Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
TFM Luis Egas Astudillo
TFM Luis Egas Astudillo
RESUMEN
La variedad de aromas y sabores que poseen las frutas han hecho que
se busque la posibilidad de que estos, por efecto de los tratamientos
tecnológicos no se pierdan o, que en su defecto, su perdida sea la mínima
posible. Es por esto por lo que la obtención de polvos de frutas mediante
deshidratación por atomización ha tomado un gran realce. El presente
estudio sobre pomelo (Start ruby) licuado muestra la influencia de la
temperatura y los adyuvantes de secado Goma arábiga (GA), Maltodextrina
(MD), Carboximetilcelulosa (CMC) y proteína en la calidad y en el
rendimiento del proceso, además de establecer las condiciones óptimas de
atomización, para lo cual se ha realizado un diseño experimental (centrado
compuesto, rotatorio ortogonal), donde las variables independientes son la
temperatura de entrada del aire (100-170 ºC), el contenido en MD y GA ( 0-
9,44 g/100 g de licuado de fruta) y el contenido en CMC y proteína (0-1,7
g/100 g de licuado de fruta). Este diseño permitió el análisis de las variables
dependientes humedad (𝑋𝑤!.! !
), higroscopicidad (Hg), luminosidad (L*), tono
(h*), croma (C*), porosidad (ε), solubilidad (SD) y rendimiento en materia
seca (ηm.s), a través de modelos de regresión y superficies de respuesta.
RESUM
A varietat d'aromes i tasts que posseixen les fruites han fet que s'obriga la
possibilitat de que estos, per efecte dels tractaments tecnologics no se
perguen o, que en el seu defecte, la seua perduda siga la minima possible.
Es per aço per lo que l'obtencio de polses de fruites mediant deshidratació
per Atomització ha pres un gran realçament. El present estudi sobre pomelo
(Start Ruby) fos mostra l'influencia de la temperatura i els coadjuvants de
torcat Goma arabiga (GA), Maltodextrina (MD), Carboximetilcelulosa (CMC) i
proteïna en la calitat i en el rendiment del proces, ademes d'establir les
1
Abstract
The variety of fruits flavor had allowed the possibility to search the ways to
avoid their lost or to minimize the lost by the effects of the technic treatments;
one of this treatment is the powder obtention by spray drying. This study of
smoothie grapefruit (Start ruby) show the effects of the temperature and the
drying coadjuvants: gum Arabic (GA), Maltodextrin (MD),
Carboxymethilcellulose (CMC), protein in the quality and yield of the process,
also stablishes the optimal conditions of spray drying for that is stablished a
experimental design (centered compound rotating ortogonal), in which the
independent variables are the input temperature of the air (100-170 ºC), the
contain of MD and GA (0-9,44 g/100 g of fruit smoothie) and the CMC and
Protein content (0-1,7 g/100 g of fruit smoothie) this design allowed the
!
analysis of the dependent variables humidity (Xw!.! ), hygroscopic (Hg),
brightness (L*), hue (h*), chroma (C*), porosity (ε), solubility (SD), and row
material yield (ηm.s) by useful regression models and response surfaces
models (RSM).
2
INTRODUCCIÓN
3
4
MATERIALES Y MÉTODOS
Materias primas
La fruta empleada fue pomelo (Citrus paradisi, var. Star Ruby), obtenida
de un supermercado local de la ciudad de Valencia. Las frutas fueron
seleccionadas en base a su color, tamaño y ausencia de daños. Los solutos
utilizados para la obtención del pomelo en polvo, fueron MD, GA, CMC y
Proteína (LACPRODAN® DI-9212). Los primeros tres suministrados por la
empresa Alfa Aesar (Alemania) y el ultimo por la empresa Arla Foods
Ingredients (Dinamarca).
Preparación de muestras
5
J.P.Selecta, España) a 60oC hasta alcanzar peso constante. Los oBrix fueron
obtenidos utilizando un refractómetro (METTLER TOLEDO, Refracto 30PX,
España) a 20oC. Inmediatamente después, las muestras fueron congeladas
a -40oC para su posterior atomización.
