Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Dibujo de Serrano PDF
Dibujo de Serrano PDF
I r¿''?':r
i
I
I {""-
l\r
I
i 'rI ',r,
lli
¡
i 'h,
i-
f,.\.i
I ,, , "
I i .***g&
;i
t).
{ !!
TIIBUJtl
l
TEtfrf tt*
f'¡ tlR MA Lf ZAür*
rntr|ntr
5m
ll | ¡
l\ | f t'! li¡f ¡
I
:f
¡ /'
, . -i
l.'t,,; ,$1.t
,rl
t'1
Ji
{ ,,,,*
a
':,')
P
IT !
¡ ii
&*l
a::
Its ,.r= .ut$h,t. "lii$':
ó
Pug.
:"' Tecnígrafo de corredera sobre guías ortogonales. 49
Tecnígrafo automático con mando electrónlco. 49-50
2.I7 Regla paralela. 50
2.I8 Pantógrafo. 5l
CAP. IrI REPRESENTACION NORMALIZADA DEL DIBUJO, 53-78
3.1 Dlmensiones de las hoJas de dibujo. 53
3. 1.I Formato-origen. 53
3.1.2 Formato-origen correspondiente a Ia serie A ,53
3.2 Escala, 53
3.2.L Según DIN-ISO 5455. 53
3.2.2 Escala rratural. 53
3.2.3 Escalas de ampliación. 53
3.2.4 Escalas de reduccfón. 54
3.2.5 Especificaciones de una escala en el dibuJo. 54
3.2.6 Registro. cr+
3.2.7 Escalasrecomendadas. 54
3.3 CaJetín para planos y listas (DIN 6771 HoJa 1). 55-57
3.3. I CaJetín básico para dibuJos. D3
3.3.2 CaJetÍn para planos y lisLas. I 55-56
3.3.3 CaJelin para planos y listas-castllas. 58'- 59
3.4 Lista de partes según DIN 677 I T2. 59
3.5 Correcclones en el plano. 60
3.5. I Correcciones mayores. 60
3.5.2 Correcciones menores. 60
3.6 Plegado de hoJas de dibuJo según DIN 824. 6l - 63
3.6. f Descripción y denominaciones de formas de plegado. 6l
3.6.1.1 Denomlnaclón para un plegado de FORMA A. 6l
3.6. I.2 Denominación para r-rn plegado de FORMA B. 6l
3.6.1.3 Denomlnaclón para trn plegado de FOITMA C. 6l
3.0.2 Exlgcnclas. 6l
3.6.2.1 lrorntato parir archlvo. 6l
3.6.2.2 Poslción ciel calctín. 6r
3.7 Pir¡rcl. 64-70
3.7. I lrabrlcaclón. 64
3.7.2 Influcncla clcfhbrlc¿rctón. 64
3.7.3 Iinsayos dcl papel. 64
3,7.4 Pcsos cn el pa¡rcl, cartr,rllna y cartótl. ot)
3,7.5 A¡rllcacfoncs dcl papcl. OD
3,7.5, IPapcles parÍr las artcs f;rilficas. 65
3.7.5.2 Papclcs ¿rbsorvc¡rtes. 65
3,7,5.3 Papelcs dc c¡-rvolvcr. tlt)
3.7.5.4 l'apclcs cs¡:eilalcs. 65
3.7.6 'l'lpos de papcl para dlbuJo. ^' 65
3.7.6. I Opacos. 65
3.7.6.2 T¡anslircldos. 60
3.7.6.3 Papcl mllimetrado. 66
3.7.7 Tipos de papcl para artistas, diseriadorcs, grálicos c ingcnieros. 66
3.7.8 Papel hcliográfico. 67-70
Tipos dc OZ-AI-ID. 67 -70
,,,,:::...:,.':''
-' Fbg.
5.2.3.5 La cardioide t07
5.2.4 Las siete seccfones cónlcas. 108 - ll0
5.2.4.r t a ellpse. 108
5.2.4.2 La hipérbola. 108
5.2.4.3 Ia parábola. 108
Problemas N"s. 43 a 64. 111 - 120
5.2.5 Enlaces y construcciones relaüvas a los rr¡lsrnos. . r2l
ProblemasNos. Ia10, t22 - L24
CAP. \rI PROYECCIONES. 125 - 160
6.r Definición. L25
6.2 Elementos de proyección. l2S
6.3 Tlpos de proyección. n6
6.4 Proyección ortogonal de üstas múltiples. LzT - lg4
6.4. r A:doma de Ia proyecclón ortogonal. l2Z
6.4.1.1 Punto de rdsta, (foco). I27
6.4.r.2 Proyectantes. L2Z,
6.4.1.3 trl plano de proyección. I2g
6.4.r.4 Cuadrantes o diedros. l2g
6.4.1.5 ObJeto. 129
5.4.2 Proyección. l2g - 130
6.4.2.r Rebatimiento de los planos coordenados; según ISO ME"IODO E. 13f
6.4.2.2 Rebatimlento según ISO METODO A. lg2
6.4.2.3 Proyecclón de un obJeto sobre lres planos. 133
6.4.3 Líneas auxiliares de proyección. 134
6.5 Proyección de puntos. lg4
6.6 Lineas. 134
6.6. r Nomenclatura, lg4
6.6.2 Posiclón de las lineas. l3S
6.6.3 Recta perpendlcular a uno de los planos coordenados. 135
6.6.3.I Rccta pcrpcndlcular al plano horlzontal. 136
6.6.3.2 Recta perpcndlcular al plano verücal. 137
6.6.3.3 Recta perpendlcular al plano lateral. l3g
6.6.4 Recta paralcl¿r a lrno dc los planos coordenados e
lncllnada en relaclón a los otros dos. 139
6.6.4.1 Ilccta paralel:r al plano horlzontal. 140
6,6,4.2 Recta paralcla al plano vcrtlcal. l4l
6.6,4.3 Rccta paralcla al plano de pcrlll. t42
o.t).l) Rccta obllcua a los trcs planos coordcnados. 143
6.7 Planos. t44
6.7,1 Plano paralelo a uno de los planos coordenados
prlnclpales y perpcrrcllcular a los otros dos. t44
6.7. l, l Plano paralelo al piano horlzontal. 145
6.7.1.2 Plano paralclo al plano vcrtical. 146
6.7. r.3 Plarro paralclo al plano dc perfll, r47
6.7.2 Plano perpendlcular a rrno de los principales planos coordenados
e lnclinado en relaclón a los otros dos: 148
6.7.2.1 Plano perpendlcular al plano horlzontal, r49
6.7.2.2 Plano perpendfcular al plano verücal. 150
6.7.2.3 Plano perpendicular al plano de perftl. l5l
6.7.3 Plano oblicuo a los tres planos principalcs de proyección. t52
Pag.
6.8 Sólidos. '
153 - 159
6.8. 1 Sólidos delimttados por superflcies planas. 153
6.8.2I Sóitdos limitados por superflcies planas y curvas simples. 153
6.8.3 Sólidos limitados por superflcies de doble curvatura. 153
6.8.4 Sólidos con superficles reversas. 153
6.9 Lectura de diseños. 153
6.9. I Interpretaclón de los sólldos. 153 - r59
6. 10 Selección de las vistas en dtbuJos de vistas múltlples. 159
6.f 0. 1 Número de vistas que deben ser trazadas. 160
6.10.2 DlbuJos en una úr¡ica vista. 160
6.10.3 Diseño en tres vistas. r60
CAP. \rII AXONOMETRIA. 161 - 173
169
7.6.5 Isomctría dc crrrvas lrrcgttlares. 170
7.6.6 Llmttaclón dcl ¡nótodo aproxlmado de cuatro ccntros. 170
7.6.7 Prcclslón dcl método dcl dlámetro real. 1?t
7.7 l)crspcctlva lsomótrlca dc sólldos, método de la caJa. l7i
7.8 Proyccclón dlnrótrlca. 172
7.8. I Co¡rstrtrccló¡-t dc un dlb¡Jo lsomótrlco. 172
7.9 Proyecclón axonométrlca vcrdadera. ' t?l
{{s
t :!l
' ,- *..*ifr'
Psg.
ti.S Ttpos de proyecctdn obltcua. t75
S.3. I Proyecclón caballera. t76
¿J.3.2 Proyecclón de gablnete. t76
$.3.3 Proyecctónobllcuagerieral. t77
8.3.4 Proyecctón cllnográflca. 177
L:.lP. D( PROYECCION COMC.q. t7g - 2c,4
(¡ I I¡rtrodr-rccló¡r.
(t.2 179
Perspcctfva. 179
$.2. I lilenrcntos báslcos <le ln ¡rerspecttva. 180 - 184
$.1,. l. I Oblcto. 180
t).?.r.? Pr¡iiio. dc vtsi¡; Ip.V:). 180
$.2. 1,3 l-tlryos vlsr.¡alcs,.([rr:oycr:tarrtcs). t82
!r.?.1.4 El plano dcl ctruclro. 182
9,2. I.l-r I)lano ¡lconrctral. (1,.g.). 182
9.2. 1.6 l-ínca dc ücrra. (1..T.1. l82
9.2.1.7 I-í¡rca <le llorlzonte. (l,.ll.). 182
9,2. l.B Pr¡¡rto prtnctpnl. (lr.P.). r84
9.2.1.9 Prrnlo dc dlslancta, (1,.D.). 184
9.1. l. lO l)lar,ro pcrspcctlvo. 184
9.2. l. l I Espaclo perspecüvo. 184
9.2. l. 12 Angulo óptico. 184
9.3 Tlpos de perspectiva. 184
I3.J Perspectlva frontal o paralela. (perspectiva central). 184
9.3.2 Perspectivaangular. 185
9.4 Métodos de construcctón de perspectivas,
(Cuadro normal o verücal). 185
9.4.1 Condiciones para la construcción de perspectivas. 185
9.4.2 Determinaciones a tomar en la construcción de perspectivas. 185
9.4.3 Perspectiva de planta y altura, (Método de planta y al'tura). 187
9.4.4 PerspecUva con un solo punto de fuga. t87
9,5 Construcción de la perspectiva cent¡al,
(Método de planta y altura). 187 - 190
9.6 Construcclón de la perspectiva cór¡lca, con dos puntos de fuga,
(Método de planta y altura). l9l - 193
9.7 Varlación de altura del punto de üsta. 194 - 195
oa Variaciones del punto de vista. 196 - r97
9.9 Variaciones de posición del obJeto. r98 - 199
Recóinendaciones. 198
9. lO Variación del plano del cuadro. 200 - 20r
9. i I Construcción de perspecliva cónica de t¡es puntos. 202 - 204
CAP.X DIMENSIONAMIENTO EN PIEZAS U OB.JETOS. 2o.5 - 240
10. 1 Dimensionamiento en piezas ú obJetos, (Acotación). 205
10. l.l
Lineas de dtmensionamtento. 205
10. 1.2. LÍneas auxiliares de dimensionarrüenro. 206
10. 1.3
Elementos de limitación. 206
10. 1.4
Cifras o va-lores de la dimensión. 206
10. 1.4. I Altura de las cifras o valores de Ia dimensión. , 207
Pag.
70.2 Piezas u obJetos prismáUcos 207
70.2.1 Cortes o seccionarnlentos en cuerpos en forma de prisma. 207 - 2ro
10.3 Prismas de base cuadrada. 2ro - 2lI
ro.3. r Superficies cuadradas. 2tl
1o.3.2
r0.4
Superficies laterales planas de cuatro lados.
Vistas simétricas.
. 2rl
212
10.4.1 EJes de simetúa. 2t2 - 2r3
ro.4.2 Valores de dimensiones. 213
lo.5 Piezas u obletos cilíndricos. 2t4 - 2r5
r0.5.1 Líneas de dimensionamiento. 215 - 216
r0.5.2 Cadenas en el dimensionamlento. 216
10.5.3 Radios. 2t7 - 2L8
1o.5.4 Corte o secclón en cuerpos cilÍndrtcos. 218 - 22r
r0.6 Prlsmas de base trape,cial, triangular, hexagonal. 22r - 227
r0.6. r Prismas con base de forma traoeclal. 221 - 224
r0.6.2 Prismas con base de forma hexagonal. 224 - 225
10.6.3 Prismas con base de forma triangular. 225 - 227
ro.7 Piezas de forma piramidal. 227 - 229
I0.7.1 Pirámides rectas. 227 - 228
LO.7.2 Ptrámide truncada. 228 - 229
ro.8 Piezas cónlcas. 230
10.8.1 Cono. 230
r0.8.2 Cono truncado. 230
10.9 Piezas esféricas, 231
10.9.I Esfera. 23r
10.9.2 Segmento esférlco. 231
lo. ro Secuencla en el dimensionarrüento del dibuJo de'una pleza: 232 - 240
l.- Secuencla orlentada a las formas báslcas
que componen la pleza. 232 - 234
2"- I-a secuencla del dtmenstonamlento en el dtbuJo de una
pleza puede basarse tamblén en el proceso de-acabado en el
labrado de la pteza. 235 - 2d7
trJerclctos. 238 - 240
CAP. )C REPRESENTACION DE CORTE O SECCION. 24L - 266
I l.l Rcprescnlacló¡r dc cortq o sccctón, (DIN 6). 24t - 244
I
I l. l. Li¡rc¿rs dc cortc. 245 - 250
I1.2 Ilcprcscntaclón dc roturas, (DIN 6). 251 - 253
IiJcrctclos. 253 - 255
CAP. xII INTRODUCCION A I,OS SISTEMAS GRAFICOS INTERACTTVOS. 267 - 2SO
12,l I¡rtroclucclón. 257
l?.1.t Algr.rnas postbtltdades e¡r el ernpleo de la CG. 257 - 261
12.2 ObJcttvo. funclón y ncccstdad de un SGI. 262 - 264
l?.? Dcscripctón y ftlosot'ia de trabaJo. 264 - 267
12.3. I Dstactón dc trabalo. 268
12.3.2 trlementos de representaclón üsual. 268 - 270
12.3.2.1 Pantallas, 268 - 270
12.3.3 Elementos de ingreso de datos. 27L - 274
I 2.3.3. I Me¡rú/'fablet. 271
nag.
12.3.3.2 Teclado. 271
I2.3.3.3 Dlgltallzador. 271
t2.3.3.4 Otros dtsposltivos de entrada. 27r
Láplz ltrmlnosci.
'Ieclado de funclones.
Esfera ltbre.
Joystlck.
12.3.3.5 Scanner. 272
12.3.4 Dle¡rre¡rtos de rcprcsentacló¡r permanente. 275 - 278
12.ÍJ.4.1 El graflcador o PI.O'ITER. 275 - 277
12.3.4,2 Otros dtspos!Uvos de saltda. 277 - 278
a) Mlcrolll¡nadoras.
b) Pcrforadoras dc chtta. '
....1...:.-l:1.,.1
, , :,1;i;ii,,,;,1
. '. - rl"¡
..-!
'.
CAPITU-I,O I
INTRODUCCION
25
En 1975 se lrlginal en apoyo a ra pJ3gt]ca del extranJero,
rün xóntr¿UNc é.v.:.: , - ----,-^' el nombre de
-DIN
DEUTSCHES INSTTTUT
Pinzas seguras que wrten que ra mrna retroceda aún baJo fucrtes prc-
slones.
l
utA TU!O-¡ut fOf^Lt€¡TE
3É¡l-Éflf,l\cfABL€ aurot^ftoo
Arcitto %a Grotito
2.2 t APA.
4... .. Una goma de borrar debe ser usada solamente para remover las líneas traza-
das erroneamente o para modtflcar detalles dei dtbu¡o debtdo a una altera-
ctón del próceso; sfen{o esto apllcable a los trazos co; l6p|z como con tlnta.
-..' .f,
s" úetr" go-* de borrar p*",' , .-.
Lineas a,láplz sobre papel de dibuJo. '.1
Además se üene: I
Aquí es oportuno recordar que tanto LAS RECT,AS COMO LAS ITSCUADRAS
SE DBBDN CONSERVAR PERFBCTAMENTE LIMPIAS.
j
_ü
{
cuando edsten muchas líneas m'y próxrmas únas a otras y
clebe ser borrada: las otras se protégln medrante solamente una
una pL/\NTILL\ PARA Bo_
RRAR.
2.4 AFIII\MINAS.
Para cl aftlado rrc ¡nrnas se uelre rr'a varre<ra<r <re rlrsposrtvos a¡rroprarlos,
como rasquetes con block <lc lla, aftlanrlnas nlecán,co, btc.
¿.c TTNTA.
2:7. F^ TIT¡GRASOS.
2,8 COMPASES.
o-. \
I
36
j
2.9.S PIÁlrTIIrAf¡PARAEIjDCTROTüC./L
i{'
i+
$
2"9.! pr.áNTrrJáApARAARgrrfrEcTIrR¿L
Para amuebqdo,.tnstalactonge sarittartas, kartograpf, para catasfro, srstema.s
cte ctr€naJe, aba.stectmlento de agua, calefacfton, pre_fáurlcados ae'rrormrgon
r", ar:mado. etc.
I
:,i. t .i.-.. . ,r -.-
2.9,10 TIGIJRAEI'MAI{A.
Idea! para proyecto de muebles, vehículos, a¡eas de trabaJo, máqulnas, etc.
RBAIAT.
una regla T, empleada para er trazado de longitudes,
una placa y un travesaño que son flados rrgiáamente consta de dos partes;
una con otra. Además er
p-ara que"medlant. ,_," ,poyá
f:í"."*:i.5,::.Ti:.:g1".guia,
de la mesa de dtbuJo pueda rr:azar$;";;yrá; ¿.1á "
Ln costado
pri.^,-rfiñ;#;,:ñ'.
)'
2.I2 ESCALIMETROS.
c-ada escalímetro presenta 6 redüccrones. Deben ser fabrreados con alta pre-
clslón y con materrares de arta caltdacr y a p.reba cle temperaturas.
2,L3 CTJRVAFLDflBLE.
42
Para las escuadras, se reallzan t¡azos con una cara de éstas y luego se replte
el trazo sobre la linea anterlor, pero con la ot-ra cara cle la escuadia, sobre el
papel. Tantblén exlste un método para verlflcar un Juego de dos escuadras
(45" - 45' y 30' - 60'), Juntanto la hlpotenusa de la escuadra de 4So _ 45"
con el lado opuesto al án(ulo de 60" de la escuadra de 30" - 60. debtendo
ser estos clos lados lguales,
(^)
t-'"1
i lr0Ko [f 0,,*,
1l:-=l
iltl-t
E
E
o
r
o
tL_ __ __.il
Lf--
I o¡omm I
soportes plásticos de Quste milimétríco en lcs cualro patas permüen una perkc-
ta niuelaclón-
&
l_i r, *n
FJ 0,,,',
f-- - 7oo*Boonrm ,
c
I
@
""^lr!-!o"enntacteeranobre.LLrutar,)),""#;
ilEtce n ld.eql pqra trabq oia;;;;:::.
¡1
t----1
I l56Ks 0, l9 m3
Irócü rnaneJo: la pc'lancrl. gue s¿rue oomo lurouo Ixrm los pies, c.tando prestonadd ho.-
cta arribt: perrnlte los moulmlentos de eleuactón e fnclfnaclón clel fablero sf-
mu[Aneomente.
EI blooueo lirme por placas de frlcclón, sosllene muy bten el peso de la lum{nar{a
u técníomdo.
Soportes plústrcos de Quste mütmétrico, en las cualro patas, permtten una ¡3fu1fu
clón per-fecta-
,8, fgfl
fl ro xs I ! o,os.a
45 ,t.:].
],..]
ii,'l:
BCO-C
BCO. D
Hoy día ras mesls de dibuJo están pro'istas der tecnígrafo, que permite
gran rapldez en la eJecuctón de los dibuJos, srendo una
mento ufllísimo para los dibuJantes. frr to tántó un rnstru_
Un tecnigrafo se compone de dos reg-las que forman entre sí un ángulo exac_
to-de 90", ff adas con ra máxrma solidez a-un-a escuadra que forma p"afte;;la
cabeza del tecnigrafo, la cual está proüsta de un puño para ta ma¡lobra
del
aparato. l,a posición normal de la escuadra es-tal, ciue las dos reglas p"ri_
lelas, respectivamente a la base y a la altura del taülero. Á cabezaestá"o, unlda
aI tablero mediante un sistema de palancas, de forma qui prrede moverse li_
bremente, en contacto con el mtsm'o, de un punto a oüo o. toda la superfl-
cie del dtbuJo. se
-comprende fáctlmente qúe, cogiendo con una mano el
puño, por un sencill,o movlmiento de traslaéión aliitto que fuere menester,
es fácil trazar, sin la ayuda de escuadra rü de constru"óion." geometrlcas,
segmentos paralelos y perpendiculares ent¡e si y a los lados del tablero, en
: cualquter punto del plano del dibuJo.
50
2.18 PANTOGRAFO.
T obto tlo l
f.eal. ¿. lala
te1ét t
HO¿A grfl HOJA
Dr¡t 176
^CFPIF A
ifconTA R aEcoRTAOA
AO 880 x t23O Cll t It 09
625x 88O l?1r E¿ll
^t
A2 45Ox 625 12Or 591
A5 33O x 45O 2i7 r 12O
3.2. ESCAII.
3.2.1 SEGTJN DIN-IsO ó46ó.
Dscala ca la rclactón dc la nrcdlda llneal dc u¡ra magr.¡ltud, rcprcsentada cn un dt-
buJo orlgtnal a su dlncnslón RDAL de la nrlsma magnltud del caso.
NO'11\.- Bn una reproducclón la cscala pucdc dlfercnclhrsc dc la del dtbuJo orlgl-
rlal.
3.2.2 ESCAI,ANATI,JRAL.
Es la escala con el valor de proporclón I : l.
3.2.3 ESCAI,AS DE AMPIJACION.
Son escalas cn las cuales, el valor de proporclón cs mayor que I : l,
Partes del capítulo traducldos del llbro:
"TECHNISCHES ZEICHNEN" (DIN-Normen für den Unterrlcht) de DIN
53
3.2.4 ESCAI.AS DE REDUCCION.
Las escalas recomendadas para el empleo en el dibuJo técnlco son las slgulentes:
Tobto lto 2
c+
, , CAJETIN PáRA PI"A¡TOS Y LISTAS (Dn{ 97.Z¡ IIoJa If. ',,.¡ 1;.
3.3. ,-, .
3.3,1 CAIETIN PARA DIBUJOS: _.:. ': : :a-::-; :r:.j.r:. ... . .::
fuura 1.- .Ca¡etln báslco para dtbqloe. : . i
En este cajetin son reglstradas todas las especlficaclones nece-
.sarias, cuando no está preüsto el cajetín de la figura 2, o el de la
ftgurqS. : -
; .
Puede ser empleado tanlo para plano¡ como para ltsta de parfes.
Ftgura 2.- dtbuJos (CaJetín báslco para übujos con.caslllas adl-
8r*:ilJ"*
Sobre la línea superior, del llamado cajetín básico, pueden
añadirse casillas en las cuales "OTROS USUARIOS" pueden adt-
cionar los nombres de sus negocios o firmas con sus correspon-
dientes números de planos, en-una forma resumlda y clara.
ffguraS.- CaJetfn báslco "AMPLIAD(Y'.
Iügura 4.- CaJetín báslco para planos y llstas s6¡ saslllnc adlclonales.
En este caJetin NO SE LTTILIZAN l-AS CASILI^A.S I a 6 de la ftgura
]. No se requlere indlcar en el mlsmo: especiftcaclones de tole-
rancias, acabados de superflctes. materlalel pesos, etc. Este ca-
Jetin puede ser lgualmente ampllado como en el caso de la figura
2.
Ir€olo
F19.2. Cototln poro dlbu!oi ( cototln bóctco
I odlclonolot ),
po'io'. dtbu !ot, coi,cortilo,
@ @ @
@ @ @
I f. c¡o llcÁbt.
t
F19.1. Cclo I ln b ótlco poro plonc t , llettt (con cotllloe
l¡ ollolontlo t) .
56
F19.6, 0lntntlontc t rotlcttlodo dol colttln'bótlao'y co't'lllat
odlclon ol o t,
57
il i¡:l
Casllla 6.-
fyl4TPry4!, strMrPRoDucro).
IPIEZA EN BRUTO N.. . . .).
(MODELO No. . . . o ESTAI\4PANo. . . .).
Casllla 7.- PARA CORRECCIONES.
FI9. 6
lodlllcoclít
FIe,T
lf, r¡ a¡, ,et 28t ,a
I 2 J 4 5 6
I I
59
,...
F19.8
Fl9,lO
F|9.9
60
3.6. PLEGADO DE HOJAS DE DIBUJO SEGTJN NORMA DIN 824.
3.6.1 . DESCRIPCION
.j
Y DENOMINACIO¡ÍES DE FORMAS DE PLEGADO.
o
t\
0l
N
2 to:3
Fls. lJ Formo C
'tli f-{"
6r
.!,. .'',. :
, Toblo 4.
' PLEGADO NAilUAL
El plegodo corresponda o lo f ormo."A'.',.con morgen.paro por.f oroción
desplegodo, poro orchivo con su jec idn.
plegodo longiludinot
87651
2AO
lt89x1682
do intermcdio
AO
841x ll89
^l
6s4x01l
-'42
42O x 504 *\s
/ñ-3.
t,"'1 €l
A5
/
?97x 42O
H lt20
T,d
l
Toblo 5
do corres pondc o lo,fo¡1g "c", poro orchivo sin suiación i
El plego pol
cjcnplo on cttonlcs o porlafoliot,
PLIEGUES PLIEEUES
FORHAÍO ESQUE'IA DE PLEEADO LOilEffUDITIALES .¡¡,lsy6Rs¡¿E!
&
2AO
tl89 x1682
AO
81lx tt89
ffi
_l
ñl
Al
594r0¿u
cl
-{
NI
6¡
Nl
l7\
*y_.
_l
8lo 2t0 2to 8to
A2 d1
tl? Ox 5 91
WÉ 1.,.,i|P'
t-.*u/
A3
rÍ-
I I T;r
|Rl
297 x 42O
lVJ%:A
+:l-r úÉ
3,7, PAPEL:
3.7,I FABRICACION.
u
laluz, el grado de capilarldad, etc. A pruebas análogas se someten Ia cartulina y el
cartón.
3.7,4 PESOS EN EL PAPEL, CARTI,JLINAY CARTON.
El pe,so del papel se.expresa en.gr/m2. qn_cambio, el peso del cartón se indica
por el número de metros-que-entran en 5o kg (número del cartón). en general sé
hace la clastftcación slguiente:
PAPBL desde 7,5 hasta 150 Er/m2 (de O,OO6 a O,3OO mm. de espesor).
CARTULINA desde l5O a 4OO Er/m2.
CARTON desde 4OO a 12OO Er/m2.
3.7.5 APLICACIO¡IES DEL PAPEL,
Por el uso a que se destlnan, se dlstingue:
3.7.5.1 PAPELES PARA LAS ARTES GRAFICAS.
En ia ace-pción más amplia de las mismas, que a su vez y según su empleo v el
carácter de su superficie, se subdivide en: papeles de escrlbir,-de dibuJo y de tm-
presión (ya sea cornunes, ya alisados, satinados o estucados).
3.7.5.2 PAPELES ABSORBENTES.
Cono los secantes, filtros y de coptar para máqulna de escribtr.
3.7.5.3 PAPELES DE E¡ryOL\rER.
Como los de embalaJe, para envoltorlos y los de sobre.
3.7.6.4 PAPELES ESPECIALES
65
ASPERO Y RUD*q.-N*O-D-EBE SUFRIR MODIFICACIONES APRECIABLES CON
cAMBios DE. TEMpERATURA y HUMBDAD. : - -- -- - LOS
3.7.6.2 TRANSLUCIDOS.
Los papeles, tra¡slúcidos tienen un interés mas .particular, comparados con los
qpacos, .d a-do e] perfeccionamtentó ¿e' loi p-iüédimiéntos de rerrr-o--
ducción heriograrica.
"nroqesivo.
Esra cráse d_e papel trene que ¡;; üñi;, ;;iáüi..r""ti, iií""_
parente' de tóno blanco o amartllehtó y debé -pe.-iiri"i'Jla través un
lápiz qs1...ao debajo, con tal claridad ["e p"ediiálcá.sa El b;e" p;t.id.-áü drbulo a
car tlene que scr: muy transparente, d.e color blanco o az.ulado, poco o hada acéi_
tado,. rnodbro y fuerte', sin sér q"etriaáiro, üe;¿l;; J¿ñii^iiii"" ra rinta chrna v
il?.lll,ylTry.permnrr rrorrar sobre él con goma, con cuchillo o raspador stn quó
Ia 7.ona borrada se ponga de manifiesto después en la reproducción lieliográficjl--
LA BUENA TRANSPARENCIA DEL PAPEL ES DE ESPECIAL IMPORTANCIA
IgBO.U_E-PN LA PRODUCCION INTENSIVA DE COPIAS FOñ M ACCION DB-I-A
LUZ, DEPtrND!'N Dtr ELI-A, TANTO trL TIEMPO EMPLEADO COMO EI CóÑSU.
MO Dtr tA CORzuDMTE.
I.A TRANSPARENCIA DE LOS DWERSOS PAPELES DE CAICAR SE PUEDE DE-
TERMINAR TOMANDO COMO INDICE EL NUMtrRO DE HOJAS OE PAPNIOUB
PUEDtrN STJPFRPOI]ERSE }IASTA FIACER QUE DESAPANBZCAru LOS CAIü¿-
TERES DE UNA INSCRIPCION COLOCADA DE."BA"JO.
ESTAN NORMALIZADAS TAMBIEN IAS DENOMINACIONES DE _ PAPEL CI-AITO O
TRANSPARENTE, PAPEL CIARO ACEITADO Y PAPEL TEI.{.
De estos el nlás corrientenrente rrsario es el papel transparente, este tfene oue
P-to,t,|q.lt. contra ef-cctos atnrosféricos de muclio calor y'sequedad clle ió ha¿;;
lragil y qr¡ebradizo asi conro contra la humedad.
El papel claro aceltado tlene aspecto azulado, amarlllento o b'lanco. Llso al tacto
por-anbas caras y es extraorditiariamente transparente y poco sensible a l¡r hr-r-
ntedad.
El papel te-la e¡ .1.1 rasgaclo, pernllte borrar l¡ten, no está acettaclo y
no
se encoJe. Se ¡gs¡slentc
para dtbrrJos. cle pianos que
91¡le1 han de nianeJarse muclro o'tiÁ-
nen cluc grt¿lrd¿lrsc dr¡ranttr largb ttcnr¡lo.
Actualurclr(e se enr.pleatr tantblti¡r nlirterlalcs slntétlcos aclectr¿rrlos lil co¡fcc-
cló¡r cle papel cle dtbuJo. ¡l:rrer
66
- SATIN FINISH QB|YIp PAPER, papel de dJluJo con acabado sattnado, recom-
endado por Ernest W. Watson en sus dtversos ltbros.
- HICH bn¿Oe RAc DRAWING PAPER, papel de drbuJo áspero de alto grado, ccin
acabado suave.
- "CO-MO- SKETCHING PAPER, papel excelenle para dibulos a láplz, crayon,
bolÍArafo o trabalo a tlnta.
- PEN & INK SKg|CHER, para trazado aláplz y tlnta, así como para un ffno mar-
cador. : :
I
TABI-A N"6 i
i
PAPELES DD R.BPRODUCCION HDLTOGRJ1FICA I
o/
Ozapnanp"pi.rt.""h i.rt Ozaphan revestido con papel
Flugpost Braun Sepia Aüón
BGT BCT
Tlansparent Blau Azul Transparente
Ozaphan Braun Ozaphan Sépta
VST Ultra VST Ultra
Septa HT Sepia HT
BG Transparent BC Tlansparente
VST Ultra D VST Ultra D
Farbfolie Rot . Lámina de Color Roio
VST Speztal VST Especial -
O2aphan Schwarz Ozaphañ Nepro
Farbfoiie Blau : lániina de Cólor Azul
Farbfolie Gelb Lámina de Coior Amarillo
Farbfolte Schwarz Lámlna de Color Ne(ro
Ozaphan Klebelolle opak L'ámina Adhesiva Opáca Ozaphan
VST Ultra DW VST Ultra DW
Ozaphan Klebefolie Schwarz Lámlna Adhesiva Negra Ozaphan
Ozalid Klebefolie Lámina Adhesiva Ozálid
Surtido
T¡pos Ozalid Color de la línea Soporte de la epa
I Papeles heliográficos opacos
3) Papolos ligcros
d) Pflpolos posndos
5) Papr;le5 04 6q¡6¡
68
6) Papeles sspec¡ale6
ll Papelesheliográficostransparentes
1) Papelestransparentesbarn¡zados
Lá¡lina ckr Color Nogro nogfo lám¡na d() amlalo, transparonlo como ol cnstal
Lárnina do Color Rojo rojo lánrirta do ac¿talo, transparonlo cofio ol cristal
Lánlinn dl Color Anlarillo Bmarillo l¿imina d) aotato, transparonto corno ol cristal
Lánrina do Color azul azul lilnr¡na ck) aa)l¿rto. tran$poronk) onro ol crlslal
Lánrin¡r adhos¡va sop¡a l¡lnrlru d: ¡alt¡rto,
rnatoado por una c¡¡l¡l
Pollculrr dLrplicndom SM nogfo lóm¡nJr d{} Aa}talo, lfandparonlo como ol cri6l¡rl
Pollcula duplicndorn OM n0gro lórn¡nil do nqlt¡rto, lrnnsparont() corilo ol cri$tal
Pollculd dlpl¡codorn QM n00fo lámlno d() arart¿rlo, lr{¡nsparonk) corno ol cri$t¡¡l
69
IV Láminas de dibuio poliéster
Lámina de dibujo Hostaphan (R) 5o Hosaphan (R), matoada por ambas cams
Lámina de dibujo Hostaphan (R) TO Hosbphen (R), mabada por ambas caras
Lámina de dibu.jo Hostaphan (R) ¡oo Hostaphan (R), mateada por ambas ems
Lámina de dibujo Hostaphan (R) 150 Hosaphan (R), mabada por ambas €€s
Lacas sensibilizantes
70
3.8, Líneoti Principlos lácnicot tegún NORMAS D,rV t5 porte t.
Líneos UN
Principior Ticnico¡ 15
J82T'POS DE LINEAS
lobto No
r--
punro
K
llnoo de royo y
do. punloa dolgo do
Flr, il' l4
i']lfft1.,'r;r,,,,; .
72
3.8.4.1 DENOMINACION.
Denomtnación de una linea llena, ancha, de ilpo A:
t. ... .
.,. '
., ,.. I . 1,. LINEADiN15-A i
_\fN>,"_,
- =:---75 *.-J I
seccidri A- A
73
APLICACIONES DE LA,S LINEAS.'
^, !,
A!-L|CAC|ONES
Típo da fíneo Anolo¡_ori
2lso ¡Apficocíones od¡cionolos
t. Con¡ot t¡.i;t.;: 3,Punlo d. roacoa,
2. Conlorno. v¡.ibt.t. 4. Llnlr. d, to tong¡lud d. Ío.co
úilt.
5. R.praa.nloclin p¡lnctcol tn dlo
ñoa.
6. Sl.l.no d ¡ lln¡ot (occ¡ot I ,
l. Aritlo. i¡lt¡lortt, 8.P¡. ¿. lo to.co,
Lln.o. d. ¿lm.orlonoñl-
2,
'a^lo. 9, E,l.i.a,to. do liniloclón poro
6lñanSlonOmianlo.
t. Lh.ot ourlllorot d, dl- lO.Cr!r ¿¡ogonol poto ta¡rolor ,uo.r-
man tlongñlrnro , llcia. ptono..
1. Llntat dt lodlccclda. ll, LIn.o. do loltttitin.
5. noyodo.
6. LInaoa d. coolotno .n 12. Eoñatcodo d. dalolt.t.
.l lúeot ¿. ptoao itro¿o l3,Poro aallolot ¿tto!l.a qo.,.
an cofl a. t.cll.ni por .l.npto, cl¡cunle _
7, Ltneot cor¡o. d. .!... - t.Dclo lc pla .n aa0rono!..
ll,Enñofcodo dt dlm¡a¡¡s¡r,
lt tltal¡lo. poro coñlrol.
lS,Flbro y t!ltecclón d. lo.l^oc
16.Dl¡tcclón d. toporlt d. copo.
(por tjtnplo: chopo d. lrontlo¡mo-
dor ),
ll. Lí¡oot de proyecclón.
I 8, Lli.o. r. llc úlo¿ot.
l, Ea un llrvlo
¿.b. t.r .nplro¿o .olo rn ilgo do llnto
2, Pqto lc tafta a.nlact.in ¿a conlo, ocultaa ,t conlorno, d.b. .mpl.o.r.
lipod)lln.a E,.t ttpo dt tln¡o F. an tugar d.l
J D.b. pr.l.rlrt..t ¡lpo d. tln.o J, .e lugqr dat ilpo d. tln.o H-
.ANCITO DE LTNEAS Y GRrrPOs DE LnVEAS.' j:::i 1"{;': r- I I }\-'i'i
3.8.6
llnavez determlnada la serie de ancho de líneas, se adopta el grupo de ancho de
lineas con el que se trabaJará, lo que debe tener relaclón al tamaño del dibulo asi
como al tlpo <ie trabaJo, él cual puede ser arqultectónico o de instalactones-eléc-
¡ tricas, máqulnas, maclera, geologra, etc.
