New Testament in Bribri, Talamanca

Me Skkl t Se a
Nuevo Testamento Bribri
Tte Paali
Tte Paali Me Skkl t Se a

Nuevo Testamento Bribri de Costa Rica
Primer edicin 2007, Sociedades Bblicas Unidas 2007, Sociedad Bblica de Costa Rica 2007, Comit Traduccin al Bribri Edicin electrnica 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc.
www.ScriptureEarth.org
Creative Commons
Atribucin-No Comercial-No Derivadas 3.0 Unported
Eres libre de: copiar, distribuir y comunicar pblicamente la obra Bajo las condiciones siguientes: Atribucin Debes reconocer la autora de la obra en los trminos especificados por el propio autor o licenciante. No comercial No puedes utilizar esta obra para fines comerciales. No Derivadas No est permitido que alteres, transformes o generes una obra derivada a partir de esta obra. Entendiendo que: Renuncia Alguna de estas condiciones puede no aplicarse si se obtiene el permiso del titular de los derechos de autor. Otros derechos Los derechos siguientes no quedan afectados por la licencia de ninguna manera: Los derechos derivados de usos legtimosu otras limitaciones reconocidas por ley no se ven afectados por lo anterior; Los derechos morales del auto; Derechos que pueden ostentar otras personas sobre la propia obra o su uso, como por ejemplo derechos de imagen o de privacidad. Aviso Al reutilizar o distribuir la obra, tiene que dejar bien claro los trminos de la licencia de esta obra. http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0
ndice
Mateo Macros Lucas Juan Hechos Romanos 1 Corintios 2 Corintios Glatas Efesios Filipenses Colosenses 1 Tesalonicenses 2 Tesalonicenses 1 Timoteo 2 Timoteo Tito Filemn Hebreos Santiago 1 Pedro 2 Pedro 1 Juan 2 Juan 3 Juan Judas Apocalipsis ndice temtico Mapas Jess Tt Bua Kit Mateo t . . . . . . . . . . . . . . . . Jess Tt Bua Kit Marcos t . . . . . . . . . . . . . . . Jess Tt Bua Kit Lucas t . . . . . . . . . . . . . . . . Jess Tt Bua Kit Juan t . . . . . . . . . . . . . . . . o Jess tteklpa ts epa t e pak . . . . . . . . . . . Ykku kit Pablo t Roma wakpa a . . . . . . . . . . . . Ykku ts kit Pablo t Corinto wakpa a . . . . . . . . . Ykku sk kit Pablo t Corinto wakpa a, i ta ide bt. . . Ykku kit Pablo t Galacia wakpa a . . . . . . . . . . . Ykku kit Pablo t feso wakpa a . . . . . . . . . . . . Ykku kit Pablo t Filipos wakpa a. . . . . . . . . . . . Ykku kit Pablo t Colosas wakpa a . . . . . . . . . . . Ykku Ts Kit Pablo t Tesalnica wakpa a . . . . . . . Ykku Sk Kit Pablo t Tesalnica wakpa a, i ta ide bt . Ykku ts kit Pablo t Timoteo a . . . . . . . . . . . . . Ykku sk kit Pablo t Timoteo a, i ta ide bt . . . . . . Ykku kit Pablo t Tito a . . . . . . . . . . . . . . . . . Ykku kit Pablo t Filemn a. . . . . . . . . . . . . . . Ykku kitule hebreowak a . . . . . . . . . . . . . . . . Ykku kit Santiago t . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ykku ts kit Pedro t . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ykku sk kit Pedro t, i ta ide bt . . . . . . . . . . . Ykku ts kit Juan t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ykku sk kit Juan t i ta ide bt . . . . . . . . . . . . Ykku sk kit Juan t i ta ide maat. . . . . . . . . . . Ykku kit Judas t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kkay Jesucristo t Juan a, e tt pak . . . . . . . . .
pag.
. .1 . 68 109 179 230 288 314 339 355 366 375 382 389 395 399 407 413 417 419 441 449 457 462 469 471 473 476
Wes se ser mi bua ysys wes Skkl ki ikiane es, e kkach ie t se a iYkku Batser e ki . . . . . . . . . 508 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528
El Nuevo Testamento en Bribri de Costa Rica, 2da ed. 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc.
Jess Tt Bua Kit Mateo t

Mateo
Wm bak ekl ki Mateo e t ykku i kit. ies ie ki Lev. Ie dr Israel aleripa ekl. Jess t ie ki ittkataie (Mateo 9.9 sa), er e yki ie bak kaneblk inukl patueke Roma wkirpa a ese shtk. Er mik Jess t ie ki ittkataie, eta ie mineaie Jess ta. o Jess t su Mateo t iwk wbla wa, ese tso kitule ykku i ki . ies su ie t ena ttsit Jess t swblaweke e a, ese kit ie t. K iaia Skkl t iy t wm dra ekl Israel aleripa tsat kk e paneke iepa t. Stsat kkwak e ki Mesas hebreoie ena griegoie iki Cristo. Seie ki e manewsw pairinebitu idi wa sblie e. Mateo t ykku i kit buaie Israel aleripa a ikkachoie t stsat kkwak e dr Jess.
Jesucristo ypa bak
dr se bl bak ki David e aleri, David dr Abraham aleri. Jesucristo ypa bak kos epa wpa ki dr i es: 2 Abraham al dr Isaac, e al dr Jacob, e alar dr Jud ena ilpa. 3 Jud alar dr Fares ena Zrah, epa m dr Tamar. Fares al dr Hesrn, e al dr Aram. 4 E al dr Aminadab, e al dr Nahasn, e al dr Salmn. 5 E al dr Booz, e m dr Rahab. Booz al dr Obed, e m dr Rut. Obed al dr Jes, 6 E al dr se bl bak David e. Se bl bak David, e al dr Salomn, e m bak Uras ta kewe. 7Salomn al dr Roboam, e al dr Abas, e al dr As. 8 E al dr Josafat, e al dr Joram, e al dr Ozas. 9 E al dr Jotam, e al dr Acaz, e al dr Ezequas. 10 E al dr Manass, e al dr Amn, e al dr Josas. 11 E alar dr Jeconas ena ilpa. E kw ska ta Israel aleripa klwlur Babilonia wakpa t ta itsmirakit Babilonia. 12 Israel aleripa aneyalne Babilonia, e ukuki ta Jeconas al ki Salatiel e ku ne. Ie al dr Zorobabel, 13 E al dr Abihud, e al dr

1Jesucristo
(Lucas 3.23-38)
1
Mateo1,2
Eliaquim, E al dr Azor. 14 E al dr Sadoc, e al dr Aquim, e al dr Eliud. 15 E al dr Eleazar, e al dr Matn, e al dr Jacob. 16 E al dr Jos, e dr Mara wm. Mara dr Jess m. Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e.a 17 Es Abraham kw ska dka David ku ne, eta Jess ditsw alne dka dabom eyk k tktkicha (14). ies David kw ska dka Israel aleripa minetser Babilonia, eta Jess ditsw alne dka dabom eyk k tktkicha (14). ies Israel aleripa minetser dka w pairinebitu idi wa sblie e de, eta Jess ditsw alne dka dabom eyk k tktkicha (14).

Jesucristo ku rke e biy yne
dr Jesucristo ku ne e pak: Ie m ki Mara. E bakia busi kam ser wm ta, er itt mebak senukwa wm ki Jos e ta. Kam iepa ser wa ita, kam iepa kwa, eta Mara bukluneka Wikl Batser dich wa. 19 Jos dr wm bua ysys, e kueki ie k na Mara jawak ka sulitane wrki . E kueki ie t ibikeits: Sy imat br. 20 Ie tsoia ibikeitsk ta ikapowa ta ikabsu t Skkl biychkwak de ekl e t ie a ich: A Jos, David aleri, Mara bukluneka e dr Wikl Batser dich wa. E kueki k be suanuk senukwa ie ta. 21 Ie al ku rda ekl wk wm. Iki mkab Jessb Ie t iwakpa tsatkera sene sulu nu yki , e kueki iki mka es. Es Skkl biychkwak tt Jos ta. 22 E kos tka es as yatbak Skkl t ittekl wa e w tk, e t ich: 23 Busi ekl k wa wm kaule e buklurdaka, e al ku rda wk wm, ikirda Emanuel.c

18 I
(Lucas 2.1-7)
(ski e w kiane ch: Skkl tso se ta). 24 Mik Jos ti nekane, eta ie t iw wes Skkl biychkwak t ie a ich es. Ie ulabatswa Mara ta. 25 Er al kam ku r, e yki iepa k knewa. Mik al ku ne, eta Jos t iki mka Jess.

ku ne k ki Beln ate Judea ee. E kw ska ta wm ekl ki Herodes e dr k e bl. Eta wpa welepa datse k kami ate diw tskirke e kke, epa de Jerusaln. Iepa dr yi ttkk bkw wa esepa. 2 Iepa t ichak: W alala ku ne judiowak blie e? Sa t ibkw su sa kaska, e kueki sa de er idalik.
1Jess
Wpa yule yi ttkk bkw wa esepa de Jess sauk
a 1.16 w pairinebitu idi wa sblie: E drMesas sikuaie. ch Stsat kkwak. c 1.23 Isaas 7.14
1.21 Jess: Ski e w kiane
3
3 Mik
Mateo2
Herodes t tt e tts, eta e t ie ena Jerusaln wakpa kos tsiriwkarak tai . 4 E kueki ie t sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa kittsa seraa ta ichak iepa a: Ima a ich? W pairinebitu idi wa sblie, w e ku rmi? 5 Iepa t iutrak: Ie ku rda Beln ate Judea ee. Skkl ttekl t ikitat i es: 6 Skkl t ich: Beln ate Judea, e wakpa a ye ich t a shua blu kardaka ekl, e t ye icha dr Israel aleripa epa wttsera. E kueki a k dr k buaie wes Judea k buaie malepa tso es.d

Herodes t tt e tts, eta ie t wpa t yi ttkeke bkw wa epa ki akir ijchenowa t mik iepa t bkw e sumi, kos e ki k de. 8 Ie t iepa a ich: A y Beln. Alala e yul buaie. Mik a t iku, eta ibiy ch ye a as ies ye mi idalik. 9-10 Mik blu t tt e ch one, eta iepa myal. Eta bkw su iepa t ikaska, e sune iepa t ala wa. E t iepa ttswne bua shute. W bkw mirwa e wa iepa mike d w bkw e wklwwa ee. Bkw e wklwwa w alala e tso e u tsaka. 11 E ukuki ta iepa dewa u a ta iepa t al ena im Mara ku. Iepa e tulwa kuch ki ta idalirakit. Kalkula drak iwa e kkyttsarakit ta orochka ena masmas aw ena mirra, ese mrakit al a. 12 E ukuki ta iepa a iyne kabsu a t iepa k minukne Herodes ska. E kueki iepa myalne ik ki ala kuaki wa.

7Mik
t yi ttkeke bkw wa epa ponemine, e ukuki ta Jos kabsu t Skkl biychkwak ekl t ie a ich: Be e kka, Mara ena shkar Egipto. Blu Herodes t alala se yulera ttwa, e il kl ta be tk kueki be e tsat senuk ee d mik ye t be a ich eta. 14 Eta ie ti neka e kka ta al ena Mara klwit ta e naewe imyal Egipto. 15 Ee iepa sen d mik Herodes blnewa ekk. E tka es as itk wes Skkl t iy ittekl wa es. Ie t iy: Ye al tso Egipto, e kine ye t.e

13 Wpa
Jos ena Mara tkashkar myal Egipto
Herodes wa ijchenewa t wpa t yi ttkeke bkw wa, epa k wa ie tt daline, eta e t ie uluwka tai . Beln ena k tso ipamik
16 Mik
d
Herodes t kaw m alarla ttkulur
2.6 Miqueas 5.2
2.15 Oseas 11.1
Mateo2,3
e a alarla wpa ku rke kos, epa ttkulur patk ie t seraa kam ki duas d bk e yki . Wpa t yi ttkeke bkw wa epa t bkw su kos e ki k de, e y iepa t Herodes a. E wa ie t ikw yttsa t duas dketke bk e ki . E kueki ie t alarla wpa ku rke e kw ulatk, esepa kos ttkulur patk. 17 Es y Skkl ttekl ki Jeremas e t, e w tka. Ie t iy: 18 K ki Ram ee ittsne t tai iepa i u ke aneule kkchke siar. Ee alaklpa dr Raquel aleripa epa i u ke ilarla i eitsk. Ilarla kos ttlur, e kueki iepa k er pablrta.
Herodes blnewa, e ukuki ta Jos tso Egipto, e kabsu t Skkl biychkwak ekl t ie a ich: 20 Wpa na al ttakwa, epa blrulunetke. E kueki be e kka ta Mara ena il kl ta a yshkane Israel. 21 Eta Jos e kka ta Mara ena il klwit ta iepa biteyalne Israel. 22 Er mik ie wa ijchenewa t Herodes al ki Arquelao e tsone Judea blie iy skie, eta ie suane senuk ee. Eta ie kabsu t Skkl t ie a ich: A yshkane Galilea. E kueki iepa myalne Galilea. 23 Mik iepa de Galilea, eta iepa myal senuk k ki Nazaret ee. E tka es as y Skkl tteklpa t e w tk w ichit: Ie kirda Nazaret wak.

19Blu
Mara ena il ena Jos e yttsa Egipto biteyalne Israel
kw ska ta Juan Swskukwak de Skkl tt pakk k sir po w k yi serku ate Judea ee. 2 Juan t iepa a icheke: blie Skkl tso e kw dewatke tsi net, e kueki a er mane ie a. 3 Skkl t Juan y ittekl Isaas wa i es: K sir po w k yi serku tai , ee yile ttra aneule, e t ichera: A er mane Skkl datse e yki , e dr wes ala yus ysys ie yki es. f Es Isaas t iyat. 4 Juan datsi yule kameio kyk wa; ikipamo e dr iyiwak kkulit. Ie chk dr ditski ena bulali. 5 Jerusaln wakpa ena k malepa tso Judea e wakpa de tai ie ttke e ttsk. ies k tso di Jordn kkmik, e wakpa de. 6 sulu kos wambleke iepa t e chekekarakit ta Juan t iwskueke Jordn a. 7 Er mik Juan t isu t fariseowakpa ena saduceowakpa de tai as ie t iepa wskulor eta ie t iepa a ich: A dr ski tu kwakpa sulu

1E
(Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28)
Juan Swskukwak t spatt
Isaas 40.3
Mateo3,4
wes tkab es! Yi t a a ich t a tkmishkar Skkl t a weikera siar e ul a? 8 A sen ysys, e wa iwrwami t moki a er manewtke Skkl a. 9 K a t ibikeitsk t a dr Abraham aleripa, e kueki Skkl k t a weikepa. Ye t a a ich t Skkl ki ikiane, e ta ie t k ikk yumi Abraham aleripaie. 10 Ie dr wes kal bikkwak es. Ie tsotke kal ulitane k wrta ese kos bikkk awwa b a. 11 Moki ye t a wskueke di a iw kkachoie t a er manewtke Skkl a. Er ye itki idatse ekl, e t a ierawa Wikl Batser a ena b a. Ie dr kkpa tai ye tsata, e kueki ie klkku tsmi e k dr ye siarla e a. 12 Ie t swppera wes iyiw wpps es. Ibuabua blerait idichaku a, er isulusi uyerawait b k wittawa e a.

e yttsa Galilea demi Jordn dikka w Juan tso ee as e t iwsku. 14 Kewe ta Juan k na ie wskuak, ie t ich ia: Warma be kawta ye wskuk. Wes be do ye ska as ye be wsku? 15 Ie t iiut: dr ysys Skkl wa, ese kos kawta w se t es, e kueki imuats es i e ta. Eta Juan t ie tt iut. 16 Jess wsune e e dukane di a e wsha ta k ja kkbunane ta ie isu t Skkl Wikl bite ie ki nubl s. 17 Eta tt ttsne datse k ja a e t ich: Se dr ye al dalr tai ye na, e wr bua shute ye wa.

13 Jess
(Marcos 1.9-11; Lucas 3.21-22)
Jess wsune
ukuki ta Skkl Wikl t Jess tsmi k sir po w k yi serku ee as b t ie erki sulu wamblk. 2 Ee ie sen dka k dabom tkyk (40), k chkane ys. Ekk ta ie du bli wa. 3 B debitu ie ska ta ichit ia: Be dr Skkl Al, ema ich k sekkpa a t a yn chkeie. 4 Jess t iiut: Au. Skkl ykku t ich: K se senuk chk mik. E skie kos cheke Skkl t e mik se serke.g 5 E ukuki ta b wa ie mtser Jerusaln dr k batser ee ta itsmikait Skkl w kakke e bata ki 6 ta ichit ia: Be dr Skkl Al, ema be e batrmi dttsa i ski . Skkl ykku t ich:
1E

(Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13)
B t Jess erkiw
4.4 Deuteronomio 8.3

Mateo4
Skkl t ibiychkwakpa patkera be kknuk. Iepa t be klweraka iul a as be kl k trwa k ki ys.h E kueki be e batrmi dttsa i ski . 7 Eta Jess t iiut: Au. ies Skkl ykku t ich: A k kaw ta Skkl dr a Kkl e wtsiriu k.i 8 E ukuki ta b t ie tsmi kabata kak ke a, ta ee k kos wes k tkke ekk, ies yi buabua tso iki , ese kkachit ie a seraa bet. 9 Ie t ich ia: Be e tkwa kuchw ki ye wrki ye dalik Skklie, e ta kos su be t e meray be a. 10 Er Jess t ie iut: A Satans, Skkl ykku t ich: Skkl dr a Kkl, e dali a t Skklie, ie a a sen.j E kueki be yshka. 11 Eta b t Jess mat wk ma bnet. Ta Skkl biychkwakpa de Jess ska iki muk.

Kan mne Jess a e ts wit Galilea
Jess wa ijchenewa t Juan Swskukwak wtwarakit swto w a, eta ie dene Nazaret ate Galilea ee. 13 Er k ie ate senuk Nazaret. Ie ma senuk Cafarnam, e ate batsri ki Galilea e kkmik. Cafarnam ate zabulnwak ena neftalwak epa k a. 14 Itka es as kit Skkl ttekl Isaas t ykku ki e w tk es. Ie t iy: 15 Zabulnwak ena neftalwak, epa serke di ki Jordn e wi shet batsri kkmik. Iepa serke Galilea w ies p k dr judiowak esepa serke ee. 16 Iepa serke wes se serke stui a es e k wa Skkl suule. Iepa dr wes sduulewa es. Er ekl doia, e t iepa er iwera Skkl tt wa wes k olo t k iwe es.k Es Isaas t iyat. 17 E ukuki ta Jess t spattmitke ta ichit: blie Skkl tso e kw dewatke tsi net, e kueki a er mane ie a.

12 Mik
(Marcos 1.14-15; Lucas 4.14-15)
Jess t nima klu kwakpa dka tkl epa ki ittkatapaie
shkrami batsri ki Galilea e kkmik, ee ie t wpa su bl lpa. Ekl ki Simn, e ki ies Pedro. Ikl ki Andrs. Iepa kan dr
h k
18 Jess
(Marcos 1.16-20; Lucas 5.1-11)
4.6 Salmo 91.11-12 4.15-16 Isaas 9.1-2
Mateo4,5
nima klu k. Iepa tso ikla uyk batsri a nima klwoie. 19 Ie t iepa a ich: A shk ye ta. A yueray sdits klu k ye a ye ttkataie. 20 E bet ta iepa t ikla tulat ta imyal ie ta. 21 E wi kie ie t wpa sk su bl lpa ki Santiago ena Juan, epa dr Zebedeo alar. Iepa tulur kan a iy ta kla wyuk, iepa kimi ie t e ta. 22 E wsha ta iepa t ikan ena iy mat ta imyal ie ta.

Jess t swblaw tai
shk Galilea kos a swblau k judiowak dapawo w kos a. blie Skkl tso, e tt bua pakekeit, ies sduke kos, dalrke smik kos, ese buawekeit. 24 Ie tt buneka Siria kos a. E kueki p wa tai iyamipa duke du daklili wa ese debitu ie ska. Welepa a aknama tso, welepa siwa arke irir, welepa kraulewa, esepa kos buawneit. 25 Eta p datse Galilea, Decpolis, Jerusaln, Judea ena k ate Jordn wi shet, epa mike tai ie ta.

23 Jess
(Lucas 6.17-19)
Jess t isu t p dapane tai , eta ie ma kabata tukir ki ta ee ie e tkser ta ittkatapa de ie ska. 2 Ie t iepa wblawmitke tt i wa:
1Mik
Jess t ittkatapa wblaw kabata a
(Lucas 6.20-23) mik, Wpa morke Skkl esepa tso blie ie tso e a, e kueki aycha bua esepa. 4 Wpa eriarke siar, esepa er pablrda, e kueki aycha bua esepa. 5 Wpa e wkewa dishet, esepa a k i merda, e kueki aycha bua esepa. 6 Wpa t sene ysys ese kos i eitseke chk ena diy tsata, esepa ul a iw dra, e kueki aycha bua esepa. 7 Wpa t smalepa sueke er siar wa, esepa suera Skkl t er siar wa, e kueki aycha bua esepa. 8 Wpa er manene, esepa t Skkl suera, e kueki aycha bua esepa. 9 Wpa t ser buawekene ki , esepa kiera Skkl t ilar, e kueki aycha bua esepa. 10 Wpa weirke iserke ysys e kueki , esepa tso blie Skkl tso e a, e kueki aycha bua esepa.
3
wr bua Skkl wa
Mateo5
11Aycha
bua mik p t a cheke sulu, a weikeke, a kkateke kach wa ye dalrmik. 12 K ja a bua merda a a iskie, e kueki mik ese tkke a ta, eta a ttsn bua kane. Es ies Skkl tteklpa bak a yki kewe epa weine.
(Marcos 9.50; Lucas 14.34-35) 13 A dr wes day es k i wakpa a. Er day k kke taia, e ta k ibuarpaiane. K ii ie bua ta ikeu kemi ala ki ta p daklor iki .
A dr wes day katanoie es
dr wes bw es k i wakpa a. U tso tai kabata ki , e k blnukwa, e wne kami. 15 K yi t bw tskepaka ta iblwait ipatkwait kalku diki a. E skie itkekekait kkke sulitane tso u a esepa w a k iwoie. 16 Es ies a sen bua ysys sulitane wrki as e sa iepa t ta a Y tso k ja a e ki karka.
14 A

A dr wes bw es
a t ibikeitsk t ye dbitu kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki , e wshtkwa. E skie ye dbitu as iw tk wes itso kitule es. 18 Moki ye t a a ich t tt e k watrpattsa etkla wia kam k ja ena k i er wa e yki ; tt e kos w tkra. 19 E kueki yi t tt e wele dalsewekewa, er tt tsir idir, ena oka wblawekeit idalseukwa, ese dra ssela imalepa blie Skkl tso esepa diki a. Er yi t tt e dalieke ena oka wblawekeit idalik, ese dra kk tai imalepa blie Skkl tso esepa tsata. 20 E kueki ye t a a ich t a k ser ysys tkka swblau k tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa tsata, e ta a dpa blie Skkl tso e a. k

17K
Tt dalino kit Moiss t e ch Jess t
(Lucas 12.57-59) wa ittsule t iynebak k iaia a ypa a: K a kaw ta sttkwa, ies Yi t sttwa, ese wk kichatrda. 22 Er ye t a a ich t yi uluneka iyami ki , ese kichatrda. E k ie ta yi t iyami ch sulu, ese kichatrda. ies yi t iyami kichatttsa, ese ki inu tso tai t ipatkerami b k a. 23 E kueki a wa il m m ka tso yi moka Skkl a e ki ta ee a na ianewa t a yami wele wa il tt tso a ki , 24 e ta m a wa m e mat ee, k imar. A y a yami er buau kne a ki . E ukuki ta a yne meke a t e m. 25 Yile wa a m kkat sshu lo w a, e ta mik a dami ala ki ie ta, eta ishul ie ta as ie k t a mttsa sshu lkwak ul a. A k t iw es,
21A

Sulurke ki ese ch Jess t
Mateo5
e ta sshulkwak t a merattsa sshkkipa ul a ta esepa t a wterawa swto w a. 26 Moki ye t a a ich t a k dpattsa d mik a t inu patuttsa seraa eta.
wa ittsule t iynebak: K a kaw ta ssenewabak dalseukwa. ye t a a ich t yi t oka alakl su ta ikkechit, e ta e wa isenewabak dalsewwait ier a. 29 E kueki a wbla buakka t a keke sulu wamblk, e ta iyttsa umi bnet. A yese al ku a t, e dr buaie a uywa b k a wae e k tsata. 30 A ul buakka t a keke sulu wamblk, e ta it uymi bnet. A yese al ku a t, e dr buaie a uywa b k a wae e tsata.
28 Er
27A
Ssenewabak dalsewwa ese ch Jess t
iynebak: Wm t itay wa, ese wk kawta owa ykku muk ia. 32 Er ye t a a ich t wm t itay wa, k dr itay trr kueki , e ta e wa ese t itay wmttsami isenewabak dalseukwal ies wm wele senwa tay ese ta, e wa e t tay senewabak dalsewwa.
31ies
(Mateo 19.9; Marcos 10.11-12; Lucas 16.18)
Se wa ese ch Jess t
a wa ittsule t iynebak k iaia a ypa a: A tt m Skkl 34 Er ye t a a ich t k a kaw wrki , eta e w u k a kawta moki . ta tt muk a Skkl wrki il sk wa. K a kaw ta tt muk a k ja wa, e dr w Skkl tkr sblie e kueki . 35 K a kaw ta tt muk a k i wa, e dr Skkl kl tkokaie e kueki . K a kaw ta tt muk a Jerusaln wa, e dr Skkl dr sbl, e k, e kueki . 36 ies a wakpa k a a ts manenuk saruru dalolo, e kueki a k kaw ta tt muk a i es: chy e k yne, e ta ye wkir t. 37 E kueki mik a tt meke a, ta a t icheke, t, eta e dr t; mik a t icheke, au, eta e dr au. A t sk chne bnet, e ta e dr sulu.
33 ies

Stt m a Skkl wrki ese ch Jess t
Se e tsatk ssulusipa yki ese ch Jess t
wa ittsule t iynebak: Yi t oka wbla tskwa, ese wk kawta wbla sk tskwa. Yi t oka k pwa, ese wk kawta k sk pwa. 39 Er ye t a a ich t k a e tsat kk p sulusipa yki . E skie yi t a pp a asw buakka ki , e ta a asw etta m ia pp. 40 Yi t a kkat sshulkwakpa wrki a paio kiane iki e kueki , e ta a paio m ia, ies a

38 A
(Lucas 6.29-30)
l 5.32 itay wmttsam i...e dalseu k wa : Tt i w ar mi se na ies i es: e ta ie tso itay sauk wes alakl trrta es.
Mateo5,6
10
paio ki kke m ia. 41 Yi t a k idali tsu kmi ksik wa d kilmetro etm , e ta ik ts mi d kilmetro bt. 42 Yi t a a il kak ki, e ta im ia. ies yi t a a yi ki peitule, e ta ipeit ia.
a wa ittsule t iynebak: Syamipa dalrits er sbolkpa sa sulu. ye t a a ich: A bolkpa dalrits. Wpa t a weikeke, Sy a t iki m. 45 A t iweke es, e ta e wa a tso ikkachk esepa ki iki t moki a dr a Y tso k ja a e alar. Ie t dba patkeke sser bua ena sser sulu esepa ki . ies ie t kali patkeke sser ysys ena sser sulu esepa ki . 46 Wpa t a dalritseke esepa sk dalritseke a t, e ta wes Skkl t bua mmi a a iskie? ies inukl shtkwakpa Roma wkirpa a epa t iweke es. 47 A t a yamipa shkeweke, e ta bua weke a t ssulusipa tsata? ies p k t Skkl dali esepa t iweke es. 48 A sen bua ysys wes Skkl dr Sy tso k ja a e ser bua ysys es.
43 ies 44 Er

(Lucas 6.27-28; 32-36)
Sbolkpa ch Jess t
e kkn! Mik a t bua weke ski moie, eta k iwar sulitane wrki as iepa t a kkeka. A t iw es, e ta Skkl dr Sy tso k t mepa a a iskie. ja a, e k 2 E kueki mik a t ssiarpa ki meke, eta k e tt pparka sulitane kukua wes e kwakpa es. Iepa t iweke iepa dapawo w a ena ala wa as sulitane t iepa kkeka. Moki ye t a a ich t p t iepa dr iepa icha sk. 3 Er mik a t ssiarpa ki meke, eta a t kkeekeka e i br, k ichar yi a. 4 Es Skkl t kos tso blule ese sueke, e t bua mera a a iskie.
1A

Jess t swblaw t wes se k ssiarpa ki muk
(Lucas 11.2-4) ta, eta k a ttk sulitane wrki wes e kwakpa es. a ttke Sy Sulu iepa wbats e dukser ttk Sy ta iepa dapawo w a ena w p daparke tai k ie ese ska as ikkearka. Moki y ich a a t iepa icha sk detke iul a seraa. 6 Er mik a ttke Sy ta, eta a ywa a shu a, ukk wtwa ee a tt Skkl dr a Y e ta br. A t iweke es, e ta Skkl t kos tso blule ese sueke, e t bua mera a a iskie. 7 ies mik a ttke Sy ta, eta k a ttk wes p k t ie dali epa ttke iepa kklpa ta es. Iepa ttke tt etk wa tai bats k w ta. Iepa t ibikeitseke t ikklpa t iepa tt ttsmi iepa tt tai e kueki . 8 K a
5 Mik

Jess t swblaw t wes se k ttk Sy ta
m 5.41 E kw sk ta Roma ippkwakpa wa kaw ta judiowak kk idali tsu k mi d kilmetro etk.
11
Mateo6
t iu k wes iepa es. kiane a ki e jcher Skkl wa kam a t ie a iki e yki . 9 A tt ie ta i es:
A Sa Y tso k ja a, as be dali sa t ulitane tsata. 10 A s be d sa blie daaie. kiane be ki as e or k i ki wes iorke k ja a es. 11 Chk kiane sa ki i e senoie e m sa a. 12 Sa nu oloy sa ki wes sa t smalepa ki inu oloyeke es. 13 K sa marttsa t sulu t sa erki, e skie sa tsatk yi dr sulu ichkn e yki . nu oloyeke a t iepa ki , e ta ies Sy tso k ja a, e t a nu oloyera a ki . 15 Er a k t smalepa ki inu oloy, e ta Sy k t a nu oloyepa a ki .
14 Smalepa
a batske Skkl a, eta k a e k siar wes e kwakpa es. Iepa e ke siarla as smalepa t isa ta ikkekarakit ibatskerak e kueki . Moki ye t a a ich t iepa icha sk detke iepa ul a. 17 Er mik a batske, eta a wsku, a tsaikl, 18 as smalepa k t isa t a tso batsk. Sy k wrta e t yi ulitane tso blule e sueke. A bats ie wa ta ie t isk mera a a bua.
16 Mik

Jess swblaw t wes se k batsk
yi buabua bl k ja a
a yi buabua tso blule ee a er merie. E kueki k a t yi buabua blk k i ki . K i ki powak se yi suluwekewa, ies akblkwakpa t iekibleke. E skie, a yi buabua e bl k ja a. Ee powak k dpa yi suluu kwa ies akblkwakpa k dpa yi ekiblk.
19-21W
(Lucas 12.33-34)
Swbla bua ena swbla sulu
dr wes bw es schk kos a. E kueki swbla dr bua, e ta se chk kos e a k olo ta bua. E dr wes se er dr bua es, kos dr bua ysys ese ki se er merie. 23 Er swbla k dr bua, e ta schk kos e tso stui a. E dr wes se er sulu es, sulu kos ese ki se er merie. Er se er bua e mane sulu stuiie, e ta e dr sulu ichkle.
22 Swbla
(Lucas 11.34-36)
6.13 Yi dr sulu ichk : E dr b ki Satans e.

Mateo6,7
12 Yi dr a wkir?
klulewa kan msoie, ese kawta iwkir tt dalik. Ie wkirpa chpa bl, ema ie kawta ekl dalik ena ikl watktsa. Es a er menukwa Skkl ki ena inukl ki ita. a k
24 W
(Lucas 16.13)
kueki ye t a a ich: kiane a ki senoie chkeie, diie, datsiie ie, ese kos k ki a tkinuk. Stso ttska e k dr chkk me, ies schk k ioie. 26 D sa a t. Iepa k t kuatketa wshteta, iepa k dr datsi t chk bleta, er Sy tso k ja a e t iepa tieke. Ie na a dalr tai d kos tsata. 27 A tkirke tai e ki , e k t a a kaw k mepa senoie ekul . 28 kueki a tkirke datsi ki ? Mama wrkua buabuaala ese sa wes italar, k kaneblta, k datsi yueta. 29 Er blu bak ki Salomn, e wa yi ulitane buabua bak tai , er ye t a a ich t ie datsi buabua k wr bua wes mama wr es. 30 Kak sus i e, bule ta ianewa, er Skkl t iki tkeke buaala iwrkua wa. Ie t kak ki tkeke es, e yita ie t a kianeia erblk bua ie mik, esepa paiera! 31 E kueki k a tkinuk. K a e chakk, mi sa t? ymi sa t? wa sa e paimi? 32 P k t Skkl dali esepa tkirke tai yi kos ekk ki . Er kos kiane a ki e jchertke a Y tso k ja a e wa. 33 E kueki kos blie ie tso ena dr ysys ie a ese ki a er mwa kewe. A t iweke es, e ta ies yi ekk kos dra a ul a. 34 Diw bit ekk yi tso ki tkine e dr w se a. Bulebk se tkirmi tkmi ee e ki , e kueki k a tkinuk iki i ta.

25 E
(Lucas 12.22-31)
K a tkinuk ki
(Lucas 6.37-38; 41-42) wa a t smalepa kichat e wa Skkl t a kichatera. Wes a t smalepa weke e s a wera Skkl t. E kueki k a skichatk as Skkl k t a kichat. 3 Kaltak jchela tsir tso a yami wbla a, e su a t, er kueki kaltak brie tso a wk wbla a, e k su ne a wa? 4 Wes a t ichmi a yami a: sy be wbla a kaltak jchela tsir tso e yttsa? Er kaltak brie tso a wbla a, e k su ne a wa? 5 A e ke sulu! Kaltak brie tso a wbla a e yttsa kewe, es a yami wbla a kaltak jchela tsir tso e wrmi a a bua yttsa. 6 dr batser ese k tularttsa chichi a d iepa bitu ne a jchklor. ies a yi buabuao, ese k tularttsa kchi a, iepa t iatera iklatska wa.
K a t skichatk
1-2 Tt
7.6 yi buabua: E dr perla sikuaie.

13 kiane a ki , ese ki Skkl a
Mateo7
t yi kieke Skkl a, esepa a imera ie t; wpa t yi yuleke ie ska esepa t ikuera; wpa t ie chakeke, esepa kierawa ie t weshke. E kueki kiane a ki e ki ie a, eta ie t a a imera; e yul ie ska, eta a t ikuera; ie chak, eta ie t a kierawa weshke. 9 K a wne t k mepa il a pan kiit e skie. 10 ies k a t tkab mepa a al a nima kiit e skie. 11 A dr p sulu er e t yi bua meke a al a. E yita bua Sy tso k ja a, e t yi bua mera yi t ie a ikieke ese a! 12 A sen smalepa ta wes a ki ikiane t iepa ser a ta es. Tt e a kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki e kos wiulewa. E kueki a sen es.

7-8 Wpa
(Lucas 11.9-13; 6.31)
Sene micho wkk e dr tsir
micho e wkk dr tsir, e a a shkwa. Sweir micho e al 14 Er sene micho e wkk dr tsir ena iwkk dr sho; tai smike iki . ena ial ki darr shka, wpa t iku esepa k dr tai .
13 Sene
(Lucas 13.24)
Kal bua ena kal sulu
Iepa e t iepa dr bua wes obeja urula es, er iepa er sulu wes iyiwak sulusi es. 16 Wes iepa e wamblke, e wa a t isuerawa p wse idir. W a wa isuule t uvaw higow e shtetas dika kicha mik? 17Kal bua kos ese w dr bua, er kal sulusi kos ese w dr sulu. 18 Kal buabua k wrta kalw sulusiie. ies kal sulusi k wrta kalw buabuaie. 19 Kal kos k wr bua, ese bikeeke ta iawekewa b a. 20 Es a t kachkwakpa suerawa wes iepa e wambl e wa.

15A e kkn kachkwakpa e ch t iepa dr Skkl tteklpa esepa yki .
(Lucas 6.43-44)
Jess t ichera k ye wa a suule
Skkl tso e a. Er wpa serke wes ye Y tso k ja a e ki ikiane es, esepa drawa. 22 Aishku ta mik a wchakirketke a nu ki e kw de, eta tai iepa t ye a ichera i es: A Skkpa, be tt wa sa ut Skkl tteklie, be tt wa sa t aknama uyalur, be tt wa k or yi a ese o sa t tai . 23 Er ye t iepa iutera: K ye wa a suule ys. A e wambl sulu. A yshka bnet ye yki !

21Wpa t ye a icheke: A Skkpa, a Skkpa, k esepa dpawa seraa blie
(Lucas 13.25-27)
(Marcos 1.22; Lucas 6.47-49) 24 E kueki yi t ye tt tts ta iw iuteke, ese dr wes wm ekl t u yu es. E t u chk tbi i ski k dr k ese a. 25 Kali yne tai , di pone

U yukwak bl
Mateo7,8
14
tai , srk tka tai , e kos tne u e mik, er u k aner, ichk tuluulewa k a e kueki . 26 Er yi t ye tt tts, er k iw iuteku, ese dr wes wm ekl k kabikeitsta es. E t u yu ttsaw a ta chk ate jaljal. 27 Kali yne tai , di pone tai , srk tka tai , e kos tne u e mik ta ianer i ski ta k taia iwa. 28 Mik Jess tt one ta wes ie t swblaweke e t sulitane tkiwwa. 29 Ie t iepa wblaweke tt moki , dich ta tai , ese wa. E k dr wes swblau k tt dalino wa wakpa swblaweke es. E kueki iepa wkranewa ittsk.

Wm ekl kiriweke lepra t e buaw Jess t
Jess biteatkene kabata a, eta tai p dami ie itki ; 2 e shua wm debitu ekl ie ska kiriweke leprap t. Ie e tkwa kuch ki Jess wrki ta ichit: A kkpa, be ki ikiane, e ta be a ye buarmine as ye batserne. 3 Jess t ikwa ul wa ta ichit ia: T, ye ki ikiane. Be dene batser. E wsha ta ie buanene, k ki lepra kuia. 4 Jess t ich ie a: Itts, k ichar yi a. Be y e kkachk sacerdote a. muk Moiss t a ka e batsewoie, e ts mi m Skkl a iw kkachoie t be buanene.

1Mik
(Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16)
Kan mso ekl buawne Jess t
Jess de Cafarnam, eta Roma ippkwakpa dka cien ese wkir de ekl ie ska kkchk, 6 ta ichit ia: A kkpa, ye kan mso duladula ekl kirinewa tai . Ie mer u a ka ki pa dalrke tai kranewa. 7 Jess t iut: Ye m ibuau kne. 8 ippkwakpa wkir t iut: A kkpa, be dwa ye u a e k dr ye siarla e a. Er ikw m ta ye kan mso buardane. 9 Ye wkirpa ta, epa tt iutk ye kawta. ies ye dr ippkwakpa tai epa wkir, iepa kawta ye tt iutk. Mik ye t ekl a icheke: Be y, ta im. Ekl a ye t icheke: Be dou, ta ide. ies ye t icheke ye kan mso a: yi ta iwit. Ye iklw t be wa kaw ta yi ulitane tsata, e kueki ye wa ijcher t be t ikw m, e ta ye kan mso buardane.

5 Mik
(Lucas 7.1-10; Juan 4.43-54)
p 8.2 Lepra: E dr du smwie ese. Judiowak t iklw t du e t yi tteke ese dr . Esepa batsekettsa bnet k a kaw ta senuk p malepa shua. ies iepa k a kaw ta shkkwa Skkl w a.
15
Mateo8
a:
10 Mik
Jess t e tts ta e t ie tkiwwa. Ichit p dami ie itki epa
Moki ye ich a a t Israel aleripa kos shua k ye wa yi ku ne erblk ye mik wes wm i es. 11 Ye t a a ich t mik blie Skkl tso e kw de daaie, eta p k dr judiowak tso k wae, esepa dra tai e tkkser chkk se ypa bak ki Abraham ena Isaac ena Jacob epa ta. 12 Er warma wpa e tulkeser ee esepa uyardattsa bnet stui k a. Ee iepa i u ra siar ik yilitdawa weine kueki . 13 Eta Jess t ich ippkwakpa wkir a: Be y u a ta itkra wes be erbl ye mik es. E wsha ta ikan mso buanene.

ma Pedro u a ta ie isu t Pedro yk mer ka ki kiriweke du dall t. 15 Ie t ik iul ki ta du dall t iwa ta ie e kka ta il yulit ie a .
14 Jess
(Marcos 1.29-31; Lucas 4.38-39)
Jess t Pedro yk buawne
Jess t sduke tai esepa buawne
tuirketke ta tai iepa wa p a aknama tso esepa debitu Jess ska. Itt wa ie t wimblupa e trwyal seraa. ies skirirke epa buawneit seraa. 17 E tka es as yat Skkl ttekl ki Isaas e t, e w tk. Ie iy: Se du kos e yttsa ie t se ki , Se weirke kos e mtser ie wa se yki bnet.q
16 K
(Marcos 1.32-34; Lucas 4.40-41)
Wpa bl e yuak Jess ttkatapaie
Jess t isu t p dapaneka tai ipamik, eta ie t ich ittkatapa a: Mishka batsri wi shet. 19 Eta swblau kwak tt dalino wa ekl de ie ska ta ichit ia: A Swblau kwak, ye shkak be ta be ttkataie k wae w be mr ee. 20 Jess t iiut: Bakli u ta ies dla u ta, er ye dr Sdits Al e k wa u ta senoie. 21 Eta wm sk dr ie kl ekl e t ie a ich: A kkpa, kaw m a, mik ye y blnewa ta in wtkwa, e ukuki ye mike be ta.

18 Mik
(Lucas 9.57-62)
8.17 Isaas 53.4

Mateo8,9
22 Jess
16
t iiut: I ta be shk ye ta. Wpa dr wes sduulewa es Skkl wa, as esepa t iyamipa nu bl. (Marcos 4.35-41; Lucas 8.22-25)
Srk wklw Jess t
Jess e ika kan a ittkatapa ta ta imyal batsri ki . 24 Iepa mirwaia e shua siwa batsi neka tai t di uyka tai ta kan a di inekami. Er ie kapmer. 25 Eta ittkatapa de ie ska ta iti wka ta ichitrak ia: A Skkpa, se tsatk! Se dulurmi! 26 Ie t iepa iut: kueki a suane sekk? Wsua a k erblku ye mik buaie. Eta ie e kka ta siwa ena di yli uit ta iwklnewa mane alami. 27 Iepa tkinewa tai ta ii chakka: Yi dr wm w ? E tt dalieke siwa t ena di t!

23 Eta
Jess t wpa bl a aknama tso epa buaw
Jess demi batsri wi shet k ki Gadara ee ta wpa bl a aknama tso, epa e yttsa p k a de ie ska. Iepa e wamblrak sulu e kueki k yi shkta ala e wa. 29 Iepa t ichmi aneule: Be dr Skkl Al. Ik be de sa tsiriu k? Be debitu sa weikk e yki ? kam sa kw d 30 Ee tsi net kchi iter tai chkk. 31 Aknamapa tso tai epa kkch Jess a: Be t sa uyekettsa, e ta kaw m sa a e tiu kwa kchi tso tai ja a. 32 Ie t ich iepa a: A yshka ee. Eta aknamapa kos e ylur wpa a ta e tilur kchi a. E bet ta kchi kos poneka tu nemirak k sp mik brutolonemi batsri a ta ee iduolur. 33 Kchi kknukwakpa tkayalmi. Mik iepa de k kibi ki , eta iepa t kos tka wpa a aknamapa bak epa ta, e tt ppka. 34 Eta k e wakpa kos ma Jess ska. Mik iepa de, eta iepa kkch ie a: Be e yttsa sa k a.

28 Mik
(Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39)
Jess t wm ekl kraulewa e buawne
ukuki ta Jess e ika kan a ta imane it wa demi Cafarnam w ie serke ee. 2 Eta ee iepa wa wm kraulewa ekl mtser Jess ska kala ki . Mik Jess t isu t moki iepa erbl ie mik, eta ie t ich wm kirirke e a:
1E
(Marcos 2.1-12; Lucas 5.17-26)
17
Mateo9
A yami, be er ku, sulu kos wamblb, e nu olone be ki . 3 Eta swblau k tt dalino wa wakpa welepa t ibikeitseke: ch ie t e wa ie tso Skkl chk sulu. 4 Er bikeitsk iepa tso e suwa Jess t bet. E kueki ie t iepa a ichak: kueki a tso yi sulu bikeitsk? 5 Ye t wm i buawmine as ishkne, e ta wes a t iklwmi t ye k a inu olonuk iki ? 6 Ye dr Sdits Al, s e t a a ikkach t ye wa kaw ta k i a nu oloyoie. Eta ie t ich wm kraulewa e a: Be e kka, be kala kka ta be yne be u a. 7 Eta ie e kka ta imane iu a. 8 Mik e su p tso ee epa t, eta iepa suane tai . Iepa t isu t Skkl t dich tai m sdits ekl a, e kueki iepa t Skkl ki kka tai .

shtkwak Roma wkirpa a. Ie tkr ikaneblke e w a. Ta Jess t ie a ich: Be shk ye ta ye ttkataie. Eta ie e kka ta ima Jess ta. 10 E ukuki ta Jess de ittkatapa ta Mateo u a chkk. Iepa tulur chkk, e dalewa inukl shtkwakpa Roma wkirpa a esepa tai ena p sulusipa sk deyalak e tulser chkk Jess ta. 11 Mik e su fariseowakpa t, eta iepa t Jess ttkatapa a ichak: Ik a wblaukwak chkke inukl shtkwakpa ena p sulusipa sk ta? 12 Jess t itts ta ichit iarak: Wpa k kirirku esepa k ki skapeykwak kiane. Er wpa kirirke, esepa ki ikiane. 13 Skkl t iy iykku ki : Iyiwak jchule m ye a, ese k kiane ye ki . Ye ki ikiane t a sa er siar wa.s A e yu tt e wa. Ye k dbitu wpa e tts t iepa ser bua ysys esepa kik ye ttkataie; ye dbitu p sulusipa kik ye ttkataie.

9E ukuki ta Jess e yttsa ta ima, e t wm su ekl ki Mateo,r e dr inukl
(Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32)
Jess t Mateo ki ittkataie
kueki Jess ttkatapa k batsta
Swskukwak ttkatapa de Jess ska ta ichakrakit ie a: Sa ena fariseowakpa batske tai . kueki be ttkatapa k bats? 15 Jess t iepa iut: Mik skiule ulabats ese kw tku k ta wes iepa eriarmi wm ulabatske e tsoia iepa ta e dalewa? Er ikw dra eta ie miratser iepa yki . E je ta iepa batsra.
14 Juan
(Marcos 2.18-22; Lucas 5.33-39)
r 9.9 Mateo: E dr ykku i shtkwak. Iepa wblane e chk wes oka ch es, e kuek i ie k wa iyneye. s 9.13 Oseas 6.6
Mateo9
16 K
18
yi t datsi kchke wyuepawa datsitak paali wa. Datsitak paali wklneka, e t datsi kchkela shu kueeke ta ik jcheeke tai . 17 ies vino k trtaka iyiwak kkulit yule ibloie ese kchke a. Itkas es, e ta mik ibachanebitu, eta ikkulit kchke jchemiit. Es vino ena ikkulit weirwami me. E kueki vino tekeka ikkulit paali a, es vino ena ikkulit weirpawa. k
Jess t Jairo al busi shkewkane ies alakl ekl buawneit
tsoia ttk, e dalewa judiowak wkir debitu ekl ie ska ta ie e tkwa kuch ki ta ichit: ikl ye al busi blnewa. Er be shk, be ul mka iki ta ishkerdakane. 19 Jess e kka ta ima ittkatapa ta judiowak wkir itki . 20-21 E shua alakl ekl dewa tsi net Jess tsi kker. E dumi alaklpa du wa e ki duas de dabom eyk ki bk (12). Ie t ibikeitseke: Jess datsi bata kway, e ta ye buanene. E kueki idatsi bata kwait. 22 Er Jess wtre ta isuit ta ichit ia: A al busi, be er ku. Be erbl ye mik, e kueki be buanene. E wsha ta ie buanene bua. 23 Mik Jess de Jairo u a, eta ie t isu t mama blau kwakpa detke snu blrketke e kueki , ies p i u ke tai . 24 Ie t iepa a ich: A e ylur, busila k duwa, ikapmer . 25 er ie t iepa k e skkmi bnet. E Iepa t Jess jaeitska tai , ukuki ta ie dewa weshke ta busila ul klwwait ta busila e kka. 26 E tt buneka k e kos a.

18 Jess
(Marcos 5.21-43; Lucas 8.40-56)
arke: A Jess, sbl David bak e aleri,t sa sa er siar wa! 28 Mik Jess de u a, eta iepa bl de ie ska. Ie t iepa a ichak: A t iklw t ye a a buarmine? Iepa t iiut: A kkpa, t, sa t iklw. 29 Eta Jess t iepa wbla k ta ichit iepa a: Wes a erblke ye mik es iw orda. 30 Eta iepa wbla buanene. Ta Jess t ich iepa a: K a kne ichk yi a ys.

27Jess
e yttsa ee ta wpa bl k wbla wawr mirwa ie itki , epa
Wpa bl k wbla wawr epa buawne Jess t
t 9.27 David aleri: Es iepa t w pairinebitu idi wa sblie kitulebak t idatse e ki. E w kiane ch sikuaieEl Mesas.
19
31Er
Mateo9,10
iepa myal ta w Jess t e pak iepa t k e wakpa ulitane a.

Wm k tto ekl e buaw Jess t.
bl wbla buanene epa myal, e bet ta p welepa wa wm k tto, ese debitu ekl Jess ska, e a aknama tso. 33 Mik Jess t aknama trwshkar, eta wm ttkane bua. P tso ee epa tkirulune ta ichrakit: K yi wa yi w se suule Israel aleripa shua. 34 Er fariseowakpa t ich: B, e wk dich wa ie t iepa trwyal.
32 Wpa
shkke k kos tso Galilea blublu ies tsitsir e a. Ie swblaweke judiowak dapawo w kos tso e a. blie Skkl tso e tt bua pakekeit. ies skirirke kos, idalrke smik kos, e buawekeit. 36 Ie t isu t iepa eriarke siar, weinetke siar wes obeja k kknukwak ta es, e kueki iepa suit er siar wa. 37 Ie t ich ittkatapa a: Moki , ye a ta iepa dr wes iyiw tsotke wi sht es, er ishtkwakpa k dr tai . 38 E kueki a t iki kan wk a t ishtkwakpa patk.

35 Jess
Jess t p su er siar wa
Jess t itteklpa ts epa a kaw m
t ittkatapa dabom eyk k bl (12), epa ki e ska ta kaw mit iepa a wimblupa sulusi trwoyal ies skirirke du ulitane wa esepa buawone. 2 Iepa ekkpa dr ies Jess tteklpa ts, epa ki i es: kewe dr Simn, e ki ies Pedro ena ie l ki Andrs; Santiago ena il ki Juan, iepa dr Zebedeo alar; 3 Felipe ena Bartolom; Toms ena Mateo dr inukl shtkwak Roma wkirpa a e; Santiago dr Alfeo al, ena Tadeo; 4 Simn Celote ena Judas Iscariote t Jess wmekettsa aishku ta ibolkpa a e.

10
1Jess
(Marcos 3.13-19; Lucas 6.12-16)
Jess t ittkatapa patkmi swblau k
dabom eyk k bl (12), epa patkmi Jess t ta ipattit i es: K a minuk p k dr judiowak esepa k a. ies k a minuk Samaria. 6 A y Israel aleripa k a, iepa dr wes obeja chwa es. 7 A y ipakk t blie Skkl tso e kw dewatke. 8 Skirirke bua ne, sduowa shke kane, skiriweke lepra t, esepa bua ne as ibatserne. ies aknamapa yttsa. E dich mne a a me, e kueki k yi awar iki .

5 Wpa
(Marcos 6.7-13; Lucas 9.1-6)
Mateo10
9-10 K
20
tsarmi. A k kaw ta inukl tsu kmi ys. ies sku, datsi sk, klkku, shko kli ese kos k tsarmi. Kaneblkwak chkmi kanewekeit tsarmi. e sk wa, e kueki k 11 Mik a demi k tsitsir k blublu a, eta yi t a kiwami er bua wa ese yul. Mik a iku, eta e u a a kapr a tso ee e dalewa. 12 Mik a dewa u e a, eta iepa kos serke ee epa shke er bua wa. 13 Iepa t a kiwa er bua wa, e ta Skkl er bua chra iepa a. Er iepa k wa a kinewa er bua wa, e ta k Skkl er bua chpa iepa a. 14 U wele wakpa wa a kinewa bua k na a tt ttsak, e ta a e k wele wakpa k ylur u e a k e a ta kapo tso a kltt mik e pp iw kkachoie iepa a t iepa dr Skkl bolkpa. 15 Moki , ye t a a ich t aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta k e wakpa wmerdattsa weinuk tai Sodoma ena Gomorra wakpa bak senuk sulu epa tsata.

tt tts! Ye t a patkekemi p shua wes obejala mi namu tso tai , e shua es. E kueki a sen wsh wa wes tkab es; er ies a sen br wes nubl es. 17 A tso erki . A mira iepa wa sshu lkwakpa ul a, ies a burda siar judiowak dapawo w a. 18 Iepa wa a mira duser swkirpa ena sblpa wrki ye tt kueki . Es a t ye tt pakera iepa a, ies k ulitane wakpa a. 19 Mik iepa t a mttsa sshu lkwakpa ul a, eta k a tkinuk chmi a t e tsatkoie. E wsha ta Skkl t tt era a er a ch iepa a. 20 Es k a ttpa a wk er wa, e skie Sy Wikl t tt era a er a ch. 21 Mik e kw de, eta welepa t il wmerattsa ttwa, iy t il wmerattsa, ies alar e kraka iy ena im kkatk as ittwa. 22 Sulitane t a suera sulu ye tt kueki . Er a isie e tkwa darr dka bata ekk, e tsatkrda. 23 Mik iepa t a weikeke k wele ki , eta a tkshkar iyki , a y k kuaki a. Moki ye t a a ich t kam ye dr Sdits Al e dne, e yki a k dpa Israel k kos a. 24 W wblarke e k dr iwblau kwak tsata. ies kan mso k dr iwkir tsata. 25 E dr w w wblarke e a t id wes iwblau kwak es. ies e dr w kan mso a t id wes iwkir es. U wkir kirakit Beelzebu e yita iyamipa cherarakit sulu!
16 Ye

Jess ttkatapa weirda ie kueki
(Lucas 12.2-7) a suanuk iepa yki . K ku blulewa e k kkayrpa aishku kueki k ta, ese kos jcherdane. 27 chy a a akir br, e chne sulitane kukua. ies r asas a kuku a, e chne aneule sulitane a. 28 K a suanuk yi t kos chy b
26E

Yi yki se k suanuk
10.25 Beelzeb: E dr b, e ki Satans.

21
Mateo10,11
sttetawa esepa yki . Iepa t schk ttwami er iepa k a swikl dukwa. E skie Skkl yki a suan. Ie t schk ies swikl ewwami b k a. 29 Dla bt tu tottola inukl etk wshkila , er dla k ar tawa i ski k wa ikw mne e ta. 30 E yita a kknerait bua d a tsak Sy bit tso shtaoule ie wa. 31 Ie a ta a tu tai tkka dla tso tai ese tsata. a suanuk. E kueki k

(Lucas 12.8-9) sulitane wrki t ie dr ye ttkata, e ta ies ese cheray e ch ye Y tso k ja a e wrki t ie dr ye ttkata. 33 Er yi t ibl smalepa wrki t ie k dr ye ttkata, e ta ies ibleray ye Y tso k ja a e wrki t ie dr ye ttkata.
32 Yi
Wpa k jane Jess ki
(Lucas 12.51-53; 14.26-27) a t ibikeitsk t ye dbitu as a ser br ita k i ki . Ye k r ita, e skie ye dbitu a mukka ippk. 35 Ye dbitu as a ser b dbitu as il wm ipp iy ta, as il busi ipp im ta ena as iyk ipp iyk ta. 36 Es yamipa ekka dra bolkpaie ye tt kueki . 37 Yi na iy im dalr tkka ie na ye dalr e tsata, ese k dpa ye ka ie na ye dalr e ttkataie. ies yi na il wm il busi e dalr tk tsata, ese k dpa ye ttkataie. 38 Yi k e ch weinuk d ittwa krus mik ta iser wes ye ttkata es, ese k dpa ye ttkataie. 39 Yi e tsatkak ittwa ul a sene micho dpa. Er yi e mettsa ttwa ye dalrmik, yki , ese k ese ul a sene micho dra.
34 K

Jess tt kueki se blabatslorda
Wes Skkl t isk mera se a
t a kiwa er bua wa, e dr wes ye kiwait er bua wa es. ies yi t ye kiwa er bua wa, e dr wes yi t ye patk e kiwait er bua wa es. 41 Yi t Skkl ttekl kiwa er bua wa Skkl ttekl idir e kueki , e ta ese a mera Skkl t itteklpa a, ese merda ies. E s yi t sser ysys ese kiwa er bua wa iserke ysys e kueki , e ta ese a mera Skkl t sser ysys esepa a, ese merda ies. 42 Yi isie t di kakla m ye ttkata sela a y, ye ttkata idir e kueki , e ta moki ye t a a ich t ese a isk patorda bua.

40Yi
(Marcos 9.41)
Juan Swskukwak ttkatapa epa de il chakk Jess a
Jess t ittkatapa dabom eyk ki bl (12) epa wblaw one, eta ie ma k tso tsi net ese a swblau k ena Skkl tt bua e pakk.
11
1Mik
(Lucas 7.18-35)
Mateo11
2 Juan
22
Swskukwak tso wtule swto w a, ee ie t weke Cristo t e tt tts. E kueki ie t ittkatapa welepa patk iska. 3 Iepa t ichak ia: Be dr w pairinebitu idi wa sblie yule idatse e yi sk pania sa t? 4 Jess t iepa iut: A yne Juan ska ta kos su a t, kos tts a t, e pakne ie a. 5 Ipak ie a t swbla k wawr, esepa wbla wawnene; skraulewa k shko, esepa shkne; wpa kiriweke lepra t, esepa buanene batsenene; skuku k wattsr, esepa wattsnene; sduowa shkenekane; ies Skkl tt bua e pakane ssiarpa a. 6 Yi k yki ye sulune, aycha bua ese! 7 Mik iepa myalne, eta Jess t Juan tt pakmitke p a, ta ich iepa a: Mik a dr k sir po w k yi serku ee Juan sauk, eta i ma a erbik wm wse sumi a t? A k dr wm se, kabikeits w a di a wes kuak wpp siwa t es, ese sauk. 8 A k dr wm ese sauk, e ta wm wse sauk a dr? A k dr wm e pai datsi buabua wa ese sauk. A wa ijcher t wpa e pai es esepa serke blu u a. 9 Er wm wse sauk a dr? A dr wm dr Skkl ttekl ese sauk. Ye t a a ich t moki Juan dr Skkl ttekl, er ie k dr ese . Ie dr Skkl ttekl tsata. 10 Skkl ykku ki itso kitule w Skkl t ich w pairibituit idi wa sblie e a: Ye tsotke ye tt pakkwak patkk be yki kewe be al yuk.v Skkl tt pakkwak e dr Juan. 11 Moki , ye t a a ich t sdits ulitane tsotke d ikk ta, epa shua k yi ku Juan Swskukwak tsata. Er blie Skkl tso e a w dr sela shute e dr Juan tsata. 12 Mik Juan Swskukwak sts pautmi d ikk ta, wpa blie Skkl tso esepa weirke siar. P ksik sulu esepa na iepa ewakwa. 13 Kam Juan t spattmi e yki Skkl tteklpa kos ena Moiss, epa t iybak t Skkl datse se blie. 14 A na iklwak es, e ta Juan dr Skkl ttekl ki Elas yuletke t idatskene e. 15 A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie! 16 Ima a chmi ye t? Wes a dr? A dr wes tt i t ich es: Alarla tso inuk u itki . Shabtspa arke tai ta icheke iyamipa a: 17 Sa t pul blaw, er a k kltne; sa t seriar ttseitts, er a k i i ne. 18 E w dr t Juan de batsta, blo k yta, ta a t ich t aknama tso ie a. 19 E ukuki ta ye dr Sdits Al, e de k batsta, blo yeta, ta a ye cheke t ye chk tai , ye blo y tai ies t ye dr inukl shtkwakpa ena p sulusipa malepa, esepa sini. A t ye cheke es, er isueras bulebk ta t wpa serke wes Skkl siw t ich es esepa dr ysys.

(Lucas 10.13-15) k wpa ki Jess t k or yi a ese o tai k malepa tsata, e wakpa k er maneone Skkl a. E kueki ie t iepa ch tt i wa: 21 A
20 Eta
K maat wakpa weirda siar
11.10 Malaquas 3.1

23
Mateo11,12
Corazn wakpa, a Betsaida wakpa, wstela i na a ta! k or yi a ese o ye t tai a wrki , er a k er maneone. E pa ye t Tiro ena Sidn wakpa wrki , ema k iaia iepa er maneobak. Iepa t eriane datsi aja ikabak, ies iepa e tkkabak muluchka ki iw kkachoie t iepa er manew Skkl a. 22 E kueki ye t ich t aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta a wmerdattsa weinuk tai shute Tiro ena Sidn wakpa tsata. 23 A Cafarnam wakpa, k a t ibikeitsk t Skkl wa a mimitser k ja a. Ie t a patkerami dishet w swimblu weirke ee. k or yi a ese wy tai a wrki , er a k er maneone. E pa ye t Sodoma wakpa sulu wrki , ema iepa tsoia d ikk ta. 24 E kueki ye t ich t aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta a wmerdattsa weinuk tai shute Sodoma wakpa tsata.

(Lucas 10.21-22) Jess t ich: A ye Y, be dr yi ulitane tso k ja a ena k i a e Kkl. Tt bua blwa be t p wa siwa jcher i ski ena erbik tai esepa yki , er ikkachb ssepala a. Es be ki ikiane, e kueki be t iw es. E kueki be ki kkay. 27 Jess tt iY ta one ta ichit p tso ee epa a: Ye Y t yi ulitane mat ye ul a. Ye dr Skkl Al, k yi wa ijcher moki t wes ye dr, e jcher ye Y wa. ies k yi wa ijcher moki t wes ye Y dr, e jcher ye wa. ies wpa a ye na ikkachak esepa wa ijchermi. 28 A eriarke tai , weirke siar yi ulitane diki a wes dal ekke diki a sshtrirwa es. A shk ye ska, eta a enura ye batamik. 29-30 Ye ser br, ye er bua, e kueki a e tiwa ye tt diki a. Tt wa ye t a wblaweke, e k dr darr, e k t a weikepa wes. E kueki a e wbla ye wa ta a enura bua.
25-26 Eta

A kos erbl Jess mik
Jess ttkatapa t trigo wikle eno diw a
kw ska ta, eno diw a, Jess dami trigo shua ta ittkatapa du bli wa. E kueki iepa t trigo wiklrami ta ikatramirakit. 2 Mik fariseowakpa t isu, eta iepa t ich Jess a: Isa, be ttkatapa tso k kw ta w eno diw a, ese u k. 3 Ie t iepa iut: o David t k iaia e k aritsule a wa Skkl ykku ki ? Etkicha ta ie ena iklpa du bli wa. 4 E kueki ie dewa Skkl w a ta pan meule Skkl a e klwit ta iit. Pan e k kw ta ie ena iklpa a, sacerdotepa a ikw ta . Er a na iane t e k dr sulu Skkl wa. 5 ies a k wa iaritsule tt dalino kit Moiss t e ki t er sacerdotepa kaneblke Skkl w a eno diw a, er e k wa iepa t idalsewekuwa? 6 Ye t ich a a t er se dur ekl, e dr Skkl w tsata. 7 Skkl t iy iykku ki : Iyiwak

12
1E
(Marcos 2.23-28; Lucas 6.1-5)
Mateo12
24
jchule m ye a, e k kiane ye ki . Ye ki ikiane t a sa er siar wa.wTt e w anpa a na moki , ema k ski nu ta ese k kkatepa a t. 8 Ye dr Sdits Al, e wa kaw ta ichk t dr bua dr sulu w eno diw a.
Jess t wm ekl ul siulewa e buawne
ukuki ta Jess dewa iepa dapawo w a. 10 Eta ee wm tkr ekl ul etk siulewa. Iepa na Jess kkatak il ki e kueki ie a ichakrakit: Ima be t ibikeits? Kaw meule se a Moiss tt a sbuawone eno diw a au? 11 Ie t iepa iut: A obeja anemi et kauk a eno diw a, e ta a mira iyktsa. 12 E yita se tueta tai obeja tsata, e kueki kaw tso se a ski moie eno diw a. 13 Eta ie t ich wm ul siulewa e a: Be ul shul. Ta ie ul shule ta ibuanene bua wes iul it es. 14 Fariseowakpa e yttsa ta ileritsrakit wes s Jess ttwami?

9E
(Marcos 3.1-6; Lucas 6.6-11)
jchenewa Jess wa, e kueki ie ma bnet. Tai p dami ie itki epa shua ikirirkerak epa kos buawne ie t. 16 Ie t ich iepa a: K ye tt pparka. 17 Ie t ich iepa a es as iw tk wes Skkl ttekl ki Isaas t iy es, e t iy i es: 18 Skkl t ich: I dr ye kan mso shu kit ye t, e dalr tai ye na, ie wr ye wa bua shute. Ye Wikl meray ie a, ta ie t sene ysys w pakera k ulitane wakpa a. 19 Ie serda br. K yi waktkepa ie t. chepa ie t aneule. K yi t ie tt ttsepa ala ki . K 20 Sweirke siar, esepa k k weikepa ie t, Se k dich taia esepa ki mera ie t d mik ie e alraka sulu kos ki sene ysys wa eta. 21 K ulitane wakpa t ie panera e tsat koie.x

15 E
Jess dr Skkl kan mso buaie e
iepa wa wm ekl a aknama tso ese debitu Jess ska, e k wbla wawr, k tto. Jess t ibuawne ta iwbla wawnene ies ittkane. 23 Iepa kos tkirulune iweblk ta ii chakrak: A ich w dr sbl bak David, e aleri?
22 Eta
(Marcos 3.20-30; Lucas 11.14-23; 12.10)
Fariseowakpa t Jess kkat
12.7 Oseas 6.6
12.18-21 Isaas 42.1-4
25
24 Mik
Mateo12
ch iepa t, e tts fariseowakpa t, eta iepa t ich: Beelzeb dr b, e dich wa ie t iepa trwekeyal. 25 Er bikeitseke iepa t e suwait, e kueki ie t ich iepa a: Sserke k etk ki e blabatslor ippk ita, k wklr, e ta iepa wkpa eurawa. ies yamipa e kka ippk ita, k wklr, e ta iepa mir wak me. 26 Es ies Satans m t iklpa trwyal, e ta ie tso ippk iwakpa ta. Wes blie ie tso e sermiia? 27 Ye t aknamapa trpayal Beelzeb dich wa, e ta yi dich wa a klpa t itrwmiyal? Iepa k a itrnukyal Beelzeb dich wa, e kueki wes a t ye kkatmi t ye t itrwekeyal Beelzeb dich wa? A wk klpa t iw kkachera t a tt k dr moki . 28 Ye t aknamapa trwyal Skkl Wikl dich wa, e ta e w kiane ch t blie Skkl tso, e kw detke a a. 29 Wes yi mimiwa wm dich tai y ese u a ie yi ekiblk kam ie t iwk mawa e yki ? Es me iyi ekiblrmi. 30 Yi k a ye dr bua, ese dr ye bolk. Yi k t ye ki m imalepa tsu kbitu Skkl ska, ese t iepa powekemi. 31 E kueki ye t ich t sulu kos wambleke a t ies Skkl ch sulu kos e nu oloymiit a ki . Er yi t Wikl Batser ch sulu, e nu k olorpa iki . 32 ies yi t ye dr Sdits Al, e ch sulu, e nu oloymi Skkl t iki . Er yi t Wikl Batser ch sulu e nu k olorpa iki i e ta ies aishku ta.

Kal bua ena kal sulu
wrkewa iw ki . Kal bua, ese w dr bua; kal sulu, ese w dr sulu. 34 A dr sulu wes tkab chk es! A er dr sulu, wes mi bua? bikeitsekes, e chekes. 35 Wm dr bua ese serke a tt bua, tt ysys ie er dr bua e kueki . Wm dr sulu, ese serke sulu, tt sulu ie er dr sulu e kueki . 36 Ye t a a ich t aishku ta mik a wchakirketke a nu ki e kw de, eta tt sulu ch a ulitane t shabatshabat e ki a wchakirda. 37 A wakpa tt wa a shu lirda. A t tt bua cheke, e ta Skkl t ichera t k a ki nu ta. Er a t tt sulu cheke, e ta ie t ichera t a ki nu tso.

33 Kal
(Lucas 6.43-45)
Fariseowakpa t k or yi a ese ki su
fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa welepa t ich Jess a: k or yi a ese sa a iw kkachoie t moki be patkbitu Skkl t. 39 Ie t iepa iut:
38 Eta
(Marcos 8.12; Lucas 11.29-32)
12.29 Wm dich tai : E w kiane ch Satans. Jess dr w dr ie yi ekibleke e.

Mateo12,13
26
A dr p sulu e k t Skkl dali wes trr wakpa k t imaso dali es. A t ye a iki t k or yi a ese uy iw kkachoie t moki Skkl t ye patkbitu. Er ye t il wera etkicha me iw kkachoie 40 Ie sene nima brie e e dr wes ibak Jons dr Skkl ttekl e ta es. shua dka k maat i nae, es ies ye dr Sdits Al, e serda yk shua k maat i nae. 41 Mik Jons t Nnive wakpa paut, eta iepa er maneo Skkl a. Er i e ta ye dur e e dr ie tsata, er a k er mane Skkl a. E kueki aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta Nnive wakpa e kraka ie wrki a kkatk. 42 Aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta alakl datse k bnet diw tskirke e omik, bak ik blie, e e kraka ie wrki a kkatk t a dr p sulu. K iaia alakl e dbitu datse kami se bl bak Salomn wa yi jcher tai e tt ki ttsk. Er i e ta ye dur a shua e dr Salomn tsata, er a k t ye tt iut. E kueki alakl e t a kkatera.

Wimblu sulusi dene wm a
wimblu sulusi trneshkar yile a, eta ima k sir po w k yi ku ese ska. Ie tso k yulk senoie er k ie wa iku ne. E kueki ie ibikeits: 44 Ye mane w ye trneshkar ee senuk. Mik ie demine wm e a, eta ie t isu t wm dr wes u shuiriule bua manene k a yi ku es. 45 Eta ie ma iyamipa k yulk dka kul sulu shute ie tsata ta iepa kos de senuk wm e a. Wm e mane sulu shute kenet tsata. Es iwamblrda a dr p sulusipa epa ta.
43 Mik

(Lucas 11.24-26)
Jess m ena ilpa debitu ie weblk
ttkeia p ta e shua ie m ena ilpa ena ikutapa epa iter urki . Iepa ttak ie ta. 47 Yile t ibiy ch ie a: Be m ena be lpa ena be kutapa epa shk be weblk. 48 Er Jess iiut: Yi dr ye m ena ye lpa ena ye kutapa? 49 Eta Jess t ie a ittkatapa kkach ul wa ta ichit: Isa, iepa dr wes ye m ena ye lpa ena ye kutapa es. 50 Yi serke wes ye Y tso k ja a e ki ikiane es, esepa dr wes ye l ena ye kut ena ye m es.

46 Jess
(Marcos 3.31-35; Lucas 8.19-21)
13
diw wa Jess e yttsa u a ma batsri kkmik ta ee ie e tkser. 2 P debitu tai ie ska, e kueki ie e ika kan a ta ee ie e tkser iepa wblau k. Iepa ulitane ate k s ki batsri kkmik. 3 Ie
1E

(Marcos 4.1-9; Lucas 8.4-8)
T kuatkkwak tt
27
Mateo13
t tt tsaki kle iepa a. E et dr i es: Wm ekl ma t kuatkk pp ululu mez 4 Mik ie tso iw ppk, eta ditsw wele anewa ala ska ta d debitu t ikatwa. 5 Ditsw wele anewa klo a w yk k ta tai ese ska. yk k ta tai , e kueki bet ta itskineka. 6 Er k iw kicha ta tai , e kueki mik dba aneka iki eta isinewa. 7 Ditsw wele anewa dikachka shua. Dikachka ena ditsw talane ita, er dikachka e alka iki . 8 Er ditsw wele anewa yk buabua ki , e tskine talane wne bua. Wele wne dka cien eyk (100) elka elka, wele dabom teryk (60), wele dabom maayk (30). 9 A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie!

kueki Jess t swblaweke kleaule
Jess ttkatapa debitu ie ska ta ichakrakit ia: kueki be t iepa wblaweke kleaule? 11 Ie t iepa iut: blie Skkl tso e tt blulewa e kw meneat a a w jchenoie, er p malepa a k imeneat es. 12 Yi wa tt e jcher ese a imerda as ie wa ik jcher buaie. Er yi k na ianak, ese wa jcher brbr e yerattsane iyki . 13 weke ye t e sueke iepa t, er iepa k na iw ane. cheke ye t e ttseke iepa t, er iepa k t ittseku er moki wa, iepa k na iw iutak. E kueki ye kapakke iepa ta es. 14-15 Es iw tkke iepa ta wes Skkl ttekl ki Isaas t iy es, e t iy i es: K i wakpa er ma darr, k dwaia. Iepa kukua wtwa darr as k iwattsr, iepa t iwbla tsi miwwa as k iwawr. Iepa t iw es as iepa k na iw ar, as iepa k er mane ye ska ta ye t iepa buaw. E kueki iepa t ittsera je, er k iepa na iw arpa, iepa t isuera je, er k iepa t iklwepa.a Es Isaas t iy. 16 Er a wbla wawr bua, a kukua wattsr bua, e kueki aycha bua a. 17 Moki ye t a a ich t Skkl tteklpa tai ena k iaia sbak ser ysys epa t su a t ena tts a t e kkey siar su ena tts, er iepa k wa isu ne ittsne.

10 Eta
(Marcos 4.10-12; Lucas 8.9-10)
T kuatkkwak tt e w pak Jess t
kley t kuatkkwak tt wa, e w pakekey a a. 19 P welepa ta itkmi wes ditsw ar wa ala ska es. Esepa t blie Skkl tso e tt tts, er iepa k na iw ane. B de ta tt bua yttsa iepa er
18 Itts,
(Marcos 4.13-20; Lucas 8.11-15)
z a
13.3 t kuatkk pp ululu: E kw ska ta p wblar t kuatkk w pplur t kos e ki . 13.14-15 Isaas 6.9-10
Mateo13
28
a. 20 Welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa klo a es. Esepa t Skkl tt tts ta iklwrakit ttsne bua wa. 21 Er iepa k w kicha ta tai , e kueki iepa t iklw ekul . Mik iepa weinemitke Skkl tt 22 Welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa kueki , eta iepa anemine bet. dikachka shua es. Esepa t Skkl tt tts, er iepa t yi tso k i ki ese bikeitseke kibiie. Iepa er merie inukl ki ena tso k i ki t sttsweke bua ese ki . E kos t Skkl tt kuiwwa iepa er a ta k idttsa bua wes ikiane es. 23 Er welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa yk buabua ki es. Esepa je t Skkl tt tts ta iw ane bua iepa na ta iw dettsa bua wes ikiane es. Iepa dr wes yi ku wr bua es wele wne dka cien eyk (100), wele dabom teryk (60), wele dabom maayk (30).

t tt sk klene iepa a i es: blie Skkl tso e ta itkke wes itka wm ekl t trigow kuatk ik a e ta itka es. 25 Naewe iepa kapolur e dalewa ibolk debitu ekl kak dr trigo su ese w kuatk trigo shua ta iwk ma. 26 Mik trigo wne, eta iwnewa t ies kak kuaki tso. 27 Ikan msopa ma ta ich kan wk a: A kkpa, be t trigow buabua kuatk be k a ta wes e a kak kuaki tso? 28 Ie t iepa iut: Ye bolk wele t iwambl ye ki . Iepa t ie a ichak: Be ki ikiane t sa mi kak e ykulur? 29 Er ie t iepa iut: Au, imat es. A t kak yttsa e ta trigo yrttsami ita ies. 30 Imat as italar ita d mik itrketke eta. E wa ye t itkwakpa patkeke kak tk kewe mu eyk eyk awwa b a. E ukuki ta ye t trigow tk patkeke bl w ye iyiw blke e w a.

24Jess
Kak kuaki tkne trigo shua e tt
sk klene Jess t iepa a i es: blie Skkl tso e dr wes mostaza w kuatks k a es. 32 E w dr tsirlala iyiw ulitane diki a. Er mik italane ta e dr yi ku tsitsir ulitane tsata. E ma kalie ta d datse u yuk iul tsaka.
31Tt
(Marcos 4.30-32; Lucas 13.18-19)
Mostaza w tt
Pan wlwoka tt
t iepa a tt sk klene i es: blie Skkl tso e dr wes pan wlwoka wtu tay t harinachka maayk a es. E t harinachka e kos wlwka tai .
Jess t swblaweke kleaule
33 Jess
(Lucas 13.20-21)
e kos kle Jess t iepa a. Moki ie k wa pakane iepa a k kleaule. 35 Ie t swblaw es, e wa ybak Skkl ttekl ekl t e w tka, e dr i es:
34 Tt
(Marcos 4.33-34)
29
Mateo13
Ye t swblawera kleaule. Tt tso blule k iaia k i yne etami, ese kkacheray iepa a.b Es Skkl ttekl t iy. Jess e chat p a ta ima u a. Ittkatapa de ie ska ta ich ie a: Kak kuaki wakleb, e w pak sa a. 37 Ie t iepa a ich: Yi t trigow kuatk, e dr ye dr Sdits Al e. 38 T w ki ikuatkne e dr k i. Trigow e dr wpa blie Skkl tso esepa. Kak kuaki e dr wpa dr b icha esepa. 39 Ibolk t kak kuaki kuatk e dr b . Ilir kw e dr k i erkewatke e kw. Itkwakpa epa dr Skkl biychkwakpa. 40 Wes iepa t kak kuaki yttsa uywa b a, es itkra k i erkewatke eta. 41 E kw ska ta ye dr Sdits Al e dra yi ulitane blie daaie. Ye t ye biychkwakpa patkera wpa t oka keke sulu wamblk ena wpa e wambl sulu esepa kos shtkka. 42 Iepa uyerawarakit b tai a, ee i u rarak ies ik yilitdawarak iweir kueki . 43 Er sser ysys, esepa dalburda wes diw es w Sy tso iepa blie ee. A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie!

36 Eta
Kak kuaki tt e w pak Jess t
blie Skkl tso e dr wes yi tu darr ese blulewa yile k a es. E ku wm ekl t ta e t ie ttsw bua. E kueki ie t iblwane ta ima ta kos tso iwa, e watuttsait. E sk wa ie t k e tu. Es yi tu darr e de ie ul a. blie Skkl tso e dr wes kwla buabua yuleke yi watau kwak ekl t tu es. 46 E t kwla buabua ichk tu darr shute ese kuwa ta ima ta kos tso iwa e watuttsait. E sk wa ie t kwla buabua e tuttsa.
44
yi tu darr blulewa e tt
45 ies
kwla buabua tu darr e tt
blie Skkl tso e dr wes kla uy wpa welepa t day a es. E t nima klw tai tsaki bua ena sulu. 48 Mik iepa t kla yttsa k s ki ta iepa e tulser nima shushtk; ibuabua ika kk a ta isulusi uymi bnet. 49 Es itkra mik k i erkewatke eta. Skkl biychkwakpa bitu ra sshushtk; ssulusipa micho bnet, sser ysys micho bnet. 50 Ssulusipa kos uyerawa Skkl biychkwakpa t b tai e a, ee iepa i u ra siar, k yilitdawa iweir kueki .

47ies
Kla tt
13.35 Salmo 78.2

Mateo13,14
30 yi paali ena yi kchke e tt
t ittkatapa a ichak: Tt ekk kos w ane a na? 52 Iepa iiut: T. Ie t iepa a ich: E kueki mik swblau k tt dalino wa wakpa ese ekl e yu bua blie Skkl tso e tt wa, eta ie t swblawmi bua tt kchke wa ies tt paali wa. Ie dr wes u wk wa yi tso blule iblo a es. Ese wa ijcher mik ta ikchke ipaali kiane yttsa smalepa ki moie.
51Jess
Jess tt kle one, eta ima 54 demi Nazaret, e dr ie wk k. Ee ie t swblawmitke judiowak dapawo w tso ee e a. Wes ie t iepa wblaweke e t iepa tkiwwa. Iepa t ich a: W ie e yu tt tai ekk wa? Wes k or yi a ese w ie t bua? 55 Ie w y k dr se yi yuk kaltak wa e? Ie m k dr Mara? Ie lpa k dr Santiago, Jos, Simn ena Judas? 56 ies ie kutapa k serku se shua? Eta kos weke ie t w e bite ie wa? 57 Iepa k na ie tt klwak. Er ie ich iepa a: K wae Skkl ttekl dalirta, er iwk k ki ena iwk u a ee k idalirta. 58 Iepa k erblne ie mik, e kueki k or yi a ese k one ie wa tai ee.

53 Mik
Nazaret wakpa t Jess watttsa
kw ska ta Herodes dr Galilea bl, e t Jess tt tts, 2 e kueki ie t ich ikan msopa a: Wm e dr Juan Swskukwak shkenekane e. E kueki ie wa dich tso k or yi a ese woie. 3 Herodes t Juan klu kwa patk wtwait swto w a, e kueki ie t Jess ch es. Ie sene Herodas ta, e dr ie l ki Felipe e alakl. 4 E y Juan t ie a: K be kaw ta senuk be l alakl ta. E kueki Herodes t Juan wtkwa patk. 5 Herodes na Juan ttakwa er ie suane p yki , iepa t iklw t Juan dr Skkl ttekl e kueki . 6 Er mik Herodes t idusw kw tkweke, eta Herodas al busi e klt skiule tso tai epa wrki . E wr bua Herodes wa. 7 E kueki ie t ich ie a ysys Skkl wrki : Moki ye t ich, ki be t ye a, e meray be a. 8 Eta ie t ich Herodes a wes im t ie a iy es: Juan Swskukwak ttkwa patk ta iwkir m ye a kul a iw kkachoie t moki ittwarakit.

14
1E
(Marcos 6.14-29; Lucas 9.7-9)
Juan Swskukwak ktewa
31
9Eta
Mateo14
blu Herodes erianeka tai , er ie t itt mtke skiule tso epa kukua, e kueki ie t ikw m. 10 Ie t Juan kuli tkk patk swto w a. 11 E ukuki ta iepa wa iwkir debitu kul a m busi a ta ie t im im a. 12 Juan ttkatapa de ta in tsmirakit wtwa. E ukuki ta iepa ma ta ibiy ch Jess a.

(Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17; Juan 6.1-14) 13 Mik Jess t biy e tts, eta ie ma kan ki ekrla bnet w k yi serku ese ska. Mik p wa ijchenewa t ie ma, eta iepa myal itki batsri kkmik kl wa. 14 Mik Jess e yttsa kan a, eta p tso tai ipanuk e suit. Iepa suit er siar wa. Skirirke kos demi iepa wa e buawit. 15 K tuirketke, e kueki ittkatapa de ie ska ta ichrakit ie a: K de tsli , k yi serku e. Iepa yumi as iepa mi p serke tsi net ee il tauk . 16 Ie t iepa iut: Iepa k kawta mikyal; iepa ti a t. 17 Iepa t iiut: Pan skel ena nima bt e tso sa wa. 18 Ie t ich: Itsbitu a. 19 Eta ie t p k e tulkser i ski tatsi ki . E ukuki ta ie t pan skel ena nima bt e klw ta ik su k ja a ta wstela chit Skkl a. Ta pan blatit m ittkatapa a as iepa t iwati p a. 20 Iepa ulitane chk de w. Ibata ate e shtrakit ine dka kkla dabom eyk ki bk. 21 Iepa , alaklpa ena alarla k shtane. chk epa dka mil skeyk (5.000) wpa

P dka mil skeyk e ti Jess t
(Marcos 6.45-52; Juan 6.16-21) 22 E ukuki ta Jess t ich ittkatapa a: A e ika kan a, a yshkatke ye yki kewe batsri wi shet. Ie t ich p malepa a: A yne a u a. 23 E ukuki ta ie ma ekrla kabata a ttk Sy ta. Mik k tuine, eta ie tsoia kabata a. 24 E dalewa ittkatapa mirwa batsri ki demitke elke. Siwa bitsi rke tai iepa kke wi, e t di uyeke tai trke kan mik. 25 K irketke eta Jess ma iepa ska shkrami di k . 26 Er mik iepa t isu t ie shkdatse di k , eta e t iepa tkiwwa suaw tai ta ianekarak: Wimblu datse se kker! 27 Er ie ich iepa a: A er ku! K a suanuk, ye idir.

Jess shk di k
Mateo14,15
28 Eta
32
Pedro t ich ie a: A Skkpa, moki be idir, e ta kaw m ye a shkk di k d be ska. 29 Eta Jess t iiut: Be shk ye ska. Eta Pedro e yttsa kan a shkmi di k d Jess ska. 30 Er mik ie isu t siwa bitsi rke darr, eta ie suanka tai ta iwtunewami di a ta ianeka tai : A Skkpa, ye tsatk! 31 E bet ta Jess t iklw iul a ta ich ia: Wsua be erblke ye mik brbr! kueki be ibikeitska btbt? 32 Mik iepa bl e ika kan a, eta siwa wklne. 33 Iepa kos tso kan a, epa e tulser kuch ki Jess wrki idalioie ta ichrakit: Moki be dr Skkl Al je!

Jess t skirirkepa buaw Genesaret
batsri wi shet demirak Genesaret. 35 Mik k e wakpa t isu t Jess idir, eta iepa t itt ppka k e kos a. Iepa wa skirirke mike ie ska as ibuait. 36 Skirirke esepa kkchke ie a t iepa a ie datsi bata m kwa. Wpa kos t ik epa buanene.

34 Itkattsarak
(Marcos 6.53-56)
t se iawmi ie
ena swblau k tt dalino wa wakpa serke Jerusaln, epa welepa debitu Jess ska. Iepa t ie a ichak: 2 kueki be ttkatapa k t se ypa bak epa ser e dali? Iepa ul k pakule. chk 3 Ie t iepa iut: kueki Skkl tt dalino e dalsewekewa a t a wakpa ser dalioie? 4 Skkl iyat: A y ena a m epa dali,c ies ie t iyat: im ch sulu ese wk wmerdattsa ttwa.d 5 Er a icheke t Yi t iy se a iyrmi sy a sm a i es: kos tso ye wa a ki moie, e meuletke Skkl ae , e kueki k ye a a ki menuk wa. 6 A t icheke t yi isie e ch, ese wk k kawtaia iy im ki muk. Es Skkl tt dalino e dalsewekewa a t a wakpa ser iut wa. 7 A e sulu! Bua Isaas t a y mik ie iy: 8 Skkl t ich: P ikkpa t ye dalieke kk wa, er iepa er tso kami ye yki .

15
1Fariseowakpa
(Marcos 7.1-23)
c 15.4 xodo 20.12; Deuteronomio 5.16 d 15.4 xodo 21.17; Levtico 20.9 e 15.5 meuletke Skkl a: Iepa t ich es er iepa ul a itsoia, e wakanewmi iepa t wes iepa ki ikiane es.
33
9
Mateo15
ichkle iepa mike ye w a ye dalik. Tt wa iepa swblaweke e dr sdits tt dalino .f Es Isaas t iyat. 10 E ukuki ta ie t p tso ee epa ki ta ie ich iarak: A t ye tt tts, iw an a na. 11 eke a t ese k t a iawepa ie Skkl wa. Er sulu wambleke a t tskirke a er a ese je t a iawera ie. 12 Eta ittkatapa de ie ska ta ie a ichak: Be wa ijcher t chekeb e t fariseowakpa uluw? 13 Ie t iepa iut: Fariseowakpa esepa dr wes yi ku k tknewa ye Y tso k ja a e wa es, e kueki iepa yrdattsa w. 14 Iepa mat es. Iepa dr wes swbla k wawr ese t oka wbla k wawr e ulai es, epa bl tkara kauk a. 15 Eta Pedro t ich ie a: Tt wakleb e w pak sa a. 16 Ie t iiut: ies a k na iw ane? 17 A k na iane t ekes ese mike sawi a e ukuki ta iwekettsas? 18 Er sulu tskirke a er a ese t a iawmi ie. 19 sulu bikeitseke a t, sttwa, senewabak dalsewwa, tr, akbl, skkat kach wa ies ch sulu ese kos tskirke a er a. 20 yi ese t a iawera ie. Er a chk k ul pakule e k t a iawepa ie.

Tay ekl k dr judiowak e erbl Jess mik
Jess ena ittkatapa myal k ki Tiro ena Sidn ee. 22 Eta tay ekl serke ee dr cananwak, e ardatse tai Jess itki : A kkpa be dr David aleri, ye sa er siar wa. Ye al busi kirirke tai a aknama tso. 23 Er Jess k wa ie iutne ys. Eta ittkatapa kkch ie a: Tay ardatse tai se itki , kiane ie ki e m ie a as imia. 24 Ie t iepa iut: Skkl t ye patk Israel aleripa ki muk. Epa dr wes obeja chwa siar es. 25 Eta tay dewa e tkwa kuch ki Jess wrki ta ichit ia: A kkpa, ye ki m! 26 Jess iiut: K idr bua alarla chk yttsa m chichi a. 27 Tay t ich: A kkpa, e yne; er chk mul darke i ski e eke chichi t. 28 Eta Jess ich ie a:

21Eta
(Marcos 7.24-30)
15.8-9 Isaas 29.13

Mateo15,16
34
A tay, be erbl moki ye mik, e kueki kiane be ki e de be ul a. E wsha ta il busi buanene. Jess ena ittkatapa biteyalne batsri ki Galilea e kkmik. Eta ie tkaka kabata tukir ki ta ee ie e tkser. 30 Ta p de tai ie ska, epa wa iduepa de Jess wrki . Iduepa k shko, k wbla wawr, k tto, ul kl suluulewa ies skirirke du ulitane wa ese kos buawit. 31 P ulitane tso ee isauk epa wkrarulune. Iepa t isu t k stto esepa ttkane, sul ena skl suluulewa esepa buanene, k sshko esepa shkne, ies k swbla wawr, esepa wbla wawne. E kueki iepa tso Israel aleripa Kkl ki kkka tai .

29Eta
Skirirke ese buawne Jess t
Wpa dka mil tkyk e ti Jess t
Jess t ittkatapa ki ta ichit iepa a: Siar ye wa p ikkpa wr. Iepa tso ye ta e ki k de maatk ta k iepa wa ku . K ye na iepa patkak u a k chkaule d isiwaar warak ala ki . 33 Eta ittkatapa t ich ia: Er k i a k yi serku. Wes sa t pan kumi tai p ekkpa tioie? 34 Ie t iepa a ichak: Kos a wa pan tso? Iepa iiut: Sa wa pan tso kul (7), ies nima tso elkela. 35 Eta ie t p k e tulkser i ski 36 ta pan kul ena nima e klwit ta wstela chit Skkl a ta iblatit m ittkatapa a ta iepa t iwati p a. 37 P ulitane chk de w ta ibata ate e ine dka kk kul. 38 Ichkrak epa dka mil tkyk (4.000) wpa , alaklpa ena alarla k shtane. 39 Jess t p yumine ta ie e ika kan a ta ima k ki Magdala ee.

32 Eta
(Marcos 8.1-10)
Fariseowakpa t k or yi a ese u k k su
ena saduceowakpa welepa de Jess ska. Iepa na ie tsaiak, e kueki iepa t iki ie a t k or yi a ese it iw kkachoie t moki ie patkbitu Skkl t. 2 Er ie t iepa iut: Tsli ta a t icheke, K tanewa mat bule dba arda bua; 3 blami ta a icheke, K tanewa mat kali moneka ttsettse ta kali yrda. A na iane bua mik ta dba armi mik ta kali yrmi, eta wes tkke i e ta e k w ar a na? 4 A dr p sulu e k t Skkl dali wes trr wakpa k t imaso dali es. A ye a iki t k or yi a ese uy iw kkachoie t moki Skkl t ye patkbitu. Er il weray etkicha me iw kkachoie, e dr wes Jons ta ibak es.

16
1Fariseowakpa
(Marcos 8.11-13; Lucas 12.54-56)
35
Mateo16
Eta ie t iepa mat ta ima bnet.

Fariseowakpa pan wlwoka e pak
ena ittkatapa demi batsri wi shet, er ittkatapa na il chowa tsmi . 6 Ie ich iepa a: Ye tt tts. A e kkn fariseowakpa ena saduceowakpa pan wlwoka e yki . 7 Ittkatapa ich a: K se wa d ! 8 chk iepa tso e suwait ta ichit iepa a: kueki a tso ichk a t k se wa d ? Kam a erbl ye mik moki ! 9 Kam a na iw ar? Pan skel wady wpa dka mil skeyk (5.000) ekk a, e chowa a na? Eta kk bik ibata kit a t? 10 ies pan kul wady wpa dka mil tkyk (4.000) ekk a, e chowa a na? E ukuki ta kk bik ibata kit a t? 11 Wes a k na iane t ye k ku ekes ese chk? A e kkn fariseowakpa ena saduceowakpa pan wlwoka ese yki . 12 Eta iepa na iane t Jess k ku pan wlwoka tso se wa ese chk. Iepa na iane t tt wa fariseowakpa ena saduceowakpa t swblaweke e chk ie tso.

5 Jess
(Marcos 8.14-21)
Pedro t ich t Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e
iepa de k ki Cesarea Filipo, eta Jess t ittkatapa a ichak: Ye dr Sdits Al, i ma e cheke p t ye dr yi? 14 Iepa iiut: Welepa t icheke t be dr Juan Swskukwak. Welepa sk t icheke t be dr Skkl ttekl bak ki Elas shkenekane e. Welepa sk t icheke t be dr Skkl ttekl bak ki Jeremas Skkl tteklpa sk bak e wele. 15 Ie t iepa a ichak: Er i ma a ich, ye dr yi? 16 Simn Pedro t iiut: Be dr w pairinebitu idi wa sa blie e. Be dr Skkl chk Al e. 17 Jess ich ie a: A Simn, Jons al, aycha bua be dr. ch be t e k mne sdits wa be a, e m ye Y tso k ja a e t be a. 18 E kueki ye be a ich t be dr Pedro (ki e w kiane ch k). Be dr wes k dr u katabloie es, e wa ye ichapa k dra tai . kos tso d duwa dich, e k e alpaka iepa ki . 19 blie Skkl tso e wkk kkppo kw meke ye t be a. Ye t kaw meke be a ye tt bua pakk as Skkl d stso

13 Mik
(Marcos 8.27-30; Lucas 9.18-21)
Mateo16,17
36
tai e blie. E dr wes blu ekl kan mso t blu wkk kkppe as sdwaia es. k kw mne be wa k i a, ese k kw mne Skkl wa. ies kw m be t k i a, ese kw mebak Skkl t. 20 E ukuki ta Jess k wa ittkatapa kne yi a ichk t ie dr w pairinebitu idi wa sblie e.
ukuki ta Jess t its ch ittkatapa a: Ye kawta shkkmi Jerusaln, ee judiowak kueblupa ena sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t ye weikera tai . Ye tterawa er e ki k de maat eta ye shkerdakane. 22 Pedro t ie kimi bnet ta iumiit: A Skkpa, k e char! E m k dr es! K e wamblnuk be ta! 23 Er ie e wtre Pedro kke ta ich: A Satans, be yshka bnet ye yki ! Be tso ye wklu k. Be k t yi su wes Skkl t isueke es; be t isueke wes sdits t isueke es. 24-25 Ie t ich ittkatapa a: Yi e tsatkak ittwa yki , ese k ul a sene micho dpa. Er yi e mettsa ttwa ye dalrmik, ese ul a idra. E kueki yi e yuak ye ttkataie, ese k kne tkinukia e ki . E skie ikawta e chk d ittwa wtulewa krus mik ekk. Es ie kawta shkk ye itki . 26-27 Ye dr Sdits Al, e dra Skkl olo ta tai e a, ies Skkl biychkwakpa ta. Ye t sulitane patuera ekl ekl wes iser es. E kueki yi ulitane tso k i a e de a ul a, er sene micho k d a ul a, e ta e dr ie bua a a? Sene micho k patorpa wa. 28 Moki ye t a a ich t a tso e, epa welepa t ye dr Sdits Al, e datse bluie e suera kam iblrulur e yki .

21E
(Marcos 8.31-9.1; Lucas 9.22-27)
Jess e biy ch t ie tterawa
Jess t ilo tai e kkach ittkatapa a
ki k de terl, eta Jess wa Pedro ena Santiago ena Juan dr Santiago l, epa mtser e ta k bata kakke ese ki . 2 Ee iepa w sha ie manenettsa ma kuaki , iw olobune wes diw es, ies idatsi manenettsa ma saruru warke dall. 3 E bet ta iepa t Skkl tteklpa bak k iaia ki Moiss ena Elas epa su kapakk ie ta. 4 Eta Pedro t ich ie a: A Skkpa, bua se tso e. Be ki ikiane, ema ye t la yuka maatkuela; etkue be a, etkue Moiss a, etkue Elas a. 5 Ie ttkeia e wsha ta mochka warke dall ese t iepa ki twa. Mochka shua iepa t tt tts t ich: Se dr ye al dalr tai ye na, e wr bua shute ye wa. Ie tt iut.

17
1E
(Marcos 9.2-13; Lucas 9.28-30)
37
6 Mik
Mateo17
e tts ittkatapa t ta iepa suanka tai , e kuek i iepa e tlur wwakkt. 7 Jess dewa iepa omik ta ie t iepa kwa ta ichit iepa a: A e kka; k a suanuk. 8 Mik iepa t k su, eta iepa isu t k yi kuia, Jess dur. 9 Iepa bitet kene wak, eta Jess t iepa a ich: su a t e k pakar yi a d mik ye dr Sdits Al, e ttwa shkenekane e ukuki . 10 Iepa t ie a ichak: kueki swblau k tt dalino wa wakpa t icheke t Elas kawta dkne kewe w pairinebitu idi wa sblie e yki ? 11 Ie t iepa iut: E yne t Elas datsekene kewe. Ie t ko s kaneweketke kewe w pairinebitu idi wa sblie e yki . 12 Er ye t a a ich t ie dbak, er iepa k n a ia n e t ie idir. Iepa t iweik sia r wes iepa ki ikiane es. Es ies iepa t ye dr Sdits Al e weikera. 13 Iepa na iane t ie tso Juan Swskukwak e chk.

Duladula ekl tteke aknama t e buawne Jess t
Jess ena ittkatapa demine w p daparke tai ie panuk ee, eta wm de ekl ie ska ta ie e tkwa kuch ki Jess wrki ta ichit ia : 15 A kkpa, ye al sa er siar wa. Ie kirirke siar, wek k al ta i li neka, mikle ta ie aner b a, mikle ta di a. 16 Kam be d eta ye wa idebitu be ttkatapa a er iepa k a ibuarne. 17 Jess t ich: A p k erblta Skkl mik, a k na k ane. Mik ye sermir a ta? Kos ye t a dalttsemir? Kabla e tsbitu a. 18 Eta ie t aknama u ta itrwshkar duladula a. E wsha ta duladula buanene bua. 19 E ukuki ta ittkatapa tt ie ta bnet. Iepa ie a ichak: kueki sa k a aknama e trneshkar? 20 Ie ich iepa a: A k erblku Skkl mik moki e kueki . Moki ye t a a ich t a erblpa Skkl mik tsir mostaza w dr tsirla ekk, e ta a t ichmi kabata w a: Be e skttsa yshka bnet, ta imiraa bnet. A erblke moki Skkl mik, ema k dr darr a a w. 21 g

14 Mik
(Marcos 9.14-29; Lucas 9.37-43)
g 17.21 Ykku kchke wele t versculo 21 k kutkka. E t ich i es: Er aknama ese yrmittsa iki Sy a ena bats e wa.
Mateo17,18
38 Jess sk e biy ch t itterawa
Jess ena ittkatapa dapaw Galilea, eta ie t iepa a ich: Ye dr Sdits Al, e wmerdattsa p ul a, 23 ta ye tterawarakit, er e ki k de maat ta ye shkerdakane. Tt e t ie ttkatapa eriaw tai .
22 Mik
(Marcos 9.30-32; Lucas 9.43-45)
Jess ena ittkatapa de Cafarnam, eta p t inukl shteke Skkl w kanwoie epa de Pedro ska ta ie a ichak: Be wblau kwak t inukl patuekes Skkl w kanwoie e patueta? 25 Pedro t ie iut: T, ipatueta. E ukuki ta mik Pedro de weshke, eta Jess tt ie ta kewe ta ichit ie a: A Simn, i ma be ibikeits? Yi aweke k wkirpa t, ik wakpa ekka p kuaki ? 26 Pedro t iiut: P kuaki . Jess t ich: E yne, e kueki ilar k kawta ipatau k. 27 Er ipatas as iepa k ulurka se ki . E kueki be y batsri kkmik eta bikl uymi di a. Eta shupp, ee be t inukl kuera et. E ts mi nima ts kliw be t e kk iepa patuoie, e dr w se bl nu patuoie.

24 Mik
Inukl shteke Skkl w kanwoie ese patu Jess t
kw ska ta Jess ttkatapa de ie ska ta ie a ichakrakit: blie Skkl tso e shua yi dr ibuaie imalepa tsata? 2 Jess t alala ki ekl duser iepa shu sha 3 ta ichit iepa a: Moki ye t a a ich t a k er mane as a d wes alala i es, e ta a k dpawa blie Skkl tso e a. 4 Yi er manew ta ie e wwa wes alala i es, ese dra ibuaie blie Skkl tso e a. 5 Yi t alala ise kiwa ye tt wa, ese t ye wk kiwa.

18
1E
(Marcos 9.33-37; Lucas 9.46-48)
Yi dr ibuaie Skkl wa
A tso wsh wa t sk sulu wamblk ese yki
t ikkpala erblke ye mik, esepa ekl k sulu wamblk, esepa weirda tai shute tkka k wawoie muwa ikuli a batremi day a e 7 yi tso tai serkiwoie sulu wamblk, e kueki wstela i na k tsata.
6 Yi
(Marcos 9.42-48; Lucas 17.1-2)
39
Mateo18
i wakpa ta. Kekra sulu tso serkiu k, er yi t sk sulu wamblk, wstela i na esepa ta. 8 A ul a kl t a k sulu wamblk e ta it uym i bnet. A dwa sene micho a ul etk kl etk, e dr bua. E skie a uywa btk e dr sulu. 9 ies swbla b ar micho e a ul btk ena kl t sk sulu wamblk, e ta iyt tsa uymi bnet. A dwa sene micho a wbla ek wa, e dr bua. E skie a uywa b ar micho e a wbla bk, e dr sulu.

(Lucas 15.3-7) e kkn, ikkpala k watarttsa. Ye t a a ich t Skkl biychkwakpa tso iepa kknuk epa tso kekra ye Y tso k ja a e wrki iepa tt chk. 12 Ima a t ibikeits? Wm ekl wa obeja tso dka cien ta e et chowa, e ta wmi ie t? Obeja dka dabom su li yk ki su li tu (99) e meraat ie t kaika ta ima obeja chowa e yulk. 13 Moki ye t a a ich t mik ie t iku, eta ie ttsnene bua tkka imalepa k chwa e t 14 Es Skkl dr a Y tso k ja a, e k ki ikiane t ie ttsw e tsata. ikkpala chwa ekla wia.
10-11A

Obeja chowa e pak
Wes se k er buanukne ki
yami wele t sulu wambl a ki , e ta a y ie ska ta sulu wamblit e ch ie a, e shu l a bl t. Ie t a tt iut, e ta a er buanene ki . 16 Er ie k wa a tt iutne, e ta a yamipa ts mi ekl bl, tt ki a t ie kkat e tteklie as ior wes itso kitule es. E t ich, Tt kos shu lekes eta itteklpa kiane bl maal ichoie t moki idir au. 17 Er k ie wa epa tt ttsne, e ta ich ye icha erule e kukua. ies k iwa iepa tt iutne, e ta isa wes p k t Skkl dali es wes inukl shtkwakpa Roma wkirpa a epa su es. 18 Moki ye t a a ich t cheke a t t e dr sulu k i a, ese chera Skkl t t e dr sulu. ies cheke a t t e dr bua k i a, ese chera Skkl t t e dr bua. 19-20 Ye t sk chekene a a: W a bl maal dapaw ye tt wa, ee ye tso a ta. E kueki a bl er mwa ikk k i a il kik ye Y tso k ja a e a, e ta imerait a a. 21 Eta Pedro dewa Jess ska ta ichakit: A Skkpa, bitkicha ye yami t sulu wambl ye ki , e oloymiy iki ? Moki d kul ekk? 22 Ie iiut:

15 A
(Lucas 17.3)
Mateo18,19
40
K ye t be a ich kul . Ye ich t be kawta inu oloyk iki h kekra bitkicha ekk chy a a e w pakekey tt i wa. blie Skkl tso e dr wes blu ekl na nu shu lak ikan msopa ta es. 24 Ie t iepa nu shu lmitke eta ikan mso ekl debitu iepa wa ie wrki , e wa nu tso tai shutei 25 Ie k a nu ekk pator pa, e kueki blu t ie ena ilakl ena ilar ena kos tso iwa e watau ktsa k inu ekk patuoie. 26 Ikan mso e tkwa kuch ki blu wrki ta ikkch tai ie a: Be weiky, ye pan br tsir, 27 Blu ie su er siar wa, e kueki iarke e wa ye t be patuttsa seraa. kos e oloyit iki seraa ta imine br. 28 Er mik kan mso e ma, eta ie t kan mso ikl ku aweke ie t elkela j Ta iklwwait ikuli a tuwa darr ta ichit ia: Be arke ye ul a, e patattsa a! 29 Ta ikl e tkwa kuch ki ie wrki ta ikkch tai : Be weiky, ye pan br tsir, e wa y be patuttsa 30 Er ie k wa ikl kkchke e iutne. Ie t iwtkwa patk seraa. swto w a d mik inu patuttsait seraa eta. 31 Mik kan msopa malepa t itts, eta e t iepa eriaw tai . E kueki iepa ma blu ska ta ichka seraa. 32 Eta blu t kan mso e kik patk ta ichit ia: Be dr p sulu! Ye t be ki be nu tai e oloya seraa be kky ye a e kueki . 33 kueki be k wa be yami su ne er siar wa wes ye be su es? 34 Eta blu uluneka tai , e t ikan mso wtkwa patk as iweik iepa t siar d mik inu patonettsa seraa eta. 35 Es ies a yami t sulu wambl a ki e nu k oloy a t iki er moki wa, e ta ye Y tso k ja a e t a weikera siar.

23
Blu er bua ch ikan mso ekl a
19

Jess t tt ekk ch one, eta ie e yttsa Galilea ma Judea ta itkattsa Jordn a wi shet. 2 Tai p dami ie itki epa shua wpa kirirke esepa kos buawit. 3 Eta fariseowakpa welepa de ie ska ta iepa t ie a ichak itsaioie: Wpa a kaw ta itay owa yi ulitane kueki ? 4 Ie t iepa iut: tso kitule Skkl ykku ki , e k su ne a wa? E t ich t tsawe ta Skkl t se y wm ena alakl. 5 Ie t iy: E kueki wpa k serpaia

1Mik
(Mateo 5.31-32; Marcos 10.1-12; Lucas 16.18)
Se wa ese ch Jess t
18.22 kekra bitkicha ekk: Griegoie e dr dabom kuryk dka kuktkicha (707). 18.24 nu tai shute: Tt i dr inukl ki talento e mil dka dabop. I e ta e sk dr dlares dka milln dka dabom skeyk (50,000,000) j 18.28 elkela : Tt i dr inukl kidenario ese dka cien.
h i
41
Mateo19
iy ena im epa dapmik, ta iserdawa alakl ta. Iepa bl serda ita ta iepa ma wes wk ekl es.k Es ikiteat 6 e kueki iepa k i bl, iepa yne wes wk ekl es. E kueki wpa batswa Skkl t esepa k batskk yi t. 7 Eta iepa t ie a ichak: E dr es, e ta kueki Moiss t iyat t wm t itay wa, ese wk kawta owa ykku muk ia? 8 Ie iut: A er darr, e kueki Moiss t kaw me a a a tay kwa, er tsawe ta k idr es. 9 Ye t a a ich t yi t itay wa, k dr itay trr kueki , ese t alakl sk tswane, e ta e wa isenewabak kewe e dalsewwait. 10 Jess ttkatapa t ich ie a: E dr es e ta bua idir sa a t k sa alakl tswa. 11 Ie t iepa iut: ch a t e k dr sulitane a, e dr wpa a imne esepa a. 12 Wpa welepa dr kachir iepa wk dka es e kueki . Welepa sk yueke skapeykwakpa t kachirie. Isk tso esepa serke kachirie blie Skkl tso e kan kueki . Wpa sermi es, esepa sen es.

wa alarla debitu Jess ska as ie ul mka iki ena iki Sy a iki . Er ittkatapa t p ulor. 14 Er ie t ich: A s alarla bitu ye ska. Wpa dr wes iepa es, esepa blie Skkl tso, e kueki k iwklwaria. 15 Eta ie ul mka iepa ki , e ukuki ta ima bnet.
13 P

(Marcos 10.13-16; Lucas 18.15-17)
Jess t iki Sy a alarla ki
ekl debitu Jess ska ta ie a ichak: A Swblau kwak, bua wmi ye t as sene micho d ye ul a? 17 Ie t iiut: kueki be t ye chak dr bua ese ki ? Skkl ekl dr bua. Be ki sene micho kiane, e ta tt meatbak ie t dalino e dali. 18 Ie t Jess a ichak: Tt wne? Ie iiut: K a kaw ta sttkwa, k a kaw ta ssenewabak e dalseukwa, k a kaw ta akblk, k a kaw ta skkatk kach wa, 19 a y ena a m dali, ies a malepa dalrits wes a wkpa e dalr es.l

16 Wm
(Marcos 10.17-31; Lucas 18.18-30)
Inukl bl ekl t Jess a ichak
19.5 Gnesis 2.24 sa.
19.19 xodo 20.12-16; Deuteronomio 5.16-20; Levtico 19.18
Mateo19,20
20 Duladula
42
t ie a ich: Tt e kos dalibitu ye t iaia. Eta sk kianeia? 21 Ie iiut: Be na bua kos wak seraa, e ta be y ta tso be wa, e watattsa seraa ta isk mttsa ssiarpa a. E ukuki ta be shk ye ta ye ttkataie. Es ta yi bua tai dra be ul a k ja a. 22 Duladula dr inukl bl tai , e kueki mik ie t e tts eta ie erianeka tai ta imatke. 23 Eta Jess t ich ittkatapa a: Moki ye t a a ich t inukl blpa a darr idir dkwa blie Skkl tso e a. 24 Isk chney a a t inukl blpa a dkwa blie Skkl tso e a e dr darr tkka kameio tkmi datsi yuo dik ese wukla a e tsata. 25 Mik e tts iepa t, eta iepa tkinewa tai ta ichitrak: E dr es ema yi tsatkrmi? 26 Iepa weblit ta ichit: E k onuk sdits a wes, er Skkl a yi ulitane ormi. 27 Eta Pedro t ich ia: Sa t yi ulitane meat ta sa bite be ta. dmi sa ul a e skie? 28 Ie t iepa iut: Moki ye t a a ich t mik k i manerketkene bua aishku ta, eta ye dr Sdits Al e dra k ulitane blie olo ta tai . ies a dr ye ttkatapa, epa e tulraser blu kul dka dabom eyk k bt e ki , Israel ditswpa dka dabom eyk k bl epa wttsu k. 29 Wpa kos t iu ilpa ikutapa iy im ilar ik ese mat ye tt kueki , e ta epa ul a isk drane tai shute, ies aishku ta sene micho dra iepa ul a. 30 Er i e ta se tai tso kewe esepa dra bataie ena se tso bataie i e ta esepa dra keweie.

blie Skkl tso e ta itkke wes itka wm ekl ta es. E ma blami kan msopa yulk ie uva tso tkule e kanu k. 2 Ie t ich iepa a: Ye t a patueke kos spatorke k etk ekk, e dr denario etk. E dr bua iepa a ta ie t iepa patk kaneblk. 3 Diw de su li tu (9) eta kan wk mane kan msopa sk yulk eta ee ie t isu t wpa tulur ala ska k ku kaneblk. 4 Ie t iepa a ich: A y kaneblk ye kan a ta ye t a patueke kos spatorke moki ekk. Eta iepa ma kaneblk. 5 Diw de bata a ta ie ma kan msopa sk yulk eta ie t iepa patk kaneblk. ies tsli diw de maat eta ie ma kan msopa sk yulk ta iepa patkit ies kaneblk. 6 Diw dketke skel eta ie ma kan msopa sk yulk, ee ie t wpa ku iter k ku kaneblk. Ie t iepa a ichak: Ik a iter i e k ku kaneblk? 7 Iepa t iiut: K yi wa sa a kan mne. Eta ie t iepa a ich: A y kaneblk ye a.

20
Kan msopa patu e tt
43
Mateo20
msopa ki eta iepa pata. Wpa debitu bataie, epa patami kewe, ta wpa debitu kewe, epa pata bataie. 9 Eta kan msopa debitu kaneblk tsli diw skel, epa patone kewe. Iepa kos patone denario et et. 10 Mik kan msopa debitu kaneblk kewe, epa patorketke eta iepa t ibikeits: Sa patorke aishet sa malepa tsata. 11 Er iepa kos patone denario et et . 12 E t iepa kabewka ta ich kan wk a: Wpa ikkpa debitu bataie kanebl brbrla , e skie sa kanebl i, aw dba t, ies shtrine tai . Eta wes be t iepa patu kos be t sa patu ekk? 13 Er kan wk t ikan mso ekl iut: A yami, ye k ku sulu wamblk be ta. Se tt m a t ye be patueke denario etk. 14 E kueki be inukl kl ta be yshka. Wm debitu kaneblk ibataie ese a ye na inukl mak kos ye t be a im ekk eta wes ide? 15 Ye a kaw ta wak ye na ye inukl wa, ese woie. Ye t il kakmeke yile a, e t be ukyweke ye ki ? 16 Es stso bataie esepa dra keweie ena stso keweie esepa dra bataie.

8Mik k tuine, eta kan wk t ich ikan msopa pataukwak a: Kan
Jess e biy chne t ie tterawa p t
ena ittkatapa dabom eyk k bl (12), epa mirka Jerusaln ta ie t iepa ki bnet ta ichit ia: 18 Se mirka Jerusaln i, eta ee ye dr Sdits Al, e merdattsa sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ul a. Iepa t ye kichatera. 19 Ye merattsarakit p k dr judiowak esepa ul a. Epa t ye wayuera ppera siar ta ye tterawarakit wtule krus mik. Er e ki k de maat, eta ye shkerdakane.

17Jess
(Marcos 10.32-34; Lucas 18.31-34)
Santiago ena Juan epa m t kaw ki Jess a
ena Juan dr Zebedeo alar epa m de iepa ta Jess ska ta ie tkwa kuch ki iwrki il kioie ie a. 21 Jess t ie a ichak: kiane be ki ? Ie t iiut: Ye t be a kaw kieke t mik be tkneka sblie, eta ye al ekl tkwa be ul buakka, ekl be ul bakli kka swttsu k be ta. 22 Ie iiut: kieke a t e k w jcher a wa. Ye tka wayarmi a a? A e ch weinuk wes ye weirda es? Iepa t iiut: T, sa dirmi. 23 Ie ich: Moki ye tka wayera a t, a weirda wes ye es. Er e tkkser ye ul buakka ye ul bakli kka, e k kw menuk ye a. E tsotke ye Y wa klule yi a imekeit esepa a.

20 Santiago
(Marcos 10.35-45)
Mateo20,21
24 Mik
44
tt e ttswa ittkatapa malepa dka dabom eyk (10) epa t, eta iepa uluneka iepa bl e ki . 25 Er ie t iepa ulitane ki ta ich ia: A wa ijcher t p k t Skkl dali, esepa wkirpa kos e alkeka iepa ki kekra, ies iblpa t iepa patkeke ksik wa. 26 Er a k kne e wamblk es. E skie, a isie e yuak a wkirie, ese kawta e wkwa imalepa diki a dishet ikan msoie. 27 ies a isie e yuak ibuaie a malepa tsata, ese kawta e muktsa imalepa a kan msoie. 28 Ye dr Sdits Al, e k dbitu as yi t ye ki m. Ye dbitu iepa ki muk ena e muktsa ttwa p tso tai e nu skie. E kueki a kawta e wkwa a malepa kan msoie.

Wpa bl wbla k wawr epa buaw Jess t
ena ittkatapa e yttsa Jeric, epa itki p mirwa tai . 30 Eta wpa bl wbla k wawr, epa tulur ala ska. Mik iepa t itts t Jess dami, eta iepa t ich aneule: A kkpa, sbl David bak e aleri, sa sa er siar wa! 31 P t wpa e ueke as iepa siwablwa, er iepa k aneka tai : A kkpa, David aleri, sa sa er siar wa 32 Jess e duser ta wpa wbla k wawr epa kiit ta iepa a ichakit: kiane a ki ? 33 Iepa iiut: A kkpa, sa wbla bua. 34 Ie t iepa su er siar wa ta iepa wbla kit. E w sh ta iepa wbla buanene ta imyal ie ta.

29Jess
(Marcos 10.46-52; Lucas 18.35-43)
21

1Mik
iarak: A y w u wne erule ee. Mik a demi ee, eta bet ta a t burro alaki kuera et moulewa ena ilala dur iomik. E wts ta itsbitu a. 3 Yile t a a ichak, e ta iiut: Skkpa ki ikiane, e wa ie t imne. 4 Itka es as yatbak Skkl ttekl t e w tk es. Ie t iy: 5 Ich Jerusaln wakpa a: Ye tt tts, a bl datse a ska e tkuleka burro ki . Ie dr p br k e ttstaka. Ie datse burro alala ki , e dr iyiwak tso dal oie ese. m
m
Jess ena ittkatapa demi tsi net Jerusaln, k ki Betfag tso Olivo kbata a ee, eta ie t ittkatapa ki bl 2 ta ichit
(Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40; Juan 12.12-19)
Jess demi Jerusaln
21.5 Zacaras 9.9

45
Mateo21
Es Skkl ttekl t iyat. 6 Ittkatapa myal ta iwrakit wes Jess t ich iepa a es. 7 Iepa wa burro alaki ena ilala bitetser Jess a. Iepa t ipaio ki kke mka burro alala ki ta Jess e tkka iki . 8 P tso tai epa t ipaio ki kke shulor ala ki , ies welepa t kal k tlor shulor ala ki Jess al tsoie. 9 P mirwa keweie Jess yki ies itki , epa ulitane arke tai : Ie i dr se bl bak David e aleri, e ki kkas! Aycha bua ie datse Skkl tt wa. Skkl tso k ja a e ki kkas!n 10 Mik ie dewa Jerusaln, eta e wakpa alneka tai ta ichak: Yi dr ie? 11 P datse tai ie ta, epa t iut: E dr Jess. Ie dr Skkl ttekl datse Nazaret ate Galilea e.

Jess dewa Skkl w a. Eta wpa tso ee yi tau k ena yi watau k epa kos trwyal ie t. Inukl maneu ko wakpa mesa trlurkait. ies nubl watau kwakpa kula trlurkait. 13 Ie ich iepa a: Skkl t iyat iykku ki : Ye u kirda tto ye ta w,p er a t iiawka akblo wie. 14 Eta swbla k wawr ena k sshko bua esepa debitu Jess ska Skkl w a ta ie t iepa buaw. 15 Alarla tso ee epa t ich aneule: Sbl bak David, e aleri ki kkas! Mik sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t w Jess t e su, ena i ma alarla t ie ch e tts, eta iepa uluneka tai 16 ta ichitrak Jess a: chk alarla tso, e tts be t? Ie t iepa iut: T, e ttsy. Er i ma e ch Skkl ykku t, wsua e k suule a wa. E t ich: A Skkl, alarla ena bbpala tsuykeia, esepa kb e ki kkka.q 17 Eta ie t iepa mat ta ima k ki Betania ee. Ee ie kapre.

12 Eta
Jess t Skkl w batsew
es blami ta Jess michone Jerusaln ta ie mirwa ala wa ta ie du bli wa. 19 Ie t higuera kl ter elka su ta ima iw yulk kat. Er k iw ta, ik arwa tai . E kueki ie t ich kal e a: K be wrpaia ys!
18 Bule
(Marcos 11.12-14, 20-26)
Higo kl siwwa Jess t
n 21.9 Salmo 118.26 o 21.12 inukl maneu k : Judiowak a inukl tso wakanew Skkl w a, e tuekene iepa t inukl se wa. p 21.13 Isaas 56.7 q 21.16 Salmo 8.3
Mateo21
46
E wsha ta higuera kl sinewami. 20 Mik e su ittkatapa t, eta e t iepa tkiwwa tai , e kueki iepa t ie a ichak: Wes higuera kl sinewa bet? 21 Ie t iepa iut: Moki ye t a a ich t a erbl Skkl mik moki , k ibikeitsule btbt, e ta w ye t, e ormi a a ies. E k ie ta a t ichmi kabata w a: Be e skttsa e anwa day a, e ta es iw tkra. 22 A erbl Skkl mik moki , e ta kos ki a t ie a e w dra a ul a.

ukuki ta Jess dewa Skkl w a, ee ie tso swblau k. Eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa de ie ska ta ichak ia: Yi tt wa be t yi ikk weke? Yi t e kw m be a? 24 Ie iiut: ies ye t a a il chakeke, e iut a t, e ta ye t a a icheke t yi t ikw me ye a. 25 Yi t Juan patk swskuk? Skkl tso k ja a e sdits? Iepa iutmi ta ichrakit: Se t ichmi t Skkl t kaw m Juan a, e ta ie t se iutmi: Eta kueki a k wa ie tt klone? 26 P ulitane t iklw t Juan dr Skkl ttekl. Se suane iepa yki , e kueki k se a iynuk t Juan a kaw me sdits t. 27 E kueki iepa t iiut: K sa wa ijcher. Ie t iepa a ich: Es ies ye k t a a ichepa t yi t ye a kaw m yi ikk woie.

23 E
(Marcos 11.27-33; Lucas 20.1-8)
Yi t kaw m Jess a?
t iepa a ich: Tt kleekey a a e tts a t. Wm ekl al dr bl wpa, e debitu il ekl ska kewe ta ichit ia: A al, be y kaneblk i e ye uva tso tkule e a. 29 Il t iiut: K ye mne. Er e ukuki ta ie t ibikeitsne kuaki ta ima. 30 E ukuki ta iy ma il ikl ska ta ichit ia: Be y kaneblk ye uva tso tkule e a. Il iut: kk ye mike. Er ie k mne. Eta Jess t iepa a ichak: 31-32 Ima a t ibikeits? Alar bl, e wne t iy tt iut? Iepa t ie iut: Wne a ichit kewe e. Ie ich iepa a: Juan Swskukwak dbitu sene ysys al kkachk a a, er a k wa ie tt klone. Er inukl shtkwakpa Roma wkirpa a ena alaklpa sulusipa, esepa t ie tt klw. E su a t er k a er maneone ie tt

28 Jess
Alar bl e tt
47
Mateo21
klwoie. E kueki moki ye t a a ich t iepa esepa drawa a skie blie Skkl tso e a. (Marcos 12.1-12; Lucas 20.9-19) kleekey a a, e tts. Kan wk ekl t uva kuatk tai ta ikkiwait bua, kauk biit uva di tuoie. ies la yuit kak ke uva kknoie. E ukuki ta ie t ipeitat wpa welepa a as iepa t ipata ie a iwrke e kak wa. E ukuki ta ie ma k bnet. 34 Mik uvaw aline tsotke wi sht, eta ie t ikan msopa welepa patkmi ie icha tsu k. 35 Er kanu kwakpa t ikan msopa klwwa, ekl pprakit siar, ekl ttwarakit, ekl shkawrakit tai k wa. 36 Eta kan wk t ikan msopa sk patkmine tkka kua ipatkit e tsata. Er kanu kwakpa t iwambl iepa ta wes iepa t iwambl wpa dr kua epa ta es. 37 Bata ekk ta ie t iwk al patkmi ta ie ibikeits: Ye al idir, e kueki iepa t idaliera. 38 Er mik iepa t il su, eta iepa ich a: Ie w dr k i wak al, k i atda ie ul a. Ittwas eta es se ul a k i atda. 39 E kueki iepa t iklwwa yttsa bnet ta ittwarakit. 40 Eta Jess t ich: Ye t a a ichak: Ima a t ibikeits? Mik kan wk dene eta wera ie t kanu kwakpa epa ta? 41 Iepa t iiut: Ie t p sulusipa epa tteralur er sulu wa ta uva kan meraneit kanu kwakpa kuaki pa t ipatuera bua mik ikw dke bit ekk esepa a. 42 Eta ie t ich iepa a: Ye tt tso kitule Skkl ykku ki , e k su ne a wa? E t ich: k watttsa u yukwakpa t e ynene k buabuaie. E kaneo Skkl t, ta e t sttsweke bua, stkinewa iweblk.r Es Skkl ykku t iyat. 43 E kueki y ich a a t blie Skkl tso e kan mne a a, er e yerattsait a ul a ta imerait p kuaki pa t iwakanewera bua esepa a. 44 Es yi klastkne k e mik ese parolorda ena yi ki k e aneka ese yalitdawa idiki a. 45 Mik sacerdotepa wkirpa ena fariseowakpa t kle Jess t e tts, eta iepa t isuwa t ie tso iepa chk. 46 E kueki iepa na ie klwakwa ee. Er p t iklw t ie dr Skkl ttekl, e kueki iepa suane p yki ta k iepa wa iklonewa.
33 Isk

Uva kanu kwakpa sulusipa e tt
21.42 Salmo 118.22-23

Mateo22
48 Blu al ulabatske e tt
Jess t tt sk kle iepa a i es: 2 blie Skkl tso e ta itkke wes itka blu ekl ta es. E t il ulabatske e kw tkweke. 3 Ie t ikan msopa patk wpa kiule kos epa a ichk: Blu al ulabatske e diw de, a shk ikw tku k. Er iepa k shkak. 4 E ukuki ta blu t ikan msopa kuaki sk patkmi epa a ichit: Ich wpa kiule kos a t ye iyiwak buabua e duotke alinetke, kat kianeia. E kueki a shk ye al ulabatske e kw tku k. Eta iepa myal e chk wpa kiule epa a. 5 Er wpa kiule kos epa k wa blu tt iutne. Iepa ekl ma ikan ki , ekl ma yi watau k 6 ta imalepa t blu kan msopa klwwa ta iweikrakit siar, ies welepa ttwarakit. 7 Eta blu uluneka tai iepa ki ta ie t ich iippkwakpa a: A y iepa kos ttkulur, ies iepa u kos awa. 8 E ukuki ta ie t ich ikan msopa a: yi ulitane tsotke ye al ulabatske e kw tkwoie, er wpa kiule epa dr p sulu, e kueki ye k t kaw mepa iepa a ye al ulabatske e kw tku k. 9 E kueki a y bet ala kibi kos ese ki ta p kos su a t epa a ishke kaw tku k ye ta. 10 Eta ikan msopa myal ala kos ki ta p kos ku iepa t, p bua ena p sulu, esepa dapawka w iepa tso ikw tku k e w a. Es iw w ine tai . 11 Er mik blu de wpa dapane epa sauk, eta wm ekl suit k e paiule wes ikawta e paik ulabats kw tkwo es. 12 E kueki blu t ie a ich: A yami, wes be dewa? Be k e paiule ulabats kw tkwo ese datsi wa. Er wm e k wa blu iutne ys. 13 Eta blu t ich ichk watikwakpa a: Wm i ul ena ikl mowa a t ta iuyttsa bnet stui 14 Tt e paky a k a, ee ie i u ra siar, ik blarda iweir tai e kueki . a e w dr i es. Stso tai kiule as Skkl klu rakit iblie, er wpa shu kitbakit esepa k dr tai .

22
1Eta
(Lucas 14.15-24)
ukuki ta fariseowakpa myal ta ittrak ita: il chaks Jess a as ie t il sulu ch ikkatoie. 16 E kueki iepa t iklpa welepa ena Herodes klpa welepa patkmi ie a ichakk. Iepa t ie a ich: A swblau kwak, sa wa ijcher t kekra be tt moki . Be t sulitane sueke ikk. Ima p t be cheke e k ki be tkine. E kueki be t swblaweke ysys Skkl al tt wa. 17 E kueki ich sa a, i ma be t ibikeits? Roma wkir kibi patus e dr bua k idr bua? 18 Ie t isuwa t iepa tso ie chakk er sulu wa, e kueki ie iiut i es: A e sulu, kueki a tso ye mau k tsai? 19 Inukl tso a wa Roma wkir patuoie, e kkach ye a et.
15 E

(Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26)
Swkirpa patau k, e tt
49
Mateo22
Ta iepa wa inukl wshki ese debituia et. 20 Eta ie t iepa a ichak: Yi dikl ena yi ki merka iki ? 21 Iepa iiut: Roma wkir kibi. Eta ie t iepa a ich: Ema kos Roma wkir kibi icha, ese m ie a, ta kos Skkl icha ese m ie a. 22 Mik iepa t e tts, eta iepa tkinewa. Iepa t imat ta imyal.

diw wa, saduceowakpa welepa de Jess ska. E wakpa t iklw t sduowa epa k shkenukkane. Iepa t ie a ichak: 24 A swblau kwak, Moiss t se a iyat t wm blnewa k al ate, e ta ie l kawta isch tsu kwa as il kka il blnewa, e a. 25 Etkicha sa shua wpa bak dka kul lpa. Ikibi alakl tswa, er iblnewa k al ate. E ukuki ta ie itki il t isch tswa, 26 er ies e blnewa k al ate. Es itka il sk ta ies imalepa kos epa ta. Iepa kul blrulune k al ate ys. 27 Bata ekk ta ies ilakl blnewa. 28 Wpa kul epa bak alakl ekl ta. Mik sduowa epa shkenekane, eta wne dmi ie wm chkie? 29 Ie t iepa iut: A k wa Skkl ykku suule, ies ie dich k jcher a wa, e kueki a wa k chowa. 30 Mik sduolur epa shkenekane, eta wpa ena alaklpa k serpawaia ita. Epa myal wes Skkl biychkwakpa tso k ja a k sertawa ita es. 31 A ki kiane jcheno t moki sduowa epa shkerdakane? y Skkl t a a iykku ki e k aritsule a wa? Ie t iy Moiss a: 32 Ye dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl.s Ie k dr sduowa epa Kkl. Ie dr sttska epa Kkl! E kueki se wa ijcher t sduowa epa shkerdakane. 33 Mik p t tt wa Jess t swblaweke e tts, eta iepa tkirulune.
23 E

(Marcos 12.18-27; Lucas 20.27-40)
Sduolur e shkermikane au?
Skkl tt dalino e isie dr ikibiie?
fariseowakpa wa ijchenewa t Jess t saduceowakpa siwablwwa tt moki wa, 35 eta iepa ekl dr swblau kwak tt dalino wa, e t ie a il chak itsaioie: 36 A Swblau kwak, Skkl tt dalino e wne dr ibuaie imalepa tsata?

34 Mik
(Marcos 12.28-34)
s 22.32 Ye dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl: Mik tt e ch Skkl t Moiss a, eta Abraham, Isaac ena Jacob epa blrulunebak k iaia. Wes ie t ich, e w kiane ch t iepa tso ttska Skkl ta. xodo 3.6 sa.
Mateo22,23
37Ie
50
iiut: Kk dr a Kkl, e dalrits a er kos wa, a wk kos wa ena a erbik kos wa. 38 Tt e dr ibuaie tt dalino malepa kos tsata. 39 Er e itki tt sk tso, e dr wes it e es, e t ich: A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es. 40 Tt dalino kos kitbak Moiss t ena Skkl tteklpa t ykku ki , e winewa tt bt e a.

W pairinebitu idi wa sblie e dr yi aleri?
daparkeia, 42 e dalewa Jess t iepa a ichak: Ima a t w pairinebitu idi wa sblie e ch, t yi aleri idir? Iepa ie iut: E dr sbl bak ki David e aleri. 43 Eta ie ich iepa a: E dr es, e ta wes David t iki ie Kkl? David t iy Skkl Wikl wa i es: 44 Skkl t ich ye Kkl a: Be e tkser ye ul buakka dalino tai , d mik ye t be bolkpa mr be kl diki a eta.t 45 Ie dr David aleri, e ta wes e kimi David t ie Kkl? 46 K yi a ie iutneia ys. E ukuki ta k yi ksik dkaia ie a sk chakk.

41Fariseowakpa
(Marcos 12.35-37; Lucas 20.41-44)
Fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa kkat Jess t
ukuki ta Jess t ich ittkatapa a ena stso tai e kukua: tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa a kaw mne tt dalino meatbak Moiss t e w pakk se a. 3 E kueki kos dalik a k iepa t e dali. Er dalik iepa t a k ese k dalieta iepa wakwar a t. 4 Iepa t tt dalino tai iepa wkpa t. E kueki k darr ese meke smalepa a w dali. E dr wes dal ekke i ski es, er iepa k t iketawa iulatska wa ski moie. 5 kos weke iepa t e dr sdits w wa e oie t iepa dr p bua. Skkl tt wele kitule datsitak ki , ese mueke iepa t iwtsa ki ena iul ki e ki tkoie. ies iepa wbats idatsi ki tkk datsitak batsi batsi chalala buaala ese wa. 6 W iepa kaw tku ke ies dapawo w a ese ska kula tso skkpa dalirta tai esepa a, ese ki iepa wbats e tkkser. 7 ies iepa ki ikiar t p t iepa shkew wes kkpa dalirta tai ese shkew es w p tso tai epa wwa. Iepa wbats t p t iepa ki swblau kwak. 8 Er a ulitane dr ies , e kueki k a kik swblau kwak. A me e kueki k a kik es. 9 ies a ulitane y wblau kwak e dr ekl
2 Swblau k

23
1E
(Marcos 12.38-40; Lucas 11.37-54; 20.45-47)
22.44 Salmo 110.1

51
Mateo23
dr ekl me, e dr Skkl tso k ja a e. E kueki k yi kiar k i a Sy. 10 ies a wkir dr ekl me, e dr w pairinebitu idi wa sblie e. E kueki k a kik swkir. 11-12 Yi e ttska tai , esepa wardawa; er yi e wwa dishet, esepa ki kardaka. E kueki w dr ibuaie a shua ese kawta e wkwa kan msoie imalepa ki muk. 13-14 A swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! blie Skkl tso e wkk wtekewa a t smalepa yki as k iepa dwa. A k miwa, ies wpa shkakwa esepa wklweke a t. 15 A swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! A shkke k kos ekk ki syulk as ie yu a ttkataie. Mik a iku, eta iyu a t sulu wamblkwak tai tkka a wkpa tsata. Es ie weirda siar b k a wes a es. 16 A dr wes sulaikwakpa wbla k wawr es! Wstela i na a ta! A icheke: Yi t tt m Skkl w wa, ese k kawta iiutk krr. Er yi t tt m orochka tso wtule Skkl w mik e wa, e ta e w kawta iut. 17 A k er ta! A dr wes swbla k wawr es! dr ibuaie, orochka tso Skkl w mik e Skkl w t orochka batsew e? 18 ies a t icheke: Yi t tt m ka tso yi moka Skkl a e wa, e ta ese k kawta iiutk krr. Er yi t tt m yi merka ka e ki e wa, e ta e w kawta iut. 19 A dr wes swbla k wawr es! dr ibuaie, yi merka ka e ki e ka t ibatsew e? 20 Yi t tt m ka e wa, ese k ku tt muk ka e wa, ies ie tso tt muk kos tso iki e wa. 21 Yi t tt m Skkl w wa, ese k ku tt muk Skkl w wa. ies ie tso tt muk Skkl serke ee e wa. 22 Yi t tt m k ja wa ese tso ies tt muk Skkl kul wa. ies itso tt muk Skkl wk tkr ikul ki e wa. 23 A swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! Kakla tso ino chk a ki menta ena ans ena comino ese kos ts meke a t Skkl a. E dr bua er tt dalino e buaie k dali a t. E dr sene ysys, ena sa er siar wa ena erbl Skkl mik moki k iloyeta. ies e kos dalik a kawta. 24 A dr wes sulaikwakpa wbla k wawr es! E dr wes a t schwak wppe t a, er kameio malwa a t wae, k ittsne a wa. 25 A swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! A dr wes a tka kos pa skueke a t iki kke es. A wr bua er a er sulu. A dr akblkwakpa. A ki syamipa yi kos kianettsa a a. 26 A fariseowakpa, a dr wes swbla k wawr es! Tka tt sku kewe, es ies iki kke pa sune. 27 A swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! A dr wes p pateule saruru es. Ese wr bua iki kke, er ishua snu dich tso tai , e dr sulu. 28 A dr wes p ese es, a e t a dr p bua ysys, er a er dr sulu. A dr e kwakpa.

Mateo23,24
29A
52
swblau k tt dalino wa wakpa, a fariseowakpa, wstela i na a ta! A e sulu! A t Skkl tteklpa bak k iaia epa p yuekene paali . ies yu a t as sser ysys bak epa k chwa a na, ese ki tkeke a dr bua. 30 E dalewa a icheke: Sa tkpa sa ypa bak k iaia sa wa iepa siniku ne Skkl tteklpa ttkulur. epa kw ska ta, ema k 31 Mik e cheke a t, eta a e chkeka t a dr wpa t Skkl tteklpa ktulur, epa aleripa. 32 Wes a mir e wa iwnewa t sulu wamblmi a ypa t ese k wamblera a t d ibataie. 33 A dr sulu wes tkab es, wes tkab ichk es! Wes a tkmishkar wmerpattsa weinuk b k a? 34 Itts, ye t Skkl tteklpa ena k spattkwakpa ena swblau kwakpa ye tt wa, esepa patkera a a. Er a t iepa welepa tterawa, welepa sk wterawa a t krus mik ttwa, welepa sk ppera siar a t ttsabata daloie wa a dapawo w a. Iepa yulera a t iweikera a t k wae. 35 E kueki sser ysys ktulur a ypa t mik Abel ktwa Can t dka mik Zacaras dr Berequas al e ktwa a ypa t ka tso yi moka Skkl a e ena ie w e shusha, e nu kos kierane ie t a a. 36 Moki ye t a a ich t sser ysys kos ktulur a ypa t, e nu ki a ena wpa dr wes a es esepa weirda siar.

Jess eriane Jerusaln wakpa dalrmik
Jerusaln wakpa, Skkl tteklpa kos ttekewa a t kekra! ies itt pakkwakpa patkeke ie t a a, epa ttekewa a t k wa. Wekk ye erki t ye m a dapaw e ska wes dakro mitchke t ilarla dapaw ipik diki a es, er k a ki ikiane y! 38 Ye tt tts, Skkl k t a k kknepaia. 39 Ye t ye suepaia d mik ye dene eta. E kw ska t a a ich t itami a k ta a t ye chera: Aycha bua yi datse Skkl tt wa e!

37A
(Lucas 13.34-35)
Jess t ich t Skkl w olordawa
e yttsa Skkl w a ta ima ta ittkatapa de ie ska ta Skkl w ena u buabua sk tso ipamik, e kkach iepa t ie a. 2 Er ie ich: Moki ye t a a ich t u kos tso buabua su a t e, e olordawa seraa, ikw k atpa bata ki .
24
3 E
1Jess
(Marcos 13.1-2; Lucas 21.5-6)
ukuki ta iepa myal kabata ki Olivo ee. Jess e tkser ta ittkatapa de ie ska ta ie a ichak: Ich sa a mik yi ekk wamblrmi? wa s isumi t be dotkene, ies t k i erkewatke?
(Marcos 13.3-23; Lucas 21.7-24; 17.22-24)
wa s isumi t k i erkewatke?
53
4-5 Ie
Mateo24
t iepa iut: Tai p datse e chk t iepa dr ye. Icherarakit: Ye dr w pairinebitu idi wa sblie e, ta p ki terarakit tai . E kueki a tso wsh wa as k yi t a ki t. 6 K tai wakpa ippke tai w a di a e biy ttsera a t. E wake tkra er k i er wami e kianeia. E kueki k a tkinuk e wa. 7 K kuaki kuaki wakpa ippra ita. ies t k wti wera k wae. ies k tse wakpa ttera bli t tai . 8 Er yi ekk kos dr erpa sts weirketke kam ye dne e yki ese. E dr wes alakl al ku rketke ta ikirir es. 9 A merdattsa weik. A ttelurda p t. Sulitane t a suera sulu ye tt kueki . 10 E kw ska ta wpa erbl ye mik, esepa tai t ye waterattsa. Iepa saura sulu, ies welepa t iltpa wmerattsa ibolkpa ul a. 11 Kachkwakpa e ch t iepa dr Skkl tteklpa esepa dra tai . Iepa t ski twera tai . 12 sulu k wamblrda tai shute, e kueki skibiie k t imalepa dalritsepaia. 13 Er yi e tkwa darr dka bata ekk, esepa tsatkrda. 14 blie Skkl tso e tt bua pakarda k wae as k ulitane wakpa wa ijcher, e ukuki ta k i erdawa. 15 Skkl ttekl bak ki Daniel, e t ikit iykku ki t sulusi t dr batser e iaw ie, e drawa Skkl w a iiau kka ie, (yi tso ykku i sauk, e na iw an). Mik e su a t, 16 eta wpa serke Judea epa tkyalmi kabata a; 17 yi tso u bata ki u esepa tkshkar k dkwane weshke iyi tsu kmi. 18 ies yi tso kaneblk kaika esepa k dkwane weshke idatsi yktsa. 19 E kw ska ta alaklpa al ku rketke ena alaklpa tsu muke il a wstela i na esepa ta! 20-21 Sdits weirda tai shute. Mik k i yne d ikk ta k sweikule ekk, ies k sweirpa aishku ta ekk. E kueki iki Skkl a as k iwamblr a ta yudi kska eno diw a. 22 E kw k wpawa Skkl t, ema k yi isie atu kia ttska. Er e kw werawait, wpa shu kitbakit esepa dalrmik. 23-24 Kachkwakpa e kraka e chk t iepa dr w pairinebitu idi wa sblie e Skkl ttekl wele. Epa t k or yi a ese wera ski twoie t iepa tt dr moki . D wpa shu kit Skkl t, esepa m ki trmi, ema iki trda. E kueki yile t a a icheke: Isa, w pairinebitu idi wa sblie e dur e, Isa, ie dur w e, e ta k a t iklwar. 25 Itts, chtkey a a keweie. 26 E kueki mik iepa t icheke a a: yi ekk biy Isa, w pairinebitu idi wa sblie e tso k w k yi serku ee, eta a k minuk isauk. Mik iepa t icheke a a: Isa, ie tso e blulewa, eta k a t iklwar. 27 Ye dr Sdits Al, mik e dene, eta sulitane t isuera wes al war t k olo ppe k wae e sus es. 28 Sulitane wa ijcher t w l daparke tai , ee il nu tr. Es ies mik ye dene, eta sulitane wa ijcherda.

24.17 u bata ki : E kw ska ta iepa u tsabata dr kkueie, e ki iepa shkke.

Mateo24
54 Jess drane olo ta tai
e kw tka, e bet diw wtuirdawa, ies siw k warpaia. Bkw darolorda ena kos tso k ja a e wti rda. 30 Eta sulitane t yi suera k ja a iw kkachoie t ye dr Sdits Al, e datsene bet. K ulitane wakpa suarda tai e yki , iepa i u ra tai ta bet iepa t isuera t ye datse kashu k a m a dich ta tai olo ta tai . 31 Duk blarda tai ta ye biychkwakpa patkeramiy wpa shu kitbaky, esepa dapau kka ek tsi n me. Iepa t iyulera k wae d w k i bata erker ee ena w k ja bata erker ee. 32 A e wbla tt ikk wa iw sa higo kl wa: Mik iulatska tso ullla ena erpa ikyk tskirdoka, eta a wa ijcher t duas dewatke tsi net. 33 Es ies mik a t isu t yi ekk wamblrke, eta a wa ijchen t ye datskene, e diw dewatke tsi net. 34 Moki ye t a a ich t yi ekk wamblrda wpa dr wes a es esepa kam er wa e yki . 35 Kashu k ena k i erdawa, er ye tt micho e k erpawa ys. 36 Er e kw e diw k jcher yi wa. Skkl biychkwakpa tso k ja a, epa k wa ijcher, ies ye dr Skkl Al e k wa ijcher. Sy wa ijcher. 37 Ye dr Sdits Al, mik e dene eta e kw dr wes No kska es. 38 E kska ta kam di tai tk e yki , iepa tso chkk, diyk, senukwa wes kekra es d mik No dewa ikan brie e a eta. 39 Er iepa k ku ipanuk ys eta di dettsa tai iepa ki , e t iepa ulitane ttlur. Es itkra mik ye dr Sdits Al e dene eta. 40 E kw ska ta wm bl tso kaneblk ese ekl mira iwa ta ikl atda. 41 Alaklpa bl tulur k wawk, ese ekl mira iwa ta ikl atda. 42 E kueki a tso erki . A k wa ijcher t diw wek k a Kkl drane. 43 A wa ijcher bua t u wk m wa ijcher t wek k akblkwak datse, ema k ikappawa iyki , k it kaw mepa yi a dkwa iyi ekiblk. 44 Es ies ye dr Sdits Al, e datskene mik a k ku ye panuk eta, wes akblkwak es. E kueki a tso erki .
29Sweine

(Marcos 13.24-37; Lucas 17.26-30, 34-36; 21.25-33)
(Lucas 12.41-48) mso ysys kabikeits bua, ese meraka iwkir t imalepa kuebluie iepa tik kekra mik k iku e dalewa. 46 Iwkir dene ta ikuit iwakanu k wes iyneia es, e ta aycha e dr bua ie a. 47 Moki ye t a a ich t kan mso ese merakait ie wa yi tso kos e kuebluie. 48 Er kan mso e dr sulu t ibikeits t k iwkir dpane bet. 49 E kueki ie t imalepa ppmi. ies ie chkmi, blo ymi bloblopa ta. 50 Er idiw ena ikw k wa ie ku ipanuk, eta iwkir drane 51 ta iweikerait siar
45 Kan

Kan mso bua ena kan mso sulu e tt
55
Mateo24,25
wmerattsa weinuk e kwakpa ta. Iepa i u rarak siar, ik blarda iweir kueki . blie Skkl tso e ta itkra wes itka ulabats a es. Busipala dka dabop e e ylur ibwla wa wm ulabatske, e aletsu k. 2 Busipa skel epa dr kabikeitsta bua esepa, er imalepa skel k dr es. 3 Wpa k kabikeitsta bua epa wa ibwla m, k wa bw di k mne. 4 Er wpa kabikeitsta, epa wa ibwla m, ies idi k mrak iwa. 5 Er wm ulabatske, e k d bet, iwtkneka e kueki . E dalewa busipa shtrine ta ikapolur. 6 K shabts ta iepa t itts t iarkerak: Wm ulabatske, e datse! A y ialetsu k! 7 Eta busipa kos e kka ta ibwla wtskmirakit. 8 Eta busipa k kabikeitsta epa t ich imalepa a: A bw di kakm sa a as sa bwla k wtwa. 9 Er iepa iiut: Au, sa t im a a, e ta k idpaka se ulitane ki . E kueki a y a icha tauk w 10 Eta iepa myal bw di tauk. E dalewa wm ulabatske iwatorke ee. e de, eta wpa wa bw di k m epa dewa wm ulabatske e ta iulabatso w a ta iwkk wtnewa. 11 E ukuki ta busipa malepa debitu ta ichakeke urki : A kkpa, a kkpa, ukk kkpp sa a! 12 Er wm ulabatske e t iepa iut: Moki ye t a a ich t k ye wa a suule. 13 Ye t a a ich t a k wa ijcher kw, diw ye dmine e kueki a tso erki .

25
Busipala dka dabop e tt
Inukl mne wakanew e tt
blie Skkl tso e ta itkra wes itka wm ekl mikea kami k kuaki a ese ta es. Ie t ikan msopa ki ta ich iepa a: Ye inukl wakane ye a bua as ik klr. 15 Ikan mso ekl a ie t inukl ki talentov ese m mil skel (5.000). Ikl a ie im mil bt (2.000). Eta isk a ie t im mil et (1.000). Ie t iepa a im kos iepa a iwakaneor ekk. E ukuki ta ie ma. 16 Wne a imne mil skel, e t iwakanew bua. Ie t ik klw mil dka skel. 17 Es ies wne a imne mil bt, e t ik klw mil dka bt. 18 Er wne a imne mil et, e ma ta yk biit e a it iwkir inukl wtwa. 19 K de tai eta iepa wkir dene e t iepa ki isuoie t kos iepa t inukl k klw. 20 Wne a imne mil skel, e de kewe iwkir ska. Ie wa inukl k debitu mil dka skel. Ie ich iwkir a: A kkpa, be t ye a inukl me mil skel, e k klwy mil dka skel. 21 Iwkir t ich ie a: E dr bua, be dr kan mso bua ysys. Inukl elkela mey be

14 ies
(Lucas 19.11-27)
v 25.15 talento: E dr iepa inukl ki denario e mil terl (6.000). Denario et e dr skanebl k et e sk ekk.
Mateo25
56
a e wakanew be t ysys. E kueki ye t yi sk mera be a tai wakanew. Be shkwa ttsn bua ye ta. 22 E ukuki ta wne a imne mil bt e de ta ichit: A kkpa, be t ye a inukl me mil bt, e k klwy mil dka bt. 23 Iwkir t ie a ich: E dr bua, be dr kan mso bua ysys. Inukl elkela mey be a e wakanew be t ysys. E kueki ye t yi sk mera be a tai wakanew. Be shkwa ttsn bua ye ta. 24 Er kan mso a imne mil et, mik e de, eta ie t ich iwkir a: A kkpa, ye wa ijcher t be dr wm er darr ese. Be t yi wshteke w k be wa ikuatkne ee. ies k dr be icha ese klwekewa be dr. 25 E kueki ye suane be yki d ye t be inukl chwwa. E kueki be inukl bl ye t yk a. I be inukl dene ye wa be a. 26 Eta iwkir t iiut: Be dr kan mso sulu, bikr tai ese. Be ich t ye t yi wshteke w k ye wa ikuatkne ee ena k dr ye icha ese klwekeway, 27 e ta be t ye inukl blpa inukl bl w a as ee ik klr. Be ikanepa es, ema ye dene eta ye inukl ena ik klne, e de ye ul a. 28-29 Eta ie t ich: W wa yi tso e a ik merda. Er w k wa ku, tso e wa elkela e yerattsa iyki . E kueki inukl mey ie a, e yttsa ie ul a ta im w wa itso dka 10.000 e a. 30 Eta kan mso sulu i e uyttsa stui k a, ee p sulu i u rarak siar ik blarda iweir kueki .

dr Sdits Al, e drane sblie olo ta tai ye biychkwakpa kos ta. Mik ye dene, eta ye e tkraka blu kul ki k ulitane wakpa shulk. 32 Iepa daparda ye wrki ta ye t iepa blabatsera wes iyiwak kknukwak t obeja ena chibo blabats es. 33 Sser ysys esepa dr wes obeja es, iepa merawa ye t ye ul buakka. Sser sulu esepa dr wes chibo es, iepa merawa ye t ye ul bakli kka. 34-36 Eta ye t ichera wpa tso ye ul buakka epa a: Ye dr a bl. Ye y er bua ch a a. Mik ye du bli wa, eta a t ye d; mik ye bak ersinuk, eta a t ye a di me; a k wa ye suule, er a t ye kiwa bua a u a. Ye bak datsi k ta, eta a t ye a datsi kakme; ye bak duk siar, eta a d ye ki muk; ye bak wtulewa swto w a, eta a d ye sauk. E kueki a shkwa 37 Er sser blie ye tso e a, e kos yulebak a a kam k i yr e yki . ysys epa t ye a ichakera: A Skkpa, sa k wa ijcher. Mik sa t be su t be tteke bli t, e d sa t? Mik sa t be su t be tteke ersi t, e a di me sa t? 38 Mik be dbitu sa u a, k suule sa wa, e kiwa bua sa t? Mik sa t be su datsi k ta, e a datsi kakme sa t? 39 Mik sa t be su t be duke be wtulewa swto w a, e sauk sa d? 40 Eta ye t iepa iutera: Moki ye t a a ich t mik a t yi ekk bua o ye yamipa siar ikkpa a, eta e dr wes a t ye wk a iw es.

31Ye
Jess t k ulitane wakpa shu lera
57
41-43 E
Mateo25,26
ukuki ta ye t ichera wpa tso ye ul bakli kka epa a: Ye du bli wa, er a k wa ye dne; ye bak ersinuk, er a k wa ye a di mne. Ye d a ska, k suule a wa, er a k wa ye kinewa a u a; ye bak datsi k ta, er a k wa datsi mne ye a; ye bak duk ena wtulewa swto w a, er a k d ye sauk. E kueki a wmeulettsabak weinuk siar. A e skttsa ye yki . A yshka b ar micho yule b ena iklpa weikoie e a. 44 Er iepa t ye a ichakera: A Skkpa, e k jcher sa wa. Mik sa t be su t be duke bli wa? Mik sa t be su t be ersine? Mik be d sa u a? Mik sa t be su datsi k ta? Mik sa t be su duke wtulewa swto w a? Mik sa k wa be ki mene? 45 Eta ye t iepa iutera: Moki ye t a a ich t mik a k wa yi ekk one ssiarpa ikkpa a, eta e dr wes k a wa ye wk a ione es. 46 Sser sulu esepa micho weinuk, er sser ysys esepa ser micho bua ye ta.

Judiowak wkirpa t Jess alerits klwwa
Jess t swblaw kos e one, eta ie t ich ittkatapa a: wa ijcher t biki se t Se Ypa Yrulune Egipto e kw tkweke. E kw ska ta, ye dr Sdits Al, e wmerdattsa ttwa wtulewa krus mik. 3 E kw ska ta sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa dapaw sacerdote kibi ki Caifs, e u a. 4 Ee iepa t Jess alerits ki tw iklwowa ttwa. 5 Er iepa ich a: K s iwambl Se Ypa Yrulune Egipto e kw tkwekes e a as shuti rka tai . p k
2 A

26
1Mik
Ki masmas tka alakl ekl t Jess ki
tso Betania, Simn kiriu k lepra bak, e u a. 7 Ie tkria mesa ki chkk. Eta alakl ekl de ie ska, e wa ki masmas tu darr ese debitu, e m ie wa iukku yule k buabua wa ese a. Eta ki e tkait Jess wkir ki . 8 Er mik e su ittkatapa t, eta iepa uluneka ta ich: Ik ki se weikwa ie t anas? 9 Iwatormittsa inukl tai skie ssiarpa ki moie. 10 E tts Jess t ta ie t ich iepa a: Ik a tso alakl i tsiriu k? yi bua wit ye a. 11 Ssiarpa tso kekra a shua, er ye k ku kekra a ta. 12 Ki tkait ye ki ye kanwoie kam ye nu wtrwa e yki . 13 Moki ye a a ich t k wae w Skkl tt bua pakarke, ee ipakarda ies t ie t bua o ye a. Es e k chpawa yi na.

6 Jess
(Marcos 14.3-9; Juan 12.1-8)
Mateo26
58 Judas t Jess watk
ttkatapa dabom eyk k bl, epa ekl dr Judas Iscariote, e ma sacerdotepa wkirpa ska 15 ta ie t ich iepa a: Kos a t ye patumi Jess wmottsa a a? Eta iepa t inuklchka wshki m ie a dka dabom maayk (30). 16 Etami ie t kaw yulmi buaiewa Jess wmottsa.

14 Jess
(Marcos 14. 10-11; Lucas 22.3-6)
(Marcos 14.12-25; Lucas 22.7-23; Juan 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26) ki Pan K Yule Iwlwoka Waw e kw ts diw dewatke. Eta Jess ttkatapa de ie ska ta ie a ichak: W be ki ikiane t sa t Se Ypa Yrulune Egipto kw tkwekes e chk kanew? 18 Ie t iepa iut: A y Jerusaln, wm y ye t a a e u a ta ich ie a: Swblaukwak be a ichk k: Ie kw dkewatke. Ie datse be u a kaw tkwekes e tkuk sa ta. 19 Iepa t iw wes ie t iepa a ich es ta ee iepa t ichk kanew. 20 Mik kat uinetke, eta ie tkr mesa ki chkk ittkatapa dabom eyk k bl epa ta. 21 Iepa chkke, e dalewa ie t ich iepa a: Moki ye t a a ich t a ekl t ye wmerattsa. 22 Iepa erianeka tai ta ichakmi ie a ekl ekl: A Skkpa, ye al idir? 23 Ie t iepa iut: A tso ye ta pan nuu k tka etk a , e ekl ye wmerattsa. 24 Ye dr Sdits Al, e ta itkra wes itso kitule Skkl ykku ki es. Er wstela i na yi ye wmekettsa, e ta. Bua idir wm e a t k iku npa. 25 Eta Judas t iwmekettsa, e t ie a ichak: A Swblau kwak, ye al idir? Ie iiut: Be wk e chka. 26 Iepa tsoia chkk, e shua pan klwit ta e ki wstela chit Skkl a ta iblatit ta iw ti iepa a ta ichit: Pan se dr ye chk, e a t. 27-28 E ukuki ta tka a vino tso, e klwit ta e ki wstela chit Skkl a ta imit iepa a ta ichit: Vino se dr ye p. Ye tterawa e p trda, e wa tt paali me Skkl t e w de. Ye ttwa, e wa stso tai epa nu oloyarmi. E kueki
17Kaw

Jess t Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw bata tkw
w 26.17 Kaw ki Pan K Yule Iwlwoka Wa: Kaw e tkweke Israel aleripa d k kul, e diw ts kirakitSe Y pa Yrulune Egipto e kw.
59
Mateo26
a ulitane t ikak y. 29 Ye t a a ich t vino k yepaiay d mik blie tso e kw de daaie, eta isk yeraney a ta. ye Y (Marcos 14.26-31; Lucas 22.31-34; Juan 13.36-38)
Pedro t ichera t ie k wa Jess suule
iepa t Skkl ttseitts, e ukuki ta iepa myal Olivo kbata a. t ich iepa a: I naewe a ulitane tkyalda. A ye meraat ekrla. E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Obeja kknukwak ttewaray ta obeja pordami w a di a.x 32 Er mik ye ttwa shkenekane, e ukuki ta ye mira Galilea a yki kewe. 33 Pedro t ie a ich: Er iepa ulitane be memiat ekrla, er ye k t be mepaat. 34 Ie t iiut: Moki ye ich be a t i naewe, kam dakro ar, e yki be ichera maatkicha t be k wa ye suule. 35 Pedro t ie a ich: Er ye ttmiwarakit be ta, er k ye ichepa t k ye wa be suule. Eta iepa ulitane ttke es me.
31Jess

30 Eta
ukuki ta Jess ma ittkatapa ta k ki Getseman ee. Ie t ich iepa a: A ate tulur e, e dalewa ye ma wi shke ttk Sy ta. 37 Eta ie wa Pedro ena Zebedeo alar bl, epa mtser e ta. Eta ie erianemi chkenewami tai . 38 Ie t ich iepa a: Ye eriane tai ttsskua ye ttwamiit ekk. A e tsat e ye ta, k a kapkwa. 39 Ie ma wi shke ta ie e kutr wwakkt i ski ta ikiit Skkl a i es: A yw, tkra ye ta e dr wes yi bachabacha ywas es. E m ul a ye yrmittsa, ema ye yttsa iul a. Er k iwar wes ye ki ikiane es, i wes be ki ikiane es. 40 E ukuki ta ie dene w ittkatapa tulur ee ta iepa kuit kapt ulur ta ichit Pedro a: A k wa kapwa wklne d hora ek ye ta? 41 K a kapkwa. A iki Skkl a as sulu t a erkiweke ese k e alka a ki . Moki a na dka iw u k, e kueki a a darr idir. bua wak, er a dich k 42 Eta ie sk mane wi shke ttkne Sy ta ta ichit: A yw, tkra ttsa iul a. Er i wes be ki ye ta e m ul a ye yrmittsa, ema ye y ikiane es.

36E
(Marcos 14.32-42; Lucas 22.39-46)
Jess tt Sy ta Getseman
26.31 Zacaras 13.7

Mateo26
43 Mik
60
ie dene, eta iepa kuneit kaptulur; iepa wbla surirkewa 44 Ie sk mane wi shke ttk Sy ta, i ta idare kap wa e kueki . maatkicha. Eta ittne wes itt kua es. 45 E ukuki ta ie dene w ie t ittkatapa maal mat ee ta ie t ich iepa a: A kaptuluria enukeia? Ye dr Sdits Al, e diw dekatke mttsa p sulusipa ul a. 46 A e kka, yi t ye wmekettsa, e dotke i ta. Mishka ie panuk.

tsoia ttk, e dalewa ittkatapa dabom eyk ki bl (12), epa ekl ki Judas, e debitu p ta tai . E wakpa debitu tab ki ena kal wl ki . Iepa patkmi sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa t. 48 Judas dr iwmttsa e t iepa a iybak: W shkewekey walatts wa, e dr ie, iklwa a t. 49 Eta ie de Jess ska ta ich ia: A Swblau kwak! Ta iwalattswait. 50 Jess t ich ie a: A yami, u k be de, e . Eta p datse Judas ta epa de Jess ska ta iklwwarakit. 51 Eta iepa iter ee Jess ta epa ekl t itab yttsa ta e wa sacerdote kibi e kan mso kukua tttsa. 52 Jess t ich ie a: Wpa ippke tab wa, esepa draka tab kk a. E kueki be tab blwane ikkulit a. 53 Be k wa ijcher t ye ki ikiane, ema ye t ikimi ye Y a ta ie t ibiychkwakpa tai dka 70.000 e patkmi ye tsatkk? 54 Er ye t iki es, e ta wes Skkl ykku ki itso kitule e w tkmi? E t ich t sulu tkke ye ta e kawta tkk es. 55 Eta ie t ichak p ekkpa a: kueki a bite ye klu kwa tab ki kal wl ki wes akblkwakpa klwwa es? Kekra ye bak e tkkser Skkl w a swblau k, er a k wa ye klonewa. 56 Er tkke i e dr as iw tk wes Skkl tteklpa t ikitatbak Skkl ykku ki es. E wsha ta ie ttkatapa kos tkayalmi t imat ekrla.

47Jess
Jess klwwa ibolkpa t
p t Jess klwwa epa t ie tsmi sacerdote kibi ki Caifs e u a. Ee swblau k tt dalino wa wakpa ena judiowak kueblupa kos daparke. 58 Er Pedro datse iepa itki kami dttsa sacerdote kibi e u pamik, ee ie e tsat tkr Skkl w shkkipa ta isauk t tkmi. 59 Eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak wkirpa malepa t tt yuleke Jess kkatoie as iepa t iwmttsa ttwa. 60 Tai p de ie kkatk kach wa, er k yi wa ie kkatne w ie wmottsa ttwa. Bata ekk ta idebitu bl ikkatk kach wa, 61 epa t ich:

57Eta
(Marcos 14.53-65; Lucas 22.54-55,63-71; Juan 18.12-14,19-24)
Jess demi iepa wa Caifs wrki
61
Mateo26
Wm se t iy t ie a Skkl w olorwami, e yukamineit k maat shua. 62 Sacerdote kibi e kka ta ichak Jess a: K be iepa iuteku ys? e iepa be kkateke, e dr ? 63 Er Jess siwablwa iepa yki . Eta sacerdote kibi t ichak ie a: Ich sa a ysys Skkl chk e wrki t be dr ie Al? Be dr w pairinebitu idi wa sa blie e? 64 Ie iiut: Wes be ich es idir. Ye t ich a a t ye dr Sdits Al, e suera a t tkrka Skkl dich ta tai yi ulitane tsata e ul buakka dalirta tai . ies ye datskene kashu k a m a e suera a t. 65 Eta sacerdote kibi e datsi jche ikkachoie t iluneka ta ichit: ch ie t, e wa ie tso Skkl chk sulu. ie se ki ikkatkwakpa k kiarmiia? Tt sulu chit, e ttstkes. 66 Ima a t ibikeits? Iepa t iiut: Ie wk iane iwiie, e kueki ikawta ttwa. 67 Eta iepa wirituke Jess w ki ta itekerakit tai . Welepa t ipp iw ki 68 ta ichrakit: Be dr w pairinebitu idi wa sblie e, ema sa a ichka yi t be pp?

tkria sacerdote kibi e u pamik ta alakl kaneblke u e a, ese de ekl ie ska ta ichit ia: Be ies dr Jess Galilea wak e kl ekl. 70 Er ie t ibl sulitane tso epa kukua. Ie t ich: Ye k na iane t chk be tso. 71 Ie ma ukk tkr kaika ee ta alakl sk t isu e t ich imalepa a: Ie i dr Jess Nazaret wak e kl ekl. 72 Etkichane Pedro t isk ch: Ye ich Skkl wrki t ye k wa wm e suule! 73 E kul ta wpa tso ee epa debitu ie ska ta ichit: Moki be dr iepa lt wak, be tt iepa tt tts. 74 Eta ie ich: Skkl wrki y ich t wm e k suule ye wa! K idr es, ema as ye kichatr. E wsha dakro ane, 75 ta y Jess t ie a e anewa ie na, e dr i: Kam dakro ar, e yki be t ichera maatkicha t be k wa ye suule. Eta ie e yttsa ma kaika ta ee ie i tai siar.

69Pedro
(Marcos 14.66-72; Lucas 22.56-62; Juan 18.15-18,25-27)
Pedro t ibl t k ie wa Jess suule
Mateo27
62 Jess mtser Pilato wrki
k ine, eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa kos dapawka ileritsk t wes s Jess ttwami? 2 Iepa wa imtser moulewa m Pilato a. Pilato tkka Roma wkir kibi t Israel aleripa k wkirie.
27
1Mik
(Marcos 15.1; Lucas 23.1-2; Juan 18.28-32)
t Jess watottsabak, mik e wa ijchenewa t moki Jess wmenettsa ttwa, eta e t ie eriawne tai . E kueki ie ma sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa ska ta inukl mne ie a maayk (30), e mneit iepa a. 4 Ie ich iepa a: sulu wambly. Wm k ki sulu nu ta, ese wmttsay ttwa. Er iepa t ie iut: E k ki sa tkine! E wrke be wki ! 5 Eta ie inukl e uymine Skkl w shua ta ima e kuli skka ta, es ie e ttwa. 6 Eta sacerdotepa wkirpa t inukl e shtka ta ichrakit: Inukl i dr sktulewa sk, e kueki idir. K iinukwa inukl tso Skkl a yi kanwoie ese a. 7 E kueki iepa tt m a t k taut tsas iwa yu pie p datse k bnet blnewa e, esepa nu blie. Eta k ki Skauchka Yukwak K e tu iepa t. 8 Iepa t k e tu sktulewa ese sk wa, e kueki d ikk ta k e ki K Tone Sktulewa Sk Wa. 9 yi ekk kos tka wes Skkl ttekl ki Jeremas t iyatbak es. Ie t iy: Israel aleripa t isk mka inuklchka wshki dka dabom maayk (30), ekk klw iepa t, 10 ta e wa iepa t k ki Skauchka Yukwak K e tu wes Skkl t ye a iy es.y Es Jeremas t iyat.

3 Judas
Judas e ttwa
mtser iepa wa Pilato dr k e wkir e ska ta e t ie a ichak: Be dr judiowak bl? Ie iiut: T, wes be ich, ema es idir. 12 Sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa t ie kkateke Pilato a, er Jess k wa iepa iutne ys. 13 E kueki Pilato t ie a ichak:

11Jess
Pilato t Jess a ichak
27.9-10 Jeremas 19.1-13; 32.6-9

63
Mateo27
Iepa t be kkateke tai e k ttsne be wa? 14 Er ie k wa iiutne ys, e t Pilato tkiwwa darr.
(Marcos 15.6-20; Lucas 23.13-25; Juan 18.38-19.16) 15 Judiowak Ypa Yrulune Egipto, e kw wa Pilato wblar swtulewa swto w a ese yktsa ekl mine w kiane p ki e. 16 E kw ska ta wm tso wtule ekl ki Barrabs kkekauleka tai judiowak shua. 17 E kueki mik iepa e dapaw tai , eta Pilato t iepa a ichak: Swtulewa wne kiane a ki t ye t iyttsane a a: Barrabs Jess kiekerakit w pairinebitu idi wa sblie e? 18 Ie t isuwa t ukyne wa sacerdotepa wkirpa t Jess mettsa ie ul a. E kueki ie t iepa a ichak es. 19 Ie tkrkaia sshu lo kul ki , eta ilakl t ichk patk ie a: Naewe ye t Jess kbisu, e t ye tsiriwtka tai , e kueki be k e tiu k wm ser ysys e ta. 20 Er sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa t p ulitane daki ta ichrakit: Iki Pilato a t Barrabs mine er Jess ttwa. 21 Pilato t iepa a isk chakne: Wpa bl i, w kiane a ki t ye t imine? Iepa iiut: Barrabs mine! 22 Ie t iepa a ichak: Eta wes Jess kiekerakit w pairinebitu idi wa sblie e wmiy? Iepa iiut: Ittwa wtulewa krus mik! 23 Ie t ichak iepa a: kueki ? sulu wamblit? Er iepa k arke: Iwtwa krus mik! 24 Ie t isu t ie k a Jess tsat knuk wes, p k arkeka tai , e kueki ie t di tsu k patk ta iul sku iepa ulitane wrki iw kkachoie t ie k iane iwiie. Ie ich: Wm i patkeray ttwa er e nu k ku ye ki . E nu arda a ulitane ki . 25 Eta iepa ulitane iiut: Sa ena sa alar kos as e ki inu ar. 26 Eta Barrabs mi ie t. E ukuki ta ie t Jess ppk patk ttsa bata daloie wa, ta imttsait iippkwakpa ul a wtwa krus mik. 27 Eta Pilato ippkwakpa wa Jess mtser swkirpa w ki Pretorio e pamik ta ee iepa t ippkwakpa malepa kos kittsa dapaw ek tsi n

Jess mttsa ttwa Pilato t
Mateo27
64
Jess pamik. 28 Iepa t Jess datsi yttsa ta datsi mat daloshdalosh ese wa ipairakit bluie. 29 ies dikakicha yu wshkiie, e tkkarakit iwkir ki bluie. Kuakl wl mrakit ie a iul buakka wes blu es. E ukuki ta iepa e tkwa kuch ki ie wrki iwayuoie ta ichrakit: Be dr judiowak bl! Be ki kkka sa tso! 30 ies iepa wiritu iki tai , ta kuakl wl atser iul a, e yttsarakit, e wa ipprakit tai iwkir ki . 31 Mik iwayu one, eta datsi mat daloshdalosh, e yttsarakit ta iwk datsi ikanerakit iki ta imtserak iwa wtwa krus mik.

ippkwakpa wa Jess dami epa e ylur ee, eta wm ekl ku iepa t ala ki ki Simn, e dr Cirene wak. Ie k iepa t Jess krus tsu kmi. 33 Mik iepa de k ki Glgota ee (Glgota w kiane ch swkirdiche), 34 eta iepa t vino shut uule kapli bachabacha wa, ese m Jess a y. Er mik ie t ipatts, eta ie k wa iyanewa. 35 Mik iepa t iwt krus mik one, e ukuki ta iepa in mawoie su t wes iepa t ie datsi blatemi a. 36 E ukuki ta iepa e tuluser ikknuk as k yi itsatk. 37 Kaltak ki itso kitule t ich: I dr Jess dr judiowak bl e, e batswarakit ie wkir tsaka. E kit iepa t iw kkachoie t nu ki ie wtnewa krus mik. 38 Eta ies wpa bl akblkwakpa wtwarakit krus mik, ekl iul buakka, ekl iul bakli kka. 39 P tkke ee epa t icheke sulu, iwkir wtiu kerak iwa, es ichekerakit: 40 Be se t Skkl w tkekettsa, ta k maatk ta be t iyukane! Moki be dr Skkl Al, ema be e tsatk, be e wa krus se mik. 41 Es ies sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ena judiowak kueblupa, epa t ie wayueke. Iepa a ichke: 42 O kapa tsat kit er ie wk k a e tsat kr. Moki ie dr Israel aleripa bl, ema as ie e wa krus w mik, e iarma ta sa erblmi ie mik. 43 Ie k wa sa a iyne t ie dr Skkl Al? Ie erblke Skkl mik e ki ikiane, ema as e t itsatk! 44 D ies akblkwakpa bl wtulewa krus mik ie omik, epa t ie cheke sulu.

32 Mik
Jess wtne krus mik
(Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49; Juan 19.28-30) 45 Mik diw de bata a, eta k ma ttsettse k wae, d tsli diw de maat ekk. 46 E wsha ta Jess aneka tai ta ich: El, El, lem sabactani? (e w kiane ch: A ye Kkl, a ye Kkl, ik be ye weikttsa?)

Jess duowa
65
47Mik
Mateo27
welepa tso ee, epa t tt e tts ta ichrakit: Wm w tso Skkl ttekl bak ki Elas, e kik. 48 Eta iepa ekl tu nemi t suiyk nuwka vino shkshk wa, e tkka kuakl bata ki ta itkwa ie kk mik as ikuyit. 49 Er imalepa t ich ie a: Imat br, ipanus su t Elas datse itsatkk. 50 Eta ie sk anene tai ta iwikl miit. Es iduowa. 51 E wsha ta Skkl w a iepa wa datsi buriri ese shu kuar u blatoie e jchnane kkke dttsa i ski . ies k wti neka ta k blublu tskirolone. 52 Eta p kkburolone ta sbatserpa blrulune, esepa tai shkenekane 53 e ylur ip a. Ie duwa shkenekane, e ukuki ta iepa de Jerusaln dr k batser ee, ta tai p t iepa su. 54 Roma ippkwak ekl dr capitn ena imalepa tso ie ta Jess kknuk, mik epa t k wti ne ena kos tka ee e su, eta iepa tkirulune ta ich a: Moki wm w dr Skkl Al je. 55 ies alaklpa manetwa Galilea Jess ta iki muk, epa tsoak tai ie k sauk kami. 56 Epa ekl dr Mara Magdala wak, ikl dr Mara dr Santiago ena Jos epa m, ikl dr Zebedeo alar, epa m.

ekl tso ki Jos Arimatea wak, e dr inukl bl, ies ie dr Jess kl ekl. Mik k tuirketke, 58 eta ie ma Pilato ska Jess nu kik. Pilato t imuk k ie a. 59 Ie wa imtser patrwa datsi uku buabua saruru manene ese wa. 60 E ukuki ta ie t iblwa kuk bine paali iwk nu blie e a. Ie t k brie trmi d p kk mik, e wa iwtwa. E ukuki ta ima. 61 Er Mara Magdala wak ena Mara sk, epa ate tulur p kk wsha.

57Wm
Jess nu wtne p a
bule es e dr eno diw, eta sacerdotepa wkirpa ena fariseowakpa myal ita ttk Pilato ta. 63 Iepa ich ia: A kkpa, sa na ianewa t mik kachkwak e bak ttska, eta ie t iy t ie duowa e ki k de maat eta ishkerdakane. 64 E kueki sa t be a iki t p kknuk patk dka k maat d ittkatapa d in ekiblkwa ta i ukuki ta ichnerakit sulitane a t ishkenekane. E wrakit es, e ta e dr kach tai shute tkka ikache kewe e tsata. 65 Pilato t ich iepa a: Se a wa ippkwakpa tso, a y ikknuk buaiewa kos a a ikknarmi ekk. 66 Eta iepa ma p a ta yi batswarakit p kk mik as k yi miwaia ee. Iepa t ippkwakpa mat p kknuk, eta iwkpa myal.

62 E
Jess nu blne e kkn Shkkipa t
Mateo28
66 Jess shkenekane
diw tka, e bule es e dr domingo e irketke ta Mara Magdala wak ena Mara sk, epa myal Jess p sauk. 2 E wsha ta Skkl biychkwak ekl tso k ja a e de, eta tka darr. Ie ma p a ta k bastkr e truit bnet ta ie e tkser iki . 3 Ie warke dall wes al war es, idatsi damiwa saruru wes suiyk es. 4 Mik ippkwakpa t e su, eta iepa tkirulune painkarak siwa arulune suane wa, ate wes sduowa es. 5 Eta Skkl biychkwak t ich alaklpa a: K a suanuk. Ye wa ijcher t a tso Jess ktewa krus mik, e nu yulk. 6-7 Er ye de a a ichk t k iku e, ishkenekane wes ie t iyatbak es. A shk w iepa t in mewa e t weblk. E ukuki ta a y bet ibiy chk ittkatapa a: Ie shkenekane, e mir a yki kewe Galilea, ee a t isuera.

28
1E no
alaklpa myal shkalala. Iepa suane er ies iepa ttsne bua. Iepa tu nemirak ibiy muk Jess ttkatapa a. 9 E wsha ta Jess de dur iepa wrki ta iepa shkewit. Iepa dewa ie ska ta iepa e tulwa kuch ki ta ikl paklwwarakit ta idalirakit. 10 Ie t ich iepa a: K a suanuk. A y ichk ye ttkatapa a t a y Galilea ta ee a t ye suera.

8 Eta
Jess e kkach alaklpa a
myal, e dalewa ippkwakpa tso p kknuk epa welepa myal Jerusaln ta kos tka e pakrakit seraa sacerdotepa wkirpa a. 12 Sacerdotepa wkirpa myal ttk judiowak kueblupa ta. Iepa tt m a: S s ippkwakpa patu inukl tai wa as iepa ich wes se ki ikiane es. 13 Iepa t ich ippkwakpa a: A ich t naewe a kapolur e dalewa Jess ttkatapa debitu e wa in mtser. 14 A wkir kibi wa ijchenewa, e ta sa ttra ie ta a tsatkoie. Es k tkpa a ta. 15 Eta iippkwakpa t inukl e klw ta ichrakit wes iepa k ichk es. D i e ta kach e pakekeia judiowak t.

11Alaklpa
ippkwakpa patoule kachk
Jess t ittkatapa patk ie tt pakk k ulitane wakpa a
Jess ttkatapa dabom eyk k ekl (11), epa myal Galilea kabata a w ie t iepa a iy ee. 17 Mik iepa t isu, eta iepa t idali, er iepa welepa t ibikeitska btbt. 18 Ie de iepa ska ta ichit:

16 Eta
67
Mateo28
Skkl t ye tkka yi ulitane wkirie k ja a ena k i a. 19 E kueki a y k ulitane a syuk ye ttkatapaie. Iepa wsku Sy ena ye dr il ena Wikl Batser e tt wa. 20 ies tt kos w dalik a ka ye t, e wa iepa wbla as ies iepa t iw dali. Ye ser micho a ta kekra. Er t a mepaat a wakpa . k i enewatke, er ye k
Jess Tt Bua Kit San Marcos t

Yi t ykku i kit e ki Marcos. ies ie ki Juan Marcos. Ie k dr Jess tteklpa ts dabom eyk k bl epa ekl. Er wele t ibikeits t ie dr Pedro kl. E kueki p tai t ibikeits t Pedro t ie ki me ykku i shtk. ies iepa ibikeits t Marcos bak senuk Jerusaln, e kueki o Jess t ena yit e ane bua ie na. Jess dr Skkl al e dbitu k i ki e t yi bua o tai sulitane a iepa wrki . E kit Marcos t ykku i ki . Ie ki ikiane t sulitane wa ijcher wa. ies wes Jess weine tai ena iwtnewa krus mik e pak ie t tai . Jess weine tai ena iduwa, e ukuki ishkenekane, e kueki idich ta tai tkka se bolk Satans tsata. I e ta kekra ie tso se ki moie, e kiane Marcos ki t se wa ijcher. E kueki ie t ykku i kit. Marcos i tt tso kitule Hechos 12.12, 25; 13.5, 13; 15.36-39 ena 2 Timoteo 4.11 e ki . Er k swa ijcher ysys t mik ie t ykku i kit, er se tai t ibikeits t ikitit Jess ku ne e ki duas de dabom skeyk (50) ena dabom kuryk (70) e shu ulat. Juan swskuk t spatt
Marcos
es:
1Jesucristo 2 K
dr Skkl Al, e tt bua dr i es. iaia Skkl ttekl ki Isaas e t ikitat ykku ki , e ich i
(Mateo 3.1-12; Lucas 3.1-9,15-17; Juan 1.19-28)
Skkl t ich: Ye tsotke ye tt pakkwak patkk be yki kewe, be al yuk.a 3 K sir po w k yi serku ee ie ttra aneule: A er mane Skkl datse e yki , e dr wes ala yus ysys ie yki es. b
b
Malaquas 3.1
Isaas 40.3
68
69
Marcos1
Es Isaas t iyat. 4 Es Juan Swskukwak tso k sir po w k yi serku ee, e t spattmi i es: A er mane Skkl a as a nu oloyit a ki ta a lor iw kkachoie. 5 Jerusaln wakpa ena k malepa tso e wsku Judea e wakpa kos dke ie ttke e ttsk. Iepa e wambl sulu kos e chekekarakit ta Juan t iwskuekelor di ki Jordn e a. 6 Juan datsi yule kameio kyk wa; ikipamo yule iyiwak kkulit wa. Ie chk dr ditski ena bulali. 7 Tt pakeke ie t iepa a i es: Ye itki idatse ekl, e dr kkpa tai ye tsata, e kueki ie klkku kicha k wtsnanuk ye siarla e a. 8 Ye t a wskueke di a, er ie t a ierawa Wikl Batser a.

kw ska ta Jess e yttsa Nazaret ate Galilea ee, e de Jordn ta ee Juan t ie wsku. 10 Mik ie wsune e e dukane di a, e wsha ta ie isu t k ja kkbunane ta Skkl Wikl bite ie ki nubl s. 11 Eta tt ttsne datse k ja a, e t ich: Be dr ye al dalr tai ye na, e wr ye wa bua shute.

9E
(Mateo 3.13-17; Lucas 3.21-22)
Juan t Jess wsku
Satans t Jess erkiw sulu wamblk
ukuki ta Skkl Wikl t Jess k shkkmi k sir po w k yi serku ee. 13 Ee iyiwak sulusi tso tai . Ee ie sen k dabom tkyk (40), e dalewa Satans t ie erkiw sulu wamblk. Skkl biychkwakpa t ie ki m.
12 E
(Mateo 4.1-11; Lucas 4.1-13)
klwwarakit wtwa swto w a, e ukuki ta Jess ma Galilea Skkl tt bua e pakk. 15 Ie spatteke i es: blie Skkl tso e kw dewatke tsi net. E kueki a er mane ie a ta ie tt bua e kl.
14 Juan
(Mateo 3.1-12; Lucas 3.1-9,15-17; Juan 1.19-28)
Jess t ie kan wawmitke Galilea
Jess t nima klu kwakpa dka tkl epa ki
Jess shkrami batsri ki Galilea e kkmik, eta wpa bl suit. Epa dr Simn ena il Andrs. Iepa dr nima klu kwakpa. Iepa tso ikla uyk batsri a nima klwoie. 17 Jess t iepa a ich: A shk ye ta. A yueray sdits klu k ye a ye ttkataie. 18 E bet ta iepa t ikla tulat ta myal ie ta.

