Está en la página 1de 16

irma aladaSvili

ojaxSi Zaladobis problema da saqarTvelos kanoni

Zaladoba ojaxSi adamianis uflebebis darRveva da Tanamedrove


sazogadoebis erT-erTi yvelaze mtkivneuli sakiTxia. amas ganapirobebs
is garemoebac, rom am tipis Zaladoba xdeba ojaxSi da farTo
sazogadoebisaTvis xSirad dafarulia. msxverplis gancxadebis gareSe,
SesaZlebelia, Zaladoba usasrulod gagrZeldes da man ara mxolod
erTi konkretuli, aramed – ramdenime adamiani daazianos. ojaxis
danarCeni wevrebic fsiqologiuri Tu fizikuri Zaladobis stresis qveS
imyofebian da maT xangrZlivad sWirdebaT reabilitacia da mkurnaloba.
Zaladoba ojaxSi Seuqcevadi procesia: Tu erTxel daiwyo, aRar
sruldeba. Sesabamisad, ojaxSi Zaladobis msxverplni sxvadasxva
fizikuri Tu sulieri daavadebebiT itanjebian. xangrZlivi mkurnalobis
Sedegadac ki maTi srulad gankurneba SeuZlebelia. ojaxSi Zaladobis
msxverplebs uviTardebaT arasrulfasovnebis kompleqsebi: isini Tavs
sazogadoebis srulfasovan wevrebad veRar aRiqvamen, rac xels uSliT
sazogadoebaSi normalurad warmoaCinon sakuTari SesaZleblobebi;
uqveiTdebaT adaptaciis unari. aseT adamianebs ara mxolod sakuTar
ojaxSi yofnisas, aramed sazogadoebaSic msxverplis fsiqologia
uyalibdebaT, rac maT degradacias iwvevs.

sakmaod didi xnis ganmavlobaSi Zaladoba ojaxSi aRiqmeboda, rogorc


`kerZo”, `Sinauri” saqme da saxelmwifo ar iRebda valdebulebas, amgvari
Zaladoba socialur problemad eRiarebina. simwvavis miuxedavad,
problema dRemde CrdilSia moqceuli. Zaladobis msxverplT ar undaT
gancdilis Sesaxeb ganacxadon, rcxveniaT sakuTari Tavis, ar surT
ojaxis `Ralati”, eSiniaT moZaladis mxridan SurisZiebisa da agresiis,
ar sjeraT samarTaldamcveli organoebis. xSirad naTesavebi da
samarTaldamcvelebic ki momxdarSi msxverpls adanaSauleben.
sazogadoeba Tvlida da xSir SemTxvevaSi dResac miiCnevs, rom ojaxuri
problemebi ojaxSi unda gairCes, rom es `ojaxis saqmea” da saxelmwifo
amaSi ar unda Caerios. Sesabamisad, msxverplebi sakuTari problemebis
pirispir martoni rCebodnen da isRa darCenodaT, usasrulod, sanamde
unari SeswevdaT, eTminaT Zaladoba.

1
samwuxaroa, magram faqtia, rom dResac qarTuli sazogadoebis udidesi
nawili problemis arsebobas ar aRiarebs. ojaxSi Zaladobis Sesaxeb
saqarTveloSi Catarebuli sazogadoebrivi azris sabaziso kvlevis
mixedviT, gamokiTxulTa 75.7% miiCnevs, rom ojaxSi Zaladobis Tema
sajaro ganxilvis sagani ar unda gaxdes, radgan ojaxis problemebi
tabuirebuli Temaa. 26.7%-is azriT, am sakiTxze saubari ar Seefereba
qarTul mentalitets, 20.5%-is azriT ki, msgavsi ganxilvebi uSedegoa,
radgan problemis aRmofxvra mainc ar moxerxdeba. gamokiTxulTa sami
meoTxedis (76,9%) azriT, ojaxSi Zaladobis faqtebs Zaladobis
msxverpli, misi ojaxis wevrebi da axloblebi sazogadoebisgan malaven.
9,8%-is azriT, Zaladobis mxolod zogierTi faqti gamomJRavndeba.
mxolod 4,8% fiqrobs, rom Zaladobis SemTxvevebs msxverpli da misi
ojaxis wevrebi ar malaven. rac Seexeba mizezebs, ratom malaven
Zaladobis faqtebs, respodentebma ori mizezi daasaxeles: 80,8% miiCnevs,
rom mizezis arsi sazogadoebrivi azris SiSia, xolo 55,5% Tvlis, rom
mizezi ojaxuri problemebis gamJRavnebis survilis ararsebobaa, rac,
Tavis mxriv, isev da isev, sazogadoebis mier gamovlenil kritikul
damokidebulebas ukavSirdeba.1

ojaxSi Zaladobis gamomwvevi mizezebi araerTgvarovania. mecnieruli


kvlevebis mixedviT, ojaxSi Zaladoba ojaxis erTi wevris mier meoris
mimarT Zalauflebisa da kontrolis damyarebis mizniT xdeba. Tumca
saqarTveloSi Catarebuli sazogadoebrivi kvlevis Sedegad,
umravlesoba ojaxSi Zaladobis ZiriTad mizezad umuSevrobas,
alkoholizms, narkomaniasa da sxva socialur-ekonomikur problemebs
asaxelebs. CamoTvlili faqtorebi mxolod da mxolod Zaladobis
xarisxze moqmedeben da, garkveulwilad, provocirebis elementebad
SeiZleba ganixilebodes. rac Seexeba mizezebs, rogorc ukve mivuTiTeT,
yvelaze mniSvnelovani elementebi: Zalaufleba da kontrolia.

