Está en la página 1de 16

danaxarjTa menejmenti

Ffirmis funqcionirebis efeqturobis Sesafaseblad erT-erTi


aucilebeli pirobaa saqonlis warmoebaze gaweuli xarjebis da misi
realizaciidan miRebuli amonagebis codna, vinaidan saqoneli, romelic
SeiZleba firmam SesTavazos bazaars, damokidebulia or fundamentur
sidideze: danaxarjebze da fasze (amonagebze). danaxarjebis cnebaSi
igulisxmeba firmis Cveulebrivi saqmianobis procesSi warmoSobili
gasavlebi, romelic firmaSi gaiweva an momavalSi ekonomikuri sargeblis
misaRebad, an mimdinare periodSi Semosavlebis misaRebad an orive erTad.
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebis mixedviT
`Cveulebrivi saqmianoba ewodeba nebismier saqmianobas, romelsac sawarmo
anxorcielebs, rogorc Tavis ZiriTad saqmianobis nawils, agreTve iseT
saqmianobas, romelic dakavSirebulia ZiriTad saqmianobasTan an
gamomdinareobs misgan~ (bass _ 8, muxli 6). ZiriTadi saqmianobis xarjebs
saoperacio xarjebi ewodeba, danarCeni saqmianobis xarjebs ki _
arasaoperacio xarjebi.
danaxarjebi aris firmis mier warmoebis faqtorebis SeZenaze
gaweuli xarjebis fuladi gamoxatuleba, romelic aucilebelia Tavisi
saoperacio, sainvesticio da safinanso saqmianobis ganxorcielebisTvis.
danaxarjebi SeiZleba warmodgenili iyos TviTRirebulebis maCvenebelSi,
romelic xasiaTdeba yvela im materialuri da SromiTi xarjebiT,
romelic aucilebelia produqciis warmoebisa da realizaciisaTvis.
sabazro ekonomikis subieqtebis ganmasxvavebeli niSanTvisebaa maTi
sruli damoukidebloba da meurneobis ZiriTadi principebis realizacia-
TviTRirebuleba da TviTdafinanseba. meurneobis axal pirobebSi izrdeba
iseTi marTviTi funqciebis mniSvneloba, rogoricaa strategiuli da
mimdinare danaxarjebis gegma, aRricxva, analizi da kontroli, xdeba am
funqciebis integracia warmoebis saerTo informaciul funqciebSi,
romelic warmoadgens baziss, rogorc taqtikuri aseve strategiuli
gadawyvetilebis miRebisas.


