Está en la página 1de 479

rCeuli Txzulebani

ocdaxuT tomad

Tanamedrove qarTuli literaturis klasikosis, rusTave


lis premiis laureatis, revaz miSvelaZis Semoqmedeba kargaxa
nia msoflio literaturis organul nawilad iqca.
`saqarTvelos macne~ gamoscems prozis didostatis revaz
miSvelaZis rCeul TxzulebaTa ocdaxuTtomeuls.
mkiTxveli am tomebis wakiTxvisas advilad darwmundeba, rom
mwerlis Janrulad uaRresad mdidar nawerebSi Cans ara marto
saqarTvelos problemebi, aramed qarTuli sarkmlidan dana
xuli msoflioc.

2012

novelebi
tomi

gamomcemloba `saqarTvelos macne~

ISBN 978-9941-16-228-2 (ocdaxuTive tomi)


ISBN 978-9941-16-242-8 (III tomi)

redaqtori:

nana suxitaSvili

kompiuteruli
uzrunvelyofa: mavra bancuri
lia sulaqveliZe

revaz miSvelaZe, rCeuli Txzulebani ocdaxuT tomad


gamomcemloba `saqarTvelos macne~, Tbilisi, 2012
misamarTi: Tbilisi, 0179, al. WavWavaZis gamz. #27

birJa
birJa ise rogorc es sityva trafalgaris moedanze
esmiT, CvenTan ar arsebobs. `birJis kacs~ qalaq kurkantiaSi mconara, muWatyuila, lamitopia da qarixvetia kacs eZaxian. birJaTa mravalsaxeobidan aq mxolod
binebis yidva-gayidvis birJaa nebadarTuli da isic na
xevrad aralegalurad. raki adamianTa da dawesebulebaTa Soris yovelgvar garigebas kurkantiaSi saxel
mwifo kisrulobs da amas gacilebiT ufro kanonierad
da saqmianad akeTebs, vidre adamianTa araoficialuri
sakrebulo birJa, bunebrivia, mas ar epitnaveba kerZo
arxebiT mfeTqavi moqalaqeTa es bundovanmoraluriani
sakrebulo da yoveli RonisZiebiT xels uSlis mis arsebobas. miuxedavad amisa, adamianTa arcTu maRali Segnebis (da, samwuxarod, isini sazogadoebis umniSvnelo
procents rodi Seadgenen) nawils piradi kontaqtebiT
saqmis mogvareba urCevnia saxelmwifo departamentis
xeldasmiT amis gakeTebas. maT miaCniaT, rom arsebobs
problemebi, romelTa gadawyvetisaTvis arc ki Rirs
saxelmwifos Sewuxeba da, Tumca aseTi problemebis
ricxvi dRiTidRe mcirdeba, jerjerobiT naxevrad daSvebul birJebze mainc buziviT ireva xalxi.
ras avixire es, cota ar iyos, saSaro `naxevrad daSvebuli~ da `sanaxevrodlegaluri?~ saqme imaSi gaxlavT, rom kurkantiis xelisufalni gacvla-gayidvis
birJas oficialurad ar krZalaven. metsac getyviT,
5

xelisuflebis ramdenime warmomadgenels igi sasargeblodac ki eCveneba, `ra genaRvleba, Sexvdes xalxi erTmaneTs. moiWukWuk-moiTaTbiron, saqmes mdinareba miscen, sulerTia, Cveni beWdis gareSe maTs naTaTbirevs
Zala ara aqvs, bolos mainc Cvens karze uwevs mosvlao~.
umravleso
bas ki birJa Cveni sazogadoebisTvis ucxo,
arajansaR movlenad miaCnia da, rom arcTu usafuZvlod, amaSi qvemoT, ramdenime striqonis wakiTxvis Semdeg, darwmundebiT.
birJaze aTasi jurisa da misiis moqalaqe ireva. SemkrTali saxiT dadian araSromiTi SemosavliT gamdidrebuli pativcemuli gvamebi, romelTac mosalodneli saSiSroeba iynoses da kapitalis gadarCenis imedad,
sacxovrebeli adgilis gamocvla an maRalfasian binaSi
fulis dabandeba egulebaT. mokumuli tuCebiT da mtkice gadawyvetilebiT daabijeben qmris uRirsobaSi sabolood darwmunebuli colebi, romlebic umeteswilad
samoTaxian komunaluri binis or TiTooTaxianze daxurdavebas sTavazoben SemxvedrT. xelCakidebulni dahyavT mSoblebs pirveli kursis studentebi an abiturientobagaxangrZlivebuli qal-vaJni da centrSi gasaqiravebel, iaffasian, arcTu kaciWamia diasaxlisian
oTaxs daeZeben. katis nabijebiT da morcxvi RimiliT
daabijeben sayvarliani mamakacebi da giraod imgvar
oTaxs iTxoven, romelsac Tbili wyali da calke Sesasvleli aqvs. amgvar oTaxs isini `samuSao binas~ uwodeben
da eWvisgan SeCqvifebul gamqiravebels aRuTqvamen, rom
eleqtroenergiis idealuri momWirneobiT gamoirCevian
da SeyvarebulTa saidumlos Senaxvis unaris mqone saxlis patrons guliTad megobrobas gauweven.
iq, sadac adamianebi ikribebian, sruliad bunebrivia,
guli miuwevT TaRliTebs da qurdebs. binebis daqiraveba-dagiraveba-yidva-gacvlis kurkantiis birJis istorias samarcxvino laqad SerCa mimndob qaliSvilTaTvis
6

da gulubryvilo binis myidvelTaTvis savalalod damTavrebuli araerTi epizodi. ai, ratom ar eWaSnikeba
qalaqis xelmZRvanelobas birJa da ratom cdilobs igi
Caagonos cxovrebis ukeT mowyobis msurvelebs, rom
erTaderTi swori gza binis (da ara marto binis) sakiTxis mowesrigebisa aRmaskomis saTanado ujredebze gadis.
am keTilSobiluri surviliT xelmZRvanelobs saqalqo
sabWos Sinagan saqmeTa ganyofileba, roca fuTfuTis
eqstazSi Sesul birJas wamdauwum ucvlis adgils, kurkantias centraluri moednebidan da park-skverebidan nel-nela, darbevisa da xeljoxis kapitalisturi
meTodebis gamouyeneblad, Txovnisa da mowodebis xerxiT ubiZgebs qalaqis gareubnisken. ramdenadac xSiri
Cans birJis mi da mo gadaadgilebis masStabebi, imdenad
ufro mWidrod irazmebian birJis kategoriis moqalaqeni mis garSemo da gasakviri swored is gaxlavT, rom
gazeTisa da televiziis dauxmareblad igeben yvelani
birJis axal adgilsamyofels da enTuziastTa SemweobiT binebis SeZena-daxurdavebis friad saWiro saqme wuTiTac ar ferxdeba.
1986 wlis 28 agvistos, zustad Tormet saaTze, maSin,
rodesac gorayanas gadasaxvevTan, bujiaSvilis quCis
bolos, patara moedanze ori dRis win midenilma birJam,
rogorc iqna, muSaoba ganaaxla da saaTiviT aawyo saqme,
maSin, rodesac adamianebma ramdenime saaTiT daiviwyes
reiganis axali provokaciuli gancxadeba da, roca maTi
goneba maRal materiebze fiqris nacvlad wvrilmani
sayofacxovrebo gansja-bWobiT daitvirTa, sicxisgan
avarvarebul haerSi mkafiod da Ronivrad gaisma: `amxanagebo, mitings, miZRvnils Cvil bavSvTa da invalidTa
saerTaSoriso dRisadmi, gaxsnilad vacxadeb!~
mebirJeebma erTbaSad aswies Tavebi da im adgils
miaCerdnen, saidanac xma modioda, moednis TavSi (aseTive warmatebiT im adgils SeiZleba moednis boloc
7

vuwodoT), saxeldaxelo tribunaze, mikrofonis win,


qaRaldiT xelSi idga rixxmiani, sakmaoze ufro dabali, lamis ukisro kaci, xolo mis ukan, TiTqos sagangebod, kontrastisTvis SeurCeviaTo, xuTiode axovani
Cahalstuxebuli mamakaci da maTze aranakleb tanadi,
TeTrkofTiani qaliSvili brZaneba `smenas~ pozaSi
garinduliyvnen. eg araferi, sxva drosa da sxva adgilas amgvari suraTi xSirad unaxavT kurkantias moqalaqeebs, magram birJis wevrTa gaocebis ukideganobas
amjerad ori ram iwvevda. jer erTi, am mileTis xalxSi
ratom erTma kacma mainc ver SeamCnia tribuna-arenisa
Tu mikrofonebis gamarTva da satelevizio manqanebis
alyidan gasvla ratom aravin scada? an ra dros mitingi
iyo swored maSin, roca kurkantiis moqalaqeni, rogorc
isini fiqrobdnen, ufro seriozuli da praqtikuli
saqmiT iyvnen garTulni?
am gaocebaze me vwer, Torem arc satelevizio kamerebs
aRubeWdavs da arc Jurnalistebs dauZravT krinti amis
Sesaxeb. ukisrom mSvenieri Sesavali sityva Tqva, mere
mis ukan mdgomni rigrigobiT mividnen mikrofonTan da
iseve, rogorc Cvil bavSvTa, invalidTa dacva-patronobis msoflio problemebsac TavianTi xma SeuerTes. mitingis msvlelobisas araerTxel gaisma uovacio, magram
mquxare taSi da arc is SeumCnevia JurnalistTa fxizel
Tvals, rom dasasrul, sxva mitingTa msgavsad, memitingeebi ki ar daiSalnen, TavianT yureebs ki ar miaSures,
aramed adgilze darCnen da birJis mcire xniT Seferxebul mdinarebaSi gadmoerTvnen.
qalaq kurkantias taSauris raionis kultmuSakTa
profkavSiris referenti Cino kiknaZe Tavis momcro
kabinetSi ijda da telefonis zars eloda. `eqvsis naxevridan eqvsamde, Tu vinicobaa, ver davreko, eqvsze
Seni samsaxuris win, quCaSi damxvdi da gamogivlio~,
diliTve gaafrTxila colisZmam. eqvss xuTiode wuTi
8

aklda, zari igvianebda. mkiTxvels rom rame sabanZRo


saqme ar egonos, aqve vauwyeb, rom Cino da misi colisZma mearmature jambul vasaZe stadionze unda wasuliyvnen meore ligaSi gadabargebis mudmivi da erTaderTi
kandidatis kurkantias `apapas~ sagulSematkivrod. Cino
ocdarva wlis maRali da muqwarbeba, gabzarulxmiani,
mkvircxlTvaleba ymawvili gaxldaT. ganaTlebiT zooteqnikosma sami weli imuSava skolaSi xelgarjilobis
maswavleblad da es erTi kviraa, rac profkavSirSi
daawinaures. kiknaZes win profkavSiruli muSakebis uaRresad saintereso da dramatizmiT aRsavse gza udevs
da RmerTma xeli moumarTos, Tu pativcemul mkiTxvels
sawinaaRmdego araferi eqneba.
is iyo, Cinom magida mialag-moalaga, sigareti da gazis sanTebela jibeSi Caido da gamosvlas apirebda, rom
telefoni awkrialda. ori wuTiT adre rom gamosuliyo
Cino Tavisi oTaxidan, telefonis zari ascdeboda da
am novelis avtoris saeWvod produqtul Semoqmedebas
es erTi novela mainc daakldeboda (rac, iqneb, mcire
SeRavaTi mainc yofiliyo kiTxvisgan Tavgabezrebuli
mkiTxvelisaTvis).
gamovdivar! yurmils CasZaxa kiknaZem, magram damrekavi jambuli ar gaxldaT da, bunebrivia, referentis
`gamovdivar~ mas bevrs arafers etyoda.
kiknaZe brZandebiT? Cinos xma ecnaura, magram
gamosacnobad dro aRar eyo, alo, geguCaZe var, sammarTvelodan, alo! ra cudad ismis, darekeT Tqven TviTon: ocdaTxuTmeti nol-sami Cvidmeti.
dareka, amasobaSi gaixsena kidec, sammarTveloSi am
erTi kviris win, roca dasamtkiceblad uxmes, karga
xans mouwia derefanSi yuryutma. maSin SeamCnia; erTi
oTaxis kars sami gvari ewera `gelantia, geguCaZe, svaniZe~. Zalauneburad, win da ukan siarulisas mravaljer
waikiTxa da imitom daamaxsovrda.
9

gismenT, batono.
alo, Tqven wevaZis adgilze rom xarT, xom is xarT,
xom ar meSleba?
is var, pativcemulo.
alo, kiknaZe, aba miiRe saswrafo davaleba. xval
Sens raionSi mitingi unda Catardes da Sen gevaleba
yvelaferi.
risi mitingi, batono?
Cvil bavSvTa da invalidTa dacvis ambavzeo, ra
mniSvneloba aqvs SenTvis, raze iqneba, Tormet saaTzea
daniSnuli.
sityva unda vTqva, pativcemulo?
kiknaZe, telefonSi xiTxiTi gaisma. rodis iyo me
da Sen sityvas gvTxovdnen. gamomsvlelebi ukve gafrTxilebulia. Sen organizacia unda gaukeTo mitings. erTi
sityviT, xalxi unda moiyvano.
sad, ra adgilas, batono?
me mgoni, wyalsadenis win ajobebs, mand vatarebT
xolme, avtobusebi rom uxveven, aba Sen ici, ar daibne
axla. dResve Camoreke dawesebulebebSi da daavale, visac saWiroa, Cveni saxeliT.
vecdebi, batono.
ras vizamo? yurmilSi kvlav gaisma xiTxiTi, magram amjerad SedarebiT, mozomilad, `vecdebi~ rom
samsaxuris sityva ar aris, ar ici Seen? ras hqvia, vecdebi. ecdebi ki ara usikvdilod unda gaakeTo. damireke
xval diliT. ar gadado xvalisTvis eg saqme. xval veRar
moaswreb, icode.
Cino, rasakvirvelia, fexburTze ar wavida. quCaSi
gamoirbina, gzis iqiTa mxares mdgar colisZmas gasZaxa
ase da asea Cemi saqmeo da kabinetSi Semobrunda.
yvelafers warmoidgenda, magram Tu ase Zneli iyo
erTi patara mitingis `organizeba~. sxvas rom eTqva,
ar daijerebda. daido sia win da reka warmoeba-dawe10

sebulebebSi, magram umetesobam ar upasuxa, xolo vinc


yurmili aiRo, an kategoriuli uari uTxra, `raRa me
mebdRveni, ra memitingeba, xalxis mocdena minda meo?~
an mamis suli daafica, `viTom ver damiWire adgilze,
CemTan isedac cota xalxi muSaobs, axla naxevari SvebulebaSia da aravin ar wamova mitingze, vici meo~. meore
diliTac rom igive ganmeorda, Cino sasowarkveTilebaSi
Cavarda. cxra xdeboda da mitingze momsvleli mxolod
Cvidmeti kaci eguleboda (arc es iyo mtkice sia). Cvidmeti kaciT ra mitingi gaimarTeboda, televizias da
fotoreportiorebs xalxi xom unda gadaeRo? uwa-uwa
gavarda sammarTveloSi da geguCaZes gamoecxada:
ar grovdeba xalxi, batono.
raio? daigrgvina geguCaZem, axla meubnebi amas,
mitingamde ori saaTi rom darCa? xom ici, mitingis CaSlas rom gadagvayoleben orives? gavardi axlave da
welSi rom gawyde, as kacze naklebi ar iyos mitingze.
Camouare Sen TviTon yvelas da Senve gamouZexi. ar daiRupo Tavi da ar damRupo mec! brZaneba, muqara, xvewna, mudara yvelaferi erTad igrZnoboda geguCaZis
xma-mimikaSi.
Cinos sityva aRar Seubrunebia. Camoirbina, gadaWra
quCa. pirvelive taqsSi Cajda da sarecxelas daRmarTze rom morixinebda, Tavi duniaze yvelaze ubedur
kacad warmoidgina: `ra saCqaro iyo axla, dRes, maincdamainc Tormet saaTze es mitingi. gavefrTxilebine
am mamacxonebuls sami dRiT adre mainc. ras uSvelis
axla, viTom, maincdamainc dRes, es mitingi Cvil bavSvTa
da invalidTa saqmes? xanZaria? bolos da bolos, arc
guSin gamarTula mitingi, mara ar daqceula qveyana, xom
vici, rogor iqneba es saqme dawyebuli. mouvidaT jer
iq TavSi. mere atexes rekva. rekes qveviT-qveviT, qveviTqveviT instanciebSi da bolos Cemi Tavmosayreli gaxda
xalxi, ra WirSi Cavvarde, ra qva gavtexo, sad viSovo
11

amdeni xalxi. ra mitingobia autydaT...~


gorayanas gadasaxvevTan, bujiaSvilis quCis bolos
xalxs rom hkida Tvali, taqsis Sofers hkiTxa, `ra xdebao~. `birJa gadmoutaniaT guSinwin aqeT. ras daarbenineben am sawylebs iqeT-aqeT, Tu ar undaT, aukrZalon
saerTod da is iqneba~, upasuxa mZRolma.
usaSvelod Cinos mdgomareobaSi ki ara, maSinac ar
aris kaci, CaZiruli xomaldis siaxloves okeaneSi rom
tivtivebs, referents iseTma axalma ideam gaunaTa goneba, rom sixarulisagan kinaRam Sehyvira, taqsis mZRols
pirvelsave telefon-avtomatTan gaaCerebina da geguCaZes sTxova: `Tu sawinaaRmdego araferi geqnebaT, mitingi gorayanas gadasaxvevTan, bujiaSvilis quCis bolos
moedanze CavataroT, wynari adgilia da xalxsac davatevTo~.
geguCaZe mcire yoymanis Semdeg daeTanxma.
danarCeni mkiTxvelma ukve icis.

12

deda
cvalebadobis saSinel kanons yvelaferi emorCileba
amqveynad mosacdelebis cxovrebis garda. damerwmuneT,
mosacdelebSi sxva cxovrebaa TiTqosda damuxruWebuli, moCvenebiTad mSvidi, mRvimesaviT uxmauro. me, maqvs
amis Tqmis ufleba. me bondo qarselaZes, lamis mTeli
cxovreba mosacdelebSi rom gamitarebia. xalxi nerviuli gaxda am bolo dros. ramdeni seriozuli kaci minaxavs, jer Tavs Camohkidebs WaWanaWami indauriviT, mere
muxlebze dadebul saqaRaldeze TiTebis kakuns mohyveba. bolos wamoxteba. mdivan qals mivardeba da enaze
bziknakbeni kacis CifCifiT miaxlis: `isini, etyoba, dRes
ar gamovlen, wavedi me!~ sanam mdivani pirs gaaRebdes,
Setrialdeba da qars gaiyolebs. mecodeba aseTi xalxi.
maTi umetesoba an infarqtiT amTavrebs sicocxles, an
xelfexaZigZigebuli Tavis WiSkarTan zis da, Tu Tamamma
gamvlelma dro hkiTxa, sanam akankalebuli xeliT saaTs
daaZrobdes jibidan, moqalaqe cxra mTas gadaivlis. ar
damijerebT, da, miyvars mosacdelebi. marto miCvevis
gamo ki ara, saerTod. miyvars mosacdelebis SeCerebuli dro da myudroeba. qalaqis oromtrialidan TavdaRweuli majaaCqarebuli da gulamovardnili Semovardebi
mosacdelSi da aq daesmeba wertili Sens Tavawyvetil
srbolas. `hyavs, dabrZandiT, daelodeT~, getyviT
sandomiani saxis mdivani gogona da skamze migiTiTebT.
jdebi, TandaTan mSviddebi. mosacdelis Zil-buranSi
iZirebi. kedlis saaTis tiktiki ismis mxolod. kedlis
gaswvriv TavianT dardSi CaZiruli moqalaqeni sxedan.
karTan mdivani gogona zis da qsovs. rodis dainteresdebian sociologebi imiT, rom Cvenma saukunem kidev
erTi saCuqari uZRvna kacobriobas gaCnda sruliad
axali tipi adamianisa mdivani qali. dedamiwaze mdivani qalebis umetesoba erTmaneTs hgavs, sandomianobiT, simSvidiT da sxvaTa Wirisadmi TiTqmis erTnairi
13

damokidebulebiT. iqneb, swored es aris momavlis adamiani? swored rom igi gauZlebs urbanizmis daZabulobas Tavisi rkinis nervebiTa da robotis daprogramebuli TavazianobiT. miyvars-meTqi mosacdelSi jdoma.
yvela mosacdelSi erTi da igive ganwyobileba sufevs.
mdivani qsovs, mTxovnelebi, mcire gamonaklisis garda,
Tvlemen. ufrosis kabinetis kari ar iReba. arc aravin Sedis, arc gamodis. `ufrosi dakavebulia, hyavs~.
ician ra mosacdelebisadmi Cemi damokidebuleba, samsaxurSic da ojaxSic sakabineto saqmeebs yovelTvis me
mavaleben. qalaqSi ramdenime kaci varT, rogorc Cans,
aseTi, da amitomac iSviaTze iSviaTia, mosacdelSi kedlis gaswvriv msxdomi aTi mTxovnelidan Svidi mainc ar
aRmoCndes nacnobi. diax, sxvadasxva rangis nomenklaturul amxanagebs kabinetebTan TiTqmis erTi da igive
moqalaqeni elodebian. me vici es da, imaT, Tanamdebobis pirebs, ar ecodinebaT? ician, da swored amitom mSvenivrad aqvT damuSavebuli miRebis sayovelTao stili
xSirad yvelafris dapirebiTa da arafrs gakeTebiT
rom gamoixateba.
im dRes konferenciis quCaze meTerTmete sammarTvelos ufrosis mosacdelSi vijeqi. am sammarTveloSi
karga xania ar vyofilvar da aqauroba mesxvafera. mosacdelSi aveji xom SeucvliaT da SeucvliaT, mdivanic
axali zis. mTels qalaqSi erTaderTi CemTvis ucnobi
mdivan-memanqanea da, cota ar iyos, amrezilad Semxeda;
`icis?~ Semomageba ucnob mTxovnelTaTvis gamzadebuli SekiTva. `icis, damibara~, ixtibari ar gavitexe da
SemouTavazebel skamze daveSvi. sakmarisia aseT dros
daibne, Tqva `ar iciso~, an SekiTxvas, `ra saqmeze xarTo~, `pirad saqmezeo~, upasuxo, gaTavda. ufrosTan Sexvedra ar mogiwevs. Tu gaxsovT, ostap benderis drosac
ki `pirad saqmeze~ mosuli TavmjdomaresTan urigod Sedioda. axla Tu rame ar Wris mosacdelebSi, `pirad saqmeze mosvla~ gaxlavT. pirad saqmeze ufrosebi (pirad
14

mdivanTa sityvas Tu daujerebT) karga xania aRaravis


Rebuloben. da, kacma rom Tqvas, mosacdelSi msxdomTa sociologiuri gamokvleva rom Catardes, gairkveva, rom ubralo moqalaqeni ufrosebTan pirad saqmeze
aRar dadian. Tu odesme damimadlebT, pirad mdivnebTan
Cemi mravalwliani urTierTobis Sedegad mopovebul,
ufrosTan moxvedris erT uebar frazas gaCuqebT: `dabarebuli var~, mtkiced unda ganacxadoT da irgvliv
dajerebulad mimoixedoT. ar SegaSinoT pasuxma: `daelodeT, eseni yvelani dabarebuli brZandebian~. dabrZandiT da Tqveni vizitis mizezisTvis ufro seriozuli
saxis misacemad mosacdelis mSvenebas mimdinare xuTwledis vadaze adre damTavrebisTvis aRmafrTovanebel
plakats miaCerdiT. ufrosebs iSviaTad axsovT, vin hyavT dabarebuli da mTxovnelisagan sicrues ar elian,
amitom `dabarebulebi~ jer kidev daubrkoleblad Sedian kabinetebSi. am novelis Seqmnamde es xerxi Wrida,
awi, vin icis, iqneb, aRar gaWras.
meTerTmete sammarTvelos ufrosTan, garda samsaxurebrivi saqmisa, piradi saqmec mqonda. samsaxurebrivi saqme Cveulebrivi kancelaruli problema gaxldaT
da vici, arc Tqven dagainteresebT, xolo piradi saqme
imgvari sakiTxia, Tavisi delikaturobis gamo mxolod
axlo nacnobTan rom iTqmis da, Tu nebas momcemT, arc
imas gagimxelT.
telefoni awkrialda.
veneras? moiTmineT, vnaxav Tu aris, mSvidad Cautelefona mdivanma da Cans, ver gaagebina damreks, xmas
auwia: vnaxav-meTqi, movida Tu ara!..
wamodga, welze Semoxveuli veeberTela TeTri Sarfi
moixsna, ufro koxtad da mWidrod Semoifskvna qvedatanze da tanis lamazi rxeviT Tu lamazi tanis rxeviT (am SemTxvevaSi sul erTia) gavida. oriode wuTSi
Cveulebrivze ufro maRal, mxrebze dalaldayril, cxvirkexian qals SemouZRva. Jirafis yeli rom ara, venera
15

mSvenieri qali iqneboda, magram yeli hqonda grZeli da


simaRlec, ZiriTadad, yelis xarjze Semateboda. aseT
SemTxvevaSi qalebi maRalyelian svitrs icvamen xolme,
veneras ki ratomRac yeli moeReRa da sadRac maRla
asrolil patara, kopwia Tavs aqeT-iqiT arcTu Zalian
moxdenilad atrialebda. dawinaurda, yurmili aiRo,
`alo~, daRlili xmiT Tqva da SeSfoTebulma elvis
siswrafiT miaCeCa mdivan-memanqanes.
ledi, Seni Wirime, aq ar aris-Tqo, miSvele!
ledim yurmili gamoarTva da mxned CasZaxa:
alo, qalbatono, mismenT? ar aris oTaxSi, jer ar
mosula. rodis mova? veneras Sexeda.
ar vici-Tqo, SeiZleba dRes ar movides-Tqo, xelebi gaasavsava qalma.
ver getyviT, qalbatono, SeiZleba dRes arc movides.
yurmili Tavis adgils daubrunda. qalebi erTdroulad daeSvnen skamebze. veneram Tavisi Rero-yelidan
Tavi, ramdenadac moaxerxa, Camoswia, tuCTa kideebze
ori TiTi Camoisva da Tvalebi rom irgvliv mimoatara,
isev ledis miaCerda.
daviRupe aqac momagno, ise xazgasmulad uTxra
ledis, rom Sevatyve, Cven gasagonadac iyo naTqvami.
vin iyo? ledim mklavebi mkerdsqvemoT Caixvia da
welSi gaizniqa.
veneram kidev erTxel mimoatara mosacdels mzera.
aRar maxsovs, vTqvi Tu ara, rom mosacdelSi Svidi
mTxovneli vijeqiT. erTi amdenic rom vyofiliyaviT,
daveteodiT, kedlis gaswvriv TxuTmeti skami idga. Svidivem SeTanxmebulebiviT Tavi SevabruneT, TiTqosda
sul ar gvainteresebda, vis emaleboda venera ase energiulad.
Sen ar ici, ledi. raki aqac momagno, Cemze ubeduri
qali aRar aris am qveyanaze. RmerTo, an telefoni saidan gaigo, vin gamomWra yeli.
16

aRar ityvi, vin aris? mdivanma gauRima. eg is


mZivebia?
CamonaoWebul yels qvemoT mikargul mwvane mZivebs,
vin mkiTxavda, magram mec Sevavle Tvali.
mZivebis Tavi maqvs, Tu qali xar, axla mee? vin
etyoda am telefons, saidan momagno. rac aq gadmovedi, davisvene-meTqi da esaa saqme? risic yvelaze ufro
meSinoda, amixda.
ras gerCis, ra unda? ledim Caxveuli mklavebi
ufro Ronivrad amosdo mkerds.
iq muSaobda, CvenTan. saqmeTa mmarTvelis TanaSemwe
iyo Tu raRac amgvari. aRar maxsovs, kai xnis ambavia.
Tan qargva icoda. qargavda baliSis pirebs, xelsaxocebs. maSin qargva modaSi iyo. erTi-orjer Sinac vewvie
am gasaxmobi fexebiT, erTi-orjer muStaric mivuyvane.
maSin, xom ici, eZebdnen mqargavs. mere pensiaze gavida.
dagvaviwyda yvelas, rasakvirvelia. ar ici, ra droa?
yoveldRe xvdebi adamians da xandaxan is dagaviwydeba.
vis axsovda marusa deida ase veZaxdiT. am ori Tvis
win damireka. gamaxsenda, qalo, rasakvirvelia. xom ici,
Cemi xasiaTi. velaparake tkbilad, gemrielad. SarSan
qmari mokvdomia sawyals. marto davrCio, SemomCivla.
mowyenili varo. me Cemi mowyenisTvis veraferi momixerxebia, marusias gamrTobad vvargivar mee? dRe erTia
da xuTjer mainc damirekavs. melaparakeba, melaparakeba, gamixvrita tvini. arc SemiZlia telefonis dagdeba, ar var ase gazrdili. arada, ra wyalSi Cavvarde,
ar vici.
Svilebi ar hyavs?
rogor ara. gogo maSinac gaTxovili hyavda. biWs
gvian SeurTavs coli. fostis gamged muSaobso sadRac,
didubisken. axla ormocdaaTs gadaSorebuli iqneba, me
axalmosuli viyavi gaerTianebaSi, erTi orjer samsaxurSi rom moakiTxa dedamiss, Tma arc maSin hqonda Tavze.
kavSirgabmuloba daamTavra moskovSio, ambobdnen maSin.
2. r. miSvelaZe. t. III

17

yvelas Tavisi uWirso, meubneba, Svilebs ar amtyunebs


laparakSi, CemTvis veRar icliano.
aba, Sengan ra unda?
ra unda, Sen gaigeb? jer miTxra, axla Tavisufali
var da iqneb muStari miSovo, cotas wavimuSaveb, sanam
SemiZliao. siberis ofofebi sWirs sawyals. sadaa qargvis muStari, vis unda amoqarguli baliSispiri dRes.
gavikiTxav-meTqi, marusa deida, ras vetyodi, aba?
Sen TviTon gagibams maxeSi Tavi.
ara, Sen ggonia magisTvis mirekavs? aRar axsovs, ra
giTxra guSin. Tavidan mogiyveba yvelafers. ar ginda
nervebi? rogori mosasmenia yoveldRe: meo, sxvanairi
qmari myavdao, Cemi qmario, saxlidan uCemod fexs ar
gaadgamdao. ar maxsovs, stumrad marto wasuliyoso.
Svilebic ase gavzardeo. Cemi biWi ojaxis erTguli da
wesieri kacia. ra qnas, uWirs cxovreba, mec verafers
vexmarebi, moukvdes deda, fostis gamgis xelfasi ras
gizams dReso. mere Tavis avadmyofobebze melaparakeba.
ar aris qveyanaze daavadeba, mas rom ar sWirdes. mousmine, aba, rogori mosasmenia. dReso, guSin damireka,
marjvena fexis cera TiTi gamikavda, veRar vamoZravebo.
Rame telefons vTiSav, magram CavrTav Tu ara diliT,
samsaxurSi wamosvlamde pirveli, visi xmac mesmis yurmilSi, marusa deidaa.
qmari riT momikvdao?
riT moukvdeboda, siberiT. rom hkiTxo, ZalaT momikleso. ver gauges infarqti da kuWis amorecxva dauwyeso, aq veneram xmas dauwia. ise, Tu ase moxda, marTla ZalaTi mouklavT.
telefoni awkrialda.
ledi yurmils daswvda, magram yurTan mitanamde
Seatyo, rom gaiTiSa da dado.
mecodeba mainc. kacma ar icis, ra elis cxovrebaSi
adamians, ledis es sityvebi, venerasTvis ar vici, da
CemTvis sruliad moulodneli iyo.
18

mecodeba, aba ar mecodeba? veneram yurs Camoayola TiTebi da yelis gaswvriv wiTeli xazebi daaCnda.
mecodeba, magram me ra vqna? me SemiZlia rames Secvla? SiSiT telefonTan ver mivsulvar. gauZlebs vinme
skleroziani dedabris mosmenas yoveldRe? erTi da
igive, erTi da igive. xandaxan magidaze davdeb yurmils
da Cems saqmes vakeTeb. xandaxan aviReb da Sevexmianebi:
`ho, hm, ki~, aseTi bgerebi unda Cemgan, meti araferi.
Sen ggonia, CaurTav, sityvas? or saaTs ise iqaqanebs,
bzars ver upovi, suls ar moiTqvams... ra energia aqvs,
RmerTo; laparakis energiad gardaqmna rom SeiZlebodes, erT momcro eleqtrosadgurs aamuSavebs.
me Sen adgilas, ledim ujra gamoswia, sabeWd
manqanas lurji Cvari gadausva, zed mklavebi daawyo,
mklavebs nikapi Camoado da veneras amoxeda. avdgebodi da vetyodi, Tu qali xar, meti aRar damirekomeTqi.
Sen ggonia, ar gadavwyvite? meti gza ara maqvs, magram ramdenjerac davapire, ver vuTxari. yeli gamiSra,
sityva aRar damemorCila. ra grZnobaa, ici? Seni imedi
aqvs adamians. ras ukeTebs, magram guls mainc ioxebs
SenTan. Tanac xandaxan xma aukankaldeba, SiSgareuli
xmiT gelaparakeba, TiTqos grZnobs, rom Tavi mogabezra. rogori saTqmelia, mets nuRar darekavo. aba, vis
daurekos.
Sen garda, Sen ggonia, sxvas ar urekavs? bare ori
iqneba Sen dReSi.
ra vici... ara, ara, ase damalviT sanamde vemalo.
axla Cemi samsaxuris telefonic gaugia da sisxlis gaSroba awi naxe...
TiTqos am sityvebs elodao, telefoni awkrialda.
ar movalo, qalbatono, dRes ver movalo. davalebaze gagzavnes. xval darekeT, xval, albaT, iqneba!
CasZaxa yurmils ledim da veneras Tavisi lamazi kbilebi uCvena. isev is iyo, Seni... ra hqvia?
19

marusa.
marusa deida. telefoni mainc ar ufuWdeba? ra
vici, CvenTan naxevarjer gamorTulia.
ras ambob, qveyanas daaqcevs. am cxovrebasTan marusa deidas erTaderTi kavSiri telefonia... utelefonobas erT dRes ver gauZlebs, guli gauskdeba.
rom wamovxti da karisaken gaviqeci, maxsovs. telefonis jixurTan rogor aRmovCndi da orkapikiani vis
gamovarTvi, aRar maxsovs. didxans, mtanjvelad didxans
vrekavdi. yurmils aravin iRebda. Rilaks kidev erTxel
Camovkari da cremlgamSralma, kidev erTxel vcade.
deda! sada xar, deda?!
Sen xar? sad daikarge. xom mSvidobaa, biWo?!
yurmils ratom ar iRebdi, deda? saxeze sisxlmowolili, xmaakankalebuli ki ar vambob, vtiri.
mamaSenis zanduks valagebdi, ukana oTaxSi. CrCils
SeuWamia yvelaferi. aRar mesmis yurSi, deda, didi xania
rekav? mogikvda Cemi Tavi.
SemeSinda, Se qalo! cremli TvalTa upeebs sadacaa damixeTqavs. kargad xom xar?
me ra miWirs, var.
deda!
ho.
movdivar, axla, a, am wuTSi movrbivar, xuT wuTSi
SenTan viqnebi!
quCaSi vdgavar da giJiviT yvela manqanas vuqnev xels.
es taqsi, es dalocvili, roca Zalian geCqareba, maincdamainc maSin ar gamoCndeba.

20

mxv r i nav ni
icoda, am sastumroSi erTadgiliani nomrebi saerTod ar iyo da roca samsarTulovani varcxnilobis
patronma, linzasTvalianma, kotitaTiTeba administratorma qalma mowyaleba moiRo vainaCrobiT dajavSnili adgili gamouwera, qviTari uxmod, umadlobod
gamoarTva da liftisken wavida. sastumro `hka magas~
elementarul komfortsmoklebul sastumroTa ricxvs
ganekuTvneboda. avTandili aq arasodes Camomxtara,
magram gaegona, rom igi im periodSi iyo aSenebuli,
roca moqalaqis nomerSi marto yofna dauSvebel ambad
iyo miCneuli TviT moqalaqisve interesebidan gamomdinare (marto STenils TavSi avi azrebi rom ar mosvloda da axal davidarabaSi ar gaeyo Tavi). swored im
xuTwledebSi aSenda Cvens ukidegano qveyanaSi uamravi
sastumro da dasasvenebeli saxli maRalWeriani, SvidTerTmetkaciani oTaxebiT, sadac pirovneba ara marto
isvenebda da moralurad iwvrTneboda (koleqtivis jansaRi zemoqmedebis gamo), aramed mis mier CamoyaWuli
anekdotebis mixedviT am kacis SexedulebaTa skivrsac
mSvenivrad ecnobodnen dainteresebuli TanameoTaxe
amxanagebi. avTandils isic ki waekiTxa sadRac, rom am
saxelovani tradiciebis mqone sastumroSi sruliad sakavSiro mamasaxliss kalininsac gaeTia ramdenime Rame,
Tavisi razmiT. duSanbes mimaval legendarul frunzes
ki Svidi saaTi gaetarebina.
Svidas ocdasami, saSvi gauwoda sarTulis morige
xuWuWTmian gogonas, romelmac, is-is iyo telefonze
laparaki daamTavra da axal stumars Tevzisferi, daRlili TvalebiT amoxeda. gogonas lamaz cxviris nestoebTan SefardebiT araCveulebrivad didi piri da afuebuli, gamoweuli tuCebi hqonda.
21

mibrZandiT, morigem derefnis gayolebiT gaiSvira xeli.


gasaRebi?
Tqveni mezobeli Sin aris.
avTandili derefans gauyva. derefanSi flostebis
tkapa-tkupiT garbi-gamorbodnen mxarze pirsaxocgadakidebuli, saxegafacicebuli stumrebi. avTandili
daRlili iyo da, erTi suli hqonda, sanam sasTumalze
midebda Tavs. TviTmfrinavi droze Camofrinda, magram
jer trapis midgmas da bargis motanas ar daadga saSveli da mere, lamis erTi saaTi, CemodniT xelSi taqsis
rigSi dgomam mouwia. rasakvirvelia, Cemodnis asfaltze dadgma da sxvebiviT fexiT gaCoCeba SeeZlo (naklebad daiRleboda), magram axali Cemodani maril-mtvrian Wylap-talaxSi gasasvrelad ver gaimeta.
frTxilad daakakuna da, rom aravin gaepasuxa, kari
SeaRo. Smoris suni eca. karis pirdapir, sawolze uSaliTod gaSotili kaci xvrinavda. kedlisken Semobrunebuls aburduli Tma da amouparsavi sqeli kiseriRa mouCanda. mokecil fexebze farTomajebiani, kibosferi xeli edo. samamulo warmoebis iaffasiani piJama
da quslebTan gacveTili, mwvane Salis windebi ecva.
dabalfexeba magidaze gaSlil gazeTze ewyo ramdenime
naWeri Savi puri, Sebolili Tevzis narCenebi da ludis
oTxi, carieli boTli. avTandilma fexakrefiT auara
gverdi magidas, Cemodani kedels miayuda da fanjarasTan Tavis sawolze, welmowyvetiT Camojda.
auxda, risic yvelaze metad eSinoda mezobeli
xvrinavda. Zvirfas mkiTxvels moexseneba, rom xvrinva mravalnairia. avTandilis mezobeli daaxloebiT
iseT xmas gamoscemda, mozard mayurebelTa TeatrSi
didi xomaldis Ruzis CaSvebas rom axmovaneben. diax,
es kaci tradiciulad, Cveulebrivad ki ar xvrinavda,
utaoto owinariviT RrWialebda. Tanac am xmas mxolod
CasunTqvisas gamoscemda. amosunTqvisas odnav Seay22

ovnebda tuCebTan haers da fSvinviT amouSvebda. erTi


sityviT, mwvanewindebiani amxanagi calfad xvrinavda,
magram iseT Ronier, janmrTel xmas gamoscemda, rom
avTandils, Svidi Ramis uZinaric rom yofiliyo, ar
daaZinebda.
avTandili fexakrefiT gamobrunda, palto da pijaki
karis CarCos miWedebul lursmanze dakida, karadis
gaRebas moerida, mezobeli ar gavaRviZoo. Cemodnidan
sapon-jagrisi amoiRo, pirsaxoci mxarze gadaikida da
derefanSi gamosuli koleqtiuri abazanis Zebnas Seudga. kiTxva ar dasWirvebia. derefnis bolos, avTandilis
nomridan sul raRac samociode nabijze, kars saSxapis
simboluri niSani exata.
roca dabrunda, fexT gaixada da sawolze welis
gamarTva scada, moeCvena, rom mezobeli weRandelze
ufro mZlavrad xvrinavda. cota xans iTmina da imedi
rom gadaewura, sawolis sazurges muStiT miukakuna,
kakunze xvrinva Sewyda, moqalaqem gverdi icvala, marjvena xeli TavqveS amoido da oriode wuTSi isev saSineli grgvinva-RrWialiT amoZravda giganturi xomaldis
Ruza. avTandilma ramdenjerme daakakuna da rom vera
gaawyo ra, pirSi orive TiTi Caido da daustvina. stvenaze kidev erTxel gaitruna mezobeli, piraRma gadmotrialda da xvrinva ganagrZo. TiTqosda avTandils
umtkicebda, rom yovelgvar pozamdgomareobaSi SeeZlo
xvrinva.
avTandils moTminebis fiala aevso. wamodga, Tavze
daadga, erTxans uyura mezoblis gaWarxlebul, oflian saxes, mxarze xeli daado da jer mozomilad, mere
ufro magrad SeanjRria.
mxvrinavma Tavi wamoswia, gaburbusalebuli, uazro
Tvalebi miapyro mezobels. arc raime gahkvirvebia,
arc wyroma gamouxatavs, am sakmaod uxeSi meTodiT rom
gaaRviZes.
vxvrinavdi?! morCilad hkiTxa.
23

Zalian. iqneb cota ufro moxerxebulad dawoliliyaviT.


aris, miugo mezobelma, gadabrunda da avTandils
zurgi Seaqcia, mere jer nela, gaubedavad gamosdo
haeris Wavli yronts, TandaTan moumata da bolos iseTi xvrinva amouSva, TiTqos gacdenil aTiode wuTs inazRaurebso.
avTandili oTaxSi fexakrefiT ukve aRar dadioda.
nerviulad scemda bolTas da Semotrialebisas fexis
quslebs erTmaneTs Semohkravda, radios auwia da erTi
orjer quslebis bakuniT meqsikuri cekvis ileTic ki
Seasrula, mere pijaki moixura da kari gamoaRo. saaTze
daixeda, Tormets aRaraferi aklda.
iciT ra, Cemi mezobeli xvrinavs, auwya avTandilma wignSi TavCargul moriges.
gogonam wigns xelisgulebi daafara da stumars
gauRima.
iciT ra, darwmunebuli viyavi, rom amas metyodiT.
icodiT, rom xvrinavda?
aba saidan, kaci Tqvenze erTi saaTiT adre Sesaxlda.
aba?
saerTod. Tqven xom yvelas, uklebliv, marto yofna
giyvarT.
wamobrZandiT, TviTonve gansajeT, Tu SeiZleba iq
daZineba.
me ar vamtkiceb, SeiZleba-meTqi. mobinadreTa xvrivnis problema me naklebad mainteresebs.
aba ra vqna, ras mirCevT?
administratorTan mibrZandiT, magram eWvi mepareba, raimes miaRwioT.
morigem gaSlil wigns xelisgulebi moacila da Caaxvela. mere magidis naTuris Rilaks TiTi daaWira da
kiTxva ganagrZo. amiT, ra mixvedra undoda, stumars
agrZnobina: raki ufro saintereso Temas ver mTavazob,
saubars damTavrebulad vTvlio.
24

avTandilma liftis Rilaks TiTi daaWira da eleqtrodafas miaCerda. erTimeoris miyolebiT inTeboda
`pirveli~, `meore~ ,mesame~ `meoTxe~. `mexuTeze~ viRacam
lifti gaaCera. tablo Caqra, wamis Semdeg isev ainTo da
lifti qveviT wavida, `meoTxe~, `mesame~, `meore~, `pirveli...~ avTandilma xeli Caiqnia da kibes Cauyva.
samsarTulovani varcxnilobisTmiani, msuqanmklaveba
administratori holandiuri jiSis wiTel mayvals Seeqceoda. ori TiTiT, piwkad, yunwiT aiRebda mayvals,
kurdRlis kbilebiT zed yunwTan miakvnetda da yunws
saferfleze agdebda. Sexeda Tu ara administratorma
misken moZmaruli saxiT wamosul avTandils, mayvlis
mirTmeva Sewyvita da xiTxiTi autyda.
xvrinavs, xom? avTandili Sezara sastumros moxelis utifarma gamometyvelebam, magram ar SeimCnia da
TavSekavebulad Seubruna kiTxva.
raze SematyveT?
ra Setyoba unda, administratorma, msoflios gamoCenil mimikosTa gulgasaxeTqad, araCveulebrivi ostatobiT Secvala Rimili pirgamexebul mzeraze. am
sastumroSi yvela xvrinavs. Tqven xom pirveli ar xarT.
dRes ukve meSvide kacma mTxova sxvagan gadayvana.
gamonaklisis wesiT, Seemudara avTandili. valSi ar dagrCebiT.
veraferSi dagexmarebiT. adgilebi ar aris.
iqneb or mxvrinavs erTad mouyaroT Tavi da uxvrinvelebi erTad mogvaTavsoT?..
axla gviania da, saerTod, pasportSi aravis uweria
`mxvrinavi~.
aba rogor moviqce, RamisTeva SemiZlia me, isedac
daRlil-gasavaTebuls? xval qveynis saqme maqvs.
administratorma mayvlis Wama ganagrZo weRandelze
ufro madianad da udardelad.
iqneb rame moifiqroT, a? ar gawyeninebT, administratoris daxls nikapi Camoayrdno avTandilma.
25

eqvskacianSi erTi adgili maqvs, gnebavT, iq gagiSvebT.


iq ra Sansi maqvs?
didi araferi. eqvsidan, Cveulebrivad, sami xvrinavs xolme.
damciniT?
ara, gexumrebiT, administrators Rimilis msgavsi
raRac daexata fumfula saxeze, magram uceb daseriozulda da telefons daswvda.
tatiana, Sedi erTi Svidas ocdasamSi, marTla ase
saZaglad xvrinavs is ojaxqori? es amxanagic (avTandils
mwyralad Sexeda) amova da orive SediT. Tu usaSvelod
xvrinavs, damireke.
avTandilma madloba moaxsena administrators
da sulmouTqmelad airbina kibe. oriode wuTSi igi
morigesTan erTad Tavis nomerSi idga. oriveni karga
xans yuradRebiT dascqerodnen mwvanewindebian mamakacs. TiTqosda avTandilis jinaze, TanameoTaxes mSvidad, udrtvinvelad eZina. araTu xvrinavda, qsutuniTac ar qsutunebda.
ar grcxvenia, amxanago? kacs angeloziviT sZinavs
da cils swamebT! mwyralad Sexeda avTandils morigem.
avTandilma piris gaRebac ver moaswro, gogona gatrialda da kari gaijaxuna.
guldawyvetilad gadaxeda mezobels da Tavisi sawolisken wavida. gaixada, tansacmeli skamis sazurges
gadahkida, fanjara odnav gamoaRo da dawva. xelebi
TavqveS amoido da Wers aacqerda. rcxvenoda, rom sastumros darbaisel TanamSromelTan gaawbiles. erTi piroba gulic ki dawyda, rom ludisa da Sebolili Tevzis
moyvaruli ar xvrinavda.
is iyo, Tvali unda mielula, rom oTaxi dauzeTavi owinaris RrWialiT gaivso. xomaldis Ruza braganRraWuniT irweoda. avTandils nerviulobisgan tanze
bususebi daayara. ucnaurma JrJolam aitana. erTxans
26

iTmina da xvrinvam umaRles wertils rom miaRwia, Cacma


daiwyo. derefani Cqari nabijiT gaiara. morige gogonas savarZlebi erTmaneTze miedga da, ver davukargav,
lamazad iwva. avTandilis miaxloebisas ar amdgara, Tavi
wamoswia mxolod.
mapatieT, iqneb erTxel kidev SegemowmebinaT, xvrinavs Tu ara, Seexvewa stumari.
ras gadamekideT, gawyra morige. xom vnaxeT weRan. ar xvrinavs, morCa da gaTavda!
maSin!.. Cemda iRblad... ra moxda, ar vici... axla ise
xvrinavs, saxerxSi mgonia Tavi.
ratom ver gaigeT, me nomris SecvlasTan araviTari
kavSiri ara maqvs, CadiT, administratori daarwmuneT.
avTandili kibes Cauyva da daaxloebiT naxevarsaaTiani daJinebiTi Txovna-mudaris Semdeg igi, administratorTan erTad, Svidas ocdasami nomrisken miabijebda. kars rom miuaxlovdnen, stumari dawinaurda,
kriminalisturi sizustiT, frTxilad, SeumCnevlad
gadaatirala saxeluri, tuCze xeli miido da qali win
gaatara. oriveni katis mimoxvriT Sua oTaxSi Sevidnen.
erTdroulad Semotrialdnen da saqamresqvemoT xelebSeerTebulebi mZinares daakvirdnen. avTandils sibrazisgan da nerviulobisgan gulma bragabrugi dauwyo
da safeTqlebze moawva. mwvanewindebiani mdgmuri odnavadac ar xvrinavda. ufro metic, mis mSvid Zils arc misi
niSanwyali etyoboda, rom es kaci potenciuri mxvrinavi
iyo. administratorma gabrazebiT gamoxeda. avTandili
imeds ar kargavda, xeliT aniSna, cota kidev moiTmineTo. sastumros pasuxismgebelma pirma xuTiode wuTic
moiTmina da derefanSi ukan adevnebul avTandils siarulSi tyviamfrqveviviT daayara:
ara xarT Tqven patiosani kaci. Wipze rom gaskdeT,
mainc ar gadagiyvanT sxva nomerSi. Zalian martivi da
utifari xerxi agirCeviaT. eg ileTi CvenTvis didi xania
cnobilia. axla SediT da daiZineT. icodeT, Tu kidev
27

SegvawuxeT, milicias gamovuZaxeb da saqmes SegidgenT.


Tqvens samsaxurs mivwerT, rom nevrasTenikebi aRar
gamogzavnon mivlinebaSi.
administratorma avTandilis luRluRis mosmena
aRar isurva, Tavi aswia da xelebis qneviT, samxedrosaparado nabijiT wavida liftisaken.
avTandili sirbiliT gamobrunda. kengurus naxtomebiT mieaxla Tavis sawols, elvis siswrafiT gaixada da
Tavi baliSSi Cargo, iqneb, mezoblis am SemoqmedebiTi
pauzis dros daZineba movaswroo. Tqvenc ar momikvdeT.
loginis gaTbobac ver moaswro, rom swored iqve, yuris
ZirSi amoZravda giganturi xomaldis Ruza. avTandili
wamojda, pirsaxocs waswvda da Tavyuri Seixvia, magram,
amaod. qalaqSi gviani Ramis meufebiT Camomdgar siCumeSi ufro xazgasmulad da Semzaravad ismoda xvrinva,
TiTqosda aTasi owinari erTad RrWialebda. xma oTaxis
yvela kunWuls avsebda da sarkmlis RriWoSi miZvreboda, ZarRvebmomSleli, Jruantelismomgvreli, Tmis
amburZglavi xvrinva.
rasakvirvelia, mTeli Rame TeTrad gaaTia. alionze
Caicva, Cemodans xeli wamoavlo da, rom gadioda, swored
maSin wamojda mezobeli sawolze.
midixarT? hkiTxa da aburduli Tma xelis waqiCwamoqiCavebiT kidev ufro aiburda...
diax, erTi dRiT viyavi Camosuli, avTandilma
icrua. igi dRes yvela sastumros Semoirbenda, Tu verafers gaawyobda, sadgurSi, mosacdelSi, fexze, cxeniviT gaaTevda Rames. am oTaxSi ki aRar mobrundeboda.
vxvrinavdi? sircxvileulad gaiRima ucnobma.
ra dagimaloT da, sakmaod lazaTianadac.
ra jandaba movuxerxo. colic am xvrinvis gamo
gameqca.
kargad brZandebodeT.
avTandilma kari gaixura, xvrinvis gamo ojaxis dangrevis sevdiani ambis mosmenis Tavi aRar hqonda.
28

gavida Tu ara avTandili, mwvanewindebiani moqalaqe


telefons eca:
inokenti, amodi, marto var... icocxle, gaWra...
ukanmouxedavad gaiqca... ise, mec gavwamdi, mTeli Rame
Zalad xvrinva ioli saqmea? Tavi moifxana da axiTxiTaZigZigda. ise, ki Semecoda, rom icode, halstuxiani,
Txelcxvira, mowyenilsaxiani inteligenti iyo. xvrinva
daviwye Tu ara, maSinve gavarda orjer damayena Tavze
administratori! isev axiTxiTda, aba, he, iqneb Sens
sidedrs Tevzi kidev dastyuo, luds me amovitan, rvaze
iReba bufeti.
am saubridan ar gauvlia erT saaTs, rom Svidas ocdamesame nomris karze zomieri kakuni gaisma.
Semodi! wamoudgomlad daiZaxa mwvanewindosanma,
sada xar, inokenti, aqamde?
karSi WilofisSlapiani, jmuxi, neilonis Savsawvimrosani kaci idga, patara, yviTeli CemodniT xelSi.
inokenti ara var, sevdianad Tqva stumarma.
mobrZandiT?! wamojda damxvduri.
TqvenTan gadmomiyvanes... wuxel Svidas TerTmetSi
gavaTie: vxvrinav, es oxeri, da ar davaZine mezobeli.
Turme Tqvenc xvrinavT, xom asea? hoda, orivem ixvrineT, erTmaneTs xels ar SeuSliTo, administratorma,
pasuxs ar daeloda, mosasxami skamze gadahkida da
fanjrisaken gaabija. Cemodniani xeli umoZraod, gaCikinebulad mihqonda.
maspinZelma piri daaRo, ar vici, gaocebisgan Tu sibrazisgan. sasowarkveTileba ki namdvilad edga TvalebSi, magram piri ratom daaRo, am SemTxvevaSi, konkretulad, ver getyviT.

29

c xe nos ani
me fexiT mivdiodi, is cxeniT. me saaTis isris sawinaaRmdego mimarTulebiT vartyamdi wres ipodroms, is
saaTis isris mimarTulebiT. sanam me erTxel Semovuvlidi ipodroms, samjer mainc vxvdebodiT erTmaneTs.
pirvel xanebSi, rasakvirvelia, Tvals varidebdi. ra
mesaqmeboda ipodromis kanonier mflobelTan cxenosanTan, me, fexiT mosiarules. mere da mere Tvals Sevavlebdi xolme da SevcqerodiT erTmaneTs im drois
ganmavlobaSi, rac cxenosnisa da fexiT mosiarulis
gverdiT Cavlas Wirdeba. bolos vuRimodiT da vesalmebodiT kidec. Cemi ar iyos, arc TviTon iyo welSi gadamtydomi. unagirze uxerxulad, gadaqanjulad ijda. Sublze CamoSlili kupriviT Tma niadag aburduli hqonda
da neilonis mwvane jubaCa mucelze askdeboda. mokleze
eWira aRviri. unagirTan axlos, cxenis fafarze edo aRviriani marcxena xeli, xolo Zirs daSvebul marjvenaSi
wkneli eWira, magram ar xmarobda. roca gamSordeboda
Ceqmian fexs Semohkravda ferdebSi oqrosfer ulays
da aaCorTebda. CorTiT svlis dros muxlebs mouWerda
cxens. kisers waigrZelebda da unagirze wamodgoma-daSvebisas kiserSi Casuli Savi Tma ise eburd-ekeceboda,
gegonebodaT, yvavis bude axuravs Tavze da cxenis yovel moZraobaze ager-ager waZvreba da haers SerCebao.
mZimewoniani mxedris CorTiT tareba cxens, etyoboda,
ar siamovnebda. amitom ase ocdaaT-ormoc nabijze rom
gaaZunZulebda patrons, ubrZanebod, kvlav siarulze
gadadioda pirutyvi da mere ise nela, lamazi Tvalebis
brialiT Camivlida, TiTqos erTi survili hqonda, mxedars gamovlaparakebodi da amiT oflSi gaxviTqul
cxens SeRavaTi miscemoda.
30

asromeliRac Sexvedraze ukve sruliad momwifebuli


iyo viTareba imisaTvis, rom or ucnob mamakacs erTmaneTisTvis sityvebi gagvecvala. iniciativa me gamoviCine.
didi xania cxenosnobT, amxanago?
batono?
aRvirs moqaCva ar dasWirvebia, cxeni gaCerda.
didi xania-meTqi, rac cxeniT dadixarT?
meore Tve Sesruldeba male. metyoba, xom?
me didi veraferi Semtyobi var. cxenze, ar daijerebT da, Cemda samarcxvinod, jer arc ki vmjdarvar.
mec pirvelad vsinje, giTxraT simarTle, am ori
Tvis win. ar viyavi Senajdomi. ra sircxvili eg aris,
sadRaa cxeni dRes.
ise, varga? gSvelis rames? am Cvens gasaWirze geubnebi, mucelze xeli mivityapune.
sxvaTa Soris, iSviaTi ramea. Tu guli daudevi, ise
dagbertyavs, Tavs veRar icnob. me rom miyureb, xuTi
kilo var daklebuli am or TveSi, WamiT isev ise vWam.
pirvel kviras, cxenidan rom Camomsvamdnen, yvela kunTi
erTad mtkioda.
ras brZanebT. iRlebi, aba, kaci cxenze?
iRlebi romelia, erT saaTs rom CorTiT iaro, gasawuri gaxdebi. ra mainteresebs, ici? Zveli molaSqreebi rom iyvnen, vTqvaT, qarTvelebi, an monRolebi Tqvi,
Tu ginda, sulerTia, ase wamdauwum isvenebdnen netav
isinic? wignebSi es ar weria da arc kinoSi minaxavs.
vkiTxe Cvens mwvrTnels specialurad; CorTiT svlas
mxedrebi umetes wilad CorTiT dadiodnen, verc mxedari uZlebs erT saaTze mets da verc cxeni. nametani
didi datvirTvaa. icodiT es ambavi Tqven? ar icodiT.
arc bevrma icis sxvam. mecineba axla istoriul wignSi
rom amovikiTxav, `mavan da mavan malemsrbolma dilamde
Seusvenebliv aWena cxenio~.
iqneb maSindel mxedars SeeZlo. im drois kacis gaZleba da Cveni gaZleba erTia?
31

ar daijeroT eg ambavi. adamiani, batono, bevrad


ar Secvlila. Tqven rogor fiqrobT, faRaraTma mokla
aleqsandre makedoneli da romis imperatorebis umetesobas buasili stanjavda. piriqiT, axla ufro gamZle
da magaria adamiani. cota meti Tavis movla viswavleT
da raRac-raRacebis wamalic gamovigoneT.
Cvens gverdiT Savi taiWi gaSliginda. taiWze pirwmindad Suaze mokecili idga gavafarTo cxenosani gogona.
aprili Tavdeboda. Zalamicemuli mze Ronivrad
anaTebda ipodroms da mSral bilikebze sam-samad moCiqCiqe urikiani cxenosnebi mtvers ayenebdnen.
vifiqre, laparakiT Seviqcie es patiosani kaci, vin
icis, drois ra biujetis patronia, axla davemSvidobebi da, mainc mze kiserSi maWers, cotas naZvebis xeivanSi
gavivli-meTqi, kargad yofna vusurve da bilikze gadmovuxvie, magram, imis nacvlad, rom gza gaegrZelebina,
CamoqveiTda da gverdiT gamomyva. zurgze dawyobil xelebSi aRviri uWiravs, cxeni morCilad, frutuniT mohyveba. ra vuTxra axla, ra vkiTxo. ase vici, jer me
TviTon gamovelaparakebi kacs da mere vnanob, sasaubro
uceb Semomeleva xolme da sityvis Zebnis uxerxuli siCume maRizianebs.
rogori wesia TqvenTan, erTi sityviT, cxenze jdoma rom undodes kacs? raSi mainteresebda, me cxenosnobas ar vapirebdi, magram ise, sityvis masalad vkiTxe.
Tqven gnebavT? Tqven TviTon?
saerTod, ise mainteresebda, kacma rom Tqvas, ratomac ara...
gaicina da cxens kiserze xeli gautyapuna. SeCerda,
kidev erTxel gaicina da damakvirda.
raze gamecina, iciT? zustad Tqvens dReSi aRmovCndi am ori Tvis win. cxenosnoba arc mifiqria, magram ise
aewyo saqme, rom ukan dasaxevi gza aRar mqonda. mere
miveCvie da miveCvie. axla vnanob ki ara, im patara biWis
gamzrdels vlocav. saerTod, me kus tbaze davdiodi.
32

erTxel manqana gamifuWda da, raki kus tbaze ver avidodi, ipodroms movakiTxe. troleibusi udgeba da isedac axloa Cems saxlTan. or wres Semovuvli fexiT da
waval samsaxurSi-meTqi. ase, Tormet-cameti wlis biWi
wamomewia cxeniT. yoCaR, biZia, namdvili cxenosani xar,
vin dagsva ase patara biWi cxenze-meTqi. seqciaSi var,
biZiao, yvelas weren, me mgoni, Tu gnebavT, araa Zneli
saqmeo. buTxuza biWi iyo, mayvalTvaleba, gaga hqvia.
Senc Segxvedria, albaT. es erTi kviraa ar gamoCenila.
rogor ar minda, biZia, magram me vin Camwers Tqvens seqciaSi, beberi var-meTqi, vexumrebi bavSvs. cxeni, rom
maCuqon, ar minda sinamdvileSi. meore dRes mivirwevi
CemTvis fexiT am gzaze da moCindrikobs viRac ukan.
movixede, Cemi buTxuza. Soridan davunaxivar da damwevia. biZiao, momaZaxa, vkiTxe Tavlis ufross da SeiZleba Tqveni miRebao, terenti hqvia, mesame TavlaSia,
axlave SegiZliaT mixvideT da agixsniT yvelaferso.
kargi, Cemo gaga, axla veRar movaswreb da dRis ganmavlobaSi mival-meTqi aucileblad. terenti minda?
ra vqna, bavSvs xaTri veRar gavutexe. misvliT, rasakvirvelia, ar mivsulvar. ar daijerebT da, ar momeSva
gaga, Cemda Wirad, telefonis nomeri Semeqna micemuli. rekviT amiklo. ra hqeniT, biZia, ratom ar mixvediT
terentisTano. erTi periodi vemalebodi ipodromze,
Cemi manqanis SekeTebasac aRar daadga saSveli. Zravis
beWdebs ase advilad iSovi? raRa dagimalo, damiWira
gagam, jer anketa Semavsebina, mere janmrTelobis cnoba
mimatanina da mimgvara terentis. ase damiyolia patara
biWis sijiutem da nebam. pirvel sam varjiSze gaqceva
davapire, cxenma kinaRam gadmomagdo da arc momewona
maincdamainc. mere miveCvie da axla, bavSvebs geficebi, ucxenod Cemi Tavi ver warmomidgenia. janmrTelobas rom Tavi davaneboT, TviTon cxeni iseTi ram aris,
Tavs Segayvarebs. jer Sesaxedavad rogoria. amaze srulyofil cxovels ver warmoidgen kaci. ulamazesi ram
3. r. miSvelaZe. t. III

33

aris, xom? Tu me meCveneba ase? iqneb me meCveneba. natexi


SaqriT savse maqvs jibeebi. diliT xelisgulze cxlad
SegasunTqavs da frTxilad drunCebiT agaclis Saqars,
mere Wkvian Tvalebs gielvebs da morCilad gelodeba,
rodis amosdeb lagams da mouWer mosarTavebs. ise momenatreba, xandaxan Sesvenebaze gamovsulvar, TavlaSi
Semirbenia, peSviT Saqari mimitania da movbrunebulvar.
am kmayofilebis sityvebiT axsna ar SeiZleba. cxeni sul
sxva ramea, batono. sWirdeba kacs pirutyvTan siaxlove.
miCveva icis da monatreba. raRaciT, raRac axliT avsebs
Sens cxovrebas. ase rom, im Cemi patara kargi biWis ar
iyos, Tu marTla gadawyvetT cxenze Sejdomas, janmrTelobis cnoba gamoarTviT Tqvens poliklinikas da eger,
marcxniv, mesame SenobaSi, terenti ikiTxeT, urigo kaci
ar aris. jer SedarebiT Tvinier cxens SegirCevs, mere,
cota rom gaeCvevi, sxvaze gadagsvams.
didi madloba movaxsene, saaTze davixede. bodiSs vixdi, samsaxurSi magviandeba-meTqi da Sinisken gamovwie.
terentisTan misvla ki, ra Tqma unda, gulSi ar gamivlia.
...meore dRes mwvane mindorze rom wamomewia Cemi axali nacnobi, cxeni rom SeaCera da gulwrfelad mkiTxa:
ra hqeni, terentisTan xom ar misulxaro, sabolood
davrwmundi, rom cxenosnoba ar amcdeboda.
asec moxda.
ase rom, Tu am novelam odnav mainc aRZra Sens gulSi
yvelaze keTilSobili pirutyvis cxenisadmi interesis naperwkali, ar daaxano, Zvirfaso mkiTxvelo, janmrTelobis cnoba aiRe da midi terentisTan, mesame TavlaSi.

34

C i te b i s d ar d i
docentma kapia ServaSiZem simpoziumis temps fexi ver
auwyo. swavlulTa aseTi maRali donis Sekrebaze pirvelad gaxldaT da, ra dasamalia, Tavidan uaRresad esiamovna, rakiRa miiwvies da maraqaSi garies, magram rac
dro gadioda, TandaTan rwmundeboda, rom misi adgili
aq ar iyo. pirvelad saregistracio darbazSi rom Seikribnen, gaukvirda; ra taS-yiJiniT da Cafskvna-kocniT
xvdebian erTmaneTs, sad moaswres ase daaxloebao. mere
ki Seexarba mosimpoziume mecnierebis, im saRamosve rom
dawyvilebulni daabijebdnen sastumros irgvliv da cecxlovani enTuziazmiT saubrobdnen, albaT maTTvis naTel da axlobel, magram kapiasTvis Zneladgasageb Temebze. marto darCenas gauZlebda kaci, ServaSiZes martooba uyvarda kidec, magram docents guls uklavda, sxvebi
rom yvelafers aswrebdnen da TviTon rom yvelaferze
agviandeboda. diliT rom adgeboda, pirs gaiparsavda
da zRvisken mimaval biliks daadgeboda, simpoziumis
energiuli monawileni imave bilikiT ukve brundebodnen da Tmis mSralebiT esalmebodnen docents. roca
kapia Tavisi nomris aivanze pirsaxocs gadakidebda da
sasauzmod Cavidoda, misi sayvareli daTlili stafilo
ukve gaTavebuli iyo finur magidaze. sxvebs saaTiviT
hqondaT saqme awyobili. ase gasinjeT, Sesvenebaze yavis dalevasac aswrebdnen, momxseneblisTvis bundovani
SekiTxvebis micemasac, saRamoobiT sanaxevrod gajiT
Selesil taZarSi adgilobrivi meorRanis SesrulebiT
baxis mosmenasac da droze sastumroSi mobrunebasac.
kapias Tavs ki raRac ucnauroba xdeboda da verafriT
aexsna, raSi iyo saqme. moxsenebaTa Soris mecnieruli
35

pauzis dros yavis rigSi sxvebiviT Cadgeboda, magram


swored maSin Semohkravdnen gongs, roca ServaSiZes barmenisTvis erTi finjani uSaqro yavis SekveTa unda mieca.
gabrJRvialebul ezoSi SuaRamemde bolTas scemda da
roca mTvareuliviT sastumros karebs miadgeboda, Sokoladisferi morigis wyromiT savse Tvalebs dResac ar
wavawydeo, Tavs morcxvad xrida da liftisken miiZurweboda. erTmaneTs gaSinaurebuli mecnierebis Semyure
ServaSiZem daaskvna, rom es simpoziumi sadRac, sxva qalaqSi, karga xnis win daiwyo, xolo kapia mogvianebiT,
Sua simpoziumze moiwvies.
evropis patara, neitraluri saxelmwifos zRvispira qalaqSi amjerad mecnierebi mcirericxovani erebis
momavalze samsjelod Sekrebilan. dRis wesrigs rom
gadaxeda, kmayofili darCa, momxsenebelTa didi nawili
mravalricxovani eris warmomadgeneli gaxldaT. karga
xans bWobdnen, romeli ena mieCniaT simpoziumis enad.
bolos svanurze SeTanxmdnen. didi eris SvilTa yuradReba mcire erebis mimarT kargad eniSna kapias, magram
pirvelive moxsenebaSi imdeni samwuxaro faqti daiWira,
rom sevdam Seipyro da es sevda bolomde ar ganelebia.
ukve meoTxe dRea kaTedraze erTmaneTs cvlian cecxlovani oratorebi da rixianad laparakoben imis Sesaxeb, Tu rogor aRigava pirisagan miwisa araerTi ena
da eri, Tu rogor SemorCa imperatorTa damwvar biblioTekebs mxolod da mxolod odesRac maTi arsebobis
jiuti faqtebi garujuli etratebi Tu palimfsestebi, xolo JamTa qarisgan damskdar miwas sasaxle-taZarTa natamalni da ZvlebiT savse sarkofagebi. Tvals daxuWavs kapia da amdeni uimedo ambis gamgones istoriis
Savi xaxa elandeba. yurebSi finikielTa Tu etruskTa
ganwiruli yru guguni esmis saukuneTa wiaRidan darxeuli. `Tu ar gavmarjvdiT arc Cveni saqme wava kargad.
gana ramdeni varT, sul raRac sami-samnaxevari milioni.
36

amdeni kaci erT patara dabaSi cxovrobs CvanCuriaSi~


gaifiqrebs xolme.
axlac fanjarasTan zis kapia. erTi adgili amoiCema.
roca smeniT gadaiRleba sxdomaTa darbazis aivnis qvis
moajirze moxtunave beRurebis cqeriT erToba. yoveli geografiuli sartyeli Tavis daRs avams floras
da faunas, magram beRurebi yvelgan jiutad erTnairi
arian. oTxni erTad SemofrTxialdnen qvis iatakze. sami
beRura qveyanas iklebs Jivil-JRurtuliT. pawawkintela Tavs wamiTac ar aCereben, ikenkebian, iqeqebian,
dacancareben, sad ar Cahkraven niskarts, ras ar Seaskupdebian, xandaxan Tavis maRla atrialebiT darbazSi
garindulTac Seavleben mzeras. erTi ki zis da zis. rogorc mofrinda, arc ganZreula. Tavi bumbulSi Caurgavs, frTebi Seukecavs da Tvlems. xandaxan niavi rom
gauZaliandeba, fexebs ganze gadgams, mere isev moeSveba
da TavisTavSi SeiyuJeba.
netav Citebsac Tu aqvT TavianTi Cituri dardi?
fiqri wamocda kapias.
ra brZaneT? gverdiT mjdomi filieli mecnieri
wamoiwia da saTvales xeli SeaSvela, ar Camomivardeso.
araferi, moubodiSa kapiam.
filiis warmomadgeneli mokle SarvliT da saboebiT dabraxunobs. maRali, cxvirniskarta, qera kacia.
araCveulebrivad grZeli fexebi aqvs, xolo welzeviT
araproporciulad moklea. gegonebaT, RmerTs Zalian
maRal kacad hyavda Cafiqrebudi da mere gadaifiqrao.
cal xelze patara tyavis CanTa aqvs Camokidebuli, xolo
meoreTi amoRliavebul saknatuno orcxobilas ikavebs.
gari hqvia. yovelTvis dagvianebiT Semodis, maincdamainc kapias mouskupdeba gverdiT da ekiTxeba: `ukacravad, es meramdene oratoria?~ pasuxs rom miiRebs, meore
SekiTxva mzada aqvs: `RvTis gulisaTvis, miTxariT: iTqva
rame sagulisxmo?~ Tavdapirvelad ServaSiZe dawvrile37

biT uxsnida; esa da es gamovida, da amaze iyo laparakio,


am axsnaSi drosac hkargavda, moxsenebasac veRar misdevda da irgvliv msxdomTa sayvedurian gamoxedvasac
imsaxurebda. es ori dRea kapiam muRams miagno da kmayofilia. Semova Tu ara filieli, sanam pirs gaaRebdes,
kapia sulmouTqmelad da naxevarRranWiT uCurCulebs:
`mesame gamomsvlelia, sagulisxmo jerjerobiT araferi
Tqmula~. kolega madlobas moaxsenebs, xuTiode wuTs
weros kisers atrialebs da darbazs aTvalierebs. mere
fexebs gaWimavs da orcxobilas xitkiniT Seeqceva.
kapias wina rigze maspinZeli qveynis warmomadgeneli
sami SuaxansmiRweuli mecnieri zis. erTnairad Cacmulni erTmaneTs saocrad hgvanan. samives axaluxismsgavs
TeTr kvarTebze romeliRac adgilobrivi premiis laureatis niSnebi ukeTiaT da farTo gulisjibeSi mesame
Rilze Zewkvdamagrebuli saaTebi udevT. sanam sxdoma
daiwyebodes, maT Soris yvelaze msuqani, behemoTisTvaleba swavluli kapiasken gadmoixreba da dros ikiTxavs. pasuxs rom miiRebs, jibidan saaTs amoiRebs da
butbutiT gaasworebs. danarCenebic mas hbaZaven. samiveni saaTebs rom gamarTaven, erTmaneTs Tavs miadeben
da iZineben. kapias erTi ram ukvirs: es sami megobari
ganuyrelad erTad arian. dilis Svid saaTze ezodan
maTi xmamaRali laparaki esmis. torolas aswreben sisxamze. vardebis baRSi daseirnoben da raRacaze cxared
kamaToben. ra aqvT amdeni sakamaTo da sadavidarabo, eSmakma icis. sxdomis dawyebidan samiode wuTis Semdeg ki
samives mSvidad sZinavs. Tavebi yovelTvis erT mxareze
aqvT mibrunebuli. sami mecnieris Zili amxela simpoziumis wevrTagan, garis garda, aravis ukvirs, ratomRac
marto filielma daadga maT Tvali da rogorc ki momxsenebeli xmas auwevs, orcxobilas moyvaruli wamodgeba
da ukve meramdened xumrobs: `cota Cumad, geTayva,
wina rigze aniSnebs, aq xalxs sZinavs~.
38

darbazs am xumrobaze, rac dro gadis, ufro metad


ecineba. saerTo sicilSi mZinareni Tavebs wamosweven,
uazro TvalebiT miaCerdebian prezidiums, mere meore
mxares Sebrundebian da SesaSuri sinqronulobiT iZineben.
aqamde, ar davmalav da kapias is kamaTi ufro ainteresebda, simpoziumis kuluarebSi rom imarTeboda. oficialur tribunaze Tu yvela Tavis moxsenebas
kiTxulobda da msmenelTa reagireba ramdenime arcTu gulubryvilo, SekiTxvis micemiT gamoixateboda
(SekiTxvebi meti iqneboda da, vin icis, SeiZleba, azrTa
gacvla-gamocvlac gamarTuliyo, magram momxseneblebi
sakmaoze metad gaeSmakebulebi brZandebodnen; pirvelsave SekiTxvas ise vrclad da amomwuravad pasuxobdnen,
rom sxva SekiTxvebisTvis dro aRar rCeboda. novelis
avtors am siCqareSi daaviwyda eTqva, rom simpoziumi
mkacrad reglamentirebuli gaxldaT), samagierod vaxSmamde darCenil erT saaTSi sastumros baRi mecnierTa specifikuri frazebiT da nerviuli amooxvrebiT
ivseboda. namdvili kamaTi swored maSin imarTeboda.
jguf-jgufebad dayofil swavlulT cxel gulze aTasi
ram hqondaT erTmaneTisTvis saTqmeli da cdilobdnen
moeswroT. gaigonebdiT sxvadasxva xmiTa da aqcentiT
warmoTqmul daaxloebiT erTsa da imave sityvebs: `neba
momeciT, ar dageTanxmoT~, `maS, Tqven humbolts ar
eTanxmebiT?~, `me ki swored is adgilebi momewona moxsenebisa, rac Tqven ar mogwonebiaT~, `Cven sxvadsxva totze vzivarT, Tu sxvadasxva xeze ara~, `gana Tqvenc amas
ar amtkicebdiT SarSan, Zvirfaso kolegav?~ kuluarebis
debatebSi mxolod rva adamiani ar aqtiurobda: kapia,
romelsac bevri ram hqonda saTqmeli, magram, rogorc
giTxariT, ver aswrebda: Cqar kamaTSi sityvis CarTvas
ver axerxebda da amas Zalian ganicdida, sami adgilorbivi mecnier-laureati, romlebic sxdomis damTavrebis
39

Semdeg kargad gamoZinebulni sadRac midiodnen da,


albaT, calke, da iqneb arcTu urigodac vaxSmobdnen.
ori simpaTiuri biloeTeli mecnieri, romelTac patara erebis bedi imdenad ainteresebdaT, ramdenadac es
maTs mTargmnelobiT saqmianobasTan iyo dakavSirebuli.
isini sakmaoze metad alRoianebi da gamocdilni iyvnen
aseT saqmeSi. aravis ekamaTebodnen, magram arc aravis
eTanxmebodnen. cal-calke dadiodnen da ise ostaturad
aqebdnen erTmaneTs, rom gulubryvilo msmeneli eWvsac
ver aiRebda. magaliTad, mividoda romelime jgufTan
erT-erTi maTgani, jer amindze da fexburTze laparakiT miipyrobda yuradRebas da mere, TiTqosda, sxvaTa
Soris moayolebda Tavis Tanamemamuleze: `am mecnieris
bolo wigni Zalian miqes, xom ar geqnebaT, rom maTxovoT; erT RameSi wavikiTxavo~. am dros misi megobari sxva
jgufTan ijda da swored msgavs azrs anviTarebda. am
energiuli mecadineobiT bibloeTelebma imas miaRwies,
rom mTels simpoziums maTi saxeli ekera pirze da maTs
wignebs daeZebda. meSvide neitraluri kaci kapiasaviT
martoxela holandieli swavluli gaxldaT. mas mkvircxli Tvalebi, mecxramete saukunis guruli mecenatis
gawkepili ulvaSebi da WaRara Tma hqonda. simpoziumis
muSaobaSi mxolod imiT monawileobda, rom sarkastul
replikebs isroda, xolo ezoSi erTmaneTs Sebmul mecnierTa Soris xiTxiTiT daabijebda. xandaxan romelime
jgufs yurs miapyrobda, xuTiode wuTs mousmenda, Caicinebda, xels Caiqnevda, dabali doneao ityoda da gzas
ganagrZobda. Cven mier zemoT CamoTvlil Svideuls
gvirgvinad edga alisferTmiani, koxta qali, romelsac
momnusxavi Rimili da imedisaRmZvreli gamoxedva hqonda. kapiam arc saxeli icoda misi da, miT umetes, arc
sadauroba. simpoziumis sxva monawile qalTagan igi imiTac gamoirCeoda, rom saTvales ar atarebda da arc
arafers iwerda. yvelani rom dalagdebodnen, swored
40

maSin gamoCndeboda karebSi. jer Soridan zveravda


darbazs. mere, Tavisufal adgils rom daigulebda,
mividoda da fiqrebSi wasul mecniers am qveynad moabrunebda: `ukacravad, es adgili Tavisufalia?~ saqme
imiT mTavrdeboda, rom alisferTmiani koxta qali imave
saRamos zRvis napiras, guSindeli marSrutiT, swored
im swavlulTan daabijebda, vis gverdiTac sxdomaTa
darbazSi ijda. ase meordeboda yoveldRe. momxibvlel
mecnier-ferias yovel saRamos sxvadasxva kavaleri miacilebda. kapias mxolod imaze ecineboda, rom yvela kavaleri xelebis qneviT laparakobda da Soridan amCatebuli kacis STabeWdilebas stovebda. qali, ki, mkerdTan
mklavebCaxveuli, yovelTvis dinjad da amayad miabijebda. kapiam ar uwyoda misi mecnieruli azrovnebis masStabebi, magram imas ki mSvenivrad askvnida, rom am qalma
Tavisi saqme xuTi TiTiviT icoda.
CvenCuriis warmomadgenlis gamosvlas yvelani interesiT moelodnen da roca kaTedraze Cia tanis,
mwvanedTmaSeRebili, pensne-bakenbardebiT `damSvenebuli~ mecnieri avida, darbazSi dairxa: `is aris, CvanCoqama~, kapiam beRurebs moswyvita mzera da CvanCuriel
swavluls miaWiWinda.
CvanCoqamam mecnieruli aparaturis ostaturi moSveliebiT da lamis eWvmiutaneli faqtebiT auwya darbazs,
rom msoflioSi 50 weliwadSi, saSualod, erTi ena da Sesabamisad erTi eri qreba, rom es procesi istoriulad
Seuqcevadi procesia. ese igi, eri rom gaqreba, enac, ra
Tqma unda, mas mihyveba da mere aRdgeniTi procesebi
aRar mimdinareobs. me aTwleulebi Sevalie am problemis Seswavlas da im daskvnamde mivedi, rom umizezod
araferi xdeba: romeliRac etapze eri amowuravs Tavis
SesaZleblobebs, ena Raribdeba. enaSi Cndeba Sinagani
krizisi da igi aRar aris gagebinebis moqnili saSualeba. aseT SemTxvevaSi modis meore ufro didi kultura,
41

romelic bunebrivad Seiwovs masze dabal kulturas.


amis gamo qreba eric da odesRac misi arseboba mxolod
Tavgadaklul mecnierTa laboratoriebSi dasturdebao.
ese igi obobis wesiT? hoplandielma mecnierma
aRar daacala Tavmjdomares moxsenebis Semdeg Cveulebrivi Tavaziani mimarTva: `SekiTxvebi xom aravis
gaqvT?~
ratom obobis? ase maqsimalisturad nu davsvamT
sakiTxs. bunebrivi SerCevis wesiT sustis adgilze
ufro gamZle modis, maSinve upasuxa CvanCoqamam.
kapiam es azri mieT-moeTebiT ramdenjerme moismina
am darbazSi. aqamde, ramdenadac SeeZlo, Tavs ikavebda,
magram axla veRar moiTmina da xeli aswia.
Tqven brZaneT maRali kultura dabals Seiwovs es
kanonzomieri procesiao. vilaparakoT konkretulad:
sad arian finikielebi? davijero, maTi adgili ufro
maRali kulturis xalxebma daiWires? ZvelegviptkelTa
nacvlad ra maRali kultura gaCnda Crdiloafrikis
kontinentze? an iqneb antikuri berZnebis kultura iyo
ise susti, rom epoqas ver uZlebda da romelime sxva
kulturas unda Seewova?
darbazi smenad iqca. CvanCoqamam pensne moixsna da isev
gaikeTa, karga xans dumiliT uyura kapias, mere orive
xeli win gaiSvira, nela dauSva tribunaze da ikiTxa:
Tqven ra, Cemi moxseneba ar mogismeniaT?
kapias almurma gadahkra. fanjrisken gaeqca mzera.
mowyenili beRura kvlav gaunZrevlad ijda.
me konkretulad gkiTxeT, mowyaleo xelmwifev.
gana Cems moxsenebaSi uamravi faqti ar mogaxseneT
imis naTelsayofad, Tu rogor Seiwova ama da am maRalma kulturam esa da es dabali kultura?
magram, rogorc Cans, Tqveni mosazrebis wesad miCneva swori ar aris. me dagisaxeleT maRali kulturebi,
romlebic gahqrnen.
42

ulogikod? daiZaxa filielma.


