Está en la página 1de 9

Quechua Básico ACCB

Lección 07

7.1. Actividades diarias, horarios, días


1. ÑAWINCHASUNCHIK

A. Musuq simikuna
_______________________ _______________________ _______________________
______________________ _______________________ _______________________
________________________ _______________________ _______________________

Centro de Idiomas -UNH 1


Quechua Básico ACCB

2. SIMIKUNA

a. Yupaykuna
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
chusaq huk iskay kimsa tawa pichqa suqta Qanchis Pusaq Isqun chunka

Sapankuna Chunkakuna Pachakkuna Waranqakuna


Huk 1 Chunka 10 pachak 100 waranqa 1000
Iskay 2 Iskay Chunka 20 Iskay pachak 200 Iskay 2000
waranqa
Kimsa 3 Kimsa Chunka 30 Kimsa pachak 300 Kimsa 3000
waranqa
Tawa 4 Tawa Chunka 40 Tawa pachak 400 Tawa 4000
waranqa
Pichqa 5 Pichqa Chunka 50 Pichqa pachak 500 Pichqa waranqa 5000
Suqta 6 Suqta Chunka 60 Suqta pachak 600 Suqta waranqa 6000
Qanchis 7 Qanchis Chunka 70 Qanchis pachak 700 Qanchis waranqa 7000
Pusaq 8 Pusaq Chunka 80 Pusaq pachak 800 Pusaq waranqa 8000
Isqun 9 Isqun Chunka 90 Isqun pachak 900 Isqun waranqa 9000

b. Tukupasun

…………….. llamakunam …………………………………. ........................................

……………………………warmakunam ………………………………………………………….

Centro de Idiomas -UNH 2


Quechua Básico ACCB

c. qillqasun

45 87
-……………………………………………. ………………………………………………………

39 56
-……………………………………………. ………………………………………………………

95 82
-……………………………………………. ………………………………………………………

68 74
-……………………………………………. ………………………………………………………

435 827
-……………………………………………. ………………………………………………………

369 560
-……………………………………………. ………………………………………………………

945 823
-……………………………………………. ………………………………………………………

568 674
-……………………………………………. ………………………………………………………
Centro de Idiomas -UNH 3
Quechua Básico ACCB

d. Qillqaspa tukupasun
Después del video reconozcamos la hora.

e. Completemos
¿Imaninchiktaq HORA nisqanta qichwa simipi?________________________
¿Imaninchiktaq MINUTO nisqanta qichwa simipi?_______________________
¿Imaninchiktaq SEGUNDO nisqanta qichwa simipi?_____________________

---------------------------- ----------------------------- -------------------

----------------------------- --------------------------- -------------------------

pm
am
Suqta achikyay pachañam Suqta tuta pacha tawa chunka pichqayuq tullmi

pm pm

Chunka hukniyuq achikyaq pacham. Kimsa chisinkuy pacham

Centro de Idiomas -UNH 4


Quechua Básico ACCB

f. Nuestra actividad diaria

Suqta achikyay pachatam Payqa Qanchis pacha kimsa Pusaq achikyay


Hatarin. chunka achikyaytam mikun. pachatam yachay
---------6. 00 am-------- ----------------- wasiman rin.
-------------------

Isqun pachak kimsa Iskay chisinkuy pachatam Isqun tuta


chunka tullminmantam wasinman kutimun pachatam puñun
Huk chisinkuy pachakama ------------------ --------------------
Yachamun
-----------------

g. Cuéntanos de tu actividad cotidiana


---------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------
h. Punchawkunapa sutin
QUECHUA CASTELLANO
 Killachaw punchawmi-- limata illasaq Killachaw Lunes
 Juanqa --------------- runasimita yachan Antichaw Martes
 Ñuqanchikqa----------------- kachkanchik Quyllurchaw Miércoles
 -------------------------------------------- Illapachaw Jueves
 ……………………………………………………………….. Chaskachaw Viernes
Kuychichaw Sábado
intichaw Domingo

Centro de Idiomas -UNH 5


Quechua Básico ACCB

3. GRÁMATICA

Sufijo –ña “ya”: Es adverbio y tiene dos comportamientos y puede ir


separado o sufijado al elemento.
Ñam Ya es.
Tutañam. Ya ha llegado la noche. Ya es de noche.
Pukaña. Ya es rojo.
¿Inkañachu? ¿Ya es Inca?

