Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
INTRODUSAUN
1.1 Antesendente
Iha nasaun ida neeb deit, ema hotu hakarak hetan moris diak no
haksolok, maib atu hetan moris diak, tenke iha rekursu umanu neeb sufisiente
hanesan, hetan edukasaun neeb mak sufisiente. Tamb nee, atu hetan rekursu
umanu neeb diak no haree husi garantia kualidade edukasaun, hodi garantia
esperansa sira nee hotu, guvernu iha obrigasaun atu tau atensaun makaas b iha
setr sira hotu espesil liu b Ministriu Edukasaun neeb nuudr orgaun
neeb mak importante tebes iha nasaun ida. Wainhira iha nasaun ida edukasaun
fraku maka nasaun refere sei hetan difikuldade atu desenvolve-an. Timor Leste
hanesan nasaun ida neeb mak foin ukun an iha dekada ida, tan nee setr
edukasaun sei limitadu tebes hanesan: ninia funsionriu pbliku sira barak mak
sei remata deit ho nvel edukasaun sekundriu nian, nee duni presiza tebs
investe makas iha setr edukasaun hodi kapasita ninia funsionriu sira. Atu hetan
kualidade hanesan fatr importante neeb prinsipl liu hodi forma (eduka) ema
1
Iha parte seluk, edukasaun iha Timor Leste sai hanesan chave principl liu
edukasaun mak sai inspirasaun b siensia. Tamba nee governu no estadu Timor
Leste uza maneira f direitu b sidadania atu asesu b edukasaun, tantu eskola
Alternativa ida atu hasae kualidade edukasaun maka liu husi avaliasaun
laran. Esforsu neeb atu avalia entre ligadu (feed back) b alunus sira durante
prosesu sistematika ida atu halo medida, analisa, intrepreta no dezenvolve atu
2
Kuesementu alunu sira nian, atu rejultadu ho diak no motivasaun neeb
aas liu husi nia estudu rasik, alunu sira muda nia karakteria no hahalok atu
nunee alunu sira iha vontade estudu ho seriu, b ho ida nee alunu sira
kuesementu neeb klean atu hetan rezultadu ho positivu, esforsu-an atu hetan
valr ho diak, liu husi motivasaun profesr durante hanorin b estudante sira.
Profesr atu hasae motivasaun b alunu sira iha prosesu aprendizajem hetan
rejultadu notas b alunu ho masimu , karik profesr sira laiha motiva b alunu
sira iha prosesu aprendizajem rejultadu ikus b aprendizajem bele afeita b iha
nia alunu sira, partisipasaun husi estudante iha aula sai minimu, tamb
Tamb nee motivasaun aprendijazem husi profesr sira bele motiva bei-beik atu
nunee bele atinji objetivu estudante sira hetan kualidade ho diak, nunee ms
konstrutivu, saida maka estudante sira estuda atu domina materia, tamb profesr
sira motiva nafatin b nia alunu sira. Estudante apresia tebs materia husi
diak. Motivasaun dehan katak sei sai hanesan material ida atu f mata dalan
aprendijagem, atu nunee bele atinji objetivu edukasaun sai kualidade, liu husi
prosesu aprendizajem. Alunus sai motivasaun neeb forti iha aprendizajem rasik
3
ladifikulta b sira, labarik sira iha vontade no komitmentu estudu liu husi
aprendizajem maib lori tempu naruk, atu muda nia karakteria estudante, tamb
alunu sira durante menus moral ou laiha kuesementu b motivasaun iha prosesu
Relasaun ho buat hirak neeb iha leten mak hakerek nain gosta atu hatene
klean liu tan. Ho ida nee maka hakerek nain hatama tpiku proposta pesquiza ida
Akadmika 2016
Tuir antesendente no identifikasaun problema iha leten maka hakerek nain foti
1. Oinsa atu kra Aprendijazem no inovasaun neeb mak diak hodi hasae
prestasaun estuda alunu sira nian, iha Ensino Basico Central No1 Posto
Cristal
4
b. Atu aumenta koesimentu no kapasidade hodi kompleta sinsia durante
c. Sinsia neeb durante iha banku akademiku bele dezenvolve nasaun liu
Alunus Klase II0 A iha Ensino Basico Cental No.01 Zumalai, Tinan
Akadmica 2016
Benefsiu hosi peskizadr neeb halao peskiza ida nee mak hanesan tuir
mai nee:
a. Liu hosi Peskiza ida nee sei fo benefisiu ba Institu Superior Cristal.
