Está en la página 1de 84

Nomenclatura química

Necesidad de una nomenclatura sistemática


 Existen millones de compuestos. A algunos de ellos los denominamos
con nombres comunes:
– H2O = agua
– NH3 = amoníaco
– C6H12O6 = glucosa
– H2O2 = agua oxigenada
 La nomenclatura química trata de dar unas reglas con las cuales
seamos capaces de asignar nombres de forma sistemática.
 IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry). Es el
organismo internacional que regularmente emite documentos sobre
nomenclatura y formulación.
– http://www.iupac.org
Nomenclatura química
¿Formulación orgánica e inorgánica?

Compuestos químicos

Compuestos orgánicos Compuestos inorgánicos

Compuestos formados por Compuestos formados por


C e H junto con otros combinación del resto de
átomos como O, N y elementos
algunos otros elementos

Hoy en día se conocen alrededor de 2.000.000 de compuestos que


contienen carbono frente a unos 50.000 que no contienen carbono.
Nomenclatura química
Formulación orgánica

 Los compuestos orgánicos son muy abundantes en la Naturaleza.


– Todos ellos contienen átomos de carbono e hidrógeno.
– Muchos contienen otros átomos: N, O, S.

 Se conocen millones de compuestos orgánicos.


– Combustibles (gas natural, petróleo…), fármacos, plásticos, grasas,
proteínas, hidratos de carbono, etc.
– La gran mayoría son compuestos moleculares. Sólo unos pocos son
iónicos.
Formulación orgánica
GRUPO FUNCIONAL = átomo o grupo de átomos que define
la estructura de una familia de compuestos orgánicos y
determina sus propiedades y reactividad.

HIDROCARBUROS = moléculas que contienen átomos de carbono e hidrógeno


Cuando algún enlace C-C o C-H se sustituye por otro tipo de enlace (doble,
triple) o se introducen otros átomos (“heteroátomos”) o grupos de átomos se
crea un grupo funcional

benceno

R = grupo alquilo = cadena de


átomos de carbono.
Grupos funcionales
Ejemplos

ALCOHOLES

HALOALCANOS
(X = halógeno)

ÉTERES

grupo
ALDEHIDOS carbonilo
(-CHO)

CETONAS

AMINAS
Grupos funcionales
Ejemplos

ÁCIDOS
CARBOXÍLICOS
(-COOH o - CO2H)

ÉSTERES
(-COOR´ o -CO2R´)

AMIDAS

NITRILOS

TIOLES
(o mercaptanos)

TIOÉTERES
(o sulfuros)
Representación de moléculas orgánicas

FÓRMULA SEMIDESARROLLADA: muestra los enlaces entre los


diferentes grupos de átomos. Permite visualizar fácilmente la estructura
de la cadena carbonada y los diferentes sustituyentes o grupos
funcionales.
 Ej. glucosa: CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO
ácido 2-hidroxipropanoico (ácido láctico): CH3–CHOH–COOH
Representación de moléculas orgánicas

FÓRMULA DESARROLLADA: indica todos los enlaces de la molécula


representados sobre un plano.
 Ej. ácido 2-hidroxipropanoico (ácido láctico):

D-glucosa:

FÓRMULAS CONDENSADAS: se omiten la mayoría de los enlaces C-C


y C-H. El esqueleto carbonado se representa en horizontal y los H se
añaden a la derecha del C al que están unidos.
 Ej. etanol: CH3-CH2-OH o CH3CH2OH
ácido 2-hidroxipropanoico: CH3CH(OH)CO2H
Representación de moléculas orgánicas

FÓRMULAS ENLACE-LÍNEA (ZIG-ZAG): el esqueleto carbonado se


representa mediante líneas y se omiten todos los H unidos a carbono.
Cada extremo representa un grupo metilo (-CH3), cada vértice un átomo de
C y sólo se indican los átomos distintos de H.

FÓRMULAS EN PERSPECTIVA: la cadena carbonada se representa en zig-


zag y se sitúa en el plano de la página. Cada vértice (C) se une a una línea
discontinua que representa al enlace que queda por debajo del plano y otra
en forma de cuña para el enlace que queda por encima. Los sustituyentes
se colocan en los extremos de las correspondientes líneas.
Formulación orgánica
NOMENCLATURA IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry)

nombre sistemático

1. Buscar la cadena de átomos de carbono más larga que contenga el


grupo funcional principal.
2. Numerar la cadena principal comenzando por el extremo más
próximo a la ramificación o al grupo funcional.
3. Dar a cada sustituyente un nombre basado en el número de carbonos
o en el tipo de grupo funcional de que se trate.
4. Dar a cada sustituyente un número localizador en función de su
posición en la cadena. (En las cadenas laterales, el carbono de unión
es siempre el 1)
5. Construir el nombre.
Formulación orgánica
NOMENCLATURA IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry)

nombre sistemático

 Los números se separan de las palabras por guiones y de otros


números por comas.
 Si hay varios sustituyentes se colocan por orden alfabético y si hay
sustituyentes iguales se utilizan los prefijos di- (2), tri- (3), tetra- (4),..

