachica)

zanachiquexquich : vnpoco menos. aduerbio. (2 çanachiquexquich) vn poco


menos. (1 çanachiquexquich)

zanachitonca + : punto de tiempo o momento, como abrir y cerrar el ojo. (1 cenca


çanachitonca)

zanachitzinca : idem. (çan achitonca: vnpoco de tiempo. aduerbio.) (2


çanachitzinca)

zanatzan : amenudo o frequentadamente. (1 çanatzá[n])

zancana + : en muy pocas partes o lugares. (2 Cenca çancana)

zancanapa hualla : natural de otra tierra. (1 çancanapa valla)

zance : en vno, aduerbio. (1 çance)

zance icxi mesa : mesa de vn pie. (1 çance ycxi mesa)

zancecni icac tlacuilolli : pintura de vn color. (1 çancecni ycac tlacuilolli)

zancecni tlachia tlacuilolli : pintura de vn color. (1 çancecni tlachia


tlacuilolli)

zancemmani xocomecamilli : pago de viñas o viñedo. (1 çancemmani xocomecamilli)

zancen : juntamente; aduerbio. (1 çancen)

zancen niccaqui : comprehender lo que se dize. (1 çancen niccaqui)

zancentlacati tilmatli : vestidura sin costura. (1 çancentlacati tilmatli)

zancentlacatque : ygual de edad. (1 çancentlacatque)

zancentlamantli + : nombres que significan vna cosa. (1 miec tocaitl


çancentlamantli quinezcayotia)

zanchichicoquiztiuh + : censor que paga cénfos. (1 tlaxtlaua


çanchichicoquiztiuh)
zancualli : cosa pequeha, o mediana, o cosa poca. (2 çanqualli)

zancualton : manual cosa. (1 çanqualton)

zancuelachic : poco tiempo, aduerbio. (1 çancuelachic) amenudo o


frequentadamente. (1 çancuelachic) momento de tiempo. (1 çancuelachic)

zancuelcayotl : temprana fruta. (1 çancuelcayotl)

zanelli : ciertamente, o de veras. aduerbio. (2 çanelli) lexos de dubda. (1


çanelli)

zanemiuhyan : desembaraçado. (1 çanemiuhyan)

zanhuel motquitinemi : manual cosa. (1 çá[n]uel motquitinemi)

zanhuel tepiton in nictemaca : dar poquita cosa. (1 çanuel tepiton yn


nictemaca)

zanhuelipa : buenamente. (1 çanuelipa)

zanhuelipan : en alguna manera. (1 çanuelipan)

zanic nemi : acada passo, o no entiende en otra cosa. aduerbio. (2 çanic nemi)

zanic nemi intenahuatia : mandon que manda a menudo muchas cosas. (2 çanic nemi
intenauatia)

zanic ninemi : no entender en otra cosa, o hazer algo amenudo. (2 çanic ninemi)

zanic ninemi in nitlatzipinoa : desmedrar la criatura, por estar preñada la que


la cria. (1 çanic ninemi yn nitlatzipinoa)

zanic ninemi nitlacua : no entender en otra cosa sino en comer. (2 çanic ninemi
nitlaqua)

zanic ninemi nitlacuan : comer amenudo. (1 çanic ninemi nitlaquan)

zanic ninoqueloa : hazer algo adrede, o por via de passa tiempo. preterito:
çanic oninoquelo. (2 çanic ninoqueloa)

zanic ninoqueloa in nicchihua : hazer algo adrede. (1 çanic ninoqueloa yn


nicchiua)

zanic nitequeloa : mofar escarneciendo. (1 çanic niteq[ue]loa)

zanic niyauh : tener algo por costumbre, o hazer amenudo algo. (2 çanic niyauh)

zanic quiteimachiti : subita cosa. (1 çanic quiteimachiti)

zanic tequeloani : mofador, o escarnecedor. (2 çanic tequeloani)

zanica : pocas vezes, o de quá[n]do en quá[n]do. adue. (2 çanica) pocas vezes.


(1 çanyca)

zanicai : luego ala hora. aduerbio. (2 çanicay)


zanicampai : idem. (çanicay: luego ala hora. aduerbio.) (2 çanicampay)

zanicel : de vno. (1 çanicel)

zanichtaca : ahurtadillas. (1 çanychtaca)

zanici : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çanyci)

zaniciuhca : de priesa. aduerbio. (2 çaniciuhca) presto; aduerbio. (1


çaniciuhca)

zanicnemi : acada passo. (1 çanicnemi)

zanicnemi in tenahuatia : mandon que mucho manda. (1 çanicnemi yn tenauatia)

zanicni noqueloa : adrede dezir o hazer algo. (1 çanicni noqueloa)

zanicniauh : amenudo hazer algo. (1 çanicniauh)

zanicninemi : amenudo hazer algo. (1 çanicninemi)

zanicquitemachiti : subita cosa. (1 çanicquitemachiti)

zanictequequeloliztli : mofadura o escarnio. (1 çanictequequeloliztli)

zanicuepca : por el contrario. (1 çanicuepca) alreues. (1 çanicuepca)

zanicuepca mochiuhticai : y al có[n]trario, o al reues (2 çanicuepca


muchiuhticay)

zanihuian : mansamente, con tiento, o poco apoco. (2 çaniuian) blandamente o


contiento. (1 çaniuian)

zanilhuiz : sin consideracion, o sin concierto. (1 çanilhuiz)

zanilihuiz : atuertas o aderechas. (1 çaniliuiz) como quiera. (1 çaniliuiz)

zaniman acan : en ningun lugar. (1 çániman acan)

zaniman aic : en ningun tiempo. (1 çániman aic)

zaninyoca : singular o particularmente afulano. (1 çanynyuca)

zanio : lo mesmo es que çaniyo. (2 çanio)

zanioque + : no solamente ellos, o no son solos ellos. s. los que se han de


saluar. (2 Amo çanioque)

zanipa : en alguna manera. (1 çanipa)

zanipan : cosa manual o mediana, o algun tanto, o en alguna manera. (2 çanipan)

zanipan cualli : idem. (çanipan yectli: idem. (çanipan: cosa manual o mediana, o
algun tanto, o en alguna manera.)) (2 çanipan qualli) manual cosa. (1 çanipan
qualli)
zanipan yectli : idem. (çanipan: cosa manual o mediana, o algun tanto, o en
alguna manera.) (2 çanipan yectli) manual cosa. (1 çanipan yectli)

zaniquezquilhuiyoc : de alli a pocos dias. (2 çaniquezquilhuiyoc)

zanitla + : no es cosa de por ay, o no es cosa de poco precio. (2 Amo


çanitla)

zaniuh niccahua : dexar de hazer algo por negligé[n]cia, o dexar de hazer vna cosa
por otra. preterito: çaniuhoniccauh. (2 çaniuh niccaua) dexar de hazer vna cosa
por otra. (1 çaniuh niccaua)

zaniuh nicchihua : hazer o dezir algo adrede, o por passar tiempo. preterito:
çaniuhonicchiuh. (2 çaniuh nicchiua) adrede dezir o hazer algo. (1 çaniuh
nicchiua)

zaniuhnemi : soltero, o soltera. s. persona por casar. (2 çaniuhnemi)

zaniuhnenti inchichixtiuh noyollo : hazerse poco apoco, o sin aduertir de mala


condicion y de amargo coraçon. (2 çaniuhnenti ynchichixtiuh noyollo)

zaniuhninemi : ser soltero, o soltera. preterito: çaniuhoninen. (2 çaniuhninemi)

zaniuhniquiz, zaniuhnitlacat : es mi natural condicion, o naci assi. (2


çaniuhniquiz, çaniuhnitlacat)

zaniuhnitecahua : dexar a alguno sin castigo. preterito: çaniuh onitecauh. (2


çaniuhnitecaua)

zaniuhnitlacat + : es mi natural condicion, o naci assi. (2 çaniuhniquiz,


çaniuhnitlacat)

zaniuhtlaca : desembaraçado. (1 çaniuhtlaca)

zaniuhtlacat : nacido assi. s. con algun deseo o condicion. (2 çaniuhtlacat)

zanixquich : solamente o tan solamente. aduer. (2 çanixquich) tan solamente.


(1 çanixquich) solamente. (1 çanixquich)

zanixquichcahuitli : vn momento de tiempo. (2 çanixquichcauitly) poco tiempo,


aduerbio. (1 çanyxquichcauitly) momento de tiempo. (1 çanixquichcauitli)

zaniyo : solamente, o solo. aduerbio. o solo este. esta, o esto. (2 çaniyo)


solamente. (1 çaniyo)

zaniyo = : = zanio (2 çaniyo)

zaniyoca : a solas, o aparte, o a el solo. aduerbio. (2 çaniyuca) solaménte o


particularmente ael. (1 çaniyuca)

zaniyolic : manssamente, contiento, o poco apoco aduerbio. (2 çaniyulic) poco a


poco. (1 çaniyolic) contiento. (1 çaniyulic)

zaniz : aquí cerca, o aqui junto. (2 çaniz) hasta aqui (scilicet) llegaras.
(1 çanyz) cerca, preposicion. (1 çaniz)

zaniztihuitz : ven presto. (2 çaniztiuitz)


zannehua : comigo mismo. (1 çannehua)

zannehuatl : comigo mismo. (1 çannehuatl)

zannemiuhyan : desierta casa o pueblo. (1 çannemiuhyan)

zannempanca quitoa : cumplir de palabra. (2 çannempanca quitoa) cumplir de


palabra. (1 çannempanca quitoa)

zannempancan : en vano, o sin prouecho. (2 çannempancan)

zannempapaquiliztli : gloria vana. (1 çannempapaquiliztli)

zannen : graciosamente assi. (1 çannen) simuladamente. (1 çannen) sin


proposito; busca envano. (1 çannen) envano. (1 çannen) superfluamente. (1
çannen) en vano, o por demas. aduerbio. (2 çannen) socolor. (1 çannen) por
demas, o demasiado. (1 çannen) sin prouecho ni vtilidad, o en vano. (1 çannen)
falsamente. (1 çá[n]nen)

zannen + : no se desperdiciara. (2 Amo çannen poliuiz) no en vano, o no sin


razon. (2 Amo çannen)

