Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Marsilio Ficino PDF
Marsilio Ficino PDF
F A C U L T A D E C L E S I Á S T I C A DE FILOSOFÍA
LA ANTROPOLOGÍA DE
MARSILIO FICINO
PAMPLONA
1991
Ad normam Statutorum Facultatis Philosophiae Universitatis
Navarrensis, perlegimus et adprobavìmus
Secretarius Facultatis
Pág
INTRODUCCIÓN 1
C A P . I: I N T R O D U C C I Ó N H I S T Ó R I C A A M A R S I L I O F I C I N O .... 10
1. BIOGRAFÍA 14
2. LAS O B R A S DE M A R S I L I O F I C I N O 18
A . Escritos juveniles 21
B. Traducciones de Platón 22
C . La Theologia Platonica 24
D. El De Christiana Religione y otros escritos teológicos 26
E. El De A m o r e 27
F. De vita, De sole, De lumine 28
G. Cartas 28
3. F U E N T E S EN EL P E N S A M I E N T O DE M A R S I L I O F I C I N O .... 30
A. Platón 32
B. Plotino 38
C. Aristóteles 41
D. Pseudo-Dionisio 44
E. San Agustín 46
F. Santo T o m á s de A q u i n o 48
G. Nicolás de Cusa 51
H. Humanistas 54
4. L O S S E G U I D O R E S DE M A R S I L I O F I C I N O 56
A. Italia 58
B. Francia 63
C. España 65
D. Otros seguidores 67
C A P . II: EL A L M A H U M A N A 68
1. ALMA Y MUNDO 72
A. Perfección y unidad del m u n d o . 73
180 JESÚS LARREA BARONA
1. F A C U L T A D E S DEL A L M A H U M A N A 139
A. Las Potencias Sensitivas 142
1. Los sentidos externos 143
2. El sentido c o m ú n 148
3. La imaginación 150
4. La fantasía 151
5. La m e m o r i a 153
6. El apetito 154
B. El C o n o c i m i e n t o 157
1. La facultad intelectiva. Introducción 158
2. El proceso cognoscitivo 161
3. Propiedades del intelecto h u m a n o 167
El intelecto es independiente del cuerpo 168
C o n o c i m i e n t o y verdad 171
C. La Voluntad 173
1. Introducción 173
2. Voluntad e intelecto 177
3. Voluntad y fin 178
4. El amor 180
5. La libertad 182
2. EL A L M A , EL C U E R P O Y DIOS 184
A. Alma y Cuerpo 187
1. A l m a y cuerpo, coprincipios del compuesto h u m a n o 188
2. Origen del alma humana 193
3. U n i ó n y separación del alma y del cuerpo 195
4. El alma y el cuerpo después de su separación 196
182 JESÚS LARREA BARONA
B. El A l m a y Dios 201
1. La naturaleza divina 202
2. Dios y el mundo 205
3. El fin del hombre: conocimiento y amor de Dios 206
CONCLUSIONES 210
BIBLIOGRAFÍA 221
FUENTES 222
ESTUDIOS 225
B I B L I O G R A F Í A DE L A TESIS
FUENTES
MARSILIO FlCINO, Commentaire sur le Banquet de Platon, ed. crítica y tr. fr. por
R. Marcel, Les Belles Lettres, Paris, 1956, 290 p.
MARSILIO FlCINO, Commentary on Plato's Symposium of Love. An English trans-
lation by Sears Jayne, Spring Publications, Dallas, 1985, 213 p.
MARSILIO FlCINO, De amore. Comentario a 'El Banquete' de Platon, tr. esp. de
Rocío de la Villa A r d u r a , Tecnos, Madrid, 1986, 292 p.
MARSILIO FlCINO, De religione Christiana opus piane divinum, & huic nostro secu-
lo pemecessarium..., apud G. Guillard, Parisiis, 1559, 123 f.
MARSILIO FlCINO, De vita libri tres, edición facsímil del original de 1498, Georg
O l m s Verlag, Hildesheim-New Y o r k , 1978, 272 p.
