mi

4!¿
i '
INDEX, I l o : ííí ILBRÍ DL m i c i m s C r\i imxs
T O T I Y S ©BIS
Jfymurum
C d i $ nio rum Cofío ma v i f V
M nana tt día swtfjntt jjrtiría mjoíi's ^uu uktft viitM^ijm iWn(¡f f í i
Cusa- sil ÍWtt vide tn'tuíí'^dna^
fin/twi'a 1iS
Jjfjjrriíwus facus _ 3 ^y $ dHcum ¿
í m m a n n í , vicie s u f é f a n j ¿ Cxxijtt twmxiiL vi/c dt
i f i m Ji'catpiú vi/c {Jn'fti C m w f a í Ctntum $23 [ Cnjríonm mofvn's IVíccm
íiSaínmm- c a t o viitmofm 37 G
113
CuwaM Ci'vtá Jnmm 39^
\oaüc- [Afnjjcna 747 CujtrtJvidcíauutum. fn inh'
'íanvjmm ínsufa víá Suvo
[t k j ' 1 V$
tynfanum [¿(lurn - i n
Caym'irfoe/h'J ¿íe/rticublZl
33o WUAM £ fucú [jj vi fía ñr ¡Cano mr H £ ¡i^
Cusco 1n i
313 jpafwum (fn'mfí viálvimíi ¡Ccintn Siifli'a 14.-7
Jííma cc&iiJü a?2^í
¡Í I
'íaúia
Afn&rcíanum
5' $nv/i QCmufn t(wj>/um f/f/úb Caíuutf viC
fn ínl Ofmu.is. ^ m . ^ / ' 3U Caimrus ^ ' Í7
Jntrum címúticum ^ < 3^íf IC itaraJS, t i f ir 7 3o
$eCCo 331^ Carcío monn'um
Jmum sfvt'Oi. ¡jnnani - sj)o
Camutum vicie Carnes 1^2
Jnjcur j v- termtr&t. i $4
Carónac ScfoSts
D
í (famas cus
iCartra
00¡v • I íT l 'anti'scufñ vikjcfanumvi9
C^aíTcúivdúnum ^
I 79 Ct'rccj mons tymnría .
Jtnífiu J.v- S • m}cr. z ó ?
i
¡77 Cimacum 372
3 74 tytCjJÍyum
i? onna X/? Cliberna a l m Camnc/í{iS3l$ 117

Aycmrmm ConsuUiMcum S7h Ui&rncL S fucuíij vicie-f- (!) or tmcum

-¡püé> oí vfactTjMv/a
fucu/y' rnftú^jf" tyor /raeum 77^
($om/an) vitíijrisfmia 3 S7
x l m j v cííví^ T)YCj}anum ^ \Ü4
tynffofia \%tí
fmfftnÍA 73 Coíman'cjL. [ ^yuíía vicí efea tres %S ^
Bíú/fum 2_tM' t'í5>
ti 3cJSa^ . £4
A^uisjranum Coforria. J^i\j}iruL> 24
Jtníatum 314 [oíonia Afcuccianotuma)! Dmcumr> 3^°
§)iuía rfcjj roMa nojjp/rs q^u tyuínKwM Jivctymn

J^jj usZ ¿/urum s- 2 ^ %M ConfSíemci ^ 3o licfcK^ \f}7

M m u s Jacas 3S>A H 3)iu's/fiuraum US

Com'fj \ fy
Aví/jfwn n\ <Bruns vüum ^
íonl^antinci. ní^j
Arricum ku/a
S7 ConsJantiMjoíís 410 JE-/
Mjutfa ?r ^7
Corju 15-4
^uraí^a/Á H ± dimourcfUm
Óuwviá -Sy'nj íBas'anj
:jE'C3o ultadíum vi'MÓaíídk
•^ys^ íitáclamca áfmar'tyrrk
77
nm vítítmaana s -v-Jt^w ? ^4- ^ILS Cumdua's ¡¡¡íum 7f(
 331
se
JmHi'anojofts, íujjitCY JnfUY vídeserracimU W
/. medio fanum, 9^

¿n cJt&M
dZr/ivM ¿tve irkordi
34-^
1^4-3
L masana
<3c)V m t r í i s
loé

ynvxico ]13
Qrottt, tmciamn^, Cbnsuíq VíiíáíIduryum lol
. ¿Jtírim JmUÍuYtum
cus cuntiónvS tnonuismj 2n
avieatum,

F i o2
Stní fninh'CL.
j r o t t a á b cm. 7 9°
197
fucufíus ínindicie'
j r ú t t a kfa SyÑík fíoáum
Tm'6Wj> mons
fwfat/um ffí
fnodína-
jfouncm - 3G
j u í m Jars 7u
jramjurtum Sivcjranc pioaunci^ y
^rfümm a/mec num . 7^ SíSwnum vfdí tÍYrcnunm^ 33 f
fnomdasA 1 (A
prncojumm ^ o í m m rjr
Xl f
jomm Vufcm 3^ Ynonacum ??
/í&AH'/u'nSu/^ yrf
franco BuYúum.
tníndici P~f 33?
fosdunum vid i d í ^ u m
ynms CÍYCCVS. n t

mum, JlituíflínindicíM32d (nínma 9 d 312

YYI onsjjesvíanuSs T-7 .
JiíSc^um W í s c m : vis mons novus. 332
'dan novifa. Jovflw'urii.
ynons Y^tus ?A
/ovm'um
montes^ 3M
ítiícf
(jrís }am.< YnoYWCS; 3y
fcrruícúL w á . tí¿úr m
r

M
-39" 'uennik,
(JfíYÍlJúfi'S^ 2^
31?
Jucunp J j n 3 322
(5 MamuYcum^ lis
Smcíúntim'
¿m
c fwum sive !)um.
\9[
h
Mamurcum 34?
.Cjaíts- mvafi'a. Vidc Suvo/i/t 34-9
Juncfur^um
]
JvücOiikSílXliSioiUYA
Simdixxjjiim %
j<eniavíiu,':' • 29 •
{janhvm. ino SoJymiL> \ \\_ ntmuüan^virí/njmur
J^mm Sivcjedanum. %y
M
in/wnum mmtvi'dc h'rn m-acíínióo Sus
J muís 33? J<ord(f¡njjX> í í
num inínbv^ 47
•J<oi\YnftYjiK>sivCj<yirrr) '

íwjb yo
innaiimc ínsu/^ maíces
¡nju/1 jf/arúu'i ^ J<DIUVÍCUS 2-34
w&íxtcíTmmrfarmfiavi
Jforíum maii^ vitlt &f
m vtrum P'^Sméfummós dtjiisúuium in ínácccVfSfy*
hvis anticum Ump/um / 3 21 n'YYerium iYiinh'c&&jf j£¿
uoiicum ~
13 ücííAj V{é£ isc/a <3 22
Mmumí muYtpuYyuJin
137 Ivúim opta v c á j m k m Ju.
fu m
jtoviddunum ^uX~-
 o. 71- tuw ^
Sus/uum / ijfiuifvt'k^íuy 1^°

l«4- 349 t j í t u r sívt tifuuum 31 *

0 twjún} ^
o ^ i
kinenummm vik inmtu'ÚuáflJ i
5$ nj B m ' m j 3 21 t/?^fffni US
inoíln/cs vidivé'trc
oCcCnníurjjWrn ^
32X
fj
$y ñus Suainj m'hSuuunj
Víkícnmt
Y 7 7o

Oxivuum j79
úrívmm 3 yy
s i
T v cít/?

0 34-

37 f
0 tn'n cénit ^antrate/íurnal)
t^n^ 1*7. V íSonrío/ívcJ$cSanum,t y ?
($jmms 3VÍ>
tfíiuromcjoium ordo JWVKJ Vl JjtJJiíÜiJik terraantá ?4'

cío inlifomam t v m n i t & m

Ojtomumvufjv oyímfrY\A-9

Vínksoumm ¿íx/íium 14S

tffuuv ma OY^TWS
' P^CK
VYJÍÍL 7n_|
tfm/mix^ víá-Faímaioúi
inin/i^^f' 3 31- Vv¿t/ú urtAvem/ccüuX ? ?4
dúnum
5^/1 (Í^ t&juutni 7»
-i^uium 3 ¿7 VlLÍloYyiteutííL 7f
Qítitcnonopofó v^'dc m t á vur
${uuwuní)¿í
SdtJjdurjwn ?/4
yo
t ifoíl'vi'dUlfur 1 VfrmtA*
to&um /7 p VíMÍl'óo \ u
5 cío fes Cmni^ ^9°
fytiiín cíívíuí/t, 1A- •S- Sífxftímojfldum a? Vniccny S-úíes ctíjjn'onítfiílij
ininhufyj
trxiiífvim di mo S^m 12 3 ^uímm'jfüUim vütfúiuni-
tíiléíif&r*,. VA- -
tyflilffi nomínu-ríuooj^úL*

^íirf'tiiJt mi\ijiínfi's sv<cCt

Síímcum
tsive traic/Zum 4$ :
x
^liSixuwm 377
Soíótutum 7 7 trcvciis 2o
JTÍÍ ^ - m o iivtf?-onS - ^ í ? tridíruum ¿T^
(^mtiA vmvt/ftre v 32^
tiini(i,i$a&itum
dratcn/cSd/ritum ¿ ?i3 Vik i'n inHu. ni'tu/?!$a/n¿
^rocíítA mu/a ^ S?? tu^íunt.
(Vutco/üé fritan ifo ttont/?

\ 5
9
(R.3C9fS
 P R I V I L E G I V M

CAESAREAE MAIESTATIS.
A A X I M I L 1 A N V S Secundas, diuinafaueiitc clemcntia, cledus Romanomm Imperator,
fempcr Aiiguíliis,acGermanix3Hunganíc,Bohemix, DalmatÍ3E,Croan^,SclauoniíE,&c.Rex,
(il^PS I Archidux AuftníE,Dux BurgundÍ2:,Síinae,Carinthia;>CamiolíE& VVirtenberga?,6cc,Comes
N^I§Í I TyroIisAc.Recognofcimus, & notum facimus,tenorcprarfcntium, vniuerfis.Rempublicam
biné & redé conftitutam, non tam armis.moenijs, & propugnacuJis, quám literarum ftudijs,
& vinsrebusagendisapcis, & idoneis munitam eííedecet. Animadncrtentesautem adconferuandas&
propagandas bonas aríes, ac fcminariumqLiaii virtutisconftimendnm & retinendum, óperas typogra-
p h i cas p 1 u ri m u m a d i u in en ti co n fer re: Id tro non eosíblíim,quiReipubiic^domiautforisprodeíre,vcl ho.
ílium iniurijs propulíandis, vel pro Tribunali Ius, & iuftitiam adminiftrando,qiiietcm & tranquillitatem
publicam tueri folent,Fed ctiam in priniis cxiitimamusfouendos,qui rci litterarix curam fufcipietcs, non
denoíirafolurametate, fedde pofterisetiambenémererinituntur.
CLiraigiturnobisexpoíitLim íit,noítri&Sacri Imperijfidclesdiledos, M.Georgium Braun, Óc M.Fran,
cifeum Hogenbergium,& non ñne mtiiro laborum txdio, &grauiíumptu, Cíuitares OrbisTerrarum, ac,
curatiflimé delinea tas, acaiia, qusad earum originem óclilíloriam fpedarent/umma diligentia coilegif.
fe.atque conílituiíle illas CiuHatum deJineátioncs, cum hiftoricaenarratione,adcommunem reilittera-
riíevtilitatem inpublicum edere, detectenautem ímiftrisaemulorumartibus,quifalcem in meíTemalie.
mminijcienteSjexaliorum labonbus,pnuatacommoda venarifoleant,nobisq•proindehumiliterfupplL
cat^mílt5vtpronoílra,in literamm Ihidia & Mufarum alumnos, atíedione, ipíisclcmenterfubuenire^e.
ía rea que a udo ri tatc noílra, nimiam illam xmulorum licentiam benigne coerceré dignaremur. Quibus
quidemprecibus gradóse admiifiSjpr.TÍcntiü vigorejfcienteranimoquebenédeliberatOj&C^fareaaudo-
ritatcnoílra feriodecernimus & ftatainius,quód nenio pidoriim,ca.,latorum,typographorum,bibliopo-
iarum & aliorum,qui vendendis, vel in^primendislibris, feu quacunq- alia ratione librariamnegotiatio-
nem exercent^mulisque opus illud imitaturis,pingendis,rculpendirúe,aut alio quouis modoexornandis,
atqueilluftrandis imaginibus & tabulis vfui vel auxiliocflfepoíTuntjmemoratam M.Gcorgij Braun, & M .
Francifci Hogenbergi), Ciuitatum OrbisTerrarumdefcriptionem,delineationibus,& hiftoricaenarra-
tioneilJuftratam,intra decennium ab editíonis abfolurxdie numerandum, coniundim vel diuifimipfis
inícijs autinuitis,nec typis,ncc feulptura, feu quocunque alio modo, autcharaderCjasmular^autimitari,
velaliundeallatum, intraSacri Romani Imperijfinesvenderé, ac diftraherepublicé, vel oceulté pofíit aut
debeat. Siquis autem prarfens edidum noítrum tranfgredi aut violare, memoratumqueopus recudere, &
infraudem aucborum fpargereconatusfuerit,eum non folüm huiufmodilibris, tanquam commiíris&
prxdidis M.Georgio Braun, FrancifcoHogenbergio, vel haeredibus,aut mandatum habentibus, auxilio
Magiítratuseiusloci, vbi depreheníl fuerint, vendicandispriuari, fed infuper etiam poenadecem Marca-
rumauripuri fifeonoílroImperiali,fraudis vindici, &partiisefaE exaequo foluenda&numerandamul-
¿lari volumus. Mandantes vniuerfis defingulisnoftris Se Sacri Romani Imperij fubditis& fidelibus dile-
dis, tam Eccleíiafticis,quám íxculanbus,cuiufcunqiieftatuSjgradus.ordinis& conditionis exftitcrint,prap-
fertim ver6ijs,quiin Magiftratu conftituti funt.acvel fuo, vel fuperiorumfuorumloco 6c nomine, Inris
& luftitiaeadminiítrationem exercent, nequéquam hocPriuilcginm, feuinterdidum noftrum impune
violare, fpernere ac negligere patiantur. Sed fi quos contumaces compercrint, praferipta poena plcái, &
quibufcunqueredéfieripoteft,modiscocrccricuret,quatcnus & ipfigrauiflima indignationem noftram.
cuitare voluerint. Id quod teftamurpraefentibuslittcris, manupropriafubferiptis, & Caefareifigillinoftri
impreífione munitis. Datum inCiuitatcnoftraImperialiRatifpona, dicvigeíimaquartameníis Augu-
ñ i , Anno Domini Millefimo Quingentefímo Scptuagcfimo fexto, Regnorum noítrorumRomanijdccL
moquarto. Hungarici decimotertio, Bohcmici vero vigcíimo odauo.

Maximilianus.

V. lo, Bap. VVcbcr Ad mandatum Sac.Csef,

Maicftatis proprium

Obcnburgcr,
IM P E RATO R I
C A E S A R I . R V D O L P H O
I L P- R A V G V S T CX
INVI C T I S S I MO-

ET REVEREN
DISS. I L L V S T R I S S I M I S ^
QVE SACRI R O M A N ! IMPERII
S E P T E M V I R I S. P R I N C I P I B V S . E L E C T O
RIB, D A N I E L I. M O G V N T I N A E . S A L E N T I N O , CO-
L O N I E N S 1 S. IACOBO. T R E V I B. E N S I S . ECCLESIAE. AR.
CHIEPISCOPIS. L V DO V I C O . COMI/TI. R H E N I. PALA.
TINO, AVGVSTO. S A X O N I AE. DVCI. I O A N N I. GEORG.
MARCHIONI. BRAND E BVRGENSI. RVDOLPHO.
B O H E M I AE. R E G I . O L E M E N T I S S I M I S.
GRATIOSISSI MISQ_VE. PRIN.
CIPIBVS.

GEORGIVS
BRAVNw ETVFR A m
CISCVS. HOGENBERGIVS.
DED. CONSECRANTQs,
A L E X A N D R I G R A P H E I
A SECRETIS AMPLISSIMAE
REIPVB. A N V E R P I A N AE I N O R-
BIS T E R R A R V M CIVITATES
C O L L O (VV I V M.

I N T E R L O Q j r F T O R E S
THAVMASTES, P A N O P T E S.

Tliauma- T q m rarameisnuncopulcerrimarerum
Subijcuurfames omlis ? mirandarepente
J^nde hac3 h&c 'vnde in terrisapparet mago ?
Ecqmdportmditfubilah&c mufatio?nam qm
Mortales hebetatvijm cdimms aura,
Profj?eéium(^omlü dudumqm crajpítuenti
Ertptty en penitusnoftrü abfierfarecefíit:
.Hmcmentem,cunUos(fa noumfluporoccupat artm.
Quidreferam ? anfallax octilosficiudit mago i
Non hercle: video 3dt£lu mirahile, claris
Luminíhm, nofiro atcjue alio fubfile iacentes
Suhiettas térras, medijs^ impojia^ terrü
Oppida, & hmdrtotasnobisfine nomine gentes:
R^nafafiíntJongenoftris qm díftta regnü:
Coütbmimpofitasarces,turres(^fíiperbas,
Cdicolum delubra Deum,foraplenatutnultHS,
Marmóreas^ domos,operofipalatia Regum
Magnorum, longarum amplifímaflratuvíarum^
Littoratfe. & celfos curuatofornicepontes,
Et portm,pié}ü naualia^dpta carinü.
Nec videor minm ante oculos h&c cerneré, cceli
lupiterafirigero quam cum(ubíimisabaxe
DeJ¡?icit, atque imis dejigit lumma terrü
Defapera¿^eé}ans,cum res,hominumc^labores
Reípicit, ^rerumcuram cum concipit omnem,
Eccemtem,^notas,notainr€gione/uelip(a
Momento, cunéiasBelgarumíjncem vrbeis
Cerno iquas ínter, feliciilluftriapar tu
Carole Gandamatuo ier máxime lata
Aloenia convicio : bené noto nomine Brugas,
JMercibm ¿j5 quondam externÍ5,opibmqüepotentes:
Bruxellam altricem Regum,fedemqüe njetupam:
Et
 COLLOQVIVM.
Et qmmflorentemftudijs > atque arte Minerua
Tr&fiantiy Amento dulces ante omniaMufa
Delegereftbu htc mirefj? tendida nuper
Regtfico luxuj^ia Andouerpa^uperbo
Luxuriansfaftu, infigni celebérrima cultu$
Nympha Europ&o longegratipma ccelo;
Et quA tantum alias inter caput extulit vrbes.
Quantum lentajolent inter viburna cuprefii:
Squalida nunc * omnipenitusgoliata decore%
En iacet9informi vultu, turpic^ ueterno
Obfita yjcijfa comas* referens njix virginis ora9
Indignülaceratamodü: hinc turbidusimis
Flexiuagusplacidum Scaldis caput occulit vndís.
A t licet ArumnisprAjentibus obruta magnü»
Imumerabilibufqúe malispejfundata tpené
Succumbat defeca: tamen quandoqueproceüis
InfantSy tenebrts, tempeftatibm atri*
Depulfistprocultf claro mox Solereduéio
Lumine, tempns ent3 res eñ certipma,fallet
Haudquaquam^urfmcum ceurediuiuarejurget,
Attoílenfqüe caput celfum (ub nubila condety
EtproieSlafolo nunc marcida[erta, decora |
Ceruici 'variata rofis reparata reponet.
A t mihi quis reliqua* vrbes, quas indique cerno
Htc iüicfparpM, nullo miht tempore vtjks,
(Nam nunquam externas abtjperegrinu* ad oras)
Expediet ? venit hucproperans 3 entorte Panoptes,
Hocpoterit: namque tSypafíim toto orbe vagatm,
Tlurima narrauit, quA oculis lujlrauit acutü.
Ergo opportuné nobis te, care Panopte,
Offers: dic age, f$ IOAC edijfere vera rogantu
ÜACfvrbs eñ qu&nam, celebres quA amplifima colles
JVLcenibm includensfeptem compleSlituraltts ?
Pan. JDicam equidem» ñequefufyenfum teamicetenebo:
HAC9 tibi quA oflendit Parió vimcfe columnas
Marmóre(urgentes^ templa ex Are columnis
Magnificofumptu[uggefia,palatia celfls
Diuorumtemplis certantiacelfa, Theatra
Ardua, Thermarumveftigiaprifca, ruinas
Murorum ingentes, veterum monumenta njirorum:
HAC eñ iüa potens rerum Romaincljta bellis,
Et quondam augujiis Mauortia clara Triumphis:
HAC regna imperioprept,populos<faJuba¿}os
Frmauitttotum uiéirixdominataper Orbem,
Thau. Quis vero ille amnis,gratis quifiexibm errat.
Culta rigans?Vzxitefi hicdittus quondam Albula^jbris:
CArttlem TybristtAlogratifamm. Illa,
Bcct, tñPrAcipitiFlortntiambilU Arm,
. . B
 COLLOQjnVMINOBBIS
JT?r qmter ingenijsfelix,JJ?eéIabHü alus
*Turrihm: h&c Sem celfafmt mcenia: Parm&
Armígerafunthu^r&díuitis ^uberegleba.
Parthenopen hacparte vides: hacparte capaci ]
Infigritsportufrondofis coüibm Ancón
Cernitur: hic celebris latis Ferraría campis )
Apparet, dites Ligurum> Infubrum^ potentum
Stnt rvbiy o¡uó<ve loco pofit^(iforte requiris,
Frtma vrbes: eñ,nónne vides ? hic alteraiat iüic
Altera, fed videogeminam quo luminis acrem
Intendas aciem: nónne hucfjurgentia ccelo
Hic vbiJetoUunt multa artepalatiaje&a
Regta?ceu medio inpelagomolimme magno [
Conjimffa acfabncatu manu^fundamma magni
Neptunni, immota locoperftantia, quamuis
ABfiuet, atqueimis vdas erucíet arenas
Sedtbm tratumpélagm? terraq^ maric^
iFrbs hmc eñ Venetüm, longos dominataper amos.
¡Htc DrepaniportmJuta htcftationePanormus:
Hic Mamertiniqm mtttit muñera Bacchi.
Eccct Tndentimktisinvallibmarcis
Hicjurgunt turres: montofa, atque altera magnos
Hic bijfex vnum & pagos das cerneré clare
Heluetia, Mernümfirmatosfcedere certo.
Dulcibm hicfiudijs, & mire dedita Mufis
Argentina facris:iüic,Augufla,per Orbem
Cogntta terrarum, celeberrima3nomine veré
P-eq, augufla, Lycogaudens.pulcherrimajatis
Jblcenibusjngenijs operofa addiéía MineruA
Acnbm inprimiSy hac Noriberga vetujiü
Sedibus3enMaeñ>diues VVormatia campü
FertilibuSyProcerum celebris conuentibus: illi
Qua vicinaiacet, laudata eH^Spira5 liquores
Dulcía nectareos qmfundit vina, pentu
Sacrofanéiarumlegum. Thau. Q m deindePanopte
Victm ha vrbes ,praclaris mcembus amba,
Ambaiüa eximia ? Pan. Rogitas? harumaltera^Rheni
Quapofim adripas^eñ dicta Maguntia: magnam
Idanc¡iatuit molem quondam Germania viéírix:
JVLanJura hacpojuit Drufl monumentafubaéíi-
T h a u. Ergo hac, quamperhibentpopulif^ orbify dediffe
Infanda arte typos arguto ex arte,perenne
Diuinumq^ oprnánuentum admirabile^vifum
Haud vnquam? Pan. Illa ipfi: aternúm cmplurima debct
Pojierttas olim tantopro muñere. Thau. dicnunc
Altera qua? Pan. dicam: rápido eñ Francfordia Mcem %
Nobilis,exceIlens claris virtutibm: illa
Regalesgeneroje tibi dat Cafar honores»
Sceptra^
 TERRARVM CIVITATEs.
Sceptrat^ promittttsfacn Imperij^ ttaram.
T h a u . ^ / nobis nondum efi confyeéia Colonial cernes.
Hucpaullum dejle&e oculosxelekrrima longe
H&c Agnppim ducens de nomine nomen)
E i l : hancfelicem dicunt, mentoc^ beata
Dicier tüa poteñ^ft velrei^
Moeniaofíturresrfxcellentes^domorum
StruBuraSyCceloJurgenttateSla Deorum,
ReUiquiasJDiuüm, cjuibm eñ dotntzi'Mborms
Si 'vel donafmu Rhenm pater ampia patentt
Qmfundit, opereautferuentíaftratwviarum,
H&cjint magna Ucet: tamen eftfelicior illo
Nomines quodtamfeliciReípubltcaduffu
Tanta eat}$placidapopulus quodpacefruatur
Félixyante aliasfelix Vrbs '.Jcílícetjftis
Temporibus duris, quódjemina dtra malorum
Innumerabilium3qmdmille incommoda rerum,
üeplorandarumfat nunquam > haudjenfent: tpja
Liuida Fortum quodnon expertafurentis
Tela: neCyVt plures ali&yquasf&uafatigans
Exercet Nemefis, duros eñ pajfa labores:
Confdijs modératepijs^irtutefitprema.
Arte ^\znún\,Jupremi AnttflttisMt't
Illim Heroüy claro de[anguine creti
IJenburgorum Comitum: Gropperefalubri
Confilio quiprmm ades: te dofta Minerua
Erudijt, tibifacrojanéía njolumina Legum
No ¡fe dedtt, Sophu io cundos iréper loortos.
Fi&c eadem3 aufytcijs magni moderata Senatm,
Alma eviget : cuim pars eñ non Ínfima 3 multo
Eximtusfplendore vigil Liskirchius, &quü
Legibm üpopulum iuflis conjultm habenis
luflitm regit > t ¿ prudens nunc temperat vrbem
Confuí: i s ^ Mufu mire complexm^ arteüy
Etfomty&colit ingenuas: queis dulcía cordi
Carmina, laurigero qui Pío cebo digna locutiy
Hosgenerofm ality diurno neélarepafcit.
Nec minm hm decies olim molitm habenas
E ñ Sudermannus magna cum laudeyprobata
Et pietategrauisyCanac^ Atate uerendusy
TrAclarusgenitor tuuSy O Henrice, repofia
Cui Ucet mdogredi doéiipenetralia Phcebi,
Magnarum^graues rérum cognofcere caujfas
Cui datury Hanfiacü qui bene confulit acn
Vrbibus ingenioy dum resfub peÜore verfat
Syndicus ambiguas yfacundo^ explicat ore.
Nunc 'vero hmc alias 'vt concedamus ad urbes
Vr&cipuas quafdam?tu luminepercipeporro
 C O I L O Q V I V M IM ORBIS
Qup di^ti4mtntendam,noBÍnc9 m9cerms> apricis

Mon Uqmdasfantespaffim perprat^perarua

jóportfero manantes murm^
JígmtnaNympharum witreis merfurenaítantum
Cúrporai perpetuo hAcdtcá^^mdmtia 'Whmpe,
JÍFpice: Aqmfgranum^ñ: hic Coróle MjO^olmm
'Confítcitur ter Aíagne tuum: hicdiademata prima
M^agnammaccipiuntygenmaíto afa^mneDmúm*
induperatores.acriqm¡ulpburefumant
¥¡m loca ifuntc^lidts Therm&defontihus ort&:
jEgra fdluttferoréparantes corpora ThermA
Flummewíffalue^waríjsexercitamorbis*
M e r e i h m ^¡ludÁjsMc¡jilendida Lipfia: clarahk
yVittenberga iacet safios Erfurdiamuros*
ÍVandalkos &fape truces expertafurores
Hamburgum, ^ celfisturres9arc€S(^JuperhA
Lubecaofientat: ter maximaPragapotentum
•Nec mmus oflentat monumenta in/lgnia Regnmz
Et ruaftasmóles, longi ^címmrnimtpontis.
itáagnaVtennayJuahice
Nejciaymiratur, ammoja^dejpicithoftem.
H&c Fhoé¡ma Khodo$:fmth&ctua moenia Buda.
Illa, illa:eñ- Magni de nomine Conftantini
Dtffa, optbus Re£umpulcreexormta9potent¿
Imperto, famacfeingenSimagmamula Roma.
Forrohanc ycuifixis oculisfiupéfaffimirihAres*
Prbemsuallorum late quam ctrculus ingens
Jimbitymirarts ? ea qmfit deinde requiris.
Cerenrepjramidumqmdat¡peótacula» qm<j¿
'Clara (epulcrorumpr&betmiractilaRegumi
Eft Memphis ijkuiiujfa imperioja Tjranni
:Quatupr h& dtdicerepati^iugadurafubire
Heu mijtnz.h&c Soljm&finffdfunt moenia ifoede
Jltnuncraptamanenticaníbmdatapmdacrmntis*
Qmfit cau(a rogos ? agkansdifcordiafratres*
^uos^óluit diciíp¡efao de nomine Chri/ipfs,
Mocfacit i mproprios en/es in difiera vertant
Heufuay neccapítifiudeantauerterepeftem
P^íanimes: nimia vanA cupidine capt i
Nuncagey precipuasfcecundisdiues Iheru*
Quas habeatterrisy qua¿ Gallmferfilisvrhes»
Acctpe. Quam cernes magnis, enaípice, muris*
EByJua qm iaéíat coceofaturata ruienti
Serkafilay olimpopulis» Granata, beatis
Laudata: h&c eñ Mercuriofundata,potcm^
mi^alis; hic, totifelixmtipmamHndo
 TERRARVM CIVITATES.

Vlyxboma iacet: nobü qm dttia mittit

Muñeras qm dat diues Arahs, qm decolor Indm,
Qmcfenouo qmruntur opes dudum orhe reperto,
Hanc Burgum dtcunt: h&c eít, qm Barcino ponto
Adtacet oflrtferoimedijs h&c qmfita terris
Ofientat fefispopulidtxere Toletum
Indigem: magno terfelix Prafule. T h a u. fedqm
H&c? Pan. eft> altiloqimm Vatem qm clara Camcsnis
'Duícihm Aufiniumpeperitgeneroja. vetuftis
Mmtbm hicjpeffandaiacet Memaufm aperte:
Illa quaterfenis ^icis qm pr&fmt olim
Imperiofa:potensiUaecce Tholofa, T\\zw.fedhAcqu&
Fluminis hasrapidtrtpatqmJJ?lendida cultis
Aedthmiliufirat?Pan. iocundo eftmmere Diuum
Lugdumm omnigenum3 longe celeberrimaiat ílla^ít
Vrhihm Europa populoja Lutetia^certans
Ctrcuitu magno> late complexa rotundo
Orbe[uo plani quamplunma iugera campi.
A t nunc(atfmrít, 'vaftum ofiendtjjeper orbem,
Vr&cipue infignes turrttümoembm VrbeSy
Hoc Europao p o fitas alwqutfub axe:
Namque egOy dtftincloficunStas ordinepergam
Enumerareyfrequens vafia aut quas Africa monfris
Terra habet>aut Indiproculhincfub Solé repofti
Occiduo*f muí & nafcenú: Afwvepotentis
Innúmeras, cundas ^ quas Sollumine luflrat:
Antedeues átomos tenm quos corpore clarus
Vhcebm, vbi radiospatuU per apertafenejira
Inferity mter(emotu mifcere videmm
Trdia perpetuo* enumeram* referamq^ canendo:
Omnia nec 'valeam numerü includere noftris
ISlommaipr&cipitans & Solcadit-^ ipfa domorum,
Af[)ice3Jumma micant tantumfaftigia: quare
Moxabeoihanc 'vnamfdeftgnauero ydignam
Quam videasibac eñ cundtarum máxima longe
Infula* c&ruleispelagt qm tunditur vndü:
Aun^argenti^ferax.toto orbe Britanni
T>imJiJoanc habitant: longe pulcerrima regni
Totim h&c Vrbs eB*Londinum nomine dicunt:
Regia*magna*potens* multos regnatuper amos.
Cecropijs olim*Latíjf^ habitata Camcenis:
Fuñera Roffenfsmagnhdoéíiaípera Morí*
Heu indignat&*mntorumfata virorum.
Forro autem*plures aliasjotumq^per orbem*
Vndique velffarjks immenfis tra&ibm ^rbes*
Sicognojfe cupü'funt*quiraraarte periti*
Virtuteinjignes clara*quos máxima Fallas
Erudijtje oculis*^ menteper omnia ducent:
Hos
 C; Ó I L O (VV I V M IN O R B IS

Uos admnge tthtfictos 3 aderunt^ <volentes*

mtnáfm Thzu.QMpmorhtPihr.eJíalter honm HogenhergusMt alte*
Boge¿kr~ T}iau> EítneNomUanus ? Pan. IheñMslupmr&qum
ü fc*- Pro mmftsscunfias vrks cognofiere, térras n.
Menrifyoculü dedit, m qmcmme repoftas
•Parte orbis, quocunque aliofuh Solé tacentes,
fíü quoque^iPhceho Mufis dilettm amcenü
wtim accedet,Jj>e£íataOrtelim arte
tExmim, deerit nthil: dt ttb't cunBawelrvno
iuumine, lufiranthtoto orbe errare licehit*
i EiVSDEM FRONTISPICII
\ EXPLIC ATIO.

Thaumaftes.

T Erum age dic>h&c eB qm pr&ftantipma moles*

^ Ardua3natarecens operó fot marmore^ccelo
IDuBum opus augufium,cvinffÍ5 rñemorahilefeclü:
Cuihina ajfurgunt[olido ex adamante columm,
TerpetmytmmaneS) adfnirandaarte coltimn&y
Regtfico exfiruéÍÁfumptu ? qm Dina fquidi/li,
Qmdfihitfare, <volunt fndmque hicfulgentibm armUé
Jndutm.galea, clypeocfe infignü, & hajla.
Enfíat mole(uagrauis, impertérritas: altery
Hutc Itcety dt nudm reieéia ruefte, minetur ?
Pr&terea,quidid eñyfammü crepttantibm hk quoÁ
Ingentem (yluam ramisfrondentthus ignes
Pa feere confficio ? mirari> aecurrere nudos
Mortales ? hic ejfofiü habitare latebris»
Stramineafcj^ capis tllic componere? Pa n. Dicam.
Principiogenus humanum3dtfcriminis omnis
\jitque vjks expers, interJj?el&aferartim>
Quadrupedum^ domos3horrentialufira3 trahebat
Vttam infelicem inflluü,Jlne legihm eullis
Morefera, ^vtclumq^ dabant immitia coma»
GlandiferA quercus >JJ?inis rubm afj?er: herbá
Fábulapr&hehant > cuijis radicibui: acrem
Stinguebant^fltimfontes3 riuiq^jluentes.
Mortales inter nudos ¿ípheleia, decora
Non^uüo cultUyfmplexatt nudaqüe & ipja
Vwfabaturinops, cunélarumq^tndtgareruml
jitqueadeo, dumfortefedent, dulcia lenti
Octa agunt^fecuriper moüia ludunt
Craminafub dto: dum magnafurentibus Aufírh
Exercetjiluas tempe fias 9 túrbida torquens
ISlubtla, fj5 arhorei <vaflo cum pondere rami
Incumbunt ramisyVentiq^frequentibus 'vrgent
¿Motibm interfe ramos magno tmpete9 ab omni
Portel Utent validis qm abflmf&fermdatrmcis,
 TlEUkARVM C I V I T A t E S.
Cürticibufqúe intmflammarum(¿mina > crehró
^Trita micant ifrondes hmc nutrimentn miniftrani
AnduU: mox at3 toncéptü <virthm tgnis
A e f i m t ^ <ventisincrehre{centihmyatrai
Fumorum nubes inter, Volcanm hahems
Immifiisypopulatur ouans denfi omntafilm
Kobora: iocundo flirpesIpoliantur honor e.
• Hac rarafyetie perterrita peatora mtrk
Vjque modisiferuensferrét qmdflamma^quidignis
Fumifertgnaruportentoficfecalores:
Dijfugmnt,furor at poftquam njiolenúor tgnis
Tauüatim cept >fiammAqüe, afiufqúe quieranti
Audaces ipropiufqúe accederé tentant
Igmbm: hi, qm, quantaferant mortalíhm &gris
Commodaypercipiunt: hinc mox aduoluere certant |
Roboracrudafocis'.trabíbufqúefubinde fouere
Arborets, primas aterna pafcereflammas
Materia ¡latuunty omne (eruare per mum.
Ergo, altum atque alium* tncitis¡edmittbm, ipfi
Hucfmulinmtant: huc omm ex partefcquentes
Conueniunt: mtreteptda dulcedtne captt
Flammarum, tnterfe Uttfocia agmina iungunt.
Hmcy'vbí communts tam confuetudmts 'vfm
Flurimm accept,titubantesfingereImguaSy
Et formare(ua* , f l 'vera eñfama, Icquelas
Cceperunt aprima atque exordiafumere: tándem
Vox inuenit iter, meditataque 'verbafequuta
Tauüatim, ccepttq^ frequens crebrefcerefermo.
Quare, homim ere£los,$e£íantes &thera vultm^
Cum dederit Natura parenSifuhlimiaq^ ora:
Vt longe pr&flet cunéiis animalibm: ipfos
Mortales miferos haudquaquampajja iacere /
Sordibm in foedis,anguíiam & degerc vitam:
Mis cognoffe dedit, quos ipfa creaffct in vfm
Vngutbm armatafcfe manusydtgttofy micant es»
Membrorumq^ ágiles nodosjar tuf^deccros,
H^c ergo experti ccelejiia munera,tentant
Explorare nouas artes :parsfrondefaligna
Teclaparant: altj mox apta cauare latebris»
Exefilatere in montis,loca,figit htrundo
Gárrula ceu nidos tignis, imitatus at alter
Has3c cenofimul^ 'viridanti mimine, rarum
Texit opus. mentí fed vbiprudentia maior
Succe^it, prolongo njfuyfuffenderefurcis
Vopuíeisfuá tignafludent, vdaj^parata
Argilia, lentis^ cratibus intertextis,
Ducttur arbuteis paries: ramalibus mde
Autfagi, tiltaveleuis, velarmdmeglauca
 COLLOQJVIVM IN O BBIS

Integttur,feruenti vmhra vt defendat ab&flu

Corporamonimhresy hyemisnonfrigorakdant*
Interea, hts rudtbm mortaliape£iora curis
Dumfefi exercentfíudijfyfrequentíhm iüis
IntenMínutgiUnt:dimjuhluminisorM
Se prodttfilers Indujiria.paupere teBo
H&c, larthafifearttis nata olinh paruula quamuis
Ejfet^ incumsrecuhanscompoflaiaceret,
Somno vnquam paruos vixdeclinahat ocelios.
Mox>vUcumpHeris cwpit coüudere, miré
Jpja agílis, mantbmparuüy dtgttif^ teneüü,
IPlnrma velmadido e Umowelvimine lento
Fmgehaty nunch&ctraBms>nunctüa retraéíans.
Ahpoftquamjenjim ¡teneris crejcentthus annis,
Soütcttum ignaua cceperunt tcedía 'vitét:
Pauperíemduramfugiens9 errareper orbem,
Denfis tnjylms.foltjí^ tnmontibm mum
Deberé conflttiét: ocults perquirereacutis
Stngula^Jarutarti mirarhmente capad
Verfareabfirujas res, ^ue¡ligareprofundas
Et rerumcaujfa*^ quaNatw
Alma parens, magna ingenio, admiranda dedijjet.
tándem edoéiaprobé,JortümiJerata maligna
Humamyinfmuans hommumfimentibm njltro^
Ipfa experta,fitas dudumquasrepperit artes
Edocet,mgeníj &pauüattmexercet acumen:
Ignarafq^ manus operum, infuetafcylaborum»
Rebm imudiiüyprmum^ nafientibm aptztt.
Scilicety hinc njfiipedetentim exercita longo
Peéiora: dein^remmperquamftu^
Inqüe dies rebmmagis dbleéiatarepertü.
Ingenio mgenmm,pmclarüartibm arteü
Exfuperanty mi quidquammtentatum^relinquunt.
Sicgenm humanum3rudequondam, obtufaq^gejlans
Peóíora ( ceufera depofitaferitate )per arteis,
Ingenu¿ts>vJujongaaffuetudine^w
Formatumcfó aliam <vitam,morep^ decoros
Accepityproculabieclis agreftibus.alte
S&pim infitaficfiljo cuneónjeJécurwe
Arboris altenus trunco,jjluefínaforba
Expiere agre¡iesammos,mitefcerefuccos
ConJJ?icimm crudos, acres quie^ ante fuere.
A t non tunta quidem quondam mortalibm ipfis
Sufficere h&c potmt 'velfola indufna.namque
Et clam h& dim,celfo de culmine Olympi
Delapfi. in terrü, diuino numineplem,
Adonflrauere viam.Thzu .fedqm?nam{^,aípice3tantum
Confpmo hicfjnam9referat qm virgimstflma
'~ Aut
QUAprecor eñ, htc c¡m[uhlimi infede loeata
Suhlimis(edety egregio exornata decore ?
Ltheüain dextrafahrilis cernitur :aureus
Circinm in Ima, nonfallax norma videtur.
Pan. H&c illa eft celehris, longepulcerrtma Nympha,
Illa¿lia Id&a magmgratísima Maíri:
lllim eximtjs decorat cjm témpora[ertis
Turritu. h&c illa eft^docuit qtu poneré primum
Fundamenta operum magnommscalcü ^ ^Jum
Coéíiliumcfe dedttlaterum: quibm arttbm altis
Montíhus aut marmor,puteis autfaxa trahantur,
Ordtmbufygraues docutt diífyonere certü
StruÜuras rerumfiilgentesAre columnas:
'Tecíafy yjuhltmt turres educere ccelo
AeriaSy tignü coniungere tigna, vel ipja
Rohora^fraxineaf^trabes aptareíipenni.
Vr&terea^quatautfaciesjpeélaredomorum
Deheat adcocltparteis: cjuaparte loeanda
Atria^ejlíbulum,[¿creta cubilía>xy¡ii,
•Balnea, trtelinia, & magnorum altana Diuúm,
Et quid non ? demum, latis qmbm oppida terrü
Tonenda, aut 'vrbes quibus m regiombm aptis*
Mórbida ne maléfyirantis contagia Udant
Aeris, continuo ríefmt obnoxia ventis
Cor porapeftiferis.fmulaera ^ftupendü
Artíbm>HeroumsJj?irantiaJ¡gna, colojfos
Fingere marmoreos,adftderaduceremoles.
ArduaPyramidum, 'varijscfepalatiaRegum
Fiélurisp 'varijs ornare coloribm &des.
Ducere aquas longoper marmora candida du£lu
Fontibm: éprimis, metiri iugeragnoma,
Cun&a manu do£la regere^t Ratione magifira,
Norma velareófo, 'velne quid aberret amufü.
Hmc, magna mentó donis quodtalibm ornet
Vndique diumisgremium Telluris apertum,
Orbis Terrarum decm immortule,perenne,
Cun ¿larum* ementa eñ ea dicier ornamentum.
^\\z\\>Admiradacanis:propriuat quodnomen? P a n ^ / edam
Non opm:h&e tantumPqm dixi,Jedulm ipfe
InJjpice^omenhabes.Thm, capio.quishie alter aenis
Qmjquamis horret,clypeoq^9 hafiac^ tremendm ?
Van.Cmuisnotabeneh&c Dmaeíl Tritonia Valla*,
¡Bellipotens: quondamprimas h&c condidit arceis,
Sur gentes moles, ^ propugnacula bello
Tutarxx^.quis Ule alter? Pzn.primo eft quiprimus inorbe
Obfeelm infandum ,fraterm e&dis iniqu&9
Sanguinis^fufifugiensvltriciamagni
D Aram
 C O L L O QV I V M.
Jrma Iouü> triftes^ minas, dextra^potentu
Fulmina, telluripreffofignauit aratro >
Etpñmam cinxitturntis mocnthm'vrhem,
Thau, ^ cmfublatü adcoslum molthm altum
Magntficé eretta h&c moles infinhitur mgens*
infigms tkulis, infignibm argumeníü?
Vzn.M: Europmmlato qmtemperatorhem
Imperio,m term & qm datiurafecundis
Jíujjiicijsfeltx, magno Max Aemiliano
induperatort* ctngmtcui témpora lauri
Vtttrkes. hü quijunt deftirpe cread
M.agnomm Heroum>ciarü natalthm orti,
Quos penes eñ(ummam rerum> imperij^ referrn
Heroaadrvtrtutegrauem. queü,primapotefia4
Defignarejmmerü cuim operopirecumhat
iAagnarum rermn moles^quifieptray coróname^
JnmElmgerat^magnimolmma ^Turca
Contúndate valtdü armü arma impíafrangat,
Thau. Quis pofutt precor hoc opm immortale? quisauffor?
pan. Ht¡unhante memoram nomma quorum?
Quos repetam mérito digni: prétclarm uterque
ArteNoueüanmMnm Hogebergm. Thau. atifiis
Hac quis tam umüfimulachra colorihm apté
Depinxitppulcrecfe fiyloilluftrauit acuto ?
Quis ruelmaginwm ktum hunc affauit honorem f
Pan .Quis rogttas? eñ,qm Craio> Latto£ cothurm
Ft^ms infígnis,per amoena evireta9perhortos
Aonidum mgredituradulces ante omnia M u f i
Cuicordhcttharam^dedttcuiPhcehmehum
Thau. ErgOyquMnobiSiJerisqüempotibm, ifti
frantarumauBoresrerumwolmreFanopte
Confultum bene, hunc tantum impertiré laíoreml
Et noshis cumulare bonis>ingentibm>amplis,
Ferpetuis) vUomorituristemporenunquam,
Fr&mia digna ferentmeritispro taübus. altm
Júpiter his dabit* &ternum w perficula currant
Qmnta, & objeurofubducat nomina leto*
Atnos, Fofleritascfefimulnjentura, vicipm
Carmina perpetuo, toto refinantiaedo;
Dicemm Uti,tanto &pro muñere lar gis
Laudíbus in terrü méritos tribuemus honores.

ALEXANDER GRAFEEFS
CANEBAT* ~ ^
GEORGIVS
BRAVN AGRIPPINENSIS
BENE VOLIS L ECTORIB VS
S. D.

V A N D O Q y i D E M c e l e b r i u m Vrbium Oppidomiííque1
topographicse defcriptiones, accuratifsimé delineatíe prrfentí
hoc opere vobis proponantur ob oculoSjSpedatores, Ledoresq;
beneiioli;non ita alienum ab inftituto noftro fore putaiii^cle pri-
misVrbium initijs, progreflu & incremento pauculaquídam
príefari: vt primis earuprincipijs &caiiíis probé perfpedisac co-
gnitisjearundem inftitutü, vius,ac finis penitius intelligatur.M»
Vitruuius li. de Archited:.2. humansE focietatis initiú mira qua -
dam induftria explicans, cauiamjqu^e hominesinvnum coegit,
coctustjjfociauitjhisverbisenarrat: HomineSjinquitjVeteri 1110-
rejVtferxin fyluisSc fpeíuncis6cnemonbusnaicebantur5ciboq;agreñi veiccdo vitam exi- Confbclu
eebantrintereaquodam inlocoabtempeftatibus &ventisdenfecrcbritatibusarboresas;ita- tthumam
t x , & ínter le terentes ramos, ignecxcitauerunt, exea riamma vehcmenti perternt^qui cir- ^
ca eum locum fucruntjiiint fugati, poílea re quieta, propius accedenies5ciim animaduertif-
fent commoditatemmagnam ciTecorporibus?ad ignisteporem ligna adijcientes^&eu con-
leruantes5alios adducebanr,^ nutu móftrantes, oíkndebantj cuas haberent ex eo vtilitates,
IneohominiimcOngreiru3cumprofundcbantLiraliterfpintu voces, quotidianaconfuetu-
diñe vocabula, vt obtigerant, conftituerunt: deinde íignificando res ííepiusjin vfu ex euentu
farifortuitocoeperunt, &itafermonesinterfeprocreauerunt. PaulóaliterCicerOjCiuüh
human^eq; focietatis conuentum,originem habere,litterarum monumentis tradidit: quera
FrancifcusSenenfisPatritius^Iib.i.deRegni&:Regisinititutionejimitarividetur. Quince
cafu,^;fortuito hominesconueniíTefcribitjfeddiuinam mentcm fapientiamipfispranliiiil
fe^vt focietates5co£tufq; inftituerent.Quge quidem meíis diuina,cum caetera animantb abic-
ciííetad paftum^folum hominemcrexitjadcoeliq^quaíiveridomicilij cdniped:um3excita-
uit.Tum fpeciem orisita formauit, vtineapenitus recoditos mores effingeret, quando hila-
ritatem animivultu oftendimusjmceroreenimjtriftitiam, formidinemjiramjfuroremjtran
quillitatemq;, frousjoculi^ fupercilia indicant. Hac mente diuinajprincipió rerum huma-
narum acutiores ingenio viri, qui inter vagos illos atque agreiles homines verfabantur, ani-
maduerteruntjhominem aliena opc indigere,cúm neminé fibi ipfi fatis eíTe cernerent.Pro-
inde arbitrad funtjillum períocietatemíuigeneriscommodiusdegerepoffe^facilmscoa
fequiomnia5qu3eper naturam ei deeíTevidebantur. Et idcircoá fylueftrivágaqj folitudine,
i n multitudinisco£tiim3humanamq; focietatem illum deducendum eííe duxcrút, Quo qui-
dem fad:o5quamprimum coniundi inter fe homincs,íermonem ex afsiduacofuetudine llaJ
tuerunt5qu6conceptummentisexprimerentj&confiliacommunicarent. Plato autemfn
Protagorajaliudab his diuerfum ciuilis confuetudinis principium rcfert, quod quideir^quia
fabuliseftmultoquám veritatipropinquius, referre nóplacet. lam vero hominumccetuíi-
ue ignis vtilitate fociato, fiue natura Ss:ratione duce inftitutOjquod fanéá ratione non muIJ
tum abhorrere videtu r, vt primas hominú focietates ab his principijs vtilitatis caufa profe-
sas exiftimemuSjCredamusq; hominé natura focialéanimaljlongémagis quámapes^formi-
cse^gruesj^ eiufmodi genera, quse gregatim alunturjgrcgatimqj íe tuentur, in vnum coetum
veniffe^vt quifqj promeret, quod alteri opus eífetjacciperetqj aliunde quodipfe prseftare non
poíTet.IgiturjVt dixi, communi hominu m focietate conflata,cumq; in ea fermonis auxilio fs
mutuo inteliigere,fenfiimanimiexprimere,tum manibus&:articulis,quam vellentrem,fa-
ciliterfcpoíTetraótare viderentjcoeperuntin eocoetualijfpelúcasfoderefub montibus,non
nulli hirundinum nidos, 6¿ ^dificationes ear um imitantes ^ de luto &virgultis faceré loca;
D z cjua:
 r R AE F A T 1 O.
qu^fubirenttea^
porro effent homines imitabili d o d l i ^ natura, quotidie inuen
oftendebantiEdificiorumefFeausAitacxcrcentesingeniacertation^
iudiciisefficiebantur5plurimum4uefurcisereaisAvirgultisinte
* runt-Aiiiluteasdebasarefaciente^ftriiebantparietes, materia eosiugumentatcs^itandoq;
^f%mbres¿a'ftus3tegebanta
^ teda non poterant hirnbresruftinere5faftigiafacientes5 lutoinduao5proclinatis tcdis,ftil-
licidiadeducebant.VndeArchitediir^rudimentafunt nata, qua^ab ijs mitijsprofeda funt
quarneceísitas humano generioftendit. QiiemadmodumjDaniele Bárbaro tefte5legiturin
hiseff^quxnupcTinucnt^runtinfuli^vbicafearboribusinn
tx ftramentis)&: luto contedle ccrnütur,ea tamcn ratione^vt magnitudinc, pulchritudine,
&commoditate perfonarumdignitatiplurirnum tribuatunH^ca Chriftianis^vt natura tu-
litjita inuenta, fcdpoftquam frequcntia celebran ea loca coeperunt, politioribus lignis, ele-
gantioribusformis ornaraconfpiciuntur.Exleuibusporro^bfcuris^exilibus ^dificiorum
principijVrefcete nimirúin vnaaiiquacafa^exfoemina &viro,filiorum & ncpotum m u l -
titudinc,qua^ codera tedocontineri nonpoterat,niodiciscx materia domibus, vt autoreil
Halicarnaffeus^icatimjdifcretif^domid^ Eaqucoccaiione, villas &
pagospaulatimconftruere5&íocietatemexp!uribusdomibus conititucreneceírefuit: vnde
Francifcus Senenris^in iuis de Repub.libris?oppidoru&:vrbium initium deducit.Cum enim
fenfimcernerenthomines5quant^vtilitatiseííet humana iocictasjquamque^^^^^^
fimukomplures, quám finguli compararent (quóenim maior & frequentiormultitudo
cit5eó vberior in ea eft copia eorum omnium, quibus vita indigeat5quando nafcentibus ho-
jninibus inopia data eft comes) tutiusque ab incurfu ferarum degerent coadunatis tugurijs,
pagospagisadiungcrej&familiasfamilijsadijcerecoeperunt, & de communivtilitate cogi-
tare. Hincfeminanura ciuitatumeftortum, in quibuspopulariter habitarent. Hinc muni-
irienta5tutionsvit^ gratia5inuentafunt.Namlocis arditis fcííam ducere, & vallo circunda-
rejnondubitauerunt^fic vrbes & oppida inchoauerunt. Quocirca Varro ait;Vrbem dici,
quod aratropr^finitar&Pomponius lureconíultus peregregius, Vrbem didam aíTeritjquod
vrbarearatro definiré fit: Vrbum, optimum vetuftifsimornm verborum indagatorem pi ^
tereadixifleait?curuaturamaratriappellari5quodin vrbecondendaadliiberetur. Oppidum
etiam dici Varro teüis eft, quód munitur opis cau&: Sic etiam m oenia, quód vrbem muni-
;ant,appellatafunt56¿Murus á munitionedidus eft.Quibus ex rebus conftat,primam ratio-
nem eorum,quiciuilemfocietatem inftituerütjfuiftc.vttutédegerent^ávi atque Ímpetu
munirentur. Tranquillitas namque vitse dux ilíis extitit,ad innumerabilescommoditates
ocogitandas.Quisporróvrbcmprimuscondiderit,variéámu
pen ftatuút5vt Plinius,qui eam extruxit,qu^ poftea ^^óToX<í,id eft,ars,dida eft Athenienfibus,
prius erat Cecropia.Strabo,Argospnu^ áPhoroneo dicit conditos, quodHomerusPelafgi.
connominat.AEgyptij omnium antiquitatum gloriaraementitisannalibusadfetrahunt,
4«IÍ?y5 6cDiofpolim5qu^luntThebae,temporeoranesante^ VemmEnochia5vt
lorephus vocatjomnium eft vetuftirsiraa,quam Cain,cüra exagitaretur furijs caefi fratris,nec
Arciumlrh vllusfibilocus tutus fatisvideretur,condidit,muri%cinxit,&terrainos agro poto^ Confi-
uentrix* militer&Pallas Ardura inuentrix , raultorura ícriptoruraaudoritate conílituitur, quam
Bellonara plerique nominárun^ 3.de
Nat.Deorura,conftituatur5 vel quia haftara vibrare c o n í u e u e r i ^ ^
furo re ira raittendobellantibus,^ quód rainiraé fit raiti^^
vrbis,5c ante hoc columna erat pofita,vnde haftaraiititur?fignum belliinferendi.Quin eti-
am huicArciurainuentrici,tria quedara fignapeculiariterattribuebantur:nodua,draco,&
populus. Quare Demofthenes,Athcnienfis,rurarausille Imperator(afferéteFrancifco Se-
nenfi,Iib.9.deReg.5¿Regniadrainiftratione)cúra inexilium proficifceretur,Arcera Athc-
narura furpexit,&altiore vocedixifle fertur: O Pallas,vrbium ciiftos>cur tribus truculétifsi-
raisbelluisdeledaris^oóliua^raconej&populofCüpienspopulileukaterapr^^^
r¿<2Íiíbus quidera fignis,qualis Princeps effcdebeat, fagax declarauit vetuftas,vt vigil, pru-
densque fit,&popuIum fautorem habeat.Nodua quidem.vt cerniraus,vigilantifs¡ma eft,6¿
nodu
 P R AE F A T I O.
no&u femper excubat»Draco antem peracrioculorum acicjOmniacirairnfpicirjvigilatque,
quodetiameiusnomenindicat5^pK8ívenim eft cerneré,&acutéintucri. Idcircoadodifsima
vetuftate5xdium facrarum, adytoriim3temp]orum, theraurorumcpecuftodia, draconiaf-
íígnatur. Sedrudetkiríconcinnc,quemadmodu&xdium,oppidom5vrbiumq;principium
fuit. Nequeenim initiomuriscindsej vallo &propugnaciilísex viuo raxocommnnitsefue-
runt/ed^t HalicarnalTeus perhibet, aggeribus tantum, arborumq; tmncis, cafaraliquotleiii
materia5velariindine5vel ílramento excitarse, quibus homines habitabant, circundabantur.
NecGalli olim5&multo minus GermanijVt HubertusLeodius alícrit, qui non oppida,fed
vicosinhabitabant,lapide6¿esementoíuasciuitates cingebát:íed trabes dired^perpetnsejin
longitudinem paribus interuallis diftantes inter fe binos pedes in íblo collocabantur, reuin-
ciebantur extroríus5 & multo aggere veítiebantur: ea autem qux diximus interualla,grandi-
busin frontefaxis effarciebantur, Hís collocatis&coagmentatís,alius infuperordo adijeie-
batur 5 vt idem illud interuallum feruaretur5 ñeque inter íe contingerent trabes, fed paribus
intermiflfe ípacijs, fingulse fingulis faxis interie^is, arde continerentur, fie deinde omne o-
puscontexebatur5dum iuftaaltitudo muriexpleretur, Qui quidem muriin hunc modum
compofiti, etíi ea tempeftate deformes non erant, & ad vtilitatemjdefenfionemque vrbiuni
fummam haberentopportunitate, quod Se abincendiolapis, &abariete materiadefende-
ret, cpix perpetuis trabibus pedes quadrigenos plerumque introrfus reuin^neque perrum-
pi^neque diltrahipoíTer, qion tamen perpetuó durabiliserat,pluuia etenim 6¿vetuftate cor-
rumpebatur, fk temporis tradu,cariofafsepé concidebat. Idcirco necefsitate hominúindu-
ftriam excitante,quxiniam conftituta ciuili focietate, multorum coníilijs adiuta, vires&c
incrementa gradatim fumpíit, de á quo ferarum 6¿ fceleftorum hominum iniurijs commo-
dius fe tuerentur, íaxa faxis coniungere, lateritios muros ex lapide & materia cópoíitos con-
ftrueredidicerunuQiios prioribus multofirmiores fuiíTe, exeo faciléconftat, quiaob expu-
gnationis diffieultatem 5 muralis corona ab Imperatore ei dabatur, qui primus mu rum fub-
ijííetj6¿:per vim in hoftium oppidum afcendiffet. Ex quo facilé apparetjquomodo nihilfi-
mul inuentum5&:perfedum fuerit.Conftitutaiam qualicunque vrbis facie á cafarum necef-
íitate,adagreftium tuguriolorum commoditatem :á commodo verdad sedificiorum maJ
gnificentiamatque fplendorem feníim progrefsi homines ? &certam sedificandirationem
perartificiofasfymmetriarum obferuationes,inucnerunt. Eoque modo5vfus5obferuatio3a-,
nimaduerfioc]ucnaturse,artcm demúm peperit, quse primo ftatim vocabuk^artificem fabri
nomine infigniuit, VndeFabercuiufquereí opifex, primainftitutionedictus eft^Gr^cé te-
don^nde Architedurse commuñe ómnibus artificijs nomen dedudum eft, Quse fingulari
cultu, magnificentia, atque nitore non modo vrbes, publica priuataque sedificia expolire, oc
concinné ornare, fed & magno faftiijñupendisimpenfarumíumptibus, preclara 6c magnifi-
ca illa sedificia feptem^conlbueredocuit,quse humanas induftrise miracula mundusadmi-
ratur. Itaquenobilifsima Architedura, infummo collocatafaftigio, totius Vniuerfi orna-
mentum, iure nominatur, Quseetenim vrbs, quod oppidum autcaílrum abíque Archite-
duraeprarfidijs,vclminimanominiscelebritateclaret? Illasedificiorum magnificentia^o-
puliopes,vafta propugnaculorum mole,murorum6¿ turrium difpofitioneacordine,Mo-
deratorum curam &prouidentiam fpedantibus non obfeuré demonftrat. Eam proinde
Daniel Barbarus,omniiim Artium Principem,ac dominam,íudicem atque Reginam arti-
ficiorum ,&inuentorum óptimo iure vocat. Quam 6¿ Vitruuius ícientiam dicit, pluribus
difciplinis &varijs emditionibus ornatam,cuius iudicio probanturomn ia, quse á casteris arti-
ficibus perficiuntur opera. Cuiusquidem artis dignitas,ex eo máximeelücet,quodeius no-
men á principatu,quem inter omnes artes obtinet,fit deriuatum. Quare Se Plato Archite-
dumprseeffe inquit his,quiaríibus vtuntur.Sed quifnam cgo,qui Architedurse commenda-
tionem fufeipio? Anne Gellianum illud exciderat, Turpius effe exigué atque frigidé lauda-
re,quám infedant^r & grauiter vituperare? eius itaque commendaticTnem Architeóhirse pe-
ritis relinquens,ad prsefens me opus conuertam. I n quo quidná ornamenti toti vniuerfo pe-
riti Architeóti vrbium, oppidorumque ítrudura contulerint, artificiofe Simonis Nouella-
nij&FrancifciHogenbergij manus, mirificaquadam induftria, tam aecuraté, Se ad viuuni
partium fingularum proportione, Se vicorum ordine adamufsim obferuato^expreflerunt,
E vt
 . R A E ü? A T I O,
Vi non icones Se typi vrbium/ed vrbes ipfx,admirabilí carlátur^artifiGio^ípe^antliim ocu-
lisfubieólseappareant. Quas partim ipfi depinxerunt, partim ab ijs, fagacidiligentia con-
CjuifitaSjatqtíedepidasacceperunrjquifingiilasquarqiievrbcsper
tkjVtnon temeré,fedaudader atque conftanteraffirmareaudeam, nihil vnquam ciurdem
argumentivelin Italia?rolin Gallia5autalibi prodijíTejquodcumiftius operis artificio & ve-
rítate coníerendum veniat. I n quo topographicse vrbium oppidorunique deícriptiones
tam geométrica, quám perfpediua pingendi ratione, cum genuina fitus, locorum, moenio-
rümjpublicorum&priuatorum^dificiorum obferuatione, fingulari artis induftria atque
praeíidio funtdelinéate Sed quem in fincm Ledoroptime, dices? Norunt hiftoriarum
periti^quantiini advariarum rerum cognitioncm peregrinado longinqua &: diuturna con-
¿ucat.Inquafenfuura adminiculo percipiunturea, q u x d o á o r c e t i a m e x e r d t a ^ ptee-
euntejnonitácommodéintelligiqueunt, VarijíiquidemdiuerfarumGentiumritüs^diícir
plinaíjlegeSjmores^
iquám íi ea^ua^nunquam vidimus,folahiftorica ledione traiflaremus, Nunquid ieiunum
&proríus añile de multiplicirerum varietate eiusiudicium eft5 qui natiuifoli Kmitibus o-
innitemporefeptus,domefticos tantúnijapudquosdelitui^audiui^exterorum veróhorai-
HiimcQnftietudines nunquam vidit? Itaque nonimmeritó Diogenes Laertiuslib.2.in v i -
ta ArchelaiCofmographifcnbit5Alexandrum Macedonemgloriari foIittimfuiíTejfeplu-
Taoculis luñrafle^quám alij tlegesvnquam animó & cogitatione attingere valuiíTent. Scri-
t>it Diodorus Siculus, Dcmocritum Abderitem Philoíophum odogintaiuges annos pere-
grinatumfuifle,vtvarijsin lociSjdiuerfomm hominuraconfuetudine, nihil eomm neglige.
ret,quse hominis mentcm fcientiarum nitorc exornare potuiírent.ItaNeflor(^írerente Fraa
cifeo Sencnfi lib.14.de Regis &: Rcgniinftitutionc)gloriatur,quodcum Lapithis conuería-
tusfuerit.Menelausautem iadabundus exultat, quód Cyprum^PhcrniciamjAEgyptumquc
aduenent5Thebas quoque viderit5quascentum clauderen t portee, &fingulaquíeque ducen-
tos haberet cuftodes eqms inftrudos, & quód AEthiopiam etiam luftrauerit 5 Sidoniam3 5c
Lybiam.Sedquianonomniumfacultatesconcedunt, ñeque etiam omni periculojhocpra?-
íertim tempore, vacat, per varias mundi partes oberrare^ multasqu^ vrbes ac oppida pera-
gran do luftra re: Idcircoprsefenti opere, variamm hiftoriarum amantes 5 á peregrinandi la-
bore, periculo , atque impenfa liberauimus» Dumacérrimo oculorumfenfui,quireliquos
orones, Ariftotele tefte, prseftantia fupc;rat,accuratiísimas vrbium iconesproponimus; qu^
intabulis artificióse d e p i t o , multó apertius de fe iudiciura pr^bent, quám fi deícriptione
litteristantúm compr€henfa5quaIircunqHe& obfeara earumeognitio qusereretur . Hoc
ftudijgenere Carolum Magnum veheníienter deledatum finíTe conftat, quem tres tabulas
argénteas habuifle. Platina in vitaLeonis Ill.commemorat : quarum vnám, inquavrbs
ConftantinopolitanainfculptaeratjBafilic^B.PetriíaliamjvbiimagovrbisRomxcer^
batur, Eccicfias Rauennati donodedit. Tertiam filijsreliquit,cuiineratorbis terrarum.de-
ícriptio, quam auream fuiffe plerique feribunt. Hisporro vrbium deferiptionibus, hiftori-
casearundem enarrationesconiunximus, vtvbidepidorum oppidorum faciescumijs Lc-
'^orescontulerint, prseter vrbium oppidorumquefitum, etiam ea^ qiixad ciuitatem perti-
íicnt, aliqua exparte inteJligant. Quod quidera inftitutum noftrum,non modogratiam
habere^ fed tk mirificam deledationem,^vtilitatem praebere exiftimaui. Cúm exeo,^hi-
fíoriarum augeaturcognitio, ¡k qux óptima sedificandi ratio íit, diuerforum sedificiorum
collationejfKrfpiciqueat: Tum etiam fitum, murorumambitum 5 6¿ conditionemearum
vrbium, quíe á truculentifsimis natipnibus ^Chriftianis funt crepta?,non fine máxima recu-
perandi fpc, ípedandasproponau Ita Alexandrum^qucm ex vjrtute Magnum nuncupaue-
run t, fumma diligentia ferutari folitum aiunt loca, in quibusbeljum eflfetgeíturus, femper-
queeadem pidaiiitucri voluifle, vtpiduramillamcontemplando, ea dignoíceret,quíeca-
uenda^ quseúeadeundaeffent. Nequeveróefl:,cur confilium hoc Chriítianis tándem alí-
quandonoxium&perniciofum forequisputet, eó,quód primariíeipforum vrbes fidei ho-
ftibus hac occafione contemplando 8>c difcutiendse veniant» Huic fiquidem malo, quod
quidem haudexiguum fore putabamus,ea ratione occurrimus,dum diueríarum nationum
ac gentium diuerfum veftiendi cultum & habitum ? vtriufque u m príeftandoris, quám de-
reno-
 P R AE F A T I O.
terbrisfcxureffigiesVrbiiím^^ Quam fatié obcaufamimma-
nifsimiTurchijqüiomninó nullas5vel fculptas, vel depiaas imagines feruntjnunquam hoc
opuSjetiamfimaximQipfisemolumentoeffet futurum;admittent. In hisdenique vrbium e-
narrationibus eorum fcriptis vfifumus, quieas ipfi peragrarunt, tecalis accuratifsiméper-
fpexeruntjnequismihide igdotísj&nunqiiam ámevifis5mu]tarcribereobijciat.Eosautera
aurores iamomnes ex ordinereceníerem5íedprolixitatiseuitandcTgratiavid o Defi-
derantur^uidem adhucaliquotvrbium typi5 quos bellicispraepcditi umiultibus, nonita
commodé obtincrepotuimus.Quódíi itaqueVrbiumModcratoreSjautquicunque tándem
alij, Ciuitatum fuarum delineatione/plendoris aliquid operi noftro, hiíloriarum etiam56¿
piáur^amatoribüSjinhoneftaLitterarumftudiajanimipropenfionemfign^
nobis communicare voluerint/uo easloco collocabimi^nequeipfi á nobispraíteribuntur
i n d i d i . Ita opus hoc noílrum mirificémultarum vrbium genuina deferiptione ornauitac
auxit Pr^ftantifsimus,Doairbimusquevir?DominusAbrahamusOrtteliusAnue^^
hoc noftro tempore infignis Cofmographus, quo óptimos quoíquehoneftis Litterarum
ftudijsfauentes5maximobeneficio affecit. Necminoresgratiarumaciones merenturfum-
m i i l l i pr^ftantifsimarum artium admiramres^Georgius Hofnagel Anuerpianus Merca-'
tor5&CorneliusChaymox3 quorum illeviuosScaccuratosHifpanicarumj hic vero aUquot
Germanicarum vrbium typos, perhumaniter nobis communicauit. ídem etiam íingulari
animipropenfioné fecit, generis virtutumque fplendore Clarifsimus vir ac Dominus, D .
Conftantinus Liskirchius5Florentifsimx Reipubl.Coloniefis primarius hoc tempore Con-
fulrcuius fpedabilisomnique officiorum genere á nobisobíeruandadignitas, earumvr-
bium5oppidorumq;defcriptionibusopushoc noftrumadauxitjqua^ ex Africa, A f i a ^ I n
paucivnquáantédepidasvidemnt. Nec minusdeCofmographiíe &hiftoriarumftudiofis
benémererivoluit Reuerendifsimus8<: Illuftrifsimus Princeps ac D , D . Gerardus á Groíl
bec^LeodiehfiumAntiftes^c. CuiusIlluftriff. Cel. procurante Reuerendo D . Georgio
Syluiojciufdem Dioecefis D.Suffraganeo dignifsim o, vrbis fux Leodienfis viuam Se aecura-
tam effigiem, operi noftro inferendam, pro liberali Illuftrirsimae Cel.fu^ in ftudiorum cul-
torespropenfione,communicauit. Reliquum nunceft,vtCandidumfpeótatoremjIe-
aoremque beneuolum peramanter rogem, vt ftudium noftrum jquobellifsi-
méeumreficere, &: recreare conatiíumuS5boni coníulerejeique
optiméfaueredignetur, Colonise Agrippinse^
M . D. L X X I L
 ELCHIOR HITTGRPIVS
T H E O L O G I A E L. E T A P V D G R A D V S M A R I A E
APVD ACRIPPINENSES CANONICVS^ GEOR-
GIO BR AVN AMIGO S V O, S.

I D l ^ S c perluftraui vrbesrOrnatiísirneGeorgi,S^grátíásliabeo máxima^

Nam plurimum mc oW^
homini^quid pofsit amoenius accidere, tpam quod ahj diuturnis itineribus
fefsijmagno cum fumptu,temporisc]uc non parua iadurajVixjVel certénon
tam exadeaffequunturyillud apud ftudia fua defidcntemj&his tantummo-
do fatigatum, oculis, non vnius tantum regionis, fed totius vniuerfi vrbes
peragrare^acperluftrare.Quare ciimgaudeam hominesdoótoSjartificiofaliuiufmodiinuen-
tioiie3qu^ob!edet5&: commodafit5atq; vtilis multorum otioconfulere voluiffejTum ve-
ro te, quem neício, quomodo in animo meo geram;Nifi5 quod virtusatqüe probitas, ma-
gnes effe amoris dicaturjhoc nobis tampulchrum fpet^aculüadornaflejtheatrumq^erexií-
fe^idmihietiam obpatriam eft iucundifsimumXui magnum, hocornamento,apud
omnes exteros, decorem; tibi vero etiam eiusgratociuijfempiternam glo-
nam56¿immortale nomen conciliafti. Vak5 6c fpartam illam
tuam, quod facis5 exornare perge.
 _

L O N D I N V M-
1
O N D I N V M , vrbs antiquifsima, inMidelfetiaComitatu,regionetotius Angííáá
feracifsima & íaluberrima, ad flumen Thamcísm LX. paíTuum milliaab Océano f]ta,la-
titudinishabetgradus L l l . longitudinis XIX.& XV.minuta.Cuius quidemprimumo-
mnium fundatorem Brutum fuiiTe,conítanti hiñoriarum ledione,perhibetur.ls ex Ita-
lia in Gracianvndein Africani,tum in Caliias,acdemum in Britanniam deueniens, ad
Tamelim fluuium fitu &: oportunitate loci adduétuSj vrbem condidit/rroiamque no-
uam appellauit( verbafuntPontici Virunnij.quiíex,de rebus Britannicis libros cóícri-
pfit, quos Íntegros, vix verbo mutato, ex Gaufrido Monumeteníi defurnpfitj quae tán-
dem per corruptionera, Trinouantum.didafuit. At, poílquam Lud, frater Caibibilau-
ni,qui cum lulio Caefaredimicauit}regni gubernaculaadeptus eil:,cinxit eam nobilifsL
xnis muris,& turribus, arte mira fabricatis, & de nomine fno iufsit eam dici, Caier lud, id eft, ciuitasLud. Deinde
percorruptionem nominis,Csrlunda.£tfuccedentetempere, per commutationem linguarum, Lunderte: £ t p o -
llcademum, applicantibusalienigenis, qui patriam fibifubmittebantjLundresdidafuit. Mortuus tándem Lud,in
hac vrbe fepultus eft, iuxta portara illam, qux hoc etiam tempore. Por lud, Britannicé, Saxonicé vero Ludesgate,
nuncupatur. Ob hancautem nominis mutationem, ínter prxdiftum Lud, fratremquceius Neunium , máximaeft
orta feditio, quoniam vellet nomen Troiae in patria fuá delere. Quam contentionem Gildas hiñoricus & Poeta in Cu
gnis, copióse profequitun Haítenus Ponticus. Hanc porro Trenouanti deduci ionem, loannesZelandus, írtSyl-
labo didionum antiquarum Genethliaco Edoardi Cambrias Principisfubiundo, hunc in modum confirmat. Tre-
nouantum.Britannice Trenouante, latiné oppidum nouum, vel, vt quidam non inepté interpretantur, Troia noua
dicitur. Quodautem ' f re,oppidum íígnificet Britannicalingua,tam notú efl:, vtcomparatione prorfusnullaegeat.
Trenouantum olim ea vrbs fuit, quam & Londinum Briranni recentiori vocabulo appellabant. Vt autem preciarse
vrbes fuá commutent nomina, non eft infrequcns. Londini meminttCornelius Tacitus, libro hiftorias ÍUSEdécimo
quarto. Meminit& Ptolomaeus, copaulórecentior, fecutusforíitanFabiam Pidorem, in Britanniae deícriptione,
aut alium quempiam Latini nominis Cofmographum. Quanquam, niíi ego omnino malé iudico, luxatum eli Lon-
dini vocabuium apud Ptolomaum íuo loco.Non enim Cantiorum vrbs fuit: Tameíisingens aeílus Cantíos,^ Tre-
nouantibusindubiédirimebat.Barbaris etiam Britanniam,vi occupantibus, Londinum Mediofaxonum^ Oftroíá-
xonum , non autem Cantiorum erat, &c. Polydorus Virgilius, viralioqui dodifsimus, Trenouantum temeréad-
ícribit vrbi, quam noftra setas Northehamton, ad diíferentiam Suthehamton, corrupté pro Northeauonduneoppel-
Jat.&c.Hsec loannes Zelandusjn gratiam Trenouanti fui. Nobilis illefíuuius Thamelis, primo Ifis nominacus,pau-
ló íuprá Vinchelcombiam vicum oritur, deinde riuis pafsim audus, citra Üxonium cum fiumine Thami, iundis a-
c¡uis3nomenquoqueconiungit. Adextremumimmanimaris3eftu(c|uibus,vtaitGemmaFrifiusXXV.horarúípa-
ciojamplius LXXX.paíTuum millibus fíuitíacrefíuiOexcipitur^atquenauigabilisacvaüuSjpermagnomortaiiúconi
inodo,ipíam vrbem alluens,in Oceanum influir. Hsc vrbs, & per le máxima eft, & fuburbia habetamplifsima, nec
non &arcem (Turrimappellatamj pulcherriméextrudam. Acdificijsvero atque templis, magnificé ornatur, vice-
nisfuprácentenasfacrisaedibusCquas Parrochiales vocant) venerabilis.Meridiem verfus,lapideum pontem obtinet,
longa & miranda operisarCuatiferieconftrudum, íuper cuius dorfo domicilia vtrinque, eadiípoÍJtione& ordinc
cernuntur, vtperpetui ferc.vicifpeciem,non pontis exhibeant. Paulus iouius darifsimas Britanni» vrbesdefcribés.»
Harum omnium,inquit3famam Londinum penitus obfcurat,Trinobantum,vt plures exiftimant. G fui tas C»Cífíari
iiuncup <ta,totius BritanniaeRcgia,multarumgentiumcoramercionobilitata^xcultadomibus.ornatatemplis,ex-
celfaarcibus.Ecdeniq; rerum oraniú copia, atque opú afliucntia,valdé mirabtlis.lnuehtt in eam totius orbis opes,ip-
feThameíisftatishons Oceaniaeftibus fuperbus & tumidus,onerarijs nauibus ab oftio per fexaginta millia paiiuum
ad vibem,tuto fempcr & praealto alueo nauigabilis. Kipas vndiquepcramcense villae,pr^dijs atquenemoribus diftin-
€tae,pafsimexornant. Abinferiorejfcilicet parte Regia domuSjGrinuicia, ita Anglicéá viridarijs appellata : & in fu-
periore.PrastoriumjnomineRicemundumjinmedioautem nobilisftrudur3Eexurgit,Veílmonafterium,aboccidua
parte vrbis,Foroiudicial^acD. Petritemplo Kegam fepulchris exornato longéclarifsimum. Atque ítem vigefjmo
lapideáLondinoRegiumcaftrum Vindoforiae fecedentis Regisperamcenaíede,aliquotque Regum fepulchris, 6c
Garetteriorum fodalium caBremoniapercelebre. Olores autem agminatim?laetooccurfuí&: feftiuiscantibusfubeun-
tes clafles excipiunt, atque vndique retía fduris atque falmombusexpanduntur. lungiturad vrbem lapídeo ponte
llruduramirincioperis,nec vllis imbribusaugetur, cúm vnis tantum aeftibusintumefcat. Secundum 1 hameíim Se
aquarummole,& longitudine curfuscanterosexuberant,Humbrus, receptoTrentainimmcníum adaudus^quí o-
lim Habusfuit7& Sabrina, margaritis etiam nobilis, qui éfummis VValliae montibus raptis fecum multis torrenti-
bus.in Briftolicum finum effunditur. Hadenus Paulus Iouius. Londinum porro, teüe Polydoro Vergilio ,ab A r -
chenini Regis vfquetemporibus,Regiaciuitaseft, & Regnicaput, ciuibus& alienigemsfrequentifsima, diuitijsatq;
opibusaffluenSjemporioceleberrima.lnea Regesdiademateimperialiinfigniuntur, Regnoquecaeremonijsfplendi-
difsimis,inaugurantur. Inca Concilium(Parlamentumdicunt^celebratur. Admlniílratur autem antiquoBritanno-
rum Regumpriui!egioaXXIIlLciuibus,quos Angli Aldermannos,quafifeniores vocant. Ex quorü numero Prae-
torem vrbanum,JV1aioremeorumÍinguaappellatum,Tribunosq;duos,Sceruios vocatos,ipGmetannüacómutatio#
neeligunt: quí in iuredicundolegibusmunicipalibus vtuntur.Miraeruditifsimorum virorum,cüm in vniuerfa t r i
tannia,tum m hacpotiísimum vrbefemper extititfertilitas,qutinterfcriptores celebratiísimi enitucmnt: Quorum
feriem Georgij Lili] Britanni Elogia,ad Paulum Iouium,accuratérecenfent. Laonicus Chakondilas Aihenis degés,
1 graecé Britannicas Ínfulas deferibens, inter caetera inquit: Habet vrbes magnas, & opibus florentes, nec non vicos
quamplurimos. Rexeam gentem imperio temperat. Londras Regni Metrópolis & fedes habetur, VÍríSj poten tía Se
opibusreliquas vrbesantecedit,diuitijsquoque,& reliquafoelicitateomnes vrbesoccidentem fpedantcs facile íupc-
rat Flumen iftam vrbem alluit magnum & rapidum,quod in Gallicum mare eííundilur,ab vrbe ñadí js deccnijík útu
centis, ibiquereftagnatjaded, vtfacilc nauibus hanc ad vrbem accederé liceac.
A

(
 Ti^^OLIS

•Freíd-

3 ^

IPaítirh Cate

mÉertbMi.

uews

Vum (PráíileaM

ida t o t m ^ ^ M ^ c r ciuitas }^0?\/D/ SlTLJJLA-T^T>^ c]rmnsayyútí?im Ji'cf^o, conmntum,vercongregatíónemJon0ns, niu(J

iiiuiTu fTdamejim Jrtcu. (jzsuri,'Vt jQres ndf^wt^Lj^ IrinobantunLJ)
nmi^dfáU, multamm pmtxum amurtio nohiñtata,pmlta cfom^ amata
Jj(is, ex^eísa arabus, c^ifíf inQcnijs, viris omnitm artmm cioc^manmcj^^¿m'
reJjrceAantiíniSijjerceífíiris.'Dtniíj^ vmnium rentm <&^¡a, atque opim%xei(Bia
zfiíís^nueQt in eam totius orfis ojjes jpse ' 1 (iamafís, onerarijs muifüsjytrr
tarum ciuitatum e/^cofifiecürai-aSoaetus,tum,of pmf^taJi^fus, ac Vuciíy. (¡meji',
da : tum, ojjjecuratn term, mangue, mercaturce tmfyatwnrWr ttmt deni^mtac[tmr
quiflam ^rumpi^,pacem^. aa moJef^am acíoíésmíbim inftitutrionem co-nfcrum'
dam, inñitiita: pfurimatjo ~$njum,ac Trincipum, maktme ,£ncj(¡'c?ffaíÜce,rDantcc. ac-"
ciuitvitum ncgotiatvres ref'c&JitJuosjut nunatus o<!m:ent.fíoj^ aíth-um (iac^orufv . |
 O L I S I P O N V M C
LIS BO N
L I S I P O N E M inrer antiquiiTimas HifpaniíE Vrbes á
rniumcrárldameífe
vetuftiíTimi quiquefcriptoresteflatur.Hanc Vatro 01iíiponem,& Ptomc.
msEusOliofiponemappellant, PJinius Salatiam & lubiam foelicem,Strabo
vero VlyíTeam (5cab Vlyífe condiram,ex verbis Myrliani videtuf aíTerere»
Antiqu^ vrbisOlifiponis íitus,collcm excelfum ad Fagi ripam dedudú víq;
antiquims folummodooccupabat.nunc vero plufes montesac valles ma.
gnitudinecompleditur. Ab hacparte,qua meridiem refpicitjVetusRegia
ampliíTima^agnificoqj opere pulcherrima confpicimr, quam adfandos
vulgo dicunt: Verrusaquilonare,vrbis cornu, nobilifsimum veftalium.
D.Clarx coenobiumad Tagi crepidinem fcrme attingit: Meridionalc
vrbis latus madaliuitur , reliquse tres partes aditum habent á tcrrá. Ita-
que quinqué vallib.coliibus totidem feraciíRmis & iucundifílmis, vrbs tan.
cofpacio compledtitur, vt vniuerfus eius ambitus feptem millibuspaf-
fuum defignari poíllt. Interior vero eius amplitudo & magnificentia máxima eíl.Domorum fiquidem amu
plius,quam viginti miliia inefle conftat, earumqueingens multitudotam principum virorum, nobilium.
quc,quam etiam priuatorum hominum eleganter &c fumptupropé incredibili conítruda eft.Inlittorc
fontcsquam plurimi,exdiuerfis vrbispairibusperduftusfubtcrraneosoriunturjCquibus populusaquadO-
nemfacit.Porró omifiiSjbreuitaiiscaufa, pulcherrimis huiusvrbis ornamenris,01ifipo feptem imprimis
ingenribusíedificijs magnificentifsime extrudis hoc tcmporcilluftratur. Horum primum Mifericordiae
templum eft5quadrato vndiquelapideeleganter^dificatum,cuiusqui curam gerunt, MifericordiiE fratres
vocantur,qLiiaErarium,quodexfortuitistantummod6 hominum piorum largitionibus eleemofynisque
íonflatumeft,fummafideadminiílrant,exquoamplius, viginti quatuor aurcorum ducatorum millibus
infingulosannosconftategcntibus erogan.Secundo loco,íequituraitcrum m!rericordiae,achumanitatís
cxemplum,velctLidinarium videliccr3communepauperum,infirmoruniquchominumnomineomnium.
Sancl:ornm.Tertiumcftmonimentum,áD.Petro,loannisRegis,huinsnominis primi filio, fumptupubli-
co c5ílrudum,vtextemarumgentium,Llei Vmq-legatiSjeolocihofpitium prseberetur, domus reuera arti-
pliírima,mirificoqueopereadinodum cófpicua .Quartum eílxdificium Regis loannis^iocnominetertij,
perpetua memoriadignilfimum^uam domumfmmentariam Reip.acquafi Lufitaniaenutricem, mérito
nominarepoíris.Poftliuiustergum,nouumPrajtoriuminhaerct,ipfam maris crepidinem attinges,cui itWL
litóaedium magnificcntia, & operis pulchritudine, quintum in hoc ordíne iocum tribuendum eíTc, di.
ximus.Scxtum monimentum opercadmirabili fadum videtur, praxla,ípolijsque multarum gcntium Re-
gumquerefertiírimum,quod ab Indicis negotijs, qux ibi pertractantur, domum Indicam vulgus appeliat.
Septimum monimentum publicumeft,armamétarium, ingenti armorum omnisgencris copia rcfertum.
OlifipOjexcapartejquamariailuitur^portisXXll.diítinguitur. Pars vero, quaccontinentemrefpicit. X V I .
Turribusautem,per murorum gyrum L X X V I l.munitur.Parochiac XXV.numerantur.Haec Damianus
Gocs,Equcs Lufitanus qui peculiar! libeiloaccuratiínme hanc vrbcm defcripílt. Ex quo plura in Indice
adicfta,bcncuolus ledor inueniet.

CASCALE ET BETHELEEM
O P P I D V L A*
BOlifiponc Aquiloncm vcrrus,oppidum Cafcalefitumcft, quonanes oncrariae inanchoris
coníiftentes,accedentemarisaefl:u auram operiuntur,portu vadofOjalioqui&anfraduofo.Mo
dicoindcinteruallo,adueríbetiamfluminefinusincubitiforman» cííicitur,incuius frontefa-
cellum eftdiuini lulianijfupraquod aliud D. CatharinJefacrum. Tum eodem latere oblíqua
ripapropriusadvrbemaccedenti. BetheleemoppiduJum,&ibi templúingensdiu^virginídi.
catum,vnacumcoenobioMonachorü,quidiuiHicronymi vitadnftitutum profcüi funt, fefeoífert, incre-
dibilifiimptu,acmagnificcntiaconftrudum.diuiEmmanueüs Rcgismoinimcnrum,qiioddum viucret,
íibiipfedeíignauit,erexitque.Magnamtamcn ipíloperiaccefíionem íoannesiiLEmmanuclis ñlius fecit.
De qua rc,cxtat ibi in arcu,cclebrc Refcendi^beíTalibus literis tetraftichon.

Vafia mohsfacrum diurna in úttore matri ¿4uxít opus hares regni & pietatis vterfy
Rexpofait regum maximm EmmanmL Síruéiura certantrelltgione pares*
I
 OtlSIPO. 5 1V E V T PE3WE

TVSXñL JLAPIDVM IKSCREP

TTONES HABENX V1YSIPP0,

W L G O LISBONA ELQRI2srTf5

% SIMVM POKTVGALUJL EMPCFJV:

Qim Triuiíegio.
 /•7

TOLETVM^
O L E T V M , Plinio & Taraphs Serezola, Hi fpanis vmbilicum obtincrc videtur,cuius
inacqualis cliuofus3& afperiorfituSjfatisdifficilem in eam afccnfum praebet.Maioreeius
partem nobiliíTimus illefluuius Tagus, aureis cclcbratus arenis,alluit,& ab hoftium tue-
turconatibus. Reliquaverópars,qu¿eadardicunipoIum fpe¿l:at,muris validiflimis, &
centum quinquaginta turribus tuta eft valdeq; munita.Hanc ab Hercule edificatam cffc,
fabulanturpleriqj. L.MarineusSiciilus& Tarapha ex BodcricoToletano eamconditá
commemorantáTolemone&Bruto Conñilibus,annisCVIILanté quám lulius Csfar
regnarec^puicc. Mauteminpraeftantiirima hac vrbemagnus equitumnumerus,&illuftrium virorum
fplendor maxim us, ciuiumque frcquensóc máxima muititudo: Sacerdotibus ctiam eft venerabilis5& dif-
ciplinisliberalibusexculta, artibusq; mcchanicis & officijs adornara, mcrcatorumq; commcrcijs admo.
dum diues,pr2fertim lanificio &fcrico3quibus duobus ofncijs viuunt in hac vrbe hominum milia fere dc-
h cem.DiuiditurToletum in regiones tres & viginti, eas ampUíTimum & pulcherrimum nobilitat templü,
quod omnes facras sedes,& forma conrpicua,& magnificis 2edifici)S,Saccrdotumq; miniilcrijs3& ditiflimis
ornamentisanteccdit. Huius Eccleíias Archiepifcopum Vrbanus I I . totius Hifpaniaeprimatem mftituir.
HincTolctanus Antiftes, fecundusá Rege, non dignitatefolüm Ócauthoritate, veríim etiápopulis,ve£li-
galibus,atq5 potcntia/ubcuius imperio, pr^teralios minores populos,oppida nobiliírimaacmemorabilia
X V I I . gubernantur.Sunt&hicpermuItamonachorum&monialiummonaíleria,Fora venalia, X V I I .
inquibus omnium rerumcopia femperabundat.Sunt&Hofpitalia dúo, quorum altcrum redditus ha-
bet ducatorum millia quinqué, quibus infirmi curantur, & infantes expofiti aluntur, quorum quidem
femper magnuseít numerus. Alterum vero, cuius redditus propé dúo millia ducatorum,in quo curantur
homincsGallico morbo laborantes. Eft&aliud memorabile,vbi degunt 6c aluntur hominesfenfu carea
tes, in quo prxterea duodecim fenes & vita probi,qui labores ferré, & vidum quaerere nequcunt, aluntur.
Vicos autem propter domorum frequentiam denfitatemque plures habet anguftos,qui propterafcenfum
& defeenfum funt ambulatu diííiciles»Cseterum domus magnasfunt,& intuspulchrioresaccommodio.
res,quám foris vidcntur.ScruiuntToletaníe ciuitati tanquam dominas multis & vari/s rebus oppida mul-
ta,pagorumquemaximus numerus. Qm quidem ciuitatem diuitem faciunt> Ócrebus ómnibus abundan,
tem. Haec L.Marineus Siculus lib.2. de Luíitania.

PIN CIA V VLGO

V A L L A D O L I D .

I N C I A oppidum, omnium,quae funt in Hiípania,maximum acnobilifllmum, quod

)) Vallifoletum,vulg6 Valladolid vocant.Dequo L.Marineus Siculus lib.s.dcrebus HiC
paniaehuncinmodumfcribit. Huicoppidoquas vrbes&ciuitates anteponamnon in-
uenio. Eft enim in óptimo loco fitum in PifuergaefluminisamoemíTima ripa,libcralib.
difciplinis &mechanicis artibus cxcultum. Aedificijs,facris,3sdibus coenobijs & duobus
collegijsornatiíTimum.Mercatorum commercijs&omnium rerum copiaditiíTimam.
ViciSjplateiSjmurisilluílre^ampis^uminibuSjhortiSjfontibusamoeniírimum.In quo
pmer alias res memorabiles/orum eft venaleampliíTimum ócpulcherrimum.In cuius ambitu,quipaflus
feptingentosampleüitur,trccentas &triginta ianuas,& feneílrarum tria miiia numerauimus,&omnia vi-
dimusoíficia.Huicforo coniunduseft vicusconfpicuus,quiabargentarijsopificibus Argentarius dicitur.
Quapropter hocoppidum cum ciuitas non eft, multis tamen ciuitatibus'etia primarijs non imméritoprc.
fertur. A regibusHifpaniae praefertim qui hoc oppidum quaíi domicilium placidiífimumfrequentant. I n
quo omnes feré Hifpaniíe magnatessedificant & libentifilmé morantur.Hinc Orientem verfus CabeconL
anafublimisarxafpiciturfupra fluminiseiufdemripam.Vnde nonlongum diílat oppidum Donia, foli
fertilitate diues5&Catholicorum Regum coniugio memorara.Item Palentia nobüiíiima ciuitas in amnis
Carrionis margine fita, vbiquondamliterarumgymnafiumfuiíTc memorant, quodpoftea Salmaticum
tranflatum fuit. Porro, cüm multis de caufiscelebérrimaílt Pincia, multo tamen magnificentiorem eam
reddidit optatifTimus D.Philippi RcgisHifpaniarumorms:Quem quidem máximum 6c potentifíimum
Regem, non alibi, quám in potentifsima pulcherrimaqj vrbe nafci conueniebat.
 amk, ttK'Sulhízfi(íínonc htUftfp'ania í!.otforum3{¿cie,enit ttlhipaíatiutihei
n&Snhn ¿&&u£fis cuntís &mrw:Vaspis.Jfáemombi¡e eíkquccfdt arce tí&rana^í&ríciis Tjktimm^ ^ Itk'nü/ám jtariHum, in quo íatmis ítttrríserá.t
•us o&emnun&ibefir¡t!RexíA&{encus,cmtra voíumttsm omntnm (^erm,. láiuqarene: • Oitad^x v'ukns, S l u i f aperui/Je, rJ* v t eratjinus,fmt
11 aueririet vi/ír^auicTimíSmníur. aentu eius eftiairi, qfifmy.innp üto en

•Ama. cfrthj,D CC JCiUt-Sanicsm'JLm&rka vítime fotBntm^eae.v^mb añoafáru wt,0Vm ( S m i ^ ^ m ^ i ^ ^ * i ^ ^ r f m M ^ r p a j ^ ^ efe ntar¿ vacare,
' 'paxgtk . J k SmtGrJlnmhím,'Jt!iw.'Diii. CjIJé/nn^mnaaeJima
D C C X V Vtnpnieqpi rertio,vt tjCCfdife
tSt&.<TiftefumJf
'nfiet7^a/ii> clíninih'ggratttiqüo, vafrus hormip:.

C u m JPriuüecjio

iflfflEBJfl
wmm
des eít,acprom magnificis pfificíjsyñm noQím vfia, cjium aiímidíuiw
nitcfflmeLvnfh'ufim
' pre qteristíiiíjjanicecmtatiStisJiipcrín^exart
natur. ^j^optfu :n et niercat^frecjumtia^^bef-tnte/oíi, t ^

J
 G R A N A T A .
^ VI topographicam Hirpaniíeenarrationem literarum monumentistradideruntajpríEftantirsimum hocRe-
gnu-minProuincias quinqj partiti funtjTerraconeníemjGalatiamjLuíítaniamjBethicam &Carthagineniem.
GranataíautemRegnumregioqusedameftmedia ínter Rcthicam prouinciam & Carthaginenfem, vclpotius
parsvtriufqi. Cuiusquidemregionislongitudo,eftpaííuum millium circitcr ducentorum,&latitudo feré
centum,patetqjcircuituad paíTuummilliafeptingenta. Eíl enim longicudo abRonda v%ad Ofeam,latitu-
do vero ab oppido Cambili vfqj ad mareMediterraneum,^ portum AÍmugnccaris.Qua ad meridiem ipcCtit,
abvna parte planicies habct ampias,& fértiles campos. Exaltera Beslanos montes altos, Be afceníu dif-
ficiles. HuiusRegionis metrópolis eft duitas Granatenlis,de cuins quidem fundatore ac tempere, quo eiasdi-
ficata fuit, mihi non bene compertum eft, inquitMarineus Siculus. Fuiífeautemquondam íitu paruam,cre-
dendumeft3&áMaurispropter oportunitatem loci,magnamq;fertilitatemindiesau(fíam nouisjedificijsacdcníífsimisíedibiiSjhac
ego fació conied;uram3propterea quod veterum feriptorum de tam infigni vrbe, tamqj popiilofaí)& memorabilijneminem fcripfiíTc
comperio. Suntautemplerique quinonGranatam, fed Gar Nata? dicendum exiftimant,eoqu6d Punicaíiiue ArábicalingU3,Gar,
antrum íignificat, quód in ea vrbe á Nympha, nomine N atoe colebatur, Itaque nomen vrbis Gar Nata?, hoc eft, antrum & fpeluncam
Nata? Nymphaf fuifíe volunt, Ali) Granatam Eliberíe nomen fuiffe contendunt,á quadam foemina generofa 3 qu* Se vrbis portae, qua'
fuitingreíTa, de fuo nomine, nomen dederit. Sed hace denominado nec Marineo Siculo,necVafa:o tomo primo chronici Hifpania»
cap. 20. probatur. Alij deniqi Granatam diftam opinan tur á Coceo,cuius in ea Prouincia magna copia legebatUf, quam rem Granam
Hifpani vocant. Ego vero vrbem Granatam diíhm fuiíTe arbitror, á mali Punici, quod & Granatum vocatur, íímiíitudine. Nam vt
malumPunicumgranofumeftj&acinis, hoceft,grañisdenfifsimisrefertum,j(íc & vrbs Granata deníífsimas domos & dehifeentis
granati ílmilitudinemhabet.VniuerfaigiturGranateníisciuitascommuni nomine Granata vocatur, collesbinos&altos, acquaíi
montes compleditur, quos Darrus amnisper valíem mediamfluens^diuidit:cui quatuor vrbis Regiones pnmaria?3íítu quafi fepara-
t3e,appcllationesdiueríasimponunt. Ea vrbis Regio, qux loca magisdecliuia& valles occupatjquaí &maximo decoratur templo,
Granatadicitur.Reliqux veroduafbinos oceupant colles,quarum altera folis fpedansexortum,&Regiopáíatio illuftris, Sierra
¿el Sol, Altera autem El Alueíin,nominatur. Quarta vero vrbis Regio,tcmporis deinde fuccefíu, ob maiorem populi5& í ncolarum
frequentiam Granata; confunda, Antiquerula dicitur. Prima vrbis regionem, quam Granatam nuncupari diximu^Eccleííaftid, ac
viri nobilitate&opum magnificentiá illuftres,pr2Epotentcs quoq; mercatores tanto numero inhabitant,vt vicí,qui plurimi funt,ob
incredibilem asdificiorum frequentiampleriq; ííntangufti,&:item plateíe,foraq; venalia.Quje tamená Chriftianis,poft Granatf ex-
pugnationem,ampliora fadafunt, &illuftriora. HincfitjVthíecvrbisregioprajeasterismagnifico sedificiorum fplendorenite-
at, & hortis3arbonbusqj venufté cultis,gaudeat, in quibus magna lemonum copia inuenitur. Eílin hac vrbis parte longé máximum
templum,quod fumptuoílfsimo ac mirabili opere coeptum eft a;diíicari, ea propemodum forma,quaad S.Mariam Rotundam Romg
confpicitur3habensaltarein medio. In sede hac facra,raceilum eftfplendidifsimúj inquoFerdínandusHifpanijeRexcum Coniugc
fuá Ifabella, qui Granatenfem hanc vrbem Maurorum tyrannidi, Annoá Chrifto nato M.CCCC. LXXXXeripuit,fepultusiacet: Ab Ijr/J
coqj temporc recepta lege &confuetiidine maiorum obferuatum fuit,vt Hifpanix Reges in hoc facello fepeliantur. Rari itaqj operis
Regum monumentaingentiimpenfarum fumptuperfeifta, facellum templumqj hoc Granatenfeilluftrant.Iuxta eft perantiquum
Maurorum Phanum,Mefquita,eorumlinguanominatum. Eft in hac quoque vrbis Granateníisregionefummum xquiísimorum lu-
dicum tribunal,quo extrema:omniümludiciorumappellationcsdiriguntur. QuihuicIüdiciopr£Efunt,Oidoresappellantur.Etdú
in tribunali ferico,auro,argentoq5magnifice ornato,res in controuerfiam vocatas difcuíiunt,RegiamMaieftaté ipfam reprsefentant, ^
caq; falutan tur reueren tia, ac Maieftas Regia coram eíTet.Eft & hic platea magna & plana, nuper á Chriftianis inftru¿la,quá Biuaram-
biam Mauri Vocant, & arenariam ílgnificari dicunt.In qua fons eft excelfus & iníignis. Cápuspra;terea totus in circuitu dealbatisx-
dibus,crebrifq; feneftrisconfpicuus, Huicplatea:,foroq; venali domus contunda eft, quam Alcaceriá vocant, in qua tabernula? func
numero feré ducentae. In quibusferici panni,caíteraruniq5 rerum marees quotidie venduntur. Domus haíc,qua»parua ciuitas dici po-
teft, celliculas habet multas, &decem portas. In quibus traníuerfis cateáis, ferréis,propter vicorum anguftias,&negotiañtium fre-
quentiam, ingreflusequitantibusprohibetur. Cuiusprsefectus noftu foribus clauíís, no ¿turnas habet excubias. Sí vigiles c^nes. Ec
nomine Regis á lingulis tabernis veftigal exigit. Quin etiam Darrus amnis Granatam irrigat. Qui fupra hác vrbem ad paíTuiim mil-
lia feptendecim ex alto iugo montis oriens, ómnibus feré ciuitatis domibus aquas abundé fuífundit,& aurum quatrentibus fuppedi-
tat,quodex eopurifsimum inuentum eíTe vidit amplifsimus,multoqj rerum vfu,&experientia clarifsimusvírD. GeorgiusHofna-
gel negotiator, & ciuis Anuerpianus, qui & hanc Granata? pifturam manu fuá artificiosé delineatam, ipfamqi cnarrationem hiftori- •
cam, Flandrico idiomate conceptam, perbenigné nobis communicauit. Cuius quidem induftriam vehementer demiror atq; exofeu
lor, quod in hac arte nullo vnquamfitvfus magiftro.Ea propter Bernardus Gen tilis Poeta,&: Orator iníignis,hunc amnem,Daurum,
quafi dantéaurum appellare folebat: vulgo autem balneum pecoribus falutiferum dicitur,eo,quod hscaqua,omnia morborum ge-
nerajin animalibuscuret.Vtraqi ripa varijs multifqj Dauri cpniungitur pontibus,quorum vnus hic Granataadmirabiliftruílurávi-
detur, habensin medio fontem magno cum Ímpetu, copiofam aclympidam aquam fcaturientem.'Quamplurimi etiam fontes in hac
vrbepafsim, agroq; vicino, falubri natura & conditione inueniuntur,ade6,vt fpacio millium feptem & viginti, fex & triginta fon-
tes oriantur.Sequiturnunc altera vrbis regio,quaeAlhambre nomen habet, quam IVlaurifua lingua|rubramfignificaridicunt. Ethoc
nomine dici,vel á conditore, homine rufo, vel á rubra térra, quae nunc etiam in íediíicijs cernitur, In ea eft Regum Granateníium pa-
latium vetus, vermicülato marmoreoqj lapidepermagnis fumptibus olim conftruílum. Cui quidem arci,fiueloci amoenitatem, fi-
lie gratifsimum multorum fontium murmur confidercs,nihil ad voluptatem defuit.Eft etiam hic nouum Hifpaniarum Regispalati-
um,tantá magnificentiá, forma,acvenuftateconfpicuum,vt &fidcmpropemodiimJmeamqj in ícribendo facultatem excedat. Adeo,
Vt totius Vniuerfi mirabilibus non annumerari niodb,fed & óptimo iure,queat pra?ferri.Domum hanc Regum delitias non immeri-
tb dixeris. Situ, tamqj amoeno excellit profpedu, vt incredibili obledatione oculorú fenfum afficiat. Q¿iaq; enim verfus ex eapro-
fpcxeris, habes, quod naturseacDei bonitatem,agnqj Granatenfisfoelicitatemadmireris.Verfus folis exortum atqjMeridiem altif-
íimimontes,perpetuaniuevelaEftiuotempore,menfeqí Quintili,regnantecanicula, candentesfefeofferunt. Ideoqj niuofidicun-
tur. Quo vero vfq; in Septentrionem atq; occafum, oculorum acies fe extendere poteft, peramoena plani ties, Ixtis admodum flori-
difqj pratis, ac omne frugum genus fumma abundantiaproferens,videtur. Ade6,vt ex arborum folijs, quibus fericú conficitur,pra:-
ter multas ferici libras vcdigalaureorum millium feré triginta quinq; Reges confequantur.Quin etiam hanc alterara vrbis regionc
ad montisradices, domus,Generalypha,delé¿lationis,voluptatifq; gratia áMaurorum Regibus aedificata commendat, vbi artecon-
íic3efyluula?,arborcspatentibusramis, generofisfrudibus graues,lepimentareticulata,fer3ebefti£e frequenti numero confpiciun-
tur: nec fuá etiam auribus,ex fuauifsimo fontium vndiquedifeurrentium murmurs, hoc loci obledatiodeeft. Tenia vrbis regio. El
Alueyfinduoscomplcíliturcolles, admirandaxdiumfrequentiácultos.(^ae,quiaáfolisMaurisquondam habit^^ non altera
ciuitatis regio,fed diucrfa plañe natio habita & idiomate á reliquis Granata: incolis feparáta eífe videbatur. Agricultura & ferici te
xtrinis vt plurimum viólum qua^rebant.Et quantum vxorum luxuiierico,aureo,argenteo,acpra:ftantiore veftitu indulgere,tantuni
íibi viliorehabitu viri folebantadimere,facco femper onufti,etiamfi praediuites,incedentes, vtqualiacunq; onera mercedis confe-
quendaegratiapetentibus ferrent.Nomen,fidemq; Chrifto tum pietate,tum poenarum metudederunt. Qnarta deniq; regio, Antí-
queruela,íitu plano,complures etiam domus habet,in quibus bombycinus,cuiufuisgeneris pannus conficitur.Vrbis paífuum millia
circiterduodecim circuituscompleftitur, totusvndiqj moenibus cindus,&mille trigintapropugnaculistutus.Portar, quacfuntnu-
mero Xll.ad occidentem fáciles habent exitus,& campos amoenos. Cxter$ vero ad Orientem,í'ubdifficiles.Eft autem in vrbe Grana-
ta,totaqj eius regione,omnium rerum,quaE funt ad hominum vitara degendam, & cultura neceífaria?, magna fertilitas, & falubern-
mafemperaeris,coeliq; teraperies.Vbi neqj tellus nimio folis ardore torretur, neqifrigorecontrahitur,6dncolf perpetuo tempera-
mento perfruuntur. H^c, partim ex Marineo Syculo, partim ex Georgio Hofnagel.
Or-tem

Jz. JiCefquita.
3. Lar cÍÍíearínas.
j3. Jdferta déí%ejfM<m>
ty. 1* Sierra ¿{¿fsoí.
ef&ü 0. JLos JHa/moros
/. Jjenera/ipfia. 6. Las MCctrtires.
6. S.táeCem La Sierra neuacía
jg. zCaJbttctíStfar.
J9- JtftyíajMqyo^.
JO. €/^^^/ít(fñn

(¡rana
ueru
i
í B A R C I N O -
A R C I N 0,pulcherrima,cíterioris Hifpáni^duitaSjin Mediteírátiei mairls littófefit^áb
Amilcarccui Barca cognomen,anno ante aduehtü Chrifti fundara, vt in Eufebio coitipu.

mmm tatur,CC.XXXllll.quem Carthaginenfes cum iuíto cxcrcitu in Hifpaniámifcrant,á Va-

fa:o,Tarapha,&FlorianodeGampo,cap.Xllll. lib.llll.pcrhibétur. AnnoDominiDCC.

mmm X C I I I . lacobus Meierus in chronico remm FJandricarum, & Platina in vita Lconis I I I .
Barcinonem,á CaroloMaünsercptamA ChriftianiselTetraditam, atfirniant. Quainuis
deindegrauesá Mauris calamitatcs perpeflfá fuerit, L,Márineus Siciilus,principiolibrin'o.
ni,ael5arcinonaEcomitibusrefert. RaymundusBerengariiis,éo nomineprinius,Barcinon^Comes, militari
Virtute praeclarus, Ecclefiam Cathedralem Barcinonenfem/cdentcGuihberto pontífice fubhonorc S. Cru-
cis,fandaeqj Eulalia, Anno ab incarnationc leíu Chrifti.M.LVIlL condidit, priniiegiaq^ plura conceffit, ter.
minos Epifcopatui prcefixitjeandemqj Eccleriam,pluribus muneribus.rcdditibusqj dotaiiit,6c in eadem Eccle
íia,vnácum Almode coniuge,fepultus fuit. In cuius fepulchro, quod adhuc cernitur, intus Epigramma íceó-
ditum eft. Hic eíl Raymandus Berengarius, Princeps Barcinonae, Comes GcrundcnfiSjÓc Marchio Auíbnen.
íis,quirxiormopatrc, Berenga rio Comite,nontantümpartem Barcinonas principaras á Mauris oceupatam,
recupcrauitjVerumetiam Reges duodecim Mauromm, campcílripr^Iio vidos, fibi rriburariosfecit: vnde
cognomenfortituseft: Propugnaror,&Murus Chriftianipopuli. Exranteriam Barcinon2E,alíerius monu.
menti veftigia, in vico paradifi, fublimiore eius vrbis parte, nempe Athaulfi, Hifpaniarum regis, & non Her.
culis,vt fama habctur.Scpulchri eius,authore Hieronymo Paulo Barcinoneníl, Author eft TaraphaX. Mari-*
üeus Siculus lib.XHL de Aragoniae regibus,mirificé hanc vrbem his verbis commendat. Barcino ciuitas illu.
ílriffima,pTÍncipibus,equitibusnobiliirima,omnibusrebus,qu2ead Viuendi vfum pertinent, ditifíima,omni,
um feréciuitatum terra,mariquepotentiírima,muIris magnisque rebusdomi,forisquegeílis,clariífima,ade6,
vt eius nomen arque potentia,nonimmerj tó Hifpaniae,GaÍlÍ2e, Africas, Cíererarumquenationumprincipibus
timori vcl máximo fuerit. Florebat enim non foiüm maximis opibus,ac diuirijs,fed etiam plurimorum viro
rum prudenriá íinguiari,oprimis moribus & inftiruris.Ciues omnes,in adminiftranda Republica,atqueadau-
genda,qLiaíI vererum Rom a nerum ordincm,moremquefequebanrur.Qui nihil nunquam nimis,fed omnia
tam publica,quám priuara3promodo,rarioncquefaciebant.Nonigirurillorum diuirias,rcsquc familiares v l .
Ix difeordiae,non lites, noniudicia,non iurgia,non fedinones,vr in plerisquefir,minuebant. QuippCjqui ratL
onepotius,naturaque3quamlegibus viueremaiebanr. Nobilcs,armis&equis,oíiicijsq5 miliraríbusftudebant,
hisque fefeexercebant,& aduerfus hoftesferoces eranr.Mercatores honeftiííimé comercia tradabanr,In qui-
busexercendis,non ram quoeftus auidi,quámveré fidclcs, ac liberales eranr. Saccfdores, & omnes qui rerum
facrarum curam gercbant,pié,fandeque femper Viuebant,fumma4 venerationc arque timorc,diuino culmi,
facrisque rebusincumbebant. Reliqui ciues,cuiusq; aEraris,aur liberalibus, aur mechanicis arribiis,quibus erat
culriíTima ciuitas, operam dabant. In qua nemo circumfcranimus,id efl:,defidiofus Se inanis erat, fed honefta
alij alia negoria excrcebant. Iraque nemo malus,ncmoque pauper5fcd oprimus quifqueerar, arque diriflimus.
hacfama ciuirarisnon ex Hifpaniá tora folüm, fed ex alijs quoque mulris narionibus homines huc vndique
quoridie conueniebanr,ciuiraremq; libenrer incolenres, indiesmaiorem ditioremqj faciebant.Hincpracterea
mult^ ciuitates,ordinem,moremq5 viuendi fan£tiirim5,hinc exemplaReip.pulchernm3e,hinc careras boaas;
arres imirabanrur. De condirore tamen eius affirmare nihil auíimjlquidé omnium, qui de ea fcripsére,de au-
thoreincertaopinio eft. Nam quod nonnulli de Barcanonapueriliterfabulanrur, ego quidem no minusfal-
fum,quám ridiculumexiftimo. Ca;rerüm,fuir olim ciuiras íiru ad rnodú paruaA á litrore maris, vno feré fta-
dio rcmora.Pulchra tamen aedificijs,& alris rora moenibus claufa. Fuerunr Se ciuitatis porr^ quatuor,in totide
mundi partes vergentes,aequo feré omnes inter felparlo diftanres,qu2e adhuc exranr, & in ipílus pené ciuiraris
vmbilico vifunrur.Poftea vero crefeenre hominum multirudine,bis vndiquemagnificis3edibus,& cofpicuis
fandommtempliSjbisetiam pr2Eualidismuris,fuperbisquerurribus,cin£ta eíl. (Juáe quidem erfi magnirudinc
nonnullis vrbibuscedir,edificiorum rameneleganria,lirrorisamoenirate,viarum mundirie,vicorum reditu-
dine, asqualitate domorum, amoenifíimis hortis,qüós varijs arboribus Se nonnullis palmis,qu2eqj domuscul
tiííimos habct,forma denique rerum omnium,& excellcnri pulchrirudinc, meo quidem indicio, cui abfir in-
uidia,cundísprofedó ciuiraribus eftánreponenda. Plurapraeterca de hac ciuirare, memoraru digna, narrare
poífimus,qu«, ne longius ab incepto difcedamus,omittimus.