iqneb ulogikodac.
ulogikod araferi xdeba, Cailaparaka zurgsukan
viRacam. Tavmjdomarem zari gaawkaruna.
gTxovT upasuxoT momxsenebels mimarTa.
CvanCoqamam cxvirsaxoci amoiRo da Sublze ofli
moiwminda, aSkarad Canda, SekiTxva misi poziciisTvis
mTlad xelsayreli ver iyo. ar davmalav, demagogiur
gzas mimarTa:
me sapasuxo araferi maqvs. umniSvnelo gamonaklisebi aris, rasakvirvelia. me kanons rodi vwer. me kanonzomiereba mogaxseneT, magaliTebiT ganmtkicebuli.
me vfiqrob, batoni CvanCoqamas moxseneba arsebiTad mcdaria. msoflio swored kulturaTa mravalsaxeobiTaa ase lamazi. kultura yovlismomcveli, kompleqsuri mcnebaa da erTian mimarTebaSi umjobesia sityvebi
TviTmyobadi, originaluri vixmaroT. yoveli kultura,
TviT avstraliis aborigenebisac ki, raRaciT mSvenieri
da Zvirfasia kacobriobis istoriisaTvis. amitomac me
ver viReb momxseneblis paToss. Tqven rogor fiqrobT,
gulxeldakrefilni unda iyvnen `dabali kulturebi~ da
elodnen rodis Seiwovebian `maRali kulturebis~ mier?
kapiam sulmouTqmelad miayara es sityvebi erTmaneTs
da aSkarad igrZno, rom wnevam auwia. gulis braguni
yelSi awveboda.
magram Cem mier dasaxelebuli `eqvsi~ xom WeSmaritebaa. es procesi xom mimdinareobs? bzari gauCnda xmaSi
CvanCuriel mecniers.
am problemas sevdiTa da cremliT unda SevxedoT
da swored rom ulogikoba, arakanonzomiereba davarqvaT. 50 weliwadSi rom erTi ena qreba, Tqven sanugeSo
ram ggoniaT kacobriobis momavlisTvis? es imis maCveneblia, rom msoflios novelirebis cxeli uTo moqmedebs
sabediswerod. ver vuvliT mcire erebs da maT kul43

turebs. saqmeSi ereva dapyrobiTi omebi, rasobrivi diskriminaciebi, erovnuli Cagvra... ase, rom erTa da enaTa
gaqrobaSi istoriaa damnaSave da ara raRac gamogonili
Sinagani krizisi, an SesaZleblobaTa amowurvis mcdari
Teoria!
kapiam bolo sityvebi mecnierisTvis, cota ar iyos
Seufereblad, lamis yviriliT Tqva. amaod cdilobda
nerviuloba moeToka. misTvis, rac dRes, am darbazSi,
xdeboda, marto mecniereba ki ara, sikvdil-sicocxlis
saqme iyo. yeli uSreboda da eCveneboda, rom sxvisi xmiT
laparakobda. es xma vinmes magnitofonze rom Caewera,
docent kapia ServaSiZis xmaSi Sereuli aTasebis xma iyo;
aTasi wlis wiaRidan wamosuli da moTqma-vaebad mosuli
meoce saukunemde.
kapias darbazi gasusuli usmenda. Tu pirvelsave
SekiTxvaze erTi-orjer gaisma `eg ra SuaSia~, `saqmesTan, saqmesTano~, axla aSkarad grZnobda ServaSiZe, rom
simpoziumis monawileni misma naTqvamma Caafiqra da,
CvanCurieli mecnieris didi avtoritetis miuxedavad,
aqa-iq Tanamoazrenic gafaCundnen.
Tavmjdomarem saaTze daixeda da viTarebis ganmuxtva
scada:
sityva xom aravis aqvs?
xeli satinis SavxalaTianma, tanwerweta, farToTvaleba da kexian-cxvirianma axalgazrda kacma aswia.
igi simpoziumis yvelaze Cumi monawile gaxldaT. kapia
erTi orjer daemgzavra liftSi. erTmaneTisTvis xma ar
gauciaT. saerTod, igi SeTqmuliviT marto dadioda da
TiTqmis aravis esalmeboda.
CvanCoqama iqve prezidiumSi, vefxvisTavebian savarZelSi mokalaTda.
me rqesieTidan gaxlavarT. Cemi qveyana apeninebis
ZirSia. rqesieTul enaze axla mxolod samas kacamde
laparakobs. soflebi dacarielda. mTielebi Camovbar44

diT da rogorc ityvian xolme, `aRverieniT...~ aq bevri


Teoretikosi movgrovdiT, axla erT praqtikul sakiTxs
mogaxsenebT. me gadaSenebuli kulturebis Semswavlel
institutSi vmuSaob umcros mecnier TanamSromlad.
oTaxSi xuTni vsxedvarT, sami xvanxeli da ori rqesieTeli me da Cemi amxanagi. rogorc ki rqesieTeli
rqesieTulad rames metyvis, vTqvaT saaTs mkiTxavs, an
sigarets momTxovs, sami xvanxeli ibRvireba. urigo biWebi rodi arian, magram ar siamovnebT maTTvis gaugebar
enaze rom vlaparakobT. me gekiTxebiT, ra gamosavals
SemogvTavazebdiT am problemidan TavdasaRwevad?
Tqven rogor xasiaTze dgebiT, roca isini xvanxurad alaparakdebian? hoplandielis xma iyo.
Savsatiniani daibna, jer TiTebis mtvreva-tkacuns
mohyva, mere, yuris bibilo moisrisa da amoRerRa:
iciT, ar vamJRavnebdiT, magram gulaxdilad rom
giTxraT, Cveni Tavi ramdenjerme daviWireT imaSi, rom
maincdamainc ar gvsiamovnebs.
imitom ar amJRavnebT, rom isini metni arian, hoplandielma xumrobis SesaZlebloba xelidan ar gauSva.
arc egrea saqme, darbazis xiTxiTs morcxvad
daadevna rqesieTelma.
CvanCuri xom xuTivem iciT? wamoudgomlad ikiTxa
CvanCoqamam da dadebiTi pasuxi rom miiRo, daayola:
hoda, ilaparakeT CvanCurad, esaa sul Tqveni problemis gadawyveta, aSkarad Canda CvanCurieli Tavisi aRmoCeniT kmayofili iyo.
eg ioli saqmea, magram saqme is gaxlavT, rom ra
ucnaurad unda mogeCvenoT, Cven Cvens mSobliur enaze
laparaki gvirCevnia. Zalian gTxovT sworad gamigoT, es
sijiute ki ar aris, an provinciuli poza, es Cveni sulieri moTxovnilebaa. Tqven warmoidgineT, arc xvanxele45

bi arian Tanaxma, xuTivem CvanCurad vimetyveloT. ase


rom, didi madloba rCevisaTvis, magram rogorc Cans,
enis Cuqeba ar SeiZleba.
enis Cuqeba iseve SeuZlebelia, rogorc enis warTmeva! daiZaxa ori bibloeTelTagan maRalma, piratissaxianma, saTvalianma mecnierma.
gindaT girCioT, ra eSveleba am saqmes? filieli
wamoxta, magram orcxobila xelidan ar mouSorebia.
unda sTxovoT Tqveni departamentis Sefs sxvadasxva oTaxSi gadagiyvanoT. Tqven calke, xvanxelebi
calke!
darbazs kvlav sicilma gadaurbina. filielma tuCebze TiTi miido da mis win Rrmad mZinare sami laureatisken kvlav miaqcia darbazis gulisyuri.
RvTis gulisaTvis nu iciniT, aq, sZinavT.
sanam simpoziumi icinoda, prezidiumSi molaparakeba
gaimarTa. jer CvanCurieli gadaixara da Tavmjdomares
raRac uCurCula. Tavmjdomarem Tavi dauqnia da Tavis
mxriv gverdiT mjdom Jirafisyelian, ferflisferTmeba kacs raRac uTxra. Jirafiskisrosani adga da gavida.
ori wuTic ar iyo gasuli, ase ormocdaaTiode wlis,
koxtad Casxmuli wverosani, jinsis Sarval-xalaTSi
gamowkepili porTfeliani mecnieri gaCnda mis adgilze.
Tavmjdomarem RimiliT dauqnia Tavi da gamoacxada:
sityvas iTxovs lRviis akademiis wevr korespondenti, suCkis sosiseli. gTxovT, kolegav.
suCkisma, etyoba, meti damajereblobisTvis porTfeli aitana kaTedraze, magram ar gauxsnia. gulze xelebi
daikrifa da daiwyo.
kapiam axlaRa SeamCnia, rom idga da raki Tavis fexze
dgomis aucilebloba verafriT ver gaamarTla, morcxvad mimoixeda da dajda.
filieli orcxobilas madianad da, cota ar iyos,
nerviuladac aknatunebda.
46

ServaSiZem, rasakvirvelia, icno lRvieli swavluli.


is iyo, guSinwin saRamos karze rom daukakuna da qaRaldi gauwoda, gaecaniT da Tu saWirod miiCnevT, xeli
moawereTo. kapiam gadaikiTxa da maSinve moawera xeli.
didi araferi; sastumros direqtoris saxelze Sedegnili peticia iyo. simpoziumis wevrebi sTxovdnen direqtors, samagaliTod daesaja is damlageblebi, romlebic sastumros aivnebze mercxlebs budis gakeTebas
uSlidnen. amaze, marTlac, bevrni laparakobdnen, samwuxaro ambavi rogor ar iyo: mTeli dRis ganmavlobaSi Jivil-WyiviliT muSaobdnen mercxlebi, saRamomde
sanaxevrod aaSenebdnen nerwyviTa da SlamiT gakirul
budeebs, saRamos Camoivlidnen iatakisjoxiani damlageblebi, aqaoda sanitaruli kulturis dacvisaTvis
vzrunavTo, Camoangrevdnen budeebs da Caxvetavdnen.
ase meordeboda yoveldRe. xeli rom moawera, marTlac
rom aRmaSfoTebeli ambaviao, gauRima kapiam lRviel
mecniers da, bunebrivia, simpaTiac aReZra stumrisadmi,
am gaxurebuli simpoziumis dros mercxlis budeTa gadarCenisaTvis rom moicala.
suCkis sosiselma jer madloba gadauxada am maRalwarmomadgenlobiTi Sekrebis organizatorebs da mere
CvanCoqamas moxsenebas Seexo. axali argumentebiT gaamdidra CvanCoqamas umTavresi debuleba erTa da kulturaTa `urTierTSewovis~ Sesaxeb da aRfrTovaneba
gamoTqva imis gamo, rom saSualeba mieca didi CvanCurieli mecnieris Rrmadganswavlulobasa da SeumcdarobaSi erTxel kidev darwmunebuliyo. bolos, Tavis
mSobliur lRviur enaze ilaparaka da, arc meti arc
naklebi, simpoziums lRviuri enis Sinagani krizisis suraTi dauxata. CvanCoqamas mecnieruli kanonzomiereba
Cems enasTan mimarTebaSi absoluturad dasturdebao.
lRviuri ena moberda, meoce saukunis oTxmocian wlebSi igi veRar upasuxebs civilizebuli enis moTxovnebs.
47

Zalian Wirs lRviur enaze mecnierul-teqnikuri progresis gamoxatvao. rogorc Cans, arasrulyofileba
lRviur enas odiTganve axasiaTebda, magram am Sinaganma
naklulovanebam gansakuTrebiT axla iCina Tavio. Cems
pirad magaliTs mogaxsenebT; miWirs mSobliur, lRviur
enaze wera da metyvelebao. ena, marTalia, eris erTerTi Ronieri atributia, magram me ara var momxre am
atributisTvis jiutad CabRauWebisao. Cven civilizebul msoflios warmovadgenT da movuwodeb yvela mcirericxovani eris Svils, nu ganicdian ase tragikulad
mSobliuri enis dakargvaso. droa, CamoviciloT viwronacionaluri Sexedulebani da swrafganviTarebad civilizacias avuwyoT fexio. me, magaliTad, siamovnebiT
viqnebodi Tanaxma, uari meTqva lRviur enaze da CvanCurze gadavsuliyavi. imitom ki ara, TiTqos Cemi ena
ar miyvardes, imitom, rom CvanCuri ufro Tanamedrove,
gamZle da moqnili enaa. Tanac igi mravalricxovani
eris ena gaxlavT da am enaze metyvel kacs winsvlis
meti perspeqtivebi gaaCniao.
suCkis sosiselma rom daamTavra, darbazSi taSi gaisma.
kapia TavCaqindruli ijda. mexis gavardna iyo misTvis
lRvieli mecnieris gamosvla. yurebs ar ujerebda; ram
unda aiZulos kaci, rom Tavis enas da amiT Tavis xalxs,
samSoblos, mis arsebobas qveynad, tyvia esroloso.
arc ki axsovs, rogor gaCnda tribunaze nebarTvauTxovnelad. simpoziumis rkinis etiketebs axla igi
aRar dagidevdaT. unda eTqva, dauyovnebliv unda eTqva, rasac fiqrobda, Torem guli gauskdeboda:
rac axla sosiselma mogaxsenaT, axali ar aris...
magram Tavisi siZveliT ki araa SemaZrwunebeli, swored
imiT gaxlavT saSiSi, riTac suCkisisTana moazrovneebi sakuTari samSoblosken mimarTaven xolme sxvaTa
ubeyureebSi gapoxil mecnierul iaraRs. mSobliuri
48

ena marto is ki ar aris, Zvirfaso kolegav, romelzec


am sastumros barSi laparakob, isaa, romelzec Cumad
xar, romel enazec fiqrob, romel enazec sizmrebs xedav. me wamikiTxavs lRviur enaze dawerili mSvenieri
wignebi. ar gagikvirdeT, poligloti ar gaxlavarT, magram meoce saukunis brwyinvale lRvielma poetma menfaiTisma, romelsac TargmanSi gavecani da damainteresa, maiZula ulamazesi lRviuri ena Semeswavla. mTeli
pasuxismgeblobiT gicxadebT; lRviuri marTlac rom
srulyofili enaa da aravis ara aqvs ufleba im enis
Sinagan siRaribeze, an krizisze ilaparakos, romelzec
Sedevrebi Seqmnila. Tu Tqven mSobliur enaze wera giWirT, amaSi brali Tqven migiZRviT da ara lRviurs.
ar arsebobs cneba Tu movlena, romelic lRviurad ar
gamoiTqvas. amisTvis saWiroa cota ufro Rrmad SexvideT xalxuri enis wiaRSi, CaxedoT leqsikonebs, iswavloT mSobliuri ena. mapatieT, magram erTi ram minda
gkiTxoT, Tqven mSvenivrad, lamis uaqcentod laparakobdiT CvanCurad, skola sad daamTavreT?
isev siCume. `ra mniSvneloba aqvs!~, `iqneb metrikis
aslic moiTxovoT!~, `simpoziumi WirveulobaSi ar unda
gadaizardos~ esmoda es sityvebi kapias, magram araviTar yuradRebas ar aqcevda. erTi suli hqonda, Tavisi
kiTxvis pasuxi mieRo. suCkisi wamodga da xazgasmuli
ironiulobiT Tqva:
me aTas cxraas ocdaTxuTmet wels davibade CvanCuriaSi (erT-erTi raionuli centri daasaxela), skolac
iqve davamTavre, umaRlesic da aspiranturac. amJamad,
TxuTmeti welia, lRviis dedaqalaqSi vcxovrob. mecnierul JurnalSi CvanCuri miTologiis ganyofilebas
vxelmZRvanelob. warmoSobiT wminda sisxlis lRvieli
gaxlavarT. ormocdaTormet zoma perangs vxmarob,
xolo fexsacmels ormocdaors, kidev xom araferi
gainteresebT?
4. r. miSvelaZe. t. III

49

gmadlobT, kapiam Tavi aswia da mimoixeda, meti


SekiTxva aRara maqvs. mainteresebda gamego, romeli ena
iyo misTvis siyrmidan mSobliuri da ramdenad hqonda
suCkis sosisels lRviuri kulturis warmomadgenlis
saxeliT gamosvlis moraluri ufleba.
kapias egona, misi gamosvlis mere didi Sexla-Semoxla atydeboda, magram motyuvda. auditoria gadaRlili
gaxldaT da lamis uyuradRebod Sexvda ServaSiZis sityvebs. Tavmjdomaris kiTxvaze, `winadadeba xom aravis
gaqvTo~, wamodga sandomiani saxis Rababiani, balzakisulvaSeba mecnieri da siCumes daeloda, roca auditoria daSoSminda, majaze dairtya saCvenebeli TiTi da
mSvenieri baritoniT auwya darbazs:
vaxSmobis droa.
mzis Casvlis Semdeg, rogorc Cveulebriv xdeboda,
simpoziumis monawileni vardebis baRSi gamoiSalnen da
mecnierul vnebaTa Relvas axali asparezi mieca.
jgufebi kvlav kamaTobdnen.
hoplandieli Zveleburad, iqednuri RimiliT daabijebda da `dabal doneze~ Cioda.
alisferTmiani qali axal msxverplTan erTad zRvis
sanapiroze daseirnobda.
grZeli filieli Tavis ganuyrel orcxobilas xitkiniT Seeqceoda.
or biblioTels Soris Camdgari SezarxoSebuli, Savsatiniani rqesieTeli gulze mjiRs icemda da cremlmoreuli luRluRebda: `maS, Cemi ena unda gadaSendes?
aseTi mdidari ena? jer marto yinulis saxeli ormocnairad gamoiTqmis~. `swored magitom unda gadaSendes
eubneboda maRali biblioTeli ra saWiroa yinulisTvis ormoci sityva~.
kapiam Cqari nabijiT, STagonebuli saxiT mimavali
suCkis sosiseli SeaCera da sTxova, Tu dro gaqvT,
zRvisken wavideT da visaubroT, Zalian minda Cven erTmaneTis gvesmodeso.
50

sosiseli siamovnebiT daeTanxma.


qSena-rweviT msunTqavi, Savi feris zRvisaken wavidnen. pliaJze ficris Sezlongebi erTmaneTs Seawyevs da
Camosxdnen.

evropis patara neitraluri saxelmwifos zRvispira


qalaqSi simpoziumi ubeduri SemTxveviT damTavrda.
simpoziumis daxurvis dRes, roca aqtiur monawileebs sigelebiT ajildoebdnen da misamarTebis gacvlagamocvlis ceremoniali farTod iyo gaSlili, organizatori qveynis sami warmomadgenlidan erT-erTi, behemoTisTvaleba, msuqani moxuci karebSi Cadga da gamoacxada:
samwuxaro ambavi unda gauwyoT, kolegebo, wuxelis,
Tavis nomerSi, Tavi CamoixrCo suCkis sosiselma. rogorc administraciam ganacxada, mis magidaze qaRaldi
aRmoCnda, romelzec orad-ori sityva ewera: `me gamab
riyves~. mimdinareobs gamoZieba. kvlevis Sedegebs werilobiT gauwyebT sami Tvis Semdeg.

51

wav a?
mze ukanasknel sxivebs krefda acas mTis wveridan,
roca sagareo saqmeTa saministros umcrosi referenti
laSa carciZe mwvaned SeRebil WiSkars miadga. tilos
TeTr SarvalSi welze xelis CamosmiT Caitena aCaCuli
kvarTis kalTebi, saTvale moixsna, gulis jibeSi Caido
da `maspinZelos~ daZaxeba zedmetad miiCnia, radganac
umoajiro aivanze welgamarTulad wamoskupul, Savgvreman, Suaxnis mamakacs hkida Tvali. maspinZeli ar ganZreula. tuCebi odnav aamoZrava mxolod. im wamsve gaiRo
zeda sarTulis kari da grZelnawnava, wiTelsawmerTulianma gogom Camoirbina. laSas egona WiSkris gasaRebad
modiso, magram gogonam erTi moixeda da farRalala
samzadSi boZebs Soris gauCinarda. isev Camowva uxerxuli siCume. maspinZeli Sesagebeblad ar dgeboda, etyoba pirvel sityvas stumrisgan eloda da stumarmac ar
daayovna:
ukacravad, sulxan miqelaZe aq cxovrobs?
me var, mobrZandiT.
sulxani welgakavebuliviT nela, didxans dgeboda.
stumrisTvis Tvalmoucileblad Seikra mogalifo, farTxuna Sarvalze gadmoSvebuli perangis Rilebi, Tavze
Wilofis, mTvarisxela qudi daixura da ucnobs kibezeve Seegeba.
daro!
TeTri xelabandiT Tavwakrulma gogom aivanze dabalfexeba skami amoawoda, laSam mxolod misi mziT garujuli muWebi dainaxa, radganac darejans Tavi ganze
miebrunebina da skami gamoarTves Tu ara, maSinve gaqra.
maspinZelma gverdiT moisva stumari da kvlav wiTlad Sefaklul acas wvers daubrunda. laSam mamlis
52

kudiviT SemarTuli, urCi Tmis kowoli TiTebiT karga


xans awvala, miixed-moixeda da Tqva:
saxli TiTqmis mogimTavrebiaT, sulxan batono.
saxlis patronma jer gverdTan xelebCamwyvdeulma
gamoxeda, mere xelisgulebi muxlisTavebze daiwyo da
TiTqos am Temaze saubari yvelaze naklebad ainteresebso, yrud, gulgrilad amoilaparaka:
jer sadaa. saxli kido mevre amTeni muSaoba ginda,
vinc icxovrebs, iman daamTavrebs.
laSam enaze momdgari sityva Caibruna. gverdulad
gaxeda maspinZels. Tvalebze Camorkalul xSir warbebSi,
svavis niskartiviT mokauWebul cxvirsa da Txel tuCebs
Camoyolebul nalis formis ulvaSebSi raRac ucxo da
jiuti ilandeboda. `aseTi profilis kacebTan kamaTi
Znelia~, gauelva umcros referents.
me arvis movugzavnivar, sulxan batono, SenTan. CemiT movedi. metic, rom gaigos Cemma ufrosma, samsaxuridan momxsnis.
rai gnebavs? maspinZelma axlaRa Seavlo Tvali
laSas qera Tmebs da sicxisgan dacvarul saulvaSes.
gancxadeba dagiweria, wasvlas apireb.
Con ase gadavwyviteT.
vin Tqven?
ojaxma.
ramdeni Svili gyavT, sulxan batono?
oTxi.
wamiT dainteresebul sulxans moeCvena, rom ymawvili enas iqavebda am saqmesTan sruliad daukavSirebeli
SekiTxviT.
mere, oTxiveni Tanaxma arian?
xelisaweviT sulxani jer Tavis ojaxSi ar cxovrobs.
xmebis daTvla krebaze ician. Con rasac vityviT,
jalabi yabulsaa. arada, iala, saiTac unda.
vin Con?
53

me, sulxan miqelaZe.


maspinZelma gulze mjiRi miirtya.
ramdeni welia saqarTveloSi CamoxvediT?
sami.
xom icodiT, sadac modiodiT?
ki.
mainc sad modiodiT?
Con did samSoblo gurjistanSi.
mere?
mere CamovediT, vicxovreTye, axla ukan unda wavideT.
sad?
fereidanSi.
fereidanSi ra gindaT?
ratom ityvis ase. fereidanSic xo Coni xalxia. iqavc saWiroa gurji. iqavc Coni mama-papa dabadebula da
Coni biZaSvilebi cxovroben.
Tu iciT, fereidanSi rogor moxvdiT?
sulxanma gaicina da Wilofis qudi Seatriala.
Sen jeili xar. Sen sulxani yrui nu gegonebav. Con
yorifeli viciT. Sax-abasma gagvrekaye da samasi welia
fereidanSi vsaxlobT.
ar mogewonaT saqarTvelo?
mouwonar ra sWirs. kai qoyanaa. Con ase ar umbobT.
gurjistani mowonebaa, Tu ar mowonebaa samSoblo marto kaia. cudi samSoblo ar aris.
aba, ratom midixarT?
giTxari. Con fereidanSic saWiro xarT. iqac xom
patara gurjistania?
ara xar gulwrfeli, sulxan batono, eg pasuxi ar
aris.
Tu swor pasuxs getyode, Sen mainc ver gaigeb.
guSinwin soflsabWos mdivans veubnebodi, iman icinis; me
vtiri, iman icinis, me vuxsni, iman Cxubobs. Son sparseli
54

xar, Son Cveneburi ara xar, Son gafuWebuli qarTveli


xar, iman ambobs.
ratomao?
ratom ukan wasvla ginda.
mamaSvilurad gTxov, amixseni, ratom midixar.
sulxanma eWvCamdgari TvalebiT karga xans uyura.
Sen ratom gainteresebs?
CemTvis minda vicode.
mere Sen ambavi wauRos. sulxani ase Tqva. sulxani
cudi kacia. mere arsadac ar gamiSveban.
xom giTxariT aravis movugzavnivar. Tqveni
gancxadebis Sesaxeb dRes gavige da Tavzari dameca. me
sxva ganyofilebaSi vmuSaob, eg saqme ar mexeba.
aba, Sen zari ratom dageca?
rogor kaco, samas wels gadakargulebi Zlivs
Tqvens samSobloSi dabrundiT da axla ukan midixarT?
sulxani suleli ar aris. me kargad vicis, saidan
Camovedi da saiTkenac mivdis.
pirdapir mipasuxe: Sen Seni samSoblo saqarTvelo
giyvars?
laSam maSinve igrZno, rom ver mozoma da tuCze ikbina. ra gabrazebiT vesaubrebi, axi iqneba axla Cemze,
rom wamodges es kaci da karebisken mimiTiToso.
ratomac ara. me Cemi qarTveloba miyvars.
aba, Se kai kaco, Zlivs dabrundi warTmeul samSobloSi, ZaliT aravin gerekeba, miwa mogces, dagasaxles
da garbixar?
ratom garbixar, xom giTxari, Sen mainc ver gaigebs,
siswore giTxrams, Tu ara.
brZane, brZane, gavigeb, nu geSinia.
samasi weli Cveni ena da adaTi rom Sagvinaxnia, Con
ar gviyvars gurjistani?
magisTvis didi madloba, magram axla raRas mivawero Seni gaqceva?
55

Sen ise nu gegonebav, viTam fereidanSi rom qarTvelebi arian dRedaRam uRelSi Cabmulebi arian,
apeurebi Sekruli da miTam uremze zis sparseli da
joxiT xan erTi mxareze, xan meore. ase ar aris.
magram Tqven xom iq ucxoobaSi xarT. ucxo tomis
batonobis qveS, sxvisi gavleniT da karnaxiT cxovrobT.
ase Tu vilaparakebT, CitiviT Tavisufali arc aqaur gurjeb arian. yvela kurdRels Tavisi mwevar dasdevs.
ici, me aq ram momiyvana?
ar vicis.
sircxvilma. mTel msoflioSi ase xdeba; emigrantebi TavianT deduleTs akiTxaven. aTasobiT kaci iSlis
Tavis budes dReSi da im qveyanas ubrundeba, sadac mis
winapars pirvelad cecxli daunTia. Cven ra gvemarTeba.
sad gamovyoT Tavi, ociode ojaxi CamoxvediT da isinic
ver dagakaveT.
Seni saxeli?
laSa.
laSaa met sircxvil alaxma nu ganaxasT. Con fereidanSi sircxvil ar gviWamia, arc xval gaWmevT.
me sxva sircxvilze vambob.
yuri damigde, jeelo. samasi weli didi droa. Con
fereidanSi sxva wesiT cxovrobs, aqaur sxva wesi mosula. Con gaWirveba da SimSili bevri nanaxi aris, magram
aq, fereidanSi, Tu erTi qaTami aris SenTana, vicis, rom
is erTi qaTami Seni aris; unda daklav, unda gaputav
da isemc gauSvi. iq, fereidanSi Tu muSaob, ici, SenTvis muSaob. aq sxvanairi cxovreba aris, ramdeni xan sad
muSaob, ratom muSaob, ramTeli saaTi muSaob, ar vicis.
erTi cxvari Conia, ar aris Coni, ar vicis. tyuilebi
kidom bevri aris. maRazia noqari didi lursmani guSin
ar mogcis. mivedi, naxam, lursmani damaluli aris vambob: zedmeti fasSi gavhyido, noqari. me sabWos Tavmj56

domares vuTxari. iman ambobs, me ra vuyo, iman Tavisi


Tavis ufrosi aris. maS vin aris noqaris ufrosi?
laSas gaecina.
Cemo sulxan, marTali xar, yvelaferi ise rodia,
rogorc gvinda. gana TqvenTan uaresad ar aris?
ConTan Raribi kaci, vicis Raribi kacia. mojamagire
vicis visi mojamagirea. aq ar vicis.
yvelaferi kargad Tamar mefis drosac ar yofila.
dRes asea, xval ise iqneba. ukan xom ar mivdivarT.
yola iZaxis, win mivdivar. Zalian didi xani win mivdivarT. sulxanma pirSi cera TiTi gamoisva da laSas
uCvena TiTi didxans lokva ar uyvars, carieli mainc
carieli aris.
kargi erTi, sulxan batono. amas vin dagijerebs:
maS, Sen fereidanSi imitom brundebi, rom sasoflo
sabWos mdivanma ver gagigo, an noqarma gagabraza? me
xom mainc vici, rogori yuradRebiT geqcevian, erTs mividodi raikomis mdivanTan da lursmans ki ara, Citis
rZes gagiCenda.
saqmec magaSi ari. ratom unda Sewuxeba raikom mdivani lursmanisTvis? Coni fuli mogeci, fuli mogeci
ar aris? aqaur marto fuli ar gyofnis, iqav, fereidanSi fuli Tu iSovis mTeli maRazia SenTvis ari. aqav
yvelas ara; Sen siaSi ari, is siaSi ar ari! Coni maRaziis
noqari ase swirams.
sulxan batono, cxovrebananaxi kaci Canxar, lursmnis da qanCis Sovnis TvaliT uyureb qveyanas? vin dagijerebs, rom fereidanSi ukeT cxovrobdiT, vidre aq.
me ar gebnebi ukeTesi. me uTqvams, iqac zogi kargi
ari, aqac zogi.
aba sxva mxridan SevxedoT; iq Seni fasi rogorc
kacis da moqalaqis rom araferi iyo? gagdebda vinme
ramed? aq Sens xalxSi, Sens qveyanaSi xar.
iqac Cemi fasi me vicodis. me cxvar-Tikani fasi
vicodis. kaci ar iyidebis. aqavc ki Tavisufali xar.
57

magram ar Segatyve Sen, Tu melodebodi. me samasi wlis


garekili, Tu melodebodi?
rogor ar gelodiT. deda-samSoblo yovelTvis
elis nebiT Tu uneblieT gadakargul Tavis Svils. saqarTvelos axlac stkiva Tavisi moWrili ZuZu fereidani, Tavis xanZTa da SavSeT-eruSeTi.
laSam igrZno, rom paTetikurad gamouvida, magram
axla sityvebis Zebnis Tavi aRar hqonda.
merme. Con Camovedis. aqavc ki mezobeli TavisTavi
ari, Con ConTvin. aba SiSi da ridi ConTvis iranidan Camosul arn? e, im saxlSi qazanaSvileb saxloban. imi biWs Cemi
gogo moewonis. ded-mama: apa, pa, pa rogor iqnebis rZal
sxva rjul ar maiyvanan: uambobs: Con sparseli varT, Coni
wesebi gvqon. vin aris sxva rjuli, me sxva rjuli?
gaubrazebixarT, sulxan batono, Seni saqmisa Sen
ici, magram arc erTi eg mizezi imis sabuTad ar gamodgeba, Sen rom guda-nabadi aikra da isev fereidans miadge,
Sah-abass swored eg undoda.
rai uvndoda?
rom Tqven sxvagan ver gageZloT. xom xedav, miuRwevia kidec Tavisi miznisTvis. aba erTi wuTiT warmoidgine, rogor tirodnen is Seni winaprebi, Sah-abasma rom
ayara da win gaireka. rogor iklavdnen Taobebi gulSi
Sin dabrunebis survils. ra sevdianad Cxakunobda samasi
wlis ganmavlobaSi imedis fanduri, rom odesme mainc
tyvedwasxmulis nagrami Tavis keras daubrundeboda. ai,
Tqven dabrundiT, raRac ar mogewonaT, viRacam gawyeninaT da ukan midixarT. ra pasuxs aZlevT Tqvens Svilebs?
Con Svilebs ise undaT, rogorc mamas, imitomac
isini Coni Svilebi arian.
magram is patara winaaRmdegobani, rac Sen CamoTvale, xom advilad gamoswordeba? gana viRac bnel qazanaSvils rom hgonia, isea saqme? rom icode, rogor
gvixaria da gveamayeba Cven, rom fereidneli xiznebis
erTi mcire nawili Tavis qveyanas daubrunda. Tqven
58

xom yvelafers ver xedavT. Segnebuli saqarTvelo wamdauwum Tqvens ambavs kiTxulobs, ojaxebSi Tqvens sadRegrZelos svamen.
sulxanma Wilofis qudi moixada, iatakze amoatriala
da qarma ar gaafrialoso, zed CaquCi daado.
daro!
TiTqos am daZaxebas elodao, wiTelsawmarTulianma
gogom doqiT wyali da Tixis jami amoarbenina, stumars
dausxa da daeloda, sanam gamoclida.
gmadlobT.
gogom axla sulxans dausxa, doqi Zirs dado, mamamiss
jami xelSi Seatova da tyapatyupiT Cairbina kibe. laSam
axla miaqcia yuradReba, rom darejans fexT ar ecva.
acas mTidan sasiamovnod daubera. xeebi saRamos im
grilJrJolviT aaSriala, rogorc marto kaxeTSi icis
xolme.
karga xans Cumad isxdnen.
bolos maspinZelma amoiRo xma.
lamaz laparak rai Rirs? carieli sityva haers
emateba. am laparakis meSinoda, jeelo, yvelafers ver
getyodi, ver gaigebs-meTqi. amitom mizezeb xavsiviT
vbRujavdi. Wkvian ymai Canxar, kidev giTxra ratom mivdivar? Con Soris Tu darCeba, getyvi.
laSam ybebs xelisgulebi amosdo da smenad iqca.
Con sanam CamovidodiT, tanze xorc viglejd sixarulisgan. aba, ufro didi bednierebai ra iqneboda.
Cemi papa da mama gurjistanze fiqriT, Tvalcremliani
kvdebodnen. Con natvra agvixda. CamavediT da erTbaSad
yvelakai gaTavda. natvra gaTavda. Cxubis fiqri gaTavda. adrid, Tu Cumad, SiSiT vaswavlidiT SvilT qarTul
asoebs, axla skolaSi ZaliT aswavlian. TiTqos saqme
davkarge, me, sulxan miqelaZem aRaravis veomeb, aRaravis vemaleb. aRaravis kbilis matlad var da naRveli
movida. naRveli fereidnis gamo. aq darCenilebis gamo.
im cremlis gamo, romeli tkbilia. rai ars kaci ucrem59

lod? is molodini Turme tkbil iyo. axla samSobloSi


davbrundi. natvra gaTavda, molodini gaTavda. ai, es
ambavma SemaSina da SemaRona.
vici, sulxan batono. namdvili mizezi ai, es aris,
magram vaJkaci xar, unda gauZlo da unda ajobo. es
naRveli male gaivlis. da, Sens sicocxleSi kidec rom
ar gaiaros, iyavi kidev erTi msxverpli im ugunuri aqtisa, patara erebis ayrad da gadasaxlebad rom mouvaT
xolme TavSi diqtatorebs. Sen ufleba ara gaqvs Sens
STamomavalT samSoblo daukargo. Svilebze ifiqre. ar
SeiZleba saqarTvelos ukeTesi dReebi ar moelodes.
saqarTvelo amis Rirsia da istoriaa amis Tavdebi. kargad dafiqrdi, Sens SviliSvilebs sawyevlad ar dautovo Seni saxeli. me erovnulma siamayem da sircxvilis
grZnobam momiyvana SenTan, magram Cemi sircxvili ra
mosatania imasTan SedarebiT, Sen Seni gabrunebiT rom
ganumzadeb Sens saxels da kacobas.
gvian RamiT mTvariT ganaTebul boZTan, romelzec avtobusis gaCerebis niSani iyo gakruli, sagareo saqmeTa
saministros umcrosi referenti laSa carciZe mivida.
ymawvils soflidan ZaRlebis yefa da futkris laSqariviT adevnebuli fiqrebi gamohyva:
`daibna kaci. swored axla sWirdeba sulkurTxeuli
rusTaveli rom ityvis: `sasargeblo saubari~, romelic
marTlac rom marto sxvam icis da romlis pasuxsac Sens
TavSi, solomon brZenic rom iyo, ver aRmoaCen.
xom ar viCqare. aramkiTxe moambesaviT xom ar mivadeqi sulxan miqelaZes? rom damemSvidoba, cremli edga
TvalebSi. mainc ver vuTxari, rac mindoda, vRelavdi,
aSkarad vRelavdi.
mainc wava? Tu wava, mis sindisze iyos~.

60

fe xb ur T e li
afiSa ar iuwyeboda, veteranTa SexvedraSi uSangi
filia miiRebs monawileobaso, magram mTelma qalaqma
icoda, rom dRes stadionze adgilobrivi diqtoris
gamoTqma rom vixmaroT, ocdaorwliani Sesvenebis Semdeg kvlav ixilavdnen erT dros saxelovan fexburTels da igi swored mSobliuri qalaqis sanskritias
safexburTo Rirsebas daicavda. uSangi Womeli iyo.
aTas cxraas samocdaerT-samocdaor wlebSi, imxanad `b~
klasSi moaspareze sanskritias gundSi (gunds `Citia~
erqva) cxra nomrad TamaSobda. or sezonze meti ar daacales, staces xeli da dedaqalaqis gundSi gadaiyvanes.
dedaqalaqSi sam weliwads saTadarigo Semadgenlobas
amSvenebda. es bolo sityva ar wamomcdenia, marTlac
rom ase iyo. yoCaRi centraluri Tavdamsxmelis wyalobiT dedaqalaqis gund `latarias~ saTadarigo Semadgenloba mesame saprizo adgils ar Camocilebia. ori wlis
mere ZiriTad SemadgenlobaSi gadmoricxes uSangi da
ori sezoni erTgulad ijda saTadarigo skamze. iSviaTze iSviaTad da isic TamaSis dasasruls sami wuTi rom
aklda, `latarias~ gamxdar-gawlikul ufros mwvrTnels raRac gansakuTrebuli strategiuli mosazrebiT
filia moedanze gamohyavda. etls adevnebuli ulayiviT
erTi orjer gaiqc-gamoiqceoda win da ukan uSangi da
TamaSic Tavdeboda. sanam xelisgulebi da nikapi erTmaneTze mimezrdebodes, unda gavaswro aqedano, Tqva
cxra nomerma erT Rrublian dRes. Tqva da kidec Seasrula. or kviraSi qalaq `bolSaia zemlias~ gund `TeTr
daTvSi~ amoyo Tavi. axal asparezze siyvaruliT miiRes
filia. savaldebulo saTadarigo samsaxuris gauvle61

lad pirdapir ZiriTad SemadgenlobaSi Caayenes da maSinac ki ar cvlidnen, arc Tu msubuq travmas rom miiRebda da moednidan yelgawvdili evedreboda ufros
mwvrTnels balabuevs SemcvaleTo. arc `TeTr daTvSi~
gaaCeres didxans uSangi; centraluri safexburTo sabWos gadawyvetilebiT igi xbosaviT moglijes ukve Sewyobil-SeTamaSebuli gundis ZuZus da udidesi sportuli tradiciebis mqone mTavar gundSi `mujlugunSi~
gadaiyvanes. jer daSinda, momiwevs, albaT, saTadarigo
skamze yuryutio, magram motyuvda. sami wlis ganmavlobaSi filias `mujlugunis~ fexburTis gundis mTavari bombardiris maisuri ar gauxdia. sportuli Jurnalistebi, rogorc maTi nawerebidan Canda, aRtacebuli iyvnen uSangi filias ostatobiT. rasakvirvelia
`mujlugunel~ varskvlavs Cvens stadionze `latarias~ winaaRmdegac uwevda TamaSi. mSobliur stadionze
gamosvlisas filias axsendeboda saTadarigoze gatarebuli ori mtanjveli weli da eniT aRuwereli brwyinvalebiT TamaSobda `latarias~ winaaRmdeg. TiTqos da
amiT niSns ugebda adgilobrivi fexburTis mesveurebs
da mayurebels: `es var me, rom ar mafasebdiTo~. burTis gatanas rac Seexeba, codvas ver davideb, yofili
mSobliuri gundis karSi uSangi filias burTi, albaT,
patriotuli mosazrebiT ar gautania.
roca filias didebam zenits miaRwia, `latariis~
xelmZRvanelebma da gansakuTrebiT aqtiurma gavlenianma gulSematkivrebma farTod gaSales uSangis gadmobirebis moZraoba. farulma molaparakebebma, macdunebelma dapirebam, danamusebam, daficebam bolos, rogorc
iqna, gatexa centraluri Tavdamsxmelis nebisyofa. erT
mSvenier dRes gazeTebma qveyanas auwyes: `sruliad auxsneli mizezebis gamo filia momavali sezonidan `latariaSi~ iTamaSebso~. gavida es sezoni da movida momavali
sezoni. mayurebeli amaod eloda simwriT gadmoqaCuli
62

fexburTelis gamosvlas moedanze, magram `latarias~


ufros mwvrTnels xom Tavisi auxsneli strategia da
taqtika hqonda. fexburTis jadoqari saTadarigo skams
miajaWva. rodesac mayureblebs moTminebis fiala aevsoT da stadionis siaxloves demonstraciebis msgavsi
Sekrebebi daiwyes, ufrosma mwvrTnelma preskonferenciaze Jurnalistebs ganucxada: `marTalia, uSangi filiam Cvens gundSi gadmosvla ineba, magram jerjerobiT
ZiriTad SemadgenlobaSi ver iTamaSebs, gundis xelmZRvaneloba (Tavis Tavs gulisxmobda) Ziebis procesSia, am
saxelovan fexburTels albaT male movuZebniT moedanze Tavis adgils da funqciaso~. karga xans eloda filia funqcias, ixveweboda, `SemiSviT moedanze, me TviTon
vipovi Cems adgilso~, magram uars eubnebodnen. `Cven
Cveni strategia da taqtika gvaqvs, Sen rom ginda, ise
araa saqmeo~. sami wlis Semdeg (ax, es sam-sami weli) ilajgawyvetilma filiam ufros mwvrTnels asatanze ufro
mkacri, uxeSi sityvebi akadra da adgilobriv sportul
gazeTSi mis uRirs saqcielze dabeWdili feletoniT da
fexburTis federaciis mkacri gadawyvetilebiT (rac
gundidan gandevnas iTvaliswinebda) daamTavra Tavisi
safexburTo kariera.
yofil fexburTelTa umetesoba sportuli cxovrebis
damTavrebis Semdeg, mogexsenebaT, savaWro-komerciul
saqmianobas iwyebs. filiasac iqeT gauwia gulma. oriode
groSs davagroveb da xelmokle fexburTelTa dasaxmareblad rame saqvelmoqmedo uwyebas Sevqmnio. cariel
boTlTa mimRebi saqalaqo trestis ufros saqonelmcodned daniSnes, magram verc iq moaTia xani. weliwadnaxevarSi gaanTavisufles. sarevizio aqtSi ewera: trestis ufros saqonelmcodnes administraciuli sasjeli
unda daedos sifxizlis modunebisaTviso. am sababiT
gaanTavisufles uSangi. mizezi ki, rasakvirvelia, is
iyo, rom uSangis adgilas sxva kacis daniSvna surdaT
63

da roca aseTi sapatio mizezi arsebobs, sababs, dRe erTia da cxras mainc gipovnian. `vaWrobaSi me ar gamaxarebeno~, Tqva maSin filiam da gamdidrebis macdunebeli mizanic samudamod amoigdo gulidan. cota xans
usamsaxurod iara, mere ki folklorul sazogadoeba
`leqso amogTqom oxeroSi~ daiwyo muSaoba ufros referentad. dRemde iq muSaobs. marTalia ekonomiurad
ver momZlavrda da am mxriv arc momavlis didi imedi
aqvs, magram mainc Zalian moswons Tavis samsaxuri. mivlinebebSi xSirad dadis. axal nacnob-megobrebs iZens.
saxalxo mTqmelebma wera ver ician (kidec imitom arian saxalxo mTqmelebi), Torem sxva mxriv didebuli,
stumarTmoyvare xalxia da maT wreSi uSangi Tavs laRad
grZnobs. am xnis ganmavlobaSi galaktionis sami da goglas erTi leqsi zepirad iswavla. am leqsebs dramwris
rigiTi wevris artistizmiT warmoTqvams xolme saTanado sadRegrZeloebTan dakavSirebiT da, ver davumalav, efeqtsac gvarians axdens sufris aRtkinebul
wevrebze. erTi ram, rac didi sportidan wasvlis Semdeg ver amoiRo gulidan, es gaxlavT fexburTis unapiro siyvaruli. bunebrivicaa, yofili fexburTelebi
xom sikvdilamde rCebian cecxlovan gulSematkivrebad,
Zvirfaso mkiTxvelo.
oTxaSabaTs (dRes kviraa) sanskritiaSi mivlinebiT
Camovida uSangi filia. dedaqalaqis Ria sakoncerto
e. w. `mwvane darbazSi~ gasamarTavi didi folkloruli saRamosaTvis sami saxalxo mTqmelis SerCeva aqvs
davalebuli. mSobliur qalaqSi iSviaTad uwevs xolme
Camosvla Tavisi samsaxureobrivi specifikis gamo. mogexsenebaT, saxalxo mTqmelebi sacxovreblad ufro
maRalmTian raionebs da mitovebul-aRorZinebul soflebs etanebian. fexburTis yofili varskvlavis, erT
dros `saTafliis panterad~ wodebuli uSangis Camosvla, ra Tqma unda, ar gamohparvia saxelovan stumrebze
64

monadire fxizel Tvals da ai Sedegic: dRes, sanskritias


`Citias~ da kvawafonis `feros~ veteran fexburTelTa
gundebis amxanagur SexvedraSi cxra nomrad iTamaSebs
uSangi filia, romelsac `latarias~ mwvrTnelebTan
sabediswero Sejaxebis Semdeg ager a, ocdamesame weli
iwureba burTisTvis fexi ar daurtyams.
uSangisaTvis am nabijis gadadgmevineba, ufro naTlad rom vTqvaT, fexburTis saTamaSod misi dayolieba,
ioli rodi aRmoCnda. guSin diliT sastumro `sanskritiaSi~, Tavis mokrZalebulfasian nomerSi iwva filia da
sizmrisa da cxadis zRvarze iyo. es is mdgomareoba gaxlavT, roca arc aqeT xar mTlianad da arc gaRma, sizmrebis samyaroSi. gansakuTrebiT nabaxusevze eufleba
kacs amgvari ganwyobileba. saerTod uSangi im uiSviaTes
gamonaklisTa ricxvs ekuTvnoda, sizmris gagrZeleba
rom SeuZliaT. amgvar moqalaqeebs Tu gauTvaliswinebeli SemTxvevis gamo (telefoni, dakakuneba, muxruWebis
RrWiali quCaSi) sizmari gauwydaT, Sebrundebian kedlis mxares, kvlav Zils miscemen Tavs da im gawyvetil
sizmarsac mSvenivrad gamoiwveven, vin icis, aranakleb
mZafri finaliT, vidre Tavidan iyo dagegmili.
mobrZandiT, upasuxa filiam pirvelsave dakakunebas.
karebSi maRali, zebrisvitriani, ulvaSgaparsuli,
gamxdari kaci gamoCnda. marjvenagaSverilma miirbina
uSangis sawolTan, xeli Ronivrad CamoarTva da mowiwebiT aRsavse RimiliT auwya.
beraZe.
gisimenT, dabrZandiT, bodiSs vixdi, ase rom gxvdebiT. wuxelis naTesavebSi gaxldiT mwvaneyvavilaze da
ver wamovwie Tavi am diliT, xvneSiT, sveneb-svenebiT
miugo filiam da Tan cdildobda amoecno, ra saqmeze
Sewuxebuliyo am sisxam diliT es darbaiseli kaci.
rava gekadrebaT, me gixdiT, batono, aTas bodiSs
5. r. miSvelaZe. t. III

65

SewuxebisTvis. ise Secvlili... maincdamainc... `sul


ar SecvlilxarTo~ ver gabeda stumarma da raRac amis
msgavsi wailuRluRa.
rogor gekadrebaT, sityva waarTva yofilma fexburTelma, kai napativebi behemoTis wonas araferi
miklia, es oxeri da mudregi. meti Secvla raRa iqneba,
fabrikis saroCka yelze ar mwvdeba da skamze Tu ar
Semovdgi fexi, Tasmebs ver vikrav.
ise janze xom kargad, uSangi batono? sevda gauria
kiTxvaSi beraZem.
vnatrob iseTi avadmyofoba damemarTebodes, Wamis madas davkargavde, egeb daviklo cota, filiam
gaifiqra, `nametani xom ar Sevacode Tavi, bolos da bolos pativcemuli moqalaqe aq Cemi janmrTelobis mdgomareobis gasarkvevad rom ar iqneba mosuli, faqtiao~.
Tqvens iqiT gza ara gvaqvs, batono uSangi, siCume
daarRvia beraZem.
?!
Sexvedra gvaqvs xval da unda gviSveloT.
usaSvelo RmerTma nu dagmarToT, daamSvida filiam, Tqveni xmali da Cemi kiseri. romel saaTze daniSneT?
eqvszea, afiSebi gamokrulia. Tqven unda iyoT
Sexvedris suli da guli, - sixarulis cremli moeria
TvalSi beraZes.
ki, batono.
agaSenaT RmerTma, beraZe wamoxta da kidev erTxel CamoarTva xeli, giTxraT simarTle, mowveva ver
gagibedeT, uTqvenod davniSneT Sexvedra, ra dasamalia.
nu SeawuxebT, ar gamovao, kakuWaZem. axla Tqveni Camosvla rom gavigeT, frTebi Segvesxa. sul sxva eSxi da
lazaTi eqneba Sexvedras.
lazaTze ra mogaxsenoT, me TviTon leqsebs ar
vkiTxulob im ubralo mizezis gamo, rom me TviTon
66

arafers vwer. Sesaval sityvas vityvi pataras, xalxuri


poeziis mniSvnelobaze vilaparakeb saerTod, gamomsvleli ramdenia?
beraZes dabneulobisagan lamis yba moeRrica.
rais gamomsvleli, batono?
leqss ramdeni waikiTxavs-meTqi.
rais leqss, batono?
saxalxo mTqmeli ramdeni gamova?
rais mTqmeli, batono uSangi, me sportkomitetidan
var, beraZe. veteranTa Sexvedra gvaqvs xval fexburTSi
da am sakiTxze SegawuxeT.
raSi?
fexburTSi.
uSangim gadixarxara, imgvari sulTqmawyvetiani siciliT, rogorc msuqani mamakacebi xiTxiTeben, Zvirfaso mkiTxvelo.
ara, Semogevle. msajoba SemiZlia mee? stadionze ki
ara, faCuCebiT Zlivs davdivar oTaxSi.
ar dagvRupoT, uari ar gviTxraT, yelTan ori
TiTi miitana beraZem da adamis vaSls vaglaxad wiwkna
dauwyo.
msajoba, batono, ase ki araa. xom unda gaiqcgamoiqce. taburetze vin dagsvams. stadionis saglaxaod gavixdi Tavs? ar gamova eg saqme. civ uarze dadga
yofili fexburTeli.
msajoba ki ara, cxra nomrad TamaSi unda gTxovoT.
veteranTa Sexvedraa. kvawafonis `feros~ vxvdebiT, bolos banketi gvaqvs daniSnuli! sxapasxupiT miayara erTmaneTs simwrisgan sulSegubebulma beraZem da karisken
gaixeda, vinicobaa, aReldes, karSi mainc gavaswrovo.
mkiTxvels aRar gadavRli beraZesa da filias cxare
saubris gagrZelebiT. davsZen mxolod, rom dialogi
xanmokle SesvenebebiT sam saaTs gagrZelda, xolo Tu
laparakiT amoRebuli xmlis Cagebineba da daTanxmeba67

dayolieba vinmesi SeiZleba, upirvelesad imereli kacisa SeiZleba.


meore dRes dilidanve scrida, magram mcire sadilobisas ca gadaisarka, maisis Tbilma, kaSkaSa mzem gamoanaTa da stadions orTqli aadina.
`Citias~ ufrosi mwvrTneli beraZe zestafonel fexburTelTa yviTel avtobuss stadionis ezoSi Seegeba.
`feros~ veteranebi, TmaSeTxelebuli bzikis nakbeniviT
kiserdasiebuli, `adidasis~ sportul piJamebSi Zlivs
Catenili tanmZime biWebi erTmaneTis beWebze xelebis
xaTqa-xuTqiTa da sicil-qilikiT Camolagdnen avtobusidan.
beraZem saaTs daxeda, xuTs aRaraferi aklda.
sad xarT aqamde? gamomiRamda Tvalebi. varjiSi
mainc ar gindodaT? xelis CamorTmevisTanave hkiTxa
`feros~ gundis xelmZRvanels, amJamad saxelovan mynobels sexnia grigalaSvils.
kai, Tu Zma xar. varjiSi da moTelva ki ara, enagadmogdebuli davrbivar dilidan. Zlivs Sevkribe es TerTmeti kaci. Tavidan yvela Tanaxma iyo, saqme saqmeze
rom midga, saTiTaod gamixda saxvewari. axla forma?
arc bucebSi Ceetien es mamacxonebulebi da arc Cinur
tapoCkebSi. rva kilo dafxrewili trusik-maisuri ukan
unda Cavabaro xval sawyobs. grigalaSvilis naTqvamSi
wuxilis garda sxva araferi eria, Tumca ambavi, ra Cemi
axsna unda, erTob sasacilo iyo.
formis ambavi ar miTxra. magan ar momkla? filia umaisurod myavs. veraferi SemovawvdineT mucelze.
qelbaqiani dampirda, saxlSi unda megdos Zveli maisurio (magi xom kalaTburTs TamaSobda adre), Tu ar momitana, ra qva gavxeTqo, arc vici, sicilisgan tuCebs
Zlivs uyrida Tavs beraZe.
rava? marTla uSangi gamogyavT, kaco? yurebi Camoyara sexniam.
68

apa. Camosuli iyo samsaxuris saqmeze da Sevabi


eJvani.
gadairie? Cveni gapampuleba ginda? filias damWeria Cemi bebrebi? kisers ver abrunebs verc erTi.
kai erTi, Tu Zma xar: uSangi rom ginaxavs, is ggonia
Seen? orasi kilo xorci asxia tanze abjariviT. me mgoni
Tavisi fexis TiTebi erTi xania ar unaxavs. risi mTamaSebelia. ise minda, saxelad iyos, xalxs gaexardeba.
filia, filiaa mainc, eWviT gaxeda beraZes kvawafonis warmomadgenelma.
Sen magis dardi nu gaqvs. eg ki ara, ra uTxari, ici,
Sens biWebs? frTxilad eTamaSon filias, araferi mowion, ar Cagvbardes xelSi es kaci. erTi rom vinmem fexi
daudos, daiSleba nawil-nawilad. pativi scen cota, nu
Couxtebian fexebSi. marTalia, bevri veraferi gaakeTa,
Tavis droze, Cveni gundisTvis, mara xalxs uyvars mainc,
rac ar unda iyos.
ar ginda laparaki, kefa moiqeqa grigalaSvilma,
ise... rava vqnaT, saerTod ar SevTanxmdeT? sacirkod
da sagazeTod saqmes nu gavixdiT. fred davamTavroT
da is iqneba.
ki batono, ravarc Sen ityvi, unda gavamxilo, beraZem aSkarad icuRluta; mas sastikad hyavda gafrTxilebuli Tavisi `vefxvebi~: Tavi moikaliT da `feros~
mougeT, sircxvilia. sanskritia udidesi sportuli
warsulis mqone, sami aTas xuTas ormocdarva wlis qalaqia da, fres SemTxvevaSic ki, Tavi mogveWrebao.
gasaxdeli iqaa, isev, qveviT? dasaqmianda sexnia.
yurTan miutana tuCebi beraZes da uCurCula bocebi
sad davalagoT?
ra bocebi?
Rvino wameviReT, cota.
Sen ra giTxra me. kvawafonis Rvinos dagalevinebT
aqana? baRdaduri ZvelSavi gvaqvs, kumpal-kumpal dawuruli. iyos jer manqanaSi, mere movunaxavT gzas.
69

TamaSis dawyebas naxevari saaTic aRar uklda, ca rom


erTbaSad ganacrisfrda da xvamlis mTidan sanskritias
imgvari delgma-merexi daacxra, rom stadionis axalamowverili mwvane balaxi ayalosfrad mofara da tribunebi mexanZris nakadiT gadarecxils daamsgavsa.
wvima didxans ar gagrZelebula. erTi Ronivrad wamouSina, wyalad CamoxeT-Camoewura aqaurobas, Zveli
WanWyobidan bayayebi da Tavkombalebi amoyara, bostnebi
miTel-moTela da gadaiRo.
ar ginda axla am zunzruxoSi totyiali? Caikvnesa stadionis direqtoris kabinetis sarkmels mimdgarma filiam da tribunebze aqa-iq yvavebiviT Camomsxdar,
qolgebs SeyuJul mayureblebs mowyenilad gaxeda.
eqvsisTvis isev gamoanaTa mzem da, marTalia, WoWyo
damdgari stadioni veRar moaSro, magram imdeni ki moaxerxa, rom damfrTxali mayurebeli moabruna. sawvimrebiTa da qolgebiT SeiaraRebulma sankritielma moqalaqeebma energiulad iwyes dena stadionis ezoSi. lurji tribunebi TandaTanobiT gadaSavda.
TamaSi sul raRac oci wuTis dagvianebiT daiwyo.
orTabrZola neli tempiT warimarTa. erTmaneTis
Zalebis mosinjvis strategiuli eSmakobis gamo ki
ara, ubralod, veteranebs Cqari sirbili ar SeeZloT,
yvelaze gamxdari da cqviti stadionze msaji daviT iakobaSvili gaxldaT. igi, mimZims am striqonebis wera,
magram yvelaze swrafadac darboda. gaiqceoda, gaaswrebda garRvevaze gasul fexburTels da sanam es
ukanaskneli sajarimo moednamde burTs miaCoCialebda,
msaji fexebgafarCxuli, muxlebze xelebdawyobili da
pirSi sastvengaCrili idga da elodeboda. iakobaSvilma
sanskritielebi uxeSi TamaSisaTvis mesamed rom daajarima, `feros~ fexburTelni darwmundnen, rom msaji mosyiduli ar iyo da es veteranTa SexvedrisTvis bevrs
niSnavda.
70

pirvel aT wuTs kidev gaarCevda mayurebeli maisurebis


feriT erTmaneTisagan moaspareze fexburTelebs, mere
ki yvelani ise amoiganglnen talaxSi, rom tlapoSi nabuRraveb goWebs daemsgavsnen da mayureblebi ki ara, me
mgoni, TviTonac veRar arCevdnen erTmaneTs.
mTels moedanze yvelaze dinji (Tu fexburTelisTvis sidinje Rirsebaa) mainc uSangi filia Canda. burTs
rom gaigdebda (es sul orjer moxda pirveli taimis manZilze) uSangi Cqari nabijiT miyveboda ukan da marcxena
garemarbs eZaxda, `Semodi, Semodio~. marcxena garemarbi
xliwin-xliwiniT Semovardeboda karis gaswvriv, magram
burTs ver awvdidnen im seriozuli mizezis gamo, rom
filia TanabaraCqarebuli nabijiT burTs ver eweoda.
burTi ki iseTi veragi ram aris, dacdiT ar dagicdis.
talaxSi TamaSis didi gamocdileba arc kvawafonelebs hqondaT, magram pirveli burTi mainc maT gaitanes.
ocdamecxramete wuTze sankristielma mcvelma kargad dambali burTi Tavis mekares miawoda, burTi zed
karis xazze talaxian gubeSi daeca, datrialda da SeCerda. sanam mekare miwvdeboda, uecrad, sad iyo sad ara
`feros~ Tavdamsxmeli gamoqanda da talaxze sajdomiT
gamosrialda. fexebgaSverili srialiT miwvda burTs da
karSi talaxian-burTianad Sesrialda. sanskritielma mayurebelma amoigmina. taSi ki, `feros~ gulSematkivrebs
obieqturoba rogor davukargo, tribunebsSexiznul
TiToorola qvawafonel mayureblebsac ar daukravT;
imdenad arasportul situaciaSi iqna burTi gatanili.
saerTodac kvawafonelTa upiratesoba aSkara iyo.
orive gundis fexburTelebi filias mowiwebiTa da
mokrZalebiT eTamaSebodnen. Tavisianebi rom ityvian,
`daReWil burTs~ gaugorebdnen xandaxan win, burTs
mimarTulebis SecvlaRa sWirdeboda, magram cxra nomeri
mxolod Tvals gaayolebda win Cavlil burTs da sevdianad amoioxrebda. kvawafonelebi maleve darwmundnen,
71

rom `saTaflieli pantera~ maTTvis saSiSroebas aRar


warmoadgenda da saTofezec aRar ekarebodnen. msajma
ramdenjerme aRniSna kvawafonelTa karTan naRvlis buStis siaxloves mucelze xelmidebulad moseirne filias
TamaSgare mdgomareoba, magram mere Tavi mianeba.
gamomcvale, xom mxedav, ra dReSi var, miaxala
pirveli taimis damTavrebisTanave aqoSinebulma uSangim beraZes, magram mwvrTnelma qva aagdo da Tavi
SeuSvira `gasZeliT rogorme, batono uSangi, Tqvens
yofnas moedanze sxva fasi aqvso~. SeiZleboda Seecvala
ferdakruli mZime wonis cxra nomeri beraZes, magram
saTadarigod aravin hyavda.
Sesvenebaze mogebis imeddakargulma beraZem grigalaSvili gamoixmo.
ras SvrebiT, gvigebT? SeSfoTebuli xmiT hkiTxa.
ara gekadrebaT? daamSvida sexniam.
axla erTi unda vqnaT, Cveni filia, bolos da bolos, stumari kacia, filia, ramdeni xania, sanskritiaSi
ar yofila. mets ra pativs vcemT Cven magas; burTi unda
gavataninoT. daafice Sens biWebs, Tu kaci xar.
ki, batono. ar unda Tqma, isedac ician.
Sen mainc Seni uTxari. Cvenebs me gavafrTxileb.
kai dagemarTos, magi kai ambavia. e bocebi? kidev
erTxel hkiTxa grigalaSvilma.
iyos jer manqanaSi.
meore tamSi msajma fexburTelebs rom uxmo, veteranebi saeWvod miikvanwebodnen aTxril-aburRul stadionze. amgvari, esTetikurad cota ar iyos, uxerxuli
siarulis mizezi is gaxldaT, rom talaxi tanze SemoxmobodaT da nabijis Tavisuflad wadgmaSi xels uSlida.
filia `feros~ mekaresTan axlomaxlo dadioda. aSkara iyo mas burTis gatanis imedi jer sabolood ar amoeRo gulidan. es iqidan Canda, rom cali Tvali sul mekarisken eWira, iqneb burTi SemTxveviT gauvardes xeli72

dano. garda amisa, sanam mekare gulze axutebul burTs


`TamaSSi Seiyvanda~, uSangi win aesveteboda da morkinali vaciviT gahyveb-gamohyveboda. pirvel nomers kargad
hqonda damuSavebuli abezari Tavdamsxmelis mocilebis
teqnika. jer marjvniv gaiSverda orive xeliT burTs,
mere uecrad marcxniv gamosxlteboda. cotas gairbenda
da Ronivrad daartyamda moednis Suagulisken. filia,
aqaoda me Cemi xom vcadeo, ukansvliT da daRvremili
saxiT kvlav Tavis Zvel adgils ubrundeboda.
dro Cveulebrivze ufro Cqara garboda.
beraZe nerviulobda, miuxedavad orive gundis aSkara
mcdelobisa, filias burTi ver gahqonda.
jer iyo da mekaris pirispir datoves, mekaris moedanze Seugores burTi. irgvliv ocdaaT metroSi mowinaaRmdegis Tavdamsxmeli ar WaWanebda. codvas ver davideb,
uSangis cda ar dauklia, burTisken muStebSekumSuli
wavida, Canafiqric mSvenieri hqonda, mekares Tavze gadavugdebo, magram fexi daucurda da waiqca, burTidan
raRac erT metroSi ifiqra, waqceuli mivwvdebio da talaxSi horizontalurad gaiqnia fexi, magram ver miwvda.
meored, `feros~ marcxena mcvelma `viTom SemeSalao~,
miawoda burTi filias. mekare win iyo gamosuli da kari
karga xans carieli iyo. filia Semobrunda da burTs fexi
mouqnia, magram aacila. meore Semobrunebisas daartya, magram amasobaSi karSi Camdgar mekares mucelze moaxvedra.
`feros~ marjvena mcvelma mekaresTan miirbina da raRac
uCurCula. mekarem Tavi dauqnia. aTiode wuTis Semdeg
kvlav gaCnda burTi uSangis win. `ar iCqaro!~ dauZaxa
viRacam. filias didi survilic rom hqonoda, mainc ver
iCqarebda. dinjad mivida burTTan, mekarem, aqaoda rame
ar dambraldeso, kari miatova da gaiqca. filiam gaqceul
mekares gaxeda, yvelafers mixvda, magram mainc mouqnia
burTs fexi da ukan, talaxSi Cajda. mayureblis reaqciaze
mixvda, rom cariel kars burTi aacila.
73

oTxze wamomdgarma eleqtrosaaTis tablos Sexeda.


wamoimarTa, ZunZuliT mivida dasavleTis tribunasTan
da grZel skamze CamomsxdarT SesZaxa:
beraZe ar aris mand, sadme?!
aq var! wamodga beraZe da misken wamovida.
gamomcvale, me Sen gelaparakebi! kategoriulad,
cota ar iyos damuqrebiTac uTxra ufros mwvrTnels
filiam.
ar myavs aravin! gaZeli, raRa darCa, uSangi batono,
Tavis yronts gausva xeli beraZem.
uSangim raRac Caibutbuta da moedanze Semobrunda.
TamaSis damTavrebas wuTnaxevari rom aklda, `feros~
kapitanma aSkarad xelovnurad, sajarimo moedanze burTi xeliT daiWira da karga xans eWira.
penaltis dartyma didi xvewna-mudariT uSangi filias ahkides.
uSangim burTi gaaswora, gamoiqca da daartya, magram Cans, buci SuaSi ver uswora, burTma karamde ver
miaRwia. marjvniv gagorda da mekaris sajarimoze talaxSi dabzrialda. karamde kidec rom mieRwia, burTi
marjvniv, Svidi metroTi mainc acdeboda kars. mekares
ra eqna, igi Zelsmiyrdnobili Sescqeroda am suraTs da
yvelafridan Canda, rom burTis aRebas, sworad dartymis SemTxvevaSi, ar apirebda.
...gasaxdelidan yvelaze bolos uSangi filia gamovida. gaiara man omgadaxdili, damarcxebuli feldmarSaliviT kedelTan gamwkrivebul veteran fexburTelTa
derefani, talaxiani sportuli forma viRacas SeaCeCa
da is iyo kars unda miswoloda, rom beraZe win gadaudga da Sexvedris aRsaniSnav saRamoze wamosvla sTxova.
gadaSendi iqiT! kbilebSi gamoscra yofilma cxra
nomerma, ganze gaixeda da ninoSvilis quCisken gaabija.

74

kv ali
komisiis sxdoma SuaRamisas damTavrda.
arqivariusi vaxtang gorgaZe mosasxamis Rilebs quCaSi ikravda da sxdomidan gamoyolil sityvebs imeorebda:
`Cemgan gaTavisuflebT, me aRar moval. Tqven simarTle
ar gainteresebT. drois gayvanis politikaa es. wylis
nayvaa da meti araferi~.
metros sadguramde arc iyo misuli, rom mis win Savi
volga gaCerda. komisiis Tavmjdomarem elefTer cibaZem kari gamoaRo.
vaxtang, modi.
ara, batono, madlobeli var.
modi, kaco, Cqara. aq gaCereba ar SeiZleba.
gmadlobT, ar minda. fexiT gavivli.
nu ici xolme bavSviviT gabutva. modi, salaparako
maqvs.
vaxtangma miixed-moixeda da uxalisod Cajda manqanaSi.
me bodiSs vixdi, ki aRar maxsoms, sada cxovrob?
gldanSi.
sada? yurs xeli miaxmara elefTerma.
gldanSi. metroTi wavidodi, gzas gagimrudebT.
ara uSavs. gldanSi gadaulaparaka mZRols da isev
arqivariuss miubrunda ra quCaa ega, Semaxsene.
biZina ColoyaSvilis.
ColoyaSvilis? yoCaR, aris egeTi quCa?
ra, ar unda iyos?
rogor ar unda iyos. aqamdec unda yofiliyo. visi
saxeli aRar hqvia Cvens quCebsa da Cveni gmirebi kide
daviwyebuli gvhyvanda aqamdisa.
75

manqanam gmirTa moedanTan marjvniv Cauxvia da sanapiroze gavida.


vaxtang, siCume komisiis Tavmjdomarem daarRviaa
raT ici xolme, uceb rom Sextebi Rriankalis nakbeniviTa, aba dRes iseTi ra iyo?
ara, batono. me aRar moval. aq saqme ar keTdeba,
sami welia erT adgils vtkepniT.
ra saqme unda gakeTdes? komisia varT. Sen rogor
ginda, haiharad gadavwyvitoT?
TqvenTvis xom yvelaferi naTelia. sanam SeiZleba
vimsjeloT erTsa da imaveze.
araferic ar aris naTeli. Sen egre nu uyureb. axla
rom raime naCqarevad gadavwyvitoT, SeiZleba miutevebeli danaSauli CavidinoT.
danaSauli oTxmoci wlis winaT ukve Cadenilia. Cveni movaleobaa xalxs simarTle vuTxraT. dagvianebiT,
magram bolos da bolos.
mere? Cven rom axla SevcdeT, im erT danaSaulze
meore danaSauli davamatoT? ra garantia gvaqvs, rom,
aseve rogorc axla, oTxmoci wlis Semdeg axali komisia
am Cveni komisiis muSaobas ar Seiswavlis? gagexardeba,
rom Seni saxeli aburTavon oTxmoci wlis Semdeg?
Tu Rirsi viqnebi, unda aburTavon.
ratom ar ginda gaigo. saqme mkvlelobis dabralebas Seexeba. xom gagigonia, damnaSavem erTi codva hqna
da dambralebelma aTasio.
dabralebas ki ara mxilebas.
miT umetes. misxal-misxal unda aiwonos yvelaferi.
iqneb faqts mivakvlioT.
ra faqts, batono elefTer? Cvens komisias oTxmoci wliT ratom daagvianda iciT? am bolo dromde im
mTavari mkvlelis Tanamoazrenic ganagebdnen qveyanas.
warmoidgineT ra didi dro hqondaT danaSaulis kvalis
dasafaravad.
76

egre nu ityvi. me da Sen naomari xalxi varT da ar


gvekadreba. vis ar undoda saukunis mkvlelobis monawileTa dasja. Sen ggonia, marto axla gavigeT eris mamis
fasi?
yovel SemTxvevaSi, aqamde energiul nabijebs aravin dgamda. qveyanas Tavisi industriuli naxtomi ufro
awuxebda, vidre eris sulis iara.
aba dafiqrdi. Tu egre SensaviT sxvebic wamoxtebian, `me aRar movalo~, ras mivaRwevT? gana ra vTqvi;
meti sidinje gvmarTebs, jer saTanado sabuTebi daskvnis gasakeTeblad ara gvaqvs-meTqi.
sami welia vkomisiobT da Tqven sul erTsa da imaves
imeorebT, ra sabuTebzea laparaki? sanam berdenkas ar
vipoviT TiTebis anabeWdiT, manam ar unda vamxiloT?
mTelma saqarTvelom icis, vin aris mkvleli.
maica, maica, Sen mkvlels vis eZaxi?
upirveles yovlisa, imas, vinc mkvlelobis organizeba moawyo da mere imas, vinc berdenkis Caxmaxs TiTi
gamohkra. meore cnobilia da dasjilic. mTavari mkvleli unda vamxiloT, droa.
mere, gana mec mand ara var?
`mand~ rogor xarT, batono elefTer, sami welia
yelis ZarRvebi aRar mivarga mtkicebiT da Tqven verafriT dagarwmuneT, rom mkvleli cnobilia.
marto me var, kaco, iqa?
Tqven da komisiis sami-oTxi wevri.
axla Sena rogor fiqrob? me da is wevrebi razed
gavjiutebulvarT, ra Cveni mamidaSvili iyo isa?
vin?
visac mkvlels eZaxi. Tu Cven Zalian gvixarian am
saqmis gaWianureba?
gulwrfelad giTxra, ver gamigia Tqveni pozicia.
ar aris dokumentebi, Torem vin mamaZaRli. egrec
ar SeiZleba, im kacsac Tavisi damsaxureba aqvs.
77

eg Rupavs saqmes, sxva araferi. `damsaxureba~ rogor ara aqvs. uSualo mkvlels brma iaraRs, bnel yaCaRs personaluri pensia dauniSna da misi yelgawvdili
TxovniT sikvdilis dasjazec Sewyaleba gamoatanina. vis
mkvlels gadaefara?
arc eg viciT zustad.
eg rogor ar viciT, dadgenilia. iqneb isic araa
dadgenili, gamoZiebis da sasamarTlos sxdomis oqmebi
rom gaanadgures da xorcis Sesaxvevad bazarSi yasbebs
dauriges.
Sen rom ambob, xels afarebdneno, iqneb arc stalins undoda mkvlelebis dasja?
stalinis mkacri gankargulebiT Sedga bolo sasamarTlo, magram vin icis, im sasamarTlos mxilebani
partias samudamod gautexs saxelso, ifiqra mere albaT. erTaderTs am liderTagans stalins hqonda bolomde ganuzomeli pativiscema eris moZRvris mimarT.
ese igi xom yofila viRac, maSinac rom simarTlis
dadgena surda.
im wlebSi iqneb sworic iyo aseTi nabiji. iqnebmeTqi, vambob. Tumca me mainc mjera, rom danaSaulis dafarva yovelTvis borotebaa. roca sasamarTlos bolo
sxdomebze gairkva, vin moawyo mkvleloba, sxdomebi daxures. damnaSaves elda daeca da gardaicvala. amis Semdeg, vin icis yvelafris gamomzeureba partiis prestiJs
dascemda; xalxs rwmenas daukargavda.
iqneb axlac egrea, axla ra, sxva partiaa?
ai, eg aris Secdomis Tavi da Tavi. ar iciT, rom
axla Tvisobrivad marTlac rom sxva partiaa saxelmwifos saTaveSi?
eg rogora?
xom xedavT, ra ambavia gazeTebSi, ra codvebi
amoutanes dRis sinaTleze imaT, vis suraTebsac samocdaaTi wlis ganmavlobaSi paradebze davarbenineb78

diT. karga xania Caiara istoriaze mimZalebelTa mdinarem. dRes veravis daakargvinebs partiisadmi rwmenas is, rom misma erT-erTma karieristma liderma
oTxmoci wlis win kidev erTi umZimesi danaSauliT
daimZima suli.
ega marTalia. me gana magas vufrTxildebi. ar SevcdeT, codo ar CavidinoT-meTqi.
ra codo, batono elefTer. ramdenjer davayene
sakiTxi: im sasamarTlos vinc eswreboda, imaTgan TerTmeti kacia cocxali. mTavari wyaro CvenTvis imaTi
Cvenebaa. am sami wlis ganmavlobaSi mxolod ori maTganis dakiTxva movaxerxeT. RmerTma didxans acocxloT,
magram isini cas xom ar gamoekerebian.
eg marTalia, magrama Sen rogor ggonia, me ganzrax gavaWianure, maTi moyvana? bevrs TviTon ar unda
`raRac msgavsi Tqvao, mTlad gvari ar uTqvams, magram
bolos egre ganacxadao: me droze mipatronon, Torem
yvelafers vityvio~. zogi ambobs: `bolo sxdomebi daxuruli iyo da me ar veswrebodio~, arc egrea saqme.
swored eg aris Cveni komisiis brali. ver SevuqmeniT mowmeebs simarTlis Tqmis atmosfero. axla, isinic
iqnebian, rasakvirvelia, raRac-viRacebis zemoqmedebis
qveS. yvelas unda ganvumartoT, rom simarTlis gageba
am etapze qarTveli erisTvis aucilebelia.
axla, Cven Soris rom darCes, ratom aris aucilebeli. ra xels gvaZlevs Cvena imis gageba, rom sazizRari
danaSauli moawyo kacma, romelsac mere sakmaod didi
Tanamdebobebi eWira da qveyana pativs scemda?
ra mtkivneulic unda iyos simarTlis gageba, is am
etapze mainc aucilebelia.
ra etapia aseTi?
eri gamoRviZebis gzaze axal nabijebs dgams. es dro
raRaciT hgavs ilias mkvlelobis periods. mokluli
eris mamisTvis misi mkvlelis mxileba ra nugeSia, ma79

gram es simarTle sxvebs sWirdeba, rom msgavsi Secdoma


sxvaTa mimarT ar iqnas daSvebuli.
mainc iseTi sabuTi, ai, wyali rom ar gauva, xom
mainc ara gvaqvs? hipoTezebiT xom ar SeiZleba daskvnis gakeTeba. sasamarTlo varT Cvena da faqtebiT unda
vilaparakoT.
batono elefTer, Tu Tvalebs davxuWavT, mzesac
ver davinaxavT. sabuTi ar aris, rom sicocxleSic da
sikvdilis Semdegac eris Tavkacs ukanaskneli sityvebiT lanZRavda, emuqreboda, krebebze gamodioda da
mis ganadgurebas moiTxovda! rom sikevdilis Semdeg
gazeTebma mkvlelobis iniciatorebi erTsulovnad amxiles. rogorc ki Zalaufleba Caigdo xelSi, mkvdars angariSi gauswora da saxelmZRvaneloebidanac ki amoaRebina `oTaraanT qvrivis~ avtoris saxeli: meti sabuTi
raRa gindaT? sabuTi ara gaqvT xelT? xom mogitaneT
sami sxdomis oqmis amonaweri `ama da am dRes mokluli iqnaso~. sxva ra gnebavT, giTxariT, misi ar iyos,
TiTebis anabeWds da wiwamurTan mkvlelebis gverdiT da
buCqebSi mimaluli mTavari mkvlelis wekos namwvavs awi
veRar vipoviT.
ra vici, me mainc vfiqrob, kidev guldasmiT unda
avwon-davwonoT. ega advili saqme ar aris.
dro garbis. rodemde unda vwonoT, batono elefTer rodemde?
mZRolma moixeda.
ColoyaSvilis quCaze varT. nomeri?
im maRal saxlTan gadi. marjvniv, saswrafo daxmarebis ukan gaaCere...

80

saqarTvelosTvis, batono, saqarTvelosTvis


moiCqaroda nino Sinisaken da xelebi ucivdeboda,
TiTqosda yelSi uWerda raRac da sunTqvis saSualebas
ar aZlevda. `ra damemarTa, bolos da bolos, marto xom
ar aris. amxela gogoa, ayva amxanagebs, qveyana xom ar
daqceulao~, Tavs inugeSebda, guls imagrebda, magram
SeSinebulze SeSinebuli iyo. ar eloda-meTqi amgvar
saqciels Svilisgan, rom giTxraT, codva iqneba, eloda
ki ara, sizmradac ver warmoidgenda. aseTi rameebi mxolod televizorSi enaxa. bavSvs skolidan mosvla rom
Seagvianda, jer amxanagebs daureka, vinc Sin moixelTa,
raRacnair, pauzebian, gaugebar pasuxs aZlevda yvela,
TiTqos simarTles umalaveno. mere skolaSi miakiTxa.
direqtori apilpilebuli daxvda. `mTavrobis saxlis
win zis Tqveni qaliSvili, axla damirekes, am wuTSio~,
`mTavrobis saxlis win ra unda xaTunaso~, Seicxada
dedam. `SimSilobs, batono, SimSilobso~, direqtorma
am pasuxSi sayveduric Caaqsova da TanagrZnobac.
arc axsovs, rogor CamoaRwia sasaxlemde. milicielebis alyas rom Seavlo Tvali, gulma reCxi uyo,
raRac farcagi sWirs aqaurobaso. zemodan mouara da
dedaqoriviT mimoatara Tvali. ager zis xaTuna. qvemoT CanTa amoudevs, palto muxlebqveS amoukecavs. zis
da iseTi gatacebuli, gabrwyinebuli saxe aqvs, gegonebaT, ocneba Seisrulao. irgvliv msxdomi gogo-biWebi
ver icno, magram mixvedriT iolad mixvda, rom yvelani
erTi fiqrisTvis, erTi saqmisTvis isxdnen kibeebze da
irgvliv moriale xalxs mSvidad Sescqerodnen.
xaTuna!
xaTunam Tavi aswia, dedas xeli dauqnia da gauRima.
mobrZandi aq, xaTuna.
6. r. miSvelaZe. t. III

81

dediko, Cven SimSiloba gamovacxadeT. gexvewebi,


meti araferi mkiTxo da axlos ar moxvide.
ninom TiTqosda ver gaigona, yurs ar daujera.
abrZandi da modi CemTan, me Sen gelaparakebi!
dediko! xaTunas mudaris kilo hqonda axlos ar
moxvide, dediko, Torem, icode, Tavs moviklav.
risTvis SimSilobT, xaTuna? qalbatoni nino, rasakvirvelia, mixvda, rac xdeboda mis Tavs, magram Tavisi qaliSvilisgan surda moesmina.
xaTunam ganze gaixeda.
saqarTvelosTvis, qalbatono, saqarTvelosTvis,
wynarad uTxra wverosanma, galeulma biWma, romelsac
xelSi Sindisferi, Sav-TeTrzolebiani droSa eWira da afrialebda. ninos amgvari droSa manamde arasodes unaxavs.
xaTuna, ar gesmis xom Cemi? kargi, batono, iSimSile,
iSimSile da naxav, ra dRes dagayris mamaSeni am civ kibeze gdebisTvis.
nino gamotrialda da metros Sesasvlelisken gaiqca
aRelvebul-aforiaqebuli.
gzaSi cotaTi damSvidda. rogor davukargav, siamayec
ki daeufla, magram es iyo mxolod ramdenime wuTiT.
saxls rom dauaxlovda, isev sZlia nerviulobam. ver
warmoedgina, rogor aexsna qmrisTvis, rom maTi erTaderTi, sayvareli pirmSo, meTerTmeteklaseli gogo,
mTavrobis sasaxlis win milicielebiT garSemortymuli
ijda da SimSilobda.
liftSi muWis sarke amoiRo da Caixeda. nikapi gaTeTreboda, moisrisa da iseTi grZnoba daeufla, TiTqosda
yel-nikapi misi aRar iyo.
SoTa karebSi Seegeba, sityvis Tqma arc ki acala.
`rusTavelze gamoviare, ver warmoidgen, ra xdebao. mTeli qalaqi fexze dgas; namdvil konstitucias moiTxoveno.
aqamde rom konstitucia gvqonda, xom ise, tyvilad, fasonad iyo, axali proeqtis Semdgenlebs isic ki gadausxvaferebiaT kacs, da qveyanas nametani Tavisufleba rom ar
82

hqondes da cuRluturi azrebi ar mouvides TavSio. ar


vici, ras miaRweven, magram didi gasvla-gamosvlaa xalxsa da mTavrobas Soriso. axla, aseT viTarebaSi yovelgvari siglaxea mosalodneli. sisxlis Rvris mowadines
meti ki ar unda, SeiZleba isargeblos momentiT da kidev
erTxel Seircxvinos Tavio. as oc axalgazrdas SimSiloba
gamoucxadebia. mTavrobis sasaxlis win mjdomare demonstracia gaumarTavTo. erT lukmas SevWam da gavvardebi.
davdgebi mec, rusTavelze, sxvebiviT, bavSvi moZebne da
saxlidan ar gaxvideT. saSiSia axla quCaSi siarulio~.
ki batono, ioli saTqmelia, moZebne, mklavi mklavs
Caaxvia da ganze gaixeda ninom.
?!
iq aris Seni gogoc.
sad iq?
mTavar moSimSileebSi gyavs. wamodi xaTuna-meTqi
da ise damibriala Tvali, guli kinaRam SemiRonda, rogorc gazarde, ise iqceva.
SoTam araferi upasuxa, plaSCs xeli staca da kibe
Cairbina.

* * *

gamatareT, gamatareT, batono, bodiSs vixdi.


gatardiT Tqveni Wirime, magram iqeT rom veRar
gaxvalT? xom xedavT, gza Sekrulia.
Cemi saqme sxvanairadaa. gogo zis Cemi.
momilocavs, pativcemulo.
ras milocav, qalbatono?
kargi Svilis gazrdas. vaJia?
_ erTi uWkuo gogoa.
ar TqvaT eg, megobaro. magnairi `uWkuoebi~ Tu
uSvelian saqarTvelos, Torem xom xedavT, Cven `Wkvianebi~ verafers gavxdiT.
saxlidan ar gasula jer. magis imedze varT, Se kai
kaco? avagdeb zeze da me davjdebi, Tu saWiroa. xom
gaiyina bavSvi amaRam.
83

ar hqnaT eg. xeli ar SeaxoT. isini wmindanebi arian.


xom xedavT, xelSi sanTlebi uWiravT da sanTlisferi
adevT saxeze. angelozebi arian, ciT Camosuli angelozebi. ras hqvia aagdebT zeze!
SoTam tuCze ikbina. gulze TiTqos cxeli wyali gadaesxao. saocarma simxurvalem gauara tanSi da kinaRam
TvalT daubnelda.
Cemi ori zis, batono, da-Zma, studentebi orive. ra
vuyo axla! sadac sxvaa, Cemic iq unda iyos. aba rogor
gvinda! yvelafris daSla SeiZleba SvilisTvis, magram
samSoblos siyvarulis ara.
bevric rom ecado, ver dauSli. rakiRa ukeTess verafers aZlev Sen TviTon.
gaZvra-gamoZvra da rogorc iqna, xmis misawvdenze miuaxlovda.
xaTuna!
xaTunam moixeda.
mamiko, xom ar miwyrebi?
ara, Svilo.
asec vicodi. kargi mamiko xar. dedas uTxari, TermosiT cxeli wyali da ori sabani wamoiRos.
ki, Svilo. gaZleb, xaTuna?
unda gavZlo, mamiko!
risTvis aris mere saWiro es yvelaferi. gifiqria
kargad amaze, xaTuna?
saqarTvelosTvis, batono, saqarTvelosTvis,
wynarad uTxra wverosanma, galeulma biWma, romelsac
xelSi Sindisferi, Sav-TeTrzolebiani droSa eWira da
afrialebda.
mze karga xnis Casuli iyo.
CrdiloeTidan civi niavi uberavda da gviani Semodgomis didi Rame epareboda dedaqalaqs.