Cveulebrivi saqmianobisagan gansxvavebiT arsebobs gansakuTrebuli saqmianobac.
es is operaciebia, romelbic firmaSi sistematurad ar sruldeba.
1
imisaTvis rom warmoeba iyos warmatebuli, unda Seiqmnas
danaxarjebis marTvis efeqturi sistema, romlis farglebSic informacia
xarjebis Sesaxeb gamoiyeneba imisTvis, rom gamomuSavdes ganviTarebis
strategia. am poziciebidan gamomdinare unda davafuZnod warmoebis
xarjebis marTvis sistema. informacia xarjebis Sesaxeb aris ZiriTadi
imisTvis, rom miviRoT swori gadawyvetileba Tu ra produqcia
gamovuSvaT ra fasi unda davadoT da a.S
sawarmos produqciis TviTRirebulebis marTva moicavs:
1) warmoebis da produqciis realizaciisaTvis saWiro xarjebis
dagegmvas.
2) gamovlindes sawarmo produqciis daklebis rezervi;
3) xarjebis normirebas;
4) xarjebis aRweras da produqciis TviTRirebulebis kalkulacias;
5) TviTRirebulebis analizsa da kontrols.
aqedan gamomdinare xarjebis marTva aris marTvelobiTi moqmedebis
dinamikuri procesi, romelic mimarTulia xarjebis optimizaciisken, im
mizniT rom gaimarTos sawarmoebis muSaobis efeqturoba da miviRoT
konkurentebTan SedarebiTi upiratesoba.
erT-erTi winapiroba imisa, rom SevqmnaT xarjebis, warmoebis
kontrolisa da gegmis efeqturi sistema, mniSvnelovania xdebodes
xarjebis klasifikacia da produqciis TviTRirebulebis formirebis
procesi.
firmis danaxarjebis Semadgenloba da struqtura SeiZleba
gansxvavebuli iyos imis mixedviT, Tu ekonomikis romel dargSi
funqcionirebs mocemuli firma. Eekonomikuri Sinaarsis mixedviT firmis
danaxarjebi iyofa 5 jgufad:
 materialuri xarjebi
 Sromis anazRaurebis xarjebi
 socialuri xarjebi
 saamortizacio anaricxebi
 sxva xarjebi
firmaSi saoperacio xarjebi moicavs: realizebuli produqciis
(momsaxurebis) TviTRirebulebas, komerciul xarjebs da saerTo da
administraciul xarjebs. arasaoperacio xarjebSi ki Sedis: sakurso
2
sxvaobaTa zarali, saprocento xarjebi, sasaqonlo-materialuri
faseulobis gafuWeba da zenormatiuli danakargi da sxva.
firmis xarjebSi mTavari adgili ukavia produqciis (momsaxurebis)
warmoebis da realizaciis xarjebs. vidre gavarkvevdeT, Tu risgan
Sedgeba firmaSi warmoebuli produqciis danaxarjebi, mokled gavecnoT
danaxarjebis, rogorc ekonomikuri kategoriis zogad aspeqtebs.
produqciis warmoebis da realizaciis xarjebi. sabazro ekonomikis
pirobebSi firmis mizania maqsimaluri mogebis miReba, rasac ZiriTadad
aRwevs gamoSvebuli produqciis warmoebis an gaweuli momsaxurebis
xarjebis minimizaciiT da warmoebul saqonelze (momsaxurebaze)
moTxovnis arsebobiT.
warmoebis (momsaxurebis) xarjebi aris firmis mier produqciis
(momsaxurebis) warmoebisaTvis gaweuli xarjebis erToblioba
gamoxatuli fuladi formiT. firmis mTlian Semosavalsa da warmoebis
xarjebs Soris sxvaoba ki qmnis firmis mogebas. aqedan gamomdinare,
firmam garda imisa, rom Tavisi SesaZleblobebi bazris moTxovnas unda
Seufardos, gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios warmoebis
xarjebis Semcirebas. amitom, rodesac firma funqcionirebas iwyebs, unda
gaiTvaliswinos: ra unda awarmoos, ramdenad konkurentunariani iqneba
misi produqcia, ra fasad SeiZens warmoebis saSualebebs, ra daujdeba
kvalificiuri samuSao Zalis daqiraveba da a.S. mokled, minimaluri
danaxarjebiT maqsimaluri Sedegis miRweva firmis saqmianobis
laitmotivia, romelSic erT-erTi ganmsazRreli roli warmoebis
(momsaxurebis) xarjebis kategorias ekuTvnis.
warmoebis xarjebis kategoria ukavSirdeba resursebis iSviaTobasa
da maTi alternatiuli gamoyenebis SesaZleblobas. ekonomikaSi sityva
`alternativa~ niSnavs ori an ramdenime SesaZleblobidan iseTi
variantis arCevas, romelsac ekonomikuri upiratesoba aqvs. ama Tu im
saqonlis (momsaxurebis) sawarmoeblad garkveuli resursebis arCeva
niSnavs, sxva alternatiuli saqonlis (produqciis, mosaxurebis)
warmoebis SeuZleblobas. nebismier qveyanas, ganviTarebis donis
miuxedavad, aqvs warmoebrivi SesaZleblobebis zRvari. mas ar SeuZlia
ganusazRvrelad gazardos warmoeba sruli dasaqmebis pirobebSic ki,
rodesac yvela moTxovnilebis dakmayofileba SeuZlebelia resursebis

3
ukmarisobis gamo. resursebis SezRuduloba iwvevs warmoebis
SezRudvasac. amitom, raime produqciis (momsaxurebis) warmoeba
ganapirobebs uaris Tqmas imave resursebis gamoyenebaze sxva
alternatiuli produqciis sawarmoeblad. amrigad, yvela xarji
alternatiulia. realur warmoebriv saqmianobaSi aucilebelia
gaTvaliswinebul iqnes ara mxolod faqtobrivi fuladi, aramed
alternatiuli xarjebi, anu sxva sityvebiT `xelidan gaSvebuli
SesaZleblobebis xarjebi~. aseT xarjebs ekonomikur xarjebsac uwodeben.
nebismieri resursis xarji unda gaviangariSoT im Semosavlis
(Rirebulebis) mixedviT, romlis miReba am resursis yvelaze ukeT
gamoyenebiT SeiZleboda.
warmoebis xarjebi iyofa aSkara da farul (imlicitur) xarjebad.
aSkara xarjebi aris is alternatiuli xarjebi, romelic aSkara
(fuladi) gadasaxadelebis formas iRebs da xmardeba resursebis
(warmoebis faqtorebis) da Sualeduri produqtis mimwodeblebs. mas
miekuTvneba: muSebis xelfasi, nedleulis da masalis xarji, menejerTa
Sromis anazRaureba, savaWro firmebis sakomisio gadasaxdelebi, sabanko
da safinanso momsaxurebis anazRaureba, momwodebelTa angariSebis
ganaRdeba, honorarebi konsultaciebisaTvis, satransporto xarjebis
ganaRdeba da a.S.
faruli (implicituri) xarjebi aris firmis sakuTrebaSi arsebuli
resursebis gamoyenebis is alternatiuli xarjebi, romelic kontraqtSi
gaTvaliswinebuli ar aris. es xarjebi ar anazRaurdeba. magaliTad,
firma, romelic iyenebs Tavis kuTvnil Senobas, rogorc mesakuTre
Senobis qiras ar ixdis (anu axdens sakuTrebaze uflebis ekonomikur
realizacias), imavdroulad am Senobis arendiT gacemis SemTxvevaSi, mas
eqneboda realuri Semosavali. rogorc wesi, imlicituri xarji firmis
sabuRaltro angariSgebaSi ar aisaxeba.
aSkara da imlicitur xarjebs Soris gansxvavebis dadgena
aucilebelia firmis funqcionirebis miznis _ mogebis asaxsnelad. firmis
mTliani Semosavlebidan aSkara da faruli (implicituri) xarjebis
gamoqviTvis Semdeg darCenili Tanxa aris wminda ekonomikuri mogeba (am
ukanasnelidan biznesis samyaroSi xSirad ganasxvaveben buRaltrul
mogebas, romelsac miviRebT firmis mTliani Semosavlidan aSkara