zannen ahahuializtli : gloria vana. (1 çannen ahauializtli)

zannen huetzi : cosa sin dicha. pret: çannen ouetz. (2 çannen vetzi)

zannen in onihualla : venir en vano no auiendo effecto aquello a que auia venido.
(1 çá[n]nen yn onivalla)

zannen nemi : haragan. (1 çannen nemi) ynabil cosa. (1 çannen nemi)

zannen nemiliztli : haragania. (1 çannen nemiliztli)

zannen nemilizzotl : ynabilidad assi. (1 çá[n]nen nemilizçotl)

zannen netimaloliztli : gloria vana. (1 çannen netimaloliztli)

zannen quiteilhuia : cumplir de palabra. (1 çannen quiteilhuia)

zannen quiteilhuiani : cumplidor assi. (1 çannen quiteilhuiani)

zannen quitoa : cumplir de palabra. (1 çannen quitoa)

zannen quitoani : cumplidor assi. (1 çannen quitoani)

zannen temictli : sueño vano. (1 çannen temictli)

zannen tetolinia : agrauiador. (1 çannen tetolinia)

zannen tetoliniliztica : agrauiadamente. (1 çannen tetoliniliztica)

zannen tetoliniliztli : agrauio. (1 çannen tetoliniliztli)

zannen tlachiuhtli, zannenca : escusada cosa, no necessaria. (1 çannen


tlachiuhtli, çannenca)
zannen tlatoani : hablador vano. (1 çá[n]né[n] tlatoani)

zannen tlatolinilli : agrauiado. (1 çannen tlatolinilli)

zannen tlatoliztli : habla enesta manera. (1 çannen tlatoliztli)

zannen yeliztli : ocio por ociosidad. (1 çannen yeliztli)

zannen, titetolinia : agrauiar a otro. (1 çannen, titetolinia)

zannenca : cosa vana, o superflua. (2 çannenca) envano. (1 çannenca)

zannenca + : escusada cosa, no necessaria. (1 çannen tlachiuhtli, çannenca)

zannenhuetzi : envano. (1 çá[n]nenvetzi)

zannennemi : vagamundo. (2 çannennemi)

zannennemiliztli : vida desaprouechada. (2 çannennemiliztli)


desaprouechamiento. (1 çannennemiliztli)

zannennenqui : idem. (çannnennemini: vagamundo.) (2 çannennenqui)


desaprouechado assi. (1 çá[n]nenné[n]qui) vagamundo. (1 çannennenqui)

zannennicteilhuia : cumplir có[n] alguno de palabra. preterito: sannen


onicteilhui. (2 çannennicteilhuia)

zannennonyauh : ser desdichado. preterito: çannen ononya. (2 çannennonyauh)

zannenquitoa : el que cumple con otro de palabra (2 çannenquitoa)

zannenquiyaliztli : desdicha. (2 çannenquiyaliztli)

zannenquiza : envano. (1 çá[n]nenquiça) cosa hecha o dicha en vano y sin


prouecho. (2 çannenquiça)

zannenquizaliztli : desaprouechamiento. (1 çannenquiçaliztli)

zannenquizqui : desaprouechado assi. (1 çannenquizqui)

zannentitlantli : mensajero de vanidad. (1 çannentitlantli)

zannentlacayotl : ynabilidad assi. (1 çá[n]nentlacayotl)

zannenyeni : cosa ociosa. (2 çannenyeni)

zannenyo : superflua cosa. (1 çannenyo) cosa superflua, o sin prouecho. (2


çannenyo)

zannenyotl : superfluidad. (1 çannenyotl)

zannepanca quitoani : cumplidor assi. (1 çannepanca quitoani)

zanni + : dandar hecho vagamundo. pre: çan oninennen. (2 Nennemi, çanni)

zannic + : hazer algo sin consideracion ni tiento. pre: çan onictlacanec. (2


Tlacanequi, çannic)
zannic, toctia : socolor o en achaque de algo hazer mal. (1 çannic, toctia)

zannican : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çannicá[n]) de aqui. (1 çannican)


aquí cerca, o aqui junto. (2 çannican)

zannictlacanequi nichoca : llorar sin proposito, o sin porque. (2


çannictlacanequi nichoca)

zannicxopehua tetlatol : rechaçar. (1 çannicxopeua tetlatol)

zanniman : todo o de todo punto; aduerbio. (1 çanniman) luego ala hora.


aduerbio. (2 çanniman)

zanniman acampa : de ninguna parte. (2 çanniman acampa)

zanniman acan : enninguna parte, deninguna parte o por ninguna parte. (2 çanniman
acá[n])

zanniman ahuel : idem. (çanniman amo: en ninguna manera.) (2 çanniman auel)

zanniman aic : nunca jamas, o en ningun tiempo. (2 çanniman aic)

zanniman amo : en ninguna manera. (2 çanniman amo)

zanniman amo nicnocuitia : negar de todo en todo. (1 çanniman amo nicnocuitia)

zanniman iuhniquiz : soy assi de mi natural. (2 çanniman iuhniquiz)

zanniman iuhnitlacat : idem. (çanniman iuhniquiz: soy assi de mi natural.) (2


çanniman iuhnitlacat)

zanninennemi : vaguear. (1 çanninennemi) andar hecho vagamundo. preterito: çan


oninennen. (2 çanninennemi)

zannipa nictlaza : rechaçar. (1 çannipa nictlaça)

zanniquezquilhuitia : tardar pocos dias. preterí: çanoniquezquilhuiti. (2


çanniquezquilhuitia)

zanniyolic : blandamente o contiento. (1 çá[n]niyolic)

zannnennemini : vagamundo. (2 çannnennemini)

zanno oncan : alli mesmo, o enel mesmo lugar. (2 çanno oncan)

zanno yehuatl : aquel mismo, aquella misma, aquello mismo. (1 çanno yehuatl)
esse mismo. (1 çá[n]no yeuatl)

zannocompiqui : hazer algo atiento, o prouando auer si saldra con ello. preteri:
çanonocompic. (2 çannocompiqui)

zannocompiqui innicchihua : atiento hazer algo. (1 çannocompiqui ynnicchiua)

zannoconnyocuya : idem. pret: çanonocoyocox. (çannocompiqui: hazer algo atiento, o


prouando auer si saldra con ello. preteri: çanonocompic.) (2 çannocó[n]nyocuya)
zannoconyocoya innicchihua : atiento hazer algo. (1 çannoconyocoya ynnicchiua)

zannoihui : dela mesma manera, o semejantemente. aduerbio. (2 çannoiui)

zannoixquich : otro tanto. (1 çannoixquich) otro tanto. (2 çannoixquich)

zannoixquichtin : otros tantos. (2 çannoixquichtin)

zannoizquintin : otros tantos. (1 çannoizquintin)

zannoye : esse mismo. (1 çannoye) el mismo, o lo mismo. (2 çannoye)

zannoyehua : esso mismo. (1 çá[n]noyeua)

zanommopiqui : cosa forgicada, o inuentada. (2 çanommopiqui)

zanoncani taciz : hasta aqui (scilicet) llegaras. (1 çanoncani taciz)

zanoyollo ipanca : esperar con desseo lo que ha de venir. (1 çanoyollo ypanca)

zanqueman : ralas o raras vezes. (1 çanqueman)

zanquemanian : detarde en tarde. (1 çanquemanian)

zanquemmach : poco a poco. (1 çanquemmach) mansamente. (1 çanqué[m]mach)


mansamente, contiento, quedo, o despacio. (2 çanquemmach)

zanquemmach = : = zantlamach (2 çá[n]quemmach)

zanquemman : pocas vezes. (1 çanquemman)

zanquenin mohuicatiuh : flaca, cosa doliente. (1 çanquenin mouicatiuh)

zanquenin n, ahuiyaya : oler assi vn poco. (1 çanquenin n, auiyaya)

zanquenin tzotlani : luzio vn poco. (1 çanquenin tzotlani)

zanquentel ni, tlanextia : luzir vn poco; y assi dolos de mas. (1 çanquentel ni,
tlanextia)

zanquenteltzotlanqui : luzio vn poco. (1 çanquenteltzotlanqui)

zanquenyaliztica : passo a passo; aduerbio. (1 çanquenyaliztica)

zanquexquich : en alguna manera. (1 çanquexquich) poco, nombre adjectiuo. (1


çanquexquich) cosa moderada, o poca cosa. aduerbio. (2 çanquexquich)

zanquexquichtin : muchos algun tanto. (1 çanquexquichtin)

zanquezquin : algunos pocos. (1 çanquezquin)

zanquezquintin : pocas personas. (2 çanquezquintin)

zanquezquiteme : pocas bestias. (2 çanquezquiteme)


zanquezquiteme ichcame : pegujal de pocas ouejas. (1 çanquezquiteme ichcame)

zanquitlatia : ypocrita simulador. (1 çanquitlatia) ipochrita, o persona


difimulada. (2 çanquitlatia)

zanquitlatia inic tlahueliloc : cara con dos hazes. (1 çanquitlatia ynic


tlaueliloc)

zanteixco : esteriorménte. (1 çanteixco)

zantepitzin : poco, nombre adjectiuo. (1 çantepitzin)

zantequitl oacico : no hizo sino llegar s. y luego se fue. (2 çantequitl


oacico)

zantequitl otlacuac o niman oya : nohizo sino comer e yrse. & sic de alijs. (2
çantequitl otlaquac o niman oya)

zantimochtehua : somos todos de vna parentela, o somos todos vnos. (2


çantimuchteua)

zantlaco : mediano entre grande y chico. (1 çantlaco) cosa mediana, entre grande
y chica. (2 çantlaco)

zantlahueliloc pillontli : rapaz muchacho vellaco. (1 çantlaueliloc pillontli)

zantlaixpaniliztica : esteriorménte. (1 çá[n]tlaixpaniliztica)

zantlamach : mansamente. (1 çantlamach) poco a poco. (1 çantlamach)


blandamente o contiento. (1 çá[n]tlamach) lo mesmo es que çá[n]quemmach. (2
çantlamach)

zantlapic : envano. (1 çantlapic) superfluamente. (1 çantlapic) por demas, o


demasiado. (1 çantlapic) falsamente. (1 çá[n]tlapic) sin proposito, o sin
ocasion alguna, o falsamente, o en vano. aduerbio. (2 çantlapic)

zantlapictli : envano. (1 çá[n]tlapictli) idem. (çantlapic: sin proposito, o


sin ocasion alguna, o falsamente, o en vano. aduerbio.) (2 çantlapictli)

zantlapohualpa + : ynnumerables vezes. (1 amo çantlapoalpa)

zantlatoltica nitepatia : ensalmar. (1 çantlatoltica nitepahtia)

zantlatoltica tepatiani : ensalmador. (1 çantlatoltica tepatiani)

zantlatoltica tepatiliztli : ensalmo. (1 çantlatoltica tepahtiliztli)

zantlein ipan niccuepa : echar las cosas ala mas flaca parte. preterito:
çantlein ipan oniccuep. (2 çantlein ipan niccuepa)

zanuitz : natural de otra tierra. (1 çanvitz) estrangero, o cosa forastera. (2


çanvitz)

zanye : mas, conjunction. (1 çanye) mas, o empero. conjunction aduersatiua.


