Está en la página 1de 2

Lic. Elsa N.

Flores Escobar

ARUTHAKHINCHA 2. KUNS LURASKTA


1. -ska sufijo marcador de gerundio. Equivalente a los afijos del castellano. Ando, endo y yendo. Marca el
presente progresivo, lo que quiere decir que la acción se realiza en el mismo instante.

ARUNCHIRI K’ILA ARU –SKA + -ÑA AMUYT’AYÏRI


Thuqhuña Thuqhuskaña Estar bailando
Khuyuña Khuyuskaña Estar silbando
Laruña Laruskaña Estar escribiendo.

2. Otro de los sufijos que marca el gerundio es el sufijo –SA funciona como modificador del verbo principal.

ARUNCHIRI K’ILA ARU –SKA + -SA UÑACHT’AWI AMUYT’AYÏRI


Pichaña Pichaskasa Pichaskasaw tinkutayna. Se había caído barriendo
Jariña Jariskasa Jarisaw p’akjatäna. Rompió lavando.
Qillqaña Qillqaskasa Qillqasaw jayllitäna Cantó escribiendo.

3. Pusi jaljanakampi –ska k´’ila aru anatayañáni. ‘ Conjugar las cuatro formas con el sufijo -ska’
A las preguntas: Jumax kuns luraskta. Jupax kuns luraski. Jiwasax luns lurasktan.
SAPACHIRI.
SUTILANTINAKA JISKHIRI (F.I.) IYAW SIRI (F.A.) JANIW SIRI (F. N.) JANIWAMP
JISKHIMPI (F.
I./N.)
Nayax sarasktti (¿estoy sarasktwa ( estoy Janiw sarkitti (no Janit sarkta (no
yendo?) yendo) esta yendo) estoy yendo?)
Jumax sarasktati (¿estas sarasktawa (estas Janiw sarktati (no Janit sarkta (no
yendo?) yendo) estas yendo) estas yendo? )
Jupax saraskiti (¿está yendo?) saraskiwa ( está Janiw sarikiti (no Janit sarki (no
yendo) está yendo) está yendo?)
Jiwasax sarasktanti? (¿estamos sarasktanwa Janiw sarktanti (no Janit sarktan
yendo?) (estamos yendo) estamos yendo ) (no estamos
yendo?)

4. Pusi jaljampi –ska k’ila aru anatayañäni ‘conjugar las cuatro formas con el sufijo –ska’

A las preguntas: Jumanakax kuns lurasipkta. Jupanakax kuns lurasipki. Jiwasanakax kuns lurasipktan.

WALJACHIRI.

SUTILANTINAKA JISKHIRI (F.I.) IYAW SIRI (F.A.) JANIW SIRI (F. N.) JANIWAMP
JISKHIMPI (F.
I./N.)
Nänakax sarasipktti sarasipktwa ( Janiw sarkapktti Janit sarapkta (no
(¿estamos yendo?) estamos yendo) (no estamos yendo) estamos yendo?)
Jumanakax sarasipktati (¿estan sarasipktawa (estan Janiw sarkaptati Janit sapkta (no
yendo?) yendo) (no estan yendo) estan yendo? )
Jupanakax sarasipkiti (¿estan sarasipkiwa ( Janiw sarapkiti (no Janit sarapki (no
Lic. Elsa N. Flores Escobar

yendo?) estanyendo) estan yendo) estan yendo?)


Jiwasanakax sarasipktanti? sarasipktanwa Janiw sarapktanti Janit sarapktan
(¿estamos yendo?) (estamos yendo) (no estamos yendo) (no estamos
yendo?)

ARUNAKA 2: KUNS LURASKTA.

K’ila aru, ch’axta aru : sufijos

Amuyt’ayïri : Significado.

Aruthakhincha : Gramática.

Arunchiri : Verbo.

Uñacht’awi : ejemplo.

Waljachir : Plural.

Sapachiri : Singular.

Sutilantinaka : Pronombres personales.

Suti jiskhirinaka : pronombres interrogativos.

Uñachirinaka : pronombres demostrativos.

Pusi jaljanaka : cuatro formas.

Anatayaña : conjugar.

Anatayañani : conjuguemos.

Jiskhiri : Forma interrogativa.

Iyaw siri : Forma afirmativa.

Janiw siri : Forma negativa.

Janiwampi / jiskhimpi : Forma afirmativa interrogativa.

También podría gustarte