A S T I R SI V E ASTIGIS. V V L G O ECHA
CHA, mediterraneum Hifpaniac Beticar oppidú, Aftir,líue AftigiSjab Aftir3aui-iga Metinoftis, qui interfefto apud Tro-
iamhero,inHifpania,nauigauitadferen^ nego-
tiatio, in lanae mercatura confiftit, eo3 quod folumvndequaqj foecundum atqi compafcuú3 ouibus abundé pabulum fub-
miniílret.HincinfinitiouiumgregesperagroSjColles, ac valles, quibusager vicinus abundar, quouistemporeoberrare
videntur, vnde huius oppidi Íncola:, partim ex domefticis ouibus, partim ex lana quam huc ruftici,ftatutiscomportant
_ í temporibus, quacftum ingentem faciunr. Cui quidem occafioniriuulus, vulgo, Chenilnuncupatus j peroportunéde-
feruit,quiexniuoíIsmontibus iuxtaflorcntiísimam,opulcntiísimam4ueGranatenfium vrbemontur, Cuiusaqua,ianse abluendarac
purganda:, &pecorum morbis curandis, multo magis,quám vlla alia,idonea eft. Vndebalneum, pecoribus falutiferum, L. Marineo ad-
ferente, accolisdicitür. Amnisifte, aurum quserentibus donans, modicis initijsfcaturxens,iucundifsimum Granatenfem agrum, ingre-
ditur, ipfamquc vrbem interfecac, & eam Granata» regionem, cui {Alhambre nomen, ab altera, qua? Alcazaiam dicitur, per vallem me-
diam feparans.IbidemDarrus, vulgoautem El Rio del Oro, nominatur, &adfericambombycis telam eluendam,parandamqi, accolis
©portunus eft. Inde vero per loca compafcua & plana,qua?. La vega de Granata appellitant, delabi tur, aliamq^ denominationcm, nimi-
rum El rio Frió, fortitur. Vnde adhoc tándem oppidumdefcendit, cui locimutatio, rurfus aliudfuppeditat nomen, nimirum, El Rio
Chenil.Heíceximioconiungiturponte,exlapideviuofornicato, quifacilcm,adhocoppidum,praíbetacceífum. luxtáeftfupplicijlo-
cus. El Roillo appellatus,vbi columna,continuo ex raxo,ftupcnda: magnitudinis, videtur,cx qila fontes atqi malefici,delidorum ac fce.
icrumcaufa,femifaltumfpe¿latoribuspra:bent. Vaf2Íchrcnicon,in catalogo Epifcopatuum Hifpaniá Aftigitanumrccenfet, quiia
BcticaHifpali íupera^nunc eft Aíchidiaconstus Hifpaleaüs Ecdcfia,
 1.1

•BuULCLl&Ofquf vifCja&svHpnaaliitiir, pros efr ^mdl&gaítoí aMeTn?m,medít¡rmimmañs

'StasJitHialñStat,miraine^antHfátvnm nS/ét-AjRjimartámiñiípaniam tramgr^ii/Fauentta
&¡btjUiiítú demfiraiSis, eumJatnja- e)Jrrstr<-iiacimum naran.Jéff^l^mmrjfüruierrnt,
ffamettam vríém, vtlvr aíii&Jvki ^umvnt, m¡Fp-tm vaiblpmeuerauit, ¡múc eam tum,
m&Sr itnuminstaurarmr,^- vetenillrmííítonom'me/Éaranmem rur/úsajrpeüetretit.,
T>amt eríam nuni hac naÓm itrm¡rdlare ínter vrfii ^en£cesveJhanrmvehnm mut^.

'^tmttm'JklCÍ^get^>^'ei^¡BmÍ!^srmn,i^us •vetemm nSnumJimXcaripaeem aríl

tmntttñ a § ' ü k r t m e t y¡rrátaní!rtemr(¡uie mtnium humamrrumñnorum baíenturm
&Tum*ma í¡iipjejt&? íriv mchet tmmtamjúnt ceiBfiaa, quce pnbres mima eirunmt,
tx caput hceeyrbi ?peCíxr[ier¡t,it mine mamfíe Cktakmíir,vnaqi¿ sitfífvuíetritr!
rtíut tü'tiarJf.jnnoemsirÍ!, aeJ^nnmhmetfisfcamce etmtottSm. ffecjfárúmus
de (ampo

(um 'Príuiíeíjio

IS 6r
 o.

CIVITAS BVRGENSIS.
V R G O SjCelebrisadmodum&antiquirsimaGalleci^ciuitaSjquam Burgenfem
nunc vocant5&Masburgidia:ufuiffe quondam legimus. Q u x diccbatur & Auca,
quodnomen mihi vero fimilius eíle videtur5 propterea quód etiam montes apud
candem vrbem nunc Ocani dicuntur,& Aucani melius dicerentur. TametfiPli.
nius non Aucam,fedCeucam nominauit.Eftautem BurgenfisciuitaSjVtdiximus,
intiquifsima?multisquerebusinfignisJ&inter primarias v
rito referendaXuius i n c o k non ocioíi5non circúforanei funt/ed omnes,non mo-
do vin3íedetiamfoeminaí labore manuum fuarumvidumqiierunt58e honeftifsimé viuunt^&alij
difciplinas liberales exercent. Mercatores?quiciuitatem opulctam faciunt5fidelesíunt& liberales.
Sacerdotes
diuini cultuSj6c rerum íacrarum fludioíi jdiuinis officijs de literarum ftudijs dili^enter
incumbunt.MagiftratuSj&ReipubhcxgubernatoreSjCommunibuscommodis rediísimé pruden-
tifsimcq^profpiciunt. Sicitaq;cundís ciuitatisordinibus oflícium fuú liberé redeque facientibus,
tota ciuitas indies augeturjindies magis illuftratur. Equites5qui pluresin ea funt & potentes5immu!
nitates5leges & priuilegia3quib.ciuitas gaudet5cóíeruarc ac tueri diligétifsimé ftudét.Eft pr^eterea c i -
iiitasniagnis& pu!chns5necminüsc6modis^dificijsadornata^ForisvenalibuSjplateis.vicis.ponti-
bus,templis5coenobijs5amnibusexculta:cuiuseccleriamaior5intus&:extra5opereeft 6c ^edificio m L
rabilísJnquaresdiuinaíaspenumcro cclebratur,cantoribus&organis3in quinqué faceliis3inter fe
diftantibus5nec alijsalios perturbantibus.Exfacellis vero de facranjs,quse multa funt, illud vnü Ca-
íklke Comeftabilis confpícuum atque ditifsimum, non Eqclefia? folúm Burgenfis, fedetiam cun-
dís ciuibus magno eft ornamento.Sunt&:extra vrbem domus hofpitaIes,quíeregiíedicuntuf, infi-
gnes^memorabilcsj&rmaximiceníus, Quarum iníHtutiones &ordines viuendi, qui fandifunt,
6c máximelaudabileSjcaufabreuitatisomitto.Dicam tamen breuiter,de monafterio moníalium
be fandifsima domo,quoníam res eft infignís & memorabilis. Quam domum Huelgas vocantHi-
fpani,cuius máxima facerdos fub imperio fuo diligentique cuítodia centum quinquaginta monia.
libus imperat,6c íandifsiméconfulit.Quíe quidem moniales funt omnes equitum nobiliumq- prin
cipumfili^&famili^generofíe.Prseeftetíamh^cfacerdoSjquam Abadefam vocant,alijs fepten-
decim monafterijs,acoppidisquatuordecim non ignobilibus5atque alijs minoribus quinquaginta.
Confcrtpraetercaíacerdotia multa facerdotibus,6¿ cenfuscommendatarios virisxn.contribuit, de
aliabeneficia 6cofficia & fuispopulis magiftratusdegubernatoreseligir, Aedificauitautem hanc
domum&opusingcnsRexSancius,quipropteroperajqu9 fecitmirabilia, cognomen Amati pro-
mcruít.Eft itaqueh^c vrbsmultis magnisque rebus memorabilis, cuius homines funthumanifsi-
miydeadueñas máximediligunt.Sunt6cfidelifsimi fuisprincipibus, 6c hofpites patienfsimé
tokrant,6c honorificentifsimétradanuHaecex Lucio Marineo
Siculocxcerpfimus,

S. S E B A S T I A N I O P P.
Ppidum S A N C T O S E B A S T I A N V M , quod patria lingua íncolas Donoftien appellant, v
I num eft ex prxcipuis oxx maritimae oppidis regni Guipazcoce/irum ad fluminis quoddam oftium'
1 quodávcteribusMenlafcumdicebaturjnon proculab ipíius oppidi oppofitamari crepidine. Hax
^ auteGuipazcoaHifpaniaeregio,diucrfaeftabea,quíeBiícaiadicitur,quamuis vtriufque incolse, Se
^ ijfdem fintmoribus,&eadéferépromintiatione vtanturineo idiomate, quod á reliquis Hifp '
populis diuerfum habent.haec Florianus de campo. Oppidum hoc porro amplifsimo porm nobilita tur, inamae
qui
nauesáfeuientibusvndis,6caparumpropitijsventorumflatibus/ecuram&tiuiflimamftarioncm habenr,eó
quod non induftriaarteque humana,fcdfagacisnamrxprouidentia faftusíit.^amobrem multorum merca
torumGermanorum,potiírimumvcró Cantabrorumfrequentationeceleberrimum esquivaría genera mer.
ciumaduehunt,&inaliasmundipartesexportant.ArchiepifcopatüiBurgenriobtemperar. Agtumhabetfrui
jnenti, vini, 6clanx feracem.Progredientibus vitra Sando Scbaftianum admiiliaria Hifpanica
quatuor, oceurrunt luga montium Py renorum,quíe iuga feu faftigia iu lilis iocis
9\ hodic vernáculo fermone appeilantur, La
fierra Lazquiucsz.

1
 2-4

05 celebris et antigua tííspaniar a

conítíurais.jioinma habct ^úata^_

•^5

J7 C ^ ) >

1ntvcrj3ianm^^==
 L V, T E T I A PARI'
S I O R V M.
V T E T I A ParifiorumfertilifsimiregniFrancicicaputatq;MetropoliSjmagni-
tudine incredibilijnobilium,mercatorun^ciuium, dciludioforumtrequentia,a:-
dificiorum&publicorum&priuatorumfplendore, non modovniuerfasGalli^
fedmaximistotiusEuropasciuitatibus praefertur.Híec áParidejquiálaphet, filio
Noc3fuccefsiuédefcendir3 & iB.Celtic^ Gallise Rex hiftoriamm monumentis dc.
claraturjprimüm fundatajáquo & nomen íortita fuit. Pofteaquam vero platea* la-
| pidumpauimcntoftratsenon cffent3has autem ingens hominum multitudo contcre^ob magni.
tudinem luti,Lutctia denominata dicitur. Alij tamen ab albedine murorum, quamtoikfrk»Grzci,
Lutetiani vocariexiftimanr. Eamlulius C^farvfqjadcósedificijsadauxitjtamquefortitermceni-
bus cinxit,vt lulij ciuitas á Boetio lib.de difciplina fcho.vocetur.Celebcrrimam hanc ciuitatem,Se-
quanajduplici amnc diuidensjtripartitam conftituit3qLiarum prior Vniuerfitas, altera ciuitaSjtertia
vrbsnominaturJllamCarolusMagnus AlcuiniPr^ceptorisfuiinftindu, A n n o á C ex
Romana fundauit,& permultis príerogatiuisjpriuilegijs, & im munitatibus fplendidifsimé exona-
mt.C^^Mufarumjdifciplinammqueliberaliumj&humanitati^
omniumfcientiarum5matcracfcminariumdodifsimorumvirorum fuit. Quatuor vero
firmifsimis columnis innititur:Theologi2e,Medicin£e, luris, & Artium facultatibuSjquarum prio-
res Decanum>8c Pedellos binos,fiueoftiarios habcnt. Poftremaautem Magnificum D . Redorem
tertio quoquemenfe eligit,cui facultatés omnes reliqu^ tanquam fupremo capití,parent. In hac
Vniucrfi tate quatuor hommum nationibus fm^
mandise atque Germani^cui natio Anglicana iungitur.Vniuerfitas reí facríe dicatas xdcs magni-
ficé cultascontinet 17. Monaftenai4.Xenodochia4. Sacdla3. Collcgiapublica 20.Priuata(quae
arnplifsimorumhominumfundationibusjcertisquibufdanimufarum cultoribus viSus&ftudio-
rum neccííaria elargiuntur) 30,
1 Ciuitas inttY Vniuerfitatem Se vrbcm mediajhuicquidem tribus, illivero duóbus coniungitur
pontibusjquivtrinq; aedium conftrudionejnon Pontiumjf:dplatcarum formam referunt. In hac,
Parifiorum partejPalatiumRegiumáPhilippo Pulchro scdificatum j 6dneo Sacellum fandum
flupendo artificio conftrudumjMagnificumque B.Virginis Fanum, cóntinetur3quod quidem ob
elegantiamformaejmagnitudinem, 8<:artificiofirsimorum fignorum prseftantiam, totius Gallise
niiraculum habetur.Crocodilus viuus in Palatij fundamento inuentus fuitjcuius exuuium hodier-
no etiamdie in magnaPalatij aula exhibetur, Reliquaciuitaiis templa numerantur ic.Xenodo*
chiumLSacellaV.
Tertiajqu^ & máxima Parifiorum pars,vrbis nomcnobtinet, habitatoribus&: pulchcrnmísse-
dificijsadeófrequenSjVteafolamaximistotiusGallisB ciuitatibusannumerariqueat. Templa ha-
bct 3i.Monafl:eria io.Xenodochia4. Sacella 6. Quamplurima autem tam ciuitatis, quám Vniuer-
fitatis>&vrbisfana>RegumacDucumornatifsimisfepulturis8c epitaphijspr^ftantifsimisqj fan-
d:orumreliquijsnitent.Qu3etam accüraté AegidiusCorrozetinfuode hacciuitate libro annota-
uitjnihil vtftudiofusledor amplius defiderare queat.Lutetia Parifiorum portas habet i4.Pontcs^.
Fontes i6.Suburbia lo.Vndique in hanc ciuitatem tanta annonae.defertur copia, nihil vt hic infinL
ta* hominummultitudiniadvitae neceflariadefit*Miratifuntfrequenter German^quiftudiorum
caufa huc veniunt,omnium rerum,qu^ hominum necefsitati deferuiunt jingcntem abundantiam.
Máxima & lata Lutetia habet Suburbia,vt pleraque cum magnis Francise ciuitatibus certent. S. Di-
nyfiusD. Pauli difcipulus primus Parifienfes Chriftianá doá:rina imbuitjquam non modo fermo-
ne/ed&fanguinísefFufionefortifsiméconfirmauitJrrigata innocentifsimivirifanguine ciuitas,
iucundifsimos fideifruchis coepitproferre.PharamundusGalliieRcx, Chriftianamfidemprofet
fus,inclytis&Auguftifsimisfanisjingcntifumptuconftrudis, Parifienfem ciuitatem illuftrauir.
Anno Salutis.1572. Augufl:i24.Maxima Vgonotarumftrageshac in vrbe eft edita^quantam ab ho-
minum memoria,poft Hierofolomitanum cxcidiumj nulla hiftoriarum monumentaprodidcrut#
Inquacompluresetiamviri dodiíuntcsefiéDe hacautéc3ede,variorumnunc Cómentarijextanr.
EuftathiusáKnobcldorfPrutenu8yParifiorura magnificentiam carmine confcripfitJdem fingu-
lari libello, Aegidius CorrozetPyrrhus vero Sdacobus Capellus, oratione foluta prasftitcrunt.Frá-
tifeus veró Bellcfortius,vti poftrcmo,ita omnium aecuratifsimé, Lutetianá hanc vrbem defcripfit.
 XMfíjttfjoiiU

^VTETpíjrVi^ari nomine <Paris>vrBs

paüup maxwja, Sequana mui^^i'^jSif
mm irrirntunmírm gente, mercator^ fif'
quena vmiieyttat£^cclbnh,á(ujten4i
operis temjá y^ta^s&a/atia Ú^e^o^s
¿juejpraíjKiiri/Jiniis crí/tfiajs, trwunaü
cequjPimorumJuJicum, piíc^errimis
e^itaj>£ijs,Jíórentipíma GUSMM^ ^

'Sertf-SjtCm

mmterr

1 •

(^¡J^^^ /m^- efí^ja maijo royallé, Tjndé en efhiJé, ^s^n^eteff^mn^, (fecundé en vin, Jouíce erifts Qitífmf
Qef^^rrrfeapíeme Jéfons efjmizu, ^^ermonJam,íau/met/ufirmament,
C ir^n^mur^^íjans cíhicrs ejcrijjt^ ^n'mcrscCefeSic&n(omanent^j
en metm^^lyafoníímjte í 1 res fafanJante en vnires et fremmi^
 MONS PESSVLANVSk
P O N S PeflulanuSjGalliseNarboneníisoppidumjAgathoquondamjfiuc A -
" gathopo]is,núcvulgo Mótpeslier dicitur,In agroadmodum fertilipofitum,
decem miliaribusá mariMediterráneo diftat.Epifcopatu, & Vniuerfitatc cc-
lebratur.Tnqua olim lurifprudentiajtiunc Mediciníeftudium floret. Amplif-
fimoMedicorum Collegio nn^cjuodab Vrbano Pontífice Summo funda-
tum^copiofirsimiseft exornatum reditibus. Aliudetia3non minuselegans^
atcjjprseclarum Collegium Regium,ab Henrico Gallorum Rege ered:um,
ibidemcernitur.Quin&tertium Collegiúefl:3Duuergier5quod optimse ipei
adolefcentibus, ftudiorum, vidusque neceflaria, indecenniumpraebet. Scribit Rebuffus, tantam
cííe Redoris in hac Vniuerfitateaud:oritatem5VtStudiofi)quacunque etiam decaufa cgredientem,
comitanhonorísgratiacogantur.S.Rochus,exhuiusoppidimoderatoreacdomino natuSjá tene- '
ra aetate religioni ac pietati deditus5amplifsinium patrimonium in pauperum vfus conferens, atquc
paternun^oppidum patruo donans, poft multasíerumnas, ex hacciuitate ad sthereas beatorura
fedes auocatur á Domino.

T V R CK
y R OjVulgari íd¡omateTours5prouincÍ2eTuroncnfis celebris mctropolitícó ho-
,noreciuitas5nonmodóopibus, sedificiorumque praeftantia, verum etiam Ligeris,
nobilifsimifluuijvicinitatejnobilitatur. Qui in AuernorumfinibusoriturjHedu-
osqueáBiturigibusdiuiditj&ab Océano furfum nauigabilis5varias merces 6¿ vitas
necefsitatesin hanc ciuitatem inuehit,acnon procul á Pictonibus in Oceanum
^jBritannicum delabitur. Mcrcatura& lanificio clarct. Cumquemultarumrerum
opuientiísimalit habita,tumvel maximéob incredibilemregionis amosnitatem,&:ob placidifsi-
jmamaeris conftitutionenr^totius Gallise hortus atq^ pomarium ciuitas Turoncnfis vocatur, Agrü
ctenim fertilem habetjatqueiucundun^varijs herbarum 6¿laetifsimarum arborum gqneribusper-
ornatum,qui non tantúm ca5quae hominum brutorumque viuijfed&ea, quae delicatulis fatisfaci-
unt5exrelargifsimé fundit.HuiusfundationemBritánorumChronicaTroianisadfcribút.Archie-
pifcopalis in ea fedes exiftitjXI.Suffraganeos habens.Inqua complures Antiftites dodrina acfan-
ditate pr3eftantes5vixcreJnter quos.S Martinus vnicum Ecclefiafticorum decus,lumenjatq; exem-
plarfuitjquemadmodum Seuerus Sulpitius tribus deeo libris teftatur.Celebris quoquepietatisfuit
alter eiuí dem vrbis Antiites Pérpetuus.

P I C T A V I
Vmmam antiquitatis laudem merctur Pidauisjfiue Pidauia5Ptolcm3eo AuguftoritumT
Sunt,qui Agathirfisatque Gclonisfiliorum Hcrculis fuccefforibus(quipidi áPoetis vo
jcantur)eiusfundationem attribuunt.Hietenimob concitatasfeditioncs domefticaspa-
r ^triapulfi^n Angliamdeueneruntjinde numero & multitudine audijnouis qusercndii,
íedibuSjinGalliam traiecere5vbiáíuo no mine Pidones populos hanc quoque ciuitatem condidiíl
feferuntur.Aliter alij ícribuntjcum ex Pomponio Mela,^: Plinio cóftet, ante etiá multó, quám hi
I
ex Anglia venerint5Pi(5fconum extisiffe memoriam, Vrbcm circundar Clanusfluuiusqui in Vienná
delabitur.Reflatam íortunaEauram,cúm ab alijSjtum ab Anglis maximé(vti annalesperhibent)fre-
quenter eftperpeffa.Epifcopatus eam commendabilem reddit,cui máxima laude prafuit D . Hila-
riusjdodrinaacpietate fingulari Antiftes, qui Arrian^ fadioni inuidum fe antagoniftam oppo,
luií>acpr^clarosillos& nunquamintermorituros de S.Trinitate libros Xlí.magno tum in-
genio3tum eloquentiaconfcripfit.Vniuerfitatem etiam Pidauis habet^ in quatum
m¡tÍGrc$difciplin3e, tum lurifprudentiseftudia vigent.Huicíviuníle-
rusalterumlocum poft Academiam Pari-
fienfemattribuit.
 Samt

TOE
5 ^Ss./"^

Saint'Firm'm JS£Il-cs^fícmesS-Cvkbem • A S gnttian m^SSúlairr. \K-les CordelfetL,

S •Martin tf.'Lecarre/mr* S l i í a í m i M m
"jsZmephcojMÍt'¿''LájxttteOíjja • (famtr
CS-Satumin \ ^ehmde3raum\K.rLes Cartne^
um. j rmneíno V.S'Iuh'm \&-S-TLjkirme. \l,Za'du

Cum tpriuilemo

i
S?k | írslacolmr
CatheJmñk
> i«r Cordehers &'Dimerj)ar

SPim-haar
prirurr'et
5 .ytntoyne
í e monfyrr rieuf
S.Cymtrapar
l e Chaíleau
íref Carmes- i*

S.Tjmre

t-ajtor.

•pahtalouBért

mmmw
'rfíñjntamrdu ^ríPont a

(PiCTjdvis, si VE'PrCTMriA~perfiacu¡oidioma
te9oitíers,Tiffauorum aut^iñommMitro^ofis^
W^/' " Lajfierre leuee íurís ílu£of ingrntis tfíeatri ruinis, cecfípajs ^
magrúficis,tani fí¡üino,qiiam humano vsuifararís,
anjsqué antiquitatis monumetis7w£s mcmoramUs

'1S
y .3 A,-
•V
 O?

R O T O M A G V S
O T O M A G V S j vulgo RouarijNormandise metropoIis5ab caparte qua O r i -
entem rcfpicit,iucundiisimisirrigaturTOulis duobus: Meridiem verfus, Sequa-
nam,celebre&nauigabileGalli^flumen propinquitate decoratrluxta Septen-
trionenijaltoshabet montes, qui ignifomenta fuppeditarefolebant.Afundato-
re nomen habet Mago. I I . Galli¿ Rege, de Roth idolo,quondam hic religioíb
numine celebri,cuius vfum 6¿fimulachrum Mello, primus Rotomagenfis Epi-
fcopus,circaannuni DominiCCLX.euertit, eiusquedeIubrum,fandifsimseTrinitatisvenera-
tionidicauitjqucmadmodum exhymnoecclefiafticopatetrExtirpatoRoth idolo^fides eftinli-
mine&c.Agrü habetoptimum/oecundurn^herbidurn, ita vtluliusCseraropportunitate loci
addudus,validis hancvrbem muriscinxerit, 6c Romanorum prseíidium, ad totius Prouincis
defenfionem,ineareliquerit.Splendida Archiepifcopi domus, egregia monachorumecenobia,
palatium,curia,pons ex quadrato lapide ingenióse conftrü(5l:us,Cathedralis Ecclefia tribus deco-
rara turribus5meraqueornamenta,qu2ead abíolutam& perfedam ciuitatis ftruéluram requi-
runtur.Rotomagenfium vrbcm celeberrimam reddunt. i

N E M A V S V M .
E M A VS VM,communi idiomate Nirmcs5ciuitascft Narbonenfis Galli^,
^olimflorentiísima,vtputa quse XX.vicorum fucrit metrópolis, odo m i l
lliaribus á Monte Peffulano diíbt, nomen atque originem á Nemaufo Herculis
1filio,haberepcrhibetur.Eo eft {itu5quo ex Italia in Hiípaniam itur, miram vndi-
iquevetuftatem redolet.Aliquotfiquidemperantiquaeincavidenturí^:atu^e,puL
!cherrimafummorum hominumepitaphia, Amphitheatri fpacioíiruinse, Ha-
drianibafilica.Iuxta montis radicem eft perennis & lympidifsima aqua,quam fpecum aut lacum
haud ineptédixeris3cuius fundumncmomortaliura inuenit.Eft &templum Cathedrale,D. Vir
gini facrum,inquopauimentúvermiculatoemblemate teflellatúm mira fuauitate videndifen-
fumobledat.Tribus milliaribus paruisá Nemaufo, ponscftDu Gar, áfluuioGardon,nomen
habens,triplici feric,mirainduftria fornicatus, quarum prima hominibus atque iumentis rran-
íitumpraebetjaltera aquaedudum fuftinet.Antonini Pij Pllilofophi& Imperatoris,Domitiani,
al:orumque natalibus claret,qui non modo Galli^fed ¿k vniuerjfb propemodum mundo, orna-
mento fuére.Peculiari libro hancvrbem defcripíit loannesPoldo.

BVRDEGALA.
V R D E G ALAjVniuerfe Aquitanisemeritoconftituitur capiit,tum quia miram
vetuftatemoftentctjtumquiasedibusfitdecorata magnificis,tum denique, quiaíitu
munita,arx&propugnaculum Gallia: habeatur. Fatebuntur hoc Angli, quigraui
obfidioneeam preflerunt,hacfpe, fortiísima Gallise arce expugnara, reliquarum
vrbiumparuo negotio feforc vidores.Quorum conatus fortis magnusqj indigenarú animus, de
benémunitaciuitatismoenia,frequentereuerteriint,eosqueininfulam,quó mariniscindilimi-
t.bus fuá forte contenti viuerent, remiferunt, Primam eius formam quadrangulam fuiíre,ex
m uris antiquis confpici poteft. Amplifica ta deinde ob hominum frequentiam vrbe, eam, quam
nunc habet,confecuta eft faciem. Antiquo palatio XllII.innixo columnis, templo S.Andrea?,
arceex viuofaxomunita,6crpuIcherrimisciuium sedibusperornata eft.Ad portam S. Germani
amphitheatri cernunturreIiqui^.Portusmultarúnauiumcapax,negotiationi idoneam opibuf-
• iire florentem Burdegalam efficit5qu2e etiam ortu Auíónij poétíe nobilitatur, qui ita de íua Bur-
Jegala loquitur.-Clementia hic cceli mitis, 6¿ irriguse larga indulgentia t e r r a j e .

á 9
1; ' O^^S^/ ./^^Fvc^

50
Cim Trtuüegto

3 o^^r^^^Li^L ^^TmjjsÉM^

Sidndre

B V JCDE

TANTEA

tyuranrte &
%Bauleuenl
 L V G D V N V M.
& O A N N l S MetelIusSequanus3EruditifsimoviroGcorgioBruno3S.D.PetiíliBruiie~ Vtquaíáe tugdun6Vrl)eadceí>if-
fem,vel ex libris3 vcl ex amicorum colloquijs, qux vera putarem, tibi paucis ego perferiberem, quia praccipuas totiüs or*
bis vrbesliterís,ad veram earum effigiem accommodatis^compleílare. Quo igitur, quapoíTum, tibifatisfacian^tuámei
quem multis officijs perpetuas beneuolentix tibi deuinxiíli3fic habeto.
L V G D V N V M , vrbseílGalliaeCclticse,inSecuííanisíita,hodie3vtolim,&emporio,&multisrebusalijs,celeber-
rima}LegibusJmoribusí&inftitutis^eftéantiquitusconílitutam ñiiíTe, cum aliaraultaquín, quodhadenuseius Galliae
traftus Metrópolis fuerit&Archiepifcopiredes3eaqi talis,qu« primas teneatj&reliquarum GalligEcclefíarumcaput «ti
oftendunt.huic vrbi, quae parti Galli« á fe nometi dedit,poftquam ab Amadso primo Sabaudiae Duce3per teftamentum ex
legatoFranciaeregibuscefsitjGubernatorprseficiturjqui &vrbem, &eiusprouinciam, quaefatislate patet3adminiftrat.
Feraxíolunij&amoenumcommodumqjíítumhabet.Namfruftiferisduobuscollibus, abvna parte cingitur: alteramduo praeftantes fluuij al-
luun t. ArariSjqui quám lenifsimé ex Sequanis defluens3mcdiam interfecat,& Rhodanus, qui rapidiísimo curfu,eX Alpibus per Allobroges,ceí-
tis mcenijs ad orientem^adlabitunAedium elegantia tumftrua;ura3necnon hortis praeftat. Opibus autem fie floret, vt nulli alij faltem in Gal-
lia,cedere videatur.Harum opum cauiram3fluui)s illis prscipuam tribuunt. Quia cum multas vrbes illi obeant, feqj in Ligufticum maris íinunt
exonerent: haec vero vrbs, Europa propé in media,ílta íít,8¿: quafí Francia cor putetur: facultatem quaecunqj qua libcatjexportandii, tum etiam
¡mportandi,prxbent,etiamexprarcipuisEuropxnationibus,haudproculdifsitis.SolacnimSabaudiainterieda,hxcvrbs&Itáliam,& Germa»
niam attingit.Eo adcedit,qnod quater annué eo,vndique gentium merca toresjcommean t3publicarimi núdinarum,quf varij^

. igionis itudio ciuiüDuSjiunum deorfumqj

cocrcendis,pnmüm huic vrbi inieda» Quod ad eiusantiquitatum pertinet:L.MunatiusPlancus,nobilis Orator & Praetorius, Marci Tulli) audi-
tor,duxdeduGend«,vtaitEufebius,Colonix,dum Galliamrcgeret,adle¿tus ab Auguftodicitur: & vrbis,qua Ínfula eíl,fundamenta ieciíTé. Ea

besilluftraripofsint,ornarunt.In eaautem,argenteam,xreamqj monetamperpetuocuderunt.¡Quin Agrippa,Galliseomnisitinera, exhacdi-

ftinxit.In eaqu^qj Gallia; totiustributa,acve<a;igalia,tanqiiam loco commodiore, collegerunt. Quae Gallias tributa,tanti fuiíTeprouentusaG
momenti narrarttur, vt ab his vnicum Imperi) robur penderet. Mérito igitur immunis fuit.Nam Piinius lib.^cap.iS. Secufiani,inquit,liberi3iri
quorum agro Colonia Lugdunum.EtDigeftorum libX.Tit.XV.cap.vltimo.PaulusIurifconfultus3LugdunenfesGallos,íIcenímait,aCVienné-
¿ s i n Narbonenfl,iurisItalk^
#rruptum.In quo,quod etiam celeberrimum fuit,Veneris templum vifitur. Hocin foro habitaíTe feruntur, fexaginta Coloniacdiuerfarum íe-
xagintaprouinciarum, Lugdunenlifubiedae.Araitaqjin eaerat3dignitatis eximiíegentium.LX.numero,infcriptumhabenstitulum,earumqí
ílatua vna,aliafubinde quoqjindelocata eftara. Fuitidem locus, exercendisnundinisconftitutus. Ifqs propter ipfarum,omiiibusé locis lucri
caufafrequentiam, ForumMercuri) áiáus eft,fupraeius Foruiere montera, fpeculum artisadeo admirabilis, itafuiífecollocatumreferunt, vé
vrbsipfaLugdunum,exíonginquisSabaudiíE montibus clareconfpiceretur. Itaq; Romani Senatores Lugdunum,etiam propteramoenitatem
locijfíepé conceíTcrunt. Porro autem,é regione Foruiere, adfurgit antiquum illud Efnaiurn Monafterium, íitum inter Rhodanum & Ararim. Eo
loci qua hi fluuij confluunt, Templum ab vniueríis Gallisscommuni defignatum imp^nfa,& Augufto Cíefari dicatum eft. Ifthic Athenienfes, cü
corum non pauci, propter caedem filij Minois Cretenfium regís, bello vaftata patria,fedibus incertis vagarentur,ac tándem in hancinfulam mi-
graírent3Academiam pro moregentis, extruxérc. Cacarera deinde lulium, Gallise viftorem, eafamapermotum, Latiñam in eadeni vrbe quoqi
Beri iufsiíTe, Suetonius fcribit}quam áfe,Ca;íarisaram, adpellauit.Eo oratores vndiq;, Druides in primis Athenieníium aemuli,caeteri etiam do
£li viri,conueniebant,quo femel annis íingulis, tam Gr2Ecé,quam Latiné orationes certatim haberent,atque difputarent.Conílituta quidem lex
í)s erat,vt qui Grgca Latinaqj lingua foret eloquentior,is pr^mium laturus, magna auri vi,á deui¿lo3donaretur,atque laudaretur:qui vero,quídí
vel pr^ter rem, vel futile,orationi inferuiífet, poeníe iiomine,aut exceptara á no tarijs orationem fuam fpongia3vel lingua ipfe deleret,aut certé
virgis esederetur, vel ter in Ararim mergeretur. Quamobrem, falséluuenalis, Satyraprima.eorum metum,irriíit4Palleat,inquit,vtiiudispreí-
lit qui calcibusanguem: Aut Lugdunéfem Rhetor difturus ad ara.Sed &extra vrbis pomeria vetéres i l l i Arcus,qui via in Secuíianós, quos vulgus
Foreftum modo nominar, confpiciuntur: necnon antra 6¿: perforatse quinqj milliarium longitudine,rupesáquae in vrbem ducends,vetera item
multa numifmata,infcriptionesqj lapidum3prsclaram antiquitatera pleniísimé teftátur.Ante vErb3quám hsecvrbsáRomanis Colonia deduce-
retur: quod ante deuidasGallias fuit: quantaciuitatis Lugdurteníisamplitudo,potentiaq; fuerit, libro tertio Poiybius indicar, nempe,regn¿
tum fuiífeMetropolim. Hannibalem,ait, traicéloflumineRhodano.-id quod paullo íupra Quiritum Delphinatus oppidura contigit: quoniani
P.AfricanusScipiopedem retraxiífe in Italiam,miíro in Hifpaniam fratre,ne quid fumultusOriretur, feffumlongifsimis itineribus exercitum,
Lugduni,tum fcipfum etiam,reficere ílatuiífe. Poftquam vero in Sebufanosadpuliffet: & certior fadhis eíTetjinter duOs fratres, ad oceupandum
lugdunenfe regnum,pugnam adparari; natu maioré petenti, opera tuliffejipfumqi regno confirmafíe. Quamobremab eo rege,propter tantum
beneficium Hannibal non folüm aunona,verumetiam multisalijs neceflarijsrebus inftruátus fuit: nudumqjHannibalis railitera is rexlacerum
veftiuit. Et eundem Hannibalem,armatus proprio exercitu,per Allobróges, itinere dierum decem miliariumsad Alpium vfqj partera illam,qu|
Bernardi nomen obtinet, deduxit. Sed foelicitatem huius Vrbis,vt fit,magña eft Calamitas poftea confecuta. Centura enim annis, ab eo teraporc
quo eam Munatius condidit, fatalis ignis totam, intra vnara tantum noílem, abfumplit,vt inter vrbem niillamj& Vrbem longé nobilifsimamt
quam Strabo totius Galliar, excepta Narbone,populofifsimam,fuo etiam tempore fuiííe narrat: íola vna nox interfuerit. Id quod Séneca epifto-
la ad Liberalem Lugdunenfem. XCII. deplorat. Hinc fadnra quídam putant: tum hortante quoque loci falubrítate: vt fuprcrao monte renona-
retur. Statim enira Romani eam reftituerunt. De eius vrbis Romanis Magiftratibus,in adminiftratione reip. conftat A uguftum Imperatorem3cú
lulius pater Galliam,in Belgícam, Celticam, Aquitaníamqj diuififíet: ex edido lato3terrarum orbem, quod & facras literas tradunt, emenfum,
late patentes tres illas Gallixpartes,inquatuorNarboneníem,Aquitaniam3Lugdunenfem,Belgicamqi, nempe totas fubiraperiura Romanum
redadaSjConfudiíTe. Quam quadripartitam diuiíxoncm,Index Magiftratuum ciuilium, & milítarium Occidentis3fcquens3ex ea,Gallíxprouin-
cías omnes Septendecím, excepta tamen Britannia, vt & Marcellinus, & Rufus^onñituit. Lugdunenfi igitur prouinciaysIndex Coníularem,
fub feptem prouinciarum, vicario, attribuit.Hancrurfum in Lugdunenfem Primara, Secundam3Terriam,Honoricara, & Señonariam partiturí
earumq; íingulis, prarterquam Primae, Praefidem praeficit. Videtur autem hiclndex, circíter Theodoíij témpora colleólus. Idem, de Magiftris Mi-
litum Pracfentialíum, quos peditum appellat pr^fedis,fieait. In Prouincia Lugdunenfi Prima^raefete clafsis Araricx,Caballoduno. In Pro-
uincia Lugdunenfi Senonia, Prsefeftus clafsis Aderecianorum, Parifius.In Prouincia Tarraconenfi,Prx'FedusLastorum Teutonicianorum: Cor-
nuta,SenoníaeLugdunenfis. PrscfectusLxtorum Batauorum, & Gentilium Sueuorum, Boiacas: & ConihntijeLugdunenfis Secunda: Praefedus
Lactorum Gentilium Sueuorum,&Cenomannis,LugdunenfisTertise.PrxfeólusLíctorum Francorum RhedQnas,LugduncníísTertÍ3e.Habuit h^c
VrbSjClarifsimosin literis viros. Nam, nedeeseterisdicam, vnusL.Plotius, in ea natus eft,is3qui Suetonío declaris Oratoribus tefte,Romas pri-
mus,Rhetoricam Latinam,docuit,longxuusqj fuit. Ab hoc3 fe puerum3cum Quin¿lo fratre. Cicero primum eíTcinftítutura coramemorat.Suf-
ceptademumin ea Vrbe, per píos Fideles, Antonino vero Imperatore,Chriftiana religione3edita fuit eorundemftrages,loco Vrbis, quiAtha-
nacus, adpellatur. Vbi Martini templum, Benedidinumq; coenobium,exftru¿tum eft,qua Rhodanus & Araris,coeunt. Quorum quadraginta o^
¿loprarcipui nominantur.Hísfuccefsitlrenacus.Polycarpi martyrisauditor,quí fuit Ecclefis íufieélus.Sed fecutaperfecutione,martyriocoro-
naturis, Anno Chrifti CLXXV.Marco AntoninoImperatore,claruiííe dicitur. Oranem propé Vrbis populara,ea perfecutiogladío fuftulit.Rc-
fertur enim,nouendecira millium martyrum numerus fuiífe.Itaqj Ararim fluuium, horum fanguine: ex Gorguíllone, hoceft, gurgíte, fieáre
ipfanuncupatovico,exquoc2Eforumfanguis,vtítorrensdefluebat, vfquepropé Matifconemí vrbem inHeduis, rubuíífe aiunt. Ethínceidem
"Arari nomen Sagenas, nimirum á fanguine,fuít inditum: Fuere & alij multi Lugduní illuftres, tk vitas fandimonia, literífqj celebres Epiícopi,
tum alij: Baldomerus,Stephanus,Defiderius,Nícetíus,Hyppípodius,Alexander,Agobardus,Peregrínus,Iuftus3Erpídius, Lupus,Annemundus,
Eucheríus,Antiochus,Sacerdos,Eugendius,Romanus,Abbas,Aurelianus,Domitianus Abbas, & Fauftuspoéta, asqualisBoetij, Claudíaní, Ma-
merci,& Cafsíodori, dodifsimorum virorum, quiTheodorico á fecretís fuiífe putatur. Fuit &celebris HamutusEpifcopus. De^uibus, Sym-
phorianus, Champcrius Lugdunenfis Medicus, in libello de antiquitate de origine vrbis Lugdunenfis,Scviris eiufdem illuftribus*
 T1

^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^

:1

MITTMIW

i r w

... . "

pui de fa Trancej
^ w t ^ P ^ ''-1
Scrs dcfim^i rmpart,
i cfcpfaifa
-fuis cietoutcparL

Succment (fccouiant
ui cmfrafte iaSaone
*Ie rmt/cnt apu/cnLj,

tmSItt

jtáagnus eft ift c m ^ í ^ ^ m ^ e n t i m , ^uas

Jec/es cofíóca/fe vié&mtisvt trmjjtrre omuc rterck
auamcunq^ orfispartrm cpmoá^atjio/^h(bci com

ta ftgdmufii m^mtesjtm^utm marc^^flúutn

curní^nercif. ímyortaridís et ekperta
cuismo
PROSOPOPOEIA A V G V S T A E E B V -
R O N V M S E V C I V I T A T I S L E O D I E N S I S , A D R E.V E R E N D V M I N C H R I .
ftopatremac D o m i n u m ^ . G r e g o r i ü m S y l u i L t m EpifcoparnTagaftenfcm, &Rcuercndifllmi 11. ,
luítriíTimiq; Lcodienfis EccieíiaeAntiftitis.D.Süírraganeum^b Eximio & Vcncrabili viro
ac Dommo,D.CaroloLangio,CathedraIis Ecckíia: LeodienfisCanó-
nico dignifllmo, conícripta.
Leraq; cenfentur Cerialibus oppida caiíipis.
Sunt qua; vitiferis nobilitantur agris.
Aerel' phy rebimaris clara eft,Noreia ferro,
, Diuitias alijs pafcua lata ferunt»
Illaíkurpecieq; decus famamq; merentur,
Moenibus h3eclaxis,3edibus illa facris.
Eluribus infígnis nomen dedit amnis honcftum,
Quo meat & remeat velificata ratis.
Hasc vrbes alia2:S¿ dum li,ngula quaeque potitur.
Faene eííFertipíisucornua fíderibus.
A ft ego lasta fruor limul ómnibus: omnia Diui
In gremíum quondam depofuere meum.
Hic frugum omnegenus/eu vis qugfalceputantur,
Siue colona auido quas legit vfta finu.
Tritíceas imprimís fegetes,Ennea quot olini
Quamuis díuina confita gleba manu*
Laíerpitiferae quot non videre Gyrenae>
Tam lunt H asbaniae rura beata meae.
Plurimus hic etiam Bacchus,gratifsimus orí»
G ü m ferus arentes Sirius vrit agros.
Nemomihi iadet íummis quaediuite vena
Vifceribus térra; forte metalla trahit,
Haecquoquedonamihi tetras pater vbere dextfá
Etdedit, & magno fenorecinébdedit.
Eruitur pinguis circum mea mcenia carbo*
Afphaltumeft venas fulphuris intus alens:
Quadringenta auri redeunt hinc milia in annos,
Quaditatciues vtiütatemeos.
Nec ferri eft vfura minor.Sed & vbera plumbi.
Vedigal grande 8¿ marmora noRf a ferunt.
Praetereo inuitus,quorum hicinfigne macellum cíl:,
Gapreolos pinguesjanigerumquepecus.
Praetereo varijs poraaria frudibus auda,
Alcinoi quantas non dedit hoftus opes,
í-abraq; Nympharu, gélidos per Compita fontes,
Qui mihimefleaurasj grataque procla ferunt*
E t te Mofa canam. Nam quó tot muñera CCEÜ.
Si mutare alijs non datur vlla mihi?
Ergo inter primos quos Gaília procreatamnes,
Non tíbi poftremus Mofa feretur honos.
Innumeristua me felix beat vfibus ora*
Et tuus innúmeras alueus edit opéS.
Ora dat immenfas filuas,tedisque focoqué
Materiem.- omnigenisluftraquetuta féfls.
Pr ataque vel denfo pafsim redolentia fcenúi,
V el detondenti pafcua l«ta boui.
T u mihi fquámigerí pecoris milleagminanutrii,
Vicinis etiam faepépetitameis.
Hic Salar,hic Fario,gelidis quos Veferis vndis
Vtraque praecipites fub tua teda vehunt.
Carne ambo folidarfaxorum cultor vterque,
Tergora puniceis pidus vterque notís.
H^c vmbrae, & croceis Muftelá interlitá guttís,
Haecannis melior ilumina Barbusamat.
Lucius haud alijs vertitfefuauiof vudis^
Non alio Cyprinusdulcior amné natat.
lile etiam cui cuma dedit vetus anchora nomért
MaximuSjhaud rara eíl gürgite praeda tuo.
Vilia ne numerem vulgi folatia,quae fie
Aufonia Gallus voce poeta vocat.
Sed dum ferrégraues humero non abnuis aínos,
Quam magna ciues commoditate iuuas?
Per te quae deerant largo dat Copia cornü:
Quae fuperant, alijs mutua diftribuunt.
Hac ferrum exportantjtindasqibítumineglebas,
Et redeunt alia merce vel aere graues*
HacBacchum excipiunt venicntemab diuiteRhcno,
Hac Bacchi fiorem, Gallica vinapetunt.
Quid referam immenfo qus tenditur squore vallero,
Quam tuus asternis diuiditamnis aquis/
Intercifatamen paruis fine nomineriuis.
Tota viretpomis, graminetota viret.
Perfíata hac Euris, Zephyris genitalibusillac.
Non pefteaut alia tangitur aegra lúe.
Praecipué iucunda,noui cum tempór e veris
Malus odoratis pu rpurat alba rofis.
Perpetui cingunt collcs viridante corona,
NeCjnifi qua medius laberis, vlla via eft.
Graecia deCantat mendax Phth iotica Tempe,
Sed regio non eft aequiparanda tuse.
Hancdefefía animumcumlumine faepc pererro,
V t iacet ante oculos obuia tota meos,
Nott ftlibi tam pulchrocredis maiora theatro
Gaudiajmaioremfurgerelastitiam,
Quám Pompeiana íi íim fpedator arena?
Et videam quaefitpaenereferre nefas?
Hgc Genius mihi cunda meusvcaelumq; dederunt:
Caetera virtutis muñera & artis erunt*
Aípiceiquae Iguo rutilatmihi pedore Parma,
Haecnotadeuidisdurat ab Aufonijs.
Qua claudor muris^ua moenibus indy ta furgo,
Vallis & intadus vomere campus erat-
Hac valle» hoc campo cecidit Romana iuuentus,
Haecarua infecitfanguineCottafuo.
Ergo hoc pofteritas virtutem ornauit auorum
Infigni, & portis híec dedit arma nouis.
Ipfa etiam robur maiorum imitata decusque,
Nott femel hoftili fanguinetinxit agros. -c
Pontífices etiam qui primi hgc rura docendo
Imbuerunt veri cognitioneDei,
Quem purum induerant totoque vmbone niuentem,
Tinxeruntclypeumfanguinequifquefuo:
iDumChrifti veneranda fui mandata íerentes,
Romuleoenfefacrum fuppofuere caput.
Quae modo qui fanólumque apicem gladiumque feuerum
Coníunxcre, manu tradita íignagerunf,
Etputopoft Romam non eft locusalter in orbe,
Quo plura emineant templa dicata Deo.
Conuexis formofa tholis, miranda columni s,
Pleraque vel folo relligiofa fono-
Flaminibusque habítata fuis.quibus ampia recurrunt
Annuanon dubio praemia nexa folo.
Hos inter genusómnevirúm. Hic virtuteparentura
Nobilis5illefuonotior ingenio.
Vis qui fenfa Dei,caElique arcana reuelet?
Qui doceat quid fas, quid fierique nefas?
Sacrorum canonum quairis legum que peritos?
Sifte, facerdotes res decet ifta meos.
Vis Epidauraei dodum praecepta magiftri?
Aut Pelufiaca qui fubit arte polos?
Vis Heliconiadum fequitur qui caftra fororum?
Flaminibus funt haec otia multa meis.
ÍMitto domos veterum veneranda palada patruro,
Mitto opera artifíci plurima duda manu.
Mitto & pontificis5Marcanum opus, arduanoftri
Atria, duplícibus laxa periftylijs.
Sed vos cara boni mea pignora cara Quirites
Ne taceam magno nomine iufsit amor.
Martia gens femper düris exercita bellis.
Libértate calens, ingenioía> proba.
Par tol erar e/amem & rebus praeíentibus vti.
Felix, fi pofsis abftinuiíle foro.
Vlue diu felix: morbisque orientibusobfta.
DifficiÍesmorbí,Faftus & inuídia.
Te feruet Princepsque tuus, Dominíque íodalcs:
Et tua nc prster iura Tribunus eat.
11
 3*

.y z /

n .1 : \

j ^ F O f D j I j ^buronum^ujui^prima mí^a^yímljioryen Tnagnanimum &fuwnum etQfp'tus^mas^Qó£us refert, l . -S • ^marniz—> /7 S. Qhriflofre . 3 5 S.lan 'Éaptif-Fc
ClVITATIS z. S. (jertruycT ig Les Trers 'iPreefeurs 3g. S.feorge
L E O D I E N S I S GENT^ \3o Lesj/riesesjeurs•
• tic/í, alys'LeoáumlÁmmtun í^rfs efT^ermamíZ {nferwris,c¡uam etjcaintfam vocant, nicpdma:acíteráu á rUimgris mi/mre, qm mericíjejfyec'' 3- 'Lasarte S.Martin iy UofyitaíS-JMhtÑeu a£a cJíai?.e 3 S LafPorte cíe Vmenme-:
INA DEUNBATIOj C V m > 3i Les Frers cíes (armes.
tant,quct tanto muronm ángitur amí>m,vt aítifimos comjjíéfieiur montes virifusjjuíchernmé coitos f&einckm lálif?ma^mrnt, et ajipra S.yJiáartin zc L'egiíese S-Lamííert catfedra£ 5 6 LaTortrS Leonar-aT 32. LesTirTs/tuguifÍTis.
TYFVM LWZKAIJSSIME
fenditin vallé planicieJnqiiae^rÁmna^ Pta, Vesa,etjím(il¡iaria inMbsamhamerant, et multas amoenifíimasejjfiduí- in-- S- LaíParte S.^aí^urel? 2.1 ST/íncírieu 3 8 S.cFaid' 3p-S.Leonaníi 3$ LesLsfoliers QíReguííers.
NOBIS COMMVNICAVIT,
Jíiíasr macjnificis cec^fí'cjjs etyj'natas, ita, vt acfvoíuptatepíáne fíic niíjilcíesit.E^iSet ^¿ecvrfs ofto infignia (anonicqp, coílegia, juattuor am' ó, S- ^luífcemíme 2.1. Les Tírers Jfrúneurs gx> Ze'Baiilair. ou maisojjaur 34S.(Pfj>m.
VER.TLNDIS SIM V5 UT HJJV ^
•pilmas af6atías, trignita dím eccléfas quasparwcÑaíés vocat, quatuor mmdicantiu orcíínÚcontulierrria, etexdis nonuífa wncíiij^dcatu^vtTm SIMVS FKINCEPSA.C DOMWVS 7. S. £a£ieí¡ne zj J\í?e c&me arpZyvns Les infei^tis de í a p e / ^ 3 3 S.9\?éoias.
ciscatiqpr^wcfsi recuas monacfiqp,et aSárattcfap mmiaUumacfes, comienticuíá,etJace¡Iarecen/ére veíim, integruj-erejifiro qpusejlet, vncíérw 8- 5- Sener'm S.X/entjonijjfe g.1 Le£ons des^írefes 36 LeTont S.^ícoíás.
mírum,SiFranaseus'PetrarcHaJcriljatJepiííifíeLcotíium,infKjm (Jéro(ócum-'iiaíjetaífmer^e^rcíiiennamjyíuatotius fa/ükmáxima. j?. S, 'íGifert 2.5 LeTons cúueroit g i . S. Barfe J 7 LaTfaur cíeíieefe.
\jCcfa(t0eQtusTümjrosret (entwncsvajús, ef^ acjertíesljanicuf,vscjfr adéagíéf&jefttíí', ai/Uceepcmiis,etnucifaisdfsgmerís, BVEEONENSIS M J L K C U I O 10, Ije tPoffTs cíes '3egrgars 2.0 S.Qouí. g.3 L a Cfain^re^Ábaíel^ers 3 8 LesTrersfPíeJc/e/cfaíz-j.
afunJcms^vt a m Siciíia c/éjmlíantia certareptflit. lffia emítate ffiiáumrn^ ffgno artei$,áií¡^inm T K A N C I M O m T E N S I S , CO', 11- S. Crop¿^^ 27 S .Jtíai'tin en IJJé gg. Lesjí-ers Tratres 3p Lte'FontDameKLOurtL-
MES LOSSENSIS ix.. S/Jan Suatujeíifíe S. 'Denys 45 Les frers ( i 60 S.'Jiemacíé.
hiTigitur,tfeffitgsjjrptantijlimis,et ap^nw^j^ire^/Jinri^aíatio '^rnatun aiijlJpCtrema manuatítí/icíipet arttfices,p¿jent^tia (aráíí S A C R - I ÍLOMAN"! I M /3. 5. Seniaes \J S ILjfíenne 46 Les Civiinomes!R^uiiers ói %n Q o r n i í l ó m a . (~^\
Y.Jmjemtoris/mor£e(jri¡1riano mílupuíe/íríusjittitp, emt, í)rfsipsa íimpdffimís vryq¡e£ffi TE} [NCEPsi S. 'Fierre S Marií* ^jqdá/ene cíe ^SeanreparL^. óz. LesTrery (Jéaiirtroipíi.
Jlw£z,vt vnotemporc iwuc^' yf^0m;1>iinim xx iiij.Qmitu xxix/Saronu etexprima nofaíímte inmmer^ítjtfjiud'^wcíios 15- Le Qaílai's ¿ie Leiiesg^ S Catfarine g.7 iLaUbur a Qimims. 63 Tcmaise oii£anJait feJer.
i n ^ ü u i i l ^ n t i ^ í ^ ^ ^ n ^ m i m ^iscopwn^ tam in i^ccfesiañica, quam duiíi aeímintf^mfíone Sminu, etjuhematcrem ajmscítJ. 16. S. '^Acía&ei'ts S 'Éartfcími gs La Éajre dé S-laajim, 64. S . \/erannc^. ^

VÁ\\X\\\\\\\\\\V\\\\\W\\V\\\\\\\^
 3$

A Q y IS G R A N V M K
Q y i S G R A N V M , vrbsimperialis, in Menapiorurti ííñibusínter R h é -
n u m & Mofam rik,RornanorLim í n i p e r a t o m m prima inaugurationeac
coronatione,D.CaroliMagnifepiilmra,reptennaliq5 peregdnomm viíita-
tionccelebris. De cuius origine,!).Francifcus Fabritius Medicas Aqueníls,
huncinmodum: Romanos o l i m , dum bellumaduerfus Germanosgere»
rcnthislocis, inter R h e n a m & Mofam conredifl*e,&munimenta habuif-
fe?exlulij C3efans,Corneii)Taciti,aliommqjmultorum hiftorijsfatis ma.
nifeítum eft, cui rei fidem faciunt, quorundam locorum appellationes, 6c
alia, vetuftatis monumenta. Hisigitur temporibusferunthiftorise, quendá
é R o m a n i s principibus, Granum nomine (qucm Ncronisfratrcm aiunt)
! aquas has calidas, inter montes fyluasqj tune abditas, inuenifíe, iuxtaq; ha.
i bitaíTe, atque arcem ftruxiíre,cuius i n hodiernum diem extat fpedandaí VC-
^tuftatis monumentunijUi rrisGrani d i ü a : quam quidem arcem, Ptolcm^o
Cofmographiac TUÍE libro 2.cap.9.funt,qui credant Vetterram didam. A b incolis certé, AquaeGrani appel-
latse funt, c ü m Thermae, tum locus ipfe, deduelo feilicet nomine ab aquis calidis,& Grano,repertore,maa
íitqueappellatio pofteaóc vrb^niíiquód quidam(non fatistamen apté)immutata inflexione, Aquifgra-
numappellent. Poít aliquotdeinde fxcula,annos feilicet feptingentos, Carolas, cognomento Magnus,
Francorum R e x , c ü m a d eum locumintervenandum eirabundus venifíet,deledataslociamoenitate,íi-
mal&commoditate,acThermarumvfu, ipfas,vnácam arce, amina vindicauit,regiamqueextruxit.co
potiflimam, vt feribit in fuá Saxonia Crantzius,nomine, quia vaporibus aquarum naturaliter calentium
deledabatar,frequentinatatufeexercens, cuiusadeó peritas fuit,vtnullusilli cederet. Deinde, vteratdi-
ligentiífimus religionis cultor, eodem loco proximé regiam fuam, infigne hoc templum m á x i m o fump-
t u condidit^aeper Romanum Pontificem Leonem,in honorem Dei & B.Mariae Virginis confecrari cura-
ui^ampliífimisqjdonisornaaitjprsecipuéautem, rariíTimis^ facrisqucChriftianae religionis monumentis.
X^aorum caufa,feptcnisannisinítituitperegnnationes,ad noílravfque témpora obferuatas.Camqjfortif
íimuspariterÓcpijfsimusRex,&Eccleíizedefenforaccmmus, Romaniimperij habenas diuina difpenfati-
one fufeepiífet moderandas,locum iam didum,moenibus cinxit, vrbemqueob d i d i templi reaerentiam,
condidit,quam fedem regni,&Tranfalpime Galliae capareonftituit. Ac t á n d e m febre correptus, feptimo
poftquam decubuitdic,facra communione percepta,obijt,Anno aetatis fux LXXI.fedexquo reglarecoc-
pit X L V I . I n d i d i o n e feptima V.Calend.Feb.hora diei tertia.Cuius corpus more folenni lotum óc curatü,
m á x i m o totius populi ludu,Eccleíisiilatum atque humatum eft^quam ipfe fuis impeníis eodem loco co-
ílruxit. Arcas autem fuper tumulum eius dcauratus,cum imagine & titulo extrudus eft talis. Sub hoc con
ditorio íitum eft corpus Caroli Magni,& Orthodoxi ímperatoris, qui Regnum Francorü notabiliter am-
pliauit,óc perannos X L V I . foclicitcr rexit. H x c vrbs,tamctfi in valle fita, 6c montibus circumquaq-fepta
lit,incredibili tamen gaudet aeris falubritate, quam praecipué teftantur mira hominum in ea ad decrepita
vfque fenedam viuacitas,acpcftilenticoru m morborum raritas. i n próximo vrbis ambitu, lata feréplanL
tics eft,in qua &pafcua funt,alendo pecori com modiíli m a,&agri pingues,omnisq5 generis frugum feraces,
hos ambiunt montes fylaoiirigni alimenta pr2Ebentes,nec non lignea faxeamq^ materiam ardificijs abundé
fuppcditantes.Necdefuntfontes,tam forispafcuairrigantes,quámintusdiaeríis vrbis locis, c ü m publicé
i n plateiSjtum priuatim i n aedibus fcaturientes: fed precipua ftrudura ac magnitudinciníignis, qui i n me.
dio foro, é regionc ampliífimae domas SenatorÍ2e,perpetuas aquas o d o canalibus ex alto diíFundit. Sunt
& torrentcs,mediam vrbem perlabcntes,munditix ac molis circumducendis feruientes. Extra montes,in-
framiliarisfpacium ab vrbe/ad Hybernum occafum, effoditur cadmixgenus, vulgus Lapidem calamina,
rem vocat, quo ÍES , ad auri eolorem tingitur. Haud procul inde, Meridiem verfus, ferri, plumbique inuc.
niunturmetalla.Ad OrientemabvrbeefFoditur térra nigra,foco culinario admixta gleba aptifli ma. Adeo
n i t u r a ipfa locum hunc vari js mal tisqj dotibas locuplctauit,vt ad foelicitatem nihil deeíle videatur,quáni
nauigabilisfluaias3quo tamen qaamaiscareat,camadOrientemRhenam,adOccidentem Mofam habe-
at,tanta eft ibi annonae copia & facilitas, vt multas etiam riparias vrbes hoc nomine fuperet. Sed alias do-
tes omnes,mco quidem iudicio,vincant aquarum calidarum vberrimi íimul & faluberrimi fontes,nec ca
lorc,nec humore deficicntes,tanta copia fcaturientes,vt finguli plurcs balneorum alueos,eofquc magnos,
noua quotidie aqaa implere queant. Sunt autem eorum quidam intra moenia, quídam non procul extra
cadcm,in vico fuburbano. Intra vrbem duae funt prxcipuae Thermae,quarum alteran dicuntur Regis, alte-
ras Cornelian3e,qu3e quidem, vtlociintercapedinediftant,ita& aquarum qualitatibusac facultatL
bus, cüm inter fe, t u m áfuburbanis nonnihil diferepant. De Thermarum Aquén,
íium conditione atque natura, Francifcus Fabritius Aquenfis Medí,
cus Commentarium edidit, 6c Bartholomxus a C l i .
uolo Mcdicus Taurineníis libros
quatuor.

1 2
 -34

SUlSert
mmmmmd

oort

jioor

m
Imckers

monumento Qzrolí J ^ a g m f T i i e r m a t ^ j r ^
tantm, ^ere^rinorutn^ o £ reliquias ,Jre^uí
tatíone, memoraííí&. afirmo partee saíutis.
cío. i o . x x - x v l . Qpíonút

:%

Iv
 37

M O N T E S.
O NT E S, Kannonia» vrbspotens &ámpia} de qüa huiic in modum lacobus LeíTabáeüs in Hamiumae áé-
fcriptione: lulium Caífarem3rebusalioqui foelicifsimégeftis3tradút oblidioneBelgeníi multaclade fa-
tigatum3aliquantifper fuperrtdiíre^intereaqí eo loci pcñetraiiiffe,vbi in edito colle JPani fanum erat.Ac
mox eum montem vallis & lign eis prbpugnaculis^vti earú rerum materia fuppetebátjVelul prseíídió fu-
turü, inftruxiíTe: Porro Hunnis,Pannonijs(quibus á Pane nomen remanferat) Rheti)s,& id genus fortu-
naíadiuratisviris3qui tumpalantésfuoquifqjmoreagebantjiucfummú erátoratuli gratia cófügiuriij
donecnominatiísimi térramariq^DucisIulijaduentu, exfánocaftrum habericoepit. Pcftíupremum
Brunulphidiem,quieamarceni obtinuérat, tradits rerum habenscÁlbeHco^igibérti Auftrafiorum
regis (Auftrafíam intra OccanumjMofam, & Scalden tum pofuéíe)ad recuperandás mórtuo Dagoberró
poíreísionesadiuriiento,Vnde&filiá eiusfibi matrimonió cópulauit.Alberico tándem libuitOciúarcis
inílauirationeobledare, máxime áutemturris, cui exfuonominevocabulumindidit; 'quanquamalijs
placet ad Albonem eam referri. Secus Caftrum locus erat,qué fandas habitationis grátia3Gislenus An tiftés Valdétrudi defigharát, vbi
iam miraculis quoque cófpicua erat.ín eo Sigibertusiedcm Deipará» cOhftruXit5fan¿i:imoniales^; ex Valdetrudis edicula opima forte
afciuit. In arcéMontana Prattor ex ordineTorquátorum Principem agens, fus dicit, noxiós tk patria interdiftosciuitate donát. Pé-
neseundem creandi inannos AngulosMontanifenatus,íub ferias loannis prarcidaniasMeníelunio ius eíl. Trádunt Carolum Magna
donaíTe Montes Metropolitano muñere, Cxfareifqi priuilegijsfirmaíTe.Iam ex ipfavrbis nomenclatura intelleftum oportuit,pr3eci-
puam vrbis faciem nunc in colles aífurgere, nunc vallibus deprimi. Ad fori crepidinem fons eftjhlagno totius popuii commodo pro-
cul duftus. Nam fupraDionyíij3 in Broceriajpalud'es ortum habetjligneisfiftulisgrauifsimaarte «ompadisjquaí flüüium Haniam, 5¿
citeriorem filuulamjtranfmittunt. Alluituroppidum Trulla íl.paruo admodum vfuiin vehendis^ etiehéndisq; mércibus}nifihuitrii
fticana ex fuperiori parte palus/uas aquas hebdomadatim foeneraret. Primo quam Montes reliqui t Íapidé5TrulÍa; immífcetur Haniá>
hineqj toto nomine ci Trulla cedit Condatum vfqj. Vrbs paucis fupra faeculisJ& virorum}& aídium frequentia,ád máximum numeríi
locüpletata,opibusquantumfaciesipfapolliceturjnon inferioribus. FrequensadFrancfordianum & Anuerpianummercatusprofó*
éliOjidqj fagariaí negotiationisgratiajquarú textrinarum ingés copia, Oppidum3fi quod aliud natura & propugnaciilis munitiísimü,
foíTa vndiq; circundatum, & vna haud temeré parte obíidionis impatiens. Gens ab huius actatis vitijs, ne dicam^prorfiis aliena, fed ta-
men comitatis & beneuolentia; magiftra, in tradandis amicis, & excipiendis hofpitibus, fummam agnofceres humanitatem. Immo
mecum contenderes, quorundá aedes, munificentia: ac liberalitatis officinas potius, quám priuatas domos,optimo iure,cenfen poíTe*
Vtautem templorum Anacephalaeoíin traham in compendium: Curiatafunt, Valdetrudis, Germani,Nicolai,ElÍ2abethf, ac rürfunl
Kicolai infuburbanis Berta: montisappellatione,circumlatiscumeo, quod eftValdetrudisXenodochiofinitimum,BegW^ d£
cunt, Oetcrümhabet S, Francifcus fodalitium virile,habet item foemineum, Auguílino facrá eft,quae dicitur Vallis fcholarum. Eidé
Antiftiti addift^ funtetiam virgines, quasápullisveftibuSjVulgusNigellasappellatjhaudtamen nigrismoribusrnam vita integra d-
mnemfiniftramiopinionemfuftulit.MagdalenaSaccllum eft,cumpublicis«dibus, excipiendispuellis,quseficutexhibueruhtmem-
brafuá feruireimmunditiaeadiniquitatem,ita decréuere impenderéiuftitia?in fanftificatíonem. Harumlaborisac a?rumnaruinhic
fcopus eft,adftare,fuccurrere, inuigilare peftilenti lúe correptis. Quain reftrenuamnauant operam,vbi malum, volentibus fuperisj
gralfaricoeperit. Proximuseíllocus eorum,qui tertium Francifcanorum ordinemindepti, Minimi vocantur. Egreísis vrbe, ofFert fe
iucundifsima deambulatiOíSc fermé quaquauerfum ornatifsima fuburbia,vt ne dicam de ííluis, in qliibus necfrondium virorem,nec
auiumgarritum deííderes, cumrigetseftiuishirfutuscampusariftis. HucvfqucLeíraba»us. Porrojfuperioriblisannishxcvrbs^ra-
uifsimabelliciuilisincommodafentijt. Gum etenimannofalutis 1566, plcbsreligionis^praítextu, petulantifsima cohcionatoruni
lingua ad horrendam rerum facrarum,cultusqj diuini profanationem incitaretür,ij45 motus, exiguopoftmodum tempOre(concio-
natoribusprofligatis,&peregrino,noüOjatquehxtetico religioniscxercitio é templisámoto, facrilegis etiam plarimis, autin vin-
cula coniedis,aut laqueo fuíFocatis)á Regía forore Margarita Parmeníi fedarentur, vt eterno iílentioprorfusobirui pOtuüfe videri
potuerint, niíi Albani feueritas,& in Hifpanorum militum intoleranda tyrannis cicatricem obduólam poftrefricuiífet,&exitiáli fu
neftoque bello occaíionem dediífet.Is enim dux Regis forori fucceífor,cii m Gubernatoris Belgici poteftaté,in has prouincias miífus,
\ b i easpacatasjmagno ftipatusexercituingreífuseíl,primum infirmas Geuziorum motuum reliquias, partim iudiciorum ferueritá-
te,partimarmisdomuit,deinde praííidialocis opormnisaduerfus vim omnem difpofuit, tam catholicis 8¿ cccleíiafticis Geuiioruin
furoribusgrauiterante laefis,quámijs,quiRegiamMaieftatem vehementerofFenderant,finedifcrimine5quémoleftus,inf^^
tafubditisvniuerfisfrüftradeprecantibusimperarepertinacitercoepit.Vndefadumefl:, vtpotioreorumpars, atrocifsimis Hifpano-
rum militum iniuri)sgrauifsiméexacerbata,defeceritprorfus, & omnem falutis& libertatis recuperando fpem, in armis pofuerit.
Quibus innúmera profcriptorum & exulum multitudo, non ex plebe tantüm, fed etiam ex nobilitate Bélgica fefe coniunxit. Et in
liis Auriacus Princeps cum fratribus Naífouijs,pra»cipuum locum obtinuit,qui magnas Germanorum copias in Gelriam,Brabantiam,
&HannoniamffatriLodouico,qui montesHannoniorum inuaferat5&in eavrbegrauiterobfeífusab Albano tenebatur, mox addu*
xit. SedquumLodouicusáGaliisdcfertus, tándem fe dederet,&exercitusPrincipis,AgrippineníisArchi Antiftitis priefidio, fufus
fugatufqueeífetrdebellatum plañe videri tum poterat, nifi,quodinfequutadeindeMechlinea»,Zutphaniíeque direptio, & iniufta
Hardeniiumcaídes,contrapadlaiufquc gentium perpetrata,nutantes Hollandorum &Zelandorumanimos,quifoli vidorisexerci*
lufuperandireftabant, totfociorumftragibusexacérbalos,extrema profalute tentarecompulerint.Hsec ex Rerum Hifpanicaruia
annalibusau^is excepíimus.

ATREBATVM.
T R E B A T V M,ArteíÍ3E,cuius gens lulio Cf fari A trebates,vrbs eft maxima,&metropólí tíca dignitate dará^Sr ád ro,1

i
cum naturalilítu,tum propügnaculorüm,mürorum,& turrium prasfidio munita,vtomnium fententia, non nííi ^n-
gifsimaobfidione expugnar* facilequeat.Eapropter, non immeri ícutú,
valium, & murum totius occidentalis Flandria»,Atrebatum nominat. Vrbs ipfa duás in partes, peculur 1 mu roí u a m-
b¡tu,eft diuifa. Quarum altera Epifcopo,alteraPrincipi adfcribitur. Illa pulchra afpectu3fed minór^magnifica G ithe
draliEcclefia^nhonorem B.Mariíevii'ginisíBdificatas confpicuaeíh Inquapermultis librismanufcnptis ihftrudá
Theologicabibliothecavidetur. H«caútmultoamplior,pülcherrimarum2edium nitóre}platearulatitüdine,&fofoimpriins pati-
ofo^commendabilem fe reddit. Quin etiam AbbatiaS. Vafto confecrata, quas opum magnificentia,reliquasmonachorumfccie-
tatesfupera^inclarefcit.Aedes^iuiümhabitationideftinatsEj prxter commoditatesalias,vinarias celias longé má-
ximas &amplifsimas haben^qua obíidiouis tempore,incolis íatibulo funt. Si quis plura de hac vrbe
( * deíiderabitjisabfolutifsimam Guicciardinidefcriptionemconfulat5qu«auido
leítori abunde fatisfaciet.

IS
 Súarmaym

Jfyfmnefru
TPorte de 'Bartmon
1 " Torte de Zñhn Forte Vtfaurv
Torte y S n i

'tSD'íf fl

^ payáis

MONTES, HANNO
m METROPOLIS.
(jmTrhB&gv>-

^^^^^^^

i
A I M EPTSCOPA
B Í O ^ M ,

U S E,T METROPOLI T I
CA AFOXSIiL C I V I T A S

Vi'
 3.9

B R V X E L L A-
'SlSsL nianijVel facilitatem>vtfereícce lit,Bíuxclicnííuai tK^oj^u^
jflfc mutorum a i D b i t u c i n £ t a c í l , a d c 6 , v t m a g a i t u d m c Lottaníu,q-M,rn a Cáeoia tdpicit.parum ccdat. N a m cxtremü potnciiumk quod
atino m i l l e f í m o t c c c c n t e í l m o q u i n q u a g c í i m o f c p t i m o ' a m p l i a t u n i l-gíru>r duccmistantum paiSbas, Louanienfi minus cft.Situio.
cuni occupat a m o e n i í í i m u m . a g r o b c n é c u l t o . n c m o i i b u s ar praiis v u d i q u c c i r c ú n d a l a . intuspartim in collcs lcniict aiTurgit, pat-
r s?\ tim fc in plan.iticpandit, Mediarn S c n a f í u u i o i u s , intcrlabuuf, quo, ante, qaam nouusillc alueus cfFofiusciFet, nauigiain Dchatn
dclccndcbant, Antuetpiam pciucntuia. Paucis vero ab bine a n m - a J commodiortm nauigaiioncni]i> nounm aquae d u d u m iibi
Bruxellcnlts feccre.qucm v u l g o ^ í t ! V^Ctt vocan^foíía perpetua ab vrbc diuturnisoperibus, atqueincrcdibiii fumptu, per qiun-
quctoiamilliaria/re'do feré tramiteinDcliam vfquc h u m e n , pcxdufta Huc nau.es ab y.befoiucmcsin Dcliam p r i m o , m o x i n S c h a l d i m dclapfce, libero
dcindccurfujíl velintvvaftum marepetunt.fumma cum ciuiumjtum vicinorum commoduacc. Q u a t u o n ? alueuscataraftas vcrfatilcs, quafi portas, haber,
faisfingulaslocis contniodírdiípDÍ¡tas,quibus & tanrum indicsaqua: hanriuntrctincntoue,quantum ad quotidiatiam nauigationemfatiscftj &:, n e i n pio-
xtmum amnem totuscfFundatu^facili ncgotio impcdiunt.Principiuir; foíTae advrbem Bru-xcilcnfem q u a u r n g c n i s d u o b u s p c d i b u S j O Í l i u m aequ^aititíidinc
íliperat,Opusprofe¿l:bquouis impcratoic 6c principe dignum,non í o l u m propter ihfupcrabilem, fere diíEcuItatcm, quod ctiam prretertam longum operii
pciduccndifpacium montcm obiectum penetrarecruendooportuie s 1» d etsaiaa.proptcr itnmcnfos íumptussalíaquc varia i t n p e d í m c n t a ó b l e l a , a d e ó , vt vi-
lum f u e r i t . v i x f í c ü poíle,vtperficerctur.ConftiiifleBruxclJcnfibusvUta odtingcntaflorenoram miilia, aíKrmant. rtaEcipuüseiusopcrisaucltpracpioiTiO.
tor fuit, D . loannes Lockingcnii & Cockelbergx toparchá, virequeílti dígni'atc cónrpicuus. & BruxclleníísDictator.tamctfiantea , Margarita,Goroii V .
ImperatorisauiaJBeigicam g u b c v n a n t e . m a i o r e s i p í i U s i d e m cxcogiiaiint MagíftWusfeic annuus eft,ex fcptcm patritijsfamilijs,carumquepofteritate, cora-
m o n i ftirpetam mulicbri,quam viriii paulatim pcrmixta.deligi íoiitus HA feprem familiae aotiqukaie iliufiriores, vnde reliqusefucceflu tempo;is defeen-
d c r u n t . i n í i g n c s i m m u t a n o n c s habent,hiíce nominibus vernaeulis appcliatae Tsefrocioloefs,Tseihuyg,Siccux, Cauvvenbcrgs, Tsvvcrs, Royenbeecs.Stccn.
wcghc.Opinciorum in hac v i b e g e n c r a f u n t d u O Í c quinquaginta.in nout m tribus, quasnationes v u i g ó vocant, difl:nbuta.l?rimarÍ3s exhisfunt, armifabro-
l u m & polymiratiorum.Hi aulca &pidurastextiles auro.argcmo, fcrico,& m ü l u p h c i opereacu contcxtas,vniucrfxfcre Europxdiuendunt.IUi adeó a r m ó ,
rum vario genere fabricando pra;ftanti vt Achyllisaut Herc'üíis clypcocclitbspcuto, nihil cedant, non m o d ó m u l t i f a r i a m c x p o l i c n d o . f c d e a e t i a m {ubti!;-
raieferrum chalybe temperando, vt thoracas, galeas, feutaque i ü i c i n u e n i a s íclopcti i ü u inpenetrabilia. Delubra,íEdes facras,atqueomnium ordinum fana,
niiroflrufturas artificio & ornaiu svarictatcprá:claraoftentat,interqu£e rafilica D.GuduIa^(qu3ecx C a t o l i M a g n i profapia VVittardi C o m i t i s , & Amclbcr.
gsefilia fuit)olimS.Michiaeli Archangclodicata,cum propter infignem ñrud^uta: magmficcntiam, tum etiam propter fingularemfacrorum cultumjmaxi-
i n é e x c e l l i t . H i c c n i m in peculiari facello.aurca theca religiofiffimé i n h u n e v í q u e diem aírcruatur,hoítiailla facrata, quam admirandun^feumiraculofunl
facramcatum nuncupam.Rei ftupendaeeuentum imcralioslacobus Mcyerus.reruni Flaudricarumlibr, X I I I . c o m m c m o r a t , a n n o q u c á n a t o C h r i f t o M .
C C C . - L X 1 X . attnbuit. ludaeos referr,ipfoPatafceucs die factatam hoftiam,a facerdorc forré comparatam, menfaequeafFufam,cultrispcr ludibrium per-
fixífcatqucindcfubitb.magna v i j f a n g u i n c m c r u p i f í c , vxorem tum I u d x i cu i u í da m, m i racu 1 i magnitudinecommotam, facinusilicoprodidiíTe. quareiu-
dacoscompraehenfos incuftodiam datos, Scrediíigentcr peiquiíus» mox graui fupplicio vinos e x u í t o s e f í e . I n tanti miraculi perpetuam m e m o r i a m ^ W i n -
ceslaum.eotempoieBrabantinorum d u c c m í a n n u a a m b u r b a l i a ^ u o d u r a t u r a , inftuuiííe. Sunt lamen qui negautannuam proccffioncm illam generalera,
quam nuncadhucobferuati v i d c m u s ( e a s e n i m p r o c c í f i o n e s L a t i n o amburbalium n o m i n e i n d i c a m u s ) á tantotempore fuiíTeinftimtamifed á p u b l i c a c a i a .
niitatc,quafudor Auglicus,fubitohancregioncm forteobrucrat.Anno 1529. i ú i t i u m fumpliirc.aiunt.AediHciorumoperumquecumpublicorum,tum pri-
uatorurn,generarim Bruxellaeaequabilis c u vndiquefymmctria, qua in primis prseílat curia municipalis.Supciba hicquoq; viderc eft variorum hcroum,Bei-
garumque magnatum te£i;a,qui huc interdum.vcl priuatíereijVcl publili muneris alicuiuscaufa, commcarcfolrnt, rcrumquedomino praefenti, vel lí abut,
d u s vicario, prseftóeíTc. O m n i u m vero operum vniuersé longcquc piseftantilfimum eft Prastorium v d Palatium.ea magnificsntiacxaedifícatum, vt, ücec
adantiquum cxemplar vndique abfoiutum n o a í l t , Rcgiae tamen Maieftatisdignitatcm faris pras fe f e e a ü d o n r a Curialium fedes, & poopportuno loco po.
í í t a . H u i c haerct ampliífimus circus.pcrpetuo muro claufusjad extrema vfquc vtbis m cenia cxicnfus,qui o m m dditiarum genere itiegibus,Princip!busque 6c
quauisnobiiitatedignarum, copióse abundar. MiíTashicfacimus varias ¿c priuatorum ciuium 8c nobilium egregias d o m o s , i n f t r u í t i í í l m o s itcm hortos,i¡s,.
quau viilíequaEdam,adiun£i:os : vnde n o n folum,quacad quotidianum vfumrequiruntur; fed etiam quicquid ad voluptatcm comparari íolet, abundantif-
íiméfuppcditatur Pra:tcrimus ctiam tot limpidilTimos fontcs.quibus hi nc inde per plateas puriífima aqua.quibufuis ad neceflitatem f u b m i n i í h a t a . gratum
ó m n i b u s fpcdaculum pra:bct. Clarctetiam Bruxclla vicecomitatus titulo, ícternaque fedescft fummi totius Brabandaefenatus,quem Canccllariam vocant»
jNomophilaciadici poííct.Ea regaba habet.tusabolitionis 6c p o t e ñ a t e m nobiiiiandi . H u i c vnuscft pr.xfcdus, ododecim confiliarij ordinarij tantum : n u i i i
extraordinarij, cumantea, vt Guiccardinus fetibil, d l c n i ex ordine confiliarij qüaíuordecim,6c extra ordincm tres Fifci.aduocatusvnus, qui etiam percon-
filiarium a g i t a d o r publicus vnus.duo fcfibae,multi á fecrctis, ab Epiftolisalijque munufcularii. Principi, confiliariorum Canccliaria» numerum pro arbi-
tratu fuo,6c rcrum neceílitate augere,liberumcft. vi paiet iucundi regisintroitus ca. V . Se I X . Q u o n d a m conftabat tantum ex feptem fenaioribus, quorum
primus erat Cancel!arius,quem ex patrÍ£e!egibus,nationcBrabantum eüc oportetj legitimo matrimonio prognamm.aut dignitatc Baionem, v d períé, vel
per vxoris dotem.Baroniae alicuius,in ipfa Brabantia fitaE.trium ad m í n i m u m linguarü perítutn, huic officio in primis neceflariarum. L a t i n x viddictt,GaI-
Jica: 6c Germánicas. Castcrorum quatuor queque n a t i o n e B r a b a n t e s c í l e c o n u n i e b a t , cosque Barones, authaereditatefua, aut per vxorem acquiíita. Poftrc,
mosduosexesteris fcnatonbus fuisprinceps,qui m á x i m e videbantur i d o n c i , G e r m á n i c a : faltemlingua; gnaios,sdiungebat, Cancdlarius cíl hoc tempore,
clarilíímus v i r , D . í o a n n e s S c h d f í í u s , c q u e í l r i dignitatcilluftris,6c D o m i n u s a b S.AcchtcnrodcOttcnborgjNcthene, 6cc. vtriufque luris D o d u r a , 6 c I u f t i t i a
incorruptifsima a d m i n i ñ r a t i o n c f p e d j t i s i m u s , qui Antucrpiae ex patricia Schcifiiorum familia ortus, ifíicSenator aliquandiu , poft ctiam C o n f u í fuit.
I n d c a b Imperatore C a r o l o V . ad fecrctum fuum confilium adfcitus, legationc eiufdcm ¡.mperatoris nomine apud Anglias Rcgem E d u a i d u m , 6c Mariam,
R c g i n a m c i u s f o r o r e m , f u m m a cum laude fapicnriffiméperfundus cft, ac tándem ad í a ñ i g i u m omnium in Brabantia d i g n i t a t u m , C a n c d l 3 r i a t u m v i d d i -
cct,(quippequi fempet ipfius Brabantixducis perfonam ícpra£fentet)in quo nunc clucer^maximogcntisapplaufu euedus. H u c vniucifeBiabantiae ciuita-
t c s a p p c l l a n t j C X c c p t o c x i g u o f o l u m m o d ó tradu,qucm PvOmancnfcm vocant.Hinc en i a? | d forum Gcnnapenfe prouocatur.Sic Lodoicus Guiccardinus, di-
ligcntiífimus carura rcrum inquifitor.tradit1. V c r ü m intdligo, inferiora tribu n a b a , queciurifeidioni Gcnapcníi fubfuat, optionem baberc, appdlandi
qub vclint.PraEierca,dcfentcntÍjs i n curia Gcnapcnfipronunciatis, an nectiam ad Cancdiariam B!abantiafIiccatappdlan,conttoucrfum adhuc d í e . C a u -
fam in cadem Brabantiae C a n c d l a r i a quoque dicunt Lymburgi,Palckenburgi<5Dab;mij,5c annexa municipa Tranfmofana, catenus Nomophilacia:Braban-
ticac obnoxia. Hic ctiam firmara federa habet curia fcudalis,fuprema omniure,quaEÍñ tota Brabantia exiftunt,a quam,quafi parronam, rcliqua: in t o t o D u .
catu feudales curia: appcllationibus fuis confugiunt,pra:tcr Romancnfem i í l u m t r a d a m , q u i infcudahbus codera modo fe habet, quoinalijs caufis.vt fupra
d i d u m cft ClicntumcaufasRcgiusvicarius aut ipfemet prasfens audit.aut Vicaria vtiínr opera , idquecum f s p é a ü á s , tum in primis decimaquintaquaque
dic,viddicet,fabbathi, Sunt 6c huius foripraetcrNomophilacia: ftudiofos, conííüarios, adoresque, ceni quídam homines ad hanepraecipué caufam deledi.
Quemadmodum veroBruxcllas, ita fingulis prouincijs fuum eft clicntclarium cotrouetíiarum forum aliquod fingulare, quo,dum res ita poñulanr,c!icntc-
ia: minores concurrant.Habcbat infuper Bruxclla Ecclefíafticam curiara (quoniam extra territonum Biahantinos citare fas non cft) in qua difcutiebantui
controuerfiaeomnes cius Brabantiae partís, quse Dioeccfi Cameraccnfiparcbat.Nam tota Brabantia hic non comparebat, quiapars eius, quae Leodienícrn E ,
pifeopura agnofccba^Louanii, coram iribunali iftic ci conftituto, litigabat N u n c fingu'a? dicccefcs, nouis, paucis ab hinc annis Epifcopis crcatis adfcriptae,
fingulis epifcopis p a r c m , vt Mcchlinia cum fuo territorio Archiepifcopo Mecblinicnfi,Antuerpia, Bufcoducum.Namurcum, Antucrpicnfi,Pufcoducenfi.
5c Namurcenficpifcopis,5cc. Inhiscurijs dematrimonialibus 5c teftamentarijs caufis,dequc Ecclcfiafticorum viti;s cognofeitur. Permultosetiam nunc ant
nos Bruxdlas cft confilium Rcgis priuatum, itcm confilium ftatuum,5cc.dequibus huius loci non eft dicerc,quodifta huic vrbi, vt perpetuas fedi, nonfin-
alligata, I n fumma, omuia i n hac vrbe taíia fuut, v i praeter cañeras, verc Regia dici 6c poílit 6c dcbeat.Sccundum praerogatiuas dignitatis locura inter Eraban,
ticas ciuitaicsobtinct. D o d o s viros tulit, A c g i d i u m í " a b r u m , T h o m a m Cantipatrum, Albcrti illius Magni auditorem , Henricum 6c loannem c a n ó n i c o s ,
quosomncsTrithemius elogio cdcbrauit.Poftca viciniorenobis aetatc, Nomophylacasduos Brabamia:,Hieionymum 6c Adolphum Vandernotos. Intcc
alios,quihac noftra tempeftate eruditionc 6c virtutc clarutrc,funt Carolus Tifnacus,dodura & equcüribus mfignibus honoratus,a fandioreconfilio Rcgig
aíredator,ac Rcgalis figni fidcliííimus cuftos,iam nouilfimépra:fes confilijpriuati creatusJacobus Thaius.Goici herulus, vir vndequaque nobilis, 6c trium.
liguarum fcientiapra:ftans,iicm huius fratcr,HadrianusVVemmclaedominus, qui iam c o n í u l a t u m fumma cum l a u d e h i c a l i q u o t i e s g e í í i t . Praetcrea, A n -
dreas illc VVcfalius.RcgisHifpaniarum Philippi,cius nominisfecundi,mcdicus,Phyficus ó c C h u i r u r g u s e x c d l e n t i í í i m u s , 6c in anatomice o m n i u m E u r o -
pgorum falile princeps,id.quod eius monumcnta,aetcrnum dmatura,abunde fatis teftantur.Porro Andreas Mafias,Duci Cliucnfium á confiliis,vir no tan-
tum L a t i n é 6cGraeccdodiflimus, fcdcriam in Hebraica ita vcrfatiííimus.vdpfis iudasisadmiradoni fit.Dchis fidem faciuntquas recenter iam ab ípfo in l u -
cera edita funt.Hicquoqucnobililfimopartu edita cft herois illa egregia Maria, Caroli V-Casfaris Germana foror, olim LaodicoHungarorum Regi nupta,
quoabs T u r c í s p r o f l i g a t o a t q u e i n fuga a m i í r o , q u i n q u c n n i o poft ad fratrem reucrfa,Belgic3B gubernatrix conftitura eft.Prscipuam deniq; laudem B r u x d -
lanamcrcturRcfpub.quod Annofalutis M . D . L X X V I . £ t L X X V I I , d u m c i u i l i b u s q u a i c i c t u r m o c i b u s B i a b a n t i a , a t r e c i f l i m i I b e r i conatus>quaudo
huic potiflimum vibi infidiabatur/oxci prudemique animo, rcpxcíTciit.

14-
 4-c

marct

$oytnfcliepoort
30 S.fe/y'hsqq/lfuj'.
j •ome'Brupel^oorlr 31 S fEetvtL.'
32. S. Ciaren
V&mf-fágoorr 33 £>ie wctranJe
3f táemárt
7. Cufisíhe$oort—j 35 Hergen
S7 'T>iegrotegultfefíof
-lo.S-$oeC¿ 3 S Cancelrjje
U fBa^nlCqf. Sg SJCer&ns I^cíísf
¿ o táoxhsfratrn
íj S. Loo- g.l~£tie<!lít~j
ifSCünJien g.2. 'pie íjautmart
Hi S Carmltsyajlfí• Tlíqfpan Zuefú
^ . j . 'Ven Werj-
i? Couii'enSercf),
íS S^facTaíena ¿.G^faífue
¡j> S Cía $.7 Die Lamíaerde
zo SCmiferijrue
Vt/chmart—j
xz. OpcfeSmuefe j o Vie groóte inarct
2.3 Vrmii'eSrms í i Statlíieys
x^SlcaojisijafKj jz. Die Ounutrct—
2.s Fratres J3 T>enfant
2.S Swertefufc jg. Ver/oren casF
2.7 Ter CajieUen. S S (jaesSecZ V;
2.á Se(Tevrues j 6 Cgm¿nt-'—

lLLL,A, vr(!s au(¡co',

rumjrc^umúa,Jontium copia,
mafmjjicentiajjrinájjalis aula,
Quicce (fomus, acpíurium aímruP( [
¿fíenJore, mfilísima: dt,qu0ííi
Jméurjyaía^^^somus, Sm

í^^iría terrea.lÉm inco^vMm

opesJiiasojlftantpr^ cfórís, etm^
tm^tus muaer&^pfommnnmni |
¡m loco magíificmá/?imum es^ i
D. fuííuJít, Qmomcarum Qoííc^o I
vmgnejía: Éarlanaus*

Cum (Priutiafio
ttrtttmní

V V'ft/ T"-, -
 41

G A N D A V V M.
A N D A V V M Flandrise Metrópolis, ac totius pené orbis, inter vrbes m i r a c u l u m , i n
hanc,quam vides Le(3:or,magnitlidinein,faisviribuspaulatimcxcreuit, contraque aliarum vrbium
fata,inuida3Bternitaté meruit.Coluére eam primú índigenae Gorduni^íiue Gúduni,veteres Nericorú
clientcs,terte CaEÍare.iDeindeRoman^quosipreGaerarlulius^ícprimiim praífidio co]locaííe5con-
ftantiannalium memoria refertur. HispoftremoacceíTére Germani.quorurrv pars máxima Saxoncs,
quos ad ícxaginta millia Carolus MagnuMnhanc Belgicsepartem tradaxit. Vrbs eft,non amplitudi-
nefolüra&dignitatejedamoenitatequoqueloci,quafnflumina,rmi3prata,colles, &C3elum deníque
non alibifuauiúsafhdr,confpicua.Cumquealijs rebusclarifsima fit, multó tamcn clariorem reddidit,
fcelicifsimusCaroli V.Imperatoris ortus,quemvt inuidifsimum , niíi in inuida vrbenafci, non de-
cu i t. Hxc D. AntoniusSchonhouius.Non arbitrorfinquitErafmus in Epift. jquaquapatet Chriftia-
naditio,ciuitatcm vllam reperiri,qu2Bcum hac conferri queac,íiue Ipectcsamplitudinem vrbis, ac potentiam, ílue politiam/me
gentis indolem.HaCtenus ille.Tria miliaria Germánica in ambitucontinet. infulae habitatas, qu^ fluminibus, 8c aqua? dudibus e-
mincntjfuntin hac vrbe 20. Pontes, quorum multi tribus fulciuntur fornidbus,plurimi duobus,nauesquemaximas(quas illi plei-
tas vocant)fubmittunt,98. Molas ventisagitatae plures C.quarum máxima pars frumenta frangit, aliaeex femine contuíb,o!eum
conficiunt. Vnaaquam^xvliginofispratisjin ilumina educit.Sexitem,aquarum ímpeturapiuntur,cxquibusquatuor granis frati
gendis,quintacorticibus,rextapapyroconficiendae feruic.Templa Paroeciarum haec vrbstantüm y.habet, quarumquae S.Marti-
ni in Ackergem,neque maximajncqucmínimaperhibetur, «diumdiíünécarurn V. M . X. V . continet.quasplures nonnunquam
familias incolunt. Abbatiae intra mcenia funt V.Canonicorum collegiata íodalitia I I . Monafteria X X V . publica peregrinorum
Xenodochía/.Nofocomiu vnum amplifsimü &ditirsimú. Gerontoirophiavtriusq;fexusX.Paídotrophía,vbietiáexpofíti infan-
tes aluntur,II.Furioforum ergaftula U.Xenodochiú Ítem Leproforum vnum,annuo prouentuditifsimum, vnde & nomen habet.
His maiorum inílltutis líberaíitas & pía benÍgnitasciuium huius quoque temporisacceísit,quí aere vicatim,6¿ inconcionibuscol-
ledoquotidie plus qu^m I I I Í . M famíliaríumpauperum, inomm re nccelTaria fuftentant.
In loco nouse arcis^lím fuít pagus Gandenfis,qui 8c vrbis,& nominis initiumfecit, habuitq. infigne Monafterium S.Bauonis,
ordinisS.Bencdidi,quodé vetuftifsimaarce,cuinomen Oduca.conditumjnuncrurfusCaroli V. aufpicijs,anno M . D.XL.inar-
cemlongéamplioremredu(5tumeft,Coenobitis(quiiam pauló antéCanonici feculareseuaferantjinaedem principem S.. loannís
Bap.cum reliquijs & ornamentis ómnibus translatis. Brat & hic non incelcbre templum, ParoecialeS. Ghrifti, quod fünditus e-
ucrfum^vn^cumMonafterioillo^uiproximumeratjarcicersit, Egregiaetiam opificum coliegia habet, inter quasLaniorum &
Nautarum primatumobtinent.Vnica etiam ftudiorum alumna;muitis dodifsimis viris prima literarum rudímenta,contulit.Vr-
bem hanc magnifica templa: Abbatia2amplifsimae,S.Petri vnaraltera veró S-Bauonis. Aér falubris.-rerum neceífaríarum abundan*
tía: 8c vrbanaciuium humanitas commendabílcm reddunt. Varia huius politiaefacics,pro diuerfitate temporum/uit.Politiá Gan-
den{íumfepe,inquitlacobusMeierus,Annaíiú Flandr.lib. i£. conttg t mutari.Temporibus Balduini Hagnomenfis, hoceft,íub
annum Domim M . GCa XIILperpetuisfenatoribus R.erpub.gubernabatur,quorum é numero, cüm quísmoreretur, reliqui 12.
alium moxindemortuilocumfufficiebat.AnnoautemM.CG.Xll. Fernandus Comeslegcmtulit,vt c 5.illiSenatorcs, quiha-
étenus fuerant perpetui,ficrent annui,annisqueijngulis,habitiscomitijs,in ferijs D.Laurentij Martyris innouarentur.Hoc ínftitu-
tum annos omninó tenuit 16. Nam anno m B. poltqu^m Fernandus Comes ex captíuitate redijíTet, ínftituit ordinem 39. viratus
Reipub-multó vtilifsimum. Anno autem 1x75. Margarita Comcs,& filius eius Guido, videntes per hunc ordinem ciuitatem ni-
miseíTeliberamjeumabrogáruntjftatueruntqueCuratoresReipub. tantum 30. Scabinosputa 13. Confiliarios 15. Et Aerarios
Qu^os in annos íingLilos,prídie feriarum decollationis D Joan.Bap. innouarí volebant, ea ratione^vt 3 o. ceden tes, alios 3 o- in
locumfuumeligerent.CíuesomnesGandenfes,acfociosfeu fratresColIegijeius, Comanorumappellatur (teutonicéComant
H i tertio grada nccefsitudine contin g
bant mox Guriam Parifienfem,iudicatumque eft per arreftum 3 9» viratum deberé fuum habere locum^bolita noua conftítutio-
ne.DehincannoM.GCG.I.Philip.RexJcognominepulcher)feruansin cuílodia Comitem Guidonem^andauum venít,nouam
ftatuitpolitiam&fenatum.quí perannosplusmínus. 170.conferuatuseft. Quanquam 59» viratu longéeíTetvtilitateinferior.
Comitiahabebantur per hanc legempridie AíTumptionisDeipara virginis.Comes, aut eius legati, quatuor legebantciuesGan-
denfcs. Ciuitas legebattotidcm, qui odocreati eledores i(?.honoratos& idóneoseligebant Seaatorcs, quem numerum Comes
aut eius vicarij 15 • Scabinos; ac totidem Cófilíaríos diuidebant, Eoque curfu temporis introdudum eft, vt ciuitas ín ternas partí-
retur partes,ncmpe ciues)opificcs,& textores.Introdudus eft & ifteabufus, vt ex ternis íllís tribubusciuitatis 2 6,illi eligantur Se-
natoresJlo ítemtemporeínuentaeftcreatio Decanorum3dcquibusin cara vfquediem nullafucratmemoría.Creatus Decanus d ,
uiura,Decanus Qu3sftus,& Decanus Textrínuls.Sed intereagrandisScperníciofus introdudus abufus, vtquotíesturbatro ali-
nua in ciuitate orireturjDecaní illí,perinde,accomponendi motus caufa.cum vexillis ómnibus,MC,vt primus Senator cum v exíL
lisD.Georgij,FlandrÍ3e,atqueoppidi Gandenfis,fupremus veró Decanus cum 52. collegiorum vexillis t ad25. & ampliusmilia
hom'inumfaepenumerofecumaggregarent.EumabufumPhi!íppusDux,hoc anno5?.íuftulít,S£abrogauit,omníaqueilI¡s vexil
laademit.eóquódritus ille plañe barbaras eíret,8¿intollerabilis,feditionesq;ciuíles3c^desbonorúacínnocentíú ciuium frequéter
«x lUonafccrentur.Sed oppidaní adpriftinum ingeníum>& ad eandem barbariem rcdierunt, doñee 1 Diuo Carolo, ínuidifsírao
Monarcha.grandeatquevtileílludaccíperentpriuilegium, nempeomnium priuílegiorum abolitioncm, qua»quidem
abolitio.magnam quietem.atque falütem huicciuítatíattulit.&c.Hadenus Meierus.Superioreanno 157^,
dura libertatis adferenda? gratia,cíues Gandenfes, Auríaci adiuti copijs,arcem validaobíidione
cingunt, eiufque Moenia,muralium machinarumimpetuadoppugnationemfolo
adaequant.Ettándem ímmanifsima Anucrpienlíumdireptione audita,duin
militem adoppugnandum diíponunt, arcem ípíam dedítione oceu-
pant, die nona mentís Nouembr.Hifpanispr»-
iidiariis^imifsis illxíís

ir
 JuIw^Qcsarc condita, ct djuo nomine (aío, vt
Q&oma^rafantim íóquuntmcii^ajlimimfno
m, amoena, apla.s^aaosa.nun^ conciuja, nm^
sujfocatajnnumcm cuítete^ Srifjocunda virqp im
gema, antiojin mores, tum mpíía muro ampííftcata
¡orí ¿ptaes.Suos etia í)afet,vt ^uamúmemtaúom
ac ijiidijs aptos rece/I?tíafetet Hicíos ñtterams afif
^uot muítf re/efritat&magT^^ quam
feni^í^tfjm^'nm^ap^ris, ^parca. &f(/d
cfauum ttpíur^^nchp corporifaet nofrifiUmonajlc
njs duofus^^ma^fetr^pñoíorum princips,et
$aiionis:Vtrumcy£üEatm JafetQ annuosprout
tus amp/t/Jmos, (ciroío Yyíu^ vitecpmcipiurru
deditÍTaária: rBarí

i.^aípoori- \ zs S Cat£eri:£0^:35 Statfuys Sí-St-et/tpúort

iSf&íizaíet wST&zr/én sóSIorlsSof 85 yijfivttt-gate
Trtjcíga/W-zi Sgraueifem J$ Core aert 8/ SMÍhrtis
5 fa/í/éen $2. Qeícímunte SPiCqyaerc& &6Sc¡yip£ens(aj)
óTurreport- 3? S&ze/tm^ 87 Voíííérs líuys
7 Cette Groers 34. (jriuipoort ¿O (ftíUt/u/l

Sz.'Bráepoort

10 (jmuzufl:- 37Miítíepoort {' íj-UJaeípart 91 cíén'Driescl}

11 SwarteZ '• 39
t2.l30garte J 8VtfcGmarr
¡ffírr/ep/aets 6s 'Wetierjfó gz &3arfere
13 'Fa/hrrne ¡ ¿o Vridác/jma: 67 (aufór ¡¡gScíjutt-.-fiof
6i l&tieíport

¡óToortersac: 4.3 Slaccás yoTiet-ív/p: ' Sjirtcen fiqf

17 Mee/en/?-- ¿fK^fottogr-- 71 Ouer£órt j?g fronte £ r k í
i&'Bosenfúns \ a¿gnmZtjfl:: 7zMiñrefr- 9$ Qoeíé
pS-Agnetm ig.6 SQ/áren 7J Ons yrou: too Ingeíatcjatr
xoTm'ewe C&fi-f? Sc^tttt-^of. 7$. STieii'rs tot S-Añriecjaft
í t Jfúert^t lonsportr \7sS^uint-£: wz. 'PaíÚegat
tojTnieuíVe
z j 'íf- Qlíri/J- ¿0 Wineaerdir \ 77eKeiserpo: Caf^eí.
24. Sa&CtfXttst S lansSSa:173 Tzam/L
z¿ Qthners ! ¿2. %ancíEpr<£ \ 7s'Ra^ijn^of\
zó^ugiifh-- \jj(fof/hrc{t \y¡S-lorisc/alh\
zrTemp- fa- JJ. 'Putte gi&Qiéerine
 B R V G AE^
Pontiuiiimukitudinej quorum frequens, in hacciuitatej numerus inücnitúr,
hancciuitatemmultitudinis numero,Bmgas appellari,exiftimant: Germanicé
enimponsjein Brugk5 ionat. Huius autem vrbis, tantam cffecelebritatem5tradit
Georgius CaíTander, vt milla fit ora, quam non iam olim eius fama ^ cum máxi-
ma laude coniunda5compleuerir.Itaenim huius vrbis5interc3eteras virtutes,emL
net58cexcellit morú ciuilitas & hümanitas,vt fi quis ea infigniter prseditus videa-
tur,continu6aut hic natú,aut certéinftitutum,conijcerc, aliarft etiá nationum homines folcanr.
I n cxcipiendis, tradandifq- hofpitibus & aliara vrbiiim5vel Magnatum legatis liberalifsimifunt,
6c fupra modü beneuoli 5 atq; humani.Verifsimé proinde Erafmus^in cpiftola qiiada,ad eruditifsi-
múvirumjLeonardum Cafenbrotiú, huius vrbisciuemornatiísimumjícriptum reliquit.Gignunt
(inquit)BrugsetuasingeniafoeIicifsima5& Atticisfimillima. Tantaeft huiusvrbispuIchritudojVt
omnium eorum iudicio5qui eam propius infpexeruntjnon facilé aliam ei partem, in tota inferiori
Germaniajinuenias,quae pulcherrimis mo£nibus,á Balduino Caluo, Anuo á C.N.odingentefimo
nonagefimo munitur&r cingitur ? quse latifsimis&amoenifsimisvijstam perpetuis,quám trafuer-
fis3 venuftifsimé deíeribitur; quíe forú habet?sedificijs pulcherrimisfepturr^ad quodfexlat^dedu-
cunt platea, totidempr^cipuis portisrefpondentes. Qusecrepidinib.&pontibus, ijfqueplurimis
ex lapide conftrudisjpulcherriméexornatur : qu^ magnificentifsimis, cúm pübliciS) tumpriuatis
íedibuSjprsecelfisturribus^iuorumqueauguíliísimistemplisjfexagintanume^infignitur. Quo-
rum prsecipuum S.Donatiano facrumjamplifsimé Canonicorum eft dota tu m collegium, &cLn-
douici Viuis Hifpaniviri abrolutifsimé dodijmonumento nobile.Cuius Pr^pofitus Ecclefiafticse
Curiseprsefes, & hsereditariuseíljvniuerfae FlandricejCancellarius. íneadem etiá Ecclefia Gonil-
dcs Augufta fepultaeft, quam origine Danicam inuenio. Nam regnum Britanniae, quod Anglo-
íaxones fupra quadringentos annoscontinenter tcnuerát? Ab anno feilicet domini 617. vfq; 1014,
hocannointerrupéreDani,quorumprimus rexfuitin Britannia Sueno, quem infequutus filius
C a n u ^ G o n i l d e m hanc genuit, quse deinde nupta Imperatori Hérico tertio5cúm ab ^mulo quo-
dam adulterij aecufata 5 marito fe purgaffet indicio candentis fen^vt tum moris erat5videretqüe ea
purgatione^quíetamen Canónica c ^ i l l i noníatisfadum, íubmifitfuo nomine induellumpue-
rum,feu mangonem quendam nobilem^uem fecum é Britannia adduxcratjqui adiuuantibus fu-
pe^quifempcrfauentitculpatisjVicitaccufatoremjproftrauitq;gigantea ftatur^atque roboris
hominemjquseresdemú Henrico Imperatori fufpicionem ademit. A t illa offenfa ta pertinaci fu-
fpicioncmariti,mifitillilibellumdiuortij,fecefsitq5 ad Balduinum Pium5FlandrÍ2e Comitemjqui
tú Brugis feré femper agebat, vbi priuata vixit/uftentata ab eo,vt cui fanguineerat coniunda. V b i
aút viuere defijffet, in collegiata Ecclefia fepeliturad lacas oíiij íeptcntrionalisjcuius monumento
infiftitimagoillaD.Maria^proquafeftiuisdominicisq; diebus Canonicorum proceísio íubfiftir.
Multa hsec viuens 6<:morienshuicCananicofodalitio donaífe legitur, in quibus precipua fuere,
Auguftatis corona,Multiq; optimorum Audorú libri, magno olim fumptu deferipti, quiferéiá
perierunt, vnoipfiuspfaltcrioferuato.EtfiporroBrugenfis vrbs máximo ambituc6tenta,& in ojr~
bem ferédecentifsimécircumduda,frequentifsimé tamecolitur,6<: habitatur. Canalem habetad
triamiliaria,exmaridedudum^lioruriuulorum influxuadadiim, epi fe brachijs nauigalibus, per
multas ciuitatis plateas,transfundit. Et,vt paucisomnia ciiHadriano Barlando dicá, totus hiclo-
cuspafcendis oculis,reficiendisanimisdicatus eft. Pulchra funtoppida Gandauü, Anuerpia,Bru-
xella, Louaniú,Mechlinia, fed nihil ad Brugas. Aeneam quoq^ Syluiú ferunt, in tribus ciuitatibus,
quassetatefua longé cseterisantecellere putabat, etiá Brugas cómemorallc. Eius Íncola fuauiísima
pronunciádi ratione vtuntur.Eft enim his vox adeó preflaj&fíexilis,vt no aliagens,ad quafuis l i n -
guasaddifcendas,eafq; aptifsimé,&:expeditifsiméproferendas magis fitidonea.In recipiédis,&in
admittendis peregrinis,faciles, plurimabenignitatis Se liberalitatis officia in egenos & segros i m -
pendunt. A n no hoc(inquit Caírander)infignis cuiufdam Se memorabilis humanitatis indiciú eft,
^uódhsecciuitas iáolim puerosegeftateprcffoSjnecotio/ituq; marcefecre, ñeque ad malas artes fe
couertere permittit? Sed inñituta in hoc eft publica fchola3animü bonis artibus excolendü,corpus
neceífarijs alimentiseducandú,curat.Hanchumanitate propé fingularis morú ciuilitas,liberali-
tas,acinvrdu,amiduq5fplendorquidam,&elegantiacomitaturJníignisaütmulierü Brugenfium
íplendor ac magnificentia á Meiero comemoratur.Ná anno M0 CCC.I. cúm P hilippus Rex Gal-
liae cu loanne vxore ReginaNauarrsefubada FlandriaBrugas veniret,talem4; mulierúfplendorc
ac faftum Regina confpiceret,indignabüdadixerit: Ego rata eram/olam me efle Reginam, A t híc
fexcentas confpicio. Opibus aút pofteri, ac re lapíi funt, cum ob aquarum Se veduras incommodí-
tatem, mercatores, Se maximé quidem,dc Hanfeatica focietate, hanc vrbem deferuerunt. N o n ta-
men omnis mcrcatura híc iacet.Lanificium enim,aclan2ed¡ftradionemret¡nuerunt.
 B R V GJL, F L A N D R 1 C A K V M
YR BI V M O R N A M E N T A
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

77/^ rlañaría: v m ammurtL.)

puíáerrim, mndi¡, imaqul jjuft
carum ¡ipiih • -/.-/, jriuauv.: v • •

magnjicenriay ommm ratio,

nem, ommm i£cen£Jacu(ta',
| temjupemt. Optimam vrfv |||
I umjvrmam? fjoc c í f omcuía'.
% rem, (¡tu obtincty aquis pro:
be insfriiém auphajosfa
| amfiturj fiormtifimum quo:
dam emponumJiiÍL-J^Lm^

II
 4 5

A NVERPI A
CQS¿fe^^^^í3&- Kll I N E M praetcritquam omniafimincerta qua" de primajAnucrpixorigine.quac de nomine traduntti)r,quahtá interpiüriiriós dc
ca, verfetur contentio,&dirccptatio:cum alii.Aduacutum antumrnr, aiijj a ¡ a d u rnanutur!, Hantvvcrpiam dici vcliiu, quammcrain,
cflefabulam, ncmo ett tam rationis cxpcrs^ui non mdictt,altj alias coniccturasadíaant.At cgo potius,Patns mci fententise adiiipU-
lor^quiab adicdu.Adicclam vocatam maluit^quodnoftraJingua, reítiííime dici poteft,'Anuucrpia. Nequc Adicftam nuncupandatn
cxiftimojquód prioribus vctuftioribusmoembusteiadicdaimttnoenia,itaqucineam.quanunceft^agnitudincm atqucamplitu-
dinem cxacuerit:quod quidcm,&:inaiijs pluribusCiuitatibusaccrcfccntibus llcbufpub. faditatum cflc vidcmus : SediCumlonge^a-
tequc Scaldis,quí nullis cocrccbatur aggcribusj, nullo certo contincbatur alueo» per locapaludofa, vliginofa, atque árundincta, libct¿
cxfpaciarctur,efFc£lumcflc, vt8ccrcbroa;fl:u,& quotidiano acceflu,3tqueicceiru maris, crcbrisqucalluuionibus, paulatim eacditiora
fíerentjVthincnomcn fortitam eíre,íit vciiíimilc.Videmus emm quotidi^dum xdiíícij alicuiusfundamenta iaciuntur,qüám vaiicííí
diftin£tusfundus:mox arcnofus,moxargi!]oíus,mox coenofusjmoxconchatum marinarnm, variis generibusconfitus. Sicetiam, vt
cx recentiotibus quacdam perpetua memoria digna, hic adferamus^ioíhis his ocuiis vidimus,cum aedis Praetoriae Antuerp. fundamenta in ea parte, qux ad C i r -
cium vergit.vbi Scprimus lapis, HenricoBerchcmio,6c Nicolao RococcioConíT, Equ Aur. iaduscft, ponercntur, quámplurimos palos, cum annulis ferréis,
de quibusolim lintics)fcaphs,cymbae, aliaque idgenus nauigia religan folent, immotos adhuc in imo fundo, ftetifíe, fcd ncqueeiufmodi palos tantum.vemra
ctiam ?cportusquofdani,quos Cothonas vocant, exiliigncis trabibus.ííftucis.imíetumfluminisa'reníEimpadis^iminibusquceontextis.acviiguItorumfafci,
bus, fatis adhuc rcccntibus, fuperingcftis, manu fadas, in máxime coenofo fundo & ftantes, vidimus. Quin Se non procul inde, puteus limpidiilima aqua fca-
turiens, vnica tantum cupa, plañe adhuc integra, conftans, aíferibus contec^us. fundamcnro(quod tamen crat altitudinis viginti & amplius pedum)fubiecl:us,
vifu mirabile.inuentus eft. Proi ndc, dum anno quadragefimo tcrtio/oflae apud portam Kipdorpiam ducerenmr, muroquc vrbs, in ea parte, vallaretur^pifciuni
marinorum, quasdam immania olía, quasplañefaxeam fpeciem j tantamque referrent duritiem^t percuíra,clariílímum fonitü ederenr,in fundo reperta fuifle^
vidimus.Huc etiam accedit,dum flumcn Vartus/unt anni plusminus nonaginta,in ea vrbis parte, quae Merana dicitur,fodcretur, viam faxis firatam.qusde-
cliuis ad puteiaquasduceretjinuentam fuiíTejCcrto proborum virorum teftimonio.qui fehoc vidiffe, mihi facpenumeroaifirmarunt.nobis probatum cft. Vtet.
iam non pr2etcream,non procul á ciuitate Antuuetpieníi,ad Septentrionem,altos quofdam arenarios tumulos,qualcsin Batauia, maris limites conftitutos,vi-
dcmus, hodierno adhuc die^ongo tractu exílantef.confpici.Qua ex re,certilTimis,acfirmiínmisargumentis,perlpicuéconílat,vibisíitumjVndiquefuiírchumi-
lem,paludofum,vliginofum,camque vtante didum eft, exquotidianisalluuionibus incrcmentum,ab incremento autem,nomen acccpilfe.Q¿ih porro ciuita.
tem hancjfeculorum multorum facile piincipenijAorcntilfunorum hominumifortiffimorum virorum,optimorum ciuium multitudineredundantem, cascc.
r!Somnibus,totiusorbis tcrratum vrbíbus, nominis celebritate,acfamse magnilicentia,ampiirudine,pompa,asdifíciorum fumptuoíiíTimorum fplendore.ex.
cellere nefeití Et, quaetantum alias intercaputcxtulitvrbes, quantum lenta folent inter viburnacupreffi 5 Quid dcpopulorum omnium extetnotum , acmet-
catorum.ex ómnibusmundi partibus,cum varijs mcfcium, retumqueomnigenum gencribus,co catcruatim confluentiumjmaxima, Scquotidiana frequctia,
dicamí^iis quaefo.maximopeie, ad íluporem vfque,nOn cft admiratus, rerum vniuerfarum.qua; excogitari,aut dcíidcrari queantjcopiam vberrimam r vc, quas
vndique abomnibus omniareciperet, eadem illa,non tantüm in vicina, fed & in qusecunquealia oibis, licetlongé, latcqucdiílita loca» vclutéfínu, largiíTimc
dcprompta,rcfundcret. Hincnon immeritó,dum annoquadragcíímonono,Inuidiffimus, ac Ciementiffimus Rex Philipp. maximis cum totiuspopuli accla-
macionibus.incomparabilibus impenfarum fumptibus,exciperetur Anuerpias.ea ciuitaspotiffimum intercstera^logiolongeiuftifsimo F O N T 1 S I R R I -
G A N T l S O M N i A,exornatafuit.Vtinterim taceam,quantaillius femperin Principes fuosextiteritfides,obfcquium,liberalitas,bcncuolentia:Quamala.
cri animo, inrebusettam defpcratis, quodammodo fortunas fuas inrem fui Ptincipiscxpofueiit fcmper:Quam incredibili promptitud¡ne,vbi vfus poíceret,at-
genti,atqueauci vim incomparabilcm^el^orum feilicet neruos.vel mínimo negorio, 6c quafi momento deprompferit. HincFrancifcum Galliarum Kegem,
cius nominis l.quodad Monarchs faftigium peruenire minus poíret,tiia tantum obftare, fepenumeró teftari folitum intelleximus, Perpetuam, nimirum, ac
mirificam.in Imper.Carolo vigilaniiam : populi fui,ergaeum fidem ípcflatiflimam, &, quod caput erat, Anuerpianae Ciuitatis emporium ,totiusorbis celc-
bcrrimum,atqucnobilifsimum.
Rebusomnibu^,& necefsitati,& voluptatidelitijsq'ucinferuienribus abundar Anuerpia.vt fura mam inadmirarionem extráñeos mercátorcs.tantaannortf
abundanria^apiat.Hifpanica.Gallica&Rhcnenfia vina,fumma hic inúcniuníut copia. Pifcarium foium, marini,fluuiatiles, &faleconditipifces, incredibili
multitudin^complent. Adeo, vtfipraetcropinioncm.gratus, & amicus quifpiam,tibi hofpcs adueniat, Syharirica eum menfa, quouis etiam tcmpore.exciperc
poflis.Ampliííimus huiusvrbisScnatus,hocpotiffimum nomine foelixeft, atq. beatus^uia Phiiofoplu.purílanrcsque viri,optimarum artiumdifciplinisegre-
giéculti,publica inea adminiftrentofficia.Spiendidiflíma & plañe regia tam priuatorum hominum quam publica fuñe in hacvrbe,a:dificia.Inter publ. autem^
pratoriae a:des,primum feofFcrunt,qu2e ex marmóreo viiio/edoquc Japide,ex regionibuslongifsimcdifsitis^omporrato, tantis fumptibus, tantoqueartificio.
1 í i I.annorum tempore,conílru£tce vidcntur,vt materia operis formam,6c forma materiam ipfam fuperet. Iniplo feré ciuitatis vmbilico, área ampia, quadra-
ta(Borfcun vulgo nuncupant)panditur,vndiquc feptacolumnis, quibus ambulacrum.tcdoconclufum fuftinetur, tam aecuraté fornicatum. vt non teftudo,fcd
tabulatum, videatur,inquopulchetrimaquaequcvidendifenfum obledantia, venum exponütur.iubter, negotiatores, negotiorum tradandorum caufa,quO-
tidie,ccitis horisconueniunt.Tum etiam amplifsimae inhacvrbe funtsedes,perpctuis,á magnificis vu is.admodum libcraliter.dotatc reditibus,in quibus pueril
qui otioíí aiioquí,vidum in platcis quaE:titantcs,ad omnem nequitiam cnutriuntur.ijsexerecntur artibus,qug ad necefíarios hominum vfuSiConducunt.idem in
puellarum inftitutionc, magna quoqj diligentia,obferuatur. Habeturdeindeauguflifsimum fanum,D.Virgini facrum, tuni,ex candido marmore,admirandx
altitadiniSjCcleberrimum.Inea ciuitatis paite.qua Anuerpia,pofl:remum eft amplificata,maximis Hanleaticarumciuitatum, 8c huiusReipub. fumptibus, atn-
plifsima eft do mus conftruda,inquam HanfasTeutonicc confoederati mercatores.ex quatuor,qua: in Europa habenr.Emporijs.idjquod quondam Brugis fu ir,
tranftulerunt.Domus ifta,feu verius palatiumjdecusScotnamentum^iuitatisadaudas^ngenuéfatentur, quotquot cam confpexerunr,mira fiquidem ciuspui-
chrirudo,omnium oculos in fe non immeritoconuertit. Situcxcel!it,vtrinque enim euripis,ad máximas recipiendas naueSjOpportunis.clauditu^quxhuic do-
mui prymncfioiund£E,merces percommodeexinanire^ in eam traijecre poflunt.Splendidifsimaetiam ftrudura nitet.Menianx fíucambulacra binaquadra-
tisinnixa columnis,fpatioíam intus areamcingunt.Aeftiuas coenationes>6chypocauftaamplifsima,venuflifsimisp¡duris,& tapetibus feitéadmodum veftita^
continet.Chartophyiacia, 6ccubicula fuá priuatamercatores exornando.decertant. Turrim quoque ex viuo^uadratoquefaxOjadmirabili venuftate eredam,
Hanfcatica haecdomusoftent3t,cüm alata, 6cvcrfatili,fummoinapiceaquila, ventorum indice,qucE quauis circumagitur aura,
Arcem ctiam munitifsimam.Albani DucisiuíTujConftrudam.habetadRegiíe Maieftatis fidem, qua fubditomm6cexterOrummcrcesacbon3,¡n tutelattt
í c protedionem fufeepit, conferuandam, omnemque fadioforumoffenfionem atqueiniuriam, eius praefidio^ropulfandam (quemadmodum fuperionbus
annisin Senatu Anuerpiancab Albano nationibus propoíltum fuit,) Ccetexúm, quomaior.non fine admiratione fpedantium, mágnifiecntiaatque celebri-
tasvrbis Anuerpianxfuit.conuncgrauius, tam opulenti Empori/intentusacciáit, Clademquippe Menfe Nouembri die 1111. Anno M. D L X X V I . multis
poftea faeculis non abolendam perpeffa eft,quo ab Hifpano militej.nullumcrudciitatis 5c acerbuatis genus non experta,adeoqueatrpcia,qus nec á Thracc, féu
Turca,aut immanifsimo Tattaro,alioiíe.quantumuis bárbaro milite,vidoria potito admitterentur Eius veróoccaíio haecfuit HiíÍ3ani,aíiun/ipta Regias Maieft*
nomine.contra boíles in Holiandia 6cZelandia,arma, diuturna oblidionedcfatigati dcfertisllationibus,MenfeIulio nouifsimélapfo, pcrBrabantiam citeum-
ferre,6c non folutorum ftipendiorum pra2textu,Rcgi£E vrbi Bmxellcníí i m m i n e r e ^ fetocibus minis inftare,diraque omniainteníarecceperunt, Animaduer-
fo verbrefiftendi.vimquedepellendi propofito,in non expedantesimparatosqj Alolianosdefiedentcs, vi viam operiunt. oppidumq'uc occupant,5c dirá quae-
que perpetrando, oppidique Lireníis oceupationem his adiungendevem eo perducunt, vt decreto Regij Concili j, rebelles.hoftesq. publici declaran meruerint* |
pr5Efenim,quódftipendijs,quorum prstextuhaec auderecoepcia¡if,ob¡atis,faihilomoderatioresfadi,meliorisadionisfpem omnem prasfciderant.Quo decreto
nihil reprefsi,atrociora queque meditari coeperunt.fcclcños eorum conatus,adiuuante Germánico milite, qui aliquot ctiam annis, HifpanicaEhuichbidiniin.
ícruiciat.Eoquc resperdudacft,vt poftoccupatum Aloftum 8c Liram,Traiedoquead Mofam direpto, acingenri ciuium caedeibidem perpetrara, incos, qui,
feruandse Anuerpianae vrbis gratia,á ftatibus rubmiíIierant,impetuni,funeftocrudelifsimorum conatuum fucceíiu,feccrint. Primum vrbem ipfam mifsilibus
&muralibusmachinis, moeniorum folatio fpoli.itam,exarcc Traicdoqueimmanifsimc veibeianr,tum máximoimpctu.malleolis & facibus, ad incendcndani
6c oceupandam vrbem parati,conglobato agmine.erumpunt.excitatum aboppidanis aggerem, facili negotio,fupcrant, prasíidiariosac ciuesjdum immatura 5c
vanafecuiitatetorpcfcunt,dum maius ftudium adequorum 5ccorporis,curam couertunt; dum demagnitudine virium fuaium,hoftifq; imbecillitatenimium
prefumuntjdumnon militari,fed Brabantico,hoceft,ouinoanimo,refiftunt,vixptimamconflidus procellam fuftinentes, in fugam conucrtunt.Deindeocyus
fcad fugientes perfequendos expediunt,omnes vrbis vicos, dido citius tianluolant.quidnam ciuibus,au\'ilii, fit rcliquum, explorantj obftantia quaequeconcul-
cant:quofcijnqueforsin platcis,fiueciucs,{iucmilites,fiue foeminas.autpuero^oíFcrcbatjObtruncant, lacetant.iugulant.eafquecadauerum aggciibus.implent.
8c exa2oerant,vfqucadeo demum,vltra omnem modum atque modeftiam,debachata eft plus,quám Gothica Hiípanorum féritas,inpraefidianos 6cciues,vt pc-
cudes ííbi, non homines, iugulare viderentur. Plurimos in Euripos atquecanales, quibus Anuerpiacommerciorum caufa difíindacft, qui gladijmetu, praeci-
pitantlusfugiebant.adigunt.In quibusEbcrftcinius Comes, Gcrmanotü in vrbe,prasfcdusjmagna/oeminarum 6c puerorum turbamiferntnéintcnerunt.Ca-
lamitates hafce omnes,maximum adauxitincendium, quoigneingcfto,m3gnam vrbis partcm perdiderunt. Atque adeó.magnificum illud, ac vnicum prope,
obelegantiflimann architeduraefymmetriam,cx totius Europa: miraculis, Praetorianam domum,petingenti fumpru rccentcrcon(lrudam,cum alijs fumptuo-
ílifimis cEdificiis,Vulcani rabiei litarunt. Qup fane incendio príeftant!or(vtb¡s pais^deo nunc defoimata iacct,vt ciñeres 8c fauillas confpicientes, moefti, aege,
mebuadi dicant, Anuerpia fuit.Superatis iam ciuibus,ad prsedandum conuerfi Hirpani,fcrutantur & perucftiganc,difcutiunt 8c cunda pcrquirüt,Mercatorutii
8c ciuium bona diiipiunt.in omnium paffim acdes,trucidatorum fanguincmadidi, irruunt; virginibus atq; mationis multis in locis.ftupra horrenda violentcr
inferunt, In pretiofa fupclicdili, 8c pecuniaextorquenda, in vtriufque fexus homines nudos, fada 5c hoftilia multa, quss ob honefta?, fupprimenda funt au-
res,immaniífima crudelitateexercent. Qups vero fpe maioris piaedae feruarant iIl£efos,vel qui ipfi fibi latitando,confuliterant,captos ad grauiffimas 6c iniquiffi-
mastam fui,quám asdium 6ceorum,qucE prajcepsauaritia aufci re nonpoterat.rcdemptionescogunt. N o n parcirum tfthac diteptione, (paucisquibufdam cx-
ccptis)clero,nonexteiorum Mcrcatorum,puta Anglorum,Gallorum,Gernianorum,Oftromarinoium adibus,bonis,acmercibus.quibus nihil cum intefiinis
hifccdilíidijSjtoto hoc dccennio,vnquam commune fuit,Qui Regias Maieft.eiufque progenitorum amicitiam,perpetuó coluerunt.Eamque multis retro feculis
á loanne, Anno 1316. Tum ab Aiuhonio Brabantinorum Ducibus Anno 1409. A Phihppo quoque Rege Anno 1561. nonrantum diplomatibusconfigna-
tam,fcd Sciurifiurandi religioneconfirmatam habent.Ita tantas vibisfplendor,hominumferememoria coepit,6c innihilum dcííir.Stupendü fanc.humanatutn
rerum Ipcdaculum.Horror perculit omnes quotquot in vrbe erant,fuper tam procaci 5c cnormifacinore.Tam opulentum 6c nobile totius Europe Emporium,
cuius plateas, vixmercium 6c incolarum 6c mercatorumftipataqu3fíagminacaperefolebant,nuncrarum mercatoréoftenderc, filentio, iudu, 6c horroiecuii'
da paíTim poflidentibus, Iam vciodunííimo difeedenteiberorcípirare,5c quaíí icuiuifccic vibsipfavidctur.

