Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
GRAMÁTICA ITALIANA
FORMADO SOBRE LOS MIMORES AUTORES
D. LUIS BO.'DAS
rworESJi» tir lrimm i u m j u i iyauuia
r ACTT^LJ-ME^Tr EHUBIiiM or LJ (1AJ£M « ttia, IO«U«L
nkinyo r¡.T\liman* *■>
a A 1AJKA4 l»KEabolluxi
/ ' X . g ■■ » ■' c
•AR IS 'ó *
LIBRERÍA DE GARNTER HERMANOS
k-LJ
D | D [ 6
O W Vm iO U ) DE HUEVO ttOR
i 8 8 i»
MUOTfcM U * » * * * * * 'f
•N iW H ü
UNIVERSIDAD JTÓÍ
C o r--
. *r t
'C iM f ¿
*■ .
A LA REAL JUNTA DE COMERCIO
DE CATALUÑA
educación de
y tan patente el anhelo
mueve sus adelantamientos, es un deber
el que yo dedique á V. S. este compendio
de qraniática italiana, no habiéndolo
.
D A D AUTÓNC
r
í p
Algunas gramáticas, y muy buenas, he
•visto para aprender el idioma italiano ;
pero todas de ninguna utilidad para q
ignore el francés: y aun para los que lo
saben por estudio, me parece es de gran
DE trabajoyíl aprender una lengua extrafia
por otra extraña.
6 PRÓLOGO.
ioscere,candide lector,
' >ra (ua.
v. 35 y 3G.)
GRAMÁTICA ITALIANA
PARTE PRIMERA.
De LA PRONUNCIACION Y ANALOGIA.
CAPÍTULO PRIMERO.
PRÓLOGO.
U N IV E R S ID A D A U T O N '
0 'k D IR E C C IÓ N O EN ER A
COM PENDIO
DE
GRAMÁTICA ITALIANA
PARTE PRIMERA.
DE LA PRONUNCIACION Y ANALOGÍA.
CAPÍTULO p r im e r o .
vi * “
P. ¿Qué es lo que primero debe aprenderse
en una lengua extraña?
,o primeroy mas principal es estudiar
su pronunciación, haciendo de ella un es
tudio físico, y procurando soltar nuestra len
gua con los sonidos mas diversos de los de la
nativa; por cuyo motivo la pronunciación
será el objeto de nuestra lección primera, pa
sando «después al conocimiento del valor de
cada una de las parles de la oración.
11 GRAMÁTICA
a r t íc u l o i.
ARTÍCULO H .
De las vocales.
.a*.
14 GRAMATICA
De las consonantes.
P. ¿ Cómo se pronuncia la B ?
R. Lo mismo que en castellano; poniendo
gran cuidado de no equivocarla con la V,
P .¿ Y la C ?
R. Antes de a, o y m com o en español, y
ántes de e, i, com o el che, chi castellano, v.
g. celebre, cibato pron. chclebre, chíbalo.
Si hay dos cc, la primera tiene el sonido
de t, y la segunda el que acabamos de decir,
v. g. eccellcnte pron. etchellente.
Cuando á la sílaba ci se sigue una vocal,
com o cié, do, se forma una silaba, de manera
que apenas se oiga la i .•lo que es menester
aprender de viva voz.
Si ántes de las sílabas ce, ci hay una s en
esta forma sce, sd, entonces se pronunciará
como el che. chi de jos franceses, ó el xe, xi
de los catalánes :■ para los castellanós es me
nester la viva voz.
ITALIANA. 15
P. ¿ Forma la C letra con la H ?
R. Sí, señor; y che, chi siempre se pronun
ciarán que, qui.
P. ¿Cuál es la pronunciación de la G?
R. Antes de a, o y w, como en castellano:
antes de e, i, se pronuncia con los dientes
apretados abriéndolos suavemente, com o el
ge, gi de los franceses y catalanes, pero para
los castellanos se requiere la viva voz. Si an
tes de e ó i, hay dos gg, la primera se pro
nunciará com o d, y la segunda com o queda
dicho, v. g. oggelto pron. odgeíio.
P. ¿ Si al Gu se sigue una vocal, cómo se
pronunciará ?
R. Lo mismo que en castellano en la voz
agüero.
P. ¿ Qué sonido tiene la silaba gli ?
R. El de L1 castellana, cuando sigue vo
cal (i), porquesi sigue consonante, se pronun
ciará como está escrita; asi se pronuncia del
mismo modo el gli de negligencia en español
que de negligenza en italiano.
P. ¿ Es constante esta regla?
__ I, V A "éjÉL
L]r l f- w .
(I) Se le dará el sonido //«", cuando está sola ó en
Ou de dicción, aunque no la siga vocais
*6 GRAMATICA
i ARTÍCULO IV .
| \ P¡ 1111II'' I
De las consonantes dobles.
" P H Wgj 4
P. ¿ Cómo se pronuncian las consonantes
Ahbatere Agitare
Aecekrazione lía ttifñoco
Affaccendato Belleza
it a l ia n a . 19
Braccio Moglie
Biion Mutabile
Cagione Niente
C.ervello Novilá
Chenibino Nimvo
Cimice Padrona
Chioma Petizione
Clavicémbalo Podestá
Deficiente Prigionera
Discenderc Qualcheduno
Duolo Qualsivoglia
Fomciulla Oiürcia
Fazzole/to Quiiidici
Fiamnia Ragione
.
Franchigia Ridbtto
Garb Rosa
Ginocchio
Guardia
Guerra Scclta
vr¿ Lasciarc fcUE Suocero
Leggere Tavolino
Lingua Timone
Magnifico Turcbmo
Mestizia Vantaggio
so GRAMATICA
Vascello
Vendetta
Vincere ojipo
ucchero
d P rrvA
1\ ¿ Cómo sé llama la parle dé la gramá
M ,
tica que enseña el conocimiento de cada una
de estas partes ?
R. Analogía.
“ IO N G EN ER A
ITALIANA.
ALT]LULO I .
Del articulo.
P. ¿Qué es articulo?
U. Es una parle ile la oración que colocada
gules del nombre, sirve para distinguir su
género, número y caso.
P. ¿Cúúnlus son los artículos en italiano?
R. Tres, il ó lo para el masculino, y la para
el femenino. Hé aquí su declinación :
S in g u l a r m a sc u l in o .
Nom. a. ti.
Gen. del. dello. de el. ^
Dut. al. alio. ) .
ó á el.
Ac. i!. h . ! al
Ab. dal. dallo, por el ó de el (1).
(I) Aunque no es fácil dar todas las reglas para
cuando cl*rfe castellano debe traducirse j>or el cesa de
gíuilivo ó 'alilntivo, no obstante se pueden lancr por
muy genérales las dos siguientes:
l» Seexpesará con el caso de gcuit., siempre que el
de indique la relación de una cosa que pertenece a
Ira do cualquier manera que sea.
SI 2* Se traducirá por nl aldat., siempre que indique
niani¡ ¿separación, dílerencia, derivación y otras co
sas semejantes.
22 GRAMATICA
P lural.
Dat.
Ac.
alie.
le.
J ú las.
Ab. dalle. por las ó de las.
P. Según esta declinación el dativo y acu
sativo tienen ambos el mismo significado de
á c l ó á la.
R. Si,,señor, y lo mismo sucede en cas
tellano ; únicamente hay la diferencia que
este en el dativo añade la preposición para,
que en italiano se traduce per (i).
P. Los artículos iló lo ¿pueden ponerse
indistintamente con cualquier nombre mas
culino ?
R. No, señor : porque el artículo il sirve
para los nombres que empiezan por una sola
consonante, y el artículo lo para los que em
piezan por dos, si la primera es una s (2).