16 Mik
(Mateo 4.18-22; Lucas 5.1-11)
Marcos1
19E
70
wi kie Jess t Santiago ena il ki Juan epa su. Iepa dr Zebedeo alar. Iepa tulur kan a ikla wyuk. 20 E wsha ta Jess t ikimirak e ta. Eta iepa t iy mat ikan msopa ta kan shua ta imyal Jess ta.
Jess t aknama trwshkar wm ekl a
demi k ki Cafarnam ee. E no diw a Jess tkawa judiowak dapawo w a ta ie t swblawmitke. 22 Ie t swblaweke tt moki dich ta tai ese wa. E k dr wes swblau k tt dalino wa wakpa t swblaweke es. E kueki e t wpa tso ittsk epa tkiwwa. 23 Eta ee wm ekl tso e a wimblu sulusi tso e t ich aneule: 24 A Jess Nazaret wak, ie be tso sa tsiriu k? Be debitu sa eukwa? Ye wa be suule. Ye wa ijcher t be dr yi dr batser patkbitu Skkl t e. 25 Jess t wimblu e u: Be siwablwa, be e yttsa wm se a! 26 Wimblu sulusi t wm siwa wa ta ianeka tai ta ie yttsa ia. 27 Sulitane tkinewa iweblk ta ii chakrak: W dr ? Ie swblaweke tt paali wa ena dich wa d wimblupa sulusi kit e yktsa ta itt iutrakit ekk! 28 E bet ta ie tt buneka Galilea kos a.

21Iepa
(Lucas 4.31-37)
iepa e ylur dapawo w a ta Jess ma Simn ena Andrs epa u a. Santiago ena Juan m ie ta. 30 Ee Simn yk mer ka ki kiriweke du dall t, e ch iepa t Jess a. 31 Eta ie e skwa ta iklwit iul a ta iki m e tkkser. E bet ta du dall ie wa ta ie e kka il yulk iepa a .

29Mik
(Mateo 8.14-15; Lucas 4.38-39)
Jess t Simn yk buawne
Jess t tai skirirke esepa buawne
tuine diw mwatke ta skirirke ena wpa a aknama tso esepa kos debitu rak iwa Jess ska.c 33 K e wakpa kos e dapawka ukk a. 34 Eta ie t du ulitane buawne p tso tai epa a. ies aknamapa tai trwyalit. Er aknamapa wa ijcher yi dr ie, e kueki ie k wa kaw mne iepa a ttk.

32 K
(Mateo 8.16-17; Lucas 4.40-41)
c 1.32 Diw e dr eno diw, e kuek i skirirke kos k d iepa wa Jess ska iwe. Iepa k a kaw ta kaneblk eno diw a. Iepa a ta yi yile tsmi e dr kan. E kueki iepa t skirirke tsmi Jess ska diw mwat ke e ukuki , ekk eno diw erker e kueki .
71 Jess t Skkl tt pak judiowak dapawo w a
Marcos1,2
irketke i ttsettse, ta Jess e kka ma bnet w k yi ku ese ska ttk Sy ta. 36 Eta Simn ena iwapiepa myal ie yulk. 37 Mik ikuwarakit, eta iepa ie a ich: Sulitane tso be yulk. 38 Er ie t iepa iut: Mishka k tso tsi net tsi net ese a. ies ee ye k Skkl tt pakk, eseie ye dbitu. 39 Es Jess shk k tso Galilea e kos a tt pakk judiowak dapawo w kos a, ies aknama tru kyal.
35 K

(Lucas 4.42-44)
Wm ekl kiriweke lepra t e buawne Jess t
ekl kiriweke lepra t, e e skwa Jess omik ta ie e tkwa kuch ki ta ich ia: Be ki ikiane, e ta be a ye buarmine as ye batserne. 41 Jess t ie su er siar wa ta ikwait ul wa ta ich: T, ye ki ikiane. Be dene batser. 42 E wsha ta wm buanene batsenene. 43-44 E ukuki Jess t ie a ich: Ye tt tts, tka be ta e k char yi a. Be y e kkachk sacerdote a. muk Moiss t a ka e batsewoie e ts mi m Skkl a iw kkachoie. 45 Er wm ma ta ie e kka tka ita e pakk sulitane a. E kueki Jess k a e kkaynuk w p tso tai ese ska. Ie kawta e tsu kat kaika w k p ku ese ska, er k wae wakpa datse ie ska.

40 Wm
(Mateo 8.1-4; Lucas 5.12-16)
Wm ekl kraulewa e buawne Jess t
wekk al kuki ta Jess dene Cafarnam. Mik p wa ijchenewa t ie tkr u a, 2 eta tai iepa e dapaw ie ska k chkaia weshke, k chkaia ukk a ekk. Ie tso Skkl tt pakk iepa a. 3 E dalewa wpa dka tkl wa wm kraulewa k karka debitu ekl kala ki . 4 Er tai stso, e kueki k wes iepa tkmi weshke Jess ska. E kueki d ie tsaka u tsabata jche iepa t ta idu mirakit ena e a dttsa i ski . 5 Mik Jess t isu t moki iepa erbl ie mik, eta ie ich ikirirke e a: A al, sulu kos wamblb, e nu olone be ki . 6 Er swblau k tt dalino wa wakpa welepa tulur ee, epa ibikeits: 7 kueki wm w tt es? Skkl a se nu oloyarmi. ch ie t e wa

1K
(Mateo 9.1-8; Lucas 5.17-26)
2.4 u tsabata jche: Iepa u tsabata dr kkueie, e ki iepa shkke.

Marcos2
72
ie tso Skkl chk sulu. 8 Er bikeitsk iepa tso e suwa Jess t bet. E kueki ie t iepa a ichak: kueki a t ibikeitseke es? 9 Ye t skraulewa di buawmine as ishkne, e ta wes a t iklwmi t ye k a inu olonuk iki ? 10 Ye dr Sdits Al, s e t a a ikkach t ye wa kaw ta k i a nu oloyoie. Eta ie t ich wm kraulewa e a: 11 Be e kka, be kala kka ta be yne u a. 12 Bet ta ie e kka, ikala kka, ta ima sulitane wrki . E t iepa kos tkiwwa ta iepa t Skkl ki kka tai ta ichrakit: K se wa yi w se suule ys.

ukuki ta Jess mane batsri kkmik ta p e dapawka ie ska ta ie t iepa wblaweke. 14 Ie domitk ta ie t inukl shtkwak Roma wkirpa a e su ekl tkr ikaneblke e w a. E dr Lev dr Alfeo aladulakl. Ie t ich ia: Be shk ye ta ye ttkataie. Eta ie e kka ta ima Jess ta. 15 E ukuki Jess tso chkk Lev u a. P shkke tsaki Jess ta, e kueki inukl shtkwakpa ena p sulusipa sk tulurak chkk ie ena ittkatapa ta. 16 Swblau k tt dalino wa wakpa welepa dr fariseowakpa. Mik epa wele t Jess su t ichkke p esepa ta, eta iepa t ichak ittkatapa a: Ik a wblau kwak chkke inukl shtkwakpa ta ena p sulusipa sk ta? 17 Jess t itts ta ichit iarak: Wpa k kirirku esepa k ki skapeykwak kiane, er wpa kirirke esepa ki ikiane. Ye k dbitu wpa e tts t iepa serke ysys esepa kik. Ye dbitu p sulusipa kik.

13 E
(Mateo 9.9-13; Lucas 5.27-32)
Jess t Lev ki ittkataie
ta Juan Swskukwak ttkatapa ena fariseowakpa tso batsk, eta p welepa de Jess ska ta ichakrakit ie a: Juan Swskukwak ttkatapa ena fariseowakpa klpa batske. kueki be ttkatapa k bats? 19 Jess t iepa iut: Mik skiule ulabats kw tku k, eta wes iepa batsmi wm ulabatske e tsoia iepa ta e dalewa? Ie tsoia iepa ta, e dalewa iepa k batspa. 20 Er ikw dra eta ie midatser iepa yki . E je ta iepa batsra.

18 Etkicha
(Mateo 9.14-17 Lucas 5.33-39)
73
21K
Marcos2,3
yi t datsi kchke wyuepawa datsitak paali wa, datsitak paali wklneka, e t datsi kchkela shu kue ta ik jche tai . 22 ies k yi t vino paali tepaka iyiwak kkulit yule ibloie ese kchke a. Itkas es, e ta mik ibachanebitu, eta ikkulit jchemiit. Es vino ena ikkulit weirwami me. E kueki vino paali tekeka ikkulit paali a.
Jess ttkatapa t trigow buts eno diw a
ta eno diw a, Jess dami trigo shua ta ittkatapa t trigow butsmi ishkrami e dalewa kat. 24 Fariseowakpa t ie a ichak: Sa tt tts, kueki be ttkatapa tso k kw ta w eno diw a ese u k? 25 Er ie iut: Etkicha k iaia mik David ena iklpa du bli wa ta k iepa wa dami , eta o ie t e k aritsule a wa Skkl ykku ki ? 26 Mik Abiatar dr sacerdote kibi, e kw ska ta David dewa Skkl w a ta pan meule Skkl a e it ta ies imit iklpa a . Sacerdotepa a pan ese kw ta . Er a na iane t o David t e k dr sulu Skkl wa. 27 Ie t ik ch: E no diw meneat sdits ki moie, er sdits k yne eno diw batseitsk. 28 E kueki ye dr Sdits Al, e wa kaw ta ichoie t dr bua dr sulu w eno diw a.

23 Etkicha
(Mateo 12.1-8; Lucas 6.1-5)
sk dewane judiowak dapawo w a, ta ee wm tkr ekl ul etk siulewa. 2 Iepa na ie kkatak il ki , e kueki iepa tso ie weblk t wm e buawmine ie t eno diw a. 3 Ie t ich wm ul siulewa e a: Be e kka ta be e duser e sulitane wsha. 4 Ie t iepa a ich: kw ta se a w eno diw a: bua sulu? Stsatkk sttkwa? Er iepa siwablwa ie yki . 5 Ie t iepa webl ksik wa. Iepa er darr e t ie eriaw. Ie ich wm a: Be ul shul. Ta ie ul shule ta ibuanene. 6 Eta fariseowakpa ponemi, e bet ta iepa dapawka Herodes klpa ta ileritsk Jess ttowaie.

1Jess
(Mateo 12.9-14; Lucas 6.6-11)
Wm ul siulewa e pak
Jess ma ittkatapa ta batsri kkmik ta tai Galilea wakpa myal ie ta. 8 ies p tso tai ee datse Jerusaln ena Judea k malepa
7Eta
Tai p tso batsri kkmik
Marcos3
74
a. ies iepa datse Idumea ena Jordn wi shet ena k w Tiro ena Sidn ate ee. Iepa t kos weke Jess t e tt tts e kueki iepa de iweblk. 9-10 Skirirke tai buawt ke Jess t, e kueki imalepa tai e uykeka ie ki ikkwa. E kueki ie t ich ittkatapa a t kan tsbitu trtke d iepa t ye tuwa darr. 11 Mik wpa a wimblupa sulusi tso esepa t ie su, eta iepa e tullur kuch ki ie wa ta iarkerak: Be dr Skkl Al! 12 Er ie t iepa a ich ksik wa: K ye tt pparka!

Jess t itteklpa ts dabom eyk k bl epa shu sht
ukuki ta Jess ma kabata a. Eta wpa kiane ie ki ki, epa kiit ta ibiterak ie ska. 14 Ie t iepa shusht dabom eyk k bl shkk ie ta ena patkmi ie tt pakk. Epa ki mkait itteklpa ts. 15 Iepa a dich mit aknama trukyal. 16 Iepa ki i es: Simn, e ki mkait Pedro; 17 Santiago ena il Juan, epa dr Zebedeo aladulaklpa, epa ki sk mkait Boanerges (ki e w kiane ch wpa dr wes al es); 18 Andrs, Felipe, Bartolom, Mateo, Toms ena Santiago dr Alfeo al; ena Tadeo, Simn Celote, 19 ena Judas Iscariote t Jess wmekettsa aishku ta ibolkpa a e.

13 E
(Mateo 10.1-4; Lucas 6.12-16)
ukuki ta Jess dewa u a ittkatapa ta. Eta tai p dapawkane k wa iepa chko ekk. 21 Mik Jess yamipa ekka wa ijchenewa t wes ie tso, eta iepa de itsu kmi iyrke t ie ali neka e kueki . 22 ies swblau k tt dalino wa wakpa datse Jerusaln epa t Jess ch i es: Beelzeb dr b e t wm w na k chwwa, e dich wa ie t aknama trwekeyal. 23 Eta Jess ikittsarak ta ikleit iarak i es: Wes Satans e trshkarmi? 24 Sserke k etk ki e blabatslor ippk ita, k wklr, e ta iepa wkpa mir wak me. 25 ies yamipa e kka ippk wklr, e ta iepa mir wak me. 26 Es ies Satans klpa m ita, k blabatslor ippk ita, e ta idich warwami ta ierdawarak. 27 K yi mipawa wm dich tai ese u a ie yi ekiblk kam ie t iwk mawa e yki . Es me iyi ekiblrmi. 28 Moki ye t a a ich t sulu kos wambleke a t, ies Skkl cheke a t sulu kos e nu oloymiit a ki . 29 Er yi isie t Wikl Batser ch sulu, ese k ki inu olorpa, itso iki kekra. 30 Iepa iy t wimblu sulusi t ie na k chwwa e kueki Jess t e ch iepa a.

20 E
(Mateo 12.22-32; Lucas 11.14-23; 12.10)
Jess ena Beelzeb
75 Jess m ena ilpa de iweblk
Marcos3,4
ukuki ta Jess m ena ilpa ena ikutapa epa debitu ie yulk, er iepa k dwa weshke. Iepa t ikik patk. 32 P tulur ie pamik epa t ich ia: Be m ena be lpa ena be kutapa epa shk be weblk. 33 Ie iiut: Yi dr ye m ena ye lpa ena ye kutapa? 34-35 Wpa tulur ie pamik e suit k ta ichit: Yi isie t kiane Skkl ki ese w, ese dr wes ye l ena ye kut ena ye m es. E kueki iepa ikkpa dr wes ye m ena ye lpa ena ye kutapa es.

31E
(Mateo 12.46-50; Lucas 8.19-21)
ta Jess swblawmitke batsri kkmik. P dapane tai ipamik, e kueki ie e ika kan tkrki tsi net ese et a. Ee ie e tkser iepa wblau k. Iepa kos ate batsri kkmik ie tt ttsk. 2 Ee ie t tt tsaki kle iepa a iwblawoie, e et dr i es: 3 A t itts. Etkicha mee 4 Mik ie tso iw ppk, eta ta wm ekl ma t kuatkk pp ululu ditsw wele anewa ala ska ta d debitu t ikatwa. 5 Ditsw wele anewa klo a w yk k ta tai ese ska. yk k ta tai , e kueki bet ta itskine. 6 Er k iw kicha ta tai , e kueki mik dba aneka iki , eta isinewa. 7 Ditsw wele anewa dikachka shua. Dikachka ena ditsw talane ita, er dikachka e alka iki , k wne. 8 Er ditsw wele ane yk buabua ki ese tskine talane wne bua. Wele wne dka dabom maayk (30) elka elka, wele dabom teryk (60), wele cien eyk (100). 9 Eta ie t iepa a ich: A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie!

1Etkicha
(Mateo 13.1-9; Lucas 8.4-8)
T kuatkkwak tt
Jess ate dur ekrla, eta ittkatapa dabom eyk ki bl ena iklpa welepa sk de ie ska ta ichakrakit ia: Tt w kleb, i ma e w dr? 11 Ie iepa iut: blie Skkl tso e tt blulewa, e kw meneat a a iw jchenoie. Er p tso tai k na ye tt klwak, esepa a ye ikleeke 12 as iepa t iwebl je, er k iepa a iw wr, ies as iepa t itts je, er k iepa a iw ar as k iepa er mane ta inu k olor iepa ki .f

10 Mik
(Mateo 13.10-17 Lucas 8.9-10)
4.2 t kuatkk pp ululu: Iepa wblar t kuatkk w pplur t kos e ki .
Isaas 6.9-10
Marcos4
76 T kuatkkwak tt e w pak Jess t
(Mateo 13.18-23; Lucas 8.11-15) ie t iepa a ich: Tt kley e w k ane a na, e ta wes a na imalepa w armi? 14 W t ditsw kuatk, e dr w t Skkl tt pakeke ese. 15 P welepa tso epa ta itkmi wes ditsw ar wa ala ki es. Esepa t Skkl tt tts er bet Satans de iska ta Skkl tt yttsa ier a. 16 Welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa klo a es. Esepa t Skkl tt tts ta iklwrakit ttsne bua wa. 17 Er iepa k w kicha ta tai , e kueki iepa t iklw ekul . Mik iepa weinemitke Skkl tt 18 Welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa kueki , eta iepa anemine bet. 19 er iepa t yi tso k i dikachka shua es. Esepa t Skkl tt tts, ki ese bikeitseke kibiie. Iepa er merie inukl ki ena sk tso k iki t sttsweke bua ese ki . Ese kos t Skkl tt kuiwwa iepa er a ta k idttsa bua wes ikiane es. 20 Er welepa sk ta itkmi wes ditsw ar wa yk buabua ki es. Esepa t Skkl tt tts ta iklw ta iw dettsa bua wes ikiane es. Iepa dr wes yi ku wr bua es. Wele wne dka cien eyk (100), wele dabom teryk (60), wele dabom maayk (30).
13 Eta

ie t ich iarak: K yi t bw tskepaka ta iblwait kalku diki a ka diki a. E skie itkekekait kkke k iwoie. 22 Es ies k ku blulewa k jchenukwa aishku ta. Ese kos kkayrda. 23 Yi na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie! 24-25 ies ichit: Yi e yuak bua ye tt wa, ese a ik meray as ina iw ar bua. Er yi k e yuak ye tt wa, ese yki bikeitsit t ane ie na, ese kos yrdattsane. E kueki cheke ye t a a e kukuebl. A t iw es, e ta a na iarmi bua, ies Skkl t a ki mera as ik ar a na.
21Eta

(Lucas 8.16-18)
Bw tt
Jess t ich: blie Skkl tso e ta itkke wes itk iyiw kuatk wm ekl t ese ta es. Ie t ikuatk t ki 27 ta imat br. K bit ekk ie kapkewa naewe, iwe ta ie ti rke ta yi kuatkit e tskine, talane er ie k na iane t wes itskine wes italane. 28 yk t itskeke. Kewe ikua tskine, e ukuki ta iwrkuane, e ukuki ta iwne. 29 Mik ikw de sht, eta wm ma ishtkka.
26 ies

yi kuatk tt
Jess t ich: blie Skkl tso wes e dr? Tt w wa ye t iklemi? 31 E dr wes mostaza w tks es. E w dr tsirlala iyiw
30 ies
(Mateo 13.31-32; Lucas 13.18-19)
Mostaza w tt
77
Marcos4,5
ulitane diki a. 32 Er mik ikuatknewa, eta italar yi ku tsitsir ulitane tsata. E ul dka wi wi , e tsaka d u yuke. 33 Es Jess t iepa a ikle tai wes tt i es d w iepa na iane ekk. 34 Ie k wa pakane iepa a k kleaule. Er iw kos pakekeneit ittkatapa a bnet k kleaule.

tsli mik k tuine, eta Jess t ich ittkatapa a: Mishka batsri wi shet. 36 P tso tai epa marakit ta ie ikarak kan a Jess tso e a ta imyal. Kan sk mirwa iepa ta tse. 37 E bet ta siwa bitsi neka tai t di uyka tai e t kan w iekeka. 38 Er ie kapmer kan ak a wkir kata ki , ee ittkatapa ie ti wka ta ich ia: A swblau kwak! Se dukelur e k ki be tkine? 39 Eta ie e kka t siwa u ta ich di a: Be e shtwa br! Eta siwa wklne di wklne mane alami. 40 Eta ie t ittkatapa a ich: kueki a suane sekk? Kam a erbl ye mik? 41 Iepa k tkinewa tai ta ii chakka: Yi dr wm w ? E tt dalieke siwa t di t!

35 E
(Mateo 8.23-27; Lucas 8.22-25)
Siwa tai e wklw Jess t
Wimblu sulusi trwyal Jess t
demi batsri wi shet k ki Gerasag ee. 2 Mik Jess e yttsa kan a, eta wm ekl a wimblu sulusi tso e yttsa de Jess ska. 3 Wm e serke p k a. K imonukwa tabechka kichaie wa wa. 4 Tse imonere iul a ena ikl a tabechka kichaie wa er ibatslorit. K yi dich ta w iwklwoie. 5 i nae ie shkke p a ena kabata a arke tai , ies ie e shkau ke k wa. 6 Er mik ie t Jess su kami, eta ie tu nebitu e tkser kuch ki Jess w sha 7 ta ichit ia aneule: A Jess, be dr Skkl dr yi ulitane tsata e Al! Ik be de ye ye weikar! tsiriu k? Ye kkchke be a Skkl wrki t k 8 Jess t ie a ichtke: A wimblu sulusi, wm se wa! E kueki ie t ich Jess a es. 9 Eta Jess t ie a ichak: Ima be ki? Ie iiut:

1Iepa
(Mateo 8.28-34; Lucas 8.26-29)
5.1 Gerasa: Ykku kchke wele t k e ki Gadara Gergasa. Mateo 8.28 sa.
Marcos5
78
Ye ki Tai Wakpa, sa dr tai e kueki . 10 Eta ikkchke tai Jess a: K sa patkar kami. 11 Ee tsi net kabata kuli a tai kchi iter chkk. 12 Eta aknamapa kkch ie a: Sa patkmi kchi a. Kaw m sa a e tiu kwa iepa a. 13 Eta ie t kaw m iarak ta wimblupa sulusi e ylur wm e a ta ie tiwarak kchi a. Kchi ekkpa dka mil byk ulatk (2.000). Eta kchi poneka tu nemirak k sp mik brutolonemi batsri a ta ee iduolur. 14 Kchi kknukwakpa tkayalmi ta itt ppkarakit k e wae a. Tai p de iweblk. 15 Mik iepa de Jess ska ta wm a aknama bak e surakit. E tkr datsi ine na k anene bua, e t iepa suaw. 16 Wpa t tka wm a aknamapa bak e ta ena kchi ta e su, epa t ipakne imalepa a. 17 Eta iepa kkch Jess a: Be e yttsa k i a, be y bnet. 18 Mik Jess dene kan a ta wm a aknama bak, e kkch ie a: Ye shkakmi be ta. 19 Er Jess k wa ikw mne ie a. Ie ich ia: Be yne be u a be yamipa ska. bua w Skkl t be a ena wes ie t be su er siar wa, e kos pak iepa a. 20 Eta wm ma ta w Jess t ie a e pakit k tso Decpolis e wakpa a. Iepa kos tkinewa ittsk.

Jess t Jairo al busi shkewkane ies alakl buawneit ekl
Jess dene kan ki batsri ioshet, eta batsri kkmik tai p e dapawka ie ska. 22 E dalewa wm debitu ekl ki Jairo. E dr judiowak dapawo w e wkir ekl. Mik ie t Jess su, eta ie e twa wwakkt Jess wrki 23 ta ikkch tai ie a: Ye al busi dukewatke. Be shk ul mukka iki as ibuarne ta iserne. 24 Eta Jess ma ie ta. Tai p dami Jess ta e trdami ie mik. 25 E shua alakl dami e dumi alaklpa du wa e ki duas de dabom eyk ki bk (12). 26 Tai ie weine skapeykwakpa ul a ena kos tso ie wa e ewwait ys iepa ki , er k ibuanene, e skie imir wak me. 27-28 Ie wa Jess tt ttsule kway e ta ye buanene. E kueki e kueki ie ibikeits: Jess datsi bata ie e skwa Jess tsi kker p shua ta idatsi kwait. 29 E bet ta ip wklne ta ie itts e ki t ibuanene. 30 E bet Jess itts t il tka ie dich wa, e kueki ie t p tso ipamik e kos su k ta ichakit ia: Yi t ye datsi k? 31 Ittkatapa t ie a ich: K be wa isu ne t tai iepa trdami be mik? Ta wes be t ichak: Yi t ye k? 32 Er ie t wpa tso ipamik epa k webl ia isuoie t yi ie k. 33 Alakl buanene e painka tai suane wa. tka ie ta e ane ie na, e kueki ie debitu e tkwa kuch ki Jess wrki . kos tka ie ta e chkaia ysys. 34 Eta Jess ie a ich:

21Mik
(Mateo 9.18-26; Lucas 8.40-56)
79
Marcos5,6
A al busi, be erbl ye mik, e t be buawne. Be yne br. Be buanene. 35 Ie ttkeia alakl ta e dalewa welepa bite Jairo u a epa wa ibiy de Jairo a ta ichitrak: Be al busila blnewatke. Ik swblau kwak tsiriwiab? 36 Er cheke iepa t e k ki Jess tkine. Ie t Jairo a ich: K be tkinuk. Be erbl ye mik . 37 E ukuki ta ie ma Jairo u a. Pedro ena Santiago ena Santiago l ki Juan epa m ie wa, k ie wa yi sk mne e ta. 38 Mik iepa demi Jairo u a, eta tai p dapaneka e trke i u ke tai siar. 39 Jess dewa weshke ta ichit iepa a: tso a alu k? kueki a i u ke? Busila k duwa, ikapmer . 40 Eta iepa t ie wayu ena ijaeits, er ie t iepa k e ykulur. Eta al y ena im ena wpa de ie ta, epa m ie wa e ta shu a w al nu merka ee. 41 Ie t iul klwwa ta ichit ia: Talta kum. (tt e w kiane ch: A tayla, ye be a ich, be e kka.) 42 E bet ta busila e e duka shkka ta ishkmi. E t iepa tkiwwa tai . (Tay e ki duas tso dabom eyk ki bk.) 43 Er Jess t iepa a ich: tka i e k char yi a. E ukuki ta ie ich: Al se ti.

ukuki ta Jess e yttsa k e a ma ittkatapa ta iwk k a. 2 Mik eno diw de, eta ie t swblawmitke judiowak dapawo w a. Tai p daparke ee. Mik iepa t ie tt tts, eta itkirulune ta ii chakrak: W ie e yu tt tai wa? Wes ie ul de tt bua i ski ese ska? Wes k or yi a ese wit? 3 Ie k dr kaltak kanu kwak bak kaneblk er e? Ie k dr Mara al? Ie k dr Santiago, Jos, Judas ena Simn epa l? ies ie kutapa k serku se shua? E kueki k iepa erblne ie mik. 4 Er ie t ich iarak: K wae Skkl ttekl dalirta, er iwk k ki ena iyamipa shua ena iwk u a ee k idalirta. 5 Ee iekk ta k or yi a ese k one ie wa. Ie ul mka welepa kirirke esepa ki ta ibuanerak, er e k dr tai . 6 K e wakpa kibiiepa k erblne ie mik, e t ie tkiwwa.

1E
(Mateo 13.53-58; Lucas 4.16-30)
Jess dene Nazaret
Jess t ittkatapa patkmi swblau k
E ukuki ta Jess ma k tsitsirpa tso tsi net ese a swblau k. 7 Ie ttkatapa dabom eyk k bl epa kiit ta ipatkmirak bl bl. Ie kaw m iarak wimblupa sulusi trwoyal. 8 Ie t ich iarak:

(Mateo 10.5; Lucas 9.1-6)
Marcos6
80
K tsarmi, shko kli e ts mi. Sku k tsarmi, chk k tsarmi, inukl k tsarmi. 9 Klkku ena datsi imi, e mik a mimi, er datsi k tsarmi. k 10 ies ie ich ia: Mik a dewa u wele a, eta a e tsat ee d mik a myal k bnet ekk. 11 K wele wakpa k wa a kinewa bua k ki a kapakke e kiane tts, e ta a e ylur ee ta kapo tso a kltt mik e pp. E t iepa a ikkachera t iepa dr Skkl bolkpa. 12 Eta ittkatapa myal spattk i es: A er mane Skkl a. 13 ies iepa t aknama trwyal tai . ies tai skirirke esepa ki iepa t ki t ta ibuanenerak.

Jess tt buneka k wae, e kueki itt tts ies blu ki Herodes e t. Welepa t icheke: Jess dr Juan Swskukwak shkenekane e, e kueki ie wa dich tso k or yi a ese woie. 15 Welepa sk t icheke: Ie dr Skkl ttekl bak ki Elas e shkenekane. Welepa sk t icheke: Skkl ttekl idir wes Skkl tteklpa iachki es. 16 Er tt ekk tts Herodes t ta ichit: Ie dr Juan kuli tkk patk ye t e shkenekane. 17 Herodes t ich es ie t Juan Swskukwak klu kwa patk wtwa swto w a Herodas kueki . Herodas dr Herodes l ki Felipe e alakl, er Herodes senewa ie ta. 18 Er Juan t iy Herodes a: K be kaw ta senuk be l alakl ta. E wa be tso tt dalino dalseukwa. 19-20 E kueki Herodas uluneka Juan ki ta ie ki ikiane ttwa. Er Herodes wa ijcher t Juan dr wm ysys ena batser ese, e daliekeit tai , e kueki ikknekeit. Ie t Juan kapakke e ttseke er bua wa, er k ina iane wmiit. Ie t Juan dalieke es, e kueki Herodas k a wes Juan or. 21 Er mik Herodes t idusw kw tkweke, eta Herodas isu wes iul dmi Juan ska. Herodes t ikueblupa ena iippkwakpa wkirpa ena wpa dalirta tai serke Galilea esepa kittsa ikw tku k. 22 Mik iepa tso ikw tku k, eta Herodas al busi dewa ta iklt iepa wrki . E wr bua Herodes ena imalepa tso chkk ie ta, epa wa, ta ie ich tay busi a: kiane be ki e ki ye a ta ye t be a imera. 23 Eta ie t ich ia tt moki wa Skkl wrki sulitane kukua: kos kib a, e mekey be a. K kos wkirie ye tso, e ki a ta e meray be a shusha.

14 Eta
(Mateo 14.1-12; Lucas 9.7-9)
Juan Swskukwak ktewa
81
24 Eta
Marcos6
tay busi ma, ta im chakit: kiy? Ta im iut: Juan Swskukwak wkir ki ia. 25 Ie mane bet blu tkr ee ta ich ia: Ye ki ikiane t r Juan Swskukwak wkir tsbitu a kul a iw kkachoie t moki ittwarakit. 26 Eta blu erianeka tai , er ie t itt mtke skiule tso epa kukua, e kueki k ie a ionuk wes. 27 E kueki bet ie t ippkwak patkmi ekl Juan wkir tsu k. Eta ippkwak ma swto w a ta Juan kuli te, 28 ta iwkir tsbitu kul a mit tay busi a, ta tay busi t im im a. 29 Mik Juan ttkatapa wa ijchenewa ta iepa debitu in kkka tsmi wtwa.

Jess tteklpa ts epa dene ie ska, eta kos w iepa t ena kos wa iepa swblaw e pakrakit ie a. 31 P datse tai myal isk datsene k wa iepa chkoia ekk, e kueki ie ich ittkatapa a: Mishka enuk bnet w k yi ku ese ska. 32 Eta iepa myal bnet kan ki w k yi serku ese ska. 33 Er iepa myal e su p t tai ies p t isuwa t iepa e idir. Eta p kos serke ee epa myal tu neule ipanuk w iepa irirke ee demi kewe. 34 Mik Jess e yttsa kan a, eta p tso tai ipanuk e suit. Iepa wr ie wa wes obeja k kknukwak ta es, e kueki iepa suit er siar wa. Eta ie e kka iepa wblau k tt kuaki kuaki tai wa. 35 K detke tsli ta, ittkatapa de ie ska ta ichrakit ie a: K de tsli , k yi serku e. 36 Iepa yumi as iepa mi p serke tsi net ena k tso tsi net ese ska il tauk . 37 Er ie t iepa iut: Iepa ti a t. Iepa iiut: Be ki kiane t sa mi chk tauk iepa tioie? Chk ekk tuoie inukl kiane skaneblmi d k cien byk e sk ekk. 38 Ie t iepa a ichak: Kos a wa pan tso? A y iweblk. Iepa dare iweblk ta ichit ia: Pan tso skel ena nima bt. 39 Eta ie t ich iepa a: P kos k e tulkser tatsi ki erule erule. 40 Eta p e tulser cien eyk, welepa e tulser dabom skeyk. 41 E ukuki ta ie t pan skel ena nima bt e klw ta ik su k ja a ta

30 Mik
(Mateo 14.13-21; Lucas 9.10-17; Juan 6.1-14)
P dka mil skeyk epa ti Jess t
Marcos6,7
82
wstela chit Skkl a. E ukuki ta ie t pan ena nima blat ta imit ittkatapa a as iepa t iwati p kos a. 42 Iepa ulitane chk de w. 43 Pan ena nima bata ate e shtrakit ine dka kkla dabom eyk ki bk. 44 Wpa kchkepa chk esepa dka mil skeyk (5.000).

(Mateo 14.22-27; Juan 6.16-21) 45 E ukuki ta Jess t ich ittkatapa a: A e ika kan a, a yshkatke ye yki kewe batsri wi shet Betsaida kker. Ie t ich p malepa a: A y a u a. 46 E ukuki ta ie ma kabata a ttk Sy ta. 47 K tuine ta kan demi batsri shusha. Ie e tsat ekrla k s ki . 48 Ie t isu t iepa kaneblke darr kan patkoie siwa bitsi rke iepa kke wi e kueki . K irketke ta ie ma iepa ska shkrami di k . Ie tkkemitke tsi net iepa omik. 49-50 Er mik iepa isu t ie shkdatse di k , eta iepa ibikeits t wimblu idir, e t iepa tkiwwa tai ta ianekarak. Er bet ta ie ich iepa a: A er ku! K a suanuk! Ye idir. 51 Eta ie e ika kan a ta siwa wklne. Iepa tkirulune tai iweblk. 52 Iepa er dr daloie, e kueki Jess t p tai d pan skel wa, e w k dwa iepa er a. E kueki iepa tkirulune tai ekk.

Jess shk di k
Jess t skirirke buaw Genesaret
batsri wi shet demirak Genesaret ta ee kan muwarakit. 54 Iepa e ylur kan a ta e wsha ta p t Jess suwa t ie idir. 55 Eta itu nerak k e wae ibiy chk. Mik p t itts, eta iepa t skirirke tsmi w ittsrakit t Jess tso ee. 56 K wae w ie mir, w stso tai brbr, eta p t skirikepa tulekeser ala sha ta ikkchkerak ie a t iepa a idatsi bata m kwa. Skirirke kos t ik, esepa buanene.

53 Itkattsarak
(Mateo 14.34-36)
t se iawmi ie
ena swblau k tt dalino wa wakpa welepa datse Jerusaln epa debitu Jess ska. 2 Mik iepa t isu t Jess ttkatapa welepa chkke ul k pakule, eta e ki iepa t icheke sulu. 3 (Fariseowakpa ena judiowak malepa kos t iepa ypa bak e ser klw ichktarak k ul pakule wes iepa a imeneat es. darr. E kueki k 4 Mik iepa dare chkew tauk, eta k ichktawa kam iul pakr e yki . Es iepa wa yi ese sk tso tai dalino. ies tka, kul, , ka ekkpa kos pakueke iepa t.) 5 E kueki fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t Jess a ichak:

1Fariseowakpa
(Mateo 15.1-20)
83
Marcos7
kueki be ttkatapa k t se ypa bak e ser e tt dali? Ik ichkrak ul wa? 6 Ie t iepa iut: Bua Isaas t a e sulu epa y mik ie t iy: Skkl t ich: P ikkpa t ye dali kk wa, er iepa er tso kami ye yki . 7 ichkle iepa mike ye w a ye dalik. Tt wa iepa swblaweke e dr sdits tt dalino .h Es Isaas t iyat. 8 A t Skkl tt watttsa sdits ser e tt dalioie. 9 ies ie ich iarak: Skkl tt dalino e mat a t bnet a wkpa ser e tt dalioie. 10 Moiss t iy: A y ena a m epa dali.i ies ie t iyat: Yi t iy im ch sulu j 11 ese wk wmerdattsa ttwa. Er a icheke t se a iyrmi sy a sm a i es: kos tso ye wa, e dr corbn (e w kiane ch t imeulettsa Skkl ak). E kueki k ye a a ki menuk wa. 12 ies a t icheke t yi isie e ch, ese k kawtaia iy im ki muk. 13 Es a wkpa ser e tt wa a t syueke, e iut wa a t Skkl tt dalino e dalsewekewa. sulu ese sk wambleke a t tai . 14 E ukuki ta ie t p tso ee epa ki ta ie ich iarak: A ulitane t ye tt tts, iw an a na. 15-16 eke a t e k t a iawepa ie Skkl wa. Er sulu wambleke a t tskirke a er a ese je t a iawera ie.l 17 Mik ie t p mat dewa weshke, eta ittkatapa t kle ie t e w chak ie a. 18 Ie t iepa iut: ies a k na iw ane? A k na iane t kos ekewas e k t siawepa ie? 19 kos ekewas e k mikuwa ser a, e mikewa sawi a e ukuki ta iwekettsas. E kueki e k t siawepa ie. (Tt e wa ie ki ikiane ch t chk ulitane dr batser.) 20 ies ichit: sulu wambleke a t tskirke a er a ese je t a iawera ie. 21 sulu bikeitseke a t, tr, akbl, sttwa, 22 senewabak dalsewwa, oka yi kkech, kos sulu wambl, smalepa wyu, smalepa wrieik, ukyne, ch sulu, e ttska, kos dr ysys ese watttsa, 23 yi ese kos tskirke a er a e t a iawera ie.

Tay ekl k dr judiowak e erbl Jess mik
ukuki ta Jess ma k ki Tiro e kker. Ee ie e tsat yile ska. Ie k ki ikiane t yi wa ijcher wa t ie tso ee; er k ie a e blne. 25 E bet
24 E
(Mateo 15.21-28)
h Isaas 29.13 i xodo 21.17 j Levtico 20.9 k 7.11 meuletke Skkl a : Iepa t ich es, er iepa ul a itsoia e wakanewmi iepa t wes iepa ki ikiane es. l 7.16 Ykku kchke wele versculo 16 k kutkka, e t ich: A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie!
Marcos7,8
84
busila ekl a wimblu sulusi tso, e m wa ijchenewa ta ima ta ie tkwa kuch ki ie wrki . 26 Alakl e k dr judiowak, e dr k ki Sirofenicia e wak. Eta ikkch ie wa: Aknama tso ye al busi a e trshkar. 27 Er ie t ich ia: K idr bua alarla chk yttsa m chichi a. E kueki as ye alar chk kewe. 28 Er tay t ie iut: A kkpa, e yne; er salar chkke e kamule darke i ski ese eke chichi t. 29 Jess t ie a ich: Bua be iut, e kueki be yne br. Aknama trneshkartke be al busila a. 30 Mik alakl e demine u a, eta il busila kuit ka ki . Aknama k kuia ie a.

e yttsa Tiro tkami Sidn demi Galilea batsri Decpolis kker. p wa wm debitu ekl ie ska e k kuku wattsr ena k tto bua. Iepa t iki Jess a: be ul mka iki as ibuarne. 33 Jess wa imtser bnet w k yi ku ee, ta iulatska tiwa wm kirirke e kukuuk bk a ta iwiri wa iku kwa. 34 E ukuki ta k suit k ja a, isiwa tkka ta ichit wm a: Efat! (e w kiane ch iepa tt wa: Kuku shubun!) 35 E bet ta wm kuku ena itt buanene ta ittka bua. 36 Jess t ich iarak t k ichar yi a. Er kos e ch ie t iepa a, e tsata iepa t ik chekeia. 37 Iepa tkirulune tai iweblk, ta ichrakit, kos weke ie t bua d skuku k wattsr ese buawit ta iwattsne bua, ies sme buawit ta ittkane bua!
32 Ee

31Jess
Wm ekl kuku k wattsr e buaw Jess t
P dka mil tkyk epa ti Jess t
ta p e dapawne tai Jess ska, epa k wa ku . Ta ie t ittkatapa ki ta ichit iepa a: 2 Siar ye wa p ikkpa wr. Iepa tso ye ta e ki k de maatk ta k iepa wa ku . 3 Welepa datse kami. E kueki d ye t ipatkminerak u a k chkaule ta isiwaar wamirak ala ki . 4 Eta ittkatapa ie iut: Er wa se t iepa timi k ise a w k yi serku ee? 5 Ie t iepa a ichak: Kos a wa pan tso? Iepa iiut,
1Etkicha

(Mateo 15.32-39)
85
Marcos8
Kul (7). 6 Eta ie t p k e tulkser i ski ta pan kul klwit ta wstela chit Skkl a ta iblatit m ittkatapa a wati p a, eta es iepa t iw. 7 ies nima tsitsirla tsorak iwa elkela e ki wstela chit Skkl a ta ittkatapa patkit iwatik. 8 P ulitane chk de w ta chk bata ate e shtrakit ine dka kk kul. 9 Ichkrak epa dka mil tkyk (4.000) ulatk. E ukuki ta Jess t iepa yumine 10 ta ie e ika kan a ittkatapa ta myal k ki Dalmanuta ee.

Fariseowakpa t k or yi a ese u k k su
debitu Jess ska ta ittmirak ie ta ksik wa. Iepa na ie tsaiak, e kueki iepa t ie a iki t k or yi a ese wit iw kkachoie t moki ie patkbitu Skkl t. 12 Jess siwa tkka i ski ta ichit: kueki k or yi a ese kieke a t iw kkachoie t yi dr ye? Moki y a a ich t ese k kkayrpa a a. 13 Eta ie t iepa mat ta ie e ikane kan a ta ima batsri wi shet.

11Fariseowakpa
(Mateo 16.1-4; Lucas 12.54-56)
Fariseowakpa pan wlwoka e pak
Jess ttkatapa na il chowa tsmi . Pan etk mrak iwa e ta kan a. ich iarak: A tso wsh wa! A e kkn fariseowakpa pan wlwoka e yki . ies a e kkn Herodes pan wlwoka e yki . 16 Ittkatapa ich a: K se wa ta ! 17 Jess wa ijchenewa, ta ie ich iarak: kueki a tso ichk a t a k wa ta ? Kam a na iw ar? Kam a wa iw jcherwa? A er darr d ekk? 18 A wbla ta e k wawr? A kukua ta e k wattsr? A k na ianeia? 19 Mik ye t pan skel wad wpa dka mil skeyk (5.000) ekk a, eta kk bik ibata kit a t? Iepa iiut: Dabom eyk ki bk (12). 20 ies mik ye t pan kul (7) wad wpa dka mil tkyk (4.000) ekk a, eta kk bik w i a t ibata wa? Iepa iiut: Kul (7). 21 Eta ie ich iarak: Kam a na iw ar?
14 Eta 15 Jess

(Mateo 16.5-12)
ukuki ta idemirak Betsaida ta wm wbla k wawr ese debitu ekl p wa Jess a ta ikkchkerak ie a t ik ul wa as ibuarne. 23 Eta
22 E
Swbla k wawr ekl e buawne Jess t
Marcos8
86
ie t iklwwa iul a ta iyttsait bnet. Ee ie t iwbla bk nuwka wiri wa ta iul mka iki ta ichakit, Be wbla wawne? 24 Eta wm t k webl ta ich: P suekey er ye wa iwr wsua kal shkke su. 25 Eta Jess ul mkane iwbla ki ta wm t k su krere ta iwbla wawnene bua. yi ulitane suit bua. 26 Eta Jess t ipatkmine iu a ta ich ia: K be miktk p shua.

ukuki ta Jess ena ittkatapa myal k tso tse ate Cesarea Filipo e a. ala ki Jess t iepa a ichak: Ima p t ich, ye dr yi? 28 Iepa iiut: Welepa t icheke t be dr Juan Swskukwak. Welepa sk t icheke t be dr Skkl ttekl bak ki Elas shkenekane e. Welepa sk t icheke t be dr Skkl tteklpa sk bak e wele. 29 Ie t iepa a ichak: Er i ma a ich, ye dr yi? Pedro t iiut: Be dr w pairinebitu idi wa sa blie e. 30 Er Jess k wa iepa kne yi dr ie, e chk yi a.

27E
(Mateo 16.13-20; Lucas 9.18-21)
t iepa a its ch: Ye dr Sdits Al, e weirda tai . Judiowak kueblupa ena sacerdotepa wkirpa ies swblau k tt dalino wa wakpa t ye waterattsa. Ye tterawa, er e ki k de maat eta ye shkerdakane. 32 Tt e chit iepa a wshak. Er Pedro t ie kimi bnet ta iumiit. 33 Er Jess e wtre ta ittkatapa webl krere ta Pedro uit i es: A Satans, be yshka bnet ye yki ! Be k t yi su wes Skkl t isueke es; be t isueke wes sdits t isueke es. 34-35 E ukuki ta ie t ittkatapa ena p malepa ki e ska ta ichit: Yi e tsatkak ittwa yki , ese k ul a sene micho dpa. Er yi e mettsa ttwa ye dalrmik ena ye tt bua e dalrmik, ese ul a idra. E kueki yi e yuak ye ttkataie, ese k kne tkinukia e ki . E skie ie kawta e chk d ittwa wtulewa krus mik ekk. Es ie kawta shkk ye itki . 36 yi ulitane tso k i a, e de a ul a, er sene micho e k d a ul a, e ta e dr ie bua a a? 37 Sene micho k patorpa wa. 38 Mik

31Jess
(Mateo 16.21-28; Lucas 9.22-27)
Jess e biy ch t itterawa
87
Marcos8,9
ye dr Sdits Al, e dene ye Y olo ta, ies ibiychkwakpa batser epa ta, eta wpa jane ye ki p sulusipa k t Skkl dali wes trr wakpa k t imaso dali es esepa wrki , esepa ki ye jarda ies. 1 ies ie t ich iepa a: Moki ye t a a ich t a tso e, e welepa t blie Skkl tso e kw de dich ta, e suera kam iblrulur e yki .
Jess t ilo tai e kkach ittkatapa a
terl ukuki ta Jess ma k bata kakke e ki . Pedro, Santiago ena Juan epa mtser iwa e ta. Eta ee iepa w sha ie manenettsa ma kuaki . 3 Ie datsi manenettsa ma dall saruru, k yi a k wae datsi sunuk as idttsa saruru es. 4 Eta iepa t Skkl tteklpa bak k iaia ki Elas ena Moiss epa su kapakk Jess ta. 5-6 Iepa tkinewa tai . Pedro k na aneia ch, e kueki ichit Jess a: A Swblau kwak, bua se tso e! S sa t la yuka maatkuela, etkue be a, etkue Moiss a, etkue Elas a. 7 Eta mochka t iepa ki twa ta e shua iepa t tt tts t ich: Se dr ye al dalr tai ye na, e tt tts. 8 E bet ta iepa k su ipamik ta iepa isu t k yi kuia, Jess dur iepa ta. 9 Iepa datskene wwak ta Jess t iepa a ich: su a t e k pakar yi a d mik ye dr Sdits Al, e ttwa shkenekane e ukuki . 10 E kueki iepa tt iwakpa ta. Er iepa chakke: Ie ttwa shkenekane i ma e w dr? 11 Iepa t Jess a ichak: kueki swblau k tt dalino wa wakpa t icheke t Elas kawta dkne kewe w pairinebitu idi wa sblie e yki ? 12 Ie iiutrak: E yne t Elas datse kewe. Ie t kos kaneweketke kewe w pairinebitu idi wa sblie e yki . Er kueki Skkl ykku t ich t Sdits Al, e weirda ena iwatrdattsa? 13 Ye t a a ich t Elas dbak, eta iepa t iweik siar wes iepa ki ikiane es. E bak wes ie tt tso kitule Skkl ykku ki es.

2 K
(Mateo 17.1-13; Lucas 9.28-36)
Kabla ekl a aknama tso e buawne Jess t
idenerak w ittkatapa malepa tso ee, eta iepa isu t tai p tso ipamik. ies isuitrak t swblau k tt dalino wa wakpa welepa iutke iepa ta. 15 Mik p t Jess su, eta iw krarulune ta itu nemirak ishkeu k. 16 Ie t ichak ittkatapa a: ki a iutke? 17 Wm ekl t ich ie a:

14 Mik
(Mateo 17.14-21; Lucas 9.37-43)
Marcos9
88
A swblau kwak, e ye wa ye aladulakl debitu be a. Wimblu sulusi tso ia e kueki k itto. 18 K wae w ie tso ee wimblu t ie na k chwekewa ta iku re i ski ta shuya deka ikk a, ik blarke mik ena ikranewa. Be ttkatapa a ikiy t wimblu e trshkar er k iepa a ione. 19 Jess t iiut: A p k erblta Skkl mik! Mik ye sermir a ta? Kos ye t a dalttsemir? Kabla e tsbitu a. 20 Eta iepa wa kabla mtser Jess ska. Er mik wimblu sulusi e t Jess su ta kabla painuwkait tai aner i ski e trka burup burup ta ikk a shuya deka. 21 Jess t kabla y a ichak: Mik i wamblnemi ie ta? Iy t iut: Mik ie i tsirlala etami. 22 Tai wimblu t ie maw ttwa. Mikle ta iuywait b a di a ittowaie. Sa sa er siar wa. Il ormi be a, ema sa ki m. 23 Jess t iiut: Wes b ibikeitsmi t ye k a ionuk? Yi erblke Skkl mik, ese a kos ormi! 24 Eta kabla y t ich aneule: Ye erblke Skkl mik. Ye ki m k erblk imik! 25 Mik Jess t isu t tai p daparke, eta wimblu sulusi uit i es: A wimblu, kabla i tteke be t kuku k wattsr, k tto. Ye t be k e yttsa kabla i a. K be e tiu kwane ie a. 26 Wimblu aneka ta kabla sk na k chwwaneit. E ukuki ie e yttsa ta kabla ate wes sduowa es. E kueki p tai t ich t moki iduowa. 27 Er Jess t iklwwa iul a ta iki m e kkka ta ie e kka. 28 E ukuki ta Jess dewa weshke ta ittkatapa t ie a ichak bnet. kueki sa k a wimblu e trneshkar? 29 Ie t iepa iut: Wimblu sulusi ese troshkarmi iki Sy a e wam

ena ittkatapa e yttsa ee tkami Galilea. Ie tso iepa wblau k, e kueki ie k ki ikiane t w iepa tso e jcher wa yi wa. Ie t ich iepa a: Ye dr Sdits Al, e wmerdattsa p ul a ta ye tterawarakit. Er e ki k de maat ta ye shkerdakane. 32 Er ch ie t, e w k ane iepa na, ies iepa suanerak ichakk.
30-31Jess
(Mateo 17.22-23; Lucas 9.43-45)
Jess sk e biy ch t itterawa
9.29 iki Sy a e wa: Ykku kchke wele t ik kutkka i es: ena bats wa.
89 Yi dr ibuaie Skkl wa
Marcos9
ukuki iepa demi Cafarnam. Mik iepa dewa weshke, eta Jess t iepa a ichak: ki a iutro ala ki ? 34 Er ala ki iepa iutro t w dr ibuaie imalepa tsata, e kueki iepa siwablwa. 35 Eta Jess e tkser ta iepa dabom eyk ki bl epa kiit ta ichit ia: Yi ki ikiane t id ibuaie imalepa tsata, e ta ese kawta e wkwa imalepa diki a ikan msoie iki moie. 36 E ukuki ta alala duserit ekl iepa shu sha ta ikkait ul a ta ichit iarak: 37 Yi t alala ise kiwa ye tt wa, ese t ye wk kiwa. Es ies yi t ye kiwa, ese k wa ye kinewa, yi t ye patkbitu, e kiwait ies.

33 E
(Mateo 18.1-5; Lucas 9.46-48)
Yi k ku ippk se ta ese tso bua se ta
t ich Jess a: A swblau kwak, wm su sa t ekl, e t aknama trwyal be tt wa. Er ie k ku se ta, e kueki sa t ich ia t k iwaria. 39-40 Ie t iepa iut: Yi t k or yi a ese w ye tt wa, ese k a ye ynuk sulu. Yi k ku ippk se ta, ese tso se ta. E kueki k iwklwar. 41 Yi isie t di kakla m a a y, ye dr Cristo e icha a dr e kueki , moki ye t a a ich t ese a isk patorda bua.

38 Juan
(Mateo 10.42; Lucas 9.49-50)
t ikkpala erblke ye mik, ese ekl k sulu wamblk, esepa weirda tai shute tkka k wawoie muwa ikuli a batremi day a e 43-44 A ul t a k sulu wamblk, e ta it. A dwa sene micho a tsata. ul etk, e dr bua. E skie a dwa b k a ul btk e dr sulu. Ee wittawa. 45-46 A kl t a k sulu wamblk, e ta it. A dwa b k sene micho a kl etk, e dr bua. E skie a uywa b k a kl btk e 47 A wbla t a k sulu wamblk, e ta iyttsa. A dwa blie dr sulu. , e dr bua. E skie a uywa b k a wbla Skkl tso e a wbla ek bk e dr sulu. 48 E k a a t skateke kekra k dutawa, ies b warke k wittawa. 49 Sweir e dr spaikl wes iyiwak jch aw m Skkl a ese paikl day wa es. 50 Day dr bua, er k ikke taia, e ta k ibuarpaiane. K a t day kke chu kwa a er a. A sen br ita.

42 Yi
(Mateo 18.6-9; Lucas 17.1-2)
Marcos10
90 Se wa ese ch Jess t
e yttsa Cafarnam ma Judea ta itkattsa Jordn a wi shet. Ee p e dapawne ie ska ta ie t iepa wblawmitke wes ie wblar es. 2 Eta fariseowakpa welepa de ie ska ta iepa t ie a ichak itsaioie: Wpa a kaw ta itay owa au? 3 Ie t iepa iut: u k Moiss t a ka tt dalino ki ? 4 Iepa t ie iut: Moiss t ikw me se a owa ykku muk stay a ta itru kshkar. 5 Ie t iepa a ich: A er darr, e kueki Moiss t tt e meat a a es. 6 Er mik k i yne, eta k idir es. Itso kitule i es: Skkl t se y wm ena alakl. 7 E kueki wpa k serpaia iy ena im epa dapmik ta iserdawa alakl ta. 8 Iepa bl serda ita ta iepa ma wes wk ekl es.n Es ikiteat, e kueki iepa k i bl, iepa yne wes wk ekl es. 9 E kueki wpa batswa Skkl t esepa k batskk yi t. 10 Mik iepa dene weshke, eta ittkatapa t ie ichak tt e ki . 11 Ie t iepa iut: Wm t itay wa, ese t alakl sk tswane, e ta e wa ie t isenewabak kewe e dalsewwa. 12 ies tay t iwm wa, ese t wm sk tswane, e ta e wa ie t isenewabak kewe e dalsewwa.

10
1Jess
(Mateo 19.1-12; Lucas 16.18)
p wa alarla debitu as Jess ul mka iki . Er ittkatapa t p epa ulor. 14 Mik e suit ta iluneka ta ichit iepa a: A s alarla bitu ye ska. Wpa dr wes iepa es, esepa blie Skkl tso, e kueki k iwklwaria. 15 Moki ye t ich t yi k e wwa wes alala dpawa. es blie Skkl tso e kiowa, ese k 16 Eta ie t alarla paklwwa ta iul mka iki ta ier bua ch ia.

13 Eta
(Mateo 19.13-15; Lucas 18.15-17)
Inukl blu ekl e t Jess a ichak
Jess shkmitke, eta wm debitu ekl tu neule, e tkr kuch ki ie wrki , ta ie a ichakit: A swblau kwak, be dr bua, wmi ye t as sene micho d ye ul a?
n
17Mik
(Mateo 19.16-30; Lucas 18.18-30)
Gnesis 2.24
91
18 Ie
Marcos10
t iiut: kueki be t ye ki bua? Skkl ekl dr bua. 19 Ie tt dalino e jcher be wa: K a kaw ta sttkwa, k a kaw ta ssenewabak dalseukwa, k a kaw ta akblk, k a kaw ta skkatk kach wa, k a kaw ta ski tu k, a y ena a m epa dali.o 20 Wm ie iut: A swblau kwak, tt e kos dalibitu ye t ye i duladula etami. 21 Jess ie su er bua wa ta ichit: yi etk kianeia be a w, e dr i: Be y ta tso be wa, e watattsa seraa ta isk mttsa ssiarpa a. E ukuki ta be shk ye ta ye ttkataie. Es ta yi bua tai dra be ul a k ja a. 22 Ie dr inukl blu tai , e kueki mik e ttsit, eta iw wa i ski ta ima eriane tai . 23 Jess t k su ipamik ta ichit ittkatapa a: Inukl blpa a darr idir dkwa blie Skkl tso e a! 24 Tt e t ittkatapa tkiwwa, er ie t iepa a isk chne: A alar, darr idir dkwa blie Skkl tso e a! 25 Inukl blupa a dkwa blie Skkl tso e a, e dr darr tkka kameio tkmi datsi yuo dik ese wukla a e tsata. 26 Mik e tts iepa t, eta iepa k tkinewa tai ta iepa chak: E dr es, ema yi tsatkrmi? 27 Iepa weblit ta ichit: E k onuk sdits a wes, er k dr es Skkl a, ie a yi ulitane ormi. 28 Pedro t ie a ichmi: Sa t yi ulitane meat ta sa bite be ta. 29 Jess iiut: Moki ye t a a ich t yi t iu ilpa ikutapa im iy ilar ik mat ye dalrmik ena ye tt bua dalrmik, 30 e ta k i ki ese ul a isk drane tai dka u cien eyk. Es ies ilpa ikutapa im iy ilar ik ese dra iul a dka cien eyk. Er ies iweirda siar ye tt bua kueki . Er aishku ta sene micho dra iul a. 31 Er i e ta stso tai keweie esepa dra bataie, ena stso bataie i e ta esepa dra keweie.

Jess sk e biy chne t itterawa
iepa mirka ala ki micho Jerusaln. Jess shkrami ittkatapa yki kewe. Ittkatapa mir tkirulewa ena p mir iepa itki epa suane. Ie ttkatapa dabom eyk k bl, epa kimiit bnet ta tkra ie ta e pakmiit iepa a. Ichit: 33 Se mirka Jerusaln i, eta ee ye dr
32 Eta
(Mateo 20.17-19; Lucas 18.31-34)
xodo 20.12-16; Deuteronomio 5.16-20

Marcos10
92
Sdits Al, e merdattsa sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ul a. Iepa t ye kichatera ta ye wmerattsa p k dr judiowak esepa ul a ttwa. 34 Ye wayuera iepa t, iwiri tura ye ki , ye pperarakit, ena ye tterawarakit; er e ki k de maat eta ye shkerdakane.
Santiago ena Juan t kaw ki Jess a
ena Juan epa dr Zebedeo alar epa dewa Jess omik ta ichit ia: A swblau kwak, sa ki ikiane t kieke sa t be a e m sa a. 36 Ie t ichakrak: kiane a ki ? 37 Iepa t iiut: Mik be tkneka sblie olo ta tai , eta kaw m sa a e tkkser be omik, ekl be ul buakka, ekl be ul bakli kka swttsu k be ta. 38 Ie t iepa iut: A k wa ijcher kik a tso. yi yera ye t bachabacha, e yarmi a a? A e ch weinuk wes ye weirda es? 39 Iepa t iiut: T, sa dirmi. Ie t ich ia: Ye tka w yera a t. A weirda wes ye es. 40 Er e tkkser ye ul buakka ye ul bakli kka, e k kw menuk ye a. E tsotke klule yi a imeke esepa a. 41 Mik tt e ttswa ittkatapa malepa dka dabom eyk (10) epa t, eta iepa uluneka Santiago ena Juan ki . 42 Er ie t iepa ki seraa ta ichit: A wa ijcher t p k t Skkl dali, esepa wkirpa kos e alkeka iepa ki kekra, ies iblpa t iepa patkeke ksik wa. 43 Er a k kne e wamblk es. E skie, a isie e yuak swkirie, ese kawta e wkwa smalepa diki a dishet ikan msoie. 44 ies a isie e yuak ibuaie smalepa tsata, ese kawta e muktsa smalepa a kan msoie. 45 Ye dr Sdits Al, e k dbitu as yi t ye ki m, ye dbitu ski muk ena e muktsa ttwa stso tai e nu skie. E kueki a kawta e wkwa smalepa kan msoie.

35 Santiago
(Mateo 20.20-28)
demi Jeric. Mik Jess e ykettsatke ittkatapa ta ena p dami tai itki epa ta, eta ee wm ekl siar tkr ala ska. E dr inukl kak kikwak ki Bartimeo dr Timeo al, e wbla k wawr. 47 Mik ie itts t Jess Nazaret wak damitk, eta ie ich aneule:
46 Iepa
(Mateo 20.29-34; Lucas 18.35-43)
Bartimeo buawne Jess t
93
Marcos10,11
A Jess, sbl bak David e aleri, ye sa er siar wa! 48 Tai p t ie ueke as isiwablwa, er ie k arkeka: A David aleri, ye sa er siar wa! 49 Eta Jess e duser ta ichit: Ie kittsa. Eta wm wbla k wawr, e kittsa iepa t ta ichrakit ia: Be er ku. Be e kka. Ie tso be kik. 50 Eta wm t ipaio ki kke yttsa ppu mi ta ie e kka bet dewa Jess ska. 51 Ta Jess t ie a ichak: kiane be ki t ye t iw be a? Ta ie t iiut: A swblau kwak, ye ki ikiane t ye wbla buarne. 52 Jess t ich ia: Be erbl ye mik, e wa be buanene. Be yne. E wsha ta ie wbla buanene ta ima Jess ta ala wa.

Jess ena ittkatapa dkemitke Betfag ena Betania tso tsi net Jerusaln, Olivo kbata kuli a ta ee ie t ittkatapa ki bl 2 ta ichit iarak: A y w u wne erule ee. Mik a demi ee, e bet ta burro pupula moulewa kuera a t et k ki yi e tkuleka ese. E wts ta itsbitu a. 3 Yile t a a ichakeke: u k a tso?, e ta iiut: Skkpa ki ikiane, e wa ie t imne. 4 Eta iepa myal t burro e ku, motr ukk a ala sha. Iwtse iepa t tsmi. 5 Eta welepa iter ee e t ichakrak: u k a tso? ie a t burro se wtse? 6 Ittkatapa t iiut wes Jess t ich ia es ta iepa t ibitu. 7 E ukuki ittkatapa wa burro bitetser Jess a. Iepa t ipaio ki kke mka burro ki ta Jess e tkka iki . 8 Tai p t ipaio ki kke shulor ala ki , isk t kal k tlor kaika tsmi ese shulor ala ki Jess al tsoie. 9 P mirwa keweie Jess yki ies itki , epa ulitane arke tai : Skkl ki kkas! Yi datse ie tt wa, aycha bua e. 10 E datse swttsu kne sblie wes se y David bak es. Aycha bua ie. Skkl tso k ja a e ki kkas!p 11 Jess dewa Jerusaln ta ima dewa Skkl w a. Ie t yi webl seraa. K tuirketke, e kueki ima Betania ittkatapa dabom eyk ki bl, epa ta.

11
1Mik
(Mateo 21.1-11; Lucas 19.28-40; Juan 12.12-19)
Jess demi Jerusaln
Salmo 118.25-26
Marcos11
94 Jess t higow yul
es ta mik iepa e ylur Betania, eta Jess du bli wa. ie t higuera kl su k arwa bua. Ie ma iweblk t iw ta. Er k ie wa iw ku ne. Kam iw kw dwa, e kueki ik arwa tai . 14 Ie t ich higo kl a: K yi t be w katepaia! E tts ittkatapa t.
13 Ka m i
12 Bule
(Mateo 21.18-19)
demi Jerusaln ta Jess dewa Skkl w a. Ee ie e kka wpa tso yi tauk ena yi watau k epa tru kyal. Inukl maneu kwakpaq mesa trlurkait. ies nubl watau kwakpa kula trlurkait. 16 ies ie k t yi a kaw m yi tsu ktk Skkl w shua. 17 Eta ie t swblawmitke ta ichit: Skkl t iyat iykku ki : Ye u kirda tto ye ta w k ulitane wakpa a,r er a t iiawka akblo wie. 18 Mik e tts sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t, eta iepa ileritsmi Jess ttowaie. Ie t swblaweke e t p kos tkiwwa, e kueki judiowak wkirpa suane iyki . 19 Er mik k tuine, eta ie e yttsa Jerusaln ittkatapa ta.

15 Iepa
(Mateo 21.12-17; Lucas 19.45-48; Juan 2.13-22)
(Mateo 21.20-22) es blami iepa tkamine higuera kl omik, eta iepa t isu t isinewa d iw kicha . 21 Eta bak e anewa Pedro na, e kueki ie t Jess a ich: A Swblau kwak, isa higuera kl wayab e sinewa. 22 Jess iiut: A erbl Skkl mik. 23 Moki ye t a a ich t yi t ich kabata w a: Be e skt tsa e anwa day a! ta iklwit moki k ibikeitseka btbt t chit e w tkra, e ta es iw tkra. 24 E kuek i ye t a a ich t ikl t ki a t Skkl a e w detke a ul a, eta iw dra. 25-26 ies mik a tso ikik ie a, eta il tt tso a wa yile ki , ese nu oloy iki as Sy tso k ja a e t a icha oloy a ki ies.
20 Bule

Higo kl sinewa
q 11.15 inukl maneu k : Judiowak a inukl tso wakanew Skkl w a, e tuekene iepa t inukl se wa. r Isaas 56.7
95 Yi t kaw m Jess a?
Marcos11,12
(Mateo 21.23-27; Lucas 20.1-8) 27 E ukuki ta iepa dene Jerusaln. Jess shkdur Skkl w a. Eta sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ena judiowak kueblupa epa de ie ska 28 ta ichak ia: Yi tt wa be t yi ikk weke? Yi t e kw m be a? 29 Ie t iiut: ies ye t a a il chakeke, e iut a t, e ta ye t a a icheke t yi t ikw me ye a. 30 Yi t Juan patk swskuk? Skkl tso k ja a e sdits? Ye iut. 31 Iepa iutmi ta ichekerakit: S ichmi t Skkl t ipatkbitu, e ta ie t se a ichmi: kueki a k wa ie tt klone? 32 P ulitane t iklw t Juan dr Skkl ttekl chkle, e kueki iepa suane p yki . E kueki iepa t icheke a: K se a iynuk t sdits t ie patk. 33 E kueki iepa t iiut: K sa wa ijcher. Ie t iepa a ich: Es ies ye k t a a ichepa t yi t ye a kaw m yi ikk woie.

Uva kanu kwakpa sulusipa e tt
t tt kle iepa a i es: Wm ekl t uva kuatk tai ta ikkiwait bua, kauk biit uva di tuoie. ies la yuit kakke uva kknoie. E ukuki ta ie t ipeitat wpa welepa a as iepa t ipata ie a iwrke e kak wa. E ukuki ta ie ma k bnet. 2 Mik uva wline tsotke wi sht, eta ie t ikan mso patkmi ekl ie icha tsu k. 3 Er iepa t ikan mso klwwa pp tai patkmine ul wchka. 4 Eta kan wk t ikan mso sk patkmine ekl, er e shkaw iepa t iwkir ki ta ich sulu. 5 E ukuki ta ekl sk patkmine ie t ta e ttwa iepa t. E ukuki ikan msopa sk patkmiit tai , er iepa t welepa pplor welepa ttlur. 6 Bata ekk ta iateia ekl . E dr iwk al, e dalr tai ie na. E patkmiit ta ie ibikeits: Ye al idir, e kueki iepa t idaliera. 7 Er iepa t ich a: K i atda ie w ul a. Ittwas, es k i dra se ul a. 8 E kueki iepa t iklwwa ttwa ta in ku mi iepa t uva k a bnet. 9 Eta Jess t iepa a chak: Ima a ibikeits? wera kan wk t? Ie mira kanu kwakpa ttkulur ta uva kan meraneit p kuaki a. 10 Ye tt tso kitule Skkl ykku ki , e k su ne a wa? E t ich: k watttsa u yukwakpa t

12
1Jess
(Mateo 21.33-46; Lucas 20.9-19)
Marcos12
11 E
96
e ynene k buabuaie. kaneo Skkl t, ta e t sttsweke bua, stkinewa iweblk.s Es Skkl ykku t ich. 12 Iepa t isuwa t kle e wa Jess t iepa ch, e kueki iepa na iklwakwa. Er iepa suane p yki , e kueki iepa t imat ta iponemi.
ukuki ta iepa t fariseowakpa welepa ena Herodes klpa welepa patkmi Jess ska. Iepa ki ikiane t ie t il ch ikkatoie. 14 Iepa demi ie ska ta ichrakit ia: A swblau kwak, sa wa ijcher t kekra be tt moki . Be t sulitane sueke ikk. Ima p t be cheke e k ki be tkine. E kueki be t swblaweke ysys Skkl al tt wa. Ich sa a, Roma wkir kibi patus e dr bua k idr bua? 15 Er ie t isuwa t iepa e ke er sulu wa, e kueki ie t ich iarak: kueki a tso ye mau k tsai? Inukl wshki tsbitu a et su. 16 Eta iepa t inukl wshki tsmi ie a et ta ie t ichak iepa a: Yi dikl ena yi ki merka iki ? Iepa t iiut: Roma wkir kibi. 17 Eta ie t ich iepa a: Ema kos Roma wkir kibi icha, ese m ie a, ta kos Skkl icha ese m ie a. Ie t iepa iut es, e t iepa tkiwwa.

13 E
(Mateo 22.15-22; Lucas 20.20-26)
Swkirpa patau k, e tt
saduceowakpa welepa de Jess ska. E wakpa t iklw t sduowa e k shkenukkane. Iepa t ie a ichak: 19 A swblau kwak, Moiss t tt dalino kitat ykku ki e t ich i es: Wm blnewa k al ate, e ta ie l kawta isch tsu kwa as il kka il blnewa, e a. 20 Etkicha wpa bak dka kul lpa, ikibi alakl tswa, er iblnewa k al ate. 21 Ie itki il t isch tswa, er e ies blnewa k al ate. E s iwamblne il ta 22 ena imalepa ta. Iepa kul blrulune k al ate alakl e ta. Bata ekk ta ies alakl e blnewa. 23 Wpa kul e bak alakl ekl ta. Mik sduowa e shkenekane, eta wne dmi ie wm chkie? 24 Ie t iepa iut:

18 Eta
(Mateo 22.23-33; Lucas 20.27-40)
Sduolur e shkermikane au?
Salmo 118.22-23
97
Marcos12
A k wa Skkl ykku suule, ies ie dich k jcher a wa, e kueki a wa k chowa. 25 Mik sduolur e shkenekane, eta wpa ena alaklpa k serpawaia ita. Epa myal wes Skkl biychkwakpa tso k ja a k sertawa ita es. 26 A ki kiane jcheno t moki sduowa epa shkerdakane? Skkl ut Moiss ta kal tsir warke bie, e shua, e pak k aritsule a wa Moiss ykku ki ? E kw ska ta Skkl t iy: Ye dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl.t 27 E w kiane ch t ie k dr sduowa, epa Kkl. Ie dr sttska, epa Kkl! Tai a wa k chowa.

Skkl tt dalino e isie dr ibuaie?
swblau kwak tt dalino wa dur ekl iepa tso iutk e ttsk. Ie t itts t Jess t iepa iut bua, e kueki ie ichak ia: Skkl tt dalino, e wne dr ibuaie imalepa tsata? 29 Ie iiut: Skkl tt dalino kibiie imal tsata e dr i: A Israel aleripa, a t itts. Kk dr se Kkl, e dr Skkl. 30 E dalrits a er kos wa ena a wk kos wa ena a erbik kos wa ena a dich kos wa. 31 E itki e dr i: A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es. K tt ta dalino tkka tt bt e tsata. 32 Eta swblau kwak tt dalino wa, e t ich ia: A swblau k, be iut bua. ch be t e dr moki . Skkl dr ekl me. K e sk ta. 33 ies skawta ie dalritsk se er kos wa ena se kabikeits kos wa, ena se dich kos wa, ies skawta smalepa dalritsk wes se wk e dalr es. E ws, e ta e dr bua se a tkka iyiwak jchule aw wae ena iyiwak jchule sk ms Skkl a e kos tsata. 34 Mik ie isu t swblau kwak tt dalino wa, e t ie iut bua ysys, eta ie t ich ia: blie Skkl tso e omik tsi net be tso. Eta k yi ksik dkaia ie a sk chakk.

28 Eta
(Mateo 22.23-40)
tso iepa wblau k Skkl w a ta iepa a ichakit: Wes swblau k tt dalino wa wakpa t ichmi t w pairinebitu idi wa sblie, e dr sbl bak ki David e aleri? 36 Er David wk t iy Wikl Batser wa i es: Skkl t ich ye Kkl a:
35 Jess
(Mateo 22.41-46; Lucas 20.41-44)
t 12.26 Ye dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl: Mik tt e y Skkl t Moiss a, eta Abraham, Isaac ena Jacob epa blrulunebak k iaia. Wes ie t ich, e w kiane ch t iepa tso ttska Skkl ta. xodo 3.6 sa.
Marcos12,13
98
Be e tkser ye ul buakka dalino tai , d mik ye t be bolkpa mr be kl diki a eta.u 37 W pairinebitu idi wa sblie e dr David aleri, e ta wes e kimi David t ie Kkl? Eta p tso tai , epa t Jess tt ttseke er bua wa.
Jess t swblau k tt dalino wa wakpa kkat
t swblaweke e shua ie t ich: A e kkn swblau k tt dalino wa wakpa yki . Iepa wbats shkk datsi bats ese mik w p tso tai ese ska as p t iepa shke wes kkpa dalirta tai es. 39 ies se dapawo w a ena w iepa kaw tkwekerakit, ese ska kula tso kkpa dalirta esepa a, ese yuleke iepa t e tkoie. 40 Iepa t alaklpa sch u yetattsa iul a, eta ittkerak Sy ta brara sulitane wwa idiki oie t iepa dr p bua ysys. Iepa weirda siar smalepa tsata.

38 Jess
(Mateo 23.1-36; Lucas 11.37-54; 20.45-47)
Alakl siar t inukl m Skkl a
ta Jess tkr kalku tso inukl ioie m Skkl a e wsha p tso inukl ik kalku a e sauk. Inukl blpa tso tai esepa t inukl ieke tai . 42 E wsha ta alakl siar dr sch debitu ekl, e t inukl wshkila yule cobre wa tu tottola ese iwa bt kalku ek a. 43 Jess t ittkatapa ki ta ichit ia: Moki ye t a a ich t alakl siarla dr sch w t inukl iwa kibiie imalepa t ii kos e tsata. 44 Iepa ulitane t inukl ku ate ese i, er ie siar, e t ie wa itso senoie e kos mttsa. E kueki ye t ie ch es.

41Etkicha
(Lucas 21.1-4)
13
Jess e yttsa Skkl w a, eta ittkata ekl t ich ie a: A swblau k, isa! U buabua yule k buabuaala wa. 2 Ie iiut: U kos tso buabua su a t e, e olordawa seraa, ikw k atpa bata ki . (Mateo 24.3-28; Lucas 21.7-24; 17.22-24)
wa s isumi t k i erkewatke?
1Mik
(Mateo 24.1-2; Lucas 21.5-6)
ukuki ta iepa myal kabata ki Olivo tkrka Skkl w wsha ee. Jess e tkser ta Pedro, Santiago, Juan ena Andrs epa t ie a
u
3 E
Salmo 110.1
99
Marcos13
ichak bnet: 4 Ich sa a: mik yi ekk wamblrmi? wa s isumi t iwamblrketke? 5-6 Ie iiut: Tai p datse e chk t iepa dr ye. Icherarakit: Ye dr w pairinebitu idi wa sblie e, ta p ki terarakit tai . E kueki a tso wsh wa as k yi t a ki t. 7 Mik a t ibiy tts t k tai wakpa ippke tai w a di a, eta e k t a tkiu k . E wake tkra, er k i er wami e kianeia. 8 K kua ki kua ki wakpa ippra ita . ies t k wti wer a k wae. ies k tse wakpa ttera bli t tai . yi ekk dr er pa sts weirketke ka m ye dne e yki ese. E dr wes alakl al ku rketke ta ikirirke es. 9 A e kkn. A merdattsa sshu lkwakpa a ta a burda sia r judiowak dapawo w a. Iepa t a kera e dukser shu l swkirpa ena sblpa wrki ye tt kuek i . Es a t ye tt pakera iepa a. 10 Er ka m k i er wa e yki ye tt bua e kawta pak k ulitane wakpa a. 11 Mik a menettsa tt shu lkwakpa a, eta k a tkinuk i ma a e tsat km i. Mik e kw de, eta k a ttpa a wkpa er wa, e skie Wikl Batser ttra a wa. E kuek i tt era Skkl t a a ch e ch. 12 Eta welepa t il wmerattsa ttwa, iy t il wmerattsa, ies alar e kraka iy ena im kkatk as ittwa. 13 Sulitane t a suer a sulu ye tt kuek i . Er yi e tkwa darr dka bata ekk, esepa tsat krda. 14 yi sulusi t dr batser iaw ie e tkrdaka w k ikawta tkka ee v (yi tso ykku i sau k , e n a iw a n). Mik e su a t, eta wpa serke Judea epa tkyalmi kabata a. 15 Yi tso u bata ki ese k dkwa ne weshke iyi yktsa, itk shkarmi. 16 ies yi tso kaneblk kaika ese k dkwa ne weshke idatsi yktsa. 17 E kw ska ta alaklpa al ku rketke ena alaklpa tsu muke il a wstela i n a esepa ta! 18-19 Sdits weirda tai shute kos k sweikule ekk mik k y Skkl t d ikk ta, ies ko s k sweirpa aishku ta ekk. E kuek i iki Skkl a as k e wamblr a ta yudi kska. 20 E kw k wpawa Skkl t, ema k yi isie at u k ia ttska. Er e kw werawait, wpa shu k itbakit esepa dalrmik. 21-22 Kac hkwakpa e kraka e chk t iepa dr w pairinebitu idi wa sblie e iepa dr Skkl ttekl wele. Epa t k or yi a ese wer a ski twoie t iepa tt dr moki . D wp a shu k it Skkl t, esepa ki twm i e m ki trmi ema. E kuek i yile t ich a a: Isa , w pairinebitu idi wa sblie e dur e, Isa , idur w e, e ta k a t iklwa r. 23 A tso erki ! yi ekk biy chtkey a a keweie.

13.14 yi sulusi...tkka ee: Mateo 24.15 sa.

Marcos13,14
100 Jess drane olo ta tai
sweine e kw tka, eta diw wtuirdawa, ies siw k warpaia. 25 Bkw darolorda ena kos tso k ja a e wti rda. 26 Eta ye dr Sdits Al, e datse m a dich ta tai olo ta tai , e wrda. 27 Skkl biychkwakpa patkeramiy wpa shu kitbaky, esepa dapau kka ek tsi n me. Iepa t iyulera k wae d w k i bata erker ee ena w k ja bata erker ee. 28 A e wbla tt ikk wa iw sa higo kl wa: Mik iulatska tso ullla ena erpa ikyk tskirdoka, eta a wa ijcher t duas dewatke tsi net. 29 Es ies mik a t isu t yi ekk wamblrke, eta a wa ijchen t ye datskene, e diw dewatke tsi net. 30 Moki ye t a a ich t yi ekk wamblrda wpa dr wes a es esepa kam er wa e yki . 31 Kashu k ena k i erdawa, er ye tt micho e k erpawa ys. 32 Er e kw e diw k jcher yi wa. Skkl biychkwakpa tso k ja a, epa k wa ijcher, ies ye dr Skkl Al e k wa ijcher. Sy wa ijcher. 33 A k wa ijcher wek k ta idiw de, e kueki a tso erki , a sen wsh wa. 34 E dr wes wm ekl mikea kami k kuaki a es. Ie t ich ikan msopa a: U kkn a. Eta kan tulatit iepa bik ekk a. Ie t ich ie k wkk kknukwak a: Be tso wsh wa. 35 Es ies a tso erki . A k wa ijcher mik ye dr wes u wk es e dotkene. Ye dmibitu k tuinetke ekk al, k shabts al, dakro ane ekk al k ine al ta. 36 A tso wsh wa d a kuway kap a. 37 Tt chy a a, e chekey sulitane a: A tso wsh wa!
24 Er

(Mateo 24.29-35,42,44; Lucas 21.25-36)
(Mateo 26.1-5; Lucas 22.1-2; Juan 11.45-53) bt kianeia Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tkwoie. ies e kw ska ta Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw tkweke judiowak t. Sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t Jess alerits ki tw iklwowa ttwa. 2 Iepa welepa t ich: K s wambl Se Ypa Yrulune Egipto e kw a as p k shuti rka. E kueki iepa na iklwakwa iki t wa.
Judiowak wkirpa t Jess alerits klwwa
14
1K
Jess kl ki ki masmas tka alakl ekl t
minea Betania, Simn kiriu k lepra bak, e u a. Ie tkria mesa ki , e dalewa alakl debitu ekl e wa ki masmas ki nardo ese chkle tu darr, ese debitu. Ki e ukku yule k ki alabastro e wa. Ki
3 Jess
(Mateo 26.6-13; Juan 12.1-8)
101
Marcos14
ukku kuli pwait ta itka Jess wkir ki . 4 Welepa uluneka ie ki ta ii a ichrak: kueki alakl t ki weikwa? 5 Itu darr dka skanebl duas ek sk ekk. Iwatormittsa ssiarpa ki moie. Eta sulu iepa t alakl e pak. 6 Er Jess t ich: Imat br. kueki a itsiriweke? yi bua kanew ie t ye a. 7 Ssiarpa tso kek ra a shua, eta epa ki mmi a t mik a ki ikiane e ta. Er ye k ku kekra a ta. 8 Ie t iw ye a kos ie a ior ekk. Ie ki t ye ki ye kanwoie kam ye nu wtrwa e yki . 9 Moki ye t a a ich t k wae w Skkl tt bua pakarke ee ipakarda ies t ie t bua o ye a. Es e k chpawa yi na.

ttkatapa dabom eyk k bl, e ekl dr Judas Iscariote, e ma sacerdotepa wkirpa ska ichk t ye a Jess mermittsa a a. 11 Mik e tts iepa t, eta ittsnerak bua ta ikabl ie a inukl muk. Eta ie t kaw yulmi buaiewa Jess wmottsa.
10 Jess
(Mateo 26.14-16; Lucas 22.3-6)
Judas t Jess wmttsa
(Mateo 26.17-29; Lucas 22.7-23; Juan 13.21-30; 1 Cor 11.23-26) 12 Kaw ki Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw ts diw dewat kew E diw wa iepa obeja pupula jcheke Judiowak Ypa Yrulune Egipto, e kw tkwoie. Eta Jess ttkatapa t ie a ichak: W be ki kiane t sa mi kaw tkwekes e chk kanu k be a? 13 Ie t ich iepa bl a: A y Jerusaln. Mik a demi ee, eta wm kuera a t ekl, e wa di dami skaua a. E itki a y. 14 Ta u w a ie demi e wk a ich: Swblau kwak be chakk k: shu w a ie t kaw tkwekes e chk mi ie ttkatapa ta? 15 Ie t shu brie tso kkke tsotke kaneoule bua, e kkachera a a. Ee ichk kane se a. 16 Eta iepa bl myal Jerusaln ta yi ulitane kurakit wes ie t ich es. Ee chk kanewrakit kaw tkwoie. 17 Mik k tuine, eta ie debitu ittkatapa dabom eyk k bl, epa ta. 18 Mik iepa e tulser chkk, eta ie t ich iepa a: Moki ye t a a ich t a ekl t ye wmerattsa. E wk tso ye ta chkk. 19 Eta iepa erianeka tai ta iepa t ie a ichakmi ekl ekl:

Jess bata chkia ittkatapa ta
w 14.12 Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw: Kaw e tkweke judiowak t d k kul, e ts diw kirakit Se Ypa Yrulune Egipto e kw.
Marcos14
102
Ye al idir? 20 Ie t iiut: E dr a dabom eyk ki bl tso ye ta pan nuu k tka etk a , e ekl. 21 Ye dr Sdits Al e ta itkra wes itso kitule Skkl ykku ki es. Er wstela i na yi ye wmekettsa e ta. Bua idir wm e a t k iku npa! 22 Iepa tsoia chkk, e shua pan klwit, e ki wstela chit Skkl a ta iblatit wati iepa a ta ichit: Pan se dr ye chk, e a t. 23 E ukuki tka a vino tso, e klwit, e ki wstela chit Skkl a ta iepa ulitane t tka e way. 24 Ie t ich iepa a: Vino se dr ye p. Ye tterawa e p trda tai , e wa tt paali me Skkl t, e w de. E wa p tai tsatkrda. 25 Moki ye a a ich t vino k yepaiay d mik blie Skkl tso e kw de eta. Mik ide, eta isk yeraney a ta.

iepa t Skkl ttseitts, e ukuki ta iepa myal Olivo kbata a. t ich iepa a: A ulitane tkyalda. A ye meatda ekrla. E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Obeja kknukwak ttewaray, eta obeja pordami w a di a.x 28 Er mik ye ttwa shkenekane, e ukuki ta ye mira Galilea a yki kewe. 29 Pedro t ie a ich: Er iepa ulitane be memiat ekrla, er ye k t be mepaat. 30 Ie iiut: Moki ye t be a ich t i naewe, kam dakro sk arne, e yki be t ichera maatkicha t be k wa ye suule. 31 Er Pedro t ik ch ia krr: Er ye ttwamirakit be ta, er k ye ichepa t k ye wa be suule. Eta iepa ulitane ttke es me.
27Jess

26 Eta
(Mateo 26.30-35; Lucas 22.31-34; Juan 13.36-38)
A ate tulur e, ye ma ttk Sy ta. Santiago ena Juan epa mtser iwa e ta. Eta ie erianemi chkenewami tai . 34 Ie t ich iepa a:
33 Pedro,
a:
32 E
ukuki ta iepa myal k ki Getseman ee. Jess t ich ittkatapa
(Mateo 26.36-46; Lucas 22.39-46)
Zacaras 13.7
103
Marcos14
Ye eriane tai ttsskua ye ttwamiit ekk. A e tsat e, k a kapkwa. 35 E ukuki ie ma wi shke ta ie e kutr wwakkt i ski ta ikiit Skkl a t tkra ie ta, e diw tkami ie ki , e ta itku. 36 Ie ich: A ywla, yi ulitane ormi be a. tkra ye ta e dr wes yi bachabacha ywas es. E ul a ye yttsa. Er k iwar wes ye ki ikiane es, i wes be ki ikiane es. 37 E ukuki ta ie dene w ittkatapa tulur ee ta iepa kuit kapt ulur. Ie t ich Pedro a: A Simn, be kapowa? K be wa kapwa wklne d hora ek ? 38 K a kapkwa. A iki Skkl a as sulu t a erkiweke ese k e alka dka iw u k, e kueki a a a ki . Moki a na bua wak, er a dich k darr idir. 39 Ie mane ta tt Skkl a wes kewe itt es. 40 Mik ie dene ta iepa kuneit kaptulur; iepa wbla surirkewa kap wa e kueki . Iepa k wa tt ku ne ie iutoie. 41 Ie sk mane ttk Sy ta e dene, i ta idare maatkicha, eta ie t ich iarak: A kaptuluria enukeia? W a kapowa. Ye dr Sdits Al, e diw dekatke mttsa p sulusipa ul a. 42 A e kka, yi t ye wmekettsa, e dotke i ta. Mishka ie panuk.

tsoia ttk, e dalewa ittkatapa dabom eyk ki bl, e ekl ki Judas, e debitu p ta tai . E wakpa debitu tab ki ena kal wl ki . Iepa patkmi sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ena judiowak kueblupa ekkpa t. 44 Judas dr iwmttsa e t iepa a iybak: W shkewy walatts wa, e dr ie, iklwa a t ta its mi kknaule bua as k itkshkar. 45 Eta ie e skwa Jess omik ta ich ia: A Swblau kwak! Ta iwalattswait. 46 Eta Jess klwwa p t. 47 Er iepa iter ee, e ekl t itab yttsa ta e wa sacerdote kibi e kan mso kukua tttsa. 48 Eta Jess t ichak p ekkpa a: kueki a bite ye klu kwa tab ki kal wl ki wes akblkwakpa klwwa es? 49 Kekra ye bak a shua swblau k Skkl w a, er a k wa ye klonewa. Er i tkke as itk wes itso kitule Skkl ykku ki es. 50 Eta ittkatapa kos tkayalmi t imat ekrla. 51 Er duladula ekl dowa ie itki e patrwabitu ka ki shuo wa, e klwwarakit, 52 er idatsi ppeatit wak tkashkarmi sume.

43 Jess
(Mateo 26.47-56; Lucas 22.47-53; Juan 18.2-11)
tsmirakit sacerdote kibi ska. Eta ee sacerdotepa wkirpa malepa ena judiowak kueblupa ena swblau k tt dalino wa wakpa kos
53 Jess
(Mateo 26.57-68; Lucas 22.54-55,63-71; Juan 18.12-14,19-24)
Jess demi iepa wa Judiowak wkir kibipa wrki
Marcos14
104
daparke. 54 Pedro datse iepa itki kami dttsa sacerdote kibi u pamik, eta ee ie e tsat tkr Skkl w shkkipa ta b baiklk. 55 Eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak wkirpa malepa t tt yuleke Jess kkatoie as iepa t iwmttsa ttwa, er k iepa wa tt ku ne ikkatoie. 56 Tai p de ie kkatk kach wa, er iepa tt k dttsa itts. 57 Welepa t ie kkatmi kach wa ta ichrakit: 58 Sa t ie ttswa ichk t Skkl w y sdits t i, e oloyerawait ta isk, k yne sdits wa, ese yurakaneit k maat shua. 59 Er iepa tt k dttsa itts. 60 Eta sacerdote kibi e kka iyamipa shua, ta Jess a ichakit: K be iepa iuteku ys? e iepa be kkateke, e dr ? 61 Er Jess siwablwa iepa yki , k ie wa iutne. Sacerdote kibi ie sk chak: Be dr w pairinebitu idi wa sa blie e? Be dr Skkl ki kauleka tai e Al? 62 Jess ie iut: T, ye idir. Ye dr Sdits Al e suera a t tkrka Skkl dich ta yi ulitane tsata e ul buakka dalirta tai . ies ye datskene kashu k a m a e suera a t. 63 Eta sacerdote kibi e datsi jche ikkachoie t iluneka ta ichit: ie se ki ikkatkwakpa ki kiarmiia? 64 A itts t ie e ch t ie dr Skkl Al, e wa ie tso Skkl chk sulu. Wes a iweke? Iepa ulitane siniku t ie iane iwiie, e kueki ikawta ttwa. 65 Iepa welepa wiritumi iki ies iwbla pabakwarakit ta itrakit ta ichakrakit: Be dr Skkl ttekl, ema sa a ichka yi t be t? Eta Skkl w shkkipa t ipp iw ki tai .

tkria i ski u pamik, e dalewa tayla debitu e dr sacerdote kibi e kan mso ekl. 67 Ie Pedro su biklk, ta isuit krere ta ichit ia: Be ies dr Jess Nazaret wak e kl ekl. 68 Pedro t ibl. Ie t ich: K ye wa ie suule. Ye k na iane t chk be tso. Eta ie e yttsa ukk a. E wsha dakro ane. 69 Kan mso e t Pedro sune ta ie e kka ichk imalepa a: Ie i dr Jess klpa e ekl. 70 Er Pedro t isk blne. E kul ta wpa tso ee ies epa t ich ie a: Be dr Galilea wak, e kueki moki be dr iepa lt wak.

66 Pedro
(Mateo 26.69-75; Lucas 22.56-62; Juan 18.15-18,25-29)
Pedro t ibl t k ie wa Jess suule
105
71Ie
Marcos14,15
t ich: Skkl wrki ye ich t wm chk a tso e k suule ye wa! K idr es, ema as ye kichatr. 72 E wsha ta dakro ane etkichane, ta ie na ianewa t Jess t ie a iy: Kam dakro sk arne e yki be ichera maatkicha t be k wa ye suule. Eta ie i ka tai .
15

k ine, eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa ena swblau k tt dalino wa wakpa dapawka ta Jess aleritstke. Iepa wa imtser moulewa m Pilato a. 2 Pilato t ichak ie a: Be dr judiowak bl? Ie iiut: T, wes be ich, ema es idir. 3 Sacerdotepa wkirpa t ie kkat tai . 4 Eta Pilato t isk chakne: ekk iepa be kkat e ttsb? kueki e k iutb? 5 Er ie k wa iiutne, e t itkiwwa darr.

1Mik
(Mateo 27.1-2,11-14; Lucas 23.1-5; Juan 18.28-38)
Jess mtser Pilato wrki
(Mateo 27.15-31; Lucas 23.13-25; Juan 18.38-19.16) 6 Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw wa Pilato wblar swtulewa swto w a ese yktsa ekl mine w ki p t e. 7 Wm ki Barrabs e tso wtulewa swto w a imalepa sulusipa ta. Iepa wa sktulewa mik iepa e kaka ippk romawakpa ta eta. 8 Ta p debitu Pilato ska epa t iki ie a t i wes iwblar es. 9-10 Ie t isuwa t ukyne wa sacerdotepa wkirpa t Jess mettsa ie ul a. E kueki ie t ichakrak ia: A judiowak bl e miney? 11 Er sacerdotepa wkirpa t p shut i wkat ke as iepa t ki Pilato a t Barrabs yttsa Jess skie. 12 Pilato t ichakne: Eta wes a ki kiane t ye t wm ki a t judiowak bl e w? 13 Iepa iiut aneule: Iwtwa krus mik! 14 Ie t ichak iepa a: kueki ? sulu wamblit? Er iepa k arke: Iwtwa krus mik! 15 Ie atak bua iepa ta, e kueki Barrabs yttsait. Eta Jess ppk patkmiit ttsa bata daloie wa. E ukuki ta ie t imttsa wtwa krus mik. 16 Eta iippkwakpa wa Jess mtser k e wkir u ki Pretorio e shua w ulat tso ie ee. Ee iepa t iippkwakpa malepa kittsa dapaw ek tsi n me. 17 Iepa t datsi mat daloshdalosh ese ika Jess ki bluie. ies

Jess mttsa ttwa
Marcos15
106
dikakicha yurakit wshkiie tkkarakit iwkir ki bluie iwayuoie. 18 E ukuki ta ie wayumirakit aneule: Be dr judiowak bl! Be ki kkka sa tso! 19 Eta ippmirakit tai iwkir ki kuakl wl wa ena iwiri turak iki ena ie e tulserak kuch ki iwrki iwayuk t s sa be dali. 20 Mik iwayu one, eta datsi mat daloshdalosh, e yttsarakit ta iwk datsi ikanerakit iki ta imtserak iwa wtwa krus mik.

t wm ki Simn dr Cirene wak, e ku ala ki , e datse bnet micho Jerusaln. Ie dr Alejandro ena Rufo y. Ie k iepa t Jess krus tsu kmi. 22 Iepa wa Jess mtser k ki Glgota ee. (Glgota e w kiane ch swkirdiche.) 23 Eta vino shutuule kapli ki mirra e wa, ese m Jess a y, er k ie wa iyanewa. 24 Eta iwtrakit krus mik. E ukuki ta iepa in mawoie su t wes iepa t Jess datsi blatemi a. 25 Mik iepa t iwtwa krus mik, eta diw de su li tu (9). 26 Kaltak tso e ki itso kitule t ich: I dr judiowak bl e, e dr iw kkachoie t nu ki ie wtnewa krus mik. 27-28 ies wpa bl akblkwakpa wtwarakit krus mik, ekl iul buakka, ekl iul bakli kka. 29 P tkke ee epa t icheke sulu, iwkir wtiu kerak iwa, es ichekerakit: kta, be se t Skkl w tkekettsa eta k maat ta be t iyukane! 30 Ema be e tsatk, be e wa krus se mik! 31 Es ies sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t Jess wayueke. Iepa t icheke a: O kapa tsatkit er ie wk k a e tsatkr. 32 Moki ie dr w pairinebitu idi wa sblie, moki ie dr se Israel aleripa e bl, ema as ie e wa krus w mik, e iarma ta se erblmi ie mik. Wpa wtne ie ta krus mik epa tsoak ie chk sulu.

21ippkwakpa
(Mateo 27.32-44; Lucas 23.26-43; Juan 19.17-27)
Jess wtne krus mik
(Mateo 27.45-56; Lucas 23.44-49; Juan 19.28-30) 33 Mik diw de bata a, eta k ma ttsettse k wae d tsli diw de maat ekk. 34 E wsha ta Jess aneka tai ta ich: Elo, Elo, lem sabactani? (e w kiane ch: A ye Kkl, a ye Kkl, ik be ye weikttsa?) 35 Welepa tso ee, mik epa t tt e tts ta ichrakit: A itts? Ie tso Skkl ttekl bak ki Elas, e kik. 36 Eta iepa ekl tu nemi t suiyk nuwka vino shkshk wa e tkkait kuakl bata ki ta itkwa ikk mik as ikuyit. Iepa t ich:

Jess duowa
107
Marcos15,16
Imat br, ipanus su t Elas datse ikwa. 37 Jess aneka tai ta isiwa bata tk. 38 Eta Skkl w a iepa wa datsi buriri ese shu kuar u blatoie e jchnane kkke dttsa i ski . 39 Eta Roma ippkwakpa ekl dr capitn e durshk Jess wmik. Mik e t isu t wes Jess duowa, eta ichit: Moki , wm w dr Skkl Al je. 40 ies alaklpa iter ee ie k sauk kami. E shua ekl dr Mara Magdala wak. Ikl dr Mara e dr Santiago tsirla k ena Jos, epa m. 41 Alaklpa epa bak shkk Jess ta ena iki me mik ibak Ikl dr Salom. Galilea eta. ies alaklpa sk tso tai dbitu Jess ta d Jerusaln.

diw dr judiowak a yi kanwoie eno diw yki . K tuirketkey e kueki wm ekl ki Jos Arimateawak, e ksik iwa ta ima Jess nu kik Pilato a blwa. Ie dr judiowak wkirpa e ekl dalirta tai ese. ies ie tso blie Skkl tso e kw panuk. 44 Pilato tkinewa t Jess duowatke, e kueki ie t icapitn ki chak t moki Jess duowatke. 45 Mik ie wa ijchenewa, eta ie t Jess nu kw m Jos a tsmi. 46 E ukuki ta Jos t datsi uku buabua saruru ese tu et. Jess nu wait krus mik, e patrwait datsi e wa blwa kuk biule snu blie ese a. Eta kuk kk wtwait k brie wa. 47 W Jess nu menewa e su Mara Magdala wak ena Mara dr Jos m, epa t.

42-43 E
(Mateo 27.57-61; Lucas 23.50-56; Juan 19.38-42)
Jess nu wtne
eno diw tka, eta Mara Magdala wak ena Mara dr Santiago m ena Salom epa t ki masmas buabua ese tu m iepa wa tka Jess nu ki . 2 Eta domingo blami erpa diw tskine ta iepa myal w Jess nu blne ee. 3 Iepa a ich: Yi t se a k ymittsa kuk kk a? 4 Er mik iepa t iwebl, eta iepa t isu t k rratune bnet. k e dr brie. 5 Mik iepa dewa kuk a, eta iepa t isu t duladula tkr ekl ul buakka, e datsi saruru bats . Iepa tkinewa iyki . 6 Er ie t ich iepa a: K a tkinukwa. Ye na iane t a tso Jess Nazaret wak ktewa krus mik e nu yulk. Er k iku e, ie shkenekane. W iepa t imewa e t webl. 7 A y Pedro ena ittkatapa malepa a ibiy chk t ie mitke a yki kewe Galilea. Ee a t ie suera wes ie t a a iy es.

16
1Mik
(Mateo 28.1-10; Lucas 24.1-12; Juan 20.1-10)
Jess shkenekane
y 15.42 K tuirketke: Judiowak tt dalino t ich t snu k tser tami eno diw a. E no diw e tkrkewami Viernes k tuine ekk. ies k idr bua iepa a t snu at ie naewe. E kueki Jos Arimateawak na Jess nu akwa blwa bet kam k tuir e yki .
Marcos16
8 Alaklpa
108
tkinewa painka tai , e kueki ie e ylur kuk a tkayalmi. Iepa suane, e kueki k wa yne yi a. shkenekane domingo blami, e ukuki ta ie e kkach kewe Mara Magdala wak a, e a ie t aknamapa bak kul (7) e troyal. 10 Eta alakl e ma ibiy chk wpa bak shkk Jess ta epa a. Iepa eriarke i tulur siar. 11 Er mik iepa itts t Jess shkenekane ies t alakl e t isu, eta k iepa wa iklone.

[9Jess
Mara Magdala wak t Jess su
Jess ttkatapa bl epa t ie su
ukuki ta ittkatapa bl shkrami micho bnet, eta ala ki Jess e kkach iepa a, er iwr kuaki . 13 Eta iepa myal ibiy chk imalepa a, er ies k iepa wa itt klone.
12 E
(Lucas 24.13-35)
ukuki ta Jess e kkach ittkatapa dabom eyk ki ekl epa a. Iepa tulur chkk e dalewa ie de. Wpa t ie shkenekane e su, epa tt k klone iepa wa, iepa er darr e kueki . E ki ie t iepa ulor. 15 Eta ie ich iepa a: A y k wae ye tt bua e pakk sulitane a. 16 Yi erbl ye mik ta ie e wskue esepa tsatkrda. Er yi k erblne ye mik esepa kichatrda. 17 Wpa erblke ye mik esepa t k or yi a ese wera iw kkachoie. Ye tt wa iepa t aknamapa trwerattsa, ies iepa a imera ttoie stt kuaki kuaki wa. 18 Tkab chk klwwa iepa t ul wa iepa dpa wes. ies iepa ul muraka kapli sulusi ywarakit, e ta k skirirke esepa ki ta ibuardane.

14 E
(Mateo 28.16-20; Lucas 24.36-49; Juan 20.19-23)
Jess t ittkatapa patk swblau k
Jess mkane k ja a
Skkpa Jess tt e ch one, eta ibutska ma k ja a ta ee ie tkser Skkl ul buakka. 20 Eta ittkatapa myal k wae Jess tt bua pakk. Skkpa Jess t iepa ki m, k or yi a ese u k. E wa ie t iw kkach t ie tt dr moki .]z
19Mik
(Lucas 24.50-53)
z 16.9-20 Ykku kchke wele t 16.9-20 k kutkka. Tt e k ku ykku kchke buaie ese ki .
Jess Tt Bua Kit Lucas t

Lucas
Wm t ykku i kit e wk ki Lucas. Ie t ikit wm ekl ki Tefilo e a. Welepa t ibikeits t Tefilo dr romawak ekl ena ie dr kkpa tai ese. Lucas t ie a ykku i kit as o Jess t ena wa swblaoit e jcher wa ie wa ysys. Ykku i ki Lucas tso ikkachk t Jess dbitu sulitane tsat kk, Israel aleripa ena p ulitane. Jess k dbitu Israel aleripa a. Lucas t ich t Jess ku ne k i ki sulitane ki moie. ies Lucas ki ikiane t swa ijcher wa t Jess dbitu iY kkachk se a. tso kitule Colosenses 4.14 ena Filemn 24 ena 2 Timoteo 4.11, e wa se wa ijcher t Lucas bak Pablo wapiu k. Welepa t ibikeits t ie k dr Israel aleri. Ie bak kaneblk skapeykwakie. ies welepa t ibikeits t ie t ykku i kit k ki Roma ee Jess ku ne e ki duas de dabom teryk (60) ena dabom kuryk k su li tu (79) e shu ulat. Tt ts kitule
kkpa tai Tefilo, o Jess t sa shua mik ibak k i ki eta, e paka sa a wpa its subitu d ibata ekk epa t. Iepa dr Jess tt bua e kanu kwakpa. Tai sa malepa imao sht ykku ki , er k idttsa wes ikiane sht es. E kueki ye t iw chakwa buaiewa its d ibata. Es ye isu t bua idir shtmi be a ykku i ki seraa wes ibak es 4 as be na iar t tt wa be wblane, e dr moki .
1-3 A
Herodes bak judiowak blie eta sacerdote tso ekl ki Zacaras. Judiowak sacerdotepa dapaoule erule erule kaneblk Skkl w a. Zacaras dr sacerdotepa erule ki Abas wakpa e ekl. Ie alakl ki Elisabet, e dr ies sacerdotepa ditsw wes iwm es. 6 Iepa bl serke ysys Skkl wa. Iepa t Skkl tt mebak dalino, e dalieke bua, k ki sulu tt ta. 7 Er Elisabet k dta al. ies iepa bl dr kkpalatke.

5 Mik
Juan Swskukwak ku rke e biy yne
109
LUCAS1
8 Etkicha
110
ta mik Zacaras ena imalepa kne iwakanu k Skkl w a, 9 eta iepa in il wa wes iepa wblar es isuoie t yi kne shkkwa Skkl w shua yi masmas au k Skkl a. Eta idettsa t Zacaras kawta shkkwa. 10 Mik ie tso Skkl w shua yi masmas au k, e dalewa tai sdaparke urki ttk Sy ta. 11 E wsha ta Skkl biychkwak ekl e kkachwa ie a ka tso yi masmas awoie Skkl a e ul buakka. 12 Mik ie t Skkl biychkwak su ta ie tkinewa suane tai iyki . 13 Eta biychkwak t ich ie a: A Zacaras, k be suanuk. ki be t Skkl a, e merait be a. Be alakl dr Elisabet, e dra al, e wk wm. Ie ki mka a t Juan. 14-15 Ie dra kkpa tai Skkl wa. E kueki e be ttswera bua kane. ies ie t tai p ttswera bua. Ie k shkshk yepa. Kam ie ku r eta Wikl Batser dra ie ki tai . 16 Ie t Israel aleripa tai , e kerane iepa Kkl yulkne. 17 Ie dra Skkl yki kewe itt pakk. Ie t ipakera Wikl Batser dich tai e wa wes Skkl ttekl ki Elas bak k iaia es. Ie ipakera as iy er buarne ilar ki ena ilar er buarne iy ki . ies ipakerait as wpa t Skkl tt dalsewwa, esepa e wbla senuk ysys. Es ie t iepa pattera Skkl datse e panoie. 18 Eta Zacaras t Skkl biychkwak a ichak: wa be ye a ikkachmi t tt e dr moki ? Ye dr kkpalatke. ies ye alakl dewatke kkpalatke, ta wes sa alala kkamiia? 19 Ie iiut: Ye dr Gabriel. Ye kaneblke Skkl a. Ie ye patk tt bua i chk be a. 20 Er be k wa ye tt klone, e kueki be tt wblrdawa k ttpaia d mik be al ku ne eta. Mik chy be a e kw de, eta be ttrane. 21 E dalewa iepa tso Zacaras panuk urki , epa t ibikeits, t ie wklw, e k dttsa bet Skkl w a? 22 Mik ie dettsa, eta iepa t isu t ie tt wblnewa, k ie ttoia ta ul wa ie t iw kkach iepa a. Eta iepa na iane t il suit kabsueie. Es ie ate meie. 23 Mik ie kan one Skkl w a, eta imane iu a. 24 E ukuki ta ie alakl Elisabet duneka. Ie e tkwa iu a d si skel, k dttsa wr. 25 Ie t ich, Ikkpa Skkl t al m ye a. Es ie er bua ch ye a, ekk ye jane.

duneka e ki si de terl, eta Skkl t ibiychkwak ki Gabriel, e patk Nazaret, k e ate Galilea. 27 Ee busi serke ekl ki Mara. Ie kam ser wm ta, er ie tt meule wm ekl ki Jos e a senowa ie ta. Jos dr blu bak ki David e aleri ekl. 28 Eta Skkl biychkwak dewa w Mara tkr ee, ta ichit ie a: Is be shkene? Skkl er bua ch be a. Ie tsoie be ta.

26 Elisabet
Jess ku rke e biy yne
111
29Tt
LUCAS1
e t Mara tkiwwa ta ibikeitsit, Ik ye shkew es? 30 Eta Skkl biychkwak t ich ie a: A Mara, Skkl er bua ch be a, e kueki k be suanuk. 31 Be durkara, be al ku rda wk dr wm, iki mkab Jess. 32 Ie dra kk tai , dal tai . Ie kirda Skkl dr yi ulitane tsata, e Al. Skkl t ie meraka bluie wes iy bak ki David es 33 as Jacob aleripa wttsit bluie kekra k ertawa. 34 Eta Mara t ichak Skkl biychkwak a: Kam ye ser wm ta, eta wes ch be, e w tkmi ye ta? 35 Skkl biychkwak iiut: Wikl Batser dra be ki , Skkl dr yi ulitane tsata e dich arda be ki . E kueki be al ku rda, e serda Skkl a. Ie kirda Skkl Al. 36 ies be yami ki Elisabet kkpalatke cheke t k idta al, e al ku rda. Si i wa ta ie ki ide si terl. 37 kos or Skkl a, k ku darr ie a w. 38 Eta Mara t ich: Ye dr Skkl kan mso, as ie t i ye ta wes be ich es. Eta Skkl biychkwak ma.

ukuki ta Mara dal i ta ima bet Elisabet pakk. Elisabet serke Judea k dr kabataie ee. 40 Mik ie dewa Zacaras u a, eta ie t Elisabet shkew. 41 Mik e tts Elisabet t, eta il wti ne tai ie shua ta Wikl Batser de iki tai . 42 Ie ttmi darr ta ichit Mara a: Skkl er bua ch be a alaklpa ulitane tsata. ies ie er bua ch be al ku rmi e a. 43 Ye siar wes e a ie er bua ch t ye Kkpa m e de ye pakk? 44 Mik be t ye shkew e tts y, e bet ta ye al wti ne ye shua ittsne bua e kueki . 45 y Skkl t be a, e klwb t iw tkra, e kueki aycha bua be dr. 46-49 Mara t ich:

39E
Mara ma Elisabet pakk
Ye dr Skkl kan mso sela siar ese , er e ska ie er de. E kueki ie ki kekeka ye t. Ie dr ye tsatkkwak, e t ye ttsweke bua. Ie dich tai yi ulitane tsata, e t bua shute w ye a. E kueki itami ye yrda: Aycha bua! Skkl dr batser! 50 Wpa t ie dalieke, esepa sueke ie t kek ra er siar wa. 51 k or yi a ese wit idich tai wa: P e ttska tai esepa t bikeitseke w ese wklwit. 52 K wkirpa uyttsait ikul ki ,
LUCAS1
53
112
e skie ssiarpa tkkait. Wpa siar k wa ku , esepa a bua mit tai . Er inukl blpa esepa patkmiit ul wchka. 54 Israel aleripa dr ie kan msopa. K iaia ie t iepa a iy t ie t iepa suera er siar wa. Tt e k chwa ie na. 55 Es ie t iybak Abraham a, ies ie aleripa kos daia ie itki epa a. Es Mara t ich. 56 Mara sen Elisabet ska d si maat ta imane iu a.
Elisabet al ku rke e kw de, eta iw ku ne wm. 58 Mik p serke tsi net ena iyamipa ekka, epa ibiy tts t Elisabet su Skkl t er siar wa, eta iepa kos ttsne bua wes Elisabet es. 59 Mik il ku ne e ki k de pkl (8), eta iepa debitu il tottola kkulit trke tsir, e kw tku k wes iepa wblane es iw kkachoie t al e dr judiowak. Iepa na iy ki Zacaras, e ki makka iki . 60 Er im t ich: Au, ie kirda Juan. 61 Iepa t ich: K yi ku be yamipa shua ki es. Eta kueki be iki mekeka es? 62 Eta iepa ul kkach ichakoie al y a, Ima be na iki makka? 63 Eta iy t kaltak ki, e ki ie t isht t iki Juan. E t iepa kos tkiwwa. 64 E wsha ta Zacaras ttkane, eta Skkl ki kka ie t tai . 65 P serke tsi net, epa kos tkirulune tai . ies p kos serke Judea kbata a, epa shua itt buneka tai . 66 Iepa ulitane t itt tts epa t ibikeits: Al e dra kkpa tai . Iepa isu t Skkl tso ie ta, e kueki iepa t ibikeits es.

57Mik
Juan Swskukwak ku ne
ichit:
68
67Eta
Wikl Batser de tai Zacaras ki , e wa ie ttmi Skkl tteklie ta
Zacaras t Skkl ki kka
Skkl dr Israel aleripa Kkl, e de ie icha kos tsatkk, e kueki iki kkas tai . 69 Ie t Stsat kkwak dich tai , e patk ekl, e dr ie kan mso bak ki David e aleri. 70 E dr wes Skkl tteklpa batser bak k iaia epa t iyat es.
113
71 Skkl
LUCAS1,2
t iyatbak t ie t se tsatkera sbolkpa ul a, ies wpa na se ar sulu esepa kos yki . 72 Ie t itt batser me se ypa bak k iaia epa a t ie se suera er siar wa, e k ska ie er chwa. 73 Ie t iy se y bak k iaia ki Abraham e a 74 t se tsat kerait sbolkpa ul a as se ser ie a k suarta, 75 ies as se ser batser ena ysys ie wa se tsoia ttska e dalewa. 76 A ye bbla, mik be de kchke, eta be mira kewe spattk as se t Skkl kiwa bua mik ide eta. E kueki be kirda Skkl dr yi ulitane tsata, e ttekl. 77 Israel aleripa a be t tt pakera as iepa wa ijcher t sulu wambleke iepa t, e oloymi Skkl t iepa ki itsatkoie. 78 Skkl t se sueke er siar wa, e kueki ie t Stsatkkwak patkekebitu se a datse k ja a olo ta tai wes diw tskir blami es. 79 Wpa tso klulewa sulu ul a wes stso stui a es, wpa tso idukewatke e ki nuk, esepa wa k iwera ie t as itsatkrdak. Iepa wttserait sene br ie ta e al ki . Es Zacaras t ich. 80 Juan talane de kchke ta Wikl Batser tso tai ie a. Ie sen k w k yi serku ee d mik ikw de e kkachoie Skkl tteklie Israel aleripa a eta.
ku ne, e kw ska ta, Roma wkir kibi ki Augusto, e t k kos tso ie ul a, e wakpa ki shtk k seraa. 2 ( dr ski ts kite mik Cirenio dr k ki Siria e wkir e kw ska ta.) 3 Sulitane kawta shkkne k w iypa datse ee e ki shtk. 4,5 Jos dr David bak Israel bl e aleri. David ku ne Beln ate Judea ee. Er Jos serke Nazaret ate Galilea ee. E kueki ie ma Mara ta Beln e ki shtk. Iepa tt meuletke a senowaie, er kam iepa ser wa ita. Mara bats dur. 6 Iepa tso Beln, e dalewa ie al ku rke, e diw de. 7 W skapker, e w a, k k ku neia iepa a kapoie. E kueki iepa myal iyiwak w a kapkr. Eta ee ie al ts ku ne wk wm, ipatrwait datsitak bats wa mkait iyiwak tioie ese kul a ka skie.

1Juan
(Mateo 1.18-25)
Jess ku ne
LUCAS2
114
naewe tsi net Beln obeja kknukwakpa tso iiyiwak kknuk. bet ta Skkl biychkwak de ekl iepa ska ta Skkl olo tai e olo buneka iepa pamik, e yki iepa suane tai . 10 Er Skkl biychkwak t ich iepa a: K a suanuk, tt bua datse ye wa a a, e t p ulitane ttswera bua. 11 I e a tsatkkwak ku ne David k a, e dr Skkpa pairinebitu idi wa a blie e. 12 A t ie kuera parratulewa datsitak bats wa tr kul tso iyiwak tioie ese a. E wa a wa ijcher t ch ye t a a, e dr moki . 13 E bet ta Skkl biychkwakpa k de tai shute, e t Skkl ki kekeka ta ichekerakit:
9E

8 E
Skkl biychkwakpa t tt bua ch obeja kknukwakpa a
14
Skkl tso k ja a, e ki kkas! ies wpa a Skkl er bua ch as esepa ser br ita k i ki !
Skkl biychkwakpa myalne k ja a, eta obeja kknukwakpa t ich a: Mishka Beln, ch Skkl t se a, e w sauk. 16 Eta iepa myal bet, ta Mara ena Jos kurakit, ta iyne t al r iyiwak tio kul a. 17 Mik iepa isu, eta kos ch Skkl biychkwak t iepa a al e ki , e pakne iepa t itsorak ee epa a. 18 Mik wpa t, ch obeja kknukwakpa, e tts, eta epa kos tkirulune. 19 Tt e kos bleke Mara t ier a ta ie iw bikeitseke . 20 Eta obeja kknukwakpa myalne. kos tts iepa t, su iepa t, e ki iepa t Skkl ki kekarami.

15 Mik
alala ki k de pkl (8), eta iepa itttola kkulit te tsir ta iki mkarakit Jess wes Skkl biychkwak iy Mara a kam ie buklurka e yki es. 22 Mik Jess ku ne e ki k de dabom tkyk (40), eta Mara ena Jos ma e batseu ka wes tt dalino kit Moiss t e t ich es. Iepa wa il m m Skkl a Skkl w ate Jerusaln ee. 23 Skkl tt dalino e ki itso kitule e t ich: Alakl al ts ku ne wm, e kirda batser Skkl a. E kueki iepa wa il m m Skkl a. 24 ies iepa ma iyiwak muk jch Skkl a e batsewoie wes Skkl tt dalino t ich es: e dr d ki trtola, et we ena et alaki nubl pupula bt. 25 E kw ska ta wm serke Jerusaln ki Simen. Ie serke ysys wes Skkl ki ikiane es. Skkl t Israel aleripa tsatkeke e kw paneke ie t. Wikl Batser tso ie a, 26 e t ie a iy: be k blrpawa kam be

21Mik
Alala Jess tsmi Skkl w a
2.22 e batseu k : E batsew i e k dr wes se bribriwak e batse es aw wa wa.

115
LUCAS2
t w pairinebitu idi wa a blie patkera Skkl t e sa e yki . 27 Ie itts Wikl Batser wa t ie kawta shkk Skkl w a, e kueki ie ma demi ee. Ee ies Jos ena Mara demi. Iepa wa ilala Jess m wakanew wes Moiss tt dalino t ich es. 28 Simen t alala kka ul a ta Skkl ki kkait ta ichit:
A Skkl, ye dr be kan mso, y be t ye a, e w suy. E kueki ire, ye duwami br. 30 Sa tsat kkwak patk be t e w suiay ye wk wbla wa. 31 E patk be t k ulitane wakpa a. 32 Ie dra wes k olo es, p k dr judiowak esepa er iwoie as iepa na be tt moki e w ar. ies Israel aleripa dr be icha, epa ki kardaka tai ie batamik.
29
Es Simen t ich. 33 Jess ch Simen t Skkl a, e t Jess m ena iy tkiwwa. 34 Ie t iki Skkl a as e er bua ch iepa a ta ichit Mara dr Jess m e a: Skkl ibikeitsbak t al i kueki se Israel aleripa tai tsatkrda ies epa tai weirda. Ie t Skkl olo kkachera se a, er tai p t ie waterattsa. 35 E t bikeitsekes e w kkachera. Be er a idalrda tai wes tab tiwa be wk er a es. 36-38 E wsha ta alakl debitu ekl iepa ska ki Ana, e dr Skkl ttekl. Ie y ki Fanuel, e dr Aser aleri. Ie dr kkpalatke. Ie senewa mik ii busi eta. Ie sene wm e ta duas kul (7) ta iwm blnewa. Ie schnewa e ki duas de dabom paryk ki tkl (84). Ie serkeie Skkl w a idalik i nae Sy ta tt wa ena bats wa. Ie t wstela chmi Skkl a alala Jess kueki . ies ipakit tai Israel aleripa malepa tso itsatk panuk esepa a.

Jos ena Mara epa t kos kanew wes Skkl tt dalino t ich es, eta iepa myalne Nazaret ate Galilea ee, e dr iwakpa k. 40 Alala talar , e tso bua, ies ie yrke bua, ikabikeitske tai ta Skkl er bua chke ie a.
39Mik
Jos ena Mara myalne Nazaret
bit ta Jess m ena iy mike Jerusaln Judiowak Ypa Yrulune 42 Mik Jess ki duas de dabom eyk ki bk (12), Egipto e kw tku k. eta iepa myal kaw e sk tku k wes iepa wblar es. 43 Mik ikw tka, eta iepa myalne iu a, er Jess ate Jerusaln, e k jcher im wa iy wa. 44 Iepa t ibikeits t ie dami iyamipa ta. Iepa shk k et ta iepa isu t
41Duas

Jess ate Skkl w a
LUCAS2,3
116
Jess k ku iepa ta. E kueki iepa iyulmi iyamipa dami tai epa shua. 45 Er iepa k wa ie ku ne, e kueki iepa mane Jerusaln iyulkne. 46 K de biki es, eta iepa t Jess ku Skkl w a. Ie tkr swblau k tt dalino wa wakpa shua iki ttsk ena ichakk. 47 Jess t iiuteke e tts iepa kos t epa wkrarulune ittsk ena isauk t wes ie wa yi jcher tai . 48 Mik im ena iy t ie su ee, eta iepa tkinewa. Eta im t ich ia: A al, ik be e wambl sa ta es? Ik be t be y ena ye eriaw ekk? Sa be yul tai . 49 Jess t iepa iut: Ik a ye yul tai ? Wes a k wa ijcher t a ye kuera ye Y u a? 50 Er ch ie t, e w k ane iepa na. 51 Eta imane iepa ta Nazaret ta ie t iepa tt iuteke bua kek ra. E kos bleke im t ie er a. 52 Jess talarke bua, ies ie k yrke tai , kabikeitske bua, wr bua Skkl wa, ies sdits wa.

et ta Skkl tt Juan dr Zacaras al e ta w k yi serku ee ipatkoie itt pakk. E kw ska ta wm ki Tiberio e dr Roma wkir kibi. Ie tkneka k e wkirie, e ki duas de dabom eyk ki skel (15). Ie diki a k tsitsirpa wkirpa tso. Epa ki dr i es: Poncio Pilato dr Judea wkir, Herodes dr Galilea wkir, e l ki Felipe e dr Iturea ena Tracontide e wkir ena Lisanias dr Abilinia wkir. E kw ska ta Ans ena Caifs epa dr judiowak sacerdotepa wkirpa. E kw ska ta Skkl tt Juan ta k sir po w k yi serku ee. 3 Eta Juan ma di ki Jordn kkmik p serke ee, epa a Skkl tt pakk. Ie t ich iepa a: A er mane Skkl a as a nu oloyit a ki ta a e wskulor 4 Isaas dr Skkl ttekl e t Juan tt kit k iaia Skkl iw kkachoie. ykku ki , e t ich: K sir po w k yi serku, ee yile ttra aneule, e t ichera: A er mane Skkl datse e yki , e dr wes ala yus ysys ie yki es. 5 Kbl kos kawta w ika seraa, ies kabata ena kakku kos kawta w ikk, ala shkuli shku li , e kos kawta yttsa ysys, ies ala sulu, e kos kawta paiklttsa bua. 6 Skkl t stsat k, e suera sulitane t. b Es Isaas iy. 7 P debitu tai Juan ska as ie t iepa wsku ta ie t iepa a ich: A dr ski tu kwakpa sulu wes tkab es! Yi t a a ich t a
1-2 K

(Mateo 3.1-12; Marcos 1.1-8; Juan 1.19-28)
Juan Swskukwak
3.4-6 Isaas 40.3-5

117
LUCAS3
tkmishkar Skkl t a weikera siar e ul a? 8 A sen ysys, e wa iwrmiwa t moki a er manewtke Skkl a. K a t ibikeitsk t a dr Abraham aleripa e kueki Skkl k t a weikepa. Ye t a a ich t Skkl ki ikiane, e ta ie t k ikk yumi Abraham aleripaie. 9 Ie dr wes kal bikkwak es. Ie tsotke kal ulitane k wrta ese kos bikkk awwa b a. 10 Eta iepa t Juan a ichak: Ema wmi sa t? 11 Ie t iepa iiut: Yi wa datsi tso bt, e etka m w k wa ita ese a. Es ies yi wa chk tso, ese t chk kakm w k wa ita ese a. 12 Inukl shtkwakpa Roma wkirpa a, epa welepa debitu Juan ska as ie t iepa wsku, iepa t ie a ichak: A swblau kwak, wmi sa t? 13 Ie t iepa iiut: K a t inukl shtk kos ikawta sht e tsata. 14 ies ippkwakpa welepa ie a ichak: e ta wmi sa t? Ie t iepa iut: K a spau uk inukl yottsaie. K a kachk sawoie. Kos a patorke, ekk kl, ta a ttsn bua iwa. 15 W pairinebitu idi wa sblie e datske bet, e w panuk sulitane tso. E kuek i iepa tso ibikeitsk t isalema Juan dr e. 16 Er Juan t ich iepa ulitane a : Moki ye a wskueke di wa. Er ye itki idatse ekl, e t a ierawa Wikl Batser a ena b a. Ie dr kkpa tai ye tsat a, e kuek i ie klkku kicha k wtsnanuk ye sia rla e a. 17 Ie t se wppera wes iyiw wpp es. Ibuabua blerait idichaku a, er isulusi u yerawa it b k wittawa e a. 18 Es Juan iepa patt tt ese wa tai . Es ie t Stsat kkwak tt bua e pakeke iepa a. 19 ies Juan t Herodes dr Judea wkir, e u. Herodes serke ie wk l e alakl ki Herodas e ta. ies ie t sulu sk wambl tai . E kueki Juan ie u. 20 Herodes t sulu wambl tai , er e k ie ta ie t Juan wtkwa patk swto w a.

Juan bak sulitane wskuk, eta ies ie t Jess wsku. Mik Jess tsoia ttk Sy ta, e dalewa k ja kkbunane 22 ta Wikl Batser de ie ki wr nubl s . Eta tt ttsne k ja a, e t ich: Be dr ye al dalr tai ye na, e wr ye wa bua shute.
21 Mik
(Mateo 3.13-17; Marcos 1.9-11)
Jess wsune
LUCAS3,4
118 Jess ypa bak epa ki
Jess ki duas de dabom maayk (30) ulatk, eta ie t Skkl tt pakmitke. Iepa t ibikeits t ie dr Jos al. Jos dr El alc, 24 e dr Matat al, e dr Lev al, e dr Melqu al, e dr Janai al, e dr Jos al, 25 e dr Matatas al, e dr Ams al, e dr Nahm al, e dr Esl al, e dr Nagai al, 26 e dr Mhat al, e dr Matatas al, e dr Seme al, e dr Josec al, e dr Jud al, 27 e dr Johann al, e dr Res al, e dr Zorobabel al, e dr Salatiel al, e dr Ner al, 28 e dr Melqu al, e dr Adi al, e dr Cosam al, e dr Elmadam al, e dr Er al, 29 e dr Josu al. e dr Elizer al, e dr Jorim al, e dr Matat al, 30 e dr Lev al, e dr Simen al, e dr Jud al, e dr Jos al, e dr Jonam al, e dr Eliaquim al, 31 e dr Melea al, e dr Men al, e dr Matat al, e dr Natn al, 32 e dr David al, e dr Jes al, e dr Obed al, e dr Booz al, e dr Slah al, e dr Nahasn al, 33 e dr Aminadab al, e dr Admn al, e dr Arni al, e dr Esrom al, e dr Fares al, e dr Jud al, 34 e dr Jacob al, e dr Isaac al, e dr Abraham al, e dr Trah al, e dr Nahor al, 35 e dr Serug al, e dr Ragau al, e dr Pleg al, e dr Heber al, e dr Slah al, 36 e dr Cainn al, e dr Arfaxad al, e dr Sem al, e dr No al, e dr Lmec al, 37 e dr Matusaln al, e dr Enoc al, e dr Jred al, e dr Mahalalel al, e dr Cainn al, 38 e dr Ens al, e dr Set al, e dr Adn al. Adn dr Skkl al.

23 Mik
(Mateo 1.1-17)
tso Jordn di kkmik, ie a tai Wikl Batser tso. E t ie tsmi k sir po w k yi serku ee. 2 Ee ie sen dka k dabom tkyk (40), e dalewa b tso ie erkiu k sulu wamblk. E kw kos ta ie k chkane ys, e ukuki ta ie du bli wa. 3 Eta b t ie a ich: Be dr Skkl Al, ema ich k se a t iyn chkeie. 4 Jess t iiut: Skkl ykku t ich: K se senuk chk mik.d 5 E ukuki ta b t ie tsmi kabata kak ke a, ta ee k kos wes k tkke ekk kkachit ia bet. 6 Ie t ich ia: K kos sub e meule ye ul a, e kueki yi a ye na imak, ese a ye imeke. Ye be yumi k kos e blie. ies yi bua tso, inukl tso, tso k ulitane ki , e kos wkie be yumi ye t. 7 Be e tkwa kuchw ki ye wrki ye dalik, e ta e kos dra be ul a.

1Jess
(Mateo 4.1-11; Marcos 1.12-13)
B t Jess erkiw
3.23-38 Ki ikkpa kos dr wpa ki.
119
8 Er
LUCAS4
Jess ie iut: Skkl ykku t ich: Skkl dr a Kkl, e dali; ie a a e ttsa ye yki bnet. sen. E kueki be e sk 9-11 E ukuki ta b wa imtser Jerusaln ta idukait Skkl w e bata ki kakke ta ichit ia: Skkl ykku t ich: Skkl t ibiychkwakpa patkera be kknuk be tsatkk. Iepa be klweraka iul a as be kl k trwa k ki .f Es Skkl ykku t ich, e kueki be dr Skkl Al, ema be e ppmi dttsa i ski . 12 Er Jess iiut: ies Skkl ykku t ich: A k kaw ta a Kkl wtsiriu k.g 13 Mik b k wa sk ku ne Jess erkiwoie, eta ie imat d ittkicha.

minea dene Galilea. Kekra Wikl Batser dich tso ie a tai . Ie tt buneka k e kos a. 15 Judiowak dapawo w kos tso, e a ie t swblaweke Skkl tt wa ta sulitane t ie ki kekeka bua.
14 Jess
(Mateo 12-17; Marcos 1.14-15)
Jess dene Galilea
Nazaret wakpa t Jess uyttsa ik ki
demine Nazaret w ie talane ee. Mik judiowak eno diw de, eta ie dewa iepa dapawo w a wes ie wblane es. Eta ee ie e duser Skkl ykku aritsk iepa tso ee, epa kukua. 17 Ykku kit Skkl ttekl ki Isaas e t, e m iepa t ie a su. Ie ishuppe ta ikuit w Skkl kan mso buaiewa e tt tso kitule ee. E t ich i es: 18 Skkl Wikl t ye pairibitu idi wa tt bua pakoie ssiarpa a, e kueki ie tso ye a. Ie t ye patkbitu ichk stso klulewa sulu ul a esepa a t a yrdattsa. Ie t ye patkbitu wpa wbla k wawr esepa wbla buau kne. Ie t ye patkbitu wpa weirke siar ssulusipa ul a, esepa tsatkk. 19 Ie t ye patkbitu ipakk sulitane a t Skkl er bua chke se a, e kw detke.h 20 E ukuki ta Jess t ykku wtrwane m judiowak dapawo w e ki mukwak a, ta ie tkser iw pakk. Kos sdaparke ee epa t ie suwa krere. 21 Eta ie t ich iepa a: Skkl ykku arits ye t e, e w tka i ta.

16 Jess
(Mateo 13.53-58; Marcos 6.1-6)
e h
4.8 Deuteronomio 6.13 4.18-19 Isaas 61.1-2
4.9-11 Salmo 91.11-12
LUCAS4
22 Iepa
120
ulitane t icheke ie dr p bua. ies tt buabua chekeit, e t sulitane tkiwwa. Iepa t ich a: Aka, ie k dr Jos al? 23 Ie t iiut: Ye wa ijcher bua a t ye chera tt i wa: A skapeykwak, be wk e bua ne. ies a t ye a ichera: Sa itts t k or yi a ese w tai be t Cafarnam, ese ies e be wk k a. 24 Ie t ik ch iepa a: Moki ye a a ich t Skkl tteklpa kos k dalirta iwakpa k ki . 25 Moki ye a a ich t mik Skkl ttekl ki Elas bak, eta kali k yne ys dka duas maal k shabts ta bli bak po Israel. E kw ska ta alaklpa schpa tso tai Israel, 26 er wa Elas patkne iepa ska iki mukrak. Ie t Elas patk alakl dr sch Skkl k ekl serke Sarepta, k e ate tsi net Sidn, e ki muk. 27Es ies mik Skkl ttekl ki Eliseo e bak, e kw ska ta lepra t steke tai Israel. Er iepa kos k buaone. Wm ki Naamn dr k ki Siria e wak, e buaone Eliseo t Skkl batamik. 28 Mik iepa t tt e tts, eta iepa kos tso judiowak dapawo w a, epa uluneka tai ie ki . 29 Iepa ineka ie ki ta iuyttsarakit k e a bnet. K e tso kabata kakke e ki , iepa wa ie mtser d katte kakke e kkmik batremi as iduwa. 30 Er ie tkami iepa shua ta ima.

Wm ekl a aknama tso e buawne Jess t
ma Cafarnam, k e ate Galilea. E no diw bit ekk ta ie t swblaweke judiowak dapawo w a. 32 Ie t swblaweke tt moki dich ta tai ese wa, e kueki iepa tkinewa. 33 K et ta iepa dapawo w a wm dur ekl e a aknama wimblu sulusi tso, ie t ich aneule: 34 A Jess Nazaret wak, sa mat br. ie be tso sa tsiriu k? Be debitu sa eukwa? Ye wa be suule. Ye wa ijcher t yi be dr. Be dr batser patkbitu Skkl t e. 35 Jess t aknama e u: Be siwablwa, be e yttsa wm se a! Eta aknama t wm e r i ski sulitane wrki , ta ie e yttsa ia k wa wes wm one. 36 Sulitane tkinewa iweblk ta ii chakrak: Tt wse dr e? Tt dich ta tai e wa wm w wimblupa sulusi k e yktsa ta ie ylur je. 37 Eta Jess tt buneka tai k e kos a.

31Jess
(Marcos 1.21-28)
e yttsa judiowak dapawo w a ta ima Simn u a. Ee Simn yk kiriweke du dall t tai . Iepa kkch Jess a t ibua ne.
38 Jess
(Mateo 8.14-15; Marcos 1.29-31)
Jess t Simn yk buawne
121
39Eta
LUCAS4,5
Jess e wwa ie ki ta du dall uit ta ibuanene. E bet ta ie e kka ta il yulmiit iepa a .

Jess t skirirke tai esepa buawne
mikewatke ta tai p wa iyamipa kiriweke du tsaki t, esepa debitu tai Jess ska. Ie ul mka iepa kirirke kos ki ekl ekl, ta es ie t ibuawenerak seraa. 41 ies e shua tai stso tteke aknamapa t. Mik ie t iepa buawne, eta aknama e ylur iepa a ta aknamapa t ich ie a aneule: Be dr Skkl Al chkle! Er ie t iepa u. Iepa wa ijcher t ie dr w pairinebitu idi wa sblie e. E kueki k ie wa iepa kne ttk.
40 Diw
(Mateo 8.16-17; Marcos 1.32-34)
Jess t Skkl tt pak judiowak dapawo w kos a
es k ine ta Jess e yttsa ma bnet w k yi ku ese ska. Er iepa t ie yul. Mik iepa t iku, eta iepa t imaw wklw as k imi. 43 Er ie t iepa iut: blie Skkl tso e tt bua pakk ye kawta ies judiowak serke k malepa a esepa a, eseie ye patknebitu. 44 E kueki ie ma tt pakk judiowak dapawo w tso tai Judea e a.
42 Bule

(Marcos 1.35-39)
ta Jess dur swblau k batsri ki Genesaret e kkmik (batsri e ki ies Galilea). Tai p dapane ie ska Skkl tt pakekeit e ki ttsk, e k wa ie shkoia. 2 Nima klu kwakpa dene tso ikla skuk, epa kan r bt, e su Jess t. 3 Ta ie e ika kan et a, e dr Simn kan. Ie t iki Simn a: Be weiky, kan patkmi br 4 Mik ie swblaw one, wwi k. Ie e tkser kan a ta iepa wblawit. eta ie t ich Simn a: Kan patkumi di shua ta a t kla uymi nima klwoie. 5 Simn t ie iut: A swblau kwak, nae sa imaw, er k sa wa iw klne ys. Er be tt wa ye t kla uyekene. 6 Mik iepa t ikla uymi ta iw klwrakit tai , e t kla batseeketke. 7 Ta iul kkach iyamipa tso kan t a epa a t a shk sa ki muk. Iyamipa debitu iepa ki muk ta kan bt w irakit chi, tsir eta kan wturkewatke di a. 8 Mik e su Simn Pedro t, eta ie e tkwa kuch ki Jess kl ska ta ichit ia: A Skkpa, ye dr p sulusi, be e skttsa ye yki !

1Etkicha
(Mateo 4.18-22; Marcos 1.16-20)
Jess tt wa nima klne tai
LUCAS5
9Nima
122
klne tai , e t Simn Pedro ena iyamipa kos tso ie ta, epa tkiwwa tai , e kueki ie t ich es. 10 ies Santiago ena Juan dr Zebedeo alar epa tkirulune. Iepa kaneblke Simn ta nima klu k. Eta Jess t ich Simn a: K be suanuk. Be k t nima klwepaia. I tami be wa sdits bitu ra ye ska. 11 Eta iepa t kan iklka, ta yi kos tulat iepa t ee ta imyal Jess ta.

Wm ekl kiriweke lepra t e buawne Jess t
ta Jess tso Judea k et a. Eta ee wm debitu ekl kiriweke leprai t. Mik ie t Jess su, eta ie wwa d i ski ta ikkch tai Jess a: A kkpa, be ki ikiane, e ta be a ye buarmine as ye batserne. 13 Jess t ikwa ul wa ta ichit ia: T, ye ki ikiane. Be dene batser. E wsha ta ie buanene, k ki lepra kuia. 14 Eta Jess t ie a ich: K ichar yi a. Be y e kkachk sacerdote a. muk Moiss t a ka e batsewoie, ese ts mi m Skkl a iepa a ikkachoie. 15 Er Jess tt ti neka tai shute. Tai p dke ie ska ie tt ki ttsk, ies as ie t iepa bua ne. 16 Er tai ie mike bnet ttk Sy ta w k yi ku ese ska.

12 Etkicha
(Mateo 8.1-4; Marcos 1.40-45)
Jess t wm ekl kraulewa e buawne
ta Jess tso swblau k ta ee fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa tulur Jess tso swblau k e ki ttsk. Iepa datse k kos tso Galilea ies Judea ena Jerusaln. Jess wa Skkl dich tso skirirke ese buawone. 18 Eta wpa welepa debitu epa wa wm kraulewa debitu ekl kala ki . Iepa na idu tsakmi u shua w Jess dur ee as ie t ibua ne. 19 Er tai stso, e kueki iepa k a itkmi wes u shua. E kueki j iepa mka u bata ki t u jche ta idu mirakit ena dttsa i ski w Jess dur p tso tai e shua ee. 20 Mik Jess t isu t moki iepa erbl ie mik, eta ie t ich wm kirirke e a: A yami, sulu kos wamblb, e nu olone be ki . 21 Eta swblau k tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa t ibikeits: Ima wm w erbik t ie dr yi e t Skkl ch sulu es? Skkl a se nu oloyarmi.

17Etkicha
(Mateo 9.1-8; Marcos 2.1-12)
i 5.12 lepra: E dr du smwie ese. Judiowak t iklw t du e t yi tteke ese dr . Esepa batsekettsa bnet k a kaw ta senuk p malepa shua. ies iepa k a kaw ta shkowa Skkl w a. j 5.19 u bata ki : Iepa u k dr wes se bribriwak u es. Iepa u tsabata dr kkueie klkata ta.
123
22 Er
LUCAS5
bikeitsk iepa tso e suwa Jess t bet. E kueki ie t iepa a ichak: kueki a ibikeitseke es? 23 Ye t wm i buawmine as ishkne, e ta wes a t iklwmi t ye k a inu oloyanuk iki ? 24 Ye dr Sdits Al, s e t a a ikkach t ye wa kaw ta k i a nu oloyoie. Eta ie t ich wm kraulewa e a: Be e kka, be kala kka ta be yne u a. 25 E wsha ta ie e kka sulitane wrki ta kala a ie debitu, e kkait ta imane iu a Skkl ki kekaramiit tai . 26 Iepa wkrarulune iweblk ta Skkl ki kkarakit tai . Iepa suane ta ichitrak: su se t i e, e k suule se wa ys.

ukuki ta Jess ma, e t wm su ekl ki Lev, e dr inukl shtkwak Roma wkirpa a. Ie tkr ikaneblke e w a. Ta Jess t ie a ich: Be shk ye ta ye ttkataie. 28 Eta Lev e kka t kos mat ta ima Jess ta. 29 E tsli ta Lev t ikw tkw bua chk wa diy wa Jess dalioie. Inukl shtkwakpa de tai . ies p kuaki pa de, epa tulur chkk Jess ena ittkatapa ta. 30 Mik fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t isu, eta iepa t ichmi Jess ttkatapa a: Ik a chkke di yke inukl shtkwakpa ta ena p sulusipa malepa ta? 31 Jess t iepa iut: Wpa k kirirku esepa k ki skapeykwak kiane. Er wpa kirirke esepa ki skapeykwak kiane. 32 Ye k dbitu wpa e bikeits t iserke ysys esepa kik. Ye dbitu p sulusipa kik as iepa er mane.

27E
(Mateo 9.9-13; Marcos 2.13-17)
Jess t Lev ki ittkataie
wkirpa welepa t ich Jess a: Juan Swskukwak ttkatapa batske tai , ttke Sy ta tai , wes fariseowakpa klpa t iweke es, er be ichapa chkke ena diyke kekra k batsta. 34 Jess t iepa iut: Mik skiule ulabats kw tku k ta wes iepa batsmi wm 35 Er ikw dra eta ie midatser ulabatske ese tsoia iepa ta e dalewa? iepa yki . E je ta iepa batsra. 36 ies Jess t iepa wblaw t judiowak tt kchke e k shut u r paka ie tt paali ta. E kleit tt i wa: K yi t datsi paali tak teepa batswa datsi kchke wyuowaie. Iws es, e ta e t datsi paali weikwa, ies itak paali k mne bua datsi kchke ki .

33 Judiopa
(Mateo 9.14-17; Marcos 2.18-22)
LUCAS5,6
37ies
124
vino paali k trtaka iyiwak kkulit yule ibloie ese kchke a. Itkas es, e ta mik ibachanebitu, eta ikkulit kchke jchemiit. Es vino ena ikkulit weirwami me. 38 E kueki vino paali tekeka ikkulit paali a. 39 Yi t vino bachabacha yeke, ese t ibikeitseke t e ya bua vino paali tsata. E kueki ie k na vino paali yakia. Es ies a t ibikeitseke t ye tt paali e k dr bua.

Jess ttkatapa t trigo wikle eno diw a
ta eno diw a Jess dami trigo shua ta ittkatapa t trigo wiklrami ta iwsiit irikirik ul wa ta ikatramirakit. 2 Eta fariseowakpa welepa t iepa a ichak: kueki a tso k kw ta w eno diw a ese u k? 3 Jess t iepa iut: o David t k iaia e k aritsule a wa Skkl ykku ki ? Etkicha ta ie ena iklpa du bli wa. 4 Ie dwa Skkl w a ta pan meule Skkl a e klwit it. ies ie t iblat iklpa a ta inrakit. Sacerdotepa a pan e kw ta . Er a na iane t o David t e k dr sulu Skkl wa. 5 ies Jess t ich iepa a: Ye dr Sdits Al, e wa kaw ta ichoie t dr bua dr sulu w eno diw a.

1Etkicha
(Mateo 12.1-8; Marcos 2.23-28)
Wm ekl ul siulewa e buawne Jess t
diw sk ta Jess dewa judiowak dapawo w a ta ee ie t swblawmitke. Ta ee wm detkr ekl e ul buakka siulewa. 7Swblauk tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa na ie kkatak il ki , e kueki iepa tso ie weblk t wm e buawmineit eno diw a. 8 Er bikeitseke iepa t, e suwa ie t, e kueki ie t ich wm ul siulewa e a: Be e kka ta be e duser e sulitane wsha. Eta wm e duser. 9 Jess t ich iepa a: A chaky: kw ta se a w eno diw a: bua sulu? Stsatkk sttkwa? 10 E ukuki ta ie t iepa ulitane webl e pamik ta ichit wm ul siulewa e a: Be ul shul. Ta ie t iw es eta iul buanene. 11 E t iepa uluwka tai , ta ii chakrak, wes se t Jess wmi?

6Eno
(Mateo 12.9-14; Marcos 3.1-6)
(Mateo 10.1-4; Marcos 3.13-19) kw ska ta Jess ma kabata a ttk Sy ta, ee ie tt ie ta nae. 13 Mik k ine, eta ie t ittkatapa ki dapaw ie ta. E shua ie t wpa
12 E
Jess t itteklpa ts dabom eyk k bl epa shu sht
125
LUCAS6
shusht dabom eyk k bl (12), epa kiit itteklpa ts. 14 Iepa ki i es: Simn, e ki mka Jess t Pedro; Andrs dr Simn l, Santiago, Juan, Felipe, Bartolom, 15 Mateo, Toms, Santiago dr Alfeo al, Simn kine Celote, 16 Judas dr Santiago al ena Judas Iscariote t Jess wmekettsa ibolkpa a e.

Jess t swblaw ies sbuawne
biteatkene kabata a itteklpa ts epa ta, e e wklw kakkue ki . Ee iklpa tso tai ie panuk. ies p datse Judea ena Jerusaln, esepa de tai . ies p de tai datse Tiro ena Sidn. K bt e ate day kkmik. 18 Iepa ekkpa kos debitu Jess t swblaweke e ki ttsk ies as ikirirkerak e buau neit. ies wpa tteke wimblupa sulusi t esepa buawit. 19 Tai dich tso ie a e wa skirirke kos e buanene, e kueki sulitane na ie kakwa.

17Jess
(Mateo 4.23-25)
wr bua Skkl wa
t ittkatapa webl ta ichit iepa a: A wpa dr siar k wa ta tai , esepa tso blie Skkl tso e a, e kueki aycha bua a. 21 A wpa tteke bli t k i a, esepa ttsrda d w, e kueki aycha bua a. A wpa i u ke k i a, esepa jaurane bua, e kueki aycha bua a. 22 Aycha bua mik p na a ar sulu, a wateke, a cheke sulu, a cheke t a dr p sulusipa ye dr Sdits Al e tt kueki . 23 Mik e tkke a ta, eta k a erianuk. E skie a ttsn bua. Aishku ta k ja a bua merda a a iskie e kueki a ttsn kane. K a na ichkwa t k iaia iepa ypa bak Skkl tteklpa weikk es. 24 Er wstela i na a wa yi tso tai k i a esepa ta, e ukuki ta k sk taia a ttswoie bua. 25 Wstela i na a wa yi tso tai w i e ta esepa ta, e ukuki ta a tterane bli t. Wstela i na a jauke bua k i a epa ta, e ukuki ta a eriarda, i u ra siar. 26 Wstela i na a ta mik sulitane t a ki kka, es iepa ypa bak k iaia t iepa dr Skkl tteklpa, epa ki kaka. epa t kachkwakpa e ch

20 Jess
(Mateo 5.1-12)
(Mateo 5.38-48; 7.12) ki ttsk, esepa a ye t ich: a bolkpa dalrits. a tso ye tt 28 Wpa alibchke a ki , esepa a a Wpa na sulu a ar, esepa a bua .
27Er
Sbolkpa ch Jess t
LUCAS6
126
er bua ch. Wpa t a cheke sulu esepa ki iki Sy a t iki m. 29 Yi t a pp a asw ki , e ta a asw etta m ia pp. Yi t a paio ki kke tsmi, e ta ies a paio m ia. 30 Yi t il kak ki a a, e ta im ia. Yi wa a yi mtser, e ta k a t ikikneia. 31 A sen smalepa ta wes a ki ikiane t iepa ser a ta es. 32 Wpa t a dalritseke, esepa sk dalritseke a t, e ta e ki Skkl t wstela chmi a a? Au! ies p sulusipa t wpa t iepa dalritseke, esepa sk dalritseke. 33 Wpa t bua weke a a, esepa a a t isk weke bua, e ta e ki Skkl t a ki kkami? Au! ies p sulusipa t iweke es. 34 A t yi peiteke, wpa klw a t t imeraneit, esepa a, e ta e ki Skkl t a ki kkami? Au! ies p sulusipa t yi peiteke a, mik iepa t iklw t imerdane eta. 35 A bolkpa dalrits. iepa a, k isk panane. A t iweke es, e ta bua iepa a, yi peit Skkl t a a isk merane bua. Ie er bua chke ssulusipa a ena wpa k t wstela cheta ie a esepa a. A t iweke es, e ta a t ikkachera t moki a dr ie dr yi ulitane tsata, e alar. 36 Smalepa sa er siar wa wes Sy t a sueke er siar wa es.

(Mateo 7.1-5) a skichatk, e ta Skkl k t a kichatepa. K a ichk yi a t Skkl m t be tsai, e ta Skkl k t a tsaiepa. sulu kos wambl iepa t a ki , ese nu oloy iepa ki , e ta a nu oloyera Skkl t a ki . 38 Kos a t m smalepa a, ekk a a imerdane. E kueki yi kakm smalepa a, eta isk merane Skkl t a a. Er ie t imerane a a tai wes dakuku w is chi wti oule bua ik w i dka ikk a katt ts tknettsamitke es. 39 ies Jess t tt kle iepa a i es: W a wa isuule t swbla k wawr, ese t ekl wbla k wawr ese ul imi? Epa k brutarmi bl kauk a? 40 W wblarke ese k dr iwblau kwak tsata. Mik iwblaone, e je ta idra wes iwblau kwak es. 41 Kaltak jchela tsir tso a yami wbla a, ese su a t, er kueki kaltak brie tso a wk wbla a, ese k su ne a wa? 42 Wes a ichmi a yami a: A yami, sy kaltak jchela tsir tso be wbla a, e yttsa? Er kaltak brie tso a wbla a, e k su ne a wa. A e sulu! Kaltak brie tso a wbla a, ese yttsa kewe, es kaltak jchela tsir tso a yami wbla a, ese wrmi a a bua yttsa.
37K

K se kne skichatk
buaie.
43 Kal
44 Kal
bua k wrta kalw suluie, ies kal sulusi k wrta kalw wrkewa iw ki . Higow uvaw ese k shtetas dika
(Mateo 7.17-20; 12.34-35)
Kal bua ena kal sulusi
127
LUCAS6,7
kicha mik. 45 bikeitsekes, ese chekes. E kueki wm dr bua, ese er dr bua, e kueki ie serke bua, tt ysys. Er wm dr sulu, ese er dr sulu, e kueki ie serke sulu, tt sulu. (Mateo 7.24-27)
U yukwak bl
47Yi datse ye ska, ta ye tt ttseke ta iw iuteke, sy a a ich t wes ese dr.
46 kueki a t ye kieke: A Skkpa, a Skkpa, er k a t ye tt iuteku?
48Ese dr wes wm ekl t u yu es. E t u chk tbi i ski , k dr k , ese a. 49Er yi t ye tt tts er k iw iuteku, ese dr wes wm ekl t u yu, er k
Mik di pone tai , tkami u ki tai , er u k minetser iwa, iyule bua e kueki .
wa itbinewa i ski , tkkait jaljal yk bata ki es. Mik di pone tai e tkami u ki , eta u mtser iwa, k ateia.
Jess t ippkwakpa wkir ekl e kan mso buawne
ippkwakpa dka cien, e wkir serke ekl. E kan mso ekl kirinewa tai dukewatke. Iwkir na ie dalr tai . 3 Mik ippkwakpa wkir t Jess tt tts, eta ie t ich judiowak kueblupa welepa a: A y Jess ska ta ich ie a: Be weik sa t, be shk ippkwakpa wkir, e kan mso ekl duke tai , e buaukne. 4,5 Mik iepa demi Jess ska ta ikkchrak tai ie wa: ippkwakpa wkir e na se judiowak dalr tai . Ie wk t se dapawo w e yuk patk se a. E kueki sa a ta bua idir t be ie ki m. 6 Eta Jess ma iepa ta. Er mik iepa dkemitke ippkwakpa wkir e u a, eta ie t iyamipa welepa patk ichk Jess a: A kkpa, k be e tsiriuk. Be dr kk tai , e dwa ye u a, e k dr ye siarla e a. 7E kueki ye k dr be ska. Er ikw m ta ye kan mso buardane. 8 Ye wkirpa ta, epa tt iutk ye kawta. ies ye dr ippkwakpa tai epa wkir, iepa kawta ye tt iutk. Mik ye t ekl a icheke, Be y ta im. Ekl a ye t icheke, Be dou ta ide. ies ye t icheke ye kan mso a, yi ta iwit. Ye iklw t be wa kaw ta yi ulitane tsata, e kueki ye wa ijcher t be t ikw m, e ta ye kan mso buardane. 9 Mik Jess t tt e tts, eta e t ie tkiwwa. Ie wtrene ta ichit p dami ie itki epa a: Ye ich a a t Israel aleripa kos shua, k yi ku ne ye wa erblk ye mik wes wm i es. 10 Eta mik ippkwakpa wkir yamipa dene u a, eta iepa t isu t ikan mso kirirke, e buanene.

1Mik Jess t swblaw one, eta ima demi Cafarnam. 2Eta ee Roma
(Mateo 8.5-13; Juan 4.43-54)
ukuki ta Jess ma k ki Nan ee. Ie dami ittkatapa ta, ies p dami iepa ta tai . 12 Mik iepa de tsi net k e a, eta iepa isu t tai p
11E
Alakl ekl sch al blnewa e shkewkane Jess t
LUCAS7
128
datse, e wa snu datse micho wtwa. Dut e m dr sch, ie al ekl me wm, e blnewa. Tai k e wakpa t ie pablerami. 13 Mik Skkpa Jess t isu, eta ie wa iwr siar ta ichit ia: K be i u kia. 14 E bet ta ie dewa tsi net kala ki snu dami e omik ta kala kit. Wpa wa idami epa e wklwwa. Jess t ich snu a: A duladula, be a ye t ich, Be e kka! 15 E bet ta snu shkenekane e tkser ta itt. Eta Jess t im im a. 16 Kos p tso iepa ta epa suane tai , Skkl ki kka iepa t tai ta ichrakit: Skkl ttekl chk ekl, e de se shua. ies iepa t ich: Skkl de se dr ie icha esepa ki muk. 17 Eta w Jess t e tt buneka tai Judea k kos e a, ies k tso Judea pamik e a itt ti neka.

Juan Swskukwak ttkatapa de Jess ska ichakk
Swskukwak ttkatapa t kos weke Jess t, e pak Juan tso swto w a e a. E kueki ie t iepa bl ki 19 ta ichit iepa a: A y Skkpa Jess a ichakk t be dr w pairinebitu idi wa sblie yule t idatse e, yi sk pania sa t? 20 Mik iepa de Jess ska ta iepa t ich ie a: Juan Swskukwak t sa patk be a ichakk t be dr w pairinebitu idi wa sblie yule t idatse e, yi sk pania sa t? 21 E wsha ta Jess t skirirke du tsaki wa, esepa buaw tai . ies stteke wimblupa sulusi t, ena swbla k wawr esepa buawit tai . 22 E ukuki ta ie t ich Juan ttkatapa bl a: A yne Juan ska ta su a t, tts a t, e kos pak ie a. Ich ie a t swbla k wawr esepa wbla wawnene; skraulewa k shko esepa shkne; wpa kiriweke lepra t esepa buanene batsenene; skuku k wattsr esepa wattsnene; sduowa shkenekane; ies Skkl tt bua e pakane ssiarpa a. 23 Yi k yki ye sulune, aycha bua ese! 24 Mik iepa myalne, eta Jess t Juan tt pakmitke p a, ta ichit iepa a: Mik a dr k sir po w k yi serku ee Juan sauk, eta i ma a erbik wm wse sumi a t? A k dr wm se, kabikeits w a di a wes kuak wpp siwa t es, ese sauk. 25 A k dr wm ese sauk, e ta wm wse sauk a dr? A k dr wm e pai datsi buabua wa, ese sauk. A wa ijcher t wpa e pai es ena yi buabua tso iwa tai e ttswoie bua, esepa serke blu u a. 26 Er wm wse sauk a dr? A dr wm dr Skkl ttekl ese sauk. Ye t a a ich t moki Juan dr Skkl ttekl, er ie k dr e . Ie dr Skkl ttekl ese tsata. 27 Skkl

18 Juan
(Mateo 11.2-19)
129
LUCAS7
ykku ki itso kitule w Skkl t ich w pairibituit idi wa sblie e a, e t ich i es: Ye tsotke ye tt pakkwak patkk be yki kewe be al yuk.k Skkl tt pakkwak e dr Juan. 28 Ye ich a a t sdits ulitane shua, k yi ku Juan tsata. Er blie Skkl tso, e shua yi dr sela, ese dr ie tsata. 29 (Mik p ulitane ies inukl shtkwakpa Roma wkirpa a, epa t Jess swblaweke e tts, eta iepa t ich t Skkl tt dr ysys. Iepa d as Juan t iepa wsku iw kkachoie t iepa t Juan tt klw, e kueki iepa t ich es. 30 Er fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa k wa Juan tt klone, e kueki ie k wa iepa wsune, es iepa t Skkl er bua chke iepa a e watttsa.) 31 Jess t ich: Ima a chmi ye t? Wes a dr? 32 A dr wes tt i t ich es: Alarla tso inuk u itki . Shabtspa arke tai ta ich iyamipa a: Sa t pul blaw, er a k kltne; sa t seriar ttseitts, er a k i i ne. 33 E w dr t Juan Swskukwak de batsta, k blo yeta ta a t ich t aknama tso ie a. 34 E ukuki ta ye dr Sdits Al, e de k batsta, blo yeta, ta a t ye cheke t ye chk tai , blo y tai , ies t ye dr inukl shtkwakpa ena p sulusipa malepa, esepa sini. 35 A t ye cheke es er isueras bulebk ta t wpa serke wes Skkl siw t ich es, esepa dr ysys.

ekl ki Simn, e t Jess ki chkk ie u a . E kuek i Jess ma ie ska ta iepa e tulser chkk. 37 Eta alakl sulusi ser ke k e a , e wa ijchen ewa t Jess tso chkk fariseowak e u a . Ie wa ki masmas de e ukku yule k buabua ki alabastro ese wa. 38 Ie de dur Jess ska, e i u ke Jess tsi k ka, iwri ynane tai Jess kl ki , e pasiwit its wa, ta Jess kl walattsmiit ta ki masmas tit Jess kl ki . 39 Mik fariseowak t Jess ki chkk e t alakl su, eta ibikeitsit: Wm w m dr Skkl ttekl moki , e ma ie n a ia r mi alakl ws e tso ie kk. Ie n a ia r wa m i t e dr alakl sulusi. 40 Jess ich ie a : A Simn, il tso ye wa ynoie be a. Ie iiut: A swblau kwak, ich a. 41 Jess t ich: Wm bl arke inukl peitkwak ul a . Ekl arke cien skeyk (500), ikl arke dabom skeyk (50). 42 Iepa bl k a ipato r, e kuek i inukl peitkwak t inu oloy iepa ki . Ye t

36 Fariseowak
Jess ma upakk Simn dr fariseowak e ska
7.27 Malaquas 3.1

LUCAS7,8
130
be a ichak t iepa bl, wn e k n a inukl peitkwak dalrmi kibiie? 43 Ie iiut: Ye a ta, wne nu olone kibiie e k. Jess t ich: Bua be iiut. 44 Eta Jess t alakl su ta ichit Simn a: Alakl i sa. Mik ye dewa be u a, eta be k wa ye a di mne ye kl skuoie, er alakl i t ye kl sku iwri wa ta ipasiwit its wa. 45 Be k wa ye shkeone walatts wa wes swblar es. Er ie dewa e, eta ie t ye kl walattsmi tai . 46 Be k wa ki sela, e tne ye wkir ki wes swblar es. Er ie t ki masmas tu darr ese t ye kl ki . 47 E kuek i ye ich be a t ie n a ye dalr tai e wa iwnewa t sulu wambl ie t tai , e nu olone ie ki . Er wp a k n a ye dalrta tai , e wa iwnewa t esepa ki inu olone elkela . 48 E ukuki ta ie ich alakl e a: sulu kos wambl be t e nu olone be ki . 49 Imalepa kiule chkk ies tso ee, epa chakrak: A ich yi ie dr e tt es? Skkl a se nu oloyarmi. 50 Er ie t alakl a ich: Be erbl ye mik, e t be tsatke. Be yne br.

ukuki ta Jess ma blie Skkl tso e tt bua pakk k blublu ena k tsitsir tso e a . Ie tteklpa ts dabom eyk k bl, epa shkke ie ta . 2 ies alaklpa wel epa buao ne ie t, epa shkke ie ta . Epa wel epa bak weinuk wimblupa sulusi wa , ies du wa . Iepa ekl, ki Mara Magdala wak, e a aknamapa yttsa it dka kul. 3 ies Juana dr Cuza alakl, e shkke ie ta . Cuza dr Herodes dal kknukwak. ies Susana ena alaklpa malep a tai shkke ie ta . Iepa t Jess ena ittkatapa ki m eke tai , tso iepa wa ese wa.

1 E
Alaklpa t Jess ki m
e ylur ik ki debitu tai Jess ska. Ie t iepa a itt kle i es: ma ekl t kuatkk ta ie t iw pp ululu t ki l Mik ie tso iw ppk, eta ditsw wele anewa ala ska ta p daklor iki , e t iatlur, ies d debitu t ikatwa. 6 Ditsw wele anewa klo a ta e kul ta itskine bua. Er k tsabe k ta ee, e kueki bet ta isinewa. 7 Ditsw wele anewa dikachka shua. Dikachka ena ditsw talane ita, er
5 Wm

4 P
(Mateo 13.1-9; Marcos 4.1-9)
T kuatkkwak, e pak
131
LUCAS8
dikachka e alka iki . 8 Er ditsw wele ane yk buabua ki , ese tskine talane wne bua. Ikl wele wne dka cien eyk (100) elka elka. Mik Jess t ich one, eta ik chit iepa a aneule: A na ye tt ttsak, ema ikukuebl buaie!
ttkatapa t ie a ichak: Tt wakleb, i ma e w dr? 10 Ie t ich iepa a: blie Skkl tso e tt blulewa, e kw meneat a a ijchenoie. Er p tso tai k na ye tt klwak, esepa a ye t ikleeke as iepa t iwebl je, er k iepa a iw wr, ies as iepa t itts je, er k iepa a iw ar.m
9Jess
(Mateo 13.10-17; Marcos 4.10-12)
T kuatkkwak tt e w pak Jess t
wakley e w dr i es: Skkl tt paks e dr wes ditsw kuatks es. 12 P welepa ta itkmi wes itka ditsw anewa ala ska e ta itka es. Esepa t Skkl tt tts, er b de iepa ska ta iyttsait iepa er a as iepa k t ikl ta itsatkr. 13 Welepa sk ta itkmi wes itka ditsw anewa klo a e ta itka es. Esepa t Skkl tt tts ta iklwrakit ttsne bua wa er ekul . Iepa k a e tkrwa darr Skkl tt a. Mik iepa weinemitke ie tt kueki , eta iepa anemine tottola. 14 Welepa sk ta itkmi wes itka ditsw anewa dikachka shua e ta itka es. Esepa t Skkl tt tts, er iepa t yi tso k i ki e bikeitseke kibiie. Iepa er merie inukl ena tso k iki t sttsweke bua ese ki . Ese kos t Skkl tt kuiwwa iepa er a, ta iepa k sene bua Skkl tt a. 15 Er welepa sk ta itkke wes itka ditsw anewa yk bua ki e ta itka es. Esepa t Skkl tt tts ta iklw er bua wa moki . Iepa t iiuteke bua ta iw daliekerakit kekra. E kueki iepa t bua kos ese w wes Skkl ki ikiane es.

11Tt
(Mateo 13.18-23; Marcos 4.13-20)
(Marcos 4.21-25) 16 Mik bw wtskkas, eta k s ipabikepawa, k s ipatkepawa ka diki a. E skie itkekeka kkke syamipa datse esepa w a k iwoie. 17 Es ies tt tso blulewa i e ta, ese jcherdawa sulitane wa aishku ta. ch ye t, e k w ane iepa na i e ta, er e w arda iepa na aishku ta. 18 Yi e yuak bua ye tt wa, ese a ik meray as ie na iw ar bua. Er yi k e yuak ye tt wa, bikeits ese t t ane ina, e kos yrdattsane iyki . E kueki ye tt kukuebl a t buaie.

Bw tt
8.10 Isaas 6.9

LUCAS8
132 Jess m ena ie lpa debitu ie weblk
Jess m ena ilpa ena ikutapa epa debitu ie weblk. Er ie tkr w p tso tai e shua, e kueki iepa k dwa ie ska. 20 E biy ch yile t ie a: Be m ena be lpa ena be kutapa epa shk be weblk. 21 Ie t iiut: kk, er ye t a a ich t wpa t Skkl tt tts ta iw iutit, esepa dr wes ye m ena ye lpa ena ye kutapa es.

19Eta
(Mateo 12.46-50; Marcos 3.31-35)
ta Jess e ika kan a ittkatapa ta, ta ichit iepa a: Mishka batsri wi shet. Eta iepa myal. 23 Iepa mirwaia ta ie kapowa kan a. E dalewa siwa batsi neka tai t di uyka tai ta kan a di inekami katsi rkewatke. 24 E kueki iepa t iti wka ta ichrakit ia: A swblau kwak! A swblau kwak! Se dulurmi! Eta ie e kka ta siwa ena di yli uit ta iwklnewa mane alami. 25 E ukuki ta ie t ich iepa a: Wes a erblke ye mik, e de? Er iepa suanka tai , tkinewa tai ta ii chakka: Yi dr wm w ? E tt dali di t ena siwa t!

22 Etkicha
(Mateo 8.23-27; Marcos 4.35-41)
Siwa tai e wklw Jess t
Wm ekl a aknamapa tso tai e buawne Jess t
ukuki ta iepa ma demi k ki Gerasa ate batsri wi shet Galilea wsha ee. 27 Mik Jess e yttsa de k s ki , eta wm ekl de ie ska, e a aknamapa tso. Ie dr Gerasa wak. Iaia ie senemi sume, k serkuia u a, ie serke p a. 28 Mik ie t Jess su, eta ie aneka tai ta ie tkwa kuch ki . Ie ich Jess a: A Jess, be dr Skkl dr yi ulitane tsata e al. Ik be de ye r. Ye kkch tai be a t k ye weikar. tsiriu k? Ye mat b 29 Jess t ichtke wimblu sulusi a kewe: Be e yttsa wm se a. E kueki wimblu t ie a ich es. Iaia ie weikbitu aknama t. Kekra aknama t ie w ali weke. E kueki p t ie mueke iul a ikl a tabechka daloie wa, er e batslor ie t tottola ta aknama t ie k ali wka patkmi w k yi serku ese ska. 30 Eta Jess t ie a ichak: Ima be ki? Ie iiut: Ye ki Tai Wakpa.

26 E
(Mateo 8.28-34; Marcos 5.1-20)
133
LUCAS8
Ie a aknamapa tso tai , e kueki ie t iut es. 31 Iepa kkchke tai Jess a: K sa patkarmi kauk tai tso i ski e a. 32 Tsi net kabata kuli a kchi iter tai chkk, e kueki wimblupa kkchke Jess a: Kaw m sa a e tiu kwa kchipa ja a. Jess t ikw m iepa a. 33 Eta iepa e ylur wm a ta ie tilur kchipa a. Kchi kos poneka tu nemirak k sp mik brutolonemi batsri a ta ee iduolur. 34 Mik kchi kknukwakpa t isu, eta itkayalmi ta itt ppkarakit k e wae. 35 P de tai iweblk t tka. Mik iepa de Jess ska, eta wm a aknamapa yrulune tai , e su iepa t itkr Jess wrki datsi ine na k anene bua. E t iepa suaw. 36 Wpa t tka e su, epa t ipak iepa a t wes wm a aknamapa bak e buanene. 37 K e wakpa ulitane suane tai , e kueki iepa kkch Jess a: Be e yttsa sa k a. Eta Jess 38 Eta wm a aknamapa yrulune e ika kan a ittkatapa ta ta imatke. e kkch Jess a: Ye shkakmi be ta. Er Jess t iiut: Au, be e tsat. 39 Be yne be u a ta kos w Skkl t be a, e pak sulitane a. Ta ie ma, ta kos bua w Jess t ie a, e pakit sulitane a.

Jess t Jairo al busi shkewkane ies alakl buawneit ekl
Jess dene batsri ioshet, eta p tso tai ie panuk, e kueki iepa t ie kiwa ttsne bua wa. 41 Eta wm ekl ki Jairo e de. Ie dr judiowak dapawo w e wkir ekl. Ie e twa wwakkt Jess wrki ta ikkchke tai ie a: Mishka bet ye u a. 42 Jairo al dr ekla wk dr alakl ki duas tso dabom eyk ki bk ulatk (12), e dukewatke. Jess miria, e dalewa tai p dami, e trdami ie mik. 43 Epa shua alakl dami ekl e dumi alaklpa du wa e ki duas de dabom eyk ki bk (12). kos tso ie wa e ewwait ys skapeykwak ki , er k yi a ibuanene. 44 Ie dewa tsi net Jess tsi kker ta idatsi bata kwait. E wsha ta ip wklne ta ibuanene bua. 45 Eta Jess t ichak: Yi t ye k? Sulitane t ich: K sa wa be kne. Pedro t ich ia: A swblau kwak, p tso tai e trdami be mik. 46 Er Jess t ich: Ye itts t il tka ye dich wa. E kueki ye wa ijcher t yile t ye k. 47 Mik alakl buanene, e t isu t k ie a e blnukia ta ide Jess ska painka tai suane wa. Ie e tkwa kuch ki Jess wrki ta ie e chka sulitane kukua t kueki Jess kwait. Ie t ich: Mik ye t be kwa, e wsha ta ye buanene. 48 Jess t ich ia: A al busi, be erbl ye mik, e kueki be buanene. Be yne br.

40 Mik
(Mateo 9.18-26; Marcos 5.21-43)
LUCAS8,9
49Ie
134
ttkeia alakl ta, e dalewa ekl bite Jairo u a, e debitu ta ich Jairo a: Be al busi blnewatke. Swblau kwak k tsiriwaria. 50 Mik e tts Jess t, eta ie t ich Jairo a: K be tkinuk. Be erbl ye mik , be al busila buardane. 51 Mik iepa de Jairo u a, eta Jess k wa yi kne shkkwa w busila nu mer ee. Pedro ena Santiago ena Juan ena al y ena im, epa kiwait e ta. 52 E dalewa sulitane i u ke alrke tai . Er Jess t iepa a ich: K a i u kia. Busila k duwa, ikapmer . 53 Sulitane wa ijcher t busila duowa, e kueki iepa t ie wayuka jaeitska tai . 54 Er Jess t busila ul klwwa, ta ich ie a: A tayla, be e kka! 55 Eta ishkenekane, e bet ta ie e kka ta Jess t ich iepa a: Iti. 56 Iy ena im tkirulune iweblk. Eta Jess t ich iepa a: tka e, e k char yi a.

Jess t ittkatapa patk swblau k
t ittkatapa dabom eyk k bl epa dapaw ta dich mit iepa a aknamapa ulitane trwoyal. ies kaw mit iepa a skirirke buawone. 2 Ipatkrak blie Skkl tso e tt bua pakk ies sbuau kne. 3 Ta ie t ich iepa a: Mik a mike, eta k tsarmi. Shko kli, sku, yi anoie, inukl, datsi sk, ese kos k tsarmi. 4 Mik yile t a a ich a kapr, eta a tso k e a e dalewa a kapr a. 5 Eta k wele wakpa k wa a kinewa, e ta a e ylur k e a, ta ie u kapo tso a kltt mik, e pp a t. E t iepa a ikkachera t iepa dr Skkl bolkpa. 6 Eta iepa myal judiowak k tsitsir kos a Skkl tt bua pakk ies skirirke buau kne.

1Jess
(Mateo 10.5-15; Marcos 6.7-13)
Herodes t ibikeitska tai t yi dr Jess
dr Galilea wkir, mik e t kos weke Jess t e tt tts, eta ie t ibikeitska tai t yi dr Jess. Welepa t icheke t Jess dr Juan Swskukwak ktewa e shkenekane. Welepa t icheke t ie dr Skkl ttekl bak ki Elas e shkenekane. Welepa t icheke t ie dr Skkl tteklpa sk bak esepa wele shkenekane. 9 Er Herodes t ich: Ye wk t Juan kuli tkk patk, e ta wm tt ttsy tso yi u k tai stkiw ekk e dr yi? E kueki Herodes na sulu Jess suakwa.
7-8 Herodes
(Mateo 14.1-12; Marcos 6.14-29)
135 P dka mil skeyk epa ti Jess t
LUCAS9
Jess tteklpa ts epa dene, eta kos w iepa t, e pakne iepa t Jess a. Eta Jess t iepa kimi e ta d tsi net k ki Betsaida w k yi serku ee. 11 Er mik p malepa wa ijchenewa, eta iepa m itki ta iepa kiwait bua. blie Skkl tso e tt bua pak ie t iepa a ies skirirke buawneit. 12 Mik k tuirketke, eta Jess ttkatapa dabom eyk k bl (12) epa de ie ska ta ichrakit ia: K i ki k ku katanoie anoie, e kueki iepa yumi as iepa mi k tso tsi net ena p serke tsi net esepa ska chk tauk ena kapkr. 13 Jess t iepa a ich: Iepa ti a t. Iepa t iiut: Sa wa pan skel ena nima bt e tso. K sa mne ik tauk, e ta tso sa wa e k dkka iepa tai ekkpa tioie. 14 Wpa tso ee dka mil skeyk (5000), e kueki ittkatapa t ich es. Er Jess t iepa a ich: A t iepa k e tkkser i ski ek tsi n ek tsi n dabom skeyk (50) dabom skeyk. 15 Es iepa t iw ta p ulitane e tkser. 16 E ukuki ta ie t pan skel ena nima bt, e klw ta ik su k ja a ta wstela chit Skkl a. E ukuki ta ie t pan ena nima blat m ittkatapa a as iepa t iwati p a. 17 Mik iepa chk de w, eta ibata ate, e shtrakit ine dka kkla dabom eyk ki bk (12).

10Mik
(Mateo 16.13-19; Marcos 8.27-29) ta Jess tso ittkatapa ta. Ie tso Sy ta ttk, ta ee ie t iepa a ichak: Ima p t ich t ye dr yi? 19 Iepa t iiut: Welepa t icheke t be dr Juan Swskukwak. Welepa sk t icheke t be dr Skkl ttekl bak ki Elas e shkenekane. Welepa sk t icheke t be dr Skkl tteklpa bak k iaia e wele shkenekane. 20 Ie t iepa a ichak: Er i ma a ich, ye dr yi? Pedro t iiut: Be dr w pairinebitu idi wa sa blie e.
18 Etkicha

21Er
(Mateo 16.20-28; Marcos 8.30-9.1) wa iepa kne yi a ichk yi dr ie. Jess k
Jess e biy ch t ie tterawa
LUCAS9
22 ies
136
ie t ich: Ye dr Sdits Al, e weirda tai . Judiowak kueblupa ena sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t ye waterattsa. Ye tterawa, e ki k de maat eta ye shkerdakane. 23-24 E ukuki ta ie t ich iepa ulitane a: Yi e tsatkak ittwa yki , ese k ul a sene micho dpa. Er yi e mettsa ttwa ye dalrmik, ese ul a idra. E kueki yi e yuak ye ttkataie, ese k kne tkinukia e ki . E skie kekra ikawta e chk d ittwa wtulewa krus mik ekk. Es ie kawta shkk ye itki . 25 yi ulitane tso k i a, e de a ul a, er sene micho k d a ul a, e ta e dr ie bua a a? 26 Mik ye dr Sdits Al, e dene ye olo wa, ies ye Y olo wa, ies ibiychkwakpa batser epa olo wa, eta wpa jane ye ki , esepa ki ye jarda ies. 27 Moki ye t a a ich t a tso e, e welepa t blie Skkl tso e suera kam iblrulur e yki .

Jess t ilo ta tai e kkach ittkatapa a
ki k de pkl (8) ulatk, eta Jess ma kabata a ttk Sy ta. Pedro ena Juan ena Santiago epa mtser iwa e ta. 29 Ie tso ttk Sy ta, eta iw manenettsa ma kuaki dall ies idatsi ma saruru warke dall. 30 E wsha ta wpa de iter bl tso ttk ie ta. Iepa dr Skkl tteklpa bak k iaia ki Moiss ena Elas epa. 31 Iepa olo buneka tai dall. Iepa iter kapakk Jess ta wes ie tterawa p t Jerusaln as iw tk wes Skkl ki ikiane es. 32 Pedro ena iyamipa bl, epa tteke kapwa t tai . Er mik iepa ti nekane buaie, eta iepa t Jess olo tai e su, ies wpa bl iter ttk ie ta epa surakit. 33 Mik Moiss ena Elas mitkene, eta Pedro t ich Jess a: A Swblau kwak, bua se tso e. S sa t la yuka maatkuela, etkue be a, etkue Moiss a, etkue Elas a. Er cheke Pedro t e w k ane ie na. 34 Pedro ttkeia, e w sh ta mochka t iepa ki twa. E t iepa suaw tai . 35 Mochka shua iepa t tt tts t ich: Se dr ye al, e pairibitubak ye t idi wa a blie. Ie tt iut. 36 Mik iepa t tt e tts, eta iepa t isu t Jess ate dur ekrla. Er tts iepa t, su iepa t, e bl iepa t ier a, k iepa wa ipakane yi a d aishku ta.
28 E

(Mateo 17.1-8; Marcos 9.2-8)
Duladula ekl tteke aknama t e buawne Jess t
es ta iepa tso kabata a epa biteyal, eta tai p de Jess aletsu k. 38 E shua wm tso ekl, e t ich aneule: A swblau kwak, be weiky, ye aladulakl sa, e dr ye al ekl . 39 Mik wimblu sulusi t ie na k chwwa, eta ie aneka tai , painka

37Bule
(Mateo 17.14-21; Marcos 9.14-29)
137
LUCAS9
katt, ta ikk a ishuya deka tai . Kekra ie weikekeit siar. Wimblu k na ie akwa. 40 Ye kkch tai be ttkatapa a t wimblu trshkar er k iepa a ione. 41 Jess t ich iepa ulitane a: A wakpa k erblta Skkl mik, a k na k ane. Mik ye sermir a ta? Kos ye t a dalttsemir? Be al tsbitu a. 42 Mik duladula de tsi net, eta aknama t ie na k chwwa ku i ski ta ipaineka tai . Er Jess t wimblu sulusi u trwshkar ta duladula buawneit mneit iy a. 43 bua w Skkl t idich tai wa e t iepa ulitane tkiwwa.

Jess sk e biy chne t itterawa
bua w Jess t, e chekeia iepa t a, e dalewa ie t ich ittkatapa a: 44 cheke ye t a a, e tts bua, k a na ichkwa: Ye dr Sdits Al, e wmerdattsa p ul a. 45 Er ch ie t e blulewa iepa yki , e kueki iepa k na iw ane. ies iepa suane ichakk t i ma iw dr.

(Mateo 17.22-23; Marcos 9.30-32)
ukuki ta Jess ttkatapa iu t kerak t iepa shu a yi d m i ibuaie imalep a tsat a . 47 bikeitsk iepa tso, e suw a Jess t, e kuek i ie t alala ki ekl duser ie o mik 48 ta ichit iepa a : A shua yi e wwa imalepa diki a dishet ese dr ibuaie. E kueki yi t alala ise kiwa ye tt wa, ese t ye wk kiwa. Es ies yi t ye kiwa, ese t yi t ye patkbitu, e kiwa.

46 E
(Mateo 18.1-5; Marcos 9.33-37)
Yi dr ibuaie Skkl wa
Yi k ku ippk se ta ese t se bikeitseke er bua wa
t ich Jess a: A swblau kwak, wm su sa t ekl, e t aknama trwyal be tt wa. Er ie k ku se ta, e kueki sa t ich ia t k iwaria. 50 Jess t iiut: Yi k ku ippk se ta, ese tso se ta. E kueki k iwklwar.
49Juan
(Marcos 9.38-40)
mikekane k ja a, e kw dkewatke, eta Jess t ibikeits t ye ma dich wa Jerusaln, ta ima. 52 Ie t wpa welepa patkmi ie yki kewe u yulk kaporie. Iepa ma demi k tso etk Samaria ee. 53 Er

51Jess
Santiago ena Juan epa u Jess t
LUCAS9,10
138
Samaria wakpa wa ijcher t Jess ena ittkatapa mike Jerusaln, e kueki iepa k wa ikinewa. 54 Mik Jess ttkatapa ki Santiago ena Juan epa t isu t Samaria wakpa k wa iepa kinewa, eta iepa t Jess a ich: A Skkpa, be ki ikiane t sa t b ki k ja a iepa ewowa? 55 Er Jess wtrene iepa sauk ta iepa uit. 56 E ukuki ta iepa ma k sk tso tsi net ee.

Wpa maal e yuak Jess ttkatapaie
mirwa ala ki ta wm ekl t Jess a ich: A kkpa, ye mike be ta k wae w be mr ee. 58 Jess t iiut: Bakli u ta, ies dla u ta, er ye dr Sdits Al, e k wa u ta senoie. 59 Jess t ich wm ekl sk a: Mishka ye ta. Er wm t iiut: A kkpa, kaw m a, mik ye y blrkewa e nu wtkwa, e ukuki ta ye mike be ta. 60 Jess t iiut: Wpa dr wes sduulewa es Skkl wa, as esepa t iyamipa nu wt. Er be y, blie Skkl tso e tt pakk sulitane a. 61 Wm ekl sk t ich Jess a: Ye e yuak be ttkataie, er kewe kaw m a shkoie e chkat ye yamipa a. 62 Jess t iiut: Yi e yu ye ttkataie ta kos matit ye dalrmik, er ibikeitsneit tai , eta ese k ki blie Skkl tso e mne.

