Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Tema #2 Cuadro Fonemico Del Aymara
Tema #2 Cuadro Fonemico Del Aymara
Simples p t ch k q
Aspirados ph th chh kh qh
Glotalizados p' t' ch' k' q'
Fricativos s j x
Laterales l ll
Nasales m n ñ
Continuas
Vibrantes r
Sonoras
Semiconsonantes w y
i u
Vocales
a
Alargamiento
Vocálico /¨/
Mediante D.S. Nº 20227, el 9 de mayo de 1984, se oficializó la signografía
fonémica que se utiliza actualmente, presentando 30 fonemas segméntales: 26
consonantes, tres vocales y un alargamiento vocálico (¨).
pa ta cha ka qa
pha tha chha kha qha
p'a t'a ch'a k'a q'a
xa
Vocal “i”
WA YA AW AY
WI YI IW IY
WU YU UW UY
Ä Ï Ü
Ejemplos
ä ï ü
Mäki (de una vez) Jilïri (mayor) Jüri (Vapor)
Khä (allá) Suxtïri (sexto) Sapüru (diario)
2.5. Tripares mínimos
Se denominan tripares mínimos al conjunto de tres palabras, las cuales tienen un
mismo contexto fónico, pero cambia una de las consonantes.
BILABIALES
PUYU (hoyo) PHUYU (pluma de ave) P’UYU (rombo)
Pisi (Escaso) Phisi (gato) P’isi (angosto)
Putu (cueva) Phutu (agujero) P’utu (germina)
ALVEOLAR
TANTA (reunión) THANTHA (Viejo) T’ANT’A (pan)
Tixi (flaco) Thixi (fritura) T’ixi (sobre costura)
Tama (manada) Thama (caminar lento) T’ama (fermento)
PALATALES
CHURU (vértice) CHHURU (pico de ave) CH’URU (caracol)
Chiji (desgracia) Chhiji (susto) Ch’iji (césped)
Chiqa (verdad) Chhiqa (ala) Ch’iqa (izquierda)
VELARES
KANKA (asado) KHANKHA (áspero) K’ANK’A (gallo)
Kaya (oca deshidratada) Khaya (aquél) k’aya (abono mojado)
Kuchu (ofrenda) khuchhu (corta) K’uchu (rincón)
POST VELARES
QAWA(aporque) QHAWA (coraza de tigre) Q’AWA (zanja)
Qata (alumbre) Qhata (asegura) Q’ata (aprieto)
Qalltaña (comenzar) Qhalltaña (echar) Q’alltaña (cortar papa)
Qullasiña
K’
umar jakañax taqi jaqinakis wali askiwa. Aymaranakax qullasiñtuqix
suma yatipxaraki. Kinapaxhatix maynix usuntixa, laqakiw quranak
wallxttasin umantayapxi, uka qullanakax sapa usutakix uñt’atarakiwa,
junt’u qulra, thaya qura, jaru qura, muxsa qura ukham sutinchapxaraki. Uka
kipkarakiw quranakampix ch’akha p’akitanak qullasipxi. Ch’akha p’akitatakix yaqhip
laq’u jiwayasaw janchi patar apxatasipxi, ukatsti mäkiw chhuxrix jintawayiri. Janchi
usux ukhamaw qullasiña.