84

r ad i omonolog i
madlobeli var, ser, Tavaziani winadadebisTvis, magram uari unda giTxraT. Zalian aRelvebuli var, dalagebulad ver vilaparakeb. arc Tqven darCebiT kmayofili da arc Cems xalxs moewoneba naucbaTevi Canaweri.
mibrZandiT, sxva moZebneT, ufro mSvidi nervebis kaci.
me erTi ubralo, dawyebiTi klasebis maswavlebeli var,
ariTmetikas vaswavli balRebs. zeg, samSabaTs, TvrametSi Tve Sesruldeba, rac gakveTilze ar Sevsulvar. warmoidgine, rogor xasiaTze viqnebi. gaficva Cvens saqmeSi
iseTi danaSaulia, rom, SeiZleba, veRarasodes gamoasworo. saaTis qvebis qarxnis muSebi rom gaificebian, sityvaze vambob, SeiZleba qveyana ar daiqces. usaaTisqvebod gavZlebT, rogorme, cota xans. magram skolis
gaficva SeiZleba? mosaTmenia, bavSvebi gvelodebodnen,
tanmrTeli iyo da gakveTilis Casatareblad ar mixvide? eklebze vzivar. im dRes quCidan Sevavle Tvali.
sarkofags hgavs skola. bavSvebis Jriamuli aRar ismis.
Cans, mSoblebic aRar uSveben Svilebs skolaSi. RmerTma
nu qnas, ase rom gagrZeldes. sxvisa ra mogaxseno da me
ki guli gamiskdeba!
TqvenTvis, sxva eris SvilisTvis, vici, Cveni gaficva
kidev ufro gaugebaria. Wirveul xalxis axirebad mogeCvenebaT. yoveldRe vismenT radio da telegadacemebs, vkiTxulobT presas da gaognebuli varT, Tqvengan
erTi Jurnalistic ar aRmoCnda, Cvens satkivars rom
gulTan miitanda. gviyureben, rogorc saerTo industriaSi CarTul patar-patara manqanebs da Turme TavSi
arasodes mosvliaT, rom Cven garda imisa, rom zanzareTis imperiis moqalaqeTa pasportebi gvidevs jibeSi,
85

varT eri Cveni ubeduri istoriuli warsuliT da rogorc guli migrZnobs, kidev ufro Zneli momavliT.
Cems samSoblos amia hqvia. Cven amias xalxs warmovadgenT. amiur enaze vlaparakobT da vwerT. ZirZveli eri
varT. amia hqvia-meTqi Cems samSoblos. mere ra, rom
garemoebis gamo zanzareTis imperiis farglebSi vcxovrobT da araTu sxva qveynebTan damoukidebeli urTierTobis gabma ar SegviZlia, bevr politikur rukaze
aRniSnulic ara varT.
da mainc amielebs veZaxiT Tavs da Cvens amielobas diaRac vebRauWebiT. am xuTi Tvis win zanzareTis televiziiT erTi saubari gadaica. meeqvseklasel
amiel gogonas ekiTxeboda telediqtori `saidan brZandebiT?~ `amiidan~, upasuxa gogonam. `me gekiTxebiT
Tqveni samSoblos saxels~, gaumeora kiTxva diqtorma.
`xom giTxariT amia~, ar daibna gogona. `dafiqrdiT
kargad, gimeorebT, romeli qveynidan xarT?~ CaaWiWinda
diqtori. `amiidan~, cremli Caudga xmaSi gogonas. `amia
xom qveyana ar aris! Sen erTxel da samudamod unda
gaxsovdes, rom Sens samSoblos zanzareTi hqvia!~ gawyra
diqtori.
diax, ser, am bolo dros SemoiRes patara da didi
samSoblos cneba. Turme, nu ityviT, amia Cemi patara
samSobloa, xolo zanzareTi didi. ara, batono, patara da didi samSoblo ar arsebobs. amia Cemi samSobloa,
Cemi sulis kivilia, CemTvis yvelaferia didicaa da
diadic, xolo zanzareTi rac aris, mogexsenebaT.
ici, ra gviTxra guSinwin, mitingze erTma kacma? vin
iyo da ras warmoadgenda, ver gavigeT, magram zanzareTulad ise mSvenivrad laparakobda, rom Cven TviTon
davaskveniT, sad iyo gazrdili da vis Cangs dahxaroda.
sxvis enaze rom aWikWikdebi, cota aqcenti mainc unda
gqondes. uSecdomod Tu ici sxvisi ena, Sen ggonia didi
Rirsebaa? me Tu mkiTxav, sircxvilia, ser. es imas niSnavs,
86

rom Seni mSobliuri ena ar ici kargad. Seni daTme, Sensas


zurgi Seaqcie, ra moxda, iolas gadixar sxvisi eniT da,
ggonia, qveyana ar daqceula. `azviadeben patriotulad
tvinmowyobili moqalaqenio, sulerTi ar aris, kacma rom
Tqvas, bazarSi tyemals ra enaze viyidi da gazeTs ra
enaze wavikiTxavo?~ ase fiqrobs enagamocvlili kaci. ara
da ara, mowyaleo xelmwifev. swored rom meored mosvla
da cis Camoqcevaa Seni mSobliuri ena rom dagaviwydeba
kacs. es imas niSnavs, rom Seni eri dasuRapav-dasakargavad gaimete. gaswire uRvTod da usabuTod. roca Seni
mSobliuri ena gepataraveba da sxvisas uerTguleb, es
imas niSnavs, rom Sensave mama-papas Seaqcie zurgi. metsac
getyvi, damnaSave xar yvela gmiris winaSe Tavisi eris TavisuflebisTvis rom ubrZolia. damnaSave xar yvela mwerlisa da erovnuli moRvawis winaSe, Sens ers rom warmouSvia dasabamidan aqamomde.
aba ra gegona, ase ubralod rodia saqme! axla warmoidgine, aTeuli wlebis ganmavlobaSi CagCiCinebdnen:
nu gaawyale guli am Seni amiuri zne-kulturiT, nu
Segvawuxe erTi muWa erisTvis-Ra gasagebi ena-simReriT,
aRar aris eTnografiuli epoqa, gaige erTxel da samudamod msoflio lamis erTian mecnierul-samrewvelo
wrebrunvaSi gaerTiandes da ra drois erovnul tkivilebze Civiliao. ara da ara! msoflio mSvidoba da harmonia me imisTvisac minda, rom Cemi patara amiac feTqavdes da suldgmulobdes. davTarareul msofliosTan
ra mesaqmeba. vis ra dauSavdeba Cemi amiuri qudiT rom
viaro am duniaze da im enaze vilaparako, romelzec
Cemi winapari oTxi aTasi wlis winaT Tavis dards da
sixaruls akvesebda.
gameqca sityva. imas geubnebodi, mitingze kacma dagvmoZRvra-meTqi. rao, ra sasazRvro Sen Cemobia aitexeTo.
ra zRvarmtkavlobanas da bagiris gadaqaCvas eTamaSebiT
erTmaneTsao. vin mogcaT Tqven, Tqveni miwebi da Tqveni
87

ezo-Robenio. karga xania, Tqveni nacionaluri rukebi


muzeumebs Cabarda da axla Tqvenive nebiT yvelani zanzareTis imperiaSi cxovrobT. vin mogcaT zanzareTis
teritoriis dayofa-daqucmacebis uflebao. es Tqva,
tribunidan Camoxta da xalxis risxvas gaerida. manqaniT
waswyda im adgilidan. kidev kargi, ver moaswres qeCoSi
xelis Cavleba, Torem cud dRes daayridnen.
ase laparaki SeiZleba? me kargad vici, rac mWirs, magram Sen yvaviviT unda damCxavlo samocdaaTwliani bangisgan Zlivs gamoRviZebuls da Tvalgaxelils? Sen ra
dagiSavdeba, me rom Cemi istoriuli sazRvrebi moviZio
da Svilebs cnobad mainc davutovo, vin da rani viyaviT,
mainc Sens xelSi da Sens sazRvrebSi ar var?
zanzareTs sxva ramis eSinia, ser. amias teritoriuli
pretenzia rom movawesrigo, ra garantia maqvs, rom xval
sxva mcire erebsac igive survili ar gauCndebaT da ar
daerevian erTmaneTso. gana marTali da gonivruli ar
aris zanzareTel winamZRolTa es fiqri, magram CvenTvis, amielTaTvis aseTi gansja ra nugeSia.
xom ar SegviZlia, mSvidad vucqiroT, rogor vileviT
da vTavdebiT dRiTi dRe? xom ar SegviZlia, taSi davukraT imperiis didi programis im punqts, sadac gasagebad sweria, xalxTa da erTa TandaTanobiT SerwymaSeerTeba Cveni mTavari amocanaao? vis xarjze moxdeba,
Tu iciT, es SeerTeba? patara erebis xarjze. romel
enaze ilaparakebs, im programis SemdgenelTa varaudiT,
zanzareTis imperia xval-zeg? zanzareTul enaze. ai,
esaa gul-filtvs rom miRrRnis da ar masvenebs.
Cveni sazRvrebis Secnoba-gamorkvevaze xom zrdilobiani uari gviTxres, axla zanzareTis jaris SenaerTebi
Cagviyenes quCebSi da gadi-gamodian patrulebi tankis
luladamiznebul saxlebSi. vis eZeben? gaficvis moTaveebs da iniciatorebs. aris dapatimrebani da dakiTxva-gadasaxlebani.
88

amaoa, ser, es sifrTxile-RonisZiebani. ori milioni


kacis erTdroulad quCaSi gamoyvana saidumlo `organizaciebiT~ (rogorc uwodes) ara da ar moxerxdeba, Tu
TviT xalxi ar aris mzad, Tu satkivari TviT xalxs ar
awuxebs da aforiaqebs.
ginaxavT sadme am masStabis gaficva? sami Tvea, quCaSi
vdgavarT da Cvens sayvirals vyviriT, Cvens satkivarze
vRaRadebT.
nuTu es faqti arafers geubnebaT?
nuTu axlac SemTxveviTobas da nacionalur amCatebas
unda daabraloT yovelive?
ra unda vuTxra Tqvens radiomsmenelebs. is, rac simarTlea, Tqven ar gainteresebT. kidec rom dagTanxmdeT gamosvlaze da giTxraT, rac giTxariT, sulerTia,
amis gamSvebi eTerSi Tqven ara xarT.
Tqven sxva politika gainteresebT da sxva simarTles
emsaxurebiT. amitom gTxovT, damtoveT marto Cems wuxilTan, wadiT, Tqveni gza naxeT.

89

`T qvens Sor i s mSv i d i da rC a v in m e ? ~


daRamebisas proJeqtorebi mianaTes tribunas da Siom
maRla, terasebisken gaikvlia gza, raTa moqadageTa saxeebi axla mainc daenaxa.
aqamde irgvliv jgufebad mdgomTa saxe-zurgebs xedavda mxolod da mikrofonis gaskdomamde xrialis garda
sakuTari taSis xma da memitingeTa SeZaxilebi Caesmoda.
yinavda, magram fexs aravin icvlida. ipodromis orive
karidan uwyvet nakadad moedinebodnen. SemosasvlelTan
da zeda gzaze fanjrebgaumWvirvale avtobusebi idgnen.
avtobusebis win uiaraRo milicielebi gamwkrivebuliyvnen. milicielebs ratomRac moRlili da mowyenili
saxeebi hqondaT.
Sios maRla asvlisas talaxze fexi daucda da fiWvs
rom ar moWideboda, qvemoT mdgar sam grZelplaSCian
ymawvils karebamde Caitanda. biWebs misi dacureba arc
SeumCneviaT. kiserwawvdilni fexiswverebze iweodnen,
TiTqos viRacas eZebeno.
yurebze rideakrulma kacma xeli SeaSvela da iasamnis buCqTan, bolo rigis kuTxeSi Siom fexze dasadgomi
adgilic iSova.
aqedan yvelaferi xelisguliviT Canda.
saaTs daxeda. mesame saaTi iwureboda, rac mitingi
daiwyo da ormoci aTasi kaci lamis sunTqvaSekruli usmenda gamomsvlelT.
Sio pirvelad moxvda imgvar Sekrebaze, sadac aSkarad
Canda, rom yvelaferi winaswardagegmili ar iyo da TviT
tribunaze mdgomnic veRar axerxebdnen uzarmazari saxalxo yrilobis kalapotSi Cayenebas.
pirveli xuTi-eqvsi gamosvla wesrigianad, gamocxadeba-wardgeniT, auCqareblad, SeiZleba iTqvas, miting90

isaTvis Seuferebeli sidarbaisliT Catarda.


aravin cdilobda lamazsityvaobiT ekekluca, an yoCaRi, gabeduli biWobiT moewonebina Tavi msmenelTaTvis. Sios aqamde rac mitingebi enaxa, sul sxva qveynebis
gasaWirze iWaWebodnen oratorebi. xan demokrati berZeni Jurnalistis bedze wuxdnen, xan Cilel patriotebs
TanaugrZnobdnen, xan pirovnebis TavisuflebisaTvis
mebrZoli amerikeli qalis dapatimrebis gamo gamoTqvamdnen protests. dRes ki, dRes, 1988 wlis 12 noembers mTavrobisTvis nebarTvagamoglejil am uzarmazar
mitinze, pirvelad Sios maxsovrobaSi, saqarTvelos gasaWirze iyo saubari.
SuaxansmiRweuli Jurnalisti gaocebuli iyo. SemkrTali ixedeboda aqeT-iqiT da ukvirda, mikrofonis
irgvliv SemojarulT Tofs rom aravin esroda, an civ
haers rom ar kveTda wesrigis damcvelTa gamyinavi SeZaxili `dauyovnebliv datoveT ipodromis teritoria!~
`batonebo, megobrebo, qarTvelebo, moqalaqeno~,
yvelanairi mimarTva gaismoda gamomsvlelTa piridan
garda im erTisa, romelic samocdaaTze meti wlis ganmavlobaSi saocrad gacvda morigi TaTbir-konferenciebis kaTedrebidan da kinaRam sicivis, aragulwrfelobis, oficialuri damokidebulebis niuansi SeiZina
`amxanago!~
raze saubrobdnen moqadageni? uWirso saqarTvelos.
ucxo Tesli mogvimravldao, frTebs isxamso saqarTvelos demografiuli dapyrobis avbediTi gegma, presidan usamarTlod Tavs gvesxmiano `ufrosi Zmebi~ da
Sepasuxebis uflebasac aRar gvaZleveno. saqarTvelo sufra-respublikad da mewvel furad gadaiqcao.
dagvRupavso unapiro, mouzomavi internacionalizmi.
xalxs atyuebso araerTi didi da patara gaiZvera. aRar
gvjerao yalbi dapirebebis. saswrafod SeCerdeso saqarTveloSi erTa Serwyma-gaTqvefis sabWouri eqsperimenti, ilia WavWavaZis samSoblos Tavze mSvidobiani ga91

nadgurebis Savi Rrubeli grovdebao. droa, Tavs vuSveloTo, batonebo...


ra gabrwyinebuli, Signidan ganaTebuli saxeebi hqondaT qadagebs. erTbaSad Camoeglija maTTvis viTarebas
is iarliyebi, demagogebad, karieristebad, SizofreniiT
daavadebulebad, ucxoeTis propagandisTvis sulmiyidulebad rom acxadebdnen bolo Tveebis ganmavlobaSi
gazeTebi, raTa saxeli gaetexaT eris qomagTaTvis. proJeqtorminaTebul tribunaze yvelani wmindanebad Candnen.
nerviuloba etyobodaT xmaSi. TiTqosda Cahyvirodnen
mikrofons. TiTqosda yvelafris Tqma erTbaSad surdaT moeswroT. SiSi igrZnoboda, SiSi imisa, rom es-esaa
viRacis Ronieri xeli miwvdeboda mikrofons da pirSi
Seatovebda uTqmel sityvas qadagebis eqstazSi Sesuls.
Taviseburi simZafre Sehqonda mitingis msvlelobaSi
im sityvebsac, organizatorTa Soris tribunaze rom gaismoda mas Semdeg, rac morigi mokamaTe sityvas daasrulebda. mitingze kulisebi ar arsebobs. mikrofonSi
`samuSao~ laparakic ismoda:
axla Sen Tqvi!
Sena, xudonhesi ar dagaviwydes!
pasuxi axlave mogveciT-Tqo!
moica. ras acxadeb?!
ar daiSaloT, sanam mTavrobis wevri ar gamova-Tqo!
ase uceb ra unda gadawyviton!
iseTi ramec ar unda movTxovoT, rac magaT ar SeuZliaT.
moicaT. yvelani xom ver vilaparakebT. arabuls,
arabulis mamas uxmeT!
konkretulebi, konkretulebi unda viyoT!
moicaT, moicaT, nu awvebiT, mokled moWeri, Tu Zma
xar. litveli, litveli gamouSviT. amis Semdeg litvels mivcem sityvas!
sityvebi mainc sityvebia da Sios mikrofonTan myofTa
gabedulebaze ufro metad sxva ram xiblavda:
92

Cems redaqtors ocdaxuTi kaci ver SevukrebivarT


erTad samsaxurSi krebis Casatareblad da es ormoci
aTasi kaci ase erTbaSad, erTsunTqvad, erTfiqrad ram
Sehyarao ipodromze am siciveSi. Cans, moqadageTa wuxili marTlac rom saerTo wuxilia, Torem seiris sayureblad mosulis araferi etyobao am xalxs.
yinva Zval-rbilSi atanda. Sios fexis TiTebi wahyina
da adgilze xtunva daiwyo; iqneb cota mainc gavxurdeo.
mitingi, rom ityvian, siCqares iRebda. kiTxulni
ufro da ufro gabedulad moiTxovdnen Tavisufal,
politikur-ekonomikurad
damoukidebel,
erovnul
sufTa saqarTvelos. da Sios ufro da ufro sjeroda,
rom am moTxovnaSi gaugonari da ucnauri ara iyo ra.
cota xnis Semdeg erTma suraTma gaitaca da ara marto sicive gadaaviwyda, mikrofonis xmac aRar esmoda.
ra suraTi iyo aseTi? ras daadga Tvali Siom?
tribunis irgvliv Semojarul da maRla, ficarnagze
mdgar axalgazrdebs xelT qarTuli droSebi eWiraT da
ise Tavisuflad, lamazad idgnen, TiTqosda, rac irgvliv xdeboda, maT sruliadac ar exebodaT.
idgnen pirtitvelani, lamazebi, SiSis natamalic ar
Canda maTs gamoxedvaSi. saocari simSvide daufleboda
maTs saxeebs. droSebs da saqarTvelos TavisuflebisaTvis brZolaSi dacemulTa portretebs iqeT-aqeT arwevdnen da zamTrispiris kriala cas, gverdawiTlebuli
RrublebiT mooWvil cas ascqerodnen.
`ra mSvidad ariano~, cremli miawva TvalebSi Sios.
idgneni ymawvilebi proJeqtorebiT abrdRvialebul
ficarnagze, idgnen rogorc samizneze da Siom sabolood irwmuna, rom yvela yvela da, xvalindeli saqarTvelos jiuti mzeris moTokva ukve araviTar Zalas
aRar SeeZlo.

93

sau b ar i W ad r e b i s C rd il S i
zaza!
moixeda. kibeze Camoyolil ymawvils, romelic qaqaniT raRacas umtkicebda, bodiSi mouxada; iq modi, iq
vilaparakoTo, svanuri qudi xelSi rom eWira, daixura
da Cemken wamovida.
usityvod gavuwodeT erTmaneTs xeli.
salaparako maqvs-meTqi SenTan, Tu gcalia.
miixed-moixeda.
ici ra, gamcileblebi maxlavs, Tu iseTi ramea...
ara uSavs, didxans ar dagayovneb.
kekeliZis biustTan CamovjeqiT.
madloba RmerTs, gadavrCiT, wkiri gadavtexe da
movisrole.
Tvalebi mowkura, Semomxeda, mere muWSi Caaxvela da
fexsacmelebs daaCerda.
didi saqme gakeTda.
saqme? aTi saukunis salaparako da Tavmosawonebeli.
ici Tu ara Sen, rom am rva dReze tomebi daiwereba. gulis ficarze daiwers qarTveli kaci am Tavganwirvis magaliTs. cotne dadianis, samasi aragvelis, mefe dimitris,
romelic ginda didi gmirobis tolfasia, rac axla moxda.
ra bednierebaa. ra Zlieri axalgazrdoba gvyavs.
RamiT sanTlebiT xelSi mjdomTa sanTlisfer saxeebs
rom Sevcqerodi, cremli nikapze meskvneboda.
uzarmazari gakveTili misces im bavSvebma marto
saqarTvelos ki ara, TavisuflebisTvis mebrZol yvela
ers mTel msoflioSi...
aba, zogierTs hkiTxe? ra gmiroba, pravakatorebis
mier gzaabneul balRTa ugunuri aqcia iyo da meti
94

araferio. pravakatorebi es Cven varT.


ra ugunuri unda iyos kaci, ra mtroba unda hqondes
gulSi sakuTari samSoblos mimarT, erisTvis Tavganwirul ymawvilTa kveTebaSi fexis ayola dainaxos da
meti araferi. Tu ase gansji; codne dadianis gmiroba
zurgze Taflis wasmas da mze-buzTa wva-kbenisTvis gaZlebadRa mogeCveneba.
Sen ega Tqvi. Cven xom vicodiT, raze mivdiodiT, magram, simarTle giTxra, am masStabebs mainc ar velodi.
vfiqrobdi, didi-didi oc-ocdaxuT moSimSilemde Tu
mogrovdeba-meTqi. Sen warmoidgine, bolo dRes aTasi
axalgazrda ijda da ara marto axalgazrdebi, ase, Cveni
xnisac araerTi SevniSne.
xom SeiZleboda, amas ubeduri SemTxveva mohyoloda.
ras gulisxmob?
bavSvebi daxociliyvnen, an aRtkinebul brbos raime
SeSloda da mTavrobas represiebisTvis miemarTa.
ra Tqma unda. Zalian axlos viyaviT katastrofasTan.
bolo dReebSi ukve isteriis saxes iRebda yvelaferi.
mozRvavebul xalxs ver vakavebdiT. quTaisidan goridan, saingilodan modiodnen da foTlebiviT eyrebodnen granitis kibeebze da cementis moedanze, mTavrobis
sasaxlis win. mere SimSilobis wesebi yvelam rodi icoda. dRis ganmavlobaSi moZraobdnen yvirodnen, energias
xarjavdnen da RamiT ise sustdebodnen, rom guli misdiodaT. Cveni Carevac amao iyo. Tavs gaufrTxildiTmeTqi rom CavZaxebdi megafons, mipasuxebdnen; Cven aq
sasikvdilod movediT, saTamaSod ki arao.
ramdenime gulSeRonebulis sakaces me TviTon mivyevi lazareTamde. nemsebiT rom moasulierebdnen, gakvirvebuli mimoixedavda da karebisken iwevda: `aq vin
momiyvana, Cemi adgili iq ariso~. mere tirils iwyebda,
vin mogcaT Cemi gadarCenis uflebao.
gana ar vgrZnobdi, Cveni xalxis gawyvetil ilajs
95

da Tavisuflebisadmi ltolvas, magram Tavganwirvis am


dones ar velodi. unda vaRiaro.
axla sxva mxridan SevxedoT am faqts. rasakvirvelia, gakeTda udidesi saqme. samocdaaTwlovani saRaTas
Zilisagan saqarTvelos gamoRviZebis etapi dasrulda. axla yvelam igrZno da dainaxa, rom saqarTvelos
erovnuli meobis xelyofa egre iolad ar SeiZleba. magram gifiqria Tu ara imaze, rom SeeZloT am gmirobis
Cadenis saSualeba ar moecaT?
mainc?
ise, ubralod. rogorc ki movidoda Ceqmiani jariskaci da gibrZanebda aba, aibargeT aqedan, SeaxvieT eg Tqveni droSa-sabnebi da mousviT, sanam ukanals
panRuriT agiwvavdeTo. rogor fiqrob, dasawyisSive ar
gamasxaravdeboda is, rasac me da Sen axla istoriul
gmirobas veZaxiT?
jer erTi, demokratiis epoqaSi vcxovrobT da esec
ar iyos, saerTaSoriso statusiT nebayoflobiT moSimSileTa xelyofis ufleba aravisa aqvs. ase rom, iaraRiT
Careva imTaviTve gamoricxuli iyo.
sanam SimSils gamoacxadebdi, manam Cagereoda.
iaraRs Tavi davaneboT, jarsac. ubralod, wesrigis
dacvis samsaxurSi var da ar gaZlev mTavar prospeqtze mTavrobis sasaxlis win xalxis Sekrebisa da jdomis
uflebas. amis gamarTleba aTasnairad SeiZleba sul
ubralo ram; sazogadoebrivi transportis moZraobas
xels uSli, an saxanZro uSiSroebisaTvis safrTxes warmoadgen.
rasakvirvelia, SeiZleboda ase momxdariyo. Tumca
farTo sazogadoebis survilis sawinaaRmdego qmedeba
iqneboda.
magram ara iseTi, rom wesrigis damcvelTaTvis danaSaulad CageTvala. Tqvenive usafrTxoebis, Tqvenive
interesebidan gamomdinare vakeTebT amaso, gvetyodnen.
96

ukeTesia vilaparakoT ara imaze, rac SeiZleboda


momxdariyo, aramed imaze, rac moxda. Cven udidesi
moraluri gamarjveba movipoveT. xolo gamarjvebulebs, mogexseneba ar asamarTleben.
ici, ra minda giTxra? arsebobda-meTqi sxva Zalac,
am gmirobaSi xeli rom mogvimarTa.
ufro swori iqneba Tu vityviT; samsaxurebrivad
xelis SeSla evaleboda, magram xeli ar SegviSala.
oRondac.
ra Tqma unda. swored imitom hqvia am moZraobas
`saxalxo~, rom gulgrili aravin darCenila. me bevri
funqcioneri vici, siamovnebiT rom gamicvlida adgils,
rom davTanxmde. eris momavlisTvis brZolaSi devnaSeviwrovebis, dasmena-ciliswamebiT savse dReebi ufro
met sulier kmayofilebas aniWebs kacs, vidre dangrevis piras misuli imperiis sasTumalTan jdoma, Tundac
oqros palataSi. marcxniv ar miixedo, Cveni saubriT
ukve dainteresdnen.
vici. yuradReba ar miaqcio. Sen es miTxari, xval
ras apirebT?
konkretulad xval, Tu saerTod `xval~?
saerTodac da konkretuladac.
konkretulad xval saxalxo frontis Sekrebaze SimSilobis Sedegebis Sejamebaa. saerTod moZraoba, albaT,
Tavisi aRmavali gziT ivlis, sanam im sanukvar, saboloo
mizans mivaRwevdeT.
viRacam miTxra, samSi mitings apirebeno.
SeiZleba. me jerjerobiT araferi vici.
xom gjera Cemi, zaza?
eg SekiTxva Zalian dagvianebulia.
hoda, Zalian gTxov, moqaqane-momitingeebad nu gadaviqceviT, axla saqmeze gadasvlis droa.
saqmeSi ras gulisxmob?
eris mobilizeba-gaRviZebis etapi dasrulda. axla
7. r. miSvelaZe. t. III

97

brZolis forma da taqtika unda SevicvaloT. roca


moZraoba Stampad iqceva, igi uferuldeba da kvdeba.
Tqven rom moumzadebel, stiqiur mitingebs atarebT,
iseT mitingebze xuTjer mova kaci da meeqvsejer aRar.
interess dakargavs. RmerTma nu qnas, SimSilobis gameoreba mogivideT TavSi. amiT ocdasam-ocdacxra noembris heroikasac xazs gadausvamT da gmirebad ki ara,
axirebul, butia, umwifara politikur balRebad gamogvacxadebs istoria.
magram brZolis am formam SimSilobam skeptikosebs rom ukidures da saSiS formad miaCndaT, Cven
gansacvifrebeli gamarjveba mogvitana. xom gjera, rom
Cveni protestis gamoZaxilicaa 108-e da 119-e muxlebis
Secvla konstituciaSi.
mjera, magram jer erTi, prezidiumma sesiamde
Secvala proeqti da meorec, koka wyals yovelTvis ar
moitans.
mainc ras gvTavazob, gavCumdeT? mivatovoT ToneSi
Cakruli puri?
zaza, nu ficxob. Seni maqsimalizmi amjerad uadgilod meCveneba. xom ici, arc erTi Cvengani da arc
Tunda mTeli konstituciis Secvla ara Rirs, Tundac
erTi bavSvis sicocxled. xolo is bavSvebi sikvdilTan
Zalian axlos iyvnen. romel konstituciur uflebebzea
laparaki, roca zed yurisZirTan Camdgari jariT `gvicaven~.
warmoidgine, rom ase efiqra Sens mierve weRan naxseneb samas aragvels, TavisuflebisaTvis brZolas msxverplic mohyveba. aba, rogor ginda.
zaza Cven msxverpli ukve gaviReT. axla brZolis sxva formebze gadavideT. damijere, Tu Zma xar,
ar isargeblo imiT, rom Sens daZaxilze aTasebi ikribebian. sakmarisia mowodebebiT damuxtul mitingze
Sendauneburad vinmem sityvis asanTs gahkras, xalxs
98

raime SesZaxos da mSvidobiani `TaTbiri~ umarTav brbod iqceva.


nu geSinia. me bavSvi ara var da arc ise sisxlianTavqariani lideri var, sxvebs rom hgoniaT. Sens sityvebSi SemkrTali kacis intonacia mesmis. Sengan swore
giTxra, ar velodi. xom xedav, ramodena angariSs gviweven. bevri `amxanagi~ ukve CavagdeT ujaro generlis
mdgomareobaSi. TavianTi `aqtivis~ Sesakrebad cxrajer
darekva da mosawvev-Txovnebis beWdva uxdebaT. maSin,
roca presa maT xelSia da yvelaferi. Cven ki erTs vityviT da mTeli saqarTvelo Cvenken moixedavs.
swored amitom minda gagifrTxildeT. popularobis mopoveba am situaciaSi Zneli ar aris, magram xalxis
ndobis dakargvac iolia.
vici, ukve muSaoben imaze, rom eris damRupvelebad,
saxelis Sovnis surviliT anTebul, erTmaneTsdareul
politikanebad gamogvacxadon, magram RmerTma xom icis,
rom ase ar aris. Cven alRo sworad avuReT istoriul
process. roca egonaT, rom televizorTan mimjdari,
daRlili, gayuCuli eri praqticizmSi Caeflo da ilias
anderZi daiviwyao, Cven davamtkiceT, rom saqarTvelos
ar sZinavs.
didi madloba amisaTvis, magram ratom ar ginda
damijero, rom am etapze kavSiridan gasvlisTvis aqtiuri mecadineoba qaris wisqvilebTan brZolis tolfasia?
eg Seni azria.
Sen istoria Cemze kargad ici da iqneb gaixseno,
ra dReSi Caagdes damoukidebeli saqarTvelo gareSe
mtrebma ruseTis imperiis dangrevis meore dResve.
Turqs `Sinaurmac~ auba mxari. saqarTvelos daSnakTa
somxeTmac ki omi gamoucxada.
axla sxva droa. Sen ra, Senc imaT mxaresa xar, vinc
utifrad amtkicebs, saqarTvelos damoukideblad arseboba ar SeuZliao?
99

damoukidebloba, Cemo zaza, yvela eris sanukvari


ocnebaa, magram sabani rogorc gagwvdeba, ise unda daixuro. koRo spilos mxolod igav-arakSi amarcxebs. roca
spilo moberdeba da sikvdilis piras dadgeba, koRom
swored maSin unda imarjvos.
ar geCveneba, rom spilo daberda?
yovel SemTxvevaSi ise ara, koRos dasja ver SeZlos, Tu moindoma.
yvelaferi kanonzomierad xdeba. Cven am brZolaSi
marto ara varT. samasi milionidan oras oTxmocdaTxuTmets aRar SeuZlia Zveleburad cxovreba. es imas
niSnavs, rom is oras oTxmocdaTxuTmeti milioni Cvens
mxarezea.
magram maT sxva problemebi awuxebT. xom naxe, axali konstituciisTvis brZolaSi Cven gverdiT mxolod
erTi cicqna respublikebi litva, latvia, estoneTi
da somxeTi aRmoCndnen.
gana mxolod konstituciisaTvis brZolaa is grandiozuli moZraoba, mTel imperias rom moedo. Sen ggonia,
belorusias ar awuxebs, rom minskSi mxolod erTaderTi
belorusuli skola darCa? an Sen fiqrob, ukraina Zalian kmayofilia Tavisi bediT? ormocmilionian qveyanas
moskovis nebis gareSe xelis ganZreva da sazRvargareT
Tavisi delegaciis gagzavna rom ar SeuZlia, Sen fiqrob,
eklad ar esoba gulze? jer arc TviT ruseTia dalxinebuli-kmayofili. saRad moazrovne rus inteligenciasac
moswyinda qarafSutuli eqsperimentebis da kudmokvecili Tavisuflebis amara cxovreba. mobezrda ufrosi
Zmis arcTu ioli mundiri. ase rom, ukeTesi momavlisaTvis brZolaSi Cven, yvelani erTada varT.
ar geCveneba, rom aseTi saubari erTxel ukve Sedga
Cveni saukunis dasawyisSi? social-demokratebsa da ilias Soris uTanxmoebis Tavi da Tavi swored eg iyo.
albaT istoriis gakveTilebi meordeba.
100

magram axla sxva droa da Cveni valia sisxlisRvra


avacdinoT isedac fergaleul qarTvels.
mainc rogor ginda vardis ueklod krefa?
or etapad unda Catardes Cveni saxalxo moZraoba:
saqarTvelos enobriv-eTnografiuli gaZlierebis (gamravlebisa da moWarbebuli stumrebisagan gawmendis) da
Semdeg TviTdafinansebis arxebiT politikur-ekonomiuri Tavisuflebis mopovebis etapebad. rac Seexeba ruseTTan urTierTobas, me vfiqrob, igi SeiZleba didxans
darCes im sawyisebze, rac erekle mefem SesTavaza did
ruseTs georgievskis traqtatis saxiT. Cveni geografiuli mdebareoba da saqarTvelosken muStris TvaliT
damiznebuli Turqul-iranuli mzera ar gvaZlevs imis
saSualebas, rom rogorc Cveni winaprebi ityodnen,
marTlmorwmune ruseTs gamovecaloT.
nuTu imisTvis CamovjeqiT aq me da Sen, rom ZvelTaZveli istoriuli galoba momesmina Sengan? ers Tavisufleba swyuria da Cven eris gulisTqmas unda mivyveT.
eris jansaR gulisTqmas! ratom ggonia, rom eris
mesiad Sen mogavlina gangebam?
me araferi mgonia, me erTi jariskaci var da WiriviT mZuls lideris gvirgvini. Cvens Znel droSi igi
miT ufro damRupvelia. Cven xom mTavrobis dauxmarebladac mSvenivrad vaxerxebT, rom erTmaneTi ar vailiaWavWavaZeoT.
unda SevikriboT da wynarad, dalagebulad yovelgvari mitingebis da bRavilis gareSe unda SevimuSaoT
eris saxvalio programa. dabneulebs vgavarT, zaza.
magram ufro dawyobilad arc isini Canan, TavianTi
rbili savarZlebidan krazanebiviT rom ikbinebian, tribunebidan Tvalebs gvibrialeben, gvaSineben da sazizRar Worebs avrceleben, saxalxo moZraobas saxeli rom
gautexon.
101

wamodga. svanuri qudi TasiviT daiWira xelSi, Caxeda


da Tavze Camoimxo.
waval, Torem dametanja fexze dgomiT Cemi `mcveli~.
xval dagirekav, davawie.
dareke. gvian RamiT. telefonSi bevri ar melaparako. naxvamdis!
RmerTia Cvensken.
mosasxamis jibeSi xelebCawyobili Cqari nabijiT
daadga prospeqts. bavSvobaSi ufro wynarad, lamis
udardeli kacis nabijebiT dadioda. siarulis manerac
rogor Secvlia.
universitetis gumbaTs mifarebuli mze sxivebs maRla, lurji zecisken isroda.

102

kac ni
Cveni sofeli jer isedac ar uqnia RmerTs da zamTarSi mTlad Cakvda: saqme araferi, damlaparakebeli aravin
dilidan saRamomde radios xom ar miujdebi.
mowyenilobisagan lamis Wkuidan SeviSalo.
sanadirod me aRar davdivar, muxlebi ar mivarga.
kacma rom Tqvas, arc axalgazrdobaSi vyofilvar nadirobis didi trfiali.
adeqi am gayinul saxlSi diliT, SeSa daCexe, wyali
mozide, Zroxas Cala dauyare da miujeqi buxars. mkerdi gagiTbeba, zurgSi gciva; Semobrundebi, axla zurgi
gagiTbeba cxvirs wagyinavs.
miaCerdebi fanjaras da guls gagiwyalebs gaqvavebuli suraTi atalaxebuli Suka saqonlis CliqebiT
daRarul-dakvaluli.
Tavs gayof samzadidan da saqonlis skores suni gecema cxvirSi.
ZaRls keti rom urtya, gareT ver gaagdeb, migdebulia buxarTan da Zinavs. arafris javri ar awuxebs, Wadis natexs Tu gadaugdeb, uxalisod waswvdeba, Tu ara
da arc amaze moiklavs Tavs.
ra lamazad xataven kinoSi am gauTavebel imerul zamTars, viTom tuCmotexili doqi gverdze, viTom buxarTan Sekrebili mezoblebi. Radars mificxebuli Wadi da
`Carirama~. kargi, Cemo batono! es, vTqvaT, erTxel, orjer, guSinwin, ori kviris win. magram yoveldRe? yoveldRe civi Wadi, Wvartliani buxari, sami dRis lobio
da mowyeniloba, momTenTavi, damRleli, mware fiqrebis
amSleli mowyeniloba.
vis scalia SenTvis, vis axsovxar Sen! yvela Tavis
kerasTan Tvlems da gareT gasvla ezareba.
103

sadaa stumari, sadaa momsvleli. Tu rogorme daaRame,


gaTeneba ar ginda? qveynis Rame Camodis.
miinavla buxari. gezareba gareT gasvla da SeSis
Semotana. CageZineba buxarTan. mxrebSi Cafrenili sicive
gamogaRviZebs. agakankalebs. loginisken icqirebi. sibraze gaxrCobs.
ra dedmamisSvilia, rom Senze adre dawves da logini
gagiTbos. lampas mimjdari gayinul mwvanils arCevs. ra
Sewveba axla am gayinul loginSi. ise daRamdeba, cols
sityvas ar etyvi.
ra unda uTxra, raze unda elaparako. ra axaljvardawerili Cven varT. ormoci weliwadia vReWavT
erTmaneTs. ra unda miTxras axali. yvelaferi viciT,
yvelaferi naTelia.
Caibara es dRec ufalma. ra Seicvala mere? ribiraboze isev adeqi. SeSa daCexe, wyali mozide, Zroxas
Cala dauyare da miujeqi buxars. TuTunis xrColeba da
xveleba momklavs, sxva araferi.
SuaRamisas ZaRlis wkmutunma gamomaRviZa. buxarTan
migvrCenia wuxelis da gareT gaSvebas mTxovs.
gavskdi gulze. ar ginda axla Tavidan daZineba? wavyavi fexi kaloSebSi da mivfSlatundi karebTan. ZaRli
ukanmouxedavad gavarda gareT. kars urduls vuyri
da raRacam damaqnia. wavbarbacdi. e, namdvilad wnevam
amiwia-meTqi. isev damanjRria raRacam. TiTqos iataki
iryeva da haerSi vrCebi. aCabaCad mivedi sawolTan. Cemi
pelagia sawolze wamomjdara da momCerebia.
geige rame?!
ra ginda, qalo? fexebiT sabans visworeb.
araferi gagigia?
risas mekiTxebi?
axla, am wuTas, araferi SegimCnevia?
araferi, ar minda wnevis ambavi vuTxra. Sewuxdeba, aqoTqoTdeba da mainc verafers miSvelis.
104

namdvilad miwisZvra iyo. logini gaaqan-gamoaqana


raRacam.
daiZine, qalo, daiZine, sizmars naxavdi, an glaxaT
gedeboda Tavi baliSze.
amis Tqma da erTi imnari amoartya miwas qvevidan
raRacam, rom oriveni iatakze aRmovCndiT.
saxli zanzarebs, qanaobs, irweva, TiTqos Semotrialda da Tavqve eSveba, TiTqos warRvnam gagvitaca da
saxlianad migvaqanebs.
SiSs didi Tvalebi aqvs. fexze adgoma vcade, magram
muxlebi momekveTa. sarke wkrialiT daifSvna. Taroebidan jam-WurWeli gadmocvivda. pelagiam sibneleSi
momZebna da ganwiruliviT mexuteba, viTom me rames
vuSvelide.
es yvelaferi Tvalis daxamxamebaSi moxda. kedlebi,
rom dawynarda, buxris Tavze xelis faTuriT movZebne
Wraqi, axla Semovida Cems yurebSi saqonlis bRavili da
soflidan kantikunti srolis xma.
CavicviT Tbilad da ezoSi gamovcvivdiT.
sofelSi aqa-iq sinaTle daCnda.
eeeii!
romeli xar?!
minago var, minago, gesmiT Cemii?!
kiee!
rava xarT, tite? xom mSvidobaa Tqvenken?
kiee!
xvar SegeSindaT!
pelagia SemiSinda cota, aslokinebs!
ra Zala qonia am upatronos!
aba, aba, raRme ar gagvafrina haerSi?!
SediT, deiZineT, nu geSiniaT, meti ar iqneba!
ra ici, minago, ra ici! ar amogvrejgvos saxlSi
WukiviT!
SediT, ar gacivdeT! meti ar iqneba, vici me!
105

minagoos odaSi sinaTle Caqra. me da pelagiam erTxans viareT ezoSi, magram fexis TiTebi wagvyina da saxls
mivaSureT, daZinebiT ki, aba, ra dagvaZinebda. Tan gadavyeviT, ZaRli Sin ver SemovityueT.
miwisZvra marTlac ar ganmeorebula, magram erTxel
cota SiSi vWameT?
samoci wlis moviyare da am Cems kuTxeSi miwisZvra me
ar maxsovs. es ra vai uSvelebeli yofila, Cemo batono,
ra aqanavebs amxela saxls, amxela sofels Tavisi saqonsayolianad nafotiviT? kidev kargi zeviT-qveviT irweoda miwa, Torem siganeze rom ganZreuliyo, ra kedlebi gauZlebda.
inaTa Tu ara, jer saxls Semovurbine, bzari xom ar
gauCnda kedlebs-meTqi. gadavrCenilvarT. mere saqonels mivaSure, aqac mSvidobaa. saqonlisTvis qveynis
dangreva Calas da qatos rom Seuwyveten, maSin iwyeba.
dganan aqoTebul bagaze da xelebSi momCerebian, viTomc
araferi momxdariyos. viTom im gadareulma Zalam, miwis
gulSi, marto CvenTvis, adamianebisaTvis gaiara.
Tovlgareulad wvims. Tovlis damZimebuli fifqi zoliviT gakrTeba wvimaSi da dambal miwaze dacemisTanave
qreba. Tovl-wvima guls mirevs. rom moTovos, ukeTesia,
sxvanairi ieri daedeba garemos.
gesmis?
ho!
lafaroSi minago moWylapunobs.
xom araferia? gamarjoba!
araferi. gagimarjos! SenTan?
Zaan gadavrCiT. Saqroia xarabaZis saxli doungrevia.
mere?! wavxdi kaci.
gamouswriaT karSi. pirvelad rom daartya, wamouyria bavSvebi Saqroias da gareT gamovardnila. mgoni, coli daSavebula pataraze. ise, msubuqad.
106

uh, ase Tua kai. Se kaco, raRai gadarCnen...


raki erTxel mosinja, rom ar gaimeoros ar iqneba.
maSin, vin icis, ras gvizams!
aba, ras bRaodi wuxelis, meti ar iqnebao?
ra meqna aba. raRa gareT gayinulxar da raRa miwisZvras daumarxixar cocxlad. gaRviZebs, ganjRrevs,
es oxeri, Torem ZilSi rom geiparo, magas ra sjobia.
nu icini, Se sulelo, yvelaferze.
ra vqna aba?! gadmoyara Rojebi da xiTxiTebs.
rezinis Ceqmebi Cavicvi. Tavze gakecili tomara Camovicvi da alages gadavabije.
ase daveSvaT, mokleze.
talaxia, davisvrebiT.
wamoi, wamoi, axal gzaze uaresia. xreSi Tu ar davayrevineT, manqana ki ara uremi ver ivlis am aRmarTze.
Saqroia ferdobze cxovrobs, wylis piras, xevSi. ezo
kaixela aqvs, magram rad ginda: swori adgili araa. am oRroCoRros ranairad amuSavebs, mikvirs pirdapir, ZmasTan Cxubi mouvida da SarSanwin gadmosaxlda aqeT. es
saxli simamrma aCuqa. RvTis winaSe, gvarianad daZvelebuli saxli ki iyo. Zlivs gamarTes. Zveli saxlis gadmotanas da awyobas rom xarji unda, me da Cemma RmerTma,
im fasad axalsac ki gaakeTeb. gecodineba mainc ra aris
da ufro daimedebulad icxovreb kaci Sig.
aq mTavar saqmes ukev morCenilan. rac miwisZvram
daaklo, mezoblebs mouTavebiaT. dauSliaT Saqroias
saxli da nawil-nawilad dauwyviaT ezoSi.
qalebi bargi-barxanas samzadi saxlisken ezidebian.
yavriT daxuruli axali samzadi udgas Saqroias. patara
xans ar uSavs. icxovrebs kaci. viTom wavukariT xeli
Cvenc da kaklis xis qveS saxerxi gavmarTeT.
aTamde kaci vtrialebT,. dRes raRas movaswrebT da
xvalidan SevudgebiT saqmes. axla moicala Saqroiam
CvenTvis. kaklis xis qveS Sejgufebulebs mogviaxlovda
107

da icinis. xom ar gaafrina, netavi am ubedurma, saxli


daengra da icinis.
ra gacinebs, biWo Sen? Sevagebe gulmosulma.
tite biZia, amxela sofelSi axla erTi kaci mainc
xom iqneba, visac gaexardeboda Cemi ambavi. ar unda amas
laparaki, iqneba, sofeli misia, rom unda iqnes. hoda, im
kacisTvis vicini. imis gulsaxeTqad vicini. aba vitiro
da viTavcemo?! ras vuSveli amiT? satirlad meeqca
saqme Cvens damawyevars. ra mWirs satirali. Cems cols
kramiti daeca zurgSi da cota Semiwuxda, Tvara sxva
mxriv sufTad gadavrCiT. isic ar moxdeboda, rom Cemi
gaegona, gadi, qalo, gaaswari gareT-Tqva, atatebuli
myavs ori bavSvi gulze. sanam ar mialaga yvelaferi,
sanam ar Seikra botebi da mgonia sarkeSic qe Ceixeda,
ar gamoadga fexi. vdgavar gareT da vuyviri. bavSvebi ver mivatove, Torem gamovagdebdi gareT. miwisZvra
Sen dagicdis? gamoyo Tavi da durTa kramiti gamCenma
zurgze. maSin qe ikadra gamoqceva.
ise gemrielad da xalisianad hyveba Saqroia, rom mkvdars gaacinebs. mivediT mezoblebi saxldangreul kacTan sanugeSeblad, gasamxneveblad. vis unda Seni daimedeba. xarabaZisanebi mSvenier gunebaze arian. RmerTma
xeli moumarToT.
meore dRes uTenia davadeqiT Tavze Saqroias. me da
minagom ori aTmetriani larZayini CavutaneT. sami wlis
gamxmari larZayini. tyeSi vinaxavdiT moCumaTebul,
gadaxurul adgilze. ase sxvebmac. yvelam raRaciT waaSvela xeli.
mters Seaqcia zurgi sofelma aseT gasaWirSi. zogma ficari moiyola, zogma saboZe morebi. viqaqaneT, vilaparakeT, avwoneT, davwoneT, rac gamosacvlelia gamovucvliT, rac dasamatebelia davamatebT da gavWimavT saxls.
gamiCnda saqme, gavcocxldi kaci. marto is rad Rirs,
buxarTan rom ar vgdivar da ar vipurWyebi.
108

mesame dRea Saqroias muSebi varT. ori dRis saqme


gvrCeba. martooba alpobs kacs.
amas rame sjobia? erTad varT. saqmes vakeTebT, kacs
vSveliT. moRamebulze sufras gagviSlis Cveni diasaxlisi. saWmelsac sxva gemo mieca. patara samkokian Wurs
Saqroias maranSi kai xania Ziri movuZebneT. yovel Rame
SeWikWikebulebi vbrundebiT Sin. verc ki vgebulobT,
rogor Ramdeba da rogor Tendeba. axla salaparako?
ra gamoulevs Cvens biWebs saglaxaos da saqilikos. am
dalocvilma miwisZvram mainc gamouleveli ganZi dagvitova erTmaneTis gasakilavi. Cemda Wirad movyevi (yvelam
Tavisi moyva), me da pelagia iatakze vexutebodiT erTmaneTs SiSisagan-meTqi. daixvies es ambavi xelze. minagos
Sen gaaCumeb? morRveuli aqvs piri Zveli kaloSiviT.
tite biZia, suli nu wagiwydeba, ra momentSi mogiswro
miwisZvramo. Sen Tu patiosani kaci xar, iatakze raRa
erTad gadmocvivdiT orivenio. qveviT Sen iyavi Tu pelagia iyovo. amnairi wabilwuli ena aqvs. maSinve ukuRmarTobas gaifiqrebs. eSmakis awyobili aqvs Tavi. gadaSendi iqiT-meTqi, erTi orjer davukraWune kbilebi,
magram rac ufro moviyvane guli, daifxriwen siciliT
biWebi da mec gavyuCdi bolos. ra vqna axla, icinon da
iyvnen. mowyindebaT da gaCumdebian.
...es ori kviraa Saqroias saxls movrCiT da isev momZebna martoobam. isev gauTavebeli Rame. isev SeSa da
Cala, Zilad migdebuli ZaRli da buxari. isev Cemi,
gamouleveli saqmisgan damunjebuli dedaberi.
moTova, rogorc iqna, daadga saSveli.
erTi-orjer magrad gayina. saZirkveli gaumagra Tovls da mere daiwyo. mTeli dRe balRiviT fanjarasTan
vdgavar, ar gadaiRos-meTqi, iTova mTeli dRe.
diliT, Tovlis simaRlem cota Semafiqriana. kibe daufaravs da zed aivanze amosula Tovli. wvrilad Tovs,
RerRiliviT, magram xvavrielad. Was erT mtkavelze
109

mouCans xufi. ese igi metr-naxevari mainc iqneba Tovli.


jer, pirvel rigSi, CeCmamde unda gavkvalo. tyapuWi movisxi da Tovlis sawmendi movZebne.
jer kai mezoblis WiSkramde unda gavkvalo, tite
biZia, alages modgomia minago, xom ar geSleba Sen
magi? gamarjoba!
swori xar, mara pirveli saqme CeCmaa mainc, vicini
me, gagimarjos!
kargad daudvia.
ki kargad. mZime Tovlia. jer kidev daamatebs.
mZimea aba, damawyvita mklavebi. ipolites biWma gaiara axla oCofexebiT da Salikona xaburzanias Weri Cauqcevia Tovlso, miTxra. ar vici, tyuilia, marTalia.
rodiso?
wuxelis.
moixure aba rame da CavakiTxoT. vnaxoT raSia saqme.
erihaa! es ra gemarTeba, tite! Cemi Tavi daviWire
imaSi, rom gulis siRrmeSi TiTqos gamexarda Saliko
xaburzanias saxlis saxuravis dangreva.
ra aris es? sibere? usaqmobis tkivili? CavalT, axla
erT sam dRes SalikosTan wavimuSavebT, erTad viqnebiT,
guls gadavayolebT, gevicin-gamovicinebT-meTqi, gamkra gunebaSi. saqmea axla ees? rodidan avcetdi ase? ra
eSmaki Semijda am bolo dros? avad xom ar vxdebi netavi? sevda da dardi arc vicodi ra iyo. risi mowyena,
mosawyenad vis ecala. qviSis mindorze gaviCendi saqmes.
wlebs moaqvs viTom es yvelaferi, Tu raRac sxva ambavia
Cems Tavs?
he, ras Svrebi, gelodebi, gaviyine!
me ver wamoval, Sen wadi, dafiqrebiT miTxra minagom da cas axeda.
aa? hoo, sul damaviwyda, kargi, wavedi aba me,
vuTxari da oCofexebis kvalSi Cavdeqi. sul damaviwyda, rom minago da Salva ubrad arian. SarSan Salikom
110

minagos make Rors Tavis ezoSi fiwali esrola da


mkvdari goWebi daayrevina. sacodaoba iyo. me da minago
SeveswariT. morCa deda Rori am saSinel mSobiarobas da
TviTonac dalia suli. amis mere minago aRar esalmeba
Salikos. arc uCxubiaT, sityvac ar uTqvamT erTmaneTisTvis. minagom salami Seuwyvita da es cotaa?
marTali uTqvams ipolites biWs. Salikos odis saxuravi mTlianad Cawolila. etyoba, koWebi iyo mompali
da veRar gauZlo simZimes.
Saliko saxuravze gasula da kramits TovlSi yris.
ase rogor SeiZleba, kramiti erTmaneTs daacviva da datydeba. erTi sami kaci unda daayenos kibeze da CamowodebiT unda Camozidos kramiti. ucnauri kaci kia Saliko, rac marTalia, marTalia.
jer gamikvirda misi ojaxis wevrebis garda, kaciSvili rom ar WaWanebda ezoSi, magram albaT, jer ar
gaugiaT-meTqi da daukiTxavad mivaweqi WiSkars. ver
gavaRe. Tovli erT mxares mivaxvete da mTeli ZaliT
mivaweqi karebs. naxevarze gavaRe, magram ras uSvelis,
masala xom unda moitanos!
ara batono, cxra filosofosi ver damimtkicebs, rom
Saliko marTalia. amas velodi? kacia da guneba, mara
guneba sigiJes ki ar niSnavs. movedi kaci, nu geSiniameTqi, Cemo Salva, axlave sofels davuZaxeb, Sen cota xis
masala moaquCe, CaquC-lursmani mogvimzade da me biWebs
davuvli-meTqi. Sen ra giWirs, kedlebi mainc SegrCa da
Saqroia xarabaZis saxli miwaze iyo gasworebuli-meTqi.
ra unda miTxras? unda eTqva: didi madloba, Cemo tite,
agaSena RmerTma, aba dauZaxe mezoblebs da miSveleT daxurva, agremc RmerTi giSveliTo. ra miTxra iciT? nu
Sewuxdebi tite, sanado da samamiTado araferi maqvs meo.
aq rom aTi kaci daiwyebs braguns, uaresad Camiqceven
Werso. nadis gakeTebuli me jer araferi minaxavso. rasac
iRlabuceben da gaafuWeben, imisas arafers gagikeTebe111

no. xalxs seiris naxva da garToba unda da me am zamTarSi


komedias ver movawyob am Cems saxuravzeo. esec ar iyos,
qudi mequdem unda Sekeroso. nadze mosuli kaci, Cais
Wiqisken rom Tvali uWiravs, Sens gemoze gagikeTebs, Sens
gemoze gazomavs da migiWedebs lursmanso? waval, moviyvan moxeles, mivcem racxa or kapiks da gavakeTebineb, qe
mainc, samudamodo. arc dasamadlebeli meqneba rame da
arc wamosayvedrebelio. nadi amxelas rom gagikeTebs,
or imdens xval Sengan moiTxovso. amitom nu Seiwuxeb
Tavs, wadi. Sens saqmes mixedeo. a, ase miTxra, ras etyvi?
rac ar unda, RmerTma nu misces. magram me Sen gekiTxebi:
kacia axla ees?
mgeli ar sjobia axla aseT kacs? ramdenjer minaxavs: erTad Seiyrebian zamTarSi da ymuian mSieri mglebi.
mSivrebi arian, kaco, kuWi uxmebaT. erTmaneTs uRrenen.
erTmaneTis danaxva ar undaT, magram erTad arian. erTad ymuian. gesmis Sen?

* * *
gulamRvreuli movarRvev Tovls.
ra jandabam amtexa.
yvelam Tavisi saqme ikiTxos. sanam TviTon ar mova
kaci, miSveleo, vin gkiTxavs Sen sxvis ezoSi cxviris
Cayofas.
ara, Cemo imano, asec araa. mterma uyura Tavisi fanjridan mezoblis Cangreul Wers, mterma irwmuna sxvisi Wiri, Robes Cxirio... nadi marto gaWirvebulis
daxmareba ki ar aris, erTad yofnaa, kaco, gesmis Sen
erTad yofnis mTeli silamaze?
ezoSi CamosvlisTanave sasimindes davadgi Tvali da
erTma azrma gamielva RmerTo Segcode, da marTla Zvelia Cemi sasiminde. Tovlma Tu moumata, vin icis, iqneb
verc gauZlos da Camowves.
112

gavwydi welSi. or saaTSi davcale sasiminde. godriT


gadavzide simindi samzadSi da Werze gavSale.
pelagia miyurebs, magram xmas ar iRebs. raki ase vakeTeb, icis pelagiam, ese igi, asea saWiro. mere sasimindes zed saxuravis qveS mTavar sartyelze kanafis axalTaxali Toki mivabi. qurdiviT mivixed-movixede, xom
aravin miyurebs-meTqi, lafaros amovefare da davqaCe.
gamiZalianda. Tvali davxuWe da ufro magrad davqaCe.
sasiminde yru xmauriT daeSva Zirs.
Toki elvis siswrafiT Sevxseni, davaxvie da Tavis
adgilas davkide. Tovli gavibertye, viTomc aq araferio, buxars mivuCoCdi da saCeCelze daxril pelagias
veubnebi.
comi mozile da safuari daayene, Wreli dedali
da meore fexwiTela moCoTa, kvercxs rom ar debs, ar
gamouSva xval saqaTmidan. nadi meyoleba. biWebs unda
dovuZaxo, sasiminde wouqcevia Tovls.
pelagia xmas ar iRebs. ese igi, yvelaferi kargadaa.
mixvda netav rames pelagia?

8. r. miSvelaZe. t. III

113

s i ke T e
pelo deida, meliton biZia saxlSia?
romeli xar?
omari var, sergo TadumaZis.
pelom verc sergo gaixsena da, miT umetes, verc
omari, magram mainc moixura palto. ezoSi Camoflatunda, WiSkari gaaRo. mis win dabali, gamxdari biWi idga.
xom mSvidobaa, Svilo, am SuaRamisas?
meliton biZia araa saxlSi? sevda gaeria xmaSi
stumars.
saxlSia, aba sad wava.
Zinavs?
Zinavs albaT. axla qe iqneba pirveli saaTi. pamidors vxarSavdi da Semiyolia, Tvara mec am dros erTi
piri Zili moTavebuli maqvs.
xom janmrTeladaa?
ise ki... saerTod... da ise raRa drois Cveni janmrTelobaa awi, Svilo. mivaCoCialebT Cvens dReebs da varT.
gasaWiri maqvs pelo deida.
ra iyo?! TiTqos gaikvirva pelom, magram ukve
icoda, ra saqmeze iyo mosuli Rameuli stumari. amgvar
`gasaWirze~ meliton kuxianiZes xSirad akiTxavdnen da
mearRnis cols ukve araerTi kaci gaustumrebia zrdilobiani uariT.
qalaqis pirveli mearRne melitoni ukve oTxmocs mitanebuli iyo. misi arRani karga xania aRar arTobda
moqeifeebs.
xuTi weli mainc iqneboda, rac melitons arRnis saxeluri ar gadaetrialebina. arRani odesaSi specSekveTiT iyo gakeTebuli Cveni saukunis aTian wlebSi. axla
114

pelos mier moqargul abreSumis ridegadafarebuli,


sastumro oTaxSi, taxtze yvelaze gamosaCen, yvelaze
sapatio adgilas ido, rogorc ojaxis Zvirfasi relikvia.
daberda melitoni, mis muxlebs aRar SeeZlo arRnis
Treva, xolo nekresis qarisagan damzrali mklavebi
Zveleburad veRar atrialebdnen saxelurs. moxuci mearRne Zalian wuxda, rom uars eubneboda dampatiJebels (igi maT muStrebs arasodes uwodebda), magram sxva
gza ar hqonda. `wamovidodi, biZia, mara CagakvdebiT
xelSi da Tqvenc CagamwarebT purisWamas. gindaT kacis sikvdili? Tu gindaT, ki batono! RmerTi, rjuli,
aRar SemiZlia. Zala ar myofnis, Tvara sad waval ukeTes
adgilas, sufraze da qeifze meZaxiT, satiralSi xom ar
migyavarT~ etyoda melitoni gaWirvebul mTxovnels
da WiSkramde bodiS-bodiS miacilebda.
cols vTxoulob, pelo deida. Tavi daxara mosulma.
rodis? ikiTxa pelom, magram Zalian dakvirvebuli mosaubre Tu mixvdeboda, rom melitonis meuRles am
patara stumris qorwilis TariRi srulebiTac ar ainteresebda.
amaRam maqvs qorwili.
gabednieros, Svilo, RmerTma! daloca stumari
pelom da Zalian undoda gaexsenebina, vin iyo, an sad
cxovrobda, sergo TadumaZe.
stumari TiTqos miuxvdao moxuc dedakacs, Tavisi vinaoba TviTonve gaumxila:
mamaCemi sergo TadumaZe, fininspeqtorad rom muSaobda, qe iciT, Tqven, pelo deida. imis biWi var me
omari. erTi kviraa jaridan Camovedi da cols vTxoulob amaRam.
rava ar vici, Svilo, mTlad ase gadayruebuli ki
ara var. gaexarda pelos, rom mosulis vinaoba gairk115

va. mamaSeni CvenTanac ramdenjeraa namyofi. xom muSaobs iqana?


omars, etyoba, eCqareboda, magram mainc xalisiT akmayofilebda qalbaton pelos cnobismoyvareobas.
ara. mamaCemi kai xania pensiazea. arRani xom ar
gagiyidiaT?
aba, qorwili gaqvs amaRam? sityva banze augdo
pelom, xom Txoulob kargs, Seni ojaxis Sesafers. kai
iqneba, rad unda amas laparaki.
gvancelaZis gogoa, vardenis. wyalsadenSi rom muSaobs. erT klasSi viyaviT Cven.
kargia, Svilo, kargia. droze yvelaferi kargia...
unda ewioT saqmes... aba rai... nawyvet-nawyvetad,
dafiqrebiT ambobda qalbatoni pelo da axla varden
gvancelaZis gasaxseneblad amaod Zabavda gonebas.
pelo deida, Sen Semogevle, unda gamiRviZo meliton biZia.
risTvis, pelo deida genacvalos? ukanasknelad
scada saubris gadadeba pelom, magram igrZno, rom misi
SekiTxva uadgilo iyo. am momentisaTvis aucilebeli
saubari gardauvali gaxldaT.
unda wamyves, unda damafasos da me vici Tqveni pativiscema.
vin unda wagyves, Svilo?
meliton biZia. vici, miTxres arsad ar dadiso, taqss
daviWer da Cemi xeliT avutan arRans. ar Sevawuxeb. erTi-ori pesna daatrialos. meti ar minda. mesaxeleba,
xom ici, pelo deida, ityvian qorwilze meliton kuxianiZe ukravdao. mets ar SegawuxebT, ar geiSva Tqveni
Semwuxebeli.
Sen ar momikvde, deda, metad... arRani ki ara, fexze
Zlivs dadis. sad SeuZlia Ramis Teva. axla rom magi
qorwilze wamovides, mRvdeli ziarebas ver moaswrebs.
ra vqnaT aba? Sewuxda stumari.
116

uars rava getyodiT, Svilo, rom SeeZlos. mezobels ki ara (Tumca pelom iqve gaifiqra, kacma rom Tqvas, ra mezobelia, or kilometrze cxovrobs aqedano),
aTas gadamTiels wayolia da xuTdRian qorwilSi audgomlad mjdara, magram is sxva dro iyo. maSin sxva SeZleba hqonda.
ise wamovides tyvilad. arRani wamoiRos, nu
daukravs, pelo deida. bolo xerxs CaebRauWa omari.
ver wamova, Svilo. arafriT ar gamova eg saqme.
vici me, Rame erTia da samjer mainc valevineb valerianis wveTebs. sulis xuTqva aqvs. ra vqna, asea. bodiSi
mogvxade mamaSenTan.
sabodiSo ra aris, TavisTvis Cailaparaka daRonebulma stumarma.
ar gjera axla Sen. vici, sxvasac ar sjera. yvela ase
ambobs tyvilad wamovideso. axla ki ara, xuTi-eqvsi
weli iqneba saxlidan ar gasula. bolo dros, longinoz meZvelias ZRabi rom moabrunes, maSin iyo da rom
movida, ori kvira fexze ar amdgara. longinozis gogos
bavSvi sadacaa skolaSi wava.
ras vizamT, pelo deida. ar mqonia iRbali da esaa!
gavaRviZeb, Svilo, Tu maincdamainc ginda, mara icode,
amas getyvis isic.
ara, iyos, pelo deida. Cems qorwils xom ar gadavayoleb kacs. rac aris aris, kargad iyaviT, guldawyvetiT Cailaparaka mosulma. cota xans Seyovnda, TiTqos
raRacis Tqma kidev undoda, mere mitrialda da sibneleSi nela, mowyenilad gaabija.
ar gewyinos, deida. bodiSi mogvxade mamaSenTan. ra
vqnaT, siberem ase icis! daawia pelom, magram quCaSi
mimavals misi sityvebi ar gaugonia.
pelo erTxans idga Ria WiSkarSi. mere xeivanSi dakidebuli naTura Caaqro da kibes auyva.
gviani zafxulis grili Rame iyo. am dros zewris ama117

ra darCenilT SuaRamisas sicive aRviZebT da sabnebs


eZeben.
xandaxan manqanis sinaTle ecemoda SuSabands. wamSi
gairbenda Suqi oTaxebs. elvis siswrafiT aekvrebodnen kedels didi, Zveleburi jaWvebiani germanuli saaTis, sakeravi manqanis da qoTnis yvavilebis acekvebuli
Crdilebi. mere, cota xans yvelaferi wynardeboda. quCis simyudroves xandaxan ZaRlebis yefa daarRvevda.
yefas male mohyveboda dagvianebuli mgzavris fexebis
bakabuki. saocaria, dRe, Tu sagangebod ar miayurade,
arc ki ismis quCaSi nabijebis xma. Rame rogor gamokveTs
xolme, Tundac, fexiswverebze siaruls. ZaRlebi miacilebdnen dagvianebul mgzavrs. Tavis WiSkarTan Cavlils yvela morigeobiT uyefda.
aivanze TeTrnifxavperangisamara melitoni gamovida.
xelis faTuriT moZebna Rilaki da ezo gaanaTa. `ormoci weliwadia amaze maqvs laparaki, ormoci weliwadia
ar Sevida amis TavSi, enTos, batono, Rame es sinaTle.
rogor SeiZleba saxlis Cabneleba. Cabnelebuli saxli
upatronos hgavs. erTi naTura mainc unda bJutavdes.
wamsvlelia, momsvlelia. Tu ginda quCaSi gaunaTos
gamvlels. saqmea esec. ara, maincdamainc unda Caaqros.
tyvilad iwveba denio. ras dawers axla erTi naTurisas
mTeli Rame es mricxveli. ara aqvs da, mokali Tu ginda,
amis mixvedra ara aqvs. amis azri ara aqvs~, butbutebda melitoni da kibeze atorRialebul ZaRls fexiT
iSorebda.
Sen xar? fanjaraze gadmodga pelo.
me var, batono, me var.
vis elaparakebodi?
Cems Tavs. ZaRls aWame dRes rame?
rava ar vaWame. mara xeluxleblad udgas rZeSi Cambali puri, ar ekareba. xorci unda, maincdamainc rbilad moxarSuli xorci da sad gamovuwero am SuaRamisas!
118

melitonma kaloSebi kuTxeSi miyara. faCuCebi Caicva,


kari gadaketa da aZigZigebuli Semovida pelos oTaxSi.
es macivebs me, es fexsalagi macivebs, meti araferi.
ratom iklav mere Tavs. vin geigona, Seni xnis kaci
SuaRameze ezoSi Cadiodes, ramdenjer dagidgi `sudno~
loginTan.
`sudnos~ kaci var, pelo, me? sicili autyda melitons. axla qe SemiZlia Casvla ravarcxaa jerjerobiT.
fuls Tu rames movuyareT Tavi, fexsalagi da abazana
ukan unda movaSenebino. asea axal saxlebSi yvelgan. rom
gadavxedav, Cemi xnis kaci aravin aRar dadis abanoSi.
magas iZaxi, rac Tavi maxsovs, Cailaparaka pelom
da baliSi gaiswora, ranairad gamagrda es oxeri, es
baliSic qvasaviTaa.
melitoni sawolze Camoujda meuRles da zurgSeqceviT wamlis SuSa gauwoda.
wamisvi erTi es, Tu qali xar.
gSvelis rames?
apa, Tavi gaaqnia melitonma.
ras izelav tyvilad maSin, Tu ar gSvelis, midi beriZesTan da rame karg wamals gamogiwers.
bevri icis beriZem. oci weliwadia es mxari mtkiva,
raa ver gaiges, ra sikvdili mizis amnairi Sig. revmatizmiao ar aRmoCnda, batono, revmatizmi. marilebis
dagrovebaao, arc marilebi aRmoCnda. marCieloben da
arian. yvela eqimi Tavisas ambobs. mxari qe mtkiva da ra
vici me!
pelom yviTeli wamali peSvze daisxura da qmars mtkivan mxarze nazad, mzrunvelad ausv-Camousva: `ho, ho,
mase... mase... zeviT cota ayevi beWs. aqiT, aqiT, Camoyevi
xels~ Zlivs gasagonad, bebruli krusuniT ambobda
qalaqSi ganTqmuli mearRne, `qeifisa da drostarebisaTvis gaCenili kaci~, erT dros lxinSi da qeifSi dauRleli meliton kuxianiZe.
119

vin iyo amaRam, Tu ici, Cvensas? hkiTxa colma.


?!
sergoia TadumaZis biWi.
finganis?
ho!
ra undoda?
qorwili maqvs amaRam da wamyveso. avadaa, ver dgebaTqva da ar gagaRviZe, xom kargi miqnia?
melitoni wamodga. perangis Rilebs ikravda da cols
gaocebuli uyurebda.
Sen xom ici, romelia es sergoia?
rava ar vici. aqana ar egdo Saqroias qelexze?
uTxra colma.
ho, is aris.
magan ar iyo, milicia rom gamogvigzavna erTxel
saxlSi?
erTxel? erTxel ki ara, Sen ar ici, pelo, sisxli
gamiSro magan me. jer iyo da amawriala, arRani unda dagibegroo. gavaforme arRani da uSvelebeli gadasaxadi
Semawera. amdens ver gavuZleb-meTqi, rom vuTxari, aRmaskomis Tavamjdomaris saxelze saCivari damiwera es
wurbela mearRne sxvisi naoflariT mdidrdeba. saxelmwifos fuls aklebs da Cveni qalaqidan gavasaxloTo.
ise gamdidrda magisi gvari da jilagi.
axla aRar minaxavs kai xania. aRaraa, awi, finganSi?
gamougdiaT. misma biWma Tqva, pensiaze gevidao.
araa kai kaci, rac marTalia, marTalia!
bebrebi cota xans fiqrma waiRo. mere melitonma
daarRvia siCume.
biWi romeli yavs magas? aaa axla gamaxsenda, pirveli colidan yavs, ki.
mavra meore colia magisi?
ho, ar gaxsovs wyaltuboel SalikaZes waarTva qalio, xma rom gamovida?
120

maxsovs.
mara sacole jer ar unda yofiliyo sergos biWi,
patara maxsovs.
axla Camevedi jaridano. amaRam maqvs qorwili da
damafasos meliton biZiamo.
TviTon is biWi iyo?
xom giTxari.
ra mqviao?
omari.
melitoni sawolidan wamodga, Zvelebur kedlis
sarkesTan mivida, mitrialda. erTi orjer kidev mivida
da motrialda. mere pelos sawolTan gaCerda da Tqva:
unda wavide!
gagiJdi, kaco, Sen?! Seicxada pelom, radganac
kargad icoda Tavisi qmris jiuti xasiaTi. Tu ityoda,
melitoni, morCa, mamazecieric ver gadaaTqmevinebda.
unda wavide. gaimeora melitonma.
sad, kaco, Sexede saaTs. sami daiwyo. gamoCerCetdi
mTlad?
nu daiwyeb yrantals axla. axaluxi momiZebne da
arRnis qamari. zandukSia loginqveS. ar unda axla amas
laparaki. unda wavide.
sad, kaco? rac Sen sergoiam gagamwara, maincdamainc
imis ojaxSi ginda mokvde, amaRam? am wuTSi ar ambobdi,
sergoiam gamiSro sisxlio? sxapasxupiT miayara pelom
da instinqturad loginidan skivri gamoaCoCa.
melitoni amasobaSi galifes Sarvalze Tbil windebs
saocari simardiT icvamda. ase aRelvebuli da gatacebuli igi pelos kargaxania ar enaxa.
ra SuaSia, qalo, sergoia fingani. vin oxeria sergoia TadumaZe. CemTan siZe mevida. siZe mevida Tavisi
fexiT. qorwili maqvs amaRam, miWirs, meliton biZia da
momexmareo. ici, Sen ras niSnavs es laparaki? gesmis
ramxela ramea, siZe rom qorwilis Rames Tavis fexiT
121

mogakiTxavs? Tu movkvdebi, jani gavardes, nu geSinia,


waval, weviReb arRansac. mTlad asec araa saqme!
zidav? orfuTian arRans meikideb amaRam zurgze?
ar gagiSveb, Sen ar momikvde, Caval axla da WiSkars gasaRebiT Cagiketav.
kai pelo, Tu giyvarde, mag laparaks jobia am axaluxis Rilebi amomigdo. gavsuqebulvar, Tu raSia saqme,
ver gavige. Sen Wkviani qali xar da qe unda gesmodes. ra
SuaSia, qalo, Cemi wyena da ra mosatania aq finagenti
sergoia. kaci movida. siZem momakiTxa. mTeli cxovreba
daamaxsovrdeba. qorwilia, ubralo qeifi da purisWama
rom iyos, sxva saqmea, fexsac ar gavanZrevdi. sxva rom
gamoegzavna da Wiri moeWama, mainc ar gavyvebodi. mara
siZe mevida, TviTon siZe batoni mobrZanda amaRam Cemsas da xvewna damiwyo. ra oxrad minda es beberi Zvlebi,
siZes Tu wyena gavayole mis qorwilis Rames.
melitonma arRani gamoaTria da iatakze braxuniT
dadga.
gadausvi erTi Cvari, Tu qali xar. qveynis mtveri
adevs axla amas.
male yvelaferi mzad iyo.
meliton kuxianiZes qamarze Camoekida arRani da kibeze frTxilad Cadioda. gverdiT gaognebuli pelo mihyveboda gauTavebeli wuwuniTa da vai-viSiT.
gadasaxvevTan cxovroben mageni sacxa.
aRar gaxsovs? bazris iqeT, sanam sagiJis quCamde
mixvidode, xelmarcxniv.
vici... vici... kai Sors yofila... Sedi axla Sen saxlSi, karebi Cakete da daweqi... kargad var... Sens Tavs vficavar... aRar mtkiva weli. am arRniT, Tu ginda, amaRam
cxra mTas gadavivli. he... wavedi axla... Sedi saxlSiTqva... ar gesmis Sen?
roca WiSkris urdulis xma gaigona da colis Tvals
miefara, melitonma arRani moixsna da iqve, platon gu122

luas saxlis win grZel savarZelze dado. cota suli


moiTqva da isev ganagrZo gza.
`marTla ra mZimea, es upatrono. axla raJden jinjolias WiSkramde mivitan da iq Sevisveneb. kai skameika
aqvs imasac. ase nel-nela mivitan, rac ar unda damijdes,
unda mivide. bazramde ori mosaxvevi darCa. mere veqil
lorqifaniZis saxls gacdebi da iqve cxovroben magenic. mogerevi, mTlad rom damawyvito mklavebi, tyviadac
rom iqce, mainc mogerevi, unda gamiSva. araa meti gza.
morCa da gaTavda. unda mivide. gulis farTxalis meSinia. Tvara welis tkivils gavuZleb. gulma Tu ar miRalata. es civi ofli ra damCemda am bolo dros, gevinZrevi pataras da Sublze civ ofls masxams. tanSi mciva.
ver mivedi erTi im beriZesTanac. qveyana aqebs, ra vici,
Cems satkivars ver gebuloben maincdamainc: yvela eqimis avadmyofi me var da bolos arc erTi aRar mSvelis.
ara, batono, ar giZaliandebi. a... gavCerdebi agerac. ar
mimtyuno, ar miRalato. qveynis saglaxod nu momklav am
SuaRameze quCaSi umowyalod da uziareblad. ar mivdivar glaxa saqmeze. Senc unda gamigo... Senc unda Semewio
cota. kacs vWirdebi. ici Sen, ras niSnavs kacs Sens iqiT
gza rom ara aqvs? mxarze gamedva arRani, jobda, mara
mxarze gadebuli arRniT ver miadgebi kacs, CamomRebic
aravin myavs. bevri gza aRar darCa. racaa, esaa. xalxi
zeviT daajina netavi, Tu qveviT, ezoSi axla, sefa Tu
ar iqna, SecivdebaT stumrebs. RmerTo, cota darCa.
Tavbru mesxmis. fexebi damimZimda. aTasi kilometridan
Camodis xalxi wyaltuboSi da me ori fexis nabijze ver
mivedi. egeba Cemi muxlebisTvisac eSvela rame. ar viciT, ara. sanam ar davvardebiT, Tavis mixedva ar gviweria
rjulSi. mere deviwyebT wuwuns, magram gvianRaa. axla
ager SeviSrob ofls da mosuli var e... gaCaxCaxebuli
romaa zeviT, is saxli unda iyos!~.
123

* * *
Tamadas xelismomkideebis sadRegrZelo unda Seesva, oTxi erTnairi WinWila moatanina maspinZels. ori
TviTon Seivso, oric moadgiles gaugzavna, wamodga da
xvewna-mudariT Zlivs daawynara SezarxoSebuli stumrebi.
xelismomkideebi fexze idgnen da amTqnarebdnen.
daawynara Tamadam sufra da is iyo grZeli, moswrebuli sityva-TqmebiT gaferadebuli sadRegrZelos Tqmas
apirebda, rom sul axlos, quCaSi an ezoSi ki ara, ufro
axlos, kibis Tavze, zed yurTan arRnis xma gaisma.

124

amb e r ki
amberki margvelaSvilma sinaTle da eleqtroRumeli
gamorTo, kari gasaRebiT Caketa da logins miaSura.
`miaSura~ aq cota uadgilo sityva gaxlavT,
radganac amberkis rvametriani oTaxi hqonda daqiravebuli da kiTxvisas isedac sawolze ijda.
kiTxviT ki amberki yovelTvis kiTxulobda. es misi
sayvareli saqme iyo. profesiiT buRalteri gaxldaT da
erT-erT teqnikumSi sabuRaltro aRricxvis kaTedris
asistentad muSaobda, magram Tu raime specialobis
wignebs yvelaze naklebad kiTxulobda es iyo buRalteria.
amberkis Tavisi specialoba ar uyvarda.
kiTxulobda sxvas yvelafers, rac xelSi moxvdeboda.
misi xelfasis didi nawili wignebis SeZenas xmardeboda.
amberki wignis maRaziebis sasurveli stumari iyo. yidulobda TiTqmis yvela axal wigns, rac ki wignis bazarze
gamoCndeboda. yidulobda da Tavis patara oTaxSi alagebda. magidaze da Taroebze adgili rom aRar darCa,
amberki iatakze awyobda wignebs. iatakic rom gaivso,
hamaki iyida, Werze dakida da axal literaturas hamakSi debda. kiTxulobda amberki, akonspeqtebda, gansakuTrebiT saintereso adgilebs zepirad swavlobda.
amitomac masTan sufraze yofna erT siamovnebad Rirda. buRalteri moxdenilad CaurTavda sadRegrZeloSi
laTinur da berZnul andazebs, omar xaiamis robaiebs
da Seqspiris aforizmebs...
amberki ganaTlebuli kacis STabeWdilebas tovebda.
Tavisi xelfasis patrons ukeTesi da ufro farTo oTaxis daqiraveba SeeZlo, magram studentobidan mieCvia am
adgils da sxvagan gadasvla umZimda.
125

oTaxi, romelSic amberki cxovrobda, calke idga


ezoSi, igi Tavidan sakuWnaod iyo Cafiqrebuli, magram
mere (es iyo aTi wlis win) saxlis patrons, ratomRac am
pawawkintela oTaxis gaqiraveba gadaewyvita.
binis qirad ocdasam maneTs ixdida amberki TveSi.
umaRlesi rom daamTavra da kaTedraze miiwvies, diasaxlisma scada binis qira gaedidebina misTvis, magram molaparakeba uSedego aRmoCnda.
amberki ocdasam maneTs fexs ar ucvlida da sworadac iqceoda, radganac ezoSi, onkanTan, saqaTmis gverdiT aSenebuli naxevaraguriani oTaxi, romelsac araviTari damxmare saTavso ar gaaCnda, ocdasam maneTze
meti arc Rirda.
kiTxviT daRlili amberki uceb iZinebda. daZinebamde
Cveulebrivad igi Tavis Tagvs elodeboda, ganuyreli
Tagvi ki dRes ratomRac igvianebda.
es Tagvi kai xania SemoeCvia amberkis oTaxs. amberkim
patara saTaguri iyida da aramkiTxe stumris datyvevebis
ganzraxva Caido gulSi, magram amaod. diliT saTaguri
carieli iyo, xolo kaklis lebani ostaturad gacicqnili. etyoba, Tagvs saTanado gamocdileba hqonda miRebuli.
bolos amberki SeeCvia Tagvs da saTaguris funqciac
amowurulad CaTvala. amberki dawolis win iatakze
tovebda puris qerqebs da sulganabuli eloda. sinaTlis Caqrobidan xuTi wuTis Semdeg gamovidoda Tagvi.
igi karga xans sasiamovnod aknatunebda puris yuas, iatakis uwignebod darCenil nawils, erT-or sapatio wres
daartyamda da gauCinardeboda.
amberkis uyvarda es Tagvi. igi erTaderTi sulieri
arseba iyo, mis Raribul oTaxSi rom bina daedo da amberkis alal lukmas inawilebda. Tu Tagvs gamosvla
daagviandeboda, amberki wuxda, ver isvenebda. aTasi
usiamo fiqri gauvlida gunebaSi.
dRes ki dawolidan ukve naxevari saaTi gavida da
126

Tagvi ar Canda. is-is iyo amberki naTuris anTebas apirebda, rom iatakze nacnobi fratuni moesma.
miayura da darwmunda, rom Tagvi marto ar iyo.
`oho, stumaric gvyolia~ gaifiqra amberkim, loginidan wamoiwia da sibneleSi im adgils daacqerda, sadac dawolis win puris qerqi dayara. iatakze marTlac
ori Tagvi iyo. ukana fexebze Cacucqulebs, piriT qerqi eWiraT da frTxilad, yuradRebiT aknatunebdnen.
yvelaferi rigze iyo. amberki kedlisken gadabrunda da
daiZina.
iqneboda ase Ramis sami saaTi, rom amberki saeWvo
fxakunma gamoaRviZa. es xma Tagvis fxakuns ar gavda. amberkim yurs xelisguli miaxmara da smenad iqca. fxaWuni
ganmeorda. mTvaris sxivi kars odnav anaTebda. amberki
kars Tvals ar aSorebda:
male urduli maRla aiwia da karis Wriali gaisma.
viRacam kari gaaRo. oTaxSi usiamo sigrile SemoiWra.
amberkim Tvalebi daaWyita da sibneles daaCerda. Ria
karebSi xeli gamoCnda da uecrad oTaxis Wers jibis naTuris sinaTle daeca. Suqma moiara Weri, mere magidaze
svetebad dawyobil wignebs Camohyva da amberkis sawols
miadga.
oTaxis kanonierma damqiravebelma piris gaRebac ver
moaswro, rom Suqi TvalebSi eca da gaCerda. amberkic
gaqvavda. SiSisagan ena Cauvarda. jibis farani pirdapir
TvalebSi aWyitebda. `axla mesvrian~, gaifiqra amberkim
da guli SeekumSa. `vis ra davuSave~.
vin xarT, ras merCiT! gamSrali yelidan Zlivs
amoRerRa amberkim da sawolze wamojda.
es sityvebi sakmarisi aRmoCnda. jibis naTura Caqra
da oTaxSi gaisma `xma ar gaiRo, Torem mogklavT~.
oTaxis kari isev miixura da amberkim gaigona: `wavediT~.
ucnobebi farTxa-furTxiT gacvivdnen ezodan.
amberki cota xans gaunZrevlad ijda. mere fostlebSi fexi wahyo da karebamde miflatunda, SiSis kankaliT
127

gamoaRo da miayura. raki darwmunda, rom banditebi wasuliyvnen, Sarvali Caicva da diasaxlisi gaaRviZa.
amberkis diasaxlisi Sura (janiani qali iyo. vagonis
gamcileblad muSaobda), loginidan wamoiWra da perangisamaram Cairbina ezoSi. jer sardafis karebs eca,
daketili rom daxvda, cota damSvidda da saqTmisken
gaiqca. `Cemi indaurebi!~ gaisma ganTiadis civ siCumeSi
Suras kivili.
Suras sami indauri yavda, erTimeoreze ukeTesi indaurebi. saaxalwlod dasuqebul am indaurebs keTilismsurveli mezoblebic ki SuriT Sehyurebdnen. da ai,
Suras indaurebi moipares.
kivilze gamocvivdnen mezoblebi TavianTi stumrebianad. kacebs sawolis piJamoze pirdapir palto moesxaT
da ise gamosuliyvnen. dedakacebi SiSvel mklavebze xelebs isvamdnen (radgan cioda), qaliSvilebs eSinodaT
da fanjrebidan iWyitebodnen.
Tavdapirvelad yvela Tavis sardafs da saTavsoebs
mivarda. roca darwmundnen rom qurdebs mxolod Suras
sami indauri moeparaT, yvelani onkanTan Seikribnen da
bWoba gamarTes.
dazaralebuli tiroda. mokamaTeTa SuagulSi amberki idga da meramdenejer hyveboda yaCaRebis Tavdasxmis
Semzarav ambavs. RvTis winaSe ver davmalav da amberki
momxdars cotas umatebda. `roca qurdebma ezodan gasvla daapires, qva aviRe xelSi da gamovekide, magram ver
davewieo~. es gamonagoni saqmis namdvil arss ar cvlida,
amberkis ki vaJkacobis erT Strixs matebda mezoblebis
TvalSi.
ver icani xmaze vin iyvnen? an saiT gaiqcnen Tu
gaxsovs? ikiTxa gabzarulma xmam. mezoblebi SeCqvifdnen, simon kapanaZis xma iyo. wamiT siCume Camovarda.
Suram cremlebi SeimSrala, welSi gaimarTa da mravalmniSvnelovnad upasuxa:
vin iyvnen, Cemo simon, da vinc icoda, rom me sami
128

indauri myavda. ra mniSvneloba aqvs saiT gaiqcnen, cixe


Signidan tydeba. rogorc me gamamwares ameRam, ise gamwarda magaTze magaTi col-Svili ase... sanam cocxali
var, wyevlas ar movuSli.
male miliciis manqana mogrialda. pirtitvela morigem mowmeTa Cvenebebi Caiwera da wavida.
diliT simon kapanaZe miliciaSi daibares. ezoSi
erTaderTi eWvmitanili simoni aRmoCnda.
simoni axali gamosuli iyo cixidan, sadac saxelmwifo qonebis gaflangvisaTvis xuTi weli gaatara. dajdomamde zeTis saRebavebis sawyobis gamged muSaobda.
`gvendevi, kaci ara xaro?~, uTxres mas. simoni endo.
meore dRes sawyobi auweres, danaklisi aRmoaCnda da
sruliad samarTlianad dasajes.
martoxela kaci iyo simoni. Semosasvlelidan marjvniv, TuTis xis pirdapir cxovrobda. erTi oTaxi da
SuSabandi eWira. diliT wavidoda saxlidan da saRamos
darcxveniliviT Semoipareboda.
mezoblebs erideboda am bolo dros. Tu pirispir
SeeCexebodi, salams mogcemda da swrafad gagecleboda,
jerjerobiT arsad muSaobda. sawyobebis sistemas mas
awi aRar gaakarebdnen da arc undoda.
cixidan gamosvlis Semdeg cot-cotas svamda. Cacmadaxurvazec Seetyo, rom uWirda. erT dRes SuSabandidan oTaxSi gasasvleli karebi Camoxsna da farda Camoafara, ar mWirdebao, uTxra dainteresebul mezobels,
waviReb am kars da vinmes vaCuqebo. sinamdvileSi simon
kapanaZem SuSabandis kari gayida. im fuliT gaerTianeba
`saamuri cxovrebis~ gamoSvebuli rezinislanCiani fexsacmeli iyida da Caicva.
Sura da erTi-ori mezobeli gamomZiebels seriozuli
saxeebiT umtkicebdnen; ar gagvceT da magis meti aravin
izamda am saqmeso. yofili qurdi da nacixari am ezoSi
mxolod simoniao. roca amberki dakiTxes buRalteriis
kaTedris asistentma CvenebaSi Cauwerlad, `zepirad~
9. r. miSvelaZe. t. III

129

ganucxada gamomZiebels codvas ver davideb, magram


banditis xma cotaTi simonis xmas mivamsgavseo. mere amberkim am avyiad naTqvams iqve miayola: albaT momeCvena,
SeSinebuli ZaRli mTvares rom uyefda, xom iciTo. simoni ar izamda am saqmeso.
simoni mainc daibares. rasakvirvelia, veraferi
daumtkices da erT saaTSi bodiSis moxdiT gamoistum
res, magram im erT saaTSi TiTqmis mTelma quCam gaigo,
rom Suras indaurebis moparvis saqmis gamo miliciaSi
simon kapanaZe daibares.