Central Zumalai.
5
1.5 Limitasaun
Peskizadr halo limitaan iha peskiza ida nee peskiza deit kona-b Papl
Atu hakamaanan iha komprensaun indise husi proposta ida nee maka
sistematika hakerek neeb akumula husi hakerek nain katak hanesan tuir mai
nee:
Konsepsionl
6
KAPITULU II
FUNDAMENTU TEORIKA
nain, Dewi S. Baharata (1983:375) iha disionariu lian Indonesia neeb hateten
katak papl hanesan parte husi servisu ka mandatu prinsipal neeb tenke halao.
Iha parte seluk tuir Peritus nain Thibaut no Kelly (1986:131) ms hateten
papl hanesan modelu husi atitude ho esperansa husi individu ba ema seluk
wainhira halao interaksaun sosial ho ema seluk suatu pola perilaku yang
diharapkan dari seseorang oleh orang lain bila ia melakukan interaksi dengan
mereka
Relasiona ho hanoin balun husi Peritus nain iha leten maka Meredith
Belbin (1981:114) klarifika klean liu tan kona-ba papl hanesan individu neeb
7
Peranan adalah seseorang mungkin memiliki bermacam-macam gagasan,
Husi Peritu nain sira nia hanoin kona-b definisaun papl mak hakerek
nain halo konklusaun katak susesu husi planu ka programa lases husi papl
dezenvolvimentu. Ho papl katak atu hiti servisu ka mandatu ida iha prosesu foti
frma atetude no fiar iha edukante sira nia-an. Aprendizajen nuudar esperinsia
bziku no kontinua too mate Aprendizajen iha komprensaun neeb atu hanesan
Ho definisaun neeb maka mensiona iha leten hetn haforsa hosi peritu
membuat peserta didik belajar atau suatu kegiatan untuk membelajarkan peserta
didik
8
Aprendizagen hanesan esforsu atu halo estudante hanorin ,aprendizajen
ninia esnsiu mak mudansa neeb msu iha prpriu ema ida nia laran hafoin
aprende no domina kontedu matria hodi nunee bele too objetivu neeb
determina tiha ona. Ensina nuudar atividade hosi ema ida nee, mak profesor/a.
(hotu-hotu ativu)
9
2. Prepara kada ema ida-idak independente no responsabilidade
2.2.2 Aprende
(Slvin, 2000)
1985)
a. Karakterstika aprende
konstanta, no kontinua/nafatin.
treinamentu no esperinsia.
10
b. Objetivu aprende, Atu dezenvolve kapasidade sira neeb iha estudante
sira nia-an:
Koesementu
komprensaun
Aplikasaun
Sinteza
Analiza
Avaliasaun
Definisaun neeb maka mensiona iha leten, hakerek nain halo rezumu
Atividade aprendizajem ne,e tenke halao husi profesr/a no estudante sira atu
nuudar profesr ida nee label halo husi ema ida neeb laiha kompetnsia atu
sai profesr ida. S tan sei sai profesr ida. Profesr tenki profesional no domina
situasaun neeb infrenta iha sosiedade nia leet atu bele motiva nuudar
edukadr ida.
11
Tuir peritu Djamarah, (2000:32). guru adalah semua orang yang
berwenang dan bertanggung jawab untuk membimbing dan membina anak didik,
jeral edukasaun nian. Tamb ho ida nee, papl no profisaun nuudar profesr ida
atu hasae estudante sira nia kualidade tenke, papl profesr sai subtitui hanesan
nuudar inan-aman estudante nian durante estudante sira sei iha eskola, atu
nunee estudante sira iha vontade atu partisipa prosesu aprendizajem iha eskola.