MARSILIO FlCINO, De vita libri tres, recèns iam a mendis situque vindicati ac
summa castigati diligentia, quorum primus, de studiosorum sanitate tuenda, se-
cundus, de vita producenda. Tertius, de vita coelitus comparanda, ex cudebat
Ioannes Le Preux, 1595.
MARSILIO FlCINO, El libro dell'amore, por S. Niccoli, Olschki, Firenze, 1987,
232 p.
MARSILIO FlCINO, // De studiosorum sanitate tuenda' di Marsilio Ficino, Introduc-
ción, traducción y comentario por F. Fiorenzola y F. Parenti, T i p . Vigano,
M i l a n o , 1964, 111 p.
MARSILIO FlCINO, Opera Omnia, Basilea, 1561; Bottega d'Erasmo, T o r i n o , 1959,
2 vols.
MARSILIO FlCINO, Plato, Omnia divini Platonis opera tralatione Marsilii Ficini,
emendatione, et ad graecum codicem collatione Simonis Grynaei, summa diligen-
tia repurgata, apud A . Vincentium, Lugduni, 1548, 646 p.
MARSILIO FlCINO, Plotinus; De rebus philosophicis libri LUI in Enneades sex distri-
buti a Marsilio Ficino fiorentino è graeca lingua in latinam versi, & ab eodem...
Commentariis illustrati, omnibus cum graeco exemplari collatis &... castigatis...,
per T h o m a m G u a r i n u m , Basileae, 1562.
MARSILIO FlCINO, Sopra lo amore o ver' Convito di Platone. Commento di Marsi-
lio Ficino fiorentino sopra il 'Convito' di Platone, por G. Ottaviano, C e l u c ,
M i l a n o , 1973, 156 p.
184 JESÚS LARREA BARONA
ESTUDIOS
A . A . V.V., // lume del sole: Marsilio Ficino, medico dell'anima, Opuslibri, Firenze,
1984, 231 p.
A . A . V.V., Marsilio Ficino e il ritomo di Platone, ed. por G. C. Garfagnini, Ols-
chki, Firenze, 1986, 2 vols.
A . A . V.V., Platon et Aristote a la Renaissance. XVI Colloque international de
Tours, Vrin, Paris, 1976, 587 p.
A . A . V.V., The Renaissance philosophy of man. Selections in translation, edited by
E. Cassirer, P. O. Kristeller, J. H. Randall, Chicago University Press, Chicago-
London, 1971, 405 p.
ALLEN, M . J . B., Cosmogony and Love: the role of Phaedrus in Ficino's Sympo-
sium commentary, en The Journal of Medieval and Renaissance Studies, X
(1980), pp. 131-153.
ALLEN, M. J . B., Ficino's Lecture on the Good, en Renaissance Quarterly, XXX
(1977), pp. 160-171.
ALLEN, M . J . B., Ficino's Theory of the five substances and the Neoplatonists' Par-
menides', en Journal of Medieval and Renaissance Studies, XII (1982), pp. 19-44.
ALLEN, M . J . B., Marsilio Ficino and the Phaedran Charioteer, University of Cali-
fornia Press, Berkeley-Los Angeles, 1981, 284 p.
ALLEN, M. J . B., Marsilio Ficino on Plato, the Neoplatonists and the Christian
Doctrine of the Trinity, en Renaissance Quarterly, XXXVII (1984), p p . 555-584.
ALLEN, M . J . B., Marsilio Ficino on Plato's Pythagorean Eye, en Modem Language
Notes, XCVII (1982), pp. 171-182.
ALLEN, M . J . B., The Platonism of Marsilio Ficino: a study of his 'Phaedrus' com-
mentary, its sources and genesis, University of California Press, B e r k e l e y - N e w
York, 1984, 284 p.
BIBLIOGRAFÍA DE LA TESIS 185
ALLEN, M . J . B., The Sibyl in Ficino's Oaktree, en Modem Language Notes, XCV
(1980), pp. 205-210.
ALLEN, M . J . B., The absent angel in Ficino's philosophy, en Journal of the History
of Ideas, X X X V I (1975), pp. 219-240.