* * *
meore dRes aTasi sazrunaviT garTulma mezoblebma
Suras sami indauris dakargva iolad gadaitanes.
arc Suras mouklavs maincdamainc Tavi. erTi-orjer kidev gadasca misi indaurebis momparavi uzenaes
mosamarTles RmerTs, kvlav aRapyro cad xelebi da indaurebis qurdebis misamarTiT saSineli wyevla-krulva
gaugzavna yvela juris Sinauri frinvelis qurds. mere
cota damSvidda da taxtze wamowva. or saaTSi cvla ewyeboda da sadgurze unda gasuliyo. Sura Wkviani qali
iyo da icoda, rom vai-viSiTa da TavSi cemiT Tavis indaurebs ver daibrunebda.
uzenaesis mier qurdebis xelis gaxmobis da gaqvavebis
imedic maincdamainc ar gaaCnda da imaze fiqrma Seipyro,
saaxalwlo indauris fuli ra manqanebiT eSova. praqtikuli qali iyo Sura.
iqneboda ase Ramis aTi saaTi, roca amberki margvelaSvilis karebze mokrZalebuli kakuni gaisma. wuxandeli faTerakiT SeSinebul amberkis karebi adrianad
Caeketa da Sarvals auTovebda. `vin aris?~ rac mouxerxda, alersianad gasZaxa maspinZelma, ise rom yovel
SemTxvevisaTvis cxeli uTosTvis xeli ar gauSvia `vin
icis visTan maqvs saqmeo~. es erTi gaelveba iyo, Torem
130

kacisaTvis uTos damrtymeli iyo amberki? `me var~


Tqva stumarma da kidev daakakuna. amberkis xma ecnaura. marTalia, zustad ver mixvda visi xma iyo, magram
nacnobi xmac sakmarisi iyo karis gasaRebad, Tundac iseTi SiSianobis Jams, indaurebis dakargvis Semdeg qalaq
Zelqvianis es erTi patara ezo rom ganicdida.
karebSi simon kapanaZe idga. amberki ukan-ukan wamovida. Tan simons Tvals ar aSorebda. marTalia, sabuRaltro mecnierebis erTi upretenzio warmomadgeneli maSinve darwmunda, rom simons xelSi qva ar eWira, magram
karis gaRebisTanave nestoebSi amosuli aryis momJavo
suni eca da gaifiqra: `ra ici, mTvrali kaci, ra Wkuaze
daayena gamCenmao~.
`SeiZleba?~ ikiTxa simonma, magram pasuxs ar daeloda, kari frTxilad mixura, magidamde Zlivs miaRwia,
skami cali xeliT gaiswora da WraWuniT dajda. marjvenas Camoeyrdno, erTi amoxeda taxtis kuTxeSi mikunWul amberkis da iataks daacqerda. siCumem karga xans
gastana.
amberki. TavauReblad daiwyo stumarma. igi
nawyvet-nawyvetad laparakobda. isvenebda, mZimed
sunTqavda. simTvrales ebrZoda. cdilobda rac SeiZleba nela da gasagebad eTqva, ese igi, me movipare Suras
indaurebi, amberki?
vin Tqva? ise ikiTxa aforizmebis mcodnem, TiTqos
Suras indaurebis ambavi pirvelad gaigona.
xom xedav, saCxubrad ar movsulvar. me mainteresebs... ranairad, kaco... ram gafiqrebina. dRes mTeli
dRe magas vwuxvar. minda ramenairad gagamarTlo, biWo!
momexmare patara!
ra mogexmaro? sxvisi xmiT Tqva amberkim da ganze
gaixeda. mis xmaSi sinanulis toni gaipara.
rafer, biWo, Sen ar gawuxebs es ambavi? ase dagkargo, kaco? ase SemZulde samudamod? ara Tqva, Tu
RmerTi gwams, gulSic ar wamogcdes, fexebze mkidia,
131

simonia kapanaZes veyvarebi Tu arao. Sen magis kaci ara


xar. mtrisas, biWo, gadakidebuli kaci.
ki mara, me ra vqna. vincxam Sen dagado xeli, Savad da bnelad eqca imas. me xma mivamsgavse-Tqva, meti
araferi miTqvams. ra vici, vin moipara. indourebis mwyemsi var me? Cemi gaWirveba meyofa!
ho, ase, Se kaco, ilaparake... Tqvi raRaca. momexmare
cota. rom ar SemZulde... amberkia, SegeSala, ra vuyoT
mere. mara raRa maincdamainc me gegone qurdi, biWo?
kai, Tu kaci xar, ra qurdi, romeli qurdi!
me, axla... me var najdomi am ezoSi marto da ese
igi, me unda momepara xom? swori xar, xom ici. a, CamovTvaloT ager, sokrati ar moiparavda, gastronomSi muSaobs. raT unda sxvisi indouri. xarabaZe notariusia,
rava izamda magas. arCili CogburTis mwvrTnelia, wesieri kacia, aris TavisTvis, SoTa WaWua leqtoria, studentebs naTlavs sawaRmarTod, rava Sekadreb mag ambavs. Sura aris da TavisTavs xom ar moparavda. davrCi
me... najdomi, naubedurali, gamflangavi da mWameli.
ise Wama Cemi damRupvelebis gvarma da jilagma. me unda
momepara. Cems meti vin izamda? xom swori var!
ra vici me? yrud Tqva amberkim.
ara, ar gamtyuneb, dedis suls vficavar, ar gamtyuneb. sxva yvela wesieria. sxva yvela saqmis kacia. ase
Cans garedan. qurdi, Tu sadme logikaa, me unda viyo. Sen
ase unda geTqva. sxvis xmadac rom mogCveneboda, mainc
Cemze unda geTqva. Seni WkuiT asea. me viswavlidi qurdobas da siglaxes iqana Tvara, aq wesieri xalxi xarT.
cxovrobT TqvenTvis. CaliCobT raRacas. mova Cemnairi
avi kaci da simwriT gazrdil indours agafcqvniT xelidan. aseTi var me! oTaxSi simonis Semzaravi xiTxiTi
gaisma. mTvrali gulianad icinoda. amberks eklad esoboda misi sicili. tanze bususebad daayara. bralmdebelma sindisis qenjna igrZno. simoni uceb dadumda da
iataks daaCerda. maspinZels axla saSualeba hqonda misi
132

SeTvalierebis. eWvmitanils daWmuWvnili, ZvelTaZveli


pijaki ecva da modidan gadasuli ZvelTaZveli daWrili
tuflebi. mTel ezoSi igi Soreuli provinciidan modernistul sanatoriumSi Camosul mowyenil damsvenebels waagavda, yvelaferi rom Zveli da ucnauri aqvs, xis
Cemodnidan dawyebuli Tmis varcxnilobamde.
he, Tqvi, Se kaco, rame, isev gaisma sibneleSi,
SenTan movedi... kacTan. es xom gavarkvieT, axla cota
davmSviddebi. waval, daviZineb, Tu dameZina. uceb ver
davfiqrdi da mewyina, xom ici Sen. ise Cemze unda Segetana eWvi, aba ra. Cem meti qurdi vinaa am ezoSi. xom asea
amberki? miTxari, asea xom? simoni mudariT savse TvalebiT Sescqeroda maspinZels da pasuxs iTxovda.
daaxloebiT amgvari saubriT maT TiTqmis Ramis or
saaTamde isaubres. xandaxan kaci ifiqrebda, simonma
yvelaferi gaarkvia da daamTavra saubario, magram igi
isev Tavidan iwyebda da amberkic, romelsac markus
avreliusis wignis wakiTxva xvalisTvis gadaadebines,
mTqnarebiT usmenda stumars.
araferi qurdi ara xan Sen. wadi, damSviddi. Senze
aravin arafers fiqrobs, gabeda bolos maspinZelma.
simons mxrebSi Seudga da karebamde miiyvana. mere uceb
gainTavisufla kiseri da karebSi Camdgarma moTavebul
stumars (imis SiSiT, kidev ar Semobrundeso) sxvaTa Soris hkiTxa:
ar muSaob, simon, Sen?
ara.
raiT cxovrob axla?!
ro giTxra sanaZleos vigeb-Tqva, ar damijereb,
kefa moifxana simonma, vcxovrob, ra vici. sanam samuSaos momcemdnen, gamaqvs Tavi, mere Rimilma gadahkra
moTenTil saxeze da daumata mpatiJoben! es pasuxic
ar moewona. eSmakurad gaunaTda saxe. amberkis mxarze
gadasdo xeli, Tavisken daqaCa da yurSi uCurCula:
indaurebs viparav... ar uTxra aravis, es daumata,
133

tuCebze TiTi miido da welmowyvetiliviT gaabija Tavis saxlisaken.


amberki TvalRia iwva da didxans elodeboda Tagvs,
romelsac Tavisi cxovrebis mkacri reJimi daurRvies.
yvelaferi mSvidad damTavrdeboda, rom amberki margvelaSvilTan simon kapanaZis viziti im dRes pirveli
da ukanaskneli yofiliyo.
simoni yovel dRe daTqmuliviT akakunebda sabuRaltro saswavleblis pedagogis karebze. yovel dRe erTsa da imaves elaparakeboda. exveweboda, momexmare, ar
SemaZulo Tavio. ra saxe gqonda, dedas gaficeb, roca
indaurebis qurdobas mabralebdio. Seni azriT, indaurs marto eWvmitanilebi iparaven Tu eWvmiutanlebic
gahkraven xels xandaxano.
yovel dRe modioda simoni. yovelTvis Ramis or saaTamde rCeboda da rac mTavaria, umetesad aryis suni
asdioda.
amberkim inana Tavisi gaCena. mas, marto, yru cxovrebas miCveul kacs, dasvenebis saSualebas ar aZlevdnen. diliT samsaxurSi yovelTvis agviandeboda. piris
gaparsvas veRar aswrebda. viRas axsovda Tagvi. simoni
ki Tavisas ar iSlida.

* * *
SuadRisas mezoblebi TavianTi fanjrebidan cnobismoyvare Tvalebs ar aSorebdnen amberki margvelaSvils,
romelic Tavisi oTaxidan ezos SesasvlelTan momdgar
manqanamde, kacma ar icis meramdene gzobas akeTebda.
gulze axutebul wignebs miitanda, manqanaSi Caclida
da xelebis tyapuniT brundeboda ukan. eWvi ar iyo: amberki SeCveul oTaxs, SeCveul mezoblebs tovebda da
sxvagan gadadioda.
bina miiRe, amberki? momenti SeurCia viRacam Tavis fanjarasTan Cavlil swavluls.
134

ara, ukanmouxedavad upasuxa yofilma mobinadrem


da swrafad gaecala mezobels, romelsac uaxloesi sami
SekiTxva ukve mzad hqonda.
simon kapanaZe gareT gamosuliyo. Tavisi SuSabandis
win ijda, abolebda da mSvidad Sescqeroda yovelives,
rac xdeboda.
kacma rom Tqvas, asaRelvebeli ara iyo ra. es qalaq
ZelqvianasaTvis sruliad Cveulebrivi, cota mosawyeni
scenac ki iyo; kaci erTi oTaxidan meoreSi gadadioda.
amberki margvelaSvili misamarTs icvlida.

135

ms aj i
lavrenti miqautaZes maincdamainc ki ar undoda respublikuri kategoriis msajis wodeba.
aRar mcalia Sejibrebebze sasiarulodo, araa Cemi
saqmeo. viRacas unda awyenino, viRaca unda moimduro,
ratom, ris gulisTvis avitkio es autkivari Tavio, magram megobrebma Seagulianes: SiSisa Tu vinmes rame gaegeba, erTi Senc xaro. Se kai kaco, Seni sportuli warsuli saxelis moxveWis mets ras Seicavso. guSindeli
bavSvebi arian dRes patentiani msajebio. gqondes es
titulic, ras giSavebso. Sensas tyuilsac ki daijerebs
SaSis moTamaSeo. me Sen getyvi, miudgomloba gaklia da
sindisi gaqvs gaWuWyianebulio.
Seagulianes da dawera lavrentimac gancxadeba: me
sportis ostats, yofil meSaSes, amJamad daxelovnebis
institutis ufros mecnier TanamSromels, survili
maqvs, respublikuri kategoriis msaji viyo da gTxovT,
gamomcadoTo.
saSaSo skolis mesveurni kmayofilebiT Sexvdnen
lavrentis gancxadebas. erTi wesieri msaji mogvematebao. zogma gaikvirva: ki mara, aqamde ar iyo am kategoriis msaji lavrentio? rogor moxda, rogor mogvivida
eso.
SaSis seqciis biuros Tavmjdomarem, formalobas
nu davarRvevTo da gamocdis dRe dauniSna. xuTi kaci
iyo seqciis biuroSi Tavmjdomare mixa sofromaZe
da wevrebi veterani meSaSeebi: sandro kilaZe, amiran
TargamaZe, noSrevan xarbedia da nestor qaTamaZe.
lavrenti daniSnul saaTze gamocxadda.
mobrZandi, lavrenti, dabrZandio, uTxra mixam.
136

xom ar Relavo, gaexumra sandro kilaZe.


me Sen getyvi, SaSis TamaSis wesebi ar ecodineba, ra
gamocda unda lavrenti miqautaZeso, Cailaparaka amiran TargamaZem.
ki magram aqamde sad iyavi, Se kacoo, gauRima noSrevan xarbediam.
daviwyoT da movrCeTo male, nu vacdenT kacso, saaTze daixeda nestora qaTamaZem.
formaloba iyo da lavrentis SekiTxvebi blomad
misces. yofili meSaSe dinjad, garkveviT, uSecdomod
pasuxobda. yvelani Tavs uqnevdnen da usityvod eTanxmebodnen.
lavrentim SaSis TamaSis Teoria da taqtika sxvebze
nakleb rodi icoda da amas yvelani grZnobdnen. SekamaTebas adgili ar hqonia, gamocda erT saaTs gagrZelda. Tavmjdomarem aRtaceba ver damala; aseTi momzadebuli sakavSiro msajic ki iSviaTad minaxavso. mere,
SekiTxvebi rom amoiwura, mixam lavrentis sTxova, Tu
RmerTi gwams, cota xniT gareT mogvicade, kenWs giyriT
da Tavisufali xaro.
maSin respublikuri kategoriis msajis wodebis miniWeba faruli kenWisyriT xdeboda.
lavrenti saSaSo skolis derefanSi daabijebda da sxva
drois gamoCenili meSaSeebis suraTebs aTvalierebda.
kibesTan ganuyreli sami megobari ucdida. axalmosulebi iyvnen, radganac gamocdaze Sesvlisas lavrentis isini ar SeuniSnavs. `ra qeni, lavrenti, xom ar
CagWreso?~ dauZaxa geronti TorTlaZem. lavrentis
gaecina, ras modiodiT aqana, sircxvilia, bolos da bolos, ra xdeba aseTi. mere mainc moskovma unda damamtkicos msajad. ai, moskovidan rom damtkiceba Camomiva,
maSin aRvniSnavo.
megobrebs gagonebac ar surdaT. Zlivs patara mizezi
ipoves purmarilisaTvis da aseT SemTxvevas xelidan ro137

gor gauSvebdnen. Sen ravarc ginda, magram gogisvaniZeebSi zuTxi miuRiaT dRes da amis saTqmelad movediTo.
lavrenti mixvda, rom am saqmes `dausveneblad~ ver
Caatarebda da fiqrobda, male mainc movrCebodeT, xval
samuSao dReao.
kenWisyra gaWianurda. roca uxmes, lavrentis raRac
ar moewona TavdaxriT mdgari SaSis seqciis biuros
wevrebi. ferwasuli mixa sofromaZe wamodga da gamSrali, moguduli xmiT gamoacxada:
`yuTis gaxsnis Semdeg masSi aRmoCnda xuTi biuleteni. respublikuri kategoriis msajis wodebis maZiebels
lavrenti miqautaZes xma misca xuTma kacma, momxre
erTi, winaaRmdegi oTxi. SaSis seqciis biuro adgens:
lavrenti miqautaZes respublikuri kategoriis msajis
wodebaze uari eTqvas~.
lavrentim yurs ar daujera. `ratom moxda ase? aki
yvela Tanaxma iyo. TiTqos yvelas moewona Cemi pasuxebi,
erTic ar SemkamaTebia. es ra miqnes. rogor momWres Tavi.
ratom? risi gulisTvis? nuTu amis Rirsi viyavi me?~
cremlebi yelSi moebjina. Tavdaxril xmosnebs gadaxeda, madlobeli varo, Cailaparaka da welSi moxrilma,
gaTavebulma, gulCamwvarma karebisaken gaabija.
megobrebi yvelafers mixvdnen da usityvod dauTmes
gza. axla laparaki da imedis micema sruliad zedmeti
iyo. lavrenti gaaSaves. Zmakacebi cota damnaSaved Tvlidnen Tavs, Cven SevagulianeT da Cven davRupeT kacio.
lavrentis, am angeloziviT kacsac, Tu amdeni mteri hyavda, vis egonao.
samxroba gadasuli iyo. cioda. zamTramde jer mTeli
noemberi ido, magram am qalaqis ganuyreli, gulisgamawvrilebeli qari Zval-rbilSi atanda.
mixa sofromaZis WiSkarTan saswrafo daxmarebis manqana idga. lavrentim gaifiqra, gavbrundebi da sxva
dros vnaxav. axla, rogorc Cans, Cemi Tavi ara aqvso, ma138

gram yofilma meSaSem ar icoda xvalamde gauZlebda Tu


ara Seuracxyofisagan gasiebuli guli. ZaRli yefagareuli RrialiT awydeboda WiSkars. zaris darekva an
daZaxeba arc ki dasWirvebia.
gadi, ZaRlo, iqiT! daiyvira viRacam ezodan.
ZaRli Tavs axlida Robes da rkinis gisosebSi gamovardnas cdilobda.
gadi, ZaRlo, iqiT-Tqva! ZaRls viRacam Signidan
qva esrola. qva WiSkars moxvda da mter-moyvare areuli
qofakic wkmutuniT moSorda Sesasvlels.
WiSkari mixam gauRo.
lavrenti plaSCis jibeSi xelebCawyobili idga da
maspinZels mdumared Sehyurebda.
mobrZandi, Cemo lavrenti.
Semosasvlelad ar mcalia. saqme maqvs patara.
amodi saxlSi, Se kaco, ase quCaSi xvar vilaparakebT. ZaRlis nu geSinia. Cemi ki ara, mezoblisaa es
mkvdarZaRli. mis ezoSi Camsvlel-gamomsvlels xmas ar
scems. ase, a, Cems stumarzea gamecadinebuli. vin kiTxavs, vin daavala, damicavi ramefrado, dRei dabmulia,
Rame ouSveben Tu ara, Cemi ezosken morbis.
am laparakiT kibe aaTaves da SuSabandSi Sevidnen.
lavrenti plaSCgauxdelad dajda magidasTan da xelebi
loyebs Semoawyo.
xom mSvidobaa? ikiTxa da im oTaxisaken gaixeda,
saidanac wamosuli Crdilebi SuSabandis fardas ecemodnen da devebiviT irxeodnen.
coli myavs avad, Cemo lavrenti. mZime avadmyofia.
gamSrali var kaci. ori Tvea, Cems saxls eqimi da saswrafo ar moSorebia. mere lavrentisaken daixara da
CurCuliT uTxra: kibo aqvs kuWis, daRupuli var mTlad.
lavrentis aSkarad ewyina.
icis TviTon?
139

ar veubnebi. ar minda sikvdilis win gavamwaro. daTvlili aqvs dReebi sawyals. ravari qali mere, ravari
adamiani.
cota xans Cumad isxdnen.
lavrentim ifiqra, rac male vetyvi da waval, TviTonac urCevniao da daiwyo:
ra moxda dRes, mixa, Tu kaci xar, gamagebineT erTi.
mec magas ar vkiTxulob? mkvdari movedi Sin. mexis
gavardnasaviT iyo CemTvis eg ambavi.
ara var Rirsi? miTxari, loTianad, SemeSala rame?
glaxad vpasuxobdi?
me mekiTxebi, Cemo lavrenti amas? Cven dRes xom ar
gagvicvnia erTmaneTi. ras hqvia, ar gekuTvnoda. eWvi
gepareba rameSi? SaSis saqme vis esmis Sennairad. Sen
gamogvaCine pirvelad, pirveli Cempioni Sen ar iyavi?
vin vicodiT maSin SaSis TamaSi wesierad.
aba ratom momWeriT Tavi, ra moxda?
amitom ar minda im seqciis biuros ufrosoba.
damane
bon Tavi. xom xedav, ra saSaro saqmea, ramdenjer vTqvi, wevri viqnebi-Tqva. ar daadgaT saSveli. Sen
CemSic eWvi xom ar gepareba? gameixede aqeT? bovSebs
gaficeb, miTxari.
kaco, me glaxas veravize ver vifiqreb, mara Sen
ijeqi iq da miTxari erTi, ra moxda?
me, Zmao, mageraa oTxive, Riad mogeci xma. me Tavmjdomare var-Tqva da dasamali araferi maqvs-Tqva, ekuTvnis am kacs-Tqva da pirvelma Cavagde kenWi, es Cemi erTi
xma qea Sig.
im oTxs gouSavebivar.
ra vici, axla ase gamodis. sandro kilaZe Savs rava
Cagigdebda, magi iseTi kacia, yovelTvis yvelaferze Tanaxmaa. noSrevan xarbedia Zmakacia Seni, erTad
daiwyeT da erTad modixarT ager amdeni weliwadia,
nestor qaTamaZe, qe ici, erTi SekiTxvac ar moucia da
140

wamdauwum iZaxda, nu vawvalebT am kacso, codvas ver


davdeb. gadaWriT veravisze vityvi. amiran TaragamaZesTan rava xar?
ra vici, kargad.
viTom, Cemi mokle WkuiT, erTi magaze maqvs patara
eWvi!
Tqva rame?
ki araferi gaubedavs, mara, magan icis, saerTod,
Cemi kbena. cota kirkimala kacia. seqciis Tavmjdomareoba unda da rasac vityvi, sawinaaRmdegos akeTebs.
viTom me rom Sematyo Sendami aseTi keTilganwyoba, Cems
jinaze xom ar Cagigdo Savi-Tqva, ase vfiqrob axla, me,
Cemi mokle gagebiT.
me ra SuaSi var?
kacisas Sen gaigeb axla rames? mxrebi aiCeCa mixa
sofromaZem.
lavrentim bodiSi moixada udroo dros stumrobisaTvis da kibeze daeSva. maspinZlis bolo sityvebi:
gulTan nu miitan am ambavso, mas arc ki gaugonia. amiran
TargamaZe iqve, meore mosaxvevSi, konstituciis quCis
dasawyisTan cxovrobda.
amirans erTaderTi qaliSvili gaTxovili hyavda. cols
adre iyo gayrili da marto cxovrobda. zars ver miagno, akakuna karebze, `maspinZelo~, bevri iZaxa lavrentim,
magram aravin gamoxmaurebia. bolos ilajgawyvetilma
mezobelma gaaRo fanjara: `abrZandiT zeviT, batono,
Tvara aqedan ver gaagonebT, televizors uyurebs albaT
SuSabandSi~. ZaRli xom ar hyavso, ikiTxa lavrentim da
uaryofiTi pasuxi rom miiRo, kibes auyva.
xalxi arian mageni? xalxi arian, biWo, mageni? miTxari, erTi Sen. karebSive Seageba amiran TargamaZem.
me magis gasagebad movedi, TvalebSi Sexeda lavrentim da Zalian undoda amoekiTxa, iyo Tu ara misTvis
Savis Camgdebi amirani.
141

ra piriT Segxedaven xval-zeg, imisi ar iyos, ar undaT am damplebs cxovreba?


me guli imaze mwydeba, Cemo amiran, rom qurdulad
gamomWres yeli. adeqi, Se kaco, miTxari pirSi, ar gekuTvnis es wodeba Sen-Tqva. pirSi Tqmas win ra udgas.
Tu mwyenoda, Svilebs geficebi. vifiqrebdi, am kacs,
albaT, ase miaCnia-Tqva, mara moparviT, CumaT, zurgsukan xanjlis Cacema siglaxe araa?
siglaxeze metia, rac magaT gaakeTes.
miTxari erTi, Tu Zma xar, ra Seatye, ra azri gamoitane mTeli am saqmidan.
xvadagze uaresia qveSqveSa kaci, xvadagi qe mainc
pirdapir dagetakeba da gikbens. vinmesTvis rame siave
rom Semetyo, ar avtexavdi yvirils, ar avrevdi kenWisyras? aravis Seni augi ar dacdenia, piriqiT, yvelas
gaexarda da esiamovna. ase megona me. mixa sofromaZes
ra aqvs SenTan gasayofi, Tavmjdomarea da igic ar unda.
raSi ecilebi Sen. mixas unda moeca xma. meti vin viyaviT... noSrevani, qe ici, WiWyini icis patara, Tvara
guli kargi aqvs, siglaxes ar Caidens. nestor qaTamaZem me miTxra, formalobas ra vuTxra Tvara, ra Cveni
gamosacdelia axla lavrentio. sandro kilaZesTan xom
kargad xar?
kai gamarjobis meti araferi maxsovs.
raze geubnebi, ici? raRacas aqtiurobda, Tu
Seatyve, yvelaze mets gekiTxeboda. vcodav, egeba,
RvTis winaSe, magram magi mTlad kai kaci ar unda iyos.
SarSanwin Cemi gogos gayvana mindoda institutSi,
sortsmenebs, qe ici, calke cdian. me vTqvi, Cavwer me
vTqvi, sportsmenebis siaSi-Tqva. meti raSi vargivarT,
ra xeiri manaxa am sportma meti. mdivani iyo Cveni seqciis sandro. mivedi, damirtyi beWedi-Tqva. gagigonia?
Tavi moikla, ras hqvia, vis hqviao! Sen gogos xeli ar
gouqnevia midRemSi da am bavSvebs gadavaxtuno Tavzeo?
142

a, ase miTxra. ra ufuWdeboda, Tu Zma xar, miTxari. ise


iswavla magisma nagram-naSierma. ravarc Cemma gogom
iswavla. SarSan qe gamiTxovda da damirCa ase uswavleli. ra vici, ra dRe momelis. egeba, erT mSvenier
dRes, qe kras im biWma panRuri da qe momibrunos ukan.
qals raRaca profesia, raRaca saqme ar unda qondes?
amitom meeWveba sandros kacoba. me mgonia, erTi Savi
magisi unda iyos.
ra vici, daswyevlos eSmakma.
mTlad me ki nu damijereb, egeba vcdebi, magram
faqti faqtia. me, Cemo lavrenti, yvelas davanaxe: a, batono, me vuTxari, Cemi biuleteni, me vuTxari. mere rom
aravis Seeparos eWvi-Tqva. davanaxve yvelas da mogeci
xma. me erTaderTi sandros xma meeWveboda, Tvara oTxive Tu Savs Cayrida rava megona.
lavrentim madloba gadauxada maspinZels da qudi
daixura.
sad mixval? daedevna amirani. ase rava gagiSveb. pirvelad xar Cem ojaxSi. kai Rvino maqvs, im erT
gogos geficebi; Cemi dawurulia, kumpal-kumpal varCie
yurZeni. TiTo Wiqa fexze mainc davlioT?
magram lavrenti ukve quCaSi iyo da arxis gayolebiT
wyalsadenis quCisaken miabijebda.
sandro kilaZe puris maRaziasTan Sexvda. mklavebi
gaSala da didi xnis unaxavi megobariviT gadaexvia.
lavrentis gaumarjos, rava Camogtiris cxvir-piri,
meti sajavro ar mogces gamCenma. magenma ikiTxon, xval
mTeli qalaqi rom gaigebs da Tavi rom ar gamoeyofaT,
Tvara Sen ra gaqvs sadardeli. yvelam viciT, rom es wodeba SenTvis ise, yovelgvari kenWisyris gareSec unda
mieniWebinaT. sad iyavi aqeT?
SenTan movdiodi.
agaSena RmerTma. wavideT aba. cxeli puri qe mimaqvs
da mec uvaxSmo var.
143

ra miqeniT, kaco, dRes. gaficeb guliT sayvarels,


gaxsovT Cemgan rame cudi romelimes?
xom giTxari, uvaxSmo var-Tqva, ravar xasiaTze
movidodi axla me iqidan, ra vuyo, ra piriT Sevxvde
xval lavrentis-Tqva. me mainc ar verio am maimunebis
biuroSi-Tqva. im kacs Cemze ar egonos-meTqi, esec qe
gavifiqre. mara, getyvian TviTon, vicodi, ra xalxTanac
mqonda saqme da Riad mogeci xma. davdeqi yuTTan da
oTxives vaCvene. amnairi kaci var me, Cemo lavrenti.
mainc eWvi aravisze gaqvs? xavss CaebRauWa stumari.
gaigeb Sen TviTon xom ici, araferi daimaleba. Tumca ra gageba unda. Cemi erTi xma naRdi iyo da imgens,
oTxives, Savi moucia.
iqneb ise ver moviqeci, ravarc saWiro iyo, an egeba
taqti SemeSala.
umaRlesad iyo yvelaferi kenWisyramde. ase rom
oTx Savs aravin eloda. sanam Sen dagiZaxebdnen, me manamde mindoda wasvla. aferum Tqvens vaJkacobas, ra kai
saqme qeniT dRes, Tqve yasbebo-meTqi. davlanZRe oTxive, xma ar amouRia arc erTs. Tu kai sulebi iyvnen,
eCvenebinaT CemsaviT. ori Savi rom yofiliyo, agereoda
kvali, yvela ityoda, Cemi ki ara imisiao. axla oTxives
saxe kargad moCans, Senc gecodineba momavlisaTvis.
vis etyoboda, rom Savis momcemi iyo Tavidan?
me mgoni, erTs noSrevan xarbedia mogcemda. Sen geZmakaceba, vici magi me, magram erT nabijzec araa sando.
araa Cveni kaci, icode. xelisgulze erbo-kvercxi rom
Seuwva, ar dagindobs mainc, roca Wirdebi, qe SemogiZvreba melasaviT, Tu arafers gamoelis Sengan, morCa, ar
arsebob misTvis.
noSrevani, kaco?
ho, noSrevani, noSrevani. Tan gadayolili viyavi me
magaze, pirSi suls vuberavdiT erTmaneTs. Cems ojaxSi
Wiqa ar aiweoda umagisod, mara patara xeli rom Seme144

Sala, qe gaxsovs Sen, im wuTas zurgi Semaqcia. eg ki ara,


gamomZiebels Cveneba misca, racxas rom TaRliTobda
vatyobdio. rom CaTavda is saqme, davuZaxe CemTan saxlSi, gadavaxie Tavze misi Cveneba da vuTxari: dReidan Sen
SenTvis da me CemTvis-Tqva, qe var axla wynarad.
waval axla me, Tqva lavrentim, roca sandros
WiSkars gauswordnen.
Sen ar momikvde, ar gagiSva. ase varT Cven erTmaneTTan? kai mJave, kai yveli da puri da viWukWukoT cota
xans.
ar mcalia, gmadlobT. daagdo lavrentim da TiTqmis sirbiliT gaSorda maspinZels.
lavrenti, Tu kaci xar, noSrevanze rom giTxari,
Cem naTqvamad nu ityvi! daawia sandro kilaZem da WiSkars fexi hkra.
noSrevan xarbedia saxlSi Seiswro. iadonis budes
asufTavebda.
Sen xar? hkiTxa da magidis naTura gaanaTa.
me var.
sad gaqri dRes, geZebe, mere, erTad mindoda wamovsuliyaviT.
ra kai xasiaTze me gamomiSviT.
saTqmeli mqonda raRaca.
rai?
unda dawero, saCivari. unda gviCivlo, proceduraa
darRveuli, oqms ar werda aravin.
CiviliT miRebuli wodeba vnaxe damwvari.
principis ambavia, ueWvelad moigeb, magens ratom
unda gavataninoT Tavisi.
Citi sada gyavs?
mageraa qvabqveS.
ar daixrCos, haeri Sesdis?
ra daaxrCobs cota xans. unda gavyido axla, sad
maqvs me amis Tavi. Cemebs amis movla ar uyvarT. xandaxan
10. r. miSvelaZe. t. III

145

Tve ise gava, wyals ar gamoucvlian, galobis mosmena


siamovnebT marto. aqoTebula iadoni da arvis mosvlia
azrad gaewminda galia. me momCerebia yvela. avdgebi da
gavyidi.
magi araferi, amoixvneSa lavrentim. ra moxda
dRes, Cems Wkuaze aRara var.
magaze mindoda melaparaka da gameqeci. sportkomitetidan daurekiaT mere, ra giqniaT eso, xojavas
uTqvams, Tqven xarT axla principuli da obieqturi biurovo? gasayreli xarT suyvelao. egeb qe dagvSalon am
ambis gulisaTvis.
me ras miSvelis. me qe gamamwareT da.
ras izam. Tavidanve raime eWvi rom gvqonoda, sxvanairad moviqceodiT.
ras izamdiT?
winaswar gavafrTxilebdiT yvelas. avdgebodi,
dagaxasiaTebdi, xmis damTvlelad me davdgebodi, imgens
gareT gamovuSvebdi da Tu gamiWirdeboda, sul gamogicvlidi biuletenebs.
kai erTi. mere vin mometyuebina magnairi ileTiT,
Cemi Tavi?
rom ar gekuTvnodes, sxva ambavia. Sen xom ici Cemi
xasiaTi. Zma xar Cemi, mara mainc getyodi, araa es Seni
saqme, ar gekuTvnis jer da moicade patara-Tqva, mara
ase rom ar iyo saqme? nestoria qaTamaZe RvTis glaxa
unda iyos respublikuri kategoriis msaji da Sen ar
unda iyo?
rao, nestoriam?
erTi Savi rom magisia, eWvi ar Segeparos. Cem gverdiT ijda. biuletenebi rom dagviriges, me adgilidan ar
gavnZreulvar, `Tanaxma var~ davtove, `ar var Tanaxma~
wavSale da Cavagde. nestorma mokida xeli biuletens
da viTom Cem gasagonad Cailaparaka `Tu faruli kenWisyraa, faruli iyoso~, mivida fanjarasTan, kai xans
146

idga da sul bolos Caagdo oTxad gakecili biuleteni.


im wuTSi mivxvdi, Savi Caagdo-Tqva, mara erTi Savis ar
meSinoda, sxvebisagan TeTrs movelodi.
xom xedav, SevcdiT.
nestori racxaa yvelam icis, mara im glaxebs mainc
ra bzikma ukbinaT. mixa sofromaZem, sandro kilaZem da
amiran TargamaZem, mainc amiranma rafer mogca Savi?
noSrevanma galia gamoferTxa, suli Seubera da
samzareuloSi mtvris korianteli daayena. sveli CvriT
gamowminda. da raki Seatyo, rom iadonis `sasaxles~ suni
mainc asdioda. onkans Seudga.
erTs getyvi axla me. patara xani rom gaivlis, isev
Semoitane gancxadeba. Civili ar Rirs, swori xar, ufro
gadagemterebian. dawere gancxadeba da mere me vici,
rogor vimoqmedeb, rava ityvi Sen?
xma rom aravin gasca, noSrevanma naTura aswia da
oTaxi daaTvaliera. lavrenti wasuliyo.
nestor qaTamaZe soxumis quCaze oroTaxian komunalur binaSi cxovrobda.
kari winsafrianma WaRara qalma gauRo.
- nestori saxlSia, qalbatono?
ki batono, mobrZandiT.
Tqven?
sidedri var. SemobrZandiT.
lavrenti Sevida. sidedrma skami daudga da bodiSis
moxdiT uTxra: tans ibans, Tu saCqaroa, vetyvi da
gamoviyvan.
didi xania Sevida?
axla Sevida, mara ra mniSvneloba aqvs.
ara, iyos, davicdi.
moica, vkiTxav, sidedri abazanis kars miadga. nestor, gesmis? stumaria.
romeli?
vin brZandebiT, ra vuTxra? gauRima sidedrma.
147

lavrentia-Tqva, miqautaZe.
lavrenti varo, miqautaZe! CasZaxa kars sidedrma.
Semovides. moisma abazanidan.
Tu ar gewyinebaT, SemobrZandiT. sidedri karebs
moSorda.
lavrentim plaSCi gaixada, skamze gadakida da abazanis kars miawva.
lavrentis vaxlavar! abazanidan nestoris meloti
Tavi moCanda.
bodiSs vixdi, Cemo lavrenti.
rava gekadrebaT, piriqiT.
gawyenineT dRes, mara ras izam, xdeba.
magaze uaresic xdeba, Cemo nestor, mara me vis ra
davuSave, ratom matkineT ase guli?..
kacisas ras gaigeb, lavrenti. zogierTi marto
rom rCeba yuTTan, rogorc Cans, yvelaferi siave mosdis TavSi. amnair wodebas Ria kenWisyriT unda aniWebdnen. raa dasamalavi, vaJkaci adgeba da ityvis Tavis saTqmels.
mainc vin momca Savebi, rava atyob?
me magas nu mkiTxav, Cemo lavrenti. Cven iq xuTi
kaci viyaviT, xuTivem Tanabrad unda gavinawiloT is
erTi TeTri da is oTxi Savi. SenTvis Tavis mowoneba
axla TvalTmaqcobas niSnavs.
vinmem gaCvenaT yvelas biuleteni?
verc magas getyvi.
Sen TviTon Savi momeci?
lavrenti, nu mayeneb mZime mdgomareobaSi, Tu Zma
xar. ravarc Sen micnob, ravarc Sen giRirvar, ise ifiqre. faruli kenWisyraa es oxeri da imitomaa faruli, rom raRaca saidumlod unda darCes, me mainc ver
dagimtkiceb, rom xma mogeci da arc vecdebi mag saqmes.
ra mniSvneloba aqvs, rogorc xedav, me rom TeTri momeca, mainc ver giSvelida da me rom Savi momeca, verc
148

is Secvlida raimes. me Tavs aravis vayvareb. yvela misma


sindisma gaasamarTlos.
guli rom gamixeTqes? rom damamcires, rwmena rom
damikarges?
risi rwmena?
Tqveni seqciis biurosi.
magi araferi. Cven dRes varT iq da xval aRar
viqnebiT. Tqven agvirCieT da Tqvenve unda gadagvirCioT. mTavaria, im saqmis rwmena ar dakargo, Cemo
lavrenti, rasac cxovreba SevwireT. SaSi ubralo TamaSi araa. Cvens qalaqSi pirveli Cempioni Sen iyavi, Tu
gaxsovs. maSin asujrediani erTi dafa gvqonda marto
da Sejibri mTel Tves gagrZelda: ras hqvia, guli gamitydao. zogs, Se kai kaco, marCenali Svili ukvdeba da
qe dadis fexze. respublikuri kategoriis msajoba ar
momceso da gulze var gamskdario, rom gaamxilo sadme,
siciliT mokvdebian. Sen wadi, mSvidad daiZine. dRes ar
aris, xval iqneba.

* * *
bagratis taZris civ lodze ijda da qalaqs dahyurebda.
qari am simaRleze ufro gaavebuli Canda. daTareSobda igi bagrationTa gumbaTCamoqceul savaneSi. sisiniT
miZvreboda xavsmokidebul sarkmelSi da Sors, sadRac
rionis WalebSi uCinardeboda.
lampionebi erTi meoris miyolebiT qrebodnen. qalaqi iZinebda.
aRarc ki axsovs, rogor amovida aq. uamuri sicive da
mtvriani qari kbilebSi atanda, magram axla saxlSi Sesvla arafriT ar SeeZlo.
ra iyo mainc dRevandeli dRe? ra dagvemarTa?
fiqrobda lavrenti da undoda sizmari yofiliyo
149

yovelive, rac gadaxda. undoda daeviwyebina SaSis seqciis biuros Semomsxdari xuTi seriozuli msajuli,
romelTagan kaci mxolod erTs eTqmoda.
`Tu ase iyo... ase Tu iyo, rad mindoda magaTi moniWebuli wodeba, ra Savqvad mindoda. kidev kargi, rom
ase moxda. kidev kargi, rom axla yvelaferi vici, Torem brma lekviviT Tvalauxelels unda mevlo mTeli
cxovreba?~
qveviT, uqimerions akrul quCaze mTvrali moqalaqe
mibarbacebda. gamoyolil simReras areulad RiRinebda.
xandaxan gaCerdeboda, Rames miayurebda `ehe-heio~ iyvirebda. CaZinebuli qalaqis gaRviZeba Tu surda.

150

mar tv i li
maSin qalaq mowameTaSi sami xidi iyo TeTri xidi,
wiTeli xidi da jaWvis xidi.
mowameTas gavlili hqonda aTaswleulebi. igi aRar
warmoadgenda sataxto qalaqs.
mowameTaSi rionis Zlieri mosilvis gamo, veRar adiodnen bizantiis didi savaWro da saWapano gemebi.
iazonis kvalSi Camdgar, sacoleTa maZiebel berZnebs mowameTamde sanaosno gza rom CaeketaT, fazisis
navsadguridanve ukan brundebodnen Zneli da faTerakiani gzebiT.
mowameTas navsadguri nel-nela dacarielda da Cakvda.
am savalalo ambavs qalaqis ramdenime msxvili manufaqturis gauqmebac mohyva, radganac es manufaqturebi
nedleuls ZiriTadad gemiT Rebulobdnen da msoflioSi
ganTqmul xaliCebsa da dinozavris Zvlisagan damzadebul samkaulebsac ZiriTadad sanaosno gziT asaRebdnen.
stumris mousvlelobiT Sewuxebulma xelmwifem taxti sxvagan gadaitana da mowameTa TandaTanobiT gadakeTda patara, mosawyen provinciul qalaqad.
saukuneSi, rodesac am novelaSi aRwerili ambavi
moxda, mowameTas marTavda qalaqis uxucesTa sabWo,
romelic sxdomebs or kviraSi erTxel, orSabaTobiT
iwvevda.
sxdomasa da sxdomas Soris ki qalaqis ganmakargulebeli iyo uxucesTa sabWos Tavmjdomare. Tavmjdomares
Tu sadme ar dauZaxebdnen, sul Tavis kabinetSi ijda.
Tavmjdomaris kabinets mrisxane saxis wiTelfafariani mdivani icavda. ZiriTadad mas evaleboda mTxovnel151

Ta mogerieba da telefonis yurmilis aReba, roca, rasakvirvelia, es ukanaskneli darekavda. mdivans Cveulebrivi telefoniT damrekavisaTvis erTaderTi pasuxi
hqonda: `Tavmjdomare ar aris. ar viciT. obieqtebze
wavida sxva dros sul aq aris~.
xandaxan, Tu telefoni SemTxveviT gadmorTuli ar
iyo, TviT Tavmjdomare pasuxobda telefons. Tavmjdomaresac TiTqmis erTaderTi pasuxi hqonda: `Tavmjdomare ar aris, me TanamSromeli var, ra gadavce, vin
brZandebiT? ar vici, ver getyviT~.
mowameTas istoriuli dideba TandaTanobiT legendad iqca.
am qalaqis mkvidrT ukve aRar sjerodaT, rom erT
dros mowameTa msoflios erT-erTi udidesi navsadguri
da sataxto qalaqi iyo. aRar sjerodaT imitomac, rom
warsulis didebis niSanwyali qalaqSi TiTqmis aRar darCa.
awmyo Tavisi sinamdviliT, saocrad daSorda mowameTas SaravandediT mosil warsuls.
rioni kirqvovani periodis uSvelebel TeTr qvebs
Soris Zlivs iTqvamda suls.
qalaqis irgvliv aietis droindeli mcenareuli safari ganadgurebuliyo da TveobiT qroda abezari qari,
romelsac axlomaxlo soflebidan nivris mwnilis suni
mohqonda. am suns dRis meore naxevarSi cxenis naoxralis aranakleb mZafri da specifikuri suni emateboda,
radganac qalaqis ZiriTadi transporti faetoni gaxldaT, xolo quCebi ki cxenis nakelisagan mxolod kviraSi
erTxel iwmindeboda.
iqneboda ase, Tormetis ocdaxuTi wuTi, rodesac
uxucesTa sabWos Senobis win faetoni gaCerda. meetle
gadmovida da pirdapir Sesasvlelisaken gaemarTa, magram, boxma, odnav gabzarulma xmam ukan daabruna.
etli Tqvenia?!
ki, batono, miugo meetlem.
152

aq etlis gaCereba ar SeiZleba!


sad waviyvano, aba!
aq etlis gaCereba ar SeiZleba!
sxva etlebi rom dgas?
aq etlis gaCereba ar SeiZleba! kidev erTxel
uTxra boxma, gabzarulma xmam da iqve, bambukis joxze
akrul abraze miuTiTa. `faetonsadgomi mxolod uxucesTa sabWos faetvnebisaTvis~ ewera abraze.
sabWoSi momsvlelma xalxma sad unda daayenos etli,
ar mogikravs yuri? hkiTxa meetlem.
aq etlis gaCereba ar SeiZleba, meramdenad gaumeora mkacrma xmam da agrZnobina, rom mosulTan diskusiis gamarTvis araviTari xalisi ar hqonda. igi patara
kaci iyo. uTxres, aq faetonebi ar davinaxoTo da sxva
araferi dauvalebiaT.
meetlem sadaviT daZra cxenebi. qvemoT, cirkis maxloblad xeze miaba da maTraxis tkacuniT auyva aRmarTs.
es kaci gaxldaT grigol kalandaZe. grigoli damwyebi metle iyo. samocsgadacilebuls, Tma-wveri erTianad gaTeTreboda. Tavze Reri Tma ar aklda, magram
beWebSi sakmaod moxriliyo da siarulis dros moRlili
kacis STabeWdilebas stovebda. marjvena xelze saCvenebeli da SuaTiTi aklda. Sublze vertikalurad Rrma
naWrilobevi emCneoda. naWrilobevis adgilas warbi
orad iyo gayofili. grigols TeTri, funCula, warbebi
da tuCebis gaswvriv kuTxurad Separsuli TeTri sqeli
ulvaSebi hqonda. brezentisagan Sekerili ruxi mosasxami ecva, lurji mwvanezoliani galifes tipis Sarvali,
xolo fexze maRalyeliani, Savi, saguldagulod gawmendili Ceqmebi. amgvar Ceqmebs efreitorze odnav maRali Cinis umcros oficrebs aZleven xolme.
grigoli ormoci weli Cafrad muSaobda. marTalia,
Tavisi dabali ganaTlebis gamo maincdamainc win ver
waiwia, magram gambedavi da patiosani iyo da araerTi
153

jildo da madloba hqonda miRebuli yaCaRebTan mravalgzis Setakebisas Tavis gamoCenisaTvis.


ormoc wels, Cafrad namsaxurevi kacisaTvis, cota
ar iyos, dabali CiniT gavida grigoli pensiaze, magram
umwikvlo muSaobis gamo ufrosma brZanebiT madloba
gamoucxada da wasvlisas Tavisi ganyofilebis muSakebma
gamosaTxovari vaxSamic gaumarTes.
pensiaSi gasvlis Semdeg, rogorc es saerTod xdeba,
usaqmod verc grigol kalandaZem moisvena.
ojaxuri saqmeebiT maincdamainc datvirTuli ar iyo.
erTi qaliSvili hyavda da isic ded-mamis survilis
sawinaaRmdegod, siyvaruliT gaTxovda mcxeTaSi.
ar undodaT mSoblebs ase Sors Svilis gaTxoveba, magram gvianRa iyo. siZe-qaliSvili TavianTi patara biWunaTi qobuleTs mimavalni gzad gamoivlidnen qalaq
mowameTaSi da mSoblebTan mxolod erT Rames gaaTevdnen, radganac mowameTa, Tavisi klimaturi pirobebis
gamo, maincdamainc veraferi dasasvenebeli adgili iyo.
grigolma Savi dRisaTvis Semonaxuli Tavisi danazogiT jer faetoni iyida, mere cxenebi.
meetled gaxdoma grigols uceb ar gadauwyvetia. es
misi didi xnis ocneba iyo. Cafrad rom daiwyo samsaxuri
(am ormoci wlis win), maSinve gadawyvita, pensiaSi rom
gaval, mefaitvne gavxdebio.
uyurebda Cafari mowameTas quCebSi faetonis kofoze
Semoskupebul, boxoxian mefaitvneebs da es xeloba, ratomRac, iolad eCveneboda, sanam TviTon ar gamoscada.
male darwmunda grigoli, rom mefaitvneoba marto
mowameTas quCebSi etliT aRma-daRma griali ki ar iyo,
igi erT-erTi uZnelesi saqme aRmoCnda im xuT sxva profesiaTa Soris, mecnierebas karga xnis win rom gaurkvevia.
TviT faetoni imdenad araferi cxenebis movla iyo
saqme. ori cxenis Senaxva. maTi qeri da balaxi, maTi lagami da samuneli.
154

grigols cxenebisa maincdamainc bevri ar gaegeboda.


yvelafris swavla Tavidan mouxda da maT Soris iseTi
elementaruli rameebisac ki, rom Sekazmvis dros lagam-aRviriT ar SeiZleba uknidan an gverdidan mixvide
cxenTan. winidan unda Semouaro, rom cxeni gxedavdes
vina xar da raSia saqme. roca fexdafex migyavs, marjvniv unda daudge da lagami mokleze unda geWiros...
grigol kalandaZis patara, koxta ezo male daemsgavsa
mefaitvnis ezos. koindarze laparaki xom zedmeti iyo,
cxenebma TuTis xeebs foToli ar SearCines. Semodgoma
iwureboda da cxenebs Tavla sWirdebodaT.
swored Tavlis sakiTxze midis grigoli uxucesTa
sabWos TavmjdomaresTan. Tavlas igi, rasakvirvelia Tavis ezoSi dadgams, magram amisaTvis nebarTvaa saWiro.
mosacdelSi Semosuli maTraxiani da brezentis mosasxamiani kaci rom dainaxa, mdivanma qalma (viTom didi
saqmeebi hqonda) qaRaldebSi Cargo Tavi da mxolod maSin aswia, roca Ceqmosani kaci Tavmjdomaris kabinetis
karis SeRebas apirebda.
moicaT, moicaT! raSia saqme?
Tavmjdomare mindoda, mSvidad upasuxa grigolma.
ki magram, rom daadeviT Tavi da SedixarT, Cven
risTvis varT aq, batono.
ar vici _ gulwrfelad miugo kalandaZem.
hoda, raki ar iciT, me agixsniT, ra saqmeze mobrZandiT TavmjdomaresTan?
Tavlis.
romeli Tavlis? dainteresda mdivani.
pirveli Tavlis. Tavla minda davdga ezoSi, rasakvirvelia da nebarTvaa saWirovo, minda vkiTxo, egeba
arc qe unda nebarTva, ra vici.
unebarTvod vin CagadgmevinebT Tavlas, magram mag
sakiTxze Tavmjdomare ar migiRebT.
aba ra sakiTxze mimiRebs, biZiko? molba grigo155

li, me Sen ase rom miyureb, dakarguli kaci ki ar


var. Tavmjdomares qe ecodineba Cemi damsaxureba. me
rasakvirvelia, ormoci weli Cafrad vimsaxure. magens
vicavdi da sisxls vRvridi magenisaTvis. axla pensiaze
var. rogor atyob Sen, ara var imis Rirsi, Tavmjdomarem rom momisminos erT wams?
rogor ara, Rirsi yvelaa, magram Tavlis sakiTxze
Tavmjdomare aravis Rebulobs jer erTi, da meorec,
kidec rom migiRoT, aq ar aris, obieqtebzea.
rodis iqneba, rodis movide?
ratom ar gindaT mibrZandeT keTilmowyobis ganyofilebis gamgesTan, Tavlebi imasTan Sedis.
mase miTxari, Se kai qalo, CemTvis sulerTia,
visTanac mival, me Tavla mainteresebs, rasakvirvelia.
derefanSi, marjvniv, meore karebi, aswavla mdivanma da Tavis saqmes daubrunda.
grigolma tyavgadakrul, gaberil karebs dasakakunebeli adgili ver mounaxa da xeliT frTxilad miawva,
oTaxis siRrmidan cxare laparaki moesma, etyoba, gamges
viRac hyavso, gaifiqra da kari swrafad gamoixura, magram ukve gvian iyo. imwamsve gamovarda ulvaSebianad
sufTad gaparsuli, maRali, lamazi kaci da grigolis
danaxvaze xelebi gaSala.
Tqven CemTan? mobrZandiT, mobrZandiT, ratom
pirdapir ar SemobrZandiT. is Cveni TanamSromelia. me
dagiZaxeT maSinve, magram ver gagagoneT. mobrZandiT,
mobrZandiT, rogor gekadrebaT, Tavazianad ukudga
maspinZeli, grigols gza dauTmo da skami Tavisi xeliT
gamouwia. mere swrafadve mokalaTda Tavis adgilas da
yuradRebad iqca.
amasTan Semosvla ise advilia da ise tkbilad mRebulobs, rom arafris gamkeTebeli ar unda iyoso, gaifiqra
grigolma da sxvaTa Soris arc Semcdara.
am sibereSi, Cemda Wirad, faetoni viyide. egeba er156

Ti-ori kapiki gavakeTo-Tqva, ar SegawuxebdiT, rasakvirvelia, magram Tavla minda Cems ezoSi davdga, erTi
sityviT... rasakvirvelia...
ganyofilebis gamgem pirdapiri pasuxi ar gasca. jer
dawvrilebiT gamohkiTxa mosuls cxenebisa da faitvnis
ambavi: albaT, Zalian romantikuli profesiaao, xelebi
gadaajvaredina da Wers miaSterda. mere grigol kalandaZe Tavisi Rirsebis da damsaxurebis ambavs rom yveboda,
damxvduri aRtacebas ver malavda, sulganabuli usmenda
da SigadaSig mouTmenlad CaurTavda: `ras laparakobT!~
yofili Cafari yveboda, rogor gauCexa Subli yaCaRma da
SublgaCexilma ori saaTis devnis Semdeg rogor miimwyvdia kuTxeSi Cafris siCauqiT gaocebuli yaCaRi. rogor
aRmoaCina da gaanadgura sazRvarze gadmosuli banda,
romelsac, arc meti, arc naklebi, xelmwifis mokvla hqonda gadawyvetili. am droisaTvis, am uxucesTa sabWosTvis vibrZodio. daamTavra bolos grigolma da Tavisi
monaTxrobiT TviTonve kmayofili darCa. amas Tu rame
SeuZlia, axla ki mivaRwie Cemsaso. fiqrobda grigoli.
Tqven TviTon ar iciT, ra dasafasebeli da pativsacemi adamiani xarT, cota darCa Tqvennairi nabrZoli
da damsaxurebuli kaci, Zalian mixaria Tqveni gacnoba.
saintereso adamianebTan saubari sulierad gamdidrebs
kacs. raRac axals gmatebs, dazepirebuliviT ambobda
ganyofilebis gamge da grigol kalandaZes TvalebSi Sehyurebda...
Tqvenis nebarTviT... geaxlebiT axla, rasakvirvelia, wamodga meetle.
gamgem moiwyina.
brZandebodeT cota xans.
ara mcalia. cirkTan etli upatronod mivatove,
meSinia, aravin waiyvanos, xom iciT, rasakvirvelia.
`sekreti~ araferi daadeT? hkiTxa Secbunebulma
gamgem.
157

kofoze qvemodan sadgiss varWob, gaiRima grigolma. magram ician qurdebma da moparul etls, fexze
damdgarni miaqroleben.
ra gaewyoba. SemoiareT yovelTvis CemTan, roca
moicaloT. uTxra gamgem da karebamde miacila. mere
ifiqra, nametani xom ar momividao da daakonkreta!
roca saqme geqnebaT, roca raime dagWirdeT. TqvenisTana
xalxs unda vemsaxuroT. es Cveni movaleobaa, aba risTvis
vzivarT aq. risTvis gvaZlevs saxelmwifo xelfass.
Cemi Tavlis saqme rogor iqneba? Tavisi mosvlis
mizani ar daviwynia grigols.
romeli Tavlis? gulwrfelad hkiTxa ganyofilebis gamgem.
romelzedac Tavidan gelaparakeT. faetoni viyidemeTqi, zamTari modis da cxenebi sad davaba, ar vicimeTqi, rom giTxariT.
Tavlis dadgma xom aikrZala qalaqSi, batono
grigol, ar icodiT Tqven? TiTqos didad sasixarulo
ambavs eubnebao, iseTi saxiT Sescqeroda gamge mosuls
da grigolma meored gaifiqra, es kaci cota sulelia,
rogorc Canso, kerZo Tavlis dadgmis nebas, iSviaTi
gamonaklisis garda, aravis vaZlevT. mimarTeT Tavmjdomares. Tqven, damsaxurebul kacs, gamonaklisi gekuTvniT.
ki, xom? imedianad daudastura grigolma.
usaTuod naxeT Tavmjdomare. uars ar getyviT, iseTi kacia, axla, mgoni, aq unda iyos.
ar aris, obieqtebze wavidao.
vin Tqva?
misaRebSi rom gogo zis.
hooo... eg marTali iqneba. obieqtebze dadis, ra
qnas, amxela qalaqi abaria. xval rom mobrZandeT? dakavebuli xarT Zalian? Tu gnebavT, Tqveni misamarTi
damitoveT da roca mova, me SegatyobinebT. anda sul
ar aris saWiro Tqveni Sewuxeba. dabrZandiT ager CemTan
158

da dawereT gancxadeba. yvelaferi CawereT, vin xarT da


ra damsaxurebis patroni. Tavlis nebarTvas pirdapir
saxlSi gamogigzavnian.
grigoli didxans, dafiqrebiT, auCqareblad werda gancxadebas. jer Tavis vinaoba da sigel-gujrebi
CamoTvala, yaCaRebTan Setakebis erTi-ori epizodic
gaixsena da bolos mokrZalebiT miawera: `vinaidan var
ori srulwlovani cxenis patroni da zamTari modis;
gTxovT momceT ufleba, raTa Cems kuTvnil ezoSi, Cemi
saxsrebiT, ori cxeni rom daeteva, im zomis Tavla Cavdga~.
ganyofilebis gamgem gadaikiTxa gancxadeba da aRfrTovanebuli darCa. grigols ki, yofil Cafars da
axlandel mefaitvnes, gulubryvilod sjeroda maSin,
rom kargad dawerili gancxadeba naxevari saqme iyo.
Tu naTlad Camoayalibebdi Sens azrs da daumtkicebdi
ufross, ras moiTxovdi da ratom gekuTvnoda, uxucesTa sabWos meufes guli auCuydeboda da maSinve dadebiTad gadawyvetda Sens sakiTxs.
ganvlo zustad erTma Tvem, rac grigol kalandaZem
uxucesTa sabWos Tavmjdomaris saxelze gancxadeba Seitana, igi yoveldRe eloda Tavlis aSenebis nebarTvas
Tu ara, raime pasuxs mainc, magram amaod.
arada, zamTari ar icdida. faetonidan gamoxsnil
cxenebs RamiT sciodaT da patronis misamarTiT usiamovnod frutunebdnen.
bolos grigolma cxenebi meuRles dautova da fexiT
gaeSura uxucesTa sabWosaken, radganac icoda, rom iq
axlo-maxlo faetonis gasaCerebeli adgili arsad iyo.
kibeze asvlisas keTilmowyobis ganyofilebis gamge
SeeCexa. gamgem gulSi Caikra monatrebuli mefaitvne da
Tavisi kabinetisaken gatyueba daupira, magram grigolma cota uxeSad moicila da pirdapir Tavmjdomaris misaRebSi durTa Tavi.
159

mousyidvelma mdivanma qalma kidev erTxel ganumarta, Tavmjdomare ar gaxlavT, magram romc iyos, ar migiRebT, radganac Tavlis sakiTxze aravis Rebulobso.
aTi dRis ganmavlobaSi yoveldRe uxucesTa saabWoSi
naxavdiT grigol kalandaZes.
am xnis ganmavlobaSi misi faetoni idga, xolo cxenebs Tavmobezrebuli meuRle uvlida. samagierod mosacdelSi, sxva mTxovnelTagan, ori, TavisTvis sasargeblo ram iswavla grigolma. pirveli: mdivan qals ar
unda daujero, radganac Tavmjdomaris yofna-aryofnasTan dakavSirebiT igi arasodes ambobs simarTles.
meore: Tavmjdomares karebSi unda daudarajde da
diliT, roca Tavis kabinetSi gverdiT karidan Separvas
daapirebs, fexebSi unda ece. Tu Tavmjdomarem karebSi
Segaswro, igive unda gaimeoro saRamoTi, roca Tavmjdomare kabinets stovebs (isev gverdiT karidan) da
Sin miipareba. es aris Tavmjdomaris naxvis erTaderTi,
yvelaze naRdi da nacadi gza.
TxuTmeti dRis lodinis Semdeg, swored am ori WeSmaritebis wyalobiT, grigol kalandaZe uxucesTa sabWos Tavmjdomaris kabinetSi ijda.
Tavmjdomare uyurebda brezentismosasxamian kacs da
fiqrobda; ra gaewyoba, damamarcxe, meti gza ara maqvs,
unda mogismino, magram rasac gagikeTeb, jalabSi daikvexeo.
me ori Tvis win, rasakvirvelia, gancxadeba Semovitane, pativcemulo.
me damitoveT? hkiTxa Tavmjdomarem.
Tqven piradad ara, magram iq davtove, uxucesTa
sabWoSi, rasakvirvelia.
hoda, aba CemTan ra ginda, genacvale, ganze gaixeda Tavmjdomarem.
rogor ra minda! gawyra grigoli.
nu RelavT, moqalaqev, gancxadeba me damitoveT piradad?
160

ara.
hoda, CemTan ra gindaT-meTqi. es giTxariT, meti
araferi.
ar moiparavda Cems gancxadebas aravin. aq iqneba
sadme. moZebneT, ukan ar ixevda grigoli.
moZebniT ki movZebniT, magram ar SeiZleba zepirad
miTxraT, ra ewera im gancxadebaSi?
mogaxsenebT. me ormoci weliwadi Cafrad vmuSaobdi. didi damsaxureba da gamavloba maqvs. Tqven SeiZleba arc ki iciT. yaCaRebs davdevdi da oTxi Wriloba
maqvs Tavze.
tanze? hkiTxa Tavmjdomarem.
tanze ara maqvs. TavSi var oTxjer daWrili. morcxvad miugo grigolma da gaifiqra: marTla, kacma rom
Tqvas, tanze erTxel mainc ratom ar daviWerio.
nuTu tanze erTi patara Wriloba mainc ar mogeZeveba? Caacivda Tavmjdomare.
Cemi saTxovrisaTvis amas mniSvneloba ara aqvs,
gamosavali ipova grigolma, jildoebs da madlobebs
tyuilad ar arigeben, iciT Tqven kargad. me am uxucesTa sabWosTvis sisxls vRvridi. da ar mekuTvnis erTi
Tavla? rogor fiqrobT Tqven.
rogor ara, daamSvida Tavmjdomarem, TqvenisTana kacs Tavla erTi ki ara, ori ekuTvnis sazafxulo
da sazamTro. risTvis gindaT mainc Tavla?
mefaitvne var me. zamTari modis da cxenebis dasabmeli adgili ara maqvs...
aaa! daamTqnara Tavmjdomarem, axla yvelaferi
gasagebia. ase, Se kaco. me megona, Tavla raime sxva
saqmisaTvis gWirdebodaT. marTlac, aucilebelia
TqvenTvis Tavla, zamTari modis da aba sad unda daabaT cxenebi?
oRondac, daeTanxma grigoli.
11. r. miSvelaZe. t. III

161

magram saqme isaa, rom Tavlis dadgmis nebas ver


mogcemT. romel quCaze cxovrobT?
vakisubnis.
miT umetes, ver mogcemT Tavlis dadgmis nebarTvas.
aba, sad davaba cxenebi?
sadac gnebavT, sadac gagexardebaT.
kargi pasuxia, Cemma mzem.
ra vqnaT, asea! amoioxra Tavmjdomarem. am amooxvraSi Canda, me yovelTvis aseT karg pasuxs viZlevi,
magram mtrebi mainc myavso.
ki, magram Cems ezoSi, Cemi saxsrebiT... me... Cemi damsaxureba... erTi Tavla... ori cxeni... ar davimsaxure?
nawyvet-nawyvetad isroda grigoli da sibrazisagan
tuCebi uSreboda.
Zalian vafasebT Tqvens damsaxurebas, magram ar
SegviZlia da ver dagexmarebiT. arc gvqonia jerjerobiT SemTxveva, rom vinmesTvis Tavlis Cadgmis nebarTva
migveces. aSkarad icrua Tavmjdomarem.
rogor ara, iman da iman am erTi kviris win Cadges Tavlebi ezoSi! am sicruisaTvis mzad aRmoCnda
grigoli.
Tavmjdomareebs ar uyvarT, saerTod, rodesac amgvar
tyuilze pirSi Setexaven da faqtebis eniT elaparakebian. ase Tavxedi xar xom? ra nebarTvasac waiReb aqedan,
naxav imasaco, gaifiqra man. TqmiT ki sruliad sxva
ram Tqva.
Tu asea, me Sevamowmebineb im Tavlebs. magram iq
raime sxva sabuTi iqneba.
ara, batono!
vnaxav, gavarkvev. kargia, rom signali momeciT.
magram es ras uSvelis Cems gaWirvebas. me Tavla
minda, gesmiT Tu ara. CemTvis Tavla aucilebelia!
162

Tqveni cxenebisaTvis, ufro sworad, gauswora


xumrobis gunebaze damdgarma Tavmjdomarem.
diax, rasakvirvelia, Tqven aq imisTvis zixarT, rom
adamianebs guneba mouSxamoT?! aduRda grigoli.
nu yviriT, Cumad, mSvidad uTxra Tavmjdomarem.
Tqven ra did gulze xarT. TvalSi xom ar gepataravebiT Tu iciT. aq Semosuli yvela Cemze patiosani
rogor aris da yvelas Cemze didi damsaxureba rogora
aqvs, es mikvirs, meti araferi. Tqven, yofilma Cafarma,
romelsac ar vici, iqneb marTlac gaqvT madlobebi da
jildoebi miRebuli, meetleoba daiwyeT da xalxs atyavebT. wamiWireT axla yelSi xeli. ariqa, ar Secivdes
Tqvens cxenebs!..
kaco, me Cems ezoSi, Cemi saxsrebiT patara Tavla
Cavdga, Tqven ra SuaSi xarT?!
ar SeiZleba, morCa da gaTavda!
grigoli kidev darCeboda cota xans da TavmjdomaresTan kamaTs ganagrZobda, magram uecrad raRac azrma gaunaTa goneba da sirbiliT datova kabineti. mec
Steri var. ras vaklav amgens Tavs. mival da avaSeneb
Tavlas. amaT Semyures cxenebi siciviT momikvdebao,
fiqrobda gzadagza grigoli da dopingmiRebuli kaciviT mardad adioda Tavis aRmarTze.
erT kviraSi grigolma Tavis ezoSi xis mSvenieri Tavla Cadga.
mesame dRes oTxi kaci moadga. uxucesTa sabWos dadgenilebiT unebarTvod aSenebuli Tavla unda dagingrioTo. sabuTi ager gvaqvs, SeiaraRebulebi varT da
winaaRmdegobas azri ara aqvso.
erT saaTSi miwasTan gaaswores Tavla. maspinZels
sulgrZelobisaTvis madloba gadauxades da wavidnen.
`aSkarad mCagraven, fiqrobda grigoli, roca Tavlis nangrevebs erT kuTxeSi alagebda, etyoba, raRac
davaSave da ar meubnebian, ase rom ar iyos, ufro adami163

anurad moiqceodnen. Tavla ra aris, bina rom momeTxova, unda moecaT, me xom magaTTvis vibrZodi, magaTTvis
vRvridi sisxls. etyoba, raRac didi danaSauli maqvs
Cadenili~.
grigoli am dRis Semdeg SesamCnevad gamoicvala.
guneba gaufuWda. moqufruli dadioda win da ukan ezoSi.
cols TiTqmis aRar elaparakeboda. mas ver warmoedgina, Tu movidodnen da Tavis ezoSi sakuTari xeliT aSenebul Tavlas daungrevdnen.
cdilobda gaexsenebina, ra danaSauli hqonda Cadenili Cafrad muSaobis ormoci wlis ganmavlobaSi.
veraferi iseTi ver gaixsena da aman ufro daanaRvliana. grigoli mis WiSkarTan Cavlils yvelas SiSiT Sescqeroda. sul eCveneboda, ager-ager movlen Cems wasayvanado.
gadioda dReebi, grigoli aravis axsovda da mis wasayvanadac, ra Tqma unda, Tavs aravin iwuxebda.
Sua zamTarSi grigol kalandaZem sicivisagan daosebuli cxenebi, amaT tanjvas mainc ar vuyuroo, naxevar
fasad gayida. erT kviraSi faitonisaganac daicala xeli
da SvebiT amoisunTqa. igi meetle aRar iyo.
es saqme rom moaTava, energiis ucnauri mozRvaveba
igrZno. araCveulebrivma Jinma Seipyro; radac unda dajdomoda, mieRwia Tavlis aSenebis nebarTvisaTvis. dRedaRam Tavlaze fiqrobda.
sadac ki Tavlas dainaxavda, miadgeboda patrons da
SekiTxvebiT guls gauwvrilebda, ra gziT miaRwie Tavlis Cadgmis nebaso. maspinZelTa umetesobas migzavnili
egona da simarTles umalavdnen. bolos viRacam aswavla
uxucesTa sabWos Tavmjdomares (romelmac ase masxrad
agigdo), uxucesTuxucesTan uCivleo.
grigolma gaaSalaSina RrmaSinaarsiani gancxadeba da
uxucesTuxucess miakiTxa.
164

uxucesTuxucesTan Sesvla uxucesTa sabWos ufrosis


monaxulebaze orjer ufro Zneli aRmoCnda, Tu uxucesTa sabWos Tavmjdomare niadag kabinetSi ijda (es
ukve grigolma kargad icoda) da mdivani qali usircxvilod ambobda, aq ar ariso, uxucesTuxucesi samsaxurSi saerTod ar dadioda. rogorc Cans, kabinets, romlis karebTanac grigoli dilidan SuaRamemde icdida,
mTxovnelTa mosatyueblad ewera `uxucesTuxucesi~.
sinamdvileSi mas sxva samuSao oTaxi hqonda, sadac igi
Tavis rTul saqmianobas mTxovnelTa gareSec SesaniSnavad arTmevda Tavs.
es kabineti (rogorc es Semdeg grigolma gaarkvia)
sul sxva Senoba iyo.
grigolma uxucesTuxucesis fiqtiur SenobaSi erTi
Tvis siarulis Semdeg daadgina misi sacxovrebeli adgili.
amjerad gaumarTlda. uxucesTuxucesma gancxadeba
gulmosulad gamoarTva da mowyalebasaviT daugdo:
xval mdivans miakiTxeTo.
mkiTxvels kidev erTxel SevaxsenebT, rom Tavis
gancxadebaSi grigoli uCioda uxucesTa sabWos Tavmjdomares usamarTlod momeqcao. Cemi damsaxureba
arafrad miiCniao. gTxovT CaerioT Cems saqmeSi, pasuxi
moTxovoT Tavmjdomares da me Cems ezoSi ukanonod
dangreuli Tavlis aRdgenis ufleba momceTo.
meore dRes uxucesTuxucesis fiqtiurma mdivanma qalma (namdvili mdivani qali mas Tavis namdvili kabinetis
misaRebSi ejda) grigols cxvirwin Tavisi gancxadeba aufriala: `gakeTda Tqveni saqme, biZia, geSvelaT Tqvenc
da Cvenc. wuxelis daado rezolucia~.
ra daawera? guliskankaliT hkiTxa sixarulisagan
aTrTolebulma grigolma.
mdivanma gancxadeba gauwoda.
165

`uxucesTa sabWos Tavmjdomares: gTxovT, ganixiloT


da mTxovnels pasuxi acnoboT~.
esaa rezolucia?! ayvirda grigoli. uxucesTa sabWos Tavmjdomares rom raime gaekeTebina, iq ar
davdiodi sami Tve? etyoba, arc ki waukiTxavs Cemi
gancxadeba. me vuCiodi uxucesTa sabWos Tavmjdomares
da isev imasTan gamgzavna maganac? kai uxucesTuxucesi
gyoliaT, Sen nu momikvdebi. didi mosazrebis da mofiqrebis kaci yofilxar-Tqva, ase gadaeci Cemgan!
mdivanma qalma warbebi Sehyara:
moqalaqev, aq deboSs nu texavT da uxucesTuxucess
nu lanZRavT, Torem pasuxs gagebinebT.
imnairi iqnebi Senc! SeubRvira grigolma kabinetis mcvels da kari gamoijaxuna.
midioda quCaSi da eCveneboda, rom irgvliv yvela
masze Wviani da masze moxerxebuli iyo. es seriozuli
saxeebi, raRac manqanebiT, yvelafers aRweven, rasac ki
moisurveben, me ra RmerTi miwyreba, ar vicio. egona,
rom amodena qalaqSi yvelaze daCagruli da patara kaci
axla TviTon iyo yofili Cafari grigol kalandaZe.
im RamiT grigolma mezoblebs dauZaxa da sTxova: Tavla unda amaSenebinoTo. mTel Rames sinaTle
enTo grigolis ezoSi. mTeli Rame muxli ar CauxriaT,
sicivisagan gaiToSnen, magram mainc Tavisi gaitanes.
diliT Tavla mzad iyo.
gavida erTi kvira. grigoli cota damSvidda, mas
avadmyofurad uyvarda es Tavla, Tumca ukve aRaraferSi sWirdeboda. TavlaSi igi Tavis SesaZleblobis, Tavisi dakarguli Rirsebis aRdgenas xedavda. dilidan
saRamomde saxlidan ar gadioda. ezoSi ijda da Tavlas
darajobda.
erTi kviris Tavze miakiTxes. ezoSi Cafari da sami
muSa Semovida, Cafarma grigols mxedruli salami misca
da wynarad uTxra: `Tqven mainc unda gamigoT. xom iciT,
166

me patara kaci var. miTxres, Seasruleo da unda Sevasrulo~.


ra gnebavT? hkiTxa grigolma.
Tavla unda daingres, moWra Cafarma da muSebs
niSani misca.
grigols TvalT daubnelda da iqve Caikeca. igi TiTqo
ZilquSSi iyo. burusSi xedavda, dacuravdnen muSebi misi
Tavlis irgvliv da Soridan naRvliani reqviemi ismoda.
roca gons movida, Tavla aRar iyo. mis nacvlad ezoSi uwesrigod miyril-moyrili nagverdulebi da qvaRorRi eyara.
grigolma tuCebi mokuma, rom am gacxarebul gulze
augi ram ar wamoscdenoda.
gavida xuTi weli.
grigoli ar isvenebda. werda gancxadebebs, dadioda
instanciidan instanciaSi, moiTxovda, mieqciaT yuradReba misi adrindeli damsaxurebisaTvis.
iRebda aslebs Tavisi jildoebis da madlobebisas da
gancxadebebs Tan urTavda. yvela gancxadeba da saCivari bolos uxucesTa sabWos TavmjdomaresTan iyrida
Tavs. Tavmjdomare ki, rac dro gadioda, ufro mtkice
uarze idga.
grigolma rwmena dakarga. daberda, daglaxavda, daCiavda. ojaxSi kapikis saRirali ar Semohqonda, pensiis
amara cxovrobda.
iparavda Tavisi saxlidan vercxlis dana-Cangals
da faifuris TefSebs, raTa Tavisi mravalricxovani
gancxadebebis safosto xarjebi da manqanaze gadabeWdvis fuli mainc gadaexada. grigols ukve nervebs aRar
uSlida lodini. icoda, visTan rodis da ranairad unda
Sesuliyo. idga dilidan saRamomde saxelmwifo dawesebulebebis win da Tavlis nebarTvas eloda. sxva saqmeebic gauCnda; igi siamovnebiT aswavlida gzebs da arigebda axalbeda mTxovnelebs.
167

bolos ganaxevrebuli da ilajgawyvetili grigol kalandaZe uuxucesis kabinetsac estumra. uTxres, kargi
kaciao, Tu arafers gagikeTebs mogismens mainco.
yofilma Cafarma uuxucess dawvrilebiT uambo Tavisi damsaxurebis Sesaxeb. mere aseve vrclad gaacno
saqmis istoria da cremlmoreviT sTxova; eqvsi welia
am saqmes davsdev, qeniT sikeTe, momexmareT, aRara var
meti, movkvdi kacio.
uuxucesi maSinve yurmils dawvda. es ukve kargi niSani iyo. eqvsi weli atyuebdnen grigols kabinetebSi
msxdomi mkacri saxeebi: wabrZandiT Tqven da davrekavT
Cveno, magram grigolis saqmeze aravin aravisTan rekavda. am kacma ki maSinve, iqve, grigolis TandaswrebiT
moixmo telefonTan uxucesTa sabWos Tavmjdomare.
Tqven brZandebiT? hkiTxa man, grigol kalandaZe
iyo dRes CemTan. raSia saqme! eqvsi welia kacma Turme
Tavlis aSenebis nebarTva ver miiRo. Tqven ra, abuCad
igdebT? gana ramdeni gyavT masaviT damsaxurebuli da
pativsacemi kaci. rao? rogor gekadrebaT, eg sityva ra
mosatania, eg Cven ar gvexeba. eg medicinam unda gaarkvios, moiTmineT, uuxucesma telefonis yurmils xeli
daafara da grigols miubrunda:
ramdeni xania, saCivrebs werT?
eqvsi weli, miugo grigolma.
bevrs werT?
ki.
ar SeiZleba amdeni Civili, batono grigol. Tavmjdomare ambobs, intriganiao. magisi saCivrebi skivrSi
ar Caetevao. Seawuxa qveyana gauTavebeli intrigebiTo.
marTla asea? kidev sxva raRacas ambobs, magram ver
getyviT, uxerxulia.
ras brZanebT, batono. mag gaTaxsirebulis gjeraT?
gamamwares kaci. masxarad amigdes da gavCumde aba? aba,
168

Tavlis garda sxva saqmeze Tu damiweria gancxadeba, an


saCivari.
vici, me mjera Tqveni, uTxra uuxucesma da telefonis yurmils xeli moaSora, Tqven, batono, ar gepatiebaT amgvari msjeloba. ras hqvia, intrigani. Tavisi
simarTlisaTvis mebrZol kacs intrigans uwodebT? ara
da ara! me Tqven kategoriulad ar geTanxmebiT. araferi
etyoba, sruliad araferi, diax, raRacaSi Seetyoboda.
iseTebs me maSinve vicnob... moica erT wuTs, uuxucesma isev daafara yurmils xelisguli da grigols miubrunda.
ki magram, Tavlis nebarTva rom mogceT, cxenebi
gyavT?
ara.
faetoni?
ara.
aba risTvis gindoda Tavla?
minda. vin kiTxavs magas. principis saqmea... minda
Tavla... mekuTvnis... rom ar mekuTvnodes, sxva saqmea...
rasakvirvelia... ver visveneb... adgils ver vpoulob.
Rame Tavlebi mesizmreba... cota areulad laparakobda grigoli.
uuxucesma yurmils xeli auSva.
Tqven marTali brZandebiT. rogorc Cans... ara hyolia, ho (gaecina) mWirdebao. aucilebelia (isev gaecina),
kargad brZandebodeT. sxva ra ambebia Tqvenken axali?
jer ar gangvixilavs. ganvixilavT da gamogigzavniT.
yurmili dado, Tvalebi moisrisa da grigols miubrunda: axla Sin wabrZandiT, batono grigol. nu inerviulebT. Tqveni aRelveba ar SeiZleba. yvelaferi gakeTdeba, yvelaferi kargad iqneba. mSvidad iyaviT. Tavlis
aSenebis nebasac dagrTaven da sxva ramesac gagikeTeben. TviTon mogakiTxaven. yvelaferi SeTanxmebulia.
yvelaferi gakeTebulia!
169

Rilaks TiTi daaWira da TanaSemwes sTxova. gaacileT batoni grigoli.


roca grigoli karebisaken Sebrunda, uuxucesma
safeTqelTan cera TiTi miido da marjvena xelis TiTebi haerSi aaTamaSa, riTac gakvirvebul TanaSemwes aniSna, batoni grigoli mTlad kargad ver ariso.

* * *
saRamo xani iyo. grigol kalandaZe Sin brundeboda.
qalaq mowameTas quCebSi faetvnebi daqrodnen.
grigolma, xelmarcxniv, ezoSi lamazi Tavla dalanda,
mere meore, mesame... Tavla yovel fexis nabijze TvalSi
eCxireboda. qalaqi TavlebiT iyo savse.
grigol kalandaZe beberi iyo.

170

d av i T i
bazarSi erTi axirebuli kaci vaWrobda. iyidda kakals kilograms xuT maneTad
da iqve yidda xuT maneTad. uTxres: `ras
Svrebi, Zmao, mag kakals Tu aras mougeb,
bazarSi raRaze cdebio.~ kacma upasuxa:
`gana fulis mogeba mainteresebs; kaklis
Cxriali miyvarso~.

qarTuli folklori

daviT beSkenaZem gamomargluli simindis ukanaskneli kona gamoitana, bJolis qveS dayara da TviTonac
mowyvetiT zed daeca.
mze ikbineboda. ivlisis siminds uwylobisagan tani
ver aeyara da moJverili foTlebi SuadRis mcxunvarebas moexufra.
deiwva qveyana. tyuilad vToxni, sul tyuilad, taros gamomRebia awi ees? meti ar iqna Cemi mteri, xmamaRla fiqrobda daviTi, amTqnarebda da mtkivan muxlze xels isvamda.
SuadRe, WriWinobelebis gauTavebeli nanina da grili Crdili daviTs waZinebis did survils aRuZravda
da daRlil moxucs male CaeZineboda kidec, rom mTvlemares coli ar wamodgomoda.
dayruvdi, kaco, Sen? hkiTxa paraskevam.
ra iyo?
ra iyo da saaTia vyvirivar, stumrebia vincxa.
ra undaT?
ra vici me, daviTi gvindao. xelSi boca uWiravT. me
mgoni, Rvinoze arian mosuli.
ver amouRe mere Sen?
171

a, kido, ra vici me romeli unda amomeRo.


aqourebi arian, Tu ici?
ara, me mgoni, porfile zviadaZisas ro arian gaCerebuli, is xalxi unda iyvnen.
amogeRo mere Sen. sad mcalia axla magiza.
rava amomeRo?
maneTaT, ar ici rava vyidiT?
romlidan?
ra romlidan, romlidan da xutuniis xuTkokianidan. romeli maqvs aba meti, ambobda daviTi, Sarvlis
amxanagis zonrebs muxlisqvemoT ikravda da dabJuebul
fexebs miwisfer waRebSi yofda saiT arian?
WiSkarTan, saxlSi ar Semomyvnen arafriT, miugo
paraskevam da roca daviTma nabdis Zveli qudi Tavze
moigdo, colma mzrunveli xeliT gauswora. gasworeba
ki imiT gamoxata, rom gverdze mouqcia. axla daviTs
qudi napoleoniseburad, gardigardmo exura.
WiSkarTan orni idgnen.
ufro axalgazrdas TeTri Sarvali da Savi moklesaxeloebiani perangi ecva, yavisferi sandlebidan balniani
fexis zurgi mouCanda, xelSi samboTliani boca eWira
da griSa erqva: ufross neilonis TeTr perangze mokle
Savi halstuxi ekeTa. halstuxis samagrze mamlis gamosaxuleba mouCanda. igi Zvelmodur rkinis saTvaleebs
adgils wamdauwum ucvlida, radganac etyoboda, saTvaleebi cxvirze aWerda. ufross jibeebSi ewyo xelebi
da saxelad miSa erqva.
daviTi koWlobiT gamovida venaxbolodan. lafaroSi dadgmul uSvelebel kasrSi Tavi Cayo da swrafadve
amoswia, wyali gamTbariyo, mere quTuToebze wveTebi
SeiferTxa da WiSkarTan morCilebiT mdgar stumrebs
gaxeda, cota xans uyura, raRac Caiburtyuna da isev
kasrSi Cayo Tavi. mere oda saxlze ukana kibidan airbina, Tav-piri SeimSrala, miwisfer fexebze erTi koka
172

wyali gadaicala da oflisagan SeWmul perangze satinis JRali orgulisjibiani bluzaxalaTi gadaicva, jaridan Camoyolili brtyeli qamari erTxans eZeba, mere
xeli Caiqnia da, rogorc iqna, saparado Camosasvlelze
misi oTxad mokecili figura gamoCnda.
lodiniT daRlilma stumrebma SvebiT amoisunTqes.
sanam stumrebamde miaRwevda, daviTi erTxel kidev
SeCerda, erTxans uyura mosulT da mere TiTqos raRac
gadawyvetileba miiRoo, ramdenadac ki SeeZlo, Cqara,
ClaxunClaxuniT wamovida.
stumrebma salamze Tavazianad upasuxes.
daiwva qveyana, Tqva daviTma da stumrebs koindarSi cacxvis qveS qvis skamze dasxdoma SesTavaza.
stumrebma maspinZlis azri qveynis dawvis Sesaxeb
erTxmad gaiziares.
patara saqme gvqonda, daiwyo umcrosma da ufross
Sexeda. miSa sadRac Sors icqireboda.
raSi iyo saqme? ikiTxa daviTma.
Rvinis sakiTxze, erTi sityviT, gvindoda mcire
Rvino, rasakvirvelia; gviTxres mTel sofelSi, ra Tqma,
yvelaze karg Rvinos akeTebso, Tqva miSam, mere uceb
bolo sityva ar moewona da daumata, amzadebso, arc
es moewona da isev gadaakeTa ayenebso.
kargic egaa da avic. axla sofelSi marto me maqvs
Rvino. mec cota SemomrCa. SarSandeli qe Tavdeba, axali jer sadaa. ase rom, Rvino axla Zneli saSovaria.
Cven cota gvinda, Tavi Seacoda maspinZels griSam.
erTi sityviT, rac am WurWelSi Caeteva.
magaSi sami boTli Cadis, daufiqreblad Tqva
maspinZelma.
diax, diax. daeTanxma miSa.
rad gindaT? uceb ikiTxa daviTma da TviTonve
gaukvirda, radganac Rvinis mTeli istoriis manZilze
mas mxolod erTi mizniT yidulobdnen.
173

umcrosma ufross Sexeda. uxerxuli siCume Camowva.


erTi sityviT, unda davlioT, rasakvirvelia.
Tqven? isev ikiTxa maspinZelma.
diax, me da batonma miSam unda davlioT, mowyenilad Tqva umcrosma.
aa, hooo, kefa moifxana daviTma, TiTqosda undoda eTqva, raki dasalevad gindaT da isic Tqven ors,
ra gaewyobao.
maneTi unda boTls, saqmeze gadavida maspinZeli.
batono? ikiTxa griSam.
maneTi-Tqva.
umcrosma ufross raRac gadaulaparaka, mere
ufrosma gadmoulaparaka da griSam Tqva:
batoni miSa ambobs, kviras bazarSi oTxmoci kapiki
Rirdao. magram ara uSavs, CvenTvis fass ara aqvs mniSvneloba.
ara, batono, oTxmockapikiani Rvino ara maqvs me.
Svlaps samocaTac qe iSovi. erTi sityviT, Tu gindaT
asea. Tvara da RmerTma xeli mogimarToT. me ase vyidi
oci weliwadia.
rogor gekadrebaT, rogor gekadrebaT, CvenTvis
fass mniSvneloba ara aqvs. Tu SeiZleba Cqara CamogvisxiT, batoni miSa sam saaTze sadilobs, Tqva umcrosma
da boca koindarze dado, boca waiqca, umcrosma balaxi
xeliT gaswi-gamoswia da boca fexze daayena.
wamobrZandiT, Tqva daviTma da bocas yelSi waavlo xeli.
zeTisxilis alages gadaabijes da lobiogayolebul
orRobeSi gavidnen. daviTi saqaTmesTan SeCerda, gidlidan erTi muWa simindi amoiRo da uxmod Seyara saqaTmeSi. simindis Cxrialze qaTmebma balaxis wiwknas Tavi
anebes da sakenkis xaTriT saqaTmisaken erTmaneTs aswrebdnen. daviTma kari miugdo da samzads gasZaxa:
`gesmis?~ is JRali gaimasqeni, wyali dousxi da male
qeni maqa!
174

stumrebma mTlad kargad ver gaiges daviTis naTqvami, erTmaneTs gadaxedes da maspinZels mihyvnen.
maranSi sasiamovno sigrile iyo da ise ar bneloda,
rom uSvelebeli sawnaxeli da patar-patara gorakebad
amobruculi WurisTavebi ver SeemCniaT.
daviTma erT WurTan Caimuxla. jer brtyeli qva
aacala, mere saTiTaod, frTxilad sdebda gverdze
WurisTavze dafarebul tyavis naWrebs da, roca Wuris
bneli muclidan Rvinis sasiamovno sunma ifeTqa, kedelze TavdaRma dakidebuli orSimo Camoxsna, frTxilad
Cayo da gril RvinoSi amovlebuli orSimo jer TviTon
miitana tuCebTan, dalia da raki darwmunda nakluls
Wvangi ar mohkidebiao, stumrebs gadaawoda. stumrebma
saTiTaod gasinjes da ise seriozulad akeTebdnen amas,
TiTqos raRac rTuli problemis winaSe dganano. male
daviTma bocis yelSi didi Zabri Cado (xeliT cota maRla daiWira, sahaero dautova) da sami amoReba orSimoTi
stumrebis samlitriani boca pirTamde gaavso.
amasobaSi paraskevam SemoaRo kari da gobiT Wiqebi,
Wadi, sqlad datexili yveli da prasis mwnili Semoitana, es yvelaferi taburetis skamze daawyo da gavida.
kars joxi moubijge, Tvara ver vxedav verafers,
miayola meuRles daviTma.
roca marani ganaTda, stumrebma pirvelad maspinZlis
xelSi SemarTul Wiqas Sexedes, Wiqa qarvisfrad anaTebda.
pirveli xuTi sadRegrZelo maspinZelma tradiciuli
warmoTqva. igi mokle, magram bundovan sityvas ityoda
da Wiqas ratomRac griSas gadaawodebda. griSa Wiqas
gamoarTmevda da miSas Sexedavda. miSa Sors iyureboda,
magram roca misi rigi moawevda, grZeli da gulisamayuCebeli sityviT daamSvenebda iqaurobas. umcrosi
aRtacebuli Sescqeroda Tavis xelmZRvanels da roca
merve Wiqaze miSas saTvale Camouvarda, griSam frTxilad aiRo da Sarvlis ukana jibeSi Caudo. miSas im dRes
ukve aRar dasWirdeboda saTvale.
175

roca paraskevam gobiT cxeli Wadi, Semwvari varia da


yveliT gapentili ori xaWapuri Semata sufras, meWaSnikeebs taburetis skami aRar eyoT da tabakze gadainacvles.
...da bolos, roca griSas motanili boca samjer daicala da samjer gaivso, marnidan tkbilze utkbilesi
`brolis yelsa~ moismoda. mxolod kritikulad ganwyobili kaci da isic Tu kargad miayuradebda, mixvdeboda,
rom erTi romeliRaca urevda, magram romeli, SeiZleboda gasWirveboda dadgena. ra moxda mere? erTi
xSirad urevs.
mze karga xnis Casuli iyo, roca daviT beSkenaZe
or moTavebul arsebas Soris Camdgari, TviTonac gaxeTqili mTvrali WiSkrisken miikvlevda gzas. stumrebi
mxrebze Camohkidebodnen daviTs da madlobis niSnad
raRacas mxolod Zalian mTvralTaTvis gasageb enaze
luRluRebdnen. procesias ukan paraskeva mohyeboda
WraqiT xelSi. ar Camiqreso da paraskeva qaris mxareze
sanaTurs xels afarebda; sxva mxriv, vinc fxizeli iyo
da SegrZnebis Sno hqonda, mSvenieri, grili saRamo iyo.
daiwyo gamomSvidobebis ceremoniali. stumrebi
moTqmiT tirodnen. jer erTi Caexveoda daviTs, mere,
wavidoda win, amasobaSi meore ixelTebda da daukocnida damWknar yels, roca meore wavidoda, pirveli ukve
mobrunebuli iyo da ase gagrZelda karga xans.
uecrad WiSkarsgacilebuli griSa Semotrialda,
savse boca miSas SeaCeCa, jibidan xuTmaneTiani amoiRo
da maspinZelTan mixveul-moxveuli gzebiT movida.
ra aris es, biZiko? hkiTxa daviTma.
Rvinis fuli, batono! Tvalebs nabavda griSa.
ki biZia, axlave, Cailaparaka daviTma, griSas xuTmaneTiani gamoarTva, gulisjibidan ori dakecili maneTiani amoiRo da xurda daubruna.
madlobT! didxans ismoda sibneleSi griSas gulidan amomskdari samadlobeli.
176

* * *
roca paraskeva Tavis gadamTvral, taxtze gadaqceul
qmars waRebs xdida, Tan CasZaxoda:
daberdi da Wkua ver iswavle, Se ubeduro, ro ar
gamskdariyavi ar iqneboda dRes!
ra meqna aba?! Wrel muTaqas CasZaxoda daviTi.
es sami maneTis gamorTmeva mainc ra iyo, Se gadareulo!
ra gesmis qalo Sen. me roca Sen Wkuaze gevivli,
mkvdari viqnebi maSin. wesi wesia. ra WirdaT Cemi samowyalo da saCuqebeli. egeba qe ewyinos zogierTs, vinaa
Seni sami boTli Rvinis maTxovario. Tanac fuls rom
ar arTmev, Cveni kaci amnairia, fiqrobs, etyoba raRaca
ubeduri gamatana da Sercxva fulis gamorTmevao. apa,
asea cxovreba!
ki, ki, masea mTlad, wava is ucxo kaci da dagcinebs.
Tu kacia, ar damcinebs, piriqiT guli damSvidebuli eqneba, asTea es!
gadmobrundi, gadmobrundi Tvara, veRar iTqvam
suls, Se ubeduro, mxarze awveboda dedakaci Tavis
qmars da gadmobrunebas cdilobda.
fuli ratom gamoarTvio, Sens Wkuaze iara Cemi
mtris gvarma da jilagma, Sen magi ar icode, Sen, magi...
Sen... ar gesmodes... asTe aris es... esaa asTe... Sens
Wkuaze... Cemma...
paraskevam qmari daaZina, Wraqi gaimZRvara da marans
miaSura, am gamoCerCetebul berikacs Wuri TavRia xom
ar darCeniao.