Iha edukasaun ida nee, profesr iha knr prnsipal tolu neeb halao maka
tu eduka, atu hanorin, no atu forma ema sai ema neeb kualidade, moral iha
sosiedade nia leet. Eduka iha ninia signifikante atu hatutan no dezenvolve valr
moris nian; hanorin iha sentidu atu hatutan no dezenvolve sinsia no teknolojia;
no knr atu eduka iha ninia sintidu atu dezenvolve abilidade no iha moral atu
Husi definisaun hirak iha leten, bele foti konklui katak profesr mak edukadr
eb diak, atu halao nia funsaun nuudar edukadr, hanorin, forma, no orienta, i
nklui ms hasae motivasaun b estudante durante estudu atu atinji objetivu eduk
12
2.3 Definisaun Inovativu
produs, fahe no utilisa matenek foun neeb hamsu benefisia, haree husi termu
ekonomia. sitema inovativu mak hanesan sistema sosializasaun ida neeb haree
oinsa ema hanesan individual komesa estuda, buka atu hatene, explora hanoin
enviromentu.
penemuan yang dapat berupa sesuatu ide, barang, kejadian, metode yang
diamati sebagai sesuatu hal yang baru bagi seseorang atau sekelompok orang
(masyarakat).
Nee dunik, molok atu tama b inovasaun atu hasae prestasaun estuda
persija; sensitivu b enviromentu no iha hanoin b oin, aplika hanoin sira nee b
oportunidade atu estuda, hamsu ideas foun neeb lori mudansa foun no persija
perbuatan, atau suatu yang baru dalam konteks social tertentu untuk menjawab
Liga b peritus nia hanoin iha leten, maka hakerek nain, halo rezumu
oituan kona-b liafuan inspirativu balun hodi inspira ita, enkoraza ita, motiva ita
13
no eleva ita nia vontade estuda no servisu hodi hetan susesu iha ita nia moris.
Buat hotu akontese tuir ninia tempu no prosesu, labele hakarak nia rezultadu ikus
maib tenke hahu hosi nia prosesu mak foin ninia rezultadu. Hakerek nain nia
pontu de vista b susesu ne'e mak oinsa ita prepara an liu hosi esforsu tomak ho
maneira oinsa ita maneja ita nia tempu ho diak hodi aprende no halo buat ruma
neeb bele benefisia b ita nia an no ema seluk.Susesu neeb ita hetan sempre
liu hosi dalan edukasaun, tamb liu hosi edukasaun mak ita aprende buat barak.
Edukasaun laos deit atu eduka ema sai matenek maibe bele eleva ema nia status
sosial iha komunidade nia laran. Ema neeb ho nivel edukasaun diak no boot
sempre hetan apresiasaun hosi ema seluk. ema matenek mak bele iha hanoin
konstrutiva hodi konstrui nia familia, sosiedade, nasaun no mundu. Ita tenke
abitua ita nia abitualidade baruk ten tamba selae ita sei markar pasu iha fatin ou
bele pasu b kotuk tamb ema seluk avansa b oin. Susesu ema ida nian
konserteza sei la sees an hosi oinsa ita maneja tempu no servisu makaas. Ema
hirak neeb uza sira nia tempu hodi halo buat neeb diak maka iha loron ikus
14
2.4 Profesr
tamba Knar nuudar professor ida nee labele halo husi ema ida neeb laiha
kompetnsia atu sai profesr ida. S tan, se sai profesr ida, professor tenki profis
ionl no domina situasaun neeb infrenta iha sosiedade nia leet bele motiva
berwenang dan bertanggung jawab untuk membimbing dan membina anak didik,
jeral edukasaun nian. Tamba ho ida nee, papl no profisaun nuudar profesr ida
atu hasae estudante sira nia kualidade tenke konsidera ho sriu atu
manusiawi dalam proses belajar mengajar, yang ikut berperan serta dalam
pembangunan.