4
xarjebis gamoklebiT). am ganmartebebidan gamomdinareobs ekonomikuri da
buRaltruli xarjebis gagebac.
faruli xarjebis cnebaze dayrdnobiT ekonomikuri xarjebi is
xarjebia, romlebiTac firmam unda uzrunvelyos mimwodeblebi
alternatiul warmoebaSi maTi gamoyenebis Tavidan asacileblad. es
xarjebi SeiZleba iyos sagareo an saSinao.
sagareo xarjebi momwodeblebze gadaxdili danaxarjebia, im
resursebisaTvis, romelic mocemuli firmis mflobelebs ar miekuTvneba.
magram garda amisa, firmas SeuZlia gamoiyenos gansazRvruli, misi
kuTvnili resursebi. farul danaxarjTa koncefciidan cnobilia, rom
miuxedavad imisa, resursi sawarmos sakuTrebaa, Tu naqiravebi, maTi
gamoyeneba zogierT danaxarjTanaa dakavSirebuli. sakuTari da
damoukideblad gamoyenebuli resursebis xarjebi aunazRaurebeli anu
saSinao danaxarjebia. firmis TvalsazrisiT, es saSinao xarjebi im
fuladi gadasaxdelebis tolia, romlebic SesaZloa migveRo
damoukideblad gamoyenebuli resursebisagan, misi gamoyenebis SesaZlo
saukeTeso pirobebSi.
arc erTi firma ar iRebs erTxel da samudamod gadawyvetilebebs.
isini mudam cdiloben ipovon sawarmoo SesaZleblobebis rac SeiZleba
efeqtiani varianti. rogorc ki firma aseT variants miagnebs iwyeba
ekonomikuri gaangariSebebi imis dasadgenad, aris Tu ara aseTi
alternatiuli varianti misaRebi. sawarmoo SesaZleblobebis cvlilebis
yoveli varianti moiTxovs warmoebis faqtorebis nawilobriv an srul
Secvlas. sawarmoo SesaZleblobebi icvleba imis mixedviT, Tu ra dro
dasWirdeba firmas sabazro koniunqturaze reagirebisaTvis. es
mdgomareoba aisaxeba moklevadiani da grZelvadiani periodebis
warmoebis faqtorebis SecvlaSi.
warmoebrivi SesaZleblobebis moklevadiani periodi aris drois is
monakveTi, romlis ganmavlobaSi firma cvlis arsebuli resursebis
mxolod nawils, warmoebrivi SesaZleblobebis grZelvadiani periodi ki
drois is monakveTia, romelic firmas sWirdeba Tavis yvela resursis
Sesacvlelad.
moklevadiani periodis warmoebis xarjebs miekuTvneba danaxarjebi
cocxal Sromaze, masalebze, energiaze da sxva. xangrZlivi periodis

5
warmoebis xarjebs ki _ danaxarjebi manqanebze, mowyobilobebze, Senoba-
nagebobebze da sxva.
moklevadiani resursebis ganaxleba xdeba mokle periodSi. maRali
operatiulobis pirobebSi es SeiZleba erT dReSic moxdes. rac Seexeba
xangrZliv periods, aq icvleba resursi sawarmoo simZlavreebis CaTvliT.
firmis sawarmoo siZlavreebi ucvleli rCeba moklevadiani periodis
farglebSi, magram warmoebis moculoba SeiZleba Seicvalos meti Tu
naklebi raodenobis cocxali Sromis, nedleulis da sxva resursebis
gamoyenebis gziT. arsebuli sawarmoo simZlavreebi moklevadiani
periodis farglebSi SeiZleba intensiurad iqnas gamoyenebuli.
moklevadian periodSi xarjebis zrda gamoricxavs xangrZlivi
periodis xarjebis zrdas. sapirispiro mdgomareobaa xangrZlivi
periodis xarjebTan dakavSirebiT. am xarjebis zrdis dros icvleba
moklevadiani periodis xarjebic. es ukanaskneli SeiZleba Semcirdes
kidec, magram misi gazrda aucilebeli ar aris. mTavaria is, rom
grZelvadiani xarjebis cvlilebas mudam mosdevs moklevadiani xarjebis
Secvlac.
xangrZlivi periodis warmoebis xarjebSi Sedis firmis Senoba-
nagebobebis, manqanebis, mowyobilobebis da a.S. arendiT aReba. xangrZlivi
periodis xarjebis cvlilebam SeiZleba gamoiwvios nedleulisa da
masalebis, saerTod, warmoebis faqtorebisa da warmoebis teqnologiis
Secvla. amrigad, xangrZlivi periodis warmoebis xarjebi warmoebis
mTeli sistemis SecvlasTan dakavSirebuli xarjebia.
xarjebi iyofa aRmofxvrad da araaRmofxvrad danaxarjebadac.
Pi8rveli aRmoifxvreba operaciis Secvlis Sedegad, meore ki ar icvleba
miRebuli gadawyvetilebiT. pirvels pirdapiri, meores ki arapirdapiri
xarjebi miekuTvneba.
xarjebis analizisaTvis saWiroa maTi dayofa mudmiv da cvalebad
xarjebad.
mudmivi xarjebi, is xarjebia, romelTa sididec warmoebis
(momsaxurebis) moculobis proporciulad ar icvleba. e.i. es aris iseTi
xarjebi, romlebic mokle periodSi ar SeiZleba gadiddes an Semcirdes