Tobta No t2 srrio f (D,fv t5+16rDtN6776, tsl 3og8/t)
Anchos dc línoo .pgrtcnocionlcc (n, ndido nomlnot on mm)
Gru po dc
líncoc Poro: Tipo dc tínoo Poro dimensionomienlo
'v dotos de lextol I
AEH)J I ACDFC(H)K I
Slsoolot ctóllcot tóeit¡
ilN72A1O Pa¡tt 2
3.8.6.T DENOMINACION
Por eJcntplo, clc¡torulnnc[óp del gntpo clc lincas 0,5
CR.UPO DII I,INIIAS DIN I.5.0.5
ftÁ-{A
M
I
t;1f/ @
-@
!l+@
Ell
I Fle.tl r tts.zz.
Fl9.2l
: CAPITUT.O TV
LETRAS
4.L. INTRODUCCION.
Las letras técnicas son utilizadas en el dibuJo técntco para dar uniformldad y
hacer más tácll la lectura.
c) Vertical o cursiva.
d) Mayúsculas o minúsculas.
L¡s núrrneros dcben trazarse con la nrlsnra al[Llra qlle las mayr-rsculas.
Dn cl caso cle r"rtt dlbr-rJo qrle debc ser nrlcrof]lnraclo, el tamaño de las letras
clcbe scr sr.rflclentcnlcntc Arflr1(lc conlo l)ara conrpcns¿rr la recltrccfón qilc sc
Iracc ¡rcccsarla. Nlngrrrrn lctr'¿r <lcl¡erá tcrlcr nlcrlos clt:3 rnnr., clc altlrra, slc-¡rclo
¡lrclerllrlc letrns nrayorcs.
4,4, LINEAS.GUÍA.
Iirt cl trazaclo o nlíl¡lo ¡rlznda, las lctr¿rs nunco clcbcrian scr llcclras sfn ll¡rcas-
gr.rÍa, éstas cstrin constllulcl¡rs dc trcs lincas paralclas: una parü la base <lc la lc-
t¡a, otra parir la ¡rartr: supcrlor clc la lctrl tnayúrsculir y la tcrcera ¡rara la ¡rartc
su¡rcrlor clc la lc[r'¡t nthttiscul¿t,
M trtringulo tlc lc[ras ttpo bracldock y otros nos slmplt{lcan cl trazo clc csias
líntaS, Un lnstrunrcrlto rcco¡ncndado cs la cscuadra kobü, la cual, adcnlás rlt:
facilitar: el trazo de flcchas, cl dlmcnslonanrlc¡rto, y cl trazo de la proyeccirin
oionométrtca, nos complenrcnta con el .trazo de ltneas-guía; lnstrtrnrento r1i.ir:
pucde aclqulrlrse en cl cornerclo local.
79
{
ri
__-'.-'--_--*-*_ t:
"'iil{:r,;tll:;;''
::i-.1 .r.:.-,1 i: :r . .
2. GENERALIDADES
a) lcctura clara.
b) Uniformtdad.
c) Apropiado para microfilmación y otros procedimientos fo_
tográficos de reproducción.
2.2. PARA coNFoRMAR rAS EXTGENCLAS DADAS; DtrBE OBSERVARSB
rAS
SIGUIBNTBS RtrGLAS:
3. DIMENSIONES:
,
3.4 Ambas relaciones I/I y 1/lO para d/h., son aceptables, dado que ella
acondiciona un minimo para anchos de lineas.
Ecoocio mlnlmo cnlrc lolros o Q/t4)h 0,35 ot5 0,7 I lt4 2 2'8
Et'poclo nlnino enlrc línocc, a e0/t4h 315 5 7 to t4 20 28
poro loc bort do lot le tro t
. (644)h I,O5 l'5 2rl 3 4tZ 6 814
Etpoclo nlnlno onlro Polobrot
Ancho dc llnco td u/ tüh o,lB o35 op5 ot5 otT t lt4
8l
.,,', ' *,j.
T.at. Formo do Etcrilura 8 (d, hlrc)
Z
Corac t:rftlicat hl rotulalo
DIs e n oloaot
Tomoño do lo oscriluro
Alluro dc !a lotro,noyútcula h oútot h ,: 3t5
Alluro dc lo totro niniicuta
5,, 7 to. t4 20
c (T/tdh 215 315 5 7 to t1
Etpoc¡o mínimo onlro lolrot o e/rüh o15 ot7 I lt1 ,2 2tO I
Erpocio mínimo onlro línlrrlt,
poro lot botot h lae lotrot b (t/rnoh Jr5 5. 7 ttt
K) 20 28
Etpocio mínlmo onl/o potúroe a G/lo,r l'5 2tl 5 1¿ 6 8l 12,
Ancho h !ínoo d il/to). o35 orls o'5 ot7 t ltl 2
furo ¡rofot Scric I
Forno ds Etcriluro t.grn Un t 6
-;
:: o
Anchuo dc lroto
Ets
s; g Anchu¡o dc ainútculot
.oE t.:
¡.:
i=€ fun fon
!r =E
q üoo
'ct
a
s.
al
(
D ü
i
b¡
':c
de
o (rr
i¡
o\ Anchy¡c * Jryú*u/at
Ditloncio enlrt lclret
Toblo
'-,v 3 rsrs jrofoe
.) Poro groÍo, saf la 2
Se¡lo
tlcdidot do !o Eta¡iluro tto¡natitodL
as), vALonE s n EootJoE At os
Alluro nominot de !ot noyrlt"utot
t 2 J 5 C ,2
aaI a tatrot
frn o14 otC Ito lr6 2'l
oto ( grolo ) -fun o¿ otl o15 o.O l'2
nontnol ¡h lot nlnútctlot
,f,n l15 2rO 3t5 5rS crl
nornot h loc ;oyúoctloe,
O - OrTl l15 2rO 3r5 5'5 8r4
.nt¡a polob?o t
ftn l15 2rS I'o 615 9'5
aornot d. lo. ,'inótcctoe
@ fun lt2 2rO JrO 5'o 7to
afot
a ranglonat
$t l12 2rO JrO 5rO 7rO
'I
ffiffi|til|rffiffiffiffitilffiilil1ililffi
ffiffi ilffi ffi ffi [1] ffi | iltill Hffi iltil | ilJ{ilffi ltffi ffiffi tffi ililtffi ffi
83
' ,f l '
87
do cscrilura B, vorlicol Ejorciciot
OlN 6776 Potte I
'...i . 'l-
Formo dc cicritura B, cursivo
OIN 6776 Porte I
Formo do cscritura gr-drrtiro Ejorciciot
90
J
.Dt¡l
Escriturc Gricgo
Forno de escrltura normol poro dibujoa dc construcción f sigaalurot 1453
an mn¡
Escrrturo incunao:'*"t'on's
All.
u R T 6 6 t n,$0" L x 1 tt
8.lo C.Ána 0.llo Eptll.a Z.lo Elo Íh.lo l.tt K.llo Lo.tl. ttl
vqofie16"TugXlru
,lt Xl O.lctcn P¡ Ro Slgta fou frtll., Fl Jl P.l Oae¡o
ABT¿EZHOIKAI4
E.lt Ct;.. 0.1t. El.¡la Z.l. Eto fa.l. ttl. t(.r|. L..r¿. lf
N,ll
: ON
Xt O.ler.. Pl
PETY+XY f[
n. S¡tro fot lptllcn Fl Jl P.l On.tr
D Etcrlluro vo¡lical
0¿0 r6eB n$ 0"u ¡clF
vt ofrP6 g'f uf XYU'
ABT,AEZH O IKAM
N:onPITToXwf¿
gonoslatoldn lt vet oto¡lltÍa ltlara lttlletlt, lctet C aaa al,.ta la aaatlrrta at rO.al
Etcriluro Griega lncllnodo C lO OIN 1153
Íomoño dc otcrlluro h (Alluto dc !os Moyutculot )
I t0 t2 t6 20 25 Ol(aa Jla.nalonct acslrtlct r.t Ota116l
,t 2 2,5 3 4 5 6
Para adqutrJr una perfecta técnica en la eJecución de let¡as es necesario
con-
siderar los factores slgulentes:
b) Posicfón de la mano.
a) Unttormtdad de fornrato.
b) Untformtdad de ilpo.
c) Unt[ornrldacl cle tantarlo.
Junto a las normas daclas, váltclas tanr.o para cl trazacro manual, conro par.a
cl
OC
aufllo de ordenadorei aó'pafaUra; el estudiante encontrará,lvarias
trazado con
las cuales podrá eJercttar su caligrafia, según norm""
hoJas en
.:dientes. . .. i.:.... i ...: .....:;¡.;,t"o..."pon-
i;."i,¡ .,,,,,..
: :,' .' ., :. '
Para un trabaJo más preciso, rápido, ltmpio y ordenado; según normas; se ttatt
introducido nuevos slstemas en la moderna tecnología de t¡azo de letras. ci-
fras, y además símbolos, así como una variedad de modernos equipos como los
'
SCRIBRR, los PI-OTSCRIBER.
4.10.1 NORMOGRAFOS.
Las plantillas son fabrlcadas con materlales plásücos y deben tener medidas
lnvarlables y formas lnalterables, no deben rayarse nl ser reflectantes y la
vislón debe ser ltbre de paralaJe.
Bl mate¡1al con el que están fabrlcaclas, debe ser crlstallno, con lo cual prrecla
reconocerse lácllr¡renle en todo r¡ronrento hasta las líneas ar-rxlllares de cons-
tn¡cclón más llnas.
Las plant.lllas dc rotul¿xto prescnti¡n <llli:r'cntes fornrns clc ¡rerfil co¡no clol¡lc Fl,
Z, S ó, tantblén, presentan llstones.
,93
4.10.3 ARAÑAS O CA¡TGRqIOS CON REGLETAS.
94
: CAPITUT.O TV
LETRAS
4.L. INTRODUCCION.
Las letras técnicas son utilizadas en el dibuJo técntco para dar uniformldad y
hacer más tácll la lectura.
c) Vertical o cursiva.
d) Mayúsculas o minúsculas.
L¡s núrrneros dcben trazarse con la nrlsnra al[Llra qlle las mayr-rsculas.
Dn cl caso cle r"rtt dlbr-rJo qrle debc ser nrlcrof]lnraclo, el tamaño de las letras
clcbe scr sr.rflclentcnlcntc Arflr1(lc conlo l)ara conrpcns¿rr la recltrccfón qilc sc
Iracc ¡rcccsarla. Nlngrrrrn lctr'¿r <lcl¡erá tcrlcr nlcrlos clt:3 rnnr., clc altlrra, slc-¡rclo
¡lrclerllrlc letrns nrayorcs.
4,4, LINEAS.GUÍA.
Iirt cl trazaclo o nlíl¡lo ¡rlznda, las lctr¿rs nunco clcbcrian scr llcclras sfn ll¡rcas-
gr.rÍa, éstas cstrin constllulcl¡rs dc trcs lincas paralclas: una parü la base <lc la lc-
t¡a, otra parir la ¡rartr: supcrlor clc la lctrl tnayúrsculir y la tcrcera ¡rara la ¡rartc
su¡rcrlor clc la lc[r'¡t nthttiscul¿t,
M trtringulo tlc lc[ras ttpo bracldock y otros nos slmplt{lcan cl trazo clc csias
líntaS, Un lnstrunrcrlto rcco¡ncndado cs la cscuadra kobü, la cual, adcnlás rlt:
facilitar: el trazo de flcchas, cl dlmcnslonanrlc¡rto, y cl trazo de la proyeccirin
oionométrtca, nos complenrcnta con el .trazo de ltneas-guía; lnstrtrnrento r1i.ir:
pucde aclqulrlrse en cl cornerclo local.
79
{
ri
__-'.-'--_--*-*_ t:
"'iil{:r,;tll:;;''
::i-.1 .r.:.-,1 i: :r . .
2. GENERALIDADES
a) lcctura clara.
b) Uniformtdad.
c) Apropiado para microfilmación y otros procedimientos fo_
tográficos de reproducción.
2.2. PARA coNFoRMAR rAS EXTGENCLAS DADAS; DtrBE OBSERVARSB
rAS
SIGUIBNTBS RtrGLAS:
3. DIMENSIONES:
,
3.4 Ambas relaciones I/I y 1/lO para d/h., son aceptables, dado que ella
acondiciona un minimo para anchos de lineas.
Ecoocio mlnlmo cnlrc lolros o Q/t4)h 0,35 ot5 0,7 I lt4 2 2'8
Et'poclo nlnino enlrc línocc, a e0/t4h 315 5 7 to t4 20 28
poro loc bort do lot le tro t
. (644)h I,O5 l'5 2rl 3 4tZ 6 814
Etpoclo nlnlno onlro Polobrot
Ancho dc llnco td u/ tüh o,lB o35 op5 ot5 otT t lt4
8l
.,,', ' *,j.
T.at. Formo do Etcrilura 8 (d, hlrc)
Z
Corac t:rftlicat hl rotulalo
DIs e n oloaot
Tomoño do lo oscriluro
Alluro dc !a lotro,noyútcula h oútot h ,: 3t5
Alluro dc lo totro niniicuta
5,, 7 to. t4 20
c (T/tdh 215 315 5 7 to t1
Etpoc¡o mínimo onlro lolrot o e/rüh o15 ot7 I lt1 ,2 2tO I
Erpocio mínimo onlro línlrrlt,
poro lot botot h lae lotrot b (t/rnoh Jr5 5. 7 ttt
K) 20 28
Etpocio mínlmo onl/o potúroe a G/lo,r l'5 2tl 5 1¿ 6 8l 12,
Ancho h !ínoo d il/to). o35 orls o'5 ot7 t ltl 2
furo ¡rofot Scric I
Forno ds Etcriluro t.grn Un t 6
-;
:: o
Anchuo dc lroto
Ets
s; g Anchu¡o dc ainútculot
.oE t.:
¡.:
i=€ fun fon
!r =E
q üoo
'ct
a
s.
al
(
D ü
i
b¡
':c
de
o (rr
i¡
o\ Anchy¡c * Jryú*u/at
Ditloncio enlrt lclret
Toblo
'-,v 3 rsrs jrofoe
.) Poro groÍo, saf la 2
Se¡lo
tlcdidot do !o Eta¡iluro tto¡natitodL
as), vALonE s n EootJoE At os
Alluro nominot de !ot noyrlt"utot
t 2 J 5 C ,2
aaI a tatrot
frn o14 otC Ito lr6 2'l
oto ( grolo ) -fun o¿ otl o15 o.O l'2
nontnol ¡h lot nlnútctlot
,f,n l15 2rO 3t5 5rS crl
nornot h loc ;oyúoctloe,
O - OrTl l15 2rO 3r5 5'5 8r4
.nt¡a polob?o t
ftn l15 2rS I'o 615 9'5
aornot d. lo. ,'inótcctoe
@ fun lt2 2rO JrO 5'o 7to
afot
a ranglonat
$t l12 2rO JrO 5rO 7rO
'I
ffiffi|til|rffiffiffiffitilffiilil1ililffi
ffiffi ilffi ffi ffi [1] ffi | iltill Hffi iltil | ilJ{ilffi ltffi ffiffi tffi ililtffi ffi
83
' ,f l '
87
do cscrilura B, vorlicol Ejorciciot
OlN 6776 Potte I
'...i . 'l-
Formo dc cicritura B, cursivo
OIN 6776 Porte I
Formo do cscritura gr-drrtiro Ejorciciot
90
J
.Dt¡l
Escriturc Gricgo
Forno de escrltura normol poro dibujoa dc construcción f sigaalurot 1453
an mn¡
Escrrturo incunao:'*"t'on's
All.
u R T 6 6 t n,$0" L x 1 tt
8.lo C.Ána 0.llo Eptll.a Z.lo Elo Íh.lo l.tt K.llo Lo.tl. ttl
vqofie16"TugXlru
,lt Xl O.lctcn P¡ Ro Slgta fou frtll., Fl Jl P.l Oae¡o
ABT¿EZHOIKAI4
E.lt Ct;.. 0.1t. El.¡la Z.l. Eto fa.l. ttl. t(.r|. L..r¿. lf
N,ll
: ON
Xt O.ler.. Pl
PETY+XY f[
n. S¡tro fot lptllcn Fl Jl P.l On.tr
D Etcrlluro vo¡lical
0¿0 r6eB n$ 0"u ¡clF
vt ofrP6 g'f uf XYU'
ABT,AEZH O IKAM
N:onPITToXwf¿
gonoslatoldn lt vet oto¡lltÍa ltlara lttlletlt, lctet C aaa al,.ta la aaatlrrta at rO.al
Etcriluro Griega lncllnodo C lO OIN 1153
Íomoño dc otcrlluro h (Alluto dc !os Moyutculot )
I t0 t2 t6 20 25 Ol(aa Jla.nalonct acslrtlct r.t Ota116l
,t 2 2,5 3 4 5 6
Para adqutrJr una perfecta técnica en la eJecución de let¡as es necesario
con-
siderar los factores slgulentes:
b) Posicfón de la mano.
a) Unttormtdad de fornrato.
b) Untformtdad de ilpo.
c) Unt[ornrldacl cle tantarlo.
Junto a las normas daclas, váltclas tanr.o para cl trazacro manual, conro par.a
cl
OC
aufllo de ordenadorei aó'pafaUra; el estudiante encontrará,lvarias
trazado con
las cuales podrá eJercttar su caligrafia, según norm""
hoJas en
.:dientes. . .. i.:.... i ...: .....:;¡.;,t"o..."pon-
i;."i,¡ .,,,,,..
: :,' .' ., :. '
Para un trabaJo más preciso, rápido, ltmpio y ordenado; según normas; se ttatt
introducido nuevos slstemas en la moderna tecnología de t¡azo de letras. ci-
fras, y además símbolos, así como una variedad de modernos equipos como los
'
SCRIBRR, los PI-OTSCRIBER.
4.10.1 NORMOGRAFOS.
Las plantillas son fabrlcadas con materlales plásücos y deben tener medidas
lnvarlables y formas lnalterables, no deben rayarse nl ser reflectantes y la
vislón debe ser ltbre de paralaJe.
Bl mate¡1al con el que están fabrlcaclas, debe ser crlstallno, con lo cual prrecla
reconocerse lácllr¡renle en todo r¡ronrento hasta las líneas ar-rxlllares de cons-
tn¡cclón más llnas.
Las plant.lllas dc rotul¿xto prescnti¡n <llli:r'cntes fornrns clc ¡rerfil co¡no clol¡lc Fl,
Z, S ó, tantblén, presentan llstones.
,93
4.10.3 ARAÑAS O CA¡TGRqIOS CON REGLETAS.
94
'CAPITIILOV.:,,, : :. ..i,'.:, : ..1 .1 , ,¡i.,r;tf.,,:ij¡::lt*.. ,
CONSTRUCCIONES GEOMETRICá.S
, ,l , 't'l::.l;::r:i:¡
' : , t. :.,:1.:1tij,rr":f,j'i.:ír,i ,.
5.1. GENERALIDADES.
',:: i::,: r:i:i; *! ,:iil
Para tener éxlto en la eJecucfón de los planos de un proyecto y en la prácttca
profeslonal, el lngeniero debe domlna,r las construcclones georriétrtcas. Este
capítulo presenta una gran variedad de construcclones, desde las más co-
munes hasta las más complicadas, constltuyéndose además en una fuente de
referencia para los alumnos de los cursos de ingeniería, como tambtén para la
vtda prácüca del dtbuJante, el proyectlsta, el técnico y el lngentero;'los cuales
uülizando adecuadamente la dlversidad de instrumentos y equlpos que üenen
a su alcance, y comblnando correctamente con la confecclón de varlas cons-
trucclones geométricas, simpltflcarán sus ta¡eas.
Las flguras que a continuaclón se muestran, a¡rudan tanto al universitarlo, al
diseñista o al tngentero, enseñandoles cómo se puede reallzar las construc-
ciones de una serie de problemas tales como: el trazo de perpendtculares, la
divistón de una linea o de un espacio en clerto número de partes lguales, trazo
de paralelas, trazo y divtstón de ángulos, construcción de poligonos, óvalos,
ovoides, elipses, parábolas, hipérbolas y esptrales, const¡ucclón de curvas
cÍclicas; trazo de tangenclas y enlaces,
o atooo \l
f
\i./
.,/ \ \1./
-,/ - t_ -x-
,/l'\
-
/t,\
.j a..tor.
lr
(
-r
ao alopo
(o
Cf)
(v
'l
ol
6o .loro
95
sECUttrCt^ OE Tn^ZO
Problcm¡ n.' l. Dada una recta r y un punto
F fuera de la mlsma, lrazar por f ia perpen-
rllcular a la recta r.
ll Haclendo centro en P, con Llno aberhtra
de compás cualqulera, pero su-flclente (es
declr, mal¡or que la dlstancla de p a r), se
:orl.a la reclrrr en bs punlos I y 2.
.21 Haclendo centro prlmero án l, despr¡és
¡'n 2, con una mlsmo abertura de compós
:tnltplera, se trazan dos arcos que se cortan
cn A.
3l 'lYazanulo una recle.gtrc pase Wr p y por
A. c¡tcdn restrcllo el problema.
,97
Problema n," e. Construcción de la blsec-
lrlz de un ángulo cr-ryo vérüce es lnacceslble.
Este problemd se. presenlo anndo se ha de
ira ar Iq btseclrtz.de tn ángilo formodo por
rios reclas rt lJ fz que no se corlon ilenlro de
lrs lÍmffes del dih¡o.
J) lluclcrulo ccnlro cn dos prrnfos crroles.
¡tleru I t1 2, rmo de cada rccla, con ¡ln mfs-
.:n r(ulle ilrc,l(Iilcra. se truzan do.s scntlclr"
rt ll¡/('r('nCfO s.
2) Se lraze la recla l-2, qrrc corlaró, k¡s r,l¿r.s
..'¿:r¡rlc/r'cr¡fl/tlrcnclos en M ¡l ¡¡.
3l Apllcarulo la co¡tslrrrccfón n,n6, sc lrrrz¿¡n
l¡rs bfscclrlccs de lo,s Crrr¡Trrlos I'r lMi Ml0r;
i'r?N: N2Q2.
4l l"rt recle qtrc tro.s(¡ por lo.s ¡runfo.s Il y l.' dc
i¡¡fcrsccclórt r,le lcls l.rfscclrlccs rc.srr<iluc cl
¡.rrol.rlt'lnn,
,99
ril
iii
t"j
. Problerna n," lZ.'frazar las tangentes ex_
lerlores a dos clrcunferenclas dadás, exter_
,;1i." a otra y de dlferentes radtos r y r' (r >
""n
l)
Se unen los punlos OO' de anrbas clrcun_
,úrcncfas y se delermtna el ¡tnlo metllo D
.lc OO' (conslntcctón ¡." 4) !) ,t t uiiái-¿i
htlersecctón dc la ctruurJerelrcta'ntayor óoÁ
(D'.
.2) Con ccnlro enE, se lraza la ctrat4feren.
tkt qtrc pasa por o U o',
. 3) I.leuanclo desilc p l¡r¡ck¡ O rur .se.gnrenlo
PQ fgrraf a r', se ltene en Ae Ia dlfrr.iñc¡á;;-
lrc r r_/ r'.
,1) Se traza Ia clrrl.ulferencta con ccnlro
^ c,n
o. y radto p0, delcrrñrnando ioJ l;i¿r;ü.
.'íones R ¡7 con Ia clrcrulferencta trazaltá'"in
rl tuimero 2.-S
5l Trazando rccfos r¡rrc.¡.ros¡:n por R r/ S
r¡rldrrrlolas cott O, c¡r s¡¡ li¡fcr.sccétón coií ltt
c.[rnutferctrcla nta?or delcn¡.tl¡ta¡t los prrrrloJ
('¿' c(rrtc.rcf o A g¡ C da la.s
f6r¡g¿,¡¡¿c,5.
6l 'I'raza¡rclo las rccfos O.B
U O.D resrrct.f ftrr¡.
nvrúe paralclas c OA y OC. s:c rlctcrn¡'¿rrar¡ só.
Ítre.Ia. clrcunJcrencte metrcr los
col'jqlfo ts y D de las lartgentes. ¡.rrrtfos rlc
. 7) Un{endo A con ts g C con D. se f fcnc¡r las
rangenfes pedíd,as,
,4)
Hactend.o centro en O, g con rad.lo toual
a {.c¿ s-uma de r A r, se corla Ia circun-fereñcía
trazadaenl enH uJ.
.5) Unlgndo O' óon H y J se d.etermlna los
P-:::?: !?,gontacto B s C sobre t" ,ir*Ájá_
rencta menor.
6),La; rectas que unen A con C g B con D
- las tangentes pedíd,as,
son
Problema n.o 19. Construlr un trlángulo
equtlátero, dado un lado AB.
I) Se trazaIabase CD del triangulo, {gual a
rc-
2) Con abertura del compás lgual a AB g
con centro respectíuamente en C g en D, se
trazan dos arcos de círcu4ferencla que se
cortan en E', tercer uértIce deL trlÓ.ngulo
-pedtdo,
3l Llntendo C y D con E, se resuelue eL pro- D
blema.
ol it'
Problema n,'
2O. Construlr un triángulo
lsósceles, dada la base AB' y el lado l.
ll Se traza l,a baseAB.
2) Con abertura de compds lgual al g con
centro respecttDamente en A A en B, se tra-
zan dos arcos, que se cor¿an en C, uértíce del
triángulo fsósceles pedtdo.
3) Úniendo A U B con C, se resuelue eL pro-
blema.
rol
. Problgma n.o 23. Construlr un trfán[ulo.
dados dos lados I y I y el ángulo ;"ñ;;ili-'
cloo4.
l)-Se- traza uft segmento AB d.e longítud.
tgnlaL
congLruge^ so^bre eI mfsmo el anguto
,^?) P,",
rconstrucclón n.. i0. 4
3) Hacíendo centro en A, con aberlura de
9oryW+s.tgual,a L', se corta enC el"gináá
lado del dnaulo.
AgB con C, se resuelue eI pro.
^,!l!níenlo
DLema.
, ll ?z!r&"!""?,#:\f
(construcclón n.o S).
t"";ogtt!,k1,,
3) Hactendo centro en A, con abertura de
*
,f#rt:.Igual a I, se corta eno cltciá l";p;;
4) Itaclendo centro
,o;toái;i;;oié'i"",ríi"",sy,:,2?,,¿'1H;:,
dos arcos de círcunfet
?;##{tr";:;'""Y:{":f i,f,tr"'ífiilt,f ü
-,51 ,Untendo
A,.8, C, D, se obtlene un cua.
drado que resuelue el problema.
:,ii'i::i:nii{l:,;l;,:!),:,ü",,,ii,i,11,.{"ü,[l)?,
. el cxlratno l] sc lcualrla tute t)en)ctú
3) .l)or
¡'¡ i ir o'co ;1,; ¿;; ; ¡;. i ;
ii:í,,*l ¿ zi : :,,',?;:: i ;: t,f
Cott ct:¡tlro cnO,y ruclto ON, .s¿: lraza
_41
arco q,tlr,
el
3orle crr M la prolortglactórt dc All.
y,ii",'!tjf lf i,:Tif ',':i'i;':¿i":X:;:'lii,:{t,:i
ett D' uúrtt'cc s'¡tc'ro': 'áil
i,i,u',{í}ft;!"
, 0J. Irirrclrncnlc, ltaclantlo cenl¡o cn D. ct¡tt
raillo í¡¡tal a l, sc corta
co. cclrrros u 1¡ ,t trorn)1,)r"'l,r""rt',r1" lo,s arcos
¡)' D' se obttetrc et
,,i,!üi,iiJiiofi;.u' "'
,/ \.
/ ',,_--,
/o.lli3,ni"Tl ,u. construrr un hixágono,
¡..
Lo- construcclón se basa en lo. propted.ad d.e
que et lado del hexágono es guáI át radto de
La clr c u4l e r e nc la clrcuns c r lta..
Il SetrazaunladoAB IguoJaL .
f:/Od
/ Problema n.o 3O, Inscrtbtr en una clrcunfe_
rencla un pentágono regular.
l) Se trazan-dos d"támelros perpendlcu-
ürres AB U HN lconsúrucctón n." 2g).'
2) Se determtna eI punto medio E del ra-
dlo OB (construcclón n.. 4).
3) Hactendo centro enD, con radlo EH, se
t¡aza eL arco HF.
4l Con centro enH y radlo HF, se traza eL ,lol t
_TIE
,l';: arco FG, La. cuerdaHG de la ct¡cunferencta es
eI lndo del pentdgono pedtdo. !
I *
, 5) Ttansportando con eL compó,s dícho
tncto, 4 ueces consecutfuas, se determtnan los I
f = /5 o/¡r''
.*. Problema n.o Bl. Ilxscrlbtr en una clrcunfe_
rtncla un hexigono regular.
Se traza in e1e, flor eJempb, uerttcal, d.e
. I)ctrcunJerencfa,
ta secn A y D sus fntersec-
clones con la clrcunJerencta dada,
2) Haclend,o centro en A u enD, con radto ol
lgual aL de la clrcuntcrencla dacla, se corta I
estaúItbna en ts, F, C, D. *
3l Unlettdo A, B, C, D, E. F, A. se obttene eL I
lrcxágorto pedldo. -l
\,1
({ t ¡r't,4()o ¡{5 |
¡.o4
P¡oblema n.o 33. Inscrtblr en una clrcunfe-
réncia un polígono de nueve lados (eneá-
gono),
--ii-óo" ...'
arco lgual'cLl rad.lo de Ia clrcu4fer:en-
cla base, twclendo centro enD, encontramos
lospuntos FeL
2) IJnlendo C con F e I tendremos eL
trtdngdo FCl.
3) Con radloCAtrazo,mos el arco AB, en- ']a
conLrando eL punto 2.
4) Paro" encontrar eL puntol, hac[endo cen-
tro en D con radlo FD traznmos eI arco FL
5) unlendo los puntos 1 g 2 tenemos eL
segnLento solucfón, equluale a uno de lns la'
dos del eneágono.
6) Tlansportando sucesluamente a partlr
de F, eL segmento soluclón nueue ueces, se
determtnarán sobre Ia clrcunJerencta los uér-
¿fces P, N, C, M, L, I, H, Ci unléndolos ten'
dr e mo s Ia Jlgur a p e dtdo-
r05
5.2. DEFIMCIONES.
5.2.1.1LA ESPIRAL.
5.2.2.rEL OVATO.
¡';.,
l06
/
6.2.2.2DL OVOTDE.
, El ovotde es una curva cerrada, plana, que presenta la forma de un huevo. Eslá
' ' , compuesto de cuatro arcos, ent¡e los que dos opuestos son lguales y los otros
deslguales. :': ' ':' r' r "
dos ""t '
Tlene dos eJes perpendlculares entre si, los mtsmos que determkian la mayor
longitud y la mayor anchura, slendo éstos; el eje mayor y el eJe menor. El e1e
mayor dtvtde a la flgura en dos partes'lguales, en camblo el eJe menor, divide
a la ftgura en dos partes destguales. Ftguras N" 46 y N" 47.
ó.2.3.4IAHrPOCICI¡IDE.,
Ds una línea curva gcnerada por el movlmlento de un punto cualqulcra dc una
clrcunfcrcncla quc rueda dentro dc otra mayor. Dl térr.¡lno está compucsto
por las palabras: hl¡ro - dcbaJo, clclo - círculo, olde - forma, Flg, No 63.
ó,2.3.6I,A CARDIOIDE.
.,"" .'El'cono permite ser seccionado"de siete modos lmportantes de los que cada
. uno,produce una sección de forma dtsttnta a las demás
:1 .,"i!,'r v las cuales óonsftu-
yen las llamadas SECCIONES CONICAS.
6.2,4.L1,A ELIPSE.
La elipse es una curva plana y cerrada de tal modo que, la suma de las dtstan-
cias de un punto cualqulera de esta curya a dos puntos lnterlores llamados fo-
cos, es constante e tgual a la longitud del eJe mayor.
Las rectas que unen los focos (F y F') a un punto cualqulera E, de la ellpse se
llaman radios vectores. La suma de EF' y-EF, es tguál a la longitud á.1 .J;
mayorA-E|. Fig. 36.
origen.- Al lntersecarse un cono con un plano que sea oblicuo a su eJe de ro-
taclón, o dicho de otro.modo, que_no sea paralelb a la base rü a ntngu-na gene-
rat¡lz del cono, se orlglna una é-ecclón cuya línea curva cerradá se iÍama
eltpse.
I
:c
F19. J8
6.2.4.2 I.A HIPERBOI.A..
La.htpór'bola es una curua plana ablcrta, compucsta clc dob ramas o porctoncs
tndcflnldas clfrlgtdas Inversamcntc.
OrlScn.- Dsta llgura curvllinea ücne su orlgen en la secclón produclda por un
_ plAno_qug corta.a d,os conos tnvcrüclos paralclamente a sus eJés. :
5.2.4.3rAPARAnOU"
toB
íroblema n," 43. Construlr un óvalo dado
sus cjes AB y CD.
Si se plde la construcclón de un óvaio, da-
dos los dos eJes, se procede del modo sl-
"[uiente:
i) Se trazan los eJes AB g CD pcrpendtcu-
Iares enLre sí A coflAndose en O; se unen ¿os
'p¿¿nfos B u C.
2J Sc toma desde C Iu dístancla CF lgual a Ia
díferencia entre Los dos semiejes dados g se
determina eI punto medio G de FB.
3) Se leuanta por G la perpendicular a FB g
se trusca¡r sus in¿ersecciones con los eJes (o
sus prolongac[ones) determtnando los pun'
¿osHeI.
4) Con centro enl se trazo eI arco CL, g
con centro en H se traza el arcoLB, quedan'
do díb4jado un cuarto del óualo pedido.
Las o¿ras tres partes del óualo se trazan de
moclo stmétrtco.
llI
';. i
'Problema n." 46. Construlr un ovofde, dado
su eje menor AB.
1) Se traza eI eJe del segmento AB g se de-
termína su punlo medlo.
2l Se troza una ctrcunferencla de didmetro
AB, determlnando eL punto O'; la semicircun-
Jerencla ACB nos dardla mttad. del ouolde.
3) Se trazan las semírrectas AO'y BO' pro-
.bngadas.
4) Haciendo centro enAA enB, con radío
4P. trazan respectíuamente bs orcos 82 g
.AI, ""
- 5) Haclendo centro en O', con radlo O,l, se
traza eL arco ID2 que completa el ouoíde
pedído.
t12
Problema n.' 49. Construir una eltpse, da-
dos. los dos eJes AB y DC {otra construcctón).
l) Haciendo centro,enO, se Lrazan dos cir-
cuníerencías cuAos' díame¿ros sean reCpec-
tíuamente eI eje maAor A''eI eJe menor de la
elipse,
2J Se díulde und de las circunJerenclas en
un número cualqulera de partes (p, eJ., l2),
íguales o destguales, A se trazo"n los radfos
correspondicntes.
3) Por los pun¿os de inlerseccíón dé cada
radío con Ia circunJcrencia menor se trazan
paralclas al eje mayor: por los ptLntos de tn-
terseccíón de cada radío con Ia clrcunJeren-
cia mduor se trazan paralelaé aI eje menor.
Ins intersecclones de cada par de rectas así
trazadas son otros Lanlos punlos d,e la eltpse,
4) Uniendo los prinfos así delermínados
con uno línea conttrtua, síruténdose de una
p.Ianttlla para curutrs, se traza Ia ellpse pedt-
CW
l13
Probleme n.o 51. Construlr una parábola, F,
dado el foco y la dtrectrlz. dl
Ll Trazada la dlrectrlz d, por Fr, se le troza. :¡"
In perpendtculor, que seró, et eJe Ox, g se de- c 'I-
termtna eI uér7tce de.ln pardbola en eI punto
medlo del segmento OFr. A partlr delJoco, se I
I
I
seftalan sobre eL eJe Dartos pr-rntos arbüra¡Ios, I
I,2, 3, etcétera, por los que se Leuantan lns l./
perpendtculares ¿ Ox, que serdn paralelns a
la dlrectrtz. 4,
---' .r-
I -
t"(
2) Con centro enFl g radlo OF¡ se trazan ,
dos arcos que cortan en A U A' la perpe.ndlcu-
br de F i A y A son puntos de la pardbola- tl
3l Haclendo otro, uez centro en F¡, co'1 ra'
dfo Ol, se trd,dn dos ari-bs que cortar&n en
-/l {
oiros dos puntos de In pardbolo" B, B' , a la per- Al
pendtcular de l. Se conttnúan determlnando,
de modo anáIogo, otros puntos de la par(tbola. I
4l Unlendo conuna Linea conthua los puntos
de termnadns, se obtlene lo prttbolo pedlda
yi
, ,/ ntoblema n.o 52. Construlr una rama de hl-
" pérbola equilátera, dadas las asíntotas Ox, Oy
y un punto A.