(2 çanye)
zanye huelyyo : solamente. (1 çá[n]ye velyyo)

zanye no oncan : donde antes. (1 çanye no oncan)

zanye noyehuatl : de vno mesmo. (1 çanye noyehuatl)

zanye noyuhqui : como qualquiera cola. (1 çá[n]ye noyuhqui)

zanye oncan : donde antes. (1 çanye oncan)

zanyeicai : luego ala hora. aduerbio. (2 çanyeicay)

zanyeihui : semejantemente. (2 çanyeiui)

zanyeiuqui : natural cosa. (1 çanyeiuqui)

zanyeiyo : solamente. aduerbio. (2 çanyeiyo)

zanyeiztihuitz : ven presto. (2 çanyeiztiuitz)

zanyeniuhqui : soy desta manera, o desta condicion, o es mi natural condicion.


(2 çanyeniuhqui)

zanyeno icuac : enesse mismo tié[m]po, o a esse mismo tiempo. (2 çanyeno yquac)

zanyeno ihui : semejantemente, o dela misma manera. aduerbio. (2 çanyeno iui)

zanyeno oncan : enel mismo lugar, o alli mismo. aduerbio. (2 çanyeno oncan)

zanyenoye : el mesmo , s: es el que lo torno a hazer o a dezir. (1 çanyenoye)


esse mismo, o esso mismo, o el mismo es. (2 çanyenoye)

zanyenoyehua : idem. (çanyenoye: esse mismo, o esso mismo, o el mismo es.) (2


çanyenoyehua)

zanyenoyehuan : los mismos, o essos mismos son. (2 çanyenoyehuan)

zanyenoyehuatl : el mismo, o esse mismo es. (2 çanyenoyehuatl) idem. (çannoye:


el mismo, o lo mismo.) (2 çanyenoyehuatl)

zanyenoyuhqui : nimas ni menos, o semejantemente. aduerbio. (2 çanyenoyuhqui)

zanyenoyuhqui iniuhque cequintin : como qualquiera. (1 çanyenoyuhqui yniuhque


cequintin)

zanyeueliyo : tan solamente este, o esta, o esto. (2 çanyeueliyo)

zanyeye : aquel mismo, aquella misma, aquello mismo. (1 çanyeye) esse mismo. (1
çanyeye) esse mismo, o esso mismo. (2 çanyeye)

zanyeyehi : aquesto mismo. (1 çanyeyehi)

zanyeyehin? : solamente esto?. preguntando, o afirmando. (2 çanyeyehin?)

zanyeyeho? : solamente esso?. preguntando, o afirmando. (2 çanyeyeho?)


zanyeyehua : esse mismo. (1 çá[n]yeyeua) idem. (çanyeyeho?: solamente esso?.
preguntando, o afirmando.) (2 çanyeyehua)

zanyeyehuatl : esse mismo, o esso mismo. (2 çanyeyehuatl)

zanyeyehuatli : solamente esso?. preguntando, o afirmando. (2 çanyeyehuatly)

zanyeyehuatlo : aquesso mismo. (1 çanyeyehuatlo)

zanyeyehuatlo? : nomas desso, o solamé[n]te eso?. preguntando, o afirmando. (2


çanyeyehuatlo?)

zanyeyo : solamente. (1 çanyeyo)

zanyeyuhqui : cosa natural, o que es assi. (2 çanyeyuhqui)

zanyeyyo : tan solamente. (1 çanyeyyo)

zanyuian : poco a poco. (1 çanyuian)

zanyyoca : singular o particularmente afulano. (1 çanyyuca)

zaoc? + : aú[n] todavia?. o porvé[n]tura todavia?. ad. (2 Cuix çaoc?) aun


todauia?. (1 cuix çaoc?)

zaompetticatiuh : flaca, cosa doliente. (1 çaompetticatiuh)

zaompettiuh : flaca, cosa doliente. (1 çaompettiuh)

zaonotiuh : cosa torpe y pelada que no corre ni anda mucho. (2 çaonotiuh) torpe
cosa. (1 çaonotiuh)

zaonotiuh = : = zaquenyatiuh (2 çaonotiuh)

zaoquicua : no dexo de comerlo, o todauia selo comio, o atreuiose a comello. & sic
de alijs. (2 çaoquiqua)

zapatoz chihualoyan : çapateria. (2 çapatos chiualoyan)

zapatoz chiuhqui : çapatero. (2 çapatos chiuhqui)

zapatoz cocopina, nino : descalçarse los çapatos. (1 nino, çapatos cocopina)

zapatoz cocopinaz, nite : descalçar a otro los çapatos. (1 nite, çapatos


cocopinas)

zapatoz totoma, nino : descalçarse los çapatos. (1 nino, çapatos totoma)


zapatoz totoma, nite : descalçar a otro los çapatos. (1 nite, çapatos totoma)

zapatozchihua, ni : çapatos hazer. (1 ni, çapatoschiua)

zapatozchihualoyan : çapateria. (1 çapatoschiualoyan)

zapatozchiuhcan : çapateria. (1 çapatoschiuhcan)

zapatozchiuhqui : çapatero. (1 çapatoschiuhqui)


zapatozzohuayan : çapateria. (1 çapatosçouayan.)

zapipilcac ininacayo : viejo arrugado que le cuelgan las arrugaduras como


gualdrapas. (1 çapipilcac yninacayo)

zaquema + : antes si, o ello deuio de ser assi, o quiça si. (2 Amo çaquema)

zaquemmach nitlatoa : hablar baxo. (1 çáquemmach nitlatoa)

zaquemmopopozauhtoc : estar algú[n]o medio muerto, agonizando y para espirar. (2


çaquemmopopoçauhtoc)

zaquen itztoc : medio biuo. (1 çaquen ytztoc)

zaquen onotaliztli : torpedad o torpeza. (1 çaquen onotaliztli)

zaquen onotiuh : flaca, cosa doliente. (1 çaquen onotiuh)

zaquen quimattoc : medio muerto. (1 çaquen quimattoc)

zaquen yolli : medio biuo. (1 çaquen yolli)

zaquen yoltoc : medio biuo. (1 çaquen yoltoc)

zaquen zazahuintoc : idem. (çaquemmopopoçauhtoc: estar algú[n]o medio muerto,


agonizando y para espirar.) (2 çaquen çaçauintoc)

zaquen zazahuintoc = := zaquenquimattoc (2 çaquen çaçauintoc)

zaquenquimattoc : lo mesmo es que çaquen çaçauintoc. (2 çaquenquimattoc)

zaquenyataliztli : torpedad o torpeza. (1 çaquenyataliztli)

zaquenyatiuh : lo mesmo es que çaonotiuh. (2 çaquenyatiuh) torpe cosa. (1


çaquenyatiuh)

zaquezquintin : no quedan sino pocos, dizese de cosas animadas s. de personas. (2


çaquezquintin) algunos pocos. (1 çaquezquintin)

zaquezquiteme : no quedan sino pocos bueyes, o bestias. &c. (2 çaquezquiteme)

zatepan : finalmente. (1 çatepan) despues, ala postre, o al cabo. (2 çatepan)


despues. (1 çatepan) ala postre. (1 çatepan)

zatlalcocoxqui : esquilmada tierra. (1 çatlalcocoxqui)

zatlatzaccan : idem. (çatepan: despues, ala postre, o al cabo.) (2


çatlatzaccan) finalmente. (1 çatlatzaccan)

zatlatzonco : idem (çatlatzaccan: idem. (çatepan: despues, ala postre, o al


cabo.)) (2 çatlatzonco)

zayan campa : por ay adonde quiera. aduerbio. (2 çayan campa)

zaye : antes, o mas antes. aduerbio. (2 çaye)

zaye noyehuatl : esto mismo, o lo mismo. (2 çaye noyehuatl)


zayolin : moxca. (2 çayolin) mosca volatile, conocida. (1 çayulin)

zayolloa : henchirse algo de moxcas. preterito: oçayolloac. (2 çayolloa)

zayolpehuia, nino : mosquear. (1 nino, çayulpeuia)

zayolpehuiloni : moxcador para auentar moxcas. (2 çayolpeuiloni) pauellon de red


para moxquitos. (1 çayolpeuiloni) moscador para moscas. (1 çayulpeuiloni)

zayoltzacualoni : pauellon para defenderse delos moxquitos. (2 çayoltzaqualoni)


pauellon de red para moxquitos. (1 çayoltzaqualoni)

zayoquin atolli : viejo arrugado que le cuelgan las arrugaduras como gualdrapas. (1
çaiuhquí[n] atolli)

zayoticac : vazia cosa. (1 çaiuhticac)

zayoticacayotl : vaziedad assi. (1 çaiuhticacayotl)

zayyo : solamente. (1 çayyo)

zayyoppa : postrera vez, çacen. (1 çayyoppa)

zazaca, nino : mudar casa. preteri: oninoçaçacac. (2 çaçaca, nino) mudar casa.
(1 nino, çaçaca) mudar el hato de vna parte a otra. (1 nino, çaçaca) acarrear
las alhajas de casa, quando se muda a otraparte. (1 nino, çaçaca)
zazaca, nite : sacar o libertar captiuos, o yr a prender, y encarcelar a muchos
y a diuersas partes. preterito: oniteçaçacac. (2 çaçaca, nite)
zazaca, nitla : acarrear algo. pret: onitlaçaçacac. (2 çaçaca, nitla) acarrear
otras cosas. (1 nitla, çaçaca) acarrear. (1 nitla, çaçaca)

zazacatla : yeruaçal. (1 çaçacatla) yeruaçal, o prado. (2 çaçacatla) prado de


yerua. (1 çaçacatla) eruaçal. (1 çaçacatla)

zazacatla + : dehesa. (1 mala tlaquaqualtiloyan çaçacatla)

zazahuaca, ni : estar ronco, o zumbar, o sollar las suelles. prete: oniçaçauacac.


