Está en la página 1de 7

En: Enriqueta Morillas Ventura (comp.) El relato fantástico en España e Hispanoamérica.

Madrid,
Siruela, 1991

EL GÉNERO FANTÁSTICO ENTRE LOS CÓDIGOS Y LOS


CONTEXTOS
And María Bctnenechea

Creo que para repensar 1os problemas teóricos que se han planteado gobre
este ente elusivo deberé reclsar 11amada üteratura fantástica cons-
resentdaón o de comunicacióri, un
-_e un cduce
===:-_=:-:-_::_:_-::-:-_ Ffffff@l~ña;dñí~ó``--iñó-ló Labla de modo de
ía Swartz Le
essjiéffLEEaJégéG¢
Qj#. Claudio
`==¿::===i:::::--=;.-=:=i:-.i,.:---T-:::--=-::-:l---:`:--:-:-T-``;-:.-:i-:.--`:-.:.-:--`T-::-:-::i:<
Guillén, a los ties primeros -pues no menciona los tipos- agrega las /orm4s
(«elementos fomales que pueden ser totalizadores y convertirsé en géneros»,
por ejemplo, el diálogo)
No habn'a Hím2SnacB=s2S£n±HrL£~s=k:§.9LP:L£±ug±±£rLn_±g_éQ
gíEL9!:Q¿L2£r.Q=_q.ujzáJEampQQ.Q+en~q!±s.±±±*éne±gp
a-LdQL±Q=ti Pridísq,r§LQ_qH£ a su vez revierta al
:_-_--_:=_-__-__--__:-::::_-:i+L_--=-i
roceso en Otra X¥±±¥fr:S-£S=r-SÍÍ=L9.¥=9..g.e|¥go.
de pasar =_i£.m±E©JgEña.Éoriéi~ón=de-María_C~Qr£i_(12Z6®
cap. IV)' e un punto iniJ¥+±ar *
§r.1tiQI- Crear .z~_alleQtQ£..p_a`~±iÉJrerpüíÉai=co=j-rito
EE _m- s=y_un±í@par_a~iu.z€g|_oji,._19T,:.g`u.d~d`i±í`g.e~`_ds..algtmmQjdQsu\.ac-
Ffflkóo=Lp¥d:-á,dh=ág:,--=-:g;fi:-aa£ciii:-,,-ró:áÉc=-o@:iq:ii:eb5fea2;aciónodecomunica-
ción, también tipo de discurso o tipo ficcional pueden convenir como nomina-
ciones aplicables a.1a literatura fantástica la reconocemos como una cate
transversal a los éneros (a uno solo, por ejemp narratlvo -n_ove a o cuen-
o a varlos, como propuse en ml prlmer trabajoñ-a,
i5T72)L, donde incluio otros gé-neros cámó 1±j2g£§É±2jlliminada exph'citamente por
Todorov, no mencionado en su libro, y aun casos como el ensayo y
el prólogo. Pero de esto hablaré más tarde.
nviene ahora pasar a tratar dos posiciones ante la consideración de los
me refiero a las tipologías enfocadas como categorías atemporales, fren-
-tmeü oi gp pt!pppti3]ng q gp iprEnsiad t?Jtzd sauo!otz]Ü9tnnsJe sns `st;opgi9J Se]
-tm89JdsapmuaÁ9snstnt3H)atnuitH3muapuaspmasgnbt2Tet3?oueisuitzTpnbe
`s3 om `Jopei.eu ig iod oisgndnsgid Joidao9J pp t2i `s?uiape `outs `osJnosip
-=st;PeTe!:TU99sJa5::>93E]?Sn°T::9qe,Éa¿:;9Íaqn°bsc°8Ts;?dÁcoPzUB:T¿3:tJu:°cg;:]i:L9gp?qumgeTidp°
•(U9PS3n3 U3 SoJ3Ug8 SoT ap seApd303]d
Á sauoto{Ü{i3p) t!Jmt3JaiH t3i 3p oso?pmsa T9p t3?Jt;Ja}He»u ugtxaT}9i a}m?Puod
-SaJJoo t!T oitmno [...] e3odg ept20 9p aiugiaduoo JoioaT iap oAPFuu? o]tigttir!o