Ll Se trazan desde A las perpendlculares
,.. A8 !rAC alas asíntotas.
2l Tomando sobre la prolongaclón d,e AC
un número orbltrarlo de puntos, l:2, 3, 4.
etc., se unen estos puntos con O.
3) Por los puntoC de lntersecclón l', 2'. 3',
etc,. de estas rectas con la perpendtnlor l..f,l,
se trazan segmentos paralelos a Ia as'attota
Ox; por los puntos l, 2, 3, etc., se trazan pa-
ratelo.s a Ia asíntota Oy. I.os puntoi de Inler-
secclón P, O. R, S, etc., d.e cado par d.e seg-
menlos _ son otros tantos puntos d"e la
lúpérbola pedtdo" que se podró. traznr unlen-
do estos puntos medlante una línea contlrula,
de una plnntüln para curuos.
,uall¿ndose
I
/ dosProblcma n.o d3. Tfaz¿r una parábola, da-
el vértlcc V, el eJe Vr y un púnto
1f C.
' l) Se busca el punlo D. sl¡nétr(co del C res.
peclo aL qJe. Por V se leuanfa la perpcndlcu- f
lar al8e y por Q g D se trazan lo's paralelns aI a
r/cVx, AC ¡7lJD. a
2l fu dlutdcr¡ tsD U AC cn un número cual- 1
J
qulcra d.e partcs lguales bor qlemplo, 8); se I
dluldcn lgualmerúc VA y Vts cn cl mÍsmo I
nrim<;ro de parles fgualcs,
3l Pc.¡r cada punto de dlulsló¡t de VA y VB I
sc lraza una paralcla aI qJe: se wten lucgo con I
cI utrllce los ¡runlos d.e d.lulslón dc AC g BD. t
1,
Los ¡runtos-de-lntersección PPI--QQ'. RR', ..0
l14
t,
Problema n." 54. Dibular la evolvente de'
una parábola dados el ele Ox, una tangentc a y
su punto de contacto P con la misma.
l) Se trazo La tangenLe b, s{métrica de a
respecto aI eJe, en la que se señala eI punto
Q de contacto, símétrico deP.
2) Se díuíden OP U OQ en eL mlsmo nitmero
de partes lguales, par eJemplo, J2, que se
' numeran en senL¿do contrario.
3l Uníendo los números correspond[entes
L-I',2-2',3-3', eic., se obtíene La euoluenLe
pcdtda.
115
Problema n." 5q. Construlr una espiral.
dado el paso (construcción aproxlmada de 3
centros, llamada del trlángulo).
L) Se d{buJa un trldngulo equílátero PQR,
cuAos lodos sean lguales a 1/3 del paso: se
prolongan sus ¿ados dando los, semirrectos a,
b, c.
2) Co¡t centro enP g rad{.o PR, se trazo el
¿rco RA.
3) Con centro en Q g radío 8A, se traza eL
arco AB.
4) Con centro en R g radfo RB, se traza eL
arcoBC.
5) Se pros{grLe del mismo modo, haclendo
centro sucesf uamente en P, I, Ry aumentan-
"t 7/
d
do correlotiuamente los radios, hasta haber
L
E
dibqJado eL número de esplras deseado.
l16
L-"-
.'1:
't r¡
Problema n." 61. DibuJar una clcloide. Se punto A, s_e habró. trasladado a A¡, prtmer
punto de la ctclotde. Ésie se determlna ha-
Q\' descrita por un punto dado de uná circunfe- cíendo centro en 01 g trazando un arco d-e
" '
rencia, al rodar, sin resbalar, sobre una recta. circunJerencia de radto R hasta cortar la
l) Se díbuJan Ia círcunJerencta generatriz horízontat del punto l'.
de radio R g La recta r en La posición tndicada 4l Cuand.o ei punto 2' de Ia circunJerencta
en La j.gura, A se dtutde la ctrcunJerencia en se conJunda con2, eI punto A se lwbró. Lras-
un número cualquiera de partes lguales, por Iadado d A2, olro puito de la
ejemplo, 16; por los puntos de á¿uis¿ón'1,, delermínarlo, se procede ,de ctclotde. fara
2' , 3' , 4' , etc ., se Lrazan las paralelas a u r .
modo anáIogo,
2) Se dib4Ja eI desarrolto AB d.e la"círcun- 2A2, hastdcentro en C,2, g Lrazando eL alco
haciendo
su fntersecc¿ón con la hortzontal
Jerencía, en eI que se señ.alan los punios de de 2'.
. dluÍstón 1,2, 3, 4, etc.
5) Andlogamente se uan determínando los
3) lmagíncsc que la ctrcunJerencta ruerla
(stn resbalamlento) sobre Ia rectar. Cuando o.tlos pu¡fo¡ de La ctcLoide, que se puede
eL punto de díuísíón I' se superponga d l, eL
dib4jar Jácilmente con ayuda d.e La plánttlla
para curryJs,
lt8
r,/]/.r
<
T)'-) .
'a r)
Problema n.o 62 y 63. Di-
buJar,una ept- y una htpoci-
clolde.
la eplciclotde y la hlpoci-
cloide son las curvas descri-
tas por un punto de una clr-
cunferencia. cuando ésta
rueda sobre otra clrcunfe-
rencla, sea por el exterlor o
el lnterior de la mlsma.
Se repite Ia construcctón
precedente. con La úntca
díJerencla de que la rodadu-
ra de la clrcunJerencla se
realtza sabre una circunJe'
rencta Qtor eL extertor o eI
Ittterlor) en uez de hacerlo
sobre una recta: ll por lo
lanto, en lugar .de trazar las
rectcts paralelas a la recta r,
sc rllbr¡fon Ias cfrcrttt¡lcrcn-
cfds conc¿nlrtcas con aque'
lla solrr¿ la qrre sc eJ'eclúa el
roclatnlento. Dl rcslo dc la
conslrl¡cc(Ón es ldér¡llco,
l19
Problema n.o 64. t-A. CAITDIODE.- Es una en l6 pdrtes.
cr-rrva clclotdal que Ee orlgina en el movl- 3) Trazar los rad¿os respectluos prolon-
nrlenNto cle un punto cualqulera de una clr- gándolos indeJínidamente.
cunferencla al rodar por otra de tgual 4) DIUí.dir eI did.metro CA cn 8 partes.
dlánietro. El nombre vtene de la untón dó l¿rs 5l Trazar ci.rctutJcrenclas aux¿l¿arcs err
palabras cardlo = corazón, olcle = fonlta. cada ptmto', I, 2, etc,
l)Conocfdo cI dl(tmetro de las dos cfrcun- 6) Las intersecc¿ones de las clrctnferen-
.[e rc nc las, dlbt¡l arlas tanglenc lalme ¡ ú e sobre rfas con los ra¿lfos ¿le su nrlsnro tn'uneío, da-
rur tllc clc fn¿c¿acfón AIl. lcrntlnan los ¡;rrlrlos por clotvle pasará Ia cctr-
2l Dtukltr la clrcu!'crcncta .[Ua o cle basc dlodc.
5.2.5 ENr.AcEs y coNsrRu""io*t" REr,arrvAS A Los MrsMos. ll,';,
...,,
Cuando se ha¡ de uriir'dos o más segmentos de curvas uno con citro, para for-
mar una curva únlca, o b,ien dos segmentos recülíneos se han de Juntar me-
. diante un trazo cuFvo; s€ dice que se realfza un enlace. , ; : .:.
Para que un enlace sea perfecto es necesario que se verifique la continuldad
de la curva en el punto de enlace, es decir, que se evlte un cambio brusco de
dirección.
Toda curva, en cada punto tiene sL1 tangente que puede delinirse como una
recta que une dos puntos infinltamente próximos de la misma curva: estos clos
puntos, práctlcamente colncidentes, constituyen el punto de contacto entre
1a tangente y Ia curva.
b) Todas las otras crllvas tienen diferentes radios de cuwatura en sus dfver-
sos seglnentos.
c) IJay curyas que tlenen toclos sus clÍversos centros de curvatrrra sltuados a
ur-l nlisnlo laclo de la cutva y carac[erizaclos yror el hecho cle qr.re nlnguna
cl(] slls talrgentcs corta a la ctrrva. listo octrrre, ¡ror eJernplo, cn la eltpse, y
crt gt:ncral, cn l¿¡s crrrvils oonvcxírs.
I)cro hay otrit clasc tlc crrrvas crt l¿rs crralt's t:l cc¡rt¡'o <lc <-'r¡rvtrtrrrit s(: lt¿lll¡l tan
. ¡rt'otrto ¿l t-¡¡r l¿l<lo co¡¡lo Íl'otfo (lc l¡r rlrrrv¿I, Las crj¡vas clc estc tl¡lo se caractcrf-
z¿ll1 por cl l¡cclto (lc qt.¡c'sus tÍrngcnt.(:s ¡rrrcclcn cort¡rr la curva, Slcnr¡rrc quc el
cc.lltro <lc cttrva(r.tril l)osn ctc r.ttt lir<ltl n <¡tr<¡ rlc l¡l cr,¡Lvir, sc dtr:c c¡rrc lit errrvir
l)t'csc¡tta un I)ljtlto dc lltllcxlón. l\lr lcl antcrlorr¡rcn{c cx¡rrrcsto, $(: l)r.tcdc nl'lr'"
nlilr qtlc, I)¿rril (luc cl cnlilcc tlc tlos cu¡1/ils scn ¡rcrl'cclo, cs] prcclso quc las clo:J
cluvÍls lcrlgiu1, cn cl l)urrto clc c¡rlacc, l¡r ¡rrlsnra l.angcnlc.
S<¡brc t¿tlcs conslclcracloncs rJc basn¡r l¡rs (l[stlrltns construcclones gcontétrlcas
llrtstr¡rcl¿rs en las f-lgrrras, nurlqLlc cort [l'ccr.rcrtcia, c'rt cl cllltrrJo lrrclustrfal los r:rr-
l¿rccs sc cf'ccttlrarr gcnclalrncrrtc por rnétoclos cru¡tír1cos.
$rs$$o
,.t,ll;:,5,"t*
",-"1'll:Ji
*ru'ñfi"*"9)1"
$$u6';.$:'S:;i'"'
*noo$i*
:: -l"':"'
I"i",::I.',:
$ ,$t
|, ./ i${
. í*|\
-:Il Problema n." I. Enlaz¿r una recta a con un
/S.co
. :i?f
fi
t / Problema n.' 2. Enlazar una recta a con una
)fftióunferencia de centro o y radio R, con un
// harco tlc radlo r.
ll
J,,. ' Se trcnauna paralela a a, aLa d¿stancia r.
z) Con centro en O, se traza un drco de ro.'
dio R + r. hasfa su lnterseccí.Ón O' con la pa'
ralela tr azada anler iormente.
3) Haciendo centro en O' se traza eI arco
de enlnce Ats de radío r.
recta a.
Il Se traza eI radío OP y su prol,ongacinn a !,]''.lf
la tangente t en P a Ia ctrcunJerencia lcons- .,,:i:r1:'l
r23
./
¡/
-z nroblemh n,' 9. Enlaz¿r los dos segmentos
paralelos AB y CD Indicados en la figura.
. . .: EL enlace se ha de eJecluar con dos arcos
de clrcunJerencta de di.ferente radio.
ll Por el exlremo,C deL segmento mas alar-
gc)do hacía.Ia zona. deL enlace, se traza uno"
perpendlcular CE, hasta su encuentro con La
proiongación de AI!.
2) Hacíendo centro en E se transporta
EF=EA."
3\ Se dibu,la eI eJe del segmento CF pro-
. Iongándolo hosta su intersecclón O, con Ia
perpendicular A aI segmento AB. '
4j k¡s centros de los arcos de enlace son
respecttuamente O (rad¿o OC) y O, (radio
o'A)'
Proyc clo
Oblo t
io do proyoccldn
Punlo dt
Fig.l Proycccicin dc un objcto
r25
,9. ñg ó g
E= .hE U G.O
o€
6g' p= I8€
3; Hx e o60d e ERH
9U
c>
-€ ññcx áeE
X 6cú ñc .d 6OC6 '- -^ ó
'64 IE* ,FPe ü*E*E
E53 t€!F!
dd¡d
T
EEEE
6 l! .6
ñ
tEu $¡
>> ,-
-Eo H;:: q? ii
_;
oo H -t"* EE;E; CT¿l"J¿L
'6rE'E .=t- + E
o-
P:q
t& ÉÉ.r :5:;:
Enl g*uHU
.g -q .!+ .q
999C
.E
b- b,E .=.
aEh -!
'6
'P
F
o !ñ
.==
e.0
HE he
E
-
H
(iÉ üóó
.99
É'Et dáOEp
HEp;p rl 6ñd ; üE :h
ob h KF 6A
oñ oñ o=o
6h 6
d ó3- Ér
.o
'6
ü._
c;6P
L
:e t.F o
ñ9 ñj¿ 9s 9s 9s 9s 9s9s9s9s ooo
z.zz
o f cJ
J OO O
#,=#,= f=
áz áz áz #= s2{=Í>Í2
'(/]tr (,trr,X.al
i:2 áz6z 62 dz
tsF
Q2
OE
FF
a=
OE
Fts
a2
OiT
rE aa ou) aaaa
EES
o6G
Eh
oE J) JJ JJJJ
ut! UU UUUUI o^ o^ o^
¿ f $- J)
cÉ cr
JJ
(rcr
)JJJ
cr ff cc cr >=
c* >=
O
8SE cILc d: ó: ó:
¡ (cr
o.[
JJ
qr9 f,n o
.a Eb oo o(J _9 _q -e
oó 6ó .60 flf
a i
'x Ie
o_s u
o- tr.i utrl
cd @
N
N
O
L oi
.q:jj
Iytr
ooo
.ñ '6 .6
a
Y t 6-d o_ ooh ooo
ñ
F
6 ob
c[g >
UU
LL
UU
0c k b h .,i3$ 6dd
c
L.ó o
*R E,
oi
io
EA oooo
z-ó ¡E S
o
c
3
o
cccc c
:)
8
() f o é 8*8
:9
't v?trltj
.- { ñ HHSS
gñ39 F
^E;
I
5o
Em o9
69
o dJü 7 ü ¿
d .l4': )l ó r óó88 5"9 3s
ad Yte
#e
o J
q
.9q z.
z n¡ o l()
'ü9
-Á
oÉ. oó-
Y
tf
:l
m
r26
! .. ..'
',]': '
En,la proyección ortogonal las relaciones entre los cuatro elementos son defini-
das y permanecen constantes. Son estas relaciones que ldentiflcan la proyección
ortogonal; ellas son anal?.adas en los párrafos slguientes.
6.4.1.1 PTJNTO DE VrSTA (FOCO).
El punto de vista es la posición real .o imaginaria de los ojos del observa-
. dor,cuando éste observa el obJeto. El observador puede estar Colocado en cual-
I quter poslctón convenlente pará esta finaltdad.
En el caso de la proyección ortogonal se considera el punto de vista o foco si-
tuado a una dÍstaricia-inftntla ciel tibleto.
6,4,L.2 PROYECTANTES.
Todas las lÍneas que unen el punto de vlsta a los vértlces del obJeto son llamados
proyectantes.
En la proyección ortogonal las proyectantes para cualquler vlsta son paralelas
unas a otras y perpendiculares al plano de proyecctón.
Ver fiÉura No2.
(Axononátr¡co )
,Jono dt proyocción
-..- \¡ osrdilco
t27
6.4.1.3 EL PI.A¡{O DE PROYECCION.
l"
<lg
íIü''
.r\K FIq
(4lLJ
'-is
l('
t
,Ái:,
\OS
1É1
tt:,$"*,itq
\'{i*
o
I28
¿
6.4.1.4CUADRANTESODIEDROS. I ,. '
I """ :1
."
El plano ve4tcal V, y el plano horlzonlal -H, uno perpendicular al otro, dtviden
to¿[-éi-"*páóio en c,rátro óuadrantes o dtedros como muestra la flgura 3, conside-
rando al oibsewador situado frente al plano vertlcal y mlrando de frente.
Como se muestra en la flgura No3, elrspacio sltuado ejr_frente dei plano verttcal y
."¿iñ; del plano horlzonlal es llamado-el- pzuruER DIEDRO'
El espacio situado detrás de-l p,!11qyg!!aly*ltlcl*a del plano horizontal es lla-
plano
ma¿o" BL sBcúñoo DIEDRo.'81 TERctrR DiEDRo se encuentra de_trás del
ver¡cal v por debaio del plano horlzontál; y, EL CUARTO DIEDRO se ubica en
frente dél ilano veitlcal y por debaJo del plano horlzontal'
Es posfble colocar un obJeto en.cuaiqulera de uno de los dtedros con vista a la
orovecclón orto(onal. En'los Estados'Unidos casl todos los diseños son eJecuta-
áor'co,t el obje'to locallzado en el tercer diedro. En Duropa la mayorla de los
diseños es e.¡eóutada colocando el obJeto en el primer diedro'
La posiclón del plano de perfil, no ejerce ninguna influencla sobre los diedros.
6.4.1.5 oBJETO.
cualquler obJeto real o lmagtnarlo puede ser dlbujado en-proyecclón orlogonal'
Teóricamente é1 puede estarlelactonado con el plano de
proyecctón.
6.4.2 PROYF¡CION.
I-a rlrovcct:lótr cs ol)tcr)l(la ¡lor ltr rlctcrrrtltlitt:lólt tlc los ¡lrrrrtos, rlontlc l:ts ¡lroycc-
i;i;,i;:;i;rti,;',-r¡rtiri,rt plruro rlc ¡rrttyccclórt; ttrtltrtrtlosc istos ¡rttt.ttrrs ctt ttrt ortlet¡
a"r,u,liri"rrr". Ónrl¡r ¿rrt.sta clr.l oliJt:tir tlt'lrt: st't'rt:¡rrcst'lltittl:t tllt li't ¡lt'oyc<:ctótt ¡tol'
(lcl)c s('¡'
llll l)r¡lto o l¡¡:l r(:ct¡t. Sl rrrtlr ¿li'lst¿l cs vlsllllc <lcsrlc.cl l)ll¡lto,,(l(: vlstlt,
r<:t)rlt:sc¡.rlir<lrl I)or ur¡íl rcgta llcrlt, <lc¡totttlttlt<l:t rlt: cotttorttcl vlsllllc. Sl l:t arlst¿t ltrl
i,ii:i""ti-rfllir, á'-"",i,trt" lst,r'ot.,s,' sltr¡rtrt¿t tlclr¿1s <lt: al¡1-rtttrt ¡r:tt'tt: tlt:l olr.Jt:to, cllit
st:rr1 rt:¡lrt:sc¡tn<la ¡lrir tr¡r¡r li¡rt:¿r s(:¡{rn()rlt¿l(l¿t, car¡lct(:ristlc¡l
(lcl colltorllo l¡lvtsl'
l;lc.
t2!)
Estas proyecciones representan, por lo tanto, SEIS vtstas distintas de la pieza, al-
gunas de las cuales, conslderándose como de mayor importancia, han recibtdo un
ñombre especial, que el dibujante tndudablemente ha de conocer. Veamos, pues,
io que representan estas seis I'istas, Fig. 5:
1) Es la proyec-ción de la parte delantera del obJeto, se la denomina VtS-
TA ANTtr,zuOR O PzuNCIPAL.
2) Es la representación del lado lzquierdo del obleto, proyectado de iz-
quierda á derecha ( izquierda y dérecha del obdervador). Se la deno-
mina VISTA IATtrRAL IZQUIERDA.
3) Es la cara posterior hacia adelante; se denomina VISTA POSTERIOR.
4) Es la representación del lado derecho del objeto, proyectado de de-
recha a izquierda (derecha e izquierda del obsérvadór).-Se denomtna
VISTA LATERAL DERECFIA.
5) Es la proyecclón del ob.ieto de arriba hacia abaJo. Se ia denoml¡ra VIS-
TA SÜPE-ruOR.
6) Es la proyección del obJeto hacia arriba y se la denomina VISTA IN-
FEzuOR.
Vl.to tnl.Ílar
. pr lnclpot
130
jSEcUN
6.4.2.1 REBATIMIENTO DE LOS PLA¡IOS COORDENADOS (rrg.4) : rSO l\,fEioi
_--.
DOE.
Imaglnemos que cortamos la caJa, stgutendo las arlstas AI|, BC, CD, EF, FG. la cala
se p-odrá abrii, es decir, desarf-ollariá sobre un plano. Se tendrán pues en un pÉ-
no, seis distintas proyecclones del mlsmo obJetó.
,'i
-¿ ii
;l
ii
ll
It
iLr
r!
(
i/
{[
1[
{t
iIil
il
I
t
it
Cojo lronsporenle (el cucrpo Lo cojo cuondo sa obra il
cn el lercor cuodronlo),
Vitlo.rpttlor
L -, -_ _ J
ttl
ltl
V¡.lo lol.tol Vl.to lroñto¡
ItTolttlo
Vl.,o lnt?rlot
fuatctdn r.lollyo d. lot t.tt vl.ld¡.
de dieloncioe v¡tl ds ,
6.4.2.3 PROYECCION DE IJN OzuETO SOBRE TRES PLANO6.' t: ..:t::.,i.;l,:j,r.. ijs,:;,ii:r,ié...r,ün;.,;r:;::
Los t¡es pl.ano¡; sobre los gggjj¡gn_qe^{99ltgr ri! tres proyecciones'del objeto
conslderado, forman un TRIEDRO RECTANGUI-AR:- es decír, se piesentan de
modo.se.meJante a las dos.paredes y,el ptso de una habitactón, coñcrrrrenres en
uno de los vértices. Se-,ubtca el obJeto.en üna postctón oportunamente e"cóÁiáá
dentro del trtedro (Ffg.7) y se va proyectando el obJeto por puntos sobre ca¿ii-ná
de los tres planos.
íu":
Flg.7 rrr, 1ln.l.t lt. ,tr. t¡rt.tclon.. ,
i,"o
lrlñell.l.. J. ra.ll.t. .. ctlaaa,a
saararlaal aear,r ro I rl..lr a t coño
rrdlco lo lí¡vro.
,.ry,
,:,8
,;6¿.3: .:LINEAS AIII(ILIARES DE PROYECCION. : i
Í&
.. r, .. En la construcción de las vfstas de cualquier punto, lÍnea, plano o sóiido, frecuen- ,:t
.,,:. .:. temente es necesarlo trazar líneas de una viSta hacia la oira, con el ffn de man-
r.:'. .,:i' tener las proyecciones en una alineación adecuada; transportando distancias de rI
las vlstas anterlor y superlor. hacia los laterales; como mr-iestra la flgura B, en la
. cual se representa tres métodos. j¡'
{¡
,i,1,
ril
i¡[
;l
!t
rl
,1
.it
1
I
Cada arlsta de u,n obJeto puede ser conslderada como un punto v Duede ser nro-
yec(ad.a como tÍ11,. Teéricamente un punto no ttene dimendtones,"péro á"fiñi'i'"a
poslclón dada. El pu,ede ser localizado en el espaclo por srrs coórhenadás, ."-lii
tres direcclones esLablecldas por los planos de proyeóctón.
un punto en el espacio es deflnrclo en el plano de papel, por dos o más proyec-
clones que son ldentlflcadas ¡ror el uso de ietras.
6.6 LINEAS.
Una linea puecle ser deftnlcla conlo la travectorla dcscrlta l)or un ptrnto. Las lincirs
. por collsigrrlcnte ilene¡r locallzaclón, cltrécctón v longltud. Dllas ptrcdcn scr Iar)to
rect¿ts coruo crrrvas.
C:rda ¡lrrnto cn .cl es¡laclo cs ldcnttf'lcado ¡ror una lctra ntayúsculir. L¿rs lctr¡rs
nllrttisctrl¿-rs scrlnl:tn líncas rcctils o cu¡vas.
6.62 POSICION DE I.AS LINEAS. ¡,
135
6.6.3.1 RECTA PERPENDICTI"AR AL PLANO HORIZONTAL (FtS.g).
' :' '. La llg-u1a 9A, muestra una ¡ecta AB, perpendf cular al plano horizontal. La proyecclón horl.
zontal de la recta es perpe.ndicular al plano hor'izonta.l. En esta poslclón ta re"ta"aebe se. p"-
ralela a los planos vertical y cle perfil. Por consiguiente las proyecciones ver¡cal ev-ev., y cle
perfil de la recta 43-83, se encuentran en su verdadera magnitüd. I-as tres vtstas ortogonáles
de esa recta son mostradas en.la figtrra gB. La flgura gC, muestra una vista en persp"Iti,ra
d"
un objeto que posee 12 de esas líneas.
Una de ellas puede ser ldentiflcada por las letras ABj.y üene su representaclón
tas-ortogonales de la flgura gD. cuando el estudrante añaliza una uf"i";;;;;;"r,
en las vls_
como la de
la figura-9D, debe estar capacltado pt." .."oro""a y visuallzar las {res proyecclones
das las doce rectas, asr como también para ldenilficáru" de to-
ii."¿" á" 1;;-á;.'"'
"
Fí9.9 RECTA PERPENDICULAR AL
PLANO HOR'ZO¡ITAL
Ag
Bg
Flg. I D Fls. 9 I
Ah- Bh
r36
6.6.3.2R-ECTAPERPEñ¡DICULARALPLANOVERTICAL(Ftg.lQ). : i. i,r:1.¡,,'ri.i...ri;irt-!i
Fis. tO C Fl9. lO A
Avfv 83 AJ
IJ-LJ
Bh
lttl
I Ah
tl Fls. t0.0
t37
6.6.3.3 RF¿TA PERPENDTCI T,AR AL pLt\¡IO LATDRAL (Flg.11).
La ftgura 1,1, represent:a la polctón y proyecclones en perspecüv¿ d¿ una recta
perpenolcular al plano rateral. t'n este caso la proyecclón de perfil o lateral es un
punto y_l:rs.proyecclones anterlor y superior -están en su úrdadera maanitud.
Existen 12 de esas rectas en el obJeto. El estudtante deberá estar capácitu8ó;;-
conocerlas, como a colocar en las iirlsmas las letras adecuadas.
t;}-J;l AlBs
LrLl
1
I
m
I
I
Ftg. tl D Fig. ltB I
Ah Bh i
_t
6.6.4 RECTA PARALELA A T]NO DE LOS PLANOS COORDENADOS E INCLINA-DA EN
REI.ACION A I,OS OTROS DOS.
139
É
Ftú-tz c
8g Ag
I
--'r--T----.I--
ltt
tl I
---{--L -----!--
I
Fis. tzo
6.6.4.2 PAR.ALELA AL PLA¡IO VERTICAL (Ftg.13). ,; :; : :r¡'*. 1: i::f.;:.,$1ll,P,q :ir,,tT.1!i;t;1.it),i1:'.ft:pr;
IECTA
De la mlsma forma, una recta,paralela al plano vertlcal e.tncltnada en'relación'a'il
los planos hortzontal y de perftl, es mostrada en las ftguras l3A y l3B. En este
casó las proyecciones sgp.ertor y lateral. son paralelas a las rectas de referencia
querepresentaelttazo delplanovertical. "' :. ! ",' r : . :"'. )'r"'
La orovecclón verttcal Av-Bv., se encuentra en su verdadera magnitud v los
ánÉLtoéo(v6también. Este ttpo de recta es mostrada en la pleza de las firturas
13é v l3D. Extsten cuatro de ésas líneas en la pleza, que podrán ser fácilmente
idenúficadas por el estudiante' r:.
Fis. t3 c
h,m
Itl
Ah 8rl
Fls. lrD
.L*-_--.
,
'ti:
:: ;H
,6.6.4.3 RECTA PARALETT\ AL PI"A¡IO DE PERFIL frtg.l4). - ' ,,,,
rln
La ftgura 14, muestra una recta parale'la al plano de perftl e incllnada en relaclón a
los planos'horlzontal y vertfcal. En la ftgura l4A" la pioyecctón lateral B3-A3. mues- ''ib
iÍB
' ' tra la verdadera magnitud de la recta;: además, Ios ánguloso(y ! se presentan en dl-
cha recta en su verdadera magnltud,. Las otras dos pioyecctónes són paralelas a la i¡p
[.
línea de referencla. Exlsten cuatro de estas aristas¡n el obJeto del ejemplo l4C y rlr
14D. ,iit$',
.1r
Fig. l4D
.
La recta oblicua a los tres planos coordenados, tlene todas sus proyecclones lncli-
nadas en relación a las líneas de referencia. Su verdadera magnttud no es mostra-
da en nfiguna de Ias üstas, ni los ángulos reales que ella hace con los planos co-
ordenados. Ia figura 15, nruestra una línea de este tlpo.
--l--'t---r
t!i
l¿
I z'
v I
i--- -t
L---i
rl
e¿:-- - - - +-
I
I
I Bh
I
LM
6.7.I.L PI,ANO PARALEI¡ AL PI,ANO HORTZONTAL (T|g.16).
Las ffguras l6C y f6D, presentan un obJeto en el cual, una cara horlzontal fue
punteada. Edsten otros tres planos horlzontales paralelos en el obleto.
Fls. t6 C
-
i--'-r-
__*-l_---i---
Fi9, 16 D
FAh
.,6.7.L.2 PIá¡IO PARALELO AL pI¿¡fO VERTTCAL (flg.tz).
paralelo al ptano verücar. tas vrstas superror y
raterar son paralelas a las fpq?,9s
PL9¡F^TillA,9t^pJ1l9 l¡neas cle relerencla.
;: .. :
': I-a proyecclón Av&'CvDv.' nos da Ia verdadera magnltud de la figura plana. Tal plano
:L:-t-.ll^:t:j_"lii9:!.119 qll!9"99 en lalfrgurai r7c y rrD. r,os planos paralelos
ar vertrcal son rtarrlaoos plaJros vefllcales. Existe un otro plano verttbal en il obleto.
Fis.:17 C Fis. 17 A
Av 8v AJ.8J
ffi I
---1-----r--
I
ll
---.i----i__
I
ar-cJ
I--.--Tl
I i i/
l-J
Ah0b rurt
Fls.l7 D
6.7.1.3 PLANO TAR+ríEr,O.AL PLA¡IO DE PERFTL (Ftg.18). :
En la ffÉura IBA, el plano ABCD, es paralelo al plano de perfll. Las vlstas superior
v anteri"or. en cada üno de los casos, son paralelas a las líneas de referencta. I-a
lateral .{383C3D3, nos da la verdadera magnitud de la flgura plana. l-os
' irroyección
pianos paralelos al plano de perfll son llamados tambtén de tercera proyecclón.
En la figura I8C, el área-punteada tdenttftca un plano con esta caracteristlca.
Existen ótros tres planos de perfil en la pieza.
Flg. l8 C
r-n
Av- 8v A3
I
B3
LtrJ
I
--*l-
I
I
Ct-Dv Dg Cl
Ah.Dh
ITII
Ii
.i:
/
IJ
Bh'ch
Fts. l8D
l/I I
i:.il'í ;,',+r'
' ,,,1"--:..'
I
i
t48
6.7.2.r PLANO PERPENDTCLLAR AL Pr,A¡fo HoRtzoNTAL (rlg.19).'!ii ' r:
AV Bv B3 AJ
I
I
tl
i
- -{--
r!
I
I
Dv Cv Ca OJ
th- ch
Ftg. t9 D
6.7.2.2 PLA¡ÍO PERPENDTCTJTITR AL prlwo VERTTCAL (Ftg.2O).
Fig, 20 C Fio. zo a
Ah
th
Flg. zo o
r50
6.7.2.3 PLA¡ÍO PERPE¡IDICIILAR AL PLA¡ÍO DE PERFIL (Ffg.21). :
Fig. 2l C Fig. 2l A
A¡-8¡
A1-85
t rJ-LJ
Fis. 2tD
Flg.2l8
l5l
6.8 SOLIDOS. .: ' :: f, :.
P¿tra lnterpretar o leer un cllscrlo es preclso saber anallzar l¿rs varlas vlstas del ob-
lcto. Sc lr¿rcc neccsar-lo dctcmrlnar lirs difcrentes l)royccclones de cad¿r ulto de
los vérttces y la relaclón qrre ellas r¡rantlcncn crrtre sí, así conro vlsLraltzar la ublca-
c-.Ión y la dliecclórr dc c¿rrla rrrr¿l clc las ¿rrtstas, evlrlc¡rclanclo los plartos lo¡rtrados
¡tor c-sos ¡rurrlos y rcctirs, blcn con¡o lir ¡rostclón y la fonna; y, fttralrncnte scparan-
ilo rrrt:rrtllnrcntc o cn l)crsl)cctlva los sólldos strtt¡llcs qrrc constlttrycn l¿t plez¿r
¿rntcs dc ltttcrl)rct¿rr al olrJcto coltto tttt to<lo.
153
nn
n Cu bo
mn Pritmo Trlongulor
AA Plrd nldo
154
Dodoc solo'lat'"vis toc ontcrior'y'tupcrior,
2:;'
4,.2
OO
{t,/" ,/
4iz
-'rtaV
(b) (c)
Lb (d) (o)
) (t
Y
)
Fis.Zq I ntar pretoción de los vis lo s
r55
nm
Cilindr o
AA
O
AA
Tronco do cono
Toro
r57
li l'il
{-+-11-
\-/
f--i--)
| -----i-----
l-----
|
|
I+l
l- '
Ilil l-l
I
liii tl
ti
l58
puede-ser üs-ualtzada la postctón de una arlsta.o caraj En el aprendtzaje de la leb-
tu_ra de un dlbüJo, este p¡oceso es lnv_erso, siendo frecuentemente éJecutado el
esbozo en perspectfva de todo o parte del obJeto a parttr de las proye-cclones or-
tográftcas. .' .'..:l:-,.,.1'-::
.'i.... : ¡": r:-t'¡.. r. ,'. .r" ,-.{l.i"l:
E)dsten tres maneras de resolver el problema de lectura de un dfbuJo:
.'
l. : ;
ffitr
Flg.2S.Dotconpotlclón da un obloto on Porlo, co.nPoncnttt
159
, ::i r'; ,, t,.d) Para Ia selección de la vlsta lateral adecuada, debe observarse que
cuando ias dos son análogas, debe escogerse la vlsta que presente él
. menor número de aristas invfslbles.
6.10.1 ¡TTJMERO DE VISTAS gUE DEBEN SER TRAZADAS.
Después que el obJeto sea colocado en poslción adecuada y Ia vlsta anterior selec-
cionada, el próximo paso conslste en decidir que número de vlstas serán traza-
das. trsto exiAe un culdadoso estudio del obieto, pues lo esenclal es obtener toda
la tnformaclón necesarla; entretanto, por uña cuéstión de economía, es muv lm-
portante trazar apenas el número míriimo de vistas necesarias requeridas pára la
comprensión exacta de la flgura.
En la selección de las vistas adecuadas, se debe considerar la colocactón ftnal de
las dlmensiones. Las vistas escogldas deben ser tales que el mayor - número de
aristas esté representado en el dtslño, en su verdadera niagnitud.
6,10.2 DTBUJOS EN I,INA I,JN¡ICA VISTA
160
CAPTTTJLO VII
AXONOMETRIA
7.L. INTRODUCCION.
rl
oT
PROYECCtON tSoMtfptCA
ot su Jo l so t¡ E TR I co ( 06tño)
l6l
::i
:li
Dada la iguardad de reducción.en ra longitud, y empleando t'::
los ángulos de 30.,
es corriente la const¡ucción directa de las proyecciones
observa a la de¡echa de ra Fig. 1. como las aristás del
isométricas, como se
cubo so., tááás iguales en
longitud, se dibuJan con tráo fuerte y continuo, resultando
métricos semeJantes exactamente u los diseños iso_
tricas, aunque de un tamaño mayor;"rl. oáü"li.y.-"""iorr." rsomé_
"t*ir.r.ó
pero, para la consúucóión gráfica, este
alargamiento no es un inconvenierite. ^
J\
tt. u'
t2 ) otre f Rtca (tt 0trEf ,tco rtt otxlnrcl l'
.1
t l',o' .-t
¡+É__-r_v.*É
\ l0r 0l¡f rsrco ¡___.'^_._-."___
\(6t OtyEfntco (tt ottEf ntco
til,,,¡ )-
zt't a'
(c) otycTRtco \ Gr irriñ;rc;-l { r,o, ñ#r,;o -f
F19.2 0lbulot otononilrlcot do un oubo, ( Oir.to)
r62
7.2.L DISEÑO ISOMETRICO COMPARADO CON I.A PROYECCION REAL.
Las proyecciones dlrectas pueden ser hechas a partir de las vistas ortográficas
de un óqeto por los métodos a., y b.trl método c.' aunque posible' no es
prácilco, porque las escalas isométrlcas no se encuentran en el comercio y
iepresentá una pérclida de tlempo muy grande Ia confección de una escala,
como aquellas de las Ftgs., 3 Y 4.
