Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
1GRAMATICA Latin Web PDF
1GRAMATICA Latin Web PDF
Latín II
1
Autor: José Pascual Antón Martínez
Maquetación: Daniela Vasilache
Imprime: Publidisa, S.A.
ISBN: En curso
Depósito Legal: En curso
Printed in Spain/Impreso en España.
Todos los derechos reservados. No está permitida la reimpresión de ninguna parte de este libro, ni de imágenes ni de texto, ni tampoco su
reproducción, ni utilización, en cualquier forma o por cualquier medio, bien sea electrónico, mecánico o de otro modo, tanto conocida como los
que puedan inventarse, incluyendo el fotocopiado o grabación, ni está permitido almacenarlo en un sistema de información y recuperación, sin el
permiso anticipado y por escrito del editor.
Alguna de las imágenes que incluye este libro son reproducciones que se han realizado acogiéndose al derecho de cita que aparece en el artículo
32 de la Ley 22/18987, del 11 de noviembre, de la Propiedad intelectual. Educàlia Editorial agradece a todas las instituciones, tanto públicas como
privadas, citadas en estas páginas, su colaboración y pide disculpas por la posible omisión involuntaria de algunas de ellas.
Educàlia Editorial
Avda. Jacarandas nº 2 - loft 326-327 - 46100 Burjassot - València
Tel: 96 327 35 17
E-Mail:educaliaeditorial@e-ducalia.com
www.e-ducalia.com
2
ÍNDICE
3
1. ACLARACIONES INICIALES
El presente material nace con la intención de unificar recursos didácticos para la docencia
de la materia de Latín II dentro del Bachillerato Humanístico.
Para ello se ha establecido una secuencia de contenidos que parten de unos puntos iniciados
en las dificultades a la hora de traducir un texto latino y el manejo del diccionario.
En último lugar, encontramos los restantes contenidos que abordan los siguientes puntos
del la prueba PAU: el léxico, la literatura latina y una selección de textos de las obras de Cayo
Julio César, divididos en las dos obras capitales de este autor.
4
2. TÉCNICAS PARA LA TRADUCCIÓN DE UN TEXTO
Un texto latino nunca debe traducirse palabra por palabra, pues las estructuras gramaticales
pueden ser muy diferentes entre el latín y el español, y es necesario fijarse en ellas antes de
pasar a descubrir el significado semántico de las palabras latinas. Para traducir bien, sigue
estas normas:
b) IDENTIFICACIÓN DE VERBOS
Es importante detectar todas las formas verbales que tiene el texto, incluidos participios
e infinitivos, pues por cada forma verbal tendremos una oración distinta. De paso
podemos realizar el análisis morfológico de dichas formas.
c) IDENTIFICACIÓN DE ORACIONES
Por cada verbo tendremos una oración. En ese caso se trata de una oración compuesta.
Ahora debemos confirmar la relación sintáctica entre las mismas, si son coordinadas,
yuxtapuestas o subordinadas. La clave nos la darán los nexos.
f) OTROS COMPLEMENTOS
Analizamos aquello que quede: preposiciones + ac. o abl. (CC), dativos, genitivos, etc.
g) TRADUCCIÓN
Es el momento más importante, ya que si no traducimos bien, a pesar de tener el
análisis correcto, no hacemos nada. Para esta ardua tarea, ten en cuenta varios consejos:
1. Corroborar que hemos traducido bien los tiempos verbales y los números (sing./pl.)
2. Traducir cada período oracional por separado.
3. Fijarse muy bien en el régimen sintáctico: el CD, el sujeto, los circunstanciales.
4. Emplear la estructura sujeto – verbo – predicado.
5. Tener cuidado si está en voz pasiva o es una oración de infinitivo o ablativo absoluto.
6. La traducción debe tener un sentido lógico, tenga que ver con el contexto planteado.
5
3. USO DEL DICCIONARIO DE LATÍN VOX
El diccionario es una herramienta de gran ayuda en tu labor de traductor. Tiene una serie de
reglas implícitas que pueden ser de utilidad. En las páginas iniciales aparecen observaciones
avisando de ciertas particularidades que debes tener presente a la hora de manejarlo, así como
una relación de las principales abreviaturas empleadas. Es muy conveniente que las conozcas
o acudas a estas páginas cuando surjan en alguna de tus consultas.