-otioo ia o" eTia Üa opu9ÁnTou! `JeTmpTBd oJaug8 t;pt» ap t3tHsitn t;!3tiaiotioo
ei ap U9!onioAa t;i Á o}uaitii?8ms Tap oipms9 T9 ouioo }se `sauo?ot}pJJaitii sns gp
Á ssuoiot2u ses]aAip ap [...] sopo}igd Á soiaug8 sosJaAm ¥ i3o!]?tHais{S tigtsEA3J
q t2FTsrxa ptzptAiisnt2qx9 9p s9Üoiot3J?dsB uoo t2po}t!oii!stTo eqarud t;poi [...] t3!]
-t}Ja}H U9!OOH ap Sodp SOT SoPo} 9p o!Tt;itiaAtii tin igot!q ugiouaiti? ?tH sg ou ...
anb ap opqqBq eq `" .d t}T tia `s3iue Á «so" soi sp ugiodao9J
f9::[?::?;J:e:P3psaBU}:;°dTEUo:°e;;TOTaopd£9:quB:J::o::;oB}]Uo3dn°o}Uu33]¥mo°p}o:P9:I{::=J]"o|
Jod `aiuaptAa sE» t!Jt3pgp (" `6£6T) ugioe}uaumsJB ns ap oHOJJt2S9P Ta UH .SoH9
?JL_L=
uo-"9Tqe"9T??::P__9_nb^JST?:::8T9_",O,.S:TmÁ,.snoT8:Jms:Tsuoes::=d":5mans?Í:álenJ=S:i
=±rJ sop?opi s?tn Á sosio9Jd
9p o?patíirJod `ooP99i odut30 P tla UO[OOH»
sodn Á t2iougia
FH= JLJui"
9b oú'n \OOIL.7r
`(.SS Á ZST .L
U4UW`6¿6i) . «t}tJt!J9iH -.
tigiooli
-~ 9P .
_ ___ ____ _h -Jr\`
•ST=
oTno,T]Je ns tig st3o?is?iüei sauoiooii st2T ap ednoo 9S t}TOJe" ap ZS?9ü eut!Sns
•(9H" `986T `OTOU8") «eo!89ioui9#idg ug!s!oap
®
=i?=: _ __ -.-. r-.-TtT/`^ OT ltl
:¿TO'U-8iN .Á .JÉ) (t20iJ99i Pt!PTtmmoo eT ap
Z£6ü t2un s9 `(ug[3ups?p i3is9 t3md `086[ _____ ' '.^_:r^-,\:IT
)Pol II"SU039J 8p it2}en Á (e2U
ei) St;3PHeue S9UoE3!ut]3p Je3Snq •[iffl5=P
anb LV`-`,:_ :---=J--r
s3Üo[3tuEjap L 0
-9mgtl
')ii Ei g t!Toose t!o!inguguiJ9q pi2p?untnoo t3i anb
so3ÍEñr§6Í J?híí§uooai `sg oisH ig 8 B!"* ?u!+LL?uo-T rT:---
b.|)+ud!iu:JIJuVJ -``L +* ~--'--- L .
solüaTul[OoUooSoTÁold90uooUn9Pt,Iotl98Jaul9t,T`B?Jt,J9}Htzpo}Slqt,Ttla`Jénp>
__._ . .^_ / T,^TIC`01T1.PT TTr`T.r)ii t2T 3TJ
_,\
íeoJ|:d:"3a;Sao39on"?,,i:mgie::eJe:SJ:|0j;gaá:É::Ap::#9ñíoeq;;:iiso:::|:SiL:o:|-:-?,i,
zsigu t;uesns :mm st!i gnb soupÜ38m saJopt28iis9Au? sop B 9JiJa]9J 9u `saTt3o
-odg st},TJosaieo Á sgiüatmtmi st}}Jo89it}o `s3uoP!Sod soP St}T
•9iuBpuni B oPÜ9tATOA
ouioo puoiomi ÁOJ9d
ietmoi
:[:I::{:T¥]°3°de:puaosu]9a}AS:S[U:sse°oJ}T9¿:P:;=}8Ü3°u°:Pc<?9enp:°pHod]:|n=o°p:T9oT:;¥e¥ASÁ9!;umn:!
sgtmojsapsJ9At2Ji€itíe#?sqns`ntiaiuoogpaotiauetmgd9UP"atin»JodoJatig8
p JBzP9iot3Jt2o u3Jainb `(86T `8£6[) S?8ed uW Otnoo `SounsTV .(1|| .d% `Cffl
`aHOO) (t}|OtlaFede ti9 SoÜ9u oT Jod) 9Jdu9?s t2Jt2d o a}ti9Tmati?itigtnou `m"
ut!p?ATo#otmtnJojsut2n9S`BJTP_°_S.::P^t::t€i},:`S::9e:::TSa°nA:na:a::8nJpn:TS:;°d9_
Á ;;]égn[ souap Ua anb t;]]SamH
-X3iuoo ns ;i:ñdse-¥s'É::9:ág#¥
o3?is?iupf olp|aJ |E
iiiEH l#n¥;"= ,r r3 ..,,# ,
El género f antástico entre los cód¿gos y los contex±os 77
_-_-