 Si hay más de un grupo funcional: se sigue un orden de prioridad


para saber cuál debe ir como terminación o nombre principal (sufijo)
y cuál como sustituyente (prefijo); es decir:
El sufijo (terminación) del nombre del compuesto corresponde al
grupo funcional de mayor prioridad y los demás grupos se nombran
como sustituyentes (prefijos).
Formulación orgánica
Orden de prioridad de grupos funcionales:
Formulación orgánica
Orden de prioridad de grupos funcionales:
Formulación orgánica
Orden de prioridad de grupos funcionales:
 Algunos grupos pueden ser citados sólo como prefijos (ninguno
tiene prioridad alguna):

Nombre como
Grupo funcional Nombre como prefijo
sufijo
HALOGENURO (R-X) HALO (CLORO, BROMO…)

NITRO (R-NO2) NITRO

SULFURO (R-S-R´) ALQUILTIO

AZIDA (R-N3) AZIDO


Formulación orgánica
Formulación orgánica
ALCANOS
También se llaman hidrocarburos saturados.
a) LINEALES : se nombran con un prefijo que indica el número de C que
posee y la terminación -ANO

CH4

Serie homóloga = serie de


compuestos que sólo se
diferencian en el número de
grupos -CH2-
A los miembros de la serie se
les llama “homólogos”
Formulación orgánica
ALCANOS
También se llaman hidrocarburos saturados.
b) RAMIFICADOS : tienen cadenas laterales formadas por C e H. Dichas
cadenas laterales se nombran utilizando el prefijo correspondiente según el
número de átomos de carbono y la terminación -ILO

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3
CH3- Heptano: C7H16 (hidrocarburo lineal)
-
- CH3
CH3-CH2-CH-CH2-CH2-CH3
3-Metilhexano: C7H16 (hidrocarburo ramificado)

Isómeros constitucionales: misma fórmula


molecular y distinta conectividad entre los átomos
Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS
1. Numerar la cadena más larga comenzando por el extremo más próximo
sustituyente.

Butano sustituido en el
carbono 2 por un grupo
metilo

Octano sustituido en el
C 5 por un grupo etilo y
en el 2 por dos metilos

 Si hay dos cadenas de igual longitud, se elige la que tiene más


sustituyentes:

4 sustituyentes 3 sustituyentes
Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS
2. Nombrar los sustituyentes indicando su posición con un número
delante.

 Sustituyentes lineales: metil-, etil-, propil- …

2-metilbutano

 Sustituyentes ramificados: buscar la cadena más larga (desde el


punto de unión que es el C1) y nombrar los sustituyentes.

5-(1-metil)propil
Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS

3. Si hay varios sustituyentes iguales, el nombre va precedido por un


prefijo:

 Sustituyentes lineales: di-, tri-, tetra- …

3,4-dimetilhexano

 Sustituyentes ramificados: bis-, tris-, tetrakis-…y el alquil entre


paréntesis:

5,6-bis(1-metilpropil)decano
Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS

4. Los distintos radicales (sustituyentes) se nombran por orden alfabético,


con su localización.
Los prefijos di-, tri-, tetra-… no cuentan para el orden alfabético.

5-Etil-2-metiloctano 5-Etil-2,2-dimetiloctano 5-(1,1-Dimetiletil)-3-etiloctano

3- Metilheptano 3,3,5,5- Tetrametilheptano


Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS
Formulación orgánica
ALCANOS RAMIFICADOS
Formulación orgánica
ALCANOS CÍCLICOS
 Se nombran anteponiendo el prefijo CICLO al nombre del alcano
correspondiente.

Ciclopropano Ciclobutano Ciclopentano Ciclohexano

 Los sustituyentes se nombran de manera análoga a lo explicado para


los alcanos.