(2 çaçauaca, ni) sollar como fuelles. (1 ni, çaçauaca)

zazahuati : roñoso lleno de roña. (1 çaçauati) sarnoso lleno desarna. (1


çaçauati)
zazahuati, ni : sarna tener. (1 ni, çaçauati)

zazahuintoc + : idem. (çaquemmopopoçauhtoc: estar algú[n]o medio muerto,


agonizando y para espirar.) (2 çaquen çaçauintoc)

zazalic : cosa pegajosa, como engrudo, o cosa semejante. (2 çaçalic) pegajoso.


(1 çaçalic) pegajoso como pez engrudo o liga. (1 çaçalic)

zazalic = : = zazaltic (2 çaçalic)

zazalic patli : beuida, o breuaje para eforçar ala parida (2 çaçalic patli)
beuida para esforçar las paridas. (1 çaçalic patli)

zazaliuhyantli : coyunturas delos miembros del cuerpo. (2 çaçaliuhyantli)


zazaltic : lo mesmo es que çaçalic. (2 çaçaltic) pegajoso. (1 çaçaltic)
pegajoso como pez engrudo o liga. (1 çaçaltic)

zazamac : abuhado assi. (1 çaçamac)

zazamahua, ni : dar abuhado. pre: oniçaçamauac. (2 çaçamaua, ni) abuhado estar.


(1 ni, çaçamaua)
zazamahua, nino : alé[n]tar. vn poco el que se esta muriendo. pre: oniçaçamauac. (2
çaçamaua, nino) alentar poco el que esta al cabo. (1 nino, çaçamaua)

zazamahuac : abuhado. (2 çaçamauac) abuhado assi. (1 çaçamauac)

zazammitoa : cosa de poco credito que se dize por ay. preterito: çacan omito.
(2 çaçammitoa)

zazan + : dar grandes bozes. (1 amo çaçan quenin ni, tzatzi)

zazanilhuia, nite : dezir consejuelas para passar tiempo. preterito:


oniteçaçanilhui. (2 çaçanilhuia, nite) consejuelas dezir assi. (1 nite,
çaçanilhuia) hablar consejas. (1 nite, çaçanilhuia)

zazanilli : consejuelas para hazer reyr. (2 çaçanilli) consejuelas de viejas. (1


çaçanilli)

zazannen : pordemas o en vano. (2 çaçannen)

zazantlein? + : es quiça algú[n]a cosa poray?. adue. (2 Cuix çaçá[n]tlein?)

zazantleino : que es cosa y cosa. (1 çaçantleyno) que cosa y cosa. (1


çaçantleyno) pregunta de que es cosa y cosa. (1 çaçantleino)

zazantleino + : que cosa y cosa. aduerbio. (2 çaçantleino, çaçantleino)

zazantleino, zazantleino : que cosa y cosa. aduerbio. (2 çaçantleino,


çaçantleino)

zazaquehuatl : cualquiera. (1 çaçaqueuatl)

zazo + : de qualquier manera o suerte que sea. (2 In çaço quenami) qualquiera


dellos, o qualquier cosa que sea, (2 In çaço catleuatl) hazia dondequiera. (1
çacanin çaço yn canin)

zazo acyehuatl : idem. (çaçoacye: qualquiera que sea, o sea quien se fuere.) (2
çaço acyehuatl) cualquiera. (1 çaço acyehuatl)

zazo aquin : idem. (çaço acyehuatl: idem. (çaçoacye: qualquiera que sea, o
sea quien se fuere.)) (2 çaço aquin)

zazo canin : adondequiera, o de dondequiera. (2 çaço canin)

zazo catlehuatl : qualquiera dellos. (2 çaço catlehuatl)

zazo in campa : hazia dondequiera. (1 çaço yn campa)

zazo in iquin : quando quiera. aduerbio. (2 çaço in yquin)


zazo in quemman : idem. (çaço in yquin: quando quiera. aduerbio.) (2 çaço yn
quemman)

zazo inaquin : qualquiera, o quienquiera que sea. aduerbio. (2 çaço inaquin)


cualquiera. (1 çaço ynaquin)

zazo iquin : idem. (çaço yn quemman: idem. (çaço in yquin: quando quiera.
aduerbio.)) (2 çaço yquin)

zazo quemman : quandoquiera. aduerbio. (2 çaço quemman)

zazo quennel : pues es assi, o pues que no se pudo escusar, ni puede ser de otra
manera. adu. (2 çaço quennel)

zazocampa : pordonde quiera. (1 çaçocampa) dedonde quiera. (1 çaçocampa)


adoquieraque, o pordonde quiera q[ue]. aduerbio. (2 çaçocampa) hazia dondequiera.
(1 çaçocampa) adoquiera que. (1 çaçocampa) adonde quiera, o enqualquiera lugar.
(1 çaçocampa)

zazocan : idem. (çaçocampa: adoquieraque, o pordonde quiera q[ue]. aduerbio.)


(2 çaçocan) adoquiera que. (1 çaçocà[n]) adonde quiera, o enqualquiera lugar. (1
çaçocan)

zazocanin : pordonde quiera. (1 çaçocanin) adoquiera que. (1 çaçocanin)

zazocapin : dedonde quiera. (1 çaçocapin)

zazocayepa : pordonde quiera. (1 çaçocayepa)

zazohuacye : qualquiera que sea, o sea quien se fuere. (2 çaçoacye)

zazoiniquin : cuandoquiera. (1 çaçoiniquin)

zazoiquin : cuandoquiera. (1 çaçoiquin)

zazoquemman : cuandoquiera. (1 çaçoquemman)

zazoquen : de qualquier manera, o dela manera que. aduerbio. (2 çaçoquen)

zazoquenami : de qualquier manera quesea, o como quiera que sea. (2


çaçoquenami)

zazoquenin : como quiera. aduerbio. (2 çaçoquenin) como quiera. (1


çaçoquenin)

zazotlein : sea lo que fuere, oqualquier cosa que fuere. (2 çaçotlein)

zcalia, mo : esperimentado. (1) auisada y cuerda persona. (1)


zcalia, nino : abiuar se. (1) tornar en su seso el loco. (1) discreto ser. (1)
retornar en si. (1)

zcalia +, mo : menor deedad, s: el q[ue] esta debaxo de tutor. (1 aymo mozcalia)


zcalia +, nino : rebiuir. (1 occeppa ninozcalia)

zcaltia, nino : crecer el hombre. (1)


zhuayotia, mo : hoja echar el arbol. (1 mozuayotia) hojas echar el mayz. (1
mozuayotia) echar hojas el arbol, o la planta. p: omozuayoti (2 Mozuayotia)
henchirse de hojas el arbol. (1 mozuayotia) echar hojas el arbol. (1 mo,
zuayotia) echar hojas los arboles. (1 mo, zuayotia)

zo, nino : sangrarse. preterito: oninoçoc. (2 ço, nino)


zo, nite : sangrar. (1 nite, ço)

zoa in noma, nic : abrir la mano. (1 nic, çoa yn noma)

zohua, nitla : tender o desplegar ropa, o abrir libro prete: onitlaçouh. (2 çoa,
nitla) desplegar, o tender y estender. (1 nitlaçoua) estender como quiera. (1
nitla, çoa) estender como quiera. (1 nitla, çoua) tender. (1 nitla, çoa)

zohuatepito : hembra pequeña. (1 çouatepito)

zohuatl : muger. (2 çouatl) hembra en qualquier genero. (1 çouatl)

zohuatontli : hembra pequeña. (1 çouatontli)

zohuilia, nitetla : desplegar o tender la ropa a otro. pre: onitetlaçouili. (2


çouilia, nitetla)

zolcoatl : biuora muy ponçoñofa. (2 çolcoatl) biuoras otras. (1 çolcoatl)

zoli : codorniz. (1 çoli)

zolin : codorniz. (2 çulin) codorniz. (2 çolin)

zoloa, nitla : enuejecer ropa, o cosa semejante. preterito: onitlaçolo. (2


çoloa, nitla)

zololocchiuhqui : hazedor de flautas. (2 çololocchiuhqui)

zoloni : yr con gran ympetu y ruido el rio. preterico. oçolon. (2 çoloni)


raudal agua que va rezia. (1 çoloni) ahocinar se el rio. (1 çoloni)

zolontiuh : idem. preterito: oçolontia. (çoloni: yr con gran ympetu y ruido el


rio. preterico. oçolon.) (2 çolontiuh)

zolontiuh atoyatl : rio ahocinado o arroyo que corre con furia. (1 çoló[n]tiuh
atoyatl)

zolotza, nitla : soruer algo. preteri: onitlaçolotz. (2 çolotza, nitla) soruer.