Proceso de atomización
Diseño experimental
Para obtener la humedad del producto referida a los sólidos totales del
!
pomelo ( 𝑋𝑤!.! ), se utilizó el método gravimétrico en estufa a vacío
(VACIOTEM, J.P. Selecta, España) a 60oC hasta alcanzar peso constante,
realizando un triplicado de cada muestra.
Para el análisis de la higroscopicidad (Hg), se dispuso 1,5 g de muestra
en placas petri, por triplicado, que se ubicaron en un desecador que
contenía una disolución saturada de Na2SO4 (81% de humedad relativa)
durante 7 días. La diferencia de peso en ese tiempo delimitaba la cantidad
de agua ganada por la muestra, considerada como la higroscopicidad.
El color de las muestras se midió, por triplicado, utilizando un
espectrocolorímetro (MINOLTA, CM3600-D, España) tomando como
referencia el iluminante D65 y el observador 10º. Con él se obtuvieron las
6
coordenadas CIE L*a*b*, a partir de las que se calculó el tono (h*, ec. 1) y
el croma (C*, ec. 2).
∗
𝑏∗
ℎ!" = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 (1)
𝑎∗
∗
𝐶!" = 𝑎∗! + 𝑏 ∗! (2)
𝜌 − 𝜌!
𝜀 = (3)
𝜌
1
𝜌= 4
! 𝑔𝐶𝐻 ! 𝑔𝑝𝑟𝑜𝑡
1 − 𝑋𝑤!.! 1 − 𝑋𝑤!.! !
𝑋𝑤!.!
𝑔𝑠𝑜𝑙𝑢𝑡𝑜𝑠 𝑔𝑠𝑜𝑙𝑢𝑡𝑜𝑠
𝜌!" + 𝜌!"#$ + 𝜌
!!!
!
Siendo Xw!.! la humedad del producto en polvo (g agua/g polvo obtenido),
gCH/gsolutos el porcentaje de carbohidratos presentes en el polvo,
gprot/gsolutos el porcentaje de proteína presente en el polvo, 0,9976
g/cm3(𝜌!!! ), 1,4246 g/cm3(𝜌!" ) y 1,892 g/cm3(𝜌!"#$ ) la densidad del agua ,
carbohidratos y proteína respectivamente.
𝑚
𝜌! = (5)
𝑣!
7
𝑆𝑆
𝑆𝐷 = (6)
𝑆𝑇
𝑚! ∗ (1 − 𝑋!! 𝑏. ℎ)
𝜂!.! = (7)
𝑚 ∗ (1 − 𝑋! 𝑏. ℎ)
Donde:
m! :Masa (g) de polvo obtenido.
m :Masa (g) de producto que entra al atomizador.
!
X! b. h :Humedad del producto en polvo (g agua/g polvo obtenido)
𝑋! 𝑏. ℎ :Humedad del producto que entra al atomizador (g agua/ g
producto que entra al atomizador)
8
31 135 3,5 3,5 0,5 1,7 0,0157 16,9 88 87,9 7,8 67,081 1,002 38,505
32 150 6 1 1 0 0,04 32 87,91 86 9,8 73,6714 1,01550 34,380
33 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0114 20 85 83 10,48 66,897 1,026 27,262
34 150 6 6 1 1 0,0060 16,8 91,8 89 5,1 69,6455 1,0012 28,632
35 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0106 17,7 89 82 6,9 68,9994 1,002 37,721
36 150 1 6 0 1 0,0126 15,3 91 84 7,1 72,387 1,004 59,000
37 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,00937 16 90 77 8,8 70,4506 1,037 28,785
38 150 6 6 1 0 0,00610 18,2 88 73,4 9,5 70,8766 1,06 26,494
39 135 3,5 3,5 0,5 0 0,00795 19,3 87,9 74,0 11,5 73,1795 1,002 28,653
40 120 6 1 0 1 0,029 15,8 86 71,3 10,5 73,122 1,1 54,813
41 120 1 1 1 1 0,00120 19,9 69,2 68,9 17,3 71,6848 0,994 23,724
42 150 6 6 0 1 0,0206 16,9 91,0 74,9 7,9 71,269 0,9975 55,004
43 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0149 20,8 88,3 74,8 9 73,380 1,02 27,183
44 135 3,5 3,5 1,7 0,5 0,0109 20,31 89,0 71,63 9,46 76,396 1,008 15,161
45 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,017 15,4 87,7 83,5 9,5 70,360 1,008 28,054
46 150 6 6 0 0 0,01633 15,0 89,6 76,8 9,69 71,664 1,002 46,380
47 100 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0198 16,2 72 84,0 12,0 65,774 1,003 25,120
48 120 1 1 0 1 0,0013 11,8 63 62,2 32 51,270 0,999 25,894
49 150 1 1 0 1 0,0202 18,8 66,9 63 32 55,8739 1,0011 43,524
50 120 1 1 1 0 0,01817 22,3 72,0 60,2 24 68,565 0,99 20,604
51 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0183 14,8 89,2 78,2 8,91 71,5005 0,983 29,429