aRsaniSnavia, rom zogierTi adamiani alkoholisa da narkotikebis


gamoyenebas (da borotad gamoyenebas) Zaladobis gamovlenis sapatio
mizezad asaxelebs. alkoholi moZalades uflebas aZlevs Zaladoba
alkoholis miRebis axsnas. marTalia, Seuracxyofis/Zaladobis
sisastikeze sasmelma SeiZleba gavlena iqonios an moZaladem Tavisi
saqcieli ase gaamarTlos, magram aravin Zaladobs `imitom”, rom sma
kontrols akargvinebs. rac yvelaze mniSvnelovania, Zaladoba ojaxSi da
alkoholuri da narkotikul nivTierebaTa borotad gamoyeneba _ es ori

1 sazogadoebrivi azris sabaziso kvleva ojaxSi Zaladobis Sesaxeb, saqarTvelo, 2006,


amerikis iuristTa asociacia, gv.14

2
problema erTmaneTisagan unda gavmijnoT, radgan isini damoukidebeli
problemebia. alkoholi, marTlac rom moqmedebdes adamianis mier
informaciis aRqmis, miRebisa da gadamuSavebis unarze. Zaladobas
azrovnebis aseTi damaxinjebac ar iwvevs, magram smas SeuZlia
gaaZlieros riski, rom adamianma ver gaigos an arasworad aRiqvas
partnioris an sxva adamianis qceva. zogierTi gamokvleva miuTiTebs, rom
alkoholis an alkoholis Semcveli sasmelebis Warbma miRebam SeiZleba
piradi Zalauflebisa da sxvebze batonobis SegrZneba gaaZlieros. am
SegrZnebam ki, Tavis mxriv, SeiZleba gazardos Zalauflebisa da
kontrolis sxvaze gamoyenebis mcdeloba.

roca Cven vsaubrobT Zaladobaze ojaxSi, yvelaze xSirad warmogvidgeba


misi ukiduresi gamovlineba – skandalebi cema-tyepiT; atirebuli,
SeSinebuli bavSvebi, mezoblebi, romlebic policias iZaxeben... ojaxSi
Zaladobis msxverpli dRiTidRe, wlidan wlamde diskomforts grZnobs
xangrZlivi `siCumis”, mrisxanebis, eWvianobis, uxeSobis gamo. is cxovrobs
mudmivi SfoTvis SegrZnebiT, zogjer verc xvdeba, rom Zaladobis
msxverplia da dacvisa da daxmarebis ufleba aqvs. Zaladobis msxverpls
aviwydeba, rom Calurjebis garda, romelic male moSuSdeba, is iRebs
fsiqologiur travmas, romlis daZlevac damoukideblad ar ZaluZs.
Cndeba e. w. SeZenili uZlurebis sindromi, romlis Sedegadac viTardeba
depresia, sapasuxismgeblo gadawyvetilebis miRebis uunaroba, izrdeba
danaSaulis SegrZneba, xdeba Zaladobis arsis araswori gageba.

dRes saerTaSoriso sazogadoebis mier aRiarebulia, rom ojaxuri


problemebi mxolod ojaxis wevrebs ar exebaT da Zaladoba, is ojaxSi
moxdeba Tu ojaxs gareT, aucileblad unda aRikveTos. Sesabamisad,
bevrma saxelmwifom am problemis samarTlebriv CarCoebSi mosaqcevad
specialuri kanonmdeblobebi Seqmna an ukve arsebul kanonmdeblobebSi
cvlilebebi Seitana. yovel SemTxvevaSi, `ojaxuri Zaladobis” definicia
mravali qveynis kanonmdeblobaSi, maT Soris, saqarTvelos
kanonmdeblobaSic gaCnda. aRniSnulma definiciebma ojaxuri Zaladoba
aRiara iseT qmedebad, roca saxelmwifo valdebulia problemis
prevenciisaTvis garkveuli RonisZiebebi gaataros da, Sesabamisad,
ojaxSi Zaladobis msxverpli/msxverplebi da masze damokidebuli pirebi
Semdgomi Zaladobebisagan daicvas. saxelmwifom sazogadoebis winaSe
valdebuleba ikisra, ebrZolos Zaladobas ojaxSi da izrunos misi
prevenciisaTvis.