mntcx- ==, sus disculpas, sus juicios de valor, sus reflexionesmetalin metana-

garcs y
==, queda
;'Lt#gte:
:=Ívas, metaficcionales, etc. » ,
=ri de y a pesar de las
}Ividm en pie que su exposición sG ce7ztrz £có77.cjz772c#£c en definir criterios
(Colíe' :ii producir con rigor fórmulas que permitan distinguir tipos de ficcionaliza-
i2m al =6n por combinación de ciertas entidades y sus transfomaciones: R = real,
Íomes E = fáctíco, N-F= no fáctico, P = posible, Pn = posible según lo necesario,
stencia PT = posible según lo verosímil, Prv = posible según lo relativamente verosímil,
:1ación É = imposible (o irreal), - = ipcremento del grado de posibilidad de tránsito
É3 lo posible a lo fáctico, ; = frontera desplazable (Reisz: 1979,140). De estos
S epo- conceptos que se originan en la Rc£ó77.c4 y la Poé£2.czz de Aristóteles, enriquecidos
Reisz 3or comentarios contemporáneos y por la misma Susana Reisz en sus enfoques
r aplicaciones textuales, surge la formulación típica de la ficción fantástica:
-P > F (o P > P, en cuyo caso la modificación puede consistir en el mero
cambio de grado de lo posible) + I > P», con dos tipos: Pv > Prv + I > Prv
{ejemplificado con Z,4 72oc.bG ZJoc¢ cwz.¿¢ de Cortázar) y P > F + I > F (con el
de ¿4 772c£477zo?JlosG.s de Kafka), pp.157-164.
au±ujíb£g=¥:ans±á~sÉQg±íÉó...í±.`€,oL±:~r~£.c.;o=n~í.P`T±an.€.Pt`e_d.e
la literatura fantástica, Ó su nacimiento_ en una yo misma Soy un caso
amarse como el dios Jano, ble faz. En mi comentario de

ÍÉ=::::::::-:_::.:::::_É=ÍÉ==i;:=:
-FPu¥gedióT::Íigi£c:|:
turales en la constitución de un género» (1979), me interesé por el proceso que
Uevaba al surgimiento y a la prc)puesta de un nuevo tipo de discurso: el rcó!/G.s777o
ma:ravilloso, en nnestra. AL"érica..
Veamos ahora por qué me califico de un caso de doble faz. BQLt±É±e
observo áreas del códi o sociocuiH-ÉE- #
nfl--qu±EEE¥fiɱ= ai3EúÍ3ms
a±_,±ipQl_de.-`_C ¿út±C,,&
todo hecho de habla lo re -é=iññéi_-f,|a-
i,Éi`ó];--ój6Si~C`i-ó-i--ri-ó,7É¿zjz7;~Oi7;zi¿ f*rc`Jl/`
correlación al ofrecer la coexistencia :a_d±¥ES£9S *
1,,

me sima en *7.

Las relaciones entre la organización intratextual y la extratextual de esos códi-


gos: también que si en la serie extratextual los códigos están deteminados en el
tiempo y en el espacio, dentro del texto se goza de übertad para no respetar
tales determinaciones y crear las reglas que rigen internamente esos mundos
-- üterarios. (Testigo:
1a pirámide Borges,argumentos
de Qaholom que reconoce haber puesto
de cabalista o de «en boca de
teólogo» enun
sumago de
cuento