57Iepa
(Mateo 8.19-22)
ukuki ta Skkpa Jess t ittkatapa sk shusht dka dabom kuryk k bl (72) patkmi ie yki kewe bl bl w ie mike ese ska. 2 Ie t ich iepa a: Moki p tso tai e ki Skkl tt bua kiane tts. Esepa dr wes iyiw tsotke wi sht es, er ishtkwakpa k dr tai . E kueki a t iki kan wk a t ishtkwakpa patk. 3 A y. Ye tso a patkk ye tt pakk p shua wes obejala mi namu tso tai , ese shua es. 4 Inukl skla ena dal sk ena klkku sk, ese kos k tsar mi ys. ies yi ku a t ala wa, ese k ta a ttk tai . 5 Mik a dewa yile ska, eta kewe ich iepa a t Skkl er bua ch a a. 6 Iepa t a kiwa er bua wa, e ta Skkl er bua chra iepa a. Er k idr es, e ta Skkl k er bua

10
1E
Jess t ittkatapa dabom kuryk ki bl (72) epa patk
139
LUCAS10
chpa iepa a. 7 Iepa t a kiwa bua, e ta a e tsat u e a. Tt tso e t ich i es: Kaneblkwak chkmi kanewekeit e sk wa. E kueki meke iepa t a a y, e , e y. U e a a e tsat a tso k e a e dalewa. 8 K w a demi ta k e wakpa t a kiwa bua, e ta mekeit a a e . 9 Iepa duke, e ta epa bua ne. ies ich iepa a: blie Skkl tso e kw dewatke tsi net a omik. 10 Er k wele wakpa k wa a kinewa, e ta a y iepa ala wa ta ich iepa a: 11 A kapo tso sa kltt mik, e ppe sa t iw kkachoie t a dr Skkl bolkpa. Er a wa ijchen t blie Skkl tso e kw dewatke tsi net a omik. 12 Ye t a a ich t mik Skkl t a chakeketke inu ki aishku ta, eta k e wakpa weirda siar Sodoma wakpa bak senuk sulu epa tsata.

K maat wakpa weirda siar
Corazn wakpa, a Betsaida wakpa, wstela i na a ta! k or yi a ese w ye t tai a wrki , er k a er maneone. E pa ye t Tiro ena Sidn e wakpa wrki , ema k iaia iepa er maneobak. Iepa t eriane datsi aja ese ikabak, ies iepa e tkkabak muluchka ki iw kkachoie t iepa er manew Skkl a. 14 E kueki ye t ich t aishku ta mik a wchakirketke a nu ki e kw de, eta a wmerdattsa weinuk tai shute Tiro ena Sidn wakpa tsata. 15 A Cafarnam wakpa, k a t ibikeitsk t a mimitser k ja a. Ie t a patkerami dishet w swimblu weirke ee. 16 Eta Jess t ich ittkatapa a: Yi t a tt ttseke ta iutekeit, ies ese t ye tt ttseke ta iutekeit. Yi t a wateke, ies ese t ye wateke. ies yi t ye wateke, ese t Skkl t ye patk, e wateke.
13 A

(Mateo 11.20-24)
ukuki ta Jess ttkatapa dka dabom kuryk ki bl (72) patk ie t, epa dene ttsnerak bua. Iepa t ich ie a: A Skkpa, aknamapa t sa tt dali be tt wa. 18 Ie t iepa iut: T. A e alka Satans ki je. Ye isu t ie bateshkar k ja a wes al war es. 19 Ye t a a dich m e aloka tkab ki ena bach ki ies e aloka Satans dich ki . Es k t a weikepa. 20 K a ttsnuk bua wimblupa sulusi t a tt dali, e kueki . E skie a ki tso kitule k ja a sene micho ykku ki , e kueki a ttsn bua.

17E
Jess ttkatapa dabom kuryk ki bl (72) epa dene
tsoia ttk ittkatapa ta, e shua Wikl Batser t ie ttsw bua shute. Ie t ich: A ye Y, be dr yi ulitane tso k ja a ena k i a e Kkl. Be t tt ikk blwa p wa siwa jcher i ski ena erbik tai
21Jess
(Mateo 11.25-27; 13.16-17)
Jess ttsne bua
LUCAS10
140
esepa yki . Er ikkachwab ssela a. Es be ki ikiane, e kueki be iw es. E kueki be ki kkay. 22 Jess tt Sy ta one ta ichit p tso ee epa a: Ye Y t yi ulitane mat ye ul a. Ye dr Skkl Al, k yi wa ijcher moki t wes ye dr, e jcher ye Y wa. ies k yi wa ijcher moki t wes ye Y dr, e jcher ye wa. ies wpa a ye na ikkachakwa esepa wa ijchermi. 23-24 Eta Jess wtrene ittkatapa kke ta ichit iepa a: Ye t a a ich t Skkl tteklpa tai ena blupa bak k iaia esepa tai t, su a t, e kkey siar su, er iepa k wa isu ne. ies tts a t, e kkey siar iepa t tts, er iepa k wa ittsne. E kueki wpa t su a t e su, aycha bua esepa.

ta swblau k tt dalino wa ese ekl debitu Jess ska, e t ie a ichak itsaioie: A swblau kwak, wmi ye t as sene micho d ye ul a? 26 Jess t ie a ichak ies: tso kitule Skkl ykku ki ? Ima e w dr be a? 27 Eta swblau kwak t iiut: Skkl ykku t ich: Skkl dalrits a er kos wa, a wk kos wa, a dich kos wa, ena a erbik kos wa. ies e t ich: A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es. 28 Jess t ich ie a: Be t iiut bua. Be t iw es, e ta sene micho dra be ul a. 29 Er ie e tsat kak tt e yki , e kueki ie t Jess a ichak: Eta syamipa ch Skkl ykku t, esepa dr syamipa wse? 30 Eta Jess t iiut tt i wa: Wm ekl datse Jerusaln, e micho Jeric, eta ala wa akblkwakpa t ie klwwa. dami iwa kos d idatsi e blwarakit. Ie pprakit tai ta imyal. Ie mat tr iepa t ala ska, tsir eta iduowa. 31 Eta judiowak ekl dr sacerdote e dami ala e ki . Mik ie t wm tr shkaule e su, eta ie tkami bnet iyki . 32 Es ies judiowak sk ekl dr Lev aleri kaneblke Skkl w a, e dami ala e ki . Mik ie t wm tr shkaule, e su, eta ie ies tkami bnet iyki . 33 Er samariawakpa k mik a wdr, sueke a t sulu, esepa ekl dr wm, e dami ala e ki . Mik ie t wm tr shkaule e su, eta ie wa iwr siar. 34 Ie de iska, ta w ishkane e paskuit vino wa, paiklit ki wa, ta ipatrwait datsitak wa. E ukuki ta ie t itkka iwk burro ki tsmi w skapor ese w a, ta ee ie t ikknia ipasuia bua. 35 Bule es ta samariawak t skapor w, e wk patu inukl dka skanebl k bt e sk ekk, ta ich ie a: Wm shkaule i kkn a. Il k tu be t ie a, e ta e ki ye t be patuerane mik ye dene eta.

25 Etkicha
Samariawak bua e pak
141
36 Eta
LUCAS10,11
Jess t ichak swblau kwak a: Wm shkaw akblkwakpa t e su iepa maal t, iepa w t idalrits moki wes skawta syamipa dalritsk es? 37 Swblau kwak t iiut: W t isu er siar wa e. Jess t ie a ich: Es be y ta i wes samariawak t iw es.
ena ittkatapa myal ala wa d Jerusaln, ta iepa de k tsir ese a. Ee alakl serke ekl ki Marta, e t Jess kiwa bua ie u a. 39 Marta l, ki Mara, e e tkwa tsi net Jess ska, ta cheke Jess t e ttsk ie tkr. 40 Er Marta wa kan tso tai iu a kanew, e kueki ie de Jess ska ta ichit ie a: A Skkpa, ye l t ye mat ekrla u kanu k, e k ki be tkine? Ich ie a t ye ki m. 41 Er Jess t iiut: A Marta, a Marta, tai be e tkiu ke kan tso tai be u a e ki , 42 er yi etk, e dr ibuaie, e shusht Mara t w. K yi t iyepattsa iul a.
38 Jess

Jess ma Marta ena Mara ska upakk
(Mateo 6.9-15; 7.7-11) ta Jess tso ttk Sy ta. Mik ie tt one, eta ie ttkatapa ekl t ie a ich: A Skkpa, Juan Swskukwak t ittkatapa wblao ttk Sy ta. Es ies sa wbla ttk Sy ta. 2 Jess t iepa a ich: Mik a ttke Sy ta, eta ich ie a i es: A Sa Y, as be dali sa t ulitane tsata. A s be d sa blie daaie. 3 Chk kiane sa ki senoie, e m sa a k bit ekk. 4 Sa malepa kos e nu oloyeta sa t iepa ki , e kueki sa nu oloy sa ki . K sa marttsa t sulu t sa erki. 5-6 ies ie t iepa wblaw tt i wa: S ichmi t a wele wa yami tso ekl, ese ska a ma naewe k shabts, ta a t ich ie a: A yami, r ye yami datse bnet, e debitu ye ska, er ye k wa ta m ie a. Be weiky, pan peit a maat. 7 Be yami e t a iutmi i es: K ye tsiriwar. Ukk wtnewatke. Ye ena ye alar, sa e twatke kapkwa. Ye k e kpaka muk be a. 8 Jess t ich iepa a t u wk e k e kpaka chk muk a a, a dr iyami e kueki . Er a t iki krr, k wklr ekk, e ta ie e kraka ta kos kiane a ki , e merait
Jess t ittkatapa wblaw ttk Sy ta
11
1Etkicha
LUCAS11
142
a a, a t ie a iki krr e kueki . 9-10 Wpa t yi ki Skkl a, esepa a imerait. Wpa t yi yul ie ska esepa t ikuera. Wpa t ie chak, esepa kierawait weshke. E kueki kiane a ki e ki ie a, eta ie t a a imera; e yul ie ska, eta a t ikuera; ie chak, eta ie t a kierawa weshke. 11 K al y wne t tkab mepa il a nima kiit e skie. 12 ies k a wne t bach mepa il a dakro sia kiit e skie. 13 A dr p sulu er e t yi bua meke a al a. E yita bua Sy tso k ja a e t Wikl Batser mera yi t ie a iki ese a!

ta Jess tso aknama tru kshkar wm ekl a. Aknama t wm e tt wblowa. Mik aknama ma, eta wm ttkane bua. Wpa kos t isu, epa tkirulune iweblk. 15 Er iepa welepa t ich: Beelzeb dr b, e dich wa ie t iepa trwekeyal. 16 Iepa welepa sk na Jess tsaiak, e kueki iepa t iki ie a t k or yi a ese it iw kkachoie t moki ie patkbitu Skkl t. 17 Er bikeitseke iepa t, e suwa ie t, e kueki ie t iepa a ich: Sserke k etk ki , e blabatslor ta iippke iwakpa ita, k wklr, e ta iepa wkpa eukewa k dich taia. ies yamipa e kka ippk ita, k wklr, e ta iepa sulunewa ma siar. 18 Es ies Satans m t aknamapa trwyal, e ta ie tso ippk iwakpa ta. Wes blie ie tso e sermiia? A icheke t aknamapa trwyal ye t Beelzeb dich wa, e kueki e ch ye t. 19 Ye t itrpayal Beelzeb dich wa, ema yi dich wa a klpa t itrwyalmi? Iepa k a itrnukyal Beelzeb dich wa. E kueki wes a t ye kkatmi t ye t itrwekeyal Beelzeb dich wa? A wakpa klpa t iw kkachera t a tt k dr moki . 20 Aknamapa trwyaly Skkl dich wa, e ta e w kiane ynoie t blie Skkl tso, e kw dewatke a a. 21 Mik wm dich tai t iu kkneke bua tab wa, wa, eta ie yi kos tso blule bua. 22 Er mik wm sk datse dich ta tai shute ie tsata, ippk ie ta, eta e e alka iki ta yi mik ierblke e tsatkoie ena sk kos tso ie wa, e yttsa seraa iyki , ta ikakmmiit iyamipa a.n 23 Yi k dr ye sini, ese dr ye bolk. Yi k t ye ki m obeja kknuk bua, ese t obeja powekemi.

14 Etkicha
(Mateo 12.22-30; Marcos 3.20-27)
Judiowak t Jess kkat
Aknama dene wm a
wimblu sulusi trneshkar yile a, eta ima k sir po w k yi ku ese ska. Ie tso k yulk senoie, er k ie wa iku ne. E kueki ie ibikeits:
24 Mik
n 11.22 Tt i wa kiane ch t Jess e alka Satans ki , e kuek i ie t aknamapa trwekeyal.
(Mateo 12.43-45)
143
LUCAS11
Ye mane w ye trneshkar ee senuk. 25 Mik ie demine wm e a, eta ie t isu t wm dr wes u shuiriule bua manene es. 26 Eta ie ma iyamipa k yulk dka kul sulu shute ie tsata ta iepa kos de senuk wm e a. Wm e mane sulu shute kenet tsata.
tso ttk, eta alakl ekl dur ee, e t ich aneule: Alakl t be tso, be talao, aycha bua e! 28 Er ie iiut: Aycha bua shute, wpa t Skkl tt tts ta idaliekerakit esepa!
27Jess
Aycha bua e dr yi
Wpa dr p sulu esepa k t Jess tt klweta
k dapaw Jess pamik, eta ie t ich iepa a: A dr p sulu. A t ye a ikieke t k or yi a ese uy iw kkachoie t moki Skkl t ye patkbitu. Er ye t il wera etkicha me iw kkachoie, e dr 30 bak Jons ta e t iw kkay Nnive wakpa a wes Jons ta ibak es. t Skkl t ie patkbitu iepa pattk. Es ies, ye dr Sdits Al, e t iw kkachera a a t moki Skkl t ye patkbitu. 31 Aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta alakl datse k bnet diw tskirke e omiko bak ik blie, e e kraka Skkl wrki a kkatk t a dr p sulu. K iaia ie dbitu datse kami shute se bl bak ki Salomn wa yi jcher tai , e tt ki ttsk. Er i e ta ye dur a shua, e dr Salomn tsata, er a k t ye tt iut. E kueki alakl e t a kkatera. 32 Mik Jons t Nnive wakpa paut, e t iepa er maneottsa Skkl a, er i e ta ye dur er, e dr Jons tsata, er a k er mane Skkl a. E kueki aishku ta mik a wchakirketke a nu ki , eta Nnive wakpa e kraka Skkl wrki a kkatk.

29Iepa
(Mateo 12.38-42; Marcos 8.12)
Se wbla bua ena se wbla sulu
yi t bw tskepaka ta iblwait ipatkwait kalku diki a. E skie se t itkekeka kkke se yamipa datse epa w a k iwoie. 34 Se wbla dr wes bw es se chk kos a. E kueki se wbla dr bua, e ta se chk kos e a k olo ta bua. E dr wes se er dr bua es, kos ysys bua, ese ki se er merie. Er se wbla dr sulu, e ta se chk kos e tso stui a. E dr wes se er sulu es, kos sulu, ese ki se er merie. 35 A e kkn bua as a k e ki t t a wbla wawr bua, er

33 K
(Mateo 5.15; 6.22-23)
o 11.31diw tskirke e omik: Sikuaie tt e drsur. K se wa ijcher t i ma e chmis buaie se tt wa.
LUCAS11
144
k iwawr bua. 36 A wbla dr bua, e ta kos bua, ese wr bua a wa. E dr wes a serke w bw arke kekra ee es, k ku stui a.
Wstela i na fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ta
Jess tt one, eta fariseowak ekl t ie kimi chkk iu a. Eta ie ma demi ee e tkser mesa kul ki . 38 Er fariseowak e t isu t k ie wa iul pakne wes iepa wblar es, e t ie tsiriwka. 39 E kueki Jess t ich ie a: A fariseowakpa, A dr wes a tka kos pa skueke a t iki kke es. A wr bua, er a er sulu. A dr akblkwakpa. A ki syamipa yi kos e kianettsa a a. 40 A k na ane ys! A k wa ijcher t Skkl t se chk y, e t se er y? 41 Ssiarpa ki m a yi wa, eta kos atda manene a a. 42 A fariseowakpa, wstela i na a ta! Kakla tso ino chk a ki menta ena ruda ena isk tso, ese kos ts meke a t Skkl a. Er a k serku ysys smalepa ta. A k t Skkl dalritseta, e u k a kawta ies. 43 A fariseowakpa, wstela i na a ta! Kula tso a dapawo w a kkpa dalirta esepa a, ese ki a wbats e tkkser. A ki ikiar t a shkew wes kkpa tai shkew es, w p tso tai , epa wwa. 44 Wstela i na a ta! A dr wes p tso k jcher yi wa e bata ki sshkrami es. Ishu dr tai alar sulu, e k alar ttsne swa. 45 Swblau kwak tt dalino wa, ese tso ekl ee, e t ich Jess a: A swblau kwak, mik be t e ch fariseowakpa a, eta ies be tso sa chk sulu. 46 Jess t iiut: A swblau k tt dalino wa wakpa, wstela i na a ta ies! A tt dalino tai darr, ese meke a t smalepa a w dali wes dal ekke i ski es, er a ulatska k tietawa a t iepa ki moie. 47 Wstela i na a ta! A t Skkl tteklpa bak k iaia epa p yuekene paali , er a ypa t iepa ktulur. 48 Es a tso iw kkachk t wambl pa t, e dr bua a a. A ypa t iepa ktulur, ta i e ta a t iepa a y p yuekene bua. 49 E kueki Skkl wa yi jcher tai , e t iyatbak: Ye t ye tteklpa ena ye tt pakkwakpa patkera Israel aleripa a, eta epa welepa tterawa iepa t, ies welepa sk weikera iepa t. 50 Skkl tteklpa tai ktulur a ypa t. Mik k i yne kua, 51 eta Abel ktwa Can t. E itki a ypa bak t Skkl tteklpa tai ktmi. Ibata ktwarakit e dr Zacaras. E ktwa iepa t ka tso yi moka Skkl a e ena iw e shusha. Skkl tteklpa kos ktulurbak a ypa t, e nu kierane ie t a ena wpa dr a es, epa a. Moki ye t a a ich t Skkl tteklpa kos ktulur a ypa bak epa t, e nu kueki a ena wpa dr wes a es, esepa weirda siar. 52 A swblauk tt dalino wa wakpa, wstela i na a ta! A wa Skkl ykku tso, e dr wes ukk yottsa tso es as se wa ijcher t wes Skkl dr.

37Mik
(Mateo 23.1-36; Marcos 12.38-40; Lucas 20.45-47)
145
LUCAS11,12
Er e kkuk a tso a malepa yki . A k wa ijcher moki t wes Skkl dr, ies wpa ki e kiane jchenoie, esepa wklweke a t as iepa k wa ijcher. 53 Eta Jess e yttsa u e a. Swblau k tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa uluneka tai ie ki . Iepa t ie chakmi tai tt darr wa. 54 Iepa na ie klwakwa itt ki ikkatoie.

A e kkn fariseowakpa yki
p dapane tai Jess ska dka miles, epa trke mik tai . Jess t ichmi ittkatapa a kewe: A e kkn fariseowakpa pan wlwoka yki . E w kiane ch t a e kkn wes iepa ser e yki . Iepa e wambl sulu, er ie rak t iepa dr bua ku blulewa ese k kkayrpawa aishku ta. Ese kos smalepa tsata. K jcherdane. cheke a t bikeits a t t k ittsne, ese ttserane sulitane t. kos cheke a t asas ukk wtulewa shua, ese yrdane aneule sulitane kukua. E kueki a e kkn as a k e wes iepa es. (Mateo 10.28-31) a suanuk yi t sttetawa esepa yki . Iepa t ye yamipa, k sttwa, er e ukuki ta k wes iepa a se onukia. 5 Er sy a a ich t yi yki a k suanuk. A suan Skkl yki . Ie t a ttwami, e ukuki ta ie wa dich ta a uyowa b k a. Ye t isk chne a a, a suan ie yki . 6 Dla skel tu tottola, inukl bt wshkila , er iepa k ska Skkl er 7 ies a k ska ie er chpawa. D a tsak bit tso shtaoule ie chtawa. wa. Ie a ta a tu tai tkka dla tso tai ese tsata, e kueki k a suanuk.
4 A

12
1-3 Eta
(Mateo 10.26-27)
Yi yki skawta suanuk
(Mateo 10.32-33; 10.19-20) sulitane wrki t ie dr ye dr Sdits Al, e ttkata, e ta e ch ese cheray Skkl biychkwakpa wrki t ie dr ye ttkata. 9 Er yi t ibl sulitane wrki t ie k dr ye ttkata, e ta ies ibleray Skkl biychkwakpa wrki t ie k dr ye ttkata. 10 Yi t, ye dr Sdits Al, e ch sulu, e nu oloymi Skkl t iki . Er yi t Wikl Batser ch sulu, e k ki inu olorpa. 11 Mik p t a klwwa tsmi kkat ye tt kueki judiowak dapawo w a sshu lkwakpa wrki swkirpa wrki , eta k a tkinuk t chmi a dr e tsatkoie. 12 E wsha ta Wikl Batser t tt era a a ch iepa a.
8 Yi

Wpa k jane Jess ki
13 P
dapane tai e ekl t Jess a ich:
Inukl bl ekl e er merie inukl ki
LUCAS12
146
A swblau kwak, ich ye l a t sa y yi uku ate kos e blat, ye icha m ye a. 14 Jess t iut: A wm, ye k dr a yi shu lkwak, ies ye k dr a yi blatkwak. 15 ies Jess t ich: Sene chk e k dku sul a yi tso swa tai ese wa. E kueki a e kkn yi kkech tai ese kos yki . 16 Eta Jess t tt kle iepa i es: Wm ekl dr inukl bl tai , e t yi ww tai shute ik ki . 17 Ie t ibikeits: Ye yi wne tai wes e wmi ye t? K ichkaia iw a. 18 Eta ie t ich: Ye na iane t wes ye t iwmi. Sy iw tkttsa sk yukane paali , brie shute, e a ye iyiw kos ena kos tso ye wa e blekey. 19 E ukuki ta ie t ibikeits: yi tso tai ye wa blule, e mik ye sermi d duas tai . E kueki s ye en, chk, diy, ttsr bua. 20 Er Skkl t ich ie a: Be kuku darr, r naewe be duwara, eta kos tso be wa blule, e ate p kuaki b ul a. 21 Eta Jess t ich: Es itkra w t yi bl tai iwk a k i a, er k serku wes Skkl ki ikiane es, ese wk dr siar Skkl a.

ukuki ta Jess t ich ittkatapa a: Ye t a a ich: K a tkinuk kiane a ki senoie, chkeie, datsiie, ie, ese kos ki . 23 Stso ttska e k dr chkk me, ies schk k dr datsi ioie. 24 D sa a t. Iepa k t kuatketa wshteta k t chk bleta, er Skkl t iepa tieke. E yita ie a ta a tu tai d kos tsata. 25 A tkirke tai e ki , e k t a a kaw k mepa senoie ekul . 26 E dr tottola er k a a ior. Wes a tkirke yi mal ki ? 27 A t mama wrkua buabuaala ese sa wes italar, k kaneblta, k datsi yueta. Er blu bak ki Salomn, e wa yi ulitane buabua bak tai , er ye t a a ich t ie datsi buabua, e k wr bua wes mama wr es. 28 Kak sus i e, bule ta ianewa, er Skkl t iki tkeke buaala iwrkua wa. Ie t kak ki tkeke es, e yita ie t a kianeia erbl bua ie mik, e paiera! 29 E kueki k a er mukwa chk ki , diy ki , ese kos k ki a tkinuk. 30 P k t Skkl dali esepa tkirke tai yi kos ekk ki . Er kos kiane a ki e jchertke a Y wa. 31 E skie kos blie Skkl tso e ki a er m keweie. A t iw es, e ta ies yi ekk dra a ul a.
22 E

(Mateo 6.25-34)
K a tkinuk ki
(Mateo 6.19-21) a suanuk yki . A k dr tai , er Sy er bua ye obejapala, k chke a a. Ie t a shusht as blie ie tso e d a ul a ie ta ita. 33 tso a wa, e watattsa ta isk m ssiarpa a. dr bua Skkl a, e ,
32 A
yi bua bleke k ja a
147
LUCAS12
eta es a a yi buabua blrda k ja a wes inukl bls, k nurtawa, ese a es. Ee akblkwakpa k a iekiblnuk, ies powak k a ikatanukwa. 34 W a yi buabua tso ee a er merie ies, e kueki a yi bl k ja a.
tso erki wes kan msopa t iwkir tso ulabats kw tku k datsene, ese pan es. Iepa tsotke ie panuk datsi inetke ikanewoie, ibw tskkatke bua. Mik iwkir de ta ichak ukk a, eta bet ta iepa ukk ppe ie a. 37 Wpa ku iwkir t ttska ie panuk mik ide eta, aycha bua esepa. Moki ye t a a ich t ie e paira wes chk watikwak es ta ikan msopa kerait e tkkser kula ki ta iepa tierait chk bua wa. 38 Kan msopa ku iwkir t ttska ie panuk k shabts al k irketke al eta, aycha bua esepa. 39 Er a na ian t u wk m wa ijcher t wekk akblkwak datse, ema ie k t kaw mepa yi a dkwa iyi ekiblk. 40 Es ies ye dr Sdits Al, e datsene mik a k ku ye panuk eta, wes akblkwak es. E kueki a tso erki .

35-36 A
A tso erki Jess datsene e panuk
Kan msopa bl ekl dr bua, ekl dr sulu
t Jess a ichak: A Skkpa, tt wakleb e dr sa a sulitane a? 42 Ie iiut: Kan mso ysys kabikeits bua, ese mekeka iwkir t imalepa kuebluie iepa tik kekra mik k iku e dalewa. 43 Iwkir dene ta ikuit iuk wes iyneia es, e ta aycha e dr bua ie a. 44 Moki ye t a a ich t kan mso e merakait, ie wa yi tso kos, e kuebluie. 45 Er kan mso e erbik t ye wkir k dpane bet. E kueki ie t imalepa wpa ena alaklpa ppmi darr. ies ie chkmi, diymi tai ena ie ttmi blo wa. 46 Er idiw ena ikw k wa ie ku ipanuk, eta iwkir drane ta iweikerait siar wmerattsa weinuk wes p k erblta Skkl mik esepa es. 47 Kan mso w wa kiane iwkir ki , ese jcher bua, er ie k wa one ys, k t itt dali, ese weikera iwkir t siar. 48 Er kan mso w k wa ijcher ta e t sulu wambl, e ta ese weikera iwkir t er k tai . Wpa a imne tai kanebloie Skkl a, esepa a ikierait tai . E s wpa a imne tai shute, esepa a ikierait tai shute. Kos se a imne e mik se a ichakirda.

41Pedro
(Mateo 24.45-51)
Jess tt kueki se blabatsra
dbitu k i a salu k wes b tai wbatska ese t salw es, e m wbatskatke. 50 Er kewe ta ye weirda siar, e kawta dalttsy, e t ye eriaweke tai d mik itka eta. 51 A ibikeits t ye dbitu k i a as a ser br ita? Ye ich, au. E skie ye dbitu a blabatsk. 52 I ta

49Ye
(Mateo 10.34-36)
LUCAS12,13
148
iak tknewamitke, se serke skel ita, e blabatsra ye tt kueki , bl ippra maal ta, maal ippra bl ta. 53 Iy ippra il wbie ta ena il ippra iy ta; im ippra il busi ta ena il ippra im ta; yk ippra iyk ta.
weke Jess t e w k ane iepa na
Jess t iepa a ich: Mik a isu t kali moneka diw mike e ka, eta a t icheke kali yrda, eta moki iw yrda. 55 Mik a itts t siwa datse k sir po e ka, eta a t icheke dba arda, eta moki iw ane. 56 A e sulu! A na iane mik kali yrmi, mik dba armi, er u k ye tso iw kkachoie t yi dr ye, wes k e w ane a na? A k wa jcher tai wes a ibikeitseke es!

54 ies
(Mateo 16.1-4; Marcos 8.11-13)
(Mateo 5.25-26) a ibikeits t dr bua, dr sulu Skkl a? 58 Yile kueki a k t a kkat nu kueki e wa a m sshu lk w a, e ta ima shu l ie ta ala ki as ie k t a wmttsa sshu lkwak ul a weik. A k t iw es, e ta sshulkwak t a wmerattsa sshkkipa ul a ta epa t a wterawa swto w a. 59 Ye t a a ich t k a dpattsa d mik a t nu e patuttsa seraa eta. E kueki a er mane Skkl a kam iw d a ki e yki .
57

A shu l
kw ta p welepa tso ee, epa t ich Jess a t Galilea wakpa wpa welepa tso iyiwak jchk m Skkl a iw a. E dalewa Pilato t iepa ttkulur patk ta ip shutuka iyiwak jchne e p ta. 2 Jess t ich iepa a: Ima a erbik? Galilea wakpa ktulur epa ka imalepa tsata, e kueki iepa weine es? 3 Ye t ich dr p sulusipa tk au, k idr es. Er a k er mane, e ta ies a wkpa kos dulurda. 4 ies u tso Jerusaln ki Silo, e yule kak ke k wa, mik e anebitu aneka iepa ki , eta iepa duo dka dabom eyk ki pkl (18). Ima a erbik? Iepa duolur epa ki inu tso tkka Jerusaln wakpa malepa tsata? 5 Ye t a a ich au, k idr es. Er a k er mane Skkl a, e ta ies a dulurda.
1E

13
Skawta er maneu k Skkl a
t tt kle iepa a i es: Wm ekl wa kal ki higuera tso tkule elka idali shua. Ie ma iw yulk, er k iw ta ys. 7 E kueki ichit idali kknukwak a: I ta duas maal, ye de kekra higuera w yulk, er
6 Jess
Higuera kl tt w pak Jess t
149
LUCAS13
k iw ta. E kueki itb as k iku r anas. 8 Er idali kknukwak t ich: A kkpa, as iaria duas ek. Sy iw paikl kapli tkka iki . 9 E wa s isu t duas t ta iwrmi ema bua idir. Er k iwne, e ta iteeras.
diw et a Jess tso swblau k Skkl tt wa dapawo w etkue a. 11 Eta ee alakl tso ekl tteke wimblu sulusi t wkulewa. Ie kirirke es, e ki duas de dabom eyk ki pkl (18). K ie a e wdurka ysys. 12 Mik Jess t isu, eta ikiit e ska ta ichit ia: A tay, be buanene. Du t be kiriweke, e ul a be tkashkar. 13 Eta ie ul mka iki ta iwdunekane ysys ta Skkl ki kkamiit tai . 14 Er Jess t alakl buawne eno diw a, e kueki judiowak dapawo w e wkir uluneka iki tai . E kueki ie t ich p dapane ee epa a: Domingo et shua k tso kul. K terl dr se a kanebloie. K terl shua a shk e buawne. K a kine eno diw a buawne. 15 Jess t ich ie a: A e sulu! E no diw a a ulitane t a iyiwak wttseeke ta itsekemi di yk. 16 Tay i dr Abraham aleri, e tso klulewa Satans ul a dka duas dabom eyk ki pkl (18) wes iyiwak moulewa es. Er i e dr eno diw, er wes a k ki ikiane t iwttsey aknama yki ? 17 Mik Jess t e ch, eta ibolkpa janeka tai . Er p malepa ttsnerak bua, bua kos w Jess t e kueki .

10 E no
Alakl ekl wkulewa e buawne Jess t
Jess t ich: blie Skkl tso wes e dr? Tt w wa y iklemi? 19 E dr wes mostaza w tkwa wm ekl t yk a es. Mostaza w dr tsirlala, er itskine talane brie kalie, ese ul tsaka d u yuke.
18 ies
(Mateo 13.31; Marcos 4.30-32)
Mostaza w tt
Pan wlwoka tt
Jess t ich: blie Skkl tso tt w wa y iklemi? 21 E dr wes pan wlwoka wtu tay t harinachka maayk a es. E t harinachka, e kos wlwka tai .
20 ies
(Mateo 13.33)
dami Jerusaln al wa, eta ee k tso tse, k blublu ena k tsitsir, e wakpa wblaweke Jess t. 23 Eta yile t ie a ichak: A kkpa yne t k yi tsatkrpa tai ?
22 Jess
(Mateo 7.13-14, 21-23)
Ukk tsitsir
LUCAS13,14
150
Ie iut: 24 Tsat k wkk dr tsir. Tai p t imawera shkkwaia, er k iepa dpawa. E kueki a e dich i shkkwaia. 25 Mik u wk e kka t ukk wtwa, eta a tso urki , epa t ie kieke ukk a. A t ichakeke: A kkpa, be ukk kkpp sa a. Er ie t a iutera: K ye wa a suule. 26 Eta a t ichera ie a: Sa chka be ta. Sa diya be ta. Be t sa wblao sa k a. 27 Er ie t a iutera: K ye wa a suule. A dr sulu wamblkwakpa, a yshka bnet ye yki . 28 Mik a t Abraham, Isaac, Jacob ena Skkl tteklpa kos epa su blie Skkl tso e a, er a uyanettsa bnet, eta a i u ra siar a k yilitdawa weine kueki . 29 Sdits datse k wae, esepa dra chkk bua blie Skkl tso e a. 30 Es se welepa k dalirta k i a, esepa dalirda tai aishku ta. E s se welepa dalirta tai k i a, esepa atda ibataie aishku ta.

Jess eriane Jerusaln wakpa dalrmik
wsha ta fariseowakpa welepa de Jess ska ta ichitrak ia: Herodes na be ttakwa, e kueki be yshka k bnet. 32 Jess t iepa iut: A y ta ich ski tu kwak e a: I e ena bule ye tso aknamapa tru kyal, ies sbuau kne, biki ta ye kan ene. 33 Ye mitke i e, e shkmi bule biki tkr Jerusaln w iepa wblane Skkl tteklpa bak epa ttkulur ee, e kueki ye k ttepawa e. 34 A Jerusaln wakpa, Skkl tteklpa kos ttekewa a t kek ra! ies itt pakkwakpa patkeke ie t a a, epa ttekewa a t k wa! Wek k ye erki t ye m a dapaw e ska wes dakro mitchke t ilarla dapaw ipik diki a es, er k a ki ikiane ys! 35 Ye tt tts, Skkl k t t ye suepaia d mik ye dene a k kknepaia. Ye t a a ich t a k eta. E kw ska ta a t ye chera: Aycha bua yi datse Skkl tt wa e!

31E
(Mateo 23.37-39)
ta eno diw a Jess ma chkk fariseowakpa wkir ekl, e u a. Eta ee fariseowakpa welepa tso iweblk krere ikkatoie il ki . 2 Eta wm ekl kirirke ineka tai , e de dur Jess wrki . 3 Eta Jess t ichak swblauk tt dalino wa wakpa a ena fariseowakpa a: Kaw ta se a sbuau kne eno diw a? 4 Er iepa k wa ie iutne ys. Eta Jess t wm e klw ta ibuawit ta ichit ia: Be yshka. 5 Eta ie t ich fariseowakpa a: A al a baka anemi di biule uk a eno diw a, e ta bet a ma iyktsa. 6 Iepa k a ie iutne ys.

14
1Etkicha
Wm ekl ineka tai e buaw Jess t
151 Skawta e kwa smalepa yki
LUCAS14
isu t p shkeaule chkk, epa welepa t kula tso kkpa dalirta tai , esepa a ese shusht e tkoie. E kueki ie t iepa patt i es: 8 Mik yile t a wele shke ulabats kw tku k, eta k a e tkkser kula tso kkpa tai a ese kul ki . Isalema kkpa dalirta tai a tsata ese de, 9 eta yi t a shke, e t ich a a: Be weiky, kula se m kkpa i a e tkoie. Eta a jarkami tai , mira e tkkser kula tso se sepa a ese ki . 10 E skie, mik yi t a shke, eta a e tkser kula tso se sepa a ese kul ki . Es mik yi t a shke, e de a ska, eta ie t ich be a: A yami, be y e tkkser kula tso kkpa a, ese kul ki . Es p kos tso ee, epa t a daliera wes kkpa tai es. 11 Yi e ttska tai , ese ardawa dishet, er yi e wwa, ese ki kardaka tai . 12 Wm t ie shke chkk, e a Jess t ich ies: Mik be t p shkeeke chkk be ska diyk be ska, eta be sinipa ena be lpa ena be yamipa malepa ena inukl blpa serke tsi net be pamik, esepa kos k shkear. Iepa t be shkemine, eta es be ul a isk detke. 13 E skie mik be kaw tku ke, eta ssiarpa ena syulpa ena bachiulewa ena swbla k wawr, esepa shke. 14 Iepa k a isk skl menukne be a. Er mik sser ysys, esepa duowa shkeneka aishku ta, eta Skkl t be a isk mera, e t be ttswera bua.

7Jess
Kw tai e tkw
ekl tkr chkk mesa ki iepa ta, mik e t ch Jess t e tts, eta ie t ich ia: Wpa kaw tkwera bua aishku ta blie Skkl tso e a, aycha bua esepa. 16 Jess t ie a ich: Wm ekl t kaw tkweke tai ta ie t tai p shke. 17 Mik ikaw tku ke e diw de, eta ie t ich ikan mso a: Se kaw tku ke, e tsotke kaneoule e kueki be y skiule kos epa a ichk t a shk kaw tku k. 18 Er iepa ulitane t ich kan mso a: Wstela be ta, er sa wtkrke tai , k sa dpa. Its t ich ie a: E rpa ye t k tu e sauk ye dpa. Ye kkch be a t e oloy ye ki . 19 Isk t mike, e kueki ye k ich: Baka we tuy kanebloie dabop, e w mau k ye mike, e kueki ye k dpa. Ye kkch be a t e oloy ye ki . 20 Ikl t ich: r ye ulabatswa, e kueki k ye dpa. 21 Ikan mso biteane iwkir ska ta kos ch iepa t ie a e chne ie t. Eta u wk uluneka tai ta ichit ia: Be y bet ala kibi ki , ies ala malepa ki , ta ssiarpa ena syulpa ena wawr ena skl bachiulewa, esepa tsbitu e kaw tku k ye swbla k

15 Wm
(Mateo 22.1-10)
LUCAS14,15
152
ta. 22 Br ta kan mso dene, e t ich iwkir a: A kkpa, u k be t ye patk, e wtke ye t, er be u kam w ir. 23 Eta iwkir t ich ie a: Be sk yne u tso bnet ese al kos wa, eta p k shkkwa ye u a as iw irka. 24 Ye t ich t wpa shkea ye t kewe, epa k wne kaw tkpa ye ta.

Jess ttkataie sene e dr darr
p mir Jess itki ta ie e wtre ta ichit iepa a: 26 Yi senak ye ttkataie, er k ina ye dalr iy, im, ilakl, ilar, ilpa, dpa ye ttkataie. 27 Yi k e ikutapa tsata, ies iwk tsata, e ta ese k ch weinuk d ittwa krus mik ta iser wes ye ttkata es, ese k dpa 28 Ichs t a wele na u yuak brie. Kewe ie e tkkeser ye ttkataie. ibikeitsk t kos u e tu isuoie t inukl dmika k idpaka iyuoie. 29 Er ie k wa ibikeitse kewe, e ta ie t ichk tulwa ta inukl k taia iyuoie. Sulitane t isumi, epa t ie wayuera. 30 Iepa t ichmi: Wm w u yumi, er k ie a iyneia. 31 ies k blu wele wa ijcher t k kuaki blu datse ippk ie ta, e ta ie e tkraser ibikeitsk kewe: Ye wa ippkwakpa tso dka 10.000. Ye bolk wa ippkwakpa tso dka 20.000. Ye e almika iki k ye e alpaka iki ? 32 Ie isu e alpaka ibolk ki , e ta kam ibolk d tsi net, e yki ie t t ie k ibiychkwakpa patkera ibolk a ichk t wes s ishu lmi as se ser br ita? 33 E kueki yi senak ye ttkataie ese t iw bikeits kewe. Es a e ch kos tso a wa e mukat, e ta k a dpa ye ttkataie. k

25 Tai
(Mateo 10.37-38)
(Mateo 5.13; Marcos 9.50) dr bua, er k ikke taia, e ta k ibuarpaiane. 35 K ibuaia yk kapeyoie. K ibuaia ie. E dr bua ku mi . Yi na ye tt ttsak, buaie! ema ikukuebl
34 Day
Day k kke taia
Obeja kknukwak e tt
inukl shtkwakpa Roma wkirpa a, esepa dke tai Jess ska iki ttsk. ies p malepa cheke fariseowakpa t t epa dr p sulusipa, esepa dke tai Jess ttke e ki ttsk. 2 Fariseowakpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t Jess chmi sulu a. Iepa t ich: Ie t p sulusipa sueke bua, ies esepa ta ie chkke. 3 E kueki tt kle ie t iepa a i es: 4 A isie wa obeja tso dka cien, e et chowa, e ta a t imalepa dka dabom suli yk ki su li tu (99), e meraat ik a ta a mira ichowa e yulk d w a t iku ee. 5 Mik a t iku, eta

15
1Kek ra
(Mateo 18.10-14)
153
LUCAS15
a ttsrda bua ta a t ikeraka pperaka kuli ki . 6 Mik a dene iu a, eta a yamipa ena p serke a omik, epa kiera a t a u a ta a t ichera iepa a: Ye obeja chwa, e kuney. A ttsn bua ye ta. 7 Es ies ye t a a ich t mik p sulusi ekl, ese er manew Skkl a, eta e t Skkl tso k ja a, e ttsw bua shute tkka imalepa dka dabom su li yk k su li tu t iepa dr ysys, k kawta er maneu k, esepa tsata. (99) e bikeits
alakl wa inukl tso dka dabop, e chowa etk, e ta ie t bw tskka iushklttsa ta iyul buaiewa ta iw kuit. 9 E ukuki ta ie t iyamipa ena p serke iomik epa ki iu a ta ichit iepa a: A ttsn bua ye ta! Ye inukl chwa, e kuney, e kueki e kw tks ita. 10 Es ies ye t a a ich t mik p sulusi ekl er manew Skkl a, eta e t Skkl biychkwakpa ttsweke bua shute.

8 ies
Inukl chowa, e tt
Jess t ikle iepa a tt i wa: Kkpa ekl al dr bl wpa. 12 Il tsirla t ich iy a: A yw, mekeat be t ye a mik be dukewatke eta, e mtke be t ye a. Eta iy yi kos, e blabatsit mit ilar bl a ekl ekl kos ikawta imuk ia ekk. 13 K k bak tai , eta kos mit il tsirla a, e watuttsa il t, e sk klwit ta ima k kuaki . Ee ie t ie inukl kos weikwa yi sulu ki . 14 Mik ie inukl enewa, eta bli ane tai k e ki , e kueki ie ttmitke bli t. 15 Ee ta ie ma kan yulk k e wakpa ekl ska. Eta wm e t ie a kan m kchi tik. 16 Ie duwa bli wa sulu. Kchi chk k ano se a ese akwa ie na, er k yi t ie a im. 17 Bata ekk ta ie t ibikeits: Ik ye e ttkr bli wa e? Wekk ye u a kan msopa tso, epa wa chk tso tai . 18 Ye mane ye y ska, y ta ye t ichera ie a: A yw, ye t sulu wambl Skkl ki , ies be ki . 19 Ye jane tai . Ye kik be al, e k dr ye siarla e a. E skie ye sa wes be kan msopa suekeb es. 20 Eta ie e kka ma iy ska. Mik idkemitke iy ska, eta iy w de iska ta idoia kami ta ie wa iwr siar. Ie tu nemi ialetsu k ta ipaklwwait iwalattsit. 21 Eta il t ich ie a: A yw, ye t sulu wambl Skkl ki ies be ki . Ye jane tai . Ye kik be al, e k dr ye siarla e a. 22 Er iy t ich ikan msopa a: Datsi buaie yul ika ie ki bet, ta ulatsio iwa ta klkku ka iki . 23 Baka pupula buabua yul ta ittwa. Ye al dene e kw i tkwekes. 24 Ye al i dene, e dr wes ie duwa e shkenekane es. Ye al minea ye yki k tt ttsneia ye wa, e dene e kueki ikw tks. Eta iepa t ikw tkwmi tai . 25 E dalewa il kibi tso kaneblk kaika. Mik ie datse e de tsi net u a, eta ie t itts t iyamipa alrkerak tai blarkerak, kltke tai . 26 Eta ie t kan mso ki ekl ta ichakit: kw tkweke a t ekk? 27 Eta

11ies
Al e wambl sulu e nu oloy iy t iki , e tt
LUCAS15,16
154
kan mso t ie iut: Be l dene, e kueki be y t sa patk baka pupula buaie ttkwa be l dene bua, k wes ie d, e kw tkwoie. 28 Er e t il kibi uluwka tai . Ie k shkakwa weshke. E kueki iy e yttsa urki ta iwpabl tai ta ich ie a: Be shkwa sa ta, k be ulunuk. 29 Er ie t iy iut: Ye kaneblmi be a e ki duas de tai . Ye k wa be tt dalseoulewa ys. Er chibola k meule be wa ye a katano ye sinipa ta. 30 Er i e ta be al e dene. Ie t be inukl weikwa alaklpa sulusipa ta eta be t baka buaie ttkwa patk ie dene e kw tkwoie. 31 Iy t ie iut: A alala, be tkria ye ta kek ra. kos tso ye wa e dr be icha. 32 Er be l dene bua, e dr wes ie duwa e shkenekane es. Ie minea ye yki k tt ttsnene ye wa, e dene, e kueki skawta e kw tku k chk wa, diy wa, ttsne bua wa.

Jess t tt kle ittkatapa a i es: Wm bak ekl kaneblke inukl bl a iyi kuebluie. Etkicha ta p welepa t ie kkat iwkir a t ie tso iwkir inukl weikkwa. 2 Iwkir t ie ki ta ich ia: Ye wa ijchenewa t be tso ye inukl weikk. Be k a kan taia. Ye be trwekeshkar. E yki kos kanew be t, e ykku kkach ye a. 3 Ie ibikeits: Ye wkir t ye trwekeshkar, wes ye e mi? K ye dich taia kan darr woie ena ye jane inukl kakkik. 4 Ye na ianetke t wes ye e mi mik ye trneshkar eta as yile t ye kkn. 5 Eta ie t p kos aweke iwkir t epa kittsa ekl ekl. Mik e ts de, eta e a ie t ichak: Kos be arke ye wkir ul a? 6 E t iut: Ye arke ie ul a ki dka galon cien (100) ekk. Ie ich ia: I be ykku. Be e tkser bet ta ykku se ki be arke se, e manettsa ta ishtka t be arke galon dka (50). 7 E ukuki ta ie t ichak ikl arke a: e be, dabom skeyk kos be arke ye wkir ul a? E t iut: Ye arke trigow dka saco cien (100) ekk. Ie t ich ia: I be ykku. Se ki be t imanettsa ta isht iki saco dka dabom paryk (80). 8 Mik wamblit, e jchenewa iwkir wa ta ibikeitsit: Ye yi kueblu k wa ikan one ysys, er ie kabikeitso bua e ki moie. E kueki iki kekekay. Jess t ichne: Es ies y ich t wpa k t Skkl dali esepa kabikeits bua e ki moie tkka wpa dr ie olo ta tai e icha esepa 9 E kueki y ich a a t inukl k dr ibuaie. E wa smalepa ki m tsata. as iepa t Skkl dali. A t iw es e ta aishku ta iepa t a kierawa bua weshke seno w ybi e a. 10 Yi t kan tsitsir weke ysys, ies ese t kan tai wmi es. Er yi k t kan tsitsir weku ysys, ies ese k t kan tai wpa ysys. 11 E kueki inukl k wakanew a t ysys, e ta yi erblmi a mik 12 ies a k t oka icha wakanew tueta chkle, ese wakanwoie? ysys, e ta yi t a icha mmi a a wakanew?

16
1ies
Inukl bl yi kueblu e erbik bua, e tt
155
13 W
LUCAS16
klulewa kan msoie, ese kawta iwkir tt dalik. Iwkirpa pa bl, ema ie kawta ekl dalik ena ikl watktsa. Es a k a er ch menukwa Skkl ki ena inukl ki ita. 14 ch Jess t e tts seraa fariseowakpa t. Iepa na inukl dalr tai , e kueki iepa t iwayu. 15 Ie t ich iepa a: A e sulitane wrki t a dr p bua ysys, er a er suule bua Skkl wa. ki kekeka sdits t tai , ese wr sulu ie wa.

kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki , e wa swblaonebitu d mik Juan Swskukwak dbitu eta. Er e itki ta blie Skkl tso e tt bua pakarke ta sulitane tso imau k darr dich wa dkwa e a. 17 K ja ena k i er tawa. Er Skkl ykku kitule, e k er tawa ys, e w tkra seraa dwa tt bata.
16
kos kitule Skkl ykku ki e w tkra
t itay wa ese t tay sk tswane, e ta e wa ie t isenewabak kewe e dalsewwa. ies tay awa iwm t, ese tswane wm oka t, e ta e wa ie t tay e senewabak kewe e dalsewwa. bl bak ekl e e pai datsi buabua wa. Kekra ie chkke, di yke bua. 20 ies ssiar bak ekl ki Lzaro, e e tkkeser blu e u wkk a. Ie pa dr smew me. 21 Ie na blu chk po darke, e akwa sulu. Chichi dke ie smew pakuyk. 22 K et ta ie siarla blnewa, ta Skkl biychkwakpa t ie wimblu tsmi k ja a chkk Abraham ta. ies inukl bl e blnewa ta in wtnewa. 23 Eta ie tso weinuk siar w swimblu weirke ee ta iwkka ta Abraham suit kami k bnet, e batsi a Lzaro tkr. 24 Eta ie ar tai Abraham wa ta ichit: A kkpa Abraham, ye sa er siar wa! Ye weirke tai b i a. Be weiky, Lzaro patk iulatska bata nuu kka di a ta ipatk ye ku nuu kka as ipaser. 25 Er Abraham t iiut: Be na ian t mik be bak ttska, eta yi bua kos bak be wa. E skie Lzaro bak weinuk siar. Er i e ta ie wpablne bua, e skie be weirkene siar. 26 K ie ta, kbl i ski e tso se shu sha. E kueki sa shkak a ska, esepa k dpa a ska. ies a shkak sa ska, esepa k dpa sa ska. 27 Inukl bl t ich: A yw Abraham, ye kkch be a, Lzaro patk ye y u a 28 ye lpa dka skel, epa pattk as iepa k d k i a w sweirke siar ee. 29 Abraham t ich ie a: kit Moiss ena Skkl tteklpa malepa epa t ykku ki , e tso iepa wa, as tt e iut iepa t! 30 Blu t iiut: A yw Abraham, e k dr w. Er se duowa ekl
19Inukl

18 Wm
(Mateo 19.1-12; Marcos 10.1-12)
Se wa ese ch Jess t
Inukl bl ena Lzaro, e tt
LUCAS16,17
156
shkenekane ese t iepa patt, e ta iepa er maneu ra. 31 Er Abraham t ich ia: Tt kit Moiss ena Skkl tteklpa epa t, e k iutne iepa wa, e ta sduwa shkenekane ese ma iepa pattk, e ta ies iepa k t ie tt iutepa.
t ich ittkatapa a: Kekra se erkiorke sulu wamblk; er yi t se erkiweke, esepa t inu suera! 2 Yi t ikkpala erblke ye mik, esepa ekl k sulu wamblk, esepa weirda siar shute tkka k wawoie muwa ikuli a batremi day a e tsata. 3 A tso wsh wa! A yami t sulu wambl a ki , e ta iu. Ie er manewne, e ta inu oloy iki . 4 Er k etk a ie t sulu wambl a ki dka kuktkicha (7), er ie ich dka kuktkicha: ye er manewne, e ta iloy iki .

17
1Jess
(Mateo 18.6-7,21-22; Marcos 9.42)
Skkpa Jess tteklpa ts epa t ie a ich: Sa ki m k erblk Skkl mik. 6 Ie t iepa iut: A erblpa Skkl mik tsir wes mostaza w dr tsirla ekk, ema a t ichmi kal brie i a: Be e yttsa e e tkwa day a, ta iyrdattsa.
5 Eta
Sk erbl Skkl mik
t a wele wa kan mso tso ekl, e ma t tk al a iyiwak kknuk al. Mik idene u a, eta a k t ichepa ie a: Weshke, be e tkser chkk, ye t be tieke. 8 A k t ichepa ia es. E skie a t ichera ie a: Be datsi mane, be u l ye a ta ye ti. Ye pan, ye chk one, ye di 9 Ie t iw wes a t ie k iu k es, e ki a yane one, e wa be mi chkk. k t wstela chepa ia. 10 Es ies mik u k Skkl t se k, ese ws seraa, eta ichs ie a i es: u k sa kne, e w sa t. Sa dr kan msopa sepala .

7Ichs
Wes skawta kaneblk Skkl a
micho Jerusaln, e damitk Samaria ena Galilea. 12 Mik ie dkemitke k tsitsirla a ta ee wpa dka dabop kiriweke lepra t, epa e yttsa iter kami 13 ta iarkerak Jess tsaka: A Jess, a swblau kwak, sa sa er siar wa! 14 Mik ie t iepa su, eta ichit iepa a: A y e kkachk sacerdotepa a as sulitane wa ijcher t a buanene. Iepa mirwaia ala ki e dalewa iepa buanene. 15 Mik iepa ekl t isu t ibuanene, eta ibiteane Jess ska Skkl ki kkka tai aneule. 16 Ie e

11Jess
Wpa dabop kiriweke lepra t epa buawne Jess t
157
LUCAS17
tkwa kuch ki iw mwa yk ki Jess kl ska wstela chk. Wm e dr Samaria wak. 17 Jess t ich ia: A buanene e k dr dabop? W be malepa su li tu (9)? 18 Wm dr k kuaki wak e biteane Skkl ki kkka? 19 Ie t ich wm a: Be e kka be yshkane. Be erbl ye mik, e t be buawne.

blie Skkl tso, wes e kw dr
t ichak Jess a: blie Skkl tso, mik e kw datse? Ie t iepa iut: blie Skkl tso e k dr yi sumi sulitane t ese. 21 Itsotke a shua, e kueki k yi a iyrpa, e itso, W e itso. 22 Ta ichit ittkatapa a: Ikw dra mik a t ibikeitsera: Jess dr Sdits Al, e m d i ta sblie. E diw et kkechekes su. A t bikeitsera es, er a k t isuepa kam ye dne e yki . 23 Welepa t ichera: e ie de, Die ie de; er k a minuk isauk, k a minuk itki . 24 Ye dr Sdits Al, mik e dene, eta sulitane tso k wae epa t isuera wes al war t k olo ppe k wae e sus es. 25 Er e yki kewe ye kawta weinuk tai ye bolkpa ul a, iepa t ye waterattsa. 26 Ye dr Sdits Al, mik e dene, eta e kw dra wes No kska es. 27 E kw ska ta iepa tso chkk, diyk, senukwa wes kekra es d mik No dewa ikan brie e a eta. E bet ta di dettsa tai iepa ki , e t iepa ulitane ttlur. 28 Es ies iwamblne wm bak ki Lot, e kw ska ta. Sodoma wakpa tso chkk, diyk, iepa tso yi tauk ena yi watau k, iepa tso yi kuatkk ena u yuk wes kekra es. 29 Er mik Lot e yttsa Sodoma, eta azufre datse k ja a warke bie, ese yne k e ki wes kali es, e t iepa kos ttlur. 30 Es itkra mik ye dr Sdits Al, e dene eta. 31 Mik e kw de, eta yi tso u bata ki , ese k dkwane weshke iyi tsu kmi. ies yi tso kaneblk kaika, ese k dkwane weshke. 32 bak Lot alakl tap e ska a er an. Ie ynane day wsiie, ie na iyi dalr tai e kueki . 33 Yi e tsatkak ittwa yki , ese ul a sene micho k dpa aishku ta. Er yi e mettsa ttwa ye dalrmik, ese ul a sene micho dra aishku ta. 34 Ye t a a ich t e naewe se bl kapke ka etk ki , ta ekl mira iwa ta ikl atda. 35-36 Alaklpa bl tulur k wawk ita ta ekl mira iwa ta ikl atda.q 37 Jess ttkatapa t ie a ichak: A Skkpa, w e wamblrmi? Jess t iepa iut tt i wa:

20 Fariseowakpa
(Mateo 24.23-28,36-41)
LUCAS17,18
158
Sulitane wa ijcher t w l daparke tai , ee il nu tr. Es il suera a t iw kkachoie t w iwamblrmi. na ikkachak ittkatapa a t skawta ikik Sy a kekra shtrirtawa, e kleit iepa a i es: 2 K et ki sshu lkwak k ekl tso, e k suarta Skkl yki , ies ie k t yi dalieta. 3 K e a ies alakl dr sch tso ekl, e ippke ibolk ta. Kekra ie ma sshu lkwak e ska ta ichekeit ia: Ye ki m. Ye bolk t ye weikeke, e shu l ye a. 4 E tka k tai er sshu lkwak k wa iiutne. Bata ekk ta sshu lkwak t ibikeits: Alakl sch i tso ye tsiriu k i. Er ye k suarta Skkl yki , ies k ye t yi dalieta, 5 er ie tt shu leray as k idia ye shtriu k tai tt e wa. 6 Skkpa t ik ch: ch sshu lkwak sulu e t e bikeits bua. 7 Wpa shu kitulebak Skkl wa, tso ie a ikik i nae, esepa k tsatkepait? Ie t iepa kera ipanuk? 8 Ye ich, au. Iepa tsatkerait bet, k dr k tai . Er ye dr Sdits Al, mik e dene, eta serblke Skkl mik, esepa kumiy k i a?
1Jess

18
Alakl dr sch ena sshu lkwak ekl, e tt
tso Jess tt ki ttsk, epa welepa e bikeits t iepa serke ysys Skkl wa, er iepa wska sulu smalepa wr. Esepa a ie t tt kle i es: 10 Wpa bl ma Skkl w a ttk Sy ta. Ekl dr fariseowak, ekl dr inukl shtkwak Roma wkirpa a. 11 fariseowak ttdur Sy ta, ie ich i es: A Skkl, wstela chekey be a t ye k dr sulu wes smalepa es. Iepa dr akblkwakpa ena p sulusipa ena ssenewabak e dalseukwa wakpa. ies ye k dr sulu wes inukl shtkwak dur w es. 12 Domingo bit ta ye batske k bt k bt kekra. ies kos de ye ul a, e blatekey dka dabop, e ts eyk mekey be a. 13 Er inukl shtkwak e dur bnet, ie eriane tai , ie w k kaneka k ja sauk, ie batsi tke iul wa ie eriane tai kueki . Ie t ich: A Skkl, ye dr p sulusi, ye sa er siar wa! 14 Jess t ichne: Ye t a a ich t yi e ttska tai ese wardawa, er yi e wwa ese ki kardaka tai . E kueki inukl shtkwak e mane iu a klw Skkl t wes p bua ysys es. Er fariseowak k minene es.
9P

Fariseowak ena inukl shtkwak Roma wkirpa a, e tt.
wa alarla debitu Jess ska as ie ul mka iki . Er mik e su ittkatapa t, eta iepa t p ulor. 16 Er ie t ittkatapa ki ta ichit: A s alarla bitu ye ska. Wpa dr wes iepa es, esepa blie Skkl tso, e kueki k iwklwaria. 17 Moki ye t ich t yi k e wwa wes alala dpawaia. es, blie Skkl tso e kiowa, ese k

15 P
(Mateo 19.13-15; Marcos 10.13-16)
159 Inukl bl ekl t Jess a ichak
LUCAS18
wkir ekl t Jess a ichak: A Swblau kwak, be dr bua, wmi ye t as sene micho d ye ul a? 19 Ie t iiut: kueki be ye ki bua? Skkl ekl dr bua. 20 Tt meatbak ie t dalino, e jcher be wa bua. E t ich: K a kaw ta ssenewabak dalseukwa, k a kaw ta sttkwa, k a kaw ta akblk, k a kaw ta skkatk kach wa, a y ena a m dali.r 21 Wm e t ie a ich: Tt e kos dalibitu ye t, ye i duladula eta. 22 Ie t tt e tts ta ie iiut: yi etk kianeia be a w, e dr i: tso be wa, e watattsa seraa ta isk mttsa ssiarpa a. E ukuki ta be shk ye ta ye ttkataie. Es ta yi bua tai dra be ul a k ja a. 23 Er wm e dr inukl bl tai e kueki mik ie t e tts, eta ie erianeka tai . 24 Jess t isu t ieriane ta ichit ia: Inukl blpa a darr idir dkwa blie Skkl tso e a! 25 Esepa a dka ee, e dr darr tkka kameio tkmi datsi yuo dik ese wukla a e tsata. 26 Wpa tso ittsk epa t ichak Jess a: E dr es, ema yi tsatkrmi? 27 Ie t iepa iut: k or sdits a, ese ormi Skkl a bua. 28 Eta Pedro t ie a ich: Itts, sa yi kos meat sa t ta sa bite be ta. 29 Ie t ich ie a: Moki ye t a a ich t yi isie t iu ilakl ilpa iy im ilar, e mat blie Skkl tso e dalrmik, 30 ese ul a isk drane tai shute k i a, ies aishku ta sene micho dra iul a.

18 Judiowak
(Mateo 19.16-30; Marcos 10.17-31)
t ittkatapa dabom eyk k bl (12), epa kimi bnet ta ichit iepa a: Se mirka Jerusaln i, eta ee kos kitat Skkl tteklpa t ykku ki e w tkra, ye dr Sdits Al, e ta. 32 Iepa t ye wmerattsa p k dr judiowak esepa ul a. Epa t ye wayuera, chera sulu, iwiri turarak ye ki . 33 Iepa t ye ppera, ye tterawa; er e ki k de maat eta ye shkerdakane.

31Jess
(Mateo 20.17-19; Marcos 10.32-34)
Jess sk e biy ch t itterawa
18.20 xodo 20.12-16; Deuteronomio 5.16-20

LUCAS18,19
34 Er
160
ch ie t ittkatapa a, e w blulewa iepa yki , e kueki iepa k a iw ane.

Wm ekl wbla k wawr tso Jeric e buawne Jess t
Jess demi tsi net Jeric, eta ee wm tkr ekl ala ska inukl kak kik. Ie wbla k wawr. 36 Mik ie t itts t p dami tai ala ki , eta ie t ichak t wamblrke? 37 Iepa t ich ie a t Jess Nazaret wak dami ala ki . 38 E kueki ie t ich aneule: A Jess, sbl David bak e aleri, ye sa er siar wa! 39 P dami Jess yki kewe, e t wm e ueke as isiwablwa. Er ie t ik ch aneule: A David aleri, ye sa er siar wa! 40 Jess e duser ta itsu k patkit. Mik ide, eta Jess t ie a ichak: 41 kiane be ki t ye t iw be a? Ie iiut: A kkpa, ye ki ikiane t ye wbla buarne. 42 Jess t ie a ich: Be erbl ye mik, e wa be buanene! 43 E wsha ta ie wbla buanene ta ima Jess ta e t Skkl ki kekarami tai . ies wpa kos t isu epa t Skkl ki kekarami tai .

35 Mik
(Mateo 20.29-34; Marcos 10.46-52)
de Jeric, e shkdur ee. 2 Ee wm ekl serke ki Zaqueo, e dr inukl shtkwakpa Roma wkirpa a, epa wkir. Ie dr inukl bl tai . 3 Ie ki Jess kiane su, er ie dr tsirlala i ski la, tai p tso, e kueki ie k w dka Jess sauk. 4 E kueki ie tu nemi w Jess tkkemi ee tkaka kal ul a ipanuk su. 5 Mik Jess dkemitke kal e diki a, eta iwkka ta ich Zaqueo a: A Zaqueo, be e wa bet. I e ye mike be ska kapkr. 6 Zaqueo e wa bet ta Jess kiwait iu a ttsne bua. 7 Mik p ulitane t isu, eta iepa t Jess ch sulu. Iepa t ich a: Ik ie mike p 8 Zaqueo e duka ta ich Skkpa Jess a: sulusi u a? A kkpa, ye tt tts. kos tso ye wa, e shabts meray ssiarpa a. ies yile yi ekibly, e ta e mekeney ie a dka tktkicha. 9 Jess t ich ie a: Be dr Abraham aleri, er be erbl Skkl mik moki wes Abraham es, e kueki i e ta be de Abraham al chkie. E kueki i e be tsat kne, ies wpa tso be u a erbl Skkl mik epa tsat kne. 10 Ye dr Sdits Al, e dbitu , wpa chulur sulu ul a esepa yulk tsat k.
1Jess

19
Jess ena Zaqueo, e pak
161 Inukl mne wakanew, e tt
LUCAS19
dkemitke Jerusaln. P tso ie tt ki ttsk, epa t ibikeits t mik ie de Jerusaln eta blie Skkl tso e kw dewatke daaie. E kueki ie t iepa a ikle i es: 12 Wm tso ekl dr blu ditsw, e ma kami k kuaki a ibl kibi ska as e t ie tkka bluie, w ie bite ee. E ukuki ta ibitu keane. 13 Kam ie mi, eta ie t ie kan msopa ki dabop, epa a ie t inukl m tai ikk ekl ekl a. Ie t ich iepa a: A t inukl se wakane d mik ye dne eta, isuoie kos a t ik klwmi. 14 Er p serke ie kaska, epa na ie ar sulu. E kueki iepa welepa patkrakit blu kibi ska ichk: Sa k ki ie kiane sa blie, e kueki k itkarka. 15 Er blu kibi t ie tkka bluie ta ie mane w ibite ee. Mik ie dene, eta ie t ikan msopa dabop, wpa a ie t inukl meat, epa kik patk isuoie t kos inukl k klwrakit. 16 Its debitu t ich ibl a: A kkpa, be inukl wakanewy, e k klwy dka dabobtkicha. 17 Blu t ie iut: E dr bua. Be dr kan mso bua. elkela wakanewb ysys, e kueki ye t be tkekeka k dabop, e wkirie. 18 Isk debitu t ich: A kkpa, be inukl wakanewy, e k klwy dka sketkicha. 19 ies blu t ie iut: Ye t be tkekeka k skel, e wkirie. 20 Er ikl debitu, e t ibl a ich: A kkpa, i be inukl. Ye t ipatrwa tsamo a ta ibly. 21 Be dr wm er darr ese. k dr be icha ese klwekewab. ies be t yi wshteke w k be wa ikuatkne ee. Ye suane be yki , e kueki ye t be inukl bl. 22 Eta blu t ie a ich: Be dr kan mso sulusi ese. Ye t be kichaterattsa be wk tt wa. Be t ich t ye dr wm er darr ese. Be t ich t k dr ye icha ese klwekeway, ies t ye t yi wshteke w k ye wa ikuatkne ee. 23 E dr es, e ta kueki be k wa ye inukl blne inukl bl w a as ee ik klr? Be t ipa es, ema mik ye dene, eta ye inukl ena ik klne e de ye ul a. 24 Eta blu t ich itsorak ee, epa a: Inukl yttsa ie ul 25 Er iepa t blu a ich: A kkpa, er a, ta im w wa itso dabop, e a. kueki be t ie a ik meke, ie wa itsotke dabop? 26 Ie t iepa iut: Ye t a a ich t w wa yi tso, ese a ik merda. Er w k wa ku, tso ese wa elkela, e yerattsa iyki . 27 Wpa k ki ye kiane bluie, epa dr ye bolkpa; iepa tsbitu e ta ittlur ye wrki .
11Jess

tt pak one, eta ie mirkaia Jerusaln al ki . 29 Mik idkemitke tsi net Betfag ena Betania ate kabata ki Olivo kbata e kuli a, eta ie t ittkatapa bl ki 30 ta ichit iarak:

28 Jess
Jess demi Jerusaln
LUCAS19
162
A y kewe, u tso se wsha e a, eta ee burro kuera a t et moule k ki yi e tkuleka ese. E wts ta itsbitu a. 31 Yile t a a ichak: ie a t iwtseeke? e ta iiut: Skkpa ki ikiane. 32 Ittkatapa myal ta ikurakit wes Jess t ich iepa a es. 33 Iepa tso burro wtsk ta burro wakpa debitu ta ichakit: ie a t burro se wtseeke? 34 Iepa t iut: Skkpa Jess ki ikiane e kueki . 35 Eta ittkatapa wa burro bitet ser Jess a. Iepa t ipaio ki kke mka burro ki , ta Jess ki merakit e tkkka iki . 36 Jess mirkaia Jerusaln al ki , ee p tso tai , epa t paio ki kke shulor ala ki kewe Jess yki . 37 Iepa mirwa Olivo kbata kuli a w wak. Iklpa tso tai , epa anemi ttsne bua wa. Skkl ki kkarakit tai . k or yi a ese o Jess t tai iepa wrki , e kueki Skkl ki kkarakit. 38 Iepa t ich: Aycha bua sbl i datse Skkl tt wa! Skkl tso k ja a olo ta tai as e ta se ser br. Ie ki kkas.s 39 P shua fariseowakpa welepa tso, epa t ich Jess a: Be klpa u. 40 Er ie t iepa iut: Ye t ich a a t iepa siwablwa, e ta k t ye ki keraka aneule. 41 Mik ie de tsi net Jerusaln, eta ie ik su ta ie i idalrmik. 42 Ie t ibikeits: A m wa ijcher i e t wes a sermi br Skkl ta! Er e tso a isu rpa. 43 Kaw sulu dra a ki . A bolkpa blule a yki , e kueki a k dra, epa t a k kierawa shkit as a k tkyal. Iepa mira ippk a 44 Iepa t a k ena a wakpa kos ewerawa. A u kos olordawa, e ki k ta. atpa bata ki . Skkl de a tsatkk, e kw de a ki er iwatttsa a t. E kueki e kos tkra a ta.

ukuki ta Jess de Skkl w a, ta ie t yi watau kwakpa trwyalmi, 46 ta ichit iepa a: Skkl t iy iykku ki : Ye u dr tto ye ta w, er a t iiawka akblo wie. 47 Kek ra Jess t swblaweke Skkl w a. Sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ies judiowak wkirpa malepa, epa t ileritsekerak Jess ttowaie. 48 Er judiowak malepa ulitane t ie ttke e ki ttseke er bua wa, e kuek i ibolkpa k ul dwa ittkwa.

45 E
19.38 Salmo 118.26

163 Yi t kaw m Jess a?
LUCAS20
ta Jess tso swblau k ena Skkl tt bua e pakk Skkl w a ta ee sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa ena judiowak kueblupa epa de. 2 Iepa t ichak ie a: Yi tt wa be t yi ikk weke? Yi t e kw m be a? 3-4 Ie iiut: ies ye t a a il chakeke: Yi t Juan patk swskuk? Skkl tso k ja a e sdits? Ye iut. 5 Eta iepa ichmi a: Se t ichmi t Skkl t Juan patk, e ta ie t se iutmi: kueki a k wa ie tt klone? 6 ies p ulitane t iklw t moki Juan dr Skkl ttekl, e kueki k se a iynuk t ipatk sdits t. Se t ich es, e ta iepa t se ttwami k wa. 7 E kueki iepa t iiut: K sa wa ijcher t yi t Juan patk swskuk. 8 Ie t iepa a ich: Es ies ye k t a a ichepa yi t ye a kaw m yi ikk woie.

20
1Etkicha
(Mateo 21.12-17; Marcos 11.27-33)
ukuki ta Jess ttmi p ta ta tt kleit i es: Wm ekl t uva kuatk tai . Ie t ipeitat wpa welepa a as iepa t ipata ie a iwrke e kak wa. E ukuki ta ie ma k kuaki d k tai . 10 Mik uva wline tsotke wi sht, eta ie t ikan mso patkmi ekl ie icha tsuk. Er kanukwakpa t ikan mso klwwa, pp siar, ta ipatkmine ul wchka. 11 Eta iwk t ikan mso sk patkmine ekl. ies e ch iepa t sulu, pp siar, ta ipatkmine ul wchka. 12 Ikan mso sk patkmine ie t ekl, eta ies e shkawrakit tai , ta itrwshkar. 13 Bata ekk ta iwk t ich: wmi ye t? Ye al dalr tai ye na, e patkerami ye t. Isalema iepa t ie dalimi. 14 Er mik kan msopa t kan wk al su, eta iepa t ich a: Ie w dr k i wak al, e a k i atda. E kueki ittwas, eta es k i atda se ul a. 15 E kueki iepa t iklwwa yttsa bnet ta ittwarakit. Ye t a a ichak: Ima a ibikeits? wera kan wk t? 16 Y ich t ie mira ta kanu kwakpa tteratulur, ta uva kan meraneit p kuaki a. Mik e tts judiopa wkirpa t, eta iepa t ich: E m k wamblr es. 17 Er ie t iepa su krere, ta ichit: Wes a t ibikeitsmi t e k tkpa a ta? Skkl ykku t ye ch i es: k watttsa u yukwakpa t,

9E
(Mateo 21.33-44; Marcos 12.1-11)
Uva kanu kwakpa sulusipa, e tt
LUCAS20
164
e ynene k buabuaie.t 18 Yi klastkne k e mik ese parolorda ena yi ki k e aneka ese yalitdawa idiki a. 19 Iepa t isuwa t kle e wa Jess t iepa ch. E kueki iepa na ie klwakwa ee, er iepa suane p yki .
kueki iepa tso Jess weblk isuoie t ki ikkatrmi. Iepa t wpa welepa patk ie chakk itt yoktsa, e wa ikkat Roma wkirpa a as epa t iklwa. Wpa epa e t iepa dr p bua ysys ese. 21 Iepa t ie a ichak: A swblau kwak, sa wa ijcher t cheke be t ena tt wa be t swblaweke, e dr moki . Be a sulitane dr ies me. Be t 22 Ima be t ibikeits? Roma swblaweke ysys Skkl al tt wa. wkir kibi patus e dr bua k idr bua? 23 Ie wa ijcher t iepa tso ie chakk er sulu wa, e kueki ie iiut i es: 24 Inukl tso a wa Roma wkir patuoie, e kkach ye a et. Yi dikl ena yi ki merka iki ? Iepa t iiut: Roma wkir kibi. 25 Ie ich iepa a: Ema kos Roma wkir kibi icha, ese m ie a. Ta kos Skkl icha, ese m ie a. 26 kos ch ie t sulitane wrki , e a iepa k wa kune ie kkatoie. Ie t iepa iut es, e t iepa tkiwwa. E kueki iepa siwabllur iyki .

20 E
(Mateo 22.15-22; Marcos 12.13-17)
Swkirpa patu, e tt
ukuki ta saduceowakpa welepa debitu Jess ska. E wakpa t iklw t sduowa e k shkenukkane. Iepa t ie a ichak: 28 A swblau kwak, Moiss t tt dalino kitat ykku ki se a, e t ich i es: Wm blnewa k al ate, e ta ie l kawta isch tsu kwa as il kka il blnewa e a. 29 Etkicha wpa bak dka kul lpa. Ikibi alakl tswa, er iblnewa k al ate. 30 E ukuki ta ie itki il t isch tswa, er ies e blnewa k al ate. 31 Es itka il sk ta ies imalepa kos epa ta. Iepa kul blrulune k al ate ys. 32 Bata ekk ta ies alakl e blnewa. 33 Wpa kul epa bak alakl ekl ta. Mik sduowa epa shkenekane, eta wne dmi ie wm chkie? 34 Ie t iepa iut: Stsoia k i a ta wpa ena alaklpa tsu kewa. 35 Er aishku ta wpa ki sene micho mne, esepa shkerdakane ta ee wpa ena

27E
(Mateo 22.23-33; Marcos 12.18-27)
Sduolur epa shkermikane au?
20.17 Salmo 118.22

165
LUCAS20,21
alaklpa k serpawaia ita. 36 Iepa ser micho k dutawa wes Skkl biychkwakpa k dutawa es. Skkl t iepa shkeokane, e kueki iepa dra ie alarie. E kueki iepa k serpawaia ita. 37 ies Moiss wk t se a ikkay t sduowa epa shkerdakane. Kal tsir warke bie e pakait, ee ie t iy t Skkl dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl.u Es isus t iepa tsoia ttska Skkl a. 38 E w kiane ch t stso ttska ena sduowa, epa kos tso ttska Skkl a kekra. E kueki ie k dr sduowa e Kkl. Ie dr sttska e Kkl. 39 Eta swblau k tt dalino wa wakpa welepa t ich ie a: A swblau kwak, ch be t, e chb bua ysys. 40 Eta saduceowakpa k ksik dkaia ie a sk chakk.

t iepa a ichak: Wes iepa t ichmi t w pairinebitu idi wa sblie, e dr sbl bak ki David e aleri? 42 Er David wk t ie yat ykku ki Salmos e ki . Ie t iyat i es: Skkl t ich ye Kkl a: Be e tkser ye ul buakka dalino tai 43 d mik ye t be bolkpa mr be kl diki a eta.v 44 Es se isu t w pairinebitu idi wa sblie, e ki David wk t ie Kkl, e ta wes ie dr David aleri?

41Jess
(Mateo 22.41-46; Marcos 12.35-37)
tso Jess ttke e ki ttsk, eta ie t ich ittkatapa a: e kkn swblau k tt dalino wa wakpa yki . Iepa wbats shkk datsi bats ese mik w p tso tai ese ska as p t iepa shke wes kkpa dalirta tai es. ies se dapawo w a ena w iepa kaw tkwekerakit, ese ska kula tso kkpa dalirta esepa a, ese yuleke iepa t e tkoie. 47 Iepa t alaklpa sch u yekettsa iul a ta iwkatekerakit ittkerak Sy ta brara e wa. Iepa weirda siar smalepa tsata.
46 A
45 Sulitane
Jess t swblau k tt dalino wa wakpa kkat
Alakl ekl siar e t inukl m Skkl a
21
1Jess
tsoia Skkl w a, eta ie tso inukl blpa tso inukl ik kalku tso iioie m Skkl a ese a epa sauk. 2 ies ie t alakl
(Marcos 12.41-44)
u 20.37 Skkl dr Abraham, Isaac ena Jacob, epa Kkl: E ch Skkl t iepa blrulunebak k iaia e ukuki . v 20.42-43 Salmo 110.1
LUCAS21
166
ekl siarla dr sch e su inukl wshkila yule cobrew wa ese bt ikwa. 3 Eta Jess t ich: Moki ye t a a ich t alakl w siarla dr sch e t inukl iwa kibiie imalepa kos tsata. 4 Iepa ulitane t inukl ku ate ese i, er ie siar, e t ie wa itso senoie e kos mttsa. E kueki ye t ie ch es.

Jess ttkatapa welepa tso ichk t Skkl w wr buaala, ki tkule tai k buabua wa ena yi buabua kakmeule Skkl a tai , ese wa. Jess t ich: 6 Ikw dra eta kos su a t i, e olordawa seraa, ikw k at pa bata ki . 7 Eta ittkatapa t ichak: A swblau kwak, mik e wamblrmi? wa s isumi t iwamblrketke? 8 Ie iiut: Tai p datse e chk t iepa dr ye. Icherarakit: Ye dr w pairinebitu idi wa sblie e. ies icherarakit t serkewa e kw detke. Er k a minuk esepa itki . P ki terarakit tai . E kueki a tso wsh wa as k yi t a ki t. 9 Mik a t biy tts t k wele wakpa ippke tai k kuaki wakpa ta, eta e k t a tkiu k. ies mik a t ibiy tts t p ippke tai ik wakpa wkirpa ta, eta e k t a tkiu k. Ese wamblrda kam ye dne e yki , er k i er wa e kam kw dwa. 10 Ie t iepa a ik ch ia: K kuaki kuaki wakpa ippra ita. 11 ies t k wti wera tai . ies k kuaki kuaki ki bli t ena du t p ttera tai . K ja a yi sueras tai sulu iw kkachoie, e t iepa tkiwera tai . 12 Kam e kw tk, e yki iepa t a klwerawa, weikera siar. A mira iepa wa se dapawo w a shu l, ies a wtrdawa swto w a. Iepa wa a mira duser sblpa ena swkirpa wrki ye tt kueki . 13 Er es ies a t ye tt pakera iepa a. 14 Eta k a tkinuk t i ma a e tsatkmi. 15 Ye t tt era a a e tsatkoie bua, e kueki k a tkinuk e ki . A bolkpa k a iwklnuk, ies iepa k a iynuk t e dr kach. 16 A y, a m, a lpa, a yamipa malepa, a sinipa, epa welepa t a wmerattsa a bolkpa ul a. Iepa t a welepa tterawa. 17 Sulitane t a suera sulu ye tt kueki . 18 Er k a tkinuk, a k weirpa kekra, a dra bua k ja a aishku ta. 19 A e tkwa darr dka bata ekk, e ta a tsatkrda. 20 Mik a isu t k kuaki ippkwakpa ine tai Jerusaln kkiule e pamik shkit ippk Jerusaln wakpa ta, eta a na ian t Jerusaln erdawa bet. 21-22 Mik e kw de, eta wpa serke Judea epa tkyalmi kabata a. Skkl

5 Eta
(Mateo 24.1-2; Marcos 13.1-2)
21.2 cobre: E dr tabechka se k tueta darr wes orochka ena inuklchka es.
167
LUCAS21,22
t Jerusaln wakpa weikera tai siar. E kueki wpa serke Jerusaln, epa e ylur. ies wpa tso kaika, esepa k kinewane ee. E kos tkra wes itso kitule Skkl ykku ki es. 23 Kaw sulu dra k i ki , iwakpa weikera siar Skkl t. E kueki e kw ska ta wstela i na alaklpa al kurketke ena alaklpa tsu muke il a esepa ta! 24 Judiowak welepa tterawa tab wa; welepa tserdami klulewa k wae. Eta p k dr judiowak, esepa t Jerusaln klwerawa wes iwkpa icha es, d mik Skkl t ikw m iepa a ekk.

a, siw a ena bkw a yi wrda tai sulu iw kkachoie t k i erkewatke. ies k i ki day blarda tai ena iyli busdaka tai , ese yki k ulitane wakpa suarda tai , k iepa a e onukia wes. 26 sulu tkra k i ki , ese yki iepa suarda tai , isiwa ardawarak suane wa. kos tso k ja a e wti rda. 27 Eta ye dr Sdits Al, e datse m a dich ta tai olo ta tai , e wrda. 28 Mik yi ikk su a t, eta bet ta a tsatkrketke, e kueki a er ku, a w kka siwa ki . 29 ies ie t iepa a ikle tt i wa: Kal ki higuera kal ulitane, e bikeits. 30 Mik a isu t erpa kal k shlrketke, eta a wa ijcher t duas dewatke tsi net. 31 Es ies mik a t isu t yi ekk wamblrke, eta a wa ijchen t blie Skkl tso, e kw dewatke tsi net. 32 Moki ye t a a ich t yi ekk wamblrda wpa dr wes a es esepa kam er wa e yki . 33 Kashu k ena k i erdawa, er ye tt micho e k erpawa ys. 34 A e kkn! K a e muktsa sulu ul a. K a e ttkka blo wa. K a er mukwa tso k i a, e ki . E kos t a er darwerawa Skkl ki . A e kkn as ye datskene, e kw k t a kl 35 wes iyiwak klr sho a es. Kaw e dra sulitane serke k wae epa ki , e kueki a e kkn e yki . 36 A sen wsh wa. A iki Sy a kekra as yi sulu kw datse, e k d a ki . ies iki ie a kekra as a e duser bua ye wrki mik Ye dr Sdits Al, e datskene sulitane shu lk eta. 37 iwe ta Jess t swblaweke Skkl w a, naewe ta ie ma kabata ki Olivo e a. 38 Blami sulitane mike Skkl w a Jess t swblaweke e ki ttsk.

25 Diw
(Mateo 24.29-35; Marcos 13.24-37)
Jess drane olo ta tai
(Mateo 26.1-5,14-16; Marcos 14.1-2,10-11; Juan 11.45-53) 1 Judiowak Ypa Yrulune Egipto, e kw tkwekerakit, e dkewatke tsi net, ese kw ska ta judiowak wblar pan k yule iwlwoka wa ese uk. 2 Sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa suane p yki , e kueki iepa tso ikw yulk Jess ttowa.
Judas ena judiowak kueblupa t Jess alerits klwwa
22
LUCAS22
3 Eta
168
Satans tkawa Judas er a. Judas e ki ies Iscariote. Ie dr Jess ttkatapa dabom eyk k bl e ekl. 4 Ie ma ttk sacerdotepa wkirpa ta ena Skkl w shkkipa wkirpa ta. Wes ie t Jess mttsami iepa ul a e chit iepa a. 5 E t iepa ttswrak bua ta ikabl ie a inukl muk. 6 E dr bua ie a. E kueki ie t kaw yulmi iwmottsa mik k yi ku tai Jess ta e dalewa.

(Mateo 26.17-29; Marcos 14.12-25; Juan 13.21-30) Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw ts de. E diw a judiowak t obeja pupula jcheke Iepa Ypa Yrulune Egipto, e kw tkwoie. 8 Jess t Pedro ena Juan ki, ta ich iepa a: A y kaw tkwekes, e chk kanu k. 9 Iepa ie a ichak: W be ki ikiane t sa mi ikaneu k? 10 Ie iiut: Mik a de Jerusaln, eta ee wm kuera a t ekl, e wa di dami skaua a. E itki a y d u w a ie demi ee. 11 U e wk a ich: Swblau kwak be chakk k: shu w a ie t kaw tkwekes e chk mi ie ttkatapa ta? 12 Ie t a a shu brie tso kkke, kaneouletke bua, e kkachera. Ee ichk kane se a. 13 Eta iepa ma ta yi ulitane kurakit wes ie t ich es. Ee chk kanewrakit kaw tkwoie. 14 Mik ichkketke e diw de, eta ie e tkser chkk mesa omik itteklpa ts epa ta. 15-16 Ie t ich iepa a: Ye t a a ich t kaw i k tkwepaiay a ta d mik iw tka mik blie Skkl tso e kw de eta. E kueki sulu ye na ikw bata tkwakia a ta kam ye ttwa iepa t e yki . 17 Eta tka klwit, ta wstela chit Skkl a , ta ichit iepa a : k, a its y ekl ekl. 18 Ye a a ich t vino k yepaiay d mik blie Skkl tso e kw de eta. 19 E ukuki ta pan klwit, ta wstela chit Skkl a ta iblatit w ti iepa a ta ichit: Pan se dr ye chk wmeulettsa ttwa a skie e. A t i kekra as a er arne ye ska. 20 Es ies mik iepa chk one, eta tka klwit ta ichit: Vino i dr ye p. Ye tterawa e p trda a tsatkoie. E wa tt paali me Skkl t, e w de. 21 Er yi ye wmekettsa, e tkr ye ta mesa i omik. 22 Ye dr Sdits Al, e ta itkra wes isuletneatbak es, er wstela i na yi ye wmekettsa, e ta! 23 Eta iepa chakmitke: A ich, yi ie wmekettsa?
7Eta

Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tkw Jess t ittkatapa ta
169 Yi dr kkpa tai Skkl a?
LUCAS22
ttkatapa iutka t iepa w k dr kkpa tai imalepa t Skkl dali, esepa blpa e tsata. t ich iepa a: P k alka iepa ki kekra, er iepa e ch t iepa dr imalepa ki mukwakpa bua. 26 Er e k dr es a ta. E skie yi dr kkpa tai imalepa tsata a shua, ese kawta e kwa se selaie. ies a wkir kawta e kwa wes kan mso es. 27 Ema yi dr kkpa tai ? Itkr chkk mesa omik ese w tso chk watik ese? T, itkr mesa omik ese dr kkpa tai . Er ye tso a shua wes kan mso tso chk watik es. 28 Kos ye weirke e a a tso ye ta ye wapie. 29 E kueki ye t a tkekeka blupaie, wes ye Y t ye tkka bluie es. 30 Aishku ta blie ye tso e a a e tulraser chkk diyk bua ye ta. ies a e tulraser blu kul ki , Israel ditswpa dka dabom eyk k bl (12), epa wttsu k.
24 Jess 25 Jess

Skkpa Jess t ich: A Simn, a Simn, ye tt tts! Satans t a kw ki maw. Ie t a ulitane wppera darr wes iyiw wpp es. 32 Er ye ikitke Skkl a as be erbl ye mik e k oloyb. Mik be erblne bua ye mik, eta ye ttkatapa malepa ki m as iepa e tkwa darr ye mik. 33 Simn t ie a ich: A Skkpa, ye e chtke wtnukwa be ta swto w a d ttwa be ta. 34 Ie iiut: A Pedro, ye ich be a t i e kam dakro ar, e yki be ichera maatkicha t be k wa ye suule.

31ies
ukuki ta Jess t ittkatapa a ichak: Mik ye t a patkmi Skkl tt pakk inukl k ta, chkew k ta, klkku k ta, eta kianeia a ki ? Iepa t iiut: K kianeia sa ki . 36 Ie t ich iepa a: E skie, i e ta, ye t a a ich t a w wa inukl ta, e tsmi; a w wa chkew ta, e tsmi; a w k wa tab ta e tsatkoie, eta a paio watattsa ta e sk wa tab tattsa. 37 Ye tt kos tso kitule Skkl ykku ki , e w tkra wes itso kitule es, e t ich: Iepa t ye weik wes p sulusi weik es.x Tt e w tkketke i ta, e kueki a t i wes ye t a a ich es. 38 Iepa t ich ie a:

35 E
Jess weirketke e kw dkewatke
LUCAS22
170
A Skkpa, e tab tso bt. Ie t iepa iut: W idir, k a ttkia! (Mateo 26.36-46; Marcos 14.32-42)
ukuki ta Jess ma Olivo kbata a wes iwblar es, eta ittkatapa myal ie ta. 40 Mik iepa demi w iepa mr ee, eta ie ich iepa a: A iki Skkl a as sulu t a erkiweke e k e alka a ki . 41 Ie ma bnet iepa yki d kos k uymis ekk, ee ie e tkser kuch ki ta itt Sy ta i es: 42 A yw, tkra ye ta, e dr wes yi bachabacha ywas es. Be ki ikiane, ema be ye yttsa e ul a. Er k iwar wes ye ki ikiane es, i wes be ki ikiane es. 43 [E wsha ta Skkl biychkwak de ekl ie ska idich k ik. 44 Ie eriane tai , e shua ie ttmitke Sy ta tanini, ta ipaali wr sp es e yrke tai darke yk ki .]y 45 Mik ie tt one, eta idene ittkatapa ska ta iepa kuit kapt ulur. wa, e kueki iepa kapolur. 46 Ie t iepa a ichak: Iepa shtrinewa eriar Ik a kaptulur? A e kka, a iki Skkl a as sulu t a erkiweke e alka a ki . e k

39E
tsoia ttk e dalewa tai p de. Ie ttkatapa dabom eyk k bl, e ekl ki Judas e debitu iepa wtts. Ie dewa Jess ska ishkeu k walatts wa. 48 Er Jess t ie a ich: A Judas, walatts wa be t ye dr Sdits Al, e wmekettsa? 49 Mik Jess ttkatapa tso ie ta, epa t isu t ie klrkewat ke, eta iepa t ie a ichak: A Skkpa, tab yttsa sa t iepa ki ? 50 Eta iepa ekl t sacerdote kibi, e kan mso ekl kuka ul buakka tttsa. 51 Jess t ich: Imat; w idir. Eta ie t kan mso kukua kwa ta ibuawneit. 52 E ukuki ta sacerdotepa wkirpa ena Skkl w shkkipa wkirpa ena judiowak kueblupa debitu ie tsu kmi, epa a ie ich: kuek i a bite ye al ki tab ki kal wl ki ye klu k wa wes akblkwakpa klww a es? 53 Kek ra ye bak a shu a Skkl w a , er a k wa ye klo n ewa . Er i ta a a ikw de ye klwow a ie. ies b a ikw de sulu wamblak ie n a e wambloie.

47Jess
22.43-44 Tt i k ku ykku kchke wele ki .

171 Pedro t ibl t k ie wa Jess suule
LUCAS22
iepa t Jess klww a tsm i sacerdote kibi, e u a . Pedro dami ie itki ka m i. 55 Eta ee p wel epa t b batska upa shu s ha baikl, eta Pedro e tkser iepa ta . 56 Eta alakl ekl dr kan mso, e t Pedro su b kk a ta isuw a krere ta ichit: ies ie w dr Jess kl. 57 Er Pedro t ibl. Ie t ich: A tay, ye k wa wm e suule. 58 E ukuki kukuie ta wm ekl t Pedro su ies ta ichit: Be ies dr Jess klpa ekl. Er Pedro t iiut: A wm, k ye dr iepa ekl. 59 E ukuki hora de et ta isk t ich: Wm se dr Galilea wak e kueki moki ie dr Jess kl ekl. 60 Pedro t ich: A wm, cheke be ye a, e k jcher ye wa. Pedro ttkeia e wsha ta dakro a n e. 61 Eta Skkpa Jess wtre, ta Pedro sui t k . Eta Pedro n a ia n ewa t tt i y Jess t ye a : I e ka m dakro a r, e yki be t ichera maatkicha t be k wa ye su u le. 62 Eta Pedro e yttsa kaika ta ii sia r .

54 Eta
(Mateo 26.57-58,69-75; Marcos 14.53-54,66-72; Juan 18.12-18,25-27)
ul a Jess tso klulewa, epa t ie wayu sulu, ipp tai . iepa t iwbla pamuwa datsitak wa, eta iepa tso ippk, e dalewa iepa t ie a ichakeke: Be dr Skkl ttekl, ema sa a ichka yi t be pp? 65 Eta iepa t ie sk cheke sulu tt ulitane wa kuaki kuaki .
64 ies
63 Wpa
(Mateo 26.67-68; Marcos 14.65)
Jess wayu iepa t
k ine, eta judiowak kueblupa ena sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa t Jess tsmi w judiowak wkir kibipa dapau ke ee. Ta iepa t ie a ichak: 67 Ich sa a moki be dr w pairinebitu idi wa sblie e au? Ie t iepa iut: Ye t ichmi t, er k a t ye tt klwepa. 68 ies ye t a a il t ye iutepa. 69 Er ye dr Sdits Al, i ukuki ta chakmi, e ta a k

66 Mik
Jess mtser iepa wa judiowak kueblupa wrki
LUCAS22,23
172
ye e tkraser Skkl dich dr yi ulitane tsata, e ul buakka dalirta tai . 70 Iepa ulitane t ie a ichak: Ema be e ch t be dr Skkl Al? Jess t iepa iut: T, wes a t ich es idir. 71 Eta iepa ich: ie se ki ikkatkwakpa k kiarmiia? ch ie t, e tts se wkpa t.

iepa ulitane e kka ta Jess tsmirakit Pilato ska as ishulit. Pilato dr k e wkir patk Roma wkir kibi t. 2 Iepa t Jess kkatmi Pilato a ta ichrakit: Sa wa ijcher t wm i t tai sa judiowak mekeka ippk swkirpa ta. Ie ich t sa k kawta inukl patau k Roma wkir kibi a. ies ie ich t ie dr w pairinebitu idi wa sblie e. Ie e ch t ie dr sa judiowak bl. 3 Pilato t ichak ie a: Be dr judiowak bl? Ie iiut: T, wes be ich, ema es idir. 4 Eta Pilato t ich sacerdotepa wkirpa a ena p tso ee, epa a ies: Ye k wa nu ku ne wm i ki . 5 Er iepa t ik kkateke aneule ta ichekerakit: Tt wa ie t swblaweke, e t sa wakpa mekeka ippk ita. Ie t its pakabitu Galilea, i e ta ide e Judea.

23
1Eta
(Mateo 27.1-2,11-14; Marcos 15.1-5; Juan 18.28-38)
e tts Pilato t, eta ichakit: wm i dr Galilea wak? 7 Mik ie wa ijchenewa t Jess dr Galilea wak, eta ie t ipatkmi Herodes ska as e t ishu l, e dr Galilea wkir e kuek i . E kw ska ta ie tso Jerusaln. 8 Mik ie t Jess su, eta e t ie ttsw bua. Bnet ie na isuak. Ie wa itt jchenewa t, k or yi a ese wekeit, e w paneke ie t su. 9 Ie t Jess chak tai , er Jess k wa ie iutne ys. 10 ies sacerdotepa wkirpa ena swblau k tt dalino wa wakpa tsoak ee. Iepa t Jess kkateke tai ie a. 11 Ie ena iippkwakpa, epa t Jess su sulu, ta iepa t datsi buabua, blu datsi s , ese ika iki iwayuoie. E ukuki ta ie t ipatkmine Pilato ska. 12 Herodes ena Pilato dr bolkpa, er e diw sh ta iepa er buanene ki .

6 Mik
Pilato t Jess patkmi Herodes ska
173 Jess mttsa ttwa
LUCAS23
wkirpa ena judiowak wkirpa malepa ena judiowak tai , epa kittsa Pilato t e dapau k ek tsi n me. 14 Ie t iepa a ich: A wa wm i de ye ska kkat. A t ich t ie t a wakpa mekeka ippk sa ta. Er ye t ie a ichak a wrki , eta ki a t ie kkat, e k nu ku ne ye wa ie ki ys. 15 ies Herodes k wa nu ku ne ie ki , e kueki ie t ipatkbitu ne ye ska. E kueki a t isu t ie k wa sulu nu ki ittwami ese wamblne. 16-17 Sy ippk patk ttsabata daloie wa iweikoie brbr, e ukuki ta ye t ie ekemine.z 18 Er iepa ulitane anemi ikk: Jess ttwa ta Barrabs mine sa a! 19 Barrabs e t iyamipa dapaoka ippk k e wkirpa ta, ies ie wa sktulewa. E kueki ie tso wtulewa swto w a. 20 Pilato na Jess akmine, e kueki ie t isk chne Jess tsatkoie. 21 Er iepa k arkeka tai : Iwtwa krus mik! Iwtwa krus mik! 22 Pilato t isk chne iepa a, i ta ide maatkicha: kueki ? sulu wamblit? Ye k wa sulu ku ne ie wmottsa ttwa. Sy ippk patk ttsabata daloie wa iweikoie, e ukuki ta ye t ie ekemine. 23 Er iepa k arkeka tai shute: Iwtwa krus mik! Bata ekk ta 24 Ie t iw wes iepa ki ikiane es. 25 Es wm tso Pilato t iepa tt iut. wtulewa ipp swkirpa ta kueki , ies sttwa kueki , e mine Pilato t. Eta Jess ttkwa patkit wes judiowak ki ikiane es.

13 Sacerdotepa
(Mateo 27.15-26; Marcos 15.6-15; Juan 18.39-19.16)
(Mateo 27.32-44; Marcos 15.21-32; Juan 10.17-27) 26 Mik Roma shkkipa wa Jess dami, epa t isu t ie k ki krus dkaia, eta iepa t wm ekl ki Simn e klwwa ta ik krus ppkka tsmi Jess itki . Wm e dr Cirene wak. Ie tso bnet, erpa e de Jerusaln. 27 Tai p mirwa Jess itki . Epa shua alaklpa tso tai ii u ramirak tai ie i eitsk. 28-29 Jess wtrene iepa sauk ta ichit: A Jerusaln alklpa, kaw sulu dra a ki , e kuek i k a i u k ye i eitsk. E skie a wkpa e i eits, ies a alar i eits. Aishku ta iyrda: Aycha bua alaklpa kos k dta al. Aycha bua alaklpa kos k al ta. 30-31 Ye dr wes kal paal i es e weirke i es,

Jess wtne krus mik
z 23.16 Ykku kchke wele t 23.17 kutkka. E t ich i es: Pilato wblar swtulewa e kmi ekl mik judiowak tso Iepa Y pa Yrulune Egipto e kw tku k eta .
LUCAS23
174
e ta k wamblrpa a dr wes kal s es, epa ta? E kuek i e kw ska ta iyrda kabata a: Be a nka sa ki as sa duwa wtulewa yk a. a 32 ies wpa bl dr p sulusipa epa mirwarak iwa Jess ta wtwa krus mik. 33 Mik iepa demirak k ki Swkirdiche ee, eta iepa t Jess wt krus mik. ies wpa bl sulusipa wtrakit, ekl iul buakka, ekl bakli kka. 34 [Jess t ich: A yw, wambleke iepa t ye ta, e k ane iepa ki .]b iepa na, e kueki e nu oloy Eta Roma shkkipa in mawoie su t wes iepa t Jess datsi blatemi a. 35 P iter Jess sauk. D judiowak wkirpa tso ie wayuk sulu, iepa t icheke: Moki ie dr w pairinebitu idi wa sblie shu kit Skkl t e ema as iwk e tsatk wes okapa tsatkit es. 36 ies Roma shkkipa t ie wayu. Iepa de tsi net ie ska ta blo shkshk watk iepa t ie a. 37 Iepa ich: Moki be dr judiowak bl, ema be wk e tsatk! 38 Kaltak ki itso kitule t ich: I dr judiowak bl e, e batsulewa Jess tsaka. 39 Eta wm ekl r wtulewa ikrus mik Jess omik, e tso ie chk sulu. Ichit ia: Moki be dr w pairinebitu idi wa sblie e, ema be e tsatk, ! ies sa tsatk 40 Er ikl tso wtulewa ie omik, e t ikl u ta ichit: Be wmenettsa ttwa wes ie es, er wsua be k suar ta Skkl yki . 41 Moki se weirke se wk kueki , se nu kueki . Er ie k wa sulu wamblne ys. 42 E ukuki ta ie t ich Jess a: A Jess, mik be detkene sblie, eta k be na ye chkwa. 43 Ie t iiut: Moki ye t be a ich t i e be drawa k buaala tso k ja a e a ye ta.

(Mateo 27.45-46; Marcos 15.33-41; Juan 19.28-30) 44 Mik diw de bata a, eta k ma ttsettse k wae, d tsli diw de maat ekk. 45 Diw k dalbunei a, eta Skkl w a iepa wa datsi buriri ese shu kuar u blatoie, e jchnane shusha. 46 Eta Jess t ich aneule: A yw, ye wikl mat be ul a. E chit ta isiwa bata tk.

Jess duowa
a 23.30-31 Oseas 10.8 wele ki .
23.34 Tt tso iwakyule i es...e shua, e k ku ykku kchke
175
47Roma
LUCAS23,24
ippkwak ekl dr capitn, mik e t isu, eta Skkl ki kkait ta ichit: Moki , wm w sene ysys. 48 P daparke tai isauk, mik epa t isu t wes Jess blnewa, eta iepa erianeka tai ta es imyalnerak iu a. 49 Er wpa wa Jess suule bua ena alaklpa manetwa ie ta Galilea, epa kos iter ie k sauk er kami.

tso ekl ki Jos, e dr k ki Arimatea e wak. Arimatea ate Judea. Ie dr wm bua ysys. ies blie Skkl tso e kw panuk ie tso. Ie dr judiowak wkirpa e ekl, er ie t ibikeits t wes imalepa t Jess w e dr sulu. 52 Ie ma Pilato ska, eta Jess nu kiit. 53 Ie t Jess nu yttsa krus mik wa i ski ta ipatrwait datsi uku buabua saruru ese wa. E ukuki ta ie t Jess nu blwa kuk bine paali snu blie ese a. 54 K tuirketke eta eno diw batseitsekemitke, e kueki ie kawta Jess nu wtkwa bet. 55 Eta alaklpa manetwa Jess ta Galilea, epa mirwaak isauk t w Jess nu mekewa. Iepa t isu t wes ie nu blne kuk a. 56 Mik iepa dene u a, eta ki masmas tso t snu ki , ese kanewrakit. Iepa t eno diw batseits wes Skkl tt dalino t ich es.

50-51Wm
Jess nu wtne
domingo k irketke, eta alaklpa mane Jess p a ki masmas kanewtke iepa t, e m iepa wa t Jess nu ki . 2 Mik iepa de, eta iepa t isu t k brie bastkr p kk a, e rratune bnet. 3 Er mik iepa dewa kuk a, eta iepa t isu t Jess nu k ku. 4 Iepa tsoia ibikeitsk t wek Jess nu m, e bet ta iepa t isu t wpa bl de iter iepa omik, epa datsi warke dall. 5 E t alaklpa suawka tai ta iw warak d i ski . Er wpa epa t ich iepa a: Ik a t ie tso ttska, e yuleke snupa shua? 6 Ie k ku e, ishkenekane. ybakit a a mik ibak Galilea eta, e an a na. 7 Ie t a a iybak t ie dr Sdits Al, e wmerdattsa p sulusipa ul a ta iwtrdawa krus mik, e ki k de maat eta ishkerdakane. 8 Eta y Jess t, e anewane iepa na. 9-10 Alaklpa dare Jess p a, epa ki Mara Magdala wak ena Juana ena Mara dr Santiago m. ies alaklpa sk tsoak iepa ta. su iepa t p a, e pakne Jess tteklpa ts dabom eyk ki ekl (11) epa a, ies imalepa a. 11 Er pak alaklpa t e k w ta iepa a, e kueki iepa k wa iklone. 12 Er Pedro tu nemi p a isauk. Mik ie demi ta ie t isu
1Er

24
Jess shkenekane
LUCAS24
176
kuk shua, eta datsi wa Jess nu parratewa, e tkter. Eta ie biteane u a, e t ibikeitsro t wek im?
Jess ttkatapa bl t ie sune Emas al ki
diw wa Jess ttkatapa bl e yttsa Jerusaln micho k ki Emas ee. E al dr kami kilmetro dka dabom eyk ki et (11), e ulatk. 14 tka Jess ta Jerusaln, e kos pakerami iepa t a. 15 Iepa kapakrami ita, eta Jess t iepa ku eta ishkmi iepa ta. 16 Iepa t isu, er iepa k a ikkaynewa t yi idir. 17 Jess t iepa a ichak: pakerami a t? Eta iepa e wklw iter. Iepa eriarke tai e wnewa iw ki . 18 Iepa ekl ki Cleofs, e t Jess iut: Wsua se kos dr Jerusaln kaw tku k e shua be k wa ijcher t bak ee chk bkli. 19 Ie t iepa a ichak: bak? Iepa iiut: bak wm ki Jess dr Nazaret wak e ta e. Ie dr Skkl ttekl bua, dich ta tai Skkl wa. k or yi a ese w ie t tai sulitane wrki . ies swblawit tt bua moki wa. 20-21 Sa t ie pana t isalema Skkl t ie patk se dr Israel aleripa e tsatkk. Er sacerdotepa wkirpa ena swkirpa malepa, epa t ie wmttsa ttwa wtulewa krus mik. E k ie ta, kos wamblne, e ki k de maat eta panemia sa t? 22 ies alaklpa welepa tso sa ska, epa t sa tkiwwa. I e blami iepa dare Jess p a 23 er ie nu k ku ee. Iepa t sa a ich t Skkl biychkwakpa de iepa ska, ta ichit iepa a t Jess tsone ttska. 24 E ukuki ta sa wakpa welepa dare isauk ta iepa t iku wes alaklpa t ich es, er iepa k wa Jess su ne. 25 Eta Jess t ich iepa a: A kuka darr. A k wblar bet. kos yatbak Skkl tteklpa t e k klne a wa bet. 26 Skkl ykku t ich t w pairinebitu idi wa sblie e kawta weinuk es kam ie d sulitane wkirie olo ta tai e yki . 27 Eta ie wk tt tso kitule Skkl ykku ki , e kos w pakmiit iepa a. Kewe kit Moiss t, e w pakit. E ukuki ta kit Skkl tteklpa kos epa t, e w pakit iepa bl a. 28 Mik iepa demi w iepa mr ee, eta iwr t Jess k mikeia ala ki , 29 er iepa t ie kimi krr kapkr iepa ska. Iepa t ich ia: K tuirketke, e kueki be e tsat sa ska kapkr. E kueki ie dewa iepa ta weshke. 30 Mik iepa e tulwa mesa omik chkk, eta ie t pan klw ul a ta wstela chit Skkl a ta iblatit

13 E
(Marcos 16.12-13)
177
LUCAS24
mit iepa a. 31 E w sh ta iepa t isuwa t Jess idir; er bet ta ie k kuia iepa ta. 32 Eta iepa t ich a: We, mik ie kapakratse se ta ala wa, Skkl ykku w pakeratseit, e t se ttsw bua ichk. 33 E wsha ta iepa e yttsa myalne Jerusaln. Mik iepa demi ee, eta iepa t Jess ttkatapa ts dka dabom eyk ki ekl (11) ena imalepa, epa ku ee ita. 34 E a iepa ich: Moki Skkpa Jess shkenekane. Ie e kkach Simn a. 35 Eta wpa bl t kos tka iepa ta ala wa e pak imalepa a. ies wes iepa t Jess suwa, mik ie t pan blat eta, e pakitrak.

tsoia ipakk, eta Jess de dur iepa shua, e t iepa shkew tt i wa: A s a kaw tk bua. 37 Iepa tkirulune t ibikeits t iepa tso swimblu sauk. 38 Er Jess t ich iepa a: kueki a tkirulune? kueki a ibikeits btbt? 39 Ye ul ki it sa. Ye kl ki it sa. Ye k, e wa a isuera t ye k dr wimblu. Swimblu chk ta, k dichw ta, er a isu t ye chk ta ye dichw ta. k 40 E chk ie tso iepa a, ta ie t iul ena ikl kkach iepa a. 41 Iepa iteria ttsnerak bua tkirulune tai , e kueki darr iepa a iklo t moki idir. E kueki Jess t iepa a ichak: tso a wa ? 42 Eta iepa t nima katuule b a, e m ia. 43 Ta ie t ikat iepa wrki . 44 Eta ie t ich iepa a: tka ye ta, e y ye t a a, mik ye bak a ta eta. Ye t a a iy t ye tt kos kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki ies Salmos ykku ki , e kos kawta w tkk. 45 Eta ie t iepa er iw as ch Skkl ykku t, e w ar iepa na. 46 Ta ichit iepa a: Itso kitule Skkl ykku ki i es: w pairinebitu idi wa a blie e kawta ttwa, mik e ki k de maat eta ishkerdakane. 47ies t ich i es: Tt bua pakarda ye tt wa Jerusaln wakpa a kewe, e itki ipakarda k ulitane wakpa a. Tt bua e dr t wpa er manew Skkl a, esepa ki ie t sulu wamblrakit e nu oloyera. 48 kos tka ye ta, e su a t, e pakk a kawta sulitane a. 49 Ye y kabl Wikl Batser muk a a, e patkera ye t a a. Ie datse k ja a, e dra a ki idich tai wa, e pan e Jerusaln.

36Iepa
Jess e kkach ittkatapa a
Jess mane k ja a
ukuki ta Jess wa ittkatapa mtser tsi net Betania. Ee Jess ul kka ta ie er bua ch iepa a. 51 Ie tsoia iepa a er bua chk ta ie
50 E
(Marcos 16.19-20)
LUCAS24
178
butska ma k ja a iepa wrki . 52 Iepa t ie dali tai , e ukuki ta iepa mane Jerusaln ttsnerak bua. 53 Kekra iepa tso Skkl ki kkka iw a.
Jess Tt Bua Kit Juan t

Juan
Ykku i kit Juan t e dr Jess ttkatapa dabom eyk k bl e ekl. Ykku i ki Juan t Jess ttkata ekl tt cheke (13.23; 19.26; 20.2,21; 7.7, 20, 24). E kiit Jess ttkata dalr tai ina e. Ibikeitss t Juan wk tso e chk es. Ie dr Israel aleri. Ie ena il Santiago epa ki Jess t ittkataie. Iepa bak kaneblk nima kliu k. Iepa bak senuk batsri tai mer Galilea e omik tsi net. Iklws t ykku i kit ie t Jess ku ne e ki duas de dabom paryk ena su li yk e shu ulat (80-90 DC). Iepa t ibikeits t ie t ikit Israel aleripa bak senuk bnet Israel esepa a. Juan 20.31 ee ie t se a ikkach t ie ie t ykku i kit. E t ich i es: ykku i kitule as a t ikl t Jess dr Skkl Al pairinebitu idi wa sblie e. ies ikitule as sene micho d a ul a a erbl ie mik e wa. Es Juan t ikit. Ykku i ki ie t se a ikkach buaiewa t Skkl dr Jess Y. Mik Juan wtnewa swto w a day nane ki Patmos ee eta ie dewat ke kklaie. Mik ie bak ee, eta Jess t ie ka ykku ki Apocalipsis e shtk. ies ie t ykku tsitsirla sk kit dka maat. Skkl Tt yne sditsie
ta ekl ki Skkl Tt e tsotke. Ie tso Skkl ta, ies ie dr Skkl. 2 Kenet ie tsotke Skkl ta. 3 Skkl t yi ulitane y ie ta ita. K ku k i ki , e k yneak ie wa. 4 Ie dr sene micho e wk. Ie dr wes bw es, e t se er iweke. 5 Bw e t se er sulu tso wes stui a es e iwemir. K sulu e alpaka iki . 6 Wm ekl patkbitu Skkl t e ki Juan. 7 E dbitu yi dr bw e tteklie itt pakk as sulitane erbl imik Juan t itt pakeke e wa. 8 Ie wk k dr bw e, er ie dbitu itt pakk. 9 Yi dr bw e e dr bw chkle datse k ja a sulitane er iwoie e. 10 K i kos y Skkl t ie ta ita, er mik idbitu k i a, eta k i wakpa k na iane t yi dr ie. 11 Ie dbitu iwk k a ena iwk ditswpa a, er epa k wa ikinewa. 12 Er wpa t ikiwa ta ierbl imik, esepa a kaw mit as idrak Skkl alarie. 13 Iepa de Skkl alarie, er
1Tsawe

179
Juan1
180
e k dr wes se alar ku rke y wa m wa es. Iepa de Skkl alarie ie wk er wa. 14 W ki Skkl Tt e yne sditsie ta isene sa shua. Ie dr Skkl Al ekl e. Ie wa Skkl er bua ch se a ena wes Skkl dr moki , e kos kkayne se a. E su sa t. 15 Juan t ie tt paka ta ichit aneule: Wm i yy a a mik ye ich t wm ekl daia ye ukuki spattk ye skie, e tsotke k iaia ye yki , e kueki ie dr bua ichkle ye tsata. 16-18 Skkl tt dalino e mne Moiss wa. Er kos Skkl er bua ch se a ena wes ie dr moki e jchenewa sa wa Jesucristo wa. K yi wa Skkl suule iwbla wa, er il ekl tkrie iy ta, e dr ies Skkl, e t iy kkach se a. E kueki ie dr er bua chkwak. Ie er bua k ch se a tai shute.

Juan dr Swskukwak e t Jesucristo tt pak
wkirpa t sacerdotepa ena Lev aleripa, epa welepa patk Juan ska ichakk: Yi dr be? Be dr w pairinebitu idi wa sblie e? 20 Juan k wa iblne. Ie t iepa iut ysys: Ye k dr w pairinebitu idi wa sblie e. 21 Iepa t isk chak: Ema be dr yi? Be dr Skkl ttekl bak ki Elas e? Juan t iepa iut: Au, ye k dr ie. Iepa t isk chak: Be dr Skkl t iyat t ittekl sk datse e? Eta Juan t iiut: Au, ye k dr ie. 22 Eta iepa t isk chak ia: Ema, be dr yi? Sa ki ikiane jchenowa ysys chne yi t sa patk epa a. E kueki ich sa a t yi dr be? 23 Juan t iepa iut: Ye dr w y Skkl ttekl Isaas t e. Ie t iy: K sir po w k yi serku ee yile ttra aneule, e t ichera: A er mane Skkl datse e yki . E dr wes ala yus ysys ie yki es.a 24 Eta wpa patk fariseowakpa t ttk Juan ta, 25 epa t ie a isk chak: Be k dr w pairinebitu idi wa sblie e, be k dr Elas, be k dr Skkl ttekl e, ema kueki be t swskueke? 26 Ie t iiut: Ye swskueke di a, er ekl dur a shua k ijcher a wa t yi idir, 27 e dra ye ukuki kaneblk ye skie. Ie dr kk tai ye tsata, e kueki ie klkku kicha k wtsnanuk ye siarla e a.

19Judiowak
1.23 Isaas 40.3

181
28 E
Juan1
kos tka Betania. K e ate di ki Jordn e wi shet. Ee Juan tso swskuk. es ta Juan t Jess su t idatse ie ska ta ichit: Isa. W idatse e dr Skkl obeja pupula patkbitu jch sulu wambleke sulitane t e nu oloyoie e. 30 Ie w paka ye t a a mik ye t iy: Ekl doia ye ukuki , e tsotke k iaia ye yki , e kueki ie dr bua ichkle ye tsata. 31 Ye wk k wa ijcher buaiewa t yi dr ie, er ye t swskueke as Israel aleripa wa ijcher wa t yi dr ie. 32 ies Juan t ich: Ye isu t Wikl Batser datse k ja a nublie, e ate ie a. 33 E yki ye k wa ijcher t yi idir, er Skkl t ye patk swskuk di a, e t ye a iy: Yi ki Wikl batser de ate ie a, e dr w t a iekewa Wikl Batser a e wk. 34 E su ye t, e kueki ye t ich a a t ie dr Skkl Al ichkle.

29Bule
Jess dr Skkl obeja jchne e
es ta Juan durne ee ta ie ta ittkatapa de bl. 36 Mik Juan t isu t Jess damia e wa, eta ie t ich iepa a: Wm w dr Skkl obeja pupula patkbitu jch se skie e! 37 ch Juan t, e tts Juan ttkatapa bl t, eta epa myal Jess itki . 38 Jess e wtrene ta isu t idatserak ie itki ta ichakit: kiane a ki ? Iepa t iiut: A Rab (judioie tt e w kiane ch swblau kwak), w be serke? 39 Eta ie t iepa iut: A shk isauk. Eta iepa myal ie ta, ta w ie serke, e su iepa t. Mik iepa ma ie ta eta diw detke tkl. Iepa e tsat ie ska d katuirketke ekk. 40 Ittkatapa bl t Juan tt tts ta imineyal Jess itki , e ekl ki Andrs, e dr Simn Pedro l. 41 E ukuki bet ta Andrs t il Simn e ku ta ichit ia: W pairinebitu idi wa sblie, e ku sa t. (W pairinebitu idi wa sblie e ki judioie Mesas ena griegoie iki Cristo.) 42 E ukuki ta Andrs wa Simn mtser w Jess tso ee. Mik Jess t Simn su, eta ie t ich ia: Be dr Simn, Juan al, er be kirda Cefas (griegoie ski Pedro, e w kiane ch k.)

35 Bule
Jess ttkatapa ts
es ta Jess t ibikeits t ye mikea Galilea. Kam ie mi e yki ta ie t Felipe ku ta ichit ia:

43 Bule
Felipe ena Natanael epa ki Jess t ittkatapaie
Juan1,2
182
Be shk ye ta ye ttkataie. 44 Felipe dr k ki Betsaida e wak. Andrs ena Pedro epa serke ies Betsaida. 45 Felipe t Natanael ku ta ichit ia: W pairinebitu idi wa sblie kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki , e wk ku sa t. Ie dr Jess, Jos serke Nazaret, e al. 46 Natanael t ich: bua dttsami Nazaret? Felipe t ich ia: Be shk sa ta, ta iw sa. 47 Mik Jess t isu t Natanael datse ta ichit: Wm w e je dr Israel aleri buaie. Ie k kachta. 48 Natanael t ie a ichak: be a ichk t ye dr es? Ie t iiut: Ye k ku dur ee, er kam Felipe t be ki, e yki ye t be su diki a. higuera kl 49 Natanael t ich ie a: A Swblau kwak, Be dr Skkl Al ichk! Be dr Israel aleripa k! bl ich 50 Jess t ie iut: Ye be a ich t ye be su higuera kl diki a, e kueki be erbl ye mik? Er e tsata be t ik sueraia. 51 ies ie t ich: Moki ye t a a ich t k ja suera a t ie ta a isuera t ye dr Sdits Al e dr wes klkatab es shkokaie k ja a, e ki Skkl biychkwakpa shkke wok wak.

es ta ulabats Can ate Galilea ee, ee Jess m tso. 2 ies Jess ena ittkatapa kiule, epa de ulabats e kw tku k. 3 Mik iepa vino enewa, eta Jess m t ich ie a: Vino enewa. 4 Jess t ie a ich: Ik be t e ch ye a? Kam ye kw d iw kkachoie t yi dr ye. 5 Eta im t ich yi watikwakpa a: kos chekeit a a, e a t es. 6 Ee skau tso terl (6) judiowak e batseu kerak Skkl a, e d dapawoie. Skau ek a di choka galon dka dabom byk (20) dabom maayk (30) ekk. 7 Jess t ich watikwakpa a: Skau ikkpa w ika chi di wa.

1Biki
Ulabats kw tkweke Can
1.51 Gnesis 28.11 sa.

183
Juan2
Ta watikwakpa t iw ikarak es. 8 Eta Jess t ich iarak: I ta its yttsa elkela ta its mi ikw tku k wkir a patts. Es iepa t iw. 9 Eta iwkir t di yne vinoie e patts. Ie k wa ijcher t w vino e datse (er watikwakpa t di yttsa, epa wa ijcher t w idatse.) E kueki ie t wm ulabatske, e ki 10 ta ichit ia: Sulitane wblane vino buaiewa, ese watik kewe. Mik skiulepa t iy tai , eta vino se watieke. Er be t vino buaie bl, ikk erpa be t iwatieke. 11 I w Jess t Can ate Galilea ee, e dr k or yi a ese ts o ie t. E wa ie t ilo tai , e kkach iepa a, ta ittkatapa erbl ie mik. 12 E ukuki ta ie ma im ta, ilpa ta, ies ittkatapa ta, k ki Cafarnam ee. Ee iepa e tsat k bt k maat ekk al.

(Mateo 21.12-13; Marcos 11.15-18; Lucas 19.45-46) 13 Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tkw dkewatke tsi net, e kueki Jess ma Jerusaln kaw e tkuk. 14 Mik ie de Skkl w pamik, eta ie t obeja ena bakala pupula ena nubl ese wataukwakpa ku. ies inukl maneukwakpac kuit tulurdak imesa omik. 15 Ta ie t ttsa trwa, e wa ie t yi wataukwakpa kos trwyal iobeja ibakala tso kos e ta. ies inukl maneukwakpa inukl tulttsait ta imesa trlurka. 16 Ie t ich nubl wataukwakpa a: yi i ylur seraa! K ye Y u klwar wa a yi watuoie! 17 E ukuki ta ittkatapa na ianewa t Skkl ykku t ich: Be u dalr tai ye na, e tsatkera ye t d ye duwa ekk. 18 Judiowak wkirpa t ichak Jess a: k or yi a e wse wmi be t sa a iw kkachoie t be wa kaw ta yi ikk woie? 19 Ie t iiut: U i tkttsa a t, e ta biki es ta ye t iyukane. 20 Iepa t ich ia: U i kan dr duas dabom tkyk k terl (46), eta wes iyukami be t k maatk ? 21 Er u cheke ie t, e dr iwk e chke. 22 E kueki mik ie shkenekane, eta ittkatapa na ianewa t ie t iy es. E kueki iepa t Skkl ykku ena y Jess t e klw.

Jess tso Jerusaln Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw or yi a ese weke ie t tai . E kueki tai p erbl ie mik. tku k, eta k
23 Mik
c 2.14 inukl maneu k wakpa: Inukl tso Skkl w a, e dr kuaki , k dr inukl tso judiowak wa yi tuoie bnet ese. E kueki yi t yi tueke ee, ese kawta iepa inukl maneu k inukl ese wa.
Jess wa sulitane er suule bua
Juan2,3
24 Er
184
ie wa iepa er suule bua, e kueki k ie erblne iepa mik. 25 Ie wk wa ijcher bua wes sulitane er dr. E kueki k yi a ynuk ie a t wes se er dr. tso ekl ki Nicodemo, e dr judiowak wkirpa ekl. Ie dr fariseowak. 2 K et naewe ie de Jess ska ta ichit ia: A Swblau kwak, k or yi a ese weke be t. Skkl k kpa be ta, ema k be a onuk. E kueki sa wa ijcher t ie t be patk sa wblau k. 3 Jess t ich ia: Moki ye be a ich t yi k sk ku nene etkichane, ese k dpawa blie Skkl tso e a. 4 Nicodemo t ie a ichak: Mik sde kchke, eta wes sku rmine etkichane? Wes smimiwane sm shua, e ku rmi etkichane? 5 Jess t iiut: Moki ye be a ich t yi k ku ne di wa ena Skkl Wikl wa, ese k dpawa blie Skkl tso e a. 6 Sku ne sm wa sy wa ese ser wes sdits ser es, er yi ku ne Skkl Wikl wa, ese ser wes Skkl ser es. 7 Ye t be a ich t be kawta ku nukne etkichane. Wes e t be tkiwemi? 8 wakaneweke Skkl Wikl t se a, e dr wes siwa bitsi rke k wae es. E blar ttss, er w idatse ena w imr e k jcher swa. Es itkke sulitane ku ne Skkl Wikl wa epa ta. Se wa ijcher t iepa ku nene Skkl Wikl wa, er k se wa ijcher wes iw tkke. 9 Nicodemo t isk chak: Ema i ma iw dr? 10 Eta Jess t iiut: Be dr swblaukwak dalirta tai Israel aleripa shua ese, er wes be k wa yi ikk jcher? 11 Moki ye t be a ich t jcher sa wa, e cheke sa t a a, ies su sa t, e pakeke sa t, er a k na sa tt klwak ys. 12 yi tso k i ki , ese wa ye t ikleeke a a, er e k klw a t. Ye m t ipak yi tso k ja a ese wa k kleaule, ema wes e klwmi a t? 13 K yi mineka k ja a ese dene k i a. Er ye dr Sdits Al, e datse k ja a, e kueki yi tso ee e jcher seraa ye wa bua. 14 Mik Israel aleripa bak k w k yi serku, ese k a, eta Moiss t tabechka yu tkab diklie,d e batswait kalka mik ta itkka. Es ies, ye dr Sdits Al, e

1Wm
Jess ena Nicodemo tt ita
d 3.14 Moiss t tabechka yu tkab diklie: Israel aleripa ukyne Skkl ki ena Moiss ki . E nu ie Skkl t tkab patk iepa ttkulur. Er Skkl t iy Moiss a t tabechka yu tkab diklie ta ibatswa kalka mik as wpa dukewat ke esepa isa ta ibuarne. Nmeros 21.4-9 sa.
185
Juan3
kawta tkka kal mik 15 as wpa erbl ye mik, esepa ul d sene micho e ska. Es Jess t ich Nicodemo a. na k ulitane wakpa dalr tai . E kueki ie al ekl , e duwa aishku ta, mettsait ttwa se skie, as yi erbl imik esepa k e skie sene micho d iul a. 17 Skkl k wa il patkne k i a se kichatktsa. E skie ipatkit se tsatkk. 18 Yi erbl Skkl Al mik, ese k kichatne. Er yi k erblne imik, ese k erblne Skkl Al ekl e mik, e kueki ikichatnettsatke. 19 Skkl Al dbitu k i a, e dr wes bw es se er iwoie. Er stso sulu wamblk, esepa dr wes stso stui a es, e wa iepa wbats buaie. Iepa k ki ie kiane. E kueki wpa k erblne ie mik, esepa kichatnetke. 20 Wpa t sulu wambleke, esepa na sulu Skkl Al ar. Iepa k ki Skkl Al tt kiane tts as sulu wamblekerakit, ese w k kkayrwa. E dr wes stso stui a k shkakwa bw olo ska es. 21 Er wpa serke wes Skkl tt moki t ich es, esepa ki Skkl Al kiar bua. Iepa dewa bua Skkl Al dr wes bw es e ska iw kkachoie t weke iepa t, e wekerakit Skkl batamik.
16 Skkl

Skkl na sulitane dalr
ukuki ta Jess ma Judea ittkatapa ta. Ee ie e tsat k tai iepa ta swskuk. 23 ies Juan tso swskuk k ki Enn ee, ee di tso tai e kueki . K e ate tsi net Salim. P dke ie ska ta ie t iepa wskueke. 24 (yi ikk kaneone kam ie wtrwa swto w a, e yki .) 25 Er ie ttkatapa welepa iutmi judiowak ekl ta, iepa e batseu ke di wa, e tt ki . 26 E kueki iepa myal Juan ska ta ichit ia: A Swblau kwak, wm d be ska Jordn di wi shet y be t, e wk tso swskuk ta sulitane mike ie ta. E k t be tsiriw? 27 Juan t iiut: Au, e k t ye tsiriw. Skkl k wa se a ikw mne, e ta k se a onuk ys. 28 Ye t iy t ye k dr w pairinebitu idi wa sblie e, er ye patknebitu ie yki keweie, e tts a wkpa t bua. 29 Mik ulabatske, eta alakl dr iwm icha. Eta iwm sini tso ee, ese t wm tt tts, eta e t ie ttsw bua. Ye dr wes wm sini es. E kueki ye ttsne bua i e t sulitane mike Jess ta. 30 Ie kawta ki kka tai ye tsata, e skie ye k e wkwa dishet.

22 E
Juan Swskukwak t ich t Jess dr ie tsata
datse k ja a, e dr sulitane tsata. Wpa tso k i ki , esepa dr k i wakpa, tso k i ki , ese cheke iepa t. Er yi datse k ja a e dr sulitane tsata. 32 suule ie wa ena ttsule ie wa k ja a ese
31Yi
Jess datse k ja a
Juan3,4
186
pakekeit, er p kibiiepa k wa ie tt klone. 33-34 Yi patkbitu Skkl t e a Skkl Wikl mne tai shute, e kueki ie t Skkl tt pakekene. E kueki wpa t ie tt klw, e wa esepa tso ichk t Skkl tt dr moki . 35 Sy na il dalr tai , e kueki yi ulitane matit iul a. 36 W erbl Skkl Al mik, ese ser micho. Er w k t Skkl Al tt iut, ese k ul dpa sene micho ska. E skie Skkl ksik merie iki .

t itts t Jess klpa k irke ena swsurkerak tai Juan t swsku e tsata. (Er Jess wk k wa swsune, ittkatapa t swsku.) Mik cheke iepa t e tts Jess t, eta ie e yttsa Judea mane Galilea. 4 Er ie itts t ie kawta shkktk Samaria. 5 Ie ena ittkatapa de k ate Samaria ki Sicar ee. Ee tsi net k me Jacob t il Jos a, e ate. 6 Di bi Jacob t k iaia e tso ee. Ee Jess demi ta ishtrinewa. Ie e tkser di biule e kkmik eta diw dketke bata a. 7-8 Jess ttkatapa myal Sicar chkew tauk . E dalewa alakl ekl dr Samaria wak, e debitu di tsu k ta Jess t ich ia: A tay, be weiky, di kakm a y. 9 Ie tkinewa ta iiutit: Be dr judiowak, ye dr Samaria wak. Wes be t ye a di kieke? (Judiowak ena Samaria wakpa k w dr mik, k dtawa ska, e kueki alakl t iiut es.) 10 Jess t iiut: meke Skkl t se a me ena yi dr ye, e jchenpa be wa, ema be t ye a di kiera ta di t sene meke sia ese meray be a. 11 Alakl e t Jess a ich: A kkpa, be k wa tka ku di i yottsa, ies di i tso i ski . W be t di e kumi m ye a? 12 Ima be t ibikeits? Se y bak dr Jacob, e t di i meat sa a. Di i ya ie wk t ena ilar t ies iiyiwak. Be t ibikeits t be dr ie tsata? 13 Jess t ie iut: Wpa t di i y esepa er sirdane. 14 Er wpa t di meke ye t e y, esepa k er sirpaiane ys. Di e dr iepa er a wes di tskirke wtu tai es, e t sene micho mera iepa a. 15 Eta alakl t ich ia: A kkpa, di e m ye a as k ye er siria, ies as k ye dia di watsu k e. 16 Jess t ich ia: Be y, be wm kik ta be kine. 17 Eta alakl t iiut: Ye k wm ta.

1-3 Fariseowakpa
Jess tt alakl ekl ta Samaria
187
Juan4
Jess t ich ia: Bua be ich t k be wm ta. 18 Be ulabatsule sketkicha ta i e ta be wa itso, e k ta be ulabatsule. ch be t, e dr moki . 19 Eta alakl t ich ie a: A kkpa, ye t isu t wsua be dr Skkl ttekl. 20 Sa dr Samaria wakpa, e kkpa bak k iaia, epa t Skkl dali e wakaneo kabata i ki . Er a judiowak t icheke t skawta e kanu k Jerusaln . 21 Eta Jess t iut: A tay, ye tt kl. Kaw dra ta Skkl dali e wakaneorda k wae, k dr kabata i ki Jerusaln a. 22 A t Skkl dalieke, er e k jcher a wa bua. Er stsatkr tt e datse sa dr judiowak ditsw wa, e kueki sa wa ie jcher bua. 23 Sy dalikwakpa chkle, esepa t ie daliera moki iWikl wa. E kw dketke, moki idetke i ta. 24 Skkl dr wikl, k wrtawa, e kueki wpa t ie dalieke esepa k idalik moki wes ie ki kiane es iWikl wa. 25 Eta alakl t ich: Ye wa ijcher t w pairinebitu idi wa sblie e datse (e ki Cristo griegoie ena Mesas hebreoie). Mik ie de eta ie t yi ulitane w pakera se a. 26 Jess t ie a ich: Ema e dr ye tso ttk be ta e. 27 E wsha ta ittkatapa debitu ne. Epa t Jess su kapakk alakl ta, e t iepa tkiwwa tai . Er k yi ksik dka ichakk ie a t kiane be ki ? ik be tso kapakk alakl se ta? 28 Eta alakl t iskau mat tkr ee ta imane w iu tsorak ee, ta ichit e wakpa a: 29 Mishka wm dur ekl e sauk. sulu kos wambly, e chit ye a seraa. Ie al dr w pairinebitu idi wa sblie e? 30 Eta k e wakpa biteyal Jess weblk. 31 E dalewa Jess ttkatapa t ich ia: A Swblau kwak, be chk. 32 Er Jess t iepa a ich: Ye wa chk tso, e k suule a wa. 33 Iepa chakrak: Yile wa chk debitu ie a ? 34 Er Jess t iepa a ich: Ye chk dr, yi t ye patk, e tt iutk ena kan meit ye a, e eukwa seraa. 35 A wa tt tso e t ich: Kaw kianeia si tkl eta iyiw tsotke sht; er ye t a a ich t p datse tai epa webl. Iepa dr wes iyiw alinetke tsotke wi tnuk es. Iepa tsotke erblk ye mik. 36 Wpa t iepa ki meke erblk ye mik, esepa dr wes iyiw shtkwakpa es, e sk dra iepa ul a. ies wpa shteke iepa t, esepa ul a sene micho dra. Es wpa dr wes yi kuatkkwakpa es ena wpa dr wes iyiw shtkwakpa

Juan4
188
es, esepa ttsrda bua ita. 37 P t icheke: wele t ikuatkeke, sk t iwshteke. Tt e dr moki . 38 Ye t a patkmi iyiw shtk w a k wa ikuatkule ee. Ee oka kanebl, er iw de bua a ul a. 39 Alakl e t ipak Samaria wakpa a: sulu kos wambly, e chit ye a seraa. E kueki Samaria wakpa tai serke k e a, epa erbl Jess mik. 40 Eta mik Samaria wakpa de Jess ska, eta iepa kkch ie a ta ichrakit ia: Be e tsat sa ta. Ie e tsat iepa ta k bt. 41 Ie kapakke iepa ta, e kueki iepa k dapane tai erblk ie mik. 42 Eta ichrakit alakl a: Sa erbl ie mik e k dr be t sa a ich, e kueki . I e ta sa wkpa t itt tts, e kueki sa t iklw t moki ie dr sulitane tsatkkwak.

Jess t blu kan kueblu ekl e al buawne
es ta Jess e yttsa Samaria e michone Galilea. 44 Ie t iy: Skkl ttekl k dalirta iwk k ki . 45 Mik ie demi Galilea eta k e wakpa t ikiwa er bua wa. Mik iepa dr Jerusaln Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tku k, eta kos bua o Jess t, e su iepa t. E kueki iepa t ikiwa er bua wa. 46 Jess dene Can ate Galilea w ie t di y vinoie ee. K e bl kan kueblu ekl tso Cafarnam, e al kirinewa tai . 47 Mik ie wa ijchenewa t Jess tso Judea, e dene Galilea, eta ie ma Jess ska ta ikkch ia: Mishka Cafarnam ye al dukewatke e buau kne. 48 Ie t iiut: Wsua k or yi a ese k one ye wa a a iw kkachoie t yi dr ye, e ta k a erblpa ye mik. 49 Er blu kan kueblu t ich ia: A kkpa, mishka bet kam ye al duwa e dalewa. 50 Jess t ich ia: Be yne be u a. Be al serdaia. Ie t Jess tt klw moki ta ie mane iu a. 51 Kam idmine u a, eta ikan msopa t iku ala ki ta iepa t ie a ich: Be al buanene. 52 Ie t iepa a ichak: Diw wekk ye al buanmine? Iepa t iut: Chk diw bata rrate ekk. 53 Iy na iane t diw ekk Jess t iy ie a t be al serdaia. E kueki ie ena iyamipa kos epa erbl imik. 54 Jess tso Galilea, i ta, k or yi a ese wit btkicha ee.

43 Biki
(Mateo 8.5-13; Lucas 7.1-10)
189
Juan5
ukuki ta judiowak tso kaw tkuk Jerusaln, ee Jess ma. didape kuoie mer ukk ki Obeja Ukk e omik tsi net. Didape e ki hebreoie Betsata, e kkmik la tso skel. 3-4 la ekk a tai skirirke esepa tso. Epa welepa k wbla wawr, welepa k shko, welepa kraulewa. Iepa tso ipanuk t as di wti r.e 5 Iepa shua wm tr ekl kraulewa. Ie kirinemi e ki duas de dabom maayk ki pkl (38). 6 Jess t isu tr ee. Ie wa ijchenewa t k iaia ikirinemi. Eta ie t wm kraulewa e a ichak: Be ki ikiane t be buarne? 7 Eta ikirirke t ie iut: A kkpa, k yi ku ye ki muk e iowa di a mik iwti rke eta. Bitkicha ye e iakwa, eta yile e iwatke ye yki kewe. 8 Jess t ie a ich: Be e kka, be kala kka ta be shkmi. 9 E bet ta wm buanene ikala kkait ta ishkmi ekka. Er e diw dr judiowak eno diw. 10 E kueki judiowak wkirpa t ich wm buanene e a: I e dr eno diw, e kueki be k a kaw ta ka se tsu kmi i e. 11 Ie t iepa iut: Yi t ye buawne, e t ye a ich: Be ka shtka ta be shkmi. 12 Eta iepa t ie a ichak: Yi t be a ich t be ka shtka ta be shkmi? 13 Jess ma p tso tai e shua, k wneia, e kueki wm buanene e k wa ijcher yi t ie buawne. 14 E ukuki ta Jess t ie ku Skkl w a ta ichit ia: Ye tt tts. Be buanene, e kueki sulu k wamblaria d sulu k dbitu ne be ki . 15 Eta wm e ma judiowak wkirpa ska ta ichit, Jess t ye buawne. 16 Jess t k or yi a ese w eno diw a, e kueki judiowak wkirpa t ie sumitke sulu. 17 Er ie t ich iepa a: Ye y kaneblke kekra, es ies ye kaneblke. 18 Tt e t judiowak wkirpa k uluwka, na ie ttakwa me. Iepa k ulune kueki . Er ie icheke t Skkl dr ie ie ki , ie t eno diw dalsewwa, e y, es ie e ch t ies ie dr Skkl, e t iepa k uluw tai ie ki .
2 Jerusaln

1E
Jess t wm kraulewa buawne
t ich iepa a: Moki ye t a a ich t ye dr Skkl Al, e k a onuk ye wk er wa. kos weke ye Y t, e su ye t, e weke ye
e 5.4 Tt i k ku Juan ykku kchke kibipa e ki . E t ich i es: Mikle ta mikle ta Skkl biychkwak ekl e kewa di wtiu k . Di wti rke eta yi mwa di a kewe, e buanene. K itkine t du wse t ie tteke. E kueki skirirke tso ipanuk t a s di wti r.
19Jess
Skkl t il a dich tai m
Juan5
190
t. weke ye Y t, e kos weke ye t. 20 Sy na ye dr ie Al e dalr tai , e kueki kos wekeit, e kkachekeit ye a. ies il k kkacherait tai ye a, e t a tkiwerawa tai . 21 Sy t sduulewa e shkewetakane ta sene mekeneit iepa a. E su ye dr ie Al, e t sene meke wpa a ye ki ikiane m esepa a. 22 ies Sy k t yi shu leta ichoie t yi kichatrda yi ser micho, e kw mit ye a as ye t sshu l. 23 Ie t iw es wes iepa t ie dalieke es. Wpa k wa ye as sulitane t ye dali daline, ies esepa k wa Sy t ye patkbitu e daline. 24 Moki ye t a a ich t wpa t ye tt iuteke ena ierblkerak yi t ye patkbitu, e mik, esepa ul a sene micho detke. Iepa k kichatrpattsa. Iepa k kuia wes sduulewa es, iepa ul detke sene chkle ska. 25-26 Ye Y dr sene mukwak ies ye dr sene mukwak, e kw me ie t ye a e kueki . Wpa k wa sene micho ku, esepa dr wes sduulewa es Skkl a. Kaw dra ta iepa t ye dr Skkl Al e tt ttsera. Wpa t ye tt tts ta iklwit moki , esepa ser micho. Moki ye t a a ich t e kw datse, ies e de i ta. 27 ies ye dr Sdits Al, e kueki ie t kaw m ye a sulitane shu loie. 28-29 Kaw datse aishku ta, ta sduulewa kos t ye tt ttsera ta ie yrattsarak p a. Wpa t bua o, esepa shkerdakane sene micho a. Er wpa t sulu wambl, esepa shkerdakane kichatnoie. Tt e k t a tkiu kwa.

ye a onuk ye wk er wa. Ye k ki kiane w ye wk er wa. E skie kiane w Skkl t ye patkbitu, e ki , ese wekey. E kueki ye t sshuleke wes ye Y t ye a icheke es. E kueki ye t sshu leke ysys. 31 Ye wk e chpa t ye tt dr moki , ema e k w ta. 32 Er itso ekl e t ye tt cheke, e dr Skkl. Ye wa ijcher t i ma ie t ye tt cheke, e w ta. 33 A t ye chakk patk Juan a ta ie t ye tt y, e dr moki ies. 34 Er sdits t ye tt cheke, e k ska ye tkine. Er y Juan t, e chy a a as a tsatkr e kueki . 35 A a Juan dr wes bw warke olo burke es. Kua a t ie tt klw bua ttsne bua wa, er ekul . 36 Er sk tso, e t ye tt cheke bua, y Juan t, e tsata. E dr, k or yi a ese wekey tai wes ye Y t ye patk iu k es. E t sulitane a ikkacheke t moki ye Y t ye patkbitu. 37 ies ye Y t ye patkbitu, e t ye tt cheke, er a k wa ie tt ttsule, ies a k wa ie suule. 38 Ie t ye patkbitu, er a k erblne ye mik. E kueki a k t ye tt klweta moki a er a. 39 A t ibikeitseke t Skkl ykku t ichmi t wes sene micho dmi a ul a, e kueki a t isuekewa buaiewa. Er ykku e t ye tt cheke. 40 Er a k erblak ye mik as sene micho d a ul a. 41 Sdits t ye ki kka, e k ska ye tkine. 42 Er ye wa a suule bua t wes a dr. Ye wa ijcher t k a na Skkl dalr. 43 Ye dbitu ye Y tt

30 K
Wes se wa ijcher t Jess tt dr moki
191
Juan5,6
wa, er k a wa ye kinewa. Er oka bitpa iwk tt wa, ema e kiwa a t bua. 44 A wakpa ki kkeka, e wa a wbats buaie. Er a k ki ikiane t Skkl ekl , e t a ki kka, e ta wes a erblmi ye mik? 45-46 Moiss t ye tt kitat ykku ki , e kueki moki a t ie tt klw, ema ies a t ye tt klwmi. E kueki k a ibikeitsk t ye t a kkatmi ye Y a. kit Moiss t k iaia e mik a erblke, e je t a kkatera. 47 Er kitbak ie t, e k klne a wa, ema wes cheke ye t, e klwmi a t?

ukuki ta Jess ma batsri ki Galilea e wi shet. Batsri e ki ies Tiberias. 2 k or yi a ese weke ie t tai . Ie t skirirke esepa buawne, e su p t, e kueki tai p mir ie itki . 3 Ie ma ittkatapa ta kabata a ta ee ie e tkser iepa ta. 4 Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw dkewatke 5 Mik ie t isu t p de tai ie itki , eta ichit Felipe a: tsi net tkw. W se mimi yi tauk p kos ikkpa a ? 6 E chit Felipe a isuoie t i ma Felipe t ie iutmi. Er ie wk wa ijcher bua t wmi ie t. 7 Felipe t iiut: Skaneblmi d k cien byk, er e sk k dr w yi tuoie m iepa a elke elke. 8 Ittkata ekl ki Andrs dr Simn Pedro l, e t ich ia: 9 e duladula tso ekl, e wa pan yule cebada wa tso skel ena nima bt; er e k dpaka stso tai e ki . 10 Jess t iiut: Ich iepa ulitane a t a e tulser i ski . (K e a tai tatsi tso.) Eta p ulitane e tulser. Ee wpa dka mil skeyk (5.000). 11 Jess t pan klw ta wstela chit Skkl a. E ukuki ta iblatit mit ittkatapa a as iwatirakit. ies iwit nima ta es. Eta iepa t i kos iepa ki ikiane ekk. 12 Mik iepa chk de w eta Jess t ich ittkatapa a: Ibata ate e sht as k iweirwa. 13 Eta ittkatapa t pan yule cebada wa dka skel, e bata ate, e sht ine dka kkla dabom eyk ki bk (12). 14 Mik p isu t, k or yi a ese w Jess t, eta iepa ich: Moki wm w dr Skkl ttekl cheke k iaia t idatse e. 15 Er Jess wa ijchenewa t iepa wa ie miketser dich wa tkka bluie, e kueki ie mane kabata a e tsu kat ekrla.

1E
P dka mil skeyk epa ti Jess t
k tuirketke, eta Jess ttkatapa biteyalne d batsri a. 17 Jess ichtke iepa a t k ye panar. K ttsenewatke eta Jess kam dne, e
16 Mik
(Mateo 14.22-27; Marcos 6.45-52)
Jess shk di k
Juan6
192
kueki iepa e ikarak kan a ta imichorak batsri wi shet d Cafarnam. 18 E wsha ta siwa bitsi neka tai , e t di uyeke tai . 19 Mik ishkrak d kilmetro skel terl e ulatk, eta iepa isu t Jess shkratse iepa kker di ki . E t iepa suaw. 20 Ie ich iepa a: K a suanuk! Ye idir. 21 Iepa ttsne bua ie ikikwa kan a, e wsha ta idemirak w imikerak ee.

es ta, p ate batsri wi shet, epa wa ijchenewa t Jess ttkatapa mineyal kan r ee et , e ki , er Jess k minea ittkatapa ta. 23 Eta kan sk datse tse Tiberias, e irine tsi netkla w iepa pan a mik Jess wstela y Skkl a pan ki eta ee. 24 Mik p isu t ie ena ittkatapa k kuia, eta iepa e ika kan demi tai ese ki ta imyal Cafarnam iyulk.

22 Bule
P t Jess yuleke
p demi batsri wi shet, eta iepa t Jess ku ta ie a ichakrakit: A Swblau kwak, mik be dbitu e? 26 Ie iiut: Moki ye t a a ich t a k ku ye yulk, k or yi a ese wy, e w ane a na e kueki . A t chk a tai , e kueki a tso ye yulk. 27 K a kaneblk chk er tawa ese skie. A kanebl chk k er tawa t sene micho meke a a, ese skie. Chk e mera ye dr Sdits Al e t, ye Y dr Skkl e t ikw me ye a e kueki . 28 Iepa t ie a ichak: wmi sa t as kiane Skkl ki ese sa t? 29 Ie t iiut: Skkl t ye patk e ki ikiane t a erbl ye mik. E kiane ie ki . 30 Iepa t ich ie a: k or yi a e wse wmi be t as sa t isa ta sa erbl be mik? wmi be t? 31 Se ypa bak k iaia epa t ki man e a k sir po yi serku ee. E tso kitule Skkl ykku ki w ich: Moiss t iepa w k d chk datse k ja a e wa. 32 Jess t iepa iut: Moki ye t a a ich t Moiss k wa chk datse k ja a e mne a ypa bak epa a. Ye y t chk e me iepa a. Er chk chkle datse k ja a e watkeke ie t a a. 33 Chk chkle meke Skkl t, e dr yi datse ekl k ja a t sene micho mmi sulitane a e. 34 Iepa t Jess a ich: A kkpa, chk e m sa a kekra. 35 Ie t iepa a ich:

25 Mik
Jess dr chk t sene micho meke e
193
Juan6
Ye dr chk t sene micho meke e. Yi bitu ke ye ska ena ierblke ye mik, ese k tepaia bli t, ies ese k ersirpaia. 36 Er e dr wes ye t a a ichtke t er a wa ye suule a wbla wa, er a k erblku ye mik. 37 Wpa me ye Y t ye a, esepa kos bitu ra ye ska ta wpa bitu ke ye ska, esepa k watepattsay. 38 Ye datse k ja a, e k dbitu kiane ye wk ki e u k. Ye dbitu kiane yi t ye patk e ki e u k. 39 Yi t ye patk, e ki ikiane t wpa kos meit ye a, esepa k wne weiky. E kueki iepa k watepattsay. E skie ie ki ikiane t iepa kos shkewkaney aishku ta mik k i enewa e kw ska. 40 Ye Y ki ikiane t wpa t ye su ena erbl ye mik, esepa kos ser micho kekra. Iepa shkewerakaney aishku ta mik k i enewa e kw ska. 41 Jess t ichtke: Ye dr chk datse k ja a e. E kueki iepa ukynemi ie ki sulu. 42 Iepa t ich: I k dr Jess dr Jos al e? Iy ena im suule se wa bua. Wes ie t ichmi t ie datse k ja a? 43 Ie t iepa iut: K a ukynukia ye ta. 44 K yi bitpa ye ska, ye Y t ye patk, e k wa id ema. Wpa bite ye Y wa, epa shkewerakaney mik k i erkewatke eta. 45 Skkl ykku kitule itteklpa wa e t ich: Skkl t iepa kos wblawera. Es wpa t ye Y tt ttseta, ies e wblauta ie wa, esepa kos bitu ra ye ska. 46 K yi wa Skkl suule. Er ye dbitu ie ska, e kueki ye wa ie suule. 47 Moki ye t ich a a t wpa erbl ye mik, esepa ser micho kekra. 48 Ye dr chk t sene micho meke e. 49 A ypa bak k iaia, epa yi serku ese ska, er iepa durulune. 50 Er t chk ki man e a k w k chk datse k ja a, e cheke ye t a a. Wpa t chk e , epa k dupawa. 51 Er chk t sene micho meke datse k ja a, e dr ye. Wpa t chk e , epa ser micho. Chk meray iepa a, e dr ye wk chk, e merattsay ttwa as k ulitane wakpa isiepa erbl ye mik, esepa ser micho. 52 Eta iepa iutmi: Wes ie t ichk mmi se a kat? 53 Ie t iepa iut: Moki ye t a a ich t a k t ye dr Sdits Al, e chk kat, e p y, e ta sene micho k dpa a ul a. 54,55 Ye chk e dr chk , e dr diy chkle. E kueki wpa t ye chk kat, ye p chkle, ye p y, esepa ul a sene micho detke. Aishku ta mik k i erkewatke, eta iepa shkewerakaney. 56 Wpa t ye chk kat, ye p y, esepa btse bua ye mik. ies ye btse bua iepa mik. 57 Ye y t ye patk e serke iwk mik. Ie mik ye serke. Es ies wpa t ye chk kat esepa serke ye mik. 58 Chk dbitu k ja a, e chk ye tso a a. Chk e k dr wes chk ki man a a ypa bak k iaia epa t e es. Iepa t ia er iepa durulune. Er wpa t chk cheke ye t a a e , esepa ser micho.

Juan6,7
59Tt
194
e wa Jess t iepa wblaw judiowak dapawo w tso Cafarnam e a. shkke tai Jess ta, epa t tt e tts ta ichrakit: Tt e dr darr. Yi t iklwmi? 61 Ima iepa tso ichk e suwait. E kueki ie t iepa a ichak: Tt e kueki a na ye wataktsa? 62 Ye dr Sdits Al, e mkane k ja a w ye datse ee, e m su a t, ema e je ta a erblmi ye mik? 63 Wikl Batser t sene micho meke sia. weke sdits t, ese k dr ie bua. Tt wa a pattekey e w datse Wikl Batser wa. Tt e klw a t, e ta a ser micho. 64 Er a welepa k erblku ye mik. Wpa k erblku ie mik ena yi t ie mekettsa e jchertke ie wa kewe, e kueki ie t ich es. 65 Ie t ik ch: E kueki ye t a a ich t k yi bitpa ye ska, ye Y k wa imne e ta. 66 E ukuki ta tai p shkke Jess ta, e kibiiepa t imat, k shkia 67 Eta Jess t ittkatapa dabom eyk ki bl (12), epa a ichak: ie ta. A shkakmi ies ye yki ? 68 Eta Simn Pedro t iiut: A Skkpa, yi ta sa mimi? Be tt wa sa ser micho. 69 Sa erbltke be mik. Sa wa ijcher moki t be dr yi dr batser patkbitu Skkl t e. 70 Jess t iepa iut: A dabom eyk k bl (12), e shu kit ye t, er a ekl dr b icha. 71 Mik Jess t e ch eta Judas chit. E dr Simn Iscariote e al. Ie dr Jess ttkatapa dabom eyk k bl (12) e ekl er ie t Jess wmekettsa.

60 P
Jess tt batamik se ser micho
ukuki ta Jess shkke Galilea. Judiowak wkirpa na ie ttakwa, e kueki ie k shkak Judea. 2 Er judiowak t kaw tkweke kiekerakit la Kw, e kw tkwekerakit Judea, e dewatke tsi net. 3 E kueki Jess lpa t ie a ich: K be e tsu kat e. Be y Judea as k or yi a ese weke be t, e w sa be ttkatapa serke ee epa t. 4 Yi ki ikiane t smalepa t iki kka tai , ese t yi kos w sulitane wrki . Moki k or yi a ese ormi be a, e ta i sulitane wrki . 5 Jess lpa k erblne ie mik, e kueki iepa t iwayu es. 6 Ie t ich iepa a: Kam ye kw dka, er a kaw kos ese dr bua. 7 Wpa k t Skkl dali esepa k a a su nuk sulu. Er ye tso iepa a ichk t

1E
Jess lpa k erblne ie mik
195
Juan7
wambleke iepa t, ese dr sulu. E kueki iepa na ye ar sulu. 8 A yshka la kw tkwekerakit e a. Ye kw kam dka, e kueki kam ye mi. 9 E chit ta ie e tsat Galilea.
lpa myal, e ukuki ta ies ie ma. Er ie ma br, k e kkayule. tkweke, e shua judiowak wkirpa tso ie yulk. Iepa t ichak: W ie tso? 12 P dapane tai ee, epa t Jess cheke a br kuku a. Welepa tso ichk: Jess dr bua. Er welepa tso ichk: Ie k dr bua. Ie t se ki teke. 13 Er iepa suane judiowak wkirpa yki , e kueki iepa k ttku darr. 14 Mik ikw tkwekerakit, e dketke shabts, eta Jess dewa Skkl w a ta ie t swblawmi. 15 Eta judiowak wkirpa tkirulune iweblk iki ttsk ta ichrakit: Ie k yule wes e wa tt jcher tai ? 16 Jess t iiut: Tt wa a wblaweke ye t, e k dr ye wk tt, e dr Skkl t ye patk e tt. 17 Yi e chtke kiane Skkl ki e w u k, ese wa ijcherda t tt wa swblawekey, e dr Skkl tt. Ie k t ibikeitsepa t e dr ye wk tt . 18 Yi ttke iwk er wa, ese ki ikiane t p t ie ki kka. Er w ki ikiane t yi t ipatk e ki karka, ese tt moki k kachta. 19 Sulitane wa ijcher t Moiss t Skkl tt dalino e mat se a. Er a ulitane k t iw dali. kueki a ki ye kiane ttwa? 20 Eta p tso tai ee, epa t iiut: Be a aknama tso. Yi na be ttakwa? 21 Ie t iepa a ich: k or yi a ese w ye t etkicha eno diw a, e t a ulitane tkiwwa. 22 Moiss t tt dalino meat a a t a alar wpa kos wakyu itttola kkulitla te tsir e wa k de iki pkl (8) eta. (ermata se wa ijcher t tt e k mne Moiss wa, imne a ypa bak k iaia Moiss yki a kaw ta kaneblk eno diw epa a.) ies Skkl ykku t ich t k a. Er mik k de alarla ki pkl, e ane eno diw a, eta a t a alarla wakyueta eno diw a. 23 A a kaw ta alala wakyuk eno diw a Moiss tt dalioie, e ta wes a ulurmi ye ki , ye t wm ekl buawne wae eno diw a e ki ? 24 K skkatar is iwr e wa. E skie it yul ysys.
10 Jess 11Kw

Jess ma Jerusaln la kw tku k
25 Jerusaln
wakpa welepa t ichak:
Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e
Juan7
196
Wm w k yuleku swkirpa t ttwa? 26 Isa, w idur ttk sulitane wrki eta iepa k t ch ie a ys. A ich, swkirpa t iklw t moki ie dr w pairinebitu idi wa sblie e? 27Er se wa ijcher bua t w ie datse. E skie mik w pairinebitu idi wa sblie e datse, eta k yi wa ijcherpa t w idatse. 28 Jess tso swblauk Skkl w a. Mik e t tt e tts, eta ichit aneule: A ibikeitseke t a wa ye suule bua. A ibikeitseke t a wa ijcher bua t w ye datse. Er ye k dbitu ye wk er wa. Yi t ye patkbitu e mik serblmi, ie k suule a wa. 29 Er ye datse ie ska, e kueki ye wa ie suule bua. Ie t ye patkbitu. 30 Iepa t imaw klwwa, er kam ie kw dka, e kueki k yi ul dwa iska. 31 Er tai p erbl ie mik epa t ich: K yi sk a k or yi ese onuk tkka Jess t iw e tsata. Ie wake dr w pairinebitu idi wa sblie e.

cheke p t br kuku a, mik e tts fariseowakpa t, eta iepa ena sacerdotepa wkirpa, epa t Skkl w shkkipa patk iklu kwa. 33 Jess t ich: Ye tsoia a ta brbr me ta ye mane yi t ye patkbitu e ska. 34 A t ye yulera, er a k t ye kuepa. A k dpaka w ye mr ee, e kueki a k t ye kuepaia. 35 Ta judiowak wkirpa chak: W ie w mikea, e k kuepa se t? A ich imikea w judiowak mineyal senuk k kuaki wakpa shua ese ska p k dr judiowak, esepa wblauk? 36 Ie t ich: A t ye yulera, er a k ye kuepa. A k dpaka w ye mr ee, e kueki a k t ye kuepaia. Ima e w kiane ch?
32 Jess

Fariseowakpa na Jess klwakwa
tkweke judiowak t, e kw bata e dr ibuaie, e kw Jess e kka ta ichit aneule: Wpa ersine, esepa shk ye ska diyk. 38 Wpa erbl ye mik, esepa ta itkra wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Iepa er a itura tai wes di klka tu es. 39 Mik Jess t di klka ch, eta ie tso Skkl Wikl merda wpa erbl ie mik esepa a, e chk. Er e kw ska ta kam Jess mikane iy ska olo ta tai , e kueki kam Skkl Wikl mer.

37Ikw
Se er a itura tai wes di klka tu es
t tt e tts, epa welepa t ich: Moki wm w dr Skkl ttekl datse e. 41 Welepa sk t icheke: Ie dr w pairinebitu idi wa sblie e.
40 Wpa
Judiowak tt chilineka Jess batamik
197
Juan7,8
Er welepa sk t icheke: Au, k idr e. W pairinebitu idi wa sblie e k bitpa Galilea. 42 Skkl ykku t ich t ibitu ra se bl bak David e ditsw wa, ies ibitu ra Beln w David bak senuk ee. 43 Es iepa tt chilineka Jess batamik. 44 Iepa welepa na iklwakwa, er k yi ul dwa ie ska.

w shkkipa dbitu Jess klu kwa, epa dene fariseowakpa ena sacerdotepa wkirpa ska, eta epa t ichakrak ishkkipa a: kueki a k wa Jess d? 46 Ishkkipa t iiut: Sa k wa yi ttsule ttk wes wm e tt es! 47 Fariseowakpa t ich iepa a: ies a e mettsa ki tw? 48 Ima a ibikeits t swkirpa fariseowakpa epa wele erbl ie mik? 49 P sepa k wa Moiss tt dalino suule, esepa e mukettsa ki tw. Er iepa kichatnettsatke. 50 Er fariseowak ekl ki Nicodemo dr Jess sauk naewe, e t ich iepa a: 51 Tt mne se a dalino, e t ich k se kaw ta yi wmuktsa weik kam it yulttsas bua e yki . Es se wa ijcher t sulu iwa iwamblne. wamblit k 52 Iepa t ie iut: Wsua ies be dr Galilea wak! Skkl ykku sa buaie, eta be isuera t Skkl ttekl k karpaka ys Galilea.

45 Skkl
Judiowak wkirpa k erblne Jess mik
iepa ulitane mane iu a. Jess ma Olivo kbata a. 2 Bule es blami ie dene Skkl w a ta p ulitane debitu ie ska. Ie e tkser iepa wblau k. 3 Swblau k tt dalino wa wakpa ena fariseowakpa de ie ska. Iepa wa alakl ekl ku newa isenewabak dalseukwa e debitu. Iepa t ik e dukser sulitane wrki . 4 Iepa t ich Jess a: A swblau kwak, alakl i ku newa isenewabak dalseukwa. 5 Tt dalino meat Moiss t se a, e t se k alakl ise ttkwa k wa. Ima e ch be t? 6 Iepa t Jess a ichak imawoie t i ma ie t iutmi ikkatoie. Er Jess e wwa i ski ta iulatska wa ishtmiit i ski wes yi shts ykku ki es. 7 Iepa t ik chak ia. Ie wduka ta ichit: A w k wa sulu wamblule ys, ese t k ts uy ie ki . 8 Eta Jess e wwane i ski ta ishtmineit i ski . 9 Mik iepa t tt e tts, eta sulu wambleke iepa t, ese ane iepa na ta imyal ekl ekl.
53 [Eta
Alakl ekl t isenewabak dalsewwa
1Er
Juan8
198
Ikkpa myal kewe, e itki iduladulapa. Bata ekk ta alakl ate dur Jess wrki . 10 Eta Jess e wdukane ta ie a ichakit: A tay, w iepa? Yi ate be kkatk? 11 Ie t iiut: A kkpa, k yi ate. Jess t ich ia: Ye ies k t be kkat. Be yshka. K sulu sk wamblaria.]f

Jess t isk chne p a: Ye dr k ulitane wakpa a wes k olo es. Wpa e yu ye ttkataie, esepa ser micho k olo e a. Iepa k serpaia wes sshk stui a es. 13 Fariseowakpa t ich ie a: Be wk tso e tt chk, e kueki be tt k w ta. 14 Ie t iepa iut: E yne t ye e tt chke, er i ma ye e chke e w ta. Ye wa ijcher w ye datse, ies w ye micho, er e k jcher a wa. E kueki i ma ye e ch e w ta. 15 A t ye bikeitseke wes a wakpa kabikeits es, e kueki a t ye kkateke t ye dr kachkwak. Er ye k t yi bikeitseta es. Ye k dbitu yi shu lk, ye dbitu stsatkk. 16 Er mik ye t sshu l, eta ye k t sshuleta ekrla, e kueki ye t sshu lera ysys. Ye y t ye patk, e tso ye ta sshu lk. 17 Tt dalino t ich t sdits bl tso itteklie, epa t ich ikk, e ta iepa tt w ta. 18 Es e, ye dr ye wk ttekl. ies ye Y t ye patk, e dr ye ttekl. E kueki ye tteklpa dr bl. 19 Iepa t ie a ichak: W be y tso? Ie iiut: A k wa ye suule, ies a k wa ye Y suule. A m wa ye suule, ema ies a wa ye Y suule. 20 Tt ikk ch Jess t itso swblau k e dalewa. Ie tkr swblau k Skkl w a w kalku tso inukl ioie m Skkl a ee. Er kam ie kw dka, e kueki k yi wa iklnewa.

12 Eta
Jess dr wes k olo es sulitane a
t isk ch iepa a: Ye ma ta a t ye yulera, er a duralur sulu kos wambleke a t e a. E kueki k a dpaka w ye mr ee. 22 Eta judiowak wkirpa t ich:
21Jess
A k dpa w ye mr ee
f 7.53-8.11 Isalema tt i k ku ykku kchke kit Juan t. E ukuki ta yile sk t imeka iki .
199
Juan8
Ie ich t sa k dpaka w ie mr ee. Ie e ttkewa al, e kueki ie ich es. 23 Ie t iepa a ich: A dr k i wakpa , er ye dr k ja wak. A dr k e wakpa, er dr k e wak. 24 E kueki ye t a a ich t a duralur sulu kos ye k wambleke a t e a. A k wa iklne t ye dr yi ybitu ye t a a e, e ta a duralur sulu kos wambleke a t ese a. 25 Eta iepa t ie a ichak: Yi be dr? Ie t iiut: Ye dr yi ybitu ye t a a kua e. 26 Tai ye wa tt tso a kkatoie. Er kos cheke ye t sulitane a e ttsule ye wa yi t ye patk e kk a. Ie tt dr moki . 27 Er iepa k na iw ane t ie tso iy dr Skkl, e chk. 28 E kueki ie t ich iepa a: Sdits Al, e dr ye. Mik a t ye batska krus mik, eta a t isuera t yi dr ye. Ye k t wpa ye wk er wa. cheke ye Y t ye a t ich, e chekey. 29 Yi t ye patk e tso ye ta. wr bua ie wa, wekey, e kueki k ie wa ye meuleat ekrla. e 30 Mik e ch Jess t, eta tai p erbl ie mik.

t ich judiowak erbl ie mik, epa a: A serke kekra ye tt diki a, e je ta a dr ye ttkatapa chkle. 32 A wa Skkl tt moki e jcherda bua ta e t a yerattsa, ul a a klulewa e yki . 33 Iepa t ie iut: Sa dr Abraham aleripa. Sa k klulewa ul a. Wes be t ichmi t sa yrdattsa? 34 Ie t iepa iut: Moki ye t a a ich t wpa t sulu wambleke, esepa tso klulewa sene sulu ul a. 35 Er sklulewa kan msoie ese serke iwkir ska, er k idr iwkir yami ekka. Iwkir al e dr iyami ekka kekra. 36 Ye dr Skkl Al. Ye t a yttsa sene sulu ul a, e ta moki a ynettsa. 37 Ye wa ijcher t a dr Abraham aleripa, er a k t ye tt klw, e kueki a ki ye kiane ttwa. 38 kkacheke ye Y t ye a, ese cheke ye t a a. Es ies a t iwambleke wes a y t a a ikkacheke es. 39 Iepa t iiut: Sa y bak k iaia e dr Abraham. Er ie t iepa a ich: A m dr Abraham aleripa, ema a sermi wes ie sene es. 40 Ye t tt moki ch a a wes Skkl t ye a ikkach es. E wy, er a ki ye

31Jess
Se ynettsa sulu ul a Jess batamik
Juan8
200
kiane ttwa. Ese k wamblne Abraham wa. 41 A e wambl wes a y e wambl es. Iepa t ie a ich: Sa k dr ala al! Sa y dr ekl e dr Skkl! 42 Ie t iepa a ich: Ye datse Skkl ska, e tso e. Ye k d ye wk er wa. Ie t ye patk. E kueki moki ie chpa a y, ema ye dalrmi a na. 43 kueki a k na ki ye tt kiane klw, e kueki a k na ye tt w ane. ye tt w ane? A k 44 A y dr b. A dr ie alar. A dr ie icha ta a e wambl wes ie ki ikiane es. Kekra ie dr sttkwak. Ie tt kos e dr kach wchka, e kueki Skkl tt moki , e k wa ie wbats. Ie dr kachkwak, ie wk dr es, e kueki ie kach tai . Ie dr kach kkl. 45 Er ye t tt moki ch a a, e kueki a k t ye tt klw. 46 A w t ikkachmi t ye t sulu wambl? Ye t tt moki cheke a a, e ta kueki a k t ye tt klw? 47 Yi dr Skkl icha, ese t ie tt tts er bua wa. Er a k dr ie icha, e kueki a k na ie tt ttsak.

judiowak k erblne Jess mik, epa t ich ie a: Mik sa ich t be dr Samaria wak sulu, e a aknama tso, eta sa t ich ysys. 49 Jess t iepa iut: Au, k ye a aknama ku. Ye t ye Y dalieke, er a k t ye dali. 50 Ye k ku yulk ye wk a e ki koka. Er itso ekl, e ki ikiane t a t ye ki kka. E dr sshu lkwak. 51 Moki ye t a a ich t yi t ye tt iuteke moki , ese k dupawa. 52 Iepa t ich ie a: I e je sa t iklw moki t be a aknama tso. Abraham ena Skkl tteklpa kos durulune. Wes be t ich t yi t be tt iuteke, esepa k dupawa? 53 Ima be erbik t be dr se y Abraham e tsata? Ie blnewa ies Skkl tteklpa kos blrulune. Ima be erbik t be dr yi? 54 Ie t iepa iut: Ye wk e ki kkeka, ema e k dr ie bua. Er ye Y t ye ki kekeka, e wk cheke a t t e dr a Kkl. 55 Er a k wa ie suule. Ye je wa isuule. Ye ichpa t ye k wa ie suule, ema ye kach sulu wes a es. Moki ye wa isuule. Ie tt iutekey. 56 Abraham dr a y bak k iaia e t ye datse, e kw suera, e kueki ie ttsne bua. Ie t isu ta e t ie ttso bua. 57 Iepa t ie a ich: Kam be ki duas d dabom skeyk (50), eta wes be ichmi t be wa Abraham suule? 58 Jess t iepa iut: Moki ye t a a ich t ye tsotke Abraham bak k iaia e yki kewe.
48 Eta

Abraham kam ku r e yki Jess tsotke
201
59Eta
Juan8,9
iepa t k klw tai Jess toie. Er Jess e blwa iepa shua e yttsa Skkl w a. shkrami e t wm ku ne wbla k wawr ese su ekl. 2 Eta ittkatapa t ie a ichak: A Swblau kwak, yi t sulu wambl, e nu kueki wm i ku ne wbla k wawr, ie wk iy im? 3 Ie t iepa iut: K idr t ie iy im t sulu wambl e nu kueki . Ie ku ne es as Skkl dich tai e wawr iki . 4 Yi t ye patk, e kan kawta w se t kaw taia se a e dalewa. E dr wes se kanebl iwe es. Se blnewa eta k se a kaneoneia. E dr wes katuine ski es, k se a kaneblnukia. 5 Ye tsoia k i ki , e dalewa ye dr wes k olo es sulitane er iwoie. 6 Ie t ich one ta ie wiritu yk ki , e wa ie t dchka yu. Ta wm k wbla wawr e wbla ki dchka e tiit. 7 Ta ichit ie a: Be y wskuk didape ki Silo ee. (Silo e w kiane ch: patkule). Wm wbla k wawr e ma ta iwskue ta iwbla wawnene bua ta ima iu a. 8 P serke ie omik ena p wa ie suule inukl kak kik epa chak: Wm w k dr wm e tkkeser inukl kak kik e? 9 Welepa t ich: T, ie idir. Er welepa sk t ich: Au, k dr ie er ie s idir. Er ie wk t ich: T, ye je idir. 10 Eta iepa t ie a ichak: Wes i ta be wbla wawnene? 11 Ie t iepa iut: Wm ki Jess e t dchka yu, e tiit ye wbla ki ta ichit a: Be y wskuk didape ki Silo e a. Eta ye ma wskue ta ye wbla wawnene. 12 Eta iepa t ie a ichak: W wm e? Ie t iepa iut: K ye wa ijcher.
1Jess

Jess t sku ne ekl wbla k wawr e buawne
Jess t dchka yu ena wm wbla k wawr e buawneit, e kw dr eno diw. E kueki wm buanene e tsmirakit fariseowakpa ska. 15 Epa t ie a ichak:
13,14 Mik
Wm wbla buanene e k chak tai fariseowakpa t
Juan9
202
Wes be wbla buanene? Ie t iepa iut: Wm ekl t dchka ti ye wbla ki ta ye wskue ta ye wbla buanene. 16 Iepa welepa t ich: Wm w t e w e k wa eno diw daline, e kueki e wk k patkne Skkl wa. Er welepa sk t ich: Ie chpa p sulusi, ema wes k or yi a ese ormi ie a? Es iepa tt chilineka. 17 Iepa t isk chakne wm buanene e a: Ie t be wbla buawne, i ma e wk bikeits be t? Ie t iepa iut: Ye a ta ie dr Skkl ttekl. 18 Er iepa k na iklwak t ie bak wbla k wawr ta iwasuit. E kueki iepa t im ena iy tsu k patk 19 ta iepa a ichak: Wm i dr a al? A ich t ie ku ne wbla k wawr, e ta wes i e ta iwbla wasuit? 20 Iy ena im t ich iepa a: Sa wa ijcher bua t ie dr sa al. ies sa wa ijcher t iku ne wbla k wawr. 21 Er wes i e ta ie wbla buanene e k ijcher sa wa. ies k sa wa ijcher yi t ie wbla buawne. E chak ie wk a. Ie detke kchke. Ie wk t ichmi a a! 22 Iy ena im epa suane judiowak wkirpa yki , e kueki iepa t ich es. Judiowak wkirpa t iybak a t wpa iklw t Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e, e ta esepa yekelur iepa t iepa dapawo w a, k kiwaia ys. 23 E kueki iy ena im t ich: Ie detke kchke. Ie wk t ichmi a a. 24 Eta iepa t wm buanene, e sk kine ta ie a ichak: Be tt moki Skkl wrki . Sa wa ijcher t wm t be buawne, e dr p sulusi. 25 Wm t iiut: K ye wa ijcher t wm e dr p sulusi au. Er ye wa ijcher bua t ye bak wbla k wawr, er i e ta ye t iwasu. E jcher ye wa. 26 Iepa t isk chakne ie a: Wes be wit? Wes ie t be wbla buawne? 27 Ie t iepa iut: E chtkey a a, er a k na ittsak. ie a ki ikiane t ye t isk ch? Wsua ies a e yuak ie klie. 28 Iepa t ie ch sulu ta ichrakit ia: Be dr wm e ttkata, er sa dr Moiss ttkatapa. 29 Sa wa ijcher t Skkl ut Moiss ta, er wm e, k jcher sa wa w ie datse. 30 Ie t iepa iut:

203
Juan9,10
ch a t, e t ye wkrawwa! Ie t ye wbla buawne ta wes a k wa ijcher w ie datse? 31 Se wa ijcher t p sulusipa tt k iuteta Skkl t. Er wpa t Skkl dalieke ena iserke wes ie ki ikiane es esepa tt iuteke ie t. 32 K i ts yne etami k yi wa ittsule t se ku ne wbla k wawr esepa wbla buartane. 33 Ie k patkpa Skkl t, orpa ie a. ema k 34 Iepa t iiut: Be ku ne, be talane sulu a. Wes be ksik deka sa wblau k? Eta iepa t itrwshkar.

itts t wm wbla buanene e trwshkar iepa t Skkl w a. Mik ie t iku ta ie a ichakit: Be erbl Sdits Al mik? 36 Ie t iiut: A kkpa, ich a yi idir as ye erbl imik. 37 Jess t iiut: Be wa isuulebak; e dr ye tso ttk be ta e. 38 Eta ie e tkwa kuch ki idalik ta ich ia: A Skkpa, be mik ye erbl. 39 E ukuki ta Jess t ich: Ye dbitu k i a sshu lk as wpa dr wes swbla k wawr es esepa wbla wawr. ies ye dbitu wpa e ch t iwbla wawr bua esepa mukat wes iwbla k wawr es. 40 Mik fariseowakpa welepa tso ie ska, epa t tt e tts, eta ichrakit ia: Ima be sa bikeits? Sa dr wes swbla k wawr es? 41 Ie t iepa iut: A m wbla k wawr, ema sulu nu k ku a ki . Er a t icheke t a wbla wawr, e kueki a ki sulu nu tsoia.

35 Jess
Wm wbla buanene e erbl Jess mik
Jess t ich: Moki ye a a ich t obeja ekiblkwakpa, esepa k shktawa w obeja tso wtule, e wkk chkle a. E skie iepa shkkewa bnet. Esepa dr akblkwakpa. 2 Er w shkkewa obeja wkk chkle a, ese dr obeja kknukwak chkle. 3 Obeja wkk kknukwak, ese t obeja wkk kkppeeke obeja kknukwak a ta e t iobeja kieke iki wa et et. Obeja t ie tt ttswa bua, ta ie t iyekelur w itsorak wtule ee. 4 Obeja t ie tt ttswa bua, e kueki mik ie t iylur seraa, eta imikerak ie itki . 5 Yi k suule iepa wa, ese k tie iepa wa ese tt ttsule, e kueki iepa poneka iyki . t. Iepa k 6 Tt e pak Jess t judiowak a, er iepa k na iw ane.

10
1Eta
Obeja kknukwak e tt
Juan10
204 Jess dr wes obeja kknukwak bua es
t isk ch iepa a: Moki ye t a a ich t ye wk dr wes obeja wtule ese wkk es. 8 P dbitu ye yki kewe swblau k kache tt wa, esepa dr wes obeja ekiblkwakpa es, iepa dr p sulu. Er wpa dr wes ye obeja es, esepa k wa iepa tt ttsne. 9 Ye dr wes obeja wkk es, wpa shkkewa ye wa, esepa tsatkrda. Iepa dra wes obeja shkkewa dkettsane chkk kknaule bua ese es. 10 Obeja ekiblkwakpa datse iekiblk ena ittkulur ieukwa, e wamblk esepa datse. Er ye dbitu k i a sene buaie muk a a, e dr sene micho chkle. 11 Ye dr wes obeja kknukwak bua es, e e murattsa ttwa iobeja tsatkoie. 12 Er w kaneblke inukl dalrmik, ese k dr ikknukwak chkle. Ie k dr obeja wk, e kueki mik chichi kairu datse, eta ie t obeja mat ta itkashkar ta chichi kairu t obeja ttwa ta imalepa poneka. 13 Wm e k tkine obeja ki . Ie tkirke inukl ki , e kueki itkashkar. 14,15 Ye wk dr wes obeja kknukwak bua es. Ye Y wa ye suule bua, es ies ye wa ie suule. Wpa dr ye icha epa dr wes ye obeja es, iepa suule ye wa bua, ies iepa wa ye suule. Ye e murattsa ttwa iepa tsatkoie. 16 ies ye wa ye icha sk tso bnet, esepa dr ye obejapa ies, er iepa k dr a ditsw. Iepa dra ye wa ye ska ta iepa t ye tt iutera ta irdawarak ye icha tso e epa ta ita echka me. Ye dra iepa kos e kknukwakie. 17 Ye e murattsa ttwa e shkerdakane, e kueki ye Y na ye dalr tai . 18 K yi a ye dukwa. Ye e murattsa ttwa ye wk er wa. Ye a kaw mne e mottsa ttwa ena shkenokane wes ye Y t ye patk iw uk es. 19 Mik judiowak t tt e tts, eta iepa tt chiliwkane. 20 Iepa kibiiepa t icheke: Ie dr ali ie! Ie a aknama tso! ie a t itt ttseke? 21 Er imalepa t icheke: Yi a aknama tso, ese k tt es! Aknama k a swbla buanukne.

7Ie
kw de, eta Jerusaln wakpa tso Skkl w batseone k iaia, e kw tku k. 23 E shua Jess shkdur Skkl w le ki Salomn le e a. 24 Eta judiowak k erblne Jess mik, esepa inewa ie pamik tai ta iepa t ie a ichak: Kos sa t be tt panemir? Iw ch sa a ysys t be dr w pairinebitu idi wa sblie e k be dr e. 25 Ie t iepa iut: Ye t ichtke a a, er a k erblne ye mik. k or yi a ese wy ye Y tt wa. E t ikkach bua sulitane a t yi dr ye. 26 Er a k dr ye obeja, e kueki a k erblku ye mik. 27 Ye obeja t ye tt ttseke.

22 Tskiri
Judiowak k erblne Jess mik epa t iwatttsa
205
Juan10,11
Ye wa iepa suule bua ena iepa datse ye itki . 28 Sene micho mekey iepa a ta iepa k dupawa aishku ta. Iepa k yrpattsaia yi a ye ul 29 Ye Y t iepa me ye a e dr yi ulitane tsata. E kueki k yi a iepa a. yrpattsa ie ul a. 30 Ie ena ye, sa dr ekl . 31 Eta judiowak k erblne Jess mik, epa t k sk klwne tai ie toie. 32 Ie t iepa a ich: Ye Y batamik yi bua w ye t tai a wrki e w kueki a ki ye kiane ttwa k wa? 33 Iepa t iiut: Sa k na be ttakwa yi bua w be t ese kueki . Sa na be ttakwa be t Skkl ch sulu e kueki . Be dr sdits , er be e ch t be dr Skkl. 34-36 Ie iiut: Wes a t ye kkateke tt e ki ? A k na iane t k iaia Skkl t iy a shulkwakpa bak epa a: a dr kklpa?g Tt e tso kitule Skkl ykku ki . Se wa ijcher t ykku e dr moki kekra. Iepa wpa a Skkl t itt mebak sshu lk, esepa ki ie t kklpa, e yita ye kirmi bua ie al. E w dr t ie wk t ye klo ta ye patkbituit k i a. Wes a ichmi t ye t ie ch sulu mik ye ich t ye dr ie al eta? 37 kiane ye Y ki t ye t iw, e m k u k ye ku, ema k a erblk ye mik. 38 A k erblku ye mik, er wekey, e mik a erbl as a wa ijcher moki t ye Y ena ye sa dr ekl . 39 Judiowak t Jess sk maw klwwa, er ie tkashkar iepa yki . 40 E ukuki ta Jess mane Jordn wi shet w Juan bak swskuk ee. Ee ie e tsat. 41 Tai p de ie ska ta ichekerakit: Juan k wa, k or yi a ese one, er wm i paka Juan t kos e dr moki . 42 Eta tai p tso k e a, epa erbl Jess mik.

tso ekl duke ki Lzaro serke Betania. Ee Mara ena il ki Marta epa serke. 2 Mara e dr Lzaro kut t Skkpa Jess kl ki ki masmas tka ta ipasiowait itsak wa e. 3 Ie ena Marta epa t Jess a ichk patk: A Skkpa, Lzaro dalr tai be na, e duke. 4 Mik Jess t itts ta ichit: Du e k e alpaka iki daa. E dr bua Skkl olo kkachoie, ies ye dr ie Al e olo kkachoie. 5 Marta ena il ena Lzaro, epa dalr tai Jess na. 6 Er mik ie itts t Lzaro duke, eta ie k mne iska. Ie e tsatia d k bt w itso ee. 7 E ukuki ta ie ich ittkatapa a:

11
1Wm
Lzaro blnewa
10.34 kklpa: Sikuaie tt e drdioses.

Juan11
206
Mishkane Judea. 8 Iepa t ich ie a: A Swblau kwak, i kukuie se dr ee, ta judiowak ki be kiane ttwa k wa. Wes ee be shkakne? 9 Ie t iepa a ich: K a tkinuk e ki . Kam ye kw dka, e kueki k tkpa ye ta. E dr wes tt i t ich es: K iwe a diw tso dka dabom eyk ki bt (12). iwe ta k olo bua, e kueki se shkke iwe, e ta k se klastkrpawa. 10 Er sshkke k ttsettse a, e ta se klastkrda. Ye tsoia shkk wes sshkke iwe es, e kueki k tkpa ye ta. 11 E ukuki ta ie t ichne: Se yami Lzaro kapowa, er ye mike ishkeu kkane. 12 Eta ittkatapa t ich ie a: A Skkpa, ie kapowa, e ta ibuarmine. 13 Ie t Lzaro blnewa e ch iepa a es. Er ittkatapa t ibikeits t ikapowa. 14 E kueki ie t iepa a ich ysys: Lzaro blnewa. 15 Er a kueki ye ttsne bua t ye k ku ee as a erbl ye mik. Mishka isauk. 16 Eta Toms (e ki ies Ddimo) e t ich imalepa a: Mishka as se ttwa iepa t Jess ta.