12. r. miSvelaZe. t. III

177

s i tyv a
quCaSi kinofilms iRebdnen. filmis is nawili, romelic maincdamainc am quCaze unda gadaeRoT, aseTi
gaxldaT: mosaxvevidan gamorbis SeSfoTebuli qali.
xels uqnevs avtomanqanebs. TiTqos piri Sekreso, aravin
uCerebs. bolos `Jigulis~ markis Savi manqana gamoCndeba. SeSfoTebuli Soferi qalis danaxvisas swrafad
daamuxruWebs. qali (igi axalgazrda da moxdenilia)
ukana kars gamoaRebs da Cajdeba, Soferi ukan miuxedavad, elvis siswrafiT daZravs manqanas, marjvena xels
jibeSi Caiyofs da qals sigaretis kolofs gadaawvdis.
`gmadlobT, ar vewevi~ miugebs qali. ra Tqma unda, am
detalis mixedviT Zalian Zneli iyo momavali filmis
av-kargze msjeloba, magram bagiriT gadaRobil quCas
kinosmoyvarulni mainc awydebodnen. epizodi TiTqosda
umniSvnelo iyo, filmis gadamReb koleqtivs ki didi
wvaleba uxdeboda.
transportis moZraoba rom Seferxda, es araferi,
reJisori Wirveulobda. mas eCveneboda, rom yvelafers
xelovnuris ieri dahkravda. amitomac iyo erTi aurzauri, operatoris nerviuli amooxvra, gauTavebeli
repeticia da dublgadaReba. iupiterebTan mdgomi biWebi naxSiris gamocvlas ver audiodnen. reJisori wamdauwum rupors imarjvebda da rusulad raRacas CasZaxoda. Ronemixdili msaxiobi qali ukve meaTased gamorboda mosaxvevidan da manqanebis mdinarebaSi iWreboda.
am gawamawiaSi cnobismoyvareTa Sesakavebel Toks viRacam gadmoabija da reJisorisaken gaemarTa. ucnobi
saSualo tanis, msuqani mamakaci iyo. xelSi patara galia eWira da Sig yviTelniskarta kanaris Citi farTx178

alebda. igi reJisoris da operatoris TanaSemweTa gamafrTxilebel SeZaxilebs yuradRebas ar aqcevda. galias
miiqnevda da Tavdaxrili, saqmiani nabijiT, reJisors
uaxlovdeboda. ucnobi ucxo adamianisaTvis dasaSveb
manZilze ufro axlos mivida reJisorTan da TiTqmis
yurSi CasZaxa. reJisori motrialda. isini erTxans saubrobdnen. ucnobi daJinebiT umtkicebda, reJisori ki
jiutobda. igi doinjSemoyrili idga mosulis winaSe.
mere, rogorc Cans cota aRelda da damajerebel JestebiT raRacis axsnas cdilobda. zogjer uneblied reJisori rupors pirs miuaxlovebda da eTerSi nawyvetnawyvetad aseTi sityvebi ismoda: `viciT... es xom kinoa... visTan maqvs saubris pativi?.. ki... diax. Cven xom
ar vereviT... hm... hm...~ mere ucnobma saCvenebeli TiTi
safeTqelTan miitana. reJisorma zurgi Seaqcia. ucnobic gamobrunda da weRandeliviT neli, saqmiani nabijiT
bagirisaken gamoemarTa. es ucnobi SoTa TvalWreliZe
iyo.
SoTas sxvis saqmeSi Careva uyvarda. axirebuli kaci
iyo SoTa. misi yvelaze sayvareli saqme sxvaTa darigeba,
miTiTeba, swavleba iyo, SoTas SeeZlo ekamaTa yvelasTan yvelaferze. igi uaRresad mosiyvarule gulis
mqone, dauzareli kaci gaxldaT. didi xalisiT exmareboda yvelas, ganurCevlad imisa, saWiroebdnen Tu ara
daxmarebas. samsaxuridan wamosuli SoTa saaTobiT
idga asfaltis damgeb muSebTan da usworebda, aswavlida, ganumartavda. mSeneblobis teqnikaze saubrobda
saxlebisa da elsadgurebis mSeneblebTan, parsvis xelovnebas aswavlida dalaqebs, xorcis daWrasa da ganawilebas yasbebs. eleqtrowertilebis damontaJebas
montiorebs.
SoTa yovelTvis msmenelebiT iyo garSemortymuli.
iq, sadac SoTa gamoCndeboda, sxvebi mxolod msmenelis
roliT kmayofildebodnen da SigadaSig mokrZalebul
SekiTxvebsac CaurTavdnen.
179

SoTa umetes SemTxvevaSi swor rCevas iZleoda, simarTles ambobda: sxvis saqmeSi Careva SoTas stiqia iyo.
roca ucnob ubanze gamoCndeboda, SoTa ramdenime sityviT abamda maTTan intimisa da gulwrfelobis Zafebs.
Tu zogjer styuoda, mxolod imitom, rom misTvis moesminaT da aramkiTxe moambed ar CaeTvalaT.
vTqvaT, abanos TanamSromlebTan mivida: SoTa saubars imiT iwyebda, rom Tavs abanos saqmis yofil specialistad gaasaRebda.
SoTa monadireTa Soris: `ver micaniT, me Zveli
monadire var, bavSvobaSi Sav SoTas meZaxdnen~.
SoTa WonTa Soris: `bare oci weliwadi vimuSave
mequded. bavSvobaSi Sav SoTas meZaxdnen~.
SoTa elmavlis memanqaneebTan: `pirveli elmavali me
gaviyvane, sawiresa da korbouls Soris. SoTa var me,
TvalWreliZe, ar gaxsovarT?~
SoTa, ra Tqma unda, aravis axsovda, magram mis darigebas umetesoba gulisyuriT ismenda.
SoTa sportuli kulisebis xSiri stumari iyo. yofili
fexburTeli, yofili moWidave, yofili CogburTeli da
vin mosTvlis kidev rad yofili SoTa xmis CaxleCamde
uxsnida sportsmens, rom igi ar akeTebda ise, rogorc
saWiro iyo da Tu SoTas daujerebda, ar waagebda.
SoTa TvalWreliZe uangaro kaci iyo.
mas sayovelTao sikeTe da harmonia surda. marTalia, Zalian iRleboda, magram sxvanairad ar SeeZlo.
yvelaferSi unda Careuliyo, yvelaferze Tavisi azri
unda gamoeTqva. yvelas raRaciT unda Seweoda, daxmareboda.
zogierTisTvis yovlismcodnis manera, xelovnuri
STabeWdilebis moxdenis mizniT Zalad miRebuli pozaa,
SoTasTvis ki igi xasiaTis Tviseba iyo. SoTas marTla
eCveneboda, rom yvelaferi icoda. igi sxvebis namoqmedarSi mudam amCnevda nakls da gaCumeba ar SeeZlo.
SoTa arasodes aravis uCioda, zurgsukan laparaki Wir180

iviT sZulda. iqve pirSi etyoda kacs saTqmels da Tu


daujerebdnen, xom kargi, Tu arada weRandeliviT saqmiani, seriozuli ieriT ukan brundeboda. igi im wuTSi
valmoxdili kaci iyo. Tavisi saTqmeli Tqva.
radganac SoTas cot-cota yvelaferi gaegeboda, bunebrivia, igi xSirad wunmdeblis rolSi gvevlineboda.
Tavis wonasTan SedarebiT (igi bolo oci wlis ganmavlobaSi saocrad stabiluri wonisa iyo. arc meti,
arc naklebi, as oc kilograms iwonida), moqnili da
moZravi kaci iyo da xSirad icoda, me rom normaluri
wona momca, arc erT sprinters win ar gavuSvebdio. vin
icis, iqneb marTla ar gaeSva, magram normaluri wona
SoTasTvis auxdeneli ocneba iyo. ra xerxs ar mimarTa,
magram vera da ver daiklo.
SoTa mWameli kaci gaxldaT da erTi kvira rom mawonze yofiliyo, bolos erT Wamaze ainazRaurebda `danakliss~.
misdaiRblad, ar imatebda. sayovelTao damrigeblad
yofna ise ioli rodi iyo, rogorc SeiZleba saqmeSi
Cauxedav kacs moCveneboda. SoTas xSirad ar eTanxmebodnen. mis rCevas diletantis laybobad Tvlidnen da
zogjer dascinodnen kidec. maSin SoTa TvalWreliZe
wuxda. iSveliebda avtoritetebs, ificeboda, mimarTavda TvalsaCinoebis xerxs, mohqonda amonaWrebi gazeTebidan. manam ar moeSveboda mokamaTes, sanam Tavis simarTleSi ar daarwmunebda.
zogjer SoTas misi gulwrfeli survilisaTvis
uqnevdnen Tavs Torem, rasakvirvelia misi yovelTvis
rodi sjerodaT.
aseTi bunebis kacTan megobroba advili rodia. amitom
SoTas megobrebi cota hyavda. Tu vinme dauaxlovdeboda, icocxle, SoTam Zmuri siyvaruli da Rirseul kacze
Tangadayola icoda, magram rad ginda, Tavis Tundacmcdar pozicias RmerTis winaSec ar daTmobda, TeTrze
Tu ityoda, Saviao, unda daTanxmebodi.
181

aseTi axireba da sijiute adamianis didi nakli gaxlavT, SoTas megobarTagan bevri ver Seegua am nakls da
TandaTanobiT daSorda. sergo kakabaZe ki SoTas uaxloesi da ganuyreli megobari iyo.
sergo, albaT, erTaderTi kaci iyo qveyanaze, romelic SoTas arasodes ar ekamaTeboda. sjeroda Tu ara
yoveli punqti SoTas moZRvrebisa, es sxva saqme iyo.
sergo kakabaZes iumoris grZnoba gamaxvilebuli hqonda
da zogjer verc ki gaigebdi, seriozulad ambobda rames, Tu ironiulad. magram erTi ram faqti iyo sergo
kakabaZe da SoTa arasodes ar kamaTobdnen. megobrebs
erTmaneTi Zalian uyvardaT.
sergos ojaxSi Wiqa ar aiweoda uSoTaod da piriqiT.
sergo, rasakvirvelia, xvdeboda, rom SoTa zogjer aWarbebda. misi hiperbolizebuli naambobidan sergo Tavis
gulSi misxal-misxal, cal-calke daalagebda marTalsa
da tyuils, magram pirSi arasodes Setexavda.
sergom icoda, rom SoTa uboroto kaci iyo da, rac
mTavaria, maswavleblad, mwvrTnelad iyo gaCenili.
sergo wiTldeboda, rodesac mas SoTa romelime
uvnebel tyuilze mowmed daasaxelebda, magram arafers
ambobda. igi SoTas megobari iyo da am megobrobis xaTriT zogjer crumowmis usiamovno tvirTsac kisrulobda.
dabolos erTma usiamovno SemTxvevam SoTas da sergos megobroba kinaRam CaSala. im saRamos SoTas binaSi
megobrebi televizors uyurebdnen. cisfer ekranze
paraSutiT sarekordo xtomebs uCvenebdnen. SoTa awrialda, ukmayofilod SeiSmuSna da sergos miubrunda.
naxevarma ar icis gadmoxtoma. ostatebis naxtoms
hgavs ees?
ras uwuneb? hkiTxa sergom.
ra da, jer erTi, paraSutis gasaxsneli zonari marjvena xelTan, wels qvemoT unda hqondes. arc erTs
sworad ar aqvs paraSuti mokidebuli. meorec, gadmox182

tomis dros win xelgaSverili unda mifrinavde, eseni


ki zurgiT xtebian. dafrenis mere naxevari arasworad
kecavs paraSuts, icrua SoTam.
Sen gadamxtarxar? hkiTxa sergom. SoTam gauRima, morcxvi, keTili RimiliT da ganumarta, me, Cemo
sergo? me xom faqtobrivad paraSutisti var. mets ras
vakeTebdi bendelianis skolaSi. ulamazesi naxtomi
mqonda. `Sav SoTas~ meZaxdnen. orientacia brwyinvale.
eqvs metrze vSlidi paraSuts. amas winaT Semxvda Cemi
podpolkovniki, rom vuTxari, `gulTamzeSi~ vmuSaobmeTqi gadairia. sacemi ara xar axla Seno? paraSuts
raT daanebe Tavio. eex... egeni movidodnen CemTan?!
amoioxra SoTam.
raRac tyuils hgavs es ambavi, yrud Cailaparaka sergom. im saRamos sergo cud xasiaTze iyo, Torem
megobars rogor awyeninebda.
marTla ar ici Sen? gaiRima SoTam ar gagigonia
arasdros Cemi paraSutistobis ambavi?
sergo gabrazda.
ra mogivida bolos da bolos, nametanic ar SeiZleba. aTi welia momkla Senma tyuilebma. Sen ggonia
mjera, rasac ambob? Sen ggonia momwons yvelas Wkuas
rom arigeb da yvela saqmeSi erevi? ra aris, Se kaco,
es gauTavebeli trabaxi. fexburTi yvelaze kargad Sen
gesmis, yvelaze kargi Soferi Sen xar, Sens ZaRls briuselis gamofenaze aqvs oqros medali miRebuli. Senma
`kanareikam~ ocdaSvidi simRera icis. bavSvobaSi `Sav
SoTas~ geZaxdnen da axla gavige, Turme paraSutiT xtomaSic pirveli yofilxar!
SoTa gafiTrda.
ar gjera, sergo, Senc? ra gaabi glaxa diakvaniviT.
tyuili miTqvams rodisme SenTvis?
rodisme Tavi davaneboT, ra sindisma gaTqmevina am
wuTSi paraSutiT vxtebodio.
ar vxtebodi mere?
183

SarSan mTeli weli mimtkicebdi, naximovis saswavlebelSi vswavlobdio. axla gairkva, rom Turme bendelianis skola gaqvs damTavrebuli. romeli tyuili
davijero, miTxari, mwared gaicina sergom.
sergo, Sen xom ar aurie cota. gesmis, ras laparakob? mudara da wyena gaeria xmaSi SoTas. yvela yvela
da naTqvamis aseT demonstratiulad miuReblobas ki
ara, sergosagan kamaTsac ar iyo miCveuli SoTa.
axlac gadmoxtebi, ro rame iyos? eqidnurad
hkiTxa sergom.
axla, raRa dros Cemi xtomaa.
hoda, aSkarad dascina sergom ar unda Tqva
Senxela kacma tyuili, bavSvi aRara xar awi, me raRas
matyueb, Se kai kaco. rac Sens tyuilebze sxvebTan Tavi
miqnevia, ar myofnis?
SoTas guli etkina. gaifiqra, erTbaSad axla gamocda
ar momiwyoso, Tvalebi daxuWa da mtkiced ganacxada.
gadmovxtebi.
sergom gaocebisagan piri daaRo. igi am pasuxs aRar
moeloda. mere SoTas SeSinebul saxes rom Sexeda, kidev
erTxel Seepara eWvi megobris naTqvamis sisworeSi da
saTqmeli aRar datova:
Tu Sen trabaxa ara xar da tyuils ar ambob, axla,
kviras, wavideT aeroportSi. Cemi naTesavi muSaobs
`dosaafis~ gamged. paraSutistebis rame mecadineoba
iqneba da gadmoxti. Tu ar gadmoxtebi, icode, Sensas
arafers davijereb. momwyinda. meyofa ukve!
SoTas xma ar gaucia.

* * *
...roca vertmfreni miwas mowyda, SoTas gulma reCxi
uyo, magram ukve yvelaferi gvian iyo. vertmfrenis kabinaSi SoTas da sergos garda, oTxni isxdnen. mwvrTneli
da sami paraSutisti, oTxi paraSutisti SoTas CaTvliT.
184

SoTas beWebze moergo paraSuti da gasusuli ijda.


ar egona Tu aqamde mividoda saqme.
sergo mTeli ori saaTi exvewa `dosaafis~ gamges, rom
SoTasTvis erTi gadmoxtomis ufleba gamoetyuebina. is
gamgec ra damyoli aRmoCnda, SeiZleba ase ganukiTxavad
kaci amxela gasaWirSi Caagdo?
marTalia, SoTam `dosaafis~ moxalise mxtomelTa
gundis mwvrTnels ganucxada bevrjer daSvebulvaro,
magram mwvrnelma mainc Tavis movaleobad CaTvala patara instruqtaJi Caetarebina SoTasTvis.
eqimma wneva gausinja da raRac jandabaad wnevac gadmoxtomisTvis asatani aRmoCnda.
zis axla kabinaSi da gulmuceli ewvis. `Wkuis danayvac amas hqvia, ra jandabam maTqmevina. rodis iyo, rom
vxtebodi?.. SoTas moeCvena, rom sergo mwvaleblis RimiliT Sescqeroda da guli SeekumSa.
moemzadeT! gamoacxada mwvrTnelma. SoTas muxlebi ucaxcaxebs. `netav es yvelaferi sizmari amoCndebodes. Cemo enav, ara xar ZirSi mosaWreli? ara da axla
rom vTqva, ar gadmomxtarvar-meTqi, yvelaferi daiRupeba~. SoTas sergo Zalian uyvars, sergo yvelaferSi
usityvod eTanxmeboda SoTas. Tu axla davmarcxdi,
mere aRarafers damijerebs, Cvens megobrobasac Crdili miadgeba. gaqreba is naRdi da xalasi... mere sul eWvis TvaliT Semxedavs. aRar mendoba, aRar damijerebs...
ram maTqmevina... Cems cxovrebaSi pirvelad vnaxe axlos
paraSuti. davixio ukan? qveynis sasacilo gavxdebi.
dacinvas kaci ar mouklavs, magram sergos ver davkargav. dakargvas veZaxi me, kaci rom aRar gismens, aRar
gijerebs, aRar mogendoba...~
vertmfrenis kabinis kari nel-nela paraSutiani kacis
gasatevze aiwia. mwvrTnelma gadaixeda da xeli SemarTa.
`ra udardeli saxeebi aqvT. es ra Cavidine. ra SiSi
scodnia Turme. es zonari ar gamebnes arsad. gadavxtebi Tu ara davqaCav, mara gadaxtoma ar ginda? aq ver gaS185

li da ise ver Cavxtebi, Torem kargia. ukandaxeva aRar


gamodis. bolos da bolos xom xteba es xalxi. ara, ara.
kacs ver davkargav... rac iqneba iqneba. ra saSinelia SiSis grZnoba. zonars xels ar gavuSveb. yvelafers ise
gavakeTeb... yvelaferi maxsovs. kacma yvelaferi unda
gamoscados, erTi... ori... sami... oTxi... xuTi... eqvi...
Svidi... rva...~
SoTam Tvalebi daxuWa da gadaxta.

186

me Sar v le
meSarvle kapiton TavarTqilaZe magidaze Camomjdariyo da Sarvals keravda, drogamoSvebiT xelsaqmes
pirTan miitanda da Zafs kbilebiT akvnetda.
es meTodi samkervalo xelovnebaSi maincdamainc
rekomendebuli ar aris, magram kapitoni erTxel da
samudamod miCveoda da raki Zafis kbiliT gawyvetas
zarali araferi mosdevda, kacma rom Tqvas, meSarvle
gadaCvevisTvis maincdamainc Tavs ar iklavda.
#3 atelie doborjginiZis quCis TavSi mdebareobda,
doborjginiZis da mixailovis quCebis gadakveTaze. axali gaxsnili iyo da muStris simravliT ver daitrabaxebda. maZiebeli gonebis gamge yvela saSualebas mimarTavda, rom atelies, moqalaqeTa yuradReba mieqcia.
indSekervis punqts naxevradlegalurad farTo qamrebis saamqro daumata da am dReebSi iaponuri qolgebis
gamoSvebasac apirebda.
kapitoni Sarvlis kervis rTul saqmes sazRvargareT
ar dauflebia. xeloba iseT mSvidsa da myudro adgilas
Seiswavla, rogoric gaxlavT qalaqi broweula. saxe
losno saswavleblis damTavrebis Semdeg ganawilebis
gareSe daitova Tavi da indmowyobis imedze sami mosawyeni weliwadi iseirna, am atelies gaxsnis ambavic
SemTxveviT gaigo da sayofacxovrebo momsaxurebis ganyofilebis ufross Tavis CamoxrCobiT daemuqra, Torem
misi gamomZaxebeli da iq damniSvneli kaciSvili ar iyo.
Sesvenebis saaTi es-esaa damTavrda da mkeravebi TandaTanobiT avsebdnen adgilebs uzarmazari, iluminatoris SuqiT cxra adgilas ganaTebuli, samuSao magidis
garSemo, kedlebze gamoCenil adamianTa suraTebis da
187

gegmis SesrulebisaTvis aRmafrTovanebeli plakatebis


gverdiT naxevrad mza nawarmi ekida usaxeloebo pijakebi da TeTri ZafiT dalambuli Sarvlebi.
magidis boloSi, fanjrebis mxares, ori mowafe-mkeravi ijda da morigeobiT amTqnarebda.
kari gaiRo, cxrameti-oci wlis farToyurebiani,
maRali biWi pirdapir kapitonisken wamovida. etyoboda Tmis dawvenaze did dros xarjavda, radganac Tavze
mokle wiTeli Tma mexamridiviT adga. klienti, romelmac mSvenivrad icoda, ra Tmis patronic iyo, ver idga
karg xasiaTze, igi Tavs waadga kapitons da jibidan xelebisamouReblad hkiTxa:
ra qeni?
rais? uxalisod amoxeda kapitonma da Zafi kidev
erTxel gakvnita saTanado adgilas.
Sarvlis.
Sen rodis unda mosuliyavi?
guSin saRamos.
cisferi Sali, ocdaTormetmaneTiani, ukan erTi
jibiT?
xo.
mzadaa, axlave.
wiTurTmianma doinji gaikeTa da Wers Sexeda, sanam
mkeravi Sarvals gamoitanda, aqaurobis daTvalierebis
dro hqonda, ratomRac Weridan daiwyo.
modi! dauZaxa kapitonma, mklavze gadafenili Sarvali gauwoda da Sirmaze miuTiTa.
ramdenime wuTis Semdeg igi lurj, axal SarvalSi
gamowkepili kapiton TavarTqilaZis win idga da buzRunebda.
kapitoni uxmod Sehyurebda Wirveul moqalaqes, kiserze `santimetri~ ekida da mklavebCaxveuli idga sarkesTan.
ras uwuneb, ra ginda? meramdenejer ekiTxeboda
kapitoni.
188

Caicvam Sen amnair Sarvals? Soridan iwyebda wiTur zRarbTa ojaxis Soreuli warmomadgeneli,
ratom ar Cavicvam? mowyenilad umeorebda kapitoni, oci xom miTxari qveviT? naxe Tu araa swori.
es jibeebi rom aRebs pirs RorjosaviT da ukan garmoniviT rom ikeceba, ver xedav, viTom, amas?
ras Svreba? yru xmiT hkiTxa kapitonma da mwared
inana, rom aseT wunia momxmarebelTan mieca saqme.
Sen Tu Cems Sarvalze swavlob kervas, geTqva da
jer ufro iafian naWers mogitandi gasafuWeblad.
`waartyi axla am lawiraks TavSi da gaagde gareT~,
gaifiqra kapitonma, magram TqmiT araferi uTqvams, wiTuri cota axirebuli Canda. kapitons Sarvlis meti ra
Seukeravs, magram Tu vinme ar awvalebda, swored am asakis biWebi iyvnen. isini swrafad moirgebdnen Sarvals da
axlis CacmiT gaxarebulebi ukanmouxedavad garbodnen.
es adamianis Casacmelad araa Sekerilio, farToyureba
rom ambobda, cota ar iyos, azviadebda, xolo rac Seexeba TviT Sarvals, kapitonic kargad xedavda, rom igi
unaklod rodi iyo Sekerili.
Sen, sityvebs patara daukvirdi, biZia, mSvidad,
gasafrTxileblad uTxra kapitonma da xelebi Camoyara.
meSarvle TavarTqilaZe ormoci wlis, saSualoze
cota maRali kaci iyo. safeTqlebidan wamoRebuli TmiT
SesaniSnavad ifaravda gulismomkvlelad gamelotebul
Tavs, pirveli SexedvisTanave misi maRali, win wamoweuli
Subli da farTo saTvaleebi mogxvdebodT TvalSi, wamdauwum ixsnida saTvales, TvalebTan TiTebs miiWerda,
quTuToebs miisres-moisresda da saTvales isev rom gaikeTebda, pirvel rigSi mis pirdapir daxril moxuc mkeravs, irakli vaSaymaZes Sexedavda, albaT, Tavisi daqveiTebuli mxedvelobis Sesamowmeblad. axlac, sityvebs daukvirdio, klients, rom uTxra, saTvale moixsna, Tvalebi
moisrisa, da iraklis gaxeda. xelosnebs ar uyvarT, saer189

Tod, roca muStarTan CxubSi kolega SevswrebaT. am atelieSi momxmarebelTan usiamovno laparaki iSviaTi rodi
iyo da sxva mkeravebi, viTomc ar gvesmis, viTomc ver vxedavTo, ostat-klients erTmaneTi rom SeeWamaT, Camrevi
ar iyvnen, kapitoni tanze, misi ekonomikuri gaqanebis kacisTvis sruliad Seufereblad msuqani iyo da ver davmalavT, arc TviTon ecva gadasarevad Sekerili Sarvali.
tanze SemoWerili wiTeli maisuridan, romelsac didi,
TeTri asoebiT laTinurad `oberlin~ ewera, yelmiwvdenili WaRara xuWuWa Tma mouCanda, sqeli kotita
TiTebi hqonda da SuaTiTze wamocmuli didi, yviTeli,
daCvretilTaviani saTiTuri sagangebod misTvis gakeTebuls hgavda. rogorc misi profesiis xalxs sCvevia, welSi naadrevad moxriliyo da Soridan gegonebodaT, rom
didi, lamazi Tavi zed mkerdze ekida.
oriveni sarkes Sehyurebdnen. sasacilo sanaxavi iyo:
avbewva ymawvili jibeebTan Sarvals ganze rom gaswevda,
bisze gamosul balerinasaviT rom daixreboda da gulSemoyril mkeravs morig, damamcirebel frazas esroda.
erTi is kaci momaZebnina, vis tanzec es Sarvali
gaqvs aWrili da Sekerili, sxvas aRar daveZeb arafers!
am sityvebs burZgla wiTuri xumrobiT ki ar ambobda,
sevdanarevi mrisxanebiT da cota muqariTac.
saxeli Seni? yrud hkiTxa kapitanma,
saxels ra Wkua aqvs am SemTxvevaSi... vTqvaT, oTari,
mere?
oTar, miTxari loTianad, Sarvals xom pirvelad ikerav?
meored.
ara, marTla geubnebi.
atelieSi pirvelad var, quTaisSic pirvelad var,
dRes Camomiyvanes godriT. axla gamaxsenda, meored var.
erTxel am aTi wlis win Cems biZaSvils mivyevi mkeravTan
da usiamovno ambavs Seveswari.
190

ra ambavs?
Tavi goutexa finaC xelosans, ubeduri Sarvlis
SekervisaTvis.
kapitoni maSinve mixvda gadakruls, sarkes moswyvita
mzera da Tavisi sufTa, waqisferi TvalebiT klients
miacivda.
kaco, Sen me ki nu miStereb Tvalebs, am Sarvals
daukvirdi, Seni Tvalebis qaCvis aravis eSinia aqana!
ar Seepua dazaralebuli.
Sen biWo, glaxa fexze xom ar amdgarxar am diliT?
me mSvenier fexze var amdgari.
nu gamakeTebieb glaxa saqmes. nu gamiSob cixeSi, me
Sen gelaraparakebi.
Sen rac gulSi gaqvs, gaakeTe da naxe erTi, Tu rame
kai moyveba Sens fxukurs. me xelebi jibeSi ki ar maqvs
Cawyobili, damartyam da imnairs miiReb, rom xvewniT
gamoyavdeT stolis qveSidan.
mere geiqcevi xom miliciaSi?
mCivlebels eqca Savad da bnelad. raT minda SenTan
milicia.
kapitons sisxli TavSi auvarda, rac garegnulad imaze Seetyo, rom orive xeli aucaxcaxda.
biWo, oTari, raki partnovi var, Tavze unda is miqna
maincdamainc?
me ar vici ra xar, mkeravs Sen rom araferi gigavs,
am Sarvals etyoba da Tu Zveli biWi xar, ra ginda aqana.
wadi da dadeqi baRis kideze.
kapitons nestoebi gaxeTqvaze hqonda da maraToneliviT Cqara sunTqavda, saocari is iyo, rom oTars
aRelveba odnavadac ar etyoboda, igi kvlav sarkeSi
ixedeboda da mkeravis replikebs garegnulad mSvidad,
magram nervebismomSlelad pasuxobda.
ese igi, ra uqna Senma biZaSvilma finaC mkeravs!
ganwiruli kacis xmiT amoixriala kapitonma.
191

yruebisTvis orjer ar rekaven. sarkes uTxra axali Sarvlis patronma.


kapitons moTminebis fiala aevso. perangi elvis siswrafiT Semoixia. oTaris win muxlebze daeca da daiRriala:
damartyi uTo! damartyi me Seni!..
TiTqos am moments elodneno, mkeravebi darigebulebiviT ecnen moCxubarT. orma oTars gaukava mxrebi,
xolo samma brge mkeravma (maT Soris erTi mowafe iyo)
kapitons gadauWra gza. bolos, roca moCxubarT saSiSroeba aRar emuqrebodaT, magnitur velSi moxuci ostati irakli vaSaymaZe Sevida.
quxilis Semdeg rom SiSiani siCume Camowveba, ise gaqvavda yvelaferi.
ver moaswariT? gaicina iraklim da orives Sexeda,
TvalSi makratlis Txra mainc unda mogeswroT, unda
daxocoT Sarvlis guliza qarTvelebma erTmaneTi, aba ra!
ras akavebT, gamouSviT erTi! siciliT ambobda
oTari, Tu yvela klientze ase gaiqaCa, magis gakavebas
mondomixarT Tqven, mis mcvelebs gadaxed-gadmoxeda
da daumata, an fuli gamoarTviT gazavebaSi, an qe
SeuSviT xeli cotaze, erTi-orjer magrad rom gailaxeba, iswavlis Wkuas.
saimedod damagrebuli kapitoni gaugebrad zmuoda
da kbilebs aRrWialebda.
iraklim, oTaris, cota ar iyos, Tamam tlikins yuradReba ar miaqcia, miuaxlovda, xeli mohkida, sarkesTan
daayena da hkiTxa:
am Sarvals moyva es ambavi?
naxe erTi, biZaCemo, wesieradaa Sekerili axla es?
Tu mtyuani var, miTxari da tyvia moxvdes xmis amomRebs.
irakli daixara, jer Sarvlis quba gaswia-gamoswia,
mere jibeebs miswvda da carciT or adgilas jvari
gaukeTa.
192

Sarvali vnaxe damwvari, rac Sarvalia yvela erTad.


Sarvalze meti ar Rirs, biWo, Tqveni kai gamarjoba?
Sen, gameixede, biZia, Sen jer bavSvi xar da ufross patara qe unda mouTmino. mtyuanic, rom iyos, xandaxan,
unda gaCumde, asea wesi. ra naxeT jer amisTana, yelSi
rom gaqvT guli mobjenili yvelas. ra Wirs am Sarvals
saCxubari? ager unda patara gamokerva da qveviT, aqidan aqamde gamoSveba unda, saqamresTan or TiTisdadebas eviReb da gaswordeba yvelaferi. Tu maincdamainc,
Sevkecav zeviT da davamokleb ubes. gaixade da wadi Sen
axla, or saaTSi modi da Sen Tu rame wuns mounaxav am
Sarvals, keti mirtyi TavSi, Tu ginda.
oTari Sirmis ukan gauCinarda, cota xanSi Tavisi Zveli SarvliT gamoecxada kompanias, axali iraklis daudo magidaze da uxmod, jiutad aqoCril Tmaze xelis
wasmiT gavida.
ra mogivida, kapiton, meti ara xar, Se kaco? ras
eCxubebi im baRanas. tkbil sityvas ra udgas win. am Cvens
saqmeSi Wimva vin geigona.
_ Tavze damajda mTlianad, masxarad amigdo, kefa
moifxana kapitonma.
mere? apa rava ginda, zogi amnairi Segxvdeba da
zogi imnairi, giyurebdi Tavidan. Sen gadarie is bavSvi,
sul ar undoda Cxubi imas.
naklebi rom gamova dedmamisSvili, isaa swored,
Tvara ratom sxva ar meCxuba?! sami Sarvali gavuSvi
dRes.
a, mova axla or saaTSi da me gavistumreb. Sen sul
ar gamoCnde. aqiT dadeqi da miyure Soridan.
ra vuyo amas, am upatronos, gamovuSva gverdebze?
Sarvals dawvda kapitoni.
araferi gamosaSvebi magas ara aqvs, nametani agiWria. idos mand, xeli ar axlo. movides da ager var me,
sul madlobas vaZaxebieb, ise gavuxdi saqmes.
13. r. miSvelaZe. t. III

193

farTo magidaze daxrili Tavebi sicilisagan aZigiZgdnen.


`saxlSi wasvlas mainc ver movaswreb~ gaifiqra
oTarma, sastumros gverdze saxaWapureSi Sevida, naxevari wre daartya, televizorebis maRaziaSi feradi
gamosaxulebiT multfilms uyura da xuTs Svidi wuTi
aklda, #3 atelies rom miadga.
modi, sad xar amden xans! saaTia mzad maqvs, gadavdevi yvelaferi da amas vuzivar ager amdeni xania!
dauZaxa iraklim Semosuls, Sarvali gauwoda da mxarze
xeli daartya.
oTarma Tavze erTxel kidev Camoisva marjvena da gasaxdels miaSura.
mkeravebma Tavebi Seabrunes da ramdenadac ki mouxerxdaT, Cumi, konspiraciuli siciliT Caicines.
roca oTari sarkis win isev gamoCnda, iraklim erTxel
kidev Semoatriala, saqamre maRla auwia da xmis amoReba
ar acala.
a, Cemo batono, me arafers ar geubnebi, dauZaxe
axla Sens Zmakacebs suyvelas. Tu am Sarvals rame nakls
mouZebnian, kapiki ar gvinda Seni, Cems xarjze me Segikerav or axal Sarvals.
oTari sarkes Tvals ar acilebda. jibeSi Caiyofda
xels, amoiRebda da Tavis Tavs gverdidan Sehyurebda.
mamia dauZaxa iraklim mowafeebTan daxaril mkeravs. modi erT wuTs, Sexede, Sen, ra Sarvali gamovida?
gelaparakebi, samagaliTo Sarvalia, amnairi aTi weliwadia ar Semikeravs.
icis xandaxan. kai gamova, win wamovida mamia da
iraklis Tvali gauswora, is Sarvalia, kaco, es?!
glaxaT ki ar iyo Sekerili, mara ostatis xeli mainc
sxvaa, naxe rava mouxda gamokleba? naxe ravaa ukan? rava
damSvenda jibeebi?
ukan gamoukeli? ikiTxa oTarma,
194

ukanac gamovukeli da welSiac eviRe. ube gamovarRvie da axali Cavudgi. jibeebTan Tavidan avWeri,
mruded iyo aWrili cota.
mets ki arafers vambobdi, biZia me, kmayofilebis
simi gakrTa oTaris xmaSi.
ara, Tu odnav rame geeWveba, miTxari, axla ager
vkiTxoT, visac ginda, umaRlesi Sarvalia es. ar gvinda
Seni araferi, wadi, gendobiT, meiyvane Seni Zmakacebi.
hkiTxe, visac ginda, anaxe, Seamowmebine.
rac kaia kaia, raT unda sxvisi naxva. axla kargad
rom madgas tanze, me ver vgrZnob Tu? marTla pirvelad
ki ar vikerav Sarvals?! molba klienti.
Sexede, kargad daakvirdi, velaparakebi, guliT rom
momendomebina, ase ar gamomividoda. amnairi kai Sekerili
aTasSi erTxel gamogiva kacs! enad gaikrifa irakli.
oTarma Tavisi Zveli Sarvali gamoitana, iraklim igi
gazeTSi Seuxvia da roca gasvlisas kmayofilma momxmarebelma madloba gadauxada da fuli magidaze daudo, moxucma mkeravma erTxel kidev gaSala xelebi,
nu midixar, biZia, jer! ar gvinda Seni fuli, naxe
kargad, Sarvali mojdes tanze, moiyvane vinme da aCvene.
gamqcevi xom ara xar, gendobiT fuls. fulze xom araa
saqme.
`ara batono, Tqven Tqveni aiReT da imas misi mieciTo, Tqveni madlobeli var Zaliano. ase rom yofiliyo
Sarvali Tavidan, rava vityodi rameso. magas intrigani vinme ar vegono; intrigani rom viyo, axla ratom
ar viReb xmaso, ise... Tavidan ise SemaSina am Sarvalma, ar megona ase Tu gaswordebodao~... kidev raRac
Tqva oTarma, Tavze xeli Camoisva, karebTan motrialda,
iraklis xeli CamoarTva, madlobTo, uTxra da wavida.
kapitonis garda mTeli atelie icinoda, qviTrebis
gamomweri, iumoris grZnobas moklebuli qalis CaTvliT (ra Tqma unda, mowafeebianad).
195

roca yvelaferi miwynarda, iraklim fuli aiRo, kapitonis magidasTan mivida uTosTan daudo, uxmod gamotrialda da Tavis saqmes daubrunda.
mkeravi kapiton TavarTqilaZe fanjarasTan idga da
fuli ar daunaxavs.
mas guls urevda yvelaferi rac moxda.
tkbil sityvaze ukeTesi marTla ra aris am qveyanaze,
magram is, rac axlaxan, gamocdilma mkeravma aswavla,
marTla ase saWiro, marTla ase sasargeblo iyo xelosani kacisTvis?

196

b i Z gi
kino `komunis~ win, wulukiZis baRis SesasvlelTan,
troleibusis gaCerebaze ormociode wlis, Caskvnili
kaci, maTe kilaZe idga.
oqtombris sruliad Cveulebrivi saRamo iyo.
sazogadoebrivi transportiT mgzavroba am dros TiTqmis SeuZlebeli gaxldaT, radganac troleibusi pirvelsave gaCerebaze iteneboda samsaxuridan gamosuli moqalaqeebiT da Tu vinme ar Cadioda, an nacnobs ar SeniSnavda, mZRoli geguTis gadasaxvevamde ar aCerebda. amitomac
rigiTi moqalaqeebi, Tumca Zalian eCqarebodaT, magram
mainc uars ambobdnen iseT uimedo saqmeze, rogoric gaxldaT wulukiZis baRis win troleibusis lodini.
maTe kilaZe martodmarto idga gaCerebaze, maTem
icoda, rom kaci, romelsac igi elodeboda, swored am
gaCerebaze unda Camosuliyo, im ubralo mizezis gamo,
rom igi cekavSiris maRaziis Tavze, yofili turbazis
win cxovrobda.
maTes farTojibiani, yavisferi bereti ilincurad
exura. msuqan loyebs Savi xuWuWa bakenbardebi ufaravda. italiuri sawvimari (romelsac karga xania veRar
ikravda) qarSi usiamovnod farTxunobda. maTes marcxena xeli Sarvlis jibeSi edo, xolo marjveniT ki gazeTSi Sexveuli, standartuli zomis, wiTeli aguri eWira.
roca troleibusi mezobel gaCerebidan gamovida,
mgzavrebs Soris saimedod CaWedili egnate garuCava
saeWvod axvancalda. rac Zala da Rone hqonda win da
ukan miawva, magram darwmunda, rom cocxali kedlis
garRveva mis SesaZleblobas aRemateboda da iyvira:
`Cavdivar, batono!~
197

mgzavrebi ukmayofilod SeiSmuSnen da mkerdze CanTaaxutebul egnates rogorc iyo, gza misces gasasvlelisaken. ra icoda, ra dRe eloda egnates Tavis gaCerebaze, Torem Camosvlaze Tavs moiklavda? troleibusi
gaCerda. mgzavrebi karga xans yoymanobdnen, magram raki
darwmundnen, rom egnate namdvilad aq cxovrobda, igi
SesamCnevi biZgiT isroles trotuarze.
egnate oTxiT Seexo asfalts da kmayofilma imiT,
rom Tavisas mainc miaRwia, RimiliT gaayola Tvali cal
gverdze gadaxril troleibuss, TeTr xidze Zlivs rom
miirweoda.
egnatem pijaki da portfeli gaiferTxa, SerCenili
Rilebi Seikra, welSi gasworda da is-is iyo quCa unda
gadaeWra, rom ukanidan maTe kilaZe wamoepara da orive
xeliT xeTqa Tavze gazeTSi gaxveuli aguri.
aguri gatyda da maTes naxevari SerCa xelSi, egnatem
ki sazareli xmiT daibRavla da asfaltze piraRma daeca.
SemTxvevis adgilze xalxi Segrovda. maTes mimalva
ar ucdia, man kbilebis RrWialiT daxeda xelSi SerCenil agurs da radganac igi Tavis Tavze dasartymelad,
cota ar iyos, mouxerxebeli eCvena, elvis siswrafiT
Semotrialda da Soriaxlo ganmartoebiT mdgari Wadrisaken gaeqana.
`daiWireT!~ iyvira viRacam, magram ukve gvian iyo. maTem Tavganwirulad lewa Wadars Tavi da sanam mis gasakaveblad movidodnen, orjerac mounacvla. meti veRar
SeZlo. mas ukve daWera aRar sWirdeboda, guli wauvida,
Wadars xelebi Semohxvia da Caikeca.
orives Tavpirze sisxli Camosdioda. oriveni erTi saswrafoTi waiyvanes. wiTeli jvris manqanis iatakze erTmaneTis gverdiT iwvnen da gaugebrad fslukunebdnen.
wulukiZis baRis win karga xans zrialebda cnobismoyvareTa brbo. erTmaneTs ambavs ekiTxebodnen, mizezs
arkvevdnen, arCevdnen, bWobdnen.
198

`daiSaleT axla, ra iyo, Cxubi ar ginaxiaTo?~, exveweboda xalxs pirtitvela, axmaxi milicieli giglaia
xarabaZe. giglaias tyuilaad eSinoda, dainteresebuli
moqalaqeni TavisiTac male daiSlebodnen.

* * *
saswavlo-sawarmoo gaerTianeba `winsvlis~ kantoraSi
maTe kilaZem Seixeda da qaRaldebSi Cakargul egnate
garuCavas SeaCerda. kantoraSi sxvebic isxdnen, magram
maTes sxvebi amjerad ar ainteresebda.
egnate!
egnatem Tavi aswia.
ra iyo?
gamobrZandi erT wuTs.
wadi, kaco, Sen moclili xar, viRaca xar.
erT wuTs gamobrZandi.
ra ginda? saTvale moixsna egnatem, wamodgomas ki
ar apirebda.
saqme maqvs patara.
me dasamalavi araferi maqvs. ager miTxari. xom
vilaparakeT, xom gavarkvieT yvelaferi, axla Sen SenTvis da me CemTvis. glaxa sityvaa?
gamodi erT wuTs-Tqva, me Sen gelaparakebi!
gadi egnate, gadi erTi ras getyviso SeuZaxes
aqeT-iqidan. egnate wamoxta da jiqur gavarda gareT.
aSkarad Canda, am kacTan laparaki siamovnebas rom ar
hgvrida.
oriveni `winsvlaSi~ muSaobdnen. maTe eqspeditori
iyo, egnate mTavari saqonelmcodne. orives saferSlo
teqnikumi hqonda damTavrebuli.
mTavari saqonelmcodnis adgili rom gamoCnda,
orivem scada bedi. midgnen-modgnen da egnatem ajoba.
swored guSinwin daiwera brZaneba. mere viRacam maTes
199

ena miutana, rom TiTqos egnates eTqvas, `tyuilad gaibiTura Tavi, me win ar unda gadamdgomoda, unda codnoda, rom vverafers gaawyobda. jer erTi, ra icis magan
saqonelmcodneobis da meorec, Cemi gamavloba da magis
gamavloba erTiao?~. maTe isedac gaborotebuli iyo da
am sityvebma sul gadaria.
guSin gaiyvana da mTeli saaTi elaparaka. egnate jer
civ uarze idga, ar miTqvamso, magram bolos nervebi
aeSala da pirSi miaxala: `bolos da bolos yvela CvenCvenTvis vCaliCobT. gulSi romc gqondes, Sen, aseT raRacas ar unda meubnebode. icodi Se rom am adgils velodebodi oci weliwadia da, venacvale gamCens, samarTalma puri Wamao. axla, Tu ginda, qe miTxari xvalidan
gamarjoba, Tvarada Sen SenTvis da me CemTviso. me SenTvis araferi wamirTmevia, mTavrobam damniSna am adgilze
da saerTod unda icode, WinWyli da ubeduri aravis
ar uyvarso~. guSin ase daSordnen erTmaneTs, simarTle
giTxraT, aseTi saubris Semdeg egnate aRarc eloda,
rom maTe dResac gaixmobda.
maTe win gauZRva da kibis Tavze, salaros win midgnen.
egnates sajdomze da idayvebze gaprialebuli krepis
kostumi ecva. kostumi didi xnis winaT unda yofiliyo
Sekerili, radganac Camcmels igi yoveldRiur samuSao tansacmelad gaegdo. Sarvali saaTis jibis qvemoT
sakmaod gamosaCenad iyo amokemsili. Canda gaufrTxilebelma uToobam gamowva, Torem im adgilze Sarvali
saerTod ar cvdeba. ybebamde amoqaCuli mwvane svitri
ecva. misi kostumi mxrebze iseT nakecebs tovebda, rom
advilad mixvdebodiT, am mxar-mklavis patroni sportiT gatacebuli pirovneba rom ar iyo. zurgidan egnate Zalian gamxdari Canda. Cavardnil gulmkerds qvemoT, patara, winwamosrolili Ripi mouCanda da etyoboda, am Ripis gamoisobiT, Sarvali mudam CaCaCulad
ecva. sasacilod Sevardnil nikaps da farTo tuCebs
200

naxevarmTvared gadmomxoboda qera ulvaSebi. egnates


Tavze da xelis zurgze Savi, kupriviT Tma hqonda, marto ulvaSebi ubzinavda sanTlisfrad. TiTqmis uwarbo
iyo da warbebis magivrobas avadmyofurad gamoberili,
dasiebuli quTuToebi swevdnen.
ra vqnaT axla? hkiTxa maTem da doinji Semoidga.
Zigli-Zigli mamalo viTamaSoT. zizRnarevi ironiiT miugo egnatem, ra gawuxebs, ra ginda es ori dRea
rom gamogyavar Zveli biWiviT gareT. xvaraferi geSleba, maTeia, Sen?
ra vqnaT axlaTqva, doinji moixsna maTem da avismomaswavebeli, gamWoli mzeriT SeaCerda.
egnates sul ar SeSinebia.
ra ginda?
samSoblos RalatisTvis ijda biZaCemi? ram
gaTqmevina amxela tyuili, Se unamuso, Sen!
Se cxrajer unamuso, marTla. biZa Tu gyavda pirvelad axla gavige.
ar giTqvams aba Sen guSin, qveynis gamyidveli biZamisis Zmiswuli ra iqnebao?
ise auSenda ojaxi, vinc ena mogitana da gagaxela.
kargi, isev Semoidga doinji maTem ra fasad
gagviyidia Cven saxli?
axla magi markvevine, meti saqme ara maqvs.
ise xvavi da baraqa Sens nagrams, ravarc Cven milioni eviReT im saxlSi.
gadamrevs es kaci. simwriT gaicina egnatem.
ar giTqvams. rava giTqvams, tyuili mogigones. ratom daTia buxaiZeze ar momitanes ena, ratom jemal qanTariaze ar gamaxeles.
raSi mainteresebs Sen saxli gayide Tu cecxli
waukide. raSi mexeba mag ambavi me.
imdeni vaJkacoba mainc gqondes, Seni sityvis patroni iyo.
201

Cemi sityvis patroni var mSvenivrad me. ara, biWo,


meSinia axla Seni da vvarof. Tvali TvalSi gauyara
egnatem.
maTem doinji moixsna.
rodis iyo mkvdars rom vyiddiT, biWo, Cven?
axali ambavi!
ram amogaTqmevina mag myrali piridan, babuamisis
gadasaxuraviT col-Svili Semosao. RmerTi araa qveyanaze? fuli Sevagrove me babuaCemis qelexze? iq ar
egde Seenc? ramdeni Semoitane Tu gaxsovs?
nametans nu mirekav, geyofa axla. wamiyene pirSi
vinc giTxra. sul babuaSenis xsenebaSi var, meti ara
maqvs saqme.
vin wagiyeno pirSi. me Spioni gamoval da Sen ase gadavarav imasTanac.
momSordi Tu Zma xar, codvas ar SemamTxvio dRes.
ra ginda aba, ras magineb, saqmis CawyobiT adgili
amaRlite piridan. gavCerdi. axla aRar masveneb? ojaxsac milanZRav? eviRo Tavze xeli?
egnatem igrZno, rom am saubars kargi bolo ar uCanda
da xmas dauwia.
wamiyene is mkvdargaciebuli vinc gadagria-Tqva da
ar Svrebi da meti ra giyo. ar miTqvams-Tqva da ar geyureba da meti, axla, SelocviT ver Segilocav. mainc ar
gaWris, sulerTia.
ra vqnaT aba?
nu melaparakebi maTe ase qurdulad. Cven axla TxuTmeti wlis biWebi aRara varT. ra qna da urtyi Tavi
kedels, magi me ar vijavro.
risi Rirsi xar axla Sen! TvalebSi sisxli moawva
maTes.
xelebi dauSvi, SenTvis sjobia, ar xar Sen magis
kaci. ar gixdeba mase, ZvelbiWurad dgoma. doinjiT Sen,
saxlSi, bovSebs elaparake da isini SeaSine.
maTes adamianis feri aRar edo.
202

ra miweria me sabuTebSi?
yvelaferi kai. ar daibna egnate.
ese igi suleli var me?
vin Tqva.
rava Tqvi guSin? `susti nervebis mqone~ uweria
sawyals sabuTebSi da Tu Wkvianad ar iqneba, aqedanac
gavuSvebTo? Sen unda gamiSva me, ase wevida Cemi saqme?
RmerTi, rjuli, ar miTqvams, arc vicodi.
ra ar icodi?
susti nervebi Tu gqonda.
mere visa aqvs susti nervebi?
ra vici me?
`winsvlis~ dosaafis Tavmjdomarem guram gvenetaZem
gamoiara da sisiniT molaparake or TanamSromels rom
mohkra Tvali, Seatyo, usiamovno saganze msjelobdnen
da xumrobiT Seexmiana: aba, Tqven iciT, patara rameze Cxubi ar moSaloTo. roca darwmunda, rom misma
sityvebma Sedegi ver gamoiRo, aq raRac seriozuladaa
saqmeo da Soriaxlo gaCerda. swored aman gaafuWa saqme.
sulelma, xom ici, ra icis? xmas auwia maTem.
ra icis? hkiTxa egnatem.
ra icis da dagimJavebs mag cxvirpirs!
gaficeb yvelafers? cxviri cxvirTan miutana egnatem da amiT agrZnobina, sigiJemde nu miva saqme Tvara,
Senze nakleb giJs ra vuTxra, Cemda Tavad, meo.
egnatem SeniSna, rom maTes marcxena quTuTo uTamaSebda da Tvalebs saxifaTod wkuravda, `etyoba dartyma unda, magram bolomde ver gadauwyvetiao~, daaskvna
egnatem, derefans gaxeda da maTes zurgs ukan, kedels
mimdgar guram gvenetaZes hkida Tvali. `axla rom damartyas, vaiTu davece da xeli veRar movuqnio, xom momeWra Tavi. arada naRdia galaxvas mipirebs. iqneb jobdes,
me davaswro. romc momerios pirveli dartyma mainc Cemi
iqneba. Tanac gurami axlos dgas, vin icis, me rom davartyam, iqneb meti veRarc movaswroT, gurami movardeba da
203

gagvazavebs. mere? magas qe SerCeba xuTi TiTi loyaze da


Segvarigeben aba ra iqneba, xom ar dagvaxocineben erTmaneTso~ es yvelaferi erT wamSi gaifiqra egnatem da sanam maTe xelis moqnevisaTvis sakmaris gabrazebis marags
daigrovebda, mTavarma saqonelmcodnem erTi nabijiT
ukan daixia da ise moulodnelad reka yurisZirSi maTes,
rom es ukanaskneli dabarbacda: waqceviT ki, codvas ver
vityviT, ar waqceula.
mere yvelaferi ise moxda, rogorc egnate varaudobda. gurami movarda da maTes Seuvarda welSi. mTavari
aq maTes dakaveba iyo, radganac egnate aRarc iweoda.
egnatem Tavisi saqme gaakeTa da aqaoda moTminebidan
gamomiyvanao, fanjris win mimodioda, Tanac, viTom
qveyana daeqcios, aWarxlebuli saxiT da sibrazisagan
Caxrinwuli xmiT wamdauwum imeorebda: `es gindoda Sen
da gamomtyue kideco~.
SediT oTaxebSi! araferi seiri ar momxdara, pataras Selaparakdnen. gamoabiT axla kudi yvelafers.
saqme ara gaqvT araferi? daucacxana guramma derefanSi gamocvenil TanamSromlebs da wamsve Seabruna.
TviTon samiode kacis TanxlebiT, moCxubarT `dosaafis~ oTaxSi SeuZRva. erT saaTs arkvia Cxubis mizezi
da raime seriozuli sababi rom ver ipova, guli dawyda.
viRac, oxeris Savbneli enis gulisaTvis am xnis xalxi
xocavT erTmaneTso? sircxvili ar aris, sikvdili ar
aris axla eso? CamoarTviT axla erTmaneTs xeli da,
Tu vaJkacebi xarT dRevandeli wakinklaveba aRar gaixsenoT arasodes. isedac bevri gaWirvebaa am cxovrebaSi,
Cven rom ar davWamoT axla erTmaneTio.
guramis pozicia yvelas moewona. moSuRarni wamodgnen,
xeli usityvod CamoarTves erTmaneTs da TiTqmis sirbiliT gaeSurnen TavianTi oTaxebisaken, ara, bodiSs
vixdi, egnatem Tavis kabinets miaSura, maTem ki labada
moisxa da quCaSi gavida.
204

kacma rom Tqvas, maTe sworad moiqca. aseT mdgomareobaSi dRes misi Sromis nayofiereba nulis toli
iqneboda. quCaSi cota xans iara, dawynarda da Tavisi
saxlisaken gaemarTa. maTe `mTvrali bazris~ win, abanos
gverdiT cxovrobda.
maTes gamyoli guli ar hqonda. marTalia, igi Tavs
Seuracxyofilad grZnobda, magram gaixsena is samagaliTo Seuracxyofebi, am qalaqSi sxvadasxva dros sxvebisaTvis rom miuyenebiaT da egnates saqcieli maTTan
SedarebiT sasacilo fxakurad moeCvena.
`egeba marTla ar uTqvams am kacs Cemze araferi da
tyuili miTxreso~, erTi piroba egec ki gaifiqra
`mainc ram gaabedvina CemTvis xelis moqneva. misda iRblad gvenetaZes rom ar daveWire, xom SevWamdi Tavis
WinWebianado. ise yoCaR. vaJkaci yofila mainc, guli
hqonia magari magasaco. axla vinc me micnobs da magas
icnobs, arafriT ar daijerebs, rom egnatem gamlaxao.
vin icis axla zis da validols ylapavs sawyalio. moqneviT qe momiqnia xeli, magram kacis feri aRar edo,
orive xeli ukankalebdao. ra vuyo axla, garuCavas ver
gadavyobi, xan ase iqneba da xan ise. kacma rom Tqvas,
patara damnaSave mec qe var, es ori dRea ar movasvene,
guli da nervebi me Tu maqvs, sxvasac qe aqvso~ daaxloebiT am fiqrebiT dabrunda saxlSi maTe. piri daibana, sarkeSi Caixeda da saxeze egnate garuCavas rbili,
kotita TiTebis kvalic rom ver ipova, dRevandeli
SemTxveva sul gadaigdo gulidan. taxtze wamowva da
gazeTi gaSala.

* * *
maTes gogo xar Sen? hkiTxa kukuSa sofromaZem
camet-ToTxmeti wlis Savgvreman gogos da mipatiJebisaTvis arc ki daucdia, SesasvlelSi Seabija.
205

ki batono.
Sen romeli xar?
naia, ufrosi.
naia, biZia, moica ar daketo kari, kaci maxlavs,
Tavi gayo da kibesTan atuzul svitrian biWs gasZaxa!
kurkutia, Semodi.
kurkutiam finuri labadis saxelo Camoiwia, fexebSua Cadgmul patara Cemodans xeli daavlo, aqa mSvidobao, Tavaweulad gasZaxa tansacmlis karadas, Cemodani kuTxeSi midga, xelis TiTebi erTmaneTs mouWira
da dasjil mowafesaviT kuTxeSi gaCerda.
ras Svreba mamaSeni? CurCuliT hkiTxa kukuSam
naias da Tanac TiTebis moZraobiT aniSna, saiT SevideT,
aqeT aris, Tu iqeTo.
aqeT mobrZandiT, wevs, CurCuliTve upasuxa gogonam.
wevs? ukan daixia kukuSam.
ara. isea wamowolili, gazeTs kiTxulobs.
`gazeTis sakiTxavad aqvs axla magas saqme?~ gaifiqra
kukuSam, kurkutia win gaatara da sastumro oTaxSi Sevida.
kukuSa sofromaZe arsad ar muSaobda. kidec rom
emuSava, saxelmwifo misgan verafers xeirs naxavda,
radganac kukuSa uprofesio kaci iyo. ambobdnen aTas
saqmeze daayena mamamisma bavSvobaSi, magram arsad ar
ivargao. arc nakiTxi iyo maincdamainc da arc dalagebuli laparaki icoda. magram filarmoniis win, sadac igi
Cveulebrivad dilis cxra saaTidan eqvsis naxevramde
idga, yovelTvis garSemortymuli iyo oTxi-xuTi gamosuli biWiT. kukuSas bolo wyeba col-Svilic mitovebuli hyavda. misma axlo megobrebmac ki ar icodnen, am
oci wlis win, ra danaSaulze Casves kukuSa. amis Sesaxeb
TviTonac arafers ambobda. najdomi iyo da es bevri rames niSnavda. patimrobaSi yofnis aTi wlis ganmavlobaSi
206

mas didi cxovrebiseuli gamocdileba SeeZina da axla


is gamocdileba aWmevda purs. kukuSa saqmeebs arCevda. am patara qalaqSi kukuSas sityvas didi gasavali
hqonda. rom ityodnen kukuSam ase gadawyvitao, wyali
ar gauvidoda. is ambavi ise unda gakeTebuliyo. kukuSas uyvarda Tavisi saqme da ver itanda, roca gasarCevi
araferi iyo. Tu aravin Cxubobda, movaleni vals droze
da pirnaTlad abrunebdnen, wagebuli naRdiT ixdida da
aravin aravisze arafers eWvobda, kukuSa mowyenilobisagan amTqnarebda da ukmayofilod brundeboda saxlSi.
roca egnatesa da maTes Cxubis ambavi gaigo, gamococxlda. igi orives Soridan icnobda da arc erTis
Zmakaci ar iyo, magram saqme rom awon-dawona, maTes
mxareze yofna arCia. SeRamebulze aRiarebul recidivists, kurkutia saldaZes gauara da maTes saxls miadga.
roca oTaxSi Semosulni dainaxa, maTes maincdamainc
ar esiamovna `saidan gaiges ase ucbado~? gaifiqra, usityvod CamoarTva stumrebs xeli da skamebi gamoaCoCa.
samiveni mrgval magidas Semousxdnen da ybebs xelebi
amoafares. ase, idayvsdayrdnobilni mdumared isxdnen
erTxans.
siCume kukuSa sofromaZem daarRvia.
ra gadawyvite? hkiTxa man galaxuls da Wers axeda.
rais? yrud ikiTxa maTem.
am saqmis.
jer araferi.
xalxSi dagartya?
erTi kaci gviyurebda. filipes biWi, gvenetaZe.
ratom gagartya?
kiTxe. mxrebi aiCeCa maTem.
`uyureb Sen ras bedavs es xalxi? Sen daamyareb am qalaqSi wesrigs? rac dro gadis, miT ufro glaxavdeba da
beCavdeba aqauroba. egnatia mudu Tu kacs gaartyamda
vis egona~, gaifiqra kukuSam.
207

ar gaxmaurebuliyo, kargi iyo. Wers Tvali moacila da maTes Sexeda najdomma. `ki mara ase rbilad ra
daartya am mkvdarZaRlma. axal dartymuls cota mainc
xom unda etyobodes.
gaxmianda? SiSiT ikiTxa maTem.
mTeli qalaqi amas laparakobs.
uyureb Sen?
ver mokali iqve, ver daaxCve?
ar gamiSva gvenetaZis mutrukma. godouSenda patroni, Tvara me vicodi magis wamali.
dagagdo?
apa, ris damgdebia. guli raRme Seuwuxda TviTon.
ra vici, ase Tqves cemiT kinaRam mouklavso. eqvsi
nakeri aqvs dadebuli Tavzeo.
ise aSenda magis mTqmeli. ara kaco, imdeni ki araferi
yofila. momiqnia xeli da awkavwkavda glaxa ZaRliviT.
ase iyo Tu ise, galaxuli Sen xar. aqaoda saqmis
seriozulobas Crdili ar miadgeso, xazgasmiT Tqva kukuSam. rava ityvi, kurkutia, Sen?
diax, pativcemulo, Tqva kurkutiam da nikapze
xeli Camoisva.
xom ici, ra mdgomareobaa axla qalaqSi? idumali
xmiT hkiTxa kukuSam.
vici. meti ra vici, Tavi dauqnia maTem, Tumca namdvilad ar icoda, ra gansakuTrebuli mdgomareoba iyo
qalaqSi aseTi.
me kanons ver gadaval.
ar unda laparaki.
gamoCeniTac ver gamovCndebi maincdamainc. ise SenTan var suliT da guliT. damnaSave unda daisajos. rava
ityvi, kurkutia?
oRondac, pativcemulo. am saqmes aCqareba ar
uyvars, Tqva kurkutiam da svitris SigniT TeTr perangze morgebuli pepelas tipis yelsaxvevi gaiswora.
208

ar mogatyuos aravin. Sen rom axla magas apatio,


daiRupebi.
ratom? xmis kankaliT ikiTxa maTem.
mere gadasaxlde aqedan girCevnia. rad ginda aseTi
cxovreba am qalaqSi, Tavs ver gamoyof, raRa mkvdari
da raRa cocxali. eRireba ramed Seni yofna? arafrad.
ra vqna, vuCivlo?
ravarc Wkuam gagiWras, ise, magnair kacTan yovelTvis mTavrobis eniT sjobia laparaki. rava ityvi, kurkutia Sen?
gansjis da mofiqrebis ambavia yvelaferi, pativcemulo.
movkla? TiTqmis tiriliT ikiTxa maTem da xmaSive
Seetyo, rom igi kacis momkvleli ar iyo.
me verc hos getyvi da verc aras. me erTi ram vici,
ar unda epatios, Tvara rac Sen xar CemTvis, igia egnate
garuCavac. me samarTliani laparaki miyvars, daaskvna
kukuSam da kurkutias Sexeda, `xom aseao~.
kurkutiam Tavi dauqnia.
kukuSas misi asakisaTvis Seuferebeli, danaoWebuli
saxe hqonda. SewiTlebul Rawvebze da badrijnis msgavs
nestoebdaberil cxvirze etyoboda, rom Rvinisagan
Tavs maincdamainc ar ikavebda. saSualoze maRali iyo.
beWebSi waxrili, wvergauparsavi. xmaSi xrinwi ereoda.
rom gaicinebda, nikotinisagan gayviTlebuli, ToxiviT kbilebi mouCanda. kurkutia sufTad davarcxnilgakrialebuli, saparikmaxeroebis reklamisaTvis daqiravebul menatures gavda. sufTa saxeze simSvidisa
da mtkice nebisyofis kvali aRbeWdoda. gulmodgined
dauTovebuli Sarvali ecva da TiTqos eSinia mtvriT ar
daesvaroso, laparakis dros xelebis TiTebs erTmaneTs
awepebda. daxvewili manerebiT laparakobda da xandaxan
mravalmniSvnelovnad iRimeboda.
derefanSi viRacam Caaxvela. sanam maspinZeli gamoerk14. r. miSvelaZe. t. III

209

veoda, oTaxSi jam-WurWlis gamqiravebeli punqtis


gamge, maTes skolis amxanagi griSa vaCiberiZe Semofrinda. stumrebs gverdi auara, maTes mivarda, nikapSi xeli
mokida da eleqtronis sinaTleze Semoatriala. karga
xans aTvaliera da cota suli rom moiTqva, kukuSas da
kurkutiasaTvisac moicala.
ra moxda, ra iyo?
galaxes kaci. kefa moifxana kukuSam.
gamlaxes ki ara is, ganze gaixeda maTem.
egnatia glaxas rava daartymevine, biWo, xeli!
aRSfoTda griSa vaCiberiZe.
qe mainc kacs geelaxa, magas vtiri me, CailuRluRa kukuSam.
ratomRac griSam daaskvna, maTgan yvelaze saqmiani
kurkutia ariso da masTan Caimuxla.
rava gadawyviteT. Cemgan xom araferia saWiro?
me veras mogaxsenebT, pativcemulo, fexi fexze
gadaido kurkutiam da griSas aumRvreveli Tvalebi SeanaTa.
yvelafrad mzad var. xom ici Sen?! axla kukuSas
miubrunda griSa.
Cemi gadawyvetilebiT unda uCivlos. ganacxada
kukuSam.
aba ra. Cemi Tavi aRar muSaobs, ravarc sjobia, Tqven
ukeT iciT, Cqarobda griSa.
amas rom hkiTxo, patiebas upirebs.
ras hqvia patiebas?! magidas xeli daartya griSam da kukuSasaTvis Tvali ar moucilebia. kukuSam mwyralad Sexeda da amiT agrZnobina, Sen punqtis gamge, Tu
viRac oxeri xar, me ki nu miyureb, Sens Zmakacs uyvire
da Wkua daarigeo.
me mainc ar gamego, aTasjer merCivna. axla me rom
Caverie am saqmeSi, qveyanas ecodineba. Tu damnaSave,
ravarc Rirsia, ise ar daisaja, maTeias ki ar daadana210

Sauleben. Sen ras Svrebodio. me momTxoven pasuxs, Tavis avtoritets gaufrTxilda kukuSa.
mere didxans da cxared bWobdnen, sasjelis ra zoma
gadaewyvitaT egnatesaTvis. linCis wesiT daesajaT Tu
sasamarTlosaTvis gadaecaT. kukuSa ratomRac gadamwyvet sityvas jerjerobiT ar ambobda. eSinoda, vaiTu
Cemi winadadeba maTem ar miiRos, xom daveci samudamod
kurkutias TvalSio.
viRacam zari dareka. naia sastumro oTaxSi egnate
garuCavas dis qmars, istoriis maswavlebels, zurab
kutaleiSvils SemouZRva. zurabs ar eWaSnika, maTe rom
marto ar daxvda, magram ixtibari ar gaitexa. axla maTe
rom calke gavixmo, sulerTia mainc yvelam icis ra saqmezedac var mosuli da barem amaTTan erTad vetyvi,
iqneb am xerxma ajoboso, magram mwared Secda.
zurabi erTxans fexze idga. skami rom aravin miawoda,
Tavis Tavs TviTonve mixeda da gabedulad daiwyo:
ra iyo, Se kai kaco. magi ki ara, Se kai kaco, erTmaneTs tyvias esvrian, Se kai kaco da rigdebian mere.
sircxvili araa, Se kai kaco, amdeni xani erTad muSaobT,
Se kai kaco, da erTmaneTs daartyiT, Se kai kaco?
vin daartya! kbilebSi gamoscra kukuSam.
ra mniSvneloba aqvs vin daartya, awrialda zurabi. magram mixvda, rom pirvelsave winadadebaSi qula dakarga.
mniSvneloba rogor ara aqvs, pativcemulo, mSvidad, garkveviT Tqva kurkutiam.
zurabma profesional mkvlels amreziT Sexeda. aqaoda me SenTan ara maqvs saqme, Sens donemde ar miviyvanT
am saqmes Cveno.
axla am saqmes Serigebis meti araferi uSvelis.
Se kai kaco, ar daqceula qveyana. ar momxdara iseTi
araferi.
Serigeba ar uSvelis am saqmes. daibubuna griSa
211

vaCiberiZem. zurabma axlaRa SeamCnia igi, am suliT


maTxovars raRa unda aqao, gaifiqra.
ra gaqvs gadawyvetili, maTe, Sen? Sen Wkviani kaci
xar. maTes mobruneba scada zurabma da intonaciiT
agrZnobina, `Sen Wkviani kaci xar. ar ayve am jibgirebs,
amgenis Wkuaze siaruli ar gargiao~.
verafers getyviT, kukuSas Sexeda maTem.
uCivlos. beWedi daartya kukuSam.
RupavT kacs, Se kai kaco! Sengan ar mikvirs, kukuSa?
ukanasknel imeds CaebRauWa zurabi, Civili da Sen
erTad? Sen mainc ici, ras hqvia iqana moxvedra.
araferi. is Tu kargad SeuZlia, rom kacs xeli
gaartyas, imasac kargad SeZlebs.
ra Wirs axla amas saCivleli?
msubuqi dazianeba aqvs Tavis areSi. eqimis cnoba
aRebuli gvaqvs. icrua griSam da gulSi daayola, marTlac rogor ver mivxvdiT, im wuTsave eqspertTan gavqceuliyaviT da JurnalSi gagvetarebina, Tumca axlac
araa gviano.
bodiSs movaxdevineb. mudara gaeria xmaSi zurabs.
maTem kukuSas Sexeda. bodiSs Tu momixdis, moveSvaT,
codoao, metyvelebdnen misi Tvalebi.
Cven ar vvaWrobT, batono zurab. kategoriulad
ganacxada kukuSam. jibeSi xelebCayofili wamodga da
oTaxSi gaiar-gamoiara, riTac zurabs aniSna, audiencia
damTavrebulia da dros tyuilad kargavTo.
zurabis gasvla da kbilis eqim mirian CxikvaZis Semosvla erTi iyo. miriani kai xnis mosuli gaxldaT, magram
naiam rom uTxra, zurab maswavlebelia oTaxSio, samzareuloSi gavida da egnates siZis wasvlas daeloda.
Sesarigeblad movidoda. ise bunebrivad da uSualod Seeria saubarSi miriani, TiTqos Tavidanve aq iyo
da yvelaferi esmoda.
ki, daudastura griSam.
212

magaTma Tavis xeTqvam. bodiSs qe arian miCveuli. me


vin mkiTxavs, mara axla gvaqvs droi, axla unda iswavlon
Wkua magenma.
vin magenma? ikiTxa kukuSam.
magaTma ojaxma saerTod. ver etevian kanSi. jer ar
CavardniaT fexi magens. rtymeva deiwyo egnatia dafexvilmac?!
kukuSas maincdamainc ar esiamovna am enadgakrefili
moxucis bundovani saubari, magram bolomde yuradRebiT mousmina.
oTxi kbili damaplobia SarSan da fuli rom
movTxove, ase miTxra: `rasi fuli, mTavroba xelfass
xom gixdis amaSio~. xelfasiT varCino col-Svili, me
vuTxari? Sen, me vuTxari, xelfasze cxovrob-meTqi?
gaicina da kari momixura. es rom iyo, axla, aqana, es Tavgasiebuli, amas Turme diplomi nayidi hqonia. araferi
universiteti magas ara aqvs, Turme, damTavrebuli.
es sakiTxi axla Cven ar gvainteresebs. mokled
mouWra kukuSam.
ras Svrebi axla? gawbilebulma mirianma maTes
Sexeda.
SeiZleba vapatio, yvelasagan moulodnelad Tqva
maTem da fanjaras miaCerda.
kukuSam xeli xels gautyapuna, griSam amoioxra, kurkutiam STagonebuli saxiT mirians Sexeda. miriani aRavRavda beberi indauriviT.
apatie da Cemda Tavad Sens ezoSi fexis damdgmels
eqca Savad da bnelad! devijinoT Tavze suyvela? Seni
saqme Sen ici, babaia, mara ar unda daglaxavde mTlad.
me Sen ki ar gjavrob. me Cems Tavs vtiri. dRes Sen rom
dagartya, Tu apatie, xval me Semdgeba egnatia wixlebiT. patara winac unda geixedo. Sen vin ra gapatia,
aba Sen dagertya xeli? rava ityvi, kurkutia, biZia,
Sen?
213

WeSmarits brZanebT, pativcemulo, daudastura


kurkutiam da daamTqnara.
Ramis sam saaTamde iTaTbires maTe kilaZis ojaxSi.
roca saRorias tyes savse mTvare gausworda, saTiTaod
gamoemSvidobnen maspinZels da ukacriel quCaSi gaiZurwnen.

* * *
mTeli Rame fanjarasTan ijda maTe da fiqrobda.
Tavze rom daaTenda, Sescivda da cota gamofxizlda.
sawvimari moixura, gazeTiT xelSi quCaSi gamovida,
abanos ezoSi CafaTurda, Zveli aguri moZebna, gawminda,
gazeTSi gulmodgined Seaxvia da kibis qveS damala.
amosul mzes maTe kilaZe fanjarasTan Seegeba. ijda
Tavis SuSabandSi da gaqvavebuli saxiT quCas gahyurebda.

214

T i x i s e r T i fi r f it a
ra undaT? CasZaxa yurmils oTar kakuSaZem da karga xans amaod eloda pasuxs. etyoboda, mosaubre misTvis axsna-ganmartebis micemas ar apirebda. mere oTari
wamodga da Tavis viwro kabinetis kedels samjer miukakuna. mezobel oTaxidanac kakuniT rom upasuxes, Tavi
maRla aswia da kedels SesZaxa:
melenti!
ra iyo? daiguguna kedelma.
qveviT CamodiTo yvela.
ra undaT?
vin getyvis magas. sxdoma gveqneba albaT.
rodiso?
axlave, am wuTSi.
vin Tqva?
karpem dareka.
godouSendaT patroni!
kedeli dadumda. oTars gaecina.
magidis ujra gamoswia. yovel SemTxvevisaTvis carieli saqaRalde amoiRo da kari gaiketa.
viwro derefanSi erTimeoris miyolebiT iReboda
karebi da sayofacxovrebo momsaxurebis mTavari sammarTvelos muSakebi saqmiani nabijebiT gamorbodnen.
`etyoboda yvela ganyofilebas dauZaxes~, gaifiqra
oTarma da inana rom krosvordiani Jurnali ar wamoiRo.
`kai erTi saaTis ambavia. gaZleba ar ginda?~.
lozungebiTa da transfarantebiT aWrelebul sxdomaTa darbazSi oTarma melenti moZebna da gverdiT miujda.
`ra mogarbeninebda?~ hkiTxa da pasuxs ar daucada.
`arigeben rames Tu?~. `ki erTi Tvis samyof Wkuas~,
215

gaecina melentis. `damanebon Tavi, araferi minda magaTi. es gauTavebeli TaTbirebi rom ar iyos, Cven-Cven
saqmes ufro gavakeTebdiT~, CaibuzRuna oTarma. `mase
ggonia Sen...~ melenti kidev raRacis Tqmas apirebda,
magram wiTlad abrdRvialebuli magidis TavSi mjdomi
adgilkomis Tavmjdomare wamodga da auditorias STagonebuli saxis, frakiTa da pepela-halstuxiT moCiTuli stumari warudgina.
stumarma sizmris warmoSobaze mokled isaubra,
msoflios cnobil iluzionistTa sazogado Rvawls
Seexo, ZiliT mkurnalobis sikeTeni daaxasiaTa da bolos, TiTqosda sxvaTa Soris, Cailaparaka: Tqveni monamorCili iluzionizmis safuZvlebs sakmaod flobs da
visac surs amaSi darwmundes, gamovides scenazeo. umcrosi instruqtorebi da ganyofilebis wamyvani inJinrebi panikam moicva.
ras gvizams? wamoiZaxa viRacam, adgilkomis
Tavmjdomare iluzionistTan mivida da raRac uTxra.
stumarma gaiRima da Tavis mxriv raRac upasuxa. Tavmjdomarem Tavi dauqnia da darbazs moubrunda: `erTi
sityviT, daaZinebs visac unda. aqve, scenaze~.
darbazi isev axmaurda. daZinebis msurveli ar aRmoCnda. `mere TviTon gagvaRviZebs, Tu CveniT unda gaviRviZoT? ikiTxa isev im msmenelma, weRan `ras gvizamso~ rom wamoiZaxa. adgilkomis Tavmjdomare kvlav mivida iluzionistTan da Seetyo, sasiamovno pasuxi miiRo, radganac auditorias saxegabadrulma amcno: `me
TviTon gagaRviZebTo, ki~.
iluzionisti, kacma rom Tqvas, gansakuTrebuls
arafers akeTebda. TvalebSi Sehyurebda dasaZinebel
msxverpls da TiTebs aTamaSebda.
naxevar saaTSi meoTxe kaci rom miaZina scenaze, oTars
eWvi Seepara; albaT marTla aZinebs, Torem oTxive
winaswar darigebuli rogor iqnebodao. iluzionistma mexuTe skami rom gamoitana, oTari gavida. mas Za216

lian undoda am saswaulmoqmedi kacis Zala Tavis Tavze


gamoecada.
iluzionistma mSvidad SesTavaza mosuls skami da
Tvalebi gauStera. oTari daiZaba. dakvirvebuli aTvalierebda igi stumris xelebs, samaias mocekvavesaviT
rom irxeodnen, lakis priala fexsacmelebs, WroRa Tvalebs, cdilobda damjere da morCili gamxdariyo, magram Zili ara da ar modioda.
iluzionisti daiRala. Sewuxebuli saxiT Cascqeroda igi oTars, jiuti sifxizliT rom miStereboda mis
jadoqrul xelebs. iluzionistma uecrad seansi Sewyvita, oTari wamoayena, mikrofonTan miiyvana da hkiTxa:
kontuzirebuli xom ara xarT?
ara, mSvidad miugo ucnaurma pacientma.
nervuli xom ara xarT?
ara.
Zili rogori gaqvT?
SesaniSnavi, gaecina oTars.
dasamSvidebeli tabletebi xom ar migiRiaT? wuxda stumari.
ara.
am weliwadSi surdoTi xom ar yofilxarT avad?
Caacivda iluzionisti.
ki.
geTqva mere, Se kaco, damSvidda iluzionisti,
dabrZandiT Tqvens adgilze, Tavisufali xarT. sxva
gamovides.
oTari RimiliT miaCerda stumars da moeCvena, rom
daZinebis ostats igi am wuTSi elementarulad sZulda.
Tavis kanturiT daeSva kibeze da maSinve dakarga yovelgvari interesi imisadmi, rac am darbazSi xdeboda.
melentis pirze xeli aefarebina, oTars aTvalierebda da moguduli sicilisagan vertmfrenSi mjdomiviT
ZagZagebda.
ra gacinebs? SeubRvira oTarma.
217

ra uqeni im patiosan kacs imnairi, rom aurie mTeli


programa? ramdenadac mouxerxda, seriozuli saxe miiRo melentim.
aferistia, mkacri ganaCeni gamoutana stumars
oTarma.
ratomaa aferisti?
aba damaZinos me, Tu biWia.
ki mara is oTxi kaci rom miasvena skamze, ar uTvli
arafrad?
raRac maimunobas aqvs adgili. ar mjera magi me.
melenti isev axiTxiTda.
Tu ar iwame, araferi gamova. Sen rom gaxvedi, saxeze gewera Cemi damZinebelia eso? patara Senc unda
endo, patara Senc unda waexmaro, iluzionisti RmerTi
ki araa.
ra unda wavexmaro. Tu ar meZineba, ZaliT daviZino?
gamodio xom gavedi, dabrZandi skamzeo xom davjeqi,
miyure TvalebSio xom mivCerebodi. Tqven axla Rrma
ZilSi xarTo, rom miTxra, gamecina.
ra gagina gulSi albaT?
Tu Semagina, mis gvarsa da jilags miuvides xuTkecad. ras merCis me.
ukana rigebidan viRacam Cailaparaka, mogvasmenineT
Tu SeiZlebao da megobrebi gaCumdnen.
oTarma mowyenilad mimoixeda. mis gverdiT gamxdari inJineri ijda. iRliaSi ilustrirebuli Jurnali
amoeCara, Tvalebze qudi Camoefxata da eZina. oTarma
mokrZalebiT gaaRviZa gamxdari inJineri da Jurnali
sTxova.
iluzionisti Tavis saqmes ganagrZobda. scena gaivso
daZinebuli saqonelmcodneebiT, inJiner-ekonomistebiT, instruqtorebiT, revizor-zedamxedvelebiT da
praqtikanti studentebiT.
oTari gafarToebuli TvalebiT ilustrirebul Jurnals Cascqeroda. iluzionistis leqcia-koncerti
218

dasasruls uaxlovdeboda, roca ufrosma inJiner-ekonomistma oTar kakuSaZem Jurnali cxvirwin gauSala melentis da patara statiaze aniSna.
waikiTxe.
melentim saTvale gaikeTa, Jurnali cota moSorebiT
daiWira da kiTxva daiwyo.
`am suraTze Tqven xedavT orasi wlis win qarheTSi
napovn Tixis firfitas warweriT. orasi welia msoflios gamoCenili enaTmecnierebi da amomkiTxvelebi amaod
cdiloben am warweris wakiTxvas. ingliselma mecnierma
jeims harma Tavisi Segnebuli cxovrebis ormocdaaTi
weli moandoma am saidumlo anbanis amocnobas, magram
mizans ver miaRwia. xelmocarulma swavlulma sakuTari Tavis rwmena dakarga. samocdaaTs miRweulma, Tavi
mouyara mowafeebs da mowafeTa mowafeebs; am idealurma firfitam damamarcxao. Cems sicocxles azri ara
aqvso, Tqva da mamapapuri brauningiT, demonstraciulad, iqve moikla Tavi~.
melentim saTvale moixsna da oTars Sexeda. Canda, igi
ver mixvda, ratom maincdamainc es sensaciuri (rogorc
TviTon fiqrobda) statia SesTavazes wasakiTxavad.
xom xedav? Tavi dauqnia oTarma.
ras?
waikiTxe?
ki.
xom xedav, ras Svreba xalxi.
Tavis mokvlis mizezi ver gavige. ver waikiTxa, ra
moxda mere?
amaSia saqme.
Tavis mokvla cota yalbia, Teatraluri.
es Cveni WkuiT. kacma ormocdaaTi weli erTi patara
firfitis wakiTxvas moandoma. gesmis Sen?
da mainc ver waikiTxa.
amas mniSvneloba ara aqvs, oTari kidev raRacis
Tqmas apirebda, magram iluzionistis Semyureni wamoiS219

alnen da taSi gaaxures. scenaze ovaciebiT gabednierebuli stumari marto idga.


oTari mezobels daeRrija, Tu SeiZleba, maCuqe es
Jurnalio. gamxdar inJiners Jurnali aRarc axsovda, magram oTaris mudariT savse Tvalebs rom Sexeda, etyoba
raRacaSia saqmeo da daamadla: ar wamikiTxavs, magram
raki ase Zalian gWirdebaT, Tqveni feSqaSi iyoso.