15
Definisaun profesr laos limita nuudar funsionriu atu halo deit nia knr
ruma ba estudante iha aula. Iha kestaun ida nee, papl profesr sai subtitui hanes
an nuudar inan aman estudante nian durante estudante sira sei iha eskola, atu
nunee estudante sira iha vontade atu partisipa prosesu aprendizajen iha eskola.
Ho ida nee defenisaun neeb menciona iha leten hetan ajuda ka reforsa
husi peritus ka matenek nain balun nian hanoin hanesan tuir Sardiman,
(2001:123) Guru adalah semua orang yang berwenang dan bertanggung jawab
Iha edukasaun ida nee, profesr iha knr prnsipal tolu neeb halao mak
Knr profisionl inklui ms knr atu eduka, atu hanorin, no atu forma ema sai
ema neeb kualidade, moral iha sosiedade nia leet. Eduka iha ninia
signifikante atu hatutan no dezenvolve valor moris nian; hanorin iha sentidu atu
hatutan no dezenvolve sinsia no teknolojia; no knar atu eduka iha ninia sintidu
atu dezenvolve abilidade no iha moral atu implementa iha sosiedade laran.
Knr umanu mak knr nuudar ema umanu ida iha sentimentu no iha
hanoin antes implementa buat diak no aat iha sosiedade . Profesr ida tenke bele
halo nia-an sai inan-aman neeb segundu iha eskola (estudante sira). Profesr
sira tenke simpatia ba estudante, atu nunee estudante sira bele iha vontade no
16
komitmentu simu ba materia refere . Alende ida nee, realidade atu transforma est
udante sira iha aula laran ka iha comunidade nia leet senti hanesan nuudar
profesr ida atu hasoru estudante sira bele respeita iha sosiedade nia leet.
Knr sidadania mak knr nuudar sosiedade ida no atu nunee rekuinese-
tempu oin mai. Knr profesr tolu nee principal tebes tenke liga ba
malu, atu sai harmonia no dinmiku. Profesr ida laos deit hanorin iha aula
dan bertanggung jawab untuk membimbing dan membina anak didik, baik secara
Atu ezerse ninia funsaun, profesr ida tenke koese prinspiu kona-b
Nuudar profisaun ida, sai profesr kumpri karaterstika sira neeb ligadu
17
2. edukasaun neeb bele responsabiliza, husi funsaun professor
Husi definisaun hirak iha leten, bele konklui katak profesr mak edukadr
eb diak, atu halao nia funsaun nuudar edukador, hanorin, forma, no orienta, in
Knr prinsipl ida husi profesr mak kria atmsfera ka klima husi prosesu
Tuir abdul kadir Munsyi (1994 : 33). Kompetensi sebagai suatu tugas
Funsaun husi profesr nuudar profisaun atu eduka, hanorin, no forma. Eduka
18
sira nia kapasidade no mentalidade hodi ezerse nia funsaun nuudar estudante
ida.
Knr profesr iha sinsia umanu nian profesr ezerse nia funsaun senti
estudante nee hanesan oan no estudante ms senti hanesan segundu inan aman
iha eskola. Tamba nee estudante sira halo simpatia ba Profesr, nunee bele mat
ria saida deit mak profesr sira hanorin, espera katak nee sai hanesan motivasa
estudante, maka fallansu dahuluk mak profesr refere sei labele kuda ninia fini
hanorin nian nuudar edukar ba estudante sira. Estudante sira sei baruk atu
hasoru tuir materia maka objektivu profesr sira latinji ona ligadu ba prosesu
hanorin. Enkuantu, komunidade sira koloka ona profesr sira ba fatin neeb
respeitozu iha ninia ambiente rasik, tamba husi profesr ida mak komunidade sira
atu tau konfiansa ba profesr katak hetan koesimentu sinsia neeb klaru no
justu atu eduka ba alunu sira. Nee duni, knr profesr neeb mensiona mak
tempu neeb sai kualidade ba edukasaun atu nuee bele iha garantia rekursu
neeb diak ba futuru. Nunee, prezensa profesr nian nuudar fatr neeb mak
labele subtitui iha kualker komponente ida iha vida nasaun nian, desde
uluk, prezensa profesr ida ba nasaun ida importante tebes, s tan nasaun ida
neeb harii hela liu husi edukasaun sai kualidade atu forma rekursu neeb ho
diak atu dezenvolve ba nia nasaun rasik , tamba siensia adopta hela iha mundu
global, mudansa siensia no teknolojia tamba ho ida nr nia dalan mai husi profesr
sira.
