Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Héroe Antihéree: Sobre Los Conceptos de en La Teoría de La Literatura
Héroe Antihéree: Sobre Los Conceptos de en La Teoría de La Literatura
en la Teoría de la Literatura»
derse por medio de él, lo cual, qué duda cabe, es una creencia
conveniente desde el punto de vista de la comunicación coti-
diana, pero también es el modo más seguro de «no entender-
se» cuando de lo que se trata es de construir teorías y explica-
ciones científicas como las que, mantenemos nosotros, debe
ofrecernos la Teoría de la Literatura a la que aspiramos. La
razón es que tal actitud equivale a asumir, cosa impensa•le en
cualquier ciencia seria, que una teoría científica puede extraer
sus categorías directamente del uso lingiiístico cotidiano, en
vez de «construirlas» laboriosamente mediante la reflexión y la
experimentación 2•
Ni que decir tiene que tales categorías de uso cotidiano son
pre-teóricas por •definición y en consecuencia no pueden ser
precisas a menos que se las someta a un proceso de depura-
ción, aunque sólo sea porque sus significaciones, tal como vie-
nen codificadas en el Diccionario, son mŭltiples. De ahí que en
algunos de los trabajos presentados al citado Congreso 3 se
opte, sin que ello conduzca en ning ŭn caso a un verdadero aná-
lisis del problema, por una u otra de las acepciones. Ello ya
prueba •que las categorías en cuestión no son en modo alguno
todo lo unívocas que sería •de desear. Sin embargo, como ve-
remos, la polisemia que registra el Diccionario no es más que
una de las dificultades, y en absoluto la más seria, que el uso
de términos , de uso corriente como categorías del análisis
literario •entraña, pero, como hemos de empezar por aquellos
hechos sobre los que hay un mínimo de consenso, tomémosla
aunque sólo sea como punto de partida en nuestro análisis.
3. En el Diccionario de la Real Academia el término héroe
recibe no menos de cinco acepciones 4:
(7) Wase «A different hero for the Gothic novel», en Héroe y Antihéroe...,
pág. 4.
(8) Wase referencia en nota 3.
(9) Wase referencia en nota 3.
(10) Loc. cit.
372 JOSÉ LUIS CONZÁLEZ ESCRIBANO AO XXXI-XXXII
(11) Wase, por ejemplo, M. C. Martín, «La visión del heroe en The Lord of
the Rings de J. R. R. Tolkien», pág. 220, o bien L. F. Rodríguez, «The artist as
antihero: A. Burgess's The Clockwork Testament», •pág. 307.
(12) Wase G. Lukacs, Teoria de la Novela, Edhasa, 1971, L. Goldmann, Para
una Sociología de la Novela, Ciencia Nueva, 1967, N. Frye, Anatomy of Criticism,
Princeton U. P., 1957, y por supuesto la Poética de Hegel, en la que se inspira
Lukacs y en donde ya se encuentra la idea de la novela como «eine bdrgerliche
Epopiie».
AO XXXI-XXXII SOBRE LOS CONCEPTOS DE 11 ÉROE Y... 373
(19) La Tarea del Héroe, Taurus Ediciones, 1982, reimp. 1983. pág. 111.
(20) Op. cit., pág. 112.
(21) Op. cit., pág. 113.
(22) Op. cit., pág. 67.
376 J OSÉ LUIS GONZÁLEZ ESCRIBANO AO XXXI-XXXII
(24) Naturalmente se trata de esquemas ideales que deben servirnos para aislar
en su mayor pureza la cuestión que nos ocupa. En las obras literarias la identifica-
ción del autor con los valores del personaje, o con los del p ŭblico, etc., se da en
mŭltiples grados, de modo que los textos no suelen encajar tan rŭ ticlamente en una
u otra de las configuraciones. Sin embargo creemos que, en lo esencial, nuestros
esquemas son correctos.
378 JOSÉ LUIS GONZALEZ ESCRIBANO AO XXXI-XXXII
(25) Vease su Dictiortary of Literary Terms, Andre Deutsch, 1977, pág. 45.
(26) Tal es tambien la postura de F. Savater en La Tarea del Heroe, pág. 113:
«El heroe es quien quiere y puede».