(1 nitla, çolotza)

zoma, nino : poner el ceño el que esta enojado. prete: oninoçuma. (2 çuma,
nino) echarse y rebolcarse por el cuelo el niño de coraje. (1 nino, çuma) coraje
tener. (1 nino, çuma)

zomale : sañudo y lleno de coraje. (2 çumale) sañudo. (1 çumale)

zomalli : coraje o saña. (2 çumalli) coraje. (1 çumalli)

zonec + : couarde o temeroso. (2 Mauhca çonec)


zonectic : fofa cosa. (1 çonectic) cosa sosa, esponjada, o liuiana. (2 çonectic)
liuiana cosa. (1 çonectic) esponjosa cosa. (1 çonectic)

zonectic + : esponja dela mar. (1 ylhuica apan mochiua çonectic)

zonectiliztica : liuianamente. (1 çonectiliztica)

zonehua : crecer el rio. (1 çoneua)


zonehua, mo : [a]çorarse el aue nite. omosoneuh. (2 çoneua, mo) enherizarse el
gato, o el perro. (2 Moçoneua) espeluzarse el aue. (1 moçoneua) alterarse o
alborotarse la gente que esta ayuntada. (1 moçoneua) enerizarse el perro o cosa
semejante. (1 mo, çoneua)
zonehua, nino : apitonarse. (1 nino, çoneua)
zonehua, nite : alterar, o alborotar la gente. preterito: oniteçoneuh. (2 çoneua,
nite) alterar o alborotar desta manera. (1 nite, çoneua)
zonehua, nitla : mollir la cama. (1 nitla, çoneua)

zonehualiztli : crecimiento de rio. &c. (2 çoneualiztli)

zonehuao, nino : apitunarse, o açorarse, o crecer mucho el agua del rio, o


açorarse el perro, o el gato. &c. preterito: oninoçoneuh. (2 çoneuao, nino)

zonequi +, ni : mearse de miedo. preterit: onimauhcaçonec. (2 Mauhca çonequi, ni)

zonequiliztica + : couardemente. (2 Mauhca çonequiliztica)

zonequiliztli + : couardia, o miedo. (2 Mauhca çonequiliztli)

zoneuhqui pepechtli : cama mollida y blanda (2 çoneuhqui pepechtli) mollida


cama. (1 çoneuhqui pepechtli)

zoqui + : caratula de palo. (1 s: çoqui xayacatl})

zoqui chacalin : camaron pequeño. (1 çoqui chacalin)

zoquiacqui : atollado. (2 çoquiacqui) atollado. (1 çoquiacqui)

zoquialtia, nino : enlodarse. (1 ninoçoquialtia)


zoquialtia, nite : enlodar a alguno. preterito: oniteçoquialti. (2 çoquialtia,
nite)
zoquialtia, nitla : enlodar alguna cosa. preterito: onitlaçoquialti. (2
çoquialtia, nitla) enlodar algo. (1 nitlaçoquialtia)

zoquiaqui, ni : atollar encieno. prete: oniçoquiac. (2 çoquiaqui, ni) atollar.


(1 ni, çoquiaqui)

zoquiaquia, nino : encenagarse preterito: oninoçoquiaqui. (2 çoquiaquia, nino)


encenagarse. (1 nino, çoquiaquia)
zoquiaquia, nite : encenagar a otro. preterito: oniteçoquiaqui. (2 çoquiaquia,
nite) encenagar. (1 nite, çoquiaquia) atollar a otro. (1 nite, çoquiaquia)

zoquiaquiloyan : atolladero. (1 çoquiaquiloyan)

zoquiatl : cieno. (1 çoquiatl)

zoquiatl cieno : (2 çoquiatl cieno)


zoquichacali : camaron pequeño. (2 çoquichacali)

zoquichihua, ni : hazer barro para edificar pared, o para hazer adobes. &c. pre:
oniçoquichiuh. (2 çoquichiua, ni) barro hazer. (1 ni, çoquichiua) hazer algo de
barro. (1 ni, çoquichiua)

zoquichiuhqui : el que haze el dicho barro. (2 çoquichiuhqui) hazedor tal. (1


çoquichiuhqui)

zoquicuacualachtla : atolladero, o cienega. (2 çoquiquaqualachtla) atolladero.


(1 çoquiquaqualachtla)

zoquihuia, nino : enlodarse. (1 nino, çoquiuia)


zoquihuia, nitla : enlodar algo pre: onitlaçoquiui. (2 çoquiuia, nitla)
enlodar algo. (1 nitla, çoquiuia)

zoquimotla, nite : tirar a otro con lodo. preterit: oniteçoquimotlac. (2


çoquimotla, nite) mojar a otros con agua suzia de algun charco, o con lodo. (1
nite, çoquimotla)

zoquineloa, nino : enlodarse. pre: oninoçoquinelo (2 çoquineloa, nino)


enlodarse. (1 nino, çoquineloa)
zoquineloa, nite : enlodar a otro. preterito: oniteçoquinelo. (2 çoquineloa,
nite)
zoquineloa, nitla : enlodar lo todo. preteri: onitlaçoquinelo. (2 çoquineloa,
nitla) enlodar algo. (1 nitla, çoquineloa)

zoquipachoa, nitla : estercolar la tierra encierta manera. preterito:


onitlaloquipacho. (2 çoquipachoa, nitla) estercolar el campo, o huertas. (1
nitla, çoquipachoa)

zoquipolacohuayan : atolladero. (2 çoquipolacouayan) atolladero. (1


çoquipolacouayá[n])

zoquipolacqui : atollado. (2 çoquipolacqui) atollado. (1 çoquipolacqui)

zoquipolactia, nino : encenagarse. preterito: oninoçoquipolacti. (2


çoquipolactia, nino) encenagarse. (1 nino, çoquipolactia)
zoquipolactia, nite : encenagar a otro. preterito: oniteçoquipolacti. (2
çoquipolactia, nite) encenagar. (1 nite, çoquipolactia)

zoquipolaqui, ni : atollar encieno, o hundirse enel preterito: oniçoquipolac.


(2 çoquipolaqui, ni) atollar. (1 ni, çoquipolaqui)

zoquipoloa, ni : hazer barro para ollas adobes. &c. preterit: oniçoquipolo. (2


çoquipoloa, ni) barro hazer. (1 ni, çoquipoloa)

zoquipololli : barro adereçado para hazer ollas. (2 çoquipololli) barro labrado


para hazer loça, &c. (1 çoquipololli) lodo tierra mojada o souajada. (1
çoquipololli)

zoquipolollo : lodoso. (1 çoquipolollo)

zoquitecomatl : vaso de barro. (2 çoquitecomatl) vaso de barro. (1


çoquitecomatl)

zoquiteixiptla : estatua de bulto. (1 çoquiteixiptla)


zoquitelolotli : bodoque de barro. (2 çoquitelolotli)

zoquiti, ni : mojarse, hazerse vna sopa de agua. preterito: oniçoquitic. (2


çoquiti, ni) mojarse mucho. (1 ni, çoquiti) mojarse. (1 ni, çoquiti)

zoquitia, ni : mojarse mucho. prete: oniçoquitiac. (2 çoquitia, ni)

zoquitic : cosa mojada assi, o cosa muy tierna y madura. (2 çoquitic) mojado
assi. (1 çoquitic) tierna cosa. (1 çoquitic)

zoquitihuitz : aguacero grande que viene con gran ruido y tempestad. (1


çoquitiuitz)

zoquitilia, nite : mojar, o salpicar a otro con agua lodo. preterito:


oniteçoquitili. (2 çoquitilia, nite) mojar a otra cosa. (1 nite, çoquitilia)

zoquitiliztli : mojadura. (1 çoquitiliztli)

zoquitl : barro. (1 çoquitl) barro, o lodo. (2 çoquitl) lodo tierra mojada o


souajada. (1 çoquitl) cieno. (1 çoquitl)

zoquitl + : cosa llena de lodo. (2 Moca çoquitl) aguacero grande que viene
con gran ruido y tempestad. (1 yuhquin çoquitl onotiuitz)
zoquitl +, ni : estar lleno de lodo. timocaçoquitl. &c. (2 Moca çoquitl, ni)

zoquitla : barrizal. (1 çoquitla) lodaçal. (2 çoquitla) lodoso lugar. (1


çoquitla) lauajo o lauajal como de puercos. (1 çoquitla)

zoquitlachihualli : cosa hecha de barro. (2 çoquitlachiualli) hecho de barro.


(1 çoquitlachiualli)

zoquitlalilli : barro labrado para hazer loça, adobes. &c. (2 çoquitlalilli)


lodo tierra mojada o souajada. (1 çoquitlalilli)

zoquittihuitz : venir gran tempestad con agua. (2 çoquittiuitz)

zoquiyo : cosa enlodada. (2 çoquiyo) enlodada cosa. (1 çoquiyo) lodoso. (1


çoquiyo)

zoquiyohua, ni : enlodarse. prete: oniçoquiyouac. (2 çoquiyoua, ni)

zoquiyotia, nino : enlodarse. (1 nino, çoquiyotia)


zoquiyotia, nitla : enlodar, o embarrar algo. preterito: onitlaçoquiyoti. (2
çoquiyotia, nitla) enlodar algo. (1 nitla, çoquiyotia)

zoquiyotl : hezes. (2 çoquiyotl) hezes generalmente. (1 çoquiyotl)

zoquiyotlaza, nitla : hezes quitar. (1 nitla, çoquiyotlaça)

zotica : estar ensartada la cuenta, o cosa semejá[n]te pre: oçoticatca. (2


çotica)

zotl : pierna de manta, o pieça de lienço. (2 çotl)


zotlactic : lacio o marchito. (1 çotlactic) cosa flaca y floxa, o cosa marchita y
lacia, o hombre de poco animo. (2 çotlactic) floxa cosa enel cuerpo. (1
çotlactic) flaca, cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 çotlactic)

zotlahua, ni : desmayarse o amortecerse. preteri: oniçotlauac. (2 çotlaua, ni)


amortecerse o desmayarse. (1 ni, çotlaua) descaecer de enfermedad. (1 ni,
çotlaua) desmayarse. (1 ni, çotlaua)
zotlahua, nino : desmayarse. (1 nino, çotlaua)
zotlahua, nite : desmayar a otro assi. preterito: oniteçotlauh. (2 çotlaua, nite)
debilitar a otro. (1 nite, çotlaua) hazer desmayar a otro. (1 nite, çotlaua)
atordir aalgun animal. (1 nite, çotlaua)
zotlahua, nitla : souajar. (1 nitla, çotlaua)

zotlahuac : desmayado desta manera. (2 çotlauac) amortecido. (1 çotlauac) flaca,


cosa sin fuerças ni animo, o couarde. (1 çotlauac)

zotlahualiztli : floxedad enel cuerpo. (1 çotlaualiztli) desmayo tal. (2


çotlaualiztli) desmayo. (1 çotlaualiztli) amortecimiento. (1 çotlaualiztli)

zotlauhqui : desmayado. (1 çotlauhqui)

zotoc + : exe de carreta. (2 Quauhtemalacatl ic çotoc)

zotolcactli : suelas o cacles de palmas. (2 çotolcactli) sandalias de arboles,


como palmas. (1 çotolcactli)

zotolin : palma. (2 çotolin) palma otra. (1 çotolin)

zotolla : palmar. (2 çotolla) palmar lugar de palmas. (1 çotolla)

zotolpetlatl : estera de palmas. (2 çotolpetlatl) estera de arboles como palma.