19
Tuir Ametembun (1994 :33) Guru adalah semua orang yang
Knr tolu neeb iha leten, mak knar prinsipal husi profisaun profesr sira
nian. Iha neeb, profesr nuudar maknorin sei foka liu ba knr iha planeamentu
neeb importante liu mak planeia no motiva estudante sira atu halo atividade
hakarak.
20
2. Partisipa hodi tuir regra iha dezenvolvimentu kurrkulu eskola nian
Loloos profesr mak ema xave neeb mak hatene liu konaba nesesidade
orientaestudante sira atu sai personajen ida jatamente laos servisu neeb
fasil. Dezenvolve ninia karater no ninia personalidade, atu sira iha bitu, atitud
hamutuk, halao asaun bazeia ba valr moral neeb aas, hirak nee
sira bele rekoese nia an rasik, rezolve nia problema rasik, bele enfrenta realid
progresu estuda nian. Realiza peskiza Nuudar ema neeb envolve iha sinsia
(sientsta) iha area edukasaun, entaun nia tenke hadia nafatin ninia maneira
servisu.
atu halao nia knar nuudar profesr, maka totalmente komunidade sira bele
21
7. Apresia, prtika no garante vida nasionl, tantu pesol noms komunidade
Profesr sira iha responsabilidade atu prepara estudante sira hodi sai sidadaun
responsabilidade profesr sira nian neeb mensiona iha leten, maka profesr sir
a nesesita duni hodi hasae sira nia papl no kapasidade profisionl nuudar
profesr ida. Abilidade la mximu profesr sira sei iha difsil atu asume
responsabilidade no maneira neeb diak liu atu nunee bele hatene knr nudar
neeb alkansa ho diak. Atu hetan resultadu neeb maka diak, tenki esforsu an
makaas hodi nunee bele hetan resultadu diak, ou valr, atu hetan resultadu
neeb maka diak presiza esforsu atu estuda makaas, tamb liu hosi estuda mak
22
atividade, purezemplu, liu-husi lee, haree, rona, halo-tuir, no seluk-seluk tan.
Estuda neeb efetivu bele hetan apoiu estudante sira, hodi hasae kapasidade
neeb sira hein hela bazeia b objetivu instrusional neeb atu alkansa.
ita hetan liu hosi pesal ida durante atividade oin-oin, nunee ms iha parte seluk
prestasaun aprendizajem ita hetan liu hosi meus hodi dedika an tomak atu servisu
makaas no oinsa maneiza tempu hodi halo servisu hanesan atividade ida neeb
tuir sientista Tulu tuu (2004:75) adalah hasil yang dicapai seseorang ketika
hanesan resultadu neeb alkansa hosi ema ruma bainhira halao servisu ou
aktividades refere.
Tuir peritus (Djamarah 1986: 286) prestasi adalah hasil dari suatu
familia.
23
Hanesan tuir peritus Merson U. Sungalang (dalam Tulus Tuu, 2004:78)
faktor yang mempengaruhi prestasi belajar adalah kecerdasan, bakat, minat dan
belajar dan prestasi belajar dapat digolongkan menjadi dua bagian, yaitu faktor
Atu haforsa tan kona-b prestasaun estuda hanesan esforsu neeb halao
atu hetan nia resultadu ho diak. Atu hasae prestasaun estuda ho diak presiza
seluk tan.
2. Kondisaun external mak kondisaun neeb eziste iha liur husi prpriu
24
2.6 Estuda
Estuda bele define nuudar prosesu ida hodi hetan koesimentu liu-husi
(attitudes). Estuda ninia esnsiu mak mudansa neeb msu iha prpriu ema
ida nia laran hafoin realiza atividadede terminadu. Esensialmente, laos mudansa
estuda, iha nee sei hahu apresenta definisaun balun kona-ba estuda.