arsebobs naxevrad cvalebadi danaxarjebic. Mas aqvs rogorc mudmivi ise
cvalebadi elementebi.magaliTad, fosta-telefonis xarjebi.
6
produqciis gamoSvebis moculobis gadidebis an Semcirebis
proporciulad. mudmiv xarjebs firma gaiRebs maSinac, roca warmoeba ar
funqcionirebs (nulis tolia). maT miekuTvneba: rentuli gadasaxadebi,
sadazRvevo Senatanebi, Senobis dacvis da ganaTebis xarjebi,
amortizaciis nawili. Administraciul-sammarTvelo xarjebi, qonebis
gadasaxadi.
cvalebadi xarjebi, romelTa sidide icvleba warmoebis
(momsaxurebis) moculobis proporciulad, aris iseTi xarjebi, romelic
mokle intervalSi SeiZleba gaizardos an Semcirdes warmoebuli
produqciis an momsaxurebis matebis an klebis proporciulad. cvalebad
xarjebs miekuTvneba: masalebi da nedleuli, teqnologiuri saWiroebis
saTbobi, energia, transporti, ZiriTadi sawarmoo muSebis daqiravebis
xarjebi. rac ufro meti produqcia (momsaxureba) iqmneba, miT metia
cvalebadi xarjebi.
mudmiv da cvalebad xarjebs Soris gansxvavevba naTlad Cans,
drois mcire monakveTsa da warmoebis moculobis SedarebiT mcire zrdis
pirobebSi, magram Tu warmoeba swrafad izrdeba, maSin ra Tqma unda,
axal Senobasac ageben da administraciul personalsac afarToeben. aseT
SemTxvevaSi, mudmivi xarjebi aRar aris fiqsirebuli.
aRsaniSnavia erTi garemoebac: warmoebis (momsaxurebis) garkveuli
mijnis iqiT cvalebadi xarjebi ufro swrafad izrdeba, vidre
produqciis moculoba, e.i. produqciis damatebiTi erTeulis warmoebaze
xarjebi izrdeba anu cvalebadi xarjebis yoveli damatebiTi erTeuli
nakleb produqcias iZleva. warmoebis xarjebsa da Sedegebs Soris es
urTierTdamokidebuleba gamoixateba klebadi ukugebis kanoniT.
xarjebis dajgufeba xdeba agreTve, ZiriTad da zednadeb, anu
pirdapir da irib xarjebad. ZiriTadi xarjebi dakavSirebulia
produqciis warmoebis teqnologiur procesTan, zednadebi anu iribi
xarjebi ki faqtiurad firmis marTvis da momsaxurebis xarjebia.
ZiriTadi xarjebia: masalebi da nedleuli, teqnologiuri saWiroebis
saTbobi da Zaluri eleqtroenergia, sawamoo muSebis ZiriTadi xelfasi,
naxevarfabrikatebis da nayidi nawarmis danaxarjebi da sxva. zednadeb
xarjebs miekuTvneba saerTo-sawarmoo xarjebi, produqciis
realizaciasTan dakavSirebuli xarjebi, saamqros xarjebi, usafrTxoebis