ALLEN, M . J . B. y W H I T E , R. A., Ficino's Hermias translation and a new apolo-
gue, en Scriptorium, X X X V (1981), pp. 37-49.
A L L E R S , R., Microcosmus. From Anaximandros to Paracelso, en Traditio, II (1944),
pp. 319-407.
A N A G N I N E , E., Marsilio Ficino e la filosofia italiana del Quattrocento, en La Nuo-
va Italia, VI (1941), pp. 41-48.
A N I C H I N I , G , Ancora di Marsilio Ficino, en Rivista di Filosofia Neoscolastica,
XXXIII (1942), pp. 41-43.
ANICHINI, G . , L'Umanesimo e il problema della salvezza in Marsilio Ficino, Vita
e Pensiero, M i l a n o , 1937, 147 p .
ANICHINI, G , Umanesimo e salvezza in Marsilio Ficino, en Rivista di Filosofia
Neoscolastica, M i l a n o , XXXII (1941), pp. 205-221.
B O U R K E , V. J . , A millenium of Christian Platomsm: Augustine, Anselm and Fici-
no, en Proceedings of the P. M. R. Conference, X (1985), pp. 1-22.
B R O W N , A . , The Humanist Portrait of Cosimo de' Medici, Pater Patriae, en Jour-
nal of the Warburg and Courtauld Institutes, X X I V (1961), p p . 186-221.
B U R C K H A R D T , J . , La civiltà del Rinascimento in Italia, Sansoni, Firenze, 1955,
550 p.
C A R B O N A R A , G , // Secolo XV, Bocca, M i l a n o , 1943, 533 p.
C A R B O N A R A , C , // platonismo nel Rinascimento, en Grande antologia filosofica,
VI (1954), p. 527-606.
C A S S I R E R , E., Dall'umanesimo all'iluminismo, La Nuova Italia, Firenze, 1967, 370 p.
C A S S I R E R , E., Ficino's Place in Intellectual History, in Journal of the History of
Ideas, VI (1945), pp. 483-501.
C A S S I R E R , E., Individuo e cosmo nella filosofia del Rinascimento, La N u o v a Italia,
Firenze, 1974, 331 p.
C A S S I R E R , E., La rinascenza platonica in Inghilterra e le scuole di Cambridge, La
N u o v a Italia, Firenze, 1947, 212 p.
C A S S I R E R , E., Storia della filosofia moderna. Il problema della conoscenza nella fi-
losofia e nella scienza, I, t. 1, Reprints-Einaudi, T o r i n o , 1978, pp. 104-122.
C H A S T E L , A . , Marsile Ficin et l'art, en Archivio di Filosofia, 1953, pp. 137-152.
C H A S T E L , A . , Mercure et Saturne, lettres de Marsile Ficin, en Le Promeneur, 1983,
n.2-8, 24, pp. 10-12.
CLARK, J . R., The manuscript tradition of Marsilio Ficino's 'De vita libri très', en
Manuscnpto, XXVII (1983), pp. 158-164.
C L A R K , J . R., Two Ghost Editions of Marsilio Ficino's 'De Vita', en Papers of the
Bibliographical Society of America, LXXIII (1979), pp. 75-77.
C O L L I N S , A . B., Love and Natural Desire in Ficino's Platonic Theology, en Journal
of the History of Philosophy, IX (1971), pp. 435-449.
COLLINS, A . B., The Secular is Sacred: Platonism and Thomism in Ficino's Plato-
nic Theology, M . Nijhoff, T h e Hague, 1974, 223. p.
186 JESÚS LARREA HARONA
COPENHAVER, B. P., Scholastic Philosophy and Renaissance Magic in the 'De Vita'
of Marsilio Ficino, en Renaissance Quarterly, X X X V I I (1984), pp. 523-554.
COPLESTON, F., Historia de la Filosofia, t. Ill, Ariel, Barcelona, 1969, 450 p.
CORRADI, M., Alle origini della letteratura neoplatonica del 'Convito': Marsilio Fici-
no e il 'De Amore', en Rivista di Filosofia Neoscolastica, LXLX (1977), pp. 406-422.