(1) Aunque el para se traduce siempre per, titno
este también el significado de por .-sobre.lo cual-se
suscita aqni la dificultad de cuando el por so tradu
cirá per, ó con el caso de ablativo; utas téngase por
regla cierta, que cuando el por indica por quien eslá
hecha una cosa, ha de usarse siempre del caso de
ablativo, v. g. Cartas escritas por el filósofo : Lcttere
terilfe ital filosofo. Y cuando el por significa CD^ajt
se traducirá siempre per, v. g. Yo sufro por Vd. T v f
soffro i¡er voi.
(2) Aunque el nombre empiece por dos consonan-
u.j, ao udiild slLUiplc UUi uiiU/Uiu **» oí Jd llU'-Id
nu es una s, v. g. i! prezso, il gladiulire, ele., lo
tjixchto.
ITALIANA. 25
Toe. O sendo.
Al). dallo scudot
*
•£
P ldu al .
arom o»
26 na air ¡Tir *
u tia io n x
i u a
, ;r 'j e s *
' ,
P. Si el nombre femenino empieza por
vocal, ¿cóm o se pondrá el artículo la?
R. Suprimiendo la a y sustituyendo un
apóstrofo en su lugar de esta manera :
ITALIANA. 27
S in g u l a r .
Nom. fanima. el alma.
Gen. deIT anima.
DaU a lt anima.
Ac. l'anima.
Voc. o anima.
Ab. dall' anima.
P. ¿Se apostrofa el artículo femenino en
el plural?
R. No debe usarse del apóstrofo sino cuando
el nombre empieza por e ; y así anima en el
plural dice le anime; pero eloqttenza en el
plural sera tcloquenze con el apóstrofo, por
que empieza por e.
P. ¿Hay algun nombre que se exceptúe de
esta regla?
11. Estos cinco : cffigie, eslremita, enfasi,
ela y estasi, los cuales no admiten el após
trofo en el plural, para que puedan distin
guirse del singular.
P. ¿Puede juntarse el artículo con otra
parte de la oración, á mas de los nombres
sustantivos comunes?
It. Se usa también antes de los infinitivos y
adverbios, cuando estos están en lugar de
nombres sustantivos, v. g. il cantare rallegro,
28 GRAMÁTICA
I*™
Nom. Frcbfic, Francisco,
Gen. di Francesco. de Francisco.
Dat. a Francesco.
i á Francisco.
Ac.
ac. rrancesco.
Francesco. 1
V oc. o Francesco. ó Francisco.
Ab. da Francesco, por ó de Francisco.
P. ¿Admiten alguna variación estas prepo
siciones, cuando el nombre empieza por vo
cal?
R. Sf, señor; y es que á la di se le quita
la i poniendo en su lugar un apóstrofo, y á
la a se le añade una d (1) de esta manera :
S in gu lar .
c a p it u l o m.
DE LOS NOMBRES.
ARTICULO I .
Fran cisco,
de Francisco.
á Francisco.
o Francesco. ó Francisco.
da Francesco, por ó de Francisco.
P. ¿Admiten alguna variación estas prepo
siciones, cuando el nombre empieza por vo
cal?
R. Sí, señor; y es que á la di se le quita
la i poniendo en su lugar un apóstrofo, y á
JNP la a se le añade una d (1) de esta manera : NC
S in g u lar .
CAPÍTULO ÜI.
DE LOS NOMBRES.
ARTICULO I .
P. ¿Qué es nombre?
lt. Aquella parte de la oración que señala
ó nombra las cosas. Se divide en sustantivo y
adjetivo. Sustantivo es el que nombra sim
plemente las cosas, y el adjetivo es el que
explica la calidad del sustantivo. Por ejemplo,
3* GRAMÁTICA
ARTÍCULO 11.
ARTÍCULO m .
Plurales irret
P. ¿ Qay nombres que tic .1 irre-
guiar ?
U. Sí, señor, y son :
sa ce mura,
*0 GRAMÁTICA
ARTÍCULO (V .
iL _______ t_____________________
42 GRAMÁTICA
\ AimcüU) v.
«
De los iiiiil
adjetivos.
I M i jo r ¡| | ü
P. ¿ Cómo acaban los adjetivos masculi
nos ?
R. En o, com o dallo, bello ; de los cuales
se forman los femeninos, mudando la o en a,
como dotta, bella.
P. ¿ Pueden tener otras terminaciones ?
R. Hay algunos adjetivos acabados ep e y
otros en i, los cuales no cambian de termina
ción, com o prudente, pues puede decirse,
nomoprudente y donna prudente.
P. ¿ Qué regla seguiremos para formar el
plural de los adjetivos ?
R. La de los sustantivos.
ITALIANA. tn
AKTÍCDLO VI.
0-
De los numerales.
¿&* .VJ* ‘
, aW -J * a
o y ____^ ■
46 GRAMÁTICA
ARTÍCULO V II.
Primo,
Secando.
Terzo, tercero.
(l) Si con el numeral ven f uno se pone el nombro
después, se pondrá en sing. v. g. tendí venf uno o
venf uno scudo.
43 G B A M Á T IC A
Qrnrto. cuarto.
Quinto, quinto.
sexto.
Sellimo, sétimo.
Octavo, octavo.
Nono,
íV,,..,.
tono.
Décimo, décimo.
Undécimo, onceno.
Duodécimo, duodécimo.
Décimo terzo ó
lécimolercjo.
b-edicesimo.
Décimo quarto, décinme uarlo.
Décimo quinto, décimoquinto.
Décimo sesto, décimosexlo.
Décimo settimo, décimosélimo.
Décimo ottavo, décimoctavo.
Décimo nono, décimonono.
Ventesbno, vigésimo,
•imo ip
Trentesimo, trigésimo.
Quaranlesimo, cuadragésimo.
Cinquanlesimo, quincuagésimo.
Sessantesimo, sexagésimo.
Settantesimo, septuagésimo.
Oltantesimo, octuagésimo.
Novantesimo, nonagésimo.
ITALIANA.
Centesimo. centésimo.
Millesim o, milésimo.
P. ¿ Pueden formarse adverbios de estos
numerales?
E. Solo pueden formarlos los dos primeros
primieramente, secondariamente : en los de
mas se dirá in lerzo luogo, in (piarlo luogo, etc.
ARTÍCULO 7111.
De lo
®
Cuáles son 1
Ft. Los que señalan las parles de un en-
50 GRAMÁTICA
Nom. tu . tú.
Gen. di te. de ti.
Dat. a te. á ti.
Ac. te. á ti.
V oc. o tu. ó tú.
Abl. da te. por ti.
P lural.
M Z E
Abl.
lui.
da lui. t
á él.
por
P lural.
ó essi. ellos,
D] Nom
Gen. ÍB
eglino
di loro. de ellos.
52 GRAMÁTICA
á ellos,
á ellos,
por ellos.
ella.
ella.
ella.
ella.
ella.
ellas,
de ellas,
á ellas,
á ellas,
por ellas.
de sí.
a se. á si.
Ac. ■ ¿ s í.
1
Abl. da se por sí.
\ r p p c
P. ¿ Cómo traduciremos conmigo, conligo,1
consigo f
(1) Con este pronombre se acostumbra poner stesso
o stesso, y. g. para si mismo, per se stesso: para sí
misma, per se stesso.
ITALIANA. 53
ARTÍCULO I I .
m ió. mi ó mió.
tuo.
irr>v
tu ó tuyo.
suo. su (de él) ó suyo.
nostro. nuestro.
voslro. vuestro ó de Vd.
loro. su (de ellos ó ellas).