«La escritura del Dios», Fr. «Epílogo» de E/ 4ZGP¿). Aclaro sin embargo que
esa libertad no impide que las condiciones socioculturales influyan en el proceso
=:-. -:-::.-: -.....:.:..
`_
•J-^`*. _; --,-------- _--__ ' `_' _ ' __ _
-_.--- s3iq€zTtz3o[ -3iuauíi5'jj •ept:imu t;!JoisH e|, 3_.P¿. P.3Ei9`I
=J=S=== E3HI£L¥
'=?Ji=-T== £F93TR{T=Si¿Í`.É:PT-i-?~0ézHiiri-eLiú5-ó'Í`qíñéii?~-`95'5ióidL_p¥niuaoe
H EJ=l_ = t3A as ooii5Siñ3rtístn3§'Éj;' '3i)' -Ó`dp T9p- eoTuéJoe?p' úgTo-Úri~Ói§-úÉTJEF¥9_ .3_j}.Ói ,.,.cr_
eú]-trn"dEÍ-iúó5---á-?úÉ?:Í-9~3.^H3_PE
1 C E ® _L__r=__
imp SE== J013a[ PP roTiíÉü`Ói5~üíiíif:?iqüri3i
uos oii3}iauii ioi3a[ [tz optztnioiuoo t!q 9S 3nD SOT tl03 S03?P93 SOT 9no .Z
:-:Eo-g~:`~É`§::u9á9~i£±fo¥Íi¥§`5ó?g'#9P¥o#A?.SzP9P
p==do:±=-
mso®T®H-
:=S_ s-±=í
riE3LQ2=
Éd JIQJopqi
taLE± :sgtlo?snpuo3
Stzis9 e eqes9TT `«t2u3iqoJd otiio3» Tt;uiJoue o[ Á TBtmou oT 9p st}}Jo89it33 St3[ 3p oi
-U9Itne}U3Jjua T3 `Temi3"is3 t}!ou98!xa Jod J.?3ap s9 `osm3s?p ap odp otiio3 t3}?s33
-3U t23PS¥imz5 t3Jmt3JaiH t3[ 9nb Tetmij€9i Te `6¿6| 3P oí€qt;Ji opun89S ?U UE
:-:::I:::É:=:_i: •(9¿€ `6Z6[ `tl3}ít3q) Pt3Platl980J9}3q t!1?U!ju? ns Uo3 t3ut3?p?}o3 t2AisJms?p ug?ot33
-[UnuJ:oo t3T 3P SoJ3ug8 soT Á so3?s¥P So?Jt;JaiH soJaug8 soT aJqos S9uo?3t!AJ9sqo
;:O=ST=3=d°= `ÁOU!qsoTOA U9 tiejo9Jt!de otHo3 `J-!un e aAigriA `/z7¢Jao Z/g.o27aJJ z7/ ap z7D.¡7?75'Z
m OJ9d
`st}}!pgti? st3iou Á so[mjue sns 3p t3umsgd ug!3t23!iqnd tz[ u9 oJ9d `(S0Z `€96[)
tzIUIIS?P t!UHO| tl9 S03I19U98 Stzu3[qold t!PIoqt2 `P|SA9?0|Soa 9Iqos Olq?[ ns Ua
PTT5A 3)tiaH `tl,TIítza |Pí¡W .(TZ[ `0€6[ `Aouitiso[oA) uez?[?qt2isg soT st;?3ue}stm3i!3 st}[ Á Tepos
m SEso. 3P
anb gugpsos 9JqtHmso3 eT Opmm3 otii?iTP o}s3 `«Tt!i3npuo3 9.Ímsugi 3p SoJ3u98 3p t3Jni3nJisg
LeJtl9 Fmo P 3p so3i};39dsg sod?}» Á «saTei3npuo3 so3?is}TsuH soJ9tig8» o «So3?is5PSUH SOJau
-98» `«t}Tqt2q 3P SOJau?8» t3ut3T[ Soi .(€€ `o€6[ `AotiHso[oA) «(.3i9 `ut3J3p?suoo gs