CORSANO, A., Luigi Pulci e una disputa fiorentina sull'anima nella seconda metà
del Quattrocento, en Belfagor, XIX (1964), pp. 295-305.
CORSI, J . , Commentario de platonicae pkilosophiae post renatas lateras apud ítalos
restauratione seu Marsilii Ficini vita, A . M . Bandini, Pisa, 1771.
CORSINI, A., Il 'De vita' di Marsilio Ficino, en Rivista di storia crìtica delle
scienze mediche e naturali, X (1919), pp. 5-13.
CYTOWSKA, M., Erasme de Rotterdam et Marsile Ficin, son maitre, en Eos. Com-
mentarli Societatis Philologae Polonorum, LXIII (1975), pp. 165-179.
DELLA T O R R E , A., Storia dell'Accademia Platonica di Firenze, Carnesecchi, Firen-
ze, 1902, 860 p.
DEVEREUX, J . A., The Object of Love in Ficino's Philosophy, en Journal of the
History of Ideas, X X X (1969), pp. 161-170.
DEVEREUX, J . A., The textual history of Ficino's 'De Amore', en Renaissance Quar-
terly, XXVIII (1975), pp. 173-182.
DI N A P O L I , G., 'Contemptus mundi' e 'Dignitas hominis' nel Rinascimento, en Ri-
vista di Filosofia Neoscolastica, XL VILI (1956), pp. 9-41.
G , L'immortalità
DI N A P O L I , dell'anima nel Rinascimento, Società Editrice Inter-
nazionale, Torino, 1963, 434 p.
DI NAPOLI, G , Studi sul Rinascimento, ed. tip. Giannini, Napoli, 1973, 997 p.
FABRO, C , Influenze tomistiche nella filosofia del Ficino, en Studia Patavina, III
(1959), pp. 396-413.
FABRO, G, La nozione metafisica di partecipazione secondo S. Tommaso d'Aquino,
Vita e Pensiero, M i l a n o , 1939, 381 p.
F A B R O , C , L'anima, Studium, R o m a , 1955, 348 p.
FERRI, L., Di Marsilio Ficino e delle cause della Rinascenza del Platonismo nel
quattrocento, en La filosofia della scuola italiana, XXVIII (1883), pp. 180-201.
FERRI, L., // platonismo di Marsilio Ficino, en La filosofia della scuola italiana,
XXIX (1884), pp. 237-260.
FERRI, L., L'Academia Platonica di Firenze e le sue vicende, en Nuova Antologia,
III s, X X X I V (1891), pp. 226-244.
FERRI, L., Platonismo di Ficino, Dottrina dell'amore, en La filosofia della scuola
italiana, XXLX (1884), pp. 269-289.
F E S T U G I E R E , A.-J., Dante et Marsile Ficin, en Comité français Catholique pour la
célébration du sixième centenaire de la mort de Dante Alighieri, en Bulletin du
Jubilé, V (1922), pp. 535-545.
FESTUGIERE, A.-J., La philosophie de l'amour de Marsile Ficin, en Studia Mirandu-
lana, en Archives d'Histoire Doctrinale et Littéraire du Moyen Age, 1932, apén-
dice I.
FESTUGIERE, A.-J., La philosophie de l'amour de Marsile Ficin et son influence sur
la littérature française au XVI siècle, Vrin, Paris, 1941, 168 p.
B I B L I O G R A F Í A DE LA TESIS 187
KlESZKOWSKI, B., Studi sul Platonismo del Rinascimento in Italia, Sansoni, Firen-
ze, 1936, 174 p.
KLEIN, J . , L'Enfer de Ficino, en Archivio di Filosofia, 1960, pp. 47-84.
KLIBANSKY, R., Plato's 'Parmenides' in the Middle Ages and the Renaissance, en
Medieval and Renaissance Studies, I (1943), pp. 281-330.
KLIBANSKY, R., The Continuity of the Platonic Tradition during the Middle Ages,
Kraus International Publications, M ü n c h e n , 1981, 330 p.