Cuya plural es m iei, tuoi, suoi, n ostri, vos-
tri y loro,que no varia de terminación, dis
tinguiéndose únicamente por el artículo.
P. ¿ Cómo formaremos el femenino de estos
pronombres ?
lt. Según las reglas dadas para el adjetivo,
esto es, mudando la o en a , com o de m ió,
m ia ; y para el plural, mudando la a en e,
com o de m ia, m ié, juntándoles su artículo
correspondiente.
P. ¿ Qué observaciones deben hacerse so
bre estos pronombres ?
R. 1* Que aun cuando en castellano no
lleven articulo, expresando la posesión, debe
ponerse en italiano, v. g. mi libro, ü mió li
b ro ; tu jiluma, la tua penna.
2a Cuando los pronombres posesivos van
1TAMANA. 55
ARTICULO 111.
questo. este.
quesla (1). esta .
cotesto (2). ese.
coles/a. esa.
quel ó qitello (3). aquel.
ARTÍCULO I V .
T ¡
rnibres indeter-
otro.
cualquiera que.
ognuno, ciascheduno. cada uno.
DE BIBLIOTECAS
X
62 GRAMÁTICA.
n»C&PÍTULO Y.
DEL VERBO.
ARTÍCULO I.
egli ha.
U N IV E R S ID A Q S 3 TOI
essi hanno.
PRETÉRITO IMPERFECTO.
ITALIANA. 65
egli aveva.
noi avevamo.
voi avevate.
essi avevano.
PRETÉRITO SIMPLE.
io ho avuto (1).
tu /tai avuto.
egli ha avuto.
noi abbiamo amito,
voi avete avuto.
essi hanno avuto.
PRETÉRITO ANTERIOR.
(»)•
avuto.
avuto.
avuto.
avuto.
avremo.
voi avrete.
essi avranno.
FUTURO COMPUESTO.
DE BIBLIOTE&~.
, í\
0
GRAMÁTICA.
voi aveste,
essi avessero.
PRETÉRITO IMPERFECTO SEGUNDO.
avuto (I)
avuto.
ia avuto.
biamo avuto
abbiate avuto.
essi abbiano avuto.
RITO PLUSCUAMPERFECTO PRIMERO.
Tener. . . avere.
P a r tic ip io .................Tenido . . avuto.
Gerundio pres*. Teniendo, avendo (2).
L
Pretérito.
Pretér Haber tenido, avere avuto.
Gerun
Gerundio pasado . . Habiendo tenido.
avendo avuto.
DE BIBLIOTECAS
r N f ' ^ s n •i f;L l U T ó f
egli fu.
finí finmnn
noi -fumino.
DIRE( 3*
ITALIANA.
PRETÉRITO COMPUESTO.
sará stato.
noi saremo stali.
voi sarete slati.
esst saranno sh
SUBJUNTIVO.
PRESENTE.
fuera ó fuese, ó
tuviera ó estu-
e ......................... io fossi.
tu fossi.
egli fosse.
noi fossirno.
voi foste.
cssi i
PRETÉRITO IMPERFECTO SEGUNDO.
PRETÉRITO PERFECTO.
sido ó es-
stato.
síati.
stati.
stati
síati.
fossero síati.
PLUSCUAMPERFECTO SEGUNDO
Yo habría sido. . . . ¿o sarei síaío.
tu saresti síaío.
U N I V E R S I D A S '- — .» ^ »n
voi saresíe stali.
essi sarebbero stati
r j j o r M F w m vo, r
Presente. . . Ser.............. essere.
Participio. . . . Sido. . . . síaío.
ITALIANA. 75
ARTÍCULO I I I .
10 amo.
tu ami.
egli ama.
noi amiamo.
voi amate.
essi amano.
PRETÉRITO IMPERFECTO.
u N i x amaba....................
e io amava. .U T . >N<
tu amavi.
eali amava.
DIRECCK noi amavamo.
voi amavate.
essi amavano.
ITALIANA. 77
PRETÉRITO SIMPLE.
Yo amé. . . . . . . . to amai.
tu amasti.
egli amó.
noi amammó.
voi amaste,
essi amarono.
PRETÉRITO COMPUESTO.
Yo he amado.............. io ho amato.
.’tu hai1amato.
ii
egli ha amato,
noi abbiamo amato
voi avete amato,
essi hanno amato.
PRETÉRITO ANTERIOR.
o. . . . io ebbi amato.
tu avesti amato,
egli ebbe amato,
noi avemmo amato,
voi aveste amato,
essiebbero amato.
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO.
M - ' -
egli a,
rtoi arnercmo.
voi ámente,
essi arneranno.
COMPUESTO.
io aeró amato.
tu avrai amato.
li avrá amato,
io amato,
avretc amato,
essi avranno amato.
IMPERATIVO PRESEiNTE.
Ama tú. . . . . . flfflfl tu.
Ame él................. ami egli.
un:
Amemos nosotros.
Amad vosotros. .
amianto noi, tUTOlS
amate voi
Amen ellos................ amino essi.
D lR -E eW W N gen e
PRESENTE.
Yo ame................ ... . io ami.
ITALIANA. 79
tu ami.
egli ami.
noi amiamo.
voi amiate.
essi amino.
PBÉrÉRITO IM PERFECTO P RIM ERO ,
Yo hubiera 6 hubiese
am ado......................io avessi amalo.
tu avessi amato,
egliavesse amato,
noi avessimo amato,
voi aveste amato,
essi avessero amato.
PLUSCUAMPERFECTO SEGUNDO.
io avreiamato,
tu avrcsh amato,
egli avrcbbe amato,
noiavremmo amato,
voi avreste amato,
avrcbbero amalo.
INFINITIVO.
Segunda Conjugación e s E R E
TEMERE. T em er (1 ).
INDICATIVO.
PRESENTE.
Yo temo. io temo.
tu temí,
egli teme,
noi teimamo.
voi temóte,
essi temono.
A PRETÉRITO IMPERFECTO.
Yo temia. .............. io temeva.
tu temevi.
egli temeva.
noi temevamo.
PRETERITO SIMPLE
hacerlos conjugar
5-
81 g r a m á tica
noi tememmo.
voi temeste.
essi temerono.
essi.
SUBJUNTIVO.
PEESFNTE.
Yo lema. io tema,
U] ;-R SIDtu2w
temí, vL
egli tema,
noi temiamo.
DIRECCressi/em7/eGENER
tcmano.
ITALIANA. 83
Y o temería................. io temerei.
tu temeresli.
essi temerebbero.
INFINITIVO.
SENTIRE... S e n t í s .
INDICATIVO.
PRESENTE. ®
Yo siento. . . . . . . ¿o sentó.
tu sentu
8* GRAMÁTICA
egli sente.
noi senliamo.
FDTCRO SIMPIE.
Yo sentiré. io sentirá,
' U'] ÍSTE tu senttrai. A JT O S
egli sentirá,
noi sentiremo.
DIRECCessi
voi sevtirete. jENEÍE
senliranno.
ITALIANA. Si
IMPERATIVO.
Í A DE NUE'“ ~ ON
essi sentissero.
PRETÉRITO IMPERFECTO SEGUNDO.
egli sentire(>be.
noi sentiremmo.
voi sentiresle.
essi sentirebbero.
Sentido.
Sinl end<
INDICATIVO.
Y o hube sido a-
m a d o..................... io fui stato amato.
tu fosti stato amalo.
$8 GRANÍTICA
— Jo amato,
tu en stato amato,
egli ara stato amato,
noieravamo stati amati.
voi eravate stati amati.
essi erano stati amati.
FÜTORO SIMPLE.
Sé tú amado.............. su tu amato.
Seaaquel amado. . . sia amato egli.