AO XXXI-XXXII SOBRE LOS CONCEPTOS DE H ÉROE Y... 383
• (31) • Para evitar una aglomeración de datos que haría ininterpretable la Tabla
hemos excluído de momento las diferencias derivadas de las afinidades ideológicas
de los encuestados. La uniformidad de las reacciones disminuirá mucho cuando las
tengamos en cuenta, como hemos hecho en la Tabla 5 (vease).
(32) Con la salvedad expresada anteriormente en la nota 31 el estudiantado
es un grupo bastante homogeneo. Si las variables de edad, sexo, procedencia social,
grado de educación, etc., se hubieran medido sobre el conjunto de la población las
discrepancias serían mucho más acusadas y en consecuencia tatnbien las reacciones
ante los atributos propuestos discreparían más.
AO XXXI-XXXII SOBRE LOS CONCEPTOS DE HÉROE Y... 389
TABLA 0
Alta 1
Media-alta 675 %
Media-baj a 6375 %
Baja 55 %
No responde 65 %
TABLA 1
AÓ th 2.4 111 Q Br ££ if .9t bá"fE Zf IE Œ n17 iz 2-75z •• hr£7 Zr IroZ fi 11 1 Oh/ £/ 77 11 01 L,4 L9 1, r i.
.....1.1 .9:ffiggingum
....... J::::: .. :g iiirlr"u1915:'ffilmEgiliffilifiiiim' ':.'"! aninffliEMPERITH9"figglEififig iiiiiin r il IPI:991'511 9111 119
..2.d•ES :.. a u :: C hiERVIRSSSISSINISSI . n111SI'd10 ' $4., ', Siiiir,
ij: 1 .,. ,,,, pd11.1.1i..,..it..
.. E 4llt : :
—jj 1 1%
::Eifffiri .:1d5'..111 id:',.. -Lt
: ier::: .. . , 11: ‘,-qijiir ildillti .k = .. kij ., l'iliii .......... : . . ! ::'. 'ijIMEMMEIL iN111111011 lifir. la
•. iim, " • rEll£.. ' ASP: ilif - E ,i: NuAlfillít: "" 7 IlkiEd ..r1IBMIlkilll :1E150.91P 1 I qg i .. miiiiiffiffigfillqiifilliiInV! lidil Hilil
Offilfitii : ,.-fir . ..1-qiim.
•, ! i. lifigaRiEZIWilk
::* !maiN g •auliffludh :-. 4911:111:111' ' IIPIPHiiiiiiiBilliBiliilliffilligigiEWIN .im ulliji
:III
Mili:IM iirlilh" ..dir l'==' . 22 id: iiiiiI IME... '1'd: Iiiitlijiir "- MMIIII , "" lilifil'ililijiii‘EIZIMMUMMBIRMMMIMMIM
ilMOritMl19!" ;: l'ailLmilM°911MBMIliiig 191'111911 .Mkillil'A' . ! u uáliMP eldilMIHMIMMIMMIMIMMI gll
IIMIC Tr '" i: . iraiiiiiiiiiiiStilidijrbilli Miii: ilMill , h
illif, 11,11MDMI:MMILi iildulimBi.,, .MEIMMMIMIMMIMMEMII !MM
IMMMAI 112 liMil iMMEMmummuffliww .iiiiiii, , gro mirazunimit 1111111 11,1101filliEBUI9111119111111111111111Mill
:11111: P;:11111 .11M AMI iiiliMMICIIMilfillojEl ituiTillthinkitiallaimii 11•4íZilliŝ ifillill:AMPAINBiliMMHMUMBMNIMIMMEMNIMM
W.MIM' " iffigl IPMBI-iffillitáMiliiirifiMPIIIIIIMEMBRINIMmwijijoill1111filY191111111111thi 'llEfiliii;d1Ifi liVillh , NBINIMMINIIIMEZIM1111
iiiÚli: itill:1:1111111 '-' ilh.. ..:d -5- 31 .1:;1191:11