(1 çotolpetlatl)

zouhqui + : el que haze la cama, tendié[n]do las má[n]tas, o el que tiende


las alhombras (2 Quachpepech çouhqui)

zouhtimani : estar abierto el libro o la carta. prete: oçouhtimanca. (2


çouhtimani) abierta estar la carta o el libro. (1 çouhtimani)

zoyacapolin : datiles. (2 çoyacapulin) datiles. (1 çoyacapulin)

zoyachiquihuitl : espuerta hecha de hojas de palmas. (2 çoyachiquiuitl)


esportilla. (1 çoyachiquiuitl)

zoyacuahuitl : palma, el arbol. (2 çoyaquauitl) palma arbol conocido. (1


çoyaquauitl)

zoyacuauhtla : palmar. (2 çoyaquauhtla) palmar lugar de palmas. (1


çoyaquauhtla)

zoyapetlatl : estera de palmas. (2 çoyapetlatl) estera de palmas. (1


çoyapetlatl)

zoyatanatli : espuerta de palmas. (2 çoyatanatli) esportilla. (1 çoyatanatli)

zoyatanatontli : esportilla de palmas. (2 çoyatanatontli) esportilla. (1


çoyatanató[n]tli)
zoyatepiton : palmito. (1 çoyatepiton)

zoyatl : palma. (2 çuyatl) palma. (2 çoyatl) palma arbol conocido. (1 çoyatl)

zoyatla : palmar. (2 çoyatla) palmar lugar de palmas. (1 çoyatla)

zoyatlaaquilotl + : razimo de datiles o de platanos. (1 cemocholli


çoyatlaaquilotl)

zozo, nitla : ensartar cuentas, axi, florcs, o cosas semejantes. preterito:


onitlaçoçoc. (2 çoço, nitla) ensartar cuentas o cosas semejantes. (1 nitla, çoço)

zozohua, nitla : tender o desplegar mantas, o abrir libros. preteri: onitlaçoçouh.


(2 çoçoa, nitla) desarrugar lo arrugado. (1 nitla, çoçoua) desplegar, o tender y
estender. (1 nitla, çoçoua) tender en diuersas partes. (1 nitla, çoçoa)

zozoloca : sollar, o zumbar las suelles, o hanelar el que se esta muriendo.


prete: oniçoçolocac. (2 çoçoloca)
zozoloca, ni : zumbar. (1 ni, çoçoloca) sollar como fuelles. (1 ni, çoçoloca)

zozolocaliztli : zumbido. (2 çoçolocaliztli) zumbido. (1 çoçolocaliztli)

zozolocatiuh : ruydo hazer el rio que va rezio y lleua las peñas con las
avenidas de grandes aguaçeros. (1 çoçolocatiuh)

zozolocchiuhqui : flautero que las haze. (1 çoçolocchiuhqui)

zozolocpitzqui : flautero el que las tañe. (1 çoçolocpitzqui) tañedor de flauta.


(2 çoçolocpitzqui)

zozoloctli : flauta. (1 çoçoloctli)

zozoloquiztli : zumbido. (1 çoçoloquiztli) zumbido. (2 çoçoloquiztli)

zozolotza, nitla : hazer ruido el chorro de agua q[ue] cae sobre otra agua.
preterit: onitlaçoçolotz. (2 çoçolotza, nitla) ruydo hazer el agua o los meados
del cauallo q[ua]ndo mea o cosa assi. (1 nitla, çoçolotza)

zozoltic : cosa traida y vieja. (2 çoçoltic)

zozoltin : codornizes. (2 çuçultin) codornizes. (2 çoçoltin)

zozoltin inchan : matriz de codornizes. (1 çoçoltin ynchan)

zozoquitic : tierna cosa vnpoco. (1 çoçoquitic) cosa tierna y blanda, assi


como fruta muy madura, o carne muy cozida. (2 çoçoquitic)

zozoquitla : barrizal. (1 çoçoquitla) lodoso lugar. (1 çoçoquitla) lodaçal.


(2 çoçoquitla)

zozoquiyotilli : enlodada cosa. (1 çoçoquiyotilli)

zozotica : estar ensartadas las cuentas, o otras cosas assi. prete: ooçoticatca.
(2 çoçotica)
zozotlactontli : enfermizo. (1 çoçotlactontli) flaco que no se puede tener o
enfermizo. (1 çoçotlactontli) enfermizo flaco. (2 çoçotlactontli)

zozotlahua, nino : desmayarse, cansarse o enhadarse. preterito:


oninoçoçotlauh. (2 çoçotlaua, nino) descoraznarse. (1 nino, çoçotlaua)
zozotlahua, nite : desmayar a otro assi. preterito: oniteçoçotlauh. (2
çoçotlaua, nite)

zozotlahualiztli : desmayo, o amortecimiento. (2 çoçotlaualiztli)

zozoyotia, nitla : concertar, o parear algunas cosas. prete: onitlaçoçoyoti.


(2 çoçoyotia, nitla) parear o hermanar o cotejar vna cosa cón otra o cónchauar
algo. (1 nitla, çoçoyotia)

zpiritu + : pascua de cincuesma. (1 yuallalizilhuitzin Spiritu sancto)

80342

Molina 3

Conception et réalisation : Marc Thouvenot (CELIA, CNRS)

Dédié à : Michel LAUNEY et Alexis WIMMER

Introduction

Le Molina 3 est la réunion et la combinaison du Molina 1 et du Molina 2, dictionnaires de Fray Alonso de Molina, publiés ensemble en 1571 sous le titre de
"Vocabulario en Lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana"2. Le Molina 1 correspond à la partie Espagnol-Nahuatl tandis qu'est nommée
Molina 2 la partie Nahuatl-Espagnol.

Le Molina 3, réunion donc du 1 et du 2, est un dictionnaire Nahuatl-Espagnol. Pourquoi un tel dictionnaire ? Même si le Molina est un dictionnaire tout à
fait remarquable son usage présente cependant quelques difficultés.

2
Molina, Fray Alonso de, 1970, Vocabulario en lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana. Estudio preliminar de Miguel Leon-Portilla.
México, Editorial Porrúa.
Les principales sont : partie (près de 30%) de la richesse du Molina 1 n'est pas passée dans le Molina 2 et, du fait de l'ordonnancement espagnol-nahuatl, est
difficilement accessible. Les graphies ne sont pas toujours homogènes et par ailleurs l'ordre alphabétique des mots ne correspond pas toujours à nos usages.
Enfin l'orthographe de l'espagnol rend parfois la lecture de cette partie difficile.
Dans cette version de Molina 3 nous nous sommes attachés à résoudre les deux premiers points, réservant le dernier pour une prochaine version, le Molina
4.

Dans sa version originelle le Molina 1 comporte 17441 entrées tandis que le Molina 2 en offre 23724.
Après retournement (c'est à dire transformation du dictionnaire espagnol-nahuatl en un dictionnaire nahuatl-espagnol) le Molina 1 présente 36292 entrées et
après introduction des mots qui ne se trouvent pas en première position : 43235.
Après introduction des mots qui ne se trouvent pas en première position dans le Molina 2, celui-ci passe à 28196 entrées.
Le Molina 3 offre lui un peu plus de 71.000 entrées regroupées sous près de 40.000 entrées principales (33863 entrées différentes).

Présentation
Le Molina 3 présente les caractéristiques suivantes :

aca : alguno. (2) alguno o alguna. (1)

Toutes les entrées ont été regroupées sous une orthographe normalisée. Quand l'orthographe de Molina est identique à l'orthographe normalisée, la
traduction est simplement suivie des chiffres 1 ou 2 qui indiquent de quelle partie du dictionnaire de Molina provient le mot.

acachapolin : cierto genero de langostas. (2 Acachapulin) langosta. (1 acachapulin) lagosta dela tierra. (1 acachapulin)

Quand à une même entrée correspondent plusieurs entrées chez Molina, elles sont toutes mentionnées et si l'orthographe de Molina diffère de celle adoptée
alors après le numéro 1 ou 2 apparaît le mot tel qu'il est écrit dans le dictionnaire de Molina. Lors de la paléographie des Molina 1 et 2 l'orthographe
originelle a été scrupuleusement respectée. Cela permet au lecteur de se rendre compte si par hasard des traitement indus auraient malencontreusement
modifié la forme d'un mot.

atletilia, nic Deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)
atletilia, nin aniquilarse o deshazerse. Preterito: oninatletili. (2) Boluerse nada o aniquilarse. (1) Humillarse, apocandose o aniquilandose. (1)
Tornarse nada. (1)
atletilia, nite deshazer o apocar a otros. Preterito: onitlatletili. (2)
atletilia, nitla aniquilar alguna cosa, o tornarla anada. Prete: onitlaatletili. (2) Deshazer con menosprecio lo que otro dize o haze. (1)

Pour les verbes susceptibles de se conjuger avec divers préfixes, des sous-entrées ont été introduites.
acalli + Nao, para mercaderia. (1 tiamic acalli) Quebrarse la naue. (1 tlapani in acalli) Naue de passaje. (1 tepanahuiloni acalli) Galera. (1 huei
acalli) Naue, generalmente. (1 castillan acalli) Naufragio padecer. (1 nopan tlapani in acalli)

Certaines entrées du Molina 3 sont suivies d'un signe +. Ce signe indique qu'il ne s'agit pas d'une entrée originelle de Molina, mais qu'elle a été crée à partir
d'une entrée comprenant plusieurs mots. Dans de telles entrées chaque mot a été transformé en une nouvelle entrée, suivie du signe +.