Seamos nos.* amados, siamo amati noi.
Sed vosotros amados, siate amati voi.
■Sean ellos amados. . siano amati essi.
SUBJUNTIVO.
PRESENTE.
. . . io sia amato,
tu sii amato,
egli sia amato,
noi siamo amati.
voi siate amati.
essi siano amati.
PRETÉRITO IMPERFECTO PRIHERO.
Yo fuera ó fuese
amado.................... io fossi amato.
tu fossi am ató\^
egli fosse amato. ®
noi fossimo amati.
'o amato,
amato,
stalo amato,
noi siamo stati amati.
<joí siatc stati amati.
essi siano stati amati,
MPERFECTO PRIMERO.
ARTÍCULO v .
P . ¿Cuáles son los verbos irregulares?
R. Los que por no guardar sus letras radi-
rales, se apartan de las conjugaciones pro
puestas para los verbos regulares.
P. ¿Cuántos hay en la primera conjuga
ción ?
R. Andaré, dore, / y store, los cuales
se conjugan de la manera siguiente (1).
(1) Únicamente pondré los tiempos irregulares, de-
bicndose conjugar los demás por su respectiva con
jugación.
PRETÉRITO IMPERFECTO SECU N D O .
i stato amato
stato amato,
i amati
'-'01 ___ __ amati.
essi siano stati amati.
h .ü s c u
uaam pkr ; P RIM ERO .
Yo hubiera ó
sido amado io fossi stato amato,
tu fossi stato amato,
egii fosse stato amato.
Yo habr 1£3¡L
tu saresti stato amato.
ITALIANA. 91
ARTÍCULO V
INDICATIVO.
ó VO.
tu andrai
andiamo noi.
Id vosotros . . .
Vayan ellos . . . vadano essL
scbukt™. AUTON
PRESENTE.
Yo vaya................. io vada.
“ aada-
(11 El auxiliar de este verbo es essere v no avere.
ITALIANA. 93
egli vada.
noi andiamo.
voi aiidiate.
essi vadano.
r e t Ab it o im p e r f e c t o se gu n d o .
INDICATIVO.
io do.
tu dai.
egli da.
noi diamo
voi date,
essidanno. . J
PRETÉRITO SIMPLE.
1AX)E
noi dcmnio.
voi deste.
essi diedero, dettcro ó
dierono.
■ 1
GRAMÁTICA
IMPERATIVO.
. dá tu.
. día egli.
noi.
ó dieno.
PRIMERO.
ssi.
tu dessi.
egli desse.
noi dessimo,
U N IV E R S voi deste.
essidessero.
DIRECCIÓN GENERj
ITALIANA. «5
INDICATIVO.
PRESENTE.
Y o h a g o .................. io fo b faccio.
tu fai.
egli fa.
noi facciamo.
voi fute,
essi fauno.
PRETÉRITO IMPERFECTO.
Yo hice.................... io feci.
tu facesti.
egli fece.
noi facemmo.
voi facosté,
essi fecero.
Á A íu e ^;;:.l e ó n ;
Haga aquel.............. faceta egli.
Hagamos nosotros. . facciamo noi.
Haced vosotros. . . fate voi.
DE Hagan ellos.............. facciano essi.
96 GRAMÁTICA
SUBJUNTIVO.
PRESENTE •
3a.................... * f e a -
tu facct.
egU faccia.
_ •,
i facciamo.
ate.
facciano.
PRIMERO.
oi facessimo.
este.
’acessero.
ITTYO.
iacer................. fare.
Participio. . . . Hecho................ foto.
Gerundio, pr. *•. Haciendo. . . . facendo.
Y o esloy..................... '« * • ( » ■
(I) Este también pide por auxiliar á essere.
IT A L IA N A . 97
tu slai.
egli sta.
noi stiaino
voi State,
essi stanno.
PBKTÉBITO SIMPLE.
Yo estuve. . . . . . ib stetti.
tu stesli.
egli stette.
noi stcmmo.
voi steste.
essi slettero.
IMPERATIVO.
1A D E N U — ’ -E O N
Yo esté. . . . . . . io stia.
®
tu stia ó stii
BLIO egl,stia-
noi stiamo.
Yo caii •. • • ib codo,
tu cadi.
egli cade.
w>
(1) Contratare y otros derivados son regularos.
(2) Su auxiliar es estere.
<v¡t
ITALIANA. 99
nai cadiamo.
vo i cadete,
essi cadano.
PRETÉRITO SIMPLE.
Yo c a í .................................. io caddi.
tu cadesli.
egli cadde.
noi cademtno.
voi cadeste.
essi caddero.
FDTCBO SIMPLE.
DOLERE ó m a s b ie n DOLERSE D o l e r s e .
PRESENTE.
i
PRETÉRITO SIMPLE.
Y o me d o lí. io m i dolsi.
tu ti dolesti.
si doke.
dolcmmo.
i.
dolgansi essi.
DE SUBJUNTIVO.
fo me duela. , . io m i dolya.
tu ti dolya.
Yo m e d o le r ía . . . . io m i dorrei.
4$
ITALIANA. <01
tu ti dorrésti.
egli si dorrebbe.
tuií ci don-entino,
voi vi dorreste.
essi si dorrebbero.
PARTICIPIO.
Dolidose. . . Dolutosi.
DOVEIIE. Deber.
PRESENTE.
Yo de! 0 ó deggio.
devi ó dei.
deve ó dee.
no.
, devano,
1 deono.
PRETÉRITO SIMPLE.
ÍA DE NUEVfcír* ÍQN
egh dove o dovetíe.
noi dovemmo.
)E BIBLIOTECSSl»«
tero.
6.
10 4 GRAMATICA
tu dovrcsti, etc.
SIMPLE.
. tu dovrai, e t c .
noi palomo.
Un iv e r s id a d ® : to no
PRETÉRITO SIMPLE.
Y o parecí.
..... z z u
eylí pa rve.
ITALIANA. 103
»un parcmm o.
voi pareste.
essi parvero.
futu ro.
Yo parezca................. ib paia.
tu paia .
eglipaia.
noi paiamo
voi paiate,
essi paiano.
IMPERFECTO SEGUNDO.
1A Y o persuadí.........................io persuasi. IO N
lu jtersm d esti.
eglipersu ase.
noi jKrsuadem m o.
DE voi persuadeste.
essi j)ersuascro.
104 GRAMÁTICA
. . . ¡o posso.
ALERE FLAMMAM tupuoi.
.. ó puote.
noi possiamo.
voi pótele,
essi possono.
otrai, etc.
possa.
tu possa.
egli possa.
noi possiamo.
1 Ü N I V E R S I D A r p“ “ r j ( , iNr,
IMPERFECTO SEGUNDO.
Yo q u e d o ................. io rimango.
tu rimará,
egli rimarte,
noi rimaniamo.
voi rimanete.
essi rimangono.
PRETÉRITO SIMPLE.
Yo q u e d é ................. iorimasi.
1
Y o q u ed a ré.............. io rimarro
tu rimarrai, etc.
PRESENTE DE SUWUNCTIVO.
4A Yo q u e d e ................. io rimanga.
tu rimanga. ®
egli rimanga.
noi rimaniamo
DE (I) Su auxiliar es essere.
&
Á
* & ¿a
1
106
voi rimaniate.
essi rimangano.
SEGUNDO.
tu sai.
egu sa.
u n í 5 apiamo.
vot sapete.
DIRECCK MfeÉNEI.
noi sapemmo.
_ V»
ITALIANA, 107
voi sapeste.
essi seppero.
FUTUBO.
Yo se p a .....................iosappia.
tu sappi.
egli sappia.
noi sappiamo.
voi sappiate.
essi sappiano.