7
RonisZiebebis xarjebi, remontis xarjebi da a.S. ZiriTadi xarjebi
pirdapir miekuTvneba romelime konkretuli produqciis
TviTRirebulebas, zednadebi xarjebi ki gasanawilebeli xarjebia an
sawarmoo muSebis ZiriTadi xelfasis, an produqciis sawarmoo
TviTRirebulebis proporciulad.
firmis saqmianobis analizisaTvis metad mniSvnelovania mTliani,
saSualo da zRvruli xarjebis gansazRvra. mTliani xarjebi aris
mudmivi da cvalebadi xarjebis jami, saSualo ki _ xarjebi produqciis
erTeulze (mTliani xarjebis jami gayofili warmoebuli produqciis
raodenobaze).
firmam SeiZleba maqsimaluri mogeba miiRos warmoebis moculobis
gansazRrul anu warmoebis optimaluri moculobis pirobebSi. amitom,
mewarmes gamoSvebuli produqciis raodenobasTan dakavSirebuli
damatebiTi xarjebis problema ufro ainteresebs, vidre produqciis
erTeulze gaRebuli saSualo xarjebi. damatebiTi xarjebi ekonomikur
literaturaSi cnobilia zRvruli xarjebis saxelwodebiT. zRvruli
xarjebi is damatebiTi xarjebia, romelic dakavSirebulia produqciis
gamoSvebis erTi erTeuliT zrdasTan.
firmisaTvis zRvrul xarjebs, saSualo xarjebisagan gansxvavebiT,
aqvs strategiuli mniSvneloba, vinaidan iZleva im xarjebis gansazRvris
saSualebas, romelsac firma uSualod akontrolebs. saxeldobr, igi
avlens im xarjebs, romlebsac firma gaiRebs produqciis bolo
erTeulis warmoebis SemTxvevaSi da im xarjebsac, romelTa `dazogvac~
SesaZlebelia am bolo erTeuliT warmoebis moculobis SekveciT.
amrigad, zRvruli xarjebi gamoxatavs cvlilebebs im xarjebSi, romelic
iwvevs warmoebis moculobis Semcirebas an gadidebas erTi erTeuliT.
sawarmo Tavis sameurneo-safinanso saqmianobaSi iyenebs materialur
da finansur resursebs. igi mas sWirdeba, rogorc produqciis
sawarmoeblad, ise misi realizaciisaTvis. mTel am danaxarjebs
warmoebis saerTo xarjebi ewodeba.
warmoebis saerTo xarjebSi yvelaze meti xvedriTi wili ukavia
sawarmoo danaxarjebs. igi produqciis sawarmoo TviTRirebulebad
iwodeba. warmoebis saerTo danaxarjebSi, garda sawarmoo
TviTRirebulebisa, Sedis aseve warmoebis gareSe danaxarjebi, anu

8
komerciuli xarjebi (produqciis transportireba, SefuTva, Senaxva,
reklama, gayidva da a.S.).
produqciis (momsaxurebis) sawarmoo TviTRirebuleba da
komerciuli xarjebi erTad Seadgenen srul anu komerciul
TviTRirebulebas.
TviTRirebulebis sworad gaangariSebas didi mniSvneloba aqvs
fasebis minimaluri da maqsimaluri donis gansazRvrisaTvis, finansuri
Sedegebisa da gadasaxadebis moculobis sworad gansazRvrisaTvis.
kalkulaciuri muxlebis mixedviT produqciis TviTRirebuleba
moicavs Semdeg elementebs:
1. nedleuli da masalebi;
2. SeZenili makompleqtebeli nakeTobani da
naxevarfabrikatebi;
3. gamoyenebuli narCenebi (akldeba TviTRirebulebas);
4. saTbobi da energia teqnologiuri miznebisaTvis;
5. ZiriTadi warmoebis ZiriTadi muSebis ZiriTadi xelfasi;
6. damatebiTi xelfasi;
7. socialuri dazRvevis anaricxebi;
8. instrumentebis cveTis Rirebuleba;
9. mowyobilobis eqpulataciisa da Senaxvis xarjebi;
10. saamqros xarjebi;
11. saerTo saqarxno-xarjebi;
12. pirdapiri gadasaxadebi;
13. warmoebis gareSe xarjebi.
pirveli Tormeti elementi sawarmoo TviTRirebulebis Semadgeneli
elementebia. me-13-is CaTvliT ki mTliani TviTRirebulebisa. firmaSi
produqciis TviTRirebulebis Semcireba iwvevs mogebis masis zrdas.
amitom, firmis finansuri menejeri mudmivad unda cdilobdes iseTi
RonisZiebebis gatarebas, romlebic produqciis xarisxis gauaresebis
gareSe Seamcirebs xarjebs.
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebi (bass-i) iTxovs
xarjebis klasifikacias ekonomikuri Sinaarsis mixedviT an funqciebis
mixedviT. es saWiroa firmis saqmianobis Sesaxeb informaciis srulad
warmoCenis mizniT. ekonomikuri Sinaarsis mixedviT, xarjebi erTgvarovan