Traitements

La réunion des Molina 1 et 2 n'a pu se faire qu'en procédant à cinq grande opérations.
1) Transformations du Molina 1 en un dictionnaire Nahuatl-Espagnol
2) Normalisation du nahuatl appliquée aux Molina 1 et 2 (tout en conservant la graphie originale)
3) Traitement des préfixes verbaux
4) Traitement des entrées comprenant plusieurs mots
5) Traitement des "idem"

Du fait du grand nombre des entrées le plus grand soin a été apporté pour rendre dans toute la mesure du possible les traitements automatiques, c'est à dire
que des programmes spécifiques ont du être écrits et testés. Les interventions manuelles sont considérées comme des pis-aller.

1) Transformations du Molina 1 en un dictionnaire Nahuatl-Espagnol


A chaque entrée en espagnol correspond au moins une traduction en nahuatl (parfois la traduction est remplacée par l'expression "idem" ou bien "lo
mesmo"), mais dans de nombreux cas se sont plusieurs traductions que propose Molina. Par exemple :

Abatir a otro, humillandolo. nite, tlanitlaça. nite, tlalchitlaça. nite, icnonemachitia


Abatido assi. tlatlanitlaztli. tlatlalchitlaztli. tlaicnonemachitilli
Abatimiento tal. tlatlanitlaçaliztli. tetlalchitlaçalizli. teicnonemachiliztli

Lors du retournement des entrées on procède à deux opérations : les mots qui ne sont pas des verbes sont simplement isolés et associés avec la traduction
espagnole.

Abatimiento tal. tlatlanitlaçaliztli. tetlalchitlaçalizli. teicnonemachiliztli


se transforme en

tlatlanitlaçaliztli : Abatimiento tal.


tetlalchitlaçalizli : Abatimiento tal.
teicnonemachiliztli : Abatimiento tal.
tandis que

Abatir a otro, humillandolo. nite, tlanitlaça. nite, tlalchitlaça. nite, icnonemachitia


devient

tlanitlaça, nite : Abatir a otro, humillandolo.


tlalchitlaça, nite : Abatir a otro, humillandolo.
icnonemachitia, nite : Abatir a otro, humillandolo.

2) Normalisation du nahuatl appliquée aux Molina 1 et 2

Une des difficultés des langues du XVI et plus particulièrement du nahuatl tient à leur multiples graphies pour un même mot.
Ne pas normaliser l'orthographe aurait abouti à de multiples entrées pour un même mot et plus généralement à l'impossibilité de réunir plusieurs
dictionnaires. Il s'agit donc là d'un point fondamental. Il est assez fréquent de trouver le même mot écrit d'une façon dans le Molina 1 et d'une autre dans le
Molina 2 ou bien même à l'intérieur de la même partie du dictionnaire.
Ainsi ehecatl apparaît sous cette forme dans le Molina 1, et eecatl dans le Molina 2.
Le mot ilochtia est écrit sous cette forme dans le 1 et le 2, mais il est aussi écrit ylochtia dans le 1.

ehecatl Ayre. (1) Espiritu o soplo. (1 e-ecatl) viento, o ayre. (2 Eecatl.)

ilochtia, nic : Mudar la senténcia, o el decreto que alguno auia dado. (1)
ilochtia, nin : Desigualar enel precio delo que se compra. (1)
ilochtia, niqu : Tornar atras o detener el relox que anda delantero. (1) tomar arras el relox, o tornar a embiar algo al que me lo embio, o mudar o
reuocar la sentencia q[u]e se auia dado, o vender algo por menos delo q[ue] vale. Pr: oniquilochti. (2) Hazer detener el relox que anda delantero, tornandolo
atras. (1)
ilochtia, nite : tornar a otro, desde donde le auia ydo a acompañar. pre: oniteilochti. (2) Resistir. (1 nite, ylochtia) Tornar a otro guiandolo. (1 nite,
ylochtia) Boluer a alguno del camino. (1)
ilochtia, nitla : achicar o acortar algo. Preteri: onitlailochti. (2) Restrañar o restriñir. (1 nitla, ylochtia) Abreuiar. (1) Acortar o achicar. (1 ni_tla,
ylochtia) Estrechar algo. (1 nitla, ylochtia) Escotar cortar alguna cosa, assi como vestidura. (1) Acortar o estrechar edificio. (1) Despechar vasallos,
afloxandoles el tributo. (1 nitla, y_lochtia) Achicar algo. (1) Escatimar. (1)

Cette normalisation a pour but aussi de rendre la lecture plus aisée. Depuis le XVI° siècle l'orthographe du nahuatl a évolué et bien des changements
correspondent à nos usages actuels.
Les modifications introduites correspondent à celles qui figurent dans le tableau suivant, établi par Carmen Herrera et publié dans tous les dictionnaires
pictographiques réalisés avec Pohua et Tlachia.

Normalisée Valeur phonologique Graphies des sources


a / a / a: / a
c /_a,o,C,# /k/ c /_a,o,C,#
c /_e,i /s/ c /_e,i
ch / tC/ ch
cu/_a,e,i / kw/ qu/_a
cu/_e,i uc/_C,#
cuh, cu, vc/_C
e / e / e: / e
h /V_V /'/ rien, h
hu /_a,e,i /w/ v /_a,e,i
uh/_C,#
uh, u
i / i / i: / i,y,j
l /V_V,C /l/ l
m /m/ m
n /n/ n
o / o / o: / o
p /p/ p
qu /_e,i /k/ qu/_e,i
t /t/ t
tl / tl/ tl
tz / tS/ tz
x /S/ x
y /V_V /y/ i,y,j
z /_a,o,C,# /s/ ç /_a,o
z /_C,#

La mise en oeuvre pratique de ces transformations a été faite à l'aide d'une série de règle simples du type : iua = ihua. Ces règles sont appliquées dans un
certain ordre (tableau ci-dessous : colonne 5), en tenant compte de la position de la chaîne (tableau ci-dessous : colonne 4) dans le mot.
Dans le tableau suivant on trouvera le détail de ces règles, avec dans la plupart des cas un exemple tiré de Molina 2, où l'on peut voir le mot de départ et le
résultat après application de la règle de normalisation.

- indif. 1
*lu lo indif. 2 *
[ indif. 1
] indif. 1
_ indif. 1
+ indif. 1
h fin. 2 *
a á a indif. 1
a à a indif. 1
a â a indif. 1
a ä a indif. 1
a ha a début. 2
c aze ace indif. 3 Nacazecatoca, nino. nacacecatoca
c hc c indif. 2 Tlahcauacaliztli. tlacahuacaliztli
c ozel ocel indif. 3
c qua cua indif. 3 Tlaixquayotl. tlaixcuayotl
c ze ce début. 2 *
c zen cen indif. 3
e é e indif. 1 *
e ë e indif. 1
e he e début. 2
e teu$ teue indif. 3
e teue teu$ indif. 1 Teuexiuh. tehuexiuh
h aua ahua indif. 2 Tzaualoni. tzahualoni
h aue ahue indif. 2 Tlauellotl. tlahuellotl
h aui ahui indif. 2 Tlauiloni. tlahuiloni
h c$ ch indif. 3 *
h ch c$ indif. 1 *
h ee ehe indif. 1 Eecayo. ehecayo
h eua ehua indif. 2 Altepeua. altepehua
h eui ehui indif. 2 Tlapaleuia. tlapalehuia
h g h indif. 1
h iua ihua indif. 2 Ciuayotl. cihuayotl
h iui ihui indif. 2 Xiuitl. xihuitl
h lui lhui indif. 1 Tlatlaluitectli. tlatlalhuitectli
h niue nihue indif. 2 Aniueliti. anihueliti
h oua ohua indif. 2 Tlapoualli. tlapohualli
h oui ohui indif. 2 Nouian. nohuian
h teui tehui indif. 1 Tlapalteuilotl. tlapaltehuilotl
h u$ uh indif. 3 *
h ua hua début. 2 Toquizua uacqui. toquizoa huacqui
h ue hue début. 2 Teca uetzquiztli. teca huetzquiztli
h ueue uehue indif. 3 Noueueyo. nouehueyo
h uh u$ indif. 1 *
h ui hui début. 2
h uiui uihui indif. 2 Iztiuiuiac. iztihuihuiac
h xua xhua indif. 1 Ixualiztli. ixhualiztli
h xui xhui indif. 1 Tlaxuiztli. tlaxhuiztli
hu aoa ahua indif. 2 Yaoana, nite. yahuana
hu cioa cihua indif. 2 Teocioa. teocihua
hu eoa ehua indif. 1 Ayeualiztli. ayehualiztli
hu lvi lhui indif. 1
hu oal ohual indif. 2 Yoalli. yohualli
hu ooa ohua indif. 2
hu v hu indif. 1
hu via huia indif. 2 *
i euy ehui indif. 2 *
i hi i début. 2 Hicoxquauhtla. icoxcuauhtla
i y i fin. 2 *
i yc ic indif. 2 Xocoycxitl. xocoicxitl
i yh ih indif. 2 Tlayhiotentli. tlaihiotentli
i yl il indif. 2 Tlaylacatzolli. tlailacatzolli
i ym im indif. 2 Momaymati. momaimati
i yn in indif. 2 Paynaliztli. painaliztli
i yp ip indif. 2 Tleypampa?. tleipampa?
i yq iq indif. 2 Occenca yquac. occenca icuac
i yt it indif. 2 Tocaytl. tocaitl
i yx ix indif. 2 Achi yxquich. achi ixquich
i yz iz indif. 2 Mayztlacoa, nite. maiztlacoa
m hm m indif. 2 Tohmitl. tomitl
n hn n indif. 2 Teopixcatihnatli. teopixcatinatli
o cul col indif. 2 Cultic. coltic
o ho o début. 2
o mu mo indif. 2 Mumuztli. momoztli
o nu no indif. 2 *
o nul nol indif. 2 Tenulli. tenolli
o ó o indif. 1
o ô o indif. 1
o ö o indif. 1
o o$ o indif. 3
o pu po indif. 2 Amacapulin. amacapolin
o teu teo indif. 2 Teutl. teotl
o tul tol indif. 2 Caxtulli. caxtolli
o uz oz indif. 2 Cuzcamecatl. cozcamecatl
o xu xo indif. 2 Xumalli. xomalli
o yul yol indif. 2 Tlayulli. tlayolli
o zu zo indif. 2 Centzuntli. centzontli
p hp p indif. 2 Tlahpoaliztli. tlapohualiztli
p np mp indif. 2 inpatolli. impatolli
q hq q indif. 2 Tlapahqui. tlapaqui
s § s indif. 4
s cazti casti indif. 3 *
t ht t indif. 2 Tlahtlilli. tlatlilli
u û u indif. 1
u v u indif. 1 Ocvalca. ocualca
x hx x indif. 2
x os ox indif. 2 ??? dios diox
y aia aya indif. 2 Tlaiauani. tlayahuani
y aie aye indif. 2
y aiu ayo indif. 2 Tlaiualli. tlayohualli
y eia eya indif. 2 Teneianiliqui. teneyaniliqui
y hia hya indif. 2 Ihia, nin. ihya, nin
y ia ya début. 2 Iaicecepoa. yaicecepoa
y ie ye début. 2 Atle ie tepaccan. atle ye tepaccan
y iie iye indif. 2
y io yo début. 2
y oia oya indif. 2 Yoiaue. yoyahue
y pia piya indif. 2 Apiaztli. apiyaztli
y quio quiyo indif. 2 Tequiotl. tequiyotl
y uio uyo indif. 2 Viuioquiztli. huihuiyoquiztli
yo oiu oyo indif. 2 Noiuan. noyoan
z ç z indif. 1 çoçoltic. zozoltic