Jess demi Betania, eta Lzaro nu wtnewa, e ki k de tkl. ate tsi net Jerusaln omik kilmetro maat ekk. 19 Marta ena Mara ak blnewa, e kueki tai judiowak dbitu iepa pablk. 20 Mik Marta wa ijchenewa t Jess dketke ta ima ialetsu k, er Mara ate u a. 21 Ie t ich Jess a: A Skkpa, be chpa tkr e, ema ye ak k blnewa. 22 Ie blnewatke, er ye wa ijcher t ki be t Skkl a, e merait be a. 23 Ie t ie a ich: Be ak blnewa e shkerdakane. 24 Marta t ich ia: Ye wa ijcher t ie shkerdakane aishku ta mik k i erkewatke eta. 25 Jess t ich ie a: Ye dr sduulewa e shkeu kkane wak. Ye dr sene micho e mukwak. Yi erbl ye mik er iblnewatke, er ishkerdakane ta iser micho. 26 Yi serke ye mik erblke ye mik, ese k dupawa aishku ta. E klw be t? 27 Marta t iiut: A Skkpa, iklwy. Ye t iklw t be dr Skkl Al, be dr w pairinebitu idi wa sblie cheke k iaia t idatse k i ki e.
18 Betania

17Mik
Jess dr sduulewa ese shkeu kkanewak.
207 Jess i w Lzaro nu blne ee
Juan11
t tt e ch one, ta ima il Mara kik, ta ich ie kuku a: Swblau kwak detke. Ie t be ki. 29 Mik e tts Mara t, eta bet ie e kka ma Jess sauk. 30 Jess tsoia w ie tt Marta ta ee. Kam ie dwa w iepa serke ee. 31 Mik wpa tso Mara u a ipablk, epa t isu t ie e kka ma bet, eta iepa ma itki . Iepa ibikeits t ie ma i u k idut nu blne ee. 32 Mik Mara demi Jess ska, eta ie e tkwa kuch ki ikl ska ta ichit ie a: A Skkpa, be chpa tkr e, ema ye ak k blnewa. 33 Mik Jess t isu t Mara i u ke ena wpa debitu ie ta epa i u keak, eta e t ie chkewwa tai shute. 34 Ie t iepa a ichak: W a t in blwa? Iepa t iiut: A Skkpa, be shk isauk. 35 Eta Jess i . 36 Iepa t ich: Isa. Ie na Lzaro dalr tai . 37 Er iepa welepa t ich: Ie t wm wbla k wawr, e buaone ta kueki ie k wa one as Lzaro k blrwa?

28 Marta
Jess sk erianeka ta idemi w Lzaro nu blne ee. E dr kuk brie. k brie bastkr, e wa kuk wtulewa. 39 Jess t ich: k bastkr kuk kk mik, e skttsa bnet. Marta dr dut kut e t ich: A Skkpa, k detke tkl in ki , e kueki sulu in alanewatke. 40 Ie t iiut: Ye t be a ichtke t be erbl ye mik, e ta moki be t Skkl olo tai e suera. 41 Eta iepa t k sku bnet ta Jess wkka k ja a ta ichit: A yw, kiy be a e ttsb. E kuek i wstela chekey be 42 Ye wa ijcher t kek ra kiekey be a , e ttsekeb. Er ikiy a. be a p tso tai e, epa kukua a s iepa t ikl t moki be ye patk. 43 E chit one ta ie ich aneule: A Lzaro, be e yttsa see! 44 Eta Lzaro blnewa e dettsa ttska. Ie ul, ie kl parratulewa datsitak wa. ies iw parratulewa datsitak wa. Jess t ich iarak: Iparratulewa datsitak wa, e wts as imia.

38 Eta
Jess t Lzaro shkewkane
Juan11,12
208 Judiowak t Jess ilerits klwwa
dbitu Mara wapiu k, epa t w Jess t e su, e kueki iepa tai erbl ie mik. 46 Er iepa welepa ma, wit, e chk fariseowakpa a. 47 Eta fariseowakpa ena sacerdotepa wkirpa, epa t judiowak wkirpa ki ta ii dapawka ta ichrakit a: Wes se t Jess wmi? k or yi a ese wekeit tai . 48 Se t ie mat es, e ta sulitane erblra ie mik ta itkrdaka se blie. E m tts Roma wkirpa t, ema iepa bitu ra ta Skkl w tskerawarakit, ies se judiowak ewerawarakit. 49 Er iepa shua wm tso ekl ki Caifs, e dr sacerdote kibi duas e wa. Ie t ich iepa a: A k wa jcher ys. 50 Ttsskua a k na iane t wm ekl duwa se judiowak skie, e dr buaie se kos er wa e skie. 51 Er e k yne Caifs wa iwk er wa. Ie dr sacerdote kibi duas e wa, e kueki Skkl t ie k ichk es itteklie. Ie t ich Skkl tteklie t Jess tterawa judiowak ulitane skie. 52 K idr judiowak skie, ies itterawa Skkl alar ulitane serke k wae epa skie as iepa d judiowak ta ita wes wakpa etkicha es. 53 E diw ta judiowak wkirpa t kaw m a Jess ttowa. 54 E kueki ie k shkia sulitane wsha judiowak shua. Ie e yttsa ma k ki Efran ee. K e ate k sir po w k yi serku ese ska tsi net. Ee ie e tsat ittkatapa ta. 55 Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw dkewat ke tsi net tkw. Judiowak serke bnet epa tai dkemitke Jerusaln e batseu kne ikaw tku ke e yki wes iepa wblar es. 56 Iepa tsoie Jess yulk. Iepa chakkerak Skkl w a: Ima a t ich, Jess dmi kaw tku k k idpa? 57 Fariseowakpa ena sacerdotepa wkirpa, epa t ich sulitane a t yi wa ijcher t w Jess tso, e ta ibiy ch sa a iklwowa.

45 Judiowak
kianeia terl Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tkwoie ta Jess ma Betania w Lzaro serke ee. Lzaro duwa e shkeokane ie t e ska ie ma. 2 Ee iepa ulrak, chkrak bua Jess ki koka. Marta tso iwatik. Lzaro tkr iepa shua mesa ki chkk Jess ta. 3 Eta Mara wa ki masmas ki nardo chkle tu darr, ese debitu litro shabts, e tit Jess kl ki . E ukuki ta ipasiwwait itsak wa. Ki e t shu kos alappwka bua jamama. 4 Eta Jess ttkata ekl ki Judas Iscariote t iwmekettsa e t ich: 5 Ki masmas se tu kan duas ek sk ekk. kueki k iwatonettsa ssiarpa ki moie?
1Kaw

12
Alakl ekl t ki masmas tka Jess kl ki
209
6 Er
Juan12
e k yne ie wa, ie na ssiarpa dalr tai e kueki . Ie dr akblkwak, e kueki ie t ich es. Ie dr Jess ttkatapa inukl blkwak, e kak ekibleke ie t iwk a. 7 Jess t ich ia: Imat. Ki e bleke t se nu ki , er it ie t ye ki kam ye ttwa e 8 Ssiarpa tso kek ra a shu a as a t iki m, er ye k ku kek ra yki . a ta.

judiowak wa ijchenewa t Jess tso Betania ta imyal ee, k dr sauk. ies iepa ki Lzaro shkeokaneit e kiane su. 10,11 Lzaro Jess batamik tai iepa erbl Jess mik, ta sacerdotepa wkirpa tt k iutia iepa t. E kueki sacerdotepa wkirpa t ibikeitstke Lzaro ttowa ies.
9Tai
Sacerdotepa wkirpa ki Lzaro kiane ttwa
(Mateo 21.1-11; Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40) 12 Tai p de Jerusaln Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tku k. Bule es ta iepa wa ijchenewa t Jess datse ies Jerusaln. 13 E kueki iepa s k tlor tsmi shulor ie datse e al ki idalioie ta imyal ialetsu k. Iepa t ich aneule: Skkl ki kkas! Aycha bua se Israel aleripa bl datse Skkl tt wa e!h 14 Eta Jess t burro pupula ku et, e ki ie e tkka wes ikitule Skkl ykku ki es, e t ich: 15 A Sin wakpa, k a suanuk. Isa, a bl datse e tkuleka burro pupula ki .i Es Skkl ykku t ich. 16 Ima Jess tt tso kitule Skkl ykku ki e w tka ie ta. Er e kw ska ta ie ttkatapa k na iw ane t Skkl ykku kitule k iaia e t Jess tt pakeke. Er ie mkane k ja a olo ta tai , e ukuki ta iepa na iw ane t kos w p t ie ta, e tsotke kitule Skkl ykku ki . 17 Wpa tso mik Jess t Lzaro shkeokane eta, epa t tt e pakeke imalepa a. 18 E kueki p wa tai tt e jchenewa, e kueki imyal Jess aletsu k. 19 Er fariseowakpa t ich a: Isa, sulitane mike Jess itki ! Se tsaine bua!

Jess demi Jerusaln
mne Jerusaln Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tku k, 21 Griegowak epa debitu Felipe ska. e shua griegowak welepa tsoak. Felipe dr k ki Betsaida e wak. K e ate Galilea. Iepa kkch tai :
20 P
Griegowak welepa t Jess yul
12.13 Salmo 118.25
12.15 Zacaras 9.9
Juan12
210
A kkpa Felipe, sa ki Jess kiane su. 22 Eta Felipe ma ichk Andrs a ta iepa bl myal ichk Jess a. 23 Jess t ich iepa a: Ye dr Sdits Al, e olo tai e kkayrketke. 24 Moki ye t a a ich t iyiw etkla k tknewa yk a, e ta iatda ekrla, k w ta. Er iyiw etkla tknewa yk a, ese shlne ta iwdal duowa, e ta itskine wrda tai . 25 W e dalr tai k duakwa, ese weirda aishku ta. Er w e mettsa ttwa k i a, ese tsatkrda ser micho. 26 Yi kaneblak ye a, ese kawta shkk ye ta; w ye tso ee ye kan msopa tso ies. Yi kaneblke ye a, ese ki keraka ye Y t.

itts i ta, tai ye eriane. chmiy? Y ichmi ye Y a: A w, ye tsatk tkketke ye ta e yki ? Au, e k chepay. Ye wk e y dbitu ttwa! 28 A yw, be olo tai e kkach as be ki karka. ttsne e t ich: Ye olo tai e kkachtkey be ki , ta Eta k ja a tt isk kkacheraney. 29 P tso ittsk ee, epa t ich t al blane, er welepa t ich: Skkl biychkwak wele tt ie ta. 30 Jess t ich iepa a: Tt tts a t, e k dr ye a, e dr a ki moie. 31 K i wakpa shu l kw detke. B dr k i wakpa wkir, e uyardattsa i ta. 32 Mik ye wtnewa krus mik e tkneka, eta ye wa sulitane bitu ra ye ska. 33 Es ie t wes itterawa e ch. 34 P t iiut: Se wa ijcher t Skkl ykku ki ikitule t w pairinebitu idi wa sblie e ser micho. Wes be t ich t Sdits Al, e kawta tkka krus mik? Sdits Al e dr yi? 35 Jess t ich iepa a: Yi shkke stui a, ese k wa ijcher w imr. Ye dr wes k olo es, er ye tsoia a shua ekul . E kueki a shk ye olo a as k stui t a kwa. 36 Ye dr wes k olo es, e tsoia a shua. Ye mik a erbl as a d ye ichaie. E ch one Jess t ta ima e blwa iepa yki .
27Ye

Jess ttekewatke, e ch ie t
k or yi a ese w Jess t tai judiowak wrki , er iepa k erblne ie mik. 38 E kos wamblne wes Skkl ttekl Isaas e t ikit Skkl ykku ki es, e t ich: A Skkl, tt paka sa t wsua k yi wa iklne. Be dich tai e kkay be t iepa a, er iepa k wa sa tt iutne.j 39 Es iepa k a Skkl tt klr. ies Isaas ikitat t kueki iepa k wa Skkl tt klone. E t ich:
37

kueki judiowak k erbl Jess mik
12.38 Isaas 53.1

211
40
Juan12,13
Iepa er darr, k na Skkl tt klwak ys. E kueki iepa wa Skkl t k chwwa. Ie t iepa mat wes swbla k wawr es. Ie t iepa er darwwa as iepa k na iw ar. Skkl t ich t ye t iw es as iepa k er mane ye a ta iepa buawney.k 41 Isaas t Jess olo tai e su ena ie t Jess cheke, e kuek i ie t ich es. 42 Er tai judiowak wkirpa erbl Jess mik. Er iepa suane fariseowakpa yki , e kueki k iepa ichka sulitane kukua. Iepa k ki ikiane t fariseowakpa t iepa trwshkar iepa dapawo w a. 43 Sdits t iepa ki kekeka e wa iepa wbats buaie, Skkl t iepa ki kekeka e skie.

t ich aneule: Wpa erbl ye mik, esepa k erblne ye mik. Iepa erbl ye Y t ye patk e mik ies. 45 Wpa t ye su, esepa t ye Y t ye patk e su ies. 46 Ye dr wes k olo es. Ye dbitu k i a as wpa erbl ye mik, esepa k kuia wes stso stui a es. 47 Wpa t ye tt tts, er k iwa iw iutne, esepa k kichatepa ye wk t. Ye k dbitu k i a sdits kichatk. Ye dbitu sdits tsatkk. 48 Wpa t ye watekettsa, k t ye tt dali, esepa kkatkwak tsotke, e t iepa kichaterattsa. Tt ybak ye t, e k klne iepa wa, e kueki mik k i erkewatke, eta iepa kichatrdattsa. 49 Ye k wa yule ye wk er wa. cheke ye t, e chekey wes ye Y t ye patkbitu, e t ye patk ichk es. E kueki ye tt dr moki . 50 Ye wa ijcher t ch ie t e t sene micho m. Es chekey, e chekey wes ye Y t ye k ichk es.
44 Jess

ch Jess t e wa se kichatrda
Ypa Yrulune Egipto e kw dkewatke bule es. Jess wa ijcher t ie t k i mekeattke ta imichone iy ska, e kw dewatke. Wpa dr ie icha tso k i a, epa dalr kekra ie na. Es iepa dalr micho ie na kekra. 2 Jess ena ittkatapa tso chkk naewe. Iepa ekl ki Judas, e dr Simn Iscariote e al. B t ie ktke ibikeitsk Jess wmttsa. 3 Er Jess wa ijcher t iy t kos kw m iul a. ies ie wa ijcher t ie dbitu Skkl ska e mitkene ee. 4 Es ie e kka w iepa tso chkk ee, ta ipaio ki kke yttsait ta datsi uku e pasiwoie, ese muwait e kipa mik. 5 E ukuki ta di tit kul a ta ie t ittkatapa kl skumi. Datsi uku tso iwa moule e kipa mik, e wa ittkatapa kl pasiwit.
1Judiowak

13
Jess t ittkatapa kl sku
12.40 Isaas 6.10

Juan13
6 Mik
212
Jess mi Simn Pedro kl skuk, eta e t ie a ich: A Skkpa, be dr sa wblau kwak. Wes e t ye kl skumi? 7 Jess t iiut: u k ye tso e w k ane be na i e, er i ukuki ta be na iw arda. 8 Eta Pedro t ich ie a: K ye t kaw mepa be a as be t ye kl sku! Jess t iiut: Ye k t be kl sku, e ta be k dpaia ye ttkataie. 9 Simn Pedro t ich ia: A Skkpa, e dr es ema ye kl sku. ies ye ul ena ye wkir e ! kos sku 10 Er Jess t iiut: Yi kutke ikl pa sunetke manene, ese k kawta kuwne, ikl kiane sku. A kibiiepa tsotke manene, er ekl dur a shua, e k dr manene. 11 Ie wa ijcher t yi t iwmekettsa, e kueki ie t ich: ekl dur a shua, e k dr manene. 12 Jess t ittkatapa kl sku one ta ipaio ki kke ikaneit ta ima e tkserne mesa omik ta ichit: w ye t a a, e w ane a na? 13 A t ye ki Swblaukwak Skkpa, es je idir, ye dr e. 14 Ye dr a wblaukwak, ye dr a kkpa, er ye e wwa d dishet a kl skuk wes kan mso es. E yita a k e wkwa d dishet yki ki muk. 15 w ye t a wrki , e w kkachy a a as a t iwakane es. 16 Moki ye t a a ich t kan msopa kos, esepa k dr iwkirpa tsata. ies yi patkule, ese k dr yi t ipatk ese tsata. 17 Tt e w ane a na ta iwaw a t es, e ta aycha e dr bua a a. 18 K ye ku a ulitane chk. Ye t a shu kitbak, e kueki ye wa ijcher bua wes a dr. Er Skkl ykku t ich: wpa chkke ye ta, e isie al ekl mane ye bolkie. Tt e kawta w tkk es. 19 E ch ye t a a kam iw tk e yki . Es mik iw tka, eta a t iklwera moki t Skkl t ye patkbitu. 20 Moki ye t a a ich t yi t yi patkekey, ese kiekewa er bua wa, ese t ye kiekewa er bua wa. ies yi t ye kiekewa er bua wa, ese t yi t ye patkbitu e kiekewa er bua wa.

t ich one ta ichkenewa ta ichit ittkatapa a ysys: Moki ye t a a ich t a ekl t ye wmerattsa. 22 Ittkatapa suka. Iepa k wa ijcher t yi chk ie tso. 23 Iepa ekl dalr tai Jess na, e tkr iomik tsi net iepa chkke e dalewa. 24 Ie a Simn Pedro ul kkach t ichak yi cheke Jess t. 25 Ie k e skwa tsi net Jess sk ta ichakit ia:

21Jess
Jess t ich Judas t ye wmerattsa
213
Juan13,14
A Skkpa, yi idir? 26 Jess t iiut: Ye t pan takla nuweke udi a, ta yi a y im e idir. E bet ta ie t pan takla nuwka ta imit Judas dr Simn Iscariote al e a. 27Judas t pan takla ta bet Satans tkawa ie er a. Jess t ich ia: weke be t e bet. 28 Er iepa tso chkk mesa omik, epa k na iane kueki Jess t ich es. 29 Judas dr inukl blkwak, e kueki Jess ttkatapa welepa t ibikeits t Jess t Judas k il tauk ikaw tkwekerakit e a il kakmuk ssiarpa a. 30 Es Judas t pan ta ima. Mik ima, eta k detke naewe.

ma e ukuki ta Jess t ich: Ye dr Sdits Al e. I e ye olo wrda, ies Skkl wk olo wrda ye ki . 32 Skkl olo wrda ye ki , e ta ie wk t ye olo kkachera sulitane wrki , e werait bet. 33 A alar, k ye serpaia a ta k tai . A t ye yulera, er ybak ye t judiowak wkirpa a, e cheke ye t a a ies: a k dpa w ye mike ee. 34 Ye t tt paali meke a a dali, e dr i: a dalrits. A kawta dalritsk wes ye t a dalritseke es. 35 A dalritske es, e ta sulitane wa ijcherda t a dr ye ttkatapa.

31Judas
Jess t tt dalino paali m ittkatapa a
Pedro t ichak Jess a: A Skkpa, w be mike? Ie t iiut: K be dpami ye itki w ye mike ee, er aishku ta be dmi ye itki . 37 Pedro t ich ie a: A Skkpa, kueki ye k mipa be itki i ta? Ye e chtke dukwa be tsatkk! 38 Jess t iiut: Moki be e chtke dukwa ye tsatkk? Ye be a ich ysys t kam dakro ar, e yki b ichera maatkicha t be k wa ye suule.

36 Simn
Pedro ichera t ie k wa Jess suule
14
ukuki ta Jess t ich ittkatapa a: K a tkinuk. A erbl Skkl mik. ies a erbl ye mik. 2 Ye y u blatule tai . Ye mike iwakanu k kewe a yki . E k chpa es, ema ye wa iyne. 3 Ye ma ta mik iwakaneone, eta ye datskene a tsu kmi k as a mi senuk w ye tkr ee. 4 W ye mike e al suule a wa bua. 5 Toms t ie a ichak: A Skkpa, k sa wa ijcher w be mike ta wes sa a ial armi?

1E
Shkowa Skkl ska e al dr Jess
Juan14
6 Ie
214
t iiut: Ye dr ala e. dr moki ena sene micho e dr ye. K yi dpa ska, e k dr ye wa e ta. 7 A wa ye suule moki , e ta es a wa ye Sy Y suule. I tami a wa ie suule, moki isutke a t. 8 Felipe t ich ia: A Skkpa, Sy kkach sa a ta e dr w. 9 Jess t iiut: A Felipe, k tai ye sen a ta, wes k be wa ye suule? Yi t ye su, ese t Sy su ies. Wes be ichmi, Sy kkach sa a? 10 A Felipe, be k wa iklone t ye ena Sy, sa bl dr ekl ? chekey a a, e k cheku ye wa ye wk er wa. kos kanewekey, e kaneweke Sy serke ye a e t. 11 Ikl t ye ena Sy sa bl dr ekl . chekey a a, e k or yi a, ese wy e wa. 12 Moki ye t a a klw a t, e ta ikl k ich t wpa erbl ye mik, esepa t weke ye t, e wera ies. Er ye mike Sy sk e kueki oule ye wa, ese wera iepa t, ye wa ioule e tsata. 13 kos kieke a t ye tt wa, e weray as Sy olo tai e kkayr ye dr il e wa. 14 kos kieke a t ye a, e weray.

na ye dalr, ema ye tt dalino e daliera a t. 16 Ye t ikiera Sy a ta ie t isk patkera ekl a ki muk, e dr Sulaikwak, ie tsoie a ta kekra. 17 Ie dr Skkl Wikl. Ie t Sy tt moki e kkachera a a. Wpa k t Skkl dali esepa k a iWikl wnuk ena iepa k wa isuule, e kueki iepa k a ikinukwa e ki moie. Er a wa ie suule. Ie serke a ta, ies ie serda a er a. 18 Ye k t a mepaat sjchurlaie. Ye datskene a ska. 19 Kukur ta wpa k dr ye icha esepa k t ye suepaia. Er a t ye suerane. Ye duowa shkenekane, e batamik sene micho dra a ul a. 20 Mik e kw de, eta a wa ijcherda t ye ena Sy sa bl dr ekl . ies a wa ijcherda t a es. 21 Wpa t ye tt dalino klweke ta ena ye, se dr wes wk ekl iw iuteke, esepa na ye dalr. Wpa na ye dalr, esepa dalrda ye Y na. ies ye na iepa dalrda ena ye e kkachra iepa a. 22 Eta ekl sk ki Judas, k dr Judas Iscariote, e t ie a ichak: A Skkpa, wes be e kkachmi sa a, er be k e kkachpa sulitane a? 23 Ie iiut: Wpa na ye dalr, esepa t ye tt iutera. Iepa dalritsera ye Y t. Ie ena ye, sa dra iepa ska senuk iepa ta. 24 Wpa k na ye dalr, esepa k t ye tt iutepa. Tt chekey a a, e k dr ye wk tt, e dr Skkl t ye patk, e tt. 25 I kos chekey a a, e chekey ye tsoia a ta e dalewa. 26 Er Sulaikwak, e dr Wikl Batser, e patkera Skkl t a a ye tt wa. kos y ye t a a, e wa ie t a wblawera as a na iarne.

15 A
Jess kabl Wikl Batser patkk
215
27Sene
Juan14,15
br maty a a, e datse ye wa. E dr ichk k dr wes sene r cheke wpa k t Skkl dali esepa t es. E kueki k a tkinuk, k b a suanuk. 28 A wa ittsule t ye t a a ich t ye mike er ye datskene a ska. A na ye dalr moki , e ta a ttsrda bua t ye mike Sy ska, e dr ye tsata e kueki . 29 I ta ye t ichtke a a kam iw tk e yki as mik iw tka, eta a erbl ye mik. 30 B dr k i wkir, e datset ke bet, e kueki ye k a kaw taia ttk a ta tai . Ie k dich ta e aloka ye ki ys. 31 Er ye t iw wes ye Y t ye ka iu k es as sulitane t isa t ye Y dalr ye na. Se e ylur e, mishkatke.

dr uva kicha chkle, e kaneweke ye Y t. 2 Iul w k wr, ese tlor ye Y t. Iul wr ta kos, ese paikllorit bua manene as ik wr tai . 3 A pairiuletke manene tt wa ye t a wblaw e wa. 4 A sen ye ta ita, eta ye serda a ta ita. Mik ul k kuia iw mik, eta k iwria. K iwnuk iwk mik. Es ies a k ku ye mik, eta k a wrpa. 5 Ye dr uva kicha. A dr iul. A k ku ye mik, eta k onuk a a ys. E kueki wpa serke ye mik, ies ye serke epa a, esepa wrke tai . 6 Wpa k serku ye mik, esepa trdattsa ku bnet ta isinewa wes uva kicha ul sir es. Iul ese shtekeka uywa b a ta ianewa. 7 A serke ye mik, ies ye tt tsoie a er a, e ta kos kiane a ki , e ki Skkl a ta imerait a a. 8 Mik kiane Skkl ki , ese w a t, eta e dr wes uva wr es. E t ye Y ki kekeka tai . E wa iwnewa t moki a dr ye ttkatapa. 9 Ye na a dalr wes ye Y na ye dalr es. A sen kekra ye mik as ye t a dalrits kekra. 10 Ye tt dalino e dalieke a t, e ta ye t a dalrits micho. E dr wes ye t ye Y tt dalino e dalieke ta ie t ye dalrits micho es. 11 I kos chekey a a as a ttsr bua wes ye es. Ye ki ikiane t a ttsr bua shute. 12 Ye tt dalino e dr i: a dalrits wes ye t a dalritseke es. 13 Se e mettsa dukwa yile dalr se na, e skie, e ta k se na yi dalnuk e tsata. 14 uk ye t a k, ese weke a t, e ta a dr ye sinipa. 15 bikeitseke kaneweke kan wkir t, ese k jcher ikan mso wa. Iwkir k t ipaketa ie a. Er kos y ye Y t ye a, e chney a a, e kueki a k kiiay ye kan msopa, a kiekey ye sinipa. 16 A k wa ye shukite, e skie ye t a shukit. Ye t a patkeke as a mi wnuk bua wes uva ul es, er iw ese tsoie kekra. Es kos ki a t ye Y a ye tt wa e merait a a. 17 Ye tt dalino dr i: a dalrits.
1Ye

15
Jess dr wes uva kicha es
k t Skkl dali esepa t a sueke sulu, e ta a na ian t iepa t ye subak sulu a yki kewe. 19 A chpa wes iepa es, ema iepa
18 Wpa
P k erblne Jess mik esepa t Jess ttkatapa suera sulu
Juan15,16
216
t a dalritsmi wes iepa dalr es. Er ye t a shu kit iepa shua, e kueki i e ta a k dr wes iepa es. E kueki iepa na sulu a ar. 20 Ye t iybak a a t ikan mso k dr iwkir tsata, e an a na. Iepa t ye weik siar, e ta iepa t a weikera siar. Iepa t ye tt dali, e ta ies iepa t a tt daliera. 21 A dr ye ichapa. Iepa k wa ye Y t ye patk e suule. E kueki kos sulu wamblera iepa t a ki . 22 Ye k dpa k i a, ye k tt pakpa iepa a, ema iepa k ki sulu tkpashkar inu ul a. 23 Wpa t ye sueke nu ta. Er i e ta iepa k sulu, esepa t ye Y sueke sulu ies. 24 k or yi a ese k pay iepa wrki , ema iepa k ki nu ta. Er iepa t isubak er iepa t ye su sulu, ies ye Y su sulu iepa t. 25 Er itka es as tso kitule Skkl ykku ki , e w tk es, e t ich: Iepa t ye su sulu k w ta.l 26 Ye t Sulaikwak tso ye Y ska, e patkera a a, e dr Skkl Wikl. Ie dr Skkl tt moki chkwak. Mik ie de, eta ie t ye tt chera. 27 A manetwa ye ta kua, e kueki a t ye tt chera ies. 1 Tt e kos chy a a as a erbl ye mik e k oloy a t. 2 Iepa t a uyerattsa se dapawo w a. Moki kaw dkewatke ta yile t a ttwa, e ta e t ibikeitsera t es ie tso Skkl kan u k. 3 Iepa k wa ye ena ye Y suule moki , e kueki iepa e wambl es. 4 Er tt e chy a a as mik ikw de, eta a na iar.

16
Ye tsoia a ta, e kueki kua tt e k yne ye wa a a. 5 Er i e ta ye mitkene, ye Y t ye patk, e ska. Er a k t ye a ichak t W be mike? 6 E skie a erianeka tai , ch ye t a a e kueki . 7 Moki ye t a a ich t bua idir a a t ye ma. Ye k mne, ema Sulaikwak k dpa a a. E kueki ye t a a ich t bua idir a a t ye ma. Ye ma, e ta ye t Sulaikwak patkera a a. 8 Mik ie de, eta ie t ikkachera wpa k t Skkl dali esepa a t iepa e wambl sulu. ies ie t ikkachera iepa a t ye ekl dr ysys Skkl wa. ies ie t ikkachera iepa a t iepa kichatrda aishku ta. 9 Iepa k erblku ye mik, e kueki iepa dr sulu wamblkwakpa. 10 Ye mikene ye Y ska, e kueki k ye suepaia a t. E wa ikkayne iepa a t ye ekl dr ysys Skkl wa. 11 B dr k i wakpa wkir e kichatnetke, e wa ikkayne t ies iepa kichatrda. 12 Tai ye wa yi tsoia ch a a, er i ta k a a iw anuk. 13 Er mik Skkl Wikl tt moki e de, eta ie k ttpa iwk er wa. ttseke ie t Skkl ska, ese cherane ie t a a. E kueki ie t a wblawera tt moki kos ese wa. tkra aishku ta, ese cherait a a. 14 tso ye er a, ese cheraneit a a. Es ie t ye ki keraka. 15 kos tso ye Y er a, ies e

weke Wikl Batser t, e pak
15.25 Salmos 35.19; 64.4

217
Juan16
tso ye er a. E kueki ye t a a ich t, tso ye er a, ese cherane Wikl Batser t a a. setcha, eta k a t ye suepaia. Er e ukuki setcha, eta a t ye sumine. 17 Ie ttkatapa welepa chak: Ie t ich, Brbr setcha eta a k t ye suepaia. Er ekul ta a t ye sumine. cheke ie t es? Ima iw dr? ies ie t ich t Ye mike ye Y ska. 18 Ie ich Brbr setcha i ma e w kiane ch? ch ie t, e w k ane se na! 19 Jess wa ijcher t iepa na ie chakak, e kueki ie t ich iepa a: Ye t ich a a: Brbr setcha, eta a k t ye suepaia. Er e ukuki setcha, eta a t ye sumine. E w chakeke a t a? 20 Moki y ich a a t a i u ra kkchra siar, er wpa k t Skkl dali esepa ttsrda bua. Er a eriarda, er e manerdattsane ttsrdane bua. 21 Mik alakl al ku rketke, eta ieriane tai , ikirine e kw de, e kueki . Er mik il ku ne, eta ittsnene bua. Ie al ku ne e t ie ttsweke bua. E kueki ikirine weine siar e chowa ie na. 22 E s i e ta a eriarke siar, er se saurane, e t a ttswerane bua shute. Ttsne bua e k ynuktsa yi a a er a. 23 Mik e kw de, eta k kiepaia a t ye a. Moki ye t a a ich t kos ki a t ye Y a ye tt wa, e merait a a. 24 Ikk ta a k wa kiule Skkl a ye tt wa, er i ta ikimitke ie a, iki ie a kekra eta imerda a a as a ttsr bua shute.
16 Brbr

Ittkatapa eriane e manerdattsane ttsrdane bua
kos chy a a, e chy tt kleaule wa. Er kaw dra eta k ye t ichia a a es. Ye t ye Y tt pakera a a wes idr es k kleaule. 26 Mik e kw de, eta kiane a ki e kiera a wkpa t ye Y a ye tt wa. E w kiane ch t k ikianukia t ye t kos kiane a ki e ki ye Y a. Ie wk na a dalr tai , e kueki kiane a ki , ese kimi a wkpa t ie a ye tt wa. 27 Ie na a dalr, e kueki a wkpa t ikimi ie a. A na ye dalr, ies a t iklweke t ye dbitu ie ska, e kueki ie na a dalr. 28 Ye datse ie ska e d k i a, i e ta ye mitkene ie ska. 29 Ittkatapa t ich ie a: I ta be tso ichk sa a wes idr es k kleaule. Be k ku ichkia tt kleaule wa. 30 Ire sa wa ijcher t be wa yi kos e jcher. D chakak sa na be a, e jchertke be wa. E kueki sa t iklw t be datse Skkl ska. 31 Jess t iiut: Ire a t iklw? 32 A t ye meraat ekrla. A michone ekl ekl a u a. Kaw e datse, e detke i ta. Er moki ye k ku ekrla. Ye Y tso ye
25 I

Jess e alkatke p k erblne ie mik esepa ki
Juan16,17
218
ta. 33 E kos chy a a as a ser br a batsulewa ye mik e wa. K i ki a weirda siar. Er a er ku, ye e alikabak sulu dich ki ! ekk ch Jess t one ta ik su k ja a ta ichit: A Ywla, ye kw detke. Ye dr be al, e olo kkach as be olo kkayr sulitane a ye wa. 2 Sdits ulitane kw me be t ye a as sene micho m ye t, wpa kos me be t ye a, esepa a. 3 Sene micho e dr t iepa bats bua be dr Skkl chkle ekl e mik, ies ye dr Jesucristo patk be t e mik. 4 Kan me be t ye a w k i a, e wt key. E wa ye t be olo kkaybitu. 5 E kueki i ta, a ywla, ye t be a iki t mik ye dene be , wes be t ye olo kkay mik ye bak be ta kam ska, eta ye olo kkach k i yr e yki eta es. 6 Wpa shu kitbak be t k i wakpa shua m ye a, epa a ye t ikkach t be dr yi. Be ichapa idir, epa me be t ye a. Iepa t be tt iuteke. 7 I e ta iepa wa ijcher t kos wy, ies kos chy, e me be t ye a. 8 Tt me be t ye a pak, e paky iepa a, ta iepa t iklw. Iepa wa ijcher t moki ye datse be ska patk be t. 9 Ye tso be a ikik iepa ki . Ye k ku ikik wpa k t be dalieta esepa ki . Ye tso ikik wpa me be t ye a esepa ki , iepa dr be icha e kueki . 10 Wpa kos dr ye icha, esepa dr be icha. ies be icha kos esepa dr ye icha. Iepa wa ye olo tai e kkayne. 11 K ye ser paia tai k i ki . Ye mitkene senuk be ska. Er iepa ate k i ki . A Ywla batser, be dal tai , be dich tai me be ye a, e wa iepa kkn as iepa ser ita wes wk ekl es wes be ena ye es. 12 Mik ye tsoia k i a iepa ta, eta ye t iepa kkn tsatk dich meb a e wa. Iepa kos tsatky. W wmenettsabak weinuk, e e yttsa sa shua. Ie weinewa as iw tk wes be ykku t ich es. 13 r ye mitke be ska, er tt i chekey, ye tsoia k i a e dalewa, as iepa ttsr bua moki wes ye es. 14 Be tt yy iepa a, er wpa k t be dali esepa t iepa sueke sulu. Ye k dr wes k i wakpa es, e s ye ttkatapa k dr wes iepa es. E kueki k i wakpa t iepa sueke sulu. 15 Ye k ku ikik be a t iepa yttsa k i ki . Ye tso be a ikik t b yki . 16 Ye k dr wpa k t be dali esepa ekl, ies ye iepa bl ttkatapa k dr iepa es. 17 Iepa klb be wk a be tt wa. Be tt dr moki . 18 Ye tso iepa patkk k i wakpa shua, wes be t ye patk k i wakpa shua es. 19 Es ye e mttsa be a as iepa e mttsa moki be a ies. 20 Ye k ku ikik be a iepa ki . Er wpa erblmi ye mik iepa ikkpa batamik, ies esepa ki ye tso be a ikik. 21 Ye t be a iki as iepa d tt wes wk ekl es. Be ena ye, se dr wk ekl . Es ye t be a iki t iepa

17
1Tt
Jess iki Sy a ittkatapa ki
219
Juan17,18
d wes wk ekl es se ta wes se dr ekl es, as k i wakpa t ikl moki t be t ye patk. 22 Dich me be t ye a, e m ye t iepa a as iepa d wes wk ekl es, wes be ena ye, se dr ekl es. 23 Ye btse bua iepa mik, ies be btse bua ye mik. Es idir as iepa d moki wes wk ekl es. E dr es, e ta k i wakpa wa ijcherda t be t ye patk. ies iepa wa ijcherda t be na ye ttkatapa dalr tai wes be na ye dalr es. 24 A yw, be t iepa me ye a. Ye ki ikiane t aishku ta iepa dmi ye ta, w ye tso ee, as iepa t olo me be t ye a, e sa. Kam k i yr, eta wake be na ye dalr tai , e kueki olo e mebak be t ye a. 25 A Yw, be dr ysys. Wpa k t be dali esepa k wa be suule, er ye wa be suule. ies iepa ikkpa wa ijcher t be t ye patkbitu. 26 Ye t iepa a ikkay t be dr yi, e kkachekeiay iepa a as iepa dalrits wes be t ye dalritseke es, ies as ye d senuk iepa er a.

(Mateo 26.47-56; Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53) 1 Jess tt Sy ta one, ta ima ittkatapa ta dila ki Cedrn, e wi shet. Iepa de w kal kl tso tkule ee. 2 Ee Jess kr dapau k ittkatapa ta, e kueki Judas t ie wmekettsa, e wa k e suule bua. 3 E itki Judas demi ee Roma ippkwakpa ta tai . ies Skkl w, e shkkipa de ie ta. Epa patk judiowak sacerdotepa wkirpa ena fariseowakpa t. Iepa de Judas ta bw ki ena kutak s warke tai ese ki , ies tab damirak iwa tai . 4 wamblrketke ie ta, e kos jcher bua ie wa, e kueki ie dettsa ta ichak iepa a: Yi yuleke a t? 5 Iepa iiut: Jess Nazaret wak, e yuleke sa t. Jess t ich: Ye idir. Judas t ie wmekettsa, e tso ippkwakpa ta. 6 Mik Jess t ich: Ye idir, e wsha ta ie sku rak tsi kka ta ianerrak i ski . 7 Jess t isk chak iepa a: Yi yuleke a t? Iepa t iiut: Jess Nazaret wak. 8 Jess t isk iut: Ye t ichtke a a t ye idir. A ye yuleke, ema wpa tso ye ta, epa mat br. 9 Ie t ich es as tt yit iy a, e w tk. Ie t iy: wpa m be t weinuk ys. 10 Eta Simn Pedro wa tab shk, e yttsait ye a, esepa k ta sacerdote kibi kan mso, e kukua ul buakka tttsa, e ki Malco. 11 Jess t ich Pedro a:
Judiowak t Jess klwwa
18
Juan18
220
Be tab blwane ikkulit a. Ye Y t yi bachabacha i m ye a, e yepaway? ta wes e k (Mateo 26.57-58; Marcos 14.53-54; Lucas 22.54)
Jess mtser Ans wrki
klwwa muwa iul a. 13 Ta itsmirakit kewe Ans u a. Ans dr Caifs nuaki. Duas e wa Caifs dr judiowak sacerdote kibi. 14 Caifs e t iy judiowak wkirpa a t bua idir iepa a t wm ekl ttwa iepa ulitane skie.
12Eta Roma ippkwakpa ena iwkir kibi ena Skkl w shkkipa t Jess
tso Pedro wapieie, e suule bua sacerdote kibi wa, e kueki ie dewa bua Jess ta sacerdote kibi upa a. 16 Er Pedro ate dur urki ukk tkr kaika ee. Eta ittkata suule sacerdote kibi wa, e biteane ttk tay tso ukk kknuk e ta as Pedro dwa. Eta es Pedro dewa. 17Eta tay dur ukk kknuk, e t Pedro a ichak: Yne be dr wm klnewa e kl? Ie t iiut: Au, ye k dr ikl. 18 K dr sese, e kueki sacerdote kan msopa ena Skkl w shkkipa t b batska baikl. Ee Pedro de b baiklk ies iepa ta.

15Simn Pedro ena Jess ttkata sk ekl, epa bl mirwa Jess itki . Ittkata
Pedro ibl t k ie wa Jess suule
bak sacerdote kibi e t Jess chak ittkatapa ki ena tt wa ie swblaweke, e ki . 20 Jess t iiut: Kekra ye tt sulitane kukua. Kekra ye t swblaw se dapawo w kos a ena Skkl w a w sulitane dapauke ee. K ye wa yule akir. 21 Ik be t ye chak? chy e jcher wpa wa ye ttsule ichk, esepa wa. Iepa a ichak. 22 Mik e ch Jess t, eta Skkl w shkkipa ekl t ie pp iw ki iulat wa ta ich ia: Wes be t sacerdote kibi iutmi es? 23 Jess t iiut: chy, e dr sulu, ema ich w isulune. Er ch ye t e dr moki , e ta ki be t ye pp? 24 E ukuki ta Ans t Jess patkmi moule Caifs ska, e dr judiowak sacerdote kibi.

19Ans
Sacerdote kibi t Jess chak
25 E
dalewa Pedro duria b baiklk ta ichakrakit:
Pedro t iblne t k ie wa Jess suule
221
Juan18
Yne be dr wm klnewa e kl ekl? Ie iiut: Au, ye k dr ie kl. 26 E ukuki ta sacerdote kibi kan mso kukua ta Pedro t, e yami ekl t ie a ich: Ye t be su ie ta, kal kl tso tkule ee. 27 Pedro t isk blne ta e wsha ta dakro ane.

diw tskirketke, eta Jess yttsarakit Caifs u a tsmi judiowak wkir ki Pilato, e ska. E k dr judiowak. Ie tkuleka Roma wakpa wa judiowak wkirie. Ee iepa t Jess tsmi. Judiowak na Iepa Ypa Yrulune Egipto e kw tkwak, e kueki iepa k e iawak ka. Iepa a ta shkwa yi k dr judiowak ese u a e dr , e kueki iepa k dwa Pilato u a. 29 E kueki ie dettsa iepa ta ttk, ta iepa a ichakit: ki a t wm e kkateke? 30 Iepa t iiut: Wm e k t yi sulu wamblp a, ema sa k wa ie mne be ul a. 31 Ie t iepa a ich: Its mine ta ishu l wes a wakpa tt dalino e t ich es. Er judiowak wkirpa t ich: K sa a kaw mne sttkwa. 32 Mik e ch iepa t es, eta e wa Jess t wes ie durawa e y, e w tka.m 33 Pilato mane weshke ta Jess kiit ta ichakit: Be dr judiowak bl? 34 Jess t ich ie a: E chak be t be wk er wa, yile t ye ch be a e kueki ? 35 Pilato t iiut: Ttsskua ta ye dr judiowak? Be wk ditswpa ena sacerdote wkir kibipa, epa wa be debitu ye a shu l. sulu wamblb? 36 Jess t iiut: Moki ye dr blu, er blie ye tso e k dka k i ki . Im dr es, ema ye ttkatapa ippmi as judiowak wkirpa k t ye klwwa. Er dka k i ki . blie ye tso e k 37 Eta Pilato t ie a ichak: Ema moki be dr blu? Jess t iiut:

28 Blami,
(Mateo 27.1-2,11-14; Marcos 15.1-5; Lucas 23.1-5)
18.32 Juan 3.14 ena 12.32 sa.

Juan18,19
222
T, wes be ich ema es idir. Ye dr blu. Ye ku ne k i a tt moki e choie, e kueki ye dbitu. Wpa na tt moki dalr esepa kos t ye tt iutera. 38 Pilato t ie a ichak: dr tt moki ?
Pilato t ichak one ta ie sk dettsa ttk judiowak ta, ta ichit iepa a: Ye k wa sulu ku ne Jess ki . 39 Er a wblanewatke t mik A Ypa Yrulune Egipto e kw tkweke, eta swtule e yekettsa mine ye t ekl. A ki ikiane t a bl e miy? 40 Iepa t iiut aneule: Ie k wttsaar! Barrabs wtts sa a! (Barrabs e dr akblkwak.) 1 Eta Pilato t Jess ppk patk ttsa bata daloie wa. 2 Roma ippkwakpa t dikakicha yu wshkiie ta itkkarakit Jess wkir ki bluie. ies iepa t datsi daloshdalosh ese ika iki bluie iwayuoie. 3 E ukuki ta idewarak tsi net ie omik ta ich ia: Be dr judiowak bl! Be m kaw tk bua! Tai iepa t ipp iw ki . 4 Pilato dettsane ta isk ch judiowak a: Isa, ye ma itsukbitu as a wa ijcher t ye k wa tt kune ie kkatoie. 5 Eta Jess dettsa dikakicha yule wshkiie, e tkuleka iwkir ki ta ipaiule blu datsi daloshdalosh ese wa. Pilato t ich: I dr wm e. A t isa. 6 Mik sacerdotepa wkirpa ena Skkl w shkkipa t Jess su, eta iepa t ich aneule: Iwtwa krus mik! Iwtwa krus mik! Pilato t ich iepa a: Ye k wa tt ku ne ie ki , e kueki its mine, iwtwa a wkpa t krus mik. 7 Judiowak wkirpa t ich ie a: Sa wa tt dalino tso, e t ich ie kawta ttwa, ie e y t ie dr Skkl Al e kueki . 8 Mik e tts Pilato t, eta ie k suane tai . 9 Ie mane u shua ta Jess a ichakit: W be datse? Er Jess k wa iiutne ys. 10 Pilato t ich ie a: Ik be k tt ye ta? Be k wa ijcher t ye a kaw tso be wtowa krus mik be omine? 11 Jess t iiut:

Pilato t ich t Jess ttwa
19

223
Juan19
Skkl k wa kaw meule be a, ema be k a wes ye onuk. E kueki wpa t ye mettsa be ul a, epa ki inu tso be tsata. 12 Eta Pilato t ibikeitska tai t wes ie a Jess armimine, er judiowak t ich ie a aneule: Be ie mine, e ta be ma romawak wkir kibi e bolkie. W e ch t ie dr blu, ese dr se wkir kibi e bolk. 13 Mik e tts Pilato t, eta Jess tsu k patkit urki . E ukuki ta ie e tkser sshulo kul ki . E ate uit ki ki hebreoie Gabat ee (e w kiane ch uit yule k wa). 14 E dr Judiowak Ypa Yrulune Egipto e kw tkweke e chk es, diw detke bata a ekk. Eta Pilato t ich iepa a: I dr a bl! 15 Er iepa t ich aneule: Ittwa! Ittwa! Iwtwa krus mik! Pilato t iepa a ich: Ima a ibikeits t ye t a bl ttwami? Sacerdotepa wkirpa t iiut: Sa bl ekl , e dr romawak wkir kibi. 16 Eta ie t iw Jess ta wes iepa ki ikiane es. Ie t imttsa iippkwakpa ul a wtwa krus mik ta iepa wa imtser.

Jess e yttsa Jerusaln, krus kueramiit micho k ki Swkirdiche ee (k e ki hebreoie Glgota). 18 Ee iepa t iwt krus mik. ies wpa bl sulusipa wtne krus mik wi k iok, Jess ate iepa shusha. 19 Pilato t ishtk patk kaltak ki , e batswarakit Jess krus mik. Ikitule e t ich: I dr Jess Nazaret wak dr judiowak bl e. 20 W ie wtwarakit krus mik, e ate Jerusaln tsi net, e kueki tai judiowak t ikitule e su. Ikitule tt maatkicha wa: hebreoie, latinie ena griegoie. 21 E kueki judiowak sacerdotepa wkirpa t ich Pilato a: K ishtar t ie dr judiowak bl. Isht t ie e ch t ie dr judiowak bl. 22 Er Pilato t iiut: shttke ye t, e shttkey, imattkey es. 23 Roma ippkwakpa t Jess wtwa krus mik, e ukuki ta iepa t idatsi blatlor iepa tkl a. Er Jess datsi bats e ate. Datsi e yule alabo, 24 e kueki iepa t ich a: K se t ijchlor. Mishka inuk kwla wa isuoie t yi ul a iatmi. Es itka wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Ye datsi blabatslor iepa t a, ta inrak kwla wa isuoie t yi ul a ye datsi bats e atmi.n Es Roma ippkwakpa t iw.

17Eta
Jess wtwarakit krus mik
19.24 Salmo 22.18

Juan19
25 Krus
224
omik Jess m ena imila ena Mara dr Cleofs alakl ena Mara Magdala wak epa iter. 26 Mik Jess t im ena ittkata dalr tai ie na, epa su iter ee, eta ichit im a: A tay, se be al dur. 27 Eta ie t ich ttkata e a: Se be m dur. Es ittkata e wa Jess m mtser kkn ie u a.

wa ijcher bua t u k ie dbitu, e wakaneone. ies tt kitule Skkl ykku ki , as e w tk, e kueki ie t ich: Ye er sine. 29 Eta ee tka tkr, e a vino shkshk tso. E wa iepa t suiyk nuwka, ta itkka kal ki hisopo, ese ulatska ki , ta itkwa ie kk a. 30 Ie t ikuy ta ichit: kos u k ye dbitu, e wakaneonetke. E ukuki ta ie e wwa ta iwikl miit, es iduowa.

28 Jess
Jess duowa
e wa, judiowak e katablke Iepa Ypa Yrulune Egipto e kw tkwekerakit bule es, e yki . Bule es e dr eno diw. Er eno diw e batseitseke tai shute iepa t, e kueki iepa wkirpa k ki ikiane t p wtulewa krus mik, esepa nu mat d bule es. E kueki iepa t iki Pilato a t itu pu klor patk as idulur bet ta in warakit i ski wtwa. 32 Eta Roma ippkwakpa ma, ta wm kewe e tu pwa, e ukuki ta ies ikl wtnewa Jess ta krus mik, e tu pwa. 33 Er mik iepa de Jess ska, eta iepa t isu t iduowatke. E kueki iepa k wa itu panewa. 34 Er ippkwak ekl, e t Jess nu r e tk kuabt wa ichane a ta p ena di dettsa. 35 E kos tka, e su ye t ye wk wbla wa, e chk ye tso a a. chekey, e dr moki . Ye wa ijcher t e dr moki . Ipakekey a a as a erbl ie mik. 36 E kos tka as tso kitule Skkl ykku ki e w tk, parpawa ys.o 37 Ikitule sk t ich: Ie tkule e t ich: Ie dich k kuabt wa, e suera iepa t.p
31Kaw

Jess nu tkrakit ichane a kuabt wa
ukuki ta wm de ekl ki Jos Arimatea wak, e dr Jess kl ekl, er ie suane judiowak wkirpa yki , e kueki ie dr ikl ekl k jcher yi wa ese. Ie t Pilato a kaw ki Jess nu tsu kmi bl. Pilato t ie
o
38 E
Jess nu wtwa iepa t p a
19.36 Salmo 34.20
19.37 Zacaras 12.10
225
Juan19,20
a ikw m, eta ie ma ta Jess nu mtser iwa. 39 Nicodemo dr ttk Jess ta naewe, e wk debitu Jos ta. Kapli tso snu patioie as k inurwa bet, e debitu Nicodemo wa d kilo dabom maayk (30) ekk. Kapli e shutule ki masmas ki mirra ena loe ese wa. 40 Iepa bl t Jess nu patrwa datsitak bats buabua saruru nuuleka kapli e wa wes judiowak wblar es. 41 W Jess duwa krus mik, ee tsi net kal kl tso tkule. E a kuk tso biule et snu blie, er kam snu blria. 42 P e ate tsi net w Jess dunewa ee, ies judiowak eno diw dketke, e kueki iepa t Jess nu bl ee.

diw, e bule es blami, k i ttsettse ta Mara Magdala wak ma w Jess nu blne ee. Ie t isu t k wa kuk kk wtule, e sinettsa bnet. 2 Ie tu nemi bet w Simn Pedro ena Jess ttkata sk tso ee. Ittkata e dalritsk ie bak tai . Ta ichit iepa a: Yile wa Skkpa nu minetser! K sa wa ijcher t wes iepa t iw! 3 Iepa myal p a. 4 Iepa bl tu nemirak, er Jess ttkata e tu nemi bet Pedro tsata, e kueki ie demi kewe p a. 5 Ee ie e wwa ta ik su kuk shua. Jess nu k ku. Ie t datsi wa Jess nu parratewa e su, er k ie minewa kuk a iweblk. 6 Ie itki Simn Pedro debitu mwa kuk a ta ies e suit. 7 ies datsitak wa Jess wkir monewa, e suit wrrat tr bnet. 8 Jess ttkata de kewe, e mwaak kuk a ta isuit ta iklwit t moki Jess shkenekane. 9 Kam iepa na iw ar wa t Jess kawta shkenukkane wes ikitule Skkl ykku ki es. 10 E ukuki ta ittkatapa bl myalne w ikapker ee.

20
1E no
Jess shkenekane
(Marcos 16.9-11) a. Ie i u keia ta ie e wwa k sauk kuk a. i dur kuk kk 12 Eta Skkl biychkwakpa suit bl idatsi saruru, epa tulur w Jess nu bak tr ee. Ekl tkr w iwkir bak tr ee, ikl tkr w ikl bak tr ee. 13 Iepa t Mara a ichak: A tay, i eitseke be t? Ie t iepa iut: Ye Kkpa nu minetser yile wa. K ye wa ijcher t wes iepa t iw. 14 E wsha ta Mara wtre ta ee Jess dur. Ie t isu er ie k wa isu newa t Jess idir. 15 Jess t ie a ichak: A tay, i eitseke be t? Yi yuleke be t? Mara t ibikeits t ee idur e dr kal kl tso tkule, e kanu kwak, e kueki ie t ich ie a: A kkpa, be wa iminetser, e ta ich a w be t ibl, as ye mi itsuk.
11Mara

Mara t Jess su shkeulekane
Juan20
16 Eta
226
Jess t ich ie a: A Mara! Ta Mara e wtre ta ichit ie a hebreoie: Rabuni! (e w kiane ch: Swblau kwak) 17 Jess t ich ie a: Ye wa. Kam ye mika ye Y ska, e kueki k ye wklwaria. Er be y ichk ye ttkatapa a t ye mikekane ye Y ska, e dr a Y ies. Ie dr ye Kkl, a Kkl ies. 18 Eta Mara Magdala wak ma Jess ttkatapa ska, ta ichit: Ye t Skkpa su. ies kos ch Jess t ie a, e pakneit Jess ttkatapa a.

diw, e bule es naewe ta Jess ttkatapa tulur ita u etkue a. Iepa suane judiowak wkirpa yki , e kueki iepa u wkk wttkr darr. Er e bet ta iepa t isu t Jess de dur iepa shua. Ie t iepa shkew tt i wa: A sen br! 20 Mik e ch one ta ie t iul ena ichane shkaule, e it kkach iepa a. Eta ittkatapa ttsne bua t Skkpa sune iepa t ttska. 21 Ie t isk ch iepa a: A sen br! Wes ye Y t ye patkbitu k i a ie tt pakk, es ye t a patkmi ye tt pakk. 22 Ie t iepa wik siwa wa ta ichit iepa a: Wikl Batser kiwa bua a t a er a. 23 Yi ki yi sulu nu tso, ese oloy a t, e ta ies Skkl t iloyera iki . Yi ki yi sulu nu tso, ese k oloyane a wa, e ta ies Skkl k t iloyepa iki .
19E no

Jess e kkach ittkatapa a
ttkatapa dabom eyk ki bl (12), e ekl ki Toms, e ki ies Ddimo. Ie k ku imalepa ta mik Jess ddur iepa shua eta. 25 E kueki iepa t ich ie a: Sa t Skkpa su. Er Toms t iepa a ich: Ye k wa iul shkaule clavo wa, e it su ne, ye k wa ye wk ulatska patknewa it a, ye k wa ye ul patknewa ichane shkaule e a, ema ye k t yi tt klwepa ys. 26 K de pkl, eta Jess ttkatapa sk inene iu a, eta Toms tsoak iepa ta. U wkk wttkr, er Jess sk dedurne iepa shua, ta ichit iepa a: A sen br! 27 E ukuki ta ichit Toms a:

24 Jess
Toms t Jess sune ttska
227
Juan20,21
Be ulatska patkwa ye ul shkaule a, eta isa. Be ul patkwa ye ibikeitsaria btbt. Ikl! chane shkaule e a. K 28 Eta Toms t iiut: Be dr ye Bl! Be dr ye Kkl! 29 Jess t ich ie a: Be ye su, e kueki be erbl ye mik. Er wpa erbl ye mik, er k iwa ye su ne, aycha bua esepa!

k or yi a ese o tai Jess t ittkatapa wrki ikkachoie t yi dr ie, ese kibiie k kitule ykku i ki . 31 Er ykku i shtekey as a t ikl t Jess dr Skkl Al pairinebitu idi wa sblie e. ies ishtekey as sene micho d a ul a, a erbl ie mik e wa.
30
Ykku i w dr i es
ukuki ta Jess e kkachne ittkatapa a batsri ki Tiberias, e kkmik. E pak dr i es: 2 Ittkatapa dapaw ee, epa dr Simn Pedro, Toms (e ki ies Ddimo), Natanael (e dr k ki Can ate Galilea e wak), Zebedeo alar bl tsoak, ies Jess ttkatapa sk bl tsoak. 3 Simn Pedro t ich iepa a: Ye ma nima klu k kla wa. Iepa t iiut: Sa mikeak be ta. Eta iepa myal ta ie ikarak kan a. Er e naewe iepa k wa nima klone ys. 4 Mik k irketke, eta Jess demi batsri kkmik, er ittkatapa k wa ijcher t ie idir. 5 Ie t iepa a ichak: A wpa, a nima klne? Iepa t iiut: Au, k sa wa iklne ys. 6 Eta ie ich: A kla uy ul buakka kke, eta nima klrda. Eta iepa t iuy ta iw klne tai , k dkaia iepa ki . 7 Eta ittkata dalr tai ie na, e t ich Pedro a: Skkpa Jess idir! Mik Simn Pedro t itts t Skkpa Jess idir, eta bet idatsi ikaneit, ie dur kiparu mik kaneblk e kueki . Eta ie e ppe di a ulaiklmi dmi Jess ska. 8 Jess ttkatapa malepa wa kan datse batsri kkmik, kla w deka chi, e kueratse enaena. Iepa tso kukuie batsri kk a, cien metro ekk, e kueki iepa t kla kueratse. 9 Mik iepa e yttsa kan a, eta iepa t isu b arke, e ki nima mer et. ies pan tso. 10 Eta Jess t ich: Nima klw a t, e wele tsbitu.

21
1E
Ittkatapa kul t Jess sune ttska
Juan21
11Simn
228
Pedro e ika kan a ta ikla w deka chi nima blublu wa, e yttsait k s ki . Nima dka cien eyk k dabom skeyk k maat (153). Nima e dr tai , er ikla k butsolone. 12 Jess t iepa a ich: A shk chkk. Iepa wa ijcher t Skkpa Jess idir, e kueki iepa k wa ie a ichakine t be dr yi? 13 E ukuki ta ie ma b kkmik ta pan ena nima klwit blat mit ittkatapa a. 14 I ta maatkicha Jess e kkachne ittkatapa a ishkenekane e ukuki .

chk one ta Jess t ichak Simn Pedro a: A Simn, Juan al, be na ye dalne, ye ttkatapa malepa na ye dalr, e tsata? Pedro t iiut: A Kkpa, be wa ijcher t be dalne ye na. Jess t ich ia: Ema wpa dr ye icha, esepa kkn a bua wes obeja kknukwakpa t iobejala kkneke bua es. 16 Jess t isk chakne: A Simn, Juan al, be na ye dalne? Pedro t ie a ich: A Skkpa, be wa ijcher t be dalne ye na. Jess t ich: Ema wpa dr ye icha, esepa kkn a bua wes obeja kknukwakpa t iobejala kkneke bua es. 17 Jess t Pedro a isk chakne i ta ide maatkicha. A Simn, Juan al, be na ye dalne? Jess t Pedro a ichak maatkicha, e kueki Pedro erianeka. Ie t Jess iut: A Skkpa, kos jcher be wa. Be wa ijcher t be dalne ye na. Jess t ie a ich: Ema wpa dr ye icha, esepa kkn a bua wes obeja kknukwakpa t iobejala kkneke bua es. 18 Moki ye t be a ich t mik be bak duladula, eta be wk e paike ena be mike w be wk shkak ee. Er mik be dewa wkela siarla, eta be ul shu lra ta oka t be ki datsi iera ta be tseramiit w be k shkak ee. 19 Tt e wa Jess t iwach Pedro a t wes ie durawa, e wa ie t Skkl ki keraka. E ukuki ta Jess t ich ia: Be e tkwa darr ye ttkataie kekra.

15 Iepa
Jess tt Pedro ta
e wtre t isu t Jess ttkata dalr tai ie na, e datse iepa itki . Mik Jess ttkatapa bata chka ie ta, eta ittkata e e tkser
20 Pedro
Ittkata dalr tai Jess na, e pak
229
Juan21
tkr Jess omik ta ie a ichakit, A Skkpa, yi t be wmerattsa? 21 Mik Pedro t isu Jess ttkata e datse iepa itki , eta ie t Jess a ichak: A Skkpa, be ttkata datse se itki tkmi e ta? 22 Ie t iiut: Ye ki ikiane t ie at ttska d mik ye dne ekk, e ta wes e de be yki ? Be e tkwa darr ye ttkataie kekra. 23 Tt e kueki Jess ttkata e tt ti neka iyamipa shua, t k idupawa. wa iyne t k idupawa. ie t ich: Ye ki ikiane t ie at Er Jess k ttska d mik ye dne ekk, e ta wes e de be yki ? 24 Jess ttkata e tso tt i pakk a a, e tso tt i shtk ykku i ki . Sa wa ijcher t tt i dr moki . 25 Jess t sk o tai , e kos shtpa ykku ki , ema ye iklw t chpaka k i a. ykku kitule e kos k

o Jess tteklpa ts epa t e pak

Hechos
Ykku i dr ykku sk kit Lucas t Tefilo a e, i ta ide bt. Its kite ie a e dr o Skkpa Jess t e pak. Ie mineka k ja a e ukuki ta k o ie t k i ki itteklpa ts epa wa Wikl Batser batamik, e pak Lucas t ykku i ki . Kam Jess mikane k ja a e yki ie t itteklpa ts epa patk tt i wa: Mik Wikl Batser de a ki , eta ie t dich mera a a ye tt pakoie. A mira ipakk stso kos Jerusaln epa a. ies ipakera a t stso Judea k malepa a ena Samaria ena k wae d w yk erker ee. E tso kitule ykku i ki 1.8 ee. E ukuki ta o Skkl t Pedro wa Jerusaln ena Judea k malepa ena Samaria e tt tso kitule ykku i ki . E ukuki ta Pablo t Jess tt bua paka k tai wakpa a e tt kit Lucas t ykku i ki . Ykku i wa Lucas t se a ikkach t Jess dr sulitane tsat kkwak. Lucas bak skapeykwakie. Iekk ta k kos w Pablo dr ee Lucas mir ie ta. E kueki Lucas t isu iwk wbla wa t wes Skkl kanebl Pablo wa. E tt tso kitule ykku i ki . Skkl t iWikl patkera
kk Tefilo, o Jess t ena wa swblaoit kua d mik imineka k ja a, e kos paka ye t be a ykku ts kity e ki . Kam ie mikane k ja a, e yki kiane ie ki t itteklpa ts shu kitbakit, epa t iw, e u k iepa kit Wikl Batser wa. 3 Ie ktewa shkenekane, e ukuki ta ie wk e kkayne tai iepa a dka k dabom tkyk (40) ekk. Es ie t iepa a ikkach t moki ie tsone ttska. ies ie t blie Skkl tso e tt pak iepa a. 4 K et ta ie tso itteklpa ts epa ta, ta ichit iarak: A k kne e yktsa Jerusaln. Ye Y kabl iWikl patkk a a y ye t a a, e pan d mik ide eta. 5 Juan t swsuk di a, er k k tkpa tai ta Skkl t a ierawa iWikl Batser a.
1-2 A

230
231 Jess mineka k ja a
Hechos1
Jess tteklpa ts dapawka ie ta, eta epa t ie a ichak: A Skkpa, i ta be t se wakpa tkekekane se Israel aleripa, e wkirpaie?a 7 Ie t iiut: E kw k mne a a jchenoie. E kw tso ye Y wa kluletke. 8 Er mik Wikl Batser de a ki , eta ie t dich mera a a ye tt pakoie. A mira ipakk stso kos Jerusaln epa a. ies ipakera a t stso Judea k malepa a ena Samaria ena k wae d w yk erker ee epa a. 9 Mik ie t e ch one, eta ibutska ma k ja a iepa wrki ta ichowa m shua k wr taia. 10 Iepa tso k sauk k ja a krere t wes imichoka, e dalewa bet wpa bl datsi saruru de iter iepa omik. 11 Epa t ich iarak: A Galilea wakpa ik a iteria k sauk k ja a? Jess bak a shua e mtser Skkl wa. Wes a t isu t ima k ja a, e su idrane k i ki .

6 Mik
Jess tteklpa ts epa tso Olivo kbata a, iepa biteane Jerusaln. E al dr wekk ulat kaw mne judiowak a shkoie eno diw a ekk.b 13 Mik iepa dene Jerusaln ta iepa tkaka u etku ki w ikapkerak ee. Ee itsorak Pedro, Juan, Santiago, Andrs, Felipe, Toms, Bartolom, Mateo, Santiago Alfeo al, Simn Celote, ies Judas Santiago al. 14 Iepa ulitane dapau ke kekra ttk Sy ta. Alaklpa welepa ena Mara, Jess m, ena Jess lpa, epa tsoak iepa ta ttk Sy ta. 15 Jess mik erblkwakpa e dapau ke epa dka cien eyk ki dabom byk ekk ulatk (120). E kw ska ta Pedro e kka iepa wrki ta ichit: 16 A yamipa, i ma Judas y Wikl Batser t se bl bak David e wa, e w tka wes itso kitule Skkl ykku ki es. Judas wa p mne Jess klu kwa. 17 Ta ie bak Jess klie wes se es, ie bak kaneblk Jess ta wes se es. 18 (Ie t sulu wambl, e sk wa ie t k tu et. E ukuki ta ie anebitu wwakkt awi tskinewa ta iattse yrulune. 19 Mik Jerusaln wakpa t tt e tts, eta k e ki mkarakit iwkpa tt wa Hacldama e w kiane ch Sp K). 20 Es itso kitule Skkl ykku ki Salmo e ki e t ich i es: A s ie u weir ies as k yi seria e a.c

12 Eta
Matas ate Judas skie
ies ichit:
a 1.6 Israel aleripa e wkirpaie: Jess tteklpa tsoia ibikeitsk t ie e tkkeka Israel aleripa blie iepa k ki ta iepa tkekeka ie kayuapaie. b 1.12 shkoie eno diw a ekk: E dr kilmetro etk ulatk. c 1.20 Salmo 69.25
Hechos1,2
232
O ka mka iskie ie kan mat e kanu kne. d Es itso kitule Skkl ykku ki . 21 Wpa tso e epa manetwa se ta kek ra Jess bakia se shua eta. 22 Mik Juan t Jess wsuk e kos ta iepa tsoak se ta d mik Jess minea k ja a eta. Se kawta wpa ekkpa shushtk ekl se k ie as it Jess shkenekane, e tt pak se ta. 23 Es iepa t wpa shu sht bl. Ekl ki Jos, e ki Justo ies. E kkabata dr Barsabs. Ikl ki Matas. 24 Eta iepa t iki Sy a i es: A Skkl, be wa sulitane er suule bua. E kueki ikkach sa a wne shusht be t 25 as iat Jess tteklpa ts e k ie Judas skie. Judas e wambl sulu, e kueki ie t kan e mat ta ima weinuk w ikawta weinuk ee. 26 Eta iepa in isuoie t wpa bl shu shttke iepa t e wne ki dmittsa. Eta Matas ki dettsa. Es ie ate Jess tteklpa ts e k ie imalepa dka dabom eyk ki ekl (11) epa ta.

Pentecosts kwe de, eta Jess mik erblkwakpa kos tso dapaule ek tsi n me. 2 E bet ta k ja a blane tai wes siwa darr es, e blane u shu kos a w iepa tso ee. 3 Eta iepa t isu t idebitu tai kuie b wrkua su, e ane iepa ulitane ki et et. 4 Eta iepa a Wikl Batser inewa ta ekl ekl ttmi k bnet wakpa tt wa kuaki kuaki wes Wikl Batser t iepa k ttk es. 5 E kw ska ta judiowak t Skkl dalieta datse k ulitane ki , esepa tso tai Jerusaln. 6 Mik iepa t Jess mik erblkwakpa alneka tai e tts, eta iepa e dapawka ik ttsk buaie. Iepa t itts ekl ekl iwkpa tt wa kuaki kuaki es. E kueki iepa tkinewa tai . 7Iepa wkranewa ta ichrakit a: Aka iepa k dr Galilea wakpa tso ttk? 8 Wes se ulitane tso ittsk t iepa ttke se ulitane tt kuaki kuaki wa? 9 e se shua se tso datse Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia, 10 Frigia, Panfilia, Egipto ena k tso Libia ate tsi net Cirene kke. ies p datse Roma serke e esepa tso e. 11 Se welepa dr judiowak chkle. Welepa k dr es, esepa e ybak judiowakie. ies se tso e datse Creta ena Arabia. Er kos kaneo Skkl t bua e chk iepa tso e ane bua se na se wkpa tt kuaki kuaki e wa. 12 E kueki iepa ulitane wkrarulune tai iki ttsk. Iepa wa k chowa. Iepa chakrak:

1Mik
Wikl Batser de Jess mik erblkwakpa ki
d 1.20 Salmo 109.8 e 2.1 Pentecosts kw: Pentecosts w kiane ch K Dabom Skeyk kw. Judiowak t Iepa Ypa Yrulune Egipto e kw tkw one, e ki k de dabom skeyk, eta kaw sk tkweke iepa t e kiekerakit Pentecosts. ies e kw kirakit Iyiw Shtk Kw. Kaw e dr wstela choie Skkl a iyiw kite e ki . xodo 23.16 sa.
233
Hechos2
yi ikk, i ma e w kiane ch? 13 Er welepa t Jess mik erblkwakpa wayu sulu ta ichrakit: Iepa tteke blo t.
Pedro e duka shkka Jess tteklpa ts malepa dka dabom eyk ki ekl (11), epa ta. Ie t ich sulitane a aneule: A yamipa judiowak, ies a ulitane serke Jerusaln. yi ikk e w pakekey a a. Ye tt tts bua a t. 15 Sa k tteku blo t wes a t ibikeits es. E rpa diw de suli tu (9) blami, diw ikk k yi e tttaka blo wa. 16 Er tkke sa ta, e dr wes Skkl ttekl ki Joel, e t iyatbak es. Ie t iyat i es: 17 Skkl t ich t mik k i erkewatke, eta ye t ye Wikl patkera sulitane ki . E kueki a alar, wpa ena alaklpa, ekkpa kos ttra wes ye tteklpa es. A duladulapa a il kkayrda kabsueie iepa k ku kapkwa e dalewa. ies a kkpa a il kkayrda kabsu a. 18 ies e kw ska ta ye Wikl patkeray ye kan msopa ki , wpa ena alaklpa. Es iepa t ye tt pakerane imalepa a. 19 K ja a ye t yi tai sulu kkachera, k suule a wa ese. K i ki ies yi kkacheray as a isa: sp suera a t, b suera a t, shkle tai suera a t ies. 20 Diw ttserdawa. Siw iardawa bats wes sp es. E kos tkra kam Skkl kw d e yki . Kaw e dr bua shute, e olo ta tai . 21 E kw ska ta yi kos t e tsat k ki Skkl a, esepa ulitane tsatkrda. f Es Joel t iyat. 22 A Israel aleripa, ye tt tts. A wa ijcher t mik Jess Nazaret or yi a ese wit tai se shua Skkl batamik wak sene k i ki , eta k kkaynoie. Es Skkl t se a ikkach t ie t ipatk. 23 Er Jess menettsa a a klwwa wes Skkl t isuletatbak kua es, ies wes ie ki ikiane es. A t wpa sulusipa k ie ttkwa wtulewa krus mik. 24 Ie weine siar ie ktewa, er Skkl t ie shkeokane. Duewa k a ie wklne ys. 25 E kueki k iaia blu David ut Skkl ta i ma Jess ttmi e yit i es: Ye wa ijcher t kekra be tso ye ta. Be tso ye ta ye ul buakka ye ki muk,

14 Eta
Pedro t tt pak
2.17-21 Joel 2.28-32

Hechos2
26-27 E
234
e kueki k a ye orpa wes. kueki ye ttsr bua, ye tts kane. Be k t ye mepaat p a, e kueki ye enura iw panuk br. Ye dr be kan mso batser e, e kueki be k t imepaat as ye nurwa. 28 Be t sene micho al e kkay ye a. Ye tso be wrki , e kueki be t ye ttswera bua.g Es David t iyat. 29 A yamipa, ye t icheke a a ysys. Se bl kk David bak k iaia, e duwabak ta in wtnewa. Ie p tsoia d ikk ta e. 30 Er David bak Skkl tteklie. E kueki ie wa ijcher t Skkl kabl ie a iwk tt wa tt i wa: Ye t be aleri tkeraka ekl bluie wes be es. 31 E jcher David wa, e kueki ie t Cristo shkenekane e y. Ie t iy t in k atu k p a, k inurpawa. 32 Es iw tka. Skkl t Jess shkeokane, e su sa ulitane t sa wkpa wbla wa. 33 Skkl t ie tsmika ta itkkait iul buakka dalirta tai . Ie Y t iWikl m ie a wes ikabl imuk es. E ukuki ta ie t iWikl Batser patk sa ki . E su a t, e tts a t enia. 34 Er David k mineka k ja a wes Jess es. Ie wk t iyat: Skkl t ich ye Kkl a: Be e tkka ye ul buakka, 35 e dalewa ye t be bolkpa merar be kl diki a.h Es David t iy. 36 A Israel aleripa ulitane. Ijchen bua a wa t ye tso Jess chk. E ktwa a t wtulewa krus mik, er e wk tkka Skkl t se wkirie ies se blie. 37 Mik iepa t tt e tts, eta iepa erianeka tai . Iepa t Pedro ena imalepa a ichak: A yamipa, wes sa e mi? 38 Ie t iiut: A er mane Skkl a ta a e wsku ekl ekl Jesucristo tt wa as a nu oloyar a ki . A t iw es, e ta Skkl t iWikl Batser mera a a. 39 Kabl e dr a a ena a aleripa ulitane a ena sulitane serke k kami, esepa a ies. Kabl e dr wpa kos kieke Kk dr Se Kkl e t esepa a. 40 Es tt e wa ena tt sk tai wa Pedro t ich iarak darr, ipatt tai ta ichit iarak: A e tsatk tkra p sulusipa ta e yki . 41 Es wpa t ch Pedro t, e klw, epa wskurakit. E diw Skkpa Jess icha erule e k ine tai dka mil maayk ulatk (3000).

2.25-28 Salmo 16.8-11
2.34-35 Salmo 110.1
235
42 Eta
Hechos2,3
iepa e ch tt wa Jess tteklpa ts epa t swblaweke, e ttsk kekra er bua wa. ies iepa e ch ki muk tso iepa wa e wa. ies kekra iepa e dapau ke pan uk Jess ktewa e kw tkwoie. ies iepa e ch ttk Sy ta.
43 Eta
k or yi a ese weke tai Jess tteklpa ts epa t Skkl batamik. E t p ulitane wkraw tai . 44 Wpa erbl Jess mik epa kos serke wes wk ekl es. tso iepa wa ese kakmekerakit a. 45 Es yi tso iepa wa, k il sk, ese watueke iepa t ta isk blatekerakit imalepa ki m kiane esepa a. 46 Diw bit ta iepa ulitane e dapau kerak Skkl w a. ies u a u a iepa chkke ita er bua wa ttsrdak bua. Jess ktewa e kw tkweke pan wa ita. 47 Skkl ki kekeka iepa t. Sulitane wa iepa wr bua. K bit ekk Skkl t stsatkeke tai , e kueki iepa k daparke tai .

Wes Jess mik erblkwakpa ts epa ser
et tsli diw de maat ta Pedro ena Juan myal ttk Skkl ta iw a. Diw e dr ttoie ie ta. 2 Eta ee wm tkr ekl ku ne kl kraulewa. E datse iyamipa wa itkekeser kekra Skkl w wkk ki Wkk Buaala e a as inukl kak kiit sulitane dkewa ee esepa a. 3 Mik ie t Pedro ena Juan dkewatke e su, eta inukl kak kiit iepa a. 4 Eta iepa t ie suwa krere iw ki ta Pedro t ich ia: Sa sa. 5 Eta ie t iepa su ta ibikeitsit t il kakmekeit ye a. 6 Er Pedro t ich ia: K ye wa inukl ta. K ye wa oro ta. Er tso ye wa e mekey be a. Jesucristo Nazaret wak e tt wa, be e kka ta be shk. 7 Eta Pedro t iklwwa iul buakka ta ibatska. E wsha ta ikl a idich ine 8 ta itu neka e dukaie ta ishkmi wi k iok. E ukuki ta imwa Skkl w a Pedro ena Juan ta iwk kl wa. Ie tu rkeka, es Skkl ki kekaramiit. 9 Eta p tso kos epa t isu t ishkrami ta Skkl ki kekaramiit. 10 Iepa t ie suwa t ie dr wm e tkke inukl kak kik Skkl w wkk ki Wkk Buaala e a e. E t iepa tkiwwa tai . Iepa wkranewa iweblk.

1K
Pedro t skraulewa ekl e buawne
w e le ki Salomn le, ee wm buanene e tsoia Pedro ena Juan paklu k. E dalewa p kos datse tu neule w iepa tso ee ta iepa tkinewa tai isauk. 12 Mik e su Pedro t, eta ie t iepa a ich: A Israel aleripa kueki a tkirke? kueki a tso sa sauk krere wsua sa wk t wm i buawne shkwne sa wk dich wa sa serke ysys
11Skkl
Pedro t spatt Skkl w a
Hechos3,4
236
Skkl a e kueki ? 13 Er Skkl dr Abraham, Isaac, Jacob ena se ypa malepa bak k iaia, epa Kkl, e t ie kan mso ki Jess, e ki kka yi ulitane tsata, e dr yi mettsa ttwa a t e. Ie watttsa a t Pilato wrki er e t ibikeitsbak ikshka. 14 Jess dr batser ena ysys warma a t iki t e yttsa. Er e skie a t p sulu e yktsa ka. 15 Es sene mukwak e ktwa a t, er ishkeokane Skkl t. E kos su sa t sa wbla wa. 16 Wm i kraulewa e suule a wa bua. Ie dich inene sa erblke Jess mik e wa. Jess mik erbl, e t wm i buawne bua a wrki . 17 A yamipa, ye wa ijcher t mik a ena a wkirpa t Jess ktwa, eta a k wa ijcher moki t wamblk a tso. 18 Er yatbak Skkl t itteklpa ulitane kk wa t w pairinebitu idi wa sblie e kawta ttwa es, e waw Skkl t es. 19 E kueki sulu watttsa. A er mane Skkl a it a ki . 20 Eta es ie t a er pablera ta Jess pairibituit as a nu oloy idi wa sblie e patkeraneit se a. 21 Er i ta ie kawta senuk k ja a d mik Skkl t kos yune bua wes kenet es eta. Es Skkl t iybak k iaia itteklpa batser epa wa. 22 Moiss t Jess y se ypa bak k iaia, epa a i es: A shua Skkl t ittekl keraka ekl wes ye es. E tt kos dali a t. 23 Wpa k wa ie tt daline, esepa ulitane skerattsa se wakpa yki bnet, iepa erdawa seraa.i Es Moiss t iyat. 24 Es ies Samuel ena Skkl tteklpa malepa dbitu ie itki , epa kos t tkke kaw ikk ta, e yatbak. 25 u k Skkl kabl k iaia itteklpa wa, e w dra se ul a. ies tt meatbakit se ypa bak k iaia epa a, e w dra se ul a. Ie t iyatbak Abraham a i es: Be aleripa batamik ye er bua chra k ulitane wakpa a. 26 E kueki mik ie t il Jess shkewkane, eta ipatkit se a kewe se a er bua choie as se ser sulu ese oloys ekl ekl.

Pedro ena Juan tsoia spattk, e shua sacerdotepa biteshka Skkl w shkkipa wkir ta ena saduceowakpa ta. 2 Pedro ena Juan tso swblau k t Jess ktewa e shkenekane. E wa iw kkachit t sduowa epa shkerdakane. E t sacerdotepa ena iepa malepa uluwka tai . 3 Iepa t Pedro ena Juan klwwa. K detke tsli , e kueki imarakit swto w a d bule es. 4 Er wpa tso Pedro tt ttsk, epa shua tai iepa t Jess tt bua klw. Es Jess mik erblkwakpa wpa esepa deka mil skeyk e ulatk (5000). 5 Bule es ta judiowak wkirpa ena ikueblupa ena swblau k tt dalino wa wakpa e dapawka Jerusaln. 6 ies sacerdote kibi ki Ans e tso. ies Caifs, Juan, Alejandro ena imalepa dr sacerdote kibi e

1Eta
Pedro ena Juan e tsatk judiowak wkirpa wrki
3.22-23 Deuteronomio 18.15,18-19

237
Hechos4
ditsw epa kos tso. 7 Iepa t Pedro ena Juan tsu k patk ta iduserak iepa wrki ta iw chakrakit: Yi dich wa, yi tt wa wm kl kraulewa e buawne a t? 8 Eta Pedro a Wikl Batser inewa tai ta iiutit: A swkirpa, a skueblupa. 9 Sa t skirirke e ki me er bua wa, e chak a t sa a. A ki ikiane jchenuk t wes ibuanene. 10 I e ta sa t ich a wrki , ies Israel aleripa ulitane epa wrki t wm i buanene sulitane wrki Jesucristo Nazaret wak e tt wa. E wk ktwa a t krus mik er Skkl t ishkeokane. 11 Skkl ykku ki itso kitule: k watttsa u yukwakpa t, e ynene k buabuaie.j k e dr Jesucristo ch. 12 Ie dr Stsatkkwak. Skkl k wa yi sk patkule k i ki stsatkoie. E kueki Jesucristo ekl wa stsatkrmi. 13 Mik iwkirpa t isu t Pedro ena Juan dr skle siarla, k wblaule ykku wa er ittke bua k suane, eta iepa tkinewa. Iepa na ianewa t iepa bak shkk Jess ta ittkatapaie. 14 Wm buanene e dur Pedro ena Juan ta, e kueki iepa k a iynuk t e dr kache. 15 Eta ipatkmirakit urki ta iepa ate ileritsk. 16 Iepa ich a: Wes s wpa i wmi? Kos Jerusaln wakpa wa ijcher t k or yi a ese w iepa t etk. E k ynuk se a t e dr kache. 17 Er ipau us as itami Jess tt i k pakia iepa t yi a, es k itt bunukka k wae. 18 Eta ikirakit ta ich iarak: K a kaw taia Jess tt pakk yi a. ies a k kaw taia yi wblau k tt e wa. 19 Er Pedro ena Juan t iiutrak: A wkpa t ibikeits t Skkl wa yi tt dali dr bua sa a, a tt ie tt. 20 Er su sa t ena tts sa t, e pakera sa t kekra sulitane a. 21 Eta iwkirpa t iepa k pau darr ta imirakit. Wm kraulewa buanene e kueki p kos tso Skkl ki kkka. E kueki iwkirpa k ul dwa Pedro ena Juan weikk. 22 Wm buanene Skkl dich wa e ki duas tso dabom tkyk (40) ki ta.

Pedro ena Juan mirakit ta imyal w imalepa tso ee. kos y sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa epa t e pakrakit imalepa a seraa. 24 Mik e tts iepa t, eta iepa ulitane kkch ita Skkl a i es: A Skkl, k ja ena k i ena day ena kos tso iki , e y be t. 25 K iaia be t sa kkpa David dr be kan mso, e ka ttk Wikl Batser wa. Ie t iy i es: Ik k malepa wakpa uluneka tai troka tai Skkl ki ?

23 Eta
Jess mik erblkwakpa t iki Skkl a
4.11 Salmo 118.22

Hechos4,5
26
238
Ik iepa ileritseke ippk ie ta? K e wamblnuk iepa a. K wkirpa ena blupa epa ulitane ippakka ie ta. Iepa ileritseke ippk ie ta ena w pairibituit idi wa sblie e ta.k Es David t iy. 27 Tt e dr moki . Iw su sa t t swkirpa ki Herodes ena Poncio Pilato, epa dapawka k i a Israel aleripa ta ena p k dr Israel aleripa esepa ta ita Jess weikk. Ie dr be kan mso batser pairibitu be t idi wa sblie e. 28 Es kos w iepa t ie ta e w iepa t wes be t isuletatbak es. 29 A Skkl, e kueki iepa tso sa pau uk darr, e tts. Sa dr be kan msopa epa a dich k m Jess tt suane. 30 Be dich kkach. Skirirke bua ne, k or yi a ese pakoie k iw kkachoie, ies yi ese tai Jess dr be kan mso batser e tt wa. 31 Mik iepa t iki one, eta w iepa tso e k wti ne. Eta iepa ulitane a Wikl Batser inewa ta iepa t Skkl tt pak k suane.

mik erblkwakpa dr tai . Iepa kabikeitske ikk, ulitane er ttsr itts. K yi t icheku t iepa yi e dr iepa icha, e skie e dr iepa icha ikk. 33 Jess tteklpa ts epa t Jess shkenekane, e tt k pakeke dich tai wa. Skkl t iepa kos ki meke tai . 34-35 Yi wa k tso il sk tsorak iwa, ese watuekerakit ta isk mekerakit Jess tteklpa ts epa a blat wpa dr siar esepa a wes epa kiane ki m ekl ekl es. E kueki k yi weirku siar iepa shua. 36 Iepa shua wm tso ekl dr Lev aleri datse k ki Chipre, e ki Jos. Jess tteklpa ts t iki mka Bernab (e kiane yno spablkwak). 37 Wm e wa k tso. E watuit ta isk mit Jess tteklpa ts a as iepa t ssiarpa ki m iwa.

32 Jess
Jess mik erblkwakpa ki m
wm bak ekl ki Ananas, e tay ki Safira. Epa t k watuttsa. 2 Eta wm e t ik sk ts yttsa iwkpa a ta iyk mit Jess tteklpa ts a wes k sk seraa es. E jcher ilakl wa seraa. 3 Eta Pedro t ich ie a: A Ananas, ik be e mettsa Satans a ki tw ta be kit kachk Wikl Batser a? K watub e sk kak tsatb. 4 Kam be t iwatattsa eta be icha idir. Ta be t iwatuttsa, eta isk dr be icha. Ik be kayne sdits a. Be kach Skkl a. ibikeits wambl es? Be k 5 Mik e tts Ananas t eta ianewa duowaie. Eta iepa kos wa ijchenewa, epa suane tai . 6 Eta duladulapa welepa debitu ta in patrwarakit tsmi blwa.

1Er
sulu wambl Ananas ena Safira epa t e pak
4.25-26 Salmo 2.1-2

239
7Hora
Hechos5
tka maat e ulatk, eta Ananas tay dewa Pedro ska. Wes iwm de e k jcher ie wa. 8 Ta Pedro t ie a ichak: Ich a. Moki a t k watu kos a t ich ekk? Safira t iiut: T, ekk je. 9 Pedro t ich ia: Ik a t kaw m a Skkl Wikl wtsiriu k? Wpa wa be wm nu m blwa, se e wakpa doyalne ta r iepa wa be nu micho blwa ies. 10 E bet ta Safira anewa ta iduowa Pedro kl ska. Mik duladulapa dewa ta Safira nu tr ta iepa wa in mtser blwa iwm omik. 11 Eta Skkpa Jess icha erule ulitane ena sulitane wa ijchenewa, epa suanerak tai .

tteklpa ts epa t k or yi a, ese weke tai p shua iw kkachoie. Jess mik erblkwakpa ulitane e dapau ke Salomn le a. 13 P ltpa t iepa dalieta er k dich dka e tiu kwa iepa shua. 14 Er wpa erbl Jess mik, wpa ena alaklpa, esepa k irkerak tai kekra. 15 P t skirirke tsmirak kat shulur ala kkmik as Pedro tk ta ilo m ar esepa wele ki as ibuarne. 16 ies k tso kos Jerusaln pamik, e wakpa de tai skirirke wtts. ies wimblupa sulusi stteke esepa wtts. Eta epa ulitane buanene seraa.
12 Jess

k or yi a ese w tai Jess tteklpa ts t
sacerdote kibi ena iklpa ki saduceowakpa, epa ukyneka tai Jess tteklpa ts epa ki . 18 E kueki iklwwarakit wtwa swto w a. 19 Er naewe ta Skkl biychkwak ekl t swto wkk ppe ta iyttsarak ta ich ia: 20 A yne Skkl w a. Ee a e duka sene paali 21 Bule es blami ta idewarak Skkl w Jess ta, e tt pakk sulitane a. a ta ie kkarak swblau k wes iepa a iyne es. Eta sacerdote kibi ena iklpa t Israel aleripa wkirpa ulitane kittsa e dapau kka iepa ta. Eta Jess tteklpa ts epa tsu k patkrakit. 22 Er mik ishkkipa demirak swto w a, eta k iwa iku nerak. Ta idebitu rak ibiy mukne 23 ta ichrakit: Sa t swto wkk ku wtule bua. ies shkkipa tsorak iwkk kknuk. Er mik sa t iwkk ppe, eta k sa wa yi ku ne ee. 24 Mik Skkl w shkkipa wkir ena sacerdote wkir kibipa, epa t tt e tts eta iepa na k chowa ta ii chakrak: Wes iw dttsami? 25 E ukuki ta bet ekl de ibiy muk ta ich iarak: Wpa wtwa a t swto w a, epa tsone Skkl w a swblau k. 26 Eta shkkipa wkir ma iyulk ishkkipa ta. Iklwwarak er iepa suane d p t st k wa, e kueki iepa k wa iweineia. 27 Mik ideminerak eta itsmirakit judiowak wkirpa wrki . Eta sacerdote kibi t ich iepa a:

17Eta
Jess tteklpa ts wtnewa swto w a
Hechos5,6
28 Sa
240
t a a iy etkme t wm e tt k pakar ys. Eta wambl a t? A t Jerusaln wakpa ulitane wblaweke tt e wa. ies a tso ichk t wm e ktewa, e nu tknewa sa mik. 29 Er Pedro ena Jess tteklpa ts malepa t iiutrak: Sa kawta Skkl tt dalik sdits tt tsata. 30 A t Jess ttkwa ka wtulewa krus mik. Er se wakpa bak iaia e Kkl e wk t Jess shkeokane. 31 Skkl t ibatskami e ska tkser iul buakka swkirie ena stsatkkwakie as Israel aleripa er mane ta iepa ki iepa nu oloyarmi. 32 yi ikk kos su sa t e pakk sa tso a a. ies Wikl Batser mne wpa t Skkl tt dalieke esepa a, e tso a a ipakk. 33 Mik iepa t e tts eta iepa uluneka tai Jess tteklpa ts epa ki . Iepa na ittakulur. 34 Er iepa shua wm tso ekl e dr fariseowak ki Gamaliel. Ie dr swblau k tt dalino wa wakpa ese ekl. Sulitane t ie dalieke tai . Ie e duka ta ich: Jess klpa ylur kaika ekul. Eta iepa t iylur. 35 E ukuki ta ichit imalepa a: A yamipa Israel aleripa. A isa buaie t weke a t wpa w kkpa ta. 36 A na ian t barbane wm ki Teudas e e kaka ichk t e dr wm tai ese. Wpa dka cien tkyk (400) epa e yu ie klpaie. Ie duwa ktulewa ta iklpa ponemi w a di a. Es ilone. 37 E ukuki ta mik swkirpa ski shtk patk, e kw ska ta wm sk ekl ki Judas Galilea wak e e kaka. P welepa e yu ie klpaie. Er ies ie ktewa ta iklpa ponemi seraa w a di a ta ee ilone. 38 E kueki ye t ich a a t wpa w mat br. K sulu wamblar iepa ta. aleritseke iepa t ena weke iepa t e dr tt s, e ta bet ta k itaia. 39 Er Skkl tt idir, e ta k a e alpaka iki . A isa bua d a tso ippk Skkl ta. Iepa t Gamaliel tt iut. 40 Iepa t Jess tteklpa ts epa tsu k patkne ta ippk patkrakit ta ich iarak: K a a kaw taia Jess tt pakk. E ukuki ta imirakit. 41 Es Jess tteklpa ts epa e ylur judiowak wkirpa w a. Skkl t iepa m weinuk Jess tt kueki , e t iepa ttsw bua. 42 Es kekra k bit ekk Skkl w a ies u a u a iepa t swblaweke spatteke Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e tt bua wa.

kw ska ta Jess ttkatapa k daparke tai epa dr judiowak. Iepa welepa ttke griegoie, esepa t imalepa ttke iwakpaie epa cheke sulu. Iepa t icheke: Mik chk blatrke kekra, eta sa taypa sch, esepa k a imne kos imalepa ttke judioie esepa a imne ekk. 2 E kueki Jess tteklpa ts dabom eyk k bl (12), epa t Jess ttkatapa ulitane ki e dapau k ta ichitrak:
1E
Wpa kul shu shtrakit Jess tteklpa ts ki moie
241
Hechos6,7
A yamipa, k idr bua sa a swblaweke sa t Skkl tt wa e kan mukat yi watioie e kueki . 3 E kueki a shua wpa yul kul as kan e iepa t. Wpa suule sulitane wa t iepa a Wikl Batser tso tai ena ikabikeits bua, esepa shusht ta sa t iepa mekeka kan e u k. 4 Eta sa e ch kekra ttk Skkl ta ena swblau k ie tt wa. 5 E wr bua iepa ulitane wa. Iepa t Esteban shu sht. E erbl bua Skkl mik ies ie a Wikl Batser tso tai . ies Felipe, Prcoro, Nicanor, Timn, Prmenas ena Nicols epa shusht iepa t. Nicols dr Antioqua wak, e e ybak judiowakie. 6 Eta itsmirakit w Jess tteklpa ts epa tso ee. Eta iepa ul mka wpa ekkpa ki ta iepa t iki Sy a t iki m. 7 Es Skkl tt k pakanemi tai . ies Jess ttkatapa k daparke tai Jerusaln. ies judiowak sacerdotepa tai t tt mik se erblke e w klw.

Skkl er bua ch Esteban a tai ta dich mit ia tai . E wa k or yi a ese wekeit tai p shua iw kkachoie t Jess tt dr moki . 9 Er wpa welepa t Esteban chmi sulu. Iepa welepa dr judiowak dapawo w ki Kan Msopa Auleshka Esepa W e wakpa. (Iepa bak klulewa kaneblk er iyrulunebak.) ies judiowak welepa tso datse Cirene, Alejandra, Cilicia ena Asia, epa kos warke Esteban ki . 10 Er Wikl Batser t Esteban a tt m ttoie bua, e kueki iepa k a e alirka ie ki . 11 E kueki iepa t wpa welepa patu kachk: Sa itts t Esteban tso Moiss ena Skkl chk sulu. 12 E wa iepa t p uluwka tai Esteban ki . ies judiowak kueblupa ena swblau k tt dalino wa wakpa uluwkarakit Esteban ki . E kueki iepa de Esteban ska ta iklwwarakit tsmirakit judiowak wkirpa ska. 13 ies wpa yulrakit kachoie, epa t ich: Kekra wm w t Skkl w dr batser i ena Moiss tt dalino e cheke sulu. 14 ies sa t ie tts ichk t Jess Nazaret wak e t Skkl w tskerawa ena sene meat Moiss t se a e manewekettsait. 15 Eta judiowak wkirpa kos tulur ee, epa t isu t Esteban w wr dall wes Skkl biychkwak w wr es.

8 Eta
Esteban klnewa
kibi, e t Esteban a ichak: ki be kkatrke e dr moki ? 2 Ie iiut: A yamipa, a ypa, ye tt tts. Mik se kkpa Abraham bak iaia Mesopotamia, kam imi senuk Harn, eta ee se Kkl olo ta tai , e e kkay ie a. 3 Eta ichit ia: Be k ena be yamipa, e mat ta be yshka senuk, k kkachekey be a ee. 4 Es Abraham e yttsa Caldea ate

1Sacerdote
Esteban e tsatk
Hechos7
242
Mesopotamia ee, ta ima senuk Harn. Iy blnewa e ukuki ta Skkl t ie patk senuk e, w se serke i e ta ee. 5 Kua Skkl k wa k i mne ie a ys, elkela wia k ie a imne. Er e kw ska ta ie k alar ta, er Skkl kabl ie a tt i wa: K i meray be aleripa a be blnewa e ukuki ta. 6 ies Skkl t ich ie a: Be aleripa serda k kuaki ki wes k kuaki wakpa es. Ee iepa klrdawa kan msoie k patueta ese. Iweirdarak siar dka duas cien tkyk (400). 7 Er Skkl t ich ia: K w wakpa t iepa weikera, esepa sk weikeray siar. E ukuki ta iepa e yrattsa k e a as ye dalirakit k i ki . 8 Eta Skkl t ich ia: A alar wpa ku rke kos esepa tottola kkulitla t tsir. E kekra iw kkachoie t ye t tt me be a. E kueki mik ie al ki Isaac ki k de pkl, eta itttola kkulitla teit tsir. Es ies Isaac t iw il Jacobl ta. E s Jacob t iw ilarla dabom eyk k bl (12), epa ta. Iepa dr se dr Israel aleripa ditswpa dabom eyk k bl e ypa ts. 9 Er se ypa ts, epa ukyne il tsirla ki Jos e ta. E kueki iepa t iwatottsa ta yi t itu e wa imtser Egipto. Er Skkl tso ie ta. 10 Ie t itsatk kekra kos iweirke e shua. ies kabikeits bua mit ia. ies ie t Faran k isauk er bua wa (Egipto wakpa t iblpa kos ki Faran). E kueki Faran t ie tkka Egipto yi kos e wkirie ies ie wk u wkirie. 11 E ukuki ta ketba aneka Egipto ena Canan, e kos a. E wakpa weine siar. Se ypa ts k wa ku ne anoie katanoie. 12 Er mik Jacob wa ijchenewa t iyiw tso Egipto, eta ie t ilar dr se ypa ts, epa 13 Mik iepa sk dr eta patkmi iyiw tauk ee, e dr iepa ts dr. Jos t iepa a ich: ye dr a l. Es Faran wa ijchenewa t yi ditsw Jos dr. 14 E ukuki ta ie t iy Jacob ena iyamipa kos tsu k patk as idbitu Egipto. Epa dka dabom kuryk ki skel (75). 15 Es Jacob minea senuk Egipto. Ee iblnewa. Ee ie alar dr se ypa ts, epa blrulune 16 Iepa nu minene Siquem wtwa iwakpa p a. K e wato Hamor ies. alar t Abraham a pie. 17 Er Skkl kabl Abraham a tt i wa: Be aleripa yerattsane ye t Egipto. Mik e kw dkewatke, eta se ypa k alne tai . 18 E kw ska wa Jos pak jcher. 19 Blu e t se ypa ta Egipto bl sk tkneka, e k ki tw weik siar. Ie t iepa k ksik wa ilarla wpa kune erpa esepa kos watktsa as idulur. 20 E kw ska ta Moiss kune, e dr buaala shute. Iy ena im t ikkn u a dka s maat. 21 E ukuki ta iepa kawta iwatktsa as iduwa er Egipto bl al busi t ikuwa tsmi u a talaw wes iwk al es. 22 Es Moiss yne tai yi jcher Egipto wakpa wa, kos e wa. Itt ki ittsnewa, ies wekeit e ki iwnewa t ie dr wm tai ese. 23 Mik ie ki duas de dabom tkyk, (40) eta ibikeitsit: Ye ma ye yamipa dr Israel aleripa e weblk. 24 Eta ie isu t egiptowak ekl

7.8Jacob: E ki ies Israel.

243
Hechos7
tso Israel aleri ekl weikk. E kueki ie mishka itsatkk ta egiptowak ttwait iskie. 25 Ie ibikeits t iyamipa Israel aleripa na iarmi t Skkl t ie patk iepa tsatkk. Er k iw ane iepa na. 26 Bule es ta ie t Israel aleripa ku bl ippk. Ie ki ikiane t iepa m er buarne ki , e kueki ichit iarak: A dr yamipa. Ik a weik? 27 Eta ekl t iyami weikeke, e t Moiss patku mi ta ichit ia: Yi t be tkka sa wkirie sa shulkwakie? 28 Be na ye ttakwa wes chk be t egiptowak ktwa es? 29 E ttswa Moiss t ta itkashkar k bnet ki Madin ee. Ee isen wes k kuaki wak es. Ee ilarla kka bl. 30 Ee ie sen d duas dabom tkyk (40). K et ta Skkl biychkwak ekl e kkach ie a Sina kbata a tsi net k sir po w k yi serku ese ska. Ie e kkach ia kal tsir warke bie e shua. 31 Moiss wkranewa iweblk. Er mik ie e skwa isauk buaiewa ta Skkl tt ttsit, e t ich ia: 32 Ye dr be ypa bak iaia ki Abraham, Isaac ena Jacob epa Kkl. Eta Moiss painka tai suane kueki . Ie k dich dkaia isauk. 33 Eta Skkl t ich ia: W be dur, e k dr batser, e kueki be klkku yttsa. 34 Moki ye isu t wpa dr ye icha tso Egipto epa weirke. Iepa kkchke e ttsy. E kueki ye dttsa iepa tsatkk. E kueki itts: Ye t be patkerami Egipto. 35 Israel aleripa t iy Moiss a: Yi t be tkka sa wkirie sa shulkwakie? Er iepa t ie watttsa, er Skkl t patk iepa wkirie ena iepa tsatkkwakie. E bak mik Skkl biychkwak e kkaywa ie a kal tsitsirla shua eta. 36 Es Moiss t se ypa yttsa Egipto a. Egipto or yi a ese w tai . ies e wit duas ena day ki Day Mat ee ie t k dabom tkyk ekk k sir po w k yi serku ee. 37 Ie wk t ich iepa a: Skkl t ittekl keraka ekl a shua wes ye es. 38 Mik Israel aleripa tsorak echkaie k sir po w k yi serku ee, eta Moiss tso iepa shua. ies Skkl biychkwak tt ie ta Sina kbata a. Skkl tt t sene meke sia e yne ie a ee, e pakne ie t se a. 39 Er se ypa k wa ie tt daline. Iepa t ie tt watttsa. Iepa shkakne Egipto. 40 E kueki iepa t ich Aarn a: Moiss t se yttsa Egipto a. K sa wa ijcher tka ie ta. E kueki yi dikl yu se a bt maat dali skklie as e mi se wttsu k. 41 Es iepa t baka pupula dikl yu dali. Ta iyiwak jchrakit m baka dikl a idalioie. Iepa t e kw tkw tai , baka dikl yurakit iwkpa ul wa, e dalioie. 42 E kueki Skkl e skttsa iepa yki . Ie t iepa mat as bkw dalirakit ie skie. Es Skkl tteklpa t ikit iykku ki . Iepa t ich: A Israel aleripa, mik a sene k sir po w k yi serku ee duas dabom tkyk (40) ekk, eta a t iyiwak jch er e k dr ye dalioie. 43 W dalieke p t skklie ki Moloc, e dikl wla dami a wa.

Hechos7
244
ies w dalieke p t skklie ki Refn e dikl bkwie, e dami a wa. E kos dikl yu a wkpa t, esepa dami a wa dali. E kueki ye t a patkera kami weinuk siar Babilonia wi kie.m Es ikiteat. 44 Es mik se ypa bak senuk k sir po w k yi serku ee, eta iepa wa datsiku dami e shu kuekear Skkl wie. E a ie bak e kkachk iepa a. U e yne wes ie t Moiss ka iyuk es, wes ie t ikkay ia es. 45 E ukuki ta u e mat se ypa bak epa t ileripa a. Mik iepa demi Josu ta p kuaki wakpa k klu kwa, eta u e mirwarak iwa. Skkl t p kuaki wakpa uyttsa iepa yki . E ukuki k tai ta David tkneka bluie. E kw ska ta u yne iaia datsiku wa, e tsoia. 46 David wr bua Skkl wa ta ie a David t kaw ki ie dalio w yuoie Israel aleripa a. 47 Er David al ki Salomn, e t Skkl w e yu. 48 Er Skkl dr yi ulitane tsata e k ser u yu sdits t ese a. Es ittekl ekl t iyat, e t ich: 49-50 Skkl t ich: K ja e dr ye e tkoie. k i dr ye kl tkoser. Ye wk t yi kos y, e kueki wes a t u yumi ye a? Wes a t k mmi ye a enoie?n Es ikiteat. 51 Er a k t Skkl dalieta. A er darr. A kukua darr. Kekra Wikl Batser wklw a t. A dr wes a ypa bak k iaia es. 52 Iepa t Skkl tteklpa kos weik. Es ies itteklpa bak ichk t yi dr Ysys Chkle e datse, epa ktulur iepa t. I e ta yi dr Ysys Chkle e detke, er iwatuttsa a t ttwa. 53 A ul a Skkl tt dalino d ibiychkwakpa wa. Er a k t idali.

iwkirpa t pak Esteban t e tts, eta iepa uluneka iki tai . Iepa k wtwa ulune kueki . 55 Er Esteban ki Wikl Batser k de tai ta iw kka k ja a ta Skkl olo tai e suit. ies ie t Jess su dur Skkl ul buakka. 56 Ie t ich: Isa! Ye tso isauk t k ja wkk r ie. ies Jess dr Sdits Al e sauk ye tso t idur Skkl ul buakka. 57 Er iepa e kukua wtwa as k iwattsr. Eta ianekarak tai ta imishkarak seraa Esteban ki . 58 Ta iyttsarakit Jerusaln a mtser urki ee, ta iepa t ie tmi k wa ittowaie. Esteban kkatkwakpa tso itk, epa datsi meitrak duladula ki Saulo e a bl.

54 Mik
Esteban ttwa iepa t
7.42-43 Ams 5.25-27
7.49-50 Isaas 66.1-2
245
59Iepa
Hechos7,8
tso Esteban tk k wa, e dalewa ie t iki Skkl a i es: A Skkpa Jess, ye wikl ts mi be ska. 60 E ukuki ta ie e tkwa kuch ki ta ianeka tai : A Skkpa, sulu wamblk itsorak, e nu oloy iepa ki . Mik e chit ta iduowa. 1 Esteban ttwa iepa t e t Saulo ttsw bua.
E diw sh ta Skkpa Jess icha erule tso Jerusaln epa weikmitke p t. Iepa kos tkayalmi d Judea ena Samaria. Er Jess tteklpa ts epa k mineyal. 2 Wpa welepa t Skkl dalieke tai , esepa t Esteban nu blwa ta ie i eitsrakit tai . 3 Er Saulo t Skkpa Jess icha erule epa weikmi siar. Ie mirwa u a u a iepa yktsa kuulemi patkmi wtwa swto w a wpa ena alaklpa ies.

Saulo t Jess mik erblkwakpa weikmitke
wpa bakyalmi Jerusaln, epa t Jess tt bua pakmir k wae w imirwarak ee. 5 Es Felipe ma Samaria. Ee ie t w pairinebitu idi wa sblie e tt pakmi k e wakpa a. 6 Mik iepa t ie ttke e tts ies k or yi a ese wekeit, e surakit eta iepa t itt ki ttseke buaiewa. 7 Es p a wimblupa sulusi tso, esepa buawneit tai . Wimblupa sulusi yrulune arkekarak tai . Es ies skraulewa tai ena sbachiulewa tai , esepa buanene bua. 8 E kueki k e wakpa kos ttsne bua. 9 Eta k e a wm tso ekl ki Simn. Ie kaneblmi iaia wes aw es. E wa ie t Samaria wakpa ki t tai . Es ie e kke t ie dr imalepa tsata. 10 K e wakpa ulitane, siarpa ies inukl blpa, epa t ie tt klo bua. Iepa t iy: Skkl ki Dich Tai , e e yu Simnie. 11 Bnet ie t iepa ki tbitu ikan wa. E kueki iepa t ie tt iut bua. 12 Er mik Felipe t blie Skkl tso e tt bua pak ies Jesucristo tt bua pak, eta iepa t iklw ta ie wskulor wpa ena alaklpa. 13 ies Simn wk erbl Jess mik ta iwskue. Ie micho Felipe ta kekra. Es ie isu t k or yi a ese weke Felipe t tai , e t ie tkiwwa. 14 Mik Jess tteklpa ts tso Jerusaln, epa wa ijchenewa t Samaria wakpa t Skkl tt klw, eta iepa t Pedro ena Juan patkmi ee. 15 Mik idemirak, eta ikirakit Sy a Samaria wakpa t iklw, epa ki as Wikl Batser d iepa ki . 16 Kam Wikl Batser dbitu iepa ulitane ki . Iepa wsuule Skkpa Jess tt wa, e o iepa t. 17 E kueki Pedro ena Juan ul mka iepa ki ta Wikl Batser de iepa ki . 18 Simn t isu t mik Jess tteklpa ts ul mka iepa ki eta Wikl Batser debitu iki . E kueki ie t inukl watk Pedro ena Juan a, 19 ta ie t ich iarak:

4 Er
Jess tt pakane Samaria wakpa a
Hechos8
246
A wa dich tso se, e m ye a as yi ki ye ul mka ta ese ki Wikl Batser dbitu wes a t iweke es. 20 Pedro t iiut: Be t ibikeits t kakm Skkl t e tormi inukl wa, e kueki be inukl wein kekra be wk ta. 21 Be er k dr ysys Skkl wa, e kueki dich i k menuk be a. 22 Be er mane sulu wamblekeb i, e yki . Skkl a iki as bikeitsb sulu isalema e nu oloymiit be ki . 23 Ye t isu t be er dr sulu ksik me. E wa be wk kos tso klulewa. 24 Simn t iiut: Skkl a iki as kos ch a t e k tk ye ta. 25 Eta o Skkl t iepa ta e tt pak Pedro ena Juan t. ies spattrakit Skkpa Jess tt wa. E ukuki ta iepa myalne Jerusaln. Ta ala wa Samaria shua k tso tai , e wakpa a iepa t Jess tt bua pakerami wes imirdak es.

ukuki ta Skkl biychkwak ekl t ich Felipe a: Be yshka day ak kke Jerusaln al wa d Gaza. ala e tkkemi k sir po w k yi serku e kke. 27 Eta Felipe ma ta ala e ki wm kuit ekl, e dr Etiopa wak. Ie dr ik wkirpa e ekl. Ie dr alakl tso Etiopa blie, e inukl blk wkir. Ie dare Jerusaln Skkl dalik. 28 Ie mirwane ikaska karreta ki , e a itkr ykku kit Skkl ttekl ki Isaas t, e sauk. 29 Eta Wikl Batser t ich Felipe a: Be y, be e skwa karreta se 30 Mik Felipe e skwa karreta omik, eta ie t itts t Etiopa wak omik. t Skkl ykku kit Isaas t, e aritserami. Felipe t ie a ichak: Ykku se aritseke be t e w ane be na? 31 Ie t iiut: K yi ku ye wblau k ta wes ye a iw armi? Ie t Felipe ki e tkkka ie omik. 32 Ie t iaritserami w ichit: Ie dr wes obeja urula tsmi ttwa es. Wes obeja pupula k arta mik ikyk trke eta, es ies k ie wa yne. 33 Iepa t ijaw siar ta ikichatttsarakit, er ki ikichatnettsa e k dr moki . Ie ttwarakit as k iseria k i ki , e kueki k ie al ate.o 34 Etiopa wak t Felipe a ichak: Be weiky, ich a, yi cheke Skkl ttekl Isaas t tt i wa? Ie wk e chke oka chekeit?

26 E
Felipe t Etiopa wk ekl wblaw
8.32-33 Isaas 53.7-8

247
35 Eta
Hechos8,9
tt aritstkeit, e wa Felipe t ie a Jess tt bua pakmi. 36-37 Es ittramirak ala wa ta ee di kurakit. Eta Etiopa wak t ich Felipe a: e di tso. kueki be k t ye wsku?p 38 Eta Etiopa wak t ich karreta akkwak a t karreta wklwa. Ta iepa e wa ta imyal bl di a. Ee Felipe t Etiopa wak wskue. 39 Mik ie ylune di a eta Skkl Wikl t Felipe batskami bet k bnet a, Etiopa wak k wa isu neia ys, er ima ttsne bua kane. 40 Eta Felipe t isu t ie demi dur k ki Azoto ee. Eta ie ma Jess tt bua pakk k tso ala ki ese wakpa a dmi Cesarea.

dalewa Saulo tsoia Skkpa ttkatapa pau uk ttwa. E kueki ie ma sacerdote kibi ska ykku kik shkowaie judiowak dapawo w tso Damasco ee. Ykku e ki kaw mne ia stso tt ki Jess dr ala Paali e diki a esepa yulk klwowa tsmi Jerusaln, k tkine t alaklpa wpa idir. 3 Er mik Saulo dkemitke tsi net Damasco e bet ibiteshka k ja a bwie e olo bune tai ipamik. 4 Ta ie anere i ski . Eta tt ttsit t ich ia: A Saulo, a Saulo, ik be t ye weikeke? 5 Saulo t ie a ichak: A Skkpa, be dr yi? Eta iiutneit: Ye dr Jess weikeke be t e. 6 Er be e kka. Be y Damasco. Ee be a iyrmi t u k be k. 7 Eta Saulo wapiepa tkirulune tai . Iepa t yile tt tts, er k iepa wa yi su ne. 8 E ukuki ta Saulo e kka ta iwbla shuppe, er k iwawr. E kueki itsmirakit ul irule d Damasco. 9 Ee ie sen k maat k wbla wawne, k wa ane, k wa yane ys. 10 Jess ttkata ekl ki Ananas serke Damasco e a Skkpa Jess e kkachwa kabsueie ta ich ia: A Ananas! Ie iiut: A Skkpa Jess, ich a. 11 Skkpa t ich ia: Be y ala ki Ysys e ki d Judas u a. Ee wm tso ki Saulo datse Tarso, e yul. Ie tso ttk Sy ta. 12 Ie t isu kabsueie t wm ki Ananas dewa ie ska iul mka iki as iwbla wawrne, e dr be. 13 Ie iiut: A Skkpa Jess, er ye a iyule tai iepa wa t wm e t be icha batser tso Jerusaln epa weikeke siar. 14 I e ta e de e. Sacerdotepa wkirpa t kaw m ie a as wpa t be a e tsatk ki esepa kos klulurit. 15 Er Skkpa Jess t ich ia: Be y. Ye t wm e shu kitbak as ie t ye tt pak p k dr Israel aleripa esepa a ena iblpa a ies Israel

1-2 E
Saulo er manew Jess a
p 8.37 Ykku kitule k iaia keweie imalepa yki esepa k wa 8.37 kitek a. Tt e t ich: Felipe t ie a ich: Be t tt i klw moki e ta be wsurmi. Eta wm t iiut: Ye t iklw t Jesucristo dr Skkl Al e.
Hechos9
248
aleripa a. 16 Ye wk t ikkachera ie a t ie kawta weinuk ye tt kueki . 17 Eta Ananas demi Saulo ska ta iul mka iki ta ich ia: A yami Saulo, Skkpa Jess e kkaywa be a ala ki be dbitu e wa, e t ye patk as be wbla wawrne ies as Wikl Batser irwa be a. 18 E bet ta tso Saulo wbla mik nima kku s, e darolone ta iwbla wawnene. Eta ie e kka ta ima ta ie e wskue. 19 E ukuki ta ichkne ta idich inene. Eta ie e tsat Jess ttkatapa welepa tso Damasco epa ta k elke ulatk.

ukuki ta bet Saulo t Jess tt pakmi judiowak a iepa dapawo w kos a. Iepa a ichekeit t Jess dr Skkl Al chkle. 21 Wpa kos t ie tt tts, epa wkrarulune ittsk ta ii chakrak: Ie w k dr wpa t e tsatk ki Jess a tso Jerusaln esepa weik siar? K ie wbi w dbitu iepa esepa tso e epa klu kwa wmttsa sacerdotepa wkirpa ul a? 22 Er Saulo t Jess tt pakwaie ki ta ki ta, k suane. Ie t ikkach judiowak serke Damasco epa a t moki Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e. Tt e wa iepa siwablwlur ie t.

20 E
Saulo t Jess tt pak Damasco
tai ukuki ta judiowak tt ita Saulo ttowa. 24 Er e jchenewa ie wa. i nae iepa tso ipanuk ttwa k wkk dkettsa ese ska. 25 Er naewe iklpa t ie ika kk blublu a ta iimi k tso kkiule shkit kakke e mik enaena. Es ie tkashkar.

23 K
Saulo tkashkar judiowak yki
ie demi Jerusaln, eta ie dapawak Jess ttkatapa ta. Er iepa k wa iklone t moki ie erbl Jess mik. Iepa suane iyki . 27 Er Bernab wa ie mtser kkach Jess tteklpa ts epa a. Bernab t ipak iepa a t Saulo t Skkpa Jess su ala ki ta ee itt ie ta. ies ichit t Saulo kapaktke Damasco Jess tt wa k suane. 28 Es Saulo e tsat Jerusaln dami Jess tteklpa ts epa ta. Kekra ie t Skkpa Jess tt pakeke k suane. 29 ies ie t itt pakeke judiowak ttke griegoie esepa a. Er iepa iutka tai ie ta. E kueki iepa t imaw ttwa. 30 Mik e jchenewa iyamipa wa, eta iepa wa imtser Cesarea, ee ta ipatkmi d Tarso. 31 E ukuki ta Skkpa Jess icha erule erule kos tso Judea ena Galilea ena Samaria epa atene br, k yi t iepa weikia. Iepa yrke bua Skkl tt diki a. ies iepa t Skkl dalieke tai . Wikl Batser t iepa ki meke as ik irdak tai kekra.

26 Mik
Saulo dene Jerusaln
249 Eneas buanene
Hechos9,10
shkke k wae iepa kos pakk w iepa tso ese ska. Eta ide ies k ki Lida sbatserpa serke ee epa pakk. 33 Eta ee wm ekl kuit ki Eneas e kraulewa mer ka ki e ki duas de pkl (8). 34 Pedro t ich ia: Jesucristo t be buawne. Be e kka ta be ka pashu. 35 E ukuki ta p tso Lida ena Sarn, epa ulitane E bet ta ie e kka. t ie su. E kueki iepa er manew Skkpa Jess a.

32 Pedro
kw ska ta k ki Jope ee alakl serke ekl dr Jess ttkata, e ki Tabit (griegoie iki e dr Dorcasq). Kekra ie bak bua u k ena ssiarpa ki muk. 37 K e ulatk ta ie kirinewa ta iduowa. In pasunetke ta imka shu kkke ese a. 38 Jope ate Lida omik w Pedro tso ee. Jess ttkatapa serke Jope, epa wa ijcher t ie tso Lida, e kueki iepa t wpa patk bl ichk ie a: Be shk bet Jope. 39 Es ie ma iepa ta. Mik idemirak, eta ie tsmi u shua w Dorcas nu mer ee. Alaklpa sch r kos i u ke tai . Epa inewa ie pamik. Eta iepa t paio ena datsi y Dorcas t mik ibak ttska eta, e kkach Pedro a. 40 Eta Pedro t iepa k e ykulur ta ie e tkwa kuch ki ta itt Sy ta. E ukuki ta ie t in su ta ich: A Tabit, be e kka. Eta ie wbla shuppe. Mik Pedro suit eta ie e tkser. 41 Pedro t iklwwa iul a duka. E ukuki ta ie t alaklpa sch ena sbatser malepa ki ta Tabit kkachit iepa a ttska. 42 E jchenewa Jope wakpa kos wa ta iepa tai erbl Skkpa Jess mik. 43 Ta Pedro e tsat tai Jope wm ki Simn e ska. Wm e dr iyiwak kkulit kanu kwak.

36 E
Dorcas shkenekane
ki Cesarea ee wm serke ekl ki Cornelio, e dr Roma ippkwakpa erule ki Italiano e capitn. 2 Ie k dr judiowak er ie dr wm ysys Skkl wa. Ie ena iyamipa ekka, epa t Skkl dalieke tai . ies ie t inukl kakmeke tai judiowak ki moie. Kekra ie ttke Skkl ta. 3 K et tsli ta diw de maat, eta ie t isu bua kabsueie t Skkl biychkwak ekl dewa w ie tso ee ta ichit ia: A Cornelio. 4 Ie tkinewa ta Skkl biychkwak suwait krere ta ie t ich ia: A kk, kiane be ki ? Eta Skkl biychkwak t ie iut: Be ttke Skkl ta ena ssiarpa ki meke, e wr bua ie wa. 5 E kueki yile

10
1K
Pedro t Jess tt bua pak Cornelio a
q 9.36 Dorcas: Ski e w kiane chsu l i . ser wane ese.
9.39 sch: E dr alaklpa wm blulewa kam
Hechos10
250
patkmi Jope. Ee wm tso ki Simn, ki ies Pedro e kik patk. 6 Ie tso wm ekl ki ies Simn dr iyiwak kkulit kanu kwak, e ska, ie u mer day kkmik. 7 Mik Skkl biychkwak tt one Cornelio ta e ma eta Cornelio t ikan msopa ki bl ena iippkwak kiit ekl ies. ippkwak e t Skkl dalieke tai . Ie dr Cornelio ki mukwak buaie. 8 Cornelio t kos tka ie ta e pak iepa a. E ukuki ta iepa patkmiit d Jope. 9 Bule es diw de bata a ta Cornelio kan msopa dami ala wa dketke tsi net Jope. E dalewa Pedro tkaka u bata ki ttk Skkl ta. 10 Pedro du bli wa er ulirkeia ie a, e dalewa isuit kabsueie. 11 Ie t isu t k ja kkbunane ta datsi uku brie su iklulewa ibata tkl a, e bitewa d i ski . 12 Datsi uku e shua iyiwak klka, e skke ibatsi ki ena d dr 13 Eta ie t tt tts ta ichit ia: A Pedro, judiowak a esepa tkrki tsaki . be e kka. Iyiwak se tt ta ikat. 14 Er ie t iiut: Au. A Skkl, iyiwak dr ese k kataule ye wa ys. 15 Ta tt e t ichne Pedro a: batsewtke Skkl t e k kiaria . 16 E tka maatkicha ta datsi uku mkane k ja a. 17 Pedro tsoia ibikeitsk tai suy kabsueie i ma e w kiane ch? E wsha ta wpa patk Cornelio t, epa t Simn u ku ta iter Simn ukk a. 18 Iepa t ichak: e wm ki Simn kiekerakit ies Pedro, e tso? 19 Pedro tsoia suit kabsueie e bikeitsk, eta Wikl Batser t ich ia: Itts. Wpa maal tso be yulk. 20 Be e wa ta be y iepa ta. K ibikeitsar btbt. Ye t iepa patkbitu be tsu kmi. 21 Eta Pedro e wa ta ich iepa a: Yi yuleke a t, e dr ye. dr iw? 22 Iepa iiut: Wm ki Cornelio dr Roma ippkwakpa capitn ekl, e t sa patk be yulk. Ie dr wm ysys. Skkl daliekeit tai . Judiowak ulitane ki ie kiar tai . Skkl biychkwak batser e ekl t iy ie a: Pedro ki as ie bitu be u a. kos cheke ie t be a, e tts. 23 Eta Pedro t iepa kiwa weshke. Ee iepa kapre. Bule es ta ie ma iepa ta. ies syamipa serke Jope epa welepa ma ie wapieie. 24 Bkki es ta idemirak Cesarea. Ee Cornelio t iyamipa ena p suule iwa bua epa ki e dapau kka Pedro tt ttsk. Epa kos de ie panuk. 25 Mik ie de Cornelio u a eta Cornelio dettsa ishkeu k ta ie e tkwa kuch ki ie wsha idalioie. 26 Er ie t ik e dukka ta ich ia: Be e duka. Ye dr sdits ies wes be es. 27 Pedro ttramiia Cornelio ta eta idewarak weshke ta ie isu t tai p dapanewa. 28 Ie t ich iepa a: A wa ijcher t sa judiowak k a kaw ta p k dr judiowak esepa pakk ena shkk p esepa ta. Er Skkl t ikkach ye a t k ye kaw

251
Hechos10
taia ichk t yile dr . 29 E kueki mik ye kine, e bet ta ye bitea, k wa chakine. Ye t a a ichak ik a t ye ki? 30 Cornelio t iiut: Tkali ikkk ta ye tkr ttk Skkl ta ye u a wes ye wblar k bit ekk diw de maat eta. E bet ta wm ekl de dur ye wrki , e datsi dr dall. 31 E t ye a ich: A Cornelio, be ttke Skkl ta e tts ie t. Be t ssiarpa ki meke e wr bua ie wa. 32 Yile patkmi Jope Simn ki ies Pedro, e kikbitu. Ie tso wm sk ki Simn dr iyiwak kkulit kanu kwak e u a. E u mer day kkmik. 33 E bet ta ye t be tsu k patk ta be debitu er bua wa. Es sa ulitane e dapaw e Skkl wa chk ie t be k sa a e ttsk.

Pedro ttmi ta ichit iepa a: I e ta ye na iane t moki sulitane dr ies me Skkl a. 35 E kueki k wae wpa t ie dalieke ta iserke ysys esepa kiar ie ki . 36 Ie er buarmine se ki Jesucristo dr sulitane Kkl e batamik, e tt bua pakane sa dr Israel aleripa epa a. E jcher a wa. 37 ies bak judiowak k kos a e jcher bua a wa. Juan t iy t skawta e wskuk. E ukuki ta Jess t spattmi Galilea. 38 ies a wa ijcher bua t Skkl t iWikl Batser patk Jess Nazaret wak e ki idich tai . Ie shk kekra p ulitane shua yi bua kanu k. ies sweikeke b t esepa buawneit Skkl tso ie ta e kueki . 39 w ie t Jerusaln ena judiowak k malepa a, e kos su sa t. E ukuki ta ittwarakit wtulewa krus mik. 40 Er e ki k de maat ta Skkl t ishkewkane ta ikkachit sa a. 41 Ie k e kkayne sulitane a. Sa a ie e kkach. Skkl t sa shu kitbak as sa t Jess sa sa wk wbla wa. Ie shkenekane e ukuki ta sa chk sa diy ie ta. 42 Ie t sa patk itt bua pakk sulitane a ies ichk iarak t ie tkka Skkl t sttska ena sduulewa, epa shu lkwakie. 43 K iaia Skkl tteklpa ulitane t Jess pakaatbak ta iyatrakit t yi erbl ie mik esepa nu olorda iepa ki ie batamik.

34 Eta
Pedro t Skkl tt bua pak Cornelio ska
tsoia ipakk iepa a ta e shua Wikl Batser debitu iepa kos tso ie tt ki ttsk, epa ki . 45-46 Eta Jess mik erblkwakpa dr judiowak dbitu Pedro ta epa t isu t wes Wikl Batser debitu p k dr judiowak, esepa ki ies. Iepa t itts t ittkerak tt kuaki kuaki wa. ies Skkl ki kkka itsorak. E t iepa tkiwwa. 47 Eta Pedro t ich: Wikl Batser debitu iepa ki wes sa ki its dbitu es. E kueki k yi a iwklnuk t k iepa wskuar di a. 48 Ie t ikrak e wskuk Jesucristo tt wa. E ukuki ta iepa t ie a iki tai : Be e tsat sa ta k bt maat.

44 Pedro
P k dr judiowak esepa ki Wikl Batser de
Hechos11
252 Pedro t Cornelio tt pak Jerusaln
tteklpa ts ena syamipa malepa tso Judea, epa t itts t p k dr judiowak, ies esepa t Skkl tt klw. 2 Mik Pedro dene Jerusaln, eta Jess mik erblkwakpa dr judiowak, esepa welepa t ie ch sulu. 3 Iepa t ie a ichak: Ik be dare p k dr judiowak esepa pakk ena chkk iepa ta? 4 Ie t kos tka e pak iepa a seraa ta ich ia: 5 Ye bak Jope ta ye ttke Skkl ta, e shua ye t su kabsueie. suy e dr datsi uku brie su klulewa ibata tkl a. E bitewa k ja a d w ye tso ee. 6 Eta ye t isu buaiewa isuoie t tso ishua. Ye t iyiwak klka, iyiwak kairu, iyiwak e skke ibatsi ki ena d, esepa su. 7 Eta ye t tt tts e t ich ye a: A Pedro, be e kka. Iyiwak se tt ta . 8 Ye iiut: Au. A Skkl, ye k wa iyiwak dr ese kataule ys. ikat 9 Ta tt datse k ja a, e t ichne ye a: batsewt ke Skkl t ese k kiaria . 10 E tka maatkicha ta imkane sekka k ja a. 11 E wsha ta, wpa maal patkule datse Cesarea ye yulk, epa debitu w ye tkr e w a. 12 Wikl Batser t ye a ich: K ibikeitsar btbt. Be y iepa ta. ies syamipa terl i dare ye ta. Sa kos dewa Cornelio u a. 13 Ie t sa a ipak t wes ie t Skkl biychkwak su dur ekl ie u a. E t ich ia: Yile patkmi d Jope ee wm tso ki Simn, e ki ies Pedro, e kibitu. 14 Ie t ichera be a wes be ena be yamipa kos epa tsat krmi. 15 Mik ye t Jess tt pakmi iepa a, eta Wikl Batser debitu iepa ki wes idbitu sa ki kua es. 16 Eta y Skkpa Jess t ye a, e ane ye na. Ie t ye a iy: Juan t swsku di a, er a irdawa Wikl Batser a. 17 Iwnewa t Skkl t iWikl m iepa a wes imenebak se a kua mik se erbl Skkpa Jesucristo mik eta es. E kueki ye dr yi Skkl wklwoie? 18 Mik ch Pedro t e tts iepa t, eta isiwablwarak ta Skkl ki kkarakit. Iepa t ich: E wa se wa ijcher t p k dr judiowak, esepa a ies Skkl t im as iepa er mane ie a senoie micho.

11
1Jess
ktwarakit e ukuki ta Jess mik erblkwakpa weikmitke tai p t. E yki iepa welepa tkayal. Welepa myal d Fenicia. Welepa myal d Chipre. Isk mrak d Antioqua. K ekkpa a iepa t Jess tt bua pakeke judiowak a. 20 Er Jess mik erblkwakpa datse Chipre ena Cirene, ese welepa myal Antioqua. Ee Skkpa Jess tt bua pakrakit p k dr judiowak esepa a. 21 Eta Skkpa t iepa ki m tai . E kueki tai k e wakpa erbl Skkpa Jess mik ta ier manewrak ie a. 22 Mik Skkpa Jess icha erule tso Jerusaln, epa t tt e tts, eta Bernab patkmirakit tkr Antioqua. 23 Mik ie demi, eta ie t isu

19Esteban
Skkpa Jess icha erule tso Antioqua e pak
253
Hechos11,12
wes Skkl er bua ch iepa a. E t ie ttsw bua. Ie t iepa k patt as iepa e tkwa darr kekra ier kos wa iepa erbl Skkpa mik e a. 24 Ie dr wm ysys. Ie a tai Wikl Batser tso. Ie t Jess bikeitseke buaiewa. Es tai p k de erblk Skkpa mik. 25 E ukuki ta ie ma Tarso Saulo yulk. 26 Mik ikuit, eta itsmi Antioqua e ta. Ee ie tsarak duas ek. Iepa e dapau ke Skkpa Jess icha erule epa ta. K e wakpa tai wblawekerakit. K e a Jess ttkatapa ts kine Cristo wakpa. 27 E kw ska ta Skkl tteklpa welepa tso Jerusaln myal Antioqua. 28 Epa shua ekl ki Agabo, e e duka ta ichit Wikl Batser wa t bli datse k wae ki . E debitu mik Claudio bak Roma wkir kibi e kw ska. 29 Eta Jess ttkatapa tso Antioqua epa t ich a: Mishka inukl shtk patk se yamipa serke Judea, epa ki moie kos se a imer ekk. 30 Es iepa t iw. Eta ipatkmirakit Bernab ena Saulo ul a as iepa t im Skkpa Jess icha wkir kibipa tso Judea epa ul a.

kw ska ta blu ki Herodes, e t Skkpa Jess icha welepa klwwa weik. 2 Ie t Santiago dr Juan l, e ttkwa patk tab wa. 3 Mik ie isu t e wr bua judiowak wa, eta ie t Pedro klu kwa patk. E wit mik judiowak t Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw tkwekerakit eta. 4 Mik Pedro klnewa, eta Herodes t iwtwa swto w a. Ee ippkwakpa dka dabom eyk ki terl (16) epa t ikkneke tkl tkl. Epa maneweke tkl tkl kukur kukur. Herodes t ibikeits t kaw tkwekerakit, e ukuki ta iyekettsaney shu l sulitane wa. 5 E dalewa Pedro tso swto w a. Er Skkpa Jess icha erule epa tso ikik Skkl a darr ie ki kekra.

12
1E
Pedro wtwarakit swto w a
t Pedro yekettsa shul, e naewe Pedro kaptr ippkwakpa bl shusha moulewa tabechka kichaie bt wa. ies ippkwakpa bl tso swto w ukk kknuk. 7E bet Skkl biychkwak de dur ie ska ta bw olo buneka dall swto w a. Eta ikwait ichane a as iti rka ta ich ia: Be e kka bet! E bet ta imoulewa tabechka kichaie wa e wyrulune. 8 Eta Skkl biychkwak t ich ia: Be datsi ika, be klkku ika. Ta ie t iw ka ta be shk ye itki . es. Skkl biychkwak ik ch ia: Be paio ki kku i 9 Eta Pedro ma itki , er ie k na iane t weke Skkl biychkwak t e dr moki . Ie t ibikeits t ie tso kabsauk. 10 Eta iepa tkami w ippkwakpa iter ukk kknuk ee. E ukuki ta w ippkwakpa sk iter ee itkamirak ies. Mik iepa demi ukk kibi a yule tabechka wa ate ala kke, eta e kkbunane er wa. Eta iepa deyal urki shkmirak ekul ta Skkl biychkwak t imat ekl.

6Herodes
Skkl biychkwak t Pedro yttsa swto w a
Hechos12,13
11Ekk
254
ta ie na iane t suit e dr moki . Ie ibikeits: I e ta y isu t moki Skkl t ibiychkwak patk ye tsatkk Herodes ul a ena kos wamblak judiowak na ye ki , e ul a ies. 12 Mik ie na ianewa buaiewa ta ima Mara u a. Mara dr Juan m. Juan ki ies Marcos. Ee iepa daparke tai ttk Skkl ta. 13 Mik Pedro de dur ukk a iepa chakk, eta busi ekl dr kan mso ki Rode e ma iweblk t yi idir. 14 Mik ie tt ttswa Rode t, eta ittsneka bua k deia ukk ppk ta itunemine weshke ichk t Pedro de dur ukk a. 15 Iepa t ich ia: Be ali neka! Er ie iut: Moki ye ttke. Iepa ie a ich: Au, e k dr ie. E dr Skkl biychkwak patkule ikknuk e. 16 E dalewa Pedro tsoia ichakk ukk a. Mik ukk kkpperakit, eta isurakit t ie e idir ta itkinewarak tai . 17 Er ie t ikkach ul wa t a siwabl. E ukuki ta ie t ipak iepa a t wes Skkl t iyttsa swto w a ta ichit: Tt e pak Santiago a ena syamipa malepa a. E ukuki ta ie e yttsa ma bnet. 18 Mik k ine eta swto w a ippkwakpa shuti neka tai Pedro k ku e kueki . 19 Herodes t Pedro yulk patk. Er mik iepa k wa iku ne, eta ie t inu tkwa iippkwakpa mik ta ie t iepa ttkwa patk. E ukuki ta ie e yttsa Judea ma senuk Cesarea.

kw ska ta blu Herodes ulurke tai Tiro ena Sidn wakpa ki . E kueki iepa kaw m a shkowaie ie ska ttk ie ta. Iepa t wm ki Blasto e pablbak as ie mi iepa tteklie ttk Herodes ta. Ie kaneblke Herodes a iu kuebluie. Ie tt wa iepa t kaw ki Herodes a t iepa mat br, iepa t chkew tueke Herodes k a e kueki . 21 K et ta Herodes t iepa kittsa. Mik e kw de, eta ie t blu dats ika ta ie e tkka sshulo kul tso iw a e ki ta ee ikapak iepa ta. 22 Iepa t Herodes ch aneule i es: Ittke i, e k dr sdits, e dr kkl wele ttke! 23 E ttsr bua ie kukua ta ie e ki kka tai , k wa Skkl ki kaneka. E kueki e wsha ta Skkl biychkwak ekl t du mka iki . Ie katwa a t ta iduowa. 24 E dalewa ta Skkl tt pakarke me k wae. 25 Mik Bernab ena Saulo epa t u k iepa d Jerusaln e waw one, eta iepa myalne Antioqua. Iepa wa Juan ki ies Marcos, e mitserak.

20 E
Herodes duwa
13
Wikl Batser t Bernab ena Saulo patk Jess tt bua pakk

1Skkpa
Jess icha erule tso Antioqua, epa shua Skkl tteklpa ena swblau kwakpa tsorak ee. Epa dr Bernab ena
255
Hechos13
Simn (Simn e ki ies Daloriwak), ena Lucio dr Cirene wak, ena Menahem (Menahem e talane Galilea bl ki Herodes e ta ita), ies Saulo tsoak. 2 K et ta iepa tso Skkl dalik bats wa ta e shua Wikl Batser t ich iepa a: Kan kuaki tso ye wa Bernab ena Saulo a. Iepa shushttkey iwakanwoie e kueki iepa bl yttsa ye a kan e woie. 3 Iepa bats ena tt Sy ta one, ta iul mkarak iepa bl ki e dalewa iki Sy a iki . E ukuki ta ipatkmirakit iwakanu k.

Bernab ena Saulo myal Seleucia patkule Wikl Batser wa. Ta ee iepa e ika kan a myal k ki Chipre ee. 5 Idemirak Chipre w kan irirke ee, e k ki Salamina. Mik idemirak ee, eta iepa t Skkl tt pakmi judiowak a ii dapawo w kos a. Juan mirwa iepa ta iepa ki muk. 6-8 Chipre kos a itkarak demirak k ki Pafos ee. Ee iepa t judiowak ku ekl ki Barjess (e ki griegoie Elimas). E dr iepa aw ekl. Ie e ch t ie dr Skkl ttekl. Ie yarie kekra k e wkir ki Sergio Paulo, e ska. Sergio Paulo kabikeits bua, ie ki Skkl tt kiane tts. E kueki ie t Bernab ena Saulo tsu k patk. Er aw e k ki ikiane t Sergio Paulo t tt mik se erblke e klw. E kueki ie t Bernab ena Saulo maw wklw. 9 Eta Saulo, e ki ies Pablo, e ki Wikl Batser debitu tai . Eta Elimas suwait krere 10 ta ich ia: Be kach. Be e wambl sulu. Be dr wes b es. Sene ysys kos, e bolk be dr. Kos be t Skkl al ysys e shku li wmir? 11 I ta Skkl t be weikera. Be wbla k wawrpaia. K tkra tai be ki ta be k t diw olo suepaia. E bet ta Elimas wa k ma ttsettse, iwbla k wawneia, e kueki yile yulekeit as t iulai. 12 Mik k e wkir t e su, eta ie erbl Jess mik. Ie wkranewa wes Skkpa tt dr e ki ttsk.

4 Es
Bernab ena Saulo t Jess tt pak Chipre wakpa a
ena ishkwapa e ikarak kan a Pafos ta imyal Perge ate Panfilia ee. Eta Juan t iepa mat ee, ta imane Jerusaln. 14 E ukuki ta imyal Antioqua ate Pisidia ee. Eta ee judiowak eno diw ta iepa dewa judiowak dapawo w a e tulser. 15 Eta wele t kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki , e arits d ekul. E ukuki ta dapawo w wkirpa t ichk patk Pablo ena Bernab a: A yamipa, a wa il tso sa pattoie, e ta sa patt. 16 Eta Pablo e kka ta ikkach ul wa t a siwabl ta ichit: A Israel aleripa ies k kuaki wakpa t Skkl dalieta, a t ye tt tts. 17 Skkl dr Israel aleripa e Kkl, kua e t se bak k iaia, epa shu kitbak iwk a. Iepa sene Egipto wes k kuaki wakpa es. Ee ie t

13 Pablo
Pablo ena Bernab t Jess tt pak Antioqua ate Pisidia ee
Hechos13
256
iepa ki m tai alne tai . E ukuki ta ie t iepa yttsa k e ki idich wa. 18 Ie t iepa daltts k sir po w k yi serku e a dka duas dabom tkyk (40). 19 P ditswpa dka kul bak senuk Canan epa eowait k m se ypa bak k iaia, epa a. 20 E kos ki duas bak cien tkyk ki dabom skeyk (450) ekk. E ukuki ta Skkl t iepa shu kka ekl ekl imalepa wttsoie d ittekl Samuel e kw ska. 21 E ukuki ta iepa t Samuel a blu ki ekl. Es Skkl t Sal mka iepa blie, e dr Quis aladulakl. Ie dr Benjamn ditsw. Sal sen iepa blie dka duas dabom tkyk (40). 22 E ukuki ta Skkl t Sal uyttsa ta David mkait bluie iskie. David ch Skkl t i es: Ye t David dr Jes al, e su. Ie wr bua ye wa, ie erbik wes ye erbik es. kiane ye ki w, e wakanewerait. 23 David aleri ekl dr Jess, e patk Skkl t se dr Israel aleripa epa tsatkk wes ie kabl es. 24 Er kam Jess dbitu e yki Juan Swskukwak t se Israel aleripa ulitane patt t se kawta er maneu k Skkl a. ies se kawta e wskuklor di a. 25 Mik Juan kan erkewatke ta ie t ich: Wm datse ekl e ki nuk a tso, e k dr ye. Ie datseia ye itki . Ie dr ye tsata, e kueki ie klkku kicha k wtsnanuk ye siarla e a. 26 A syamipa, Abraham aleripa, ies a wpa k dr ie aleripa er Skkl dalieta esepa, se ulitane a stsatk tt e patknetke. 27 Jerusaln wakpa ena iwkirpa epa k wa ijcher t Jess dr Stsatkkwak. ies eno diw bit ta iepa t ie tt kitule ykku ki Skkl tteklpa wa, e aritseke, er e k w ane iepa na. Mik iepa t Jess wmttsa ttwa eta e wa iepa t ie tt tso kitule Skkl ykku ki e w tkw. 28 Iepa k wa sulu ku ne iki ittowa er ikkatrakit Pilato a as ittkwa patkit krus 29 Es Jess ttwarakit. Mik iepa t kos kitule Skkl ykku ki , mik. e waw one, eta in warakit krus mik ta iwtwarakit p a. 30 Er Skkl t ie shkewkane. 31 E ukuki ta ie e kkachne k tai wpa manetwa ie wapie Galilea d Jerusaln, epa a. I e ta epa kos dr ie tteklpa judiowak ulitane wrki . 32 Es sa tso tt bua i pakk a a. E dr u k Skkl kabl sa ypa 33 e w tka sa dr iepa aleripa e wrki . Itka mik bak k iaia epa a Skkl t Jess shkewkane eta. Itka wes itso kitule Salmo bt ki es w ichit: Be dr ye al. I e y ikkachtke t ye dr be y.s 34 ies Jess yat Skkl t iykku ki : Wes ye t ye tt ysys batser tai e me David a t ye er bua chra ie a, es ye er bua chra be a.t E w dr t Skkl t ie shkewerane as k ichk nurwa. 35 E kueki ies itso kitule: Be kan mso batser, e k mepaatb as ichk nurwa.u 36 Es David, se bl bak iaia, e t imalepa bak e kw ska, epa wtts

13.33 Salmo 2.7
13.34 Isaas 55.3
13.35 Salmo 16.10
257
Hechos13,14
wes Skkl t iyia es. E ukuki ta iduwa ta itbinewa iypa p a ta inunewa. 37 Er w shkeokane Skkl t e chk k nunewa. 38 A yamipa, a wa ijchen t se nu oloyarmi se ki Jess batamik, e tt pakeke sa t a a. 39 Tt mat Moiss t dalino, e k a se nu olonuk. Er wpa erbl Jess mik esepa nu olorda iepa ki . 40 A tso erki as a k ta itk wes Skkl tteklpa t ikit es w Skkl t ich: 41 A ye wayukwakpa, ye tt tts. weray a kw ska ta, e dr tai k klonuk a a ekk. Er a a ipakarmi er k a t iklwepa. E kueki a tkin. A enwa. v 42 Eta Pablo ena Bernab e ylur dapawo w a. Eta p t ich iepa a a kine tt ekkpa sk pakkne sa a eno diw t wa. 43 Mik ie dapawrak e one, eta judiowak, ies p e yu judiowakie esepa tai myal Pablo ena Bernab ta. Pablo ena Bernab t iepa patt t a e tkwa darr Skkl er bua chke se a e a. 44 E no diw t wa eta k e wakpa iekk ta idettsarak seraa Skkl tt ki ttsk. 45 Er mik judiowak t isu t p dapane tai Pablo tt ki ttsk, eta iepa yki isulune ta ie kkarak ichk t cheke ie t e dr kache. Iepa t ie ch sulu. 46 Er ie ena Bernab k suane ta ich iarak: Sa kawta a dr judiowak epa pattoie kewe Skkl tt wa, er a k wa iklne. Wsua a ibikeitseke t sene micho k mne a ki . E kueki sa myal ipakk p k dr judiowak esepa a. 47 Es Skkl t sa patk. Ie ykku t ich: Be tkkay wes bw war stui a es. Es ye t be patkera k ulitane wakpa pattk, Iepa tsatk e tt pakerab k wae d w k i erker ee.w 48 Mik p k dr judiowak epa t tt e tts eta iepa ttsnekarak bua. Iepa e kkarak Skkpa Jess tt ki kkka. Wpa kos suletneat senuk micho, esepa erbl Jess mik. 49 Es Skkpa Jess tt pakane k e wae a. 50 Er alaklpa dalirta tai k e ki esepa t judiowak tt dalieke bua, ies wpa dalirta tai k e ki , esepa shuti wka judiowak t as Pablo ena Bernab weikrakit as ie yttsarak k e ki . 51 Eta Pablo ena Bernab t ikl po ppe ikkachoie iepa a t iepa ki inu ane ta imyal Iconio. 52 Er Jess ttkatapa ate epa ttsne bua ies iepa a Wikl Batser tso tai .

Pablo ena Bernab demi Iconio, eta iepa dewa judiowak dapawo w a wes iepa wblar es. Iepa t Jess tt pak bua. Es judiowak ies p k dr judiowak, esepa tai erbl Jess mik. 2 Er
14
v
1Mik
Pablo ena Bernab t Jess tt pak Iconio wakpa a
13.41 Habacuc 1.5
13.47 Isaas 49.6
Hechos14
258
judiowak k erblne imik, epa t p k dr judiowak, esepa shuti wka ena iluwka tai syamipa ki as iweikrakit. 3 Er Pablo ena Bernab e tsat k tai ee. Iepa t Skkpa tt pakeke k suane. Skkl t dich m iepa a k or yi a ese woie iw kkachoie t ie er bua chke sia e tt dr moki . 4 Er k e wakpa blabatslor, shabtspa wa judiowak tt wr bua, shabtspa wa Jess tteklpa ts epa tt wr bua. 5 Judiowak ena p k dr judiowak, epa t kaw m a iwkirpa ta Pablo ena Bernab weikoie, t k wa ittowaie. 6,7 Er mik Pablo ena Bernab, epa wa ijchenewa, eta iepa tkayalmi dmi k ki Licaonia ee. K ki Listra ena k ki Derbe ate ee. K e wae iepa t Jess tt bua pak.

wm tso ekl Listra, e ku ne kl bachiulewa. Ie k shko. Ie tkr Pablo ttke e ttsk. Pablo t isuwa krere. Ie wa ijcher t w ierbl Jess mik as ibuarne. 10 Eta ie t ich ia aneule: Be e kka, be e duka! Eta wm e kka tu neka tsut ta ishkmi. 11 Mik p t, w Pablo t e su, eta iepa t ichmi aneule iepa Licaonia tt wa: Wpa daliekes skklie epa dettsa se shua sditsie! 12 Pablo kapak kibiie, e kueki iepa t ie klw iepa kkl ki Hermes e skie. Bernab klwrakit iepa kkl ki Zeus e skie.x 13 Zeus w merka k e al uku omik tsi net. Zeus sacerdote wa baka we ena mama wrkua debitu tai . Ie ena p ulitane na baka we jchak m Pablo ena Bernab a idalioie ikklpaie. 14 Er mik Bernab ena Pablo wa ijchenewa, eta iepa e datsi jche ikkachoie t e dr sulu iepa a. Ta iepa ma p shua ta ichrakit aneule: 15 A kkpa, u k a tso? Sa dr sdits wes a es. Sa debitu tt bua pakk a a as a t yi ikk k w ta ese kos watttsa ta a er mane k e a. Ie t k ja ena k i ena day ena kos tso iki e yat. Skkl ch 16 K iaia d ikk ta sulitane serke wes iwk ki ikiane es, e dalttsbitu Skkl t. 17 Er e dr es, er ie dr bua se ta kekra, e wa ie t iw kkach sia t ie dr Skkl chk. Ie t kali patkeke a a. Ie t iyiw weke a a. Ie t chk meke a a anoie a ttswoie bua. 18 Er iepa t kos ch iarak, er iekk ta baka we jchrakit Pablo ena Bernab dalioie wes Zeus ena Hermes es. 19 E sh ta judiowak welepa datse Antioqua ena Iconio, epa debitu ta Listra wakpa daki rakit Pablo ttkwa. Iklwwarakit ta itrakit tai k wa. Ibikeitsrakit t iduowa, e kueki iepa t ikumi mat tr Listra
8,9Eta

Pablo tne k wa ittowaie k ki Listra ee
x 14.12 Zeus ena Hermes: Epa dalik griegowak bak skklie k iaia . Iepa a Zeus dr skkl buaie imalepa tsata. Iepa t iklw t Hermes dr Zeus ttekl. Romawak t Zeus ki mka Jpiter ena Hermes ki mkarakit Mercurio.
259
Hechos14,15
k kk a wi kie. 20 Er mik Jess ttkatapa malepa e dapawka ipamik, eta ie e kka mane Listra. E bule es ta ie ma Bernab ta d k ki Derbe ee. 21 Iepa demi Derbe ta Jess tt bua pakrakit k e wakpa a. Tai iepa e yu Jess ttkataie. E ukuki ta iepa debitu ne Listra ena Iconio ena Antioqua. 22 K ekk kos a iepa t Jess ttkatapa er dich i ena ipablrakit as ie tkwarak darr tt mik se erblke e a. Iepa t ich iarak: Se wake weirda k i ki dowaie aishku ta blie Skkl tso e a. 23 ies k kos e ki iepa t wpa shusht kaneblk Skkpa Jess icha erule erule epa wkirpaie. Epa ki iepa iki Sy a ena bats, e ukuki ta imarakit Skkpa mik iepa erblke e ul a.

ukuki ta Pablo ena Bernab tkami k ki Pisidia demirak Panfilia. 25 Iepa t Jess tt bua pak k ki Perge e wakpa a. E ukuki ta iepa ma k ki Atala ee. 26 Ee ta iepa e ika kan a mane Antioqua iyamipa t iepa patkmi Jess tt pakk epa ska. Ee iyamipa t iepa me Skkl er bua chke se a e ul a kanu k iepa dare e woie. 27 Mik iepa demine Antioqua, eta Skkpa Jess icha erule e dapawkarakit. Ta kos w Skkl t iepa ta, ies wes ie t ikkay p k dr judiowak, esepa a t iepa erblmi ie mik wes judiowak es, e kos pakrakit iyamipa a. 28 Eta iepa e tsat k tai Jess ttkatapa tso Antioqua, epa ta.

24 E
Pablo ena Bernab dene Antioqua ate Siria ee
kw ta, wpa welepa e yttsa Judea demi Antioqua. Iepa t syamipa wblawmi tt i wa: A wpa kos kawta tottola kkulit te tsir wes Moiss ikitat es. E k kaneone a wa, e ta k a tsatkrpa. 2 E kueki Pablo ena Bernab iutka darr iepa ta. E kueki iyamipa t Pablo ena Bernab ena welepa sk, epa shusht as imiyal Jerusaln tt e shu lk Skkpa Jess icha wkir kibipa ena Jess tteklpa ts, epa ta. 3 Es Skkpa Jess icha erule tso Antioqua, epa t Pablo ena imalepa patkmi Jerusaln. Iepa tkami Fenicia ena Samaria. Eta ipakeramirakit iyamipa a t wes p k dr judiowak, esepa er manew Skkl a. Tt e t iepa ttsw bua. 4 Mik Pablo ena Bernab demirak Jerusaln, eta ee Skkpa Jess icha erule epa kos ena iwkirpa ena Jess tteklpa ts, epa t iepa kiwa bua. Eta kos o Skkl t iepa wa e pakrakit imalepa a. 5 Er Jess mik erblkwakpa dr fariseowakpa, esepa welepa e kka ta ichitrak: Syamipa k dr judiowak esepa wpa kawta itttola kkulit te tsir. ies iepa a ikawta ch t Moiss tt kitulebak e dalik iepa kawta.

15
Skkpa Jess icha epa wkir kibipa dapaw Jerusaln

1E
Hechos15
6 Eta
260
Skkpa Jess icha wkir kibipa ena Jess tteklpa ts, epa dapawka tt e bikeitsk buaiewa. 7 Iepa t ipak tai , e ukuki ta Pedro e kka ta ichit: A yamipa, a wa ijcher t k iaia Skkl t ye shu kitbak a shua Jess tt bua pakk, p k dr judiowak, esepa a as iepa erbl imik. 8 Ie wa se er suule bua, ie t Wikl Batser m iepa a wes se a imeit es. Es ie t se a ikkach t ies ie t iepa klw ie ichaie. 9 Ie t iepa er paikl iepa erbl Jess mik e wa. Es se wa ijcher t iepa ena se dr ies me ie wa. 10 A t iepa k Moiss tt darr e dalik, er e k daline se a, ies se bak k iaia epa k a idaline. I e ta ik a tso 11 E k dr es. Se t iklw t se tsat kne Skkpa Skkl watkk es? Jess er bua chke sia e wa. E su iepa tsatkne ies. 12 E ukuki ta iepa ulitane siwa bllur tso Bernab ena Pablo epa kapakke e ttsk. Iepa tso ipakk t wes k or yi a ese wrakit Skkl batamik p k dr judiowak, esepa shua Skkl dich kkachoie. 13 Iepa kapak one eta Santiago t ich: A yamipa, ye tt tts. 14 Simn t se a ipak wes Skkl t, p dr judiowak, esepa ts ki m er bua wa as iepa welepa d ie wk k ichaie. 15 ies e siniku Skkl tteklpa bak k iaia epa t. Iepa t iy: 16 Skkl t ich: Aishku ta ye datsene. Eta David jchlipa kerakay iwk su. Iepa drane dich ta tai wes iaia es 17 as p malepa k dr judiowak dr ye icha esepa t ye yul. 18 Es ye t tt i chtke. K iaia tt i meatbaky a a.y 19 Tt i kueki ye ibikeits t, p k dr judiowak er manew Skkl a, esepa k tsiriu k skne judiowak ser ese wa. 20,21 E kueki ykku patkmis iepa a e ki ichs t yi meule yi dikl tso dali skklie ese a, ese k kar, ese k katar. ies iepa k kne trnuk. Iyiwak ttwa kuli siuleka ese chk k katar ies ip k katar. K iaia tt i pakanemi k wae se dapawo w a eno diw bit ekk. E kueki yi ekk shtmis iepa a.

Jess icha erule epa kos ena iwkir kibipa ena Jess tteklpa ts, epa wa iwr bua t wpa welepa shusht iepa shua as imirak Pablo ena Bernab ta dmi Antioqua. Es iepa t Judas ki ies Barsabs ena Silas, epa shusht. Wpa epa dalieke tai syamipa ulitane t. 23 Eta ykku sht iwkirpa t e m iepa a as iwa imirak. Ykku e t ich i es:
22 Skkpa
Ykku patkne syamipa k dr judiowak, esepa a
15.16-18 Ams 9.11-12

261
Hechos15,16
Sa dr Skkpa Jess icha erule epa wkir kibipa ena Jess tteklpa ts, sa dr a yamipa. Sa tso ykku i shtk a dr sa yamipa er k dr judiowak serke Antioqua ena Siria ena Cilicia epa a. A shkewmi sa t. 24 Sa wa ijchenewa t sa yamipa welepa e yttsa sa shua, epa dmi a ska. Iepa t a tsirio iwkpa tt wa. E t tai a wkir tsiriwka. K sa wa kaw mne iepa a a wblawoie wa. 25 E kueki sa ulitane wa iwr bua wpa welepa shushtk sa shua as imi a sauk Bernab ena Pablo ta. Sa yami epa dalr tai sa na. 26 Iepa e mettsa weinuk tai . Iepa k suane ttwa Skkpa Jesucristo tt kueki . 27 Sa t Judas ena Silas patkmi ttk a ta. Iepa t ipakera a wsha ysys wes ykku i ki ikitule es. 28-29 Bua idir Wikl Batser a, ies sa a, t a k kawta judiowak ser e blk seraa. I blk a k: Chk meule yi dikl tso dali ese a, e k katar. ies ip k katar ena iyiwak ttwa kuli siuleka ese chk k katar. K a kne trnuk. yi ekk kawta bl a t. A t iw es, e ta e dr bua. Skkl t a ki m.

iepa e chat ta imyal Antioqua. Mik iepa demi ee ta iepa iyamipa dapawka, epa a ykku mirdak iwa e mit. 31 Mik iyamipa t ykku arits, eta e t iepa er pabl tai , e kueki ittsnerak bua. 32 Judas ena Silas, epa dr Skkl tteklpa ies, e kueki iepa t iyamipa patt tai . E t iyamipa er pabl tai , iki m tai . 33-34 Iepa sen ee kukuie. Mik iepa mitkene it wane eta iyamipa t ich iarak a shk wbla wa. 35 Er Pablo ena Bernab e tsat Antioqua. Iepa ena imalepa tai epa tsorak Skkpa Jess tt bua pakk. ies tt e wa swblauk iepa tso.

30 Eta
tka tai , e ukuki ta Pablo t ich Bernab a: Mishkane etkichane k kos ki se bak Skkpa Jess tt pakk e ane syamipa sauk t is iepa tso. 37 Bernab ki Juan kiane tsmi iepa ta. Juan e ki ies Marcos. 38 Er Marcos t iepa meat k ki Panfilia ee. Ie k kaneblneia iepa ta. E kueki Pablo k na ie tsakmi iepa ta. 39 Ii iutrak darr er k ishuline. E kueki iepa blabatslor. Bernab wa Marcos mtser e ta ta iepa myal kan ki d Chipre. 40 Pablo t wm ki Silas e kimi e wapie. Iyamipa t iepa mat Skkl er bua ch sia e ul a. Eta iepa e yttsa ee 41 tkamirak Siria ena Cilicia. Iepa tso Skkpa Jess icha erule erule tso k e ki epa dich k ik Jess tt wa.

36 Kaw
Pablo ena Bernab k kaneblkuia ita
16
1E
ukuki ta Pablo ena Silas demi Derbe ta imyal Listra. Ee wm ki Timoteo e serke, ie dr Jess ttkata. Ie m dr
Timoteo ma Pablo ena Silas wapie
Hechos16
262
judiowak e dr Jess ttkata ies. Er iy dr griegowak. 2 Syamipa serke Listra ena Iconio, epa t icheke t Timoteo dr p bua. 3 Pablo ki ie kiane tsmi e wapie. Er judiowak serke k e ki epa ulitane wa ijcher t Timoteo y e dr griegowak. E kueki Pablo t ie k itttola kkulit tk tsir as judiowak k ulurka iki . 4 K kos w iepa dami ee u k patk Skkpa icha erule tso Jerusaln epa wkirpa ena Jess tteklpa ts epa t, e w pak iepa t syamipa ulitane a. 5 Es Skkpa Jess icha erule erule epa kos dich k ine Jess tt a. ies p k irke tai kekra.

Wikl Batser k wa kaw mne iepa a Jess tt bua pakk k ki Asia ee. E kueki iepa tkami k ki Frigia ena Galacia 7 demi k ki Misia e kkrwa ee. Eta iepa t imaw shkkwa k ki Bitinia e a, er Jess Wikl k wa kaw mne iepa a. 8 E kueki iepa tkami ysys Misia kker demi k ki Trade day kk a w kan irirke ee. 9 Eta naewe Pablo t su kabsueie. Ie t wm su ekl, e dr k ki Macedonia e wak. E dur shkka ta ikkch ia: Be shktk Macedonia sa ki muk. 10 Pablo t e su one ta bet sa dal imi mitke Macedonia. Sa wa ijcher bua t Skkl ki ikiane t sa t Jess tt bua pak k e ki .
6 Eta

Pablo t wm dr Macedonia wak e su kabsueie
sa e ika kan a Trade, myal ysys k ki Samotracia ee. Bule es ta sa demi k ki Nepolis ee. 12 Ee ta sa myal kl ki d k ki Filipos ee. K e a romawak tso tai . E dr k buabua ate Macedonia. Ee sa sen k tkl k skel ulatk. 13 Judiowak eno diw ta sa e ylur myal di kkmik w sa t ibikeits isalema judiowak wa k tso ttoie Skkl ta ee. Mik sa t iku, eta ee sa e tulser Jess tt bua pakk alaklpa dapawka epa a. 14 Iepa ekl ki Lidia, e dr k ki Tiatira e wak. Ie dr datsi buabua daloshdalosh ese watau kwak. Ie t Skkl dalieke tai . Skkpa t ie er iw as Pablo ttke kos e klit moki . 15 Eta ie e wsku iyamipa tso ie u a epa ta. E ukuki ta ie t sa a ich krr: A ibikeits t moki ye dr Jess mik erblkwak, e ta a klnia ye ska. Es ie t sa k klnukia ie ska.

11Eta
Alakl ki Lidia e erbl Jess mik
et ta sa mirwane w sttke Sy ta ee. Sa mirwaia ta p busi kuwa sa t ekl, e a wimblu sulusi tso ekl, e wa yi ttkekeit. Wpa welepa t ie tottsa iepa a kaneblk yi ttkk, e sk klweke iepa t tai e a. 17 Busi e shkmi Pablo ena sa itki . Ie ardatse: Wpa ikkpa dr Skkl yi ulitane tsata e kan msopa. Iepa t stsatk al e tt pakeke a a.
16 K
Pablo ena Silas wtnewa swto w a Filipos
263
18 E
Hechos16
wamblit k tai , bata ekk ta Pablo uluneka tai . Ie e wtrene ta ichit wimblu sulusi tso busi a e a: Jesucristo tt wa ye t be a ich be e yttsa ie a. E wsha ta wimblu sulusi e yttsa ia. 19 Mik busi wkirpa t isu t inukl k dia iepa ul a busi batamik, eta iepa t Pablo ena Silas klwwa tsmirak w tt shu lkwakpa tso ee. 20 Iepa t ikkatrak tt shu lkwakpa a ta ichrakit: Wpa ikkpa dr judiowak. Tai iepa tso sa shutiu k. 21 Sa dr romawak, e kueki k sa a kaw mne iepa t swblaweke sene wa e klu k ena e w u k. 22 Eta k e wakpa biteshka Pablo ena Silas ki . Eta ishulkwakpa t idatsi yktsa k iki ta ippk k darr kal wa. 23 Ibunerak siar wtwarakit swto w a. Ta ichrakit swto w wkir a t ikkn buaiewa as k itkyal. 24 Mik ie a kaw e mne, eta ie t Pablo ena Silas wtwa iw wtulewa buaiewa, ese a. Ie t iepa kl tiwa kaltak wbiule skl wtowa ese a. Es imarakit. 25 K de k shabts eta Pablo ena Silas tso ttk Skkl ta ena ittseittsk. Imalepa tso ittsk. 26 E wsha ta tka darr. Swto w wppit darr. E wsha ta ukk ulitane kkburolone. kos wa iepa tso moulewa, e wtsrolone. 27Swto w wkir ti neka. Mik ie isu t ukk kos tso ie ta ibikeitsit stso wtule e kos tkayal. E kueki itab kuttsait e ttowaie. 28 Er Pablo aneka: K be e ttkwa! Sa tsoia ulitane. 29 Eta swto w wkir t bw ki ta itu newa Pablo ena Silas ska. Ee ie e tkwa kuch ki iepa wa painka suane tai . 30 Eta ie t iepa yttsa urki ta iepa a ichak: A kkpa, u k ye kawta e tsatkoie? 31 Iepa ie iut: Skkpa Jess mik be erbl eta be tsatkrda ies be yamipa tsatkrmi es. 32 Eta iepa t Skkpa tt pak ie a ena iyamipa kos tso iu a, epa a. 33 Eta e naewe ulatk swto w wkir t iepa tsmi e ta. Iepa shkaule tai e kapeyit. Eta ie ena iyamipa kos e wskulor. 34 E ukuki ta ie t itsmirak iu a ta itirakit. Ie ena iyamipa epa erbl Skkl mik, e kueki iepa kos ttsne bua. 35 K ine ta ishu lkwakpa t ishkkipa patkmi ichk swto w wkir a t Pablo ena Silas mine. 36 Swto w wkir t ich Pablo a: Sa shulkwakpa t ye a kaw m a kmine. E kueki a yne br. 37 Er Pablo t ich ia: Sa dr romawakz Iepa t sa buk sulitane wsha kam sa shu lir e yki . Sa wtwait swto w a. I e ta iepa ki sa kiane mine akir. Iepa k a kaw ta iwoie es. A s iepa wkpa bitu sa kmine.

z 16.37 Romawak: Pablo ditsw dr judiowak er ie yami bak e wele e y romawakie, e kueki ies ie dr romawak.
Hechos16,17
38 Eta
264
shkkipa t tt e chne ishu lkwakpa a. Mik iepa itts t Pablo ena Silas dr romawak, eta tai iepa suane. 39 Eta iepa myal Pablo ena Silas ska ta ichrakit: sulu wambl sa t a ki e oloy sa ki . Eta imine ta ikkchrak ia: A e ylur sa k ki . 40 Eta Pablo ena Silas ynettsa swto w a myal Lidia u a iyamipa weblk. Iepa pablrakit eta imyal.

ena Silas tkami k ki Anfpolis ena k ki Apolonia demirak k ki Tesalnica w judiowak wa dapawo w tso ee. 2 Eta Pablo dewa e w a eno diw wa wes ie wblar es. Ee ie kapak iepa ta Skkl ykku wa eno diw maat. 3 Ie t ikkach iepa a t itso kitule Skkl ykku ki t w pairinebitu idi wa sblie e tterawa ta ishkerdakane. Ie t ich iepa a: Jess pakk ye tso a a, e wk dr w pairinebitu idi wa sblie e. 4 Judiowak welepa erbl Jess mik, ta iepa de Pablo ena Silas k ie. ies griegowak t Skkl dalieke wes judiowak es, esepa tai erbl Jess mik ena alaklpa dalirta esepa tai erbl imik ies. 5 Er e t judiowak malepa uluwka tai . Eta wpa sulusipa tso me ala ki , esepa kirakit p dapau k tai , epa k uluwrakit ta imyal ksik wa p malepa uluu kka. Eta itkawarak ksik wa Jasn u a Pablo ena Silas yulk yttsa m imalepa ulurke tai epa ul a. 6 Er k iwa iku nerak ee. E kueki Jasn ena iyamipa welepa epa kumirakit k e wkirpa wa ta ichitrak aneule: Wpa ikkpa t k ulitane wakpa tsirio, epa de e ies. 7 Jasn t iepa kiwa iu a. Iepa ulitane tso ichk t se bl kibi dr kuaki , e ki Jess. Iepa t sa bl kibi e tt dalsewwa. 8 Mik p ulitane ena iwkirpa t tt e tts, eta iepa shuti neka tai . 9 Er Jasn ena iyamipa krakit inukl mukat iw kkachoie t iepa datskene ishulk ta iminerakit.

17
1Pablo
Tesalnica wakpa tsirineka Jess tt kueki
tuinetke eta bet iyamipa tso Tesalnica epa t Pablo ena Silas patkmi k ki Berea ee. Iepa demi Berea eta imyal judiowak dapawo w a. 11 Judiowak epa er dr bua judiowak tso Tesalnica epa tsata. Iepa t Jess tt k tts er bua wa. Kekra iepa t Skkl ykku suekewa buaiewa isuoie t ch Pablo t e yne k iyne. 12 Es tai iepa erbl Jess mik. ies tai griegowak erbl imik alaklpa dalirta ena wpa ies. 13 Er mik judiowak serke Tesalnica epa wa ijchenewa t Pablo tso ies Berea Skkl tt pakk, eta imyal ee. Iepa t Berea wakpa dapawmi shuti wmi Pablo ki . 14 Er syamipa tso Berea, epa

10 K
Pablo ena Silas t Jess tt pak Berea wakpa a
265
Hechos17
t Pablo k e yktsa ta ipatkmi day kkmik. Er Silas ena Timoteo e tsat Berea. 15 Wpa wa Pablo mirwa, epa wa im d k ki Atenas ee. E ukuki ta iepa biteyalne. Pablo t iepa ka ichk Silas ena Timoteo a t a ki bet.
tso Silas ena Timoteo ki nuk Atenas, e dalewa ie t isu t k e wakpa wa yi dikl tso dali, ese tso tai . E t ie tsiriwka tai . 17 E kueki judiowak dapawo w a ie kapakke judiowak ta ena p k dr judiowak er Skkl dalieta esepa ta. ies ie kapakke kekra Atenas wakpa ta w iepa dke tai yi tauk ee. 18 ies iepa wblau kwakpa welepa kiekerakit epicreo wakpaa ena estoico wakpab, epa iutmi Pablo ta. Iepa welepa t ie cheke i es: kabeweke see di t? Iepa welepa sk t icheke: Ttsskua e dr kklpa tsaki dalieke k br wakpa t epa tt pakkwak. Pablo tso Jess ktewa shkenekane e tt bua pakk e kueki iepa t ie ch es. 19 E kueki ie tsmirakit w iepa e dapau ke tt tsaki pakarke ese ttsk ee. K e ki Arepago. Ta ichakrakit: Tt paali pakeke be t, e pakmib sa a? 20 Tt pakeke be t, e k ttsule sa wa, e kueki e kiane jchenukwa sa ki i ma e w dr? 21 Atenas wakpa kos ena k kuaki wakpa serke Atenas, epa ulitane t tt paali ttseke ese pakeke a kekra. 22 Eta Pablo e duka iepa shua Arepago w a ta ichit: A Atenas wakpa, kos suy, e wa ye wa ijcher t a t kklpa tsaki dalieke. 23 Mik ye tkami a k shua, eta w a t kklpa e dalieke ese k suy tai . E shua ye t ka tso idalioie ese ku et e ki itso kitule i es: Skkl ekl k jcher se wa t yi idir, e dalioie. Ie dalieke a t, er a k wa ijcher t yi idir. Skkl e pakeke ye t a a. 24 Ie t k ulitane ena yi ulitane tso iki e yat. Ie dr k ja ena k i e kos wk. Ie k serku Skkl w yule sdits wa ese a. 25 Sulitane serke ie mik. ies yi ulitane kiane se ki senoie, e mekeit se a kekra. E kueki ie k ki ikiar t se ie ki m wa. 26 Wm ekl wa ie t se ditsw ulitane alw. Ie t se k senuk k wae. Mik ie t k i y, eta ie t se katatatbak t mik se sermi, w se sermi ditsw wa ditsw wa. 27 Ie t se katatat es as se t ima yul isalema s ikumi. Er moki ie k ku kami se yki . 28 E dr wes

16 Pablo
Pablo t Jess tt pak Atenas wakpa a
a 17.18 epicreo wakpa: E wakpa t iklw t sser e w buaie dr ttsne bua. Tt e wa swblaweke iepa t. b 17.18 estoico wakpa: E wakpa t iklw t sser e w buaie dr se e kkn sulu kos e yki . Tt e wa swblaweke iepa t.
Hechos17,18
266
yile t ich es, e t ich: Skkl mik se serke se shkke, ie wa se tso. ies e dr wes a wkpa ttskl ekl t iyat es, e t ich: Sulitane dr Skkl aleripa. 29 Se dr Skkl ditsw, e kueki k se kne ibikeitsk t ie dr wes yi dikl yule se wa orochka wa inuklchka wa kchka wa es. E kos yus wes se ibikeits es wes se wkpa a iyr es. Er Skkl k dr es. 30 Iaia ta k se wa ijcher t wes ie dr, e kueki e nu tkoatbak ie t iepa ki . Er i e ta ie tso ichk k ulitane wakpa a t a kawta er maneu k. 31 Skkl t idiw meatbak wekk al ta ie t sulitane shulera ysys wm ekl tkkait e wa. Wm e ktewa er ishkeokane Skkl t, e wa ie t iw kkach sulitane a t moki wm e tkkait. 32 Er mik Atenas wakpa t itts t Pablo t sduwa shkenekane e ch, eta iepa welepa t ie wayu, er welepa sk t ich: pakeke be t, e sk ttsmi sa t itkichane. 33 Eta Pablo ma. 34 Er wpa welepa myal Pablo ta, ta epa erbl Jess mik. Iepa e shua Dionisio tsoak, e dr Arepago wkirpa ekl. ies alakl ekl ki Dmaris ena p sk tsoak ishua.

ukuki ta Pablo e yttsa Atenas ma Corinto. 2 Ee wm kuwait ekl dr judiowak ki quila, e dr k ki Ponto e wak. Ie alakl ki Priscila. Iepa bak senuk Roma ate Italia ee. Iepa dbitu erpa Corinto. K tso tse romawak tt diki a e wkir kibi ki Claudio, ie t judiowak kos serke Roma e ykulur patk. E kueki quila ena ilakl e ylur Roma demi Corinto. Pablo ma iepa pakk. 3 Ie kan dr iepa kan ese , e kueki ie e tsat iepa ta kaneblk. Kan e dr iyiwak kkulit yueke ie tsmi ese kan. 4 E no diw bit ekk Pablo mike judiowak dapawo w a. Ee ie t Jess tt pakeke iepa ulitane a. Ie t judiowak ena p k dr judiowak epa ulitane pableke as iepa erbl Jess mik. 5 Mik Silas ena Timoteo tso Macedonia, epa demirak Corinto, eta Pablo k kaneblneia quila ta. E skie ie e m Jess tt bua e pakk kekra. ies ie t judiowak pabl kekra t Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e. 6 Er iepa wtkmi Pablo ta ta ich sulu. E kueki ie datsi wppe iw kkachoie t ie k ki inu ku ta ich iarak: A weirda siar, e wiie a wkpa iane. E k wneia ye wki . Itami ye ma p k dr judiowak esepa pattk. 7 Eta Pablo e yttsa judiowak dapawo w a ma wm ki Ticio Justo, e u a senuk. Wm e t Skkl dalieke tai . Ie serke judiowak dapawo w omik. 8 Wm ki Crispo, e dr judiowak dapawo w, e wkir. Ie erbl Skkpa Jess mik iyamipa kos e ta. Es ies tai Corinto wakpa t Jess tt tts ta ierblrak imik ta ie wskulor. 9 K et naewe

18
1E
Pablo ma Corinto
267
Hechos18
Skkpa Jess t Pablo a ich kabsueie: K be suanuk. Ye tt k pak kekra. K be siwablk. 10 Ye tso be ta. K yi a sulu wamblnuk be ki ys. Ye wa p tso tai k i ki . 11 Es Pablo ate duas ek ki shabts Corinto iepa wblau k Skkl tt wa. 12 Mik Galin bak Acaya wkirie, eta judiowak serke Corinto epa dapawka Pablo namie ie tsmi tt shu lo w a. 13 Iepa t Pablo kkat Galin a ta ich ia: Wm i tso sa pablk t Skkl dali sa t, er k dr wes tt dalino meneat sa a e t ich es. 14 Pablo ttmitke ta Galin t ich judiowak a: Moki sulu wamblpait, ema ye t a tt ttsmi. 15 Er a tso watkk tt ki ena wpa welepa ki ki , ena a wkpa tt dalino e ki , e kueki e shul a wkpa t. Ye k t tt ese shu l. 16 Eta Galin t iepa uyttsa tt shu lo w a. 17 Eta p tso tai epa t wm ki Sstenes dr judiowak dapawo w wkir, e klwwa pprakit tt shu lo w wsha. Er e ki Galin k tkine ys.

e tsatia tai Corinto. E ukuki ta ie e chat iyamipa a ta ima k ki Cencreas w kan irirke ee. Eta ee ie e ika kan mike Siria ese a. quila ena Priscila mitke ie ta ies. Kam ie e ika kan a, eta ie ts te manene. E wit itt meit Skkl a e blie wes iyit es. 19-21 Mik iepa demi k ki feso ee, eta Pablo ma judiowak dapawo w a Jess tt bua pakk judiowak dapau ke ee, epa a. Iepa t ich ia tai : Be e tsatia sa ta. Er k ie e tsakat. Ie e chat iepa a ta ichit: Skkl ki ikiane, ema ye sk drane a pakk. quila ena Priscila e tsat senuk feso. E ukuki ta Pablo e ika kan a ta ima. 22 Mik idemi Cesarea ta ima Jerusaln Skkpa Jess icha erule epa shkeu k. E ukuki ta ima Antioqua. 23 Ee ie sen ekul. E ukuki ta isk mane Galacia ena Frigia, k e kos a Jess ttkatapa er dich k ik.

18 Pablo
Pablo dene Antioqua
kw ska ta wm ekl ki Apolo dr judiowak, e de feso. Ie datse k ki Alejandra ee. Ie dr wm tt bua ese. Ie wa Skkl ykku suule bua. 25 Ie yule bua Skkl al tt wa. Ie t swblaweke kane ysys Jess tt wa. Er ie k wa Jess tt jcher seraa. Ie wa Juan Swskukwak, e tt suule. 26 Ie ttmi judiowak dapawo w a, k suane. Eta mik Priscila ena quila t ie kapakke e tts, eta ikimirakit iu a. Ta ee iepa t ie k wblaw bua Skkl al tt wa. 27,28 E ukuki ta ie shkak k ki Acaya ee. E kueki iyamipa serke feso, epa t ie ki m. Ykku shtrakit Jess ttkatapa tso Acaya, epa a as iepa t ie kiwa bua. Mik ie demi

24E
Apolo t Jess tt pak feso wakpa a
Hechos18,19
268
Acaya ta wpa erblbak Jess mik Skkl er bua ch iepa a e kueki , esepa ki m tai ie t. Ie e alke judiowak ki ie tt wa sulitane wrki . Ie t iepa siwablweke. Ie t ikkacheke ysys Skkl ykku wa t moki Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e. Es ie t iyamipa ki m. tsoia Corinto e dalewa Pablo tkami kabata wa demi feso. Ee ie t Jess ttkatapa welepa ku. 2 Ie t iepa a ichak: Mik a erbl Jess mik eta Wikl Batser d a ki ? Iepa t iiut: K sa wa ittsule t Wikl Batser tso. 3 Pablo t iepa a ichak: Eta wsku wse wa a wsune? Iepa iiut: Juan swsku e wa. 4 Ie t ich iarak: Wpa er manew Skkl a, esepa wsuk Juan t. Er ie t iy iepa a t wm datse ie itki e mik iepa k erblk. 5 Tt e ttsrakit ta iwskulor Skkpa Jess tt wa. 6 Pablo ul mka iepa ki ta Wikl Batser debitu iepa ki ta iepa ttmi tt kuaki kuaki wa. ies m Skkl t iepa a ch, e ch iepa t. 7 Seraa iepa dka dabom eyk k bl (12) wpa. 8 Si maat Pablo shkre judiowak dapawo w a, ee Jess tt pakit k suane. Ie t iepa pableke tai as iepa e tiwa blie Skkl tso e tt diki a. 9 Er iepa welepa wkir darr, e kueki iepa k wa tt e klne. Iepa t Jess dr se ala e tt ch sulu sulitane kukua. Eta Pablo e skttsa iepa yki . Wpa detke Jess ttkatapaie epa tsmi e ta d w wm ki Tirano e wa u tso swblawoie ee. Ee Jess tt pakeke Pablo t kekra. 10 Es iwit d duas bk. Sulitane serke Asia, judiowak ena p k dr judiowak, epa t Skkpa Jess tt tts. 11,12 k or yi a ese w Skkl t kibiie Pablo wa tkka imalepa tsata d tsamo ena datsi dne ie mik ese mikerak iwa wpa kirirke esepa ska ta ibuanene ta wimblupa sulusi e ylur iepa a. 13 Er judiowak welepa shkrami ala ki wimblupa sulusi ykulur p a. Epa t ich imas Skkpa Jess tt wa. Iepa ichmi wimblupa sulusi a i es: A e ylur Jess pakeke Pablo t, e tt wa! 14 Es wm ki Esceva e alar dka kul epa t imawmi ies. Esceva dr judiowak sacerdotepa wkirpa e ekl. 15 Er etkicha ta wimblu sulusi t iepa iut: Yi dr Jess e jcher ye wa. ies yi dr Pablo e jcher ye wa. Er a dr yi? 16 E wsha wm a wimblu sulusi tso, e u neka iepa ki . Ie e alka iepa ki idich tai wa. Iepa ppit siar. Iepa e ylur tkayal sume

19
1Apolo
Pablo t Jess tt bua pak feso wakpa a
269
Hechos19
shkaule tai . 17 feso wakpa kos, judiowak ena k judiowak, epa wa ijchenewa. Tai iepa suane. Es Skkpa Jess tt k buneka tai . 18 Tai p erbl Jess mik esepa debitu kos wamblrakit sulu e chkka sulitane kukua. 19 Epa shua tai iepa awpa tsoak. Epa kos wa iykku tsorak iwa wakanew, ese debitu ta iawwa sulitane wsha. Iepa t iyttsa kos ykku e sk dr ta idettsa inukl tai . E dr iepa inukl dka 50.000 ekk. 20 Es Skkpa Jess tt k buneka tai . Sulitane t isu t tt e dich ta tai . 21 E ukuki ta Pablo ibikeits: Ye mike k ki Macedonia ena Acaya e wakpa pakk. E ukuki ta ye micho d Jerusaln. Ee ta ye kawta shkk d Roma ies. 22 E ukuki ta ie ki mukwakpa bl, Timoteo ena Erasto, epa patkmiit d Macedonia, e dalewa ie ateia Asia ekul.

kw ska feso wakpa shuti neka tai Jess dr Se ala e tt kueki . tso ekl ki Demetrio e dr yi dikl yuk inuklchka wa e st. E t feso wakpa Kkl ki Artemisa wak dr alaklie, e w dikl yueke inuklchka wa. Kan e wa ie ena ikan msopa inukl kluke tai . 25 Ikan msopa dapawkait imalepa kaneblke kan ese a epa ta, ta ichit: A kkpa, a wa ijcher t kan i wa se inukl kluke. 26 Er a isu, a itts t Pablo e tso ichk t yi dikl yuekes dali skklie, e k dr skkl moki . Tai p t tt e klwtke e feso ies Asia kos e a. 27 E dr sulu. E t se kan suluwmiwa. ies Artemisa, se kkl tai , e w dalsewwamiit. Se kkl tai dalirta tai Asia ena k wae, e dalsewewarait. 28 Mik tt e ttsrakit, eta ilunekarak tai . Eta ianekarak: Artemisa dr feso wakpa kkl, e dr kkl tai . 29 Eta feso wakpa kos alneka tai . Wpa datse bl Macedonia. Ekl ki Gayo ikl ki Aristarco, epa dr Pablo wapiepa, epa tsoak ee. feso wakpa t iepa bl klwwa kumi d w iepa dapau ke e w a. 30 Eta Pablo shkakwa ee ttk iepa ta, er Jess ttkatapa malepa k wa ianemi. 31 ies Asia wkirpa welepa na Pablo dalr tai , epa t tt patk Pablo a: K be minukwa ee. 32 E dalewa feso wakpa daparke epa shuti neka tai . Iepa arkekarak tai . Ikibiiepa k na iw ane ik ie 33 Eta dapawrak. E kueki ekltpa arke kuaki , ikltpa arke kuaki . judiowak t wm ki Alejandro e tsmi patkule duser sulitane wrki , e kueki p welepa t ibikeits t ie wki iwrke. Eta ie t ikkach ul wa t A siwabl. Ye ttke judiowak tsatkoie. 34 Er mik iepa wa ijchenewa t ie dr judiowak, eta iepa sk e kkane anuk: Artemisa dr feso kkl. E dr kkl tai . Es iepa arkerak d hora bt. 35 E ukuki ta k wkirpa ykku shtkwak, e t p k siwablkwa. Ie t ich iepa a: A feso wakpa, k ulitane wakpa wa ijcher t se dr feso
24Wm

23E
feso wakpa shuti neka tai
Hechos19,20
270
wakpa epa dr se kkl tai Artemisa e w kknukwakpa, ies ie dikl anebitu k ja a, e kknukwakpa. 36 K yi a iyrpa t k idr es. E kueki a siwabllur. K wamblar k bikeitsule bua. 37 Wpa i debitu a wa, epa k wa blulewa se kkl w a. Iepa k wa se kkl yule sulu. 38 E kueki Demetrio ena ikan msopa, iepa na yile kkatak, e ta as imirak ikkatk tt shulkwakpa a ena swkirpa a. Epa tso kaneblk tt shulo w a. Ee ie tsatkmirak wsha. 39 Er sk kianeia a ki ynoie, e ta e choie a kawta mik se daparke wes ikanewekes es eta. 40 tka er i e, e ki swkirpa t se kkatmi. K iw ta moki , e kueki iepa t se kkat iki , e ta k se a e tsatknuk iyki . 41 Ie tt one ta ichit iepa a, A yshka.

wakpa shuti neka, e olone ta Pablo t Jess ttkatapa kittsa patt. E ukuki ta ie e chat iepa a ta ima Macedonia. 2 Ie tkami k e wae iyamipa pattk, e t iepa er kuw tai . E ukuki ta ie ma Grecia. 3 Ee ie sen si maat. Ie tsotke kan kluk shkomi d Siria, e shua ta ie wa ijchenewa t judiowak ileritstke ie ttowa. E kueki ie mane kl wa tkamine Macedonia. 4 Ie wapiepa dr kul. Ekl ki Spatro, e dr Berea wak, iy ki Pirro. Ikl ki Aristarco. Ikl ki Segundo, e dr Tesalnica wak. Ikl ki Gayo, e dr Derbe wak. Ikl ki Timoteo. ies wpa bl dr Asia wakpa, epa ki Tquico ena Trfimo. 5 Wpa ekkpa ma kewe sa yki sa ki nuk k ki Trade ee. 6 Pan K Yule Iwlwoka Wa e kw tka, eta sa e ylur Filipos ma kan ki d Trade. K skel ukuki ta sa demi Trade, eta iepa ku sa t ee. Ee sa e tsat k kul.