9
elementebaTaa dajgufebuli. aseTebia: nedleuli da gamoyenebuli
saqoneli, personalis Senaxvis xarjebi, cveTisa da amortizaciis
xarjebi, sxva mimdinare xarjebi. maTi jami iZleva sawarmoo xarjebis
sidides.
funqciebis mixedviT xarjebi dajgufebulia warmoebis procesSi
maTi funqciis mixedviT. am niSniT bass-i xarjebis klasifikaciis aseT
nimuSs gvTavazobs (bass 1, muxli 82): realizebuli produqciis
TviTRirebuleba, komerciuli xarjebi, administraciuli xarjebi, sxva
sawarmoo xarjebi.
warmoebuli da realizebuli produqciis TviTRirebuleba
sxvadasxva sidideebia. isini mxolod maSin emTxvevian erTmaneTs, Tu
warmoebuli produqcia mTlianad gaiyideba. rodesac warmoebis
moculoba aRemateba produqciis realizaciis moculobas, maSin
warmoebis danaxarjebis is nawili, romelic miekuTvneba ararealizebul
produqcias, ayalibebs mza produqciis maragebis TviTRirebulebas.
komerciul xarjebSi Sedis: produqciis transportirebis xarjebi,
reklamis xarjebi, Senaxvis xarjebi, anaricxebi saqonlis
gamsaReblebisTvis da sxva.
saerTo da administraciul xarjebs miekuTvneba: adminstraciuli
aparatis xelfasi, misi daricxvebi, salicenzio mosakreblebi, mivlinebis
xarji, fosta-telefonis xarji, auditoruli momsaxurebis Rirebuleba,
saofise aRWurvilobis da administraciuli daniSnulebis Senobis cveTa
da maTi movla-Senaxva, remontis xarjebi, ofisis keTilmowyobis,
kadrebis momzadebis xarjebi da sxva.
danaxarjebis zemoTmotanili klasifikacia maTi aRricxvis,
analizis da marTvisTvis aris saWiro. kerZod, danaxarjTa jgufebs
erTnair situaciaSi erTnairi menejeruli gadawyvetilebebis miRebisas,
sxvadasxvanairi qceva aqvT. maSasadame, xarjebi aris relevanturi, anu
menejerul gadawyvet-ilebebTan dakavSirebuli da ararelevanturi.
amitom menejerma unda icodes, romeli danaxarji rogor `moiqceva~
magaliTad, warmoebis moculobis gazrdis (an Semcirebis) SemTxvevaSi,
da, Tu es qceva menejerisaTvis miuRebelia, man es gadawyvetileba unda
Secvalos, anda is faqtorebi unda gaauvnebelyos, romlebic iwveven
xarjebis aseT qcevas. swored am mizans emsaxureba xarjebis dayofa

10
pirdapir da zednadeb, mudmiv da cvalebad xarjebad. cvalebadi (igive
pirdapiri) xarjebi produqciis warmoebis da realizaciis moculobis
zrdiT izrdeba, mudmivi xarjebi ki produqciis da realizaciis
farglebSi zrdis SemTxvevaSic ki ucvleli rCeba. firmis finansurma
menejerma unda ivaraudos, rodis Tavdeba es farglebi da uRirs Tu ara
firmas amis Sedegad warmoebis moculobis gazrda, radgan igi cvalebad
xarjebTan erTad gamoiwvevs mudmivi xarjebis gazrdasac. amasTan,
gvaxsovdes, rom finansuri menejeri mxolod finansuri menejmentis
Teoriis swavliT ver gadawyvets am amocanas absoluturad sworad.
informacia da analizuri procedurebi misTvis mxolod materialuri
safuZveli iqneba gadawyvetilebis misaRebad. danarCenSi mas unda
daexmaros logika, gamocdileba, inteleqti, intuicia, anu
aramaterialuri komponentebi, romlebic xSir SemTxvevaSi gadamwyvet
rolsac ki asruleben.
miuxedavad im sirTuleebisa, romlebic Cven CamovTvaleT, roca
firmis menejerisaTvis cnobilia danaxarjebis TiToeuli jgufis da
TiToeuli elementis moculoba, mas maTi qcevis marTva SedarebiT ar
gauWirdeba. Ufro rTuladaa saqme maSin, roca man icis movlenis
cvlileba droSi (magaliTad, produqciis warmoeba wlis Tveebis
mixedviT) da mis Sesabamisad gaweuli mTliani xarjebi, magram ar icis
masSi mudmivi da cvalebadi xarjebis wilebi. mTlian xarjebidan mudmivi
da cvalebadi xarjebis gamosayofad man unda gamoiyenos ramdenime
maTematikuri meTodi (diapazonis, ganfenis da a.S.) da mxolod am
xarjebis gamijvnis (gancalkevebis) Semdeg marTos isini maTi qcevis
Sesabamisad.
am bolo dros daiwyo xarjebis dayofa arsebiT da araarsebiT,
kontrolirebad da arakontrolirebad xarjebad. amasac xarjebis
sxvadasxva elementebis qceva udevs safuZvlad. arsebiT xarjebs
akuTvneben masala-nedleuls, xelfass, zednadeb xarjebs, socialuri
infrastruqturis xarjebs. Kontrolirebads ki _ masala-nedleuls,
Zalur energias da zednadeb xarjebs.
xarjebis arsebiT da ararsebiTad dayofa daukavSirda ABC-
analizs, anu vilfredo paretos analizis damkvidrebas ekonomikaSi. 1908-
1923 wlebSi paretom SeimuSava `80 : 20~-is principi, romlis arsi imaSia,
11
rom nebismieri kompaniis xarjebis (dro, kapitali) 20% iZleva Sedegebis
80%-s, xolo danarCeni 80% _ Sedegebis 20%-s. man xarjebi daajgufa A, B,
C zonebad (aqedan warmosdga saxelwodeba ABC- analizi). A-zonaSi Tavs
iyris xarjebis generaluri erTobliobis 20% da isini qmnian Sedegis
80%-s, B-zonaSi Tavs iyris xarjebis 10% da isini qmnian Sedegis 15%-s,
xolo C-zonaSi Tavs iyris xarjebis 70% da isini qmnian Sedegis 5%-s.
xarjebis am 70%-is analizi (C-zonis xarjebi), imdenad
araarsebiTia, rom finansurma menejerma SeiZleba isini arc gaanalizos
da mxolod pirobiTi Sefasebebi misces.
gansakuTrebiT prioritetuli aris A-zona. mis elementebs wamyvani
roli akisriaT saSedego maCveneblebis formirebaSi. amitom finansur
menejers moeTxoveba masSi Tavi mouyaros xarjebis im 20%-s, romlebic
firmisTvis marTlac arsebiTi xarjebia da maT marTvas prioritetuli
mniSvneloba mianiWos. amasTan, man yuradReba unda miaqcios maT
kontrolirebadobis xarisxsac. xarjebis iseTi jgufi, rogoric aris
socialuri infrstruqturis xarjebi, arsebiTi xarjebia, magram
arakontrolirebadia da amitom yovelTvis ar iZleva ekonomias. aris
kidev iseTi yuradRebamisaqcevi momenti: xarjebis esa Tu is muxli
firmisTvis SeiZleba mimdinare periodSi araarsebiTi iyos, magram misi
sididis cvlileba saerTo danaxarjebSi im tempiT mimdinareobdes, rom
axlo momavalSi igi arsebiT xarjad iqces. firmis finansur menejerma
aseTi xarjebi Tavidanve unda gamoavlinos, raTa isini A-zonaSi
moaqcios.
produqciis samuSaoebisa da momsaxurebis TviTRirebulebis qveS
igulisxmeba gamoxatuli fuladi formiT yvela saxis resursebis,
masalebis, sawvavis, Sromis,Tanxobrivi danaxarjebi, gamoyenebuli
uSualod produqciis Seqmnis da Sersulebuli samuSaos procesSi,
agreTve sawarmos pirobebis SenarCunebisa da gaumjobesebisaTvis,
srulyofilebisaTvis. danaxarjebis Semadgenloba Sesuli produqciis
TviTRirebulebaSi ganisazRvreba saxelmwifo standartiT, xolo
kalkurirebis meTodebi TviT organizaciis mier.
rogorc ekonomikuri kategoria produqciis TviTRirebuleba
asrulebs rig funqciebs:

12
 aris saqonlis realizaciisa da gamoSvebaze gaweuli xarjebis
donis kontrolisa da aRricxvis safuZveli;
 aris sawarmos produqciaze sabiTumo fasebis formirebisa da da
am safuZvelze mogebisa da rentabelobis gansazRvris baza;
 warmoadgens sawarmos nebismieri mmarTvelobiTi da sainvesticio
gadawyvetilebebis ekonomikuri dasabuTebis aucilebel elements.
 asaxavs resursebis gamoyenebis efeqturobas, axali
teqnologiebisa da teqnikis danergvis Sedegebs, organizaciis sistemis
gaumjobesebas da sawarmos marTvas.
specialistebis ganmartebiT `danaxarjebis marTva es aris
resursebis ekonomiis codna, maTi ukugebis maqsimizacia~. am funqciis
Sesasruleblad firmis finansurma menejerma unda icodes:P
 sad, rodis da ra moculobiT ixarjeba firmis resursebi;
 sad, rodis da ra moculobiT aris saWiro damatebiTi finansuri
resursebi;
 rogoria daxarjuli resursebis ukugeba da rogor, ra xerxebiT
da meTodebiT SeiZleba misi amaRleba.
danaxarjebis ukugebis amaRleba iwvevs erTeul produqciaze
mosuli danaxarjebis moculobis Semcirebas, rac sxva Tanabar pirobebSi
konkurentebis winaSe didi upiratesobaa, kerZod, aseT SemTxvevaSi firmas
SeuZlia gamoiyenos dabali fasebi an gadavides moqnil fasebze.
mudmivi da cvalebadi xarjebis cvlilebis damokidebuleba
sawarmos moculobos dinamikaze.

xarjebi warmoebaze
98 C
70 B

50
A D mudmivi xarjebi

0 50 100 170 200


gamoSvebis moculoba calobiT

sawarmos xarjebis
reagirebis xarisxi produqciis moculobiis cvlilebaze SeiZleba

13
Sefasebuli iqnes xarjebis reagirebis koeficientis daxmarebiT,
romelic gamoiTvleba formulis mixedviT: ∆Z
K=
∆N
sadac K aris xarjebis reagirebis koeficienti sawarmos moculobis
reagirebaze;
∆Z - xarjebis cvlileba periodis manZilze;

∆N - warmoebis moculobis cvlileba %,


mudmivi xarjebisaTvis danaxarjebis regirebis koeficienti tolia
(K=0) reagirebis koeficientis mniSvnelobidan gamomdinare gamoyofen
tipiur sameurneo situaciebs.
tipiuri sameurneo situaciebis damokidebuleba xarjebis
reagirebis koeficientis mniSvnelobaze.

danaxarjebis reagirebis koeficientis danaxarjebis xasiaTi


mniSvneloba
K=0 mudmivi
0<K<1 degresiuli
K=1 Proporcionaluri
K<1 progresiuli

produqciis gamoSvebis moculobaze damokidebuli danaxarjebis


cvlilebebis variantebi.

saw. xarjebi K<1 Z1 (degresiuli xarjebi)


K=1 Z2 (proporcionaluri xarjebi)
K>1 Z3 (progresiuli xarjebi)
cvalebadi xarjebi
K=0 Z (mudmivi xarjebi)

gamoSvebis moculoba cal.

produqciis realizaciis moculoba an amonagebi (N), dakavSirebuli


TviTRirebulebasa (Z) da realizaciidan mogebaze (R) Semdegi
SefardebiT:
N=Z+R
Tu ki organizacia muSaobs momgebianad maSin R>0, xolo Tu
wamgebianad R<0. Tu ki R=0 maSin ar aris arc mogeba da arc wageba, e.i.