. 113111111r11fiffilliffIlijirmil' miliwymmommmilfivri11111199111111111111111191111111MIffilliifi
2
IRMEMMIffikill'il a
i Willib ulk 11fflimEMŠEINNIE1 111511,111111111199111,491E'lltilirEigliiikl droll 1111.1101MillidliNIMMINI IflIl
iiiiiiiliffisiBit g liV19 . mill ,sh: .. iiiillimuNilliiffillinllIMMINIANAND. Elfiffiliiii11111111111MMENA9119991101filliiiiiiiffiliEBIBM91111111
lillifil 5115111Rld'fflibrim • ""d .1.11 itIMMIIMMKAMMIMMIIMMIMINIMlifilfillmanzimmiluniza *1
. Še41111111ffláliijifill 1311 . .. . litlimplummil.."11119111911.9 29119911101,9m mffilliblighNiegmBERINIMN 1
: .4:111MilffligIBMWABIL IMIMM:0 N .: ' IMMIRM ilik iiI9filiiiliNIM11% .1111111111áig Bili liN
MMIMMMIIMML1011 illill:
iiiiiiilifiijilligiiii P i«filqu • .. ...1111111iliblailiq Uiillif l unj 1:" 1591:1filiglirdigfig:Iiiiiiiiiilliiblimilllffillfithibilliiiiiiiiild i . MIL 1 lim
LØlJEJIIIITHIMIMMEMMMMIHMMUMMIMIMIIMMI 111
IMMIMMBM. ''P1' ... illilibilMi 91" 1"'IME 'MMPj M :' 2p::::: n-
::::::::::::::::: 11. 19 mff: iji::: : E afir.... :::f ffflip....! .!= .: ii idillimig
E!:::::11Elill a.-1:::::.dmEE:uu:..E:::::~d1W-1 IIMMáMBIBM11101MMIMPIVINIMEMNMEDIMMMI M
IMMEMMIEBIMPrelbE gilblIZEIM "" 1P:11:1 JEE::: ..::::',..iiiig 311ffiiiiiii. MMI11191119MMIMMOMMEMMIM 11MIMMIUMMIUMg
. ...M1milmilil. a="1".MMird"51 :1 : :::::
1 . IldEEN:::::d • • ullIPP Ifiliiiiiiffiffirmazuminwommummiladillifin
IIMMIMTIMMBILdre
iPffillir liijiMIMI"fiq21.011MP"4" =, : iffiblii iiih kss:durigiliNgaijr.14111119.4:111Plipild9h1Piliblitignsárgiiiht91:91:411:11
holpilubmilmigight.fiNd.Clilliirmijibiísiip16. . :..p.
111 11"91:13 19111 " ufi gillidEMIMIMIdliiiMin iiii iiMMDIMIMMIMBMil
Lail :,::1:...... .....= ql I: . 31•ZE M'll
1 "í NaMMEININENEMI " :IE .- CSS:91::.. .915"".'
agaztaildsgss: 1"1"1"1"Ibm:1
_S . . , . : iMijiMMPI
J. ',. t rEill' .: "" .4
I
MIIIMEMMIIMEMBEMDMI IMME 4EllirmialCHIEhirh CS CI:
ISI
:
:Sl ..
nu
"ftr..
súltifflih.gál
1111FMTITPP19,.19191101111111111111111111111
: :
f E •midEliEskimgmElipli! bigEffilidilidillim
...: H ML'MZ
PM .: MMEIMMIIMMERL : ! 1S • 11
:; :: :„1:: EdEEEENE
• ...
:!! , L .• MIIIIMBEIL.ordlig ElE"
....4:, ...: .. T:: LI:: :. d .diP01911,MMISI HIBMINIMMMI
:Ecipip.:,..:.
.
"::
:v..:n: ..un• :z:
rammourn gEhisdui fillh. !
SH:11: i .1::===iiiMIMMMIREPHMIMIHNDMIMMIMMIM
11E1 if. : .
111 1S EFIZE:1 A 1 BBIlliiiniiiiiE. oiiiidillifille. "ili d . AilliBilin IIMIPP"Mill' "ijiiiiirfil ..lanifiiiiiiiiiiiiMiliniiiiiiilii
:FIT: al u rpsrd i --° dli,
... ' 51fiddru '"1.1 , 11:11 ! 11r...4;11,11..9,1111E dili uŝiiikhiliMiliMilififfiligli ŝii!