«PERFECTO SEGUNDO.
Yo sabria . 20 saprei.
tu sapresti, etc.
SEDERE. S ektarsi
PRESENTE.
¡iento . . . . ioseggo.
tu siedi.
Yo me siente . . . . io seqqa.
108 GRAMÁTICA
tu segga.
eglz segga.
noi scdiamo.
voi sediaie.
essi seggano.
A co stu m brar ( I ) .
sao
noi sogliamo.
voi tolete,
essi sogliono.
E SUBJUNTIVO.
io soglia.
tu soglia.
egli soglia.
noi sogliamo.
voi sogliate.
ERSIDAíiNMJ
(I) Se puede usar del verbo essere y del participio
sólita para todos los tiempos de esie verbo : lo que
debí, liacerse por necesidad en el pretérito simple, 'en
el futuro y en el imperfecto segundo, por carecer de
dichos tiempos.
ITALIANA. 09
TACERE. C a l la r (1).
PRESENTE.
Yo callé.....................io tacqui.
tu tacesti.
egli tacque.
noi tacemmo.
voi tácente,
essi lacquero.
L PRESENTE RE SUBJUNTIVO.
1A DE NUEr.ES* iON
voi lacciate.
essi taccia.no.
t O
gan de la misma manera los verbos
O1acere y ¡n'ucere. El auxiliar del primero es essere.
7
PARTICIPIO.
Taciuto.
tenemmo.
i>oi leneste.
essi tennero.
DIRECCI^0EÑER^
m i teniamo.
ITALIANA. III
VALERE. V a l e r .
PRESENTE.
voi válete,
essi vagliono.
PRETÉRITO SIMPLE.
. . . . iovalsi.
tu valesti.
egli valse,
noi valemmo.
voi valeste.
viA D E N U E Y 0 t E O N
Yo valdré. . io varro. . tu varrai, ele.
PRESENTE DE SUBJUNTIVO.
E fiíSiga,í io vaglia.
tu vaglia.
112 GRAMÁTICA
egli vaglia.
noi vagliamo.
vaglíate.
ó vedonc.
PRETÉRITO SIMPLE.
i vidi ó mida.
tu vedesti.
U N IV E R S ID # \U T<
noi vedemmo.
voi vedeste.
DIR JT^GENER^
Yo veré. . io vcdrd. . tu vedrai, etc.
ITALIANA. M 3
PRESENTE DE SUBJUNTIVO.
Yo v e a ..................... to vegga.
tu veggki ó vegga.
egli vegga.
noi vediamo.
voi vediate.
essi veggano.
IMPERFECTO SEGUNDO.
AA DE NUBÚSCBÓN
Y o q u is e ................. io volli.
tu volesti. (B
DE BIBLIOTECA *'■
(1) Este verbo carece de imperativo.
114 GRA MÍTICA
noi volcmmo.
voi voleste,
essi vollero.
<3 ^ 0 N Q
vorrat, ele.
o.
von-esti, etc.
PARTICIPIO.
C0S81,
depressi, depresso.
Difendere, diferí, difeso.
Ergere, ersi, erlo.
Erigere, eresrí, ereíío.
Esigcre,
Espellere,
erígetti,
espulsi, **“ ’•kÜ
espulso.
Esprimere, espressi, espresso.
(I) Delieadvenirse, quo las personas irregn
pretérito son la primera y tercera del singular, R .
cera del plural : las demás son regulares.
ITALIANA. 117
.UÑlrERSfD A.Dn^ÜTÓN
I*. ¿Hay algunos otros verbos irregulares
en la segunda conjugación ?
IE Los quíte han perdido alguna silaba de
su Origen, y son :
INDICATIVO PRESENTE.
Yo digo........................ in dico.
tu (l/ci.
cqUdice,
noi díctamo,
voi dite.
essi dicono.
PRETÉRITO IMPERFECTO.
Yo decía. . . . io diceva. . . tu diceci, ele.
PRETÉRITO SIMPLE.
Y'o dije ........................ io dissi.
tu dicestí.
. . | eylidisse.
noi dicemmo.
voi diceste.
es<i dissero. V
IMPERATIVO.
U1 lú.............. J : dW «:
A A DE NUEV (flÉfeQN
díte voi.
dicano essi.
PRESENTE DF SUiUUSTIV
Yo diga........................ io dtica. ■
140 GRAMÁTICA
tu dica.
egU dica.
noi díctamo
voi diciate.
cesst. etc.
dicho. . . . . . detío.
diciendo i - . dicendo.
egti jume.
noiponiamo ó pongt
mo.
mlm
ess; pongono.
«
• P c C K to E N E R A
IT A L U N a . 124
cgli pose,
noi prmemmo
voiponeste.
essi posero.
FUTURO.
Y o ponga..................... io ponga.
tu ponghi.
noí pon¡
essipongano.
lAD i IMPERFECTO PRIMERO.
Yo desato. . . .
Yodesa glieva.
tu sdoglevi, etc
^ r... '.J
W iKTÍ.Ki r o s im p l e .
Yo desaté.................... io sciobd.
tu sdqgtiesti.
egli sciolse.
noiscioglietnmo-
voi sciogUeste.
essí sciolsero.
fiísüi. styih/sf>vn.
FOTCRO.
§55ÉfS¡¡r
-- v,
Toi-re, de Toyliere.
, ¿ i3 l í .
_____________________
IMPERATIVO.
■ pcciq;:?r:^NE]
ITALIANA. 125
tráete voi.
tragga.no essi.
PRESENTE DE SUBJUNTIVO.
T o atraiga.................io tragga.
tu tragga.
egli tragga.
noi traiamu.
voi traíate,
essi traggano.
IMPERFECTO PRIMERO.
Yo conducía............. io conduceva.
tu conducevi, etc.
____
126 GRAMÁTICA
PRETÉRITO SIMPLE.
Yo conduje...............io condussi.
tu conducesti.
li condusse.
i conducemmo.
voi conduceste.
™
ess2' condusse, o.
VE líáIij
peumo.
¿o condurró.
tu condutrai, ele.
SDBJUNCTiVO.
io conduea.
tuconduci, ele.
IMPERFECTO PRIM ERO .
a ó con-
. io conduccssi.
’ucessi, ele
SEGUNDO.
io condurrei.
tu condurresli, ele.
Participio. Cond ucido. condotto.
Gerundio. Conduciendo, conducendo (1). )N
) Se conjugan de la misma manera :
Iin r e , por Addttcere.
Marre, Addutere.
«g fiS iÓ N GENERA
___
ITALIANA. lil
bebí...................... io bevvi.
tu beesti.
egli bevve.
noi beenuno.
voi beeste.
i bevv
FUTURO.
Q^oNUEmLEON
bea egli.
beiamo noi.
DE BIBLIOT)
128 GRAMATICA
PRESENTE DE SÜBJDNCTIVO.
70 bea.
bea ó bei.
bea.
etc.
Yo be r ia ..
tu bercsti, etc.
Yo obedezco.............. io ubbidisco.
m
eqli ubbidisce.
-
noi mo.
KA DE N U E ^ ’ibbidiscono.
PRESENTE DE SUBJUNTIVO
lo obedezca. io ubbidisca.
DE tu ubbidisci.
egli ubbidisca, etc.
130 GRAMÁTICA
rnuorite.
essi muoiono.
IMPERFECTO.
Yo m oría .. . 10 monva.
u> tumorivi, etc.
PRETÉRITO SIMPLE.
Yo m orí.....................io morii.
tu moristi.
egli morí, etc.
*
ITA LIA N A . 131
FCTCBO.
Y o m oriré.. io morro, tu morrai, etc.