b3g SgFnw
`ue}un89id gs `ut2sg]dxg 9s `u3imsEp 3;) tieiuaui"isui gs st!tiiai SaTe} 9nb ti3 TBqJ3A
mdsg otHSTu
tig?3t23iuntHo3 3p Sod!i soi Á st}tnioi se[ Á [...] oduai} T9 u3 oiugtiiou opt3u?tHJ9i
TTD 9P 3íezp
-ap Un U3 S3iu9u?ugd uos anb» sopiugitio3 Soi gsi?un u3qap gptiop `z7J.c€f,Í#gz/.c/
9JTdod sq
UHP9J3U!S P z7p#p#o9 az? soJ.?s7q soJG#,98 3p 3F9s t2un 3isrxa `st3ispda3aJd soT Jod soptzit!Ji
`So3?S¥P SoiieJ9}H SoJ3ug8 soi e oiuní 3nb tzJ3p!suo3 (oJ}sgt3u p se[asJjnqiJit}
¥ds'=¥ t3Ted `St!9p? sns gp pt:pEtngitzd tzT 9p JEíods3p uaJ3!nb sounsiB ug?nb t}) Aotr?tiso[
-OA .UllíBg: 3P od"8 |3 Ua U9Iqtlrei :(«t!P€Jgi![ tig?3n[oA9 i3T 9C|» `AoueiuÁi. 9P
Io3 s3lqelou
ETnmoi t!m opun83s [a giugui[epgds9 `8z6[ `UoSAoit}f Á Aout!?uÁi, :ZZ6T Á €Z6T `AOue!UÁL)
0 Á 3Jquou SOS" St}is!Puiio5 SOT U3 Ut3J}tign3ti3 3S o3?ugJ3uis Á o3?U9J3t2?P 3í3 P Ua 9SJt3P
-Joqe ugqap anb tio3 t}zanb?J t;[ 9p pz?nb saTqt2iou s?u so[du3.Í9 soi .St3ua[qoJd
q 3s tx>F9UI
) SOT U3 9nb sopppep?punioJdÁU9?°B°IJ!¥qLe_::.Fo?p¥%.a:Tj-[:;=:=9s[:=i°ad~=+:nc:}:eisgp
3Pousod gp
`tl9!SJ9Aqns ns 3itie t2A?it2uJ3iTe t3isgndoJd tzJio otHo3 «OSo"At3JBu TeaJ 0|» 9P U9PIJBdiLPT
3nb o3J3 3nb oT ap Á `t!!Otiai_S.TS+.2g
iap t?FeJ31H
tz,U083}t33 t31S3 9P S3tlopt}UIIojsut3J|
?PnqFIS?PaJ
' OP,mJ} ut3V tzTP É°j_j:sÉ;,i.:i°TL¥á.i;;§Í;;¥¥¥±;¥#T±Í¥
)P SeT89J st![ tlos `t3mgi Tap JoP3P3JTe `3isg otiio3 `so?Soduis me Á Soim!]J[e `soo?i,uo Á sooP93i
SOJqH `Se}80TO}tle 3P t3?3Ua}Sfxa t3i `t3?Jmti33 tzun 3p s¥u a}uemp «t39ps?}u€j t3m}
P e3tl,TT
-t2J3iH» 3p 3JqtHou [ap t3?9uatieugd t2[ 3nb opu€Sti3d o8?S `Sopou sopoi gc[
•(€ .dt33 `986[) o[oti8¡]\[ ugis!09Jd uo3 oS9ni 9!pmsg o[ up89s `t3ipim3ut2A
t}[ o ous?[t!imt3u [a `otnsigi}ueuoi [a otHo3 SO}U9?Ui?Aom tla `t!!Jt2Jal!T 3F3S tz[ 3P
tn?JgumourJds?H a tJyvdsE ua o3?ispiwf oTpiaJ iE
El género fdntástico entre los códigos y los contextos 79