52 120 6 6 0 0 0,0327 10,5 89,8 76,0 8,9 72,441 1,000 41,277
53 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0194 15,2 87 85 7,5 71,8605 1,10 38,709
54 120 6 6 1 0 0,0097 17 89,2 72,5 8,8 78,761 1,00402 25,852
55 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0257 13,6 86 85,03 8,0 72,011 1,001 38,208
56 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0197 14,3 89,2 83,0 7,5 71,2787 0,9974 39,091
57 135 3,5 3,5 0,5 0,5 0,0211 12 85,8 77,2 11,5 71,5543 0,997 34,586
58 150 6 1 1 1 0,0091 23,3 91,46 84,2 6,5 76,2027 0,997 33,837
59 150 1 6 1 0 0,0005 22 86,5 69,9 12,0 78,6827 1,001 29,002
Exp: experiencia, X1:Temperatura de entrada (ºC), X2: Goma arábiga (g/100g licuado), X3:
Maltodextrina (g/100g licuado), X4: Carboximetilcelulosa (g/100g licuado), X5:
®
LACPRODAN DI-9212 (g/100g licuado), Y1: solidos del pomelo (g agua /100g de sólidos
del pomelo) Y2: Higroscopicidad (g agua ganados/100 g polvo), Y3: Luminosidad (L*), Y4:
Tono (Hº), Y5: Croma (C), Y6: Porosidad (volumen aire/volumen total), Y7: Solubilidad
(fracción másica de sólidos solubles respecto a los totales), Y8: Rendimiento de materia
seca (g totales de sólidos secos/ 100 g sólidos secos del producto que entra en el
atomizador).
RESULTADOS
10
Coeficientes
Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y8
de
Regresión humedad Hg L* h* C* ε SD Rendimiento
Constante
b0 -0,0255 19,1676 -128,189 25,857 54,7733 46,3898 0,8804 -0,9777
Lineal
b1 0,0003 2,1513 0,1994 -0,0667 0,0375 0,0009 0,2341
b2 0,0017 13,6371 5,9808 -7,2564 9,6056 2,8745
b3 0,0118 -0,5827 12,4585 10,1546 -4,9155 1,4247 1,545
b4 4,3693 17,9213 20,1205 -23,797 13,6401 0,0287 -16,8696
b5 -2,8445 2,2784 5,6485 -3,3262 -24,573 0,2626
Cuadrática
b11 -0,0062
b22 -0,3155 -0,2842 0,3663 -0,1847
b33 -0,2008 0,1939
b44 -13,8366 6,7101
b55
Interacciones
b12 -0,04279 -0,03672
b13 -7,43E-05 -0,04638 -0,05698
b14
b15 0,182002 -0,00173
b23 -0,00049 -0,63885 -0,50515 0,43535 -0,27035 -0,44142
b24 -2,15075 1,72725 -2,05457
b25
b34 -1,4925 1,33325
b35
b45 -0,0575
R2adj 0,11 0,32 0,85 0,62 0,85 0,64 0,13 0,54
2
bi :coeficientes correspondientes a los efectos lineales de cada variable independiente, bi
:coeficientes correspondientes a los efectos cuadráticos de cada variable independiente, bij :
coeficientes correspondientes a la interacción de efectos, i=1:Temperatura de entrada del
aire, i=2: Goma arábiga(g GA/100 gramos de polvo) i=3: Maltodextrina(g MD/100 gramos de
polvo), i=4: Carboximetilcelulosa(g CMC/100 gramos de polvo), i=5: Proteína (g
Proteína/100 gramos de polvo)
11
(X 0,001)
54
34
Humedad
14
-6
-26
8 10
100 120 140 160 180 0 2 4 6
Temperatura %Maltodextrina
12
108
105 98
88
85
Luminosidad
Tono
78
65
10 68
45 8 58 10
6 8
25 48 6
4 %Maltodextrina 4
100 120 2 %Maltodextrina
100 120 2 140 160 180 0
140 160 0
180 Temperatura
Temperatura
13
14
84 100
90
74
Porosidad
Porosidad
80
64
70
54
60
1,8 10
44 1,5 50 8
1,2 6
0,9 4
100 120 0,6 %Proteina 100 120 %GA
140 0,3 140 2
160 180 0 160 180 0
Temperatura Temperatura
15
60
50
Rendimiento
40
30
20
10
10
0 8
6
0 4 %Maltodextrina
2 4 6 2
8 10 0
%GA
CONCLUSION
16
AGRADECIMIENTOS
REFERENCIAS
Aguilar, P.; Escobar, M.; Pássaro, C. 2012. Situación actual de la cadena de cítricos en
Colombia limitantes y perspectivas, en: Cítricos: Cultivo, poscosecha e Industrialización.