., . tai m:rn :: j . "i ..inikiiiiiiMilifilliiiiiiiiii
5 ppuhnui! : P: uthar • " :.thy ` !zt lE . 1.41ENE . . ... MendEiall . arthim : Ett:
li
:91:1•• , q a dl kih3,1 li " .E. 4 , • 1
.... E 11
1""TIMINEMINIMII
::: ..:: :::
0151118. . •311:1
qsil"'liTh ••• =qi• . ..3 :E :i
EM":"., IMi'MHIMMIMMIMMu" ..giluuMilikiMM!!.... illiEPIMIMM!!!!!!MAILLIII. F• ...... :11 iliMMEllifillifill
AO XXXI-XXXII SOBRE LOS CONCEPTOS DE 11 ÉROE Y... 403
TABLA 3
N.° • Atributo
15 Decidido 83
25 Justo 77
43 Que lucha por una sociedad mejor 76
40 Que lucha por el bien com ŭn • 71
11 Inteligente 70
41 Que lucha por desarrollar todas sus posibilidades
• individuales 685
29 Respetuoso con los demás 645
26 Sincero 645
13 Valiente • 64'5
44 Que da su vida por un fin justo • 635
17 Trabajador 625
16 • Tenaz 62
23 Comprensivo 60
18 Hábil 5725
12 Astuto 5025
20 Generoso 475
9 Amable 3875
21 Abnegado 3625
24 Bondadoso 34
34 Culto 34
30 Respetuoso con las leyes, la moral y las costum-
bres establecidas 3375
14 Extravertido 3375
27 Original 325
45 Que realiza grandes hazañas 26'5
404
• JOSÉ LUIS GONZÁLEZ ESCRIBANO AO XXXI-XXXII
8 Simpático 2625
10 Lider nato 2575
22 Sabio 2375
42 Que lucha por la belleza o la perfección 2125
19 Rápido 2125
37 Que alcanza éxito profesional 1725
31 Feliz 1525
3 Atractivo 1475
5 Fuerte 1475
28 Con sentido del •humor 1475
38 Que tiene éxito con el sexo opuesto 1125
35 Famoso 1075
1 Joven 975
39 Que triunfa siempre 85
7 Elegante 725
33 Poderoso 625
2 Hermoso 375
4 Alto 35
6 Esbelto 25
36 Aristócrata • 175
32 Rico 1'5
SS 11111111111111110111111111PMENBIR 11111190ÉIMILUIP11:211111.
iludili rl h h :.:. 9:1EEE
zEi i::::.,,
...
. :: .. . ,F.: , : 11
CO
moilwillommiimijolddlumumfázieltill gemwhi .:1:1 :
luill
SE
ME113 Pi ili q UirliiiiiiiiIIIIMIMUNINIMIINEMIPP1911111:niffir...,:il udg i «,..! 1. i
51) 111111111 i 1011111i1;1111%1111111fil111111iiiii11911111111111111i11 :1 • i ! ír ! ::::::r il E
'rli iiiiiii :=1, „ ,
: 2"E
:i' l'ilinliir
2' 22222:222
11111111111101111141111111111111111111111 1 IIIPHIMINKUNIMIN ' Iii í "'"':::, : :iiillic:1:: run.1-111:::. :
411 unuipm::: ::: :::-::'
0111111MOHNINHEIN915 ir gilihMOVAMEN:Braŝhil
.1 : ::::! Fá: REIE. . .EIFE:EEE,EE :
:„
: -..no."El
<:0
:221:12:111!::::: 111 2EFE 1 :1 1 ::!!•
3$
PMMBHMINIONNIP EdN INP ulli ::: 2. 12. 1 : .. ...Erhi: :14::::::
2•11áRIE2 elEELIEEEEE::: ' '2. :::::
ili 19 1 . 0..2ik
1 J i .:1:125.11. 1::::: itE: :::
, : isiiirl.:1::.-:::::,::::. 011:EFIE ..... -
1111111111111111111111111111111Š11111111111111!" :: :I. 22221:212: : :1:::: •E ....... .. ::. .i: :. • 9:111:3 i:
30 aiiii.:- E. :: :::Ew Iiiii
IMMOMEilliiiiiiiiiijililliliniijihniPillb ==iiiiiiiiiiii::::1111111116 :: abile i :: •
dij:ERE:
i 1111111111111111111111111111111111111111111111:11 1:: b...11 linill11111
. ..... . 11 lill' ŝ .. il . : si
to
PEEE. : ..... ;k.m
' ' : :
E : :::
pg 1111111111111111111111111111111111111111111111161.111: . e5" 41 ...... .: ,. .1::::!!