.17
 IHIItUrllll

!t>í.'JlC'-i.er-.~
•uf- h

émíf&&. IfiWJfáuér* k?£M%ara ¿4;

2.5 CromrforcffíP
statfiuys
1 Y^PJm^ ^ Í ^ W ^ I M ^ Í I éífrequenhzt^merámonijs nñrum inmvi&mJfaret-Sump:

"¡flfónajkrio tPrrrmonf&aírnjtíim, moniimen^Jjsa^e/f (aro/í

nato, C l O . J O . l s J C V l T j D z e V-^oiiemf. mun¡fi/?íma

^Cnuetyjiemium moenia,a Cronenéwrfn'otVSCfe acfjce

L m.
Jareamporrant íííuu/sajoíocfe cr^uamfiiere: &jfi-p(_
vaúí) cmftazjvfia Si acjua circuní&ta,quincípropt^m

cuinferentia interpromjgnacuíájüperne eminentes

c&cem et fresfa-masplanas, atlas a/rjPafitflos nuncu
Yant, acffosjtumpropeSénaos {nfu/tus,fi>rti/?tmas.
Jntns,íatepatentem arenm,percomoax- ciáudlmt cedes,
quasprpícfian/mj^es inco/tmt/fn arece medio, fatua
piea ííeatiratix, maí^iTfímttfj&saSer^simitáíJja-
nÍQp¿%eyis i^uJ[útiJTrfé&uci.£ílmnú (cuiusvniuer/k
eorporisjaciem apprime refrjh)fenem/énti% etjTQtitu;
cShiser^opadftcatoris fiafzh/.pafita eJl&fane in cof:
fiffltjredé tnscriptíoneTn fraffens

Hxsp.a^vx) -£R.SJFÍ,C. qv-OB •EXT

S E I S A S . INCIA. SEranoKH'
0V1NCTX. PA-CE TOtMAlLIT </IS arTlACI MTmsT.FIDS.I.ISS

•A
 BVSCVMDVCIS.
W VSC V M D V C I S , a fyluis atqucmcmoribus,quae hoc loci quondam BrabantiaeDuri fucrunt.appcllationcjn obtíncf,vnacxquatuotpratcipuíf
sl Brabantiae ciuitatibus: Ludo literario, magna ciuium, & praEñantium sdificiorum írequentia, pugnaciqj populo, ciuili tamcn ac blando.nobilis,
{Hic multisornamcntispcrcelebrisvidcturEcclcíiacumaraíiciorohoroiogío: vbimcrcatura, laniíicium, casterxquemcchanicíe artesfloieat. Na-
* tus cít in hac ciuitatc Gcorgius Macropcdiusícxccllens trium linguarum piofcflor.

L, O V A N I V M i
f¡¡¡ft¡j¡l$¡¡¡ti^ ^ ^ ^ » 0 * ? 1 1 1 c ^ vrbium Brabanticarutn,ciaEli &acrisbcnignitatcnulli ccdcnsaliarum,cuius amocnus & i u c u n d i f f í m u s í i t u s , m c r i t ó i n u i *
'•^tauitmaiorcSj.vtLouanium fedemacdomicilium Mufarum dcligercnt.Habetcnim Vniueríitatem.qua non fítaliafecundum Panílacam n u m e r o »
^ J^or>ncquc ornatiorjex Colonicníl natafilia.magtjificentior macrc.Haber haec vrbs facras asdesquamplurimas,vnam D . Petii ftiucturá tam ciegan,
¿r^^ji tijVt Architedorum iudicio,nullam pluribus locisinueniaspari politura.Huius éconfpcdu vilitur domus ciuicaoperoílílima, Scquae non vna re
tefteturolim florentiffimam vrbem fuiíTeLouanium.Xenodochium amp]i{íimum,Carthuíianorum quoq; ccenobium intra mcenia.locoab omni
tumultu& frcqucntiafcmotiííimocft. Ad muros vrbis.qua Machiiniam itur, arx eft infigni vetuftate.adotium, rerumqj vibanarum vacationcm l'riHcipibus
accommodata. £rcgioneturrisefi:,eaaltitudine,vtinde vidéri fereno coelo Anuerpia poírit,o£tomagnismilliaiijsLouanio diííitum oppidum: vulgó,lmpen-
fa perdita,vocitata. Ager Louanjenfis, prasterquam reium omnium,qua2conferuandaehominis vitaepcioppoitunaefunt,ctiatn vini fcrax,fedtcmperat¡,6c ftu»
diofotum ccrcbro,quos fobrios cfíedecet, conuenientiffimi,
M A C H L I N I A.
A C H L I N I A M pcruetcrcm,acpr3eclaramvrbem.cxcuffiscíimantiquisjtumnouisaudotibuSjCompcrimuSjprifcumnomenadhucdumfetua*
re. Ea,non malé, naturae beneficio, fita,falubri aere,in primisvtitur,caeteiis ó m n i b u s afHuitrebuSjquae adhominum confuctudincm funt neceíía-
riae. Mediam fecatjperluitquefiumenDelia. Hancnon incptémeditullium vocaueris Erabantia2,Louaaio, Bruxella, Anucrpiaque totclariflimis
;(imul vrbibus,intercluíiim, &vndiquequatuor miliiaribusdiftans,quam tetrapolim qui circumfpexcrit, ís iuñiílimam tnanguli formam efficiet.
interim Machlinia íingulari iurifdiaione valet,fuisquc,6c proprijs legibus vtimr,quo loci ame alia notandum hoc eft: Grauidas matres, dum pari-
endiinftat tempus,reiicta vrbejininteriorisBrabantiasmunicipium quodpiam fe conferunt, inibi onerofaí aluipondus depoííturae^oconíílio.vtliberijin par»
tem immunitatum Brabantinarum.itidem veniant. Vrbs alioqui,per fe non tantum aedifíciorum , tam priuatorum, quám publicorum deferiptione nobilis,
verumetiam o p e i i b u s . m o l i b u s q u c f i r m i í í i m a exiftit.eoque magÍ8,quod dum fupracaput eft hoftisipatefadisoftiis,viciniamomnem, diíFuíisaquis,inftar va-
íHlacus,ciuescomplerefoieant,atquehocpa£to,hoftemiiitcrcludant.Cun£l:is aütvrbanisoperibus.fplcndoreíartificiojftrudura^antccellit BalilicaD. Rum-
bcrtodicata,cui vafta,& prcealtaimminettuiris, qua in fpeculce loco, ad remotiííimarú clim ciuitatum,tum amoenifnmarücircumftátiumpoíTcflionem pro-
fpe£lum,vtuntur.Secundum autem,cüm dignitatis,tum magnifiecntise locum.illicobtinent fepra Pizemburgica,inquibuscommorantut l eutonicoexilio
ordmeprocreáti religioíí milites.Scdhuicvrbidicsille feptimus(vti ipíí vidimus) ante Idus Sexti!es,exeunteanno,M.D.XLVI. funeíl:usexiftit,hocferéinitio/
C u m horrendatempeftascaeli cffetorta, eccevaftaturris portas arenariae vicina;quamaximapuluensiliiusnitrati visaíreruabatur,fulminisiaélu,non modo
conflagrauitjVemm etiam á fundamentisfmftulatim difieda,laccrata.reuulíaquc eft,vt ne veftigium quidem vllum prioris fabnca:,fupcreíret,quodque magia
admiretc,fubitum iftud,&inopinatum incendium.vrbanam foíTam.aqux pienam.altam Scfexccniisampliuspaffibuslatam, exea parte non tantum íiccauit,
ícd ctiamarefecit,pifcibus partim codis)partim verbtoftis,quaque verías remotiíGmé fparfis. Quinetiam mceniaflamma deflagrara, accovlterius. Circun-
ftantium domorumparieresterecntenumamplius pafluuminteruallo, labefadati, auc dcformati.vacillarc^mulquevno&eodemtemporispundOjmalutn
infolcns manare.non foliim per vrbem,veriim etiam fuburbanam viciniam tranícendere. At ne dum modus infortunio poíítus, quantopere enim lapidum ia-
£í:us,quo inflar tonitru,c3elum contremuir,totam ciuitatem permifcuerit,quantumque ruinarum paíífm ediderit,niíi ipfe pra;fensque videritíiion facilé credat
vnufquifquc,5cmultinobifcum fuperant,ctiamnum oculati teftes. Huc accedit, hominum magua clades, quorum ampliusduccntos pcrijflc, ac triplo plures
Vulneratos,accepimus,a fíde dignis ciaibus. Fulgurum ac tonittuum tanta vis fuit, vr vfqj ab A ntuerpu,Bruxcllaque, fonus iftc miferabilis multis credentibus
terrae motum,in vicinítatc fa¿íum,audiretur.Indígenas vero ipfi,vfqueaiiquovidere videbaatur eslum ruere^ac vniucrfum mundum inuerti. quippe,cum ín-
ter casterosquídam in hypogeoconcamcrato,fcd labefadaco triduum inedidmferens,femífcpultus iaceret,ruderibusqi forte latitans,a circumftantibusextrahe»
x « u r , a t t o n i t o c o n f t c t n a t o q ) homini,animoíimiiis,fcifcitatuseft :Num qua vniuerfi fupercft fpecies/ Quod igitiir Machlinia de coelo taita, íncredibikm f u á .
r u m rerum íacturam fccerit.íd infelicitatis ems fuir.quod vero deinceps.non ex ea tantum parte,inñaUraca, fed multis ptasterealocis, ornara, honorís eft hoc c-
iufdem. Vbí feptendecim opificum collegia,exccpris coh3erari)s,ad fenatum admittuntur > quotiesde requapiam graui, deliberariofufeipitur. quorum pra^cicé
fcx,tantaapudfuosgratia & audoritatevalcnt, ( htfunt Pittores, ichthyopoi^,Infcdores, Coriarij.Ccreuifiarijac Lanij) v r c x i i s q u o t a n n i s í j n g u l i legantur
Scnatorcsjtaqí fummus nvagiíhatus vniuerieduodecim,fex Patriciis,actondem plcbci)s,conftat Scnatoribus. Lanificij laus,íd quod paceeseterorum Belgarum
dictum fit}Machlinieníibus,in quantum diligenriliima pcrquüitionc didicimus, prima tribuitur, quod tamen illic olim, fine comparatione, multo fuit hube-
lius & copiofius exercirum. Intraciusenim rerntorium.fupra ter mille ducenas textrinasexftitiíTe, compcrtíííímum habemus quippc,legimusquemadmodú
olim textores tribus multitudinefrcti vfqueadeo infolefcere^nimiseffciTÍ.nequefecontincrc.vt coorto de repente tumultu,Sceorrcptis armis,caEterosciuesia
uaderent: fed tumultuario ífto praslio, inferiores,multos fuorura amiferunt,itaque temeritatis & fupcibiaspccnam, iure mérito luerunt,nec eo contenrus fena-
tus,immunitatum,munerumquepra2rogatiua,huiufmodi aurores tuibarum,priuauit.á quovfquc tcmpore,&numeroopificum,& exiftimatione funtdcmi-.
jiutijlicctadhancdiem textorum collegmm audiat,nuncamplum,nuncomnium reliquorum primum.Haec vrbs vti telarum,& quidem optimarunvita cottL
narümultiplicium plena eft:Tormenta,tintinnabula,deniqi inftrumenta,ac vafaqua:uis,ambigam an alibi terrarümaiorcartificio,dcxterius,faciliuscí aerced
flcntur.Repcrias hicitidem omnisgencris nauiumarchiteáos,&fabricatores.Inftruftiflimumineavrbead quofuiscafusfcmpct rerüdominusrcfcruatarma-
inentarium,tottormentis 3eteis,acfcrrcis.tot machinis bcllicisquc infttumentis, puta, nauibus, pontibus, carris, poftrcmó, tantarecaftrenfí. & militari fupel-
lcdileaíflucns,acnouiíTimétotopcrarijs fabrisqucplcnumfemper, vtfpcdatoribusadmirationcm copia pariat. Hominum memoria celcbrantur MachJinca
oriundiduo, loannes Goechus^x'Vrundineusgrauisvtcrqueauaor.itcmNicaííusVordaEus.iSjquilicctvifus vfurameicafus, trimo cripucrit, inliteris tamea
vfquc eo profccit,tantosquc fecit progreflus:vt vttiufquc luris profeíIione,Do£turcEq; digniratc claruerit,aciccircoabs Trithcmio.inter naturae miracula adnu-
mcratur.Louanijenim, ac Colonias, iura publicedocuit, interpretatusque eft,difcipulisquenonnullatheorcmata didauitjquastypisimpieífa, ctiamdum ex-
tant,a:tcrnum alioqui duratura. Obijtrarusillc vir a n n o M . C C C C . L X X X X U . Hincibidemedituseft,(quemadmodumipíe in oiationcadSenatumMa-
chlinienfemapertéfatetur)ChriftophorusLongoliuSjVircumpropterraritatcmdoctrinas,tumpropter virtutumcumulum,omni Europa:notiííimus,queni
n o n modo fummo femper honorc.priuati quiuis homines, fed etiam principes viri coluerunt,qucmquecertatim multi, multis honorarijs muneribus donare
Volucrunt,fibiq; ita cius confuctudincm conciliarc,vcl potius cmcrc.Scd omnium vuiuerse ordinum dona afpcrnatus,vnius ReipubjFlorentinae, cuius aliqua-
diuofficiofus.ftudiofusqueexftiti^penfíoneannuacontentus.multorum autlor operumjPataui^AnnoM. D . X X l I. librisimmorirur.Contrá.D.Erafmusil-
leRoterodamus.inquadamfamiliariumcpiftolarumjadDamianumfuum Goefanum data,fcnbit,LongoliumreucrafuiíIeHollandinu i . S c o n h o u i a o r i u n »
d u m . A t ipíí aucloii, patriam profefto, cirius fidesponenda videtur, quám cuiuis peregrino. Scitum enim illudeft : Cuiqucfuus imperar affeétus.Superant
hactempeftate interliteratos Sedaroshomincs,ciucifque Machlinienfes,Rembcimsbodona£us,infignismcdicus,idem Mathcmaticcsperitiílimus,áquo mul-
ta neceaparuaopera,fubcifiuotempore lucubrata,acccpimus. Deinde Phüibertus ¡lie Kruxellcníls.aibogeniorum regiorum adfcriptus, vir cacteroquiliterariífi
i n u s , & cxcellensorator. lacobus Vuaftelius,infan£í:um illud Machlinienreconfilium^ooptatuSjVirvndiqucemdituSj&honoratuSjCuiusF. Pctrus,patre di-

vt plurimum,curia hserebat. Cuius ampliílimas prouinciaj vfuram,dum iam modo di ¿tus Carolus auie Margaritas A uftriali,quoad vita frucrctur,darct,fcdcm
Machlinisefixitjilla ipfa Herois,quíe etiam in ca vrbe/ui fempercupida,6í gradóla, anno M.D.XXX.obijt.Bcncficiorum veróomnium, quibus olim aliquan-
do.ab Hcroornati funtMachlinienfep,parpulclKrrimum hoc eft: Primum
Secundo, bonaeorum firma fíxaqueBelgicas territorio circumferipta, per fe libera exiftunt.necobligatione funt obligata (vti castera: popularium res) opt.iurc
praedjjscomparanda, quam ¡mmunitatem cxCaroii illiusomnium nouiffimi Aeduorum ReguliBelgarumquedomini gradare liberalitatc, officijs.ftudio,
opera, funt dcmeriti.quod enim cum fumma virtutc,ac fortitudine,bcllo laborantem ,femper fubleuaflent,vix víli alij clientum, aut magisfidere,aut plus tri-
buerc folcbat.acea propter ampliftimum illum Scnamm(vulgoConíiliumRegium)illicanno M . C C C C . L X X I I I,inílituit,cuius ipíe princeps eíTct.caite-
roqui trigintaquatuorviralem, puta Cancellario, cohasrario, binisproefidibus, quatuor cquitibus,fcx fupplicum libellorum magiftris, initiatis confiliarijso-
fto.profanis veroduodecim,partim Dodoribus,partim prolytis conftantcm.Hic Senatus,primo rerum dominum quocunq. iíIet,comitabatur, afleqi'cbatur-
que.abfcnteveró ptincipe,authero,Archigrammatcus; cundís prserat.Eoautem.abomnispoenéBelgicaEttibunalibus^useratreccptidum.Porro^cum vxoris
loanníEbeneficio Philippus I.ad ampliílimam,Hifpanienfium,& annexorum regnorum poffeffionem vocatus, neceíTano tranfmitterct,cius iuíTu,tjouiífimé
anno M.D.111. ad eam vrbcm.in medio propé Belgio fitam, itaque apprimc opporrunam, fedeisfixitilleipfe fcnatus,dustamcnforma,&audontatc,nccnou
Confiliariorum numero,anteanonnihil immutatOjqui^vti nunceft.vnopraeíidc/edccim confiiiarijs^uobusfcribis^b epiftolis,fiucáfccretis,odoJ&cartera
munufeulorum turba.Hucgeneratim,poft ciucisSctribuleisFlandris, Atrebatibus,HolIandinis,Middelburgenfibus1Namurr)bus,LucKpyrgenfibus, Valcncí-
nicnfibus.poftrcmó illis.qui lltigiofa illa praedía co!unt,m Flandria:,Hannoniasqucconfin¡js colIocara(dequorum iurífdidioncaciudicatu.Flandri & Hanno-
nienfes valde peni nací ter ínter fe contcnciunt)cx domcfticoforo,prouocare,appcllareiíelicet.Fri(]iitem, Occidentem folem verí'us qui fpedant, ac Vltraiedi-
nüpaucisabhínc anuís hunc ipfum agnofeunt Senatü.tanquam rccognitorémciuíliumcaufarum,quas ipíí anteiudicaíTcnt.Heic ex formula Praeroriathyafus
Torquatorum ítem íiftitur.LiteisjControuerííasque omncs,tam ciuiles,quám cdminofas,femcl iudex definit,nul]a prouocadonis prorogationc aut graría.ftan
teinrerim femperfüa CuriseBruxcllanK, incauflaruinrecognitionc,pr3ErGgadua audoritatc. Illoipfo in foro,ingratíammáximepcregrinorum,Gallicéliti-
gatur,6cc.Gtauiflímaetiam belli intcftini,quo decennium Bélgicas prouínciaE,mirum inmodum funt labcfadatse.incommoda Machlinia fcntijt.-Namjquiaab
oppidanis Auriacusmíles^íuc rcccptus,ííuc oppidum militari ftratagcmatcinuafcnt,volütati&direptioni militum, primum quidem Hifpanoium,!!!» Gal-
luíum & Germanomn^ab Albaao ex Hanaouiaí moutibus, vidorc rcucifocxpoíltum fuit. Auno falutis M.D.LXX1I. Pie I.Odobris.

18
 T S H E R T 0

S •CtaiT S-naminecm Corneíú •DieVuáííj.

Jtíinre frurm
SCn-trudm S-Vefer

j^VSCVS^VcJ^ ójjpdúm íiiao (iterario, <y fropu'

fo no^iíé. ih^Mm arma ¡uperionf. anms m m ^ i i é í ^ e P
drjjJénsérc, cum guáyente vario ccrmtwn esj^eiientu iws:
^ tris ( j o m i n i ^ ^ ^ / ^ ^ v w é t e m j j / ú m h / ^ ( D e i p a n 7 J a r r u m ,
B I E S JE - --TL-Vs-

1 Í

CHeueren Cjeft -_

O \¿írJvíVjVL Qemnñaua (árahanti¿e vrhs, ante %hj fcesans ad

uentiim m has regiones, ojjjriaifonnam tiatimt, temperumq,
Juttefiuj m tantam am^iinidmenTe^reiiitrnunc v t in amhitn
auatuor miliaria ftaliea colliaatíPra&itit hec Touamensih. aeris,
jltusfo amoena comoaitas^osmmm/icu etiaíDfFetri temjylu,cmm

Cum Triuiíémo.

SíRom J . menslorren

S-Viommem

Onfervrouwen fxirí^

Coepcort^
Dieliru/fdgocrt-)
Drjemporte
Hcnjenjfam

mjJDISSIMM,
ir-?* aVLTATIS
MECHLINEEN
SIS,INMEDITVL

íBtraynñf
JLSIT&JLXAC'
HSSEVÍA DJLLT
 -
¡f -
 TRAIJECTVM'
R A I E C T V M I N F É R I V S ) v e r n á c u l o idiomate^ínc^f/HrmífsImomufó-
rum ambitu^propügnacuÜSj multisque adhoíHum furorem arcédum peridoneis
memoraba
turribus vrbs incly ta 5c
quodtamen AEneaeSyluiodifplicetjquieam Friíi^ vrbem nominat5habetq;fen-
tentias fuáe riualem Ottonem Frifingenfem lib.i.capjj. indubitatum autem nunc
eftjquod DioecefisTraiedenf^quíequondamfuis Epiícopis parcre folebatjHol-
gubernationifubCarolo V.dederit. Agrum multarum rerumvbertate p r a í f t a n t e m ^
Hollandicofolo pauló alt¡orem5fitu obtinetQuoacccdit5quód exiguo fpacio, per multa oppida,
bené&elegantercultaymurocinda 8¿haudconternnenda magnitudinevicinahabeat^adquseoni^
nia5bixiiifsimo temporCjTraieáoperueniripoteftrC^^cümeorurn modcrator5SerQnifsimusHi.1
fpaniarum Rex PhilippuSjex alta quadam fpeGula confpexiffetjingenti perfufus gaudio dicitur, quia
tantam vrbiumopidorumq;frequentiam vnicum territorijfuibenécultiindicium^fingulare quo-
quedecus &ornamentum eíTeputabat. Afferunt ijjquosítudiumGeographicumdeledatjTraie-
denfem hanc vrbem quondam Antoninam appellatam f u i ^ v e l ab Antonio Senatore Rorftano,
quiimmanemNeronistyrannidemRomafugiens5hancvrbem sedificaffe putatunveláM.Anto-
nio lulij Oeíaris legato^belliGalUcitempore^nitiumacnomenaccepiíre perhibetur 5vel deniquc
á M . A n t o n i n o Pío Augufto.Quicunque tándem horumpr^cipuusTraiedifundatorextiter^an-
tiquifsimseoriginisvrbem eíreconfl:at5quippe5cuius Antoninus in Intincrario menlionem faciat,
&:plurimaRomanorum numifmata3aliaque antiquitatis monumenta5certa vetuftatis indicia, fre-
quenterhocloci inueniantur. Nunc Traiedinomen átraijciendo vulgoobtinet, obfrequentem
nimirum (vtplerique exiftimant)mercatorum per hanc vrbem tranfitunijVelquia hícveterisRhe-
ni traiedusfuit.Tsenim hanc vrbem folebat aüu^qusenücperfoíTas 3c canales artificióse ex Rhe-
nodedudos^quamconfequiturjadeó^táplerisqueminusaccuratéhoc conflderantibus, Rheno
adiacere putetur.Eft autem diues & populofa ciuitas, de priuatarum sedium nitore^ Se magnificís Ca-
nonicorumCollegijspr3eftans5quorumpríecipuumeft S. Martino íacrum, Fanum o r n a t ú & l u m -
ptuofum.Quia porro fecunda fortuna eos plerunque3quibusclementiusfauet5paululum erigerejík:
eseteris anteferre foleatjVnde aliorum deinde inuidentia oritur/imultas quaedam inter haneciuita-
ten^vicinumquepopulum orta eft,ade6quidemvtadarma progreflum^Traiedú expugnatum,
aedirutum abéis fueritjqui pr^fidiariomilitej&conftruda ilicoarce VVilltenbergh¡nomine, hác
Traiedenfem Rempub.aliquanto tempore fuis habenis moderati fuere. Ab horum autem incon-
ditc&tumultuantedominojClodouei Lotharijfilij opera56«rauxilio, tándem hocoppidumlibe-
ratur.Regium eftTraiediconcilium,^ quo vicinarum vrbiú litesdirimuntur.Arx etiam pulchra,
&valdé munitaiuffu Caroli V. confl:ruda,cui Vredenburch nomen inditum. Hanc autem arcem
ciues5atrocifsimaHifpanorum feuitiagrauiter laeíi 6¿: exacerba tumulto labore obfident5ac tándem
extrema necefsitatevrgentejaddeditioneraadadosHifpanos, fainos de incólumes óptima fidedi-
mittunt,Anno falutis M.D.LXXVlI.Februarij dicxi.Pr^epotentiinfuperEpifcopatu commenda
tur Traiedum5cuius Antiftes iníacris latifsimé imperatjqui & Archiepifcopi cofecm
plurimum ab ea amifu^ob innocentifsimi Bonifácij cardern, qu^ in hac chútate fuit patrata, cui de-
inde PipiniSc Caroli MagnÍ5Epifcopatuum 6c Monafteriorum liberalifsimorú benefadorumau-
doritate5refl:itutusfuit.De Epifcopisautem Traiedenfibus, deque varijs eius Reipub» tum formis,'
tum mutationibuSjpeculiarisextatlibellusFlandrico idiomateLugduniBatauorum Anno Chrifti
iM.D.XLlII.editus.Prodijtex hac vrbe Hadrianuseius nominis Papa Sextus Anno D o m i n i M . D .
XXII.QuiiuuenisjLouanium ñudiorumgratiajprofeduSjfoelicifsimé omni feientiarum genere
imbutuSjpaucis poft annis eminere coepit.Et tándem eó progreífus eft^t Academias Princeps habe-
retur.Et quia non modo dodrin^fed&alijs natura dotibus eratilluftns5inaulam vocatus. Caro-
lo V.tumpuerojnftitutorpraeficitur^aliquot deinde annisin Hifpaniam ablegatur5cum poteftate
gubernatoris Vmucrfalis5tantiregni,cuicúmmagnacum laude príefuiíret3tandem abfens, Roma:
in locum Leonis decimi Pontifex Max.defignaturjln qua quidem fundionc,anno
fecundo obijtjdignuSjqui Pontificatui annis pluribus
prsefuiffet.
 5U

'^ííníllilúlíííhm

emum

enue

1 iiM

NS. 1 v Vil

Conieh

'f /
. • .: .... .. ... :. ..... .. . . . . .... .
I
1-1

c r ^ i i C T ^ ^ c i J í ^ t T : r \ a r r s JLST TS>ISCOFALTS CIYJTAS SSjNTC YRgEMAIJI A T T R I B V V N T aSLLAJVDL&rALII n Á l S I M . : ¡|

TOCINO j m . M O j K * T A J T A m c ^ q t á & ^ C l í S S Z T T f t A m C T ~ táTEXQ INt&ELANVICO SOLO^IVE m F i n U S I A S I T A , l l A \ r D BI^IOMO
rg$/TE% SSIMA ESTETFIUVmA$f&DTVM FVJL CHKITVDINE E T CLEKO.
Í Í A B E T EMIM CELEBERRIMA CANOmCOgo GOLLERIA I N QVWVSmiNÚL
T E N E T LOCVM, qWV E S T nMAKJTNI^IIABET ET ANTISTITEM,
INSACRIS EATISSIME Z M P E R ^ X H T C T A M VIX^ESJLC POTEtfS,
^ A x j O ^ é i i s r L : O T T O ^ ^ ^ F J ^ S Í N I L I B ^ C A T Í J C V . VOLATE O S I T N E C E S S E , qmjyKAflN'TA U O I V M M J L U A A D
BEEEVM EOSSITALPJVTARR . HADKJAJSTVS BAFJLANDVS*

^ ^ ^ ^
 4

A M S T E L R E -
D A M v Mv
OLLANDIA)feracifsimaInferiorisGermani^ Regio,piícoíisintef-
luituramnibus, &rpaf<:uisabundat vberrimis, ncquc regio crediturefle
aliainorbe^uefimilifpaciojtothabeatoppida, niediocriter quidem ma-
gnajfedapprimépolita&rconcinna.ínterquaequidcm íummamobtinet
Hdignitatem A M S T E L R E D A M V M , in longitudinem gradibus
| j X X V 1 1 . a c X X X 1 1 L minutis,in latitudinem vero, gradibus L I I . & :
'rí XXXX.m.patenSjciuitasad íinumThyumpofitaeft5 vnde fbffe plurcs
intra moenia deduda^quarum omnium máxima eft, quse mediamiecat,
Ambraccquediciturjquapartefol oritur, nauibusperuiae funt, quasab Oceano5ingensillefi-
nas Auftralis excipit, quacque vndeuisgentium copiofe hucappellut. Nam bisannoex cundis
feré Europa partjbus,maximéexpopulariBelgica5exFrancia,Anglia, HifpaniajLituania,Ger-
mania3Polonia5Lufitania5Noruegia5ex Ofterlingorumore Siiccia36c Septétrionali csslojnunc
ducentarum nunc trecentarum corbitarum onerariarum clafiemeóconflnere videas, quarum
maiorparsGdanijVulgOjDantifcijRig^Rcuel^&NerucEjOmnium mercium generibus one-
ratu r.S tu pidos plerunq; adueñas iftadetinetnauiú tam ampia ftatiojex qua diuerfoexorbe huc
profedas quingentis plurcs interdú confpicere liccat.Scd longé máxima omniú pars domeftica
& vibana,quarumadípedu nihil iucundius. Cuiconfedarium eft5!iiculcter)& in remotifsimis
te iris cines negofiarijad cosque in horas peregrinos mercatores comeare.. Portusfumma com-
modíras hocpr2eftat5ideoqiie poft Anuerpiam) íceundum eft Amftelredamum, BélgicaEm-
porium,quodditirsimosliomines incolere?pro multis vnicum hoc fatis manifeftum fueritar-
gumentumiíiquidem ducentarum^trecentarumq; nauium claffc,(de qua mododixinuis5qu^-
que iuíbVtemporibuSjquotannis eó biscófluit)importatas merces íuis facultatibus redimút i n -
col^ficjVt quinqucjaut ad fummum fex dierum interual!o,exonerat2e tot corbitse, vnde folue-
rintjaut quoquo nauicularijsvifum eft5referantur.Suntetiam hite fabricandarum nauiúproba-
tiísimiarchitedi.NihiIofegniusinterim,]anificium inibi tradaíui^quippe^duodena millia,6£
amplius?pannorú textrina^ vrbanse conficiút.Fiftucis fundara ciuitas vniuerfa,perpetuistignis
irJidet.ldcirco non fine fale6f leporeamicus quidá nofter, modo fiftucatum illud pauimetum
liceret cotemplari j non eílejCur videndiamoenioris nemorisdefiderio quis teneatur5ac pro-
pterea feruntjinfanasi fubftrudionesjinfraqueaquá latentes moles propter materiae copiam3Ia-
borum3operisq;difficultate,multó pluris conftarejquám ipfascdificiajS*: vniuerfas fabricasjqu^
cxfoloeminenr.Ciuitas omniúgeneratim operum &^dificiorumcüm publicorum3tumpri-
uatorum deferiptione nobilis3prsepotens3numeroquc ciuium, $c fortunarum amplitudine3va-
lens3per fefirma3naturaque6c fitu locijinuida, vix expugnan humanis viribus queat 3 eoq; ma-
gis3quod vrgente neceísitate oceultis quibufdam rationibus,8c eo cóparatis machinamentis3c6-
tinentem difFufisaquisinflar vaftilacuscopíete cineslatiísime pofsint.Itaquefi aerem,fi circü-
fufum aquarum sequor^fi denique loci fitum3fi chomatajincilia, (quse omnia pené compitafe-
dant)&: his fimilia (pedes,Venetijs haudadeó difsimilis ciuitas3cseteroqui fortunara 5 fcelix, 8c
quam orbis immenfi circulator hoípes fummé admiretur adfpiciés. Qua de re gratus ciuis N i -
colaus CanniuSjIepidumimprimis hexaílichon carmen condidit.Idquod nosin ftudíoforun^
gratiam3huc intertexere voluímus.

Hac illa 'Batauíe, non yltimagloriagentps9 Vrhs lene notaprope.atqueproculdiflantihm orÜ>

jímnvs cui nomen, tui catarata dedit,
CDtñaprim Damum) rarü hahitatacolonvty
(utn comenta cafiSiruJlica yitafuit.
Hinc xAmjier damum iamfaUa celehrior7at^
Fortune crjmt tempore nomtn nm*
Dotihut innumerü/ujpicienda honü,
Diues agriidtues preñoji nefiü & auri,
Vtpleno cornu copia larga heet*
Qmd Tagiu at% Hermu* nehit^ TaSíoluí in ytjum
y eré hm awgefium9 dixtm ejjt locum.

2o
 i— m iiiHi»n« i ni • ! ! • •IIIIIWIIIIM •^TnrrlMTfír-AliN liwirrwir"1''"rwl^a*11'IM",,*'l'M"''lr-'<^*T!1ya''^ai* MMfHHI
.¡¿¡¡y

reajjiendosjpc omnik nundi jiartmus, mhratom, reccnter natum^cjmus

(jominum incofit mernmonijs cTteUtum ijimicm^ tum SíánJapcfuli comi'
tote, acjeíítiía cñí¡genni^induf^ia;tum partus como£tatcpermagm,vscj^aáo
incr^mmJitm^scruntM/^vífum m^fatur^^nus^o^¿tari^o¿f't;^w¿íiác
non mrccatur. ífim
terrts, negotiatores
remjmmmtaria)7in ^^afar^tam, cccteraj^ Qngi d^tta, totius vniucrjiíoca,
remjrumcntaria)7;
tmnífcrcntcs; m^ente^^causcanocR commertio ogcs conscqmntutLj
iiH|i|i:Mn.iti.im/inn;iiiiniii!iMinuri

'Mada/e.eneru
zS-ioeris ¡SS.tóaenjrietz.

^Hi'ewenonen. isSfmgm.

S.Oiuferionen. ip i f o u t m a r t - j

ó-Vij-Micfi: \ o Dk&ets.
i-fauí-firoes. iiStatfujts.

- -'-'-^—.

li'Cíaeren. 2.6 Sjal^jiap:

Ai nStámroes. 2.7 3/Cihm^rocs.
í^.s£arferen. 2-g

¿1
 G R O N I NG •
RIS I A Regio quondá latifsimé paten^hodie anguftioribus contenta l i m i t u
b ^ A m i f i a f l u m i n c , ^ oriéntale & occidentalem diuiditur. H x c Groningam
inclytamvrbem metropdim compleditur,cjuamalij G r u n i n g a m j á fundato*
|re Gruno?nimcupant.Eunque alijTroianum, alij Francum Athenoris Regis
jFrancise fratrem fuiffe exAimant^quidomefticidiísidij caufa fratremrelin*
íquensjin occidentalem Friiam deuenit?& ibidem ciuitate hác, fuo nomine i n -
fignem^dificauitjannisCCC.LXXVII.ant^falutaremChrifti natiuitatem. Nullis tune m u -
riscincta/edpropugnaculisligneis,immifsisnterram palis fiftucationibus,quafi confeptafuit,
M ómnibus autemjfofsisjac turribus contra h o tiles infultus validé munitaeft annofalutis M , C .
X.Ciuitasnunceíl: opulenta, & frequenti pojulo mftrudifsima, multisabundans aquis,arte in
ciuitatemper canales dedudis.Habetllatus^eges^doininium,^: iurifdiólrionempeculiarem^um
multorum pagorum confoederatione.vnde R e g i s M i i e ñ a t i s titulo decori^ornamentoque exL
ftit.Praecelfis templorum turribus,^ magnificis priuabrum h o m i n u m sedificijs inclarefcit. V r -
bem hanc ortu dodifsimus illcRodulphus Agrícola iruñrauit, cuius aecuratiísimis feriptis^po-
tifsimúm ij^qusedeInuentionererum pofteritati comnifitjColonienfis Vniuerfitatis ñudioíi
adolefeentes erudiuntur.Quifummusin Vniuerfitate Hddelbergenfi Profeflor^in fata ibidem
concefsit:cuius fepulturam eleganti tumba ornauit5Branbantici Concilij Pr^fesD. VigliuSjCum
hi^ Hermolai Barbari Veneti verfibus:
InuidaclaufirumbecmemorefataRodolphum Sciücethoc vkeweruit GermanialaudU
Jgmolamfhtisij Jpenifa dscusfafoli, guicquid habet Latium, Gmia quiequidhahet,
Vix vllam emitatemelle crediderim^quse totiesBellonam íseuientempcrceperitjatquc
Groninga^quemadmodumeiusannalesoftendunt.Nuncfub dominio hseredi-
tario D u c u m Burgundia? foeliciter florefeit.

BROVERSAVIA.
E L A N D I A5lVIattiaca Tacito,regio maritimajmultis difercta infulis, quaruni
tres magnitudine5dignitate5&pagorum ciuitatumque frequentiareliquis p r r f e -
runturjValachria,Suydtbeuelandia5&c Scaldia, á praeterlabente Scalde ilumine
nominatajquae cüm multis populofis pagis ac colonijs d i t t i n ^ p l u r i m a s exhibet
rufticanas villas, pleraquevrbana^atqueantiquse nobilitatis prsediaac palatia, vt
Haemftedium, & Reniífeaffinem Moermondam,6<:pmer pulchram ciuita-
tem Zirizeam5B R O V ER S A V I A M non ignobile municipium, vulgo BrouershauenjOp-
pidum nitidé&eleganterconftrudum5quód rei maritimse peritos de exercitatosnauclerosíup-
peditatj&pifcatoresftrenuoSjVndeBrouerfauia ingentempiícium copiam varijs mundiparti-
buscommunicat.

GORIC VMK
ÍORICVM,Hollandixciuitas,eleganti cafiroinfignis^íitii amoeno^rcrumque om-
inium affluentia,nomen3laudem<^ mereturjtriummiliarium i n t e r u a l l o á S c h o n h o u i o
|diftat, V V a h a l i m fluuium,ex tribus alterumjquibus Rhenus i n Oceanum eíFunditur,
^prseterlabentem haber.Huc ex dtifsima turri, du^ fupra viginti vrbcs?miinsfept^3có-
fpici poffuntjcum rufticorum villis,^: non paucis nobilium habitationibus.Lsetiísimis abundac
pafcuisjvnde in butirojladejcafeojfere tota incolarú negotiatio confiííitjqiicE Anuerpiam, & ad
alia locaron fine máximo emolumento exportant.Ftec ex Guicciardini abíolutifsima Infcjio-
ris Gcrmanic enarrationc, diílicne mutata^defumpíimus.

21
 I GROEOTKGA,filieytaiíj,^
n i t i g a , ! F r i í i x YTLS i n c l y t a .
G R O E T N I N G A p r o b e q n é contra hostiles
íníultiis mxmita,metrópoli
tica dignitate perccletrís.
(ms

Martin maec
SlacolísaaftS
£n>üt AíCwiirtttim cícfi
Die Vratcrs HoeCvoart
•S. Qcrtruy t l^etíerfeH:

- y : o IL i e~~-^¥~~M

^ ^ ^ ^

mis Insufy in Zelandia GORICVM, NO;

oppidum, quír d Scaldi BILE, HDLTiíNDI
Jlurrime, ScaUia cog;
nominatuii-*- < Z r ^ } A OPPIDVM.
V
 MONASTERIVMv
^ E S T P H A L I A, SaxoniíElimitibüs iñciyta, Motiaftcrium, Peutingero &aliisMc.
' diolanum,Metfopolim haber, munitifsimam amplifsimamque vrbem. Qu^quidem
-etíideílmdaeíretpeí:Anábaptiftas,m(xnialacerata1turresq;mirum modum rupt«
i¿l:ibusbombafdicis,deniquenihileíretíanum intcmpiis ómnibus vrbis, tamenitao-
mniafant nunc reílaurata, vthodie fitpulcherrima & munitifsima exrdiquisvrbi.
bus VVeftphali^quaeíc varijs mercaturis & officijs exercer, & campisabundar. I n
qua fíorucrunr Ü r e r a A pnriras Romana lingux anre annos L X. Coquunr hic cereui-
fíam,quam purauicam, vulgo Keur,dicimus,bonam & Hamburgeníi íimilcm. Sunt
ibiquinqueampIifsimaColkgiaj&eius vrbis encomium ddcripfir Sapphico verfu Murmcjlius anrc
annos rcxaginra.HxcHammelmannusindefcnprione vrbium V Vcftphalicarü.! Epifcoparui appellario
ncm Monafterienfis pr3ebcr,dc quoira in Coímographia fuá Munftcrus fcribir: Carolus Magnusrerriam
cpifcopalem Ecclcíiam erexirin Medirerrands Saxonix, nunc Wcftphalicc, in Mymingrode, loco,qui
pofteaabiníigni ibifundaro monafterio Monafterium fuir dcnominarum, ordinarqueibi epifcopum
Ludgerum,narione Phryíium,frarrem Hildegrini^epiícopiHalbcrlladcnfis.CuiusfucceírorHermanniis,
dcdicauir,&confecrauir nionaftcrium, & eccieíiam rrans aquas,in riulum &honorembeatae Mariaevir-
ginis.Quod brcui nionaftcrium ira cxcrcuir,adcoquefadumeft celcbrc,vr nomen dederir & ciuirari, & e-
piícopo,ira vr paularimaboliro vcrcri Mimigardeuordenfi vocabulo, incepcrir dici ciuiras & ecclcfia
MonaítcrieníiSjquod nomcnpraeualuirin hodicrnum vfquc diem .Haecillc.Confulectiam Saxoniam
AlberriCranrij.

OSSENBVRGVM.
^SSENB V K G V M , fiueOfnabrugumjinfignisSaxonisEciuiras, áComidbusdcEn,
^/Qgerenerigebarur, a u á o r e H e r m a n n o . A l i j á l u l i o CafarehancvrbemincepraeíTcpcr-
m ñ hibenr,vr AnnalesSaxonum. Carolus iliic Ecclefiam in honorem S. Pern,Crifpini,ac
iCrifpiniani condidir.Ferunr h a n c á p e l l e b o u i n a dictam, quibus vrbs haecfuerar circu-
dara. Ha'cFrancifcusIrenicus.Duobús porro Canonicorú Collegijs celcbris, mulrum
ifibi lucri ex grifeo & lineo panno comparar, íub paucis annis m u ñ i d o r fada.íiru amoe-
Inam obrinet vailem, amniq^Hafa irrigamr. Pingüem in cacoquunr ccreuifiam. Bufe
covaram.Carolus Magnus Saxonibus rriginratrium annorum bello cdomiris,VVidekindieriamarce,
huicvrbi vicina,expugnara:eaq5Ímpofiroprsfidiofirmara,deceminSaxonia Epifcoparus inftiruir,quo-
r u m prscipuum Ornabyrgcnfemeílcvoluir.Summé ctenim hanc vrbem prae cateris coluir, cuipriuilegi-
u m noua; fcholae concefsir,in qua Grxcx & Larinoe lirerae á viris do¿tis tradercntur.Hxc
Munfterus,Hammelmannus, 6c Argentinenlium
, Chronica.

V V E S A L I A.
' E S A L I A infcrioí,Ciuiras Cliucnfís eft, clara opibus, digniratc, sedifíciis, & merca tura, ad
I cius moenia Lupia Rheno coniungitur,ind e non longéTeu toburgum fitum eft,hodie DeuC
iburg vocatur,oppidurn iuftsemagnirudinis & vcruftatis. Cui vicinumeftoppidum, vulgo
|Dinslakenappellatum,qüod Arnoldus VVefalienfís,Marris lacum interprerarur. Na Mar-
i i s diem,Dinfdach vocamus, & Dingen,lirigare íignificar,quod proprium Marris eft.Coluiíl
fe autem Germanos Martem,Tacirus& Pliniüs aurhores funt Sed iam ad VVeíaliam redeo,quxmagnas
ex Rheno prxrerlabenrecommodiratespercipir,qui fepius ab origine fuá rramirem varians,ab haedemu
vrbe,ad occidcntcm,vbi & marcingredirur,curfum inftiruir. Eft irem Y Veía lia: memorabiiis mifericor-
dixara,á Clarifsimi viriacD.D.Henrici 01iferi),cognomenro Baers,D. Cancellari) Cliuenfis deparen-
tibusconfccrara&pofira: Gerontocomion nimirum, vbi fenio & aerare confedis viris vitas neceíTaria 11-
beralifsiméfuppeditanmiicuitts annuos prouenm
 « 1 ! n7mpIu \J)tPm\ UJumjtm
VSiíartm S-íamher
par-
par-

•
fltMRWillilMIMin^n^wriiiimiiniiniii'i mm —-r— —i

MOXAS TXJ^IVM, /h m e í i a WelípUaCia.

(cferrimi nommis, m e r r o p o í i t i r a d i g n i t a t c , & l^písco
p a t u ciara; (De quo j L í E c r t u s % j m i t z í u s , ín Sua
S j p c o m a (¡f, 2-, Q i p : icrj'

ranwüliprfiiMi

«sSSlIWfWWIUIIlliiilllllM, >iiiWir,i)i,)rrit'^^mLZ!l
 BRVNSVICVM.
B V N S V I C V M , -quondam á conditorc Brunopolis, Ptolemjeo, Tubifurgium, ex t U A
cifci Irenici fententia, hodie totius Saxx>nix Metrópolis, cuius fcre centmm obtinct,ciuitas
eftpermagna&populofa, d u o m i i l i a paíílium ambitu f u o c o m p l e d i t u r , á d u o b u s fratri.
bus,BrunoncacTheodoro,abali)sTheomarodiao,LutolphiDucisSaxoni^filijs,condita,
falutisannoD.CCC.LXLvteorum hiftoncusHermannusteftatur.HancvrbeOnacraam.
nisperlabimr}cuiorigoHartonicafyíua,duasq5Ín partesciuitatcm í c i n d i t , o m n é i m m u n -
ditiem fecum trahens,varijs vndiq^ pontibus coopcrtus, Vifurgo tándemconiungirur. T o .
ta vrbsin plano fedcr,moenibusacfoírato duplici profundiíT.&aliquot inlocistriplici, ac
quolibet aqliis ílagnante munita. V a l l u m etiam ínter foñata craíTiíTim um dudum per circuitum, varijs arbo.
rumconfitum generibus. N o n habetciuitas aquam potabilem/edcommuniter bibuntccreuifiam. V i n i au.
teixi vfuscharior eft & rarior. Q u i n q u é hicfora, quinqué pretoria, & totidemmagiftratus. Huiusciuitatis
parua primüm initia,multas per témpora acccíTiones habiiit,vt per vices amplifícata,nücin eas cxcreuerit vi-
res atqueopes,vtfaciléprincipibusfuis titulum indiderit, quiinde DucesBrunfuiccnfes vocantur. Libet hic
ea,quae Senatorias domui in hac vrbe prxfixa leguntur,ob frequenti ffimas contcntiofi huius faeculi lites foren
fes,paucisfubiungere:In controuerfijs caurarum,capitalesinimicitix oriuntur: FitamiííioexpenfarumiCor.
pusquotidie defatigatur, laboranimiexercetur. Multa ócinhonefta crimina deindeconfequuntur: Bona,6c
vtilia opera poftponuntur: Et qui faepecredunt obtincre,frequenterfuccumbunt:Et, fiobtincnt, computatis
laboribus, & cxpenfis,nihil acquirunt.

L VNEB VRGVM.
V N E B V R G V M , nobilis Saxoniae vrbs, o l i m villa, in ciuitatem redada, exrudcribus
Bardeuigi,aut Bardo vvick,oppido,mercatura quondamcelebri,quodHenricus Leo, pro.
pterea, quód á ciuibus non intromitteretur,Anno D o m i n i 1188. fundituscuertit. Haecau-
tcm villa, álulioCacfare condita eft, & á Luna dida, Lnnx enim iimulachrum, vfque ad
Caroli Magni témpora illic remanferat,quodipfe deinde,pietatis zelo commotus fuilulit:
Irenicus. A t AibertusKrantzius, in fua fcribit Saxonia, fub Henrico I I I I . arcem Lunebur,
geníem^fednonoppidumextitiíTe. Otto primuscrcxit locum iftum i n comitatu m, adiun-
diseipr3edi)s,de terra Meckclburgcnfi. Deindecircaannum C h r i f t i M . CC. X X X V . FrL
dericusll. ex comitatu fecit Ducatum. Hanc ditionem,vná cum dominio Brunfuiceníi,poírederunt tresOt-
toaeslmp. atqiiepofteri eorum, vfqucad Henricum Leoncm,quiexutus Bauaria,Saxonia,& o m n i ditionc
íua,Brunfuicum&Luneburgumretinuit.(^acnuncmunitiírimaeftciuitas, cinda foffisóc vallis,habetfigu-
ram ferc quadratam,patens i n l o n g u m paflibus c i r c i t e r M . C C C C . L . & i n i a t u m nongentis. Sunttres
ParochialesEcclefiaein vrbe,intcrqi^asS. Ioannispnmatumhabet,triaitem monafteria . Occupanturci-
ues & mercatores potiífimum negotiationelalis,quod ibi in magna copia cpquitur, atque térra, & aqua Há-
burgum,Lubecam,&ad alia loca per circuitum diílrahendum defertur. Amnis El meneovv, hodie per hanc
ciuitatem fluit, molas agit, atque multas vrbi commoditates aíFert, tándem que i n A l b i m exoneramr. Se.
baftianus Munfterus.

B R E M Av
R E M A,á Ptolcmaeo rabiramü,vrbs V Veftphaliae Epifcopalis,ac clegans,quíE ab Hambur-
genfibus huc tranflata eft, v b i o l i m Archiepifcopatusfuitomnium Aquilonariü prouincia
rum,PhriíiaEorientalivicina,ad VVeferum, ílue Vifurgum fluuium pofita, exquo admira-
das altitudinis rota,aquam,ad^incolarum ncccfíitatesin hanc vrbe per canales fubterraneos
artificióse transfundir: iigneum habet pontcm, fub quo m o l x frumento frangendo, & tor-
mentario pulueritundendo defl:inatas,compluresexordine hacrent. Exmercatura primarij
in hac vrbe viuunt,vino carent,cereuifiam proinde coquunt optimam,quas in vicinas regio
nes defertur. A n n o C h r i f t i M . D . L X 1 I I I . florens Bremenfís Reip. ílatus, inteftina feditione
grauiter laefus,priílinf integritati n o n d ü abfoluté reftitutus eft. Eius controueríiae caufas atqj initia,Ditmarus
Kcnckclus prudcntiífimus Bremenílum confuí eleganti feripto complexus eft.

OLDENBVRGVM*
L D E N B V R G V M , vel fecundum alios Oldenburgum, dúplex inucnitur,vnum ex H o l
fatiaEpifcopatuiníigne,alterum infinibns Frifíac. I n hocHolfatiae Oldenburgo habitaue-
runt o l i m fuae gentis reguli,tantae fiduciíe, vt Regi Danorum inferre bella, 6c inde exfpeda-
re non dubitarent. Sed quid non edax confumit vetuftas? O l i m ad mare pofita ciuitaSjpor-
t u m h a b e b a t t u t i í f i m u m , nunc in mediterránea videturabijífe, quodámariaeftus cxagge-
rans arenas, exclufitvrbem á p o r t u , vtimportuofaeíTct, indeque & perSclauorum bella
_ defluxitfplendoreius, v t i a m diu rufticum , necclaufum habeatur oppidulum. Prarfuit ci
Gotfcalcus, p r i m ü m tyrannuscontra Chriftianos,fed conuerfusadChriftum, infinitam Gentiiium m u i t i -
tudincm ad baptifmi gratiara pertraxitr
2 3
 $3

BRWOPOLÍS yVXGO m s m s v i c m . ,
BILWKSCH WICH. YRBS M A X I M A S
NI VERSA SAXOMA METROPOLIS
S.JtCardn

(De 'Dovt • S,Míchaef

S-'K-atartm
CTom orocíéren
S-lmyen S.Jocolj S' Ciriaeus Ser
SjBartoíomms

l-,,;^,{¿:¿.:;Afrii;¿;'v'--'Ti...

mmm
(«•¡ttiJJIiiiiriiiHiini

L V N E BVR.GVM. N O B I L I
5 AXONIA SALIXISj ^f^
C L L E B E R K I M A. • J.Lamín
aat hus
miii^HtBiiiminmmTnTmT
f-um
S •lohán •' Wtes

• B R E M A
S.Stéar\ten
S.S efiarriis
'ViUrScliaris&or
S-SteH-WrKer.
VeNatíén
fDatStefens{Dof
1* Dat Oshr'Dc

ti
 >-.9

LVBECA-
g V B E C A e m p o r i u m celebrc58<: V a n d a l i c a r u m c i u i t a t u m p r f c i p u a 3 a n t é i n í -
^quisiratilVlartisatqueVulcani cafibuseft Iabefa6l:ata5quami hunc inter Tra-
lucnam 6c Vaceniffiim flumina fitum confequeretur, doñee t á n d e m opc atq;
'auxilio Adolphiá SchavvenburgOjHoliati Comitis5hoftium íuppreffa t y r á -
¡nide,pacificé exsedificaricoepta eft, A n n o á Chrifto nato M . C . X L . Ac deindc
^ q u i d e r r ^ v i n d i c c F r c d e r i c o l m p e r a t o r e Augufto, libera Imperij vrbs effid-
tur|)&Infignia5bicipitem5partimaürcam5partirn n i g r a m aquilam confequitur. I d e m c t i a m
CíEfar5primus auguftam i l l a m & i n c l y t a m H a n f e a t i c a m rocietatem5mu]ns e x e m t i o n i b u s 6 ¿
priuilegijs i n varijs m u n d i partibus ornatam^confirmauit, eiufque caput3 d o m i n a m , atque re-
ginamjflorentifsimamLubec^nfium Rempub.c6ftituit5circaannum f a l u t i s M . C . L X X X I L
( q u e m a d m o d u m Chronica A r g e n t o r a t e n f i a c o m m e m o r a n t ) Quare etiam Hanfeaticicon-
uentus v t p l u r i m u m i b i d e m celebfantnrjinquibusde c o m m u n i b u s c i u i t a t u m negotijs agi-
tur5eoqucin controuerfijs quatuor R e f i d e n t i a r u m ( q u a r u m nomina incselata Londinide.
fcriptione inuenies)appellationes deducuntur. Hanieatici foederis Syndicus nunceftClarif-
fimus v i r D.Henricus Sudermannus,!. V. Doótorjex n o b i l i 5< Patritia Coloníenfium f a m i l i a
oriundus,qui frcquenti r e r u m v f u ^ u l t i s q u e legationibusad Reges & Principes exercitatus,
n o n m o d o E m p o r i o Anuerpianojfed ¿k'vnitierfeHanfeaticse focietatijpercelebri dignitatis
c o m m e n d a t i o n e i n X V I I I . a n n u m prseeft. Nunc fitu&opere f o r t i r s i m a e ñ Lubeca, p r o p u -
gnacuIisvalidisadmodummunita5qiiae palisactignisfiftucationibusinaquamimmifsis5per-
i n g e n t e m f u f t i n e n t m o l e m . B i n x í u n t ciuitatis platea,longis extenfe ípatijs, quas reliquse
cruciatim interfccant56ccIiuofo defcenfujad Trauenam 6c Vaccniffam flumina exiliter depri
m u n t u r 5 v n d c g r a t a v i c o r u m m u n d i c i e s j q m í o r d e s i n f l u m i n a t r a n f m i t t u n t . Mirificonitore
cQnfpicuafunttempla5pr2ecelfisornatatiirribiiS5qu^cupro& p l u m b o teda, apicibus aureis
n í t e n t . S u m m a a r t i f i c u m i n d u f t n a j e x f l u m i n e j a q u a v i m o l a e i n altam transfunditur t u r r i m ,
quaeperoccultos terraemcatusjhtentesq; fiphoncs^dciuium ^des3eomodo d e l a b i t u r j V t h u -
ius rei ignarus?naturalibus fontibus Lubecam abundare exiftimet.De reliquo huius vrbisfple-
cjorcjdebellorumfseuitia, quibusfaepius ab H o l l a n d i s j H o i r a t i s j D a n i s & Suecoattritafliit,
q u o m o d o itemtertio ignicóflagratajbreuitatis ftudionihiladijcio:Illud interim filentioin-
uoluere nequeo,incredibilera huius Reipub.potentiam a r g ü e r e , q u ó d v n á c u m Danise Rege,
n o n a l i e n o / e d í u i íerarij pr¿EÍidio? contra p o t e n t e m Suecia'Regcm?priuilegiorumcaufa3in
o d e n n i u m 3 t e r r a 3 m a r i q u e í o c i a l e b e l l u m fuftinuerit36¿pacificationis tándem media3inter-
cedente Imperatore3alijs4ueImperijproceribus3admiferit.

H A M BV R G A .
A M B V R G A7máxima infcriorisSaxoniae vrbs,nomen habetab Hammone, quicam i n -
ftaurauitjVnde Latiné HammonisBurgum Francifco Ircnico dicimr. A t AlbcrtusKrantzi.
jus, Hamburgum abHama, iníigni pugile, nomenaceepifíeexiftimat, quiá StarcatoroDa-
'nOymonftrofíEmagnimdinis&roborishominéjhoc loci ante vrbis sedificationem occifus
Ipcrhibctur.Lubeca dccemmiliariumintcruallodiftat,aquiseftinftru¿l:iírima,&admercata
ram íitu admodum opportuno:Quare Angli.quos iam Brabantia non tolerat,merees fuas hic diftrahüt.
MocnibuSjfoíriSjVallOjdiuitijs&incoli^nihiiHamburgacultiu^nihil munitius vidi. Aedes habctexL
iniíevenuftatis,quaedudis pcrvrbemcuripisaliuuntur. Ex quibus,obviniinopiam,potum cereuifiam
coquunt,qu«nonabHamburgcnfibustantüm,rcd6c inalijsSaxoniae partibus,auidiííimé bibitur, adeó
v t di£tu mirum fitquantaceruifia hsecgens fefeingurgitet:laudem meretur,&gloriam, qui fortiüs poti,
tarit.Carolus Pipini pater hic vicarium habuit,quena Dani, expugnantes vrbem, igneque vaftantes, eic-
cerunt.Interfeptem Vandálicas Hanfeatici foederis vrbesnon infimum dignitatis gradum Hamburga
obtinet.
24
 Í9

STete
owen attrm

entes

nnaj>
Si

1 1 , (Wl IñTtfltmrifíiñimrfnrmT^

L Vr B E C A V K B S T M P E R I A L I S L I B E R A , C 1 V I X A T V M W A N -
A L I C A R. V M , E T I N C L T T A . H A N S E A T I C A 5 O C I E T A T I 5 CAPVT

Sanct ñTetez-j

s/joar,

'Dt'e Scfiaerlqrch
S-Mtriak S^Lamnna
O)as Stetn tTdz-j

i.

(IdfamLurga, F l o r e n t í i s i m u m i n f e r i o n s Saxoni:
^ emporium, A n g J o z u i n ireguetatioiie i i o c te
p o r e celeberrimum A0 D n í : M . D+ L X X Í I .
 V V E I M A R I A-
E I M A R I Ajpulchmm eft i n Thuringia oppidum, quondam pcculiari comitatui no-
men, i a m v e r ó i n c l y t a m S a x o n i s D u c i b ü s , fcdem, & domiciliumprabet, qui magni.
ficum in eo palatium habent,ex quadratis &formatisadlineam faxis nitidé $ lificatum,
6c pomarium o m n i arborum genere fumma induftriaconíimm, qupd lima fluuio i r r i .
gatur, q u i i n Salam tándem fe recipit.

ERDFORDIAK
R D F O R D I A , memorabilis 6c máxima Germanix vrbs,Thuringi2E Metropolis,á prifcis Ef-
phesfurtiippellata,á molitore quodam,Erpf3&traniitu,quem Furdt,Germani vocant,denomi-
natur. EamGerafluuiusillabitur,& mediamfermé praeterfluit, cuiuscommoditate tota pur.
gatur. Montem habetexcelíum, qui nunc S. Petri vocamr, vbi o l i m fiiitarx conftrufta, qux
poftearurfum eft defolata,regnanteqj apud Francos Dogabertomonafterium D.Petrofacrum
ibidem aedificatum cft.Cui Bonifacius Archicpifcopus Moguntinus D. Virginis tempium coniunxit.Huius
Vrbis ager optimus eft, & hcrbse fullonum, quae fandix ac faponaria dicimr,pro tingendis veftibus ac pannis
feraciflimus,&pccorum palcuis abundat.Pliniusetiamad Erdfordiam Germaniaeraphanum fevidiifecom
grobatadpuerorum infantium magnitudinem prouenire.Eft hic VniueríltasáDagoberto Francorum Re-
ge A n n o D o m i n i 1391. fundara, &áBonifacio I X . & Fio I I . varijspriuilegijshonorata. Vidc Munftemm,
Annales Argent.& Georgium Rithaimerum in orbis defcriptione, & Pij II.Europam.

I E N A.
E N A E ThuringiíEvrbisnomcn, v t q i i i d a m á l a ñ o d e d u c a n t ^ n o n v i d e o q u a n a m r a t i o n e f í e r i q u e -
!atjCÜm hic deus inTheutonico foio cultus non legatur. Probabilius iraqueStigeliusfcribit:
H'mcplacet Hehrao mbis hancnomim dki, Qmppe vocat laijn Solymae pim íncola terr¿t
Vt vetusúlaijn nomen I E N A tenet. EocquodnosLatiódicimusoremerum.
CUY ita crediderim, nifi mentem voculafallit, Qtu caput in medijs vrhfertilis erigit vuis.
Certa huius ratio nomim ejfepteñ. Hanc quifquam a vino nomen habere neget *
Hsec ille.Ima iacet valle,muns & mrribus firma, ponte lapideo vtramque Salas ripam coniungens, Schola
etiam triuiali iniignis.

G O T H A.
Wvr*B H V R I N G O S á Gothis,Rithaimems in fuá orbis defcriptione origincm traxiíTe fcribitjCO^quod
|S | § É Gothi in hacregionegentis fuae vocabulo G O T H A M vrbem condiderunt, circa annum Chriííi,
^ ; ^ ^ vtIobfteinioplacet,923. Admirandafortitudiniscaftrum habuit Grimmenílein, quodnunciol-o
sequatum iacet. Eius rei caufa hxc fuit. Guilhelmus Grumbachius,ftirpe magis,quám virtute nobiiis,ob va-
ria & enormia flagitia,quibus Principes in ordinem redigerejCaefarem ex imperij faítigio deturbare,noiiam
que imperij formam moliebatur, á Ferdinando Imp. Aug. tum á Maximiliano Imp. eius filio,reus declara.
tus & cognituSjCum ómnibus veré Catilinariae coniurationis focijSjCondemnatur, profcribitur, atque liluu
ftriíTimo Principi Eledori Saxonise Auguílo/ententia; p r o m ú l g a t e executio, ab Imperatore, acceteris I n r
perij ordinibus, vno confenfu,demandatur. Quam ipfe profcriptionem,fiducia fui receptus, & protedoris
loannis Friderici fecundi Saxonise Ducis, contemnit.Qui cüm poft multas Principum admonitiones,á per.
tinacifeditioforum defenfione|nonabftineret,IlluftnírimusSaxonÍ9 Dux Princeps EIedorAuguftus,'extre-
maneceíritateeoadus,nemandataImperij detredare videretur, vrbépridienatalis Domini obiidioneag-
greditur}eamq; X I I I . Aprilis, A n n o D o m i n i isó/.deditione capit.Tum Grumbachius,& cum eo quatuor ex
coniuratiSjObviolataeCaefare^Maieftatis crimen commiífum, X V I I I . Aprilisiuftofupplicio afficiuntur
caftrum diruitur,Dux loannes Fridericus,captiuus Viennam abducitur.

FVLDA.
V L D A , Metrópolis eft eius in Germania región is, quam o l i m Bucconiam, alíj Buchonte fyluam
feu folitudinem appellabant, quaeinter Thuringiam,Franciam,VVederaugiam, & Heífiam fita eft
Inter ripas alias habetFuldam7qu2E prseterlabens ciuitati nomen dedit. Cuius praecipuum decusatq*
ornamenmmeft peruetufta illa & plañe augufta bafilica S.Saluatotis, quam longé lateqj celebern
m a m memoria D. Bonifacij reddidit, cuius aufpicio diuino, Fuldana ciuitas primum & condita', 6c auch"
vafta antefolitudo. Bafilica cnim haecantiquiífimi monaíterij prior oppido conftruda fuit, anno n i m i r u n i
falutis 755. ImperatorePipino Caroli magni patre. Quo fermé tempore VVonfridus, póft Agathopoeus íL
ue Bonifaciusdidus, éBritannia inGermaniam venit Apoftolus Chrifti, qua de remagnus eft confenfus
annalium, & exter, Ampliorem huius regionis óc vrbis chorographiam Georgij VVicelij, videin M u n í k .
xoCofmographo,
2?
 W H I M A I A

fu ^X^;

WKLMLAFLIA. NOBILE UW'

RINGIA. OTZILLVST.SAX
OlsflJL D V C V M SAEDTLS*

-trs^I E JSÍ A . íTÍurmaÍ£t vr£s, cum prapter J^&as, eum viñeta cíam et eeleín

cSfcrrirm n^urincjonm vríjs.

y / y' //I

(umpnutlemü

^ F V J ^ J J Z N S I S C I V I T A T I S ^ ctíáerrimce
aHEatm eiusdém imam.

•
 Oí

MARI
G V
ERRjdfqma Mcenó *verjus feptenfrionem exteniitur, apr&deceJ]orihúi
Moffiriim^ primis Hajjoniani,
^Thurmgiam^2\di¡Iam.HaJJoniaab óccajucontingú Rhémm> ábortfc
frhuringiam atque Saxoñiam > verjus uojuüonem wero confinis eji térra
\BrunfmcenfIum^próparte VVejiphaluMutusautem regioms duopr&ci~
p u a o p p i d a f u n t M A R T F V R C V M E T C A S S V L A . Quorum illudpróuinm
Jidetropolim¡iatuunt^putant^ quídam fie dióium* a Deo Marteialij autem a Marcomi*
roMarcomtricvicefmijextiRegisVrancorumfHío^nominatum&treBumfuijfe coíligurit*
Ptolem&o>authoreFrancijco Irenico9Amifiadtcitur» Cimtatehanc olm fuijfehiftori&
pródunt.Eam Lona prtáerfluitjnfigmsincomitatu Wugenjlemflumm^xfoiXbSybxhiXb
oritur)oltm VVedekindi Anglorum Printipis cafirum pr&terfiuens.La[j)he emfdem Cú*
mitatus oppidum aüuitjnde Beidenkap,MartpurgenJem hac eurbem9Stetffeniurg> Giejfen
Cattorum>nunc Hejforumoppida allabens, VVetzJphalar, Ltmburgpr&terfluéns9multis
receptisamnibusinfra LojiemoppiduminRhenumemlmtur. In pruelfi montis culmine
Princtpisfedes eficum SaceUo^opus Lodouici Epipopi Monafterienfis, Henrici tertij j
Lantgrauij Turmgi&filij.Liberalium artiumfiudm vniuerjale m hac
emítate MartpurgenjfthabetifrMftittituanno Chrifií ij26*%¡¡>
Anno ijJS-á Philtppo Prmcípe inflauratum*

C A S S VLA K
ASSVLAprAcipuarumHap& ctuitatum altera>di£la quafi Cajlelluml
oltm emm tantüm íütc arcem extítíjfe perhíbent. lüíc lílíum aurtum e Roma
per Lantgrauiumdelatumvídetur.Muncupatur mtema Ptolem&o Stere*
ontium^Hac Fracífeus IrenicusEuldaiAna) & TruJulafluminíbüSirrtgm.
Aquis igttur ínfiruBa cíuitas3agrumfcecundum atque compajcuu habet, (¡>
aruapecortbus nutríendís idónea. Vnde iñ ¡rveUeru lamq^ 'vendtttoneyhorumpotípímum ne~
gatíatio conflflít.Hasfiquidem mercesdanam prmpueypartím ex Buuonía, régíóne Thu-
ríngU *vícína aüatam,partimpatrio infoío natamjnmaximü Brabante EmporiumAn-'
uerpianamnjrbemexportat9&mdeLondínumtranj[mtt^ ouibus
abundent 3tdntamtamenlamcopíam9quantamipp conjumm textrmís juüjuppeditare
nequeunt)anoftris Germanismédium offeratur^tquémateria máxima lucri9($exmerct
busnoflrisinGermania nati$>pecuniam colligendi ydum confeBum ex no ¡ira lana
pannum9ante ahquot annos Anuerpk,nunc Hamburgiy Fmeúfordí&
aa Moenum,paratapecunia comparamus*
 CASSVJLA,
(anicjem tCa/Iice ojrpidñm, aquis, an
yropugmcuiisfortiter msfniftumfl
Stmontium mcitun ^ o x o ^ u ^ u ^

jDtmlfk'Mfaárte.

25 at
Derneülttlfqarte

\n^\mm\
%
 mm

VVITTENBERGA*
J T T E N B E R G A Oppidum,tcmporibus'noftris domicilium Ducum Saxonias fiipcnoris,á
V V i t i k i n d o I.SaxonumChriftiano Principe,vt quidam putant,VVittenberganuncupatum. I n
quoduxFredcricus Eledo^Ernefti Elcdonsfiiius,inít]tuitanno Domini 1502. vniucrfaleftudiu
ex Lipfenfi & Tubingeníi vniueríltate.QLiam academia alrer Frcdericusita ornauit,vt ex frígida,
tcfte Erafmo cekbris eua^dcret. Pcm
nigenarum artiümáxime trium linguarú Profeííonbus íic inítituit/icadornauit, vt oprime con,
ftiruri Gymnafij cxemplar hinc petere poflis. In quo Hcni ngus,01dendorpius iuriícófulri/eriptis
apudGermanoscclcbres,flomerunr.Meniorabileeft,quoddepurgationeperterrumcandcnsin hacduitareaccidif.
fe, AlberrusKranrzms in fuá V Vandalia commemorar,lib. v i n.cap. x xx. Incendiumaediumfurrim procuratur,
imponebarurin hocoppidoinnocenti: illcfanctéiuranseius feculps noneíTeaííinem,purgationem aíferebat v u l .
garem de Ígnito ferrOjquamiuribusintcrdidamjaurignorauerejaurcoutempferejqui indicio pr^cranrlaici.Fermm
ergoignimm illc deportar itinerenonparuo:tum manibusexcutieiis nihillaefionispríEferebar.Euanuitferrumexo-
cuiismiranrinm omnium. Annuspenétoruis interceflera^cíim aiius iam íiiicibus viam ílraturusin oppido publica,
i n arena loci manum vertir, & inuento ferro adhuc ignefeente ,dcxtram adurit.Mirad qui aftitcrunt7rem perferunt
loci praefedo. 111 moxinciditfufpicio, i l l u m eíTe hominem criminisreum,quod innoxio imponebatur: mox iubct
ad quxftiouem abripi,confitetur crimeiijóc vltimo fupplicio, fradis rota cruribus,interimitur: itadiuino indicio eft
prodirusnoxius.Exratetiam hiftoriadecamdentis ferri purgatione, quamGenildis Henricirerríj cóiunxfubijt: Qux
cumabasmuloquodamadulterij aecufaretur, indicio candentis ferri le purgauit.Non abfimilc purgationis gemís,e-
os vfurpaíTeapudGcorgium Cedrenum inaenio,quos Virgin es corrupiflCjautqua: corrupta círen^eratfufpicio.

FR A N CF O IA AD
O D E R A iVI.
R A N C F O R D I A I n Marchia Brandeburgenfi, fimexcellit. AbortuctcnimintcrlabiturViadrus
fluuius, hodie Odera didus,pifcium copia abundans: ob occafu veró,merídie 6c borea,funt viñeta innu
mera, colledaq^ vina Pei: Viadrum in Pomeraniam?Daniam5Bomíriam,& vicinas parres diftrahuntur.
Díceres hic Bacchum,Cererem, Na iades & Dtya das habirare. Defunt tantüm metalla & aromata, alio,
i ^ r ^ ^ ' qni multarumrerum eft Cornucopia. Habetfatisfoeni&lígnorum.Traduntannaleseorum,ciuitatem
p r i m ü m fundatam & extruftam A n n o Chrifti i253.perGedinum ab Hertzberch,commiírione loannis I . Marchionis
Brandeburgeníls,atqjordinatápro mercibus deponendis,quaí térra & fíuuio illucdefemntur.Pleriqj cines de fuá ne.
gotiatione, praefertim pifciü,vini,& annoníE,quorü máxima ibi eft copia, folliciti funt. Publicü in hac ciuitate Gym-
naíium inftitutum fuitab IHúftriflimo Principe Eledore loachimo ex Lipfeníi anno D o m i n i 1506. A b Alexádro v i .
& l u l i o & Maximiliano I . Imperatore vari)s priuilegíjs orna tu m. In quoiam inde ab i n i t i o , i n o m n i a m u m & difdu
plinarum atque linguarum genere praftantifTimi doctores íuerunt,quorum aliqui á Sebaft.Munítero recenfentur.

V V I S M A R I A.
I S M A R l A i n Ducatn Megapolenfi clari nominis ciuitas5circa annü Chrifti C C C . X L . sedificata per.
hibetur,quemadmodum his verbis Albcrtus Krantzius in V Vandalia fuá teftatur. Guncciinus,patn co
gnominus,Zvverinenfem comitatum tenet poft patrem, qué illc ab Henrico Leone promeruit, hic cr.
gofiliuscum Meckelnborgprofuimagnitudineoppidumcerneretimmunitü, quod diftenfum in l o n .
gum,nullis vallis ac mujris potuit firmad, vicino loco ad marc condguum, vrbem coepit moliri,quam
VVifmariam,incertum vndedudo nomine, appellauit. Si Latini rem geífiíTent, fufpicarer Cifmadam vocitatam.
KunccumSaxoncs fundamentaiecerint,in obfeuromanet, v n d e í l r n o m e n d e d u d u m . VVifmariam tarnen no.
men eífe V Vandalicum,ex alijs meminimus. Potuitcrgo vir ingente nobilis ibi habitans,loco relinquere nomen,vc
ex VVifmaroVVifmaria,quomodoex Romulo Roma diceretnr.&c. Anno falutis izóz.totaincédio perijt,actiim
mult6,quámanté,magnificentiusextruda,lapideis sdibuscondecorarur.Deplorandusin hacvrbe cafus,Med£eíe fa.
bellas fuperanSjaccidit.Faber erar lingnarius, qui per interualla miferabili phreneíi vexaretur: correptus aliquando
furore, vbi ftabat infolito labore fecurim prehendit,domü repetit,liberos dúos per mediü fecuit:tertium cum íimi.
lifuriaeíretconfumpturns,mater iam prxgnanscum eiulatumifero,virumátergocomprehendir. Ule vlnis foemi.
na: excuííis in eam vertir idum,fternens vno ímpetu dúos, ita cruentus prodit in publicum, laboris focios3qiio relL
quit loco adit.Rogatusab illis,quidita cruétus videretur, horróte verbi coepit refipifcere&in fereuerfus,recordatur,
quid fecerir:domum ilicó repetít/parfos vidít paruulos,&: in medio matrem,crudeliter cofedos.Territus fuo fado,
cultrum proprio fuo defixitin pedore. Quid hoc parricidio horrendius? Quid miferabilius poteft excogitaní

ROSTO CHIVMv
O S T O C H I V M vrbs marítima Saxoniam attingens, Uxfavfyw á Ptolemceo, Duci Melburg^fi fubJ
'ditur,populisacdiuídjsopulentiírima,primum arxfuítruftícorumcafellisfepta,tumcircaannumfalu
!tis M.C. L X X . communiri coepit1& vallo cingí atque in oppidi formam conílirgere. Frequen tibus fedi
¡tionum motibus,incendio, alí)sque calamitatibus adeb deuaftatum frequenter fuít,vt fub eo fydere
ífundatumKrantzius dicat,quod vix vnam Saturnireuolutionem,íinemanífeftapurgatione traníeat.
Vniuerlitatcm haber, A n n o D o m i n i 1419. Illuftrium Principum iMegapolitanorum loannis & Aibcni,6c5enatus
.(qwi ftipendia ProfcíToribus tribuir) 6c vicini populi liberalitatc inítitutam.
¿i/
 W J T X í L l S T B V R G-A7 5ax C l V I T A S FILANCFORBIENSIS jnafaráiom

tmporio mercatorum ce/cfris.(ÍWUUUUUUUL

rarumJhidio aícdrc
(pfarrlyfyh

mmn

^Vk Clh jiort

Cum Triuilegio

natura i^jw^á^^ R OS TO C S I Y & l f 3íeí¡sxpde7í¡is (Dumtus vrfs

nominis czíeíirivate, £s. Academia pirffans^
i
 6 4

D R E S D A-
I S N I A regio Superioris Saxonise infita^nter Sakm Se A l b i m pofica cftj 6¿
á M e í i a lacu^ad quem o l i m fortafsé eius incolse habítárunt, aut á M i f n á vrbc,
nomen accep^cuiopinioniGeorgius Rithaimerus i n fuaorbis defcriptio-
nelibentiusaccedit. Inter alias vrbes E) R ES A M habet5áfpeá:u5rituq;amoe-
nifsimam, quíefirmifsimo murorumcircuitu, foueis, propugnaculis ad ho^
ftium propellendos infultus probé munita^tum ctiam publicorumsedificio-
_ ^ a l i a m m q j p r i u a t a r u m ^ d i u m finguláririitorejGüm prsecipuis Mirnisevfbi-
bus decertat.Eam Albis inclytus Saxonise fluuius, Rheno confercndus 5 allabitur, cuius margines
pons5ftupenda5oblongitudinem?íerie3exíaxoduriísimofolfnicatus5coniungit, habensinciteriore
latcreDrefamantiquam5frequenti habitatione celebrem.Qiiodad loci aerisque falubritatem at*
tinet5eam quidem exuberans foli fertilitas, grataq; coeli clementia5tantam fuppeditat^ vtIlluftrifsi*
m i Saxoniíe Duces5principcs5Eleól:ores ad hác potifsimum vrbem commigrarint5multisqj alijs flo-
rcntifsimisditionis Cux ciuitatibus relictis, in hacperpetuara v i t í e í e d e m , tk domicilium fixerint»
Qiiaoccafione,arx c m n i u m fané iudicio3qui eam viderút5magnifica 5 Drefam ^xornat, quadrato dc
fedoadregulam faxo, ingentifumptuconftruda3&opportunis ad defenfionem muris machinifq;
mire cxculta5atqj cofpicua.Eft & híc Armamentarium Illuft.Saxoni^ ducis,omni armorum ac ma*
chinarum genere5g]oborum item5 ac pulucris máxima copia inftrudifsimum. I n quo thoraces fer-
r é i s permulta cataphradorum corporajCíeterafq; bello neceffaria5íinguiari diligentia ac cura affer-
uantur. quibus bené plcnus amplifsimufq; exercituSjContra quofciinque m o t u s / u b i t ó arma^ac i n j
ftrui poteft. Qiiód fi hocloc^Scorpione^Falcones, Mortarios ruptores, aliaque ftupendse magni-
tudinis5ac ponderis tormenta muralia5eorumque nitorem ac formas enodaté recéíerc voluero, ve-
r e o i j n e veritatis me limites egreffum ij exiftiment5qui tantum, tamque magnificum rerum belli-
carum apparatum nunquamviderunt. I l l u d intcrim conftanteraffirmo^non v l l u ^ n vniuerfa Ger-
maniaarmamentarium reperiri, quod huic Drefenfi non deferatpalmam. Territorium h u i c v r -
b i vicinum^ob Isetam agrorum fertiIitatem5quocunque oculos vertcris, amoenifsimi horti, arbori-
busjherbisquegenerofis culti^xornant^inquibusparictes reticulati 5 variorum fruduumvbertatc,
magna cum voluptatcfpedantium, latifsimas confitasque arcas cingunt.

L I PSI A/
I P S E N S I S ciuitas,aflerenteMunftero3inOfit¡a5vulgoOíHand3áut5vtalijvor
3ff lunt3in ]Vlifniapoiita3(cftcnim hoc pofterius vocabulumlaxius priori3 & vtraque
- térra v n i paretdomino)non eft vrbs a d m o d ú ampla5fed tamen talis^quac fua angu-
ftia etia ampias Germaniar3maximé Principumexuperat ciuitates* Abundant i b i
mercatores3quia varia Se cotinua exercent comercia 3idq;ter per annum i n ipfaci-
uitate3íiciit quidá de nundin is eius loci3hiinc in m o d u m fcripfitrMercibusaugetur
ter Lipíia magna quotannis.Eft ornata magnificissedibus3qu^in vniuerfum lapídese íunt3intus ta-
buhtx,dc foris miro artificio ac maieftate depid^atq; obíequalitatem ftrudurarü & pulchrumor-
dinem, mira inter fe habentes concordiae rationem.Habet Senatü3 qui no ex opificum indoda tur-
bajfcd exdodiscolledus eft virisjéquorúautoritate deiudicio?Mifnenfium3Duringorü3Se inferio-
ris Saxoni^ iuspendet.Ná m i t t u n t h i ad eosdubiasquafq3extricandas caufas. Paffum e í l h o c o p p i -
d ú a n n o Chrifti M . D . X L V I I . g r a u e m iaóirurá, quando fextadieíanuanj coeptú fuit oppugnari per
loannem D u c é Saxonia?3 Principem Eledorcm. Tune enim exufta fucrunt fuburbia, b ó b a r d a r u m
i d i b u s d e i c d a m o e n i a j t u r r c s c o n c u í r ^ d o m o r u m teda diffoluta3caftrú ciuitatis m u l t u m deforma-
tfijobfidio i n magno frigore continuara advigintidies3 &c tune hoftisre infeda coadus fuit diícede-
re. Vniuerfitate,quse ex Pragenfi anno falutis M . C C C C . V I l I . i n i t i u m fiimpfit3Lipfia claret.Quia
enim Germani nouam Hufsitarum dodrinam3 quse Pragae in Bo hernia oriebatur3 repudiabát, vno
die fupra dúo millia difcipulorú magiftros fecuti3apud Lipfiam Mifnias v r b e m , t r i ú d i e r u m itinere
á Praga diftantcmjvniuerfale ftudiú erexére.Cuiusinitiú atq; progreffum Aeneas Syiuius3poft Pius
eiusnominisfecundus3prolixius tradat3ca.35. lib.hiftorise Bohémica?, Hanc VniuerfitateErafmus
i n epiñola ad Georgiú Saxonise Ducem, inquit eius aufpicijs 3 ac munificentia3 folennibus ftudijs de
politioris litteraturse ac linguarum accefsione florere.Eam Petrus Mofellanus Gr^carú litterarum
profefsioneilluftrauit.Scribit Aeneas Syluius:Cúm Leonardus quidam eques3& nobilis3cognatum
íuum5qüi Lipfise bonis litteris operamdabat3falutaturus3adueniiret3qusefiiretq3 vtivaleret3&:quem
inbonisliterisprogreffum feciffetjvnusé commilitonibus refpondit: O p t i m é quidem fe amicus
tuusgerit,quiainterni¡llc&quingentQs,hicvnusbibendipalmamobtmet.
^ ' 2 8
 6S

D K E S A FLO KENTÍS
SIMVM M Í S N m OPR
ILLVS t ; s a x o n i á í l

(DaflScMos
ypítufmtíei Alte Drcfzd

CumFriuifcm'o

LIPSIA L I T TE K A B
K V M STVDIIS E T
MER. C A T V R A GELE
'Das Schfos
BRE MISNIA. OPPIDVM. 1

Yhiuerjitelr
v,

ojmarc,
 P R A G Á>
R A G A^egm B o h e m i ^ m c t r ó p o l ^
ImpmtorisCaroli<^ampamajadripamMuldaui?flaminiS3ina
intcrcolles&vineta^cslo falubemmoííta.intresdiuiía eftpartesfeiiciuitateSjnempe,Pragam v c
terem^ouam^Paruam^uxfingu^fuampcculiaremhabentiunía^ionemJuumáuepropm
Scnatum.Prapvetus5dextrumlatuSMuldaui?occupat:inipfavaJlisplanide5vniuerfamagnificisad-
ornataopenbus.interquaecelebriorahabentur^r^onum/eu Senatoria domus3cumturn;L^
ri^cum temploDeiparxvirginis:AcademiaImperatorís Caroli Quarti,cum alijsnonnullis Coile-
gijsrEmponum Pannicidarum & pellionumrCuna vetus,vulgo,Rychta:Duíedomus3quódam regiar,
mquarumvnaiamcuditurmonetarXenodochiumapudpontem.Taceo multa tcmpla/uoshabcntia
parochos:Scholas3qu2nihuiuslibritypo/iii,siníignitanominibus5íefeleaoridiligen
ítatuunt.In tumPrxtomna3eft infignehoroiogkm^cui parvix in toto orbeterrarum reperiri^ul
tiAr quidem pradtantes artifices}puta^^
alia inuenin non negant. Continet autem hochorologium reuolutionem totiusanni,cum redocurfuSolis^Luna^numeroóiie
certo menfiam atqrdierum &afsignationecalcndarij,íeu fellorum integri anni,^^
tudinem folis5& Lun^íolíhtia^quationes,quantitates dienim ac noamm.incenííones.oppoíitw
mcurfucongruente^iuxtamotumnonfolumnaturalem^edviolentumqiioq^fimijiterortum^tqioccaíumiz ííffnorüZodiaci
numerum ítem horarum triplicium^videhcet^ntegri^dimidi) horoIogij,atqj horarum iníEqualium/euplanetariarum omni té-
pore concordan tium5quas horas oftendit vna & eadem manus3 feu index,qui mobilis exiftens, cum ipfo fole de vnofiimoZodiaci
in aliudpervnumgradumringuhstoausannidiebu^tranrit.lnfra fpharram horologij,forinfecus eftaliagrandis fpLra, cuiin-
fcriptum eftdianum feucalendanum, vbi ángelus álaterecollocatós^üdtidiepr^fentem dien^virgulalongademoilftrat Parte
ez,qux magis vcrgit adflumemflexum^erfus Septentrionemjudai fuas fixcrunt fXdes,qu? magnitudine iuftum oppidum equarc
poffunt.Nouam Pragam a veten diftinguit foíTa qu?dem3olim quidam profunda^&vtrinqj munita muro/cd^qusE iam labefattatis
moenibus,magna ex parte complanata3in areas3&hortos ccfsit. Hxc quoq; ciuitas,ampla eft,& vltraaliquot nobilescollesproten
ditur5quorum ynum S.CarolMlterum S.Catharin?,illum monachorum5hunc monialium ffdcm^tertium S.Apollinari^quartuni
Monaftenum Slauorum: quintum yiíTcgradumappellant,in quo ruin^ veteris Arcis hodie confpiciuntur.Habet quoq;inlWm
eurian^&facrasxdesmultasjvtinfecvrbiseffigie^uicli
Eftautem á veten Praga, m mmorem^onsamphfsimus/upia Muldauiá quadrato faxo conftrudus, in íedecim magnosarcus feu
fornices porreaus,habens m aditu}& in exitu duas iníígnes turres peruias^quo ponte, in tota Europa vix eft eclebrior alter fi ro-
burfpeaesXongitudohmuscftSyz.cubitorumPragenfíumJatitudo^uantúquatuorcurrus^iuxtafecollocat^occuparepomint
Minori Pragx ab vna parte coiungitur oppidulum Augezdrab altera parte collis,in quo,preter oppidú Hradezan,ííta eft arx S Veri
ceslaijhodieRegum domicilmm,pallatio magnificentifsim^
plifsimum in longitudine 212. in latitadinc jo. pedescontinens-Superne miro artificio eft cameratum, nulla interim columnari
bafi,feu fulcro fuftentatum. Inferné pauimentü tam firmum habet, vt aliquot centuria? equitum in ecf conííftere3& haftis concur-
rerepofsint,quale certamen,feu torneamen3eo in loco exercebatur anno iH9.pnefente Mauritio5SaxoniíE eleélore. E íuh\imi,pé'
dentqiiatuorcandelabra,exAunchalcofabrefaaa,magnitudine&opereilluftria,SenatusNujimburgenfís^^ Cafarem Ferdinan
dumhonorarium munüs.In templiadyto,haíChabetur inferiptio. Annoíeíu Chrift.fai.^.S. Venceslaus martyr, &Duxpatriar,
poftmartyrium auixfu^LudmillíE,primumhicB.VitoMartyri templúa:düicauit:quodS.VVolíFgangus, Epifcopus Ratifponen-
fis,conJecrauit,& anno 9^8. BoleslausPius,Epifcopifedemfecit,cuiusfecundusEpiícopusS.Adelbertus Anno ^pd.apu
martyrio coronatus3&c:'Gnefnaemítatehuc translatus3peculiare facellum adeptus eft.AtqueSpitigneusII.Dux,Anno 10^0 poft
S.Procopij obitum.anms feptem,e templo S.Viti3acÍtem S.Adalbcrti vnum3idqs auguftú3conftruxit3fedcum hzc omnia3An i ^ z
hoftili arcisdireptione corruiífent.Rex loannes primus,anno 1344. chori huius fundaméta iccit,atqj in Metropolitanam Eccleííá
crexit.Filius autem Carolus 4.Rom.Imperator3etiam S.Sigifmundi Regis &martyris3multorumq3 íandorum reliquijs3anno 13 66
ditauit&munenbusauxit.QuibusRexVcnceslaus.eiufdem Caroli fiiius, Anno 1392. pofteriorem templi huiuspartem adiecit*
deinde cafupublico3Anno i54i.exufta3Ferdinandus I.Ro^anorum3Hungari^&BohemͣeRex3 Anno 1555. eadem hscc &inftaura-
uit & ornauit.Haftenusmfcnptio.In hoc templo viderc eft bufta regia3in quibusiacent3 Imperator Carolus4. eiusqueconiu^es
Blanca,Anna vna3& altera Elifabet3&filmsVenceslaus,Romaaorum3 acBohemia;Rex,nec non Ladislaus, & Georgius, Bohemia:
Regcs:Regina Anna3inuia:iísimi Cxfaris Fcrdinandi coniunx. Deniqj Maximilianus II.Anno fal. i^y.eó Ratifpona tra'nslatus Et
hasc conditoria funt contigua,In ahjsautem facdlis3& diuerlislocis3eiufdé templi3extant vaha monumentaEpifcoporum prin-
cipum3&Regum3& m his quoq, Ottogan Regis3qui cum ImperatorcRodolpho prselio decertans^vidus.&trucidatus eft Amrao-
fusfanéRex3quimaluitcadere3quam cederéilli3quem antea habuitminiftrum aula:fuxpríefeaum.AddetumulumBarbare con-
iugisSigifmundi Cffans3iuxtaquem vifitur facellum3memoratu dignum3ab ImperatoreCarolo4.magnificentifsiméextrudum
lapidibusvindibus3&puniceis3inftargemmarum3relucend^^
S.Venceslai3Bohemia;Ducis3&martyns tumulatú3quicfcit.:Et tátaprifeorum regum in huncDiuum tutelarem fuit obferuátia3&
rcligio3vt corona Regni3nó alio loco3quám in fepulchnv& fuper capite huius fandi Martyris repoííta feruaretur. Atq, haceconfue
tudo3ab aliquot feculorú ferie3perftitit immota3vfqj ad turbulentifsima Ziícf tempora,vbi cum propter ciuiles fadionesjtumul-
tus tumultu cumularetur, corona in arcem Karlftein}vtpote in tutiorem cuftodiam, translata eft.

E G R A.
GR A3inter aliasBohemiaevrbes3neutiquanunfima3adinitiumfyluainveteriNanfcorum patria máxime fertili,
&longé amcenifsimo agrofitaeft.quondam Impcrij ciuitatibus annumerabatur3deindelmperij deferuit ordiné3&
Bohemias Regi obtemperat3non alia ob cauíam3quam quód hypotheca eft regno Bohémico faéla.Sita eft in amoenif-
fima valle3adcollem3cuiusdecliui maior ciuitatisparsíiiperjedificataincumbit.Eftduplicimuro fortifsimo circú-
quaqj3aliquibus ctiam locis3pr2Bfertim áfluminenon ambitis3triplici:amplifsima item foífa3ac muro conclufa3tur-
ribus vero plunmis3magnificé cindla & communita. Fluuium eiufdem nominis3ex monte Pinifero ortum, habet
amplifsimum3ac nauigabilem ad meridié feré3verfus quam plaga arx etiam vrbis condita eft3qu§ fuas quoqj fingulares muros3mu-
nitiones3foíras3ac turres habet.Eft in vrbe magnificú templum S.Nicolai3cum duabus altis3ac ohenti foli obuerfis turribus3funt&
alia pari elegantiá templa & monafteria. Integrum & magnum Senatum cóftituunt veteri Rom.more viri centum3ex quibus XIX.
deantiquifsimisfunt vrbis familijs,patricio fanguine nati: Ex quibusfolent eligi 1111. Coníules. XI11. ali) vocantur iudices &
Scabini3& hi ius dicunt3non ex feriptis lcgibus:íed ex receptis ac longo vfu comprobatis Reipub.Egrana: confuetudinibus. Reli-
quosLXVIII.Senatores3plebeiosvocant. Ab huiusSenatusconftitutionibus nemindiberum eft ad fuperiorern magiftratú pro-
uocare. Habet quoq; frumentariasades3omni frumentorum genere refertifsimas: Armamentarium item, bellicorum inftrumen-
torum apparatu inftru¿í:ifsimum3molendinaSjXenodochia,balnea publica,portas maiores tres & totidem paruas, quae confulibus
tantüm publicorum negotiorum caufa, noílurno tempore patent: habet fuburbia lata, iuxta portam acidi faporis fontem. Arces
X I I . pagos infignes plurimos, acaliud oppidum Revvitzium3tribus lapidibus ab vrbe adCoífenium raontem acfluuiolum íitum,
& propriam denique monetamjquae in Egrana tantüm ditione valet. Hasc Gafparus Brufchius.
2S>
 PRA^A, B OHEMIAE
M E T K O P O L I S ACCV
RATISSIMF, EXPRESSA.

cmiiZ^

¿Í/W Trtuueaio
nosmda vocatun-j
 P A R T H E N O P O L I S
M A G D E B V R G V M»
A G D E B V R G V M , o l i m Pai:thenopolis,á Venere Paithenia,qu3e ibi coleba*
tiir,íicdifl:a, Metrópolis ac primaria eft vrbsSaxoniae,iita ad A l b i m fluuium. V c .
nerisfimulachrum in curru ftantis,cum tribus Gratijshíccolebatur, vndenom€
natum eft loco,vt Parthcnopolis,id eft,puellarum vrbsjdicereturjquod &Magdc
i• V
borg,voxGcrmanica,fonat. A l o a n n e C a p n i o á e viro vndecunqucdodiíTimo,
Dmoadum Pyrgum d i d u m i d i c i t u r a u t é á G r x c a d i d i o n e . D m o a d e s c n i m puel-
las ancillares Gr^ci femnt,qiias per Aphereíim,fcu Endiam,prima litera fublata,
Maid dicimus,¿c Trófyov pyrgum Burgum,vt7rt/^buxus.HaeciIle.AeneasSylui-
us Magdenburgeníem vocat, & VirginopoÜm metropolidcam infignem vr.
bem inter SaxoneSyOpibus & authoritate memorabilem feribit. LigurinusVir^
ginisvrbemdixit,á^oT55^o^p9evixIi;5« zroufSév^, id eft, á virgine, ná.rsoTÍÍ7rasp$m&' virginüm habitationc,
$ TÍJJTÓX/©- ciuitate. Ptolemxus ftoioürtv, fi litera non eft faifa, libro fecundo, hancvrbem Moeuium dixit.
Hancciuitatcm Otto primus condidit,du£tu eius coniugis Edithse regin3e,regis Echtmundi Anglorum fi
liae,quxibi Sí fepultaeft,inquitLupolduscap.XIII.Otto Magdeburgumauxitj&ibirequiefeit, vtferibit
Otto Frifíngeníis lib.ó.cap. zo.HadenusFrancifcusIrenicus.Haecinclytavrbs, Imperatorum Pontificüqj
honeftafedeSjtresin parres diuiditur,cftquem imita mcenibus^cpropugnaculiSjturribusquoque a c f o £
íis excellit.Sunt in ea magnificasdomus,perpolit2E plate^,ampla ornatiíTima templa.Imprimis vero no
bileilludD.Mauritijfanum,ex quadrato lapide ftruüurx magnificentia confpicuum , O t t o n u m C a ; f a r ü
infigneopus. MagiftratusiusciuileRomanorum Saxonica linguaconfcriptum, non fine rcucrentiacu-
ftodit,quod (pároli Magni audoritatefirmatum tradunt, eoque i n decifione caufarum vicin^gentes re.
curruat,magna6c venerabilis earum legum audoritashabetur.Eftinhacciuitatefummo ingenio ela-^
borataRolandiimago,quiGaroliexfororeneposfuit,praEftansfortitudine vir, &poft ingentem hofti-
u m caedem in príElio,cüm de Hifpania viila exercitum in Galliam reduceret,á Vafconibus interijíTe dici-
tur. Hiceft Rolandus,qui(vti fama eft)tempeftatefuacorporistobore & a n i m i magnitudinclongé alijs
príEftitit,cuiusfortiafa¿ta vniuerfum orbem celebrátur.Carolus Magnuscelebrcm hic Epifcopatum
inftituit. Confedoenim Longobardorumbello^otentiíTimo RegecaptOjnulIammoraminterponen.
damputauit,quininGalliamconfeftimredirct. 5axonicum qLiippeintermiíTumbellumeumdomuni
reuocabat Saxonum gens longémaximaerat, ac etiam bellicofílTimapenéGermanorum o m n i u m . H i
falfos colentes Deos,cüm ñeque diuini,neque huma ni iuris quicquam pcníi haberent, nihil sequé ac rc-
ligioncm Chriftianam, hominesqueeideditos,oderunr.Proximierant Francis,cum quibus continenter
bellagerebant. Haecpalma,cumquafidiuinomLinere,Carolo Magno referuatavideretur,íicrenouatuni
eftcumSaxonibusbellum,quo necmaius v l l u m , necgrauius diuturniusqjáCarologeftum fertur. Tres
cnim áctrigintaannoscum fcrociífimis gentibuscertatum conftat. T á n d e m penitusSaxonesvid^fc,
tuaq;omniapoteftati Carolipcrmifcrc.Vidis^mpoíitaclcgcs^vtpatrijscaEremonijs^alíisqjdijs pofthabL
íis,Chriftianamfidem profiteretur,magnum numerum obíidum darent,modicisterminis fepti.Etitato
tareformataSaxonia, decem Epifcopatusineaínftituit,quorum omnium celcbcrrimusfuitMagdebur-
genfis,cuius fedes ex primitiua fundatione in Stydefuit,tum ad Valcrs leue^ertió in Vrefe translata.Taa
iiemperOttonemprimu,Anno falutis triccíimo fupra nongentcfiinum adMagdcburgum mutata^iusqj
aufpicio in primatumGermaniaefublimata. (Hasc ex magno Chronicorum c ó d i c e a n o n y m o ) Q u a n q u a
tamcnSaltzburgenfis,cxteriquc Archicpiícopi Eledores,primam hanc dignitatem Antiftiti Magdebur.
genfi nontribuantjVtKrantziusinMetrópoli tradit, F u i t p r i m ü m i n Magdenburch munitiífimum ar-
dsreccptaculum,circumpoíitiscafaiibus pifcatorum,in morem vici,aut oppidi non claufi. Arciprac
cratiiobilitas Burggrauiorum,qui origineSaxones,an VVandalifuerint,incompertma
eft. Hocconllat.poft Ottonemjiuflu Imperatorum, cre¿tum ibi Burggra-
uiatum, numeratumque inter quatuor Burggra-
uiatus Impcrij.