IMPERATIVO.
Muere tú.................. muori tu.
muora egli.
moriamo ó muoiarnu
m i.
moríate ó muoiate voi.
morano ó muoiano essi.
PRESENTE DE SCBJU¡STrVO.
o muera................ io muñía.
tu muoi ó muoia.
eglimuoia.
noi muoiamo ó mo
riamo.
voi muoiate ó moríate
essi muoiano ó morano.
__________ IMPERFECTO PRIMERO.
wm
H A D E 'N Ü E ^affiE Ó N
IMPERFECTO SEGUNDO.
SALIltE. S u b ir ,
m m io salgo ó saglio.
tu salí.
:gli sale.
noi sagliamo.
voi salite.
ssi salgono ó sagliono.
ODNTIVO.
. io salga ó saglia.
tu sagli
tusa -*■'
egli>
egli salga,
noisag\
voi sagliate.
essi
ÜDIRE. Oír .
irregularidad de este consiste en mu
dar la a en o en el singular de los presentes
«V E de indicativo y subjuntivo, y en
personas del plural. En los demas tiempos
sigue la conjugación regular.
: D IR E C C l INDICATIVO PRESENTE. ÍE R A L I
Yo oigo..................... io odo.
ITALIANA 133
tu odi.
egli ode.
noi udiatno
voi udite.
cssi odono.
PRESENTE DE SBBJÜNHVÓ.
VENIRE. Y enib.
INDICATIVO PRESENTE.
i o vengo.................. io vengo.
tu vieni.
egli viene,
noi vemamo ven-
ghiamo.
voi venite.
essi vengono.
IMPERFECTO.
Yo vendria................ io verrei.
■'i p t Á A t e ^ é ^ e l c ^
Participio___ Venido----- venuto.
Gerundio___ Viniendo., venendo.
•/
ITALIANA. 135
m USCIItE. Salir.
La irregularidad de este verbo consiste en
mudar la u en e en el singular y en la tercera
persona del plural de los presentes de todos
los modos.
INDICATIVO PRESENTE.
Yo salgo.................... io esco.
tu esci.
egli esce.
noi usciamo.
voi usciíe.
essi escaño.
IMPERATIVO.
. . . . . escilu.
esca egli.
usciamo noi.
uscite voi.
escaño essi.
PRESENTE DE SUBJUNTIVO.
io esca.
A DE^NU'EYIXLE
tu esci.
egli esca.
noi usciamo.
)TE&f*/ c-
essi escaño.
13 G GRAMÁTICA
a r t íc u l o v i.
ARTÍCULO VII.
Yo me arrepiento.. . io mi
tu tipenti.
egli si pente.
noi cipentíamo.
voi vipentite.
?ssisipeníono (1).
EL PARTI CI PI O.
^ I ■ Y
Qué cosa es participio?
Es una parte del verbo que, juntándose
con los auxiliares, sirve [jara formar los tiem
pos compuestos, y la pasiva de los verbos.
P. ¿ Cómo acaban los participios de los
verbos de la primera conjugación?
It. En ato (i) com o amato, adoruto, etc.
INI1/ r p ott> A ir x A .u r r A a
(1) Consistiendo la peculiar conjugación de este
verbo únicamente en ta repetición de los pronom
bres mi, ti, si, etc., no he creído necesario poner
ro:
oda su conjugación. Véanse ademas las pág. ít'J
á (01.
(2) Exceplúase fallo que se escribe con dos ti, pues
si se escribe con una, falo, significa hado.
ITALIANA. 139
Aperto.
Delta.
Ofíerto.
Morto.'
Venuto.
P. ¿ Qué es adverbL .
R. Es una parte indeclinable de la oración,
pie sirve para modificar y determinar la
significación del verbo. Los adverbios se d i
viden en seis clases.
1» Adverbios de tiempo.
jeri.
l'altrojerib jeri l'attro.
En otro tiempo. altre voltre.
Antiguamente. áulicamente,
Aninc
Antes. avanti. ONO.
Poco lia. da poco in quá.
Hoy. oggi.
Mañana. domani.
Pasado mañana domani l’altro.
Presto. presto.
ITALIANA. 14
Donde. aove.
De donde. ove ó d’onde.
Por donde. ■per dove.
IAllí.
R N U E \lá.Ü L E Ó N
AJlá. cola.
De aquí. diqvi.
De allí ó de allá. di lá.
Por acá. ver d iquí.
ÍÍ3 g r a m á t ic a
cantidad.
una volta.
Dos veces. dua votíc.
Cien veces. cento volte.
ITALIANA.
4a Adverbios de órden.
Primeramente. primeramente,
Segundamente. secondariamentc.
Terceramente. in terzo luego,
En fin. in somma.
Al fin. alia fine,
Alternativamente. a vicenda.
Sin órden. confusamente,
Junto. ínsteme.
Adrede. apposta.
De improviso. aü'improvisso.
De prisa. in frella.
De buena gana, volentieri.
De mala gana. mal volentieri.
A porfía. a gara,
En vano. in darno.
Callandito. tácitamente.
JLVJJ, ^
Amigablemente. amickevolmente.
1(4 GRAMÁTICA
JNI¥ERSIDAJ)
Cierto. certo.
AUTOIS
Sin duda. senza altro.
Seguramente. sicuro.
No. CE non. GENERAL
Ni. ne.
ITALIANA. !4 5
CAPÍTULO VIII.
DE LAS PREPOSICIONES.
ITALIANA. 147
CAPÍTULO IX.
DE LAS CONJUNCIONES.
P. ¿ Qué es conjunción ?
R. Una parte indeclinable de la oración,
que sirve para unir las otras entre sí. Las
conjunciones son de varias especies; copula
tivas, disyuntivas, condicionales, etc.
Las Copulativas.
_ .
anche,
né.
ne anche.
Las Disyuntivas.
o, ovvero.
o puré.
sea que sia che... sia che.
Pero. má.
Sin embargo nondimcno.
Entre tanto. frattanto. ON
Por tanto. per tanto, lultavia.
Las Condicionales.
!LI0
Contal que.
se.
purché.
Jt 8 GRAMÁTICA
JA -
ITALIANA. I< 9
CAPÍTULO X.
DE LAS INTERJECCIONES
P. ¿ Qué es interjección?
R. Es una parte indeclinable de la oración,
que sirve para manifestar los afectos del áni
mo. Tales son :
Ay de m i! oime! ahime !
Muy bien! benissimo!
B ravo! bravo!
Quita! oibo, puk!
Ea marcha eh andate!
Valor! animo! roraggio!
Hola, hola. ola, ola.
A Cáspita! cospetlof
Es posible? puo esscre?
Poco á poco. adagio.
JOTECitlo.
FIN DE LA PRIMERA PARTE.
COMPENDIO
A ITALIANA
™Á
SEGUNDA.
L A S IN T A X IS ,
. P t e /-
DIVIDIDA EN CONSTRUCCION T CONCORDANCIA.
w ié I l Z
CAPÍTULO PRIMERO.
I ;
P. ¿ Qué es siuláxis ?
parle de la gramática que trata del
orden y colocación de las palabras. Dadas ya
las reglas para conocer cada una de las par
tes que pueden componer una oración, esto
es, para poder distinguir lo que es nombre
ó pronombre, verbo ó adverbio, etc., pasa
remos á señalar el lugar en que deben ?o-
locarse, para expresar nuestros conceptos.
GRAMÁTICA ITALIANA. 151
ARTÍCULO I .
De la oración expositiva.
ta oración interrogativa.
„
Pi T «
La oración interrogativa, ¿en quó se di
íerencia de la expositiva?