3
araerTma kvlevam cxadyo, rom ojaxSi Zaladobis msxverplTa 90-95%
qalia, yvelaze xSirad Zaladoba col-qmars an seqsualur partniorebs
Soris xdeba. Sesabamisad, albaT sainteresoa, ratom rCeba qali moZalade
mamakacTan.

moZaladis mitovebis barierebi2

misTvis, vinc Zaladobriv urTierTobebs garedan uyurebs, erT-erTi


yvelaze gaugebari sakiTxia _ ratom rCeba qali moZalade mamakacTan.
unda gvaxsovdes, rom Zaladobas yovelTvis axlavs Seuracxyofa.
Zaladobis msxverpli qali, rogorc wesi, partniors 6-8-jer tovebs. ukan
dabrunebis an partniorTan darCenis mizezebi gansxvavebulia. maT Soris:

situaciuri faqtorebi

 ekonomikuri damokidebuleba. rogor Seinaxavs sakuTar Svilebsa da


Tavs?
 SiSi imisa, rom Tu saxlidan wasvlas ecdeba, mas da mis Svilebs
Zlieri fizikuri safrTxe daemuqrebaT;
 SiSi imisa, rom gamoiWeren da uaresi Zaladobis msxverpli gaxdeba;
 gadarCena _ SiSi, rom partniori moZebnis da moklavs, Tu mis
mitovebas Seecdeba (rac xSirad realur safrTxes efuZneba);
 bavSvebisaTvis emociuri zianis miyenebis SiSi;
 Svilebze meurveobis uflebis dakargvis SiSi, rac ZiriTadad
partnioris gamonaTqvamebs efuZneba;
 alternatiuli sacxovreblis arqona;
 samuSao gamocdilebis arqona _ SeiZleba ver iSovos samuSao;
 socialuri izolacia, gamowveuli ojaxisa da megobrebisgan
mxardaWeris arqoniT;
 ojaxis, megobrebis, policiis mxridan mxardaWeris arqona;
 uaryofiTi pasuxi sazogadoebis, policiis, sasamarTloebis,
socialuri muSakebisagan da a.S;
 sasamarTlo procesSi Carevis SiSi _ warsulSi cudi gamocdilebis
gamo;
 ucnobis SiSi. `is eSmakia ukeTesi, visac icnob da ara is eSmaki,
romelsac saerTod ar icnob”;
 cxovrebaSi seriozuli cvlilebebis SiSi;

2
vebgverdis misamarTi: http://www.letswrap.com/dvinfo/whystay.htm

4
 `misaRebi Zaladoba”. Zaladobis eskalacias dro sWirdeba. mudmivi
Zaladoba msxverpls unars ukargavs, aRiqvas, rom mas Zaladobriv
garemoSi uwevs cxovreba;
 kavSirebi sazogadoebasTan. bavSvebs skolis mitoveba mouwevT, qals
_ megobrebisa da mezoblebis. zogierTi qalisaTvis es mowmis
dacvis programaSi monawileobas daemsgavseba _ iZulebuli gaxdeba,
Zvel cxovrebasTan yvelanairi kavSiri gawyvitos;
 kavSiri sakuTar saxlTan da nivTebTan;
 ojaxis zewola: deda yovelTvis ambobda: `me geubnebodi, rom es ar
gamoswordeba” an `Sen gaakeTe arCevani da axla unda aitano
yvelaferi”;
 SiSi, rom moZalade daasmens;
 saSualebis ararseboba, gamoiyenos arsebuli resursebi garkveuli
barierebis gamo (enobrivi barieri, uunaroba, fobiebi da a.S.);
 dro, romelic saWiroa imisaTvis, rom dagegmo da moemzado
moZaladis mitovebisaTvis.

emociuri faqtorebi

 simartovis SiSi _ qals eSinia, rom marto ver gaarTmevs Tavs


ojaxsa da bavSvebs;
 loialoba _ `is (moZalade) avad aris: fexi rom hqonoda motexili
an kiboTi yofiliyo avad, xom davrCebodi – es SemTxvevac ar aris
gansxvavebuli”;
 sibraluli _ qals ecodeba moZalade mamakaci;
 daxmarebis survili _ qali fiqrobs: Tu darCeba moZaladesTan,
SeZlebs mis gamosworebas;
 SiSi, rom mamakaci Tavs moiklavs, Tu qali miatovebs;
 uaryofa _ `igi (moZalade) arc ise cudia, sxvebi uares
mdgomareobaSi arian”;
 siyvaruli _ im dros, roca ar Zaladobs, moZalade Zalian
mosiyvarulea;
 siyvaruli, gansakuTrebiT ki `Taflobis Tvis” periodSi; qals
axsovs, rogori iyo partniori am dros;
 bralis SegrZneba _ qals da, aseve mis partniors sjeraT, rom
yvelaferSi damnaSave qalia;
 sazogadoebis winaSe sircxvilis da Seuracxyofis SegrZneba. `me ar
minda, rom vinmem icodes Cemi mdgomareobis Sesaxeb”;
 usafuZvlo optimizmi, rom moZalade Seicvleba;

5
 sawinaaRmdego mtkicebulebebis miuxedavad, usafuZvlo optimizmi,
rom mdgomareoba gaumjobesdeba;
 gaTviTcnobierebuli umweoba _ garemos Sesacvlelad yvela
arsebuli meTodis gamoyeneba, magram mudmivi warumatebloba da
marcxi, rac umweobis SegrZnebas iwvevs. msgavsi gancda euflebaT
mZevlebs, ukidures gaWirvebaSi mcxovreb adamianebs, roca samuSaos
Sovnis Sansi ar aqvT;
 cru imedi _ `moZaladem daiwyo moqceva qalis Txovnis Sesabamisad,”
sakuTari Tavis kontroli; aseve, qcevebi, romelsac qali moZaladis
gamosworebis safuZvlad miiCnevs;
 danaSauli _ qali darwmunebulia, rom Zaladoba misi
araadekvaturi qcevis Sedegia (qals xSirad eubnebian amas); rom igi
aseT damokidebulebas imsaxurebs;
 pasuxismgebloba _ qals hgonia (bundovani molodinebi), rom
moZaladis mxridan mxardaWeris misaRebad saWiroa, garkveuli
moTxovnebi daakmayofilos.
 sakuTar damoukideblobaSi daeWveba da emociuri mxardaWeris
arqona;
 bralis SegrZneba qorwinebis/urTierTobebis warumateblobis gamo;
 TviTSefasebis dabali SegrZneba _ `mgonia, rom var Zalian msuqani,
suleli, uSno... yvelaferi is, rasac mas moZalade uwodebs. amitom
wasvlas azri ar aqvs”;
 gamofitva _ qali Zalian daRlili da dauZlurebulia, ar Seswevs
unari, miatovos moZalade.

