Está en la página 1de 22

Lengua Nativa: Quechua II

Verbo kay : ser, estar, tener


Dra. Haydeé Quispe Berríos


PROPÓSITO:

• Los estudiantes al concluir la actividad podrán


conjugar apropiadamente el verbo KAY diferenciando
su uso en el contexto de ser, estar y tener, para
producir textos orales y escritos.
TAKISUNCHIS
ESTAR

Verbo

kay SER

TENER
Conjugaciones del verbo kay en su forma
simple = ser, estar
Sutiq rantin simichaq ñawpaq Kunan Hamuq

pacha pacha pacha
Noqa ka rani ni saq
Qan ka ranki nki nki
Pay ka ran n nqa
Noqanchis ka ranchis nchis sunchis
Noqayku ka rayku yku saqku
Qankuna ka rankichis nkichis nkichis
Paykuna Ka ranku nku nqaku
Conjugaciones del verbo kay en su forma
simple: tener
Sutiq simichaq ñaupaq Kunan Hamuq
rantin  pacha pacha pacha
Noqaq Michiy ka
Qanpa Michiyki ka
Paypa Michin ka
Noqanchisp Michinchis ka
a
Noqaykuq Michiyku ka
ran n nqa
Qankunaq Michiykichis ka
Paykunaq Michinku Ka
Diálogos con el verbo kay
Eva maymanta
Noqa kani
kanki?
Sicuanimanta


Qan,
Qosqomantan
maymantataq
kani
kankiri?
Hayk’a watayuq kanki?
Iskay
wata chunka
Eva taytamamayki yoq k
ani
kanchu? Ari k
anm
i


Kusa
añay
Manaraqmi. Qanri?
hayk’a wawayuqñan
kanki?
MARIACHA ,wasiykiri kanchu? Ari, wasiyqa kanmi
hatunchu icha huch’uychu? hatunmi ñañay
kusa ñañay añay ñañay
Teresa allillanchu kashanki? Allillanmi kashani ñañay
Qanri, allillanchu kashanki? Mana allinchu kashani ñañay
Imaraykun mana allinchu kashanki? Korona viruswanmi mamay onqosqa kashan

Akakallaw, anchata llakiysiyki Añay ñañay


Imakunawantaq hanpishankiri? qorakunallawanmi hanpishani
kusa, noqa hanpikamayuq kani, Anchata añanchakuyki ñañay
yanapasayki
DIALOGOS
CON EL VERBO KAY : Tener

 
Anmi celularniyki kanchu? Ari, kanmi. Qanpari?
Ari, noqaqpas kanmi.
Ñañaturaykikuna kanchu? Ari, kanmi. Mamaykiq taytan kanraqchu?
Manan kanchu, wañupunmi. Achachaw. Turayki, hayk’a watayuqmi kan?
Payqa chunka isqon watayuqmi kan? Haa kusa. ripusaq.
Tupananchiskama.
Más información….
KAY = SER
Kunan pachapi
Noqa yachaq
kani Yo soy estudiante

Qan amachaq
kanki
Tú eres abogado

Pay Wayk’uq
kan
Él es cociner

Noqanchis takiqkuna
kanchis
Nosotros somos cantantes

noqayku takiqkuna
kayku
Nosotros somos cantantes

Qankuna pukllaqkuna
kankichis
Ustedes son jugadores

paykuna hanpikamayuq
kanku
Ellos son médicos
KAY = SER
ñaupaq pachapi
Karani
yachaq Yo era estudiante
Noqa
karanki
Tú eras abogado
Qan amachaq

Wayk’uq él era cocinero


Pay karan
takiqkuna
karanchis
Nosotros éramos
Noqanchis cantantes
takiqkuna Nosotros éramos
noqayku karayku cantantes

karankichis
pukllaqkuna Ustedes fueron jugadores
Qankuna
hanpikamayuq Ellos eran médicos
paykuna karanku
KAY = SER
HAMUQ pachapi
Noqa Allin yachaq
kasaq Yo seré una buena estudiante

Qan Qolqesapa amachaq


Kanki Tu seras contador
Pay Allin Wayk’uq
Kanqa El será buen cocinero
Noqanchi Reqsisqa takiqkuna
kasunchis cantantes
Nosotros seremos reconocidos
s
noqayku takiqkuna
kasaqku Nosotros seremos cantantes
Qankuna Aswan allin
pukllaqkuna kankichis
Ustedes serán muy buenos
jugadores
paykuna munay
hanpikamayuqkuna kanqaku Ellos serán buenos doctores
KAY = SER
Sutiq rantinta ÑAUPAQ KUNAN HAMUQ
PACHA´PI PACHAPI PACHAPI
Noqa Karani kani kasaq
Qan karanki kanki Kanki
Pay karan kan Kanqa
Noqanchis karanchis kanchis kasunchi
s
noqayku karayku kayku kasaqku
Qankuna karankichi kankichis kankichi
s s
KAY = TENER
Kunan pachapi
wasiy Yo tengo casa / tengo mi
Noqaq kaN casa
Qanpa qolqeyki
kaN
Tú tienes dinero

Paypa celularnin
kaN
Él tiene celular

Noqanchisp Hatun alqonchis


kaN
Nosotros tenemos perro
grandes
a
noqaykuq Puka qelqanayku
kaN
Nosotros tenemos lapiceros
rojos
Qankunaq Munay
chukchaykichis kaN
Ustedes tienen hermosos
cabellos

paykunaq Askha pataranku


kaN
Ellos tiene muchos cuadernos
KAY = TENER
Ñawpaq pachapi
Noqaq
wasiy karaN Tenia casa / yo tenia mi
casa
Qanpa qolqeyki karaN Tú tenias dinero

Paypa celularnin karaN Él tenia celular

Noqanchispa Hatun alqonchis karaN Nosotros teníamos perros


grandes

noqaykuq Puka qelqanayku karaN Nosotros teníamos lapiceros


rojos

Qankunaq Munay chukchaykichis karaN Ustedes tenían hermosos


cabellos

paykunaq Askha pataranku karaN Ellos tenían muchos


cuadernos
KAY = TENER
Hamuq pachapi
wasiy Yo tendré mi casa
Noqaq kanqa
Qanpa qolqeyki
kanqa
Tú tendrás dinero

Paypa celularnin
kanqa
Él tendrá celular

Noqanchispa Hatun alqonchis


kanqa
Nosotros tendremos
grandes perros

noqaykuq Puka qelqanayku


kanqa
Nosotros tendremos
lapiceros rojos

Qankunaq Munay chukchaykichis


kanqa
Ustedes tendrán
hermosos cabellos

paykunaq Askha pataranku


kanqa
Ellos tendrán muchos
cuadernos
KAY = TENER
Sutiq rantinta ÑAUPAQ PACHA KUNAN PACHAPI HAMUQ PACHAPI
´PI

Noqaq karaN kaN kanqa


Qanpa karaN kaN kanqa
Paypa karaN kaN kanqa
Noqanchispa karaN kaN kanqa
noqaykuq karaN kaN kanqa
Qankunaq karaN kaN kanqa
paykunaq karaN kaN kanqa

También podría gustarte