Etilciclohexano 1,2,3-Trimetilciclopentano 1-Etil-3-metilciclohexano

1-ciclopropilbutano
Formulación orgánica
ALQUENOS
Formulación orgánica
ALQUENOS
Formulación orgánica
ALQUINOS
Formulación orgánica
HIDROCARBUROS AROMÁTICOS
Formulación orgánica
HIDROCARBUROS AROMÁTICOS
Formulación orgánica
HALOALCANOS O HALUROS DE ALQUILO

 Poseen al menos un átomo de halógeno.

 Se nombran como hidrocarburos con el nombre del halógeno como


sustituyente precedido de su localizador:
Formulación orgánica
ALCOHOLES
 Poseen el grupo hidroxilo: -OH

 Se nombran añadiendo el sufijo –OL al nombre del hidrocarburo de


referencia numerando la cadena de forma que los localizadores de los
grupos alcohol sean lo más bajos posibles.

 Si hay otro grupo de mayor prioridad, el –OH se nombra como -HIDROXI


Formulación orgánica
ALCOHOLES
Formulación orgánica
FENOLES
 Son derivados del hidroxibenceno o FENOL

 Se nombran cambiando la terminación del hidrocarburo aromático por el


sufijo -OL . Se pueden nombrar como derivados del FENOL.
Formulación orgánica
ÉTERES
 Poseen un átomo de oxígeno unido a dos cadenas alquílicas, iguales o
diferentes.
 Se nombran con el nombre de las dos cadenas alquílicas y al final la
palabra ÉTER

 También se pueden nombrar la cadena más corta terminada en OXI y


luego la otra cadena como un alcano.

Metoximetano Metoxietano
Formulación orgánica
AMINAS
 Poseen el grupo amino: -NRR´

 Tradicionalmente se nombran colocando los nombres de los radicales en


orden alfabético seguido de la palabra AMINA
Formulación orgánica
AMINAS
Formulación orgánica
ALDEHIDOS Y CETONAS
 Contienen el grupo carbonilo (-C=O)
Formulación orgánica
ALDEHIDOS
 En los aldehidos el grupo carbonilo está unido a un átomo de carbono y
a uno de H. Se nombran con la terminación -AL

Formaldehído Acetaldehído
3-Metilbutanal 4,6-Dimetilheptanal

Nombres comunes

 Para aldehidos cíclicos se utiliza la palabra –CARBALDEHIDO tras el


nombre del cicloalcano y el C unido al –CHO es el número 1.

4-Hidroxi-3-metoxi-
Ciclohexanocarbaldehido bencenocarbaldehido
Formulación orgánica
CETONAS
 En las cetonas el grupo carbonilo está unido a dos átomos de carbono.
Se nombran con la terminación –ONA numerando la cadena de forma que
los localizadores de los grupos cetona sean lo más bajos posible.
 Las cetonas cíclicas se llaman –CICLOALCANONAS y el carbonilo es el
número 1.

2-Pentanona 4-Cloro-6-metil- 2,2-Dimetilciclopentanona


3-heptanona

 Un aldehido que contiene una cetona se llama OXOALCANAL


Formulación orgánica
ALDEHIDOS Y CETONAS
Formulación orgánica
ÁCIDOS CARBOXÍLICOS
 Contienen el grupo carboxilo (-COOH)
Formulación orgánica
ÁCIDOS CARBOXÍLICOS
Formulación orgánica
ÁCIDOS CARBOXÍLICOS

 Se nombran con la palabra ÁCIDO y la terminación -OICO

 Los ácidos carboxílicos cíclicos se llaman ACIDOS


CICLOALCANOCARBOXÍLICOS

Ácido 4-metilhexanoico Ácido ciclohexanocarboxílico


Formulación orgánica
ÁCIDOS CARBOXÍLICOS
Formulación orgánica
DERIVADOS DE ÁCIDOS CARBOXÍLICOS = CLORUROS DE ÁCIDO

 Contienen el grupo funcional –COCl (carbonilo+cloro)

 Se nombran con las palabras CLORURO DE y el nombre del ácido


carboxílico del que deriva cambiando la terminación por -ILO
Formulación orgánica
DERIVADOS DE ÁCIDOS CARBOXÍLICOS = ÉSTERES

 Contienen el grupo funcional –CO-OR (condensación entre un ácido


carboxílico y un alcohol).

 Se nombran con el nombre del ácido del que derivan con la terminación
–ATO DE seguido del nombre del radical que sustituye al H del ácido
correspondiente con la terminación -ILO

3-Butenoato de propilo
Formulación orgánica
DERIVADOS DE ÁCIDOS CARBOXÍLICOS = ÉSTERES
Formulación orgánica
DERIVADOS DE ÁCIDOS CARBOXÍLICOS = AMIDAS

 Contienen el grupo funcional –CON- (reacción entre un ácido carboxílico y


una amina primaria o secundaria)

 Se nombran cambiando la terminación –o del hidrocarburo


correspondiente por la terminación -AMIDA
Formulación orgánica
NITRILOS

 Poseen el grupo ciano (CN), constituido por un átomo de C unido


mediante un triple enlace a un nitrógeno.