La únlca cltferencla vlsual cntre los dtseños lsonrét.rlcos y las proyecclottcs iso-
mót¡lcas se clel-re a slt tanlaño rclatlvc¡. Sl rrn cllscrlo lsontélllco fucse constrttl-
clo a parilr clcl dtblrJo dc las tres vlstas scrí¡r 1,224 vcces tllilyor qrrc la l)roycc-
clÓn cllrccta hcclra a partlr clcl dlsetlo (lc las lrcs vlstas.
Ifn el c¡rso (lc los dtscitos <ltnrótrlcos y trtntétrtcos (xlstc tin factor ri(llclo¡lal
dc lff{crtr cllstorslón, dcbtdo n las r:scnlirs rrsaclas cn los trcs tNes qttt:_son ctr gt:-
ncroi'- trl)cnas oproxlmaclorlcs convcntc¡ltcn clc aqt.rc_llas qtlc scríi"\n las ¡lroyt;t:'
cloncs vcrclaclcfas, Mlcntras ta¡rto, cn Bparlc¡lcla, ellas lrrrcclcn scr lgual¡ncntc
saUs[actorlas,
r63
r.:1.,..¡': :: ., t.
Fis.s
Las arlstas OX, OY, y OZ son llamadas eJes, La mayor parte de la construcclón
es hecha en tomo a esos eles.
LINEA OALrcUA
lto lsoHEÍRlca
INEAS INCLINADAS
HO lS0X€rRtc As
Cr-ralqr-rler plano cluc contcnga clos cJes lsorrróLrlcos o clos tíncas, cacla una gl;r-
ralcla a uno dc los eles lsonrótrlcos.
165
..7.4. ,,..DISENO ISOMETRICO DE TTGTJRAS PLANAS COMPUESTAS DE LINEAS
REC-
TAS.
Sc observará <¡uc los árrgr"rlos, cn lsomcLrÍa, no ¡tr-rcdcrr scr trazaclos cn srr vcr-
daclcra_ntagrrllt.ttl, Dos l)ulltos clcbc¡r ser.ublcactos, uno puecle scr suprrcsto y cl
segunclo nrarcaclo a l)artlr clc las coorclcnaclas clcl primero, Para árrguloJ <le
15'' 30', 45" y 60o los v¿rlorcs dc seno y tangcntc prrcclcn ser uullzacjos para
rcprcsentar los puntos como cn la Fig.. g.
166
TO l5o' O,267 Tg lOocorí7| f1 ttíoz t Ít 6Oo... trTt
Apeor.2/7,5 l/ I Ap(.r . l/a
nazln 2/s,5
(a) (b)
Fig.8 Angulos en isomclría
La técnica es la slgutente:
(c) u) (c)
Fle. 9 Conclrucctón dc un clrculo on lromitrio por ol
nátodo de coordcnodos.
167
:jil" ". ;' ,. .
)"*l'.'j'l .'.". . !.
' z.é.2' ; r coñsinuccrox DE crRcnLos Y crJRvAs rsoMETRrcAs.
" ,d:.r iy,rj,l,r ..-
.. , , Un otro. método muy conveniente de traz-ado de eltpse, que represente un
, -.:; , :.,circulo en isometría o cualquier otro tipo de proyeccfón, es ilustrado en la
t Fig., 9f.
:'
a).Trazar primeramente un paralelogramo, que es la proyección de un cua-
drado circunscrito al círculo,
b) Segutdamente trazar un semlcírculo, usando uno de los lados del parale,lo-
gramo como diámetro.
c) Dividir el semicírculo en un cierto número par de partes y proyectarlas se-
guidamente, perpendicularmente al lado del paralelogramo.
d) A partir de esos puntos, t¡azar líneas en el paralelogramo, paralelas al lado
adyacente del caso.
e) Trazar una diagonal del paralelogramo.
0 Traza¡. rectas a partir de los puntos de intersección de la dlagonal, parale-
las al lado del paralelogramo sobre el cual el semicírculo fue trazado.
g) Las fntersecciones de esos dos conjuntos de rectas paralelas nos dan los
puntos de un círculo isomét¡ico. Este método puede ser usado en cual-
quier ttpo de diseño en perspectiva.
(¡) fis. e
7.6.3 CONSTRUCCION DE CIRCIJI¡S ISOMETRICOS POR EL METODO APROXIMA-
DO DE I¡S CUATRO CET.¡TROS
un examen culdadoso de la Ftg. 1 indica que las dlagonales de las caras del
cubo se proyectan en su verdadera magnltud, ya que e[as son paralelas al pia-
no fsométrico o al plano de proyección. Esta construcción que resulta en una
elipse más preclsa que aquella señalada como construcción de los cuatro cen-
t¡os, se basa en este hecho. solamente la ubtcación del centro y el tamaño del
diámetro precisan ser conocldos.
La const¡ucción es la siguiente:
a) fl, t¡aza¡ una recta MN, i¡rclinada a 80", como en la Fig. 11a.,
Por el centro
seguldamente se determina el dlámetlo a usar en el diseño isométrico,
ubicándolo sobre la recta anteriormente indicada, señalando sus extremos
con las letras MN.
b) Trazar por D, la recta PO, incllnada a 4bo, como muestra la Flg. lla.
c) trn M y N, levantar rectas verticales, intersecando la recta trazacta a 45" en
ovP.
cl) con centro etl E,y radto Do ó Bp, trazar arcos hasta cortar en A y B, al eJe
de slmet¡ía. obse¡var la I,'l{. llc. Ilstos pllntos hallaclos constttr.rven clós
ccntros clt-. los arcos clt-. la eliose.
\lóaot ¡ o lt¿n,i-
Itlco Jtl z/
,v
'30"
-t "
tt.
^l Coatltto o lla ta ¿lli.tto d.
$l
lteellrlu ñ.lto l. clró!16
ll , ,6otfllud r.t.oa.(r,
Flg. Hitodo dc cuolro cenlrct y dlónotro vcrdoo0ro.'
c) I)or A y Il, tt'¡rzar rccl¡ts a 60" lrasl-¿r tocar los larlos clcl cuaclr¿r<lo lsornólrlco
pr'óxlriro .! M y N. oullóitdi'QLic cl cuarlraclo no cs cscnclat para la co¡rs-
ü'tlcckin. Iilla fi.rc trazacla para rrtostrar clrre los llrtntos clc la tangcrrcla clc:
los arcos no sc locallzan ctr los ce¡rt¡'os gconrótrlcos dc los laclos clcl crra-
dra<lo.
169
::. ¡ .B¡'1¿ Fig. 11c.; la intersección de las cuat¡o rectas a 60" determina los dos
,,.,r' otros centros C., y D., sobre el eje mayor de la elipse que se halla en su ver-
'.:' I dadera magnttud. El eJe menor igua-Imente se.halla en su verdadera magni-
.. tud.
th í¡co t
A,,T-l-l outll¡ol
El método de los cuatro centros puede ser utillzado para circulos tangentes o
arcos tangentes, solamente cuando fuesen tangentes enlre si en el punto me-
dlo de los lados de sus cuadrados clrcunscritos, como está most¡ado en la Fig.
f 3a. Sl los puntos de tangencia tlenen ot¡a ubtcaclón, los circulos se superpo-
nen o se cruzan como lndlca la Fig. 13b., debldo a que se apartan de la ellpse
real. Bn tal caso se usará el método de las coordenadas o hacerse olras apro-
xlmaclones.
Cllr... tt.
aartta a aaa
(b)
Fie. tJ Llnltoclonot dcl mllodo oproxinodo dc cuolto ccnlrot,
170
7.6.7 PRECISIONDELMETODODELDIAMETROREAL. ,,:': :--' ,:
Pasar del diseño de figuras planas para el lrazado de obJetos sóltdos en iso-
metria, es una slmple etapa, conslderando apenas eI uso de una tercera coor-
denada. I.as etapas del trazado son las slgulentesi
a) Trazar las .r'lstas ortográficas del objeto, en la mlsma escala que la usada en
la percpectiva lsométrica.
b) Circunscriblr las vlstas en la menor caja reclangular poslble.
c) Traza¡ la caJa externa en perspecllva, en la poslctón en que ella puecle re-
velar meJor la for¡ra clel obJeto, desfasando las tres arlstas a 12Oo entre si.
cl) Trazar lzrs partes nrás slmples clel otleto y que se ublcan en las caras aclya-
centes clc la caJa.
e) Marcar las curvas y los puntos lntcrnos, st existen, por el nrétoqlo clc. las
coorclcnaclag
I lis ¡lrríctlca gcncral el onrltlr todns las arlstas lnvlsll¡lt:s cn cl rllscrlo cn
pcrspectlva.
85 tu '
.-
^t-cJ
,-
L
Or
&t
ch I Ah-on
En la F1g. 17, son mostradas cuatro posiciones convenlentes para los ejes di-
métricos, con la proporción aproximada de los ángulos y escalas para cada uno
de los ejes indicados, La construcción de la perspecttva dimétrica convencfo-
nal es conducida de la mtsma forma que la perspectfva isométrlca, con la ex-
cdpción del cambio de escala en uno de los eJes. La manera más simple de
construir la perspectiva dimétrica está descrita a continuación.
7,8,L CONSTRUCCION DE IJN DIBUJO DIMETRICO.
a) Const¡ulr las vistas ortográflcas en la escala deseada, para Ios dos eJes dt-
métricos iguales y a continuación circunscrlbir las vistas en una caja rec-
tangular del menor tamaño posible, como se muest¡a en la Fig., 18.
b) Trazar la caJa en poslción dlmétrtca deseada, para la transferencla de todas
las dlmensiones con el auxilio de un compás de puntas, directamente a
partir de las vistas ortográflcas para los eJes tguales, y en la escala adecuada
para el tercer eJe. La escala a ser utlllzada para este tercer eJe, corres-
ponde a la cara derecha de su vlsta anterior. En este caso la escala sol¡re el
eje nrenor [ue constrrrlcla representanclo 5/B cle la cle los otros eJes.
c) Relaclonar los puntos clcternrlnando la ¡roslclón de las arlstas y las clrrvas
del obJeto, .ar"rálogantcnte a lo .q.r-re fue- heclro .cn tsonretría, te nle¡rdo culcla-
clo en la utlllzaclón clc la escal¿r aclecuacla.
d) Se clebc notar quc cl nlétoclo dc los cr¡atro ccnlros dc traz¡rclo de círctrlos
ptrccle ser utlllz¡r<lo solanlc¡ttcrcn la cara qllc prcscntc la mlsnra escala cn ,
anrbos laclos.
t'7n
Plona Vtrficol
(o)
Flg.l6 dtnátríc o por rotoclón
,ataaIaa
aa atlat alaa
,oh
(o)ttoná ti"o
Fig. t9 Porlclón do un ptono oxonomólrico paro uno prof.cción
laomolrlco, dlnólrlco y trlnótrlco .
CAPITI'LO \¡III
PROYECCION OBLICUA
8.1. PRINCIPIOSFUIIDAMENTALES.
I
Pg
,r-._r^\\ ,ffi\
Éel @)
H4ta--7'#t_rs
Fig.3 .Proyccclón dc Gohlnclc con clc dc rcducclón on yarlot óngulot.
I-os ángulos que las proyectantes forman con el cuadro, diferentes a 45o y 63'
26', podrán ser utilizados en la confección de una proyección oblicua.
Iin cst.c tl¡lo tlc'¡lroyccclón ¡l<l sol¡lruc¡¡tc cxlst.c rrn rlrrgrrlo rlc ¡lroyccrtlóu
<ltl'ercn(c ¡rnra totlns lns ¡rroyt-'<:tantesi sl¡to qrrc tirrttlllt-ln
cl crrllo lláslco csl glr¿t-
clo, Iiste t.t¡ro ttc ¡rroyccclón cs usaclo cn crlstnlogrnfiir.
' r CAPITIJL D( ', :,
PROYECCION CO¡rIEá,
9.1.
:':
Se llama proyección a la lmagen iluminada, refleJada o representada de un
obJeto, sobre una superflcie cualquiera, medianté rectas llamadas proyec-
tantes, trazadas desde todos los punl"os del cuerpo hacia el plano o super-
flcie de proyección. Por lo tanto, la proyecctón cónlca o perspectiva, es un
sistema de representación que nos permlte traz-ar la imagen de un obJeto
sobre una superflcie plana, dándole apa-riencia tridimensional, Ftg. l.
lll uso (lc catc tlpo dc rcl)rcscntflclón, tlcnc srr orlflc.n cn cl sl¡{lo XV. Iis cn
el renaclmlcnto, cuando los ntrevos conoclnllcntos nlatcmiltlcos, qric co-
mle¡1zan a des¡rrrollarse con el conslgulente esttrdlo clc la Cconretría dcl Ds-
paclo, quc llcn[ltc a varlos auto¡cg, clelcrnrlnar'las bascs clc la ¡rcrs¡rccttv;r
gcomótrlca, corno Bcllftll, [,r]ca P¿rccloll, I¡onalclo clc Vlncl, Vlgnola, Allx:r-
tl, quc nportaron con sLrs lrataclos sot;rc lcycs (lc la l)crsl)cctlva y l)ropor-
clón, sln cluda con gran acc¡ltaclón cn lir cx¡rrcslón gráftca dcl dtscrlo.
'La palabrá "Pcrs¡rccl.tvá*,- dcilva dcl vcrl-¡o laLlrro '¡rcrs¡)lcarc' cuyo signlfi-
cado es "vcr a través clc".
La Rcal Acadenrla trsparlola, la clcftne conro 'Dl artc qr-re cnseria cl nroclo clc
representar en una superflctc los obJctos, en la fornra y dtsposlclón con la
que se presentariin a la vlsta".
175
a
'., a
: es decÍr, una representación sobre un plano (cuádro b.c.¡, q"e corta ef cono
visual, cuyo vértice es el foco u oJo del observador.
El propósito de la perspectiva, es dar una rdea, la más clara posible, de la
. forma del obJeto diseñado.
9.2.1.1 oRtEro.
La compleJfdad de la perspectiva está en relactón dtrecta con la clel obJeto
representar, pudléndose facllttar el trabaJo, escogtendo los cletallés a
de
mayor lntportancla con referencla al conJunto.
9.2.r.2 PUNTO DE VrSTA (P.V.).
a ó.\
,,)\
¿\
ú'.
d'\'
o.'
t¡l
C¡
l¡¡
J .J
=
t-' G
o l-
G -u'/ lr¡
c¡ to
<¡
¡rJ I l¡J
(' d
-¡
I o
l¡,1
I a (,
o o o
o q I -¡
o.
q.
a
a
o.
o
I o o
I q. a.
l¡- d 0
o
I a¡
o\ I !
o' o t
?\a\ (,
c
o
(,
dr\
o\
a\
o
t
¡o
-9..
t¿'.'
a o
\P, \ c 6
o
¿ q
^t o
q E
o
v
J
l¡¡
o (\
c¡ Ci
F
J \
,
++i
los ángulos normales del cono üsual, de tal manera, que el obJeto a repre- iS
j sentar esté siempre comprendido, entre.los ángulos de 3oo a 4s. er, ,rérti- ,i¡,i#
cipal. --ry
.:*l
';.-1S
:.EB
I,a-posición relatlva-de_I punto de vista o altura del horlzonte,
da carácterv di
define el nombre de la perspectiva.:Vtsta de arriba "oe pis"'o:'"Jo-a'e .¡liá
t$
páJaro"; desde abaJo 'de techo o celeste-. :'t'l:
':,,,fi
La perspectiva normál está dada por lo que puede observar una persona :,íI
parada sobre el piso, cuyos ojos estarán a una-altura de I,50 a 1,60 metros .
,rS
¡ri
aproximadamente, Flguras 4, b y 6. il
ti
9.2.1.3 RAYOS VTSUALES (PROYECTANTES). '.i
i!
]:
Los ray-os visuales o proyectantes son líneas rectas que van del obJeto al í
punto de vista, materializando los rayos de luz que prod,rce la imageñ en el
cuadro' I-os rayos visuales son elementos básicos en la construccióñ real de 'li'
perspectivas. i
:1
g.2.L,4 ELPIIINO DEL CUADRO. 11
trl cuadro puede tener cualquler poslclón, pero cuando se qulere construlr
una perspectlva con facllldad, en lo postble debe ublcarse perpendlcular-
mente al rayo prrnctpal, que es el que une eI oJo del observador con el cen-
tro de ntayor l¡lteres del volumen a representai.
' trxlste trna estreclta rcltclón enlrc obJcio, plano clel cuaclro y punto cle vfs-
ta, Irrg.3.
Es la linea que resulta de la rntersecctó¡ clel plano del cuadro con el plano
de horizonte.
r82
Rofot yl.uat.t ( PR0YECTANTES
FiO. e Compo v¡tudl cn lot porronot Fig. S lmogon con rolación ol ojo
n''1'
Raya _* ,,-^
prlnc lpol
Esta línea está slempre'a la altura de la vista, por mucho que'ésta la baJe- $I
..ic¡
mos o la elevemos o esté el espectador a un metro ó 90 met¡os de altura. ¡i:l
'idr
!
'il
9.2.1.8 PUNTO PRTNCTPAL. (P.P.). il
lrl
Resulta de la intersecclón del rayo con el plano del cuadro.
ii4l
Se ubica en la línea de horizonte. Es el punto donde el observador dirige su r,. .i
"ry
mirada y hacia donde convergen todas las líneas de fuga en perspectiva pa-
ra-leIa.
r$
.
Son dos puntos que están sobre la L.H. (línea de horizonte) de igual distan-
jj
cla a cada lado del punto principal (P.P.). *i
Es el espacio comprendido ent¡e L.T. y L.H. En este plano las líneas de fuga
parecen ascender.
Es el campo sltuado sobre L.H., aqui las líneas de fuga parecen descender.
Es la porción del campo visual delimltada por las rectas que al partir del
ojo se dirigen a los extremos del cuadro, cuya abertura depende de la dts-
tancia que existe entre eI obJeto y el observador. Si están a mayor dlstancla,
el ángulo será más agudo y cuanto más cercano del espectador, el ángulo
más obtuso o mayor y por lo tanto el obJeto parecerá más grande. l,a abertu-
ra máxlma para fines práctlcos de construcctón de perspectlvas es de 9O',
9.3. TIPOS DE PERSPECTTVá.
Dxfsten varlos tlpos dc lrcrspcctlva, slendo los tlpos más comunes: la pers-
pecllva paralcla o fiontal y la perspectlva angular.
Bn esta perspectlva el ot{eto prcsenta una cara paralcla al plano dcl cuad¡o
(P,C,), la cual no sufrc dcformaclón alguna, todas las rcctas pcr¡rcndtculares
al cuadro pcrmanecen horlzontalcs y las vertlcales sc mantlcnen vertlcales.
Sc pucde co¡rsldcrar conto un caso espcclal dc la pcrspectlva cónlca, cuan-
do la lncltnaclón que forma cl obJeto con el plano del cuaclro es tgual a ccro.
Irorlo que un punto dc fuga se traslada,al,lnftnlto y,cl olro al centro de la
ngura, Flg. 7,
t84
PERSPECTIVA ANGIJI"AR
üpos de perspectlva:
1.- Planta del obJeto, se recomlenda una poslción entre 3Oo y 6O'respecto
al plano del cuad¡o.
l.- Dctcrmlnaclón dcl ¡lunl.o dc vlsta. Lct dlstancla "cl",, entrc cl ojo "P.V,",
y cl cua(lro clcl ¡rlano "P,C,", debcría scr.una vcz y nrcclla la base clcl
cuadro o hast¿r cl doble dcl tamaño dcl otlcto,
'l'a¡¡rbtón la rllsta¡tcla ¡luc<lc cstablcccrsc cn rclacló¡r al cuarlro, lor¡ran-
-_ do cuqtr,o_¡¡ó_clqlos tq ll4sqqlql cqq-clr,o y c,lnco nródulos la cllstzurcla "d''. .
2.- Blecclón cn la dl¡'ócclón <lc la vlsta. trl ángulo clc vlslón dcbe lcner un
valor de 30o (ntáxlmo 60'), adentás sc dcbc tomarlo, pcrpcncllcular-
mente al plano dcl cuadro "P.V.".
l85
Fig.7 Pcrspcctivo Ccntrot
Fig,9 Portpcclivo dc
3.- Delerminar el tamaño del dibujo deseado sobre el plano,del cuadro
"P.c.". El obJeto debe ser trazado de tal manera que una de sus aristas
toque la línea de tierra "L.T.", o el límrte inferior del cuadro, con el fin
de facilltar la determlnaclón de las alturas.
La pcrspcctlva ccnLral, paralela o llamacl¡r tamblón rlc un ptrnto clc f u¡¡a, re-
sulta scr un caso parllcular de r_¡na ¡rcrspccüva CONICA NORMAL, en la quc
..t'¡áslcanlcntcsc-tfftbaJaconunsolopuntodcfuga.
L87
I
ELEVACrcN I
rJ
------
ta,
-t---.
'. st
-t- 6'
l7'
-r;8'
- -:.
ig'
o
Fig, I I Pcrspocllvo conlrol ( co'n un nlo punlo do fugo) ,
'I
Tlazamos un esquema de cuadro normal con todos los datos requeri-
dos.
I89
;:.:;i;ji:.t::¡ rirj,:rrr.a,,::
: -:i.r.: ii. :,:,. ::'
P.C.
L.T.!
Elovoclór
190
9.6. CONSTRUCCION DE II|' PERSPECTTVA CONICA, CON DOS PUNTOS DE
F"UGA IMETODO DE PI"ANTAYALTURA).
I-a perspectiva cónica a dos puntos de fuga, es la más uülfzada por su facili-
dad de construcción,
De acuerdo con el método de planta y aitura, se slguen los slgulentes pasos
básicos, Fig. f3.
l9l
4
i:-:---'_.-r.
lP.C.( Ptano qot
t,,.v.t rtunQ cuodro,)
dct cuodro( )_
- )_
I l'9'"-'' i
Plotllo
tt oYoct,in
j
\
{
.o
\
I
\o
\o
\\
\\
,"'
Fig.l4 Portpoclivo cónico (con dos.punlos dc-fugor¡
-elocuctonpor Portat
9.7. VARIACION DE ALTI'RA DEL PTJNTO DE VISTA (FIG. 16).
Así según la altura del oJo del observador (h) elegida, en relación a la linea
de horizonte, un obJeto puede verse como:
d. hotitonl.
v^ Pcrrpcclivo
vitlo do rono
o
ov'
Fíg.16 Voríacidn dc olluro dcl punto dc visto
9.4. VARIACIO¡IES DEL PUNTO DE VIST.{
F: P,C,
+-4ÉF_
196
Flg,t8 Vorioción do la dittanclo dal punlo de visto
fil 9.9. VáRIACTONES DE POSTCTON DEL
OB.JETO. (FIGS. t9 y 2O).
La variación de la posición del obJeto
en reración a los ángulos que se forma
con la líneá de trerra o .r c".¿.J;--aáiril.'i.
siguientes casos: perspectiva de acuerdo a los
l98
t:
, á\
'e..
/
u.L-lí
n
\l
I
lo;
,'\t
¿
t'\. -(t l+ C L.H
\ t 't P.g.
r'._ I
/' 9'.t'
I
'ftt". t P.C. I
I
I
L,T,
\ trt'
Y- -*n
D
"tt
\"-
'P"/1'r.-
Rt,,
o' --6
Fig.ZOVhrlocionot dalo posicidn dot objcto
199
VARIACION DEf. PI"ANO DEL CUADRO.
La posición del plano del cuadro determlna el tamaño del dibuio de la pers-
pecüva y su escala.
a) obJetos situados detrás del plano del cuadro, que se presenran como
más pequeños.
c) obJetos situados delante del plano del cuadro, que se presentan como
mayores.
Es-recomendable q-ue el plano del cuadro colncida con alguna de las arlstas
del obJeto porque facilita la const¡ucclón en relaclón a la-s alturas. pa¡a de-
most¡ar lo señalado, nos valemos de las flguras 2I y 22.
Fic.zz
!;"tl
¿:r''tt':
i/"4
ll s.' '.r'.:
i\-- :, , *
ii¡.'
ii" l:,
t\,
2@
C L.H.
20\
a
¡
$
Trazando paralelas a las direcciones dominantes de las caras clel obJeto por
el punto de vtsta (0), se determtna la postctón de los puntos Fl y F2 r'es-
pectlvamente.
Dl punto de fuga verttcal (vJ, se halla por lntersecctón clel cuaclro con la
vcrtlcal que pasa por cl punto dc vtsta (0).
Prrra eJcctrtar la pcrspectlva, sólo debemos abailr el plano dcl cuaclro hasta
ublcarlo vcrtlcalnlcnte, trasladar a él todos los puntos obtcnlclos en proyec-
cloncs y trazar las rcctas correspondlcntcs hacla sus rcs¡recilvos ¡lr.rntoó dc
fuga.
conlo sc ¡rucdc a¡rrcclar en los cJcmplos los casos nrás conruncs cn la ¡rcrs-
¡lcct.lva a trcs puntos sor"r:
a) Pcrspectlva clc trcs puntos (vtsta de arrlba o vuclo cle ¡:aJaro) Irtg. 29.
202
Flg23 Pcrtpocl lvo dc lrot punlot
(vitto do orrlbo o vuolo do Potoro)
203
I
-¡-
I
I
x;. -
o $+
rY
=-a I
F a[iái + sr i ;^
=23 á- :
7 3IFHF
X ;g q.
t^fc¡'i -.='-or 6-H
* á" ás3o* ;fr ;
;aá. o
::"¡J 2 ü=é5,i 3E c
* 1 I 'ioo? :lX ¡
r t14,-i
l*- ,
EÉ
a2
sl8É.o
H.6EÉ, :$ ¿it =" Éi:É:;
tX
'e
; É 6: Íq óL lic 'J
1i .Y"C
*9
.v (u Xs:o=
¡: d . u ls :zE 7- g =6?^^'"i
?EÉ;EZ
OÉ
áU b;€
cÚg?<n¡6
'.e
04 9-oo
-= e áb.E 3 ,: ?
6d F g*: " zltir|
93 ; Ég:::" a!ü úÉz
í; ;;! i; t ioÉÉs;
á! a E T;€"E Sáfl EEi E á á E;gEáE
e-3 nÉEE;
ü'- €:!E, l+:¿, i7 3!É;i!:
troo Ha ,ií69*¡g
:q=.é f ;EEEü
: o b É\ tr á * SqT,
;ss H t¡iÉi, iÉii liE" !; E
;¡giii
F=H ÉÍ gcaÜSui
PSE
E-
;eE
- A Sfi,?d
o .,ós?oEd
Oó.8 , üÉ6oEbb
É esgSEñ
(\ll
vi l.l :Ét¡ ÉEiE H
:=: i*;¡r;
2 sáei;*
R
oB.E o l€"s:ri
c¡ E O ñ - a ¡ "i
,a;í; ÉtÉi e ¿ é
;Á jj
:e:
3;€ ú
h s:Éi€3
;EE 5flE
h tr a (J :?! R6 u? > iÉlE
t:g e SsSeIs áili E 1" E liiiEÉ
,=ó1 f os¡úiE r
&"S R g.Fg_-e
-Rcd I B?.:99E ÉÉE z|l¡ i eE B ;É;EiÉ
Éf: É EÉ"r'EEE g*; sIiE E
e E €; E E;:;;+
E.EH R rseiFH
EEE
üEi ;EE:8E d sE;
'{ r¡EEüñE
:
¡iiI I á s: i r;Éá*€
-¡ -i -i
É
ti<
4A
5e l!É
(ng)
sd trÍ*= ;t ai='= l}.g)
F:3; 7c. iif;:
;7, ?Én ?1 it3u=" $o
@4
P ¡-I
Éi i5r É; €á¡i: ¡ ñi ñ'
h=
;.i P
ir rii !a:F;;i F tDH
o}
6
íi il i ;7 iiii i o
o p
.¡
q, I
¡.1
(} lD
;i;3 i;= 1l .ri i : (,
c¡ o
r¡
ri: 3* gái3*
.i
I iá¡ ?; 3ái
(,==
=; -a'' ¡ (a
3
I
q
*E iffiF
33ia @
i* i=i
rái !* D Ch
l; 11; o
Fl
x.Y ¿: iio
H'ct o ''1
i-gÉF PF F^ 6.c 3 PÉ¡
q'B:!! ññ ná
É: X
>, ?- x= Ro
il3s,:rg
. x6-
á7**ea g g an@
o
Nix
¡;o
ñ1 ,F
As la€e H ¡¿ f) ii
f 3 3'¿t t o" Po
A1 HH
Pr;3 p I P ñ 5:a
i- lD. o
(,)N
ñ
FaÉiqg \ a i-1o
-=P: óc E C : t!
" xo -9:1 A - p^
e.v
iÉs o:.
5-.É
E áÉr (¿
F<
á3q"9ñ i* - n
6'
i a
o
ñ
E o;
o D
- O'
te.tfaí 5 (ñ
- ()
5<
P p -o
,Dl}
p. A-l
s
i *al i ó
4/
H'
3 f 5t ¡iq .e
ia:áFi I
Pd=
díó
I +R o::" qx
li^ Piú
3's á E 3 E (, O.Fo
É 1a
O^ñ\
f c-^:<:
Fl F,
- izÉs
F-FpO¡-
^ -É-
i -,A
= < :¿p
8:F;5á
rB 3
!j
NO
P*
É (f)9)
=Fl
< ^G, O O
i-='P3(¡
É¡¡-¡¡-- fo
P5\'eFa ^^\
*!-rr1! .d E
gl3É.úi ?0,
: ñ:l=
Ezz 3¡
Cg
: sg:; :t8 '.3 t
É ta
CS
06
:Tti glsi! :e
.=-
:,i ErÉi
t E"üi ái* !€
K) - c,;ü9 É.:X
€ €s
! o3
ei:; *s
()fr
gE:t áÉ78 :
is ¡É!i
f---a6--l t*--Eo---l li¡- ú
(,
E!Ét F
--ulJ!t .: *L \
t'-l ; ?E u: a
=o,2 lsrol
l--l-r N
=
ttt
o
I lil__, s :gii H E5i II lol
l'ol -t o
iii¡ H
€¡;; q ¡5¡ I ll"*E 9!
F-r--l oE 3
lcr | -:(,
i* E E::; E €5: f-T--I-f
I l^l-
E
o a..
ll I rlvl ;S'¡
<t t
l06 l
i;É€ii¡; ¡#áu icL o¡
¡ r= *=IZE g ii:5 .s3
o a
I
I ltlol
ür E F .tás-8: F *yp* I l(ol rf)
Gs 5. ¡:3i+; á ¡gEi
\-.Áe¡
t_i I l+; ¡¡
.9 c'i ct
l{od
\
[,
.?i s
q*
!g 3P
o
5*i I6 *f
t q
gEqr[ ;qgF ñEr á
-,¿; -
6gÉü*+ r¡ B
'ale--
O.3,=;i
-Y I -
.: |D
(á
l:3rg Srqt H t! €:*
-iRrdó ; H
q.
iá5e* T:= t¡
ilIrl
l,l xÉli* i$tI H [É l[[
g¡
ltl
áfriF [ ¡'i 3 IJ B
Éi 5'8, q
o a
[;+;r sinr Er g; i*il 7'
a:^,=; 3Ér¡* niíc EE $iü
O s
=X
Y';'^ :=l) s o
-:á=ii. . a
tl.t BEgÉe i*is
gi Éag
á89'-"s
ó'=;Á
:-a LrJ nF;
*tti:A ¡ flsg?a
:r$[ i;
iF;ar * HHgH ñ:
Eó$q nñ ;i
qóEü5 eE
il;q: \ tfsa$i;r
Éó -; t' 3 I ásüá:ail F:q
ct)
$3E.aÉl¡ rF
*5'i!q a.=
3f;?aFAIfi n :1
-*D-dl 6 . a r: ü[3s HÉ'[F 6. ;F
6\
¡
Qa:-3 r¡ ;f;islgrF ñ $[
30
igI:'",
l:l3 ='
oo
rC)
:[ñi ;fr[3 É, á$
-\
osO. €gl3ts.rE
á=::i i ia'
3Hñ lF i q. cg3í FgpP : Fs 6 i+
F3q I ¡ 3 : o ss
a '_9pF :&;i
F,:FÉ ÍoRE' $
; ER
a
É+:l* 3i ..
ol ri- ¡ *ria';f$ $ Eé
FFFE? i ++€* ñst ñ a¿
a
a =L
o
o .s
c|D
-c
\€ o
E
.o JT-1-1 €3
\q
oth
:;ñn
c
o \],-- tro
E9r lv
I
._=¡ ! ó: la
T =i3
.a
oEI
c
o a-o .l.d 6 io
ia
E [T_I HL
(JC.) lo
!
o
\J
lllll
lllll i3t oú,
o(J
CI
o
!
tg,
r)
kJra N
a i (l
.q
3
o ñ (.J'(J' ¿ ¡r
x ri c) {..)
vLo
(g
r.
IL
('
=
c) xts d N
o o
<¿
AL
o c
c .,g ct
5O .; EE d";
o Gq ).^ qj
E
o =a
.:o 2 cú:
7:
3E
('
o
€!
co
9
a Éi
X* EÉ
'()s
oN 2 Fc¡
6o F¡
.=L
¡¡ A óq Á-a
a o
E
I !(, r¡
C
x z"-
H ..:.1
ó6'
NÜ
ct
I
-r.
ü:: r-\ Y: uL G'
aa x 5
(9
l, a- t (t) Oq -. a
B
I
oi o O Y)
oZ :I ;;2Á
&o t- N
¡)
a
gIQ
'ó€t ü
q G:
>qr
3'F
Ig oÉ G¡
I
l{
o}
-*<Ñ
I
o
N
e 3u s :E <i
lL
et
i
I é ú 1J
ri ¡¡-
*
il,
a
F
'! 5üilE'b, á." ¿5q ü
t: g-+'p; *E e-6; Ñ
x"-** Hx R
' A¡o 'l
lJt- ,A
3sd3.f ñ3 0fil d"t
C¡
ot X-r-'- ó.,iPo
i;"1e ñr i=E F
:'s ;'F$
'¡,
=.
Sq ÉHe üX
q,
R5ñEl 5P i: F-:i
qr e¡ ==r8'q
6r \Y Vt Y I É
;¡ á3ñ*9 n; :e+ ú
^ 4 A ) \/
- = ^
Oa eÉ+i- E5'g;P ¡
o tsÉe E {':
,3 sFq'g; Éá
F1*sEE 'zJ 2 :'
la sEg E
*sii:
FÍ-1*e F5 StI
:3 :a:" ñ i Y
'=g P
^;'!rE.p. -gE
i!..Q3 3o. ¡
rD
:l
F
miÉpi g g:
^aa'
N
(¡ *3P
Tá5¡* e F6: I !
:iN ' \? ^_ .¡ r
I =
C o* P 3 =
tD' (/) o)
3 q'? ó-'J' ur s
ar6+ n i:H FF'
PóIJH --
53cÉe <ts 3,
a ,^P; - O
a ó9ñP P f.c
-a sEtg i :ñ
H É'P ñ\ -l V¡J
e
¡ -iB
F*hiB
ñáñÉ' ;I p.-
33=- * XH
; 3É
gEF=
sñ+: i Aa
a
ü)
A9ü':oúó
;LCUE;*
o o
QG;-=-!-.
.Lar::¿É
a Ü í:t=!-
: o
ñ EH
:98;É;risi
;E:iüE-i á
s qA sí¿E";i
E
ñ€ 3 ¿ ó E\E9 I! s7\F.
\_E€ t :€:==:
> aJ ,
\\;9</
// 'E
t c.¡ C ó!.:Í"
"
t \,
^\
t I
'' c
¿¿=92=D
=
E e o.gJ
-O^o¡É¡ir9.l
o H *i Eñ!fl:
úgqF.io -e I \$.'i -/ - ¡
S
¡ -a-."
=Zi=oE
'J
¡c cfEóbblN: 6
¡ \\
tla\¡
T
- ae 9 C c)
S,i s3F?e:sü
u^á-;<.to9
E
lfrt-
\;-/ €
¡t
c-ó
s
VtE=u,E
-¿tJ=-
a,añ€:3!; ;6 =-É^='-
!
f)
C\¡
s4EE É.E's
ohtrX-EF;i I
3
É s:
co c
=.:rx;E
¿víEet
irlc<;á
ci
i::¿::15ó rr t\ cítZl=
F5!;.8 qco E N
rL iCo=;Eoq ñ L-213*
__ _ - _
ao I€ Í P b s FI O x -: -...-
r_1.,1tr=Eh: \
:: -*ioj:
i':-=l
&:ÉI;€t E e a
a X qr E u) -'cd .^-
S=26"=
. ra ó==
?,2
r.o
:,) q]
F r h i 8.süo detd
ó 6 J: a E oE ;
i=
! 9.a¿ *2
-at1tv
a'+*üÉ
= -. N
- c;;998 6i: :
! g:E:Ér:€ "^E *- * giplE;. ^¿,
:¡ +:E:sbE¡ e; 6
f¡
E
., --
=!:=i---
:ji:D;-o
::üEsle6 ;:
: !*HsEg-;; ¿ cY9::cE
\;41Á-Jts
EE O i,i.1ys"
-rA
Ér .:q
Y 6=---a=
H
t---fPl
| | Nr-/¡
! óqh-F-.^o Eq,
ü. PoH'eH*!3 frf4 ; F 3!¡iPe= -:=¿a
ñ
o ":EsEg:ú
;5bEh;;E
¿:
E¡6.3qSE.3 -¡l
t) 9E-:o^,4É, ;g
ۇ
i,
(J !'