R. En que los pronombres personales io,
tu, egli, noi, voi, essi, se posponen al verbo,
v. g. Hablaba yo? Parlava io ?
En los verbos reflexivos los pronombres
conjuntivos mi, ti, ci, etc., deben ponerse
ántes, v. g. ¿T e arrepientes ? Tipenti tu?
Si el tiempo es compuesto, se colocará el
pronombre en medio del auxiliar y del pa>
ticipio, v. g. He hablado ? Ho io paríalo ?
MITÍCULO III.
De la oración imperativa.
artícu lo v.
De la partícula se.
ARTÍCULO VI.
Del si condicional.
CAPÍTULO II.
IC 1 IfO O l
Concordancia de las partes de la oración.
i / Jiiki \
P. ¿ Qué es concordancia?
mimrr
R. La parte de la sintaxis que explica el
modo de hacer concordar unas partes de ora
< 7 ción con otras; de lo que trataremos en los
artículos siguientes.
¡jg m ^
ARTICULO I .
De los artículos.
ar tíc u l o n.
ARTICULO III.
pi vErryns f¡l IIHIk
De lo s pronom bres.
O Q V >\-
P. ¿ Se pueden suprimir los pronombres
personales ?
It. Se suprimen, y muy á menudo, tanto
en laconversacion,como enloescrito,cuando
están en nominativo.
Los pronombres desso, desea (en el plural
dessí, desse) significan el ó ella misma, idén
tica; y solamente se usan, cuando se refieren
artículo iv .
De los verbos.
ARTÍCULO V.
IB
Del participio.
í DE ARTÍCULO VÍ.
De
u e los
ios a
adverbios
n v e rs o s y preposiciones
preposicion es. ®
IB¿ Cuándo usaremos de qué 6 de o 'i
11. Con los verbos de quietud, usaremos
de qui, v. g. Yo estoy alegre aquí, i0
OH !***** •j>y
--
168 GRAMÁTICA
10
170 GRAMÁTICA ITALIANA.
ARTÍCULO V I I .
FIN D£ LA SINTAXIS.
COMPENDIO
DE
GRAMÁTICA ITALIANA
PARTE TERCERA.
D E L A O R T O G R A F IA .
CAPÍTULO ÚNICO.
P. ¿ (Jaó es ortografía ?
II. Es la tercera parte de la gramática,
que enseña el modo de escribir correctamen
te las pabibras con su puntuación y letras
necesarias. En esta parte el idioma italiano
tiene bastante simplificados sus sonidos para
poderlos manifestar por escrito, pues apren
dida bien la articulación del lenguaje, no
creo pueda quedar la menor dificultad, te
niendo todas las letras su valor y sonido
tan perfectamente demarcado, com o puede
observarse por las reglas siguientes :
170 GRAMÁTICA ITALIANA.
ARTÍCULO T i l .
GRAMÁTICA ITALIANA
PARTE TERCERA.
D E L A O R T O G R A F IA .
CAPÍTULO ÚNICO.
P. ¿ Quó es ortografía ?
R. Es la tercera parte de la gramática,
que enseña el modo de escribir correctamen
te las pabibras con su puntuación y letras
necesarias. En esta parte el idioma italiano
tiene bastante simplificados sus sonidos para
poderlos manifestar por escrito, pues apren
dida bien la articulación del lenguaje, no
creo pueda quedar la menor dificultad, te
niendo todas las letras su valor y sonido
tan perfectamente demarcado, com o puede
observarse por tas reglas siguientes :
172 GRAMÁTICA
ARTÍCULO T.
Se las letras.
Í1TAT1S
ABTÍCCI.0 11.
De la puntuación.
---¡V7W I illllJ llS l
/ r^ X J F . .
P. ¿ De qué acento hacen aso los italianos?
R. Del grave únicamente, el cual se usa
en los casos siguientes :
Io En los nombres acabados en tá que no
varían de singular á plural; y también en
los acabados en ü, v. g. castitá, virlit.
2o Se usa en la primera y tercera persona
del singular del futuro, v. g. io ameró, egli
amera.
3o En las terceras personas del pretérito
simple, cuando la primera persona acaba por
dos vocales, v. g. ama, cuya primera persona
es amai; crede, cuya primera persona es
credei.
i° Se usa del acento grave para denotar y
distinguir la diferencia de los signiQcados en
una misma dicción, v. g. la sin acento es ar-
ITALIANA. 175
ARTICULO I I I .
Del apostrofo.
P. ¿ Qué es apóstrofo?
H. Es una virgulilla que se colocad la par
te superior de la escritura, para denotar la
supresión de alguna vocal. No solamente se
pone el apóstrofo, cuando la voz siguiente
empieza por vocal, sino también si se ha su
primido alguna parte de la oración, como
de íibri, co‘ tuoi, etc., en lugar de de i libri,
con i luoi.
P. ¿ Qué reglas hay para las letras que de
ben suprimirse?
It. La final de los artículos y pronombres
mi, ii, ci, etc., se suprime, siempre que está
17 6 GRAMATICA
J N I V E R S I D A D A\ I T Ó N C
2 D IR E C C IÓ N G E N E R AL
COMPENDIO
DE
GRAMÁTICA ITALIANA
PARTE CUARTA.
D E L A P R O S O D IA .
CAPÍTULO ÚNICO.
P. ¿ Qué es prosodia ?
It. Es la cuarta parle de la gramática qui
enseña á pronunciar las palabras, no solo
por el acento demarcado, sino por el pecu
liar de cada nación. Pero sobre este, aunque
se sepan todas las reglas que puedan darse,
1A si no se oye la viva voz de un maestro, á
quien sea nativo el idioma, ó que lo haya
aprendido por semejante conducto; es fácil
hallarse embarazado y errar a cada paso. Sin
embargo podrán servir las reglas siguientes:
180 GRAMÁTICA
ARTÍCULO I .
Amábile. Principe.
CredibiH. Cópia.
Angelo. Ampio.
Disórdme. Esempio.
EJEMPLOS DEL SEGUNDO.
Conladino. Favolóso.
Poverina. Impresa.
Costúrne. Opprcsso
Legóme. Cunósa.
ARTÍCULO II.
Para los verbos.
Los infinitivos de los verbos de la pri
mera y tercera conjugación tienen su penúl
tima larga : los de la segunda la tienen
breve, á excepción de estos pocos y todos su
18» GRAMATICA
Ilimanéi'e. Temére.
Sapére, Tenere.
Sedére. Valere.
Solére. Vedére.
Tacére. Volére.
2» Todas las terceras personas del plural
tienen su penúltima silaba breve, á excepción
de los futuros, por preceder dos consonantes
¿ su Qnal.
3* Es larga la penúltima sílaba en todas las
demas personas (t).
4* Todos los participios tienen su penúltima
silaba larga, tanto en singular com o en plural.
5* Conservan la pronunciación dicha, aun
que se les junten los pronombres mi, ti, ci,
etc., los infinitivos, las terceras personas del
pretérito simple, y las primeras y terceras
del singular del futuro; pero juntándose con
otras personas y tiempos, se pronuncia breve
la silaba que es última de la terminación del
verbo, v. g. temévami, pregándolo.
(l) Exceptuase por breve la primera persona del
presente de indicativo y subjuntivo de algunos vorbos
do la primera conjugación.
LISTA ALFABÉTICA
DK ALGUNAS VOCES
subió,
sean,
sollevarono aliviaron,
spmto. espíritu,
Sle. stctte. habitó,
uso. Su. arriba.
Tei'rallo. lo térra. I lo tendrá.
JNIVTronche.
Tommi. ioglimi.
tróncate.
quítame.
cortadas.
V'o ve. dove. donde.
Uscieno. uscivano. salían.