piradi mosazrebebi

 mSoblis aucilebloba _ bavSvebs sWirdebaT mSoblebi: `mamis


aryolas giJi mamis yola sjobs”;
 religiuri da ojaxuri zewola _ ojaxi nebismieri saSualebebis
gamoyenebiT unda SenarCundes;
 movaleoba _ `me fici davde, rom masTan viqnebodi, sanam sikvdili
ar dagvaSorebs erTmaneTs”;
 pasuxismgebloba _ qalzea damokidebuli mdgomareobis gamosworeba
da urTierTobebis gadarCena;
 rwmena _ ocnebebSi bednierad cxovrebis imedi;
 identificireba _ qali izrdeba im SegnebiT, rom sazogadoeba
srulyofil wevrad miiRebs mas mxolod partniorTan erTad,
Tundac es partniori iyos moZalade..
 rwmena imisa, rom qorwineba samudamoa.

6
 rwmena imisa, rom Zaladoba meuRleebis urTierTobis formaa
(rogorc wesi, aseTi qalebi Zaladobis msxverplni gaxdnen
bavSobaSi).
 religiuri da kulturuli rwmena.

Zaladoba ojaxSi qalebis winaaRmdeg

ojaxSi Zaladoba rom globaluri senia da misgan arc erTi sazogadoeba


ar aris daculi, mas sazRvrebi rom ar gaaCnia, miuxedavad kulturis,
sazogadoebrivi Tu eTnikuri kuTvnilebis, ganaTlebis, ekonomikuri
cenzis Tu asakisa. ojaxSi Zaladoba rom yvelaze metad qalebis
winaaRmdeg xdeba, amas qvemoT moyvanili cxrilic adasturebs:

ojaxuri Zaladoba qalebis winaaRmdeg3

ganviTarebuli qveynebi
kanada
qalebis 29%-ma (12,300 warmomadgenlidan) aRniSna, rom 16 wlis asakidan
moyolebuli axlandeli an yofili partniori maT fizikur
Seuracxyofas ayenebda.
iaponia
1993 wels 796 gamokiTxuli qalidan 59%-s partniori fizikur
Seuracxyofas ayenebda.
axali zelandia
314 gamokiTxuli qalidan 20%-s partniori mamakaci Seuracxyofda.
Sveicaria
1997 wlis gamokiTxvis SedegiT, 1,500 gamokiTxulidan 20% Zaladobis
msxverpli iyo.
gaerTianebuli samefo
erTi raionidan gamokiTxuli qalebis 25% amtkicebda, rom mas
axlandeli Tu yofili partniori Seuracxyofas ayenebda.
amerikis SeerTebuli Statebi
qveynis masStabiT gamokiTxuli qalebis 28% amtkicebda, rom erTxel
mainc gaxda fizikuri Zaladobis msxverpli.

azia da wynari okeane


kamboja
qveynis masStabiT gamokiTxuli qalebis 16% amtkicebda, rom meuRle
3
veb gverdis misamarTia: http://www.unicef-icdc.org/publications/pdf/digest6e.pdf

7
fizikur Seuracxyofas ayenebda, 8% ki ambobda, rom dasaxiCrebis
SemTxvevebic axsovdaT.
indoeTi
daqorwinebuli mamakacebis 45% aRiarebda, rom sakuTar colebs fizikur
Seuracxyofas ayenebda. es Sedegebi eyrdnoboda 1996 wels utar pradeSSi
gamokiTxuli 6,902 mamakacis gamokiTxvas.
korea
SemTxveviTi gamokiTxvis SedegebiT, colebis 38% aRiarebda, rom maTi
meuRleebi Seuracxyofdnen.
tailandi
619 gamokiTxuli mamakacidan 20% aRiarebda, rom qorwinebis ganmavlobaSi
erTxel mainc miayena fizikuri Seuracxyofa cols.
Sua aRmosavleTi
egvipte
qveynis masStabiT gamokiTxuli qalebis 35% aRiarebda, rom qorwinebis
garkveul stadiaze qmrebi maT scemdnen.
israeli
1997 wels, 1,826 arabi qalis gamokiTxvis Sedegad, 32%-ma aRiara, rom, sul
mcire, erTxel mainc meuRlem fizikuri Seuracxyofa miayena, xolo 30%-
ma aRiara, rom gasul wels qmris mxridan seqsualur Zaladobas hqonda
adgili.
afrika
kenia
612 gamokiTxuli qalidan 42%-ma aRiara, rom partniori scemda; 58%-ma
aRniSna, rom mas xandaxan an xSirad scemdnen;
uganda
qalebis 41%-ma aRniSna, rom partniori scemda an fizikur Seuracxyofas
ayenebda; gamokiTxuli mamakacebis 41%-ma aRiara, rom partnior qals
scemda (or regionSi gamokiTxuli qalebisa da mamakacebis gamokiTxvis
Sedegi).
zimbabve
1996 wels Catarebul kvlevis Sedegad, 996 gamokiTxuli qalidan 32%
saubrobda ojaxis romelime wevris mxridan fizikuri Zaladobis
arsebobaze.
laTinuri amerika da karibi
Cile
santiagoSi gamokiTxuli qalebis 26% partnioris mxridan Zaladobis erT
epizods mainc ixsenebda, 11% aRniSnavda, rom sastiki Zaladobis erT
faqts mainc hqonda adgili, xolo 15% aRniSnavda, rom sul mcire, erTi
naklebad sastik Zaladobis msxverpli mainc iyo.