E :;;g:E
ÉJ " q,.:- sr.:
a !Va=:=
É ñ¡iFEV{Á sE
c á,.9¿EX"s &i i-Is a
tr!
i"-á:¿a
-.,^cY()
zA -7tr<
2 i5 ü E E;
fi ssg ,E€
B Li€ e N
v\\.Y
,$
lto "i
F
io
E[' q9
e
¡ ,.
?7: ItJ F
^ H.q
ri
o-Í=X E !¿
I T =a
=á c)p. z ;. gó'I \
(,¡ I I
o I
Z=
; l'-? á n ásF ñ
o l* :: 2 / +; u o
3 ln
o l* ;? :a:. .}
r9 9o! 7 f)
=
C I
=7i ;F I 13 g
33 6 t25 c(D
t c>Á i;;
7"::
E
H
t a-á3:5
¡|.o ,(< ü 7
=' -o
(r =:X =;:
a =.= 1i;i ó I :3I a
E
a
7d :'.1
)- ú7:' z 6 3 É?;
j::. óto0 .D
E ¡
o 3? Eiz ¡ ,o. c
V';-=";^ I o F-5 5 :¡
N a
e ú^ #=7
¡'': 1 e.
r.j IH Pt;.
c¡
a
=E :'=(>
;= 1 i i- @90 3
\ 7; qqeg I V F= o
="^Z_ .i .) (n
=
= q=3 o
oo c.. ??=_ I( Id E I
F a
3 e; 3
aO a i 53 :
o I a
C ¿ ;á 6..
i i+ ;I 4g a50
¡
ID o
¡t
'9 c=
u
== a=' ñ
tr l
o
n tJ
6a P ñ=' a.
=
3 3'3
J-
o(o ',', ,3
E 8it 2
J :F
)96f
t l''
) ^=
f
,X
o o fJ cJ cú
s5 €
:E€3i ! o
(¡
l¡
bFgEu "9=3Eh
o l.F c¡ É !^eco a Á'i'
ó'tr o ! =
tC 0
: ۟;33 ls (! -q.
oe a !
_ (ú (); q.X : -: i o¿>,
jj 'b;: ^ k7'i cO C¡ €a
tspcj !(, o o
3..:rE3ñ .q,
LY
*r ¡F
.=d
ü€E \E
FdhEE r! 0 I C.,.6
E E
HgTs: eEE e|Oa t(,0 1¡
I
¡o
€-
cq
.\(r:'. ! c3n'
üÉiÉgr F;E Q\ tr c
¡q ct € ()o
, *cd{.Q.-UA E3p ()q. 5<¡
' Eg*::s H"E: (o
g3 e
N $ a
ro r) ro rr) J O.^
E
ci !i ci ú =-
€; ri_ls :s€
tr ¡¡_ l¡- ¡¡- 6ñ E
€; *3'Fff E ,v f a--o
e8'8. t; .*iÉ o a
a N
E.EEs;E ;gs s
o C.¡
[Í x pE ii :!€ .3 !a
::ar.:ijsÜ xd- rb
E !¡a o ii5'
tañ43¡ ñs€ 00
:! cQ c o () te: !¿
.=9 'ot ¡
Q\ (¡Q E ¡ ¡
É;{r
*vE.j!tEY
iE It 3 (¡(' a *"tt :Fg-eo¡
x:ñ
(,]-.ocdP(Ú 9"- So a t( ? 3.o:
:! rO a 0 I,',*g g
.:o {!
HqEü;H !; (¡, o
8$tü8e Tf;: E.s; !o 'o €8eg
..o cr¡
.-S a (, ¡. w ll (/)
!.E a a
9o ! 0 o üSP €
Éii:: gr E\ ! ! *- á ¿
¡ ñtg
9"9cÉcE !9S {Le oo
()a. a E
ts V.L i A O H F 9 . co :*Ei
63 r) () !sXY¡r)
Ff, E O
¡q. to r) r) súi6:
H ;E;É;* [qE c; ó ó ó A"=o.,x
tr; H
Í e.He.E ü s a€ f l¡- ¡t l¡. l¡-
a?
ro
d
l9
rF
í3ffÉ.fiEie-q I H8 güry
r3 i[É¡ [ I * g [aí F
sfiiE3ii;g É tÉ;
o'E5
kaFs+5ái s i o E
Filt Égiaifierigia
g
iiiiiigF u Fii Er¡¡ s n g #Ei
r
g
álE [ $ B FHá r
ti[*
i E Fu eri.
aifi:iii É *i +i *'
t\)
iSii=;aa A ÉgF ; F ; g *[$ i
Eidlal¡€ s I *; e ?' *;F ¡ rEg s F s s ; ir'
ÉrÉfelÉi Ei ii ; i
r[: : $
pF; s B i+É [
Fál qrB. s a Ei
[ai+siigF:+íF; ff? E
Flbá;na* 4.,-B 9g!'
=$3ñrst* i?F tÉ: s;flier
eÉt3ñ83 € F e. R_B
[flü s;'frt
g¡
FÉt -F
ü# [r
trÉ;rg3 ¡'á 3 iE
ii¡sügi 5É rñ trgE o¿;
oo= H
5- i ; aD)
lsna:iá i tg i3 * qá
eeñTs;t B És fi ? E r?
!j:
sc o 95
Í;
-t
¿a z
d i;¿
ips
?¿ v
E]
r
ts:i
t ! V .r
a UCi
':!
=)
É
ñ
:e:
lo3
l"ll
-
| gt
1<-+
o-
Éc
2=
'6
c
-
E>,2
f
ov:l
* h
l'il Zd S
<) r3qE
ó o
losl
-rT------_1 --1-_l
;=
É" ñ!á
.qa?
Bl -l--+ q
(¡
=9 :,
á!;
o >¿9.
la"l
e
"22
q"-C
r ! i
il , t lo8 I
\9 cli
="i !c
<X=
>á'
i-- c
.T*l- _ I
I
'09 (¡
o 'il1
r=-
:
.E ==<.
P
tei
i:g
;
':'
I
"
- Dñ
pEi
ar-l\
{lí}
x
o
q, oe tI€r e
: 2oF i
5g-E
;;:.
Écr-
cl
\r^'\/ tc
e
= c.X =
-e Z=¿
- :*.3 -¿
!r s fg
S
'r=
-rtg
"1.9,;
;Ís
E--:
o . ü::,
b:=:,
==
!=
5P:
kio
()
L ssi á= o1-é
;4,
o
T
é
]sE 5;
!f,, ü
EEE
e: e
¡{ rú2 i.= .. -.É
3EE
:"E-i áE ;I EE=-
-Ao
-X<
--J¿ ='- : o.E'!
sX=
--!
?¿ g ?==
o a͡()
6ZE óá d óáE
=ó
¡ ¡ ¡
I F
: : ¡
¡6 ¡o N
b q a
a
o o
a !
s o o a
c
a¡
a a
o
o.
I
al :l
F I \ \
¡(o ¡ : I
¡(t a
g¡
o b a
-
o
b a
cl
o f)
o o
a
c s -a
(a
¡ a o o
c o o
a o. o. o
c. - ! t
o
c
á
E s* ¡EE
1-
ü
o
"Eñ :;
f'^ É e5s
- gC)>
d
(ú 8. '3¡ = ¡a
o
.ú o (d E¡
"Ua E;
5F'E €: q€: !:
c
o
o o:i
a :
E d,.8 o c.¡J ¿
et
a :B ¡
rE s ;3:
gri tɀ
¿".i *
F
; i :=
E i
ó
3* ! üÉ
a !
F! Ést
(..)
¡o
c st
a
.ad -H fi ::
6_1 p
a .e5r ;a Íi
Ex iei -l
r:()
;< f;
'j E g-E rEi^ # ;
(g
IH Eg EgH ¿
2 F i .AE *3i € ;, E
a
v)
3 t g ni
p
tDi
E; ';rE
o .N
f É. c
f .o i2 9.e q P
-
F FqE € t €ON
i' É ; qÉ €sl *
v)
()
h
"ñ
C)
ñ8 & 2v E"*$ !
E fi: ;¡€
f; a: 's gÉ ;:E
E
3
B
E
E:
: oo
€--
ü H ó =¡o
¡3
3 >,N ges -*
:t H
. "l 3 s bE Ési :.E ü
-c
.+ B\L qs
o
N $Éi 2.a,, E* iÉ;
F-, F,
C\¡
r)
eH q :f; 3; ::-, €il r
O
(t) sl!
Oé
t-¡ Q
¡H
X, Íá ig i¡ 3gfis E:
óÉ 5s sEE€ '5€ '¡
i
N
tr.'...,,
:>
+ñ !¡¡ g¡*gi
x r,'_ !¡
t¡ t"ai sa
:ñ
;; - I
:Éir b" 3hj.; ii
E: ¡ €
ll! q.-
;;+
Eéf iáÉ g;[ F[^"
1":é :5:€
i1 É * 6 ;'l tug il FiF*; áá sg
.<h e r¡ F; q P:; Pieri j*
E5 ái:
?
b' ofl.HÉ tq
ü< Q¡¡
P>
x- .
-l
a? q.
cp a
q.
:j- €3Éa
.i= (¡
t9
:re
áil
-r
a
i** i
l--. g na'ag $;¡.:
f[ii
N 6a
ra)
3= if¡r *i *
::
vqP
3-
\
-
F
I ó;ñP
j;)trt$ ;(, i: ^:
eil t¡ ,j; ó ÉEF+ I s
-!5
". a) cr OD
aÉ 3 +Éá* E$s
'osa ()
':15
dio
'oEO. ¡ a
(J]H-t¡
É3 e 3;lá f lt
(/1
'ai¡lx a
caoO
$Eñ*i
9::
,_art
?7; sxÉi Fii
ii Aa
:1 .)q
'_' ¿:.:
¡i FiÉ 3 si
:
po
rF i frág*
arl
lF á .¡Xo¡ E
9.
?¡ -
:,5 5 Tü?ñ ?
o E
o 0(,
d
.ñ
6- 5
!
tr
o
E
Cl
a o
so
(r
.tr
a.6
.(d
¡C
:o r¡
C''d
L(! .tr
i o
q
os o €SG o
Eñ
\li
(,! ut
oá. o'
S- r) 5)
od ^ ú
!a ú
Gla
!E
-s \
oo cl
c(Úo - 'oc
a
(r6(t 0
.P
6
(¡
C
(,
I
g
C'(o 3
¡!o
r¡ !
3
.lt
^(: N o
e
r)a
5tó.o
i¡
a-:
g
rc
d 5
C¡.:j¡
trY, g (o
r) o
f)
¡\ ñ ei ci
r-l'
^ \ It
l
l
I
ñ ,N
.N
1A
e- ^* r'1
Fñ óY ü
;¿jÑ'q ñ c
5'eáJ O
3
ii¡3
*!cD^ p
A i@
S.U.'=
6 a ¿*
.r
X 13
61qí Z o
N
i EH H
^\ @
5e.Á6 > (tl
-t-rD(/l*
E::1
0 f5 i!
g, --t
p';dl* * sF t<
lo)
_ f5 o¡r
3 ^Éi^.:
"iiÉ 3 J o ;
_g¡=E lD
-u Y:X + x-,
3 o'
h
J. v^ q -"
.¡ F I -
X rno u g¡
A 3roñPr
o Ho\
F^?,r¡ X 5
-.{39
F ? =rÉ R F n-l
a
:Rs.é5
J:(D91 ¿ F'
É.,
a
I ¡ñ?."d a
o':l t
+:3:n"*- o :,
9 :r=
x;ti:- o
o :'=1'' = 5
p.
(t
ao XP*
¡ ^Xo
!3;tr
a
\ "áH
q:'ii
ru *
ChP- ñ
,"a6' o
IE, I
Y.DL
IY H ñ
FD
.@
,! I
aa
' co
3ü i:
;: b! H
u
,'' ;
^ /e>l
t,
, É:. T; gI
glr E#
q
:
i:
c1 ol
.,;
6
tr
f
: 'fi
3 ¡Ef; :: g r
q
e
Ecd-
tri 9
i
SEH ɀ E
ñsI -Fé 6¿
a
ts
€L
-o é()
€.+E;
.==
E
!
i1
: áE
E Ei ; xe
ói
'e
s
. d
$;g
iifl* u' .J F
ao
.-:: 2
3iÉÉ+i
* ; 338 tr =o
I d
gsEsEE;
E .:¿ E P ü
E:
I H
H e s I :EE E€ f¡e
!S g
€ ú ia
o 5;E2a
E,
'=
F : Fi tr
N *ci E.E
-ü.r i'rl Bo F t
: g -5: ;
: ; E ; E€E Eo He 5
n
q-Ze*, E
'ii
;
E ?
to
o n @ oÉr
b.. @ 'tr*,"
r i
o ¡r E;o t€
.''cú
qS¡Í (JL 1"5
'-X
O;
S6
C
()
ñ : / 7*
('
a. t
sA ?:i
;
;
th
ü)
sE ;
='
=ó ¡d
ü; I á ;*e E3
fin ;: ü9¡
3:
:i x
t tnt
:X
as: $ d.
;'q
i3s
E
5i ó,-
á:, Fg:i:s;6 =
3x" !f i!!E¡r ñflÁ '*F-.' É;:
b>
¡ ñ i!
I
e fH ¿1
3i
€= tÁ
rn I
/; iÁ , Ei¡E;s
É
6á
A g
A S E EoÉ *,i
E=! Ha;
É<s tr
o : ".9
! 6 g:É "9
€E
r F FoE
< *; H:F ,,^1 3 E*
s€H .FO :J-:i
; z a6; E* oh
ts
o : ::r >É
ñ 3
r¡r o¡ ,ii F
e s¡j t'BF i!)
"Ie iS'S I E.A Á
E
to E :qó E'
E
3r
H
H E
,$ ñ
slFl üEp X :F
s?E Á€: ñ ñ8 E
a rve
=
s 9ñ ;i¡
\
;*
159cc '\;
q
cl Y]
\ X'0," ;lg óa!'
F
o dP "n-i.. ^ 5 =
3{9
ñ_r (¡ i3 3É¡ EE:
\ ;L¡Y us oo¡;
ci'2 o l-! DrD -J:t l=¡1
t- óg:
oio áEó g
artr
Qr. ^1 =61
g) ¡t +ñ gqo 3:P
q lu .¡c,
<o^ of,
s qe 6s.+ :f iláE
o _rF9
c
o
\VN ;F :'l
-r F -HÉ Q"'E "o *:'5o
! ¡yc. a 6Hg sr nij
Cn ó Xo.( -
o fi \"7 L
l= v a 59.;
q i^
=.¡ I
f.ñ cDl croS
G Fs: ;
l///\\ ,20. Bgl
oglo
.t
l;3ü E.o5 rt
o v'? e ¡É'"
l:-r EE F3i R 6ár
5! flTfl-,'fl rD,u? Y J
e =
qH ^
u) o.ás.
llpl t_1 (Diñ ¡-l-
qq
ñ30r
'i (, o'- o
lt I <{*; ¡ lo^ ¡!fi
-\ ÉH *á
ul-,' (,
a
| | llL_+8 F x u'X ..
'"DP é
I (¡
I AJ g) :^ I a Y ^¿\i ^;.o
ac ¡ fB
qcE Íio : l,É
-a-r :BF'' t =:
33. ü
^ =x
;T¡
5: ;q ac6
C i3
'i.q :6 5 lgü
|D <.),^ q.q a dF
ÁlY
Ñ¡b
o É q-' ^^i
AlLn'
o s- q. r .i r¡ t D.-
o
-o
a K
p ":X
,;i il<-
:0)
a :_:ó ¡e g Faj' ?'
¡Q '',R
a. b 3 (,.X
55É
o O ^
!o
O- ÉÑ
3.. ñ,;¡<+
=
A 3E
=
u J É
=/
vo ,n DJ Hj
¡ P
Y
cn 3o.
ó
@l a =; -o
e
I
OF € I riÉ g!
¡
o
€
ü
E^
;99
ipT
':7
r:
*:';!:i
;iN
-)a a
g
e En ¡üE :t
t
-6
(oF
S
:3E
3sE;r E7
:E i;e Za
(t
!
t
o
H(E
-s: üaEEi i:
7E ¿"-* i2
c
()o
9s 3'E
t\
SE Eá; HE
*É'FoÚ Üt
(}
.o ñí
¿3 ÉFi
(l
c.,¡
v.:
d.o
i:
.É
t sii !o¿
Eg egE !:g
ü:
t:
EttN
s
G)d
E= =€> 0a
¡r
té ¡gF
O
o€B ETE
(6
-(d
3 iE* o_
::-
E ¡;Ee¡
d
H :l óÉrt UE=
¡AF
oo
c\)
o€
i 3 ÉE lSI
Evp €yi! !
.,
t^V)*,
): ¡r
> -21
'^ : Y
i-
q A H i4 €Fé ÉEi
I o ¿ft ?SY ira
u=-s
v", \
et
to
._
E¡
.Fii
'üt
ta
ó S E:9
i
B I :.-
.:o
r.
o^;
]?e
J¡-: ñ ú
.ü E á¡ 4E:É ;te : .*- a
(o
& E.s,E H H 3á sL¡E Ái€ .É
.
¡-
".1 G¡{
Á^ t"
ts
)t
N
;F aFFg F '., .4
i=ti ü
r*ii i -t- t-
r: \l_
;i 3Eás, 5 g3g;:i
I ;F ¡;cÉ E
;p -2
o
sgil" B ini; ; i-
!
FF ,U,r¡ F #ii; i i
o. íE#i F F$[g e*
5
q. eáx re
r; i5d3
o
i i*;F E:rsa
N sEg I¡
N) ¡r)s
á 8ileB.
fiR;á i3a '3
a
,q.
;" E:l.f Ée::.s
o
q.
3 gsÉl
r> I i.O.i
írcor
Tg+;E\
É a-
o 6. +n; o
I
a
cl
.l
ñrfl* iüá:
;i ¡-ris g
()
s
? ;;f
Ée[iE
e
q I igÉr spr : o
o : : '' a = o.3:- (.
q. í E.É=: :iXtD -
a ñ ¿dq 11.iosa
F ggf 6e,
r gñü ;iF
aA
o
o
o cJv
0
o c
¡
ür
o
o ü9
<¡ Fi3
0
(¡
c - .S €* (¡
o
_o Q.^= o
(t a
o
.cd
rr) tr9
r\ ó- (o
o ñ:
:-ó a)_¡7
-ocr a
r¡- ;:ú !o
€ Cg o
lr oi
t
CÚ 59 -
c
! o ;i- o
g I
¡o-.á5 á;
a
!
o
a
s "^69 g
b loso I
(, \Y¡iL fj-7
¡c
O_
r¡ 9*o rn
a
! =; cc Ir.1
o oEoE
*^= ó p6
o L
! O !:!9Oü o
|,- 's !
E 2 Pa.:
'_:f
tr
F- ',i.9 '- -
q
o_ o Svñ"b¡
¡\ .t- o
N
c! cJE
N .3 -."=
S Fs o
ó \ (J
r¡3 *.;
x(lu
ñ
F B
:
O
9.o2 T
'L
r tEo ei
t¡-
oi
:A F HH
;v' v
iN i" i"
F
óá^-ÉH
X i- (l \
.= '.:-c=-
=l:i.a o \ PEqJ 8,SS R
H'ñ á- P'o V
Ttt
6rD o!9Q 2 :-; a r::^ - 1 N
o! FETi: o \ x ii ii
gp,H ó,= <
-6 N o.: o a H^X
xq3+
ñÉtll
v^ b
'J oP; :56 ;
ts És3; 7 s: ¡\ ó
t'ooi ,:o (,
6-"' O
!o i'o 'px itáÉ z
3á iag7, 6:-.5 EO
^-f
B+"8
X
üá'E
D F
D
3r ;3;n E x:
J= ".-:9 rr -(u
e,ox -ó
ctÉts ñ'9-ó-
"."1!@
9
;: d:30| ¡ Hoó -¡"'o
¡g' vE; 3 6 o 6' :R ¡
y5c
Ésv <oo
o :frvt v9 J
=Q ="ej tDt.DFl
C' P*a.P' o o
)a a-"- nt
9: c o
o i oÉ 60
-2?u
al= 10.D5 @n
N - = -
¡ 5-:i. x
42 -'i'! o
P \- a. j 59 Xá
S o o a X--
áa 3'3; L
q;
-3
B:l
u7,
$
o 9itD rJll
ta h"< H5
'J- ::i-' )^a P^
F-
, -== s¡
- o X ó rt ,"'Á
;J ==2
YÓ= t - +Y
on' !5
= =
q
=i
o =c
"a-:q ¡
c. (o t"-.< gq EE
Y:-
vr
;X.-
=v! áe 3
: -- () o o-' o (¡S
H PH
4 9:i ^
¡ "-D -() c) *;z [T X
;uq h n
;; --i
"-.a O, o o
F, <= I ! s o. -.J Y':
aYO i:J (J .]JJ
= rJ F c I
- ;au ¡ ¡a
P' 39o q a; xl
AL
6 ;=,E xx
.:J c¡
C a ¡ oo. :<
=c a " rO.
^-OC- 4=-
= a
¡ 5 F¡o,,
F^Hr^v *aro É: I É
ñ* xq" oS -.F
¿,:É i:
:ió*E
üflsóco
é:1
:¡
oa. E: E
-:- E
t
op'6 É q
¿ .- -.r :-o
F*:I.EE cc9 t t
ct-'(/)^ñ
oiS!
ÉY(/)l.-
ñ üg
(\Q:
SF € ¿
s ü5*,fl; a.:Tqc u
66 E i 3ó ú á., ü
-rt
:--o
\+-/i
;q ; \
'oo!üebb /\ \ a-. ) _
p I p'-E'i
s
o ó?, ü
ü:!;diSs .!o :
1J
í:E :J
"- :i f--266).]sa-,
'5E s ;.: = 9's
u., .o ¿
cs 3{,:Ps
iPl;19
ÉF; ES á
.it i: E
s{
vro
6- EE 5 ó
E; ¡E y
9 -
¿
óc..ilnEEvr
fi.F ; . s. Í
',.É ::
l* d
;É I
^
s€É f á,d c¡
.0) E 6 orn E
t¡
ÜEg;¡E
tr 6' cd
si;
ts
E;
;
7u
E-€ ;
dr! (\.¿c
ÉB - F,i¿ pc :
EÉ :¿ 2 t
i-
. *iÉ:3.s
ü'E E q 8
o .j e.ÉE
i= !¡ i
? EE€8.5U
l'.8 s
A 8E: Ec .a
c,3 ñ iE" 7i '-
¿
I rnFfi.9.F
fr €á:pE! á
r,5 áns
ü-Éi :E ?'
=E i':'; =
3
e
h PEEFtrE o 9 2zV EB i¿ ¿
c
r.5
g
q be;P
fl iEuee.s
E
i E g:: lz Z¿ (,'.|o
ts,;* AP ;i ?
¡ 8ñ ñgi
\. I¡¡ tr o j! S
rr)
S E;sflEE
ñ OS€8.sE (D
T EJ R Ep ¡= 5 r;
ti
ci ci
ÁÁ
^-i
rr3
¡
: 6ñaF
o
A -i sq rF $[ E F:iF
o
o
(¡ :lEÉ FE F; ii ;.a E r¡Éa
o
o
c¡
o i;ii F fg fH I* E a;le
f
;q;3 E !s i; 5$ F :F:;
:
o
q
i;Eá É 5F
ob O
ii F+ EE ;[gi
s:.
lir$ ! ie iq Ea 3l[
:i
ia
I
ei o; ;iii5HñsFiiEii.i
rl
s.!
(r5
;': ii€ a Fgg.i #g sigi
3! ñÉ
¡ rÉi* n s5 i E iir
!9
o O,
r\
-\y
or- [gñ
Qo r:si
3¡ ñ;i: EEHs F g1F l-iu
()'ro sE i
n= H
io
:\ iF
q.a fgli A * lÉE
6r. FF3
g*?5 F ? S F
3-
:C l' 3
|lt ! q B
gt t¡
3! g q ¡ c
g
q.O r r-\
--t-
-l_ E c 3r
tÉ o B c
oE
sul Ii
*f- ; :[-r I (¡
o a 'D
e-i
ffi}f]il
E
,-f, ll
r .: q;
//At--l fill
f-'l o e !
c €0t
v
5c-
o-3 'oc
+ t-t--f o
a 3
¡
\#--tx uJ €€ E (¡
uu_J ñoo
óEo
sb'
q.
c
!
o
E
a
o
c
3
q\o a q, ¡
ll
j:3
6.f{\
|a a.
c e
a
@$
l¡J s
so o
ot
n¡
o¡
ú qi Ri
¡i ti- t.t.
E ,
r\
-f-'-i-
¡x ffi lf
q. o | ' ; lC---r-J o
r,--tr
o
c
=
__,_
| : i if----r
[l o o
ta
q.
gU
Q.\
ffi
t
oo ! aC
t--# :(t
:ü
'# B
g
I
/J-\/fr
¿AL-J]1
3o
C.i
.:
:.I -
,-+\
/1¡I
t€
o.'ü
.ba
€
r¡
a
\\7 / t4
\l.--.--Lfl. :¡t
: ¡.::
- c
d
o E
€o
\/ e¡ e
o s I3 Eo
-e
\o
kJ iL
a a
! 3:
'A
b
or -r Q-s
o a ;
\r'
It\ \-Y / <i
lJ.
ci
ri-
ei
tr
.í
g F*$
Fgís ggÉ
ii ¡áíi líííig ÉfífÍÉ E3í
gigíÉ e esll
¡íí íg
;! íti ir¡ íííí¡
¡ € 3l :
it?ágigíig$íÉEiÉ*iiÉ¡EÉíár
n*¡ig¡gigilgiiiglIi¡;r¡síis;i¡
ggiíiílíii¡sgliíisiigsiísíiillg
c¡
En.í¡igiii¡lsglii¡iiigüi'',''i:
itutii¡iííl¡iiillliiíÍliligilíil¡¡íix
'$ffi,','."ts; r-
¡
I l!
(o F
A (o
(¡|
o
a
o o
o
o
n ¡o
a
q.
q. a)
o
a-
=
o
€c s
a
a
o
!
a
c
o
b
I c
li:i ln t o
Ltj-.,-_Plf
t1+-:_ J c
g !
'o
ffira
TgIjrrE
\l_l_P
F'=]t
n_-=lf
c
(t
E
(t
o
c
_C
ct
oo G
l¡:¡-
rÁ\3
(\r_u t
^ta
rl>
o
a-
o
(\J
t._rf o o
ti ú
i¡
I i ll'l 0
rT_TT
.re
I
la
a-
¡c
a b
lsel t 't
lT-lTt ll---Fll
.¿:
!
l
\_I15 n+{ fr o\
!-
O(¡
g
!
o
o
5
rl
/( ,¿---1f1
\\_--IJjj
\\---l
\\t?
¡E
.\¡
\r
g)
q)
o
t¡-
o
r¡ e;
\ ü
O!JFI H
Y'Vq #
l! l! O x.L ¡i
F I OJDO :'
a@= X
o o tl5¡r
9!-- A
(¡ $¡
t- c}
ix91
ts Foq
¡ o
b
a a
';):ñ
o ^ivrJ
I
c \-
ñ:h =
o I
iN o
q. o ó15
i¡¡ 1o
io
i(¡ .¡ n'ñN
to :
c
f
x(oo
I
ct:' o
I
o. á)
¡ ^
x,L'a!
¡fQ o¡
-)Pd
X oiv
¡.-r \
s! tj=^ ó9
3 P x.e o.
o
ol o ñO-
s ¡l(D $
b a F< -'
a @aY
c o
5
o .D
\ :-^a
!,),ñ
d
sa
55
-q_lr
l__rJ__l_l sl
t--ll
r(,*
{ai*
a]-.*
o
o ¡
a¡,
C)
(,)
q
o o
o
C¡
ci
l{ lL o)
c.¡
o 3
!
o
ñ o
q,
a o
o u,
a ol
¡\ o
o
ó
lL
tó
¡ ¡
F I
(¡
r4 b
o
!
o o
c
.¡ o
o
o.
I
o
¡
ra
s
o
\
F
N
to
l!
F o
5
o
¡ a
q.
t
q o
a o
¡o 3 3#\B
0
a o
a
c
o
.T CAPITIJLO )il
$-r: . REPRESENTACIONDE CORTE O SECCION
n\\
_____,\__1
-i -i ___f-----'1__
tl
_ü-- - -1.-.1_.
I
ll
&'---="--o
ii.*a'
tt
;
I
ir
--r-----l---
241
Lás líneas de rayado son trazadas con el mismo.a¡cho que una línea delgada
llena del mismo dibujo y con una fnclinación de 45", en relación a las aristas ''l
;1,11
Las srrperllcics de corte cle dtferentes ptezas, en Lln nrlsnlo conJunto, son tra-
zaclas cacla una en forma cllferenle a las denrás, dlfercnclánrlolas con l:l <lfrcc-
cló¡r clacla al rayado o con la separaclón entre rayas. Iin srrltrf-lclcs )ruxtaptlcs-
tas clc corte, se puedc ent¡rlear antbas postbtltriaclcs, Irfg. 6.
%
m
Fig.9 Eicm.plo.d,e un coso, en. el Fig.lO Con royodo intcrrumpido
quc tos I tneot sagmantoctos paro dimc nsiona micnlo.
son suPOrfluos,
En superflcies rayadas, debe evilarse en lo poslble lndicaciones de climensio-
namlento; si no es postble, el rayado debe lntern-rmplrse para colocar la cifra
de dimenstón u otra lndicación, Fig. 10. Sl se presentan superficles de corte
muy estrecl"ras, donde el rayado no esté claro, la superficie de corte debe en-
negrecerse, Fig. ll. Aclemás, debe preverse Juntas internas, cuando superfi-
cles de corte ennegrecidas se sitúan unaJunta a la otra, Fig. 12. La separación
enlre clos superficies ennegrecidas será conlo mínimo 0,5 mm.
L------]
tlVffi
tj-ül
Fig.ll Ennogrec¡mionlo an cupcrf icics Fig. l2 Coldcro
d; cor to otlrochos
Fis. tJ 8u je
Lrt sccucrlcfa tlc t-razo al rc¡trcscrrtnr un <llbtrJo cr¡ cortc, colllo s('ílcolls(J¿t l
las ¡lcrsoitas qlrc no tlcncn mucha cx¡lcrlctrcla cn cl lrarzo, es ¡rrostra<la ch r']
eJcrrt¡llo tlc t.ttt brtJc, Irlg. 13. Prlnlero se rlllrrrJir con lilre¡r <lclga<ln llr Iirrrrr:r
bhstca dc la ¡llcza, conto s[ sc t¡atara dc arlstas vlslblcs o arlstas qLlc no sc v.,
Irlg. 14a., postcrlorrnente se traza los corrtornos dc la supcrflclc clc cor(c, I¡i¡1.
141;., luego el rcsto dc la flgrlra de corte, Irlg, 14c.
243
Además, debe observarse que la arista que circunscribe al hueco interior, es
decir la_arista originarl^a por la transición de una perforación cie dtámetro
mayor g lB,,a otra perforación de menor diámetro d ls, os vISIBLB. por lo
ffi
1anto, dcbc'trazarse en toda su circunvolución, que se presenta a la visia por
el corle realizado, con línea llena de ancho iguai que lá de los contornos clel
cucrl)o, irig. 14d. La última línea representa una árista exterior que circuns_ Th
cribc a la pie'¿a, la cual no se dibuJa, dado que, si se trazaría co-ó
diesc con una línea segmentada, ar ser una arista quc se encuentra "o.re"pon-
detrás del
hueco, causaría conlrr sión.
,$'l
:,¡, Í
..;i
I
iI
',I
.jI
jTl
fl--_-_-L]
'. I
1Í
L-J-=
d) j
FIg,l4 Sec_uen,cio de, tlozg en ung
ryprasonts6i(í¡ dc un dibujo
o)Oibujodo dc to f ormo oósicá ac to pício I
b)Trozado de lo supcrficic de cortc
c)Trozodo del rcslo de tíncos de corta I
d) Exoman de lot tíncos dc cortc
6)Rcpretcntoción dimensionodo dc lo picto, on corto,
244
11.1.1 LTNEAS DE CORTE. r, : ',, : l
t:
La dlrección del corte debe señalarse cuando no sea reconocible en la reDre-
sentación.
Este üazo de raya y punto, alternados con el ancho de una línea llena, presen-
ta trazos cortos que, sólo al comenzar y al finalizar cortan la pieza, tal como se
muestra en Ia figura 16.
\ffiw
a LÍf
--lBD F- Fto. tT tnf t axtón dc tínco de
Scfiotltoclón dc corlct dtrccción dc corlc
Fls. tG
A
.'1-
I
/,\
\t-
\7-
ffi@
Fi9.24 Hitod do un ocoplomianlo Fig.25
I
Chopo
A-8 -t
C-D
Flg, 26 Royodo trontpuctto Flg.27 BuJc
¿.lo
*i:',,. .
i'!.'.irl'
l'iri;"' .'i.,,
¡lil ,;
El rayado sobre dos dlferentes planos séparados, én una misma iiera, será
transpuesto en el dtbuJo, tal como muestra la figura 26. cuando sá presentén
superficies de corte, co_n cierto ángulo, una respecto alla otra;.se iepresen-
tarán como si las superffcies.de corte estuviesen en un solo planó; Fig.-22. l,:,
A-H
A---¿
C
o
J
D
H-4
Fi9, 28 Ploca dc oticnto
Cuando varlos elementos de una mlsma pleza están dellnidos en su forma por
una sola representaclón de corte, su poslclón es señalacla por lineas de eJe.
--l
I
,1
-F{
Flg.29 Árbol
247
L
'i.t-1,:r lianPlos dc piczas an corta..
Fig,3t Excántrico
Z.- EliJa la vista superfor de la placa, Fig. 34, como vlsta anterior y dibuJe enlcotte
la misma completando con las vistas faltarr-tes.
3.- Represente en corte la vista anterior de uria base, Fig. 35, completando eI di-
buJo con ia vlsta superior y su vista lateral en corte; además, dimensiónelo.
050
,25
\-7
a
¡f)
N
I
11.¡
_i
I
t
Fis.35
I
I
b¡--
DibuJe el soporte lateral y la base, figuras
36 y 37, cada una en tres vistas,
buJando en cada caso ta vista htér"r';;;;e;.además, di
dú;;;i; cada pieza
il#J#ttr01:;:'"" necesarias' I-as perroiaciones
vh r;;;;-;; ra rigura 37
"
:$
:tt
,$;
Flg.37 Boco
250
LL.2. REPRESENTACION DE ROTI'RAS (DrN 6).
Las piezas uniformes y de gran iongitud, pueden representarse con rotura, es
decir como si redugéramos su longitud y partiésemos la pleza en dos partes,
mostrando la parte de la rotura con lÍneas de rotura. Además, para su fabrica-
ción, en esta representación simplificada debe interpretarse perfectamente la
Dleza.
Las lineas de rotura, por Io general, son, lineas delgadas, trazadas a mano alza-
da o también lineas en zlgzag o lÍneas de eJe delgadas.
La rotura en piezas prismáticas, Fig. 38, cuneiformes, Fig. 39, y piezas pirami-
dales, Fig. 40, es señalada por lineas simples, delgadas, trazadas a mano alza-
da. Bn piezas redondas es señalada por lineás delgadas en forma de espiras,
Fig.41. Pero, si la forma redonda es señalada con un símbolo de diámetro,
Fig. 42, o es reconocible su forma por otra vista, será suficiente una linea sim-
ple de rotura. La lnclinación de plezas cunelformes en la representaciQn en
rotura, debe ser invariable, Fig. 39.
,..1Ú E
Fig.38 Earro Fi9. 39 Cuño
nn Ñ7
t_JLJ tH
*:T-
_
tr),
.$Jl
el
f ,
'|
Flg. 4O Piozo plronldol Fig.4l Borro dc ta ccton
r.dondo
25r
ff- r-Tr
I t- +1 +sl
'r
n@
Lr'|
Fig.42 Línco simplc dc roturo Fig.4J supcrf icics dc roturo
cn vorios vislos
Las superficies de rotura en piezas redondas, se sitúan en lados opuestos
línea merlia y son trazadas cón ,n rayado del mismo tipo, Fig. 41 Las lineas la
cle
en
formas de espiras, en dos vistas, se representarán en lados opuestos
de
linea meclia, Fig. 43. La superficie de rotura, mostrada en la vista lateral. la
es
rayacla (achurada).
Flg. q+ prctcnloclón
Re
un cxtramo dc un
dc roturo en Fls. 45 Rotur o dc uno porlc
tu bo h ucco
252
Fig. 46 Rcprctcnloción de uno Fig.47 Linitoclón do
tupcrficio dc cortc intcrrumpido roluro.