5o
 MAGÍ )£6YRGVM
^•BSiHiiiTiBirifnT^fm^

H I C QVONDAM C O L E

B A T V K P A Í L . T H i L H - O

P O L I S D i c 7 - A , m r r r ^

authontatc mmiorabiliSr^rau; |y
mf^muronim amíntu, a Af;
//// vicmmtc
i
 7*

N V R N B E R G A.
V R N B E R G A , vrbs tota Germania & Europa celebérrima, EmporiumGcrmaniae
ampliflimum,magnificisqueopenbuspub]icis & priuatisornata.Arcemhabet Regiara
incollc vrbi immincnti fitam vetuítiífimam, ex qua in vrbcm & extra patet profpedLis,á
qua ciuitati nomeniriditum putatur. Vetufti códices eam arcem Cailrum Noricum ap.
pellant,quodvrbshuc vfqueprocuítodia habuir. Pius.ll.in Europadefcriptione,dubL
um effemqtiit,NorimbergaFranconiaeanBaioariiEcedat.Interluit vrbem amnisPegni.
cÍLis,cum multis pontibus lapidéis duasvrbis partes coniungentibus. Eft autcm inagro
íterili& a r c n o f o c o n d i t a , a t q u e o b e a m r e m i n d u í l r i o f o g a u d e t p o p u l o . O m n c s e n i m p l e b e i h o m i n e s f u n t
opificesingeniofifsimijautplerunqjnegotiatoresprodcntifsimi, repertores& magiftri fubtilium operum,
qux hominibus non parum conducunt. Etlicct ha:c ciuitas non fit peructufta, cüni nulla i n eaantiquitatis
inuenianturveítigia7necá veteribusmentiodeea fíat, tamen caftrum eiuseil antiquum, HaecMunfterus.
Vide etiam Chronica Argentoratenria,Celtem Poetam^qui Nurnbergam elegater dcfcripiit,& Aencae Syl-
uij Europam.

V L
L M A infignis Sucuiae ciuitas,advlteriorem Danubij ripamfita,vbiHylerus &Blauusam.
nesDanubio mifccntur,redditurque inde idem Danubius nauigabilis. Putaturautemabvl.
'misfeuvlmetishoc nomcnadepta,quodícilicetconftrudafitintérra vligineplena, &apta
jvlmetis.Olim Abbati Augiaemaioris parcbat,adquem CaroliMagni donationcperuencrat
y A n n o falutis D . C C C . X 1 I I : .Sed ab iíta iurifdidionecirca témpora Friderici tcrtij, libertatis
amorc,Vlmcnfcs fefe exemerunt.Magnificum eft in hac vrbe templum, tanto fumptuaedificatum, vtcius
i mpenfenonies centena millia aureorum fuperaíTedicantur.Incolxpartim ex mercatura, partim cx opifi.
cijs viuunt.Panni genus faciunt,cuius tela linea eft,intextum bombycinum, feu goíTapinum, Barchat illud
vocantes-.faciunt & totum lineum, quod Golfchappeliant.Compertum cftapud Vlmenfes,vtriufquegc.
neris pannos parari quotannis centum miiia, qui ad remotifsimas nationes traniuehuntur, & máxime bis
in anno ad Emporium Erancfordenfe. Haec ex Munftero delibauimus.

SALTZBVRGVMv
V V A V I A Saltzburchdicituráiuuando.Nam Germanos lulius Csefar aggreíTurus, infaucL
O ? bus montium arcem munitifsimam extrui curauit,vt milites ex ea refugium, & fatcllites iuua-
'menhabcrent:&inde Caftrum iuuauenfe. Germanicé Helífcnberch,appdlatumcft. Eluuius
íquoquecui adiacetjuuariusdidus, arcinome dedifíe á quibufdam putatur, á quo & ciuitas lu-
uauia di£ta eft.Ptoiemxo ex fententia Auentini Poedicum appellatur. Habct paludcs, planici.
cm,colles,6c montes.Paludespraebentpafcua, montesaucupia, & venationes.Eam Attila Hunnorum Rcx
dcftruxit,& á Roberto Saltzburgeníi Epifcopo reílaurata eft,Anno D o m i n i D . L X X X . Francifcus Ireni-
cus ex quinqué Epifcopatibus Bauari^Saltzburgefemprimum vocat, ciusque vrbem Cathedralcm: quam
Aeneas SyluiusMetropoliticam vrbem opibus óc audoritate memorabilemdicit. Vidc Munftcrum, Irc.
nicum,&Annalcs Argcntoratcnfium.

L I N D O I A.
I N D A V I V M , f e u Lindoia,oppidum Impcrialc, fitum in ínfula A c r o m ü a c u s , a q u i s v n d i q u c
& fludibus circumdatum,nulla fui parte continentem tangit3nifi vbi lapídeo ponte, qui ducentos
«^nonaginta pafílis i n longitudine habet,terr2eanneditur.Locus eft admodum amoenus &falubris,
ventisómnibusperuius,aquamfontanam & viuam, agrumcircumcirca fertilem, necnon oraniaqu^ad
v i d u m pertincnt,facilé comparatu habens,adhxc oedificijs fatis fplendidis ornatus, nulli non negotiatorü
generi oportunuscxiíUns,naturafirmus,aduerfusinopinatas hoftium incurfionestutus:incuiusOcciden.
taliori laterehaudminorambitus,adhucmagna vinearum copia colitur: &fpatium illud moenijs& fofía
duabusquctumportistumfublicijs pontibus áprafatooppidodifcretum/ínfulaenomen ex antiquo, etiam
apudvulgus,obtinct,mquohodiepifeatoresfolüm^auiumque'architedonescumpaucis aliquottextorL
bus habitant.&c. Achüles Gafíarus Mcdicusfuséhoc oppidum apud Munfterum deferibit.

5i
 m m
j)orium7Á^ipuf-,o^Urmf^tia mus ye cv m
¿>.Iterent S.Sebaít ibas Scbíos

S.la¿ab-
Dat Smríér tfcor

W / m m

^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ > ^ .-f;^

CWingenc/a

V L M A Imperidlis inSiieuia
v r b s . f o r r i í s i m o aquae er m i l '
ro^ambiru^inagniñeo templo,
er D a n u f c i j propííjLritate i í f t & í m

VKBIS SALLSBVKGEN
515 GElVVITsTA D I
S CKIP T I O '
-LlísrDOIA, o^picíiimjm^ety vijiiiare^Tidique aqua

Simp

Saíia m
 71-,

T IGV RV M a: vctuílíílimacft vrbs, íitain amano loco, adíxitum

dum, cjuem haud proculáGlaronarc(,ipirJ& diuidic
, quas tamen tribus conmngun tur amoenis pontibus, in quibus frcquentes ciumm fiunc
dcambulanoncs .Solum percircuicum cmitatiseft valdé foecundum feraxque vini, & frumcnti plurimi. Frumciitarium habctfbium
amplifíitrum , in quoingensfrumcnti copiahebdomadatim dmtnditur. incrcdibilcm pifcium copiam lacusTigutinus huicvibi iup-
pcditat. loium annonaeiiliclocuplcscft)& lacusfubuedioniidoneus.QuamuisponoTigurum quinto dcmum loco HeJuctico fcedcri
acceííciit, nihilo tamcn minuspioptcr vrbis celcbritatem, & potcntiam, princcpslocus, omnium confenfu illi datusci^quem hodic
qucqucj auétofocdere, ín concilijs, legitionibus, alijsqj publicis adionibus rctinet. Dcorigine. antiquitatc. República, & adminilha-
ék tionchui|ls v ^ i s p ^ e r S t u m p í i u m , omnium cxadiflimclofias Simlerusaanofupeiioie M.D.LXXV1. qucmadmodum &. de vniuer
faHcluetiorumilcp. libros duosconfciipín.

V R S I N A.

V RSIN A ciuitas, vulgo Berna Heluetiaí,fi annos numeres', non admodum vems cft, fi íitum & cultum, fí mores 5c ciullitatcm, íllcgesSc ¡níliruta, íl
potcntiam ac virtutem cognofcas.nulli vrbium ccdir.tamBartholdusdu^Zcringen^quintuseiusnominis, conftruxit, Se ab vrfo, m venationecapto.
denominauit.Huiusciuitatisfituscftinpcninrula, quam facit Aróla amnis nauigabiiis: folum haber omnium rerum,praeteiquam vini.fciax. Ticsitcm
plateas ab Oriente in Occiclcntera decentiordinc perpetuas.£r quia harcvibsab viíbnomc accepit/oiet perpetuo aüquot vrfos nutriré.Hanc aütvrbem primus
ciusconditorBartholdus, nobilitati ofFcnfus, cuius fraudibusfilij ipílus necati erant. Imperio Komano attribuu,libcrtatequcdonauit; Quam cius voluntatem
Pudeticus 1 i. Imperator, ratam habuit,&ab obitu Zciingij, Anno izit. nomiaeimperij vrbi pta-fedum dedit, Otthoncm Raucnfpurgium: fedaliquot annis
póft.proptci forrem & fidelem opeiam,quam ciuescius vxbis imperaron nauatanr, maioribuspriuilegijs, &immunitatibusab ipfo donati funt, &á iure pr^fe»
¿ti excmpti.Castcrum.inillis turbis,5c A narchia Imperij.Kyburgius Comes^uigdotfíijDominus, iibertatem vrbis opprimereconatus eft,coniun£la Cbi viema
robilitate, 6cFriburgooppido.Bcrnates,vtadueifatijs paresefie^nt, fcfeinclicatclam Sabaudiae Comitis dederunt.hicconatus Kyburgij reprefíit, & pace parta.
moeniavrbisampliauit.Bellodeindc,intcr SabaudumABurgundumorto.Berxiatibus Sabaudus pollicetur/i ftrenué auxilium feranc/crebenegeíla^i^inium
quodcunquepeticrint,dacurum. liliigituríorviter pugnantes,victo hoñcptsmijloco.vcterem fuam libertatem áSabaudo repetiere.idqueiliisbona hdc,íib co
prasílitumeft/cedus tamen,Stamicitiamabeo tempore.perpetuo cumí>abaudo coluerc. Vrbslibertati reftituta,anrequam in foedus Hduetkum veniret, vana
& diíficilia bella geííit,curo pro libértate tucnda,tum pro finibus ampliandis, Quae omnia Simlcrus, libro primo, eruditiíTimé conferibit.

L V C E R N A.

V
RBS L V C ERNA,quamMeycrusLacoccrnam nominar, fitacíladfluuiumRufam , quais efíkmexlacu ampio, &, per quemad tres pagos nauiga-
tur,ad pedem altiffimi montis,quem fraítum montcm,5c Pilati montem vulgo nominant.Locus vrbi commodus cft,quód haciter lltin Italiam, per A l -
pes Lepontias.quem montcmS.Gothaídihodienuncupant:hinc mercesad Alpes mbuchunturj indeq; in Italiam clitelianjsiumcntis,& viciííim itálica
mercesper lacum ScRufam flu. in Rhenum,acport6iaOceaiium defeendunr, Origo vrbis.inccrtacíl:,vtrinque ad flamenextitifiecaílciiaílnguia aaditur ( ho-
die funt ciuium asdes)quae ab Alemanisextrudacredumue. Vrbs nomen accepifle videtur a Lucerna, quacforteiilicinvfum nauigantmm noftuponcbatur,
stqj huicrci crcdibilecft.mfcruijfiéturrim iilam veruflím, qusead fupctiofcni pontem,hodieabaquis,nomen habet,TJhaios, antiquitunes hutusgenens appci-
larunt. Ttadunt annalcsdomcftici, Lucerna tes Carolo Magno aduerfus SaracenosmiliraíTe.&c ab co,cum priuile^ia quasdam conlcquutos,tum coinuum vfum,
quibus adhucclaíl!cura,tcmporebcili,cariunt Penes Canonicorum collecrium máxima hicquondam poteñasfuit» Quód inpotcftatem ddnde Abbatis Muiba-
cenlis.cx donationc Pipi ni Regís petuemt. Tum Albertus A u ü ri j 1 m pe; ato r, Lucerna m a Murbaccnü Abbatc emir.Sed non ita multó poli, Lucctnates fub Au-
ftrioium imperio, grauibus oncribus ptcífijpacis& libcrtatis amore,fcedcri,nomen fubferibunt.

V R S E L L A. .

V
RS E L L A,quarnim in f/luanorum fcederé, obtinctlocura,Otu 5c naturaloci oppidum munitiílsmum.Haber cnim á meridicGothardt montcm,aboi>
tuCrifpaltum, abOccafufngidiíTimum illurn.&afceníu diíiicilem,Furcaín,hoc eft,montcm bicornum,áSeptentiioiic lacum Lucerinum rcfpicit. Cele-
briHcluetiae riuuio, Vría,vulgo Kuís,alimtur.
S V I C I A.
V I C I A , oppidum vniuerfaeHcluctise nomen communicat,nam ab ijs primum aedifícatum cfl,qu¡ nouis quíerendis fedibuscx Succiaeregno.hucprofugc-
rant. Ex tribus pagis eñ vnus,qui contra nobilium infolentiam foedereconiuncti füeiunt,robüftos, belioq; potenres hominesedit, qui frequenter holübus
incuíTcrunt tenorcai. Ex ijs rebus, qux tena compafcua ex fefundit,fere omnes vitam fuftentant, Ab hocoppido,íiuepago,exten Heluecios Suitzetos n u n .
cupant,vel,qu6d piimópto libertare i nipforum agiopugnatum lit:vc!,quia diuriliime cum Eremitaniscontenderunt,6c primi omnium ex pagis tribus A uíírio-
ium inuptioni expoím fuetunt, 6c inter tres pagos máximacorum fait potsatia,nominecoium,vt cclcbriori,reliqui ctiam pagi funt comprcheuíi, 5c ab his cc-
inde nomen,ad omnes confoederatos dimanauit.
S YL V A N I A.
Y L V A N I AJibcraeconditionispagus, mutuo focíetatis foedere Suidas 5c Vranixi.un£his, Annofalutis M.CCC. X V . naturali Alpium vallo ci rcum fe-
ptus,pafcuahabetamoenapecoribusalendispeiquám idonea,vndcmagnas opes S}luamacíncola:penipiunt. r.IQicolaus, fummaepictatiscicmicultor,hic
^ v i x i r , cuius vitam loanncsStumpfius, Hcnricus VVoeftc, 6c alijdcícripferunt.

T V G I V M.
V G I V M , vu^góZVG,oppidum, ciufdemq';nomínisregio, verfusSeptentrionemíSuitiamvtciniratcattingcnsjBpcdcpafcui, Scvitibus confiti moa-
T tislacui pifcofoadiacet,cui á ciuitate nomen LacusTuginus, qui ad Mcridiem verfus A rtenfe oppidum extenditur, vnde Miconiolacus Artenfis dicitur,
bcllicofosproducir,quos Glareanusob íingularem aniaii conftaatiam Gamillos nominat. Agrum compafcuum, vini,frumentiq; feracem habee Pius cul-
tores Tugini,Straboní verólib. 7. Toygeni dicuntur,quicum Tygurinis 5c Cimbris, inirofücdcrc,Romanisfe oppofuere. Plutarchus in vita Marii, & Eusiopius
lib 5 ParuitTugiumaliquandonobilibus, pofteain Aufniorum poteftatem peruenit,hi,bello Heluetico,perpetuó praefidia illicalueie,qui Suitios ScTigunnos
infeftabant. Itaqj auno 135 % MenfeIun!0,Tigurinicum quatuoralijs pagis expeditionem aduerfus Tugimafuíceperc. Prasfidiatijjqui diffiderent muaitioaibus
oppídi,aate aduentum Heluetiomm eo deferto,Bremogartum,5c vicinalocaVcrbigenipagifecontulerunt,ciues tamen, qui fidem Auftrio feruare vellcnv, ob-
íldioncm per dies 15 fuftinuerunefedeum aliquotics fumma contentione Heluetii oppidum oppugnaífent, tándem deditioncm fecere, 6c Hclucdjs íacramea-
tum dixerunt.hacconditione: Si iatiaprafinitum tempusDux Auflriuseos,exercitu addudo,oblldionelibcrarcr,ab Heluctiiofacramento liben,indus obedi-
eariam rediré poireat,eaq; de relegatos ad Ducem,auxilium petentes,miferuni Erattum Dux Albertus in Monaflerio pagi Vcrbigeni ,quod Campum rcgiuia.
vocant.. Ciim autcmTuginorum kgati mandara fuá exponercnt.accidit forte, vt Princeps in peryftilio obambulans , ab aucupequseveret, A n accipitres cibum
cepifientj Ibi legationis princeps,Ach,inquit,cleroenti{íime Princeps, A n non tuorum clientum potior tibi,quám auium ratioefl, práfertim cum icaabhoííe vr-
geamur, vtni auxiiium finas,deditionem facerécogamur5 Cui Princeps: Agitc,dcditioaem fadte,brcui omaia , queeaobis ablata funt ,i'ecupcrabimus. Quare
Tugini, cum viderentfibi aullamin Auluio fpcm efíe, Heluetico íbederi feiuaxeruat.

G L A R O JS1 A .

V
L L l S aonadmodum ampia iuxta Limagum fluuium, longitudinetrium miliariorum G e r m a n i c o r u m . L a t i n e G L A R O N A , vulgo Glarisdid-
tur. Eiusregionis caput Glarona, altiíí¡miscingiturmontibus,Vranoium montana, ab Occafu autem Suicerorum montes attingit„ A Septtntricae olirri
claufa fuit muro extenfo per traafuerfum vallis á moate.ad montem . Confoedcrauit fereliquis Hduetijs anno Chrifti M. C C . L i 1. Viuunt incolxladc,
cafeo, buryto Sccarnibus, pifees lacus, aues 6c carnes ferinas, fyluoíl monti fubminiíhaat. Natus hic efl Hcnricus Giarcanus, Laurcatus Poeta, 6cMathcaiati-
cus infígais»
B A S I L E A.
A S I L E A, vrbs inclyta,omnium confoedtfratarum ampliffima, ex Auguftae cineribus, inflar Phoen¡ds,o«a,vtramqucRhcnicomplectcns ripam, maiorc

B BafíleainlittoieGallico, minore veróin Germánico fita. Maior vallcm oceupat a Meridie verfus Septentrionem, inter dúos collcs ad Rhenum deílnentes,
'extenfam.fluuioloqí Byrfccairrigatam,minor verófundum haber planum, libérrimo recreatur Bafilea aerc:folum foccundum,fcatuiigines multorum íon-
tium, coacurfusmuirorumamnium nheni, Byrfae 6c V Viefe. Piol I. inftitutore, edebrem habet Vaiucrfitatem. Ampliflimisimaiunitatibus 5cpnuilegijsa5in
olimá Romanis imperatoribus donara Bafilea, Epifcopatu etiam clara, Meminiteius Ammianus Marcellinus,quifiafilcamnominat, 6c Gratianura propehanc
propugnaculum contra Germanos conftruxiiíe,perhibet. AC funt,qui áBafiliaa luliaa¡Imp.matrc,dcnominatam, cxiílimaat. Meminit ctiam Phlcgou liber.
tus Adiiaui CasfarisBafiliae, AnautcmdcnofttahaciaRauradsioquatur,dubiumcft. ,
rRIBVR.-
3^
 E ^ r X ^ l f IT Tj T K l A ~ O C A ] C O N F O £ B EETA^T O R V M

C I A 1VM \M
SJASIL-ÍLA
cíJvecQrisJocietatem nrijútiín ••
^/nw SaEttis, M5 c c c , x v ; M. ccc. xv: M . CCC 11
M , D, I

1 ir^T3
^ ^ ^ ^

M , cccxv:

- 1 •<.--;-

M, CCGCXXXXI C l V T T A S 60L0TVI?^EK5I5.
MXCCC.LXXXI; JVL, D, X I I I
 F R I B V R G V M .

F
T U B V R G E N S I S ciuitas apud Nuitoncs íltajVulgoNuchtland.qui tcrrsetra£lus hodic Vthdand appclktur, a Beftheldo principe SeríngcríillIL y. «Ni
ficata.mirabilcm fitum obünct. paitim enim impoíita cílmonti praecipitibuspctiis íuffultOjpartmi iacct in valle acdiuis n-cmíbuscliiuís.ciuvmfiuitcuc
montera in imo per defidentem ciuitatcm amnis^ana, mediocris magnimdinis J'iactoiiutivíiium tH in precipite tupe, vbiclím arxíuit,á ejuaumperum
fuccefiucrcuit ciuitas ipfa fupra Scinfra. Oppoíiti montes fuftentant moenia, tametíí inOricntali monte nuliarfciédomus piastcr munitiontscxjílam. QUCH
cunque pergis in ciuitate, cft ribi vel afeendendum, vcl defeendendum» Ptofcit tena omnia ncccííaiia, praeter vinum.

S O L V T V R V M.
- - . O L V T V R V M , fiueSalodorum,vnaex pr3Eclans& vetuftiflimisHcluetiae ciuitatibus, ad Arolare fíuuiumaurifcrum fita, Trcuiroruir forordicitur, &
^ N i n i feculo conditam, vetufti Annales tradunt. Antiquitatcm'Víbis indicant, veteres inferiptiones B cmanaí, quaium aliqua:íidhuc f alcdoii txtanr. A n -
^ t o n i n o i n Itinerario Soluthurum vocatur.qui vero cam ícribunt Soluturum, putant cam fie didam ab anticua iurri,q'U3Eadhuc in medio ciuitatis videtur,
Vt íitidem quod folis turris: lita cíl in agro plano Se fatis culto, nifíj-quod atgre feit vites, Reliqua omnia abunde fert tdlus.

S C H A P H V S I A .
- ^ C H A P H V S I A , vulgbSchaíFfiucSchiffhuícn,M¡con¡oProbjtopolis,Tlatinae, Scbaphura,Glarcano Scalijs, Arictis vibsdicitur, Quod Stumpfúisotrní-
V^nb impi*obans,Schapbufam aSchafadenominariaflerit.hicenim nauium ftatiociat.quod nullae omninovlriaSchaphuram^batrotcm fpumanttmqjcata-
l-^ra£tam feptuagi ntaquinq; pedes altajdcfccndcrepoterantquarc oes ñau es, quse ex A ero ni o 6c Vcnetolacu, fecundo Rhcno.defcendun^nectíre.eftSthaplju-
£íecxonerari,obhanccaufam,creditur vrbi nomenimpofitum,vt,vcl áScapha.Scaphufia, vel ctiam á nauis Germánico nomine^SchiíFhuíia neminaremr. Op-
pidumcft ad dextrum Rhenilatus clegantiínmum,tertioRheniponteHeluctiorü terrae coniungitur , rebus ómnibus neceflarijs. Se limpidifljmisabundatfon-
ttbus. Ampliflimum Bcnedidinoium ccenobium, Anno Domini M. L I I . fundatum, huius oppidi magnifiecntiae occaííoncm dedifledicitur, Sicut & S. Galli
©ppidum)^ Luccrna.Sc multa alia oppida Gcimaniae coenobijs fuam originem acceptam referunt,

A P P E N Z E L L A.

A
P P E N Z E L L A , fiuc,Abbat¡s celia, rcgionisAvicinomcn.habucruntenimhicBcnediítinaefocietatis
quouis tcmporc,rcfugium,quorum auaoritaspaulatimadauíta, nouhuictantüm pago,fcdvniuerfo territorio appcllationcm dedit,quc>d Marti atque
Bclloaacpciidoncoshomines produc¡t,camqj ob caufam,ad Hducticumfoedus,Anno falutis admiil), Dcciniumtczuum in ordinclocum obtiuent.
 ARGENTINAK
G E N T I N A5ciuitas vetuftifsima3ac permagnifica^rgcntuaria didajapudHcIue-
tiospropeRhenumfita.Cum TrcucrisMetrópolisBelgse prouinciae, temporibus A-
brahíeconftruicoeptaíitjindepotentatuaudajhsec vrbs primófub dominio Treuiren
fium fuitjquam poítmodum lulius Cxíar^cúm vniuerfam Prouinciam Heluetiorum,
& Heduorumjtraiedo Rhenofluuio/ubiecir.CuiConfulem^ Quseftorem dedit. qui
in ea vrbe Cameram Romanorum pro tributis foluendis perfecerunt, inde nomé Ar-
'gentin^aflumpiit^quivfcjueadlmperijinclinationem ibidem perftiterunt. (Qiiodta-
menplerifque minúsverumvideturjVtiMunñerusafferit) Attilapoftea egreffusde SL
caiTibna3pnmóIlIyricosinuafiíredicitur5deindeomni penéCermania peruagata, accundis ciuitatibus 6¿
caft^qu^occurrebant/ubuerfisrintrauittándem in regnum Conftantia^cuiSigifmundus Rexjciuídem
terr^Prmceps5<:irca Bafiliam5cum exercitu magno occurrit5quem Attila^cum omni expeditione contrito
¿kfugatofuo dominio/ubiugauit.A loco illoegreffus Attila, iuxtaRhenum Argentinamciuitatem muni
tiísimam,qiiam nullus Romanorum Csefar penitus expugnare potuit5obiedit5expugnauitque?diruedo eius
murum diuerfis in locis^vt cundisaducnientibusfinedifficultate via libera,& patens introitus prseberetur,
cdicensfirmifsime5neipfius muruSjRege ipfo viuentc?repararetur5vt eadem ciuitas, non Argentina/ed pro-
pterviarum multitudinemjquas inmuroeius facerat5Strasburch vocaretur.Hadenus Argentinenfiü Chro-
nica.Gratianus indecretis XXXIILQuseft.i.Latorem. Argentina meminit5íedcorrupto nomine. Nam,
cúmprobaretjprifcam Ecclefise confuetudinem ñuffe^vtencrmiterflagitiofi, Romam3 abfolutionis caufa,
tranímitterentur5vbi presbytcrorum erat multitudo, quos&vit^íanditasj&facrarum litterarumcognitio
commendabat5refert5quomodo Ratholdus Argentoratenfis EpifcopuSjpresbyterum quendam occifse ma-
trisreumjad Nicolaum PontificemRomammiferitjVtex refponfo Pontificispatet5in quo mcndumino-
leuit in ómnibus codicibus.Nam, pro Argéntea Retenfis,legendum eft, ArgentoratcnfiSjab Argentorato,
quam Germán i maiores noíh^tranfito Rheno5cum magna parte Bélgica occupatam5mox pro 1 use linguj
commodiratejduabusprioribusfyllabis fpolianteSj^ToratOjBurgum adijcientes, primo Toratburgrdcin-
de5StratiburgappelIarunt5quemadmoduminantiquiscodicibus adhuc legitur.HodiéStrasburgum voca-
mus.Plura apudBufchium5commentario de Epiícopatibus G e r m a n i c e Argentinenfium vrbeátqueRe-
pub.inuenies, Incorporata eft hsecvrbsjinquitMunfterus^mperio^numeraturque hodieprimainter libe-
ras ciuitates. Abundatautem o mnibus bonis5excellitquc in opibus cundas Rheni ciuitates.Habet miram vi-
t i i & frumenti copiair^vtpote qucefitumhabet in óptimo fundo Jnueniuntur in ea vrbe aliquot centeni hor
tulanijquiannuatim magnum faciuntqu^ftumexrapis^epiXraphaniSjnapis^aulibus^apauerejalijsqj hor-
talicijS5qu2e foelicifsimé ibi proueniuntjatque in tanta creícut vbertatejVt nullus ei in Germania comparan-
dusfitlocus.Habetvrbsipfapr^terRhenumj&aliosmultesaccurrentesamnes. Abónente enim venit ex
IvlartianafyluaKintzgus fluuiuSjquiíecum magnam adfertvim trabium íedificijs aptarum. ExSunggoia
atqueabauft^affluitIllajamnisiEtaboccidente Brufchus^qui ciuitatemin duas impares tamc diuidit par-
tes.Eft queque in hac vrbe5nobile de ingens quoddam opus5cuiusfimilenec in Germania5neque in Italia au t
Gallia inuenitur5nempéfumptuofifsimaillaturris5qu^annoGliriíUN1.CCJ-XXVlI.inchoam atque
XXVllLannisferévfquead faftigium cófummata.Hsec abipfisfundamentis vfque ad fupremum culmen,
quadriSj&pulchréfiguratislapidibus eft ered:a5vbique aeri, Se vento peruia, patetque afeen fus eius quatuor
cochlcis.Vbi vero crafsities eius in faftigium incipit acuminari, ibi oóto confurgunt cochlesE:Supremus no-
dus5qui inferius vix modij magnitudinem habere videturjtantus eftjVt capacitas eius recipiat V. aut Ví.per-
fonatos homines.Longitudo eius habet pedes geométricos DXXXIIII.Hsec Munfterus.Potentiísima hxc
vrbsjá S.Materno B.Petri difcipulojeiusque focijs Valerio6cEucharioad Chrifti fidem conuerfaeft, dein-
dejcircaannum D o m i n i C C C X X X . Arrianifmo5quemadmodumalÍ2e Rhenanse vrbes, infed:a,ab Epifco
pis tándem Metenfis Eccleíise in priftinam veritatis viam reducitur. Anno Chrifti.D. Vílí.primü tem plum
in hacvrbeconditumcftjá Clodouseo Galliarum Rege.Tum temporis Argentina Meteníi Epifcopatui,
,' quoadEcclefiaíticamiurifdictionemjfuberatracdemúm Moguntino A re hiepifeopoá Caro-
lo Magno fubditur. Inftitutus aut^m eft atque fundatusápotentiísimo Gallia-
rum Rege Dagoberto&x,
 75

ARC £N TÓRAX y M .

mwraStei

mítiquitatemrfolemfus, D tiíe:
ronymus, Orosius, Cutropus,J%Qr
ccffinus, et mj mermnhr.Msatia
Jifetropoíis? arkiíívmterfliitntem
(f^mum, alijs, J[rcjentina, aut,
Ji mis eX^re,nomen conmutare
vetr^£urentma? fecfvufao
Strasjrwmn^ dif^a; w^mute,
míMSfratuüm pm^entia>ac inte
ntate
 HÉIDELBERGAV
E I D E L B E R G A.ad Ncccarum fitajlluftrifsimorum Principum ComituPa-
latinorum Rheni fedes,Ptolemaeo,vti putatur, Budoris: Nomen oppidodatum
exifl;imant5áGentium colonia, quseante multes anuos híc habitaffe, nmltis in-
diciis conuincuntur.Vocantenim German^gentilem hominem5Heiden. Vel^vú
Franciícus Irenicus^á nigrorum vacciniorum, Teutonicé Heidelber, multitudine.
OlimVangionumimperiofubdita/olum habetrerumomnium ferax5viniboni>
frumenti)frud:uumarboreorumj&:caftanearum.Eft& florentifsimum Heidelbergsegymnafmm,
á Marfilio5primo Redore primitús inft¡tutum56¿ á Ruperto Palatino, Anno M.CCC.XLVI.mul-
tis priuilegijs donatum.Mós illicomnium fandorum, olím arcem pr^fe tulit.Refemnt templura
illicfuiíre)quodGraecivocantj'á^v6€flv,vbiantiquitús5omnes dijcolebantur.OppidumhocVoIater-
ranuslib.y. Ettelburg vocatjcorrupto nomine,linguse Germaniceignarus.Hasc Francifcus Ireni-
cu«. Annopartae íalutis.M.D.LXXVI.Fridericus Comes RheniPalatinus,Eled:or,Heidelberg2e
XXVI.O¿tobnsdie,áprandio,infratertiam&:quartá horamjin hocmunditheatrojviueredefijt»

s p IRA;
^PIRArccensvetíiíbe ciuitatis nomen,quodhacratione obtinuiffe putatur.Rudigcrus
^Epifcopüs, ex clara vSpireníi familia natus, hancNemetenfem vrbem adauxit,&: pagum
XSp^tumextramuros,adeiufdem nominisfluuioIumíitum,moenibus inclufir, actotá
vrbem,iam amplam atquemagniiicam, turribus,ac foísis egregiémunitam,Spiram,ab
adiecto pago ac fluu¡o,nücupauit, Anno íalutis M . L X X X I I I . Sic vetus vrbisappellatio exoleuir,
& noua illa,in hunc vfque diem víurpata,in coníuetudinem venit.Hoc tempere epifeopatu in Im-
perio celebris.Ab Impera tore Conrado II.Francorum Duce, tanta munifiecntia auda, 6¿illuftrata
fuit,vt fecundus Nemetenfium fundator dici mcruerit: Nam iníignem illam,ac longe amplifsima
Bafilicam Spirenfem,qu3£ in hodiernum adhuc diem conípicua,S¿ multorum Germani^ Impera-
torum^ImperatricumhabetauguftifsimaMaufolíeajinhonorem B. Virginis:& prseclarum S.Io-
annis in fummitate vrbis íitum tempIum,forisq;5in agro Nemetum,excaftro fuoLimburg,in quo
nuperadeóConradumfilioIum,expraecipitioquodam decidentem amiferat:magnificum cceno-
bium maximisfumptibusac impénfis conftruxit. Vcnerandusin hac ciuitate Aduocatorum ordo
videtur,qui in publico totius Imperijconíiftorio, á Carolo V.inftituto, quó prsecipuorum tribuna-
lium appellationes diriguntur,C^fare2e Maieftatis,Eledorum,aliorumque Procerum nominc,iu-
ftitiam adminiftrant.Spirenfum agn,optimo vino rubeo,quod Anferum pedes vocant, frumento,
6camygdalis abundant.Mcmorabilem hanc vrb^m redditjincomparabilc Oliueti fanum in ambi-
tu maioris Bafilicae conftrudum.

iVYORMATlA.
¿ O R M ATrAadRhenum,vetuftifsima Vangionum ciuitas,originem fumens,vti
;fcribitur,áTreuirenfibus,quibus tributum annuum pendit:Deinde Romanis,ad Attila
J vfque íubdita,ab eo,cum multisalijs Rheni vrbibus fubuerfariterum á Galliarum Rege
^lClodoueo inftauraricoepta^BrühildeRegina venuftéilluftrata eíl,ac GalliseRegum
fedes efficitur,quicafl:rum regium ibidem conftruxcrunt,'ea forte parte, qu a nunc noua VVorma-
tieníis curia confpiciturrquodtcmpore Caroli M^gni,cdaxflamma, infauillas redegit.Fuit &tunc
tcippQris V Vormatije Archiepifcopatu$,qui anno incarnationis Dominicse,DCCXXIX.Mogun
tiam translatus,ita tamen,vt Epifcopatus hic manferit5antiquitate,cum reliquis Germanice
ccrtans. Aliquot híc Goncilia, & comida celebrara fuére.Haecpartim
ex Archiuís VVormatien.partim exFranciíco
Irenico.

54
 I D E L B E K Q A FlozentiíEma? ciukatis Talatf*'
natus Metrópolis iirxrta NeccBi"rraipoIita,íitus et
gemxin&píctixrcLstata arcem IJlirs^riiSma^Prínapu

illius loci inligniora £diñcia.pdchremtizeti oh ooriosiía/

SPIKA Gfy®r/> admocfumjrtwcrij S cps7omíis tnfer-

manía emitas cuius oíím mcofíj{tmeces cv vrÉs ipscOíC'
menim £cefatw^/LrnoíS í^efafío ^Keomacjus etj^mr-
tum atqueVaruponuiH: tcmiiíusJuit^J^íwuu^

ma l anatofíián
&am Sc&ninúrumSaríammrrí. oim inrurí7«mmr cFMrtt/ánum^aitrTn ferpúu vexatu.tóeedéricum Verme;

M O K MA T l emo suiMmreah quf «sr « a ama, qmaugrvis irarijecnsDítí^miiaf, « a a r ^ varaarafa crvapes narzanei,
^eed^tf Ul^fio&tv^qmVer rfeaifírr.Qufift

(Tjliuntfliffl:
tpfem'aupres
Jlotfftyrex,aSti'aBJ*ti¿J{(mum&c0j^ eiectt OcJkjfputionemliari^qu^k

'tiTtemrijsSa&nñirJatis ca/htt Sane vm) cítmftaféetma^Jmepealff&^dnt^u, dmj^htana aj^ilatamJüi/S*"

S'3tartms lüfíh-^
\Fraji>en fruJé.
Torta S-M>artmi nler irawen sn
, S-Cecid a

reiuwen

\n -
 7&

FRANCFORTVM AD
MOENVM-
I VITAIShsecin cxtremitate Franciaorientalis adMoenumfluuiiim
Gta5nomenante Hclcnopolis^adFrancorum vfciueineam aduentum,
obtinuitjáquibus poftmodum Francofortum, fiue FrancfbrdiajVclab
¿usinftauratorcFranco5RegisMarcomirifiIio,appellarafuit.Abanti-
quis temporibus Imperialis ciuitascxtitit, eledioni noui Imperatoris
|confccrata:Primusibi Arnolfus Imperator, eft defignatus. interfccat
hanc vrbem Nlfenusfluuius magnus,^ nauigabilís, qui in monte Vich-
telbergio fcatunens3per Francorum terram delabitur5ac multos recipi-
ensamnes^nobile hocemporium alliiit,6(:exMoguntise oppoíito,Rheno commifcetur. Huc
traieóhim acvadum MoenijFranciolimifub Carolo Magno pofsidebant,áquociuitati Franc-
fordiansejpcr eam occafionem natíe,datum effe nomen pleriquc cxiñimant.Cúm tamen con
ftetjhancvrbem^tiamante CaroliMagni temporajiam olim Francofortinomenobtinuiflc.
Altera ciuitatis pars,&: ea quidenimaior5atquefplendidior3Frácofortum: Altera autemjquas
& ipfa muris^ac foueis cingiturj Saxenhaufen,hoc e^Saxonum domus, vocatur, Vtraqucau-
tem prseftantiisimi &: arcuati operis ponte, longa ferie conftrudijiungiturjeiufdemqj A m -
pliisiniiSenatusgubernaculis rcgitur.Ciuitas base nundinaria, 6¿quaíi commune, non mo-
do Gcrmani^fed totiusEuropae Emporium eíl.certis iiquidem annitemporibus,in Quadra-
geíimanimirum)atqueSeptembrÍ5negotiatores hucadcelebrem mercatum3cx Superiores
Inferiorc Germania5ltalia5GalIia3 AngliajPoloniajOftIandia5C^terisqueorbis partibus con-
ueniuntjomnisquegencris mcrcesconferuntjquas partim parata monetajpartimaliarum re-
rum commutationibus,diftrahunt3atquediuendunt.PipinusCaroli Magni parens,inhac vr-
be lacrum Saluatori templumj&Canonicorum ColIegium(quod tamen hodieadS.Bartho-
lomíeum vocatur)a?dificauit.Quodpoftea Carolus Magnus, paterna pietatis &iingularis cr-
ga hac vrbem afFedionis infecutus veftigiajcompluribus villisjccnfibus annius, praedijs, deci-
miSjSc iuribus?magnificé dotauit.Quem paripietate6<: pofteri aliquot Imperatores,&Reges
Rom.deindeíuntimitathCarmclitarumfanumpraeftantifsimanobilitaturtabulajD. Virgi-
nem in coelum emigrantem repriefentante, quam magni illius Alberti Dureri, immortalita-
te dignifsima manuSjfummo artificio deliniauit.Eam optimi quíquepidoresjnon fine admi
ratione/rcquentifsiméfuntcontépIati.AnnoChrifti.D.CC.XCIII.Carolus MagnusFran-
cofurti genérale cbngrcgauit Concilium, inquo communibus fuffragijs Foclicina hserefis
condemnatafuitjquse^t AbbasVrfpergenfiscommemorat)Chriftumredemtore noftrúm,
fecundum humanitatemjadoptiuumíaltemeffe Deifiliumjftultéaflerebat. N o minore be-
neuolentiíe afFedujCarolus IV.Rom.Imp,hanc vrbem eft profecutus. Quapropter eleá:io-
nisRomaniRegis5futuriqueImperatoris,pcrSeptem Germani^Erincipes Eledorcsfiend»
locum in perpetuum conftituitjbullaqueíiia áurea confirmauit.Nam antea, quantüadipfum
cledionis locum,varié obferuatum erat5quanquam prius etiam vt plurimum eledio Franco*
furti fuerit celebra ta, Vnde & mosinoleuit, vteum in diffenfione Eledorum, duopariterin
Rom.Regem nominarenturjalter in agro Francofurtenfi iufto excrcitu confideret, a] terum.
qucfequimenfisípatiOjCMmeoconflicturusexpedareconfuérit, quicum velprselio, velaliás
cedeteadueríariojfuperiorextabatjtumdejrnumin vrbem recipiebatur, &:proRegeagnofcc-
batur.Itaaccidir inter Hcnncum Landgrauium Thuringise^ConradumFriderici Secundi
filiumjtcm ínter LodouicumBauarium5& Fridericum Auftrium, Similiterinter Gunthe-
rum Comitem á Sch vvartzenburch>& Carolum Quartum.Porrójin nundinis Franco furten
fibus ílli,qüí ín arte gladiatoria excellunt, magiftri titulo,fiid ambiant,á magiftris eiuí-
dem artiSjCÍuíbus tamen huius vrbiSjex ípeciali Romanorum Imperatorum
& Regum príiiilegiojinfigniuntur.ld quod
alibi non lket#

5ir
 illEllíliJlllllll!Ü/)it)Í))l)ii|)!lll!())llllUllii»lli|

CIVITAS FRANCOFORDIANAAD

ifetnbunf

Ü 'StMurja-eea
mrnmnn'

11? Mmii
mi

1 'íi** *

osmarc

?1\f^ £

f«w Tríuiíégio
tí
'¡n^^.^^/C0FQf^b^^'anieci eJ^n Tranda orimtali iinkas^autjfotius, ú ^ ^ ^ m i t a t r ejusr a£Í
v^íoenumJlutiium sita,noin0?imtpn totius (¡ermaniír Cmporium, cunT^J^niuersce Ouropce popufís coj'
m'^mum,Jn ¿[ua^manorum Qsar, a£Jflláhjl&misjmpcnj Septsmuiris tíúfitrun £f) jíac/rktvríctL-i
la* ardr, d^nantiir mcujií^J-{^^niifá índítjjs caníhtt, tjuam cfiara fcec vrfs QijjínoíSi Carolo
Qimrtvjuertt- Quiímsc/ñm tá/wojroÉ^unt&ro/Framvrie/úrt dtatun, Camjéptrm íífrir a f Entran-
ífa ¡jiicjam (Diácono c/ésmjptam^ Vtt/ífíe tn Jtáonafurrio ad'quo, trí^atur ^TE^ranciícus^rentcus irL->
\ Jua ^^pté^iJfermamce. $kr£uic Gríy &jnJéo eíégantique jjont?, fiau/fvujggns m^^i0cefttict~~>
opjjlcmm, ^cfeflr, Sa/mim c/omtur connmgjhir, (f) tpsiim provuonarufn, moe:
 3o

T R E VERIS.
R E V E R I S , magnitudinererum geftarum, & vetuíhtepríeclara ciuitaSjGalIise Bélgica
caput, ante Ghrifti aduentum i947.temporibus Abrahar^ Trebcta,Nini filio condita,qui
I á Semiramide matre, ex AíTyria profligatus^Vcl, vti annales Treuiromm perhibent, eíFre-
ncm &iniquam matrislibidinemfugiés,ex regno,cum magno Aíryriorumagmine/eceC
íit,&poft varios errores itmemm,adamoenam quandam valíenmaturalocimunitamjiu
xtaMofellamdeuenitjVbiá íuo nomine,ciuitarcm hanc,conderecoepit. Cuiusantiquita-
tenijtrecentis &milleannis,ante vrbem Romanam,perfcrutatus cft Acneas Syluius.Ha^c,
quantum o l i m potcntia,opibus,alijsq;omamentis ñoruerit, íuperbiirimorumxdificiorú
ruina;3manifeftéoftendunt.Videtur cnim ibi ítupendioperis palatium, quod indar Babylonici muri,ex co.
£to latere faítum,tantefirmitatis hodie manetjVt nulla arte frangi queat. Propnum femper Ducem habuir,
A l u l i o cxpugnata,vtin commentarijs habemus. AMaterno iege Chriftiana imbuta eftjindeab Attila d i r á
ta, concidit. Vltimus eomm dux luxurioíiírimus,á Lucio occiías eft,& Clodoueo Francorum regi,vrbs tra
debatur. Inde,temporeIouiniani,iterumdeftruebatur,&perOttones,&Henricos,adimperium redada eft.
Ante l u l i u m femper inamicitiaRomanorumdegitjVt Cafar lib.2.fcribit,indeNerui)sauxilium miferunt
contra Csefarem,iratus Iulius,T.Labienumcum equitatu, contra ipfos deputauit,&; dum Cxfar é Gailia e.
greíruseíl:,TreuerifolicitabantCirrhenanos,& tune dúos duceshabueruntjCingetoricem Csefaris amicum
Sí Induciamomm, vtlibros. Comment. teftatuseftipfeCasfar.VItimóautem^abienusipfoscepitduabus
adiunftislcgionibuSj&is. auxiliaribus copijsGermanorum,vtlib.6. Csefar aflerit. Francietiam Treuerim
incenderunt, temporeTheodomiri Francorum Regis,Hunibaldo tefte. Plura videapudFrancifcum Ireni-
cumAntiquiífimatotiusGcrmaniae VniucríitatCjTreuereníiü ciuitasinfignitur. Archiepifcopum,inElc-
ftorum ordine,agnofcit dominum. Treuirorumfines, o l i m Rhenum attingebant, & etianinum attingut.
Vndc Caefar illos Rheno próximos efle ait. Qui eodem auótore longé pluri m u m totius GalliK equitatu va-
lcbant,magnasq; habebant copias peditum. Pomponius Mcla, cianífimos Belgarum tradit,eíreTreuiros,6c
h o r u m o p u l e n t i í r i m u m o p p i d u m , A u g u f t a m T r e u i r o r u m vocari,cuius& Ptolemaeus meminit.Corn.Ta-
citusCoioniam Treuirorum fubinde nominat.ScribitCcefar Treuirorum ciuitatem propter Germanix v i .
cinitatem,cottidianis exercitatam bellis,CLÍltu 6c feritate, non m u l t u m Germanis abílmilem fuiíre,neqjim
perata vnquam?nifi exercitu coadam, fecifíe.

CONFLVENTIA-
O N F L V E N T I A , oppidum Gal lis. Inter Moguntinam 8c Coloniam, Epifcopo Tre-
uereníi parct.Hic Mofella,quíE PtolemeoObrinca,exVogero m6teoriens,multisadmiíl
fis amnibus, Rheno magno cum Ímpetu com mifeetur, vt longiífimo tradu,diuerfa v t r L
ufqj fluminis aqua,ob diuerfitatem coloris,cortrpici,& difeerni queat,leuam Mofella,de-
xteram Rheno obtinente. Oppidum hoccommendat antiquitas, fícut & reüquasomnes
cófluentes vrbes, quarum non pauese iuxta Rhenü inueniuntur.Studuerunt enim Veteres
n huiufmodi confluenti)S condere ciuitates & arces,qu6dea loca tutiora íint, ac m u ñ i d -
or yOi ücinae multas commoditates ab amnibus habeant. A confluendo datum oppido nomen. liixta Mo-
fellam habitatoribusfrequens, pulcherrimarúaedium ferie, adpontem vfqj/ummo ornatu deduda, egregié
nitet3inaCanonicorumConcgiahabet,sdesfacrasauguftas,Teutonicamdomum,aliaq5CC£nobia,PaIatiu
item Principisamplum,&homines(aírercnteDodore Richuuino)emunda; naris, ingenijsqjbenédotatos &
cxcultos,qui nefeio quid Atticuomnesfpirant.Vtraqj Mofellae ripa eximij operis ponte coniungitur,qui ex
quadratislapidibus pilislongo;ordinearcuatimconftrudis,innititur,6cex Inferió reGermaniainSuperioré
tendentibus tranfitum, per hocoppidum, praebet. Exoppofitoad dexterum Rheni latus,in fummo montis
culmine ReucrendiíT. Treucrenfis Caftrumeft, Erenbretílein,yalidis munitum faxis ac tu tribus, omnisq.
generis machinis bellicis,puluere.item,ac glpbis inftrudiírimum,ex qu© Confluentini i n officio retineri,ex
Rheno etiam atq;Mofella,ingrati hofpites p e r c o m m o d é arceri poífunt.In montis radice,Molhcmia pagus
cfl:,in quo Monachorumcoenobium,&acidifaporisfonsvberrimus,qui folushuic oppido potum largitur.
Complures hiftoricos,qui huius oppidi meminerunt,Francifcus Irenicus lib.n. Exegefeos Germanis recen-
fet; vide etiam cius deferiptiuneulam Dodoris Richuuini i n Muhftcri Cofmographia.

ROTENB V R GVM.
\ I N A huius nominis oppida Germania habet, Alteru i n Sueuia ad Neccarum flumen,ob occirum
ibide m Epifcopum Argentinefem,cucrfum,acdirutum: AItcrumjin Franconia lmpcriale,adTa
¡ bar amncm;cttws hoc libro topographica pidura proponitur.

5S
 3/

X R £ V £ K I S. TTPV5 AC SI TyS A N T I Q y i S S I M A

CVM CIVITATIS TREVIREIsTSIS^.

O 5//-^amtatis^ CONFUVEN TINJL,

gcrmanis %of/entz^ vdi

o^iÉm/tílcrofo^^an^ vrfi,sím re¡^on^n cí¡dtür, a tur

rium et tegJ^ rufore, ñamen (¡aícm, o/rm pwprtjs JúciÉus
paruit, nunc ímpenpjjjol} lPri(£ricipr'mijecula,accepiL*.

f
 M O G V N T I A>
O G V N T I A Metropoliticarum Germania; ciuitatum precipua, Ptolcmjeo Neouagus
vtlrenico placet, nomen fortituraMogano fluuio, <5c Cia, vticumalijs ptrhibet Ccltes!
HancTroianus q u í d a m M o g u n t i u s c o n d i d i t , Carinofcribentc. OJim hic Romanoruni
munimentafueruntcontra Alemanosad ipfam Rheni ripam. Moguntia v e t u s ^ a u l ó rc,
m o t i o r á R h c n o f u i t , q u e m a d m o d u m a d h u c r u i n ^ teílaniur. I n l o c o admodumamoe]
no iacet, vbi Moenus fluuius, quem aíij Moganum vocaqt, cx Franconia defccndens, Rhe"
nocommifcetur. Agrum habet,ab vtraq^ Rheni ripa foccundum, & pricítanclirimo vino
luxuriantem.magnaeft,benémunita, & rpiila,tumpopuioraea parte,quaní Rhcnusal.
. luit, ex alio vero latere, rarum habita torem h a b e v m m c n í a c ü : Jongitudine,in lato angu]
ítior. AedesampijllimairuntjRomanorum more. Bafilícae & Colicgiata; Eccicíia; magnifica', & perornatse,cüm
ArceEpifcopali, NulJaeft in Rheni traduciuitaSjquíepluraquám Moguntiaantiquitatis monumenta oftendat.
Archiepifcopum ex feprcmuirorum Imperij ordine dominum & moderatorem agnofcit. Vniuerfitatem habet
circa annum Chrifti M . C C C C . L X X X l í . á Deiethero Ifenburgo Archiepifcopoinltitutam. I n qua hoc tcmpore
A r t i u m & Theologica ftudia vigent. Huic vrbi Typographicíeartis debeturinuentio?quíSí p l ú f n e b o n i , a n m a l i a t
tulerit, probabiliter difputari potcft.

IPOLIS.
^ERBIPOLIS FrancorumOrientaliumcaput,atqueMetrópolis,GermanicéVVirtzburch,
i ! ádulcimuílo,qiiodHeibipoIenris ager íuppeditat, nomenobtinerevidetur. Vrbseílin plano
' rita,extravndiquqcircimiiacentibus monriculis,&collibus vitiferis,amoenis h ^
tispratisornata,príetereatbffis,vallis,moenibus7turribusacpropugnaculisbcn^ íntos
autempopulofa, plunbusterffplis,monafterijs, &eccleíijs,acnon íolüm clericorum, led & ci-
uium ampliíTimis cdibus extruda^atque alibi apertélabentibus,alibi fubterraneis fiuuijs,a foeto-
Jre&putredine,aensclementiam,nufqaamnoncorrumpcntibus/empermundiffimarcruatuñ
Habetenimpiuresputeosviuis&dulcibuslaticibus perpetuó rcaturientes,adquofuisvfusr^ occafum
M o e n u s p r o x i m é v r b e m p m e r l a b i t u r . V t r a n q u e r i p a m ingensponsiungitjapideus,fortibusnitenspilis. V i i r a
Moenum proximus mpns.pulchram & loci natura muñirámarcem5D.Virginis nuncupatam continet,eiúfdemq-
noministcmplum,ab Hettano Francorum Duceconftrudum. A r x Epiícopo fedem praebct. Cuiusdignitasá S.
Bonifacio Angloprimo Archiepifcopo Moguntino, precipuo Germanorum Apoftolo,auxilijs Pipinipatris ac
Caroii magmfilij, Gallix Regum,confcníu item Zacharia- pontificis inftituta eft,annum Chrifti circiterDCC.L,
Epifcopatui veroincorporaruntDucatumOrientalisFrancia-quofadum ell,vt HerbipolenfisEcclefiíeguberna-
torcs, non tantumEcclefiaftico titulo Epifcopi,fed feculari etiam,DucesFrancorum (penesquos ius etiam cuní
vit^,tum necis)femper fintad h a x v f q u e t é m p o r a a b ómnibusfacriRomaniimperijílatibus,acordinibus tum ha-
biti,tum appellati. Mirum,quod de B.Macario primo Scotorumapud Hcrbipolim AbbateT memoria proditum
eft: Q u í , c u m á vino,pro Dei amorc penitüsabftineret, ¡Sedicquadam in medio Magnatum fedens^admenfam ha-
bereaquamnon potuiflet/igno fana^crucis fado/upra vasvini magnificé&pretiosé c^iatum,in menfa c u n d í s
íippoürum, vinnm inaquam mutauit,príEfentibusmultisrummi templicanonicis. Obcuius praclaníTmii fi^ni
pcrpetLiam memoriam,adpofteritatem tranfmittendam, Embrícho Príeful decommuni totius cleri confilio 8c
affenfu^nmaioriEcclefiaHerbipolenfiplenam&perpetuam praebendam MonachisScotis d i d i Monafterij, ro.
rumq, fucceftoribus in perpetuum tradidit,&aírignauit,quam inpraífentem vfquediem poíTiden^AuaoreGuil'
helmo ExfengreinjCatalogo deEcclefiafticis feriptoribus.

SED V N V
E D V N V M Valefix Metrópolis, GermanisSitte^GaliisSiu^Vtraqucenim linguafamilia,
ris eft ciuibus,vrbs eft fplendore a'dium elegans, adiacet monti, qui in media planitic inter alti£
fimos montes Vallem claudentes,feníim verfus ortum cofurgit, bifurcaturq; in dúo petroVa fa"
ftigia feu eminentes col les. Quidextram tenet,alluiturmfubieaa valle Rhodano^vocaturqué
Valcria,qu2eolimfuitarxbenémunita,nuncCathedralisEcclefia. A fmiftra verociuitatis, & á
refidentiaEpifcopi,qu^Meierem dicitur,eftmonsvaldeanguftusAafcenfudifficilis, in cuius
^faftigioarxeftamoenaacfortiSjtemperatum aeremhabens, Quareilluc princepseum familia
fuá íc recipit,quando calores in inferiori caftro inualefcunt.Eft agerSedunorum per ciuitatis circuitum fertiiiílL
nuis,abundans vino,frumento,croco,cafeo,pomis,pecore,pifcibus, alijsque vitas neceírarijs. Altifíimí montes v i l
cini,venatorem frequentiíTimélaetum remittuntdomum:Ferarum íiquidem & a u i u m permagna hic inuenimr
copia.Mirificé etiamoppidumhocSedunenfecommendat,quod Ampliftimum&Magnificumvirum Mat-
t h x u m Cardinalem Sedunenfem ediderit, cui maximéglórioíum fuit Francifci Francorum Re,
g i s i u d i c i u m , C ü m aíreueraret,aliquantoplus íibi fumptus atqj periculi Sedunen.
fis facundiaindomitam v i m , quám totlegionum eiusgentis
cufpidesattulifíe.

3T

II
 msmsm
M O (xVN T I A - , Gcrmamae Me;
tropoiis^aJ Ejiení ripasYrbs cele
Éerrima.Hiercarorum irequentia,
clem er Fniueriitate clarete. S martem Vom

Km/ya
S.0mj<>Jf CoíT.

S-Ji[b<Kn~>
Súhcfí, Carrmhhn S-Jbneet cfoji-
CoCC
co/r. i (Piramif
Cathufin

uiut.-^rjriaimr llin»l^,f.wWv|ilv»ll,n-n,iliM|i|:i¡un.|i|,il^

5 1 T T
&icaVafcí¡ce vrfs> úcrmanorutru
^ ^ ^ ^
VitlertFrawm prumjmjumtaaom mcbm¿

H F. R B I
POLIS, c o ;
¡VÍ V X [ TJL R

ORIENTA'
LLS r R ANGI
A METRO;
P Oi TS.
 34-

COLONIA AGRIPPINA.
g O L O N l A A G R I P P I N A , potenti£rima,ampliírimique nbmiñisGermania: ciuitaSjad cite,
dores Rheni ripasfita^biorum redcsfuit,qui grauitcr á pugnaci Sueuorum gentebeliis & obfi.
dionclaceífitijRomanomm implorantes auxiÍiü,álulio Cafare in amicitiamS.P.R.reccptifuc.
^nt.C3er.lib.4. Augufti vero tempore,nemu]ran]m nalionum,ac potiíTimüm Sueuorum illac
in Galliam incurfioncsfacientium,iniurijsperpetuó forentobnoxijjn vltedoreni npam,Treui-
rorumq5partes,Vbiommgenstranrgreffa,nouum ibidem oppidü condere^tq^in eo, circumque
illudhabitarecoepif.Illasinfidemfuam recipiente M . Agrippa,Auguíli genero acauo AgrippL
jia',GcrmanicifilÍ3e,quam CCsEfarincomugem adrumprit,auüo cognomento Augüíta':qii0c,quD vimífuamfocijs
^Lioquenationibusoftentarét,inoppidum Vbiorum veteranos, coloniamque deducirá Claudio CíEr.impctrat,cui
nomen inditumex vocabulo ipíms,atq; cotempore Colonia Agnppina,ciues vero Agrippinenfesdici cceperunt.
Tack.&Suetonius.RomanomdeindeViribusfenfim contntisacdebilitatis,Gaiii,dudorcChildericoRege, amxo
DominÍ462j>jsomnibusprofligatis&pulíis,Coloniam vioccuparunt,eamq,uead OitonisL témpora, fuis habfc-
nismoderati fuere. A t vero a n n o á C . N . 9 4 9 . O t t o Imp.Aug.Coloniamarmorum ílrcpituFrancis creptam, Roma
n o imperio reddidit. A quotemporein hodiernum vrqüediem,l]bera imperialisciuitas extitit. Prima ciusforma>
quemadmodum8c vrbisRomanai,quadratafuit}cuiusiamadhucmuri,tLirres3acfoííí€,plerifqueinlocisvidentur.
Acdeinde,Anno Ctirifti ii8o.amplificata,multa coenobia,templa atqjfiiburbia^quíEextra moenia poílta erant,am-
bitufuocoprehendit,vtáprimordiopenitus miitata,íemilunanseiusnunc faciesappareat. Splendorc &elegantia
fummacftjVaiidifsimiSy&arcuatiscingiturmuriSjquiopportunasad defenfionem turres L X X X l l l . i n citcuitu col
iigunt.Duplicifoíra,Vídnquemuro veftita.latajatquepríEcipitejmultarum arborum vmbra>& proceritateamoena
cingiturjqu^iucundamobambuM temporepr^bet.lntra
moenia,pafsimamc£naconípiciunturioca,qu?¿ pomi,vineae, aiixque fruítifersearbores, venufté conueftiunt.Prae.
clarirsimisetiam magniíicisquexdificijSjtam pietati,quám priuatorum hominum necefsitati paratiSj pulcherdme
nitet. Ac pdmum quidem,vtá religioneexordiar: Eft m á x i m u m fanum^e ac n
mirabiiiarrcelaboratum^.Petrodicatum^ui íl extremaartificum eífetadditamanus,nullum omnino vniüerfa;
Germanix templumjelegantia & magnitudinenon rupcraret,medtoqueinter ftupenda Europae annumerandum
veniret.lntus,multorum Principum, Epifcoporü & Ducum ex cupro & alabaftro tymbis,atq jadeó triumMagoru,
Irem F(Klicis,Naboris,&Gregorijcorporibus,illuílratur.Qi^iddeperpolitoacnitido MachabeorumtéplOjde X I .
miUium virginum bafilica referam
cumentisperhibeturColonia,vt veneradeammagis,quámcommendarelibeat.Reliquarum facrarum a:dium &
Monaftedomm permagnuseftnumerus.Plebanicacenfentur templa X í X . C o l l c g i a t a X . y i r o r u m coenobiaXV.
Virginum,quorum V I I I . velaras habent,XXlI,M<^ialium 6c vetularum conuétus LIX.Sacella X X X . Loca item
alia mifedcordi¿e&pietati confecrataplurimaColonia habet.Xenodochia I I . Nofocomia,in quibus rerúnecef-
fariarumabundantia, fummapietatisofficiaegenisprxílantur,I I , Gerontrophia,V I I I . Brephotrophium 1. Men-
te priuatorum ergaftulum l.PriEtoriae sedes hanc vrbem mirificéornant,qu£ magna cumdele&adonefpe¿Htium,
prxcclfam¿crari opeds turrem oílentant,exquadratis & formatisadregulam faxis, venufté eredam, quaeartificio,
fiflimis ftatuarum íignis,circumquaque decoratur,quorum ruprema/ummo tamen in loco poíitainfimorum pro-
pordoni tam apté rcfpondent,vt omneseiufdem magnitudinis effe videantur: Specuiaresin ápice haber feneftras,
perquas vifusinomnes ciuitatispartes panditur.Hocanno hílarula & cócinna meniana, íinguladartificum indu.
ílriafornicata,eximio mirificoqueoperecoñftru¿ta,quíE XVI.columnispoiitéíedis, ambulacrum tedo claufum
fuftcntat,magnis Rcip.fumptibuSjnon parum ornatus p í x t o u x domui acceífit.Ex oppofito facellum eft,vbi quon-
damIud2EorumSynagogafuit:Quodannofalutis 1426. D . Virgini nimcupatum,Hierorolymadicitur.In quo ta-
bula tanto artificio fadaconfpicitur,vtcam excellentes pidores/ummacum voluptatecontueantur. Ab eaparte,
qua folis exortum Curia fpcdat, Antiqui f o d latus ambulacrum apertum ex candido lapide, cum artínciofo hora-
r u m indice,cxornat.Forum hocpraeftantiííimissedificijs v n d i q u e c i n d u m / r e q u e n t i í f i m o p o p u l i c o n u e n t u h e b d o -
niadatimternundinis frequentatur. luxtá eft forum fecnarium m u l t ó magniñecntius, & ipfum p u l c h e r d m a r ü m
sedium ordinc decenter circundatum, vrbis platea lata', amplis direda; ípatijs, magnis íunt ftrata: lapidibus, & pul-
cherrimis aedifici)S nitent.Prae caeteris autem egregié culta e í t d o m u s iSíobililIimi v i d D.Coftantini Lískirchij, A m -
pliíTimehuius Rcipub.hoc tempore D.Confulis,cuiusmagnificctiírimae,& fumtuofa ftrudura xdificate íEdcs,prae-
cclfaturd confpicuXjtotum forum nouum venufté condecorant.Pari elegantia eft domus Strenui ac cladífimi vL
xi,D.ArnoldiáSiegen,armataemilitia;ScniorisadRheniflumcn,Equitisaurati,atqucCísfare2e MaieftatisD.Con-
liliadjjCuius íiue ampiitudinem fiue magnificentiam fpedes3vel lmperatore,vel Regibus, Pdncipibusque viris libe
jaliter cxcipiendis,pcropportuna eft,quibus 6c teda frequenter fuppeditauit.
Huius porro vrbis poiitiaflorentcm Reipub. Romanaígubernationem a p p d m é referí. Etenim íl Confulü, Pro-
confulum,Ccnfomm)Tdbunorum,vigiium>Qu^ftorum, Annon? Pr^fcdorum dignitatem coníideres,íi redum,
&inflexibilemiuftiti3ebaculum)falciumloco,vti vulgo exiftimatur,receptum:Si tnbuum ordines,íi ciuilemSena
torumauthoritatcm,íideniqucCapitoIiuminftar Romani aedificatumobferues,quarieffigicm, ¿c viuum quod-
damfimulachrum Romana vrbis,hancAgrippinenfemvidebisRemp.vt no immeritó?natiuoqiiodamiure, Ro-
nianommdicatur.Prxftantiífímactiamantiquitatismoniméta,cüm ipfapafíimvrbe,tum a p u d d o d i í f i m u m V i -
rumD.loannemHelmannum L L . f u m m u m vetuftatisadmiratorem,inueniuntur. Eft& hic optimarü quarum-
quedifciplinarum Vniuerritas,annoáC.N. isSS.ab AmpliífimoSenatu inftituta,primarumfacultatum,
Artium,aliisquc infupcrCollcgijs,ad ftudioforum fubleuandam inopiam,ab optimis viris fun.
datis^omatilTima.Exqua Louanieníis pari dignitatefilia anno póft C.N,i4^6.pro-
dijt.S.MatcrnusD.PetddifcipuluspdmusColonienfium
fuit Apoftolus.

: 5$
 033223

te Untium/VTjlgci Deutz- nommatav--i^apd OiisiammnsMjx.

W/iWi'ifmmi
eivxit.A e¡acipr^sif^jhcojyiaiteujJhsxiulwesxwincii tvaxerat.
Quo^Ammlmas Maivellmus hbvo. XXVIL memxnir.Túitiuiiilwc
tvmpoivm¿gm£cdbenedictinaIbcistata A h h a t ú churctM
cpia S.RjapertaSriiitioixe GerinamiSiThdorcphais.ovdtoz, \
poeta,Áftranjomas ÓCTheclogns exexdatjJsimnijnirltO'
ramlibrai-iriB.£criptÍ0iwL,AnJio Chrifti, Cxrjnr ñoi-wt.

^^•^ísrí^m COLONIAA£BJPPINAJ¡£~T^-xX3:

Lfe¿iiÉ!^H/í-::;-v>..'>.

t,M F-V-r,!,.'-^.--.

ra?»
¡SyfmMGé Q 0:1 ...

ZHtil rs ? ? í 0
•b o <s <? Ofq
i
.4 0« 'o J !)Q

'«I ^ " X í '

husJLeipuK (oíomensis

tai^ ^vmiris ornatthíolámtxjponts SÍ"

fafidéimjachijl-játis i£fftcilemfvsti.
j V£ro Jf^hatujht^iterw acúi^ijus

jffi£re&cffituitrGtna amatlDem: .
3io- 'Paneaji. Qn&ftímtcverojpmfe
'SrunoJírcnÜf^Qíon.'ihtottis 1Jmp:
%.Jrateri mFremcis gmcíéntáRípatv:
l| rec nvadLrmiimVomint $ óz. cCeíe:-
'j ck-cJ^vníy?-$umvr£áinsignia
I, J u £abXiiurueñanfetei a&rtíjidfw

i| vur apj&tfaf, tres aunas requ Qrvnai

i | mítmyenársjeriatim t&jjofitas :om

í JumaJ>.uti-.pratriSusapidS.v/ü/jia
re Míptefogalia vríísjynifiíat, ?wm

IkpiíS^lwú, Visiones, tt marcarme

xtqism&&i (^&nienjiimckmtaKtj.

COX.d?i^-Jw^,^^z)V¿í atrip&,jflórens, atqtie magmpi i

cajiifvriorisjníejecundceJ/ermanice Qípttt 'Si metrópolis, VStonmt i
B ojipJum mtwjmt.^maim3^ffetms cmRnaí^ ejlet áM-Affftp^ .:
gj;<í Ofhtutmtgrnero, Coíónia ^myrmwrn ¿ ^ ^ a , e t (/ét'nc/éafAjt'^
^jpína nata (piorna; aucla, n&gpn fue Caíitarunt. Ci ámericíteÉonm < '_
;.

mediterraniis occiJéntem ver/us,pm^miim Hferia cumjíut; qwJhunc '-

g Éercfe corntpté vocari^£ntmmiJtmeraria conijájratelh- 'AmtQs^toc:;
J;rícenteiiancvi&m iffwtt^^uijrancjendóh-umento, mousqueagí''

||: «/, trmpíáp, nitore atqyjreqnmtia, numera/ápopuffmuíiitudtne, in tres

g¡ (^vyimtriS*£íhrmita,Amj)¿fímoSíiiattt,(^
g etceiTÍérr'maS(Petnm,vti'SMatuteiátTVrf¿Jacm panvm /M/vfiJút
is- ta
g.- perauouSh ec ceíefrt'tí^i^atkoj^aetrjepttiajmra cííutn- emitatu, interqua:
^ iuorpnecipuas rtcrnpeur.Alit ct cutn ScCfís/Sur^um&a^ natíonej^etJ^-
^ Jzdus &otetts opuduitas etjjrinapu vichfqp etSLnfim amiciríjs,et armis-_
^ SeptenmtmS-S^aniJmpen/Prirrctpi ^3orj^wi^ucopo,tiitaJ:irmaqi
g- sedesSííffítetcon/fituta eSh,cuiSüffráítana'h,Spiscopiicompre;
g: uma'a/es&0naflerier$s,%eoJMn;C&^^ £é Osna;
fiaren; anttquaJ w i reñejtane cíareir-

Í -Í a o I 1 .'i 9 ñ Q í)-ÍY! f.

r m'yj f'rrrfrrfj' f,/ ' f V'ry-r

•
-1
 3fc

' A V G V S T A>
VpenorSuciiia5olimetiaRhetia dida3amplifsimas ciuitates habet. Earum no-
bilifsim^ÍLint5Augufta Vindelica,&Conírantia, quarumvna Noricum, altera
autem Gallos/eu Heluetiosadfpeáat.lIIaycró Imperij RomanijVt hodiecultu
&diuitijscIarifsimum?itaoriginequoqiievetuHirsim'um munkipiuexiftit.Qu?
interpiículcntifsimorum fluniinum VindcC6¿ Lcchi conflirentiam fita, exvetu.
ftifsima Sueuorumgente,qua:áIaphet defcendiffe, & hanc primiim inhabitaf-
feprouinciamfertu^origincrnfurnpfiíTejConftanti annalium teftimonio perhibetur.Politiam
quamoptimcconftitutamhabetjdequa Achilles Gaffarus Medicus5huncin modum: Ciuitas
noftra^eleberrimahabctomnisgeneris Panoplia,prsecipué^ncorurn tormentorum^quse bom-
bardas vocamus5aliquot domos elegantifsima copia refertirsimas3fimul&:' publicas aliorum ar-
tificumjtumtabcrnasjtamofficinasoperofirsimasjquibusnontam totiorbi vfitatifsima, quám
mercatorumíuorum nummofirsimismonopolijs notirsima5 paucis retroanniseualit. Adhsec,
pauperumcuramvnicégerit.-Extantetiam p m e r Xenodochia5íEgrorumac orphanorum ho-
fpitaliajfpecialcsadhucíedesjquibus gratis velpcfte infcdi5fuo fouentur temporejVel Galilea
hic laborante,curantur,veI denique leprofifeorfim adferuantur. Denique,ingenti elecmofyna,
tum reliquos inopes pafsim liberalifsimé leuatjtum ítudiofospucros, non parum multos, ex his
domihumanoribus literis emancipat/orisqueftipendijsnon poenitendis alir. Quin vel foli Fug
pripenurialaborantibus/edfrugimunicipibuSjAnno^ip.fupracentum habitationes3taquam
iuftam ciuitatulam^e fuojapud lacobinum fuburbium fundarunt.iam quasequitate, clementia
& prouidentia Magiftratus5quám politice hicpolleatjqua'ue prof^eritate, induftria, humanitate,
& virtute reliqui ciuesinter fefejaut cum alijsjtum in negotijsjvelapud Antipodes^ac vtrumque
mundipolum gerundisjtumineducandorumliberorum honeítiftima liberalitate, tum deniq;
ijdomeftic^fupelledilis nitore,adinfokntiamvfque certent,nemofacilc dixent.Suntenini
plerumq;homines(miprimisblad^foemeIl^)formapulchri5veiHtufplendidi>vid^
congreffu&verbis ceremonbíijadionibusaíhitijmoribiisexoticijSiopulentiaf^^^ Exquibus
hodiefedulaoperej&qu^ftuofficiofifsima,fortefuacontentaexiftit. Mercatores veróaliquot
& Patricijjmagno numero natalibus funtreftitutinnulti Baronum nobilitate eminent, nonnuL
l i etiam Comitum prserogatiuis gaudent/ed & integrum regnu m5 quídam apud Indos pofsidéV
adeójVt in vniuerfum S.P.Q.Aufpurgenfisinftar Alabandifortunatifsimi^tProuerbio habe!
tur)cenfen plañe dcbeaatjpofsintquc.Quibus redditibus vero aurique & argenti diuitijs^rarium
ciuitatislocupletatum fit^vel indeconijciet argutus Leáor, quód Senatus,exccptis annuis fabri-
carum(vtficIoquar)publicarum condud:ifamulicij,certorum officiorum5adeoque belli maxi-
mijinfinitis impenfis^pro íola obtinenda pacc5fupratrecentamilliaaureorum Rhcncnfium, c i -
trapriuatas ciuium contributioncsjproximis expofuerir5prompta pecunia, Comitijs. Vtautem,
tanquam condito luftr^ctiam ciuium capita3curioíiüs aliquisj ceu per traníennam obiter queat
aeftimare&colligerejfciendum pro c e r t O j q u ó d a n n o ^ p . m i l l e f e p t i n g e n t i , quinqué infantes,
Baptifmoadhibiti,accommunibusCoemiterijsjmilIeducentaviginti feptem humana cadaue-
ra^nullaEpidemiagraflante/epultaAufpurgi fuerint. Porro, etfimultos prseclarifsmos viros,
quireilitcrariaeornamento fuerunt, Auguftaprotuleritjplurimum tamen,eo potiísimumno-
niinc5laudismcreturjquodConradumPeutingcrum3Iunsp^ritifsimum. vS. Csefare^ M . á confía
lijsjeruditorum turb^ edideritjcui n o n m o d ó patria3fed Se vniuerfa Germania3tanquam oceupa
tíeregionisadíertori5plurimum debet,quódpeculiari libello, Argentoratum, Nsmetes, '
Vangiones^Moguntiacum, Agrippineníes3 & pleraque loca alia citra
Rhenum, Germanice, non Gallise adlcri-
bendajconuicit.

3S>
 ex TS^RJBTO-

Ver Fiujger fea

7S% Spiiteílíof. 106 2íir/cf}enc¡ra¡j-
• j . Q^girujerih- státtprma klo. 4.6 1% dantzüaup, Jos J^arytjaff-
J €vmjí. z3 S íAnna^Jí. 77 !R¡t^nvian^¿• JJO 'lifcliergáftfm. istfn,varimmm c&c&njñbaéhslffi

J (jsuncfíjrunn. x5 ¥»rfft¡fiir 4.9 Stmt Cantz/éjj, 7$ ^merchgaJJ. JJ$ StejfansjiíatT,'

fó tBargerfhifm-
7 'Bifcüertfí- be? Sloi^ett^fiíf. gt 'Becígncjap. mtr mil£f-imSilÉ£m tradtbStm;
JJ5 genpMtC
5 LuginOCtruf. í-Z &.Otmarsl^ní }]6 Lauterfecí)-
9 Strffinger tfj. S.T/yto&ífí 55 QúMetzg. ttr 'tíajmgapím Jortita. yñgari, tum mm ínuadüt
10 Omatrrtfí' $o SQoGa¡ularc£ Í7 ¡PJhenJEaup. fjg Slaco.gart-
n^acoSertíjor. 3/ S-^ilgm/qrcfi 56 Scfi/actitúau/j. SS SefionawnjaP- »9 %osengapíin qMmuaeOttone l^auiynjíib
ti.Vogeít^or 32. r9¡/érjraiwn%
6 SeííwiljocjtrtÉ, i3 ^cuoSer ^trcR• , a-f OSí&m Crei 'ítz, »-¿m Jtu6nífen[ 12.2.sPrieíSruc£j tur. Sianptaojtpimis íecÜpctp,^
tj.j6'.Críutz.t/j 54. Das S_pittaí.' 66 Zniaúauft. teis antplu, ac nttií&, moentjs,
•tj Onftrjñmv tí- ^ S-Pettrs (-inf}. tz-S Ofernewgang
.¡6 Ú?etrfn¡fert£- 36 Stem/^aifrr- 6$ 'K^rnbamí- aagerifufife muniti^imis, cele'-
J3-6 MUtefgimf
17 S VHriífs^t' 37 iRgissamerúof. 70 %akfMtt loa S-IoSans^feJí, iz-7 TÍtiérergang berrimis negotiorum commer;
1S Pre-ífyerKlgt 58 \SaltiJlacM'. 71 'BíacerPatifi. m Saájt/mgafl. tijsrgoíf tice idfa, mca& ojjufew
%)¡ S^íaritzí^r. 39 Weinítactef. 73. tpieTtiggeretj loj-fFran/íaf á^-^ekinepigafi. tif}tntis,(Mgmtí¡atiperumcuraf
73 ^fadgfiffin tos ' 2 ) ¿ £ f c & ó . p3 déaurérívf'j^-
'Evifcopátu!Sic- ttol}ií¡ta.tur~j>.
-i" :\—:-i c

•^7
 M O N A C V M
rP P ermaniciE ^«ttC^m/ Ftolomaeo, Abadiacum.-Vrbs eft prsEclarifsiina Bauariaí, & totius Germán iae
nit ídiísima ab Atterno condita,ab Henrico quarto ampliata eft, iuxta Ifarum fluuiurafqui non procul a Pletlin-
gio illro aiiociaturjrita,reauaaindcper£rneftum.Sunt tamen,qui primitus falutisanno JV1. C. LXXV.muro
hancvibem inueftitam fuiíre,ab Ottone Duce Bauarias/cribant. Habet íitura amccnum,& arcem in plano ornatif-
mam, vbi Principes BauarisE noftro aeuo refiderefolent,,vbi etiam continuónutriuntur leoncsjolentqueleenae ibi
parerc catulos.Haec partim ex Irenico,partim ex JVIunftero.Vidc Baioariae hiftoriam loannis Aucntini.

I N G O L S T A D I V M .
N G O L S T A D I V M,initioOppidum fuit haud magnum,formaferé inoblongum quadrata,' nimirumijs l i -
mitibuscircumfcriptum,quos hodie quoquc turres vetufta: tres; Campanaria,in D. Virginis cccmiterio,Strigilaria,
malefadorum cuftodÍ3eaddiélaí& ludea, vti vulgo nuncupantur. Item arx antiqua euidcnter demonftrat. Anno
falutis M . C C C. XIl.prolatis primum pomcerij ssin duplura fermé ampliatura fuit, figura fcrmc ouali induda^nifi,
quaa meridie5angulus vnusj&alter incurrit.Inde veró,cüm fedem & domicilium ineoOppido haberet IlluftriC
fimus Princcps.Ludouicus^ognomento BarbatuSjBauariaeDÜX,6¿ Comes Mortanij,opusiftud ampliati moeiiio-
rum circuli,tandem ipfmsdominatuabfolutumeft. Anno falutis M . CCCCXX.ldem annopoft,quinto 5 die Maij 1 g.primum la-
pidemD. Virginis templo, vtnouaeíTetParochia.extruend o ipfe collocauit, donarijsque illud prxciofifsimisjhodie quoque ex-
tantib.Slocupletauit. AnnoM.GCCC.LXXI.Ludouicus DuxBauariae,Comes Ealatinus RhenijPrincepsfuofaeculOjbelli.pacis-
queartibusíongcclarirsimusvMagnique nomc n,non magis corporis procericate,quamingentibus geftis rebus promcritus, idem
oppidum/undatoliberaliter Gymnafio publicooranium difciplinarum ftudijs cxornauit, aedcmquoqueD. Virginis Canonico-
rum cóllegio audurus^ifi eioperijiam pené confummato mors ipfum eripuiíTet.Arcem nouáaparte Orientalihuius filius Geor-
gius Princeps opulentifsimus,incredibiliimpenfaadiecit,domicilium,ob multasinfignes commoditatcs, amcenitatcsque, quouis
profedOjMonarcha dignum» Huius quoquc«tate,riuulusaé Danubi j proximiore alueo, diftante ab oppido paulum v l t r i paiTus
raille,qui & maior erat,ad mceniadefluens,paulatira ita ampliatus eft,ob euidentes oppidanorum vtilitates,vtiam annis plurimis,
hictertiusfluminisalueus,ritomniu maximus, folusquc naiiigabilis.Dcmüm veró llluftrifsimus Princeps V Vilhclmus,vtriufque
Bauariae Dux,& Comes Palatinus Kheni, Anno falutis M.D.XXX VlILidem oppidum ea munitione circumuallerc ccepit,ac má-
xima iam ex partc/umptu incredibilijOpus perfccit,cuius fimilcm rerum períti,in Europa extare, non putant. Oppidi íitus,vnde-
quaquein plano eft,praBtcrquám,quodDanubium verfus^ meditullio aliquantum in decline vergit.Regio ítem adiacensvniuer
fa,planitiem habet,nifi,quód in Septentrioaem,quacünqueabeunti,emenfo feré miliariGermánico vno, collis non exceirus,ad
Sylueftriarubeunduseft,riuo,reufoíraveriuí,cadera ex parte bené profunda^ limofa, aqua voragÍnoía,ad milliapaffuumduo
ab oppido iütcrcurrente.

F R I S I N G A , O L I M F R V X I N V M .
R I S I N G A,ciuitasEpifcopalisBauariae,vt Aeneasait,conditaputatureotemporc, qumdo Románíperpr«-
fedos,& prouinciarum Praefides tenebant & andminiürabant eam Bauariae regionem, qusea Danubijripatranf.
curritad Alpcs.Siquidem habetlocus irte elegantem & amoenum incolle íitum, etiamfi vicinusagcr,iuxta terrae
illiusingenium, afperfit. PraeterfluitMofacusamnis, quihaud procul hinc Iferaefiuuiomifcetur. Scribit Bea-
tusRhenanusin Bibliotheca D.Corbiniani,fe reperiííc librú infignem Euangeliorum Francicc, hoceft. Germa-
nicé fcriptum,ex e oque collegit, v éteres Francos,qui tranfito Rheno,nobileia Germaniaregnum conftítuemnt,
Germánica vfosfuiíTelingua. -
N O R D L I N G A.
O R D L I N G A AntiquaTmperialis ciuítas, in medio" fere Rhetias interioris fita putatur, nomen íbrtita I Claü-
I dio Tiberio Nerone,cümincolae eam tertiofermone Nereling appellent, & anuales Nerobergenfis hiñoriae idem
confirment.APtolemaOjAraeFlauian» vocatur. Eiusmceniaprimümin montead S.Emeranum locatas fuerunt
^actemporum fucceffuob aquarum penuriam & Vulcani faeuitiam, ácolonisadripanuEgrae amnis translata funt,
^ q u i ciukatém feré mediara interfecat. Habet maior domorum pars in hoc fitu, fuos proprios, & lalubres fontes,cel-
ias varias,atque alias multas coramoditates^quas in monte haberc non potuit, & c . Vrbem hanc copiofe deícribit VVolfgangus
Vogelmannus apud Munftcrura.

S T R A V B I N G A .
T R A V B I N G A,BauariaBoppidum, conditumeft^Ludouico Duce Bauariae,LodouiciImperatorisnepote,tutpa-
tre,anno Ghrifti M . C G . V I I I . vti Bauariae teftantur anuales : Danubijvicinitateilluftratur,Augufta AciliaAuentino.
Quanquam idem alio in loco dicat,eííe extra Straubingam cara, quae nunc Az.alburg vocatur,

R A T I S P O N A .

A T I S P O N A,quaB Rcginoburgum alijs,Infígnis & vetufta Bauariae vrbs, ad ripas Danubijfita",íacet in com*
'modifsimoloco, vbiquatuor concurrunt flumina. Supra enim vrbem Labar& Nab,ingrediuntur Danubium,&
^infr^amnisRegen. AuguftamTiberiamaprimoconditorehanc Au^ntinusnominal.QuondammetrópolisRo-
Imanorum militum excubantium in Imperij limitibus,vnde & Colonia Quartanorum dicebatur, quód quartale-
^ j g i o Itálica hic ftationem firmara haberet.Quara Theodo.Dux Nortgois vná cura Chríftianis, expugnata Ratif
pona,anno falutis joS.difsipauit & perdidit.Deinde vero Arnolphus Imp.reftaurataadauxit. Firmifsimo ponte lapídeoplurimo.
r u m árcuum,ciuitas haec cura fuburbio iungitur. Vide Munfterum & argentinenfium Chronica}quaB feptera appellationes diuer-
fas huius vrb'is recenfent. Anno partas falutis 157^. lulio, Augufto,Septembri Ratifponae celebrantur coraitia,Ex quibus Maximi-
lianas Iroperator óptimas Menfe Oícobri dic 11. Mane circa fecundum & tertianijad sterqas beatorura fedes coramigrauit.

40
 I MONACVMr'NOMINATIS
SIMA BAVAJLIJL CIVITAS I N GOL S TADIVMI

'''MiW""""'

A/ Q R D L I N C E A ' Quitas imperm/ísJ i t a i n

T K I S I N y E N S I S Hpscopans c i u i t a t i s r icón.
feúa inferiori transdamÑana, vulgo.

S TR AJINGMovvi'áiw éü
vés&am&ij ríps a£acetZ
 V I E N N Av
I E N N A , A u f t r a l i u f n ciuitatum,regionisque M e t r ó p o l i s , ad flumen Danubi-
u m f i t a j q u i m e d i u s A u f t r i a m fecansjfexaginta amnibus feré nauigabilibusau-
d i ^ i n p o n t u m vaftris fex fluminibus eluo]uitur5memorabiles&: m a x i m i n o m i -
n i s v r b e s a I l u i t , q u a r u m o m n i u m opulentifsimajac vetuftifsima Vienna, cuius
appellationem alij abantiquo eius n o m i n e Flauiana, alijá paruo flumine ^ q u o d
i n t e r c i u i t a t i s f u b u r b i a l a b i t u r 5 d e d u c u a t : O l i m eriam l u l i o b o n a Sc V i n d o b o n a
vocata.Vrbs hoc t e m p o f - c c l a r i í s i m a 5 Í n c x p u g n a b i l i murorum a m b i t u , prsealtis fofsis,aggere5
v a l l o c i n g i t u n M G e n i a d e i n d e fpiffa ScAiblimia/requentes turres, & propugnaculaad b e l l ú o p -
p o r t u n a h a b e n t j V t f o l a Vienna^vnicum fit C h r i f t i a n o r u m contra T u r c a r u m f u r o r e m p r o p u -
g n a c u i u m & m u n i m e n t u m . H s e c a u t e m m n e n i a , exea pecunia fu n t edifica ta, quam Richardus
A n g l Í 3 e R e x , a b A u ñ r i s e Ducecaptus, i n í u i r e d e m p t i o n e m perfoluit,afferente C u f p i n i a n o i n
vita HenriciSexti.Suburbia m á x i m a f u n ^ & a m b i t i o f a ^ d e s c i u i u m a r n p l ^ a r e a ^ p i d u r i s o r n a -
t3e,ftrudurafolida&firma,alt2edomorum facies,magnificaeq; v i f u n t u r . T e m p l a D e o , fandisq;
dicata5&: ampia Scplendida í e d o lapide c o n í t r u ^ p c r l u c i d a í u n t , & c o l u m n a r u m ordinibus a d -
m i r a n d a j q u o r u m p r i n c i p e m o b t i n ^ t l o c u m n o b i l e S.Stephanifanum.Cellse Vinariae adeo p r o -
f u n d a f u n t 6 ¿ í p a t i o f e , v t f u b t é r r a n o n m i n í ] s , q u á m f u p r a t e r r a m sedificiorum apud V i e n n a m
e í f e f e r t u r . P l a t e a r u m í o l u m ftratum lapide d u r o , v t ñ e q u e p l a u f t r o r u m r o t i s f a c i l é conteratur.
Annon2e,& p o t i f s i m ú m v i n i , i n c r c d i b i l i s c o p i a , a d e ó q u i d e m v t ducentos & m i l l e equos quadra-
g i n t a d i e r u m v i n d e m i a c x e r c e a t . O m n i u m facultatum V n i u e r f i t a t e j i n q ü á h o n o r u m & Poefe-
o s c o n f e r u n t u r i n f i g n i a , n o b i l i t a t u r : q u a m Fredcricus ÍI.Tmp.Aug.Anno í a l u t i s M . C C . X X X .
VIIxxRomana&PariíiéfiiníHtuit»AnnoDomini]Vl.D.XXIX.So]ymannus,ferox
n o r u m hoftis,confertifsimoexercitu hanc v r b e m adortus, i m m a n i f a s u i t i a e a m o b í c d i t , & : m u -
ralibuslabefadatam t o r m e n t i s , q u a t e r c u m m á x i m a f u o r u m ftrage oppugnauit. Attándem
X X l I I I . o b f i d i o n i s die,fpe p o t i u n d ^ vrbis r e i c á a , e x e r c i t u m f u u m abduxit,

í B VD A*
A N V B I V S omniiim,quosEuropahabctjfluuiorum'maximus,mediaíüiHu-1
crariam interfluit,camque i n partes,nempe i n C i t e r i o r c m , & V l t c r i o r e m f c i n d i t .
C i t e r i o r i s H u n g a r i í e c a p u t e f t B V D A , R e g n i a u i t a fedesjfic d e n o m i n a t a , v t i
p l e r i q u c e x i f t i m a n t , á B u d a c o n d i t o r e fratre A t t i l í e regís, v e l , v t a l i j f c r i b u n t , i
Budinis Scythia^populisJn hac vrbe,Sigifmundus R e x f u p e r b i í s i m a ftatuit sedi
ficia,ex2ediíicauitquoque¡narcePalatium, m u l t u m Romanas referens a n t i q u i .
tatis:muro arcem obduxit,ambulacrisq; amoenifsimis exornauit, i n media feré arce, t u r r i m a m -
p l i f s i m a m f u n d a u i t e x q u a d r a t o Iapide,fed mortepr2euentus,initum opus non a b f o l u i t . f i x alte-
ra Danubij ripa,in Peftana ciuitate,qu2eé c o n f p c d u e f t , m o l e m pofuit, i n arcis ohkáx fpcciem,
v t h i n c f u p r a D a n u b i u m perpetuo p o n t e arcem v t r a m q u e coniungerct, V e r ú m mors i n u i d a
t a m fuperbi o p e r i s i n i t i u m i n t e r c e p i t . Q u o d fi f a c e r é p o t u i í f e t , T r a i a n i p o n t e m , q u e m i n fuperio
r i s M y í i x ripa q u o n d a m i l l c f c c e r a t , p r o c u l d u b i o f u p e r a í r e t . P o r r ó ? P e f t u m . 3 0 . m i l l i b u s paffuum
á.Vatia,in eademripa,atq; i n Budaenouxconfpédu fitum,á P e f t a n i s f o r t a í í e m i l i t i b u s , vigente
q u o n d a m I m p c r i o R o m a n o , 3 e d i f i c a t u m e f t . H £ c M u n f t e r u s : Si vrbis f i t u m inípicias, exparte
r n o n t o f a , & validiseft p r o p u g n a c u í i s firma,vtnecquicquam m u n i t i u s , necamoenius, in tota fer-
m é H u n g a n a i n u e n i r i p o í s i t , P u b l i c i s , p r i u a t i s q u e sedificijs ornatifsimisjpraecseteris inea regio*
nevrbibus,clarifsima. A g r u m h a b e t v a r i o r u m f r u d u u m vbertate luxuriantem.Nunc
veró,non fine m á x i m o C h r i t t i a n o r u m d e t r i m e n t o , á T u r c i s Buda t e ñ e ,
turquíeam A n n o D o m i n i M . D . X X I X .
inuaferunt,

41
 VIENNA A V S T K J J L ^ETROPOLIS.TMS TOJO
OKJ*>& NOTISSIMA CEl^3^Ali:sSJMAg^rmCVM
HODTE I N O R I E N T E CONTTLA S J E V I S S I M V M
TVILCAJVÍ I N V I C T Y M TJWFVGJSIACVLYM

imnores S- Cfam
SAujufhm
unSehaten S.IoSans.
J DOfO

Mw^ua^rto/em^m (urtum, veCvt a^s

vnrsmsum eft.Saimum nominat -tmnrfre:

9 X - ^ ^ W ^ i
\
 MEDIOLANVM-
£ D I O L A N VIVl,potentifsimaciuitas,vniueríse Galliae Cifalpina* Me-
trópolis^ quo conditaj^: vnde íit eius appellatio dudajvariéab hiftoriogra-
phis proditumeft. Origincm eius GalIisLíuius tribuitinoniilli,& quidem
veriuSjanteCallorum in ItaliamaduentumjBelIouefum cxvicoeximiaedi-
gnitatis^nitiínam Alpibusciuitatem, Mediolarium aedificafle, eumqj Re-
;¿isfibinomenfiimpfilíe,tradunt.C^idam Mediolanum
quód inter dúos amncS5Í fi Lamesvocát5vrbs pofitafit5Arduam, fcilicet)8<:
Ticinum,AIi j,abanimaÍi media parte lanatovin ipfis fundamentís inuento,
Cato^priusOlanarrijait didam^áThuícorum ducerdeinablníiibrium Principe, Medo, adauda
nomen accepiíre5MedioIani,Aliter Alciatus in Emblematis5alitéralij fcribunt.Vrbseít Medió-
la num opportunoadmodum fitu,quo prseter agri ipíius vberrimasfrüges,é Gallia Cifalpina, ne-
eeffariaqu£uis comportart plurimosImpcratoreSjContra Gallos atque Ger-
manos bellandioportunitate du^óSjhic coníediííejílegimus. Ssepiüsetenim MediolaniCseíar
conftitit/requenter Ncrua.Nani valde Traiano placuit locus^vt Regiam hic sedificárit, quod nuc
palatiumdicitur.Habitauithicetiam Adrianusjtem Maximi qui moenibus hác
vrbemoTnaúit?murum fecundum adiecit5eamqúe amplificauit,^ sedem Herculiin ea poíuir,
qusenuncD.Laurentio Martyrijeftdicata.luxta quam columnis X V Í . marmoreis d o m u m í u m -
ptuoíiísimam Imperatorum víuisedificauit, quam incendio perijffe feribit Meruea, vt íbla* co-
lumnas íintrelidse.Philippusctiam ImperatorChriftianuSjhacin vrberefedit5 6«: poft eumCon-
fiantius5Con(hntinusq;.ItemIouinianus5 Valens, ValentinianuSj&: Theodofius. Mediolanum
amplirsimum compleditur fpatiumj'adeó quidem, vt maximis totius Europa* ciuitatibus annu-
meretur.Eiusfuburbia5lat^aquarum foflkcingunt^.per quas vndiq; nauigijs, máxima annonae
copiadefertur.Tam multafunt h^tamquediueffaartificum genera, vtinde vulgifit natumpro-
u e r b i ü m £ ^ y ^ M ¡ m reficcre totaniy|Mt,eum deftruere Mediolanum debe.rejnimirumjquó.dex
his fedibiísiárSíicum examina,peróltííles Italia partes/pargantur.í^ etiam liberales difcipli-
nx híc cult^ fuerunt.Vergilius íiquidem,Mediola literis operam dedit.Summam huius Reip,
potentiamarguit,qu6dpoftfrequentirsimas hoflium direptiones, quibusvniuerfa diruta,foloq;
^quata fuif,in tam vaílani magnitudiné ruríüsexcreuerit.Varia,^ funufta eius excidia.Gibellino
rum etiam36<: Guelphofúm exitiabiles vniuerfeItalia; fadioneSjMediolani A n n o D o m i n i M .
CGC.X.nataSjMunfterus inCofmographiafiia,recenfet.Habctvrbs ^dificiamiréfplcñdidá,at-
quemagnifica,P^^^^ Domum vocant immenfo fumptu,ac
Um admirabili arte fadam,vtpaucisomninoorbis terraruríi templis conferripoísitjfiue magni-
tudinem & artificiumjfiue precia marmorum ac ornamentórum íped:es.Etenim3non folúm vn-
dique fodsintüsq; cruftisn inteda nitet, verüm etiám mirabilibus ex marmore
lbtuis,artefummae!aboratis5eñexornata.Sunt8¿ nobilia fana permulta^ interquee Gratiarum
sedes. Cccnobiú huic fano infigne coh^retPrsedicatorum, cum preclara Bibliotheca,celeberri-
mis Italia totius addendarPriuatorum etiam in vrbe domus, amplifsimx permuítae confpiciun-
tur.Eíl&arx Porta:Touise munitifsima,inexpugnabile ac pr^cipuum totius Europae propügnacu
lum,quod vlla profedó v i capi nunquam potuit5qiianquam per annona^rerumque neccífariaruni
ínopiam,id aliqüandocontigeritjVtin EphemeridibusLatinis5Leanderdemonftrat.Iníuper5cfl:
curiavetuSjvbimodicumD.Gothardi fanum,nobilibus aliquot Vicecomitum fepulchrisdeco-
ratum.Italise RegeSjtum ctiamlmperatores Auguftijlmperij folenniajcoronam ferream, ab hu-
ius vrbis pr^fulibus fumere folent, idque ex conftitutione Theodorici Oftrogothorum Regis.
AlexanderQuintuseiusnominisPontifex fummus,Barnabam D.Pauli condifcipulum,primu
fuiffe MediolarienfisEcclefi^ Antiftitem feribit. Cui interpoíitis alijs pijSjdoáisq; viris, D . A m -
brofius fucccíreritjclariísimum Ecclefise lumen,qui D . Auguftinum celeberrinaum iilum D o d b -
rcmTheologum Mediolani ad fidem Chrifti cóuertit, be deinde anno p o í l N . C. Trecentefimo
nonageíimotertiojex^adcmhacciuitate, ad seternam beatorum patriam emigrauit^

42
 SSSflBH
OL
^ruCdtlc ^Des armes
cíe ccife&ille
^naifat dim Serpentear £ fmlíe
Detan cíair Samjies wfies armes tvucfe.
\ Qcmrs'anno(f/ir, momwye 'a feílé marqué
| Sedicf'cmceüjjarSemence cíímn^^
| On cíiélrSerJlenspar faucfe Serpmterj>
'[^Taifas cüiemitan (iJiipiteTi^
.fas
,41
«-m/f/./ ttmWmrk'' 1 ít i ^ -
; ^ Mrf f f f l M j g : . ' - - ^ r •
ymMmllM
l^gfal&^^ VuícjoMiía'-
. w,vrSsptzntw6¡l dí^tkim^mePfft^oSjjrzshmtefi
fufa mijuperfj/ñmis edm ceájiajstíqmmrunt.{jrca quam
noíjm regio rum coeStemperie, minjhííjh'tiíítate, et ajjlii;
entirerum cúpia7vmíé ciuitasjúe aSun'cmmpojJufo, etpw;
prijs nkens virifus, semperjentisjiiit caput, et quotiens
eiiersa,pofll^i^m reJlítuta,vfertate ayri, etpropin-
quitatej&fyiumh eX~tpuiJ>us íJommum topa affEiítrJn^e'
ti incremento resJl&día/anen/Is tempore fratiani (asans
an$u rmtOm qmmejiíps et ampiiis amtos, ne^ afj^tgrm ÍJOS'
temecintef^to feílo Jumaresv^ríjiiere.'durauitlífajoe:
íiátasvscfe acf&fímbros'tj'tepora,qiá[?iA.rriana(ieresis,
^jmis ealxmiimtif^ fanc vrfie(ffieit&an¿¡(^m(kinhu
fia ingrefh^íecííoíétiium í£rmtjJnslziuraM,aíi<p¡ato íx??
poreauicuit.-Jtíoxdlanao^aníis ruSmisaaitaturfíioíés•
tijs,^uwa lamo¿Magno domitis, ams trecews etjexagitajiom
it&efdé vcrb%idericus£arbarol?a^
Cuius incoíe'tanL$cParmm¡metFlacentinazs ove,tanto anv
moj^amorepatria reltaiiramt, vtmultoquam ante cüúm
potehonfreí^mdorc^^íterit^uod sané m^mafums
vrbispotentia arguit, moapjñ tanijirquetes hoítiu S
| reptiones,in tanta magw.t-imm72Lmis^tmerit—J
 V E N E T I A*
E p r i m i s V e n c t i a r u m i n i t i j s j diuerfa H i f t o r i o g r a p h i t r a d u n t j S a b e l l i c o L c a a i k r
f u b f c r i b i t j p r i m a h m u s i n c l y t s e vrbisinitia5in a n n u m á C . N . C C C C . X X l . i n c t r ^
dere^quotemporefama i a m e r a t í p a r f a , tranfgreffuros D a n u b i u m H u n n o s J t a -
t a l i ^ i n u a d c n d í e caufa. Itaque A q u i l e i e n f e s ^ P a t a u i n i j f e r ó c i f s i m i hoftis terrore,
d e o h v r b i u m fuarum i n t e r i t u m , A d r i a t i t i M a r i s ínfulas fuga oceuparunt) 8¿ i n i -
ü t í o i n R i u ü m a l t u m fe recipientes, p r i m a V c n e t i a r u m vrbis fundamenta i e c é r e .
Sitae f u n t i n i n t i m o finus A d r i a t i c i receíTu, Ínfulas feré L X , ( a d i e d i s t á n d e m alijsduodenis)paruo
i n t e r fe f p a t i o d i í i u n d a s , intercurrentibuseiiripis5contincnt. Q u a s á v e h e m e n t i o r i M a r i s í m p e t u ,
aggertenuíSjlittusvocant5artificioprouida2natur^5pr^tentus5tuetur:Iscuruus5Ínftararcus5&oftij^
quiñisintcrruptus5qu2efingula5 m o d i c u m p o r t u m efficiuntjnauigijs & a q u i s M a r í n í s , a d i t u m i n
seftuariapraebent.Opportunahabctflumina^quibus rcsomnes5CÚm ad h o m í n u m vfumjnecefsita-
temque5tum ad d e l i t i a s a c v o l u p t a t e s v t í l e S j i n u e h u n t u r , v t ( q u o d d i ( f i : u m i r a b í l e ) i n q u a v r b e n i h i l
f e r m é g i g n i t u r ^ n e a o m n i u m m á x i m a &:incredibilis exuberet copiaX^uare n o n i m m e r i t ó á l a f o -
n e j L . S i í n f u l a m . f f . d e v c r b . O b l i g . p a r a d y f u s delitiarum appeUatuif.Quid de p í f e i u m a b u n d a n t i a ,
de sedificiorum f p l e n d o ^ d e í a c r a t í f s í m a r u m 3ediumornamentiSjde v e n e r a n d o r u m P a t r u m p m
dentiajreferam? n o n i m m é r i t o i n g e n u é fatcntur omnes, t a m p o t e n t e m , t a m n o b í l é ^ a m í l l u f t r é ,
tam opulentam Rempublicam^Deorumimmortalium nutufundatam, eorumq;prouidentiajin
h o d i e r n u m vfquc d i e m moderatameffe, Quse q u i d e m 5 a d t a n t u m m a r í t i m a fortunse c u l m e n , e -
uefta f u i t 3 v t D o m i n a ac ReginaMaris5ab o m n i k f e m p e r habita, t k a b I l l u f t r i f s i m o l o á n e A u f t r i a
co Caefaris C a r o l i V , f u m m i o m n i u m imperatoris filio,ac P h i l i p p i Catholicijac m a x i m i R e g í s
fratre,fit falutata eo tcmpore5quo a n n o fuperiore 1572. D i e 7 . 0 d o b . A u g u f t i n i Barbarij P a t r i t i j
Veiicti^prudentifsímisínftrudusconfilijs, í n n u m e r a b i l e m T u r c a r u m excrcitumfudit, vniuer-
f a m f e r é c l a í í e m coepit5ac t á n d e m d e í m m a n i í s i m o 5 a c f o e d í f r a g o h o ñ e , i n E p ¡ r o , a d Echinadas
t r i u m p h a u i t . I n n u m e r a h k m o r t a l i u m j v a r i j s ex orbis p a r t i b u s , c o r p o r u m v a r i o c u l t U j m u l t i t u d o
negotiatur.Ciuitas t o t a triplicí o r d i n e p o p u l i con ftat.Patritij funt, CiueSj&plcbs a r t í f i c u m . T m p e -
r i j a c R e i p u b . a u d o r i t a s a p u d P a t r i t i o s c o n f i f t i t , q u i c ú m ipfam v r b e m j t u m c i u i t a t e s oppidaquc
d i t i o n i s Venet3e,moderantur. V r b s í n regiones eft diuifafenas, p r o í n d e f e x t a r i a v o c a n t . P l e b a n i -
cas congregationes habet 72. C o e n o b i a 4 i . q u o r u m decem & feptem conuentus m o n a c h o r ü funt,
<juatuor & c l o . v i r g i n u m . Fora habet c o n i u n d a t r i a , I n capite^quod l í t t u s fpedat5Columnse p e r í n -
gentes bina: cernuntur5quarum v n a D * M a r c ¡ 5 l e o n í n u m a l a t u m fignum5Altera,D.Theodorí fta-
t u a m fuftínet.In ipfoíntercolumniojfupplicíadecondemnatisfumuntur.Exornaturforumfum-.1
ptuoíifsimo,ac mirabili templOjD.Marcíjé nobílifsimo precíoíiísimoque marmorejnon minore
artificio q u á m f u m p t u c o n f t r u d u m , c u í u s m a g n i f i c e n t i a , m a x i m i 6 ¿ ñ u p e n d i p r e c i j t h e f a u r u s , h o c
l o c i propter anguftir m e x p l i c a n n o n poteft. I n t e g r o D . M a r c i corporc exornatur. Vicos r i u i d i u i -
dunt5attranfitus vbique pontibus c o n i u n g i t u r , vel ligneis, vel lapidéis, q u o r u m í n v n i u c r f u m ,
t a m publici,quámpriuatÍ5CCCC. c e n f e n t u r . N a u í c u l a r u m n u m e r u s ^ p i b u s c i u i t a s p e r a g r a t u r j S .
m i l l i u m amplius eífe p u t a t u r . E f t e t í a m intra vrbis a m b i t u m nauale, locus m o e n í b u s v n d i q u e v a l í .
dis munitus3& cum opportunis,ad c u f t o d i a m turribus,quem A r f e n a l e n o m í n a n t . I n quo perpetuo
C C C C . o c c u p a n t u r h o m í n e s , t r i r e m i b u s 5 i j f q ; rebu^quas ad n a u i g a t í o n e m requiruntur,conficien-
dis íntentÍ5quorum ftipendia M . C C . i n h e b d o m a d a m aureorum n u m m ú m f u n t . I n ipfo nauali,na
u i u m l o n g a r u m , q u ^ í n p o n t i b u s , a d o m n e m occafioncm paratas perpetuo funt, n u m e r u s , a d C C .
c f t 3 p m e r a l i a n a u í g i a m i n o r a ) v n d e v i r e s , o p e s q u e , Scamplitudo reí V é n e t a s , quae p r o f e d o n u n c
I t a l i c i n o m i n i s g l o r i a , decusquefola e í t , facílc poffunt i n t e l l i g i . Prsepotentem hanc v r b e í n
cufque ditioncsacregna,Centuriones, a t q ; T r i b u n í , a d a n n u m C h r i f t i Septingentc-
fimumgubernarunt,dcíndcDucisaudoritate adminiftrarícoepir.Qui
t a m f u b t i l i f o r t i t i o n e eligitur,nullus v t ambitiofus3vanseq-}
g l o r i a c u p í d u s , i n tantam fe d i g n i t a t e m i n -
trudere quear.