20
1feso
Pablo ma Macedonia ena Grecia
diw tuinetke ta sa e dapawka ita Jess ktewa e kw tku k. Pablo tso iyamipa ta kapakk. Ie kawta e yktsa bule es, e kueki ie kapak d k shabts. 8 Sa dapaneka u kakke e a. Tai bw tso wtskiuleka ee. 9 Duladula tkr ekl ukk tsitsir ki , e ki Eutico. Pablo tso kapakk tai e dalewa Eutico shtrinewatke kapakwatke. Bata ekk ta ikapowa ta ibrutanemi dttsa i ski . Eta ikka iepa t er iduowaie. 10 Eta Pablo dur kkke, e e wa ta ie e mka duladula bata ki , ipaklwwait ta ichit: K a tkinukia. Itso ttska. 11 E ukuki ta Pablo tkakane kk ke ta Jess ktewa e kw tkwit iepa ta. Eta ie kapakia d k ine ekk ta ima. 12 Eta duladula tsmirakit ttska iu a. E t iepa ulitane k ttswka bua.

7E no
Pablo t tt bata pak Skkpa Jess icha erule tso Trade, epa a
myal kewe Pablo yki kan ki d k ki Aso ee. Pablo wk shkak wa d ee, e kueki sa kaw meattke ie ta ki nuk ee. 14 Mik sa t kl
13 Sa
Pablo e yttsa Trade ma Mileto
271
Hechos20
ie ku, eta ie e ika sa ta kan ki ta sa myal k ki Mitilene ee. 15 Ta sa micho. Bule es ta sa tkami k ki Quo, e wsha. E bule es ta sa demi w kan irirke ki Samos ee. E bule es ta sa ma Mileto. 16 Pablo shkakmi bet d Jerusaln Pentecosts kw tku k, e kueki sa mineyal es. Pablo k e wklwak tai Asia, e kueki ie k d feso.
tso Mileto e t Skkpa Jess icha erule tso feso e wkirpa tsu k patk dapau k ie ta. 18 Mik idebitu rak, eta Pablo t ich iarak: Wes ye sen a shua ye ts dbitu Asia etami, e jcher bua a wa. 19 Er judiowak ileritseke ye tsaik e ye rreweke tai , er kek ra ye e wawa dishet ta Skkpa Jess kan u k ye bak a shua i wa wa. 20 ies a wa ijcher t tt bua a ki moie, ese k blnewa ye wa ys a yki . Ese wa ye bak a wblau k sulitane wrki , ies u a u a. 21 Ye bak ichk w ysys wa judiowak a ena p k dr judiowak esepa a: A k er maneu k Skkl a. A k erblk Skkpa Jess mik moki . 22 I e ye mitke Jerusaln. Ye itts t es Wikl Batser ki ikiane. K ye wa ijcher wes ye wmirakit ee. 23 K wae w ye dule ee Wikl Batser t ye a icheke: be wtrda, be weirda siar, e jcher ye wa. 24 Ye a ta ye ttwa ye tso ttska, k e ki ye tkine. Kan me ye a Skkpa Jess t, e ewakwa ye na er bua wa. Kan e dr Skkl er bua chke sia, e tt bua pakk. 25 blie Skkl tso e tt paky a a. I e ye wa ijcher bua t a ulitane k t ye suepaiane. 26 E kueki i e ta y ich a a moki t a wpa k tsatkne, e ta k ye iane iwiie. 27 kiane kanew Skkl ki , e tt paky a a se. K ye wa tt wne blnewa ys a yki . 28 E kueki a e kkn. ies Wikl Batser t a tkka Skkl ichapa erule epa wkirpaie ikknukrak, e kueki iepa kkn bua a t. Iepa tottsa Skkl t iwk p wa. 29 Ye wa ijcher t mik ye ma e ukuki ta p dra syamipa eukwa wes chichi sulusi t iyiwak ewwa es. 30 ies a shua welepa e kraka swblau k kache tt wa as syamipa erbl Jess mik epa mi iepa itki . 31 A tso erki . A na ian t duas maal, iwe naewe, kekra ye bak a ulitane pattk ekl ekl i wa wa. 32 Es ye t a mat Skkl ul a. ies a mat y Skkl er bua chke se a e tt a. Ie wa dich ta a er dich k ioie. ies ie wa dich ta kos bua moie a a wes ikabl imuk ie icha batser esepa a es. 33 K ye wa yi inukl ena yi datsi kkeyule ys. 34 Er a wa ijcher bua t ye k bak senuk yi ul mik. E skie ye kanebl ye wk ul i wa e kknoie. ies e wa ye t ye wapiepa ki m. 35 Es ye bak a wblau k kekra t skawta kaneblk darr wpa k a kaneblr, esepa ki moie. K se na ichkwa t Skkpa Jess wk t iy: Se t ikakm e dr ibuaie se a, k dr ikakts.

17Pablo
Pablo kapak Skkpa Jess icha erule tso feso e wkirpa ta
Hechos20,21
36 Mik
272
Pablo tt one, eta ie e tkwa kuch ki ta itt Skkl ta iepa ulitane ta. 37 Iepa ulitane tso e chkat Pablo a i u ke tai ta iepa t ipaklwmi iwalattsmi. 38 Pablo t ichtke iepa a: A k t ye suepaiane. E t iepa eriaw tai . E ukuki ta iepa ma ialemuk d w kan irirke ee.

sa t sa yamipa mat, eta sa e ika kan a. Sa myal ysys k ki Cos ee. E bule es ta sa myal k ki Rodas ee ta sa myal k ki Ptara ee. 2 Eta sa t kan ku Ptara mike k ki Fenicia, e a sa e ika ta sa myal. 3 Sa tkami ta sa t k ki Chipre e su, e ate ul bakli kka. Eta sa mir d Siria. Dal mir kan a e mekeat Tiro, e kueki sa demi ee. 4 Eta Jess mik erblkwakpa serke ee, epa yul sa t ta iku sa t. Sa sen k kul iepa ska. Iepa t ich Pablo a Skkl Wikl wa: Be m k mi Jerusaln. 5 Er k kul tka sa ki eta sa e yttsane. Iepa kos, ilaklpa ena ilar, e yttsa iepa k a myal sa alemuk dmi day kkmik. Ee sa e tulwa kuch ki ttk Skkl ta. 6 E ukuki ta sa e chat iepa a ta sa e ika kan a. Eta iepa myalne iu a. 7 Sa e yttsa Tiro demi k ki Tolemaida ee. Sa t syamipa serke ee epa shkew. Sa e tsat iepa ska k et. 8 E bule es ta sa e yttsane demi kl wa Cesarea. Ee sa m Felipe dr Jess tt bua pakkwak e u a. Ie dr wpa kul shu kitulebak Jess tteklpa ts epa ki muk, e ekl. Ie ska sa e tsat. 9 Ie alar busipa dka tkl kam iserdak wpa ta. Iepa kos dr Skkl tteklpa. 10 Sa sen ie ska elke eta wm debitu ekl datse Judea, e ki Agabo. Ie dr Skkl ttekl. 11 Ie dewa sa omik ta Pablo kipamo klwwait. Ta e wa ie e muwa ikl a ena iul a ta ichit: Wikl Batser t ich: I es judiowak t kipamo i wk, e muerawa Jerusaln. Ta imerattsa iepa t p k dr judiowak, esepa ul a. 12 Mik sa t tt e tts, eta sa ena Cesarea wakpa tsoak sa ta, epa ulitane kkch tai Pablo a: K be minuk Jerusaln. 13 Er Pablo t iiut: kueki a i u ke? E tso ye eriau k tai . Ye e mttsatke monukwa, ies ttwa Skkpa Jess tt kueki Jerusaln. 14 Ie k wa sa tt iutne, e kueki k sa wa k yne ia. Sa ich: A s Skkpa t i wes ie ki ikiane es. 15 E ukuki ta sa dal i myal Jerusaln. 16 Jess ttkatapa tso Cesarea, epa welepa myal sa ta. Iepa wa sa mtser wm ki Mnasn, e u a kapkr. Wm e datse k ki Chipre ee. Ie dr wpa ts erbl Jess mik esepa ekl.

21
1Mik
Pablo ma Jerusaln
sa deka Jerusaln, eta syamipa tso ee, epa t sa kiwa bua, ittsnerak bua. 18 E bule es ta Pablo ma sa ta Santiago pakk. ies
17Mik
Pablo ma Santiago pakk
273
Hechos21
Skkpa Jess icha epa wkir kibipa tsoak Santiago ska seraa. 19 Ie t iepa shkew ta kos wit Skkl batamik, p k dr judiowak, esepa shua, e pakit iepa a ysys. 20 Mik e tts iepa t, eta Skkl ki kkarakit tai . Iepa t ich ia: A yami Pablo, be isu bua t e judiowak dka miles epa erbltke Jess mik. Iepa ulitane e mettsa daa Moiss tt dalino e tsatkk. 21 Iepa a iyne t be t judiowak tso k kuaki kuaki ki , esepa wblaweke t tt e oloy. ies ichekerakit t be t icheke t ilar ku rke wpa, esepa tottola kkulit k tar. ies ichekerakit t be t swblaweke t se judiowak ser e k daliaria. 22 Iepa ulitane wa ijcherdawa t be dbitu. E kueki wmi be t iepa siwablwowa? 23 cheke sa t be a e . e sa shua wpa tso tkl kaw mebak Skkl a, e orketke. 24 Epa ts mi e ta, ta be e batse iepa ta. Kos e patu e patab as iepa ts tttsa manene iw kkachoie t kaw me iepa t Skkl a e one. Be t iw es, e ta judiowak ulitane isuera t kos ki p tso be chk sulu e dr kache. Iepa t isumi t Moiss tt dalino e dalieta be t ies. 25 Er syamipa k dr judiowak, esepa a bikeits sa t e kitmibak sa t ykku ki . E ki sa t iepa a iy t iepa k kne chk meule yi dikl tso dali ese a ese katk. Iyiwak p k katar. Iyiwak ttwa kuli siuleka ese chk k katar. ies iepa k kne trnuk.

Pablo e yttsa wpa tkl, epa ta. E bule es ta ie e batsew iepa ta. E ukuki ta iepa tkawa Skkl w a. Ee Pablo t ibiy ch t mik ta iepa batsene e diw ene ta iepa yi meke Skkl a iwakpa bil ekk. 27 Kaw kul shua iepa tso batsene e erkewatke eta judiowak welepa datse Asia, epa t Pablo su Skkl w a. Iepa t imalepa shuti wka ta imishkarak Pablo ki iklwwarakit. 28 Iepa anekarak: A yamipa, sa ki m. Wm i shkke k wae swblau k t se judiowak ser, e k dr bua. Ie icherami t Moiss tt dalino ena Skkl w i k dr bua. I e ta p k dr judiowak esepa welepa debitu ie wa e Skkl w a. E t k i dr batser e iawka. 29 Wm ki Trfimo e su iepa t Jerusaln ie dr feso wak. Iepa t ibikeits t Pablo wa im Skkl w a, e kueki iepa t ich es. 30 K e wakpa kos shut i neka debitu tu neule. Ta Pablo klwwarakit kumi urki . E bet Skkl w wkk ulitane wtwarakit. 31 Iepa t ittekewatke eta tt de Roma ippkwakpa erule e comandante a t Jerusaln wakpa ulitane shuti neka tai . 32 Eta ie t iippkwakpa dapaw ikayuapa ta, eta itu nemirak w p daparke ee. Mik p t ippkwakpa ena icomandante su, eta iepa t Pablo mat, k ippia. 33 Eta comandante debitu, e t Pablo klwwa ta imau kwa k tabechka kichaie bt wa. E ukuki ta iepa a ichakit: I dr yi?

26 Es
Pablo klwwarakit Skkl w pamik
Hechos21,22
274
wamblit? 34 Er welepa t ich kuaki aneule, iltpa ich kuaki aneule. Tai iepa arkerak kuaki kuaki , e wa k ishu lir, e kueki ie t itsu kmi k ippkwakpa w a. 35 P na ie klwakwa ksik wa, e kueki mik idemirak ippkwakpa w klkata ki , eta ippkwakpa t Pablo batskami. 36 P kos arke Pablo itki : Ittwa!

Pablo dkewatke ippkwakpa w a eta ie t comandante a ich: Kaw m a ttk be ta. Eta comandante t iiut: Ye k wa ijcher t be tt griegoie. 38 Ema be k dr Egipto wak dbitu ekl e kaka ippk sa ta e. Ie ma k w k yi ku ee sttkwa wakpa ta dka mil tkyk (4000). 39 Eta ie t ich ia: Au, ye dr judiowak ku ne Tarso, k e dr k kibi ate Cilicia. Kaw m ye a ttoie iepa ta. 40 Eta comandante t kaw m ia. Eta ie dur shkka ippkwakpa w klkata ki ta iul kkach p tso tai , epa a t a siwabllur. Mik isiwablwarak, eta ie tt iepa ta hebreoie. Ta ichit iarak: 1 A yamipa, a kkpa, ye e tsat kke, e tts. 2 Mik iepa t itts t Pablo ttke iepa ta iwkpa tt wa, eta iepa k siwabllur. Ie t ich: 3 Ye dr ies judiowak wes a es. Ye ku ne Tarso ate Cilicia ee. Er ye talane e Jerusaln. Gamaliel t ye y ysys wes se tt dalino kiteat iaia e t ich es. Kekra ye tsoie Skkl dalik ye er kos wa kos a ulitane t idalieke i e ekk. 4 Mik se wpa t Jess dr Se ala e tt klw, eta esepa ttiu k ye bak ttwa, klwwa, wtwa swto w a. K ye tkine t wm idir alakl idir. 5 ies sacerdote kibi ena skueblupa ulitane, epa t a a ichmi t e dr moki . Iepa t ye a ykku me tsmi syamipa tso Damasco epa a. Ykku e t kaw me ye a Jess mik erblkwakpa esepa tsobitu d Jerusaln weik. 6 Er ye miria ala ki . Diw de bata a ta ye dkemitke Damasco tsi net, e bet ta biteshka k ja a bwie e olo bune tai ye pamik. 7 Ee ye anere i ski . Eta itt ttsy t ich a: A Saulo, a Saulo ik be t ye 8 Eta ichaky: A Skkpa, be dr yi? Eta ie t iiut: Ye weikeke? dr Jess Nazaret wak, e weikeke be t. 9 Itsorak ye ta, epa t bw su, er yne ye a, e w k ane iepa na. 10 Eta ye t ie a ichak: A Skkpa Jess, wmiy? Ta ie t ich ye a: Be e kka. Be y 11 Bw olo t ye wbla Damasco. Ee kos wmi be t, e yrda be a. batuwwa, e kueki ye wapiepa t ye ul imirak d Damasco. 12 Ee wm tso ekl ki Ananas, e t Skkl dalieke tai . Moiss tt dalino kitule e daliekeit ysys. Judiowak kos serke Damasco epa t

37Mik
Pablo e tsatk judiowak wrki
22
275
Hechos22
icheke t ie dr wm bua. 13 Ie debitu ye ska ta ye a ich: A yami Saulo, be wbla buan. E wsha ta ye wbla buanene iwawnene Ananas suy iwa. 14 E ukuki ta ie t ye a ich: Skkl dalik se ypa bak k iaia, e t be shukitatbak as kiane w ie ki e jcher be wa. ies be shukitit as yi dr Ysys e sab ena ie wk tt ttsb. 15 Be dra ie tteklie. kos su be t, kos tts be t, e cherab sulitane a. 16 I ta k b ipanukia. Be e kka. . Skkl a iki as sulu kos wamblb e nu oloyit be ki . Be e wsku 17 Mik ye dene Jerusaln eta, ye ma ttk Skkl ta iw a, ee ye t su kabsueie. 18 Skkpa Jess suy ta ichit a: Be t ye tt pakmi judiowak a, e k klwepa iepa t. E kueki be e yttsa bet Jerusaln. 19 Eta ye ich ia: A Skkpa, iepa wkpa wa ijcher t ye bak iepa dapawo w kos a, be mik erblkwakpa, esepa yulk pp, wtwa swto w a. 20 Mik Esteban dr be kan mso bak be tt pakk, e ktwa iepa t, eta ye tso ee. E wne bua ye wa. E dalewa ye tso iepa datsi kknuk. 21 Er ie t ye a ich: Be shkmitke ala ki . Ye be patkeke kami p k dr judiowak esepa a.

ttke e ttsk iepa tso bua, er mik p k dr judiowak e aritsit, eta iepa kka anuk darr: Wm ese k kawta senukia! Ittwas! 23 Iepa arkekarak tai , ta idatsi wti wekerakit kashu k a, ies k po uyekerakit kashu k a ksik wa. 24 E kueki comandante t Pablo tsu kmi k weshke ippkwakpa w a ta ippk k as it ichka 25 Er mik iepa t Pablo muwat ke pp kueki p warke ie ki tai . ttsabata daloie wa, eta ie t capitn dur ee, e a ichak: A a kaw mne wpa dr romawak esepa ppk kam ishu lir e yki ? 26 Mik e tts capitn dur ee e t, eta ima icomandante a ibiy chk ta ich ia: Wes be iwmi? Wm e dr romawak. 27 Eta comandante debitu Pablo ska ta ie t ie a ichak: Moki be dr romawak? Pablo iiut: T, es idir. 28 Eta comandante t ich: ies ye dr romawak, e patoy inukl tai wa. Ta Pablo iiut: Er ye dr romawak ye ku ne es e kueki . 29 Mik ittsrakit, eta ippkwakpa t Pablo mat br. Mik comandante wa k ie t imaukwa patk. ijchenewa t Pablo dr romawak, eta ie suane t i
22 Pablo

Pablo ate comandante ul a
ki ikiane jchenowa moki t ki Pablo kkateke judiowak t. E kueki bule es ta ie t sacerdotepa wkirpa ena judiowak
30 Comandante
Pablo e tsatk judiowak wkirpa wrki
Hechos22,23
276
wkir malepa k e dapau kka. E ukuki ta ie t Pablo wtsk patk ta iyttsait tsmi duser iepa wrki . 1 Eta Pablo t iepa suwa krere iw ki ta ich iarak: A yamipa, ikk ye senre, eta ye er k wa ye kkatne ki Skkl wa. 2 Eta sacerdote kibi ki Ananas, e t, itsorak Pablo omik, epa k Pablo ppk ikk ki . 3 Er Pablo t iiut: Be dr e kwak, e ppera Skkl t! Se be tkr ye shu lk Moiss tt dalino e wa. Er ik ye ppk kb? E wa tt e dalsewwa be t. 4 Itsorak ee, epa t ich Pablo a: Be tso Skkl sacerdote kibi e chk sulu! 5 Pablo t ich: A yamipa, ye k wa ijcher t ie dr sacerdote kibi. Skkl ykku t ich: Yi tso swkirie, ese k char sulu. 6 Mik Pablo wa ijchenewa t iwkirpa shabtspa dr saduceowakpa, shabtspa dr fariseowakpa, eta ie t iepa a ich aneule: A yamipa, ye dr fariseowak. ies ye ypa kos dr fariseowakpa. Sduowa shkerkane, e w panekey krr, e ki a tso ye kkatk. 7 Mik Pablo t tt e ch, eta fariseowakpa ena saduceowakpa epa wanemi ki . Eta iepa blabatslor. 8 Saduceowakpa t icheke t sduowa k shkertakane. ies ichekerakit t Skkl biychkwakpa k ta, wimblupa sulusi k ta. Er fariseowakpa t yi ekk kos klw t itso. E kueki iepa blabatslor. 9 Iepa ulitane arkerak tai . Fariseowakpa dr swblau k tt dalino wa wakpa welepa e kka ta ichrakit: Wm i k wa sulu wamblne. Isalema wimblu Skkl biychkwak wele utule ie ta. 10 Er iepa k shuti rkeka tai ksik wa, e kueki comandante suane d Pablo ttwarakit. E kueki iippkwakpa tsu k patkit Pablo yottsa ee tsmi ippkwakpa w a. 11 E naewe ta Skkpa Jess debitu e t Pablo a ich: Be er ku. Wes be t ye tt pak e Jerusaln es ies be kawta ipakk Roma.
23

bule es ta judiowak welepa t kaw m a Pablo ttkwa. Iepa t itt m Skkl a tt i wa: K sa chkpa, k sa di ypa d mik Pablo 13 Wpa t itt m es, epa dka dabom tkyk (40). ttwa sa t eta. 14 Eta iepa myal sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa, epa ska ta ich iarak: Sa t tt me Skkl a t k sa chkpa, Pablo kam ttwa sa t e w one sa wa, e ta as Skkl t sa weik. 15 E kueki a ena yki . E k

12 E
Judiowak kaw m a Pablo ttkwa
277
Hechos23
swkirpa malepa, a ich comandante a t Pablo tsbitu bule. A e t a ki ie kiane chak buaiewa ishu loie. E dalewa sa tsotke iki nuk ala ki ttwa kam id a ska e yki . 16 Er Pablo nauy wa ijchenewa ta ima ippkwakpa w a ta ibiy mit Pablo a. 17 Eta Pablo t capitn ki ekl ta ich ia: Duladula i ts mi comandante ska. Ie wa il tso ynoie ie a. 18 Eta capitn e t itsmi comandante ska ta ich ia: Pablo tso wtule, e t ye ki ta ikkch ye a t duladula i ts mi be ska. Ie wa il tso ynoie be a. 19 Eta comandante t iklwwa iul a ta itsmi bnet. Ee ie a ichakit: cheke be t ye a? 20 Ie t ich ia: Judiowak kaw mtke a be a ichk t bulepa Pablo ts mi w judiowak wkirpa e dapau ke ee. Iepa e ke t Pablo tt kiane shu l buaie iepa ki . 21 Er iepa tt k klwar. Judiowak wpa dka dabom tkyk (40) ki ta, epa tso blule Pablo panuk. Iepa kabl Skkl a tt i wa: K sa chkpa, k sa di ypa d mik sa t Pablo ttwa eta. Iepa panuk. tsotke, i ma be icheke, e 22 Eta comandante t ipatkmine ta ich ia: K yi a ichar t e ch be t ye a.

comandante t iki mukwakpa ki bl ta ichit iepa a: ippkwakpa mike kl wa esepa kl dka cien byk (200). ies ippkwakpa mike kabaio ki esepa sht dka dabom kuryk (70). ies ippkwakpa wa kt mike esepa kl dka cien byk (200). Katuine de suli tu (9:00 pm) eta epa kos dapa as imirak Cesarea. 24 ies ichit: Kabaio yul Pablo tsomi. Its mi kkn bua dmi swkir Flix ska. 25 Iepa ta comandante t ykku patkmi m Flix a. Ikitule ykku ki e t ich i es:

23 Eta
Pablo patkmi Judea wkir ki Flix e ska
Flix, swkir kibi. Ye dr Claudio Lisias. Ykku i shty be a. Be shkewy. 27 Judiowak wkirpa t wm i klowa iminerak ittkwa. Er mik ye wa ijchenewa t ie dr romawak, eta ye ma ye ippkwakpa ta ta itsatke sa t. 28 Ye ki ikiane jchenukwa t ki iepa t ikkateke. E kueki itsmiy judiowak wkirpa wrki . 29 Iepa t ikkat iepa tt dalino kitule, ese ki . Er k ye wa sulu ku ne ie ki ittowaie iwtoie swto w a. 30 Er ye wa ijchenewa t judiowak welepa kaw m a ittowaie, e kueki ye t ipatkbitu be a. ies ye t ichtke ikkatkwakpa a t ki iepa na ikkatak, e ch be wsha.

26 A
Hechos23,24
31Eta
278
ippkwakpa wa Pablo mtser naewe wes iepa a ikw mne es. Iepa demi k ki Antpatris ee. 32 Bule es ta ippkwakpa dami kl wa, e ltpa biteane ippkwakpa w a. Eta iltpa dami kabaio ki , epa wa Pablo mtser. 33 Mik iepa demirak Cesarea ee, eta iepa t ykku m iwkir kibi a. ies Pablo mitrak ia. 34 Iwkir kibi t ykku su one eta ie t Pablo a ichak: W be datse? Mik ie wa ijchenewa t idatse Cilicia, 35 eta ich ia: Mik be kkatkwakpa debitu eta be tt ttseray. Eta ie t Pablo wtkwa patk swto w tso u brie y blu Herodes t k e wkirpa a e a. Ee iwtwarakit.

de skel eta sacerdote kibi ki Ananas, e demi Cesarea judiowak kueblupa welepa ta Pablo kkatk. ies wm ekl ki Trtulo, e de iepa wa iepa tteklie Pablo kkatk Flix a. 2 Mik Pablo debitu eta Trtulo t ikkatmi. Ie t Flix a ich: A kkpa swkir kibi, be tt diki a k tai sa serke br ita. Be bua, e wa be t sa wakpa ki m tai . E kueki sa t wstela erbik ch be a. 3 A Flix, kkpa tai , be t sa ki meke tai , e kueki kekra k ulitane ki sa t wstela ch tai be a. 4 K ye na be kaw chwak tai , er be weiky, sa tt tts brbr er bua wa. 5 Sa wa ijchenewa t wm i dr p sulu. Ie shkke k wae judiowak shutiu k ki as ii blabatslor. Ie dr Jess Nazaret wak e klpa erule e wkir ekl. 6-7 ies ie na Skkl w iawak ka ie. E kueki sa t iklwwa.c 8 Be wk a ie chakirmi, es be wa ijchermi t ki sa t ikkateke, e dr moki . 9 Judiowak tso ee, epa ulitane t Pablo kkateke itts. 10 Eta Flix t ie a kaw m ttoie ta ie t ich: Ye wa ijcher t k iaia be dr k i wakpa tt shu lkwak. E kueki ye ttsne bua e tsatkk be wrki . 11 Be wk wa ijchermi t ye drka Jerusaln Skkl dalik, e ki k detke dabom eyk ki bt (12). 12 Iepa k wa ye ku ne yi ta chk. Iepa k wa ye su ne p shutiu kka Skkl w a, ies judiowak dapawo w malepa a, ies Jerusaln kos a. 13 kos ki iepa t ye kkateke, e k yrpa iepa a ysys be a. 14 Er ye t be a ich t Jess dr ala chkle, e tt wa ye tso sa ypa bak k dr bua. Er ies kos iaia epa Kkl dalik. Iepa t ich t tt e k kitatbak ykku ki Moiss ena Skkl tteklpa t, e klw ye t. 15 ies ye erblke Skkl mik wes iepa es t se ysys ena se sulu duowa e shkerdakane. 16 E kueki kekra ye e chke senuk bua Skkl wa ena sulitane wa as k ye er t ye kkat ki .

24
1K
Pablo e tsatk Flix wrki
c 24.6-8 Ykku kitule k iaia welepa t tt i k mka tt i wa: Sa ki ikiane shu l wes sa tt dalino t ich es. 7 Er shkkipa wkir kibi ki Lisias, e debitu ta iyttsa sa ul a ksik wa. 8 Ie t sa a ich t Pablo kkatkwakpa kawta ikkatk be wrki .
279
17Ye
Hechos24,25
mne sen duas tai k dia e, e ukuki ta ye dene e ye wakpa shua inukl kakmuk ssiarpa a. ies ye dene yi muk Skkl a idalioie. 18 E kanu k ye tso Skkl w a e dalewa ye su iepa t. Ye e batsewtke wes sa tt kitule t ich es. Ee p k ku tai . K yi shuti neka. 19 Er judiowak welepa datse Asia, epa tso ee. Epa na ye kkatak il ki , e ta warma iepa kawta shkkr e ye kkatk. 20 Iepa k shkakr, e ta as e itsorak epa t ich t sulu ku iepa t ye ki mik ye d e tsatkk judiowak wkirpa wrki eta. 21 Er mik ye bak iepa wrki , eta tt i y ye t aneule: Sduowa e shkerkane e klwy, e ki a tso ye kkatk i e. 22 Jess dr ala chkle e tt jcher tke bua Flix wa. E kueki mik ch Pablo t, e ttsit ta ie k ki tt i kianeia tts. Ie ich iepa a: Mik comandante ki Lisias, e de, e wa ye t a tt shu l. 23 Eta Flix t capitn ekl k Pablo wtkwa ne swto w a, er ichit ia: Ikkn er bua wa wes k swtule es. Kaw m ie a as iyamipa bitu ikan u k. 24 Bkki es ta Flix debitu ne ilakl ki Drusila e ta. E dr judiowak. Flix t Pablo tsu k patk. Pablo t skawta erblk Jesucristo mik e w pak Flix a. E ttsk ie tso. 25 Er mik Pablo t sene ysys ena e kkn sene sulu yki ena sshu lir aishku ta e w pak, eta e t Flix tkiwwa. Ie t ich Pablo a: Be yne. Mik ye kaw ku ne e wa ye t be kine. 26 ies Flix t ipaneke t Pablo m t inukl watk ia iomine br, e kueki ie t Pablo kieker kekra ttk ie ta. 27 Es itka d duas bk. E ukuki ta Flix k kaneblia swkirie. Ie skie wm ki Porcio Festo, e de swkirie. Flix atak bua judiowak ta, e kueki Pablo matit wtule swto w a.

demi Cesarea kaneblk swkirie e ki k de maat ta ima Jerusaln. 2 Ee ta sacerdotepa wkirpa ena judiowak wpa kibipa, epa t Pablo kkat Festo a. 3 Iepa t iki ie a: Sa ki m er bua wa. Kaw m Pablo tsobitu e Jerusaln. E dr Pablo ttowa ala ki . 4 Er Festo t iiut: Pablo tso Cesarea wtulewa swto w a. Ee ye mike kukuie. 5 sulu wambl ie t, e ta as a wkirpa mi ye ta Cesarea ie kkatk ee. 6 Festo sen Jerusaln k pkl (8) k dabom (10) e ulatk ta imane Cesarea. E bule es ta ie e tkka ikula ki tt shu lo w a. Eta Pablo tsu k patkit shu l. 7 Mik Pablo dewa, eta judiowak datse Festo ta Jerusaln, epa dewa ie omik ta ikkat yi sulu tai ese ki . Er iepa k a iwklnuk ys t e dr moki . 8 E ukuki ta Pablo tt e tsatkoie. Ie t ich ia:

25
1Festo
Pablo e tsatk Festo wrki
Hechos25
280
Ye k wa sulu wamblne ys judiowak tt dalino ki , ies Skkl w ki , ies Roma wkir kibi e ta. Ekkpa k yule ye wa sulu. 9 Er Festo atak bua judiowak ta, e kueki ie t Pablo a ichak: Be shkak Jerusaln as ye t be shu l ee? 10 Ie t iiut: Au. Ye tsotke Roma wkir kibi e tt shu lo w a. e a kawta ye shulk. Be wa ijcher bua t ye k wa sulu wamblule judiowak ta. 11 Er il sulu wambly, ese ku a t, e ki ye kawta ttwa, e ta ye ttwa. Er kos ki iepa t ye kkateke, e k yne, e ta k yi kawta ye muktsa iepa ul a. E kueki ye t iki t Roma wkir kibi as e wk t ye shul d 12 Eta Festo tt ipattkwakpa ta eta ichit Pablo a: Bua be ikitke t Roma wkir kibi t be shu l. E kueki ye t be . patkekemi Roma as ie be shu l

tka wekk al e ukuki ta blu ki Agripa e demi Cesarea ikut ki Berenice e ta Festo tkneka k wkirie e kw tkuk. 14 Iepa e tsat k tai . E dalewa Festo t tkke Pablo ta e pak blu Agripa a: Ie t ich ia: e wm tso ekl mat Flix t wtule swto w a. 15 Mik ye bak Jerusaln, eta sacerdotepa wkirpa ena judiowak kueblupa, epa debitu wm e kkatk ye a. Ye a ikirakit as ye iwmttsa ttwa. 16 Ye t iepa iut t romawak wkirpa k yi ttetawa, kam ie tsatk ikkatkwakpa ta wsha e yki . 17 E kueki mik iepa debitu e, eta k ye kaw chone. E bule es ta ye e tkka ye kula ki tt shu lo w a ta wm e tsu k patky. 18 Er mik ikkatkwakpa debitu, eta iepa k wa ikkatne yi sulu ki wes ye ibikeits es. 19 Iepa t ikkat wes iepa Skkl dalieke ese ki . ies wm ktewa ki Jess, e ch Pablo t t itso ttska, ese ki iepa t ikkat. 20 Ye k wa ijcher wes y tt e w, e kueki ye t Pablo a ichak: Be shkak Jerusaln as ee be shu lir tt i ki ? 21 Er ie iki t as se wkir kibi t ishu l. E kueki ye t ikw m t as itkr wtule d mik ye t ipatkekemi eta. 22 Eta Agripa t ich Festo a: Ye na wm e tt ttsak ies. Ta Festo t iiut: Bule b ittsera. 23 Bule es ta Agripa ena Berenice, epa debitu, tkawa u a shkrami wes kk tai es. ippkwakpa wkirpa ena k e kkpa dalirta tai , esepa debitu iepa ta ies. Eta Festo t Pablo tsu k patk 24 ta ichit:

13 K
Festo t Pablo tt pak blu Agripa a
d 25.11 Pablo dr romawak e kuek i ie a kaw ta ikik Roma wkir kibi a t e t ishu l. Roma wkirpa tsitsir k a iwklnuk.
281
Hechos25,26
A blu Agripa ena kkpa ulitane tso e se ta, e wm dur ekl ki Pablo. Judiowak kos t ie kkateke ye a Jerusaln ies e Cesarea. Iepa k shtrirtawa ye a ikik aneule t ikw mttsa ttwa. 25 Er ye a ta ie k wa wamblne ki y ittkwa ipatkmi. Er ie wk t iki as Roma wkir kibi t ishu l. E kueki ye t ibikeitsbak patkmi ee. 26 Er k ku ne ye wa shtmi ykku ki mmi swkir kibi a ikkatoie. A Agripa, e kueki ye wa idebitu a wrki , buaie be wrki , as be ichak. Ima be 27 Wes ye t yi patkemimi shu l k ich, e ukuki ta iykku shtmiy. wayule t ki ikkatrke?

ukuki ta Agripa t Pablo a ich: Be tt e tsatkoie. Eta Pablo ul kka ta ittmitke i es: 2-3 A blu tai Agripa. Se judiowak ser, e jcher bua be wa. ies tt i ki sa chke, e jcher bua be wa. E kueki i e ta ye ttsne bua e tsatkk be wrki kos ki judiowak t ye kkateke, e yki . Es ikiy be a t ye tt tts ena. 4 Se wakpa kos wa ijcher bua t wes ye ser ye kaska ena Jerusaln mik ye bak duladula eta. 5 ies iepa wa ijcher bua t kekra ye dr fariseowak. Ese wakpa e tiu ke Skkl tt diki a ysys se wakpa malepa tsata. Iepa ki ikiane, e ta iepa t ichmi t moki ye dr fariseowak. 6 Skkl kabl se ypa bak k iaia epa a t sduowa e shkerdakane, e w panekey moki , e ki iepa tso ye kkatk i e ta. 7 Se dr Israel aleripa e ditswpa dka dabom eyk ki bl (12), epa t iw paneke ies er moki wa. E kueki iepa t Skkl dali e wakanewekerakit i nae kekra. A blu Agripa, sduowa shkerdakane, e panekey wes se wakpa malepa es, e ta ki iepa tso ye kkatk? 8 kueki a ibikeitseke t sduowa e k shkenukkane Skkl a? 9 Ye wk bak ibikeitsk t ye kawta kos or ye a e u k Jess Nazaret wak e tt wklwoie. 10 Es ye t iwambl Jerusaln. Sacerdotepa wkirpa t ye a kaw me iwambloie. Sbatserpa tai wtwa ye t swto w a. K dr e , ies mik iepa ttekerakit, eta ye a ta e dr 11 Tai iepa weiky se dapawo w ulitane a iepa koie iepa bua. erbl Jess mik e oloyk. Ye ksik bl iepa ki tai . Ye t iepa tter tkr k br ki weik. 12 Sacerdotepa wkirpa t ye a kaw me ena ye patk ese wamblk Damasco, e wakanu k ye mirwa. 13 Er, a blu, ala ki dibata a ta k ja a ye t su bwie e tkka diw olo tsata. Bw e olo bune ye pamik ena imirwarak ye ta epa pamik ies. 14 Sa kos anere i ski ta itt ttsy e t ich a hebreoie: A Saulo, a Saulo, ik be ye weikeke? sulu wamblekeb ye ki e wa be wk e mukettsa weik wes iyiwak k shkak pps kal wa es. 15 Ye t ie a ichak: A Skkpa, be dr yi? Ie

26
1E
Pablo e tsatk blu Agripa wrki
Hechos26
282
ye iut: Ye dr Jess, e weikekeb. 16 Er be e duka. Ye e kkach be a be patkoie kaneblk ye a. kos sub i e ena kos kkacheray be a, e pakerab sulitane a. 17 Ye t be patkera be yamipa a ena p k dr judiowak esepa a. Ye t be tsatkera iepa ul a. 18 Ye t be patkera iepa wa k iu k as ishkrak Skkl ta k a, k kuia klulewa stui a Satans ul a; ies as inu oloyardak iki as idrak Skkl icha batser epa k ie ierblrak ye mik e wa. 19 A blu Agripa, yne a k ja a e wawy. 20 Jess tt bua ts paky Damasco wakpa a, e ukuki ta y ipak Jerusaln wakpa a ies k mal tso Judea e kos wakpa a. ies ipaky p k dr judiowak esepa a. Ye t iepa kos patt: A er mane Skkl a. A sen bua ysys ikkachoie t moki a er manewtke ie a. 21 E kueki se yamipa judiowak epa t ye klowa Skkl w a ttwa. 22 Er d ikk ta Skkl t ye ki m, e kueki ye tsoia ie tt pakk sulitane a, sdalirta tai esepa a, ies se sepa a. yatbak Skkl tteklpa ena Moiss, epa t t itkra, e pakekey. K ye wa tt kuaki pakane. 23 Iepa t iyat t w pairinebitu idi wa sblie e kawta ttwa. E ukuki ta ie shkerdakane keweie sulitane yki , ta stsatko tt pakerait judiowak a ena k ulitane wakpa a. Tt e dr wes bw es se er iwoie.

Pablo e tsatkke e shua Festo t ich ie a aneule: A Pablo, be ali neka! Be e yu ykku wa tai , e t be ali wka. 25 Er ie iiut: A kkpa Festo. Ye k ali neka. chy e k dr ali pa tt, e dr tt moki . 26 Se blu Agripa tkr. Ie wa tt ikk suule bua. E kueki k ye tkine ttk ie wrki . yi ikk kos k wamblne blulewa. E kueki ye wa ijcher t ie wa yi ikk jcher bua. 27 A blu tai Agripa, ye wa ijcher bua t be t yatbak Skkl tteklpa t, e klw. 28 Agripa t iiut: K be ibikeitsk t be ye kmi e maneu k Cristo klie i ta. 29 Pablo t ich: I ta i ukuki ta, er Skkl m ki ikiar t be ena a kos tso i e ye tt ttsk, epa m dr wes ye es, er k moulewa tabechka kicha wa wes ye es. 30,31 Eta blu ena swkir kibi ena Berenice ena kos itulur ee, epa ulitane e kka myal bnet ttk ita Pablo tt ki . Iepa t ich a: Wm i k wa sulu wamblne ki ittwas, warma k ie kawta wtwa. 32 Eta Agripa t ich Festo a: Wm i k t ichpa: ye patkmi Roma wkir kibi a shu l, ema s imimi.

24 Es
Pablo t Agripa shke erblk Jess mik
283
Hechos27
iepa t ibikeitstke t sa patkekemi Italia, eta Pablo ena p sk tso wtule, epa mrakit wm ekl ki Julio e ul a. Wm e dr ippkwakpa erule ki Emperador Icha, e capitn. 2 Eta sa e ika kan a. Kan e datse k ki Adramitio ee micho Asia w kan irirke day kkmik ese a. Wm ki Aristarco, e tsoak sa ta ies. Ie datse Tesalnica ate Macedonia ee. 3 Bule es ta sa demi Sidn. Julio t Pablo su er bua wa. Ie t imi syamipa serke ee, epa pakk as kiane ie ki e m iepa t ie a. 4 Sa e yttsa Sidn mir ww , er siwa bitsi rke darr wi. E kueki sa myal day nane ki Chipre e kke w siwa k bitsi rku tai e ka. 5 Sa tkami Cilicia ena Panfilia demi Mira ate Licia ee. 6 Eta ee capitn t kan datse Alejandra, e ku et. E mike Italia. Ee sa e manew kan e t a ta sa myal. 7 Siwa kueki sa mirwa kan ki ena, kan tai wa. K bt k maat al eta sa demi k ki Cnido wsha. Siwa bitsi rkeia sa kke, e kueki sa tkami Salmona wsha ta sa tkami day nane ki Creta e wi shet. 8 Sa m kan ki day kk wa kan tai wa. Eta sa demi k ki Buenos Puertos (ki e w kiane ch w kan irirke bua), e ate tsi net k ki Lasea ee. 9 Sa ki kaw ch tai ta yudi dewat ke. E kska ta k se a shkanukia day ki d sulu tk sta. E kueki Pablo t ipattrak: 10 A kkpa, y isu t se mirwa i eta sulu tkmi. Kan i ena dal lur. i, e weirwami, ies d se wkpa du 11 Er capitn k wa Pablo tt iutne. Ie t kan wk ena kan akkwakpa wkir, epa tt iut. 12 W iepa kan irine e k dr bua yudi tkwoie. E kueki kan wakpa kibiiepa t ibikeitseke t se m dmi Fenice yudi tku k ee, e dr buaie. K e ate day nane ki Creta ee. Ee day ate noroeste ena sudoeste.

27
1Mik
Pablo patkmirakit Roma
siwa datse sur kke, e bitsi nemitke brbr. Iepa t ibikeits t se tkmimi, e kueki iepa e yttsa myal Creta day kk mik kan ki . 14 E ukuki bet ta srk bitsi neka tai datse nordeste kke, e trke kan mik. 15 E t kan uymi. Sa k a kan wklneia siwa kke. E kueki sa t imi as siwa wa imtser sa ta. 16 Sa tkami day nane tsitsir ki Cauda, e tsi kka, w k siwa bitsi rku darr shute ee. Sa kanebl darr, e wa sa t kanla tso stsatkoie e muwa bua as k imia day a. 17 E ukuki ta iepa t kan kibi t k payuwa bua ttsa wa. Iepa suane d kan tkrka ttsaw tso tai ki Sirte, e ki . E kueki iepa t datsi uku tso kan shkwoie, e iwa day a kan wklwoie as imi ena. Ta iepa t imi as siwa wa imi. 18 Bule es ta siwa bitsi rkeia tai , e kueki iepa t

13 Eta
Siwa bitsi rke tai day ki
Hechos27
284
dal damirak iwa kan a, e tulttsami day a. 19 Biki es ta iepa t yi tai tso kan shkwoie, e kibiie tulttsa day a iwkpa ul wa. 20 K tka tai eta diw k wneia bkw k wneia. Srk tai trkeia sa ki . E kueki sa t ibikeits t sa dulurda, k sa tsatkrpaia. 21 Sa tka k tai k chkaule. E kueki Pablo e kka iepa tso kos e shua ta ichit: A kkpa, a t ye tt ttspa, ema k se e ynettsa Creta ena bak se ta. ies k se yi weinewa. 22 Er i e ta a sulu tka se ta, e k er ku. K yi dupawa. Er kan weirwami. 23 E nia naewe Skkl dr ye bl dalieke ye t, e t ibiychkwak patk ye ska, 24 e t ye a ich: A Pablo, k be suanukia. Be kawta shkkr Roma wkir kibi e ska. Skkl er bua ch be a. E kueki p kos tso be ta kan a, epa tsatkerait. 25 A kkpa, e kueki a er ku. Ye erblke Skkl mik. Ye wa ijcher bua t kos tkra wes Skkl biychkwak t ye a ich es. 26 Er siwa t se patkera d k wele day kkmik. 27 Day ki Adritico e ki sa dami siwa wa wi k iok. E ki k de domingo bt e naewe k shabts eta kan akkwakpa na iane t sa dketke k s ki . 28 Iepa t day shu maw t wekk idir dttsa i ski ta ide metro dka dabom maayk ki terl (36). E ukuki ta wi kie isk mawnerakit ta ide metro dabom byk ki kul (27). 29 Iepa suane d k tso blublu ese mik kan tr, e kueki tabechka tso kan wklwoie e mirakit tkl kan akka day shua. Ta ikirakit Skkl a t sa ki m k irke e dalewa. 30 Er kan akkwakpa t ibikeits: se tkyalmi as . E kueki iepa t kanla wami day a. Iepa e t iepa m se e tsatk tabechka tso kan wklwoie, e kmi kan wkka day shua. 31 Er weke iepa t e biy ch Pablo t ippkwakpa a ena capitn a. Ie t ich: Iepa tkayal, e ta a k tsatkrpa. 32 Eta ippkwakpa t kanla e tts tlor ta imirak day a. 33 K irketke eta Pablo t iepa ulitane a ich: Il . A tso ipanuk t tkmi, e ki domingo de bt e dalewa k 34 A ky il uk. A e tsat kak, e ta a kawta il uk. ane a wa ys. K a weirpa ys. 35 Pablo tt one, eta pan klwit et, ta wstela chit Skkl a. Sulitane wrki iblatit ta ie wk t its . 36 Eta e t imalepa erkiw ta ichkrak ies. 37 Sa dka cien byk ki dabom kuryk ki terl (276) seraa. 38 Iepa chk one kos iepa ki kiane ekk ta dal yk ate e tulttsarakit day a as kan at bbla. Dal e dr trigow.

ine ta kan akkwakpa k wa day kk suule. Er iepa t isu t ttsaw bua ulat tr kan ikloka. E kueki iepa t ibikeitstke t
39K
Kan jchnane
285
Hechos27,28
kan mas klka ee. 40 Eta yi tso kan wklwoie, e tts tlor iepa t mi day a. Eta kaltak tso kan akoie, e wttslor iepa t. E ukuki ta datsiku skkarakit kan wkka ta idkemitke day kkmik. 41 Er ttsaw tkrka day diki a, e ki kan tkne kuj. Ta kan wkka bunewa ttsaw a, k ynettsaia. E dalewa day trke kan akka e t kan tsklor tai . 42 Wpa mir klulewa epa kiane ippkwakpa ki ttlur as k itkyal kule. 43 Er capitn na Pablo tsatkak, e kueki ie k wa ikw mne ittkulur. Ie t ich: Wpa ukuo, epa e pplur kewe day a as epa 44 A s imalepa mi kan tak ki . Es sa ulitane dettsa k s ki dttsa k s ki . bua.

sa dettsa eta sa wa ijchenewa t k e ki Malta. 2 K e wakpa t sa kiwa bua seraa. Kase sulu ena kali yrke, e kueki b batskarakit tai ta sa kirakit b baiklk. 3 Eta Pablo t b ulatska sht, e tuleke b a. E wsha ta tkab sulusi e yttsa bba yki , e t Pablo kuwa iul kkue a, k wa. 4 Mik k e wakpa t isu t tkab moar Pablo ul mik, eta ichrakit a: Wm i wa sktulewa al. Er day a itsatkne, er sshu lkwak tso k ja a e k wa kaw mne ia as iser. 5 Er Pablo ul wpp ta tkab anewa b a. K wes Pablo d. 6 Wek k Pablo irkeka wekk Pablo dumiwa etkme, e panuk iepa tso seraa. Er iepa t ipan tai . Mik iepa t isu t k bak ie ta, eta iepa ibikeitsne kuaki . Iepa t ichmi t Pablo dr kkl wele. 7 Ee tsi net k tso, e dr Malta wkir kibi ki Publio, e icha. Ie t sa kiwa ena sa su bua d k maat. 8 Ta Publio y, e duke du dall wa ena ishutrke tai . E ie temer. Eta Pablo ma iweblk ta ie t iki Sy a ta iul mka iki ta ibuawneit. 9 E ukuki ta imalepa kirirke tso k e a, epa kos debitu ta ibuanerak ies. 10 E kueki k e wakpa t yi kakm sa a tai . Mik sa mitkene kan ki ta kos kiane sa ki shkoie, e kakm iepa t sa a.

28
1Mik
Pablo sen si maat k ki Malta ee
sen k e a si maat ta sa e ine kan it a. Ee kan e t yudi tko. E datse Alejandra. Kan e ki iepa kklpa daliekerakit dr kl epa ki wa. 12 Sa myal kan e ki k ki Siracusa ee. Ee sa sen k maat. 13 E ukuki ta sa myal k ki Regio ee. E bule es ta sa e ylur Regio a. Siwa bitsi rke bua datse sur kke, e wa k bt ta sa demi Pozzuoli w kan irirke ee. 14 Ee sa t syamipa welepa ku. Iepa t sa k e tsu kat iepa ta domingo et. Bata ekk ta sa demi Roma. 15 Syamipa tso Roma, epa wa ijchertke t sa datse. E kueki iepa de sa aletsu k d

11Sa
Pablo demi Roma
Hechos28
286
w dal w tso tai kiekerakit Apio ee. ies iepa sk de sa aletsu k k ki Skapor W Maat ee. Mik Pablo t iepa su ta wstela chit Skkl a ta ittsneka bua. 16 Mik sa demi Roma, eta Roma wkirpa t ie k senuk u etkue a ekrla, er ishkki marakit ekl Pablo kknuk.
demi Roma, e ki k de maat, eta ie t judiowak wkirpa tso Roma, epa kik patk. Mik iepa e dapawka ie ska ta ie t ich iarak: A yamipa judiowak, k ye wa sulu wamblne se wakpa ki . ies k ye wa sulu wamblne se ypa bak k iaia epa sene e ki . Er ye tso Jerusaln e mettsarakit Roma wakpa ul a. 18 Roma wakpa t ye ichak i ski , er k iepa wa sulu ku ne ye ki ye ttowaie. E kueki iepa na ye akmi. 19 Er judiowak k ki ikiane t ye mi iepa t. E kueki ye kawta ikik t ye patk Roma wkir kibi a as ie t ye shu l. Er ye wa ta se judiowak kkatoie. 20 paneke se dr Israel aleripa epa t, k e kueki ye tkr e moule. ies e kueki ye t a kik patk a suoie ena ttoie a ta. 21 Iepa t ich ia: Judea wakpa k wa ykku patkule sa a be choie ys. ies sa yamipa datse Judea, epa k wa sulu yule sa a be ki . 22 Sa wa ijcher t tt paali i pak be t e cheke sulu sulitane t k wae. E kueki sa ki ikiane tts t i ma be t ibikeitseke? 23 Iepa t kaw sk m a kapakoie. Mik e kw de, eta iepa dapaneka tai Pablo ska. Ie t blie Skkl tso e tt pak blami d tsli . kit Moiss ena Skkl tteklpa t ykku ki e wa ie t iepa pabl tai as iepa t ikl t Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e. 24 Iepa welepa t tt pak Pablo t, e klw. Er welepa k wa iklone. 25 Iepa k wa ibikeitse ikk, e kueki imtkerak er Pablo t tt i bata ch iarak: y Wikl Batser t a ypa bak iaia, epa a, ittekl bak ki Isaas e wa, e dr moki . Skkl t ich ia: 26 Be y ta ich k i wakpa a. A t ittsera je, er k a na iw anuk. A t iweblera je, er k a t isuepa. 27 Es iepa dr, iepa wkir sulu, e kueki . Iepa t ikuku wtwa as k iwattsr. Iepa t iwbla tsi miwwa as k iwawr. Iepa k na iw anak. Iepa k shkakne ye ska as ye t ibua ne.e Es Isaas t iyat. 28-29 A wa ijchen t i ukuki ta Skkl t stsatk e tt tsotke pak p k dr judiowak esepa a. Iepa e t iklwera.

17Pablo
Pablo t Jess tt pak Roma
28.26-27 Isaas 6.9-10

287
30 Pablo
Hechos28
e tsat duas bk wae w u patuekeit ee. Sulitane mike ie weblk ta ee ie t ikiwa. 31 Ie tsoie blie Skkl tso e tt pakk ena swblau k Skkpa Jesucristo tt wa. K yi wa ie wklone. K yi wa ie tsirione ys.
Ykku kit Pablo t Roma wakpa a

Romanos
Yi t ykku i kit, e wk ki Pablo. Welepa t ibikeits t ykku i kit ie t eta ie wk tso Corinto. Ie t ikit duas dabom skeyk ki kul (57) Cristo ku nebak e ukuki ta. Ie ikkey tai shkkmi Jess mik erblkwakpa tso Roma epa pakk. Er k ie a kaw ku ne shkoie. E kueki ie t ykku i kit patkmi iepa a as iepa wa ijcher t o Jess t iepa dalrmik. Iepa kibiiepa k dr Israel aleripa er Israel aleripa erbl Cristo mik esepa e iwa iepa ta. Israel aleripa erbl Cristo mik esepa t ibikeits t iepa klobak Skkl t keweie e kueki iepa dr ibuaie p k dr iepa ditsw esepa tsata. E kueki iepa k siniku ne. E kueki Pablo ki ikiane kkach iepa a ykku i ki t sulitane dr ies Skkl wa. Israel aleri k idr ileri e dr ies me. Kewe Pablo t iepa a ikkach t sulitane t Skkl watttsa e kueki e nu tso sulitane ki . E ukuki ta ie t iepa a ikkach t Jess tt bua e wa Skkl t se tsat kmi ikk, Israel aleripa ena k idr ileripa esepa ies. E kkach ie t iepa a. ies Pablo t ikkach t erbl Jess mik e wa Skkl t se klwmi wes p bua ysys es. Israel aleripa t ibikeits t Moiss tt dalino e dali wa Skkl t se klwmi wes p bua ysys es. Er Pablo t iepa a ich t e k dr es. Se k a onuk Skkl ttswoie bua as se tsat kit. Er Jess mik erbl e wa ie t se tsat keke. Es Pablo t ich ykku i ki .
dr Pablo. Ye dr Cristo Jess kan mso klule ie tteklpa ts e eklie. ies ye klule tt bua kkay Skkl t e pakk. 2 K iaia Skkl kabl t tt bua e kkayrda, e kit itteklpa t iykku batser e ki . 3 Tt bua e, e dr il Skkpa Jesucristo e tt. Sdits wa ta ie dr Israel bl bak ki David e aleri. 4 Er mik

1Ye
Shkew
288
289
Romanos1
ishkenekane, eta e wa ikkayne Wikl Batser wa t ies ie dr Skkl Al dich ta tai e. 5 Ie batamik Skkl er bua ch ye a. Ie ye tkka kaneblk Jesucristo a itteklpa ts epa eklie as k wae p k dr judiowak esepa ku r ie tt iutk erbl ie mik e wa. 6 ies a tso iepa shua. A klule Jesucristo ichaie. 7 Ye tso ykku i shtk a dalr tai Skkl na serke Roma epa a. A klule ie wa sbatserpa k ie. Sy dr Skkl ena Skkpa Jesucristo as epa er bua ch ena sene br m a a.

ye ich t a erbl Jess mik e tt buneka k wae. E kueki wstela chekey Skkl a Jesucristo tt wa a ulitane ki . 9 Skkl a ye kaneblke ye er kos wa ie al tt bua e pakk, e wk wa ijcher t kekra ye er arke a ska. 10 Kekra ie a ikiekey t ie ki ikiane, ema as bata ekk ta ie kaw m ye a shkoie a pakk. 11 Sulu ye na a suak. Ye na a ki mak as a er dich k ir bua Skkl Wikl wa. 12 E w dr t se erblke Jess mik ekl ekl, e wa se er dich i bua. 13 A yamipa, ye ki ikiane t a wa ijcher t tai ye ilerits shkoie a pakk, er d ikk ta ye wtkrke. Ye ki ikiane t kan me Skkl t ye a e w dttsa bua a shua wes k malepa wakpa shua idttsa es. 14 Ye itts t ye ki kan tsoia Jess tt bua pakk sulitane a. K ye tkine t sdalir ta tai ese idir ssepa idir syule k syule idir. 15 E kueki ies ye shkak Roma Jess tt bua pakk a wakpa shua.

8 Kewe
Pablo wstela ch Skkl a
tt bua e wa Skkl a wpa kos t iklw esepa tsatkrmi. E kueki ye k jane tt e ki . Tt e pakane judiowak a kewe, e itki p k dr judiowak esepa a. Tt e t ikkach se a t wes Skkl t se klwmi wes p bua ysys es. Se klwit es se erbl Jess mik e wa. E wa ie t se klwmi es. E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Yi dr ysys ierbl Skkl mik e batamik, ese serda.a tso k ja a, e tso wpa t sulu wambleta ena k ser ysys esepa weikk. E wa ie tso iksik kkachk. sulu kos wambleke iepa t, ese t ie tt moki e wklweke. 19 Kos sna iane t wes ie dr, e kkay ie wk t iepa a, e kueki bua iepa wa ijcher. 20 Kewe ta ie t k i yat, etami sulitane wa ijcher t wes ie dr. Ie k wrta er kos yit e wa iwnewa bua t ie dr Skkl, ies t ie dich k ertawa. E kueki k iepa a iynuk t k sa wa ijcher. 21 Er iepa wa ijcher bua
18 Skkl

16-17Jess
Jess tt bua dr Skkl dich tai stsatkoie e
Sulitane ki sulu nu tso Skkl wa
Habacuc 2.4
Romanos1,2
290
t ie tsotke, er iepa k wa iki kaneka wes ikawta ki kka es. ies iepa k wa wstela yne ie a. E skie bikeitseke iepa t ese k w ta. Iepa erbikke kos ese dr sulu me. 22 Iepa e ch t iepa wa yi kos ese jcher bua, ermata iepa ianewa k kabikeitsta. 23 Ie olo ta tai k ertawa, e k daline iepa wa. E skie iepa t sdutawa ese dikl dalieke. D kal k yule die bakaie talokie ese daliekerakit ie skie. 24 E kueki Skkl t iepa mi e iau k ka sene sulusi wa wes iepa ki ikiane es. Es iepa dalsewwa yi sjaw tai ese wa. 25 Ie tt moki e oloyrakit, e skie kache tt klwekerakit. yi yat ie t ese daliekerakit skklie, k dr ie wk dali. Ie ki ki kka mne bua kekra. Es e idir. 26 E kueki Skkl t iepa mi e yau k wes iepa er sulu ki ikiane es. D alaklpa e manewttsa k senakia wpa ta wes imeneat es. Iepa senka ita iwakpa . 27 Es ies wpa k senakia alaklpa ta. Iepa e manewttsa. Sulu iepa na senakka iwkpa ita. E dr ja tai . Iepa e yau sulu es, e nu ki iwkpa weirke siar wes ikiane weik es. 28 Iepa k na Skkl bikeitsak, e kueki ie t iepa mi sulu e bikeitsk as k wamblk skne ese wamblrakit. 29 Es iepa er sulunewa daaie. sulu kos e wambleke iepa t tai . Iepa wttsrke tai . Iepa e wamblke sulu. Iepa ukyrke imalepa ta. Iepa sttekewa ena wakkke sulu ena ski tweke tai . Kekra iepa er merie sulu ki . Iepa biyblke ki . 30 Iepa t smalepa cheke sulu. Sulu iepa na Skkl ar. Iepa e kkekeka tai e ttskeka tai ena k tkirku imalepa ki . yi sulusi bikeitseke iepa wkpa t, ese wamblekerakit. Iepa k t im ena iy tt dalieta. 31 dr bua e k ane iepa na. u k iepa kabl e k wawetait. Iepa k na yi dalrta. K yi sueta er siar wa. 32 Er iepa wa ijcher bua t Skkl tt dalino t ich t wpa t yi ekk wambleke esepa ki duwa kiane, er iepa t iwamblekeia. E k ie ta iepa wa bua iwr t smalepa t iwambl.

isie t p chy esepa kichatekettsa, esepa k a ynuk e tsatkoie Skkl wrki . sulu kos wambleke iepa t ese wambleke a t ies. E kueki mik a t iepa kichatttsa, eta e wa a wkpa tso e kichatktsa. E kueki k a a e tsatknuk. 2 Se wa ijcher t Skkl t sshul ysys, e t se e wambl sulu es esepa kos kichaterattsa. 3 A t sulu wambl wes wpa kichatttsa a t es, e ta wes a ibikeitsmi t Skkl k t a kichatepattsa ies? 4 A t ibikeitseke es, e ta e wa ie er bua se ta, e watktsa a tso. Ie t se anewekeia tai , ie k t se
1A
b

Skkl t sulitane shu lera ikk
b 2.1 Versculo i a Pablo ttkemi judiowak ta. E wnewa buaie verculo 12 ena itki itso e ki .
291
Romanos2
weik bet. Ie er bua a ta, e t a dalttsekeia bua, e wa ie tso a ulaik as a er mane ie a, e k jcher a wa? 5 Er a er darr. A k na er manewak ie a, e nu ki a tso Skkl ksik e k kik e ki . Mik ie sshulera e kw de eta ie t sshu lera ysys. 6-11 Sulitane dr ies me ie a, e kueki ie t isk mera ekl ekl a wes sser es. Wpa e chke kekra bua u k, tso ilo ena iki kka ena sene micho yulk, esepa ul a sene micho dra. Er wpa tkirke iwk ki , e wambl sulu, k t ie tt moki dali, esepa weikerait ksik wa daa. Wpa e wambl sulu esepa kos weirda siar kewe judiowak e ukuki ta sulitane, e dalrdarak imik tai . Er wpa serke ysys esepa kos a ilo ena iki kka ena sene br e merda tai kewe judiowak a e ukuki ta sulitane a. 12 P k dr judiowak esepa k ku Moiss tt dalino e diki a. Iepa t sulu wambl, e ta iweirda siar er iepa k shu lirpa tt e wa. Er judiowak tso tt e diki a, epa t sulu wambl e ta tt e wa iepa shulirda. 13 Wpa t tt dalino e tts, e kueki iepa k klwepa Skkl t wes p bua ysys es. E skie wpa t tt e w dali esepa klwerait es. 14-15 P k dr judiowak esepa k wa Skkl tt dalino kit Moiss t ykku ki e jcher. Er mik iepa t tt e w dali iwkpa wa ijcher e kueki , eta e wa iwnewa t tt dalino tso iepa er a. Tt e diki a iepa tso. Tt e wa iepa er t iepa a icheke t dr bua dr sulu. Tt e wa mikle ta iepa er t iepa kkateke, mikle ta iepa tsatkeke. Tt e wa iepa shu lirda. 16 E tkra aishku ta mik Skkl t kos tso blulewa se er a e shu lera Cristo Jess batamik eta, wes tt bua pakekey e t ich es. 17 Er a welepa dr judiowak, esepa erblke Moiss tt dalino e mik. A e ttska t a dr Skkl icha. 18 kiane ie ki ese jcher bua a wa. A yule bua ie tt wa, e kueki dr ibuaie e shu kitmi a a w. 19 A ibikeitseke t oka pautmi a a bua. E dr wes swbla k wawr esepa ulai es wes se tso stui a esepa a bw kkach es. 20 A wa tt dalino tso, e dr tt moki ena yi jcher tai e tt. E kueki a ibikeitseke t a a se kam yr esepa yrmi ena wpa k wa jcher esepa wblarmi. 21 E dr es, e ta wes a k e wbla? A t spatteke t k skne akblk ta wes a akblke? 22 A icheke t k skawta ssenewabak dalseukwa ta wes a t idalseweke? yi dikl tso dali e ar sulu a na ta wes yi tso iw a e ekibleke a t? 23 Tt dalino meneat a a, e wa a e ttska tai ta t idali? E wa a t ie dalsewwa. 24 We Skkl ykku t wes a k ich: P k dr judiowak, esepa t Skkl cheke sulu a ukumik.c 25 Moki wpa t Moiss tt dalino e iuteke, esepa a itttola kkulit tule tsir e dr bua. Er yi k t iiut, esepa a k idr ie bua, e dr wes k swakyule es. 26-29 Wpa dr judiowak chkle? E k dr iditsw

Isaas 52.5; Ezequiel 36.22

Romanos2,3
292
wa. E k dr iwakyule iyese al ki e wa. Judiowak chkle e dr wpa er ysys Skkl wa esepa, e dr wes iepa wakyule ier a es. E k onuk tt dalino e a. E ormi Wikl Batser a. Esepa wr bua Skkl wa, k dr sdits wa. E kueki p k dr judiowak, k wakyule, k wa Moiss tt dalino e ku, esepa t idali bua, e ta iepa suera Skkl t wes judiowak wakyule es er k iwakyule moki . P t tt dalino e dali, er k iwakyule ichk ki , esepa t judiowak k t iiut esepa kkatera iki aishku ta, er iwakyule ena tt dalino tso iwa. 1 Yile t ichakmi: E dr es, e ta ie bua idir t se dr judiowak? Se tottola kkulit tule tsir ie bua e dr? 2 Ye iiut t e dr bua shute ena iw dr tai . Ibuaie dr t Skkl t itt meatbak judiowak ul a. 3 Yne t iepa welepa t tt e dalsewwa, er e kueki ichmis t Skkl k tt moki ? 4 Au, k idr es. Er sulitane kachmi sulu, er ie tt moki kekra. E dr wes itso kitule ie ykku ki es, e t ie ch i es: Sulitane isuera t be tt moki . Be tt shulirmi, e ta be e alraka be kkatkwakpa ki .d Es Skkl ykku t ich. 5 P welepa k wa ijcher ysys, esepa t icheke t sser sulu, e wa ik wnewa buaie t Skkl dr ysys sulitane tsata. E kueki iepa t icheke t e nu ki sweikit, e k dr ysys. Es idir? 6 Au, k idr es. Skkl chpa k dr ysys, ema wes ie a sulitane shu lirmi ysys? 7 Es yile t ichakmi: Ye kache wa Skkl tt moki e ki karkeka tai , e ta kueki e nu ki ye kkatekeiait? 8 E chpa es, ema s ichmi t s as e wa bua k d tai . Welepa t icheke t tt sulu k wambl ese wa ye t swblaweke. Iepa na ye wakwa, e kueki iepa t ye cheke sulu es. Er iepa esepa kichatttsa kiane.
chmis? Sa dr judiowak esepa dr bua sulitane tsata? Au, k idr es. Ikkachtkey a a t sulitane, judiowak ena wpa k dr judiowak, esepa kos tso sene sulu diki a. 10 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: K yi ku ekl wia dr ysys Skkl wa! 11 dr bua Skkl a ese k ane yi na ys. K yi ku Skkl yulk. 12 Sulitane tsi tru ke ie yki ; Iepa er sulunewa sulu. K yi ku ekl wia bua ese u k.e 13 Iepa tt sulu, e dr wes snu klku kkppe alar sulu es.
9Ema
K yi dr ysys Skkl wa
Salmo 51.4
Salmo 14.1-3; 53.1-3
293
Romanos3
Iepa kk ki ski tw merie.f Iepa kapak e dr wes tkab ichk kapli es.g 14 Iepa tsoie alibchk smalepa ki ksik wa.h 15 Iepa er merie sttwa ki . 16 W iepa dami ee sweik ena seriaw siar ese mekearakit. 17 Sene br al e k suule iepa wa.i 18 Skkl dali e k eri ta iepa wa ys.j Es Skkl ykku t ich. 19 Se wa ijcher t kos ch Skkl tt dalino t, e chit wpa tso idiki a, esepa a. Tt e wa sulitane siwablwekewa Skkl t. ies tt e t ikkacheke t sulitane ki nu tso ie wa. 20 Tt dalino e dr ikkachoie se a t se dr sulu wamblkwakpa. E kueki k yi a iynukka: tt dalino iuty seraa, e kueki Skkl kawta ichk t ye dr p bua ysys.

i e ta Skkl t se a ikkachtke t wes ie t se klwmi wes p bua ysys es. E k dr tt dalino iuts e wa. E dr se erbl Jesucristo mik e wa. Wpa kos erbl ie mik, esepa klw Skkl t wes p bua ysys es. ies Skkl ykku kos e t isiniku t moki idir. Sulitane dr sulu wamblkwak. K se serku bua ysys wes Skkl olo ta tai e ser es. E kueki sulitane dr ies ie wa. 24 Er Cristo Jess t se yttsa sulu ul a. E wa Skkl t se klw wes p bua ysys es. E k ki se arku, e dr me. Es ie er bua ch se a. 25 Ie t Jesucristo mettsa ttwa se skie e p tne tai se nu oloyoie. E de se ul a se erbl Jess mik e wa. E wa ie t ikkach t ie dr ysys. K iaia ie t sene sulu dalttsbitu ena. 26 E kw ska ta ie k wa se weine wes skawta weinuk es. Er se nu patone Jesucristo weine e wa. E wa Skkl tso ikkachk i e ta t ie dr ysys. ies ie tso ikkachk t wes ie t wpa erbl Jess mik esepa klwmi wes p bua ysys es. 27 E dr es, e ta wa se e ttskami Skkl wa? K wa! Se erbl Jess mik, e kueki ie t se klw wes p bua ysys es. K idr tt dalino iuts e kueki . E kueki k se a e ttsnukka wa ys. 28 Es se t ibata chat t Skkl t se klw wes p bua ysys es se erbl Jess mik e kueki . K idr tt dalino e iuts e kueki . 29 Er Skkl dr judiowak Kkl? Ie k dr p malepa Kkl? T, dr judiowak esepa Kkl ies. 30 Ie dr ekl me. Wpa ie dr p k erbl Jess mik esepa klwit wes p bua ysys es. K ie tkine t

21-23 Er
Wes Skkl t se klwmi wes p bua ysys es (3.21-31)
Salmo 5.9
Salmo 140.3
Salmo 10.7
Isaas 59.7-8
Salmo 36.1
Romanos3,4
294
judiowak idir k idir judiowak. 31 Se tsatkrmi se erbl Jess mik e wa, eta s ichmi t Moiss tt dalino e k dich taia? Au, e k dr es! E skie se t ik ch moki t idich tsoia iwk es. sa judiowak y bak ki Abraham, i ma e chmis? jchenewa ie wa erbl Skkl mik e wa? 2-3 Skkl t Abraham klpa wes p bua ysys es bua wit e kueki , ema bua ie a e ttsrmika. Er Skkl ykku t ich: Abraham erbl Skkl mik, e kueki iklwit wes p bua ysys es.k E kueki ie k a e ttsnukka ys Skkl wa. 4 E dr wes skanebltke ese patu es, e k dr kakmeule. E dr ikanebletke e sk. 5 Er yile erbl Skkl t ssulusipa klwmi wes p bua ysys es e mik, e ta ese klwera Skkl t es, er k iwa bua one e tsatkoie. 6 ies e siniku David t. Ie ich t aycha bua w klw Skkl t wes p bua ysys es, k dr bua wit e kueki . 7 Ie t iy: Wpa ki inu oloy Skkl t ena itkwe iki , aycha bua esepa! 8 Wpa k chakepaia Skkl t inu ki , aycha bua esepa!l Es itso kitule. 9 Ye ichak t wpa y David t aycha bua esepa dr wpa wakyule itttola kkulit tule tsir e wa esepa ? Au. ies iepa dr wakyule esepa. Ye ichtke t Abraham erbl Skkl mik, e wpa k kueki ikloit wes p bua ysys es. 10 Er mik Skkl t iklo es? E dr iwakyne e ukuki e yki ? K idr e ukuki , e dr e yki . 11 Ie t iklw es ierbl imik e kueki . E ukuki ta ie kit e wakyuk iw kkachoie t iklwit wes p bua ysys es. Es ie de wpa erbl Skkl mik er k iwakyule, esepa kos y tsaweie. Es iepa kos klw Skkl t wes p bua ysys es. 12 ies ie dr wpa wakyule ena ierbl Skkl mik wes ie es kam iwakyu e yki , esepa kos y.
1Eta

Abraham erbl Skkl mik
kabl Abraham a tt i wa: Ye t k ulitane mera be a ena be aleripa a. Er ie k wa imne Abraham a tt dalino e iut wa. Imit ia ierbl imik e wa. E wa Abraham klne wes p bua ysys es. 14-15 Mik Skkl tt dalino dalsewwas, eta e nu ki se weikerait. Er tt e k ku npa, ema k ta dalsewwa. E kueki u k Skkl kabl Abraham a e w m d wpa t tt dalino e w iut esepa a, ema erbl Skkl mik ena ie kabl Abraham a e k dr ie bua. 16 E kueki u k Skkl kabl Abraham a, e wawit me wes yi kakmeule es ie erbl imik e wa. Ie t iw es er bua choie sulitane a as iw d Abraham aleripa ulitane ul a. E w dr t yne Abraham a, e

13 Skkl
Skkl t tt me Abraham a
Gnesis 15.6
Salmo 32.1-2
295
Romanos4,5
k dr wpa tso tt dalino diki a esepa a. ies e dr wpa kos erbl Skkl mik wes Abraham es esepa a. Es Abraham de se ulitane erbl Skkl mik esepa yie. 17 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es. E ki Skkl t ich Abraham a: Ye t be tkka k tai wakpa yie.m Skkl ku e yumiit itt wa. Skkl e dr sduowa shkeu kkanewak e. k mik Abraham erbl. 18 y Skkl t Abraham a wsua k iw tkpa su. Er Abraham t iklw moki ta iw panit. E kueki ie de k kuaki tai e wakpa yie wes ie a iynebak es. Skkl t ie a iy: Be aleripa alrda tai .n 19 Tsir eta ie ki duas de cien eyk (100). Ie wa ijcher t ie ena ilakl Sara dewatke kkpa alula k dpaia al. Er erbl Skkl mik e k oloyane ie wa ys. 20 Ie k wa ibikeitseka btbt. Skkl kabl ie a e k bikeitse ie wa t k iw tkpa. E skie ie k erbl Skkl mik ta iki kkait. 21 Ie t iklw moki t Skkl wa dich tso u k ie kabl ese woie. 22 E kueki Skkl t iklw wes p bua ysys es. 23 Skkl t iklw wes p bua ysys es. Tt e k kiteat ykku ki Abraham a. 24 ies ikiteat se a. Skkl t Skkpa Jess shkeokane e mik se erbl, e ta ies ie t se klwera wes p bua ysys es. 25 Jess wmenettsa ttwa se nu ki , e ukuki ta ishkeokaneit as se klr wes p bua ysys es.

erbl Jesucristo mik e wa Skkl t se klw wes p bua ysys es. E kueki i e ta ie er buanene se ki Skkpa Jesucristo batamik. 2 Jesucristo batamik ie er bua ch se a, se erbl ie mik e wa. Ie er bua ch se a, e a se e tkwa darr. Se wa ijcher t se drami ie ska olo ta tai ie ta ita. E w paneke se t krr, e t se ttsweke bua. 3 Er k dr e , ies se ttsrke bua mik se weirke eta. E w dr t se wa ijcher t mik se weirke, eta e t se k dich ieke idalttsk er bua wa. 4 kos dalttss er bua wa e wr bua Skkl wa. Se wr bua ie wa, e ta e t se k iw k panuk krr. E kueki se ttsrke bua se weirke e shua. 5 Wikl Batser mne se a e t se a ikkacheke t Skkl na se dalr tai , e kueki ipan e e k t se eriawepa. 6 Mik Skkl t ikw me e de, eta Cristo ktewa se nu skie se tsoia k a e tsat kr e dalewa. 7 Darr idir se a e muktsa ttwa oka skie, er im dr p bua ysys ese. Isalema yile e mumittsa ttwa p bua shute ese skie. 8 Er Cristo e mettsa ttwa se skie, se bakia e wamblk sulu e dalewa. E t se a ikkacheke t kos Skkl na se dalr. 9 Ie ktewa ip tne tai e wa Skkl t se klw wes

1Se
Skkl er buanene se ki
Gnesis 17.5
Gnesis 15.5
Romanos5,6
296
p bua ysys es. E yita bua ie wa se tsat krda Skkl ksik yki . 10 Mik se bak Skkl bolkpaie, eta ie wk t ier buawne se ki il ttwa e batamik. Er i e ta ie er buanene se ki , e yita bua se tsat krda Cristo tsone ttska e dich wa. 11 Er k dr e . Skkpa Jesucristo batamik Skkl er buanene se ki , e kueki se ttsrke bua ie batamik.

ts yne ki Adn, e wa sene sulu ts dbitu k i a. Ie dr sulitane yie. E kueki mik ie t sulu ts wambl, eta e dr wes sulitane t iwambl ie ta ita es. E t sulitane wmettsa sulu wamblk ena e nu ki dukwa. E kueki duwa de sulitane ki . 13 Kam tt dalino mer Moiss a, e yki sulu wamblnemibak je. Er e kw ska ta tt dalino k ta, e kueki k yi kkatne inu ki . 14 Er Adn kw ska d Moiss kw ska sulitane blrke. ies wpa k wa Skkl tt dalseonewa wes Adn es, esepa blrulune. Ie dr wm ekl doia ie itki e klla. 15 sulu wambl Adn t ena bua o Skkl t se a e dr kuaki . Adn t sulu wambl, e kueki tai sblrulune. Er wm ekl sk, e dr Jesucristo, e batamik Skkl er bua ch se a me k tu ta. E dr bua ichkle, e wa 16 Adn t sulu wambl etkicha me, e nu ki sulitane stsatkrke tai . kichatttsa Skkl t. Er Skkl er bua ch se a, e kueki ie t se klw wes p bua ysys es, er se t sulu wambleke tai . E kueki bua o ie t se a, e k dr wes sulu wambl Adn t es. 17Es wm ekl t sulu wambl, e wa duwa e alka sulitane ki . E yita o Jesucristo t, e wa wpa a Skkl er bua ch klwit wes p bua ysys es, esepa kos ul a sene paali dra ta iepa e alraka ie ta ita. E dr tai tkka wambl Adn t e tsata. 18 sulu wambl Adn t etkicha, e wa sulitane kichatnettsa. Er ysys w Jesucristo t etkicha, e wa sulitane klrmi wes p bua ysys es as iser micho. 19 Adn t Skkl tt ts dalseowa e wa sulitane wmenettsa sulu wamblk. Er Jesucristo t Skkl tt dali, e wa se tai klrda wes p bua ysys es. 20 Skkl t tt dalino m se a as sulu wamblekes kos e jcherwa se wa ysys t e dr sulu. Er mik ijchenewa se wa, eta se na iw armi buaie t kos Skkl er bua ch se a. E dr tai sulu kos wamblekes e tsata. 21 Mik se bak klulewa duwa ul a, eta sene sulu e alika se ki . Er Skkl er bua ch se a, e diki a se tso i e ta wes se bak kua sene sulu diki a es. Ie er bua ch se a Skkpa Jesucristo batamik, e wa se klwit wes p bua ysys es ta sene micho mit se a.

12 Wm
Adn ena Cristo
1E
dr es ema i ma s ichmi? sulu k wamblias as Skkl er bua k ch se a tai shute? 2 Au, e k dr es. Se dr wes sduulewa
Se dr wes sduulewa es sene sulu yki
297
Romanos6
es sene sulu yki . Wes sulu wamblmi ias? 3 A k wa ijcher t se wsune e t iw kkacheke t se batsulewa Cristo Jess mik? E dr wes se ttwaak ie ta es. 4 Se wsune e w kiane ch t se tbinewa ie ta. E dr es as se serne kuaki wes Cristo shkenekane Sy olo ta tai e wa e ser es. 5 Se batsulewa ie mik ie dunewa eer, es ies se shkerdakane wes ie shkenekane es. 6-7 Se wa ijcher t sduulewa k kuia sulu wamblk. Es ies wes se dr kua e dunewa Cristo ta wtulewa krus mik. E tka es as swk dr sulu e dich er wa ta stkshkar sene sulu ul a k kuia klulewa. 8-9 Se wa ijcher t Cristo shkenekane, e kueki ie k dupawane. Duewa k e alpakaia ie ki . E kueki se duulewatke ie ta, e ta se t iklw moki t se serdane ie ta. 10 Mik ie ktwa, eta iktwa etkicha me se nu ki , k isk dupawaiane. Er ishkenekane serkene 11 Es ies a e tts moki t a duulewa sene sulu yki , er a tso Skkl a. ttska senoie ysys Skkl a a batsulewa Cristo Jess mik e wa. 12 E kuek i k a kaw mukia sene sulu a as k ie alk a a ki ta sulu kos wamblak a na ese wambl a t. 13 K a e muktsaia sene sulu ul a as e k t a klwa sulu wambloie. E skie a e mttsa Skkl a wes sduulewa shkenekane es. A e mttsa wae Skkl a senuk ysys. 14 A k kuia Moiss tt dalino diki a. A tso Skkl er bua chke se a e diki a. E kueki a e mttsa senuk ysys ta es sene sulu k e alpaka a ki .

dr es, e ta i ma s ichmi? Se k kuia tt dalino e diki a. Se tso Skkl er bua ch se a e diki a. Ema e kueki sulu wambls? Au, k idr es. 16 A wa ijcher bua t yi tt iutekes, ese ul a se tso klulewa wes sklulewa kan msoie tso iwkir ul a es. Es sene sulu tt iutekes, e ta e ul a se tso klulewa wes kan mso es ta e nu ki se duralur weir micho. Er Skkl tt iutekes, e ta e ul a se tso ta e wa se serda ysys. 17 A bak klulewa sene sulu ul a wes kan mso es. Er wstela Skkl a t i e ta tt bua pakane a a e iut a t er moki wa. 18 Es a yulettsatke sene sulu ul a ta i e ta a de sene ysys e ul a. 19 (A i katt Skkl tt a, e kueki tt i kleekey a a kan mso tt wa.) Kenet a e mettsa e iau kka sene sulusi wa ena sulu k wamblk. Er e s i e ta a e mttsa senuk ysys as a ser batser. 20 Mik a bakia klulewa sene sulu ul a, eta k a tkine sene ysys ki . 21 E wa bua d a ul a? E ul a a mne dukulur weir micho. I e ta sulu wambl a t ese t a jawne. 22 Er a ynettsa sene sulu ul a. A de Skkl kan msopaie. E ul a a serke batser, e bata dr sene micho. 23 sulu wamblekes ese skie sdurawa. Er wpa batsulewa Skkpa Cristo Jess mik, esepa a sene micho mera Skkl t me.
15 E

Skawta senuk bua ysys Skkl a
Romanos7
298 Se duulur tt dalino yki
yamipa, Moiss tt dalino, e suule bua a wa. A wa ijcher t tt e diki a stso, stsoia ttska e dalewa. 2 E dr wes alakl senewabak es. Ese k kawta iwm kwa iwm tsoia ttska e dalewa. Er mik iwm blnewa, eta e tt olone ie ki . 3 Alakl ese sen wm oka ta iwm chkle tsoia ttska e dalewa, e ta tt e dalsewwait. Er iwm chkle blnewa, e ta ie k kuia tt e diki a. Ie a ser wamine bua wm sk ta, e k dr tr. 4 A yamipa, es idr se a ies. Se batsulewa Cristo mik, e kueki se duulur ie ta tt dalino e yki . ies se shkenekane ie ta as se ser wes Skkl wa iwr bua es. 5 Mik se bak senuk swk dr sulu e diki a, eta tt dalino t se wrieikeke sulu k wamblk. E ul a se mne dukulur. 6 Se bak klulewa tt dalino e diki a, er i e ta se durulune tt e yki . Se ynettsa tt e ul a as se kanebl Skkl a kuaki sene paali m iWikl t se a e wa. E k dr wes se bak kaneblk ie a tt dalino kitule ykku ki e iut wa es.

1A
idir, ema i ma s ichmi? Moiss tt dalino kitule e dr sulu? Au, k idr es. Tt e k ku npa, ema ye k wa ijcher t dr sulu. Tt e k t ichpa: K a kaw ta oka yi kkechk, ema ye k wa ijcher t e dr sulu. 8 Er tt dalino k ku npa, ema sene sulu k dich ta. E kueki tt dalino e wa sene sulu t ye erkiwka sulu tsaki wamblk. 9 K iaia kam ye wa tt dalino jcher wa, e yki ye ttsne bua. Er mik ye wa tt e jchenewa, eta sene sulu tso ye a e dich ine ta ye na ianewa t ye dr sulu wamblkwak 10-11 kichatulettsa. Tt dalino batamik sene sulu t ye ki tw as sulu wambly, ese t ye kichatttsa. Es tt e t warma sene micho mmi ye a, e skie ye kichatttsait. 12 Es Moiss tt dalino e dr bua, e dr ysys, e dr batser. 13 Eta e yne t tt bua e t ye kichatttsa? Au, k idr es. Tt bua e batamik, sulu wamblekey, ese t ye kichatttsa. Tt dalino e t se a ikkacheke moki t sulu wamblekes, ese dr sulu ichk. Es tt dalino dr bua, e wa s isumi t moki sulu wamblekes ese dr sulu me. 14 Se wa ijcher t tt dalino e dr Skkl wk tt. Er ye dr siar k dich ta klulewa sene sulu ul a ikan msoie. 15 wamblekey ese k ane ye wk na. bua wak ye na ese k wy. Er ar sulu ye na, ese wamblekey. 16 k wamblak ye na ese wambly, e ta e wa ye icheke t tt dalino e dr bua. 17-18 bua wak ye na, ese k or

7Es
Sene sulu ta ippk
299
Romanos7,8
ye a, e wa ye wa ijcher t dr bua e k ku ye er a. S ichma k bua ku ye wk dr sulu e a. Es idir e kueki ye k t sulu wambleku ye wk er wa. Sene sulu tso ye er a, e t ye k iwamblk. 19 bua wak ye na, ese k wy. ies sulu k wamblak ye na, ese wamblekey. 20 Es sulu k wamblak ye na, ese wambly, e ta e k dr t ye t iwambleke ye wk er wa. E dr t sene sulu tso ye na, e t ye keke iwamblk. 21 Es ye na iane t er bua wak ye na er ye a sene sulu tkr. 22 Tt dalino meat Skkl t, e wa ye wbats tai . 23 Er il sk tso ye a, e ttsy t e tso bua wak ye na ese wklu k. E dr sene sulu tso ye er a e, e ul a ye tso klulewa. 24 Ye dr siarla. sulu tso ye er a, e t ye kichatttsa. E yki yi t ye tsatkmi? 25 Skkl t ye tsatk Skkpa Jesucristo batamik. E kueki wstela chy ia. Es ye na tt dalino meat Skkl t e iutak. Er ye wk dr sulu, e t ye k sulu wamblk.

Jess batamik Skkl Wikl t sene micho meke se a, e t ye yttsa sene sulu ena duwa e ul a. E kueki i e ta wpa batsulewa Cristo Jess mik, esepa k kichatepa Skkl t ys. 3 k onuk Moiss tt dalino a, e w Skkl t. Se wk dr sulu e k t se k tt dalino iutk bua, e kueki e k a se tsatknuk. Er Skkl t iwk al patkbitu sditsie ttwa se skie se nu patuoie. Es ie t sene sulu tso se er a e kichatttsa. 4 E w ie t as se klit wes p bua ysys es wes tt dalino ysys e t se a iki es. Se klne es, esepa serke wes Skkl Wikl ki ikiane es. Iepa k serkuia wes swk dr sulu ki ikiane es. 5 Wpa serke wes swk dr sulu ki ikiane es, esepa er merie kiane e ki ese ki . Er wpa serke wes Skkl Wikl ki ikiane es, esepa er merie kiane e ki ese ki . 6 kiane swk dr sulu ki , ese ki se er merie, e ta e bata dr se duwa. Er se er merie kiane Skkl Wikl ki , ese ki , e ta e bata dr sene micho, ies sene br Skkl ta e. 7 Er wpa er merie kiane swk dr sulu ki , ese ki , esepa k t Skkl tt dalino e dali, moki iepa k a idalir. E kueki iepa dr Skkl bolkpa. 8 Wpa serke wes swk dr sulu ki ikiane es, esepa k a onuk wr bua Skkl wa. 9 Er Skkl Wikl tso se a, e ta se k kuia swk dr sulu ul a. E skie se tso Skkl Wikl ul a. Yi k a Cristo Wikl ku, ese k dr ie icha. 10 Er Skkl t se klw wes p bua ysys es, e kueki Cristo tso se a. E dr es, e ta er schk nurdawa se nu kueki , er se wikl ser micho. 11 Skkl t Cristo Jess shkeokane, e Wikl tso se a, e ta aishku ta ie t se nu shkeweraka iWikl tso se a e wa.

1-2 Cristo
Se sermi bua ysys Skkl Wikl wa
Romanos8
12 A 13 Se
300
yamipa, e kueki k se kne senukia wes swk dr sulu ki ikiane es. serke es, e ta se durawa. Er se e alka iki Skkl Wikl wa, e ta se ser micho. 14 Wpa wttseke Skkl Wikl t, esepa dr Skkl alar. 15 Skkl k wa iWikl mne se a se klwowa ksik wa as se suarne. E skie iWikl wa se de ie alarie. Ie Wikl wa ie a ichmis: A ywla. 16 ies ie 17 Es se dr ie alar. Se Wikl t se k ittsk se er a t se dr ie alar. weirke Cristo ta ita, e je ta ies se kirdawa bua ie ta ita ie olo ta tai e ska. Aishku ta kos tso blule Skkl wa m se a, e dra se ul a Cristo ta ita.

a ta ie olo tai e a se draak aishku ta, e dr bua shute. E omik ta se weirke kos k i ki e k dr . 19 Aishku ta ikkayrda wsha t se dr Skkl alar. E kw paneke krr yi ulitane yat Skkl t ese t. 20 yi ulitane yat Skkl t ese kos sulunewa. kos yule e k wk e suluonewa. Er Skkl wk t iwmettsa es. Er ibuawenerait aishku ta. 21 Ie wk t iyat: Aishku ta yi kos yat ye t e yerattsaney iweirke tai e ul a as itsatknar ena ilkarka tai ye olo wa ye alar ta ita. E kueki yi ulitane yatit e tso kaw e panuk krr. 22 Se wa ijcher t d ikk ta yi ulitane yatit e rrerkeia ena iweirkeia wes alakl al ku rketke weir es. 23 Er k e rrerku kaw e panuk. ies se a Skkl Wikl menetke wes yi ts kakm sia es, epa rrerkeia kaw e panekes e dalewa. E kw ska ta Skkl t se tseratk daa ilarie, ta se chk manewerattsaneit bua k dutawaia. 24 Se tsat kne er se tsat krketke daaie e panekes. tsotke swa ese k panekus. E kueki mik se t ich t e kw panekes, eta e w kiane ch t kam s isa. 25 Er kam sas ese panekes, e ta se kawta ipanuk br sweirke kos e daltts wa. 26 Es ies se k dich ta, e kueki Skkl Wikl t se ki meke. K se wblar bua ttk Skkl ta wes se k ttk ita es. Er ie wk Wikl tso se tt chk ie a tai kkch wa ena tt k yr sia ese wa. 27 Ie wa se er suule bua. Ie Wikl t ikieke ie ichapa batser ki wes ie ki ikiane es. E kueki cheke iWikl t ie a e ane bua ie na.

18 Ye
tso se a aishku ta e dr bua chkle
wa ijcher t wpa na Skkl dalr, ies iklobakit wes ie wk t ibikeitsbak es, esepa ta kos tkke, e a ie ul ter iepa ki moie as idttsa bua wes ie ki kiane es. 29 Wpa shu kitbakit epa bikeitsbakit t idra wes ie Al es as ie Al d iepa tai e shua wes ikok es. 30 Wpa bikeitsbakit epa kiit ies. Wpa kiit epa klwit wes p bua ysys es. Wpa klwit es, esepa dra ie ta ita ilo tai e a.

28 Se
Se e alka yi ulitane ki Cristo batamik
301
31E
Romanos8,9
dr es, e ta k kianeia ch. Skkl tso se ta, e ta e almika se ki ? 32 Ie k wa iwk Al kkone, e mettsait ttwa se ulitane skie e yita kos merait se a il ta ita! 33 Yi t wpa shu kitbak Skkl t esepa kkatmi? K yi. Ie wk t iepa klwtke wes p bua ysys es. 34 Yi a iepa kichatrmi? K yi. Cristo Jess ktwa se skie, e k ie ta ishkenekane tkr Skkl ul buakka se tt chk. 35 t se yttsami Cristo na se dalr tai e ul a? Se weir tai al? darr al? Se weir Jess tt batamik al? Se duke bli wa al? K se datsi ta al? Il tk se ta al? Sttwa al? Au. K a se yrpattsa ie ul a. 36 E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Be dalrmik wekk al ta sa tterawa p t. Sa sueke iepa dr wes obeja tsmi ttwa es.o Es Skkl ykku t ich. 37 Er e shua se dr e alkwakpa tsata, Cristo na se dalr tai e batamik. 38 E kueki ye wa ijcher bua t k t se yepattsa Skkl na se dalr tai e ul a. Duewa, sene, ie biychkwakpa, yi wkir k wrtawa, tkke se ta i e ta, tkmi se ta aishku ta, sk tso dich 39 kos tso k ja a, kos tso k dishet, ekk kos ena sk yatit, e ta, kos k a se yrpattsa ie na se dalr tai e ul a. Ie na se dalr tai , e kkachit se a Skkpa Cristo Jess e wa.

cheke ye t a a e dr moki . Ye dr Cristo icha, k ye kach. ies Wikl Batser wa ye er t ye a icheke t e dr moki . 2-3 Moki ye chkenewa siar, tai ye er iarke kek ra ye wk ditswpa kueki . Ye wk m kichate Skkl t yttsa Cristo ul a as iepa tsat kr ye skie. 4 Epa dr Israel aleripa. K iaia Skkl t iepa tsetk ie alarie. Iepa a ie t ilo tai e kkay. Ie ena iepa tt me a tsaki ies itt dalino e meit iepa a. Wes yi wakanew ie dalioie e wa iepa wblaoit. ies ie kabl iepa a er bua chk. 5 Iepa dr sa ypa bak k iaia dalirta tai , epa aleripa. ies w pairinebitu idi wa sblie e ku ne iepa ditsw wa, e dr Skkl dr yi ulitane tsata ki karkeka kekra e. Es e idir. 6 K ye ku ichk t Skkl kabl er bua chk iepa a e k w bak. E k dr es. E dr t k iepa seraa dr Israel aleripa chkle Skkl a. 7 ies Abraham aleripa, epa kibiiepa k dr ie aleripa chkle Skkl a. Skkl t iy ie a: Be aleripa chkle, epa dra Isaac wa.p 8 E w kiane ch t k yi dr Skkl alar sditsw wa. E skie wpa t u k Skkl kabl e klw wes Abraham t iklw es, esepa dr Abraham aleripa chkle Skkl a. 9 Skkl kabl ie a tt i wa: Kaw
1

Skkl t Israel aleripa shu kitbak ie alarie
Salmo 44.22
Gnesis 21.12
Romanos9
302
ikk ta duas ik ye drane ta be alakl Sara al tatke.q E klw Abraham t. 10 Er k dr e . Sara al ku ne e dr sa y bak k iaia ki Isaac e. Ie al kaka itay Rebeca ta epa dr kl wakpa wm. 11-13 Er kam iepa ku r, kam iepa t bua sulu wambl, e yki Skkl t iy k dra itsirla kan msoie.r E dr wes isk tso kitule Rebeca a: Ikibi Skkl ykku ki es, e ki ie t ich: Jacob dalne ye na, er Esa watttsay.s Es iatetke t wne shushtak ie wk na, ese shushtit as iw dttsa wes ie ki ikiane es. K dr ws ese kueki . 14 Es idir, e ta s ichmi t Skkl k dr ysys? Au, k idr es. 15 Ie t iy Moiss a: W a ye er bua chak, ese a ye er bua chra. ies w suak ye na er siar wa, ese sueray er siar wa.t 16 E kueki ie k er bua ch se a, se ki ikiane wekes e kueki . Er wpa sueke ie t er siar wa, esepa a ie er bua chra. 17 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es. E ki Skkl t ich Egipto bl a: Ye t be tkka k i blie, e w ta ye wa. E dr ye dich kkachoie be wa as yi dr ye e tt pakar k wae.u 18 Es yi suak Skkl na er siar wa, ese suerait er siar wa. ies yi er darwakwa ie na, ese er darwerawa ie t. 19 Er isalema a wele t ye a ichmi: Moki t kiane w Skkl ki ese k wklnuk yi a wes ie t se chakmi se nu ki ? 20 Er ye iiutmi: A wm i ma be erbik be dr yi, e t Skkl iut er sulu wa? Skau k t ichepa iyukwak a: kueki be t ye yu i es? 21 Skau yukwak e a iyrmi wes ie na iyuak es. Skauchka e yrmi skau buabuaie ena skau seie ies. 22 Es ies Skkl t iwmi wes ie ki ikiane es. Ie na ie ksik ena ie dich kkachak sulu wamblkwakpa wmeulettsa weinuk esepa ewwa wa, e ta e wmi ie t. Er epa kos dalttsekeia ie t br ena 23 as it se shu kitbakit epa a. K iaia ie t se ie olo tai shute e kkach shu kitbak su er siar wa ies se klobakit as se d ie ska olo ta tai ie ta ita. 24 Es judiowak ena p k dr judiowak, epa shua ie t se klobak ie wk a. 25 E dr wes Oseas t ikit iykku ki es. E ki Skkl t ich: Wpa k dr ye icha, esepa kieray ye icha. Wpa k dalr ye na, esepa a icheray: ye na a dalr.v 26 ies k w ki ye t iy: a k dr ye icha k e ki ye icherane: Ye dr Skkl chk e alar a dr. w 27-28 Isaas t Israel aleripa y i es: K wae wpa wmeulettsa kichatnuk e wakanewera Skkl t bet k wtknuk ys.

q v
Gnesis 18.10,14 r Gnesis 25.23 Oseas 2.23 w Oseas 1.10
Malaquas 1.2-3
xodo 33.19
xodo 9.16
303
Romanos9,10
E kueki er Israel aleripa dr tai wes day tsw es, er iepa welepa tsatkrda, k dr tai .x 29 E dr wes Isaas t iy es. Ie ich: Skkl dich ta yi ulitane tsata, e k t se aleripa mpaat, ema se enewa seraa wes Sodoma ena Gomorra wakpa enewa es.y
s isu t p k dr Israel aleripa, k ku sene ysys e yulk, esepa klw Skkl t wes p bua ysys es iepa erbl Jess mik e wa. 31 E skie Israel aleripa ki ikiane t Skkl t iepa klw wes p bua ysys es tt dalino e dali wa, er e k ska iepa ul d. 32 kueki e k d iepa ul a? Iepa k erblne Jess mik e kueki . Iepa erbl bua wekerakit e mik. E kueki iepa tne Jess mik wes sklastkr k mik es. 33 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Ye tt tts. k tkaty et Sin, e mik p klastkrda, k e t iepa erra i ski . Er wpa erbl k e mik, esepa k eriarpa.z Es Skkl ykku t ich. k e t Jess ch. 1 A yamipa, Israel aleripa m tsat kr e kkechekey tai ye er a, e kiekey Skkl a. 2 Ye ich t moki iepa kaneblak darr Skkl a. Er ie tt moki e w k ane iepa na bua. 3 Iepa k na iane t ie t sklweke wes p bua ysys es serbl Jess mik e wa. Tt e watttsa iepa t. Iepa atak bua ysys ie wa iepa serke es e wa. 4 Er Moiss tt dalino e w dr Cristo kkach. E kueki mik ie de, eta tt e w de. E kueki wpa erbl ie mik esepa ulitane klwera Skkl t wes p bua ysys es. 5 Se wr ysys Skkl wa sene ysys wa, e y Moiss t i es: Yi t tt dalino e dali ysys seraa, ese ser micho tt e wa.a 6 Er se wr ysys Skkl wa se erbl Jess mik, e y Moiss t i es: K a t ibikeitsar t yi mimi k ja a? E dr wes se m mi Cristo yulk as ibitune k i ki . 7 ies yi mimi k di kaska? E dr wes se m mi Cristo yulk as ishkerkane sduulewa tso esepa shua. 8 Er tt e t ich: Tt bua e tso tsi net se ska ena se kk a ena se er a.b Tt bua e dr as a erbl Jess mik, e tt pakeke sa t. 9-10 Se er a tt e klws as Skkl t se kl wes p bua ysys es. ies swk kk wa ichs t Jess dr Skkpa ekl e as se tsatkr. E kueki ich a t a wk kk wa t Jess dr Skkpa ekl e, ies iklw a t a er a t Skkl t ishkeokane, e ta a tsatkrda. 11 Skkl ykku t ich: Yi erbl ie mik esepa k eriarpa.c 12 Skkpa e dr sulitane Kkl. Judiowak ena wpa k dr judiowak, esepa kos Kkl ie
30 Es

Jess tt bua e dr Israel aleripa a ies
10

x c
Isaas 10.22-23 Isaas 28.16
Isaas 1.9
Isaas 8.14; 28.16
Levtico 18.5
Deuteronomio 30.14
Romanos10,11
304
dr. E kueki iepa dr ikk ie wa. Wpa kkchke ie a as iepa tsatkit, tai . 13 E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: esepa a ie er bua ch Yi kos t e tsatk ki Skkl a, esepa ulitane tsatkrda.d 14 Er k serblne ie mik, e ta wes skkchmi ie a? ies k swa ie tt ttsule, e ta wes mi ie mik? ies k yi wa ie tt pakane sia, e ta wes ittsmis? 15 ies serbl ie tt pakkwakpa k patkne yi wa, e ta wes epa dmi ie tt pakk sia? E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Wpa wa tt bua datse sia, esepa de e dr bua shute.e 16 Er k sulitane wa tt bua e klne. Es Isaas t iybak: A Skkl, tt paka sa t wsua k yi wa e klne.f 17 Es s isu t se erbl Skkl mik, e datse ie tt ttss, e wa. Tt e dr Cristo tt. 18 Er ye ichak: A ich, k iwarak tt e ttsule? Er ye e iutne t, iepa wa ittsule je. E dr wes Skkl ykku t ich es w ichit: Skkl tt pakkwakpa, epa tka k wae, Tt i de d w k i erker ee.g Es Skkl ykku t ich. 19 Ye isk chakne: A ich Israel aleripa kam na iw ar? E iut Moiss t mik ie t iy iepa a t Skkl t iy i es: Ye t a kera sibinukka p k dr , esepa wa. Ye t a kera ulunukka p k na ane, esepa ki .h 20 E ukuki ta Isaas dich dka ichk t Skkl t p k dr Israel aleripa esepa y i es: Wpa k ku ye payulk, esepa t ye ku. Wpa k ku ye chakk, esepa a ye e kkach.i 21 ies Isaas t isk y t Skkl t Israel aleripa y i es: Iepa t ye tt dalsewwa ippke ye ta, esepa a kekra ye t iki m watk.j Es Skkl ykku t ich.

ta ye ichak: A ich, Israel aleripa watttsa Skkl t seraa? Au, k idr es. Ye wk dr Israel aleri ekl. Ye dr Abraham aleri ekl Benjamn ditsw wa. 2 Kua Skkl t Israel aleripa shukitbak iwk ichaie. K iepa watulettsa ie wa. Elas tt tso kitule Skkl ykku ki w Israel aleripa kkatkait Skkl a, e k jcher a wa? Ie ich Skkl a: 3 A Skkl, iepa t be tteklpa malepa kos ttlur. ies ka tso yi moka be a, e kos tkttsarakit. Ye atat ttska er ye ttakwa iepa na ies.k 4 Er Skkl t ie iut: Wpa dka mil kuryk (7.000) epa k e tkulewa kuch ki Baal dalioie ekkpa tsoia ye wa.l 5 Es ies i e ta Israel aleripa

11
1I
Skkl er bua chra Israel aleripa a
d j
Joel 2.32 Isaas 65.2
Isaas 52.7 f Isaas 53.1 g Salmo 19.4 k 1 Reyes 19.10,14 l 1 Reyes 19.18
Deuteronomio 32.21
Isaas 65.1
305
Romanos11
tso tai , er e shua wpa a Skkl er bua y ta ishukitit, esepa k dr tai . 6 Iepa shukitit ie er bua ch iepa a e kueki , e ta e w kiane ch t e k dr bua w iepa t e kueki . Ichpa es, ema k ie er bua yne. 7 E kueki s isu t Israel aleripa bak tsat k yulk, e k d iepa ulitane ul a. Er iepa welepa shu kit Skkl t, epa ul a ide, er imalepa er darrulune. 8 E dr wes Skkl ykku t ich es. E ich: Skkl t iepa k er chu kwa ie ska. E dr wes iepa wbla ta, er k iwawr es. E dr wes iepa kuka ta er k iwattsr. D i e ta iepa dr es.m 9 Es ies David t iepa y i es: Mik iepa tso kaw tku k kane, eta as ee ibolkpa t iklwa ksik wa as iepa klastkr ta iweirdak. 10 Iwbla m k wawria. Itsi w m krwa dal ekke diki a kekra.n

ta ye ichak: A ich Israel aleripa t Jess watttsa e w kiane ch t iepa k tsatkrpa? Au, e k dr es. E skie sulu wambl iepa t e batamik p malepa tsatkrmi. E tka es as iepa sibirka p malepa ki ta ierkirdak erblk Jess mik. 12 sulu wambl iepa t, e batamik p malepa a Skkl er bua ch tai k wae. E yita bua sulitane a ie er bua k chra tai shute mik judiowak tai erbl Jess mik eta. 13 Er a k dr judiowak, esepa a ye t il cheke. Skkl t ye a kan i me Jess tteklie p k dr judiowak esepa a tt pakk. Kan e dalr tai ye na. 14 Isalema kan e wa ye t ye wk ditswpa welepa m ukywka ta iepa ies erblmi Jess mik as itsatkr. 15 Iepa watttsa Skkl t e batamik ie ena k wae wakpa malepa er buarmine ki . E yita mik ie t iepa sk kiwane bua, eta e dr bua shute. E dr bua wes sduulewa e shkenekane es. 16 Harinachka ts meule Skkl ao e dr batser, e ta iyk dr batser ies. ies kal wikicha dr batser, e ta kal e kos dr batser ies. Es judiowak ypa ts dr Skkl icha, e kueki ileripa dr ie icha ies. 17 Skkl t judiowak watttsa, e dr wes kal uru ki olivo e ul te es. P k dr judiowak esepa dr wes olivo kl kairu ul tkwa olivo uru ul tule ese skie es. E batamik i e ta a serke bua olivo kl uru e w mik. 18 E kueki olivo uru ul tule, e k ki a e ttskka. Er a e ttsakka, e ta a na ian t ul serke iw mik; iw k serku iul mik.

11I
P k dr Israel aleripa esepa tsatkrda
m Deuteronomio 29.4; Isaas 29.10 n Salmo 69.22-23 o 11.16 Harinachka ts meule Skkl a: Pablo tso ichk t judiowak dr wes harinachka es. Harinachka ts e dr wes judiowak ypa ts Abraham ena Isaac ena Jacob es. Harinachka iyk e dr wes ileripa datse itki es.
Romanos11
19Isalema
306
a ichmi: E yne er iul uru trolone as sa tkrwane iskie. 20 E yne er iepa trolone iepa k erblne Jess mik e kueki . Er a erbl Jess mik, e kueki a tkulewa olivo kl uru mik. E kueki k a e ttskka. Warma a kawta Skkl dalik. 21 Ie k wa kal chk e ie t a mepaat. 22 A na ian t wes Skkl dr. ul meneat, e yita k Ie er bua chmi se a, er ies ie a skichatrmi. Wpa anemi sulu a, esepa kichaterattsait. Er ie er bua ch a a. A erblkeia ie mik, ema bua idir. Er a k serkuia es, e ta a trdattsa ies. 23 Judiowak k erblne Jess mik. Er e k wamblia iepa t ta ierbl imik, e ta Skkl wa dich tso iepa tkowane iwkpa kli mik, e kueki itkrdawarak. 24 E w dr i es: a k dr judiowak, epa dr wes olivo kairu ul tule tkulewa olivo uru mik es. Er e k wetas es, er es Skkl t iw a a. E yita bua judiowak dr wes ul chk es, esepa tkrwamine bua iwkpa kli mik.

yamipa, kenet ta tt tso blule, ese chekey a a. Ye ki ikiane t tt e jcher wa a wa as a k e ttska t a wa yi jcher Israel aleripa tsata. Tt blule e dr i: i e ta Israel aleripa kibiiepa er darrulune d mik p malepa shu kitbak Skkl t e kos tsatkne eta. E ukuki ta iepa kos tsatkrda wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Stsatkkwak datse Sin, e t sene sulu kos yerattsa Jacob aleripa shua. 27 Tt e meray iepa a mik iepa nu oloyy iepa ki eta.p Es Skkl ykku t ich. 28-29 Mik Skkl t sshu sht er bua choie sia, eta e k manewepait. Israel aleripa t Jess tt bua watttsa, e kueki i e ta iepa dr Skkl bolkpa. Er k iaia iepa ypa bak epa shu kitit er bua choie iepa a. E kueki iepa aleripa dalrkeia ie na. E tka es iepa ta as a tsatkr. 30-32 Sulitane t ie tt dalsewwa, e nu ul a se tso klulewa. E meatbakit es as ie a sulitane su r er siar wa ikk. E kueki kenet a t ie dalsewwa, er i e ta a suit er siar wa, iepa t ie dalsewwa e kueki . Es ies i e ta iepa t ie dalsewekewa, er e dr as a sait er siar wa, ies as iepa saneit er siar wa. 33 Skkl er bua ch tai shute se a. Ie wa yi ulitane jcher bua sulitane tsata. Ie kabikeits tai i ski . bikeitseke ie t ese k w pakanuk yi a. wekeit ese k anuk yi na. 34-36 kos e w dr ie. kos tso ie batamik. kos tso ie wk a. E kueki Skkl ykku t ich: Skkl erbik e k jcher yi wa.

25-26 A
Israel aleripa tsatkrda tai
Isaas 59.20-21; 27.9

307
Romanos11,12
K yi a ie pautu k. K yi a menuk ie a keweie as ie t isk mne ia. Skkl ki kkas kekra! Es e idir! yamipa, Skkl er bua ch se a tai , e kueki ye kkch a a t a e mttsa ekl ekl ie a kekra wes batser meule ie a wr bua ie wa es. Es se t ie dali e wakanewmi moki . 2 K a senukia wes wpa k t ie dali esepa ser es. E skie a erbik manettsa paali ta e wa a sermi bua ysys. Es kiane ie ki ese jchermi bua a wa waw. E w dr dr bua, wr bua ie wa ena dr ysys ese. 3 Ie er bua ch ye a, e kueki ie t kan me ye a Jess tteklie. E wa ye t a kos a ich t k a e bikeitskka tkka kos sk e bikeitsk e ysys kos Skkl t im se a erbloie ie mik tsata. E skie se e bikeits ekk. 4 E dr wes se dr es. Se wbla ta, ul ta ena syese sk tso tai kuaki kuaki , er e kos wiulewa ita swk ekl a. 5 E s se erblke Cristo mik esepa dr tai kuaki kuaki , er se kos dr wes wk ekl es, se kos batsulewa ie mik e wa. 6 Es Skkl t im se a kuaki kuaki ki moie wes ie ki ikiane es. E kueki wpa a imit ttoie itteklie, esepa tt es, iepa erbl Skkl mik e wa. 7 Wpa a im Skkl t ski moie, esepa t ski m. Wpa a imit swblawoie Skkl tt wa, esepa swbla. 8 Wpa a imne ser dich ioie, esepa t ser dich i. Wpa a imne yi kakmoie, esepa ikakm er dr skie. Wpa a imne swttsoie, esepa swtts kane. bua wa k Wpa a imne smalepa suoie er siar wa, esepa t iw ttsne bua wa.
1A

12
Wes se kawta senuk Skkl alarie
dalrits er moki wa. Sene sulu kos e watttsa. E skie sene 10 A dalrits wes lpa dalr es. A ysys kos e a a sen kekra. dali tai . 11 kos weke a t, e kane. K a biknuk. Skkl kan ttsne bua meke iWikl t se a e wa. 12 bua panekes, e kueki a sen ttsne bua wa. A weirke e daltts er bua wa. A tt Sy ta kekra. 13 Sbatserpa malepa weirke ki il kiane, esepa ki m. Yi de a pakk, ese kiwa er bua wa. 14 Wpa t a weikeke Jess tt kueki , k esepa ki alibchk, e skie er bua ch iarak. 15 Wpa ttsrke bua, esepa ta a ttsn bua. Wpa i u ke, esepa ta a i . 16 A sen br ita. K a e ttskka smalepa tsata. E skie a e bats se sepala ta bua. K a e bikeitskka t a wa yi jcher tai .
9A

Jess mik erblkwakpa dalr
Romanos12,13
17Yi
308
t sulu wambl a ki , e ta k isk wamblarne. kos dr bua ysys sulitane a ese . 18 A sen br sulitane ta kos a dirmi ekk. 19 A sulu sk wamblarne yi ki . E skie imat Skkl yamipa dalr ye na, k ksik ul a. Ie t ich iykku ki i es: Ye wki isk wrke w. Yi t sulu wambl, e sk weray iki .q 20 ies ich: A bolkpa du bli wa, e ta iti. Ie er sine, e ta di m ia y. A iw es, e ta iepa jarda.r 21 K sene sulu kar e alkka a ki . E skie a e alka sene sulu ki sene ysys wa. 1 Sulitane kawta k wkirpa tt dalik. Skkl t kaw me iepa a swttsoie. Itsorak kos epa tkka ie t. 2 E kueki wpa t iepa dali, esepa ippke wpa tkka ie t esepa ta. Ese wakpa k weirda iul a. 3-4 Swkirpa k tkneka sser ysys esepa weikk as isuardak. Iepa dr Skkl kan msopa a ki moie. Iepa tso sser sulu esepa weikoie. Esepa je kawta suanuk. A senak k suar ta swkirpa yki , e ta a sen ysys ta iepa t a ki keraka. Er wpa serke sulu, esepa je kawta suanuk. K ichk iepa a kaw mne sweikoie. Iepa tso kaneblk Skkl a sser sulu weikoie wes kaw meneat iepa a es. 5 E kueki se kawta iepa tt iutk, e k dr as k it sweik e kueki . E dr t se er t se a icheke t e dr bua ysys e kueki . 6 E kueki ies inukl patau k iepa t se keke ese patuekes. Iepa dr Skkl kan msopa kaneblke ie a swkirpaie. E dr iepa kan, e kueki iepa patu e dr bua. 7 E kueki imus iepa a ekl ekl wes skawta imuk es. Il kawta patu eta ipata. Wpa kawta dali esepa dali. 8 A wa nu tso kos e pata. Er nu tsoia se ki kek ra, e dr dalrits, e k patonuktsa se a. Smalepa dalritsekes, e ta e wa tt dalino meat Moiss t e w kos dalis. 9 Tt e t ich: K a kaw ta ssenewabak dalseukwa; k a kaw ta sttkwa, k a kaw ta akblk; k a kaw ta oka yi kkechk.s Tt e ena imalepa kos e winewa tt etk a, e dr i: A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es.t 10 Smalepa dalritsekes, e ta k sulu wamblepas yi ta. Es tt dalino kos e daliekes moki ysys. 11 A sen es. Stsat k kw k dewat ke tsi net se erbl Jess mik kua e tsata. E kw a se tso i e ta, e an a na. E kueki k a senukia wes skaptr naewe es. 12 Sene sulu kw erkewatke ta se tsatkeke e kw dkewatke wes k irketke ski es. E kueki k se e wamblia sulu wes es. E skie se sen ysys, e dr wes sser k p tsoia stui a e wambl a es. Se e duser ippk sene sulu ta wes ippkwakpa es. 13 Se sen bua ysys wes sser k a es. K se kne e wamblkia bloblopa es. K se kne trnuk, e yau k sulu. K se kne ippk. K se kne ukynuk smalepa ta. 14 E skie a sen bua ysys wes Skkpa Jesucristo ki kiane es. K a t ibikeitsk t wes a a swk dr sulu e wpatrmi.

13
Deuteronomio 32.35
Proverbios 25.21-22
xodo 20.13-17
Levtico 19.18
309
Romanos14
erblke Jess mik, er kam ierbl buaie, esepa kiwa er ki a iutk. bua wa. Tt bikeitseke a t kuaki kuaki ese k 2 A welepa t ibikeitseke t Jess mik erblkwakpa a yi ulitane katarmi. Er a welepa sk kam erbl buaie Jess mik, esepa t iklw t iyiwak chk k katar. 3 Wpa t yi ulitane kat, esepa k kne wpa k ikat esepa chk iki . ies wpa k ikat, esepa k kne wpa t ikat esepa chk iki , Skkl t iepa klobak ie ichaie e kueki . 4 Se dr Skkpa Cristo kan msopa. Wes se wr ie wa ekl ekl, e wrke ie wk wki . Ie a se ki mermi as se wr bua ie wa, e kueki se wrda ie wa bua. E kueki wes syamipa chmis sulu? 5 ies se shua welepa tso t ibikeitseke t skawta diw wele batseitsk imalepa tsata. Er iltpa t ibikeitseke t diw ulitane dr ies me. Se kawta wa ijchenuk ekl ekl t klws e dr ysys. 6 Wpa t iklw t skawta diw wele batseitsk buaiewa, esepa t batseitseke Skkpa Cristo dalioie. ies wpa t yi ulitane kat esepa t ikateke Skkpa Cristo dalioie ta wstela chekeit Skkl a iki . Wpa k t iyiwak chk katia, esepa t iloy Skkpa Cristo dalioie ta wstela chekerakit Skkl a ekerakit e ki . 7 Se dr Skkpa Cristo icha, epa tso ttska epa duowa e dr ie dalioie, k idr se wk dalioie. 8 Mik se tsoia ttska, eta se serke ie a. Mik se duowa, eta se duowa ie a. Se tso ttska se duowa, er se dr ie icha. 9 Ie ktewa e shkenekane as ie d sdurulune ena stso ttska epa kos Kklie. 10 Se ulitane dra Skkl tkr sshu lo kul ki e wrki . E kueki ik a sa sulu? 11 Skkl t ich iykku ki i es: ch Ye wk ser wa y ich: Sulitane e tulrawa kuch ki ye wrki . Sulitane t ye ki keraka.u Es Skkl ykku t ich. 12 Es s isu t wes se serke e ki Skkl t se chakerane ekl ekl. 13 E kueki k se kne chkia sulu. E skie a e tkwa darr t war. 14 Ye wa syamipa wklwmi t imimine sene sulu a, ese k ijcher bua t k chk wne t siawepa ie Skkl wa. Ye erblke Skkpa Jess mik, e wa ye iklw ysys t es idir. Er wpa t iklw t chk wele t siawmi ie, e ta es idir esepa a. 15 E kueki a t syami wele siawwa kateke a t e batamik, e ta e k dalritsekuia a t. ies ie skie Cristo ktewa, e k suluwar wa kateke a t e batamik. 16-18 blie Skkl tso e w k dr chk ena diy. E w dr
1Wpa

14
K a bikeitsk sulu
Isaas 45.23
Romanos14,15
310
sene ysys ena sene br ena ttsne bua Wikl Batser wa. Yi t Cristo kan weke es, ese wr bua Skkl wa ies sulitane wa. E kueki t a yamipa kmi a chk sulu dr bua a a e ki , ese k war. 19 Es kos t se ki meke senuk br ita ena dich ik Skkl a, ese 20 bua wt ke Skkl t a er a, e k suluwar wa chk kueki . s. Moki chk ena diy kos dr batser. Er sulu idir t syamipa armine sene sulu a se ukumik kats ys ese wa. 21 Bua idir t iyiwak chk m k kats blo m k ys kos m k ws. Er k idr bua t syamipa armine se ukumik. 22 Ima a tt i bikeits e bl a er a Skkl a. Wpa t wr bua iepa wa ese w ta itts t k iki nu ku, aycha bua esepa! 23 Er yi t kat ta ibikeitskait btbt d ye tso sulu wamblk, e ta e nu tso iki . Ie k wa iklne moki t bua idir, e kueki e dr sulu ie a. kos ws e k one se wa ysys wes iklws es, e ta e dr sulu se a.

wpa erblke bua Cristo mik, esepa k wpa kam erbl bua tsoia katt esepa sauk wes se wk katrwa es. K se kne t se wk ttsweke bua ese bikeitsk. 2 Se kos k t smalepa ttswmi bua ese bikeitsk ekl ekl iki moie ena idich ioie bua Skkl a. 3 Cristo wk k wa t ie ttsweke bua ese bikeitse. E skie ie ta itka wes Skkl ykku t ich es, e t ich: A Skkl, wpa t be cheke sulu esepa t ye cheke sulu ies.v 4 kos kite k iaia Skkl ykku ki , e kite swblawoie as se e tkwa darr ena as se er pabl. E wa oloyepas. 5 Skkl t se k e tkkwa darr ies bua panekes e k se er pablekeit. A s ie t a ki m senuk br ita wes Cristo Jess ser es. 6 A serke es, e ta Skkl dr Skkpa Jesucristo Y e ki keraka a ulitane t sekka ita. 7 Es a kiwa er bua wa wes Cristo t a kiwa es as sulitane t Skkl ka. 8 Moki ye ich a a t Cristo dbitu judiowak ki muk ikkachoie ki k iepa a t u k Skkl kabl sa ypa bak k iaia epa a, e wawit. 9 ies dr judiowak, esepa t Skkl ki kka iepa suit er idbitu as p k siar wa e kueki . E dr wes Skkl ykku t ich es w ichit: E kueki ye t be ki keraka p k dr judiowak esepa ulitane shua. Ye ttsra be ki kokaie bua.w 10 ies itso kitule i es: A k dr judiowak esepa ttsn bua wpa dr Skkl icha esepa ta ita!x 11 ies ichit: A p k dr judiowak Skkl ki kka!
1Se

15
Skawta smalepa ki muk
Salmo 69.9
2 Samuel 22.50; Salmo 18.49
Deuteronomio 32.43
311
12 ies
Romanos15
A k ulitane wakpa, Skkl ki kka!y Isaas t ikitat iykku ki i es: Jes aleri ekl dra se shua, e tkrdaka k ulitane wakpa wttsoie. P k dr judiowak esepa t ie panera e tsatkoie.z Es itso kitule. 13 bua kos doia se a e panekes krr e w dr Skkl. A s e t ttsne bua ena sene br m a kos erbl ie mik epa a. A s ie t a ki m iw k panuk bua Wikl Batser dich batamik. 14 A yamipa, moki ye iklw t a serke bua ysys. ies ye iklw t a wa yi jcher tai . A a pautmi bua. 15 Er ykku i ki ye er deka a pattk wsha tt wsele wa as k a na ichwa. Skkl er bua ch ye a e wa kan meit ye a, e kueki ye a kaw ta a pattoie es. 16 Ye dr Cristo Jess kan mso ie tt bua kkay Skkl t se a e pakoie p k dr judiowak esepa moie Skkl a batseoule Wikl Batser wa. E dr wes yi m sacerdotepa t Skkl dalioie wr bua ie wa es. 17 Ye batsulewa Cristo Jess mik, e kueki ye kaneblke Skkl a e t ye ttsweke bua. 18 Ye k er dka kabenukka k one Cristo wa ye wa ese ki . Ie batamik ye t p k dr judiowak esepa ulai Skkl tt iutk. E w ye t ipak wa ena iwakanew wa 19 ena Skkl Wikl dich wa. ies k or yi a ese wy tai iepa wrki ikkachoie t chy e dr moki . Es kan mne ye a Cristo tt bua pakoie e wawtkey k tso kos Jerusaln d Iliria e shua. 20 Kekra ye e mukettsa tt bua e pakk w k yi t Cristo dalieta ese ska. Ye iw es as ye k dr wes yi t u yuka u chk tuluwabak oka t ese ki es. 21 E skie ye na iwak wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Wpa a ie tt k pakaule, esepa a k arda; Wpa k wa ie tt ttsule, esepa na iarda.a

ye shkak a weblk, er kan i t ye wklweke. 23 Er i e ta ye kaneone k ikkpa ki . Bnet ye t a kkeymi pak, 24 e kueki ye m tkmi Roma a pakk mik ye mike Espaa eta. Er ye k a kaw ku nuk tai a ska senuk, er ye ttsrmi bua. E ukuki ta a m ye ki m as ye d Espaa. 25 Er i e ta ye mitke Jerusaln sbatser malepa serke ee epa ki muk. 26 E dr t syamipa serke Macedonia ena Acaya epa t inukl kitbak iwkpa er wa patkmi sbatserpa dr siar tso Jerusaln epa ki moie. 27 E w iepa t iwkpa er wa, er moki iepa ki inu tso. E kueki bua idir t iepa t judiowak ki m. E dr t bua de judiowak ul a Cristo wa, e de iepa ul a ies judiowak wa. E kueki bua idir t

22 Kek ra
Pablo shkak Roma
Salmo 117.1
Isaas 11.10
Isaas 52.15
Romanos15,16
312
tso iepa wa e kakm syamipa dr judiowak esepa a. 28 Es mik ye t inukl kitule kos iepa a e m iepa ul a, eta ye ma Espaa e tkkemi a pakk. 29 Ye wa ijcher t mik ye demi a ska, eta se er dich ira bua Cristo er bua ch sia e kos wa. 30 A yamipa, Skkpa Jesucristo tt wa, ies se dalritske Skkl Wikl wa, e wa ye kkch a a t a e ch darr ye ta ita kan mne ye a e w u k. E wmi a t, a t Skkl a iki ye ki e wa. 31 Iki ie a as ie t ye tsatk Judea wakpa k t Jess tt iut esepa yki . ies iki ie a t kos mike ye wa sbatserpa tso Jerusaln epa ki moie as iepa t e ts er bua wa. 32 Es iki ie a as ye dmi a ska ttsne bua wa enuk a pakekey e dalewa, es ie ki ikiane ema. 33 Ie dr sene br mukwak as e t a wapi. Es e idir.

ekl ki Febe dr syami, e tt chekey a a. Ie dr Skkpa Jess icha erule tso Cencreas e ki mukwak ekl. 2 Ie kiwa bua Skkpa Jess tt wa wes sbatserpa kiwa es. Ie t syamipa tai epa ki m, ies ye wk ki mit. E kueki mik ie ki il kiane eta ie ki m. 3 Prisca ena quila epa shke a. Iepa bak kaneblk ye ta Cristo Jess kan a. 4 Iepa e mettsa ye tsatkk, k tkine t d ittwa. Wstela chekey iepa a, er k dr ye . Skkpa Jess icha erule erule kos k dr judiowak, epa t wstela cheke iepa a ies. 5 ies Skkpa icha erule daparke Prisca ena quila u a, epa shke a. ies ye yami dalr tai ye na ki Epneto, e shke a. Ie dr sts erbl Cristo mik Asia e. 6 Mara shke a. Ie kanebl tai a a. 7 Wpa bl ki Andrnico ena Junias, epa shke a. Iepa dr judiowak wes ye es. Iepa bak wtule swto w a ye ta. Iepa dr Jess tteklpa kkeauleka bua imalepa wa. Iepa erbl Cristo mik ye yki kewe. 8 Ampliato shke a. Ie dr ye yami Skkpa Jess tt wa, e dalr tai ye na. 9 Urbano shke a. ies ie kaneblke Cristo a wes sa es. ies Estaquis shke a. Ie dalr tai ye na. 10 Apeles shke a. Ie wr bua Cristo wa. ies wpa dr Aristbulo icha, epa shke a. 11 Herodin, e shke a. Ie dr judiowak wes ye es. ies wpa dr Narciso icha erbl Skkpa mik epa shke a. 12 Taypa ki Trifena ena Trifosa shke a. Iepa kaneblke Skkl a. ies tay dalr se na ki Prside e shke a. Ie kaneblke tai Skkl a. 13 Rufo shke a, e dr Jess mik erblkwak bua suule sulitane wa. ies ie m e shke a. Ie dr wes ye wk m es. 14 Asncrito, Flegonte, Hermes, Patrobas, Hermas ena syamipa kos tso iepa ta, epa kos shke a. 15 ies Fillogo, Julia, Nereo ena ikut, Olimpas ena sbatser malepa tso iepa ta, epa kos shke a.

16
1Tay
Roma wakpa shkewmi Pablo t
313
16 A
Romanos16
shke dalr wa. Cristo icha erule erule e kos t a shkewmi. 17 A yamipa, ye kkch a a t wpa na se blabatsak ena se akmine sene sulu a, esepa yki a e kkn. Iepa se a icheke t tt wa se wblaule kewe e k dr moki . Esepa yki a e sk. 18 Iepa k ku kanu k. Se kam na Skkpa Cristo kanu k. E skie iepa tso iwkpa iar bua esepa daki ekerakit tt ttsr bua ese wa. E kueki esepa yki a e sk. 19 Sulitane wa ijcher t Skkl tt moki e dalieke a t bua. E t ye ttsweke bua. Ye ki ikiane t a m wblar tt bua ysys wa waw. Er a m k e wbla kache tt wa sulu wambloie. 20 A serke es, e ta betka Skkl dr sene br mukwak, e t Satans shtowerawa a diki a. A s Skkpa Jess er bua ch a a. kl 21 Ye yami Skkpa Jess kan a ki Timoteo e t a shkewmi. ies Lucio ena Jasn ena Sospatro, epa t a shkewmi. Iepa dr judiowak wes ye es. 22 Ye dr Tercio, e tso Pablo ttke e shtk ykku i ki . ies ye t a shkewmi Skkpa tt wa. I ta cheke Pablo t e shtekeney. 23-24 Gayo t a shkewmi, e u a ye serke. Ee Skkpa Jess icha erule tso k i ki epa daparke. Erasto t a shkewmi. Ie dr k i inukl kueblu. ies syami ki Cuarto, e t a shkewmi.

ki kkas! Ie a a ki mermi e tkkwa darr Jesucristo tt bua pakekey e a. K iaia tt bua e blule se yki . 26 Er i e ta ikkaynewa se a kit Skkl tteklpa t ykku ki e wa. Skkl ybi e t iepa ka ishtk. Tt bua e kkaynewa as k ulitane wakpa erbl imik ta iw iut. 27 Skkl e dr Skkl ekl me e. Ie erbik tai sulitane tsata. A s e ki karka kekra Jesucristo wa! Es e idir.

25 Skkl
Pablo t Skkl ki kka
Ykku ts kit Pablo t Corinto wakpa a

1 Corintios
Mik Pablo bak kaneblk feso eta ie t ykku i kit Jess mik erblkwakpa serke Corinto epa a. Pablo kw ska ta Corinto dr Grecia k buaie. P bak senuk iki dka 650.000. Epa shua 400.000 klulewa kaneblk . Pablo wk t tsawe Corinto wakpa a Jess tt bua paka. E tt tso kitule Hechos 18.1-17 e ki . Alakl ekl ki Cloe e yami wele de Pablo pakk ie tso feso ee. E t ie a iy t Jess mik erblkwakpa tso Corinto epa ippke tai ena welepa tso yi sulusi wamblk tai , e kueki ie t ykku i kit. ies ie t ikit il chaki iepa t ie a e iutoie iepa ki moie ena ipattoie. Kam Corinto wakpa erbl Jess mik eta iepa t yi tai dalieke Skkl skie, e dr kabene et. dalieke iepa t e a iepa t iyiwak jcheke e chk katekerakit iyamipa ta daliekerakit e dalioie. E cheke Pablo t ykku i ki . ies dalieke iepa t e w kos a alaklpa sulusi datse ta wpa serkerak ita. Er mik wpa ekkpa erbl Jess mik eta iepa k na iane t wes iepa k senuk. E kueki Pablo t ikkach t wes wpa alakl ta ena alakl k ta epa kawta senuk. K ie ta p wele bak dapau k Jess mik erblkwakpa ta, epa t iepa wblaweke kache tt wa. Ese ch Pablo t ykku i ki . Shkew
dr Pablo. Skkl t ye klobak iwk er wa Cristo Jess tteklpa ts, epa eklie. Syami ki Sstenes tso ye ta. 2 A dr Skkl icha erule serke Corinto, epa a sa tso ykku i shtk. A batseoule a batsulewa Cristo Jess mik e wa. A klo Skkl t ie icha batserpaie wpa kos tso k wae t e tsat k ki Skkpa Jesucristo a epa ta ita. Jesucristo dr iepa ena se, e Kkl. 3 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo, as epa er bua ch ena sene br m a a.

1Ye
314
315 Pablo t wstela ch Skkl a
1 Corintios1
er bua ch tai a a Cristo Jess batamik, e kueki ye tso wstela chk ie a kekra. 5 A batsulewa Cristo mik, e wa kos kiane a ki wakanew Skkl a, e mne a a tai . Skkl t ieri m a a iw pakoie bua, ies iw jchenowa bua. 6 E wa iwnewa a shua t moki a t Cristo tt klw bua. 7 Es kos kiane a ki kanebloie Skkl a, ese mtke ie t a a iWikl wa. E wakaneweke a t a tso Skkpa Jesucristo datskene e panuk, e dalewa. 8 ies ie t a ki mera bua as a e tkwa bata ekk. Es a k ki nu ta ie wa mik Skkpa darr ie mik d Jesucristo datskene e kw ska. 9 Skkl tt moki e t a klobak as a ser batsulewa ie al Jesucristo dr Skkpa e mik.

4 Skkl
yamipa, ye t a a ich Skkpa Jesucristo tt wa t a kos erbik ikk. K a blabatsk. A sen bua ita. A kabikeits ikk wes wk ekl es. 11 A yamipa, tay ki Cloe, e yamipa welepa t ibiy ch ye a t a tso ippk tt ki . E kueki ye tso a a ichk es. 12 Iepa t ye a ich t a kos ippke ita i es: A welepa t icheke: Ye dr Pablo kl. Welepa sk t icheke: Ye dr Apolo kl. Iklpa t icheke: Ye dr Cefasa kl. A sk t icheke: Ye dr Cristo kl. 13 Ima a ibikeits t Cristo tso blabutsule? Au, k idr es. Ye ktewa krus mik a skie? Au. A wsune ye tt wa? Au. 14 Wstela chekey Skkl a t ye k wa a wsune tai . Wpa ki Crispo ena Gayo, epa wsuk ye t. 15 K yi a iynuk t ye t a wsuk ye tt wa. 16 Ye na ianewa i ta t ies ye t wm ki Estfanas e wsuk ena ie yamipa ekka. K ye na iane t yi sk wsuk ye t. 17 Cristo k wa ye patkne swskuk, ie t ye patk ie tt bua pakk. Ye k t tt e paketa tt i ski wa wes syule tai esepa kapak es. Ye t ipakeke tt wshakla wa as Cristo ktewa krus mik e tt dich k chwa.
10 A

Jess mik erblkwakpa blabatslor
weirda aishku ta, esepa a Cristo ktewa krus mik, e tt dr ali pa ttie. Er se tsatkrke, esepa a Skkl dich tai , e tt idir. 19 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Skkl t ich: Wpa wa siwa jcher i ski , esepa meraaty wes k wa jcher es. Wpa kabikeits tai , esepa na k chweraway.b Es Skkl ykku t ich.
18 Wpa
Skkl dich tai ena ie siw i ski , e w dr Cristo
1.12 Cefas: E ki ies Pedro.
1.19 Isaas 29.14
1 Corintios1,2
20 Es
316
idir e kueki sdits wa siwa jcher i ski , wes esepa de? Swblau k tt dalino wa wakpa, wes esepa de? Wpa a sdits yi tt w pakar a bua wes esepa de? Skkl a ta siwa i ski jcher sdits wa, e k w ta, e dr wes ali pa tt es. 21 Tt e w dr i es: Skkl wa yi jcher i ski , e kueki ie k wa imeneat t se tsatkr jcher sdits wa i ski ese wa. E skie ie t imeat t wpa erbl Cristo mik itt pakarke e wa, esepa tsatkrda er ittsr ali pa ttie. 22 k or yi a ese kiane su judiowak ki tt klwoie. Griegowak t siwa i ski ese yuleke tai . 23 Er Cristo ktewa krus mik, e tt pakeke sa t. Tt e sulune judiowak yki . P k dr judiowak, esepa a ta e dr ali pa tt. 24 Er wpa kos klobak Skkl t iwk a, judiowak p k dr judiowak, esepa a Cristo dr Skkl dich tai ena ie siw i ski e. 25 w ie t e wr wes w ali wakpa t es. ermata ie wa siwa jcher i ski tkka sulitane tsata. Iwr wsua t ie k dich ta, ermata ie dich ta tai tkka sulitane tsata. 26 A yamipa, mik Skkl t a klobak, eta wes a dr? E an a na. K i wakpa a ta a kibiiepa k wa siwa i ski jcher. A kibiiepa k tt dalirta. A kibiiepa k dr kkpa tai ese ditsw. 27 Er wpa cheke k i wakpa t t k iwa jcher, esepa shu kit Skkl t wbla wa, wpa wa siwa jcher i ski , esepa jawoie. Wpa k dr kkpa tai k i wakpa a, esepa shu kit ie t wbla wa, wpa dr kkpa tai , esepa jawoie. 28 Wpa watulettsa, wpa bikeitseke k i wakpa t t k idr ie bua, wpa k dr , esepa shu kit ie t, wpa dalirta tai k i ki , esepa wowaie dishet. 29 Es k yi a e ttsnukka Skkl wrki . 30 Er Skkl wk t a btswa Cristo Jess mik. Cristo batamik ie t se k siwa moki jchenukwa i ski . ies Cristo batamik ie t se klw wes p bua ysys es, ies se de ie wk ichaie batser ynettsa sene sulu ul a. 31 E kueki skawta senuk wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Yi e ttsakka as ese e ttska w Skkl t ese wa.c

yamipa, mik ye d kewe Skkl tt bua pakk a a, eta k ye wa iw pakane siwa i ski ese wa wes a wakpa yule tai esepa t swblaweke es. 2 Mik ye bak a shua, eta ye k ki br tt kianeia. Ye ibikeitstke Jesucristo ktewa wtulewa krus mik e tt pakk. 3 Mik ye dbitu a ska, eta ye ttsrke alabb k dich ta tai , ye suarke tai painuke tai . 4 Ye t Skkl tt bua e pak a a, er k ye wa ipakane siwa i ski sdits a ese wa a dakioie. E skie paky a a, e w kkach a a Skkl Wikl t idich wa t moki idir. 5 Skkl t iw es as a k erbl siwa i ski ese mik, e skie as a erbl ie dich mik.
1A

Cristo ktewa wtulewa krus mik, e tt pak Pablo t
1.31 Jeremas 9.24

317 Se wa Skkl siw jcher iWikl wa
1 Corintios2,3
wpa tkulewatke darr Cristo mik, esepa je na iane t tt pakeke sa t, e dr siwa i ski chkle. Er e k dr sdits ena iwkirpa siwa ese; esepa dich erkewatke. 7 Siwa pakeke sa t, e dr Skkl siwa bak blulewa sdits yki e. K iaia kam k i yr, e yki ie t ibikeitsbak t sene micho olo ta tai , e merait se a ie siwa wa. 8 Siwa e k ane sdits wkirpa na. Iepa na ianpa, ema iepa k wa Skkpa Jess olo ta tai e ktewa. 9 Er e dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: bua k suule yi wa, bua k ttsule yi wa, bua k bikeitsule yi wa, ese tso Skkl wa m wpa na ie dalr esepa a.d 10 Er e kos w kkachit se a iWikl wa. Iwikl t yi ulitane shuyulekettsa sekka d Skkl erbik i ski ese. 11 Se wikl tso se a, e wa ijcher tso se er a. Es ies Skkl Wikl wa ijcher tso ie er a. 12 Ie t iWikl m se a, e kueki k se kabikeitsia wes sdits kabikeits es. Ie t iWikl m se a as bua kos mit se a er bua wa e w ar se na. 13 E kueki k sa t swblaweku k i a siwa tso ese wa. Swblaweke sa t tt kkach Skkl Wikl t sa a e wa. Es sa t Skkl Wikl yi e w pakeke tt mit sa a ese wa. 14 Wpa k a Skkl Wikl ku, esepa a ie yi e dr ali pa yi, e kueki iepa k ki ikiane. ies iepa k na iw ar, tt e w arke se na Skkl Wikl wa e kueki . 15 Er wpa a Skkl Wikl tso, esepa na ie yi ulitane w armi bua. Er weke ie t iepa a e k w anuk yi na. 16 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Skkl erbik e k jcher yi wa. K yi a ie pautu k.e Er se ltpa wa Cristo erbik tso.

6 Er
yamipa, mik ye bak a shua, eta ye k a kapakar a ta wes swttseke Skkl Wikl t esepa ta kapak es. E skie ye kawta kapakk a ta wes ye ku npa kapakk stsoia swk dr sulu diki a alar tsitsirla k yule bua Cristo tt wa esepa ta kapak es. 2 Tt wa ye t a wblao e dr tottola wes tsudi m alarla a es, kam a a chk darr katar e kueki . Er ikk ta kam a a chk darr katar, 3 a serkeia wes swk dr sulu ki ikiane es e kueki ! A ippke, a ukyrke ki tai , e w kiane ch t a seria wes swk dr sulu ki ikiane es, wes p k a Wikl Batser ku es. 4 A welepa t icheke: ye dr Pablo kl. A welepa sk t icheke: ye dr Apolo kl. A ttkeia es, e wa iwnewa t a dr wes p k a Wikl Batser ku es.
1A

Se kos dr Skkl kan msopa
2.9 Isaas 64.4
2.16 Isaas 40.13
1 Corintios3,4
5 Eta
318
ich ye a t Apolo dr yi? Pablo dr yi? Sa dr Skkl kan msopa . Sa t Jess tt bua paka a a, e batamik a de erblk Jess mik. Kan me ie t sa bl a kuaki kuaki , e wakanew sa t. 6 Jess tt bua e ts tky a er a, wes yi kuatk es. Apolo t ikkn as italar, er Skkl wk t iw talaweke. 7 Yi t yi kuatkeke, ies yi t ikkneke, esepa k dr . Skkl t iw talaweke, e dr ibuaie. 8 Yi t yi kuatkeke, ies yi t ikkneke, esepa dr ies me ie a. Ie t isk mera iepa a ekl ekl wes iwakanewekerakit es. 9 A dr wes ie t es, e a sa bl kaneblke ie a. ies a dr wes u yrke ie a es. 10-11 Ie er bua ch ye a, e wa imeit ye a ichk tkkwa wes u yukwak buabua es. E ukuki ta u yukwakpa sk de ik yukmi. U yrke Skkl a e chk tknewatke e dr ekl , e dr Jesucristo. K yi a ichk kuaki tknukwane. E kueki se ulitane ekl ekl kawta e kknuk bua t wes iw k yuekemis. 12 Se t iw yumi orochka wa, inuklchka wa ena k buabua wa iw yumis kaltak wa, kak wa ena kuakl wa. 13 Mik Jesucristo datskene, eta iwrda t is iw yus. E kw ska ta se kan maorda b wa isuoie t is idir. 14 U chk tulunewa, e ki se t iw yu, e ta e k anewa b a ta esepa a isk merda. 15 Er yus e anewa, e ta kan e weirdawa. Er esepa tsatkrda b yki , er k ate iepa ul a wes stkshkar u arkewa yki es. 16 A k wa ijcher t a wkpa dr Skkl w, ie Wikl serke a shua e kueki ? 17 Ie w dr batser, e dr a wkpa. E kueki e oloywa yi isie t, e ta ese oloyerawa ie t. 18 K a e ki tu kia. A welepa e bikeits t a wa siwa i ski jcher wes sdits t ibikeitseke es, e ta esepa kawta e kwa ali ie as siwa moki jcher wa iwa. 19 dr siwa i ski sdits a, ese dr ali pa tt Skkl a. E dr wes ie ykku t ich es: Wpa wa siwa i ski jcher tai , esepa klwerawa Skkl t iwkpa erbik sdaki oie e wa wes iyiwak klwwas sho wa es. 20 ies ichit i es: Skkl wa ijcher bua t tso k i a, ese siw jchermi swa tai , e k dr ie bua. 21-23 Er a dr Cristo icha ena Cristo dr Skkl icha. E w kiane ch t yi ulitane m Skkl t a a a ki moie. Ye ena Apolo ena Pedro, epa tso a ki muk. E k ie ta kos tkke i e ta, ies aishku ta, sser ena sduwa, ekk kos tso a kne sdits wele kkekka tai t e dr ibuaie as a ki muk. E kueki k smi iklie.

bikeits t sa dr Cristo kan msopa. Skkl tt bak blulewa e w pak wrke sa wki wes yi kueblu es. 2 yi kueblu kawta iwakanu k ysys wes iwkir t iu k patk es. 3 Es idir, e kueki i ma a t yile sk t is ye kaneblke Cristo a e bikeitseke, e k ki ye tkine. E k ie ta i ma ye wk t ye kan bikeitseke, e k ki ye tkine. 4 Ye er
1Sa

Jesucristo tteklpa ts, epa kan
319
1 Corintios4
k wa ye kkatne, er k e wa y ichepa t k sulu ku ye ki . Skkpa Jesucristo t ye shu lera, i ma e t ye bikeitseke, e ki ye tkirke. 5 Mik ie dene eta sulitane shu lerait. kos tso blulewa se er a, ies dalrmik se serke, ese kos kkacherait wshak sulitane wrki . E kw ska ta se kos kaneblke bua ie a, epa ki keraka ie t. E kueki k skkatar, kam sshu lir kw dka e yki . 6 A yamipa, ye t ye wk ena Apolo ch a a a ki moie as e wa a t iw sa t k a kne tso kitule Skkl ykku ki chtkey e dalseukwa. K a kne e ttska tai sa ekl wa ena sa kl wkwa 7 Wes a t ichmi t a dr smalepa tsata? kos tso a wa, dishet. bua eri ta a wa, wes a kabikeits, e kos me Skkl t a a. Ik a e ka tai t wsua yi kos e dbitu a wkpa wa, a wkpa er wa? tts 8 Wsua a ibikeitseke t Skkl siwa jcher tai a wa, e dr w, k k kianeia a ki . A e tts t a swttsmitke blupaie, er kam sa dka ekk. Moki a m swttsmitke blupaie, ema sa detke a ta ita swttsuk. 9 Er ye a ta, wsua sa dr Jess tteklpa ts epa mat Skkl t sdits malepa bataie. Ye itts t k ulitane wakpa ies Skkl biychkwakpa ulitane epa tso sa weirke e weblk. Sa dr wes sbolkpa t sklwwa tsmi sulitane wrki ttwa es. 10 Cristo tt kueki sa wr ali ie, er a e bikeits t a wa siwa i ski jcher bua a batsulewa Cristo mik e kueki . Iyrke t sa k dich ta, er a dich ta tai . A dalirta tai , er sa k dalirta. 11 D ikk ta sa tekeia bli t ersir t; k sa datsi ta bua; p t sa weikeke siar; sa wkpa k wa u ta senoie; 12 sa kaneblke darr sa wk ul wa d sa shtrinewa daa ekk. Mik p alibchke sa ki , eta epa a sa er bua chke. Mik iepa t sa weikeke, eta e dalttseke sa t er bua wa. 13 Mik p t sa cheke sulu, eta e iutekene sa t tt bua wa. D ikk ta k i wakpa wa sulu sa wr. Iepa a sa dr wes usha uyanettsa urki es. 14 Ye k wa tt i kite a a a jawoie, ye tso a pattk wes iy na ilar dalr ese pattit es. 15 Cristo Jess tt bua paka ye t a a kewe, e wa a btsewa ie mik. E kueki moki ye dr wes a y es. A m wa swblau kwakpa Cristo tt wa tso dka 10.000, er ye ekl dr wes a y es. 16 E kueki ye t a patt t a sen wes ye serke es. 17 E kueki ye t Timoteo patkmi a ska. Ie dr wes ye wk al es Skkpa wa. Ie dr ye ttkata ysys dalr tai ye na. Wes ye dr Cristo Jess mik erblkwak e ser, e tt wa ye t ie icha kos tso erule erule k wae, epa wblaweke. Tt e ska Timoteo t a er erane. 18 A welepa e ttska tai t ibikeitseke t ye k dpa a ska. 19 Er Skkpa ki ikiane, e ta ye mike a pakk bet. Mik ye de eta ye t isuera t a wpa e ttska tai , esepa wa Skkl dich ta iepa kaberke . 20 blie Skkl tso e w wnewa idich tai e ki , k dr tt wa. 21 kiane a ki ? A ki ikiane t ye d ksik wa a uuk? a ki ikiane t ye d a ska er bua wa, a dalrits wa?

1 Corintios5,6
320 Sene sulu watttsas
itt tts t a shua wm tso ekl e trrke sulu tkka p k t alakl tso. 2 sulu e tkke a Skkl dali, esepa tsata. Ie wa iy shua, er e wa a e ttskekaia tai . E skie wes e k wa a jane? Wes e k wa a eriane? Warma wm e uyattsabak a t a shua. 3-4 Er ye wk k ku a ta, er ye ttke wes ye wk tso a ta es. Wm e shu ltke ye t Skkpa Jess tt wa wes ye wk tso a ta es. Mik a dapau ke eta ee ye tsoak a ta Wikl Batser wa. ies Skkpa Jesucristo dich tso a ta. 5 E wsha ta wm e wmttsa a t Satans ul a as iwk dr sulu e wklr ta iwk tsatkr mik Skkpa datskene e kw ska. 6 A e ttska tai sene sulu wa, e k dr bua. K a wa ijcher t pan wlwoka elkela t harinachka kos wlwka? 7 Sene sulu e dr wes pan wlwoka kchkef es, e t a suluwekewa. E kueki ese kos uyttsa a sulu taia wes pan yule k a a shua. Es a dra bua ysys k iwlwoka ine es. Cristo ktewa se nu skie. Ie dr wes obeja jcheke Judiowak Ypa Yrulune Egipto, e kw tkwoie es. E kueki ermata a batseoule Skkl wa Cristo batamik. 8 Es k se kne Cristo ktewa se skie, e kw tku k pan yule iwlwoka wa ese wa. Itks pan k yule iwlwoka wa ese wa. E w kiane ch t itks kekra sene moki ysys ese wa. K se kne itku k sene sulu t ssuluwekewa ese wa. 9 Ykku it patk ye t a a, e ki ye iy t a k kne e batsk trr wakpa ta. 10 Er p k t Skkl dali dr trr wakpa yi kkechk tai ese wakpa akblkwakpa yi dikl dalikwakpa, esepa k chk ye ku a a. Esepa chpa ye t, ema a kawta dukwa as k a e bats 11 Wpa y ye t a a ykku ki , esepa dr wpa e ch t esepa ta. iepa erblke Jess mik esepa. Er iepa dr trnukwakpa yi kkechk tai wakpa yi dikl dalikwakpa schk sulu wakpa bloblopa akblkwakpa. K a e batsk esepa ta, ies k a chkk esepa ta. 12-13 Wpa k dr Skkpa Jess icha wes esepa shu lmi ye t? Skkl wk t iepa shulera. Er wpa dr Skkpa icha dapau ke a ta, esepa kawta shul a t. E kueki a t i wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Yi t sulu wambl, e uyttsa a shua.
1Ye

a wele t sulu wambl iyami ekl ki , eta wes ese mike ie wa kkat sshulkwakpa k t Skkl dali, esepa ska? Ik e k 2 A k wa ijcher t se batser, epa t shul a wkpa dr batser epa t? k i wakpa shulera aishku ta? E dr es, e ta wes i e ta yi tsitsirla
1Mik
A ippke e shu l a wkpa t
f 5.7 pan wlwoka kchke: Judiowak wblar pan wlwok a tso iepa u a e kos uyktsa Iepa Ypa Yrulune Egipto e kw tkweketke iepa t e yki .
321
1 Corintios6
ese k shulir a a? 3 A k wa ijcher t ies Skkl biychkwakpa shuleras? Iepa shu leras, e ta wes a k a ipp tso k i ki ese shulir? 4 E kueki a welepa ippke ita, e ta wes ese mike a wa shu l p bnet ska? 5 I chy a jawoie. Yi a a shu lirmi ese k ku a shua daa? 6 Er e skie a mike kkatk sshu lkwakpa k erblta Jess mik esepa ska. 7 A kkatke sshu lkwakpa ska, e wa iwnewa t sene sulu e alkatke a ki . Idalttsk br e k dr ibuaie? A s it se yi ekibl! 8 Er e skie a wkpa t sulu e wambleke ta d syamipa erblke Cristo mik esepa yi ekibleke a t. 9 A k wa ijcher t wpa dr sulu wamblkwakpa, esepa k dpa a e ki tu k. Wpa dr trnukwakpa, wpa blie Skkl tso e a? K dr yi dikl dalikwakpa, ssenewabak dalseukwa wakpa, wpa trr wpa ta, alaklpa trr alaklpa ta, esepa kos k dpa blie Skkl tso 10 ies wpa dr akblkwakpa, wpa dr yi kkechk tai wakpa, e a. bloblopa, schk sulu wakpa, esepa kos k dpa blie Skkl tso e 11 A welepa bak senuk yi ekk wamblk, er Skkl t a pakabak, a. a batseobak, a klobak wes p bua ysys es iWikl wa Skkpa Jesucristo tt wa.

welepa t icheke: se wa kaw tso, kos kiane w se ki , ese woie. Er ye ich t k ulitane dr bua se a w. Ye wa kaw ta ulitane woie, er k ye e mpattsa as il e alka ye ki . 13-14 A welepa t icheke: chk dr sawi a, ies sawi dr chk a. E yne er aishku ta yi bt e ewerawa Skkl t. Er schk k dr trnoie. Skkl t schk shkewerakane aishku ta idich tai wa wes ie t Skkpa Jess shkeokane es. E kueki schk k meneat trnoie wes a t ibikeitseke es, imeneat bua woie Skkpa a, ies ie t schk kkneke. 15 A k wa ijcher t se batsulewa Cristo mik, e kueki se chk dr etk ie chk ta? E dr es, e ta wes se t schk dr Cristo icha e iawmika senukka alakl sulusi ta ese wa? K se kne e iau kka ys! 16 A k wa ijcher t mik yi sen alakl sulusi ta, e ta iepa bl ma wes wk ekl es? E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es. E t wm ena ilakl e ch i es: Iepa bl serda ita ta iepa ma wes wk ekl es.g 17 Er yi batsulewa Skkpa Jess mik, ese dr wes wk ekl es ie ta. 18 E kueki a tkshkar tr yki . Sene sulu sk kos, e k t schk dalsewwa wes tr es. Mik se trrke, eta schk dr Cristo icha, e mttsas oka k dr Cristo icha, ese a. E wa swk chk dalsewwas. 19-20 A k wa ijcher t a chk dr Wikl Batser e w? Skkl t iWikl

12 A
Skkl k wa se tsatkne as se t sulu wamblia
6.16 Gnesis 2.24

1 Corintios6,7
322
m a a, e tso a a. Ie t a tottsabak, e sk dr darr. A k dr a wkpa icha, a dr ie icha. E kueki a k senuk ysys as ie ki karka. chaki a t ye a ykku ki , e w iuteke ye t i e. A t ye a ichaki t bua idr t se k ser wa alaklpa ta? 2 Er ye ich a a t tai tr tso, e yki a kos maso tswa ekl ekl. 3 A wpa kos kawta senuk ilakl ta, es ies a alaklpa kos kawta senuk iwm ta. 4 Alakl chk k meneat ie wk a, e meneat ies iwm a. Es ies iwm chk k meneat ie wk a, e meneat ies ilakl a. 5 Iepa k kne ichk kku k yki . Er iepa kaw m a e batsktsa yki ekul ttoie Sy ta, e ta e dalewa k iepa kpawa. Mik k e tka, eta iepa kwane d iepa dich dka e kknuk e kueki . Satans t iepa erkiw trnuk, k 6 Er ye k ku a a ichk t a kawta batsktsa yki es, a ki ikiane, e ta a t iwmi es. 7 Ye a ta sulitane m dr wes ye es, k alakl ta. Er Skkl t im sulitane a kuaki kuaki ki moie. 8 A wpa tsoia ekrla ies a wpa dr sch, esepa a ye ich t bua 9 Er iepa k e kknuku idr t iepa m ser kekra ekrla wes ye es. tr yki , e ta iepa m maso yulne senowaie. Sser wa e dr buaie maso kkechekes i e tsata. 10 A wpa senewabak, esepa a ye t tt dalino i meke: a k kne kwa. Tt e k dr ye tt, e m Skkpa Jess t se a. Alaklpa k kne iwm kwa. 11 Er ie t iwa, e ta ie k kne senukwa wm oka ta, ie kawta senuk ekrla k wm ta. Ie k senak es, e ta ie k er buau kne iwm ki . ies wpa alakl ta, esepa k kne ilakl kwa. 12-14 A malepa senewabak, er e maso k erblta Jess mik, esepa a tt dalino k meneat Skkpa Jess wa. Er esepa a ye ich t a masopa k arwa. Iwm k erblta Jess mik, isalema e tsatkrmi ilakl olomik. ies alakl k erblta Jess mik, isalema e tsatkrmi iwm olomik. Iepa wa, e ta iepa alar dr wes p k erblta Jess mik esepa alar es, iepa tsatk e dr darr. Er iy ena im serke ita, k anewa, e ta isalema iepa tsatkrmi iy im olomik. E kueki ye ich t a maso senakia a ta, e ta k iarwa. 15 Er a maso k erblta Jess mik, e na a akwa kr wa, e ta k iwklwar a k klulewa iul a. Er Skkl t se klobak senuk br ita. 16 E kueki ibuaie dr t a sermiia r ita. A wm t be a ichk t be alakl k tsatkrpa be olomik? A b alakl t be a ichk t be wm k tsatkrpa be olomik? 17 E dr wes tt wa ye t Skkpa Jess icha erule erule epa ulitane wblaweke k wae es. Ye t iepa a ich t wes a ku Skkl t mik a kloit iwk a eta, es a at br. Ie t ieri m a a seno ekl ekl es. 18 Wpa tottola kkulit tule tsir, mik iepa klo Skkl t iwk a eta, esepa k kne e maneu kne wes. Es ies wpa k wakyule es, mik

Se ser wa ita e pak
323
1 Corintios7
Skkl t iepa klo eta, esepa k kne e wakyuk. 19 Se wakyule k se wakyule e ska Skkl k tkine ys. Ie tt dalino, e daliekes, e je ki ie tkirke. 20 A kos e tsat wes a dr mik ie t a klo iwk a eta es. 21 Mik ie t a klo, eta a klulewa kan msoie? e ta k a tkinuk e ki . Er a a kaw tsoia e yktsa e ul a, e ta a e yttsa. 22 Mik ie t a klo, eta a klulewa kan msoie, e ta e yttsa ie t sene sulu ul a kanebloie Skkpa Jess a. Es ies mik Skkl t a klo, eta a k dr kan mso ese, e ta e klo Cristo t ie wk kan msopaie. E kueki a klulewa kan msoie, e ta k a tkinuk e ki . 23 Skkl t a tottsabak, e kueki k a e tiu kne yile sk tt diki a. 24 A yamipa, wes a ku Skkl t mik a kloit eta, es a at br. A sen bua ysys ie a, sene meit a a e a. 25 Ima a t ye chaki ykku ki wpa tsoia ekrla, esepa ki , e iuteke ye t i e. Ese tt k mne ye a Skkpa Jess wa. Er i ma ibikeitsy, e chekey a a. Skkl ye su er siar wa e wa ieri mit ye a iw jchenowa bua. E kueki chekey e mik a erblmi. 26 I e ta se serke kaw darr a, e kueki ye a ta bua idir t se kos e tsat wes stso es. 27 Wm senewabak, ese k t ilakl kwa. Wm duria ekrla, ese tay k yular. 28 Er wm senwa, e ta bua idir. E wa ie k wa sulu wamblne. ies alakl kam ser wa, ese senwa, e ta e dr bua. E wa ie k wa sulu wamblne. Er wpa senewabak, esepa weikmi k i ki sweirke ese t tkka wpa k senewabak esepa tsata. E yki ye na a kueki ye ich t bua idir t a ser ekrla. tsatkak, e 29-31 A yamipa, ye ich t k se a kaw taia tai . Wes k i dr i e ta e erkewatke. E kueki i e ta ena kekra k se kne senukia er merie tso k i ki ese ki . Se senewabak, esepa k er mukwa e ki . Se i u ke siar, esepa k er mukwa e ki . ies se ttsrke bua, esepa k er mukwa e ki . Se t tu ta, esepa k er mukwa tsorak iwa ese ki . Se serke bua tso k i ki ese mik, esepa k er mukwa ese ki . 32 Ye ki ikiane t a m ttsr bua, k tkir ki . Wpa serke ekrla, esepa wa kaw tso kibiie Skkl yi sau k ena wr bua ie wa ese u k. 33 Er wpa senewabak, esepa kawta tso k i ki ese sau k as iwr bua itay wa. 34 Es iepa ki yi bt kan tso. Es ies alaklpa dr sch ena busipa wm k ta, esepa wa kaw tso kibiie Skkl yi sau k. Iepa e mumittsa senuk batser. Er alaklpa senewabak, esepa kawta tso k i ki ese sauk as iwr bua iwm wa. 35 Tt ekk chy a kimoie, k dr a wklwoie. Ye ki ikiane t a ser bua ysys Skkl a, k wtkeku t. 36 Wpa tt meuletke tay a senukwa, esepa wele t ibikeits: Tay dusw detke senowa, ies ye k a seneia ekrla. Bua idir ye a senukwa ie ta, e ta esepa a ye ich t a senakwa, e ta a senwa, e k dr sulu. A senwa. 37 Er wpa tt meuletke tay a senukwa, er esepa k

1 Corintios7,8
324
na senakwaia, e ta esepa a ye ich t e dr bua t a k ser wa. Er a kawta ibikeitskwa buaiewa kewe t a wkpa er wa a k senakwa. ies a kawta isauk bua t k yi ku a a ichk t k a senukwa. A t ibikeitstke t a senak ekrla kekra, e ta bua idir t a k ser wa. 38 Es ye t ich t wpa senwa, esepa t iw bua. Er wpa k senewa, esepa t iw buaie. 39 Alakl senewabak, e kawta senuk iwm ta d mik iwm blnewa eta. Iwm blnewa e ta ie ser wamine wm oka ta. Er ie kawta senukwa wm erbl Skkpa mik ese ta. 40 Er ye ich t bua idir ie a t ie m ser ekrla, k senewane. E t ie ttswera bua shute. Ye t iklw t ye a Skkl Wikl tso ies, e kueki ye t a a ich es.

meule yi dikl tso dali ese a, ese ki a t ye a ichaki ykku ki , e iutekey i e. Ima a t yi dikl ese ch, e dr moki e jcher se wa. Er k a na ichkwa t se wa yi jcher, e t se kmi e ttskka tai smalepa ki . Er smalepa dalritsekes, e t iepa dich k iera. 2 Yi e bikeits t ie wa yi jchertke tai , e wa iwnewa t kam ie wa ijcher wes ikawta jchenuk es. 3 Er yi t Skkl dalritseke, ese mik ie btse bua. 4 Chk meule yi dikl tso dali ese a ese kats, e ki a t ye a ichaki. Se wa ijcher bua t yi dikl ese wk k ta, e kueki k idr ie bua. Skkl chkle, e dr ekl . 5 P k t Skkl dali, esepa t iklw t daliekerakit, esepa tso tai serke k ja a k i a. Esepa kirakit kkl skkpa. Moki esepa tso, 6 er Skkl dalieke se t, e dr Skkl ekl me e. Ie dr Sy. Ie dr yi ulitane w, ies se tso ie , e dr Jesucristo. yi ulitane tso ie mik, ies a. ies Skkpa dr ekl se tso ie mik. 7 Er k syamipa ulitane na iw ane bua t yi dikl tso dali, ese kos k w ta. Iepa bak yi dikl ese dalik, e kueki e tsoia iepa er a d ikk ta. Mik iepa t chk meule yi dikl a, ese kat, eta e ki ier t ikkat. Iepa dich k dka ierbik es, ese wklwoie. E kueki iepa t itts t iianekane ie. 8 Se bats Skkl mik e k dr chk wa. katekes k kats e k a se onuk bua sulu ie wa. 9 E jcher a wa, e kueki a t iklw t chk kos katmi a t. E yne, er a e kkn as k a ukumik syamipa kam na iw ar bua, esepa ardne sene sulu a. 10 Ichs t be na iane bua, e ma e tkser chk meule yi dikl a, ese katk iw a. Er e dalewa syami kam na iw ar bua ese ekl t be su chkk ta e t ie erkiwka ta ima ta ikatit ies. 11 Be t iw es, e ta e wa be t se yami, k dich dka w, e mine sene sulu a ta isulurdawa be ukumik. Ie dr syami, ies Cristo e mettsa ttwa ie skie. Be t iw es, e ta be t sulu wambl syami ki . 12 Se t syamipa

1Chk
Iyiwak jchule yi dikl tso dali ese a, e pak
325
1 Corintios8,9
kam na iw ar bua, esepa ki sulu wambl es, e ta ies se tso sulu wamblk Cristo ki . 13 E kueki ye ich t syami wele armine sene sulu a ye ukumik, iyiwak chk katy e kueki , e ta k ye t ikatepaiane.
a t ibikeitsmi t ye k a kaw ta woie wes ye ki ikiane es? Wsua a t ibikeitseke t ye k dr Jess tteklpa ts epa ekl. Er ye t Skkpa Jess su ye wk wbla wa, e kueki moki ye dr iepa ekl. A dr ye kaneblke Skkpa a e w. 2 A wakpa ki iwnewa t moki ye dr Jess tteklpa ts epa ekl. O kapa t ichmi t ye k dr es, er e k ynuk a a. 3 Wpa t ye ch es, esepa yki ye e tsat kke i es. 4 Wes a ibikeitsmi t wpa wblawekey, esepa k kawta ye ki muk inukl wa chkoie di yoie? 5 ies i ma a ibikeits t ye k a kaw ta senukwa tay erblke Jess mik ese ta tsmi e ta wes Jess tteklpa malepa ena Jess lpa ena Pedro epa t iweke es? 6 Ima a ibikeits t ye ena Bernab, sa bl kawta kaneblk sa wkpa ul wa e kknoie? 7 W a wa isuule t ippkwakpa mike, er iwkpa e kknuke ichk wa idiy wa? W a wa isuule t iyiw tks, er k s iw katepa? W a wa isuule t yi tso chibo kknuk, er ese k t chibo tsudi yepa? 8-9 chk ye tso a a, e k bikeitse sdits wa, ies itso kitule Moiss tt dalino ki , e t ich i es: Baka we tso kanebloie trigo wttsoie, e k kaw ta kk payuwa itso kaneblk e dalewa as trigow katit. Ima a ibikeits? Tt dalino e kknoie? 10 Au, ie t imeat se a ies. Wpa meat Skkl t baka we t iyiw tkeke ena wpa t ishteke, esepa t iwakaneweke iepa t iw kak paneke e kueki . 11 Es ies sa t Wikl Batser yi ts paka a a, e dr wes iyiw tks es, e kueki k idr sulu t a t sa ki m tso a wa ese wa, e dr wes iyiw shtekes es. 12 A wblaukwakpa sk e kknuk a kawta, e yita bua a kawta sa kknuk. Er e w k kine sa wa a a. Mik sa bak a ska, eta sa k wa a yi kne e kknoie. Sa kanebl sa wkpa ul wa e kknoie. E dr darr sa a, er e kos daltts sa t as k t a wkl Cristo tt bua e klu k. 13 A wa ijcher t wpa kaneblke Skkl w tso Jerusaln e a, esepa serke kaneweke iepa t ese mik. E w d t iyiwak jcheke iepa t ka tso imoka Skkl a e ki , ese chk kak tsekeat iepa t kat. 14 Es ies Skkpa Jess t iyat t wpa kaneblke ie a itt bua pakk, esepa serda kan e mik. 15 Er ye k wa yi ikk kine a a ys. ies ye k ku i chk a a as a t ye a im. Ye t Jess tt bua pakeke me, e yepattsa yi t ye ul a. Ye a ta bua t ye ttsweke bua shute. E k idir t ye duwa, er ye k t a ul a klwepa. 16 Er ye patkule Jess tt bua pakk, e kueki e wa ye k a e ttsnukka ys. Ye kawta iw pakk. Ye k t ipak, e ta wstela i na
1Wes

Pablo t ikan tsatk
1 Corintios9,10
326
ye ta! 17 Ipakpay ye wk er wa, ema ye wa kaw ta sawoie iki . Er kan e meat Skkl t ye ul a, e kueki ye kawta ipakk. 18 E dr es ema dr isk ye a? Ye ttsne bua ipakk me e dr isk ye a. E ye wa kaw ta senuk ye kan e wa, er e k ki ye w kiane ch t er saweku ys. E t ye ttsweke bua shute. 19 Er ye k dr yi kan mso, er ye e mettsa sulitane kan msoie as kos iepa erblmi Jess mik, ekkpa d erblk imik. 20 Mik ye tso judiowak shua, eta ye serke wes sa judiowak ser Moiss tt dalino diki a es as iepa erbl Jess mik. Er ye k kuia Moiss tt dalino e diki a, er mik ye tso iepa shua, eta idaliekey as iepa erbl Jess mik. 21 Es ies mik ye tso p k dr judiowak esepa shua, eta ye serke wes iepa ser es as iepa erbl Jess mik. (Er k sulu wamblekuy. E w dr t er ye k kuia Moiss tt dalino e diki a, er ye tsoia Skkl tt dalino e diki a, ye tso Cristo tt diki a e kueki .) 22 Mik ye tso syamipa kam na Jess tt w ar bua, esepa shua, eta ye serke wes iepa ser es, as ye a iepa ki mer as iepa na iw ar bua. Es mik ye tso p shua eta ye serke wes iepa es as wes al iepa welepa tsatkr. 23 kos wekey e dr Jess tt bua k shkwoie as iw dak ye ul a. 24 A wa ijcher t mik se tu rke tse isuoie t w e almi, eta itu rkerak e almi, ese ul a isk dra. E s a sen Skkl a seraa, er ekl bua as isk d a ul a wes w e al ese ul a isk de es. 25 Tu nukwakpa ulitane e kknuke, e yuke kekra e aloka imalepa ki . kos t iepa wklwmi, e oloyeke iepa t. E kos weke iepa t as kal k yuekerakit wshkiieh tkka iwkir ki , ese d iepa ul a ie alrak e skie. Isk e chklrtawa, er se iyuleke, e dr ybi k chklrtawa. 26 Ye serke Skkl a wes yi tu r e aloka ese es, k dr wes tu nukwak tu rke anas ese es. Ye k dr wes ippkwak t iul tsin uyeke siwa ki , k w ta ese es. 27 Ye e wklu ke darr, ye chk kekey ksik wa as t i wes Skkl ki ikiane es. E wekey es d ye spatt tai Skkpa tt wa, er ye wk k ul a isk d.

yamipa, ye k ki ikiane t a na ichwa t bak se yamipa bak k iaia Moiss kw ska epa ta. Iepa kos wttse Skkl t m r tai e wa. ies Skkl dich wa iepa kos baktsa kl wa day ki Day Mat, e shua k nuneka day wa. 2 E dr wes iepa wsunerak m a ena day a es iw kkachoie t iepa batsulewa Moiss mik. 3 Es ies chk m Skkl wk t iepa a, e iepa ulitane t. 4 ies di m ie wk t iepa a, e y iepa ulitane t. Di e dwttsait kku a. kku
1A

10
K a minuk yi dikl dali ese w a
h 9.25 kal k yule wshkiie: E merke tu nukwakpa e al esepa a, e kkecheke iepa t tai . W ki itkneka ese wk dalirta tai .
327
1 Corintios10
e t Cristo w ch, e mir iepa ta kekra iki mukrak. 5 Er iepa kibiiepa k wr Skkl wa bua. E kueki iepa kibiiepa durulune, nu ate tkter k wae k sir po e ki . 6 E kos tka iepa ta se a iw kkachoie t k se kne sulu kkechk wes iepa t ikkey es. 7 Se k kne yi dikl dalik wes iepa welepa t idali es. wambl iepa t e tso kitule Skkl ykku ki . E t ich: Iepa e tulwa chkk diyk tai bua yi dikl dalioie. E ukuki ta ie kkarak kltk trnuk sulu wamblk tai e ttswokarak bua.i 8 K se kne trnuk wes iepa welepa trnerak es, e nu ki iepa tai epa durulune k etk a dka 23,000. 9 K se kne Cristo watkk sulu wa wes iepa welepa iwatk es, e nu ki iepa ktulur tkab wa. 10 K se kne kkchkka Skkl wa wes iepa welepa kkyka es, e nu ki Sttkulurwak t iepa ktulur. 11 yi ekk kos tka syamipa bak k iaia, epa ta iw kkachoie se a t se k kne sulu wamblk wes iepa es. E kos kiteat Skkl ykku ki se serke i e ta k i erkewatke e kw ska, esepa a ikkachoie t wpa t Skkl watttsa, esepa weirda inu ki . 12 A welepa e bikeits t ye e tkwa darr Jess mik, k ye arpamine sulu a. Ese wakpa kawta senuk erki as k iarmine sulu a. 13 Se erkirke sulu wamblk, ese kos tkke sulitane ta. Er Skkl tt moki , ie k t se mepattsa t sulu t se erkiw tai shute k se a iwklr ekk. Mik se erkiweke sulu t, eta ie t se a ikkachera wes se tkshkarmi iul a as se a iwklr. 14 A yamipa, a dalr tai ye na, yi dikl tso dali ese kos yki a tkshkar bnet. 15 A kabikeits bua, e kueki chekey a a, e bikeits ta a isuera t moki idir. 16 Mik se dapau ke Cristo ktewa e kw tku k, eta wstela chs Skkl a vino yekes ita tka etk a e ki . Vino e t ie p tne tai stsatkoie e w ch. E wa se kos tso batsulewa ie mik. ies pan et blatekes a e ekes ita. E t ie chk w ch. E wa se kos tso batsulewa ie mik. 17 Se dr tai , e kos t pan et e eke, e kueki se kos dr wes wk ekl es. 18 weke Israel aleripa t e w bikeits. Mik iepa t iyiwak jcheke ka tso imoka Skkl a e ki , eta wpa t ese chk kak kateke, esepa kos tso ie dalik ita. Es ies a mike yi dikl dalio w a, ta chk meule yi dikl a, ese kak kat a t, e ta a tso idalik iepa ta ita. 19 E wa ye k ku ichk t yi dikl ese ena chk meule ia ese dich ta. 20 Au, k idr es. Ye tso ichk t p k t Skkl dali esepa t iyiwak jcheke m yi dikl a, ermata e meule aknamapa a, k meule Skkl ichk e ki ikiane t a e ti aknamapa yi shua ys. 21 A k a Skkpa a. Ye k Jess tka ena aknamapa tka e w yanuk ita. A k a Skkpa chk ena

10.7 xodo 32.6

1 Corintios10,11
328
aknamapa chk katanuk ita. 22 Iws es, e ta stso Skkpa tsiriu k as isibirka ski . Ie uluneka ski , e ta wes e dalttsrmi sia? welepa t icheke t se wa kaw tso, kos kiane se ki w, ese woie. E yne er k ulitane e dr bua se a w. kos kiane se ki w, e wmis, er k ulitane a syamipa er dich inuk. 24 Se k kne tkinuk se wk ki . ies skawta tkinuk smalepa ki . 25-26 Skkl ykku t ich: K i ena yi kos tso iki , e dr Skkl icha.j E kueki iyiwak chk watorke iw a, ese kos katmis. K iw chakar t imeule yi dikl a au as ser k t skkat iki . 27 Yi k erblta Jess mik, ese ekl t a wele ki chkk ie ta, ta a shkak, e ta a y. kos w a dne e kat br k ichakar as a er k t a iki . 28 Er oka t a a ich: Iyiwak chk se meule yi dikl a, e ta kkat k ikatar ie dalrmik, ies erbik dalrmik. 29 Ye tso ie erbik chk, ye k ku a erbik chk. Ye a kaw ta iyiwak chk ulitane katk, wes e k katepay, imne sulu oka ki e kueki ? 30 kateke ye t, ese ki ye t wstela cheke Skkl a, e ta wes e sulurmi oka yki ? Wes e ki ie t ye chmi sulu? 31 E kueki kos yekes, ekes, ies kos wekes, e s as Skkl ki karka. 32 A sen wsh wa as k yi wklr a ukumik. Judiowak idir k idr judiowak wpa dr Skkl icha ese idir, ese kos k wklwar. 33 A sen wes ye serke es. Ye wk e ch senuk kek ra as e wr bua sulitane wa. Ye k tkirku ye wk ki . Ye tkirke sulitane ki iepa ki moie as itsatkrdak. 1 A sen wes ye serke es. Ye serke wes Cristo ser es.