8
kolumbia
6,097 gamokiTxuli qalidan 19% aRniSnavda, rom Tanacxovrebis manZilze
partniori Seuracxyofda.
meqsika
1997 wels guadalajaraSi gamokiTxuli 650 qalidan 30% amtkicebda, rom
partniorma erTxel mainc miayena Seuracxyofa.
nikaragua
1996 wlis gamokiTxvebis Sedegad, qalebis 52% amtkicebda, rom ertxel
mainc hqonda Zaladobis SemTxveva.

centraluri da aRmosavleT evropa/baltiis qveynebi


estoneTi
1994 wels gamokiTxuli 2,315 qalidan 18-24 wlis qalebis 29%-s eSinia
ojaxuri Zaladobis. asakTan erTad es monacemebi izrdeba: 65 wlis da
ufrosi asakis jgufebSi Zaladobis eSinia 52%-s.
poloneTi
1993 wlis sazogadoebrivi azris kvlevis centris monacemebiT,
gaSorebuli qalebis 60%-s yofilma qmarma erTxel mainc miayena
fizikuri Seuracxyofa. 25% ufro xSirad Zaladobaze saubrobs.
ruseTi (sankt-peterburgi)
14-dan 17 wlamde asakis gogonebis 25%-ma da biWebis 11-%-ma arasasurveli
seqsualuri kontaqtis faqti aRiara. gamoikiTxa 174 biWi da 172 gogona.
tajikeTi
18-dan 40 wlamde asakis 550 gogonadan 23% aRiarebda, rom fizikuri
Zaladobis msxverpli iyo.

amerikis iuristTa asociaciis evropisa da evraziis samarTlebrivma


iniciativam ojaxSi Zaladoba saqarTveloSi yuradsaReb da amave dros
dafarul problemad miiCnia, romlic Seswavlis mizniT mTeli qveynis
masStabiT sazogadoebrivi azris gamokiTxva dafinansda. q-ni melisa mudi
aRniSnavs: `saqarTevlos mTavrobam unda icodes, ra masStabiT
mZvinvarebs Zaladoba ojaxSi, daxurul kars miRma; saqarTvelos
mosaxleobas ki unda SeeZlos Tavisuflad da kritikis SiSis gareSe
imsjelos amis Sesaxeb. es saubris dasawyisia im saSinelebaze – qalebis,
mamakacebisa da bavSvebis uflebebis yoveldRiur darRvevaze, raTa
Semdeg SevimuSavoT problemis daZlevis yvelaze misaRebi gzebi~.4

4 melisa mudi, ojaxSi Zaladobis Sesaxeb sazogadoebrivi azris sabaziso kvleva,


saqarTvelo, 2006, amerikis iuristTa asociacia, gv.4

9
ojaxur Zaladobas axasiaTebs:
a) ojaxuri Zaladobis msxverpls umetesad ar surs moZaladis
gasamarTleba da dasja;
b) xSirad moZalade zemoqmedebs msxverplze, rom ar dauSvas konfliqtSi
samarTaldamcvelTa Careva;
g) zogjer moZalade Tavs msxverplad warmogvidgens, romelsac
Seuracxyofen da iZulebuls xdian, Zaladobas mimarTos.
moZalade Zaladobis sxvadasxva formas iyenebs. man icis, muqaras, an
mkacrad Sexedvas iseTive efeqti eqneba, rogoric _ cemas. zogierT
ojaxSi fizikur Zaladobas iSviaTad mimarTaven, Tumca fsiqologiur
Zaladoba igive Sedegs iwvevs. policielebma, romlebic ojaxuri
Zaladobis SemTxvevebs iZieben, unda icodnen am formebis Sesaxeb.
rodesac viyenebT termins `moZalade”, vgulisxmobT pirovnebas, romelic
Zaladobis kontrolis borblidan fizikuri Zaladobis garda sxva
formebsac iyenebs.
ix. Zaladobis borbali

muqara da iZuleba daSineba


emuqreba, rom miatovebs, aSinebs gamoxedviT,
miayenebs sulier da qceviT, JestebiT,
fizikur tkivils, iaraRiT, nivTebis
aiZulebs Seasrulos gadayriT, scems
misTvis miuRebeli ram cxovelebs