• 45
•fíi^fítÜLÍi—^ ——VTaH!!g-.m lllllllnilM—Millir i |»« m~**mmm*~

C. lofce¿o}/efcouac& - ••-
cící^ar.

í .A' ^ E T

uran
'. S •&rafk°-deLjíesn'tc>

•Urc/Tójiunia-

«naifírrmTn
imoaa.

mam
SBrastoc wuati
manae, Jmtí

mónae
amt

glllllllffl

Jrati 0

azareta. VecchidMafbs.
^eCía.Jatitta •A
S Sjtirítv Jrátt

JS S .•Marinapreti alia canta CVM TSJVII,

S Jlíar¿¡l}eriíapreti 79 íiamadóna dé f a j é n a l e V E L L E COSE TIVWOTJLBII^I
i R^Jella (Irinita xscv&t DauaíKow j 6 S . Jlíaria nauaprett 36 &. Samueüópti^uieuntra^.cfe ¡6 S'Barnafa^reti go Lacadédío tjt d j e n a l é nuow
ii (DeiSaíom ¡/(jo menucio Suta.aJanEanuiSa , . ' $7 S ${apfafptidónéiftraj'dtítzafjina Sif'Sepufro monaefe vsz^^írsenale vece fió
m (DeíSjiiritoJántv
JCTCÍÍC
xxx (De jiaíázzgj
j7 S . Cantím&meiCeríuj/jetofíimur;]}.
12, &.J¡toe¡rjlóffótnoj!)retí 3&S.(Jiouanne deríaítopti- fS SMico/opreti %Í L a pie ta ¡33 Torta cfelTarJend/é
mi 'Dejan Vw Deijcfft 'aoni t$ S,d]>$--jifiqmemtrag-ííe riaítv S. Jjíattfía de rzaíto-preti •- 59 sttoncffijjfiquiriítraj^cíje futa aílá0Íudéca S j L a ceíe/Ha monaefe *5& ^•0^nor fartfídámto cogíteme
V Dejan ¿Ironalo
XJCXTI
XXKIC 'Defla jn'eta 2.0 S, Styfciajjiiqmétííj-agíilíe fHta ¿4> S. CafícmpirTeti Corno ÍLCanr£nCanzelkn 60 S Támaoptt-quíe vn trajee fe fum a SJtepfano &j.S •Urancjco defá nignajrati tjí T-'tf trocea deí/á marcariajcttif i freíalo
•vr (Dejhn Píjeto xiacttc Deif aJénaC aílápicaría de riadv $.1 S.Siffieífropreriqtiieu, comu. Si S fB,afyio jirett - gS S •(¡iouandé'Júrfintpríoracfo 136 Le díte cof/nned^ejtJkñJuJHtia
VJI Defintamarta maniere xxxuu De caíteffo zt S ,'Feíuevtíqm¡iítra^.c$eSutaalIñcaO'e cGeítitaaffaríuadéíet 6z S dígnese preti. 87 S Qiaryiadiífrecipretijreci 137 JfeampaiCcfJan maree
vm 'Detta cnrce •xxxv tye Janto fsejto 2z S.To/cha^reti. (Jeifotteri í z S. dpponafpreti 63 S Vidópreti / 83 S Lorenzo monaefe ijg Lapercuratianouadéjhimarco
íftjo marin 'TVTTXLE COJVrZLA.TJE, OVJCRO z3 S.SHariamadáíenajpretiqLtieun j.} S.aútriatttaterdMpirS 64. S SalúadorJrati guie tafeoíagrando 89 S Z&efaria manaefe- iS9 L a ceca
3C DeJanjtouanne tíécoía ntaraclne (¿t Venetta. tra^ffetoc/je futa áfctn fíat S. Stai preti 6j S tBorttaíamiojtreti- ¡ J t s tadoro- po S (jioanejpof)Jrati ij-o L a pe/caria cfjan marco
xa: eDeí!a jien/úCt t S. Qtero tía caflefilopatriarcata zg. S .^íaraw/ajírett quieuntraj^clie j-j S.(jiacomadaíToriop- 66 S (¡rejeríajtreti^ • , n i Senoícrejrande dejan marco tft iCjvntego dttveüjcfi
:r.u Daffé (íot farre x S 'Jiia/iojtrett (¡uta aípaf.cfeuíilcadTfermra $-6 S. (¿t'ouan dcoíapi-eti 67 S Stíareiítkm preti 17Z S (jio íateran monaefe ifj. L t ' m a j a ^ i d a í j a ^
xm 'Dejan eajSan J 5 3íarrinjjrvtiet anco í)0s¡>ecia& zj S. Lottaraogreti $7 S.^djucfuí^in preti Sj J Xuítinamanacfe $ 1 L ' fúfeidáf'djanjtoannepo& ij-3 Ladoana da mare
xiuz Deíla Cecearía g. S.(¡touanniin frago/aptrtt 26S.úúéremiapretiquieuntragüeto j.g &.(Bofoprétí 101J L u n a manaefe , j z üídefona dx mrracof monaefe t$j. £fetta dóuejfano ffefret
XV (Dejanjííitejtra ^ „ — . „
efefutu á riua í/éfia/u> S. Ifoídapreti P3 1 erojhcfienJrati
J S.^i.ntonmj)rett. loip S Crofé monaefe tj-f L e ca/é da eamerv
xvs <DeíIa ¿ttctctona •ZTS. 3íoífipttiluie tai trg efe futa aOa j o S. (/temmi'anppreti
•x.ní DefinvoG
ar.vru: De/TaJfa/ea
6 S .Seuerojpretiiurií/teiancíé/Ié
m o na e/
K Ji/cin Zorenco.
ZS S.'Paterniampirrí ¡Jrrntita
zp S- T-iUcapreti
Si S. Simeóngrandepreti
j z S- Stln preti
J J S Turnia. S Catterína monaefe
jfS 3 ¿Mar/a dé/la Vaíüerdé dkta (k
14.6 Bersagfb doueJtJ&citan.Sfvfarcferi
14.7 tPeJean'a diricuiv Á
^xx 'Da cfa ñsefiari 7 S-Trotio/o-prettiuric/itiocíete n j £ n n a monaefe mijéricorcfajcuoícijradéetprioracfo tyg ihonte dá eafteílo et é eñ'íéjno
Jo S.'Frantinpreti SJ S. Simón piccioío preti 72. Tjeuergine monaefe j>6 S diaria dea orto J r a t i t$.¡) líponte difarrteriju iá marcaría
xx 'Defía Miiípaga
i
momeffc dejan zacearía • ¿t S. dietiettopretiqiaeuntrag efe hjj> S.(BantcdonptidotíeJlaiCcíci^an^
xxx Di eanai-etjítb g S, Trinitn preti \ — J futa ajan poló t^/Cndra úredtm tíquaíagrd 73 (Danie/é monaefe y r S^AdúJe monaefe ifo IIponte di' riaítv é difgno comcr/ir
xxic 'Dejan ntarcola o¡•y.S. giotianne neuopreti
S .¿¡Circo^'c/acanoiticic&iT^Sy. Jz S ^Cnzoíopretí' cpiafitad cuUiectcjtie démannl 74. 'DomimcoJrati Tjéruijrciti fotrgfejópmdá/fvnaetfaitra
xxui Dejánjeípte 11 S .'Bqjfópretí JJ S ¿tíartaJíuf'nñ^optiquiénu íronriet cfffntjcn'te nteda: 7S 'Bartvfimic fofjiedaíé _pj? S Sfieronimo monaefe parte et siapre dúeparte
XKUÍI DeJantvyCpv/loío ii. S,(}iiil¡anpretietcSuíáinarzar¡a traJcfíeSutaaJáncjnrffciio a& mejono miraco/o/o da 76 Isepo mona efe 100 S lafjr-ati tfl ifpontedxcanaregtoécf'lécjno
xxv Deíjvnte^o cít tocíeJc/n 13 S. SHar/a/órmo/ápreti V_y jy. s ¿iCuirkiopreti nedérejt.c/yepar epj^&g ^ efmM'inui- Venetorum 'Dux, curia honorperpetuas, hoe IJaUu u rQii'ía mpubfirwn¿rocedit,Jed rare, cum camitatujblauit
dtdo atifomagni/iéa, vedilla 77 Jjü Cfñflo fofpfdáíe toz Ifcorpus dómirti monaefe ifz. líponte det ftpaerfk
.xs.vi 'DejanJa/uader tg.S Lio preti ¿5 S.V¡Uíiíeftt-i]uieuníraij°cl?el}Uta Jérmun a/tsaroim prerferunturtr oo¿lo ycjéríca,h hiña
¿lo ycjéríca, ' cfañeíCtotidetn alba, certera ruhentdaMihe^ a^entece /h:,vInarumMuJel!a,puluinar,vmhw 73 ' tfj Campafo.
rt j a x eum en/tj
'.L.JLJL
 GEN O
EnoaLigurum in Italia caput, Liguftico adiacctmari, potens5Íuperba5 atquc
antiquifsima? originisciuitas^el á l a ñ o Italise Rcge,acdeinde á lañoTroiano
rum Rege auctajVelá l a ñ o Genio Prifcojvelá Genuino Aegyptio, velaGe-
a). nuo Saturnifil^primúm sedificata, veldeniega fitu,curuaturxgenu refpon-
dente5dcnominata perhibetur.Situ talieftrFronte meridiem ipedat5ampliisi-
mé circa littus coníurgenSjdorfo Septentrioni obuerfo5leniter in planitiett^ve
lutiadquiefcendumdefcendens^montium innixa radicibus, quorum á tergo
contra fasuorum Septentrionumafflatum vallo munitur5non tota montofa,
nccvicifsim tota plana.Infigni portu fortifsima mole/ecur^ ftationis caula praemunito, mercatuq^
amplifsimo^nobiliseft. Semper aütem &:in negotiando induftrios^&adresfummaSjtáterrajquam
niari gerendas/ummoshominesgeniiit.(^ifepius infideles Chriftianorumhoftesar^^
ferunt5f3epédebcllaruntPifanos5Í2epéitemá Vcnetis alijsquepotentiísimispopu^^Regibusfpe-
dabiles rctulerunt vidorias^vt plurimas ciuitates 6c Ínfulas ditionis üix fecerint.Vnde tantis incre-
mentisjtum populi ac íedificiorum,tum opum creuit hsec ciuitas^vt nomen adepta fit Genuse íuper
bae.Variam Rcipub.formam diuerfis temporibus habu^nun s Hifpaniarum Regem agnofcitdo-
minum 56c áDuce,annalieledione defignatOjgubcrnaturac regitur.

FLORENTIA.
Lorcntia Hetruriae MetropoÜSjVrbs om nium flerentiísima, iacet ad Arnum,quo
medio fecaturj&quatuor eximijsconiungiturpontibus, ab Oricteac SeptcntríoJ
nc collibus amoenifsimis, &¿ vndique frudiferis arboribus veftitis cindajmedij
theatriinftarjOccidentalilaterepulchram inplanitiéinccdésjAppenninialiquot
brachijscontravim externam de incurfiones eftmunita5videturque ferévmbeli-
cum Italise tenere.Nobiligente frequens perpetuófuitj&fi cuifamilias honeftas,
hinc tanquam éíeminario in alias vrbes Italia profedas cognofeere libebit, commentationesin
Dantem Chriftophori Landini adeat,is e n i m operis eius initio multis hac de re tradauit. Florenti-
am duplices habuiífe muroS5Cofdemq;á Phefulanis Se Barbaris effe deiedos5acciues deferta vrbein
vicinaoppida concefsiffe,authoreft idéLandinus.DefolatamitavrbemadannúpoftC.N.DCC-
CILiacmíTe^quo Carolus MagnusRomajvbi tum Imperator C^far AuguItusappellatus erat5in Gal
liam tendens,!!^ diesaliquotconftitit5captusq; iociconditioncjmoeniúnouorumíundaméta,^^
^cprioribusampliora iufsitinchoarijpropofitoetiam edido, vt pafsim difperíi ciues5 ad inftauran-
áamvrbem redirent.Hocitaque tempore nouis muriscindafuit. Adeó fplendidisjmagnificisq; ar-
dificijsjfumptuofifsima ftrudura ornatis, tamdiuinocultui, quám ciuium víúiíummacumvolu-
ptate fpedantium ornatisFlorentia nitetjVtquemadmodum Venetise dii^MedioIanum magnu,
Cenca íuperbajBononiafertilisjRauenna antiqua5Neapolisnobilis,acRomafanda5 ItaFlorentia
tanquáflosac pulchritudo Itali^Florentia bella íit nominata.Nobilifsima vrbis fana, in primis ad-
mirabile illud D.Mariae Florida^totum exmarmore cruftatum,cum hemifphserio ftupendi operis,
i u x t á turrisftateximia tintinabulorú, tota item mafmprea, modicoquepoft interuallo veterrimu
Martis templum/orma rotunda,magno ingenio conftrudum,^ nunc D.IoanniBaptiftse facrum.
Valúas habet ex serejfufili operejtam raro artificio fadas, eas prsefertim quse contra fanumD. Ma-
riae Florida funt, vtomnes omninojquibus ingenij viseft vlla, reliquain Europa tota fimileseífc
nufquamarbitr^ntur.ReliquasmikricordixsedeSjVtiXenodochia, Expofitorum brephotrophiü,
cseteraquelocapictatis ergóconftituta pr£etereo5qualiatricena feptena effe dicuntur.Aedes cenfen*
turPlebanic^XLllILPrioratus XII.Gonuentusvirorum mulierumquefacriLXXVí.
Collegia puerorum IX.quas Fraternitates vocant,virorum íodali-
tates máximo numero.

44
 !
OlCafleM.
O^n» //wa Í/Í/ monte
• /: • "
S-Herthirlomé Jarm
Confolation

-"La ^állia c&fermentan

>no, eetina

nrm

(¡ILTfYA. Ltfrurtcm £ m n a atque regirm C m m s j t a & e ceíeíerrirm

in Li^ju/h'ci^íarts Gavre inmitiportiiJÍ£{mii nauiSus slattanepnwer;
Solum i a f n - macmntum attfc retunum, itwfa jrrauii&s atqix saqnces
mercataraprüí/uxit, qui ad"tantu rerumet dmiriar,* c m f í m a m m t f í s -
tícrium, vtvgcpSk in tora"JtaUkcmitmameniamr, v f i f r t / ü m r f a n a f r f

•átí^ifzcentia czítirmnjp^jf,vtt non inmérito tum líanc o f rem, rumafijs

mam vermuíeú cíe caiifu,J¡enua co^normneturJúperbaJ^M

Cum Triuiíemo

W l t O T Ú L X T I A v r f s e s f i n f ^ i " l U t r u v u r , olvn T/uenria £&la,fíw¿f y.

J í n i j í t a,fjmentumj4nnJíii7JÚnij!. &t fopiBipsVFÍuentini, quorum moni
nit (ato in oriyinw.-vt referíjámjeliis To&mmis in cjucidam Opisco/a
adtyartf?ó(órnceu) Scaími.'Fu&íierr'mis t a m f u f a á r , quamjfriuatit orna
ta cedfáijs, et montifm vmSfa sqmi. e/, qmáts, £flu mirutn,guanta o
'.time visus in íanc vrfempandatun %£i(!umfaominhimsedeseflíé- \:
'<zS^anti[¡imorum in^mo^Jtracijfiinus^jgj' ^WMI¡X*JL^^~.
prcs . <|i" - %

¡•¿¿Si

WgJMm.

W/WM WÉM
Cüm^nm/eji'a ~~
 i?5

R O M Av
O M A Domina & Regina vrbium, totiiis4ue mu nd¡ capiu
fortifsimorumv^^

Sunt^uiexiftimantEuandrucxAr^
ma coípicitur^bidemque oppidulum inucniffe ah
ab ipfo amplihcamn^Rome nomcn deinde fit coniecutum. Alii tradunt^Remu &
Romulum Aene^hliosvrbishuiusconditoresfuiffe5quostamealijAcnea> nepotesex filiadicunr
Verum Dionyfius Halicarnaffeus ante Troianorqm & Aene^ in Italiam aduentum Romam extitif
fe ex antiquo fcriptore Antiocho Syracufano docens \ h^c eius verba recenfet. Poftcáquám Italus
confenuifset^Morges pro illo regnauit?ad quem vir quídam nomine Syculus Roma p r o f e
Hac oratione fatis indicaui^Romam aliam excidio Troiano íuperiorem extitiíle.Communior feré
omnium íententia eft,Romam á Romulo dici. Quippe cum is Romane viribus & roboreluuenum
affatim á fe munitam cer neret, haud minoris momen ti fore ratus, fi eadem confilij ope fulciiTet, cx
venerandaefcneautisciuibus5quituncaderant5centum eIegerit5quos ob honor^Patrcs^ob^tatem
Senatoresappellaui^portasdefignaüeri^tribusdiuiíeritjp^fidiarios cóuocauerit, tribunosfcelertt
crearít^ nouam denique Reipub.fomam inftituerit.íta vt Romulus inclyta? huius vrbis au^uftifsí.
mufcelicifsiníumqueprincipiúcollocaffe videatur.
cximioSjtotclarifsimosfortifsimosqucDuceSjtotegregiosImperatore^
domitorestulit^vtiurejMundicaputj&áCiceroneorationepro SyllaArx regum&nationumextc
rarú5lumen gentium,& Imperij domicilium fit appellata. Eiusambitum Plinius ex traditione A u -
gufti fcribitmiliapaflusviginti.Flauius Vopiícus Aurelium Imperatorcm ambitú vrbis adtringinta
rniliapaííuúauxifferefert.Totadeinde eiusareajad tátam amplitudinem deuenit,vtincircuitucol-
kgiffe dicatur viginti miliapafluumjqu^ quinqué feré miliaria Germánica efficiunt. Regionibus
XilII.quondam diuidebatur.Portas fuburbiorum & vrbis in vniuenrfum numero X X I I I fuiíTe re-
fert Plinius.Liuius auté ponitXXXVlI.Turres Imperio florentc circum vrbé e r a n t D C C X X X Í l I I .
I n quibuscúm itares ferret^pr^fidia collocabantur.Nuncjturresfolummodo CCCLXV.Port? X x !
fuperfunt.Nec qua: nunc extant turres itemque mun\ veteru m operum fundamentis infift^
materia eadem conftant.Sedquia frequentifsimis Barbarorum incuríionibus vrbs plané vaftata at-
quefubuerfafuitjomniamutatafuntjacconuerfa, reparatorum.pro temporc arbitrio.Septem R o -
ma cótinet montes; rupes,finecolleSjde quorum diuerfa appellatione varias feriptorum referrefen-
tentiaSjnimistaediofumaclongumforet.Magnificentifsim^ etiamtum Deorumjnunc Chr¡fli&:
Sanélorum/ummorumque hominum^de^qu^his montibus continentur5abfque taediofa verbo-
fi tate recenferi nequeunuquemadmodum nec reliqua vrbis templa3pr^fl:antifsim2E Sanciorum reli-
qui^pontes^arcustriumphaleSjtherm^theatra^ntiquitatis monumenta.De quibus peculiares va-
norumconícriptilibelliextant.FerturdeConftantioImperatore>quódisCampum MartiumjCum
admirationeinfpiciens/epulchrum AuguftiC^faris5tot^reis)atque marmoreis fimulachris orna-
tum/orum Romanumjouis Tarpeidelubrajthermas^orticusinprouincíse modum audas, amphi
theatrura^Pantheonmiraaltitudine fpaciofis molibus formatum)téplumpacis5Pompei theatru
circummaximum^otarcustriumphalesjtotaquíedudusjtotftatuaspervrbem ad ornatum poíitas^
o b f t u p u ^ a c t á n d e m dixifferNaturamomnesviresinvnamvrbc effudiíTe. Etenim infignesfuper-
bifsimorum íedificiorum ruin^5prifcam vrbis magnificentiam5non obfeuré demonftrant. Tyberis
fluuius^áSeptcntrioneyrbem ingrcditurj&exlateremeridionalijHoftiam ^erfus, effluit. Sed quid
plura detánta^tamq; magnifica vrbecommemoremjnqualegitimus&ordinarius D . Petrifuccef.
lbr5maximus*Ecclefi3e CatholicsePontifex, refidetjVenerandíe S. Apoftolorum 5 & Martyrum cer-
nunturreliqui^vbiiusChriftianoorbipr^ícribitur.lnciuadenique fuauifsimseMufe, vniuerfam
Gr^ciamdefercnteSjfedemac domicilium inucnerunr,\Ttverifsimé Cicero lib.3 .de.natura Deoru
tradat:Quemadmodum nihil in vniuerfa reru m natura mundo, fie in terris nihil Roma melius n i -
hil pr^ftantiusinuenirúAmplifsimaetiamvniuerfitatein^rquámplurima ornamenta, vrbsRo-
mana nitet?de qua D.Iacobus Middendorpius3in fuo de vniierfitatibus libro,copiosé dilferin

• •
yOjRjTAE , <K p. yojt eruláTertuldct iatitam-
Jh. W&ta&lamittia mnepppuh'.
3í ]P. Cgüctéma nutic 'Pmcúma •
*C t.;£altma nuncSalaria.
.3) T . WtminalisjuoyS Agnet'ís.
J£ f, mtm claifi iam QuerqUetulana.
V l * £^íÍttm.ñuncS.laurírnfjj.
G T.Trcenefltna,nunc Jtíawr.
H T. C&lnnontana,nunc S.Ióanriis. i M-MientimisyM$£cclS£a}>ime.
I T . nunc clattfó. iam Qabiufa.
K. T. Latina.
L T. Capena nunc S.Seba/fi'ani.
-£. Oñienfü.niínc S.'Iaidi.
' N T.Jfaualis.mpc&ortuenfii.
0 T. lanículen/ts nue S-FacratT/. j> M-Vaticamu vhi eflVaflieaS.Tetri
Q„ F - S. Sptnms
3*-t-s.!Páub'
12. M . iordanus. ~-
ideo ohrmjtmus % quu receúaresjmt. Í5 Doliohm VuLjo M-Tefkiccio.
, POJSTTEÍ-
¿ifiSquourits panuxrio nofúerunt.
t/f. Fms AJLlms vidgo S Angeli.
S JP. S.Ietri.
íy P..Vaticanas alias Triumjthalis.
T ? , S Angelí alias Cajlellí.
tÓ Í.Janiculus vulgo S-Sixti.
.M O í í T E S
i SGmTpVaríims dkitmjida°macjgti)re. i r T,Tabrítius vulgo de quatvo Cajri
± M.ttrfems dtítíur capitoh'um. tÜ :p, Ceflríus vulgo S-'BartSoíomei. •
tp ^.iPalatius vulgo S'Aíarlce.
ZQ Fr Sublicius alias AErmlius,
4. M. Codms yht eft'Ecd.S.Jo.etTauk.
AqOL.ET AQJAE
j ^stpiilmia ífaefl CtclS.'P.ad v'maJa
6 M . Qiitrínaíü dicitur¿Monte Cmutilo (t\ D-VCTVS.
7 A.rin^uáB^^ncá3.íau.m£^rm. Jíqueduchis Claudíe.
8 M-Ianirdus vhi^l'ZcclSS.in mantorá 2.2.^£quard Marí;{ce.
2.3 Uq.jMaafta:^ '
v M.Acttcmm• ^^X^ra^t^ú^^rana.
Gahcam ¿atar
hreuitattjbidentes, omifimus. fo T.tPacis. 7$ Turris Jt¿elitiat-um. So JD^tédatmm
z.S ^£¡^ Sabatina. crR.ci. 61T. Cai&LlsUctj 7S Locus cañriprietarg. jft<D. Card.Ciefti
4.0 Circus maximus vulgo cercbi ATLCYS.
62. T. Fortuni 77 Vtuaríitm. J>2.'D.Card,'Bela¿i
- T U E R. M A E .
¿.1 CircusTlamitiius app-epolebotegejcure j.p-Krcus Titi^^afáni.
iiiTkJ^jpfvhiefllaCiamiella. 6i TFatminuncS-Stepham. PAi ATIA. s)3 cUicI>íÁltuitoru^d{t:upca
$.2. CircusAgonalis diflrttsdgoue So A .Cotiflantlni.
z-i-ThAntoidni caracaüe vulgo.¿ntoniana. rotondi. 78 'Fal.Fapcc in Vaticano. Jñit aTapa'Fauh mi. ne
OBELIS CI. J i A-LSeuer'tSeptimi.
í^'Th.Diacletince vulgo cferminí. 6$. T.'Latheraneiife, 7S> F.Papcc adSjCarcum. ~ cajlro S^íngdt ohejpt s
$3 Ohe.Vaticanus migo laguglia A.Iani quadrifroHsjprojie
j o cih. Coiiflantiniance in M . Caucdlo. SjT.SJlfariarMaioris. DOM.VS INSiatíES. tyVS-Jinrceili
Ob.CampMartij qiit mdicabat horarjola Sanflum georgium.
31 tfkNeronb alias Ajp^rrnc?jjrojjeAgotw 80.D.S.Latir, tn&ania/í^ 9Í f . Campegiomm
res,amisextarjragiñetaincellarioqitoda f j A.ClaudijdiflusdiFortogallo. 06 T.S.i.inlCi'erupilem.
32. Th.Seuerianíe in trffibenjrpeTSeptimia $S. OhdiwadafaufohumAiigíifH.eiCijuéiis jg. Arcus GalliemdSanéto l/ftto. Sv T-S.Atigiifh'm'. SfD.Camerary. oí'DSApaUittaris
33 TÍ». Olfmpiadis in Ssquilij. úiterjráñusm via iacet, alterjiropelatet COWMNAK. ¿S TT.S.M.Jltpet'Miheruam.
T.C Xf /7,»,,,. aCmm 82 D.Farnefiorum. 97 'SepdcsdJríam^O^^yi]^] |
3 f rrh.Tittaaír vulgtr leJette Sale. j.6 Ob adportwn collatinam curtís extant in SS Columna Traiani. TAAIA S3 •D.Cajt'tfcrreorum. az Sepulchrum C-Cesij
JS tth.lraianejrropeS Martina in moíih. Yinea reliquia Columna „£ntomm. 69 CalklliumA,q.%£arc¡%- &Í- Columnefium aiS-Apofl-; vgTemplumloiijsferctrii. h l
35 tTh.Fbílipjjtance pnrpe S'$íathcnim. j . 7 Ob.jtropeJCmph Ca/hren^tra TEMPLA. •70 Septi^onium Seueri. S í ViMu'taJCaximorum. vulgo S¿?lCam-cfU. .'i I
71 'Forum 'S^omanum • g 6 D^'Watthporum. too Vico deSaJBni, vhi efi ec- ' I
A A í P J E í I X í f EATjR_.£T T H E A T R . -
muros in vinca. \^ y J7 Faatbcon vulgo {a^Rotonda
j7 Amjib Vé/pafíani dicitur Colifeo. g.g Ob.in circopropeSSebaflianum jStTem£lum'Bjmi&í>uirimmnc. 72. Torum'Boarium S7 <D.4Liariorum. clefiaethMitaleSSpirit, 1
i 8 Atnph Caflrenfe apuds.f-inlfterufal^ S.Cqpiue ctVamiani. 7í l'elabrum. ^ S S V^Atigu/lim.Chi/g. toiS'ofariapop.nFctpaSilfo
39 cTheaMarcelli,nunc ejl domus Sahellaru. m ^ í ^ ^ t in rríe Ohelifcipos 8> V . t á - á f e n j i s - : ' - ~fadS 1 J
 loo

A N C O N I
N C O N A M , prius PiCenam Vocabulo Hctrufco, fimul &: Aborigcíiurtl didá,
perhibct Cato. A t Strabo, Gracam vrbem, 6c á Syracufanis, qui ob Dionyíij ty.
rannidem,Siciliaprofugcrañr,conditam, PiiniOjSolinoqj probantc/cribir. lu-
uenalis,eamoriginis eíTcDoricaE,velIe videtur^cümait:Antedomum Veneris,
q u a m D ó r i c a fuítinct Ancón. Putat Leandcr,hanc A t i & o m m varictatcm cort^
cilianpoíre,vt DoriosGraecos vrbem,áfundamentis primum incepifíe, poftea-
que Syracufanos,aut Siculos, eam auxiíTe: Vel, Anconitanum portaill, Dorio-
rum eífeopuSjdicereliceat, vtinnuereluucnalis videtur, oppidum vero ip^
íum, Siculorum. Qaidam, vt Papias, Catinusque hiííotici, fcripíeruntjAnco.
nem Dolopes Thelíaüje populos, A l i j , Ancum Martium, Regem RomanOrum,a¿dificaíre prodidcrút.
Anconaigitur, inealtaliae parte ciuitas,qu2equondamPicenum7iam vero, Marchio Añconitana, v o .
catur,fub promontorio,qua fe ad Adriaticum torquet mare,iacet. A b orae huius flexil, cubiti formam,
vtPUniusMelaqueteilatur,efficiente,dcnominata,namisayxwvGr2Ecisdicitur. Oppidum hoc,prifcuin
Italorum & Gallorum difcrimen^ft habitum.Etenim,vt Mela tradit, Italia hic finiebatur, incipiebant-
queGalliScnones,cum Galiiatogata.Tampr2eftanti,opportuno,atquecapaci eft portu ornata,vtin V-
niuerfaltalia,nullus confpiciaturampIior,tamloci natura, quám arte, Scinduítria hominum>abomni
infultu h o í l i u m ^ u t i l l i m u s ^ t non immérito tritum vetuílatchabcatur prouerbiü. Vnicus Petrüs R o .
xn2e,vnica turrisCrcmon¿e,vnicusportus Anconse.HuncTraianus Imperar. Aug.marmore,cum gradi-
bus,pcr quos comodifsimé ñauesonerantur,& exinaniütur,adiedoená arcu,magni,ac prgeclari opcris,
cü infcriptionib.huiufmodi.Imperat.Troiano Cíefar.diui NeruacP.Neruo ó p t i m o Auguft.Germanic.
Datico.Pont.Max.Tr.Poc.XIX.Imp. XLCof. VILP.P.Prouidentiíllmo Principi.S.P. Q^R. Quodad-
cefíamltaÍiae,h.ocetiam addito ex pecunia fua?portumtutioremnauigantibusreddidcrit. Etin dextro
ipíius arcuslatere : P L O T 1 N AE. Aug. Coniugi Aug. inlaeuo: D i V A E Marcianas Aug. Sorori
Aug. Anconam,vtpoteantiquiísimam vrbem, fcriptorcsmulti, praetcrhaftenus citatos, memcrauérc,
nimirumSempronius Procopius,C«far,Tacitus, Antoninus,Lucanus, cuminquit: lliincDalmaticis
obnoxiafluftibus Ancón.Silíusita:Statfucarecolus,necSidone vilior Ancón.Itemqueliber Colonia-
rum;hisverbis: Ager Anconitanus, inlimitibusGr2ecanicis,incenturijs eftafsignatus.Máxime, quatum.
ex hiílorijs coliigere poflumus,fub Imperio R o m a n o ñ o r u i t , vfqj ad Gothorum i n Italiam aduentum,
á quibus obfeífa fuit,multisq5 oppugnata prseli js,tam fortiter tamen oppidanis,& Conone, praeíidiomiu
luftiniani Imperat. Aug.praefccto^eam defendente,vtquanquam deiectis ab hofte fuburbijs, nunquam
capipotuerit.Qiiemadmodum Procopio Blondoque traditur. Quietiam alibi referunt,apud Anco,
nem Legatos Narfetis claífem Gothicam vicifle nauium X L V I I . é q u i b u s , X . t a n t ü m euaícre cladem, S
c?£teris omnibus,aut captis,aut fubmerfis,cüm Romanaclaíris,nauium X X X . folümfuiíTet. Pofttém-
pora Gothorum, A neo nem Longobardustenuitjfedemqueacdomicilium fecit Marchionatus, capro.
pter Ancomtani appellati.Longobardis delctis,profligatisque,cum eseteris Italia; ciuitatibus,h^c etiam,
ad imperatorumC2f.exGermaniaditioncm,peruenit. ASarracenisdeinde, regnante L o t h a r i o , circa
Sergium Pontif.Roma.direptam,incenfamque,Blondusau£toreft. Poft hxc, áciuibus, qui exea clade
fuperfucrant,paulatim inftaurata,refe£taque,ílmülque moxopibus, acpopulo auéla, confenfioneciuL
u m mirifica,fuo iure vti,ac in fuá poteftate eííe coepit,vfque ad annum a C . N . M . D . X X X I I . . Ea autem
libértate tu BernardiniBarb^Cafalenfis Epifcopi,ac LodouiciGonzag^,Clementis VlI.Pontif.legionu
V r x f c d i artibus^ft exuta.Caftellum i l l i sedificarant^tanq vrbis, aduerfus Turcarum,itéq5 piratarü incur-
fioncs,propugnaculo ac praefidio futurum, hoc opere iam ita perfedo, vt habitationi aptum videretur,
fraude,acfipríEfidia militum,tormentariafque machinas introduduri eífent, vrbemipfam Occupant.
Q u o d c ü m ciuium Magiftratus intelligcrent,quiarefifti iam nulla ratione poterat,in fuas quifqj priua.
tasícdescofugit,defertacuria.quam moxBarba,valido praelidio m i l i t u m , & tormentorum occupat,rc-
legatis in varia loca vrbis primoribus, & quibufdam cueftigio Romam mifíls, praetereaque callidifllmo
coníilio,totaiuuentute,qu2e trabare arma poíret,á ciuitate abduda.lta plañe, i n Summi Pótificis impe-
rium,poteftatemque Anconadeuenit.InquaSilijtemporibus, purpurara tingi folitam, exhis eius ver-
bis,lib.Vlü.intelligimus.Stat fucare colus,nec Sidone vilior A n c ó n , Múrice nec Lybico. A d quem l o -
cum Marfusannotat,purputammaxim étinxiííetcrnospopulos,Phoenices,Lybicos,& Lacones, quod-
queidem AnconitanifacerentjVtiáSilioproditu^idaüo^OntradidiíTe.Genuitetia ingenia
nobilifsima magno numerojmprimisautem Auguftinum,ordinis EremitarG, eximium Theologum,
quod feriptis in lucem editisprobauit.ItéFrancifcú & Nicolaum Stalamontios, lurisappriméconfuL
tos,latinisqueliteriseruditos.PraetereaCyriacumtotius Antiquitatis & rerum memorabiliumperto-
tamEuropam,Aíi2Eque& Africaspartem indagatorem . Q u i mirifico ftudio, q u x literarum monu-
mentis celebrara legerat,veluti Theatra,Amphirheatra,circos,templa,ftatuas, tymbos, obelifeos, pyrá-
niides,tabulas cum Epitaphi)s,arcus, & id genus,curiof2e inueftigationis alia, non folíim ipfe oculís co,
^pcxit,verumctiamdiligenti&exadapicl:ura,reddidit,expreíritq5.kogatus autem, cur hisinrebus tam
ítudiofe verfaretur, Vtmortuos excitem: rcfpondebat. D i d o herclé, tanto viro7conuenienti atque
digno.

4^
 &cc(tyine de S*elemento

s S & ^ O J s í ^ emitas P i c m i ccícfcrrima, a c f mar?

^iddriaticumposita, noÑÉfimo p o r t u cf^ormta, quo
^/íteraGdefeapatv 33 (juia/iero JPar/ena/e OO&ortefla n o n j ^ u t in t o t a j t m a commodor neq^ capación 7 S. iBartolomeo Vtf&'c mottajl; 3t
CC ^arvj Tfui'íjno YX£ ¿ñfália ef mercanti 8 S . <jtáaríci rmuit 3-0 S. Spirita I J*- 44. S. J/tauam'e/ñr<>&
C 'forta ííéfci*/ámo
T> F.l'éefi'aS^tetro
P LaPiazra cíPmercatv
(^JÍ'IWla&v dljjouertuttvr
DD
JEE
La /antema
lí^a/fan/o retie/mtr defporéa
\ QgJPortvfía ¿/fia íogejia
JR^Portr/Iá ííeflá Cecearía. QSíbmóí íjafict á sita, qui 'cuditi ffi£¡ümm refería. 9
la
S. Cataiám*
S. cl auoía-
a./ S.ffrvHtan
xx. S-(fe0rif.ia S Ia?fá
R LaT/a^aj^Santv nicoíáa $ortu<Pja xj S.tBietr* 3J
I {acocea gg Cauaítero SPjtrimiano : / SÍ? críaco cfatno feseo"? e n a t u r a e s f intgms> frumento a b u n d a t et /2. S . Seí>cií^kn& xj. S.tDmca S (Stae&éa. roe
g (Porta déeajfo cí'mante 'tffT Ta/azi° efmfPas^uafáattatrút i -# (Pa/ászo tnj nieoíá toJint 13 £ oíjsltaíe t f f c f efík marte x.j L-aJncorotkuta ST S JSíSrlano
Q£ Lejvrnaci W Jf-Pa&m^ í/yK^^ST^iríeraai I L (Por¿r/%t tPjtier ¿frege '. 2. S.'Ñafio tj. S' \jCima xf S.<fi/to
T. lazMrrttovecÑoeTtouí) X lÍTa/á^^fsfaje/oJrrelrí K K . 'Pa/azza mf Tihvíá taJt'm | J S-Jfáarm íoreto vino, re(i'qmsq5 a d bumanum vit^um necejiaríjs. if S. 'Franc". X7
X. Tartti ifla^are/tv . T 3(cmtp¿juafpfa I X 'Der trog&ni i 4. i C (jznttino /<5" QSfeimíé vecíno Xg S. Jfí'fntffíricv'e mor te jt<F S -Qte/k Cum Trmifecjio
i JtáLjazini i 2 DoueSifone íémíremete Soíbetí* M.M.Qcrrt-e¿M tvraíéaht j S- gitoíamo vetus^atm v n d i r c d o í c t ^ ^ g ú j á M s ^ ^ . 17 S Teíecfríno x$ S.Js/icoiao ^
M (Perte/SPernaíítf \AA. hszrfena/é mua 6 & .fiartoíónteonoua. i * l í carpo < f ' ^ * $-x. S Jft'outitmí
 iüO.

N E A P O L I S.
. E A P O L I S j i n l t a l i a , Carapanise ciuitas^áCumanis condita,&:Parthcnope
Jquondam dicta fuit^Qu^cúm ob íingularem l o c i amoenitatcm jplurimúm fre-
iquentaretur)Cumaniveriti5neCum^omninodefererctur5Parthenopen5habito
concilio/ubuerteruntjquo fadojmoximmanipeílilentia vexati, o r a c ü l o ^ m ó -
,nitÍ5Vt v r b e m reftituerentjinftauratam protinus,tanquam vrbemnouam,dixcre
Neapolim.Spatiumconiplediturmagnum)intermare5am(rnifsimosque colles
a^dificatajmoenibtis firmifsimis iuflu Caroli V.Imperat.munita, pladdifsimum aerem, iucundif-
íimumagrurnjdelicatifsimosfruáiiSjfaluberrimasaquas, Baijs&PuteoIiserumpentcSjhabet.Ex-
tra ciuitatemautem5omnefrumentigenus/ummamqüevini abundando fundunt&
gignunt.Plin.vitium huiuslocivbertatempro miraculocelebrauir.Tantahoc locieítcollium fe-
racitaSjVcnationis?aucupijque commoditas, hortorum elegantia, dulcifsimorum riuulorúpr^-
fcantia, íepimentorum5reticulatoiumque parietum5omni florum fruduumquegenere veítito-
r u m pulchritudojVt huius paginse anguília^caomniarecenfereprohibeat.Ethxquidem c o m m o
ditatesj Romanosolimin hanc¡vrbempellexere5qui ftudiorum & setate confeda quietis, otijque
cauíajdelitiarumetiamvoluptatisquegratiajNeapolim pederé. Itaque hic vitam degiífereperi-
mus.P.Virgilium Poetarum omniumprincipem,quem Seruius Geórgica hic confcripfiffeaíTe-
n t . T . L i u i u m PatauinumjHoratium^laudianura^Francifcum Petrarcham, Antonium Becca-
dellum cognomento Panormitanum?oratoremeximium3Laurentium V a l l a m Romanum,lin-
guae Latinasreparatorem,Porcellium RomanumPoetam elegantiísimum,BlondumForoliui-
enfem5totiusantiquitatisñudiofum indagatorem36¿alios quoque eximios Theologos. Quinetiá
Principumj ducumjMarchionumjComitumjEquitumjBaronumjacnobilium hominum,adeo
plenahsecciuitaseftjVtnobilitatis nomenquaíiiure fibivendicet. Quorum frequentiafadumjVt
q u á m plurimis Regum^ac Principum palatijsjfortifsimisq; sedificijsjíplendidifsimis templis 6cfe-
pulturisjhsec prx caeteris Italise ciuitátibus5íit exornata.Intcr haec precipua funt, templú D . Clar^,
cu virginio, mirabile opusjab Agnete Regina Hifpana Roberti Regis coniugc fadum. Sepulchra
ineomultaconípiciuntureximiajRegumReginarumq;,^Rcgorum liberorum,exilluftriDyr-
rachianadomo?Caroliq55qui D.Lodouici Regis Francia frater fuit, progenie. DeíndeinfigneD.
Dominicifanum, in quomultorum Rcgum acPrincipum, 6¿ Illuílnum virorum monumenta
videntur.In delubrofratrum montis 01 iueti5Ferrandi primi,Se alterius Alfoníl Regum effigies
confpiciuntur,operejíingulan,vtviuere vidcanturjperfect^.Sepultusibidemeft Alexanderab A -
lexandris,Iuriíconfultus,quimultipliciseruditionis volumen, Genialiúdierü,conícripfit.Mul-
ta etiam alia nonminuscclebria funttempla, inquibus perelegantia Principum &:magnorura
virorum ex candido marmore,c6tinenturlepulchra.San¿torum etiam hominum reliquia?, quse
¡ndiuerfispafsimtemplisaíreruantur,hancciuitatem commendant. Gymnafium ctiam omni-
um difciplinarum habet,á Frederico ll.lmp.fundatum.Aedes prx eseteris ampÜfsimas, funt D u -
cis GrauienfiSjquanquamnondumperfeda^alioquinullistotius Italiaceflurse,item Salernitani
Principis.Vi^e ciuitatis perelegantes,direá^c]uc.CurÍ2e quatern^,quas Sedes appellant. Capuana,
NidenfiSjMontana^iuiqueGregoriijquoprincipeSjDuceSjMarchiones^mnesquecxteriordi^
nes,ad confultandum commun¡ter,ac derebus publicis conueniunt. Arces fortiísimseíunt hse,
Caftellum nouum,firmifsimisEuropatotius propugnaculis mérito annumerandum, Capuanú,
Caftellum oui,modico extra vrbem rpatio,in (copulo cinótum m iri,Santereméfe inrupe moeni-
busvrbisim.minente,ruperioribusannisá CaroloV.Imp. mirificécommunitum. Extramuros
aüttraliparte,moles inmari conrpicitur,adportus tutelam, nauibusex ómnibus orbis partibus
perpetuó pleni.PoftFerrandi RegisNeapolitani obitum, Sicilia?, Neapolis, Arragonise, esetera^
queHifpaniíeregna,adCarolum Philippifilium.Imp.Maximtliani Aug.nepotem5deuo-
luta f u n t , per ífabellam,matrem Ferrandi,qiiíc Ifabella Hiípania? Regina filia
fuitjAnnopoft C. N . M . D . X V I .

47
 orens OLIS.

omnes,

inmarejcpmajJirajKnr, porinmojcfuuu c*^j\mi m^f^M

jvirnmm mira ácris cfcmcntic
situscfo amocmtatc, tmpívrum^inuatarum ncííumfck iv
cium magnificentm^p><mijs ^ O T ^ ^ ^ ^ n / ^ w ^
rumaiw domimm ícvuttunsy omniummc í£scipíimmm

» rj-ÍJ'Uo/cyrande 7 'FortaSl^C^^"1^110^0^- tf ^orrc San Ifñem^v 19 S Qauolo xjM S^eJafe dcíll^ndSlñitn J l <S. Smeiini>
IP I ' V'^'t":'f'P¡'cc¿r/ó g'Torta ffeaíé ^eruarcíoc(gí(arnúne xo S •Qtojtóyt* g0 S 3l/aria dei'Qirmme.
cmercato p ^Porta 'J^mana ¡f Jl^yCrjenaíe 7-1 S Qíyíam X7 D Jípcf/a/í' dt'SyíUi, 33 S Ttrtra ntariitr J s LaQvce Sergio CÍIJ^/UÍQ- '•' --jo ^añdé^BrenemSa^met QáíhbtQfaíeone 6x^iSLort^oM'¡n-J^vQña. 6» Stnufa .^r^jntarmata
' ^"r¿itf'fc(ána jo fCQzíkrjJbtio 16 "Lia^Dogana x i S dgo£$no x¡¡ S (yím.rlt (arbotifíi ¿i jg. $!Í¡mtír Oír'wt»., ¿ 0 S Luigi SecjgíotGtPcrto. J í Qafcí&DumfáitaSne-. J ? (&al?.e&PanitfBap£tiaK/a 63 Sü-acíñífeífaSalaria. ág^orite d?lJífZív0i7/iJ¿r
•r. {$ariig. Qavuana n (níhCSan^/úrtino irJjfVélíouaíió ÍJ S (/iercfío • j.9 & 'Tktro mi ^íras 3$ \$£aHa noua $-í L a S T I r i n i t c i ^.6 Sr^giolítPóriunmt •• s ^ a Í í i ^ l í t í M i ^ / . m '-j'i ^afiiíéfTrfiriw d^Stm^S'St^gíodtMdá. 70 '^RmtrflftPrh^afe/íh^to
•Pir;..?:-':'<*emro. ¡x QtSfel. iJéíPOuo ig S*"Lorím^Oj x+S 'Domenico jo S Qatenna^ornneíla
 It'4

P A R M A-
EmctuftaciuitasParma,aThafcis^ui Lombardiam diu poíTederunt, condita,<5c a principatu co.
loniamm,fecuti cenfet Annius,dcaominata,inLombardia Aemilia via fitueft plano,quinisab
Appennino P.M.ruburbi)s,quíEad occaium conuerfa funt,abipfa ciuitate flumine Parmadiuifis,
cuiustranfitus ponte latentioiungitar.Aedificijsfplendida cümprmiseíljincol^ venuil:i,nobiles,
inimofijingcnioquenon folum ad Reipub.moderationcm,fedetianiadliteras,& rem militarem
iptiífimo.Rcbusad vfum mortalium inprimisabundat. A g m m habetoptimunijamoeniírimum.
4ucacfoecundum,tritici,fab2ec2Eterarumquc frugum: itemque nobilium f r u d u a m ó c vini o m .
ni^erüjd^lcTsVa^uti, albi,vermiculi,fertilcm. Nec caretmedicatis aquisadmulta falubribus:vndiquecampicirca
ionge latcque fternuntur pafcuislsetiíTimisfoelices, fumma opportunitatepecuariarei, vndein tantum mirabili
abundantia laCjCafeo figurando percipitur,vt copia fidem excedat, ni videris, obtinetque fummum tota Italia c o m .
mendationiso-radum caíeus ParmcnfiscumPlaccntinoacLaudenfe. PrsetereaquoquegregesouilliampliiTimihic
alütur nobilitate vellerü in primis laudad,dequib. MartialisrTondct& innúmerosGallica Parma greges. Ifidorus
Clarius EpifcopusFulginatis/ecundoorationum volummecommendans D.Ioannem Parmenfem, quiprimuse-
iurdem vrbis CenobioS. loannispr^fuitjntcr cuterainquit ParmamcIarifíimáeíTcRomanorumcoloniáj&jquód
plerxqjibidemfamiliaE ab Romanis originem duxerint,Tum,qu6d Parma ingcnijs excellat,fitfoii vbcrtatel^tajC^li
clemcntiafalubris,&rimiucunda,quamnequeHyems, ñeque afilas affligat.

SENA.
E N AnobilisHetruria:ciuitas,Polybio tefte, áGallis Senoncnfibusardificata, & vetcranis m i l i t L
bus, quo vitam ibidem quieté finirentadfcnpta fuit. lacet in col le prxccliis cinda crepidinibus to*
phinis, frequentia nobiliumícdificiorum nitens. E quibus Acdes máxima D . Virgini M a t n facra
fplendidis acfumptuofis,quae tota Europa runt,fanisannumeráda3fiuepretium marmoris, ex quo
totaconftat,fiuc cxcellentiam operis ac artificij^uo fada/pedes-Pr^terea funtxdes ampliíí.qua.
drato lapideftrua^Pij I I . Pont, opus,aliaquemulta pernobiliaaedificia.Eftitemamplifllmado-
J m u s tiofpitalis,miferorum infigneócperiucundum refugium^patiofumornatumqjforum.Fons
iníignis Branda íempernitcntibusaquis copiofus.Eft hiedeniq-omnium difciplinarum Vniuerfitas, quamobreex
celicntes viri hic p h u i m i extiterc,qui non modo patriam, fed vniucrfam Itaiiam illuftrarunt.

PANHORMVSK
\
Anhormus, vulgo Palerma, Sicilia^ Metrópolis, vt celebris, ita etiam vetuftiflima vrbSjdidaánauiutn
applicatione,quaevndiqueillucconueniunt:8f^etenim portum,feunauium ftationem fonat. Foelix
m príefens vrbs, omniumque máxima Sicilicnfium i n amoena ac iucunda valle fita, ad Septentrionem
fpedat,pelagoqueabluiturTyrrheno,muris fepta per quam altis,quod opus eft Frederici Regis.Tres an-
tiquae ciuitatisport3e,&:veteresmuri,multis cu mturribus lapide qiiadrato conftrudi,&nuncmanent'
vbi lapides literisinferipti inucniuntur,quibus N o e t e m p o r e f u i f í e P a n h o r m u m planéconftat.Inpalal
tio Sacellum eft marmoreumaedificium totum, D.Petro dedicatum,pulchcrrimum &religiofum, miroque opere
cruftatum.Templumquoqueeftingens,cuius exteriores parierespulcherrimi,á Gualthero Archiepifcopo, VilieL
m i Regisadfine, dedicatum,opusfanécun£l:isrpedabile, vbi SÍCÍIÍÍE Regesfepulti iacent: Propéeftad Oricntem fer]
mécelebreHofpitale. Altera expartelocus eft,vbivetere confuetudineaurcas coronas Regesaccipereconíueuerüt!
InrigniseratPanhormiRegia,nuncinmercium horreLimmurata,vbiportitoresad Fvcgisvedigaliaexigenda difpo*
nuntur. Curia item eft pretoria pulchra,& propé fanum vetus, vbi virgines plures Dco perpetuo dicata;. Hsc Cl.Ma'
rius Arctius in Sicilise Chorographia, apud quem plura.

DREPANV
Repanum, vrbs eft Siciliae trans Lilybseum promontorium,non procul ab Erice monte. De qua huncin
m o d u m C l . MariusinSiciliaeChorographiafcribitrSub Erice monte Drepanumexiftit, q u a m a b L i l y .
b x o p r o m o n t o r i o , d e c e m c i r c i t e r 6 c o ¿ l o m i l liana fepofito, Acinthiusamnisdiuidit, quiex duobus i n
loco Marcanza nomine, vbi pons eft, vnus fit. Nomen nonáSaturnifalcededua:um,quodfabuloíuru
e f t / e d á c u r u o l i t t o r e , v e l u t i R h i u m p r o m o n t o r i u m i n P e l o p o n n e r o , q u i a c u r u u m , D r e p a n u m voca.
tur Medio loco inter vtrunque Caput S. Theodori, antiquitus Egitharfus promontonum i n Sardoo pelado *la
tenfum* Ptolemsusnomen quoqueciuitatisfuiffeait. Igiturin falcato pofita littore.quo portusefficitur vaftus ra! pul"
chravrbsacdiues, etiam rpedatadOccidentem. Inful-£Ínprorpeau,quaí veluti munitionesad portusaugmenm gn
ferio f a a s m a x i m é f u r g u n t , q u a t u o r f u n t , pama vnaatquepropinquior, Columbaria vocata,vbi inexpti
bilisarx ReliquasProbaría,Egufa^Sacra,hodieEauignana,Mererimum,& Leuafum vocatx:Ea&
portu, &faiíis ftagnis^qux Solis ardoribus deficcata, incredibilem falis emittunt
copiam, propé confepta, expugnara eft vaide
diíHciiis.
4$
 tlCarmtni

'¡TáredelTaMli

jmeirr antiftitutinn, adifiavmm mtvre-m, ($ ttmpíorum nwgmfxrnriam, truá£jtum

j/aSarumjjrpidiumnemm cdefrítutrjámvlam^nJe^ifímJcrTmmefrouerfí
ton el^mtum Qu* fui? muítvrum intenhtm cupit,vt Veceras Sicu/ás cammemaretSi

, ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^

"ti Ü
 M E S S A N A.
ES S A N A^rxclaraacvetufta Sicili^jdodifsimis, multorum fcriptiX
iilluftratasciuitas, Thucydidi,Straboni,6<:alijS5ob incuruatá loci flexio-
nern^uaefalcisrepraefentatfiguramjprií^ Zancle vocatafuit. Siculi ete-
l i m , vtPolybius, Thucydidescjucfcripícrunt3falcem,atqueres curuas,
ianclam vocabant.DiodorusSiculus5Zancloturn Regcmjibidéregnan-
emjlVleflanam defuo nomine^Zancleappelláflcjnarrat.QuadereThu-
ydideslib^.Exiftiman^&fabulanturalij, ab occulta Saturni falce, vel
deniqueáZancIo gigante, hanc Zancle dcnominationem fluxiffe. Pari
quoq; rationeMeflanseprimord^indiuerfa hiftorici trahút.Strabo prima eiusinitia5Meíre-
nijs Achaiíepopulistribuitjvndeciuitatisincolaeprimúm MeíTancfesdidi. Atverócúm Ma-
mertinÍ5natio Cápana,eó trafmififfent colonos,ipfiquoq^ Mamertinipotiús^quámMcffané-
fes/untvocati,HincMartialis:Amph^^ Ma-
crobiuSjprimáMeffan^fiindatione Anaxil^íiueAnaxilaOjCretenei filio, Rheginorücyran-
no,adfcribit.CL.autem MariusAretius,in Sicilia Chorographia, Anaxilas,inquit, v r b é d i r i -
puit, nouác; erexitjdeq;íuxpatria? nomine, Mcffanam appellauit(Meiranavrbs Achai^)pro-
mifcua línguajintcrDoricam & lonicam, frequcntcm reddens. MeíTanaigitur, ciuitas hodie
fatis prorpera/atisque pollens,ab Italia^ nnib9Charybdisfrcto,portuque, non humana indu-
ftriá,fed natura ipfa fado,difcernitur.Ad maris littuSjlibrataplanitie^enuité extenditur ver-
fus orientem,aboccafu autem,col]ibus munitur.Iuxtalittus, quodarcusobtinetforma, Cha-
rybdis cft,fretum nauibusexitiofum,inter Meffanam & Rhegium,quobreui fpacioSiciliaá
continentifeparatur.Tritici meífem n o n habet,quiamontibusac pelago clauditur, nemori-
busabundat/edtotapropéeius mefsissinmororum folijsconíiftit,probatifsima enimá Meíl
faneislana ferÍGa,inmultasEurop£epartes,mittitur.Quando autéhoc artificiumin Siciliam,
fieprimum in Panormitanam vrbem,íitallatum,Munfterusex Aretio Syracufanorefcrt. Pr^-
ñantifsimisantiquitatismonumentisjilluftratur Meflana.In ipfa etenim ciuitate,pars anti-
quiísimiaquseduóbuSjanteaedemD.Francifciapparet. Fonsetiam perennis, atque faluberri-
ni^aqua'iuxtaportam,quemLa^onis puteum ipfi vocant.Ac etiam infignispila,necantepa-
trum n o f t r o r u m m e m o r i a m f a ó i : a , q u o p o t u m equos agunt,omnibus,qu2ein t o t o f e r é o r b e ,
pulchrior.Effigies lapiden duse,Scipionis,& Anibalis,antiquitate fe re corretean maioris t é -
pli porta vifuntur.SandseProphoni^ templü, C a f t o r i s 6 í PolluciSjVti ferunt,antiquitüs fuit.
Extra vero vrbenijVeneris sediculam,qu2e propé portam, gentilium moenium nominatam,
in radicibus montium,San(fi:2eVener£e,religiodicauitChriftiana,Acetiam fama cft,Neptuni
idfuiffetemplum,quod DiuiNicolai,in lingua P h a r i ruinis propemodum affedum hodie
vocanr. Do musq^erat regia, tribus millibuspaíriiú,abMeíranaadmeridiem5cuiusadhucextát
veftigia.locumrcgisCaftagnitumvocant,vbifons.Latusvrbis, quod vergitad mendie,amoe-
nis^c l o c u p l e t i í s i m i s pagis ftipatur.per Valeriam viam5aüthor eft Strabo,Meflana L i l y b ^ u m
pergcbatur.FuitMeflaneus quidamciuis h o m o n o b i l i s ^ i a x i m é l o c u p l e S j m i n i m e q u e a u a r u F ,
cuius d o m u s erat óptima MeíTana^quam m o d o ve tu í k te affe6i:am,contra p r o p e m o d u m A n -
tiftitispalatium,eftvidcre5&in eaíacranumperantiquum5inquo íignapulchcrrima quatuor,
y n u m C u p i d i n i s marmorcum,PraxitelisopusrParte exaltera,Hercules, egregiéfadusex seré,
q u e m IvIyronisfuiíTe fama vulgabauErantpra^terea d ú o fignasenea,non máxima,verúm exi-
m i a venuftatevirginalihabitu,quaímanibus fublatis,facraqusedam repofitain capitibusfu-
fl:inebant,Canephor3eipÍ2evocabantur. Sacrarium, hodie vetus c i l sedicula, D i u o Michaeli
dedicata. Aedes i n ea vrbe,vt fuprá memorauimus,Sandse Mariae,quse proximis annis pulcher
rima <;olumnis, cclibrique p a u i m e n t o exftruól:a,iní¡gnis A r c h i e p i í c o p i fedis. Florentifsima
ctiam V m u c r f i t a s , m u l t ó i l l u f t r i o r e m Mefíanam reddit,quam R a p h a c l Volaterranus,magná
Sicilia SeholanijVOcat.Exqua?velut ex equo T r o i a n o , c o m p l u r e s d o d i f s i m i v i r i p r o d i e r u n t .

4i>
 ''f'rttte/^iíiiimíímaífi,
nupdmajitu, omíentiá, (p tu:
ta nawumJlatione, in qm
mirMilts mtiír$ vis: appareu
ccfc^crrima: á

egr^w cuimjontcycrenm, am

ricarum vcí^mm

••"JJfíéS-.
Cum Triutíemo-

5 7 fifonafl: Santo Ziio $9 JfíareeSí'e^/ármdé^jforta 61 (Porta jñcco& i^/lPa^zto ' T^ ^artaí&fíbz^o&me Sí Talázzotfátrtianíja&ga yr 'xiazza defíionjoQjarta. to? S-(}i0uanmi6'(/rect ¡2.1 Santf&rzo f53 'LoSpedaí^ i$-S Lofcarcatore í&Jvrmed ií7 'Torrente- JeUaHuzit,
JLrfénaíe ij Conúeto ÍU'S(¡ñvnbno 2S 'Fort* dz'Sjjio regio
134- StraJa ydísTra ij-S Lo Campo tfg Torrente tíéHá^ratía
3f B $£0 • S Caten - c&Beíüerdé So SCacelIó cíefíáj^rta defSalé 61 ^P.déffPantenefpa/ázzo 74. f . déílé Comfe S é ^aCiSiC^r^hfi&rocixt 9 8 íPútí^ J^S'diaria tiéáá no S-Luirá 12.2. S-Fifippi?
'éanclíi ig. Con:cítS^faTÍa^te/ii 2.6 'Forte Í/I'S (fj'ouanm
12.3 Itagonia vecdm 134 Z-a (fio/ha 14.7 La'Dogana f?\íbua 139 (fiare¿rn¿ cfef Vi 'cere
5 iíraccio ciisRfimer. tf Cotí e&ÍÜSlCaelím/éna x ? Torte J¡Sanie C/ara 39 JiúfSantafSar&xra 51 CrtodéÍJfte/ímeíe S3'Jf.iés^&hiaíiefíPííiere73 <£'Carntizzan 87 &aCclt(CFilxjp¡to(árvcca ^9 ^Píazza i¿í&0atore ztt SfPietw
32 Orti<£dmer/I' 6g. (P. defiá Conzariaveccdia 76 íP, dé/^'^Zmtm 88 TaCdíO&ratrio too 'Piazza tfíSttmafo ni. S-Eacomo 124- S-'Bia/ío T36 LiTbmari 14 8 L a ^Carina Jéívino 16x3 Horre deíla Lanterna
4. 'Bottnre t6 Conúeiví^Scapmcmi •2.S 'Forte ¿x> ¿táo-í&rSpiritoSanto
53 Ortodí'S-ifioüane/yaíntato S 4 '¡PaCt&flá Sea&tta jotttazzaeíeí?Iár2¡gna tig JLaVvintiata 12.3 S.Cfm/iano (tini 137 Lilmtori tAg TÍJvrte ííe& canizare 161 Torre JACazza
5 'Borgg eíi'S (¡ioucmni 17 (DomoSitáaria la nana 2.$ 'Forztima déft&ini? $1 -i/i'Sstíaria deífaCn 63. JP ííéCCampa 77 íP. Jt S-^touama •
i6z SaíinetfíSlR^Tucri \
54. Qorta defia'Bazettn 66 Torta déSateparia r» jP.déíJSorgo 4 p a Fripratffdt'SJfiouanni to^Ftazta.f&ffiGreci it¿. La Catoffca iz.6 SZXico/ao JeTte- 138 Lí Caíc/atlari, iso JÍGorrione tie/^aiup:
6 QiáteíTo Sfúttacjrtfóni ig "Forte déíoSvirito Santo . 30 tFont. fíéifidoy Veccfíw T'S STlíto/áo c&rtéscmtato ftzi^S-SlQrlai/éfla carita ¡39 Lt Rote/firí ift cTerra<0^oua (ore [63 lífe/a>uatc \
(aíIe/B fon/tufa 19 Terte deíflAÍterone • JJ Fontana (íéípazo £ane £3 Jtío-ííéíkrij}etiiv 5S Torta c¿éífPertu¿5 Gr 'Forticefia 79 ^PórtaSReme 91 Fiano eSS-Cfúmanm 103 ^Piáita déüafBngaria
55'PortaJi (¿entí/mene liamnSsfFrimce/co 104 Fz'azza cíéüá (¿iudézca tt&S¿/ín¿fe¿ó déiflí'orfimeílr rz.B 'ttiiti /r Sahti tfo Lo incanio TS2. L'jCítervtte 164 Stram e&üafiaem
8 (a/íefio déíSaíúatore zo &tn&diS^ar/ade/Pa/h 32. Fontana f£S ljíouun. ^fcdeíniote di'-oemme 69 &.í/é/!c¡ doga.ñúita gó F. Jjnptrtctfe
57 Porta déílé í/auiteáé 69'¡Porta(£CSalé tos Santo l'mcen^Oj ttr jS ffio/eppe tz.9 S^tnttmio Licíncmari 133 Úiiueratora i(éí'o£jfiml tSS %eatpo cr'rtnc/rí^¿sf^É
S (onuento dísJFracefco 22 Fortedi€afüo . 35 ^Font-t/éfla'Forto reaíé ¿4 ¿fá.í£'S&étrietdeíla S7 Fote aporta imperia/é £3 'J%mo JefloWierz tSS 'Torre ¿fi.?en, i- >m/' \
$.6. Jlfacefli'utfiru&flaQiucíéica 38 Torta iJéífaJ/átdñ'ca ro CF. deíla Joijana veccÑa 82 'Ponte tüfla Cmdeica 9$- Tiana ¿¿eÍFa/ázzo tof Santo (ft'ouanm tt8 S-(h%ino - tso S Jjuáaí/é/faítetvnc t$-z. La flCarfítanta iSj-'BeumtvmtíéfShoJto
9 Conueto JeÍQirmino 22. Forte cíísFrance/co 3$ Farmce efijignertie' tts 'Lal/otua nona í31 S 'Pattió Jeí!a mota r La Zfcca 13S Tarie ^ÍCafltmtzzz tSfi JLa (atofuc 1
2 Cmuento Syijoíh'no 23 Forte i£ST^tcenz^J 3$ -^onafíeri íüdáwie 4.7 Jl£aceílt'de/Iá fSéncm i9 F.t&terranouaneQá marina ?t 'P défmartortare Sí 'Pote ai'porta fi^a/é $3 'Fiano {£rílá£mc/h'ca ¡07 S-leonardó
fií. S-Se£a/?/ana- (jna tj.3. L í Cámi&ri lió <Jl>rrere-/dléfauiteÍk
í Conuíto cGS'Dominico 2$. Forte dí S-Iacoma 36 3Cúñ^íerj¿f S C^ifcc JñíaceíIi'ÁSiXariaííéüájtorta So 'Fort StesraramadtSpqym/íi 7í (jetífímomini 8j- Fa&^Regio g6 'Prano di'S.3&ría toa Santa.tCarina e&íjreti tía SJfúmfio

ÍSSSS- :
WBgw n—'WT'TB'Í—iimn — i i

/
I
 \o$

C A L A R I S.
Ardiniamaris Mcditerranci Infula,fi:umcnti ferax,vicunq5populora,duitatcs non paucas habct
quámmpraecipuaC A L A R I S , vulgo Caglcr/itain monte iuxtamare,Africam refpiciens,ma-
gnum&pulcherrimumhabensportum,inquofcmper varia nanium genera inueniuntur vltro
cirroq;in oricntem 6c occidentem volitantia, mercesq; portantia» Diuiditur in quatuor partest
media, q\xx fortiífimo fepta eft muro, proprié vocatur Calaris: ca vero qnx Onentem fpedat,no
uum oppidum : qux vero meridiem, la Gliapo, la feula Marina: & quae ad Occidentem vergit,
Stampaxnominatur. Refidet feré femperin ea Prorex, v n á c u m Baronibus,comitibus, & multis
diuiubus. Habetautem ciuitasipfa fuam Rcipub. adminiftrationem, in quam nec rex ArragoniíE,neque Prorex
ciusfeintromittit,fedexipíisciuibus, quotannisfortequinqjeliguntur coniules.qui foli Rcmpub.adminiftrant,
ciafqjredditus,qui multifuntjdifpcnfantproluaprudcntia, vtentes ciuiumconfilio.Habentin quiburdamcafibus
lcgum condendamm poteftatem, poffuntqj poenam m o r t i s ^ mutiiationis membiorum ftatuere. Hs^ex defcri-
ptioneSardiniae Sigifmundi Arqucri,apud Munfterum.

MALTA.
. A L T A , o l i m Mclita,mcdio ferepclagointerLilibeumSiciliaEpromontorium ¿cCcrcinnam Afric^
jinlulam tanquam clauis ponitur,qua in Siciliam & Africam paret introitus. Eiufdem nominis oppi-
=dum,& valdemunitas habetarces,nimirum S.Eimi propugnaculum,iuxtaquod oppidum nouupoft
á rurcicumbellum íedificatum eit: Burgum S.Angcli,& S.Michaeiis munitionem. Quemadmodum
iautem D . Paulo, fado naufragio,ita & Hierofolymitanis cquitibus,capta á Turcis Rhodo, hofpitium
prabuit.Qai fummis viribuspotentcm Turcarum claífem, Á n n o partxfalutis M . D . L X V . a b hacInfula fugamt.
Cotoni,rofarum,cumini,omniumq; Italicorum fruduum ferax, nunquam glaciem aut niues vidit:Serpentcs non
habctjnec Scorpio i n ea l^dit veneno.Nihil aídificiorum indúlget fplcndori,humilioribus contenta cafis,ob ligno-
rum inopiam,vndecarduis arefadis,ignem in ea ftruunt, & boum edito ftercorcarefado. Pluraapud Q u i n t í n u m
Heduum, qui accuratiííimé Militenfem infulam defcnpiir,inuenies.

RH OD V
H O D V S Vrbsdiucs,munita,&populofa,triplicifeptamuro,inful2enomendedit,aPhoronco A r -
^ g i u o m m rege condita,&á rofx capuio illic inuéto,appellata perhibetur. Eximio portu,multisq; orna-
^mentís ta ntoperc cuteras fuperauit,vt ei nuila,ex fcntentia Strabonis,putarctur aequalis.Legum pracfta
^|cia,& naualisrei peritiaadeó valuit,ivtannis multis maris imperio potiretur, & piratarú latrocinia fu-
ilulerit.Gymnafio etiam,& potiíTímum oratoria facúltate multo tempore claruit, in quo Poífidonius
Phi• oíophusStoicus,áTrafullus Mathematicus, a l i ) ^ dodiílimi viri floruerunt, quos Pompeius Magnus R h o d í
audiuit, vt ex 2. Tufculanarum quaeft. patet,& Tiberius Imperator,quó etiam m u l t i Athcnicnfes ítudiorum gratia
conftuxerunt. Et M.T.Cicero,filium fuum in hanc fcholam tranfmiíit. Pcrcekbrcm hanc vrbcm cum vniuerfa
Ínfula anno Chriíli M . D . X X I I . Turca inuafit 6c oceupauit.

FAMAVGVSTA-
R B E S Cypri,qu3E ínfula late Mediterráneo mari protenfa Ínter Ciliciam ócSyriam fita cft, & nunc Re
gni titulo,ncc non opibusclaret, dux,vti prxcipuae:Nicoíianimirum&Famauguíla,nominatur. V c .
runtamen eó Famaugufta praecellit,quod 6c Rcgix potior fedes íit, & Cathedralis Eccleíix nomen,ac
iusobtinct. Eó adcedit,portum,id quod caput eíUpfam efiicere,á quo nobililfimum infulac totiusem-
porium redditur.Porrójita térra ac mari natura loci,&á V cnetis arte,munita eft,vt infultantem hofte,
cumqj prxpotcntem fuftinerepoífit. Vtramq^ Seiimus expugnauitjVenetisque eripuit,vna cum reliqua Infula, fra*
do,ob folam dominandi libidinem,%lere,quod idem mortuo Solimano patre iurarat folenni more.Capta emm
Nicofia anno Chriíli M . D . L X X . d i e vero feptimo Kalendais Sextilis,Muftapha belli legarus, tertio décimo K a í .
Odobris proximé fequentis Famauguftam obfedit. Seiimus interim,ne laboranti vrbiVeneti fuecurrer en t,treccu
tarum nauium ClaíTcnijpraedandis Hadriatici finuslittoribus, inftruxit. Veneti fortiífimos tres viróse! tutanda;
pra;fecerant, M . A n t o n i u m Bragadinum, Aftorem Ballionium,& Ludouicum Martinengum.Poftquamigitur lití
cam menfes vndecim, &aliquotdies defendiflent,tandcm rerum o m n i u m ad ducendum belium inopia coadi, 6c
fpe fruftra expedati auxilij penitüs deiedi, quarto Nonas Sextilcs fubfequentis anni, ea conditionc Muftapha; Le.
gato cam dediderunt: vt vrbe fibi ac militi,faluos acliberos, exterisque difeedere liceret, vná cum bonis, «Scarmis.
Barbarus tamen,vindos concidi tres illos praefedos militares,cum quinquaginta vereranis, qui ipfos comitati fue..
rantjdum claues i n illius caftra ac tcntorium, vrbis tradendx ipil tuliífent,pr3Ecepit, Bragadino, nares & aures,tan-
t ü m truncauit. Nam viuum ad infamiam referuabat.Vrbem ingreífus, viuo pellem detrahi,& eam haílacad.
ligari,& militaris íigni vicegcftari,iuíut. Laurentium Tepolum, quem Alexandriae confulem norat,
6 furca laqueo iugulauit,6cc. Communicauit hace nobis, generis dodrinseque fplendoribus
Clariflimus vir?D.Ioannes Matal. Mctellus,Scquanus, luris D o .
d o r Confuí tiíTimus.

5*0
 C AL A ..

SaSutfor

orme

-0-

CJA.1L*A.ILIS tSánjmzrj/rmana amtas,quatuor ingan o[tmjtámM,j£ntanma *Mciít facía

tes t/aiióiur, me£a, ^uarjvríipímojegta e ñ muro,]yr{rpne
mam $úi£terranei notjPima ínfila, eiusdém nami
"aíárit, en vero, ¿[tue orientemjjtefiaiy nonutn oppám £ a
nis appi'iáim munkifímum ¡:afet;<¡)mcC~£nna Saíutis
tur; £a verojiars,c¡u¡r meridtem reJJj'tctt, atvjue mecíiierrmm
mare, vocaturL^ííajtofaJeu, la harina, et qtue acCoccyí-- ¡565. of m^mamTürcí^cúilíem í^^jatm^mmortíií
temv^^tfStan^^noininaturJunt^ trespareejjufur femnominis ceíefritatem con/ecntum ef^y
Sta queedam,et avpen£ces Qiíaritunce vrfú. (S1

Cum Triuiíegio.

KJLLOWS, mcditermnci m a m T A M A V i y Y S T A , amtas u y m

fnstiíf a ^ e í f a t i o n i ícirgitur; vrbs turrífus 'Si jjrüjjumacuiís Sene

murnta, juce S u f e r w f u s annu
a u m í t o murorum ambitu,ct t m
in trucuTentipimi regni l u r m
t0m nauium í^atiom cfarijli
poteímtem a e m t u L ^ m -
UMVCÍCÍS
i
 lo

CONSTANTINOPOLISK
V A N QJV A Mincredibilis huius vrbismagnifícetia, multófitampliot, J
vt Velcálamocoprchendi,vici tcnui facúltate mea dicendi,explicanqueat.né
tamenánobistant2eciuitatir.celebritas íiletio videatur fuppreíra,id, quodex
veterum monumentisdeeacruer€potui,breuitate Lacónica referam. C o n .
ftantinopolim, qu^ quondam Byzantium, nunc Graxis Stimhoili,Tufcis
Stambol,hoceft>amplai& regiaciuitas,dicitur, vrbem máximam o m n i u m
Thracixñiiire,Herodianustcíbtur.Conditam autem, Stephanus atqucEu,
ftatius,memon3Eprodiderunt,á Byzante CeroeíTCjóc Ncptuni filio, vel ab eo»
quiclafsisMegarenfium Coioniamdeducétiü, Duxfuit, nomine(ií/^.Quod
autemapud luftinum ícriptum eft,á Paufania Spartano, Byzantium condi^
tumjitaintelligendumexiíVimo^tqui Sycamjquamhodic Galatam vocaf,
áGenuenfíbusfundatam eííeaffirmant, & Coílantinopolim áConftantino^
quiautrcaedificamnt,autampljficarunt,non autem primiíedificarunt. Fer-
mrprimisciusfundatoribus,Pythium Apollinem confulentibus, vbi códerent vrbem, redditum oraculum
cíTCjquxrcrfcntterramjCaEcorum tcms,adueríam.Eaambage,Chalccdoncs monílrabantur, quód priores ad.
ue&i illucpracuiralocorum vtilitate,peioralegiííent.Eftenim tamcommodo loco,vtnemo vltro, citroque
traie&ioncs Afia;,Europxqucfaceré pofsitjinuito Byzantio,cüm fit velut pons,acporta,vtriurqueorbis. T r L
buscxpartibusalluiturmari^ex Aquilonc,ímu,Cornununcupato,quemin Éuropam iníinuatBofporus: Ab
oricntc,cingitur Bofpori extremis faucibusrá Meridie, Propontide: Ab occidente,Tcrra Thracia. Forma cius
ab ómnibusferé,triangula dicitur: quanquamtamenoblaertum curuaturas,quarum d ú o extrema cornua
arcumcfficiunt,venustncornishabebitur.Peninfuláoccupat, feptem colies compledentem.Hinc Schola-
larius PatriarchaCóíl:antinopolitanus,in cnarrationc vaticinij,dcTurcici regni interitu,T«vl7??^o^ov,camn0-
minat.LaonicusChalcondiluSjinhiftoriaquam fcripíitdc Othomanis,tradit Conftantinopolim circuitu
compledi,ccntum<Sc vndecim íladia. Muri,ade6 tcnui iundura erant, vt Herodianustcftetur,neminicom.
poíitü opuSjfed exvnOjperpetuoquclapidcvirumfuiíTe. Ruinasipfom, reliquiasqj, Hcrodianitemporibus,
qui videbant,mirabantur eos,vel qui conílruxifíent,vel g deleuiíTent. Ex parte cótinentis, valdéexcelíi,marL
timi,humiHorcserant,fedbenécraíri,atqueturriti.Omniúrerum,ad hominum vfus neccíTariarü, carnium,
lignorum,& máxime pifcium,tanta eft hic abüdantia, vt fine retí, faepé manibus,cx continenti eos capias,atq5
adcójCum verno tcmpore,in pontum afcendunt deníi greges,iaüu lapidis,velut aucSjferias: Ex feneíirisquo.
que vrbis^alathis^x corda appeníis,mulieres pifeentur, hamisq^pifeatores, fine efea, pelamydes capiant tot,
& rantas,vt fufficianttotiGra£cia:)& magna; parti Afiae.EuropiEquc.Optimarum oftrearum,tantam multitu-
dincm capiunr,vtfufficiant tot dicrum ieiuni)s,quibus Graeci,pifcibusfanguinisparticipibus,non vefeuntur.
Hanc vrbem Conftantinus,annoab imperio Augufti trecentefimo,fexagefimo fecundo, reftituit,nuncupari-
quenouam Romam Conítantinopolitanam,legcfanciuit, quemadmodum literx, fubcqueílri eius fíatua
feriptae indicabat.Quas tamen appellatio vrbi non manfit:fubditi namque, ob fingularcm erga dominum,ac
principcmfuumobferuantiam,Impcratoris tamen accedente confenfu,Conftantinopolim, hoceft,Con-
ftantini ciuitatcm,eam vocarunt.Porr6,cüm Conftantinus indígenas ciucs,non exiftimarct fufíicerc magnL
tudini vrbis,iuxta fora fparfim aedificauit domos, quas Senatoribus habitandas dedit, atque llluftribus viris,
quosfecum duxcratcxvrbeRoma,atqueexalijsgentibus.Forac5ftituit,aliaad vrbis ornatum,alia ad vfum
^iuium,Hippodromonfacris3cdibus,fontibus,porticibüsinftruxit, & Scnatu,qucm habere voluit cundem
lionorcm,qucm Senatores Romae habcrcfolebant.Rcgiasaedcscondidit,non m u l t ó inféíiores Roriise regijs
ac4ibus.Dcniqueinomniornatu,fimilem,scqualcmquc Romaeefficcrcftudens, ineam magnitudinem per.
4ttxit,vtSozomcnus tradat,hominum multitudinc, & diuitijs, maiorcm Conftantinopolim círe,quám Ro-
» i a m : v t q u e n o n i m m c r i t ó R h o d o g m u s l i b . i 8 . ca.25.ficut Romam totius orbis epitomcn,ita Conftantino
polimxócr^xócr/xo// vocct.Fuitóc hicAcademiajpreftantifllmisomniüartium profeflbribusexornata.Inqua,
íummoinhonorcfuit,XII»virorumCollcgium,quipublicisImperatorum impenfis,ad ftudiorum confer^
uationem,honorificé alebantur. Autor eft Zonaras,lib.3.Annalium.Plura, de auguftifiimis tcmplis,6c intc„
tiorc vrbis ornatu,defideranti,PetrusGillius,libris,4.abundéfatisfaciet. Videetiam Procopium de sedificijs
Iuftiniani,Georgium Cedrenum,Acncam Syluium,HugonemFauolium,caeterosq; eiufdem claífis feripto-
res. Quantoautem ampliorByzantijmagnificcntia,cómaiorcdolore, Chriftianis,ab immanifíimis Mahol
jneti cultoribuSjtantamvrbemjeffeercptamjrecordamur, nonfineeximia Reipub.Chriftianae calamitate,at-
qucade6cumíummaChriftiIefu,rerumqucfacrarum ignominia, A n n o á C . N . M . C C C C . L I I I . D i c
XXIX.Maii,DuceMahomete ILTurcarum Imperatorc V l I I . D a m u s hicquoqueftudiofoledori, veram
Ottomanorum defignationcm, ex clariífimi viri, A d o l p h i Verneri) Epitome,de rebus Turcicis,
quam non ex alijs feriptorum riuulis,fed ex ipfis Turcarum annalibus,ftudiofe c o l .
legit: vná etiam corundem vultus, quemadmodum Vcnc-
t i js aecurate inciíi habentur.

5-1
cltejóro del •gnm.'ZMrcho

Éococfoup

\^pefcatm

enti

'fasriafiele
escaue

• «

' Jtáper ítjsaffegert •

 IEROSOLYMAX
; E L C H I S E D E C V M ChananaeaeRegcm,&cfummi DeiSacerdotem,
jeotempore,quo Abrahamusin Chananxa percgrinabatur, prima huius
^rbisfundamentaieciffe, in eaquefuiregni fceptrum collocafle^&fanum
quoddam ibidem conftruxiffe5á l o í e p h o &c A Egefippo, hiftoricis antiquis^
TiemorisE proditum eftrqui &tumeam Soly nam6<: lerofolymamnun-
'cupatamafferunt.PoñMelchifedecitempora,^!!! icilicetludadprbmif-
fionis terram fuiflent ingrefsi, k b u f a ^ p o í l e r i l e b u í i f i l i j Chanaanis, lero-
foIymamtenuére3Iudicum i.eamq; lebum appel!auerc5Iofuei8.Iudicum
ip.Hitantum vrbis fideÍ3átpotentise5Vtclaiidisacc2ecis5muros6¿ turres committerem^atq; Da-
uidi5per contemtum nuntiarentrNon ingrcdicris huc, nifi abftuleris caecos 6c claudos,2.Sam.5.
Cimiautem Dauid inregemluda&Ifrael eligerctur, opera & auxilio Ornan,lebufeijprimúm
inferiorem ciuitatis partcm obtinuit?tum?Iebura?os occidentijprsemium proponens,Ioab,arcem
Sioninuadit.Dehinc Iebufaeis5pmerOrnan5profligatisac pulíis5ciuitatem hanc5totius l u d ^
prouinci^MetropolimfecitjeamquedeincepsIudajLuc.i.&Ierufalem nominauir>2.Re.5. Q u á
in lud^totiusque vniuerfi medio, velut centruiDjin altiísimis montibus^conftitutamfuiffe, no
modoCofmographi3verúm ctiam antiqui hiftorici3atque adeó, euidentifsima, Sacrarumlite-
rarummonimentadeclarant.HaecdicitDominus Deus, iftaeftlerufalem, in medio gentium
pofuicamj&incircuitueius térras, Ezech.5.Et Operatus eft Deus nofterfalutcm j i n medio ter-
r2e5Pfalm.73.De montiú fitUjidem conftat.Quemadmodum enim5quiin hancciuitatcm tendc-
bant (lV]ar.io.Matth.2o.Luc,2.)afccndere5Íta,qui exea fequopiáconferebant5dcfcenderedicun-
tur5Luc.io.Plunbus diñinda vallibusjagros íertiles,ac cifternas multis inlocis limpidasjhabe-
bat, trino murocircumdata erat, nifi,quavallibus inuijs cingebatur, exea namque partejvnius
rnuri habebat ambitum.Et ipfa quidem i n i t i o fuper dúos colles Sionem Acrem erat condita,
contrarijsfrontibusíemetinfpicientes^interueniente valle Tyrop2eia,difcretos.ContraAcram
tertiuscolliserat(Moriach didus)valleCedrone5ab Acra diuiíusjinquo Templum, 6c Antonia
fuere conftruda.Foris autcm ciuitatis, hi colles,profundis vallibus c i n g e b a n t u r ^ á tribus lateri-
busobftantibus vfquequaq;rupibus5adirinon p o t e r a n t : Q ü i n &:quartus collis incolebatur, cui
nomeneílBezetha5fitus quidem ex aduerfo Templi, atque Antoniíe, in Septentrionali plaga,
fofsisautem altiísimis feparatiis.H^cIofephuslib.(5.debello,ca.6.Aedificiorum fplendore, po-
pulifrequeniia,religioniscultU5ca:terasnon m o d o ludada?,fcd &¿ totius vniuerfi, ciuitates, fupe-
rauit,adeó,vtobfummamfoelicitatem ciuitasfanda, Efa.52.íuíHtice,Efa.i. Veritatis, Zachariae
8.vocetur.Stupend¿emagnificentÍ2e templo celebratur,á Salomone Rege, quinqüagintamilliu
hominum operejfeptem annorum tempore sedificato.Quod quidem continebat Sanda Sando
rum,cherubos,arcam,menfam&candelabraaurea3Cxhedras?marefufile,laiiacradecem,colum-
nas£ercas,omnem ritum, omnemque formam legis veteris,Sacrificia, holocaufta,hymnos,8c
omnesdeniqucceremonias.Erantillic Sacerdotes 6<:Lcuitse5adyta8cveñibula,&:altare5&:feftat
celebresqueconuentus,preces,&:auditioncs.Tota den iqueReipub.Iudaic^ forma illic confiíte-
bat.Illud vero máximeilluftrauithancvrbcnijquod Dominusnofterlefus in carne, ScEuangc-
lic^dod:rin2efplendore,in eaapparuerit.Ar v e r ó , c ú m Iudad,& Reges, 6c Principes, & Sacerdo-
tes (Iere.32.)turpifsimis fceleribus,ad iracundiamjprouocarent Dominum,ideo frequenterin
camgrauiísimcanimaduertit,acintruculentifsimorum hollium manus,eandem deuenire con
ccfsit, lofephusde Bello libro feptimo c a p i t e d e c i m o o d a u o : Vbi vero e ó immanitatis vene-
runt, vtvifitationisfusediemnon agnofcerent,fed Dominum lefum Chríftum, teftes, m i n í -
ftrosquefuos3quemadmodumantéProphetas, nefariéocciderent, Matth.9.24. Luc.2i.Id?o^
iuftifsimoiudicio Deus,ciuitatem hanc Tito, Román. Imperaron, diripiendam,exurendam,
íoloquc sequandam, tradiditXZontigithsec deuaíl:atio,poítnatum Chriftum, Anno L X X I L
Ac deinde, Anno C X X . iudasi numero a u d i , Bethara', in oppido lerofolymse vicino, fe-
ditionem contraRomanos concitant. Eam o b c a u í a m , AelijHadrianilmperatorisiuíTu, om-
nespené/edibusfuisarccbantur^ac deinde ciuitasifta,exImperatons cognomine,Aelia,diceba-
tur.Quamipíemurorumambitu reparauit,non tamen in monte Sion,vtanté,fedin monte Cal
uariíe5prxcepitque,necuiIudseointroeundi eíretlicentia,Chrifl;ianistantúm ciuitatc permiffa.
Vndemagnitudoirsediuinseinpeccatoresconfpicipoteft.Sienim peculari fuo populo, 6c natu-
ralibus ramis non pepercit, multó fanéacerbius in alienos fcderum caufa animaduerteu]

S2

• v
 1$

(iiierol^iymar CQiriPma totíus Oríentis ámtasMultff J^detrogoíis, in JiioQs wílí'fus, omnífm a(^s in circuitu emimnliori(iusJ?lafliit, q u i cottes duOf Declaratio Tahulae h u i u s
tm/íufírujíipríitorrtité Cedro, Js-fl) emonih-atfarmam atq^sífuícm :
intermedici ^ocatJosej)ljm,(¡^.6/St:[r.f iuica^- ú^fipamtür t mimni ior coíÜsSwn ciifhis, jjíiSaíomonis ^
i n tres alI'osJuÜiujjus e ñ Q r i m u s is eíl:, juem m i M ^ ' ^ J " ^ ^ vocat' ^ ü c í m o n t c ^ion,Jn quo a c ü f t c a t u m e r a t a n i i q u w n Q i í ^ r u Siíoe, q u e / natojin vrhem in^cefantur^) B.^Kcl^ipítra a CSris^faniíconffrvcha-
ÜÜ&ortaAureaJüptf tvrrente \ C- T u m sfít!ris,c}uamáíéTx>i£sreífttu adé¡r
•• o c n i ^ a r í t p ^ u s £ i \ d i a ^ D a u i a í é c a p n i mfuit, v ^ i i c í e m ^ m n c C r n i f í r c a m coílocauit (f)Jepuítum ( ó c u m efegitSEocQm hac (oco, m v f h u t f j p cer- (edronjitain atrto urfU- tus, cu oportuno íbeo coÑ£&i/¡í cím f'ne ¿j/m
r^noti^jperjeditioríe mo/irentút. >
n i t e f Jtáonaíferium 'Franri'srano^aíi/íum Sion.íÁrfus o h e n t e m vero, f m i u s p n r i & í f coUts, afius a e í f u c c ñ í t q m c u n t a s i n f r m r c & e ^ t u n 'mqiuf C.CFortoSi/oe.quaJijitsítuin i:
ma vafíecofíá i í l t ü s ^ n m ^ P^ ^ cm^noJun^tu'ejZfffi'cata et mumtam,
D s í m m v r b ú ^ e r o f o ^ m i t a n c t <fefcriptio,cjU(iforma,
( V a C a t m m V a u i c í c o n d í m m J m t . t á u n c íacum ¡nfrafitauit iJem, a n t e q u a m í e f u s f o r u m ccjíjrwn.quoiíínJ^íeíIú e h i t ^ u ^ i t a ^ e t ^ í f S e ^ f dcnomtnauit aí>amico/Cntonianij.
Sa/omonís ccncíitunfú^ at% e ^
^ situ n o í ^ r o j e c u l o j e cantyicienelamprce^e^- T>. Ccdhvtn^ntiocfoqtcocfjfoíh efireptio'-
t t n t r i o i u m vero,situs e o í í i s ^ e r o c & ^ a í a t i u m ^ a f u i t . t í l ' t r e s e £ > ^ s , v n o mutvrum a m f í t u eú0sf mas
c m í h i c i i c i i n t u r c { u i t a s r D a w ¡f j £ ^ í t e r antiquu Cdíhtun Sifué >
ne vrfti confltvgat, cuiJKacedomcujrrfsii/i-
partes fafuit, v n a m j h ú n t e m M r e a m í£SfamJn q u o j Ú í r a f a m oftefitjí/íu^ i^.^in-Qc^oí^aSoío^ wn hnposuit,prroñfiens quorii£anaJacra,
taHi/ctuni-j.- mtfaügisprgseriptu ofirri-
mon tempOim cdfirucrft,&) in cíiuoe'mscíem m m t k v e r s m a i t á r u m , J a m i m i j i i a ^ e ^ a m , ^ ^ ^ tempííD '£ •£ íPorta vetus, íG'élc^iucfúiaria, ^TaMrium/^r7ppf,?)C^ito amoerú/!.
e/¿mfancjuitfo/áatira Qdüari* jrro/Jjechu j>ateSat eor^,qjue invrfe tota
bah'uit, etiam m u r o j e p t u sf u i t , e t c i u i t a t i n ) a u i c f a á u n í f l u s ^ £ ( t e m p i r s y l c r a coglw eontinjéns.euius m e á e t a s v e í
ióms.vfmdxjfjíutj/ico ¡udirío cfóm et eirca temp/ujiéfants-
pars vna áez^tfa, doc e ñ , n o u a m a t a s ¿ ¡ ¿ ( a j u i t , etiam murop, amfitu cinfta, t í u i u s j G r a : m e d í e t a s v e í p a r s aftern, c a ñ e r a t a r r e n t e m CecírorL-j> nativíiimoJitp^Udo ajpcijoiélyit, T . ^Domus^egi'a.Sa/ómonts-
vncíijftc/ectSalúatornoSlerJc: G• 'íhataioríajt/óe.
p o s i t a ^ a í a t i u n i f í / ^ r i o r u m c o n t i n e t j i i i t c f o j u f u r í j i u r n , moenid, c f a u f ú m . J t a , v t j n j c í i i ^ q ü í q u c calles, q u a t e r n i s ^ s q ^ cfíuer/is m u r o r u ^ HDvünc turris 'Dauíí/?quencíadcm ''Dauii
JwffmTus, ínter Catrines crua;
f j - w i s canc^sijliermt ó ¡ / - ^ í í a e temporeiíJ'erasapma, t u r é i s (u^umaHarecllcfíeitut J h u s eff. \ , I .jírcfiniíeJiüe vt vocant Canee/Jaría
2C. 'Dom \4Ma7riíePanríf!prope%i/aiiu^r¡p-
F.'F.'Porta Sffiraim antra£quv pee nutre Vero temjptttm. í/tje/ot'u) c/ícitut-j
X,. jtámSÍ0n,mJhvJécuí¡M¿>ria/¡erium.
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ c r i p t i o antiquíevrm^Bvs^rtnarum,'qua amjjmudmet SYtfemias vocatJ?orOí Equorum, M , 'DotnusVéro/ticce anqu/ar¿s,ver/' merúíí:
nuncS.Stepfani ap-pimtur, eo, emmoniis Ca&ariíz.
,J^lm'aíore tempore C^rjJfiSa^iatoris na/^i. quoí/bgrpfinneutpwlátTisJitj- 2f. (Domus Caiapfee, nunc tempíüntfaiftum
^:canfbicua luiíi~¡ GG^ortaáemamifi,kan^u¿o O' Sa&atoris
uitatis con(£tá,VndéfReg- tgJ? O. Caíhntm^í0'rioT-v,mtfítus CaíJra
dtcittinfPorta angu&jier fanc fo/mt, cumpritnum muru vráá occuparetL,
^(ieJerto^eniamitu^Tmporta QTx^hs, &cus apucíaittpfiteatr^eí/t'tus in
modúmportiem veípontis /épideifívqwti
irantur in vrfem-
tiuiJvrnicifZm/ímfmi/upra viamjiuíííca)
lI-li$ortaSter£uiími>co7ttrcL? e/euatusjfer quem afarceyíhtvnm,vSt!^j
Kj£uffrumjic i/tíí£a.qu<!cfajtyeíea manog,pmidtumfémj) epculía£at;patebat
Jorges omnesgfvríjc intorrentem aeftemp/um accepus-'~'
Qdron defereérantur, íiacpairet S •j£cfa/fámac/},agerjctnyuinis
viamien'cfo,et contra^rdaneP' T. (Fons St'/oe
V. 'Pa/attum3¿érod/t,aurí> atífe marmori-
£usj^natffltmum,m7iñmis turrí/ñu mu:
nitr/íimum vj
X TsepÑna, turris Oftangu/áris.acfSep ••
tentrionem Occidentemifojunfes, tantf a£'
átuc&tis, vtnfecitOrtoJoíeisfrafmprotyt:
cijpo/fet^y^^
Z . ^ejia ^onoliazhquamjfraf/e
cecfíficaueratLj.
^umeriver^rpír{e.t-2.6-erct. indicant
eundem nunc in noua, 3 t oiun in veteriju'
i/?e íócum
a. Via,qua Dau'tcftran^'t,torreneem
Cedrón, cum vniuer/á damojuafeifient
ÑtumJuutn^físoiíom
p • Vra^ua domin'jjoñ /rymnu dt'flucudifei:
vu& tra/irteundc) tonvte.Vades adbíortu.

Mu};

2.4

a-Super fiumeraíéjéueplío/. HyCnnuíiquatuor 'tn^ffe

hc.Duforfsuper/jumeralts. mitatiÉ'pe/tvmffsiuduij.
d.^xturajiueartiftciusi^ L^útntiíim (aterífusjliper
Humeraas.La íordlire. ímmera/is •
e. Lapidesonpcfiimc&Orqm m.Vitta ^•acint^ma.
fus in/cuípta erat nomina nfTunicaqufJttjjIyumerali
dtiodecinifííioru fsraeC Jttpponedatur.incuiusjii
aurete jtroqtáS'im perioriparte erat capitiu
terpres vertit vncinos • Jíue jvrami,j>er ejua/ca;
g. Catenuíce, jsut trajjciebatpiccrdót-
(y. Teéloraíe iudtcij.prv quo oSTmiinnaljuía áurea-
interpresvertitrationa: pjMátapuntea-
(e iuaicij-.'mquodúodécf q, Lnminajqufhitira ¡praa-
lapides in quipus ntei/a no-- trütna rehgafatur tiarf
minadttodéeitnji/iorutn r.Tunica ItjrjStna
ifraeí. J'.KLTaraj
i . \hciminpiaiu aurets. t. éa/tcmnjtuc cbyuium.

r O 1 Q ' Q i
 14

A DE
Rabiam tríplice hiftoriographi ftatuunt, Pétrea DcfertS atq;FoeHccffi,
HuiusMetropolis5caput&:celeberiimum E m p o r i u m e f t A D E N . De
quoLodouicusRomanuspatritiuslib.i.nauigationisfuse Arábica?, húc
in modumfcribitrHacvrbenonmeminime vidiffe n i u n i t i o r e n v n c ó . ^
tinenti p r ^ f e r t i m h a i i d i n 2 e q u a l i s í o l Í 5 g e m i n u m latus íepiunt moenia,
quod fupereft montibus occluditur, inque cis quinse funtarces,infolo
l^equalieft vrbsjambitu fexmilleaedium contenta:commerciainnundi-
nis nodu hora fecunda ob nimios, qui feuiunt interdiujSeftus exercent.
Propé vrbem ad lapídis iadum mons eftjinque eo arx fita ai}. Ad radices autem montis confi-
duntnauesrvrbs profesóeleganseft,&totius Foelicis Arabisevrbium pulcherrima.llló, ceu
adfamigcratumemporium,exvtraqueIndia, Aetliiopia,ac Perfide exercentes mercimonia,
nauali itinere confluunt.Itidem agunt,qui ad Mecha frequétes contcndútrverúm íimul ac l i -
burnicaeportúappulerint,adfuntpraefedi ved:igalium3percontantes vnde íbluerint,quidue
conuehantmercium,quantumquetemporis fulcando maria abfumpíerintj&item quotho-
minesfingulaecelpres lulerint.His exploratiscondidomalum,vela,5cidgenus armamenta
afportantaliójVtillincabeundihaud perfolutisvedigalibuscxemptaíit occafio appulfis.Ha.
ótenusille.Dominus huiusvrbisSultanus, n ó n i f i i n l u n i o , Iulio,&Auguftohic refidercío-
let,ijs cnim menfibus mercatorú adueniunt ñaues, q u a r u m omnino nullae,quin ex montium
fummitatibus confpiciatur, tranfeurrere poííunt.Eít rara huic vrbi pluuia, & dulci deftituitur
aqua,quam ex continenti allatam,cifternis ad quotidianos vfus conferuant. Quantum exíitu
ciuitatisconijeere poflunijinquit MunfteruSjhíec ipfaeft,quam in Arabia Fcelice Ptolemasus
appellat Arab¡am,autOcelim.

M O M B A Z A^
^ O M B A Z APtolemseo,Tonica,infuIareoppidum, elegansac nitidum infinibus
Africa Quod Chriftiani anno repararse falutis 1505. vi occuparunticum enim Fran-
[cifeus Dalmaida nauigaturus in Indiam ,tributumab oppidanis,Regis Luíitaniae
^nomine exigeret,Afriver6armata manutributi períolutionem rccuíarént,idcir-
co Chriftiani oppidum deuaftantes,totum exufferunt. Rex triginta ftipatusviris, fugafibi co-
fuluit,reliquis ómnibus intcremptis.Oppidum nunc ab Afris reftauratum, & acérrimos Chri
ftianorum hoftes haberc dicitur.

Q V I L O A.
V I L O APtolcm2eo,Rapta,pulchra eft,Fin Africa ciuitas, in eiufdcm nominisre-
gno& ínfula pofita,continentivicina, Mahumeticae fedse regulumfemper habuit,
ifummum Chriftianorum inimicum. A d hanc vrbem cúm Francifcus Dalmaida
An.Dominii505.cumLufuanicac]afíeperiicniíTet,Regem ad fe adeerfiri iufsit, qui
morbum fimulans ad defenfionem fefe parauit.l taque feptingenti Lufitani,ad ciuitatisoppu-
gnationem armantur,qui ciuitate deuíd:a,regeque in fugam conuerfo, aliaque gubernationis
adminiftrationeinftituta,ciuitatem hanc Portugaliacregi tributariam fecerunt. E región^
infulam S.Laurcntij haber,

CEFALAK
'EF A L A Afrícaeinfula,anno partse falutis ^oo.primüm eft inuenta,cuius longitudo
|triumeft miliarium,latitudo vero vnius. Pagos habet duos,in quibus domus non pau-
'C2c,& arx: Regí ciuitatis Quiloa quondam parebat, canerúm ab eo deficiens,peculiaris
Regís appcllatione gaudebat. Anno D o m i n i i5o5.arcem,qiiam Luíitani tenebant,vehemen-
t i obíidióc íncola: oppugnarunt,adeo quidem,vt pertenuis euadendi ípes Luíitanis appareret:
qui nodu,pr9terAfrorumopinionemerumpentes,Regem,multosque proceres incoenaculo
fue opprimunt,eiusq5 caput hafta infixum per arcis feneftram exponunt,eaque ratione ingens
euaduntpcricuíum, 6c tándem alium Regts^ortugalliíe nomine prsefeáum conftituunt.
 15

ADEN,Árabia? íoellcis emporiñm ceteherrimi noxmiús,(Tu6

ex Indiá,&th26pja, eT Per//'áe ¿egotíatores comieiuunvvrbs
el? m&gki£Lca,íihi er firiichirabencmiinitd^dificiormii mtó
re ¿tipié Ireípientia. cclchris, muro etpr^ceMls lepta montihus,
in (pnorumfíimimtattbTJSardentes faces nRm^amibus portum
ojrmJmirrPeiimíuiá? formam. quondam. ohtinuít.jmiic ¿mtem
komimun. mdiiíiria,vndíque aquis ambitur QJJS

lil^MiniiiiUiilii!!iiiim«lll^^

Cum (Brmiieato

M 0 M 3 A . Z A E, F A X A
 16*

C A L E C V T -
A L E C V T 5 q u o n d a m Simylaíndicarumciuiratum p r x c i p u a ^ í n c o n t í n e n t i fita,
O l i f i p o n e m a i o r , Malebaricopelago a l l u i t u r , v a í b e ñ admodumabfquc m o e n i -
biiSjintuspluribusin locis vacat,domushaud í u n t c o n t i g u s e , i n u i c e m d i f t a n t e s p l u
r i m u m j a p i d i b u s de calce extruda? funt,intcriorcs sedium partes fcuIpt2e:pro i m b r i -
cepalmisvtútur5Íllisteguntfuas2edes.Forespr3egrandes h a b e n t j m i r o q ; artificio fa-
brefadas,hasmuroincingutinftarpomerijJbivifunturarboresinnumer^ftagna8c
fontes c6plurculÍ5namftagnislibenterimmerguntiir5lotionibusenixégaudetes.Fontepl^
tantur.Invrbe verólacus v i f u n t u r c o m p l u r e s ^ q u i b u s i m m e r í i gregarijacproletari^omnisqjignobi
l i o r vulgus, ter vel quater i n t e r d i u lauantur. Rex i d o l o r ú latriae eft addiduSjCui incredibilis í e r u i t u s
exhibetur á fubditis.Cüm egrediturjcarpento ve hitu^id eft curru^qué b i n i v i r i ferunt, o m n i l a p i d ú
genere condecoratum.Carpentum ftipantchoraulaejprsecones, buccinatores, Sí idgenus c o m p l u -
f c u l i . P a t r i t i j vero & eminentiores fux ditionisomnesfequuntur^nfesdenudaros fk clypcos tere-
tes gerentesrfagittarij etiam ac velites prxcedunt, itinera explorantes: c o n o p e o j i d eft t e n t o r i o tegi-
tur,cíim incedit. A d r e g e m propius quis non accedi^quám ad tres vel quatuor paflus, c u m vero a-
liquidporrigunt5ac fi ftipem darent elephanto, ab ipfis tremebundis, i d r a m o p o r r i g i t u r , q u o n i a m
regem tángeteapud eos nefasducitur & c . D i t i í s i m i & i n n u m e r i f u n t i n hacvrbe mercatores, quo-
r u m c o m m e r c i a f u n t a r o m a r a on\nisgenerisvndequaque importata. I b i f u n t panniex ferico o m -
niumgenerum?&auro i n t e r t e x t i p l u r i f a r i a m ^ r a a u t e m f a b r e f a d a S c f t a n n e a v a í a p l u r i m a c o m p e -
ries.Etvt t á n d e m finiamjnihil i b i d e f i d e r a n t ^ q u o d a d h i i m a n u m c u l t u m pertineatH^ecex A l o y f i j
C a d a m u f t i nauigatione^apud q u é m u l t ó plura.Vide etiam nauigationes L o d o u i c i R o m a n i p a t r i t i j .

O R M V S.
R M V Prifcis A r m u z a Perfise i n c ! y ta ciuitas,& eiufdem n o m í n i s ínfula, fitu clegan-
tiore5ac v n í o n u m copia5nulli v r b i u m eft f e c ú d a / i t a eft i n faucibus maris Perfici, 6 ¿ m a -
r i t i m i s v r b i b u s p r 3 e f e r é d a omnibus5abcft á c o n t i n e n t i f p a t i o duodecim mille p a í f u u m ,
!aquarum potu fuauium5annon^que m i r a caritas, i n u e h u n t u r f e r m é o m n i a quas v i d u m
^ItoribusfuppeditantJUincitineretriumdierumlegunturconch^qu^pariuntmargar^^^^^
ftiores5grandioresqueeseteris baccis.Expugnauit hanc v r b e m Francifcus D a l b o q u e r i c , Annofalu-
tis.M.D. Vl.eamque Lufitaniae R e g i ingens p e n d e r é t r i b u t u m a n n u a t i m coegit.

C A N O ÑOR.
A Ñ O N O R, vrbs Indise ad marcjhaudprocul á Calecut p u l d i e r r i m a r u m rerum pr^-
.ftantiaceleberrimaJbi P o r t u g a l l i í e R e x m u n i t i í s i m a m habet arcem. V r b i s R e x i d o l í r
¿ c o l i t c u m f u b d i t i s j h i f o l e m ^ l u n a m v a c c a s q u e a d o r a n t . P o r t u m v r b s h a b e t , illó conue-
. [ h u n t u r e q u i P e r f e , fedimmaniafunthorum v e d i g a l i a , n a m p e n d u n t u r p r o equo f i n -
gulo aureorum v i c e n a l quina m i l i a . A g r u m habent a r o m a t u m 5 m á x i m e vero gingiberis/eracif-
fimum.
O m n e s h a s I n d i ^ A f i a e , Africse 3c P e r f i l ciuitates ante n u n q u a m c e l a t a s v n á c u m enarrationi-
busmanufcriptis5Communicauit nobis Magnificusac nobilis v i r D . C o n f i a n t i n u s L i s k i r c h i u s ,
A m p l i f s i m s e R e i p u b . C o l o n i e n f i s D . C o n í u l dignifsimusjvnigus ftudiorum, de ftudioforum homi
n u m patronusjfingularisque Mecoenas,

M I NA .
»IN A5velS. Georgij oppidum?ad marc p o f i t u m , in Guinea, Aethíop!5ereg¡onc5 pnfciSj
1 A l d e a 5 q u o d I b e r i s v i l l a m , a u t d i u e r f o r i u m d e n o t a t , duarum partí 11 m5quod hic dúo-
jrum r c g u m j L u f i t a n i x n e m p e j & C a r a m a n f s e j c i u s t r a d u s j f e d u s i d u m í i t , Anno falutís
^ j M . C C C C X X X X V I . D e i n d e L u f i t a n u s p r o p u g n a c u l u m eó l o c i extruxit5contra i n c u r -
fiones h o f t i u m j a u r i f o d i n a s i m p e d i e n t i u m ^ S.Georgij del la Mina^ab eius t u t e l a r i D e o j C u i l o c u m
fa^rauit?noraen i í n p o f u i t .
^4
 »17

CALE CHVT
MVM BMP ORIVM.

, um Tnummo

ü zjjnmQSmv/tjlB 3, in fenea ardíjftmmm eí1-:,q}4.ajM2tím mercatores amum ¿tf

{vShim app
Jvctum apvarhiia.r^avicum a Chrifh'an'is.rttfnmt,acfláuum.trcmlineum panttuP*

autUi
>
 C AI R VS
A I R V S E T AlcairoánoftrisiIVIa^arautMizirArabiceí'Maflar A r m e -
nicc:Alchabyr Caldaic^Mefraim HebraicérLatinis Babylo, Aegypti m á -
xima ciiiitas3ExI¡beIIoanonymo5qui Poftclli cííc putatur,oportuno loco
r i t a 5 v b i n i m i r u m N i l u s p r i m u m í e c a t u r ) & S U r a f o r m a m f a c i t 5 V t v r b s 5 tan-
quam i n N i l i clauftro porita5aditum pr^beat^prohibeatcjuc adfuperiora
loca nauigantibus.Maxima funt circa A l c a h i r t i m iuburbia, quorumalia
tria^alia duodecim d o m o r u m millia habent.Alcairamautemjquam hodie
vulgus A l c a h i r u m vocat,adXXX5milliadomorum habere tradunt, cum
burgis. Sunt inca ampias priuatorum h o m i n u m ftruókir^, funt &: principum arces, & templa,
qu^vocanturGiuma/eu Cema5Ídeftecclefi3eícu¡congregationes:funt h o í p i t a l i a j S c h o I ^ & B a l
nea^quibus ob prsefcriptum legisjafsiduéad oblationcs vtuntur. C ^ t c r u m domus iudiciariasse-
rufcationisque publican funt in immenfo numero: S u n t & Turba?, filie T u r b i x , ampia sedificia,
magnatum fepulturisconfecrata. Solent enim i n Alchairo tyranni5ticantead;ae vitse maculas d i -
luerejcúm circafepulchrajinfignes prouentus35<:íedificiaafsignantpauperibus3pcregriniS)ftuden-
tibus5Morabitis feu Hcremitisj&varijs fedis^uibus ea religio abundat:íta,vt ad óo.millia á u r e o .
rumannuiprouentuSjnon paucalocahabeantexteftamento^ficvitam ^ternam inftituunt T y -
ranni.Etíi Niliaqua5ad Angulasvrbis necefsitates,fcmper decurrat3potifsimúm adpifcinas reno-
uandas5adablutiones5&Diorygcs niloSj&r Euripos: excrefccnte t a m e n N i l o tanto cum Ímpetu
admittitur5vttotavrbs íitfolis lembisperuia55¿fuas viastunc habeat inftar canaliú Veneticorü,1
ita v t fit veluti mare.Scribitur de hac ciuitate,qu6d A n n o C h r i f t i . M . C C C C . L X X V Í . graffante
pefteineaad tres m e n f e s 3 a l i q u o t i e s m o r t u i fucrintjVno die3 viginti hominu m millia, vndema-
gnitudovrbis5populique multitud©asíHmaripoteft.Suntcirciterodo millia h o m i n u m i n ea,qui
cumCamelis:aquam e x N i l o i n vrbem deferunt5vtillam i n v f u m h o m i n u m vendant5&ad ípar*
genduminplateis5&adfopiendumpuluerem pauimenti.ltinerariumquoddam Aegyptijficha-
bet:Alchaira pulchra eft ciuitas5quse Lutetiam Parifiorum magnitudinc quinquiesfuperat. I n ea
aliquot36¿ea quidempulchrajChriftianorum templa inueniuntur.In piareis tata eft h o m i n u m ,
m u l o r u m & e q u o r u m multitudo(omnesenim tam v i r i , quám fceminse communiter equitant)
v t fine impedimentOjncmo plateas traníire queat^in quibus e tiam artífices, ante sedes opificia fuá
exerccnt.PaucineceíTariafibidomi parátjfed ea ácocis qui per vicos omnia c i r c u m f e n ^ e m ú r ,
H o r u m a u t e m p l u r e s i n h a c v r b e i n u c n i u n t u r j q u á m X X X . m i l l i a . Quamplurimafuntinfideliu
f a n a , v a l d é m a g n a , p a l a t i o r ú i n f t a r 5 á q u o r ú ingreíru,íub per na capitis,Chriftani arcén tur,ni{i fidé
Chriftiabnegent.Habenturhic quoq;fornaces,in quibus ouaartificiofo fouentur|alore,vtpuL
losexfe producant.Foemoralia,quemadmodum&viri,exholofcrico,gemmis, Sclap^dibuspre-
tiofisconfed:a,hicinduuntfosminae.Earum etiampluralitas viris conceditur, Hadenus itineraJ
r i u m . A b Alchairo infulam feparatNilus,Cerbicum didamjquam &c Mechias5Íd eft menfuram,
vocantjVt vult loannes Leo A f e r r ó quód hodie raenfuraaquseibi obferuetur. Hanc autem ra-
t i o n e m a d f e r t : c ú m e n i m i n multis Aegypti locis, o l i m efientcolúnse, a d o b í e r u a t i o n e m incre-
m e n t o r ú pofit2e,potifsimúm circaMemphim, vt res i n r e l i g i o n ^ ^ serufeationem verteretur,cu-
rarunt Muflulmanni,feu religioni l í m a e l i s a d d i d ^ vt adada i n térra foffa quadratajeximise ma-
g n i t u d i n i s t e m p l u m , ^ Infula cotiftrudumjadiS.pedesin profundum veniat,6¿peraqu2B dudú
í i i b t e r r a n e u m ^ q u a s admittatrin foífe medio columna eft totidem pedes altajin qua dum crefeit
NiluS5notanturincrcmenta5&quotidie,quám diu crefcit,mittútur in vrbem pueri?peplis croceis
capite redimiti,qui quantitatem denuncient3vt fiue deficiantjíiue exundent a q u ^ á modo fertili-
tatisjhortentur ad poenitentiam, íi bené habeant, ad l2etitiam,acceptis á populo munuículis, pro
Isetonuncio.Indeá columnamenforia, nomeneftvrbijMichias, ScMenchas. Zelimus Turca-
rum Imperatorjlongé maximam hanc ciuitatem expugnauit,arcemque ingreífus eft X X V ,
lanuarij, A n n o f a l u t i s M . D . X V I l . Cepitautem T o m u m b e i u m , tune temporis
Sultanú,inpaludc intercannas&iuncoslatitantem.XI.Aprilisjiuffitque,
v t m u l o per totam vrbé ved:us,affixum eolio laqueum
gereret, ac t á n d e m i n ciuitatis porta
fufpenderetur.
 J t x v s : Jjrmmicíéí í i c e ^ m ^ ^ y t v nifjiíaímcíjTierunt juam J ^ u m jjpcw
nicr otioja o F ^ n t a t i o ( u j j a r f a n t enim reges, a u t botius líeíuíz co', '
ronatie,f)oc mofo n a m n i j u i i m i n teTramJcrífere,él CongiJJirna)Jui
reÜrtíjuere memoriam, cum tamen nuífiuí r e i j a m a j i i r in mundo tenit'
iovD^am a u t quis ^ í r c l ó i í r e P ^ s , a u t quis rep . i n j a n u s a / i ^ u a m
Jjyrarmaem ere^rit, non c o n f f a t ^ Q^MiimK^^.

fe

J
Sí?