Palabras variables (I): sustantivos, adjetivos, pronombres
Los sustantivos aparecen bajo su enunciado normal (Nominativo y Genitivo). Esta
particularidad plantea problemas cuando los sustantivos cambian de raíz en dichos casos;
en ocasiones figura una entrada que remite al Nominativo correspondiente, expresando
los posibles significados de la palabra: magistri – gn. de magister; nominis – gn. de nomen. Sin
embargo es necesario conocer las posibles alternancias, especialmente, de los sustantivos de
la tercera declinación.
Los adjetivos se expresan con su enunciación en Nom. (excepto los de tema en consonante,
que se enuncian igual que los sustantivos). El diccionario sólo cita los adjetivos en grado
positivo, por lo que formas como doctior, doctissimus, hay que reconocerlas como derivadas
de doctus. Los comparativos y superlativos irregulares (melior, optimus, etc.) si cuentan con
entrada propia.
Los pronombres aparecen enunciados en Nominativo. Evidentemente encontraremos
prombres con un enunciado idéntico a algunos adjetivos como meus, mea, meum; por otra,
aparecerán otros que será necesario concer su declinación, como demostrativos, relativos, ….
Palabras variables (II): verbos
Los verbos aparecen enunciados en voz activa dando las tres formas de las distintas raíces: 1ª
per. sing. del presente de indicativo, 1ª per. sing. del perfecto de indicativo y supino, seguidas
del número a la conjugación a la que pertenecen: dico-dixi-dicctum 3. Asimismo se informa
sobre su naturaleza morfológica (irregular, defectivo) o sintáctica (transitivo, intransitivo, etc.).
También se expresa, mediante un ejemplo, el régimen específico (el caso con el que ha de ir).
Algunos verbos regulares aparecen sólo con la primera forma y el número de su conjugación:
amo 1, venio 4.
En el caso de verbos deponentes, aparecerán enunciados con la 1ª persona singular del
presente de indicativo, con la forma del perfecto y con la abreviatura dep. Algunas formas
irregulares tienen su entrada propia en el diccionario: vis.
Palabras invariables: adverbios, preposiciones, conjunciones
Adverbios: el diccionario no indica a qué clase pertenecen; deberás deducirlo por su
significado o por el contexto. En el caso de formas adverbializadas de sustantivos o adjetivos
(por ejemplo multum) aparecerán al final de la entrada correspondiente a la forma originaria.
Las preposiciones aparecerán con el caso que rigen y los posibles valores circunstanciales que
puede tener.
Las conjunciones aparecen con la abreviatura conj.; por lo general se expresa, según el modo
del verbo, el tipo de oraciones que introducen.
6
4. LAS PRUEBAS PAU 2013-2014
TRADUCCIÓN: 5 puntos
ANÁLISIS SINTÁCTICO: 2 puntos
MORFOLOGÍA: 1 punto
DERIVADOS ETIMOLÓGICOS: 1 punto
LITERATURA LATINA: 1 punto
¨ TRADUCCIÓN: 2 opciones:
7
8
9
5. CUADROS DE MORFOLOGÍA
TERCERA
Fem.y masc. Neutros Fem.y masc. Neutros
Sing. Pl. Sing. Pl. Sing. Pl. Sing. Pl.