Eekonomiuri Zaladobis Eemociuri Zaladoba


gamoyeneba Aamcirebs, abuCad igdebs,
xels uSlis muSaobis lanZRavs, aiZulebs
dawyebaSi an samuSao adgilis ifiqros, rom
SenarCunebaSi; ojaxis Tanxebs aranormaluria, iyenebs
gankargavs erTpirovnulad; sxvadasxva meTods, rom
akontrolebs raSi daxarja msxverplma Tavi sulelad
saxarjod micemul Tanxa Zalaufleba cnos, aqveiTebs mis
TviTSefasebas.
da
использует разные трюки, чтобы
Mmamakacuri kontroli она почувствовала себя полной
izolireba
privilegiebi дурой; заставляет ее чувствовать
partnioris yoveli nabijis
себя виноватой
Eeqceva rogorc monas, kontroli; zRudavs
erTpirovnulad wyvets ojaxis gareT mis
ojaxis yvela sakiTxs, urTierTobebs, Tavisi
qmedebis gasamarTleblad
ambobs, rom eWvianobs.
Zaladobis

bavSvebis gamoyeneba uaryofa da


aiZulebs bavSvebis winaSe qalis
Tavi damnaSaved igrZnos
iyenebs bavSvebs mis dadanaSauleba
dasaSineblad, eubneba uaryofs Zaladobis faqts
10
rom waarTmevs maT, da incidentSi

qals adanaSaulebs
saqarTvelos kanoni ojaxSi Zaladobis Sesaxeb

saqarTvelos xelisuflebam ojaxSi Zaladobis problema aRiara, rac


gamoxata 2006 wlis 25 maiss specialuri kanonis miRebiT `ojaxSi
Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da
daxmarebis Sesaxeb” . aRniSnuli kanoni ZalaSi Sevida 2006 wlis 9 ivniss.
kanonis Tanaxmad, `ojaxSi Zaladoba gulisxmobs ojaxis erTi wevris
mier meoris konstituciuri uflebebisa da Tavisuflebebis darRvevas
fizikuri, fsiqologiuri, ekonomikuri, seqsualuri ZaladobiT an
iZulebiT”. amiT saqarTvelos kanonmdeblobaSi pirvelad ganisazRvra
ojaxSi Zaladobis definicia, riTac momzadda iuridiuli safuZveli
damcavi da Semakavebeli orderebis gamosacemad.

konstitiuciur uflebebsa da TavisuflebebSi igulisxmeba yvela is


ufleba, romelic garantirebulia saqarTvelos konstituciiT. kerZod,
kanonis winaSe Tanasworoba; sicocxlis ufleba; Tavisufali
ganviTarebis ufleba; pativisa da Rirsebis xelSeuvaloba; adamianis
wamebis, arahumanuri, sastiki an pativisa da Rirsebis Semlaxveli
mopyrobis dauSvebloba; Tavisuflebis aRkveTa an piradi Tavisuflebis
sxvagvari SezRudvis dauSvebloba; sityvis, azris, sindisis,
aRmsareblobisa da rwmenis Tavisufleba; sakuTrebisa da memkvidreobis
ufleba; ganaTlebis miRebis ufleba da sxva.

`ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da


daxmarebis Sesaxeb” kanonis mizania:
a) Seqmnas ojaxis wevrTa uflebebisa da Tavisuflebebis dacvis,
fizikuri da fsiqologiuri xelSeuxeblobis, ojaxuri Rirebulebebis
dacvis sakanonmdeblo garantiebi;
b) Seqmnas efeqtiani sakanonmdeblo meqanizmebi ojaxSi Zaladobis
gamovlenis, aRkveTisa da Tavidan acilebisaTvis;
g) uzrunvelyos ojaxSi Zaladobis msxverplTaTvis marTlmsajulebis
xelmisawvdomoba;
d) Seqmnas ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvis, daxmarebisa da
reabilitaciis safuZvlebi;
e) uzrunvelyos sxvadasxva institutebs Soris TanamSromloba ojaxSi
Zaladobis Tavidan acilebisa da mis winaaRmdeg brZolis mizniT.

Zaladobis formebi
saqarTvelos kanonma xuTi saxis Zaladobis forma Semoitana. kanoni
TiToeul maTgans ganmartavs:

11
fizikuri Zaladoba: cema, wameba, janmrTelobis dazianeba, Tavisuflebis
ukanono aRkveTa an sxva iseTi moqmedeba, romelic iwvevs fizikur
tkivils an tanjvas; janmrTelobis mdgomareobasTan dakavSirebuli
moTxovnebis daukmayofilebloba, rac iwvevs ojaxis wevris
janmrTelobis dazianebas an sikvdils;

fsiqologiuri Zaladoba: Seuracxyofa, SantaJi, damcireba, muqara an sxva


iseTi moqmedeba, romelic adamianis pativisa da Rirsebis Selaxvas
iwvevs;

ekonomikuri Zaladoba: qmedeba, romelic iwvevs sakvebiT, sacxovrebeli


da normaluri ganviTarebis sxva pirobebiT uzrunvelyofis, sakuTrebisa
da Sromis uflebebis ganxorcielebis, agreTve TanasakuTrebaSi
arsebuli qonebiT sargeblobisa da kuTvnili wilis gankargvis uflebiT
SezRudvas;

seqsualuri Zaladoba: sqesobrivi kavSiri ZaladobiT, Zaladobis muqariT


an msxverplis umweobis gamoyenebiT; sqesobrivi kavSiri an seqsualuri
xasiaTis sxvagvari moqmedeba an garyvnili qmedeba arasrulwlovanis
mimarT;

iZuleba: adamianis fizikuri an fsiqologiuri iZuleba, Seasrulos an ar


Seasrulos moqmedeba, romlis ganxorcieleba anda romlisgan tavis
Sekaveba misi uflebaa an sakuTar Tavze ganicados tavisi neba-survilis
sawinaaRmdego zemoqmedeba.