23 A
kos Skkl ki koka
11
a er arke ye ska. ies kos wa ye t a wblao, e wekeia a t. E kueki ye tso a ki kkka. 3 Er ye ki ikiane t a wa ijcher t Cristo dr wpa dr ie icha esepa kos wkir. ies wm dr alakl wkir. ies Skkl dr Cristo wkir. 4 Mik a dapau ke ttk Skkl ta, eta a wpa welepa ttke ie ta il chekerakit ie tteklie ta iwkir pabakekewait, e ta e wa yi dr iwkir e dalsewekewait. 5 E skie k dr es alaklpa a. Iepa ttke Skkl ta il chekerakit ie tteklie, k wkir pabakulewa, e ta e wa iepa t yi dr iwkir e dalsewwa. Iepa dr wes alaklpa ts t dabebe esepa es. 6 Alakl wele k na iwkir pabakakwa, e ta ese m t its te wes wm es. Er e dr ja tai ie a. E kueki bua idir ie a t iwkir pabakwa. 7-9 Skkl t wm y wes

2 Kek ra
Wes alaklpa kawta e u k mik se dapau ke eta
10.25-26 Salmo 24.1

329
1 Corintios11
ie wk es, e kueki wes ie dr e wrke wm ki . E kueki wpa k kne iwkir pabakkwa mik ittke ie ta e dalewa. Er alakl dka wm wa, e k dr t wm dka alakl wa. ies alakl yne wm kueki iki moie, e k dr t wm yne alakl kueki . E kueki wes wm dr e wrke alakl ki . 10 E kueki alaklpa k e w kkachk iwkir pabakwa wa. ies iepa k e u k Skkl biychkwakpa kueki . 11 Er alaklpa ena wpa batsulewa Skkpa mik esepa k meneat ulawa ulawa yki . E skie imeneat ki muk dalik. 12 Moki t alakl ts dka wm ts wa. Er ies e ukuki ta wpa ulitane ku rke alakl wa. Er se kos ena yi kos, e dka Skkl wa. 13 A wakpa t ibikeits. Bua idir t alaklpa ttke Skkl ta wkir k 14 Sulitane wa ijcher t iwake meneatbak t wm ts bats , e pabakule? dr ja. 15 Er alakl ts bats , e mne ie a iwkir pabakoie, e kueki e mne bua ie ki iki koka. 16 Yile k wa ye siniku ne, e ta ese na ian t se dr Skkl icha erule erule dapau ke k wae, epa kos wblar t alaklpa ttke Skkl ta wkir pabakulewa.

cheke ye t a a i ta, e k ki ye a a peanuk. Mik a dapau ke, eta e w dettsa sulu ichk bua tsata. 18 Keweie y ich t ye wa ibiy jcher t mik a dapau ke, eta a blabatslor. Wele ta ye iklw t e dr moki . 19 Moki e dr bua t a blabats as iwrwa a shua t a wpa wr moki Skkl wa bua. 20-21 Mik a dapau ke Skkpa ktewa e kw tkwoie chk wa diy wa, eta a wkpa t a chk wa k wa iyamipa k wa ta esepa bikeitse. Bataie ta a welepa ate k chkaule welepa e ttka tai blo wa. E wa ch a t t ikw tkweke a t e dalsewwa a t. 22 Wsua a k u ta chkoie diyoie. Wsua se dr Skkl icha epa dalsewekewa a t. Wsua a na syamipa dr siar, esepa jawakka. chmiy a a yi ekk kueki ? A ki ikiane t ye t a pe iki ? Au, ye k t iwepa. 23 Skkpa Jess tt meneat ye a pakaney a a, e dr i es: Naewe kam ie merttsa, e yki ie t pan klw. 24 E ki wstela chit Skkl a. E ukuki ta iblatit ta ich: Pan i dr ye chk merdattsa a tsatkoie e. I kekra as a er arne ye ska. 25 Es ies mik iepa chk one ta tka a vino tkr, e klwit ta ich: Vino i dr ye p. Ye tterawa e p trda, e wa tt paali me Skkl t, e w de. Bitkicha a t iyeke, eta a er an ye ska. 26 Es bitkicha a t pan e ena vino e y, e wa a tso ichk t ie ktewa se skie. Es a t ich micho d mik ie datskene eta. 27 E kueki yi isie t pan e ena vino e y, er k iserku wes kaw tkweke e w kiane ch es, e ta esepa tso Skkpa chk ena ip dalseukwa. 28-29 Is ena iys, er syamipa malepa dr wes wk ekl es se ta Skkpa batamik, esepa dalsewwas, e ta Skkl w
17

Wes se k Skkpa ktewa e kw tku k
1 Corintios11,12
330
kiekes e ki . E kueki se kos ekl ekl kawta e sauk kewe t is stso, e ukuki ta pan ena vino y. 30 Er a k ku iw dalik es. E kueki a tai kirirke ianewa alabb, ies a welepa duolur. 31 Se e su bua, ema Skkpa k t se shu lepa. 32 Er ie t se shu leke, e ta e dr se ki moie as se k kichatr aishku ta wpa k t ie dalieta esepa ta ita. 33 A yamipa, mik a dapau ke chkk ita Skkpa ktewa e kw tkwoie, eta a pan. 34 A wpa du bli wa, e ta esepa chkbitu iwk u a as a t Skkl w ki e ki a dapau ke chkk ita e wa. yi mal kianeia k shul, ese shulekey mik ye dene a ska eta.

yamipa, i ta ye t merke Wikl Batser wa se a e tt pakeke a a. Ye ki ikiane t a na tt e w ar bua. 2 A wa ijcher bua t kenet ta kam a t Skkl dali, e yki a bak e muktsa tt ta, ese dalik. 3 E kueki i e ta ye ki wtts wes al yi dikl k ikiane t a wa ijcher t wpa ttke Skkl Wikl wa, esepa k t ichepa: Jess m kichatr! E s wpa k ttku Wikl Batser wa, esepa k t ichepa moki : Jess dr sulitane Kkl! 4 mne se a ki moie ese dr kuaki kuaki , er e w dr Skkl Wikl ekl . 5 E s kan tso se wa ski moie ese dr kuaki kuaki , er e w dr Skkpa Jess ekl . 6 E s wekes ese w dkettsa kuaki kuaki , er e w dr Skkl ekl , e t iwakaneweke se a as iw dttsa 7 Se kos ekl ekl a imne Skkl Wikl wa smalepa wes ie ki ikiane es. ki moie. 8 Welepa a imerke Skkl Wikl wa Skkl siw i ski e pakoie. Welepa sk a Wikl e wa imerke tt blule ese w pakoie. 9 Welepa sk a imerke Wikl e wa erbloie Skkl mik buaie. Welepa sk a imerke Wikl e wa sduke ese buawone. 10 Welepa sk a imerke k or yi a ese woie. Welepa sk a imerke ttoie Skkl tteklie. Welepa sk a imerke isuoie t yile kapakke ese dr Skkl tt moki au. Welepa sk a imerke ttoie tt kuaki kuaki wa. Welepa sk a imerke wpa ttke tt kuaki kuaki wa, ese w pakone. 11 Er ekk kos dr Skkl Wikl ekl e kan. Ie t imeke se kos a ekl ekl wes ie ki ikiane es. 12-13 Se dr Cristo icha epa dr wes wk ekl es. Se ul ta, kl ta ena se yese sk tso tai , er e kos wiulewa etkme. Es ies se dr kuaki kuaki . Se welepa dr judiowak, se welepa sk k dr judiowak, se welepa klulewa kan msoie, se welepa sk k dr es. Er se kos inewa Skkl Wikl a, e a se kos tso. E wa se de wes wk ekl es Cristo ta ita. 14 Schk k dr etkme, iyese tso tai kuaki kuaki . 15 Ichs t skl m t ich: Ye k dr ul, e kueki ye k ku chk mik. Ie t ichmi es, er ie tso chk mik. 16 Skukua m t ich: Ye k dr wbla, e kueki ye k ku chk mik. Ie t ichmi es, er ie tso chk mik. 17 Schk kos e m dr wbla , ema wes ttsmis? Schk kos e m dr kukua

12
1A
merke Wikl Batser wa e pak
331
1 Corintios12,13
, ema wa yi alar ttsmis? 18 Er Skkl k wa se chk yne es. Ie t kos tso schk mik, e mat w ie ki ikiane mat ee as ikanebl bua ita. 19 Es schk ulitane m dr wbla kukua , ema schk k dr 20 Er k idr es. Syese tso tai . moki . 21 E kueki swbla k a iynuk sul a: Be k dr ie bua ye a. Es ies swkir k a iynuk skl a: Be k dr ie bua ye a. 22 E skie, schk wsele bikeitsekes t k ia or bua, e k ta eta k se serpa. 23 Schk wsele ki se jarke, k kkayr ta, ese paiekes bua datsi wa kkneke bua. 24 Er schk wsele k ki se jarku, e k paiekus datsi wa. Schk wsele bikeitsekes t k idr bua chkle, ese kknekes buaie. Es Skkl t schk tuluwa. 25 Ie t iw es as schk k blabats e skie ii kknurak bua ikk. 26 Se yese al dalne smik, e ta schk kos e t itts. ies se yese al pearke bua, e ta schk kos e ttsne bua. 27 A kos ekl ekl tso batsulewa Cristo mik wes wk ekl es. 28 Se dr Skkpa Jess icha epa shua Skkl t se tkka kan kuaki kuaki u k. Kewe ie t Jess tteklpa ts, epa tkka. E ukuki ta itteklpa malepa tkneka. E ukuki ta swblau kwakpa itt wa esepa tkneka. E ukuki ta k or yi a ese u kwakpa tkneka, ies sduke ese buau kwakpa ena ski mukwakpa ena swttsu kwakpa esepa tkneka. ies wpa ttke tt kuaki kuaki wa, esepa tkneka. 29 Se ulitane k dr Jess tteklpa ts. Se ulitane k dr Skkl tteklpa. Se ulitane k dr swblau kwakpa. Se ulitane k dr k or yi a ese u kwakpa. 30 Se ulitane k dr sduke ese buau kwakpa. Se ulitane k ttpa tt kuaki kuaki kuaki wa, ese w k pakanukne se kuaki wa. chekerakit tt ulitane a. 31 Er merke se a Wikl Batser wa, e buaie yul a dr po.

Er ala buaie shute, e kkachekey a a i ta. 1 Stt kuaki kuaki d Skkl biychkwakpa tt e kos m yr ye a, er smalepa k dalr ye na, e ta ye dr wes tabechka pps ese blar es wes panakku pps ese blar es k w ta. 2 Ye m tt Skkl tteklie, ies ie siw blule e kos m ar ye na ies yi kos m jcher ye wa ies ye m erbl Skkl mik tai d kabata sku ekk, er smalepa k dalr ye na, e ta ye k dr . 3 kos tso ye wa e m mttsay ssiarpa a, ies ye wk m e mttsa weik siar Skkl tt kueki e ttsokak , er smalepa k dalr ye na, e ta e k dr ie bua ye a. 4 Se dalritske, e ta kos dalttsekes br, ies se er bua chke se ukyrta ki , k se e ttstaka smalepa a. Se dalritske, e ta k
Se dalrits e dr ala buaie
13
k 13.3 ye wk m e mttsa weik siar: Ykku kchke wele t ich: ye m e mttsa awwa
1 Corintios13,14
332
smalepa ki , k se e bikeitstaka t se dr p tai . 5 Se dalritske, e ta k smalepa sus er sulu wa, k se er mutawa se wk ki , k se ulurtaka bet, sulu wamblrke se ta, e ta ese nu oloyekes. 6 Se dalritske, e ta sulu wamblrke ese k t se ttswepa bua. E skie mik smalepa serke wes tt moki t ich es, e ta ese je t se ttsweke bua. 7 Se dalritske, e ta kos dalttsekes, se erbl micho Skkl mik, bua y Skkl t se a ese kos w panekes krr, kos wklwekes. 8 Se dalritske e k er tawa. I e ta imerke ttoie Skkl tteklie, er aishku ta e k merpaia es. I e ta imerke ttoie tt kuaki kuaki wa, er aishku ta e k kuia. I e ta imerke yi blule ese jchenoie Wikl Batser wa, er aishku ta e erdawa. 9 E w dr t mne se a jchenoie i e ta ese k dr Skkl yi wae, e dr ikakla . ies chekes Skkl tteklie, dr seraa. 10 Ese kos erdawa mik dr ibuaie e de seraa eta. ese k 11 E dr i es: Mik ye i alala, eta ye ttke wes alala es, ye erbikke wes alala es, yi suekey wes alala es. Er mik ye kibineone, eta ye k dr alala, e kueki ye k seria wes alala es. 12 I e ta se wa Skkl jcher wes yi olo sus wsuo nula wa es. Er aishku ta isueras wsha. I e ta ie kak jcher ye wa, er aishku ta ijcherdawa ye wa bua wes ie wa ye jcher bua es. 13 I e ta se erblke Skkl mik. ies yatbakit, ese w panekes krr. ies se dalritske. yi maat ekk wawekes i e ta, er ibuaie dr se dalrits.

e ch dalritsk bua. ies merke se a Wikl Batser wa ki moie ese yul po. Er ttk Skkl tteklie e yul buaie imalepa tsata. 2 E w dr t yi a imne ttoie tt kuaki wa ese k ttku imalepa ta, ittke Skkl ta. K yi sk na ittke e anuk. Er tt blulewa ese chekeit Skkl Wikl wa. 3 Er yi a imne ttoie Skkl tteklie, ese ttke imalepa ta iepa er dich k ioie, iepa pattoie ena iepa er pabloie. 4 Yi ttke tt kuaki wa Wikl Batser wa, ese t iwk er dich k ieke. Er yi ttke Skkl tteklie, ese t Skkpa Jess icha malepa er dich k ieke. 5 Ye ki ikiane t a ulitane m a imer ttoie tt kuaki kuaki wa. Er a m tt Skkl tteklpaie, e dr ibuaie ttk tt kuaki kuaki wa ese tsata. Er a ttke tt kuaki kuaki wa ta yile t iw pakne imalepa a as iepa er dich k ir, e ta e dr bua wes yi ttke Skkl tteklie ese es. 6 A yamipa, e w pakekey a a i es. Ichs t ye de, e ttke a ta tt kuaki wa, e ta e t a ki mmi? Au, e k dr ie bua. Er il kkayne ye a ese chney a a il jcher ye wa ese pakney il chy Skkl tteklie a wblawy tt wsele wa ese kos chy a wkpa tt wa,
1A

14
Imne ttoie tt kuaki kuaki wa, e pak
333
1 Corintios14
e ta e je t a ki mmi bua. 7 E dr wes mama tso blarta pul s mama kicha ta s ese blar es. K iblane wes ikawta blaw es, e ta se a ichk t blawekerakit? 8 ies duk blaweke ippkwakpa kioie ippk ibolkpa ta, e k blane wes iblaweke es, e ta ippkwakpa k bitpa ippk. 9 E s a ta itkke. A ttke tt kuaki kuaki wa, e ta wes e w armi yi na? A ttke , wes yi tt ekrla ese es. 10 Stt daklili, e tso tai k i a, ese kos w ane iwkpa na. 11 Er wele ttke iwkpa tt wa, k w ane ye na, e ttsy, e ta ie dr k kuaki wak ye a, ies ye dr k kuaki wak ie a. 12 meke Skkl t se a iWikl wa, ese kos yuleke a t po. E kueki y ich a a, e wse t se malepa dr Skkpa icha epa er dich k ieke, ese kos yul buaiewa. 13 E kueki yi ttke tt kuaki wa ese wk t iki Skkl a as imit ie a iw pakone imalepa a. 14 Ichs t ye tso ttk Skkl ta tt kuaki wa, e ta moki ye tso ttk ie ta, er iw k ane ye wk na. 15 Wes ye iwmi? Ye iweke i es: ye ttke Skkl ta tt kuaki wa, ies ye ttke ie ta tt ane ye na ese wa. E s ye ttske ie ki kokaie tt kuaki wa, er ies ye ttske tt ane ye na ese wa. 16 Ichs t a wele tso wstela chk Skkl a tt kuaki wa a malepa kukua, er iw k ane a na, e ta wes a ichmi, Es e idir? 17 Moki ie t wstela ch bua Skkl a, er e k wa a er dich k ine. 18 Ye ttke tt kuaki wa tai a tsata, e ki ye t wstela cheke Skkl a. 19 Er mik se dapau ke, eta ee ye a ta ye kapakke tt bt maat w ane se na ese wa, e dr bua ye kapakke tt tai tt kuaki wa dka 10.000 k ane yi na e skie. 20 A yamipa, k a kabikeitskia wes alarla es. A kabikeits wes skibinetke es. Er bua idir t sene sulu yki a kabikeits wes alarla es. 21 Skkl t ich iykku ki i es: Er ye ttra k i wakpa ta stt kuaki kuaki wa ena k kuaki kuaki wakpa wa, er iepa k t ye tt iutepa. 22 E wa isus t sttke tt kuaki wa e dr il kkachoie wpa k erblta Jess mik esepa a, k idr se erbl Jess mik esepa a. Er se ttke Skkl tteklie e je dr se erbl ie mik esepa a. 23 E w dr i es: A dapau ke e kos tso ttk tt kuaki kuaki k ane yi na ese wa, e wsha p k yne Jess tt wa k erblta ie mik, esepa dewa a shua, e ta iepa t ibikeitsera t a dr ali ie. 24 Er e skie a ulitane ttke Skkl tteklie w ane sulitane na ta p k erblta Jess mik k yne ie tt wa esepa dewa, e ta iepa na iarda t nu tso iepa ki ta iepa e shu lra. 25 tso blule iepa er a, ese yneka sulitane kukua ta iepa e tkralur kuch ki Skkl dalioie ta icherarakit, Moki Skkl tso a ta.

yamipa, tt ikk kos bata dr i es: Mik a dapau ke, eta a ulitane wa il bitu mi ekl ekl smalepa er dich ioie. A wele wa Salmo bitu mi ttsoie. A wele sk wa tt tso swblawoie. A wele sk wa tt
26 A
A dapa br k chiliwarka
1 Corintios14,15
334
kkach Skkl t ese tso ch. A wele wa il sk tso ch tt kuaki wa. A wele wa yne tt kuaki wa, e w pak tsone. E kos er dich ioie. 27 A wpa ttke tt kuaki kuaki wa, e ta bua idir t bl tt, isalema maal, er e dr w. ies esepa kawta ttk ekl ekl. ies chekerakit e w pakkne yile kawta. 28 Er k yi ku iw pakkne, e ta iepa kawta siwablkwa. A s iepa tt Skkl ta tt kuaki wa bnet ekrla. 29 Es ies wpa a imne ttoie Skkl tteklie, esepa tt bl maal, e ukuki ta a malepa t iw bikeits isuoie t moki idir au. 30 Er a wele ttke Skkl tteklie, e dalewa a wele sk tkr ee, ese a Skkl t itt ies, e ta w tso ttk ese siwabl as ikl t icha ch. 31 Es a ulitane mi Skkl tteklie ekl ekl as a ulitane wblar ena a ulitane a dich tt k ir. 32-33 Skkl dr sene br mukwak e k chilirtaka. E kueki ie r, k chilirtaka wes sbatserpa erule erule ki ikiane t se dapa b dapau ke k wae es. E kueki wpa a imne ttoie Skkl tteklpaie, esepa a e wklrmi as itt ekl ekl. 34 Mik a dapau ke, eta alaklpa kos k siwablkwa. Iepa k kne ttk, e skie iepa k ittsk br wes Skkl tt dalino t ich es. 35 Iepa ttke mik a dapau ke, e dalewa e dr ja. E kueki iepa na il chakak, e ta as ichakrakit iwm a iu a. 36 Ima a ibikeits? Skkl tt de a batamik? A ul a ide? Au. A e ki t! 37 Yi e bikeits t ie dr Skkl ttekl Wikl Batser t ie k ichk, e ta ese kawta ichk t shteke ye t a a e dr u k se patk Skkpa Jess t e. 38 Er yi t tt i watttsa, ese watrdattsa. 39 A yamipa, es ye t a a ich t ttk Skkl tteklie, e yul po. ies wpa ttke tt kuaki wa, esepa k wklwar. 40 Er yi kos ese a t bua ysys, k chiliwarka.

yamipa, Jess tt bua paka ye t a a, e sk pakekeney a a i ta as e ska a er dne. Tt e klobak a t, e a a tso tkulewa darr. 2 A e tkwa micho tt bua e a ysys wes ye t a a iw paka es, e ta e wa a tsatkne. K idr es, e ta ichk a erbl imik. 3 Tt meneat ye a, e pakaney a a. E buaie dr i es: Cristo ktewa se nu ki wes itso kitule Skkl ykku ki es. 4 ies ie wtnewa p a, e ki k de maat, eta ishkenekane wes itso kitule Skkl ykku ki es. 5 ies ie kkach Cefas a. E ukuki ta ie kkach itteklpa ts dabom eyk k bl (12), epa a. 6 E ukuki ta ie kkach syamipa dka cien skeyk (500) ki ta, epa a mik ii dapaw ek tsi n me eta. Iepa ekkpa 7 E ukuki ta ie e kkach welepa blrulunetke, er ikibiiepa dobyrkeia. Santiago a. E ukuki ta ie e kkach itteklpa kos a. 8 Bata ekk ta ie e kkach ye a. Ye dr itteklpa ts epa yul, er ies 9 Skkl icha, epa weikk ye bak. E kueki ye dr ie e kkach ye a.

15
1A
Cristo shkenekane, e pak
335
1 Corintios15
itteklpa malepa diki a dishet. Ye kik iepa ekl, e k dr ye siarla e a. 10 Er Skkl er bua ch ye a, e kueki ye dr iepa ekl. Ie er bua ch ye a e k dr me. E wakanewy tai iepa malepa tsata. ermata dr t ye wk t iwakanew. Iwakanewy Skkl er bua ch ye a e k batamik. 11 Er Jess tt bua, e dr etkme, e paka sa t a a, e mik a erbl. Ye t ipak iepa t ipak, e k d wes.

t ipakeke t Cristo ktewa, e shkenekane. Er a welepa t icheke t sduulewa k shkertakane. Wes e chmi iepa t? 13 Sduulewa k shkertakane, ema Cristo k shkenekane. 14 Ie k shkenpakane, ema ye t ie tt bua pakeke. ies a erblke ie mik. 15 Sa t ipakeke t Skkl t ie shkeokane, er sduulewa k shkertakane, ema ie k shkenekane. E m dr es, ema tt pakeke sa t Skkl tt wa e dr kache. 16 Sduulewa k shkertakane, ema Cristo k shkenekane. 17 Ie k shkenpakane, ema a erblke ie mik. Se tsoia se nu ul a. 18 ies e m dr es, ema wpa erbl ie mik blrulune, esepa tsotke weinuk. 19 Se t Cristo paneke, e k w tkpa aishku ta, ema se dr siar chkle smalepa diki a. 20 Er moki Cristo shkenekane! Ie dr se shkerkane epa ts, e kueki se wa ijcher t ies se shkerdakane. 21 E w dr i es: Wm ekl wa sduwa e alika sulitane ki . E s wm sk ekl wa sduulewa shkerdakane. 22 Sulitane dka Adn wa, e kueki sulitane wmenettsa dukwa wes ie es. Er se batsulewa Cristo mik epa kos shkerdakane wes ie shkenekane es. 23 Er e kos mir wes ikawta minuk es. Cristo shkenekane kewe. E itki mik idene, eta se dr ie icha, epa kos shkerdakane. 24 Eta k i erdawa. E kw ska ta Cristo e alraka yi wkir, yi wk, yi kkl wa dich ta ese kos ki . kos bluie ie tso e merattsait Skkl dr Sy e ul a. 25 Er i e ta ie tsoia yi kos wttsu k bluie d mik ibolkpa kos menewa ie kl diki a eta. 26 Ie bolk bata, e dr sduwa, e ki ie e alraka bataie. 27 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: yi ulitane menewa ie kl diki a. Er se na iane t mik iyne yi ulitane eta Skkl k ku e shua, ie wk t kos mr Cristo kl diki a e kueki . 28 Er mik yi ulitane mrtke Skkl t Cristo dr il e kl diki a, eta ies Cristo e murattsa iy ul a as yi ulitane d ie diki a. 29 Sduulewa k shker takane, ema wpa wsune sduulewa skiel ik e wekerakit? Sduulewa k shkertakane, ema ik iepa wsune esepa skie? 30 Sduulewa k shkertakane, ema ik se e mmi weinuk

12 Sa
Se duulewa shkerdakane
l 15.29 swsune sduulewa skie: E dr u k iepa welepa wblar es. K iyne Skkl wa t i es.
1 Corintios15
336
kekra tt e pakk? 31 A yamipa, k bit ta ye ki idal merie ttsskua ye ttmiwa yile t. E dr moki wes a tso batsulewa Skkpa Cristo Jess mik, e t ye ttsweke bua e dr moki es. 32 e feso ye bolkpa tso ippk ye ta wes iyiwak sulusi es. K se shkertakane, ema ik e dr ie bua ye a. Moki t sduulewa k shkertakane, dalttsekey? E k ema is wes welepa t icheke es. E dr i es: Bulepa sduralur, e kueki i e se chk, se diy bua kane. 33 K a e muktsa e ki tu k es. E dr wes yile t iy es, e dr i es. Syamipa e wambl sulu esepa t sser ysys esepa suluwekewa. 34 A erbikne bua ysys. sulu k wamblaria a t. A welepa k btse Skkl mik ys. E chy a a a jawoka.

a welepa t ichakmi: Se duowa, wes e shkermikane? Is e chk dr? 36 chak a t wes k skabikeits ese chak es! Iyiw tks, e k dkane, ikuala deka ta iw dalola nunwa. 37 Mik se t trigo w tkwa, eta k se wa itkne kuie. Se t iw dalola tk. 38 E ukuki ta ikua deka wes Skkl imeatbak es. E s iyiw ulitane draka iwakmik iwakmik wes imeneat es. 39 Sdits ena iyiwak klka ena d ena nima e wk dr kuaki kuaki ies ichk dr kuaki kuaki . 40 ies meneat k ja a ena meneat k i a e dr kuaki kuaki . E kos dr buaala, er iwr kuaki kuaki . 41 Diw siw bkw e kos dalburke kuaki kuaki . ies bkw kos e wk dalburke ek ek kuaki kuaki . 42 Mik se shkenekane, eta se manenettsat ke wes iyiw tkne e manerttsa es. Se chk i nurtawa, er mik ishkenekane, eta k inurpawaia. 43 Schk i dr sela, er ishkerdakane olo ta tai . Schk i k dich ta, er ishkerdakane dich ta tai . 44 Schk i dr bua senoie i e ta, er mik ishkenekane, eta imanenettsa senoie bua aishku ta Wikl Batser ta. 45 E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Wm ts ki Adn, e yne seie ttska.m Er wm sk de ekl Adn es, e dr Cristo, e yne sene micho mukwak. 46 Er schk senoie aishku ta, e k mne Skkl wa se a kewe. Schk i meit se a kewe. E itki chk senoie aishku ta Wikl Batser ta ese merda se a. 47 Wm ts yne yk wa, e kueki e dr k i wak. Er wm sk de Adn es, e datse k ja a. 48 Wpa dr k i wakpa, esepa dr wes wm ts yne yk wa e es. Er wpa dr Skkl tso k ja a e icha esepa dr wes wm datse ee es. 49 Se t wm datse k ja a e ki tsera wes wm yne yk wa e ki tses es. 50 A yamipa, ye t a a ich t se chk i dutawa nurtawa e k dpawa blie Skkl tso e a. 51-52 Ye tt tts. Tt bak blulewa ese

35 Isalema
Se duulewa shkerdakane is e chk dr?
15.45 Gnesis 2.7

337
1 Corintios15,16
chekey a a i ta: K se ulitane dupawa er mik Skkl duk blane iw kkachoie t kaw i enewatke eta se kos maneordattsa bet wes swbla tsi mi es. Mik duk e blane, eta sduulewa kos shkerdaka, k dupawaia. ies se tsoia ttska, e chk maneordattsa. 53 Se chk i nurtawa, e maneordattsa chk k nurtawa ese wa. Se chk i dutawa, e maneordattsa chk k dutawa, ese wa. 54 Mik se chk i manenettsa k dupawaia, k nurpawaia, eta tso kitule Skkl ykku ki , e w de, e t ich: Duewa ki Skkl e alka.n 55 A Duewa, w be dich tai e? W be e al tai e? Be kirbata tso se rrewoie tai , w e i ta?o 56 Se ser sulu kueki duwa t se rreweke ena sene sulu dich ine tt dalino wa. 57 Er se nu oloyane se ki Skkpa Jesucristo batamik, e kueki k se suaneia sduwa yki . E kueki kekra wstela chekes Skkl a. 58 E kueki , a yamipa dalr ye na, a e tkwa darr kek ra Skkpa a e skktsa bnet. A wa ijcher t kos kanew a t ie a, e k tt a, k weirpa me. E kueki a k kanebl bua kekra ie a.

shteke a t sbatserpa serke Jerusaln epa ki moie, e pakeke ye t a a i ta. Inukl sht wes ye t iy Skkpa icha erule erule tso Galacia, epa a es. 2 Domingo bit ta a wakpa bik ekk t a inukl shta t kos a ul a ide. Eta kos a a imermi, e bl bnet. A t iw es, eta mik ye de a ska, eta k a kawta inukl shtk, a wa itsotke blule e kueki . 3 Mik ye de a ska, eta wpa shushttke a t patkmi Jerusaln inukl e muk, epa tt choie ykku shtekemiy e mike iepa wa. Es ye t iepa patkeke Jerusaln. 4 A ibikeits t bua idir t ye miak iepa ta, e ta ye mimi.

16
1Inukl
Inukl shteke ssiarpa ki moie, e pak
kawta minuk Macedonia, e ukuki ta ye mike a ska. 6 Isalema ye e tsu keat a ska si et si bt ulatk isalema ye e ts miat d yudi tka ekk. Es a a ye ki mermi kiane ye ki shkoie ese wa as ye mi bua w ye mimir ee. 7 Ye k shkak a pakk shkaule. Ye m ser a ska k tai , Skkpa ki ikiane ema. 8 Er ye e tsu keat e feso d Pentecosts kw tka ekk. 9 e bua ye a kaw ku ne Jess tt bua pakoie. Ye bolkpa tso tai , er ies tai p na Jess tt bua ttsak. E kueki k ye e yaktsa i ta e. 10 Timoteo kaneblke Skkpa a wes ye es, e kueki ie de a ska, e ta ikiwa bua. 11 K yi kne ie dalseukwa. E skie ie ki m as ie dne r ye ska. Ye tso, ie ena syamipa u rke ie ta, epa panuk. b

5 Ye
Pablo t ishkak e alerits
15.54 Isaas 25.8
15.55 Oseas 13.14
1 Corintios16
12 Ye
338
t syami Apolo e cheke a a i ta. Ye kky ie a tai t ie yak syamipa mike a pakk epa ta. Ie k shkak i ta, er wekk al ta ie a kaw ku rmi, eta ie mimi. sen erki . A e tkwa darr a erblke Jess mik e a. A e tkwa a suanuk. A erbl darr ie mik. 14 weke a t kos ese wbla su, k dalrits wa. 15 A yamipa, a wa ijcher t Estfanas ena iyamipa epa dr Acaya wakpa ts erbl Jess mik epa. Iepa e ch bua sbatser malepa ki muk. 16 Ye t a a iki tai t iepa esepa tt dali er bua wa. ies yi isie tsoak kaneblk Skkpa kan a esepa tt dali. 17 Ye ttsne bua t Estfanas ena Fortunato ena Acaico epa de ye ska. Iepa tso ye ki muk tai a k ku e skie. 18 Iepa t ye er pabl wes a er pablrakit es. Bua idir iepa esepa ki kkka.
13 A

Pablo t iepa bata patt
Jess icha erule erule kos tso Asia, epa t a shkewmi. quila ena Prisca ena Skkpa icha dapau ke iepa u a, epa t shkene patk tai a a Skkpa tt wa. 20 Syamipa kos tso e, epa t a shkewmi. A shke dalr wa. 21 Ye dr Pablo e t shkene i sht ye wk ul wa. 22 Yi k na Skkpa dalr, e ta as ese kichatr. A Skkpa, be shkne bet! 23 A s Skkpa Jess er bua ch a a. 24 Ye na a dalr Cristo Jess batamik. Es e idir.

19Skkpa
Pablo e chat
Ykku sk kit Pablo t Corinto wakpa a, i ta ide bt

2 Corintios
Mik Pablo bak kaneblk Macedonia eta ie t ykku sk kit Jess mik erblkwakpa serke Corinto ena ipamik epa a. Wm ki Tito e kaneblke Pablo ta Jess tt pakk. Ie tso Corinto, mik ie dene Pablo ska eta ie t Jess mik erblkwakpa tso Corinto epa kaberke ita e pak Pablo a. E kueki Pablo t ykku i kit. tkke Corinto wakpa ta e dr i: Welepa e ch t iepa dr Jess tteklpa er k idr moki . Esepa dmi Corinto ta Jess mik erblkwakpa t ikiwarak bua. Iepa ekkpa t swblaweke kache tt wa. Iepa e t iepa dr bua Pablo tsata. Iepa t icheke t Pablo dr siar k dr kkpa tai . Es iepa tso Jess mik erblkwakpa ki tu k. Pablo na Jess mik erblkwakpa dalr tai e k kiane ie ki t imiyal ala sulusi ki kachkwakpa itki . E kueki ie t ykku i kit iepa a as iepa tso ttska kachkwakpa yki ena er bua wa kkayne iepa a e dalik. ies ie t iepa a ich t ie dr Jess ttekl moki . E k ie ta kam ie t ykku i sht eta ie t inukl ki iepa a Jess mik erblkwakpa siarpa tso Jerusaln epa ki moie. Ski tu kwakpa t iy t Pablo t inukl e tseketk iwk a, er ie t ich t e k dr es. Ie mike betka Jerusaln pakk e kueki Jess mik erblkwakpa tso Corinto epa kawta inukl k shtk tsmi Jerusaln.
dr Pablo. Skkl wk er wa ye dr Cristo Jess tteklpa ts epa ekl. Syami ki Timoteo, e tso ye ta e. Sa tso ykku i shtk a dr Skkl icha erule serke Corinto, epa a. ies sa tso ykku i shtk sbatser malepa serke k malepa ate Acaya, epa ulitane a. 2 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo as epa er bua ch ena sene br m a a.
1Ye
Shkew
339
2 Corintios1
340 Pablo weirke e shua Skkl ki kkait
dr Skkpa Jesucristo y, e ki kkas tai . Ie dr Sy e t se sueke er siar wa ena se er pableke kekra. 4 Sa weirke kos Cristo tt kueki , e shua sa er pableke Skkl t as smalepa weirke esepa er pabl sa t wes ie t sa er pableke es. 5 Cristo weine tai , e uku miria sa ki tai . Er ies ie batamik sa er pablrke tai shute. 6 Sa weine es, eta e dr a er pabloie, a tsatkoie. ies Skkl t sa er pabl, eta ies e dr a er pabloie as a weirke wes sa es ese daltts a t er bua wa. 7 Sa wa ijcher t a weirke wes sa es, er ies a er pablrke wes sa er pablrke es. E kueki sa wa ijcher bua t a k t sa eriawepa. 8 A yamipa, sa ki ikiane t a wa ijcher t sa weine Asia e dr darr sa a. Sa dich k dka iwklwoie. Sa ibikeits t k sa dpattsa ttska. 9 Sa e tts wes swmenettsa ttwa es. Er e wamblne sa ta as k sa erbl sa wkpa mik, e skie as sa erbl Skkl t sshkewkane e wk mik. 10-11 Sa ttekelur e e ul a ie t sa tsatkttsa ena sa tsatkerait. Ie dapmik sa moneka darr. A sa ki m Sy a ikik sa ki , ema ie t sa tsatk micho. A tai t iw es, e ta ie t sa ki mera e ki wstela chera ie a se tai t.
3 Skkl

er k t sa kkat ki , e t sa ttsweke bua. Kekra Skkl t sa a im seno ysys e batseitsk bua er moki wa sulitane w wa ena buaie a w wa. Sa ser es, e k dr siwa i ski tso k i a ese wa, e dr Skkl er bua ch se a e wa. 13,14 Ykku kos kitmi sa t a a, e w k dr tt blulewa ese, iaritsmi a a ena iw armi a na. Er wes sa dr e k ane a na buaie, er ye ipaneke t wekk al ta a na iarda seraa. E dr es, e ta mik Skkpa Jess datskene, eta e kw ska a e ttsraka bua sa wa wes sa e ttsraka bua a wa es. 15 Ye ibikeits t a e ttska ye wa bua, e kueki warma ye ibikeits t ye mi a pakk btkicha as a ttsr bua btkicha. 16 Ye ibikeits t mik ye mike Macedonia, eta warma ye tkkemi a pakk. Ye datskene, e ta ye damitkne a pakk. Es a a ye ki mermi shkoie Judea. 17 Er k ye wa ione es. Ye d a pakk etkicha , e kueki a ibikeits t ye k wa iw bikeitse bua kewe? A ibikeits t ye tt btbt wes sdits se es? 18 Er Skkl tt moki , e tt wa ye ich a a t ye k tt a ta btbt. 19 E w dr t Jesucristo dr Skkl Al, e k tt btbt, ie tt etkme. Ie tt bua paka ye ena Silvano ena Timoteo, epa t a a. 20 kos u k Skkl kabl, e wit Cristo wa. E kueki mik se dapau ke Skkl ki kkka, eta se t icheke: Es e idir Cristo Jess tt wa. 21 Yi t a ena sa kkneke as se tulurie Cristo mik, e dr Skkl. Ie t se shu kitbak iwk a. 22 Ie t se er wakyu ie wk a. ies iWikl mit se a wes yi ts patus es ikkachoie t se tsatkerait daa.
12 Sa

kueki Pablo k d Corinto
341
23 Ie
2 Corintios1,2
wa ye suule bua e wwa ye ich a a t kam ye dne Corinto warma wes ye ibikeits es, e w dr t k ye na a k eriawak. 24 Sa wa ijcher t a erblke bua Jess mik, e wa a tknewa darr. E kueki sa tso a ki muk er bua wa as a ttsr bua. K sa ku a patkk ksik wa a erblke e iutk. 1 E kueki ye ibikeits t ye k shkakne a pakk a eriawoie. 2 A t ye ttswmi bua. Er a eriawy, e ta yi t ye ttswmi bua? 3 Warma a ye ttsw bua, e kueki ykku it kitmiy a a e ki a pauty darr as a e shu l, eta es a k t ye eriawepa. Ye iklo ysys t a ulitane ttsrda bua ye ta ita. 4 Mik ye t ykku e kit, eta ye eriane siar, ye chkenewa tai d ye i ttsaie ekk. Er k ye wa ikite a eriawoie. E skie ye ikitmi as a na iar t a dalr tai ye na.
t kabene tskika a shua sulu wamblit e wa, e k wa ye eriaone. Isalema ye tso ik kutkkka, er ye ich t wes al ie t a ulitane eriaw. 6 Kos a kibiiepa t ie ki inu mtke e dr w. 7 I e ta a t inu oloy iki ta iki m as k ieriar tai k er pablneia ekk. 8 E kueki ye kkch a a tai t ikkachne ie a t moki a na ie dalr. 9 Ykku e kitmiy a a isuoie t ye tt iut a t seraa au. 10 Yi isie nu oloy a t iki , ies ese ki ye t iloyeke. Moki y ich Cristo wwa ena a dalrmik t il nu tso kiane oloy, e ta e oloytkey 11 as Satans k e alka se ki . Wes ie na se suluwakwa, e ane se na bua.
5 Wm

Yi t sulu wambl e nu oloy Pablo t
ye de k ki Trade Cristo tt bua pakk ee, eta ye isu t Skkpa t ye a ala yutke bua itt pakoie. 13 Er syami Tito wa a biy done ye a, e k ku ne ye wa wes ikabl es. E t ye tkiw kabikeitska tai . E kueki ye e chat Trade wakpa a ta ye ma Macedonia ie yulk.
12 Mik
Tito k d Trade
wstela Skkl a! Kekra ie t sa wttseke e aloka yi ulitane ki Cristo ta ita. Sa wa ie t Cristo tt bua pakeke k wae, e dr wes ki masmas alabur es. 15 Sa t Cristo tt pakeke, e dr wes yi alar masmas aw Cristo t Skkl a iki koka es. Sa dr wes ki masmas alar es. Er wpa tsatkrke ena wpa k tsatkrku esepa bltpa wa ilr kuaki kuaki . 16 Wpa k tsatkrku esepa a tt pakeke sa t e dr wes snu alar es, e wa iepa duralur e kueki . Er wpa tsatkrke esepa a e dr wes yi alar bua es, e wa sene micho dra iepa ul a e kueki . Yi dirmi tt i wakanu k? 17 Tai p t Skkl tt pakeke inukl klwoie, er sa k dr es. Ie t sa patk ipakk, e kueki sa t ipakeke er moki wa ie wwa Cristo dalrmik.

14 Er
yi ulitane ki se e alkami Cristo wa
2 Corintios3,4
342 Skkl tt paali e wakanu kwakpa sa dr
a ibikeits t sa wkpa e tt chke a a? Ima a ibikeits t sa ki ykku kiane sa tt choie a a a t ykku mmi sa a sa tt choie wes wele t iweke es? Ykku ese k kiane sa ki . 2 A wakpa dr wes sa tt choie ykku es. E kitule sa er a suule ena aritsule sulitane wa. 3 Iwnewa wshak t a dr wes ykku kitmi Cristo t patkne sa ul a es. Ykku e k kitule tinta wa, e skie ikitule Skkl ichkle e Wikl wa. E k kitule kkue ki wes tt dalino kite kkue ki es. E skie ikitule a er a. 4 Sa erblke Skkl mik Cristo batamik, e kueki sa t a ch es. 5 Sa k a iynuk t kan w sa t a shua, e dr sa wkpa dich wa. Skkl t sa a ieri m iwakanwoie. 6 Ie t sa a ieri m ie tt paali mne se a e wakanu k. Tt e k datse tt dalino mne k iaia e wa. E skie idatse Skkl Wikl wa. Tt dalino e t skichatetattsa er Skkl Wikl t sene micho meke se a. 7 Tt dalino kchke kitule kkue ki , e mne k iaia Israel aleripa a. Mik tt e ts mne, eta Skkl olo bune tai . E klne Moiss w ki dall d imalepa k w dwa ie w sauk ekk. Er dal e chowamine enaena. Tt e mne olo ta tai ikkachoie t e dr tt dal ta tai ese. 8 E yita Skkl Wikl kan e olo tkka tai tt e tsata! 9 E w dr t tt t skichatetattsa e mne dal ta tai , e yita tt wa Skkl t sklwemi wes p bua ysys es e pak olo ta tai shute tkka tt ts 10 Moki tt paali e olo ta tai shute, e omik tt it olo k mne e tsata! dr . 11 Tt k dr ybi e de olo ta tai , e yita tt dr ybi e olo ta tai shute! 12 Tt e w paneke sa t krr, e kueki sa t iw pakeke sulitane kukua k suarta. 13 Sa k t iweku wes Moiss t io es. E w pabakwa datsitak wa as Israel aleripa k t isa t ie w dal bune e chowamine seraa. 14 Er iepa er darnewa, k na iw ane. Iepa er pabakulewa wes Moiss w pabakwa es. Es ies i e ta iepa aleripa er pabakulewa mik iepa tso tt kchke mne iypa bak epa a e aritsk eta. Iepa er pabakulewa e sirmittsa erbl Cristo mik, e wa. E kueki iepa icha kam sirttsa. 15 D ikk ta, mik iepa t ykku kit Moiss t e aritseke, eta iepa er tsoia pabakulewa. 16 Er mik se er manew Skkpa a, eta se er pabakulewa, e sinettsa. 17 Skkpa e dr Skkl Wikl. W e tso, eta ee se ynettsa tt dalino ul a. 18 Es se dr wes sw k pabakulewa es, esepa kos ki Cristo olo wrke bua wes wsuo es. Se maner micho as se d wes Skkpa olo ta tai es. E kos wakaneweke Skkl Wikl t.

1Ima
t sa su er siar wa, e batamik kan i mit sa a. E kueki k sa e chkeuwa. 2 E skie k sa t iwakaneweku blule wes
1Skkl
Sa dr Jesucristo tteklpa ts
343
2 Corintios4,5
dr ja ese es. Sa k ku ski tu k. Sa k ku Skkl tt shutukka kache tt wa. E skie tt moki pakeke sa t ysys Skkl wa as sulitane wa ijcher t ch sa t, eta es idir. 3 Er Jess tt bua pakeke sa t, e pabakulewa, e ta ipabakulewa wpa kichatrke esepa yki . 4 Iepa k erblta Cristo mik. B dr k i kkl, e t iepa er pabakwa daaie as k iepa na Cristo dr Skkl wk su olo ta tai e tt bua w ar. 5 Sa k t sa wkpa tt pakeku. Sa t Jesucristo dr Skkpa, e tt pakeke. Sa e ch t sa dr wes a kan msopa es a ki moie Jess dalrmik. 6 Mik Skkl t k i y, eta ie iy: k in, eta k ine. Ie wk t se er iw as ie olo tai burke Jesucristo w ki , e ar se na. E kueki sa t ie tt bua e pakeke sulitane a.

tt bua, e dr wes yi buabua sk darr es, e meneat sa a wakanew. Er sa k dich ta. Sa dr tottola wes skau es. E dr iw kkachoie t dich wa sa t iwakaneweke e meke Skkl t sa a, e k dr sa dich. 8 Er kabene tso sa ki tai kekra, er e k e alineka sa ki . Er sa k wa ijcher wes sa e mi, er k sa e wa e yki . 9 Er sa wa sa meneat. Er sa dettsa i ski , bolkpa t sa ttieke, er Skkl k er sa e kkekane. 10,11 Se tsoia ttska k i a, e dalewa sa chke sa bolkpa ul a sa ttekelur Jess tt kueki wes ie ktwarakit es. Sa weirke es as iwrwa sa ki t moki ie shkenekane, e tso sa ta. 12 Duewa dal merie sa ki , es sa weirke a dalrmik as sene micho d a ul a. 13 Itso kitule Skkl ykku ki w yile t iy: Ye erbl imik e kueki ye ich.a Es ies sa erblke Skkl mik wes yi e es, e kueki sa t ie tt pakeke. 14 Sa wa ijcher t ie t Skkpa Jess shkeokane ies ie t sa shkewerakane wes Jess shkeokaneit es, sa batsulewa Jess mik e kueki . Aishku ta ie wa sa mira a ta ita w ie tso ee. 15 Sa weirke kos e dr a ki moie as se tai t wstela ch Skkl a ier bua ch se tai a e kueki . E wa ie ki kardaka tai . 16 E kueki sa k e chkeuwa. Er sa chk mir wak , er sa er dich k irke ki ta ki ta k bit ekk. 17-18 kos suekes swbla wa ese ertawa. Er kos k wrta ese dr ybi. E kueki k sa er menewa suekes ese ki . E skie sa er merie k wrta ese ki . E kueki sa weirke siar, e k dr tai sa a, e dr ekul . E w dr t e wa dr bua, olo ta tai ybi, e dra sa ul a tai shute tkka kos sa weine e tsata. 1 Schk dr wes la es, e dr bua senoie k i ki . Se wa ijcher t mik se la i panane, eta u ybi tsotke Skkl wa se a k ja a. E dr se chk paali ser micho yule ie wa e. 2 E kueki moki k i ki se rrerke. Schk paali merke se a aishku ta k ja a, e kkecheke

7Jess
Se weirke k i ki , e dr brbr
5
a
4.13 Salmo 116.10

2 Corintios5
344
se t po. Se na schk i manewaktke schk paali wa wes datsi manews es. 3 E kiane se ki as se wikl k at aishku ta k chk ta wes se sume es. 4 Se tsoia se la i a eta se kkchke se serke chkeulewa wes dal ekke e diki a es. K dr t se duakulurtke senoie chk k ta. E skie se na schk i manewaktke chk paali e wa as dutawa ese manerttsane ser micho ese wa. 5 Skkl wk t se kanewtke maneonuk e es. Ie t iWikl m se a wes yi ts patus es iw kkachoie t iw dra se ul a wake. 6 E kueki k se tkirku ki , er se wa ijcher t se tso kami Skkpa yki , se tsoia ttska k i a e dalewa. 7 I e ta ie k su nuk se a, er se serke se erbl ie mik e wa. 8 K se tkirku ki . Se a ta schk i m mats, e ta es se ma senuk ie ska, e dr ibuaie. 9-10 Se ulitane kawta dkwa Cristo tkr sshu lo kul ki e wrki . Ee kos w se t k i ki , bua ena sulu, ese kkayrda ta e sk merait se a ekl ekl. E kueki se tsoia ttska se ma ie ta, er kekra se e chke senuk ysys as ie wa iwr bua.

t Skkpa dalieke tai , e kueki sa e chke darr smalepa pablk as ies iepa t ie dali. Skkl wa ijcher bua t sa er ysys, e 12 Sa k sk kune e tt chk a a. E skie sa tso a a m jcher a wa ies. kaw sk mukne e ttska sa wa. E wa a t sa tsatkmi wpa t sa cheke sulu, esepa yki . Iepa esepa e ttska tai is imalepa wa iwr ese wa, k dr is iepa er dr Skkl wa ese wa. 13 Sa wr ali ie, e ta e dr Skkl dalrmik. K sa wr es, e ta e dr a ki moie. 14 Sa na iane t Cristo na se dalr tai , e t sa k senuk ie a. Sa na iane t ie ekl ktewa sulitane skie, e w kiane ch t e dr wes sulitane ktewa es. 15 Ie ktewa sulitane skie as se tsoia ttska esepa k seria wes se ki ikiane es, e skie as se ser wes ie ktewa shkenekane se skie e ki ikiane es. 16 E kueki k sa kuia smalepa bikeitsk wes k i wakpa t ibikeitseke es. Kenet sa t Cristo bikeits es. Sa ibikeits t ie dr se se . Er t ie bikeitsekuia es. 17 E kueki yi batsulewa Cristo mik, i e ta sa k esepa er maneonettsa yne paali . Wes iepa bak senuk e k kuia, e skie isenmine paali . 18 E kos w Skkl t. Ie er buanene se ki Cristo batamik. ies tt bua pak e kan meit sa a. 19 Tt bua e dr i es: Skkl er buarmine k ulitane wakpa ki Cristo batamik k iepa wchakeku inu ki . ies ie t tt bua e me sa a w pak sulitane a. 20 Sa dr Cristo tteklpa. E dr wes Skkl wk kkchke a a sa wa es. E kueki sa kkchke a a Cristo tt wa t a er bua ne Skkl a. 21 Cristo k wa sulu wamblne ys, er Skkl t ie su wes sulu wamblkwak es se skie. Ie t iw es as se batsulewa Cristo mik epa sait wes iwk dr ysys es.

11Sa
Skkl er buarne se ki e pak
345
1Sa
2 Corintios6
kaneblke Skkl ta ita, e kueki sa kkchke a a t ie er bua ch a a, e k tsar . 2 E w dr t ie t ich iykku ki i es:
Mik ye er bua ch be a e kw de, eta be kkchke e ttsy. Mik be tsatk e kw de, eta be ki my.b
Ye tt tts: Skkl er bua ch a a, e kw detke. Ie t a tsatk e kw de i e. 3 Sa e kknuke bua kekra sulitane wrki as k yi t Skkpa Jess watttsa sa ukumik. E k dr es, e ta sa kaneblke Skkl a e yrmi sulu. 4-5 E skie ulitane wa sa t ikkacheke t moki sa dr Skkl kan msopa. Mikle ta sa weirke, mikle ta sa k wa ta, mikle ta kaw darr tkke sa ta. Mikle ta sa burke siar, sa wtrke, p irkeka tai sa ki . Sa kaneblke darr tai shute, wirke tai , tteke bli t. Er e kos dalttseke sa t br. 6 ies sa t ikkacheke sa ser batser ena jcher se wa e wa. kos paneke sa t br er bua wa. Sa er bua chke smalepa a. E kos wa sa t ikkacheke t moki sa dr Skkl kan msopa. Iwnewa t Wikl Batser tso sa ta. Smalepa dalritseke sa t er moki wa. 7 Tt moki pakeke sa t. kos weke sa t dich meke Skkl t sa a e wa. Sa serke ysys, e dr sa a wes tab tso ippkwakpa wa ippoie ena e tsatkoie es. 8 Mikle ta sa dalirke, mikle ta k sa dalirku. Mikle ta sa ki kekeka bua, mikle ta sa cheke sulu. Sa tt moki , er mikle ta sa sueke kachkwakpaie. 9 Iepa wa sa suule bua, er iepa t sa sueke wes iepa k wa sa suule es. Wsua sa dukelurtke, er sa tsoia ttska. Iepa t sa weik siar, er k it sa ttlur. 10 Sa eriarke tai , er sa ttsrke bua kekra. Wsua sa dr siarpa, inukl k ta, er Skkl tt wa sa t sbluweke tai . Wsua sa k wa ta, ermata ulitane tso sa wa. 11 A Corinto wakpa, sa ttke a ta ysys. A dalr tai sa na. 12 E k blne sa wa a yki , er a je t ibl sa yki . 13 E kueki ye kkchke a a wes al a iy kkch es, sa bikeits er bua wa wes sa t a bikeitseke es.

a e batsk wpa k erblta Jess mik esepa ta. Wes sene ysys batsmi sene sulu ta? Wes k ttsettse ena k a e shuirirmika ita? 15 Wes Cristo ena b sermi br ita? Yi erblta Jess mik ena yi erblta imik wes esepa batsmi mik? 16 Se dr wes Skkl ichk e k w moki es. E kueki wes e siniku mi yi dikl tso dali ese ta? E y Skkl t i es:

14 K
A e batsttsa sulu kos e yki
6.2 Isaas 49.8

2 Corintios6,7
346
Ye serda iepa shua, Ye shkra iepa ta ita; Ye dra iepa Kkl ena iepa dra Ye icha.c 17 E kueki ies Skkl t iy: A e yttsa, a e skttsa bnet p k t ye dali esepa yki . kar kos dr ese k e ta Ye t a kierawa bua. 18 A serke es, e ta Ye dra a yie ena Ye t a klwera Ye alarie. Ye dr Skkl dich ta tai yi ulitane tsata, e wk t ich es.d 1 A yamipa dalr tai ye na, es se a Skkl kabl e kueki se e paikl sene sulusi kos t se er ena se chk iawmi, e yki . Se e senuk batser kekra, ie dali tai e wa. ch
bikeits er bua wa! K sa wa sulu wamblne yi ta. K sa wa yi weine ys. K sa wa yi ki tne kache tt wa. 3 A dalr tai sa na, e kueki k ye ku tt i chk a kkatoie. Ye t a a iybaktke kua t sa t a bikeits micho d sa duolur ekk. 4 Ye erblke bua a mik. A wa ye e ttska tai . Sa weirke kos e shua ye er ku nene bua. Ye ttsne bua shute. 5 Sa de Macedonia ta k sa wa kaw ku ne enoie. E skie kabene k de tai sa ki . Tai sa tsiriw sa bolkpa t. ies sa suane tai . 6 Er Skkl t ser pableke, e t sa er pabl syami Tito de sa ska e wa. 7 K dr t ie de e kueki . ies wes a t ie er kuw e biy t sa er pabl tai . Ie t sa a ich t sulu a na ye suak. ies ie ich t wambl a t sulu, e t a eriaw tai ta i e ta a tsone ye tsatkk. Tt e t ye k ttsw bua. 8 Ykku patkmiy a a, er e t a eriaw, er k ye tkine t ik ye ttsrkuia ye t ipatkmi. Tsawe ta ye ttswit sulu, er i e ta k es. Moki ykku e t a eriaw, er e dr ekul . 9 I e ta ye ttsne dr t ye t a eriao e kueki . E dr t a eriane es, e t a bua. E k er manewne Skkl a. A eriane wes Skkl ki ikiane es, e kueki sa k wa a suluone ys. 10 Mik se eriane wes ie ki ikiane es, eta e dr se er manewoie ie a as se tsatkr. E kueki k se kne ttsnuk sulu se eriar ese ki . Er se eriar se, k mne Skkl wa, ese t duwa tskeke. 11 A eriane wes Skkl ki ikiane es, e sa, iw dettsa bua! E w bikeits.
2 Sa

Pablo ttsw bua Corinto wakpa t
c 6.16 Levtico 26.12; Jeremas 32.38 20.34,41
6.17-18 2 Samuel 7.14; Isaas 52.11; Ezequiel
347
2 Corintios7,8
E batamik a er twa darr ta a kkarak wm t sulu wambl a shua, e shulk. E wa a t ikkach t a k ku sulu e a. Iwnewa t a e tulwaie darr. sulu e t a uluw a suawit. Iwnewa t a na ye dalne tai . Iwnewa t a tsotke sulu shu lk. E kos wa iwnewa t moki a k kuak sulu e a. 12 Ye k wa ykku e kitemi a a wm t sulu wambl e kkatoie. ies ye k wa ikitemi yi ta iwamblit e tsatkoie. E skie ye t ikitmi as a wkpa na iar bua Skkl wa t moki a t sa bikeitseke tai . 13 w a t, e t sa er k kuwne bua. E k ie ta a t Tito er kuw tai . Ie ttsne bua e t sa k ttsw bua. 14 A ki kakay ie a ta a k wa ye jaone. Kekra sa tt moki a ta, ies i ma sa e ttska a wa Tito kukua, e suit t e dr moki . 15 A t ie kiwa suane wa pain wa ena a tsotke ie tt dalik, mik e ska ie er ane eta e t ie k a k dalritsk tai . 16 Ye erblmi a mik e t ye ttsweke bua.

yamipa, sa na a a ipakak t wes Skkl er bua ch Skkpa icha erule erule dapau ke Macedonia kos a, epa a. 2 Iepa weine siar yi ulitane ul a, er e shua iepa ttsrke bua. Iepa dr siar, k ta tai , er iepa t inukl kakm er bua wa. Wsua iepa dr inukl blpa. 3 Ye t a a ich t iepa im kos iepa a imermi, e tsata iwkpa er wa. 4 Iepa kkch tai sa a t ies kaw m sa a sbatser malepa serke Jerusaln, epa ki moie inukl wa. 5 Iepa t im tai shute, sa k wa ibikeitse t iepa a imermi ekk. Kewe iepa wkpa e m Skkpa a, e ukuki ta iepa e ch sa a wes Skkl ki kiane es. 6 E kueki sa t iki Tito a t ie mine a ska inukl ts kitit a shu a e bata shtktsa ssiarpa ki moie. 7 kos weke Skkl a e weke a t tai . A erbl bua Jess mik. A t tt pak bua. A wa yi jcher tai . Sulu a na smalepa ki mak. Sa dalr tai a na. E s sa ki ikiane t ies a er bua ch tai ssiarpa a. 8 Ye k ku ichk a a a patkoie. E skie ye na isuak t moki a na smalepa dalr wes syamipa tso Macedonia epa na smalepa dalr es. 9 A wa ijcher tke bua t Skkpa Jesucristo er bua ch a a tai . Ie yi tso tai k ja a, e meatit dbitu k i a siarpaie a dalrmik as a blur ie yi tai wa. 10 A t ibikeits kewe sulitane yki t a na ssiarpa ki mak. Duas su kt bak e wa a t iw ki mmi kewe. E kueki i ma ye t ibikeits, e chekey a a. 11 Kan bua omi a t, e ewa er bua wa wes tsawe a t ibikeits es. Inukl sht ssiarpa ki moie kos a a ikit ekk. 12 k ta se wa, ese k kieku Skkl t se a. Er tso se wa ese kakms er bua wa kos se a imer ekk, e ta e wr bua ie wa. 13 Ye k ku ichk t a yi kakm eta a at ne weinuk k wa ta. E skie bua idir t a ki m ikk. 14 I e ta a wa yi tso tai , e kueki

1A
Se er bua ch siarpa ki moie
2 Corintios8,9
348
bua idir t a t syamipa k wa ta, esepa ki m. Es aishku ta mik a k wa ta tai , er iepa wa itso, eta iepa t a ki mmi. Es a ulitane ki mmi ikk. 15 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: W t isht tai , e icha k bata ate. W t isht brbr, e icha deka w.e
t Tito erkiw a ki muk wes sa na a ki mak es. E kueki ye t wstela cheke Skkl a. 17 Mik sa t iki Tito a t ie mi a ska a ki muk inukl shtk, eta ie na a ki mak tai , e kueki ie e ch iwk er wa minuk a ska. 18 Tito ta syami sk patkekemi sa t ekl. E t Jess tt bua pakeke bua k wae. E kueki ie tt cheke bua Skkpa Jess icha erule erule tso k wae epa t. 19 E k ie ta iepa kos t ie shusht as imi sa ta Jerusaln, inukl shteke sa t e muk. E kaneweke sa t bua Skkpa ki koka ena iw kkachoie t moki sa na iepa ki mak. 20-21 Sa e chke iwakanu k bua Skkpa wrki ies sulitane wrki . E kueki wm e mike sa wa, e wa k yi a sa kkatnuk inukl shteke tai sa t e ki . 22 ies sa t syami sk patkeke iepa bl ta. E er merie kaneblk bua kekra. Bnet sa t ie subitu, e kueki ie suule bua sa wa. ies ie isu t a dr p bua, e kueki ie e ch sa ki muk kan i wa. 23 Tito dr ye wapie e kaneblke ye ta a ki muk. Syamipa bl e mike ie ta, epa patk Skkpa Jess icha erule tso k wae epa t. Iepa wa Cristo ki karkeka. 24 E kueki ikkach iepa a t iepa dalr a na as Skkpa icha erule tso k wae epa kos wa ijcher t moki a t sdalritseta. Ikkach iepa a t we sa e ttska tai a wa. 1,2 Ye wa ijcher t sbatser malepa serke Jerusaln, epa ki mak a na er bua wa. E kueki inukl shteke sa t iepa a, e ki ye k kawta a a ykku sk shtkne. Kekra ye e ttskeka a tt pakk Macedonia wakpa a. Ye ich iepa a t duas su kt bak e wa a dr Acaya wakpa, epa na inukl mak er bua wa. E t iepa kibiie erkiw. 3 Er syamipa maal e patkekey a ska as ye e ttskeka a wa e k dr . E skie ye ki ikiane t a wa inukl tsotke kitule w m wes ye t a pak es. 4 D Macedonia wakpa dbitu ye ta epa t isuwa t kam a t inukl e sht. E t sa jawera tai sa iklw t a t ishttke e t a jawepaak? 5 E kueki ye ibikeits t bua idir kueki . Wes e k syamipa maal e a ikik t iepa mi ye yki kewe a ki muk inukl muk a kabl e shtktsa. Es inukl meke a t e tsotke kitule mik ye de eta, iw kkachoie t a imeke er bua wa, k dr kkbl wa. 6 Tt i an a na: Yi t kuatk elkela, ese ul a iw wrdane elkela. Er yi t kuatk tai , ese ul a iw wrdane tai . 7 A ulitane ekl ekl

16 Skkl
Tito ena iwapiepa
8.15 xodo 16.18

349
2 Corintios9,10
t im kos a ibikeits m ekk. Wpa t imeke ttsne bua wa esepa dalr Skkl na, e kueki k imar er sulu wa dich wa. 8 K a tkinuk. Skkl er bua k chmi a a tai as kos kiane a ki senoie ese d a ul a w kekra. ies ie t ik mmi a a tai shute as a ul a id tai bua kos e woie. 9 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es. E t, yi t meke er bua wa, ese ch i es: Ie t ikakme tai er bua wa ssiarpa a; bua wit e ska Skkl er arke kekra.f Es Skkl ykku t ich. 10 Skkl t iw meke kuatk ena chk mekeit se a , ies e t kos kiane se ki ski moie, ese k merait a a tai as a t bua ese k tai . 11 Kekra ie t a a yi k mera bua w as a t smalepa ki m bua kekra. Ie t iwera es as wstela yr tai ie a inukl mmi a t sa ul a e ki . 12 Es meke a t i Skkl dalioie, e wa sbatser malepa ki m kiane, esepa ul a kiane iepa ki ese dra. E k ie ta iepa t wstela chera tai ie a ttsne bua wa. 13 bua weke a t iepa ki moie, e wa iwrdawa t moki a tso Cristo tt bua cheke a t t moki idir e w iutk. ies iwrdawa t a t iepa ena sulitane ki meke tai er bua wa. E kos kueki iepa t Skkl ki keraka tai . 14 E k ie ta ie er bua ch a a tai shute, e kueki iepa t ikiera ie a a ki a dalrits tai e wa. 15 Wstela chs Skkl a il mit se a e ki , e dr bua shute k se a iynuk ekk.

dr Pablo, e wk kkchke a a br er bua wa wes Cristo tts. A welepa t sa cheke t sa kaneblke e k dr es t ye tt Skkl a, e dr sa wkpa a wes sdits malepa es. Iepa icheke t mik ye tso a ska, eta ye ksik k ta a uoie. Er mik ye tso ykku shtk k bnet, e je ta ye ksik deka. Er e k yne. Ye ksik ta yi isie tso ye chk ese uoie darr. E kueki ye kkchke a a t a e shu l as k ye kawta a uuk darr mik ye de a ska eta. 3 Moki sa dr sdits wes sulitane es, er k sa ippku wes sdits ippke es. 4 tso sa wa e aloka sulu ki , e k dr wes tso sdits wa e aloka ibolkpa ki es. E skie e dr meke Skkl t sa a dich ta tai e aloka sulu dich ki ese. E wa sa t kache tt ewekewa. 5 ies tt kos pakarke e ttska wa swklwoie as k swa Skkl jcher, ese chwekewa sa t. E rbik kos klwekewa sa t meker Cristo kl diki a as it itt iut. 6 Mik a de sa iutk bua, eta sa tsotke wpa k na iiutak, esepa kos weikk. tt 7 A t p sueke iki kke , e k dr bua. A welepa e bikeits t epa dr Cristo icha, e ta as esepa t ibikeitsne. ies sa dr Cristo icha wes iepa 8 Skkl t ye a ikw me a wblawoie. Isalema e wa ye e ttska tai es.
1,2 Ye

10
Pablo t kan me Skkl t ie a, e tsatk
9.9 Salmo 112.9

2 Corintios10,11
350
shute. Er e kw mne ye a a er dich k ioie, k dr a suluwoie. E kueki k ye jane e ttskka ikw mne ye a e wa. 9 K a t ibikeitsar t ye na a tkiwak ykku shtekey a a e wa. 10 Welepa t icheke: Ykku kos kitbitu Pablo t se a, e ki ie t se ubitu darr ttsskua ie ksik deka bua se uuk. Er mik itso se ska eta iksik k ta ys. Wes ie kapak e k wa yi wa ie daline. 11 Wpa t icheke es, esepa wa ijchen t mik sa demi a ska eta kit sa t ykku ki k bnet, e wawera sa t. 12 Iepa esepa ki kkeka tai . K sa dich dka e chk t sa dr bua wes iepa e ch es. Iepa wkpa t itsk ier wa t dr bua w. Wes iepa wakpa serke e wwa iepa sa. E kueki iepa dr meukuie! 13 Kan me Skkl t sa a, e wa sa a e ttsrmika. K sa a e ttsnukka sk wa. Kan mne sa a ies e w dr a. 14 E kueki k sa ku e ttskka tai shute. Sa k dpa kewe kaneblk a shua, ema sa e ttska. Er sa t 15 ies sa k e ttska oka kan wa, e Cristo tt bua e paka a a tsawe. kw k mne Skkl wa sa a e kueki . E skie sa ki ikiane t sa kan a shua e m k ir bua wes a k erbl mir Skkpa mik es. Er k sa kaneblpa kos sa a ikw mne e tsata. 16 ies Jess tt bua e k pakak sa na a serke ee k bnet tso diw mikewa e kke ee. Er k sa na ipakak k w oka tso ipakk ee as k sa e ttska oka kan wa. 17-18 Wpa e ttska tai , esepa k wr bua Skkl wa. Er wpa ki kka ie wk t, esepa je wr bua ie wa. We itso kitule iykku ki i es: Yi e ttsakka as ese e ttska w Skkl t ese wa.g

ttke ali wakpaie er a m t ye dalttsia brbr . A k tts ekul . 2 Ye na a dalr tai . Ye na a weiky, ye tt kknak wes Skkl t se kkneke es. Ye ki ikiane t a e tkwa kekra a. E dr wes ye t a m senukwa wm ekl ta es as darr Jess a d wes busi batser d imaso ul a es. A maso e dr Cristo. 3 I e ta a tso tkulewa bua darr Cristo a, er ye suane d a e mttsa e ki tu k wes Eva ki toka Satans e a tkabie e t kache wa es. Ye a, e wat a t. 4 Welepa de a suane d a er tso bua etkme Cristo ska Jess tt pakk, er k idr imoki wes sa t ipakeke es. Er e ttseke a t bua. Wikl tt pakeke iepa t, e k dr Wikl Batser dwa a er a e. Tt bua pakeke iepa t, e k dr imoki wes sa t ipaka a a es. Er esepa kiekewa a t bua. E kueki ye suane d a erbl Cristo mik, e oloyne a t. 5 Iepa de a ska sa itki e chk t iepa dr Jess tteklpa ts buaiewa, er ye k e ttsne iepa diki a dishet ys. 6 Isalema ye k a ipakar bua wes iepa icha pak es. Er tt pakeke ye t e w jcher bua ye wa. E w kkaybitu sa t a a tai yi ulitane shua.
1Ye

11
Pablo t ski tu kwakpa ch
10.17-18 Jeremas 9.24

351
2 Corintios11
E kueki isalema a t ibikeits t tt pakeke ye t a a, e k dr bua. Er es ye e wwa dishet as a dalir. I ma a t ibikeits? wy es e dr sulu? 8 Skkpa icha erule erule dapauke k bnet, e dapmik ye moneka kanebloie me a shua. E dr wes iepa yi ekibly a ki moie es. 9 Mik ye sene a shua, eta il kiane ye ki senoie, e ta ye k wa a tsirione ese wa. Er syamipa datse Macedonia, epa wa kos kiane ye ki e de ye a. Es ye k wa kine a a, ies k y kiepa. 10 Ye e tts es e k ynuktsa ye ul a a dr Acaya wakpa e kos a. E dr moki wes Cristo tso ye a e dr moki es. 11 Ye tt es, e dr t ye k na a dalr? Au, e k dr es. Skkl wk wa ijcher bua t ye na a dalr! 12 Ye kaneblra a shua wes ye iobitu es as iepa e k e ttska t iepa 13 Iepa k dr Jess tteklpa ts moki esepa. Iepa dr kaneblke wes sa es. ski tukwakpa. Iepa e t iepa dr Cristo tteklpa ts moki , er e k dr es. 14 E k dr k suule se wa ese. Satans wk e t ie dr Skkl biychkwak olo ta tai ese. 15 E kueki k se tkine t ie kan msopa e t iepa tso sene ysys e tsatkk. Bata ekk ta iepa ul a isk dra wes ie wamblrak es.

7Mik ye t Skkl tt bua e paka a a, eta ye k wa a aone e ki ys.
t ye bikeits es, eta kaw m a brbr e ttsoka wes ali wak es. 17Ye e ttskeka, e tt k mne Skkpa Jess wa ye a. Ye wk t icheke ali ie. 18 Tai itsorak e ttskka iwkpa yi wa, es ies ye e ttskeka wes iepa es. 19 Aj! A dr yi jcher tai ese wakpa. Er skuku darr esepa dalttseke a dr er bua wa. 20 Wpa de a ska a klukwa wes iepa icha es, esepa kiekewa bua a t. Iepa de a ki tuk a yi yottsa a ul a. Iepa e ttske tai a ki , a ppeke a w ki , a cheke er iepa kiwa a t er bua wa. 21 Aj! Ye wk e jane mik ye ich t sa dich k dka a sauk es eta! Iepa dich deka e ttsoka tai , e ta ies ye dich deka e ttsoka. Ye wk a ta ye tt es, e dr wes ali wakpa tt es. 22 Iepa dr hebreowak, e wa iepa e ttskeka tai . Er ies ye dr iepa ditsw. Iepa e ch t iepa dr Israel aleripa, er ies ye dr Israel aleri. Iepa e ttskeka tai t iepa dr Abraham aleripa. ies ye dr Abraham aleri. 23 Iepa e ch t iepa dr Cristo kan msopa. Es ye dr ies, er ye dr ikan mso buaie iepa tsata. Ye tt es e dr wes ali wak tt es, er Cristo a kanebl e wa ye e alka tai iepa ki . Ye wtule swto w a tai iepa tsata. Ye buule ttsabata daloie ese wa tai shute iepa tsata. Tai ye bakshkar ye duwa e ul a. 24 Sketkicha judiowak t ye buk ttsabata wa. Bitkicha iepa t ye pp, eta iepa t ye pp d dabom tkyk ts ynettsa et ekkh 25 Maatkicha romawak t ye buk kal wa. Etkicha ye

16Ye t isk chne a a, k a t ye bikeitsk t ye dr ali ie. Er a welepa
Pablo weine ie dr Cristo ttekl e kueki
h 11.24 dabom tkyk ts ynettsa et: E kw ska ta judiowak tt dalino t ich t k kaw ta sppk dka dabom tkyk tsata. Iepa wblane p sulusipa ppk dka dabom maayk k su li tu as k itkka dabom tkyk tsata.
2 Corintios11,12
352
trakit k wa ye ttowa. Maatkicha kan ki ye mirwa, e wtunewa day a. E shua etkicha ye bak r kaltakla ki day ki k et i nae. 26 Ye shk tai , e shua di tai ena akblkwakpa t ye tkiw siar. Ye wk ditswpa ena okapa, epa t ye weikeke, e dal tai e shua ye shk. W p serke tai ena w p k serku tai , ies day ki , ese ska ye shk wsh wa. ies wpa e t iepa dr Jess mik erblkwakpa, esepa dal mne tai ye ki . 27Ye kanebl tai darr. Ye wine tai , ye bli daltts tai , ye ersi daltts tai . Mikle ta ye k wa kune anoie, tteke kase t tai , k datsi ta w e patroie. 28 E k sk tso, e dr t Skkpa Jess icha erule erule, epa kos bikeitsekey kekra t is iepa mir. 29 Mik iepa welepa dich k dkaia bua e tkowa darr Jess mik, eta ye mik e dalne. Mik yile t iepa k sulu wamblk, eta e t ye uluw sulu. 30 Ye m e ttsakka, ema t ikkacheke t ye k dich ta ese wa ye e ttsmika. 31 Skkl dr Skkpa ena iKkl ki karka kekra, e wa ijcher t ye k ku kachk. Jess Y 32-33 Mik ye bak Damasco, eta k e wkir kaneblke ibl ki Aretas e a, e t ishkkipa patk ye klu kwa k e kkiule shkit kakke, e wkk a. Er syamipa welepa t ye ika kk a ta ttsa wa ye mi enaena iwkk tsitsir tso ese a dttsa i ski . Es ye tkashkar ie yki .

dr ie bua, er ye kawta k e ttskkaia e tsatkoie. kkach Skkpa Jess t ye a kabsueie e pakekey a a i ta. 2 Wm suule ye wa ekl dr Cristo ttkata, e minetser k ja a, e ki duas de dabom eyk ki tkl (14). Ye k wa ijcher t ie mineka chka wiklie, e jcher Skkl wa. 3,4 Wm e suule ye wa, e minetser k ja a e dr k buaala ee. Ee tt k ynuk se a ena k se a ikw mne ch, ese ttsit. Isk chekeney a a t ye k wa ijcher t imineka chka wiklie, e jcher Skkl wa. 5 Wm ese ki kmika ye t, er ye wk k e ki kpaka. Er ye dich k ta e wa ye e ki kmika. 6 Ye m e ttsakka, ema ye a e ttsrmika tt moki wa, e kueki e k dr sulu. Er k ye e ttstaka as k yi ibikeits t wes ye wr ena wes ye tt e tsata ye dr. 7 yi tai bua kkayne ye a k ja a, e kueki il mne ye a ye wowaie as k ye e ttska bua suy e wa. E dr wes dika tkrwa ye chk a es, e wa ye rreweke Satans t kekra. 8 Maatkicha ye kky Skkpa a t iyttsa ye a. 9 Er ie ye iut: Mik ta, eta e ki Ye dich wnewa buaiewa. E kueki ye er bua be dich k ch be a, e dr w be a. E kueki bua idir ye a e ttskka ye dich k ta e wa as Cristo dich tai e wrwa buaiewa ye ki . 10 Mik ye ttsr t ye dich k ta, e je ta ye dich ta tai . E kueki mik ye dich k ta, mik ye yrke sulu, mik ye k wa ta, mik ye weikeke siar p t, mik ye kaw tkke sulu, mik ese kos tkke ye ta Cristo dalrmik, eta ye ttsne bua. 11 Er ye k dr yi, er wpa cheke a t t epa dr Jess tteklpa ts buaiewa, epa k dr ye tsata. A t ye tsatkpa iepa yki er e k one

12
1K
kkach Skkpa t Pablo a kabsueie
353
2 Corintios12,13
a wa. E kueki a t ye k e ttskka tai wes ali wak es. 12 Mik ye bak senuk a shua, eta ye weine kos e dalttsy br er bua wa. ies k or yi a ese wy tai a wrki Skkl dich tai wa stkiw ekk. E wa iwnewa t moki ye dr Jess tteklpa ts, epa ekl. 13 Ye k wa a kne ye kanu k. E wa a wanewa Skkpa icha erule erule malepa e diki a dishet. A weiky, e nu oloy ye ki .
tsotke shkk a pakk. I ta ide maatkicha. I tkicha wes kekra k ye e maupaka a mik as a t ye kkn. Ye k tkirku a yi ki , ye tkirke a wkpa ki . A dr wes ye alar es. Ilar k kawta iy kknuk, e skie iy kawta ilar kknuk. 15 E kueki ye e chtke kos tso ye wa e eukwa er bua wa a ki moie d ye wk. Ye t a dalritseke ki ta ki ta, eta a na ye dalr e mir wak ? 16 A ye siniku bua t mik ye bak a ska, eta ye k e moneka a mik. Er a welepa t icheke t ye t a ki tw a inukl klwoie akir. 17 Ima a erbik t wpa patky a ska, epa wa ye t a ki tw? 18 Ye kky tai Tito a t ie mi a ska, eta syami sk ekl patkmiy ie ta. Tito t a ki to? Au, ie sene bua ysys a shua wes ye es. Sa bl sen a shua su. 19 Isalema a tsoia ibikeitsk t sa e tsat kke a yki . E k dr es. ermata sa tso ttk Skkl wrki wes sbatsulewa Cristo mik esepa tt es. A yamipa dalr ye na, kos weke sa t e dr a er dich k ioie. 20 Moki ye suane d mik ye de a ska, eta ye k t a su wes ye ki a kiane su es. ies ye suane d a k t ye su wes a ki ye kiane su es. Ye suane d ye iku t a ippke, a ukyrke ki , a ulurke ki , a er merie a wkpa ki , a biyblke ki , a chke sulu, a e ttskeka tai , a chiliu ke. 21 ies ye suane d mik ye dene a ska eta Skkl t ye jaw a kueki . D a tai k er maneone. D a e iau kekaia sene sulusi wa. D a tsoia trnuk ena a tsoia sulu sk kukua a wa e a. E dr es, e ta Skkl t ye i uwra siar a wa. 1 I ta maatkicha ye mike a pakk. tso a wa shul, e shuleras wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Tt kos shulekes eta itteklpa kiane bl maal ichoie t moki idir au. 2 Mik ye bata dr a ska, eta wpa t sulu wambl, epa a ye iy t a kawta iloyk. I e ta ye k ku a ska, er ye t isk chekene ekkpa a ena a malepa tso sulu wamblk, esepa a t mik ye dene, eta a shuleray darr. 3 A ich t a ki ikiane su t moki ye ttke Cristo dich wa. Mik ye de a ska, eta a isuera t es idir. Cristo dich ta tai , e tso iwakanuk a shua, ie k dr wes se k dich ta es. 4 Moki ie ktewa wtulewa krus mik wes se k dich ta es, er ie serkene Skkl dich tai e wa. Es ies sa batsulewa ie mik, e kueki wsua sa k dich ta, er Skkl dich wa sa serda a ki moie.

14 Ye
Pablo kabl iepa pakk
13
2 Corintios13
5 A
354
wakpa e sa t moki a erblke Jesucristo mik. A ibikeits bua. A k wa ijcher t ie tso a er a? E k dr es, e ta e w kiane ch t a k dr ie icha. 6 A m wa iwne t sa kanebl a shua e w dettsa bua. 7 Sa tso ikik Skkl a t a k t sulu wamblkia. Sa k ku e kik as iwr t ye kanebl a shua e w dettsa bua. E skie sa ki ikiane t a ser bua ysys wes Skkl ki ikiane es, er welepa wa iwr t sa kanebl e k w dttsa bua. 8 Mik a serke bua wes Skkl tt moki t ich es, eta e ki k sa a ynuk. E skie e ki kekeka tai sa t. 9 Sa k dich ta, er mik a e tkulewa darr Skkpa tt a, eta e t sa ttsweke bua. Sa t iki micho Skkl a t a m d senuk bua ysys kekra wes ie ki ikiane es. 10 Mik ye de a ska, eta kaw mne ye a a ki , e k w shu lak ye na darr ksik wa. Skkpa Jess t e kw me ye a, se er dich ioie, e k dr se suluwoie. E kueki ye tso ykku i shtk a a kam ye d a ska e yki as kos tso shu l, e shu l a t kam ye d e yki .

yamipa, bataie y ich t a ttsn bua. A e ch senuk ysys. A er ku. A kabikeits ikk. A sen br ita. A serke es, e ta Skkl r mukwak, e serda a ta kekra. dr dalritskwak ena sene b 12 A shke dalrits wa. Sbatserpa kos t a shkewmi. 13 A s Skkpa Jesucristo er bua ch a a. A s Skkl t a a ikkach t a dalr tai ie na. ies as Wikl Batser t a k senuk wes wk ekl es.
11A

Pablo e chat
Ykku kit Pablo t Galacia wakpa a

Glatas
Pablo t ykku i kit Jess mik erblkwakpa tso k ki Galacia e shua k wae epa a iki moie. Iekkta iepa kos e k dr Israel aleripa. E kueki kam iepa erbl Jess mik eta iepa k t Moiss tt dalino e dali. Mik Pablo dr Jess tt bua kkachk iepa a eta ie t iepa a ich t k se tsat krpa Moiss tt dalino e dali wa. Er mik ie mineane eta Israel aleripa shua p demi e t iepa dr Jess mik erblkwakpa. Epa t iepa wblaweke sulu iki twoie. Iepa t ich t se k tsat krpa Jess mik erbl e wa. E kueki ies se kawta Moiss tt dalik. sulu e wklwoie Pablo t ykku i kit. Jess mik erblkwakpa t swblau k kache tt wa, epa kiwa bua, e kueki Pablo t ykku i kit as iepa tso ttska iyki ena iepa shu lir er bua wa. Swblau k kache tt wa epa t icheke t Pablo k dr Jess ttekl chkle ie k wa Moiss tt e daline e kueki . Pablo t ich Jess mik erblkwakpa a t Jess wk t ie klo kaneblk itteklie. ies ie t ich t Jess mik erbl e wa Skkl t se klwmi wes p bua ysys es. K dr Moiss tt dali wa Skkl t se tsat keke. E skie ie er bua ch se a e wa ie t se tsat keke senoie ie a iWikl wa. E kkacheke Pablo t ykku i ki . Shkew
dr Pablo. Ye dr Jess tteklpa ts, epa ekl. Ye k kine sdits wa ies ye k patkne sdits wa. E skie Skkl dr Sy t Jess shkeokane, e ena Jesucristo, epa t ye patk ie tt bua pakk. 2 Ye tso ykku i shtk Skkpa Jess icha erule erule kos tso Galacia epa a. Ye ena syamipa kos tso ye ta e, epa t a kos shkewmi. 3 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo, as epa er bua ch ena sene br m a a. 4 Jesucristo e mettsa ttwa se nu skie wes Skkl dr Sy e ki ikiane es. E o ie t se yottsa sene sulu kos tso k i a e ul a. 5 Ie ki kkas kek ra! Es idir.
1Ye

355
Glatas1
356 Jess tt bua, e dr etkme
t a meat, e itki bet ta, Skkl oloy a t. Ie t se klobak. Ie er bua ch tai se a Cristo batamik. Er ie oloy a t. E skie a tsone tt kuaki klu k. E t ye tkiwwa eriawka tai . Welepa t icheke t tt e dr Jess tt bua, 7 er e k dr es. Jess tt bua moki , e dr etkme. P welepa de a wkir a k chu kwa tt kuaki wa. Iepa t Cristo tt bua, e k kutkka. Es iepa t ie tt bua moki e shkuli weke. 8 Er ye t a a ich t yi t tt kuaki pakeke a a Jess ttie, k dr wes sa t a a ipaka kua es, e ta as ese wk kichatr. K ye tkine t ye wk al t ipak Skkl biychkwak wele datse k ja a, ese t tt kuaki pak a a, as esepa kichatr. 9 Ye t a a isk chne: Yi t tt kuaki pak a a Jess ttie, k dr ie tt bua paka sa t a a e, k dr tt klo a t kewe e, e ta as ese wk kichatr. 10 Ima a ibikeits? Ye ttke es, e wa ye atak bua Skkl ta sdits ta? Ye m atak bua sdits ta, ema ye k dr Cristo kan mso moki .

6 Ye
yamipa, a wa ijchen t Jess tt bua pakekey, e k dbitu sdits wa. 12 Tt e k yne yi wa ye a, k yi wa ye wblane iwa, e skie Jesucristo wk t ikkay ye a. 13 Wes ye bak senuk judiowak tt diki a, e ttsule a wa bua. Ye bak Skkl icha epa weikk siar tik ksik wa. Ye na iepa ewakwa seraa. 14 Mik ye bak judiowak tt diki a, eta ye t sa ypa bak e ser kos iut bua ysys, iwakpa bak kos ye ta e kska, epa tai tsata. 15-16 Er Skkl er bua ch ye a tai , e kueki ie t ye shu kitbak iwk a, kam ye ku r e yki . Ie t ye klobak kaneblk ie a. Mik ie na il kkachak ye a, eta ie t ye a ikkach as ye t il tt bua e pak p k dr judiowak esepa a. Mik ie t il kkach ye a, eta ye k d sdits ska e yuk. 17 ies ye k d Jerusaln, wpa dr Jess tteklpa ts ye yki kewe, epa ska e yuk iepa tt wa. E skie bet ye ma Arabia, e ukuki ta ye dene Damasco. 18 Duas de maal, e ukuki ta ye ma Jerusaln Pedro, k suule ye wa, e sauk. Er k ye sene ie ska k tai , domingo bt . 19 ies Santiago ye wa Jess tteklpa ts, epa dr Skkpa Jess l, e suy. Er k malepa su ne. 20 Moki ye t a a ich Skkl wrki t shtekey ykku i ki , e dr moki . 21 E ukuki ta ye ma bnet Siria ena Cilicia. 22 E kw ska ta Cristo icha erule erule tso Judea, epa wa ye tt jcher, er iepa k wa ye suule. 23 Iepa t itts: Pablo bak se weikk, tt mik se erblke e oloyakwa ie na, er i e ta ie tsone ipakk. 24 E kueki iepa t Skkl ki kka tai ye kueki .
11A

Jess tt bua, e k dbitu sdits wa
de dabom eyk k tkl (14), e ukuki ta ye sk mane Bernab ta Jerusaln. ies Tito ma ye ta. 2 Skkl t ye a ikkay t ye kawta shkk Jerusaln ttk Skkpa Jess icha kos epa wkirpa ta, e kueki ye ma. Se ulitane wa iepa suule t iepa dr se wkirpa. Mik ye de Jerusaln, eta tt bua pakekey p k dr judiowak esepa a, e wa pakney se wkirpa ulitane epa a bnet isuoie t iyne k iyne. Ye k ki ikiane t yi t ich t Jess kan kos obituy, e dr . 3 Iepa t ich t tt pakekey, e dr bua ysys, k sk kianeia. Tito mirwa ye ta, e dr griegowak, e kueki ie tottola k kkulit tule tsir wes judiowak wblar es. Er iepa k wa ie kne itttola kkulit tk tsir. 4 Er p welepa tso ee e ch t iepa dr Jess mik erblkwakpa, er k idr es. Iepa k ichpa t Tito tottola kawta kkulit te tsir, ema wa yne. P esepa tso se shua se weblk br t wes se swkirpa k ser bua, ttsr bua Cristo Jess tt a. Iepa a ta k idr bua t k se t judiowak tt dalino e iutia. Iepa ki ikiane t se klrwane tt e ul a. 5 Sa ki ikiane t Jess tt bua moki , e kl a t kekra. E kueki sa k wa iepa tt iutne ys. 6 Se wkirpa kis skkpa tai , epa ich t tt pakekey e dr bua. Iepa k wa ik kutkne ys. (Skkl a ta se ulitane dr ies me, e y ich t iepa dr kkpa tai k idr es, e k ki ye tkine.) kueki 7 Iepa na iane t Skkl t kan meat ye ul a Jess tt bua pakk, p k dr judiowak, esepa a, wes ie t kan meat Pedro ul a ipakk judiowak a es. 8 Skkl t Pedro patk Jess tt bua pakk judiowak a, e t ye patk ipakk p k dr judiowak esepa a. 9 Santiago ena Pedro ena Juan, epa suule se ulitane wa t iepa dr se wkirpa kibiie. Iepa na iane t Skkl er bua y ye a kan i wa. E kueki iepa ul m ye a ena Bernab a iw kkachoie t iepa t sa klw iepa k ie. Iepa na iane t Skkl t sa patk Jess tt bua pakk p k dr judiowak esepa a, er iepa patkit ipakk judiowak a. Es bua idir iepa a. 10 yi etk ki iepa t sa a, e dr t syamipa siarpa serke Jerusaln, esepa ki m sa t. E wawekey kekra er bua wa.

357
1Duas
Glatas2
e ukuki ta mik Pedro demi Antioqua sa pakk, eta kewe ie chkke bua Jess mik erblkwakpa k dr judiowak, esepa ta. Er syamipa dr judiowak datse Jerusaln, patk Santiago t, epa de. Epa t iklw t syamipa k dr judiowak, esepa kawta itttola kkulit tk tsir. ies iepa t iklw t esepa kawta senuk wes judiowak ser es. Pedro suane iepa yki , e kueki mik iepa de, eta ie e batsttsa wpa k dr judiowak, esepa yki . Ie k chkia iepa ta ita. 13 ies judiowak malepa t Pedro e a e es, e wamblak d Bernab. 14 E kueki , mik ye isu t Pedro k ku iw iutk ysys wes Jess tt bua moki t ich

11-12 Er
Pedro u Pablo t Antioqua
Glatas2,3
358
es, eta ye t ie a ich sulitane kukua: Be tso e k. Be dr judiowak, er be k serku wes judiowak ser es. Ik be t, p k dr judiowak, 15 Se bl dr judiowak se ditsw esepa keke senuk wes judiowak ser es? wa. Se k dr p sulusipa k t Skkl dali esepa. 16 Er se wa ijcher t Skkl k t se klwepa wes p bua ysys es, Moiss tt dalino e iuts e batamik. Se wa ijcher t se erbl Jesucristo mik, e kueki ie t se klw wes p bua ysys es. Ie ich t ie k t se klwepa wes p bua ysys es, tt dalino e iuts e batamik. E kueki se bl erbltke Jesucristo mik as Skkl t se kl wes p bua ysys es. E k dr t Moiss tt dalino, e iuts bua e batamik. Es ye t ich Pedro a. 17 E ukuki ta ye t iepa ulitane a ich: Se erblke Cristo mik, e batamik Skkl t se klo wes p bua ysys es, e w paneke se t. Es se k erblkuia Moiss tt dalino e mik. E kueki judiowak t se chmi t se dr sulu wamblkwakpa wes p k dr judiowak es. E kueki s ichmi t Cristo t se k sulu wamblk? Au, k idr es. 18 Se na iane t Skkl k t se tsat kepa tt dalino e batamik. E kueki se k erblneia tt e mik e tsatkoie. Er se erblne tt dalino e mik e tsatkoie, e ta e je t se a ikkachera t moki se dr sulu wamblkwakpa, se k a iw iutnuk seraa e kueki . 19 Mik ye bak erblk Moiss tt dalino e mik e tsatkoie, eta ye na iane t ye k a tt e iutnuk ysys wes skawta iiutk es. E kueki ye na iane t nu tso ye ki , e ki Skkl t ye kichaterattsa. E kueki i e ta ye k erblia tt dalino e mik e tsatkoie. Ye a ta e dr wes ye duwa tt dalino e yki es. I e ta ye erblke Cristo mik as ye ser ysys Skkl a. Cristo ktewa krus mik ye skie ye nu patuoie, 20 e kueki e dr wes ye ktewa ie ta krus mik es. I e ta e dr wes k ye serkuia es, er Cristo serke ye er a iWikl wa. Ie t ye dalrits, ie e mettsa ttwa ye skie. E mik ye erblke, e mik ye serke k i ki . 21 Es Skkl er bua ch ye a, e k watepa ye t ys. Er sene ysys m d se ul a tt dalino e iut wa, ema e w kiane ch t Cristo ktewa me, k w ta. Es ye t ich Jess mik erblkwakpa tso Antioqua, epa a.

Galacia wakpa, wsua a k kabikeitsta! Yi alibch a ki , e t a wli wka tai es? Jesucristo ktewa krus mik se skie, e tt wa sa t a wblao bua ysys, e w ane bua a na kua. Eta wes tt e oloyakne a na? 2 I chakeke ye t a a, e iut: batamik Skkl Wikl d a ki ? E dr Moiss tt dalino e iut a t e batamik? Au, k idr es. Ie d a ki mik a t Jesucristo tt bua e tts ta a erbl imik eta. 3 A k kabikeitsta! Kua Skkl t se yu ie alarie iWikl wa, er wes a t ibikeits i e ta t se kawta Moiss tt dalino e iutk se wkpa
1A

Skkl t iWikl m se a, se erbl Jesucristo mik, e batamik
359
Glatas3
dich wa as se at bua ysys ie wa? 4 Es idr, e ta me se weine tai weinewa me! 5 Ye t isk chakne Jess tt bua kueki . Aycha, e k a a: Skkl t iWikl me se a, ies k or yi a ese oit a shua, e dr Moiss tt dalino e iuts, e batamik? Au, k idr es. E kos o Skkl t, se t Jesucristo tt bua e tts ta se erbl imik e kueki .
ibak ies sa y bak ki Abraham e ta. Skkl ykku t ich: Abraham erbl Skkl mik, e kueki iklwit wes p bua ysys es. 7 E kueki a wa ijchen t wpa erbl Skkl mik, esepa dr Abraham aleripa chk. 8 K iaia Skkl ibikeitsbak t mik p k dr judiowak, esepa erbl ie mik, eta ie t iepa klwera wes p bua ysys es. E kueki tt bua e tso kitule ie ykku ki w ie t iy Abraham a i es: Be batamik ye er bua chra k ulitane wakpa a.a 9 Es se isu t wpa kos erblke ie mik wes Abraham es, esepa kos a ie er bua chra wes ie er bua y Abraham a es. Esepa a ie er bua chra. 10 Skkl ykku t ich i es: Wpa k t kos tso kitule tt dalino ykku ki e w dalieku ysys, esepa kos kichatera Skkl t.b Er k yi t iw iutepa es, e kueki se wa ijcher t wpa erbl tt dalino mik e tsatkoie, esepa kos kichaterait. 11 ies ie ykku t ich i es: Yi dr ysys ierbl Skkl mik e batamik, ese serda.c Es se wa ijcher t k yi tsatknuk Moiss tt dalino iut wa. 12 ies Skkl ykku t ich i es: Yi t tt dalino e dali ysys seraa, ese ser micho tt e wa.d Tt e t se a ikkach t tt dalino, e t se k idalik seraa. Er se erbl Cristo mik, e k dr es, e ki erbl kiane ie mik. E kueki tt e k shutunukka Moiss tt dalino e wa, e dr tt kuaki e kueki . 13 Skkl ykku t ich: Yi ttwa kichatkule kal mik, e wa iwnewa t ese kichatttsa Skkl t.e Es Cristo ktewa krus mik, e w kiane ch t ikichatttsa Skkl t. Er ikichatnettsa se skie, Skkl tt dalino e dalsewwas e nu ki . Es Cristo t se yttsa se nu ul a. 14 Es ibak ie ta as Skkl kabl er bua chk Abraham a, e w d ies p k dr judiowak esepa ul a Cristo Jess batamik. E dr t Skkl kabl iWikl muk se a, se erbl Cristo mik, e batamik.
6 Es

Abraham erbl Skkl mik, e kueki Skkl t ie klw wes p bua ysys es
yamipa, se a ta mik se t se tt m a, e shts ykku ki ta ski shts iki , eta tt e k maneorpattsane ys, k ik kutkrpakaia ys. 16 Es uk Skkl kabl Abraham a ena ileri ekl a, e dr. Skkl ykku t Abraham
15A
Skkl er bua ch se a, e k d tt dalino e batamik
a e
3.8 Gnesis 12.3 b 3.10 Deuteronomio 27.26 3.13 Deuteronomio 21.23
3.11 Habacuc 2.4
3.12 Levtico 18.5
Glatas3,4
360
ditsw ekl e cheke, k dr seraa. Abraham ditsw chekeit e dr Cristo. 17 chk ye tso e dr i: Skkl t itt metke Abraham a ta ikkachit ia t moki iwawerait. E ukuki ta duas tka dka cien tkyk k dabom maayk (430) ta ie t itt dalino me Moiss a as Israel aleripa t idali. E wa isus t tt mne Abraham a, e mne ia kewe, tt dalino mne Moiss a e yki . E kueki tt dalino mne Moiss a, e k a uk Skkl kabl Abraham a, e witukwa. 18 uk Skkl kabl se a, e w dpa se ul a, Moiss tt dttsa se a wes kablule es. Er dalino e iuts e batamik, ema e k Skkl kabl Abraham a imuk me. 19 E dr es, e ta kueki Skkl t itt dalino me Israel aleripa a? Ie kabl Abraham a, e ukuki ta itt dalino mit iepa a sulu wamblekerakit, e w kkachoie d mik Abraham aleri ekl yne ie a, e de eta, e dr Cristo. Tt dalino e me Skkl biychkwakpa t Israel aleripa a Moiss dr ittekl e wa. 20 Er Skkl wk kabl Abraham a, e k dr ittekl wele wa. E kueki se wa ijcher t tt e dr kibiie, tt dalino mne Moiss a e tsata.

dr es, e ta e w kiane ch t tt dalino, e k siniku ne Skkl kabl Abraham a e ta? Au, k idr es! Tt dalino t sene micho mpa se a, ema se dmi bua ysys Skkl wrki tt e 22 Er e k dr es. Skkl ykku t ich t sdits kos dalis e wa. klulewa sene sulu ul a, k se a e tsatknuk. E dr es as Skkl kabl, e w d se ul a, se erbl Jesucristo mik e wa. 23 Kam Cristo dbitu stsatkk se erbl ie mik e wa, e yki se bak klulewa tt dalino diki a wes swtwa swto w a es. Er se k a e ynuktsa tt e diki a d mik Cristo dbitu ikkachk se a t skawta erblk ie mik e tsatkoie eta. 24 ies ichmis t Skkl t se mwa tt dalino diki a skknoie d mik Cristo de eta. E dr wes al y t yi yul il kknoie es. Skkl t iw es as ie t se kl wes p bua ysys es, se erbl Cristo mik e wa. 25 I e ta se erbl Jesucristo tt bua e mik, e kueki tt dalino k kuia se kknuk wes al kknukwak es. 26 A kos dr Skkl alar, a erbl Cristo Jess mik e wa. 27A wpa kos wsune iw kkachoie t a erbl Cristo mik, esepa ki Cristo ser ine wes se datsi i es. E kueki a serke bua wes Cristo ser es. 28 Se kos batsulewa Cristo Jess mik, e kueki se dr wes wk ekl es. E kueki se dr judiowak se k dr es, se klulewa kan msoie se k dr es, se dr wm se dr alakl, e k d wes Skkl a. 29 Se dr Cristo icha, e ta se dr Abraham aleripa chk. ies uk Skkl kabl Abraham a e w dra se ul a.
21E

kueki Skkl t itt dalino me Israel aleripa a?
1-2 Ye
t ikleeke a a tt i wa: Ichs t p ekl dr inukl blu tai e blnewa. Ie yi kos matit il ul a. Er ie al i tsirlala, k a
Se k kuia Moiss tt dalino e diki a
361
Glatas4
ikaneonuk. E kueki oka tsone ie kknuk, ie wttsu k. Ie kawta iepa tt iutk d mik wekk iy t ikw meat ekk. Er ie dr iy blnewa e dal kos e wk, er kam ikw d e yki ie dr wes sklulewa kan msoie tso iu a es. Er mik iy blnewa e t ikw meat e deka, eta iy dal kos dra iul a. 3 E s sa judiowak bak wes alala e es. Kam Skkl t il patk e yki sa bakia klulewa tt se tso k i a ese diki a idalik. 4 Er mik kaw bikeitsit e de, eta ie t il patk k i ki , e ku ne sditsie sene Moiss tt dalino e diki a. 5 Il debitu sa bak klulewa tt e ul a, epa yktsa as sa d Skkl alarie. 6 A erbl Cristo mik, e kueki a dr Skkl alar ies wes sa es. E kueki ie t il Wikl patk senuk se er a, e wa se kkchke bua Skkl ska, ie wa se t icheke bua Skkl a: A ywla! 7 Es se k kuia wes sklulewa kan msoie es. E skie se detke Skkl alarie, e kueki kos tso ie wa e dr se icha ies. 8 Kenet ta a k e batsta ie mik, e kw ska ta a bak klulewa skklpa dalik a bak esepa ul a. ermata iepa k dr Skkl ichkle e. 9 Er i e ta a btse bua Skkl chk e mik ichmis buaie t ie btse bua a mikwes i e ta a e maktsane tt se kos e ane? Tt ekkpa k a se tsatknuk. Tt e k dr ie bua se a. K se senukne tt ese diki a. 10 Judiowak t idiw tkweke, isiw tkweke, ikw tkweke ies idusw tkweke. Ik se t e wakaneweke es? 11 Ye suane d kan kos wy a shua, e weirwa .

yamipa, ye dr judiowak er ye k serkuia judiowak tt diki a. Wes i e ta a e tiakwa tt e diki a? E k war a t es. Ye kkch a a t a sen wes ye es. Mik ye bak a ska kua, eta a k wa sulu wamblne ye ta. 13 Mik ye t Jess tt bua ts paka a a, eta ye kirirke tai , e kueki ye e tsat a ska. 14 Ye kirirke, e dr darr a a, er e kueki a k wa ye watnettsa. E skie a t ye su bua wes Skkl biychkwak su es. A t ye kiwa bua wes Cristo Jess kiwa a t es. 15 A ttsne bua ye ta kua, wes e de i e ta? Ye ich t a wk wbla m yrttsa a a tkwa ye icha skie, ema a t io es. Es a ki kkay. 16 Er i e ta wsua a ye su a bolkie, tt moki chy a a e kueki . 17 P tso a wblau k judiowak tt wa, epa t ich t iepa ki a kiar tai , er e k dr er bua wa. Iepa ki kiane t a t sa watttsa ta es a tt iutk. 18 Iepa t a sapa, a ki mpa er bua wa mik ye tso mi iepa a ta ye k ku a ta, ema bua idir ye a. Er iepa tso a wblau k tt k dr moki ese wa. E kueki ye yki isulune. 19 A ye alar, ye sk weirke tai a dalrmik wes alakl al ku rke weir es d mik a de senuk wes Cristo ser es eta. 20 I ta ye m d a ska ttk buaie a ta as a isa t a dalr tai ye na. wambleke a t es, e t ye tkiwwa suaw tai .
12 A

Kenet ta Galacia wakpa t Pablo kiwa bua
Glatas4,5
362 Agar ena Sara, e pak
welepa senak judiowak tt diki a, er tso kitule Moiss ykku ki , e jcher a wa? 22 E t ich t Abraham alar bl. Ekl ku ne alakl ki Agar, e ta. E ki Ismael. Agar dr Abraham alakl ki Sara e kan mso toulettsa ese. Ikl ku ne Sara ta. E ki Isaac. Sara k dr yi kan mso. 23 Kan mso e al ku ne wes se sepa ku r es. Er Sara k dta al, e al ku ne mik idetke kkpalatke eta, wes Skkl kabl Abraham a es. 24-25 E t il kleeke se a. Alaklpa bl e t tt mne bt e w ch. Agar bak kan mso e t tt dalino mne Israel aleripa a Sina kbata ate Arabia, e w ch. E w dr t Israel aleripa erbl tt dalino e mik e tsatkoie. E dr wes iepa tso klulewa tt e diki a wes kan mso tso klulewa iwkir ul a es. E kueki wpa kos tso klulewa tt dalino e ul a, esepa dr wes Agar alar es. ies Sina kbata, e t Jerusaln tso k i ki i e ta e w ch. Ee judiowak serke. Iepa tso klulewa Moiss tt dalino diki a wes kan mso es. 26 Er Sara al ku ne e t tt mne Abraham a, e w ch. Se k ku klulewa Moiss tt diki a, e kueki se dr wes Sara al es. Se dr Jerusaln t tso k ja a e wakpa. 27 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich i es: A alakl, be k dta al, is alala ku r, e ki alaklpa weir, e k ttsule be wa. Er be dra al tai tkka alakl dta al e tsata. E kueki be ttsn bua. Be an tai ttsne bua wa.f Es Skkl ykku t ich. 28 A yamipa, se dr wes Isaac es. Isaac ku ne wes Skkl kabl Abraham a es. Es ies se erbl Cristo mik, esepa de Skkl alarie wes ie kabl es. 29 Agar al ku ne wes sdits ku r es, er Isaac ku ne Skkl Wikl batamik. E kw ska ta Agar al t Isaac weik tai . E s i e ta wpa tso klulewa Moiss tt diki a, esepa tso se dr Skkl alar, esepa weikk. 30 Er Skkl ykku t ich i es: Iy yi tso m alakl k dr kan mso, e al a, e k kaw ta blat alakl dr kan mso e al a. E kueki iyushkar al.g 31 E kueki , a yamipa, se k dr wes alakl dr kan mso e alar es. Se dr wes alakl k dr kan mso, e alar es.

21A
t se yttsa Moiss tt dalino e yki as se k kuia klulewa tt e ul a. E kueki se e tkwa darr erblk Cristo se e tiu kwane tt dalino diki a wes sklulewa kan msoie es. mik. K
1Cristo
f
Se ynettsa tt dalino diki a
4.27 Isaas 54.1,2
4.30 Gnesis 21.10
363
2 A
Glatas5
t ye tt tts. Ye dr Pablo. Ye wk t ich a a t a wpa e mettsa itttola kkulit tk tsir wes judiowak wblar es e tsatkoie, e ta Cristo k t a ki mepa ys. 3 Ye t isk chne wpa ulitane e mettsa itttola kkulit tk tsir, esepa a t iepa kawta Moiss tt dalino e w dalik seraa. 4 A ulitane na tt dalino, e iutak as a d ysys Skkl wa, esepa kos e batsttsa bnet Cristo yki . Es Skkl er bua ch se a Cristo batamik, e watttsa iepa t seraa. 5 Er se erblke Cristo mik, esepa wa ijcher Skkl Wikl wa t ie t se klwera wes p bua ysys es, se erbl Cristo mik, e batamik. E w panekes ttsne bua wa. 6 Se batsulewa Cristo Jess mik, e ta yi tottola kkulit tule tsir k itule e k ska Skkl tkine. Se erbl Cristo mik, e t se k dalritsk, e dr ibuaie. 7 Kua ta a mir bua. Yi t a wklw as a k t tt moki iut? 8 E dr Skkl t se klobak iwk a e. 9 A tai epa suluwerawa tt sulu k elkela t wes pan wlwoka elkela t harinachka kos wlwekeka es. 10 Er ye erblke Skkpa Jess mik t a k mipa tt sulu e itki . W tso a tsiriu k tt ese wa, e weikera Skkl t. K ki ie tkine t yi idir. 11 Er a yamipa, ye m tsoia ipakk t wpa kawta itttola kkulit tk tsir, ema kueki judiowak t ye weikekeia tai ? Ye t tt e pakpaia, ema iepa k ulurku ye ki mik ipakekey t Cristo ktewa krus mik se skie eta. 12 Er wpa tso a wkir a k chu kwa tt ese wa, esepa m e bittsaie i ta!

yamipa, Skkl t se klobak as se k seria tt dalino diki a. Er dr sulu wambloie wes swk dr sulu ki ikiane es. E skie se e k ki m, dalrits kueki . 14 Moiss tt dalino kos e winewa tt etk a, e t ich: A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es.h 15 A e kkn. A saukeia sulu, a ippkeia tai wes iyiwak sulusi es, e ta a wkpa eurawa.
13 A

dalrits
ye t a a ich t se sen Skkl Wikl wa. Se serke es, e ta sulu kiane swk dr sulu e ki wambl, ese k wamblepas. 17 kiar swk dr sulu e ki , ese k kiar Skkl Wikl ki . ies kiar Skkl Wikl ki , ese k kiar swk dr sulu e ki . Swk dr sulu ena Skkl Wikl epa wklu ke, e kueki kiar se ki w ese k or se a. 18 Er Skkl Wikl t se wttseke, e ta se k kuia tt dalino diki a. 19 Wpa tso iwk dr sulu e iutk, e wrwa wshak. Esepa trr ena e iau ke sene sulusi wa. yi sulu ese sk kakuetwarakit darr. 20 Iepa

16 Es
Sene Wikl Batser wa
5.14 Levtico 19.18

Glatas5,6
364
t yi dikl dalieke. Iepa dr alibchkwakpa. Iepa sa sulu, watk i, ipp tai , ukyr ki . Iepa ulurka bet. Iepa e ttska imalepa tsata. Iepa dr sblabatskwakpa. Wpa e batske iepa mik, epa ta iepa ser bua. 21 Iepa k wbats t kiane iepa ki , ese tso smalepa wa. Iepa e ttke blo wa, e kueki sulu k wamblekerakit tai . E s yi sk sulu wambleke iepa t. Ye t a a ichekene wes ye t iybak es t wpa serke es, esepa k dpa blie Skkl tso e a. 22 Er mik se serke Skkl Wikl wa, eta se dalritske, se ttsrke bua, se serke br, kos dalttsekes er bua wa, se sa er bua wa, se er bua ch smalepa a, se tt moki , 23 k se e ttska tai , se e dalseonewa se wa. kkn bua. Se serke es, e ta tt dalino kos, e k 24 Se wk dr sulu, ies kos sulu wamblak se na, ese kos watttsa se dr Cristo Jess icha epa t. E dr wes se t ese kos ttwa wtulewa krus mik es. 25 Se serke Skkl Wikl mik, e kueki se e m as ie t se wtts. 26 K se e ttskka tai , k se tsiriu k, k se ukynuk ki .

yamipa, a wele anemine sulu wambl a, e ta a serke Wikl Batser wa, esepa k ie ki muk er bua wa as ie e kkane. Er a e kkn d sulu t a erkiw ta a armi sulu wambl a wes ie es. 2 A welepa kaw tkke sulu, e ta a ki m. A t iw es, e ta a serke wes Cristo tt dalino t ich es. 3 A wele e bikeits t bua idir imalepa tsata, ermata k dr , e ta ie ki tu ke. 4-5 Is se ser bua sulu ese wrke se wki ekl ekl. E kueki se ulitane k e sauk t is se ser, e wa se e kkn. Se serke bua ysys, e ta se ttsrda bua se wk a. Er k se kne e kknuk wes smalepa serke es. 6 bua kos tso a wa ese kakm wpa t a wblaweke Skkl tt wa esepa a. 7 K se e ki tu k t se a Skkl wayrmi k nu ta. kuatks bua sulu, e w wweranes. 8 sulu kiane swk dr sulu e ki wambl, ese wambls, e ta e w drane ski ta se weir micho. Er bua kiane Skkl Wikl ki w ese ws, e ta e w drane ski ta sene micho dra se ul a. 9 bua wekes kekra, k iloyeta, e ta aishku ta mik ikw de, eta isk dra se ul a. E kueki k se shtrinuk bua u k kekra. 10 E kueki mik se a bua or mi, eta i s sulitane a, buaiewa syamipa erblke Cristo mik, esepa a.

1A
Se kawta ki muk
bata i shtk ye tso ye wk ul wa. A isa t ikite brie, es a wa ijchermi t moki ye tso ishtk. 12 Wpa t a keke a wpa tottola
11Tt
Pablo e chat
365
Glatas6
kkulit tk tsir, epa t iweke es as iepa at bua judiowak malepa ta. Iepa t ichpa t se tsatkrke, Cristo ktewa krus mik se skie, e batamik, ema judiowak t iepa weikera siar. 13 Er iepa wkpa tottola kkulit tule, epa k t Moiss tt dalino e iut seraa. Iepa t a keke a tottola kkulit tk tsir e ttsoka iwkpa a t iepa t a k e wakyuk wes judiowak es. 14 Er ye i, e k e ttspaka ulitane ki . Skkpa ki kekekay. E batamik sulu kos tso Jesucristo ktewa krus mik, e k i a ese dunewabak ye a, ies ese a ye dunewabak. 15 Stottola kkulit tule tsir k tule, e k ki Skkl tkine. Ie t se er manew paali iWikl wa, e kiar ie ki . 16 Wpa kos serke wes tt i t ich es, as esepa a ie t sene br m ena isa er siar wa. Esepa dr ie alar chk, esepa k ie a. dr Israel aleripa ch 17 Ye weine kos Jess tt kueki , e t tso ye wa ye chk ki . E wa ye t iw kkacheke t ye dr ie kan mso moki . E kueki itami k yi t ye tsiriwaria tt e ki . 18 A yamipa, as Skkpa Jesucristo er bua ch a ulitane a. Es e idir.

Ykku kit Pablo t feso wakpa a

Efesios
Pablo t ykku i kit mik ie bak Roma wtulewa swto w a Jess tt bua pak kueki e ta. bak ie ta e tso kitule ykku Hechos 28.17-31 e ki . Pablo t ykku i kit Jess mik erblkwakpa tso feso ena ipamik epa a. E kw ska ta feso dr k buaie ena ee tai u tso dalieke iepa t Skkl skie e dalioie. E buaie dr iepa kkl ekl ki Artemisa e dalioie (Hechos 19.23-31). Mik Pablo shka Jess tt bua pakk, eta ie dmi feso (Hechos 18.18-21). Er ee ie sen brbr ta iminea. E ukuki ta isk mineane ta isen ee duas maal Skkl tt kkachk. E tso kitule Hechos 19 ki . Jess mik erblkwakpa k wa kabene ku tai . E kueki Pablo k wa kite tai e ki . E skie bua tsaki o Skkl t se a, ier bua y sia e batamik, e ki ie t ikit kibiie. Ie t ich t e kueki se kawta senuk Skkl ki kokaie. E kit ie t ykku i ki . Jesucristo wa Skkl t se ulitane tsat k Israel aleripa ena p ulitane, ies epa er buawit ki . Shkew
dr Pablo. Skkl wk er wa ye dr Jess tteklpa ts, epa ekl. Ye tso ykku i shtk sbatserpa e tkulewa darr Cristo Jess mik serke feso, epa a. 2 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo as epa er bua ch ena sene br m a a.
1Ye
dr Skkpa Jesucristo y, e ki kkas tai . Se batsulewa Cristo mik, e kueki Skkl er bua ch se a kos bua tso ie wa k ja a e wa. 4 Kam ie t k i yu, e yki se shu kitbakit as se d batser, k ki sulu ta ys ie wa, se batsulewa Cristo mik e batamik. Ie na se dalr tai , 5 e kueki ie t ibikeitsbak t se tseratkit ilarie Jesucristo batamik, e kiane ie wk ki , ies e t ie ttsweke bua. 6 Ie t iw es as
3 Skkl

Skkl t se tsatk Jesucristo batamik
366
367
Efesios1,2
se t ie ki kka micho ie er bua ch se a tai shute e kueki . E kos w ie t il dalr tai ie na, e batamik. 7-8 Cristo ktewa se skie, ie p tne, e wa se ynettsa sene sulu ul a ena se nu oloy Skkl t se ki . E wa se isu t ie er bua ch tai shute se a. ies ie t erbik bua m se a as weke ie t e w ar se a. 9 bikeitsbak ie t w, e wawit o Cristo t e batamik. Kua ta iblwait sulitane yki , er iw kkachit se a. 10 Ie ibikeitsbak t mik ikw de, eta ie t Cristo tkeraka yi ulitane tso k ja a ena k i a e wkirie. 11 kos weke Skkl t, e weke ie t iwk er wa wes ie ki ikiane es, wes ie t ibikeitseke es. Es sa dr judiowak epa shu kitbak ie t as sa d ie ichaie, sa batsulewa Cristo mik e batamik wes ie t ibikeitsbak es. 12 Ie t iw es as sa erbl kewe Cristo mik epa t ie olo tai e ki kka. 13 Es a ies, mik a t stsat k tt bua moki e tts ta a erbl imik, eta a btsewa Cristo mik ena Wikl Batser muk ikabl e mit a a iw kkachoie t a dr ie icha. 14 Wikl Batser tso se a, e dr iw kkachoie t kos y Skkl t t imeke, se dr ie icha, epa a aishku ta, e merait se a. E kueki se wa ijcher t ie t se tsatkera daa. E kueki ie olo ta tai , e ki kkas.

kueki , mik ye t a tt tts t a erblke moki Skkpa Jess mik, ies mik ye itts t sbatser malepa kos dalritseke a t tai , 16 etami wstela ymiy Skkl a a dalrmik kekra mik ye ttke ie ta eta. 17 Ie dr Skkpa Jesucristo e Kkl. Ie dr Sy olo ta tai e. Ie a ye tsoie ikik t ie t a ki m iWikl wa as ie yi w ar bua a na, ies as a wa ijcher buaiewa t yi dr ie. 18 Ie t se klo ikabl se a e w panuk krr. E tso ie wa m se dr ie icha batserpa esepa a. Ye tsoie ie a ikik t a er iit as kos kabl e bua dr ena olo dr e w ar a na. 19 Ie dich ta tai yi ulitane tsata. kos or mi ie a. Idich e wa ie tso se erblke Cristo mik, epa ki muk. Ye tsoie ikik ie a t a er iit as e kos w ar buaie a na. Dich e dr tai shute, 20 e wa Cristo ktewa, e shkeokane ie t. Dich e wa ie t Cristo tkka k ja a iul buakka yi ulitane wkirie. 21 Ee Cristo tkrka dich ta tai yi wkir, yi wk, yi kkl wa dich ta, ese kos tsata. Ie tkneka yi ulitane tsata. Ie dr kos tso i e ta ena aishku ta e tsata. 22 Skkl t kos mwa ie kl diki a. ies ie t imka se dr ie icha epa kos wkirie. 23 Se dr wes Cristo wk chk es, ta ie dr wes swkir es. Ie t se wttseke kos kiane ie ki w k i ki , e u k. Ie tso k wae, k a ie wklnuk.

15 E
Pablo tt Skkl ta feso wakpa ki
1Kam
a erbl Cristo mik, e yki a bak e wamblk sulu, e kueki a bak wes sduulewa es Skkl a. 2 E kw ska ta a bak senuk
Skkl er bua ch se a se tsatkoie
Efesios2
368
sulu wes wpa k t Skkl dali esepa ser es. Wimblu sulusi dr sulu kos tso k i a e wkir e tt iutk a bak. Ie tso Skkl tt dalseukwa wakpa esepa wrieikk. 3 Se kos bak senuk wes iepa es. sulu kos kiane swk dr sulu e ki wambl, ese wamblk se bak. Se erbik sulu, e w wamblk se bak swk ttswoie bua. Se bak wmeulettsa weinuk Skkl ul a wes p malepa es. 4-5 Se bak duulewa se nu ki , er Skkl t se su er siar wa tai . Ie t se dalrits tai . E kueki ie t sene micho m se a. E dr wes ie t se shkewkane Cristo ta es. Ie er bua ch se a tai , e kueki se tsatkne. 6 Se batsulewa Cristo Jess mik, e kueki e dr wes Skkl t se shkewkane Cristo ta ita es. ies ie t se tkka Cristo ta ita k ja a. 7 E kos w ie t es iw kkachoie aishku ta t kos ie er bua ch se a w Cristo Jess t se dalrmik e batamik. E dr tai shute k wet ta ekk. 8-9 Skkl er bua ch a a, e batamik a tsatkne, a erblke Jesucristo mik e kueki . E k dr bua w a t ie wrki ese skie. Ie t a a im me wes yi kakm es. Ie t iw es as k ka t ie tsatke bua wit ese batamik. 10 Ie t se er manew yi e tts paali se batsulewa Cristo Jess mik e batamik. Ie t iw es as se t bua kos ese . E kos bikeitsbakit as se ser wes ie ki ikiane es.

wpa k dr judiowak, k a na ichkwa t wes a bak kam a Cristo mik e yki . Judiowak wpa kos esepa tottola kkulit tule erbl tsir iw kkachoie t iepa dr Skkl icha. P k dr judiowak, esepa ki iepa t tottola kkulit k tule ese wakpa. Es iepa t a cheke sulu. Iepa a a dr . 12 A na ian t a bak e butsulettsa bnet Cristo yki . A k bak Israel aleripa shua. u k Skkl kabl iepa a ena tt mne iepa a tsaki e shua a k bak. A bak senuk k i a Skkl chk k ta, k a 13 Er i e ta a batsulewa Jesucristo mik. E kueki a dewa Skkl paneta. ska bua, Cristo Jess ktewa a skie, ie p tne a tsatkoie, e batamik. 14 Cristo t judiowak ena p k dr judiowak, esepa er buaw ki . Se bak bolkpaie, er Cristo t se er buaw ki . Ie t se wiwa k etk wakpaie. t se w bolkpaie ese shu l ie t iktewa krus mik se skie e wa. 15 Tt meatbak Skkl t judiowak a dalino, e t se meka bolkpaie. Er Cristo ktewa se skie e kueki tt e kos k dich taia. Skkl t iw es as sa dr judiowak ena a k dr judiowak, epa d yamipaie batsulewa Cristo mik wes wk ekl es. Es ie t se er buaw ki . 16 t se w bolkpaie, ese shu l Cristo t. Ie ktewa krus mik se skie, e wa ie t Skkl er buaw judiowak ki ena p k dr judiowak esepa ki . Es se de wes wk ekl es Skkl a. 17 Sene br dr judiowak e butsulettsa Skkl ta, e tt bua pakk Cristo de, p k bnet Skkl yki , esepa a, ies judiowak k e butsulettsa bnet esepa a.
11A

Judiowak ena wpa k dr es, esepa de wes wk ekl es Cristo batamik
369
18 Cristo 19E
Efesios2,3
batamik se kos dwami bua Sy ska, iWikl dr ekl , e wa. dr wes k kuaki wakpa es. A de sbatserpa k ie. kueki i e ta a k ies a de Skkl alarie. 20 Se dr wes u es. Jess tteklpa ts ena Skkl tteklpa, epa dr wes u kukulw es. Jesucristo wk dr wes u chk es. 21 Cristo dr u wklu kwak. Se kos dr u e yese al. Cristo batamik u e yrmir d ide u etkue batser Skkpa a ekk. 22 Se batsulewa Cristo mik, ies se batsulewa mik, es se kos d wes Skkl w es, e a Skkl serke iWikl wa.

wk tso wtulewa swto w a Cristo Jess tt pak kueki a k dr judiowak esepa ki moie. Skkl er bua ch a a tai , e kueki ie a ye tso ikik a ki . 2 Ye wa ijcher t a wa ittsule t Skkl er bua ch ye a, e kueki ie t kan i me ye a Jess tt pakk a k dr judiowak esepa a. 3 Ibikeitsbak Skkl t w, e blwait er iw kkayit ye a. E w shttke ye t a a ykku i ki bt maat. 4 Ykku i su a t, eta a na iw armi t Cristo tt blulewa se yki kua, e w ane ye na bua. 5 Ibikeitsbak Skkl t w Cristo batamik, e blulewa kua. Er i e ta ie t iw kkach iWikl wa sa dr Cristo tteklpa ts epa a, ies Skkl tteklpa batser epa a. 6 Tt e blulewa se yki kua, e w dr i es: A k dr judiowak, esepa kieke Skkl t Jess tt bua e wa as kos tso ie wa m sa a, e mit a a ies, as a dak sa ta ita wes wk ekl es, as kos muk Skkl kabl sa a e d a ul a ies, a batsulewa Cristo Jess mik e kueki . 7 Skkl er bua ch ye a, e kueki ie dich wa ie t ye meka tt bua e wakanu k. 8 Sbatserpa kos, e sulula ye dr. Er Skkl er bua ch ye a, ie t ye shusht Cristo tt bua e pakk p k dr judiowak esepa a. tso Skkl wa iepa a Cristo batamik, e dr bua shute, k se a iw bikeitsu k ekk. 9 ies bikeitsbak Skkl t w Cristo wa, e w pakk sulitane a ie t ye patk. Tt e bak blulewa k iaia, ie dr yi ulitane yukwak e wa. 10 Ie k wa ikkayne yi a k iaia ta, ie tso se dr Skkpa Jess icha epa panuk e kueki . Se wa ie t iw kkach i e ta yi wkir ena yi wk tso k wrtawa ese kos a as iepa na iar t ie siwa dr i ski tsaki yi ulitane tsata. 11 E kos w ie t Cristo Jess dr Skkpa e wa, wes ie t iw ybi e bikeitsbak es. 12 Se batsulewa Cristo mik, se erblke ie mik, e kueki se dmiwa bua ttk ie ta k suarta, k wklr a. 13 Ye weirke kos a dalrmik, e wa a k e ttskka. E kueki ye t a a ich t k a e siaukwa.

1Ye
Pablo klne Cristo tt pakk p k dr judiowak esepa a
ekk kos kueki ye e tkwa kuch ki Sy wrki ttk ie ta. 15 kos dr ttska k ja a ena k i a, e tso ie batamik. 16 Ie olo ta tai shute,
14 yi

Pablo ttne Skkl ta feso wakpa ki
Efesios3,4
370
e a ye t ikieke t ie t a er dich i iWikl wa. 17 ies ye t ikieke ie a t Cristo m ser a er a, a erblke ie mik e kueki . Ye t ie a ikieke t a e tkwa darr dalritsk ies Skkl dalritsk. 18 Ye t ikieke ie a es as a ena sbatser malepa, epa kos na iw ar t kos Cristo na se dalr, e dr tai , sho, bats , kakke, i ski , k enukwa. 19 Ye ki ikiane t a na iw an bua t kos Cristo na se dalr, e tkka kos se kabikeits e tsata. Es ye ki ikiane as a ser bua ysys, kabikeits bua moki wes Skkl wk es. 20 Skkl dich ta tai , e tso iwakanu k se er a. Ie t bua wmi se a, kos kiekes ena kos bikeitsekes e tsata, e kueki ie ki kkas. 21 A s Skkl ki kka se dr Skkpa Jess icha epa t. ies iki kkas Cristo Jess kueki kekra. Es e idir.

tso wtulewa Skkpa Jess tt kueki . Skkl er bua ch a a tai Cristo batamik, e kueki ye kkch a a t a sen bua ysys wes Skkl t a klobak senuk es. 2 A e wwa br, a sen bua ita ksik wa. A dalrits, ies a daltts er bua wa. 3 A kos dr k wes yamipa es Skkl Wikl wa. A e ch darr as a k blabatslor r ita. 4 Se kos dr wes wk ekl es. Skkl Wikl yki . A sen b tso se ta e dr ekl . Skkl t se kos klo as se ser micho ie ta, e w paneke se kos t ita ttsne bua wa. 5 Se Kkl dr ekl , tt mik . Swsku etk a se ulitane wsune. 6 Skkl dr se erblke e dr etk ekl , e dr se ulitane y. Ie dr se ulitane wkir. Ie tso iwakanu k se ulitane wa, ies ie tso se ulitane ta. 7 Se kos dr wes wk ekl es, er Cristo t im se a ekl ekl kanebloie ie a kuaki kuaki wes ie ki ikiane es. 8 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Mik ie e alka ibolkpa ki eta ie mkane k ja a. Ibolkpa klwwait tai , epa mtser iwa e ta, ies bua mit iwakpa a.a Es Skkl ykku t ich. 9 W ichit t ie mkane kk ke, eta i ma e w dr? E w dr t ie dr kewe k di kaska. 10 E w kiane ch t ie dr k di kaska, e minekane k ja a yi ulitane tsata k kos w ioie ie olo tai e wa. 11 Cristo t dich m se a ekl ekl kanebloie ie a. Se welepa shusht ie t kaneblk ie a itteklpa tsie. Se welepa sk shusht ie t Skkl tteklpaie. Se welepa sk shusht ie t itt bua pakkwakpaie. Se welepa sk shusht ie t itt klu kwakpa wkirpaie

1Ye
Se dr wes yamipa es Wikl Batser wa
4.8 Salmo 68.18

371
Efesios4
ena swblau kwakpaie itt wa. 12 Esepa kan dr sbatser malepa kos wblau k kaneblk bua ie a ena ki muk bua. Se serke wes ie ki ikiane es, e ta se kos dr wes Cristo chk es, epa er dich k irda Cristo tt a. 13 Es se kos dra erblk ikk Jess dr Skkl Al, e mik. ies se kos wa ijcherda ikk se er a t wes ie dr. Se dra wes wm kibineone es. Se serda bua ysys wes Cristo es. 14 Es se k dpaia wes alala es ki tr tottola tt ulitane wa. Esepa dr wes dichw pp siwa t es. Swblau kwakpa kache tt wa, epa erbik tai , iepa t tt paali yumi ski twoie. Mik se kibine Cristo tt a, eta esepa k ki tonukia yi a. 15 K se e muktsa ki tw kache tt wa. E skie tt moki , ese chekes a se dalrits e kueki . Se t iw es, eta se dich irke bua Cristo dr swkir, e tt kos a. 16 Cristo batamik se kos dr wes schk es. Schk a sdichw tso, skicha tso ena syese sk tso tsaki , e kos tso iulewa bua ikk, kaneblke bua ikk ita. Es se dr tai , epa kaneblke Cristo a ekl ekl kan dr kuaki kuaki , er Cristo batamik se dr wes chk etk es, iulewa bua ita, kaneblke bua ita. Es se mir bua, k dich ike bua ikk dalr wa.

Jesucristo tt wa ye t a a ich t k se seria wes p k t Skkl dali ser es. kos bikeitseke iepa t, e w k dr ie bua. 18 Iepa erbik ttsenewatke. Skkl tt moki , e w k ane iepa na ys. Iepa er darr, e kueki sene moki meke Skkl t se a, e k d iepa ul a. 19 Iepa er burinewa. Iepa e mettsa sulu kukutkwa darr. Iepa e iau ke sene sulusi wa, k e wkluta ys. 20 Er Cristo tt k wa se wblane senuk es. 21 Moki a t ie tt tts, a e yu ie tt moki wa. 22 E kueki se bak senuk sulu, ese kos oloys. ies se wk dr sulu, e oloys. E t se ki tweke sulu wamblk. Se t iut es, e ta se er sulurdawa. 23 Er se erbikne kuaki bua ysys. 24 Skkl t se wk dr sulu, e manewt tsa paali wes ie wk es, e kueki se sen ysys ena batser wes tt moki t ich es. 25 E kueki a k kachkia ki . Se kos dr wes wk ekl es, e kueki cheke a t a, e ch tt moki wa. 26 A ulune, e ta k iw wamblar. A er buanne kam kat uirwa e yki . 27 K kaw mar b a as ie t a k sulu wamblk. 28 Yi bak akblk, e k akblkia. E skie ese kanebl iwk ul wa as iul a iw d ta ikakmit ssiarpa a. 29 Tt sulusi k charia. E skie a t tt bua ese ch smalepa kukua as iepa k er twa Skkl mik darr. Es a t iepa ki mmi bua mik iepa ki ikiane eta. 30 Skkl t iWikl me se a iw kkachoie t se dr ie icha. Es se wa ijcher moki t Skkl t se blera bua d mik se tsatkrdattsa aishku ta, e kw ska ta. E kueki k sulu wamblaria as
17Skkpa

K se senukia wes p k t Skkl dali es
Efesios4,5
372
Wikl Batser k eriar. 31 K a ksik blkia ki . K a saukia sulu. K a ulunukia ki . K a wanukia ki . K a chkia sulu. Ese kos oloy. 32 E skie bua a. A sa er siar wa. sulu wambleke a t ki , ese nu oloy ki wes a nu oloy Skkl t a ki Cristo batamik es. 1 A dr Skkl alar dalr tai ie na, e kueki a sen bua ysys wes ie ser es. 2 A dalrits kekra wes Cristo t se dalrits es. Ie e mettsa ttwa se skie. E wr bua Skkl wa wes yi mekes ie a alar bua masmas es. 3 A sen wes sbatserpa k senuk es. K a kne trnuk. K a kne e iau kka sene sulusi wa. K a kne yi kkechk. yi ese yki a e kkn buaiewa as k yi t a kkat iki . 4 Tt sulusi kos, tt k w ta kos, tt tsuleie ku luie kos, ese k char. E skie Skkl ki kka. 5 A wa ijchen bua t wpa trrke ena wpa t yi sulusi wambleke, ies wpa t yi kkecheke (e dr wes yi dikl dali skklie es), esepa kos k dpa blie Cristo ena Skkl epa tso e a.
sulu ekk kos kueki wpa t Skkl tt dalsewwa, esepa ki Skkl ksik arda. E kueki k a e muktsa yi a ki tw tt k w ta ese wa. 7 K a e tiu k iepa esepa ta, a e sk iepa yki bnet. 8 A bak senuk sulu, e dr wes a bak senuk k ttsettse a es. Er i e ta a tso batsulewa Skkpa Jess mik, e dr wes a serke k a es. E kueki a sen wes sser k a es. 9 Sserke wes k a es, esepa er bua, ser ysys ena tt moki . 10 A e ch e wblau k wr bua Skkpa wa ese wa. 11-12 sulu wambleke wpa ser wes k ttsettse a es, esepa t, ese k dr ie bua. sulu wambleke iepa t akirie, ese pak t sjaw ekk. E kueki k sulu wamblaria ys wes iepa es. E skie bua k kekra. E t iepa a ikkachmi t wambleke iepa t e dr sulu. 13-14 Er k iwe t yi ulitane kkachwa bua ma iweie. E kueki mik sulu wambleke iepa t e kkachs iepa a, e ta iepa welepa na iarmi t e dr sulu ta ier maneu mi ta ima ser bua wes k iwe wakpa es. E kueki tt t ich i es: A dr wes skaptkter es, esepa ti n, a dr wes sduulewa es, esepa shkenkane, eta Cristo t a er iwera. 15 E kueki a ser kkn a t. K a senukia wes wpa k er ta esepa ser es. E skie a sen ysys. 16 Tai p t yi sulu wambleke i e ta, e kueki bua ormi se a, e ta is kos se a iormi ekk. 17 K a senuk wes k se erbikta bua es. Er kiane Skkpa Jess ki t se t iw, ese w an a na. 18 K a e ttkkaia blo wa ys. E t ssuluwekewa daa. E skie a sen bua ysys kekra Wikl Batser dich wa. 19 Mik a dapau ke, eta a tts ita Salmo wa ena Skkl tts wa, ies tts meke

6 yi
Sene bua ysys
373
Efesios5,6
iWikl t a a ese wa. A tts Skkl a iki kokaie a er kos wa. 20 Wstela ch kekra Skkl dr Sy e a Skkpa Jesucristo tt wa. dalieke a t, e kueki a dali. 22 Alaklpa k iwpa 23 Alakl wm dr ie wkir wes dalik wes iepa t Skkpa dalieke es. Cristo dr ie ichapa wkir es. Ie dr iepa tsatkkwak. Iepa dr wes ie chk es. 24 E kueki alaklpa k iwpa dalik kos a wes wpa dr Cristo icha esepa t ie dalieke es. 25 A wpa, a alaklpa dalrits wes Cristo t se dr ie icha esepa dalritseke es. Ie e mettsa ttwa se skie. 26 Ie t iw es se batsewoie. Ie t se paikl itt wa as se d manene Skkl wa. E w suekes mik se wsune eta. 27 Ie t iw es as se d ie wk wrki batser, k ki sulu ta ys, olo ta tai wes alakl ulabatsketke es, ese paiule bua, k iauleka, idatsi k wkliouleka. 28-30 Es ies wpa k ilaklpa dalritsk wes iepa e dalrits es. K yi e sauta sulu. E skie se e kkn bua, e ti bua. E kueki wm t ilakl dalritseke, e wa ie wk e dalrits. Es ies se dr Cristo icha, epa dr wes ie chk es, e kueki ie t se kkneke bua. 31 Itso kitule Skkl ykku ki i es: Wm k serpaia iy ena im epa dapmik, e skie iserdawa ilakl ta. Iepa bl serda ita ta iepa ma wes wk ekl es.b 32 Tt e dr tai i ski , k se na iw ar bet. Er ye a ta, tt e tso Cristo ena se dr ie ichapa epa chk. 33 Er ies tt e tso se a ichk t wpa kos k ilaklpa dalritsk wes iwkpa e dalrits es. ies alaklpa kos k iwpa dalik. 1 A alarla, a y ena a m, epa tt dali Skkpa Jess dalrmik, e dr bua ysys e kueki . 2-3 Tt dalino meatbak Skkl t e et t ich: A y ena a m epa dali. A t iw es, e ta a kaw tkra bua c ena a serda k tai k i ki . Tt e dr tt dalino ts kabl se a il u k iiut skie e. 4 A dr alarla ywpa ena imiwpa, k a t a alar uluukka. E skie iepa tala bua, iepa shul er bua wa. ies iepa wbla Skkpa Jess tt wa. 5 A klulewa kan msoie, a wkirpa tso k i ki , epa tt iut er moki wa. Iepa dali suane wa pain wa. A kanebl iepa a bua wes a chpa 6 A kanebl bua iepa a kek ra, k dr mik iepa kaneblk Cristo a es. t a sueke e ta iepa wkatoie t a dr kan msopa bua ese. Moki a dr Cristo kan msopa, e kueki a kanebl iepa a kane wes Skkl ki ikiane es. 7 A kanebl iepa a kane wes Skkpa Jess wk a skanebl es, k dr wes skanebl sdits a es. 8 A wa ijcher t wpa tso klulewa kan msoie ena wpa k dr es, esepa kos a Skkpa Jess t isk mera ekl ekl wes bua ws es.
21Cristo

Wes se k senuk ita
5.31 Gnesis 2.24
6.2-3 Deuteronomio 5.16
Efesios6
9A
374
dr kan wkirpa, a kan msopa dali ies. K iepa pau ar. A na ian t a ena iepa, epa kos wkir dr Skkl tso k ja a e. Se kos kawta ie tt dalik. Se dr kan wkirpa se dr kan msopa sepa, esepa kos dr ies me ie a. yamipa, ibataie ta ye t a a icheke t a e dich i kekra a batsulewa Skkpa Jess ta e wa, ies ie dich tai e wa. 11 kos m Skkl t a a e tsatkoie sulu yki , e dr wes kos tso ippkwakpa wa e tsatkoie es. E i a t as a e tsatk, e wa a e tkwa darr b na 12 K se ippku sdits ta. E skie se ippke yi se ki twak e yki . sulusi dich ta k wrtawa esepa ta. Epa dr yi wkir ena yi wk tso sulu kos tso spamik wes stui a es ese wttsu k. 13 E kueki kos m Skkl t a a e tsatkoie, e i a t, e kl as mik sulu datse a erkiu k sulu wamblk, eta a a iwklr. A t iw es kekra, e ta a e alraka sulu ki ta a a e tkrdawa darr moki . 14 E kueki a tso erki ippk sulu ta. Skkl tt moki e kl a t, e dr wes ippkwakpa kipamo es. A sen ysys Skkl a, e t a ki mera wes yi daloie ieke ippkwakpa t ibatsi ki e tsatkoie es. 15 Skkl t a er buawne ie ki Cristo batamik, e tt bua klw a t, e dr a a wes ippkwakpa klkku ika as k ikuli rttsa es. 16 ies a erbl kekra Skkpa Jess mik, e dr wes tso klule ippkwakpa wa iul a sho e tsatkoie es. E wa a t sulu kos patkeke b t a ki ese kos wklwera. E dr wes kuabt warke bie uyeke ippkwakpa ki , e wklweke wshteke tso iepa wa iul a e wa es. 17 Skkl t a tsatkera, e bikeits a t kekra, e dr wes yi daloie tkekeka ippkwakpa t iwkir ki e tsatkoie es. ies a er mwa ie tt ki , e dr wes ie Wikl tab es. 18 kos a ta iki ie a t ie t a ki m. Ie ta a tt kekra iWikl wa, k iloyar ys. ies ie a iki sbatser malepa kos ki . 19 ies iki ie a t ye a tt mit w pak as ye t Jess tt bua blulewa k iaia, e w pak k suarta. 20 Ye patkule tt bua e pakk, er i e ta ye tso wtulewa swto w a tt e kueki . A iki Skkl a ye ki as ye t iw pak bua k suarta.
10 A

Se e tsatk b yki
ki ikiane t a wa ijcher t is ye tso ena weke ye t. E kueki ye t ykku i patkeke Tquico ul a. Ie dr syami dalr tai sa na. Ie dr Skkpa Jess kan mso ysys ese. Ie t a a ichmi t is ye tso. ies ie t a er dich imi. 23 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo as epa t sene br m syamipa kos a. ies as Skkl t iepa ki m dalritsk bua. ies as iepa erbl Skkl mik kekra. 24 A s Skkl er bua ch wpa na Skkpa Jesucristo dalr kekra k manertattsa esepa kos a.

21-22 Ye
Pablo e chat
Ykku kit Pablo t Filipos wakpa a

Filipenses
Mik Pablo t ykku i kit, eta ie tso Roma wtulewa swto w a Jess tt bua pak kueki . E tso kitule Hechos 28.14-31 e ki . E yki mik Pablo dr Filipos Silas ena Timoteo epa ta Jess tt bua pakk, eta tai p erbl Jess mik (Hechos 16.11-40). Mik Jess mik erblkwakpa wa ijchenewa t Pablo tso wtulewa, eta iepa t inukl ena il sk patkmi Epafrodito ul a iki moie. E ki wstela ch Pablo t ykku i ki . Filipos wakpa weirke Jess mik erbl e kueki . E kueki Pablo t iepa a ikkach t er ie weirke, er ie ttsrke bua. Ie t iepa a ich t iepa k senuk wes Jess sen es. Ie e wawa dishet smalepa ki moie. Es se kawta senuk ki moie. E k ie ta ie t iepa a ibiy ch t Israel aleripa welepa tso swblau k sulu. E yki iepa kawta e kknuk. Iepa ekkpa swblaweke t k se tsat krpa erbl Jess mik e wa. Er Pablo t ich t e k idr es. Shkew
dr Pablo. ies Timoteo tso ye ta e. Sa dr Cristo Jess kan msopa. Ye tso ykku i shtk a dr batser batsulewa Cristo Jess mik serke Filipos epa a, ies a wkirpa ena iepa ki mukwakpa epa kos a. 2 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo as epa er bua ch a a ena sene br m a a.
1Ye
ye er ane a ska, eta ye t wstela cheke Skkl a a dalrmik. 4 Kekra mik ye t ikieke Skkl a a ki , eta ye ttsne bua. 5 Kua d ikk ta, bua a t ye ki meke Jess tt bua pak e kan wa. E kueki ye ttsne bua a dalrmik. 6 Ye wa ijcher bua t bua ts tkwamitke Skkl t a er a, e w k werait bua d mik Jesucristo dne eta. 7 A dalr tai ye na, e kueki e dr bua t ye t a bikeits

3 Bitkicha
Pablo t wstela ch Skkl a Filipos wakpa dalrmik
375
Filipenses1
376
es. Kekra a er tso ye ska. Er ye tso wtule swto w a Jess tt bua kueki , er a er tso ye ska. ies mik ye k ku wtule tso Jess tt bua tsatkk ena ichk t e dr moki , eta a er tso ye ska. Skkl er bua ch ye a e kueki kan mit ye a Jess tt bua pakk. Kan e a a ulitane tso ye ta ita. E kueki bua idir t ye t a bikeits es. 8 Skkl wa ijcher bua t kos ye na a dalr wes Cristo Jess na a dalr es. 9 Ye t Skkl a ikieke t a k dalrits tai . ies ye t ie a ikieke t as a k erbik ysys ena a k na k ar bua 10 as dr ibuaie ese shusht a t w kekra. Es a sermi batser, k ki nu ta d mik Cristo dne eta. 11 Es Jesucristo batamik a sermi ysys, e wrda bua wes kal buabua wr bua ese wr es. E dr es, eta Skkl dalirda bua iki kardaka tai a batamik.

yamipa, ye ki ikiane t a wa ijcher t sulu tkke ye ta, moki e k wa Jess tt bua wklne. E skie ik pakarke tai . 13 Shkkipa kos tso e k i wkir kibi u a, ies imalepa kos tso e, epa wa ijcher t ye tso wtule Cristo tt kueki . 14 ies ye tso wtulewa moulewa, e t tai syamipa tso k i a, epa k erkiw tt pakk k suartaia, iepa k erblke Skkpa mik e wa. 15 Moki syamipa welepa ukyrke ye ki , iepa wtkke ye ki , e kueki iepa t Cristo tt pakeke. Er welepa t ipakeke er moki wa. 16 Iepa na ye dalr tai , ies iepa wa ijcher bua t ye tso wtulewa e, e dr Jess tt bua tsatkoie. E kueki iepa t Cristo tt pakeke. 17 Er welepa sk tso e bikeitsk, esepa t ipakeke, er e k dr er moki wa. Iepa na ye k weikak ye tso swto w a e dalewa. 18 Er ipakarke er sulu wa er moki wa, e k d wes ye a. Ibuaie dr t Cristo tt bua e pakarke, e t ye ttsweke bua. Eta ye k ttsrda bua. 19 E w dr t ye wa ijcher t ye yrdattsane e kieke a t Skkl a e batamik, ies Jesucristo Wikl tso ye ki muk e batamik. 20 Moki y iklw t ye k janukka Cristo ki sshu lkwakpa wrki . Ye wa ijcher t mik ye e tsatkke iepa wrki , eta ye ttra iepa ta k suane wes kekra ye t Cristo tt pakeke es as ie ki karka tai ye wa. Ye serkeia ye ttwa e wa Cristo ki karkeka. 21 Ye a ta, ye serkeia, e dr Cristo ki kkka. Er ye blnewa, e ta ye e al. 22 Ye serkeia k i a, eta es ye kaneblmiia Cristo a ta e w k drattsa bua. Ye wk k wa ijcher t wne dr ibuaie. 23 Darr ishu kit ye a. Sulu ye shkakmitke Cristo ska, e dr ibuaie ichkle. 24 Er a a bua idir t ye serkeia a ki moie. 25 Ye wa ijcher bua t e dr moki , e kueki ye wa ijcher t ye serkeia k i a a ki moie as a k ttsr bua tt mik se erblke e a. 26 ies ye serkeia k i a e dr as a t Cristo Jess ki kka tai mik a t isu t ie wa ye dene a ska eta.

12 A
Pablo tso wtule er Jess tt bua k pakarke
377 Sene wes Cristo ki ikiane es
Filipenses1,2
dr t a sen ysys wes Cristo tt bua t ich es. Ye de a ska ye k d a ska, er ye ki ikiane t a ser es as ye t a tt tts t a er mwa ita ikk. ies as ye t itts t a e tkwa darr ita Jess tt bua mik se erblke e tsatkk. 28-29 Skkl er bua ch se a, e kueki ie t kaw m se a erblk Cristo mik ies weinuk idalrmik. E kueki k a suanuk se bolkpa yki . Iepa t se weikeke, e dalttss er bua wa, e ta e t ikkacheke iepa a t iepa weirda siar aishku ta, er se tsatkrda. E kos dr Skkl kan. 30 I e ta a weirke wes a t isu t ye weine mik a ta ye bak eta es. ies i e ta a t itts t ye tsoia weinuk.

27Ibuaie
t a er kuweke. Ie na a dalr tai e t a er pableke. A batsulewa mik Skkl Wikl wa. ies a sa er bua wa, er siar wa. 2 E kueki ye t a a iki tai t a er mwa ita ikk. A dalrits ikk. A erbik ikk Skkl a. A sen bua ita ikk, e wa a t ye tts bua. 3 K war wtkoie ita. K war e ttsoka ki . E skie a e wwa br. Ibikeits t smalepa dr bua a tsata. 4 K a e tkiu k a ki . A k smalepa ki tkinuk iki m wa isu wa. wkpa yi 5 Se erbik wes Cristo Jess erbik es, e dr i es:

1Cristo
Se k e wkwa dishet wes Cristo e wawa es
Ie wk dr Skkl je, er ie k tkine e ki t iwk dr Skkl. 7 E kos matit iwk er wa, ie de k i a yne sditsie wes kan mso es. Ie ku ne sditsie. 8 Mik ie bak k i a, eta kos kiane Skkl ki e iutit seraa d ie e mettsa ttwa wtulewa krus mik wes p sulusi es. Ekk ie e wawa.
6 9-11 E
kueki Skkl t ie tkka yi ulitane tsata. ies iki mkait Kkl yi ulitane tsata. Ie t iw es as kos tso k ja a, ena k i a ena k dishet epa kos e tulwa kuch ki Jess wrki idalioie, ies as sulitane t ichka t Jesucristo dr Skkl, e ki koka tai . Skkl dr Sy
Sene ysys p sulusipa shua
ye yamipa dalr tai ye na, Cristo t Skkl tt iut bua, e kueki ye t a a ich t a tsatkne e w suane wa pain wa. Mik ye bak a
12 A
Filipenses2,3
378
ska eta kekra a t Skkl tt iut bua, er i e ta ye k ku a ta, eta ik iut buaiewa. 13 Skkl wk t a erkiw kiane ie ki w ese woie. ies ie t idich m a a iwakanwoie. E kueki a t iwakanewmi bua. 14 kos weke a t, e br, k dr kabene wa, k dr ukyne wa. 15 I es as k sulu tt ku r a ki . Es a ser mi p sulusipa shua ysys k ki nu ta wes Skkl alar es. Iepa shua a dr wes bkw war k ttsettse a es. 16 Jess t sene micho m se a, e tt w pak iepa a. A t iwakanew es, e ta ye ttsrda bua mik Cristo dene eta. Es ye t isuera t ye kanebl darr e k weine . 17 A erblke Jess mik, a t Skkl tt iuteke bua. ies a e mettsa weinuk ie tt kueki . E dr wes iyiwak jch sacerdote t m Skkl a es. Isalema iepa t ye ttwami Jess tt kueki . E w tka ye ta, e ta ye dra wes vino tekettsa iyiwak jchne m Skkl a e ki es. Iepa t ye ttwami, er ye ttsr bua a ta ita. 18 Es ies a ttsn bua ye ta ita.

Jess tt wa ye m t Timoteo patkmi bet a ska. Ie t a mera bua, e t a ttswera bua. ies ie wa a biy dra a ye biy ye a as ye ttsr bua. 20 K yi sk ku ye ta tkirke a ki moki wes ie es. 21 Imalepa tkirke kiane iepa wkpa ki , ese ki , k tkirta kiane Jesucristo ki ese ki . 22 Er a wa ijcher t Timoteo t ikkaybak t ie dr Jess kan mso bua. Ie kaneblule bua ye ta Jess tt bua pakk wes ye wk al es. 23 E kueki mik ye wa ijchertke t wes ye dmi e, eta ye m t Timoteo 24 ies ye erblke Skkpa mik t ye dmine a ska kukuie. patkmi a ska.
19Skkpa

Timoteo
ye t ibikeits t ye kawta syami Epafrodito patkkmine a ska. Ie dr wes ye l es. Ie kaneblke bua ye ta. Ie t Jess tt tsatkeke bua ye ta. A t ie patkbitu ye ki muk a skie. 26 Ie ki a kiane su krr. Mik ie wa ijchenewa t a t ibiy tts t ie duke, eta e t ie eriawka tai . 27 Moki ie kirinebak. Tsir eta ie blnewa, er Skkl t isu er siar wa, e kueki ie buanene. Es Skkl t ye su er siar wa ies. Epafrodito dupawa, ema ye k eriane tai . 28 E kueki sulu ye na ipatkakmi bet a ska as a ttsrne bua isauk ne, ies as ye k k eriaria. 29-30 A t ie kiwa ttsne bua wa wes Jess mik wa es. Tsir eta ie blnewa Cristo kan w kueki . Wes erblkwakpa ki a k a ye ki mer, e kueki ie t ye ki m a skie. Ee iekk ta ie blnewa. E kueki se esepa dali.

25 ies
Epafrodito
yamipa, e k ie ta ye t ich a a t a ttsn bua Skkpa Jess batamik. kitbak ye t ykku ki a a, e sk shtekeney a a i ta.
1A
Cristo dr bua ichkle ulitane tsata
379
Filipenses3
Ye k shtrine isk chkne a a. E dr bua a a a tsatkoie wpa na a ki twak esepa yki . 2 A e kkn p sulusipa datse wes chichi sulusipa es esepa yki . Iepa e wamblrak sulu. Iepa icheke t wpa tottola kkulit tule tsir wes Moiss t ikitat es, esepa dr Skkl alar chkle. Iepa na a er suluwakwa tt ese wa. E kueki a e kkn esepa yki . 3 E k dr wes iepa t ich es. Se t Skkl dalieke iWikl batamik, esepa je dr Skkl alar chkle. K se erblku se wkpa mik e tsatkoie. E skie se erblke o Cristo Jess t e mik, e wa se e tskeka tai . 4 Yile e ttska kami tai e tsata. 5 Mik ye ki t itsatkrmi iwk batamik, e ta ye e tts k deka pkl (8) eta ye tottola kkulit tne tsir wes Moiss t imeat es. Ye dr Israel aleripa e ekl. Ye dr Benjamn ditsw. Ye dr hebreo ditsw chkle. Ye bak fariseowakie e kueki Moiss tt kitule dalino e dalik ye bak bua wes fariseowakpa es. 6 E kw ska ta ye bak tt e tsatkk darr d Skkpa Jess icha esepa weikk siar. Sene ysys kieke tt e t se a e w iutule ye wa seraa, k ki sulu tt ta ys. 7 Ye bak ibikeitsk t yi ekkpa kos e dr bua ye a e tsatkoie, er i e ta ye na iane t e kos k dr ie bua ye a. E kueki e kos k w taia ye a Cristo dalrmik. 8 E k ie ta, Cristo Jess dr ye Kkl, e mik ye btse bua, moki e dr bua ye a yi ulitane tsata. Ie dalrmik yi mal kos watttsay, e dr ushaie ye a as ye ul d ie ska 9 ena ye btswa ie mik daaie. Es Skkl t ye klw wes p bua ysys es ie wrki , e k dr Moiss tt dalino e daliy bua e kueki . E skie ie t ye klw wes p bua ysys es ye erbl Cristo mik e kueki . E w dr t mik ye erbl Cristo mik eta, e kueki Skkl t ich t ye dr p bua ysys ie a. ies ie t ye ki m senuk ysys ie a. 10 Ye k e batsak Cristo mik buaiewa. Ie ktwa p t e shkeokane Skkl t ie dich tai wa, e dich kiane ye ki ye er a. Ye e chak weinuk ie dalrmik wes ie weine ye dalrmik es. Ye e chak ttwa ie dalrmik wes ie ktewa ye dalrmik es. 11 Ye senak es as Skkl t ye shkekane aishku ta.

k t icheku t e kos wtkey. Ye k t icheku t ye dekatke ser ysys wes Cristo Jess ser es. Er ie t ye klobak as ye d wes ie es. E kueki ye e tkwa darr as ye d wes ie es. 13 A yamipa, ye k ibikeits t yi ekk kos detke ye ul a. o ye t, ese k bikeitsekuiay. E skie tso Skkl wa ye a aishku ta, ese yuleke ye t darr. 14 Ye e tkwa darr kek ra d mik ye demi k ja a eta as isk d ye ul a. E dr sene micho Skkl ta. E tso ie wa bil yi klule ie wa Cristo Jess batamik esepa a. 15 Se ulitane erbl bua Cristo mik, esepa kawta ibikeitsk e es. A welepa t il bikeitseke kuaki eta Skkl t a er iwerane. 16 Er ibuaie dr t se ulitane k senuk ysys kos se a ikkayne ekl ekl ekk.
12 Ye

Kam se ser ysys wes Cristo es
Filipenses3,4
380 Se dr k ja wakpa
yamipa, a sen wes ye serke es. ies wpa serke wes sa serke es esepa webl ta a sen es. 18 Ye t a a iy tai t p tso e ch t iepa erblke Jess mik, er iepa serke wes Cristo ktewa krus mik e bolkpa es. E sk chney a a i ta i wa. 19 Iepa ekkpa micho ewwa. kiane iepa ki ese dr iepa kkl. Warma t iepa k januk tai , ese wa iepa e ttskeka. Iepa er merie tso k i a ese ki . 20 Er se dr k ja wakpa. Skkpa Jesucristo dr Stsatkkwak tso k ja a, e datskene, e paneke se t krr. 21 Ie wa dich tso tai e aloka yi ulitane ki . Idich wa ie t se chk nurtawa e manewerattsa as id wes ie wk chk olo ta tai es. 1 A yamipa, a e tkwa darr Skkpa Jess a kek ra. Sulu ye na a suakne, a dalr tai ye na. A t ye ttsweke bua. A dr wes ye kaneblke Skkl a e sk es.

17A
Evodia ena Sntique, a bl dr Skkpa Jess icha, e kueki ye kkch a a t a erbik ikk. 3 Ekl tso a shua, e dr ye ki mukwak bua, e a ye iki t alaklpa epa ki m er buanukne ki . Iepa bak kaneblk bua ye ta Jess tt bua pak wa. Iepa ena Clemente ena imalepa bak kaneblk darr ye ta, epa ki kos tsotke kitule sene micho ykku ki .
2 A
Evodia ena Sntique
ttsn bua kekra a dr Skkpa Jess icha e kueki . Ye t isk chne a a t a ttsn bua. 5 Sulitane sa er bua wa kekra. Skkpa Jess datskene bet. 6 K t a eriau k, e skie kiane a ki , ese kos m Skkl ul a, ie a iki wa ena kkch wa. ies wstela ch ia. 7 A t iw es, e ta sene br se na iw ar ekk. E t meke ie t e merait a a. E dr tai i ski k a er ena a erbik kknera Cristo Jess batamik. 8 A yamipa, ibataie ta ye t a a icheke t kos dr moki , kos dalirta, kos dr ysys, kos dr batser, kos dr buaala, kos ki kauleka bua, yi ese kos ki a er mwa kekra. kos dr bua ena kos ki karkata, ese bikeits kekra. 9 kos wa ye t a wblao, tt kos y ye t a a, e tts a t. Wes ye serke, e su a t. A sen es, e ta Skkl dr sene br mukwak, e tso a ta kekra.

4 A
A ttsn bua kekra
ttsne bua t bata ekk ta a er dene ye ska. patk a t ye a, e w de ye ul a, e t ye k wstela chk Skkpa Jess a. Ye na iane
10 Ye
Pablo t iepa a wstela ch
381
Filipenses4
t moki a k er chwa ye ska, er a k ul d wes ipatkoie ye a. 11 Ye k ku e chk a a il k kianeia ye ki e kueki . Ye wblanewatke ttsnuk bua kos tkke ye ta e a. 12 Ye wblanewatke senuk mik ye wa yi tso tai eta, ies mik ye k wa yi ta ys eta. Ye wblanewatke kos tkke ye ta e dalttsk. yi tso ye wa yi k ta ye wa , er ye ttsrke bua. tso ye wa tai k ta ye wa ys, er ye ttsrke bua. 13 yi kos dalttsrmi ye a bua Cristo batamik, e t ye a dich meke e kueki . 14 Er bua idir t a t ye ki m ye weirke tai e shua. 15 A yamipa, a wa ijcher bua t mik a t Jess tt bua e ts tts, e kw ska ta ye e yttsa Macedonia ta a erule serke Filipos epa t ye ki m inukl wa. K imalepa sk wa ye ki mne wes a es. 16 E k ie ta mik ye bak Tesalnica, eta a t yi patk ye a e ki moie btkichakk. 17 Ye k ku kakmeke a t ye a e bikeitsk. bua k merke a a k ja a kakm a t ye a e skie, ese bikeitsk ye tso buaie. 18 A wa ijchen t kos patk a t ye a, e d ye ul a, e kueki tai ye wa itso. E k ie ta ipatk a t Epafrodito ul a, e kos ta ye wa itso tai shute. w a t e wr bua Skkl wa wes yi meule ie a alar bua masmas es. Ese kiar ie ki . 19 E kueki ye Kkl t kos kiane a ki senoie ie a ese mera a a tso ie wa bua tai shute e wa Cristo Jess batamik. 20 Skkl dr Sy, e ki kkas tai kekra! Es e idir.

icha batser epa kos shke ye a. ies syamipa tso ye ta, epa t a shkewmi. 22 ies sbatserpa serke e, epa kos t a shkewmi. Sa shua wpa kaneblke Roma wkir kibi a, epa t a shkewmi buaiewa. 23 A s Skkpa Jesucristo er bua ch a a.

21Jesucristo
Pablo e chat
Ykku kit Pablo t Colosas wakpa a

Colosenses
Mik Pablo t ykku i kit eta ie tsoia wtulewa Roma swto w a. Wes bak ie ta e tso kitule Hechos 28.17-31 e ki . Pablo wk k wa Jess tt bua pakane Colosas. Wm ekl ki Epafra, e t Colosas wakpa a ipaka. E ukuki ie dr Pablo weblk swto w a ta ie t Pablo a ipak t Colosas wakpa shua kabene tso tai . Epafra t ie a ipak t p wele tso swblau k Jess tt wa er k dr ysys. P epa t swblaweke t Skkl k wa yi kos yne Cristo wa. ies iepa t icheke t Jess k dr kkpa tai ese. E skie Jess mik erblkwakpa kawta tkinuk buaie ki Israel aleripa tkirke ese ki , es iepa t swblaweke. E kueki Pablo t ykku i kit ippoie iepa ekkpa ta Jess tt bua tsat koie. Ie t ich t Jess a se tsat krmi. E kueki Skkl t ie tkka sulitane ena yi ulitane tsata. ies ie ich t kkacheke p esepa t e k dr ie bua ena e k a se tsat knuk. E k ie ta ie t ikkach t wes se kawta senuk Skkl wrki . Shkew
dr Pablo. Skkl wk er wa ye dr Jesucristo tteklpa ts, epa ekl. ies syami Timoteo e tso ye ta e. 2 Ye tso ykku i shtk a dr batser serke Colosas epa a. A dr syamipa e tkulewa darr Cristo mik. Skkl dr Sy as e er bua ch ena sene br m a a.
1Ye
mik sa t ikieke Skkl a a ki , eta sa t wstela cheke ie dr Skkpa Jesucristo Y e a a dalrmik. 4 Sa t a tt tts t a tsoia erblk bua Cristo Jess mik. ies sa t itts t a t sbatser malepa kos dalritseke bua. E kueki sa tso wstela chk ie a a dalrmik. 5 Mik Jess tt bua moki e d a ska kua, eta a t itts t Skkl wa bua tso blule a a, e tso a panuk k ja a. E w paneke a t krr, e kueki a erblke Cristo mik ena a dalritske bua kekra. 6 Tt bua

3 Kek ra
Pablo t wstela ch Skkl a iepa dalrmik
382
383
Colosenses1
e pakarke tai k wae, e klweke p t tai . E t iepa er maneweke as iser bua ysys. Es ies ibak a ta kua mik a t itts ta iklomi moki t Skkl er bua ch se a Cristo batamik. Kua d i e ta tt e wakaneorkear bua a shua. 7 Tt e paka Epafras t a a, ie dalr tai se na. Ie dr Cristo kan mso wes sa es. Ie dr Cristo kan mso ysys a ki moie. 8 Ie wa a tt de sa ska t a t sa dalritseke tai Skkl Wikl wa. 9 E kueki mik sa t a tt tts kua, eta sa utmi Sy ta a ki . E k oloyeta sa t d ikk ta. Sa t ikiear Skkl a t ie Wikl t a er i kabikeitsoie bua, as kiane ie ki t a iw e w ar bua a na. 10 E ane bua a na, e ta a serda bua ysys wes wpa dr Skkpa Jess icha, esepa k senuk es. A serke es, e ta kos weke a t, e wr bua ie wa. bua kos wera a t tai wes kal wr tai bua es. ies wes Skkl dr, e w k ar micho a na bua. 11-12 Sa t ikieke Sy a t ie t a er dich i, ie olo tai , ie dich tai , e wa. Es idir, e ta a weirke kos e dalttsrmi a a er bua wa. ies kos w Sy t a a, e ki wstela chera a t ie a ttsne bua wa. tso ie wa m se dr ie icha batserpa epa a ilo bur tai e a, e yk a yutkeit as id a ul a ies. 13 Ie t se yttsa sulu kos dr wes stui es, ese ul a ta se tsmiit wpa blie il dalr ina e tso esepa k ie. 14 E batamik se tsatkeit ena se nu oloyit se ki .

k wrtawa, er Cristo wa ie e kkay sdits a. Kam yi ulitane yr, e yki Cristo tsotke. Ie dr yi ulitane kos e tsata. 16 kos tso k ja a ena k i a, e y Skkl t Cristo ta ita. wrtawa, ies k wrtawa yi wkirie ena yi kklie ena yi wkie wa dich ta ese kos y ie t Cristo ta ena Cristo ki koka. 17 Kam yi ulitane yr, e yki Cristo tsotke. yi ulitane yne ie ta ita ta i e ta e kos kicha atser ie wa. 18 ies se dr ie icha, epa wkir ie dr. Se dr wes Cristo wk chk es, eta ie dr wes swkir es. Ie ktewa, e shkenekane se tsie as ie d yi ulitane tsata. E kueki ie dr se sene micho, e w kicha buaie. 19 Wes Skkl dr, e kos wnewa Cristo ki , es Skkl t ibikeitsbak. 20 ies ie t ibikeitsbak t yi ulitane tso k ja a ena k i a ena k wae e drane ie ul a Cristo batamik. Es ie t se er buawne ie wk ki Cristo ktewa krus mik, ip tne tai se nu skie e wa. 21 Kenet se bak sulu wamblk ena sulu bikeitsk, e kueki se bak Skkl bolkpa siulettsa bnet ie yki . 22 Er ie t se er buaone ie ki Cristo ktewa se nu skie e wa as se dwa ie wrki batser, k ki sulu ta, k ki nu ta. 23 Er se kawta e tkkwa darr kekra se erbl Cristo mik e a. Tt bua tts a t w paneke a t e k oloyar, e ta iw dra a ul a. Tt bua e pakane sulitane a k wae ies ye tsoak ipakk.
15 Skkl

Skkl er buanene se ki Cristo batamik
Colosenses1,2
384 Kan mne Pablo a
ye weirke a dalrmik, er ye ttsrke bua. Cristo weine ie icha dalrmik. Iepa dr wes ie chk es, e kueki iepa weirke e dr wes ie wk tsoia weinuk es. E kueki ye weirke kos a dalrmik, e dalttsk ye tso. Es ye tsoak weinuk Cristo ta. E t ye ttsweke bua. 25 Skkl t kan m ye a Skkpa Jess icha epa kanu k. Ie t ye patk ie tt bua kos e pakk a a. 26 Se bak k iaia, epa yki tt bua e bak blulewa, er i e ta ikkayne ie icha batserpa a. 27 Ie t ibikeitsbak t tt e kkachera iepa a. Tt e dr bua shute, e wa ie er bua chmi p kos dr judiowak esepa a. Tt bua blulewa, e dr t Cristo tso se er k a, e batamik se draak Skkl olo ta tai , e ska. E w paneke se t krr. 28 E kueki sa t Cristo tt pakeke sulitane a. E wa sa t sulitane patteke wblaweke kabikeits bua ysys wa as sa t iepa kos m Skkl ul a yuletke bua batsulewa Cristo ta ita. 29 E kueki ye e tkwa darr kaneblk dich tai meke Cristo t ye a, e kos wa. 1 Ye ki ikiane t a wa ijcher t ye tso kaneblk darr a dalrmik k shtrirtawa. ies ye tso kaneblk syamipa serke Laodicea epa dalrmik ena syamipa malepa k wa ye suule, epa kos dalrmik. 2 Ye kaneblke darr iepa dalrmik as iepa er dich k ir bua, ies as iepa k dalrits tai wes syamipa ekka dalrits es. E dr es, e ta tt bua blulewa Skkl wa kua, e w kos arda iepa na bua. Tt bua e dr Cristo wk. 3 Skkl erbik kos, ena Skkl wa yi jcher kos, e tso Cristo a blule wes yi buabua tu darr bls es. 4 Ye t a a ich es as k yi t a ki t tt ttsr bua, er k dr tt moki , ese wa. 5 Ye wk k ku a ta, er e dr wes ye wk tso a ta es. Ye wa ijcher t a e tkwa darr ikk a erbl Cristo mik e a wes wk ekl es. E t ye ttsweke bua.

24 Er
t Jesucristo klwtke e kklie, e kueki a sen wes ie ki ikiane es. 7 A e tkwa darr ie mik wes kal w kicha klrwa es. A talan ie mik wes kal talar iw mik es. A k erbl ie mik kekra wes a wblaone es. Wstela m kekra ie a. 8 A tso erki as k yi t a ki t tt k w ta ese wa. Tt e ttsr bua er iw k dr moki , ese dr sdits tt . Tt ese kos pakanebitu k idr Cristo tt. 9 Cristo dr sdits iaia, e dr tt se tso k i ki ese k er wes Skkl dr, e kos wnewa ie ki . 10 A batsulewa ie mik, e kueki k sk kianeia a ki Skkl wrki . yi wkir wa dich ta k wrtawa ese kos tsata ie dr. E kueki k a e ki tu k tt kuaki wa. 11 A batsulewa Cristo mik, e t a wk dr sulu yttsa. Es ie t a wakyu a er a iw kkachoie t a dr ie icha. E dr wes sa judiowak

6 A
Sene paali Cristo a
385
Colosenses2,3
wblar iwpa tottola kkulitla ttk tsir es iw kkachoie t iepa dr Skkl icha. 12 A t iklw moki t Cristo shkeokane Skkl t idich tai wa. E kueki mik a wsune, eta e dr wes a wtnewa ena a shkenekane Cristo ta es. 13 Kenet ta a dr sulu wamblkwakpa, e kw ska ta a k dr Skkl icha, e kueki a dr wes sduulewa es ie a. Er ie t a shkeokane, sene moki mit a a Cristo ta ita. Sene sulu e nu kos oloyit a ki . 14 Ie tt dalino, e dalseowa se t, e nu kos e ki se kkatne. E dr wes se nu kos tso kitule ykku ki es. Er ie t e nu kos patuttsa Cristo ktewa e batamik. E dr wes ie t se nu ykku wtwa krus mik Cristo ta ita es. 15 Cristo batamik ie t yi wkir ena yi wk wa dich ta k wrtawa esepa dich ylur. Ie e alika iepa ki ta ijaoit wes sklulewa ipp shua jaw sulitane wrki yi e alka iki e t es.

kueki k yi kar a kkatk chk ki diy ki . ies kaw tkweke judiowak t duas bit ena si paali bit ena eno diw bit ekk, ese k tkw a t e k ki yi kar a kkatk. 17 E kos meatbak Skkl t iepa a iw kkachoie t wera Cristo t mik ide eta. Er Cristo dbak. Es tt e kos w tka. E kueki tt dalino kchke ese k daliaria. 18 Wpa e t iepa dr p bua ser br, esepa t Skkl biychkwakpa dalieke. ies iepa t Skkl t yi kkacheke iepa a kabsueie. E wa iepa e ttskeka e ch tai . Er iepa tt k w ta, e dr iwkpa kabikeits . K a e muktsa 19 Iepa esepa k kuia e batskwa Cristo e ki tu k iepa esepa tt wa. dr swkir e mik. Cristo dr wes swkir es, eta se dr wes ie chk es. Se wbla ta, se kukua ta ena syese sk tso tai kuaki kuaki , e kos iulewa bua ikk ta ikaneblke bua ita. Er iwkir k ta eta schk kos e k dr ie bua. Es se dr Cristo ta ies. Se batsulewa Cristo ta, e ta se kos ser bua ita, tsatkke bua wes schk etk es. E dr es, e ta se er dich k irda bua wes Skkl ki ikiane es. 20 A duulewabak Cristo ta ita tt se tso k i a ese kos yki . A k kuia idiki a. Wes a t iiutekeia? Tt ese dr i es: 21 Chk se k kar; chk w k katar, k ar; chk di k kar. 22 kos dr cheke tt ese t, e ertawa. Mik ichk one, diy one, eta k itaia. Tt ese kos e dr tt dalino me sdits t ese . 23 Kua ta ittss t tt ese dr moki , w ta. Wpa tso tt ese iutk, esepa wr wsua iepa t Skkl dalieke bua moki . Iepa e tai , sus t wsua moki idir. Iepa wk e weikke tai . E kueki iwr t tt ese dr bua, er k idr es. Tt ese k a wamblak swk dr sulu na ese wklnuk ys. 1 Se shkeulekane Cristo ta ita, e kueki kos tso k ja a, e ki se er mwa. Ee Cristo tkr Skkl ul buakka dalirta tai . 2-4 Se duulewa Cristo ta ita. Se sene moki e tso blule Skkl wa Cristo ta
16 E

tso k ja a ese ki a er mwa
Colosenses3
386
ita, e kueki kam ikkayrwa daaie. Cristo dr sene moki se a. Mik ie dene k i a, eta ikkayrda sulitane a. Se kkayrda ie ta ita olo ta tai . E kueki se er mwa kekra tso k ja a ese ki . K se er mukwa, tso k i a, ese ki . kueki , sulu tso k a t se erkiweke, ese kos oloy a t. Tr kos, sene sulusi kos, ser merie tr ki , serbik sulusi kos, ese oloy a t. ies yi kkech tai , e oloy a t (e dr wes yi dikl dali skklie es). 6 yi ekk kos kueki , wpa k t Skkl tt iuteta, esepa ki Skkl ksik arda. 7 A bak senuk sulu kos ese dich diki a. 8 Er i e ta a kawta sulu sk tso kos e oloyk. Ulune, ksik, wambl sulu, ese kos oloy a t. K a chkia sulu. K a t tt sulusi chkia. 9 A wk dr sulu ena wes e ser, e oloya a t, e kueki k a kachk ita. 10 A wk dr sulu, e maneonebak sene paali wa. Skkl t a er yune paali . Ie t a er manew micho kekra as a er d wes ie wk er es. E u k ie tso as a d ie sinipa chkie. 11 Se dr Cristo icha, e shua stso dr dr judiowak. Se shua stso datse k bnet, ies judiowak ena stso k stso k yule tai esepa. Se shua stso klulewa kan msoie ese ena stso k dr es. E kos k d wes se a. Cristo batamik se kos dr ikk. Ie dr yi ulitane tsata, ies ie tso se kos er a. 12 Skkl t a shu kitbak iwk a. A batseoit ena a dalr tai ie na. E kueki a sa er siar wa, er bua wa. A e wa dishet yki . A r. yi kos pan a t ena. 13 A daltts er bua wa. Yile t sen b sulu wambl a ta, eta e nu oloy a t iki . A nu oloy a t ki wes Skkpa t a nu oloy es. 14 yi ulitane ekk tsata, a dalrits kekra, e dr iw buaie. A dalritske es, e ta a serda bua ita wes wk ekl es. 15 Moki Skkl t a klobak senuk br ita wes wk ekl es. E kueki a e m as Cristo t a wtts senuk br ita kekra. ies a t ie a kekra. wstela ch 16 Cristo tt bl a t a er a kekra. A wbla iwa, a patt iwa erbik bua kos meke Skkl t a a, ese wa. Wstela ch a t kekra Skkl a a er a Salmo wa ena Skkl tts wa ena tts meke Wikl Batser t se a ese wa. 17 kos weke a t, ies kos cheke a t, e kos ena ich Skkpa Jess tt wa. Kekra wstela ch a t Skkl dr Sy e a Cristo batamik.
5 E

Wpa dr Cristo icha, esepa serke wes ie ki ikiane es
alaklpa wm ta, a wm tt dali wes Skkpa mik erblkwakpa kawta iu k es. 19 A wpa, a alakl dalrits, k ksik blk iki . 20 A alar, a y ena a m, epa tt dali, e wr bua Skkpa wa e kueki . 21 A iypa, k a t a alar uluwarka ichkle as iepa k eriar tai shute.
18 A

Wes se k senuk ita
387
22 A
Colosenses3,4
klulewa kan msoie, a wkirpa tt dali kekra. A kanebl bua iepa a kekra, k dr t mik iepa t a sueke e ta iepa wkatoie. E skie a kanebl iepa a er moki wa, Skkpa dalieke a t e kueki . 23-24 ermata a dr Cristo kan msopa, ie dr a wkir moki . A kaneblke bua k i a a wkirpa a, e ta e sk mera Cristo t a a aishku ta. E kueki kos weke a t e kane wes a tso iu k Skkpa wk a es, k dr wes sdits a iw es. 25 Er Skkl a sulitane dr ies me, e kueki wpa t sulu wambleke, ese nu ki ie t iepa weikera aishku ta. 1 A wpa wa kan msopa tso, esepa t iepa sa er bua wa ysys. A na ian t a wa wkir tso ies, e dr Skkpa tso k ja a e.

e ch ttk Skkl ta kekra, k iloyar. Mik a ttke ie ta, eta e w bikeits, ies wstela ch ie a. 3 Ye tso wtule e swto w a Cristo tt bua blulewa kua, e pak kueki . E kueki iki Skkl a t ie t sa ki m Cristo tt k pakk bua k wae as k t sa wkl. 4 Iki Skkl a t ye m ipak bua ysys wes ye kawta ipakk es as sulitane na iw ar bua. 5 Mik a tso p k dr Jess mik erblkwakpa, esepa ta, eta a sen bua wes Skkl alar k senuk es. K a kaw chu k . Kaw yttsa iepa a. 6 A k ttk iepa ta tt kapakk iepa ta. Cristo tt bua pak buabua wa as iepa t a tt tts er bua wa. A tso erki kos chakeke iepa t a a ekl ekl, e iutk ysys.
2 A

Se e ch ttk Skkl ta
t ye biy chera a a. Ie dr syami dalr tai sa na ese. Ie dr ye ki mukwak ysys ese. Ie dr Skkpa Jesucristo kan mso ye ta. 8 E kueki ye tso ie patkk a ska as ie t a a ich t is sa tso, ies as a er kuit. 9 Ie ta Onsimo mike ies. Ie dalr sa na, ie dr syami e tkulewa darr ese. Ie datse a k a. Iepa bl t a a ichera t is sa kaw tkke. 10 Aristarco tso wtule ye ta swto w a, e t a shkewmi. ies Marcos dr Bernab du, e t a shkewmi. A a iynetke t ie de a pakk, eta ikiwa bua. 11 Jess ki ies Justo, e t a shkewmi. Wpa tso ye ta blie Skkl tso e kan a epa shua iepa maal dr judiowak. Ye er pablrakit tai . 12 Epafras dr a wakpa ekl, e t a shkewmi. Ie dr Cristo Jess kan mso. Kekra ie kkchke Skkl a a dalrmik t a m e tkwa darr Cristo tt a k ibikeits btbt ena e meulettsa daaie kiane Skkl ki ese woie. 13 Ye wk t ie cheke moki t ie kaneblke darr a dalrmik, ies Jess mik erblkwakpa tso
7Tquico

Pablo e chat
Colosenses4
388
Laodicea ena Hierpolis, epa dalrmik. 14 Lucas t a shkewmi. Ie dr skapeykwak dalr tai se na. ies Demas t a shkewmi. 15 Syamipa serke Laodicea, epa shke sa a. ies Ninfa ena Skkpa icha erule dapau ke ie u a, epa shke sa a. 16 Ykku i arits one a t sulitane kukua, e ukuki ta ipatkmi a t Skkpa icha erule dapau ke Laodicea, epa a as iepa t iarits ies. ies ykku patk ye t Laodicea wakpa a, e sa mik ide a ska eta. 17 Ich Arquipo a t Skkpa Jesucristo kan mne ie a w, e w ie t seraa bua. 18 ies ye dr Pablo, e t shkene i sht ye wk ul wa. K a na ichkwa t ye tso wtule swto w a. A s Skkl er bua ch a a.

Ykku Ts Kit Pablo t Tesalnica wakpa a

1 Tesalonicenses
Pablo t ykku i kit duas dabom skeyk ena skeyk k et Jess ku nebak e ukuki (50-51 AC) e shu ulat. E kueki i dr ykku ts kit ie t e. Mik ie sk dr Tesalnica Skkl tt bua e pakk eta Timoteo ena Silvano epa mir ie ta. Mik Pablo t Skkl tt paka k e a, eta tai p uluneka ie ki , e kueki ie bakshkarmi d Atenas. E ukuki ie shkakmine kaneblkne Tesalnica Jess mik erblkwakpa ki muk, er k ie drne. Er Jess mik erblkwakpa weikeke tai p k dr Jess mik erblkwakpa esepa t, e kueki Pablo t Timoteo patkmi ykku i muk iepa a ier dich ioie (Hechos 12.1-14). kit Pablo t ykku i ki e dr i es: Et: Ie t wstela m Skkl a bua o ie t Jess mik erblkwakpa tso Tesalnica epa a e ki . ies Pablo t iepa a ieri mne t Skkl tso iepa ta. Bt: Pablo t iepa a ieri mne t wes ie bak senuk iepa shua ena wes ie t iepa dalrits. Ie t ikit es iepa er dich ioie senuk Jess a. Maat: Pablo t iepa er dich i senuk kekra Jess a. ies tkra Jess mik erblkwakpa ta mik iblrulune eta, e pak ie t iepa a. ies ie t ikkach t wes se kawta Jess datskene e panuk krr. Shkew
dr Pablo. Silvano ena Timoteo tso ye ta e. Sa tso ykku i shtk Skkpa Jess icha erule serke Tesalnica epa a. A batsulewa Skkl dr Sy e mik, ies Skkpa Jesucristo mik. A s iepa er bua ch ena sene br m a a. sa t wstela cheke Skkl a a dalrmik. Mik sa ttke ie ta, eta kekra sa t ikieke a ki . 3 Sa na iane t a erblke Jess mik, e kueki a t kos bua weke. Sy dalr tai a na, e kueki a kaneblke darr ie a. Skkpa Jesucristo datskene, e paneke a t moki , e kueki
1Ye
2 Kek ra
Pablo wstela ch Skkl a Tesalnica wakpa dalrmik
389
1 Tesalonicenses1,2
390
a e tkwa darr ie mik. E kos kueki kekra mik sa ttke Skkl ta, eta sa t wstela cheke ie dr Sy e a a dalrmik. 4 A yamipa dalr tai Skkl na, sa wa ijcher t ie t a shu kitbak ie alarie. 5 Mik sa t Jess tt bua paka a a, eta k sa wa ipakane tt wa. ies Wikl Batser dich e kkay sa t a a. A t isu t ch sa t, e ch sa t er moki wa. A wa ijcher bua t sa bak senuk ysys a shua iw kkachoie t a kawta senuk es. 6 Es a dbak senuk ysys wes sa ser es, ies wes Skkpa Jess ser es. Mik a t Jess tt bua klobak, eta e kueki p t a weik siar, er a t tt e klwekeia ttsne bua wa Wikl Batser batamik. 7 E wa a t iw kkach Jess mik erblkwakpa serke Macedonia ena Acaya, epa kos a t wes skawta senuk Skkl a. 8 A batamik Skkpa Jess tt buneka Macedonia ena Acaya. K wae, w ye mirwa, ee p kos wa ijcher t a erblke Skkl mik. E kueki k kuia ch yi a tt e ki . 9 Sulitane t sa a icheke t a t sa kiwa bua. ies iepa t icheke t yi dikl tso dali, ese kos watttsa a t kanebloie Skkl chkle ekl e a. 10 ies iepa t icheke sa a t a tso Jess datse k ja a, e panuk er moki wa. Ie dr Skkl Al. Ie ktewa, er Skkl t ie shkeokane. Ie t se tsatke, se weirda siar aishku ta, e yki .

yamipa, a wa ijcher bua t sa sene a shua, e w k dr me, 2 A wa ijcher t kam sa d a ska e yki Filipos e t a ki m bua. wakpa t sa y sulu, sa weik siar. ies a k a p bak epa na sa wklwak er Skkl t sa ki me. Ie t dich m sa a Jess tt bua pakoie a a. 3 Sa k t spatteta kache tt wa yi sulusi dalrmik ski twoie. 4 Sa k t spatteta es. Skkl t sa er webleke, e t sa shukit. Ie t kan meat sa ul a Jess tt bua pakk. E kueki sa ipakeke as sa wr bua ie wa, k dr sdits wa. 5 A wa ijcher t sa k dr a ska a ki kkka kache tt wa. K sa wa a pautule inukl kiane sa ki e kueki . Skkl wa ijcher t sa k wa iwamblne es. 6 Sa k dr a ska as a t sa ki kka yi sk t sa ki kka. 7 Sa dr Cristo tteklpa ts, e kueki sa wa kaw ta as a t sa sa bua, er e k kine sa wa a a. Sa t a su wes al m t ilarla su es. 8 Sa na a dalr tai , e kueki sa ttsne bua a pattk Skkl tt bua wa. K dr e wa, ies sa e mumittsa weinuk a dalrmik. 9 A yamipa, a na iane t mik Skkl tt bua paka sa t a a, e dalewa sa kanebl darr. Sa kanebl i nae as sa k t a ul pan sa tioie. 10 A wa ijcher, ies Skkl wa ijcher, t sa sene batser ysys k ki sulu tt ta a dr Jess mik erblkwakpa epa shua. 11,12 A wa ijcher t sa t a paut, a er pabl ekl ekl wes iy t iw iwk alar ta es. ies sa t a a iy kekra t a sen ysys wes Skkl ki ikiane es. E t se klobak as se d blie ie tso olo ta tai e k ie.
1A

o Pablo t Tesalnica
391
13 Mik
1 Tesalonicenses2,3
sa t Skkl tt paka a a, eta a k wa itsne wes sdits tt es. E skie a t itse wes Skkl tt moki es, ta es je idir. E kueki kekra sa tso wstela chk Skkl a a dalrmik. Ie tt batamik, iwakanewekeit a dr Jess mik erblkwakpa epa er a. 14 A yamipa, a wakpa ditswpa epa t a weik siar. Es ies ibak Skkl icha erule erule erbl Cristo Jess mik tso Judea epa ta. Judiowak malepa t iepa weik siar ies. 15 Judiowak t iwakpa weik Jess tt kueki , e wakpa t Jess ktwa wes k iaia iepa t Skkl tteklpa ktulurbak es. ies iepa t sa troyal. Iepa k wr bua Skkl wa! Iepa k wdr yi mik! 16 Mik sa t Skkl tt pakeke p k dr judiowak esepa a as ies iepa tsatkr, eta judiowak epa t sa maw wklw as k sa t tt e pak, er iepa ul d iska. Es sulu nu , e k kieke iepa t e ki tai . Bata ekk ta k Skkl t iepa kichatttsatke.

yamipa, sa mantyal, sa k kuia a ta ita, er sa er merie a ki . Sa mantyal er bet ta sa na shkakne sulu a weblkne. 18 Sa t imaw, ye wk t imaw tse er Satans t sa wklw. 19 Mik Skkpa Jess dene, eta yi t sa ttswmi bua moki ie wa? E dr a! bua paneke sa t Jess wrki a batamik. A d Skkl alarie, e t sa ttswera bua Jess wrki . 20 Yne e, a wa sa e ttskeka, a t sa ttsweke bua.
17A

Pablo shkakne iepa weblk
ekk ta, mik sa k a idalttsneia, eta sa t ibikeits t sa bl ate e Atenas 2 ta syami Timoteo e patkekemi sa t a weblk. Ie dr Skkl kan mso Cristo tt bua pakk wes sa es. Sa t ie patkmi a ki muk as a dich k ir Jess tt a ena a erblia moki imik. 3 Sa k ki ikiane t a wele eriaw, a weirke siar Jess tt kueki , e t. E tkra se ta wake. 4 Mik sa bak a ska, eta sa t a a iy tai t se weirda p k dr Jess mik erblkwakpa esepa ul a. A wa ijcher bua t iw tka es. 5 E kueki mik ye wk k a idalttsneia, eta Timoteo patkmiy a tt ttsk t is a erblke Jess mik e mir? Ye suane siar d Satans t a erkiw ta a mine ta kos sa t a patt e weirdawa . 6 Er Timoteo tso a ska, r ie dene. Ie wa biy bua debitu sa a. Ie ich t a erblkeia Cristo mik, ies a dalritskeia bua. Kekra a t sa bikeitseke er bua wa. A na sa suakne sulu wes sa na a suakne es. 7 A yamipa, a erblke Jess mik bua, e t sa er pableke tai sa eriarke kos sa weirke kos e shua. 8 Mik sa itts t a e tkwa darr Skkpa mik, eta sa er dekane. 9 A t sa ttsw bua ichkle Skkl wa. Kekra sa t wstela cheke ie a tai a ki , er e k dr w. 10 Sa t ie a ikieke tai i nae as kaw mit sa a a suoie a k wblawoie as a k yr erblk Jess mik.
1Bata

Timoteo patkmine Tesalnica wakpa ska
1 Tesalonicenses3,4
392 Pablo tt Skkl ta
dr Sy e ena Skkpa Jess epa a sa t ikieke t sa ki m shkoie a ska. 12 A s Skkpa t a k k dalritsk tai shute ies sulitane dalritsk wes sa t a dalritseke es. 13 A s ie t a er dich k i as a d Skkl dr Sy e wrki batser, k ki sulu tt ta, mik Skkpa Jess datskene ie icha batserpa ta eta. Es e idir.
11Skkl

yamipa, sa t a wblao t a sen wes Skkl wa iwr bua es, e iuteke bua a t. I ta sa t a a ikieke, sa t a patteke Skkpa Jess tt wa, t a k sen ysys kekra. 2 u k a ka ye t Skkpa Jess tt wa, e jcher bua a wa. 3 Skkl ki ikiane t a ser batser, e w kiane ch t a e skttsa tr kos yki . 4 A e wbla e kknuk batser dalirta. 5 A k kne senuk wes p k e batsta Skkl mik es. Iepa trr tai wes iwkpa ki ikiane es. 6 A dr yamipa Jess tt wa, e kueki k a kne tsiriu k a alaklpa wa. A wambl es, e ta a dalseukewa. Sa t a a iybak t wpa t iwambleke es esepa weikera siar Skkpa Jess t. 7 Skkl k wa a klone e iau kka sene sulusi wa. Ie t a klo senuk batser ie a. 8 E kueki yi t tt i watttsa, ese k wa sdits tt watnettsa, ie t Skkl t Wikl Batser m se a, e tt watttsa. 9 Skkl wk t a wblaw dalritsk, e kueki k shtekuia sa t tt e ki . 10 A yamipa, e yne t Jess mik erblkwakpa serke Macedonia, epa kos dalr tai a na. Er sa t a k patteke t a k dalrits tai shute. 11 ies a e ch senuk br. P k tsiriwar kan wa, tt wa, wa. w sa w shu l. A kanebl a wkpa ul wa wes sa t a A wakpa yi iy es. 12 A t iw es, e ta p k erbl Jess mik, esepa t a daliera. ies a t iw es, e ta kos kiane a ki senoie, e dra a ul a as a k t yile ul pan a kanwoie.