* * *
oTar kakuSaZem mosveneba dakarga.
qarheTis Tixis firfitam da ingliseli mecnieris
tragikulma istoriam SeaZrwuna igi.
es dReebi sxva safiqrali aRar axsovda. Tavis Tavs
aRar ekuTvnoda. samsaxurSi dadioda, krebebze sityviT
gamodioda, SekiTxvaze pasuxs iZleoda, kedlis gazeTisaTvis wkipurts werda, magram amas yvelafers angariSmiucemlad, robotiviT akeTebda. rogorc ki Tavisufal dros iSovida, ilustrirebul Jurnals daaZrobda
da aTaseuli wlebis winaT gamoyvanil asoebs daJinebiT
dahyurebda.
`vin iyo? ra undoda? risTvis dawera. ara da ra nacnobi asoebia. neta ra awuxebda, ra ecva, ranairi Tvalebi hqonda. daavala vinmem Tu Tavisi iniciativiT
dawera? ise, dinjad ki umuSavnia. etyoba ar Cqarobda.
ori wertilic scodnia. aq, albaT, daamTavra azri da
abzaciT daiwyo.
saSinelebaa, danaSaulia am firfitis dumili, vin
icis ra awuxebda kacs. risi Tqma surda CvenTvis, axla
misi Zvlebi aRar iqneba miwaSi. ra Sescoda aseTi misma
xalxma, ambis momtani rom aRar darCa? ase pirwmindad
ram gadaaSena. yvelaferi miwas STaunTqavs, yvelafers
mtveri dasdebia. am warwerebiTRa moaRwia ganwiruli
kacis bRavilma Cvenamde da esec ver amogvikiTxavs Cvenda samarcxvinod.
220

sisulelea, magram unda vcado. bolos da bolos


sul Tormeti cocxali anbania qveyanaze da ramdenime
mkvdari. wignebi xom iqneba, davZebni yvelas, viswavli,
vivarjiSeb. bolos da bolos viRacam xom unda amoxsnas, viRacam xom unda waikiTxos. me Cemsas vcdi. Cemis
mxriv arafers davakleb. Tu ver amovikiTxe, sircxvilad
mainc ar CameTvleba, CemisTanebma ver amoikiTxes?~
SuaRamisas asoebis kirkitiT gawamebuli oTari cota
xniT CasTvlemda da ukve meramdened erTsa da imave sizmars xedavda: mowafeebiT (maT Soris erT-erT mowafed
oTaric eria) gaWedil kabinetSi Cqari nabijiT Semodioda TeTrwverosani swavluli. joxs gaiSverda kedelze
Camokidebuli Tixis firfitisaken da caxcaxiT ambobda:
`am firfitam damamarcxa me. dReidan Cems sicocxles
azri ara aqvs!~. am sityvebTan erTad iSiSvlebda igi
braunings da safeTqelTan daaquxebda. es yvelaferi
elvis siswrafiT xdeboda. am sizmris naxvisas oTarma
winaswar icoda, rom profesori Tavs moiklavda. yovelTvis surda xelebSi scemoda da brauningi waerTmia, magram verasodes ver aswrebda. sanam igi mowafeTa
rkals gaarRvevda, profesori ukve usulod egdo iatakze.
ase gadioda Tveebi. oTari Tavisas ar iSlida. wuTs
uqmad ar kargavda. samsaxuridan pirdapir sajaro biblioTekaSi garboda da Sin mobrunebuli gvianobamde
lupamomarjvebuli ujda magidas.
erTxel, Sesvenebaze gamoqceuli, saxeldaxelod
sadilobda da Tan cali TvaliT cacmcur gadaSenebul
anbans rom aTvalierebda, oTars lukma yelSi gaeCxira
da gvelcemuliviT gaSeSda. cacmcuri asoebi usaSvelod
hgavdnen qarTuls. firfitis anabeWdi moarbenina da
sixarulisagan elda eca. es iyo zusti igive anbani, sxvadasxva kaligrafis mier Sesrulebuli. oTarma saTvale moimarjva da kiTxvas Seudga. qarheTis firfita
alaparakda:
221

`me abiaTar abiaTaris Zem aiia wels (ese igi xuTi aTas
oras ocdaxuTi wlis winaT) Tavi movuyare Cems moZmeebs
da ganvucxade, rom sam dReSi miwa iZvroda da mewyeri
daangrevda Cvens qveyanas. moZmeebma mSvidad momismines,
magram ar damijeres. Tavs vuSveloT, avibargoT aqedan! vtirodi me, magram ara irwmunes Cemi. raRai aravin
momyveba, mec arsad wamsvleli ara var, Tu odesme ipovi
am firfitas, damijere wamkiTxvelo, rom me yvelaferi
winaswar vicodi. me Cemi xalxis gadarCenis survili mwvavda~.
Tofis xmaze oTaris colma da Svilebma karebi Semoamtvries. maTs qmars da mamas Tavze wiTeli ride moexvia, Tofi xaliCaze miegdo da cekviT uvlida gars.
wregadasuli sixarulis gamoxatva Turme asec SeiZleba.

* * *
mecnierebis qurumad monaTlulma, profesorma Salva jalabaZem TuSuri qudi daixura, xalaTi moicva da
karTan miflatunda.
vin aris?
me var, upasuxa oTarma.
vin Tqven?
oTar kakuSaZe.
ras warmoadgenT?
inJiner-ekonomisti var.
mapatieT, magram CemTan ra sakiTxze mobrZandiT?
qarheTis firfita wavikiTxe.
sasiamovnoa, magram iqneb sxva dros mobrZanebuliyaviT, axla ara mcalia.
qarheTis firfita wavikiTxe, gesmiT Tqven!!!! gasaRebis WuWrutanas Cahyvira oTarma.
SeSinebulma profesorma kari gaaRo, da saxega222

badrul inJiners uxalisod SeuZRva kabinetSi. am kviraSi ukve qarheTis firfitis mexuTe wamkiTxveli modioda
da mecnierebis qurums Tavi hqonda gabezrebuli maTi
primitiuli azrebiTa da usabuTo axsna-ganmartebebiT.
dabrZandiT da mokled amixseniT ras akeTebT. Tqven
xarisxi gaqvT?
ara.
mere raRa qarheTis firfitis amokiTxviT iwyebT.
oTarma daimorcxva.
maCveneT, aba ra monacemebi gaqvT, saqmeze gadavida profesori.
oTarma mokled ganumarta: me davamtkice, rom cacmcuri da qarheTuli erTi da igive anbania. ai, daakvirdiT (oTarma saqaRalde gaSala), asoebis moxazuloba
ZiriTadad erTmaneTs emTxveva. zogierT asos ki droTa
ganmavlobaSi saxe ucvlia, radganac Cvens xelT arsebul cacmcurisa da qarheTulis werilobiT Zeglebs
Soris, sul mcire aTasi weli mainc Zevso.
profesorma guldasmiT gasinja orive anbani, Seadara
erTmaneTs da oTars miubrunda:
mainc ra amoikiTxeT, ra weria?
oTarma gaSifruli qarheTuli warwera daudo win.
profesorma waikiTxa da mowamluliviT gadasdo
gverdze.
erTi miTxariT geTayva, Tqven Tu gagigoniaT jeims
haris ambavi?
ki, Tavi moikla.
rogor fiqrobT, jeims harma cacmcuri ar icoda?
rogor ara, koleji cacmcur enaze daamTavra da
misi winaprebic cacmcurad metyvelebdnen.
mere? rogor fiqrobT, qarheTis firfitis amokiTxvas ingliseli mecnieri cacmcuri anbaniT ar ecdeboda?
advili SesaZlebelia rom ara.
223

ratom?
iciT? cacmcuri jeims harisaTvis Zalian axlos
ido. qarheTis firfitis saidumlo ki mas Sors eguleboda da amitomac cacmcuri arc gaxsenebia.
mecnierebis qurumi moiRuSa.
me mets verafers getyviT. me am sakiTxze aRar
vmuSaob. amitom kompetenturi ver viqnebi. mibrZandiT
profesor Salva nacvalaZesTan, is dagexmarebaT.
me daxmareba ki ar mWirdeba, pativcemulo, me
es firfita amovikiTxe da minda, gaxaroT. me arc imis
gasagebad movsulvar TqvenTan: swori var Tu ara. me
darwmunebuli var Cems aRmoCenaSi. Tqveni movaleobaa
irwmunoT es ambavi.
ase advili ar aris mecniereba, Cemo kargo. gauRima qurumma da kari cxvirwin miujaxuna.
daaxloebiT TxuTmet wuTSi oTari Salva nacvalaZis
pirispir ijda.
es meqanikuri damTxvevaa, uxsnida profesori.
ra aris meqanikuri damTxveva? meqanikurad SeiZleba
xuTi-eqvsi aso damTxveoda, aq ki mTeli anbania identuri.
SeiZleba asec moxdes, ofls iwmendda profesori.
iqneb wakiTxvac meqanikuria? ar cxreboda oTari.
TqvenTvis Zneli gasagebi iqneba. ar gewyinoT da
TqvenTan Znelia mecnierebis enaze laparaki.
faqtebiT vilaparakoT, pativcemulo, sevda gaeria xmaSi oTars, me rac wavikiTxe, xom sworia?
ar aris swori.
swori aris Tu ara, amas vin daamtkicebs. me mogaxsenebT, rac me wavikiTxe, is xom sweria qarheTis Tixis
firfitaze?
eg Tqveni hipoTezaa.
ra aris?
hipoTeza.
224

ase ar SeiZleba, pativcemulo, cota unda mendoT.


cota Tqvenc unda irwmunoT. me sxva iaraRi ar gamaCnia.
Tu ar damijerebT, araferi gamova.
profesors gaecina.
ra unda dagijero, biWo, me Sen? Sen axla mokide
wigns xeli da Cven, xalxi, gavTeTrdiT am problemebze
muSaobiT.
da mainc xom me wavikiTxe?
rai?
firfita.
romeli?
qarheTis.
isev imas ambob? aba ras gelaparakebi, genacvale, ar
xdeba ase. ara xar swori.
ratom?
Tundac imitom, rom ar SeiZleboda Sen wagekiTxa.
Sen ar unda wagekiTxa. Sen ver waikiTxavdi.
ratom, ratom?
ara gaqvs Sen magis saSualeba. maSin mecniereba da
xarisxi araferi yofila da Sen yofilxar yvelaferi.
Tu ar damijereT, Tavidanve Tu undod SemxedeT
codo var, pativcemulo.
ra vqna, megobaro, meti. mimiReTo migiRe, momismineTo mogismine. axla rac ar mjera, is davijero?
am sityvebis Semdeg batonma Salvam audiencia damTavrebulad CaTvala da stumars Semdgomi warmatebani
usurva rogorc pirad cxovrebaSi ise sazogadoebrivsasargeblo saqmianobaSi.
`mainc davamtkiceb, Cems simarTles mainc gavitan~,
fiqrobda oTar kakuSaZe da Sua quCaSi farTo nabijebiT midioda.
Ramis pirvel saaTs gadacilebuli iyo da troleibusi ar muSaobda. oTari goWouraze cxovrobda da win
karga mozrdili gza edo.
15. r. miSvelaZe. t. III

225

* * *
is-is iyo Salva nacvalaZem oTari gaacila da Zilispirulis RiRins Seudga, rom telefoni awkrialda.
profesori nacvalaZe! CasZaxa Salvam.
me var kolega, micani?
gicaniT, batono Salva, xmaze yovelTvis cnobda
Salva Tavis maswavlebels, mecnierebis qurumad wodebul Salva jalabaZes.
CemTan erTi axirebuli kaci iyo. TqvenTan gamovuSvi, xom ar mosula?
ki, iyo.
ai, qarheTis firfitis amomkiTxveli.
diax, diax. vesaubre, ar aris es Tqveni saqme-meTqi.
inJineri yofila.
mec daaxloebiT amgvarad vupasuxe.
arada amokiTxuli aqvs, batono Salva, xom iciT.
yvelaferi zustadaa.
ra Tqma unda, rasakvirvelia, rasakvirvelia. yurmilSi Salva jalabaZis xiTxiTi gaisma.
Salva nacvalaZem kargad ki ver gaigo, ra acinebda
mis maswavlebels, mecnierebis qurumad monaTlul profesor Salva jalabaZes.
sastumro oTaxSi profesoris mravalricxovani
ojaxi mdumared ijda. yvelas vercxlisferi aTinaTi
gadahkravda saxeze.
televizorSi figurul srials uCvenebdnen.

226

mar to
kibeze sveneb-svenebiT adioda SavsaTvaliani kaci.
xelSi tyavis surogatisagan Sekerili yviTeli Cemodani
eWira. Cemodani, etyoboda, Zalian mZime iyo, radganac
ucnobs Sesvenebis dros dagrovili energia xuT safexurze Zlivs hyofnida.
SeCerdeboda, Cemodans fexebs Soris Caidgamda,
TiTqos viRacas eZebso, irgvliv qurdulad mimoixedavda, gaxunebuli, farToplatformiani cilindruli
sistemis qudis mouxdelad cxvirsaxociT moiwmendda
ofls da gzas ganagrZobda.
roca meoTxe sarTuls miaRwia, bewvis sayeloiani
palto gaixada (palto Zveli iyo, magram nacrisferi
kurdRlis tyavis sayelo axali gaxldaT), mosacdelSi
skamze dahkida, Cemodani Cveulebisamebr fexebSua Caido da dajda. mosacdelSi mis garda aravin iyo. cota
muxls Sevasveneb da saqmes Sevudgebio, fiqrobda ucnobi da iqaurobis dazvervas ganagrZobda.
muxlebs cota SeRavaTi rom misca, Cemodani gaxsna,
pasporti da sagzuri amoiRo da Cemodani isev daketa.
amas rom akeTebda, derefnisTvis Tvali ar mouSorebia. vinmem rom gaiaros, ar gamomeparoso. saRamos Svidi
saaTi iyo da SenobaSi araCveulebrivi simyudrove sufevda, radganac yvelani savaxSmod iyvnen wasulni.
gamoCnda.
saaTic ki ar dasWirvebia lodini. derefnis bolodan
mxarze pirsaxocgadakidebuli kaci gamovida, viTomc aq
araferiao, RiRiniTi wamovida ucnobisaken.
ucnobma qaRaldebi elvissiswrafiT Camala ubeSi,
cilindri Sublze Camoifxata, palto mxarze nabadi227

viT moigdo da pirsaxocians gza gadauWra. pirsaxocians jer SeeSinda da ukan daixia, araprofesionaluri
TvaliT Tavdapirvelad xelebSi SeaCerda ucnobs, mere
mis danaoWebul saxes da wvril kisers daakvirda da
odnav damSvidda.
bodiSi, aq saregistracio oTaxi sad aris? CurCuliT hkiTxa ucnobma.
pirsaxocianmac xmadabla auxsna, marjvniv, derefnis boloSi `wiTeli kuTxe~ rom aweria, iq televizori dgas, televizorTan ar SeiZleba am dros vinme ar
ijdes, imas hkiTxe da gaswavliso.
ucnobma madloba gadauxada. daaxloebiT ocdaxuTi
wuTis Semdeg igi registratoris sarkmelTan idga da
anketas avsebda.
me calke oTaxi unda momceT, Cailaparaka ucnobma
ise, rom mis xmas mxolod administratoramde mieRwia.
roca administratorma gakvirvebiT Semoxeda, ucnobma
Tavi dauqnia da misi pirovnebisaTvis meti idumalebis
misacemad warbebi aswia.
Cven calke nomrebi ara gvaqvs! cota ar iyos, xmamaRla uTxra administratorma da amiT agrZnobina, me
aravisi ar meSinia da saCurCuloc ara maqvs rao.
ra gayvirebT! SiSiT mimoixeda ucnobma da cxvirze
marcxena xeli Camoifara, me marto unda viyo.
ratom? ratom? xmadabla, gamojavrebiT uTxra
administratorma da isev auwia xmas, me mgoni, gasagebad mogaxseneT: erTadgiliani nomrebi ara gvaqvs. es
sastumro ar aris, dasasvenebeli saxlia. orianic erTi
dagvrCa, Tqvens iRblad, Torem oTxianSi SegasaxlebdiT.
Tqven me yvelafers ver agixsniT, ar daibna ucnobi, me samuSaod Camovedi. metis Tqmis ufleba ara
maqvs. xmas ufro dauwia da gaocebisagan pirdaRebul
administrators Cemodanze miuTiTa: am CemodanSi
228

saxelmwifoebrivi mniSvnelobis dokumentebia. es rom


ucxoeTis dazvervas Cauvardes xelSi, daviRupebiT.
mapatieT, awrialda dasasvenebeli saxlis TanamSromeli, ver gicaniT (Tumca verc axla icno). movaxerxebT rames. xom iciT, yvelas calke unda. ar daijerebT; erTkaciani oTaxebi marTla, ara gvaqvs, ramdenjer vuTxari direqtors, yovel saxanZro SemTxvevisaTvis TiTokaciani nomrebi unda gvqondes-meTqi,
magram esmis?
ucnobma ganze gaixeda. man CaTvala, rom registratorze sakmao efeqti moaxdina da Semdgomi dakonkreteba saWiro aRar iyo. administrators laparakSi Seatyo,
rom direqtorTan mTlad kargad ver unda yofiliyo.
arc direqtor-administratoris urTierTobis garkveva
ainteresebda ucnobs. mas calke oTaxi undoda.
administratori arc ise miamiti kaci iyo, magram
`sazRvargareTi~ da `dazverva~ rom uxsenes, rame saSaro saqme ar iyoso da SesaZleblobis maqsimumi gaakeTa:
orkacian nomerSi gagaformebT. nu RelavT, meores
ar SemogisaxlebT. marto iqnebiT. xval direqtorsac
movelaparakebi da Tu raime Sevagnebine, xom kargi, Tu
arada, patiosan sityvas gaZlevT, Tu direqtorma neba
ar dagvrTo, sanam Zalian ar gamiWirdeba, aravis SemovuSveb Tqvens oTaxSi.
ucnobma icoda, rom zedmeti madlobebi da reveransebi, aseT SemTxvevaSi, mosuls damxvduris TvalSi
gaauferulebda. amitomac, cota ar iyos, zantad aiRo
gasaRebi, Cemodani karamde miitana, dadga, swrafad
Semotrialda da isev administratoris sarkmelSi Seyo
Tavi.
Tu iciT, ramdeni gradusi iqneba axla gareT?
administratori aseT ubralo SekiTxvas ar eloda da
uxerxulobis TavdasaRwevad, sakmaod zogadad upasuxa:
ver getyviT. yinavs.
229

eg uTqvenodac vici. me mainteresebs, zustad ramdeni gradusi yinvaa.


fanjaras gamovaReb da axlave mogaxsenebT, SeSfoTda administratori.
ar aris saWiro, mouWra ucnobma da amiT agrZnobina, fanjara Tu gamoaRe da Termometrs Tu daxede,
ase xom yvela gamoicnobso.
SavsaTvalianma ucnobma fexakrefiT gaiara derefani.
Tavis oTaxamde aravin Sexvedria, Tu mxedvelobaSi ar
miviRebT qal-vaJs, romlebic kibis qvemoT, mosawev
kuTxeSi erTmaneTs Cafskvnodnen da roca ucnobma gaiara, Tvali gaayoles, radganac xnier kacad miiCnies.
xnierebi ki am dasasvenebel saxlSi iSviaTi movlena iyo.
ucnobma #11 oTaxs gasaRebi moargo, uxmaurod gadaswia, erTxel kidev miixed-moixeda da kari SeaRo.
Cemodani loginqveS Seacura, palto garderobSi dakida, cilindri magidaze dado, fexsacmeli dauxrelad,
fexebis daxmarebiT gaixada da loginze wamowva.
ucnobi kmayofili iyo. operaciam kargad Caiara. am
xerxs igi pirvelad ar mimarTavda. dasasvenebel saxlebSi yovelTvis `saxelmwifo mniSvnelobis dokumentebiT datvirTulad~ gaasaRebda Tavis Cemodans da es
meTodi jerjerobiT yvelgan Wrida.
vin iyo es kaci da ratom moiTxovda ase daJinebiT
calke nomers? es ucnobi gaxldaT saproeqto laboratoriis rigiTi mxazveli, samocsmiRweuli, kafandara,
ucolod daberebuli kirile vaSaymaZe. ukanasknel TveebSi kiriles bevri saqme daugrovda. Tavs Zala daatana.
TiTqmis dRedaRam xazavda. bolos Seatyo, rom dasustda. dRis bolos ugunebodac iyo da Tavbru esxmoda.
eqimisaTvis ar miumarTavs. Tavisi Tavis eqimi TviTon
iyo. erTi aTi dRiT Tu sadme ar wavedi da ar davisvene,
cudadaa Cemi saqmeo. miakiTxa adgilkoms da sxva rom
aRaraferi SemorCenodaT, sofel maRlagoris saTxil230

amuro bazis sagzuri SesTavazes. kiriles Txilamurebi


axlodan arc ki enaxa, magram haers xom gadavylapav erT
aT dReso, daaskvna da sagzuri gamoawerina.
`netavi vinme nacnobi ar Semxvdebodeso~, fiqrobda
loginze wamowolili kirile. imdenad daRlili iyo,
rom nacnobis misalmeba-mokiTxvis Tavic aRar hqonda.
`gareT arc ki gaval, wamovwvebi, kargad gamoviZineb, rasac maWmeven, SevWam da xandaxan Cems saqmesac mivxedavo~.
mkiTxvels albaT, ainteresebs, Tu ras gulisxmobda
kirile `Tavis saqmeSi~. gamovutydebiT da saidumlod
vetyviT, rom kirile memuarebs werda.
amas winaT, man erTi cnobili avtoris kargi memuarebi waikiTxa da Zalian mounda TviTonac daewera Tavisi
Tavgadasavali.
marTalia, kiriles samemuaro asaki jer ar hqonda,
magram Zalian moewona es misTvis axali saqme da werda mTeli gatacebiT. kiriles marto yofna saerTod
uyvarda da axla miT umetes. surda, oTaxSi masTan
aravin Semosuliyo, raTa Tavisuflad weris saSualeba
hqonoda.
cota rom daisvena, kirilem halstuxi moixsna, mrgvalad daaxvia da CemodanSi Rrmad CaCurTa. amas rom ar
waviWer yelSi, marto es rad Rirs am Tormet dReso.
kiriles halstuxi saSinlad sZulda, magram inteligentTa Zveli Taobis warmomadgeneli iyo da uhalstuxod samsaxurSi aravis unaxavs. aRSfoTebas ver
malavda, roca saproeqto laboratoriaSi TanamSromlebi gacveTili `jinsebiTa~ da svitrebiT miusxdebodnen saxazav magidebs. erTi-orjer xumrobiT wamocda
diplomianebi mainc ar iyoT, Tqve kai xalxo, uwin inJiners rom axsenebdnen, xalxi sanaxavad modioda ranairia, netavi, cocxali inJinerio, vici, axla smokingis
da trostis dro aRar aris, magram CacmulobiT cotaTi
mainc xom unda gansxvavdebodeT kalifornieli mwyem231

sebisagano. axalgazrda mxazvelebi RimiliT usmendnen.


imdenad gulubryvilod miaCndaT misi naTqvami, rom kamaTiTac aRar ekamaTebodnen. kirile droze mixvda, rom
arafris Secvla ar SeeZlo, damrigeblobiT saqmianobas
Tavi gaaneba da, Tu sagangebod ar mimarTavdnen, rCevasac aRaravis aZlevda. cxovrobda TavisTvis.
kirilem kostumi gaixada da axali, mwvanezolebiani
flanelis piJamo Caicva. es piJamo mxazvels didi xnis
nayidi hqonda, magram ar icvamda, manam, sanam Zveli (isic
flanelis iyo) TiTqmis tanze ar Semoexa. kirile sportul piJamoebs ver itanda, organizmma unda isunTqoso.
piJamo dasasvenebeli tansacmelia da tanze Semotmasnili ar unda iyoso. flaneli rbili da alersiani naWeriao. romeliRac artelis mier gamoSvebuli kiriles
axali piJamo sruli ki iyo, magram, Sekerili ulazaTod
gaxldaT. sanam abazanaSi Sevidoda, kirile erTxans sarkis win Seyovnda da cdilobda aRmoeCina artelis mkeravTa saSemsruleblo xarvezi. kiriles kervisa maincdamainc araferi gaegeboda.
saSuali simaRlisa iyo. beWebSi moxrili. grZeli eqvskuTxedi saxe hqonda, gacrecili WaRara Tma safeTqlebsRa SemorCenoda. saTvalidan farTo, waqisferi Tvalebi uCanda. kirile Cveulebriv or saTvales xmarobda,
erTs muSaobisaTvis, meores danarCen dros.
Sua banvaSi iyo kirile, roca abazanaSi axalSeremontebuli zaris mkafio xma gaisma. kirilem Sxapi Caketa,
Tavidan (TvalSi ar Camivideso) sapnis qafi Camoiwminda,
kari naxevrad gamoaRo da gasZaxa:
romeli xar?!
mezobeli var, mezobeli!
romeli mezobeli?
Tqven gverdiT vcxovrob, gamiRe erT wams.
axla ver gagiRebT. tans viban. xval mobrZandiT,
saCqaroa rame?
232

derefnidan nabijebis xma moisma. etyoboda mezobeli


moSorda kars da Tavis mezoblur saqmeebs daubrunda.
ise gemrielad ibanava, ise madianad gaexvia sufTa sawolSi, rom kiriles gadaaviwyda kidevac mezobeli, magram am ukanasknelma SuaRamis or saaTze gaaxsena Tavi.
isev awkrialda zari.
kirilem SekiTxvismiucemlad gaaRo. misTvis axla
sulerTi iyo vin iqneboda.
mobrZandiT, daagdo kirilem, Semosuls maSinve
zurgi uCvena, fexebi loginis win dagebul momcro
fardags gausv-gamousva, da ubodiSod Segorda sawolSi.
mezobeli maRal-maRali, gaxunebululvaSiani, mxarbeWiani axalgazrda kaci gamodga. sportuli lurji
Sarvali da iaffasiani sareklamo perangi ecva. perangze msoflios saukeTeso sigaretTa etiketebi exata.
gamarjobaT! rixianad Tqva mosulma. skami gamoswia da unebarTvod mokalaTda. RmerTo Segcode da igi
cota Tamamad, cota umizezod iRimeboda.
rodis CamobrZandiT, biZaCemo?
dRes, mouxedavad miugo kirilem da gaifiqra, es
mindoda axla, daRlil, gawamebul kacs meo?
anzori var xundaZe, baTumeli. xuTi dRis Camosuli var. ra yofila, kaco, es maRalgora. Txilamurebze dgomas ra unda, xelaT viswavli-meTqi, saqmeSi xar?
pirvel dResve fexi viRrZe da qe davdivar ase. rodis
gava cxrameti dRe kidev. gogos aqana ver daelaparakebi. erTma xma ar gamca da meorem imnairi SemomibRvira,
rom im saRamos vaxSami ar miWamia. isev Cemi gemi daloca
RmerTma. Tavisuflad mainc xar kaci. yvelafers rom
Tavi daanebo, Ramec rom aRar mZinavs?
`daviRupe, fiqrobda kirile, amas Tu me axla
laparakSi avyevi, aRar momSordeba. yovel saRamos
damijdeba aq da Tavis mosawyeni TavgadasavlebiT guls
233

gamiwyalebs. rac SeiZleba civad Sevxvdebi, interess


arafrisadmi ar gamovamJRavneb. sityvaZvir kacad rom
micnobs, mowyindeba da wava~.
anzori ganagrZobda:
wamevedi, me vTqvi, davisveneb pataras-Tqva, Svebuleba maqvs, xom iciT, mezRvaurisaTvis Svebuleba ras
niSnavs? qarTul kurortze midRemCi ar vyofilvar. es
ra brazianebi yofilan moTxilamureTa bazaSi. wavsuliyavi adesaSi ar jobda? gogo myavs iq, cxra werili
momwera gemze, Svebuleba CemTan gaatareo.
romeli saaTi iqneba axla? yrud ikiTxa kirilem.
roca saaTze daixedavs es ojaxaSenebuli, mixvdeba rom
gvian aris da inebebs wasvlasao.
samis TxuTmetia, sulmouTqmelad Tqva anzorma
da maSinve gadaaba, axla vladivostokSi TerTmeti saaTia. ocdaSvidi wlis kaci var, biZaCemo, da mTeli qveyana Semoviare. unaxavi aRaraferi damrCa. Cven navTobs
vezidebiT. tankeri gvyavs. `gali~ hqvia. asocdarva kaci
vemsaxurebiT. yvelas Cven-Cveni kaiuta gvaqvs.
`ra meSveleba axla, daiwyebs, moigonebs rames. gasaxsenebeli da mosayoli ara aqvs Tu? ra gzas davadge?~
fiqrobda kirile.
anzorma marTlac, sad iyo kargi msmeneli Torem,
sainteresod da STambeWdavad uambo moxuc damsvenebels, Tu rogor aCuqa axalzelandielma muSam patara
maimuni. cerodena maimunis iSviaTi jiSi. wamoyvana ar
SeiZleba usabuTod, sabuTebis gaformebis (maimunis
pasporti, janmrTelobis mowmoba, nasyidobis aqti da
sxv.) dro aRar iyo. patara yuTSi Cavsvi da gemze amovapareo. mere dawvrilebiT aRwera mezRvaurma maimunis
avadmyofobis mTeli istoria da is savalalo ambavic,
rom patara maimuni swored mogzaurobis dasasruls,
bolo navsadgurTan sul axlos, gibraltaris sruteSi
gardaicvala.
234

kirilem oTx saaTze Tavi moimZinara. mezRvaurma


maspinZlis xvrinva rom gaigona, Ronivrad SeanjRria
igi da CasZaxa: biZaCemo, Tu geZineba, arays movitan
da gamogafxizlebso. meZineba Zalian da Tu kaci xar
damaZineo. Seexvewa kirile.
anzori laparak-laparakiT gavida.
meore dRes kirile, rac SeiZleboda, civad Sexvda
anzors. mTeli dRe masTan laparaks gaurboda, cdilobda egrZnobinebina, rom mezRvaursa da moxuc mxazvels
Soris saerTo araferi iyo. anzori ki piriqiT, TiTqos
mTeli dRe mas daeZebda, dainaxavda Tu ara, xelebs
gaSlida da RimiliT misken wavidoda, magram dRe iyo
da kirile sxvadasxva garemoebis momizezebiT swrafad
usxlteboda xelidan. vaxSmis Semdeg ki anzorma Wkua ixmara da erT nabijzec ar moSorebia. Tavisi oTaxisaken
gaqceul kiriles karSive dauxvedra fexi da sxva gza ar
iyo viziti Sedga.
im RamiT anzorma mezobels indoeTSi mogzaurobis
STabeWdilebani gaacno. bombeiSi sapirfareSos ver mivageni, visac vkiTxe, yvelam mxrebi aiCeCao. gavgiJdi
kaci, aRar vicodi ra meqnao. mere erT axalgazrdas
vstace xeli da sakmaod uxerxuli JestebiT mivaniSne,
rasac veZebdio. xuWuWTmianma indoelma aseve JestebiT
gamagebina, fuli momeci da gaswavlio. miveci, ra meti
gza mqondao. Caido fuli jibeSi, cxenis TeTri kbilebi
SemomanaTa da trotuarze mimiTiTao. gavcecxldi da
fulis ukan gamorTmeva movundome, magram gameqcao.
es da sxva ufro saintereso ambebiT gaanaTla anzorma kirile da im Ramesac kiriles daJinebuli TxovniT
oTx saaTze gaixura kari.
mesame dRes anzorma kongos ambebi gaixsena.
kongo, kirile biZia, kontrastebis qveyanaa. didi
mSromeli xalxi cxovrobs. zangebi didxans ver cocxloben. iSviaTad naxav ormoci wlis zeviT kacs. erTxel
gems varemontebT da navsadgurSi vdgavarT. momSiv235

da da puri wavitexe. wylis dasalevad gareT gamovedi. ubeduri sicxea. es puri ase mikavia xelSi. palmis
qveS patara biWi dgas. CemTvis yuradReba ar mouqcevia. puris gadagdeba saerTod ar miyvars da zangis
biWs xeli davuqnie puri xom ar ginda-meTqi. xeli
gamiqnia, fuli ara maqvso. fuls vin gTxovs, me vuTxari. modi da, Tu gesiamovneba, miirTvi, gamoiqca, unda
genaxa, ra xarbad Seeqceoda purs. Turme Siebia mgeliviT, Turme misi madli momisxams. xeli davuqnie da
Cems saqmes davubrundi. ar gauvlia TxuTmet wuTs, Cems
fanjaras saremonto kantoraSi ormocdaaTamde Savkaniani bavSvi moawyda. akakuneben, Wyivian, xels miqneven, ra
undaT-meTqi, Zlivs vicani Cemi nacnobi baRana, ras icnob, erTmaneTs hgavs yvela. fanjridan niJarebs mawvdis
da mexveweba: amaTac puri SiaT da mogvecio. Sevexvewe
mzareuls da rac SegveZlo miveciT. ramdens gawvdebi.
erTmaneTs xelidan glejden, ubeSi iyridnen puris naWrebs da garbodnen.
meoTxe Ramesac ar Setyobia anzors, rom salaparako
uaxloes xanSi Semoeleoda.
mexuTe Rames ki uZilobisagan gaTangul kiriles moTminebis fiala aevso, man Suaze Seawyvetina (daaxloebiT
Ramis ori saaTi iyo) kosta-rikis ambebi anzors da marcxena loyis caxcaxiT hkiTxa:
ki magram, gemze ase upragunod SegiZlia Sexvide
yvelasTan da gauTavebliv ilaparako?
ki, biZaCemo, gemze uxaria kacs, rom Sexval da xmas
gascem.
mere gemze varT Cven axla?
ara.
erTi sityviT, aq meti aRar Semoxvide, Tu Zma xar.
Sen kruxis Tavi gaqvs gadaylapuli da me daRlilobisagan ise var dasustebuli, rom xvanjars Zlivs vibnev
xandaxan.
236

anzori Secba. mezRvauri amgvar saubars ar eloda.


man gakvirvebiT Sexeda moxucs da RimiliT hkiTxa:
ra maqvs gadaylapuli?
kirile mixvda, rom utaqtod moiqca. Tanac, cota ar
iyos, SeeSinda, Seuracxyofas rom vayeneb, ar adges da
ar damiSvas skami TavSio. amitom ukan daxeva amjobina:
gadaylapuli ki araferi gaqvs, Cemo biZia, mara, me
avadmyofi kaci var. Seni xnis rom viyo, sxva ambavia, sad
SemiZlia me Rameebis texva da SenTan laparaki. me dasveneba minda da Sen dasvenebuli xar. RmerTma kargad
gamyofos. amitom Sen SenTvis da me CemTvis. ar gamogadgebi amqrad, rom xedav, me Cemi gaWirveba maqvs. Cemi samuSao maqvs. ase vqnaT, Cven-Cven saqmes mivxedoT yvelam.
anzori wamodga. erTxel kidev gaiRima. xelebi gaSala.
kiriles Tavi daukra da gavida. TqmiT araferi uTqvams.
meore dRes kirilem kargad daisvena. igi usazRvrod
kmayofili iyo. anzors mxolod erTxel mohkra Tvali,
Soreuli curvis mezRvauri sasadilos win fanjarasTan
mimdgar eqTans esaubreboda.
mesame dRes kiriles gvian daeZina. igrZno, rom raRac
awuxebda, raRac aklda. anzori TiTqmis yuradRebas
aRar aqcevda. Sexvedrisas Tavs daukravda da swrafad
gaecleboda.
kirile wuxda. adgils ver poulobda. damnaSavesaviT
uRimoda gverdiT Cavlil anzors. undoda, gamolaparakeboda, magram momenti ver SearCia. `aSkarad Cans, rom
nawyenia. esaa saqme? kaci Semodioda, Tavisi keTili
guliT qveynis ambebs magebinebda. ra eSmakad minda es
gamxmari Tavi, ras vakeTeb imnairs axla, rom Cems marto darCenas ase vafasebde. kacma kacad gicno, SenTan
laparaki undoda, vin oxeri xar, ra ufleba gaqvs Sen.
kargi, aRar Semodis, aRar undixar, mere? ra Seicvala
amiT? Zilis ori saaTi mogemata, sikvdilis ori saaTi
mogemata, martoyofnis ori saaTi mogemata, meti xom
araferi~...
237

* * *
axlave! moisma oTaxis siRrmidan da maspinZelma
karamde ise swrafad moirbina, TiTqos kibesTan misTvis uZvirfasesi arseba idga, romelic wamis dagvianebiT
SeiZleba samudamod daekarga.
SeiZleba, anzor biZia? ikiTxa kirilem da pasuxis
molodinSi, gulma orjer daqaCa.
mobrZandiT? miugo Semcbarma anzorma, da Sarvali askinkliT Caicva.
menzoblebi karga xans mdumared Sehyurebdnen erTmaneTs.
anzori, saocari Tavgadasavlebis mqone, molaparake
anzori, arafers ambobda.
dasalevi xom araferi gaqvs? ikiTxa bolos
kirilem.
anzori dafacurda.
dalies.
arayma orives mxneoba Semata. karga xans isaubres.
gasvlisas kiriles `awyvetam~ yovelgvar molodins
gadaaWarba.
anzor, biZia. Sen rom eqTani gogo gelaparakeba, magas deida eyoleba, ase, Cemi xnis, Cemi Sesaferi. geviargameviaroT-Tqva. mTlad Camowerili ki ar var, mere
gaicina, nametani momividao, gaifiqra da mezRvaurs
xeli gadaxvia, ise giTxari, Cemo anzor, marTali ar
gegonos, sityvis masalad giTxari; ra vqna, biWo, gamomayrua marto yofnam.
mezRvaurma gaiRima, yovlismomtevebeli, alali,
gulwrfeli RimiliT.
Ramis sami saaTi iyo.

238

e q i mi
SuadRea, Crdilo-dasavleTis mxridan sunTqvisSemkvreli, cxeli qarboria uberavs.
quCaSi kacis WaWaneba ar aris.
gaismis dolis yuriswamRebi bagabugi, romelic
quTaisis qar-sicxes kidev ufro autanels xdis.
SuadRis siCumeSi marto dolis xma ise mkafiod ismis,
rom verc gaaswreb da verc daemalebi. yursiZirSi ubragunebs doli # 3 saqalaqo biblioTekis mkiTxvelebs
da `squris~ mineraluri wylebi kioskis momxmareblebs,
saxdazRvevis agentebs da gamwvanebis trestis udanaSaulo muSakebsac. es ukanasknelni yurSi TiTebs icoben
da kidev kargi rom erTmaneTsac ver agebineben, Torem,
tuCebis cmacunze etyobaT, mTlad sasiamovno sityvebs
ar unda ambobdnen jiuti medolis misamarTiT, romelsac
am gagania sicxeSi xelovnebisaTvis Tavi gadaudvia da
ninoSvilis quCis mcxovrebTa erTsulovani protestis
miuxedavad, dolze solo-koncerts amuSavebs.
aivanze nifxav-perangisamara maRali, grZelkisera
eqimi, aleqsandre gobroniZe, gamovida da moajirs gadaeyrdno.
guram!
dolis xma ar Semwydara.
guram! ar gesmis Sen?! rac SeeZlo iyvira eqimma.
magram Tavisi saqmiT garTul medoles mainc rom ver
Seasmina, gagebinebis ufro efeqtur saSualebas mimarTa; iatakis sawmendi joxi aiRo, rikulebSi gaaZvrina da
aivnis boZs miukakuna.
dolis xma miwyda da pirveli sarTulidan TmaSeTxelebuli Tavi gamoCnda.
239

ra iyo? ikiTxa dolze dakvris momavalma virtuozma da mamas uxalisod amoxeda.


daisvene cota aRara varT meti. SevwuxdiT!
ram SegawuxaT? TiTqos am sayveduriT pirvelad
mimarTaveno, xmis danazebiT, aSkarad dacinviT ikiTxa
guram gobronriZem da raki eqims qvemodan cota uxerxulad Sehyurebda (Tanac sinaTle Tvalebs sWrida),
Tvalebi daxuWa da piri gaaRo. liTonis kbilebi maSin
modaSi iyo da guramsac piri savse hqonda keTilSobili
liTonebiT. imis mixedviT, Tu ra ekonomiuri gasaqani
miscemoda ama Tu im periodSi, mimdgariyo medole da
oqrosa da vercxlis kbilebi Caekiwkiwebina. axla zemodan mze rom anaTebda, guramis Ria xaxa araCveulebriv
brWyvials gamoscemda da aleqsandre gobroniZem
gaifiqra am kbilebis patroni xeirs daayris kacso?
ram Segvawuxa da am gauTavebelma bragunma, Svilo.
jer dagvxoce me da dedaSeni da mere ubraxune ramdenic ginda, mag upatronos.
gurams gaecina.
ki mara vinc kargad ukravs, mamaCemo, rava fiqrob
Sen, imas ar yavda ded-mama da mezoblebi?
ra vici me?
me vici. tyeSi aravin dadis dolis dasakravad. ase
saxlSi aqvs naswavli suyvelas. patara qe unda meiTminoT.
ra meviTminoT, biWo. ras eZaxi pataras Sen. an ra
mklavebi giZlebs, ar iRlebi qe mainc? amouwyda patroni. vinc Sen doli Segayvara da amomagdo kaci.
kai dakruli rom Zaan mogwonT da qeifi rom qe giyvarT suyvelas? dolze dakvra ki ar esizmrebaT Rame.
ase wvalobs da ase swavlobs yvela medole.
aleqsandres gaexarda. cota xans iqneb kamaTSi aviyolio da davasveno mTeli quCao, magram Rrmad cdeboda.
swavlas vin giSlis, mara Sen imnair instrumentTan
gaqvs saqme, rom marto Cven rom vwuxdebodeT, jandabas,
240

mTel quCas ayeneb fexze. vici naRdaT: amotrialebuli


iqneba axla saflavSi babuaSeni amdeni ginebiT Seni datovebisaTvis.
rodis vimuSao, miTxari. batono, Cems Tavze?
gulwrfelad ikiTxa guramma, dilas xalxs sZinavs,
Segaginebeno, SuadRes xalxs Zinavs, Segaginebeno,
saRamos xalxi iZinebs Segaginebeno, ra momenti SevurCio, miTxari. maginon da iyvnen. akardionis pruwuns ar
jobia dolis xma?
mere, ra SeRavaTia CvenTvis? angariSmiucemlad
ikiTxa aleqsandrem da maSinve mixvda, rom SekiTxva Cauvarda. ufro rTuli problema daesva, SeiZleba cota
xans Sehyoloda laparakSi Tavisi medole Svili, magram
axla dolisTvis Tavgadamkvdarma pirmSom kamaTi damTavrebulad CaTvala da mokled mosWra.
moWimuli maqvs doli da nu macden tyuilad. sul
erTia, sanam dRevandel normas ar Sevasruleb gamCerebeli ar var. Tu guli gereva, Caicvi da wadi, gaiseirne
quCaSi cota. ras uzixar saxlSi am SabaT dRes.
am sityvebs dolis energiuli bragabrugi mohyva.
aleqsandres Svilis sityvebi WkuaSi daujda. Tvals
wyals davalevinebo, Tqva da Caicva, WiSkars rom aRebda,
doli erTi wamiT SeCerda da eqims guramis mzrunveli
xma wamoewia.
ar dalio! vinc ar unda Segxvdes, uari uTxari, ar
dalio, Cems Tavs gaficeb. xom ici, rom ixrCobodi im
dRes. gesmis Cemi?! TandaTan xmas umatebda medole.
mesmis. ukmayofilod Cailaparaka aleqsandrem da
marTalia, Svilis sityvebma cota guli gauTbo, magram
mainc gaifiqra, Sen rom wesieri Svili myavde, dolis
magivrad wigni geqneboda axla xelSi da mec `saseirnod~
ar gamixdidi saqmeso.
aleqsandre gobroniZe qirurgi gaxldaT. misi saqirurgo biografia marTalia, gulis gadanergvis msgavsi
16. r. miSvelaZe. t. III

241

gaelvebebiT ar iyo gabrwyinebuli, magram samagierod,


mTelma qalaqma icoda, rom aleqsandres SemTxveva ar
hqonia pacientis stomaqSi makrateli an pinceti Caetovebinos. igi ZiriTadad brma nawlavis amokveTis da
xel-fexis amputaciis xaziT muSaobda. amgvar operaciebs eqimebi SedarebiT martivad Tvlian, Torem avadmyofisTvis yvelanairi operacia saSiSia da seriozuli.
axalgazrdobaSi iqneb didi survilic hqonda aleqsandre gobroniZes gaukvalavi gzebiT evlo da qirurgiuli xelovneba axali eqsperimentebiT gaemdidrebina,
magram saavadmyofo, romelSic igi muSaobda, Tavisi teqnikuri aRWurvilobiT sterilurobis miRwevis TvalsazrisiT ar iZleoda did gasaqans, amitomac qirurgi
beds Seegua da cxovrebis mdinares Tavqve dahyva. arc
mTlad kristalurobaze debda Tavs da sindisgarecxili kacic ar gaxldaT. zogierT mis kolegasaviT winaswar rodi urigdeboda avadmyofis meinaxes, amdeni
da amdeni dasWirdeba am operaciasao, rasac xels mohkidebda, patiosnad gaakeTebda. Tu vinme pativs scemda,
uars ar ambobda. Tu (zogjer asec xdeboda) madlobasac ar etyodnen, guli, ra Tqma unda dawydeboda, magram garegnulad ar SeimCnevda.
misalmebisas Tavs ki ar xrida, maRla aisroda da marjvena xelsac aayolebda. salams ufro xSirad uxmod,
JestebiT gamoxatavda. oTxjibiani, qamriani moyviTlo
tilos kiteli ecva. tilo recxvisgan sagrZnoblad
mokldeba da am uZvelesi qsovilis mama-papuri Tviseba
arc aleqsandres kitelisTvis aRmoCeniliyo ucxo ram.
saxeloebi ise damokleboda, rom Soridan ifiqrebdiT,
aleqsandres profesiuli CvevisTvis quCaSic ar uRalatnia, quCaSi mklavebdakarwaxebuli dadiso. siarulis
dros Sevardnil mucelze Camocurebul Sarvals xSirad
xeliT isworebda. Tvalis gugebs moyolebuli, grZeli,
Camotexili warbebi da iseTi mSvidi Taflisferi Tva242

lebi hqonda, rom umeteswilad mTvlemare kacis STabeWdilebas stovebda. grZeli saxiT, maRali, kexiani cxviriT da Suaze proporciulad gayofili soliseburi
nikapiT Zalian gavda de gols.
aleqsandres gverdiT RrWialiT gaCerda avtobusi.
qirurgi gverdze gaxta radganac avtobusis gaCerebas
misi naxevradRia karebidan ormociode wlis, Tavgaparsuli Savperangiani kacis gamovardna da saSineli gineba
mohyva.
mgzavri winidan eca troleibuss da akvariumis TevziviT minis miRma darCenil mZRols RrialiT auwya:
gaaCere troleibusi da fexi ar meicvalo, Tvara
pirvels Sen gagagzavni babuaCemis mamasTan!
ra ginda, kaco?! ayvirda Soferi.
Savperangiani axla gverdidan mivarda troleibuss
da fanjarasmoxutebul mgzavrebs aseTi umtkivneulo
winadadeba misca:
gadmodiT Tqveni... Tavebi unda dagaWraT yvelas!
sazogadoebrivi transportis mgzavrTagan msurveli
ar aRmoCnda.
moZaladem perangi Semoixia da aseT formaSi misi danaqadebi ufro damajerebeli da SemaZrwunebeli Canda.
axlave CamodiT Zirs, Tvara agafeTqebT erTianad.
sul erTia ver wamixvalT! Tqven sisxls davlev,
gelaparakebiT!
troleibusSi msxdomni Cumad, dafiqrebuli saxeebiT Sescqerodnen kacs, romelic manqanas mimxtar martorqasaviT brdRvinavda da, RmerTma nu qnas, karis gaglejas lamobda.
quCa seirismoyvarulebiT gaivso.
ramdenjerac daapira mZRolma manqanis daZvra, Savperangiani (sadRa iyo perangi, mis nacvlad gamwarebul moqalaqes Savi nafleTebiRa ekida tanze) win gadaudga da
troleibusis parprizs muStebi dauSina.
243

troleibusis mteri xandaxan saqmes Sewyvetda, ukan


moixedavda da mayureblebs afrTxilebda.
fexi ar gadmodgaT! RmerTi ar gagiwyreT aravis!
bolos viRacam mainc gaarRvia wre da swored maSin
waavlo mklavze xeli, roca moCxubarma ori didi qva
aiRo da troleibusis fanjrebis Camtvreva daapira.
ra mogivida, maqsimia?
maqsimem moixeda. etyoba icno SekiTxvis mimcemi da
misi mdgomareobis kacisTvis sruliad Seuferebeli
simSvidiT miugo.
araferi.
mere isev Setrialda, qvebi erTmaneTs daujaxuna da
gulisamrevi gineba aRavlina troleibusSi msxdomTa
misamarTiT.
nacnobs maqsime ukve orive xeliT gakoWili hyavda.
naTeli iyo, sisxli aRar daiRvreboda.
maqsime, vin gawyeina, me miTxari. me ganaxeb imis
seirs. vinaa, romelia? troleibuss Tvals ar acilebda gamzavebeli.
es troleibusi unda amovxoco. araferi uSvelis am
saqmes. dabejiTebiT Tqva maqsimem.
ratom? ratom?
Rirsia da imitom.
mTeli troleibusi?
mTlianad. ar momewona arc erTi. arc erTs ara aqvs
adamianiSvilis saxe. es troleibusi unda deiwvas, asea
es! yviroda maqsime.
amasobaSi mZRolma dro ixelTa da troleibusi
saSineli siswrafiT gaaqana, maqsimes ki sibrazisagan
tirili auvarda da kiserze Camoekida im Zmakacs, Tavis
axirebul survilSi xeli ase energiulad rom SeuSala.
aleqsandre trotuarze moabijebda da fiqrobda:
`sagazeToa aba ra aris axla es ambavi. aseTi ram mxolod
am qalaqSi SeiZleba moxdes, me vTqvi, albaT mosisxle
244

hyavs troleibusSi da gamwarda kaci-meTqi. Turme amas


mTeli troleibusi ar mowonebia. yvela mgzavrs erTbaSad gaswyromia. modi da elaparake; arc erTs ara aqvs
adamianiSvilis saxeo. mgzavrebic rom damnaSaveebiviT
isxdnen da Sescqerodnen? netavi, rom gaeSvaT, ras izamda? ara, raRaca sWirs am qalaqs. auRebeli qalaqia,
morCa da gaTavda. axla, am etapze, SeiZleba WkuaTamyofelma kacma mTel troleibuss Tavis mgzavrebianWanWikebianad, SeWma daupiros? raRacaSia saqme...~
bazris SesasvlelTan erTi gniasi da aurzauri idga.
qorvaWrebi da patiosani moqalaqeni siciliT iWaWebodnen. seiri amjerad aseTi saxisa iyo: ori zorba milicieli sicxes Seewuxebina, wesrigis dacvis urTulesi
saqme bedis anabara daegdoT da wuwaoba gaeCaRebinaT.
wyliT savse vedroebiT dasdevdnen erTmaneTs. jibis
qurdebic ki (romel bazarSi ar SexvdebiT maT) moenusxa am Tvalwarmtac suraTs. idgnen da sicilisgan suls
Zlivs iTqvamdnen.
sirofiani wylis gamyidvels, spilosfexeba uriis
qals muStari blomad hyavda. mewyle gamalebiT muSaobda da aleqsandres rigma Cqara mouwia. is iyo Wiqa
moimarjva da dasalevad ganze gadga, rom zurgs ukan
garkveviT moesma:
ra giWirs, ra, ratom ar dalev tkbil wyals. qvisli
qe Camiwvine miwaSi.
aleqsandrem wauyrua. guliT surda es sityvebi misi
misamarTiT ar yofiliyo.
dasandobi araa arc erTi eqimi! ganagrZo xmam da
aleqsandre mixvda rom gaeba, ramdenadac Seatyo, wylis
rigSi eqimi marto TviTon gaxldaT.
Tqven, Cemze ambobT? Semotrialda aleqsandre.
mis win Tavze cxvirsaxocwakruli, dabali tanis, simsuqnemoreuli, Rorjospiriani moqalaqe idga. moqalaqes xelSi sazamTro eWira.
245

ver micnobT, axla rava micnobT, awi raRa saWiro


varT. maSin unda dagvemaxsovrebia SenTvis Tavi! damarcvliT, saSineli CurCuliT uTxra Rorjospirianma
da ganze gaixeda.
Cemzea laparaki? ikiTxa Semcbarma eqimma.
me mgoni Tqvens meti saSa gobroniZe, eqimi, jer
aravinaa quTaisSi.
namdvilad.
raRas gaixsenebT. adamiani TqvenTvis buzia. kacis
mokvlaSi xuTi giweriaT yvelas. imis mere ramdeni geyolebaT gastumrebuli saiqios. mara, egeba dagvdoT pativi
da moigonoT, SarSanwin, Cems qvisls melitona kirvaliZes
brma nawlavi amouWeriT da meore dRes mokvda.
ra gvars?
kirvaliZes. okribeli mesanTle iyo. moxucebuli,
Cemi tanis, ase Casxmuli, ase lamazad a, ravarc me var.
sxva SemTxvevaSi aleqsandres gaecineboda, radganac
erTxel kidev aayol-Camoayola mosaubres Tvali da sabolood darwmunda, rom gardacvlili kirvaliZis Wirisufals silamazis natamalic ar ecxo. ufro sworad,
im eleganturobis gaxldaT, rac lotos koWs gaaCnia.
rac Seexeba micvalebuls, aleqsandrem gaixsena. marTlac iyo aseTi SemTxveva. avadmyofs brma nawlavi gaskdomoda. qirurgiuli Careva gvian iyo. organizmi ukve
mowamluli gaxldaT. peritoniti swrafad viTardeboda. axloblebis daJinebuli TxovniT (maT Soris, es kaci
ar axsovs) aleqsandrem mainc gakveTa avadmyofi, magram
uSedegod.
Tqven gesmiT rame am saqmis? naxevramde daclili
Wiqa dado aleqsandrem. wyurvilma erTbaSad gauara.
Tqven rom kargad gesmiT, imitomaa Cemi qvisli axla
Sav miwaSi! gamoacxada Rorjospirianma.
ra gayvirebT! iciT ra mdgomareobaSi moiyvanes
CemTan?
246

ki. mkvdari moviyvaneT da gagvicocxleT ramenairaT-Tqva, gexvewebodiT.


ara.
meviyvaneT cocxali da weviReT mkvdari. ase ar iyo?
raT unda axla kamaTi amas.
me Tqven ar gekamaTebiT.
Cven rava SegvekamaTebiT. Cven bneli xalxi varT,
rom gveCivla maSinve, gegveSviT `kutuskaSi~, sxva saqme
iyo, axla raRa drosia.
ra mqonda dasaWeri? xma aukankalda aleqsandres.
dReSi xuTjer xarT dasaWeri. Sen ki ara marto:
aqauri eqimebi yvela, fulze xarT gamecadinebuli. kaci
Tqven fexebze gkidiaT, asea es!
aleqsandres civma oflma daasxa. sazamTros patroni
irgvliv myofTa gasagonad laparakobda. eqims moeCvena
rom Rorjospirian moqalaqes axla simarTle ki ar ainteresebda, mas ubralod aleqsandres damcireba, misi
avtoritetis Seryeva, misi gabiabrueba surda. da rogorc wylis rigSi myofTa saxeebs etyoboda, eqimebze
gamwyrali Tavis mizans aRwevda.
eqims guli SeekumSa da yurebis Suilze igrZno, rogor auwia wnevam. `etyoba, cud fexze var dRes gamosuli. seirnoba, rogorc Cans, ar gamodis, waval, Cems
ZmasTan davjdebi cota xanso~, gaifiqra da Cqari nabijiT gaSorda lanZRvis eqstazSi Sesul moqalaqes. aleeqsandrem swori gadawyvetileba miiRo. qvisldakarguli im adamianebis kategorias ekuTvnoda, kamaTiT da mtkicebiT rom ver gadaarwmuneb. am CxubSi SeiZleba eqims
infarqti daemsaxurebina. Rorjospirians ki verafriT
gadaaTqmevinebda eqimebze erTxel da samudamod SemuSavebul aSkarad mcdar warmodgenas.
aleqsandre gobroniZis ufrosi Zma, pensioneri
grigol gobroniZe stalinis quCis dasawyisSi pionerTa
sasaxlesa da afTiaqs Soris cxovrobda. qirurgma quCa
247

misi asakisTvis Seuferebeli siswrafiT gadairbina,


raTa moaxloebuli tramvaisTvis gadaeswro da xidis
gaswvriv qvafenils daadga.
xidTan misuls tramvais gabmuli zari wamoewia. aleqsandres ar mouxedavs, radganac Rrmad iyo darwmunebuli, rom fexiT moZraobis wesebs zustad icavda da nabijs
mouCqara. tramvais momabezrebeli zari ar cxreboda. eqims moeCvena, rom xidze tramvai mas mosdevda, radganac
uCveulod neli svlis SemTxvevaSic ki am moZvelebul
sazogadoebriv transports brma nawlavis amokveTis specialistisaTvis karga xnis win unda gadaeswro.
aleqsandre TiTqmis garboda. tramvais gabmuli zari
misdevda. eqimma nabiji Seanela, tramvaic morCilad mihyva ukan. roca ilajgawyvetilma aleqsandrem moixeda,
tramvai mis gverdiT Sua xidze gaCerda, vatmanma signalis Rilaks xeli uSva da kabinidan gadmoxta. qirurgma
ukan daixia da SeSinebuli, xidis moajirs gadaeyrdno. tramvais saxegabadrulma mZRolma moirbina, xeli
Ronivrad CamoarTva aleqsandres da jibeSi Cakecil xalaTis cariel saxeloze miuTiTa.
batono saSa, ver micaniT?
gicani, rava xar? angariSmiucemlad Seageba
qirurgma. icno. SarSan am biWs marcxena xelis amputacia gaukeTa. sawarmoo tramvis Sedegad (avtoqarxnis
muSa iyo, mklavi saxarato CarxSi Catneoda) marcxena kiduri ise iyo daCeCqvil-daJeJili rom araferi eSveleboda. simsivne beWzec gadasuliyo da SeiZleboda organizmisTvis friad sazianod ganviTarebuliyo. amitom
qirurgma idayvs zemoT mohkveTa mklavi avadmyofs da
amiT mosalodnel sikvdils gadaarCina.
rogor brZandebiT, batono saSa? eqimis xeli
tramvais mZRols Ronivrad eWira.
ra vqna, vwvalob, am originalur SekiTxvaze, aleqsandre yovelTvis ase pasuxobda.
248

wvalobT ki ara, kargad unda iyoT. Tqven oqro kaci


xarT, Tqvennairi kaci arc meguleba wifis tunels aqeT.
gmadlobT, daimorcxva eqimma.
batono saSa, Tqvens pativiscemas me midRemCi ver
gadavixdi, mara RmerTia mowyale. Cems nagrams anderZad
davubareb Tqvens siyvaruls da xelze kocnas.
kai erTi, Tu kaci xar.
oTxive bavSvs geficebi, Tu ase ar iyos es. Tqven me
sicocxle maCuqeT. me TqvenTan rom momiyvanes, Caqneuli mqonda xeli. gamotirebuli myavda Cemi Tavi.
tramvai Sua xidze idga. grZnobamoreuli vatmani
wasvlas ar apirebda. ukmayofilo mgzavrebma fanjrebs
tyapa-tyupi auyenes.
wadi axla, geZaxian, tramvaisken miaxeda aleqsandrem, magram yofilma pacientma misi Txovna Sors daiWira.
araferi uWirT, moicdian cotas. vaime, ravar dros
SemxvdiT, axla, batono saSa! Sewuxda calxela.
rava gekadreba, wadi Tu kaci xar, xalxi gicdis.
ase upativcemulod rogor gagiSvaT. Tqven iciT
ra xarT CemTvis? dila ar gamiTendes Tu TqvensigrZe
sanTels ar ginTebdeT yovel aRdgomas petre-pavles
eklesiaSi.
gaCerebuli tramvaidan ukmayofilo SeZaxilebi da
muqara ismoda.
wadi Tu kaci xar.
mZRoli kvlav aRtacebiT Sehyurebda Tavis gadamrCenels da mowiwebiT usvamda xelebs mxarze.
batono saSa! TiTqos raRac aRmoCenas miagnoo.
wamoiZaxa metramvaem, wamodi CemTan, adamianobas
gaficeb!
ager mivdivar, ZmasTan, or nabijze. ganze gaiwia
saSam.
amodi da migiyvan. zed WiSkarTan gagiCereb. pa249

suxs aRar daeloda mZRoli, aleqsandres majaSi xeli


Caavlo da TiTqmis ZaliT aaTria vagonis kibeze.
ratom Sewuxdi axla. ase rava SeiZleba, jer xalxs
acdevine imdeni xani. dagiwers vincxa. a, ager Camoval,
Seminele patara da gadavxtebi!
rava gekadreba, batono saSa. Zlivs Segxvdi Cems sayvarel kacs da ase gagiSveb? amas me movuvli.
ras mouvli, samsaxurSi xar. xom ar gadairie Cemi
mteri?!
tramvaim siswrafes umata.
Sen ar momikvde, ar gagiSva, saSa batono. Cems gadamrCenels, saiqiodan Cems mombrunebels pativi Tu ar
veci, ra jandabaT minda Tavi. axlave sadguris moedanze
gavalT. davcli am upatronos da gadavayeneb relsidan.
aTi wuTis ambavia sul.
ah, araviTar SemTxvevaSi! ar qna magi, Tvara dagkargav samudamod! iyvira aleqsandrem, magram TviTonve
igrZno, rom arabunebrivad gamouvida, ufro ganwiruladac rom eyvira, tramvais mZRoli dRes misi gamSvebi
aRar iyo.
bolo gaCerebaze metramvaem gaCerebasTan SekrebilT ganucxada: tramvai parkSi midis, gafuWebulia,
saremontoa yovel wuTs, amas waekida cecxli. meore modis ukan!
arc ki dainteresebula imiT, Tu ra reagirebas moaxdenda misi naTqvami lodiniT moRlil mgzavrebze.
tramvais saxeluri odnav Seatriala da carieli manqana
raxraxiT gaaqrola.

* * *
`xmas ar gavcem. ise ras Sematyobs, xmas ar gavcem aravis. Cumad Seval Cems oTaxSi. raRaca Tavi mtkiva-Tqva
vityvi da davwvebi. ras mixvdeba. ra davlie, kacma rom
250

Tqvas? im dRes sxva iyo. im dRes dilidan vsvamdi. mindoda axla me dRes daleva? ar mindoda, mara, Tqvas axla
vinmem rame. kacma Cemi gulisTvis tramvai daayena. ar
wayvebi, ar miuWaxuneb Wiqas? ras etyvi? garedan mayureblisTvis, ki batono, ioli saTqmelia. aba Cavardniliyavi Cems dReSi, Tu daiZvrendi Tavs. momsdevda kaci,
gaqanebuli tramvaiT momsdevda. vin gamegekideba, vin
moiklavs dRes Seni gulisTvis Tavs. uh, avSendi kaci,
dolis xma ar ismis. etyoba wasula sadRac. ra vqna axla.
ukras da iyos. janmrTelad iyos da ar daveZeb arafers.
ar unda es wigni da mokali Tu ginda. Tu kai medole
dadga, puris fuls qe iSovis da me sanam cocxali viqnebi, magisTvis ar var? visTvis minda aba rame. axla mTavaria Cumad Sevide da mis mobrunebamde daviZino. ra
siwynarea am ezoSi. ar daisvena yurebma? mainc nametans
Svreba. moabezra xalxs Tavi. dilidan saRamomde vin mogiTmens dolis braxuns. sxva qalaqSi rom vcxovrobdeT,
gagvasaxlebdnen amden xans~, am fiqrebSi garTulma
aleqsandre gobroniZem WiSkari SeaRo, fexi ar amerioso da seriozuli saxiT, neli, daTvlili nabijebiT gaemarTa kibisaken, magram kibis pirveli monakveTi jer ar
aeTavebina, rom dolis uecari braguni muxlebSi eZgera
da saso warukveTa.
jibidan cxvirsaxoci amoiRo. safexurze frTxilad
gaafina, nel-nela daeSva da dajdomisas xeliT erTxel
kidev mosinja, mtvrian kibeze ar vjdebode da cxvirsaxoci ganze ar damrCeso.
ijda idayvsdayrdnobili da daRlili, ganawamebi saxiT sibneles Sehyurebda.

251

beberi
axalgazrduli dasasvenebeli saxlis `mzewvias~ wesier damsveneblebs karga xania mSvidi ZiliT eZinaT,
roca meSvide korpusis kibes fexakrefiT miuaxlovda
kaci, romlis Sesaxedaobas da asaks misi mixra-moxrisa
da frTxili, mozomili nabijebis mixedviT verafriT
ver gaarkvevdiT.
iqneboda ase, Ramis sami saaTi.
Rameulma stumarma Sesasvlelis saxeluri erTi-orjer gadaswia da raki darwmunda, rom karebi daketili
iyo, kedels zurgiT aekra da ezo moaTvaliera.
kaciSvili ar WaWanebda.
yoveli wuTi Zvirfasi iyo. kibis bolosaken gaCoCda
da Savad abibinebul balaxebs avad Caacqerda. etyoboda, gzis moWris mizniT gadaxtomas apirebda, magram gadaifiqra da yaCaRurad, idumali pauzebiT Cauyva kibes.
saxls ukana mxridan moeqca. Sarval-perangi gaixada,
erTmaneTs gadaaskvna da Tavze Semoixvia. fexsacmelebi
TasmebiT gadaaba da mxarze gadaigdo, sawvimari msxvili
mili xeliT mosinja da dasasvenebeli saxlis arasauwyebo dacvis misamarTiT iseTi uxerxuli ram Cailaparaka,
rasac uTavbolod SeTamamebuli jibgirebic ki yurSi
eubnebian erTmaneTs da mere yvelani (rac maTi socialuri mdgomareobis pirTagan sruliad moulodnelia)
wiTldebian.
sawvimari mili, cota ar iyos, daJanguli iyo da ucnobs fexi ar usxlteboda, magram sanam meore sarTuls
aaRwevda, cota jafa rodi daadga.
aivans rom miadga, gulze moeSva. oTaxis kari Ria
iyo. fexakrefiT auara gverdi sawolebs. sibneleSi xe252

lisfaTuriT moZebna skami, Tav-kisridan ucnauri bargi


Camoixsna, fexisgulebidan xeliT CamoiferTxa mtveri,
loginze wamowva, muxli gamarTa da xelebi TavqveS
amoido. oTaxSi xuTi iaffasiani sawoli idga kuTxis
sawolidan mozomili xvrinva ismoda. danarCenebs ki
asatani fSvinviT eZinaT. is iyo sabolood darwmunda,
veravin SemamCniao, rom swored gverdiTa sawolidan
yurSi CasCurCules:
ra qeni?
ra unda meqna? CurCuliTve upasuxa mosulma.
aba ras dawanwaleb am SuaRameze glaxa ZaRliviT.
nu ikbinebi!
ra gayvirebs, xalxs sZinavs, Seni gulisaTvis mec
ver daviZine. Tavi gamiskda. romeli saaTia? damxvdurma pasuxs ar daucada, karadidan saaTi aiRo da mTvaris sinaTlisaken Seatriala, sami yofila. sad daborialobdi mainc aqamde?
ra mniSvneloba aqvs. aq niangs aravin iWers da uZiroebs aravin keravs, yvela erT saqmes akeTebs da mec
im saqmeze viyavi.
ra saqmeze?
ar ici viTom? jer Tormetis naxevramde cekvebze
viyavi. mere vincxa inJiner qalTan vijeqi skameikaze
zRvis napiras. kargad, lamazad, me Cemi vuTxari, iman
Tavisi miTxra da amasobaSi qe movida ori saaTi. mere
sanam is gadavaxoxe Tavisi sanatoriumis Robeze da ukan
gamovbrundi, es droc gavida.
mere kmayofili xar?
risi?
Seni gamxmari Tavis.
ra ginda, ras merCi?
magis gulisaTvis auTovebdi or saaTs Sarvals? magis gulisaTvis iyenebdi 105-ze ulvaSebs?
cxovreba esaa, aba Ramis aT saaTze Cven TbilisSic
253

kargad viZinebdiT. aq ZilisaTvis ki ar varT Camosuli.


men magas ar geubnebi. Ramis sam saaTamde qurdiviT
quCaSi xetiali xom unda Rirdes ramed.
xan ase iqneba da xan ise. yovelTvis ki ar Segxvdeba
Seni Wkuis.
vai, ra cancara xar, nugzar Cemo?
ra kaci marigebs Wkuas? rodidan dabrZendi ase?
ar gaxsovs `tancebis~ gulisaTvis rva kilometrs rom
akeTebdi da mTeli leseliZe aklebuli gqonda?
mere rodis iyo eg ambavi?
roca iyo, xom iyo.
maSin mesame kursis studentebi viyaviT. axla kai
ormoci wlis virebi varT, Sen Tavs verafer sxvaobas
atyob? ar ixedebi sarkeSi?
sarkeSi rom vixedebi imitom wamovedi aq. yovelRame
yurSi CamCxavis Cemi wili sibere. minda patara dro vataro, sanam SemiZlia.
unda gixdebodes, rasac akeTeb.
axla magaze fiqriT moviklav Tavs. vin gaigebs, ra
mixdeba da ra ara. aq mainc aravin micnobs, karebi daketili damxvda, sawvimars amovyevi, daiqca qveyana?
qveyanas ras uyureb. rom daenaxe vinme nacnobs SemTxveviT?
isic Cemnairi nacnobi iqneboda, Torem Sennair nacnobebs am SuaRamisas ra unda gareT.
daiZine, daiZine. sulerTia, Sen kaci ver gadagarwmunebs.
ra gadarwmunebebi da gadakeTebebi SegiCnda, geno. patara unda SeebrZolo Sens Tavs, xom xedav, sibere imdenad
sxeulis Tviseba ar aris, ramdenadac xasiaTis Tvisebaa.
eg Seni sityvebi ar aris.
visic aris, xomaa.
me sibereze ki ar geubnebi. me uWkuobaze da uazrobaze maqvs laparaki.
254

mainc?
Tu ginda amaRam mitovebuli Suqura rom dgas qalebis pliaJze imis wverze avforTxdebi, mara xom unda
hqondes azri.
ra azri?
raRacas xom unda niSnavdes, raRacas xom unda gaZlevdes Seni es Tavawyveta. ranairad SegiZlia mTeli
saRamo iroko da mere viRac suleli qalis iafi azrebi
ismino Ramis or saaTamde.
amas geubnebi mets ki arafers, esaa sibere, meti ki
araferi, raRaca xom unda moyveso? naRdi, Se kai kaco,
cekvebze gacnobili ki ara, isic ar aris bebiaCemi rom
yvels daayenebs. egeba sakveTom ar gaamarTlos da aiWras rZe.
roca amdens elaparakebi, raRaciT xom unda gainteresebdes.
me yvelasTan laparaki mainteresebs. gamoviwer axla
SenTvis inteleqtualur mosaubres.
esaa cancaroba, meti ki araferi.
viyo, batono, cancara.
unda icode sad xar. damsveneblebis sasacilod da
saglaxaod nu gaixdi Tavs.
ras vuyureb sxvas. sxvisi WkuiT siaruli meyofa. am
ocdaoTx dRes mainc viqnebi Cems gemoze.
o, ra gemoze xar.
ratomac ara.
ar gezareba mainc xuTi kacis xvrinvis mosmena da
dilas tualetis rigSi dgoma?
unda mieCvio yvelafers. axalgazrdul dasasvenebel saxlebSi yvelgan asea.
ar mogbezrda es uWkuo laqlaqi? damaZine axla.
deviZinoT, batono. Sen melaparakebi da me pasuxs
gaZlev. Torem me Cumad movedi CemTvis da aravin gavaRviZoT-Tqva suls cxviriT viTqvamdi.
255

a, Wkviani xalxi. Tavis droze movidnen da sZinavT,


Tqva genom da sawolebs gadaxeda.
geno ar iyo marTali. oTaxSi kidev erT kacs ar eZina.
es iyo samaryandeli studenti xamidi. xamidi megobrebis
CurCulma gamoaRviZa. Tavze sabani waifara da moindoma
gamoerkvia Cxubobdnen Tu mSvidad kamaTobdnen magram
verafers gaxda im ubralo mizezis gamo, rom qarTuli
ar icoda.