 Se nombran añadiendo la terminación NITRILO al nombre del


hidrocarburo correspondiente.

Hexanonitrilo
Nomenclatura química
Formulación inorgánica

PbO2 PbO
Formulación inorgánica
Nomenclatura
 Sistemática:
 Se utilizan prefijos numerales griegos: mono, di, tri, tetra, penta, hexa,
hepta, octa, nona, deca. Por encima del numeral 10, la IUPAC permite el
uso de números: undeca (u 11), dodeca (o 12), trideca (o 13), etc.
 Están permitidos los prefijos hemi-, para la relación 2/1 (Cu2O:
monóxido de dicobre o hemióxido de cobre) y sesqui- para la relación
2/3 (Fe2O3: trióxido de dihierro o sesquióxido de hierro).
 Puede omitirse el prefijo mono-, e incluso los demás, si ello no supone
ambigüedad alguna.

 Stock:
 Se coloca la valencia en números romanos, entre paréntesis, a
continuación del elemento

sistemática Stock
FeCl3 tricloruro de hierro Cloruro de hierro (III)
Pb(OH)4 tetrahidróxido de plomo Hidróxido de plomo (IV)
Cl2O5 pentaóxido de dicloro Óxido de cloro (V)
Formulación inorgánica
Cationes
 Se nombran añadiendo la carga al nombre del elemento.
 La carga de los cationes se indica por el número de oxidación entre
paréntesis.
 Dos criterios:
• Sistema Stock: mediante cifras romanas
• Sistema de Ewens-Basset: cifras árabes

 Cuando no hay ambigüedad, la carga puede omitirse:


Formulación inorgánica
Cationes
 Cationes homopoliatómicos: se nombran añadiendo al nombre del
elemento el numeral apropiado:

 Cationes heteropoliatómicos. Algunos ejemplos relevantes:

NH4+: catión amonio


catión monooxonitrógeno (III)
catión dioxonitrógeno (V)
catión monoxoazufre (IV)
catión dioxoazufre (VI)
Formulación inorgánica
Aniones
 Generalmente se nombran añadiendo la terminación –URO al nombre
del elemento:
H-, anión hidruro Se2-, anión seleniuro
F-, anión fluoruro N3-, anión nitruro
Cl-, anión cloruro P3-, anión fosfuro
S2-, anión sulfuro Si4-, anión siliciuro
 Los aniones derivados del O adoptan la terminación en -ido.
O2-, óxido
O2-, superóxido [alternativas: hiperóxido, dióxido (1-)]
O22-, peróxido [dióxido(2-)]
O3-, anión ozónido [trióxido(1-)]
 Los aniones homopoliatómicos pueden adoptar la terminación en -uro
S22-, disulfuro (2-)
N3-, aziduro [o trinitruro (1-)]
Formulación inorgánica
Aniones
 La mayoría de aniones poliatómicos se nombran empleando los
sufijos –ito y –ato
 El oxígeno se encuentra en muchos aniones poliatómicos,
normalmente combinado con otro no metal. Estos aniones se llaman
oxoaniones.
 Algunos no metales (Cl, N, P y S) forman una serie de oxoaniones
con distinto número de átomos de O. Sus nombres se relacionan con
el estado de oxidación del no metal con el que se enlazan los átomos
de O, que va desde hipo (el más bajo) a per (el más alto).
 Todos los oxoaniones comunes del Cl, Br e I tienen carga 1-.

 Algunas series de oxoaniones también tienen distinto número de


átomos de H y se nombran de acuerdo con este número.