1A
Sene wr bua Skkl wa ese
yamipa, sa ki ikiane t a wa ijcher t tkra se blrulunebak esepa ta as a k eriar wes wpa k ku panuk, esepa eriar es. 14 Se t iklw t Jess ktewa shkenekane, e kueki ies se t iklw t wpa batsulewa ie mik blrulunebak, esepa tserabitu Skkl t Jess ta mik idatskene eta. 15 E kueki kkay Skkpa t sa a e chekene sa t a a, e dr t mik ie dene, eta se dr ie icha tso ttska, esepa k mne se malepa blnewa, esepa yki kewe. 16 Mik Skkpa wk bitu kene k ja a, eta ittra aneule darr ttsera sulitane t. ies Skkl biychkwakpa wkir kibi, e arda ta Skkl duk blawerait tai . Eta wpa batsulewa

13 A
Skkpa Jess datskene
393
1 Tesalonicenses4,5
Cristo mik blrulunebak, esepa shkerdakane kewe. 17 E ukuki ta se tso ttska k i a, esepa kos busdaka iepa ta ita m a ta Skkpa Jess kueras kashu k a, eta es se tsoie ie ta kekra. 18 E kueki a er dich i tt e wa. 1,2 A yamipa, a wa ijcher bua t mik Skkpa Jess datskene, eta kw e datse k biy yule wes akblkwakpa dwa se u a naewe es. K yi wa ijcher t mik idatskene, e kueki e kw k kitu k sa a ykku ki a a. 3 Mik sulitane t ich: Ire sulitane serke br ita, k pau i rku, e bet ta sulu dra k i ki ta sdits weirda siar. Iepa k tkpashkar iul a wes tay al ku rke e k tkpashkar iweir tai e ul 4 Er a yamipa, a k serkuia k ttsettse a wes iepa es. E kuek i a es. e kw k dpa a ki wes akblkwakpa dwa es. 5 A kos serke ysys Jess tt diki a, e dr wes se serke k iwe a es. Skkpa Jess kw, e t a ttswera bua. K se t sulu wamblekuia wes k ttsettse wakpa es. 6 E kueki k se kne senuk wes iepa es. Iepa dr wes se kaptulur ku panuk. Er se kawta senuk wsh wa, kabikeitske bua es, k wes stso kkme es. 7 Wpa kaptkter, esepa kaptkter naewe. Wpa tteke blo t, esepa tteke blo t naewe. 8 Er se dr wes k iwe wakpa es, esepa k kabikeitsk bua wes stso kkme es. Se erbl Jess mik, ies se dalrits, e t se blera wes yi daloie ieke ippkwakpa t ibatsi ki kuabt yki es. ies se tsat krda, e panus krr, e t se tsat kera wes yi daloie tkekeka ippkwakpa t iwkir ki e tsat koie es. 9 Skkl k wa se klone ie alarie se weikoie. E skie se klobakit se tsat koie Skkpa Jesucristo batamik. 10 Cristo ktewa se skie as se ser micho ie ta ita. Se blnewa se tsoia ttska, e k d wes ie a mik ie datskene eta. 11 E kueki a er pabl, a dich i, tt ikk wa wes a tso iw u k es.
yamipa, wpa tso kaneblk darr a wkirpaie Skkpa Jess tt a, esepa t a kkneke, a patteke as a ser bua ysys Skkl a. E kueki sa t a a ikieke t iepa dali. 13 Iepa dali tai . Iepa dalrits iepa r ita. kan kueki . A sen b 14 ies sa t a patt t a wpa bikne, k na kaneblak, esepa u. Wpa eriarke, esepa er pabl. Wpa k ku tkulewa darr erblk Jess mik, esepa ki m. Sulitane daltts er bua wa. 15 A e kkn. Mik yi t sulu wambl a ki , eta k a t sulu wamblkne ie ki iskie. E skie a e ch kekra er bua chk a ena sulitane a. 16 A ttsn bua kek ra. 17 A tt merie Skkl ta. 18 ko s ki wstela ch Skkl a. A dr Cristo Jess icha, e kuek i Skkl ki ikiane t a ser es.

12 A
Pablo t iepa k patt
1 Tesalonicenses5
19
394
weke Skkl Wikl t a shua, e k wklwar. 20 Tt Skkl tteklie, ese k watarttsa. 21 Iw kos bikeits buaiewa. W dr bua ese bl. 22 ttsa. sulu kos, ese yki a e sk 23 Skkl dr sene br mukwak, as e t a ki m senuk batser. ies as ie t a chk, a er, a wikl, a wk wae kkn k ki sulu tt ta ys d mik Skkpa Jesucristo datskene eta. 24 Yi t a klobak, e tt moki . Ie t ese kos wawera.

yamipa, a t iki Skkl a sa ki . 26 Syamipa kos shke sa a dalr wa. 27 Ye t a k Skkpa Jess tt wa ykku i sauk syamipa kos a. 28 A s Skkpa Jesucristo er bua ch a a.
25 A

Pablo e chat
Ykku Sk Kit Pablo t Tesalnica wakpa a, i ta ide bt

2 Tesalonicenses
Mik Pablo bak Corinto eta ie t ykku i kit Jess mik erblkwakpa tso Tesalnica epa a. I dr ykku sk kit ie t iepa a, i ta ide bt. Swblau kwakpa wele t ich t Jess sk drbakne e kueki k skawta kaneblk. Jess mik erblkwakpa welepa t e klo, e kueki iepa k kaneblia chk yuloie. E kueki Pablo t Jesucristo sk datskene e pak iepa a. Pablo na iepa a ichak ysys t Jess kam dne e kueki ie t ykku i kit. Ie t iepa a ich t Jesucristo datsketkene e yki wm dra ekl sulitane ki tu k. E kaneblra Satans dich wa. ies ie t iepa a ich t mik Jess dene eta p kos k erblne ie mik e weikera Skkl t. Er kam Jess dne eta ie mik erblkwakpa kawta senuk ysys ena iepa kawta kaneblk e kknoie. Es Pablo t iepa a ich.
dr Pablo. Silvano ena Timoteo tso ye ta e. Sa tso ykku i shtk Skkpa Jess icha erule serke Tesalnica epa a. A batsulewa Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo epa mik. 2 A s iepa er bua ch ena sene br m a a.
1Ye
Shkew
yamipa, kekra sa kawta wstela chk Skkl a a dalrmik. A erblke Jess mik, e k mir bua. E s a dalritske, e k mir bua. E t sa k wstela chk Skkl a. 4 Sa t a tt ppka bua Skkl icha erule kos epa shua. Er a weirke siar sbolkpa ul a, a tirke siar Jess tt kueki , er a e tkwa darr, a erblkeia Jess mik bua, e kueki sa t a ki kka. 5 E kos wa iwnewa t Skkl t sshul ysys. Ie dr se bl, e tt kueki

3A
Mik Jess dene, eta p sulu weikerait
395
2 Tesalonicenses1,2
396
a weirke. E wa iwnewa t ie t ibikeitseke t a je didir blie ie tso e k ie. 6 Skkl t sshu leke ysys kek ra, e kueki bua idir t wpa t a weikeke esepa weikera ie t siar. 7 Ta a weirke siar epa enura sa ta ita. E kos tkra mik Skkpa Jess datskene ie biychkwakpa dich ta tai epa ta ena bw arke tai e shua eta. 8 Wpa k e batsta Skkl mik, k wa Skkpa Jess tt bua e iutne, esepa kos weikk ie datse. 9 Iepa weir micho siar busdattsa bnet Skkl dich ta tai olo ta tai , e yki . 10 E kos tkra mik Skkpa Jess datskene eta. E kw ta ie icha batserpa kos t ie ki keraka. Se erbl ie mik, esepa kos t ie daliera. A t tt y sa t a a, e klw e kueki a tsoak epa shua. 11 E kueki sa t Skkl a ikieke kek ra a ki . Sa t ikieke ie a as ie t a sa t a serke ysys wes ie t a klobak senuk es. ies sa t iki ie a t ie t a ki m bua kos kiane w a ki e w u k bua ie dich wa. E kos wak a na a erblke Jess mik e kueki . 12 Sa t ikieke es as Skkpa Jess ki karka a batamik, ies as Skkl t a ki kka bua. Ie a a, e kueki iepa t a ki mera ena Skkpa Jesucristo epa er bua ch iw u k bua.

yamipa, mik Skkpa Jesucristo datskene, eta se busdaka kashu k a dapau k ie ta, e tt pakeke sa t a a i e. Sa t a a ikieke krr t 2 yile ich t Skkpa Jess datskene, e kw detke, e ta k a e ki tu k e tkiu k tt ese wa. Isalema yile t a a icheke t Wikl Batser t sa a ikkach t Jess denetke. Isalema yile t icheke t sa t iepa a iy sa t ikit ykku ki t Skkpa Jess denetke k i a. Yile t ich es, e ta e dr kache. 3 K a e ki tu k tt ese wa ys. Skkpa Jess kam dne e yki tai p t Skkl waterattsa. ies wm sulusi ichkle wmenettsabak weinuk e dra. 4 kos tso dali skklie, ese k kiarpa ie ki . Ie wk e ttsraka ese kos tsata. Ie ki ikiane t sulitane t ie dali. Ie e tkraka Skkl w kibi a ta ie chra: ye dr yi ulitane kkl. 5 Mik ye bak a ska, eta yi ekk yy a a, ye a ta e ane a na. 6 t wm sulusi e wklwekeia as k id kam ikw d e yki e jcher a wa. 7 Er i e ta Satans tsotke iwakanu k br akirie as sdits t Skkl tt watttsa. Er wm sulusi e k dpa d mik yi tso iwklu k e 8 Mik iynettsa, eta wm sulusi e dra sulitane wrki . Er ynettsa eta. mik Skkpa Jess de, eta ie e alraka iki ilo tai wa ta itterawait ikk siw wa. 9 Mik wm sulusi e de (kam Jess t ittwa e yki ), eta ie or yi a ese kos wera dra Satans batamik. Satans dich wa, ie t k ski twoie. 10 sulu kos wa ie t swmeulettsa weinuk aishku ta esepa ki twera. Iepa k wa Jess tt moki e dalritse e tsatkoie, e kueki

1A
Wm Sulusi Ichkle
397
2 Tesalonicenses2,3
iepa wmeulettsa weinuk. 11 E kueki Skkl t iepa wmerattsa as iepa e ki t Wm Sulu Ichkle e kache wa. 12 Es iepa k t tt moki e klw. E skie iepa ttsr bua sulu wamblk, e kueki Skkl t iepa wmerattsa weinuk aishku ta. Esepa kos ki inu dra.
a yamipa, a dalr tai Skkpa Jess na. Tsawe ta Skkl t a shu kitbak tsatk iWikl t a batsew e batamik. ies a tsatkne tt moki klw a t e batamik. E kos kueki sa kawta wstela chk Skkl a kekra a ki . 14 Sa t Jess tt bua paka a a, e wa Skkl t a klobak as a ser micho Skkpa Jesucristo ta ita e olo tai e a. 15 A yamipa, e kueki , tt wa sa t a y mik sa bak a shua eta, ies mik sa t ykku kit a a eta, tt e kos bl bua a er a, k iloyar. 16 Skkpa Jesucristo ena Skkl dr Sy, epa na se dalr tai . Iepa er bua ch se a, e t se er pabl micho. ies iepa kabl sene micho muk se a, e panuk krr se tsoie. 17 A s iepa t a er pabl. A s iepa t as a t bua kos tt wa ena iwawatke. a er dich k i

13 Er,
Sy t se shu kitbak tsatk
yamipa, bata ekk ta, a t Skkl a iki sa ki as Skkpa Jess tt pakeke sa t, e k pakar bet k ulitane wakpa a ta epa t iklw wes a t iklo es. 2 ies p tso tai k erblku Jess mik, e kueki a iki Skkl a t ie t sa tsatk p sulusi yki . 3 Er Skkpa Jess tt moki , ie t a sewera tkulewa darr ie mik ta a tsatkerait sulu yki . 4 Sa e mu ie mik t ie t a ki mera. E kueki sa wa ijcher t u k a k sa t, e waw a t ta a iw micho. 5 A s Skkpa t a ki m kos Skkl na se dalr e w anuk. ies as a ki muit a weirke kos e dalttsk wes Cristo t ie icha daltts es.
1A

Sy a iki sa ki
yamipa, Skkpa Jesucristo tt wa sa t a a icheke t syamipa welepa bikrke, esepa yki a e sk. Wpa k t tt meat sa t e iuteku, , k iiutar. 7 A wa ijcher bua t a kawta senuk wes sa esepa yki a e sk bak senuk a ska es. A k wa sa sune biknuk. 8 Sa k wa yi chk ane k patoule. E skie sa bak kaneblk darr i nae shtrine wa wa chkoie, di yoie as sa k t yi tsiri e ti wa e kanew wa. 9 Mik sa bak a ska warma a kawta sa sauk, sa kknuk, er sa k wa kine a a es. Es sa kanebl a ska as a wblar kaneblk wes sa t a a iw kkay es. 10 Mik sa bak a ska, eta tt i y sa t a a: Yi k kaneblak, ese k tiar. 11 Sa t itts t a welepa bikrke tai . Iepa k kaneblku ys, e skie wpa kaneblke esepa tsiriwekerakit i. 12 P esepa patt sa t, ies iepa k sa t Skkpa Jesucristo tt wa kaneblk darr br e kanwoie.
6 A

Se kawta kaneblk
2 Tesalonicenses3
13 Er,
398
a yamipa, k a shtrinuk bua u k kekra. 14 Tt shty ykku i ki , e k iut yile t, e ta ich a malepa a. Ie yki a e sk as ijarka ta ier mane ne. 15 Er k ie suar sulu wes sbolk es, e skie ipatt er bua wa wes sl es.
Jess dr sene br mukwak, as e t sene br m a a kekra kos tkke a ta e shua. A s ie tkrie a ulitane ta kekra. 17 Ye dr Pablo, e t shkene i sht ye wk ul wa wes ye t ishteke ykku kos shty ese ki es. Es sulitane wa ijcher t ye wk t isht. 18 A s Skkpa Jesucristo er bua ch a ulitane a tai .
16 Skkpa

Pablo e chat
Ykku ts kit Pablo t Timoteo a

1 Timoteo
Pablo t ykku kit maat Jess mik erblkwakpa wkirpa a, e et e dr its kitit Timoteo a e. Ykku i dr ie pattoie wes iepa kawta swttsu k swkirpaie. Timoteo dr Pablo wapiu k ikan a. Mik ie bak duladula eta Pablo t ie klo kaneblk ie ta. Timoteo bak senuk k ki Listra ate Asia ee. Ie y dr griegowak ena im dr Israel aleri. Mik Pablo t Jess tt bua paka Listra eta Timoteo erbl Jess mik. E ukuki mik Pablo sk bak Listra eta ie t Timoteo shu kit kaneblk ie ta (Hechos 16.1-4). E ukuki Timoteo kanebl tai Pablo ta Jess tt bua pakk k kuaki kuaki a. E ukuki ta Timoteo bak Jess mik erblkwakpa wttsu k feso. Pablo t ykku i kit Timoteo a ie ki moie wes ie k senuk kaneblk. E k ieta se wse k kaneblk Jess mik erblkwakpa wkirpaie ena epa ki mukwakpaie, e kit Pablo t Timoteo a. ies Jess mik erblkwakpa tso feso epa shua kabene tso tai . P welepa t swblaweke kache tt wa, esepa k talarke tai , e ch Pablo t Timoteo a t wes ie kawta tt ese shu lk. Ykku i t se ki mmi tai i e ta. Ykku i t se a ikkach t se wse kawta shu sht swkirpaie, ies se wse kawta shu sht swkirpa ki mukwakie. E k ieta wes swkirpa k kaneblk e tso kitule ykku ts kit Pablo t Timoteo a e ki .
dr Pablo. Ye dr Cristo Jess tteklpa ts, epa ekl. Skkl dr Stsatkkwak ena Cristo Jess mik se erblke, epa ye ka kan e w u k. 2 A Timoteo, ye tso ykku i shtk be a. Be dr wes ye al chk es tt mik se erblke e wa. Skkl dr Sy ena Skkpa Cristo Jess, as epa er bua ch be a ena be sa er siar wa ies sene br m be a.
1Ye
Shkew
399
1 Timoteo1
400 Se wblau kwakpa kache tt wa, esepa wkl
ye minea Macedonia, eta ye kky be a: Be e tsat feso p welepa tso ee epa a ich t k swblawar kache tt wa. 4 Iepa kaw chke tai se ditsw bak k iaia e tt pak wa. Tt e k ertawa, e dr tt se. Ich iepa a t k yi wblawaria kache tt ese wa. Tt ese ki sulu s ch. Tt ese t, weke Skkl t se erbl ie mik e wa, ese wklweke. 5 Ye ki ikiane t syamipa dalrits er manene wa, erbik bua wa. Mik iepa dalrits es, eta e wa iwnewa t moki iepa erblke Jess mik. E kueki ye t be k swblau kwakpa kache tt wa esepa wklu k, k kar swblau k. 6 Iepa welepa t tt moki mat ta ittmirak birara. 7 Iepa erkike swblau k tt dalino wa. Er ipakekerakit wes ichpa na iw ane. na iw anerak bua es, er iwkpa k 8 Se wa ijcher t tt dalino e dr bua, er se kawta iw jchenukwa t kueki imeneat. 9 Se wa ijcher t tt dalino, e k meneat sser ysys esepa shu loie. E skie imeneat wpa k senak ysys, wpa t tt dalsewekewa, wpa dr p sulusi, wpa e wambl sulu, wpa k t Skkl ena ie siw dali, wpa t im iy ttwa, wpa dr sttkwakpa, 10 wpa trr, wpa serke wpa ta alaklpa skie, wpa t sdits ekibleke watu, wpa dr kachkwakpa, wpa t skkateke kache wa, ies wpa t sk k dr tt ysys siniku ese wambleke, esepa kos shuloie tt dalino meneat. 11 Es tt bua ichkle e t se a ikkacheke. Tt e pak kan meat Skkl ki kauleka tai , e t ye ul a.

3 Mik
Cristo Jess t ye er dich ieke. Ie isuwa t ye tt moki , e kueki ye mekait kaneblk ie a. E kueki wstela chy ie a tai . 13 Ye bak ie chk sulu. ies ye bak ie ttkatapa chk sulu, weikk siar. Er Skkl t ye su er siar wa, kam ye erbl ie mik e kueki . wambl ye t ie ta, e w k ane ye na t e dr sulu, e kueki ie t ye su er siar wa. 14 Es Skkpa Jess er bua ch ye a tai shute as ye erbl ie mik, ies as ye t smalepa dalrits bua Cristo Jess tt wa. 15 Cristo Jess dbitu k i a p sulusipa tsat kk. Tt e dr ysys je, sulitane k iklu k. Ye bak e wamblk sulu sulitane tsata. 16 Er Skkl t ye su er siar wa, ie t ye tsatke sulitane a ikkachoie t kos Jesucristo t se dalttseke ena er bua wa. Ie t iw es as sulitane erbl Jess mik wes ye es ta sene micho d iepa ul a. 17 Skkl dr sbl ybi, k dutawa, k wrtawa, e dr ekl me. A s sulitane t ie tai , ie ki kka tai kekra! dali 18 A Timoteo, be dr wes ye al es, ye t be k iwakanu k wes Skkl ttekl t iybak be a es. Be e tkwa darr wes ippkwak
12 Skkpa

Pablo t wstela ch Cristo a
401
1 Timoteo13
buabua ipp es. 19 Be erbl micho Jess mik. Be erbik bua e w iut. Welepa k wa ierbik bua e w iutne, e kueki iepa erblke Jess mik e oloy iepa t. 20 Esepa tso bl ki Himeneo ena Alejandro. Iepa mttsa ye t Satans ul a as iwtkirdak t Skkl k yrta sulu.
Timoteo, tt i cheke ye t be a e dr tt buaie: Jess mik erblkwakpa kawta Skkl a ikik sulitane ki kekra. Ich iepa a t ie a iki t ie t sulitane ki m, ies wstela ch ie a sulitane ki . 2 Ie a iki wpa tso se blpaie se wkirpaie esepa kos ki as iepa swtts bua. Iepa t iw es, e ta se serda br bua Skkl dalik , k 3 E dr bua, ies iwr bua Skkl dr Stsat kkwak e chta sulu. wa. 4 Ie ki ikiane t sulitane tsatkr. ies ie ki ikiane t sulitane na tt moki e w ar. 5 Tt e dr i es: Skkl dr ekl me. ies wm tso ekl me, e tso se tt chk Skkl a, e dr Cristo Jess. 6 Ie wk e mettsabak ttwa sulitane nu skie. E bak mik Skkl t ikw mewa eta, as sulitane wa ijcher t moki ie na se tsatkak. 7 Tt e w pakk Skkl t ye klobak Jess tteklpa ts epa eklie. Ie t ye patk p k dr judiowak esepa wblau k tt moki mik se erblke e wa. ch ye t e dr moki , e k dr kache. 8 Bitkicha a dapau ke k wae, eta ye ki ikiane t wpa tt Skkl ta er batser wa, k ulune yi ki , k chta. 9 ies ye ki ikiane t alaklpa e pai bua, k dr ichk kkachk. Alaklpa k kne yi tulkka tai its ki . ies iepa k kne e ki tkkka tai yi warke dall oroie ie ese wa. Datsi tu darr ese k ir e ttsoka tai . 10 E skie iepa k e ki tkkka bua wekerakit ese wa wes alaklpa e ch t ie tkulewa darr Skkl tt a esepa k senuk es. 11 Iepa kawta swblarke e ki ttsk br dali wa. 12-14 Skkl t Adn y kewe, e ukuki ta Eva yit. ies Adn k ki tne, Eva ki tne, es ie t Skkl tt dalseowa. E kueki mik a dapau ke Skkl dalik, eta ye ki ikiane t alaklpa tulur br. Ye t kaw m iepa a swblau k. ies ye k t kaw m iepa a e alkka k wpa ki . 15 Er alaklpa t ilar kaneweke bua ena ierblke Jess mik ena sdalritseke ena iserke batser ena ierbikke bua ysys e kos a itkrie, e ta itsatkrdarak.

1A
Skkl a ikis sulitane ki
i dr ysys: Yi na kaneblak Skkpa Jess ichapa erule epa wkirie, e ta ese na kan bua wak. 2 E kueki esepa k senuk ysys, k ki sulu kuepa yi t ikkatoie. Esepa k alakl tsukwa ekl , e
1Tt
Skkpa Jess ichapa erule epa wkirpa
1 Timoteo3,4
402
dalik tai , k kne trnuk. Esepa k e kknuk bua, kabikeitsk bua, ies senuk ysys as idalir. Esepa k syamipa datse bnet, esepa kikwa bua iu a. Esepa a bua swblar Skkl tt wa. 3 Esepa k kne e ttkka blo wa. Esepa k dr ksik tsiriweta, e skie ie er bua ch sulitane a ta iserke br. Esepa k er merie inukl ki . 4 Esepa dr iu wkir bua. ies esepa alar wblane bua ie tt dalik, ies sulitane dalik. 5 Esepa k dr iwk u wkir bua, e ta wes idmi Skkl ichapa erule epa wkirie bua? 6 Wpa mwa erpa Skkl tt a, esepa k menukka swkirpaie d ie ttska tai ta iwmerttsa weinuk wes b es. 7 ies e wakpa k senuk ysys as wpa k dr Skkpa Jess ichapa esepa t idali. K dr es, e ki ikiane es. ta iepa t iwayumi ta ijarkami ta iarmine wes b

ies Skkpa Jess ichapa erule wkirpa epa ki mukwakpa k senuk ysys as idalir. Esepa k ttk moki . Esepa k kne e ttkka blo wa. Esepa k kne inukl kluk kache wa. 9 Esepa k e tkkwa darr tt mik se erblke kkayne se a, e a erbik manene wa. 10 Wpa merkeka iwkirpa ki mukwakpaie, esepa kawta su kewe t is iserdak. K iki nu ta, e ta imerkami ki mukwakpaie. 11 Esepa alaklpa ies k senuk bua as idalir. Epa k kne biyblk, k kne e ttkka blo wa. Epa k kos uk ysys. 12 Wpa kaneblak ki mukwakpaie, esepa k alakl tsukwa ekl me, e dalik tai , k kne trnuk. Esepa wblane bua ilar wttsuk ies ie dr iwk u wkir bua. 13 Ki mukwakpa t iwakaneweke bua, e ta iepa dalirda, ies Cristo Jess tt mik se erblke, e pakerait k jane.

8 Es
Skkpa Jess icha wkirpa epa ki mukwakpa
m mi bet be weblk. Ye tso ykku i shtk be a 15 d ye wklr eta be wa ijcher t wes se dr Skkl yamipaie esepa kawta senuk. Se dr Skkl chk e ichapa, epa dr wes u chk buaie es tt moki e tsatkoie iwklwoie. 16 Jesucristo siw e kkay Skkl t se a, tt e dr moki bua shute. Tt e dr i es:

14 Ye
Jesucristo siw kkay Skkl t se a
Jesucristo yne sditsie. Ie dr ysys e kkay Skkl Wikl t. Ie su Skkl biychkwakpa t. Ie tt bua e pakane k wae wakpa a. Ie mik p erblke k wae. Ie kinewa bua k ja a olo ta tai ee.
Wikl t ich ysys t mik k i erkewatke, eta tai p t ierbl Jess mik e waterattsa. E skie tt datse wimblupa t
1Skkl
Swblau kwakpa kache tt wa
403
1 Timoteo4,5
ski tweke esepa wa ena aknamapa wa ese klwekerakit. 2 P e sulu kach tai erbik burinewatke esepa iutekerakit. 3 P esepa k t sk senukwa. ies iepa t icheke t chk wsele k katar, k ar. Er chk kos meatbak Skkl t se a katanoie anoie. E kueki se dr Jess mik erblkwakpa wa tt moki e jcher, epa wa kaw ta chk ulitane katk uk wstela chekes ie a e wa. 4-5 kos y ie t e dr bua, k se kne iwatktsa. Chk kos batseormi ie tt wa ena ie a iki wa. E kueki ie a wstela chs iki , e ta imis.

ekk wa be t se yamipa wblaw, e ta be dra Cristo Jess kan mso bua ese. ies iwnewa t be er dich irke bua tt moki mik se erblke e kos wa. Tt e w iutbitu be t bua d ikk. 7 Er kapak se, k w ta, k t Skkl dali, ese kos k iutar. E skie be e paula kekra senuk wes Skkl ki ikiane es. 8 Se e dich ike e pa kwoie e dr brbr bua se a k i ki . Er sene wes Skkl ki ikiane es, e t sene bua shute e mera se a k i ki ies aishku ta. 9 Tt e dr ysys, sulitane k iklu k. 10 Se erbltke Skkl chk e mik, e kueki se dobchke darr kaneblk ie a. Ie dr sulitane tsatkkwak, er buaiewa ie dr wpa erbl ie mik esepa tsatkkwak. 11 Tt ekk wa syamipa wbla ta ik iw iutk. 12 K be e muktsa wat be dr duladula e kueki . E skie be tt wa, be ser wa, be sdalrits wa, be erbl wa ena be ser batser wa ikkach smalepa erblke Jess mik esepa a t wes se k senuk. 13 Kam ye d e yki be e ch Skkl ykku aritsk syamipa a mik a dapau ke eta. Iepa wbla iwa, iepa patt iwa. 14 Mik Skkpa Jess icha e wkirpa ul mekabak be ki , eta Skkl tteklpa t iy be a t me Wikl Batser t be a kanebloie Skkl a, e wakane ie a bua, k iweikar. 15 Be e ch tt ekk kos e wakanu k as sulitane t isa t be k yrke bua Cristo tt wa. 16 Wes be ser ena wes swblawb e kkn. Be t iw es kekra, e ta be ena wpa t be ttke e tts, epa kos tsatkrda.

6 Tt
Jesucristo kan mso bua
kkpatke esepa k uar ksik wa, e skie iepa patt er bua wa wes syw es. Duladulapa patt wes slpa es. 2 Es ies alaklpa kkpatke, e patt wes sm es. ies busipa patt wes skutapa es er ysys wa. 3 Alaklpa sch siarla, k wa yi ta e kknuk, esepa dali, esepa 4 Er schpa wa alar ta uykpa ta wi chkepa ta esepa alar kkn. isibaykpa kawta e wblau k iwi kela im ate siar e kknuk imipa t iepa kkna e skie. E wr bua Skkl wa. 5 Alaklpa sch k wa yi ta e kknuk, serke ekrla, morke Skkl mik, ttke ie ta i nae,
1Wpa

Wes be k senuk Jess mik erblkwakpa ta
1 Timoteo5
404
esepa kawta ki m. 6 Er alaklpa schpa e mettsa sulu wamblk e ttswoie bua esepa tso ttska, er Skkl a iepa dr wes sduulewa es. Esepa k kaw ta ki m. 7 Tt e w iutk syamipa k as k yi t sulu k iepa ki ikkatoie. 8 Es yi k t iyamipa kkn, k t iyamipa ekka kkn buaiewa, ese t tt mik se erblke e watttsa. Ie dr sulu tkka p k erblta Jess mik esepa tsata. 9 Alaklpa sch ki duas de dabom teryk (60) k ta, senewabak wm ekl ta, esepa ki sht ki m. 10 E k ie ta ijcher sulitane wa t iepa ski meke bua, iepa alar talao bua, iepa t ipakkwakpa datse bnet esepa kiwa bua, k iepa tkine kan se u k sbatser malepa ki moie, ies sweirke esepa ki meke iepa t, iepa e muke yi bua kos ese u k e waweke iepa t. Alaklpa sch esepa ki shtk se kawta ykku ki iki moie. 11,12 Er alaklpa sch ka m ki duas d dabom teryk (60) esepa ki k shtar ykku ki , esepa k kawta kim. Iepa t ichmi Cristo a t k sa ser pawane, er iepa erkiwne wpa t, e ta iepa serdawane. Es iepa tt me kua, e k daline iepa wa, e ta e nu ate iepa ki . E kueki esepa ki k shtar ykku ki as k itk iepa ta es. 13 ies a t alaklpa sch esepa kim eta iepa bikrdaka tai , micho upakk u t u t biyblk sulu, e ti mir mir syamipa tsiriu k, tt k yr ta ese cherami shabatshabat. 14 E kueki alaklpa sch i busipa, esepa a ye t ich t a senwane, a alar kkane, a wkpa u kane. Iepa t iw es eta p k wbats Jess tt wa epa k t se chepa sulu. 15 Alaklpa sch welepa anemibakne Cristo tt yki tsone Satans tt iutk, e kueki ye t ich es. 16 Alakl isie dr Jess mik erblkwak, e yamipa al dr alaklpa sch, arka Skkpa icha malepa ki . Es eta ie k iepa kknuk as kan e k imalepa t alaklpa sch k wa yi ta e kknuk, esepa kknemi. 17 Skkpa Jess icha erule erule epa wkirpa t se wttseke bua, esepa kawta dali tai patu bua. Iepa wpa e ch spattk swblau k Skkl tt wa, esepa kawta pasu buaiewa. 18 Skkl ykku t ich: Baka we tso kanebloie trigo wttsoie, e k kaw ta kk payuwa itso kaneblk e dalewa as ie t trigow kat. ies ichit: Kaneblkwakpa kawta patu. E kueki swkirpa pasauk bua se kawta. 19 Yile debitu swkirpa ekl kkatk, ese k iutar. Er mik idebitu rak bl maal ikkatk ta ich t iepa t isu, eta tt e w chak t iyne k iyne. 20 Swkirpa t sulu wamblekeia, k na iloyak, esepa wu syamipa ulitane wrki as imalepa suarka ta iepa k t yi sulu wambl. 21 Ye t be a icheke Skkl wrki ies Jesucristo wrki ies Skkl biychkwakpa shu kitule epa wrki t tt ekkpa w iut ikk swkirpa ulitane ta. Iepa sa ikk. 22 K yi marka betbet swkirie.

405
1 Timoteo5,6
Mik be t imekeka, eta iw bikeitswa bua kewe. Wm t sulu wambl, ese mkab swkirie e ta iepa t ichmi t be tso ie pabakk. ies be suera sulu iepa t. Be e kkn batser sulu kos e yki . 23 Be shu dalr i, e kueki k be kne di yk. Mikle ta vino y elkela kapliie. 24 sulu wambleke welepa t ese jcher wa sulitane wa bet, kam ishu lir e yki . Er sulu sk tso ese k jcher wa yi wa d aishku ta mik ishuline eta. 25 Es ies bua wekes ese wrwa bet. Er k iwne bet, e ta iwrda aishku ta, k iblnuk. E kueki k yi marka betbet swkirie kam iw biketswa bua e yki . 1 Wpa tso klulewa kan msoie, esepa a ich t iepa kawta iwkirpa dalik er bua wa as iwkirpa k t Skkl ch sulu, ies as iepa k t tt bua wa se t swblaweke, e ch sulu. 2 Iepa wkirpa dr Jess mik erblkwakpa, e ta iepa k kne idalseukwa, iepa de yamiie Jess tt wa e kueki . E skie iepa k kaneblk buaiewa. E w dr t iwkirpa dr ies Jess mik erblkwakpa. Iepa dr yamipa dalr tai . Tt ekk wa swbla, ich sulitane a t iiut.

bua wa se wblao Skkpa Jesucristo t, e t se a ikkacheke t wes seneke ysys Skkl a. Tt e wa se t swblaweke. Yile tso swblau k tt kuaki wa, k dr wes tt wa se t swblaweke es, 4 e ta ie e ttska tai , er ie k wa jcher ys. Tt k w ta, ese tso iepa er a, e kabewekerakit i se tsiriwoie. Wpa t iepa tt iuteke, esepa ukyrke smalepa ta, blabatskelor, chke sulu ena bikeitske sulu. 5 Kekra ii tsiriu kerak tt kueki . Swblau kwakpa tt kuaki wa, esepa er merie sulu ki . Tt moki ese k kuia iepa wa. Iepa t tt kuaki pakeke e bluwoie me. 6-7 Er ye t a a ich t mik se ku ne, wa dka. ies mik se blnewa, eta k se wa mne ys. E eta se k kueki se serke ysys wes Skkl ki ikiane es ena se ttsr bua, tso se wa e wa, e ta e dr bua shute se a inukl tai tsata. 8 E kueki se wa chk ta datsi ta, e ta se k ttsnuk bua, e dr w se a. 9 E skie wpa e bluwakka tai , esepa erkirke sulu wamblk ta ianemine sulu ul a wes dla klrwa sho a es. Iepa klulewa sene sulu a, er ese t iepa suluweke, er iepa t iwawekeia, bata ekk ta iepa yilitewa idiki a weinuk. 10 Inukl dalr sna e dr sulu tsaki e w. Welepa t inukl kkecheke tai , e ukumik tt mik se erblke e oloyrakit ta iweirke eriarke siar.

3 Tt
Se er merie inukl ki , e dr sulu
be dr Skkl kan mso bua. Be e skttsa sulu kos ekk senuk ysys wes Skkl ki ikiane es. Be erbl yki . E skie be e ch
11Er
Pablo t Timoteo bata patt
1 Timoteo6
406
Jess mik kekra. Smalepa dalrits. Be weirke kos e daltts er bua 12 Be erblke Jess tt bua e mik, e kueki wa. Smalepa sa er bua wa. be e tkwa darr ippk sulu datse be ki e ta. Mik be erbl Jess mik kua, eta e yka be t p tso tai e kukua. E kw ska ta Skkl t be klobak senuk micho ie ta, tt e mik be e kl darr kekra, k arwa as iw d be ul a. 13 Skkl dr sene mukwak e wrki , ies Cristo Jess e tsatk tt moki wa Poncio Pilato ska, e wrki ye t be a ich t 14 u k ye t be k e w iut ysys as k yi t sulu k be ki be kkatoie d mik Skkpa Jesucristo datskene olo ta tai eta. 15 Mik ikw de, eta Skkl t Jesucristo patkerane kkach sulitane a. Skkl ki karkeka tai , e ekl dr yi ulitane tsata. Ie dr blupa kos epa Bl ena skklpa kos epa Kkl. 16 Ie ekl k dutawa! Ie serke ie olo ta tai e shua, k yi dpawa e ska. K yi wa ie suule iwbla wa, ies k yi a ie su nukwa. Ie kawta ki kka kekra! Ie dich ta tai kekra! Es e idir! 17 A Timoteo, inukl blpa a ich t iepa k kne e ttskka tai . Inukl ertawa, chtawa e kueki ich iepa a t iepa k kne e mau kka inukl mik. E skie iepa a ich t a e ma ka Skkl mik. Ie t se a yi bua meke tai senoie, se ttswoie bua. 18 Ich iepa a t bua tai ski moie. A k kne kkblk. Ski m a inukl wa er bua wa. 19 Iepa t iw es, e ta isk merane bua Skkl t iepa a aishku ta. Es sene chkle e dra iepa ul a.

Timoteo, Skkl tt bua mne be ul a, e wakane er moki wa. Kapak k w ta, k dr Skkl dalioie, ese kos yki be e skttsa. Iepa wkpa t ich t e dr tt moki . Ie chrak t iepa wa yi jcher tai , er e dr kache. 21 Se welepa t ich t tt ese sinikurakit ta tt mik se erblke e oloyrakit. E kueki be e skttsa bnet tt ese kos yki . a ulitane a. A s Skkl er bua ch
20 A
Pablo e chat
Ykku sk kit Pablo t Timoteo a, i ta ide bt

2 Timoteo
Pablo bak wtulewa Roma swto w a, e ynettsa duas dabom teryk ena teryk k bt Jess kunebak e ukuki (60-62 DC) e ulatk. E ukuki ta ie sk minea Jess tt bua pakk i ta ide tktkicha. E kw ska ie t ykku ts kit Timoteo a ena Tito a. E ukuki ta wm ki Nero e yne Roma blie eta Pablo sk wtnewane swto w a. Mik ie tso wtule e dalewa ie t ykku i kit Timoteo a. I tkicha Pablo wtnewa kuaki . Kewe ie bak wtule iwk u a. I tkicha ie wtnewa k sulu ena sese ese a. ies ie monewa tabechka kicha wa. Ie wa ijcher t e dr ie kan bata, e kueki ykku i kit ie t Timoteo a. I es ie t ikit. Et: Pablo itts t ie ate ekrla e kueki ie sinewa. Wpa ki Figelo ena Hermgenes dr ie wapiepa epa t ie mat. ies wm ki Demas e ena imalepa sk t ie mat. E kueki ie ki ikiane t Timoteo bitu bet ie ki muk. Bt: Jess mik erblkwakpa weikeke siar Roma bl e t, e ki Pablo tkirke tai . E kueki ie t Timoteo patt tai t ie kawta e tkkwa darr Jess tt a. ies ie t Timoteo a ich t ie kawta Jess tt bua e k wa swblau k. E k ieta ie t Timoteo a ich t ie kawta e chktke weinuk Jess tt bua kueki . Ykku i t se a ikkach t wes se kawta senuk Jess a. ies se a ichit t se kawta e chk weinuk Jess mik erbl kueki . Welepa t ibikeits t i dr ykku bata kit Pablo t e.
dr Pablo. Skkl wk er wa ye dr Cristo Jess tteklpa ts , epa ekl. Ie kabl sen e micho muk wp a batsulewa Cristo Jess mik esepa a , e tt pakk ye patkit. 2 A Timoteo, ye tso ykku i shtk be a . Be dalr tai ye n a wes ye wk al es. Skkl dr Sy ena Skkpa Cristo Jess, a s epa er bua ch be a ena be sa er sia r wa ies sen e b r m be a .
1 Ye
Shkew
407
2 Timoteo1
408 Pablo wstela ch Skkl a Timoteo dalrmik
dalieke ye t erbik manene wa wes ye ypa bak k iaia idalik es. Kekra mik ye ttke ie ta i nae, eta ye er arke be ska ta wstela chekey be dalrmik. 4 Mik ye minea, eta be i i siar. Mik e anewa ye na, eta ttsskua ye m be sune as ye ttsrne bua. 5 ies ye na iane t be erblke Jess mik er moki wa. Ye wa ijcher bua t be erblke Skkl mik wes be wi kela Loida ena be m Eunice epa erbl imik kewe be yki es.
3 Skkl

kueki me Skkl t be a kanebloie ie a mik ye ul meka be ki eta, e k oloyar, e k wakane buaiewa. 7 Skkl k wa se a iWikl mne as se suar. E skie iWikl t se a dich m senoie ysys ie a, dalritsoie, ies erbikoie bua ysys. E kueki be kanebl Skkl a k suarta. 8 K be januk Skkpa Jess tt bua pakk. ies ye tso wtule Jess tt pak kueki , e k ki be januk. E skie ye t be a ich t be e ch se weirke Jess tt kueki e dalttsk ye ta Skkl dich wa. 9 Skkl wk t se tsat kttsa ies ie t se klo senuk batser ie a. E k dr t se t bua w ie a e skie. E dr t ie wk t ibikeits es ta iwawit, ie er bua ch se a, e kueki . Kam k i yr e yki ie t ibikeits t ie er bua chra se a Cristo Jess batamik. 10 Cristo Jess dr Stsat kkwak e dr k i a se a ikkachk t Skkl er bua ch se a. Ie ktewa shkenekane, e wa ie t iw kkach t ie e alka duwa ki . Ie tt bua e t se a ikkacheke t se k dupawa daa, e skie sene micho dra se ul a ie tt bua e batamik. 11 Tt bua e w pakk ena swblau k iwa Skkl t ye klo Jess tteklpa ts epa eklie. 12 E kueki er ye weirke, er ye k jane e ki . Yi mik ye erblke, e mik ye btse bua, e dr Jess. Ye wa ijcher bua t kan me Skkl t ye a e kknera ie wk t d mik Skkpa Jess datskene eta. E kueki ye k jane weinuk ie dalrmik. 13 Tt ysys wa ye t be wblao e w iut. Be e tkwa darr mik. ies smalepa dalrits Cristo Jess batamik. 14 Tt erblk Jess moki mne be a, e w kkn bua Wikl Batser tso se a e wa as k yi t imanettsa.

6 E
K be januk Jess tt bua pakk
409
15 Be
2 Timoteo1,2
wa ijcher bua t syamipa serke Asia, epa seraa iekk ta ye watttsa, epa bl ki Figelo ena Hermgenes. 16 Er Onesforo k jane ye tso wtule e ki . Kekra ie tso ye er pablk. A s Skkpa Jess t ie ena iyamipa sa er siar wa. 17 Mik ie de e Roma, eta ie t ye yul po ta ye wakuit. 18 Skkpa Jess datskene, mik e kw de eta as ie t Onesforo sa er siar wa. Be wa ijcher bua t wekk ie t se ki me feso.

Timoteo, be dr ye alie, Skkl er bua ch se a Cristo Jess batamik, e mik be e dich i. 2 Wpa tt moki dirmi bua ta yy syamipa tai e kukua, tts be t ese wa swblau k esepa yul iepa wbla as iepa t smalepa wbla iwa. 3 Se weirke Cristo Jess tt kueki , ese daltts darr wes ippkwak bua t iweirke kos e dalttseke es. 4 Mik ippkwakpa tso ikan a, eta iepa k ku e tiu k kuaki a as iwr bua iwkir wa. 5 Es ies wpa inuke esepa kawta itt iutk bua. K iwa iutne, e ta k e alpaka. 6 Wpa kaneblke darr yi kuatkk, esepa ul a iyiw ts dra kewe. 7 cheke ye t be a tt i wa, e w bikeits bua ta Skkpa Jess t be ki mera as be na iw kos ar bua. 8 Be t Jesucristo bikeits merie. Ie dr se bl bak k iaia ki David e aleri. Cristo ktewa shkenekane, e tt bua pakeke ye t. 9 Tt bua e kueki ye weirke siar. Ye tso wtulewa moulewa swto w a wes p sulusipa es. Er Skkl tt e k ku wtulewa. 10 E kueki ye t kos dalttseke wpa shu kitbak Skkl t esepa ki moie as iepa tsatkr ena olo ybi d iepa ul a Cristo Jess batamik. 11 Tt i dr ysys:
1A

Be weirke Jess tt kueki e daltts
Se btsewa Cristo ktewa, e ta ita, e ta se ser micho ie ta ita. 12 Se weirke Cristo dalrmik, e dalttss, e ta ies se dra swkirpaie ie ta ita. Se t ich smalepa a t se k dr Cristo icha, e ta ies ie t ichera aishku ta t se k dr ie icha. 13 Ie wk k a e watnuk, e kueki er se t ie watmittsa, er ie k t se watepattsa. t tt ekkpa ch iepa a as iepa er arne iska kekra. Iepa patt Skkl wrki t a k kne wtkk i tt se ki . E k dr ie bua. E t wpa tso ittsk esepa suluwekewa. 15 Be e ch kaneblk Skkl a bua
14 Be
Be kanebl as be wr bua Skkl wa
2 Timoteo2,3
410
as ie wa be wr bua. Swbla ysys tt moki e wa, k shiliwar shilitshilit as be k jarka be kan ki . 16 Kapak k dr Skkl dalioie, k w ta, tt ese kos yki be e skttsa. Tt ese t se wttsmi sulu a, t Skkl tt iutia. 17 Tt ese t ssuluwwami wes smew t skat es. k Wpa bl ki Himeneo ena Fileto epa swblaweke kache tt wa. 18 Iepa t tt moki watttsa. Iepa t swblaweke kache tt wa. Iepa t icheke t mik se wskue, eta e dr wes se wikl duwa shkenekanetke Skkl a es. E kueki mik se duowa, eta se nu k shkerpakane aishku ta. Tt e wa iepa tso welepa er suluu k ta k ierbliarak Jess mik. 19 Iepa t swblaweke kache tt wa, er Skkl tt dr moki e k manerta, e k wti rta wes k blublu k wti rta es. Itso kitule Skkl ykku ki , e t ich: Wpa dr Skkl icha, esepa suule ie wa bua. ies e t ich: Wpa ich t iepa dr Skkl icha, esepa kawta sulu kos wamblekerakit e oloyk. 20 Inukl blu u a tka tso daklili welepa yule orochka wa, inuklchka wa, ese dr tka buabua ikaw tku ke bua ese tkie. ies u e a tka se tso yule skauchka wa, ies kal yule tkaie ese dr tka se. 21 Es se dr. Se e kknuke sulu e yki , e ta se dmi wes tka buabua manene es, batseoule, dr bua se Bl a yi ulitaneie tsotke kos bua ese woie ie a. 22 sulu wamblak duladulapa na, ese kos yki be tkshkar. E skie be e ch senuk ysys. Be k erbl Jess mik. Smalepa dalrits. r sulitane ta. E kos yul smalepa t Skkpa chak er ies be sen b manene wa esepa kos ta ita. 23 Tt k w ta, ese kabewekerakit, e k iutar be t. Be wa ijcher bua t tt ese t sulu se k ippk. 24 Skkpa Jess kan mso k kawta e tiu k ipp a. E skie ese k senuk br sulitane ta. Ese a swblarmi bua Skkl tt wa, sulitane dalttsekeit er bua wa. 25 Wpa k na tt moki iutak, esepa kawta shu lit er bua wa, isalema wekk al ta iepa er maneu mi Skkl a ta iyrmine tt moki wa. 26 Iepa er manewne, e ta es me iepa tkmishkar b ul a. Ie wa iepa tso klulewa wes dla klulewa sho a es as iepa e wambl wes ie ki ikiane es.

kawta wa ijchenuk t mik k i erkewatke, eta kaw sulu datse tai ski . 2 P wk e dalritsra. Iepa er murawa inukl ki . Iepa e ttsraka tai , k tkirpa yi sk ki . Iepa chra sulu. Iy ena im, epa tt k iuteparakit. Iepa er sulu, k wstela chepa yi a. Iepa k t Skkl daliepa. 3 K er ttsrpa bua yi ki , k er buarpane yi ki . Iepa biyblra tai . sulu datse iepa er a, ese w wamblera iepa t. Iepa t sweikera siar. bua kos suera sulu iepa t. 4 yi sulu wamblera akirie, yi wamblera k ul klule. Iepa e ttsraka tai shute. Skkl

1Be
Mik k i erkewa, eta sdits e wamblra sulu
411
2 Timoteo3,4
k dalritsepait, e skie tso k i a sttsweke bua, ese wa iepa wbatsra tai . 5 Iepa e t moki Skkl daliekerakit, er wes ie wamblrak e wa iwnewa t e dr kache. Esepa yki be e kkn. 6 Wpa esepa welepa micho u t u t ta iwachekerakit t itso spattk, er e dr kache. Iepa tso alaklpa ki tr tottola esepa daki uk. Alaklpa esepa tso klulewa sulu wamblekerakit ese ul a. sulu wa iepa wbats, ese t iepa erkiweke tai . 7 Iepa e yuak tt kuaki wa mirmir kekra, er Skkl tt moki k ska iepa er d. 8 Iepa esepa t Skkl tt moki cheke sulu wes k iaia Janes ena Jambrs t Moiss y sulu Skkl tt kueki es. Iepa k a kabikeitsia bua. Iepa k erblkuia moki Jess mik. 9 Er wambleke iepa t, ese w k ki k dpa tai . Bet ta sulitane wa ijcherdawa t iepa w ta wes ibak k iaia Janes ena Jambrs epa ta es. tt e k

tt wa ye swblaweke e jcher bua be wa. ies wes ye ser, kiane ye ki , wes ye erbl Jess mik, wes ye t sdalttseke er bua wa, wes ye t sdalritseke, wes ye weine e kos dalttsy, e kos jcher bua be wa. 11 Wes ye ybak sulu p t, wes iepa t ye weik siar Antioqua ena Iconio ena Listra, e kos suule bua be wa. Ye weinebak tai siar er Skkpa Jess t ye tsatk e kos yki . 12 Tt i dr moki : yi senak ysys wes Cristo Jess ki ikiane es, esepa kos weirda siar ie tt ki . 13 Er p sulusipa ena ski tu kwakpa esepa k e wamblra sulu shute, ski tu k ena e ki tu k. 14 Er be e tkwa darr kek ra tt wa be wblaone e a. Tt e dr moki e jcher ysys be wa. Wpa t be wblao iwa epa suule bua be wa, e kueki be e tkwaia kekra. 15 Es ies, mik be i alala, eta Skkl ykku batser e suule be wa, e a be talane. Tt e t be a ikkachmi t Skkl t se tsatkmi se erbl Cristo Jess mik e batamik. 16 Skkl ykku kos, e kitule ysys wes ie wk t ibikeits es. E dr bua se a swblawoie, swuoie, sshuloie, ies ikkachoie se a wes seneke ysys 17 as wpa dr Skkl icha, esepa yr bua daaie tsotke bua kos ese u k. 1 Cristo Jess datskene sblie k i a olo ta tai sblrulunebak kos ena stso ttska kos esepa shu lk. Ie wa ena Skkl wa, ye t be a ich t be k 2 ie tt bua pakk krr, be na ipakak be k na ipakak, er ipak kekra. Sshu l, su, spatt, swbla ena er 3 Kaw datse eta p k t Jess tt moki e ttsepaia. E skie bua wa. swblau kwakpa yuleke iepa t tai iepa wblawoie tt wse ttsak iepa na ese wa. 4 Tt moki e waterattsarakit ta kapak se kos ese klwerarakit. 5 Er be e tkwa darr. Be erbik bua ysys. Kos bua. Jess tt bua pak. Kan kos meat Skkl be weirke e daltts t be a, e wakane er bua wa.

10 Er
Pablo t Timoteo bata patt
2 Timoteo4
6 Ye
412
dukewa, e kw dkewatke. Ye a ta e dr wes yi mekes Skkl a idalioie es. 7 Ye e tkwa darr kan me Skkl t ye a e a, e wawy bua, ye e batseits iwawoie kekra. 8 E kueki sene ysys sk, e tso blule ye a. Mik ikw de, eta imera ye a Skkpa Jess dr sshulkwak ysys e t. K dr ye a, ies e dr wpa na ie dalr tai ena itsorak ie datskene olo ta tai e panuk esepa kos a.

t ye mat, tso k i ki e dalrmik ta ima Tesalnica. ies Crescente ma Galacia ena Tito ma Dalmacia. Lucas ate ye ta. E kueki be shk bet ye weblk, k be e wklu k wa. Marcos yul ta ikibitu e ta. Ye ki ie kiane e ki muk ye kan wa. 12 Tquico patkmiy feso. 13 Be weiky, mik be datse, eta ye paio ki kku meaty Trade Carpo u a, e tsbitu a. ies ye ykku meat tse, e shua wele tso, e dr iyiwak kkulit yule ykkuie, ese kos kiane ye ki , tt buaiewa tso kitule iki e kueki , e kos tsbitu a. 14 Alejandro dr yi yukwak tabechka wa, e e wambl sulu ye ta. Skkpa Jess t ie patuera wes ie e wambl es. 15 Tt bua pakekes e ch ie t sulu. E kueki be e kkn ie yki ies. 16 Ye ts mine shu l swkirpa ska eta k yi d ye ki muk. Sulitane t ye mat ekrla. Skkl m k t iepa weik e ki . 17 Er Skkpa Jess t ye ki m, ie t ye a idich m as ye t Stsatkkwak tt pak sulitane tso ee, k dr judiowak, epa kukua. Es Skkpa Jess t ye tsatke ye bolkpa na ye ttakwa epa ul a. 18 ies ie t ye yerattsa sulu kos e ul a. Ie t ye tserami k ja a w ie tkr sblie ee, es ye tsatkerait. Ie ki kkas tai kekra! Es e idir.

9-11Demas
Pablo tt bata ch Timoteo a
ena quila ena Onesforo yamipa, epa shke a. 20 Erasto e tsat Corinto. Trfimo kirirke, e meaty Mileto. 21 Be m bitu kam tskiridi dwa e yki . Eubolo, Pudente, Lino, Claudia ena syamipa kos tso er epa t be shkewmi. 22 A s Skkpa Jesucristo tsoie be ta. A s Skkl er bua ch a ulitane a tai .

19Prisca
Pablo e chat
Ykku kit Pablo t Tito a

Tito
Mik Pablo bak klulewa Roma e ynettsa, eta ykku i kitit Tito a duas dabom teryk ki maal ena teryk ki skel Jess kunebak e ukuki (63-65 DC) e ulatk. Swa ijcher t Tito erbl Jess mik Pablo tt wa. E ukuki ta ie kanebl Pablo ena Timoteo epa ta ita. Mik Pablo ts bak klulewa e ynettsa eta ie kanebl Tito ta knane blublu tso day ki Mediterrneo e a e et ki Creta ee. E ukuki ta Pablo minea bnet ta ie t Tito mat e skie. Pablo ena Tito bak senuk e kw ska ta Creta wakpa bak senuk sulu. E kueki Pablo t ykku i kit Tito a ipattoie t se wse kawta shu sht Jess mik erblkwakpa wkirpaie ena iki mukwakpaie. ies Pablo t ie patt t wes ie t wpa k ki Jess tt bua kiane, esepa wklwmi. E k ie ta Pablo t ie a ich t swblau kwakpa kache tt wa esepa dra ski tu k.
dr Pablo. Ye dr Skkl kan mso. ies ye dr Jesucristo tteklpa ts epa ekl. Ie t ye patk wpa shu kitbakit, esepa ki muk as ik erblrak buaie ie mik ena siwa moki e k w ar bua iepa 2 Es iepa ser micho aishku ta Skkl ta, e w paneke iepa t na. krr. Skkl k kach ta. Kam k i yr e yki ie kabl sene micho muk se a. 3 Mik kw mebakit e de, eta ie t Jesucristo tt bua e w kkach sulitane a. Tt e w pakk ye ka Skkl dr Stsatkkwak e t. 4 A Tito, ye tso ykku i shtk be a. Tt mik se bl erblke e wa be dr wes ye al chk es. Skkl dr Sy ena Jesucristo dr Stsatkkwak, ena sene br m be a. as epa er bua ch

1Ye
Shkew
t be mat Creta, kan kianeia w, e eukwa. ies ye t be mat ee as be t wpa tkka Skkpa icha wkirpaie w itsorak erule erule ee Creta kos a wes ye t be a iy es. 6 Wpa serke ysys, k yi t sulu kuepa iepa ki ikkatoie, esepa yul. Esepa k alakl tsu kwa ekl , e
5 Ye
Wes Skkpa Jess ichapa wkirpa k senuk
413
Tito1,2
414
dalik tai . Esepa alar kos k erblk Jess mik bua, k kkatnuk ki . Esepa alar k iepa tt dalik bua. Wpa esepa tkka be t Skkpa 7 Skkpa icha erule erule epa wkirpa Jess icha erule erule wkirpaie. dr wes Skkl kan kueblupa es. E kueki esepa k senuk ysys, k yi t sulu kuepa iepa ki ikkatoie. Esepa k e tts t iepa wa yi jcher tai sulitane tsata. Esepa k dr ksikie, k e tttaka blo wa. Esepa k kne ippk yi ta. Esepa k kne inukl klu k kache wa ski tw wa. 8 E skie iepa k syamipa datse iepa pakk, esepa kikwa er bua wa. Esepa ttsr bua bua kos e u k. Esepa k erbikk bua, senuk ysys ena batser ena e kknuk. 9 Jess tt ysys wa iepa wblaoule, e a iepa k e tkkwa darr, k kne iloyk. Es esepa t smalepa ki mmi Jess tt moki wa. ies wpa t tt moki cheke sulu, esepa a ikkayrmi t wes iepa t ibikeitseke, e dr sulu.

mik erblkwakpa serke Creta epa shua tai stso k na Jess tt moki e iutak. Iepa esepa kibiiepa dr judiowak t swblaweke t Jess mik erblkwakpa kawta senuk wes judiowak ser es. Tt pakeke iepa t, e k w ta. Iepa t ski tweke. 11 Iepa mir u t u t swblau k kache tt wa, es iepa t u wkpa welepa tso, e kos wa kachwekewa kache tt wa. Iepa t swblaweke es inukl klwoie. E kueki iepa esepa kawta wklw. 12 K iaia wm bak ekl Creta e wa yi jcher tai , ie t iwakpa y i es: Creta wakpa kach tai kekra. Iepa dr wes iyiwak kairu es, iepa bikr tai , chk tai . 13 y ie t, e yne, e kueki iepa u darr as iepa t tt mik se erblke e iut ysys. 14 Es iepa t judiowak t kache tt pakeke k w ta, ese k iutepaia. Es ies wpa t tt moki e watttsa, esepa tt dalino k daliepaia iepa t. 15 Wpa er manene, esepa a kos dr manene. Er wpa er sulu, k erbl Jess mik, esepa a k dr manene. Iepa er ena iepa erbik dr sulu. 16 Iepa e ch t iepa btse bua Skkl mik, er wes iserdak sulu, e wa iwnewa t e dr kache. Iepa dr sulu ichk, k t Skkl tt dalierak, k iarak bua or ys.
10 Jess

be k swblau k kekra Jesucristo tt moki wa. 2 Wpa kkpatke, esepa wbla t iepa k e kknuk sene sulu yki . Iepa k senuk bua ysys as sulitane t idali. Iepa k erbikk bua ysys. Iepa k e tkkwa darr tt mik se erblke e a. Iepa k sdalritsk moki ena kos dalttsk er bua wa. 3 Es ies taypa kkpatke, esepa wbla senuk Skkl dali a. Iepa k kne blo kukueblkwa. Iepa k kne biyblk. E skie iepa k swblau k

1Er
Wes se kawta senuk Skkl a
415
Tito2,3
senuk bua. 4 Iepa k taypa wblau k t ikawta imaso ena ilarla epa dalritsk bua. 5 Iepa k erbikk ysys. Iepa k senuk k trrta. Iepa k iu kanu k bua. ies iepa k iwm dalik bua as k yi t Skkl tt ch sulu. 6 ies duladulapa patt t iepa k e kknuk sene sulu kos yki . 7,8 Be sen ysys iepa wrki as iepa ser wes be ser es. Mik be tso iepa wblau k, eta iwbla ysys er moki wa Skkl dalioie, es k yi a sulu yrpa be ki . Es be bolkpa k a sulu ku nuk be ki , e kueki iepa jardaka se ki . 9 Stso klulewa kan msoie, esepa patt t iepa k iwkirpa tt kos e iutk er bua wa as iwrdak bua iwkirpa wa. Iepa k kne iwkirpa iutk ksik wa. 10 Iepa k kne iwkirpa yi ekiblk, e skie iepa k kos wekerakit e u k bua ysys iw kkachoie kos wa t Skkl dr Stsatkkwak, e tt dr bua. 11 Skkl t stsat k, e watkekeit sulitane a. Es ie t se a iw kkacheke t ie er bua ch se a. 12 Mik se na iane t kos Skkl er bua ch se a, eta k se na sulu wamblakia wes wpa k t ie dali esepa es. Iepa er merie sulu ki . E skie se erbikak bua. Se senak ysys ena batser ie a wes ie ki ikiane es, se serkeia k i ki e dalewa. 13 Se tsoia k i ki eta se tso Jesucristo datskene olo ta tai , e panuk, e t se ttsweke bua. Ie dr Stsatkkwak, ie dr Se Kkl tai e. 14 Ie e mettsa ttwa se skie se yottsaie sulu kos e ul a, ies se er paikloie manene. Es se de ie wk a, es se er de bua u k kekra. 15 A Tito, tt e ch iepa a, iepa patt, iepa u dich wa. Es k yi t be watepattsa.

Tito, isk chne iepa a t k wkirpa ena sshkkipa, epa dali, . Ich iepa a t a tso erki bua kos e woie. 2 Iepa k iepa tt iut kne yi chk sulu; iepa k senuk br, sulitane a er bua chk. Iepa k sulitane sauk er bua wa. 3 Se bak senuk sulu, k kabikeitsta bua, k Skkl tt iuteta. Se bak senuk ki toule; se bak klulewa sulu ul a. sulu kiane se ki wambl, ese wamblk se bak. sulu t se ttsweke bua, ese wamblk se bak. Se bak senuk sulu a. Se bak ukynuk ki . Se sauk sulu smalepa bak, ies iepa sauk sulu se bak. 4 Er Skkl dr Stsatkkwak, e er bua ch sulitane a, ie na se dalr tai , e kkachit se a Jesucristo wa. 5 Ie t se tsatk ie wk er wa, k dr t se serke ysys e kueki . Ie se su er siar wa, e kueki ie t se tsatk. Skkl t Wikl Batser m senuk se a, e t se er paikl manew yu paali . Sene paali mit se a. 6 Skkl t iWikl m se a tai Jesucristo dr Stsatkkwak, e batamik. 7 Skkl t se klw wes p bua ysys es
1A

Wes Jess mik erblkwakpa ulitane kawta senuk
Tito3
416
ie wa, ie er bua ch se a, e kueki . Ie t iw es as se ser micho ie ta. E w paneke se t krr, ttsne bua wa. E kos kueki iepa k senuk bua ysys Skkl a. 8 Tt ikk dr ysys. Ye ki ikiane t be t tt ikk wa sk wblaw tai bua as wpa erblke Skkl mik, esepa tsoie bua u k. yi ikk dr bua sulitane a ski moie bua. 9 Er be e skttsa tt t sulu sblabatslor yki ese kos yki . P welepa na sbak k iaia, esepa ditsw ese tt pakak kekra, esepa yki be e sk. ies p welepa uuke ksik wa kekra tt dalino mne Moiss a e ki , esepa yki be e sk ies. u esepa kos k w ta, k dr ie bua, k a ski mer wa. 10 Yi t Jess mik erblkwakpa blabatslor, ese wu darr etkicha btkicha. K it iiut, eta ie uyttsa a shua. 11 Be wa ijcher bua t p ese er suluwwa sulu t. sulu wamblit, ese t ikichatttsatke.

Tquico, e ekl patkekey be ska. Mik ie de, eta be kaw yttsa ta be shk krr Nicpolis w ye tso ee. Ee ye t ibikeitstke tskiridi tku k. 13 Zenas dr sshu lkwak ena Apolo, epa ki m bua kiane iepa ki kos e wa, as imirak bua. 14 Se icha wbla bua kos bua e u k. ies iepa wbla ssiarpa ki muk. Es iepa sermi bua Skkl wrki .

12 Artemas
Tt bata yne Tito a
kos tso ye ska, epa t be shkewmi. Wpa na sa dalr tt mik se erblke e dalrmik, epa shke a. A s Skkl er bua ch a ulitane a.
15 Iepa
Pablo e chat
Ykku kit Pablo t Filemn a

Filemn
Pablo t ykku i kit mik ie bak Roma swto w a eta. E kw ska ta ie t ykku kit feso ena Filipos ena Colosas wakpa a. Ie t ykku i kit ikl ekl ki Filemn e a. Ie serke Colosas ee. Ie t kan mso k patueta ese tottsa ekl e ki Onsimo. E ukuki ta Onsimo t ie yi bllur ta ibakshkarmi. E kw ska ta akblkwakpa ttekelur. E kueki Onsimo bakshkarmi d Roma. Ee Pablo tso wtulewa Jess tt bua pak kueki . Pablo t Onsimo a Jess tt bua pak ta ierbl Jess mik. E kueki ie shkakmine iwkir Filemn ska ie a kt kt chkne. E kueki Pablo t ykku i kit Filemn a as ie k ulurka Onsimo ki . Pablo t ich Filemn a t Jess na ie dalne tai ena sulu nu tso ie ki e oloyait ta ikiwa bua. Es ies ie kawta Onsimo ki inu oloyk ta ikikwa wes iyami ek ka es. Ski Onsimo griegoie e w kiane ch kanenam bua. Er ykku i t ich t kam Onsimo t Jess tt kl eta ie k dr kanenam bua. Es Pablo tso ichk t Jess batamik Onsimo dmi wes iki w kiane ch es. Shkew
Filemn, ye dr Pablo tso wtule Cristo Jess tt pak kueki , e tso ykku i shtk be a. Ye ena syami Timoteo, epa t be shkewmi. Be dalr tai sa na, ies be tso kaneblk Cristo a wes sa es. 2 ies sa t syamipa ki Apia ena Arquipo, epa shkewmi. Arquipo dr Jesucristo tt bua e tsatkkwak bua wes sa es. ies Skkpa Jess icha erule daparke be u a, epa kos shkewmi sa t. 3 Skkl dr Sy ena Skkpa Jesucristo, as epa er bua ch ena sene br m a a.

1A
t be tt tts t be erblke bua Skkpa Jess mik, ies sbatser malepa kos dalr be na. E kueki mik ye ttke Skkl ta, eta kekra wstela chekey be dalrmik. 6 Tt mik se erblke e a be e
4,5 Ye
Pablo t wstela ch Sy a Filemn ki
417
Filemn
418
tkwa bua syamipa ta ita. Ye tso ikik Skkl a t e wa bua kos wmis Cristo dalrmik, e ar be na. 7 A yami, sbatser malepa kos er pableke be t bua, iepa dalr tai be na. E t ye ttsweke bua, ttsskua ye er dekane.
kueki ye t be a iki er bua wa t kiekey be a, e w . Cristo t ye a kaw m be kk iu k. Er se dalr tai , e kueki ye t be a ikieke er bua wa. Ye dr Pablo kkpatke tso wtulewa Cristo Jess tt pak kueki e. 10 Ye be a iki t Onsimo sane er bua wa. Ie erbl Jess mik ye tt wa e w ye tso wtule ee. E kueki ie dr wes ye al es. 11 Kua ta ie bak be wa toulettsa be kan msoie k dr ie bua be a, er i e ta ie dr bua be a ies ye a. 12 Ie dalr tai ye na, er ye t ie patkmine be a. 13 Ye a ta im e tsat ye ta ye ki moie be skie ye tsoia wtulewa Jess tt bua pak kueki e dalewa. 14 Er k ye na wak kam be t ikw m e yki . Ye ki ikiane t weke be t, e b be wk er wa, k dr t ye t be k iu k e kueki . 15 Isalema ie minea be yki ekul as idne tso be ta kekra. 16 Er ie dene e k dr kan msoie , ie dene be yamiie Jess tt wa dalr tai be na, e dr bua shute kan mso se tsata. Ie dalr tai ye na, er ie dr be kan mso, ies ie dr wes be l es Jess wa. E kueki be k idalritsk, ye t idalritseke e tsata. 17 Be t ye klw be yamiie Jess mik erbl e wa, e ta ie kl wes ye wk es. 18 Ie t il sulu wambl be t ie aweke il kueki , eta ye a iskie. 19 Ye dr Pablo tso ykku i shtk ye wk ul wa, e wk t ie nu patuera. K ye na ichak, er k be na ichkwa t ye tt wa be t Jess tt klo, e kueki be wa nu taia ye a. 20 A yami, be weiky, be m er bua ch ye a Skkpa Jess dalrmik. Ye er pabl Cristo batamik. 21 Ye wa ijcher bua t be t ye iutera, e kueki ye tso ykku i shtk be a. Ye na iane bua t kiy be a, e tsata be t iwera. 22 ies Skkl m t kaw m ye a a pakoie wes a tso ie a ikik es. E kueki u yul ye a.

8,9E
Pablo t Onsimo tt ch Filemn a
t be shkewmi. Ie tso wtule ye ta Cristo Jess tt pak kueki . 24 ies Marcos, Aristarco, Demas ena Lucas, epa kaneblke Skkl a ye ta, epa t be shkewmi ies. 25 A s Skkpa Jesucristo er bua ch be a.

23 Epafras
Pablo e chat
Ykku kitule hebreowak a

Hebreos
Ykku i kite Israel aleripa erbl Jess mik epa a. ies iepa ki hebreowak ena judiowak. K yi wa ijcher yi t ykku i kit. P wele t ibikeits t Pablo t ikit. Wele sk t ich t Bernab t ikit. Wele t ich t Apolo t ikit er k swa ijcher yi t ikit. Wele t ibikeits t ikite Roma wakpa t Jerusaln suluowa e yki duas dabom kuryk Jess kunebak e ukuki (70 D.C.). Israel aleripa erbl Jess mik e kueki epa bak weinuk. Iepa welepa na ierbl Jess mik e oloyak ta ishkakne Moiss tt diki a. E kueki ykku i kite iepa a iki morak e tkkwa darr Jess mik. Ski tu kwakpa t iepa wblaweke t Jess k dich ta iepa ki moie, e kueki iepa kawta iepa erbl imik e oloyk. E kueki ykku i kite Jess mik erblkwakpa a Jess kkachoie iepa a i es: Skkl e kkach se a Jess wa as se na iar bua. K iaia ta ie utbitu se ta itteklpa wa ena ibiychkwakpa wa ena Moiss wa, er bataie ta iut se ta il ekl Jesucristo e wa. E k ie ta k iaia Skkl t iybak t ie kablrane Israel aleripa a. E w tka Jesucristo wa e ch ykku i t. ies sacerdotepa t iyiwak jcheke Jerusaln k bit ekk judiowak nu oloyoie. Iyiwak jchrke e k dich ta se nu paiklottsa daaie. E kueki iepa t ijcheke kekra er e k dr bua shute Skkl wa. E kueki Jesucristo ktewa etkicha se nu paiklottsa, e je dr bua shute Skkl wa. E kueki Jess dr ibuaie. E kueki se kawta erblk ie mik ena ie kawta tt iut. I eta ie tkr Skkl wrki se tt chk Skkl a. Ie dr ibuaie e kueki Israel aleripa erbl ie mik epa k kawta ie oloyk. Ie wa iy t ala y se a dka ikaska. E kueki se kawta senuk e meulettsa weinuk erbl Jess mik e kueki . Se t ie watttsa e ta Skkl t se shu lera wes ie t Israel aleripa shu li es.
utbitu tai se ypa bak k iaia epa ta itteklpa wa. Ie utbitu iepa ta tai kuaki kuaki . 2 Er i e ta, mik k i erkewatke e kw ska ta, ie tt se ta iwk al patkit k i ki e wa. Tsawe ta ie t yi ulitane y il ta ita. ies ie t il tkkabak as yi ulitane d ie ul a aishku ta. 3 Skkl Al dr iy olo tai e. Wes Skkl dr e su ie dr.
1Skkl

Skkl ut se ta il wa
419
Hebreos1
420
yi ulitane kicha atser ie wa itt dich tai e wa. Se nu paiklttsait e ukuki ta ie tkka k ja a dalirta tai Skkl ul buakka. wa iwnewa t Skkl Al dr Skkl biychkwakpa tso k ja a, epa kos tsata. Es ies wes Skkl t ie ki iwk al, e dr buaiewa wes ie t ibiychkwakpa ki e tsata. 5 Skkl ykku ki itso kitule t Skkl t ich il a: Be dr ye al; i e y ikkachtke t ye dr be y.a
4 E
Skkl Al olo ta tai shute Skkl biychkwakpa tsata
Er tt e k yule ie wa ibiychkwakpa isie a. ies Skkl ykku ki Skkl t il tt ch i es: Ye t ichera t ye dr ie y, b eta ie dr ye al. Er Skkl k wa ibiychkwakpa isie tt yule es. 6 ies mik ie t il ekl me, e patkeketke k i a, eta ie t itt y i es: Ye biychkwakpa ulitane kawta ie dalik tai .c
Tt ekk kos kueki se wa ijcher t Skkl Al dr Skkl biychkwakpa ulitane tsata. 7 Mik Skkl t ibiychkwakpa tt cheke, eta ie t ich i es: Ye t ye biychkwakpa patkeke wes siwa batsi r es, epa dr ye kan msopa patkekey wes b wrkua war es.d 8 Er ie t il tt cheke i es: A Skkl, be t swttseke sblie e dr ybi! Be t swttseke ysys. 9 Sene ysys dalr be na, er sene sulu ar sulu be na; e kueki , ye dr be Kkl, e t be klw ta ttsne bua my be a tai be malepa ulitane tsata.e

10 ies
Skkl t il tt cheke i es: A Kkl, tsawe ta be t k i y, ies k ja ena kos tso iki e y be wk t. 11-12 E kos chrawa erdawa wes datsi nurwa ta ier wa es, e kos manerdattsa wes sdatsi manew ta iwtrwa es. Er be tsotke kenet. Be k manerpattsa, be ser micho.f
1.5 Salmo 2.7 b 1.5 2 Samuel 7.14; 1 Crnicas 17.13 c 1.6 Deuteronomio 32.43 1.7 Salmo 104.4 e 1.8-9 Salmo 45.6-7 f 1.10-12 Salmo 102.24-27
a d
421
13 Skkl
Hebreos1,2
t ich il a i es: Be e tkser ye ul buakka d mik ye t be bolkpa mr be kl diki a eta.g
Er Skkl k wa tt e yule ibiychkwakpa isie a. 14 Skkl biychkwakpa dr wes siwa es k wrta. Epa kos kaneblke Skkl a. Ie t iepa patkeke wpa tsatkrda, esepa ki muk. E kueki ie k wa tt ese yule iepa isie a. Al dr yi ulitane tsata, e kueki se k e tkkwa darr ie tt bua moki ttsule se wa, e a as k se mine wes kan mi di ki es. 2 Skkl t itt dalino, e meatbak ibiychkwakpa wa se ypa wa tt e daline, e nu ki iepa weine bak k iaia epa a. Wpa kos k wes ikawta weinuk es. 3-4 Es ibak iepa ta, er Skkl Al tt bua, e wa se tsatkrmi, e dr tt buaiewa tt ulitane tsata. Stsatko tt, e ts y Skkpa Jess wk t. Wpa t tt e tts, epa t iyne se a ta iw kkachrakit t e dr tt moki . ies k or yi a ese o Skkl t iepa wa tai kuaki kuaki iw kkachoie t ch iepa t e dr moki . ies Wikl Batser wa ie t im se a kanebloie bua ie a tai kuaki kuaki wes ie ki ikiane es. E wa ie t iw kkach t iepa tt dr moki . Tt e w k daline se wa, e ta wes se tkmishkar inu ul a?

1Skkl
Skkl Al tt bua e kawta dali
ta k i manewerattsane Skkl t bua paali , e chk sa tso. Skkl t ibikeitsbak t k paali e k merpa ibiychkwakpa a as iepa d iwkirpaie. 6 K idr es. Ie t ibikeitsbak t imerda sdits ul a. E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: A Skkl, Sdits dr yi? Ik e ska be er de? Wes iepa ki be tkine? 7 Er ekul iepa y be t be biychkwakpa diki a dishet tsir. Er iepa yb olo ta tai dalirta tai . 8 Iepa tkka be t yi ulitane yb e wkirie.h
5 Aishku
Jess dbitu se yamiie
Ykku e ich t Skkl t se tkka yi ulitane y ie t e wkirie. yi ulitane e w kiane ch t k ku, e k ku se ul a. Er i e ta kam se t isawa es. 9 Er se wa ijcher t ch ykku e t, e w tka Jess wa. Ie yne sditsie, e wanewa Skkl biychkwakpa diki a dishet tsir ekul . Skkl er bua ch se a, e kueki ie t Jess mettsa ttwa
1.13 Salmo 110.1
2.6-8 Salmo 8.4-6
Hebreos2,3
422
sulitane nu skie. Jess weine siar ktewa se skie, e kueki Skkl t ie ki kaka tai , tkka yi ulitane blie dalirta tai . 10 Skkl dr yi ulitane w, e kos tso ie wa ies ie a. Ie ki ikiane t se tai dr ie alar esepa d ie ta ita olo ta tai . E waw ie t Jesucristo wa. E kueki bua idir ie a t Jess weine ktewa stsatkoie. Es kos kiane Skkl ki t Jess t iw stsatkoie, e wit seraa. 11 Jess ena se batsewekeit, epa Y dr ekl , e dr Skkl. E kueki jane ichk t se dr ie lpa ena ie kutapa. Jess dr Skkl Al, e k 12 Es itso kitule Skkl ykku ki w ie t ich Skkl a i es: A Skkl, ye t be tt chera ye lpa ena ye kutapa a. Mik iepa dapau ke, eta ye t be ki keraka tts wa iepa kukua.i 13 ies isk tso kitule Skkl ykku ki w Jess t ich i es: Ye erblra Skkl mik.j ies ichit: e ye dur, wpa me Skkl t ye a alarie, epa ta.k 14-15 Se dr Jess icha. Er se dr sdits . Se ulitane serkeia ta wa yki , e wa se tso klulewa. E kueki Jess yne sulu se suar sdu sditsie. Ie dbitu e muktsa ttwa se skie e alokaie b iane sduwa wa yki , e ul a. 16 Iwnewa wiie e ki . Es ie t se tsatke, se suar sdu bua t Jess k dbitu Skkl biychkwakpa ki muk. Ie dbitu se dr se y bak k iaia Abraham, e aleripa ki muk. 17 E kueki ie yne sditsie wes se es as ie d sacerdote kibiie se tt chk Skkl a e wakanewekeit ysys. Ie dr sdits wes se es, e kueki ie t se sueke er siar wa. Ie wk e mettsa ttwa se skie as se nu oloyar se ki . 18 Ie weinebak ies ie erkione sulu wamblk, e kueki i e ta wpa erkiorke sulu wamblk, esepa ki mermi bua ie a.

yamipa, a batseo Skkl t. Ie t a kloak as a d ie ichaie. Jess bikeits buaie. Se t ichekeka t ie dr Skkl ttekl buaie ena se sacerdote kibi mik se erblke e. 2 Skkl t ie tkka kaneblk se sacerdote kibiie e wakanewit ysys wes Moiss t, kan me Skkl t ie a, e wakaneo ysys es. Kos kiane w Skkl w a e o Moiss t ysys. 3 Er Jess dalirta tai tkka Moiss tsata wes u wk dalir ka u tsata es. 4 Se wa ijcher t u ulitane yu yile t, er Skkl dr tk yi ulitane yukwak. 5 Moki Moiss kanebl ysys Skkl w a ikan msoie. o ie t, e wa ie t bua kkachera Skkl t aishku ta Cristo wa e klea. 6 Er Cristo dr Skkl wk al, e kaneblke ysys se dr wes Skkl w es epa wkirie. bua y Cristo t t idoia se a, e w panekes krr ttsne bua wa k t iloy, e ta moki se dr Skkl icha.
1A

Jess dr Moiss tsata
2.12 Salmo 22.22
2.13 Isaas 8.17
2.13 Isaas 8.18
423 A e kkn Skkl k watarttsa
Hebreos3,4
kueki , ch Wikl Batser t Skkl ykku ki , e w iut bua. E t ich i es: cheke Skkl t e tts a t i e ta, 8 eta k a er daru kwa iyki wes a ypa bak k iaia es. Iepa e kaka e u k ksik ksik Skkl wa. Iepa t ie watk k sir po w k yi serku tai e k a. 9 Skkl t ich t duas dka dabom tkyk (40), e dalewa ye t k or yi a ese w tai iepa sewoie, iepa kknoie, er iepa t ye watk tai . 10 E kueki ye uluneka tai iepa ki eta ye t iepa ch i es: Kekra iepa k ki ikiar t ye iepa wtts, iepa k senak wes ye ki ikiane es. 11 E kueki ye uluneka iepa ki eta ye ich t iepa k dpawa w warma iepa enuweke ye t ee.l 12 A yamipa, a e kkn d a isie er sulurwa ta a k erblia Skkl chk e mik ta a e batsttsa iyki . 13 E skie a er dich i kekra stsatk kw tsoia i e ta e dalewa. A t i es as k a isie e ki t sene sulu wa ta a er darrwa Skkl yki . 14 Se erbl Cristo mik bua kekra d ibata ekk wes kua es, e ta moki se tso ie ta. E kueki a er dich i bua. 15 Skkl ykku t ich i es: cheke Skkl t e tts a t i e ta, eta k a er daru kwa iyki wes a ypa bak k iaia es. Iepa e kaka e u k ksik ksik Skkl wa.m 16 Wpa t Skkl tt tts er iepa e o ie wa ksik ksik, e wakpa dr yi? K dr iepa ulitane yttsa Skkl t Egipto Moiss wa, epa ? 17 Yi ki Skkl ulune d duas dabom tkyk (40)? K dr iepa t sulu wambl k sir po w k yi serku e a epa ? E nu ki idurulune. 18 Yi dpawa w warma a enuweke ye t ee? K a Skkl t ichtke: A k dr iepa t ie tt dalseowa epa ? 19 Es se t isu t iepa k erblne dwa w warma Skkl t iepa enuweke ee. ie mik, e kueki iepa k 1 ies Skkl kabl se a t se dwami ie t se enuweke e a. E kueki e tsoia e dalewa se kawta e kknuk tai d se wele k ul a id. 2 Se a Skkl tt bua e pakane wes iepa bak k iaia, epa a ipakane es. Er iepa k erblne imik, e kueki tt bua tts iepa t, e k dr ie bua iepa a. 3 Se erbl Skkl mik, epa drawa ie t se enuweke e a. Er wpa k erblku ie mik, esepa ch Skkl t iykku ki i es: Ye uluneka iepa ki eta y ichtke iepa k dpawa w warma iepa enuwekey ee.n
7E

3.7-11 Salmo 95.7-11
3.15 Salmo 95.7-8
Hebreos4,5
424
Ie t ich es, er ie kan enewa mik k i yne one eta. 4 Skkl t yi ulitane y d k terl. K de kul ta ie eni. Es itso kitule wele Skkl ykku ki . E t ich: K de kul eta kos ybituit e yne one, e kueki diw e wa ie k kaneblne.o E kueki se wa ijcher t moki Skkl t se enuweke e tsotke. 5 Er tt kitule chtkey, e ki Skkl t ich: Iepa k dpawa w warma iepa enuwekey ee.p 6 Es se wa ijcher t Skkl t se enuweke e tsotke se a. Er wpa a tt bua e pakane kua, epa k dwa, iepa t idalseowa e kueki . 7 E ukuki ta duas tka tai eta Skkl t tt e sk pakne se a kit se bl bak ki David e t e wa. Tt kitule e chtkey, e dr i es: cheke Skkl t e tts a t i e ta, e ta k a er daru kwa iyki . Es se isu t ikw sk m Skkl t se a as se dwa ie se enuweke e a, e kw dr i e. 8 Josu t Israel aleripa enupa ie kw ska ta, ema Skkl k wa ene sk ynene. 9 E w kiane ch t Skkl t se enuwmi wes ie eni mik k i yit eta es, e tsoia wpa dr ie icha esepa a. 10 Wpa dewa Skkl ene e a, esepa enura wes ie eni es. 11 E kueki se k e dich ik shkowa ene e a as se k isie t epa k wa Skkl tt iutne epa wak. 12 Skkl tt dr ttska, dich ta tai , e t iwakaneweke bua tkka tab k yaule didi wi k iok e tsata. Idkewa bua d se er a, se wikl a. kos dalrmik se serke tso blule se er a, ena kos bikeitsekes, ese weblekettsait t bua idir sulu idir. 13 Se e chraka Skkl a. Ie yki kos yit e k a e blnukwa. kos tso ie ie wrki . E kueki se e tkwa darr ie tt a.

wa sacerdote kibi tso ekl, e dr sacerdotepa ulitane tsata. E dr Jess, ie dr Skkl Al. Ie mineatke tso k ja a se tt chk Skkl a. E kueki se kawta e tkkwa darr ie tt bua klwekes, e a. 15 Se sacerdote kibi e wa se wr siar. Mik ie bak senuk k i ki , eta er ie maoule sulu kos wamblk wes se es, er ie k wa sulu wamblne ys. E kueki ie wa ijcher bua t is sttsr mik se maorke sulu wamblk eta. 16 E kueki a shkwa Skkl wrki . Mik ski m kiane eta ikis ie a, k suar ta. Ie t se sueke er siar wa, e kueki ie t se ki mera er bua wa. 1 Wpa dr sacerdotepa kibipa epa kos tso shu kitule iwakpa shua kanebloie imalepa tt chk Skkl a. Iepa kan dr iyiwak jchule ena il sk merke Skkl a, ese wakanu k imalepa nu oloyoie. 2 Iepa dr

14 Se
Jess dr se sacerdote kibi bua shute
5
n
4.3 Salmo 95.11
4.4 Gnesis 2.2
4.5 Salmo 95.11
425
Hebreos5,6
wes imalepa es. Iepa dich k dka bua sulu wklwoie. Iepa weirke siar wes imalepa weir sulu ul a es. E kueki imalepa k wblaule yi bua wa, arked sulu a kekra, esepa wrmi siar iepa wa. 3 ies iepa wakpa t sulu wambleta, e kueki iepa kawta iyiwak jchk m Skkl a iepa nu ki ies imalepa nu ki . 4 Kaneblk Skkl a sacerdote kibiie, e dr kan bua, dalirta tai . K yi yrta sacerdote kibiie iwk er wa. E shushteke Skkl t ta itkka sacerdote kibiie wes ie t Aarn tkka es. 5 E s Cristo k e tkneka sacerdote kibiie iwk er wa e ki koka. E skie Skkl t ich ie a: Be dr ye al; i e ye t ikkacheke t ye dr be y.q 6 Tt kitule sk t ich i es: Be dr sacerdote kekra wes Melquisedec ese es.r 7 Mik Jess tsoia k i ki , eta ie kky Skkl a tai aneule wi wi i wa wa. Skkl a ie yrmittsa duwa ul a, e kueki ie t iki Skkl a t ye yttsa iul a. Ie t Skkl dalieke tai , itt iuteke bua, e kueki kiit e iut Skkl t. 8 Er ie dr Skkl Al, er ie weine tai , e wa ie na iane t wes sweir Skkl tt dali kueki . 9 Mik uk ie patkne e wit seraa, eta ie de Stsatkkwakie. Wpa t ie tt iuteke, esepa kos tsatk micho ie t. 10 ies Skkl t ie tkka sacerdote kibiie wes Melquisedec ese es.

ese tsoia sa wa yno tai , er k a na ianuk bet, e kueki iw pak a a e dr darr. 12-13 K iaia a erblmi Cristo mik, ikk ta warma a detke swblau kwakpaie. Er a sk kianene wblaw Skkl tt tsawe tottola ese wa. A dr wes alarla es k a chk darr ar, tso tsu mik. Kam a a iwr t dr bua dr sulu. 14 E skie chk darr ese dr swblauletke esepa a. Iepa a iwnetke t dr bua dr sulu. E kueki iepa na iane mik ta bua idir mik ta sulu idir. 1 E kueki Cristo tt ts wa swblane, e k charia kek ra. E skie Cristo tt k tso tai , ese wa se k e yu as se yr i ski wes se kibirwa es. K se kne e wblau kne Cristo tt ts jchertke se wa, ese wa. Se wa ijchertke t skawta sulu nu ki sduwami, ese kos oloyk. Se wa ijchertke t skawta erblk Skkl mik. 2 Swsku tt ena sul mka syamipa ki ese tt wa se wblaonetke. Sduulewa shkerdakane ena sweir micho ese tt jchertke se wa. 3 E kueki k se e wblau kia tt ese wa. E skie se k e yu Cristo tt sk tsoia ese wa. Skkl t ikw m se a, e ta iweras es. 4 Wpa wa k inebak Cristo tt wa, er epa t iloy, e ta wes kaw mermine iepa a er maneu kne? bua m Skkl t se a, e
11Tt

A erblke Cristo mik, e k oloyar a t
5.5 Salmo 2.7
5.6 Salmo 110.4
Hebreos6,7
426
kak ttsule iepa wa. Wikl Batser dak iepa ki . 5 Iepa na iane t Skkl tt dr bua. Skkl kw olo ta tai datske aishku ta, e dich kak suule iepa wa. 6 E kos ttsule iepa wa, e watttsa iepa t, e ta wes iepa dmine e ska? E dr wes iepa tsone Skkl Al ttkwane wtwane krus mik es. Iepa tso ie wayuk sulitane w wa. 7 Se dr wes t es. yi kuatkne iki , kali yne iki bua, warma e w tskirmi bua w wrmi bua wes iwk ki ikiane es. T ese a Skkl er bua chra. 8 Er t e ki dikachka tskine, kualk tskine, tskine, e ta e k dr ie bua. Kukur ta iwaynarketke sulu a ta iardawa. 9 A yamipa dalr tai sa na, sa ttke a ta es, er moki sa iklweke t a shkke bua stsatk al ki . A k dr wes wpa t Cristo watttsa esepa es. 10 Skkl dr ysys. A kaneblke bua ie a. A t sbatser malepa ki meke bua, e wekeia a t bua. E wa iwnewa t moki a na Skkl dalr. E kos k ska ie er chpawa. 11 Er sa ki ikiane t a ulitane t, bua weke a t, ese k er bua wa d ibata ekk. Es bua kos panekes, e w dra a ul a daaie. 12 Sa k ki ikiane t a bikr. E skie sa ki ikiane t a d wes wpa erblta moki Skkl mik esepa es. muk Skkl kabl se a, e w panekes ena, e wa iw dra se ul a.

Skkl kabl Abraham a, eta ie k kablne yi sk tt wa. Ie kabl wa, k yi ku ie tsata e kueki . 14 Ie t iy Abraham a: Moki ye iwk tt ich t ye er bua chra be a tai . Be aleripa alweray tai .s 15 Tt e w pan Abraham t ena ta Skkl kablia, e w de iul a. 16 Moki mik se t tt m yi a, eta imekes yi dr se tsata, ese tt wa. Mik se t tt mtke es, eta tt e ki k sk kuia ch. 17 Es ies Skkl ki ikiane kkach wshak wpa a ikabl esepa a t moki iw dra iepa ul a, k imanewepaneit ys. E kueki ikabl iwk tt wa. 18 Es se na iane bua t Skkl t itt m se a iwk tt wa, e k manewepaneit ys, ie k kachta e kueki . Ie t itt m se a iwk tt wa t se erblke ie mik epa tsatkerait. E t se er pableke bua. Tt e w paneke se t krr, e a se e tkwa darr 19-20 Tt e w paneke se t, e t se tkwa darr wes tabechka kekra. tso kan wklwoie day shua es. Jess mkane se yki kewe k ja a. Ee ie tso Skkl w kibi e shu batser tai shute, e a. shu e kkiule r datsi buriri shukuar e wa, e etmik ie tso se tt chk kekra Skkl wrki . Es ie de se sacerdote kibi kekra wes Melquisedec ese es.
13 Mik

Se erblmi Skkl kabl se a, e mik
7
s
1Melquisedec
bak k ki Salem e blie. ies ie kanebl sacerdoteie Skkl dr yi ulitane tsata e a. Abraham e alika blupa skel wa
Jess dr sacerdote kibi wes Melquisedec ese es
6.14 Gnesis 22.17

427
Hebreos7
ilayk Lot minetser epa ki . Mik Abraham dotkene iu a, eta Melquisedec dettsa ie aletsuk ta iki Skkl a as e er bua ch ie a. 2 ies dal kos dne Abram ul a ipp shua, e blatit dka dabop, e eyk mit Melquisedec a. Ski Melquisedec, e w kiane ch sene ysys e bl. ies ie dr k ki Salem, e bl. Salem, e w kiane ch sene br, e r bl. 3 K se wa ijcher t yi dr iy, yi dr im, kueki ies ie dr sene b yi dr iditsw, mik ikune mik iduwa. E kos k ku kitule Skkl ykku ki . E kueki se t ichmi t ie dr sacerdote k ertawa wes Skkl Al es. 4 Ibikeits bua, e ta a wa ijcherda t Melquisedec dalirta tai sacerdotepa dr Lev aleripa, epa kos tsata. Abraham dr se y bak k iaia dalirta tai ese. ipp shua ibolkpa dal de ie ul a, e blatit dka dabop, e eyk ts mit Melquisedec a. 5 Lev aleripa y ts dr Abraham wes Israel aleripa malepa es. Lev aleripa meneat sacerdotepaie. Iepa dr Israel aleripa malepa yamipa, er itso kitule Moiss tt dalino, e ki t Israel aleripa kos kawta iyi kos blatk dka dabop, ta e eyk ts muk Lev aleripa a. 6 Skkl kabl Abraham a t ie dra skkpa tai . Er Melquisedec k dr Lev aleri, er e a Abraham t iyi ts m. ies Melquisedec t iki Skkl a as e er bua ch Abraham a. 7 Sulitane wa ijcher t yi t e ch oka a, ese wk dr yi a iyne e tsata. 8 Israel aleripa t iyi ts meke sacerdotepa dutawa esepa a. Er Skkl ykku t Melquisedec ch wes ie tsoia ttska es. 9-10 Mik Abraham t iyi ts m Melquisedec a, eta Lev kam ku r. Er se t ichmi t Lev aleripa bak t iyi ts m Melquisedec a Abraham wa, Abraham dr iepa y ts e kueki . 11 Tt dalino me Skkl t Israel aleripa a Moiss wa, e ich t Lev aleripa meneat sacerdotepaie Israel aleripa tt chk Skkl a as e t iepa nu oloy. Er e m a nu oloyarmi se ki seraa, ema k sacerdote sk kuaki kianeia. E kueki Skkl t sacerdote sk patk. E k dr Lev aleripa e ekl wes Aarn es. Ie dr sacerdote wes Melquisedec ese es. 12 Sacerdote wsepa sk maneone kuaki , e ta ies tt dalino ts e kawta manewttsa. 13-14 Sacerdote sk patk Skkl t chy a a, e dr Skkpa Jess. E k dr Lev aleripa ekl. Sulitane wa ijcher bua t ie dr Jud aleri. Moiss k wa yule t Jud aleripa dmi sacerdoteie. E ie aleri isie tkuleka sacerdoteie. kueki k 15 Sacerdote sk tknekane kuaki wes Melquisedec ese es, e ta se na iw ane t ies tt dalino meneat Moiss a e maneonettsa. 16-17 Skkl ykku ki itso kitule t ie t Jess a ich i es: Be dr sacerdote kekra wes Melquisedec ese es.t E kueki se wa ijcher t Jess k tkneka sacerdoteie ie ditsw wa wes Moiss tt ki itso kitule es. Ie de sacerdoteie ie ser micho, k dutawa,

7.16-17 Salmo 110.4

Hebreos7,8
428
e dich wa. 18-19 Moiss tt dalino bak kenet, e k a yi onuk bua ysys Skkl wa. E k dich ta, k dr ie bua ese woie. E kueki tt e maneonettsa. E skie tt paali w panekes krr e dr ibuaie tt kchke tsata, e wa se e batswami bua Skkl mik k ki sulu nu taia. 20 ies mik Skkl t Jess tkka sacerdoteie, eta ie kablia iwk tt wa t ikanebl micho sacerdoteie. Ie k kablne es sacerdotepa dr Lev aleripa, epa a. 21 Er mik ie t Jess tkka sacerdoteie, eta ie kablia iwk tt wa tt i wa: Be dr sacerdote kekra. Ye kabl be a ye wk tt wa, e k oloyepay ys.u 22 Es Skkl kabl Jess a, e wa se wa ijcher moki t tt paali mne se a, e dr buaiewa tt kchke mne Israel aleripa a e tsata. Jess wa se wa ijcher ysys t iw sueras. 23 ies sacerdotepa dr Lev aleripa, epa dutawa, e kueki iepa k a kaneblne kekra. E kueki iepa sk tkuleka tai . 24 Er Jess ser micho, e kueki ie k skie yi tknukka. 25 Wpa kos shkkewa Skkl wrki Jess batamik, esepa tt chk ie tsoie kekra Skkl a, e kueki iepa kos tsatkrmi ie a bua kekra. 26 Es se isu t Jess dr sacerdote kibiie chkle. Ie dr batser. K sulu ku iki , k iauleka sene sulusi wa. Ie butsulettsa p sulusipa yki . Skkl t ie tkka k ja a yi ulitane tsata. Sacerdote ese kiane se ki . 27 Ie k dr wes sacerdote kibi malepa es. K bit ta iepa kawta iyiwak jchk m Skkl a iepa nu kueki . E ukuki ta iyiwak k jchekerakit m Skkl a imalepa nu kueki . Er e kos skie Jess e mettsa ttwa etkicha se nu patuoie, e k sk tkpaia. 28 Wpa tkuleka sacerdotepa kibiie Moiss tt wa, moki epa dr wes smalepa es, k dich dka e kknuk bua ysys. Er Moiss tt kite, e ukuki ta Skkl kabl iwk tt wa t ie al tkrdaka se sacerdote kibiie, e dr se sacerdote kibi ybi buaiewa ysys e.

kos cheratse sa t e w dr i: Jess tso se wa sacerdote kibiie. Ie tkr dalirta tai k ja a Skkl ul buakka. 2 Ie dr se sacerdote kibi. Ie tso iwakanu k Skkl w batser chkle tso k ja a e a. E k yne sdits wa, e y ie wk t. 3 Sacerdote kibi kos tkneka iyiwak tsorak iwa jch m Skkl a ena sk mekerakit, e wakanu k imalepa tsatkoie iepa nu ul a. E kueki Jesucristo kawta ies il muk Skkl a se tsatkoie. 4 Er ie k t ikaneweku k i a, iwakanewekeit k ja a. Moiss tt dalino t ich t Lev aleripa tkrkami sacerdoteie. E kueki Jess m t iwakaneweke

Jess dr tt paali me Skkl t, e wakanu kwak
7.21 Salmo 110.4

429
Hebreos8,9
k i a, ema ie k tknukka sacerdoteie, ie k dr Lev aleri e kueki . 5 kaneweke sacerdotepa t k i a, ese dr ibuaie tso k ja a, e kleeke iepa t k i a. E dr wes ibak Moiss ta es. Mik Moiss t u yueketke Skkl a, eta Skkl t ich ie a: Itts, kos yu wes be a ikkayne Sina kbata a e su. E kueki se wa ijcher t Skkl w kibi tso k i a, e dr ichkle tso k ja a e kl . 6 Er Jess tkneka se sacerdote kibiie, e wakanewekeit bua sacerdotepa tso k i a epa tsata. ies ie batamik muk Skkl kabl se a tt paali wa, e dr ibuaie. E kueki tt e dr bua shute tt kchke tsata.

ts mne Israel aleripa a, e m dr w as Skkl t se kiwa kianukia. 8 Er ie isu t iepa k wa tt ts bua, ema tt sk paali k mne iepa a, e w iutne bua. E kueki itso kitule Skkl ykku ki e t iepa ch i es: Skkl t ich: Aishku ta kaw dra, e kw ska ta ye t tt paali mera Israel wakpa a ena Jud wakpa a. 9 Tt e k dr wes tt ts me ye t iepa ypa bak k iaia epa a es. Tt e mey iepa a mik iepa ulaiy er bua wa ibak klulewa Egipto e yottsaie eta. Er tt mey iepa a, e w k iutne iepa wa, e kueki ye t iepa meat. 10 ies Skkl t ich: Tt paali meray Israel aleripa a aishku ta, e dr i es: Ye tt dalino e merda iepa er a, ta iepa t iiutera er bua wa iwkpa er wa. Ye dra iepa Kkl, ta iepa dra ye icha. 11 Iepa kos, tsitsirpa d kkpa, epa batsda ye mik. E kueki k ikiarpaia t yi t iyamipa oka wblaweia as ibats ye mik. 12 sulu kos wamblekerakit, e nu oloyeray iepa ki , k ibikeitsepaiay.v 13 Es Skkl t ich t tt paali merait se a. E wa ie tso ichk t tt ts mne, e dr kchke witewa. kos ianewatke kchke, e bet ta k ikuia.
7Tt

Tt ts mne Israel aleripa a, e k daltaia
9
v
1Tt
dalino ts me Skkl t Israel aleripa a, e a tt tso t wes iepa kawta Skkl dali e wakanu k. ies iepa wa u tso etkue
Cristo dewa Skkl w a k ja a se tt chk
8.8-12 Jeremas 31.31-34

Hebreos9
430
batser k i a iwakanwoie. 2 Iepa t u y Skkl dali e wakanwoie, e blatrakit bt. shu kewe e ki shu batser. shu e a bw taloka tso et, ies ka tso et, e ki pan meke Skkl a, ese mer. 3 shu sk tso datsi buriri shu kuar, e etmik, e ki shu batser tai shute. 4 shu e a ka tso yule orochka wa yi masmas awoie Skkl a e. ies kalku tkr ek, e paiulewa orochka wa. Kalku e shua tka tso etk yule orochka wa. Tka e a chk me Skkl t Israel aleripa a ki man, e kak tso blule. ies kalku e shua Aarn shko kli pri tskineka, e tso blule. ies ishua k tak tso bt, e ki Skkl t itt dalino kit. Kalku e ki Tt Mne A Klku. 5 Kalku e bata ki Skkl biychkwak pik ta ki krub, e dikl tulur bt. E t se a iw kkacheke t Skkl olo tso ee. Ipik meuleka kalku kkshto bata ki , ee Israel aleripa nu oloyarke. Er i ta yi ekk k w pakanuktsa ye a i ski . 6 Es yi ulitane bak kaneoule bua Skkl w a, ta sacerdotepa bak shkkwa kekra shu batser e a iwakanuk. 7 Er sacerdote kibi, e a kaw tso shkowa shu sk tso dr batser tai shute e a. Ee ie dwami etkicha duas wa duas wa. Mik ie mikewa ee, eta ie wa iyiwak p mike m Skkl a e nu ki , ies sulu wambl p malepa t k w jcher iepa wa, ese nu ki . 8 E kos wa Wikl Batser t se a iw kkacheke t shu batser, e wakaneorkeia, e dalewa k sulitane dpawa shu batser tai shute e a. 9-10 kos kaneweke judiowak sacerdotepa t tt dalino ts mne iepa a, e wa, e dr chkeie, diyeie, se batseweie, ese kos dr spa ki kke batsewoie. E t se ki meke kam tt manerne e dalewa . E kueki meke iepa t Skkl a idali e wakanwoie, ies iyiwak kos jcheke m ie a se nu ki , ese kos k a wpa t ie dalieke es, esepa erbik pairinuk. Iepa itts t inu tsoia iepa ki . Er kos kaneweke iepa t Skkl w a, e t tt paali m Skkl t se a Jess batamik, e w kkacheke i e ta. 11 Cristo dbitubak. Ie dr se sacerdote kibi. Ie dr tt bua paali me Skkl t se a e wakanukwak. Ie dur iwakanuk Skkl w tso k ja a, e a. Skkl w e k yne sdits wa, e k dr wes yi tso k i a es. E kueki Skkl w e dr bua shute itso k i a e tsata. 12 Etkicha me Cristo dewa Skkl w tso k ja a e shu batser tai shute, e a stsatkoie. w ie t ee, e dr w, k ie mipane isk kanukne. Mik ie dewa ee, eta k ie wa chibo baka p mne m Skkl a se nu ki . E skie ie wk ktewa e p m ie wa. Es ie t se yttsa micho se nu ul a. 13 Wpa bak tt kchke diki a, esepa iane , e ta chibo p baka we p ese sklippeke sacerdotepa t iepa ki isalema baka alaki pupula aweke ese muluchka diblka di wa e sklippekerakit iepa ki . Moki e t iepa pa ki kke batsewne paikl. 14 Er e dr es, e yita bua Cristo p dich ta tai iyiwak p tsata. Skkl Wikl ybi, e batamik ie wk e mettsa ttwa se skie wes iyiwak k ki sulu ku m Skkl a ese es. Ie p t se erbik paiklmi sulu nu ki sduwami ese yki as se t Skkl chk e dali.

431
15 Jesucristo
Hebreos9,10
dr tt paali me Skkl t se a, e wakanukwak. sulu kos wambl wpa bak tt ts mne e diki a epa t, e nu ul a iepa ynettsa Jess ktewa krus mik e batamik. ies e batamik bua ybi muk Skkl kabl wpa klobakit as id ie ichaie esepa a, e dra iepa ul a. 16-17 Ye t iw pak a a i es: Kam sduwa e yki swblane mekes syamipa a, ese ykku mukat. Ykku e w k merpa, yi t im ese tsoia ttska e dalewa. Iwak blnewa, e ta imermi. E kueki skawta isaukwa buaie t yi t im, ese wk blnewatke ykku e wakanwomi. 18 Es ies tt ts mne, e mne iyiwak jchule e p tne ese wa. 19 Tt ts mne dalino, e w paka Moiss t Israel aleripa kos a. E ukuki ta chibo ena baka we p shutukait di wa. E sklippit ykku ki Skkl tt dalino tso kitule e ki , ies e sklippit Israel aleripa kos ki kal ki hisopo e ulatska mik datsitak bats rratulewa e wa. 20 E wekeit ta icheramiit i es: P i dr iw kkachoie t tt m Skkl t se a e ts kaneonemitke. 21 E s Skkl w ena kos tsoia Skkl dali e wakanwoie, ies ese ki Moiss t p sklipp. 22 Moki tt dalino ts mne, e wa ta tsir eta yi ulitane batsewekene p wa. ies e t ich t iyiwak jchule ese p k tne, e ta se nu k olonuk se ki . 23 yi tso Skkl w tso k i a e a, e dr tso Skkl w tso k ja a, e kl . yi ekk wa. Er Skkl w a yi kawta batsew iyiwak jchule m Skkl a, ese p tso k ja a, e kawta batsew dr bua shute iyiwak p tsata, ese wa. 24 bua e dr Cristo. Ie k dwa Skkl w shu batser yne sdits wa tso k i a, e a. E dr ibuaie tso k ja a, e kl . E skie ie de k ja a Skkl w chkle e a, ee ie tso Skkl a se tt chk. 25 Judiowak sacerdotepa kibipa, epa kawta shkkwa Skkl w shu batser tai shute, e a iyiwak p muk Skkl a se nu ki duas bik ekk etkicha etkicha. Er Jess k dwa tai wes iepa es. 26 Im dr es, ema k i yne d ikk ta, eta ie kawta e muktsa ttwa duas bit ekk. Er e k dr es. E skie, i e ta mik k i erkewatke, eta ie de e muktsa ttwa se skie etkicha se nu kos paiklottsa. 27 Sulitane a kaw meneat dukwa etkicha , e ukuki ta se shu lirda. 28 Es ies Cristo e mettsa ttwa etkicha , se tai e nu paiklottsa. Ie sk drane, er e k dr se nu shulk. Ie drane wpa tso ie panuk esepa tsatkk.

dalino mne k iaia Moiss wa, e dr buaie doia se a Cristo batamik aishku ta, e biy yne. E dr wes ilo es, k dr iw chk. E kueki tt e k a wpa dkewa Skkl ska iyiwak jchk m ie a kekra duas bik ekk esepa batseonuk daa. 2 Tt e m a iepa nu pairinettsa moki , ema iepa er k t iepa kkatepaia ta iepa k t iyiwak jchepaia m Skkl a. 3 Er e k dr es. E skie mik iepa t iyiwak jcheke m Skkl a duas bit ekk, eta e t iepa er awekene sulu

10
1Tt
Tt dalino k a se nu pairinuktsa
Hebreos10
432
wamblekerakit ese ska. 4 E w dr t se nu k pairirpattsa baka we p wa ena chibo p wa. 5 E kueki mik Cristo dketke k i a, eta tso kitule Skkl ykku ki , e chit Skkl a, e t ich i es: Iyiwak jcheke m be a ena il sk tso m be a, e k kiane be ki . Er be t ye yueketke sditsie chk ta dich ta. 6 Iyiwak jcheke aw wae be a ena il sk tso m be a nu paikloie, e k wr bua be wa. 7 E ukuki ta Cristo t ich Skkl a: A Skkl, i ye dur kiane be ki w e woie, wes ye tt tso kitule be ykku ki es.w 8 Kewe ie t ich Skkl a: Iyiwak jcheke m be a ena il sk tso m be a, ies iyiwak jcheke aw wae be a nu paikloie, ese kos k kiane be ki , k iwr bua be wa. Er ie t ich es, er ese kos yatbakit dali Skkl tt dalino tsotke kitule e ki . 9 E ukuki ta ie t ich: A Skkl, i ye dur kiane be ki w e woie. E wa se na iane t iyiwak jcheke iepa t tt ts diki a ese kos skttsa Skkl t isk paali mokane, e dr Cristo ktewa se skie e. 10 kiane Skkl ki e w o Jesucristo t. Ie wk e mettsa ttwa se skie etkicha , k sk ttetawaia. E kueki Skkl t se batseo. 11 Kek ra judiowak sacerdotepa t iwakaneweke. K bit ta iepa t iyiwak jcheke m Skkl a sene sulu nu ki . E kaneweke iepa t tai kekra, er e k a nu pairinuktsa. 12 Er Jesucristo e mettsa ttwa se nu skie etkicha , k sk ttetawaia, e ukuki ta k ja a ie tkka dalirta tai Skkl ul buakka. 13 Ee ie tkr Skkl e alka ibolkpa kos ki , e meker ie kl diki a e panuk. 14 Ie e mettsa ttwa se skie etkicha , e wa wpa dr ie icha, esepa batsewit bua ichkle Skkl a etkicha , k batsew kianeia. 15 ies Wikl Batser t ich t e dr moki . Ie t ich Skkl ykku ki i es: 16 Kaw dra ta ye t tt paali mera iepa a, e t ich i es: Ye tt dalino e merda iepa er a, eta iepa t iiutera er bua wa iwkpa er wa. 17 Iepa e wambl sulu kos, k e bikeitsepaia ye t.x 18 Es se na iane t se nu oloyane se ki , k se kawtaia sk muk Skkl a se nu ki .

10.5-7 Salmo 40.6-8
10.16-17 Jeremas 31.33,34
433 Se a kaw mne shkowa Skkl wrki
Hebreos10
yamipa, e kueki i e ta se dwami bua Skkl dr batser tai shute e ska, k suarta, Jess ktewa ip tne tai , e batamik. 20 K yi dtawa Skkl wrki anas wes k yi dwa anas Skkl w shu nanetkar datsi buriri wa e etmik es. Er Jess ktewa se skie e ch datsiuku jchnane e t. E wa ala paali d Skkl ska, e kkyttsa ie t se a, e dr sene micho e al. 21 Jess dr se sacerdote tai . Ie dr se dr Skkl icha, epa kos wkir. 22 E kueki se shkwa Skkl wrki er moki wa ena erbl ie mik ysys e wa. Se erbik sulu e pairiulettsa. Se batseouletke, e dr wes spa sku bua manene di manene wa es. 23 Skkl tt moki . u k ie kabl se a, e werait. E w panekes krr. E kueki se e tkwa darr tt e a, k t ibikeits bt bt. 24 A t wes a a ki mermi as a k dalrits bua, ies as a t t ibikeits bua k tai ki moie. 25 Se dapau ke, e k oloyar a t wes se welepa wblane iwamblk es. E skie a er k dich i ita. E yita mik se t isu t Skkpa Jess datskene, e kw dkewatke, eta a er k dich irmi ita. 26 Tt moki e jcher tke se wa, er e ukuki ta sulu wamblekeias wbla wa, e ta k kuia jch m Skkl a e nu oloyoie se ki . 27 Iwambls es, e ta spau i rke shu l wa, e tso se panuk. E dr b arke tai wa Skkl t ibolkpa ewerawa e. 28 K iaia yi t tt dalino meat Moiss t, e dalsewwa ta ikkatkwakpa dr bl maal, e ta ese wk ttekewa k ul klule. 29 E dr es, e ta wpa t Skkl Al dalsewwa wes esepa k weirpa tai shute? Jess p wa tt paali mne se a e wakaneone, e p tu tai e wa iepa batseone, er isuekerakit wes se se p es. ies Skkl Wikl er bua ch se a, e chekerakit sulu. Wes iepa tkmishkar e nu ul a? 30 Skkl mik se btse e t ich iykku ki i es: Ye wki isk wrke w. Yi t sulu wambl ese sk weray iki .y ies ichit: Skkl icha kos esepa shu lera ie t.z 31 Se ar wa Skkl chk ul a weinuk, e dr siar ichk! 32 Er a na ian t mik kua Skkl t a er o Jess tt bua wa, e kw ska ta p t a weik siar Jess tt bua kueki . Er e kos daltts a t er bua wa. 33 Mikle ta p t a y sulu, iepa t a weik siar sulitane wrki . Mikle ta a wk er wa a e ch weinuk wpa weirke es esepa ta. 34 Wpa wtne swto w a Jess tt kueki , esepa su a t er siar wa, iepa ki me a t. A wa ijcher t buaie k ertawa ese tso tai a wa k ja a, e kueki mik p t a yi kos ylur a yki , eta e daltts a t ttsne bua wa. 35 A k e kwa a weirke e yki , e sk merda a a tai , e kueki iwkl a t darr. 36 A weirke e dalttsk a kawta

19A
Hebreos10,11
434
br er bua wa as a t i wes Skkl ki ikiane es, ies as bua muk a a ie kabl e mit. 37 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t Cristo tt ch i es: W kawta dk e datse kukuie, e k ki kaw tkpa tai . 38 Er wpa dr ye icha serke ysys, esepa erbl bua ye mik, e kueki iepa ser micho. Er iepa wpa suanka ta ye tt oloyrakit, e ta k ye wa iepa wrpaia bua.a Es itso kitule Skkl ykku ki . 39 Er se k dr wes wpa t Jess tt bua e oloy esepa es. Iepa weirda siar aishku ta. Se erblke bua Jess mik, e kueki se tsatkrda.

Skkl mik, e w kiane ch t se t iklw moki t muk ie kabl panekes, e merait se a. Er e k wrta i e ta, er se t iklw ysys t iw sueras. 2 Se ypa bak k iaia, epa bak erblk Skkl mik, e kueki iepa y ie t t iepa dr bua ie wa. 3 Se erblke Skkl mik, e kueki se wa ijcher t ie t yi ulitane y iwk tt wa. E w kiane ch t kos wrta sus i e ta, e yne k wrta, e wa. 4 Abel erbl Skkl mik, e kueki m ie t Skkl a inu ki , e dr buaie m Can t, e tsata. Abel erbl Skkl mik, e kueki Skkl t ie klw wes p bua ysys es. ies m ie t Skkl a e wr bua Skkl wa. Ie blnewabak k iaia, er ie erbl Skkl mik, e tt pakarkeia i e ta. 5 Enoc erbl Skkl mik, e kueki ie k blnewa. Ie minetser ttska Skkl wa, e kueki k yi wa ie nu ku ne. Skkl ykku ich t kam Enoc mitser Skkl wa, e yki ie wr bua Skkl wa. 6 Yi isie shkakwa Skkl wrki , ese kawta iklu k t moki Skkl tso. ies ie kawta iklu k t wpa t Skkl yuleke er moki wa, esepa ul a iw dra. E kueki k se erblku Skkl mik, e ta k se a onuk wrmi bua ie wa. 7 No erbl Skkl mik, e kueki mik Skkl t ie a ich t sulu tkra k i ki k suule yi wa ese, eta ie t itt iut. Ie t kan brie yu et, e a ie ena iyamipa e tsatkne. E wa ikkayne t imalepa ki nu tso. ies sene ysys dmi se ul a serbl Skkl mik e wa, e de ie ul a. 8 Abraham erbl Skkl mik, e kueki mik e t ich ia: Be y k yy t imera be a e a, eta iiutit. Er ie k wa ijcher t k w a ie mr, er bet ta ie yttsa iwk k a. 9 Ie erbl Skkl mik, e kueki mik ie de k yne ie a ee, eta ie sen wes sdami shkal ser es. Ie sen la yule datsitak wa, ese a. Ie al Isaac ena itala Jacob, epa ies sen wes ie es.

11
Se erbl Skkl mik wes kkpa bak k iaia erbl imik es

1E rbl
10.37-38 Habacuc 2.3-4

435
Hebreos11
ies iepa a k e muk Skkl kabl. 10 K buaie k ertawa bikeitsbak Skkl t, yit k ja a, e w pan Abraham t. E kueki ie sene wes sdami shkal ser es, e dalttsit er bua wa. 11 Skkl t iy ie a: be al kraka be alakl Sara e ta. Er ie dewat ke kkpala alu, ies Sara wake k dta al, er ie iklw t Skkl kabl ie a e werait. E kuek i dich mne ie a al koka. 12 Ie dewat ke kkpala alu, er es ie de al. Il e wa ileripa dbitu tai k shtar ekk wes bkw tso tai ttsaw tso tai day kkmik k shtar es. 13 Iepa ekkpa kos erbl Skkl mik, k iloyane iepa wa, es iepa blrulune. K muk Skkl kabl iepa a, e w k d iepa ul a iepa tsoia ttska e dalewa. Er iepa t iklw t iw dra iepa ul a aishku ta. E dr iepa a wes ilo su kami es. E kueki iepa t iy t iepa ser k i ki wes k kuaki wakpa dami shkal es. 14 Wpa t ich es, e wa iwnewa t iepa tsoia k yulk iwkpa a. 15 Iepa m tsoia w iepa manete, e k bikeitsk, ema iepa mimine bua k e a. 16 Er iepa t k buaie e kkecheke, e dr k tso k ja a. Skkl t k e ybak iepa a, e kueki Skkl k jane t ie ki iepa Kkl. 17-19 Skkl kabl Abraham a tt i wa: Be aleripa chkle, epa dra Isaac wa. Er e ukuki ta ie t ich ia: Isaac ttwa m ye a ye dalioie. Ie ki ikiane su t moki Abraham erblke ie mik, e kueki ie imaw es. Abraham erbl Skkl mik, e kueki moki ie t Isaac mekettsa wes Skkl t ie a iy es. Ie t ibikeits t ie t il ttwa, e ta Skkl a ishkerkamine, e kueki ie t ittekewa. Er bata ekk ta Skkl t ie wklw. E kueki ichmis t e dr wes Isaac ktewa shkenekane es. 20 Isaac erbl Skkl mik, e kueki ie t iy, ilar Jacob ena Esa, epa a t aishku ta Skkl er bua chra iepa a. 21 Jacob erbl Skkl mik, e kueki mik ie blrkewa, e kw dketke, eta ie t iy italapa dr Jos alar epa a ekl ekl t Skkl er bua chra iepa a. ies Skkl dali ie t ie e duedur ishko kli mik e dalewa. 22 Jos erbl Skkl mik, e kueki mik ie blrkewat ke, eta ie t ich t aishku ta Israel aleripa e yrattsarak Egipto. Es ie ichat t mik a e yttsa k i a eta ye nu tso blule e ts mi a t blwa w a mr ee. 23 ies Moiss y ena im, epa erbl Skkl mik. Mik ie ku ne, eta iepa t isu t alala buaala ku ne. Egipto bl t iy t Israel aleripa alala ku rke wpa, epa kos ttekelur. Er Moiss y ena im, epa erbl Skkl mik, e kueki iepa k suane blu tt yki . Iepa t Moiss bl dka si maat itsatkoie. 24 Moiss talane Egipto bl duchkeie dalirta tai . Er ie erbl Skkl mik, e kueki mik ie de kchke, eta e kos watttsa ie t. Ie k ki ikiane t ie kirwa Egipto bl duchke. 25 Ie a ta weinuk wpa dr Skkl

Hebreos11
436
icha, esepa ta, e dr bua tkka sene sulu t sttsweke bua ekul , ese kos tsata. 26 bua dra ie ul a aishku ta iskie, e ki ie er merie. E kueki ie t bikeits t iweir kos w pairinebitu idi wa sblie e tt ki , e dr bua shute, yi buabua tso Egipto ese kos tsata. 27 Moiss erbl Skkl mik, e kueki ie e yttsa Egipto, k suane Egipto bl ulune yki . Ie e tkwa darr Skkl k wrta e mik k iloyane ie wa. 28 Ie erbl Skkl mik, e kueki ie t Israel aleripa patk Iepa Ypa Yrulune Egipto e kw tkuk. Ie t iepa patk obeja pupula ttkwa ta ip sklippk iepa ukk kos e mik. Iepa t iw es as Skkl biychkwak patk Skkl t sttkulur, e k miwa u a al wm ts kune, esepa kos ttkulur. 29 Israel aleripa erbl Skkl mik, e kueki iepa tkami Day Mat shua wes yk ki shk es. Er mik Egipto wakpa m iepa itki , eta epa ki day u neka t iepa kos ttlur. 30 Israel aleripa erbl Skkl mik, e kueki iepa shk k ki Jeric kkiule e pamik dka k kul. E ukuki ta k e kkiule kos, e tknettsa i ski . 31 ies alakl sulusi ki Rahab, e erbl Skkl mik. E kueki mik wpa bl patk Josu t Jeric weblk br akir, eta epa kiwait br bl itsatkoie. E kueki ie k dunewaak wpa t Skkl tt dalsewwa esepa ta. 32 Ye a ik yrmi tai . Geden ena Barac ena Sansn ena Jeft ena David ena Samuel ena Skkl tteklpa kos, epa kos tt pakarmi ye a, er ye k kaw ku ne i ta ipakoie seraa. 33 Iepa ena p sk erbl Skkl mik wes iepa es, e wa epa welepa e alka k kuaki kuaki wakpa ki . ies iepa welepa tt dalino e wakanew ysys. ies Skkl kabl iepa a, e w de iepa ul a. Iepa welepa t maname kk tsatwa. 34 Iepa welepa k ki b dakaneka. Iepa welepa ttekewatke tab wa, e tsatke Skkl t. Iepa welepa k dich ta, er idich ine. Iepa welepa ipp darr ta ie alka k kuaki ippkwakpa ki . 35 ies alaklpa bak erblk Skkl mik, epa welepa dutpa shkenekane menene iepa a. P welepa sk erbl Skkl mik, epa klwwa p t ta iweikrakit tai siar d iduowa ekk. Er iepa erbl Skkl mik, e k watnettsa iepa wa. Iepa wa ijcher t iepa shkerdakane aishku ta senoie bua shute, e kueki iepa ekemine ie, e k kinewa iepa wa. 36 Iepa welepa wayne tai , bune siar. Iepa welepa sk monewa tabechka yule ttsaie ese wa, es iminerak swto w a. 37 Iepa welepa ttlur k wa. Welepa ttlur jchulettsa shusha. ies welepa ttlur tab wa. Iepa bak shkk w a di a paiule obeja kkulit chibo kkulit wa. Iepa dr siar, tine siar, weine tai . 38 Iepa dr bua shute, k dr bua t iepa ser imalepa serke k i ki e shua. Er iepa bak shkk w a di a k sir po w k yi serku tai ese ska kabata a. Iepa bak senuk siar kuk a kauk a. 39 Iepa ekkpa kos erbl Skkl mik bua, e kueki ie wa iepa wne bua. Er ie kabl iepa a, e w kam mer iepa a, 40 ie t isk bikeitsne

437
Hebreos11,12
buaie se batamik e kueki . bua meke ie t se a aishku ta, e kiane ie ki t iepa ena se, epa ul a id ita. E kueki kam id iepa ul a.
aloka as merke sia e d se ul a es. Wpa erbl Skkl mik k iaia epa durulunebak, e dr wes iepa tune e alikabak es. Iepa ekkpa dr tai , e kos erbl bua Skkl mik, e dr wes iepa ine se turke e sauk es, t is se mir. E kueki kos t se wklweke ese ul wats. sulu wamblekes, ese dr wes ttsa muli tswa skl mik es, e kueki iloys. Eta se tun darr d mik se deka 2 Se er mwa Jess ki . Se erblke Skkl mik e wrke Jess w se miker ee. wki tsawe d bataie. Ie ktewa krus mik, e dr ja tai , er e k ki ie tkine ys. Ie wa ijcher t ie ttsrda bua aishku ta, e kueki idalttsit er bua wa. I e ta ie tkrka dalirta tai Skkl tkr ikul ki e ul buakka. 3 P sulusipa t ie weik tai , e kos dalttsit. E bikeits bua as a k shtrirwa erblk Skkl mik ta iloy. 4 Moki a tso ippk sene sulu ta, e kueki a weirke tai , er kam a weir d a duwa p tr tai ekk wes Jess es. 5-6 Skkl ykku ki ie t a patt wes ie alar es, wsua e chowa a na, e t ich i es: A ye al, wpa kos dalr Skkl na, esepa paruekeit. Wpa klw ie t ilarie, esepa uekeit. E kueki mik ie t be parueke, eta e k watktsa be t. Mik be uekeit, eta k be erianuk.b Es itso kitule Skkl ykku ki . 7A weirke kos, e wa Skkl tso a paruk, e kueki e daltts er bua wa. A parueke e w kiane ch t ie t a su wes ie alar es. W a wa isuule t alala k parueta iy t? 8 Skkl k t a paru wes ilar ulitane es, e ta e w kiane ch t a k dr ie alar chkle, a dr wes ala al es. 9 Mik se bak alarla, eta se y tso k i ki , epa t se parueta ta ie dali se t. E dr es, e yita bua se kawta Sy tso k ja a e dalik tai as sene micho d se ul a. 10 Se y tso k i ki , epa t se parueta ekul wes iepa wa iwr bua es. Er Skkl t se parueke se ki moie as se ser batser wes ie es. 11 Mik se padurke, eta e kw ska ta k ittsr bua idalne smik. Er swblane iwa, e ta sserda br ysys. 12 E kueki a er dich ine. A erblke Jess mik, e k armi a t a shtrine kueki . 13 A shk kekra tt ysys e al wa as a wpa k erblku bua Jess mik, shkkeia wes skl kranewa shk es, esepa k k ard, e skie iepa buarne ta ishkmi bua.

12
1A yamipa, se erblke Skkl mik ena se serke ie a, e dr wes stur e
A erbl Skkl mik wes Jess es
e m senuk br sulitane ta. ies a e m senuk batser wes Skkl ki serku es, ese k t Skkpa Jess suepa. 15 A kkn ikiane es. Yi isie k
14A
Skkl er bua ch se a, e k watarttsa
12.5-6 Proverbios 3.11-12

Hebreos12,13
438
bua as Skkl er bua chke se a, e k watttsa yi t. Yi t iwatttsa, ese dr a shua wes kalkua sulusi tskirka es. Mik ideka, eta imalepa tai suluwwait. 16 A k kne trnuk. A k kne dr batser ese dalseukwa wes Esa es. Ie dr iy al ts, e kueki iy yi ku meke ie a. Er e watottsa ie t il a chk tka etk, e skie. 17A wa ijcher t e ukuki ta ie ki ikiane t iy m er bua ie a wes iepa wblar al wm ts kune ese a er bua chk es. E kiit iy ch a i wa kkch wa tai , er k wes ie a ionukia, iwake watnettsa. 18 I e ta a k dku Skkl wrki wes k iaia se ypa dr ie ska es. Mik iepa dkewatke Sina kbata a, eta k ttsenewa ma ttsettse, e shua b tai arke kabata ki , siwa bitsi rke darr, e kos tts iepa t su iepa t. 19-20 Duk blarke tai tts iepa t. ies Skkl ttke e tts iepa t. ch ie t iepa a, e yki iepa suane tai . Ie ich iepa a: Yi deka kabata i ki , se iyiwak, ese kawta ttwa k wa. Tt e k dalttsnuk iepa a. E kueki iepa kkch tai t m k ittia iepa ta. 21 Moki su iepa t, tts iepa t e t iepa suaw tai . ies Moiss wk kkchwit ta ichit: Tai ye painka suane wa! 22 Er i e ta k idr es a a. E skie a detke kabata k wrta ki Sin kbata ee, e dr Jerusaln tso k ja a e. Ee Skkl chk serke. Ee ie biychkwakpa shtarta ekk, epa daparke ie ki kkka. 23 Ee wpa kos de Skkl tso tai , k al tsie esepa tso dapauk ttsne bua wa. Iepa ki tso kitule ykku tso ee e ki , epa shu a dr. Ee a detke Skkl dr sulitane shulkwak, e wrki . ies a detke p bak senuk ysys k i ki , esepa ta ita. Iepa yutke Skkl t ysys, k kianeia iepa ki . 24 ies a detke Jess ska, ie dr tt paali me Skkl t se a, e kanukwak. Ie ktewa ip tne tai , e wa se batsew Skkl t. Ie ktewa e dr stsatkoie, e k dr wes Abel ktewa, e nu ki il tsaine es. 25 E kueki a e kkn. Skkl ttke a ta, e k watarttsa. K iaia wpa ta ie ut k i ki , e watttsa iepa t, e nu k ul a iepa bakyal, e ta wes se tkyalmi i e ta ie ttke k ja a e tt watttsas e nu ul a? 26 K iaia mik ie ut iepa ta, eta e t k i wti o darr. Er i e ta ie ich: kaw dra ta k i wti weray etkichane, er k dr k i , ies k ja kos wti weray.c 27Mik ie t ich es, eta e w kiane ch t yi kos yit wti rta, ese wti werait, skerattsait as k wti rta k ertawa, ese atne iskie. 28-29 blie Skkl tso e a se tso, e k wti rta k er tawa. E kueki wstela chs ie a. Ie dal ta tai wes b ar tai es, e kueki ie dalis tai suane wa, wes ie wa iwr bua es.

13
c
dalrits bua kekra lpaie, k iloyar. k suule a wa, ese de a u a, eta ikiwa bua. Welepa t io es eta Skkl biychkwakpa dwa iepa u a, er e k ane iepa na. E kueki k a na ichkwa smalepa kikwa bua a u a.
1A 2 Yi
Wes Jess mik erblkwakpa kawta senuk
12.26 Hageo 2.6

439
3 Syamipa
Hebreos13
tso wtule swto w a, esepa ki m wes a wkpa tso wtule iepa ta ita es. Syamipa welepa weirke Jess tt kueki , eta a t ibikeits wes a wkpa weirke es. 4 Ssenewabak e tt dali. Wpa t tt e dalsewwa tr wa wa esepa wmerattsa weinuk Skkl t. E kueki k a trnuk ys. K a t ssenewabak dalseukwa. 5 K a er mukwa inukl ki ys. Skkl t iybak i es: Ye k t be mepaat ys, ye t be kkn micho.d E kueki tso a wa, as e t a tts bua. 6 Se erblke Skkl mik, e kueki k se suane yki . Se t ichmi wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: Skkl dr ye ki mukwak, e kueki wmi sdits t ye ta, e k yki ye suane.e 7 A wkirpa bak a wblau k Skkl tt wa, epa ska a er anne. Wes iepa bak senuk kos ena wes iepa blnewa, e bikeits bua ta a erbl Jess mik wes iepa es. 8 Jesucristo k manerta. Wes ie dr k iaia, es ie dr i e, ies es ie dra aishku ta kekra. 9 E kueki k a e muktsa e ki tu k tt kuaki kos k dr Jess tt moki ese wa. Tt dalino wele t ich t chk wsele k katar. Tt ese kos k dr ie bua se er dich ioie. Wpa t tt ese dalieke, e k t iepa ki mepa. Er Skkl er bua chke se a, e je t se er dich imi bua. 10 Sacerdotepa bak ka tso yi moka Skkl a e wakanu k, epa a kaw mne iyiwak awekewa ka e ki ese chk kak katk. Er se erblke Jess mik, e dr wes ka e wakanewekerakit es, ie wa se tsatkrmi. Er wpa tsoia erblk ka e mik, esepa k a e tsatknuk. 11 Iyiwak jchk sacerdote kibi bak duas bik ekk nu oloyoie, ese p tsukmi iepa bak Skkl w shu batser tai shute ee. Er iyiwak ese nu aukwa iepa bak iepa k dwa e wi shet. 12 Es ies Jess ktewa Jerusaln kkiule e wi shet se batsewoie ip wa. 13 E kueki k se erblia judiowak tt dalino e mik. Mishka bnet Jess ta weinuk januk wes ie weine jane es. 14 E w dr t k i a k se wa k ta wes Jerusaln es. E skie k ybi doia aishku ta, e panuk se tso krr. 15 E kueki Skkl ki kkas kekra Jesucristo batamik. E dr bua wes iyiwak jchs m ie a idalioie es. E kueki iki kkas swk kk wa. 16 K a na ichkwa bua uk ena ki muk. E dr bua ies wes yi mekes Skkl a es. A t iw es, e ta e wr bua ie wa. 17 A wkirpa wirke tai a kkn batamik. Iepa na iane t e ki iepa chakerane Skkl t. E kueki iepa tt iut ena idali. E as iepa kkchku. A k t iw es, e ta e k dr bua a a. tts bua ikan t, k 18 A t iki Skkl a kek ra sa ki . Sa wa ijcher t sa er k t sa kkateku ki . Kekra sa e ch senuk bua ysys. 19 ies ye kkch a a t a iki Skkl a as ie t ye a ikw m t ye mine bet a weblk.

13.6 Salmo 118.6-7
Hebreos13
440 Ykku shtkwak e chat
dr sene br mukwak e t Skkpa Jess shkeokane. A s ie t kos kiane a ki senoie wes ie ki ikiane es, e m a a. ies wr bua ie wa as ese kos u k ie t a k Jesucristo dich wa. Jess t tt paali ybi mne se a, e kaneo ie p wa. Ie dr se kknukwak kibiie. Cristo ki kkas tai kekra! Es e idir. 22 A yamipa, tt bt maat i shty a pattoie, e m kl a t er bua wa. 23 ies ye ki ikiane t a wa ijchen t syami Timoteo bak wtule, e ynettsane. Ie de bet ye ska, eta ye wa ie mike e ta mik ye mike a weblk eta. 24 A wkirpa kos ena sbatser malepa kos shke a. ies syamipa dr Italia wakpa tso ye ta, epa t a shkewmi. 25 A s Sy er bua ch a ulitane a.
20-21Skkl

Ykku kit Santiago t

Santiago
Ykku i kit Santiago t. Welepa t ibikeits t ie dr Jess l ekl. Ie bak senuk Jerusaln ena ee ie bak Jess mik erblkwakpa wkirie. ies mik Jess tteklpa ts ena Jess mik erblkwakpa wkirpa malepa epa dapao Jerusaln Pablo kan pakoie, eta Santiago tso iwkirie (Hechos 15 sa). Mateo 13.55,56 t Jess lpa ena ikutapa epa ch. Israel aleripa erbl Jess mik esepa tai bak senuk k bnet kuaki kuaki a okapaie. Epa a Santiago t ykku i kit. Ykku i kit ie t kabene kuaki kuaki cheke er e yki ie t ich: Mik se serkeia k i ki eta se weirda Jess mik erbl kueki , e wa Skkl t se ki meke senuk ysys ie a. E kueki k se kne tkinukwa se weirke e wa. Se k ttsnuk bua mik sweirke eta. Es Santiago t ich. E k ie ta ie t ich wes se serke ena weke se t, e wa iwnewa t moki se erblke Jess mik au. Wes se t smalepa sueke e dr ibuaie. Ssiarpa ki Skkl tkirke ena ie wa ta sulitane dr ies. E kueki k se kne inukl blpa sauk buaie ssiarpa tsata. E k ieta Santiago t ich t inukl blpa t ssia r pa watttsa ena k ipatu bua, esepa ki tai kabene tso Sy wa, e t iweikera ssia r pa weik e nu ki . Shkew
dr Santiago. Ye dr Skkl ena Skkpa Jesucristo, epa kan mso ekl. Ye tso ykku i shtk a dr Skkl ichaa epa a. A shkewmiy.
2 A
1Ye
ye yamipa, mik sulu tkke a ta tsaki a mawoie, eta a ibikeits: 3 E w dr t a wa ijcher t mik se erblke Skkl Aycha bua ye ta! mik e maorke, eta e t se ki meke e tkkwa darr. 4 E kueki a e

Sweirke kos e dalttss
1.1 a dr Skkl icha: Griegoie tt i dr: ditsw dabom eyk k bl bakyalmi k wae.
441
Santiago1
442
tkwa darr erblk Skkl mik, k iloyar as a er kurwa bua darr wes ie ki ikiane es, k kiarpaia a ki ie wa. 5 Er a welepa k na iane t dr buaie w, e ta iki Skkl a ta ie t a ki mera as a na iw ar bua. E kis ie a, e k t ie tsiriw. Ie t bua meke sulitane a tai k ertawa ekk. E kueki iki ie a. 6 Er mik a t il ki ie a, eta a erbl darr ie mik, k ibikeitsar btbt. Yi ibikeitska btbt, ese dr wes day uy siwa t w a di a es, k mertawa br. 7-8 Yi dr es, ese erbikke btbt kekra, k erbik etkme. E kueki ese k t ibikeitsk t Skkl t mmi ie a. 9 Syamipa siarpa erblke Jess mik, esepa ttsn bua shute, Skkl t iepa tkka p tai ie a e kueki . 10 Es ies syamipa inukl blpa erblke Jess mik, esepa ttsn bua shute, Skkl t iepa wwa dishet e kueki . Iepa ta itkra wes mama wrkua es. 11 Mik diw deka baba, eta e t mama wrkua alabwwa anewa, k wria bua wes kua es. E su itkra inukl blpa ta, iepa yi tso tai , e shua iblrdawarak. 12 Wpa maorke e dalttsekerakit er bua wa, aycha bua esepa. Iepa dettsa bua, e ta sene micho merda iepa a iskie. E muk Skkl kabl wpa na ie dalr esepa kos a. 13 Mik yi erki sulu wamblk, e ta k ichar: Skkl t ye erkiw sulu wamblk. K yi a Skkl erkinuk sulu wamblk. ies Skkl k t yi erkiwepa sulu wamblk. E kueki k yi kne ichk: Skkl t ye erkiw sulu wamblk. 14 E skie, se wk dr sulu, e t se erkiweke sulu wamblk ta sulu se na iwamblak. 15 E ukuki ta iwawambls. E ukuki ta se wblanewatke sulu wamblk, e nu ki sdurawa. 16 A yamipa dalr tai ye na, k a e ki tu k. 17 kos dr bua ysys tso se wa, ese meke se a Sy tso k ja a, e t. kos dalburke k ja a, e y ie t. yi ekk kos e olo maneortane, er ie k e maneutane. Ie wk dr bua ysys kekra. 18 Ie wk er wa, ie t ibikeits se er maneu k paali ie alarie, se t ie tt moki klw e batamik. Ie t iw es as se d yi kos y ie t ese ts buaie.

yamipa dalr tai ye na, ye tt tts. Mik yile ttke a ta, eta buaie, k iiutar bet ena k a ulunukka bet. 20 Se ulur e k t ikukuebl se k senuk ysys Skkl wrki . 21 E kueki e yawe kos ena sulu sk tso tai , ese kos watttsa uyttsa a t seraa. E skie Skkl tt tso se er br er bua wa. Tt e tkule a a wes yi kuatks a, e kl, e w iut es. Tt e a a tsatkrmi. 22 Er k a t Skkl tt ki ttsar kuku wa, iw iut moki . A k t iw es, e ta a e ki tu ke. 23 Yile t Skkl tt tts kuku wa, er k it iw iut, e ta ese dr wes wm e sa wsuo wa es. 24 Ie e su wsuo wa
19A

Skkl tt iuts
443
Santiago1,2
ta ima, er bet ina ichowa t suit iw ki . Ta ik ie e w su? 25 Er yi er merie tt dalino ysys tso syottsa sulu ul a e ki , ta e a ie tkkewa darr ena iw iutekeit bua, k ichtawa ina, ese a Skkl er bua chra kos wekeit e a. 26 Yi e bikeits t ie dr Skkl dalikwak moki , er k ikk ki sulu blrtawa ch, e ta ese e ki tu ke siar. Ie e bikeits t ie dr Skkl dalikwak, er e dr kache, k w ta. 27 Er Skkl dr Sy, e wa sulu ta, esepa t jchurlapa ena alaklpa wpa t ie dalieke ysys, k schpa weirke siar, esepa ki meke. ies iepa k e iautaka sulu tso k i a ese wa.

yamipa, se erblke Skkpa Jesucristo olo ta tai e mik, esepa k sulitane sauk ikk. 2-3 Iw kkachekey a a i es: ichs t wm inukl bl debitu ekl w a dapau ke ee, paiule bua datsi buabua wa, ies ulatsio iit dall. E kiwa a t weshke ta ishkew bua ta ich ia: be e tkser e kula bua i ki . E wsha ta ssiar debitu ekl datsi nula sulu d ta a t ich ie a: Be e dudur see be e tkser i ski . 4 A t iw es, e ta a e wambl sulu. A er sulu, e kueki a k t sdalieta ikk. 5 A yamipa dalr tai ye na, ye tt tts: wpa dr siar k i a erbl ie mik e blie. ies iepa esepa shu kitbak Skkl t as iepa d shu kitbakit as idrak wpa blie ie tso e k ie wes ie kabl wpa na ie dalr esepa a es. 6 Er iepa dalsewekewa a t. E skie inukl blpa sueke a t bua dalieke tai , er esepa t a weikeke siar. Iepa wa a mike kkat sshu lkwakpa wrki . 7 A dr Jesucristo icha er inukl blpa t ie cheke sulu. Wes esepa dalimi a t ssiarpa tsata? 8 Skkl tt dalino buaie kitule iykku ki , e t ich, A malepa dalrits wes a wkpa e dalr es.b Tt e w iut a t moki , e ta e dr bua. 9 Er a k t sulitane su ikk, e ta a tso sulu wamblk. E wa a tso tt dalino buaie e dalseukwa. 10 Yi t tt dalino e dalieke iekk ta seraa, er e et dalsewwait, e ta e dr wes ie t tt kos dalsewwa es. E nu kos ane ie ki . 11 E w dr t Skkl t iy: k a kaw ta ssenewabak dalseukwa, ies e wk t iy: k a kaw ta sttkwa. K se wa ssenewabak dalseonewa, er sttwas, eta e wa se ianewa tt dalino e dalseukwawak. 12 Tt e meat Skkl t se tsatkoie se er sulu e yki . Tt e wa ie t sshu lera aishku ta. E kueki a tt, a sen wes tt e t ich es. 13 K s smalepa su er siar wa, e ta mik se shulirketke, eta Skkl k t se suepa er siar wa. Er smalepa suekes er siar wa, e ta idrattsa bua se a mik se shu lirketke eta.

1A
Sulitane dalis ikk
2.8 Levtico 19.18

Santiago2
444
yamipa, yi e ch: ye erblke Skkl mik, er ese k t bua weku smalepa ki moie iw kkachoie, e ta ie e ch es, e k dr ie bua. Wes ie tsatkrmi? 15 E w kkachekey a a i es: ichs t syami ekl, wm alakl, ese tso siar, datsi k ta, chkew k ta, 16 eta a wele t ich ie a: Be shk wbla wa, Skkl be ki m. Be e pai bua, be chk bua. A t ich ie a es, er kiane ie ki e k mne a wa ie a, e ta e wa bua w a t? 17 Es ies se e ch t se erblke Skkl mik, er se k t bua weku smalepa a iw kkachoie, e ta se e ch es, e k dr ie bua. 18 A wele t ichmi ye a: ye tsat krda ye erblke Skkl mik e batamik. A wele sk t ichmi ye a: ye tsatkrda bua wekey e batamik. Ye t iepa iutmi i es: Serblke Skkl mik ena bua wekes, e mir ita. Se k wa bua one, e ta k se a iw kkaynuk t se erblke Skkl mik. Er se t bua weke, e ta e wa se tso iw kkachk t moki se erblke Skkl mik. 19 Se e ch t iklws t Skkl dr ekl me, eta e dr bua. Er ies aknamapa t iklw es, eta e t iepa suawekeka painuwekeka tai . 20 K a senuk wes k se er ta es. A na iw an t yi e ch t ierblke Skkl mik, er k it bua weku, e ta ie ch es e k dr ie bua. 21 Se y bak k iaia ki Abraham, e t il ki Isaac, e mka ka yit yi moka Skkl a e ki ttwa awwa wes Skkl t iuk patk es. Moki ie m e w uk er Skkl t iwklw. Skkl t isu t moki ie m itt w iutk. E kueki ie t iklw wes wm ysys es. E k jcher a wa? 22 Es a na iarmi t moki ie erbl Skkl mik. Ie t Skkl tt w iut, e t iw kkach t moki ie erbl imik. 23 Es tso kitule Skkl ykku ki e w ane se na, e t ich: Abraham erbl Skkl mik, e kueki iklwit wes p bua ysys es.c E kueki ie kine Skkl sini. 24 Es se wa ijcher t Skkl t se klw wes p bua ysys es, bua wekes iw kkachoie t se erblke ie mik ese batamik. E k dr t se erblke ie mik e batamik. 25 Es ies ibak k iaia alakl trr tai ki Rahab, e ta. Josu t wpa patk Jeric weblk t wes iul dmi iska. K e a epa kiwa Rahab t bua ie u a itsatkoie. E ukuki ta ie t ala kuaki kkach iepa a as e wa itkshkardak. Es ie t iw kkach t ie erbl Skkl mik. E batamik Skkl t ie klw wes alakl ysys es. 26 Mik se duowa, eta se wikl ma ta snu ate. E s mik se e ch t se erblke Skkl mik, er k bua wekus iw kkachoie, e ta se e ch es, e dr wes snu es, k dr ie bua.
14 A

bua ws smalepa a e wa iwnewa t moki se erblke Skkl mik
2.23 Gnesis 15.6

445
Santiago3,4
yamipa, a wa ijcher t sa wpa tso a wblauk Skkl tt wa, esepa chakera aishku ta Skkl t tai smalepa k dr swblaukwakpa esepa tsata. E kueki k a e yukka swblaukwakpaie tai . 2 Sulitane t sulu wambleta tai . Er w k t sulu cheta ys, ese dr bua ysys. Ie a e wklrmi as k it sulu kos wambl. 3 Kabaio payuekewas ttsaukula wa ta iwttsmis wes se ki dich tai , er ikk ikiane es. 4 ies kan blublu shkke day ki , ese bikeits. Epa dr brie, e uyeke siwa t darr, er iakoie e dr tsirlala, e wa iakkwak t iakeke bua d w ie ki ikiane t imi ee. 5 Es skk dr tsirlala, er e a tai wamblrmi wes bw tsir t t tai awwa es. 6 Skk dr wes b es, e dr sulu chk tso se a. Se tsoia ttska, e dalewa e t se wk kos e suluwekewa kekra wes b saw es. B e datse b k a. 7 Iyiwak ulitane urutrmi se a. Iyiwak kairu kos, d, tkab, ies tso day a, e 8 E skie k yi a ikk paklnuk as k it sulu ch. kos urutoule se wa. a sulu dkettsa kekra, k wklr se a. E t ssuluweke wes kapli Skk sulusi t sttwa es. 9 Skk wa se t Skkl dr Sy e ki kekeka e wa se alibchke smalepa yit wes ie wk es epa ki . 10 Se er bua chke, se alibchke skk e wa. A yamipa, k se kne e wamblk es. 11 W a wa isuule t di tum etk a yri tskirke ena di sese tskirke? 12 A wa ijcher bua t higo kl k wrta olivoie uva kicha k wrta higoie. A yamipa, es ies di sese ena yri k tskirku di tum etk a.

1A
Skk pakl s as k s sulu ch
welepa e bikeits t a wa siwa meke Skkl t e jcher tai iw ane bua a na, e ta e w kkach sene ysys e wa. A sen k e ttstaka wes wpa wa siwa ysys jcher esepa ser es. 14 Er a ukyrkeia ita, a kkwrkeia ita, ese tsoia a er suluu kwa, e ta k a e ttskka t a wa siwa ysys jcher. A e ttska es, e ta a tso kachk. 15 Siwa mne Skkl tso k ja a e wa. E dr siwa tskirke k i ki sdits ese k er a ese. E meke se a b t. 16 Mik se ukyrke kkwrke ta eta ee tai se chiliu ke, ee sulu kos wamblrke. 17 E skie, wpa t Skkl siwa datse k ja a e iuteke, esepa serke ysys. Esepa serke br ita. Iepa er bua ki . Iepa t smalepa sueke er siar wa tai . Iepa t bua weke kekra sulitane a ikk er moki wa. 18 Wpa t spatteke er buau kne ki , esepa dr wes yi kuatkkwak es. Sene br kuatkeke iepa t ta e w drattsa sene ysysie.
13 A

Skkl siw moki , e t se k senuk ysys
t a k tsiriu k ippk ita? E dr t a na sulu wamblak e ttswoie bua, ese tso ippk, bua tso a er a, ese ta. 2 Il
Yi na sene sulu dalr, ese dr Skkl bolk
Santiago4,5
446
kkecheke a t tai , er e w k d a ul a, e kueki a tsotke sttkwa. Il t a ukyweke, er e k d a ul a, e kueki a tsiriu ke ippke ita. Er kiane a ki , ese k ki a t Skkl a, e kueki k id a ul a. 3 Mik il ki a t Skkl a, eta k a wa ikine er moki wa. A na iw weikakwa a wkpa ki e ttswoie bua. E kueki k a ul a id. 4 A k t Skkl dali wes trr wakpa k t imaso dali es! A k wa ijcher t sulu tso k i a, ese wa se wbats, e ta se ma Skkl bolkie? Isk chekeney, yi t sulu tso k i a ese siniku, e ta ese wk ma Skkl bolkie. 5 K a t ibikeitsk t Skkl ykku t ich: Skkl t se wikl meat senuk se er a, e ulatska tknettsa se ki , e t se sibirtseke tai . 6 Er sulu wamblak se na ese wklu k Skkl t ski meke tai . Es itso kitule ie ykku ki w ichit: Wpa e ttska tai , esepa wklweke Skkl t. Er wpa e wwa dishet, esepa a ie er bua ch.d 7 E kueki a e m Skkl tt dalik. B k iutar ta ie tkrashkar a yki . 8 A e bats Skkl mik ta ie e batsra a mik. A p sulusipa, sene sulu oloy, a er batse! A erbikkeia btbt, e oloy, e skie a etkme Skkl a. 9 A erian, a kkch tai , a i siar! K a erbik jaukia, e skie a i siar! K a ttsnukia bua, e skie a erian! 10 A e wa br Skkl wa ta ie t a ki keraka.

yamipa, k a chk sulu. Yi t iyami cheke sulu iwatekeit, e dr wes Skkl tt dalino cheke sulu ena iwateke es. Es ese t idalsewwa. A t iw es, e ta a e tkka iw shulk, k dr iw dalik. 12 Skkl ekl t itt dalino meat se a. Ie dr sshulkwak. Ie a se tsatkrmi. Ie a se kichatrmi. Eta yi t a a kaw m smalepa kichatk?
11A
K se chk sulu
tt tts. A welepa t ichmi i es: Bulebk sa mike k kuaki , eta ee sa serke duas ek ta sa kaneblmi tai , inukl klwera sa t tai 14 A t ichmi es, er tkmi a ta e k ijcher a wa. A dr e bluwoie. wes mochka es, blami ta s isu, er bet ta k ikuia. 15 A kawta ichk i es: Skkl ki ikiane, e ta sa sermiia ta kan wsele wmi sa t. 16 Er a e ttska tai , e kueki a k t icheta es. A ibikeitseke t a serke a wkpa mik. Se e ttska es, e kos dr sulu. 17 dr bua w, ese jcher se wa ione, e ta e dr sulu. se wa, er k
13 Ye

K se e ttskka
5
d
1A
inukl blpa, ye tt tts! Skkl t a weikera, e kw dketke a ki ! E kueki a i , a kkch tai ! 2 buabua tso a wa
Inukl blpa patt
4.6 Proverbios 3.34

447
Santiago5
tai , ese sulunewatke, a datsi kattke powak t. 3 ies a orochka, a inuklchka kos, e dli tokatke weirketke. Dli e t iw kkacheke t a kkbl sulu. E kueki aishku ta a weirda b k a. K i erkewatke, er a tsoia yi blk tai a wkpa a. 4 A t itts. Wpa kaneblke a a patone a wa. E t iepa kkchweke tai , e tts a iyiw shtk, epa k Skkl dich ta tai e t. 5 K i a a wa yi buabua tso tai e ttswoie bua. ermata a dr wes kchi kiies ttwa es; kchi k na iane t sulu datse iki . 6 P ser ysys k a e tsatkr a yki , esepa kkat a t wmttsa ttwa.

yamipa, a weirke kos, e daltts er bua wa br d mik Skkpa Jesucristo datskene eta. yi kuatkkwakpa sa wes iepa t iwrke e w paneke br er bua wa es. ies iepa t kali paneke br er bua wa as 8 Skkpa datskene e kw dketke iyiw tskir, talar bua, wne tai . tsi net, e kueki e w pan br. A e tkwa darr ie a. 9 A yamipa, k a chk sulu as a k weik Skkl t. Jesucristo dr sshulkwak, e dketke tsi net wes yi dkewatke ukk a es. 10 A yamipa, Skkl tteklpa bak k iaia, epa weine tai , e dalttsrakit br er bua wa. E sa, eta iw es. 11 Se t ich: Wpa weine siar, e dalttsrakit br er bua wa, aycha bua esepa. A wa ittsule t k iaia wm bak ekl ki Job, e weine tai , er ie t idaltts br er bua wa. ies a wa ijcher t mik iweine siar e tka, eta Skkl er bua y ie a tai . Skkl er dr bua, se wr siar ie wa, e kueki ier bua y Job a tai . 12 A yamipa, tt chekey i e dr ibuaie: Mik a t cheke, eta k ichar: chy e dr moki Skkl t k ja ena k i y e wwa yile sk wwa. A tt etk. Mik a icheke, t, eta es idir; mik a icheke, au, eta es as k a kichatr. es idir. A ich
7A

Se weirke dalttss br er bua wa
wele weirke eriarke siar, e ta ese tt Skkl ta. A wele ttsrke bua, e ta ese t Skkl ki kka itts wa. 14 A wele duke, e ta ese t Skkpa Jess icha erule epa wkirpa tsu k patk, as epa bitu ikik tk iki Skkpa tt wa. 15 Iepa t iki Skkl a erbl Skkl a iki ena ki imik moki e wa, e ta ibuardane ta Skkpa t ikerakane. ies sulu nu tso iki , e ta e oloyerait iki . 16 E kueki a e kkatka a ta iki Skkl a ki as a buarne. Mik sser ysys, esepa t ki Skkl a er moki wa, eta ie t iw iutera bua tai . 17 Skkl ttekl bak k iaia ki Elas, e dr sdits wes sulitane es. Er ie t iki Skkl a er moki wa t as kali k yr, eta kali k yne d duas maal k shabts. 18 E ukuki ta ie t ikine Skkl a t as kali yrne, eta moki kali ynene ta yi ku kos talane bua.
13 A

Ikis Skkl a ki
Santiago5
448 sulu wamblkwakpa ki mus iloyk
yamipa, a wele t tt moki , e oloy, er a wele sk t iki m as idne iiutkne, e ta e dr bua. 20 A na ian t wpa t p sulusi ki m wamblit e oloyk, esepa t ie tsatke ikichatr yki , ies inu tai e kos oloyane iki .
19A
Ykku ts kit Pedro t

1 Pedro
Pedro, ki ies Simn, e t ykku i kit. Jess ttkatapa shua ie dr kk tai imalepa tsata. Er mik Jess klnewa ttwa eta Pedro t iy t ie k wa Jess suule. E ukuki ta ie eriane tai ta ie e me Jess dalikne. K swa ijcher w ie bak senuk mik ie t ykku i kit eta. Ie t ich t ie bak senuk Babilonia (1 Pedro 5.13) er k bak bt kuaki kuaki Babilonia. Roma wakpa tai bak senuk sulu Skkl wa wes Babilonia wakpa bak senuk es. E kueki iepa k ki ies Babilonia. E kueki p tai t ibikeits t mik Pedro t ykku i kit, eta ie tso Roma. Ie t ykku i kit Jess mik erblkwakpa bak senuk k kuaki kuaki tso Asia Menor shua epa a. I e ta k e kine Turqua. Iepa bak weinuk, e kueki Pedro na iki mak senuk batsene kekra Jess a mik iepa weirke e dalewa. ies ie t iepa a ich t Skkl wk t iepa klobak iwk ichaie, e kueki iepa tu tai Skkl a. E kueki iepa k kne tkinuk iwk ki . E skie iepa k senuk tsotke e meulettsa er bua wa weinuk Jess dalrmik wes ie weine iepa dalrmik es. Mik iepa weirke Jess kueki eta iepa k ttsnuk bua Wikl Batser tso moki iepa a e kueki . Es Pedro t ich. Shkew
dr Pedro. Ye dr Jesucristo tteklpa ts, epa ekl. Ye tso ykku i shtk wpa shu kitbak Skkl t iwk a mineyal senuk Ponto, Galacia, Capadocia, Asia, ies Bitinia, esepa a. 2 Skkl dr Sy e t se shu kitbak wes ie t ibikeitsbak kua es. Iwikl wa ie t se batseo as se t Jesucristo tt iut, ies as se er pairir wa se nu yki . A s Skkl er bua ch ena sene br m a Jesucristo p a tai .
1Ye
dr Skkpa Jesucristo y, e ki kkas tai . Ie t se su er siar wa. Jesucristo ktewa shkenekane, e batamik ie t se a sene paali m. Aishku ta bua kos tso ie wa blule se a k ja a, e dra
3-4 Skkl
Skkl ki kkas
449
1 Pedro1
450
se ul a, e w panekes krr. E kos k nurtawa, k sulurtawa, k ertawa ys. 5 A erblke Jesucristo mik, e kueki Skkl tso a kknuk ie dich wa as ie t a tsatk, e d a ul a. E tsotke kkach sulitane a k erkewatke eta. 6 Isalema a kawta weinuk ekul w s di s Cristo tt kueki , er e dalewa a ttsrke bua a wa ijcher t Skkl t a tsatkera aishku ta e kueki . 7 A erbl Jesucristo mik, e sk dr orochka weirtawa, e sk tsata. Se t orochka maweke b wa iw kkachoie t moki oro wchka idir. k dr oro wchka ese arkewa. E s a weirke, e dr a mawoie iw kkachoie t moki a erblke Jesucristo mik. A dettsa bua, e ta mik Jesucristo datskene, eta Skkl t a tt keraka, a ki keraka bua. 8-9 A k wa Jesucristo suule a wbla wa, er a na ie dalr. I e ta a k ku ie sauk, er a erblke ie mik, e w t a tsatkera. E kueki a ttsrke bua shute, k tt ta iw choie ekk. 10 K iaia Skkl tteklpa t stsat k e bikeits ena it yulttsarakit. ies kos mera Skkl t se a ie er bua ch se a e dalrmik, e yrakit. 11 Cristo Wikl t iepa ka ijchenuk t Cristo weirda siar, e ukuki ta ilo kardaka tai . Er k iepa na iw ane t yi idir mik wes iw tkmi. 12 Er Skkl t iepa a iw kkay t tt e k w tkpa iepa kw ska, e skie iw tkra se kw ska. Tt bua y iepa t, e dr Jesucristo tt bua ttsbak a t e. Ipakkwakpa t a a ipaka Wikl Batser patkulebitu k ja a e dich wa. yi ikk jchenakwa sulu Skkl biychkwakpa wa.

kueki a erbik bua ysys, a e kkn, a tso erki . Mik Jesucristo datskene, eta Skkl er bua ch a a, e w dra a ul a. E w pan krr, e ki a er mwaie kekra. 14 Skkl tt iut wes alarla bua t stt iut es. K a e muktsane a bak sulu wamblk ese ane wes a bak kenet k wa ie tt moki jcher es. 15 E skie a sen batser kekra, Skkl t a klo e dr batser e kueki . 16 Skkl ykku t ich i es: Skkl t ich: Ye dr batser, e kueki a sen batser.a Es iyit. 17 Skkl t sulitane shu leke ysys ikk wes se serke es, e kieke a t Sy, e ta a kawta ie dalik suane wa a serkeia k i ki e dalewa. 18 A wa ijcher t ie t a yttsa a ser sulu wes a ypa bak senuk sulu patone yi ertawa wes orochka inuklchka ese es, e nu ul a. E sk k wa. 19 E skie ipatone Cristo ktewa p tne tai , e wa. Ie p tu tai k tonuk yi a. Ie dr wes obeja we pupula jch judiowak t m Skkl a es. Obeja e dr buabua k iki sulu ku ys. E s Cristo k ki sulu ta ys, er ie e mettsa ttwa se skie. E kueki Skkl dalis kekra.
13 E

Skkl t se ki senuk bua ysys
1.16 Levtico 11.44-45

451
20 Kam
1 Pedro1,2
k i yr, e yki ie t Cristo wmettsabak ttwa, er i e ta mik k i erkewatke, eta iw tka a tsatkoie. 21 Cristo batamik a erblke ie mik. Ie t Cristo shkeokane sduulewa shua ta ilo meit ie a bua. Ie t iobak es as a erbl ie mik, ies as wera ie t, e w pan a t. 22 I e ta tt moki e dali a t, e batamik a batseone dalritsoie er moki wa. Es a k dalrits a er kos wa. 23 A a sene paali mne, e dr wes a ku rne erpa etkichane es. Er e k dr wes sku r erpa sm wa sy wa es, e dutawa. A ku ne etkichane Skkl tt dr ttska tso kekra e wa. 24 E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Sdits ulitane dr wes kak es, Iepa dr wes mama wrkua es. Kak sinewa ta iwrkua anewa, 25 er Skkl tt e tso kek ra.b

Ie tt e dr Jess tt bua pakane a a e. 1 E kueki , sene sulu kos oloy. K a kachkia ki . K a e kia t ukynukia. K yi charia sulu a t. 2-3 Skkpa a dr p bua. K Jess er bua ch se a, e kke ttstke a t, e kueki ie tt wk wchka yul po wes alala ku ne erpa ese t im tsu yul es as a er k dich ir bua as a tsatkr.
shkwa Skkpa Jesucristo ska, ie dr wes k tso u yuoie es er ttska. E watttsa sdits t wes u yukwakpa t k k dr bua u yuoie ese ku es. Er Skkl a ta ie dr wes k shu kitule tu darr es. 5 Es ies se dr wes k tso u yuoie es er ttska. Se wa Wikl Batser tso iw yuk. U e a se dr wes sacerdotepa batser es. Ee se t wr bua Skkl wa ese meke ie a Jesucristo batamik. wr bua ie wa, e dr t se t ie dali Wikl Batser wa se er wa ena se ser kos e wa. 6 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es. E ki Skkl t Cristo ch i es: Itts. Ye t k kibiie tkat ye u katabloie Sin, e dr k buaie shu kitule tu darr ese. Yi erblke imik, ese k eriarpa.c 7 k e dr Jesucristo. Se erblke ie mik, esepa ki keraka Skkl t. Er wpa k erblku ie mik, esepa a ta e k dr es. Itkke iepa ta wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: k watttsa u yukwakpa t, e ynene k buabuaie.d 8 ies e t ich: k e mik p klastkrda,
4 A

Cristo dr wes k kibi tso u katabloie es
1.24-25 Isaas 40.6-8
2.6 Isaas 28.16
2.7 Salmo 118.22
1 Pedro2
452
iepa ardar i ski k e kueki .e Iepa k wa Jesucristo tt bua e iutne, e kueki iepa weirda e nu ki . E dr wes iepa klastkr Jesucristo mik es. Skkl t iepa wmettsabak as itk iepa ta es. 9 Er a k dr es. Skkl t a shu kit as a d ie wk ichaie. Ie dr a bl ena a dr ie sacerdotepa. A dr batser ie a. A bak senuk sulu diki a wes sser stui a es, er ie t a yttsa e ul a senoie ie olo bua tai e a. Ie t iw es as bua kos w ie t, e w pak a t sulitane a. 10 Kenet ta a k dr ie icha, er i e ta a dr ie wk icha. Kenet ta ie k wa a su ne er siar wa, er i e ta ie t a sueke er siar wa.

ye yamipa dalr tai ye na, se tso brbrla k i ki wes upak shkal es. Se k buaie e dr k ja a. E kueki a wk dr sulu t a erkiweke sulu wamblk, e k iutar. E t a wklweke as a k t Skkl tt iut. 12 A sen ysys kekra p k t Skkl dali esepa wrki . Er i e ta iepa t a kkateke wes a chpa p sulusipa es, er iepa tso a serke ysys e w sauk. E kueki aishku ta mik Skkl de schakk se nu ki , eta iepa t ie ki keraka wes a serke e ki . E kueki a sen bua ysys kekra. 13 Swkirpa kos tt iut a t Skkpa Jess batamik. K wkir kibi, e tt iut, ie dr swkir kibi k i ki e kueki . 14 ies wpa patkeke ie t swkirpaie, esepa tt iut a t. Ie t iepa patkeke wpa t sulu wambleke esepa weikk ena wpa t bua weke esepa ki kkka. 15 Skkl ki ikiane t a t bua w, p t ie tt watttsa, k wa iw jcher ys, esepa siwablwowaie as iepa k t a chia sulu. 16 A sen wes p tsat kulettsa es. A bak klulewa sulu ul a, e yki a tsatkttsa Skkl t, er e k klwar a t sulu wambloie. E skie a sen ysys ie kan msopaie. 17 Sulitane dali. Syamipa malepa . Skkl dali. ies k wkir kibi, e tt dali. dalrits
11A

Se sen wes Skkl ki ikiane es
wpa klulewa kan msoie, esepa t a wkirpa tt iut. Wpa er bua t a sueke bua, ies wpa er sulu t a sueke ksik wa, esepa tt iut er bua wa. 19 A k ki nu ta, er a wkir t a weikeke me, r, a er merie Skkl ki e kueki , e ta e wr bua e dalttseke a t b ie wa. E kueki a wkirpa tt iut. 20 Se weirke sulu wamblekes ese r, e ta Skkl k t se ki kepaka ys. Er se nu ki , ese dalttss b weirke bua ws ese kueki , ese dalttss br, e ta e je wr bua
18 A

Sweirke kos e dalttss
2.8 Isaas 8.14

453
1 Pedro2,3
ie wa. 21 Ie t se klobak as se t idaltts es. Cristo weine tai se dalrmik, e daltts ie t br. Es ie ki ikiane t se t se weirke ese br wes ie t idaltts es. 22 Cristo k wa sulu wamblne daltts ys, ie k kayne ys. 23 Mik iepa t ie y sulu iwsha, eta ie k wa iepa yne sulu. Mik iepa t ie weik tai , eta ie k wa yi paui ne. E skie e meatit, Skkl t sshu leke ysys, e ul a. 24 Cristo ktewa wtulewa krus mik se nu kos patuoie as se ser ysys, ies as sulu k wamblias. Ie shkane ichk ki tai , e batamik a buanene. 25 A bak wes obeja chwa es, er i e ta a dene Cristo ska. Ie dr a kknukwak bua, ie t a kkneke er bua wa.

taypa, a wpa tt iut er bua wa. A t iw es, e ta a wpa welepa k erblku Jess mik, esepa erblmi al Jess mik, a serke batamik, k w pakaule iepa a. 2 A wpa t isu t bua iepa ta, e a serke ysys, Skkl tt dalieke moki , e t iepa erkiwmi erblk Jess mik. 3 A taypa, moki a e ttsakka buaala? e ta k a e ki tkarka tai a chk ki . K tularka tai e ki ena a ts ki warke dall oroie ie. K a e paikka datsi tu darr ese wa. Ese kos weirtawa. 4 E skie er bua ies sene br, ese wa a e ki tk. E k weirtawa ies e wr bua 5 Alaklpa bak k iaia t Skkl dalieta, esepa bak e shute Skkl wa. ki tkk es. Iepa bak e mau kka Skkl mik, ies iepa bak iwpa tt iutk bua. 6 Sara t iwm Abraham tt iut bua ta ikiit kkpa. A t bua weke, k suarta yki , e ta a dr wes Sara es. 7 A wpa alakl ta, a sen ita br er bua wa. Iepa dich k ta tai wes se wpa es. ies iepa ul a sene micho dra se ta ita Skkl er bua ch se a e wa. E kueki iepa dali. I es as kieke a t Skkl a, wklr. ese k
1A

Wes ssenewabak esepa k senuk ita
bata ekk ta ye t ich a ulitane a, a sen bua ita br. A bua lpaie. A sa er bua wa. A e sa er siar wa. A dalrits wa yki dishet. 9 Yi t sulu wambl a ki , ese k ki isk wamblarne. Yi t a ch sulu, ese k sk charne sulu. E skie esepa a a er bua chne. Skkl t se klobak er bua choie se a, e kueki a er bua ch smalepa a. 10-12 E dr wes Skkl ykku t ich es, e t ich: Skkl wbla merie sser ysys, esepa ki ikknuk. kieke iepa t ie a, ese merait iepa a. Er wpa e wambl sulu, esepa suekeit ibolkpaie. E kueki yi ki ikiane t ikaw tk bua ttsne bua wa kekra, ese wk kawta e kknuk as k it sulu ch, it yi ki t. as k
8 Es

Jess mik erblkwakpa k senuk bua sulitane ta
1 Pedro3,4
454
Ese wk kawta sulu kos oloyk, kawta senuk ysys. Ie k e chk senuk br kekra sulitane ta.f 13 A e tkwa darr senuk ysys kek ra, e ta k yi a a sulunukwa daa. 14 Er a serke ysys, e ki a weirmi al, e ta aycha e dr bua. K a suanuk wpa t a weikeke esepa yki . K a tkinuk yki . 15 E skie Cristo dali a t e blie. Yile t a chak Cristo paneke a t krr, e ki , e ta a tsotke erki kekra iw iutk. 16 Er iw iut br er t a kkat ki . E dr es, e ta mik p bua wa. A sen ysys as a er k t a ch sulu a dr Cristo mik erblkwakpa e kueki , eta epa jardaka ch iepa t e dr kache e kueki . 17 Se weirke bua weke se t ese ki , Skkl ki ikiane al es, e ta e dr bua. Er se weirke sulu wamblekes ese ki , e ta e dr sulu. 18 ies Cristo weine siar se nu patuoie. Ie ktewa etkicha me k dr ysys dutawaia ys. Ie dr ysys, er ie e mettsa ttwa se k epa skie se tsomi Skkl ska. Moki ie ktwa p t, er ie shkeokane Skkl t iWikl wa. 19 ies Wikl Batser wa ie dr w wimblupa tso wtule ee, ie e alika e chk iepa a. 20 K iaia iepa t Skkl tt dalseowa No kska. No bak kan tai e yuk, e dalewa Skkl t ipana ena t p er mane ie a, er iepa k wa ione. E kueki No ena iyamipa pkl wae, epa tsatkne kan a di tai yki . 21 Di tai bakmi No kska, e t di a swskueke e tsatkoie i eta e klea se a. Swsku e k dr schk paskuoie. E skie iw kkachekeit t se tso ikik Skkl a t se nu oloy ski as se er k t skkatia. E t se tsatkeke Jesucristo shkenekane e batamik. 22 I e ta Jesucristo minekane k ja a e tkr Skkl ul buakkag Skkl biychkwakpa ulitane, ies ulitane tso swkirie wa dich ta k wrtawa esepa kos tso ie kl diki a. 1 Cristo weine tai se skie, e kueki a e ch a weirke kos e dalttsk er bua wa wes Cristo es. Yi weine bua wit e kueki , esepa k na sulu wamblakia. E kueki a e ch weinuk. 2 Wpa dr es, ese wakpa serkeia k i a eta k iepa na sulu wamblakia wes smalepa t iwambleke es. E skie iepa senak bua ysys kekra wes Skkl ki ikiane es. 3 Kenet ta a k wa Skkl suule, e kw ska ta a bak sulu wamblk tai wes p malepa k wa ie suule esepa ser es. A bak trnuk tai . sulu kukutwa darr. A bak e ttkka blo wa tai . A bak dapauk blo yk tai . E kwa a t sulu k wambleke tai . ies yi dikl t sdakow ekk, ese dalik a bak tai skklie. 4 Er i e ta a k mineia p k t Skkl dali esepa ta sulu wamblk wes iepa t iwambleke k wklrta es. E t iepa tkiwwa, e kueki iepa t a cheke sulu. 5 Skkl dr sduulewa

f 3.10-12 Salmo 34.12-16 g 3.22 ul buakka: E kw ska ta yi tkr blu ul buakka ese wk dalirta tai imalepa tsata.
455
1 Pedro4,5
ena stsoia ttska, epa kos shulkwak. Aishku ta sulu wambl iepa t, e kos ki iepa kawta e chkka ie wrki . 6 Cristo tt bua e pakanebak ies sdurulune esepa a. Iepa durulune sulu wambl iepa t e kueki , wes Skkl t imeat t sulitane kawta dukwa es. Er Cristo tt bua e pakanebak iepa a as iepa wiklpa ser micho wes Skkl ser es.
i erkewatke, e kueki a tso erki , a e kkn bua as a a syyr bua. 8 yi kos tsata a dalrits a er kos wa. A dalritske es, e ta wes al syamipa e wambl sulu a ki , ese k ki a tkirpa. 9 A t syamipa kiwa er bua wa a u a, k isuar sulu. 10 Skkl er bua ch a a, e kueki ie t im a a kuaki kuaki ki moie, e kueblupa a dr. E kueki mne a ekl ekl a smalepa ki moie ese w kane. 11 A welepa a imne tt pakk, e ta esepa kawta Skkl tt pakk. A welepa a imne ski muk, e ta esepa kawta ski muk kos Skkl t epa a dich mtke ekk. kos wekes e s bua as Skkl ki karka tai Jesucristo batamik. Jesucristo dich ta tai , olo ta tai yi ulitane tsata kekra. Es e idir.

7K
Se k ki muk
yamipa dalr tai ye na, mik a weirke siar Cristo tt kueki , eta k e ki a tkinuk. K a t ibikeitsk t a ta itkmi wes k suule yi wa sta es. 13 E skie a ttsn bua. Cristo weine kos e bata de a ki ies, tk e kueki a ttsn bua. E tkke a ta es as a ttsr bua shute mik Cristo dene olo ta tai eta. 14 Aycha bua mik iepa t a ch sulu Cristo kueki , e w dr t Skkl Wikl olo ta tai e tso a ta. 15 A weirke sttwa kueki , akbl kueki , sulu wambl kueki ul ti oka yi a e kueki , e je ta a jan. 16 Er a weirke se dr Cristo icha e kueki , eta k e ki a januk. E skie Skkl ki kka a t iepa t a ki Cristo icha e kueki . 17 Skkl t sulitane shu leketke, e kw dkewat ke. Er ie t iwk icha shulera kewe. Se weirke i e ta, e dr sulitane weirda e ts, e ta k tkpa wpa k t tt bua me Skkl t e dalieta esepa ta? 18 E dr wes itso kitule Skkl ykku ki es, e t ich: P serke ysys, iekk ta esepa k tsatkne, e ta k tkpa p sulusipa ena p e wambl sulu esepa ta?h 19 Wpa m Skkl t weinuk ie tt kueki , esepa k bua wekerakit, ese k u k. Ie se y, ie tt moki , e kueki se e m br ie ul a.

12 A
Se ttsn bua se weirke eta
5
h
1I e
ye t il cheke a dr Skkpa Jess icha wkirpa esepa a. ies ye dr Jess icha wkir ekl. Cristo weine siar, e suy ye
Skkpa Jess icha wkirpa esepa patt Pedro t
4.18 Proverbios 11.31

1 Pedro5
456
wk wbla wa. Mik ie datskene, eta ie olo tai e kkayrda sulitane a, e a ye tsoak a ta. E kueki ye t a a ich t 2 wpa me Skkl t a ul a kkn wes obeja es, esepa kkn bua, er bua wa wes ie ki ikiane es. K dr t a k na iwak, er a t iweke. E skie iwakane er bua wa. ies k iepa kknar inukl dalrmik, e skie ikkn er bua wa iepa ki moie. 3 K a t iepa wttsu k ksik wa. K a e ttskka tai iepa ki . E skie a sen bua ysys iepa wrki as iepa ser bua wes a ser es. 4 A t iw es, e ta mik Cristo dr se ulitane wkir kibi e datskene, eta isk bua olo ta tai , k sulurtawa e merait a a.

duladulapa, a kkpa tt iut bua. ies a ulitane e wwa er bua wa. Skkl ykku t ich: dishet yki , a dali Wpa e ttska tai , esepa wklweke Skkl t. Er wpa e wwa dishet, esepa a ie er bua ch.i 6 E kueki a e wwa dishet ie dich ta tai e yki , as ie t a ki kka mik ikw de eta. 7 Ie er merie a ki a kknoie, e kueki k a tkinuk ki . kos t a tkiweke, a tsiriweke, e mat ie ul a. 8 A tso erki , a e kkn! B dr a bolk. Ie tso a ttiu k wes maname arke tai , e t iyiwak ttieke katwa es. 9 A e tkwa darr a erblke Skkl mik e a, es a t Satans wklwera. A wa ijcher t k wae syamipa tso weinuk wes a es. E kueki a e tkwa darr Skkl 10 Ie er bua ch se a tai shute. Ie t se shu kitbak as se dak ie a. olo ybi e a, se batsulewa Cristo mik e wa. Se weirke ekul k i a, mik e tka, eta sulu tsoia se a, e yerattsait sekka. Ie t se tkewara darr. Ie t se er dich iera, k e alpakaia se ki . 11 Ie dich ta tai yi ulitane tsata. Ie dr yi ulitane wkir kekra. Es e idir.
5 A

Jess icha malepa patt Pedro t
t Silvano k ykku i shtk. Ye wa ijcher t ie dr syami e tkulewa darr ese. Ykku i shty a a a er dich k ioie. Skkl er bua ch se a tai , e shty ykku i ki . Ye t ich t e dr tt moki , e a a e tkwa darr. 13 Jess mik erblkwakpa kos tso Babilonia, epa t a shkewmi. Epa shu kit Skkl t wes ie t a shu kit es. ies Marcos dr wes ye wk al es, e t a shkewmi. 14 A shke er bua wa. A kos dr Cristo icha, epa sen br.