Sufijo -yuq: ‘que tiene’ Este sufijo, aparte que se emplean en los
números, tiene otras aplicaciones dentro del quechua. Recordando que
es posesor del que lleva esta partícula.
Con números:
 Chunka suqtayuq ‘16’ (literalmente diez con 6)
Kimsa chunka qanchisniyuq ‘37’
Iskay chunka qanchisniyuq runakuna mikuchkanku.

Con sustantivos y adjetivos:


 Pukayuq ‘con rojo’
Sunquyuq ‘el que es dueño del corazón, tiene el corazón’
Mamayuq ‘con mamá / que tiene mamá.
Anaqa limap iwasiyuqmi.

4. UYARISUNCHIK

a. Tukupasunchik

Qayna puchaw Kunan Paqarin

Antichaw Quyllurchaw Illapachaw


Martes Miércoles Jueves

Centro de Idiomas -UNH 6


Quechua Básico ACCB

b. Qué hace María

Maríam killachaw punchaw suqta


achikyay pacha kimsa chunka 1. -----------------película nisqanta qawan
2. ………………yachay wasiman rin
tullmiyuqpi yachay wasiman rin. 3. …..…………..Runasimita yachan
Chaymanta kunan iskay chisinkuy
pachañataq película nisqanta
qawachkan. Qanchis tuta
pachañataq runa simi yachaq
rinqa.

c. Tapukuykuna kutichiypiwan

¿Mayqintaq qayanaykipa yupaynin

¿Mayqintaq riqsichikuyniykipa yupaynin? ¿Hayka watayuqtaq kachkanki?


Riqsichikuypa yupayninqa 41 64 40 67. 70 watayuqmi kachkani.

¿Imay pachañataq? ¿Imay pachatataq hatarin?


--------------------------------------- ………………………………………………

Centro de Idiomas -UNH 7


Quechua Básico ACCB

¿Hayka watapitaq kachkanchik? ¿Ima punchawtaq kunan?


--------------------------------------- ………………………………………………

d. Ñawinchasunchik

Rimaykullaykichikmi.
Ñuqaqa Fernandom kani. Hampiqmi kani. Icamantam
hamuchkani. kimsa chunka watayuqmi kachkani. Kimsam
paniykuna. Suqtam wawqiykuna. Huancavelicapim tiyachkani. Jr.
Caballeros N° 123 yupaychasqapim yachani. Tupanachikkama.

 ¿Haykataq paninkuna?
……………………………………………………………………………….………………………………..
 ¿Mayniqpitaq wasin?
…………………………………………………………………………………….…………………………..
 ¿Fernando hayka watayuqtaq?
…………………………………………………………………………………….…………………………..

e. Realiza un diálogo entre dos personas


ANA: ¿Imaynallam allinllachu turilláy?
JULIO: Allinllam Ana.
ANA: Yaw ¿Imay urañataq/pachañataq?
JULIO: 2. 00 chisinkuy pachañam.
ANA: Kunan ¿Imay pachatataq wasiykiman rinki?
JULIO: 7: 00 tuta pachatam. ¿qamqá?
ANA: Ñuqapas 7: 30.
ANA: Mayniqpitaq wasiyki?
JULIO: Av. Cáceres 134 yupaychasqapim

Centro de Idiomas -UNH 8


Quechua Básico ACCB

B. Ñawinchasunchik
Después de escuchar el audio leemos el dialogo. Entre dos (con el compañero
del lado)

C. ¿Imamantataq rimachkanku? (F) (V)

_________________ JULIO 2: 00 chisinkuy pachatam wasinman rin.


__________________¿ Av. Cáceres 134 yupaychasqapichu, Anapa wasin?
_________________ Julio pichqa punchawmi limapi kamunqa.
__________________ 7: 00 tuta pachatam Ana wasinman rin

Otra manera de conocer la hora

Centro de Idiomas -UNH 9

También podría gustarte