Serie Lasallista de Investigación y Ciencia. Ed. Artes y Letras S.A.S. Colombia, 1: 7-49.
Aravind, N.; Sissons, M.; Fellows, Ch. 2012. Effect of soluble fibre (guar gum and
carboxymethylcellulose) addition on technological, sensory and structural properties of
durum wheat spaghetti. Food Chemistry, 131:893–900.
Chiralt, A.; Martínez-Navarrete, N.; Martínez, Ch.; Oliag, P.; Ballesteros, G. 2012.
Propiedades Físicas de los Alimentos. Ed. UPV. Valencia, 203.
Dobry, D.; Settell, D; Baumann, J.; Ray, R.; Graham, L.; Beyerinck, R. 2009. A Model-Based
Methodology for Spray-Drying Process Development, Journal of Pharmaceutical
Innovation, 4 (3): 133-142.
Fazaeli, Mahboubeh.; Zahra, Emam-Djomeh.; Ahmad, Kalbasi.; Ashtari, Mahmoud-Omid.
2012. Effect of spray drying conditions and feed composition on the physical properties
of black mulberry juice powder. Food and bioproducts processing, 90: 667–675.
Fernandes, R.; Vilela, S.; Alvarenga, D. 2014. Gum arabic/ starch/ maltodextrin/ inulin as
wall materials on the microencapsulation of rosemary essential oil. Carbohydrate
Polymers, 101: 524-532.
Georgettia, S.; Casagrande, R.; Souza, C.; Pereira, W.; Vieira, M.J. 2008. Spray drying of
the soybean extract: Effects on chemical properties and antioxidant activity. Food
Science and Technology, 41: 1521–1527.
Gharsallaoui, Adem.; GaeÅNlle, Roudaut.; Odile, Chambin.; AndreÅLe, Voilley, ReÅLmi,
Saurel. 2007. Applications of Spray-drying in microencapsulation of food ingredients: An
overview. Food Research International, 40: 1107–1121.
González, F.; Igual, M.; Martínez-Navarrete, N. 2013. Efecto de la goma arábiga y de la
Carboximetilcelulosa en las propiedades fisicoquímicas del licuado de pomelo
atomizado. Trabajo Fin de Master. Universidad Politécnica de Valencia, 20.
Goula, Athanasia. M.; Konstantinos. G.; Adamopoulos. 2005. Spray drying of tomato pulp in
dehumidified air: II The effect on powder properties. Journal of Food Engineering, 66:
35–42.
Grabowski, J.; Truong, D.; Daubert, C. 2006. Spray-drying of amylase hydrolyzed
sweetpotato puree and physicochemical properties of powder. Journal of Food Science,
71(5): 209-217.
Igual, M.; García-Martínez, E.; Camacho, M. M.; Martínez-Navarrete, N. 2011. Changes in
flavonoid content of grapefruit juice caused by thermal treatment and storage.
Innovative. Food Science and Emerging Technologies, 12(2):153-162.
Krishnan, S.; Kshirsagar, A.; Singhal, R. 2005, The use of gum arabic and modified starch in
17
18