* * *
geno SariqaZe col-Svils adre moekida. Tu sadme iyo
mSvidi da wynari ojaxi, geno SariqaZis ojaxic iyo, Tu
vinme gaxldaT mosiyvarule qmari da mama, genoc iyo.
samsaxuris mere sul Sin ijda da dasvenebiTac ucolSvilod arasodes dausvenia. am zafxuls uRalata Tavis
Cveul tradicias. am zafxuls gatexa navsi. cols uTxra,
leqciebis wasakiTxad mivlinebiT mgzavniano (geno, pedagogiur institutSi muSaobda da `codnis~ leqtoric
iyo) da nugzar fxakaZesTan erTad axalgazrdul dasasvenebel saxlSi daido bina. nugzaric wvrili col-Svilis patroni gaxldaT da geofizikis samecniero-kvleviT institutSi muSaobda. roca genos gadawyvetileba
gaigo, sixarulisagan kinaRam Sexta, sairmeze mkurnalobis aucilebloba moimizeza, col-Svili wyneTs Seafara
da `mzewviasaken~ gamoeSura. nugzari da geno bare oci
wlis megobrebi iyvnen. studentobisas movlili hqondaT SavizRvispireTis kurortebi, rac ojaxis kacebi
gaxdnen, erTad aRar dausveniaT. da ai, Tvrameti wlis
Semdeg isini kvlav erTad Seyara gangebam.
dasasvenebeli saxlis administrators, Suaxnis kargad Senaxul qals, esiamovna mis magidas ori axovani,
safeTqelSevercxlili mamakaci rom miadga. karga xans
uJuJuna Tvalebi am dawesebulebisaTvis asakiT cota
256

ar iyos uCveulo damsveneblebs, magram maTi mxridan


veraviTari daintereseba rom ver igrZno, gabrazda da
mosulni xuTkacian nomerSi Seasaxla, Tumca nakadi axlad ivseboda da oradgiliani oTaxebi carieli iyo.
genos, rasakvirvelia, ar moewona saerTo nomeri. midga-modga, direqtorTanac Sevida da ufros diasaxlissac sTxova, aqaoda guli mawuxebs, xuTkacianSi Cemi Sesaxleba ar SeiZlebao, magram veras gaxda. administratorma Tavisi gaitana. am gasaWirs rom gadarCeniliyvnen
Tavidanve saWro iyo erTi mravalmniSvnelovani Rimili
da meti araferi. administrator qals Zalian uyvarda,
roca uRimodnen. pirvelive warumateblobiT gulSemoyrili geno nugzarma daamSvida: `Cven xom mxolod
imisaTvis ar CamovsulvarT oTaxSi marto viyoT da
erTmaneTs vuyuroTo. mSvenieri biWebi Canan, eseni Cven
xels ar SegviSliano. esec ar iyos, xom gainteresebs, ra
xalxia, ra suliskveTebis, ra Wkua-gonebis; ase axlos
Cven arasodes vyofilvarT am asakis axalgazrdebTano.
geno beds damorCilda da aivansmidgmuli pirvelive
sawoli daiWira. es sawoli; marTalia, haerian adgilas
idga, magram yvela dagvianebuls genos sawolTan unda
gamoevlo, rac normaluri ZilisaTvis friad saeWvo pirobebs qmnida.
nugzarisa da genos am aralegalur dasvenebas sxvadasxva mizezi hqonda: genom erT saRamos samsaxuridan
Cveulebriv bazarSi gamoiara da roca sursaT-sanovagiT datvirTuli Tavis sadarbazo SesasvlelTan lifts
ucdida, kibeze TavpirismtvreviT daSvebuli Tavisi
ToTxmeti wlis biWi kinaRam zed Seaskda. biWma gaucina,
`vakis parkSi mivdivar, mamiko, deda da nana (nana genos
ufros qaliSvils erqva) iq ariano~, esrola da quCas
Seeria. lifti ar muSaobda. genom welis TreviT aitana
meaTe sarTulze gatenili CanTa da roca kari SeaRo
pirdapir sarkes miaSura. `erTi ase unda Cavixedo, ra
17. r. miSvelaZe. t. III

257

saxe maqvs, samsaxuridan moTreuls da bazarSi gawamebuls. maqvs Tu ara marTla ise sawyali gamoxedva, rogorc sxvebsa aqvT. Cems dReSi myofT~. genom didxans
aTvaliera sarkeSi Tavi da pirvelad mis cxovrebaSi
uCveulo fiqrebma Seipyro. `amisaTvis viklavdi Tavs?
esaa cxovreba? amas hqvia wuTisofeli? ratom, risTvis, ra mizniT gadaviqeci mewvel furad? kargia, Cemma
mzem. mzamzareuls rame sjobia? ise momiwyves saqme,
rom CxubisTvisac ar mrCeba dro. mizezsac ver ipovi.
eseni dakavebuli arian saqmeebiT. coli, amxela ojaxis
movla recxva, sadili, wamsvleli, momsvleli, aTad
xom ver gaiWreba! Svilebi? skola, ucxo ena, sporti,
gakveTilebis momzadeba. naxevari saaTic ki ara aqvT
Tavisufali. yvelaze `moclili~ kidev me var. keTili
unda vinebo da samsaxuridan bazarSi gamoviaro. keTili
unda vinebo da meaTe sarTulze unda vaTrio kombosto
da kartofili. vis Txov pasuxs, gana Seni nebiT ar gayavi
am uRelSi Tavi? gana yvela ojaxis kaci ase ar iqceva?
nu filosofosob. gaixade fexze. xili sarecx cxrilSi
Cayare, ar Cacxeldes da ar CaixuTos. xorci da mwvanili
macivarSi Seawyve. nu iRrinebi da ukmayofilo saxiT nu
aTvaliereb samzareulos. nu geSinia, Cin-mendlebs aravin agyris, oqrosaviT col-Svilis patroni xar. midi,
midi, gaswie~. da genos erTbaSad moeCvena, rom orTvalaSi Sebmuli jaglagi iyo, romelsac TvalebTan tyavis
naWrebi hqonda afarebuli, rom gverdze ar ecqira. sadave cols epyra xelT da xarxarebda.
ar vici amgvari ucnauri da uadgilo fiqrebi sxva
mamebsac Tu mosvlia TavSi, magram genos arseba imdenad
Seipyres, rom pedagogiuri institutis leqtorma macivarSi angariSgauwevlad fexsacmelebi Seawyo da fexsacmlis karadaSi gazeTSi gaxveuli xorci SeCurTa.
`Cems Tavs Tu ar mivxede, cota Tu ar aviSvi, sibere
karebze mikakunebs da amaTgan araviTar xeirs ar move258

li~ daaskvna da swored maSin gadawyvita axalgazrduli


dasasvenebeli saxlis `mzewvias~ sagzuri eSovna da gardasuli ymawvilkacoba ocdaoTxi dRiT mainc daebrunebina.
rac Seexeba nugzars, mas genos msgavsi ugemuri
fiqrebisaTvis ar mouclia. man ubralod megobars mxari auba da rogorc amaRamdeli epizodidan davinaxeT,
`mzewviasac~ male auRo alRo. unda gamovtydeT, rom
pedagogiuri institutis TanamSromeli ukve nanobda
aq Camosvlas. mesame dRe iyo, rac axalgazrdul dasasvenebel saxlSi aTen-aRamebdnen da genos moswyinda.
eCveneboda, rom igi `mzewviaSi~ sruliad zedmeti iyo,
sxvebs xels uSlida, viRacis adgils ikavebda. Tavidanve
moindoma student damsveneblebTan Tamami da uSualo
damokidebulebis damyareba, magram ar gamouvida, biWebi, `batonosa~ da `pativcemulos~ gareSe sityvas ar
etyodnen da genoc moeSva. rac dro gadioda, miT ufro
ufuWdeboda guneba. ufro da ufro Rrmavdeboda ufskruli, rac misi azriT masa da am oci wlis ymawvilebs
Soris gaCeniliyo. `tyuilad vkargav dros. amaT Cemi
ar esmiT da me kidev maTi. sul sxva xalxi mosula. institutSi es gansxvaveba ase mZafrad ar igrZnoba, imitom rom iq yvelaferi Tavis adgilzea. iq me kaTedraze
vdgevar da vRaRadeb. leqtori var dafasebuli da
pativcemuli. studentebSi gaTqvefis saSiSroeba ar arsebobs. me maT mxolod aTasSi erTxel vxvdebi Tavisufal garemocvaSi eqskursiebze, magram iqac iSviaTad
iSleba distancia, rac Cven Soris arsebobs. aq ki sul
sxvaa. ar megona Tu ase wavidoda saqme, Torem ra jandaba maqnevinebda aqeT pirs~ fiqrobda igi da nel-nela
epareboda sibraze mis irgvliv moriale sruliad udanaSaulo adamianebis mimarT. geno verafriT ver agixsnidaT, saidan modioda is Sinagani qiSpi, ukmayofileba,
cotaodeni SuRlic am ormocs miRweul kacs axalgazrdebTan rom akavSirebda, ra undoda, ras moiTxovda,
259

ra dauSaves? faqti is iyo, rom dRiTi dRe yvelaferi


aRizianebda; maTi erTmaneTTan gadabmuli megobroba,
maTi gauTavebeli xalisianoba da xSirad umizezo sicilic, wuxeli biWebi dawolisas mTeli saaTi CurCulebdnen, mere xiTxiTi atexes da verafriT ver daiokes,
xamidic aiyolies daa samiveni gulianad xarxarebdnen.
wuTiT gaCumdebodnen, erTmaneTs miaSterdebodnen da
isev iwyebdnen xarxars. genos moTminebis fiala aevso,
nervebi daawyda, wamodga da sicilisagan sunTqvaSekrulT Tavze daadga. sicili erTbaSad Sewyvites, magram
rogorc ki genom sTxovaT, gamagebineT erTi raze icnodiTo, isev daaRes pirebi da sicilisagan aZigZigdnen.
bolos, rogorc iqna, suli moiTqves da sanam sicilis
axal partias daiwyebdnen, swrafad auxsnes genos, Tu
raze icinodnen. auxsnes da isev gaitacaT sicilis talRam. imdenad sulelurad da umniSvnelod eCvena genos
maTi sicilis mizezi, rom erTi gaifiqra, wamovyri axla
am lawirakebs da panRuris kvriT gavyri gareTo. mere
erTbaSad moeSva, laslasiT mivida Tavis sawolTan,
pirqve Caemxo da yurebSi TiTebi gairWo, rom biWebis
utifari uzomo xarxari ar gaegona.
dRisiT geno, rogorc iyo, erToboda, radganac
mziani amindebi daiWira da pliaJs ar Sordeboda, vaxSmis Semdeg iwyeboda misi wameba. seriozuli saxeebiT
garbod-gamorbodnen axalgazrdebi, rigi idga derefanSi gamotanil erTaderT CamrTvelTan, kedels ahkvrodnen eleqtrosaparsmomarjvebuli grZelTmiani biWebi da
xmamaRla kamaTobdnen, genos azriT, raRac umniSvnelo,
yvelasaTvis naTel movlenebze. gogonebi uTos xelidan stacebdnen erTmaneTs da wivil-kiviliT iklebdnen
iqaurobas. kargad SeRamebulze dasasvenebeli saxlis
asfaltis moedanze orkestri agrialdeboda da korpusebi erTbaSad dacarieldeboda. yvelani sacekvaod
gaikrifebodnen. Ramis TerTmet saaTze orkestri miwyn260

ardeboda da ori saaTis Semdeg Seyvarebulebi or-orad


fexakrefiT, magram arcTu sxvebisaTvis SeumCneveli
kocna-xvevniT moacilebdnen erTmaneTs.
TviTon xom am dReSi iyo, genos guls urevda nugzaris energiuli swrafva pirobebTan Seguebisaken, ver
gaigebdiT, geofizikis specialisti Tavs ibavSvebda Tu
igiJianebda. igi mTeli arsebiT iyo Cabmuli saerTo
ferxulsa da aJiotaJSi. vercxliswyaliviT swrafad
icvlida adgils. sruliad ucnobebs ise utifrad
gamoelaparakeboda, rom geno sircxvilisagan Tvalebs
xuWavda. Tu cota ukmexad daelaparakebodnen, nugzars
guli rodi mosdioda, uceremoniod gaSordeboda Tavis
axal nacnobs da sxvebisaken garboda. amaod arigebda
yovel diliT geno, nu xtunav, cota Tavi daifaseo.
roca grZel sasadilo magidas miusxdebodnen, nugzari
lokatoriviT atrialebda Tavs zogs Tvals ukravda,
zogs haerovan kocnas ugzavnida. mTeli dasasvenebeli
saxli Tavis gunebaSi aRricxuli hqonda. icoda vin rodis Camovida da vin rodis midioda, vin visi sayvareli
iyo da vin vis ubralod, uangarod moacilebda yovelgvari miznis gareSe. amgvari saqcielis gamo geno nugzarsac xSirad umarTavda aSkara Tu farul polemikas.
`es vin yofila, aqamde rogor ar vicodi Tu ase mCate
kaci iyo~, gaifiqrebda zogjer geno geofizikis specialistze da ocwliani megobroba rom ara, vin icis
ra bedi ewera am ori Wkuadamjdari kacis xvalindel
urTierTobas. genos ufro imaze wydeboda guli, rom
mas arafris Secvla ar SeeZlo. nugzari mTeli dRe RimiliT usmenda da bolos mainc Tavisas akeTebda, saRamos Tmas gaiCeCavda, perangs sam Rilze Seixsnida, naTxovar farTo qamars Sarvalze garedan Semoirtyamda
(radganac saqamreSi ar eteoda), da sacekvaod garboda.
yovelTvis SuaRamisas brundeboda gasavaTebuli da
mTeli Rame mkvdariviT eZina.
261

...gamayrueblad grialebs orkestri. sacekvao mindorze nemsi ar Cavardeba. Tu erTi wuTiT mainc daTme
pozicia, morCa, sacekvao farTobs unda gamoeTxovo.
amitomac cekvis moyvarulni SualedebSi moednidan ar
gamodian. gulze auxutebiaT TavianTi mocekvave partniorebi da orkestris kvlav aJRrialebas elodebian...
orkestri, etyoba, nebayoflobiT sawyisebzea Seqmnili.
Tavi mouyria Svidiode saeWvo musikaluri monacemebis
mqone axalgazrdas da balagnis principiT isveneben, jer
erT dasasvenebel saxlSi Camoxtebian, sam-oTx dRes sawolisa da kvebis angariSze daukraven, roca maspinZlebi
gaugeben, rom am `musikosebs~ WeSmarit xelovnebasTan
cota rama aqvT saerTo, orkestri aiyreba da ukmayofilo buzRuniT (`ra esmis amas musikis~) sxva sanatoriumSi gadadis. amasobaSi sezonic gava da saxeldaxelo
orkestris wevrebi TavianT budeebs miaSureben.
moajirs miyrdnobia geno da agznebuli gascqeris
sacekvao moedans. kargi hqna rom wamovida. genom aRmoaCina, rom mocekvave wyvilebis cqera siamovnebas
hgvrida. akvirdeboda maTs saxeebs, gamometyvelebas,
Cacmulobas, mixra-moxras. adarebda erTmaneTs, Tavis
Tavs, gamohqonda umeteswilad cota ar iyos sakamaTo daskvnebi da Tavs irTobda. cekviT marto erTxel
icekva. TiTqmis ZaliT gaagdo nugzarma. viRac maRal
SavTmian gogos ecekva. es erTaderTi qali iyo kabiani
moedanze. qali uxalisod daTanxmda. iqve moednis siRrmeSi Sesvla SeuZlebeli iyo. genom marjvena, welze
mokrZalebiT mosdo da marcxena xeli mxaris siganeze
gaSala, rogorc mis ymawvilkacobaSi iyo miRebuli, magram qalma orTave xeli beWebze daado da amiT genos
mier gulmodgined miRebul cekvis sawyis mdgomareobas
niadagi gamoacala. `mixvda, albaT, visTanac aqvs saqme~,
gaifiqra genom da guneba gaufuWda. Tavi gverdze
Seabruna da ise CaamTavra cekva, rom qalisaTvis arc
262

ki Seuxedavs, kacma rom Tqvas, adgilze am nela, mowyenilad siaruls cekva ar eTqmoda. usityvod miacila SavTmiani Tavis adgilze. gamobrunda Cabnelebul
kuTxeSi, moajirs mklavebi gadaawyo da jvaris pozaSi
miaCerda mocekvaveebs. male SeniSna, rom oflSi gaRvaruli nugzari gamoeyo Crdilebs da Soriaxlo daabijebda. aSkarad Canda genos eZebda.
ager var, dauZaxa sibnelidan genom.
nugzari maSinve masTan gaCnda.
ratom aRar cekvav?
aRar minda, aq mirCevnia.
gcxela?
cota ki,
xom giTxari. rad gindoda ase saguldagulod rom
gamoewyve?
geno Sav kostumsa da TeTr perang-halstuxSi gamowyobili provincieli fotografis mier gadidebul suraTs hgavda. micvalebulisas Tavs rom datovebs marto
da Cacmulobas TviTon rom miaxatavs.
wamodi, vicekvoT, xeli mohkida nugzarma.
moica. ar mogwyinda? dadeqi ager da vuyuroT cota
xans.
ras vuyuroT? nugzari praqtikuli kaci iyo.
a, vaTvalieroT es Seni mowonebuli xalxi. asze
meti wyvili xom mainc qanaobs axla aq. erT normalur
saxes Tu maCveneb, Sen iqnebi yvelaferSi marTali.
kargi axla. daiwye isev?
ra dawyeba unda, biWo. marTla gelaparakebi.
ar varga, geno, ase laparaki. davijero axla me da
Sen vjobivarT yvelas da eseni gadasayrelia wyalSi?
kaco, me Cvenze xom ar geubnebi. rad minda axla
sityvis banze agdeba, Cven davlpiT da davberdiT Tu
ginda, mara me amaT Cvens siymawviles vadareb. Cvens oc
weliwads vadareb.
263

mere?
ra mere. aseTebi viyaviT, amnairebi viyaviT, ase
gvecva?
Se kai kaco, Cven rom gvecva, ise rom axla aq kaci
movides, pirvels Sen TviTon gagecineba. ar gaxsovs,
erT-or weliwads lurji abreSumis farTo sportuli
SarvlebiT rom davdiodiT kintoebiviT? aba moda iyo
is? imaze sasacilo Tu iqneba netav rame. anda Cven rom
`butilka~ Sarvlebi gvecva da erTmaneTs Zlivs vxdidiT, is ufro lamazi iyo?
gaabi, gaabi Seneburad, ho. daxuWe Tvali da ilaparake. nuTu Sen axla imdenad suleli ggonivar me,
rom Cacma-daxurvaze daviwyeb laparaks. Cacmas ra Wkua
aqvs, Se kai kaco.
aba, ra ginda, ra ar mogwons?
ra daiJine, `momwons, ar momwons~. mowonebaze mere
vilaparakoT. axla davdgeT da vuyuroT am bavSvebs. me Sen
giTxari erTs mainc Tu maCveneb normalurs, yvelaferSi
marTali iqnebi da xmis amomRebi ara var-meTqi.
kai Tu Zma xar, gamiSvi. avfarTxaldebi, cotas
vicekveb, guls gadavayoleb. ase Soridan Tu uyure da
ifilosofose, yvela urCxulad mogeCveneba. gaverioT
Sig da naxav axlodan ra lamazebi da ra sayvarlebi arian.
rad minda, biWo, magenis silamaze. ar waxvide, bavSvebs gaficeb.
nugzari SeCerda.
boZTan rom cekvaven, im ors xedav?
romel boZTan?
ager Cvens win, saiT ixedebi, biWs zurgze mamali
rom axatia, ho, daakvirdi erT wuTs.
biWi natifariviT gamxdari iyo. swori nacrisferi
Tmebi kisersa da TvalebSi Casvloda. moklesaxeloiani
tanze Semotmasnili naqsovi perangidan susti mklavebi
264

mouCanda, etyoboda, cekvis Tavi aRar hqonda. Tavi gadaegdo, Tvalebs uazrod axamxamebda. gogos zedac ar
uyurebda. nela, usicocxlod, xan erT fexs aswevda da
meores samxedro wesiT miadgamda, xan win gadadgamda
nabijs da duned sasacilod Sexteboda. iqeT-aqeT mxolod erTi nabijis radiusze inacvlebdnen. gogos sakmaod Sesuqebul qveda tanze Tavganwirulad Semotmasnili jinsi ecva. kidev kargi, nela cekvavdnen, Torem
erTi Cabuqvna sakmarisi iyo, rom jinsisagan mxolod
sruliad gamousadegari patar-patara nafleTebi darCeniliyo. zemoT gadaWrili sawolis maisuri ecva. Tavi
daexara da TvalebSi Casuli Tmebis ukan gadayras arc
apirebda, radganac etyoboda, arafris naxva aRar ainteresebda. drogamoSvebiT Tavs maRla aswevda, gamomSrali tuCebiT `hops~ daiZaxebda da isev Cahkidebda
Tavs.
xedav? hkiTxa genom.
ki, mere ra iyo?
araferi. axla afiSasTan maRlebi rom irwevian, imgens daakvirdi.
orkestris gverdiT, cirkis gastrolebis mauwyebel afiSasTan gogo-biWi ise TavgametebiT Cafskvnoda
erTmaneTs, rom Tu Zalian ar daakvirdebodiT, erTi
kaci gegonebodaT. orives wiTeli perangi ecva. maRali
biWis grZel mklavebSi sifrifana gogo TiTqmis Cakarguliyo. mas Tvalebi daexuWa da gul-mucelze awepebuli mkerdsqvemoT kbilebiT Cafrenoda vaJs, arc am
ukanasknels awuxebda cekvis dardi. mefsalmunesaviT
raRacas luRluRebda, xandaxan marcxena xeliT Tmebze
daqaCavda gogos, am xerxiT Tavs aawevinebda da amdeni
xalxis Tvalwin sruliad usircxvilod tuCebSi kocnida.
xedav? hkiTxa genom.
ki. ra iyo mere?
265

araferi. axla im msuqan kacs xedav?


mokle SarvliT rom dgas? ki.
imis gayolebaze xandaxan haerSi xeli gamoCndeba.
ho.
erTi imaT daakvirdi.
gogo biWze maRali iyo. welSi moxrili mxarze gadahkideboda Tavis `msxverpls~ da ki ar cekvavda, eZina,
biWi fxizlobda. igi wamdauwum xels SemarTavda maRla da raRacas yviroda. orkestris RrialSi misi xma
ar ismoda, magram rogorc etyoboda, igi rTulsa da
damafiqrebels aras iZaxda, radganac mis axlos mocekvave wyvilebi amas araviTar yuradRebas ar aqcevdnen.
vaJs totebze sagangebod SemoRinjili Sarvali ecva.
TiTqosda najaxiT daCexili Sarvali, mainc imdenad
grZeli da farTo iyo, rom es gamxdari biWi Wkvianad
rom moqceuliyo, am naWrisagan sam normalur Sarvals
Seikeravda. gogos grZeli ulazaTod Semoxveuli Sarvali ecva da sabanao kostiumis msgavsi maisuridan gamxdari kiseri da mTeli zurgi uCanda. aq saocari is iyo,
rom didi dakvirveba sWirdeboda kacs, raTa Soridan
gaerCia, romeli iyo gogo da romeli vaJi. orive erTnairad gamxdari iyo. orives susti mxrebi da mklavebi
hqonda. orives grZeli Tmebi da natifi TiTebi, Tu axlodan daakvirdebodiT, orives Sesaxarbeblad sufTa
saxe da saulvaSeze dayrili moSavo bususebi mouCanda.
sxva ramdenime mocekvave wyvilic daanaxva genom nugzars, magram es ukanaskneli araviTar aRSfoTebas ar
gamoTqvamda da `mere ra moxdao?? moubrundeboda genos.
rogor ra moxda, kaco. araferi ar moxda?
ra magaliTad?
adamianis saxe, gamometyveleba, varcxniloba aqvs
romelimes? igrZnoba raime energia maTs mixra-moxraSi,
gamoxedvaSi?
266

meti ra ginda? axla cekvaven eseni da erTobian.


cekvis dros marTla Zneli dasadgenia `prolegomenebi~
romel maTgans aqvs wakiTxuli. ras uwuneb, ras erCi?
bavSvebi arian da cekevaven, Se kai kaco. ar ginaxavs ra
Sarvali acvia napoleons, an ra daxuWuWebuli pariki
axuravs lomonosovs Tavze? raRa Sors wavideT, ase ar
qondaT Tmebi giorgi saakaZes da cotne dadians? ras
Caasve kbili am baRnebs.
isev Sensas ambob, kaco? ra Ria karebs amtvrev. jer
erTi, romel baRanas xedav aq. magaTi xnis xalxs bavSvebi eTqmis? da meorec, kidev geubnebi. Cacma-daxurvasTan ar maqvs me saqme.
aba?
ver mixvdi ratom daganaxve is wyvilebi?
vera.
genom mwared gaicina. kenWi aiRo da zRvisaken sibneles esrola.
rogorc Cans, Sen me verafers gagagebineb. cxra Zma
xerxeuliZe gagigonia, Sen, an samasi aragveli?
ra ginda mere?
arasodes dafiqrebulxar, ranairebi iqnebodnen
isini amaT asakSi? ranairad iqceodnen, ras laparakobdnen?
vTqvaT, davfiqrebulvar.
rogor ginda damarwmuno, rom axla aq cxra Zma
xerxeuliZes rom ecekva, ase Caixutebdnen gogos saxalxod. ase Camoekonwialebodnen kiserze erTmaneTs, ase
gamxdrebi da galeulebi iqnebodnen?
sisuleles nu ambob. maSin sxva cekva iyo da albaT
ise ekonwialebodnen, rogorc sxvebi. Sen isev garegnul
ambebze laparakob.
ara, Cemo nugzar. ase ar SeiZleba. SenisTanebia rom
eferebiT da agulianebT. pasuxs magebineben, Tvara saTiTaod gamovxikavdi axla, me rom wyvilebi daganaxve
267

imaT, biWebs maTraxiT vcemdi ukanalze da gogoebs yurebs avaxevdi. yvelaferi avitaneT, vTqvaT, yvelaferSi
kargebi arian. is rogor mogwons, mkiTxaobas rom viwyebT gogo-biWebis gasarCevad. is rogor mogwons, yovel
xuT wuTSi sacekvao moednidan rom gamorbian es angelozebiviT gogonebi da papirosebs irWoben pirSi? esec
araferia? mikvirs, kaco, am biWebis. aRar aris Seyvarebulis kocna, fereba, Cvens dros rom iyo? da Tu kidev
aris, guli ar erevaT am nikotinis suniT ayrolebul
gogoebs rom ixuteben gulSi? Cven, me da Sen ramdenic
ar unda varigoT, ar mowioTo, es gogonebi cal yurSi
SeuSveben da meoreSi gamouSveben, magram Tavis Seyvarebuli rom etyvis, ar mowio, Torem SemZuldebio, imis
sityvas, Cemi fiqriT, ar gadavlen.
ra ubedurebaa, axla es papirosi amisTana. patara
gogoebi arian hgoniaT gvixdebao da ewevian. mere TandaTanobiT daanebeben Tavs. esec modaa.
ratom armowevis moda ar aris. maincdamainc mowevis
moda romaa. rogor ra uWirs, nugzar. Teqvsmeti wlis
gogos marwyvis gemo aqvs tuCebze. uxdeba mis TeTr kbilebs, mis sufTa filtvebs nikotinis kvamli?
yovel SemTxvevaSi qveyana ar iqceva.
vucadoT qveynis daqcevas? axla im biWebs SexedeTmeTqi rom geubnebodi. biWo, kaci kacs ar unda hgavdes?
mamakacs ar unda etyobodes mamakacoba? vis rad unda
es welwawyvetili, mkerdCavardnili biWebi. kaci cota
oTxkuTxedi ar unda iyos?
Senc xom ici, rom ar aris mTlad mase. aba vin mifrinavs mTvareze, vin aSenebs bams, Sen xar Cemi batoni,
me da Sen? Sen es sacekvao moedani mTeli qveyana ggonia?
naxav or-sam morfinists da mere mTel qveyanaze xar aRrenili.
netavi ase iyos. bevria, Zalian bevria, nugzar. me
Sen giTxari. asamde wyvili mainc irweva axla aq. erTi268

ori normaluri damanaxve-meTqi. mere? erT-ors rom gamoarCev, es uSvelis saqmes?


raRa aq aTvaliereb, sxvagan naxe.
sad sxvagan. me rom vinmes davenaxe, gogosTan Caxutebuli, sircxviliT daviwvebodi. ase ar viyaviT yvela? axla qveynis dasanaxavad wrupaven erTmaneTs da
ginda Sen waswrebixar da ginda buzs gadaufrenia. guSin
asanTisTvis Sevedi Cvens gverdiT oTaxSi, xuTi biWi rom
cxovrobs. netavi ar Sevsuliyavi, kaco. isxdnen sawolebze, TiTos TiTo gogosaTvis gadaedo mxarze xeli, magnitofoni xrialebda. TvaldaxuWuli isxdnen da tuCebs
acmacunebdnen. Cemi Sesvla ar gaugiaT. ra iyo es? ra
xdeboda? verafriT ver gavarkvie.
nugzars gaecina.
sul ar aris es ambavi sasacilo, ewyina genos,
Tavi momWeri Tu sasacilo iyos. Cven sxvagvarad gviyvarda. me cxra Zma xerxeuliZe SemTxveviT ar mixsenebia.
Tu moxvedrilxar magaT sufraze. Sen ici, rom sadRegrZeloebs ukve aRar amboben? Tamadasac aRar irCeven
xandaxan. Sen metyvi: mere ra aris amaSi cudio. mTeli
sufra erTi kacis Wkuaze rom iqceva, oTx saaTs rom
wels ver gamarTaven, es aris kargio? Tu sadme samarTalia, Cveni sufra adamianebis gacnobis, damegobrebis,
sadilis lxinad gadaqcevis klasikuri formaa. nela,
TandaTanobiT Tvreba kaci. azrs gamoTqvams, axal ambavs igeb. aba Wamas kaci aT wuTSi morCeba, mere upragunod daisxams zogi da erTbaSad daTvreba. uyure mere
sufraze mTvral kacs.
Senc nu uyureb, adeqi da wadi.
sad wavide, nugzar. maspinZeli imitom Sewuxda, rom
vWamoT, gavZReT da naxevar saaTSi gaviqc-gamoviqceT?
axla TiTqmis aravis Sia, Se kaco, sufra xalxSi yofnaa,
xumrobaa, simReraa, drois gatarebaa, Torem gaZRomiT
avtomatur sasadiloSic qe gaZRebi kaci. hoda es sufra
269

kvdeba. am didebul adaTs viviwyebT. kidev mets getyvi.


aba, guldawyvetiT Tqva nugzarma ise, rom
sacekvao moednisaTvis Tvali ar mouSorebia. igi ukve
nanobda, rom geno aq wamoiyvana. axla male gamosamSvidobebel tangos daukraven da me ki ori cekvis meti ver
movaswario.
gagikvirdeba da ar damijereb, magram asea. ar SeiZleba, arafriT ar SeiZleba, me rom daganaxe, imaT CemsaviT uyvardeT samSoblo. gesmis Sen? ar SeiZleba Cemnairad stkiodeT guli qarTvel xalxze, mis momavalze.
SeiZleba Tqvas, gaumarjos Cems samSobloso, magram es
ar iqneba im tkiviliT, im gancdiT naTqvami, rogorc
Cveni winaprebi ityodnen.
nametani Setope, Sens Tavs vficavar. Seni msjeloba
veraviTar kritikas ver uZlebs.
bednieri kaci xar, nugzar.
ratom?
gjera da imitom. ar minda, biWo, Seni deklamatoruli laparaki minda axla me? ra kritikas ver uZlebs?
Sen axla damiwyeb; maS, vin arian eseni da esenio, maS,
vin arian mesame semestrSi yanas rom Toxnian, an yamirs
ebrZviano. maS, vin arian Zeglebis restavraciaze rom
muSaobeno. Sen ggonia me es yvelaferi ar vici? vici.
ici, magram undoblobis Wia gxravs.
saidan movida mere es `undoblobis Wia~?
SegeSinda. ai, safeTqlebze WaRara SeniSne da SegeSinda. swored aman gagabraza. dakargulma siymawvilem
gatkina guli. ver egueba Seni goneba, ranairad, Cems
adgilze eseni rogor modiano, fiqrob da sivdebi gulze. Torem dawynarebul xasiaTze rom gadaxedo, rac
axla Tqvi, naxevarze mets ukamaTod waiReb ukan.
sad erekle da sed Tekleo. me sad gikakuneb da Sen
sad Camodixar. rogor gamipustiake mTeli Cemi nalaparakevi.
270

damijere, asea.
wadi, wadi icekve. me daviZineb, Tu dameZina.
TiTqos xelis aqnevas elodao, nugzari swrafad mowyda adgils da mocekvaveebs Seeria, geno ki daRlili kacis moSvebuli nabijebiT wavida `mzewvias~ Cabnelebuli
korpusisaken.

* * *
meore saRamos geno, rasakvirvelia, sacekvaod ar wasula; roca yvelani gaikrifnen, sportuli piJamo Caicva da qveviT Camovida, zRvis napiras gavivli, sufTa
haers mainc gadavylapavo.
cxeli, CaxuTuli saRamo iyo. niavi TiTqmis ar iZvroda. mTvaris viwro, vercxlisferi biliki gawoliliyo
zRvaze. zed baqanTan iwyeboda es biliki da Sors ukidegano sibneleSi ikargeboda. farvanebi rom sinaTles
daesevian, ise ireodnen qveviT gaCaxCaxebul moedanze
mocekvaveni. aqamde musikis xma Zlivs aRwevda da Tu
zRvisaken SebrundebodiT, Ramis zRvis wynari, idumali
Sriali CagesmodaT. genom SeniSna, rom iluminatoris
boZTan grZel savarZelSi viRac ijda da angariSmiucemlad iqiTken wavida.
SeiZleba?
sworTmianma qaliSvilma, romelsac mezRvauris maisura ecva da jinsiani fexebi erTmaneTze gadaewyo, mogvianebiT amoxeda genos da didi Taflisferi Tvalebi SeanaTa. genos sadRac enaxa aseTi Tvalebi. mas Cveulebad
hqonda, pirvelad TvalebisaTvis mieqcia yuradReba da
umetesoba misi nacnobTagani mxolod Tvalebis feriT axsovda. geno amtkicebda, rom adamianebs saocrad
gansxvavebuli Tvalebis Wrili da sruliad sxvadasxva
feris Tvalebi aqvTo. qaliSvils Tmebze da mxrebze iluminatoris civi, araamqveyniuri naTeli adga.
271

ra brZaneT? hkiTxa man da grZel Tmebze xeli


Camoisva.
Tu SeiZleba-meTqi Tqvens gverdiT dajdoma. xmis
kankaliT hkiTxa genom. `albaT mipasuxebs ki magram,
skameikebis meti ra aris, biZia, am sanapiroze, me rom ar
momiskupde gverdiT~, gaifiqra man.
dabrZandiT, miugo qaliSvilma da isev zRvas
daubrunda.
marto xarT? hkiTxa genom da imwamsve inana, cota
rom davfiqrebuliyavi, ufro momgebiani SekiTxvis mofiqreba SeiZleboda. `amas TqvenTvis ra mniSvneloba
aqvs~, albaT ase mipasuxebso, gauelva genos, magram aqac
Secda.
diax. upasuxa qaliSvilma.
me gekiTxebiT, saerTod, aq marto isvenebT-meTqi?
gaaswora genom. `etyoba Tavi movabezre~, guli SeekumSa, radganac qaliSvilma es SekiTxva upasuxod datova.
sacekvaod ratom ar waxvediT? `ra mWirs dRes, es
ra primitiul SekiTxvebs viZlevi, gogosTan laparaki
mainc vicodi me sawyalma~, fiqrobda geno da darwmunebuli iyo, rom qaliSvili upasuxebda: `SeuZlod
var, an cekva ar vici~.
bevri xalxis erTad yurebas ver vitan, Caesma genos, Tanac cekvis dros adamianebs Zalian suleluri
saxeebi aqvT da maTdami rwmenas vkargav.
`es ra Cemnairi xasiaTisas Sevxvdi~, gaexarda genos
da saqmeze gadavida.
ra kargia, rom Tqven SegxvdiT. didi xania Tvals
gadevnebT. Tqven sul sxvanairi gogo CanxarT. wynari,
sufTa... aluRluRda geno da imwamsve gaifiqra, `es
ra saZaglad vlaparakob, me rom gogo viyo da ase gulisamrevad, ase yalbad da xelovnurad damiwyos vinmem
gamoWera, TvalebSi qviSas Sevayri~. `me Tqveni mainc ar
272

mjera, gTxov, moeSvaT qaTinaurebs~, albaT ase metyvis~, daaskvna genom.


ra sasiamovnoa! aRtacebiT wamoiZaxa qaliSvilma
da genosaken mTeli taniT Semobrunda. geno cota ar
iyos SeaSina am uecarma daTbobam ori ucnobi adamianis
urTierTobaSi, da kargad ver gaigo, mis qaTinaurebs es
gogo marTla bajaRlo oqrod iRebda, Tu dascinoda.
me vicodi, rom Tqven aq iqnebodiT. TiTqos marTla arsebobs telepatiis msgavsi ram. maS, ra Zalam
maTqmevina uari dRes cekvaze.
cekva Zalian giyvarT?
vgiJdebi, miugo genom da isev dawyebul xazs
daubrunda, TqvenTan arasodes momwyindeba. `axia axla
Cemze, rom miTxras, ram agacundruka es amxela kaci.
RmerTma xom icis, rom Tqven cekva ar giyvarT, Tanac
TqvenTvis sulerTia, me viqnebodi dRes aq, Tu sxva
vinme; Tqven, ubralod gsurdaT vinmes gamolaparakebodiT. Tqveni lamazi sityvebis maragi dagexarjaT, sxva
araferi. ase metyvis da marTalic iqneba, fiqrobda
geno.
ar miyvars jgufuri garTobani da kultmasiuri
RonisZiebani, me marto yofna miyvars da cota sinaTle,
mouxedavad, Soridan Tqva qaliSvilma.
mTlad marto? Tvali Caukra genom da mxarze
xeli gadaado. maSinve gulma reCxi uyo, xom ar viCqare. axla albaT metyvis `aba, aba egeTebi ar iyos. kaci
rom dagelaparakebaT, mTlad ki ar unda gaTamamdeT, da
saerTod, sxva skameikaze gadajeqiT~, magram warmoidgineT genos gaoceba, roca qaliSvili araTu gabrazda,
Tavi gverdze gadaxara da genos marjvena xels loyiT
daeyrdno. geno gaqvavda. man sunTqvac ki Sewyvita, ar
gamoerkves es gogo da ar mixvdes, rom Cems mklavze
udevs Tavio.
arian kidev Sennairi sufTa, tkbili, sayvareli go18. r. miSvelaZe. t. III

273

gonebi am qveyanaze? sxapasxupiT ayrida geno erTimeoreze unaklo sityvebs da yurze tuCebs ar acilebda.
ara, me erTaderTi var! gadaikiskisa gogom da genos erTxel da ukanasknelad gamoxeda.
`albaT unda darwmundes, mTlad beberi xom ara var.
axla raki Cems WaRara safeTqlebs daakvirdeba, xels
mkravs da gameqceva~, gaifiqra genom, magram qaliSvili ar Cqarobda.
rogor cxovrob?
Cveulebrivad.
giWirs cxovreba?
cota ki, qaliSvilma Tmebze Camoisva xeli.
?!
yvelaferi ver aris ise, rogorc unda.
studenti xar?
ki. magram, ra mniSvneloba aqvs.
ratom?
xandaxan meCveneba, rom es yvelaferi me TviTon
gamovigone, Cemi studentoba, friadebze swavla, garToba, sinamdvileSi yvelaferi yalbia.
mainc?
aravis sWirdeba. mec TviTon aravis vWirdebi. ai,
davamTavrebT da erTbaSad vigrZnobT, rom yvelaferi
tyuili iyo.
vin giTxraT?
xuTi wlis win rom daamTavres, imaTganac ki samioTxi Tu moewyo samsaxurSi. saSinelebaa imis Segneba,
rom zedmeti xar da aRaravis sWirdebi.
ratom ambobT amas. jer Tqven ra naxeT, rom ase
gadagiwyvetiaT, aenTo geno.
Tu SeiZleba, frazebiT ar melaparakoT. me xmamaRal sityvebs institutSic yovel fexis nabijze vismen.
vin dagarwmunaT, rom Tqven SaSvis bartyebi xarT
da mzamzareul lukmis motanisas mxolod pirs unda
aRebdeT.
274

ara xarT marTali. me magaliTad dRe vswavlob da


Rame studentTa sasadiloSi TefSebs vrecxav, vmuSaob. sul ar meTakileba, magram ver vitan, roca matyueben.
cxovrebaSi Seni adgilis povna ase advili rodia,
winaaRmdegobebi, rasakvirvelia, iqneba.
winaaRmdegobani, romelTa gadalaxvac SeiZleba
iqneb saWiroc iyos, cxovrebas met lazaTs aZlevs. magram gadaulaxavi winaaRmdegobani saSinelebaa. Tqvens
dros sxva iyo. Tqven gelodebodnen geZaxdnen. Cven ar
gvelodebian. kadrebi Tavze sayrelad aris.
saidan moitaneT. dedaqalaqSi iqneb ho, magram dRedaRam ixvewebian, specialistebi raionebSi wadiTo.
esec frazaa. arc erTi maTganis Svili, vinc amas
qadagebs, raionSi ar muSaobs.
- ase rom gatexodaT guli imaT, vis beWebzec Cven
amovizardeT, ra viqnebodiT dRes.
me gmiri ara var da Cemgan, xom SeiZleba, saswaulebs
ar moelodeT. ratom ar aris Cemnairi Cveulebrivi moqalaqis adgili?
vin giTxra, rom ar aris?
netavi Tqveni Tavi Semaxvedra, roca me am sami wlis
Semdeg CanTagadakidebuli vivli instanciidan instanciaSi samsaxuris saZebnelad.
Tqven ar ganawileben?
ara. TviTmowyobis imedze gvtoveben.
ratom gadagiwyvetiaT, rom erTaderTi bedniereba
kargi, Tbili adgilis Sovnaa cxovrebaSi.
bednierebaze me sul sxvagvari warmodgena maqvs.
ra aris, magaliTad, Tqveni ideali?
am SekiTxviT merveklaselebs mimarTaven. Cemi ideali adamianuri cxovrebaa.
nu laparakobT ase abstraqtulad.
Tqven Tavisufali xarT?
275

gaaCnia risgan, yvelafrisagan Tavisufalni samareSi wvanan.


gogonam gaicina.
SegiZliaT, yovelTvis Tqveni gulis karnaxiT imoqmedoT?
ratomac ara.
bednieri kaci yofilxarT.
aq oriveni gaCumdnen. orivem erTbaSad igrZno, rom
maTi saubari raime axleburs, originalur gagrZelebas
ver iZenda, sayovelTaod cnobili, trivialuri dialogis gulubryvilo personaJad qceva ki arc erT maTgans
ar surda.
genom, misTvis sruliad moulodnelad, raRac gasaocari siyvaruli igrZno am umizezod gulmosuli, jiuti gogonasadmi da surda daerigebina, Semoebrunebina,
daerwmunebina igi, magram xvdeboda, rom es sustmxrebiani gogona imaTgani ar iyo, vinc ufrosebs yvelafers
ujerebda.
geno daixara, marjvena xeli kisers zemoT moxvia
gogonas, marcxenaTi beWebi gaukava da gulze miikra.
gaSmagebiT hkocnida Tvalebze, tuCebze, Rawvebze, cxvirze, Sublze. mere erTbaSad SeeSinda: `axla ki momibrundeba da mcecxlavs, Tqven me mogendeT, kaci megoneT da ra mxeci yofilxarTo, CamanaTebs saxeSi da gaiqceva~, magram geno SeZrwunda, roca darwmunda, rom
qaliSvili moSvebulad miyrdnoboda gulze, igi winaaRmdegobis gawevis araviTar niSanwyals ar amJRavnebda.
moCvaruli, daRlili, modunebuli, qancgaleuli Caxveoda igi genos mkerdSi da xmas ar iRebda.
am uniaTobam, umoZraobam, usircxvilobam guli auria genos, wamoxta da Cqari nabijiT Seeria sibneles.
gaognebuli qaliSvili ki zRvasa da iluminatoris sinaTles Seatova.
276

* * *
nugzari gulxeldakrefili Sehyurebda genos, romelic gaxalisebuli alagebda Tavis nivTebs farTo
tyavis CemodanSi.
geno dasasvenebel saxls stovebda. Svidi dRe, romelic man aq gaatara iZulebiTi dasvenebis dReebi iyo
da mets veRar gauZlo.
nugzari arc ki cdila, eTxova, misTvis sagzuris
gaTavebamde darCena. jer erTi man icoda genos kerpi
xasiaTi da meorec, nugzari fiqrobda, rom genosaTvis
axla wasvla sjobda.
ra eSveleba amas, rogor CamorCa cxovrebas es ubeduri, gulSi ukve meramdened imeorebda nugzari,
radganac megobrisaTvis xmamaRla am sityvebis Tqma
utaqtoba iyo.

277

me T oke
moxucTa da bavSvTa dacvis weli miwuruliyo da
sadarbazos sanimuSod movlis weli idga.
mxatvarTa kavSiris wevri vaJa mamacaSvili Tavis axladmiRebul binaSi kedelze gakruli sammetrnaxevriani
tilos win idga da gulmodgined Sromobda. vaJa Tanamedroveobis amsaxvel nawarmoebs qmnida. uzaramazar tilos `modis qarTuli varia~ erqva. tilos saxelwodeba
pirobiTi rodi iyo. axalgazrda mxatvars am Temaze
xelSekruleba dadebuli, xolo honoraris garkveuli
procenti SeWmuli hqonda.
vaJa mamacaSvili Cqarobda. misi varaudi axali
wlis dReebi sayvareli saqmisaTvis gamoeyenebina, ar
gamarTlda. cota smam mouwia da ori gamosasvleli dRe
xaxviviT Semoefcqvna xelSi.
vaJa pasuxismgeblobis grZnobiT ekideboda Tavis
profesias. igi mTvrali, ginda SezarxoSebuli, funjs
araviTar SemTxvevaSi xels ar mohkidebda. arada, naxats
dRes da xval Tu ar daamTavrebda, orSabaTs saxelSekrulebo vada gadioda. erTi-ori dRis dagvianebisaTvis
ki ar dasjidnen, magram, vaJa, rogorc mxatvari, axla
idgamda fexs da sul ar undoda damkveTi mxaris TvalSi
mouwesrigebeli amxanagis STabeWdileba daetovebina.
vaJasaTvis xelSekrulebis dadebisas winaswar araviTari receptebi ar SeuTavazebiaT, magram mxatvars
tani ugrZnobda, rom samxatvro sabWo naxats usaTuod
dauwunebda, Tu zed Tanamedrove mefrinveleobis miRwevebi farTod ar iqneboda naCvenebi.
umTavresi siZnele, rac garda caitnoturi droisa
vaJas winaSe idga, is iyo, rom uiRblo faqturasTan
hqonda saqme. TiTqmis SeuZlebeli xdeboda sixaruliT
278

anTebuli Tvalebis, an bednieri gamometyvelebis mqone


figurebis gamokveTa.
tiloze fanqriT moxazuli variebis umetesobas
TiTqmis standartuli, arafrismTqmeli gamoxedva da
Tavniskartis umartivesi garSemoweriloba hqonda. avtors naxatisaTvis optimisturi ieri variebis momvleli personalis gaRimebuli saxeebiT da, rac SeiZleboda, xalisiani ferebiT unda moeca. tilos centraluri
iersaxe varia ki, am SemTxvevaSi dakargul SesaZleblobad rCeboda.
arc meti, arc naklebi, zustad oris TxuTmeti wuTi
iyo, roca vaJa mamacaSvilis binis karebze viRacam
daakakuna. vaJas xatva ar Seuwyvetia. sul erTi iyo,
meuRles mainc ver miaswrebda karebamde.
cota xnis Semdeg mxatvarTa kavSiris wevrTan misi
meuRle, qalbatoni marine Sevida da mxarze Seexo.
gesmis?
ra iyo? ar mouxedavs vaJas.
kacia.
ra kaci?
beberi kacia.
ra mindao?
sarecxis Toks vkidebo.
ar gvWirdeba-Tqo.
rogor ar gvWirdeba. Jangian mavTulze gvikidia
sarecxi...
vaJam mwyralad moxeda Tanamecxedres da Rrmad
SeisunTqa.
sarecxis TokisTvis mcalia, qalo, axla me?
iseTi sayvareli moxucia, ver gavawbile, Semoviyvan
da Sen uTxari uari!
Semoiyvane.
marine gavida, dabambul serTukSi gamowyobil kacs
SemouZRva.
279

sarecxis Tokis gaWimvis ostatma SemosvlisTanave


yurebiani qudi iSvlipa da TiTqos rCevas ekiTxebiano,
pirvelad mxatvris naxelavs miaCerda.
vaJam xeli CamoarTva da skami SesTavaza. xelosani
saSualoze dabali tanis, yuris bibiloianad sufTad
gaparsuli moxuci iyo. naoWebiT daRarul nayvavilar
saxeze ybebi ise gamokveToda, rom verafriT ver warmoidgendiT, hqonda Tu ara loyebi saerTod. gegonebodaT, rom gadagewiaT ybebze moSvebulad Camofarebuli
Txeli, gacveTili kani, Zvlebs xeliT SeexebodiT. win
gamoSverili qveda didi tuCi saswaulebrivad SemorCenil qveda kbilebs gaxevamde Semotmasnoda da moxucic,
tuCebi rom maincdamainc ar gaewvalebina, pirs Riad
stovebda, an, iqneb qveda yba imdenad damZimebuliyo,
rom safeTqlebi veRar iWerdnen Zveleburad. xSiri TeTri warb-wamwamiT dafifquli, farTo, naRvliani Tvalebi hqonda, oTxkuTxed nikaps qvemoT, yelamde Casdevda orad gakecili carieli Rababi. kandamskdari,
ZarRvebamoburculi uzarmazari wiTeli xelebi muxlebze ewyo da saocrad hgavda garemoebis mizeziT yurebamde gaparsul beber loms.
ise mSvidad ijda moxuci, rom vaJas euxerxula kidec
Tokze sityvis Camogdeba, magram dro ar iTmenda.
Toki gaqvT, biZia?
ra Toki? gaikvirva moxucma.
ukacravad, Cemma meuRlem miTxra, Tu ar vcdebi,
Tqven TviTon gamogiTqvamT survili.
hoo. amoixvneSa moxucma da xelisgulebi gadaajvaredina, sarecxis Toki mTavaria. mavTuli araviTar
SemTxvevaSi ar SeiZleba. sarecxs afuWebs. damijereT.
ormocdaaTi weliwadia am saqmeze vmuSaob. ise, Tu ar
gnebavT, Tqveni nebaa.
Toki gaqvT? hkiTxa vaJam.
maRaziaSia. kolmeurnis moedanze, specialuri sare
cxis Toki. Tu movrigdebiT, waval, viyidi da movitan.
280

dResve gaabamT?
ra aris aq gadasadebi?! gaikvirva moxelem.
iciT, ra, dRes da xval ar mcalia. es naxati, es upatrono, saCqarod unda davamTavro. iqneb sxva dros, a?
Tqven me srulebiTac ar mWirdebiT. Tqven Tqveni
saqme akeTeT. me xelad gavabam Toks da waval. xom iciT,
gadadebuli saqmisa... esec ar iyos, ver mogatyuebT,
mermiss iqneb aRarc qe damirCes aqeT gza.
kargi aba, ramdens gamomarTmevT?
moxucs gaeRima.
saqme gakeTdes, biZia, da Cven ar vivaWrebT.
ara, mainc, Tavidanve rom vicodeT.
oc maneTs viRebT saerTod.
oci maneTi ra ambavia, biZia. dagvikeli cota, axalgazrda xalxi varT! CaerTo vaJas meuRle.
saerTod ase Rirs, qalbatono, sufTad unda
gavWimoT. mere gaWimvasac Tavisi kanoni aqvs. arc unda
gawydes da arc unda Camoiwelos simZimisagan. Tavebic
sxvanairad unda damagrdes, yvelas gaWimuli ki ar varga.
aT maneTs mogcem, ukan ar daixia mxatvris muyaiTma meuRlem.
dro rom ar davkargoT, marine wava da Toks iyidis,
ramdeni metri dasWirdeba?
gazomvis ambavia! Seageba moxucma.
marine Toks moitans da Tqven amasobaSi is Zveli
mavTulebi daaZvreT. xelsawyo araferi gaqvT?
ra xelsawyo minda, batono, xeliT ver davaZrob da
ver gavabam? dRes ki ar miswavlia es xeloba.
vaJas gaecina.
erTi sityviT, Tqven da marinem mixedeT mag saqmes.
me bodiSs vixdi, magram wuTi dro ara maqvs.
ara, batono, Tqven Tqvens saqmes ar mowydeT. xeli
ar SeiSaloT. metriani xom gaqvT, qalbatono?
281

ki.
momiZebneT Tu SeiZleba da am wuTSi getyviT ramdeni metri Toki dagvWirdeba.
Tokis gaWimvis specialisti da ojaxis diasaxlisi SuSabandSi gavidnen, mxatvari vaJa mamacaSvili ki samuSaos miubrunda.
is iyo mefrinveleobis fermis SesasvlelTan gasakravi plakatis xatva daamTavra, rom vaJasTan ostati Sevida.
Cven bodiSi.
gismenT.
`gazi~ an `plocko~ geqnebaT.
vaJam molberti skamze dado, xeli CvriT Seiwminda,
sakuWnaoSi gavida da naxats miSterebul moxucs gazi
xelSi SeaCeCa.
mxatvari nerviulobda. fermis WiSkarTan Camwkrivebuli variebis TeTr ferSi gamoyvana naxats gaauferulebda, arada, sxva feris variebi fermaSi ar moiZebnebian.
Cven bodiSi! isev Semovida moxuci da fanjarasTan
midga, rom naxatisaTvis ufro moxerxebulad Seexeda.
gismenT.
egeb erT wuTas SemeSveloT. CaJangulia da veraferi movuxerxe.
Zveli mavTulebis moxsnaze cota wvaleba rodi dasWirdaT. moxucs xelebi ukankalebda da mxatvarma igrZno, rom sacodaoba iyo axla misTvis SuSabandis moajirze gadakideba. amitomac xuTive mavTulis CamoxsnaCagviristeba vaJas mouwia. moxuci kedels miyrdnoboda
da roca mxatvari rkinis yoveli rgolis ganTavisuflebisas amoixvneSebda, locva kurTxevas ar aklebda.
amasobaSi qalbatoni marinec dabrunda.
vaJam saaTze daixeda da buzRuniT Sevarda saxelosnoSi.
282

aSkarad grZnobda, rom foni ar gamouvida. fermis


ezo realistur planSi gadawyvita, mwvane balaxi da
Carigebuli saqaTmeebi sakmaod simpaTiurad gamoiyureboda, magram tiloze ar igrZnoboda meoce saukune.
iqneb Sors, sadRac raketebis siluetebi gamoesaxa?
Canafiqri moewona, ramdenime nabijiT ukan daixia, cali
Tvali moWuta da tilos ise miaCerda. erTi nabiji kidev
gadadga ukan, uceb viRacas wamoedo.
Cven bodiSi! Caesma yurSi.
vaJas ar gaugia, rodis Semoipara moxuci, amitomac,
cota ar iyos, gabrazda, magram garegnulad ar SeimCnia.
gismenT.
Tu ar gewyinebaT, ver gavWeri Toki, es oxeri!
dana ar Wris da Zalac aRar myofnis. RmerTma jani da
simrTele mogces.
vaJam sibrazisagan Tvalebi gadaatirala da kari gamoaRo. moxucma erTxel kidev Sexeda naxats da vaJas
gahyva.
rkinis joxebs Soris manZili erTxel kidev gazomes.
mxatvarma sarecxis Toki xuT Tanabar naWrebad dahyo
da saaTze mravalmniSvneelovnad daixeda. moxucma madloba gadauxada. yvelaferi mzad iyo. axla rCeboda
mTavari sarecxis Tokebis gaWimva.
ojaxis ufrosi samzareuloSi Sevida, wyali dalia,
doinjSemoyrili colis win xelebi gaasavsava, rac daaxloebiT niSnavda: `Sengan mWirs, rac mWirs, vin momiyvane
es finaCi, gamacdina dRes kacio~, mere xeli Caiqnia da
saxelosnoSi Sevarda.
isev naxazs daakvirda. fiqrobda, kompoziciurad sad
ajobebda raketebis siluetebi gaekeTebina. Tvali mainc
TeTri qaTmebis uferulma fonma mosWra. uecrad axali
idea daebada, wiTeli mamali daexata, didi wiTeli mamali, romelic uferul fons erTbaSad amoqaCavda, molberts xeli wamoavlo, rom isev nacnobi xma Caesma:
283

Cven bodiSi.
gismenT. vaJam molberti skamze daagdo, xeli Sarvalze Seiwminda da SuSabandisaken gaiqca. moxucs Tokis
Tavebi ise uxerxulad daemaryuJebina, rom pirveli gawevisTanave gaixsneboda. roca vaJam urCia, ase ki ara, ase
unda gavakeToTo, moxuci uyoymanod daTanxmda.
dro ki ulmoblad garboda.
vaJa Tokebis gaWimvisa da damagrebis rTul saqmes
Seudga. moxuci taburetze ijda, xelebi muxlebze daewyo da raRacas hyveboda. Tokebis gaWimvaSi Tu ar daxmarebia vaJas, arc xeli SeuSlia misTvis.
daRamda, xatvas mainc veRar SevZleb da am saqmes
mainc gavakeTeb xeirianado, fiqrobda vaJa da unda
gamovtydeT, roca mis mier gabmuli Tokebi moxucma xeliT frTxilad Seamowma, TviT am saqmeSi gamobrZmedili ostatic kmayofili darCa.
roca kibeze Cadiodnen, moxuci miubrunda vaJas da
Tumca axlomaxlo aravin iyo, mainc CurCuliT uTxra:
me durgali var, biZia. axla veRar vmuSaob, xeli
mikankalebs. simarTle giTxra, Tokebi dRes pirvelad
gavWime. arc ise advili yofila, rogorc megona.
mxatvars gaeRima, TqmiT araferi uTqvams.
amobrunebuls Ria karSi coli daxvda.
fuli mieci im kacs?
vaJam Sublze itkica xeli.
damaviwyda!
karadas mivarda, aTmaneTiani daaZro da gasasvlels
eca, mere Semobrunda, berets xeli dastaca, Tavze
daimxo da kibe Cairbina.

284

d oRi
arCil erkemliZes xalxi moswyinda.
guneba erTbaSad gaufuWda. pataraze guli mosdioda,
Wirveulobda, ilanZReboda, buzRunebda, erTi sityviT
sul raRaciT gulnakluli, raRaciT ukmayofilo iyo.
hipodromze cxenebis gamqiravebeli punqtis gamged
muSaobda.
mis gankargulebaSi iyo oTxi, sadoRed uvargisi, xanSiSesuli cxeni.
arCils evaleboda am cxenebis movla, lagam-unagiris
wesrigSi moyvana da dRegamoSvebiT hipodromis mcire
moedanze moyvarulTaTvis gasaqiraveblad gamoyvana.
cxeni ormoci wuTiT qiravdeboda. am xnis ganmavlobaSi patara moedanze mxedris ZunZuli maneTi Rirda.
roca oTxive cxenosani mzad iyo, arCili xelSi Tunuqis
sayvirs moimarjvebda da CasZaxebda: `neli svliT iarr!~
moyvaruli cxenosnebi karga xans irweodnen nela, gavis
rxeviT mimaval cxenebze. `Toxarikii!~ daiZaxebda moulodnelad arCili da mxedrebi Sebrundebodnen. ver
mimxvdariyvnen, ra niSniT gadaecaT arCilis brZaneba
cxenebisaTvis. magram cxenebma Tavisi saqme SesaniSnavad icodnen da arCilis xmac pirvelad rodi esmodaT.
frutuniT afrTxilebdnen erTmaneTs da Toxarikze
gadadiodnen. Tanac ramdenic ar unda extuna da ferdebSi wixlebi daeSina mxedars, nabijs ar auCqarebdnen.
erT mwkrivad, Tanabari svliT miirxeodnen da xandaxan
gamoucdeli mxedris SesaSineblad, Tavs swrafad Caaqanebdnen, rom uyuradRebobisaTvis daesajaT moyvaruli
da xelidan aRviri waerTmiaT. rasakvirvelia, amas ise,
Tavis gasarTobad akeTebdnen, Torem damqiraveblis
gadmogdebis ganzraxvas gulSi rogor gaivlebdnen.
285

`CorTiT iarr!~ CasZaxebda arCili sayvirs. roca saqirao drois amowurvas aTi wuTi aklda. es iyo yvelaze
sasiamovno wuTebi moyvarulTaTvis. cxenebi, Senelebul
kinokadrebze rom uCveneben, daaxloebiT iseT CorTze
gadadiodnen. araprofesionali cxenosnebisTvis esec
sakmarisi iyo.
win Savi feris, Zvalmsxvili bedauri `atlantiki~
garboda. `atlantiks~ TeTri, kuddapwnili `qariSxala~
mihyveboda, `qariSxalas~ oqrosferi, maRalkanWebiani
ulayi `mirangula~ da bolos saxelovani sportuli
warsulis mqone, kalmaxiviT dawinwkluli, nacrisferi
`heraia~ moyelyelaobda. `heraias~ erT-erTi sportuli
Sekrebisas cxenis umZimesi avadmyofoba Sehyroda da
morCeniT ki moerCinaT, magram zed misi sportuli karieris gafurCqvnisas didi arenisTvis uvargisad mieCniaT
da cirkisTvis gadaecaT.
ver aetana `heraias~ cirkis sulisSemxuTveli atmosfero da yovel saRamos acetebuli mayureblis Tvalwin manWva-grexva. RalatsdaCveuli cxeni ar iyo da Tavisi udanaSaulo mwvrTnelisTvis saxalxod Tavis moWras morideboda. iqneb Tavi gamanebono da SimSiloba
gamoecxadebina. am ukanasknel xerxs, rogorc xedavT,
gaeWra, heraia gasaqiravebel punqtSi moxveriliyo.
saqme aqac Tavze sayrelad hqonda, magram marto is rad
Rirda, rom yovel saRamos orkestris TanxlebiT damamcirebeli cekva-TamaSi ar uwevda.
sacxenosno sporti imxanad qalaqSi maincdamainc popularuli ar iyo da gaqiravebis punqts TiTqmis erTi da
igive momxmarebeli hyavda.
marTalia, hipodromis mcire moedanze Tavs cota
rodi iyrida, magram isini ZiriTadad mayureblis funqciiT kmayofildebodnen da maneTis gadaxdisa da cxenze
Sejdomis survili mxolod TiTze CamosaTvlel moqalaqeebs hqondaT.
286

punqtis yvelaze Tanmimdevrul moxalise mxedrebad


SeiZleboda CageTvalaT gadamdgari polkovniki, yofili kavaleristi, SanSe saldaZe, diasaxlisi, ekaterine dadiani, menavTe koki fxakaZe, saeWvod swavla-gaxangrZlivebuli dauswrebeli (rogorc TviTon ambobda)
studenti, gerasime miqelTaZe da arqiteqtori quji
samxaraZe.
im dRes arCili samsaxurSi Cveulebrivze gvian movida. sufTad gaparsuli, sagareod gamowyobili.
SesasvlelTan Camomjdar SanSe saldaZes da koki
fxakaZes arc misalmebia, WiSkars urduli Camoxsna da
pirdapir Tavlas miaSura. wyali Causxa, Tiva dauyara,
gavaze xeli gautyapuna cxenebs da xelebis ferTxviT
Tavis jixurSi Sevida.
bakenbardebiani polkovniki, SanSe saldaZe da menavTe
koki fxakaZe fexdafex Sehyvnen. arCili nervebis momSlelad duned moqmedebda. erTxans Suaze gatexil sarkesTan dadga da cxviris nestoebTan maRla axveul, nikotinisagan gayviTlebul ulvaSebs isworebda. gameCxerebuli TeTri Tma Suaze gulmodgined gaiyo da upeCamoberil didron TvalebSi Cazrdil TeTr warbebzec
gadaisva savarcxeli. nacrisferi kiteli da galifes
sistemis Sarvali ecva, fexis mTavari TiTis dasawyisTan
uZiroebSi Zvali ise gamoCxeriliyo, rom ifiqrebdiT,
nuTu siarulSi xels ar uSliso. marjvena gulisjibidan gamosuli, or Rils Soris gamotarebuli msxvili
vercxlis Zewkvi mkerdTan gareTa jibeSi ikargeboda.
arCils Camqrali, gacrecili saxe da TeTri balniT
daxazuli didi wiTeli cxviri hqonda. roca Tavis magidasTan mokalaTda da mosulebs uxalisod, axalgaRviZebuliviT miaCerda, menavTe koki fxakaZes, ratomRac
moeCvena, rom magididan gareuli, beberi, xvadi kata
Sescqeroda da guli SeekumSa.
287

raSia saqme? mzrunveli mamis gamometyvelebiT


ikiTxa arCilma da Semosulebs ise miaCerda, TiTqos
pirvelad xedavda.
SanSe saldaZem da koki fxakaZem erTmaneTs gadaxedes.
aseTi SekiTxva maTTvis punqtis gamges arasodes dausvams. Cveulebrivad ase xdeboda: arCili erT-ors misi
mdgomareobisa da ganaTlebis kacis Sesaferisad gaixumrebda, maneTian qviTrebs gamowerda da TiToeul
moxalise sportsmens dausaxelebda, romel cxenze unda
Semjdariyo. diliT momsvlelebs TviTon unda SeekazmaT cxenebi da aumxedreblad, mokle aRviriT unda
gamoeyvanaT. arCili saTiTaod Seamowmebda swored iyo
Tu ara abzindi moWerili da mxolod misi nebarTviT
sxdebodnen cxenebze. dRes ki arCils fexi-fexze gadaedo, mklavebi erTmaneTSi Caexvia da qviTrebis gamoweras
arc ki apirebda.
ar mogbezrdaT? ar daiRaleT? sxvisi xmiT ikiTxa
arCilma.
rai? gaikvirva menavTe koki fxakaZem.
TiTo saaTiani cxenosnobis TamaSi.
SanSe fxakaZem saTvale amoiRo da gaikeTa.
- es kargi, menavTea, mara Sen riT ver moikali Jini! am
xnis kaci modixar aq da maneTad naqiraveb cxenze jdebi,
miubrunda arCili SanSes.
SanSe aimriza.
ras iberebi, ra iyo? mTeli cxovreba cxenebTan
gaatare. kavaleristoba moaTave da axla `prakatis~ cxenze jdebi, ar gecineba Sens Tavze?
ra diskusiaa, Cto svami? bolo ori sityva SanSem
SesamCnevi qarTuli aqcentiT warmoTqva.
guli mereva, rom giyureb. gamodixar diliT saxlidan, vin icis mezoblebi fiqroben, raRac qveynisTvis
sasargeblo saqmeze gaswiao. modixar am xnis, seriozuli kaci da daxtunaob wreze cxenis unaxaviviT.
288

vilaparakoT axla ase mTeli dRe? gawyra menavTe.


arCils igi TiTqos axla gaaxsendao, SanSes Tvali moarida da mTeli taniT kokisken Setrialda.
Sen ra gWirs ici? sipatarave gawuxebs. navTis sunad
rom yarxar guli gwydeba da gamougone Sens Tavs gasarTobi. Sen sporti fexebze gkidia. cxenze rom zixar
im erT saaTs Tavi kaci ggonia. viRacas zevidan uyureb,
raRacas warmoadgen.
vTqvaT asea, ukan ar daixia kokim.
wadi, wadi, saqme naxe. me Cemi cxovreba maqvs da am
cxenebsac Tavisi cxovreba aqvT. Seni sipataravis gasalamazeblad ar varT gaCenili, arCili sarkis miRma
Sors icqireboda.
wamodga, sakancelario skivridan maTraxi amoiRo
da Ceqmaze gaitkacuna. gaiara-gamoiara, avadgaCumebul
klientebs karga xans uyura da am xnis kacma TiTqmis
tirilT Tqva:
wadiT, dRes ar vmuSaob.
SanSe saldaZe da koki fxakaZe ukanmouxedavad gavardnen karSi.
diasaxlisi ekaterine dadiani misi soliduri asakisaTvis sruliad Seuferebeli sigiJmaJiT SemofrTxialda,
gamarjobaT Zia arCilo, Tqva da maneTiani daagdo magidaze. sarkes mivarda, Tma gaiswora da Semobrunebuli,
arCilis gaqvavebul saxes rom waawyda, gaukvirda.
cudad xom ara xarT, Zia arCil? am bolo or
sityvas qalbatoni ekaterine xazgasmiT ambobda, amiT
Tavis xnovanebas niRbavda, Torem `Zia arCilze~ bevrad
umcrosic ki ar iyo. saxis kanis naoWebs raRacas kidev
Sveloda, sqeli movardisfro toniT amoilesavda TvalTan da tuCebTan mijril Rarebs, magram daWmuWvnili
yeli, daberebis pirveli mowme, umowyalod aSiSvlebda mis asaks. Tmas iRebavda, axalgazrdulad icvamda,
magram moxril beWebze da Sebrtyelebul qvedatanze
19. r. miSvelaZe. t. III

289

etyoboda, rom misi yavli gasuli iyo. qalbaton ekaterines mdgomareobas amasTan erTad isic amZafrebda,
rom igi qalwuli gaxldaT.
axla kargad var, qalbatono ekaterina.
sxvebi ar Canan? ikiTxa mosulma, maneTians ori
TiTiT miwvda da arCils axlos daudo. amiT agrZnobina,
sxvebi me ar mexeba, me droze movedi, qviTari gamomiwereT da cxenze SemsviTo.
arCilma maneTiani aiRo, saeWvo siTamamiT miuaxlovda
qalwuls, marjvena xeli dauWira, fuli gaSlil TiTebSi Caudo da TiTebis mokecvazec TviTon izruna.
dadianebis marcxena Stos am erT-erT ukanasknel warmomadgenels cota ar iyos, examuSa arCilis saqcieli.
magram, rogorc TavdaWerilma qalma, punqtis gamges es
nabiji mamakacur qaTinaurSi CauTvala da mravalmniSvnelovnad gauRima.
dRes ramefrad unda gvapatioT, qalbatono ekaterina.
ra? ar iqneba? Sewuxda klienti.
ara, cxenebs dReidan seminarebi ewyebaT.
xumrobT?
ki.
marTla sad arian amden xans sxvebi?
Tav-TavianT mamidebTan.
ratom ase mxiarulad dRes, Zia arCil? qalbatoni
ekaterine ver garkveuliyo, ra xdeboda.
sixarulisgan lamis avqviTindeT, qalbatono ekaterina.
Tqven rom ase laparaki ar icodiT, Zia arCil?
vicodi, Tavi dauqnia moxucma, Tvalebi moWuta
da TiTqos saidumlos umxelso, CurCuliT auwya, daviwyebuli mqonda.
Tqvens asakSi mavnebeli ar aris? gulwrfelad
ikiTxa ekaterine dadianma.
290

ra?
aseTi laparaki.
Tqven, qalbatono ekaterina, SviliSvilebi gyavT?
TiTqos saqmeze axla gadavidao, seriozulad ikiTxa
arCilma.
ara, saidan? wyroma gaeria xmaSi qalwuls.
rogor saidan?
SviliSvilebi rom gyavdes, amisaTvis jer, me mgoni,
Svilebi unda gyavdes.
hoo, iseTi saxe miiRo arCilma, gegonebodaT kacobriul sibrZnes axla Caxvdao, me mesmis Tqveni qalbatono ekaterina, magram sxvebi sxvanairad igeben da
amitom sjobia am saqmes Tavi gaaneboT.
romel saqmes? dainteresda qalbatoni ekaterina.
cxenebis saqmes.
Tqven cudi sizmari xom ar ginaxavT, Zia arCil,
raze SematyveT rom Tqveni Wkuis darigeba mWirdeba?
ar ki gewyinoT da Tqven dagcinian.
visi sasacilo ra mWirs dadianis qals, RmerTo ki
momkali!
ai, dadianis qali rom xarT, SeiZleba imitomac dagcinian. es mileTis xalxi mxolod da mxolod Tqvens
sanaxavad modis. Tqven ver amCnevT, isini CumCumad xiTxiTeben.
mainc raze?
ver xvdebiT? dadianis qali, uSvilZirod daberebuli, tuCebmokumuli, mrisxane saxiT rom zis maneTad
naqiraveb cxenze da gulisfancqaliT elodeba male ar
gavides ormoci wuTi, ris Semdegac mas cxenidan gadmoabrZaneben da sazogadoebrivi transportiT mouwevs
Sin wasvla.
qalbatonma ekaterinem xelCanTa gaxsna, cxvirsaxoci
amoiRo, ratomRac erTi-orjeo daiqnia da Tvalebze
miifara.
291

me davitanje. ganagrZobda arCili, me veRar vuZleb Tqvens yurebas. daviRale, aRar SemiZlia, megona
mogwyindebodaT da aRar moxvidodiT. RvTis gulisaTvis me mainc SemicodeT. es araferi TamaSi ar aris.
Tqven doRidan Camowerili, beberi cxeni ar gixdebaT.
me ar minda rom dagcinodnen.
qalbatoni ekaterina tiroda.
arCili miuaxlovda, mxarze xeli daado da gawamebuli kacis xmiT uTxra:
wadiT Sin, qalbatono ekaterina.
ekaterine dadianma Tvalebi SeimSrala. cxvirsaxoci
isev nazad daiqnia, oTxad gakeca da xelCanTaSi Cado,
sarkes ugemurad Seavlo Tvali da arCils arc damSvidobebia, kidev ufro moxrili da motexili, ufro beberi vidre Semosvlisas iyo, gavida.
studenti gerasime miqelTaZe da arqiteqtori quji
samxaraZe arCils hipodromis SesasvlelTan, troleibusis gaCerebaze Sexvdnen. maT iSviaTad enaxaT gamqiravebeli punqtis gamge ase koxtad, sagareod gamowyobili. etyoba dRes ar muSaobso, TviTonve daaskvnes da
gatrialdnen, joxze dayrdnobili arCili fizikis institutis did Senobas butbutiT Sescqeroda da isini
ar SeuniSnavs.

* * *
SuaRames bevri araferi aklda, roca arCili dabrunda. cxenebi auSva da moedanze gamoiyvana.
gamobrunda. tribunebi koWlobiT aiara, ficarnagze
afofxda, xelebi daiWdo da hipodroms gadaxeda.
neli svliT iarr! gaisma sibneleSi arCilis brZaneba.
cxenebi daiZrnen.
`CorTiT iarr!~ `Toxariki!~ `neli svliT iarr!~ `Tox292

ariki!~ `CorTiT iarr!~ didxans ismoda ukacriel


moedanze arCilis boxi, CaxleCili xma.
gakvirvebuli cxenebi Tavs ar zogavdnen. RameSi isini
zRapruli raSebiviT daqrodnen. umxedrod ufro lamazebi Candnen.
punqtis gamge napoleoniviT xelebdaWdeuli Sehyurebda sibneleSi beberi cxenebis dauokebel qrolvas.
arCili zogjer Tvals daxuWavda da xedavda: win Savi
feris Zvalmsxvili bedauri atlantiki~ garboda. `atlantiks~ TeTri, kuddapwnili `qariSxala~ mihyveboda.
`qariSxalas~ oqrosferi maRalkanWebiani ulayi `mirangula~ da bolos saxelovani sportuli warsulis mqone,
kalmaxiviT dawinwkluli, nacrisferi `heraia~ moyelyelaobda. `heraias~ erT-erTi sportuli Sekrebisas cxenis umZimesi avadmyofoba Sehyroda da morCeniT ki moerCinaT, magram zed misi sportuli karieris gafurCqvnisas didi arenisTvis uvargisad mieCniaT da cirkisTvis
gadaecaT. ver aetana `heraias~ cirkis sulisSemxuTveli
atmosfero da yovel saRamos acetebuli mayureblis
Tvalwin manWva-grexa. RalatsdaCveuli cxeni ar iyo
da Tavisi udanaSaulo mwvrTnelisTvis saxalxod Tavis
moWras morideboda. iqneb Tavi gamanebeno da SimSiloba
gamoecxadebina.
bolos ficarnagidan Camovida. moednis WiSkari farTod gamoaRo da jiriTis eSxSi Sesuli cxenebi gareT
gamoreka.
kidev erTxel mimoavlo Tvali Savad aelvarebul,
mdumare hipodroms da wavida.
cxenebi Tavisuflebas miCveuli ar iyvnen da Sors
ar wasulan, iqve ezoSi, bilikebis piras amosul balaxs
dauwyes Zova.

293

ab e s alom
am oci wlis winaT Camovida abesalom togoniZe
quTaisSi. Tan oTxi patara bavSvi Camoiyvana.
bavSvebi daaxloebiT im asakisani iyvnen, marto ori
fexis nabijze rom ver endobi. oTxi patara, umweo adamiani abesalomma xis Cemodans irgvliv Semousxa da maTTvis Tvali rom ar moeSorebina, ukansvliT gaeSura
taqsis dasaZaxeblad.
taqsis Sofers mokled auxsna: Camosuli kaci var,
araferi vici am qalaqisa, Tu RmerTi gwams, iseT quCaze
mimiyvane, sadac oTaxis daqiraveba SeiZleba da iseTi
vinme momaZebnine, am Cemi oTxi bavSviT da Tanac cota
SeRavaTianad rom Semikedlebso.
male, abesalom togoniZe ninoSvilis quCis bolos
pensioner col-qmars, sinauriZeebs elaparakeboda: `es
ori bavSvi pirveli colidan myavs, es ori meore colidan. cota ucnaurad JRers, mara ar gamomadga arc
erTi, rom gamomdgomodnen, vis uxaria ojaxis dangreva
da sxvis karze wanwali. ar ivarga arc erTma. glaxa enis
qals ver vitan. tkbili sityva miTxari da cxviriT miwas
movxnav Seni gulisaTvis. pirvel cols rom gavSordi,
vtace Cems or bavSvs xeli da meore coli SevirTe. axla
ise moewyo Cemi saqme, rom verc meorem gamimarTala.
oTxi bavSvis movla SemiZlia mee? mara datovebiT mainc
ver davutove. arc erTi Rirsi ar iyo da imitom. axla
TqvenTan var. Tu cudi kaci gamovdeqi, qe dainaxavT. me
Tavs ar vawoneb aravis, Cemo batono, da arc mowyalebas
viTxov. Cemi bavSvebis ar SegeSindeT, ar Segawuxeben.
binis qiras yovel sam ricxvSi mogarTmevT, viyoT ase,
sanam ar mogwyindebiT, amasobaSi mec gavaxerxeb rames,
294

sul quCaSi xom ar viqnebi. kidev erTi saTxovari maqvs:


Cems mdgomareobas qe xedavT. saswrafod coli unda
viTxovo. arafers ar daveZeb, arc warsuls misas da arc
Sesaxedaobas. am Cems oTx bavSvs rom dedobas gauwevs,
iseTi Tu vinmea am samezobloSi, dResve mTxovneli var~.
abesalomi arc ise gulubryvilo gaxldaT; man mSvenivrad icoda, rom qali, romelic oTxi bavSvis dedobas ikisrebda, ar SeiZleboda cudi warsulis mqone, an
saeWvo bunebis qali yofiliyo.
abesalomma meore dRes bavSvebi daapura, maspinZlebs
Caabara; cota xans mimixedeTo da TviTon Teatrisaken
gaiqca.
sarekvizito saamqros damxmare muSad da statist
msaxiobad miiRes.
abesalomi mowodebiT artisti ar gaxldaT, magram
quTaisis matarebelSive urCia vagonis gamcilebelma:
jer, pirvelad TeatrSi midi (yvelani ase iqcevian). iq
advilad migiReben da mere eZebe kargi samsaxurio. abesalomi asec moiqca.
erTi kviris Tavze saxlis patronis meuRlem morcxvad Seaxsena Tqven rom qalis Txovnaze brZaneT, marTla gnebavT coli Tu ixumreTo?
abesalomma maSinve daudastura, me imnair saqmeze
vmuSaob, rom qalebis TvalierebisaTvis dro ar mrCeba, amitom unda momexmaroTo. coli marTla minda, da
Tanac, rac SeiZleba saswrafodo.
Tu asea, xonis gadasaxvevTan meguleba aseTi qali,
kai kacis nacolaria. vincxa didi kaci hyolia qmari da
TbilisSi gaqcevia. TviTon mamageiSvilis qali gaxlavT
da xom ar inebebdiT naxvas? Sehkadra diasaxlisma.
Cemi ambavi icis? ikiTxa abesalomma.
icis da Tanaxmac ari, gauRima diasaxlisma.
aba ra gadanaxuleba unda. gaTavebulia saqme da eg
aris! ganacxada abesalomma da ramdenime dRis Semdeg
295

Tavisi oTxi bavSviT axalSerTuli meuRlis binaze gadasaxlda.


mamageiSvilis qali marTlac RvTisnieri adamiani aRmoCnda. gamCens misTvis Svili ar mieca, magram romeli
deda gadayveba ise sakuTar Svilebs, rogorc qalbatoni
leila Tavis oTx gers uvlida.
abesalomi Teatrs didxans ar SerCenia. igrZno, rom
am gziT, xelovnebis samsaxuriT col-Svils ver arCenda
da sxva gza moZebna. pionerTa sasaxleSi daiwyo muSaoba
dramwris xelmZRvanelad. am saqmeSi ipova abesalomma
Tavisi mowodeba.
iseTi muyaiToba gamoiCina, rom or TveSi dramwrem
ori axali speqtakli uCvena dramwris, speqtaklebis
moyvarul mayurebels. male pionerTa sasaxleSi xatvisa
da norC alpinistTa wreebis xelmZRvanelis adgilic
ganTavisuflda da isinic abesaloms Caabares.
abesalomma Sors gaiTqva saxeli: TviTmoqmedi koleqtivebis nacadi xelmZRvaneli, saqalaqo olimpiadebis
Jiuris ucvleli wevri, yvelasaTvis sayvareli da sasurveli kaci gaxda. abesalomma arc xatva icoda maincdamainc kargad da, rogorc zemoT mogaxseneT, arc
msaxiobis monacemebiT iyo dajildoebuli bunebis mier,
magram ise saqmianad auxsnida gakveTils damwyeb deklamators, rom Tqveni mowonebuli. Tanac mxatvruli montaJebis damuSavebisa da koncertebis Sekvris didi gamocdileba SeiZina.
is koleqtivebic ki, visac bedma ar arguna abesalomis xelmZRvanelobiT emuSava, daskvniTi koncertis win
yovelTvis miiwvevdnen abesaloms programis gasasinjad. konferansies teqsts Seudgenda, nomrebs gadasvam-gadmosvamda, ganaTebasa da dekoraciebs moiyvanda
wesrigSi da koncerts sxva elferi eZleoda. amasTan
erTad abesaloms gasaocari pedagogiuri alRo hqonda.
misi wreebi wevrebiT yovelTvis gadatvirTuli iyo.
296

mSoblebi didi TxovniTa da SuamdgomlobiT axer


xebdnen maTi Svilebis `abesalomTan moxvedrebas~. maSin
quTaisSi ramdenime alagas muSaoba jer kidev SeiZleboda da abesalomic bare aT-TxuTmet wres xelmZRvanelobda erTdroulad.
norC mxatvrebs zevsis qandakebis detals daudebda
xaverdis naWerze da etyoda, or saaTSi unda daxatoTo, mere dramwreze Cairbenda, aqtiur wevrs morigi suraTis reJisorobas daavalebda da norC alpinistebTan garboda. dRes Tensing norgeize dawerili
wignis pirveli Tavis koleqtiuri kiTxva geqnebaTo,
gamoucxadebda, erT-erT norC alpinistTagans wigns miaCeCebda da Tvalis daxamxamebaSi quCaSi iyo.
elvis siwrafiT Camoivlida wreebs: sakonservo qarxana dramwre, samkervalo fabrika qargvis wre
(aq saqme SedarebiT iolad midioda. abesalomi dafaze
`uzors~ daxatavda da qargvis wris mSvidi wevrebi qargavdnen), liTofonis qarxana estradis wre (es wre
TviTmoqmed wreTa siaSi ar Sedioda, magram TviT abesalomma gamoigona, patara sketCebs da orkacian saxumaro nomrebs amuSavebinebda popularobis mosurne wris
wevrebs), maudis fabrika xelgarjilobis wre da a. S.
ar ifiqros mkiTxvelma, rom abesalom togoniZe fulsgamodevnebuli gaxldaT, aramc da aramc. piriqiT, ixveweboda aRar SemiZlia, davberdi, damanebeT Tavio
(amasobaSi ormocdaaTs gadaSorda), magram vin eSveboda. axla skolebi? skolis direqtorebi ori wliT adre
arTmevdnen pirobas, rom ama da am wels maTs TviTSemoqmedebas mixedavda. varaudi yovelTvis marTldeboda.
abesalom togoniZis xeldanadebi mxatvruli koleqtivi
Sesabamisad yovelTvis saprizo adgilze gadioda.
xandaxan qalaqSi xma dairxeoda, `ra aris bolos
da bolos, es abesalom togoniZe rom gagiRmerTebiaT,
rogor SeiZleba yvela wres erTi kaci xelmZRvanelob297

des. ar moiZebneba Cvens qalaqSi kvalificiuri xalxi


Tu raSia saqmeo!~
es xma xelad moedeboda qalaqs da abesaloms morcxvad etyodnen uars xan erT wreze, xan meoreze da bolos,
ukeTes SemTxvevaSi, norC alpinistTa wres utovebdnen.
pionerTa sasaxlis mesveurni ratomRac fiqrobdnen,
rom am wres specialisti maincdamainc ar sWirdeboda,
radganac yovelwliurad sapirvelmaisod xvamlis mTis
dalaSqvra (axlo-maxlo sxva mwvervali arc ki iyo) did
alpinistur gamocdilebas ar moiTxovda.
abesalomi erT sam Tves gaqreboda arenidan; magram
male rwmundebodnen yvelani, rom uimisod mxatvruli
TviTmoqmedeba nabijsac ver dgamda win.
dramwris xelmZRvaanelad didi xvewniT mowveuli
Teatris mTavari reJisori ori Tvis ganmavlobaSi pantomimaSi aostatebda wris wevrebs, xolo mesame Tves
klubSi marto TviTon ijda da mowyenilobisagan amTqnarebda.
samxatvro akademiadamTavrebuli moqandake wris Cabarebis dRidanve afrTxilebda moswavleebs, jer molberts da fanqars xeli ar mokidoT, xelovnebis Teoriasa da istoriaSi unda gagarkvioTo. iwyeboda mosawyeni
leqciebi, rac ramdenime xnis Semdeg imiT Tavdeboda,
rom didi tradiciebis mqone samxatvro wre mowafeTa
ganTesvis gamo daxurvis saSiSroebis winaSe dgeboda.
aq ki isev abesalomi iyo mxsneli. direqtorebi da saswavlo nawilis gamgeebi saxlSi miakiTxavdnen, sTxovdnen, emudarebodnen TavmoyvareobaSelaxul maswavlebels da bolos (gamyoli guli ar hqonda), rogorc iyo,
iTanxmebdnen.
isev gamococxldeboda norC mxatvarTa wre, Tvis bolos isev gamoCndeboda pionerTa sasaxlis dramatuli
wris premieris mauwyebeli afiSebi. isev gamococxldeboda qalaqis TiTqmis Camkvdari TviTSemoqmedeba.
298

isedac momxibvleli kaci iyo abesalomi. grZeli WaRara Tma qarSi ise moxdenilad eSleboda kiserze, rogorc romeliRac ludovikos karze maRalsayeloian
didebulebs aqvT klasicisti mxatvrebis qmnilebebSi.
farTo, cisferi Tvalebi hqonda. maRali, lamazi Subli,
swori cxviri, Txeli ulvaSebi da odnav gadmobrunebuli qveda tuCi. araCveulebrivad Cqari siaruli icoda.
siarulis dros Tavs maRla swevda da xelebs ise SoriSors iqnevda, TiTqos xalxi unda gaswi-gamoswios da
saWidaod unda gavideso.
erT dRes qalaqSi xma gavarda abesalomi daiWireso.
mTeli simware is iyo, rom es xma marTali gaxldaT.
abesalomi daapatimres ubralod, yovelgvari srolisa
da aJiotaJis gareSe. viRacam uCivla wris saRebavebs
piradi gamdidrebisaTvis iyenebso, pionerTa sasaxlis
samxatvro kabineti Semosavlis wyarod gaixada da lamis
samxatvro saamqrod aqcioso. moswavleebs eqsploatacias uwevso.
anonimma momCivanma, ra Tqma unda, abesalomis danaSauli gazviadebulad warmoadgina, magram Semowmebisas
samxatvro wris xelmZRvanels marTlac aRmoaCnda saRebavebis danaklisi, sasaflaos gvirgvinebis mosarTavi
TeTri abreSumi da gulis formaze gamoWrili muyaos
qaRaldebi. ver davmalav, Tavisufal dros abesalomi
sasaflaos warwerebs akeTebda da madlobeli rCeboda, Tu romelime erTguli mowafe SeaSvelebda xels,
dapatimrebisaTvis esec kmaroda.
raionis gaRma-gamoRma mcxovrebi moqalaqeni qalaqis
erTaderTi beberi asokirkita notariusis dapatimrebasac ki ifiqrebdnen, magram abesalom togoniZisas araviTar SemTxvevaSi.
abesalomi wesrigis dacvis kvireulis reidSi mohyva,
Torem, marTla da marTla, ra hqonda dasaWeri da dasakavebeli.
299

roca mosamarTle ganaCens kiTxulobda da sajarod


acxadebda: `miesajos abesalom togoniZes Tavisuflebis
aRkveTa erTi wliT, sasjelis adgilobriv cixeSi moxdiTo~, TviT gamocdil mosamarTles vaxtang iobiZesac
rcxvenoda: am sanTeliviT kacs cixeSi vgzavni da aTasi
meqrTame da yalTabandi gareT daseirnobso.
TviT abesalomi mTeli procesis ganmavlobaSi mSvidad ijda, Tavis oTx mowiful Svils da meuRles uRimoda da SekiTxvebze wynarad, fexze adgomiT pasuxobda.
abesalomi wvrilman damnaSaveTa Soris moaTavses. isini sul eqvsni iyvnen. xuTi seriozuli gamometyvelebis
mqone saqmiani kaci daxvda. ezoSi seirnobis drosac
amCnevda abesalomi, rom patimrebic da koloniis administraciac maTs eqvseuls gansakuTrebuli mokrZalebiT
eqceoda. TiTqosda Tanamokamereni ordRiani mivlinebiT
iyvnen aq da xval-zeg isev TavianT maRal Tanamdebobebs
unda dabrunebodnen. pirveli sami dRis ganmavlobaSi
isini Tavs Zlivs uyadrebdnen TviTSemoqmedebiTi koleqtivebis yofil xelmZRvanels: magram male darwmundnen
yvelani, rom abesalomis saxiT swored is kaci gamoCnda,
romelic aqaur erTferovan da mosawyen cxovrebas Zirfesvianad Secvlida.
gamovtoveb ramdenime mniSvnelovan detals da movaxseneb mkiTxvels, rom ramdenime Tvis Semdeg erT dros
TiTqmis SeumCneveli, Cveulebrivi Sromagamasworebeli
kolonia, mTels olqSi saCvenebel da samagaliTod iqca.
abesalom togoniZis daucxromeli mecadineobiT aq
erTbaSad daiwyo muSaoba simReris, xatvis, xelgarjilobis, dramatulma, foto da sanitarulma wreebma.
saqveynod gaiTqva saxeli saTamaSoebis manufaqturulma wamowyebam, romlis mier damzadebuli saTamaSoebi, cnobil firmaTa saTamaSoebs ar Camouvardeboda.
rogorc iqna damyarda wesrigi.
abesalomis Tanamesakne xuTi seriozuli mamakacic ki
300

mdumared, magram xalisiT akeTebda sabavSvo saTamaSoebs. koloniis ufrosi mirza goSxeTeliani sixaruliT
fexze aRar idga. ramdenime weliwads usayvedurod muSaoba garantirebuli hqonda.
mirza goSxeTelianis muSaobis gamocdilebaze leqciebs ukiTxavdnen sxva koloniis ufrosebs da ufros
zedamxedvelebs. seminarebsa da TaTbirebze mirza goSxeTelianis koloniis mier mopovebul warmatebebze iyo
laparaki. mirzam ki mSvenivrad icoda, rom es yvelaferi,
es grandiozuli warmateba patimar abesalom togoniZis
damsaxureba iyo.
Tavis mxriv mirza ufrosic xels uwyobda abesaloms,
roca moexasiaTeboda, Sin uSvebda. erTi-orjer xazis
winaSe madlobac ki gamoucxada.
midioda dReebi. erT mSvenier saRamos mirza goSxeTeliani qalaqis prokurors eaxla.
viRupebi, arCil! SesvlisTanave amoikvnesa mirzam.
ra iyo? prokurors es dasawyisi maincdamainc ar
gakvirvebia, radgan masTan Sesvlisas daaxloebiT sxvebic am sityvebiT mimarTavdnen.
abesalomi midis koloniidan.
rodis uTavdeba?
zeg.
mere? ra mere, Se kaco! marjvena xelis moWraa
CemTvis magis wasvla. banaki fexze damiyena. amiyvava iqauroba. ginda axla CameSalos saaTiviT awyobili saqme?!
ra giyo, Zmao, me?
raRac unda miSveloT, cota xans unda davakavoT
CemTan.
im Rames prokurorma da mirza ufrosma didxans isaubres.
meore dRes koloniis politxelma abesalomi daibara
da ramdenadac ki SeeZlo, seriozuli gamometyvelebiT
acnoba: Tqven patimrobis vada xval giTavdebaT, magram
301

laybobisa da ucenzuro anekdotebis gavrcelebisaTvis,


agreTve Cveni koloniis administraciis ndobis borotad
gamoyenebisaTvis sami Tve kidev mogiwevT aq yofnao.
abesaloms es ganaCeni gaukvirda, magram protesti ar
ganucxadebia, radganac didi, cisartyelasferi, panoramuli transparanti hqonda dasamTavrebeli da TviTonac maincdamainc ar eCqareboda koloniidan gasvla.

* * *
axla abesalom togoniZe pensioneria.
Zveleburad muxli aRar erCis.
pionerTa sasaxleSi marto dramwres xelmZRvanelobs,
xolo Sroma-gamasworebel koloniaSi sazogadoebriv
sawyisebze xelgarjilobis wres.
amas ise, saxalisod akeTebs, Torem arc Zali Seswevs
da aRarc scalia SviliSvilebi axvevia.