 El prefijo tio significa que un átomo de O ha sido sustituido por un


átomo de azufre.
Formulación inorgánica
Aniones poliatómicos

Anión Nombre [sistemático] Compuesto representativo


C2H3O2- Ión acetato NaC2H3O2
CO32- Ión carbonato Na2CO3
HCO3- Ión hidrógenocarbonato (o bicarbonato) NaHCO3
ClO- Ión hipoclorito [monoxoclorato (I)] NaClO
ClO2- Ión clorito [dioxoclorato (III)] NaClO2
ClO3- Ión clorato [trioxoclorato (V)] NaClO3
ClO4- Ión perclorato [tetraoxoclorato (VII)] NaClO4
CrO42- Ión cromato Na2CrO4
Cr2O72- ión dicromato Na2Cr2O7
CN- ión cianuro NaCN
OH- Ión hidróxido NaOH
NO2- Ión nitrito NaNO2
NO3- Ión nitrato NaNO3
Formulación inorgánica
Iones poliatómicos

Anión Nombre [sistemático] Compuesto representativo


C2O42- Ión oxalato Na2C2O4
MnO4- Ión permanganato NaMnO4
PO43- Ión fosfato Na3PO4
HPO42- Ión hidrogenofosfato Na2HPO4
H2PO4- Ión dihidrogenofosfato NaH2PO4
SO32- Ión sulfito [trioxosulfato (IV)] Na2SO3
HSO3- Ión hidrogenosulfito (o bisulfito) NaHSO3
SO42- Ión sulfato [tetraoxosulfato (VI)] Na2SO4
HSO4- Ión hidrogenosulfato (o bisulfato) NaHSO4
S2O32- Ión tiosulfato Na2S2O4
Formulación inorgánica
Compuestos binarios
 Formados por sólo dos elementos químicos.

 Formulación: el elemento menos electronegativo (a menudo presenta un


estado de oxidación positivo) se coloca en primer lugar.
- Metal + No metal = compuesto iónico. Ej. NaCl, LiH, CaO, CsI, BaO2
- No metal + No metal = compuesto molecular. Ej. H2O, H2Se, Cl2O

 Nomenclatura: se nombran al revés de cómo se formulan. Se nombra


primero el elemento más electronegativo con su nombre acabado en –uro
(o –ido para el O) y a continuación se nombra el menos electronegativo.

 Orden de colocación en compuestos formados por


dos no metales (electronegatividad): 13 14 15 16 17
B C N O F
Al Si P S Cl
Al, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F
Ga Ge As Se Br
In Sn Sb Te I
Tl Pb Bi Po At
por convenio. Ej. PH3, NH3
Formulación inorgánica
Nomenclatura de compuestos binarios
A. Metal + No metal (compuestos iónicos):
– Sistema Stock: nombrar primero el anión (no metal) y luego el
catión (metal) indicando, si fuera necesario, el estado de
oxidación del metal entre paréntesis.

• K2O: óxido de potasio


• MnS: sulfuro de manganeso (II)
• Cu2O: óxido de cobre (I)
• CaF2: fluoruro de calcio
• FeCl3: cloruro de hierro (III)
• Na2O2: peróxido de sodio
Formulación inorgánica
Nomenclatura de compuestos binarios
B. No Metal + No metal (compuestos moleculares):
– Sistema Stock: nombrar primero el anión y luego el catión
indicando, si fuera necesario, el estado de oxidación del metal
entre paréntesis.
• PCl3: cloruro de fósforo (III)
• SF6: fluoruro de azufre (VI)
• As2Se5: seleniuro de arsénico (V)

– Nomenclatura sistemática: nombrar primero el elemento más


electronegativo, indicando el número de átomos de cada
elemento mediante los prefijos mono-, di-, tri-, etc.

• NO: monóxido de nitrógeno • HCl: cloruro de hidrogeno


• CCl4: tetracloruro de carbono • SO3: trióxido de azufre
• Cl2O7: heptóxido de dicloro • N2O4: tetraóxido de dinitrógeno
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de HIDRÓGENO
Al, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F

Hidruro Nomenclatura sistemática Stock


SnH2 dihidruro de estaño hidruro de estaño(II)
Hidruros PbH4 tetrahidruro de plomo hidruro de plomo(IV)
metálicos NaH hidruro de sodio hidruro de sodio
SnH4 tetrahidruro de estaño hidruro de estaño(IV)
BaH2 dihidruro de bario hidruro de bario
UH3 trihidruro de uranio hidruro de uranio(III)

Hidrácido Nombre sistemático Nombre de su disolución acuosa


Hidruros HF fluroruro de hidrógeno ácido fluorhídrico
no HCl cloruro de hidrógeno ácido clorhídrico
metálicos H2S sulfuro de hidrógeno ácido sulfhídrico
H2Se seleniuro de hidrógeno ácido selenhídrico
H2Te telururo de hidrogeno ácido telurhídrico
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de HIDRÓGENO
Al, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F
Hidruros no metálicos