14
amonagebi realizaciidan xarjebis tolia. gadasvlis wetils erTi
mdgomareobidan meoreSi (R=0 dros) ewodeba kritukuli wertili: N=Z an
N=Zc+Zv,
sadac N - aris produqciis warmoebis moculoba misi Rirebulebis
gamoxatulebaSi;
Z -aris produqciis sruli TviTRirebuleba(xarjebi warmoebaze);
Zc- mudmivi xarjebi;
Zv –cvalebadi xarjebi;
K- warmoebis kritikuli moculobis wertili.
sazRvargareT danaxarjebis aRricxva da marTva xdeba e.w.
`abzorpSen-kostingis~, `direqt-kosting~-is da `standart-kost~-is
meTodebiT. `abzorpSen-kostingis~ dros yvela xarjebi nawildeba
produqciis saxeebze e.i. iangariSeba produqciis sruli TviTRirebuleba.
sawyobSi arsebuli produqciis maragic fasdeba sruli
TviTRirebulebiT. `direqt-kostingis~ sistemis dros, konkretuli
produqciis TviTRirebulebis angariSis dros aRiricxeba mxolod masze
gaweuli cvalebadi (pirdapiri) xarjebi (mudmivi xarjebi ki saerTo
safirmo xarjebSi Seitaneba). sawyobSi arsebuli produqciis maragebic
fasdeba mxolod cvalebadi xarjebiT. `standart-kost~-is meTodis dros,
danaxarjebis gaangariSeba xdeba normativebis mixedviT da marTvas da
regulirebas eqvemdebareba is faqtiuri danaxarjebi, romlebic
gadaaWarbebs normativs. orive es sistema kargad gamoiyeneba
danaxarjebis Semcirebis Sidasafirmo dagegmvis da analizis dros.
sazRvargareTul firmebSi danaxarjebis aRricxvis da dagegmvis
mizniT Seqmnilia danaxarjebis centrebi: marTvis aparatSi, momaragebaSi,
warmoebaSi da gasaRebaSi. TiToeuli centri adgens danaxarjebis gegmiur
xarjTaRricxvas. amisaTvis maT danaxarjebis TiToeul saxeze
SemuSavebuli aqvT normativebi da am normativebis, agreTve, wina wlebSi
am poziciiT gaweuli faqtiuri danaxarjebis safuZvelze (momavlis
gaurkvevlobis mxedvelobaSi miRebiT), isini adgenen gegmiuri
danaxarjebis lokalur nusxebs.
sazRvargareTis praqtikiT dadgenilia, rom danaxarjebis
Semcirebis rezervebi am centrebs Soris asea ganawilebuli: warmoebaSi

15
10-15%, gasaRebaSi - 30-40%, administraciul marTvaSi - 5-10%, momaragebaSi
- 30-40%.
danaxarjebis marTvis sazRvargareT moqmedi sqema saqarTveloSi
jer ar aris danergili. aq jer kidev ZalaSia danaxarjebis dagegmva
gamsxvilebuli ekonomikuri elementebis mixedviT.
saboloo jamSi nebismier SemTxvevaSi sabazro ekonomikis firma
sawarmoebis xarjebs umniSvnelovanesi adgili eTmoba, radgan amiT
ganisazRvreba rogorc produqciis TviTRirebuleba ise produqciis
realizaciis moculoba. aRsaniSnavia is faqti rom Cven mier
warmodgenili gaTvlebi da grafikebi aRniSnul TemaSi umniSvnelovanes
rols TamaSOben sawarmos ekonomikur warmatebaSi.
Tanamedrove sabazro ekonomikis pirobebSi xarjebis klasifikacia
umniSvnelovanesia,Cveni azriT nebismieri firmis warmateba
damokidebulia xarjebis swor gaTvlasTan, radgan xarjebi erTis mxriv
warmoadgenen sawarmos danaxarjebs xolo meores mxriv mis
valdebulebebs, anu gadasaxadebs. aqedan gamomdinare samarTlebrivi
analizisas xarjebi gaiTvaliswineba rogorc aucileblad
Sesasrulebeli valdebuleba romelsac ara aqvs Cveni azriT
alternativa. rogorc Tavad Bbenjaminfranklini ambobda ori ramaa am
qveynad gardauvali sikvdili da gadasaxadebi.
saboloo jamSi produqciaSi CaTvlili nebismieri xarji
aucileblad gasaTvaliswinebelia, radgan mxolod am gziTaa
SesaZlebeli sawarmos ekonomikuri mdgradobis SenarCuneba.

16

También podría gustarte