Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
04 18 Doncella Fiera PDF
04 18 Doncella Fiera PDF
Cuentos indígenas
Cuarta edición
México
Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto
de Investigaciones Históricas
2001
120 p.
(Serie Cultura Náhuatl - Monografías, 7)
ISBN 968-36-8964-7
Formato: PDF
Publicado en línea: 17 de agosto de 2016
Disponible en:
http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/
cuentos_indigenas/iee.html
LA DONCELLA Y L A FIERA
90
DR© 2016. Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Investigaciones Históricas
Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
É s t e e r a u n m e r c a d e r [que] t e n í a tres hijas mujercitas, m u y l i n -
das. C a d a vez que iba a v e n d e r les p r e g u n t a b a q u é cosa q u e r í a n
[que] les trajese, [y] s i e m p r e le p e d í a c a d a u n a u n traje m u y bo-
nito. U n a vez, l a m e n o r y a no quiso [que] le trajese su vestido;
solamente le p i d i ó u n a flor. L u e g o e l m e r c a d e r se fue a h a c e r sus
negocios. L e a n o c h e c i ó e n e l c a m i n o [y] entonces v i o u n a luceci-
ta [que] b r i l l a b a a lo lejos; se d i r i g i ó h a c i a d o n d e estaba l a luce-
cita; [ c u a n d o ] l l e g ó [a l a casa] s a l u d ó y [ e n vista de que] n a d i e le
contestaba, e n t r ó a u n a c a b a l l e r i z a y v i o [que] h a b í a m u c h o fo-
rraje p a r a caballos. L u e g o le e n t r ó s u e ñ o [y] diose a buscar [ u n
lugar e n ] d o n d e acostarse, d i c i e n d o :
— S i alguno viniese, le p a g a r é lo que h a y a c o m i d o m i caballo.
Ya [estaba a p u n t o de] acostarse [ e n e l suelo], c u a n d o v i o u n a
p u e r t a abierta; e n t r ó [ p o r ella] y e n c o n t r ó [ u n a sala c o n ] m u c h a
c o m i d a . E m p e z ó a cenar. E n cuanto c o m i ó , p e n s ó de n u e v o e n
acostarse, y entonces v i o o t r a p u e r t a abierta. E n t r ó p o r e l l a [y]
vio u n a c a m a m u y bonita. Se p r e g u n t ó a sí m i s m o :
— ¿ Q u é es lo que m e pasa?
E n seguida se a c o s t ó , se d e s n u d ó [y] puso toda su r o p a sobre
u n a sillita. A c o s t ó s e y se d u r m i ó t r a n q u i l o . A l a m a ñ a n a s i g u i e n -
te, c u a n d o d e s p e r t ó , b u s c ó sus vestidos viejos [y] y a n o p a r e c i e -
r o n ; e n c a m b i o v i o que h a b í a allí u n traje m u y bonito. Se l e v a n t ó
y se puso a q u e l traje n u e v o . Y a se iba, [y] entonces v i o u n a m e s a
puesta; s e n t ó s e a comer, y a c a b ó de c o m e r y n o v e í a a n a d i e .
E m p e z ó a decir:
— A h o r a y o y a m e voy y doy m u c h a s gracias.
C u a n d o salía, v i o m u c h a s flores sembradas [y] r e c o r d ó [que
d e b í a ] llevar a su h i j a u n a flor; [entonces] dice:
— Y o voy a cortar u n a flor.
E n cuanto l a c o r t ó , v i o salir u n a fiera que e m p e z ó a a m e -
nazarlo diciéndole:
— A h o r a te voy a comer.
[ E n t o n c e s ] le dijo el m e r c a d e r :
— N o m e comas; m i r a : yo c o r t é esa flor s ó l o [ p o r q u e ] m e dijo
m i h i j a [que] le llevara u n a flor.
91
DR© 2016. Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Investigaciones Históricas
Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
92 C U E N T O S INDÍGENAS
Q u i l h u í a yolhcatl:
— M a amo timitzcuaz tía ticonanatin mo conen: i p a n yeyi
t o n a l h t i n y e n i c a n tica, t l a m o t i h u a l l a z i p a n y e y i t o n a l h t i n , t i -
m i t z a n a t i n h u a n timitzcuaz.
O y a puchtecatl; oacito i c h a n ; o y o l h m a m a n t a y a ; q u i t l a h t l a n í a
cizuonton inon ocachi tzitziquitzin q u i l h u í a :
— T l e n o n m i t z m a c a ? I t l a h mitzcocoa? I t l a h oticpolo? X i ne-
chilhui.
Oquihto:
—Nococonen, nian amo nicnequi timitzilhuiz; tía xiquitta,
onicalaquito ictic cente c a l l i . . .
O p e n quinonotza quenin ipan mochi quilhuía:
— T e h u a o n t i n e c h i l h u i m a n t i m i t z h u a l i q u i l i z cente x o c h i t l :
onictequito h u a n o c u a l a n y o l h c a t l o n e c h i l h u i t í a a m o t i m i t z h u i -
caz, n e c h c u a q u i n .
Oquihto cizuanton:
— T i o h u e m a n techcua t o n e h u a n .
O y a h q u e ; oacito h u a n ayac oquittaya. O p a n o q u e m i a c t o n a l h -
t i n q u i l h u í a itata:
— A x c a n t i a h timitzcahuaz, n i a n n i q u i m i t t a t i n m o c n i h u a n .