Émo o la o, el espacio y el grupo social que los ..sustentaban, pero cada ¥ez.,se¿~han
3). o en mas
e «litera- LgFrfiTE;r§=..±ón%fiá±;:r:_Le_:í.LÉjí:¥:éí*Ííae§íÁ§;Í,éíe]=ó¥;¥=
as, libros tma hea aT-1=iío~dffiFn'1i¿éfáñí:Ta`.¿ú~É;e~Í;i6~ñ--d-eláiiLáai¿fónmiméticayde
ma, Son l=s reglas de verosimilitud, seguidas antes aun en la literatura fantástica. Éstas
d.ll(]a cle han trai'do en Hispanoamérica, y en los últimos años en España, una nueva
=n,a
e motlva
redistribución tipológica de lo fantástico, lo maravilloso, unida a la corriente
fitcraria del absurdo, o a la persistencia surrealista en algunos casos y a una
ante su subversión, un énfasis en la transgresión y el deconstructivismo o a la noción
de posmodemo (término, este último, que circula más en la teon'a y en la, crítica
Ld de los que en los creadores, más en el hemisferio norte que en el sur). En Hispanoa-
en abor- mérica se ha hablado de «realismo mágico» o de «realismo maravilloso» con
as msos nombre y caracterización que ha favorecido las confusiones, y no ha logrado
segundo una fomulación totalmente convincente en el campo teórico (aun con aportes
th. Vo- notables como los de lrlemar Chiampi, 1980). En cuanto a lo real maravilloso
", Para
clásicos, EFei|SPA==se,rlá:LE:ead:eocsecsil=nseb:::red:láa±ongedgio?pr:ís:ena7e"s2'Zsededfciu=eenl
onducta el sincretismo de los códigos o la validez de las creencias m'ticas indígenas y de
un de- las populares, o el caso de Carpentier, que caracteriza lo americano como mes-
1icación tizaje de culturas y su empleo como principio estéticó por la convivencia en un
L8untan' mismo espacio de distintos tiempos de evolución europea, americana y africana.
a», «gé- Asturias acepta el impulso sugerente del superrealismo junto con el influjo maya,
ficos de el cual enfatiza; Carpentier -en cambio- se rebela contra el superrealismo y
;tumbre sostiene que su obra nace de la. realidad y la experiencia directa de su entomo,
Bajri, de cosas materiales y nomas culturales diferentes de las de occidente e igual-
distinta. mente válidas.
néditas'
shinov,
Omunl-
376).
Ica ne-
Ímen-
a estas