Une des difficultés, pour un traitement automatique, vient de la séquence graphique "oa". Elle correspond à deux sons différents dont l'un s'écrit
effectivement "oa" tandis que l'autre s'écrit "ohua".
Le mot "cohuatl" 'serpent' donne une bonne idée du problème. Dans les sources on trouve les trois formes, selon la distribution suivante :
Coatl Cohuatl Cooatl

Bnf_361 Bnf_362
Bnf_362 CF CF
CF Wimmer
Guerra
Molina 1
Molina 2
Rincon
Wimmer

Les auteurs modernes ont eux choisi les formes suivantes :


En 1975 R. Andrews écrit "cöätl", M. Launey en 1979 écrit "cöhuätl" tandis que F. Kartunnen (1983) écrit "cöätl" et commente : "Because the sequence is
internal it is impossible to determine if it should be öä or öhuä." J. Campbell ne modifie pas lui l'orthographe de Molina et écrit "coatl". J. Bierhorst (1985)
a choisi la forme "cöätl".
Dans cette difficulté à trouver des critères objectifs permettant de trancher dans cette version du Molina 3 il a été choisi de ne pas modifier l'écriture "oa" en
l'absence d'information supplémentaire.
Par chance ces informations existent dans certains cas. Il s'agit des verbes et plus particulièrement de l'indication du préterit. En effet les verbes qui se
finissent en –oa font ou bien un prétérit en –o, -oac ou bien –ouh.
-oa -o Acaloa, nitla. acanalar madero, o cosa §emejante.
Preterito: onitlaacalo.
-oa -oac Acayoa in milli. tornarse cañaueral la eredad. Preteri:
oacayoac.

-oa -ouh Amapoa, n. leer libro, o relatar proceso. Prete:


onamapouh.

Le prétérit en –ouh indique lui que nous pouvons transformer la graphie "oa" en "ohua".
Cette transformation a été étendue aux formes dérivées des verbes concernées.

On peut noter une différence entre le Molina 1 et le Molina 2. Bien souvent des mots écrits –oa- dans le Molina 2 sont écrits –oua- dans le Molina 1. Forme
qui permet un changement en –ohua- sans difficulté.
Les transformations faites dans le Molina 2, à partir du critère du prétérit, ont été reportées dans le Molina 1. Cela a permis par exemple de transformer tous
les verbes poa de Molina 1 en pohua.

3) Traitement des préfixes verbaux


Dans le Molina 1 les traductions nahuatl correspondant aux entrées espagnoles ont très souvent la forme suivante :

Mirar. ni, tlachia. nite, itta


Là le préfixe est clairement séparé du verbe et il suffit que le programme en change la position après l'avoir extrait. C'est à dire que ni, tlachia est
transformé en tlachia, ni et nite, itta en itta, nite.

Cependant le Molina 1 présente, dans de très nombreux cas, une difficulté dans la mesure où les verbes sont écrits sous la forme nitlaxxxx c'est à dire sans
introduire de séparation entre le préfixe et la racine verbale.
La séparation automatique du préfixe de la racine verbale pose parfois problème. Ceci arrive dans deux cas, soit parce que la voyelle initiale du verbe peut
disparaître en entrant en composition avec le préfixe, soit parce que il y a confusion entre la fin d'un préfixe et le début du verbe :
la voyelle initiale de la racine peut disparaître. C'est ce qui se produit quand la voyelle initiale est un "i" et que la voyelle finale du préfixe est un "a". Ainsi
nitla + icuiloa ne fait pas *nitlaicuiloa mais nitlacuiloa. Ceci signifie que dans des cas de ce type couper après nitla-cuiloa ne donne pas la bonne racine
verbale. Il convient alors de replacer un "i" en début pour obtenir la racine verbale "icuiloa".
Toutes les fois où un phénomène de ce type est susceptible de se produire alors le programme vérifie dans l'autre partie du Molina si une telle racine verbale
reconstitué existe. Dans la négative la racine verbale est introduite telle quelle.
Le deuxième cas vient du fait que parfois la racine verbale peut commencer par tla- ou par te- et que l'on doit se demander si cette syllabe appartient au
préfixe ou bien fait partie (pour diverses raisons) du radical verbal. Là encore le programme coupe après avoir effectué des tests sur l'autre partie du Molina.
Pour un traitement automatique des préfixes il a été nécessaire au préalable de les identifier et d'en faire la liste (an, ani, anicno, anicte, anino, anite,
anitla, m, mo, mote, n, nech, ni, nic, nicno, nicno, nicte, nin, nino, ninote, ninoten, ninotla, niqu, nite, nitetla, nitla, no, non, nonte, note, notla, ti, tic,
tit, tito, to). Celle-ci est importante du fait de la combinaison des préfixes sujets (généralement ni- mais parfois ti-) et objets (dont la voyelle finale peut
tomber) et aussi du fait que pour des formes négatives Molina fait précéder les préfixes verbaux du préfixe de négation a-.

Dans le Molina 2 les préfixes sont le plus souvent exprimés de la façon suivante :

xxx. nitla. traduction. Preterito: onitlaxxxx

c'est à dire qu'ils suivent la racine verbale, un point les séparant.


Lors de la paléographie les points ont été systématiquement remplacés par une virgule.
Dans la plus grande partie des cas (comme ni, nic, nitla, nite.....) ce traitement ne pose aucun problème, d'autant qu'en cas de doute sur l'identification d'un
préfixe, la forme prétérite permet de trouver la solution.
Cependant dans quelques cas Molina a inclu dans la partie correspondant aux préfixes des éléments dont la nature est douteuse. Dans ce cas la politique
adoptée est la suivante : si le "préfixe" trouve sa place au prétérit entre l'augment du parfait et la racine verbale, suivant le schéma traditionnel, alors le
préfixe est considéré comme tel.

Les préfixes étant un indicateur de la qualité des verbes, en même temps il a pu être procédé à la qualification des racines verbales en verbes intransitifs,
transitifs, bi-transitifs, réfléchis ....

4) Traitement des entrées comprenant plusieurs mots


Il n'est pas rare, et ce tout particulièrement dans le Molina 1, de rencontrer des entrées nahuatl (après retournement) qui sont constituées de plusieurs mots.

atleipan nitlachia = Desdeñar o menospreciar.


Systématiquement tous les mots qui n'apparaissent pas en première position ont été réintroduit sous forme d'entrée dans le dictionnaire.
Dans le cas présent le deuxième mot est "nitlachia". Avant de l'injecter comme entrée supplémentaire le traitement du point précédent est effectué, c'est à
dire que la racine verbale est séparée de ses préfixes. Ici il s'agit du préfixe personnel ni-, la racine verbale étant tlachia.
Quand on consulte le dictionnaire on trouve donc réunies toutes les entrées de tlachia, que le verbe apparaissent en début d'entrée ou non, avec ou sans
préfixe initial.
Un signe + est ajouté à ces nouvelles entrées pour bien marquer qu'il ne s'agit pas d'une entrée originelle mais bien d'un ajout et aussi que le sens qui
apparaît ne correspond pas stricto sensu à l'entrée mais qu'il s'agit de la traduction de l'ensemble des mots présents dans l'entrée originelle.

5) Traitement des "idem"


Dans de très nombreux cas Molina, dans la partie 2 de son dictionnaire, ne reprend pas la traduction des mots nahuatl quand ils se suivent et sont des
synonymes.

Acalco tepacho. patron de nao.


Acalco tepachoa. idem.
Acalco tepachoani. idem.

Il remplace alors la traduction par "idem". Cet "idem" ne pose pas de problème tant que l'ordre des mots est respecté et que tous sont visibles ensembles, ce
qui n'est pas le cas dans le Molina 3 ni dans le GDN.
Après traitement on obtient les formes suivantes qui permettent de ne perdre aucune information par rapport à l'original.

Acalco tepacho. patron de nao.


Acalco tepachoa : idem. (Acalco tepacho.: patron de nao.)
Acalco tepachoani : idem. (Acalco tepachoa.: idem. (Acalco tepacho.: patron de nao.))

Bibliographie

ANDREWS, J. RICHARD
1975 Introduction to Classical Nahuatl, Austin, University of Texas Press, 502 p.

CAMPBELL, R. JOE
1985 A Morphological Dictionary of Classical Nahuatl, A Morpheme Index to the Vocabulario of Fray Alonso de Molina, Madison, The Hispanic
Seminary of Medieval Studies, 485 p.

KARTUNNEN, FRANCES
1983 An Analytical Dictionary of Nahuatl, Austin, University of Texas Press, 349 p.
LAUNEY, MICHEL
1979 Introduction à la langue et à la littérature aztèque, tome 1 : grammaire, Paris, L'Harmattan, 416 p.
1980 Introduction à la langue et à la littérature aztèques, Tome 2 : littérature, Paris, L'Harmattan, 429 p.

MOLINA, FRAY ALONSO DE


1970, Vocabulario en lengua Castellana y Mexicana y Mexicana y Castellana. Estudio preliminar de Miguel Leon-Portilla. México, Editorial Porrúa.

También podría gustarte