-T
.loi
\--':i-ri
253
+ 32
i'v,1'J
14 t
l-l,-i-i
24
J
rt;i
30
I
65
f-l I
-1- I -t
rlll
lill I
I
I-t'-r., -i
\|\.;-/l
-@
DlblrJc en tres vistas (\'ista anterior en corte) el casqr-rtllo cle gr-ría; adenrás, cll-
nensiónelo, F-ig. 53.
[-
Fi9.56 Mongulto do gu
255
CAPITULO)üI,,, :, ; :1.,, t,,l:,..i;t,".i,.r:i
INTRODUCCION A LOS SISTEMAS GRAFICOS INTERACTTVOS
: .. :..,", i,
gl*-:r:r:.*t-='
las
Los nlorlclos rlc lí¡tens tricli¡tlc¡rslottalcs, ¡tttcrlelt scr colot'eatlas, ocultando
ii¡cas clcl clil)rUo clc t¡l r¡loclo qtlc pcrltlltcn trna slrttulació¡ tlc la plcza'
usando con precisión r¡no de los slstemas gráflcos. El modelo orfgtnal p.o"Ji.,
propiedades geométricas con sección y cuerpo; además de modeloé p.rá lt
lisis mas compleJos. ""u_;
Para determinar el rendimiento de un mecanismo planar o tridimensional,
baJo condtctones de carga, existen vados paquetes de software. I
_,,__-\
,i
,';¡
,'ii
'irli
ri!i
'lill
,i$
:,:t!
:r.:i
-il
',i"
,;i
258
DETALIAMIENTOYDOCITMENTACION ji':i''¡'l'i:'L:¡:rf¡;:i:-l1i' :irll::/:riii¡ir'Íl:r'{jr-ir':'
259
PRODUCCION MA¡ITJFACTI]RERA.
,dil
'if.
i$
Simulación de procesos
n *t"ti':
2efr
' '.
cAD/CAIvl
CAD/CAIvl
Sistema Gráfico Interactivo
Definición:
Es un conJunto de equlpos (Hardware) y programas aso-
clados (Sottware) que permlten reallzar representa-
clones grállcas y diseños en forma interactiva e lnteli-
gente con la postbllldad de obtener sub-productos
adlcionales.
VENTA^IAS DE UN CAI)
Calldad y PreclslÓn
I' Ve locldacl
+ I¡rforntacfón tntegrada y acceslble
r 3 Dlmcnslones
" Rcserya cle r,rna l'uer¿a cle traba.lo
' Justlflcaclón dc costos
'Rclaclón CAD/CAM - Manual
llcl¿rclón <lc llroth tctlvlrlitcl
'l'tpo (lc n¡lllcaclón
Pr<.r¡ircdlo
l)romccllo
Ilsqrlcrnas clc ¡rrcccso 4.5 - 0.0
Dlagramas dc calllcado 3,0 3,5
I)tplng 3,0 - 3.5
Dctallcs clc plczas ntccánic¿rs 3.5 3.75
DibuJos dlntcnslonalcs cornplcJos
1.25 - 2.O
listructuras me tállcas
Anállsts esLructural 1.25 - 2.O
25-30
261
La compleJidad y volumen de datos asociados al dtseño de plantas y la necesi-
dad de integrar el trabaJo con muchas discipllnas, han heóho de tas técnicas
de diseño automátfco, una necesfdad.
j
Resumiendo, las ventaJas de un SGI frente al trabaJo manual pueden ser explicadas
como sigue:
a) RAPIDEZ DEL DIBUJO. .
c) ACCESO.
d) REPRODUCCION.
e) ALMACENAMIENTO.
0 CALIDAD YPR"ECIgION
263
g) ;|'.i,]NVTERI'ASES CON PROGRAMAS DE CALCTJLO.
264
El conJunto de elementos que componen una (en estación de trabaJo permiten la
visualáación del dibuJo qr.rb se está creando la pantalla), la selección de
;;;;;-d* ¿ráficos (cón ét menú), el tngreso de información posicional para
,Li"u, los áímbolos que componen ei dibujo (con el cursor), y el ingreso de
t*1;; " agregar en loi planos (con el teclado)'
gráfico del
EI modo de operación se basa en la selección de un comando
"*."¡-.
n"to" cámandos son tales como: colocar recta, circulos, textos, o trazar
o borrar un elemento gráflco, camblarlo de escala, rotularlo, espe-
l.r,g..rt.r.:ealtT,ar
esta operación con uir conJunto cle elementos arbitrarios
(a
f arlo, o
-elección),
etc'
Elhechode,porejemplo,colocarunarecta,implicalanecesidaddeingresar la recta, lo
informactón posiclonai o sea, indlcar cuales son los extremos de
q""".hacemedianteelmovtmientodeuncursorsobrelapanta.lla,ylapulsa-
en el punto en que
aiór, da un botón en ei momento en que ei cursor se halla para-el otro ext¡e-
Se debe colocar un extrento de Ia recla. [¡ rnismo se repite
nlodeésta'ylarectaaparecedibuJadasobre]apantalla'Paraelcirculoylos
otros comandos se procede de manera similar'
|JnavezcompletacloeldibuJoseseleccio¡la.unaseriedecomandosadicionales
;;r;.1 envío de informaclén cargada aI plotter y lograr.de esta,manera una
iopi" .r). el papei. En el caso de ser necesaria la copia de un dibuJo ya exls-
(digltaliza-
tente sobre papel, se coloca mismo sobfe la superficie sensible que el ya
el
áor) , y se lo^reieva con ayuda de un cursor que puede ser
el mismo
mencionado.
i SISTEIVfA CAD
Componentes bástcog
Ingreso de información
Representación en pantalla
Salida lmpresa en graflcador o plotter
ELEMENTOS SIMPLES
simoles
r __-------
Rectas
poligonos
* Arcos de círculo
-
* Curvas
* Textos
* Superficies
Operaciones con elementos
* Creación fi
* Borrado ti;,
* Modillcación
* Traslación
r Rotaclón
' EspeJado
* Proyección
Operaclones Complejas
* Celdas
* Grupos Gráflcos
' Nlveles
r Modos clc texto
¡ Patterns (achuraclores)
' Dlmcnslonamlento automátlco
' Dllmtnaclón clc líncas ocultas
I Vlstas tridtnrcnslonales
t Comanclos cspcclalcs dc usuarlo
OPERACION DE VISUALIZACION
I Wlndow (vcntana)
'Zoont
' Color
r Desplazarnlcnto
* Regeneraclón
266
r':. .
.'4. ...,:i1.,.:,r;1.¡r., .:,, .,:
.-ill
. :, l
Dónde.. ? Dato
DIAICIGO
Illanípulación
Computadora Operador
Qué elemento..?
t Selecclonar
-------= =
Dónde,.,1^to (coordenada)
267
12.3.1. ESTACION DE TRABAIO.
L2.3.2.I PANTALI,AS
Son el medio de representación visual de la ihformaciÓn ingresada. Existen
equipos con una sola pantalla gráfica en los cuales se encuentran ciertas Ii-
mitaciones en cuanto a sus posibiiidades de visualización de más de un sec-
tor del dibuJo en cuestión. Aciemás también es nccesario un medio por 6l
cual, el sistema central pueda comunicarse con el operador de la estación,
con mensajes alfanuméricos. Esto se podrá hacer, uüIizando una parte de la
pantalla grafica, limitando asi la superficie útil del dibuJo. En algunos siste-
mas se "switchea" ia pantalla de modo gráfico a modo alfanumérico y vice-
versa.
Olra configuración posible es con una panlalla gráfica (utilizando toda Ia su-
perficie útil), y una alfanumérica para los mensaJes al y del slstema central.
En este caso sigue existiendo la limitación gráfica del caso anterior.
Por último, una configuración más completa es aquella con dos pantallas
gráficas, con las cuales se pr-rede representar, por eJemplo, en una de ellas
una vista general del dibuJo, y en otra el detalle de la zona en Ia que se está
trabaJando. Con respecto a los mensajes del sistenta se puede utilizar una
zona de algr-rna pantalla sin riesgo de dismlnuir aprectablemente la zona
útil, ya qr-re ésta aumentdal doble.
La tecnología cle estas palrtallas es ciiversa y cada una tie¡re venlaJas que la
hacen aproplacla para un tlpo y no para oú'o.
268
I ii;: ,,i¡J r.
ESTAC¡OII DE TRABAJO
Pcnlollo¡
Dlrporlthor d¡ Sclldo
Dlrporlllror dt rnlrodr
269
c) Pa¡talla 'Raste¡ Sca-n.- Su funcionamiento es básfcamente el mismo que
el de un tubo de televisión, en ei sentldo en que hay un ba¡rido contínuo
de toda la superficle de la pantalla, y se intensifica o se apaga el haz
según si un determinado punto quiere ser representado (o sea, form¿
parte de un elemento gráfico), o no.
Las pantalias 'Storage'son aptas para los trabajos en los que no se nece_
sita ver obJetos en movimiento y las otras son especlalmente aptas para
esta aplicación, ya que hay una actualtzación periódica de la información
representada,
270
ELEMENTOS DE INGIUESO DE DATOS :":' r: ' ':
12.3,3 l
L2.3.9.L Meaú/Tablet.
Existen varios üpos dfstintos de menú. En todos los casos se lo utlllza para
lograr una más rapida selección de comandos gráflcos respecto de hacerio
escribiéndolo en un teclado.
b) con teclas.- Hay una tecla para cada comando y basta pulsarla para que
el slstema lo reconozca.
c) Incorpora¡lo a la pantalla.-Una zona de la pantalla gráflca contiene un
menú reducido y mediante un lápiz lumlnoso (ópüco) se selecciona los
comandos.
L2.3.3.2 TECIADO.
Se lo utiliza para eI ingreso de la información alfanumérica, como por ejem-
plo, los textos a ser colocados en el dibuJo o la respuesta a algún mensaje
áel sistema central'
12.3.3. 3 DIGTTALIZADOR
para eI lngreso de lnformaclón gráflca ya exlstente en papel se dtspone de
un dtgttalt-zador, que báslcamente tlene el mlsmo principlo de funclona-
mtento que el menri descrito anterlormente. Un plano se pega con clnta so-
bre la mesa dtgltallzadora y la lnformaclón de coordenadas se toma de la
n¡snlA con ayucla clel cursor. Actualmente extsten dlgttallzadores con vi-
sores, doncle cl operaclor ve la Inrágen ampllada a dlgltaltzar, y obtlene con
nrucha prcclslón la l¡rfornraclón que va relevar.
LAPIZ LUMTNOSO.
TECI-ADO DD FUNCIONES.
DSFnRA LPRD.
JOYSTICI{"
í dii
12.3.3.5 SCAN¡IER.
iH
tr
iffi
ril
$i
f
ri:
1if.
ITIGURA NS iO,
Scanner.
,'(*"'' ? r.'.
t)'r)')
)
l^2.3.4 ELEMENTOS DE REPR.ESENTACION PERMANENTE.
al TAMBOR (ROLLER): cl papel sc coloca por rollos tentc¡rclo u¡ro cle alt-
¡Ilcntnclón y otro clc enrrolla<lo. Para los nlovlnllentos lon(ltucltnalcs sc
c¡rrroll¿r o rlcscnrroll¡r.el ¡lapcl y para las trarrsvcrsalcs sc iirucvc la plu.
nra. I;r klngltt.rcl dcl cllbuJo c¿tsl no tlcnc líntltes.
b) MDSA (FLAT-BDD): nc coloca t¡¡14 llola clc ll¡rtrct sol)rc lil r¡lcsíl v cs la ¡rlu-
rlla. qulctl Lcallza_todos los Iuovl¡trlc¡itos tá¡lio transvcrsalcs cburo loirgt-
tr-rcllnalcs. Son nlás prcclsos quc los clcl tanlbor.
. FIGURA NO 1}.
PloLter de rodillos.
I,'lcuti^ Na 12.
I)lclltcr tlc rrrcs¡t.
276
c) VERTICALES (ROLLER-BE-D o BELT-BED): Son similares a los'de tambor,
pero no permiten una lo-ngitud muy grande. Se coloca una hoja de papel
sobre una banda vertical y los movimientos se realizan longitudinalmente
con la banda y transversalmente con la pluma, slendo estas las más veloc-es.
Existen diversos tamaños, que van desde los más pequeños de 8 y l/2 x Il
pulgaclas para el dibuJo a los más grandes (en general de mesa) de 100 x 200
pulgadas.
277
d)
:::: "":"_P: |{l ::.' pj:g,.^ :p
r.-" er un a toco a de trabal o (norm
fo p i
o.
*:*: :i :Ti1i,"^,:l:]o) mediante esta unidad opóronal. r,a-üridü;;
.
il'i.'*lT"n:"":':::::-.li:ii:Tlilllo-cop4d"rr"iu;";.*'il"llll
Es una manera rapida y barata de obtener .i;; ;;;r;
na copia ;;;;^;;;:': sócara.
para rearlzar compiol
v
y correccioneé sobre
Lraciones
baciones cñffé^^r^ñ^. .-r^- -
^r mismo^ -papel,
-^1--^ el
e)
:HX:*:$- *?j^":.?.111-?-t""?rogia ha permitido este .',..,o jlff tipo ü,
9_t:po:tl* de satida, y su funcion"-;.;?; ;;-rñ;; ñ;ñ; ü'# f,i
llla T,?l?l3ii; lfi -eT: :::::4r i:!'!
.q Ia cariá aá oe * p;;;',anro en
-
direrenciación de grisei s"^ J; ;tá ;i;
_é1_q
como en
cia las artes gráflcas para generar los "or*¿r. -,T I
másters ",ii,iJí"l
originales de impresión. ,
',|..
I
:l
I
i
I
278
EL SISTEMA CENTRAL.
12.4.1 COMPUTADORA"
Es en general de la famiita de las minlcomputadoras ya que no se Justifica un
sistema dedicaclo con otro tamaño de computadora. Esta minicomputadora es
en la mayoria de los casos de uso general (de una marca comercial que las
vende para todo tipo de uso) y en algunos casos fabricada especfalmente para
este uso específico.
I-o nomlal en estos casos es lener de una a tres unlcl¿rdcs de dlsco con una ca-
paclclacl clc B0 a 300 Mb cacla rrna.
Sc las rrtlllza ¡lara rt:allzitr col)las <lc ntantcnlntlcr'¡to <lcsck: los <llscos, ¡)aril lnl-
' ¡llcnrt-.ntacloncs clc Sof'twarc, y cr1 cl caso dc quc cl l)lottcr no sea "on-llnc"
gr{rl)ilr las clrttas clc ¡llotcnclo,
279
12.4.5 INTERCONE:üON CON OTRAS COMPUTADORAS.
:lj
,iri,.1
".t.*:l
2BO
't2.6 SOFTWARE BASICO Y SOFTu¡ARE GRAFICO'
Conviene que éste sea lo más standard posible ya que de esta manera se
puededisponerclemayorcantidaddesoftwareescritoparaaplicacionesco. cle con-
nlunes que pueclen sei útil.s para casos como por ejemplo, sistemas
tabiiidad.Tamt¡iénexistirámayorexperienciayseguridaddefuncionalniento
daclalacantidaclc]eusuariosqueloüenenenfuncionamiento.
lin cstc scltu(lo clelte ser nlorltrl¿rr para pefnlitir un facil acceso a los llrogra-
rlc-
nlas qr.re lo conr¡roncn, Dn gencral co-nslste en un conJLlnto clc llro(rattlns
tllcarlos l¡áslc¿rnre nte a las slgtllcl'ltes ft-¡ncioncs:
28l
A.- ATENCION DE TERMINALES. .:
,i..:.11:
Es un sistema que está en comunfcacfón ',i
directa con ,as terminares.
Puede haber uno por termrnar
o uno para todos ros que componen el srstema.
fl :!::'iiJ.lf j:H.,,á"i"J;#11::i"':É,,.".."i?:ri:;::-."0".;;;,,
las siguientes entidádes o elementos
3tá:'t¿ltff :::"dl gráficos a disposi-
iil
PYNTO: Usac.lo para la definición
: de
.cualquiera de las entidades siguientes.
produce por medio del digitalizador,
,ii:
;F,.
:^u-lr,lgreso_se
construcción geométricá, etc. del tablet, del teclado por $
rt,il:.
BI ingreso de coordenadas pueden ,,,lrr.
282
l)¡{r:
iii¡
l
Cada uno de estos elementos pueden reallzar las sigutentes operaciones:
inicial. I
..1 lj'l
tl:'. - Creación o generación l
Es el slstema que tlene relaclón dirccta con los arcirlvos, es con este slstema
qr,rc los l)rogrant¿rs de lnterfase creaclos ¡ror t-.1 usuario acceden a la fnlbrma-
clórt, lngrcsaclas por las esl¿rcloncs rle trirbaJo, o cargan lnfornl¿tclón gráflca
I)ilra scr vlstos en las l)¿rntallas
c.. GITAFICACION DE ARCHTVOS DN I,1\S PANTALI,AS.
L:t ¡lrcscrtfaclón dc la lrrlbrrtr¿rclón gliill()ir t:rr l:rs csl.ir(,'lo¡l(:s rlc (r'irlnlo l)r'cs(:rl-
tit r.rna scrlc clc firclltclacles quc lritccn ¡ritrllcularurcntc lntcrcsÍrntc cl slstc¡na
gr'ál'l<:o.
- Ventanns: Sc ¡rucclc ver la pantalla cont¡rlctu o crrulcluler írrco clcl cllbr-rJo, cclrr
ln corrcs¡londtetrtc antpllaclón o reclt.tcclón. I!rt los casos con las pantallns
grát1cas sc ¡lr.redc vcr cn una clc cllas toclo cl arcltlvo y crr la otra cl cletallc clc:
lo 11t.rc sc cstír cttbu.fando.
283
' 1
l'
::-",Nlveles: se puede dibuJar en varios niveres superpuestos
de manera aa po:
¿*i H:,:'i'j" :x?xr e :us i,s u:*p e *:,T: j.
y áll:l
rp u e. t" ri.
-
:
c; ; ." * o
";;r";i;..',.
::1? :?'}!: fffin.3'ff '
ri
" ". "á "."
í" átl" oi' :'. t::.,i],i";
"o
paquetes
lov
slguientes temas:
d^e. Programas espectailzados, los nrás conrunes se refferen
a los
- Interfases con prograrrras de elementos
finltos.
!
- Contr.ol Nrrnrórico.
- pil)irrg (caricr-ías).
- Citltlc¡rclo.
t
-'l).cs rllrt¡cnsf<l¡lcri,
12.6.I INTERFASDS CON PROARAMAS DE
ELEMBNTOS FINITOS.
s{tr slstc¡¡tits c¡ut: rclcvittt la lnlbr¡¡acló¡r.
(gcncra(r¿l ¡rr¿ltru¿rl o nuto¡n¿luczurrcntc)--y dc las co<¡rdc¡raclas <jc un¿r ¡¡rall¡r
l"
¡lor cl ¡¡tÓto<lo clc clcrttc¡rtos ll.ltos. rr.t" ",r"i.r,iii'r,i'ir,"¡rru,,,¿r <lc chlctrlo
¡iiiiii" p,,.,i"t'"i*,o,.*r la,lrsr¡ra
cclrrrpr_rtadora o sc uüllz¡r la hrlc¡lhsc.
284
12.6.2CoNTROLNT'MERTCO. ' . r'
' En forma automáüca se puede obtener la clnta perforada para las máquinas
herramientas, por control numérfco a partir del recorrido que debe seguir la
herramienta, el cual ha sido graficado mediante el sistema.
Son programas que facilltan el dtbuJo cle isométricos, respetando los ángulos y
tienen deftnidos una gran cantidad de símbolos especiales, los cuales son se-
leccionables en forma slmilar a los del menú básico.
r.2.6.5 CABLEADO.
Para ello se crearon slstemas en los que, aparte de pcrmltir la generaclón con
u¡ra tercera cltmenslón se pueden reallz.ar proyecciones y toda clase dc opcra-
clorles, quc ya rlepenclen cle la aplfcaclón espcciflca.
285
hft**-
SOFTUTARE
BASICO APLICACION
SOFTTVARE GRA¡.ICÓ
Características
INTERNAS
de
Tlempo Memoria
Respuesta Requerida
" Flexibilidad
y Modularidad
SOFTWARE GRAFICO
CI-ASIFICACION
Según la dedtcaclón
del Hardware Tu'rn Key
---------'
Según la estructura
del archtvo gráflco Raster dystems
---
Según Ia representaclón _----- Monocromátlca
cronrátlca
;li
Scgún la rcpresentirclón _---2D ,'i.ii¡
espactal
_-3D Solld
''.::{'
-Color .,in
,ñ,
TIEMPO DE R.ESPUESTA
286
ne*bili¿aa ymoaUariAaa
1. Adaptactón a condiciones especlales de trabaJo .
- Unldades métricas/lnglesas
- Adopción de escalas
- Generació¡r de nuevos üpos de caracteres
- Deflnictón de tabla para plotter y color
2.- Desarrollo de supercomandos
- Combinactón de instrucciones
- Operaciones matemáticas
- Interfases con ot-ros programas
!
Caracterígtlcas operativas
- Normallzación de procedimientos
- Comandos poderosos
Interfases
REgUERIMIENTOS
Mcnrorla
Ca¡ritclcla<l <lc al¡¡tacc¡ianrlc¡rto O¡r-Lhrc
Capaclcla<l <lcl ¡rroccsaclor (MIPS)
List¿rcloncs <lc trabaJo so¡tortablcs
1'lcnr¡lo dc rcs¡lucstns
Conrunlcacló11 con otlus conr¡rutaclorus
Condlcloncs n¡trblcntalcs
287
APLICACIO¡IES EN
ING. MECANICA
SISTEMA oB olseÑo Y DIBUJo MEcANICo
- DibuJo de conJuntos en 3D
- Obtención automáüca de vistas
- ConJuntos explotados
- Cortes de plezas
- Llstados de componentes
- Cálculo automáüco de proptedades mecánicas
SISTEMA DB CONTROL NUMEzuCO
- Creación y mantenimiento de catalogo de herramlentas
- Creación de pasos de maqutnado
- Simulación dinámica de maquinado
- Generación automática de programas de NC
SISTEMA Dtr MODtrIADO DE SUPERFICIES
- Superlictes estructurales
- Análists de lntersecciones
SISTEMA DB MODETADO DE ELEMBNTOS FINITOS
- Generación de mallas de elementos finttos
- Interfase con programas de cálculo estructural
- Postprocesado de los resultados
APLICACIONES EN
ING. DLECTRICA
- Ctrcultos funclonales
- Diseño de tableros
- Dlagramas lóglcos de plantas
- VlsLas y cortes
- t"ayout
- Catálogos de componentes
APLICACIONES EN
ING. ELECTROMCA
- Dlscfro y dtlluJo de clrcultos lrnpresos
- Ul¡lcaclón cllnárnlca de componentes
-'I'¡'azado lnteracilvq de rutas
- Plano esquemáüco
- Vlsu¿rllzactó¡r dc lntcrconecclo¡-tcs
- Rutco ¿rutonlá[co
- Postproccso
- Ccncraclón dc clnta dc conLrol numérlco
para fabrlcaclón dc plaquctas
-Dlscilo de clrcultos Integrados
APLICACIONES EN
DISEÑO DB PI"ANTAS DE PROCESO
- Dsqucntas dc ¡rroccso
- Diagramas lóglcos
- Disc¡lo dc lineas-cqul¡ros y conrponcntes
2BB
- Diseño O. ."tr-rrctrras nietáLicás ,r , ,. :'
- Piptng
- Generación de lsométrlcos
- Acotado automático
- Interfase con programas de análisis de tensiones
- Modelo t¡idlmensional
- Lista de materiales en base a especificaciones
APLICACIO¡IES EN E)PLORACION DE ENERGIA
Y ESTTJDIO DEL SUELO
- Mapas báslcos de referencla
- Parcelado y Jurtdlcciones
- Mapas de localización de recursos
- Información descriptiva no gráfica
- Digitalización de sismos
- Secciones someüdas a sismo
- Generación de curvas de isovelocidad
- Manejo de información geolisica y petrolisica
- Integración y derivación de curvas
- Modelado de terrenos y superficies
- Sombreados
APLICACIONES EN
CARTOGRAFIA
- Sistema de dlgltaltzaclón de mapas
- ManeJo y actuallzación de lnformaclón
- Asociaclón de proptedades fislcas
- AnáUsls de propiedades de suelo
- Coloreado de zonas geográflcas
- Modelo trldlmenslonal
APLICACIONES EN
ARgUITECTURA
- Dlseño clc plantas
- Plantficaclón de espaclos
- Moclela<lo cle lnterlores y extertorcs
- Dlscrlo trldlmcnslonal
- I)roccs¡rclo rle¡sonrbreado arrtonlátlcr¡
- Dlstrlbuclón dc sc.rvlclos
APLICACIONPS ESPECIALES
- Catastro
- Control urba.¡rístlco
- Control lmposltlvo
- Control dc servlclos
- Rcd dc Luz
- Rcd .telcfónfca
- Recl de agua
- IRc<l dc gas
- Cloacas
- Semaforlzación
289
Impllcanclae,de su ru¡o en
- Normallzación
- Stmbologa untllcada
- Formatos standares
- Procedimientos definidos
- Cambto de mentalidad en el grupo de trabaJo
- Motivación
- Dlrección con más consistentes controles
- Posibtlidad de empleo de nuevas técrücas
- Procedlmientos operaclonales
- Planiftcación
- Distribución eflciente de tareas
Utlllzaclón dentro del proceso de
Diseño y Dtbqio
- Herramlenta de cálculo asociado
- Dlseño
- Soluclón de problemas gráflcos
- Sallda grállca de cáLlculos
- Menores tiempos
- Normallzaclón
- DlbuJo
- Auxllio de tareas "plco"
- Imagen de empresa
- Dlsnrlnuye rango cle errores
- Corriprrto clc nlatcrlarcs - _-
- Tlcnrpo
- Poslblllta la organlzaclón clc
.r cor¡lpra dc nlatcrl¿rlcs
- ristancrarrzac,ón .-*.---- .
: 3ll{::1,['Í'ln:::lÍli'fllfiarn,r"ntn,
* Mcnorcs ücmpos postcrlorcs
- Ilspcctflcacloncs _ 'Itcnlpo
clocunrcntos y consultas - lnra¡¡cn clc cnt¡lrcsa
planlflcadas _ Sc(ulrnlcnto dc proyccl.os
: Dlfuslón clc proccdtntlcntos
' , -rl
]
c-qprrrJr¡xür ':i -. 'r':1 ::']r'
SIMBOI¡S GIRAFICOS
::
13.1. GENERALTDADES.
Cthtr"rt¿, *
--'v-
í. brldoa
-+-
d. brlttoa cc. dl.co ó. ogol.to c¡.fo
ldd el.go
-c-
Ualin dt monguilo
Nongullo ttldrlco
Ncnrtllo ¿c tn
Unldn k gtoPor
(oacodo
Aao ploñl t ol o
Uilrin.ol¿.do
-ü_
Cotdón d. nonltllo
-J-
[':rrtcs cl<:l ca¡rítr-rlo traducldos clcl lil.lro:
"TBCIINISCI-IDS ZDICHNEN" (DIN-Normcn für den Unterrlcht) de DIN
291
Honguílo esfirico soldodo ,i'ffi
$i$i
Honguito dc onchulo totdodo
,. :iil,
Vétvuto '9'Fj
dc chornolo dc cicrrc
Horipoto dc' ctlrongutoción ff&l
Vólvula dt chornclo dt rotoncidn ,,?F
, a,)
"".,.-l
Vólvulo do poso
X
Fuctta dc cxpontión
-.{.ó\v/Al?{-
.:' flcxiblc dc mctol
'l
,,t
Tubo
@i-.
Junlo da' ditotocidn dc prcneocttopo
-t:_
Ocrivoción dc oguo dc condcnaoción
+
Colaclor do oguo dc condcncoción y dorivoción
Grll o
D(¡
Grllo do poco
XI
Grllo dc ctcuodro
F
Grl(o do lrct vloc
t¡F
Soporto de lrlcctón dct tubo con gulo l.J
293
Soporto dc fríccidn do! lubo tobr. rodillot
Soport. dc frlcclón dol tubo tobro boloc
Punro fijo
Su t pand ido
Sutpcnaitín -otácttco
Apoyo otóttico
ffi,
según DIN ISo 12l9 (agosto lg78), conttene en prrncrpro, datos para l¿ s¡_
llzaclón de símbolos gráficos y aclaraciones de su apücáción en planos ¿e co-
nexlones en hidráulica y neumáüca.
y e isrcmos cn ro tócnico
símboros gr¿f ¡co6 poro apororos
dc f luidos lDrty ,SO
rZtg);
L longitud do rrozo, E ancho dc rínco, D di¿tancio cntrc rlncos
Ll¡{EAS, oplicocidn
Línco de poeo
al
-Unión dc tlncoe I
;.q*TT;>,o,
Unionc¡ mccdnico¡ ( órbol, polonco, vótl ogo
dc ó mboto) --..[*f ---..u.
Poro tnmorcor yorlot, componcnlcc tn
grupo do con¡fruccion ¡olo J_
-ll d d-5E
'l
---l-'o.r.
APARAfOS, sin ycílvulo¡
En la rcAlo, unídodc¡ de lrontlormocidn do
cnargío (bombor, compÍttorat, molorct)
In¡lrum¡nlo¡ do mrdici<ín r)
Vólvutot da rstonclón, unlonar glrotorlocratc, o
Arllcuf ocJonc s mtcdnlcot, rodllloa alc. o
Motor glrolorlo
¡ _, ___----- D
VALVULA'DE MAllDO, con crclurldn dc
válvuto do rclcncldn.
APARAfOS PARA PREpARAC|ON, ( ll\ro, toporodor,
o
oporoto do lubrlcor, lnf¡¡comblodo¡ dt cotor)
R¡¡orlr \tu
L5 I fiANGULACIOIV
-Dcpcndirnlc ds lo vl¡co¡idod
-Con vitcocldod c¡toblc
295
'oíntccto¡t DE LA CORRIETITE Y TIPO DEL
MEDIO
Ftu!o hidroúllco
V
Ftu jo nounóltco o c.copc o !o otmóaftro
V
,N U'1. AUV'I
-Dir ccci¡in ill
rtl
li
'rrr.:;.
-Dircccldn dc giro tl¡l '!ri.
\l
'Conducto do flujo y dirección dcl medio, lo
cor¡icnlc o lrovis dc vátvutos
llflJu
-Ccn posibilidod dc rogutoción o oumonlo
do ollcrnobilldod
-Línoo do mondo
-Linoo do drcnojc
-lJnlón ltcxiblc dc !ín¿oc
Conduc!or oliclrico h
lJnldn do luborios
+-r
Crutomlenlo
-rrrl,rt,ioii"-
do lubot
++
I
APENTURA DE SALIDA
-Sln dlepotltlvo poro conoxlón V
-Con roocq paro uaa contxldn LrJ'
v
c nr¿ |lof A
Con topón
--x
Con conducto do lomo --X+-
ACUI'LAMIENTO RAPIOO
Y'AS DE FLUJO
Uno vlo dc ftujo
m
-Doc concxionct ccr r odot
n
-Dot víot do flujo
mm
-Dotvíos do llulo y uno contxión cc¡¡odo
ñ-n
L\ ll
yALVULA DE CONTROT
D,ñ6CC'Ot{At
Con occlonomlonlo monuot
@ rn-+l
-_1lJ'-M+
vALvuLA oE co,v}Bol DrnFecrot¡a
Acclonodo o protlo'n, cn ombot dlrocclonot
Acclonodo olcclromognillcomcnlt, con
rotorlo
"4",.
VALVULA DE CONTROL DIRECCIONAL
Dotollodo
Accionoda.por protión, ^on omboc dlrecclonae ,
por lnl.rm.dlo d. uno válvulo do proconlrol bon
cleclromogneto dc slmplo afoclo y un rotorlo)
VALVULA DE RETENCION
.Sincorgo, abiorlo cuondo lo proeión do enlrodo es
ñolor qu. lo protidn do talida +
-Con corgo eobro rteorlo, oblarlo cuondo lo prctión
dc cnlroda oa moyor quc to prceión do solido, incluid¿
la luorto dt oprial. dal ra¡orlc t
Y
rÉ.
-i)*{L+ -
Con corrlonlo contlonlt do eolldo T
L_ _'r
Flltro o tomlt -c
SEPARADOR DE AOUA
Con occ!onomlonlo nonbot
Socodor do olro
?
-+
Lu br lcod or
'Q
Rtgulodor do tenporoluro
+
Rolrl go r odoi -o
Pr o eó lcnl odor
AREOL DE ROTACION
-En uno dirocción
+ I
---T-
-En ombot dlroccionot I
Enlolloduro _}._
Disposilivo do cicrro
r¡
tl
$-
Diapositivo dc ovonco +
UNION ARTICULADA
-Sinplc
-Con polonco loterol
rT-
-Con punlo
CON ACCIONANIEIITO
fijo do giro
UUSCUL AN
K
*{
-Por pultodor
"{
-Por potonco
re
'Por ptdol
..:_-
V|JÑ ACGIQIIAHIENIO HECANICO
H
'Por loquo o pultodor
-Por rctorlc
-f
'^^f
-Po¡ roóltlo
"{
-Por rodlllo, do lrobolo .n uno tolo dlrocclón
corY ;cc,ot¡-tf ,[f/ ro tttcTnico
-Por oloclromognolo, - Con uno boblno
"{
-Con doe boblnot, quo octtion on tontldo
-
controrlo -{
-Con dot boblnot rquo oolúon on toalldo
conlro¡lo y protonlon un comporlonl.nlo ñ
vorloblcr tln atcolonat
-Por oloclrono¡or
L3.2.3 STMBOTpS PARA DTBUJO EN ELECTROTECNTA (DrN 40715).
Iln los planos de conexlones
se representan las tnstalaclones y €qulpos o me-
canlsmos eléctrlcos medfante el empleo de símbolos de - coñeilón r¡ara
máquinas, aparatos, instmmentos, ete., y, en caso aa¿o, auxrian¿ose'ür.iuG.,
de otras flguras. .
I-os símbolos de conexión son flguras esquemáücas con tndicación de las co-
nexlones l¡rternas o sl¡r ellas. El stgutente_ esquema muestra algunos eJemplos.
HEDICIOH
- llonÁmólro
DE PNESIOII
I
IIEOICION DE TEMPERATURA
-Tornómolro
IIEDICION DE CORRIENrE
.Modidor do corr I onlo
I
-&
Cou dollnot r o
€-
OTROS APARATOS
!nl o rr u p I or ( olo cl r ohl drtíul tc o)
{i ":
'u-¡'\
l"l1
t '
. ,,i
-' '¡' li
30r
'#$
Etquema Stgnilicodo do alguno¡ ¡r'mbolo¡ d¡ coa o x i ón ¡ E¡ly a^cJ g a3 1
Jrn conaxton Con conoxionot lnlornat
inlorlor, togún
at coao monopo-
tinpllllcodoe De nonlna clón :flF'
lor o'muttlpolor a otóccldn ih,
-*-_
llolor nonofótico con rolor tn :t
loulo dc ordil lo y orroilonlonlo
do orronguo an al aalolot, co¡l
condoatador, lill
r,ti
rit
ru tlotor lrlfótlco
anlllaa do !ono do corrienlt
con rolor do
do ,r?r,l
t
4? lrte fatot.
i.l
:11; I
r5kv VW 15kv
I
302
Los planos.de conexiones nos present¿m, ya sea el modo de funcionar y el re-
corrido de la corriente, ya sea las conexlones de las canalizaclones de la tns-
talación. Pa¡a la representacfón del modo de funcionar y del recorrido de la
corrfente se utfllzan predomlnantemente:
l. :Esquemas de conJunto.
Aqui se fndican solamente las partes principales de la lnstalación, habi-
tualmente de modo monopolar y generalmente mediante símbolos de co-
nexión sin líneas audliares. Esto es suficlente para tener una visión de
c-o1Junlo de la instalación, del recorrido de la corriente y de las posibili-
dades de conexlón.
Para todas las partes contenidas en planos de conexiones se han previsto
designaciones uniflcadas e lnequívocas, Pa¡a más detalles consulte Ías .ror-
mas del caso. Estas designactones son de üpo general o se refieren a datos
técnicos o a máqulnas, apa¡atos e instalaclones.
Los datos generales sirven para deslgnactón de derivaclones, campos o cé-
lulas de una inst¡lación.
[¡s datos técnicos se refieren a la clase de corriente, frecuencia, tensión,
lntensidad de corriente, etc., para máqulnas, transformadores, aparatos,
Iíneas y cables.
2. Planos de funcionamiento.
Estos planos presentan todos los detalles y todas las lineas de instalación.
Las partes de un aparato se repregenta¡r relacionadas entre sí, y los apara-
tos se reunen formando grupos, células o c¿rmpos.
3. Planos de clrculactón de la corriente.
Estos planos conüenen las representaclones de instalaclones complicadas
con todas las líneas, dtüdldas en cl¡cultos y orden de conexlones y, cuan-
do es necesarlo, con l¡rdtcaclón de los bornes y de los puntos de soÍdaclura.