Nom. Mile-s Milit-es Caput Capit-a Host-is Host-es Mar-e Mar-ia
Voc. Mile-s Milit-es Caput Capit-a Host-is Host-es Mar-e Mar-ia
Acus. Milit-em Milit-es Caput Capit-a Host-em Host-es Mar-e Mar-ia
Gen. Milit-is Milit-um Capit-is Capit-um Host-is Host-ium Mar-is Mar-ium
Dat. Milit-em Milit-ibus Capit-i Capit-ibus Host-i Host-ibus Mar-i Mar-ibus
Abl. Milit-em Milit-ibus Capit-e Capit-ibus Host-e Host-ibus Mar-i Mar-ibus
CUARTA QUINTA
Masculinos y femeninos Neutros Femeninos
singular plural singular plural singular plural
Nom. Exercit-us Exercit-us Corn-u Corn-ua R-es R-es
Voc. Exercit-us Exercit-us Corn-u Corn-ua R-es R-es
Acus. Exercit-um Exercit-us Corn-u Corn-ua R-es R-es
Gen. Exercit-us Exercit-uum Corn-us Corn-uum R-ei R-erum
Dat. Exercit-ui Exercit-ibus Corn-ui Corn-ibus R-ei R-ebus
Abl. Exercit-u Exercit-ibus Corn-u Corn-ibus R-e R-ebus
10
5.1.2. Declinación de adjetivos.
El adjetivo latino se puede dividir en tres clases: la primera clase, en la que encontramos
adjetivos declinados con las desinencias de la segunda declinación (masculino y neutro) y de
la primera para el género femenino. Además existe un pequeño grupo que se declinan con las
desinencias de la tercera declinación parisílabo o vocálico. Aquí tienes unos ejemplos:
Además existen los adjetivos de segunda clase, que toman las desinencias de los sustantivos
parisílabos y presentan una misma terminación para masculino y femenino.
11
Ejemplos:
SEGUNDA CLASE (3ª parisílabo)
Masc. y Fem. Neutro Masc. y Fem. Neutro
singular plural
Nom-Voc Omn-is Omn-e Omn-es Omn-ia
Acus. Omn-em Omn-e Omn-es Omn-ia
Gen. Omn-is Omn-is Omn-ium Omn-ium
Dat. Omn-i Omn-i Omn-ibus Omn-ibus
Abl. Omn-i Omn-i Omn-ibus Omn-ibus
Finalmente, tenemos los adjetivos de tercera clase. Son aquellos adjetivos cuyo
enunciado es semejante a un sustantivo de la tercera declinación, es decir, se
enuncian por el nominativo y el genitivo. Existen dos tipos consonánticos y
vocálicos. Aquí tienes unos ejemplos:
12
PRONOMBRE ADJETIVO FÓRICO:
IS, EA, ID
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
singular plural
Nom. Is Ea Id Ei, ii Eae Ea
Acus. Eum Eam Id Eos Eas Ea
Gen. Eius Eorum Earum Eorum
Dat. Ei Eis,iis
Abl. Eo Ea Eo Eis,iis
13
ILLE, ILLA, ILLUD
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
singular plural
Nom. Ille Illa Illud Illi Illae Illa
Acus. Illum Illam Illud Illos Illas Illa
Gen. Illius Illorum Illarum Illorum
Dat. Illi Illis
Abl. Illo Illa Illo Illis
14
CONJUGACIÓN PRIMERA SEGUNDA TERCERA MIXTA CUARTA SUM
15
Modo Tiempo S. T-M Des. ORNA- VIDE- REG- CAPI- AUDI- S-/ES-
-o/-m Orn-o Vide-o Reg-o Capi-o Audi-o Sum
P -s Orna-s Vide-s Reg-i-s Capi-s Audi-s Es
I R Ø -t Orna-t Vide-t Reg-i-t Capi-t Audi-t Est
N E -mus Orna-mus Vide-mus Reg-i-mus Capi-mus Audi-mus Sumus
D S. -tis Orna-tis Vide-tis Reg-i-tis Capi-tis Audi-tis Estis
C -nt Orna-nt Vide-nt Reg-u-nt Capi-u-nt Audi-u-nt Sunt
A Orna-ba-m Vide-ba-m Reg-e-ba-m Capi-e-ba-m Audi-e-ba-m Era-m