Valso. valuto. valido.
Vanne. valtene. vete.
‘ B•
ITALIANA. 185
A DE O LEON
>EBIBLIOTECAS
186 Gil AMÁTICA
[ONAMENTO
IT A L IA N A
/ DE NUEVO LEÓN
E BIBLIOTECAS
200 GRAMÁTICA
D I GASPAR GOZZI
L’AMICIZIA E L’ADÜLAZIONE.
- K-
DE GASPAR COZZI.
AMISTAD Y LA ADULACION;
zz
dichos y chistes, era al que mas agasajaba,
pues decia entre s i : este que con tanta so
306 GRAMÁTICA
JNIVERSIDAD AU TÓ N O
DIRECCIÓN GENERAL
ITA LIAN A. í 07
1A DE NUEVO LEÓN
DE BIBLIOTECAS
S08 GRAMÁTICA
DI VITTORÍO ALFIERI.
Método da lui tenido nel compone le sue tragedie.
DE VICTOM O A L F IE R I.
ma-
ÍNIVERSIDAD AUTONOI
DIRECCIÓN GENER AL
w.
IT A L IA N A . í 17
i DE NUEVO LEÓN
®
: BIBLIOTECAS
218 GRAMÁTICA
DE HUGO FÓSCOLO.
LA CAlDA DE UNA TAKDE DE MAYO.
DI PIETRO METASTASIO.
LA PRIMAVERA.
C A K Z O N K T T A .
DI VINCENZO MONTI.
SOPHA LA DISPERAZIONE DI G1UDA.
SONEITO.
Gittb 1’ in fa m e prezzo, e disperato
L ’a lb e ro ascese il ven ditor di C risto;
Strinse il la ccio , e co l corp o abbandonato
D alí’ irlo ram o pen zola r fu visto.
C igolaba lo spirito serrato
Entro la strozza in suon rabbioso e t r is t o j
E Gesú bestem m iava, e il suo p e cca lo
Ch’ einniea l ’ in fe m o di cotanto acquisto
Sb occb dal vareo allin con un ru ggito.
A llo r Giustizia 1’ alTerrí», e sul m on te
Nel sangue di Gesú tingendo il dito,
Scrisse con q u e llo al m a led elto in fronte
Senfenza d ’im m ortal pian (o infinito,
E lo la n ció sdegnosa ad A ch eroute.
INDICE
DE ESTE COMPENDIO.
PABTB PRIMERA.
CAP. De la pronunciación.................................... I*
A rt. Del alfabeto......... ......................................... 15
A rt. De las v o c a l e s ............................................ 13
A ht . • De las con sonantes.. . ................................ H
A rt. De las consonantes d obles.......................... 18
Páre tica de lectura............... . .................... 18
CAP. De la analogía.............. . . . . . . ...................
A rt. Del articulo.............................- i ................... 21
A rt. De las preposiciones <2t» a, p e r .................. 29
CAP . UI. — De los n o m b r e s .......................................... 81
A rt. Definición del nombre ............................... 31
Art. • Del género de los n o m b r e s ..................... 33
Art. Form ación del plural.................................. 35
Plurales irregulares.......... .......................... 39
Art. De los aumentativos y diminutivos......... 40
Ar t. - De los adjetivos............................................. 42
A rt. - De los numerales cardinales..................... 45
A rt. - De los ordinales....................................... 47
A rt. - De los c o le c tiv o s ............................ 49
A rt. • De los partitivos............................................ 49
SSSBSS
ÍNDICE. 231
Páp.
A bt. rr. — De los verbos pasitos . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
A bt. v. — De los irregulares........... . . » ..................... ’ 91
— Conjugación del verbo A n d a ré . * 92
— De V a r e ............................... ........................... 93
— De P a r e . . . ........................... .. - - 1 95
— De S t a r e ................................................... [ * ” 96
— "Verbos irregulares de la segunda con
j u g a c i ó n .. . ..................................... 98
— De C a d ere..................................................[ . 98
— De D oler e 6 D o le r s i ...................... 99
— De D ooe re...................................................... 101
— De P a r e r e ..................................... 102
— I)e Persuadiere..................... ,*.* 103
— De P o te r e .............................................. .. 10%
— De fíim an ere................................................. 105
— De S a p ere................................................... . 106
’ De S ed ere.................................................. 107
— De S o le r e ................ ......................... 108
— De T arere.............................................. 109
— De T en ere................................................. 110
— De Valere............................................. 111
— De V e d e r e . . . . . ......................................... * 112
— De V alere...................................................... 113
— Formación del pretérito v participio de
los verbos de la segunda conjugación
<jue tienen el er e breve........................ 1K
— Conjugación del verbo D ir e ..................... 119
— De P o r r e ........................................................ 120
— Ite Sc.iorre........................................ * . ] . . * * 122
— De T ra r re..................................................*. 124
— fie C ondurre................................................. 125
— De fíe r e ................................................ .. 127
— Verbosirreguiares de la tercera conjuga
ción ............................................................ 128
— ^Conjugación d e M o r ir é .......................... . 130
— De r e ....................................................... 132
— De ( / d i r e .............. ........................... 132
— I)e Venire . .......................................... 133
— De U seire......................................................* 135
A bt. n . — De los impersonales.................................... 130
Ab t. ▼il. — De los r e lie m o s .......................................... 137
CAP. VI. — Del participio................. ............................... 138
CAI». VII. — Del adverbio..................... ............................. 1*0
CAP. VLIi. — De las preposiciones................... .. 1*5
CAP. IX. — De las conjunciones...................................... 1*7
CAP. X. — De las ínter¡eeciones.................................. 119
é
232 ÍN D IC E .
PARTE SEGUNDA. P á g.
CAP. I. — De la sintaxis................ .......... • « « . ............. 150
A rt . i . — De la oración expositiva............ . ............. 151
A rt. u . — De la interrogativa....................................... 154
A bt. n i. — De la imperativa........................................... 155
Ab t . it . — D éla construcción im personal................. 155
Abt. t. — De la partícula ne........................................ 157
A bt . vi. — Del si condicional.......................... 159
CAP. IL — De la concordancia...................................... 160
A bt. i - — De los ártica!os.............. 160
A bt . u . — De loa substantivos y adjetivos................ 161
A bt . iu . — De los pronom bres........ .. ......................... 162
A bt . iy . — De los verbos........................... 164
A bt . v. — Del participio.............................. 166
A bt . vi. — Do los adverbios y preposiciones............. 167
A bt . tu . — De las partículas expletivas.......... .. . . . . 170
PARTE TERCERA.
CAP. ÚNICO. De la ortografia.............................................. 171
A rt . i. — De las letras.................................................. 172
A bt- ii . — De la puntuación............................................ 174
A bt . m. — Del apóstrofo................................................... 115
PARTE CUARTA.
CAP. ÚNICO. De la prosodia............................................... 179
A bt. i . — Para los cum bres........................................... 180
Aav. u . — Para los verbos........................................ 18l
Kagionaniento sopra la lingua italiana. 186
Extracto de Gaspar Gozzi. L'amicisxa e
V aduIasioHe............................................. 200
Kl mismo en castellano. . . . ...................... 201
Extracto d e Víctorio Alfieri. M étodo da
lux tenuío nel com porre le suetrayedie. 208
El mismo en castellano. ............................ 2ü9
Extracto de H ugo I'óacolo. Una sera di
maggio................................... 218
El mismo en castellano................................ 219
Pavola del Pignotti. La F arfolla e la
llosa ................... 226
Di Pietro Mctastasio. La Prim avera . . . . 227
Di Vine euro Monti. Sopra la dispera-
sume di G iuda.................................. 229
PIN.