Ho difinisaun neeb maka mensiona iha leten heta haforsa hosi sientista
kona-b difinisaun estuda hensan Belajar yaitu suatu proses usaha yang
dilakukan individu untuk memperoleh suatu perubahan tingkah laku yang baru
25
secara keseluruhan sebagai hasil pengalaman individu itu sendiri dalam
nia, ho nunee hetan koesimentu no abilidade hodi sai diak liu-tan duke
anterior.
Iha opiniaun balun husi matenek-nain sira kona-ba konseitu estuda. Tuir
result of experience. Haforsa tan ho lian tetum katak estuda mak hatudu
direction, haforsa ho lian tetum katak estuda mak observa, lee, halo
Husi definisaun tolu iha leten, bele konklui katak estuda mak mudansa
liu-husi lee, haree, rona, halo-tuir, no seluk-seluk tan. Estuda sei sai diakliu se
26
sujeitu refere neeb estuda nee hasoru kedas ka halo kedas, nunee laos deit
verbalistiku.
Estuda nuudar atividade individual ida, neeb lolos nuudar estmulu pesa
atividade estuda neeb realiza husi individu ida bele explika ho formula entre
individu no meiu ambiente. Estuda neeb fetivu bele hetan apoiu estudante sira
instrusional neeb atu alkansa. Atu hasae prestasaun estuda hodiak presiza tau
tan.
2. Kondisaun external mak kondisaun neeb eziste iha liur husi prpriu ema
27
2.6.2 Tipu Sira Kona-ba Estuda nian
kompostu husi:
1. Estuda Abstratu (Abstract Learning). Tipu estuda ida nee nia objetivu atu
2. Estuda abilidade (Skill Learning). Tipu estuda ida nee iha nia objetivu atu
3. Estuda Sosil (Social Learning). Tipu estuda ida nee iha nia objetivu atu
5. Estuda Rasionl (Rational Learning). Tipu estuda ida nee iha ninia
konseitu sira. Espera atu individu sira iha kapasidade atu rezolve
28
6. Estuda bitu (Habitual Learning). Tipu estuda ida nee iha objetivu atu
individu sira hetan attitude no bitu neeb akuradu liu no pozitivu liu no
koesimentu espesfiku.
Tuir Reber (1988), katak bzeia b maneira ka prosesu neeb halo-tuir iha estuda
29
c. Estuda Bzeia b Memorizasaun (Memory Type of Learning). Estuda
2.7 Estudante
edukasaun. Tamb edukasaun mak sai bze b personajen ida-idak atu alerse ka
dezenvolve nia moris. Estudante bele interpreta nuudar ema neeb estuda ka
termu seluk pesoa umana neeb aprende. Estuda no aprende nuudar atividade
neeb ho valr aas iha neeb ema halo atu umaniza ninia umana iha mundu
umanidade. Ida nee ms hola parte iha aksaun eduka, tan nee msu liafuan
neeb hanaran edukasaun. Iha edukasaun nia laran ema simu no f influnsia
30
Ho difinisaun neeb maka mensiona iha leteten,maka hetan haforsa hosi
matenek ou peritus balun nia hanoin hanesan tuir Abu Ahmadi siswa adalah
bimbingan dari orang lain yang telah dewasa guna melaksanakan tugas sebagai
salah satu makhluk tuhan, sebagai umat manusia, sebagai warga negara yang
baik, dan sebagai salah satu masyarakat serta sebagai suatu pribadi atau
individu.