12 Ye
Pedro e chat
5.5 Proverbios 3.34

Ykku sk kit Pedro t, i ta ide bt

2 Pedro
Ykku sk i kit Pedro t. Ie wa ijchenewa t iblrkewat ke, e yit 2 Pedro 1.12-15 e ki . Jess mik erblkwakpa weirke ierbl e kueki , epa a Pedro t ykku i kit iepa er one Jess tt moki e ska as iserdak ysys ena kekra Jess a. E k ieta ie t iepa a ieri mne t p e t iepa dr Jess mik erblkwakpa esepa dra iepa shua iki tu krak. Ie t iepa a ich t wes ski tu kwakpa esepa serda. ies ie t iepa a ich t ski tu kwakpa weikera Skkl t. E k ieta tkmi k i erkewatke eta e eri mne Pedro t iepa a. Ie t ich k i erkewa e kw dewat ke tsi net, e kw ska ta iepa kawta senuk ysys Jess ki kokaie. ies Pedro t ich t moki Jess datskene er Skkl t sulitane sueke er siar wa ena ie ki ikiane t se er mane ta se erbl Jess mik. E paneke ie t er bua wa, e kueki kam ie t Jess patkne.
dr Simn Pedro. Ye dr Jesucristo kan mso. ies ye dr itteklpa ts, epa ekl. Jesucristo dr Skkl ena Stsatkkwak. Ie dr ysys, e batamik sa de erblk ie mik. Ye tso ykku i shtk wpa de erblk ie mik bua moki wes sa es, esepa a. 2 Skkl ena Skkpa Jess as epa er bua ch ena sene br m a a tai , a k batsmir bua iepa mik e a.
1Ye
Shkew
t se klobak as se d ie ta ita ie olo tai e a, ies as se ser wes ie ser es. Se btse ie mik, e wa kos kiane se ki senoie wes ie ki ikiane es e metkeit se a ie dich tai e wa. 4 yi ekk kos wa ie kabl se a as se d wes ie wk dr es, as se tkshkar sulu tso k i a wamblak se na t se suluwwami ese ul a. Skkl kabl se a, e metkeit se a, e dr tai bua shute. 5 E kueki a e dich i a erblke
3 Jess

Se er dich i senuk ysys Skkl a
457
2 Pedro1,2
458
Cristo mik, e k ie senuk ysys. Sene ysys, e k ie Skkl yi anuk. 6 Skkl yi ane, e k ie e kknuk. E kkn, e k ie yi panuk br. yi r, e k ie er mukwa Skkl ki . 7 E r mwa Skkl ki , e k ie pan b sauk er bua wa wes lpa es. su er bua wa, e k ie dalritsk. 8 yi ekk kos weke a t, ies ik weke a t kek ra, e ta e w kiane ch t moki a btse bua Skkpa Jesucristo mik. A serke es, e ta kos weke a t Skkl a, e w drattsa bua. 9 Er wpa e ch t iepa erbl Cristo mik, er iepa k t yi ekk waw, esepa dr wes swbla k wawr bua es. Iepa k na iw ane bua. Wsua iepa na ichowa t sulu wambl iepa t, e pairittsa Skkl t iepa ki . 10 A yamipa, a e dich i senuk bua ysys kekra, e wa iw kkayrda t moki Skkl t a klobak, a shu kitbakit iwk a. A t iw es, e ta a erblke Cristo mik, e k oloyepa a t ys. 11 E wa aishku ta a kirdawa bua blie Skkpa Jesucristo dr Stsatkkwak, e tso e a. E dr ybi. 12 yi ekk jcher a wa bua. Tt moki wa a e wblao, e a a tso e tkulewa darr. Er ye t a a ik ch micho as a k na ichwa. 13 Ye tsoia ttska, eta ye a ta bua idir t ye t a a tt i k ch as a t yi ekk w bikeits kekra. 14 Skkpa Jesucristo t ye a iy t wekk al ta ye k kuia k i ki . 15 Ye t kos wera as tt i k chwa a na ys i e ta ies mik ye blnewatke e ukuki ta. 16 Skkpa Jesucristo olo ta tai , e su sa t sa wkpa wbla wa. E kueki mik sa t a wblao ie dich ta tai ena ie datskene e tt wa, eta k sa wa ipakane a a tt k w ta wes sa wkpa t ibikeits ch es a ki twoie. 17-18 Mik sa dr ie ta kabata batser, e tukir ki , eta ee Skkl dr Sy, e t ie ki kka tai . Tt datse Skkl olo ta tai e ska, e t ie ch i es: Se dr ye al dalr tai ye na, e wr ye wa bua shute. E kos su sa t. Tt e datse k ja a, e tts sa t, sa tsoak ie ta ee e kueki . 19 su sa t, tts sa t, e t ik cheke se a t Jess tt tso kitule Skkl ykku ki k iaia itteklpa wa, e yne moki . E kueki tt kit iepa t ykku ki , e w iutk a kawta buaiewa. Tt e dr wes bw batska stui a t k olo ppeeke ese es. E t se er iweke as se na iar t dr moki , dr kache. Tt e t se ki mera d mik Skkpa Jesucristo datskene eta. Mik ie de, eta kos arda bua se na, e dr wes k ir ski es. Jesucristo dr wes bkw brie wrke blami e es. 20-21 Er kos tsata a wa ijchen t y Skkl tteklpa t, tso kitule Skkl ykku ki , e k yne iepa wa iepa wkpa er wa. Er Skkl t iepa k ichk wes ie ki ikiane es Wikl Batser wa. E kueki kit Skkl tteklpa t k iaia, e k yne iepa wa iwkpa er wa, e dr Skkl tt moki .

1K
iaia Israel aleripa shua kachkwakpa e kaka e chk t iepa dr Skkl tteklpa. Es ies i e ta a shua kachkwakpa e kraka
459
2 Pedro2
e chk t iepa dr swblau kwakpa Skkl tt wa. Iepa e t iepa tso tt moki pakk, er tt wa iepa t swblaweke, e t ser suluwwami e iuts, e ta Skkl t sweikera. Skkpa Jesucristo t iepa nu tottsa, er e wk watttsa iepa t. E kueki ie t iepa weikera bet. 2 Er tai syamipa ardar kache tt e a itrrdarak tai wes iwblau kwakpa es. Iepa kueki tt moki e chera sulu p malepa t. 3 Swblau kwakpa kache tt wa, epa ki inukl kiane tai , e kueki iepa t a inukl yerattsa tt k w ta pakeke iepa t ese wa. E kueki k iaia iepa esepa wmettsabak weinuk Skkl t, e k chwa ie na. 4 K iaia Skkl biychkwakpa welepa t sulu wambl ie ki , e nu k oloyane ie wa iepa ki . Ie t iepa batrlor b k a, ee iepa tso wtule moulewa stui a iepa kichaterait aishku ta e panuk. 5 ies k iaia wakpa bak senuk No kska ta, epa t sulu wambl tai , e nu k oloyane ie wa iepa ki . No t ipaka iepa a t iepa kawta senuk ysys, er iepa k wa ie tt iutne. E kueki Skkl t iepa ewwa di tai wa. No ena imalepa dka kul (7), epa tsatk Skkl t di tai yki . 6-8 ies k iaia k bt ki Sodoma ena Gomorra, e wakpa dr p sulusi. Epa shua wm serke ekl ki Lot, e serke ysys. Iepa trr tai , e ttseke, e sueke ie t kekra, e t ie dr bua e eriaweke siar. Iepa nu ki Skkl t iepa wmttsa ewwa. Ie t iepa ena iepa k e kos awwa seraa imuluchka ate. Er Lot, e tsatkttsait. Ie t iepa ewwa es iw kkachoie sulitane a t es itkra p sulusipa kos esepa ta. 9 E kos bak k iaia, e wa se wa ijcher t wpa serke bua ysys, esepa tsatkrmi bua Skkl a kos t iepa weikeke e ul a. ies se wa ijcher t wpa dr sulu wamblkwakpa, esepa tso blule ie wa ishulirkerak e kw panuk. 10 Wpa e mettsa e iau kka sene sulusi wa wes iepa wk dr sulu ki ikiane es ena Skkl tt watttsarakit, esepa kos weikerait tai smalepa tsata. Swblau kwakpa kache tt wa, epa e wamblrak ksik ksik, k t ul klweta, iwkir darr. Iepa k suane wpa olo ta tai , esepa chk sulu. 11 Skkl biychkwakpa dich ta tai , olo ta tai swblau kwakpa kache tt wa, esepa tsata, er iepa k t imalepa dr sulu esepa cheta Skkl a sulu as ikichatr. 12 Er sulu wambleke swblau kwakpa kache tt wa, esepa t, e wamblekerakit k w bikeitsule wes iyiwak kairu k a k arta tso klwwa ttwa es. k ane iepa na, e kos cheke sulu iepa t. Iepa durawa wes iyiwak kairu ttwa es. 13 Iepa t smalepa weikeke, e skie iepa weirda siar. sulu t iepa ttsweke bua, ese kos wambleke iepa t tai iwe k jar taia, ese t iepa ttsweke bua. Mik a dapau ke chkk ita diyk ita, eta iepa tso a shua sulu wamblk e ttswoie bua. Ese wa iepa na a ki twak. Es iepa t a kaw suluwekewa. Iepa t a jawekeka tai . 14 Iepa er merie tr ki . Iepa k shtrirtawa sulu wamblk. Wpa k

2 Pedro2,3
460
e tknewa darr Stsatkkwak tt a, esepa daki ekerakit as iepa t sulu wamblne wes iepa es. Iepa t inukl kkecheke tai kekra. Iepa wmettsabak kichate Skkl t. 15-16 Iepa dr wes scholur es. ala ysys e oloy iepa t e wambloie wes k iaia Beor al ki Balaam dr Skkl ttekl, e e wambl es. Ie m sulu wamblk inukl dalrmik, er Skkl t ie burro k ttkka ie ta ta iuit ta ichit ia: wambleke be t ali ie? E t Balaam wklw. 17 Swblau kwakpa kache tt wa, epa dr wes di tum it k a di ta es. Iepa dr wes kali morka mochka a uy siwa t k w yrta es. Iepa wmeulettsa weinuk micho stui k a. 18 Tt pakeke iepa t e ttsr bua, er k iw ta. sulu kukua iepa wa ena sulu kiane swk dr sulu e ki , e wa iepa t wpa e yttsa tsariri iserkerak ki tule e ul a, esepa erkiwekekane as iarmine sulu a. 19 Iepa t icheke: A t sa tt iut, e ta a k kuia klulewa ul a, a sermi wes a wkpa ki ikiane es. Iepa t icheke es, er iepa wkpa tso klulewa sulu ul a, iepa k a e yrpattsa wes. Mik se k a e ynettsa ul a, eta e w dr t se tso klulewa iul a. 20 Skkpa Jesucristo dr Stsatkkwak e mik se e bats, e wa sene sulusi tso k i a e oloyas. Er se anemine sulu ul ane, k t iloyeta, e ta se a e dr sulu ichkle kewe tsata. 21 Se t sene ysys e tt klobak bua kewe. Er e ukuki ta tt dalino batser mne se a, e oloys, ema bua idir t k s iklpa. 22 E dr wes tt moki i t ich es: Chichi chli tuttsa, e ukuki ta iwaneit.a ies sk t ich: Kchi kuws bua, e ma kuekane d a.

yamipa dalr tai ye na, ye t ykku ts kit a a, e sk shtekey a a, i ta ide bt. Ykku bt e ki ye tso, tt jchertke a wa, e chkne a a a pattk as a er arne iska ta iw bikeits buaiewa ysys. 2 y Skkl tteklpa batser epa t k iaia, e ska a er an. ies tt dalino meat Skkpa dr Stsatkkwak e t, e ska a er an. Sa dr itteklpa ts, epa t tt e y a a. 3 A wa ijchen buaiewa t k i erkewatke e kw ska ta p serke sulu esepa dra. Iepa t sulu wambleke wes ier sulu t ikieke ia es. Iepa t a wayuera 4 ta a a ichakera: Jesucristo kabl dkne wes e de? Ikk ta k iwr ta, w idir? Se kkpa blrulunebak, eta yi kos mir iwk su wes iyne kua es. 5 Er iepa wa ijcher t cheke iepa t e k yne. Iepa k ki ikiane ttsno t k iaia Skkl t k ja ena kos tso ia, e y itt wa. ies k i ena kos tso iki , e y ie t itt wa. K i dka ie wa di a, es di tso k i pamik shkit. 6 Iepa k ki ikiane ttsno t ulitane bak senuk k i a, e eowa Skkl t di tai bak e wa. 7 Er

1A
Skkpa Jess drane
2.22 Proverbios 26.11

461
2 Pedro3
k ja ena k i tso i e ta, e kicha aria ie wa iwk tt wa d mik ie t iewekewa b wa aishku ta eta. E kos tkra mik p sulusipa shu lirke kichatrkettsa e kw de eta. 8 A yamipa dalr tai ye na, k a na ichkwa t Skkl a k etk, e dr wes duas dka mil eyk es, ies duas dka mil eyk, e dr wes k etk es. 9 Skkpa Jess kabl, e w tkra. Ie datskene sulitane shu lk mik Skkl ki ikiane eta. E k dr t ie kabl e chowa ie na wes p welepa tso ibikeitsk es. E k dr es. Ie k ki ikiane t yi weir aishku ta. Ie ki ikiane t sulitane er mane ie a. E w panuk ie tso ena. E kueki ie kam dne. 10 Er ie drane, k tkpa. Mik ie datskene, eta e kw dra k yule wes akblkwakpa dwa naewe es. Mik ie de, eta k ja e biy kos blarda tai ta ichrawa k wrpaia. kos tso k ja a, e ardawa diardawa. E s k i ena kos tso iki , e ardawa sekka, k atu kia. 11 E kos erdawa es, e ta wes k se serpa batser e tkulewa darr Skkl a? 12 E kw panuk se tso po, e dalewa se e ch senuk wes Skkl ki ikiane es as ikw e d bet. Mik e kw de, eta k ja ardawa ena kos tsoia, e diardawa erdawa b wa. 13 Er Skkl kabl k ja paali ena k i paali e yuk se a. Wpa serke ysys, esepa serda ee. Ee sulu k ta. E w paneke se t po. 14 A yamipa dalr tai ye na, a tso yi ekk w panuk, e dalewa a e tkwa darr senuk as mik e kw de, eta ie t a k senuk br ita, iauleka, k ki sulu tt ta. 15 A na ian t Skkpa Jess kam d, k ie tsoia ipanuk as stsatkr. ies tt e kitat a a ykku ki syami Pablo dalr tai se na e t. Ie t ikitat erbik tai me Skkl t ie a e wa. 16 Tt i kit Pablo t ykku kos kit ie t ekk ki . Ie tt wele dr darr, k w ar se na bet. P welepa k yule bua, k e tkulewa bua Jesucristo tt a, esepa t Pablo tt darr, e w shku li wekewa wes iepa t Skkl tt kitule ykku ki malepa, e w shku li wekewa es. E nu ki iepa weirda siar.

yamipa dalr tai ye na, yi ekk kos jchertke a wa bua. E kueki a e kkn p sulusi esepa yki as a k t iepa tt iut. A tso oloy a t. 18 Skkpa erki as a e tkulewa bua Stsatkkwak mik, e k Jesucristo dr Stsatkkwak, e er bua ch se a, e tt wa a k e yu. Ie buaie. A s ie ki karka tai i e ta ena kekra! Es e idir. mik a k e bats
17A
Tt bata
Ykku ts kit Juan t

1 Juan
Ykku i kit Jess tteklpa ts e ekl ki Juan e t. Ie t ikit Jess mik erblkwakpa serke Asia epa a. I e ta k e ki Turqua. Ie t ikit eta ie dewat ke kkla. ies ykku sk kit ie t dka tkl, e bt dr tsitsir, bt dr blublu. Ykku blublu e et ki Jess Tt Bua kit Juan t ena it ki Kkay Jesucristo t Juan a e Pak. Skkl na Jess mik erblkwakpa dalr tai ena yi tai bua o ie t iepa a Jesucristo batamik, e pak Juan t ykku i ki . ies ie t ich t mik se dalritske eta se wa ijcher t Skkl dr se wk, e kueki se kawta dalritsk. E k ie ta ie t ykku i kit Jess mik erblkwakpa a swblau kwakpa kache tt wa esepa biy choie. Iepa t swblaweke t Jess k dr wes sdits es. Iepa t ich t ie wr se s er k idr se es. Jess mik erblkwakpa k kne iepa tt ttsk. Iepa dr ski tu kwak. Skkl Wikl e je t Skkl ena il Jesucristo epa tt moki e kkachera se a. Es Juan t ich ykku i ki . Sene micho mukwak
ekl dr tt t sene micho meke se a e. E tt pakeke ye t a a ykku i ki . Tsawemi ta ie tsotke, er i e ta sa t ich a a t ie tt tts sa t, ie su sa t ena o ie t e su sa t, ies ie ka sa t sa ul wa. 2 Ie dr sene micho mukwak, e patkbitu Sy t k i a sditsie e kkachk se a, e su sa t. E kueki sa t ie tt moki e pakeke a a. Sa t ich a a t ie t sene micho meke se a. Ie bak Sy ta ita kua kekra, er Sy t ie kkay sa a. 3 Es ie su sa t, itt tts sa t, e tt pakeke sa t a a i ta as a btswa sa mik wes sa batsulewa Sy mik ena il Jesucristo mik es. 4 Ykku i shteke sa t a a as a ttsr bua moki .

1Itso
wa Jesucristo t sa wblao, e w pakeke sa t a a, e dr i: Skkl dr bua ysys, k ki sulu ta wes k k a k ttsettse ta es.
462
5 Tt
Sene ysys
463
6 E
1 Juan1,2
kueki se e ch t se batsulewa ie mik, er se tsoia sulu wamblk, e ta se tso kachk. Se k t tt moki e iuteku. E dr wes se serkeia k ttsettse a es. 7 E skie, se serke ysys wes ie ser ysys es, e ta se btse bua mik. ies ie al Jesucristo, e p wa se pairirke se nu kos e ki . 8 Se e ch t se k t sulu wambleta, e ta se wk e ki tu ke, ies tt moki k ku se er a. 9 Er Skkl tt moki ena ie dr ysys. E kueki se e kkatka ie a, e ta se nu oloyerait se ki , ies sene sulu nu kos paiklerait se er a. 10 Se e ch t se k t sulu wambleta, e ta se tso ichk t Skkl kachta, ies iwnewa t ie tt k ku se er a. 1 A ye alarla, ye tso tt ikk shtk a a as a k t sulu wambl. ska, Er se wele t sulu wambl, e ta stsatkkwak tso ekl Sy e dr Jesucristo dr ysys e. 2 Jesucristo e mettsa ttwa se skie sene sulu nu oloyoie se ki . Er ie k ktewa se nu ki , ies ie ktewa k ulitane wakpa nu ki .

tt dalino e daliekes, e ta e wa se wa ijcher bua t se btse ie mik. 4 Yi e ch: Ye btse bua Skkl mik, er ese k t itt dalieku, e ta ie tso kachk, k itt moki . 5 Er yi t ie tt dalieke, ese je na ie dalr moki . Es se wa ijcher t se batsulewa ie mik. 6 Yi e ch: Ye tkrie Skkl mik, ese k senuk wes Jesucristo sene es. 7 A yamipa dalr tai ye na, tt dalino shtekey a a i, e k dr tt paali a a. Tsawe ta tt e ynebak a a. Tt e meneat k iaia, e ttsuletke a wa, e dr i: se kawta dalritsk. 8 Tt e meneat k iaia, er e kw ska ta se er tsoia wes k ttsettse a es, e kueki k se na iw ane bua. Er i e ta se er a k irketke Cristo tt moki e kueki . Wes Cristo na se dalne, ies wes a dalr, e wa iwr wsua t tt e dr paali . 9 Yi e ch: Cristo tt t ye er iw, er ese na iyami ar sulu, e ta ie er kam ir, ie er tsoia k ttsettse a. 10 Er yi na iyami dalr moki , ese er a k ine bua, k t ie epamine sene sulu a. 11 Er yi na iyami ar sulu, ese er tsoia k ttsettse a. Ie e wambl sulu, k ie wa ijcher dr sulu. Ie dr wes sshkke k ttsettse a es. K ttsettse k t ie kaw m k sauk, e kueki k ie wa ijcher w ie mr.

3 Skkl
Se kawta dalritsk
alarla, a nu kos oloyane a ki Jess batamik, e kueki ye tso ykku i shtk a a. 13 A dr kkpatke, a btse Jess tsotke tsawe ta e mik, e kueki ye tso ykku i shtk a a. A duladulapa, a e alika b ki , e kueki ye tso ykku i shtk a a. A alar, a dr wes ye alarla es, a btse Sy mik, e kueki ye tso ykku i shtk a a. 14 A dr kkpatke, a btse Jess tsotke tsawe ta

12 A
A k kne er mukwa kos tso k i a ese ki
1 Juan2
464
e mik, e kueki ye tso ykku i shtk a a. A duladulapa, a e tkwa darr Skkl tt a, e tso a er a, ies a e alika b ki , e kueki ye tso ykku i shtk a a. 15 K a er mukwa k i ki ena tso iki ese ki . Yi er mwa iki ese k na Sy dalrta. 16 tso k i a? E dr kos t swk dr sulu ttsweke bua ese. ies e dr kos wa swbats kkechekes tai ese. ies e dr yi tso se wa wa se e ttska tai ese. yi ekk kos tso k i a, ese k menebitu wa se a, e datse sulu tso k i a ese wa. E kueki k se er mukwa Sy yi ekk ki . 17 K i erkewatke, ies sulu kos tso iki t se erkiweke ese erkewatke. Er wpa t kiane Skkl ki ese weke, esepa ser micho. 18 A ye alarla, k i erkewa e kw dketke. A na iane t sa t a a iy t mik k i erkewatke, eta ekl idatse ki Cristo Bolk. Es i e ta a t isueke t tai Cristo bolkpa tso, e kueki se wa ijcher t k i erkewa e kw dketke. 19 Iepa bak se ltpa ta, er iepa e ylurne. E wa iwnewa t iepa k dr moki se ltpa. Iepa chpa se ltpa moki , ema iepa tsoia se ta. Er iepa e ylurne, e wa iwnewa wshak t iepa k dr se ltpa. 20 Cristo dr yi dr batser ichkle, e t a batsew Wikl Batser wa, e kueki a wa Cristo tt moki e jcher. 21 Ye tso ykku i shtk a a, e w k dr t a k wa Cristo tt jcher. E skie a wa ie tt jcher bua, e kueki ye tso ykku i shtk a a. A wa ijcher t kachkwakpa k t tt moki paketa. 22 Eta wpa dr kachkwakpa? Wpa t icheke t Jess k dr w pairinebitu idi wa sblie e, esepa dr kachkwakpa. Esepa dr Cristo bolkpa, iepa t Sy ena il watttsa e kueki . 23 Wpa t icheke t Cristo k dr Skkl Al, esepa tso ie watktsa, ies iepa tso Sy watktsa. Er wpa t icheke t Cristo dr Skkl Al, esepa tso bua Sy ta. 24 Cristo tt moki tts a t mik a t iklo tsawe ta, e se a er a kekra. E w a t es, e ta a serda batsulewa Sy ena il mik kekra. 25 muk Jesucristo kabl se a e dr i: sene micho e. 26 Ye tso ykku i shtk a a as a e kkn ski tu kwakpa yki . 27 Er Cristo t a batsew Wikl Batser wa, e tsoie a a, e kueki ye wa ijcher t iepa k t a ki twepa. Wikl Batser mne a a, e t a er iweke as tt ikk kos w ar bua a na. Tt wa ie t a wblaweke, e dr tt moki , k dr kache. E kueki a k ki ikiane t yi sk bitu a wblau k. Es a sen batsulewa Cristo mik wes Wikl Batser t a wblaweke es.

alarla, a sen batsulewa Cristo mik kekra as a k suar ena a k jar ie wrki mik idatskene eta. 29 A wa ijcher t Cristo ser ysys, e kueki a wa ijcher ies t wpa serke ysys, esepa dr Skkl alar.
28 A
A k e muktsa e ki tu k yi a sulu wambloie
itts t wekk Skkl dr Sy e na se dalr, ie t se ki iwk alar. Moki se detke ie alarie. Er wpa k t ie dali, esepa k e batsta ie mik, e kueki iepa k na iw ane t se dr ie alar. 2 A yamipa dalr tai ye na, i e ta se tsotke Skkl alarie, aishku ta ie t se manewera buaie, er kam se na iw ar t wes se maneormi. Mik Cristo datskene, eta se t ie wk suera, e kueki se wa ijcher bua t se dra wes ie wk es. 3 Wpa kos tso tt e w panuk, esepa e batseu ke senoie ysys wes Cristo ser es. 4 Yi t Skkl tt dalino e dalsewekewa, ese t sulu wambleke. E kueki wpa t sulu wamblekeia, esepa t Skkl tt dalino, e dalsewekewa. 5 A wa ijcher bua t Jesucristo dbitu k i a se nu oloyk. Ie k t sulu wambleta ys. 6 E kueki wpa tkrie Cristo mik, esepa k kuia sulu wamblk. Er wpa t sulu wamblekeia, esepa k wa Cristo suule moki , iepa k bats ie mik. 7 A ye alarla, a k e muktsa e ki tu k yi a sulu wambloie. Yi serke ysys, ese dr ysys wes Cristo dr ysys es. 8 Er yi t sulu wambleke, ese dr b icha. Ie e wambl sulu kuami, es ie dr kekra. E kueki yi t sulu wambleke, ese dr ie icha. Er Skkl Al dbitu e w dr b kan kos e oloykwa. 9 Wpa erbl Jesucristo mik, esepa ku nene etkichane Wikl Batser wa, iepa dr Skkl alar, e kueki iepa wk dr wes Skkl wk es. E kueki iepa k serkuia klulewa sulu ul a. Iepa dr Skkl alar e kueki iepa k a sulu wamblnukia. 10 wa isumis t wpa dr Skkl alar b alar? Wpa k ser ysys, k t syamipa dalrits, esepa k dr Skkl alar.
1A

465
1 Juan3
mik a ts erbl Cristo mik, etami tt i ttsbitu a t: se dalrits. 12 K se kne sauk sulu wes Can t il su sulu es. Ie dr b icha. Ie t il ktwa. Ie e wambl sulu er il ser ysys, e kueki ie t iktwa. 13 A ye yamipa, wpa k t Skkl dali esepa t a sueke sulu, e ta k e ki a tkinuk. 14 Se dalritske e wa iwnewa t Skkl t se er manewttsa paali . Kam se erbl Skkl mik, eta se dr wes sduulewa es ie a, er i e ta se dr ttska ie a. Yi k t iyami dalrits, ese tsoia wes sduulewa es ie a. 15 Ie a wpa kos t syamipa sueke sulu, esepa dr sttkwa wakpa. A wa ijcher t sttkwa wakpa kos k wa sene micho ta. 16 Jesucristo e mettsa ttwa se skie, e wa ie t iw kkach t wes se kawta dalritsk. E kueki se kawta e muktsa syamipa ki muk se wk er wa d sttwa iepa skie ekk. 17 E kueki yi wa yi tso k i a, ese t syamipa su t iweirke, er ie er twa darr iyki , k t kakm ia, e ta wes ie ichmi t ie na Skkl dalr? 18 A ye alarla, k se kne dalritsk kk wa, e skie se kawta dalritsk moki iwawatke.

11Kua,
Se dalrits
1 Juan3,4
19-20 Se
466
dalritske, e wa se wa ijcher moki t se serke bua wes Skkl tt moki t ich es. Mikle ta se wk er t se kkateke t k se ku iw iutk bua. Er Skkl dr se er tsata, ie wa yi ulitane jcher. E kueki se dalritske, e ta se er ttsrda bua ie wa k suane. 21 A yamipa dalr tai ye na, se er k t se kkat, e ta se ttsrmi bua Skkl wa k suane. 22 Ie tt iutekes ena wr bua ie wa ese wekes, e ta kos kiekes ie a, e merait se a. 23 Ie tt dalino, e dr i: se kawta erblk ie al Jesucristo mik, ies se kawta dalritsk wes Cristo t se a iyat es. 24 Wpa t ie tt dalieke, esepa serke batsulewa ie mik, ies ie tso batsulewa iepa mik. Ie t iWikl me se a, e wa se wa ijcher t ie tso batsulewa se mik.

yamipa dalr ye na, tai kachkwakpa tso k wae e chk t iepa dr Skkl tteklpa. Esepa webl bua t iepa dr Skkl icha au. 2 Wpa t ichekeka t Jesucristo yne sditsie, esepa dr Skkl icha. Es a wa ijchermi t wpa a Skkl Wikl tso. 3 Er wpa k t Jess ch es, esepa k a Skkl Wikl ku. E skie Cristo Bolk wikl tso iarak. A wa ittsule t iepa esepa datske, itsoraktke i e ta k i a. 4 A alarla, a dr Skkl icha. Ie Wikl tso a a, e dich tai tkka t ie dalieta esepa a e tsata. E kueki a e alka yi tso wpa k kachkwakpa epa ki . 5 Iepa k t Skkl dali, e kueki iepa t swblaweke tt ese wa. Imalepa t iepa tt ttseke bua. 6 Er se k dr es, se dr Skkl icha. Wpa btse ie mik, esepa t se tt ttseke bua. Wpa k dr ie icha, esepa k t se tt ttsepa. E wa s isumi t yi t swblaweke tt moki wa Wikl Batser wa, yi t swblaweke kache tt wa.

1A
A k tt ulitane w sauk bua t moki idir
yamipa dalr tai ye na, Skkl t se a dich m dalritsoie, e kueki se k dalritsk. Wpa dalritsta, esepa dr ie icha, ies iepa btse ie mik. 8 Skkl wk na sdalr, es ie dr, e kueki wpa k dalr, esepa k bats ie mik. 9 Ie t il ekl me e patk k i a as sene se ul a il batamik, e wa ie t se a iw kkach t se dalr micho d ie na. 10 Skkl dalr se na, e k dr iw. Iw dr t ie t se dalrits ta il patkit ttwa se skie as se nu oloyar. 11 A yamipa dalr tai ye na, ekk Skkl t se dalrits, e kueki se k dalritsk. 12 K yi wa ie suule iwbla wa, er se dalritske moki , e ta e wa iwnewa t ie batsulewa se mik ena se dalritske wes ie ki ikiane es. 13 Ie t iWikl me se a, e wa se wa ijcher t se batsulewa ie mik ena ie batsulewa se mik. 14 ies sa t isu t Sy t il patk k i a sulitane tsatkk. cheke sa t, e dr moki . 15 Wpa t

7A
Skkl t se dalritseke tai
467
1 Juan4,5
iklw ta icheke t Jess dr Skkl Al, esepa mik Skkl batsulewa, ies iepa batsulewa ie mik. 16 Es se wa ijcher ena iklws t Skkl na se dalr tai . Kek ra ie wk na se dalr tai . Wpa na smalepa dalr ena ie dalr, esepa batsulewa ie mik ena ie batsulewa iepa mik. 17 Se dalrits wes ie ki ikiane es, e ta es se serke ysys k i a wes Jesucristo ser es. Se serke es as k se suar sshu lirke e kw yki . 18 Se suane Skkl yki , e ta e w kiane ch t se na iane t se weirda sulu wamblekes ese nu ki . Er wpa na ie dalr ena smalepa dalr, esepa k suane ishu lirketke aishku ta e yki . E kueki wpa suane e yki , e w kiane ch t kam iepa na ie dalr ena smalepa dalr bua wes ie ki ikiane es. 19 Skkl t se dalrits kewe, e kueki se dalr. 20 Se e ch t se na ie dalr, er syamipa erblke Jess mik, esepa suekes sulu, e ta se tso kachk. Syami sus, ese k dalr se na, e ta wes Skkl k sune swa e dalrmi se na? E kueki se wa ijcher t se e ch es, e ta stso kachk. 21 Ie t tt i meat se a dali: yi na Skkl dalr, ese k iyamipa dalritsk ies.

kos t iklw moki t Jess dr w pairinebitu idi wa sblie e, esepa dr Skkl alar moki . Yi t iy dalritseke, ese t ilar dalritseke ies. 2 Skkl dalr se na ena itt dalino e w iutekes, e wa se wa ijcher t moki se tso Skkl alar dalritsk ies. 3 Skkl dalr se na e w dr t itt dalino e w iutekes. Ie tt dalino, e k dr darr se a iut. 4 E w dr t wpa dr Skkl alar, esepa e alka sulu tso k i a ese ki . Se erblke Jess mik, e wa se a dich mne e aloka sulu kos ese ki . 5 Wpa t iklw moki t Jess dr Skkl Al, esepa e alka sulu kos tso k i a ese ki . 6 Jesucristo dbitu k i a, e wsuk Juan t di a, ies ie ktewa krus mik ip tne tai ; e wa se t isueke t ie dr Skkl Al. Ie k dbitu wsku , tne tai . Skkl Wikl t se a ikkacheke t moki ies ie dbitu ttwa p idir, ie tt moki kekra e kueki . 7Jesucristo dr Skkl Al, e w kkayne se a yi maatkicha wa. 8 Skkl Wikl t icheke se a t moki idir, ies ie wsune di a, ies ie ktewa krus mik ip tne; tt maat e t icheke ikk. 9 Sdits tt klws, e yita Skkl tt klwmis bua, e dr ibuaie e kueki . E dr ie Al chit se a e tt. 10 Yi erblke ie al mik, ese wa ijcher bua t moki Jess dr ie Al wes ie t iy es. Er yi k t iklw, ese t Skkl sueke kachkwakie, ie k t itt klw e kueki . 11 Tt e dr i es: Skkl t sene micho meke se a ie Al batamik. 12 Yi batsulewa ie Al mik, ese wa sene micho tso. Er yi k ku batsulewa imik, ese k wa ita.

1Wpa
Se erbl wa se e alka sulu tso k i a ese ki
tso ykku i shtk a erblke Skkl Al mik esepa a as a na iar bua t a wa sene micho tso.
13 Ye
Tt bata
1 Juan5
14 E
468
dr es, e ta k se suane il kik Skkl a. E w dr t se wa ijcher t il kis ie a e dr kiane ie ki ese, e ta ie t itts. 15 Se wa ijcher t ie t itts, e ta se wa ijcher t kis ie a, e detke se ul a. 16 Yile t isu t iyami erblke Cristo mik, ese tso sulu wamblk, er e k ki ie kichatnuk aishku ta, e ta a kawta ikik Skkl a iki ta ie t inu oloyera iki ta sene micho merait ia. Er sulu tso et, e nu k oloyepa Skkl t se ki , e nu ki se kichatrda wake. Ye k t icheku t a t iki yi t sulu e wambl ese ki . 17 sulu kos wamblekes, e dr sulu Sy wa. sulu wamblekes kos e nu oloymiit se ki . Er sulu chy e nu k oloyepait se ki . 18 Se wa ijcher t wpa wa Skkl tso iYie, esepa kkneke Skkl k a iepa or wes, e kueki iepa k t sulu wamblia. 19 Se Al t as b wa ijcher t se dr Skkl icha, ies se wa ijcher t p malepa kos tso klulewa b ul a. 20 ies se wa ijcher t Skkl Al dbitu k i a, e t se er iw as se e bats yi dr Skkl ichkle e mik. I e ta se serke batsulewa yi dr ichkle e mik, se batsulewa il Jesucristo mik e wa, e dr Skkl ichkle ena sene micho e mukwak. 21 A alarla, a e kkn, yi dikl tso dali ese kos yki .

Ykku sk kit Juan t i ta ide bt

2 Juan
Ykku i kit Jess tteklpa ts e ekl ki Juan e t. Ie t ykku sk kit dka tkl. P welepa t ibikeits t ie t ykku i kit alakl ekl ena ilarla epa a. Er iltpa t ibikeits t alakl ena alarla e w kiane ch Skkpa Jess icha erule wele. E kueki welepa t ibikeits t ie t ikit Skkpa icha erule wele a. Ski tu kwakpa dmi Jess mik erblkwakpa shua epa k t swblaweku Jess tt bua e wa. Iepa na Jess mik erblkwakpa tsakmi ala sulusi ki . E kueki Juan t ykku i kit p ekkpa biy choie iepa a. ies ie t ich t Jess mik erblkwakpa kawta dalritsk.
tay , be shu kitbak Skkl t. Ye ki a t blkkpa, e tso ykku i shtk be a ena be alar a. Moki a dalr tai ye na. ies wpa t Skkl tt moki e klw, esepa kos na a dalr tai . 2 Tt moki e tso se kos er a, e tso se ta kekra, e kueki sa na a dalr tai . 3 Skkl dr Sy ena il Jesucristo, as epa er bua ch a a ena a sa er siar wa. A s iepa t sene br m a serke tt moki a ena dalrits a, esepa kos a.
a

1A
Shkew
wa ijchenewa t be alar welepa tso Sy tt moki , e w dalik bua wes ie t imeat se a es. E t ye ttsweke bua. 5 A tay, ye t be a ich t se ulitane kawta dalritsk. Tt e k dr tt dalino paali shtekey a a. E dr tt ynebitu se a tsawe e. 6 Se serke ysys wes Skkl tt dalino t ich es, e ta se tso Skkl dalritsk moki . Ie tt dalino t ich t se kawta dalritsk. Tt e ttsbitu a t tsawe.
4 Ye

Se kawta dalritsk
1.1 tay: Es Juan t Skkpa icha erule a ie tso ykku i shtk epa ki.
469
2 Juan
470 Swblau kwakpa kache tt wa
ski tu kwakpa tso k wae. Iepa t icheke t Jesucristo d, er k idbitu sditsie. Yi t icheke es, ese dr ski tu kwak ena Cristo Bolk. 8 A e kkn p esepa yki as sa kanebl a shua, e k w weirwa me. Ye ki ikiane t isk m d a ul a seraa. 9 Tt wa Cristo t swblao, e k klwekuia yile t er ik kutkkait tai kos Cristo t iy, e tsata, e ta ese k batsulewa Skkl mik. Er yi e tkwa darr Cristo tt moki a, ese batsulewa Sy mik ena il mik. 10 Yile de a ska k wa Cristo tt moki mir, eta k ese a weshke char, k ishkewar. 11 Yi t ishkew, ese t sulu wamblekeit e ki meke. E kueki esepa k shkewar.

7Tai
ye wa yi tso ch a a, er k ye na ishtak ykku ki . Ye m mi a ska ta se t iw chmi a. Es se ttsrda bua shute. 13 Be l shu kitbak Skkl t, e alar t be shkewmi.
12 Tai
Juan e chat
Ykku sk kit Juan t i ta ide maat

3 Juan
Juan t ykku et ena bt kit e wk t i kit. Ie t ikit isini ekl ki Gayo e a. Ie t yile patk Gayo ska Jess tt bua pakk er wm ekl e ttska tai ki Ditrefes e k na Juan t ipatk epa kiakwa. E k mne bua Juan a, e kueki ie t ykku i kit Gayo a. Ie wa iwne bua t Gayo t swblau kwakpa kiekewa bua e chak ie na Gayo a ena ie ki ikiane t e k w Gayo t es. E kueki ie t ykku i kit. Shkew
Gayo, ye dr blkkpa, e tso ykku i shtk be a. Ye na be dalr tai Jess tt moki e kueki . yami dalr tai ye na, ye tso ikik Skkl a t be m mir bua kos tso be wa e a, ena be m tso bua k duta wes be er tso bua Skkl ta es. 3 Mik syamipa welepa d ye ska, eta epa t ye a iy t be serke bua kekra ysys wes Skkl tt moki t ich es. E t ye ttsweke bua. 4 Kekra mik ye t itts t wpa dr wes ye alar es, esepa serke bua ysys wes Skkl tt moki t ich es, eta e t ye ttsweke bua tkka yi ulitane tsata. 5 A yami, be dalr tai ye na, syamipa shkke k wae Jess tt bua pakk, esepa kiekewa be t bua kekra, buaiewa wpa k suule be wa esepa. 6 Iepa welepa dene sa ska, epa t be pak Skkpa Jess icha erule epa a t be na iepa dalr tai . Ye t be a ich t iepa esepa k ki m. kos kiane iepa ki shkoie Jess tt bua pakk, ese kos wa iepa ki m. Iepa ki m er bua wa wes Skkl ki ikiane es. 7 Iepa mike k wae kaneblk Jesucristo a, iepa k t kieta p k t Skkl dalieta esepa a. E kueki iepa ki m. 8 Se ulitane kawta iepa ki muk, kos kiane iepa ki e wa. Es se kos t iepa ki mekeak Jess tt moki e w pakk.

1A
2A
Juan t Gayo ki kka bua
471
3 Juan
472 Ditrefes dr se e ttska tai ese
Jess icha erule serke a k a, epa a ye t ykku kit. Er wm tso ee ekl ki Ditrefes, e wbats e tkka imalepa wkirie, e kueki kaw mne ye a Jess tteklie, e watttsait. 10 E kueki mik ye de a ska, eta sulu wambl ie t, e cherakay a ulitane kukua. Ie tso kachk ye ta. E k ie ta mik syamipa de a weblk, eta epa k kiwa ie t. A welepa na iepa kiakwa epa wklwekeit, uyekettsait Skkpa Jess icha erule e shua. 11 A yami dalr tai ye na, sulu wambleke p t, ese k wamblar be t. E skie p ser bua ysys, es be sen bua ysys. Yi serke ysys, ese dr Skkl icha. Yi e wambl sulu, ese k btse Skkl mik. 12 Sulitane t icheke t wm ki Demetrio, e dr p bua. Ie serke bua ysys wes Skkl tt moki t ich es. E wa iwnewa t ie dr p bua. ies sa t ich t ie dr p bua. Be wa ijcher t kos cheke sa t e dr moki .

9Skkpa
wa yi tso tai ch be a, er k ye na ishtak ykku ki . 14 Ye m mi be ska bet, e wa ye t be a iw ch. 15 A s be ttsr bua. e syamipa t be shkewmi. Syamipa tso be ska, epa shke a ekl ekl.
13 Ye

Juan e chat
Ykku kit Judas t

Ykku i kit Judas t. K swa ijcher moki t yi dr ie. Er welepa t ibikeits t Jess tteklpa ts e ekl ki Judas cheke Lucas t (Lucas 6.16; Hechos 1.13), e t ikit. P tai t ibikeits t ie dr Jess l ekl wes Santiago es. Mateo 1.55 ena Marcos 6.3 e t Jess l ki Judas e ch, e kueki welepa t ibikeits es. Judas t ykku i kit Jess mik erblkwakpa a, iepa a swblau k kache tt wa, esepa biy choie. P esepa dbitu e chk t iepa dr Jess mik erblkwakpa er iepa dr ski tu kwakpa me. Iepa ki Jess mik erblkwakpa kiane tsmi ala sulu ki . E chk Judas tso iepa a t a e kkn iyki . Iepa esepa t swblaweke t Skkl na se dalr tai ena sulu nu tso se ki e oloyait ski , e kueki se a sulu k wamblrmi. Judas t ich t e k dr es. K iaia wpa bak e wamblk sulu epa weik Skkl t siar. E s ie t ski tu kwakpa e weikera. E kkachak Judas na Jess mik erblkwakpa a e kueki ie t ykku i kit. Shkew
Judas
dr Judas, ye dr Jesucristo kan mso, ies ye dr Santiago l, e tso ykku i shtk a a. Skkl dr Sy e t a klobak ie alarie. Tai a dalr ie na. Jesucristo tso a tsatkk sulu kos yki . 2 A s Skkl t a sa er siar wa ena sene br k m a a. ies as a k dalrits tai .
1Ye
yamipa, a dalr tai ye na. Kewe ta ye ibikeits ykku shtk a a se tsatkne e tt pakoie. Er ye itts t ye kawta kkchk a a t tt mik se erblke e tsatk kekra. Tt e meneat etkicha me sbatserpa 4 P welepa dewa a shua, er a kibiiepa k wa ijcher t a kkn kekra. epa dr ski tu kwakpa. E kueki ye tso ykku i shtk a a. Esepa k t Skkl dalieta moki . Iepa t icheke t ie er bua ch se a, e kueki sulu kos wamblak se na, e wamblmis, k ul klule. Er k idr es. Tt e wa iepa t Skkpa Jesucristo dr se bl ekl , e dalsewwa. K iaia Skkl t iybak iykku ki t esepa kos wmeulettsatke weinuk
3 A
Jess tt bua, e tsatk
473
Judas
474
aishku ta. E kueki ye tso a a ichk t Jess tt bua tsatk iepa esepa yki . wa ijchertke bua, er ye na ichakne a a, as a na iarne t Skkl t Israel aleripa tsatkttsa egiptowak ul a, yttsa Egipto. E ukuki ta iepa wpa k erblne ie mik epa eowait. 6 ies a na ian t Skkl biychkwakpa, epa welepa t kan mne iepa a, e oloy ta ie ylur w iepa bak senuk ee. E kueki ie wa iepa tso wtule stui k a. Ee iepa tso moule tabechka k butstattsa ybi ese wa. Ee iepa tso ikichatrke e kw panuk. 7 Es ies a na ian t Sodoma ena Gomorra wakpa, ies k tso tsi net iepa omik e wakpa, epa bak trnuk tai ena e yau k sulu. E kueki Skkl t iepa kos weik micho b wa. Iepa wa ie t ikkach t tkra sulu wamblkwakpa ta. 8 Es ies wpa chk ye tso a a, esepa e wambl sulu. Iepa e iau keka tr wa ta ichekerakit t e kkayne iepa a kabsu a. ies Skkl tt watekerakit ena ibiychkwakpa olo ta tai , epa chekerakit sulu. 9 K iaia mik Moiss blnewa, eta b ki in kiane, er Skkl biychkwak wkir ekl ki Miguel, e k t im ie a, e kueki iepa iut iki . Miguel dr Skkl biychkwak olo ta tai ese, er ie k wa b yne sulu as ikichatr. Ie t ich ia: Skkl t be u. E ch Miguel t ie a. Eta wes wpa chk ye tso esepa t Skkl biychkwakpa chmi sulu? 10 k ane iepa na, k jcher iepa wa, ese kos cheke sulu iepa t. Er jcher iepa wa iwkpa er wa, ese wambleke iepa t k w bikeitsule wes iyiwak es. E kueki iepa weirda siar aishku ta. 11 Wstela i na iepa ta! Iepa e wambl sulu wes Can e o es. Iepa t tt moki oloy inukl klwoie wes Balaam es. Iepa t Skkl dalsewwa wes Cor t Moiss dalseowa es. E kueki aishku ta iepa weirda siar wes Cor es. 12 Mik a dapau ke chkk diyk ita er bua wa Cristo ktewa e kw tku k, eta e suluwekewa iepa t wes ie wamblrak ese wa. Iepa k jar sulu wamblk kaw e a. Iepa er merie iwkpa kknuk. Iepa dr ski tu kwakpa wes kali dami siwa wa tai , er k iw yr ys es. Iepa dr wes kal k wr ta mik iwrke e kw ska es. Iepa dr wes kal ponettsa iw e sirwa es. 13 Iepa t sulu wambleke k jar ta, e uyekerakit wes day t yi tso kos ie a e uyttsa urki es. Iepa dr wes bkw k kuar ek tsi n me es. Skkl wa k tso iepa a yrpattsaia. ttsettse, ee iepa wtrdawa k 14 Adn aleripa de ie itki dka kul, e shua wm ekl bak, e ki Enoc. Ie t p sulusi esepa y i es Skkl tteklie: Ye tt tts. Skkl dra 15 sulitane shu lk. P sulusipa ibiychkwakpa batser tai shute epa ta k t ie dalieku t sulu wambleke t ie cheke sulu, esepa kos wmerattsa ie t weinuk. 16 Wpa chk ye tso a a, esepa wa yi ulitane

5 A
Skkl t sulu wamblkwakpa weikera
475
Judas
wr sulu, yi ulitane t iepa kkchweke. sulu kiane iepa ki wambl ese wamblekerakit. Iepa e ttska tai . ies smalepa daki ekerakit tt ttsr bua ese wa as t i wes iepa ki ikiane es. a yamipa, a dalr tai ye na. y Skkpa Jesucristo tteklpa ts epa t, e ska a er an. 18 Iepa t se a iy: Mik k i erkewatke, eta swayukwakpa datse tai . Iepa serda wes iepa wk dr sulu ki ikiane senuk es. 19 Ye t a a ich t p esepa tso a shua a blabatsk. Iepa serke wes iepa er t ikieke ia es. Skkl Wikl k ku iepa ta. 20 Er a yamipa dalr tai ye na, tt batser ichkle mik se erblke, e a a k er dich i. A tt Skkl ta Wikl Batser wa. 21 Skkpa Jesucristo t se su er siar wa, e kueki sene micho dra se ul a aishku ta, e w panuk se tso er bua wa. E dalewa k a na ichkwa t Skkl na se dalr tai , e a a e tkwa darr. 22 A wpa erblke Jess mik, er ibikeitsekeia btbt, esepa sa er siar wa ta iepa ki m. 23 A wpa sk miketke sulu a, esepa tsatk wes sarkewa ese tsatks es. A wpa sk tso sulu wamblk tai ichk, esepa sa er siar wa ta iki m, er a tso erki d a armi sulu wambleke iepa t e a. sulu wambleke iepa t, e yki a suan tai ; e k kiarwa a a elkela wia.

17Er
A e tkwa darr Skkl tt a
a se kknarmi as k sarmine sulu a. Ie a se nu oloyarmi as se d ie olo tai e wrki ttsne bua wa, k ki sulu ta ys. E kueki ie ki kkas tt bua wa. 25 Ie ki kkas Skkpa Jesucristo batamik. Ie dr ekl me. Ie dr Stsatkkwak. Tsawe ta, i e ta, ies kekra ie olo ta tai , ie dich ta tai yi ulitane tsata. Ie dr se bl d tai . A s sulitane t ie ki kka er bua wa kekra. Es e idir.
24 Skkl
Tt bata
kkay Jesucristo t Juan a, e tt pak

Apocalipsis
Jess tteklpa ts ekl ki Juan e t ykku i kit. Ie bak klulewa daynane ki Patmos ee. Ee ie bak senuk mik ie t ykku i kit eta. Jesucristo wk t Juan ka ishtk. kos kkayne ie a ena yne ie a kabsueie, e shtk Jesucristo t ie ka. Mik Jesucristo e kkay ie a kabsueie eta e t ika ykku i shtk Skkpa icha erule erule dka kul serke k kuaki kuaki tso Asia shua epa a. E k ie ta Satans ippke Skkl ta wes e uku miria Juan kw ska ena e ukuki , e pak ie t ykku i ki as Jess mik erblkwakpa wa ijcher t Skkl ena Jesucristo e alraka daaie Satans ena iklpa ki .
shtk ye tso ykku i ki e dr kkay Skkl t Jesucristo a as ie t ikkachne ikan msopa a as iepa na iar t tkra bet. Ye ki Juan, ye dr Cristo kan mso. Ie t ibiychkwak patk ekl ye ska yi ikk kkachk ye a. 2 kos su ye t, e shteke ye t ykku i ki seraa. Ye t a a ich t e dr Skkl tt moki , ies e dr tt moki kkay Jesucristo t e. 3 shteke ye t ykku i ki , e w dketke bet. E kueki wpa t iaritseke ena ittseke ena iw iuteke, aycha bua esepa. 4-5 Ye tso ykku i shtk Skkpa Jess icha erule serke k kuaki kuaki dka kul ate Asia epa a. Skkl ena iWikl ena Jesucristo, as epa er bua ch ena sene br m a a. Skkl e tsotke tsawe ta, i e ta, ies kekra. Wiklpa Kula tso w Skkl tkr sblie e wrki . Jesucristo t Skkl tt cheke ysys kekra. Ie dr sduulewa e ts shkenekane

1Tt
Shkew
a 1.4 Wiklpa Kul: Mik ykku i t Wiklpa Kul cheke, eta e w kiane ch Wikl Batser. Isalema Juan t iki es ichoie t kaneweke Wikl Batser t ese dr tsaki bua k kianeia iki . Apocalipsis 3.1; 4.5; 5.6 sa.
476
477
Apocalipsis1
sulitane yki kewe e. Ie dr k ulitane blpa epa bl. Ie na se dalr tai . Ie ktewa, ie p tne se skie, e wa ie t se tsatke sene sulu nu ul a. 6 Ie t se shu kit as se d sblpaie ena sacerdotepaie kaneblk Skkl dr ie y e a. Jesucristo olo ta tai , ie dich ta tai , as sulitane t ie ki kka kekra. Es e idir.
7 Itts!
Jesucristo datse m a. Sulitane t ie suera, ies wpa t ie ktwa, ie tkrakit kuabt wa, epa t isuera. Mik k ulitane wakpa t isu, eta iepa i u ra siar suane yki . Es iw tkra. Es e idir.
dich ta tai yi ulitane tsata, ie tsotke tsawe ta, i e ta, ies kekra. Ie t ich: Ye dr yi w ena yi bata. dr a yami Juan, e batsulewa Jess mik e wa ye tsoak a ta wpa blie Skkl tso esepa shua. ies ye tsoak weinuk a ta ena idalttsk a ta er bua wa. Ye t swblaw Skkl tt wa, ies ye t Jess tt pak sulitane a, e kueki iepa t ye uyami senuk day nane ki Patmos e a. 10 Skkpa Jess diw, e dr Domingo, e kw ska ta Skkl Wikl de ye ki tai , eta ye itts ye tsi kka t yi tt ye ta, e tt dr darr wes duk blar es. 11 Ie t ye a ich: sueke be t, e sht ykku ki ta ipatkmi Skkpa Jess icha erule serke feso, Esmirna, Prgamo, Tiatira, Sardes, Filadelfia ena Laodicea epa kos a. 12 Ye wtre isauk t yi ttke ye ta, eta bwla wbastulur dka kul, e su ye t. E tulur ituloka yule orochka wa e ki . 13 Bwla kul shua, ye t isu t dur sdits su. Ie datsi dr bats dttsa iklkue ki . Ikiparuo r icho mik e dr oro. 14 Ie tsak dr saruru shute wes suiyk es wes mochka saruru esb Ie wbla wr wes bw war es. 15 Ie kl wr dall wes tabechka buabua baw b a ena ipaikl ta iwr dall es. Ie tt ttsr wes di blar tai ktt mik es. 16 Ie ulatt buakka a ie wa bkw tso dka kul. Ie kk a tab dettsa kaoule didi wi k iok. Ie w wr dall wes mik dba arke bua eta diw wr es. 17 Mik ye t ie su, eta ye anewa wwakkt ie kl ska wes sduowa es. Er ie ul buakka mka ye ki ta ichit ye a: K be suanuk. Ye dr tt ts ena tt bata. 18 Ye dr sene micho e wk. Ye duwa e tsone ttska kekra. Ye wa dich tso sduwa ki . Swimblu k e wkk yottsa

8 Skkl
9Ye
Juan t Jesucristo su kabsueie
1.14 suiyk ena mochka: Sikuaie e drlana ena nieve.

Apocalipsis1,2
478
tso ye wa. Iepa shkeormika ye a. 19 tso i e ta ena kos datseia sueke be t e sht ykku ki . 20 Bkw dka kul su be t ye ulatt buakka a ies bwla tuloka yule orochka wa, e w cheke ye t be a i ta. Bkw kul, e t Skkl biychkwakpa dka kul epa w ch. Epa dr Skkpa Jess icha erule serke k kul a e kknukwakpa. Bwla dka kul, e t Skkpa Jess ichapa erule serke k kul a e w ch.
ie t ye a ich: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke feso, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: dur bwla tuloka Yi wa bkw kul tso iulat buakka a, ies yi shk yule orochka wa, e shua, e t ich a a i es: 2 Wes a serke e kos jcher ye wa. A kaneblke darr, a weirke kos ye kueki , e dalttseke a t er bua wa, e kos jcher ye wa. Ye wa ijcher t p sulusipa k wr a wa bua. Wpa de a ska e chk t iepa dr ye tteklpa er ikachrak, esepa maw a t ta a isu t iepa dr kachkwakpa. 3 A weirke tai ye tt kueki , e dalttseke a t er bua wa, k iloyane a wa. 4 Er ye wa il tso ki a kkat: a k dalritskuia ena a k ye dalritsia wes kua es. 5 E kueki wes kua ta a na ye dalr, ies wes kua ta a dalrits e an a na. A er manene ta a senne wes a sene kua es. A k er maneone, e ta ye datskene bet a ska ta a bwla tuloka e yerattsa ye t. 6 Er sulu wambleke Nicolaiwakpa t e sueke a t sulu wes ye t isueke es, e t ye ttsw bua. 7 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t! Wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyaule, esepa kos a ye t kaw mera sene micho e kli w katk. E kli r k buaala tso k ja a ee.
1Eta

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke feso, epa a
ukuki ta ie t ich ye a: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Esmirna, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Yi dr tt tsawe ena tt bata. Yi ktewa e shkenekane, e t ich a a i es: 9 A weirke siar ye tt kueki ies a k wa ta, e kos jcher ye wa, er a dr Skkl icha e kueki a dr wes inukl blpa es. ies ye wa ijcher t p welepa t a cheke sulu. Iepa e ch t iepa dr Skkl icha, ermata iepa dr Satans icha. 10 A weirda kos, e k yki a suanuk. Ye tt tts: B t a welepa uyerawa swto w a, a erblke ye mik e mawoie. A weirda siar dka k dabop . Iepa t a ttwami ye tt kueki , er a erblke ye mik, e oloyar a t ys, e ta sene micho meray a a iskie. 11 cheke Skkl k Wikl t ye icha erule esepa a, e tts a ulitane t! Wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyaule, esepa k dupawa btkicha. c
8 E

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Esmirna, epa a
c 2.11 k dupawa btkicha: Sduwa btkicha e dr se uywa b k a w sweir micho ee e. Apocalipsis 20.16 sa.
479
Apocalipsis2
ukuki ta ie t ich ye a: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Prgamo, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Yi wa tab tso kaoule didi wi k iok, e t ich a a i es: 13 Ye wa ijcher t a serke w Satans tkr bluie ee, er a e tkwa darr ye a. Er ye tt chkwak ekl ysys ki Antipas, e ktwa iepa t a k a w Satans serke ee, er a k wa a erblke ye mik e oloyane. 14 Er il tso ye wa bt maat ki a kkat: A shua welepa tso, epa tso tt sulu iutk. Tt e dr wes tt wa Balaam bak swblau k es. K iaia Balaam t Balac wblao as ie t Israel aleripa k sulu wamblk. Balaam t Israel aleripa daki chk meule yi dikl tso dali ese a, ese katk ies trnuk tai . 15 Es ies a shua welepa tso, epa k na Nicolaiwakpa tt oloyak. 16 E kueki a er mane ne Skkl a. A k t iw es, e ta bet ye datske ippk iepa ta tab tso ye kk a e wa. 17 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t! Wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyaule, esepa kos tieray chk tso blulewa ki man ese wa. ies kwla sarurula meray iepa a ekl ekl, e ki ki paali tso kitule. Ki e k jcher yi wa. Yi a imne, ese wa ijcherda.
12 E

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Prgamo, epa a
ukuki ta ie t ich ye a: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Tiatira, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Skkl Al, e wbla wr wes bw war es. Ie kl wr dall wes tabechka buabua paikls ta iwr dall es, e t ich a a i es: 19 Wes a serke e kos jcher ye wa. Ye wa ijcher t a dalritske bua ena a erblke ye mik. ies ye wa ijcher t a ki muke ikk bua ena a weirke kos, e dalttseke a t er bua wa. I e a t ik weke buaie, kua a t io e tsata. 20 Er ye wa il tso ki a kkat: alakl tso a shua ki Jezabel, e a a t kaw meke swblau k. Ie e ch t ie dr Skkl ttekl, er ie t swblaweke, e wa ie t ye kan msopa daki eke as itrr ies as itrak chk meule yi dikl dali ese a, ese kat. 21 Ye t ta ier mane ye a, er ie k er ie pan tai as ie t yi sulu e oloy manewak ys. 22 E kueki sy du patk ie ki darr as k ikarkaia. ies wpa kos trne ie ta, esepa weikeray. Iepa k er mane, k t sulu e oloy, e ta bet ye t iepa weikera. 23 ies ye t alakl e klpa tteralur. Es ye icha erule serke k wae, epa wa ijcherda t ye wa sulitane er suule bua t wes idir, wes iser. Ye t a ulitane a isk mera ekl ekl wes iser es. 24 Er a malepa tso Tiatira, a k ku tt sulu e iutk. Tt e ki iepa t Satans tt blulewa se sepa yki . Tt e dr
18 E

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Tiatira, epa a
Apocalipsis2,3
480
sulu. E k iutne a wa, eta e dr bua. E kueki ye t a a ich t ye k t tt dalino darr ese sk k meku a a dali. 25 Er ye tt tsotke a wa klule, e a a e tkwa darr micho d mik ye datskene eta. 26-27 Wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyaule, wpa serke wes ye ki ikiane es d mik senewa ekk, esepa a ye t kaw mera sblpaie wes ye Y t ye a im es. Iepa tkeraka ye t k ulitane wakpa wkirpaie. Iepa t k ulitane wakpa wttsera ysys k janweta ys. Wpa t iepa tt dalsewwa, esepa olordawa wes skaua olorwa es. 28 ies ye t bkw ki dukir wrke blami e mera iepa a. 29 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t!

ukuki ta ie t ye a ich: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Sardes, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Yi wa Skkl Wiklpa Kuld tso. ies yi wa iulat a bkw tso dka kul, e t ich a a i es: Wes a serke e kos jcher ye wa. Sulitane t ibikeitseke t a serke bua ye a er ye wa ijcher t e k dr es. A k serkuia ye a bua. Ye a ta a dr wes sduulewa es. 2 Ye t isu t a serke Skkl a, e kam dka w ie wa. E kueki a ti nne, a senne ye a bua. bua tsoia a a elkela, e a a e dich ine kam ichwa daa e 3 Tt bua wa a wblane, e ska a er anne. Tt e iutne. sulu yki . ta a er mane ye a. A k t iw es, e ta ye wambl a t, ese oloy dra a ska wes akblkwak es a weikk, e kw k jcherpa a wa. 4 Er a tso Sardes, epa welepa k e iaoneka sene sulu wa. Epa serke ysys ye a, e kueki aishku ta iepa shkra ye ta paiule bua datsi saruru wa. 5 Es ies wpa e alka sene sulu ki , k wa ye tt oloyaule, esepa ki datsi saruru irda. Iepa ki k yepattsay sene micho e ykku ki . E skie ye t ichera Skkl wrki ena Skkl biychkwakpa wrki t iepa dr ye icha. 6 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t!
1E

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Sardes, epa a
ukuki ta ie t ye a ich i es: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Filadelfia, epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Yi dr batser ena tt moki e ul a sbl bak ki David e k ukk yottsa tso. Ie wa kaw ta yi ulitane ki . Mik ie t iukk yttsa, eta k yi a iwtnukwane. Mik ie t iukk wtwa, eta k yi a ikk ynuktsane. Ie t ich a a i es: 8 Wes a serke e kos jcher ye wa. Ye wa ijcher t er
7E
ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Filadelfia, epa
3.1 Apocalipsis 1.3 sa.

481
Apocalipsis3
a k dalirta tai , er a t ye tt iut bua, a k wa ye watnettsa. E kueki ukk yttsa ye t a a, k yi a iwtnukwane. 9 Ye tt tts. A shua t iepa dr Skkl icha, welepa tso, epa dr Satans icha. Iepa e ch er iepa kach. Iepa kera ye t e tulkwa kuch ki a wrki . Es iepa wa ijcherda t ye t a dalritseke. 10 A weirke ye tt kueki , e daltts a t er bua wa wes ye t a patk iw u k es. E w iut a t bua, e kueki ye t a tsatkera mik sweirke tai e kw de k ulitane wakpa ki imawoie eta. 11 Ye datsene bet. Ye tt wa a wblane, e a a e tkwa yi t a ul a isk bua e yttsa. 12 Wpa e alka sene darr kekra as k sulu ki , k wa ye tt oloyane, esepa dra wes u chk buaie es Skkl w tso k ja a e a. Ee iepa ser micho kekra. Skkl ki shteray iepa mik. ies Skkl k, e ki shteray iepa mik. K e ki Jerusaln Paali , e datse k ja a. ies ye wk ki paali , e shtera ye t iepa mik. 13 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t!

ukuki ta ie t ye a ich i es: Ykku sht Skkl biychkwak tso ye icha erule serke Laodicea epa kknuk e a. Ykku e ki ishtmi ie a i es: Yi dr kos y Skkl t e w, yi t ie tt cheke ysys kekra, yi ta ie t yi ulitane y, e t ich a a i es: 15 Wes a serke e kos jcher ye wa. Ye wa ijcher t a t ye tt dalieke brbr , k buaie. A dr wes dr baba, k dr sese, a dr bashbash . A m dr di bashbash es, k 16 Er a dr wes di bashbash es ye a. A k dr baba, baba sese! ies a k dr sese. E kueki ye t a tuerattsa ye kk a. 17 A t ich t a dr inukl blpa. A t ich t a kaw tkke bua, k k kianeia a ki . Er a k wa ijcher t ermata ye a ta a dr wes p weirke siar es. A dr wes se wr siar syamipa wa es. A dr wes p k wa kuia es. A dr wes p wbla k wawr es. A dr wes p k wa datsi ta es. 18 E kueki ye t a patteke t a t orochka ta ye ska. Oro ese dr oro buabua diaoule b wa ibuabua yottsa ese. E je t a bluwemi bua. ies datsi saruru ese ta ye ska. E wa a e paimi bua as a k jaria. ies a t kapli ta ye ska a wbla buawoie as iwawr bua. 19 Wpa dalr ye na, epa kos ueke ye t shu rueke ye t as iserdak bua. E kueki ye dali er bua wa. sulu wambleke a t, ese watttsa. A er 20 Ye tt tts! Ye dr wes wm dur ekl ukk a mane buaiewa ye a. a a ikik t ye a kaw m shkowa es. Yi t ye tt tts ta ye kiwait weshke, e ta ye drawa ta ye chkra ie ta. 21 Ye e alka yi ulitane ki ta ye e tkka ye Y ta w ie tkr bluie ee. Es ies wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyane, esepa a kaw mera ye t e tkkser ye ta w ye tkr bluie ee. 22 cheke Skkl Wikl t ye icha erule epa a, e tts a ulitane t!
14 E

ch Jesucristo t ie ichapa erule serke Laodicea, epa
Apocalipsis4,5
482 Skkl ki karkeka bua k ja a
ukuki ta ye t yi sk su kabsueie. Ye isu t k ja a ukk tso ie ta stt tts ye t kewe wes duk blar es, e t ye a ich: Be shkka e, eta wamblrmi i ukuki ta, e kkacheke ye t be a. 2 E wsha ta Skkl Wikl de ye ki tai , ta ye t blu kul tso k ja a e su et. E ki itkr ekl. 3 Yi tkr kula e ki , e dalburke dall wes k buabua dalbur es, e waule spaspa ena mat wes k buabua ki diamante ena rub es. Ie kula pamik shkaba tkrke oloburke dall, e waule spaspa wes k buabua ki esmeralda es. 4 ies ie kula pamik blu kul sk suy dka dabom byk k tkl (24). E ki kkpa tulur dka dabom byk k tkl (24), epa paiulewa datsi saruru wa, ies iepa wa orochka tso yule tkuleka iwkir ki wes blupa es. 5 Blu kul su ye t kewe, ee al warke tai , talachke blarke tai . Kula e wsha bw arke kul wes kutak wbatses es. Bw kul, e t Skkl Wikl ch. 6 Kula e wsha mer dayie kkueie wr sarr wes vidrio es. ttska tso kula pamik dka tkl epa wbla dr tai tsi kka wkka. 7 Its e wkir wr maname su. It wkir wr baka we su. It sk w dr sdits w su. Ibata wr wes pu ur r es. 8 Its pik dr terl, es imalepa kos pik dr terl ies. Iepa pa kos e dr wbla dttsa ipik diki a. i nae iepa tso Skkl ttseittsk, k ie wklutarak ta ichekerakit i es:

1E
Skkl dr batser tai , ie dr batser tai , ie dr batser tai . Ie dich ta tai yi ulitane tsata. Ie tsotke tsawe ta, i e ta, ies kekra. Es iepa t icheke kekra. 9 Skkl ybi tkr kula e ki , e pamik ttska tso tkl, epa tso ie ki kkka, ie olo ki kkka, ie a wstela chk kekra. 10 Mik iepa tso e u k, e dalewa kkpa dka dabom byk k tkl (24) tulur ie pamik, epa e tulkeser i ski wwakkt itkr kula ki e dalioie. Iepa tso Skkl ser micho e dalik, e dalewa tkr iepa wkir ki yule orochka wa, e kos mekewarakit i ski Skkl kula wsha ta ichekerakit:

11 A
Sa Kkl, yi ulitane y be t. yi ulitane tso be wk tt wa. E kueki sa ulitane kawta ichk t be olo ta tai . Sa ulitane kawta be dalik ies be dich ki kkka.
1E
ukuki ta ye t isu t itkr kula ki , e wa ykku wrratule atser iul buakka, e ki itso kitule iki kke ena ishua. Ykku e kk
Ykku kitule wrratule ena Obeja Pupula, e pak
483
Apocalipsis5
wbatsulewa dka kul. 2 Eta Skkl biychkwak su ye t ekl, e dich tai , e t ichak aneule: A yi w, yi e didir ykku wbatsulewa, e kk batsk w iwbatsulewa ee ta ishuppk? 3 Er k ja a ena k i ki ena k di kaska k yi didir ys ykku e shuppk ena iw sauk. 4 Ye i u ke tai , k yi didir ykku e shuppk ena iw sauk e kueki . 5 Eta skkpa tso ee dabom byk k tkl (24), e ekl t ye a ich: K be i u kia. Itts, ekl ki Maname e dr judwak ditsw, ie kkl dr blu bak k iaia ki David e. Ie e alikabak ibolkpa kos ki . Ie je didir ykku wbatsulewa kul e kk batsk ena ishuppk. 6 Eta ye t obeja we pupula su et, e pa ki it tso wsua ijchulea m Skkl a, ese shkenekane. E dur itkr kula ki e omik, ttska dka tkl ena kkpa dka dabom byk ki tkl (24) epa shusha. Obeja e dula dka kul ies iwbla dka kul. Iwbla dka kul e w dr t Skkl Wikl Kule patk Skkl t k wae. 7 Obeja Pupula e de itkr kula ki e ska ta ykku atser itkr kula ki e ul buakka, e klwit. 8 Mik ie t ykku klw, eta ttska dka tkl ena kkpa dka dabom byk ki tkl (24), epa kos e tlur wwakkt Obeja Pupula wrki . Epa kos wa mama tso blano kicha ta ki arpa. ies tka yule orochka wa, ese tso iepa kos wa. Tka e a yi masmas tso aw Skkl a, ese tso chikchi. E t sbatserpa ttke ie ta e w ch. 9-10 ttska dka tkl ena kkpa dka dabom byk ki tkl, epa kos ttsmi tts paali wa Obeja Pupula ki kokaie. Iepa t ittseitts i es:

Be ktulewa, be p tne tai wes obeja pupula jch m Skkl a es, e wa be t sdits tt kuaki kuaki ena ditsw kuaki kuaki ena k kuaki kuaki wakpa tottsa as ekkpa ulitane shua se d tai Skkl ichaie. Epa klw be t as iepa kanebl Skkl a blupaie ena sacerdotepaie. Iepa dra k ulitane wakpa blpaie, es iepa t swttsera. E kueki be je didir moki ykku wrratule se, e klu k ena ikk batskk w iwbatsulewa ee. ukuki ta ye wkka eta ye t isu t Skkl biychkwakpa tso tai , k ishtanuk yi a, epa tt tts ye t. Iepa tso itkr kula ki ena ttska dka tkl ena kkpa dka dabom byk ki tkl, epa pamik. 12 Iepa t ittseitts wi wi i es:
11E
Obeja Pupula ktulewa, e je ki sulitane ie ki kka e mne bua.

e
5.6 Apocalipsis 1.3 sa.

Apocalipsis5,6
484
Ie olo ta tai , ie dr yi ulitane wk, ie wa yi ulitane jcher, ie dich ta tai , e kueki sulitane kawta ie dalik, ie ki kkka. ye t itts t yi ulitane y Skkl t tso k ja a ena k i ki ena k di kaska ena day a, e kos t ich i es: Itkr kula ki ena Obeja Pupula, epa olo ta tai , dich ta tai yi ulitane tsata, e kueki sulitane kawta iepa ki kkka, iepa dalik kekra. ttska dka tkl epa t ich: Es e idir! Kkpa dka dabom byk k tkl, epa e tlur wwakkt Skkl ena Obeja Pupula wrki iepa dalik.
14 13 ies
ukuki ta ye t isu t Obeja Pupula t ykku wrratule e kk batsulewa dka kul e ts batse. Eta ttska dka tkl, e ekl tt ttsy, e tt darr wes al blar es. Wpa tso ipatkrke e panuk e ekl a ie t ich: Be y! 2 Ye wkka ta kabaio saruru suy et. Yi tkrka iki , e ul a shkame r, ies tkekeka wkir ki iw kkachoie t ie dr e alkwak ese mne ie a et. Ie ma k e alkka ibolkpa ki . 3 Mik Obeja Pupula t ykku kk batsulewa, e sk batse et, eta ye t itts t ttska dka tkl, e sk t ich wpa tso ipatkrke e panuk e sk a: Be y! 4 Eta kabaio bats dettsa. Yi tkrka iki , e a kaw mne sene br ita e yttsa k i a as p ttwa. Ie a tab brie mne. 5 Mik Obeja Pupula t ykku kk batsulewa, e sk batse et, i ta ide maat, eta ye t itts t ttska dka tkl, e sk t ich wpa tso ipatkrke e panuk e sk a: Be y! Ye wkka eta ye t kabaio dalolo su et. Yi tkrka iki , e wa yi es mawoie dami iul a. 6 ttska dka tkl, e shua ye t tt tts t ich: Harinachka kilo elka e torda skanebl k et e sk ekk. ies cebada kilo maalka torda skanebl k et e sk ekk; er olivo ki ena vino e k suluwar wa be t. 7 Mik Obeja Pupula t ykku kk batsulewa, e sk batse et, i ta ide tkl, eta ye t itts t ttska dka tkl, e bata t ich wpa tso ipatkrke e panuk e sk a: Be y! 8 Ye wkka eta kabaio tskrittskris suy et wr sulu. Yi tkrka iki , e ki dr Sduwa. E itki ekl sk datse e ki dr Swimblu K. Iepa a kaw mne k ulitane wakpa e m blats tkl tsi n ta e et tsi n eukwa tab wa, bli wa, du wa ena iyiwak dr sename ese wa. 9 Mik Obeja Pupula t ykku kk batsulewa, e sk batse et, i ta ide skel, eta sktulewa Skkl tt paka iepa t tanini e kueki , epa
1E

Ykku wrratule e kk batsulewa dka kul e batse Obeja Pupula t etk etk
485
Apocalipsis6,7
wimblupa suy ka tso yi moka Skkl a e diki a. 10 Iepa tso ichk Skkl a aneule: A Sa Kkl, be dr yi ulitane tsata, be dr batser, be tt moki . D mik be t wpa serke di yk ki t sa ktulur esepa dalttseker? Mik be t iepa wmekettsa weinuk wamblrakit sa ki , e nu skie? 11 Eta iepa wakpa bil ekk epa a datsi saruru mne i. Skkl t ich iepa a: A enia brbr d mik p t a malepa dr ye kan msopa kianeia ttlur, epa kos ttekeluria wes a ktulurakit es eta. Epa pania tsir. 12 Mik Obeja Pupula t ykku kk batsulewa, e sk batse et, i ta ide terl, eta tka darr. Diw ttsenewa ma ttsettse wes datsi dalolo es. Siw ma bats wes p es. 13 Bkw darolone yk ki wes kalw tkttsa siwa t mik ibitsi rke tai eta es. 14 Eta k ja, e wrratwa wes ykku wtrwas es, k iwrtaia. Kabata ulitane, day nane ulitane, e kos e sklur bnet. 15 Eta k blpa kos, p tai kos, ippkwakpa wkirpa kos, inukl blpa kos, sdalir ta tai esepa kos, ies sklulewa kan msoie, ies kan msopa malepa, esepa kos e bllur kuk a ena k blublu tso kabata a ese diki a e tsatkoie. 16 Eta iepa t ich aneule kabata a ena k blublu a: Sa bl a diki a, sa kkn Skkl tkr ikula ki k ja a e yki ! ies Obeja Pupula ksik yki sa kkn. 17 Iepa t sulitane weikera siar e kw detke, k yi tkpashkar e ul a.

ukuki ta ye t Skkl biychkwakpa su dka tkl, epa iter w k i erker e kk mik. Bl iter diw tskirke e kke; ekl dur ul buakka, ekl dur ul bakli kka. Bl iter diw mikewa e kke; ekl dur ul buakka, ekl dur ul bakli kka. Iepa tso siwa kos bitsi rke e wklu k as k ibitsi ria k i ki , day ki , kal ki , ki ys. 2 Iepa a kaw mne k i ena day suluu kwa. ies ye t Skkl biychkwak sk su ekl, e datse diw tskirke e kke. E ul a yi tso swakyuoie Skkl chk 3 A k t k wa, e atser. Ie ane imalepa tkl tsaka ta ichit iepa a: suluu kwa, day suluu kwa, kal suluu kwa kam sa t Skkl kan msopa wakyu iwtsa ki e yki ! 4-8 Eta bil wakyule e yne ye a. Wpa wakyule epa dr se y bak k iaia ki Israel, e alar dabom eyk k bl (12), epa aleripa shu kite iditsw wa iditsw wa. Iepa ditsw ki Jud, Rubn, Gad, Aser, Neftal, Manass, Simen, Lev, Isacar, Zabuln, Jos ena Benjamn. Ekkpa ditsw shu kite dka 12.000 iditsw wa iditsw wa. Ishu kite epa dr seraa 144.000 ekk. 9 E ukuki ta ye w kka ta ye isu t sdits dapane tai k shtanuk yi a ekk. Epa dr k ulitane wakpa, tt kuaki kuaki , ditsw kuaki kuaki . Iepa iter, itkr kula ki ena yi ki Obeja Pupula, epa wrki . Iepa kos datsi i saruru. Iepa ulitane wa s k dami iul a. 10 Iepa t ich aneule:

1E
Skkl kan msopa wakyule ie a
Apocalipsis7,8
486
Stsatk e datse Skkl tkr kula ki ena Obeja Pupula epa wa! dka dabom byk k tkl (24) ena ttska dka tkl, epa pamik Skkl biychkwakpa kos iter. Epa kos e tlur wwakkt, itkr kula ki , e dalioie 12 eta ichrakit:
11Kkpa
Es e idir! Be dr sa bl ybi, sa t be ki kekeka kekra. Be olo ta tai , be wa yi ulitane jcher bua. Sa t wstela cheke be a kekra. Be dalieke sa t kekra. Be dich ta tai yi ulitane tsata, be a kos or, Es e idir! ukuki ta kkpa dka dabom byk ki tkl (24), epa ekl t ye a ichak: Iepa paiule datsi saruru wa, epa dr yi? W iepa datse? 14 Ye t ie iut: A kkpa, ye k wa ijcher, ich ye a. Eta ie t ye a ich: Iepa dr wpa weine siar sulitane weirke tai e kw ska epa. Er e daltts iepa t bua. Iepa t idatsi sku yi ki Obeja Pupula e p wa eta idatsi ma saruru.
13 E
15
E kueki iepa iter Skkl tso ikul ki , e wrki . i nae iepa tso ie dali e wakanu k iw a. Iepa tso ie ta ena ie t iepa kknera kekra. 16 Iepa k dupaia bli wa, iepa k er sirpaia. Dba k t iepa awepaia, kaba k t iepa weikepaia. 17 Obeja Pupula tso Skkl kula omik, e dr iepa kknukwak, e kueki iepa k weirpaia ys. Obeja Pupula t iepa wttsera di tum t sene micho meke se a, e di yk. Skkl t iepa wri kos e paiklera as iepa ttsr bua.
Obeja Pupula t ykku wrratule e kk batsulewa dka kul, e bata batse
Obeja Pupula t ykku wbatsulewa, e bata kk batse, eta k ja a k ma mejme d hora shabts ekk. 2 E ukuki ta Skkl biychkwakpa dka kul iter Skkl wrki , epa suy. Iepa a duk mne ekl ekl. 3 E ukuki ta Skkl biychkwak sk de w ka tso yi moka Skkl a e wrki . Ie wa iul a tka yule orochka wa ese atser. Ie a yi masmas mne tai sbatserpa kos epa ttke Skkl ta e k ioie as ie t ia ka yule orochka wa iawoie tso Skkl kul
1Mik

487
Apocalipsis8,9
w sha, e ki . 4 Eta ie t yi masmas aw ka e ki , e shkle tka ie ul mik deka Skkl wrki sbatserpa ttke ie ta e ta ita. 5 Ie t itka w ika b wrkua tso ka e ki , e wa. B wrkua e uymi ie t yk ki . Eta k wae ki al wane tai , iblane tai , k wti w tai t.
biychkwakpa dka kul, epa wa duk tso iwakpa bil ekk, iepa tsotke iduk blaweke e panuk. 7 Eta Skkl biychkwak ekl t iduk blaw kewe. Eta m wli wsi sese, ies bw shutuule p ta, ese dane tai yk ki wes kali yr es. K i ena kal e anewa tai . K i ena kal kos e m blats maat tsi n ta e et tsi n anewa. ies kak kos tso k i ki e anewa seraa. 8 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t iduk blaw. Eta biteshka kabataie brie warke bie, e anewa day a. Eta day m blats maat tsi n ta e et tsi n ma pie. 9 Iyiwak kos serke day a ena kan kos shkke day ki , e m blats maat tsi n ta e et tsi n enewa. 10 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t iduk blaw, i ta ide maatkicha. Eta bkw brie warke wes kutak war es, e biteshka anewa di a ena di tum a tai . Di tso kos ena di tum tso kos, e m blats maat tsi n ta e et tsi n a bkw anewa. 11 Bkw e ki Bachabacha. W bkw e anewa, e di kos ma bachabacha. Di e t sttlur tai . 12 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t iduk blaw, i ta ide tktkicha. Eta diw ena siw ena bkw, e kos m blats maat tsi n ta e et tsi n kos ttsenewa. E kueki iwe ena naewe, e m blats maat tsi n ta e et tsi n ttsenewa. 13 E ukuki ta ye wkka ta ye t pu su et u r r kashu k a, e t ich aneule: Ayw, ayw, ayw! Wstela i na k ulitane wakpa ta, mik Skkl biychkwakpa tsoia maal epa t iduk blaweke eta! 1 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t iduk blaw, i ta ide sketkicha. Eta bkw et anewabak, e suy i ski . Ee kauk ter tai i ski , k sw dmi ekk. Kauk e kk wtule, e kkyottsa mne bkw suy i ski , e a. 2 Mik ie t kauk kkyttsa, eta e a ishkl deka tai wes b war tai e shkle es. E t kashu k ttsewwa, e kueki diw k olo buneia. 3 Shkle e shua ditski blublu dettsa tai yk ki , poneka k wae, k ulitane w iwa. Iepa a kaw mne sweikk wes bach t skuwa ta idalr es. 4 Iepa k a kaw mne kak kos, kalk kos, e katk. Iepa a kaw mne, wpa k wakyule Skkl wa iw ts ki , esepa weikk. 5 Er iepa k a kaw mne ittkulur. Iepa a kaw mne irreu k idalr tai wa d si skel ekk. E dalr tai wes bach skuwa es. 6 E kw ska ta sdits t duwa yulera po, er duwa wk, e tkrashkar iepa yki . 7 Ditski e wr wes kabaio tso ippoie ese payule es. Iwkir ki itkuleka, tkka blu t iwkir ki yule orochka wa ese su. Iw wr wes

6 Skkl
Duk dka kul
Apocalipsis9,10
488
sdits w wr es. 8 Its bats wes alaklpa ts es. Ik dr wes namu k es. 9 Tabechka r ibatsi mik wes ippkwakpa t ieke e tsatkoie e s. Ipik blar tai wes carreta sk kabaio t tu neule micho ippk es. 10 Ikir dr wes bach kir es, e dich wa iepa t sweikeke d si skel ekk. 11 Iepa bl e dr Skkl biychkwak dr kau k i ski , e wkir. Hebreoie e ki dr Abadn. Griegoie e ki dr Apolin (ki e w kiane ch: Se eukwawak). 12 yi sulu e ts tka et, er isk kianeia bt. 13 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t iduk blaw, i ta ide tektkicha. Ye t stt tts datse ka tso yule orochka wa yi moka Skkl a ee. Ka e bata tkl a iyule dulaie, e shua stt ttsy. 14 E t ich Skkl biychkwak t iduk blaw r e a: Skkl biychkwakpa dka tkl tso moulewa di tai ki ufrates e kkmik, epa wttslor 15 Skkl biychkwakpa dka tkl epa tsotke Skkl wa be t. iwakanwoie i kw ska. Iepa kan dr p tai eukwa. P ulitane m blats maat tsi n ta e et tsi n erdawa seraa iepa ul a. Eta Skkl biychkwakpa dka tkl wttsrolone iwakanu k. 16 Eta ye a iyne t ippkwakpa dami kabaio ki , epa dka 200.000.000. 17 ippkwakpa ekkpa dami kabaio ki , e su ye t, epa wa tabechka r ibatsi mik e tsatkoie, e waule bats wes b wrkua sus es ena si wes k buabua ki jacinto es, ena tskiriri wes azufre es. Kabaio ekkpa wkir wr wes namu wkir es. ies ikk a b ena shkle ena azufre, e dkettsa. 18 B ena shkle ena azufre dkettsa kabaio ekkpa kk a, e dr maat sulu dke p ki e. E t p ewwa tai . P ulitane m blats maat tsi n ta e et tsi n enewa seraa. 19 E w dr t kabaio ekkpa wa dich tso ikk a ena ikir a sweikoie. Ikir bata dr tkab chk wkir es, e wa sshkawekeit. 20 Er p malepa ate k durulune sulu tka e wa, epa k wa sulu wamblekerakit ese oloyane. ies aknamapa ena yi dikl daliekerakit esepa k oloyanerak iwa. yi dikl epa yule orochka wa, inuklchka wa, broncechka wa, kchka wa ena kal tak wa, ese kos wbla k wawr, k kuku wattsr, k shko, er iepa tsoia idalik ikklie. 21 Iepa k er maneone. Iepa sttekewaia, alibchkeia, trrkeia, akblkeia.

ukuki ta ye t Skkl biychkwak su ekl, e dich ta tai . Ie datse k ja a paiulewa bua m wa. Shkaba tknear iwkir tsaka. Ie w dalburke wes diw es. Ie kllobo wae wr wes b war es. 2 Ie wa ykku tsitsirla atser iul a shubukaule. Ie kl buakka tkkait day ki , ikl bakli kka tkkait k s ki . 3 Eta ie ane tai wes maname ar es. Mik e one, eta al blane dka kuktkicha. 4 ch al t e

10
1E
Skkl biychkwak e wa ykku atser iul a
489
Apocalipsis10,11
shtk ye m ykku ki , er tt ttsy datse k ja a e t ich: K ishtar, iblwab br. 5 Eta Skkl biychkwak suy ikl et tkrka day ki , ikl et tkrka k s ki , e ul buakka kka k ja a 6 ta ichit: Skkl ser micho e t k ja ena k i ena day ena kos tsoia, e y. Ie wrki ye t ich t cheke ye t e dr moki . Skkl k t panepaia. 7 tso Skkl wa ier a blule w, e ybakit ikan msopa dr itteklpa epa a, e w orda mik Skkl biychkwak bata t iduk blaw eta. 8 Eta stt ttsy datse k ja a, e ttne ye ta ta ichit: Be y Skkl biychkwak kl et tkrka day ki eta ikl et tkrka k s ki , e ska, eta ykku atser iul a shubukaule, e kl. 9 Eta ye m Skkl biychkwak dur e ska ta ykku e kiy ie a. Ie t ye a ich: k, ikatwab. Be kk a be t ittsera t bloblo idir wes bulali es, er be shua imiara bachabacha. 10 Eta ykku atser Skkl biychkwak ul a, e klwy ta ikatway. Ye kk a ta bloblo idir wes bulali es, er mik ide ye shua, eta ima bachabacha. 11 Eta tt i yne ye a: wamblrmi k kuaki kuaki wakpa tai ta, ies ditsw kuaki kuaki wakpa tai ta, ies stt kuaki kuaki wakpa tai ta, ies k blpa tai ta, e kos chk be kawta Skkl tteklie.

ye a kua mne k mawoie. Ye a iyne: Be y, Skkl w kibi, e mau k. ies ka tso yi moka Skkl a, e ma. Bil stso Skkl dalik iw a, e shtattsa. 2 Er Skkl w kibi upa ate urki e meule p k dr judiowak esepa a, e kueki e k mawar be t. Iepa t Skkl k, e dr Jerusaln dr batser e, e klwerawa, suluwerawa sulu wa d si dka dabom tkyk k bt (42) ekk. 3 Eta ee ye t ye tteklpa patkera bl ye tt pakk k dka mil eyk k cien byk k dabom teryk (1.260 das) ekk. Iepa paiule datsi krakra wa sk datsi s. 4 Olivo kl blka ena bwla tulur ituloka ki dka bt tso Skkl wrki k ja a, e ybak k iaia Zacaras t, e w dr tteklpa bl e. 5 Yi datse iepa bl weikk sulu kiane pp, kiane ttwa, e ta ese ewerawa iepa t b dkettsa iepa kk a e wa. 6 Iepa tso Skkl tt pakk itteklpaie, e dalewa iepa a kaw mne kali wklu kwa as k iyr. ies iepa a kaw mne di maneu ktsane pie. ies kaw mne iepa a sulu kos mukka k i wakpa ki bitkicha iepa ki ikiane ekk. 7 Er mik iepa t Skkl tt pak one, eta iyiwak sulusi aknamaie e draka kauk tai i ski e a. E ippra iepa ta, eta ie alraka iepa ki , eta itteralurit. 8 Iepa nu arda tkter Jerusaln k shusha sulitane wrki . K e a iepa Kkl ktwarakit wtulewa krus mik. Skkl a k e dr sulu wes Sodoma ena

11
1Eta
Skkl tteklpa bl
Apocalipsis11
490
Egipto es. 9 P datse k wae, ditsw kuaki kuaki , tt kuaki kuaki ena k kuaki kuaki wakpa epa t Skkl tteklpa nu suera d k maat k shabts ekk. Iepa k t kaw mepa yi a in wtkwa. 10 K ulitane wakpa ttsrda bua, iepa bl duolur e kueki . Skkl tteklpa bl t iepa weik siar, epa duolur, e t iepa ttswera bua, e kueki iepa yi kakmera a. 11 Mik k maat k shabts e tka, eta Skkl t itteklpa bl duolur, epa shkewkane ta iepa e duka. Wpa t e su, epa kos suane iyki tai . 12 E ukuki ta tt darr datse k ja a, e tts itteklpa t, e t ich: A shkka e! Eta iepa mka k ja a m shua, e su ibolkpa t. 13 E wsha ta tka darr, e t Jerusaln m blats dka dabop ta e et tsi n chra ul a. Iwakpa duolur dka mil kuryk (7.000). Imalepa ate ttska, epa kos suanerak tai . Iepa t Skkl tso k ja a, e ki kka. 14 Es sulu sk tka, i ta ide btkicha. sulu sk datseia bet, e ta ide maatkicha.

Skkl biychkwak bata t iduk blaw, i ta ide kuktkicha. Eta stt ttsne tai darr k ja a, epa t ich: I ta k ulitane wakpa ena iwkirpa, epa de Skkl ena w pairinebitu idi wa sblie, epa ul a. Iepa t swtts micho bluie. ukuki ta kkpa dka dabom byk k tkl (24) tulur ikula ki Skkl ska, epa e tlur wwakkt Skkl wrki idalik. 17 Iepa t ich:
15 Eta
Duk blane, i ta ide kuktkicha
16 E
A sa Kkl, be dich ta tai yi ulitane tsata. Be tsotke tsawe ta, be tso i e ta, ies be tso aishku ta kekra. Be e tkka k ulitane wakpa blie be dich tai wa, e kueki sa t icheke wstela be a. 18 K ulitane wakpa wpa dr be bolkpa, esepa weikeketke be t ksik wa, e kw de i ta. E kueki iepa ulune tai be ki . Sduulewa kos e shu lirke, e kw detke. ies be kan msopa ena be tteklpa ena sbatser malepa t be dalieke, p dalirta esepa ena p sepa, epa kos a isk meketke be t, e kw de. Wpa t sdits ewwa k i ki , esepa ewekewa be t, e kw detke. 19 Eta Skkl w tso k ja a, e wkk bunane, e shua Skkl t itt me se a, e klku suy. Eta al wane blane tai , e ttsy. tka darr, ies m wsi sese blublu, e dane tai kali ie.
491
Apocalipsis12
ukuki ta il tai suy k ja a il w kkachoie. E dr alakl ekl parratulewa diw wa. Siw tso ie kl diki a. Iwkir ki tkrka wes blu wkir ki itkka es, e yule bkw dka dabom eyk k bt (12) e wa. 2 Alakl batsketkr bukl, e kirinemitke, e t ie kkchweke tai . 3 E ukuki ta ye t il sk su k ja a il w kkachoie. E dr iyiwak sulusi aknamaie blublu, e dr ktali kkl wk bats e. Iwkir dka kul, e ki idula tulurka dka dabop. ies iwkir kos ki itulurka wes blu wkir ki itkr es. 4 Bkw kos m blats maat tsi n ta e et tsi n kalttsait d k i ki ikir wa. Ie e duka alakl al ku rketke, e wsha ipanuk il ku rketke e katowaie. 5 Alakl al ku ne wm, e suletnebak k ulitane wakpa wttsu k iblie. Ie t iepa wttsera ysys idich tai wa. Er al e ynettsa im ul a, minetser w Skkl tkr ikul ki ee. 6 Alakl e tkashkar ktali kkl yki ta ima k sir po w k yi serku tai ese ska. Ee Skkl t k mebaktke ie a. Ee iepa t alakl seweke k dka mil eyk k cien byk k dabom teryk ekk (1260). 7 E ukuki ta iepa ippmi tai k ja a. Skkl biychkwak kibi ki Miguel, e ena imalepa, epa ipp tai ktali kkl ta. Ktali kkl ena iklpa, epa ipp tai ies, 8 er Miguel e alka iepa ki . E kueki ktali kkl ena iklpa, epa k a kaw mne senukia k ja a. 9 Es ktali kkl brie uyttsarakit k ja a dttsa k i ki iklpa kos eta. Ktali kkl e dr tkab bak k iaia ki B ena Satans e. Ie dr k ulitane wakpa ki tu kwak as iepa t sulu wambl. 10 E ukuki ta tt darr ttsy k ja a t ich:

12
1E
Alakl ekl ena b dr ktali kklie e
Bata ekk ta Skkl t se tsatke, ie e tkkatke ulitane blie dich ta tai . W pairibitu ie t idi wa sblie e detke k ulitane wakpa wkirie. Satans bak syamipa kkatk i nae Skkl a, er bata ekk ta ie uyttsait. 11 Obeja Pupula ktewa, e p tne se skie, ie mik syamipa erbl, e tt bua pak iepa t, e kueki iepa e alka Satans ki . Iepa k tkine tt bua e dalrmik ittwa e ki . 12 A Skkl biychkwakpa serke k ja, a ttsn bua! Er wstela i na wpa tso k i ki ena day ki esepa ta! B wa ijcher t ie kw dkewatke tsi net, e kueki ie ulune tai , ie dttsa a weikk.
Apocalipsis12,13
13 Mik
492
ktali kkl t isu t ie uyanettsa dttsa k i ki , eta ie t alakl al ku ne, e ttimi. 14 Er alakl a pu pik mne as iu r kami ktali kkl yki ie k tso k sir po w k yi serku ee. Ee iepa t ie sewera d duas maal k shabts. 15 Eta ktali kkl t di tu ikk a tai as e t alakl katmi. 16 Er yk t alakl ki m. yk tskinane ta di tu ktali kkl t ikk a, e ywa yk t. 17 E t ktali kkl uluwka tai alakl ki . E kueki ie ma ippk alakl e aleripa datse ie itki epa ta. Iepa dr wpa t Skkl tt dalino, e iuteke bua epa. ies iepa e tkwa darr kekra Jess tt moki e a k oloyeta. 18 Eta ktali kkl demi e duka day kk mik.

ye t isu t iyiwak sulusi aknamaie deka et day a, e wkir dka kul, idula tulurka dabop. Idula kos ki itulurka wes itkr blu wkir ki es. Ie wkir bik ekk ki ki kitule et et, e kos t Skkl cheke sulu. 2 Iyiwak sulusi su ye t, e dr wes namu es, ikl dr wes siniurri brie kl es, ikk dr wes maname kk es. Iyiwak sulusi e a ktali kkl t idich ena kaw m sblie swttsoie. 3 Iyiwak sulusi e wkir dka kul, iwkir ek shkaule tai wsua ittwamiit ekk. Er e buanene bet. E t k ulitane wakpa tkiwwa tai . E kueki iepa t ie klw iblie. 4 Ktali kkl t idich mebaktke iyiwak sulusi dka day a e a, e kueki iepa t idali ikklie. ies iepa t iyiwak sulusi e dali. Iepa t ich: K yi dr wes ie es. K yi e alpaka ie ki . 5 Iyiwak sulusi dka day a e a kaw mne e ttskka tai , Skkl chk sulu. ies kaw mne ie a bluie swttsuk si dka dabom tkyk ki bt ekk (42). 6 Eta es ie t iw wambl. Ie t Skkl ena Skkl ki e ch sulu. ies ie t Skkl w ena wpa serke k ja a, e kos ch sulu. 7 ies kaw mne ie a ippk sbatserpa tso k i ki epa ta e alkka iepa ki . Kaw mne ie a bluie k ulitane wakpa, stt kuaki kuaki , ditsw kuaki kuaki , epa kos wttsuk. 8 Wpa dr Obeja Pupula ktulewa se skie, e icha, esepa ki tso kitule iykku ki kua, mik Skkl t k i y e yki . Ykku e dr sene micho e ykku. Wpa ki tso kitule ykku e ki , esepa k wa iyiwak sulu e daline. Er k ulitane wakpa malepa, wpa ki k ku kitule sene micho ykku ki , esepa kos t iyiwak sulusi dka day a e dali ikklie.

13
1Eta
Iyiwak sulusi aknamaie e deka day a
10
cheke ye t, e tts a ulitane t: Wpa suletbak Skkl t klwwa, esepa tserdami klulewa. Wpa suletbak Skkl t dukwa tab kk a, esepa tterawa tab wa.
E wa sbatserpa e tkwa darr ena ierbl ie mik e wrda.

493
Apocalipsis13,14
ukuki ta ye t iyiwak sulusi aknamaie sk su et, e deka yk a. Idula dr bt wes obeja we dula es, itt wes ktali kkl tt es. 12 Ie wa kaw tso kos woie wes iyiwak sulusi dka day a e wa itso es. Ie kaneblke iyiwak sulusi dka day e a. Ie kan dr k ulitane wakpa kk iyiwak sulusi dka day a shkaule tai iwkir ki wsua ittwamiit, e dalik. 13 k or yi a, ese wit tai dka b kiit k ja a, e ta ibiteshka tai dttsa k i ki sulitane wrki . 14 k or yi a, ese w tai ie t iyiwak sulusi dka day a e wrki . E wa ie t k ulitane wakpa k dr Skkl icha, esepa kos ki tw tai . Ie t iepa a ich: Iyiwak sulusi dka day a e shkaule tai iwkir ki tab wa er ishkenekane e dikl yu iwk su idalioie. 15 Iyiwak sulusi dka yk a e a kaw mne siwa muk iyiwak dka day a e dikl yne e a as ittka, ies as t wpa k t idali, esepa ttkwa patk. 16 ies iyiwak sulusi dka yk a, e t k ulitane wakpa k e muk wakyu iul buakka ki iwtsa ki . P sepa ena p dalirta, p siarpa ena p inukl blpa, p klulewa kan msoie ena p k dr es, epa kos kawta e muk wakyu. 17 Wpa wakyule es, esepa a kaw mne yi tauk ena yi watau k. Iepa kos wakyule iyiwak sulusi dka day a e ki wa iki e nmero wa. 18 A kawta iw bikeitskwa bua as a na iar t kiane ynuk. Wpa didir ena k ane bua, esepa na iw armi bua. Iyiwak sulusi dka day a e nmero dr sdits ekl e nmero, e dr cien teryk ki dabom teryk k terl (666).

11E
Iyiwak Sulusi aknamaie deka et yk a
ukuki ta ye t Obeja Pupula su t idur kabata ki Sin e wbata ki . Ie ta p tso tai dka 144.000 ekk. Iepa kos wtsa ki Obeja Pupula ena iy, epa ki tso kitule. 2 E ukuki ta ye t itts t blarke tai k ja a, e blar wes di blar tai ktt mik es, wes al blar tai es, e dr wes sblar tai mama ki arpa wa es. 3 P tso tai dka 144.000, epa iter Skkl kul wsha ies itso ttska dka tkl ena kkpa dka dabom byk ki tkl (24), epa wsha iepa iter. Iepa tso ttsk tts paali wa. K ulitane wakpa shua epa tsatkne, e kueki k yi sk a e ynuk tts e wa. 4 Iepa dr ysys, k e iaouleka tr wa ys. Iepa micho Obeja Pupula itki w imike ee. Iepa tsatkne, iepa dr wes yi ts mne Skkl a ena Obeja Pupula a es. 5 Iepa k kayule ys. Iepa k ki sulu ta Skkl wa.

14
1E
Obeja Pupula ena wpa tsatkne esepa
ukuki ta ye t Skkl biychkwak sk su ekl urkear kashuk a. E wa Skkl tt bua ybi e dami w pak k ulitane wakpa a, sditsw
6 E
Skkl biychkwakpa dka terl
Apocalipsis14,15
494
ulitane a ena stt kuaki kuaki ulitane a. 7 Ie t ich aneule: Skkl t sulitane shuleketke, e kw detke. E kueki Skkl dali, ie ki kka. Kashuk sulitane t. ena k i ena day ena di ulitane, e kos yit, e kueki idali 8 Eta Skkl biychkwak sk debitu idbitu kewe, e itki , e t ich: K kibi tai buaiewa ki Babilonia, e enewa seraa, sulunewa. Babilonia wakpa t k malepa wakpa erkiw sulu wamblk iepa ta wes sttka blo wa senokka ita es. E kueki k e wakpa enewa. 9 Eta Skkl biychkwak sk debitu itki , e t ich: Wpa t iyiwak sulusi dka day a e ena idikl dali ta ie mrak wakyu iwtsa ki iul kkue ki , 10 esepa weikera Skkl t. Ie ksik tai e arda seraa iepa ki . E dr wes ie t iepa k bachabacha e ykwa seraa es. Ie t iepa weikera tai kekra b warke azufre ta e wa ibiychkwakpa batser epa wrki ena Obeja Pupula wrki . 11 Wpa t iyiwak sulusi dka day a e dali, ies idikl dalirakit, epa e me wakyu iyiwak sulusi e ki wa, esepa weirke b k a, e shkle batr micho k iwittawa i nae. 12 Sbatserpa t ie tt dalino, e iut bua, ies iepa tkulewa darr Jess mik. E wa iepa dich wrda. 13 E ukuki ta ye t tt datse k ja a e tts. E t ye a ich: I e ta ena aishku ta wpa erbl Jess mik ta idurulune es, aycha bua esepa. ies Skkl Wikl t ich: E dr moki , iepa kanebl darr Skkl a k i ki , epa enura aishku ta. bua kos o iepa t, e sk dra iepa ul a. 14 E ukuki ta ye t m saruru su, m saruru e ki yi tkr ekl wr t ie dr Sdits Al. Ie wkir ki itkuleka tkekeka blu wkir ki yule orochka wa ese. Tabe k didi tso iyiw toie, ese atser ie wa. 15 Eta Skkl biychkwak ekl e yttsa Skkl w tso k ja a e a, eta ich aneule yi tkr m bata ki e a: K ulitane wakpa dr wes iyiw es, e kw detke wsht wes yi wshts es. E kueki epa wsht be tab wa. 16 Eta yi tkr m bata ki , e t itab wat k i ki , eta iw wshtit. 17 E ukuki ta Skkl biychkwak sk e yttsa Skkl w tso k ja a e a. Ie wa tab k didi atser. 18 E ukuki ta Skkl biychkwak sk tso e dr ka tso yi moka Skkl a e b kanu kwak. Ie dettsa ta ichit aneule w wa tab dami e a: Uvaw kos tso k di a e detke wsht, e kueki uvawli kicha t tab wa. 19 Eta Skkl biychkwak, e t uvawli kos kicha t ta ikait kuk a w iwli ateke idi yottsaie e a. kuk e w kiane ch t Skkl t ibolkpa weikera iksik wa wes uvaw ats es. 20 kuk e tso Jerusaln bnet, e a iwsht Skkl biychkwak t e ine. Mik iatne, eta sp tne tai wr wes di tai sus es. Ibats dr kilmetro dka cien maayk (300) ekk, ishol dr metro et ki shabts.

15
1E
ukuki ta ye t sk su k ja a il w kkachoie, e t ye tkiwwa. E dr Skkl biychkwakpa dka kul, epa wa sulu

sulu bata datse
495
Apocalipsis15,16
bata datse dka kul k i wakpa ki , e dami. Mik sulu ikkpa tka, eta Skkl ksik tai e wklne. 2 ies ye t isu t mer brie day su , e wr wsuoc hka su sarr shut uule b wrkua wa. ies wpa e alikabak iyiwak sulusi dka day a e ki ena idikl ki , esepa suy. Iepa k e menettsa wakyu iyiwak sulusi ki e nmero wa. Iepa iter day e kkmik. Mama blarta ki arpa me Skkl t iepa a, e atser iepa wa. 3 Skkl kan mso ki Moiss e tts, ies Obeja Pupula tts, e ttseittseke iepa t, e t ich i es:

A Skkl, be dich ta tai yi ulitane tsata. kos w be t, e dr tai bua, e t sa tkiwwa. Be dr k ulitane wakpa bl. Be dr ysys, be tt etk. 4 A Skkl, sulitane t be daliera. Sulitane t be ki keraka. Be dr batser. Sulitane wa ijcher t be t sshu leke ysys, e kueki k ulitane wakpa dra be ska be dalik. ukuki ta Skkl w tso k ja a, e shu dalirta tai shute, e suary ie, e shua tt mebak Skkl t se a e tso blule. 6 Skkl biychkwakpa dka kul wa sulu datse k i ki e damirak iwa iul a, epa dettsa Skkl w e a. Iepa datsi yule datsi ki lino ese wa e dr saruru warke dalala, ikiparuo r iwa icho mik, e dr oro. 7 tso ttska dka tkl, e ekl t tka yule orochka wa, e m Skkl biychkwakpa kul a ekl ekl. Tka e a Skkl ser micho e ksik ine chi. 8 Eta Skkl w e w ineka Skkl olo tai ena idich tai e shkle wa. K yi dpawa Skkl w e a d mik, sulu dami Skkl biychkwakpa kul wa, e w tka eta. 1 Ye t yile tt tts darr Skkl w a, e t ich Skkl biychkwakpa kul a: A y ta a tka w ine Skkl ksik wa, e w tkttsa k di ki !

5 E
16
biychkwak ts, e t itka w tkttsa k i ki , eta wpa wakyule iyiwak sulusi dka day a e ki wa ies idikl dalirakit, esepa kos ki smw sulusi tskine dalr tai . 3 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t itka w tkttsa day ki . Eta day ma pie wes wm ktulewa p es. Iyiwak kos tso day a duolur ys. 4 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t itka w tkttsa di kos ki . Eta di kos ma pie. 5 E ukuki ta ye t itts t Skkl biychkwak dr di kknukwak, e t ich:

2 Skkl
Tka w ine Skkl ksik wa dka kul
Apocalipsis16
496
A Skkl, be dr batser, be tsotke tsawe ta, i e ta ena kekra. Kekra be t sshu leke ysys, e kueki e dr bua t be tso iepa weikk es. 6 Iepa t sbatserpa ena be tteklpa, epa ktulur p tne tai , e kueki e dr bua t be t iepa weik es. I e ta be t iepa sk kne p yk. Es iepa ki inu sk dene. ukuki ta ka tso yi moka Skkl a ee tt ttsy se ttie e t ich: A Skkl, be dich ta tai yi ulitane tsata, aycha e dr moki , be t iepa nu shul moki ysys. 8 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t itka w tkttsa, e ane diw ki . Eta diw a kaw mne sdits au kwa iba tai e wa. 9 Dba e t sulitane pa shayowttsa tai . sulu ikk kos patk Skkl t iepa ki , er iepa k na sulu wambleke iepa t ese oloyak, iepa k er manewak ie a. Iepa k na ie ki kakka. E skie iepa t ie ch sulu. 10 E ukuki ta Skkl biychkwak sk t itka w tkttsa, e ane w iyiwak sulusi dka day a e tkrka e ki . Eta ie k kos ttsenewa wes stui es. K ulitane wakpa t iku kueke ip dalr tai e kueki . 11 Er sulu wambleke iepa t, ese k oloy iepa t. Iepa pa dalr tai ies iepa tteke smew sulusi t, e kueki iepa t Skkl tso k ja a e ch sulu. 12 Skkl biychkwak sk t itka w tkttsa, e ane di tai ki ufrates e a. Eta di tai e sinewa as blupa datse diw tskirke e wa, esepa tkmi bua iippkwakpa ta. 13 E ukuki ta ye t wimblupa sulusi su bukuie maat. Et dettsa ktali kkl e kk a. Et dettsa iyiwak sulusi dka day a e kk a. Ibata t dettsa iyiwak sulusi e ttekl kk a. 14 Buku epa dr aknamapa. k or yi a, ese or mi iepa a. Iepa mike blupa tso k wae, epa dapau k ippk Skkl dich ta tai yi ulitane tsata, e ta, mik ikw de sulitane shu lk eta. 15 Skkpa Jesucristo t ich i es: Ye tt tts. Mik ye datsene, eta ye e biy yule wes akblkwak dwa es. Wpa tso erki ye panuk, datse k idatsi tsotke bua inoie, aycha bua esepa. Es iepa k shkpa sume sulitane wrki ta ijarkarak. 16 Eta aknamapa maal, epa t blupa dapawka k ki hebreoie Armagedn ee. 17 Eta Skkl biychkwak bata t itka w tkttsa, e ane kashu k a. Eta se ttie darr tts ye t datse blu kul tso Skkl w a e ska, e t ich aneule: Ye t iwakanewtke! 18 Eta al wane tai iblane tai . tka darr, e t k wti w tai kos bakule k i ki e tsata. 19 K wae w sdits serke, e k kos enewa. K kibi tai buaiewa ki
7E

497
Apocalipsis16,17
Babilonia, e tskinewa ate maat tsi n. Es Babilonia ki Skkl ksik sulu bl, sulu wamblekerakit ese nu kueki . E dr wes Skkl t iepa k bachabacha ykwa seraa es. 20 Day nane kos, kabata kos, e cholur. 21 ies m wli wsi sese, e wsi es tkka dabom tkyk (40) kilo tsata, ese dane tai sdits ki wes kali yr es. E t sdits weik tai e kueki iepa uluneka Skkl ki ta ie ch sulu.

biychkwakpa dka kul wa tka tso, e ekl de ye ska ta ye a ichit: Be shk ye ta, sy be a ikkach wes Skkl t alakl trr tai kkeauleka tai , e weik. Alakl e tkrka di tso tai e bata ki . 2 K ulitane blpa e mettsa trnuk ie ta. ies k ulitane wakpa e mettsa sulu wamblk wes ie es k wklrta wes stteke blo t es. 3 E ukuki ta Skkl Wikl de tai ye ki ta Skkl biychkwak wa ye mtser k sir po w k yi serku tai ese ska. Eta ee ye t alakl su ekl tkrka iyiwak sulusi dka day a wk bats e ki . Iyiwak sulusi e pa kos ki ki tso kitule tai kuaki kuaki . Ki e w kos t Skkl cheke sulu. Iwkir dka kul, idula dka dabop. 4 Alakl e paiule bua idatsi dr sielsiel ena bats. Iki tkule bua tai oro wa ena k buabua wa ena kwla buabua ki perla ese wa. Tka yule oro wa, e atser iwa w iule chi blo wa. Blo e t kos wr sulu Skkl wa ena alakl e iawka tr wa e ch. 5 Ie wtsa ki tt tso kitule. Tt e w blulewa se yki , e t ich: Ye dr k kibi tai ki Babilonia. Ye dr alaklpa trr sulu esepa kos m. ies ye dr kos tso k i ki wr sulu Skkl wa ese m. 6 Eta ye t isu t alakl tteke blo t. Blo e dr sbatserpa ktulur iepa t Jess tt kueki , epa p. E t alakl e 7 Eta Skkl biychkwak tteke bloie. Mik ye t ie su eta ye tkinewa tai . t ye a ichak: kueki be tkinewa? Alakl e ena iyiwak sulusi wkir dka kul, idula dka dabop, e ki alakl tkrka, e w pakeke ye t be a. 8 Iyiwak sulusi su be t, e bak senuk k iaia, e k kuia i e ta, er ie draka kauk tai i ski , k sw dmi ekk, e a. E ukuki ta Skkl t ie weikk patkera kekra. Wpa ki k ku kitule kua sene micho ykku ki kam Skkl t k i yu e yki , esepa kos tkirdawarak mik iepa t iyiwak sulusi dka day a e su eta. Iyiwak sulusi e bak senuk, e k kuia i e ta, er ie drane. 9 Wpa didir ena k ane bua, esepa na cheke ye t a a e w ar mi bua. Iyiwak sulusi e wkir dka kul, e w kiane ch kabata dka kul, e ki alakl sulusi tkrka. ies e w kiane ch blupa dka kul. 10 E skel blrulunebak, e ekl tso bluie, blu bata doia itki er e k kaneblpa 11 Iyiwak sulusi bak senuk k iaia, e k kuia i e ta, mik k tai bluie. ie dene bluie, eta ide pkl, ie dr blu bak kul e ekl ies. Er ie dene bluie weinuk . 12 Idula dka dabop su be t, e w kiane ch t blupa dka dabop epa doia. Iepa a kaw merda swttsoie iyiwak sulusi e ta ekul me.

17
1Skkl
Alakl trr tai e weirda
Apocalipsis17,18
13 Blupa
498
dka dabop, epa er m ikk iwkpa bil ekk, kaw ena dich tso iepa wa swttsoie, e muk iyiwak sulusi e a. 14 Iepa ippra Obeja Pupula ta, er e e alraka iepa ki . Ie dr skklpa ulitane e kkl, ies ie dr blupa ulitane e bl, e kueki ie e alraka iepa ki . Wpa tso ie ta, epa klobak Skkl t, ies iepa shu kitbakit. Iepa dr Obeja Pupula ttkatapa e tkkewa darr ie a ese. 15 ies Skkl biychkwak t ye a ich: Di tso tai su be t, e bata ki alakl trr tai , e tkrka, e w kiane ch, k tso tai e wakpa stso tai tt kuaki kuaki e. 16 Idula dka dabop ena iyiwak sulusi, epa t alakl trr tai e suera sulu. kos tso ie wa, e yerattsarakit iul a, imeraarakit sume. Iepa t ie chk katerawa eta iku ate e awerawa iepa t. 17 Skkl wk t blupa dabop er mwa ikk as iepa wa kaw tso swttsoie, e mitrak iyiwak sulusi e a. Es iepa t iwera d mik iw tka wes Skkl t iyat es. 18 Alakl trr tai su be t, e w dr k kibi tai . K e wakpa e alka k mal blpa ki .

ukuki ta ye t Skkl biychkwak sk su ekl datse k ja a, e dich ta tai . Ilo tai , e buneka k i kos ki . 2 Ie t ich a neule:
18
1 E
Babilonia wakpa enewa ta ik sulunewa
Babilonia wakpa enewa ta ik sulunewa! K e sulunewa mane aknamapa kie. Ee wimblupa sulusi tsaki e dapawka senuk. E dr iyiwak sulusi dr ena d dr , ese w. 3 K ulitane wakpa erkiwka Babilonia wakpa t trnuk wes stteke blo t es. K ulitane blpa senka ie ta. sulu kos tueke ie t sulu wambloie, e t dal watau kwakpa ulitane bluwka tai . Tt sk tts ye t datse k ja a, e t ich: Wpa dr ye icha, epa kos e ylur Babilonia t sulu wamblrke ee e wamblak. as a k lur as sulu datse iepa ki e k d a ki . ies a e y 5 sulu wambl iepa t, e dr tai shute, e m dapaws, ema ideka k ja a. sulu wambl iepa t, e jcher bua Skkl wa. 6 Eta tt tts ye t e ich inampa a: sulu wambl iepa t p malepa ki , e nu sk patkne iepa ki tai d btkicha. sulu wambl iepa t p malepa ki ,
4
499
Apocalipsis18
e dr wes iepa t p malepa k bachabacha yk es. E kueki ibach dka btkicha, e sk ykwa iepa k inu ie. 7 Iepa e kkeka tai , iepa wa yi buabua tso tai shute, ekk iepa weik tai shute. Iepa e bikeits: Se tso bua wes alakl dr blu es, se k dr wes sch es weir siar. 8 Iepa e bikeits es, e kueki sulu dra iepa ki bet. Iepa tera bli t, iepa weirda siar, iepa duralur, iepa ardawa b a. Skkl dich ta tai yi ulitane tsata, e wa ie t iepa wmettsabak weinuk. sulu wambleke Babilonia wakpa t, ese wamblak k blpa t iepa ta. ies yi buabua tso tai Babilonia, e t iepa ttsw bua. Mik iepa t Babilonia arkewa e shkle su, eta iepa eriarda tai , i u ra siar. 10 Iepa suarda d sulu e d iepa ki ies. E kueki iepa e tsu raarak kami ik sauk ta icherarakit:
Wstela i na Babilonia wakpa ta! Iepa dr p tai . Iepa k dr tai bua. sulu wambl iepa t e nu de iepa ki bet, ekulie iepa enewa, iepa k sulunewa! watau kwakpa tso k i ki epa eriardarak siar i u rarak tai , k yi kuia Babilonia iepa dal tauk e kueki . 12 Dal watueke iepa t e dr orochka, inuklchka, k buabua, kwla buabua ki perla, datsi buabua ki lino ena seda, ies datsi buabua waule sielsiel ena bats; ies kal ulitane alar jamama; ies yi ulitane buabua yule marfilf, ena kaltak buabua wa, ena tabechka ki hierro e wa ena tabechka ki bronce e wa, ena k buabua ki mrmol e wa; 13 ies canela kl e kkulit, ies yi poie alar jamama ena yi masmas aw, ki masmas ki mirra ena yi masmas poie tu darr ki olibano; ies vino ena ki, ies harina buabua ena trigow; ies baka ena obeja ena kabaio ena carreta; ies p klulewa kan msoie ena p sk tso watu ese. yi ekk kos watueke iepa t. 14 Dal watau kwakpa t ichera:

11Dal
A Babilonia wakpa, kos buabua kiarke a ki tai , e k kuia a wa.

f
18.12 marfil: E dr iyiwak ki elefante ese k talki w.

Apocalipsis18
500
yi buabua kos wr bua warke dall, e kos k dia a ul a. watau kwakpa e bluw Babilonia wakpa wa, epa e tsu raarak kami ik sauk. Iepa suane d sulu tka Babilonia wakpa ki , e d iepa ki ies. Iepa eriarda siar, i u ra tai . 16 Iepa t ichera:
15 Dal
Wstela i na Babilonia wakpa ta! A e paiule datsi buabua ki lino ese wa ies datsi waule sielsiel ena bats ese wa. A e ki tkule bua oro wa ena k buabua wa ena kwla buabua ki perla ese wa. 17 K etk ta a wa yi tso buabua tai , a blune tai , e enewa! Es ies kan blublu shkke tai day ki , e wkirpa kos ena ikaneblkerak kos ena wpa shkke kan shua, wpa kos inukl klweke kaneblk kan wa, esepa kos e tsat kami Babilonia ki sauk. 18 Mik iepa t k e anewa e shkle su, eta iepa ane tai : K w sk dr bua tai wes Babilonia es? 19 Iepa t k po tkka e wkir ki iw kkachoie t iepa erianerak tai ta i u ke tai ta ichrakit aneule:

Wstela i na k e bua tai , e wakpa ta! Sa kos wa kan tso, epa blune tai iepa batamik. K etk ta k e sulunewa!
20
A a tso k ja a, Skkl t Babilonia wakpa ewwa, e kueki a ttsn bua! A dr batserpa, ies Jess tteklpa ts, ies Skkl tteklpa, epa kos ttsn bua! Skkl t Babilonia wakpa weik, sulu wambl iepa t a ki , e nu sk de iepa ki , e kueki a ttsn bua.
ukuki ta Skkl biychkwak sk de ekl dich ta tai . E t k brie kka, k e dr kos k tso waw ekk, e uymiit day a ta ichit: A Babilonia wakpa, a chrawa wes k i chowa day a es, k yi t a suepaia. 22 Mama tso blaw ki arpa ena flauta ena duk,
21E
501
Apocalipsis18,19
ese k blarpaia a k a. A kan msopa kos k kuia. k tso waw ese k blarpaia a k a. 23 Bw arke e k warpaia a k a. K yi kuia ulabatsk. A dal watau kwakpa epa kkeauleka tai , iepa dr p tai k i ki . Es a t k ulitane wakpa ki tw alibch wa, e kueki yi ikk sulu de a ki . tteklpa ena sbatser malepa kos ktulur Babilonia wakpa t, epa p tne iepa k ki . ies p malepa tai ktulur iepa t. E kueki e nu de iepa ki . 1 E ukuki ta ye t itts t k ja a p daparke tai , epa tt darr ta ichrakit aneule:
24 Skkl
19
Skkl t sshu l ysys tt moki wa, e kueki iki kkas! Ie dr Stsatkkwak. Ie olo ta tai , ie dich ta tai yi ulitane tsata. 2 Babilonia wakpa dr wes alakl trr tai es. Iepa bak k ulitane wakpa erkiu k sulu wamblk wes iepa es. Iepa t Skkl kan msopa ktulur. E nu ki Skkl t iepa k suluwwa ta iwakpa ewwait. E kueki se wa ijcher t ie sshu leke ysys moki .
3 E
ukuki ta iepa t isk chne: Skkl ki kkas! Babilonia shkle di e batr micho.
dka dabom byk ki tkl (24) ena ttska dka tkl, epa e tlur i ski wwakkt ta Skkl tkrka ikul ki , e dalirakit. Iepa t ich: Es e idir! Skkl ki kkas! 5 Skkl tkr e ska tt tts ye t, e ich:
4 Kkpa
A ulitane t se Kkl ki kka, se tsitsipa ies se blublupa. A dr ie kan msopa t ie dalieke, epa kos t Skkl ki kka! ye t itts t blarke tai wes stso tai tt es, wes di blar tai ktt mik es, wes al blar tai es, e t ich:
6 Eta
Obeja Pupula ulabatske e kw tku k
Apocalipsis19
502
Skkl ki kkas! Kk dr se Kkl, e dich ta tai yi ulitane tsata. Ie detke sblie swttsu k, e kueki iki kkas. 7 Obeja Pupula ulabatsketke, e kw dewat ke, e tay e kan wtke ulabatsoie ie ta. E kueki se ttsn bua kane, ie olo ki kkas. 8 Ie tay a datsi buabua ki lino e mne e paioie, Datsi e dr saruru, warke dalala. Datsi e w kiane ch sbatserpa ser ysys e. biychkwak t ye a ich: Isht ykku ki i es: Wpa shkeaule Obeja Pupula ulabatsketke, e kw tku k, aycha bua esepa. ies ie t ich ye a: Tt e dr Skkl tt moki . 10 Ye e twa i ski wwakkt Skkl biychkwak wsha idalik, er ie t ye a ich: Se k war! Ye dr Skkl kan mso wes be ena be malepa e tkulewa darr Jess tt a epa es. Skkl dali! Jess tt e t Skkl tteklpa erkiweke spattk.
9Skkl
ukuki ta ye t isu t k ja a ukk tso ie, ee kabaio suy et saruru. E ki itkrka, e ki dr Tt Ysys Kekra. Ie t swttseke ysys. Mik ie e kka ippk e k dr . 12 Ie wbla wr wes bw war es. Ie wkir ki tkrka tai wes itso tkka blu wkir ki es. Ie ki iki tso kitule. Ki e k jcher yi wa, e jcher ie wk wa. 13 Ie datsi nuuleka p wa. Ie ki dr Skkl Tt. 14 ippkwakpa tso tai k ja a, epa datse ie itki kabaio saruru ki . Iepa paiule datsi buabua ki lino ese wa, datsi e dr saruru warke dalala. 15 Ie kk a tab dkettsa k yule didi, tab e wa ie e alraka k ulitane wakpa ki . Ie t iepa wttsera ysys idich tai wa. Skkl dich ta tai yi ulitane tsata, e ksik wa ie t ibolkpa atskerawa wes uvaw atskwas skl wa idi yottsa es. 16 Itu sh ie paio ki itso kitule, e t ich: Blupa ulitane epa Bl, skklpa ulitane epa Kkl.

11E
Itkrka kabaio saruru ki
ukuki ta ye isu t Skkl biychkwak dur ekl diw ki . E t ich aneule d kos urke kashuk a e a: A shk, a dapaka chk tso 18 A shk blupa chk katk, ies ippkwakpa tai Skkl wa a a e katk! wkirpa ena wpa ksik sulu, esepa chk katk a shk. Kabaio ena . Sklulewa kan msoie ena p k dr es, iwkpa epa chk katk a shk ies sdalir ta tai ena se sepa ena p ulitane chk katk a shk.
17E
Stsatkkwak e alka iyiwak sulusi ki
503
19Eta
Apocalipsis19,20
ye t iyiwak sulusi dka day a e su. K ulitane blpa ena iippkwakpa, epa tso ie ta. Epa dapauke ippk itkrka kabaio saruru ki ena iippkwakpa epa ta. 20 Iyiwak sulusi dka day a ena ittekl epa klwwarakit. Ittekl e t k or yi a ese o iyiwak sulusi wrki . Ese wa ie t wpa e me wakyu iyiwak sulusi e ki wa ena idikl dali, esepa ki toka. Eta iyiwak sulusi ena ittekl, epa batrlormi ttska b mer tai batsriie e a. Ee b warke tai azufre ta. 21 Imalepa ttlur itkrka kabaio ki e t, tab dkettsa ikk a e wa. Eta d t iepa chk kat tai d che.

ukuki ta Skkl biychkwak su ye t ekl, e datse k ja a. Ie wa kauk ter tai i ski e kkyottsa tso. ies tabechka kichaie brie e atser iwa. 2-3 Eta ie t ktali kkl klwwa. Ktali kkl e dr B ki Satans dka tkabie k iaia e. Skkl biychkwak t ie muwa tabechka kichaie wa batremi kauk ter tai i ski e a. Ta e kk wtwait daloie ena iwakyuit as k yi a ikkyrttsane. Ee ie wtne d duas mil eyk as k ie a k ulitane wakpa ki tria. Er mik duas mil eyk deka, eta ie wtsnarda er ekul . 4 E ukuki ta ye t sblpa kul su tulur k ja a. Wpa tulur kula e ki , epa a kaw mne swttsu k. ies wpa kuli trdulune Skkl tt ena Jess tt moki pak kueki , esepa wikl su ye t. Iepa k wa iyiwak sulusi dka day a ena idikl daline. ies iepa k e mne wakyu iyiwak sulusi ki wa iwtsa ki iul kkue ki . Iepa shkenekane, eta iepa t swtts Cristo ta dka duas mil eyk. 5 Iepa shkenekane e dr sduulewa e ts shkenekane. Sduulewa malepa epa k shkerpakane d mik duas mil eyk ene eta. 6 Wpa shkerdakane kewe, aycha bua esepa. Iepa dr wpa batseo Skkl t esepa k . Iepa k dupawa btkicha. Iepa kaneblra Skkl a ena Cristo a sacerdotepaie. ies iepa t swttsera Cristo ta ita d duas mil eyk ekk. 7 Mik duas mil eyk deka, eta Satans yrdattsane w itso wtulewa ee. 8 Ie e yrattsa Gog ena Magog ki tu k. Gog ena Magog, e w kiane ch k ulitane wakpa. Satans t iepa dapawera ippk Skkl ta. Iepa ippkwakpa dr tai wes day tsw es. 9 Iepa ulitane datse k wae demi Jerusaln. Ee sbatserpa serke. K e dalr tai Skkl na. Iepa t k e kkiwa shkit sbatserpa ewowa, er b biteshka k ja a, e t Skkl bolkpa ewwa seraa. 10 Eta B t iepa ki to, e batremi b warke azufre ta mer tai batsriie e a. Ee iyiwak sulusi dka day a ena ittekl epa uyanemibak. Ee iepa weir micho i nae.

20
1E
Skkl e alka Satans ki
ukuki ta ye t isu t Skkl tkr ikul ki . Ikula dr brie saruru. K ja ena k i e tkashkar ie yki , k iwneia ys. 12-13 Eta
11E
Skkl t sulitane shu leke bata ekk ta
Apocalipsis20,21
504
ye t isu t sduulewa kos iter Skkl kul wrki as ishu lirdak. Wpa datse swimblu k a esepa tso, ies wpa durulune day a esepa tso. Sdalirta tai ena ssepa kos iter Skkl wrki as ie t iepa shu l wes iepa e wambl es. Ykku tso tse ee, e ki kos os ena kos wambls e tso kitule. Ykku sk tso ee et, e dr sene micho ykku. Ykku e ki wpa ul a sene micho dra, epa ki tso kitule. Ykku e shupplor, eta sduulewa kos shu l Skkl t wes iepa e wambl es, ies wes itso kitule iykku ki es. 14 E ukuki ta sduwa ena swimblu k e kos batremi b mer tai batsriie e a, e dr sduwa btkicha e. 15 Wpa kos ki k ku kitule sene micho ykku ki , epa batremi b e a.

ukuki ta ye t isu t k ja ts ena k i ts, e k kuia, e kos sk ynene paali . ies day k kuia. 2 Eta ye t isu t k batser dr Jerusaln paali e datse k ja a Skkl ska. K e wr buaala wes tay ulabatsketke e pai buaala iwm wrki es. 3 Skkl tkr, e ska tt tts ye t, e t ich aneule: Itts, i e Skkl de senuk sdits shua. Ie serda iepa ta kekra. Iepa dra ie ichaie. 4 Iepa wri kos paiklerait. K yi dupawaia, k yi eriarpaia, k yi kkchpaia, k yi mik dalrpaia, yi ekk kos bakbak e kueki . 5 Eta Skkl tkr ikula ki , e t ich: Ye tso yi kos yukne paali . ies ie t ye a ich: Tt i dr moki , e mik be erblmi, e kueki isht ykku ki . 6 E ukuki ta ie t ich ye a: Iw yne one. Ye dr yi w ena yi bata, tt ts ena tt bata. Wpa ersine, esepa a kaw mera ye t, sene micho di yk me, k tu ta. 7 Wpa e alka sulu ki , k wa ye tt oloyaule, esepa a yi ekk kos sk mera ye t. Ye dra iepa Kkl ena iepa dra ye alarie. 8 Er wpa t ye tt oloy suane kueki , wpa k erblta ye mik, wpa e iau ke sulu wamblekerakit ese wa, wpa dr sttkwakpa, wpa trrta, wpa wbats alibchk, wpa t yi dikl dalieke skklie, ies wpa dr kachkwakpa, esepa kos batreerami b warke azufre ta mer tai batsriie e a. E dr sduwa btkicha e.
1E

21
K ja paali ena k i paali
biychkwakpa dka kul suy kewe t tka damirak iwa w tkttsa k ulitane wakpa weikoie, e ekl de ye ska, e t ich ye a: Be shk ye ta. Obeja Pupula ulabatsketke, e tay kkacheke ye t be a. 10 Eta Skkl Wikl de tai ye ki ta Skkl biychkwak wa ye mtser kabata brie kakke e ki . Ie t Jerusaln dr batser datse k ja a e kkach ye a, e dr Skkl k. 11 K e warke dall Skkl olo tai e wa. K e olo burke tai dall wes k buabua tu darr ki jaspe

9Skkl
Jerusaln paali kkayne Juan a
505
Apocalipsis21,22
es. k e waule spaspa ena mat, e wr sarr. 12 K e kkiulewa shkit kakke buriri. E ukk dka dabom eyk ki bt (12). E ukk kos a Skkl biychkwakpa iter ekl ekl. ies Israel aleripa ditsw dka dabom eyk ki bt, epa ki tso kitule ekl ekl ukk kos e mik. 13 Ukk tso maat diw tskirke, e kke. Ukk tso maat diw mikewa, e kke. Ukk tso maat w wa. ies ukk tso maat i wa. 14 K e kkiulewa shkittke, e yule k blublu ki dka dabom eyk ki bk. Obeja Pupula tteklpa ts dabom eyk k bl, epa ki tso kitule ekl ekl k blublu kos e mik. 15 Skkl biychkwak tso ttk ye ta, e wa orochka yule bats k mawoie, ese atser. E wa ie t k kos e maweke, ikkiulewa shkit ena iukk kos e maweke ie t. 16 K e yule ikk, kos ibats dr, ekk ishol dr. Skkl biychkwak t k e maw k mawo atser ie wa e wa. K e bats dr kilmetro dka mil byk k cien tkyk (2.400); ies ishol ena ikkke e dr ekk ies. 17 E ukuki ta Skkl biychkwak t k kkiulewa shkit, e burr maw. E dr metro dka dabom teryk k terl (66). Skkl biychkwak t imaw wes sdits t k maw es. 18 K kkiulewa shkit, e yule k buabua ki jaspe ese wa. K e yule orochka wk wa; e damiwa sarr wes vidrio es. 19 k blublu tuluulewa k kkiulewa e chkie, e mik k buabua kuaki kuaki bastulur tai . k blublu e ts e dr k buabua ki jaspe; k blublu sk dr zafiro; isk dr gata; isk dr esmeralda; 20 isk dr nice; isk dr cornalina; isk dr crislito; isk dr berilo; isk dr topacio; isk dr crisoprasa; isk dr jacinto; ibata dr amatista. 21 Ukk dka dabom eyk k bt, e dr k buabua saruru ki perla dka dabom eyk k bt. Ukk bit e dr perla et. K e al kibi e yule orochka wk wa damiwa sarr. 22 K ye wa Skkl w su ne k e ki . Skkl dich ta tai yi ulitane tsata ena Obeja Pupula epa serke ee, e kueki Skkl w k ta. 23 Skkl olo burke tai k e a, ies Obeja Pupula olo burke tai k e kos a wes bw tai olo bur es. E kueki diw k ta, siw k ta. 24 K ulitane wakpa serda k e olo burke e a. K ulitane blpa wa iyi buabua tso e bitu ra iepa wa m k e wakpa a. 25 K e a naewe k ta, kekra k dr iwe. E kueki iukk k wtrtawa ys. 26 K ulitane wakpa wa iyi buabua kos tso, e bitu ra m k e wakpa a. 27 Er yi ulitane k dr batser, ies wpa t wr sulu Skkl wa ese wambleta ski tweta, esepa kos k dpawa ee. Wpa ki tso kitule Obeja Pupula ykku ki , ykku e dr sene micho ykku, epa dwami ee. 1 E ukuki ta Skkl biychkwak t ye a di kkach et. Di e dr manene, damiwa sarr, e dr sene micho d. E tskirke w Skkl ena Obeja Pupula tulur ikul ki e ska. 2 Di e dami k e al kibi e shusha. Di e kkmik kal tso wi k iok. Kal e dr sene

22
Apocalipsis22
506
micho moie se a. E wrke si bit ekk. E w kiane ch t duas ek ta iwne dka dabom eyk ki btkicha (12). Kal e k dr bua kaplie k ulitane wakpa buawoie. 3 kos k dr bua Skkl wa, e k ku k e a. Ee ie ena Obeja Pupula, epa tulur ikul ki . Ee Skkl kan msopa t ie daliera. 4 Iepa t ie suera iwbla wa. Ie ki tso kitule iepa wtsa ki . 5 K e iwera ie olo t, e kueki naewe k taia k e a. K yi ki diw ena bw kiarpaia k suoie. K e wakpa t swtts micho blupaie.

Skkl biychkwak t ye a ich: Tt kos tts be t e dr moki e mik be erblmi. Skkl t itteklpa patk itt pakk, e wk t ibiychkwak patk tkra bet, e kkachk ikan msopa a. 7 Jess t ich: Itts! Ye datskene bet. tkke i e ta ena tkra aishku ta ese tt tso kitule ykku i ki . Wpa t tt e w iuteke, aycha bua esepa. 8 Ye dr Juan. Ye t yi ikk tts su. Mik ye t itts ena isu, eta ye e twa wwakkt Skkl biychkwak wrki idalik. 9 Er ie t ye a ich: Se k war! Ye dr Skkl kan mso wes be ena be yamipa dr Skkl tteklpa ena wpa kos t tt tso kitule ykku i ki e w iuteke, esepa es. Skkl dali! 10 ies ie t ye a ich: Tt tso kitule ykku i ki , e w tkketke bet, e kueki k iblarwa be wk a. 11 Wpa e wambl sulu esepa mat as ik e wambl sulu. ies wpa e iau ke sene sulusi wa esepa mat as ik e ia sene sulusi wa. Er wpa dr ysys as esepa k ser ysys. ies wpa batseo Skkl t as esepa k ser batser. 12 Jess t ich: Ye datskene bet. Ye wa isk datse m sulitane a ekl ekl wes iser es. 13 Ye dr yi w ena yi bata, tt ts ena tt bata. Ye tsotke yi ulitane yki kewe, ies ye ser micho kekra. 14 Wpa t idatsi skueke Obeja Pupula p wa as idttsa bua manene Skkl a, aycha bua esepa. Esepa a kaw merda dkwa Skkl k a, sene micho e kli w katk. 15 Er wpa dr sulu wamblkwakpa, wpa wbats alibchk, wpa trrta, wpa dr sttkwakpa, wpa t yi dikl dalieke, wpa wbats kachk, esepa kos ate urki , k dwa Skkl k a. 16 Jess t ich: Ye dr Jess, e t Skkl biychkwak patk tt i kos chk ye icha erule epa a. Ye dr sbl bak k iaia ki David, e aleri datse sblie ie skie e. Ye dr wes bkw olo burke dall k irketke eta es. 17 Wikl Batser ena Obeja Pupula tay, epa t ich: A shk! ies : A shk! Wpa kos ersine na sene wpa t tt i tts, epa t ich micho d yk, esepa m d sene micho d yk me k tu ta. 18 tkra e tso kitule ykku i ki , wpa t itts, esepa a ye t ich i es: Yi t tt i k kutkka, e ta esepa weikera siar Skkl t sulu kos

6 Eta
Jesucristo datskene e kw dkewatke tsi net
507
Apocalipsis22
tso kitule ykku i ki ese wa. 19 ies yi t tt tso kitule ykku i ki e wele yttsa, e ta esepa a Skkl k t kaw mepa senuk Skkl k batser e a, sene micho kli w katk wes itso kitule ykku i ki es. 20 Jess t tt i kos ch a a, e t ich: Moki ye datskene bet. Es e idir. A Skkpa Jess, be shk! 21 A s Skkpa Jess er bua ch sbatserpa ulitane a.

Wes se sermi bua ysys wes Skkl ki ikiane es, e kkach ie t se a iYkku Batser e ki
Wpa k t ie dalieta esepa a Skkl Ykku Batser e t ich i es:
A. Sdits ulitane tso butsulettsa bnet Skkl yki . Romanos 3.23 . . . . . . . . . . . pg. A . Be wk k a e batsu kwane Skkl mik. Glatas 2.16 . . . . . . . . . . . . pg. B. Skkl er buarmine be ki Jesucristo batamik. Juan 14.6 . . . . . . . . . . . . . . pg.
A. Mik be suane il yki , eta u k be k, e ch Skkl t be a: Juan 14.1 . . . . . . . . . . . . . . pg. A . Mik be weirke be dr Cristo icha e kueki , eta u k be k, e ch Skkl t be a: Mateo 5.11-12. . . . . . . . . . . . pg. B. Mik be arkemitke sulu ul a, eta u k be k, e ch Skkl t be a: 1 Corintios 10.13 . . . . . . . . . . pg. CH. Skkl t be a ich t dr sulu wambl: Glatas 5.19-21 . . . . . . . . . . . pg.
Wpa t Skkl dalieta esepa ta il tkke is ittsrke, eta uk iepa k, e ch Skkl Ykku Batser e t i es:
508
509
ndice temtico
D. Be dr erblkwak Jess mik, e t sulu wambl, e ta u k be k, e ch Skkl t be a: 1 Juan 1.8-9 . . . . . . . . . . . . pg. E. Skkl t be a ich t wes be batsmi bua ie mik: Colosenses 1.10 . . . . . . . . . . . pg. . Skkl t ich be a t wes be wa ijchermi moki t wes ie dr: 2 Timoteo 3.16-17 . . . . . . . . . pg. E . Skkl t be a ich t wes be ttmi ie ta: Hebreos 4.16 . . . . . . . . . . . . pg. . Skkl t be a ich t wes be k smalepa sauk: Mateo 7.12 . . . . . . . . . . . . . pg. I. Skkl t be a ich t wes be k syamipa dr Jess mik erblkwakpa esepa sauk: Glatas 6.10 . . . . . . . . . . . . pg. J. Jesucristo bak senuk k i ki e tt pak Skkl Ykku Batser e t se a: 1 Corintios 15.1-8. . . . . . . . . . pg.
Wpa k t Skkl dalieta esepa a ie Ykku Batser e t ich i es:

A. Sdits ulitane tso butsulettsa bnet Skkl yki .
1. Sdits ts yne e t sulu wambl Skkl ki , e kueki be butsulettsa bnet ie yki . E ch Skkl t tt i ki : Romanos 5.12-19 2. Be wk t sulu wambl, e kueki be butsulettsa bnet ie yki . E ch Skkl t tt ikkpa ki : Romanos 1.18-32 Romanos 2.1-5 Romanos 3.9-18, 23 Romanos 8.5-9 Glatas 3.22 Efesios 2.3 1 Juan 1.8-10 3. Be butsulettsa bnet Skkl yki , sulu wamblb e batamik, e nu ki ie t be weikera wake, e ch ie t tt ikkpa ki : Mateo 10.14-15, 28 Romanos 1.18 Romanos 6.23 Romanos 9.22 Glatas 6.7-8 Colosenses 3.5-6 1 Tesalonicenses 4.6 2 Tesalonicenses 1.8 Hebreos 10.26-31 Judas 7 Apocalipsis 20.11-15
ndice temtico
510
A . Be wk k a e batsukwane Skkl mik.
1. Be wk k a e batsu kwane Skkl miksene bua ysys bua wb ese wa. E ch ie t tt ikkpa ki : Romanos 3.20 Glatas 2.16 Santiago 2.10-11 2. Skkl k er buarpane be ki wes be ypa t be wblao senuk ese wa. E ch ie t tt ikkpa ki : Juan 3.18 Juan 3.36 Efesios 2.8-9 Filipenses 3.4-9 Hebreos 9.22 3. Skkl k er buarpane be ki wes be ypa t be wblao senuk ese wa. E ch ie t tt ikkpa ki : Lucas 3.8-9 Juan 3.6-7 Juan 3.18 Juan 14.6 Hechos 4.12 Filipenses 3.4-9 Hebreos 2.3
B. Skkl er buarmine be ki Jesucristo batamik.
1. Be dalr tai Skkl na e kueki ie na be tsatkak be weirda be nu ki e yki . E ch ie t tt ikkpa ki : Lucas 19.10 Juan 3.16 Juan 6.37 Romanos 5.8 2 Pedro 3.9 2. Be weirda be nu ki e tsmi Jess t e ki . E ch Skkl t tt ikkpa ki : Juan 3.16 Glatas 3.13 Colosenses 1.14 Hebreos 9.28 1 Pedro 2.24 1 Pedro 3.18 3. Be kawta er maneu k sulu watktsa. E ch Skkl t tt ikkpa ki : Mateo 4.17 Lucas 13.3 2 Corintios 7.10 2 Pedro 3.9 4. Be k erblk Jesucristo mik t ie t be nu oloyera be ki . E ch Skkl t tt ikkpa ki : Juan 3.15-18 Juan 6.47 Hechos 16.30-31 Romanos 3.28 Romanos 10.9 Glatas 2.16 Efesios 2.8-9 5. Mik o Jesucristo t be tsatkoie e kiwab, eta Skkl er buardane be ki . E ch Skkl t tt ikkpa ki : Juan 1.12 Juan 3.16
511
ndice temtico
Juan 20.31 Romanos 5.6-11 2 Corintios 5.17-19 Glatas 2.21 Efesios 1.71 Juan 5.11-13 6. Wes be batsmi Skkl mik ena dmi ie alarie, e ch ie t tt ikkpa ki : Juan 1.10-13 Juan 3.1-21 Juan 14.61 Juan 5.20 7. Wes be wa ijchermi moki t be de Skkl alarie? E ch Skkl t tt ikkpa ki : Romanos 5.5 Romanos 8.14-16 1 Corintios 2.14-15 Glatas 5.22-24 1 Juan 2.3-6, 20, 27 1 Juan 3.10 1 Juan 3.18-19, 24 1 Juan 5.10-12, 20 8. Cristo kiwa be t, e ukuki ta tkra be ta? E ch Skkl t tt ikkpa ki : Juan 5.24 Juan 14.27 Hechos 10.43-45 Hechos 13.39 Romanos 3.28 Romanos 5.1 Romanos 8.1 1 Corintios 1.30 1 Corintios 6.19 2 Corintios 5.17 Glatas 1.4 Glatas 4.7 Efesios 1.3-14 Efesios 2.4-6, 11-13
Wpa t Skkl dalieta esepa ta il tkke is ittsrke, eta uk iepa k, e ch Skkl Ykku Batser e t i es:
A. Mik be suane il yki , eta uk be k, e ch Skkl t be a.
1. Mik be suane eta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera e alkka iki : Lucas 12.32 Juan 14.1, 27 Romanos 8.15 1 Juan 4.18 2. Be suane duwa yki , e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera e alkka be suane e ki : Romanos 14.7-9 1 Corintios 15.26, 56-57 2 Corintios 5.1-10 Filipenses 1.21 1 Tesalonicenses 4.13-18 Hebreos 2.14-15 3. Be suane d yi t sulu wambl be ta, e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera as be k suar: Lucas 12.4-7 Romanos 8.31
ndice temtico
512
Hebreos 13.6 1 Pedro 3.13-15 4. Be suane kabsu sulu yki , e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera e alkka be suane e ki : Marcos 1.27 Romanos 8.31-39 1 Juan 4.1-3 5. Be suane sulu wambleke yile t aknama dich wa ese yki , e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera e alkka be suane e ki : Lucas 4.33-36 Hechos 16.16-18 Romanos 8.31-39 1 Juan 3.8 6. Be suane aknamapa yki b yki , e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera e alkka be suane e ki : Marcos 1.27 Lucas 4.1-13 Lucas 8.27-36 Lucas 22.31-32 Efesios 6.10-18 Colosenses 2.15 Santiago 4.7 7. Mik be kaw tkke sulu be maorke, eta ch Skkl t tt ikkpa ki e wa ie t be ki mera: Santiago 1.2-4, 12 Santiago 5.10-11 1 Pedro 1.6-7 1 Pedro 3.14-17 8. Be wa ijcher t sulu datse be ki t be wklwera, e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be er kuwera: Mateo 8.23-27 Lucas 12.4-7 Romanos 8.18-39 2 Corintios 11.23-28 2 Timoteo 4.18 2 Pedro 2.5-9 9. tkmi be ta aishku ta ese ki be tkirke, e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be ki mera: Mateo 6.25-34 Romanos 8.26-28, 31, 37 Filipenses 4.6-7 Hebreos 10.35-36 Santiago 1.2-4, 12 1 Pedro 5.7 10. Mik be kirirke, eta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be er kuwera: 2 Corintios 5.1-10 2 Corintios 12.7-10 Santiago 5.14-16 11. Mik be eriarke be i u ke, eta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be er pablera: Mateo 5.4 Juan 11.25-26 Juan 14.1-3 Efesios 2.4-7 1 Tesalonicenses 4.13-18 1 Pedro 1.6-9 12. kos t be wklweke e t be chkewwa, e ta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be er kuwera: Mateo 11.28-30 Romanos 8.26-28 Romanos 15.4-6 2 Corintios 4.16-18
513
ndice temtico
2 Corintios 6.10 Filipenses 4.4 Colosenses 1.11-12 Santiago 1.2-4 13. Mik be itts t ttsskuak yi ku be ki moie, eta ch Skkl t tt ikkpa ki e t be er pablera: Mateo 28.20 Juan 14.15-21 Romanos 8.32 2 Corintios 4.9 2 Corintios 13.14 Apocalipsis 3.20
A . Mik be weirke be dr Cristo icha e kueki , eta uk be k, e ch Skkl t be a:
1. Mik be weirke be dr Jesucristo icha e kueki , etawes be k e ttsk? E ch Skkl t tt ikkpa ki : Mateo 5.11-12 Juan 15.18-21 Romanos 5.3-4 Romanos 8.18 Hebreos 12.3 Hebreos 13.13-14 Santiago 5.7-11 1 Pedro 4.12-19 2. Mik be weirke be dr Jesucristo icha e kueki , etawes be k e iutk tt wa il w wa? E ch Skkl t tt ikkpa ki : Mateo 5.11-12 Marcos 13.9-11 Lucas 12.4-9 Romanos 12.14 1 Pedro 3.14-17 3. Mik be weirke be dr Jesucristo icha e kueki , eta Skkl ki ikiane t be seria ie a bua. E ch ie t tt ikkpa ki : 1 Corintios 15.58 2 Corintios 4.8-18 2 Corintios 12.10 Santiago 1.2-4, 12 4. Be suane be jane Jess tt bua pakk, e ta tt ikkpa wa Skkl t be er erane t be dr ie icha e k blk be kan yi yki : Mateo 10.29-33 Lucas 12.6-9 Romanos 1.16 1 Corintios 2.2-5 2 Timoteo 1.6-12 Hebreos 13.6 1 Pedro 3.14-15
B. Mik be arkemitke sulu ul a, eta uk be k, e ch Skkl t be a.
1. Be dr Jess mik erblkwak, wes e sermiia bua ysys Skkl a? E ch ie t be a tt ikkpa ki : Juan 3.16-21 Romanos 3.24-25 Romanos 5.1-2 Romanos 7.24-25 Romanos 8.1-3
ndice temtico
514
2. Be morke Cristo mik, wes e kknarmi be a? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Juan 15.1-10 Romanos 8.6 Santiago 4.8 1 Pedro 5.8-11 3. wmi be t as k be e bats Skkl yki ? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Romanos 6.11-14 Romanos 8.4-6 1 Corintios 5.7-8 Glatas 5.24-26 Hebreos 12.1-2 Santiago 1.21 Santiago 4.5-10 4. Mik be itts t kiane Skkl ki t be t iw ese k oneia be a, eta tt ikkpa wa ie t be er kuwera: Mateo 11.28-30 Romanos 8.26-28 1 Corintios 1.8 2 Corintios 1.3-4 Hebreos 12.1-4 1 Pedro 5.10 5. Mik be itts t be erkirke sulu wamblk e a be e mumittsa, eta u k be k? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : 1 Corintios 10.13 Glatas 6.7-10 Santiago 1.13-15 6. Satans t se erkiweke sulu wamblk, wes e dr? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Juan 8.43-44 2 Corintios 11.14 Hebreos 2.14-15 1 Pedro 5.8 1 Juan 3.7-8 7. Be suane Satans yki iklpa yki , e ta u k be k? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Efesios 6.10-18 Colosenses 2.10, 15 2 Tesalonicenses 3.3 Hebreos 2.14-15 1 Juan 4.4 8. Wes be e almika Satans ki ? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Efesios 6.10-18 Hebreos 2.14-18 Hebreos 3.12-13 Hebreos 4.15-16 Santiago 4.7 1 Pedro 5.8-11 1 Juan 3.7-8 1 Juan 5.5, 18 Judas 24-25
CH. Skkl t be a ich t dr sulu wambl. 1. dr sulu Skkl wa? E chit tt ikkpa ki :
Romanos 1.18-32 Glatas 5.16-21 1 Juan 3.3-4 Romanos 3.10-18, 23 Santiago 4.17
515
ndice temtico
2. Mikbe ulune yile ki , eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Mateo 5.21-22, 43-45 Romanos 12.19-21 Glatas 5.14-15 Efesios 4.26-27, 31-32 Colosenses 3.7-8 Santiago 1.19-20 1 Juan 4.19-21 3. Mikyile ane sulu be na, eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Efesios 4.3, 31-32 2 Timoteo 2.23-25 Tito 3.2 Santiago 4.1-3 1 Pedro 3.9 4. Mikbe ippke yile ta yile pp be t, eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : 1 Corintios 6.9-11 Colosenses 3.7-8 Tito 3.2 Santiago 3.2-12 Santiago 4.11 5. Mikbe biyblke yile ki yile cheke be t sulu oka a, eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Romanos 12.16 1 Corintios 4.7 2 Corintios 10.17-18 Efesios 4.1-3 Santiago 4.6 1 Pedro 5.3-6b 6. Mikbe e ttska tai , eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Efesios 4.25 Colosenses 3.9-10 1 Pedro 3.10-12 7. Mikbe tso kachk, eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Lucas 6.28 Romanos 12.14 Santiago 3.9-10 8. Mikbe tso alibchk yile ki , eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : 1 Corintios 4.12 Efesios 5.4 Colosenses 3.8 1 Timoteo 4.12 Santiago 3.9-10 9. Mikbe tso tt sulusi tsuleie ku luie ese chk, eta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Mateo 12.33-37 Efesios 4.29 Efesios 5.4 1 Timoteo 4.12 10. Be dr wm, senewabak au, esenka alakl oka ta, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Mateo 5.27-28 1 Corintios 6.9-11, 15-20 Efesios 5.3 Colosenses 3.5-6 1 Tesalonicenses 4.3-8
ndice temtico
516
11. Be dr alakl, senewabak au, esenka wm oka ta, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : 1 Corintios 6.9-11, 17-20 Efesios 5.3 Colosenses 3.5-6 1 Tesalonicenses 4.3-8 12. Be dr wm, senewabak au, esenka wm ta alaklie, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Romanos 1.25-27 1 Corintios 6.9-11 1 Timoteo 1.8-11 13. Be dr alakl, senewabak au, esenka alakl ta wmie, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Romanos 1.25-26 1 Corintios 6.9-11 1 Timoteo 1.8-11 14. Bee mettsa yi sulusi bikeitsk, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Marcos 7.20-23 1 Corintios 10.6 Filipenses 4.8 Colosenses 3.1-5 1 Tesalonicenses 5.22 Santiago 1.14 1 Pedro 1.14-15 15. Bee ttka blo wa, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : 1 Corintios 5.11 1 Corintios 6.10 Glatas 5.19-21 Efesios 5.18 1 Pedro 4.3 16. Be tyi ekibl, e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Efesios 4.28 Tito 2.10 1 Pedro 4.15 17. Beer merie yi se ki , e ta is e wr Skkl wa, e chit se a tt ikkpa ki : Mateo 6.25-34 Lucas 12.15 Lucas 12.32-34 Filipenses 4.10-13 1 Timoteo 6.6-10 Hebreos 13.5 Santiago 1.9-11
D. Be dr Jess mik erblkwak, e t sulu wambl, e ta uk be k, e ch Skkl t be a.

1. Be dr erblkwak Jess mik, e t sulu wambl, e ta u k be k? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : 2 Corintios 7.8-10 Santiago 4.9-10 1 Juan 1.8-9
517
ndice temtico
2. Be dr Jess mik erblkwak,e t sulu wambl, e ki be shu leke Skkl t, e ta wes be k e u k? E ch Skkl t be a tt i ki : Hebreos 12.5-13 3. sulu wambl be t, e ykabak be t Skkl a, er be er merie iki tabe k a iloyanuk e ki , e ta u k be k? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Romanos 8.31-39 1 Corintios 6.9-11 Filipenses 3.12-14 Colosenses 1.13-14 Tito 3.3-7 1 Juan 1.8-9 1 Juan 5.10-13 4. Be t sulu wambl yi k dr Jess mik erblkwak ese ki , e ta be e chmiia t be dr Jess mik erblkwak? E ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Mateo 5.25-26 Romanos 8.1 Romanos 8.31-34 1 Juan 1.8-9
E. Skkl t be a ich t wes be batsmi bua ie mik.
1. Be e batsak bua Skkl mik, e ta be kie ta ttk kekra wes sinipa buabua kapak ita kekra es. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 6.5-15 Marcos 11.24-25 Lucas 18.9-14 Juan 14.13-14 Juan 16.23-24 Efesios 5.20 Efesios 6.18 1 Tesalonicenses 5.17 1 Timoteo 2.1-4 2. Be e batsak bua Skkl mik, e ta be kie Ykku Batser e wa e wblau k k bit ekk ijchenoie t kiane ie ki ch be a. E chit se a tt ikkpa ki : Mateo 24.35 Juan 5.39 Hechos 17.11 2 Timoteo 3.15-17 Hebreos 4.12 1 Pedro 2.2 2 Pedro 1.19-21 3. Be e ch t be dr Jess mik erblkwak, e ta be k senuk Skkl tt dalino diki a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 7.21-27 Lucas 8.15 Juan 14.15, 21 Romanos 6.16-18 Glatas 2.20 2 Timoteo 3.16 Santiago 4.17 4. Be e batsak bua Skkl mik ena be senak wes ie t se k senuk es, e ta be kawta senuk ie dich wa. E chit se a tt ikkpa ki : Hechos 1.8 1 Corintios 1.8 2 Corintios 10.3-5 2 Corintios 12.9-10
ndice temtico
518
Efesios 1.18-20 Efesios 4.16-19 Efesios 5.18 Efesios 6.10-18 Colosenses 1.11 2 Tesalonicenses 1.11 2 Timoteo 1.6-8 2 Pedro 1.3 5. Be e batsak bua Skkl mik, e ta be kawtabe bak senuk sulu e watktsa. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 6.24 Romanos 6.1-23 Romanos 7.18.2 2 Corintios 5.17 Glatas 2.20 Glatas 5.16 Efesios 4.22-24 Colosenses 3.1-10 Santiago 4.4 6. Be erbl Cristo mik, er e w k kiane ch t sene Cristo ta e jcher be wa seraa. E skiebe k k e wblau k Jesucristo tt wa. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Efesios 4.12-16 Filipenses 3.12-15 2 Pedro 1.5-11 2 Pedro 3.18 7. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k senuk e meulettsa Jesucristo a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Romanos 10.9-10 Romanos 12.1-2 Filipenses 2.11 Colosenses 2.6 8. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k iklu k t Jesucristo dr yi ulitane Kkl. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Lucas 6.5 Romanos 10.12 Romanos 14.9 1 Corintios 12.3 Filipenses 2.9-11 Colosenses 1.15-19 Colosenses 2.9-10 Hebreos 1.8 1 Pedro 3.22 9. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k wstela chk ie a kos tkke be ta e a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Lucas 17.11-19 Efesios 5.20 Filipenses 1.3 Filipenses 4.6 Colosenses 3.17 1 Tesalonicenses 2.13 1 Tesalonicenses 5.18 1 Timoteo 2.1 10. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k ie ki kkka. E chit se a tt ikkpa ki : Hechos 16.25 Romanos 11.36 Filipenses 2.9-11 Hebreos 13.15 Santiago 5.13 Judas 24-25 Apocalipsis 5.12 Apocalipsis 19.5
519
ndice temtico
11. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k iklu k t ch ie t e wawerait ysys wes ichit es. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Romanos 4.2-5 Romanos 5.1-2 Romanos 10.17 2 Corintios 1.19-20 Efesios 2.8-9 Hebreos 11.1-13 Santiago 1.3-5 Santiago 2.14-26 12. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k kiane be ki e kik ie a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Lucas 10.2 Lucas 11.9-12 Juan 14.12-14 Juan 15.7 Juan 15.16 Juan 16.26-27 Santiago 1.5-8 Santiago 4.3 13. Be e batsak bua Skkl mik, e tak be kne kik, ttkk aw wa sikua aw wa yi sk wa ys. E k ie ta be k kne kik aknamapa a b a ys. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Hechos 14.15-17 Hechos 17.29-31 Hechos 19.18-19 Romanos 1.18-23 1 Corintios 10.7 1 Corintios 10.19-22 Glatas 1.8-9 Glatas 5.19-21 Colosenses 2.18-19 1 Tesalonicenses 1.9 Santiago 4.1-3 Apocalipsis 9.20-21 Apocalipsis 21.8 14. Be e batsak bua Skkl mik, e tak be kne awpa tt klu k. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Hechos 8.9-24 Hechos 13.6-12 Hechos 16.16-18 Hechos 19.13-19 Glatas 1.8-9 Glatas 5.19-21 Apocalipsis 9.20-21 Apocalipsis 21.8 15. Be serke bua Skkl a, e tabe weir ie tt kueki , e dalttsmi be t bua ta be k e tkrawa darr Cristo tt a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 5.10-12 Mateo 10.22 Romanos 8.17-18 Filipenses 1.28-29 2 Timoteo 2.12 2 Timoteo 3.12 Santiago 1.2-4 1 Pedro 2.19-21 16. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k e kknuk as be k t ie oloy. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 26.41 1 Corintios 10.12-13 Efesios 5.15-17 Efesios 6.18 Colosenses 2.2-4 Colosenses 2.8-10 Colosenses 2.16-19 2 Tesalonicenses 2.15
ndice temtico
520
1 Timoteo 4.16 1 Timoteo 6.6-11 Hebreos 6.11-12 Hebreos 10.23 17. Moki be dr Jess mik erblkwak, e tabe k smalepa dalritsk. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 5.44 Mateo 22.39 Juan 13.34-35 Juan 15.12, 17 1 Corintios 13.1-13 1 Juan 2.9-11 1 Juan 3.14 1 Juan 4.7-11, 20-21 18. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k wpa t sulu wambl be ki , e nu oloyk iepa ki . E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 6.14-15 Mateo 18.15-17 Mateo 18.21-35 2 Corintios 2.5-11 Colosenses 3.13 19. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k syamipa erblke Cristo mik, esepa ki muk er bua wa. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 20.26-28 Hebreos 10.24 Santiago 2.14-17 1 Juan 3.16-18 20. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k ie kan u k. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 25.34-40 Hechos 10.42 1 Corintios 3.10-15 1 Corintios 15.58 2 Corintios 5.9-10 21. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k Jesucristo tt bua e pakk wpa k erblku ie mik esepa a. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 28.18-20 Hechos 8.4 Hechos 11.20-21 22. Moki be dr Jess mik erblkwak, e tabe k dapau k Jess mik erblkwakpa malepa ta Skkl dalik ena ttk ie ta ena er dich ik ie tt wa. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : 1 Corintios 11.17-34 1 Corintios 14.26 1 Timoteo 4.13 Hebreos 10.25 23. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k kaneblk e kan woie. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : 1 Tesalonicenses 4.11-12 2 Tesalonicenses 3.6-12 24. Moki be dr Jess mik erblkwak, e tabe k yi muk Skkl a ttsne bua wa idalioie. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 6.2-4 Lucas 6.38 Lucas 21.1-4 2 Corintios 9.7 25. Be e batsak bua Skkl mik, e tabe k be nu patau k mik be t ikw m patu eta. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Romanos 13.7-8 Santiago 5.4
521
ndice temtico
26. Be ki ikiane tbe erbik su bua Skkl t, e ta ch ie t tt ikk ki , e ki be er mwa: Mateo 6.1-4 Mateo 16.24-25 Juan 13.1-17 Romanos 8.31-39 1 Corintios 15.55-58 Filipenses 2.3-11 Filipenses 3.13-15 Filipenses 4.8-9 Colosenses 3.1-4 1 Timoteo 4.12 1 Timoteo 6.6-8 Tito 2.7-8 Hebreos 13.5-6 1 Juan 4.16-21 27. Moki be dr Jess mik erblkwak, e ta be kSkkpa Jesucristo datskene e panuk krr. E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 24.3-51 Hechos 1.11 1 Corintios 15.50-58 1 Tesalonicenses 4.13-18 1 Tesalonicenses 5.1-11 2 Tesalonicenses 2.1-3 2 Pedro 3.3-13 Apocalipsis 1.7 Apocalipsis 22.7 Apocalipsis 22.12-14, 20
. Skkl t ich be a t wes be wa ijcher mi moki t wes ie dr.

1. Wes be wa ijchermi ttt wne dr moki Skkl tt? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Juan 1.17-18 Juan 14.6 2 Timoteo 3.16-17 2 Pedro 1.20-21 Apocalipsis 22.18-19 2. wa Skkl Ykku Batser e t be ki mmi? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Juan 20.31 Romanos 15.4 2 Timoteo 3.16-17 Hebreos 4.12 Santiago 1.22-25 1 Juan 5.13 3. Wesbe t Skkl kumi as be d ie alie? E chit se a tt ikkpa ki : Juan 1.10-13 Juan 3.1-21 Juan 14.61 Juan 5.20 4. Wes be wa ijchermi tmoki be dr Jess mik erblkwak? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Romanos 5.5 Romanos 8.14-16 1 Corintios 2.14-15 Glatas 5.22-24 1 Juan 2.3-6, 20, 27 1 Juan 3.10 1 Juan 3.14 1 Juan 3.18-19, 24 1 Juan 4.13 1 Juan 5.11-12, 20
ndice temtico
522
5. Mik be de Jess mik erblkwakie, eta e wa de be ul a? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Juan 5.24 Juan 14.27 Hechos 10.43 Hechos 13.39 Romanos 3.28 Romanos 5.1 Romanos 6.14-23 Romanos 8.1 1 Corintios 1.30 1 Corintios 6.11 1 Corintios 6.19 2 Corintios 5.17 Glatas 1.4 Glatas 3.29 Glatas 4.7 Efesios 1.3-14 Efesios 2.13 1 Tesalonicenses 1.9-10 1 Pedro 4.1-5 1 Juan 3.14 6. Wes be tyile ki mmi as Skkl er buarne iki ? E ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Mateo 28.18-20 Marcos 16.15 Romanos 10.14-17 2 Corintios 5.17-21 7. Be dr Jess mik erblkwak,e a u k Skkl kabl? E chit tt ikkpa ki : Mateo 6.33 Mateo 7.7 Mateo 11.28-30 Mateo 28.20 Marcos 11.24 Juan 8.12 Juan 14.13-14 Juan 15.7 Romanos 8.32 1 Corintios 10.13 Efesios 3.20 Filipenses 4.7, 19 Colosenses 1.14 Hebreos 2.18 Hebreos 7.25 Santiago 4.8 Santiago 5.16 1 Pedro 5.6 1 Juan 3.2 Judas 24 Apocalipsis 21.3-4 Apocalipsis 22.3-5 8. Mik Jess mik erblkwakpa blnewa, eta tkra iepa ta, e ch Skkl t tt ikkpa ki : 1 Corintios 15.12-28, 35-57 2 Corintios 5.1-10 Filipenses 1.21-23 1 Tesalonicenses 4.13-18 9. Mik wpa k erblta Jess mik, esepa blnewa, eta tkra iepa ta, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Marcos 9.43-48 Lucas 16.22-31 Judas 7 Apocalipsis 20.11-15 10. Wpa tkrkekaJess mik erblkwakpa wkirie, wes epa kawta senuk, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Hechos 6.3 1 Timoteo 3.1-13 Tito 1.5-9
523
ndice temtico
11. Jess mik erblkwakpa wkirpa, wes epa k senuk, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Lucas 22.24-27 Juan 13.12-17 Hechos 20.28-31 1 Timoteo 4.6-7, 11-16 1 Timoteo 6.20-21 2 Timoteo 2.14-16 2 Timoteo 2.24-26 Tito 2.1 1 Pedro 5.1-4 12. Wes be wa ijchermi ttt wa swblaweke yile t, e dr moki au, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Mateo 7.15-23 Marcos 7.6-9 Juan 7.16-17 Hechos 17.11 1 Corintios 15.12 Glatas 1.8-9 Filipenses 3.1-19 Colosenses 2.8, 16-23 2 Tesalonicenses 2.1-5 2 Tesalonicenses 2.9-12 1 Timoteo 4.1-3 1 Timoteo 6.3-5 2 Timoteo 3.5-9 Tito 1.15-16 2 Pedro 2.1-3 2 Pedro 2.10-22 2 Pedro 3.3-7 1 Juan 2.18-19 1 Juan 2.22-23 1 Juan 3.10 1 Juan 4.1-6 Judas 4-19 13. Yile de swblau k kache tt wa, e ta u k be k, e ch Skkl t tt ikkpa ki : 1 Timoteo 1.3-4 1 Timoteo 4.7 1 Timoteo 5.20-21 2 Timoteo 2.23-26 Tito 1.11 Tito 3.9-11 2 Pedro 3.17-18 2 Juan 7-11 14. Jesucristo shkenekane, kueki e tt e dr bua shute be a, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Romanos 6.3-11 1 Corintios 15.1-58
E . Skkl t be a ich t wes be ttmi ie ta.
1. Mik be ttke Skkl ta, etawes be k ttk ie ta, e chit tt ikkpa ki : Marcos 11.23-26 Lucas 11.1-4 Efesios 6.18 Colosenses 1.12 Colosenses 4.2 1 Tesalonicenses 5.17 Hebreos 4.16 Santiago 1.5-6 1 Juan 3.21-22 1 Juan 5.14-15 2. Mik be t ikieke Skkl a oka ki , etawes be k ikik, e chit tt ikkpa ki : Efesios 1.15-21 Efesios 3.14-21 Colosenses 1.9-11 1 Timoteo 2.1-4
ndice temtico
524
3. Be itts t kib Skkl a, e w k dku be ul a, e ta u k be k, e chit tt ikkpa ki : Mateo 21.21-22 Colosenses 4.2 Santiago 4.2-3 1 Pedro 3.7 4. Mik be ttke Skkl ta, eta be kwstela chk ie a wit be a, e ki , e ch ie t tt ikkpa ki : Lucas 17.11-19 Juan 6.11 Romanos 6.17 1 Corintios 15.57 2 Corintios 2.14 2 Corintios 9.12, 15 Filipenses 1.3 Colosenses 2.7 Colosenses 3.16-17 1 Tesalonicenses 2.13 1 Tesalonicenses 5.18 1 Timoteo 1.12 1 Timoteo 4.4-5
. Skkl t be a ich t wes be k smalepa sauk.
1. Wes be batsmi bua smalepa mik, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Romanos 12.10 Efesios 4.31-32 Santiago 3.17-18 1 Pedro 3.8 2. Yile t sulu wambl be ki , e ta u k be k, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Marcos 11.25-26 Lucas 6.32-36 Lucas 17.3-4 Efesios 4.2 1 Tesalonicenses 5.15 1 Pedro 3.8-9 3. Skkl ki ikiane t be twpa na sulu be ar, esepa dalrits. E chit tt ikkpa ki : Mateo 5.43-48 Lucas 6.27 Juan 15.18-19 4. Be senewabak, e e batsak bua be maso mik, e ta tt ikkpa ki Skkl t ich be a t wes a k sauk: Mateo 19.4-6 1 Corintios 7.1-40 Hebreos 13.4 5. Be dr wm senewabak,e e batsak bua be tay mik, e ta tt ikkpa ki Skkl t ich be a t wes be k ie sauk: Efesios 5.25-33 Colosenses 3.19 1 Pedro 3.7 6. Be dr alakl senewabak,e e batsak bua be wm mik, e ta tt ikkpa ki Skkl t ich be a t wes be k ie sauk: Efesios 5.22-24 Colosenses 3.18 Tito 2.4-5 1 Pedro 3.1-6
525
ndice temtico
7. Be dr wm alakl senewabak,e akwa be na, e ta is e wr Skkl wa, e chit be a tt ikkpa ki : Mateo 5.31-32 Marcos 10.2-12 Lucas 16.18 Romanos 7.1-3 1 Corintios 7.10-17, 39 8. Be e batsak bua be alar mik, e ta u k be k, e ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Efesios 6.4 Colosenses 3.21 Tito 2.4-5 9. Be na be alar shu lak as iser bua, e ta wes be k iepa shu lk, e ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Hebreos 12.7-11 10. Be na be y ena be m daliak bua, e ta wes be k iepa sauk, e ch Skkl t be a tt ikkpa ki : Efesios 6.1-3 Colosenses 3.20 1 Timoteo 5.4 11. Skkl ki ikiane t be tk wkirpa dali bua. Wes e u k be k e chit be a tt ikkpa ki : Romanos 13.1-7 1 Timoteo 2.1-2 Tito 3.1 1 Pedro 2.13-15 12. Skkl ki ikiane t be tJess mik erblkwakpa wkirpa epa dali bua. Wes e u k be k e chit be a tt ikkpa ki : 1 Corintios 4.6 Glatas 6.6 1 Tesalonicenses 5.12-13 Hebreos 13.17 1 Pedro 5.5 13. Skkl ki ikiane t be kanebl bua yi a be kaneblke e a. E chit tt ikkpa ki : Efesios 6.5-8 Colosenses 3.22-24 1 Timoteo 6.1-2 Tito 2.9-10 1 Pedro 2.18-20 14. Skkl ki ikiane tbe t be kan msopa su bua. E chit tt ikkpa ki : Efesios 6.9 Colosenses 4.1 Santiago 5.1-6
I. Wes be k syamipa dr Jess mik erblkwakpa esepa sauk, e ch Skkl t be a.
1. Syami erblke Jess mik, e ki mak be na, e ta wes be a iki mermi, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Lucas 6.31 1 Corintios 10.23-24 Glatas 6.10 Efesios 4.2-3
ndice temtico
526
Efesios 5.21 2 Tesalonicenses 3.13 Hebreos 3.13 Santiago 3.17-18 1 Pedro 4.9-11 2. Be t isu tsyami erblke Jess mik e ki m kiane il wa, e ta u k be k, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Romanos 12.13 Santiago 2.14-17 1 Juan 3.16-18 3. Syami erblke Jess mik e anemine sulu a, e ta wes be k isauk, e ch Skkl t tt ikkpa ki : Mateo 18.15-17 Lucas 17.3-4 Glatas 6.1-2 1 Tesalonicenses 5.14 2 Timoteo 2.23-26 Judas 22-23 4. Syami erblke Jess mik e eriarke i u ke, e ta wes be k iki muk, e ch Skkl t se a tt ikkpa ki : Romanos 12.15 2 Corintios 1.4 1 Tesalonicenses 5.11
1. Jesucristo kune e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 1.182.18 Lucas 1.5-2.38 2. Satans t Jesucristo erkiw sulu wamblk, e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 4.1-11 Lucas 4.1-13 3. blie Skkl tso, e tt wa Jess t swblao, e kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 5.17.28 4. Jess t ittkatapa wblao ttk Skkl ta, e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 6.9-13 Lucas 11.2-4 5. Jess ena ittkatapa dabom eyk k bl, epa bata chk ita, e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 26.17-30 Marcos 14.12-26 Lucas 22.7-20 1 Corintios 11.23-34 6. Tt wa Jess t ittkatapa bata wblao kam iktwa e yki , e kumi be t tt ikkpa ki : Juan 13.116.33 7. ki Jess t Skkl a ittkatapa ki , e kumi be t tt i ki : Juan 17.1-26
J. Jesucristo bak senuk k i ki e tt pak Skkl Ykku Batser e t se a.
527
ndice temtico
8. Jesucristo shu line ena iktewa krus mik e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 26.4727.66 Marcos 14.4315.47 Lucas 22.4723.56 Juan 18.119.42 9. Jesucristo ktewa e shkenekane, e pak kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 28.1-15 Marcos 16.1-14 Lucas 24.1-35 Juan 20.1-29 Hechos 1.1-11 10. Jesucristo datskene k i ki , e tt kumi be t tt ikkpa ki : Mateo 24 Marcos 13 Juan 14.3 1 Tesalonicenses 4.135.3 2 Tesalonicenses 2.1-12 1 Juan 3.2 Apocalipsis 19.11-21
528
Antioqua
PISIDIA
Listra Perge
Iconio
Derbe
Atalia
PAMPHYLIA
Tarso
LICIA
CIL
ICIA
Seleucia Antioqua
SIRIA
Mar Mediterrneo
CHIPRE
Salamina Pafos
PRIMER VIAJE MISIONERO DE PABLO
Filipos Nepolis Tesalnica Apolonia Berea
MACEDONIA
MISIA
ASIA
Antioqua
GALACIA
Troas
Corinto Cencrea
Atenas
Efeso
PISIDIA
Iconio Listra Derbe Tarso Antioqua
ACAYA
CIA CILI
CRETA CHIPRE
SIRIA
Mar Mediterrneo
Cesarea
JUDEA
Jerusalem
SEGUNDO VIAJE MISIONERO DE PABLO
529
Filipos Nepolis Tesalnica Apolonia Berea
GALACIA
Asn
MACEDONIA
Troas Mitilene
ASIA
Corinto Atenas Efeso Mileto Ptara COS
FRIGIA
ACAYA
Tarso
CIA CILI
Antioqua
CRETA
RODAS
CHIPRE
SIRIA
Mar Mediterrneo
Cesarea
Tiro Tolemaida Jerusalem
JUDEA
TERCER VIAJE MISIONERO DE PABLO
Roma Puteoli
MACEDONIA
ITALIA
ASIA
Regio Siracusa
ACAYA
Gnido Mira
CIL
ICI
A
SIRIA
MALTA Fenice
CRETA
Lasea
RODAS Salmn
CLAUDA
CHIPRE
Sidn
Mar Mediterrneo
Cesarea
Jerusalem
JUDEA
VIAJE DE PABLO A ROMA
530
El Templo en el tiempo de Jesucristo
Plano del Interior del Templo

4 5 1
El Lugar
El Lugar Santo
La Entrada
Santsimo
3
1. 2. 3. 4. 5. 6.
La Mesa y los Panes de la Proposicin El Candelabro El Altar del Incienso El Velo El Arca del Pacto Los Querubines
531
Kilmetros 0 0.25 0.5

Camino de Cesarea
Jerusaln
en tiempos del Nuevo Testamento
Murallas en tiempos de Jess Murallas construidas por Agripa I Muralla actual
lla ura
sc
on
as ech
inc
iert
as
Cedrn Arroyo de
Puerta del jardn Puerta la Hermosa Tumbas
Prtico de Sa lomn
Camino de Jeric
Estanque de Betesda
Fortaleza Antonia Puerta de Damasco Camino de Jope Glgota
Estanque de Israel
Puerta de las ovejas
Getseman
Templo
edu
Palacio de Herodes Antifas Palacio Palacio de Herodes Teatro Casa de Caifs
Escaleras
los Corte de s gentile real Prtico
Pinculo del Templo
del T irop e n Calle de
Herod es
Puerta del valle
Manantial de Gihn Canal subterrneo de Ezequas Estanque de Salomn

Puerta de las aguas
Camino de Betania
Estanque de la serpiente
Val le
Aposento alto
Estanque de Silo
ll
Puerta de esenios
de H inom
Campo de sangre Camino del Mar Muerto
Camino de Beln
Manantial de En-roguel
Monte de los Olivos
Estanque de la torre
Puente
Acu
cto
Ac ue du cto
532
Kilmetros
EO
Ro Jordn
Corazn Betsaida Capernaum Mar de Can Galilea Magadn Tiberias Nazaret Gadara Nan DE Cesarea
IL
EA
RR
ME
DI
TE
GA
MA
SAMARIA
Sicar Jope Arimatea Jeric Betfag Betania
Siquem
Pozo de Jacob
Emas Jerusaln Beln
JUDEA
Gaza
Mar Muerto
SI R
S
Cesarea de Filipo
IA
Tiro
FE
20
40
60
NI
CI
La Tierra Santa en el tiempo de NUESTRO SEOR JESUCRISTO
Sidn
Damasco
LI
DA
IA
LM
AC
IL
IR
IA
TRACIA
AR
NE
GR
O
NTO
GALACIA CAPADOCIA
Roma
MACEDONIA
Filipos Tesalnica Berea Anfpolis Apolonia Troas Aso
PO
NI BITI
Puteoli
ITALIA
Nepolis
ARMENIA
Nicpolis Atenas Corinto
Mitilene
Quo
Mileto Atalia Perge
SICI
ACAYA
Patmos
Gnido Ptara Mira
LIA
Rodas
Regio
Prgamo ASIA Antioqua de Pisidia Tiatira Sardis Esmirna Filadelfia Iconio Colosas Listra feso Laodicea Derbe PISIDIA
Tarso
Siracusa
CILICIA
Pafos Salamina
Antioqua de Siria Seleucia
533
Malta
SIRIA CHIPRE
CRETA
Fenice
Lasea Buenos Puertos
ER MAR MEDIT
RNE
Sidn Tiro Tolemaida Cesarea Jope Gaza Alejandra
Damasco
Jerusaln
Mapa para el estudio de Los Hechos y las Epstolas
1. El primer viaje misionero de San Pablo.
2. El segundo viaje misionero de San Pablo.

0 100 200 300 400
3. El tercer viaje misionero de San Pablo.
EGIPTO
Kilmetros
ARABIA
4. El viaje de San Pablo a Roma.

New Testament in Bribri, Talamanca

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

New Testament in Bribri, Talamanca

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Me Skkl t Se a

Nuevo Testamento Bribri

Tte Paali Me Skkl t Se a

Atribucin-No Comercial-No Derivadas 3.0 Unported

Jess Tt Bua Kit Mateo t

Jesucristo ypa bak

Jesucristo ku rke e biy yne

Wpa yule yi ttkk bkw wa esepa de Jess sauk

1.21 Jess: Ski e w kiane

Jos ena Mara tkashkar myal Egipto

Herodes t kaw m alarla ttkulur

2.6 Miqueas 5.2

2.15 Oseas 11.1

Mara ena il ena Jos e yttsa Egipto biteyalne Israel

(Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28)

Juan Swskukwak t spatt

(Marcos 1.9-11; Lucas 3.21-22)

(Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13)

4.4 Deuteronomio 8.3

Kan mne Jess a e ts wit Galilea

(Marcos 1.14-15; Lucas 4.14-15)

Jess t nima klu kwakpa dka tkl epa ki ittkatapaie

(Marcos 1.16-20; Lucas 5.1-11)

4.6 Salmo 91.11-12 4.15-16 Isaas 9.1-2

4.7 Deuteronomio 6.16

4.10 Deuteronomio 6.13

Jess t swblaw tai

Jess t ittkatapa wblaw kabata a

A dr wes day katanoie es

Tt dalino kit Moiss t e ch Jess t

Sulurke ki ese ch Jess t

Ssenewabak dalsewwa ese ch Jess t

(Mateo 19.9; Marcos 10.11-12; Lucas 16.18)

Stt m a Skkl wrki ese ch Jess t

Se e tsatk ssulusipa yki ese ch Jess t

(Lucas 6.27-28; 32-36)

Jess t swblaw t wes se k ssiarpa ki muk

Jess t swblaw t wes se k ttk Sy ta

m 5.41 E kw sk ta Roma ippkwakpa wa kaw ta judiowak kk idali tsu k mi d kilmetro etk.

Jess swblaw t wes se k batsk

Swbla bua ena swbla sulu

6.13 Yi dr sulu ichk : E dr b ki Satans e.

7.6 yi buabua: E dr perla sikuaie.

13 kiane a ki , ese ki Skkl a

(Lucas 11.9-13; 6.31)

Sene micho wkk e dr tsir

Kal bua ena kal sulu

15A e kkn kachkwakpa e ch t iepa dr Skkl tteklpa esepa yki .

Jess t ichera k ye wa a suule

21Wpa t ye a icheke: A Skkpa, a Skkpa, k esepa dpawa seraa blie

Wm ekl kiriweke lepra t e buaw Jess t

(Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16)

Kan mso ekl buawne Jess t

(Lucas 7.1-10; Juan 4.43-54)

Jess t e tts ta e t ie tkiwwa. Ichit p dami ie itki epa

(Marcos 1.29-31; Lucas 4.38-39)

Jess t Pedro yk buawne

Jess t sduke tai esepa buawne

(Marcos 1.32-34; Lucas 4.40-41)

Wpa bl e yuak Jess ttkatapaie

8.17 Isaas 53.4

Jess t wpa bl a aknama tso epa buaw

(Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39)

Jess t wm ekl kraulewa e buawne