K L U T S T E I N , I., Marsilio Ficino et la théologie ancienne. Oracles chaldaîques, hymnes
orphiques, hymnes de Proclus, Olschki, Firenze, 1987, 126 p.
K R I S T E L L E R , P. O., A Thomist Critique of Marsilio Ficino's Theory of Will and
Intellect, en Harry Austryn Wolfson Jubilee volume, English Section 2, Jerusa-
lem, 1965, pp. 463-494.
K R I S T E L L E R , P. O., Augustine and the Early Renaissance, en Review of Religion,
VIII (1943), pp. 257-318.
KRISTELLER, P. O., Augustine and the Renaissance, en International Science, I
(1941), pp. 7-14.
K R I S T E L L E R , P. O., Ficino and Pomponazzi on the Place of Man in the Universe,
en Journal of the History of Ideas, V (1944), pp. 220-226.
K R I S T E L L E R , P. O., Ficino and Renaissance Platonism, en The Personalist, XXXVI
(1955), pp. 238-249.
KRISTELLER, P. O., Florentine Platonism and Its Relations with Humanism and
Scholasticism, en Church History, VIII (1939), pp. 201-211.
K R I S T E L L E R , P. O., // pensiero filosofico di Marsilio Ficino, tr. it. de The Philo-
sophy of Marsilio Ficino, Sansoni, Firenze, 1953, 490 p.
KRISTELLER, P. O., La posizione storica di Marsilio Ficino, tr. M. Codignola, en
Civiltà Moderna, V (1933), pp. 438-445. Posteriormente incluido en // pensiero
filosofico di Marsilio Ficino.
KRISTELLER, P. O., La teoria dell'appetito naturale in Marsilio Ficino, en domale
critico della filosofia italiana, XVIII (1937), pp. 234-256. Posteriormente inclui-
do en // pensiero filosofico di Marsilio Ficino.
K R I S T E L L E R , P. O., La tradizione classica nel pensiero del Rinascimento, tr. ital. de
The classics and Renaissance thought, La N u o v a Italia, Scandici, 1987, 198 p.
KRISTELLER, P. O., L'état present des études sur Marsile Fian, en Platon et Aristo-
te à la Renaissance, Vrin, Paris, 1976, pp. 59-77.
KRISTELLER, P. O., L'unità del mondo nella filosofia di Marsilio Ficino, en Gior-
nale critico della filosofia italiana, X V (1934), pp. 395-423. Posteriormente in-
cluido en // pensiero filosofico di Marsilio Ficino.
KRISTELLER, P. O., Marsilio Ficino and his work after five hundred years, Ols-
chki, Firenze, 1987, 228 p.
K R I S T E L L E R , P. O., Marsilio Ficino letterato e le glosse attribuite a lui nel codice
Caetani di Dante, C i t a Nuova, R o m a , 1981, 76 p.
KRISTELLER, P. O . - R A N D A L L , J . H., The Study of the Philosophies of the Renais-
sance, en Journal of the History of Ideas, II (1941), pp. 449-496.
K R I S T E L L E R , P. O., Renaissance Platonism, en Facets of the Renaissance, W . H.
Werkmeister, Los Angeles, 1959, pp. 87-107.
190 JESÚS L A R R E A BARONA
1. Introducción
H a y seres que son por sí y seres que son por otros. De es-
tos segundos se dice que son causados. Propiamente sólo se puede
decir que Dios es en sí. El resto de los seres dependen de El. Pero
no es conveniente —advierte Ficino— que todos los seres dependan
de uno solamente. El cuerpo, por ejemplo, posee causa material (la
materia), causa formal (la forma), causa eficiente (su naturaleza
universal) y causa final (la felicidad). La cualidad, a diferencia del
cuerpo, no tiene más que tres causas, ya que ella misma es una
forma y no tiene por ello causa formal. La tercera esencia —
prosigue Ficino— debe encontrarse por encima de la cualidad, pero
¿de qué modo? Posee causa eficiente y final, pues no poseerlas es
solo conveniente a Dios. Sólo resta la posibilidad de que no de-
penda de la materia, cosa que no sucede a la cualidad. Luego no
tiene ni forma ni materia.