Para la representaclón de unlones o acoplamientos de líneas slrven prlnclpal-
mente:
4. Planos de redes.
Estos planos mueslran las lineas. enlaces o dlsposlclón de tramos, con las
correspondlentes lnstalaclones de una red o de una parte cle recl y prjeden
trazarse en mapas o planos de cludacles.
5. Planos cle Instalaclón.
Los planos de lnstalaclón dan cl ordcnamlento de los aparatos, para lnsta-
laclónes para luz, fuer¿a y comuntcaclones,
Las canallzacloneg dc dlstlnta clase se caractcrlzan medlantc dlsuntas clases
de llneas; las canallzacloncs dc dlferente tcnslón o polarlclad nlcdlante cltsttn-
tos espesoree de trazo, y los aparatos de dlsilnta lmportancla, medtantc cllfe-
rcnte tama-ño de los eimbolos. Bl núnrcro dc conductorcs sc lndlca, adcnlás,
medlantc Lrazos lncllnados; cl núnrero de los clrcuttos, rnecltantc trazos vcrü-
calcs cortos, en la linca, La secclón clcl conductor sc da en mllímctros crraclra-
dos. sc Indlcan, adcmás, cn las tnstalaclones, cl tfpo cle constr-ucclón, l¿r clasc
de tendldo y;'sl es necesario; cl nlaterlal clc lqs concluctorcs, la cla5e clc Co.
rrlcnte, la tenslón y, dado el caso, la frecucncla.
En cada caso se ellge la clase de plano neccsaño para la l¡'rstalaclón elécLrlca
en cuestlón; a veces hacen falta dos o más planos y tanrblén comblnaclones de
unos y oLros.
303
E;n prfi
f ,Z?r,iin]E o ! lrflt ¡ o tn¡oi t ¿a Srgúa Dtil &nOAOTn
¿
i3 loot (solacclón)
Slmbolo Slanlf lcodo Slnbolo Slgnlf lcodo
Corrlenlt ollcrno Línoo do tolaconunl
coclón
Conoxión on paro!olo
Crutomlonlo do llntot,
roprotenloclón
nulllpolor
h Conoxión cn tigzog on
lo corrionlo lrlfótlco --ü- Rctl¡lonclo óhn¡co
() Conducclón oielodo
# Cond¿ncodor rcAuloblo
da modo conlinuo
(l)z poro locolot tocot
(f)z poro Id, húnodot
k)coxlorloro t,llorro
l-j Tr ontf ormodor
Línoo oecondonlo
gcnarol
(on gonorol) ///
obc
o¿ on
b=olitacnlociln hocio
cs olimonta ción dosdo
6V
Línoo dotcendonto
-'ff
--l-- Elomonlo
ocumulodor
///
abc
oz an ganarol .
b=olimonloción hocio
docdo
"=ollllfnror¡ón
orrl bo
Termo por Conducci ón potonlo doe-
( tcrnootomonlo) / dcorrlbo hoclo obojo.
Cojo do conoxlonce
Fol ocilulo domttlicoe poro
corrionlo inlento
Holor (corricnlo
Cor to lrcull o, o n gtntro !
ó oltorno nonolótlco) -EF c
I Voll lnclro
6
lnlorraptor, blpolor
a $lolímolro
v
Conmulodor
noloeStoy,_
tn torio,
--/'
lo
monto
I hoclo orrlbo con otl-
clón hoclo o r r I b o. l^ Enchulo doblo
corrisntct do bno hbn¡¡¿oiffi
Símboros po.ro
y poro lolcconunlcocion kciocctón) ffi
| 9f grf r,,gggo 5rmDof o I Slonlf lcodo
L3 trietic
Rofrlgorodor ffi$
lrncnurc I
Conmulodor invarsor
mono p olo r
Colcnlodor do oguo ffifi
"{
lnlcrruplor dc pultodor
o Haqulno lovodora
''$t
Coto dc cnchufc scncillo $l
hcoplodo o lo tínco) --mü - Erlufo olictrlco ¡#t
' l
"li l
A
Cuodro conlodorot
bon lutlblo dt lO A ) Abrldor otóclrlco dt
putrlo
---x Punlo do l.tt,.n g..nato!
Ló m p o r o t n tJ tfli t o t 7ó n
t Anlono, on gonorol
il)
Corr ionl t Línoo bojo Llnoo olclo Línoa oicl Llnoa con do¡l_
ollor no raYoqua an tubo pa¡o pora localte voclón
lntl al aclón aaco,
I
A
Inlorruptor Conmulodor Conmulo d or Enchul o
unlgolor dt eorloe, unl- lnvor tor, tlnplo
polo r. unlpolo r
/'\
I
X'eow
9lnplc onchu- Enchu(o port Punlo 2o luz
lt con conloclo onlono an gonorol ffr:ir,i*!l"t:¡'
de prolocción uñ.ro d. Duntot d
Lánpo¡o
CD
oon lnlt L,ómporo oon 2
rruplor
Lónporo do Aporolot ollc- Cordón do ompolmo
clrcu ll o t darcorgo lrloot en gtn>(onchult coa cooloc-
rodot . ral. lo de proltcclón)
Fl 'oo
-L_f
Abrldor otic Rocoptor dt Equipo do Conlador olicl
coó. p(orlo rodio ttlovlolón confutlblo do lO A
(Anporlot )
i lll
'',i
iiti
,,¡tii
i.;
¡O
! Utr X
!.
c! OORMITORIO
Hrños
DE
nn
v ESTAR- COMEDOR
uu
vlry
HAL L
DORMITOR IO
{otrrl-rtrt*l
308
13.2.4 STMBOI OS GRAFTCOS PARA CONSTRUCCTON [DrN 1356).
I. ALCANCEDEVALIDEZ.
Esta norma tiene validez, para todo dtbuJo de construccron que strva al
proyecto, presentación de proyectos, construcción y croquis de cons-
trucciones arquitectónicas.
2.2.1 DIBUJOS DE AJECUCION, escala usual 1: 50, éstos contienen toclos los
datos y mediclas necesarias para la eJecución de la obra.
I.¿rs escalas a cttt¡llc:rr scgirn lits ttcccsl<laclcs; cl¿tn atrli¡r¿rcloncs rlt: tJt.crr-
clottcs cs¡lccfalt-'s, por cJcnr¡llo, <lcl lrrlrnrlgón ¡rrnraclo, co¡rstrtrct'ktlrt.s
<ltt ¡tccro, const[ucclorrt:s rlc nlnrlcrir, o [)aril <le t.crlrrl¡raclos (lf silx)$ltlvos
t:ottto: lttstrtlilc-lorlcg <lc c¡k:litbr:lón, l¡tst.¿tllt:lo¡lt:s s:trrltnrl¡rs. lrrsl¡tli¡t:lorrcs
cléctrlcas, lnstalacloncs cle elcvaclóni clonrlc otros (llsposltlvo$ o (:lc-
¡¡tc¡tt.os dc l¿r colrst.rucclÓn scrárt rc¡trcscnta<los, t;lr¡t.o cr.lÍIr¡t() scil¡l ilc-
ccsir¡'los,
qno
3. TAMAÑOS DE HOJAS, ST'PERFICIES PARA EL DTBUJO (FORMAToS),
PLEGADO.
3. l. l,os tamaños de las hoJas (formatos), las superficies para el dfbuJo
deben
elegirse con preferencia, según DIN B2g, ;Dibulos;^Tamaños ,í. n"3".j
Escalas'.
3.2. l-os dJbujos para la const¡r-¡cción deben plegarse según DIN g24, .Dibu_
Jos; Plegado a A.4 para archivador.
4. REPRESENTACION.
4,1. PIIINTA GENERAL.
El de corte horizontar, con su proyeccrón verticar dan como resul-
-piano
tado, Ia planta generar. tns pranos de sección deben estar dtspuestos
de
tal manera, que las p-uertas, ventanas, y otras aberturas sean seccronadas.
La orientación es señalada mediante una flecha dirigicla hacia el norte.
4.2. sEccroNEs.
Elplanodesecciónverticalconsuproyecciónhorizontaldancomore-
su1tado"secciones".Porreglageneiallosp1anosCleSeccione';;b.;
disponerse-en ángulo recto o paralelas a Ias superficres exterror.. ¿;l;
construcción
El curso de una escalera debe ser¡ siempre
u\ r\ quurrucrul( en
r¡Lrriprs ¡reconocible '
una oe
crt urla 'las
secciones.
. .:::
Las aberturas en paredes y techo deben abarcarse, para ello el plano de rr',.
sección clebe despiazat-se o girarse, según el caso. tl
3ro
4.4.2 En dibuJos de partds, la dispostclón de las representaciones se realtqará
según DIN 6, "Representaclones en DibuJos, Vistas, Secciones,'Repre-
sentaclones EsPeclales-.
.. :. .: ,-
5. TIPOS YANCHOS DE LINEAS.
l¡s tipos de líneas a utillzar en los dibuJos de construcción deben ba-
sarse en la tabla Na 1. l¡s anchos de lÍneas: ancho, medio, delgado, es-
calonado según las relaclones 2:I:O,7 conesponden a los requerirnientos
de la mlcrofllmaclón.
Cuando las lineas se trazan aláplz, envez de tinta, los anchos lndicados
deben mantenerse aproximadamente,;
Tobla l. 01w ,556
Escalo dc Dibulo
-a-a-
UNEA Oe IAYA Y all 0a ,rAfaatALft,tJÍa ol SttatRtA
PUIfO (taEDtAt o'7 o16 7,t4
311
6. DIMENSIONAMIENTO.
ó. I. INSCRIPCION DE MEDIDAS.
ó.1.3 I-as alturas de los plsos, por lo general son dadas en las escaleras. De la
superficie superior del suelo a la superllcle superior del sueio, Fig. 4.
3t2
ó.3. LI¡IEAS frp Dn'rcIC'SIONAMIENTO Y LINEASi AIIICLIAR.ES DE DnrfEN-
SIONAMIENTO.
Las líneas de dlmenstonamlento se dfsponen slempre, paralelamente a
: la dlstancla a medlr y las líneas auxllla¡es perpendlcularmente a las
prlmeras; ambas líneaé son trazadas como lÍne;s ilenas delgadas, figuras
ia3,y5a9.
... 6.4- ELEMENTOS DE LIMTTACION.
l¡s elementos de Iimlte (para limitaclón de la línea de dimensionamien-
to), deben.ser representados en''forrna clara y deben ser empleados
como tales:
ó.4. I CIRCIJLOS O PLNTOS, aproxtmadamente I/4 deltamaño de la cifra de
dlmensión, figuras 2, 5, 6, 7.
6.4.2 TP.IuáOS INCLINADOS, Ios cuales deben ser cortos y orientados en di-
recclón al ordenamiento de las cifras de medición, de izquierda, abaJo
hacia la derecha, arriba, Fig., 1.
ó.4.3 TLECEAS DE LIIVÍITACION, (según DIN 406, hoja 2, Inscripción de Ci-
fras de Medtción en el DibuJo; Regulaclones). Deben ser uillizadas en to-
dos Ios casos de limitación en curvaturas, Ftg., 8.
6.4.4 Para delimitación entre ejes de materiales, se utllizan cruces inclinadas,
cuando Ia ümitaclón de alineaciones se debe diferenciar llamalivamente,
Frg., L
ó.4.5 Para deltmttactones por aluclones de lÍneas de dimenslonamlento y
líneas auxlllares, se deben ltmttar a casos especlales;
ó.5. DTVISTON DE RETICUT,ADO, [rIG. rO).
ó.5. I Los eJes o los reticulos del recuadro, tomados como basc o una combina-
clón de eJes rettculados del recuadro son caracterlzados por lineas lle-
nas delgadas.
ó.5.2 EJes auxlllares o lgualmente recuadros subdtvtdlcios son caracterlzados
por líneas llenas dclgadas.
ó.5.3 l,as deslg¡aclones cle los eJes y recuadros dcbcn eleglrse de tal manc'ra,
que una cle0nlclón gcontétrlca lncquÍvoca sea poslblc,
ó.ó. CIFRAS DE DIMENSION.
ó.ó.1 Lns clfras clcben s'cr lcgtbles cn fbnna f¡requfvocai col.t t|tntat\os rclrlcto-
nados al cllbuJo, y conlo mÍnlmo 2,5 ntn¡., no dcbcn s('r crllz¡clils o st'pir'
ra(las por lincas, fl¡¡uras I a 3, y 5 a 9.
ó.ó,2 Sl por falta dc espaclo, las clfras dc cll¡ttc¡tslón rto ¡lut'rlcrl scr fnserltil$,
dcnt¡o del espaclo prevlsto pirra ello, se clebcn dlsporter erl cste cilso.
dtrcctanrente a la dcrecha (cspcclirlnlentc espcsorrs clc parccl). li¡r trtt¡
succs[ón de dos de estos tl¡rcs de nrcrlldas, la prlrtterit ¡ttc<lÍd¿r sc ltts-
crlbtrá a la tzqulerda abaJo. Sl es ncc'esarlo, por eJcrttplo, e¡l crrso ric
. rncdtdas J untac-Rluy€c{cenas, se rcprcserrtarii¡1 c¡l .lo¡lna (rlara 4ot1,:lur i-
Ito <lc líneas dc rcferencla, I¡'19., 7.
ó.ó.3 Lts clfras anulaclas, deben scr tachadas con una línea obllcua. Lrs cll'rirs
nucvas son colocadas a la derecha arrlba.
313
IIA'IDADES DE MEDIDA
i ME I D AS
UNIDAD DE IIEDIDA MEI{OS DE lm
MÁS DE f ¡t
(Por oionplo) (Por olonplo )
i..
aroS '-, i. ,
7. ROTTJI,ACION.
Por regla, cada hoJa conüene un caJeün, con o sln borde, en el ángulo
tnferlor derecho.
Contlene :
Ia (k:slgnaclón dc la constrtrcclón.
314
8. SIMBOLOS.
3r5
D'H 13fi
426
674
(Escola
Fig,t. Dincnsionomieúo cxlanomcúc olo reprcscnloción, por tlomplo M tttOOt cn f:lOO)
ll"ll_l.z,llll
-l L- t-' I Iu,,'J-| |
',;,.
i
i
'I ¡
,t
''iI
Flg.3. Dlmcntlononionlo por coordonodot t Po( oJtnplo ll lt50tcmtm
i
i
+2,75 '...
l.
.i
-^_ :1
En plonlo r3,s7
gonor ol En¡rccio¡r¡ al i
y oltado (olovoctón) -c ,._,__.1
V,,2,75'- I
tt' I
'1
5
Fig. 4. Dinontionomionlo do
DtN t}fi
--tI
I
Hr
Fig.5 Dimo¡riommionto do
elc'
llll-24
il'5ll
'll" Fig.6. Dirpociclón
ilrl
m.di do..
dt
Fig.8 Elomonlos de- !ímitc
orco¡ do círculoa
, oa
,+fflf
,,ll |
;'l+t' ,rtttt
Fig.7. Línaot dt dimtncionombnlo, ¡bmrnlo¡
dc límilo, de rc(cre ncitt. Fig. 9. Srllolir oción de dimt n úono-
míonto do o jot do moloriolos
r)
r!
s I
I
I
N
o 02g8i I
I
Elo
ñocuodro Qb
d ob? obl
a
(, i
a tJ
q
Fig.l0 tlrntto l. !nd c.üóh.clin tt o!ot t.¡lcrltlo), L.t ¿.tltntclor., a. .1., coñl.ittr cor tqt clf:',:,
ar.lta.cl.6r, lo ¡¡cttlio c.i JFa t.lra, .n oa.c do4o rtjrin vn O.(tlotor..tt Jotl¡atcloatl 2x,;,ltr,
..r aArl..aor, .n lorño troolllo cafr ln¿¡ctcl.n.. .rcrll.rr rer al.srla,,.Pafa tD Acaa.¿o aúr*.:;-
citl, qt rltrlllctlt, b2 31 corllad.., l¡ C¡ tpo¡o tlle l.F.t , Ql 1_u-2ljlv!1 -.:-.-L,*__.,-*
I
o o
tF'
.óu o
o
G
J I
o
J
0 F
?
o
I 8
J
n
o
o o
o
!
a
o
o
n
{
<<o t' c e G t J J c
iad t
G t
hEH i o
¡ ¡ ¡ G E
E
c i
o
I
c
s
s
()
q
o- il
l:l
!
q
o tl FTI
t
b
e { ^.-t
<(/)
.¡l¡l IN F I
O-J !a
J
t'. ¡
L:J N N ffi N l-
a
c
c
o
= o
a
a
o
! .Q
o6
t
c
¡¡ IJ
-
C
o
g -¡
-
<-)lrr
t^J o
u
F
¡¡
r o I
il li$F']l
ffi
ffi m
H
I
o
\3
o
o a
L N N N
r]1fl
F+¡{
@ N I H
c
o e
o,
q
:t:-5 'oc
!o
t i; o
I
o
a, o
b¡ ¡
l-
F
()
r¡¡
o
I
r il :3
:a
q
o
q
o
to- :o ¡! i
¡a L e¡
!
o
o c
¡E
l: ¡i
e .l -ü
0.o
l-
l¡_¡
f-() E ¡ts
¡
- l¡l
q>
oa cp
;f¡¡
up¡ouli$"0¡'ú ,a alo
q
¡*l E- i
o
!at.lttt u.J'a.uotto !lt rro 3
touo¡o oo J¡ouooc t ó to i, ot9s .;
! o
9O
: q
G
o
ob o
;o ¡¡ q.
c
Eq.
.:o
6'b.'
.¡ ¡ I
'.9
I
-- o
.:=o ¡!
iF:^
.!t¡ ¡
c
t E ¡ ¡o
!.
;r .9
c
a
i
\o ¡ E :q
¡r!
:dE 'ao.
5:
-¡
sE i ¡!
.;; c
!
a
I
qa. .¡
o= c
3: o
I! t: G
aO E
t \t
o lc
tr q ¡! ¡ :. I .!
I
a
-o ^'a
üE a N ¡ a o q
li
'(lo).u.1 clrot¿ ) ,qqr.lt ,o¡t2¡t tp t)ot.dta orol .p .ap.)o¿ .gl.t!!
lF---'---Jl F --l
'..topt,.oq'úp;:if:i:':;''.:i:l,iL'i,o,:Lu,',"i,'P,t,",',lo',[or',,'!i,t;tiL\::!i',/;:,f,'i!ilild",;¡',3¡Xt,:':ll;litl;l,ii:¿ iru
ot.rt.l vltu.t.p crr¿ 4l
-A*
_J--1_
toPol .oqs0
ua,¡/lry, oiatíl to .lwrtl.at t qJ
ryr l.nt.ilyñ
t. tl vn
N\
t\ E:f t\ E:f -/ E
Ar/T ,fJlrr rtg
=
E I
_lt_
ffi lt l|: tl
LI
LI _Ji_
'ñtrttala tul. I (ee,tH tot¡ tol,oq tDt .l lop,lllj!,a.u)ltJrd ,tttnp¡ct
'.ouolua^.1 reJ.loa ltllrltnolol .p oJnilotrotJ.od .l coltt ,to¡¡o¡cp n¡
-u.laa[ ,.t 'vg¡catolo .p telnqn uc,ott¡pcyo u.q.l c,ro.ot.u ,rrr.liffrt¡
¡t ,cu
-
I
'o!tatqo.,!.otuououra@pou¡s)at
-r-
I-=---
@ ---rr-
sd oa
@ Iii
fl rl
i, u
tatteltaa.)dr¿ aqa,aoJ¡tll .ct ve¿laans .tct
;H"' ;H"
elroraTa! ta olvrnt ortS
' -
'-i
*¡;
'r':r"
lir-h-
ifTr-r--r-
-:r -r-
Fle' t6 eoluttt tn ro 90rtr' rrruiar¿a hoaro .r t.choi y¡ro¿ dtf.aho con
"rto¿ vrgo noottro,
TI r--rtI
-r-
IF [[ Its
-.._---.-.--_--.
F+=- [[
_-.-¡-...--.---_
I
flr,17 Cail¡1 .6 r.t.¿. llt.a trqul.rJo h6tto .l glto¡ altsd ¿.r.cho ¿.arro to
¿o ot.turo t . t. ,.t.¿ ,
t.D.ton.r.nt.cttor.H -J-t
r+
otroccrlo ¿.
JJ l-"
ffi
/+J,ff"f+#',l"
I I rFr-¡{rNL!¡r\!
I
l
I I rffifTffi' I
\t##rir_liili I
l,lididi li li lid:,li
+-
I
,Gt:i
,
lv¿urrl
_/fi:
*-"+
e',"
¿
, aarr¿
, t.1.12.4., -úata.a raqt Ja, t.lrtrl.a a ltta a 5a!
trúotrt¿rttt, ,atol Jaaal ora¡o ta a)Q.t olvrn 9!t.t!aal al ,olrrt al ,¿rllc aa alaalt
taaat aalt.tt tt..altrt trl tolJalta al ct.ttaa. tZ -t.l aoú.ltrrpvt , ntc¡ol¿¡r¡1 alaa aaaa
- r,|.rl .s
.lrutt)tl
aPtu!aJtl
+
l_
I
4rrFa. .lol
a?.1É)
ilrt-lL--lL---l
I U
il il ilL---r'
ll ll-ll rL----.l-
I ÍtF=F=tr=F==F=F
z11Vt30
10 ofngrc Hopn?lr3 ZA ONV1¿ otJzAou ,. otcl4
-o*¿aüll-
99e ÍY'O
'
orr lrce ,';1;
ffi
Flg.2, Ro^pt
$.
2 crl, Áe
lt lltelt lt lt
llcrcllt a.t llr!.
322
gen.rol I
:lil: t .
/\ /\
:rf- E
=Xtr
VV
Ho Jo corrodoro Puorlo giroloria Holo pltgoblo
En Yltlott
Effi
Do una
Holo gírolorlo
hoJo Do doe holot
[IT]I
tz_trl
Holo botculor Hoto glrolorlo Holo glrolorio
botculor
Holo
mon hóllat
m Holo otollanlo Holat oorrtdorot
rffinMm N
t¿\l nl ll___ll n
Holo corrodlro con dle potlllvo b-o1c1t!_9y Holo glrotorlo con Holo plogablt
oldoblllo
I
aa.)
13.2.5 srMBof-os PARA AGRTMENSURA, MApAs A cRA¡r EscALA y pr.ANos
t8702
I. CENERALIDADES.
Lf "#*i\:::'ff :'il":"9,:i-il"'Tl'i'ffi:1..^'::::-.19*.."ry,ffi
jdi",::.T#;:iTHi: ji.,
::::-l*.,c"*:*l_*:y:íIlg{ii,#'
::::*:j,."tes dispostciones para dibuJo, dlsposicione" á;
patrones. "..üirj"Jl'1 .,
El empleo de simbolos es recomendado para mapas catastrales :
calas superiores a 1:b000, así como para dtseño dé las medrsro"..con e*_ I
trales. ""iil_
Todas las medrdas.para diámetros y espacros -cuando no presenta
tndicación- son dadas en mtlímetros-. oou'I,
""",jr!,
otras medicras, para €spesor de pared, alturas y taludes y otros ot*.rr- jii'
slonamlentos deben darse en met¡os. - -.. -- '
irl,
l'2. Tamaños y anchos de t¡azo de los símbolos, üenen varrdez para
rep¡s-1,,,r,:,,,
sentaclón a escala I: lOO0.
324
D,N.t8702
Pr.ta ka r t(
t- o'"^'
I ltsbiit puodoo rr ni-
laaoa, naub¡a. t oh!-
2.1t2 tr ¡< r a ótr ca¿o, taa,
A Alomg
I
coa loa c[olaa al
,.t. tltrr. ^ l---A6
2.t13 trl. ll.¡rt, ercjnklco pltac,d - 6,25 ?.Í,.r ¡.lrr¿cclao .a
.l tlcaaÍa.
l. t.ttria.a E;;
Vtl.r ¿. h tllur.sho 151,t1 (a.r.r;tnt¿o con alv.t)
51,1 (Allúa ¿.t.t.¡ntlo tríto.ótr¡co..al. )
z
,/ ,/
2J22 Sí.b.t. ¿. r.ctttra
S iñboto. odjunlo.
o 1l^daa da gorc.lo.
3,'J L,tl¡6s 0fL Drsfn,to c¡rrs.
f R AL (Ol.l rl lo a od I o ctnt t t )
fi
3.t5 LI'IIrE9 D€ PROPIEOAO
-a
3.t52 Llnda d. potc.lo _ at.3
Pr., Lt,
3.t53 Lindt de prcdio.n l¡t¡gto
46,
-
tio.5
-
3.t7 LIT¿ITfS Df, PROPIEDAD
Puedo ¡1p7121¡¡7¡¡1
cono l[nao ollufrlo,
cudnlo coloclla co¡
'3:18 ' ornos ¿rfllrfs' !lnltt.Cc porecb t
o¡roa llnllotaa,
3. t8t Límllte logolot d. lnundoaloota Lln.ltlol dt lntadxÉa
L.Cr. A, t916
3. t82 Llnlle tlt cÍ.clJo d. oguo
ir.J- ti I
3.t83 0.t lln¿.
( Llnlto dt conc.tloñ., rA4¿aL At,1 4Arra!¿AlJ
alnorqt ) *lJ l-- *tJ:-_
ofi t8702
-..- --l
da uo aonlo tuparlot, lguol- como a¡gua:
manla uño .tqulno d. uno
pl.¿ro. Ót'5 o lt.t I
EoJ<ín
I
3.222
Edlo tltt¡o
Holol. d. lln¿..n Fotc.lot
'l
----J+- I
o,,t
ü2
3.223 C,s, d. llñ¿a an poraaltt /.'l¡-
334 f.rfopl.n
3.t7 A¿orba
I ,, etooot '
I
,4.1 NPOS OE LAERANZA 4.2 LOS R€S¡AIYf ES TIrcS DE UfILIZACIOII Y 8RE¡ÍAS
4.lt flpoó. tl.rro d. 42t SUPERFICIES 0E
labron¡íd I
Cotpo-otgalo I sm|taR€s. I
4.il2 c.v.
) 4.2il
I
Superllclot do ogvol
Gneré.!.ee
.toaque
)
|
Et l,
\ie4_
-s-e-.-
4,12 | .lrnotnrs 42t2 Lugoros hínodot
4213 Llorlal, trt;.dol
I
Ho.
;.=,..
Jordlna.
4.121 J
I
:*-.
42t4 Color.tol I Coñ,
4.t22 Atbol.r lrutol.a (Ar. Fr,,
I
4.2t5 torzol
Jorol, Jo.
I
4.2t6 Zono aollrot
lrulol.. (Aú,Fr.t
4.t23 Arbutlo. ptot.ttdo. I
423 aPffl¡s
4.t1 of,{os ÍtPos oE
4.23t St.tlot I t.,
LAERANZ A
4.1 4t
AOROP¿CUARIA
Vlll.¿o
rl 4.232
42t3
C
Roco
o.a alo r Co.c<1.
Rooc
ll 4.24 oÍnos
4,t ,12 Plonloclóa ol Pt,fr,
xxx 4.24t Pall o P ol. thbolo
4.t4J
l(..bollllo
llli bt.rda ñt.
XX
4.242
4.24J
PorT
Ca ñ.
u I
nlar lo
.u-, ,"ro-
,>€
'ln
tt
gotouE ..
424Jt Pore Crl.lla¡o. | to ltr
4.t5 ¡
.
n. 'b..'
lwottclt tf
.ll
4.t5t Sorqut de drbolot 8qA.
a.. n.
r.. !.
42432 Poro prganoa
L¡LiL
.
') Porrqlo, loe timbolot no l.b.n cubflr ta porctla, tlno to d.bt cubrit un óvolo cu¡o tomollo y poticlón
dqtnl. drl loñolo f lotmo dt lo Ootc.lo . En co.o jv. te pratonlan
laa aalr.chot. .l o lo. .
,|
5 FORIIÁS D€ fERRENO
cn croeutt tn ilapa. t ?looo.
I I
NEPRESE Nf ACIOIV 6E¡IfRÁL DE rf,nnf,nos '
S.g,iq lo. r.lociq..
'..'' :::
5.2 t TALUOES
Eñ coro da n.c.aidod
5.2u folu¿ aoa bord.t t.gulot.a lo..lnboto. d. lolu-
d.., pltdú td llnt to-
do. por curYo. da
5.2t2 folud ltt.guloÍ .n lo boa. nlr.l
fffl"ffin,' rTTTrrTTro,,
(,2) (2)
Allurot ¿. lolu¿
ñoforat g 2ñ
52t3 fal{d coa lla¿.t d. pr.dio fffhf|r¡¡f t tt't¡rlI
puodon tndicer..
artlbo o obolo
fuVÉ,. '\' \'\/ /'
-AV---/..-
| ,.,
rr.tconto.upttto¡
,n,u, ¿^^
d.l lolud a.'.^
con n.lroa
anra(oa,
5.2t4 fdlu¿ trr.tll¿o
Illlf,rJ-t|
5.22 fE RN APLT N
1222 Ol qu.
5223 Ol7u..art.oho
#
5.23 coRfAouRA9 (5)
H-rn r-fryf'T-fff l-rr...ru
523t Co(,oluro
6.il Aulopltlo
AUTO PISTA
6.12 Cotr.r.ro CARRET. 82 oo."i', to
I ¿o t¡o¡ot¡t
l.gl.tat¡vo, pu.d.n, af
I
6.13 CoÍÍar.ro ltÍ Or¿.n c ro 677 I colocodot lo. noñbr aa
do lot corrotoroe
6,t4 cotr.t.ro 2do ordtn CilO I
I
6.2u F.Írootrtll
*- - r'--
FT
E
6-t PUETVÍÁS r PASOS 634 '¿-
r
T-t
I
63t ?UE,Nf ES
6J.2 PÁS¡nftas
6.4t3 Stsóloro
6.ti
aÍu04.
t
':r1
Hr Nr
6.41"13 paÍodo rn
Luz tta 6.42
T ATRAAUES
cruca a6clllo.
I .,.-
, i-_-l
6.42t At¡oq!. lllo I
6.4144 S.ñol ú. p.llero.a
cr!a. llÁ¡,oóo
I r i--l
A;l--
6.422 Alroau. llolonl. lP
tl
lf-Tr
vr--
6.4t45 S.ñol d. p.llOro t.{
an cfuca lllnltodo
do uno t lo, T
[.-*,'-.;
6.431 Pfaao , oru¿
rtl
6.4t47 Plalolotta Olrolo- X
f ta.
6.432 Poaor ao¿ai
lttl
6.4t49 Eorrtrat nltlloo
d. lt(.1 u op!..- ttll
#
l. t.a¡llo, CO'IPUERÍA
OESLITAN f E
6.4t5 Faro
+ 6.434 Hllo Xtlorllrloo,
nunafodo. \..'.e
\
t1,5
!t I
I I la/tz/,,2/A
lglttlot
_i-i_. ___J--L_ v77)
7.t2 (En cótolt tlnogo|o..o llgor
ll
I ter..ro rc//,@
v/ '//'/) i "
--+-
dt to crut #)
I | |
|
lgl.tla |
tgl.t¡o LLz¿
l'*'l
foll.z Íoll.r
Cob.=Coborllto
eo.t Goto l.
6o,El,z Garol..l.rodo
Go.So.. Gorol. añ tolono
Gt.z Atoñ.Ío
Ea .¿lllclo. ln¿u.lrlol..,
d.ba a.orlblra. t eu dononl-
noalón. ( on d EJ. Fuadtolia )
7t7 Po to lo
(tn tl El. lvrtl-d" l, ,l
un tdlllalo do
l,.i/j)J
Adlolonalmrnfa o lc d¡nonl¡qcldn d¡ lo coro y rl nünrro dr lo coro, pu.d.n
rar colooodot o{ ¡ü¡rro
da lot plaor ln n,1m¡ro¡ to¡oñor, r¡ lo rcp.fttolr d.l tdlllclo, El ¡ú¡¡ro
dr rofúior rr .¡of.ao
con un ¡f¡bolo d. m.nor o¡l¡rlor ql nünrro.
Er.iploi! V: 5 pl.or
V: 5 pl¡o¡ con un 6 plro ruprrior, r.llgodo
-II:2 .olono
'lLt l
l:);!,,;:1tN tBV02
it.ij¡,r.-
Nr
ll.tj
l I TiST A L A C IOII ES I N üJST RIA - 7.?22 Nollno ¿. r¡.ñlo
¿FS. (Lo proytccléo horhonlol
o
EtíPñESAS ,¿tnERAs .tcala )
(Sobrc o bolo tuperllctc ) ó
7,21t En.xploloclón x 7.223 Hotor da yl.nlo
?
7.212 Fu.ra d. tatríc¡o
'4, 723 OTR¡S I¡STA¿AC'OflES
tilDUSfRt ALES
7.2t3 f anporolÁanla porollzolo >+
7.23t Grúat
0
ofP0s EDtFtCtOS I CoNsrRucctoYÍs
Prlro¡plo t La llnto l¡o¡olt cotoc¡.rlro al contorno d. ld coñ.1(uoolón, cort..pot¿l.nr. o lo
vl.lo.u0.(lol
¡RCAOÁS
L
DtN t8702
Nn q
Etovoclón R.pra.anlacló¡ " "iri
:,'.,,
aa n.pra.aala c ¡ón an
croqrla, .opoa t troror. 'r :,!ll:
733 Coao ao glrodg
i"^
l',,'l
rrl
|| ,'.,,'..\ t.l I
!,' I
11
i
Holo, Lot coluana. pladan ,.r ragr.t.nloda. o a.crlo , on to potidón ¡oc! con llnto ..1a.¡lodo,
tt
tl
ii,
tl i''
!ilj:
:iii:..
¡lolo, En tantrol no a. r.prt.anlon pott.. .ol¡.nla. d. a¿iliclo lbolconot, ol.roa f olroa tlallortt) .t'
6,S. nI
Notoi tonellut Jo llnoot d. oon,otoc (llntct ttlntalolot) 16¡¡, lo lo ltluro Nr. l,lA
338
otil a7t2
Nt, Nr
339
SrS.t lq!¡ullcl J:=-
lq bortctqr lrt ro\oJ'l rl
1¡tt?s
qr lor couluor \ rl trüqr qr
(t.b\a¡au loclorr o .rcqlo
tl
s's3 llllo 1r solc 1r oqro l\ ll rc
tl
6'S3s fllo q. ortal.r..¡ rl ccrbo "UVVV
u\
,,
otBo?
Dtt4 ls)
'r+
DtN t87O2
Hr
g.t FonaA oe srf¡¿¡n c,FRAs of olrEfsfotif,s Ett cRoours.
El .i.nplo n!t.lto lo
forno d. t.ñol¡roción
Protoaioclín
O
-*-.-emr
^ 8,\- lA H.dida d..rlr.mo
( Fto ¿o uno uadt¿o .t.
d¡n.n.tón t
,eaotftudg
o LU'
¡76t
@ euatot
u.¿l¿d coloololo
\
fl O
@'
@ lrllolonil lo sllllolo
E,rQ!
I @ O.t¡.n ú.c llaoot do
n.¿lolón,
\,Jn
/', @ uratotln ¿. tn
' - '-lvpegrótloo,
obl.to
@ tnlortccall¡
/
l
ROT ULACION
Lo rolulocl¿n d.b...r .ltcluodo .n l.lra g(ol..co,c¿ño .n nornol¡rodo t.gtjn Dtll 145t, DIN tO v OtNf7. i
Lo. d¡ñ.n.lon.. da lo Íoluloclón, oncho dt ,roro dab.n odoplor.t o lo ..colo tt al corqcl.r dat ptaoo
hor¡|onto!d'lorOg/.'.o|oclón,ol|como|o,x|'o'lónd.lo'oblO|o'oro|u|of
Lo Po.lc¡óo d. lo ..crlluro, oncho dt lro.o y .l.mgl.o d. r.crlluro copllol, nornol I hu.co alry.¡
poro lo ¿ll.rtncloclón de lot r.Nat.ntoclon., ind¡vlduola.i.uditpo.lctón o d.l.rmlnodo. coac.ptoal
otl como at a.colo¡onl.nlo d. lot dinant¡onot dt lo rolulaclón d.ban botor.. .o lot .J.mpto. dqdo¡ o-i
conllnuoclo'n, otl cono d. lo. t.alonl.. cogllulot da aaro norns,
9.28t Cotrl an l.
IMAIVORE
9;282 Mor, Rlo,
Desoguodero
9.283 lr oco
Lo roluloclón d.b. dítPon.rt. .n lol lotno, quo too loído ¿.1 bar¿. lnl.rlot d. to holo f por r.jlo, porol.ta
o...bord..Lo¡oluloci<índtvlot¡cur.o.d.oguadtb.tqolrlodltpottclón dal curto,Loan¡inoroodo
Io. cctor d.b.a lnacrlbltta allnrddoa con cl pl¡ o lo cobarú hocio la ooll..
DtN t8702
Nr.