[e rela-
males
[erarla, éneros clásicos.
Stos cambios en la serie literaria (o en parte de ella) aunque tienen su ritmo
E9É propio pueden correlacionarse con los ocurridos en otras series (en las llamadas
lector ciencias duras, y en la psicología, en la sociología, en la filosofía). En el campo
literario no todos subvierten los mismos signos que acabo de enumerar, ni con
1..
) Se Va
rH
i.-'l `l,l
HEEEHHEffimÑ]EH=EEEUEMEEÍÑp¡HÍ¡
•€£6T `S!PJV `JoqJV
uÜv `sj.z}aod scÁ¥faao?socr /o sMa/go/d ,.z t!i gp t3sgisu! .pt3Ji tzT Jod oi?3 .(cg6T `t!pm
-ugung Á tzpt3sEA9J .pa ..z `6z6i) .Í¥s¢a.¡o3soa ap zo.{{9od q ap s27%G/qoJd `ipíi}^[ `Nufva
vIHvt[ooilaia
•=-- = --
-_ = ` = _-- •ueqeidope gnb t!nsti3T 9p o U9?oonpoJd
i=- E: ==,=- 3P SOTapou SoT 9P U9?033[a t!T J3pugi3p p s3Joptz3Jo so?doid so[ Á tz3p!io €i
\ c-.-C -\=-=`== = `t}}Jo3} t}T opt!pJoqe Ut3q Soi S9Ttmg soi tio3 s3nboiua gp pt3p?sJ3A?p t!T ug so[Jeiose
= e_- 3 i r Uis `soTmgJ sotp!p o/Á soidgouoo soqoip opBiiosns ueq gnb stzu9[qoJd soi gp
i€si-íi sotinsTe Jt3tHo" sopo} e opp?tmgd Bq sou anb oT `«oso"AtzJeu paJ oT» ap Á «t3o
=-_oFE-fJí- -PS?iut}l t}Jmt2JoiH» 9p Soida3uo3 soT `so}Un.Í `«9iu3ui€A9nti opt}i?S?A» Sotn3H
E¥`É =CH) - •so3p,m Á so3pg3i aiiug sodu3?i sotH?i[p soT ug t!Jm?J3s3 i3| 3P St39U,TT
=Á c_'_C_\_iT=i=L=
st}ugT3 t}Jtzd Sopt3Z?T!1n Áous[uoio3np_S_¥_933E+!Sl1::=±íEP
iEl `_`_O€C.===
ñEEñÉÉE± ¡ÉroiaFÉlird-U-5iau~I`É`i
1-±-
-6£6t Z cH
:#e.:i9#=
)irb-L" =0 Z=¿ -9Jdx3 :souTtmai SoJlo o soJotlg8 SO}S9 t'J
•91,-£0, -a c«ooiist2}Ut' » c«t2opstlm'
unt3 soÜ3u Á) «st!ops?}ut3i
;. =qw cs=-3_=-¿ » ouio3 sauoT3t2 8 so3P991 SOT 9J|U9 TU S3JO t!9J3 SO
p3J `986' - tl9 t3JIS
6l-Z86l `Sí It2ZH3|0t3Je3 VuJJ0uV
H `.Pr- 9W 13tnl?J
ap tz?3U9AFitio3 9P St33TJgai Sauo?OoU st2i t3?3u98iA u3 u3n8!s gnb
L+.
Lr84L `OION9F+t
-uo3 ou pmooT9iu? odtir`» ia u9. oitigitÉeuoduo3 iap ugionTOA9 t3[ 9nb Jopt3oJt}qe
6' `u3nqp"
E3soÜ `Nosmt-f ouaiu3 un ug tit33oquigs3p gnbJod sauopeimE}B sJes9 Jt3it2Pe oJ9?I3Jd ÁOH
•Sa#OP.¡S.i#G#.! 5:#4o 9P «98pTJ9ioo ap ogans TH» oÁt2Sua [a Á JopaJZ7H Íg 9P «S9U
) ftopJJEs
mqD `Npm9 -o8nri opTodoari v» t!poit}o?pap eT `t}}Saod u9 «t30Hoio atpou t}|» 0 «tHa|OO |a>t
ftpouul S98Joa ap TB o}mí `oJit33i Ta tzJt!d JapaJpd s277 `oJt!qugo t2pigsiJD t2upu98Je t2i
rEP3 i-9 gp o Jass27Lw27g,ap #a.s 3#az%oJ #o a,apacwy Á soJaJo#.9g¥ `ooS3tio| ap OTduaí9 |9
Ozs `Ou"p
P }SV .SoJ3ug8qns Á SoJ3tig8 soJm tine Á t}A?it3JJt2u ugiooi} `t3tneJp `tz}sgod 3s9Á
"IH `IdMVIID -nTOui 8 `TesJ9ASueJ} asgni o3Ps?}ut}j oT 9p t3}Jo89it3o tzT 9nb asndoJd s90uoiuE
7 t,tJ€W `IIHCD •(99-J9 `Oí6T `AOJOPO|) Ooii.S?}Üej oi gp oJa"st3o iap oi.tigp `tzpnp
[ aHt£ot[ ftl03 t2T 9P t>iou9istx9 t2T 3P ost30 P tia `eo?89Tod?i tigpt30ij¡St2P ns oo?J99i P Jp?tmad
•186| `SS3Jd
t;iouanoosuo3 u9 Á sopt3]t3pJ soiti3?uipaiuooB soT ap Ttmit2uaJqosAt!Jmeu eTdnp
qsoH-"oO¥8
5U3H ft€ISSH8 ei 9Jqos 3SJt}8oJJ9iu? Joio9T Te Jp?tmgd tzJt}d soitiatiiaig soi `AOJopoi upsas `}se
n8 `P¥2,W Ueqt!1TeH .(|t3tlopo?i opunui Ta u9 9sJ9A[oAuasap uoo t3qt3ist3q gnb Á `t3tii9}xg ias
6'-11.dd
8„ t'I Ü3 :::.T::?°q3)Uo°AT,es}°u:::¥d::Toeos;T:}%BFPog9;eTt;T?ouJ::?9Ta9]J]9a:3;£:9T89Feaue9To*°9+:Pgu9a:
Z_tH91!1
Te t3qeu?8Po as tigioetiiuiH9 tzs3 9nb gAJasqo Zí6T ap t!is9ndoJd iui UH .(t}timJP P
} U9PTuP aJqos ug?o?sod Jt2tHo} uis) t}}sgod t3[ t3ut3de Á t3Aiit2Jm tzT e oops?}ut!i oi gqiJostmo
rp `6£6[ - -m anb `AOJopoL ap ug?.[i:;do t}T Sa Jeit!ii e J9AioA }iguoJd gnb oimd oJ}o
[Ds t7 o|ua?W •SO,TH UPHnf 9P
wqi tris?aLati
`v"3"Ewa c7wp7 ap oo!}?u8?peit}d ost}o P Á oToS!iÁOO, UBnf ap' °.CJ¢].C/°S°;s°3%dT£TPS3ao±qn±_a=_
°JLZZ±Z±Z+£ZZZ±±:Í£
Hoo `Z86[
t3,ut3ip egBdsÉ u3 :soJio 3Jiua az7aJOJfaJ .7Z7ZmsaJqas
WE €6L6T - :"jíÉ!t;i?IÁJ,:;;:.;'gpu;gís„::;u,adJ"':dooí3;;vG^s'poz^/íá_:;-;;::Id',_-_íiÉÍÉÍ5:3,Íñiíls_:i!;
F;?wpoubds?H a pyvdsE ua o3?ispiwf oiviaJ iE o8
El género fdntástico entre los códigos y los contextos