del círculo y por ello no hay círculo sin redondez (...). La figura cir-
cular es tan necesariamente redonda que si cesara de ser redonda,
cesaría al mismo tiempo de ser circular (...). De la misma manera el
esse conviene de suyo a la forma pues todo lo que es algo en una
especie cualquiera, obtiene ciertamente lo que es de una forma propia
que lo lleva a tal especie. Luego si cada cosa obtiene el esse propio
de su forma propia, se sigue que el esse conviene de un modo co-
mún y absoluto a la forma por su mismo género. Por consiguien-
te, es necesario decir que es la misma forma la fuente del esse y
que ella es por sí m i s m a » . Debe, por lo tanto, ser inmortal.
29
CONCLUSIONES
1. M A R C E L , R.; Marsile Fiati (1433-1499)., Les Belles Lettres, Paris, 1958,: «As-
surement la question de l'immortalité de l'àme était au premier pian des
préoccupations de Ficin». El tema de la inmortalidad del alma en diversos
autores del Renacimiento ha sido desarrollado por DI N A P O L I . En el caso
concreto de Ficino, cfr. DI N A P O L I , G , L'immortalità dell'anima nel Rinas-
cimento., Società Editrice Internazionale, T o r i n o , 1963, p. 139.
2. CASSIRER, E.; Storia della filosofia moderna. Il problema della conoscenza ne-
lla filosofia e nella scienza., Reprints Einaudi, T o r i n o , 1978, I, t. 1, p. 113:
«L'opera principale del Ficino, la Theologia Platonica de immortalitate ani-
marum, considerata nella sua forma esteriore, non è altro che un compen-
dio delle prove metafisiche dell'immortalità dell'anima, nell'esposizione più
esauriente e completa che sia dato d'incontrare in tutta la storia della filo-
sofia».
3. Di NAPOLI, G ; L'Immortalità dell'anima nel Rinascimento., cit., p. 130.
4. Cfr. KRISTELLER, P. O ; // pensiero filosofico di Marsilio Ficino, Sansoni, Fi-
renze, 1953, p. 376 ss.
5. Cfr. KRISTELLER, P. O ; // pensiero filosofico di Marsilio Ficino., cit., p. 377
ss.
6. Theologia Platonica., VI, 3; t. I, p. 238. Està obra viene citada del siguiente
modo: libro, capitulo; y a continuación el t o m o y la pàgina de la edición
critica elaborada por MARCEL, R., Théologie platonicienne de l'immortalité
des àmes., Les Belles Lettres, Paris, 1964-1970. El resto de las obras de Fici-
no se refieren al Opera Omnia, Bottega d'Erasmo, T o r i n o , 1959.
7. Cfr. Di NAPOLI, G.; L'immortalità dell'anima nel Rinascimento., cit., p.
145.
8. FABRO, C ; Influenze tomistiche nella filosofia del Ficino., en Studia Patavi-
na., Ili (1959), p. 402. Hablando de Dios corno la sola causa del esse afir-
ma: «La tesi è posta sotto il patrocinio dei platonici Dionigi, Origene e
Agostino: «Platonici excelentissimmi», ma l'argomentazione però segue la
falsariga della metafisica tomistica dell'esse intensivo». Y en la p. 413, corno
conclusión afirma: «Ma questo raffronto Ficino-S. T o m m a s o dovrebbe esse-
CITAS BIBLIOGRÁFICAS 215
54. Ibidem.: «Sunt et qui propriae divinitati diffidant, quia divinum purae men-
tis splendorem inspexere n u n q u a m , sed mortalem corporalium simulacro-
r u m caliginem animae per sensus infusam».
55. Ibidem.: «Itaque immortalitatis spes naturalem sequitur rationis instinctum,
cum earn speret animus non modo non conferentibus sensibus, sed invitis».
56. Theologia Platonica., XVI, 8; t. III, p. 142: «Quare si caelestes anima sunt,
a t e r n s tarn inviti discedunt. P r i m u m quidem non omnes inviti discedunt
(...). M i n o primitias C h r i s t i a n o r u m » .