gamokiTxulTa erTi nawilis azriT, ojaxSi Zaladobis formebs Soris


yvelaze metad Zaladobis fsiqologiuri formaa gavrcelebuli.
respodentTa SefasebiT, TiTqmis yvela ojaxSi gvxvdeba sityvieri
Seuracxyofa (79,5%), damcireba (41,6%), daSineba (52,9%), qcevis akrZalva
(60,7%), tansacmlis Cacmisa (40,3%) da Cvevebis akrZalva (31,4%) qcevis
usafuZvlo/gadaWarbebuli kontroli (25,4%).

rac Seexeba fizikuri Zaladobis formebs, respodentebi miiCneven, rom


yvelaze metad gavrcelebulia msubuqi fizikuri Sexeba. gamokiTxulTa
umravlesobis azriT, ojaxebSi iSviaTia fizikuri, ekonomikuri da
seqsualuri tipis Zaladoba: iZulebiTi seqsualuri siaxlove ojaxis
sxva wevrebTan, iZulebiTi aborti, ojaxis wevrebis mimarT garyvnili

12
qmedeba, mkvleloba, wameba, civi iaraRiTa da blagvi sagnebiT sxeulis
dazianeba, zianis miyeneba, sacxovreblis SezRudva, sakvebis SezRudva.5
marTalia, fsiqologiuri Zaladoba fizikur ZaladobasTan SedarebiT
SeumCnevelia, magram unda aRiniSnos, rom mudmivi Seuracxyofa da
damcireba, iZulebiTi izolacia, socialuri mobilurobisa da
ekonomikuri resursebis SezRudva, Zaladobis Tanmdevi SiSi _ Zaladobis
ufro daxvewili, magram, amave dros, sastiki meTodebia. fsiqologiuri
Zaladobis uxilavi xasiaTi mis identificirebas aZnelebs.

msxverpli da moZalade

saqarTvelos kanonis mixedviT, msxverpli aris ojaxis wevri, romelmac


ganicada fizikuri, fsiqologiuri, seqsualuri Zaladoba an iZuleba.

moZalade aris ojaxis wevri, romelic ojaxis sxva wevris mimarT


fizikur, fsiqologiur, ekonomikur, seqsualur Zaladobas an iZulebas
axorcielebs.

rac Seexeba ojaxis wevris cnebas, mxolod da mxolod kanonis


miznebisaTvis, es cneba gafarToebulia. ojaxis wevrad iTvleba: deda,
mama, papa, bebia, meuRle, Svili (geri), Svilobili, mimRebi ojaxi
(dedobili, mamobili), SviliSvili, da, Zma, meuRlis mSoblebi, siZe,
rZali, agreTve yofili meuRle, araregistrirebul qorwinebaSi myofi
pirebi, meurve.

Zaladobis gavlena bavSvebze 6

ojaxSi Zaladoba xSirad gadaecema Taobidan Taobas. Tu vaJi xedavs,


rogor scems mama dedas, zrdasrulobis asakSi Tavadac sakuTar ojaxSi
ase iqceva, radganac misTvis Zaladoba konfliqtis gadawyvetis erT-erTi
saSualebaa an aRiqvams, mas rogorc vaJkacobisa da mamakacurobis
gamovlinebas. gogonebi, romlebic xedaven dedebis mimarT
ganxorcielebul Zaladobas, sakuTar ojaxSic eguebian Zaladobas.

5 ojaxSi Zaladobis Sesaxeb sazogadoebrivi azris sabaziso kvleva, saqarTvelo, 2006,