„ 3 ^
\
fe

> •

, jiiai'cavut cmtmtvtw
pei&Tntmorer-l'míiet'. Jt
^ JacíesrieceJrifexapec&Tri
'Jepuíttim muherisRodopes npte,monumréu£^u
fevuítune münerisQoiío
masaT&aahr meretrp;, A rege invwremJúmpfajio
mortem eius Coi ea^utf etTyramtdemfimnirautt.
^etrtiíStí^rrí^at't, Cayere in amfthíJS.^apus"

MÍ
«fea: ^ x e ^ :

magnates. t f j t &r Gcojmntfeita tñjjpac/romira,/éu eatíeffreseurfús, m

I ícthisautrmRaimas ni. ' .^^^ni^uíiai^^^&i&eofiári^fji^níiunmiiiír^j¿f <:::^i0&s/ánaeá
J j n Hoc foco ¡M/SÍIMÍ/S eofiytürj. 3'ÍPaúiimmCampscnjj ?^vptmr tvtotm chátataru 9 Trcm)ftuaria,v(?i- < - ^ - ^ ntfo Gu&flüreíns tt3íámíu¿v vfitntisjn iitts ea ajorum^J
(jimpsomír,£'cpw^eTetriim^Grtf^ÚS.díipbs Itgptiotu PrimypesrtponSffitat»(p,vSiet^M JrurQnmi^íraS^- dotrnt,cj^necrefasvíramJiinkvnJracerí. t$.St'c mífmntun.,.'
^,Jn'lw'íw.al>íttUtii&rj>mm,& ' ifflJfiSicw**^^ iwS&sJiemma-.aim aum> ornamento in eafite, B t ^ á t o
modútnunejjerjjt-$eterunt muíür aJmoJtim'£ereclit..\- rf^^^-^^^^^^^/!i<^«^^T*ft»^^i<^5¡^^»i^«»»' jianm ornate^aae coajierta,qua vtdére,Jeif-vtdérinonpojiH
psamr M'yr£ejitttt, eufpuSIteas ne^Iitatés^t aeTG^UfKP.. i2.Qi&mkal%irjjcfltee^ tS-Stc a/masja/ératot equtttmt.Jóminarf<pms tantijáeiunt, jttaf^,
S-J&ntyj/ertpsemaiwmj' 6.Jti£¡mSfym,fa'efy'Soíyttalé,• Jé eertipimutnjierítur aut vifítatit,mtt^ant»-hí MtomrimS'tni. ti nos muios noi^os aut ecjiias,
" vSjiáu^es^páiWnhtr, Sfhfehtgpttij&oúéntUi 13 Cur>1 & rotisjeu tfrtpanis.aJ^qimntttr tiortj. ^l7^/[f-fores c^mpvJutr^nftetpalnurfearS^íi^ fruéJ^f,J^f''i\t
I
 TI NGI
l^^^^l^l I N G I S , quaeLufitanis Tangiara, ampia & antiqua ciuitaSjñon procul i frcto H c i c u k o , Sc-
ptsecoepitparerc domino ab co tempore,quo Gothi Granatcnfibusimpcrabat, d o n c c i n M a .
humctorum potcftatcm ArzillaperLienit,vrbana femper,nobilis}bcneq; excultafiiit,ftra¿tii
risque fumptuofiiTimis vari) generis admiranda. Ager non admodum foelix: nec frugibus fe.
rendis valdeaccommodus: caetcmm valleshabetpróximas,qiiíefontibus aífíduis irrigat»,
omnium gencrumfrudibusfoecundiíTimam reddunt.Reperiasquoque extra vrbem vites a-
liquot,vcrüm in folo arenofo. Incolis frequentiflima permaníit ad ea vfqj t é m p o r a , quibus
aLufitanisexpugnatafuitArzilla: tum enim ciucs rumore bellico pcrtcrriti,collc¿i:is rebus
ómnibus, Feflam profugerunt.

S E P T JHLK
E P T A quaeLatinisciuitaSjLuíitanis autem Seuptaappellata,fccundiim clafllcosauthorcs á Ro."
manis i n faucibus freti Herculei jedificatajOlim totiusMauritaniaemetrópolisfuit, quare R o m a n i
'camnobil!tarunt,fuitq; i n eafumma vrbanitas, &ciuiumfrequentia.Deindea Gothisoccupata^
iprincipeminea conftitueruntjremanfitqueapud eos principatus,donec Mahumetani Mauritaniae
fines ingreífi, hancquoqj vfurpauerunt. Frequcntia habuit t e m p l a A ftudiofom collegia,ciues lite.
r a t i í í i m o s A qui señéis operibus, fingulari artificio fabricatis, caberos excellercnt, cuiufmodi funt candelabra,
pelucs,calamaria, aliaque id genusexaere confcda, qus perinde elcgantia habebant,acri argéntea vel aureafu-
iífent.Habcnt Itali & in huiufmodi rebus conficicndis non parum gratix,vemm n i h i l omnino,fi h^c refpicias.
Bxtraciuitatismocnia, ampliíTimafuntrura,eo praefcrtim loco,qui vitiüfrequentiaconfitus,vinctumdicitur:
vcrum ager ñerilis & afper eft, quare magna fem per iilis frugum caritas.

T Z A FFIN.
Z A F F I N,elegans Africas oppidum,muro ex montibus feptum^rccm turribus firmam, aedifida frc-
quenti numero nitidé culta, & mirae altitudinis t u r r i m oftentat. A n n o falutis redemptae 1508. feptima
die luiij Regis Emanuelispriefedus, Drego Dafambufa,oppidum hoc Mauris eripuit.

A R Z I LL
R Z I L L A Africanis Azella, fpatiofa ciuitas Africaead Oceani littusextraHcrculiscolumnas
áRomanis3edificata,áquibusdiftatfeptuagintaplusminus paffuum millibus, áFefíaverócirci.
tercentum &quadraginta.Paruitquondam SeptaeprincipiRomanis tributario, t u m á Gothis
capta fuit, qui per ducentos viginti anuos eam feruarunt, doñee ab Angl is foelici marte expugna-
J tur,qui capta m vrbem,ferro &igne ita deleuerunt,vt vnus vix faluus cftugerit,ac triginta feréan-
nis incolis vacua remanferit.Poftea vero temporibus pontificis CardouaE(qui Mauritaniae imperabat) rurfum.
reparan, modisqueomnibusaugcri,dkari,ac munitiorreddicoepit. Incolse fueruntlocupletes,dodi, armisq;
exercitatiífimi. Ager & frugibus ferendis,& omnis generis leguminibus próducendis eft percommodus, fed cu
á montibusdecem ferédiftet milliaribus,magnamferuntlignorum penuriam,verüm carbonibus Haraidead.
ueflñSjVtuntur. A n n o D.1471.27. Augufti, ex improuifoáLufitanis,&oppugnata&capta eft, incolis ó m n i -
bus in Lufitaniam abdu&is,intcr quos & Mahumetes fuit Feífanorum rex,qui t u m feptem annomm pucr,vna
cumfororcula ciufdemaEtatis,paritcr cap tus. Hxc loannes Leo Africanus.

SALA.
Vplex eius nominis oppidum amnis interfecat, vetus, & nouum,quod non ita procul ab Hercúleo fre
to remotum,Septam refpicit. Vetus,anno poft Chrifti aduentum 1514. multarum aedium ftrutT;ura, 6c
mercaturas commodis,admodum audum, arcem habet a m p l a m Á eminentioriin loco turrim,Sum-
jnatafíem didam, quam eo potiíTimum nomineaedificarant Saraceni, vrinde in Granatae oram pateret
profpctos. Caftrum huicciuitati vicinum confpicitur, in quo magnifica eft Rcgum Feífe
fepukura. Hscmanu feriptum cxemplarfuppedúauit.

5*^
camcmntun

Fmtes.
9

CiimTrmiiemo

JklS^ Z ^ í •jfe^Li mdy&m tijffi&mzffiüf

columbee lajptOeer.tmcfítuJunt rar¿ttf,vt meos*

in ijm]iortmmm¡?u, quidt0cí¿¡is admúcíúm eíkj-nauium

:
 )1J

ANFAv
| N F Ajab alijs AnafFa5amplirsimum oppidum^aRomanisin Oceani littorc
extruótumjcum ómnibus Africa ciuitatibus fitu lociq;amoenitate ccrtare
potcft.Planities illi (prseterquam in Septentrionejnaeaparte mare refpicit)
patetinlongumoduaginta ferépaíTuummillibus.TempIaquodam habuit
mirificé extruól:a5officinas complures, palatia iníigma: cuius rei facilé fidem
facien^quas in hunc vfque diem reliób funt monumenta.Spatiofi illis fuere
hortijéquibus6<: magna frudiium copia decerpitur,melonum pr3efertim,ac
citrioli: quae omnia maturitatem medio Apriliattinguntjquare incol^ fuos
frudusFeflam deferrefolent,quód multó citius matura colliganturjquám
_ Feífe. Veftitus illis cultus eft atqj ornatus,fuitqj fumma eis femper cum L u -
litanis,ac cum Angiis conluetudo.Eruditorum hiccopiofus eft numerus. Verúm duas obcaufas huius
loci ruinam cueniffe volunt. Prim^quod íupra modum libertatem ambiebant: fecundó^quód myopa-
rones in portu habebantjquibus Gades5atque Lufitanos mins indies vexabant incommodis. Quare tán-
dem Portugallise rex claíTem expeditifsimam quinquaginta nauium ad eos n i ^ q u ^ incolis tantum ter-
rorisintulit,vt illiarreptisfecumcpxpoterantbonis, Rabatum nonnulli, alij Selamconfugiffedican-
tür, hoftibus eam vrbem dcpopulandam relinquentes.Qui autem á rege totius clafsis dux miffus erat5fu-
gse omnino ignarus, íuas copias aecuraté in ftruit.Poftea vero quse gefta erantjá quibufdá íntelle(5l:is,milí-
tes in vrbem introduxit, quam vniusdiei fpatio fie vaftanu^domos incendio deleuerunt, atque muros
multis locis folo ^quarunt, vt in hunc vfque diem habitatoribus vacua remanferit.Expugnatum eft hoc
oppidum Anno falutis 1468.

. AZAAMVRVM.
Z A A M V R V M Duccalse oppidum, Afris conditoribus ad Oceani littus éo ipfo lo-
co quo flumen Ommirabih initium habet, extrudum ab Elmadina miliaribus ex Me-
ridieplus minustrigintadiftat. Spatiofum eft atque amplifsimum, habitatoribus copy
oíifsimum, familiasnumerat circiter quinquies mille.HancperpetuóLufitani merca-
toreshabitant. Incolas habetciuiles,habituqueadmodumornatos.Populusm duasdi-
_ uifus eft partes, & tamen perpetua illis paxeft. Frugum atque leguminum máxima illis
proucnitcopia5etfinihilquicquam hortipraeter ficusproducánt.Pifcium histanta eftaffluentia, v t i n -
de fingulis annis aureorum aliquando fexies mílle5nonnunquam & fepties mille prouentus redeat. Pif.
candi autem tempusab O á o b r i menfe, adfinem vfqj Apriliseft.SolentpifcesinSartaginecumaliquá
oleiportionefrigere5atque inde tantum pinguediniscolligunt,vt non facilé quiscredere pofsit: hanc
lychnopenfiliinfundunt5nonenimaliudhabcnthuic reiaptumoleum. Huc femelinannoconfluunt
LufitanÍ5actantampifciumcopiamauehunt5Vtilliiamdidamenumerentaureorúfun^ Hincfa-
éhim eft,quod Portugallise rex,fpe prsed^alledus, non femel ad eos clafles miferit inftr udifsimas:quaru
prior propter ducis imperitiamjin ipfo gurgite difiecbjac propemodú omni ex parte fubmerfa fuit. Poft
hsec rex ducentarum nauium claffcm expeditiíT.mifu, qua confpeda tantum intulitciuibus terrorem5vt
omnesin fugam fint redadijtanta cum portas ingredientium ftrepitu atq; turbajVtin eaciuium plufquá
oduagintafuerintinterfedi. Anno poft Chrift. Nat. M . D . X l I I . D i e l l . Septemb.

D I V.
I V,veteribus Alambater ;nfula5eiufdemq; nominis pulcherrima & populofa ciuitas ad
oftium Indi fluminis in mari MaIabarico5Regi ciuita tis 6c ditioni Gambaia quódam pa
rebat.Sitain frontefinus Cambáis, Indicum refpiciens marc.C^am Chriftiam
p r d i o , claífe 239. nauium, omni armorum genere inftrudifsima, non fine máxima
difficultate expugnauerunt.Nam oppidanis rex Cambáis, Adenfium,ac ciuitatis Cale-
cut, auxilio fueruni

G O AK
O A , vrbsadmodum in India potens,in regno Decam prouincise Malabar, in ínfula maris Ma-
lebarici feu Calecutici fita: De qua plura in índice.
5*7
 121-

iim 1?riuiIe<rto

G QA ^ ^ ^ m a in£c€ vr£s m (^nfnanorum potsf^imi anno Saíutis i S o 9. deuem

emumt
 a:

' c v s c o ^
A n o i i í o r b i s p a r s j q u s e m e r i d i e m magis refpícit^ q u á m H i r p a n í t e m m firmam appcl-
JitantjBrefiliamPeruuiamquecomprehendiuHuiusMetropoliSj&pr^ci^^^
kasCufcOjCaamplitudine/ortitudine^magnificentia, vtcumpulcherrimis ctiável
, ' G a l l i ^ v e l H i f p a n i a e v r b i b u S j i n u i c l a arcis mimitione5 &: h o m i n ü , p o t i f s i m ú m c l a r o
genere n a t o r u m f r e q u e n t i a , ^ sedificiorum ferie & difpofitione5&:fitus amocnitatCjhaud i m m e -
r i t o contendere queat.Nulla i n eam m u l t i t u d o plebeia a d m i t u t u r ^ fed n o b i l i u m , p r o c e r u m , 6¿
m a x i m o r u m p r i n c i p u m , i n c l y t a &:magnificentifsima fedeseft, q u i p a r t i m intravrbis moenia,
p a r t i m i n v i l l u l i s fuburbanisjruri m a g n o n u m e r o d e g u n t . í n t e r quae quidem precipua f u n t pala-
n a p r o c e r u m quatuorjqui huius Reipub.clauum moderantur, quse ñ i p e r b i í s i m é ^ f u m p t u p r o p é
immenfo5marmoreis quadratisquelapidibus ftruda, atque d e p i á a v i d e n t u r . Plateas c ü m omnes
f r n t r e d a ^ c r u c i s f o r m a m plerifque i n locis efficiunt5nulla autem eíl^pcrquam n o n amoenus de*
labaturriuuluSjcanali duduSjVtrinqj lapidibus v e f t i t o . F o r m a ciuitatisquadrangulajinlaterecoU
liSjCxiliterjatqjvenuftédeprimitur.In cliuofo6¿ difficili m o n t i s afcenfu 5 a d m i r a n d a pulchri*
t u d i n i s arx ípechbilem5atque amoenam hanc v r b e m redditjCuius fiue pulchritudinem, fiue i n -
g e n t e m íedificij m o l e m confidereSjperpauc^ í i m i l e s i n vniuerfa Europa i l l i s í u n t v i í a ^ q u i t é r -
ras q ü a m p l u r i m a s perluftrarunt. Habetea i n f u m m o m o n t i s v é r t i c e t u r r i m , r o t u n d o o p e r t a m
t e d o j e x qua l o n g é lateque profpedus panditur, íedibus paruis h a b i t a t i o n i deftinatis abundatjqu^
omnes ex lapide v i u o n i t i d i f s i m é funt a?dificata?,Etenim t a m accurataj^: p l a ñ e noua i u n ó l u r a j v i -
d e n d i fenfum fallentCjCompofitos habent Iapides5Vt n o n colligatum5fed perpetuum5ac f u f u m
opus videatur.Quinque h o m i n u m miliajcitra difficultatem5recipiunt.lllud arcis latus q u o d n u l -
l i s t o r m e n t o r u m v i r i b u s v e r b e r a n p o t e f t , v n i u s t a n t u m m u r i ambitum habetrvbi v e r o f a c i l i o r
e f t ¡ n c o l l é a f c e n f u s , t r i p l i c i m u r o g r a d a t i m e a r a t i o n e a m b i t u r 5 v t p r i o r i s f a f t i g i o fequétis funda-
m e n t u m refpondeatjacpari altitudinedeindeafcendatjmediocri i n t e r i e d o f p a c i o j q u o d p e r p o -
l i t a s c ó t i n u o o r d i n e d o m u s c o n t i n e t 5 e a q ; eft latitudine5Vt cóiunófcim v e h i c u l a t r i a citra ofFen-
í i o n e m liberécommeare q u e a n t . T a m firma hsecmcenia cenfentur5vtnec q u a í T a r i t o r m é t o r u m
ftrepitUjnec occultis terree c u n i c u l i s j c ú m petrofae r u p i infiftant, pofsint euerti. Peringentes f u n t ,
ac validifsimilapideSjexquibuseaconftan^quoruminufitatajimmenfajacraramagnitudofa-
c i t , v t humana i n d u f t r i a huc eoseífe congeftos credi v i x p o f s i t . E f t i n hacarcear-
m a m e n t a r i u m o p p i d a n o r u m armis r e f e r t i f s i m u m . D c l e d a n t u r Í n c o -
l a rebus depiófcis. A b u n d a n t panno, p l u m b i j f t a n n i q u e
fodinis3argenti v i m magnam^auriperpa-
r u m habent.

MEXICO.
i E x i c o / m e T e m i x t i t a j i n H ¡ f p a n ¡ a n o u a 5 l V í e x i c a n x P r o u i n c i ^ opulenta ^ c e k
^ciuitas?vliginofo6dalfoin l a c u m i r a b i l i t e r c ó f t i t u t a 5 a m p l i t u d i n e H i f p a l i m ^ a u t C o r -
i !dubá fuperat:viaquaeadilluftré hanc vrbé dcducit,amplaeft, & v i f u i u c ú d a . V i c i q u o -
íque omnes habent fuos exitus3vtab v n o adalium a q u á p e r m e a r ^ p o f s i n t H a b ^ n t p l u r i -
mas plateas5vbi afsidué fuá habent f o r a , ^ commercia ad e m é d u m de v e n d e n d u m . Q u a r u m v n a
eft d u p l o m a i o r f o r o SalamanticsE c i u i t a t i s j v n d i q u e porticibusjeircundata, v b i quotidie v l t r a
fexaginta m i l l i a h o m i n u m v e n d e t i u m ementiumque cernuntur. Eft i n ifta platea permagna d o -
m u s 5 Í n m o d ú i u d i c i j 5 Í D q u a incidentes i n f o r o contentiones d i r i m u n t u r . S u n t e t i á h i c p l u r i m ^
Mefchita^Sc I d o l o r u m domus,quas religiofi incolunteEft interMefchitas vna fuprema3cuius v i x
c r e d i b i l e m magnifiecntiam Cortefius copiofe explicatJdolafua5 ex fariña 6c h u m a n o fanguinc
conficiunt,quibus m u l t a h o m i n u m corda ex v i u e n t i u m corporibus e x t r a d a , q u o t i d i e offerunt.
E f t & h i c m a g n i f i c a R e g i a p o t c t i í s i m i i l l i u s d o m i n i M u t e z u m a , c u i n o u i y r b i s a d e ó multaepro-
uinci^parebant, v t n o n effealium i n vniuerfo terrarum orbe d o m i n u m eiusfubditi crederét.D^
rara huius Mutczumae m a g n i f i c e n t i a , ^ dealijs c u m h a r u m ciuitatú5túorbis n u p e r i n u e n t i h i -
ftorijs,multafuppeditabunt illi5quos D . A b r a h a m u s Ortelius, celebcrrimus i i l e Geographus,in
p e r i l l u f t r i T h e a t r o f u o , f o l i o . 2 , n o u i orbis deferiptores allegar.
y$
México.
 AGRIPP
CANDIDO LECTORI
S. D.
V I A I N H A C V R B I V M TOP O G R A P H I A, C A N D I D E L E C T O R , LIBE-
norefermone, expamn non licuit5fed pro capacítateloci, in alterapiaurarum facie vacui vrbium,
oppidorumque conftrmgenda fuitdefcriptió3hincfadum^t non ea, qua par era^dignitate de eorum
magmficcntia diííererepotuenm. Itaqueinea^uamnuncappendice^iungimus^uíefimul&indicis
vicemfubibi^dumpaulófuííüsdequibufdamfcribimusveramindicis rationem(quembreuem, an-
guíhsquehmitibuscomprchenfum eíTe decet) minusobferuamus. Non quidem eo inftituto, quaíí ea
omnia, qua? de vrbium primordio, antiquitate, conditoriba^, fitu, políticaadminiftratione, pr«ro-
gatuus, acpnuilegijs, de magiílratuum, variaque fortuna» mutatione3confcribipoterant5 in appendi-
- ce hac comprehendere velim5hoc enim}vti laboris eflet perardui, operisque immenfi, ita fallacis, in-
certajqueinquiíitionisforet. Eo, quódde primisvrbiumfundationibus, deoriginibus nominum, multa fabulis propin-
cua, fcribantur3demultarum ctiamprindpio,&Hiíloriaruminopia, &hominum incuria, perparum,aut niliilcertiinue-
matur. Quod,cüm demultis Germanix vrbibus, docerifacilépoísit, tum de totiusvniuerfi domina, vrbe Romana,in-
dubitatumeft, quamaliqui á congregationehominum,nomenhabere, alijáTroianis, ali) abEuandro,C3etei-i aRomulo
conditam, fcribunt. Dequibus autem certi quippiam, hiftoriarum monumentisGommiírum,extat j ex his pr«cipua,tum
inipfaenarratione,tum inhacappendice, acindice, delibaui,quibus etíi curiofis,non per omniafatisfíat, tamen candi-
dis ingenijs, his, quae non fine labore perquifita, candidéprofero, ex parte me fadsfafturum , omninb fpero. Máxime qui-
dem, dumaii(n:oruminfertisnominibus,iea;ionem,íidedignam,reddimus. Quo etiam ipfo, eorum obieaioni refpon.
deo, qui in longinqua, minusque mihi cognita loca, me calamum tranftuliífe, obijcient. Si quid vero mihi in his, quibus
auélorum deftituor fcriptis, ob rerum ignorantiam, aut imbecillitatem ingeni), fidei fortafsédecedet, id, admiranda pido-
risinduftria,artificiofaHogenbergi) manus,viuis vrbium delineationibus, cumulatifsimécompenfabit, qui tanto iludió,
easgraphicé, accuratequedepinxit, earumque hoclibro imagines tuta oculorum luftratione ,xcitra itinerum peregrina-
tionisque pericula, vno, quieté fedentis intuitu ( quod ín ipfo loco, non ita commodé fieri poífet ) fpeítendas exhibet, ve
etiam íine enarrationehiftorica, earum íitus, forma,ftrua:ura, atque conditio, non incommodé perfpici queat. Vale.
Mufxolo noftro Agrippinenfí. Calend. lanuarij. Anno partas Salutis CID. lo. L X X V.

A D E N A^vrbs eíl Arabia; metrópoli tica, & mlnutiflimaj A
xadicibus montisediti, qui inmari lingulaprocurrit, fita, 6cvtrin-
que fluclibus in íínusreduftis alluitur, ita, vt peninfula fíat. Mons
cft adeófterilis, vt necarboics viJas, nequeplantasefferat,nempe,
qui íít faxofus, & praruptis rupibus iualtum promineat. Aquis
carct, raro admodum piuui;s inigatur. Exlonginquo pago aqua,
per aquaeductum, inlocum, qui ab vrbequatuor miJlibuspaíTuum
diftatjdcriuatur. Ea vrbis aquatiocfK Almona & cibaiijsimportá-
tis vtitur, quorum tamen cftincredibiíis copia. Eñ cinda murisi
munitaturribus, exculta mtcnibus,6cadaárpe£i:unipulcherríma.
Inillam mercatorescPerfide, & India, 6c AEthiopia, & ex multis
Arabiaeregionibus fepe commeant. Incolse Mahumctem colunt,
colore candido, 6c fpecie liberali funt. H o mines nobiles armis ex^
eicentur,5c militaris glorise decus ardenterexpetunt. Rexalias ci-
uitatesin mediterránea regionepoílidet, 6c milites non paucos ÍH.
pédijs alit, 6c c fuis tantum fubditis, inpríelium, ciim opuseft,duo
millia cejuitum educit. Vibi vero huic moderatorem, cuius viituti
nuiltum confidit, piaeponere folet. Híec Oíorius lib.IX.de rebus ab
Emanuele Lufitaniae Rege, geftis. Paulus Venetus autem, hunc in
modum dehac vrbe, eiul'que prouincia, feribit. Aden,inquit,opti-
mo portu excellit,ad quem ex India plurimae appellunt ñaues, aio-
mata deferentes. Et negotiatores quidem Alexandrini,illicemen-
tes aromata, ponunteain ñaues paruas, atquefeptem diebus per
ílumenquoddam ducentcs, poftea humeriscamelorum imponüt,
fktriginta dierum itinere, per terram vfque ad fluuium AEgypti
deporcant,6c rurfus in ñaues exonerantes, tándem vfq; ad Alexan-
driam perducunt: Nec poteft compendioílor haberi viaaborien-
tis partibus vfque Aiexandriam : Negotiatores vero illi ducunt fc-
cum plurimosequos, quando nundinandi gratia, in Indiam con-
cedunt. Exigit autem Rex Aden ab illis mercatoribus, qui per re-
gionemfuam aromata 6calias merees deferunt, veftigalmaximü,
vnde plurimum ditefeit. Quum SuItanusBabyloniíeobíideretci-
uitatem Aconenfem, 8c eamexpugnaret. Anno fcilicctM D C C
miíit Sultanus Aden in auxilium eiustriginta milliaequitum, 6c
quadragintamilliacamelorum, non, quód vfque adeo illius cu-
peret augere felicitatem , fed qubd omnes maluit extinftos Chri-
Itianos. A portu Aden,eundo veríus Septentrionem,fíta eft ciuitas
Efcier , quadraginta diftansmilliaribusab illo portu, 6c habetfub
fe multas alias ciuitates 6ccaftra ,íed quasomnia funtde dominio
Regis Aden. Eft quoqueiuxta hanc ciuitatcm optimusportus , á
quoinnumericquiducunturin Indiam.Abundathaec Regio thurc
albo atque optimo,quod de paruis arboribus,abietibus tamen limi-
libus,ftillat. Incolaecrebrisincifionibusperforantbarum arborum
corüccs, vt thus extiahant, umetíi calor queque, qui ibi máximas
cft,plur¡mumclic¡at liquoris Habct quoqj R egio ipfa palmas cufll
daítyliSi fed ,praeter modicum rifum nullum producit frumen-
tum, veriim aliundéimportandum eft. Abundant autem pifeibus
optimis, praefertim tuhhis, qui ibi optimi habentur. Vinum noa
habent, fed ex daftylis> rifo, 8c faccaro, optimüm faciuntpotum.
Verueces, qui inhacrégione inueniuntur, funtftaturaparui,aun-
bus omniño carentes, fed loco cárum, cornua párua habent. Equi,
boucs,cameli,atque oues.veícuntur pifeibus, quiquotidianusiílo-
íum funt cibuSj quum illicob immcnfum calorcm » herbsB6cfru«
menta, ex térra haberi non poflíint. Fit autem tribus anni meníl-
bus pifeium captura, feilicet, Martio, Aprili, 8c Maio, tantusque il-
lorum capiturnumerus,vtnó facilé explican poííit, Hos pifcesííc-
cantj&feruant, atque per totum ánnum ánimalibusedendos , pa-
buli loco,pioponunt. Vefcuntur autem animaba libentius deííc-
catispifcibus,quamrecentibus.Piuntetiam ab incolispanes bis co-
cí i ex pifeibus, idqueinhuíK-modum. Concidunt pifees minuta-
tim, atque contundunt in modum farinae, 8c poftea commifeent,
6c fubagitantquaíl paftum pañis, atque adfolem deíiccari faciunt,
6c viuunt ipíi, flciumenta ipforum de illis panibus f á d i t i j s , per to-
tum annum.
20. A M S T E L R E D A M VM,Hollandia:Metrópolis,deqüa
huncin modum HadrianusBarlandus. Hoccaetcr¡s,qu£enomina-
ui,recentius oppidum, genus hominum incolit pecunig ftudiofius.
Quocirca in remotifíimis etiam teiris, negotiantur, habentqUeto-
to f'eréannojexternim^domi fiuu.mercatore. preftat hoc illis com-
moditasportus. Suntaiia quaedam non pcenitendaHollandiaeop-
pida^oncumiGouda^lcmana.RotcrodamumjCximijillius vír i
Erafmi Roterodami,vrbs nutricula.
46. A N C O N A , Hadriaticum mate, vetiuíHÍIimo, ín Piceno
litu,fuperbiffimoqueportu, nobilitat. Agrum habet bonitatc, fer-
tilirate, acvbertate multorum nobilíum fruduum , Scfrumcntij
praEftantem, máxime veiócelebrem, generofitate vini, á Strabone
riinioque,laudati. Iibr.i4.cap.6. QupdhodiénominatiílimumSi*
toli efíc puto.
57. ANEA,celebrequondam Afric^multisqücaedificijsnobi-
le,oppidum, nunchabitatoribus vacuum .cuiusruinas, Scdefola-
tos, abomni cultore, horcos, cum loannesLeonis Africanuscon^
fpexiífet: Vix^nquit, lachrymastenercpotui, vbi quorundam xdU
ficiorum atque templorum (quorum adhuc quaedam extabantmo-
numenta ) miferandam ruinam ferió contcmplatus fuilfem. Hot-
ti,etíi nonnihil adhuc frudluum producunt, fyluastamenmagis
dicas.quámhorros. Nücautem FeíTanorum iniuria.ad tantam re-
dada cft ea vrbs calamitatem, vt nulla pioxfus fpes íit, nouos, io
poílaum colonos, iccipicndi.
* i7. ANV£R:
 I N D E X .
tf. ANVEMIA, longccclcbenimlam in Brabantia Eniporiü,
«jextramScaldisripam. lougotiadumoenibus & turribus coro-
sian^ab Océanofccundum fíumcnquindecim circitermilliaribus
Brabanticisdiftat, quorum finguJain tena tantum Tpadj comple.
¿luntur, quantum ti expedituspedes,ftato& ordinariogradu, in-
tra horam vnam,abfoluat,&laboiisfatisfit habiturusj tk non n i .
mium difficultatis.Dehuiusvrbislim,rplendorca:dificioium,po-
pulilnduftria atquediuitijs^quorundam cxtantfcripii i.bclli. LÍt
hocnobilcoppidum partim maritimumjGalliSjGctmanis.Hirp.t-
iiis,Britannis,ltalisfrcquentatum.Hod;édiuino muneic,& lena.
íusprouidcntiaj.íícfloretmercimonijs.vtnecLondinoin Anglia,
nec apud Germanos Francofordiae, nec in Gallijs Pauíio ccdcrc
debeat: priuatahicdomusaíFabié coníliuda. Ccridmen cílin vr-
bc,quis clegantius aedifiect. Grandia funt templa, vnum Dcipaiíc
virginisaCiguftiííimum, cum turri altillima , ex candido lapide.
Gentismiruminopifícijs acumen, domos extiuuntaltas magisj
^ quám amplas,propter locorum anguftiam^&ex Scnatus ediftOjex
lapide, Vibseftquám optime munita, mocnijscircundata ahiííi-
mis, viuo,fectoque ex lapideiiupendis impeníarum íumptibuí
DiuaeMai'iaHungariaeRegin^&c. hortatu, Anno A.C.N.M.D.
• LiLcóñru£lis,quae in ambicu propugnacula multa plana, 6c fum-
ín se vaftitatis, inuiflasque moles oftentan^ inquarum altera haec
cximiKpktatisS.P.Q^Ánuerpicnfís nuncupatiolegitur.
D 1 V A E M A R I A E H V N G . R-EG. D I V I C A R O L . V .
C A E S . S O R O R I , P A T R Í A E E X F R A T R I S A V-
C T O R 1 T A T E T V T R 1 C I , S.P.Q^A. H A N C MOLEM
E X E I V S N O M I N E M A R I A N A M , NVNCVPAN-
T E S , P U S V O T I S D. D . Q^VOD S O L I C I T O I L -
X I V S H O R T A T V , T A NT A E H A E C V ASTÍTAT1S
M O E N 1 A, G R A V I S S . R ' E I P V B . I M P E N S I S , V E L
q V A D R I M E S T R I S P A C I O , A D M I L L E P A S-
S V V M L O N G I T V D 1 N E M , i N S V P E R l O R E M VS.
Q V E L 1MB V M E X C I T A T A S í NT, V N l V K R S V M -
• Q i r E V R B I S A M B I T V M H A C P A R T E COMPLE-
Á R I N T , M E N S E A V G V S T O. M . C C C C C . L I I .
CONSTANT. HALMALVS, EQVES AVRA-
TVS. H V I C MOLI PR1MVM 1EC1T LAPI-
¿ D E M , D I E X V I I . I V L I I , M. C C C C . L H .
In altera mole, hunc in modum
kgitur.
1 V S S V C A R O L I ' V. C A ES,
H O A N N E S A C R O M B A C H , EQVES A V R . HVIVS
V R B I S S E N A T O R , H V l C M O L I , I N D I I O NO.
M I N E , D I V I I A C O B I , PRIMVxM Í E C I T L A P K .
D E M , A N N O M. C C C C C . X L I T . D I E I I I . I V N I I .
Efthaecciuitasvnaomniufn jquasfunthodiéin Inferion Germa-
Siia, facrarum cásremoniarum íludiofiffima, verasque pietatiscul-
trix. Monafterium habetprsmonftratenfium,Scftru£hiramagni-
jficujn.&monumento Ifabelas Caroli Ducis Burgundionum Con-
iugis.nobiie Hsec partim ex Hadriano Bailando excerpíimus. De
Horentiffimíeautcm Ahücrpianas Rcip. prseftantia, dignitate,no-
jminc, atque origine, praeter aecuratiflimam Guicciardini deferi-
"ytioncm, Anuerpianas ctiam origines confule , Eruditifsimi viri,
Doftoris loannis Goropij Beccani, qui eas, nouem libiis, dodilli.
»ié,complcxuseft.
12. A Q V I S G R ANVM^SacriRomaniimperijciuitaslibera,
aliquot miliarijs.a Colonia A grippina diftans, á Grano,DuceRo-
tnanOjNcronis fratre,prim3euafundati0neconftru¿í:a,ab eo,& ab
aquiscalidis,plano inloco ibidem repertis(vti multi,inccrtotamc
authore perhibént) Aquifgranum denominata. Dcuaftata ab Hu-
ais,á Carolo magnoreñauratur, nlurisq; cingitur.Qui & primus
ícliglonis Chriftianaepaedotriba,h¡ccxtíti£. ^mmamquc ibidem
Üccleííam, auro, argento, perpetuis fundationibus,6c praeftantiffi-
"snisfandorum reliquiis,diucrfis ex locis,mirificeexornauit.Palla-
do ctiam, regia magnifiecntia confpicuo, huiüs vibls fplendorem
'adauxit. Quod anno Chrifti D . C C C . L X X X I . á Nordmannfs
Igni confumptum eft. Ex cadem hac vfbcCarolus, re&nomine
Hagnus,Annoparta:SaIutis,D.CCC.XIIIl.ad felicem beatorum
•f)atr¡am,cmigraüit,3etatisfua£LXXIIIi, Imperij vcró,annoXIlíL
"Cuius tuínulo, B. Virginis templum. quod pauló ante conftruxe-
:iat, inclaféfcit. Prodijt exhac vrbeegregium patrias , & Agrippi-
jicnfium decus, fummus,acRéuetendusvir,D.TheobaldusCraf-
felius, Thcologica profeífioneeximius, qui fíorentemColonielx-
fem Rcmpub.anuostriginta, quemadmodum Schoc tcmpore,pa-
xi cum fruftu, tum diligentia facit, verbi díuini adminiftrationc
pauit: nunc vero Cyreneñfis Ecclefiae Epifcopus, 6c Reuérendiífi.
Jni Archiantiftitis Colonienfis, SufFraganeusdefígnatus, confir.
anatusque eft.
33^ A R G E N T O R A T V M , Elfatiae Metrópolis, fedes veterutu
Tribocorum,íiueTribonorum, qui antelulijCsfaris Oftauij Au-
^gufti tempora, inhanc prouinciam,cum rcliquis Gcrmanistranf.
greflí funt,pofteaquam Romanis parere coepit,ac vná cum Impc,
í i o , Latinum vocabulum habere mcruit, inter ciuitates Rhení,
-guae Tícuiiomm latifsime pawntem iuíifdi^ionem agnofecbat.
fub primis Romanorum Impcratoribus,'baud obfcüri notninii
ftt%i fub poílerioribusComitcm habuit, quiTraftum Argcnto-
ratenfem gubernabat, in Gcrmania prima . Scqucns setas Alfa-
tiam aflununcirrigaate vocauit. Quo temporefubinde á Tranf-
rbenanis gentibus Komanorum hoftibus perpetuis, hsc vrbsinfc-
ftabatur/donec fub Galliarum oceupatotibus Francis indigenis il-
lis,6c veteribus Germanorum populis, Romanam adminiftratio-
ncm ,quoad ficii potuit, rctinentibus , (id quod á diuoThcodo-
lichooftrogofho Caefare, quem Vcronenrcm appcllamus,atqj ca:.
teris huiusgen js primis interGcrmanos Romanorum regibus.in
Italia acprouincijs id temporis obfciuabatur) poíl dcuidos Alc-
manos.nouuin & ljücnomen,vt etiam Fiancoi'üi,doncc,inquam,
Rege LodouicoMagno,fiueClodouceiam Chriftianofacto, reli-
.gionoftra publicé , 6c abfq; metu paÍMin abommbusfuíciperctur,
arque pace firma conftituta.facricalvxdomiDicam illam domum,
tantü non totam ex i-egia liberaliratedonoaccipcrct, facello etiam
'dilatato, Virginisque matris Maviae, titulo adi'aipto,Quibusfub-
fecuti ErancorumRegespoftordinatapiÍdem Scotorü coenobita-
rum Xenodochia.Gcrontocomiaquc, 5c Piochotrophia^diundis
nofocomijs, inñituto etiam Epifcopo per totam Caroli Magni
pofteritatem, nihil non concefierunt.Dcinde vero DiuisOthoni-
bus 6c Henrichisim perantibu?,libertas ciuitati multo pienior con-
tigit, vrbeiam pridem itaamplificata , vt partim nouam, partim
antiquam,vu)gus díccret.Porro Gcrmani, vetus illud Romanum
Se prouinciale Argentorati vocabulum, ademptispriotibus íylla-
bis,6c Burgum adijcicntes,in Storatis burgum detorfciunt.Hunis,
Attiladuce, é Catalaunico illoconfliclu domum reuertentibus,
huius vrbis euetfionem Anuales tribuunt. HincSidonius Apolli.
naris Atiilam Rheni hoítem1 dixit. Huiufmodi funt vrbium 6c
Regionum fata per v'tranqucfortunam, quando hic mundus ni-
hil nrmum 6cperpetuó ftabilc continct , affiduis mutationibus
obnoxius. Argentoratum infuper, templo eleganti ftrudura, 6c
pj-xcclfa turriconipicuo, illuftratur, Quod haud irameritójinteí
totius vniuerfi ftupenda,odauum obtinetlocum.Ccxrptum eftau-
tcmauguftiííimum hoc tcmplum , infundamento, Anno Ghrifti
M.XV.EpifcopatusBcrengarijfeptimo, Annoautem Domini M.
C C . L X X VlI.íub Epifcopo Conrado a Licchtcnberg. Erckuimis
a Sreinbach, Architcdus turrim'extruere coepit, 6c perduda fuít
íkudura vfque ad quatuor teftudines galeas , vei faftigi) turris,
circa Annum Domini M. C C C . L X X X i l l I . reliquum vfque ad
'Coronám, benefício lunkcroium Pragénfium, peífedum fuit,
fupremaautcm'ifta corona, in circümfcrentia hifee fcntentijsfa-
ais,Germánico idiomate, velutigemmis quibufdam pretiofísde-
- coramr. Verfusorientcm: Chriftus clarificat: Chriflus fíngulis fuá
donalargitur. Septentrionem verfus: Chriftus i n aeternum coro-
nar. Qua autem rneridiem ícfpicit: Chriftuslmperator. Chriftus
renouatomnia. Ad occafum denique : RexChriftustriumphat.
Chriftus «terna in fxcula Rex, 8cc. Vide B. Rhenanum lib.s. Re-
rüm Gcrmsnicarum accuratiííímé de huius Yrbis appcllationt
diflerentem.
$6. A R Z l L L A . potensquondam 6c ampia Africa:vrbs.nuné
á ehrift¡anis,ob bellorum fjuidam^anguftioribusfepta limitibus»
Anno á Chriftonato, M, C C C C . L X X I . inLuíitariorum pote*
ftatcm deucnir. In qua cxpugnatione,Rex Máhumetes;cum foror-
' cula , captiúusin Lufitaniam abduduseft ,vbi íeptem continuos
iranfegit anuos, ifttra quos cxadiííiméLufitanumidiomadidi-
cit. Tándem ingenti numerata pecunia , paterfiliume Luíitania
reuocauit, qüiad regnum afcltus,propterconructudinem ,quara
xum Luíitaniscontraxerat, Rex Mahumetcs-Luíitánusáppellatus
eft, faspenumeró poftmodúm vindidam de Luíítánis fümere, nec
non Arzillam fibiademptam , recupérateconatus eft Trimo ciui-
tatem ex miprouifo,cum ómnibus copijs,adortiis,boná muri pac-
tcmjfoio gquaui^eamqüe ingreífus, Máuros om nés^n feruitutem
rcdadoSjliberauit.Chriftiani fe in arcem receperutit, Rcgi,poft bi-
duum, deditionem polüciti. Intcrim íuperuéniente Petro Nauar-
ro,cum expedita claíre,multarü nauiüm, perpetua bombardarutn
ciaculatione, Regem, nonfoliim ciuitatem dimitteieyveriim cum
toroexerciíuábícederecoegit. Pofthaec,itaperI.uíitanos,ómni-
bus locis, cómunirá fuit.vtprxdídus Rcxeam recuperaretentans,
íiniftro femper pugnauerit Marte. Cum in hac obfidione apud
Regem ftipédium mererem,énoftris vltra quingentos interfedos,
numeraui. Haec loannes Leo Aphricanu's.
ij. A T R ' E B A T V M , ex vóce A «rebates, qua Caefar vniuerfita-
-tcm accípit, tecentiores Latine fcriptuíi,fcilicct cffinxcre.pro vrbe
6c capite,gcnris: fediquám rede,aliorum eftoiudicium. Nosanti-
quitatis imitationc, Atrébatuth> Auguftum mallemus dicere,ficut
ciuitatem pro Repub. vniuerfa, lulms puré loquéns.protulit. V t .
cunquecft;inftantianuncprófcquamur.lntra teliiadumindídem
Scarpaprastcrfluit: DuacO, fcnis^orleno^denis: Cameraco no-
^enis: 6c Ahibianis.denisquaternisabeft hiiliaribus. Vfbsampia,
auguña, 6c ípaciofajimódipolis. Nam parierequodam irntesrgeri-
no, acmediano feinditur, diuidirur, ae fecernitur,quarum parte
¡altera ciuitas,antiftiti nimirum obnoxia, vulgo vócüturiakeia au-
tem,quae dominum agnofcit3vulgó, malé, villa dicirur-sea vrbs eft,
Itttciim ciuitas, yt yf be mino^anguftiorquc, tamen propugnad»-
 I N D E X.
Íis,mo]ibu«, Se Opetcfirmlílimacílj Scaífabre fafta. Vbi cathedra,
fuma cchebris, Mariana, ac inibi bibliothecamanuícnpta. Libii ve.
tbomncs Thcoiogici. Omnium primum antiftkcm hicinftituit
D.iJJum Vedaftum ,D.itemRcmigiusRhemorum Aichiepifco-
pus, anno D.XXXI. Procedente temporc, ea dignitasin Ca.i.eia-
ccníium,itidcm antiftitem tranflcriptacít, lic, vtexgemino.vnus
duntaxaCjCoalcfcerctEpifcopatus, Atq. adeoadmuium aecatem.
Arrebateshuiuimodi dignitate fcuftrati Forte autcm euenu , vt
Samarobrini, íiuc Cafncracenfes, Hemico I I I I . Imperatori ftude-
rcnt,ac faucrcnt. HunccepcratinimicumPont.Max, Rom.Vrba-
nusll.hoftemquc EcclefiaeRomanaEprofcripfcrat, qui aliquaex
parte ita animaducrtere volcns in Camcracenfes pcrduclles, ac
Imp4 iam difti focios. Attrebatibus pnftinü Epifcopatus honorem
rcftituit, Epifcopumque creauit Lambeitum ad Teruanam, tunc
Archidiaconum, id quod cótigit anno M.LXXXXV. Egit ibi haud
ita piidem antiftitc, Antonias Perenothus,hodié,CardinalisGran
ueJlanus, iníignis & fama notifsimus, quo Epifcopatum hunc ab-
dicante, íuffeduseftin eiuslocum,FrancircusRicaidotus,vir fpe-
£tatus & littcratus. Hicin fua ciuitate Attrebatumfingularchabct
imperium.hoc eft,magiftratus creat^leges irrogat^ius dicit vniuer-
fe.dcniquetam profanaruni,quam facrarum retum Dominus^pa-
tronum tamenBelgarüpnncipem,acnominatin3, Atrebatum co-
initcm,rccognofcit,aquoelcftuseft,6ca Rom.Pont.confirmatus,
velinauguratus, Annuali Epifcopatui tanta quanta fuerit meffis
frumentaria, nempequaterna, vcl quina,acintcrdum fcna, fcura-
torummillia. IbiadD.Mariae,magnareligione, 6cegregiocum
peregrinorumlapidum apparatu,ccrtum mánaadferuamr, inflar
lanae, quod D. Hicronymus, setatc íua,ad hanc regioncm pluilic,
fuis in epiftolis, rcfcrt, quod etiam certo 8cftatutotempore, nimi-
ium in máxima aeris terrseque liccitate, ac lideiatione, ad elicien-
dam implorandamqucefupcrisplumam comonftratur.Necdeeft
vibietiamfuareligio. Namillicadfecundumcompitum,fumma
cum cgremonia,in delubro lucerna cuftodkur ^(OTTÍTKÍ , vtpote qua
rem fanctam, & caeliíüs acceptam, antiquitiis crcdunt, cuius occa-
fione,iam commoduminvrbem tranfmiiimus. £a ampla inpri-
ims,ac íiru. Se opere, arxhabetur,quam niíllonginquaobíidionc
non facilé quis capiat. Plateas heic apcrtaí. Forum fpadolüm. Ve.
daftinorum fodalium coenobium inibi, diiiitijs, rcliquasomncs
monafticas fodalitates, longo anteccllitjVU petcundationedidici-
mus. Veáigal ei immcnfum;ncmpevicenaducatorum millia, 8c
co ampIius.Deinccps multa pafsim templa5apprimé ornata 5c cul-
ta. Domicilia ciuium appoíité fafta Sccommoda , Sceómagis ad-
miranda peregrinis,quodHypogaeainomnibus,6cipfaaiFabre fa-
aa.paufmento nimirum, aut lithoftrato, aut lateritio, caque alté
cífoíTajde induftria, in quantum audiuimus. Neceffitateenim,ea
iatione,ac via ciues prouidi.fuarum rerum confuiunt, qua vrgen-
tc,ficuti aliquando vruucnit,Hy pogsa ilhs funt,qu^ alijs coenacu-
la.Bello nimirum xíluanteA hoíle mcenia tormentis concutien-
tc, infubterraneis illis fcdibus,dum extra tclorumomnem funt
ia£tum, cum omni re fua incólumes, facilius ferunt, tolcrantquc
obíidionem. Hancgcnrem antiquitate, fortitudine, & virtute,vel
vnus cohoncftat Comicus ille Atrebas,fummoperc ab ipfo Csfare
commendatus. In inftantitempore,heícprseter caítcros, clarcnt,
Chriftofí(>rus Aílonuillanus.in Confilium Rcgis priuatum adfci-
tus,vir fpéftatus & doduSjac deinde Nicolaus Bornius,Antiftes de-
íígnatus Atrebatum, cum rarado¿U-¡na,iníignis orator, noninue-
nuftuspoeta, &luculcntushiftoriographus. Supremushelefeffi-
tatprouinciaí fenatus, vnde redé Machliniá prouocare fas cfl,rco
aétorcqiiecaufa cadenti. Vrbs fie fatis frequentata cft Atrebatum,
quorum alij mercatores, alij opifices. Horum funt multa collcgia,
quorum máxima parSjlanariaEftudet.Hinclcuidcnfc& texcile A-
«ebas nulla nonin parte Europa:56c cognitum,& acquilituin.Hoc
iam indeab ipfoCasfarecaputnumeroíásgentis, vtidiximus, fuit.
Adhsec Carolo Caluo Imperatore, ac rege Franciae, & multa poft
Ktate vniuerfe imperabat Flandriae. Verum poftqua Atrebatum,
áingularis inftitutus cft comitatus, Scj Flandriaco fciunétus^huius
tantum populi metrópolis, multis tamen nitens clientelis, eíl fa-
&n, qua conditione etiamnumcernitur, Hxc ex Guicciardinidc-
feriptione.
39. A V G V S T A Vindelicorum,inVindelicia,autRlict¡a ve-
tuftiffimumRomaniimperiimunicipium,vu!g6 Augfpurgk Pri-
jnum, nullius famae aut nobilitatis vicus, ad Lechi flumen fuiíTe
perhibetur. Deprimisautcmhuius vrbisinitijs, atque progreífu,
íi«cArgcntinenííumchronica,perhibent.Auguftsoriginem ali-
quiquam vetuftifsimam oftenderecupientes, Gentcm Sueuoium
alaphetdefcendentem , eam primóinhab¡taíreprouinciam,fcii-
bunt. ibiq; eam condidiffe, vbi abundantia aquarum, falubris aer,
& alias commoditatcs facilé haberi poflent. Venientes enim Sueui
adRhctiam,locumaptumconííderantes, 5cadtuendum, natura,
munitumjObcocurfumduorumrapidifsimorüfiuuiorumjVindi,
&Lici,hancvrbemprimoEcdificauerunt, eamque Vindelicam, á
VindoScLico,appellabant.Eaenimreg¡o,pofteaad Alpes, Vinde-
licaappellabatur, vniuerfaque montana, parsinOrientem & Au-
ftrumvergens, aRhetis Vinddicisque tenetur, vt Strabo feribit.
Eam autcwjtnoic vetufto, vallo a? fofla,ciftxcíút Attiaaoac5,poft^
quam Europam inuaíerút, Sueños fubMarlepía, infuetlsarmis^
fecuribus pracaudis, ex hac vtbc cederé,vfque ad Alpes coegeríit,5c
defolatam reliquerunt. Ciim bacante eladem Troiíeperada íinr,
hanc ciuitatcm.anteTroiam fuiife, eXiílimant.Et temporibus exi.
tusfiliorum Ifracl de Acgypto, ante Romam quingentos&quin-
quaginta aanos.conduam aíferunt. Quam quidam á Troianis,or-
tam dicunt.Eligenccs autem íibi,dcam Kizam.quá Cererem fuilí¿
opinantur ,á quahaec vtbs Zizariadida , cuiustemplum vfquead
témpora Romanorum inuiolatum permaníit iam vetuftate col-
lapfum^nomencollisreiuauirjqui ab incolis, £ifenbetg,hodié vo-
citatur. Per Vindelicos inde ac Rhctos,florfntifsima cum muriá
acpropugnaculisfada.A Romanis pluiima bella perpeífa eñ.ciim
libertatem femper optarct, fe á Romanis Vindelici alienárunt. Id-
eó DiuusOcVauianus Auguftus , Titum Ennium Pr£Etorem,cuiu
legionc Marcia^c aüjs ducibus,in eos miíit, inqua Auar,Bogudis
Rcgis films, adolcrcens , in aimisapud Gra:coLatinos peritus, 5c
Varro,Tribunus militum^laruerunr. Hi ciuitatem infiiie/£eftat.is,
nuiltitudine Romanorum obílífam , varijs aftécerunt incommo-
dis. In ea oppugnationc, Auar, Gra:ciis,occiditur, Etin vico, Cric-
chifaueron,vbi íepultus fuic.ciulccmodi epigramma reperitur:
His nomentenü, Bogudú dat regia proles,
GYACUS Auar, pseudis, de Sueuis,more} litatus.
Pcrijt ScPrastor cumlegioneMarcia, vtpauci fupereírentínea
dade, qui rem geftárecitarent. Locoqj candis nomendeditpetdita
legio, in media nunc ciuitate, Perleich, dida. Ideoqj heiclegitur:
indtcathíc collis, Romanam nominedadem
Manta, qüo legio totafimul perijt.
Varro,quem verrem nominant,.amne tranfmiífcinpaludibüs
feoccultans,lacui,Vernenrce nomen dedit. Is portea Confuí Cici-
liae.infocliciterobijt. Et vt Suetpriius rcfert,quód Oclauianus A u -
guftus, omnes grauesignominias, eladesque duasomninó,ncc
alibi, quam in Germama accepu , Lolianam, arque Varrianam,
Varrianam pené exitiabilem tribus legionibus, cum duce Ic^atif
que,6c auxiiijs communibus,cgíiS. Deinde Auguftus per Tiberium
Neroncm (cum Drufus fratec dus Rhenales regiones aggreífus
cft) poft varrianam dadem, dfluxo tiienmo, Vinddicos deuicit,
atque vrbem corutn immunitam reddidit, &vt verba Strabonis
libro 4.affirmant. Tribus Romanorum millibus,Csefar Auguftus
niiftis, vrbem Auguftam habitandam tradidit, quo in loco, Varro
caftra iam habuerat, Claudius Drufus tamen eam poftea inftaura-
uit:mutis ac turnbusampliauit. Cumqucaufpicijs Augufti vida
6c auda erat, in honorem Augufti Odauiani, Auguftam appdla-
ucrc. De his bdlis Horatius in odis mentionem facit,Videre Rhetí
bellafub alpibus, Druíum gerentcm,Vindd¡ci,Quibus moSjVndc
dudus perene tempus Amazana fecuri dextras obarmet,&c.Cuni
autcm Sueui,qui potentia & hominum frequenría, rdíquosante-
cdlunr, hanc vrbem pcrtutiííimé degerunt:; Deinde in Romano
imperioftabilis ac fiddis permaníit, magnum incrcmcntüm ha,
buit, ac multaprifcae vetuilatis monimenta ineardidafunt. An-
no autem falutis quarto&quinquageílmo,fupira nongenteíímam.
6c vltra,VngarÍ Germaniam 6c Sucuiam vaftantes, Auguftam ob-
federunt: varijsque cladibus Ncricos, Rhetos, ac Sucuos afflixc-
runt.Ottoprimus Imperator, aduerfuscos pluribus diebusdcccK™
tauit,eosque taiid?m, ad iatcrnccioncm,prope Auguftam,ddcuit.
Tres queque inco prx'lio corum reguíos captos,a militibus fuis ad
cum perdudos, cum ob ciementiamferuareconaretur, Sueui (co
nokate) fufpendio necámnt Ceciditin eo bello Diopoldus co-
mes , fratci Sandi Vdalrici,& Regniboldus, fíliusfororisfuse. De-
lude diuus Vdáiricus Epifcopus vrbem illuftiiorem fccit,§c Eccle-
íiam Sandsinftaurauic, quae olim ab Attila, 6c nuncabHunisIg-
ílonem feníit. EtEccleíiam fandi loannis & faadi Stcphani con,
ftruxit.Ornaturquc haec imperialisciuitas publicis 6c priuatis cedi-
ficijs pulchetrimis, & praJertiiu Baíilica í-piícopali ampia, beatas
Mariae virgini dicata.
5;. A Z A M V R V M 5 Afn'cx oppidum , expugnatum cft k
Chriftianis Anno falutis, M . D. X I I I . Quo temporc venerat huic
oppidoinauxihum Princeps quidam, qui vt fua- faluti confulerer,
fe ex alia vvbis parte fuñe demifít.Mox varié huc,atq; illuc difpcríi
funt Incolas;hic nudis pedibus, ille equo fugit. Ncc potuiífes, fcio,
alachrymis continere, í¡ fa*minas, fi fenes atqj pueros,c3pillispaf-
íis,nudisq; pedibus fugcrevíüiíles, At,priuíquam Chriftiani cum
ludaeis aiiquod íint pvaeiium aufpicati, qui rdidi crant á fuga cu
ues, copado funt in gratiam recepti, vt Luíitanus, nullis inuitis,
portifquc vndique patcntibus, illarum rerum potiretur, quaidui-
tatis eiantrproinde nulla prasterea inferretur ciuibus iniuria.Hunc
in modum cceperunr Luíítani eam incoiere regionem, ludaei ve-
ró,partim Salx,p3rtim Fcíle adierunt regnum. Necputoaüamob
caufam id illis á Deo opt Max. fuiíTe illarum, quam propter hor-
xendum illud Sodomita:um ctimcn,cui ciuium pars maximatam
fu!tadd¡da,vtiuuenem vix noncorruptum, a fe dimittcrcñt.
B.
5. B A R C I N O , omnium vrbium citetiorisHifpanise, floren-
tiflima, pulchcrrimaque.quam LuciusMarineusSiculus.lib.XIU.
4c Aiiagoniac tegibus mirificc commendat. De Bacinone etiam
* a coca»
 I N D E X.
comltibus, Sceorum origine, alio loco fcvibit. Anno falutis ¡S1.D.
XXXXVI.in hacvrbe. focictatilefu. Collegium, á pijsquibufdam
auita: religioni dcditis viris , inchoatum cft, qui pictate 5c zeio
Chiiftiano, R.D Patris Araoz, qui aliquandiu inea vrbe commo-
iaiuseft,mori,amplifsimas,ineiufdein collegijfundationemselce-
tnofynas.contulerunl,
52. B A S 1 L E A M ciuitatem amplam, clariílimamquc,, in loco
icgio extruftam, temporibus Impcratorum Gratiani &Valcnti-
jiiaai.qui íímul imperioprasfucrunt.Annoícilicet ChriftijCCC,
LXXXIl.inrerum naturafuilfe, conuincit Ammianus Marcelli-
aius, tricefimohiftoriarumlibrO:Mcminit autem Gratianumcon-
ílmxifíefortalitium quoddam contra Germanos/non procui á Ba-
illea, (fie vocatBaííleam)quodincolae)Roburvocant.ltaqueante
'tíratianitémpora Bafileam extiliíTc, apparct. Itaenim Iclix Mal-
leolusin viridarioimperatorum , 5cRegumRomanorum fcribit.
tTempore Arnolfi Impcratoris,irrucntcs Vngari magna viin Gcr-
maniam, deftruxcruntBaíileam 5 quaetum Anguila magna voca.
batur. Sed Henricus Rex, pater Ottonis primi, rurfus eam vrbem
cxc¡tauit3tranftuIitqueiheumlocum,quem hodíéBafilcaoccupat.
Tundauitquoq; ibiecclefiamEpifcopalem ,6c alias Ecclefias, má-
'gnificequedotauit. Hsecille. Denominehuiusvrbisquidam , fed
tamen ííneprobationefcribunt, ipfum á Baíilifco dedudum. Fuc-
3;untali;,qui, priufquam omnes Ammiani Marccllinilibri, qui ex.
tant^euulgarentur,Bafileam ficdiélam putabant,ápaíragio Sctra-
ic£tu,qui in eofuit loco, antequam ciuitasextrueretur , vtfcilicet
indercftiusPaflcljquam Bafcl.primumfucritvocata, At Ammia-
inusirritam hanc conieduram reddit, quiciuitatcmillamGraxa
Voce GmXílav quafi Regnopolin^feu Rcgiam vocat. Alluitur Rhe-
lio,qui eam pené mediam diuidit, nifi, qubd ponte vnitur. Habet
Vrbs ipfacommoditatem magnam á Rheno, quiaad eam plurcs
íuntnauigationcs,m3gnisquepotefl: adíri oneribus. Agrumha-
bet ampliffimum , extra & intra montana, qui frumenti & vini fe-
laxeft.raflaautem eft anteducentos annos,multos Scgraues tenc-
anotus, fed rurfum cft inftaurata, & noflris feié temporibus bona-
mm artium Gymnafioornata,á rio^ius nominis Pontífice fecuil
do, inftituto. Caetcrum/fitusfiukatisBafilienfis, ómnibus aíodis
«ommod¡oreft:,quám fitus Auguftas RauracaE:,quódinlibero terre
fpacio,& planicie condita fit, vbi acr eft faluberrimus, folum tertas
fcecundum.fcaturigines multorum fontium,cocurfus mukorum
amnium, praefertim Rheni, Birfe, VVicfae. Bytfa ex lure Monte,
per multasconualles , Bafileam víqucdcuoluitur, plurimaíccum
defercnsligna, Sílignorumratcs. VViefa vcrbfluuius,aboppofi-
tz parte,a Nigrafyluafegregatur adferunturcjucpcrcam plurimas
trabes, aedificijsaptas, aedeindein minoriBaíilea multis inferuit
o^cinis. Nam ferrantur cius beneficio, mola verfatili, arbores in
afleres, commoliturfrumentum .acuunturfabriliainftmmenta,
¡ducuntutin bradeas ferre5maffEe,multisque alijsconducitvfibus,
praeter id,qubd habet nobiles pifces,prcEfertim trutas. Et quáquam
aninor fit oppofito fluuio Byrfa, eft tamen eo pifeofior, plutimisqj
«officinisinferuit, etiamfi Byrfa non módicaquoquecxhibeat mi-
aaifteiia molitoribus, & papyri confecloribus, qui aliquot iníignes
íiabent oíKcinas iuxta huncfluuium , aut potiiis iuxta riuuium ab
co fegregatum, 6cad mcenia vfque maiorís Bafileae fació alueo, de-
dudum.
1. BETHLEEMiLufitaniaevicuSjfitutamopportunoexccl-
lens, vt quafi valhim acpropugnaculumfit Oliííponéfium portus,
apofentifsimoinuiífí:ifsimoqueEmanuele,Lufitanorum Regc(dc
«uius virtutibus, rebus magnificé geftis, Hieronymus üforius A1-
garbiorum Epifcopus, duodecim libros, etudité confcripfit:) per-
augufto fano,D. Virginidicato, magnaeclebritateiliuftratus,qui
íSclocumillum Bethlecm appellari voluit, nomine ab ea ciuitarc
ácfumpto,in qua Chriftus, ad humani generis faiuté natus cft. A-
íciuit autem hominesfingularireligione, qui fe D. Hieronynú in-
ílitutum fequipiofitcbantur : quosinilliustempü cuftodia,ponc-
a;et,qui facra conficerent,& numen diuinum religione placarent,&
omnes nautas atque veétores, qui ex varijspartibuscbcom meare
áblent, fandisdifciplinis erudiient. Eum verólocum,fepulturíe íi.
isi dclegit.Aiccm deindein rupe,quam marini fluftus circüfluunt,
Sronlongé atemplo,occafum folisvcrfus,inftituit munitiflimam,
quae prohiberet portus Olifíponenfis aditu ñaues omnes > quas non
í e pacificas eíre,figno nautis vfitato fignificarent.
^ B R E M A , ampliííima VVeftphaliaevrbs,cpifcopatu infi-
gniSjmulto temporecúm vicina ciuitateHamburgenfi deprima-
tucontendit.Habet fubfe£pifcopatusLubeccnfem,olim Aldeburr
gcnfcm,Suerinéfemin Mcckelburga, LcbuíIinenfem,Schlefuiccn.
len^Racemburgefem.Hamburgcnfem, vbi olim Archiepifcopatus
fuit omnium Aquilonarium piouinciarum. Bremenfes gloriam
íuamducüt,Danorum gentem,á fe.ad Chriftum efteconuerfam.
a l , B R V V E R S A V I A , Zelandias haud ignobilcoppidum,eam-
iquchuiusprouinciaeinfulam, quseápracterlabentcScaide, Schal-
«dia cognominatur, fitu oceupat.
16, B R V G A E , Plandrorum oppidum ad Oceanum in xñ\x
anarind fitum, amplitudinefpaciofum, asdificiorum magnificen,
íiatampriuaum,quámpublicé,plarearumque nitoreaclatitudi-
iic,fpc¿tabilc, «anptócQíum ^monftchoxumíolJegijSífíequciis^
maieftate ciuium & fplendorc^Cultuqucvcnerandum, populi gíSt"
lia elegantiaque, & hoipifalitate nobile, do£tis vitis ingeni)squc,Sc
omnisgenerisaítiÍKibuscxccUcns,í'apraquam dici poteft. Plcriqj
LouanioGiudios,quoiumCaEfar meminit, aflcripletüt.SedDoc.
Bccanus.lib.i. Atuaticorum, Grudios Brugenfesfuifle, confirmati
in c^uorum oppido hadenus cft domus Gruthufa nominata,id cft,
Domus Grutia , a qua nobilisquaedam Flándriaeprogenies, & nó-
men,& Gentilitatis originem accepit. Ciim autem Cruiten , fiuc
Ruitcn,canales, feu foílas ad ciuium commoditatcs deducías, Bci-
gis fignificentjconftarehincpoteftjplurimis olim canalibus,addi-
üeríosvfus, hocoppidum nobilefuifle. Atquehinc ciucsGrutios,
fiue per mcdiamlitteram, Grudios, cepifienominati. Eadcmau.
tem tationepóft Brugij,fiucBrugenfcs íunt nominad.propterca»
qubd pontibus, quos Bruga;en, noftrates dicunt, pluribus abunda-
icnt, Vbi enim plurium citcanalium ,ad naualem vc£luram,illic
adpcdeftrcSc equeftreiter,quamplurimis opuseft pontibus, ita,vt
Brugij,cumGrudijs,oprimequadrent. OflaLudouicia Viuis,in
hac vrbc^errse commiflá iaccnr, qui quidem Vir, quám benc de re
literaria mcritus fit, cirm dodiílima ipfius, variorum argumento-
rum,feripta, tum velfolá illacommentaria, quib.li.&XX.D.Au-
guftini,de ciuitateDeilibros.illuftrauit, nonobfcurédemóftrant.
Jdocanno M. D. LXX11II. ampliflimum, in hac vrbe,Collcgium,
focietati Icfujab Epifcopo eiufdem loci fccundo,erigitur,cuius pri-
ma fundamenta,lummus & philofophus. atqueThcologus, R.D»
rranciicus CoftcruSjMcchlinicnfis.iam hoc teínporeponit.
14. B R V X E L L A E , Regia in Brabantia fedes,incrcdibili aeris,
fitusqueamcenitatc, casterasBiabantixciuitates,fuperar,lympU
diliimisabundar fontibus,quorum íeptem hiepublici inueniütur,
(priuatialioqui in a:dibus,&ciuium hortis,complures habentur)
totidem portae,totidcmqucdeduccntcs infotum platese. In quo éc
íeptcmfunt exordinedomusamplifsimas,pari,clcgantiqueftiu-
£i:urá,cófpicu£e,quas á Senatu,honf ftis ciuibus, priuatum in vfum,
clocantut. Sunt ctiam hic feptem parrochialcs Ecclefias, feptem de-
ñique inhacvrbc obfterrices inueniuntur, quaEmulicrumpartu-
xientmm curam,fufcipjüt, Quaequidci«,cumeiusartis,admodutn
habeanturperitas, ScSenatujiuranientofintobligataE,tam tcnuio.
lis, quám fplcndidioris fortunas matronis ex Magiftratus cdido,v-
fui, & auxilio cílecogunmr.
23. B il V NS V J C V M , Vrbs Impetialis fuperisSaxoniae cen.
trum, á pleriíque ftatuitur, Hinc Duccs Brunímicenfes, tota Ger,
mania nobiliüimi,nominantur.GencrQfaOthonum foboles,Ona.
cra,fluuio urigua, coepta eft primum aedificari á filijsLudulphi
Brunfuiccnfium Ducis, deinde veló, á Brunonenomenobtinute»
VtBrunfuicura, nominirctur.
41. B V D A , Hunaarici regni caput.in Piliflíenfi Comitatu, í a
quOvinum nafeitur uílphurcum, ebrietatcm vetans, Suntqueibi
aquas fulphurea: calidi0im,ae, quibus lanij vtuntur ad depotandos
porcos.Ranaemult^in Balncis,olim Sicambriadi(íla,á Sicambro-
rum Legione,id eft,prima auxiliatrice, qua:ibi locata fuerat. Hanc
cum Atthilafratri Budíe, mandafíct inflaurandam , & de fuo no-
mine vocandam , is contra, propriumimpoíuitnomen, vndeira-
tus Atthila, germanum luum , regnique confortem, proprijs ma-
nibus nefariéinteremit,acin Danubium praecipitari iuíílr. Er huic
vrbi nomen Atthilas impofuit. Alcmaui, qui eius iugum ferebant,
Ethclburgk,vocárunt. Alij Offcn,á fornacibus calcis,quaruni olitu
compluresibiinucmebantur. AÜjinvetitunifi funt. Suntetiam,
quiBudanomen, á Budinispopulis! quorum Herodotusmemi-
nit, defeendereexiftimant. Eius vrbÍ8»eaeftcOnditio, vtnccquic-
quam munitius, nec certe amceoius, in tota feré Hungaria inuenL
ri poflitt.
9. B V R D E G A L A , nobilis ac illufttis Galliae ciuitas, óptimo
iure.caputeft totius Aquitanig, nonptopterantiquitatem tantiim,
fed ctiam propter infignem cius magnificentiam. De cuius origine
rcferunt,quondam, Gallianimium populi multicudineabundan-
tc i Belloucfum, Se Sigoueíum , Biturigum principes, vt patriam.
quafi exonerarent, binos copiofos exercitus collegiíTe, quorum al.
terum, in Italiam; alterum,in Gcrmaniam miferint, deindein A -
quitaniaefinesextendifíc, & hanc vtbemad marefundafle. Multo
tempore,libettatem fuam tutata,neminiparuit,átempóre v¡dcli-
cet Tatquinij Imperatoris, vfque ad Traianum, ac diu etiam poíh
Tándem GalliasReges, fibi imperium in eam vendicárunt,ha<ac-
nusqueretinent, actertiumibi regni fui Parlamentum, conftitué-
re. Bis amplificataeft. Primóquadrangularisfuit, longiortamen,
quám lata. Primo amplificationis circulo continctut,quicquid eft
intra foflas.qusein ipfa vrbefuntj&forum.quod eft ante palatiuro,
verfus caftrum,du Ha,vel du Fa, diélum. Inde, quicquid cft vlquc
ad extrema moenia,id totum habetur pro fecundo augmento. Va-
rias in ea videreeft antiquitatcs, ínter quasin primis numeratur
Palatium tutelas, vulgo. Palláis Tutele , quod eft asdificium qua-
dratum, oftocolumnisin longitudine, & fcxinlatítudíne, inni'
xum. Idcxiftimant quondam pratorium fuífíe, vbi cauflaé dící>8c
per pretores acprouinciarum prasfcclos , aegubematores ,iuftitia
admíniftrari folitá fuit. Extra vrbem , verfus portam fandi Get-
niani, aliudextatyaldéquoqueantiquumaedifícium. Id Galicni
palatium appdiant, vuigo Paliáis GalJicnc l?ttbium non eft.cíuA
modi

I N D E X.
modi reliquias efle amphfslmi cuiurdam thcatri, vbi publicc ludi
cxhibcri, agiquefoliti fuere. Hoc ambitu clauduur cnam ccclefia
metropo)itana,D. Andrc«efacra:itcm arx.quam Trompettam no-
minanr, pluiimaq. alia alrifsima.ac fumptuolinima a:dificia. Por-
tum habctincrcfccntisLunaemodum, appoíítiflimé coftrudum,
a qua forma, illi quoque nomcn L u n s , inditum cft, nauibus reci-
piendis, vti commodilfimum,ita receptis tutifsimum. Ha:c ex A n .
tonio Pinetoexccrpta funr.
6. B V R G O S , AntiquifsimaGalleciaeprouinciasin Hifpania
vrbsjfitueñpartim plano, paitim montofo.arccin culmine mon-
tis, vctuñatem ftruduraindicante, decorara machinarum & tor-
menrorumaeneorumapparatu,quaeex Germánico bello,cb nanf-
latafunt^nftruftifsima, luxta vrbcm Eurgéfcm Carrhuilanorum
ccenobiumeft longéamplifsimum, celcbn templo, & praecellen.
tiftrufturanobile, vulgo, Milleflour,nuncupatum. Haber in hac
vrbe, focicras lefu, Coliegium prasftans, cui quidcm inftituendo,
rrancifcusMendoza,eiufdcm loci Epifcopus,ac S.R E.Cardinalis,
prxclaiam occaíloncm dedit.AnnoSa^lutis, M. D. LI. Qupd R . D .
rrancifcus Strada, mulrum dcinde, dofllfsimis fais concionibus,
tlíuñrauit.
1«. B V S C V M D V C I S , firmumBiabantiazoppidunvludo
literario & pugnaci populo,nobilc.Horum arma fuperioiibus an-
nishaudfcmci Geldrij fcnsere, cum qua gente vario cerratumcft
cucntu noftris hominibus.In hac vrbc tempiü eft Dciparaefacrum,
opus vifcndo appatatu. Haec Hadrianus Barlandus,
C.
54. C A N O N O l t , Vrbslndiae máxima ^prseftantiffima,
cuius Incola;panenoavcfcuntur,fedoriza,pifceac carnibus, nec
non iuglandibus, quas fcrt regio, Inibicceptafuntinuenirizinzi-
ber.pipcrquc.mirobolanumjcardamomum.caísia.&id genus aro-
mara complura. Vrbem ma;niahaud circundantiadcsiunr defpi-
cabiles Illic repcnuntur fruítuum compluragencia. noftris abfi-
milia, verlim longefuauia: Kegioeíl propé inacccfiá, obfrcquen-
tiores ípecus, vi extruftos. Rtgi fu.tu in armis ad quinquagiara
nobilium m¡HÍa,HerQ^ipfí appdiant, In pra:liis vtunturenie,cly-
peo obrocundo, haftis ac arcubns: nunc vero tormentis etiam vti
confueucrunt.Nudi incedun^obfeoenatantum velati:i)sapertum
cíl caput, nifi, vbi ad bella contendunt, tune caput iubrutiio gale-
ro tegunr, coque bis inuoluunt, vittaquenefcio qua, vinciunt. E -
c¿uisJmu'!s,aíinifq.; non vtuntur,minusquecamclis,quosdrome-
darios paflim vocitamus, Elcphantistamum vtuntur, noutamca
prseliaturi.
54-. C A L E C V T H , in India celeberriminorninisemporium,
in quo opulcntiííimi iuucniuntur mercatores , qui Regem tum
muneribus, tum ingenio fibiconciliant, acfercpro libitocunda
gubernant. Habcnt Moicheam inforo, vbi mercimoniaexercent
fua, plerunque funr Maun.vih acrcs,& exercitari mcrcimonijs, I n
yrbem itaque Calecbut comporrant aromara feté omne genus ,vi-
dclicetjcinamum, piper,gariophylium, zinziberim,thus,lacbam.
Sunr & fyluaefanaaliicondenfiirimas, non ramcnhuiuímodi aro-
rnatum genera ibi nafcuntur: fed ferc vndequaque importantur,
ab ínfula prEefertim,qu3eabefl:abvrbeCalcchut,eóiturtcrrcftri iti. .
nere,20.dierum fpatio: incolitur á Maiiris,neqj Chriflianis Mauri
dominantur, Sc inde pluraaromata Calechur exportantur, quo-
niam ibi elt €mporium,&: eorumftatio,Portugalenfesin hac vrbe
Calechut commorati funt, á die décimo nono Maij, vfque ad dicm
XXV.Augulli. Et peridtempusvidcrunt innúmeras naues,-vtpu.
tafupramille ac D.quas vlrr6citroquecommcant,commerci)gra-
tia,6c prcefertim aromatum. Inter has ñaues,quaemagnitudinea-
lias excedinnoncft capax CC.doliorum:earumfuntmagnae quiE-
dam,nonnull2e vero pamas,vnum tamum malum habcnt:nec na-
uigant,nifívcntumhabeantinpuppi ,adeoquesftibus marisin-
terturbanturs vtnonnunquamfemeftriferccontinuó, vrtranquil-
Iumfiatmare,expedent: íubmerguntur plurimaí,& miro artificio
funtfabricatae: funttamendebiles,pcrinde,vt atmorum parirer,ac
tormentorum fint impaticntes: quEE vero contendunt ad Ínfulas,
vt inde comportent aromata, omne genus fundí funr per quám
mediocris, adeo, vt paruo ad nauigandum alueo, egeant. A liae
funr,quasídcírco abfque ferrofunt,quoníam vim Magnetispauct:
nam islapisvífiturfupradiftas ínfulas,qua itcripfi faciunt. Dum
vrbiappellerc vfu venerit,illarum ftatío eft ín terra,inlutotamen.
Id enim curant ex compofito, vt tutius degant in árido : quum m-
crefeit mare.dant opera, vt eius aeflu ñauesimpellantur in íiecum,
& ibí tantifper manenr,doñee finitis commercijs,folucreillincco.
placitum fuerít: mate ibí crefeít & deerefeit ííngulis fcx horis , vt
apud nos: vífunrur aliquando ínficco ñauesquingcnr£e, vel D C
quae res propé eftíncredibilis. Regia Prinapis Calechur,parct non
minusmillepafsibus, fi ambitum fpeclaucris. Paríesparum cófur-
g¡r,obinftabiIefolum,quo fundamenra iacinequcunt.moxaquis
fcaturícntíbus. Struíturam aífabré elaboratas trabes fupcrimpoíi-
t3econiungunt,toreutíco opere,intercurfantibus daemonum figu-
jís. Quas vero margaritas, & id¿enus pretiofos lapillos, rex cultus
círcumferar, prsemagnitudine explícarinon potefl:,omnem enim
aeftimationem plañe excedunt. Ab omní morticinio Rex abftinet,
quemadmodum & idiqui aulki, 5c primores fere pmnes, nihilá
)17
quod mortempat!atur,cdunr. Promifcuusautem populas, can/'
bus,mure, aepífeibus folecxuftis, vefeuntur. Pracíianriora tamcu
animalia,vti boues,non nccant,tolqi benedidos nuncupan^quos
clim príeiertunt,continguntmanibus,6cdeofculantur. Rexpro-
inde, & proieres,laíte, butyro, oriza, & íimílibus ,qu£e tetra ex íe
fundit,victitant.Humí abfqueíhagulis, inter edendum^ecubanr.
Difcumbcntem facerdotes cucunftant, nulquam propius ,quam.
ad quaternos paíius accedentes, regís verba icuereudiílimé obfer-
uames Palmarum fucco,pio vino vtitur, évaieargénteo bíbir, ira
tamcn,vt vas labra non coniingnt. Sufpenfo icaque v aíe.infiar cra-
teris vinum dcmitiic gutiatim , & oii infundit. PriusRexcibum
fumpturus,non diícumbit. quam quaterni faceidotes regiasdapes
Da:moni (cuius faccllum & íimulachrum domi, miroapparatu,
habet) pcculíarí ritu,obtulerint. Vbi vero rex efiedeííerit,acíutüm
facerdotcs,quicquid dapum fupeifuerir,in locum quendam tranf-
ferunt,Sc in nuda humo collocant: quo fado,rurfus & íterum ma-
nibus comploíís, excíranr corniculas,aues nigrícantes, quaz ad hoc
vnum aluntur.has enim figno huíus modi aííueuére,propterea ve.
lutí teífera data, ilicbaduolant, tegiasque reliquias depafeuntur,
cas volucres ncphas eft la-dere, aeproinde tutbvolitant.quocunqj
libuerít.DudurusRex vxorem,prius rhorum inirenon confueuit,
quám á digniorc facerdote, noua nupta, defioratafuerít. Necid
munus vltro fubeunt facerdotes, ftupri á Rege pretium conftitui.
turquingentorumaurcorum, Huncmorcm,príeterregemCale-
chut, ncmoobferuát.Exempto,icbus humanis, Rege,fi fuperfiitcs
íuntmaresliberi ,autgcrmani,autfrarrumfíli;,ii mínimé regno
fuccedunt: nam filio lororis,ex gentis inftítuto,fceptra debentur:
qui fi nullus foret, regno fuccedir is, qui ardiorc coniundíonc re-
gem contigir,non aiia,aiunt,dccaufa, nifi qubd Bramíni íacerdo-
tes>, reginam defiorauerunt. Feregrc proficifeenre, aut cxeunteín
venanones Rege, facerdotes, vel vigefimum annum tantiim nati,
reginam domi afieruant.ilii aí&iílcritcsaiihilquegratiusRegí con-
tingere poííet,quám vt reciña1 per fiupti lonciliationeaíTuefcant.
Proprerea exploratum haber rex, vtvulgatam reginaepudicitíam,
exea fufeeptam prolem ínter líberos coilocandum mínimé fore.
At,forovis naioSjVclut fibi,iure fanguinis, coniundifsimos,adfci-
rein imperiipattem confueuit. Regedcfunclo,regni indígena;o-
mnes barbam ponunt,capireq; t o n í o , defiderium regís teflantur.
Kec ómnibus cft ídem mos, alijs mentí partcm nouaculá nudan-
tibus, aiíjs verbeapitis partem foliim tondentibus, vtfua trahíc
quemque volupras. Per id tempusetíam, quo regem funcrantur,
qui pifeatu vítam trahunr, per fpeciem moerorís á pifeium captura
temperantoctenís diebus,1x vbi ex coniundis regís quempiá mor-
tem oceumbere contigerít,itidem feruant,quod rege defundo fer-
uari memorauímus. Patrítíj ac negotíatores mutuoconfenfu, ar-
dioris amicitiae concilíandíe grada, vxores commutarefoíent, pi-
gnora verb,priorem parentem fequuntur: Alijs vero facerdoríbus,
¿kídolorumcultoribus longéfunt ali) mores : nam foemínafepte-
nisnubít viris.qui ínconcubítu nodesalternant.Vbí autempepe-
rerintmulieres prolem ,delegantad quemcunque ex feptemeon.
iugibus voluerint, á quatum aírertíonc, nullaeftprouocatio.
55. C A Y R V S, quondam Babylon, Aegyptí máximacíuitas,
ad Nili flumen,íncredibilí populi frequentia clariflima. Arcem i n -
tra mcenía haber,haud minorem ciuirate Vlmenfi.
1. C A S C A L E , elegans Luíitaniae oppidum , maris vicínita-
te clarum.
2. C A S S V L A , Ptolemaeo Stereontium, vrbs Haífia; elegans,
vbi Landgrauij arcem habenr, vaiidis propugnaculis munitam,éc
aquis probé inftrudam,hortum ctiam odoríferís confitum hcrbiSj
6c opere topíarío,moreItálico, apprimé ornatum.
53, C E F A L A , Africae non admodum lata infula,cuius íncp-
lae, ex annuo dadylorum prouentu, víditant, yjlesque ínhabítant
cafas, expalmíscompofitas,quodlignigenus,cüm vibrofumma-
gis,quám folidum fit.minus adificijs conuenít.
38. C O L O N I A A G R i P P I N A , Suetonío, ín Ottone,
Agrippínadícitur, ab Agtíppt,genero Odauíaní, vnde Agrippa;
meminít Strabo lib.4.Erad vlteriorcm riparo piiusconfediíTchos
ab A gripparedudos fcribít,vt manifefté in Cafare videtur.Sichar-
dusverb, Crcmonenfis, ab Agiippina Claudijvxore.hanc vrbem
dídam exíftimant. Marlianus iilam ptimoab Agrippasdificatam
aflerit, 6c tempore lulij Calarís Marchionatum Cleueníem fortí-
tos fuiíTe Agrippinenfes, quos Ptolomffius lib. 2. cap.8.tabula 3. A -
grippinenfes appcllat. Conuincithancciuítatem Agrippinae n o .
men airumpfiflePcuringerauthoritatc Cornelij lib.12. hiftor. A b
AgrippaClaud1jvxore.Pliaiuslibr.4 e3p. 17. Agrippinam Colo-
niam hancfac¡r,fimilitcrRhegino,, Ammianus Marceliinuslibr.
15 hanc ín fecunda Germania, amplí nominís vrbem eífe putat.
Sextüs quoque Aurelius, Agrippinam efíe aíferit, nobílem Galliíe
vrbem. Strabo lib.4. hos Vbios,6c Vibios dixit. Vbios Cornclius,
Peutinger, Caefar, & Ptolemaus: Flinius vero lib.4. nat. hift, íllos
Incubos vocat. HermolausBarbarus adhodiernü diem,ait,vícum
ibí Vbíum diduai,á quo forfitan d i d i funt Vbij,víderi dícitur Co-
lonia exfentcntiaSícardí Cremonenlis á quodam Troíanocolo-
no. AlíjColoniam Romanorum dixerunt, vt PímingerScChro,
nica A r g c m i a c s í l a uaduat,ab Hildeúco Rege, qui huc Rom anos
f* dcdiuc-
V
't'í