T PTO -BA- (1ª,2ª) -m
Orna-ba-s Vide-ba-s Reg-e-ba-s Capi-e-ba-s Audi-e-ba-s Era-s
I I -s
Orna-ba-t Vide-ba-t Reg-e-ba-t Capi-e-ba-t Audi-e-ba-t Era-t
V M -E-BA- (R) -t
Orna-ba- Vide-ba- Reg-e-ba- Capi-e-ba- Audi-e-ba- Era-mus
O P. -mus
mus mus mus mus mus Era-tis
-tis
Orna-ba-tis Vide-ba-tis Reg-e-ba-tis Capi-e-ba-tis Audi-e-ba-tis Era-nt
-nt
Orna-ba-nt Vide-ba-nt Reg-e-ba-nt Capi-e-ba-nt Audi-e-ba-nt
Orn a-bo Vide-bo Reg-a-m Capi-a-m Audi-a-m Er-o
TEMA DE PRESENTE
V M -t
Orna-re- Vide-re-mus Reg-e-re- Cape-re-mus Audi-re-mus Esse-mus
O P. -mus
mus Vide-re-tis mus Cape-re-tis Audi-re-tis Esse-tis
-tis
Orna-re-tis Vide-re-nt Reg-e-re-tis Cape-re-nt Audi-re-nt Esse-nt
-nt
Orna-re-nt Reg-e-re-nt
IMPERATIVO -o Orna Vide Rege Cape Audi Es
Ø
PRESENTE -te Orna-te Vide-te Reg-i-te Capi-te Audi-te Es-te
INFINITIVO
-RE Orna-re Vide-re Reg-i-re Capi-re Audi-re Esse
PRESENTE
Modo Tiempo S. T-M Des. ORNAV- VID- REX- CEP- AUDIV- FU-
PTO -i Ornav-i Vid-i Reg-i Cep-i Audiv-i Fu-i
P -isti Ornav-isti Vid-isti Reg-isti Cep-isti Audiv-isti Fu-isti
E Ø -it Ornav-it Vid-it Reg-it Cep-it Audiv-it Fu-it
R -imus Ornav-imus Vid-imus Reg-imus Cep-imus Audiv-imus Fu-imus
F -itis Ornav-istis Vid-istis Reg-istis Cep-istis Audiv-istis Fu-istis
I -erunt Ornav-erunt Vid-erunt Reg-erunt Cep-erunt Audiv-erunt Fu-erunt
N PTO -m Ornav-era-m Vid-era-m Reg-era-m Cep-era-m Audiv-era-m Fu-era-m
D P -s Ornav-era-s Vid-era-s Reg-era-s Cep-era-s Audiv-era-s Fu-era-s
C L ERA- -t Ornav-era-t Vid-era-t Reg-era-t Cep-era-t Audiv-era-t Fu-era-t
A U -mus Ornav-era-mus Vid-era-mus Reg-era-mus Cep-era-mus Audiv-era-mus Fu-era-mus
T S -tis Ornav-era-tis Vid-era-tis Reg-era-tis Cep-era-tis Audiv-era-tis Fu-era-tis
I
TEMA DE PERFECTO
16
CONJUGACIÓN PRIMERA SEGUNDA TERCERA MIXTA CUARTA
17
Modo Tiempo S. T-M Des. ORNA- VIDE- REG- CAPI- AUDI-
-or Orn-or Vide-or Reg-or Capi-or Audi-or
-ris/- Orna-ris/-re Vide-ris/-re Reg-i-ris/-re Capi-ris/-re Audi-ris/-re
P re Or Vide-tur Reg-i-tur Capi-tur Audi-tur
R Ø -tur tur Vide-mur Reg-i-mur Capi-mur Audi-mur
E -mur Orna-mur Vide-mini Reg-i-mini Capi-mini Audi-mini
S. -mini Orna-mini Vide-ntur Reg-u-ntur Capi-u-ntur Audi-u-ntur
I -ntur Orna-ntur
N -r Orna-ba-r Vide-ba-r Reg-e-ba-r Capi-e-ba-r Audi-e-ba-r
D -ris/- Orna-ba-ris/-re Vide-ba-ris/-re Reg-e-ba-ris/-re Capi-e-ba-ris/-re Audi-e-ba-ris/-re
C PTO re Orna-ba-tur Vide-ba-tur Reg-e-ba-tur Capi-e-ba-tur Audi-e-ba-tur
-BA- (1ª,2ª)
A I -tur Orna-ba-mur Vide-ba-mur Reg-e-ba-mur Capi-e-ba-mur Audi-e-ba-mur
T M -mur Orna-ba-mini Vide-ba-mini Reg-e-ba-mini Capi-e-ba-mini Audi-e-ba-mini
-E-BA- (R)
I P. -mini Orna-ba-ntur Vide-ba-ntur Reg-e-ba-ntur Capi-e-ba-ntur Audi-e-ba-ntur
V -ntur
O -r Orna-bo-r Vide-bo-r Reg-a-r Capi-a-r Audi-a-r
TEMA DE PRESENTE
18
velim nolim malim feram ferar eam fiam
velis nolis malis feras feraris/re eas fias
NOTA BENE: Para conjugar estos verbos en el tema de perfecto, seguiremos las mismas reglas que la
conjugación regular.