amerikis iuristTa asociacia, gv.10

6 veb-gverdis misamarTia: http://www.letswrap.com/dvinfo/kids.htm

13
ojaxebSi, sadac Zaladobaa, bavSvebic, miuxedavad imisa, maTze uSualod
xorcieldeba Tu ara fizikuri zewola, msxverplni xdebian. aseT
SemTxvevaSi emociuri faqtori imdenad didia, faqtobrivad, Zaladobis
msxverpli bavSvebis fsiqologiur travmas utoldeba. yovelwliurad
daaxloebiT 3.3 milioni bavSvi xdeba Zaladobis mowme.
 bavSvebi, romlebic iseT ojaxebSi cxovroben, sadac Zaladoba
xdeba, ganicdian fizikur Seuracxyofas da abuCad agdebas;
 kvlevebis Sedegebi gviCvenebs, rom Zaladobis msxverpli bavSvebis
dedebs yvelaze xSirad scemen;
 siRrmiseulma kvlevam, romelic Zaladobis msxverpli bavSvebis
TavSesafarSi (aSS) Catarda, aCvena, rom 900 bavSvidan 70% sakuTar
Tavze ganicdida fizikur Seuracxyofas da abuCad agdebas.
bavSvebis naxevarze meti fizikuri da fsiqologiuri Zaladobis
msxverpli iyo. 5% Zaladobis gamo hospitalSi moxvda. bavSvebis
mxolod 20% gamoavlina bavSvTa dacvis samsaxurma iqamde, sanam
TavSesafarSi moxvdeboda. imave kvlevis mixedviT, ZiriTad
SemTxvevebSi moZalade iyo mamakaci, iSviaTad – deda;
 1984 wels lenor volkeris mier Catarebuli kvlevis mixedviT:
qalebi bavSvebis mimarT umetesad im SemTxvevaSi iCenen Zaladobas,
Tu isini Tavad arian Zaladobis msxverplini. usafrTxo garemoSi
cxovrebisas aseTi ram iSviaTad xdeba;
 bavSvebi, romlebic Zaladobriv ojaxSi cxovroben, `arapirdapir“
zians ganicdian. isini mSoblebs Soris Cxubis dros SeiZleba
dasaxiCrdnen, maSin, rodesac CxubSi sxvadasxva sagnebsa da iaraRs
iyeneben. SeiZleba dasaxiCrdes Cvilic, rodesac is dedas xelSi
uWiravs;
 asakiT ufrosi bavSvebi xSirad ziandebian, rodesac dedas icaven
Zaladobisagan;
 bavSvebi, romlebic Zaladobriv ojaxSi izrdebian, midrekilni
arian alkoholisa da narkotikebisken;
 bavSvebis 90% acnobierebs dedisken mimarTul Zaladobas;
 bavSvebis 41-55% imyofeba xolme Sin, rodesac policia Zaladobis
faqtze gamoZaxebiT Sedis saxlSi;
 Zaladobis msxverpli qalebis umetesobas Tan mihyavs Svilebi
TavSesafarSi;
 bavSvebs, romlebic izrdebian Zaladobriv ojaxSi, xSirad
metyvelebis, gonebrivi ganviTarebis, smenisa da fsiqologiuri
problemebi aqvT. maT uWirT sakiTxze koncentrireba, TanatolebTan
urTierTobis damyareba; xSirad acdenen skolas.

14
bavSvze ojaxuri Zaladobis emociuri gavlenis Semadgeneli zogierTi
nawilia:
 pasuxismgeblobis aReba Zaladobaze
 mudmivi sulieri aRelveba, rom Zaladoba da stresi ganmeordeba;
 danaSaulis SegrZneba moZaladis siyvarulis an imis gamo, rom ver
SeaCera Zaladoba;
 ugulebelyofis SiSi;
 socialuri izolacia da TanatolebTan urTierTobis garTuleba;
 dabali TviTSefaseba.

,,ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da


daxmarebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis Tanaxmad, bavSvis mimarT
fizikuri Zaladobis kvalis arseboba upirobo safuZvelia imisa, rom
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, moZalade mSoblisagan bavSvis
gancalkevebis sakiTxi daisvas. sasamarTlo saboloo gadawyvetilebis
miRebamde, droebiTi RonisZiebis saxiT, damcavi orderiT aregulirebs
moZalade mSoblisagan bavSvis gancalkevebis sakiTxs. xolo rac Seexeba
bavSvze Zaladobis sxva formebis arsebobas, aseT SemTxvevebSi
sasamarTlosTvis mimarTvis uflebis mqone piri/pirebis mier gancxadebis
Setanis safuZvelze, sasamarTlo bavSvTan moZalade mSoblis
urTierTobis sakiTxs ganixilavs.

kanonis Tanaxmad, iseT SemTxvevebSi, rodesac arsebobs sasamarTlos mier


damtkicebuli/gamocemuli Semakavebeli/damcavi orderi, mxareebi
Serigdebian da erToblivad mimarTaven sasamarTlos Semakavebeli/damcavi
orderis gauqmebis Taobaze, orderi ar gauqmdeba, Tu Zaladobis faqti
laxavs ojaxis sxva wevrTa, gansakuTrebiT – bavSvis interesebs.

kanonis ,,ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa


dacvisa da daxmarebis Sesaxeb” dacvis obieqtia ojaxis wevri. bavSvs,
romelic Zaladobriv garemoSi izrdeba, arasrulfasovnebis kompleqsi
uyalibdeba da SemdgomSi xSirad Tavadac xdeba moZalade, an mudmivad
msxverplad rCeba da daTrgunulia.

adamiani, romelic Zaladobriv garemoSi izrdeba, swavlobs, rom


Sedegis miRweva, moTxovnis ioli gziT dakmayofileba, ZalmomreobiT,
sxvisi uflebebis SezRudviT, damcirebiT SeiZleba da ojaxSi an mis
gareT Zaladobs sxvaze.

15
saxelmwifos movaleobaa _ SeinarCunos ojaxi Zaladobis gareSe, raTa
saSualeba mieces mis nebismier wevrs icxovros da aRizardos
normalur garemoSi da ar gaxdes moZalade.

swored dausjelobisa da udanaSaulobis gancda aZlierebs ojaxSi


moZalades. nebismier SemTxvevaSi, Zaladoba, ojaxSi Tu mis gareT
sazogadoebrivad saSiSi qmedebaa da uaryofiT gavlenas axdens ojaxis
TiToeuli wevris normalur ganviTarebaze. ojaxis wevrebs Soris
urTierTobaze da erTi wevris moTxovnis dakmayofilebis xarjze
ojaxis meore wevris uflebebs zRudavs.

16

También podría gustarte