Nombre sistemático Nombre especial


H2O - agua
NH3 trihidruro de nitrógeno Nitruro de hidrógeno amoníaco
PH3 trihidruro de fósforo Fosfuro de hidrógeno fosfina
AsH3 trihidruro de arsénico Arseniuro de hidrógeno arsina
SbH3 trihidruro de antimonio estibina
BH3 trihidruro de boro borano
CH4 tetrahidruro de carbono metano
SiH4 tetrahidruro de silicio silano
Si2H6 hexahidruro de disilicio disilano
B2H6 hexahidruro de diboro diborano
P2H4 tetrahiduro de difósforo Difosfuro de hidrógeno difosfina
As2H4 tetrahidruro de diarsénico Diarseniuro de hidrógeno diarsina
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de OXÍGENO

Óxidos metálicos (óxidos básicos)

Óxido Nomenclatura sistemática Stock


CuO monóxido de (mono)cobre óxido de cobre (II)
CaO óxido de calcio óxido de calcio
PbO2 dióxido de plomo óxido de plomo (IV)
trióxido de dihierro o
Fe2O3 óxido de hierro (III)
sesquióxido de hierro
HgO monóxido de monomercurio óxido de mercurio (II)
trióxido de dimanganeso
Mn2O3 óxido de manganeso (III)
o sesquióxido de manganeso
TiO2 dióxido de titanio óxido de titanio (IV)
Cu2O monóxido de dicobre óxido de cobre (I)
trióxido de dicobalto
Co2O3 óxido de cobalto (III)
o sesquióxido de cobalto
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de OXÍGENO
Al, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F
Óxidos no metálicos (óxidos ácidos)- [anhidridos en nomenclatura tradicional]

Óxido Nomenclatura sistemática Stock


Cl2O7 heptaóxido de dicloro óxido de cloro (VII)
I2O5 pentaóxido de diyodo óxido de yodo (V)
Cl2O3 trióxido de dicloro óxido de cloro (III)
Br2O monóxido de dibromo óxido de bromo (I)
SO monóxido de azufre óxido de azufre (II)
SO2 dióxido de azufre óxido de azufre (IV)
SO3 trióxido de azufre óxido de azufre (VI)
N2O3 trióxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (III)
Sb2O5 pentaóxido de diantimonio óxido de antimonio (V)
N2O monóxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (I)
CO2 dióxido de carbono óxido de carbono (IV)
B2O3 trióxido de diboro óxido de boro (III)
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de OXÍGENO
Al, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F
Óxidos no metálicos (óxidos ácidos)- [anhidridos en nomenclatura tradicional]

Óxido Nomenclatura sistemática Stock


N2O monóxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (I)
NO monóxido de (mono)nitrógeno óxido de nitrógeno (II)
N2O3 trióxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (III)
N2O4 tetraóxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (IV)
NO2 dióxido de (mono)nitrógeno óxido de nitrógeno (IV)
N2O5 pentóxido de dinitrógeno óxido de nitrógeno (V)
Formulación inorgánica
Combinaciones binarias de OXÍGENO
Peróxidos (O22-)

Óxido Stock
Li2O2 peróxido de litio
HgO2 peróxido de mercurio (II)
CaO2 peróxido de calcio
Cu2O2 peróxido de cobre (I) Superóxidos o hiperóxidos (O2-)
CuO2 peróxido de cobre (II)
Óxido Stock
H2O2 peróxido de hidrógeno
NaO2 hiperóxido de sodio
ZnO2 peróxido de cinc
KO2 hiperoxido de potasio
Na2O2 peróxido de sodio
CsO2 hiperóxido de cesio
CaO4 hiperóxido de calcio
SrO4 hiperóxido de estroncio
BaO4 hiperóxido de bario
RbO2 hiperoxido de rubidio
Formulación inorgánica
Otras combinaciones binarias

Metal-no metal (Sales neutras)

Sal binaria Nomenclatura sistemática Stock


FeF3 trifluoruro de hierro fluoruro de hierro (III)
BaCl2 dicloruro de bario cloruro de bario
CuI monoyoduro de cobre yoduro de cobre (I)
CoS monosulfuro de cobalto sulfuro de cobalto (II)
CaSe seleniuro de calcio seleniuro de calcio
Li3N nitruro de trilitio nitruro de litio
NiAs monoarseniuro de níquel arseniuro de níquel (II)
Ca3P2 difosfuro de tricalcio fosfuro de calcio
SnS monosulfuro de estaño sulfuro de estaño (II)
HgI2 diyoduro de mercurio yoduro de mercurio (II)
MnBr2 dibromuro de manganeso bromuro de manganeso (II)
Formulación inorgánica
Otras combinaciones binarias
B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At, I, Br, Cl, O, F