Oquicahten icecelton h u a n i n i n cizuanton oquitlapatiliaya
momoztla itlaquen h u a n amo oquimatia aquin oquitlapatiliaya.
N i m a n i m á n yopanoque miac tonalhtin open cuicaqui quilhuía:
— C u a l l i c i z u a n t o n n e h u a n i c n e q u i nitlacuaz c a t e h u a t l .
I n o n oquicaquia itzintla cuahtlatzacualli. I n i n c i z u a n t o n o p e n
m a m a n a h u a n yoquinequia yaz quimittatin itata ca i c n i h u a n . I m á n
ce tonalli, z a n oc huatzinco ornen, oquittac: o m p a c a cente a m a -
tlahcuilolli canin oquilhuitaya inon yolhcatl m a n huia ichan m a n
q u i m i t t a t i i c n i h u a n c a itata; n o i h q u i o q u i l h u i t a y a i p a n itzoncuac
oyeya cente c u a h c u a h u i t l :
T í a t i c n e q u i tiaz, z a n x i q u e h t z o m a i n i n c u a h c u a h u i t l h u a n
n i m a n mitzhuicaz mochan; noihqui n i m a n tihuallaz ipan yeyi
tonalhtin; tía amo tihuallaz i p a n yeyi tonalhtin, tinechnextitin
yonicic.
M e l l a h u a c , z a n oquiquehtzoma i n o n c u a h c u a h u i t l i m á n oquit-
tac, oyeya ca itata h u a n c a i c n i h u a n .
N i m a n i c n i h u a n a m o oquicahque mocuepaz i p a n y e y i t o n a l h -
tin huan i m á n omocuep yolhcatl yomic. N i m a n open choca ci-
zuonton; open quixayacapetzoa, q u i l h u í a :
D í c e l e l a fiera:
— N o te c o m e r é si vas a traer a tu hija; d e n t r o de tres d í a s y a
e s t a r á s a q u í ; si n o vinieses d e n t r o de tres d í a s , i r é a buscarte y te
comeré.
Fuese e l m e r c a d e r ; l l e g ó a su casa; i b a m u y triste; le p r e g u n -
ta l a m u c h a c h a m á s p e q u e ñ a :
— ¿ Q u é te pasa? ¿Te duele algo? ¿ H a s p e r d i d o a l g u n a cosa?
Dímelo.
Le contestó:
— H i j a m í a , no quisiera d e c í r t e l o ; m i r a : fui a entrar a u n a casa...
— [ y ] c o m e n z ó a c o n t a r l e lo que le p a s ó , d i c i é n d o l e : " T ú m e d i -
j i s t e que te t r a j e r a u n a flor; l a fui a c o r t a r y se e n f u r e c i ó l a fiera
[y] m e dijo [que] si n o te llevaba, v e n d r í a a c o m e r m e . "
[ E n t o n c e s ] le dijo l a d o n c e l l a :
— V a m o s a que nos devore j u n t o s .
Se fueron, l l e g a r o n y no l a v i o . Se p a s a r o n m u c h o s d í a s [y] le
dijo su p a p á :
— A h o r a voy a dejarte, voy a v e r a tus h e r m a n a s .
L a d e j ó sólita, y todos los d í a s le c a m b i a b a n de vestido a aque-
l l a d o n c e l l a , y n o s a b í a q u i é n se lo c a m b i a b a . C u a n d o h a b í a n p a -
sado m u c h o s d í a s , c o m e n z ó a o í r [que] le d e c í a n :
— H e r m o s a d o n c e l l a , y o quiero c o m e r contigo.
T a l o í a [ d e c i r ] debajo de l a p u e r t a de m a d e r a . A q u e l l a d o n -
cella c o m e n z ó a afligirse y q u e r í a i r a v e r a su p a p á y h e r m a n a s .
U n d í a se l e v a n t ó m u y de m a ñ a n a y v i o que allí estaba u n a c a r t a
e n que le d e c í a l a fiera que fuese a su casa a v e r a sus h e r m a n a s y
a su p a p á , y t a m b i é n le d e c í a [que] e n c i m a de su c a b e c e r a h a b í a
una varita.
— S i quieres ir, m u e r d e n a d a m á s esa v a r i t a y e n s e g u i d a te
l l e v a r á a tu casa; a s í t a m b i é n v o l v e r á s dentro de tres d í a s . S i n o
vinieses d e n t r o de tres d í a s , m e e n c o n t r a r á s y a m u e r t o .
Y, de veras, apenas m o r d i ó a q u e l l a v a r i t a , e n s e g u i d a se v i o
con su p a p á y h e r m a n a s .
D e s p u é s , sus h e r m a n a s n o l a d e j a r o n regresar a los tres d í a s ,
y c u a n d o r e g r e s ó , l a fiera y a h a b í a m u e r t o . E n t o n c e s l a d o n c e l l a
se e c h ó a l l o r a r y a a c a r i c i a r l a c a r a [a l a fiera], d i c i e n d o :
— ¿ P o r q u é moriste, fiera bondadosa?
Así d i c i e n d o q u e d ó s e d o r m i d a [y] entonces s o ñ ó que le de-
cía l a fiera:
1
Publicado en Ethnos, con el título "Cizuonton van Yolhcatl"