9.32 EOtFtCtOS
Lot tuP.¡licl.. da .dlltatoa .n mopot t plonot putdtn tonbltn ¿.rloaot.a por r.llculodo., S. própon.
unr.llculo¿o coo ?18 líotot porctallntlro y rD volot de lono d¿ JO?v,
E¿lllolo. d. vlyl.ado
@ Cornln
(tü (ta t6)
Co¡nln
( r.¡ Nr, 7.ll t 7,12 r7,lr) [] Bil( tat6)
9 322 e dlllclq d. t.nlahlll¿oa. S.plo
I nd u.lrlol.t Potg ohl. I o. ñoyor..,.. t55)(t083)
(vcr. tl¡,7,1,1) ooloo4 aolotanl. v^r
llnto lnlt¡lot
dt 6¡n,
9.!3 CA¡'IÍVO8 Y AOUAS
13.3.1. 1 GENERALIDADES.
Las {écnicas de e}aboración cle planos y cartas nccesitan cle lnuchas cienclas
de apoyo que van clesarrollando con relativa velociclacl. A partir clel año
1950, una gran palLc clci lento y costoso trabajo de canrpo ha sido reempla-
zadcs por procesos cle Irotogrametría Aérea. Asin.rismo, el resto ciel trabajo ha
siclo racionalmente simplificaclo y n-rejoraclo gracias a los instrumentos
electrónicos, especificanrentc tcodolitos, nivelcs, geodímetros, el te-
lurómetro y el distomat. Por otra parte el desarrollo cle los satélites y los
gravin-retros han pern'ritido un gran avance en el campo cje la Geodesia
Tcórica, que es la base de la Geoclesia Aplicada o To¡rografia.
l,rt Irrltogr'rttttr:tliit t;s lrt t:lt:t¡r:Lt o ilrtc (luc tlittrr <lt: lrr olrtt:rrtrlt)rt clt: rrtcrll<l¡rs
corlllill)l()!, ¡ltlr rtt<rtllo <k: lbto(rnfills, Í'r Iil) <lr: <lt:tclr¡rlrritr lirs cnr'¿rctcrístlcirs
¡jr-'olttt':tt l<:its - lrtt¡tat\o, l<trrttit y l)oslci¿)¡r - <lcl oll.lr:lo lirtogritf lirrkr.
La Ccoclcsla t--s lu cicttci¿r qlrc tlala rlc l¿r rlcti:r'ruillaci(ill rlc la fbt'tua, t¿rtttario
344
;, y masa de la Tterra, asi como.de los.métodos.de medición y cálculo para la
.' repr€sentación gráfica de su superficie total o parcial, en planta y elevación.
Para los propósttos que deseamos cumplir esta rama de Ia ciencia es indu-
' dablemente de nrucha lmportancia y utilizada frecuentemente.
13.3.T.4 CARTOGRAFIA.
. T
Ld^ !4rLU6rdr¡a
^^¿^de^G^ €s €I arte de trazar mápas geográficos: MERCATOR es el padre
dc la Cartografia modema
l¡s ar)tfguos cAll)cfos, af¡rnraclos gcórttctrirs, lr)l'rnírtoll \'¡t t'tr cl u]o 1330 n rlc
J.C., un nlal)a catastral lrrcllc¿rnclo los lintltcs clc los <llvctsos listaclos.
Av¿rnzllrr<ltl t:rr cl tlcrn¡ro ve¡uos rltrc lus (lcscLrlrr'lrttlt:rttos Itt¿u'itlrttos tlc lr¡
ó¡locn sc escrllliarr (:n,cartas ¡llanas, cs clcclt' con ¡rarulclos equl(llstalttcs,
flgrrrarrclo t:n t:llirs cl (:cr¡ixlor y los tr'ó¡rlcos, y ('¡¡ .ll(unosi cort los ¡llc¡'l(ll¡lnos.
Ill ¡rstrolal¡to ¡rcrnrl[ía clctcrnrlrraI la lntltr.rcl (:n oltfl lrrill con clcrta nl)roxlrlril-
clón, ¡lcro en lil estl¡¡¡n y crllculo clc lortgtl"trclc:J sc colllclí¿ul cl'roreg ¡ltuy
groscros. I)cro cr-llnclo l(cplcr ¡rulllleó sus ti.tlllas rudolflrl¿ts (1626), la cxat:ti-
trrcl li.rc rlilyor.
Junn dc la Cosa, conll)ilncro rlc Colón cn..ir.rs vla.Jcs, firc cl ¡lt'ltttcl cilrto¡jlal()
clcl Nucvo Mr-rndo (1500). Otros carl.ógrafbs rrot¿rblcs lr.¡ctolt l'cclro Rcllrcl
(1504-42), Nurlo García clc'l'orc¡tt.r (1520), al que sc clcbctt 2l tttapas qttr:
llustran cl éstrcCho dc Magatlarics, Dfcgtl'lUl.¡cr<-r (1527), Alottso tlc S.'Cru*
(i54 l), Juan Rut (1542), Scb¿rstíatr Cabo[ (1544), ctc.
Dn la prcsentc ópoca, los ntapas actualcs t-rstarr firrrclaclos ctt la Ccoclesla y
1'o¡rogralia.
345
La nación g,ue va a la cabeza en los trabajos cartográficos desde prlncipios
del siglo XIV es Alemania, la influencla de Humbolcll y ia aptitud especial de
los germanos, han sido 'indudablemente factores importantes para el
progreso.
Asimismo en América las Naciones clel nuevo munclo han trabaJado durante
años en la elaboractón de mapas topográficos con diferentes propósitos,
pero en muchos casos con normas y simbolos cartográficos poio tromogál
neos. Todo esto se a traducido en un aumento de la producción de mapas, lo
cuai ha hecho que el Instituto Panamericaho cle Geografia e Historia, y su
Comisión de Cartograña, Comité de Cartas fopográficas y Aerofotogramétría.
adopten convenciones topográficas unificadas, para ]os símbolos que deben
' usa-rse en los trabajos cartográficos.
La clasificación del Manual nos ha permitido escoger los sínlbolos más re-
presentativos de acuerdo con el orclcn cle sus calliLr-rlos.
[¡s tanratlos clc los signos y los csl)Lrsorcs rlc lls lirrc¿rs cst¡irr inclfcaclos c¡r
rnllinrct ros.
346
MANUSCRITO DE
RESTÍTUCfÓN O SfMBOLOCIA
DESCRTPCfÓN DE DETALLES I ¡LUSTRACTÓN
COMPILACIÓN
::::::I ¡:{:I.-.o
2
:-_I a{-- 'l¿*:";-i#f
C¡,r.¡.rd palinrt.d.. d6 o h.r
:---I r_f.-
c r'r:
ffi
-I
4{:- --
c ::::::n q:E
c
--
---_
',''¡
-
r!rIÉ '''
--II
rin p.vrftnt¡. u¡. v¡ ls IIf ¡r'
C.r.t.r¡ __I
!...¡l¡ll. ldo .l ¡i¿
c :*-
J: ¡.i. ."_____,,,L, .''
: :-
tl
c
FERROCARRILES
MANUSCRITO DIi
RLSTITUCIÓN O
NESCRIPCIÓN DE DETAI,I,ES ILUsrRActóN
COMI'ILACIÓN
=-
a-:=
1-
t--
...ffir!
t
vr. kncrl¡a. t.eh¡ ñorn¡l o ¡¡.há
en o*rtc¡ó¡ irotul¡. *Sin él ..óo :...# -+F'!
Elkri.o ó Cr.ñ¡ll.r¡,
ffi --ffi¡¡
.Úd
+++ --J- -f r* r¡
;---l-
f,¡¡(ún f¿.rov¡¡ñ. tihr¿c,.ó.diú,dl
U!t..ióo deond'd.
:*---{-
ILUSTRACIÓN
349
MANUSCRITO DE
RESTITUCfON O SIMBOI,OCIA
)ESCRIPCfON DÉ DATALLES COMPILACIÓN TI,USTRACION
"."':'"
+l --1:
B *l F
'r--li:; '"
c t+l -.)-_----+F
r--r '¡.''-..
,_,-i
flt +L-
3--fr
Í//
1=4t
P& ¡ hil.l( Ibdt.l) B
7-a v--r 7-r
c t7t #
1,l- 44-n:. -*¡
+E :---
sffi
ffurd dd¿rft'nddd d" Un.
B
t-
I _ - - - _ ¡Ll
e
C --r- - -
l'-T _=-::=
!___ 5
I _ __
t_--- | ,..;,-
7 \uR
B
C 1"f-
(l r=flIefr'
,/ :\¿¡\ /
Z/f::.,'n\u^(
.\( <
W
ó1"q"
r+rtr )"-.v// \ '$ \e/a\
ll .r' i: :,'o l'¡..,'
(: ór: ¡0 (),¡l I ',r
I llt
(l
--
h
¡i'rrr' {n? r¡..di l) 5¡r | 0 i¡r
A
- i
E
¡-
ffiffi
p¡tqu. ¡1¡{!n, d..uv,E l{d,i
C
-
l*r',1- ,,!t:1 ;
i-
¡ --
¡-h."i lrl.loil'rá o t.le{riñ.¡
r'rrl¡i,*Fr¡.! '!!!:., -,t-; - HJ'fr:j-i
i 'i\ "*r'¡
úe slrFrl
I
eolrtcrod i'iucen¡i ponr-eoos
MANUSCRITo DE
RESTITUCIÓN O srMBor.oclA
nn*-RIt¡CION D E DETA LLES II,USTRACIÓ!.I
COMPILAC¡ÓN
r E.o.b qu.
0.s
no .rd¡ d.0.S ¡
c
¡
,
7
I
¡
'':
rr¡
'l
l¡e
oe
ffi
ffi
¡
!
Er
,".:.,
I ¡l- ,' i!¡',.
;,,
¡ ¡d '¡ef ..,"
rftrLe
#w
E{uelu qu¡ er.d¡ 0.50 ¡ 050 L ihlE
I p.roco. nrñFún l.do m¡yo¡ dr 5 0
B I
;: ! *- --ñ- )qn'*,.RHÉ
t:ro;|. @n ddqqbr Uó Myó.
B
L j¡ J-
-t --La j '- ¡¡,0
I
c I r'" / :-- . ----= :-..--
I
iu
MANUSCRITo DE
RESTITUC¡ÓN O srMuot.ocl^
DCSCR¡PCION DE DETALLES COMPILACIÓN II-USTRAC¡ÓN
4in.l.¡@: Chi6e¡rá.
rrotulsr
ftre.$lo. Mo¡um¿nt...¿..)
o
ñ
¡
.t
¡
,, o,"
," o,"
." O.lT
ffi
ffi
C
i': ,^(+\'.^'
-.{ *t-/ 1^)
g r r¡ ?Í*,t-'¿'iú¿t
b
!.-- :-
¡
c
\s!,
:\-\:7
-\ ':7
,/.
/z/'l '
\gtl
-vv
,t
€v
¡-
-\
,"
:./
'/-
ffi
TIANUSCRITO DE
RESTITUcIÓN o ¡\lIlOl,OCI^
Dti*-RI \ltoN l)u ut:.thl.t.t:s ll.tJs'fltAc¡a)N
cotllPtl-AClÓN
mor --
| ¡er-.-. r*.;;.,",,.,
-- ,--^
| *-)
ffit#
ll.¡E d. úÉkL qu.
II .--l =-''J1-É{4 :\ltll
h..& ¿. 0.{ d. ¡óc
ae¡ff
('
:- :_
;f7- ::
,F l- .. ))
tt@ d. -dFkh {q.
¡¡* d¡ 0 e J¡ a¡l o.¡¡h L II -..,1
) ,. ,l l
t \ ,'lt
¡
C
:*
-':
I
NñW
.-..,- =
'-J-
'::'-'
1_1k, ,,,:::,'/-"
t t
u
-13"'= ::::'/
ORRAS PUBLTCAS E TNDUSTRIALES
I r';.@
air-9.d^-tu
'a '.o
nnqo!d.. C.ñli¡.. ftróle. AFa
ra q@ ñ^rrod{ de 0.&.n ru
m.F drh.niióñ 'rdúl.r eFiñ .l
B
c
a ,"a
-ffififr
Dnqus d¡ 0¡ril,ña. hró¡F. C¡,.
o O
e
AS¡¿,.k qae rrcdn dt 0&, Fro
qú. me¡.¡d¡ d. I S (dllar &{un
cl onl.ñrdo, tr¡hr ¡ edl¡l
B :o
3
o
C 1
j i,¡
'.o
l'-.&&: &úll.-,$l.c; .:r. :
.¡.1ú¡.n¿o ia¡ú lrdullr ,epn $r li
C o 1.o LL'
t+b
T!&¡l¡ ¡¿ s{r o tsrró16. ¡üF'rnL'¿l _y1al
rro(il1¡. *s¡n rl cdil Olrol!rL' IJ
ll,ld;:
^€¡
Olarlu.!'.
d¿ ¡.¡ d Frró¡c¡ ¡ul¡L¿rr¡
¡illL. &dn.l
*nr,"la¡b .k
cá&r
('
Nlll(0As1 ¡llil{f::iflil.:s t\)st( toN¡\l.lls Y
t
l.flt:Al ¡.s
ffi
lrl:s( lilt\'tt)Ñ lrlt t¡lit¡\t I l r I t.t ls I ltÁrf l¡ ),\
. !-js_r ¡(
. !_B_t ¡ú
PUNTOS DE CONTROL
MANUSCRI'IO DE
IiESTITUCIÓN O SIMBOLoCIA
DESCRIPCIÓN DE DETALLES ILUSTRACIÓN
COMPfLACfÓN
srñUo I f@tud.n.r
/\ rú,1
I
r| ,"4''
ffi
hnb o r¡dia ¡d&¡6 B
--l
c A
¡''
ry
ffi
-.=#
h¡to d€.onrrol hóriróñr.l
o idy¡Qnr..,na m¡rcr r4r.{rt
d..
B
á-:
¡.'.@
qt¡
l,n¿,1 omo..ner4a o fdrdnrnl
X
¡:
wf
t
Pu¡to d. ñiv.Ldóa E¡Fñot-p N \./ --A:
B /^\
Poilu@&-R N. ln.l&-B.M
c
,X i:: ;'
MARCAS TERRESTNES POSICIONAI,ES Y LINEALES
MANT.ISCRITO DE
D¡lscRIr¡ctóN DE DDTALLUS
¡ RIst'¡Tr.J(]lóN o SIMI¡OI,OCIA
tLUstRActóN
coMPII,ACIÓN
--v
. l!-\\ *\¡¿
-_\r
All¡td Óopü.. punb
__\f
_\)L _\2
--\-
c
-\r \r1:ll
1r
-\\
(i
rx
Alll¡ll .rnu.ohl., ploh ra
ll
1l
\a
X
A¡lld m ó@rob.d. ¡úñ&'
II
(:
A '",,,^rrrú',ttr
Il ro,,row¡ot¡ra
C r"¡, rror u' rno
LtMITFS Y D¡vfSIoNES PoLfTIcAs
MANTJSCRITO DE
I)F:SCIIIPCf ÓN DI; DETAI.I-ES
REST¡].UcIÓN o SIMBOI,O(;íA II,USTRACION
coMPrr,AcróN
ii
i,',ir ts
L¡ñi(. i.a.r¡¡do¡d
B
Límil. d. mvnidpio o.qur'.¡.nt.
--o--
--0-- --0--
--0--
'1 :::''1,:"1:
-l
-\\r -"
I r!nrú f¡ rrrr' ilr .*!¡ d. ll {\/ ('
( t\r \
EL¡lMENTOS HIDROCRAFICOS
MANTJSCRITo DE
DASCRIPCf ON DE D¡]TALLES
REST1TUCION O sfME0Locl^
COMPIT,ACIÓN fLIISTRACIÓN
snBo I r¡rtuñ
A¡i.n¿ánirnto iñd.ñn¡do d. hi
dr¡¡l¡r d" ¡lsG o(urM d. I \J./,--
¡Alo F..¡nc d. ¡iñ+. dó|. o
kn.r¡l!, r ¡lñ.!ú oun.rú
C
O r-\
ffi;
c_--)
E-
LF, beú tsm¡¡.nk
L^-, ; L-----J C]
c (i) 'c-:)
-/ c_l
" !€iir¿:é.:./. , ::
r ol
\
:
-\'
4,¡..--.
II
bc¡. bts.d o ddq B i r'' ,,".-
c
ii '-
Lie. dk...qilb d.
l.ñ¡ r .i¡fu d. s tsñnn.
d. ltu dohL ó ú¡.itl.
t'
_--'--\,-,,2-
......'-\'-./
--_---
__L/
: ¡;:: -- --
ffi
\:
c
*; _ --.- -." .::1- / ::::
r.l - ' -.)
--l
^- I
\a
I --.-
!¿,.s
lt!¡,r
.r!¡",
¡.(.
.!¡
{'ri.!,rd. d, I lr) J.
\.ú(r ¡-'rnr.',r. | )i | ll
356
].
ELEMEN'TOS H IDROCRAFICOS
l\iANt,'SCRt'to l)F:
I)8S(:R¡t1]óN t)¡; t)ETA¡.t.¡:s RIJSTIl'UCIÓN O s¡MIjrrt,o(;|/\
COMPfLACIÓN It.(ISTIt^Ctór-
s,.*o I rr!{,ratuns5
, !:1.__
t
"_':.-
_ta
j
¡
t
ffi ffi
i(nbtode ltn¿¡ !--
:;-_--
^q{i¡:'b.l
dó¡o o en.ill.;.l.tnblo
Ftu¡néñb
o ¡nbtulbok lb(ul.. -nn ¿¡..s,
ku¡.r "Aqu'.'.n I. M¡¡ucró. IJ
C
:- '" -.;"-
Corildnl. no cld¡iicil'
-
'l
' l-'- -
-l
l----
l^-
_ 't- " :"_ ffi
Q)d.n¡ó qu. dd¡{..@
--
l-r--
lr-
- ;o¡
ffi
w
I
;*;1
'*"1¡-
^l¡-
--_l_ ;..-
-.. . ftry:l
^(a¡ala.td
.u¡¡.'r¡¡n¡ ll '*l'-----
',* l¡ .
ntl
tlti
fi¡¡lrirt
.
Lfi!!1irr
ia .:
-'-t-----
::Y,1 i
:.. i ¡: i, ; ]: i,
"
i
",Á
*,i tl it )
t
.-.1r1 '..-.j+
'l, 'l!-*-*
(' 'i''l-]
lj
r_rli * I
I
1úil.| d. .o¡lrdr tr
'-"tl
| rd..{i l
I
I
+----.'É t
tJ.pr..nh o bt....hvrt. $n
.ltur. nrñor qú. l. quilü(.trc¡.
=-=J:
q@& ú¡d. o& hi.to6n
.Wr ¿ tririt .Fritutu
hF d. nh o d¿ h¡.b @¡
[r.¡ d. forn¡ {b h.a d¿ ld
h.ú v¡tu d.3.6 . ó.lo)
lrhl
^l h{ | )-r16- I
BlI lt
l; ,/-
I l(h,{
|
j-
cll*- I r r lc¿ñ
t_l____1._ I
xl
! - l^'"*' t- ¡I
E2l^"""" I
-:::-t
:i- ,:{
14,I.I DEFIMCION.
Pequeña ptstola de aire empleada para dibujar y para añadtr valores tonales
en
los retoques; un instrumento destinaOo a tranipártar la plntura o color de un
depósito de aprovlsionamiento a la superficie dé traba.¡o, en forma de flnístmá
pulverización, mediante aire a presfón.
14.1.2 HISTORIA.
BOQUILLA REGUr-\ctoN
coLoR (o rrNf URA)
\
vÁuvul A DE
DEfosrro pe
COÑf K,OL DE AIRE
FINfUR.A
361
La otra es la valvula que regula la cantfdad del atre que lngresa al aerógrafo
medfante un pequeño tapón, (Fig. 1). Las dos váIurlas se controlan mediante l
una sola palanca-botón y ésta funciona con dos movimientos uno presionando ..1
el botón para expulsar el alre y retrocedtendo el botón para expulsar la ptntura.1'i;,
Cada firma tiene por lo menos 4 dtferentes modelos en su línea, las diferen-
clas estriban en el tlpo de pfntura a usa.r y la flnura del trabaJo que se va a rea-
lizar con el instrumento, lo cual, tambtén determlna eI preclo del mlsmo.
Se podría clasilicar los üpos de aerógrafos mediante eI sigulente cuadro:
TIPO 3.- clescle 0,50 mm hasla 4,8 cnr aproxlmadamente de grosor clc' línca
TIPO 4.- dcs<lc 0,50 ntnr hastn 5,0 cnr a¡lroxlrrractanrcntc dc grosor clc línca.
362
Dentro del sistema de regutactón de alre-pintura existe otra dtferencia:
Aerógrafos de acctón simple: Se deftnen así a los aerógrafos cuya válvula de
regulación de plntura es manual, (Ftg., 2), y el chorro de pintura no se puede
alterar más que aumentando.y reduclendo la distancta a Ia superflcle de traba-
Jo: válvulas de regulactón de pintura y alre están en una sola palanca-botón,
(Fig., 2).
3G3
.r:,i,.:..,:.: ::,. : . " : r.,,
14.9. ELALIMENTADORDEAIRE. : 1: r: i'. , ii,.;i
,, ;, r. Junto al aerógrafo, el accesorlo más lmportante es el alimentador de alre, el
¡,¡':,. i. aud debe cumplir varios requlsltos. Primeramente debe estar en condiciones
,,.,.i.r"r: de mantener consta¡temente, duranté todo un dia de 20 a 40 ltbras por pul-
gada cuadrada de presión; debe estar limpio para e!'lta¡ el lnconvenlente de la
éntrada de polvo en el aerógrafo; debe dar la seguridad de que no se parará
repentinamente en medio de un trabaJo continuo, y debe ser barato; las
fuentes de aümentación son las sigulentes:
GAS PROPEI,ANTE..
COMPRESORBS.-
COMPRESOR DE PISTON..
COMPRESORES DE DIAFRAGMA.-
En el aerógrafo puede usa-rse casl cualquler ptgfnento, con tal de que esté mo-
lldo con sullclente flnura y suspendido en el liquldo adecuado. Actualmente se
9"¡41 con acuarela, gouache,,pigmento, ünta, acríltco, pintura celulóslca y
óleo, el a-banico de medios se arnpiia conünuamente.
Algunos de los medios mencionados son tóxicos, circunstancia que los fabri-
cantes más presügtosos advierten en sus envases y catálogos.
Las superflcies de trabaJo son variadas, en realidad podría ser cualquier super-
ftcie previamente preparada, y como hay una gran variedad de piniuras y:ltn-
tas, las combinaciones son Interminables.
14.5. CT]IDADO DEL AEROGRATO.
Nunca debe deJarse eI aerógrafo sin limplar más que unos minutos. Los
vehículos, (medlos), uttllzados en plntura son todos más blen voláttles. lncluso
el agua, y sl se evaporan y deJan el ptgmento en el aerógrafo, podrían luego
producirse sertas diflcultades para qultarlo.
2.- No dcbc acoplarsc el acrógrafo a nuevos tubos sln sopla.rlos antes con ui1
fucrtc chorro dc alrc.
365
No.,debe pretenderse hacer pasar plnturas consistentes a través del
aeróg¡afo; emplea¡ la ptntura sólo a la consistencla adecuada.
EI aerógrafo se toma con la mano derecha, de manera que los dedos pulgar,
medlo-, an-ular y mۖlque, la sostengan a la altura de la parte en que se conecta
con el tubo de allmentaclón de atre que va al compiesor, mléntras que el
declo incltce. de la mlsma mano, actúa sobre el botón de la válvula cle cónfol
del atre con obJeto de determlnar la canttclad que se requlera.
La mano lzqr-rlercla tlcne con'to mtslón suJetar el tul¡o de allnrentaclón cle alrc
que conecta el aerógrafo con el conlpresor, para evltar que el proplo
¡reso clel
cltado tubo estorbc los movlntlcntos dcl acrógrafb.
Para personas ZURDAS .arrJlo del aerógrato cs a la tnvcrsa, cxtstlcn(lo en
"t
cl mcrcado acrógrnfbs dfscrlados-para cllchas pcruonas.
Antcs dc trabaJar dlrectanrc¡rtc sobrc cl papcl, cartullna, ctc., cs convcnlcnte
quc sc tcngan unos trozos dcl mlsmo papcl o cartullna auxllla¡cs para cJccutar
sobrc ellos los cnsayos o p.ruebas lndtspcnsablcs para JuzÉar sobrc cl b,ren
funclonamlento del aerógrafo y cle la preparaclón dila ptntura.
L4.7 EJDRCICIOSPR.q,qrICOS-_
(Los eJcrclclos del N' I al N' 7 clcben practlcarse prlmero sobre un Lrazado a
lá¡rtz).
3ffi
ETERCICIO N" t; LINEAS SENCIUI\S, Crfg., b).
DlbúJense con ráprz de grafito corriente, srn acentuar
mucho er trazo, varias
lineas rectas separadas ent¡e ellas.
ffg., I Llneas con puntor¡ en los suadtos ng., I Lfneas curyar¡ paralelas.
aJERCICTO N. 6. CrRcul,os coN putlTos, (rlg.,
1O).
La eJccuclón clc cstc. cllc¡cfclo rcqulcre un movlrnlcnto
para conrplctar el circulo, dcl¡cn pracilcarsc con cl brazo suclto
tamaños.
cstos circulos cn dffcrentes
368
,.
' ,1 : ,
i
It
¡
d 'r:
\ lu ''
[*
i
\".,¿
Ahora, en camblo, como varrlos a cubrlr un plano con ünte unlforme sobre una
superflcle grande, mantendremos el aerógrafo a unos qulnce cenümetros del
dibuJo, para que con chorro ampllo y movlmlento suelto del brazo se produzca
un tlnte baJo.
Antes de comenzar, córtese un rectánSulo en una hoJa de papel grueso, con
dlmenslones aproxlmadas a las de la muestra y liJese con alflleres sobre la
lámlna para que haga de plantllla y sólo se coloree la porctón al descublerto.
La plntura tlene que apllcarse muy clara y llegar al tono deseado por apltca-
clones suceglvas hasta alcanzarlo.
369
'Cuando se ha conseguido en la parte alta el tono más obscuro que puede dar
el color que se emplea, se limpia el aerógrafo y se carga con negro mas inten-
so para produclr el tono más obscuro, que se irá atenuando a medida que se
descienda para que no se note ningún cambio brusco de lntensidad en toda la
lámlna. una gradación perfecta de ttnte, caza la gradactón de colores Lmper-
ceptiblemente, desde el negro más intenso al blanco puro, sln sensactón algu-
na de valores htermedtos.
E"rERcIcro N" 10 DEsvA¡[EcIDo DOBLE coN LUz EN EL cENTRo, (rrg., t4).
Este eJercicio tiene que practicarse bien, porque el artista hará uso frecuente
de superficies así sombreadas en ei trabaJo cordente. se emplea para repre-
sentar superficles redondeadas tales como las de un cilindio y óon ligéras
modiflcaciones pa-ra otros asuntos.
370
r^rERcrcroN" 1r FrcuRá,S GEOMETRICAS, (rtg.,
t5).
ffi
-$
&ruffi@
CONO CILI¡ÍDRO ESFERA
En la flgura l5 se representan varias flguras geométrlcas
das por dibuJo al lavado hecho con er áJiograñ,
PIRAMIDE
corrientes, reallza_
CUBO
,t
,i
,r$
Dl plarro urás ¡lr'óxluro al obscrva(lor tlerre que scr clc Lono rnás claro, y los
¡rrrntos nrás lcJanos los de nlcnos h-rz. Tamblén por la base, tlenc¡-r qllc scr
algo más obsclrras las caras qLlc por la parle alta para darlc rcalce al obJeto
y la scrrsacfórt clc scr crrcrl)o sóllclo,
Iistas scls fl¡lr.rras rcprqsentan ¡rrácl"lcamcnte todas las-sr-rpcrflclcs con que
puede encont¡arsc cl artlsta clurantc el transcurso de su trabaJo coUdlano con
el acrógrafo,
. Dsta ópoca pucdc consldcrarsc la edad dc oro dcl .a,crógrato, no sólo por el
constante aumcnto dc las clfras dc vcntas clc cstos lnsLrunrentos y por la mul-
tlpllcactón dc modclos y fabrlcantes, slno sobrc todo por la caltdad de las
obras que sc están crcando.
373
:. : :
arj
':.;.
:]ti-ll
,iili¡
, rii¿
;-i¡
li
qTi#fsry
15.T. GEOMETRIA DESCRIPTIVA"
377
'ffiffi
5 7
l-T h ---1- o\ I
ll ¡ I -,1't
ri
:Q
s ¡
@ffi
I
il t2
*1
--{ t0 F 'P l--
--l+l--
si
---+-.t I
--I7-'
t/T\ T
I t'- \
_-_ r--
a t-
r\
I
r-{
-L i
374
ril"fli-l
lol i) tr\
lt-+-)
BT
|l- | 4l NZI
A
/lAl\
V\l/y
\l=z
lr3
11
v.47n
{-l-) IÉITI-
M
/1-\ t
-) {- -{=}-}
\+-/¡-{
F;,$) ' , . l / '/'/ t
l-..Liil 7h(/zíi
,4-l-?l
ÑA
t_z\l
I
I
\L_-y .:
+ t +,
I
t-il
ril
w'
[)ll)rú{r cll cn<l¡r c¡rso, lrts tlc$ vlstits
l)tlnclprlc$. [irr cl r:Jr:rr:k:to l] l;r vls.
O8
tit nupcrlor cstii lncolill)lcllt. [']lr los
cJcrclclo:, 7, I y l0 lo¡l cortcs rc¡rll.
zir(los son stlk¡ Ilast;¡ llt ¡tltrrtir rlttrlir.
Iltla 2
IiJ lirtc ICIOS: tN'ntRSDCC ION D tt I'IANOS CON C I t.l N I) ItO.
M
/
*--.-l
li- -Y-
(
/ \t/
Dtbujil cn tlcs vlst¡ls, c[ nrangulto (lc srúcckin, Iutt'lUtSltML\DO SOl, ltASfA lJ\
Mt'IAl) ttN StJ VISD\ <le {rccro St 37'2
Dlt)úJ¡lt aaid¿l ^N'nilUOtt:
vlsl¡r en corte, hasta l1I mltad dc la plczn, (lnclo rlcrccho cn cada vlsta).
Iin cscala 1:l, la lloja colocada c¡r fornta apalsír(la.
Iil nla¡gull.o cs lbrla<lo clc utt rttatcrl¿rl coll d 65, coll roscits tttÓtrlc¿ts a catla llrdo, (M
24r..
Dn la vlsta antcrlor dada, [alta la curva dc cortc.
,m
,ffi W
,m ru
m ru ru ffi
u
ffi
18, t9
r_illll olr_l'I
+l/t 't I
-l
*l
{ol
ilrri r 24
l)lbr¡Jrt, cll k)$
24'clltll(lro$ corl
coFlc6. l¡rs t¡Tg
vlStü9 l)rlllclPil-
lcs tlc cada cnso
ltl
Itl
/-1\
J_-L+
A
\l-l
'ffl
ltl
L|
orr
10
/))
)t
SOLUCIONIIS A IIOJA 3, (tllcrclclos I a l2)
3 )A
TI
A H
/t [ill
/t \1/j
I
,-t\
{-l +
V-/
al
qH
/.) KlZ
ffi Dibuja cn los l2 cjcrciclos clatlos, las trcs vlstÍrs prlriclpalcs dc cacl¿r casc!
t IoJa 4
DJtittCIClOS: IUIDONDtrAMI taN'l'OS EN Cl LI NDROS,
,flH,ilHffi
dl /[\
,\-/ ,EZ
ñlFN"ffiffi'
ffiHru
r-, /h
V/ \r/
\l'
t23
.lI
I
t--r-7 A
4h
5
@ \]/
6
\/
7 B
r', I
trjfi h E5 ll
f-'c-,i-l
ffi l-l -.¡
M
l0 t2
rplE
'1*]T Tf_' üfi fhrf
tT,fi
-tr:- t6
M ru M
t1
¿ñ
17,
(l) M
A,-1 ItJcrclclos 2 n 4., c()fl cortc
lÍrlcrill.
ItJcrclclos 5, 7 n 12., con
c0r1c lfltcral sólo cn la ¡t¡l-
tarl dc la Ylsta.
Ilola 5
E¡"CRCICIOS: CUDRPOS CtLINDRICOS CON CANALDS FRII-SADOS'
| ' 2'
- i : l-t-l[_'r__r
J-T-L rr-r-r n t-l
-i /,
Tfl MEil
N..
tr\
ttl
\y'/,
:Yl
SOLUCIONDS A FIOJA 5, (Djcrclclos 1 a 6).
HI
n
/
n | [-l
I JIL I r---l-=-l
L L_J r--l-r-r
llilllil
!r'rlJL-:--:5
I r-T
r-wz
| ízllzlz¿
@ .^
tffr
llzz
üif_ jlll
'lu
A
w l2
A
I/il l\ \ /ill\i\
/t\
lt\
/ii \
á-^
w @ VV
/"flñ
+++-+
aL/ ,ZA
4)
/A A\ m
A
L--JJ I I \
'
//'' |
\Y/
DlbuJo cndn cono c¡l trc$ vlsti\s.
tJl'É',$,.,ot'
INTDRSECC''N DD pt^Nos coN coNo, I.ANUIIAS'
6
$
4
r
F
I
f
/JA-l\
ffi
/ l-- n
\-$,1?l
\w,/
11 ^.,
397
. .**'- . ..-.*É:_,,+:é:.j'.
Ilrsolrclón y nledlclas
coillo eJerclclo 6
--i--
-,+-
-
l:l st 37-2 MANGUITO Dtr SUJDCION
1
/r\
^---- I \
----- ---\-. --'-.--
^-(w)
u1)J 05 ¿n M NCUITO
2
SOI,UCIONIiS A flO.JA 7, (lijcrctclos I a 6)
,1j'
l
!i
{t>
v
I
+
I
I
I
t6
ffi
.'.t ti
tF'.z.TRAzADosPRAcTIcosDEDESARRoLIÍ)SDECALDERERIA.
chi-
Como un insüumento útil en la fabricáclón de una serle de piezas, como ,'1
meneas, tolvas, etc., constituye Ia parte del diseño gráfico, que complemen-
tando a lo expuesto en los acápites anteriores, introduce los desarrollos de los I
mismos.
Dado que constituyen una gran varledad, los casos que se pueden presentar'
es que escogemos sólo unos cuantos casos como eJemplos de la representa-
ción del caso, con el fin de presental al estudlante una imagen de otro amplio
capítulo del dibuJo técnfco.
15.3.1 INTRODUCCION.
15.3.3 DSTBRlioscoPIo. ¡
Iil cstcrcoscoplo cs rill lltstnlnlcntos ól)ttco,.¡tor ntccllo <lcl ctr:rl las Inrá(t:ncs
ya <l!hrlos <lirn
¡lla¡¡s sol.lrclitrcstrrs un¿l i\ la <¡tnr, ¡ror i:r vlstórr btnoct.rl¿rr, colllo
la scnslclÓn <lcl rcllcvc.
l,a ¡ralaltra ItS'fltIlDOSCOPlO ¡lrovlcnc dcl grlcgo stcrcos = sÓlttlo y skopcln -
il1lrar. vcl'.
404
DESARROLLO DE UN RECIPItrNTE PRISMATICO.
405
09* +9/'-
1-l
q1
i
I
¡
i
il
tltl
1__,i
09
I 26
CUERPO PLtrCADO EN FORMA PIRAMIDAL,
| ,!-__
M l:20
407
,J
:>\ ) ^'r
27
I
2B
BIBLIOGRAFIA
13,- DDTAI,I,DS CRAIIICOS PARA AROUITECTOS, CATI KCNINICTiCII, MéXICO, DCI. GT,TS.
tavo Gtlt.
I4.- PRACTICAS I)fl l)lBU,IO AItOUI'lIiC'l'ONICO, l¡t'rnrrrrkr Carcl:r Ilantos, Ill. Crrsta-
vo Gllt. S.A. Mdxlco I).D.
15,- ELDBTALLD ItN Il\ ItDlrlCACfON, Ilans Banz. llarr-'clonlr, Iirl. Gttst¿rvo Clll. S.A.
16.- GEOMBTRIA DIISCRItyIIVA, I). Lciglrtorr Wt:llril;rn, Ii<lltorlal llcvr'rtc S.A. Rarcc-
Iona.
t7.- cEOMETzuA DBSClltlyftv^ sulrttRtott Y AI,l,lcAI)^, I,'crnanclo tzqrrlcrclo Ascn-
si, Madrid, Rossat. s.t,,
18.- DIBUJO, CICLO DIVDRSIfICADO, Vlccntc SItt¿rrt, C¿tra<llls.
19.- TRAZADO PRACTICO IJI' DDSATTI{OT,I,OS t'N CALDIiRI'ITIA, Alrtonlo Olavc VIIIa.
**--nüev-¿d-Ed''CEAe:-'-*--"- :' -'- '
411
----.""f-