Osvaldo - 1979, Es£e'££.czz dc 4z c7.e4cÍó7z zJc7-á4/. Cito por la trad. española, México, Siglo XXI,
nn,a /_l.,_c 1982, con arti'culos de 1919 a 1974.
le £4rzJ4 =._5_RRENECHEA, Ana Man'a, 1972, «Ensayo de una tipología de la literatura fantástica»,
Revistd lberod;mericd;na, YmJT:I1, 8.0, rec,oüdo en Textos bispanoamerícd;nos. De Sd:r~
mri#£o 4 S#d#y, Caracas, Monte Ávila, 1974.
que cir- - 1979, «La literatura fantástica: Función de los códigos socioculturales en la cons-
Ón sobre
titución de un género». Leído en el XIX Congreso del lnstituto lntemacional de
Énaba ai Literatura lberoamericana, Pittsburgh (27 de mayo-1 de junío de 1979), aparecido
bien en- en La Memoría„. Texto/Coritexto en la literatura iberodmericana, Ma;drid, 1980,
:cesitaba pp. 11-19, e íncLu±do en A. M. BaLrrenechea, El epacio crítico en el discurso lite-
Faltaban rtzrz.o, Buenos Aires, Kapelusz, 1985, pp. 43-54. Cito por este último.
sobre la i5:ESSúBE, Ir`e;ne, Le récit fantastique. Ld Poétique de I'incertain, Paris, Laro\isse, 1974.
ecuencia BRo0KE-ROSE, Christine, A RÁc£o77.c o/ £¢e U7zrc4/, Cambridge, Cambridge University
:ia de la Press, 1981.
COLIE, Rosalie L., 7l¿c 7.c5o#7-ces o/K£.7zd, Berkeley, University of Califomia Press, 1973.
CoBm, Marí:a, Principi delle commurrica;zioni letterarid, Mil:án, Bo"p.Lani, 1976.
e inclu-
aii":Pi, T`r+e:rní", 0 realismo md;ravílloso. Formci e ideologia.no romcmce bispa;no-a;me-
;. Así di
rz.c#7zo, Sáo Paolo, Perspectiva, 1980.
ser o de
• Borges
GENE", Gérard, 1977,«Genres
Introductiori á rm.chytex±e, París, Seuil.
Áíf_=Li)
) Lugo- G:iJi:LLÉN. CLa.ndío, Entre lo uri.o y lo dimerso. Iritroducción d la litemturd comp6tradd,
smones. Barcelona, Cn'tica, 1985, cap. 12.
criterio ]A;C:KSON, Rose"ry, Fantdsy. Tln Literattwe of Subversion, Londres y NuewaL Yori,
no Con- Methuen, 1981.
:ncia. de MiGNOLo, Walter, 1980, «¿Qué clase de textos son géneros? Fundamentos de tipologi'a
textual», 111 Coloquio lntemacional de Semiología y Poética (UNAM), Ac£cÍ poe`r¿.cw,
H35tifm-
4-5, 1982-1983.
Eá-éhtre- -1986, Teoría del texto e iriterí)retdáóri de textos, México (TJNAM), c;a.p. 3.
« `Oe``;,:1 -
PAGES, Alain: «Stratégies'textuelles: 1a lettre á la fin du XJ:Xe siécle», L£.t£c'7i4±#7.c, 31,1978,
nos aun
_-
pp.107-116.
Lixl:rl.- REisz DE RivAROLA, Susana, «Ficcionalidad, referencia, tipos de ficción literaria», £cx!.s,
111, 2, 1979. Cito por este artículo original, luego ricluido en rco77'4 /!.£er477.¢. U#4
EE*EHfflE Prop#cs£4, Lima, P. U. C. del Perú 1986.
L Ciertas TODOBuoN , Tzwetan, Introduction á ld li±térd;ture fa;ntdstique, Parirs, Serifl,1970.
TyNIANOV, Yuri N., «La notion de construction»,1923, pp.114-119.
- «De l'évolution littéraire», 1927, pp. 120-137.
mtásti-
-y JAKOBSoN, Roman, «Les problémes des études littéraires et linguistiques»,1928,
rigunos
los' sin pp. 138-140. Cito los tres arti'culos en trad. francesa por T. TODORoV (comp.),
Tbéorie de la liüérd,±ure. Textes des Formalistes russes... París, Serifi,1965.
teoría'
VoLoSHrNCN, Vtientim N., Md;rxismo y f ilosof td del lenguaje (192.9, 2.' ed.,1930). C;Lto
=los de
por lá traLd. esp. hechaL aL traÑés de la. ingLesa., El signo ideológíco y Lz filosoftd del
/e7zg%/.c, Buenos Aires, Nueva Visión, 1976, con ti'tulo cambiado por razones de
censura.

amen-
c5' Ann

También podría gustarte