INDEX.
4cáu«rflt,vt ScOttofcribItlib.4.cap fiMl Rbcnum ingrcíl^vtcos guae.fcd5cGr^cacSc Hebraica:enitulfíet,tandem antcquatiíor m í
«rcercntjnonvtcuñodirent. Eftautcmad lipamRhcnifitavrbs nos, oceulto 8c iuílo Dci iudicio, in mentis errorem lapfus, cumqí
illa luna; ílmilis impcrfeaae.Otto lib. 7.Chron caz. Colonia ma- hominis phrenefis, 6c illl, 6c alijspericulofa, iudicaretur, confilio
gnjtüainc.saificiis.omñibusGalIiac&GermaniaEciuitatibus.prg. Gonfulis6cMedió, in domeftiem cuftodiamcftinclufus. Sed in-
t«lit,cx quoTr<!ucris déficit. Csefar.lib 4.flor<:ntc Scamplam ciui- fania, quo magis cocrccietur,tb magis coepit cxagitari,vt laceratio.
t'atcm tcftatur,&caput Gcrmanorü. l'aulus PatauianiusL.vlt fFdc ncvcfiium.diurnisjioíl-urnisqjclamoribus, non modo Collegiü,
cen. Agrippinenfcs ín Gcrmania infciiori, iurisItalici eflcfcribir. fed 8c viciniam pcrtui'baret:Quamobrem ciim per interualla íc fu-
Gcrmanisinfcrioris Mctropolim cam nominat.Auélor cftScxms ror remitteret, Se caiaterdum dicerct.acíaceiet, quaedifcipliná vi-
Aurelias vidtor, Traianum, impetiü apud Agiippinam, nobilcm, d'crentur jnonnullamadmittcre, máxime, qubdeííctanimaduer-
Gallia; Coloniam, fufccpiíTe.Prancifcus Petcarcha Florentinus: A. fum-,virgarum comminationc, poífccum commoucri, 8c adoíS-
;grippina, inqüit, litu & flumine clara, mirum veróquantapopuli cium,aliquo modo cogi, laxara cft cuftodia,8c paulatim eó cíl ad-
ciuilitas, quffi vrbis fpecies,qua: virorum grauitas, qus mundities dudus, vt rcfcélorij curaíuícepta,etiam ad méíam legeret, 8c noa
'liiatronarum. Pcruetuftum GentisColoniac ritum eflc viilgó pcr- nihil operis aliquádo íaceret Atquebocmodo,finecuiufquam in-
fuafum.príéfernm foeminco. Porro inllgnc fpcaaculum in vigilia juriare fincomni maleficio,ad rriennium,inter fratres liberrimé
loannis BaptiftaE.Pctrarcha fcvidiírefcnbit. Cüm fol ad occidcn. vcrf3His,ad arcularios^qui tum forte in eo hypocaufto, in quo ipfe,
tcm vcrgit,omnisripa praeclafo & ingenti muliemm agminetcgi. antequadricnium indufus fuerat, ad hiberna ftudia,8cadrefe<íi:G-
tur.íc incrcdibilis fincoffenfionecócurfuscrat, viciffimq; alacies,, rij vfum accómodandooccupati erant, die fupra m<:morato,nem-
-pars herbis odotiferis intindis reduaifquepofl: cubitum manicis, pc 26.0£tobris)circa hora4.pomeridianasii acceííit, 8c ab ijs.pro-
«andidasingurgitemamis, 8c brachia lauant,5c tradunt omnem pter nugas 8< incptias,vt folet, repuIfus,moleftc i^ tulit, pracfertim
iotiusanni calamitatem immincntem,fiuuialiiftmsdiei ablutio- -íiim alter arculariorum, fe ad Miniíhum Collegij eum delatu-
iie,purgari,8cdeinceps laetiorafuccedere. Itaqucluftrationem eííc íum,minarctur:Miniftrumenim,8c omnes fupcnorcs,ob id vide-
^nnuam.inexhauftoremper ftudio culm colendumqj.Onimium baturodific, quod ipcbtempcfarc cogcrctur,6c ciim fefummura
fceliccsRhcni Accolaí, quorum ülc miíerias purgar Germaniae fu- pontificem 8c Imperatorem efle pcifuafum haberet, prseter fe fupe-
1)crioris,NccHifter, nec Albis ltaiicorüm,ncc Padus vnquá vaiuk liorem ncmsncm agnofei volebat.Iraque commotus,propter hanc
purgarc.necTibciis.pigriorafunthaecflumina. Hxcille, vrbs C o - cóminatio«cm,& minifiri fafíam mctionem,adeb,vtrefponderet
loniéfís, feribit Fráncifcus irenicus, acornea Beata: fibi afeiuit,quia arculario, fi ita loqui pergeret, brcui futurum, vt humi íaceret (i js
icliquijs nullaprofcclófanftior ciuitas cft. HiccnimS.Gcreon fub -Cnim verbis, Germaíiicc v fus ferrur.)atqueita Reuerends memo-
"Maximiano Se Dioclctiano martyr cuadcns,corufcat.HkD.Vrfu- ri«,D,Lconaídum, citm D. loanneRhetio, GymnafiiRegentean
la^üm virginibus pro Chriftrfídcoccifs, quicícit. Huc & tria Ma- •fcortopróximo inambulantein, & literaslegemem ,acccíru, eicjuc
^goiurncorporatranílatafunt. Huius vrbis cciam Antonius Pius líiinas arculdri) renuiicians, 6c rcfponfum,non qualevolcbar,refG.
ínctninitEt Vlpi fF.deccnfibuslib.vlt.vbi&Gloíía, Volateranus, íens,folet enim-pr£ecipcrG,vtMiniího ícprscbcretobediente, fiue,
i c multi Panegyncorum,Ha:c illc. Mantuamis etiam ñorctiílimac "vt ipíc,magiflr3tui intcrroganti,poftea refpondir,quod eo die,quo
Coloniíelaudcs htteramm monumentis commifit. Quemadmo- ícriatum eífet áftudijs, non íüiíleteum magiftris, 8c difcipulis ex-
tíum &exrccéndoribus HcrmannusBufchius Flora fuadodo& tra ColJegium egieííus, quod ramen á toto quadriennio non fece-
ik ^lcgati caímine,eandem defcripfit. Pra:ftitit hoc ídem íimili di- rattfiuedeniquc, nam certbcoarftarcnon poteft, quod videret la-
«endigenere, Rhodolpbus Lánghis : loanncsMurmelliusRurc- boran ineo hypocaufto,in quo fe ante annos 4 circa illud tempus»
fnundanus,Anthonius Liberius: Sc Pctrus Rauennas,lurisquon- incluíum eftememinerat, Scpaulbante, apudatculariosnarraue-
^am,in VniueríítatcColonienfí, ProfeíTor. Soluta veróoratione rat.Sed quicquid fuerir, vel abcodiftum,velá D.Leonardo refpon,
clariífima, paflim extant grauiísimorum virotum, huius vrbis en- fum,iiludfansconttat, efearium cultrum, exíjs, quorum vfusfue-
comia. AeneíeSylui): A ntonijRobergijinChronicis Norinbcrgen rat i n refedorioiin iatus finiftn fub coftis,circa cor, ab eo adadum,
Íibus-Erafmi Roterod^mi: Hadriani Earlandi: Guilhelmi infula- tanca vi,vt i-nteftina paulópbft fequerentur,6c tam oceulto vulne.
jni:Francifcilfenici:D4acobi Middcndorpij.S Theoíogiae& luris revt eum vuincratum,nemoantcanimaduettcret,quám illepau-
X.doairsimi;quihancvfbcm,ipfamq;Vniuerfitatem3nlibmfu¡s k l u m progidlüs>dcfluentibus é manibuslitcris.in terramcorruc-
«de Academijs totius Vniucrfi omnium aecuratifsiane dcfcripíit. ret.lnterca forte,interueniens Minifter, homincm furiofum in fe
Annopoft C H N. M.D. L V . inflorentifsimahacColonieníi vr- conucrtit,Sc dum elauibusfe paulifper defendit, crebris idibus,
1)e.Societati níli,nouUm, trium coronarum collegium^ab amplíf- cultro in coftjs,circa cor frado,deinde fronte cruentata,paulóp6ft
tlmbSehátü «fonceíTutn eft, primoeius inftituti, a i hanc yrbcm conciditetiam ipíc.Tertius,Dodor Rhetius,cüm eodem fercloco
IntroduáorCjPatre LeonardoHeíTclio Louanienfi,primoq;G.ym adhuc efl«,in quo cum P.Lconardolegerat literas^ cerneret Mi-
nafijRegente, R.D.IoanncRhetio.patritio Agrippinenfi.Thcolo- niftrum fanguinolentum, accedit ad hominem infanum, blandé
^o,omnishüm'anitatis,pietatis, 6c manfuctudinis n-tore, ornatif- i)lum,vt faepe confucucrat,cohibiturus. In quo oíficio ipfe quoque
íimo,cuiusquidem ptKflaníifsimi V i r i , mifeMiidacíEdes, quia á vulnusfimiic accepit in pedus lethale : Ettamen, dum conuer.
Sftukis, tam integra, quam adulterinas religionis liomraibus,non fus,viditclariííimumfuum,P.Leonardum concidiííe, adillum fc-
\nomodo narratur,piacuit veriflimam,ciusrcihiftonájheicpau- álinans.in quo conatu,animi 8c corporis viribus deficiens,8c pauló
«ísfubiungerc. poft ex aceto recrcatus,in propinquum hypocauftu defertur, ibiqj
confeífionis.quam propter quotidianam,falutaris vidimíE,difpen
A<ci<lit Colonias hoc annot574- zS.Oaobris^tiftis.&accibus
fationem, non multóanté fecerat, defiderium teftatus,antequam
'teafus.cxdc trium faccrdotum^xSocietatelcfu, quorum d ú o , n o n
ca fieri, 8c chirurgis accerfíri polfct, inter pias fuas, fratrumque vo-
folüm in illa ciuitare, feu Se per Gcrmaniam, atqueadeo per exte-
ces 6c manus.fpiricum adDcum.cum reliquis patnbus feftinatem
xas Europa: gentesjprgfertim interSocietatis hGmines,celebres ha-
-icddidit,caducamque8c momentancam hanc vitam, cum i m m o r .
•fcebantur. Frimus cnimLeonardus KeíTellLouanij natus, in Vc.
talicommutauit. Hicexitusfuit optimi 8cfandifsimi viri. Patria
bem Colonienfem, Societatem, non folum inuexit, fed 6c inter
Leonacdi, vitaecorporalis, ab eo,queipfein Societatem, ad vitam
« u l t a aduerfa íínevlla dotatione, diuinopotius, quám humano
ípiiiiuaiem receperat: talis finís teliquorum patrü , inter quorum
coníiliOjinrummapaupertate adminiftrauit,6c fuftentauit.Quan
vulnera, vixtantum temporisintetceísit, quopfalmus,, Mifercrc»
«oautem cum fruaufpirituali, vtnihil dicatyrpriuatim defingu-
pionunciari potuiííet. Aderar forte eo tempore medicus,, Echtius
lorum pt©fcau,qui fub cius magiftetio didieére declinarla malo,
iunior, fratri cuidam hydropico, qui d ü funeftahanc tragoediam,
¿cfacerelíonum, nihiletiam deftudijslÍEerarum,quac in antiquií-
per fenefttam alpicit,nc bomocfFrcnatus paflim difcurrens,plures
íima,& cclcbctrima Colonienfi Acadcmia/hacbccafionecxcitata,
ftcrneret.nam quemcunqi videret, aut forteóbuiam habcret^cum,
«eflorucrunt j vel ex eo perfpicuc mtelligere licct, quod pleraqj per
» u m l u i s , anabaduerfariorum partibusftarc vellet,interrogauit,
^cimaniam.Poloniamjnonnulla etiam in Galliam Socictatis col-
fratres Laicos (aíijenim in fuo quifqueofficioaberant) quofcunqj
legia, dcColonienfi potifsimum feminario, aut nata íínt, autam-
poteft,hortatur, vt fimul aecurrant, 6c hominem furientem, qua-
»Íificata. Secundusjoannes Rhctius Dodor Theologus,ex clariífi-
cunqucrationepofsint,vinculisinicdiscompefcant. Inter eos Do-
xna 6c confulari familia, Coloniae ortus, tum m patria .tumapud
minicus Leodicnfis coquus, á tergo illum adortus, tam grauc vul.
externos principjsde pietatis.5clitcrarum íludijs, deque Catholi-
nus, fub finiftro brachio accepit, vt poft 10. dics, prascipui ciuitatis
«a religionc,cgregic meritu^.vbique fe,8c femper fortifsimé,aduer-
chirurgi vocati, certam vitasfpem promitterenon auderent. Nam
fariorum conatibusobiccit, eorumqueoceulta, 5c perniciofifsima
iis,cuius ad id temporis opera fuerat vfus, cümfibinon confíderet,
confilia inueftigauit,pat¿fecit,6cvtdiffiparcutur,pcifccit.mii-ltiíqi
caeteros cupiebat quoque in confilium adhiberi. Miferandusfanc;
annis difertifsimis concionibus, 8c prudentifsimis confilijs,popu-
geinauditus Coloniae cafusj tam prgftanda Ecclefias lurnina, fum-
lumColonienfem inftituit. Tcrtius, Nicolaus Fabcr,Leodieiífis
mosqi viros, vna hora funeftavnius manu, extinguí. Qui quidem
aiation*. Miniftri 6cprocuratoris muñere, diu cum diligentiae 8c
'Viri,infinitislaudum elogjjs, Scfcmpiterna memoria digni, tanto
induftíias laudefunftus, perutllem Collegio, 6c conuiaorum fa-
bonorum omnium moer o re acludu,Reipub.Colonienfi funterc-
milias, quae fub óptima 6c fanaifsimadircipiina,in literis^Scpic-
pti, vt nó exiftimem m-ottuosa]ios1quitantum pietatis virtutum-
tateinformatur, operam nauaiíit. Hi tres brcuifsimi tcmporisfpa-
>queíuarummemoriam,apud catholicam plebe reliquerint Nam
'tio,acveluti momento, indigna mortcquam longinquis peregri».
dum ipfo Apoftolorum Simonis,6c ludaediefolenni pompa, vni-
mtionibus.pro Chrifíi gloria fufeeptis, fepc cfFugerunt, domeftt-
ucrfitate.clero, 6c Rcipublicae proceribuscum incredibili frequen-
<afunt fccuritateperempti.Kam quidam GerardusPcfchius Kem.
tia populi in fuñeraprodeuntibus, terrs mandarentutjVidereerat
penfis, quod oppidum cftDioecefisColonicnfis, anteannosplus
alios multislachrymis>fufpiri;$, atque gemitibusfuum declarare
sninus i+ ad probationem Societatis lefu admiírus,vbi cüm in ftu-
doloxou. Alios,pr« irnpotcaÜQiaEiOíesanimsedeliquium perpe.
ilijs Rhctoácae, PhilofophÍ£,Thcologi«, neque modo Latinas lia-
ti.Aliot,
 I N D E X*
ei. Alios vlulatus^c lamcntaUlfS ederc voces, quibus innoccnmm
ncccmdeflebant. Ego,nonmodo ptaeceptorum meorum lamenta
bilcm cafum dcflco,fcd 5c alios,acerbiísimolu£tú,nihilhuicmaIo
nicdcri,& parum pioficcic,dolco.
36. C O N F L V J E N T i A,oppidiim clcgans,intcr Moguntiam
& Coloniam, Epifcopo Trcucrcníi parct,a Mofcllx 6c Rhcni con.
fluxu íic dictum cxiftimant. Mcminit eius loci, Antonias PmSjin
Itinerario.
ji. C O N S T A N T I N O P O L I S , Metrópoli tica Thracia;
vrbs,Byzantium, 6c Argos priusappcllata, á Laccdaemoniis, ducc
raufannia,condita perhibetur. Conftantinum vero Impcratotem,
cognominc Magnuni,cüm ftatuiflctlmpcrijfcdem ex vrbe Roma
in orientcmtransfcrre, quófacilius Parthorum exoafiones com-
perccrct,traduntEcclcíiaíl:icifcnptores,in Troiadcm profeftum,
ibi Rcgisevtbis fundamenta iecifle, vbi quondam Agamemnon,
caeterique Grarcij Principes,aduerfus Priamum Rcgcm fíxérc tcn.
toria:Scd admonitum infomnis,Chnñoíaliiatore,locum alium
dcíignante,coeptum opusjcuius diumaniere vcíligia,infc£i:um re-
liquiflc, atque inThraciam nauigantcm, Byzancium petiuifle,
cumqucíibi locum diuinitus oftenfum dixifle, moxvrbem am-
pliaíre,noua moenia crcxiírc,fublimcs excitafle turres,magnificen-
tifsimistum priuatis,tum publicisopcribuscxornaíle^ancumquc
illi decoris adiecifl'e,v.t altera Roma no immeritó dici poflet. Scvi-
ptores vetuíli, qui florentcm vidére, deorum pouiisin terris habi-
taculum ,quám Impcratorum putauerunt. Nomen vrbi nouam
Romam.Imperatorindidit. Sedvicitobftinatiovulgi, vtácondi-
torepotiusConftantinopolisvocaretur. Hsec Pius H . Tanta hu-
iusvrbismagnificentiaeft, vtnon videatur opere & manu confe-
s a , fedetiam confpirantibus clementis, narurse felicitarcmuni-
ta. Prouidcntiaergo diuina, totfuturorum hominum domiciiijs
confuiente, longo tradu, in promontorij qualitatem ípacioíior
tcrra.faucibus Pontici marisoppoíita, fínuofisportuofaiateribus,
ancuftiorlatitudinc, circumílui maris tutela vallatur. Kocquoq;
ípacium, quod folum apertum,maris circulus dereli nquit, duplici
muroaciesturriuraexten{a,cuftodit. Et, vtfummanm prxcipua
ConñantinopolitaníE vrbis ornamenta referam ,habetca palatia
quinqué, Ecckííasquatuordecini, Domusdiuinas Augultarum
VI.Domusnobiliffimas l I I . Thcrmas V I I I . Bafílicas duas. Fo.
xa IiII.ScnatuslI. Horrea V. Tbeatralí. Luforia íi. Portus l i l i .
Circum I . Ciftcrnas l i l i . Nymphea lili.Vicos trecentos.XXIl.
DomusIIIÍ.tniliia trecentas oftuaginta odio. Porticus quinqua-
gintaduas. Balneas priuatas centum & quinquaginta. Piftrina
publica XX. Piftrina priuata centum X X . Gradus centum decem
&feptem. Macelios V . Curatores X l i l . VernaculosXilli. Col-
legiatosquingentosfcxaginta. Vicomagiftros fexaginta quinqué.
Columnam purpuream. Columnasintra fe peruias duas. Colof
fum vnum.Tetrapylum aurtum vnum Auguftcum,Capitolium,
Jvíonetam.Scalas marítimas tres.Habct fané longitud© vrbis á por-
ta áurea, vfque ad littus maris direftalinca, pedum quatuorde-
cim milliafcptuaginta quinqué, Latitudo autem pedum fcx mil-
lia,centum quinquaginta. Sed haec tanta, tamqueprafíans acno-
bilisRcfpub. Anno,qui abortuSaluatorisChriftifecüdus6¡: quin-
quageíímusfupramillenumquadríngentefimum cíHuxit,áMahu
mete, immanium filueftriumqj Turcarum Impcratorc,expugna-
ra cft.Funcftus is annus,foedus ac lugubris Chriftianis fuit.l'cren-
fes, vetus Colonia Gcnuenílum, qui & Galatae nuncupantur, co-
gnitaByzantiorum clade,prmfquam rogarcntur,Mahumetidcdi-
tioncm feccre.Muri vrbis dirut¡,muItorum bona contra foedus di-
repta, fceminas, puerique ludibrio habiti.
58. C V S C O , Ampliffima Pcruregni, ínnouoorbc, fummae
dignitatisciuitas, íncolas nobilitatcconfpicuostantum habet}íí-
tu, 6c íediíiciorum praíftantia' multís Chriñianorum vrbibus, an-
teferenda. Ineoanno ChriíH M. D. L X X I 1 1 . bcncficcntia Phi-
lippi Hifpaniarum Regís catholici, Societati lefu Collcgium ere.
Stttm eft, primo cíus R e d o l í inclitae nobilitatís viro, R. Domino
Bracamontc. I ta mari contra Turcas quifquam confecutus dicatur. Exemplo
D.
57. B I V , Regni Cambaic, in India ad folís occafum,Infula par-
ua, exiguo freto á contínentí diíiunfta : eiufdem nominís oppi-
dumeontinet, quodob maximam portus bonitatcm, multos vn.
dique Mcrcatoresad commcrcia¡allicit.Ita, vt fitempotium val-
dé celebre,opibusque multís opulentum.Albuqucrcius inca Infu-
la arcem sedificarecupiebat. Et, vt ca poteftas fibí ííeret,multis of-
ficijs anímum Regís ad fuam amícitiam pelliccrc contendebat.
Vcríim Mclíchíazius,vrbis illius Prasfedus^n eo vertí gemís liber-
tatcm, 6c falutem iudicabat, 8c ideírco impedimento fuit, nc Rcx
Albuqucrcío,arcisconftruend£epotcftatem, concederet. Haec, 8c
plura, Oforius libro IX. de rebus ab Emanuele Lufítanorum Rege
domi milítía:qucgeftis.
48. D R E P A N V M , Nobilis8cfruftuofaeSicilia:elegans, 8c
oblongum oppidum :Saturno é manibusfalcem in Siciliam exci-
diíTc fabulantuc Poetae, vndchuícoppído nomeneueníífc exifti-
nian^quippcGrascií/lfwravo^ falcem nominant.
28. D R E S A , FlorentiflimaMifnia; vtbs,ad Albimflamen,
Slluftiiífimoium SaxoniacDucum indita fedes.
5. E C H A , rlcrentiffimaí Hlfpanla» oppidum nltiduttl, íujf-
taauriferum Darri fiumen, cuius incolse, ob incredibilem agri^
cocliqueclemcntiam, ex lanaediftraftionc, quaeftus peringentcs
faciunt.
29- E G R A , Vrbs in primo Eohemiae aditu íita j a fíuuio Egra-
cuiadiacct, nomen confecuta putatur, olim Imperio Romano,
hoc vero tempore , Bohemia: Rcgno fubicfta. Tota ornatiííima,
tota pulchertímaeft. Intus pulchris asdificijSjCiuili^vrbanoque po-
pulo , magnificis , 8c eximia virtute ptaeílantibus vícis, illuftris.
Foris vero , amoenifsimís ac foecundifsimis hortis 6c agris, varijí-
que pomorum 5c frudtuUm gencribus ^ atque pifeofo ñumine lu-
xunans
25. E R D F V R D I A , AmplifsimaThuringiaevrbs^ciusinre*
gionis medio poíita; vbi Gerafluuius.cam illabirur. Optimo gau-
det agio, ¿cSandicisherba:, fullonum opificiopcrneccllana:, fera-
ciífimo. Pecorumetíam pafcuís abundar Anno fexagefímofexto,
fupra miileíimum,murocin<a:a,turribus 6c propugnaculiseft mu*
nita. Ab Henrico til. A multís eft labefaftata incommodis,ob im-
portunam decimamm exaclioncm,áqua Erfurdía immunisfem-
perac libera fuít.ltaqucexorto Saxonico bello, auítam libertatem
ferro armisque defenderé, quáminfolíto decimarum iugo.ccrui-
ccsfubmittcremaluit,¡dque tanto anímorum ardore, vt 8cvíts,8c
fortunisAugufti, extremum imminerct perieulum. Plura de hac
vibe, in Chronícicis Norinbergeníibus.
F.
50. F A M A V G V S T A , Vrbs Cypri(qu^ Infula late Medite^
raneo mari protenfa, inter Ciciliam 8c Syriamfitaeft, 8c nunc
Rcgni titulo, ac opibus claret ( i n qua duse) vtí praícipuac, Nicofía
nin)iium,8cFamaugufta, nomínantur: VeruntameneoFamau-
gufta prazcellit, q u ó d 8c Rcgiaepotior fedes fit, Cathedralis E c -
clefise nomen, ac íus obtineat. Quo accedit, portum, id, quod ca-
puteft, ípfam cíKccre, á quo nobiiillimum, Infulae totius, empo-
rium redditur. Porró,ita tena ac mari,natura loci, 8c á Venetis ar-
te mu nita eft, vtinfultantcm hoftem, cumquepraspotemem faftL
nevepofsit. Vtramque Selimus expugnauit, Venetisquc cripim,
vnácumrcliquainíijla, fra£lo, obfolam dominandi libidinem,
íoedere, quod ídimi, mortuo Solimano patre, iurárat,folemni mo-
re. Capta cnim Nicofia Anno Chiifti M. D . L X X . dic feptimo
KalcndasSextilcs, Muftapha bcllíLegatus, tertíodecimo ¿ a l e n -
das Oítobris, proxime fequentes, Famauguftam obfedit. Selimus
inrerim, nelaborantivrbi, Vcnctifuccuncrcnt, trecentarum na-
uium, partím triremium ac biremium, partim lintrium ac Cclo-
cmm jclaflcm, pra:dandis Hadriatíci finus littoríbus, inftruxít.
Vcnetí,fortiífimos tres viros,ci tuendae praefeccrant. M. Anto-
nmm Bragadinum, Aftorcm Bcllionium, 6c LudouicumMarti-
nengum. Poftquam igiturifti, hancmenfes vndecim,8caliquot
diesdefendiífent, tándem rcrumomaium adducendum bellutn
inopia coa£i:i,8c fpc fruftra expedati auxilij pcnit'rs dcie£li, qaarto
Nonas Sextilcs fubícquentis anní.ca conditione, Muftapha: Lcga-
to,hanc dcdíderuntjVt vrbefibi, ac míliti,faluos 8c liberos, CEEtcrif-
que difcedcrclíccretjVnacum bonis 6carmis Batbarus tamenvia-
ftos concidi tresillos praefedos militares, cum quinquaginta vc^e-
ianis,qui ípfoscomítati fucrant,praecepitj dum ciaucs inipííus ca-
ftra actcntorium,ípfi vrbi tradend^tuliífent. Bragadino nares 8c
aures tantum truncauit, narn vinum ad infamiam referuabat. Vr_
bem ingrcffus,viuopcllemdctrahi, eamq'uehaftse alligarí,8cmili-
terisfigni víccgcftariiufsit.Laurcntium Tepolum,qucm Alexsn-
drijeconfulem norar, furcalaqueoiugulauit. Quam crudelitatc«i
6ccorittaiusgentium violatspacisperfidiam,Deusopr,Maximus,
fexaginta quatuorpóftdicbus,vltus eft. Nam ChriñianaPontifi-
ciSjPhilippiRegís.acVenetorum fcederata clafsis,Turcícam ad E -
chiuadas, Ithacamucadgrcfla, NonisOftobríbus, Imperatorelo-
anne Auftro Philippi Regísfrattc,funditusvndique, caífisomni-
bus Turcis, euertit, deprcfsit,atqi profligauit,tanta ví£i:oria,quan-
quidem pofteritati perpetuo, perfidiam atque nímiam crudclita-
tem,Diís 8c hominibusjnon foliim difpliccrc,vcrum etiam feucrif-
íímé puniri.
44. F L O R E N T I A , n o b i l i r s i m a , ' i n c l y t a precipuaHctru-
riae vrbium, cuiusprimordium aflerente Kobergio, Sillanís mili-
tibus, (quibusisager á Silla afsígnatuserat^adfcribitur, (negatta-
men Volateranus.) Et, quia primas hi fedesad Arni fluenta cccpc-
runt, Fluentiamprímum híncdiílam , cxiftimant. ItaqucPlinius
populos Arno oppofitos, Flucntínos nuncupat. Hínc pleriquc
collígunt, Anno ante natum C . oduagcíimotcrdo, Florentiam
cepifleinitium. Qua»quidem vrbs/oelicibusfundataaufpicíis, vi-
cinas pafsim vrbesdignitate, atque pra;ftantia excellere, mirifquc
modís imperium propagarecoepit, vtFlorentia nomen nonim-
meríto confecuta putetur. Gothorum furoribus,multiscft agitata
incommodis, Totilafiquidem immunitam ipfam,defolatamquc
reddidit. Quam CarolusdcindeMagnusreftauratam,8camplió-
te murorum ambitu ornatam,immunitatibus,,5c priuilegíjs pluri-
misdecorauít. Atque ítatemporis fucccííu, ad annum vique falu»
tís quaitum t & yigcfímum fupra millefim um, opibui, ac gloriaj
a müaa»
 I N D E X.
sniramlum ín modum eft aufta (^uo itcm anno.Hcnricuspnmus
Itnpcratoí Ecclcfiam S.Miniatis ad rlorcntia: muros atdiíkamr.
T í x t c t cíetcra ^orto FlOrcntise ornamenta, qux rupenore enarra-
tioncpaucisdclibauimus, prseclanfllma, etiam asdes facra mcele
briori vibis loco, S. loanoi Baptiftxdicata, habetur, quam Bapti-
fteriumi'ulgónuiKupantCuiusvaluac.ex folidoaEreconliatg.no-
ui ac^cteris Inftrunicno hiftorias, mirabili opere ículptas, conti-
aent. Florencia deniquc cum obpulchritutlinem x ú i ñ á o t i m , &
ob raram incolarum vrbanitatem, CMnnium Italkorum vrbium
flos nuncupfmr.Tum fuñimos ctiam virostammukos produxit,
qiu nataleh'ocfolum doa:tin2Efplcndoxibus illuílrarunt, vcproli-
xitatiseuitanda: grat¡a,cos recenferenon libcat. Hosfcrcomncs,
quemadmodum & rcliquas Florentiac laudes, Lcander aecuranf-
íímécomplcxuseíl. Ícantccum-Lconardus Aretinus,Landinus:
Kicolaus Maciaucllus;qui hiftoria Florcntinam confcripíit. Con-
íecutacftSocictaslefu.ampliífimum in hacvrbeCollcgium, Lco-
n o r x Ducis^^erdinandi Impcratotis benignitate, Anno ab orbe ix-
dempto, M. D. L I .
31. i F M . E Vy:R G'VM./oppidü>apud Niciton€sfítum in Vcht-
-landia, a Coníado Zeringenímm ducexdificatum. Kcgnante íi-
•quidem Lothario.Anno Chrifti, M.C.XX V ll.Guilhelinus Vclu-
landise Comes, moritur, quo tempore ab imperacore Lochario,
Vchtlandia ConradoZeringeníí Puncipi committitur. Quicüm
viueredcfíjíTet, quartus eius fílius Benholdus vtriufque Friburgi
í r i f g o i x & Vchtlandias fundamenta pofuic, A n n o p o í l natum
Chriftum M. C . L 1 I . nonfinepriüilegiorum ampliííimorum do-
nationc . fQuemadmodum & fubfequentcs ex oxdine Imperato-
ics,vtrumquc oppidumítió minore fauorcfubfequuti funt,quám
1¡ ImperiimembraeíTent. Anno deinde Domini M. G C . X V l l l .
Eertholdo Quinto Zeringélium Duce, c viuisfublato.Friburgum
Vchtlandiaepmulegijsómnibus illseíis, ad Comités Kiburgenfcs
deucnit. Anno vero Chrilli M . C C . L X . tberhardus Comes Habí-
bu rgenfis, iíliusvrbis habenas tenuit. I s , AnnoSalutis M. C C .
XXX.RePí Rudolpho ab Habsburg, peringenti pecunia fuum , in
banc vrbem,ius.vcnáidit.Hinc A£neasSy]uius, Friburgum nobi.
lem Auftriasdomum nuncupar Incolac tándem earum mutatio-
jium pcrrxíi, noníincmaxima pecuniarum vi, libcrratcm ab Au-
ílnaedomorcdemerunt. Itaque hoc tempore, Heiueticiiuriscft,
íiufccmodi inFriburgcníl murocpitaphium inuenitur:
B u m bu fexcentu ter finís iungitur annus^
t l n Vrihurg moritur^ Bertholdus Dux Aiemannus.
40. T R I S I N G A . ciuitasepifcppalis, Bauaria:, fita in colie,
•vbi Mofacus amnis ifaraecommifcctur.lilic B.Corbinianus in cel-
ia habitafle, annalium memoria pcihibetur,, & á Gregorio creatus
Ipifcopus, per Tiidcntinam vallem defeendens, á TaííiloncDucc
íufeeptus, moatcm Fiifíng-nfem oceupauit, ibiqucEcdcííam S.
Bencdidticonftruxitj& monaftcrium ama-niflimo loco,vbi Yfara
& Ambra.fluminibus inteteluditur.
35. F R A N C O F V R T V M , ad Moenum,máximum & da-
liffimum totius Gcrmanix Emporium, quafi Francorum fu rt, id
cft , vadum, Se a Francorum digreffione Michael Ricius, iib.i de
X ancia: Regibus,nuncupat.Ottocnim Frifingeníis CarolumSa-
xones debellantem, huc Francos dcduxiílc tradit. Gunthero Fran-
concfurt.Cclti.libro odarum-tertio Francophoia.LigurinOjFrau-
«ofoidia^dkítur.
-Clarafitu,fofuloqúefiequens, y'msqúe decora t
Sed rude nomen habet , N a m teutonus Íncola d i x i t :
Tranconefmt liceatfimone Latino
I r a m e r u m dixijfe vadum.
27. T R A N C O F V R T V M , adOderam, Marchionatus
JJrandcburgcníísoppidum, Anno Chrifti C . X X X X V I . Initium
nomenq';a Francis perhibetur coepifle, qui co temporeiuxta Rhc-
jii oftia federunt. Nunc vniucrfitate, 5c emporiocelcbre^varios
fortunf cafus,temporüiniuria,pcrtulit.Nam annópoft natü Chri.
ílum,i344.RodulphusSaxonis Dux, MagdeburgeníísAntiflcs,
BernaimjDux Stcttincníis:Et ab Anhalt Princeps validis cóiundis
Vinbus,Ludouico,,LudouiciImperatoris filio, reftiterunt. C u i
<um parens Marchionatum Brandcburgenfem, hereditario jure,
tradidiífet, oppidum hoc Francfordianum graui obfídionc cin-
xcrunt, quorum conatus, tanto animorum ardore, incolse fre-
gerunt, vt expeftatione delufi, oblidloncm foluerc coafti fue.
lint, Anno Saktis^BZ-feditiofaHuffitarumfaclio.magnanimi-
tatc atque conftantia ciuium,á moenibus Francfordianis fphxru-
lismachinisquemuralibus arcetur. Paulograuioraincommoda,
anno ab orbe redempto 1 +57, á ioanne Duceab Sagcn, oppidum
hocfenfijt, qui pontcm ligneum,quo vtraqueOdcrae ripa coniun-
gitur,accruos, ftrucsquc lignorum ante ipfam ciuitatem igniper-
<l¡dit,abduftisqucfecum pecoribusagrunl vicinu vaftauit. Qucm
quidcmjdú manu armara ciuesprofequuntur,hoíliles copias fun-
duntacdiífipant, Duxqucipfe iuftas peraíli fceleris poenas luit.
25. FVLDA,ciufdem nominis oppidum atque coenobium, de
^uohuncmmodurn,Cetaria prima MQuaíteiiomm Gamania^
CafparusBtufchius,fcrib¡t.Pulda,íiucruldcnfc£Monafterium,aut
vr in Caroli Magni diplomatibusrepcritur, Monafterium S. Sai,
uatoris.in fylua Buchonia fitum : potentiffimaordinis 6c inftituti
D Benedidi Abbatia in Buchonia Gcrmanise tradu, inter Halfiá,
Franciam oricntalem.Sc VVedcrouiam fito,ad eiufdem nominis
amcenilfimum & pifculentiffímum flumen, Se intra eiufdem no-
minis prfdaram ciuitatem,amoeniírimolocofu.ndata, & conftrU"
ña. eñ AnnoDomini 74í|..fumptibusCarGlomanni,íc PipiniGal-
Jia: Se FranciasRegum, á S.Bonifacio , fiue Vuncfrido Anglo, pri-
mo Arthiepiícopo Moguntino,qui ibi in praedara Bafilica D.Bo-
nifacij,AnnoDomini 791.condita honorificoMaufolaíO terrae pa-
téti redditus, & fepuitus eft. 5cribirur,eo ipfo die^uo S.Bonifacij
á Friíijs eccifi cadauer ,Fuldam efi: aliatum^omnes Coenobij cam-
panas, fuá fponte, abfque omni hominum pariter aciumentorum
opc,aguatas,ama'niorem, & fuauioremfo]ito,foaum reddidiíTe.
Habet potentiffimum hoc ccenobium extra ciuitatis mcenia,circa
fcquatuocalia magnifica Monafteria, inaltifsimis montibusfita,
5c ab AbbatibusFuldenfibusfundata, vidcücctD. loannismon-
tem, Nouum montem,S.Pctri montem,acF£auenburgum,quaíi
Dominavum j vel noftra: Dominae.ld cft,B. Virginis montem,6c
parrochiale tcmplumS.FlorianLinquorum monafteriorumme-
dio quafi,fitacft,Fuldenfiscum ciuitas,tum Abbatia,aliarum om-
n i u m Getmaniae Abbatiarum illufttifsima Domina ac Regina.
E i u s loci A bbas, Princeps eft Romani Imperij,, vnus rxquamor
Impcrjijaut Cathedrae potiuslmperialis Abbatibus,fic .didisá Ca-
rolo quarto , quod ad Cgfarispedesin publicis imperij Itatuü con-
uentibuSjfedcrc folcanc. Sed 5c omnium,,non Gcrmanias foliim,
led 6c Gailisc Abbatum primus, 6c Romana: Imperatricis Archi-
canccllarius: ficuti Magdebuigcnfis Archiepifcopus Fpifcoporum
ücrmaniaepiiinus, MoguntinusveroImperatorisRomanorum
A whi;anccllarms,antiquitusdeÍ!gnatus,hacetiamnum tempefta-
tc haberi folct.Cubaün Fuldcnfi templohononficétiííimé tumu-
Jatus Romanorum Impcrator A.Conradusl. Frácorum Dux,no-
uifiimuscx nobiliífimapoftcritate Caroli Magni,Imperatoris L u -
douici tcrtij.cx Conrado fratre,ncpos,qui.obijt AnnoDomini 919.
Habet hoc coenobium ,praeterexteraornamenta,infigncm]5cin-
comparabilem Bibüochecam , p i i m u m á Rábano collcdam 6c in-
íiitutam,3u¿tam vcró6c in ordinemredadam poílea , abHildc-
berto, Monachis 6c Abbatibus F^uldeafibusditcris, 6c vita; integri-
tateconfpicui?,tándem ad Archiepifeopatusetiam Moguntini gu-
bcrnanonem.obinfigncm virtutcm,acvitas honeílatemeuocatis:
de quibus plura leges in primo noílro EpifcopatuumGcrmaniae
tomo.Fuldenfcoppidü S.Rabanus,cqgnomine Magncntius Mau.
rus, ortu illullrauit.qui ex Fuldenfi monafterij AbbatcArchiprae-
ful Moguntinuscreatur,vir mdiuinisacphüofophicis literisexcr-
citatifiimus. Gymnafi) Parifíenfis olim pxofcítbr,,Philoibphus,
Rhetor, 6c Aftronomus , fuique temporis poetarum nulli fecun-
dus,cui necltaliafimiiem, nec Gcrmaniapepcritaequalcm, Qui-
bus rebus argumento funt tot ac tanta volumina^ipfius diuini in-
genij monitncnta.Bibliothecam Fuldenfem tantalibrotum copia
ditauir^'tco potiífmum nomine, monafterium etiam hoctem-
poie.inclarefcat.Reuocantur^uncin Fuldenfi oppido,honefta lí-
terarum ftudia, refpirat ibidem ..hactenus feré íuppreffa , relioió
Chtifti, opc Sc auxilio Socictatis lefu, ciü Anno falutis M. D .
L X X I H . Collegium afíignatum eft,áR.D.^Bíilthafara, Abbate Ful-
denfi.lmpcrij Romani Principe,Abbatum per Gcrmaniam 6c Gal-
liam primate, Auguftae Archicancellario.
C,
2. G A D E S , Hifpania: ¡nfula&:oppidum,templo, 5cHcrculis
perfgnnationcnobile, vbi exiguointeruallo Granara 6c Maurita-
aiia a fe inuicem diftant,6c Oceanus,peranguftias, quas fretüHet-
culeum,5cStiidum Sybillte nuncupant, ingre<iimr. Vtrumqj freti
Jatus ahiliimo monte, in Mauritania quidem Abría, in Hifpania
m^ó Calpe,clauditur.Hos quondam folidum fuifte montcm,6c ru
pes perpetuo iugoconiunttasA ab Herculefcparatas tradunt,qu6
líber Océano pater«tingrcflus.ScribuntalijinGaditano hocHcr-
culis templo, binasfuiflecolumnas aereas ,iuxta.quas naut«,vota,
dcuotionisergo/folucrc^t.quiafaluiecincolumeshuncinlocum,
quem extremum totius Vniucrfifincm cxiftimabát,perucniílent.
Hinc GaditanusHercules cognom¡natus, cuius non ineruditadc-
feriptio 6c templi,6c facri legitur apud Silium Ital.icum,libro Punir
corum tertio,quodeuiftaSagunto Anmbalcm Scitaium oracula
iuilícdefcxibit.&muneraattuliífe. Itaenimcanit:
Vulgatumyneccajfafides^ab origine f a n i
I n t f ojitos durare trabes, filas que per & m m
Condentumnouiffe manus, hinc crederegaudent
Confedtffe Deum^eniumque repeliere templts:
Tumqu£isfas & h o m s a d j t i penetralia nojfey
Tcsmineos probibentgrejfm, ac limine curant
SetigerosArcerefiles, necdifiolor vüi
Ante aras c u l m , velanturcorporalino,
£t Muftacoprafulgetflmim Vértex
Diseirh
 I N D
Dt/ctnfíus, ntvs thuYA ddte^tc^ e legcpdfentum
Sacrificam lato vejlem dijiirjguere clauo:
Tes m i m , tonffkqúe coma, cafumqúe cubile
irrefiinft afoctsjeruMt altaría famma,
S e d m ü a e f f i g i e s j m u l a c h r a ú e n o t a deorunt.
Atquehaftenus Silius, qui & a r u t n n a í ^ labores Hercu-
lis ibtdempaucifamis verbü defiribit.
Has columnas Hercúleas, Magnusille Cafar Scfempct Auguftuí
C A R O L V S Q V I N T V S Monaicha inuidifsimus, in extre-
mo Hifpaniae 5c Apliricaeliitorc, iamdudum ercétas^urcoptimo
Symboli loco, habuiílc videtur, cüm & fortunac, magnammitatis,
atqucpotcntia;fuíeornamcnta,nonhuictantum ficto, fcd&vni-
uctfae Europa:, Afíx, Aphricasatquc AmericíEpcrfpct^a SÍ cognita
fuerint. Quibusquidcm partibusmundi, fatoquodam,tanquatu
Herculesdatus, pacematquciuftitiam, &. Mincruasíc Maitistcm-
pore,fuinma?quitate)adminiftiauit.Habct ctiam in Gaditano hoc
oppidoSocictas lefu Collegium.
15. G A N D A V V M , vrbs Flandriaecelcbcriima^amplifsima,
a lulio Caefare condita,atque á fuo nomine Caio denominata.Bra
bantinorum Chronicis perhibetur.In confluentia Lifac & Schaldis
ílta.cxLiuiaquequeamni commoditateshaud afpernandasperci-
pit Incolas opulcntos>& natalium fplendore ciatos, egregia ctiam
opificum collegia haber^inter quas Laniorum &:Nautarum,prima-
tum obtinent.
44. G £ N O A,Ligurum reginaacdomina,Italia;vrbseclebeí-
lima, totius Liguftici ílnuscmporium nobiliflimum,quo no mo-
do vicini, fed & remotifsimarum nationum metcatores conflu-
unt, vbi ctiam diuerforum, & longifsimc difsitotum Rcgnorum
negotiatetes, certa domicilia ac fedes fuas habent Portu atque tu-
tifsimanauium ftatione.sdificijsfupeibiísiniis, ca'tCLifquenitidif-
ílmarum vrbium ornamentis, ca:teras Italia; ciuitates marítimas
(pra:tcrVenctias)longéfupcrat. Atque adeo ctiam naua.'is bclli
peritia, femper fíoruit, vt pra;ftantioics, autctiam arquaks, eius
bclli gerendi Duces perpauci inuenti fuennt, quitam multas vr-
bes expugnarint, tam multasinfulas ac barbarasnationesfubego
rint,tam frequenter hoftium fpolia, ac ñaues triumphantium Ipc-
c í e , in patriam Iseti abduxerint, ita, vt deGcnucníium Rcpub.
ídem iurc óptimo dici polle videatur, quod de Scipionum gen-
te, feriptoresantiqui perhibent. Eam fuilléftirpem.vtipíi ioquun-
tur, fatalcm,adhoftcsmarivincendos. Vrbem hanc pra:claiif-
íímis laudum elogijs Leander immortalitati confecrauit. idem
Auguñinus luftinianus, Kcbia; Epifcopus ingenti voliiminc, de
Gcnucnílum rebus lingua vernácula condito , prxílitit', lacobuf-
que Bracclius, qui loca, íítumque Liguriae diligenter fterfecutu*
cft. Magnificum in hacvrbe collegium habet focictas lefu, ope-
ra R. Domini lacobi Laincs inftitutum, Anno partee SalutisM.
D . L U I l . Quodquidem collegium,cüm aliorum ciuium.tum ve-
ro Pauli Doria; infigni liberalitatc 6c bcncuolentia auctum d i , &
amplificatum.
54. S. G E O R G I I oppidum. Locus hic prius diftus fuit.
Aldea (quod Hifpanicé villana, aut diuetforium fignificat) dua-
rum partium, quód hieduorum regum XoanneLulitania;, nem-
pe, 8c Caramanfae eius traftus, foedusiftum íit, A n n o M . C C C G .
L X X X V I . Poftca Lulltanus hocpropugnaculum eo loci extru-
xit,, nomenquededitS. Georgij dellaMina , abeius tutelan Dco,
cuilocum facrauit, & auri mineris:quibuslocusdiuescft. Ad ma-
re fitumeftin Guinea, Acthiopia;rcgione. Ex loannisBarrij Aíiae
decadibus. ; Saxonia;6c Weimaria* ducibus caftro municifsimo inclarefcere
52. G L A R O N A , vulgo Glaris, Hcluetici foederis vallis acRc-
gio,altiíTimisvndiqucmoHtibuscin(aa. Attingitfuperiorcm gri.
feamligam, inquapiior Rhenusoriginemfumu,acdei;ndeVia.
norum montana. Ad occafum veróíblis, tetminaturadSuiceio-
rummontes.I'orróadfcptentrionem fuitolim claufa muro exten-
foper tranfuerfum vallis, ámontead montem. Huiusregionisiu-
rifdictio, vná cum quibufdam prouentibus,fuit temporcS.Frido-
linipcrcomitemquendam donata monaftetioSeckingenfi, tem-
porc feiliect, (vt Fridolini legenda oftendit) Clodouei primi Fran-
corü Chriftiani Rcgis,nempe Anno Chrifti 5&0. qui primus Fran-
corum Rcx fuit.qui in Rhetia, Alemannia, & Heluetia imperauit.
Confecuta eft haec térra pofteris temporibusfuam libertatem, 5c
propriam iurifdi£tionem, confoederauitque fe rcliquis Heiuetijs,
Anno Chrifti M. C C . L I I . Viuunt incolsc lade, cafeo, butyio,5c
«arnibus. Ibiinter anguillas montium nulli,autpaucifcruntur a-
gri,rara; plantantur vites. Hortos pomiferos hábent,8c prata la;tiííí-
ma.Vinum 8c frumentum aliunde inuchuntur. Pifceslacusmini-
ftrant,Aues,carncfque ferinas montes fyluofi fuppeditát. Patriam
hanc HenricusLoritusGlareanus, 6c Egidius Tfchudus, dodifli-
mi viri,ortu nobilitarunt.
57. G O A , Infuls 8c vrbis commune nomen. Fluuius ingens in
duas parres in mare influentes diuifus, infulam efHcit. Ambitus
illius millia paffuum circiter viginti tria continct. Vrbs erat cin-
¿ta muris,8c munita turribus, 8c tormentispermultis, atque vari)S'
iaftméta: ¡edcsampl», Cocli sonperies 8c regioaisamonitas s 8c
portus fecuritas multos mercatores ínuitabat, vt libcnter in ea
domicilia collocarcnt. Emporium crat valde frequens , Scopulcn-
tum. Vigebantin ca armorum ftudia, multique milites, partim
cquitcs., partim pedites , Zabaimi ftipendiis alebantur . Vcftigijs
namque patris inílftcns, omnes,quos in bello virtutisfpecimen
pra;buifle noucrat, ad fe congiarijs vberrimis alliciebat» Infula
multó maioiem , quám pro ulius magnitudine, hominum mul-
titudincm fuílentare poteft. Ell cnim dcníis arboribus valdé fm.
¿tifcris veftita, abundar varijs frugibus, pécora innumerabilia nu-
trir , vanaqucaümenta profundit, 6c aquas multasatque perennes
habet. Templa ritu Mahumctano crant maximis fumptibus a:di,
íicata, & prouentibus ctiam, quibus Sacerdotes aleicntur, opu.
lenta. Neminiautcm licebatininfulam ingrcdi,priusquámin adi-
tu aliquo , nomen fuum & patris, 6Í patria: feripturae magiftrisin
quinquelocis .inquibus in infulam faciliorerat tianfmiflió', con-
ftitutis, exponeret: qui ctiam hominiscolorem, 5í ftatutam, 8c li-
gua liÉeils coníignabant. Accidit porro, poíiquam ínfula in Luí!,
tanorumpoteftatem peruenit, vtdum Luíiranus quidam, domas
altiora fundamenta iaceret, cruccm ex a;re faftam, reperim, ouod
máximo argumento fuit, eam fuilíeoiim a Chriftianis habitátam,
8cc. Hxc Üibnus libro V l l . d c rebus EmanucIisLufitania; Re-
gis. Habethocoppidum, primum Societatis lefu,in India, colle-
gium , quod D. Pauli appcllatur, a FrancifcoXauerio inftitutum.
^finno Domini, M. D . X XXX11. Seminariam omftium coílegio-
rum India;, liberalitate Regis Lufitaniae loanuis i 1 i . ampliliimé
dotatum.
Si. G O R I C V M , Schonhouianibusdiftansmiliaribusindcx-
trafiuminisripa, quod coloco, Vahalisdicitur, poütum eft , vbt
commodum Lingua;oftium cernitut, honefta ciuitas,cui nonin-
uenufta arx coniungitur. Extcínpli,qiJodin cft, turri,viginti duas
ciuitates^iOcnibusclaufas^u^oiTints Phiiippo Regi parent, prse-
ter innúmeracaftclla, vicos,&villamin pulcherrimuraafpc¿tuni,
vidcrecft . Hancaunonam Belgicam, non male dixeris , quippCj
heicindicscafeumjbutyrum, Scomncm aliam, humani viclus fpe-
ciem nundinari.cuiuis integrum. £0 in portu,in horas rerum om-
nium infinitas, nauibus imponitur,in multas ocbis vicini partes,
ttanfmittcnda, ac pra:cise Anucrpiani, ideoque lueulentaresfa-
miliaiis, 6c fortuna ciuium, qui limul mercaturam, íimulqucna-
uiculariam faciunt Hinc ortus Héricus illc Gorichemus, vir 'í heo,
logices peritifsimus. Edidit eadem ciuitas loannem Harium, qui
ctíi noneílet valdclittcratus, virtutis tamen, rei librada;, 6c picta-
tis,quam ftudioílísimum fuiíle accepimus: pra;claramquefcmpct
pofuifle operam , in bibliotheca inftruenda, quod edam perfecit.
Vndiquccnim,non minore laborc,quám fumptu, ingenrem mul-
tiplicium librorum fupelieiíHlcm íibi comparauit. Is ciim Vrba»
no facerdotio prseccllcret, liberalitate Cíefaris ampliatus cft bene-
ficio Hageníís curiaubique itidem creatus cft C a n o ni cu?,quo cüm.
immeniam voluminum conquiíitorum co p i a m, t r a n fm i 11 c r c:, a d-
miratuspopulus, tantam librorum multitudinem,ratufqüc vix to.
to orbetot libros reperiri, loannem librarium , vulgo "$Oi)¿\\Ytlít
^C^bOCd;en/ appcllauit. Vixit Hagsediu, locupictandxíempci:
bibliotheca; íüa;,miréintcntus. Tandera anno M. D,XXXII. in la-
ta conccdcns,Caefari bibliothecam, teílato rcliquit. Haud procul á
ciuitate, ctiamnum lotuscft, quo caftraolirn fcriínt pofuifle Her-
culcm Alcmanum , cxquocircumftans plaga, lucuientis aliqaoc
imperans municipijs, ad hanc diem vfque.Hercule nomen rctinct,
vulgó.jDat^^n^tVíin^rcfd. ExLodonico Guicziaidino.
25. C O T H A, perantiquumThuiingiajoppidumjCuius prima
fundamenta á Gothis poli ta, nomen ipíum videtur innuere. Sub
ccepit.quod nuncjobortam nuperin Gcrmaniafedidoaem Grum
bat hicam,om niño di rutum iaect.
4. G R A N A T A , fiucGarNatas.UIibeiis ctiam 6c Illiberiaj
amplifsima potentiíi;niaquc Rcgni Granatcnfis ciuitas , Regia
quondam Maurorum fedes fuit. Hoc vero tempote pallatioom-
nium ciegantiflimo, am ifero etiam Darro am nc, plurimas Hifpa-
niae vrbes príecellit, partim montofa, partim etiam iibrata, orna-
tur planitie. Altiílimusineamons, La fierra de! fol,lingua verná-
cula nomen habet, cui in vértice multa aírate fere coilapfum eft
MaurorumFanum.quodnunc S.Helena;dicatum. Adquodferé
omnes,qui hanc vrbem, viíendi cupiditate illedijadcunt^onfccn-
derefolent, Vtciusfani muro fuum , 6cpatria:nomen,inícribanr.
Id quidem ea vulgi opinionc receptum eft s vt is Grana tam noa
exiftimetur vidifle, qui huic confuctudini non fatisfecerit. In eo-
dem hoc monte Maurorum Regibusolim horti, varioherbarum.
aeflorum genere, ad voluptatem 6c recreationcm decentervefti-
ti fuctunt^quorum nuncetiam fatis manifefta fuperfunt indicia.
luxta,ciftcrnaeft publica, imbribuscolligcndis, a Romanisquon-
dam parata. In qua, prasterquam nullum omnino putredinisin.
commodum aqua fentiat, medieam ctiam eandemelle , Hifpan^
longa funt expericntia, docli, nam pota, perieulofum vcntrisílu-
xumfcdat. In latcrcciufdcmmontis ,aEdiculafacracft, multaan-
tiquitate 6c veneranda martyrummcmoiia, nobilis. Los matty.
res, vulgo, Vbi putei & antra, inrupibus excifa, Scfcapellis cauata
vidouuf j quWBOi Vt fuperae ingreflus anguftior, ita inferné Ja -
tioíiü
 I N D E X.
'^mh funt Tpatij,in quse Ciiriftlanos, quosficqutnti numeroca-
ytiuos tencbanr, n ó d u protrudcic, Scfunibusfolcbant dimittcrc,
squosmancipiorum inflar, diutnis conficicbant laboribus. Sem-
piterna; horum inartyrum,quosatheorum diiuurna cruciauitty.
lannis.memorias.facclJura hcicaedificatum tfl : potifsimum vero,
íarae pietatis Epi(copo,qui multo tcnipore)in fqualido retroqué an-
tro detentus, cum libertatisfpcpriuatis, &liisquidem longc ma-
ximh, impeniaium fumptibus, niurocx lapide viuoconihudo,
Gtanatcnfem vibem cinxiflct, Maumm Granara; regem , qua Ml'
Biultorum ChHfíianorum,cx mifera fcruitute.&captiuitatc liber.
tatem.ac dimirsionem, rantum opus mercretur, rogauit: Numc.
lum expedationtmaiorem, libértate fc donaturii Maurusrcrpon-
•dit,modoEpircopusipfe,in fua potcflate rcmancretcaptiuus.Pius,
'«creligicfusEpifcopus, communitatimagis,quam piiuatoeom-
wiodo ftudens.dum perpctuiscruciari carceribus,quam folus (alijs
-permultis Chriilianis in fumma fcruitute degentibus ) libértate
ítuimaluit.diututnumac voluntatium martyrium,incolumita-
timultorum pracpofuit. Atque fqualore tándem carccris eneftus,
ad fcliccm , asternamciue beatorum patriam emigrauit. Is lociis
Hifpanis.Mafmoros dicitur. A n n o á Chrifto nato M. D. L l l l L
pra;cJarum,Societat:i lefu, Collcgium, in florcnciírimahacGra-
jiatenfi vrbe inftitutum eft>ad quod ftabilieudum , plurimum iü-
uitPctrux Guerrcrius,eius vtbis Archiepiicopus,? !'* Societatis la-
cobi lainis,& Alfoníí Salmaron, vita 5c crudicionc, in Concilio
Tridentino^uiinterfui^commotuSjQui inilituti Collcgij ampli-
ficator deindcfuir.
21. G R V N I N G A , vrbs fumma: dignitatis in Prifia, Pto-
lomapo Phileum,A viiiditatepratomm nuncupatam exiftimant,
cuius primordium acnomea, Alij Gruno Francorum Duci, Alij
Priamo, Antenoris fraui, aiij vero Grunio cuidam Troianb at-
tribuunt, eiufqueinitium inannum.antc Chrifti aduentum , trc-
centefimum, feptuagcíimum íeptimum, reijciunt. Hunceundcm
Ttoianum,templum in hac vrbe, mirandiopcris.condidiíTe, tta-
•^untjvndiquequondam pctuium, 8c multisfubnixum columnis,
nu nevero muro dauíum. A Saxonias Diiec grauesolim calamita-
tes, Gruninga penulit.
H.
-S4. H A M B V R G A , quafí Hatrímónis Burgum, vcl, Vt Ccl-
teSjHammonipoliSjThietmarfiSjHolfatis, & Stirmatisquondam
Metrópolis,inVVagna regioneVVandalia;,íita, nuncinferioris
Saxonizevibs pr.Tclarifsima, vbi Pipinus, eiufque íilius Carolus
\Magnus, vicarium femper adminiftratorem habuerunt. Q¿jcm
•Tomerani, ac Dani eijeientes, vrbem ipfam inuadunt,acígni tán-
dem perdunt, Collapfam deinde,ac vaftam, Carolus Magnus re.
ítaurat, Plura de hac vrbe Krantzius inSaxonia fuá & V Vanda-
lia. DoctorBecanus vero inoriginibusAnuerpianishuncinmo-
dumdeHamburgofcribit : Quidam á IoueHammone(quem viL
lofum arictina facic , Gregorio Gyraldo alTercnre , depingebat
antiquitás ) nomen Hamburgb datum credunt, qubd in ea vrbe
Iiscc effigies ad Caroli vfque aetátem , á q u o íitcucrfa, maníilTer.
Hammonis cquidem nullum apud Cymmeiiomm colonos cul-
tum fuifle, fatis fcio,atqueideirco ñeque vrbi indenomen datum:
«quae qua decaufa, Hamburg fít diá:a,non facile íít in tanta feripto.
í u m inopia explicare. Saxo ab Hama quodam pugile, quem ¿tar-
cartetitus illic deuicerit,vocatam dicit,fed eam fabulam plus quam
•anilcm mihi non perfuafit. Ham, vt alias partes aliquando moli»
•alicuiuscibariíefignat, vt,dum dicimus Boterham, quoparspá-
siis indudo butyro llgnifícatur : ita pernis falitis 5c fumo íkca-
tis, obexccllentiam máxime, frequcntiííimeque nomenhoceft at-
tributum. Quamuis igitur omnes cibariae molis partes fignifi-
cct,dc porcina tamen carne máxime cíl in víu At nulla genseft,
^quam cquidem noui, apud quam carnis porcina: infumatas plus
abfumatur, quam in illa infenoreSaxonia; parte, in qua Hambur-
frum princeps Scantiquíflimum oppidum fuiíTe, ex Caroli hifloria
latiseftapertum ,qui totius Septentrionalis, ScTranfalpianasGer-
snanisemetropolitanam hícfedem collocáuit. Sufpicor igiturhic
olim ecleberrimum falfamentorum & carnis porcinas fumo dura-
tac, emporium fuifie:atque hinc omnes Saxones marítimos&in-
íulares,8cvicinosetiam populoslittorales,nauibus fuis.quibus ma-
te infeftum plerumque habebant, com^ieatum 5c cibaria ad diu-
turnasnauigationes aeccíraria petiuifle .• quae, quod carne porci-
na infumata, quam hucvndique venalem íinitimi pottabant, má-
3cimcconftarent,locum huius mercatus Hamburg nominarunt,id
cft, oppidum pernarum, fine petafonum , 5c caeterarum porci par-
tium fale fumoquead longos víusconferuatarum. Qui regionisií-
lius naturam,6c viuendi confuetudmcm,8cfitum Hamburgi noritj
atqueea adantiquasSaxonum ScFiancotum ,qui vicini erant,pi-
lancas'Sc alias nauigátiones contulcrit, non dubito, quinftatitti
liuic meae conic£tur£e íit aílenfurus. Hucufquc verba 6c coniedvi-
ramDoft.Becani retulimus.
14. H E 1 D E L B E R G A , iuxta Neccarum 5c Hcrciníum,
ítolomaeo Budoris,Germanicé Heidclberg, á nigrorum vaccineo-
mm yá bmaoíBm^tcutoñiccHeidcibcr, mukiíudiaeíOiisJ.Vaa»
gionum imperiofubdita fult íraíatin! VCÍS comltrt paites abhíf
fumpferunt, adeoque creuerunt, vt eorum iuri nuncadfcribatüí.
Eft&florcntiílimum Heidelbergae Gymnafium, á Marfiliojpri-
mo Re£V.initioinflitutum,6c á Ruperto Palatino, AnnoM. C C C .
XXXXV1 multispriuilegi/sdonatum.
37. H E R B I P O L 1 S , vulgóVVirtzburg, rrancix oricntalis
vrbsinclyta.quatn Moganusfliniius ex Bohcmisemontibusortus,
periabitur, in qua Diana^vfque ad témpora B. Kiliani martyris co-
ícbatur, qui Duci Gotzberto, ac vniuerfae ditioni fidei Chriílianac
paedotribafuit,ciusfiliusHetanus;in monte HetbipoleníiB.Mariai
virgini,primam dicauit Ecclefiam. A Ptolema:o Ardauium dici-
tur, aii/ Manopolim, teíle AbbateSpanhcimio.Yocant. Plura de
hac vrbe in'Chronicis Argentinenfibus. Haccvtbsco nomine fe-
lix, quia Socictatis lefu collcgium habeat, á Frideiico Epifcopo
Heíbipolenfi TranconiaíDuce, inílitutum, cui deindecius fuccef-
Tor,IuIius,ex nobili Echiterorum familia , Acadcmiam ipfam vni-
ueifam,adiecit.
2. H I S P A L I S , Scuilla Tarapba-,celebre 5c peruetuftum,
inHifpania Beticxprouincice in ripa Bethis ííuminis emporium,
quod Gaditani matislittus,amüeniíílmo íitu illuftrat. Hancvr-
bem, inquit MarincusSiculus, abHirpano,Herculis nepote cOndi-
tam , vulgus aííerit, cuius egofentcncia; nec accedo, nec refragor:
incertumeftenim,qu6d necautore,nec iatione probatur. Veriim.
'cnimucro/uiüfcunqucfit auroiis, vibseft máxima, 6c opulentiíli-
ma,meoquc iudicio, multis HiTpaniae ciuitátibus, ne dicam ómni-
bus, anteponenda. Efttnim ambitu magna, forma rotunda, vifa
jpulchra, templis eclebrís, Sacerdotibüs cxculta, multis cquitibus
nobilis, ciuibusplena,domibüsiníjgnis,platcis6cvicishilaris,hor^
tisSc foncibusamcena, ruta propugnacülis, moenibuscinda, de-
fenfa portis6c turribus ,cámpis iucund3,agrorum frugibusabuh»
daus, oliuetisScmagnisoiiuis/olcoquefeiix, metcatorum com-
mercijsdiues, artibus adornata mdíhanicis, 6c liberalibus fludijs
illuftris. Plena multispifciumgencribus,5c magnis citreis, palmc-
tis, 5<:palmulis,6c arbOiumfrudibusexuberans Óftiomaris,6cna-
uigabiliflumincpoiueoüe admodum dclc&ábilis. Tanta denique
rerumomnium copia cxcellit.vtin ea multó viuaturmelius,quám.
'in alia, quahtumlibcc vrbe,toiius orbis ditiflíma.De cuius templo
máximo, & nauigiorum humero,fctipíimusáíioloco. Cuiusvr-
i)is nomen baibarse Mauritania:gentes, dcformaruht,quoniam P.
littera carebant,cius loco B.pofuerurit,6c caeteris mutatis littcris,Si.
'biliam dixetunt. Hucufquc dcHifpalchfisciuitatisfclicitatc,Ma*
jcincusSiculus.
l E Ñ A M , FiórchsTHunngiae bppidutM, tAaCx atqiic vlfte-
tácommendant.
í2- 1 E R O S O L Y M A , Turcarum hoctemporccolonia, olim
regniludaiciMetrópolis, vrbsomniumob ChriíH mortem6cin-
coJatum celebérrima, famftiílimaque, 5c vario fücccílü,euentuqué
temporum, diueríls defignata nominibus,quas hocVcrfu breuitcs
•íunteomprehenfa.
Solima, lufk. Bethel,Ierofilymd,lehus, Helia,
V r h f a c m lerufalemJictturatfaSdem,
L.
ti. L E O D I V M , Eburonum Auguña, vrbs Gcrmania: infe-'
íioris, quam 6c fecundam vocánt,maximá, nomen haber á Legio-
ne Romana, cum quinqué cohortibus , ab Am^biorige, Eburonum
Regulo, in ea valle, vbi nunceftVfbs L e o í i u m , c^fa. 6t codem iá
Joco hybernante,quemadmodum id Thomas Lcodius, commetti-
tariolo de Tungtis 6c Eburonibus, confirmat. Quo tempore
Cicerocumalteralegiorie,á Cxfarcad Varucam remiífus,atque
ibidem á Germanis inrercepfus, aepené deletus cft. Diftat legia á
Varuca,vixampliusdimídio miliari germánico, in mágnacon-
walle, in qua vici funt quidam, de nomine esforum íbi ducuth
Romanorum, adhuc in praefentia nuncupati. Interfluit Legia flu-
Kiolus, pueris in vrbe notús :addc,quod Romáhc adhuc hodic
Leodieníes loquí dicantur, etiamí] fermo illorüm ad Gallicam
linguam magisinclinet. Suntitcm non procul a Varuca, vici com-
plures.Romanam originem, nomine referentes. Viliturinde Lá,
tinus pagus, Volfci.Vei-cellíe.PafcaíiiiBcrceliiviridoaiíIimipa-
tria.Item Antiüm.nimirum ab Antiatibus. in quo vico, Legia flu-
uiolusortumhabet, 5cCottaEfonslimpidiffimus,quo,dum inhi.
bernís erat Cotta, óbledabatur, aut propé illum funda traieauá
fucrit. tft 5c Ciceroriisfons,in vrbe notiíI¡mus,5c aquis maximé
vbcr,quemnccronisfontcm, malé leda littera, nuncupanr,fcam-
m é monte Petrofío. retióxdes fratrum, quosmihoresappeüant*
Atquehaec quidcm Thomas Leodius. Quanquam alij fint,qui exi.
fiiment, Varucam caftcllum fuiífc, vbi nuhe eft luliacum oppi.
dum, quod Ducatui luliacenfi titulum pra:ber,inter Colohiám ¿
Aquifgraftinu¿gct«iaai« Víbcs, Cifihcaaaasíquodálulio Cafaré
condit^

IND
ténditore.nomcftliabcríputánt. Icc»(Íiumígitur,aRomanorum
ibi Jcgionc ca:fa, dcnominatum, c Germanis non va!entibus Ro-
mailam, fiue Gallicam cxprimcrc voccm, in Lvigich, dcindc Lú.
áich idnominisdctortum.Diíftioncsautcmhuiulmodi gcrmaniíé
á Lud,¡ncipicntcs,quando latinas facimus^in.LeOjConucttimus.vt
l,udger,Lcodcgarius: Ludpok, Lcopoldus, hincquoque Ludich,
Lcodíum appcllatum, conuincitur. Sunt, qui altius Lcodij inqui*
rentes primordium » eius denominationcm á LcodcOcnopis fi-
lio deducunt, non ob foni tantüm, fedobciusetiam &Lcodicn,
í u m vitaeconucnientiani.Lcodesenim.vcl ob morum,vc] ob can-
tas Icnitatcm, itadiftusfacerdos fuit, hoc vitaegcncic, cum Leo.
dijs ita confentiens, vt fecundum Romam , vix vfquam plurcs fa-
cerdotes reperiantur, vnde Francifcus Petrarcha,infigncm clero
locum , Leodiumnuncupat. Hicl-cedcsintcrim Ithacaeínter Pe.
nelopcsprocos,magnocrateri, é quo cyathizabant, femperalii,
debat,vcl, qub facilius & promptius libi haurirct, vcl nc vene-
no, vt quídam voluntjVinuminíicerctur. Etquanvuishancpo-
culorum fuauítatcm fequerctur, folus tamenjnter procos fuit,
cuifociorum vita, protcmiae,iniuria:, contumeliaeque plena dif-
plíceret. Sed , c ü m feiret mcliora,probaretquc,íinebattamenfcá
refto deduci, impotentí.ad potationes, commeiTationefquepro-
cl¡uitatc,& fpefortaffis aliqua fore, ve Fcnelopcpotirctur, iam ve-
l ó inco,quám non degencrent Lcodienfesfilij, vcl ipfcHubertui
Leodiustcftabítur. Ncmocrederct^nquitilic^uámdediti íint
poculísLeodienrcs,Scquám fíntfupra modum bibaces ,quod ip-
fum libenter de gcntilibus meis reticuíflem , nili ícircm artem e-
gtegic bibendí, hodie non ínter vitía, fed ínter primas virtutes an-
numerari, nec bonus vírhabetur, nifi quipocula cuacua1:e,& v-
noanhclítu , multum vini ingurgitarenouerít^uod , qui egregie
praeftiterit, abomnibusamatur,colitur^Schuiusconfortium appe-
titur. Contra feugi, & módico vino vtentem jauerfantut omnes,
fugiunt, irtident, & magni alicuius malí conícium clamant, qui fe
inebriari reformíd¿t, vercaturque, nc ebrius, fuaptodat ílagitia.
Haítenusilledcfuis Lcodijs. Haecigitur Lrodis 6c Leodiealiutn
allufio , ctfi nonconuincat Grecos,ciusconditoresfuííTe, quippe,
cum DodoreBccanoin Atuaticisadferentc, fatísílcmaniícíluni,
V liflem extra fretum , Herculis columnis iníígne, nunquam na-
uigaíle, tantum abeft, vt Lcodíum quifquam é focijs condidiflc,
aíhrmari queat. Litcrarij tamen vfus, & exeteitíjcaufa, eam conli-
derationcm reijeiendam non eíTc, ibidem confirmar, vbí & copío-
íiusdc Leodicnfium origincdifTerit. Vrbs ípfa Leodicnfisquám
oprime munica, altifsimis circundara moenibus, veftítos vitibus
montes.carbonarijs fódinis pra;ftantes,libratamquc planicícm,
muroiumambitu,comprelicodit,pifcofisirrigua fluuíjs, sdificio-
rum Scpublicorum 6c piiuatorummagnificentiá plañe regia, vía-
rum ac platcarum nitore 6c amplicudinepraecellcus: ita, vt vniucr.
fusLeodijíitus, videndi fenfuí obleítando, grataequeanímarum,
recreationideflinatusvideatur. Siucenim quismontibus ©bledtc-
tur, habet, quocunque fe vcrtaf,in quibus cxpedíiífsimus quifquc
defatigetur, Siquem planicies, 6cptata iuuant, meditullium vrbis,
haicaffatím dabuntGaudcsnaaigio, Venetam vibem habebis, ni-
íi,quod hkriui fluminis, 8c lympidíífima fontium aqua.muitó iu-
cundior íít,quám apud Veneros foetidum mare. Si quisreligioni,
& diuino cft culcui deditus, habet hanc vrbemamplilfimis tcm-
plís, Canonicorum, Monachorum, 6cfacratarum Dco virginum
collegijs,ita frequentem,vtdcleto Byzantio, alreriusRomae co.
jnomenfibi mérito vendicet Política etiam incolarum cíuilitate,
lofpitalítate, 8celegantiaciulum nobílilíima, dodifsimís demque
viris, varioqueartificum genereornatifsima, Muíarum etiam vni-
caalumnaacfedes, fcholasenim , 6cftudiorum palsftrascompiu-
les habet , ex quibus dodif$imí viri,qui reilitetariae fcriptisluni
ornamento, magnofrequent;que numero, velutexequoTroia-
no prodierunt. Et, quod de fuá Burdegala reftatur Aufonius, cle-
mcnria hlccodi mítis, 8c larga indulgcntiaterrac. Etfí euim ad au-
ftrumbona ciuitatisparsfpeftet,illiustamen flatus Arducnnafyl.
ua, totius Gallia: maxima,qu5e altior eft, frangir Se mitigat. t t ha-
bent, qui ab ortu fpirant venti,líbcrura acceflum, continui etiam
cxnatiuis carbonibusignes, ciaíllorcm perpurgant, 8cextenuant
acrem. Tanra Lcodienfium feliciras, á Carolo JBurgundinorutn
Ducc, grauiflimis, ad internecionem ferc tam vrbis, quám nomi-
nis,eíUabefa£Utaincommodis. Huicnon fatis fuit, fupracentum
pubcrum, 8c ímpuberum hominum millia, vna dic expugnara vr-
be, trucidafle, nifi toram propeniodum íncenderet, moenia dif-
ijecrer, nauibus ciues ímpofíros, pertufo fundo, fubmergercr, om-
niaquei^ccrct, non in vrbefolími, fed per totam ditionem, quo
nullaegentis fupcreíTent reliquiae, fed dijsgratia bené habet, floree
rurfum 8c vrbsLeodium, 8cLeodiorum nomen)aerernumqj)Deo
propitio, florcbit,dum ille. Nancy hoftili rcrta,captusadhuc, 8c
putridus íacer. Sed iam plurimarum icrum commemorationeo-
milTa, quae deLeodienfium magnifiecntia, de opulcntia, de inco-
larum vrbanitate, deeorum magnanimitate, 8c rebus praeclarc gc-
ftis, copióse recenfeti poreranr i celebres ílluílrcfque vírosj, qui
fcieñtiarumfplcndoribus non huic rantum vrbi, verumadeóvni-
ucrfacEuropaeIuccnt,breuíífimaenarianonc,rccenferelíber, Eo-
mm. YCXO, quos fau uipuaunt, perpaucis (ccocdabitnut, hoa
i 3o
cnim breuí enarrat!one .horum vírtiitesSc laucles,cóniprehcndi
poílent. Inter eos autem príncipem , fummumque dignitatis ob.
tinet locum, llluíliilfimus Princeps, AntiftesRcuetend:ír. acDo,
minas,D Eratdusá Maca, Cardinalium oidini allc¿tus,qui immü
ti morte fublatus,(ummum fui dcíidcrium.ápud omncsbonos re-
liquit, 8c in chotofummae huius vrbis Ecdeííaí, a:rco aedeaurato
tymbo, pixeccllcnti opere fufo, placidé quiefeit. Nihil híc, de Ulu.
ííriífimis Piincipibufque vius,D.GeorgioabAuíhia,D.Roberto
áBcrgis, nihil írcm de gcneiofo viroacDomino, D. Guilhelmoi
l'iftauia,maiorisEcclefiac pisepofito longe dignifsimo refcram,qui
regia ftírpenatus, praímatura morte, cum íngenti omnium moe-
ioreaclu¿tu,Ecclelia£:Lc©dienfi ercptuSjfempitcrnam pietatis,pru-
dcntis.bonitatis, virtutumquefuarum famam,atque memoriam
if:liquens,Grationopoli,rcrra:commiírus, iacet. Qujd vero Rcue-
rendirsimum 6cillulirifsimum Principen!, ac D, D. Gcrardum a
Grosbcck commemorem, qui hoc tempere Leodicníis Ecdcfiae
clauum , rar3prudcntíamodcratur,acregit, vir tanto viu, Scfum-
nvaa:quitate ínftruclus, vt ad Rcmpub gerendam confummatus,
8c á DeoOptim. Max. natus eflcvídeatui-,do£tomni etiam homi-
num, 8c praeftantium ingeniorum , iníignisMecoenas. Multisct*
iam iaudumclogijs.aEternaque memoria di gni funt, R. D. Gre-
goiiusSyluiuSjTagaftenfis Epífcopus, 8c Ejccleííae Lcodicnfis D.
Suífragancíisdignilsimas, 8cconcionaro'rfacundas. R..D. Henri-
cariíatalis Leodienfis, D Laurcnti;, extra vrbis mcenia, i a m ontc
amoenifsímo,8c fubuibioCoenobiarcha longcdignifsimus,vÍL ve-
tere 8c admiranda probitate,ac morum integritatepraeditus, 8c ob
fummasíngeníjdotes,#vaíioliteiaium nitoiepctornatus,cuníl:is
charusacnotus, ceconomusvigilantifsimusatqueinduíhius, ma-
gnoquecum in ipfaEburonum Augufta,fplendorc, tuminvní*
uerfa ordmis fui focíctate fumma dignitatc atque exifiimatione
cft, qui máxima animi acerbitate vidit, vniuerfum feré monafte-
rium fuum, operofis, atqucmagmficis idificijs fpíendidum ,ab a-
cerritnis ccclciiaftkse vnitatis hoftibus Hugenotis, vuicani rabicí
exponí. Quodquidem Reucrenda fuá dignitasexnobili Namur-
ccnli lapide VJUO , ad rcgulam fecio, non minore artificio, quám
lumptu reftautauit: Eximiam tintinnabulorum turrim , multis
tampahisexornauit,quarumdiíioaic»ni, fum-na arte confcrti, .
harmoniam , audíendi lenfum obledantcm, reddunt. Bibliothc-
cam magnihccntifíimam in ipfocoenobii ambulacro conftruxir»
6cincredibili Übrorum ,tam Gtascorum, quám Latinorum copia,
fummis impeníárum fumpribus conquilita, exornauit, adeoqui-
dem.vtnoncollapfum ac vetuscoenob!um^eftau• alíe.fcd planea-
liud, ac nouum extruxiíTc purctur, vt conditotis proüidc nomen
íure oprimo meteatur. loannes Visbrucius Brugenfis Canonicuí,
GraecíE linguxpctirus, 8c infignis hiiionographus, ingenij illbti]i-
tate8c varietacedodrinaeclarus. Eximia;itctn,5cpiaerccordaíioms
vir,D.Carolas Langias, Cathedralis Ecclcfiae Leodienfis Canóni-
cas ^niuerfehumanitatis nitore, omniumqueaitium,fliipium9
arqueherbarumcognitioneptaecellentcrcultus, Cuiquidem pfse-
ñantiísimo viro, cum non ímmeritb iungo , quem in poftiema
OecumenicaTridentina Synodo, Anno M. D L l l gratiífimum
iucundiísímumquecollegam habuit. Reueiendum virum, D.Re-
macíum Lymburgtum, apud D. Paulum Canonicum, 6c Medu
cae artísprofefsioneclarum,omnis viruuis, omnisquefcfenfraía-
niantifsimumjqucmfummü eflchominem,8c piaEftantiíIimarura
feientiarum ftudijs perpolitum, mavimé plantaram 6c pifeium,
exoticorumque fimplicium , feriptorum fuorum monumenta,
non obfeure comprobant. Clavi quoque nominis funt apud Leo-
dios, Andreas Fabri Canonicus, lliuftriísimo Bauarisc Duci k
confilijs, emfque Gcrmanus Godefiidus. D.Francifci iañituti, Ec°
clefiaüesexerciratífsimus. Amoldas á VVachtendonk Canoni-
cus S. Bartholomaei, fummi nominis antiquaiius. D.Gilbertus
Lymbuuh , artis Mediczc feientia piceftantifsimus, eoq'ue , mul-
toium Príncipum arque Antiftitum «^'«TjWíjVir ob egregiam vi.
tsepiobitatem,fummacaftitate conditam,memoria nunquam in-
termoritura,dignus,qui prítnusoraniumexpeciemia pcrccpit.aci-
dos Arducnoa fontcs, ad vatios corporis morbos curatu diífícilcs
8ccontumaces, propulíandos, valere Sed co tándem morbo, quo
AntipaterMedicusRomanus, apudGalenum lib.^. C3p.9. dclocis
afFedis, magno totius Rcipub. Leodienfis, 5c omnium optimo-
rum hominum dolorefatisconceflit AntoniusGhenardus.vir pie-
tateeximia, ScfacultatisTheologicae profcllionceximius. loau-
nesLaridus, S. Audomaro,Fiancifcanus, Thcologus funimus,qui
verbidíuíni pabulum, Ebutonibusmagna6c pietate, 8cfacundia,
8c felicítate fubminiftrat. loannes Bic4 Crucífcrorum Leodien-
fium Societatis Prior vigilantiíf. vir egregia pietate 8c doftrina claw
rus ínfianis ftudioforum promotor Nec breuiter porrocomme-
morari poíí'ent, praeftantes huius patria: ciues politiCimi, ac luris
co<mitioneflorenresviu,qualcs funt loannes Racietius: Francif-
cusTrepontinus Futcanus: Petrus Horanus: lacobuslokir: Hen-
ricus VVeumrloanncs Frcfennius:Petrus Coicertus:Ioannes Ho-
gennius, multiqucalij viri, dignitatibusclari, 8c morum grauitatc
confpicui.
31.. L I N D O I A,ínfalarcimpcrijoppidumaqu¡s Acrom lar
cus ciicumfurum, 4« cuiu» origine,aat primis incolis, nihil exaíli,,
a hiftoiia-
 INDEX-
Iñftonamm pemu-i«,liabcn poteft. ConicfturatamciijexStrabo-
nis geographiacolligitur. Romanos fub temporcOaauiaui A u -
guíli,iníulam hancpoíldeuiaosRhctosoccupaíie.praEfidiopro-
pugnáculo ílbi & luis contra Vindelicos communijíTc. Extat
c m m adhuc fortiffima, vctuftifsimaquc, acfemi duuta turris, ex
quadrato filice ., á dextris , mox pedeftri itinerc oppidum ingre.
dienti.conftrucb, vulgo, mutusgentilium (íDíc^)CyC>¿tt m>m' )
diaa. quxteíiatur, Tibm'h Ncronis. vitrici fuilegaii , Scnonbar-
barorurn induíhia, opus illud exaedificatum.Subícquentibus tem-
peftátibus quid rcrum hic loci adum í i t , iterum plañe ncícimr,
non ambigendutn tanicn,Traianum, Aurclianum, Conftanunos
íluosj&idiquos Romanos imperatores^quibuscum RhctisMSc Ale-
manis ad Brigantihum lacum, negocia haud incruenta fucr^infu-
lam ptsefatam ^anquam inexpugnabile rcfugium , í'acilc vilo pa-
i t o dcfcruiíTe , donce inelinanteimperio, Germanicae natroneso-
mnia rcona-, vaftare ebeperune, ctiaminfulamhanc, llomani no.
minisodio , iníblitudinem verfam , vixgauiis & mergisincuban,
di uidum eíil'pcrmifcrunt. Poílcriori dcin a:uo, quum D. Alber-
tus, Caroli magni cognatus, Sc Palatij Comes,ob vndarum,pericu-
lofasproccllas, quibus in lacuampio obiuerctur, D.Virgini Maria:
ineumportum , quocunque faluus adpuliiler, asdem & monafte-
xium extru£turum fe dcuouiíTct, forte fortuna accidit, vt vento
propitiore, in infulam hanequaediu iam viciáis iantum,^nferum
pafcuacrat,naui dciicerctur, ibipcounuspius vií, arcampurgans,
phanum promiíFumerigi curaüit, ílmul ac ccenobium nobilibus
virgunculisjdcfuofundauit, pottumqnoque i í l u m , á voto& c-
uentu deinceps, Icndoam,vel, vt antiquainftrumentahabent,
Xendaugiam nouo nomine , quo nimitutn eíiamnum proprio
idiomatepropinquioribus Rhem accolis vocatur, adpcllad fecit.
Quam rcm non multó poíl Impcrator Lodouicus fecundus Anno
Domini 8 5 6. certis imnnínitatibus coníumauit, necnon & C o -
jnitcsa Eorbadv, diiílum monáftciium dotarunt, vt incrementa
aion parua acceperit. Sed SÍ ingruentibusad D. Virginistemplum
hoc votiuisperegrinatiouibus denuo tam locuples fieii,hominum
dcuotione donisque cesperit, ve non modo AbbátiíTse loci illius
ffumc^tctisRomani imperij cccleíiafticis FraeJatis piincipis obti-
iiuerint dignitatem, verumetiam palatij fui prs:fecl:is (qui Hydio-
pirgi olim rcíidebant) modum piEEfcribcrecoada:,ob illóium pro-
digalitatcmfunt, nevidelicet hi, dum Lcndoiam profícifecrentur,
vieraduodecim equites fecum adduccrent amplius. Deftínóiisíi-
jnul AnrioBomini ¡oji.Lindoenfe & Buchhaimcnfe^abbatiír^ re-
ferente H . Contradto.luotanobilis& religiofa vidua, ab impera-
íore Henrico 111. vtriquedomui reñauranda;,piíefe£la eíl.Veftalcs
diélimonafterij/nobilitatis ipfarum ñcmmate, ab vfque proauis
oftentant, nccMoniales,fcd Canonicas/noftio feculo, appellari
gaudcnr,rhábitu non vtuntur-monaftico, nec codibatus voto obli-
gantur.Horas canónicas, confuetis in Ecclefia lioris,decantant. A u-
cuílum cñ ipfius coenobijtemplum átque magnificum ,cuius pi-
lac.feutcftudinem fulcientescolumna;, llngutacíingulisfaxisia-
tegriscoagulata;funt, necpliuibus lapidiimiund^miscpnftat.Op.
pidum paulatim ex villa, Coenobiifceliciute•crecía, excicuit, to-
tiuspodamki lacus nominatifílmo porcu, iliuftie. :d circacam ae-
tatcm , qua duces Sucuia:, PvOmanilmpcnjbabenas moderaban-
tur, inaduocatiam & Mulidiburdium (lie tune tutela, id eíí:,Cáft-
vogtei, dicebatur) fufeeptum , dexteritate 6c obedientia ciuiurn,
multa vtilia ac digna laudepriuilegia, ctiam haudaliorumimpe-
xialium liberorumque municipiorum prcerogatiuis minora , aut
viliora vna cum ñiperioíls , íiuc cápitaüs iudicij adminiftratio-
ne, cudendae monctas facúltate, nec non tilia; virídis>!in albocly.
peo imaginibus Rcip. fuaeapud fuccedentium Rom, Caefaruni, ac
Rcgum elementiam impetrauit. Hxc partim Achilles Gall'arus a-
pudMunfterum^partim GaíparusErufthius, de GcrmaniaeMo-
jiaftcrijs.
'28, L I P S I A , OñlandiaequondamMetropolis,niicMifnÍ3cad-
Tctibitur,vrbs aquisinigua, e x c i u í d e m nominispagOjinvibem.,
íummaedignitatis excreuit. QuamHenricus 11. A Dictmarollll.
Mcrsburgcníi epifeopo, A n n ó Salutis M. X X . liberé dpnauit. C u -
ius pomoeriamurorum ambituOtto MarcgrauiusConradi I I . A .
filiusextendit. Succcdcnteveió tempore,á Friderkol. eiufdemq;
iiominis fecundo A . A . Anno SalutiSiM. C C X V. 6c Theodorlco,
Mifnia; Marcgrauio, fociali bello diuturna obfidione cinda, cx-
pugnata,m¡litumlibidini 6c direptioni data,murorumipropugna.
culis fpoliatur,cb, quódOtíonis I I i I . ( Imperijtumdignitatcpri-
iiati) 6c Alberti á Kirchbcrgio Archiepifcopi Magdeburgéfis,Thu-
lingiae Lantgtauij tuteiae 6c protedioneLipííacíeconarctur com-
inittere.Demde,vtcft varíahorum temporum,6cmundivicifsitu-
doVíichuic vrbi.laeta fortunaarriíit, vt inrer Mifniae oppida, flo-
xentifsimum ditifsimumque habeatur. Qaod fupcrbifsimaardifi.
cia, 8cperaugufta ciuica d o m u s , nitore6c magnificentia fuá, fatis
jnanifefté declarat. Ter annuatim nundinis frcqucn'tatuÉ-: Mufa-
xurn etiam inclyta fedes exiftit, Híec VVoifgangus lobíleiniuSíC'c
Vrbiutn, arciumqueoriginCé
A. L O N D I N V M . v r b s Angliae, máximainCantuarien-
üptouincia, profluemem Tarasílm J icgio íuu illuftíat t «kbci.
rimo negotlatomm emporio, fupeibifsimis aedificiís, íegioqu»
Palatio, máxime illuftris ac nobilis. Q u ó r.on infularcs modo
Anglos,fcd 8 c r e m o t i í s i m a r u m Gentium negotiatores, lucri dul-
cedo pertrahit. Plura de Londincníium tum origine, tumdignjp
tatc Gaufridus Monumeccníis : Gildas : Ponticus Virunnius : Po-
lydorus Vcrgilius, 6c Hunftcdus Lhuid commentariolo derebus
Britannkis ad D. Abrahamum Ortclium praeferipto. Paulus io-
uius. Et alij.
18. L O V A N I V M , Vrbs Brabantiae primaria, non tam co-
mitibus'fuis vetuñis.quám iníígni Academia, 6c omnium artium
liberalium vniueríitatcnobilis, nomenhabet, non álaudando ,vc
quidam prodidciunr, nona Lcuacis, vt alij funt fiifpicat¡,c6,quód
hi Ncruiorum,nGn Eburqnum fuerint clientes, fed aíitu vibis,qui
tahs cft, vt moenia vctuíla, qua;, vt illa tuüt xtas, fucrunt firmifsi,
raa , ex albo nimirum lapide , ad normam confíriifta , ex alto dc-
•fcendantadlocahunii'ia, 6c aquisobnoxia, quasTilaíluuiusma-
ior ,6c Vorta riuulus íiuetorrens, extra ripas fuaseuomercquám
frcqucntifsimc folent, 6c iongé iateque omnes campos ,6c inna
muros, 6c extra, in íbgna 6cpaludes pcrnmtarunt. Altumautcm
illud, équodefeendunt, L o , vocatur: é quo monsafccnditfyluo-
fus, á L o , nominatusLobtech.id eft, altioiisloci mcns.Iam ílagna
omnia,6clocaaquiscxundantia, noílratc fermone, Vcn,dicun-
tur. Hinc igitur vox compoíita. Loucn, id cft, quód altum locum,
6c fiagnantem complcótitur. Nec citra caufjvm dc hoc íítu nomen
fabricarunt, e ó , quód rtihíl úmcenius íit, quám vtranque fáciem
terramhaberc. Louanium certé, 5c intra vrbcm, 6c in fuburbanis
vbique campos haber aquis obnoxios, 6c ijs altiora loca incum-
bentia: c qmbus 6c colles aíllugunt, abivitibus conílti,, alij fyluis
hoiridi, aiijpomarijsvbcres, aiijpcrdecliuia fegetibus Ixti. Sunt
haecquidem.inquitDoít. Becanus libro 1. Atuaticórum, Louanio
6c Roma: communia , í e d l i c , vt íí meo indicio fententia ferenda
íit ,longciatequelociamoenitate, Romafup«returatque vincatur
a Louanio. Nufquam, ita me Phcebus amet , terrarum, locuseft,
qui magis videatur mereri, vt íit facrarum Mufarum domicilium.
Confcrantur omnia, quotquot funt literarum Gymnaíia, Vel in
Italia, vel inHirpania, velin Gallia , vel inGermania, nulium in-
uenictur, quod huicpardici queat. Vixi Parifijs, Aurelíx, Piftaui/,
Lugduni, Burüigala;:5cinlocoGalliaeamoeniííimo Andegaui: vi-
di Ticinum,6c in co domum enneophonum: vixi^3ononix, Pata-
uij,^Mantua; .Elorentia;, Roma: 8cNeapoli. Germaniam partim
vidi,partim dcauditu cpgnoui, fed,quasequidem vidioppida.nul-
la funt Louanio comparandaíitus iucunditatc, ciim tamenvide-
rim precipua, 6cinter cíecera, Monachum, Auguñaro, Vlmam,5c
Coloniam Agrippmam , vt taceam inferiora . I n Hifpania Sala,
manca fcbolaium magnificentia longé-omnibus in Europa pra:-
ftat Gymnaíijs,fcdíitu,6c locorum facie,á Louanio fuperatur.Val-
lis Olicanaextia vibem non eñ inamcena, pra;feftim in Vifurgis
ripis,fecundum quas frequenrer Cimancam vfqj corporis excrcen-
di,& animi lecreandicaufa^ólco, dum illic viuerem, deambulare»
6c hábetduo coilcgiaquibufuisrcgijs aEdíficijsconferenda,fcd ó m -
nibus inter fe comparatiSjnihil ad Louanij amcenitatcm. Gymna-
íium hoc Louanicnfc, feribit Hadrianus Barlandus, vnum habet
caput , vnum pnneipem, cui omnes ineo parent, huncRedorem
vocant,cuiusofíicium cft,ius dicerc,priuilcgiatucri,6cmalcficij re-
os fcholañicospoenisafficerc. Cuminpubiicumptodit.antc eura
ptaecedit Acccnfus, quem Bcdellum, recepto illic vocabulo, vocat,
pone fequumut famuli. quantum autem honoris huic dignitati
habeatur,hincapparet,quód Confules,Magiftratus, 6cclarifsimi
quique viri,dcniquc omnium dignitatum gradus, Academif Prin-
cipiáífurgant, 6c decedant évia. Excuntiadcomitia,qua2 certis an-
-niremporibu^índici folent, piures Accenfi anteambulsnt,íingu.
li manu autatum geftantes baculum, infignia honoris amplifsi-
m i . Eft:ha;c femtrfíris dignitas , quemadmodum apud Roma-
nos olim didatura fuit, fed duntaxat meníium. Sunt 5c aliaqua:-
dam Lonanij non indigna fpeftatu loca, Xenodochium dotatum
amplifsimé, vbi nunquam non afsiftuut a;grotis mulierculíe, fo-
latijs refouentes íinguJos, arque adferentes, quod cuique évaletu-
dineeíTecoaftitetit. Eít alio loco digna ducc, digna principe do-
mus , quam extruendam curauit fummus Pontifex Hadrianus
fextus,cüm adhuc in minoribusageiet. Intra moenia vifitur 6c cce-
nobium Canhulinnerum, loco ab omni tumultu, ab omni fre-
quentia femoto, ita vt nec cremi folitudinem in vtbe magnoperc
deíldcrent monachi. Hoc «diftcio nil exea familia vidiífe fequic-
quam fplendidius, ingenué fatentur quiuis exteri,6cc. De magni-
fica, 6c ampiahac vrbe Guicziardinus anido ledori abundefuppc-
ditábit, qua: admiretur. Habet etiam Louanium focietatis íefu
collegium inchoatum ab Adriano Adriani, Anuerpiano, Anno
falutis humana; M. D. L V . Huic D. Helias Schorc . coníllioBra-
bantia; á fecretis-, virbonus, 6cob pietatem,ac maximam, inpaú-
peres,largitat<:m,a:ternamemoria digniflímus,ampiasíedes dona,
uit. Cui ctiam volcnsprodeífeD. Gualterus Runfelius D. Petri ca.
iionicus,S. Theologiae Licentiatus, ac focictatis infriturum , quod
coníilio diufoueratjbcneficio ctiam iuuarc, Anno Domini, M. D .
L X V . domum fuam, quam habebat, non modó donauit liberali.
i v , ftd VGtctUffl, ^fanftominlT. cxempIo^ad duspartcm fe re.
cipiens»

I N D E X .
cipícns, curauít ,'vt fcnatus authontatc comprobante fotietas ct*
iam hanc hEBrcditatcm adirct.
*24. L V B E C A > Inferioris Saxoniaj vrbs ímpcriaíis hiariti-
roa, íuprcmutn, perauguílíe Hanfcaticí« íbcietatis caput, vulgo,
I.ubcck,quafí anguluslaudis>Cclte>6c AEnca tcftibus.a Vicebol.
¿oducccondita, á VandalisBacccna ndminatur, á Kitto Princi-
pe auíla , anno Chrifti ,104. Bradlufa 5c Txauo fluminibusirri-
gua.EpifcopatusorigincmibihabuitAnno 1152. Multa vrbs h x c ,
diucrí¡tateptincipum,pcitulit. Celtes.
Jnde vrbs clara nitet de l u m i m nomine d i ñ a ,
E t Lohkum Codanifama decutcfa fui.
Ángulm hxc laudts difia eít vrbs nomine p i f i o ,
Angulum in huncfenurfiuum Drauennafer aquor.
AEneasSyIu¡us,inruaEuropa,cap 32.Lubeceníium,inquir,ciui.
taspotentiflittia cft, finecuius auxilio , vix vnquam Dacixreges
contincrc fuos fubditos valent. Duodecim viri Reipub. prasfunr,
quos confulcs appcllanr.quorum perpetua poteftas eft, & in eque.
ftri dignitateconílimti, popülaribus,üill vocentur, nulla de regi-
minevtbis coufulendifacultas, nectamen fcruireplebs videtur.
Suacuiquefubftantia tuta eft, 6c libertas, íaluis legibus, vtvelint
viucre. Acquum iudicium confulcsagunt. ab bis Casfar, íí excef-
ferint, appeilatur • pluradc hac vrbe apud Crantzium: Munfte-
ium: HcrmannumBonnum : VVcjfgangum iobfteinium: & in
chronicis Aigentínenííbus.inucnies. tándem etiam carmine ele-
gantidefcripíit,Petrus Vinccntius Vratislauienlis.
32. L V C E R N A , Heluctiorum ciuitas, íatis amoena & elc-
gans, dignitate& opibuspar muítís, communcconfcedcratarum
vrbium emporium, vbi deponuntut merecs,quae ex Gcrmaniain
Xongobardiam , ScLiguriam tranfmittumur, 8c per lacum ma.
gnuin,ad cuius fncm Lucerna eft lita, ípatio quinqué miliaiio-
ium,in Vraniam deferuntur, atqJndc doiío cquorum,permon~
tes 6c vallesalpium, Mediolanum vfquc tianíportantui. Habcnt
autem Lucernatcs, raaiorem fcié commoditatetn ex lacu, quam
ex adiacentc folo, tarnctü eximia queque habeant ptata, 6c pabu-
lapccoribus nutriendisidonta. Conioedcxata eft ha:cvibs tribus
pagis.annofalutis M. C C C . X X X J vocaturquchaecipíaconíoe-
deratio, Foedus quatuorfyluanomnx locotum.
10. L V G D V N V M, vrbs Ttaníaipinx Gallise máxima (quae
gtnerofí Leonis Gallicum nomen , ingentes ánimos , & «obilc
flemrnagerit) fie nunceft fottibusprudentibuíque vius munita:
muro, íbiia, vallo, ecomnibuspropugaaculiscincla, gemimque
flummisambitu.rupium c'auítris,6c ipfaloci naturaincxpugna-
bilis : vtCelticaearx Galli«ein ipíisiegnifaucibusiurcdicípoííit.
Komenhaber,(I D. Becanocredendura, á tumulis,Dunen,yoca-
bulo,quoomnialocamontofa6c acclnria, Bclgis vocantur,cuius
íígnificatio 5c pcrpetuus apud eos vfus, multa prifea vocabula in-
terpretanir.Qugcunqucenim oppidahuiusvocisterminationem
habent, intclliguntur in locis aecliuibus, aut collibus extrufta fu.
i fie, v ti eft Lugdunum, quo collisbona; fortuna;, íiuepvofpcrita-
tis fignificatur. Eiufmodi arenaccis mondbus, íiue tumulis má-
xima páisFlandria:, 6c Hollandiae, 6c Zclandiae quaedam partes
ab Océano dcfenduntur.Hanc Lugdunenfem vrbcm ad Rhodani
xipas,5c Vicnnas finitimam Séneca in epiftola ad Lucilium refert,
fataliigne, fuotemporc exuftam ,quam inter Celtas adfctibcrc,
quibufdam pIacct,quoniam omneseiusfuffiaganci, 6c pats vt-
bis, Ecclcfiaquc ipfa, matrix in Celtis funt. Hinc Piotius, qui pri-
mus Romas Rhetoricam docuit Latinam, ortus eft, a quo Romae
fepucrum cum Q fratre latinéprimiim doflumefle , Cicero re-
fert. Huc Pilatus füb Claudio a Caio aecufatus, in exiliü miíTus,
vitam magna cum infamia, finiuit, vt non modo i n futura, fed in
hac quoque vita , iuftas ícclcftifsitnac iniquifsimeque lat^ fen-
tcntias,poenas exfolueret.
23. L V N E B V R G V M , pracclara Saxonia: vrbs . q u x , quia
falinis vberrimis piíEftat,5alineburgcnfís quibufdam.nonincpté
dicitur.Eas autem SaliñasLuneburgenfcs, Aenea Syluio teftc, Ab-
batibus, aliisqj Ecdefiafticis viris, cripuerunt, Harum prima ori-
go fuit non procul á monte Calcado, olim inuenta, puteo inclu-
ía, viris fortibus.qui aquam diu noduque exhaurirent, deputata,
atqueexsequodiuitibus 6c pauperibus diftributa Nechicin huno
vfquedicm, vlla vetuftatiseft fadaimmutatio. Duratadhucan-
tiqua columna, quse fuftinet trabem.cui magnaadhasret vrna, a.
quam é profundo educens.Canales,feu fiftulaí,per quasfalisaqua
deriuatur, pulchro ordine diftribuuntur, funt autem numero
quinquaginta,ad fingulorum cafas,habctqj vnaquaiquecafa, qua-
tuor fartagines, expiumbofadas, quadrilatcras,latasduabus vl-
nis r6ctranfucrfamanu profundas , quíc vfudetntac, renouan-
turabfquc vlla liquefaftionc. Duabus autem horis fal codum,6c
ex fartaginefublatum, in varias illius terrae, 6clongius diííitarutn
regionum partes,deportatur.
7. L V T E T 1 A , inter Celtas cft,rrouincia;ScnGneníiad-
ícribitur,oppidumerat Parifíorum, pofitum in infulafluminis
Scquanae,quod perpetua palus influir, proxim 11 Beliouacis, Agcn-
tíicooppido, 6cSenonibus, 6cMclodunooppido finitimü: nunc
vrbetn Parilienfcmcfl'cdicum. Ciuius eft Epifcopalisiafianco-
¡3i
rum regno fíta.í n quam Caefar feconcilium tráftuliííe}5c patrum
fuorum memoria Pariííos cum Scnonibus ciuitatcm coniunxiíle,
fcribitB. Rhcnanuslibro tertiorcrum Germanicarum. hsec, quae
fcquuntur,coronidis viceadijeit: Lutctiam,inquit)PariíiorüCa-
ftellum vocat. A m mianus Matcellinu*his verbis. Matrona 6c Sc-
quanaamnes,inquit,magnitudinisgemín£E, fiuentesper Lugdu-
nenfem poftcircunclaufum ambituinfulari Pariííorü caftellum¿
Lutetiam nomine,confociatim meant, mcantcsq, ptotinus pro-
pe CaftraConftátia funduntur in mare. Hactcnusillius verbarc-
tulimus.Vndc liquet,Lutetiam exiguum oppidum olim extitiíle,
quippequam infulatam módica,totam fueritcomplexa,Proindc
duae ilia;ciuitates, quas in vtraqueSequanacripaaEdifícatac,Lute-
tianam infulam cingunt, fuburbana illa funt, in quibuslulianus
Caefar, quum apud Patifios agercr,Decentio Tribuno 6c Notario,
clecHffimam Auxilianum,Herulorum, Batauorum.Tencbaterio-
rumjCeltarum^IouinorummanumjillacadCanftantium A U .
guftum contra Parthos bcllaturumjducenti, falutabundusoccur-
rit, vtcft apudeundem auílorem. Cícdidcrim autem cam vrbis
partem, in quahodicScholasfunt, aíteramultó vetuftiorem eífe.
Quod indicar antiquum illud xdincium , hortum penfilem oe-
ftans,firmilíim^ teliudini fuperimpoíitum. Id adhseret nouis x -
dibusabbatis Cluniaccnfis ,quas ingenti fumptu proximisaanis
atdificauit, Romanorum olim principü haud dubié domícilíum.
Sed Lutetiam 6c Sequanam fluuium ptíefluentem elcgantiffin- c
defcribitlulianus Caefar,in oratione, cui titulus, o^no^iitos ¡1 j^irn,
náyu}!. Vbi criminationibus quorundam refpondens, qui ipil
comcflationcs8cvomitusobiecerant: oftendit, quacauía femei
Lutetiaecoaduslitcibum rcijcere.tum videliect, cum Galliecon,
fuctudinis impatiens,quacoenacuía per fornaecs calefaciebant il-
latis incubiculum viuiscarbonibus,co mdore fcic cxtinftuseft.
Qua: nos docebit narrado,obitcr,vfum hypacauftorum.quj Gcr-
manias peculiaris eft,olim apud Galios fu 1 liéreceptiftimum. A110.
qui, fi fumarium habuiílet illelocus,ínquo ¡ul:anusdormiebar,
nihíl mali fenfiíTet, 6c notum eft, quid Grscisííguifícet,KÍC^KVOÍ.
Sed aiunt, veteris architcfturceperin.fumanorum vfum , prifeis
ignotum extitiíle, qui tubuios habebant, parieubus inferios adl
camacuia.velca¡efacienda,vel refrigeranda. H^cilie. Anno Salutis
M. D, L V . in Lutedana Academia primum in Gallia, focictati
Icfu collegium conftitutum eftjáR. D. Guilhelmo de Prato Cla-
reniftano Epifcopo.
M.
«3. M A G D E B V R G V M , tsnperialis, 5c mctropoíiiscas
dignitatis in Saxonia vrbs. Archiepifcopalis fedes,euius Andftcs
omnium Epifcoporum Gctmanicepriroas eft.Hic in honorern S.
Mauritij.ex quadrato lapide, diucs templum,Othonum nobiieo-
pus,6c in eo S.Florentini corpus.Credunt quoque vnam é fex hy-
ddjs ibi eftc, in quibus vinum ex aqua fadum á D.Saluatorc, E u .
angeliftarum nadit hiftoria, hanc plebibusoftendunt, materia
marmórea eft, acpellucida,vini capax, quantum equusfeirepof,
fet. Alteram.acminorem^pud Hildemcnfcsaffirmant.Tertiam,
Colonias Agdppinse ex candido marmorc, in peraugufto D. Vr-
fulsphano, aliquodcs vidi. Vcxillum quoqucS.Maudd; Maode-
burgi quotannis oñenditur.Magiftratus vrbis ius ciuilePvomano,
rum abbrcuiatum, 5cSaxonica linguaconfcripuim, non íiuere-
ucrenda cuftodit, quod Magni Caroli auflorirarefirmatum, tra,
dunt,eoqueindccifionccaufarumcircumuicina:gentcs rccunüt.
Magna 6c vcnciabiliscarumlegum auftoritashabemc.
2. M A L A G A , inHifpania, Bctitdcprouincia,dignaEpifco-
po fedes.
50. M A L T A , c o m m u n c i n f u l í e i n Mediterráneomariacop-
pido.probc munito,nomcn.
26. M A R T P V R G V M , quafi Martiscaílrum, vrbsHafllas
metrópolis,olim villa, vthiñonaB. Elizabeth tradit, in cuius ho-
norc Ecclcfiadcdicataeft.LanusprEeteriiuit.Abbas Spanheimen-
íís, Marcburgum á Marcomero Marcomcri vicefirai fexri Regis
rrancorumíilio,nominaturn}8cere£htm fuiíre,colk-git:meminic
ScilliusHunibaldus.Ptolemcushanc Amifiam nommauit.
18. M A C H L I N I A , elegantiílímaKrabamise vrbs Archíc-
pifeopi fedes, diftat Bruxclla, Louanio, 6c Anuerpia miliarihus
quatuor,fitu 5c opere munidflima. Prstcrquaro enim propugna-
culis, moenibusacfoflís circundata eft, vicina decliuioraloca, a-
quatumfcpdsreclufisftagnantur, vthoftibus nullus ad eam adi-
tus pateat.Haec vrbs ob piasftita in obfidione Nouefíefi (oppidufn
eft ad Rheni ripas infra Coloniam Agrippinam) Carolo Burgun-
dionum Duci oíKcia, multis priuilegijs, etiam ad inuidiam vfquc
vicinorum,eft dotatum. vedigalium máxime inBrabantia, im-
munitatc. Qua Anuerpiamitur adportam Cathariniadam, vrbi
Mcchliniaí coniunduseft ampliíTimus circus.caftelli inftar,muro
claufus, domicilijs plenus, vbi celebre edam templücernitur.D.
Alexio, vt tutelad numini dicatum, quo loco in frequentifllmo
nmlierumconuentuplusminusfefquimille, omnium ordinum
foeminas/emper reperias,qugreligionisergó,cómoratum e ó c o n .
ceffcrint.omnes vero,quatuorprimis,vniueifaE parcnt6c obediüt,
in quibus funt, quae de fuolucukaté viuunt, longé vetó máxima
**** catuta
 I N D E X -
«'átüñi paísja'naactelavíftum qimitat.Sed hicnon modolubet,
Enroqueita res poítulat, extra Itpta egredi, veruni etiam contra-
dicente nemiuc.quandoficvifum fuciir,nuberelicct.Machlinien
í¡bus,ncomnéantiquitaté,abAboriginibusexcutiamus,quondá
jmperarunt Benholdi, gens vndiqi ípeilata, 5c illuíhis.ac vbi ems
familia; íliipsvtraq; cxcidi^nouiílimc poft diuturnü b d l u m . l i a -
^iofamq; contcntionem^ais eius vtbis Eburonum Antiftitc, pars
GclriaeComitem agnouit.Scd illi ipfi (vt Mcyerus atteílatur) po.
ílretno iurefuo cederé, Annoqi M. C C C . X X X I I 1 . Ludoico Ni-
uernienfi Flandrorum Comiti, vniuerfam dominationediuen-
-dere, idquod ancipitisbeliiftíminarium extitit. Recuíábacenitn
Xudoicus Biabanti^Ducis clientelarebeneficium,quod maiores
aliquando^tfercbatur non abnuerant.Tandem vetópoft longií,
íimani,eamqucinütilem litigatomm altercationtS Ludoicus Ma-
leanus^iam difti Ludoici fíliorüm natu maximus, Margaritam
loannisIll.Brabantinorum ReguÜ fíliarum akeram duxit vxo-
rcm, cuius matrimonij ratione, ve vt confettum bellü reftindutn
non íu,a-d exMemum rebuscompofids, Flandriae Brabantiacon-
jun£la cft. Philippusautem c o g n o m e n t o b o n u S j r u b i n d e í i n g u l a -
rehuius vrbis imperium conñituitjqualectiamnum manet. Indc
fecundo lapidcpraedarum oceurrit municipium Heiña, colli im-
pendcns.cum appendicibus feptem cafteli:s, Machlinieníium ter-
ritorio circumrcEiptumjCeteioqui peí felibemm , & omnium re-
r u m injmune. Habetiníispci-haíc vrbs.(vtrcribit Barlandus) fuas
minimé vulgares dotcs^aeris multam clemetsam 6c falubritatem,
íncolas fermone blandos, moi ibus manruetos,comes,ciuiIcs,bcl-
lícofos etiam,clim resexigtt: placer in hac vibe virorum multim-
<io,placetmundicies,habet Conciluj regium , 5c aedeslacrascorn-
plures decenter ornaras. Vrbetn hanc Machlinienfem multó cele-
briorcm nunc rcddirlliuftririimus D. Caidinalis Granuellanus,
nouaETibol^inftitutionejqÚám vclutTeminarium quoddam mo.
r u m aclírterarum ex Concilij riidentinipia;cepto, magnifici vi-
l i , non modódehacvibe.fcddcvniucifaBiabantiaeo ipfobené
tneriri.iriíiiíuerenüc moliuntur.In qua pueris, quibus parctes ob
Tortunarum anguillas, ncceflaiiosad jtudiafumptusfuppcditarc
inequcunt.illufirifsimi D. Cardinalis munificetia, ad vi¿tü 5ccul-
tum neceífaiia.perpctua flmdatione concedéntur.
4.2. M E D I O L A N V M , vrbsapud ínfubresomnium poten-
•tirsinia,metropolitico honore.íituquc confpicua, fcribitenim A-
Icxander Qutntus . cíusnominispontiféx'fummus, hanc vibetn
phyficoacnaturali íitu.abincendijscaumatum,5cfrioorum tigo-
xibusaequalirer abefl'e, ac locum totius orbis témperatifsimum,
acrcmque fereniirimum , 5: aquarum ín puteis, acfontibusfalu-
britatem obtinere. Quodque lacus pukhcrrimi decem^Sc feptem,
&;fexaginraquatuorflumina,ter£aeluperficiemirrigantia, in il-
liusagioreperiantur. Porro, quantum tcmplorum roagnitudine,
Tcgalium domorum amplitudine, clariffimarum asdium nobiii-
tatc, 6c vicorum nitore, nec non 6c ommuift artium prasñantia
floruerit,noftraque"aeratcfloreat,tumpotentiílímorum domino-
xumjDucis maieftatiobfequemium : tum vtriufquc'fcxusconcu-
bernium religioforum inhabitatium, accaterua huius vrbis eque-
flrisordinisvirorum, acdoftorum, necnon6carmorum 6c pan-
3iorum,6comnifariam veftimentorum oíEcinae,6c mcrcaturade-
clarant. Eñ 5c Mediolani focietatislefutollcgium á R. D.Cardi-
naleBoroneo, audum 5camplifícatum.
49. M E S S A N A ,florentifsimaSiciliacvrbs,dequain ipfa de-
fcriptioneplura Haudparumhuicvrbi,tum venuftatis^um vtili-
tatis accedit exoptimé coaftitutofocictatis Icfu collegio, quod
I'ontificis Maximi iuílujeómifsi, crexerunr, M.Kicronymus Na-
talis Hifpanus:AndreasIiüfcíusGallus:Pctrus CáhyfiusGerma.
ñ u s , Bcnedictus Palmius Italus, arque nonnulli alij ex varijsna.
i;ionibus,domo,magíftratusbenignitarc,commode¡nftruda,An-
nodomini M. D. X X X X V U i .
f%. M E X I C O , Regia inHifpanianouafedcs,dequa1iuncin
m o d u m Ferdinandus Corteíius feribit: Mexicana ciuitas, adeo
atnpla eft, 6c admirabilis, vt magnitudine 6c populi frequ.entia>
<3ranatenfeni vrbemfuperet,6cpatrijs rebus multó fitabundan-
tiorjVt pane, auibus, pifeibus, tam ex fluminibus, quám lacubus,
íkhis,quac¡n venationccapii.R.tUTjrebufquealiiSjqutbusproipfo'-
lum vi¿lu fruúturoptimis. Hac incmirateeft foium,in quo quo.
tidiecernuntur vltra trigintahominum miilia ementium 6c ven-
¿enrium, vltra alia pluiimaparuafora, quaeiELciuitatereperiun-
tur, Hoc in foro habeñtur omniagenera indumentorum venalia,
quibus üli vti confueueruht. Sunt ibi loca difpoíita .ad venden,
dum aurum, argentum, lapillos, aüqua genera cmblematum 6t
flumarum, tam bene comptarum ,vtinnullisforis aut piareis v-
iíiueríi rerrarum orbis, ornariores reperiri poííinr.Sunr illic vena-
ciones adeo aptíe, vt nullis oprimís in Hifpania cederé debeant,
venduntur bolera,&: herba? medicinales/ligna, carbonesqj in bo-
Aaquantitate/habcntur balnea, 6c denique ínter eos viget afpe-
^ u s cuiuílibetboni ordinis ac regüía:, eftquc nationvuliáe rario-
nis, qm in Africa non poíTctinueniri menor. Legum rigorema-
Ibficóspuniunr.QuidamenimCorteíío aurum furtímábftulérat,
quod ciim huius vrbis Magifcacin refcircr,depra:hcnfum, in foro,
ipetprsecoftcm pumo proclamante ddifto; mallco ligue© occidj
iuffit, Ciuitasha;c ín lacu conftítuta, ín qua Optima; funt domul
6c turres, 6c máxime aquas ipfi domini inhabitant, 6c facras aede»
corum,quas Mefchiras appellant, vbi íuas funduntorationes, 8c
deoscollocantA pro qualibct necefsitate homini incumbentijia.*
bent propría fuá idola,more prifcorumgentilium.Iniftis Mefchi-
tis verfantur homines,qui pro religiofis more fuo haberur, 8c con.
tinueibidemreíídent,omnes illi,idolorum cultores, nigrisvtun-
tur veftibus,nec capillos minuunt, aut pedunt a dieingreíTus ic-
ligioniSjdonecexierint.Filij omnes fereprimatum ciuitatis 6c do-
minorum eo liabitu,in religionibus verfantur.á fexto,6c feptimo
anno,doñee eos patentes matnmonioiungant, 6c hoefrequen-
tius accidit in ptimogenitis,'5c in ijs.qui inhíErcditatefuccedunt,
quam in ca2teiis. Morantes in illis locis acceíTum ad mulicres non
habcnt,nec ad easdomos mulieri patet acceiTus, abftinent á cibis
quibufdam, fed vnotempore plus alio. F.c inter Mefchiras eft vna
íuprema,in cuiuscircuitu quadraginta funt turres altifsimas, quaí
omnes funt fepultur-as dominorum iílius prouincia;, 6c capell^ in
eifdcm confttuftaejíínguia; fuisidolisconlecrantur In hac ampia
Mefchita,funt tres latiiiimie aulae.in qua funt pluiima idola mirae
altitudinis,variis fíguris 5c artibus fculpta.tam inlapidibus,quára.
in tefto 5c didlis aulis infuntaliaparua facella, anguftis portis co.
ílrufla, qua; nullam cceli claritatem continent: in ea facella, ex re-
iigioíiscerti aliquijminime tamen omncs,admittütur. In hisMc-
fchiris, vnius Tcmixtirano; vrbis, ( horrendum diftu,) olimdijs
fuisanauatim , vltra viginti miilia pueroruni,puellarumquccor-
da facrificarunt. Ex lacu, in quo haec ciuitas poíua ert, maximam
falis copiam confíciimt. Quatuortantum habet vrbs ipfa áconti-
nenti ingreílus, ftratis manu fabricatis, viislatis, quantum exten-
ditur lataHifpanica equeftris lancea lllius prascipui vici amplilli-
m i , 6c recio tramite procedentes cernuntur , quorundam media
pars eftinaquis, media in tertis , perquos canois inuehuntur. V i -
ci quoqueorti neshabentfuosexituSjSc ab vno ad alium,aqua per-
mcarepoífunt.Habet infuperpríeclara h«c vibsplurimas plateas,
vbi quotidie fuá habent fora , commerciaque exírcent. Veudun-
tur res ex auro,nrgentoque,plumbo, cupro,aurichalco,lapidibus,
oilibus,conchilibus,corallis,8c ex plumis. Venditur calx,politi la-
pides, 6c non politi, laterescrudi 6c co£H , lignadolata varijsmo.
di^>6c non dojata Eft vicuSjin quo venduntui omnia genera auiü
ad aucupium,vtgaliinac,peidices,coturnices,anates,turdi>fulica5,
tuttures,palumbe«,pafleres arundinibus eolio aílriítiipíítaci,mil-
ui paruijafvioncs, tinunciíli, accipitres,falcOBC8,5c aquilaí,5c ali-
quas ex iíiis auibus rapiña viuentibus/cumyplumis^apitc^oftro,
Scvnguibus. Venduntcuniculos, lepores, ccruos, canes caftratos
paruos, quos ad comedendum educant. Sunt vici ad herbas ven-
dendas, funt ibi om nes herbíe 5c radices medicinalcs,qua: nafeun-
tur in tota prouincia. Suntdomus pharmaca vendentium .tatn.
potabiliaiquám ex vnguentis 6f cmplaftris. SUJU barbitonforum
domus. Sunt etiam habitationes, vbi conueniu nt ad bibendum 8c
comedendum pro pecunia.Süt ibi etiam plurimi baiuli, vtin Hi-
fpanijs,qui mcrcesemptasadincolarumaEdesdeferunt.Suntplu"
ralignajcarboncs.focularia,ftOrisevariae ad Icílifternia^liaEfub-
tiiioresadfediliaornaada.cameras, 5caulas. Sunt bmniaolera,8c
pra:fertim cepe,pom, allia, naílurcium tam terreftre,quám aqua*
ticum,caules)acctófa,caidus Sunt ibi fruíhis varij, inter quos funt
c3£rafa,pruna,qu2E funt fimillima Hifpanis. 5unt poma, vuae, 8c a-
lijfrudusplurimi, quosexquiutuTimos ipfa prouincia producit.
Venduntmel, apum, ceram ,6c melarundinum,exMayz, quas
quidem arundinestanmm mellis habent , 6c funt adeo dulccSi
quemadn!cdum illíe, ex quibus zaccarumconficitur. Vendunt
mella ex aiboribus quibufdam , quas in reliquis infulis Magneas
vpcant, 5c funt dulciora muílo decofto. Vendunt etiam vrnum
indc confedum, Vendunt vltra generaííli omnium colorum in
fuis corollis, 6c eft (¡milis vico, vbi Granatse venduntur res ex fc-
lico, fed in maiori quantitate. Venduntur ibi colores pro pidorr-
bus, 6c omnia genera ficut i n Htípaniis, 6c adeoilluftna, vt me-
liora ficri hon poírent. Vendunturcoria cernina optimeaptata^
villofa, 6c finepilis,alba 5c tihda coloribus varijs. Vendunturfi-
vdilia multa, 6cóptima vernitc fufíulta. Vendunturdolia maxí.
ina,8cparua Ocnophora. ollf, 8c alia vafa fidilia. Vendunt nvul-
tum Mayz, tam folidum,quám codum,6c in panem conuerfum,
6Í dceohabentmagnacommercia, 5c in folido, 6c in pane. Ven-
duntartocreas ex auibus 6c pifeibus recentibus 6c falfis. crudis, 5c
codis. Venduntouagallinatum,6canfcrum,aliarumqu<;auiunt
máxima in copia Vendunt placentas ex ouis £t denique, ven-
dunt ¡ndidis foris, quicquid gignitur 6c crefeitin illis prouinci/s,
quíe vltra ea, quse expófui,funttalia, 6ctam diuerfa,vt obprolixi-
tatem, 6cquia eorum omnium nomina non teneo, recenfere nc-
queam.Etgenusquodlibetmercium habet vicum proprium,nul-
la data alia mercium commixtione. I n hac ampia platea, eft do-
mus magnifica, in modum iudici;, vbifcmpcrtrioranturdeccm,
aütduodecrm perfon£e,qua:iudicant,6cconft'ituuntomnia,quae
i n dida platea euenmnt, íedubía , qu^infargunt, raalofqueSc
delinquentespuniri iubent, verfantur in didis piareisaliaeperfo-
iiae,quaeaíIiducdiligentercxploranr,quid vendatur, 6c menfuras,
quibus venduntui bona, iaípcdant, atquccxploiaru. iam vero,
ü de
 I N D E X.
di magmficentía /dluittis, & domeftlco apparatu atquc obfe*
quio , ipíius Muteezuma huius vrbis, & vicinarum rcgionum fu-
picmi domini, depaladjsfuis,vinarijs & Hortis, in ipfa ciuirat;,
&cxtracam voluptatisgratiaasdificatis.dc pontibus.aquseduau,
vijs, & nobilium aicibus, omnia commemorare volucro, verita-
tcm ipfam narrationem, excederé multis videbitur. Ex varijs ta-
menhoe faltcm vnicum reíeram. Prstcr alia ampliffima ipfius
Í)omini Mutcezuma palatia, vnum cft^in quo pulcherrima erant
viridaria, quibuídam profpedaculiseidcm inndentibus, & mar-
rnora, reliquaquc ornamenta erant ex iafpide optime elabornto. •
Huicpalatio ineranrhabitationes ,quibus poíTent hofpitari dúo
magniprincipes, cum amplifsima familia, ibique erantdecem
íl:agna)vbi habebantur omnia genera auium aquatilium iílarum
piouinciarum,quaeruntmulta& varia, & omnium altilium, 8c
ad vfum volucrum.qua; mavi aluntur,erant ftagnafaífeaqu3E,&
advfuminfluminibus verrantium,erantaquaE dulces, quasquo. *
dam conftituto tempore emittebant, vt ñagna emundarent, &
cuilibet fpeciei volucrum impartiebantur cibum, qui eis crat pro*
prius. ita.quod volucribus pifccsedentibus,duccnta: & quinqua-
ginta libra2,quotidieexhibebantur. Hisalendisvolucribus dabant
operam trecenti viri, nulh negotio vltcrius incumbentes. Erant
príetereaalij.adauibusprauftanda medicaminapiEepoíni, cuilibet
H:agnoptorpe£iacu¡aimmincbant,£c deambulatoriaegregia, &
fumptuofa,quo diíhis Muteezuma folatijgratia, fecedere folebat.
I n huius palati; partícula, tencbat homines, pue¡os, foeminafquc
anatiuitate candidos¡nfácic.corporc,capillis,rupercilijs &pal-
pebris. Habebataliam etiam domum amplifsimam & munitifsi-
mam, i n qua crat latum pcriftylium , pauimento ex ctuftis mar.
moréis egregijsornatum.in modum latruncularis tabulas, & do-
mus eraurprofundae^quaíiad ñatum hominis cum dimidio, 5c
ad magnitudmem fcx pafíuuminquadrangulOj&in medioqua-
tumlibet iftarum habitationum cernebatur volucris rapiña, vi-
tam quxrens á tinunculo, víque ad aquillam , quotquot compe-
riuntur inHifpaniis,5c pluragciicra,quaEnunquam in Hifpanijs
vifaíunt,& in quolibetgenere magna copia, \Etin qualibet ifta-
rum eratlignum,vbi volucres reíidcbant,&aliudextra,inírarete,
& vni iníidcbant aues nodurno tempore, cüm pluuiofum erat
tempus, inaltero veropoterantefleexcuntes ad folcm, &aerem,
d u m aliquaíegritudinelaborant. lftisomnibusvolucribus,galli-
nas impartiebantur pro cibo , & non aliud. In eodem palatio in-
ferius quecdamaulae magna:, plen^íuntmagnis caueis, 6c gran-
dibuslignis fabrera£í:aí;,6c coniunítar, & in eis, vt plurimum, con-
tincbanturleones,tygiides,!upi,vulpes,cati van;,&omnium ho-
rum animalium tam volanrium,quam quadrupedum erat máxi-
ma copia,quibusadfaturitatcm gallinasapponebat, &ad hoium
animalium cuftodiam erant alij trecenti viri. Erat iníuper 6c alia
domus, vbi plurimos vitos 6cfoeminas monftrofas, pumiliones,
gibbofos, 6cadulterinos, 6c alios maximae deformitatis viros ha-
bebat, 6c genus quodlibet monftri, íuasobtinebat feparatas habi-
tátiones,6c príeerant eorum infirmitati electi homines. Kcliquas
dómus volupcatis grada conftiudas, in diéla ciuitate México,
praetermitto,cum 6c pluresíínt,6cdiuerfimoda; Haec ex narratio-
jiefccunda, Ferdinandi Cortcíijexcetpfimus.apudqucm multo
plura demagnificentiarara 6c inaudita huius vt bis, 6c de regio ac
domeftico obfequio ipíius D. Muteezumalcítu digna inueniuh-
tur.Habcnt etiam in Mexicana hac vrbe Domini de focietatelefu
collegium, Regis Catholici l'hilippi Auftriacj benignitate, inftí-
tutum,atque dotatum,Anno á Chrifto nato M,D. jLXXlII.
37. M O G V N T I A,vulgbMeintz,á Celte,Prutingero,Ligu.
lino^cOttonediciturrMoguntiacum, vel,vt l'irckeymcrus.Mo-
contiacum,Hermolaus,D. Hieronymus, Ammianuslibro 16. Et
Tacitus vocant. Ptolomaeus Neomagum lib.a.cap.g tab.^.appel-
lat.Eft 6c ciuitas apud Añtoninum Pium in itinerario.Nouioma.
gum inter Argentoramm 6c Bingiam, quam doftus autor, Mo-
guntiam cóiectauit. Licetalij Nouiomagura in Gelria pofuerínt.
Nomen habet Moguntia á Mceni fluuio, quem alij Moganum,a-
lij Mogum vocant,oritur in orientalis Eranciae mótibus,6c Fran-
cofordiam,nobilifsimum Germani.x emporium,pra£teriaprus,a-
pudMogundamRhenomifcetur.Huncfluuium,runt,quiObrin
cum efle putent. Nonenim pama difputadoeft, quisíitfluuius
Obrincus.quem Ptolcmeus fupra Moguntiacum ftatuit. Quídam
enim illum Naum,qui iuxta Bingum inRhenumdefluit,eírepu-
tant. Alij etiam Rhenum tianfgreífi,Rhenü efíe cenfent. Sed pro.
cul dubio Mofella eft , licet Ptolemeus ex cius íítu (foríltan ex a-
liorum rclatíone)deceptu5 videnpoteft.Equidem,fi Nauseílct,fe-
queretur.quód Mofella penitus á Ptolemaso fuiííet obmiíTa quod
plañe íncredibilecft,quódfluuiusadeóiníígnis,fuiíretnegle¿lus,
&longéminor,Naus nimirum, receníitus,qui 5c¡pfe non fupra,
fed infra Moguntiacum labitur. Moenum vero per Obrincum de-
íignari,planéineptumvíderí poteft,quod in defcripdonefuperío
lis Gcrmanías,6cinferíons,tranfcenfoRheno,Moenusdefcribi,6c
quafi humeris,vltra Rhenum tranfportari deberet. Autor eft Pirc-
keymerus, cuius verba retulimus. Sed nuncad Moguntinam.cla-
liííimam Gcrmanías vrbem reucrtimur , á Tácito memoratam,
qui hic etiam molam a Díufo ad tcmoiandum Rhcaum fluuiuia
inchoatam refert, 8c a PaulinoPompeoRomanarum Legíonum
inGermaniamDuce fub Neroneimperatorcperfecta. Pons que-
que iigneus, apud Moguntinos a Carolo,trans Rhenum coníiru-
¿tus fuit, qui pauló poft vulcani rabiei litatur. Anno falutis D ,
C C C . X X X X V l l l . ( autoreSigiberto in chronicis.) Godefcalcus
hcereticus, adultedna dcptauataq; doílri na, vibcm, ac didonem
Moguntinam corvupitarq; infecir j Coadlo igirut Moguntif,con-
cilioaS.Rabano Archipiaefulc Moguntino(cuiusquidcm viri pic-
tatem 6c erudirionem , omnes bibiiothccae.permuitisab eolibris
conícripas,patiímcommendant) errocis conuidus, damnatur.In
hacvrbcarsTypogiaphica, círcaannum faludsM, C C C C . L I I I ,
per loannem Fauítum inuenta eft. V niuetíitatedeniquc Mogun-
tia inclarefdt,qiia: quidem vti Pipiíio,ciufqj hiio.Carolo Magno
primordium,itaRcucrendiiíimo Archipraeluli Mogunrio,Danie-
li,inElectorum ordine primo, per Germaniam Archicancellario,
6comnem fuum nitorem, 6cicllaurationem deber. Cuillluftiif.
íímaCclíítudofuas, Annoverbiincarnati, M. D. LXVÍ» Dómi-
nos deíocietate lefu;prsBfcc¡t,qui dum muiora artium ftudia,tuni
etiam philofophicas 6c theoiogicas fcientias, máxima 6c dexteri-
tatc, 6c foelicitate tradunt, Moguntiam fuperiorifque Germamse
iuuentutemjdoctrinaE^ictatifquenitoribusc^oliunc.
53. M O M B A Z A , oppídum Africa;, habens in portu arcem
munitiírimam,armis6ctelis,variifquc tormenris refertam,firmif.
íimifquc pr3efidiis,atque fíngulari vigílantia defenfam. Tcllus ab-
undar fru¿dbus,oledbus, 8c frugibus,6c pecorum 6carmentoruni
gtegtbus. Se aquis dakibus Vtitur picEterea mira cceli temperie,
homines viuunt admodum lauté, 6c domus Luíitanorum more
aedificant, tcéloriaque varijs coloribus depjda padetibus indu-
cunt. HsEcOforiusiib. i.derebus Emanuelis Luíitanorum Rcois
virtute geftis.
40. M O N A C V M , vrbs ad ripam Ifara:fita,interciuitates
PrincipuminGermania praeclanfsima, 6c Bauariae nominatifsi-
ma, aedes habet pulcherrimas , plateas ampias:8c bafilicas ornatiC
fimas. loannes Auentinus, diligensrerum Bauariaeferutatorlib.
6, hiftoriarum fuarum, ita de Monaco oppido feribit: Henncus
duodecimus BauariasDux, oppidum Monacenfcconftruxit, in.
fundo MonafteríiScheflflarn, atq; inde Monacum eft didun^ha-
betque Monachum pro infignibus. Fuit autem eo tempore oppi-
dum quoddam aliud, Vcring nomine, infra Monacum, ad ripatn
lfarcefítum,vbi ponserat vltrafluuium , quoomncfal,quode)C
Reicheuhal deferebatur, tendebat: traijciebatquepocem, vndeE-
pifcopatusFriíingenfis, cuius erat oppidum illud, magnü habuít
quasftum.Hoc autem oppidum Dux Henricusexuífi^pontem fre-
git, direxirque viam ad Monacum, eaque rationc vniuerfa negó»
tiatio,8c vedigal falis ad fuam ciuitatem peruenit. Eft hoc tempo-
re Monaci focietatis lefu collegium celebre, ab Alberto vtriufquc
Bauariae Ducc i nformatum,6c dotatum.
22. M O N A S T E R I V M , vrbs epifcopaI¡s,totius VVeftpha-
liae Metrópolis.PtoIemaeoMediolanum, Anabaptiftis vero noua
Hieruíalem dida,qui poftlongam obfidionem abeaexpulfi funt
in natali S.ioannisBaptiftse,Anno Domini M D.XXXV.loannes
vero Leída ñus ex facrorum opifício primus ipfbrü Dux, adqua>
cunquefcelcraipíísfacemprasferens ,quem Regem ifrael6cSion
clfe dicebanr,viuus cauea-.fecreaeinclufus,é faíligio turris S.Lam-
berti fufpenfus, inedia perijt.
g. M O N S P E S S V L A N V S , in Narboncnfi Gallia oppí-
dum, tam fitas oportunitatc, quam vniuerfitatc ampiiílima, ad-
modum celebre. ^ >
1;. M O N T E S , vibs in Hannonia probémunita6cciegans,
mctropoiitica dignitateconfpicua.
N.
47. N E A POLIS,vctufta,pr3ecIaia,atqucl3utiífimaCamJ
pañis vrbs,ipíi maris littori, 6: amoenirtimorum collium radici,
bus appofira.NcapolimStraboJ'íiniuSjMelajLiuius.Solinus^n,
toninus,Tacitus, Silius, A ppíanus, breuiter omnes feriptores no-
minant Antea tamen Parthenopem appcllatam Strabo, Plinius,
Solinus, Virgilius, itemque biliusaudores funt,ab vnaSirenum.
Parthenope, quae cum omnes, vti eft in fabulis, prce dolore, quód
Vlyírem,eiufque focios camu decipere haud potuerant,in mare fe
prsEcípitaírent,hoc in loco fepulta eft, vbi deinde Cumani vrbem
condiderunt, Parthcnopenq; ab ea virgíne,vel,vt alij dicuat,fco£-
to, denominarunt. Indicar id etiam Silius bis vetbis:
Sirenum dedit vnamtim memorahile nomenx
Tarthenope, muris A cheleías, dqmre cum
Regnattere día cantas ¿um dulceper vndas
E xitmm miferu > caneret non profiera nautis.
Vrbshsec Neapolltana^ion otij modb6c quietís,fcd 8c dclidarum
voluptadfp,; domiciliumprifcis tépotibus Romanis femper fuit.
Tanta íiqui'dcm hoc loci, fitus, hortotum, fontiumqj amoenitas,
tantafí ucíuumpraeftandííimiqivini vbertas.-tantaterüomníum.
non foliim ad h o m i n ü , animaliumqj iieceflitatcm, fed etiam ad
vg¡uptaícs,atqus dciidaspevoportunedeferuieudum aífluenda,
i a Acopia
 INDEX-
íc«)pía:tanta Menique pladdifsimi acrls falubiítas,, vt T^llur^m
anatrcm.huncfibii n mundo locum, delcgilícnon imitieritó dici
«qucat, in quem omnes natuiac dotesincredibili abundantia& a-
KiGenitate cfFunderet.Tanta loci oppoitunitas, ciim olinrdoclri-
na claros (quorum in ipfa deferiptione memmimus) & natalium
fplendoic illuürcs viros.in hanc vrbé ¡nuitauit,tum noftra quoqj
setate, Principesfummiej. viri n o n minori íicquentia, Ncapolim
concurrunt,quam quod Strabofaibit^olim íoJcbat. Etenirn vni.
Mcrfifeic regni.quod inter Adriaticü 6c Tyrthcnum marcab a m -
sie Tmento 6c í undis vfquc^d fretü Meflaníe<ontinetur,partem
Samnitiú,totam Apuliam,Calabriam,Lucaniam,Campaniamcj>
foeliccmamplcílens, Principes 6c Reguli maiorcm anni paitem,
hacin vtbc exigunr, a:defq; fplcndidiísimas ferme omnes habent.
Diuorü ctiam phana-ornacifsima, ac fplcndidifsima, arcc$q; pené
inuifta^heic confpiciumur. í nter hace praecipuü eft D.Clarx tem-
p l u m /íacra virginum focietate, 8c cJarirsimory hominum fcpul.
turis nobile.Dcui cft indigne B.Dominici fanQ,vbilímulachrum
crucifixi viíItut,quod D.Thomam Aquinatem his verbis aífatum
cftj?Bencfcripíífti de meThoma.Seruátui in ciu^racrario Alfoníí
primi Arragoüiae, HifpaniaejSiciHaí:, Neapolifqi Regis : Fcrrandi,
item primi cius filij: Fcrrandi íecundi j lílibeilce Ducis Mediola-
vjicnfisif^rrandi Dauali Marcbionis PifehariaE bcJli fulminis,aiio-
mmq'ucmultorü Principum;6c illuftrium bominum offa. tft 3c
auguftifsimum Fratrü montis oliueti.dclubrumjmodico in tem-
plo D.Ioannisin Carbonaria fratrum Eremitarum, magnifícen-
tifsimiiín Roberri regis, 6c loannre prima; fororis monumétum,
cx-marmoECcandido ,-cum corum imagiaibus artificióse <la^i$,
fupraíummá aram confpicitur.Poüid^xsguoinfaccllojNicolai,
Caracdoli, qui magifter cquitum maximusinregno quondam
fuit.fepulchrum item percieganscx candido marmorc,prstercaqj
faccllum aliud in propinquo otnatifsimum apparet. Paria cele-
"britatefunt hic tcmplum Cathcdtaie, quod Epifcopium vocant.
Jfcm D.Laurcntii,fratrumq; minorü,D..Franciíci,cum alijs, quae
omnia recenfere nirnis longuforet. Venetaatur bic plurima faa-
¿lorum homiíium corpora, piaecipucquc D. Afpremi Epiícopi,
item Agrippini, Eufemi;,Aíhanafij, Seueri,Ioannis, Gaudioíi E -
piícopi, lanuarij Antiftitis Puteolani martyrio coronati, Anclli
Abbatls, Reftitutise virginis6cmartyris. Item Candidse viduaeD.
Tctri diícipulae. Si quis autem <laros 8c eximios homineSjqui non
modb huic vrbi, fed 6corbi vniuerfo decori ornamentoque fuc-
xuntjCOgnoícerejimperijetiam, gubernatiomsque huius Reipub.
formam feire deíiderat, is Campanise deferiptionem Leandti Al-
berti Jcgat,6c qnoauiditati fus abundé fatis iiat, inuenict. Eft in
hacvrbe Annoíaíutis, M. D . L I . perauguílasfocietati í e í u , orna-
tumexaedificatum collcgium^opciaAi Alfonfi Salinca-om.
y. ?NE M A V.S V S , vi'bs Galiiae Narbonenfís perelegacis.quam
antiquifsima Sc magnifica veterum aedificia admodum celebrem
cíficiunt. Eam ¡oannes Poldo.vernacula ]ingua,librodehac vrbe
corifcripto,Gui aedificiorum ruinas, artificióse dclíncatas.coniun.
xi t^copi bfa enarratione i i 1 uílra t.
40, N O R D L 1 N G A , Rbetize inferioris oppidum, trito in.
colarum ícrmone Ncreling, Exteri e^m Nordcling, nuncupant.
Ara; Flauianas.indc Ptolonia;o dicitiir, quodeirca annum Chnfti
ícptuagefimum íécundumjFiauius Vcrpafianus Germanos oppu.
gnanSjatqí parta victoria ttiumphans, hoc loco arasextruxit, atq;
<iijsgratiasagcns, nouum 6c gcntilitium ciuitati nomen impo-
fuit. "Ncc id Fíauio Claudioadrcribi poteft, qui tricefímus fuit m
ordinc Ga:íarum, atq;cÍLca annum Domini ducenrefimüfeptua-
gefimum cñ rcrum potitus. Ptolomarus autem longéanté,nem-
pecitcaannum Chrifti centefímum fexagefimum tenium huius
nominís mentionem facit, quando Flauiomm Romas familias,
«dhucrecénserat memorias 8c tres Casfares, V cfpafianus,Titus,8c
DoníitianusFlauianifucrint. Quod autem aliqui per Aras Fla-
«ianas alia loca, quám Ncrolíngam intelligere volunt,cum illis'
•contendere nolumus, hoc tamen certo certius fcknus, i n tota re-
gionc nonefle, autolim fuiíTe locum aliquem comm'odiorcm, 6c
manfioni humanasconuenicntioiem,quám Ncrolingae fít área,
¿ccircumiaccns ager. Situénim perquámamoeno cxcellít,fon-
tibus, 6c ijs, qüae ad hominum vidum ex fe térra producit, abun-
dar. «Sed quianihiJfírmum 6c pcrpctuum cft in térra, omnifque
conatus humanus nihil prasualet contra Dei prouidentiam , 8c
quando illc non cuñodit ciuitatem , fruílra vigilat, qui cuílodit
cam,faflum cft anno Chrifti, M . C C . XXXV111. vt tota ciui-
tas.cum ingenti ciuium damno, igne conflagrarit, vt non modo
íEdificja}fortalitia,poíIcffionesque omnes amiferint, vcríim 6c di-
plomata,inftrumenta,íiterascontraduum,regalia,priuilegia,im-
munitates.iuta,6cleges. llico tamen,8c eodemanno/uecurrente
beneficio Ciementiflimi Imperatoris, Fridcrici fecundi,cCEpta eft
ciuitas rcasdificari, finguladque eiusfauore,atquc filij eius Con-
ladiRcgis 6creliquorum fucce^rumbeneficentia, liberatafuit
aliquandiu, donce refpirarct, 6c ab omni exadione, feruitute, 8c
contribu ti one, 5c poft i nft aurationem fu a m, immuni ta te, 8c m a-
gnis gratijs, 6c priuilegiis donata. Sed, quia primus reftituta: ciui-
tati s circus.nonmultum amplius fuit.nec capax o m nium eorum,
^uitemporisfueccílu vd nati, vd coloniamadepti fiiciunt, fa*
ftum eílpoílcnoríbusannls, ímpcrameludauicotertlo, Anno
fcilicetM.CCC. XXVdi. vt omnia fuburbia,vná cumoppido ip-
fo in vnam fontraherentur circumfcrcntiam, moenibulqueno-
uis,8c3mplioribuscingerentur, 6c<:iuitasipfa, iam duplo maioc
íieret,quam antea fuit, omíiinoque in orbem difponcretur, vt fui
fimiles, non multasin Germaniaalias,inuenias. Habuitab anti-
quis tcn\poribus patricios., 6c multosncbiles,atqucdiuitesfami-
liasjinfignesque alios ciues, quos 6c ob egregia iplbium facinora,
<lomi fbrisquegefta,CaEfai'Cs magnisprofequutifunt beneficiis.ac
gratijs.Quam varias porro oppidum hoc Ncrolingenfccalamita-
tes, Bclloníe, Vulcaniquerabiem fenferu, VVolfgangus Vogd-
mannus, copióse apud Munfterum profequitur.
31, JSIO R I N B E R G A , Ptolomíco^egoduOTim^rxftantiíIi-
ma Germanias vrbs, fummaeqj nobilitatis Reipub, non quos vete-
rum imaginibus conftet , quxiíe maiorum opinionetantum ni-
ttftur, autfanguinc propagetur.cui nihil, vd parum cum virtute
communceft ; verüm quaspropria vktuteparatur, 8cexpíopri)S
egregijsfacinoiibus conllet. Quaecnim genus)6c proauos^ quac
no íccimusipfijVixea noftra voco. Viget illisRcfpiíb.nulli Ger-
manias vniuería^conferenda, cuius laudi accedit, quod haec n o a
futonbus quibus vltra crepidam non hcet, confita lít, vcríim vitis
partim,quibusierum cognitioncm cxpcncnriajaciongapeicgri-
natiopeperit ¿pariim jquifefe nobilioribus dodrinis,totosdefti-
íiaucrunt. 6cqui á ptimis cunabuli$,aut tcnerioribusannis , m u l -
torum hominum mores vjderunt, 8c vrbes. Illic itaque Senatores
adminiftranda:,confcruandae, propagandas Reipub. caufa nati,
hoc vnum agunt negotium, hoc vnum curant, vt egregié Reipub.
confulant,nullisalj)soccupati negotijs. Ambiguum eflearbitror,
an vrbs Senatui , an Scnatus vrbi prsepoQatur. vna illic omnium
mens, vnus animus, vna denique^y«j>Xí'«.viíIimus ante muitos
in nos, nullas partes aut fimultates, inter ciues ac Senatores obor-
tas,Scnatus,plebi cógruir, plebsprimatibus conuenit: 8c demü res
illa non aliam habet rationem, nifi, quod vno alteri aufeultante,
beatifsimá Sciocupletiflimam, exciuitateignobili, ctcxeruntvr-
bem , tantis opificibus prasditá, vt quod multis aliispriuatis vrbi-
busptopnü,cuiiibctvni foli conceflum cft, tátumhuic vrbi^mi-
nitüsrelatuiTijac velutiin vnumfafccm,complicatum efíevidea-
mus-Si vetü, quicquid hominum manibus elaboratü,8cquod na.
turahomini conccíiir, inueftigarein animo tibi eft.hucconcede,
patebunt tibi asdifícia,no tantum in foro.veriim in modeftiííimis
vicis,actriuijsvrbis,omniü vibium GermaniashoneftiíIíma,plu8
tamen in rcceílii,quám fronte.pollicenria. Necdiuinüsilliccul-
tus deHtercit,totdelubra,tantafaccrdom corona, tantas ctiam de-
litiaspratum,Hallerenfcdiébum,prae fe fcrt,tot<?onfiTnm Iilijs,tot
corufeans fbntibus, coeleftis l o d fpeciem,cie fe praebct: i\\k latam.
ac diftufam planicie,natura eííinxit,graminibus 6cfluminib.fpc-
ciofírsimis,irriguam,SiphunculihorrentphiTcs,a quibus clara,a-
quarü mu}titudo,fcatet,qua: á canato lapiderurfus,grato murmu
leTefonantc, fufeipitur. Poft akiííima mcenia,5c propugnacula
"proíunda, ac lata fofla, cingitur : turres qui nq; 6c fexagi nta.fupra
trecentas, intra ipfam vrbcm colligit, odo 6c fexaginta molas ver-
fatiles,fluuio¡nhxtcntes,mtra ipla mcenia habet: piareis exorna*
tur viginti o¿to,vltra quingentasrFora decem funt,qu5 nundinis
propemodum quotidianis frequentantur. Eft ptaeterca tata mer-
catorum ftipatio, tantus negotiatorum numerus,quibus lndia,ac
vltimaThulascognitacft: tanta ctiamopiniorerumfomiliaruni
decisobtinuit, vr,li fapientem virum, íinediuitijsprasditum de-
finiré volucrimus, de Ñorinbergenfium ordine profedum cfte,
iudicemus. Horum amplitudinis argumentum, natura loci ex-
prefíit,qui vrbi huiefedemperfedionis, hoc eft, médium , ac vm-
bilicum totius Germanias tribuit. Non eft in tota vrbe.quod con-
templas, Ne tamen ab huius yrbis origine rcccdamius,c3Etera, quas
requiruntur,annedemus.Vrbsilla,dum Vngati Germaniam i n -
uaferunt, a vicinis condita dicitur, vt Germani.co loco tuto, ad
tranfuehetidas res.vtcrentur. Alij, dum milkfimusíiipra centeíí-
mum, quadragefimus annus agebatur, Eccléfiam ab Hcnrico Ba-
uaria: dute conftrudü, Norenbergas, inhonoremS.Egidij, cum
ciuitatiseredione,tradunt,acopus ciuitaiis)anno ab illo décimo,
fuiflccompletum. Tuneautcm,vnicatantumarx,muriscircun.
data,fupetfuit.Cunradus Casfar,fuinominisfccundus,anno falu
tispii.adimpcrium hancciuitatem detulilfe, fertur, Hcnricusau-
tem tertius, ipfam graui obfidioneangu'ftauit,arcepit, ahincar-
nationis faeculo millefimo.ac vigefimo fexto: fíliushuius C u n -
xadi,dum contra patrem mouerat, Norcnbergam pcnédcleuit,
Henricus etia filius Fridcrici fecundi,nuptiasillic celebrauit, qua
tempeftate,fex acquinquaginta viri,tres ac viginti mulieres,aqua
abforpti funt. Seditio tantum vna inter ciues oborta legítur, C a .
roli quattilmpe.SEUo. Et tuneinmanuspatritiorum ,omnia ci-
ui'tatis iura.peruenerunt.Hasc feréomnia/ex lib. j . Exegcfeos,Ger-
wianiaEjFrancifci Irenici;excctpfímus,plura i n Ñorinbergenfium
chionicis8cl'ij fecundiEuropa,iludiofus ledorinueniet.
O,
1. O L I S I P O , vrbs totius Luííiania: primada, fumma loci a-
«ao:niut9,cdcbcttimo cwipotip^pciauguftis tepiis, 6c magnificis
 I N D E X .
Rcgum domicilijs. oó&Iítípa. Quaj.cum Rege Alfonfe rcgnantc
An^oipííus Chrifti natalis M . C . X X X X V I i . Maurorum faucibus
cnpcrctur,permultissdificijs, rci factíE dicatis, dcindc cxoinata
fuit.Siquidcm, no multis.poft cxpugnationcm,diebus, corpus D.
VincentijLcuitaE& martyris,in ipíam vrbem Oliiiponem,ex fa-
cropromontoiio , vbi din latuaat.rdatum cfl, & in forniceium-
mi templijfummacü teuerentia,hodicrna die afícruatur. E regio-
necuiusmonumcnti,Alíbnfi quaxti regisfepulchrücxtat,eius in-
quam, qui anuo Chiifti M. C C C . XXXX. Alfonfo Caftdl* regi
fuo generoluculentum,contra Alboacem Maurorüpotentií'simü
Regem.fubíidium tulit,crucntiifimoqj. ad fíumenfalfum prdio
aduciTum cundem Ajboacem prafuit, & glorióse vidor , cogno-
mCjAd Talfum vi¿l:oris, vulgo obtinuit.Adradicé yero iftius lum.
mi templi.paulóinfenus^ccidétem verfus, interpofita platea, fa-
cellum D.Antonii,quem Padu3nüvocanr,admirabiliíl:rudur3J&
miraelcgantiaelaboratura, fefenobisofícrt, olim ipíTusD.Anto-
nijparentum habitaculum, in quoquidem ipfcnatus, educatufq;
fuit.Ex cuius natalibuSjiió mediocriter fefe, 6c meiitó quidem,0-
lifíppo extollit.Super eius facelli cpiftylium.domus ciuica, feu vr-
banacuria conñitutacft. Ab hac pattc.qua meiidiem Oliíippo re-
fpicit, vetusregiaamplifsimaimagnificoqueoperepulchcrrima,
fplcndidam eam reddit,quam ad fanclos nuncupát.Nomen indi,
tum locojquod longo temporis fpacio.corpora fanólorum marty-
rum Ver¡fsini¡,Maximas,ac iuliae ibi recóndita fuennt^donecfub
loanne Rege, eius nominis fecundo, tranílata alió fuere. Indc ob-
liquo aggerc,ad vcftaliumtcmplum, cui D.Mariíefpei nomécíl,
pcrcliuumfcnfím depreflum itur.-vnderurlus cadé via aduerfujn
montcm confeenditur,cuius in tcrgo,fareiium D.Rocho nuncu-
patum confpicitur, Eodcm deincepstraítu, invallem amoenifsi-
niam,mcEnibusvib¡§ contiguamjhortifque vndique confitam.eíl
defccnfus^ugáfaccilo ££^mitarü,D.Antonioconfecrato,nomcn
olim fumpíít Nunc vcró, ijscxcluíis, ab annunciatione angéli-
ca Deipara: virginifafta^nomen haber,&ávcftalibus>Dominica.
ni inftituti,inhabitatur. Mox pari aecliuitate collis nafeitur défif-
ílmo oliuetoobfitus,vtnonfacileintrotfusinfpici pofsit. A íupe-
"riori ver6paiteapcrtus,5cfacelloD.Annaí5reccns dicato,ornatus,
quod fummacú religionc Se reuemia, magna itepopuli frequen.
tia.ab ómnibus hodieviíitur,&colitur. Ab hocíübindc peí agiü
cópafcuum, leprofaiia, foroq;boariointeric£lis,inaliam vallem,
non minusfertilem,iucüdamqjperuenitur. QuacMauruíía nun.
cupatur,ex eo.quód poft recuperatam deSaracenis vibem, eo loci
permifsifuntMaurihabitare. Cuiusíiniñram paetc, quas adScp-
tcntiioncm vetgit, vbi campi D Baibaias ¡ncipiunt5angelorum ía-
cellum diuidit. Supra vallem hanc,onentcm ycríus,m6s excelfus
imminet.rcélo^iíficiliqj afcenfu,á quo Fanum D.MariaeMonta-
nse, quodin fummomontis culminefitü eft, nomenacrepit. Ab
hoepríeterea módico flcxu,vtcunque direfto itinetc,ad vrbé rtdi-
tur.ftatimqj obuiumfittcmplumvctuftifsinníir!>Auguftincí¡um
monachorum.D.virgini gratiarum íricrum,introríus,cidein vrbis
muro adhastens Exindepofró,p.rater¡tisditifsimo ccenobio Vin-
ceptio Leuita: & martyri dicato , canonicorü D.Augufíini, atque
Gymñafio non itapridem celebri.antequam Rexloannes tertius
Conimbricam tranfluliíTct, ad ripam illud Tagidecurritur, quas
aquilonare vrbis cornu ,abeaparte eíHcit. Quaparteampliffimü,
nobilifsimumq; veftaliüD. Clarjecoenobium , a d fluminiscrepi-
dinem ferméattingit, indeqj auerfoitinerc, facelloq'; D. Virginia
Paradifiacaz interiecto,ad primam vibis portam,quaECiucis dici.
tur,itercft. AbilloaütS.Claras tcplo, ad Regiam veterem,quam
ad Sandos antea appellari diximus,rcftus margo, fccüdo marijab
oriente,aeft¡uojincipieus)in meridicmq; excurréSjmilliapafluum
tria fermé efficit. Certam aüt huius vrbis forma, dcfcriptioncmqj
facile delinean pofie non arbitro^cum infolo mótofo, afpcroqj
fita fit. Quod fi íolum ómnibus expartibus planum eflet, á laccri
terreftri formara aruisdemonftrarct. Interioris vero vrbis ampli-
tüdo,5c magnificenna, tanta eft.vt cum coeteris ómnibus Europac
vrbibus^hon inummultitudine.&aedificiorum pulchritudine,
& varietate mérito contendere pofsit. Domus 6c publica; 6c priua-
tae, adeó magnificé extruíls videntur,vt ctiamparietesintrinfe-
cus, fornicesq; ligno farmatico vndique veíliti, vermiculato ope-
rejauro.varijfqj coloribusadhibitis, exornentur. inlittore fontcs
quam plurimi, ex diuerfis vrbis partibus, per dudus fubterraneos
oriuntur.Eorum vnum Regium nominát.marmorcis fornicibus
accolumnis eximiéconfl:ruftum,fexq; fiftulis, tanta aquae copia
profluentem,vtvnus,vniuerfae hominum multitudini potü pené
íuppeditet. Hicautem faporis 8c fplendoris, 6c lenitatis prasñátia,
omniumfontium,quosvnquam mevidere meminerim,aquam,
aut aequat.aut fuperat.Tepidam enim cüm effundat,paruoqi ipfa
poft temporis momento refederit, tum purifsima.frigidifsimaqí,
fuauifsimebibitur. Duo praeterea fontes, haud ¡ta proculcmergüt
maximis aquae fcatcbris.in mare,brcui admodum fluxu prorum.
pentcs. Quódfí longiotidiftarcnt ámari interuallo, multaefru-
mentariae molaj.tantaaquarü vi, arque impetu,quouisanni tem-
pere faciléageremur.Canerurn,lotricibus,alutarijs, fullonicisque
opific¡bus,plerunquefcruiunt. Non multo deindeintcrieftofpa.
tio,portam crucis verfus,fons alius, aut vt verius dicam,fl:agnum
emergit, qui Equotum dicitui, propterea, q u ó d peí aenca ftatua-
rum cqueíhium labra,aquam orí aíFatim vomentíum, inftarflu-
uioli,curfum tener, Sunt deniquediuerfarum aquarum falicntcs
fontcs,puteiquediuerfi,in omni parte vrbis, magnam ciuibus co-
m e d í tatem aft'crentes.PonójVt antiquam,in lumma arceregiam,
quae in editiorc vrbis parte poílta eft : (opus ipfam antiquuatem
verc repraefentans:) ornittamus. Olifipo feptem inptimis ingen-
tibus ítdificijs, íingulari Rcgum noftromm confilio, fumptuque
incredibili niagniHcentirsiiricexftruftis, hoc tcmporeilluftraturk
Ea vero,cüm in prsEcedcti defcriptione,fummatim acbreuiter dc-
hbauerimus, nunc á ptculiati eorundern cnumeratione, fuperfe-
dendum n o b i s c x i ü i m a u i . Hoc tamen m i n i m é f i l e n t i o i n u o l u e n ,
dum videtur. Si icfto itinere,ab ea domo public3,qusEcxtcraruin
gentium, regümquekgatis hofpitium m-sebet, ad iittus iré perre-
xeris, rcliftis ad dexteram in l ó c o e m i n c n t i o r e c o e n o b i | S Carme-
litanorum, rrancifeanorum, ac ordinisS.Trinuatis, magnifica,
fumpruollísimaq. ftruchira ncbililIimis,regiamnouam platcám,
anagliptariis^nnulari-js.caelatoribus, vafcuiarijs,fabrisargentai!)s
6Í aerariis aurarijs item,argcntarijsqj refertiirimum.Praeteriens in
aliam eodcm pamernomine,nouam m e r c a t o r u m , c o n t i n u ó fle.
¿tensad iguarn,dcueniens,caetcraium omnium l o n g é l a t i í l i m a m ,
sedificijfquc pulchertimis, vtrinque exornatam. Illucomnib.fcrc
ex partibusorbis,8cgétibus,quotidié mercatoiescenatim conue-
niunt, máximo hominüconcutfu, atqj frequentia, proptercom,
merciorum portufq; opporcu nitatem.Eademq. via contra fepten-
tnonemprogredienti,adÍ3Euam,portoriü vetus obiicitur:vbi pro
mercibus imporratis, publica Regi veftigalia, nuper pendebátur.
E r c g i o n c huius portori), forum, quod veteris pali vocatur, appa-
rcr,inquo femper non pauci h o m i n e s , m e n í i s a í f i d e n t e s reperíes,
quos norarios,veI librados vocarepoílimus, nullis tamenciuitáti
minifterijs obligatos. H i omnes ex hoc vita; genere fibi a l i m é t u m
fuppeditant, quod omniü accedentium, mentefq; fuas explican-
tíum,fenfum aírcquatur,ordincqj in eodcm ipfo loco,fubitó fche
diSjfcribant, petétsbufcjj dato, pro rationcmaten? pretio,tradant,
in rantumjVtliteras^piñoiafqjamatorias.clogiajOrationes.epita-
phia,carmina,laudes,parétalia,pet!tiones,fyngrapha 6c cuiufeun-
quegencris alia^ugab eis poílulaueris.adca habeantdifpoíítum
ícribendi ílylam. QuodhúlhbiintotiusEuropa: vrbibus.fieri vi-
di.vnde Oliíiponis niagnuudincin,6c hominum frequentiam,fa-
cile quisiudicabit. Eft 6c inhac vrbcadlatus.quod oriente hybcr-
»um refpicir,ad marePifcanum, a t q ; c u p c d i n i s f o t ü , m q u o c e t a -
rij, fartores, cupedinarij, lanij, panificeSjdulciariKquondiegrega-
tim c5currunc,omniá,qu9 ad vibe,vefcendi caufa afFcruntur, ven-
deníes.Prícteica propolarum,inftstcrum, cauponum.fiabulano-
r u m j i n t e o i u m c í i tabernx ibidem inftru£tilíi»'f vifuntur In hoc
veró pifeario foio,ccrtaquantitas coibium depofita efti magiftra,
tuum edicto, qui bus cymbis pifeatórijs appulfis,piftes á mediaili-
nis in forum ad venditrices aduchuntur.Hi quidem coi brs,fingu,
lisannis,á magiftraru,pifcatoribus,plusminusduob.niill:busdu-
catorum locáncur. Pifeario hocfoio,á tergo rcli£to,mercatoq; pa-
nificum,ho¡itorium,ffu¿luü venditorum.aucupumríj inrericclo,
necnon roaccllojdomus^uánoftii Septcnlem nominant,fira eft,
inqua regij prsefefti negqtiá,ad bellutyi Africanum fpc£íantia,ex-
pcdiunt.Huicloco,Epilogi inftar,nopínihil iniaudemEccícliaíti-
CJE muficaeadijeiam, idq; verifsimü compertifiimumo[j interom-
nes ciues habetur.Nempé.quod in pr,tcipuisanni feftis diebus,ex
ipfa vrbeOlifiponc, vlttatrigintaabfolutoscantoium choros, ad
facramodulato cantu, inpagis viliifq'; circumuiciniscancda,vna
diecunftiexeant,omnibus vibistemplis,in quibus mufica moda
lata canitur, ex eo nihildetrimenti, ad fuascelebrandas fcftiuiiai-
tcs capicntibus. Societatcs vetó, quas confraternitates vocant, C .
XXXI.funt, in quarum vfum,ingensa fodalibusquoranniscon-
fiatur pecunia , quíE inpauperes, í v a l i o s vfus neceífarios.fummo
ordineelargitur Quod autem ad loci fitufqifalubiitatem,6caeris
temperamentum actinetjtantacerté feli, ccelique c l e m e n t i a ^ a.
moenitaseft ,vt nulloferé vnquam anni tempore, nec asila?,nec
hycmsimmodcrata fentiatur, quo fadum eft, vt multi mortales,
ex diuerfis natíonibus,terrjsqj remotiífimis. cgli puritate perlcdti,
illue commigrarint: dcrehdoqj fo]onatali,6c patrisecura poftha-
bita.pcrpetuamibifedem, vitffiquedomicilium p o f u e r i n t . H g c c ó
prolixius,ex aecurauífima Oliíiponisdeferiptione, á D a m i a n o á
Goe,EquiteLufitano,fingulaii libcllocóprehcnfadcfumpfimus,
quo magisde(iderauimus,vttant^ vrbis magnificentia, exteris
quoque horainibus, innotefeeret. I n cuius cnartatione nec id fi-
l e n t i o i n u o l u é d u m erat, Societati (efu collegium ScProfclforum.
domum incaannofaiutis, M . D , L I I . affignatum efte.
54. O R M V S , Perfi£Eoppidum,vnionum gemmarumq5opu-
icntia nobile. Has qui colligunt, vedi cymbis inmare iaftiim ía-
ciunt prsgrandis faxi, dependente fuñe, idqj íitab gemina C y m ,
bse parte, Vt vtrimq; iadisin profundülapidibus,conftabiliri na-
uisjnonalitetjquám fi in ancorisforct,poíTit. Firmara fuo póderc
cymba,alius,cui id munusobtigit.incequoriacitfunem.faxo de-
pendente, In naui media alijs mantica in pcftus, tcigumque de.
pendente,all¡gato pedibus lapide, fe vibratinpelagus, fubtufq'; a-
quas Vrinantium more, natat,adusqueinprofundum ad palfus
quindenos, lantifper vrinat, doñee legerit conchas, i n quibus de.
litcfcül Ynionc5,acinargarit«:cOllcd:as.manticKÍndit,lapidemqi-
 I N D E X.
frrothius.quo peáesgrauabantur.a^ilcit/uniqueínnixus.infupe-
xioracuaditiibi quandoqueadterccntum fcrmé, nauigiomm gc-
jiera,cotnpetiuntur,qug vndecunquecontcndunt.Eius vrbisi»ul-
tanus Mahumetiscftinitiatusfide.HEecLudouicus Romanuslib.
3 reruni Pcriicarura.
22. O S S E N B V R G V M , Iniignc Saxonia: oppidum,Caroli
Magni clemencia, fplendore haud exiguo.illuihatum.
P.
48. TANflOllMVSjfciaciffiniaeSiciliaívrbsMctropoliticadi.
gnitatcilluftíis.fítu foecüdo excellit, pclagoqj Tyrthcno abluitur,
muris fepu perqua altis.quod opuscft Fcdcrici Regis. rlures,qui-
buscíementitiosaggeres Jatis foflis cindos augmento, acciuiü fc-
curitati addiderunt.Secundü marcarxcftjquod Caftmmadmare
«ominanc, Huius Caftri quondam PraefedtusHieronymus Fuxa
jPanhGrníita,homo patricias, qui diesodoseftiuo tcporeílne po.
tuagcrcpotuit. Tresitem antiquseciuitatisportae, & vetercsmuíí
tnultiscu tunibus lapide quadrato cóftrucl:i>&nunc manent. Pa-
-titiliorii vna, vbi lapides literis infcripti, quibus Noe tépore fuiiTc
ranhormum planéconftat.Obfcura alteranominata. Tcrtiaeftj
quae Bófuemisporta abijs nuncupatur , ad ea vcrgcns vrbis regio.
iiem,quam Brigariam, Vulgariam antiquitus vocant. Supra mu-
í ú ad Occidente Rogeiius comes Tancredi filius,vi£lis Paenis tur-
lim Rubean^qua vocant.facicadain curauit: Altera Chirimbrim
jiomine,Vilielmus Rcx.cognomento Malus:Tcrtia demum(Tur
rim Piranamhancvocac)qiia palatium perfeftii, Vilielmus filius,,
quem bonum appellatüc. intus faccliuin matmoreum sedificium
totum.diuo Petro dieatum, pulcherrimü & rcligiofum, cuius pa-
xictes PorphyriteBariocjjmarmore.vermicuIatisad hominum,&
animalium eífigies cmftis.pundifqj^ureisvcftiri.pauimcntumq.
ílrudum,Ibi fubterraneus carcer.quo primarias nonnullas mülic-
ícs, anno mi]leíímopoílChriftumducentefimo ,quadragefinio
fecundo,menfc Maído,quód plurimi reguli tumultü fcccrant,ab
rrederico Imperatore conieda:,nec vnqua deinde vife.quasanti-
quo vulgi prouerbio;Donn£e,quae male vencrüt.vocatae funt.Du-
ccntos pofl: acq. nonaginta quinqué feré annos , quum locil fabri-
candi gratia,homines confoderent.triacarum cadaucra,nulla pu-
tredine vitiata^ntegris cum veftibus, fericisq; Calanticis inucnta
funt.Templum quoqueingens Panhormi,exteriores parieres mul
tb pulcherrimi, á Gualterio Archiepifcopo Vilklmi Regis affinc
dedicatü.lbiq; quatuorfuntex Pofphyiio marmore fepulchra.o-
pusfanecunílis fpedlabile, Sicilise reges, inquibus fepultosaiunt,
quorum médium locum tenet marmoreum quoddam^ vbi Con-
Hantia reginacondita.Sacellum item diuas Chriftianae parietibus
snarmoreiSjatq; auratislaquearibus extrudü. ipfo in templocau-
tum efl inftatuis,nepriuatorum quifquá fepeliatur.Regibus náqj
duntaxat, & Epifcopis conceíTum, Prope eft ad Orientem ferme,
celebreHoípitale,nec multü ante Patrum noíhorum memoriam
Naediftcatum. Cuius miniftris carandi eegios, atqj infantes alcndi,
quos vel prmpertas, vel mulierum verecundia cía cxpofiierir, má-
xima cura. Altera partecíl locus.quodToccum appellatur.vbi aut
Vetercconfuerudine,aut regiaeratia . áureas coronas rc^es ácdpc.
leconiueícere.ipli Panhormitas cuulgantjadducuntqueillos^ui
ib¡ regio diademate donati, Rogciium,vti umquc Vilielmü,Tan-
cretum,Hcricum ImperaíoréC^farem,Fredericumíilium,Man-
íl-idum, 5c Petrum Aragonum regem. Infigniscrat Panhormi re-
gia ab Andrea Claramoijtc tempore, quo pluresreguli á regiafide
defécete, ipfius defeñionis autore, extrufta (Sterium tum voca-
lunt) quae noftra a:tate in mercium horreü, Doanam hodie appel-
lant,vbi portitores.ad regísvedigaha exigen da diíponuntur,mu-
tatacíl. Curia item eft pretoria, vbi duaeftatua:ex maimore anti-
quiflimae.neccui quidédicata:,fcire poífumus. Sunt enim ñudx,
atque altera manu,mortaliüincuiiamutiis. Etprope fanum ve-
tus,facrum,émarmore,pun£í:ifcp aureis.licctvetuftate deletis, fa-
flam.Marturana Panhormit^ vocant.ibi virgines pluresDeo per-
petuo dicatas. Audaz pofteaciuitati,Tácrcduspr¡mi Vilielmi fpu-
liuspomerium protulit.EtRogerius Comes^dem^ quaeD. Joan,
ni facrata eft,eorum hofpitium,qui Elephantia vitiati,trans Oreti
amáis hoftíum, (íiumen Miiaglse Panhormitas vocant) vbi pons
cftlapideusiníignis, asdifícauit. Flumcn in Panhormitana valle
oritur,!nq; agro Parco nomine. Ipfa Panhormi vallis, pluribusir-
tigatur fontibus Hucvlq; Cl.Marij Aretij verba & deferiptionem
rctulimus. Celebréacpcrpetuam nominis gloriara & bine oppi-
dum hocPanhormitanum confequitur,quod cíim fupcrbüjinfo-
lens,aclibidinofumGallorurn pra2Íidium,áSiculisin vniucríain-
luladelerenturjeius casdis,acp«oindehuius quoqj prouerbij, quo
vefperas Siculascomemoramus,occaÍ!0 fuerit, cuius tei fi quisac-
curatáhiftoriam quasrat, is ThomáFazellum librofuae hiftori*
Siculac odauo, & nominatim de vefperis Siculis eodé libro cap. 4,
1egat.EtL.MarineumSiculumlib.XI.de Aragoniscregibus. Pau-
hormitani cines, Anno Chrifti M . C XXXXlX.loannis VaggSi-
cilia; Proregis coníilio & authoritatc, atqueade6,pioMéíranenfis
Collegijftuáuincitati,Collegium Socictati íefu,erexerunt.
48. PARM A , antiquiííima Lombardia:ciuitas, ómnibus otn-
nium fasculorum jtatibus nobilium,8c egregiorum ciuium flore,
auncquoqj máximo fuit^ yetus Rgmanomm Colonia, quam
Leandc^variis allotum fnarratis fentcntljs, a Thufcls'condita, 8c
aprincipatuCo!oniarum,denominatS,arbitratur. Haecautéyrbs
amneintercurréte.irrigatur, qui ex Apennino fupra BcluidAiurn
onens,indc,interrupta via AEmilia, Parmaq; víbe,á fuburbijsdi.
uifa.hucln Padum dcíluir.Eius agei,vti optimus,rerumquepr3c-
ftantiííimarum foeciindus,ita & ipfa Parmefis ciuitas celebres ho-
mincs,& cum literarum, tum aliarum virtutum armorumeji gio-
-íia claros abundé tulif.in quo catalogo Caffius Poeta, item Macro
bius, quiin Somnium Scipionis á Cicerone deferiptum,elegan-
tiflimécomentatus eft : pia:tereaqjSaturnalia fcripfit, quanquam
nondefint,qui negent eum Parma: genitum. lunguntur his Bla-
fjus Pelacanus cxccllcs Pbilofophus,5c Aíliologus:Albertus Gal-
leottu$,iureconfultus,qui multa literarum monumenta reliquit,
nominatimque Margatitarfi quasftionum/Bernardus Parmeníís,
Canonieusin D. Peni Bonnonias, vbi 5c fepultus, qui apparatum
-ad Decretalesconeinnauit:Guilielmus Aremundus,lurilperitiífi-
mus^uicircaM.CCC.XXXVI.aC,N.annumfloruit,vtCoEÍus
au£toreft,lacobus Arenanus,quiincoaicem,multaqucalia dofta
fcripíit,!oannes ohm General is minifter ordinis Minorum,cuni
alio item Ioannc,ex fodalitate pr3cdicatorum,ambo fummirheo-
loo\ , vti editis fcriptis.piobaueie Gregorius Anfélmus, optimus
Medicusatqj Pbilofophus, Anihojims Camalcluleníis Grecas L a -
tinseq-literatura:fummégnaius,cu!us rei in Conftantieíi Conci-
lio documenta dcditar>'piitíin-iasFracifcus Marius Grapa.ldus,qui
de partibussedium Lexicón itcmqjSyluam collcgit: 1 hadeusV-
oalettus,Nicolaus Bmcius, qui Bononiam,libro edito,cclebrauit:
Francifcus Carperanu$,qui peruenurié,noíkorum temporum hL
loriara confcripfit. Alia item ingenia íunrma^hac vibe orta,»)-
•ílrumhabet feculum-quce partim Lea-nder in fuá Italia comme-
niorat , pattim etiam alijs ,cclebranda relinquinnis. Eft etiamia
hac vrbepracclarum Societatislefu CoIleciamiabOdauiano Ear-
'nerioParma; 5c Placentiss, Duceinchoatum arquídotatum.
30. P A R T H £ N O P O L ! S , vide Magdcburgum.
3. P I N C I A.alijsVallifoletum^HifpanisJinguavulgari Val-
íadolid, oppidum totiusllifpanias celebérrima!,Regis CatlVolioi,
fummorumque hominum iliuftriííima. Se inclyta fedes. Eft hic
•ampliílimum Societatis lefa Collcgium, cuius fundamenta iecc-
runtPetmsFaberjSc Antonius Arooz, quiincoffiitatu Maiia:Io-
annis III. Lufitanias Regis fílias.quíc Hifpanor.Principi nupferat,
ex Luíitania in Caftellam profccd/PiiiciaE commorantes,iníígnc
hoccollegium inftituerunt. quod initioquidem tenue, 5c peran-
jguftum, ita pdfteaampliíicatüeft, vtproptereius oppidi magni-
tudinero adCollegium etiam Profefíbrum domus addita fit.
8. P I C T A V I A „ oppidum Epifcopale Pidonum in prouin-
'íia Burdcgalenf jPidiers communi Gallorum lingua.
29, P R A G A , Regni Bohemias metrópolis, vrbsampliffima,
Trincipum,Regum ac PrEefulum incly ta fedes: Bubienum,5c Ma-
robudum, Auentino,Cafturgis,Ptolemíeodi<:itur. Dequa in ipfo
opere plura,quíe vero in co, ob loci aiigufti3,omiÍjmus, hsec funt.
K o n longé á Catbedrali Pragénfi templo,verfus Orientcm folcm,
íitum eft Monaftérium Deo dicatarum virginum , toto regno vc-
tuftiííimum.Nam á Duce Vralatiílao,S.Venccílai patreerectura
cft,Diuo Georgio facrum/ln quo templo ipfe Vralatíflaus, cü ma-
trcfuaS.LutdmillajScnepoteBohuílaoPio.quicfcit.Saceidoshuic
coenob¡o pr3efc£l;a,paftorali báculo vtitur35c Principisdcfurtgitur
'Jionore,quin etiam ipílus prsefentia rcquiritur,in coronandavRc-
gina. Eft 6c ab áliaarcishuius tepli parte, aliquantb remotius mo.
nafierium,vulgo Strahow^alias, monsSyon didum, quod iuxta
ipfa vrbis mcenia , i n admodum arduo colle, Petizin didOjSedifí-
carum, fepultura Vladíflai primi Bohemia Rcgis,qui ipíum con-
didirjcelebrceft 5c clarum. Kecflentio prastereundus eft Regius
hortus amcenifltmus, iuxta foflam aicis altiííimam íitus, varijs ar-
boiíbus, aeftirpibus, n o n tantum d-omefticis, fed 6c peregrinisex
•Iralia,Hifpania,5c aiiis longinquis regionibus.huc allatiSjSc plan.
tatis inftrudiííimus, opereqj topiario fragrantiííimus. Hicvideas
mala Púnica, Citria, Limonia 6c Aurántia, non infelicitcrprouc-
;iiire,olera 8c herbas exurgereintra laminas férreas, inflar litetaiü
formaras, 6c apto contextu oratíonem dominicam exprimentes.
Inhoc hortoaluntur Leones, intra ligneoscancellos inclufi, nec
non mirandum ex Indiaanimalvquod anterioreparteceruam,rc-
liquo corporecamelum mentitur,adeó,vt clariíf.D. Andreas Mat-
theoius graeca voce i X ^ a m ^ H ^ x e C í t appellaii poíre.teftetur. I n
:penitiore huius viridariifecefíu, habetur domus clegantiílima fa.
xea.ad refedionem, deambulationem, 6c oninem profpedü con-
cinnatiíííma.nam dúos haber ambitus.inferiorem 8c fupciiorcm»
Inferiorcft porticus.cGlumnisteretibus ccquali inteiftitio circom
quaque poíitis. Superior eft fubdiaíis,cuius extremirates funt co-
tí nua feries lapidum, i n quibus varia; imagincs3éx veteribus hifto-
rijs 8c Poctis artificiofiífjmé excifas iucündiffimum praebent fpe-
daculum, Abhochorto vniusftadij interftirio, extat, viusrium
Regium, mutis longo circuitu feptum, fed non eft conferendum
adnouum illud,quodSercniftim*us ArchiduxFerdinandus qua-
tuor á Pragénfi Caftroftadijs diffitum, condidit, 5c ípaciofifílmo
murorum ambitu cinxit,in cuius mcditullio magnifiecntirsimu,
cultifsimumq; ftat palatiü, ad ííguramftellasfabricatum,Vívdeei
nomcadatu. Pauiin^atum hibctcx maimorc teflelíato, nitidií^
. fimum^