57. Theologia Platonica., XVIII, 8; t. III, p. 205.
58. Theologia Platonica., XVIII, 8; t. III, p. 206: «Iam per ipsum quasi per diur-
n u m lumen perspicue cuneta ab ipso luminis huius auctore creata conspi-
ciunt. Lucem vero ipsam, luminis huius originem, q u a m naturaliter appe-
tunt, ideoque nec frustra desiderant, assequi suscipiendo non possunt,
quoniam et per externum a Deo lumen, quatenus externum est, lucem Deo
intimam o m n i n o penetrare et amplissimum Dei angustissimo suo compre-
hendere nequeunt».
59. Theologia Platonica., XVIII, 8; t. III, p. 208: « Q u o d vero novem sint in bea-
titudine gradus, haec quoque, ut a r b i t r a r , ratio comprobat. N e m p e divinam
potentiam t i m e m u s , sapientiam quaerimus, diligimus bonitatem». El prime-
ro de los grados es el de aquéllos que han amado sobre todo la bondad
de Dios, luego su poder y por ú l t i m o su sabiduría. El último de ellos es
el de los que buscaban en primer lugar la divina sabiduría, en segundo lu-
gar su poder y por ú l t i m o su bondad.
60. Theologia Platonica., XVIII, 8; t. III, p. 218: «Profecto (...) ñeque intelligen-
di perspicacia sub lumine deficit continue confirmante (...), ñeque voluntas
vel ob alterius stimuluni a totius possessione recedit vel ob taedium satieta-
temve ab eo u m q u a m obiecto se segregar, quod cum penitus comprehendi
non possit, n i m i r u m et semper occurrit ut n o v u m et cum admiratione
s u m m a , ideoque cum desiderio continue possidetur».
61. Cfr. Summa contra Gentiles., IV, 79.
62. Theologia Platonica., XVIII, 9; t. III, p. 223: «Singulae animae ad corpora
singula vivificanda regendaque naturaliter inclinatur (...). Inclinano vero na-
turalis manet, semper manente natura (...). Naturalis autem inclinatio pro-
clivitasque inanis semper esse non debet enim ab ordine universi alienissi-
m u m est. Igitur animae sua ipsa corpora, ad quae secundum n a t u r a m
semper afficiuntur, quandoque recipient".
63. Ibidem.: « Q u o n i a m ex anima et corpore h u m a n o fit u n u m quiddam natura-
le compositum naturalique instinetu anima ad corpus afficitur (...). C u m q u e
id quod est contra naturam sempiternum esse non possit, consequens est
animas quandoque sua corpora reeepturas».
64. Ibidem.: « A n i m a speciei humanae pars altera est, altera vero corpus. Ergo
seiuneta a corpore ita, prout est anima, est imperfecta, q u e m a d m o d u m pars
ipsa solet extra t o t u m ad quod constituendum est instituta (...). N u m q u a m
anima ulla beata erit, nisi ad totum suum resumpto corpore reducatur spe-
retve reduci».
218 JESÚS LARREA BARONA
Pág
L A I N M O R T A L I D A D DEL A L M A E N M A R S I L I O F I C I N O 193
1. Introducción 193
2. Prueba por la centralidad del alma 196
3. Pruebas por su naturaleza 197
a) A r g u m e n t o s referentes a la estabilidad del alma 197
b) Toda alma razonable se adhiere a lo divino 198
c) El alma d o m i n a la materia 198
d) El alma es independiente de la materia 199
e) El alma posee su ser en su esencia 199
f) Al alma le conviene ser en sí 200
g) El alma no tiene potencia para no ser 201
h) El alma recibe el ser directamente de Dios 201
i) El alma es vida por sí misma 202
4. Pruebas por sus potencias 202
a) Pruebas basadas en las propiedades de la inteligencia 202
b) Pruebas basadas en el apetito natural. El alma desea a Dios ... 204
c) El sentimiento religioso del alma 205
d) El alma desea naturalmente un vivir perpetuo 205
e) El alma desea ser premiada y busca la felicidad 206
5. El alma y el cuerpo después de su separación 206
CONCLUSIONES 209