Estudante hanesan komponente neeb inklui ou hola parte iha sistema edukasaun
nian, neeb lao tuir prosesu edukasaun, nunee bele tulun nia sai ema neeb
Liga b peritus nia hanoin iha leten maka hau hanesan peskizadr hakarak
hola nia rezumu katak, estudante hanesan komponente no hasentru b iha prosesu
peskiza ida. Iha peskiza ida nia laran tenki formula variabel-variabel neeb
31
Tuir Masri Singarimbun no Sofian Effendi katak definisaun konsepsional
hanesan indikasaun desizaun oinsa metode sukat variabel sira ho liafuan seluk
katak operasional hanesan elementu peskiza neeb mak f hatene oinsa atu sukat
variabl sira.
Variabel Levre (X1,X2) ho variabel kesi malu (Y), ho nia diagrama mak
Papel Aprendizajen X1
Prestasaun Estuda Y
Inovasaun X2
KAPITULU III
METOROLOGIA PESKIZA
Peskiza neeb atu halao iha Escola Basica Central Zumalai No 01, anu
Covalima.
32
3.1.2 Tempu Peskiza
3.2 Subjetu
Bazeiba termus ou jeitu ida-idak neeb halo karkulasaun sei iha relasaun
neeb forte ho lalaok no jeitu populasaun nian neeb hetan no hatene ona iha
tempu kotuk ba, maka iha tempu halao pesquiza iha fatin balun deit ida nee sai
hanesan xavi atu nunee bele uza sai hanesan amstrazen ba pesquizador mak
totalidade estudante klase II/A hamotuk ema nain 38, Mane 22, Feto 16
Sugiyono, (2006:90). iha nia Metodu peskiza ida nee, Wilayah generasi
yang terdiri atas obyek dan subyek yang mempunyai kualitas dan karakteristik
tertentu yang di tetapkan oleh peneliti untuk di pelajari dan kemudian di tarik
sujetu nebee iha kualidade karakter nebee seguru nebee desidi husi peskizadr
33
hanesan total husi totalidade ba unidade analiza atu kuidadu no observa, tan nee
atu sai informante iha peskiza nee maka totalidade Estudante Klase II/A no
2. Estudante (38)
Iha pesquiza ida nee dadus neeb maka iha mai husi fontes dadus rua
Fontes dadus primaria katak dadus neeb hetan ka foti ho metodu halo
Inovasaun atu hasae Prestasaun Estuda Alunus Klase II0 /A iha Ensino Basico
34
3.3.2 Fontes ba dadus sekundaria
Dadus sekundariu hanesan dadus neeb maka hetan liu husi formula
Varibel peskiza katak atributu husi ema ida ou objetu neeb iha
Variasaun b ema ida ho seluk ms ou objetu ida ho objetu seluk ms. Iha
peskiza ida nee peskiza uza b tipu rua, mak Varibel livre no varibel kesi
malu.
b. Inovasaun (X2)
35
3.4.2 Varibel Kesi malu
Varibel Kesi malu katak varibel Kesi malu (dependent variable) katak
varibel neeb valr nee konforme b varibel seluk, realmente iha smbolu b
(Y)
Eskala : Ordenadu
Smbolu :Y
3.5.1 Observasaun
besik liu b atividade neeb mak halao husi objetu peskiza kona-b hahalok ka
katak tknika rekolla dadus neeb ita halo la tuir ninia atitude husi
(Riduwan,2012).
3.5.2 Intervista
36
neeb halo intervista kona-b problema, ho ida nee maka dadus neeb maka ita
hola ou ita foti ho relativa tomak tuir lolos buat neeb maka hakerek nain hakak.
problema husi respondente, laiha sente tauk, bainhira respondente f nia resposta
neeb lalos tuir realidade neeb mak iha lista pergunta (Riduwan,2012).
3.5.4 Dokumentasaun
hanesan livru sira neeb ho relevante, regra, relatriu aktividade, foto, no dadus
Atu konkluza ka formula buat neeb mak lolos no rezumu nee objektivu
depois jeneeralija rezultadu hakerek ida nee, maka ho dadus neeb mak
akumula tiha ona sei analiza uluk lai uja teknika analiza deskriptivu no
kualitativu. Ho tekniku ida nee hakerek nain sei halo analiza deskriptivu atu
hetan ka responde neeb mak klaru lolos hodi hasoru problema hakerek ida nee
37
38