.. :::::::::::
Pe
INBRIMINS/IMPAIMI llth iMilifiliiiiiiiii . im::111:- n. Apiuni. 4111111 .-: Hinfi. " :::
. .. :::ii!!!:. .:, di : ,::
niithilii j511111Pilliii111091,A911111111ME:w iEllY
.:.::::::::::..wifilí:F:i.,:::1::::::::::::::::::::::NREH,Rompa : ::::::
9:11E:: 21
' EMŠ:r::: 122:2.... :::::11:211:
q
i'llEllat eildeli dilinll::::grum ,ái:::-:-
4 2 7 S' ? 11 12 13 1 11 I IC I? 15 f? SO 1,1 23 rof 2.? 27-,29 30 81 32 33 31( • SC 31 S1 90 Iff itz 4/3 cisr
immummizzemsgazzammumpumITTIummummummommum mi m qp
malaziolIdammuirnmag ulmmd azoira g iiiiludimwmalizz.. lh. 1:billiplitud
mommurelnrwmPffinmTnirmffirmffimwmammlilmmimmmammummE4.mmumw
wormammumumblulaildhlelmaiwilLitmludiumblauddiuma garimardwilmiudit immil - lui
EnsainarmilanibMitillifflEINEEMBEHOMEMENINEMEN ammEmznymummu j
HIMMETZWITTItTIMUUUMffiEMEZWZMWEIMEMEM Nil a l ffirdrzOMMEENZEMB
ENUMWETEMMTIMPETTITINTITIREMWOMMZIMEMEMENN NEMPAUMM. .filLud
EMNOTMMYMTPMMT~tInTIMIIMMPT IT fflMTIMMEimilibi EREOZW,- MáZ
IllifiligfiCINIBEIROMENEud gnimitEgammlar dwilm • , i l li dirarammiturcámucliffl ':.iillijumim
ammummazzamill wossma imm umumw m , z WEEEZZEISMEMEM Afilag
kidEMMEWTrIMa """"" - •
111WOMMIMEMOLIMIEIZEBRIN zurampramma -mzm
IMIEZEBEINIZEIMEARIEMEMEIMEM EfiROMM ENEDZINZIDIZEIBIEfilifi ' PARM 9 IMEHABEECIMM lifilli 1;111
1 Frarammilmatillagraa r la 1111E1111111fifiEBRIER MIHMIEHLIfi lommuma g ramm fadirrid
gfilifilifinill§§~§11MEMENIMMIHIM ElfiligMBIZEMENSE 1.11Mirdij addlEdnilirm iBilEffinifi gni 11§fiLfil
›° EifiEHELIMMEINTAIERWWWW,AERMIL I Rfillfi BEL infilliffffilialafiEfirdEBEIMIERNEVIONEIffillill
"ffifilliiji , 111EMORIfifialildiráfialtifififillEEMZEINIZEPRIffirilliffilfillitiffl111 I rffiNEEDIEZEINEN§§1991EMBE ÉCill
"ELIEBINNEFIENNIERIVEarlárolMEMENZIERINEIEWRZZIEfififi gifilfillffiliffi ffifiRE "- • EinEffir0: ...i
es iiiblifififfilEginfig lffiffilMMEHMIHNIfilDIM1191111114ENIEMEMBE ILUINEHINNEMMIEN - .''Ilitalliinh
r ElijijiMPAINEEIHEMIDEMILINSillrellinlifilEIMPROMMEMBRIMMODIMMELHEFURINIMEEHEIN
z ummummummmalummu bilmummazgaimummummaramm.wwwjamal
AffiNda rfflinamirm Itimatworankupumarmallowsza 111131ÉrattlEMBEM
ammumil ENEMBRE ing IlimINEEPETil 19imillwrafflainsEMENEMENZIEDIVIIIIMMENEMEM
IREME ablIZEMEIONWH IAMMZERM OIMEMERMEffiffiRIEMEMWMAWIEZES
55 EMEMENIKIEW.
1119 l•nfillilt nvinellanumM , ilEARREINNINEfflimpiall y, EFfiffillriffillifififilME
p 1101911"iiilMANffida111klfflairilnikillEIVERIRINIMINOMMIEZEI1111I IVEIVIMIRM
30
BIBLIOGRAFIA