Está en la página 1de 6

Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil

Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

KAMELAB’ÄL TAQ TZIJ


Frases de respeto/cortesía

Tatz’ibaj ri kamelab’äl taq tzij/escriba una frase de respeto en cada


círculo.

B’ix chuqa’ silonem

uj aj, janila k’atän (abrir y cerrar abrigo)


uj aj, janila k’atän
Takuyu’ numak, mak mak (Saltar con el pie izquierdo)
Tab’ana’ utzil, tzil tzil (Saltar con el pie derecho)
Tikirel, yinel el el (saltar con los dos pies)
Takuyu’ tasacha’ numak. (ka’i’ b’ey) (saltar un pie a la vez y aplauso
sobre la cabeza)
uj aj, janila k’atän
uj aj, janila k’atän
Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil
Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

Observa las imágenes y practica en compañía de otra persona

Takuyu’ numak ma Xwan, Tab’ana’ utzil a Lu’, Tab’ana’ utzil tijoxel, Tib’ana’ utzil tijoxela’, Takuyu’ tasacha’ numak
¿tikirel yinok? kach’on pa kaqchikel. tawak’axaj ri b’ix. tisik’ij re re’. nan Julia, ¿achike asamaj
rat?

Takuyu’ numak ma Takuyu’ numak nan, yib’e ¿Tikirel yitz’ib’an tijonel? Takuyu’ tasacha’ numak Takuyu’ numak te’ Rosa,
Chepe, katel el yan. xtän ¿achike ab’i’ rat? ¿achike ramaj wakami?
Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil
Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

Takuyu’ numak, ¿tikirel Takuyu’ numak nan, Tab’ana utzil, taseqa’ /Por Tab’ana’ utzil, tasipaj ¿Tikirel, ninsik’ij jun
yinetz’an tijonel? / ¿tikirel yinok?, disculpe favor, huela (las flores… ) jub’a’ nuya’ / Por favor, sik'iwuj? / ¿Puedo leer un
¿Puedo jugar profesora? abuela, ¿puedo pasar? regalarme un poco de libro?
agua.

Takuyu’ numak, ¿tikirel ¿Tikirel ninqäj aq’a’n?/ ¿Tikirel yijote’? / ¿puedo Takuyu’ tasacha’ numak Takuyu’ tasacha’ numak,
nab’onij wochoch? ¿puede prestarme su subir? katel el / disculpe, podría tab’ij ri qitzij. / disculpe,
¿Podría pintar mi casa? escalera? salir pero diga la verdad
Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil
Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

TZ’AQAB’IX

Takuyu’ numak nan, takuyu’ numak //

Ke re’ ke re’, toq nakamelaj, nakamelaj jun winäq//

Tab’ana’ utzil tat, tab’ana’ utzil //

Ke re’ ke re’, toq nakamelaj, nakamelaj jun winäq//

Tikirel tikirel nan, tikirel //

Ke re’ ke re’, toq nakamelaj, nakamelaj jun winäq//

Takuyu’ tasacha’ numak tat, takuyu’ tasacha’ numak //

Ke re’ ke re’, toq nakamelaj, nakamelaj jun winäq//

Ch’uticholtzij/vocabulario
Nakamelaj- respeta
Winäq-persona
Ramaj-tiempo/hora
Pawi’aj/ne’t/ xompi’r-sombrero
Su’t-servilleta
Samaj-trabajo
Tz’ib’awuj-cuaderno
Ruxikin jay- sanitario
Taluwäch-televisor
Ja’-sí
Manäq- no
Ütz k’a- está bien
Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil
Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

Kojetz’an pa molaj/juego grupal


Tib’ij tib’ij ri q’aptzij/ digamos las frases:

1- Tikuyu’ qamak/ disculpen kixropin/salten

2- Tib’ana’ utzil/ por favor kixtz’uye’/siéntense

3- Tikirel/pueden kixetz’an/ jueguen

4- Tikuyu’ tisacha’ qamak/ disculpen kixtz’ib’an/ escriban

¡PRACTIQUEMOS!
Interpretemos las frases escritas en
Q’aptzij pa kaqchikel ch’ab’äl.
idioma kaqchikel al idioma español.
1. Takuyu’ numak tijonel,
¿tikirel yinok? Ja’ katok.

2. Xsaqär k’a tat, takuyu’


tasacha’ numak, tikirel
yinok, ütz k’a katok.

3. Xqaq’ij k’a’ wachib’il,


tikirel yitz’uye’. Ja’
katz’uye’
4. Tab’ana utzil xta Loyda
kapa’e’. Ütz k’a

5. Xokaq’a’ nan, tikirel


yinetz’an. manäq
Kaqchikel Cholchi’ K’ulb’il Yol Twitz Paxil
Comunidad Lingüística Kaqchikel Academia de Lenguas Mayas de Guatemala

Samaj/ejercicio:

Ke’anuk’u’ lajuj taq b’ab’, tato’ awi’ rik’in ri jujun taq tzij niya’x chawe pa taq kajtz’ïk/
forme diez oraciones en el idioma kaqchikel, apóyese con las palabras que están en los
cuadros.

1. Frase de 2. Sujeto: 3. Acción: 4. Objeto:


respeto: Tijonel-maestr@ Kach’on-hable Pa jay-en la casa

Tijoxel-alumn@ Kasurin-gire Pa tijob’äl- en la escuela

Tijoxela’-alumn@s Karopin-salte Chwajay-en el patio

Wachib’il- mi Katz’uye’-siéntese Pa b’ey- en la calle


compañer@
Katze’en-sonria Pa ruxikin jay- en el sanitario
Xtän-niña/señorita
Kapa’e’-párese Ri b’ix- la canción
Ala’-joven
Katok-pase Ka’i’ oxi’ tzij- algunas
Xwan-Juan palabras
Yinok- entrar
Lu’/ Tru’-Pedro Jun tz’ib’awuj- un cuaderno
Katel-salga
Xwana-Juana Pa tz’ib’awuj- en el
Yinel- salir
cuaderno

Yib’e-ir
Pa kaqchikel ch’ab’äl- en
idioma kaqchikel
Katz’ib’an-escriba
Pa wochoch-en mi casa
Tak’ama’ pe-traiga

Tak’waj- lleve

Tab’ij- diga

Tawak’axaj-
oiga/escuche

Nota: lleve el orden de las palabras en las oraciones, según indican los cuadros.

Tz’eteb’äl/ejemplo:
Takuyu’ numak tijonel, tawak’axaj Disculpe maestra/o, escuche

ri b’ix la canción.

También podría gustarte