Es la relación sintáctica que une términos equivalentes e independientes entre sí. Si esta relación
carece de conjunciones se denomina yuxtaposición. Por tanto coordinadas son aquellas que
expresan una idea o pensamiento independiente de la oración a la que están unidas, es decir,
que tienen sentido por sí mismas. De acuerdo a la conjunción que las une se clasifican en:
• COPULATIVAS: unen sin más. Pueden reforzar lo expresado con antelación.
Et, -que, ac, atque y, y además
Nec, neque y no, ni
Etiam, quoque también
Non modo / solum / tantum...sed etiam no sólo, sino también
17
19
EJERCICIOS
5) Cives impii perniciem rei publicae paraverunt atque ea re multi boni cives cum magna
rei publicae pernicie in acie ceciderunt.
7) Prima luce puer e lecto surgit; togam praetextam propere induit atque ad ludum cotidie
venit.
7.1 EL INFINITIVO
El infinitivo latino se considera como un sustantivo verbal de género neutro, por tanto, podrá
realizar las funciones propias del sustantivo latino y al mismo tiempo ser complementado
(recuerda que es un verbo)
20
SINTAXIS DEL INFINITIVO
21
3. CONSTRUCCIÓN IMPERSONAL DE PASIVA
Consiste en una oración de infinitivo en función de sujeto, cuyo verbo principal está en
3ª singular de voz pasiva (incluso con verbos intransitivos):
dicitur, dicebatur, dictum est,…
7.2. EL PARTICIPIO.
El participio latino es considerado como un adjetivo verbal, por tanto, deberá ir acompañado
de un sustantivo concertando con él en caso, género y número.
22
2.1. Construcción tipo “ Cicerone consule”.
Es un Ablativo Absoluto sin participio expreso, ya que el verbo sum no tiene participio en
latín. Para traducirlo en castellano se sobreentiende el participio “siendo”
11) His confectis rebus ac conventibus peractis, Caesar in Citeriorem Galliam revertitur atque
inde ad exercitum proficiscitur.
12) Commisso proelio, diutius nostrorum militum impetum ferre hostes non potuerunt et
terga verterunt.
13) Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum qui novissimum agmen
moraretur praemisist.
23
7.3 EL GERUNDIO.
El gerundio es un sustantivo verbal activo, neutro singular, que sirve para declinar el infinitivo
en los casos que éste no posee: acusativo con preposición (sobre todo con ad) genitivo, dativo
y ablativo. Se forma del modo siguiente: tema de presente + morfema –nd- + terminaciones de
género neutro de la 2ª declinación
DESINENCIA EJEMPLO TRDUCCIÓN
Acusativo -ndum Ad videndum para ver
Genitivo -ndi videndi de ver
Dativo -ndo videndo paraver
Ablativo -ndo videndo viendo
7.4 EL GERUNDIVO.
24