I N D E X .
"Vi ^concIí,u,a multa pí^utís clcgantlfslmis ornata. Quin
«tiam illud, Pragenííumornamcntis adnumerandum cft.quód
Collcgium Socictatis lcfu,habcant, inftitutum Fcrdinando C s -
fare A.qui pietatis, & cruditionis frudu, ex cmfdc focimtis Col-
legio Viennenfí.promanante, cómotus, ctiam í'rágcnfc infticuít,
& dotauu, cums prima initia, & fundamenta iccit, D. Petras C a '
mfíus.Eximius.socictatisleru.Theologus.Varioshuiusvrbisfoc.
tunaeconditiones &cafus, quos temporisfuccefíu, fub Rcgibus
írincipibufqidiuerfis pcitulit.breuitatis caufa omitto.EosÜeor-
giusHandrcius á Limufo,e\'Pragenfium Annalibus.cxquibus &
hanedeferiptionem cxcerpfimus^dmodum diligcntcrcoilcgit.
Q,
43. Q V I L O A , oppidum Afr¡c3c,LufítaniaeRcgi tributa-
cium.
R.
40. R A T I S P O N A , Clarlílímavrbs, ad Danubijripamiii
Üauaria íita, á Tybcrio Neronecondita, anno,quo Chriíius le.
fus pro falute humani generis paflus cft.Baioria: olim metrópolis.
Hanc regionemantiquitusNoricitenuérc. Cuius adhueportio,
trans Danubium ííta,Noricum appellát Noricis autem Baioarios
luccefliíre,& cüm reperiam vetuftiííimoscodices,hancBaioariam
appcllant,quam Moderni Bauanamdicunt,&:áEoisBaioaricuni
liomcndefccndiíTcpcrfuafumeft. CuiStrabo vires adhibet,Ro-
inaniBaios Gallorumgentesefinibus eieccrunt. inde migrantes
circum¡acentesHiíholoco,cum Thauriftishabitárunt. Conftat
igitur, eos in Pannoniaconfedifle, 8c inde facilé in Noricü conti-
nuam regionémigraflc.Quanquam olim deferta^vt Strabo tradir,
nunccultifsimacít >magnas 6cambitiofas ciuitatcs habens 6c op-
pidanobiliííima. Ratisbonaveróornatu cuterasexcellit. Pontifi-
cialcs vrbes in ca quinqué funt: quarum nunc Metrópolis cíl Sal-
ccmburga.Raiisboncfísaijtepifcopatusolimclarifiimusfuit.Cui
tota Bohemia íubicctacrat.hascvrbsíeptem nominibusiaíignita
fuir,quibusin fuisiuribus 6clibertatibusclaruit.Prinió,áfm con-
ditoreTibernia velTiburniadiccbatur.Tiberiusenim Liuͣe,Au-
guñi vxoiisíílius,6c ipfius Auguftipriuignus, quem cum Augu-
ílus in filium adopta{lcr,mox magno exercitu comparato}concra
bóricos 6c Vindelicosmifit, qui cosin praclio fupcrauit, 8chanc
vrbcm apud Noricos asdifkauit. Secundó, vibs quadrata, longo
temporcdi¿ta,cumad quadratam figuram 6cquadratisiapidibus
magnis,murocircundarafuit.vti in icliquijs veterum miuorum,
retroS.Paulum cerni poteft. Tertib hyacofpolis, vel hyafpoiisob
tuditatcm populi agreftis.qui orehiante.vt ruralesíinitimi faciút.
Verba hiantia proferebant: vci^ab hyantium aquarum propeciui-
tatem confluxu, cum Danubius, Naba, 6c imbei,6c casten fluuij,
inlatere aquilonari confluant. Quartó Gcrmeinfsheim.á populo
Gcrmanias,qui cam frcqucntaiefolcbant,vci á Germanico^ui ci-
uitati praefuit. Quinto;Regniopolis, obfrcquentes conuentumes
Principum 8lRcgum,vthodicale.'le,turresJacexccl^a£ediíicia,ma-
gnatiumofi:endunt. Sexto imbripolis.á fluuio,cümImberfiu-
uius,Septcntrionem verfus, in Danubium fiuit, 6c vernáculalin.
gua.hocnomcnRegcnfpurg.adhucíerua^ciim in tali íiuxuolim
ciuitasincepta fuetit. Séptimo, Ratisbcna dicitur, cíim rates ob
incrcimonia,6c tempore Caroli Magni ad bella ibi conflucbanr,6c
tanquamfirmiter fita, 6c sedificiis roborara : hodicRatisbonaap.
pellatur.Bafilica decoratur epifeopali, fummo inhonorc tándem
S.Petrodicata, priusobfraternitatem canonicorumRatifponen-
fium,6cRemenfíumEcclefiaS.RemigijappelIata, opusprasclaiif-
íimum invrbcnondum completum , EtcoenobioS Enimeram-
mi,ordinisS.Benediti:i ampliirimi.Monaftcriaquedamnaiü pia-
ra habetjpraecipué fuperius Monafterium virginis gloriofas j !nfc-
rius,in quoD. Ethardusepiícopusquicrcit. Pluresetiam domus
confecratas 5c eccleíias,6c propriosfacerdotes. Arnolphusautcm
lnipcrator,qui hunc locum, prcecsteris impcri|locis,fummc di.
lexít, murumampliauit, 6c Monaílcrium S.Emmerammi indu-
íít,6tplurimumadoinauit. A esedeenim Nortmannorum icdics
in Baioariam,oíIa S.Dionyfi) Ariopagita i n finefus a;tatis coeno-
biotradidit.cum libroEuangeliorumornatiííimo, acliteris au-
rcis perferipto, 6c demum apud eos fepultus. Euit autem hic ían-
ftus Dionyfius Athenienfium Epifcopus, qui vná cum Apollo-
phane Sophifta, in AEgypto Heliopoli, quando Chriftus lefus
paflus cft.folem vidit prxter naturam obfeuratum , 6c tetram no-
ttem fubitb terris obduftam, cognouitqucmoxverum omnium
I)eum,eodem Sophifta rcfpondente, (vt ipfead Polycarpum feri-
bit) rerum has diuinarum viciflitudines efle. Otnatur 6c Ratifpo-
nu gloriofo martyreS. EmmeiammoEpifcopo. EtS. VVolfgan-
«o,ciusloci vndecimo Antiftite, qui monafterium S. Pauli con-
ftruxit. AlbertusquoqueMagnusomniumdoarinamm peritif-
íimus, apud eos epifeopatum rexit. HaEcfere omnia Aigcntinen-
ííum Chronica fuppeditarunt. Qubd fi porro Ratifponenfium
Archiuiscredcndum, conftateam vrbem, florente Romano Im-
perio, populi frequentia potentiflimam totius Imperij atque Ger-
manias fuifle.Cinda enim erat fuburbijs admodü late patentibus,
qua: PcibingainíPruclam, Piucfcningam, 6ty Vcntingam yíque
IS4
frequentibus fdifici js extendebantur: Alere haee vrbs potuít vhuttt
& viginti annosfupraquingentos, deleftorum peditumfcxj 5cc-
quitum millia quinq., quibus ditiones vicinas armorü terrore 65
defendebat, 6c in populi Romani oíKcio 6c obedientiaretinebat»
Hi quartálegionctli Jtalicam conftitucrunt. Lapídeo deniqí pon-
te.dccem 6c quinqué arcubusfomicato.vtraqueDanubij ripaJioG
loci coniungitur,cuius prima fundamenta, Anno Chrifti, M . C .
XXXV.pofiu. E t X I . annorü tempore, ea pulchtitudine^amce-
nitatc, tam vaftum opus perfedum fuit, vtvelea tantum moles,
Ratifponam commendabilcm reddar» Qubd fi quempiáeadifpu-
tatioiuuet.quaprobabiliter vtranquein partem dilputatur^an Dk
Dionyfij Athenienfium Antiftitis reliquis, in Gallia, fccündola-
pideá Parificnfium vrbe,anveib RatiíponsEconuneátur, is Con-
radi Peutingcri,Conuíuales de Gemíanla fermoncSjConfuiat.
50. R H O D V S , Medirctraneimaris Ínfula;6coppidi, validé
muniti^omen.pnuSjOphiufajdcindcStacliajacdemumTcIchini
AEnea vSyIu¡oafíercnte>cognominatum: feptuaginta in aitid; -!-
íiccubitorum folis Coloífo, perpetuacftmemoxiaclarum, QUÍ»
^uidem incredibílis magnitudinis molesj interfeptem ftupenda
nátur*, fton immeritbpofita,poftquinquagefimum fextumau.
num,terr3emotu proftrata ,etiam iacens,videntibus (Plínio aííe-
rente) miiaculo fuit: Paucis pollicem eius ample<ftentibus,maio-
reserantdigin,quám plcra:q;ftatus, vafti fpecus, defraílísmem-
bris, hiabant, ípedabanturque intus magna; molis faxa, quemm
pondere,ingeniofus opifex, id líbrauerat opus. Sultanus AEgypti
cüm Rhoduminfulam inuafilfet, ex seré huiusftatua:,quamcoa-
fradam oíFcnderat, nongentos camelos onerafle, 6c in Alex«iu
driam terreftri itineretranfmífiflefertur, Is enim, Anno poñ na-
tum Chriftum «55- Chríftíanishanc vrbem eripuit. Quam ordi*
nis, rc)igionís,militia:quefratrum hofpitalisS. loanni'. Hicrofo*
lymitaniRhodiorumjmodb Melitenfium Equitum Socíetas^an-
nofalutis IÍO8. recuperatamreftaufauít. Eamqueadannum Do.
mini t522.minficécultam,retinuít Quo tempore,ficpernv[ttcnd-
bus fupcrísjin immaniflimamTurcarura poteftatem deuenit,cu-
ius etiam nunc tyrannidi paret.Plura dehac vrbe AEncas Syluiua
in Europa; defcriptione. Q u á m praeftans ac nobilís Rhodiorum
Academia fucritjad quam non Romani folum, fed fapientiffimí
etiam Athenicnfcs ingeníum,fcienuatü fplendoreexcultunjcon-
lluxerunt. D lacobus Middendorpius, fuis de Vniueríitatibusli-
bris^doíteac copióse profequitur.
45. R O M A, Vrbstota orbecelebranda, rerum dominajn L a ,
tio,ad amnemTyberim fita, áPvomuIoconditore, nominata, Ec
vndecimo Ezechix Regís luda, Anno íntercidentc Aflynoru rc-
gno/ecundo aütoftauaeOlímpíadís, condita,perhibctuc. Ambi'-
tu eius, ex tradítionibus Auguftí, Plinius feríbit, millia paflus vi-
ginti.Flauius Vop¡fcustradit,Aurcliñ imperaroiem,ambitum v i -
bisadtriginta miliía pafluiiampiiaíre. Qucid fi vrbem,ad noftra:
aetatis confuctudiné^ietiri volemus,vix paíluuü millia qustuor-
decim,omnísRoma:,8c lanicula.fiueTranftybenncercgionis.Sc
Vaticaní ambituSjimplcbit portas fubuíbiorü 6c vrbis, in vniuer-
fum numero XXIlll.fuiflcrefcrt Pliníus.LíuíustamenjVt pafiini
inilliushiftoiia,lcgerceft,XXVlI.ponu. Porta:auté vrbis, quead
praefens cxtant.hieíunt. Acpiímü quidem ab Occidentej PopuJa-
ris. Deinde,per radices coliís Hortovum, fpatio P.mílle Pincíana,
prífcis,Co!latina,di(aa.Tum, fenisftadijs^ibeftSalaria,quae o l i m
Qmrinalis,Agonenfis,ité Collina 6cQuinquecepis, vt Varro tra-
dít,nominabatur.Exortü folís aftíuum, fpeílar porta D.ígnet.f,
hsec olim VíminaIis,F¡gulenfisetiá,tum 5c Nomentana, appelia.
batur. Sequítur DJLaurcntij.ftadijs Xíl.á D.Agneí¡s,oIim 1 ibur-
tina,6cTaurina dicta. Succedit porta Maior, olim Neuía dicta. A
maiore,ftadijsXII. verfus hyWinñ folis exortü , porra D. íoannis
fequitur,o!ím quide C^iimótsna dida.Ab hac.ftadijs V.Gabiufa,
quaenuncclauía eft.Proxima Larina.in Cgiiolo^ftadijs,» fuperío-
re V . femperid nominis reíinuít, Sequítur, fpatio paulbamplíus,
D.P.S.Sebafliam porta,veteres Capena, Cama;nia, 6c Appiam di-
cebant,nccdefunt)qui6cTr!UiTiphalé)deniq;6cPontinalcQÍfl:am
tradant.Eñdeinde D.Pauli, fpatio ab Appia P.milic, meiidiemqí
fimilítet,vtí 5cilla,fpe(aat,vetcnbus, vtquida cxíftímat.Trigeroi-
naAOftienfis.vocítata. Tranftyberim.íntrafiadium mediüjRi,
penfís,ad vernum Occafum eft,oIim Poituenfis difta-Hincpaulo
minus,millc P.ínlanícuioD.Pancratiifcquitu^antiquis Aurelia,
Verfus Septentrionédeínde,occurrir,Septímiana,quá aliquiFon-
tinalem , ab ínítíodíftam volunt. SucceditportaTurrionis, ali-
ter etiam Puftetula dída. Sequítur deinde pertufa,pauloque vke-
rius, iuxta nobilíísimoshorto.saedesqucBeluideríjjfplendidífsi-
mas'lulia. Poftremahinc, Caftello S. Angelí vicina. Caftellana,
quse prius AEneía vocabatur,6chaí noftristcponbus, vltra citraqj
Tyberim,vrbis Romaiportaefunt.Tíberísripa^ao quondápon-
tibus,iunaafuit,quositaP. Viftor recenfet. MíluiuE.qucvulgus
nunc'perperam,Moliem vocat. AElius,nüc pons Caftelli S.Angelí
dicitur.Vaticanus^ui 5cTriumphalis. Ianiculus,qui hoc tempo-
ie Pons Sixtus eft, Fabricius, vulgo de quadro Capi, feu Q u a d r í -
cepís.Exquilínus:ítem Ceftius.nuncS.Banholomgi.Succedit de-
inde Senatotius,6c ítem Palatinus: lam.D.Mariae Aegyptiac^ap-
pcllatus.Iafia ddft4ejl«cuiappaict,vbi pós vltímus cxutit,quein
— *~: a toíi.
 I N D E X.
«otaffriptomm fohórs,Sublicium,Sc Acmilium nominat.Golles
fcptcm,citra Tyberim Romas ab auctoribusdciciibiuur.quoruin
iiominahscfunt>Capitoiiunv,Palatinu8,AuenaausJCa£lius,£x-
quilinus, Viminahs, & Quidnalis, Trans Tybaimalijduolunt,
laniculus,6cVaticanus,Capitolium,abinitio, Saturnijnomeha-
imit,poíka Tarpciutn, d«niqae Capitolium vocati,capit,huma-
KO capitcin louis tcpli fundamcntis,repcrto. Diuidebatur in par.
tes<iuas,Arcem,&:G3pitoliü. Arcisornamcíitacyniais Acgyptio-
rum miráculis.erantantcpoiienda. Circa Gapitolium turtcs ciát,,
delubra, íimiliaquclocaJ,numinjbusconÍ€ciata, plus L X . Mons3
noftraíetace.propcmodum vacuusA inanissvix enim nücibiSc-
^atotis, Siconícruatomm prEEtoria, nullius fere momenti , cum
Arse cceli/amiliasMinorü^rionafteiio.ccMuntur. íalatinusmós
fcquituc.in quOjVtCornelias Tacitas pahibet,prim-um,vrbs Ro-
ma.sdificata cft.Et in «o Reges^einde Confulcs^oftca Impcra-
tores,maiori ex partefedem habucrant Qai plaritnaatq; magni-
fica in eo cxtruxéiecedificia , qux etii iniuriatemporum pcnuas
ílmt coIlapía,éorum tamen ruins tot taata;qucTunt,vt pafl!m ab
omnibus.rummacumadmiiationCjCOnfpiciantur.Habakis.mos
Crasgoftaíinjlocum, vbi nationum, m á x i m e Grajcorumfübfiftc-
rcntiegati.qui ad Senacñ mifsi cííent: Concordiae a:dcm,Senacu-
Jum,8í acdes Viclcma?, lunonisbofpitac, Penatium,Orci;Fidci,A.
pollinis, & pluiimaalia aedificia s quae Marcianas in topogrítphia
vrbis Romar, &Lcanderdeeiurdcm yrbisantiquitatibusftudiosc
defcribant .Liuias quoque inquit.Matré MagnamDcüm^cx G re-
cia adue(9:am,in aedem Viftoriasiquas cft i n Palatio pcrtalerc. Fuit
& inPalatio.teftc Plinio5Phanum,Fcbndicatum,& tcmplumD.
Augufti,deinde incendio confumptamjC.Caliculajfupcrtempiú
hoc,ponte tránímifib, palatiumicapitoliumqae coniunxit,cuius
& reliquias, adhuc confpicere Iscct. Idem Caefar Augaftus, tem-
p l u m Apollinis, in ca parte excitauit. Addiditporticus.cü biblio-
theca Latina & Grava, quo iniocojam fenior,fa?pe Scnatum ha-
buit. .Nuncpra;ter S Nicolai EccJcíiam a Calixto Pontificeaedifi-
catam/nullumjis ccicbcrrimus mons.ardificium habet.Qualis aüt
& quanmsolim fucrir.pctingcntcs, a'dilícioium ruinx indicant.
Kuncad Cslium monte veniamus,,in qu0 Vefpafianustemplum
D. Claudii adificauit, Fuit & in co phanum Venerisr5c Cupidi-
aiis,jtem París, al!0rumqjdeorÜ£Edes,ar3e) & templa, quorü om-
n i ü r u i n j i r a confuía;funt.vt pauciscertü locum afsignare liceat.
Macellum magnum.AntrumCiclopis^upanariajCohortcsquin-
quc vigila, Caftra peregrina, & Armamcntanum. Medio ineias
dorfo,biníe Aquíedudus,fuperbifsimi operis conípiciuntur Núc,
Ecclefijs Chriftianis,monstotus perornatus, confpieitur.Qa?ad
JPalatinü vergi-t, Monaíicrium D.GcorgijJuftinet, cxxdih pater-
nis,ab eo c o n í i t u d u m l n d e San(florum,Ioannis & Paali.EccIcíIa
viÍJtur.vbi quonda GuriaHoftiliacxtitit, in quaTulliusRexRe-
giam fedem.IJuio aflerentc, conftituit. Sequitur hofpitakSaJua.
toris:& EcclefiaB. Marise in Dominica,, alteraqueS.Stcpham £c-
cleíiacirculan forma, multis perambitum columnis, adornata,
olim Fauno facrata,vt ex titulo qaodaro,ibi reperto, omaes con-
fentiuiu.Gcrnitur ad liuius montis finillram,S Quatuorcorona-
torü Eccleíiaj&c S.Erafmi monafterium. Proximum noui operis,
j n nionteCíclio,eft Xcnodochium Latcrancníc,& in eiufdcmon
tis extremo Baíiiica Latera nenlís, fie cognominata, q u ó d ín Latc-
ranorum nobiliffimEe gentis aEdibiis,£Edificata fuerit, Ea,fanctiílí-
mis Apoftolorum capifibus,venerab¡lis,6cnobiliíIima'ftructura,
totoorbe celebérrima,á Confianíinodata B.Sylueftro/Conftan.
dniana:Baíilica,appcilatur,Poatificum Romanoram primaria fc-
des. Vifitür queque in monte Ga:lio,portamaior, Neuia diíta.Ec
Amphithcarrü á Statilio Tauro Auguftopofitum , femidirutum.
EtaiiaS.Grucis Bafilica,ab Helena Gonílantini marre, cóflrucia,
Bo loco,vbi templa erant Veneris& CupidiniSjConiunílumqae;
cft monaílerium,quod Carthufíenfibus nüc incolitur. In Auen-
tino monreylocisq; circüiedis, multa cüm templa celebria,tü alia
fummifplendoris £edifícia,faerüt,videlicer,Ara Herculi,abEaan-
dropoíiia,phanülunonis,Diana?,Minerua:, Sc Lucinae. Etín ver-
tice,Lauretum,loui facratum,Et Libcrtatisaedes.NuncB.Sábing,
Bonifacij & Alexijmonáíl^ríum habet,alioqain,totus vinetisc6-
tedus.Exqüilinusmós fequitur,Qucm Varroduasinpartcsdiui-
dit.nobíliorcm cíTcfcribens cam, quaeá foro , poíl caTraiani vo-
cato,nunca turreComitam, ac Militiarum inc¡pit,& per motem
Caballinum,petque ThermasDioclctiani,ad D.Laarétij portam
VÍquc prOtenditur. A Itera pars,ea loca continct/quae interDioclc-
tiani Thermas,& MarijTrophasosinterfant, Et eacclebcrrimam
EccIcfiam,S.Mariccmaioris,fuftinet. Habuit Exquilinas olim ae-
dcSjCum Deorum^um hominum amplüTímas & magnificenfiffi.
mas.A turri Militaiium afcendedo,ruinas Thcrmarum Gonftan.
tinicernantur,&ingcntesfem¡nudorum marmorcaE ftatuae.lndc
loco pene cótiguo ,Gaball¡ marmorei,quibus virifeminadi,lora
tenentcs, infider, magno artificio fadi, quoramalter, Praxitecle-
tiani,Sc aliorum clarilíimorum virorara Thermx.Fuii in cpdem
colle Maccllüm, vbi nancEcclcfiaS/Viri confpicitur.cui vicinus
cft Arcas triumphalis Galieni. Plurimae funtín hoc monteEcclc.
ííaí,vcterum fdificioíün) tuinae, quas omniaabfqj taediofa verbo-
ute,ídeitc mimnicpoíTcmus.CollisViminalís.AtaralouisVi''
winetquonda babuit tcttiplü Syluani,Lauacrum Agrípp¡nf,ma'
tris NcroniSjThetmasOiympiadis 6c Nouat^inco loco, vbi nüc
B.PudentianíE cft tcmplum.Et Bibliothecam VJpiani,inqua libri
lintevatqjclcphantini, Principum gefta. Su S. C . cótinenteSiferua-
banmr.Aliis'infuper xdifícijs, hunc montcm exornatü quondatu
fuiíre,ingemes!ruma;toftantar.Mós Q¿rinalis,longitadine, V i -
minali clt fimilis,at amplias inlatü p3tct,,funt enim , quicollent
íilli alium, ínter portam Golünam, & Go]latinam,adiungant,vbi
charatleribus Aegyptiisinfcriptus,Luua;qjquondara,vtnonnulli
prodiderunt>dedKatus,iacet obelifcas.ln valle Quirinali fuit for-
tunas publica:,íedcs,Pau ib altiüs,Turris Mi litiaram,in qua Traia-
ni milites olim íiationem habaere.Thermae Gonftantini,Doma8
Cornelioxam.Domas Pomponij Attic¡,fuit inea Quirinalis par.
te,qae «edi tune D. Vitalis incumbit.Templum Quii;ini:HGrti Sa-
Ju-fliani.Gampus ícelcratus,mquo Veftales, incíefti rea:,viuae dc.
fodiebatur.Habuit 6c plurimas alias sedes íacras hicmons,fed quo
sn loco fuerint, nonitacxplotatumhabctur. PoftuJarct nunc or-
do,vt vrbis quoq; planj aedifícia 6c celebriora Jocadiligentius per-
fcrataremur,ca£:tcrürn cum obincredibilcm^tam pablicarí!,quám
priuatarum aedium frequentiam,comm-odeid íicri nequcat,quin
in immcfum,ledoram etiam tasdiojexcrefeeret oratio.ltaqí Pab.
Vi¿torem feqaati, Lacónica breuitate.qua: abalijs, integrisetiam
libtis,ptorei magnificentia dcífcriptafunt,recenfebimus Aqa^.óc
Aqaasdaclusper varias vrbis regiones XlXinueaiuntar,Tabcrnc
X I . Amphitheatra 6c 1 hcat ili.Cutia: XXXV. vi D. Aug, in Pfaf.
m . C i r c i llI.Obelifci. V i l . Arcusmarmorci X X X V I . C3p¡ V I I I .
ForaXI. Bibliotheca;XXlX.^Obelífc. V. Via: XXiX. Capitolia 11.
Coloffi duo.Golumnascochlidesdaíe.Maeeila ll.Ludi IIlI.iNau
machía: V.NympheaXVI.qui magni X X l l l . Deaurati LXXX. E -
¡barneiLXXXLII.AedesCGGGXXIIllVicomagHlriDCLXXIÍ.
Vici G G G G X X 1 Ili.Curatorcs XXI1II. Infulaeipertotam vrbem.
numeroquadragintafex millia ícxccntae duas. Domus M. D C C .
L X X X . Balnea D G G G . L V I . Lacus M. G G G L I L Piftrina C C .
LlíII.LupanariaXLV. Latrinae publicaeXL1II. Gohortes pr^to.
riae X. Vrbanae I I I I . Vigilum V i l . quarum cxcübitotiaXIllI.Vc.
xillacommunia Il.Gaftra equitum.Salgamanorum, peregrino-
rum. Quam multis autem,magmfícis,acpenéimmortálibusgdi-
ficijs,,mulo laboreifura ma artc,6c infini tis fumptibus,vtbs Roma-
na exoínata fuenr,cxpíicari vix poterat.Qu£e,etfi maiore ex parte,
iniuria temporum ("vt in íiominam vitanihil cft perpetuum) in-
teriere: reJiquíae ramen,5í ruinas illorum, qua: hodieextant,ade6
funtimmenfe, 6c mirandum in modumífe-cxtóllunt, vtab extre.
mis<>i-bispartibus,plurimosadfevMéndaíagiter,6calJiciant,8f at-
trahant. Qui eas contemplantes, re£um magnitudinc, ita obñu-
pefeunt, vtabillorum contcmplatione, velinuiti ábfeedant, cou-
tendantque, fieri non pOÍTe , vt, aut ciuium Romanorum opera,
autRegum potentia,aat vllis principum diuitifs,ifed veigigátutn
manu,vel diurna potius virtute,íEdificia iila fuerrnt excitata.Qug
cíim Georgius Gaírander,anno falutis M. D . XXXX1II, cum ñ u -
porcvidefct,hocex tempotccarmen lüfit.
Qui miferanda videt^uetcrü 'veji¿gia.Rom£1
Ulef ote sí mentó dtcere, Romdfmt,
A t , qmcelfammjpeítatpallatia RomA,
Hicpóterit mentó dicere^Romaviget.
Prxtercaaliaplurima.religioforum homínum^ampHíIimacccno.
bia, iam hoctentporehabet in vrbe R omana veneranda, nominis
Icfafocietas,domamProfc{rorum,ipfius1bcietatisqaafi párente,
ex qua velatcx matricequadáciuitate, P. lgnaci j, primi fecictati*
inftitut©risopcra,6c confilio, Goloni^funr,in diuerfasmüdi na-
tiones dedu¿tas,6c propagatae. Tum et¡am,eiurdcm focictatiscol-
Icgium^ft Romas,Francifci Borgia;, Ducis Gandía; impenfis,pri-
mo Anno Domini M. D.LI.in'ftitutum. DeindePij ílil.Pontifi-
cis auftoriEate 6c hortatu, á nobililTíma D.VidoriaTolfia, Pauli
lIIl.ex foíote ncpte.Anno falutis M . D X X magnificiseft ampli-
fi^atü asdibus. Quinetiám eiufdem&cietatis alumní,Germanico,
in vrbe Gollegio Anno GhríftijM^D.LII. pracficiantur,á lulio IIÍ.
Pont.i:nftiíuto,6c poflremb á Gregorio XIíI.Pont.Max.Annoab
oíberedempro, M D.LXXIlI.fundatione.Cadolefccntü ftudio-
forumjGermanicsnationis^daudo^omü infupernoukioruiu
S. Andre^in vrbe, eadem leía íbeietas habet, fub Pío lilldibera-
litateílluftriffimseDucifík Columncníis dotatam. Etptenitctia-
iiadomus,S.Petri Romas á Pió V.Socieratieft attributa. Semina-
rio deniqueRomano,exinftitato Goncilij Tridentiní.ápio l i l i ,
magnificé dotato,Dom ini de focietatclefu praefici untur.
27. R O S T O G H I V M Ducatus Megapolewfis,Saxonias finiti-
mumiCclebrequeoppidum^optimarumartiumGymnaíiOjquon-
dam florendífimum»
36. R O T E N B V R G VM: Franconix oppidum^d Tubaram
amnem fitum.
9. R O T O M A G V S, Normandiae Metrópolis.
s.
55, S A L A , Mauritanise oppidü,Regü Feífa: fepultura iliuftre.
31. S A L T Z B V R G V M , vctuftíífimum Morid oppidutn,
atrnc cultiffim « Bauarig Metrópolis, luuama di^a,á iuuando.eó,
qub4
 I N D
quod fal ^uict. Ahj a luuaro fluuío^eut^t'c 0 ^ / vndcOtto
lib 5.c.3.Virgilium quendam vocat Epifcopum íuuauicnfem. Di-
citui & Pctrcia.-aPtoiom.Gamanadurum nucupatur.Hancciuita-
tcm Iulius,victis Germanis.ac fecundum aliquos,arcem ibi,Tcut.
ÚelffciíbutQ/condiáit. AttiJa hancdcftruxit,vcmmáRubmo
coium Epifcopo : Anno Domini oauagcfimo Tupra quingentefi-
ihü,inftauratácft.H¡c Epifcopus,qucm Patriarcham nosvocam9,
rcfidet.&altaie.cuiusiimilenonvideticredun^ccinitur. A Eneas
Tuuauietcafem,& Ainimenfemdici,ait. Mctiopolicam infignem
ínter Baaaros,opibus & authoritate mcmorabilcm vrbcm, A n t o -
ninus Pms, m ltineraiio,huius cmitatis racminir, eam luuauiam
dicendo.aíijctiamhancvrbam Budacum didam fuilFe, allerunta
rtoI.Ha^cFrancifcus kenicus, lib.u.cxegefeos Gcrmaniac.
32. S C A P H V S A oppidum.add cxtrum Rhenilatus,iuxta Her-
cineam fyluam, agroadinodumfoecund®gauder, ex-cifisqj Nigiae
fyiua2aibonbu8, plantarasruntincarumlocum vitesfiugifcra; £x
folitudinefadus eft Paradyfusamoenus.Siquidem occupatharcci-
uitasjlocum ómnibus modis commodiílímü. Ad meridicm Rhe-
nusinclufus alluit moenia, & a tergo verfus Septentiionem, lenis
afcenditmons.qui aiíliuotempore virefcithortisScvineis. Eilau-
tcm vinum loci iJlius iníígnc, quum mons vuifci rcfpiciat Mcri-
diem. Loco traiedus naualis.hodiecftligneus pons.Parüinfraci.
uitatcm)Rhcnus,variis'montiuni impedimcntisincitatus,cum ru-
pibus coartatur, terribili frcmitu eluíhiat^andemq; ingenti Ímpe-
tu per praecepsaltitudine 40. aut 50.cubitorum,ruiuHabettamcn
catara cía illa primum inrupibus gradusquofdam. acdcindc tanta
vchemcntiain imum delabitur, vt totaaquarümoles in fpumam
& nebulam rtfoluamnEgo n&quam íínchorrorepotui vidercítu-
pcndamiftamRheni praecipitationem, incolae vocantcatarattam
illam,t)míltíUffcn/quod llgnificatcurfum. Ibinullxpofiuntdc-
fcenderc naues3aljásin miile frangeréturpartcs, nccpoirunthuius
faxi altitudinem fuperarcquicunqj pifces, etiamii cfientMorii aut
Rofman,qui aduncis fuis naribus,nuilam nonpoiiunt confccnde
repetram^hiccnim obftataquíe ímpetus. Caetcrü Rhcnusfub op-
pido ¡ílaulfenbtTg/pctris arraiusXpuma apparet aibifsima prc frc
initu,&: colliíione. 'rand^rmatrox fpumara/arnplc»gurgitead Au-
guftam Rauricam deuoluítur. Fuitautem Schafhauíia.téporc Fri-
derici I I . ciuitas impcrialis, ScdeinderubLudoiiícoBauaro, circa
Annum Chriíii,!320 vná ctim Rheinfeldcn,Nevvcnbui.g5cBrifa-
coimpignorata Ducí Auftiia:, Dcindevero, rcporcConcíIíj Cou-
ftantien lis, annofcílicct 1^.13,fui truiTum liberta tifuKiefti tuta,crc-
pta Priderico Ducí Aufiiia; Poílea.cadcm ciuitas.inijt focduscum
Helueti is,ad cerros aliquot annos, atq; tandé perpetuo federe obli
gauit fe illis.Habet quoq; ciuitasifta vctuíiü ¿c opulcntum Mona.
Iteriüjquodolím coníinixitcomes Ebcrhardus ex Sueuiajappella-
tumqueeft tatíonenaualís traieclus, jNauium domus. Germanicé
Schiffhaufen, id quod cxprefséin vetuAo Códice, á fandoGccr-
gto,M.onaftcrio Nigiae SyluíEjhucBaflocam allatoinueni.Fuitaút
Monaíieriü íllud magnisinftrudum ¡mpeníís,adducta;q. funt in-
gentes colünaelapidcj,quarum adhuciz.ín templo vífuntur , ha-
bentes íingulse inlongitudíne i7.pedes,&in cóplexu 9.Cofecrauit
Monafteriüiftud Papa Leo nonus confanguineus mcmoratíCo-
mítis EbcrhardijAnno C . i052.Kgcex Munfíeri Cofmogtaphia,
6. S.SEBASTIAN!, portu Sctutifsima nauium ílatione^ifpa-
uise, in regno Guipazcoa, iníígncoppidum.
37. S E D V JSt V M, Prímarium Valcfíaí oppidum^rtc Scnatura
jnunitum, biíído monte ab Orienteecu propugnaculi^jdcfenfum;
arcibus b i n i s ^ cathedrali, Valeria Eccleíia illuftrc, íncola: vtriufqj
linguas ob Gallícarum & Gcrmanícarum orarum confíniacallen-
tifsími.Quamfertilem agrumIiabeant,dicinequit,Nobílius vínü,
& meliorem pancm nonliceteircumquaqueinuenire. Habet hor-
cos &pomaria,atq; prata,valdcbona, Apcsrecóduntapud eosmel
in tanta copia, vt per integrum annum illis fuppetat mel ex aluea-
lijs. Abundatquoque regio illa, praefertím circaSedunum, vaidé
preciofiscaféis, habct&óptimos pifeesín Rhodano.maximé trut-
tas^eafq;tanta magnitudine,5c pondere, vtada;qucntur inteidum
trigíntalibrisvulgaribus Parantquoque multas falitas & exíceatas
carncs,pr£efertim á pinguioribus ouíbus,6c caftratis arietibus. No
fumoindurantcarnes, fed falitasexíceantín aere, &poftcarepo-
imntinflramíne. Deledantur huíufmodi carnibus o u ü l i s magis,
quám i)S,quae fumo macerantur. In pr3ecipid;s vero altiffimorum
jnontium,venationciTi habentcopiofam íbicum, capricornorum,
muríum alpínotum, nobilifsimarum a u i u m , puta Phaíinorum,
Gallorum fylueftrium^ainifarum, Petdicum,ííem Vulturíi, Pu-
licarumj&c. ^Habentaurcm omnesalpescommunemcum Valc-
llanis hanc venationcm ferarum & auium.
48. SENA, Pcramaena: Italias oppidü elegans. pulcherrimarum
•vrbium decore praeftans,vclutí pernobilibus, magnificisquesedifi-
ciis,auguftífsimo templo, fpacíofis ornatisqí fons, fontibus,acho-
fpiraliamplifsimo(quam mifcricordiaedomum.non immeritódi-
xeris) inquopraeterEEdium auguftáformam , magnus ordoíegro.
ium votisfcruientium,confpicítur.Incolas, Chriftiana;religionís
casremoniisadmodü funtadditíti^iuilitatc, comitate, ac moribus
clcgantífsímisiníígnes.Chriíli Seruatoris Euangelium ciuitatipri
jnustradiditD. Anfanus, Tranquillí Romani F.quem ad Aibiara
amnem Calendarum Deccmbríum die Lyfias Propretor ob fidem
inChriftum.fccuri percuííit Concílium hicgenérale Nicolaus I I .
Pont.Maxi.egit, centum 5c tiiginta Epircoporum,qaoftatutum,
quod ia Dccretis Patiü tettia 5c vicefima diñintlione legitur. Pon.
tificisRomani cligendi ¡us,pencs CardinaliüCollegíü efle tantufh
oporterc. VírosílluftrcsSena,quorii virtutc,nó folüm per Italiam
omnem,vcrum ctiá alíjs orbís partíbus inclyta eft,5c,qui beatorum
ordini funtadfcriptí,plurimosedidít Pontíficesetíá Romanos,Sc-
nadedit Alexandrülill.quem fandítáte vitae,paticntiaq; ííngulati
Pfeudopontífices quatuor , aduerfum fe á Priderico AEnobardo
fuícitatos,gloríofiíriméfuperaíIe,Platína,Blódus,&Sabellícus,tra-
dunt. Prastetca dúos Píos,altcrü 6c tcrtíum exeadem Picoiomínea
familia. Horü prior Acucas Syluius ante didus ,vir cloques 5c do,
¿tus fuit,cxcellent¡c]5 virtute,víam íibi ad illa dignitatem muniuit.
Opera litteraría multa, cíim clegantía,tum erudita reliquít, nomi-
nan m aliquot cpiflolarum libros,orationes, opufculü, quanquam
impeifed:um,quo de Conñantini donatione dirputar,cum deferí-
ptioncEuropae,achííxoii)squíburdam, Vitam eius Platina perferi.
píit,ac ítem alius audor quidam^dmodum exacle. Poíleríor Pius,
huíusneposfuítjVÍrdodusacprudens : fedhaud diu in Pontifíca-
tufuperfuit,magnofuí, apudomnes defiderio relido Sítusvterq;
cft,in fa cello D. Andrcseapud D.Pettum Romar, Cardinales Sena
plurímoshabuít. Prastcrcatam multos Ecclcíi2ePra:fules,a]|ósví-
dclicet Archicpifcopos,Epifcoposque, tam multa dcniqj claríffima
dodifsímaqjingenia, ha:cvrbs genuit, vtomnes memorarenimis
Jongü fotet. Agrum habet bonü,amoenum, frudiferumq.,ac fru.
mento.catcrisquefrugíbus vberem. Quaín mare vcrgít,maritíma
regio,dídus vulgo,copiam frumenti maximam príEftat,quaquam
infirequcnscolonis, praecipucq'j menfibus a:ñíuis,6c autumno pro-
ptercoelí vitiü,ijsenim temporíbus, homines híc froüdíum propé
vírentíü colore funt, ptopter morbos corpoium,quí maligno aere
gcaerantur.Eftin hac vrbefocictatí lefucollegium ínchoatüFran
cífeí MendozasCardinalisopera,AnnoSalutis, M. D. L V .
56. SEPTA,Vrbs Mauritania máxima,opulentifsíma,mun¡tiín
niaq'jinora mantíma,fietí Gaditani, capropinquitateíita,vt índe
amcenusinGranara:oram patear profpedus, atquehincanímalia
dínofeantur, quod eius inteiuallí latitudo u.tantü íitmilíaríum.
HÍEC vrbs a loanne eius nominís I . Lufitania; Rege, opeatq^ indü-
flríafílí)fuí Henrící expugnara , maximam ChrilHams, 5cpotifli-
mum quídem Luíitamae íncoiis, occafíonem deditarmíslatius e-
uagandi.Cüm ením Heroica Hcnrícivírtus,admodum clarainSc-
ptae expugn atiene apparerct, hoc inftitutum, quó Chriftíanorum
pomeria latius extendeiet, profequi longius voluit. Claífes igítur
3edifícauit,quibus Añicasiíttora, éceas Mauritaníae regiones , quae
extra fretum, ad Auftrum pertinent, infeftasredderct. Dcinde,cu-
pidítate incenfus.terras ignotas explorandi, dedít opera, vt i j, quos
cinílibusprafícicbat, multó longius progrederentur. Quo ftudio
fadum eft, vt partim hominum fortium índuftria, partim varía;
tcmpcltatis euentu, nonfolíim bonapars AfricíB, qu^ad Aethio-
piam pertinebat, veriim 5c ínfulas permultas, in Oceano,fub ímpe-
rium Lufitanias fubíungerentur.Quo autem terras,ad quas noftrae
ñaues appellebant, erant magis longinquas, maioraqiin illis mon-
ftraverfarí díccbantur,cómagisanimusPrincípis oprimí fiagra-
bat iludió remotíora perueftigandi FuitenímHenricus,viranimi
maxími,5c religionís fanditatcclatífsími,Ñeque tantum elabora-
bat, vt nomen íuum clarum redderct, quam vt Chrífti religionetu
propagaret, adquod nihil magísvtileputabat, hacnauigatione, vt
poílént Chrífti nomenapud barbaras nationes,a íitu noftrodifiun
difsímas, ad omnium falutem prodi. Haec Híeronymus Oforius
Algarbíorum,inLuíítaniajEpifcopuSjlib.i.de clarifsimis Emanue-
lis Regís facinoribus.
32. S O L O T V R V M , Quafi folis turris Heluetía; oppídum, mira
antíquitatecelebre, vbí S. Vrfus dclcgíoncThcba:orum,vnácum
L X focíjs, quum ex Augauno Valcfiasoppido veniret, fub Casfarc
Diocletiano,prefidí autem Hyrtaco,capite truncatus eft,pío Chrí-
fti nomine. lili vero, fingulí dccollatí,accept¡scapitibus fuis, vt
Legenda illorum habet, geftaueruntea ad fpauum,centü,aut am-
plius paíruum,vbi 5cfcpultí funt á íidelíbus, in líttore Akoleprac-
terfluentisfiuu!j,qui locuspofteamoenibusciuítatíseft inclufus,
habetquehodíefacellum,quedad S.Fetrumvocatur.Producithu-
ius vrbisditio,íícut 5c Tygurícriíium^uríeníiumjSc Glarenfium
térra, arborem Taxum appcilatam,quam ob vfurpatum oíficium,
Grgca voce.Oplon quoque vocant.quod feílicet óptima ÍIt,pro ba.
Iíftísligneis5carcubusfacicndis, quibus potiffimum noftro asuo,
Angli vruntur, 5c ex Heluctia, in magna copia ad eos deferuntur.
Germani hancarborem (Yben) vocant.eftqucabiet^aut potíusk-
ríci íimíiís,quantum attinet ad virorem,quem hyemetamen,non
vt larix,abi|c¡t,Sed non crefeitintatam proceritatem, vtabíeSjquín
mawis inflar piri diffluit inlatum.pindítur truncus arborísin plu-
tímos palos, quí deindeadaptantur arcubus. Habet autem arbor
fubcortíceduplicem iegionem:exteríoreft alba, 5c interior rúbea,
necvna fine altera valer proarcu faciendo. Alba in arcuhabetfu.
perficiem conuexam,rúbea veroconcauam. Quod fi ex folo ligno
rúbeo faceres arcum,ílleextenfionem ferré nequírct,fed illicó fian
gcretur,íicut écontrá, alba lígni pars, flexuram quidem.quantum-
libetmagnam,patitur,6c impetumiaeulo nonconfcrt,fcddücur*
uatur,prohíbetfradíonem,5c rubeum vim fuppeditatcxcufto te-
lo.Crefcit etiam haec arborín Auftria/Vngaria, 6cDania,fedHel-
uetiadicíturillispr^ftarc.amaturq. abAnglis. Fertautem arbot
iftabaccas rúbeas, quibuslaEthalcíncífedicítur venenum, prsecL
pucin Hifpanía Nutriri dicunturhoc ftuduFcraefylueftres, vnde
6c Maximilianus Caefar asgtétulit huius arboiisiefedionem. F u -
tnus eius dicitur necare muies: Munfterus.
34. $pIRAf
 INDEX.
14. SPIR A, CiuitaS epifcopaiís Gcrmama^ampla^uam Rudi-
gcrus triceíimus ciufdcm vrbis Epifcopus.ciuitati addiditialij vero
akiorcorigiuem aíFerunt. Conradusll. Ecclefíamibifundauit,&
filio fuo Henrico,ad peificiendum rdiquü opusrcli^uit.Etaüthfc
ciuitas pene ab ómnibus Impcr.dotataimulti cciá Imperatorcs illic
fuaoíTa condiderut:velut¡Henncus,Conradus,RudoIphus,&ali;,
quorum memoria inquadá tabula choroinfixa^prorogatur, 5c ab
Ottone Friíingcnfi in Chronicis adducütur. Lotharius hac vrbem
«bfcditjannoazó.authoreSigcbcrto. Ectlcfia illic, poft morteOt-
tonisEpifcopi FriíingcfiSjignepopulabatur.vtcoilcgitRadcuicup,
Ii.2.c,3.dcgeftisFridenci.Plurapictcrea,dcciuslíagrationc Acucas
Syluius protulit.CoradusII.EccleÍjam Guidonis conftruxit5pnus
adS.Ioanncm difta^c reliquias eiushuctraduxir.autoicEpiícopo
corum Sigibaldo.Eft & illic Eccleíia S.Gcrma!ii,ciiius canonici o-
lim in Sintzheim VVormatienfis dioccefis rcíidebant, á Dagobcr-
to coftitud, hos loanaes Epifcopus Sphcu&huc uaduxit. Vcnit tc-
porc Córadi III.S Bernhardusad Spircnícs.cuius veftigia in Eccle-
íia adhnc fupeiTunt.Rcccasaüt notnen eft Spira, 6c quod nulli ve-
te ium conftabatanteHcnricorü&Ottonum témpora.Otrocnim
írinngeníls li./.c.ie.&Ligurinus interantiquiffimosrcferuntur,
qui Spirse mcntioncfcccrunt: ptifcotu cnim onincsSpircnfeSjNe.
metes d¡xeiüt,qucmadtnodum Carfarin primc^Gornelius Marccl
linus li.!6.Pli.li.4.c.i7.Pto].li.2.c.8.St:rr,bo: edam rccédorcs^cluti
Oioíius,Eurebius,Hieionymusdift.u.epiíL3.Nuncveró Spira, vi
PcutingciaíTerit.á mola nuncupatur, v-ndeScbaftianus Biant:
Inter Germanos qttondam celebérrima Sptra,
Quondam htc i malisjnomen hahefe fittdenu
Vnun^quali Inter mundi miracuia, recenfendü adducercplacuit,
Vtopus in Germania non alibi viíum Oliued montcm,Chrifti par-
í o n c m referente,, quod plañe tanto fumpta indjgcbatquato olim
•sliquod paruum oppidunj.Hucvfqjírancifcuskcnicus Eñinhac
vrbe focietatis lefu Collcgium, á Capitulo Caftonicorü cathedra-
lisEcclefíarinftitutum^uq; dotatü. Cuius hoctemporeRector eft
D.Fetrus Agr!ppinenfis,lcientiarü& litciarü nitodbusperpolitus.
4 0 . S T R A V B l N G A , a d DanubijripasBauadseoppidum.,
32. SVlTIA',Heluctiae vicusjibeitaiisamantifsimu^ad confoc-
ratam Suiteníium focietatem,contia citrenatam nobilium infolcn
tiara, Anno Chrifti M . C C C . X V . recipitur.
32. S Y L V A N i A Heluitic vicus.codcm cum Suidaanno^ad Hel
ueticum fcedus admittimr.
T.
56» T I N G I S , ampia Mauritaníae ciuitas, ridicula quomnda Hi-
ftoricorum opmione, conditotcm habuitSedded,Had filium^ui,
Vtaiunt,totius mundi imperium gerebat. Huic in mentem veniíic
clicunt, vt vrbem exftrucret, qus pulchritudine cum Paradyfo ter-
teftri cenare pofiet: Mutis igitur señéis vrbem cinxit, domib.teflra
addidit áurea & argéntea, in quorum flruduram máxima á totius
©ibis ciuitatibus tributa exegit, Claffici vero Hiílodographi á Ro-
manís i-a Oceaniiittorejjs temporibusconditam 3Ífiimant,qui-
bus & Granate regio fubattafuit. Diftat á ficto Hercúleo trigi nta
feré milliaribus, á FeíTa autera,centum 5c quinquaginta.
3. T O L E T VMJnmedioLuíitanisprouincisciquod esteras
Hifpaniae rcgioiíes rbcrtatcíbli , coeliqueí.erenitatefuperat,in alto
arq; aípetolocoíitum, vxbsadmodum ell diucs, multis & magnis
mercatorum comcrciis,quse hiñe ad bmnes ferépopuios Hifpanig
deferuntur.Quae res cauía eft, vt base ciuitas rebus ómnibus abun-
der, quas afferunt multí, qui veniunt, vt res alias venales, ad alios
jjopulos deferant. Hac itaqjrerumcómutatione^continuoq'; com-
«mcrcio, resToIeti vilius venduntur^quam in locis vxidevehütur.
Iftaüt ciuitas diuifain regiones tres & viginli. Quasnobilitat Sc
illuftrat amplifsimü 6c puichenimum tenip}ü.Qiiod,mco iudicio,
áacrasomnes sedes, 5c forma cofpicua, 6c magnis aedificijs/acerdo-.
tumq; minifterijs, 6c ditifsimis oinamentisantcetdit.in quo tem-
plo, fencftra:fpcculares cóplures, 6c imagines pulchernmse, varijs
colorib. admirabiles 6c antiquashiftovias referentcs,córpiciuntur.
Vbi pcrliicida Ipccula feptingenta, quinquaginta numerauimus.
Eft praeterca tcmplü non foliim magnü, pulchrum,fplendidü, fed
«tiam opulcntü.In cuius facellis,qu3e capella: voGantur,5c funt nu-
mero plures.altariafuntornatirsima. Eft o p c 1 arp reti ü, 6c res ad mi-
•labilcs vidcrcííngulis diebus, 6c prascipue feíiis, huius Ecclcüse fa-
««dotes fupplicaiites,nunc aureis, nüc argentéis, modo fericisjali-
«juando purpuréis, 6c nonnunquágemmatis ornamet¡s5c precio-
íifsimis ¡ndutos,rem diuina celebrantes, 6c horas canónicas conci.
fccntes.Huius Eccleíieandftes^in Hifpania.fecüdus eft a Rege.non
id¡gnitatefolum,6c authoritate, veriim etiam popuIis,ve£dgalibus,
8cpotentia.Subcuiusimpeno,prstcr alids minorespopulos,oppi.
da nobiliílima.ac memorabiiiísimafcptcndecim gubernantur.Ex
quibus magnus Eccleíia; Toletaníe redditus exigitur. Cuius fum-
ma cft,vtacccpimus,anno quolibctduccntorum milliü ducatorü,
Suntin hoc fanédflimo teplo^poirse^umeioíex, tresadOcciden-
tcmjduseadmendiem^ vna adScptentrioncm.Quasíuntomnes
•grandes 6c pulchr^.laminisabréis adornatce,muldsq; fanc^orum íí-
snulachris & imaginibus,6c antiquis hiftori^s cófpicuf.Sunt 6c pul.
pitaduo puldierdma,atqj ditifsima.Eft 6caltare,in quo D.Illephó.
íuseclebrauit, acceptisornamentis od facrifícandum neceííarijs , á
virgine Dci genitrice.Sed quid prseterea dicá de facrario,6c de ma-
gnis diuitijs, 6c fandorum rcliquijs,quaEÍn eofuntadmirabilesf
Quid dcfacellis,6c altaribus huiustépli,quf capella; vocantur.ador
mtiíiimisíPc ca prg fcítiin^uam Cibildum vocant,iUí€o tecto 5c
omni Poctifictim, qui hadenus huías Ecclefiaefucrunt, imaginib.
ornatíftimee. Diftribuüturin hac Ecclefía, multae paupedbus elce-
mofynasfingulísdicbuSj, 6c odominíe co¿d pañis hominibuspro-
bis,6c inopia laborantibu3,qui medicareerubefeunt. Antiftes prj-
terea trigintapauperibus quotidie largitur alimenta. Qui magnas
etiam confert cleemofynas viduatis ,paupedbus 6c orphanis, vir-
ginibusmaritádis, caeterisejj muJtishominibus,necef»itatecoadis.
Facit 6cToletum fbelix ac opulentum Tagus amnis,diuesac amoe
ñ u s ,quiTolctanis pifecs óptimosproplnat,hortosirrigat, matc-
riam multam é nemodbus longe diftantibus,euehit. Cuius aqua?
qua: per áureas arenas defertur,eft valdé falubrisA Tolctanos hor
tos itdganSjCaura eft, vt fruétibus 6c herbis hortenílbus tota ciuitas
-abundctjVtraq; íiquidcna ripaflumiiiis, Oiientem vetíus,hortis 6c
aíboiibus ad paffuum milita feré quinquc,fcríiuííuna eft,6c ad Oc-
cidentem tantundem. Ad Meridiem veró,6cSeptentdoncmJpíae~
ter vincas multas, funt etiam amygdalorum 5caliaruni arborum,
quaíl nemora iucundiiTima. fciumnt Toletaníeciuitati, tanquam
domina', multis ac varijs rebus, oppída multa,pa^orumque maxí-
musnumerus,qui quidem Tolctanam bancvrbcm diuitéfaciunt,
8c ómnibus rebus abundante, &c. Híec ex Madnaeo Syculodcfcri-
pílmus. Multicdáalij vid dodifsimi dehuiusvibismaonificétia,
cruditifsiméfcripferüt.Anno faluds J551. Accerfiti funtdomini de
focietatclefuad vrbcTolctanam,arque in nóbiliísima,5c ampliíTi-
mam domum , qiia!nolim loannes Siliceus,e¡us vrbis Epifcopus,
exaedihcaucrat,6c in Clcdcorum vfum inftruxerat, funtreceptí. -
1.9. T R A I E C T I nomine,dúooppida vocantur,a]terü, inferius,
apud Batauos,alteruni íupcrius.inThungds. De illo,huncin mo-
dum Aencas Syluius : Ncc dcfunt.qui Traicítum nobilcm vxbcm
in Hollandia íitam dicantjnobishaudalienüclíc videtur,al!quan-
do Phryíise Traíedenícs.aliquandoHollandis traditos cíTe, vt fa:-
peregionum ternunos dominamium impedamutat.Noílraqui-
dem aetatc, ñeque Phryíia:, ñequeHollandiíe dantur. Pdneipatus
Eccleíix Traiecícníis imperatori tantiim fubijeitur, ¡atamejípoffi-
dettcria,diueríisRhcni meatibusinterclufam, cuiab Oriéte Phry-
Íj;,áMeddic VVeftphali iunguntur. HollandiaSeptentrionem ex-
cipit, ab Occidente á ducatu Gclria: , Rheno flumine diílungitur,
Impcridísime VCÍO, nedieam fallacifsimé ,nonnu¡liáltatenoftra,
Traiecbum Gallica-nationisciuicatem cífedíxerunt, cum deFon-
tificisagercnir eleftionc. Nam quo pa¿lo Traiedum Galhae dabi-
mus,tcansduo Rhcm brachia íitum,quando 6c quicisRhcnüha-
.biíant,Colonienfcs,Cliuenfefque,conftateííeGermanos \ Traic-
denfium quippeíiÍUS, mos,fermoq5Germanicuseft.Traieítü di-
ues 6c populofa ciuitas eft. Epifcopus vrbis I I . millia pugnatorum,
íi quando neceffitasingmit j educitadbcllum, forma virisac mu-
licribus egregia. Abexterorum incurfuJ,8caquaruminundationc,
6c propda viitute defenduntur-Botusgcnti ceruiíía,vinum merca
toresafferunt.Hucufquc AencaeSyluij verba retulimus.
36. T R E V I R I S ad Mofellamflumen^vtbsprimaria Gallíae Bél-
gica, miram andquitatem redolens, hoctemporeampliííimo Ar-
chiepifeopatui Trcuircnfi appcllationem prgbet. Treuirorum cíui-
tas,autliore Csefare, iongépludmum todus Galliaí valebatequita-
tu,magnasquc habebarcopias peditum. Pomppnius Me)a,cl.-ídflí-
mos Bclgarum traditefleTrcuiros, 6c horum opulentiííimüoppi-
dum Auguftam Trcuirorü vocari,cuius 6c PtoJcm.meminit, Cor,
Tacitus, Coloniam Treuirorum fubinde nominat. Scribit Cacíar»
Treuirorum ciuitatem propter Gcrmaniae vicinitatc, coteidianis
exercitatam bcllis,cultu 6cferitatc,non multum Germanísabiimi,
lem fuifíc, ñeque imperata vnquam, niíi exercitu coaclam, feciffe.
Paulini Trcuirenfis Metrópoli tani Gailiarum Epifcopi;qu¡ contra
Ardanos egregié pugnauir,Theodontus meminit,in Hiftotia tri-
partita, Hic etiam AthanaíiusAlcxandtinuscxulauit. V i be Tre-
uirorum Aufonius Burdegaleníis hoc epigrammate eclebrauit.
jirmtpoteus dndttm celebrari Gallta gefiit^
Tretterncfofyrbfffohumefuxpróxima Rheno*
Vacü %t tn inedia,gremio, fecura ejutefctt*
Imfertj ^tres quod al$t,quodfyefttt,& armat.
Lata fer extentum frocurrttnt mama coUem
Largm tranquillo pr* Idhtíur amne Mofella,
L ongtnejua omntgenA Sfeñans commercia terrt..
Littcrariis nunc ornamentishfec vrbs midficc dccoratu^idq^krga
RcuereudifsimiTreuiréíjs ArchiantiftitisD.Ioannis áPetramuni
íicenda 6cliberalitate, qui collapfaepropemodüVniueríitad , D ó -
minos deíocietate lefu maxima,6cftudiorum gloria, 6ciuucntu_
tis Treuedcae vrilitate, 6c haud peenitendo deniqucreligionis cul-
tu, praefecir. Cuius quidem infiituti duftu Reuerendiífimus, Illu-
ñr¡ísimusq;eius Succcífor,D.loannes ábEls,eiufdem vrbis Archi.
epifcopus ¡neitatus, Collegij fundationem auxit.atquedotauit.
32. TVGlVM,GetmanicéZug,rcgioniseiufdénominis prima,
riu oppidü, Helo etico fceded,¡ncafnad verbi,an.i352. adfociatum,
8. T V R Q , GalliaeTuroncníís ciuitas Metropolidca.
32. T l G V R V M , vulgo Zunch, Vctiífliflimum Heluetiaeoppi-
dum, cIcquopluraMunlterus infua Cofmographia.
0 . T Z A F f i N , munitifsimum Aphdcic oppidum.
V.
43. VALISOLETVM,VidePincia.
43. V E N E I I A E , vrbs i n intimo marisHaddaticiíinu,noftro
x u o o m n i ü ccleberrima,opulentifsimaq;, cuius tanta magnifícen,
daacdignitas.vtetiam iili,quihanc perluftrámnt,admirari capo-
u^s^quam diguis laudumelogijs^dcbiaic qucaattCwi quidem vr.
bium
 I N D E X.
bíum omniü regínse ac domínae, cíim id óptimo iureacmérito de-
tur.quod Maaobius in lib.Saturnal.de Marone his vcrbis faibit: E-
ius,inqu¡t,gloria haec cft,vt nulliuslaudibus crefcat,nullius vitupc-
latione minuatut:Cumqi doítifsima^cmditiíTimorü virorum fcri.
pta,deaniplirsimaVenetorumRep.litcrarümoniimemis íínttra-
dita,a longiore eius enarratione nunc abfíineo, auiduq'; Ledorcm
ad Lcandii Italiam, ad Egnatium, 8cad Danielis Barbad Comeu-
tana,quib.Vitruuij deAnhiteAuralibros illuíhau¡t,rcmitto Qui
huncin modum de Venctorum vrbcfcribit: Eranr.inquic^olim iú
•vrbcRomanaTlicatia,ScCirci,&amphithcatra,nücvrbesipfeto.
tastheatraftint,& Cird,& amphitheatra.Vidcbantur ill^moiesin.
gentes,quoniam magnitudoiilamm videmibusimminebat Atop
pida& munimenta noftrorüideo maiorailliSjScpraefiauoia í'unt,
quia vcl animo metiuntur,vel ambitu, & drcumitione mcnfuran-
tur. Caetcmm,meab hisnationib.auocat amplitudo Venctorum
naualis;trireriiium,&nauium apparatus,inftrumentoril omnium
copia^ormentorum Scmachinarum multitudo^nmitionü, &ai-
morum omnisgencris thcfaurus.infinitorum aitificü feries, rcium
ordo/adlisv^piomptaqj ad omnes ncccískatesexpedido Qua;
omnia maritimje rci-praeftantiam, 6c cxcellcnnam illis mérito tra.
didére. Nolo aüt,quod illius loci admitatione capiamur,propterea
quód res mira omnibusaducniSjSchofpitib.videarurjfed propterea,
g> illa á re longé admirabiliori origine ducit, qua máxime optare
non habentesA fumma cura femare habentes debent.Diutui na.Sc
inuiolataRcip libertas eam peperit amplitudinc, vfusq;rcrümari-
dmarum, &pra:claraeoccalioncs fecerunt, vtca; copia: cu ciuitatis
Genio quafí fiiccrefcentcs,ad eam dignitatemAmaicflatem peme-
ncdnt.Quare confiare ómnibus illud dcbet,nuila vi,nulla facúlta-
te quippiam brcui efíici poíTe, in quo tempus ius fuum exerect, vn-
de non tam magni & ampli Impeiij, quam libera; & perpetuas ad.
miniftrationisopus illud eft. Quodfi gladiatores £cbcilu2e1in are-
nam,hiftrionesin fecnam, quadrigee in circos non induciuur, in
Venctorum tamennaualiacquirendarum prouinckrum 6crcgio-
num tutandarum apparatus extruitur, oc alijs illis nocendi volun-
tas cohibetur,&quemadmodü eius vibisfeucritacem diuinapro-
uidentiaarchitedataeft, vndenec mcenia, neepropugnaeula, nec
portushabet^ta.quicquidhominespulchdfeceruntjabeadcmpro-
widentiaduaijfccerunt.AcceíruebchaiicaSjquáciues ergapatriam
liabuerejcum in ea ornanda.. & amplificanda, nulü pcnculo/nuiii
vnquam laboripepeiccdnt.Vndeiu coloco, & rcrü copÍ3e,&ordo
lirabilis videtur,vtvno oculiicru^quicquid adinftrucndá iuftam '
mi
claílem opuseft^acillimeeducaturi Vela, remos, funes, anchoras
tormcta,machinas,brganaqjomnia3vnico nutuinedudas triremes
impoíí ta videres,Mcmorabileefl:,quodEgnatiasl¡.(S.c.j.de magni-
fico Venctorum templo prodidit: Vcneti,inquit,Scbaíliani Ciani
Ducis aufpicio, cüm ex alijs orbis partibus extruédis nouis a;dííicijs
iníigncspra;feá:os,tum ex Conftantinopolitana vrbe, vnüampiií-
íímis praemijs inuitarunt, qui om niú iudicio, omnib. alijs, ca tépe-
liate,pra;fercbatur, vtauream D Marci cEdcm,omniiimquxcunq;
extarent celebenimam, ab ipíis fundametis extruerent. Quod ciim
Graecus homo praeíliturum fefe poIliceretur,ea tamen conditione,
vt abfolutoab feopere,adseternam fui memotiam, paterctur Dux
ipfefcnatusqdnoculatiffima templi parte, ílatuam marmórea fíbi
poni: non dubitauit Cianus Dux ipft?. Se patres id pro certo polli.
ceri:Inchoatoigiturab feopere,quumiam praecipuam templi par.
tcm abfoluiíret,quum Dux 6c reliqui Patresadelíent, nimiaquadá
ingenij leuitatc, clabi fíbi ex orepaffus eft, fe quide multo cclcbrius
tcmplum ipfum fuiífe extrudurum ^illinteripfumopusoccur-
riflent plura,qu£eillum prudentiorem fedífent. Adqucm fubridés
Dux,Necnos,inquit,contra,omnia,qu£e de ftatua petieras,integra
tibidabimus.Quareilliin veflibuli frontemarmoream fiatuacol.
locarunt, manu ad os obieda^uali illum didifui pa-niterct. Illud
intcnm,hoc in loco preteriré minimé poífum,templi ipfius appa-
ratumtantum,talemqjliodieextare,vt nemoíit, quiquum omnia
diligentius perluftradt.non fateatur ómnibus antiquiííimis operi-
bus §c recentioribus cum ipfa Tarpeia arce eÜet anteferendü. Quod
ctfi parergon videri multis pofdt, non dubitem tamen pluiesfoie,
quibus quam gratifsima templi ipíiusíít futura explicado. Eft igi-
tur templum ipfum, non tam magnitudine, & vaftitatefua, vt píe-
raquealia,quám ornatu iníigne)& inpdmis auguftum.Quod fí pri
mumingrediare,crucisfigurampraeferrevideatur: cuiusanguli in
altiflimas confurgunt teftudines. Quarum faftigia,vt reliqua tem-
pli facies, plumbeis tegulis operta, ad centum vigintiftadia,exalto
advrbem nauigantibus inter eminentifsima vrbis cedificia oceur-
lant.Superbifsimi ad id fornices,mira inter fe artecoeuntes.totam
molem fulciunt. Illud non poífum non vchemcnteradmirari,vn.
de tanta vis auri Veuctis ipíis adfuedt, quod tanto operi impende-
icnt. Nam quicquid operis eft, a media tepli parte purifsimo fulgct
auro,quod m ufsino opcre,ita variatü eft,vt quocunque oculos ver-
tas,iníígne inprimis occuirat.Recedüt tantum in ipfo teftudinum
connexu Gra:canici operis vetuftifsima;imagines mceftaquadam
vcnerabiliq'; prasfentia, horrorem cum religionc mixtum, fpetlan-
tiumanimis inferentcs. Quod íl ad alias fpedandas templi partes
animum conuertas, marmóreas vndiqj tabulas, ad pauimentu vfqj
ipfum,varij marmods OCCIUÍCIU, Qux tato artificio funt ílbi adin-
F I N I S .
uicem compoíltae, vt íaedem ínter fe fimiles víderí pofilnt. Seá ilít
quoqueipfacircü aedem matmoreaitadiftinda, vtdefatigatotibi
iam cunda perluftrati,quietem 6c ocium parent.Hic tibi pauimen-
tum liceatintued, vermiculato opere,marmoréis fruftisitadiftin-
dum, vttantum extruendi templi ftudium., in coclü mérito tollas.
Columna: verócompiures Parijlapidis, velTapfici, autNumidici
tibi interim aífurgant iure óptimo admiral>iles,cum duplici fugge-
ftu marmóreo, vnde facerdotc-s faEpeemiacnnt.Sic enim cautü pu-
blico decreto fuerat,vt quicquid egregij operis Vened ipil nauiVan-
tes,qaocunquetcnM!um ambirent, non dubivarent idipfum Ve-ne-
tias defene,ada:tcniam templi aurei mcmpjiamjVtqj nalliimpen-
fa: omnino p.uccrent. Quod li ex templo cgrecliare,veftibu!um ip-
fum fivbeas.quisperimmortalein Deü,ftupoi non teinuadat? C u -
iusaurd iornicestrcccntis 6camp!iusfukiunturcolumnis,nóma-
gnitudine fuá magis, quam colorum varietateconfpicuis:interco-
lumna,6c quicquid in arca ipfa operis cf!:,cum ipfo pauimento mar
moréis tabulis pro tedorio renitet. Quodfifuperiorc veftibuh par.
tem,cx-areaipfa confpicias,eccctibi equi quatuorcnei,diuerfo fta-
tu,vadoquc occurn.[iu:quiveterisopensiníignia plañe referentes,
ftudium iníígneciuitadsipfiusfecum pra?feferanr. His operofum
templi fupercilium incubai,íenis íefe pinnacuüs explicás:quorum
íingula,in tabernaculi fpeciem furrcda,ííngulas habent ex candido
lapide fiamas,4iudi geuii:aliaqj verófplendidifsimi afpcdusfímu-
lachra,fuo quasqueftatuopedbusinfeita>miroquodam modo,ip.
fam pdmammexornantintercapedinem. Idemopusexcellendfií.
mum^andcniquc fpecioílfsimam matedam, tam dextrum, quánx
keuum latus habe-t.
4!. V I E N N A , PannonÍ3E,nuncAufiria!capur,atc};¡lluftdín-
morum Pdncipum 8c Archiducurn Auftdae, Stydas, Carinthi^7
Carniíe,Croatiaeinuidifdma5ci ndyra Cedes. Ferdinandus Rom»
Rex,vt Viennenfis Academia; íHidla rt pararet, atque hasredcomtu
paílim graíl'antium furorem compdccicr.Collegium focietatilefii
ibidem erexit, atque dotauit, cuius redditus deinde Maximilianus
Casfar adauxir, Eius vrbis "> opographiá D. V Volfgangi Larijapud
Munftcruminuenics,qui deindeomniuraaccuratifsimééandem
libii'jquatuordcfaipíir.Pancgiiicurn etiam,fiueencomium Vicu-
ñas a loanneBockconfcripmm extat.
3,1. V L M A, Cl3iifsimaSucui«vrbs,ad DaaubijdpasfítaTlntcr
cas vrbes,'quaS villas ímpedj nuncupant, noninfimum dignitads
locum obtinet.
32. V R S E L L A , ConfoederatíeHeluctiorumfocictatiSjlibera:
conditionisyieus.
3?,. V R S I N A , vulgo Berna,elegans Heluctias oppidum, ad Are-
la: amnem áBertholdo ZedngeníiumDuce, ob commodam locí
opportunitatem confirudum, atque ex venatione hoc nominis fc-
rens. Ciim enim is fefe obledaret venando, recreationis fuas focijs
dixit:Ciuitatem quam extruerc in hoc opportuno loco deliberaui-
mus,nominad volumus vocabulo beftiae, qua; nobis pdmü oceur-
rerit,5c capta fuerit.CeperuntautemVtrum,quem Germani Berea
vocant.Cumqdnco loco,vtdiximus,plurimce crefeerentquercus,
vbi ciuitas erat confirucnda,om nes feré arbores illa; fuerüt pro do-
morüfirudura infumptse.Vnde 6: operarij vulgo dicebant,quunx
icfecarentaiborcs.-^c'nl^ff Dt'cl; íjanvvcñgctn/üíc @t4tt m»|5
l)CÍffcn 35ctn t Cuius rythmi hic eft fenfus: Arbores íinite,vtfeci-
minilibenter:Qupniam ciuitas ifta vocabitur Bern.
35. V V E 1 M A R I A M Tliuringia;oppidu, fítusloci amcenus, 6c
caftrüSaxoniae Ducibus íedem ac domicüium pr3Ebens,nobilitat.
22. V V E S A L I A infcrior,Víbsmuromm ambitu,Rhenipropin-
quitate,6c Collcgiata Ecclcílapifftans, cuiusfundationem perue-
tuftaqusedam fcdptain annum Domini odingentefimum ,trice-
ílmum odauum , his verbis reijeiunt, Luthardus filius Eucrhardi
Comitis Cliuenfium crexítjinftiuxitqj dúo collcgiata templa. A l -
temm in VVefcl,fub ditioñeCliuenfium ininferiod Germania,
Alterum Noucfij Canonicorú & vi.gmum:Quaeciuitas tune tcm-
pods Cliuenfium Comitibusparebat.
27. V V I S M A R I A , Ducacus Mcgapolenfísoppidum.
27. V V I T E B E R G A, oppidum Saxonias.
34.! V V O R M A T I A M , VangionumMetropolimad Rhenum fi.
tam,quondam Borbetomagum appeilatam,corruptc vero Vorma-
tiamhodic dici conftat, B,litera in V. mutata^uafidicasVormt-
aium Deea itaMunftemsfcdbit:Pcmetuftavrbs VVormatienfis,
fita ad Rhenum in loco amoeno,habet in orbem fundum nobilcm,
qui 6c generofum producir vinum,atq; frumed copiam,habetcir-
cumcircaplusminus duecta oppida.6c villas.quorum Íncolasquo-
tidieforü frequentant V Voimacienfe,efculentainferentcs : Et qui
antcSolis occafum domum rediré queant.Populi3quiolim per cir-
cuitum huius vrbis ad duo.vel tria miliaria,vetfus pagü Alczheim-
menfem habitaucmnt,dictifueiunt Vangiones,fuitq; VVormatia
Metrópolis eorü,magni nominis3tam apudRomanos,quám apud
Erancorum pdlcos Reges , atque apud fuccefíbres eoru Getmano-
rum Csefarcs, qui 8c multa ib» celebraucrunt comida, confilia, nu-
ptias,aut altos habuctunt folemnes conuentus, in quibus de
tnagnis uadamnt rebus, id quod huius YS'
bis tefiantur anaaics,
(••o
 C O L O N I A E PROS T A N T
APVD A V C T O R E S , ET? ANVERPIAE
APVD PHILIBPVM GALLAEVM.

B O E T I V S L I B . IT. CONSOLAT.
PHILOSOEHICAE.

VicunefeJolam menteprmpitipetitp Vbi nmcfidelisojfa Fabricij iacent ?

Summum^ credit gloriam,
Latepatentis atheris cernat plagas,
jírffiumcfe t errarumfitum
iBreuem replere non valentts amhitUrfi
Fudebtt auffinominis.
Quidofuperhicolla mortaliiugo
Fruftra leuaregeftmnt ?
Licet remotosfamaperptipulos mean's
Dijfufa, linguas explícete
Et magna titulisfulgeat claris domui^
JVLors(permt altamgloriam,
JnHolmthumilepariter,et celjum capul*
AEqmtfyJummis infima.
QmdBrutm3autrigidm Cato?
SignatJuperftesfama tenuüpauculü
Inane ñamen litteris,
Stdquid decora nouimus uocabula ?
Numfcire confumptos datur ?
lacetü ergo prorjm'tgnorahiles y
Necfama notos efficit.
Quodfiputatü longim vitam trahi
Mortnlü aura nominis,
Cumfera evobü rapiet hoc etiam dies*
lamvosfecmdamorsmanet.

COLONIAE A G R I PPINAE,
¿ípud Godefridum Kempenfimfomptihus Auttorum: Anm
repárate Jalutü humam M., D. L X X X I L
Menjelulio.
!
I
k