No metal-no metal

Compuesto Nomenclatura sistemática Stock


PCl5 pentacloruro de fósforo cloruro de fósforo (V)
BrF3 trifluoruro de bromo fluroruo de bromo (III)
BrCl monocloruro de bromo cloruro de bromo (I)
IF7 heptafluoruro de yodo fluoruro de yodo (VII)
SF6 hexafluroruro de azufre fluoruro de azufre (VI)
CS2 disulfuro de carbono sulfuro de carbono (IV)
SI2 diyoduro de azufre yoduro de azufre (II)
AsBr3 tribromuro de arsénico bromuro de arsénico (III)
NCl3 tricloruro de nitrógeno cloruro de nitrógeno (III)
BCl3 tricloruro de boro cloruro de bromo (III)
BrF monofluoruro de bromo fluoruro de bromo (I)
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Hidróxidos

Compuesto Nomenclatura sistemática Stock


Hg(OH)2 dihidróxido de mercurio hidróxido de mercurio (II)
KOH hidróxido de potasio hidróxido de potasio
Cr(OH)2 dihidróxido de cromo hidróxido de cromo (II)
Ba(OH)2 dihidróxido de bario hidróxido de bario
CuOH monohidróxido de cobre hidróxido de cobre (I)
Pb(OH)2 dihidróxido de plomo hidróxido de plomo (II)
Pt(OH)4 tetrahidróxido de platino hidróxido de platino (IV)
AgOH hidróxido de plata hidróxido de plata
Ti(OH) 4 tetrahidróxido de titanio hidróxido de titanio (IV)
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• OXOÁCIDOS = compuestos de fórmula general HnXaOb
- X generalmente es un elemento no metálico (aunque puede ser un
metal de transición en un estado de oxidación elevado: Mn (VII), Cr (VI),
Pt(IV).
- Se pueden considerar como combinaciones de iones hidrógeno (H+) y
oxoaniones.
- Al menos un H debe estar enlazado a un O.

• Ejemplos:
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• Nomenclatura: Prefijo + término elemento + sufijo

Sigue vigente el
criterio tradicional
para algunas
especies muy
habituales en el
laboratorio.
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• Nomenclatura: Prefijo + término elemento + sufijo

Sigue vigente el
criterio tradicional
para algunas
especies muy
habituales en el
laboratorio.
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• Nomenclatura tradicional (elementos con valencia impar)

P2O3 + H2O HPO2 : ácido metafosforoso


óxido de fósforo (III)
P2O3 + 2H2O H4P2O5 : ácido pirofosforoso (difosforoso)
(anhidrido fosforoso)
P2O3 + 3H2O H3PO3 : ácido ortofosforoso o ácido fosforoso

P2O5 + H2O HPO3 : ácido metafosfórico


óxido de fósforo (V)
P2O5 + 2H2O H4P2O7 : ácido pirofosfórico (difosfórico)
(anhidrido fosfórico)
P2O5 + 3H2O H3PO4 : ácido ortofosfórico o ácido fosfórico

Nomenclatura análoga para As, Sb y B


Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• Nomenclatura tradicional (elementos con valencia par)

SO2 + H2O H2SO3 : ácido metasulfuroso o ácido sulfuroso


óxido de azufre (IV)
2SO2 + H2O H2S2O5 : ácido pirosulfuroso (disulfuroso)
(anhidrido sulfuroso)
SO2 + 2H2O H4SO4 : ácido ortosulfuroso

SO3 + H2O H2SO4 : ácido metasulfúrico o ácido sulfúrico


óxido de azufre (VI)
(anhidrido sulfúrico) 2SO3 + H2O H2S2O7 : ácido pirosulfúrico (disulfúrico)

SO3 + 2H2O H4SO5 : ácido ortosulfúrico

SiO2 + 2H2O H4SiO4 : ácido ortosilícico o ácido silicico


Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
Oxoácidos
• Nomenclatura Stock (sistemática) para oxoácidos HnXaOb
1. Nombrar primero el oxígeno como oxo precedido del prefijo que
indica el número de átomos.
2. Continuar con el nombre del metal o no metal X terminado en -ato y
entre paréntesis su estado de oxidación.
3. Terminar con “de hidrógeno”
• Ejemplos:
Oxoácidos

Compuesto N. sistemática Compuesto N. sistemática

Trioxoborato (III) de
H3BO3 H2SO4 tetraoxosulfato(VI) de hidrógeno
hidrógeno
Tetraoxosilicato (IV)
H4SiO4 H2S2O5 trioxodisulfato(IV) de hidrógeno
de hidrógeno
Trioxocarbonato (IV)
H2CO3 H2S2O7 hexaoxodisulfato(VI) de hidrógeno
de hidrógeno
Trioxonitrato (V) de
HNO3 H2SO3 trioxosulfato(IV) de hidrógeno
hidrógeno
Dioxonitrato (III) de
HNO2 HClO4 tetraoxoclorato(VII) de hidrógeno
hidrógeno
Trioxofosfato (III) de
H3PO3 HClO3 trioxoclorato(V) de hidrógeno
hidrógeno
Tetraoxofosfato (V)
H3PO4 HClO2 dioxoclorato(III) de hidrógeno
de hidrógeno
Heptaoxodifosfato (V)
H4P2O7 HClO monoxoclorato(I) de hidrógeno
de hidrógeno
Tetraoxocromato (VI)
H2CrO4 HBrO3 trioxobromato (V) de hidrógeno
de hidrógeno
Formulación inorgánica

Oxoaniones

• Nomenclatura stock (sistemática) para oxoaniones

- Después de la palabra anión, nombrar primero el oxígeno como oxo


precedido del prefijo que indica su número de átomos.
- Seguido del nombre del metal o no metal X terminado en -ato y
entre paréntesis su estado de oxidación.

• Ejemplos:
Formulación inorgánica
SALES DE OXOÁCIDOS (oxosales neutras)
• Criterio tradicional:
- Nombrar el anión y después el catión.
• Criterio Stock:
- Nombrar primero el oxígeno como oxo precedido del prefijo que
indica su número de átomos.
- Continuar con el nombre del metal o no metal X terminado en -ato y
entre paréntesis su estado de oxidación.
- Añadir el nombre del catión indicando, si procede, su estado de
oxidación entre paréntesis.
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
SALES DE OXOÁCIDOS (oxosales neutras)

Fórmula Nombre tradicional Nombre sistemático

Ca(NO3)2 nitrato de calcio Trioxonitrato (V) de calcio

Cu3BO3 borato de cobre (I) Trixoborato (III) de cobre(I)

ZnS2O5 tiosulfato de cinc Trioxodisulfato (IV) de cinc

K2Cr2O7 dicromato de potasio Heptaoxodicromato (VI) de potasio

Sn[ClO]2 hipoclorito de estaño (II) Monoxoclorato (I) de estaño(II)

Na2SiO3 metasilicato de sodio Trioxosilicato (IV) de sodio

(NH4)2SO3 sulfito de amonio Trioxosulfato (IV) de amonio


Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
SALES DE OXOÁCIDOS (oxosales neutras)

Nombre Catión Anión Fórmula

cromato de cobre (II) Cu+2 [CrO4]2- CuCrO4

clorato de hierro (III) Fe+3 [ClO3]- Fe(ClO3)3

sulfato de potasio K+ [SO4]2- K2SO4

Dioxonitrato (III) de mercurio (I) Hg+ [NO2]- HgNO2

Heptaoxodifosfato (V) de aluminio Al+3 [P2O7]4- Al4(P2O7)3

Trioxocarbonato (IV) de plomo (IV) Pb+4 [CO3]2- Pb(CO3)2

Trioxoarseniato (III) de amonio [NH4]+ [AsO3]3- (NH4)3AsO3


Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
SALES DE OXOÁCIDOS (sales ácidas)

• Son aquellas en las que el anión contiene hidrógenos sustituibles.

• Se nombran anteponiendo el término hidrógeno con un prefijo


numeral, cuando sea necesario, para indicar el número de hidrógenos
presentes.
Formulación inorgánica
Combinaciones ternarias
SALES DE OXOÁCIDOS (sales ácidas)

Fórmula Nombre tradicional Nombre sistemático

Hidrogenotetraoxosulfato (VI)
KHSO4 hidrogenosulfato de potasio
de potasio
Hidrogenotrioxocarbonato (IV)
NaHCO3 hidrogenocarbonato de sodio
de sodio
Monohidrogenotetraoxofosfato
CaHPO4 monohidrogenofosfato de calcio
(V) de calcio
Dihidrogenotetraoxofosfato (V)
NaH2PO4 dihidrogenofosfato de sodio
de sodio

AgHS hidrogenosulfuro de plata

Hidrogenotetraoxosulfato (VI)
Cu(HSO4)2 hidrogenosulfato de cobre (II)
de cobre (II)
Dihidrogenotetraoxofosfato (V)
Ba(H2PO4)2 dihidrogenofosfato de bario
de bario

También podría gustarte