302

Se mT x v e v a
jixuridan viRacam wvimas xeli gauwoda.
erTxans awvimda xelisgulze. mere sveli marjvena
isev jixurSi Semala da im marjvenis patronma, ociode
wlis msuqanma axalgazrda kacma avtobusis mosacdel
jixurSi myofTa gasagonad Cailaparaka: `es dRes gadamRebi ar aris~.
lodiniT daRlilma mgzavrebma erTbaSad daxedes mis
xelisguls, Tumca cxadad xedavdnen rom wvimda.
msuqan axalgazrda kacs etyoba, moswyinda, Sarvali
aikapiwa, marjvena xelisguli Tavze daido, marcxena ki
gulmodgined CaCurTa Rrma jibeSi. gulmosulad axeda
mkrTalad daxazull cas da wvimisadmi protestis niSnad Cqari nabijiT gauyva quCas.
jixurSi darCenilebma ifiqres, rogorc Cans, eCqareba
am kacso da mxrebi ar auCeCavT. mgzavrebs arc imisaTvis
miuqceviaT yuradReba, rom msuqani axalgazrda kaci,
cota ar iyos, uxerxul pozaSi miabijebda, wvima iyo da
wvimaSi, mogexsenebaT, oRond dasvelebas gadaurCnen da
ras ar moifiqreben adamianebi, wvimis pirveli seriozuli wveTebidanve isini Tavze ifareben axal gazeTebs,
gogris foTlebs, wamlis receptebs da plastmasisagan
damzadebul bavSvis abazanebsac ki, msuqan ucnob axalgazrdas marjvena xeli edo Tavze da amitomac jixuris
droebiT binadarT araferi gakvirvebiaT.
gasakviri aq mxolod is iyo, rom Cveni novelis gmirs
arsad ar eCqareboda, isini, vinc es kaci jixuridan
TanagrZnobiT aRsavse TvalebiT gamoacila da isinic
axla quCaSi mimavals saimedod gadaxuruli saxlebis
fanjrebidan yovelSemTxvevisaTvis rom Sescqerod303

nen, verasodes gaigebdnen, rom msuqan ucnob moqalaqes


araferi saqme ar hqonda, xom SeiZleboda mas ubralod
ver aetana gulisgamawvrileblad gaWimuli wvima.
es ambavi zafxulSi moxda. msuqani axalgazrda kaci
trotuarze daSvebul sawvimar milebs xtunva-xtunviT
gverds rom uqcevda da avtobusis erTi gaCerebidan
meorisaken Tavze xeldafarebuli rom garboda, iyo
sarTav-satrikotaJo fakultetis dRis ganyofilebis
mesame kursis studenti nodar berZenaZe, romelic am
patara zRvispira sofelSi qalaq sayolias #4 sabavSvo
baRs Camohyoloda damsveneblad.
SeiZleba mkiTxvels gaukvirdes, raRa dros nodaris
sabavSvo baRiao, magram yvelaferi naTeli gaxdeba mas
Semdeg, rac igi Seityobs, rom nodaris deda qalbatoni luba faxuriZe xsenebuli sabavSvo baRis aRmzrdeli
gaxlavT.
nodars male moswyinda wvimisagan dasacavi ileTebis
keTeba da naklebad dasvelebis imediT kedel-kedel
siaruli. jibidan xeli amoiRo da nabiji Seanela. igi
xandaxan SeorTqlil saTvales moixsnida, jer kidev mSrali cxvirsaxociT gawmendda da gaikeTebda. mere isev
moixsnida saTvales, wyladqceul Tmebze xels Camoisvamda da gzas ganagrZobda. nodari, marTalia, arsad ar
midioda, magram mainc kmayofili iyo.
es suraTi rom qalbaton lubas daenaxa, rbilad rom
vTqvaT, SeSfoTdeboda, nodars uwauwa gamoaqcevda
Sinisaken. svel tansacmels gaxdida, Tmas gaumSralebda, daawvenda da maSinve sicxes gauzomavda, datuqsavda,
Tavis mokvliT daemuqreboda da moefereboda.
lubas sxva Svili ar hyavda da nodari ise gazarda,
rogorc Tavgadakluli dedebi zrdian erTaderT pirmSos, mas Semdeg, rac qmarma miatova (es iyo maSin, rodesac nodari mxolod ori wlisa iyo), lubas dasCemda
martoobis SiSi. mas eCveneboda, rom nodari rac ufro
304

izrdeboda, TandaTan Sordeboda dedas da erT dRes


SeiZleboda mamamisis kvals gahyoloda.
gadareuli dedao, rom ityvian, swored luba gaxldaT. mas yovelTvis kabis kalTaze hyavda gamobmuli Tavisi vaJi.
dedisTavis sxva cxovreba ar arsebobda.
skola TiTqmis SvilTan erTad daamTavra, cdilobda ar gamorCenoda nodaris cxovrebis umniSvnelo epizodic ki. ukve ulvaSebabibinebul ymawvils skolamde
miacilebda da gakveTilebis Semdeg WiSkarTan ucdida.
nodaris amxanagebi male SeeCvivnen am ambavs. maT icodnen, rom nodars erTaderTi mesaidumle da megobari hyavda dedamisi qalbatoni luba.
nodari TiTqmis sabavSvo baRSi gaizarda, gakveTilebsac xSirad iqve amzadebda, iqve sadilobda, erToboda kidec bavSvebTan, Tavisufal dros xandaxan dedas
cvlida samsaxurSi.
patara Segirdebs zRaprebs uambobda da leqsebs aswavlida, dasasveneblad, rasakvirvelia, yovelTvis baRs
dahyveboda. deda-Svili erTad cxovrobdnen baRis momsaxure personalisaTvis gamoyofil oTaxSi.
rac studenti gaxda, nodars Cvens Soris darCes da,
euxerxuleboda baRis uasako mrevlTan Wama, xandaxan
dedas Seexveweboda, sadili oTaxSi amomitaneo, magram
es mxolod xandaxan. saerTod nodar berZenaZe dedis
morCili da damjere iyo, niadag dedis gaorkecebuli
yuradRebis qveS yofnam Tavisi kvali daaCnia nodaris
pirovnebis Camoyalibebas, gaizarda igi `dedis biWad~.
swavliT kargad swavlobda. bunebiT mSvidi ymawvili
iyo. axirebuli araferi icoda, mis gulwrfelobas da
saTnoebas yvelani pativs scemdnen.
bavSvobaSi deda energiulad cdilobda misi pirmSo
mudam mowinaveTa Soris yofiliyo. ra gaizarda, rCeulTa Soris yofna TiTqos bunebriv moTxovnilebad eqca
nodars.
20. r. miSvelaZe. t. III

305

institutis sapatio dafas pirveli kursidanve amSvenebda nodaris suraTi, am suraTidan mnaxvels RimiliT Sescqeroda mrgvali pirisaxis, odnav Rababiani, Txelcxvira, sqelwarbebiani axalgazrda, romelic
saTvales Cveulebrivze cota qvemoT, cxviris wverze
ikeTebda da kiTxvisas zemodan Caxedavda minebs, xolo
siarulis dros imave mizezis gamo Tavs maRla swevda.
nodars wablisferi swori Tmebi hqonda da dinji,
grZeli nabijebiT dadioda. Sexedavdi Tu ara is keTili da sandomiani saTvaliani kacebi gagaxsendebodaT,
Sesayvareblad tkbilad rom asaxes mwerlebma grZel
moTxrobebsa da romanebSi. nodaris garegnobac ki
moridebiT gangawyobdaT mis mimarT. nodaris TandaswrebiT moeridebodiT uwmawuri sityvis Tqmas, qvis
srolas, ZaRlisaTvis kudze Zveli kasris gamobmas da
sxvisi mtredebis `CamoJenas~.
zRvaze damsvenebelTaTvis cudi amindi xom gulimomkvlelia saerTod, magram sabavSvo baRis pedagogTaTvis
ormagad Zneli gaxlavT.
bavSvebs sabanaod ver waiyvan, ezoSi ver gauSveb (sxvaTa Soris ezoSi CasvlisTanave sayolias # 4 sabavSvo
baRis aRsazrdelebi sul erTsa da imave, autanlad araseriozul TamaSs TamaSobdnen. dakvirvebuli mayurebeli am TamaSidan veraviTar Sinaarss ver gamoitanda.
aRsazrdelebi uazrod hyvirodnen, umiznod iqnevdnen
xelebs, xtebodnen da erTmaneTs manWva-grexaSi ejibrebodnen), unda gyavdes oTaxSi. oTaxSi gaSvebuli Tundac aTiode bavSvi ki, saTamaSod, ra moxerxebulic ar
unda iyos is oTaxi, mogexsenebaT, ra sanaxaobaa; Tu amas
davumatebT im garemoebasac, rom sakurorto sofelSi,
sadac am zafxuls sayolias # 4 sabavSvo baRia dabanakebuli, grZelvadiani, baraqiani wvimebi icis, mixvdebiT,
ratom gadawyvita nodar berZenaZem bavSvebis yuriswamReb Jriamuls cota xniT garideboda.
306

`haerze gavivlio~ uTxra dedamiss da sanam qalbatoni luba Tbil pijaks, sawvimars da ZvelTaZvel Sav
qolgas gamoarbeninebda, kibeze daeSva.
frCxilebamde dasvelebulma nodar berZenaZem SeamCnia, rom mis gverdiT avtobusi gaCerda. mZRolma Tavi
gamohyo da TiTqos sagangebod nodars CasZaxa: `dioskuria!~
nodarma yuradReba ar miaqcia. man icoda, rom qalaqi dioskuria am sakurorto soflidan Svid kilometrze mdebareobda. isic icoda, rom yvela avtobusi
an dioskuriaSi midioda, an dioskuriidan brundeboda.
amitom sarTav-satrikotaJo fakultetis mesame kursis
students miaCnda, rom yovel gaCerebaze `dioskurias~
daZaxeba arc ki iyo saWiro. `dioskuria~ meored dauZaxa
Soferma da raki Seatyo, rom jiut mgzavrs dioskuria
ar ainteresebda, nela daZra manqana.
amasobaSi nodar berZenaZem ifiqra: `mainc wvims,
gavyvebi am avtobuss, gavivl-gamovivli dioskuriaSi,
Tvals wyals davalevineb da sadilobamde davbrundebio~.
avtobusi rom gausworda, nodari swrafad motrialda da xeli auwia. mZRolma wina kari gauRo da saeWvod
SeaTvaliera Tavidan bolomde galumpuli mgzavri.
avtobusSi Tbiloda, nodars Tavze da mxrebze orTqli asdioda. grZnobda, rogor aSreboda, tanze tansacmeli.
erTi ram adardebda, sazafxulo, daWril fexsacmelebSi wyali Sesuliyo da, vaiTu, gavcivdeo. axsovda dedis darigeba, fexebi yovelTvis Tbilad unda gqondes,
gaciveba fexebidan iwyebao.
dioskuriamde sanapiro uSvelebel, koxtad movlil
parks warmoadgenda. parki savse iyo erTi-meores mijrili sanatoriumebiT, dasasvenebeli saxlebiTa da
pansionatebiT.
307

avtobusis fanjridan wvima moCanda. wvimas erTbaSad


Seecvala kurorti, Tavisi ieri mieca.
cariel quCebSi kantikuntad gairbenda sawvimriani
mgzavri, romelic aucilebeli saqmisaken iZulebulis
saxiT garboda.
sanatoriumebsa da kviparosis xeebs Soris xandaxan
zRva gakrTeboda.
ukacriel plaJze aqa-iq SemorCenil mzis qolgebqveS
isxdnen Seyvarebulebi da poetebi da zRvas gahyurebdnen.
zRvaze erTi gemic ki ar Canda da saocrad hgavda igi
mitovebul da gauqmebul zRvas, romelsac sicocxlis
niSanwyals mxolod sust talRebze daSvebuli Toliebi
ubrunebdnen.
yurSi wyali ar SegdiT? hkiTxa nodar berZenaZem
mis gverdiT mjdom Suaxnis ruxCoxian mamakacs, romelic
fanjaraSi ixedebeoda da xandaxan mravalmniSvnelovnad
amoixvneSebda, `mdaa~...
ruxCoxianma erTi ki moixeda da TiTqos am SekiTxvas
ucdidao, meyvseulad upasuxa:
ara, ar Semdis, raze mkiTxeT?
ise, miugo nodarma. sinamdvileSi students es
SekiTxva ise ar dausvams. gansxvavebiT damsvenebelTa
umetesobisagan lubas vaJiSvils yvinTvisas yurSi wyali
Casdioda, axlac fratunobda mis yurebSi wyali da nodars am ramdenime wlis win gadatanili yuris anTebis
usiamo mogonebebs aRuZravda.
mainc ratom mkiTxeT? ar eSveboda Coxiani.
ise, ubralod, gaumeora nodarma, magram misi
Tanamgzavris cnobismoyvareoba odnavadac ver daakmayofila.
nodars ar moewona am kacis daJinebuli mzera.
Coxa-axaluxsa da aziack-lekverTxebSi Camjdari,
Suaxans gadacilebuli wiTelulvaSa kaci kulturis sa308

saxlidan Sesvenebaze gamoqceul dramatul dasis wevrs


hgavda, an, ukeTes SemTxvevaSi, xalxur sakravTa orkestris erT-erT wamyvan damkvrels, romelic saraiono
olimpiadaze miiCqaroda.
erTi sityviT, nodari mixvda, rom Coxa-axaluxi ar
iyo am kacis yoveldRiuri forma da guli SeekumSa. mas
moeCvena, rom Tu saubars gaagrZelebda, TviTonac Zalauneburad, romeliRac iaffasiani vodevilis personaJad iqceoda, magram ukve gvian iyo.
wyali yvelas ar Sesdis yurebSi, daiwyo Coxosanma, yuris niJarazea damokidebuli. Tu erTxel Cagivida, mere veRar daakaveb, ese igi dazianda raRac,
yvinTvas unda erido, an, Tu imnairi samsaxuri gaqvs,
rom usaTuod wyalSi gixdeba yofna, yurebi vazeliniani
bambiT unda daico, Svelis Zalian.
nodarma araferi SeimCnia. egona, am axsna-ganmartebas dasjerdeba Cemi Tanamgzavri da gaCumdebao, magram
Tqvenc ar momikvdeT.
me, magaliTad, yurSi wyali ar Semdis. ufro sworad, ar vici Semdis Tu ara, imitom rom zRvaSi ar vyvinTav. vyvinTav ki ara, zRvaSi arc vbanaob. Cven, aqaurebs,
dro ar gvrCeba zRvaSi sanebivrod. Camosuli kaci sxvaa.
Tqven am saqmisaTvis xarT Camosuli da meti ra unda
gaakeToT. ar daijerebT, me xandaxan sagzurs vyidulob
da zRvaze dasasveneblad sxvagan mivdivar. iq SeiZleba plaJic naklebi iyos da kvebac. Seni ojaxobisnair
sadils gagikeTebs vinme? magram mivdivar da visveneb.
ramdenjer vTqvi, axla waval, xvalidan vivli, saRamoobiT mainc vivli plaJze-meTqi, magram ver movaxerxe. Cemi Zma magaliTad, me Zma myavs umcrosi...
nodars meti aRaraferi gaugonia. Coxiani energiulad laparakobda. nodars sibraze moeria da yurs
aRar ugdebda. xandaxan Tavs dauqnevda mxolod. Coxosani fiqrobda, mismenso da hyveboda. dioskuriaSi Casv309

lamde ena ar gauCerebia. ise axi ki iyo nodaris Tavze.


Tavdapirvelad xom studentma hkiTxa, yurSi wylis Sesvlis sakiTxze. rom ar ekiTxa, ijda kaci mSvenivrad TavisTvis, koxtad moqargul sanapiros aTvalierebda da
xandaxan, sruliad umizezod ityoda: `mda~...
dioskuria! daiZaxa mZRolma.
es bolo gaCereba iyo. fanjridan marTla dioskuria
moCanda.
trotuarze fexi Camodga Tu ara, nodarma jer, ratomRac, marjvniv miixeda, saludesTan mamakacebis
grZeli rigi idga. nodars ludi ar uyvarda da amitom
marcxniv Seuxvia.
pirvelsave Semxvedrs hkiTxa; mTavar quCaze rogor
gavalo, Semxvedrma aqeT hkiTxa; romel mTavar quCazeo,
igi kidev raRacis Tqmas apirebda, magram nodarma xeli
Caiqnia da wavida.
nodari mis sicocxleSi pirvelad iyo ucnob qalaqSi
da saqme ar hqonda, sulerTia saiTken wavidoda, avtosadguris Tavze didi elvare reklama (romelsac ewera
`ludi sasiamovno da margebelia~) iniSna, isev aq unda
movbrundeo, Cailaparaka da mxiarulad dauyva quCas.
nodari ar stvenda, stvena saerTod ar uyvarda.

* * *
wvimas gadaeRo, magram mze ar Canda. quCa nel-nela
cocxldeboda, saxlebs stovebdnen sxvadasva mizeziTa
d sababiT dawyvilebuli damsveneblebi da seirnobas iwyebdnen.
nodars moewona dioskuria. ise gatacebiT akvirdeboda yvelas da yvelafers, TiTqos erTxel da samudamod
damaxsovreba surda.
momento! moesma uknidan sarTav-satrikotaJo
fakultetis mesame kursis students.
310

nodarma miixeda.
misken xis qveS mdgomi grZelTmiani ymawvili wamovida, gulze xeli daido da nodars damtvreuli rusuliT gaagebina, bodiSs vixdi, rom SegaCereT, mapatieT
albaT Zalian geCqarebodaTo.
nodari mixvda, rom mis win ucxoeli idga. Tavazianad
gauRima da daamSvida; ara uSavs, arsad ar meCqareba, raSia saqme miTxariTo.
ucxoeli saSualo tanis Caskvnili biWi iyo. etyoboda piri jer ar gaeparsa, saxes pirvelyofili RinRli
ufaravda. yurebis gaswvriv da nikapze Zlivs mouCanda
fafuki, meCxeri wveri. samagierod Tma uxvad moeSva,
Sublze gayofili, iqeT-aqeT gadavarcxnili grZeli
qera Tma ucxoels TiTqmis naxevar saxes ufaravda da
usamarTloba iqneba Cvenis mxriv imis mtkiceba, rom
TiTqos am axaolgazrdas grZeli Tma ar uxdeboda.
nodarma maSinve yuradReba miaqcia; ucxoels lurji,
koxtadSekerili, tanze Semotmasnili Sarvali ecva.
Tqven, albaT, gagikvirdebaT, morcxvad ganagrZo
ucnobma, SeiZleba gkiTxoT? oRond ar gamijavrdeT.
me vici, es lamazi ar aris.
ra unda mkiTxos aseTio, gaifiqra nodarma da Tavi
dauqnia.
sad iyideT es perangi? Zlivs amoRerRa ucxoelma
ise, rom nodaris perangisaTvis Tvali ar moucilebia.
nodari erTbaSad Setrialebas da wasvlas apirebda, moclilia viRaco, magram imdenad seriozuli saxe hqonda
im kacs, rom nabiji ver gadadga.
nodar berZenaZes grZelsaxeloebiani, yviTelxazebiani, abreSumnarevi, CiTis perangi ecva adgilmrewvelobis kombinatis gamoSveba.
axla ar miyidia. dedam miyida ori wlis win, ra
iyo? hkiTxa nodarma. ucxoelma moiwyina. Zalian minda
aseTi perangi mqondeso, es feri xazebi Zalian mixdebao,
311

oRond sadme viSovideo. aq maRaziebSi me ar Semxvedria,


Tanac dro ara maqvs xval gemiT samSobloSi mivdivarTo.
nodars moeCvena, rom SeiZleba cota Tamamad da iqneb
utaqtodac iqceoda ucxoeli, magram igi gulwrfeli
iyo. amitomac Zalian surda daxmareboda stumars. Cemi
perangi rom SevTavazo, vaiTu ewyinoso, gaifiqra, isini
cota xans mdumared Sescqerodnen erTmaneTs. ucxoelma kidev erTxel mouxada bodiSi da wasvla daapira.
nodarma gabeda:
Tu ar miwyenT, Cemsas dagiTmobdiT, axalia, pirvelad SarSan zafxulze mecva. dasasveneblad rom mivdivar marto maSin macvia.
ucnobs Tvalebi gaubrwyinda. igi moxibluli da Tanac
gaocebuli darCa. fuli amoiRo da SeaZlia nodars.
roca studentma fulze uari uTxra, saaTi Seixsna, saaTic rom ukan daubrunes, xumroba egona da daimorcxva,
rogor ver mivxvdi, Tqven sakuTar perangs rogor gahyididiT, saxlSi riT waxvidodiTo, mere TiTqos gamosavali ipovao, wamoiZaxa, Tu ar miwyenT, rogorc fexburTelebma, saxsovrad gavcvaloT perangebio.
nodarma uari veRar uTxra. pirvelsave sadarbazoSi Sevidnen da perangebi gacvales. yvelaferi kargad
iqneboda, magram sadarbazodan gamosulebi saxalxo
razmelebma daakaves, razmelebi orni iyvnen. erTma
ucxoels vinaoba hkiTxa, sabuTi gausinja, gaucina,
gaexumra, xeli CamoarTva da gauSva. mere nodarisTvisac moicala. `ratom gvWri Tavs, ar grcxvenia Senxela
kacso?~ mSvidad hkiTxa. sanam nodari axsna-ganmartebas daiwyebda, pirvelma razmelma meore, ufro dabal,
razmels gadaulaparaka waviyvanoT, iq gavarkvioTo.
saxalxo razmelebma nodari SuaSi Caiyenes da mTavari quCisaken waiyvanes. nodari Cumad iyo. arc meore,
dabali razmeli iRebda xmas, pirveli razmeli ki aRS312

foTebiT laparakobda, nodars sulmokleobaSi sdebda brals, Semarcxvenels uwodebda da askvnida, rom
mis danaSaulSi wvlili upirvelesad, ojaxs da Semdeg
skolas miuZRoda.
saxalxo razmelis Stabi Ria iyo, magram carieli.
nodari gzaSive darwmunda, rom am ori razmelidan
ufrosi swored is meore razmeli iyo, romelsac arc
nodaris dakavebisas da arc mere, gzaSi xma ar amouRia.
axla ki dabali tanis saxenayvavilarma razmelma,
romelsac warbebi laparakis dros ucnaurad aud-Caudioda, pirwmindad Sekrul, zolebian xalaTze ratomRac halstuxi ekeTa da marcxena xelis ori TiTi Sexveuli hqonda, skamebs Soris gza gaikvlia, telefonTan
mokalaTda, erTxans afaTura ujraSi xeli, qaRaldi da
kalami gadaugdo nodars da sTxova, yvelaferi rogorc
moxda, ise daewera.
ra aris dasaweri? cota ar iyos miamiti kiTxva
dasva nodarma.
- es laparaki minda axla mee? mowyenilad Tqva
razmelma. ar ici viTom, raze xar aqana moyvanili?
ar vici, mokled moWra nodarma.
maspinZelma dawvrilebiT gamohkiTxa vinaoba. nodars,
misda iRblad, studentis bileTi aRmoaCnda. didxans
werda razmeli, vin iyo nodari, saidan Camovida, ra
saqmianobas eweodnen misi mSoblebi. yvelaferi rom daazusta, cota ar iyos Sewuxda, TiTqos surda ufro gamocdil borotmoqmedTan hqonoda saqme. vidre es saTvaliani, wynari biWi iyo, mere nodaris perangi SeaTvaliera da Tqva:
ra hqonda, axla, biWo, am saroCkas dasafeTebeli?
vin efeTeba?
ra vici, stumar kacs quCaSi gaxade da tanze gacvia.
ki ar gavxade, Cemi perangi miveci.
ratom mieci Tu gaxsovs?
313

gavcvaloTo.
iman giTxra?
xo.
ratom mounda, Tu ici, gacvla?
momwonso, mixdebao, sad iSoveo, jer mkiTxa.
razmelma naicina naZaladevad, gulmosuli kacis siciliT.
xa, xa, xa, xa! uyureb Sen ra momxdara? ese igi gadeiria, kanadidan Camosuli kaci Sens saroCkaze xom? ver
vSoulob versad, ariqa, Seni Wirime miSvelo egebo, xom?
ki.
Sen Segecoda da Seni perangi mieci, ,xom?
ki.
mere SiSveli xom ar wamoxvidodi ukan da imisi perangi Caicvi, xom?
gavcvaloTo miTxra, ravarc fexburTelebma iciano.
ise dagewyo Tavze balani, ravarc axla Sen marTals
ambob, gabrazeba gaeria xmaSi razmels.
hkiTxeT, Tu gindaT.
vis vkiTxo? Cvens xelSi gazrdili Rlapi, Sen ar
ambob simarTles da is metyvis, gadamTieli kaci?
ra vqna aba me? daibna nodari.
verafers ver izam!
dedas geficebi, TviTon gamaCera, TviTon damiwyo
laparaki, rad mindoda me magis perangi.
es laparaki minda axla mee? - saqmiani saxe miiRo
razmelma, xom SexvediT erTad `saxinklis~ gverdze,
sadarbazoSi?
ki.
xom gacvaleT perangebi?
ki.
ki ar unda amas, xom acvia axla im kacs Seni perangi
da Sen xom gacvia imisi saroCka?
314

ki.
a, es dawere. ase, mokled. Cven ki ar giWerT, an ki
ar gWamT aqana. ra unda amas; vin gagaCera pirvelad, vin
daiwyo tirili: perangi gavcvaloTo, Torem moviklav
Tavso. arc is unda, Sen rom ar mogwons imisi perangi
da is rom Camwvaria Sens perangSi. amas yvelafers dagijerebT, rac me giTxari axla, dawere da wadi Sens gzaze.
nodarma dawera.

* * *
Sin ugunebod dabrunda.
dedam jer perangs miaqcia yuradReba, magram nodarma Sublze akoca da daamSvida, erT sayoliel biWs gavucvale, ar gewyinoso.
Tavi tkioda.
uqeifod isadila, da rac arasodes uqnia, fexebSi
gablandul erT-or aRsazrdelsac wauTaqa TavSi.
bavSvebma jer gakvirvebiT Semoxedes da mere saSineli
RrialiT gacvivdnen oTaxidan. SemCneulia, rom baRis
ufrosi jgufis aRsazrdelebi tirils ufro energiulad iwyeben, maSin, roca is kaci awyeninebT, visganac
wyenas saerTod ar elian.
zRvas mivCerebodio, uTxra dedamiss, miyvars wvimaSi
zRvis yureba da amitom Semagvianda sadilzeo, qalbatonma lubam, rasakvirvelia, ar daujera nodars, ra
Rone ar ixmara, ranairad ar efera, Tu giyvarvar miTxario, magram Svilisgan meti veraferi gaigo. nodari
taxtze wamowva da Wers miaCerda. Weris ficrebi danomrili iyo, etyoba durgals jer iatakze moergo isini
erTmaneTisaTvis, daenomra, da mere aekra, nodari im
cifrebs umatebda erTmaneTs, mere yofda, amravlebda
da amiT cotas erToboda.
gulis siRrmeSi, sadRac, kmayofilic iyo. kmayofili
315

iyo imiT, rom dedas ar gaumxila dRevandeli SemTxveva.


netav instituts, ar miwerono, SiSobda.
sxva araferi awuxebda nodars. mas sindisi sufTa
hqonda.
dRes pirvelad iyo igi marto, ucxo qalaqSi, dedis
gareSe. iyo usaqmod, Tu ucxo qalaqis daTvalierebis
survils saqmed ar CauTvliT. da es ambavi SeemTxva.
nodars eCveneboda, TiTqos misTvis cxovreba dRes
daiwyo.
dRes igi pirvelad Tavisi saqcielisaTvis axsnaganmartebas aZlevda dainteresebul kacs da mis gverdiT aravin iyo.
aseT saqmeebs dedas aRarasodes movuyvebio, mtkiced
gadawyvita.
nodari dReidan ukve kaci iyo.
Tavisi saidumlo hqonda.

316

mos e
mose orToviZe karga xans ijda.
Sors ar wauyvaniaT, misi mSobliuri qalaqidan TxuTmeti kilometris daSorebiT mSvenieri sagubernio
cixea, iq ijda.
marTalia, saxlTan axlos uwevda sasjelis moxda, magram mnaxvelebs maincdamainc ar SeuwuxebiaT.
Sin erTi moxucebuli deda hyavda, romelic naxevarjer fexze ar iyo. pirvelive vizitis Semdeg TviTon
mosem aukrZala; rad minda, dedaCemo, Seni aq RoRiali,
Tavs mixede, ra miWirs meo.
rac Seexeba megobrebs, moses hyavda ori-sami Zmakaci,
magram garemoebaTa gamo isinic dakavebuli iyvnen da
respublikis sxvadasxva cixeebSi sxvadasxva vadiT isxdnen.
ver vityviT, rom am oTx-naxevari wlis ganmavlobaSi
mose savsebiT gamosworda. rom man cixeSi Seigno Tavisi
danaSaulis mTeli simZime da amieridan sazogadoebriv
sasargeblo Sromas mohkidebda xels, magram erTi ram
cxadze ucxadesi iyo; moses cixeSi mibruneba aRar undoda.
`meyo rac vxexeo. ocdaTeqvsmeti wlis kaci var: raRa
dros maimunoba da mamaZaRlobaa awio, Sensas ver gaeqcevi mainco. dRes ara, xval mogkideben kiserSi xelso. axla mTlad viris muSad ver gadaviqcevi (moses
fizikuri Sroma ar izidavda), mara rame advil saqmes
movkideb xelso (advil saqmeebSi mose noqrobas an, ukidures SemTxvevaSi arasauwyebo dacvaSi muSaobas gulisxmobda), cols viTxov da erT-or dRes, mainc gavatarebineb dedaCems mSvidado~.
317

am mizezTa gamo mose yvelafers iRonebda, raTa cixeSi xelaxla ar moxvedriliyo. da, kacma rom Tqvas, gamosworeba meti ki araferia.
sasjelis vada ar gaTavebia. samagaliTo yofaqcevisaTvis wlinaxevriT adre gaaTavisufles da dRes 197...
wlis 21 agvistos dRis Tormet saaTze, mose orToviZe
Tavis mSobliur qalaqSi Camovida.
sadguridan (mose sabargo matarebels Camohyva) soxumis prospeqtiT pirdapir SeeZlo ninoSvilis quCaze
gamosvla, magram erTi centrSi gavivlio, gadawyvita da
troleibuss daeloda.
moses moeCvena, rom qalaqi Zelqviana daZvelebuliyo
da cota dapataravebuliyo kidec.
orjer Semouara akakis baRs, magram nacnobi aravin
Sexvedria. baRis kideze sul ucnobebi dadiodnen. mosalodnelic iyo, moses xnis kacebs bulvarSi saseirnod
da sastumros win dasadgomad aRar ecalaT, patara biWebi wamozrdiliyvnen, Tmebi moeSvaT, wvivebTan maraosaviT gaSlil Sarvlebs daafrialebdnen da Txel beWebze paWiWebiviT morgebuli perangebi askdebodaT.
isini dapatronebodnen qalaqs, axla isini isxdnen Zveli Teatris gaswvriv grZel skamebze da Rlabucobdnen.
moses am asakis ymawvilebi ratomRac ar uyvarda da
abanosken gadmouxvia.
moabijebda TeTr xidze cixidan axalgamosuli
kaci, mose orToviZe. tansacmeli, romliTac mose sapatimrodan gamovida, modidan karga xnis win gamosuliyo. daWmuWvnili Savi pijaki TiTqos damoklebuliyo. wvrili, TeTri, naqsovi qamari, romelic moses
daWeramde qalaqSi ultramodad iTvleboda, aRaravis
ekeTa. erTi sityviT, qalaqi win wasuliyo da mosem
gaparsul Tavze Tavisi grZelkepiani, bukles qudi
ufro Camoiwia. am qalaqSi dabadebuls da gazrdils,
Zelqvianas yvela kuTxe-kunWuli rom icoda, Tavi ra318

tomRac ucxod moeCvena da Sin misvlamde aRarc ki


undoda vinmes ecno.
erTi ram darCa moses sasiamovnod. TeTr xids gaRma,
axlandeli baxtrionis quCis marcxena mxares, Camwkrivebul saxelosnoebSi, TavianT samuSao magidebs isev
Zveleburad usxdnen mesaaTeebi, TerZebi da mequdeebi. mose gaaxara nacnobi saxeebis danaxvam. amiT hgavda
Zelqviana Zelqvianas. moses uyvarda es xalxi TavianTi
Sromismoyvareobis, mkvircxli gonebisa da fulis Sovnis araCveulebrivi unaris gamo.
ratomRac mounda erT-erT samkervaloSi Sesuliyo
da gaocebisagan pirdaRebuli xelosnebisaTvis Tavisi
Camosvla exarebina, magram gadaifiqra.
quCaSi lamazad momavali, maRali, gamxdari mose xelosnebma mainc icnes. mis ukan frTxilad, erTimeoris
miyolebiT gaiRo duqnis karebi da SeSinebulma saxeebma
erTmaneTs Sexedes: `gamouSviaT~.
moses grZeli, natifi TiTebi Zirs daeSva, siarulis
dros xelebs TiTqmis ar amoZravebda, kepis qveS swori
cxviri da sqeli Savi ulvaSebiT naxevrad dafaruli Txeli tuCebi uCanda. TiTqos Tvalebi daxrili hqonda,
magram ise swrafad, miminoseburad trialebdnen isini
odnav moWutul TvalTa gugebSi, rom moses garSemo
odnavi moZraoba, Cqamic ki ar gamoepareboda.
kino `qronikasTan~ ninoSvilis quCaze gadmouxvia.
axla ukve Tavis quCaze iyo. mose `mTvrali bazris~
iqeT, merve SesaxvevSi cxovrobda. saxlamde erTi kilometriRa rCeboda. mosem Zalauneburad nabijs auCqara.
afTiaqTan kedels akruli beretiani kaci SeniSna. gaocda: ram gaaqvava, ras uTvalTvalebs es kaci netavi,
rom miuaxlovda, kidev ufro gakvirvebuli darCa. inteligenturi garegnobis, uulvaSo, ase ormociode
wlis kacs orive xeli safosto yuTisTvis Caevlo da
moses eloda.
319

Cveni Zma! Cumad mimarTa man, roca mose gausworda.


mosem moixeda.
Tu kaci xar, meci pativi.
ra iyo?
damikave cota xans, beretianma nikapiT safosto
yuTze miuTiTa.
ra mouvida? axlos mivida mose, marTalia, cixidan
axali gamosuli iyo da Sin mieCqareboda, magram kacs
daxmareba sWirdeboda da uars rogor etyoda mose.
vardeba es upatrono. Seval ager bazarSi CaquCs
da lursmans viSovi da davamagreb. cota xans damikave.
Zirs rom davdo, viRaca weiRebs da Saria, xom ici, aTasi ubeduri dadis am quCaze. modi, modi, a, ase... cota
mZime qea, mara ras izam. kedels miaWire, magrad miaweqi
da ar Camovardeba.
mosem xelebi miaSvela. cota xans orives erTad eWiraT yuTi. roca mose kedelTan saimedod mokalaTda,
ucnobma frTxilad gauSva xelebi, Sarvali gaiferTxa
da moses gauRima.
agaSena RmerTma. jani da simarTle ar mogakldes.
erTi saaTia vdgavar, arakacma ar mokida xeli. yvelas
eCqareba dRes. rava me moclili var Tu? ar Camogivardes, ar daviRupoT. kedels miaWire, me moval am wuTSi.
beretianma erTxel moixeda da bazris karebSi gauCinarda.
sanam ucnobi CaquC-lursmans moitandes, dro gvaqvs
da Tu mkiTxvelsac ainteresebs, mokled gavixsenoT ra
saqmeze ijda kaci, romelsac axla (rogorc ar unda
gakvirveboda gamvlel-gamomvlels), mSvidi saxiT eWira
safosto yuTi da am ucnaur pozaSi rom aravis ecno:
kedlisaken iyo mibrunebuli.
mose orToviZe TaRliTi iyo.
`aferisti~, `afiora~ `yalTabandoba~ aseT kvalifika320

cias aZlevdnen mis pirovnebas da saqmianobas gamomZieblebi.


ukuRmarTobaze hqonda Wipi moWrili.
bavSvobidanve suli misdioda sxvis motyuebasa da gabiabruebaze.
mTeli dRe SeeZlo mjdariyo Tavisi Robis Ziras ZafiT xelSi. Zafis meore boloze sammaneTiani iyo gamobmuli, roca sammaneTianis povniT gaxarebuli moqalaqe
fulisaken daixreboda, mose Zafs gamoswevda da mamaliviT daiyivlebda, Sercxvenili mgzavri avadgasagoni
CurCuliT tovebda iqaurobas. mose ki fuls kvlav Zvel
adgils daubrunebda da TviTon buCqebs Sefarebuli
axal msxverpls eloda.
mowafeobisas erTxans kinos bileTebiT qorvaWrobda.
misi goneba sul saukuRmarTod iyo mimarTuli,
gzajvaredinze gzis maCvenebel isrebs mimarTulebas
Seucvlida da samtrediaSi mimaval manqanas xonisaken
aqnevinebda pirs. xatva exerxeboda da saxlSi yovelTvis blomad hqonda muyaos qaRaldze dawerili: `ar muSaobs~, `remontia~, `es saxli iyideba~ da sxv. moses oinbazobiT ar muSaobda abano, remontSi iyo qalaqis centraluri sazogadoebrivi sapirfareSo, iyideboda mis
quCaze axalTaxali saxli, romelic patronma simwriT
aaSena da gayidva azradac ar mosvlia. moses eZebdnen,
mosdevdnen, emuqrebodnen ilajgawyvetili abanos
ufrosebi, sazogadoebrivi sapirfareSos udanaSaulo
momxmareblebi, maklerebisagan gulSemoyrili saxlis
patronebi. mose TvaldaxelSua gaqreboda da sul male
axali oinbazobiT aalaparakebda qalaqs.
`moseia orToviZis gadakidebas Savi Wiri jobia ojaxSio~, ityodnen Zelqvianas darbaiseli moqalaqeni. visac
SeuCndeboda, Sav dRes daayrida. saswrafo daxmarebis
da saxanZro razmis manqanebs ar moaklebda ZaRls (Tu
yavda), nemsian purs gadaaylapebda, dRe erTi iyo da
21. r. miSvelaZe. t. III

321

samjer mainc daurekavda: wyali Sewydeba da moimarageTo, saxlSi yalb depeSas gaugzavnida da uaxloesi naTesavis gardacvalebas Seatyobinebda, radios xazebs
gadauWrida...
xom aseTi mavne iyo, Tavis dReSi araferi mouparavs. qurdoba WiriviT sZulda. sxvis jibeSi rava Cavyof
xels, an saaTs rava Sevxsni kacs majazeo. patara niWi
Tu gaqvs kacs, fulis Sovnaze advili raa am qveyanazeo.
kacs ise waarTvi fuli, rom madlobas geubnebodeso.
fuls gadayolili ar iyo mose, magram roca dasWirda, iSova. iSova tkbilad, umtkivneulod, nervebis auSlelad.
telefonis dadgma sad aris ioli da ZelqvianaSi Zalian Wirda.
iSova mosem sadRac Zveli qviTrebi. qviTari mokled
auwyebda wamkiTxvels ama da am kacma xuTi maneTi gadaixadao.
Cayara es qviTrebi mosem CanTaSi, Teatralur maRaziaSi gogolis romeliRac personaJis didi, wiTeli
ulvaSebi iyida da miiwepa. gaikeTa halstuxi da axali
Zelqvianas mxares, tumboTmSenebeli qarxnis utelefono dasaxlebisaken gaemarTa.
pirvelive saxlidan daiwyo.
zaris Rilaks TiTi daaWira da stumris SesaTvalierebeli specialuri WuWrutanis win gaCerda. saerTod moses ar uyvarda, maspinZeli rom durbindisminiani naxvretidan dauwyebda cqeras, magram axla saqmisaTvis ase
iyo saWiro.
vin aris? moisma Signidan qalis xma. TerTmeti
saaTi iyo, mosem specialurad SearCia es dro, radganac
janmrTeli da samsaxuriani mamakacebis umetesoba am
dros Sin ar aris. xolo saqme, romelzedac mose iyo
misuli, dedakacTan ufro mogvardeboda.
me telefonis sakiTxze var, qalbatono.
322

rais telefonis? kars ar aRebda diasaxlisi.


rais da rkinis telefonis. Tu gWirdebaT gaaReT
kari, Tu ara da waval saxlSi.
ras hqvia ar gvWirdeba! gamofrialdeboda diasaxlisi, im dResac iyo Cemi qmari, mara ver naxa ufrosi,
gveSvela qe mainc?
rogorc xedavT, mSvidad Tqva mosem da qviTari
amoiRo.
marto Cven gvidgamen? saidumlod hkiTxa qalma.
mosem Tavi ar gauyadra. telefonis damdgemelma Tavisi saqme icoda.
marto Tqven ra, wiTeli kvercxi xarT? yvelas udgamen. kabeli Semodis am saxlSi. aparatis fuli xuTi maneTia saWiro. Tu gaqvT axla gadaixadeT da gamogiwerT
qviTars. Tu ara da Tqven TviTon SeitaneT salaroSi
da qviTari xelze gqondeT, gulgrilad Tqva mosem da
wasvla daapira.
moicaT, axlave, Setrialda diasaxlisi da moses
ori sammaneTiani gamourbenina. mosem maneTi Tavazianad
daubruna. qviTari gamouwera, misca da TiTqos Zalian
eCqarebao, kibes ahyva, Tan bednier diasaxliss CasZaxoda.
sam-oTx dReSi telefoni geqnebaT! aparati rogori
gindaT. Savi Tu TeTri?
TeTri! angariSmiucemlad dauZaxa diasaxlisma.
mosem ubis wignaki amoiRo da siarulSi Caiwera:
`erTi TeTri aparati~.
im sami dRis ganmavlobaSi mosem TiTqmis mTeli
dasaxleba, daaxloebiT, xuTasi ojaxi Semoiara. fuli
blomad iSova, magram mxolod is awuxebda, rom xuTasi
ojaxidan oTxasze metma telefonis TeTri aparati moindoma. sad viSovi amden TeTr aparatso, icinoda mose
da gogolis romeliRac personaJis ulvaSebs frTxilad ixsnida, rac cota usiamovno saqme iyo, radganac
323

xsenebuli ulvaSebi Tavis Sav ulvaSebze daiwepa da


axla axsnisas wiwknida.
am ambavma uxmaurod Caiara. tumboTmSenebeli qarxnis
dasaxlebis mcxovrebTa umetesobas telefonis dadgmis
imedi gadawuruli hqonda. esec ar iyos, xuTi maneTi
arc ise didi fuli iyo, rom gamodevnebodnen kacs,
romelmac Tavisi xuTmaneTiani qviTriT maT ojaxSi aTi
dRiT mainc Seitana telefonis sasiamovno molodini.
TviT mose orToviZe ki am operacias cota sxvagvarad
ucqeroda. saSiS saqmed eCveneboda, rom gicnos vinmem
troleibusSi da dagiwyos lanZRva; xom Sercxvi kacio.
telefonis saqmem umtkivneulod Caiara. mose veravin
icno. sxva saqmeze roca Cavarda, mosem TviTon uambo
es SemTxveva gamomZiebels. orivem bevri icina. mere
gamomZiebelma es danaSaulic saqmes miumata (riTac moses saboloo jamSi ori wliT gauxangrZlives jdoma),
xolo moses gulubryvilo aRiareba, Tavis gamomZieblur niWs miawera.
mose sxva saqmeze Cavarda.
telefonis operaciis ori wlis Tavze moifiqra mosem
TaRliTuri svla, romelsac msoflios cnobili TaRliTebic siamovnebiT moawerdnen xels. saqme TiTqmis
urisko iyo. moses SeeZlo saxlidan arc ki gasuliyo.
mxolod mokle werilebi unda ewera da im werilebs
dauyovnebliv mohyveboda fuli.
ai, rogor xdeboda es.
mogexsenebaT, saRamos gazeTi yoveldRe daaxloebiT
ormocdaaTamde samwuxaro gancxadebas beWdavs. axloblebi gulistkiviliT iuwyebian mavani adamianis gardacvalebas, romlis panaSvidi ama da am dReebSia daniSnuli, xolo gamosveneba micvalebulis binidan ama da
am misamarTze.
mose amoiwerda am misamarTebs da maSinve gzavnida
werils. werili mokle iyo, magram TiTqosda micvale324

bulis im Soreuli nacnobis mier dawerili, romelmac


araferi icoda misi gardacvalebis Sesaxeb.
literaturul Sromaze bevri dro rom ar daexarja,
werili standartuli iyo:
`Cemo... (aq wertilebis nacvlad mose micvalebulis
saxelsa da mamis saxels Cawerda) ras Svrebi, rogora
xar. me iq aRar vmuSaob, molaresTan Cxubi momivida.
momenatra Seni naxva, movicli Tu ara, Semogivli, Tu
kaci xar am ori Tvis win TxuTmeti maneTi rom gasesxe,
Tu geqnes gamomigzavne. xom ici umuSevari kacis ambavi.
Tanac coli avad myavs da haerze unda waviyvano, Torem
ar Segawuxebdi.
gulwrfeli Seni mose
misamarTi: Zelqviana
ninoSvilis quCa, merve
Sesaxvevi, #10~.
am baraTs adresati miiRebda misi dakrZalvis dRes an
uares SemTxvevaSi, dakrZalvis meore dRes.
vin iqneboda ise dafsebuli Wirisufali, rom raRac
TxuTmeti maneTs ar gaugzavnida kacs, romlisganac,
rogorc werilidan aSkara iyo, micvalebulma ori Tvis
winaT isesxa (ris Semowmebac, rasakvirvelia ufro Zneli
iyo da met wvalebas moiTxovda, vidre kuTvnili TxuTmeti maneTis gagzavna umuSevari kacisaTvis, romelsac
avadmyofi coli kurortze unda waeyvana).
TxuTmeti maneTis gulisTvis Cveneburi kaci mkvdars
ar Seaginebinebs da mose orToviZes yoveldRiurad
daaxloebiT oras maneTamde mosdioda fostiT. xSirad
Tanxas patara baraTic axlda, romelSic damwuxrebuli Wirisuflebi moses misi axlo nacnobebis gardacvalebis ambavs auwyebdnen. mose am cremlian baraTebs ar
kiTxulobda.
erTi Tvis Tavze mose Cavarda.
325

fostis ganyofilebis muSakebi mose orToviZis qviTrebis gamoweras ver audiodnen. da swored erTi Tvis
Tavze isini daeWvdnen. saidan modioda moses misamarTze amdeni fuli yoveldRiurad da ratom maincdamainc
TxuTmet-TxuTmeti maneTi.
etyoba iCqara mosem.
sul ubralo ram iyo saWiro.
moses werilebi sxvadasxva gvariT (adresatebTan SeTanxmebiT) unda egzavna da Wirisuflebidan sxvadasxva
vali moeTxova (magaliTad Svidi maneTidan TxuTmet maneTamde).
Tu adresatebis moZebna gauWirdeboda, moses SeeZlo
Tavisi saxeliT egzavna werilebi, magram zomierad, arc
ise xSirad da aucileblad meore garemoebis gaTvaliswinebiT.
mose orToviZem es ori ummniSvnelo garemoeba ver
gaiTvaliswina, Torem mas SeeZlo mTeli sicocxlis manZilze pensiasaviT hqonoda es, sakuTari gonebiT mopovebuli daumadlebeli fuli.
fostis moxelem Tavisi eWvi sxvasac gauziara da mose
orToviZe Cavarda.
moses gamomgoneblobiT da gamWriaxobiT moxibluli
mosamarTle Rimilnarevi simkacriT warmarTavda process da darcxvenili braldebulisTvis aRtacebuli
mzera bolomde ar mouSorebia.
kanoni iTxovda da moses Zveli da axali danaSaulisaTvis eqvsi weli misces.

* * *
ninoSvilis quCaze, `mTvrali bazris~ kuTxeSi, afTiaqTan idga kaci da iobis moTminebiT eWira safosto
yuTi.
daiRala.
326

drodadro cal xels Seasvenebda da mucliT awveboda safosto yuTs.


daaxloebiT ormocdaSvidi wuTi gavida.
kacs eCqareboda.
beretiani ki ara da ar Canda.
bolos ilajgawyvetilma kacma safosto yuTs nelnela gauSva xeli, kedel-kedel Camovacureb da Zirs
davdgamo.
safosto yuTi ar ganZreula. kacma ukan daixia. mere
orive xeli Caavlo yuTs da gamoswia, magram Zvrac ver
uyo.
safosto yuTi magrad, saimedod ekida.
kacma iqeT gaixeda, saiTkenac beretiani gaiqca da
gaicina xmamaRla, Ronieri siciliT.
ar icoda ra eqna, Tan gabrazda, Tanac moewona xumroba.
moabijebda Tavisi saxlisaken. SeCerdeboda, ukan
moixedavda, gaicinebda da isev ganagrZobda gzas.
`raRa me gamikeTa, raRa dRevandel dRes, vin vegone
netavi. aqaurs ar gavda, o, ra ubeduri eyoleba vincxaa
gamCens. mainc ranairad movtyuvdi. mTeli saaTi safosto yuTi damakavebia xelSi kacma ager a, Cems quCaze,
Cems saxlTan, icxovre axla Sen amgenis xelSi wesierad~,
fiqrobda mgzavri.
rom Sexvedroda sadme im beretians, ar gaujavrdeboda, xels gadaxvevda, gaucinebda, misas moismenda, Tavisas mouyveboda.
mose orToviZe Sin brundeboda.

327

me v ar ...
Salva mataraZe satyeo teqnikumSi xazvas aswavlida.
Salvas uyvarda Tavisi profesia da qalaqSi erTi seriozuli da wesieri kacis saxeli hqonda dagdebuli.
cxovrobda Salva teqnikumis maswavleblis momWirne,
erTferovani cxovrebiT.
ormocdaori weli gasul kviras Seusrulda da gamCenis wyalobiT erT amden xans kidev unda ecocxla.
uwyinari kaci iyo Salva da WirSi uRalato. Salvas
rkinis nervebi hqonda... mdgomareobidan misi gamoyvana
TiTqmis SeuZlebeli iyo. garegnuladac maincdamainc ar
gamoirCeoda sxvebisagan Salva. erTaderTi eg iyo, rom
didi piri hqonda da mquxare sicili icoda. diax, sicili cota axirebuli icoda. sicilis dros Salva marjvena Tvals farTod gaaxelda da marcxenas moWutavda.
tuC-kbils cal mxares moagrovebda (cal mxares qaCavda
raRac). Salva calybad icinoda, am sityvis fizikuri
gagebiT. da vinc kargad ar icnobda, visac misi sicili
erTxel mainc ar enaxa, ifiqrebda damciniso.
umetes SemTxvevaSi Salvas nacnobebTan hqonda saqme.
siciliTac, bunebrivia, igi nacnobebTan ufro icinoda
da amitom Tavisi axirebuli sicilis gamo, usiamovnebac
cota xvdeboda.
Salva mzrunveli da mosiyvarule mama iqneboda, rom
mama yofiliyo. saqme imaSi gaxlavT, rom am aTi wlis
win, Salvam coli SeirTo da am cxra wlis win ganqorwinda. gaSorebis mizezad, Zalian viwro da Sinaur wreSi, Salva iseT rames asaxelebda, rom msmenelT yurebi
uwiTldebodaT da ojaxis yofil ufross damsaxurebulad datuqsavdnen: `ara grcxvenia? aseTi ram rogor
328

unda ilaparako Senxela kacma~. `Tu simarTle gindaT,


eg aris, Tvara vityodi, ver SevewyveT xasiaTebiT-Tqva
da morCeboda saqme~, gulwrfelad ityoda Salva da ukvirda, rom adamianebs, xSirad esTeturi tyuili urCevnodaT uxerxul da mware simarTles.
amis Semdeg Salva marto cxovrobda. sofelSi moxuci
ded-mama hyavda da Tavisi xelfasis naxevars maT ugzavnida.
colis SerTvaze fiqriT ki fiqrobda, magram pirveli
colis gaSvebis mizezi gaaxsendeboda da SeaJrJolebda.
amitomac Salva daojaxebas ar Cqarobda. mamakacs ar
ugviandebao, ityoda igi da Tumca mTlad marTali ar
iyo, mainc martoxela kacis mdgomareoba izidavda.
ormocsgadacilebuli ucolo mamakacebis emetesoba fiqrobs, rom maTTvis dro SeCerebulia (im mizezis
gamo, rom ucoloebi arian). Tavi yovelTvis nanatr sasiZod warmoudgeniaT da amaod eCvenebaT, rom sarkidan
isev is, oci wlis winandeli TmaqoCora da kafandara
oreuli SescqeriT. isini Cvidmeti wlis gogonebisagan
`biZias~ daZaxebas ver itanen da saocrad siamovnebT,
roca qaTinaurebis moyvaruli mosaubre gacveTili intonaciiT ganucxadebT amden welze mets aravin ar
mogcemTo.
ra sjobia, rom kacma Tavisi adgili icis, Tavis Zalebze swori warmodgena aqvs. adamianTa cxovrebis mouwesrigeblobis erTi mTavari mizezi sakuTari Zalebis
gadafasebaa (rasac yoveldRiur saubarSi `Tavze did
warmodgenas~ eZaxian). Seni mdgomareobis da asakis Sesaferisad unda geWiros yovelTvis Tavi.
jer qali ar varga, Tavs rom ibavSvebs da Tavisi gasaidumloebuli xnovanebisaTvis sruliad Seuferebel
keklucobas iwyebs, da kaci xom saSinelebaa.
cxovrebas amaod ar unda daedevno. yvela asaks Tavisi silamaze da sinaTle aqvs.
es yvelaferi, imitom gavixsene, rom Salva mataraZem
329

SesaniSnavad icoda Tavisi Tavi. Salva sakuTar Rirsebebze xmas ar amoiRebda, SalvasTvis qadili (Tundac
sabuTiani) ucxo iyo da gansxvavebiT misi asakis ucolo mamakacTa umetesobisagan, Tavis ormocdaor welsac sakmaod saRad uyurebda. roca adRegrZelebdnen,
Salva sircxvilisagan wiTldeboda, roca sxvebis sadRegrZelos svamda: cdilobda lamazad eTqva, magram, umetes SemTxvevaSi, ar gamosdioda. amitom Salva
yvelaferSi siCumes arCevda. Salva mRelvare, energiuli, enTuziasti kaci ar iyo. rasac daavalebdnen, gaakeTebda, ar daavalebdnen da iyo TavisTvis.
dawinaurebis arc imedi hqonda da arc survili maincdamainc. aseTi wynari TanamSromlebi, albaT, TiTo-orola Tqvenca gyavT samsaxurSi. isini arasodes binas ar
iTxoven da amitomac arc Rebuloben. isini arasodes ar
mogTxoven sagzurs dasasvenebel saxlSi da gulze xeli
daideviT da TqviT; xom arc Tqven awuxebT maincdamainc
premiebiTa da wamaxalisebeli furclebiT.
aseTebi TavianTi sicocxlis Semodgomaze erTxel
Seaxseneben Tavs ufrosebs pensiaSi gasvlis Taobaze.
maT taSfanduriT gaacileben da meore dResve daviwyebas miscemen. is erTi sabediswero Rame rom ara, Salva
mataraZis cxovrebasac sruliad Cveulebrivi dasasruli eqneboda.
daiZina Salvam saRamoTi da gamoiRviZa diliT. amaSi
araCveulebrivi araferi gaxlavT. garegnuladac Salvas araferi etyoboda. magram diliT Salvam kritikul
xasiaTze gaiRviZa.
sxvebisagan es ambavi ar gamikvirdeboda, radganac
arian adamianebi, kritikul xasiaTze rom iZineben da
aseTive ganwyobilebiT dgebian diliT, magram Salvas
mdgomareoba sxva iyo; satyeo teqnikumis wynarma da
upretenzio maswavlebelma diliT kritikul xasiaTze
gaiRviZa.
330

* * *
SanSe, moiwi erTi aqeT, gadasZaxa Salvam Tavis
karis mezobels, sinoptikuri observatoriis laborant
SanSe deisaZes, romelic zolebiani qveda sacvlis da
naCvretebiani mwvane maisuris amara ezoSi gamosuliyo
da rezinis miliT xelSi, yvavilebs rwyavda.
SanSem moixeda da mavTulis badur RobesTan saguldagulod Casafrebuli mezobeli rom dainaxa, gaukvirda.
SanSe da Salva, marTalia, uaxloesi mezoblebi iyvnen,
magram erTmaneTs TiTqmis ar elaparakebodnen, xazvis
specialisti yovelTvis uxalisod pasuxobda salamze da
mezobelTan daaxloebis survils arasodes amJRavnebda.
axla ki Salva mataraZe RobesTan Cacucquliyo da damwyeb sinoptikoss iseTi saxiT uxmobda, TiTqos es-esaa
udidesi saidumlo unda gaandoso. SanSem rezinis mils
xeli uSva da alublis xes miuaxlovda.
didi xania mindoda meTqva, SanSe, SenTvis da ver
gibedavdi, daiwyo Salvam.
brZane, batono.
iseTi ki araferi, erTi arakis ar iyos, mara, mainc,
me vTqvi, ar ewyinos-Tqva.
rava SeiZleba, batono.
axla, Cemo SanSe, rom ar giTxra, mteri viqnebi Seni.
raSia, batono, saqme? feri waerTva SanSes.
rasac men getyvi, Cemo SanSe, sxvam, erTi arakis ar
iyos, egeba arc qe giTxras.
ho.
axlac gvianaa, amis Tqma, mara adre rom meTqva, Cems
sityvas ar geigonebdi, arc axla geigoneb, ravarc ginda, im erTi arakis ar iyos, me qe unda giTxra... mezobeli var da unda giTxra.
aRar ityvi, ra mWirs amisTana? nerwyvi gauSra
mezobels.
331

ra gWirs da, Salvam idumali mzera moavlo garemos, SanSes xeli dauqnia, axlos moiwio, yovel SemTxvevisaTvis kidev erTxel-miixed-moixeda da CurCuliT
auwya:
Sen, Cemo SanSe, dagiWeren male.
ras mizamen? Tavi gaswia SanSem, TiTqos mezobeli
axla, am wuTSi, mavTulis badidan xels gamohyofda da
rogorc celq bavSvs, yuriT daiTrevda.
dagiWeren, Cagsvamen, Tvali moWuta da Tavi dauqnia Salvam.
vin giTxra? xmas dauwia mezobelmac.
ar unda magas Tqma. erTi arakis ar iyos, Sen orive
fexebiT gabmuli xar. Sen, ager getyvi, aT weliwads
mainc mogcemen qonebis konfiskaciiT.
Sennairi mefexuri ar mocilda Cems damawyevars, ar
amaSena am diliT? gamagebine, kacurad, vin miWers, rodis miWeren?! iyvira SanSem da mavTuls orive xeliT
Caafrinda.
SeniT rom Cabarde, ukeTesia, mSvidad urCia Salvam. egeba Segimsubuqon danaSauli. SenTvis jdoma
sjobia, damijere, SanSe. iqana daculi mainc iqnebi,
Tvara Cagqolaven icode.
ratom Camqolaven? vin Camqolavs?!
xalxi, mezoblebi, vinc gicnobs suyvela. xalxi yovelTvis ki ar mogiTmens. erT dRes eiReben did qvebs
da mogsrisaven. iseTi mSvidi, seriozuli da Tanac
keTilmosurne saxe hqonda Salvas, rom mezobels cremlebi moadga da mudariT hkiTxa:
ki magram, risTvis, risTvis?
Salvas jer gaukvirda SekiTxva, mere warbi Seikra da
bolos gaecina.
ar ici risTvis?
ar vici.
qveyanam icis da Sen ar ici, Se kaco?
332

ra icis qveyanam?
SanSe, me SenTvis geubnebi, erTi arakis ar iyos, me
Tu ar giTxari, TaRliTi rom xar, viTom Sen ar ici,
racxa xar?
aaa... xooo, gasagebia, axla mivxvdi yvelafers.
Zlivs amoilaparaka SanSem da axla Salvas saxeSi ki ar
Sescqeroda, aramed xelebSi; qva ar aiRos da ar damkraso.
RvTis winaSe ver davmalavT da SanSes sinoptikuri
observatoriis garda sxva Semosavalic hqonda. laborantis (Tundac ufrosi laborantis) pirobaze SanSe,
SeiZleba iTqvas, didebulad moewyo. marTalia, ufros
laborantebs xelfasi didi aqvT, magram SanSe sinoptikis garda sxva saqmeebiTac iyo datvirTuli. SanSe cotas `maklerobda~ (binebis yidva-gayidvaSi momrigeblis
rols asrulebda), cotas `spekulantobda~ (moskovSi
SeiZenda avejs da TbilisSi yidda), cotas `Sansaobda~
(saeWvo ucxo naTesavebs awyobda umaRlesSi) da cotas
sinoptikur observatoriaSic muSaobda. SanSesTvis, es
yvelaferi, imdenad Cveulebrivi saqme iyo, rom verasodes ver warmoidgenda, Tu amas da amis msgavs rameebs
odesme Salva mataraZe TaRliTis kvalifikaciiT monaTlavda. TaRliToba SanSes sxva ram egona. TaRliTebsa
da piris gamtexebze igi xandaxan didi aRSfoTebiT
laparakobda. SanSes verafriT ver daarwmunebdiT, rom
TaRliTi iyo.
damijere, SanSe, yurSi CasZaxoda xazvis maswavlebeli, wadi da danebdi. danebdi girCevnia. Sen geZeben
da male dagiWeren. SeiZleba dResve dagiWiron.
ratom dResve? cota damSvidda SanSe, Tumca erTi
piroba eWvi Seepara, am fexbednierma xom ar damasminao.
ratom aqamde ar ecalaT SenTvis? aqamde sxva saqmeebi hqondaT da Sen ise gaCndi, rom yuradReba ver
mogaqcies. axla Sen abreSumis WiasaviT tansavse xar.
333

axla Sen Canxar, Celtze aRar etevi da sanamde abreSumis parks moiqsovde, moqsovil rkinis parks mogitanen
da Cagsvamen SiT.
didi madloba, Cemo Salva.
rava gekadrebaT, daimorcxva Salvam, me kidev
didxans vWoWmanobdi, ar ewyinos-Tqva. ese igi waxval da
Cajdebi SeniT xom?
ki, Cemo Salva, dauyvava mezobelma, mere kidev
gaxeda manZils Salvasa da uaxloes qvebis grovas Soris
SuSabandis karebamde, TvaliT gazoma da roca darwmunda, rom ver Seaswrebda, mSvidad hkiTxa:
wuxeli kargad geZina, Salva?
Salvam araferi upasuxa. igi swrafad daixara da
SanSe gverdze gaxta, magram laboranti maSinve damSvidda, roca Seatyo, rom Salva qvis asaRebad ki ara,
axaldarguli yvavilisTvis miwis gamosafxvSnelad
daxriliyo.
giyvars yvavilebi, Salva? kvlav tkbilad hkiTxa
mezobelma.
ki, Zalian miyvars.
ase unda, aba ra, Sen oqro kaci xar, Cemo Salva.
wynarad iyavi. Wkvianad. zogma qvis srola icis, qvis
srola cudia. male eqims meviyvanT. xom giyvars eqimi,
Cemo Salva?
eqimi saWiroa, wynarad miugo Salvam da tyemalze
gasul maRlars cru ylortebi Seamtvria.
me xom mcnob, Cemo Salva? me SanSe var, Seni karis
mezobeli. iqiT irakli soxaZe cxovrobs. kai kacia Zalian. xom giyvars Sen irakli? WikWikebda SanSe da
SeumCnevlad ukan, SuSabandis karebisaken iwevda.
Sen rava areulad laparakob am diliT, SanSe. samasxrod gaqvs saqme? sakmaod mkacri toniT hkiTxa
moTminebadakargulma Salvam, ra banze migdeb sityvas.
xom giTxari, wadi, danebdi-Tqva. ginda gagbawron da ise
wagiyvanon qveynis dasanaxavad?!
334

ki Seni Wirime, ki, Cemo Salva, waval, ai, axlave waval... am sityvebTan erTad SanSe deisaZem tuca Tavi
SuSabandis naxevrad Ria karebSi da karis mezobeli
Robes Seatova.
TvalisdaxamxamebaSi
fanjris
RriWodan
SanSes
meuRlem gamoixeda, roca meuRlis Tavi miimala, SanSes
qaliSvilma da misma saqmrom erTad gamoiWyites. isini SiSnarevi cnobismoyvareobiT Sescqerodnen Salvas
yovel moZraobas da roca xazvis maswavlebeli Tavisi ganuyreli TeTri kiteliT da tyavis gacveTili
saqaRaldeTi ezodan gavida, mezoblebSi gacvivd-gamocvivdnen, raTa siaxles mowyurebul moqalaqeTaTvis
Salvas ambavi SeetyobinebinaT.
Salva ki amasobaSi artileriis quCas gacilda da
troleibusis gaCerebasTan erT cicqna jixurs miadga
papiros `belomorkanalis~ SesaZenad. jer `belomorkanals~ ikiTxavda Salva, Tu ar iyo `primas~ moiTxovda
da Tu `primac~ ar iyo, mere yovelgvar sigarets yidulobda. mere misTvis sulerTi iyo, rasac moswevda.
cxvrad vCanvar Sens TvalSi xom? RimiliT hkiTxa
man mrgvalsaxian wiTur gamyidvels, roca xurda dauTvlelad Caiyara jibeSi.
batono? seriozuli saxe miiRo wiTurma.
ara, mamas gaficeb, rogorc cxvars ise mxedav axla
xom?
gamyidvelma cota xans veraferi moisazra. mas SeeZlo gascineboda, SeeZlo bavSvis cnobismoyvare saxe
mieRo da momxmareblisTvis umorCilesad eTxova, ver
gavige Tqveni xumrobao. bolos gadawyvita, es ra mxiaruli myidveli Semxvdao da gaubedavad gaiRima.
iRimebi xom? gixaria xom, gareT rom xar? Tvali
Caukra Salvam.
sad ro var? kefa moifxana gamyidvelma.
gareT rom xar da am patara jixurs da TeTr xa335

laTs rom efarebi. daginaxe, daginaxe, gamodi!


fuwime! ayva xumrobas gamyidveli.
am TamaSSi `fuwime~ ar arsebobs, mkacrad uTxra
Salvam, Cajdoma mogiwevs.
sad dagenacvle? xma Seecvala noqars.
sadac gekuTvnis, da saaTze daixeda, axla 9 saaTia, Tormet saaTze movlen Sens wasayvanad.
biZia, Cems meti SesaSinebeli ver naxe? susti guli
maqvs, Sens Tavs vficavar, Cemi nerviuloba ar SeiZleba.
maSin wadi da danebdi TviTon.
raze davnebde?
qurdobaze.
vis?
gamomZiebels. Tumca ra gamoZieba unda, yvelam
icis, qurdi rom xar.
gamyidvels gulze moeSva da iseTi alali sicili aRmoxda gulidan, rom veravin ifiqrebda, Tu igi marTla
qurdi iyo.
agaSena, biZia, gamCenma, ra masxara yofilxar, me
vTqvi marTla unobs-Tqva. me marTali megona, haha-haha!
kai xasiaTze xar, getyoba, am diliT. waRma da SovnaSi
gataros Senma RmerTma.
nu atlikineb enas, wadi da dajeqi. me SenTvis miTqvams, wadi da dajeqi! daugdo Salvam da gaecala.
gamyidveli moiRuSa. gamyidvels dilidanve Tvali
isedac uparpalebda. rava yvaviviT damCxavla am upatronomo, Tqva da Tavis rTul saqmes daubrunda.
satyeo teqnikumis direqtoris kabinetSi samni isxdnen. direqtori mirian axobaZe, direqtoris moadgile
samecniero dargSi merab eluzaSvili da adgilkomis
Tavmjdomare kako nebieriZe. teqnikumis es didebuli
sameuli am bolo dros xSirad rCeboda erTad da saubrobda. kacma rom Tqvas marto darCena arc ki sWirdebodaT. radganac maTi idumali saubridan saqmeSi
336

Cauxedavi kaci bevrs verafers gaigebda. isini naxevartonebiT laparakobdnen, mokle da sxarti winadadebiT.
xSirad Sorisdebulebs mimarTavdnen da rogorc Canda,
im SorisdebulebiT ufro mets agebinebdnen erTmaneTs,
vidre me da Tqven Cemo Zvirfaso mkiTxvelo, am gauTavebeli axsna-ganmartebebiTa da mosawyeni dialogebiT.
Tumca direqtoris kabinetSi gaiSviaTebuli haeri
iyo, didi, rezinisyurebiani haermwmendi mainc guliswamRebad sisinebda. satyeo teqnikumis xelmZRvanelebs Wkviani Tavebi erTmaneTisTvis miedoT da CurCulebdnen, roca karebSi Salva mataraZe gamoCnda,
`SeTqmulebma~ saqmiani CurCuli Sewyvites da Semosuls
miaCerdnen. uxerxuli siCume Camowva. sami wyvili Tvali Salvas karebidan sadireqtoro, farTo divanisaken
wynarad miacilebda. Salva, rasakvirvelia, yvelafers
mixvda. megobrebi danaSaulze waswrebuli balRebiviT iSmuSnebodnen. etyoba, isinic mixvdnen, rom Salva
yvelafers mixvda da `samaias~ rcxvenoda.
ras SobiT, ar grcxveniaT? ikiTxa Salvam da fexi
fexs mSvidad gadaado.
ufrosebma erTmaneTs Sexedes. teqnikumis maswavlebelTagan isini aseT ucnaur SekiTxvebs miCveulni ar
iyvnen.
a, movedi axla, vzivar da giyurebT. sanam SeiZleba gagrZeldes Tqveni unamusoba. aRar geyoT awi, aRar
grcxveniaT?! RimiliT Tqva Salvam, magram es Rimili
sxva Rimili iyo. xazvis maswavleblis nikapze da nestoebTan oflma gamoJona.
rava gaCumdiT. magas vWam axla mee? ratom geSiniaT
CemTan laparakis. gaCumdiT, Tvara ki ar vici axla raze
musaifobdiT, ver vxvdebi sawyali. verc sxvebi xvdebian.
ras xvdebian? gaubedavad ikiTxa ekozaSvilma.
yvelam yvelaferi icis. Tqven yvelaferi zed
getyobaT. Sinac getyobaT da gareTac. am gaCumebaze
22. r. miSvelaZe. t. III

337

getyobaT. am SeSinebazec getyobaT. dabneul mzeraze


getyobaT da akankalebul loyis nevrze.
raSia saqme, amxanago Salva! magidas dahkra xeli
direqtorma. Tavisi miwieri codvebis miuxedavad, igi
direqtori iyo. es araferi direqtori wlebis ganmavlobaSi uzarmazar Tanamdebobaze iyo namuSevari da
`cota raRac~ rom ar SeSloda, SeiZleba axlac iq yofiliyo. icodnen ra direqtoris sasaxelo warsuli, mas
isedac daqveiTebul da daCagrul kacs, buzsac veravin
aufrenda. axla ki, gamomdgara es sacodavi xazvis maswavlebeli da raRac dabneulad laparakobs.
mirian axobaZe, aRar damTavrda Seni parpaSi? ras
uSobi amden fuls? iqana iyavi, iparavdi, aqana iparav.
ar gaZRa Seni muceli? rava gaaTaxsire aqauroba. vis
atyueb. rad ginda es misaRebi gamocdebi. ras amaimuneb
xalxs. Camowere sia da morCi yvelafers. mogakiTxaven
icode, Cemo mirian, mogakiTxaven da wagiyvanen.
Sen gesmis, ras laparakob?! cremlebi gadaylapa
eluzaSvilma.
Sen ro gesmis da Sen ro xar, magisTana gamoezarda
Cems damawyevars. Senc gicvnes icode. ras TvalTmaqcob. ras ityuebi. Tavidan rom moxvedi, erT Tves principuli iyavi, xma gaagde Sen TviTon, amnairi seriozuli obieqturi da mkacri kaci varo... dRe da Rame sxva
kacs TamaSob. geSinia da imitom. Tu sawyali Cagivarda
xelSi, erT ambavs atexav. SemomxedeT me aseTi wmindani
var. naxeT am sawyal Tagvs kudiT qva vasrolineo. cota
magari kakali Tu Segxvda, Tvals xuWav, sul didi vinme
Tu `gawuxebs~ nemsis yunwSi Zvrebi, esaa Seni sindisnamusi da vaJkacoba? Camoicile es niRabi. gveCvene rogoric xar. xom xedav Tmebi gagiTeTrda. bavSvi aRar
xar. ratom itanjav Tavs. ara xar Sen saxare mozveri.
saxares koWebSi etyoba.
konkretulad ra brali maqvs Seni WkuiT?
338

jer erTi asakiT ufrosi kaci var da ase Tamamad ar


unda melaparako. Sen gCvevia es TavxedobaSi gadasuli
familaroba. mere ra, rom direqtoris moadgile xar.
konkretulado, ambob? sami direqtori xom gamoicvale.
yvelasTan rom meore dResve gamoZebne saerTo ena, ukve
aRara xar kai kaci. Sen Seni principi ara gaqvs. Seni pozicia ar gagaCnia. amxela kaci damsmenebs da anonimur werilebis avtorebs ujereb. piradi simpaTiebiT msjelob
teqnikumis TanamSromlebze. vin xar Sen, vin gkiTxavs
kacis bedis gadawyvetas. ra ici Sen. guSin moxvedi da
ggonia cxovreba SeniT iwyeba. xalxi Seaberda am kedlebs.
fexze unda dgebode, roca Sens kabinetSi Semodian.
mainc, mainc? cota ar iyos Secba eluzaSvili,
radganac Salvas sityvebSi bevri simarTle moeCvena.
ra mainc? guSinwin Seni oboli biZaSvili saxlidan
gaagde. ai, aseTi kaci var, biZaSvils ar vexmarebio. mara
adeiSvili samjer CaiWra da samjer gauSvi gamocdaze,
radganac adeiSvilze iseTma kacma dagireka, viszedac
Seni am adgilas yofna-aryofna hkidia. ai, ratom xar
patara kaci. gaige axla? orives geubnebiT, Senc da axobaZesac, dawereT gancxadebebi da wadiT. Tqveni nebiT
wadiT, geyofaT.
gancxadebebi Sens saxelze daweron? SemaZrwuneblad ixumra adgilkomis Tavmjdomarem kako nebieriZem.
Sen? Sen xmas iReb? Sen mainc gaCerdi, Senc salaparako gaqvs, Se finia? Senze vin geisvris xels. Sen vin
xar. ravaric iqnebian direqtori da moadgile, imnairi iqnebi Senc. es kanoniviTaa. rava, Sen xmas deiboxeb,
vinmes gadaaxtebi, ubatonod rames Caifiqreb Tu ra?
Sen ar arsebob, Sen aRarc maxsovdi. Sen amdens mainc ar
mogcemen. Sen agiyolies, CagiTries, mogatyues, Segacdines. SeiZleba cixe arc ki mogcen. SeiZleba iZuleba
gakmaron.
amis Semdeg direqtoris kabinetidan ori saaTis gan339

mavlobaSi cxare kamaTis da ganwiruli yvirilis xma


ismoda. samni erTis winaaRmdeg. yviroda direqtori,
yviroda moadgile, igesleboda adgilkomis Tavmjdomare. karebze yurmidebul teqnikumis TanamSromlebs
Salva mataraZis xma TiTqmis ar gaugoniaT. Salva RimiliT, mSvidad laparakobda. Tanac iSviaTad Caereoda.
amitom diskusia calmxrivad warimarTa. `samaia~ Tavs
imarTlebda, samaia swyevlida Salvas da samsaxuridan
gagdebiTac emuqreboda, magram bolos Salvam Wilofis
qudi ukuRma daixura, fanjrebi miixura da Storebi
dauSva. mere amRvreuli Tvalebi mimoavlo iq myofT da
Tqva:
dawereT gancxadebebi da wadiT. Cqara, Cqara. saxlidan ar gamoxvideT. me sanam SevZleb, namuss SeginaxavT.
iqneb gadarCeT, iqneb ar dagiWiron...
teqnikumis xelmZRvanelebi yvelafers mixvdnen. Salvas dauyvaves, gadaRlilxarT, batono Salva, dasveneba
da mkurnaloba gWirdebaT, dRes gakveTilebze ar SexvideT. Sin wabrZandiTo, sTxoves da Jurnali mowiwebiT CamoarTves. roca Salva oTaxidan gavida, yuradRebianma xelmZRvanelebma samneo nawilis gamge ixmes da
daavales: SeumCnevlad fexdafex mihyevi da, ise rom
TviTon ver mixvdes, rogorme fsiqo-nerviul saavadmyofoSi miiyvane. iq ki TavianTi saqme TviTon iciano.
samneo nawilis gamgem vaxtang mWedliSvilma davaleba
miiRo da quCaSi gasul Salva mataraZes daedevna. Tu
seCenovis quCisken wavida (suliT daavadebulTa klinika
seCenovis quCaze iyo), Soriaxlos mivyvebi, Tu sxvagan
midis, xelkavs gamovdeb da vTxov cota xans megzuroba
gamiwios, saxeldaxelod aseTi gegma SeimuSava vaxtangma. saxeldaxelo gegmis pirobaze, me vfiqrob urigo
gegma rodi iyo. radganac giJis Soridan miyvana daniSnulebis adgilas ufro Znelia, vidre misi mityueba.
vaxtangs Zalian gaukvirda, roca Salvam pirdapir se340

Cenovis quCisken aiRo gezi, magram cota Sefiqrianda,


roca seCenovis quCis dasawyisTan pirvelsave CixSi, marjvniv Seuxvia da savle qebulaZis ezoSi Sevida. vaxtangi ar Sehyolia. igi WiSkarTan gaCerda da moTminebiT
eloda avadmyofs. vaxtangi verasodes ver gaigebda ra
undoda Salvas savle qebulaZisas. Cven vaxtangi da misi
fiqrebi naklebad gvainteresebs, vaxtangma Tavisi saqme
icis, Cven Salvas vaxlavarT da Salvas mivyvebiT.
saxlSi xar, savle? hkiTxa Salvam zaris xmaze viwro fanjaraSi gamoCenil Tavs.
ki, dauZaxa savlem. WiSkris urdulze damagrebuli zonari moqaCa (es savles saidumlo saketi iyo)
Semodi.
Salva Sevida.
savle qebulaZe omis invalidi iyo. coli ormocdaaTi
wlis asakSi SeirTo. Svili ar gasCenia da arc ukvirda.
Salva karga xnis Seguebuli iyo am azrs da Svils arc ki
eloda. cxovrobda igi pensiiT. meuRle damsaxurebuli
biblioTekari hyavda. savle patiosani kaci iyo.
glaxaT var, savle, gulze xeli miido Salvam,
sad wavide, ar vici. visac davelaparake, yvela SemomelanZRa dRes. egeba qe momxsnan samsaxuridan.
Tu marTali xar, ver mogxsnian.
rai? sasacilod ar eyo Salvas.
mere Salva alaparakda. igi mometebulad enawyliani
Canda. savle ijda xelebdaWdeuli da usmenda. sxva dros
piriqiT xdeboda. dRes Salva laparakis xasiaTze iyo.
Salvam megobars bevri ram uTxra. jer Tavisi gamogonebebi gaacno. ori gamogoneba iseTi maqvs, SeiZleba mTeli
qveyana avalaparakovo. mere cota sxva sferosac gadawvda. magaliTad, quCaSi Wadris nacvlad ukeTesia vaSlis
xeebi davrgoTo. qalaqs xom wyali ar hyofnis, Cinuri
vazebis nacvlad, Rilakiani onkanebi davdgaT da wylis
ekonomia gavwioTo. sxva uamravi sakiTxi daayena Salvam.
341

Cven TviTon ver movawyeT Cveni cxovrebao. erTmaneTze


ar vfiqrobTo. zog dawesebulebaSi Svidi aTasi kaci
muSaobs. TveSi TiTo kacs maneT-maneTi rom Seugrovon,
weliwadSi Tormet kacs xels movumarTavTo. erTmaneTi
aRar gvaxsovso. mere uceb moiRuSa. me romel sindisnamusze vlaparakob, roca pirveli maimuni me TviTon
varo. mTeli Cemi cxovreba Tvals vxuWav da gverds vuvli TaRliTs da mamaZaRlso. Senc ase xaro. am Seni oTaxis da pensiis imediT gareT aRar gamodixar. TiTqos aRar
gainteresebs, ra xdeba qveyanazeo. mere fanjris rafaze
wamowolil, Tvalmilulul katas miaCerda da sicili
autyda ra bednieria katao. savle ijda da usmenda.
bolos uxmod wamodga, samzareuloSi gavida da qvabebis
xexvaSi garTul meuRles mxarze Seexo.
is biWi ver aris kargad.
meuRlem gaocebisagan piri daaRo.
saxuravebze bindi wveboda, roca Salva maspinZlebs
daemSvidoba da quCaSi gamovida. vaxtangi maSinve gverdiT amoudga. Salvam gaxeda da arc gakvirvebia, TiTqos
elodao. Sen Segawuxes? wynarad hkiTxa Salvam.
vaxtangi daibna.
vin? ra?.. Sewuxebaa. ager mivdiodi. gamacileT cotaze, Tu ar geCqarebaT.
Salvam gauRima.
isini uxmod gahyvnen quCas. vaxtangs didi mikibvmokibva da mityueba ar dasWirvebia, pacienti mSvidad
miuaxlovda saavadmyofos WiSkars da misaRebSi morCilad SeCerda.
vaxtangi datrialda. jer mekares miadga. mTavar eqimTan mimiSviTo. mekarem TeTri xalaTis uSvelebeli jibe
axlos miutana da roca darwmunda, am kacma arc ki icis
rogor Sedian saerTod, vaxtangis Txovna Sors daiWira.
ar SeiZleba!
iciT?..
342

araferi ar vici, ar SaiZleba, morCa da gaTavda.


vaxtangi daixara da yurSi raRac uCurCula, Tan Salvas Tvals ar aSorebda.
mere? ra Cemi saqmea! Tavis droze moviyvandi! iyvira mekarem da amiT sxvebs agrZnobina, xom xedavT am
patiosan kacs samsaxurebrivi movaleobis SesrulebaSi
xels miSliano.
vaxtangi aduRda. uSveri sityvebiT mimarTa mekares,
karebs wixli hkra da gaiqca, mekare telefonis yurmils wvda. cota xanSi saimedod dakavebuli vaxtangi
or sanitars ukan mohyavda. vaxtangi iklakneboda, yviroda, igineboda. am yvirilze morige eqimma gamohyo
Tavi. moriges wiTel maisurze TeTri xalaTi moecva da
banjgvliani mkerdi mouCanda. morigem ayvirebuli vaxtangi rom dainaxa, sad xarT Tu iciTo, daiquxa da TviTonac yvirils mohyva. SeSinebuli avadmyofebi TavianT keTilmowyobil palatebSi kankalebdnen. misaRebSi
xalxi mogrovda. morige da vaxtangi erTmaneTs samsaxuridan moxsniT emuqrebodnen. ori veeberTela sanitari
vaxtangs nerwyvmomdgari Sehyurebda da morige eqimis
niSans ucdida. xmauri erTbaSad Sewyda, roca karebSi
WaRaraTmiani, sandomiani qali gamoCnda. igi saavadmyofos mTavari eqimi iyo. mekarem swrafad auxsna saqmis
viTareba.
romelia? ikiTxa mTavarma eqimma.
me var, qalbatono, mSvidad miugo Salva mataraZem da TiTebze daixeda.
SemobrZandiT, Tavazianad uTxra qalma.
Salva Sehyva. kibeze rom adioda, mxolod erTxel
moixeda da vaxtang mWedliSvils gauRima.

343

ae r od r omi aRar a ris


ioTam mamisaSvilma radios xmaze ivarjiSa, mere (radiosave TxovniT) wylis `procedurebi~ Caitara da cxra
saaTi arc ki Sesrulebuliyo, rom saweri magidis ujridan sufTa qaRaldi amoiRo, Suaze gaxia, erTi naxevi isev
Caabruna ujraSi, meore naxevi ki win daido da daawera:
`poliklinika 10 s, sasamarTlo 12 s, leqcia 4 s.~
docent ioTam mamisaSvils uamravi saqme hqonda da yovel
diliT, saxlidan gamosvlamde, Cveulebisamebr, adgenda
dRis reJims. am magiuri qaRaldis naglejis meoxebiT
ioTams mTeli dRe Tavi qudSi hqonda. amoiRebda `reJims~, daxedavda da dinjad gaswevda iqiTken, saiTkenac
unda gaewia. ioTami filosofosi iyo. igi araspecialur fakultetebze eTikisa da esTetikis zogad kurss
kiTxulobda. marTalia, zogierTi dekani seriozulad
amtkicebda, ar gvinda es zogadi kursebi, studentebi
specialobebs Zlivs aswrebeno, magram rogorc praqtika
gviCvenebda, studentebs cxovrebaSi gasvlis Semdeg ioTam gabiZaSvilis filosofia sakmaod xSirad dasWirvebiaT da maTi gonieri frTa yovelTvis siamovnebiT usmenda am simpatiuri garegnobis, cisferTvaleba, udrood
gaWaRaravebul leqtors, romelmac Zaldautanebeli
mixra-moxra da mimzidveli saubari icoda.
quCaSi gamosvlisas ioTamma uneburad gaifiqra, netav kari Tu gamoviketeo. igi cota xans uazrod miabijebda, cdilobda gonebaSi aRedgina gamoketa Tu ara
kari, bolos daaskvna gamoviketavdi, aba ras vizamdio.
erTxans gaCerebasTan idga, mere gulma aRar mouTmina
da sulmouTqmelad airbina kibe. ioTami mesame sarTulze cxovrobda da roca Zalian eCqareboda, lifts aRar
344

elodeboda. karebi xeliT mosinja da Tavs usayvedura,


ra tyuilad damabrune amxela gzidano. meore sarTuls
arc ki iyo Cacilebuli, rom axla sxva eWvi gauCnda,
uTo gamovrTe Tu arao. ioTamma am diliT perangis sayelo gaiswora da verafriT ver gaixsena, gamorTo Tu
ara uTo. docenti erTxel kidev Sebrunda Tavis binaSi,
yovel SemTxvevisaTvis Seamowma gazi, uTo, televizori, wylis onkanebi da guldamSvidebulma datova saxli.
ver gaamtyunebT, es erTi kviraa ioTami ase wvalobs.
es erTi kviraa col-Svili sofelSi gaistumra da, martod darCenils, yuradRebis araCveulebrivi daZabva
sWirdeba im, erTi SexedviT, wvrilman saqmeze, romelsac
diasaxlisebi TiTqos da instinqturad, angariSmiucemladac ki akeTeben.
ioTams xelT karga mozrdili portfeli eWira da
Cqari nabijiT midioda. portfeliani xeli ioTams uZravad mihqonda. portfeli odnavadac ar irxeoda. samagierod, siarulisas, marjvenis wili rxevac marcxenas
ekisra da filosofosi marcxena xels Tadarigis oficris keTilsindisierebiT iqnevda. ioTams portfeli
iqneb amitomac mihqonda ase frTxilad, rom Sig samecniero aparaturasTan erTad SardiT savse odekolonis SuSac edo. ioTami kenWovaniT iyo dasneulebuli,
yovel zafxuls sairmeSi dadioda da unda giTxraT,
rom Zalian umadloda `#3 sairmesa~ da tenian haers.
magram am diliT, adgomisas, docentma welis yru tkivili igrZno da axla fergamkrTali, analizisaTvis Sards
poliklinikaSi miarbeninebda.
jer adrea, cotas fexiT gavivlio, gaifiqra ioTamma da quCa gadaWra. jixurTan gazeTebi SeiZina da sanam poliklinikamde miaRwevda, gzaSi gadaikiTxa kidec.
gazeTSi ioTamisTvis saintereso mxolod is ewera, rom
samaris olqs torfis amoRebis pirveli kvartlis gegma
gaenaRdebina, xolo litoponis qarxana axali wvimagam345

Zle saRebavis pirveli nakadis aTvisebas upatakebda


qveyanas. rac Seexeba sports, reikiavikSi erT-erTi
uZlieresi moWadrake enas uyofda msoflios da gagulisebul Jurnalistebs intriguli `winaswarWvretisTvis~ agulianebda. ioTamma gazeTebi gulmodgined daaxvia da urnaSi CauSva. mas imJamad reikiavikze ufro sakuTari Sardis analizi ainteresebda. mosaxvevTan moxuci
sasxlaviT xelSi dasakec kibeze asuliyo da maRlars
mkurnalobda.
moxucs mokle Sarvali ecva da SiSveli, amoburcul
ZarRvebiani fexis TiTebi arwivis klanWebiviT Semoexvia
kibis viwro safexurisTvis. roca ioTami miuaxlovda,
moxucma saqmes Tavi gaaneba da momavals iseTi cnobismoyvareobiT miaCerda, TiTqos raRac saidumlos amocnobas cdilobso.
ioTamma daaskvna; albaT, moxucs vinmeSi veSlebio da
Tavi dauqnia. ioTams uyvarda ucnobebisTvis misalmeba.
roca Semxvedri Tvals daJinebiT gausworebda, docenti gauRimebda da Tavs dauqnevda. ucnobebic salmiTve
pasuxobdnen, mere Suagzaze SeCerdebodnen da pirdaRebulni miaCerdebodnen mimavals.
Tavs imtvrevdnen uimedo kiTxviT imis Sesaxeb, Tu
saidan icnobdnen am sandomiani saxis mamakacs. sasxlavianma salamze guliTadad upasuxa, magram ioTams
aTiode nabijic ki ar gaevlo, rom moxucis mudariT
savse xma wamoewia.
gaCerdi erT wams, Tu RmerTi gwams!
ioTami SeCerda.
moiwi aqeT.
ioTami moaxlovda.
moxuci kibidan Camosuliyo da ZvelTaZvel `suknos~
galifeze marjvena xels isvamda.
ras Svrebi, rava xar? hkiTxa moxucma da xeli
Ronivrad CamoarTva.
346

gmadlobT... vcocxlob. dabneulad upasuxa


ioTamma da mis cxovrebaSi pirvelad inana, rom ucnobs
miesalma.
aqeT, saiT? kvlav daJinebiT Sehyurebda mevenaxe.
poliklinikaSi.
rava?
araferi, Sardi mimaqvs analizisTvis.
risTvis?
analizisTvis.
hoo.... Cafiqrda moxuci. ioTami Tvals ar aSorebda galifian moqalaqes da TandaTanobiT rwmundeboda,
rom es kaci arasodes enaxa. uxerxuli siCumisTvis Tavis
dasaRwevad filosofosma bodiSi mouxada mosaubres da
gza ganagrZo, magram vin gauSva.
momicade erT wuTs maqana.
ukmayofilo ioTami Sedga.
bodiSs vixdi mara, ki ver gicani. uTxra dabneulma moxucma da Tvali TvalSi gauyara.
ioTams yvelaze metad am kiTxvisa eSinoda.
me Tqven ver micnobT.
ki mara, ar moeSva moxuci aba, rafer, rasakvirvelia, Sen... micnob me?
verc me gicnobT.
agaSena RmerTma. aba, raSia saqme, ravaa aq... am quCaze. rasakvirvelia.
araferi, ise, yurebianad gawiTlda ioTami.
ra ise... romeli ise... a? moxuci aimriza, sasxlavi macxenidan marjvenaSi gadmoitana da win wamovida,
asTe bovSi xar axla Sen viTom?
rogor gekadrebaT, ra dros Cemi bavSvobaa.
aba... raferaa saqme! xmas auwia moxucma, ar daberdebi viTom Sen midRemCi? ar dagakldeba Tvals da
yurs? Semxede karqaT. ra mWirs Seni saglaxao?!
rogor gekadrebaT, batono.
347

me rava mekadreba? cxarobda moxuci, rom Segxedos adamianma, kacis Sesaxedaoba gaqvs da ambavi da
xabari gekiTxeba. vai Cvens patrons ubedurs. Senc male
meiyrebi Cemi xnis. ra maqvs Seni dasacini? sad wevide,
sad devimalo, miTxari da waval.
batono, me Cemi gziT mivdiodi, ra dagiSaveT, me...
me waval... TiTqmis tiriliT CaiburdRuna ioTamma da
swrafi nabijiT gaSorda aRelvebul moxucs, romlis
xmac kidev didxans miacilebda:
ar dagaberos gamCenma! ar mogyaros Cemi xnis. Seni
toli ver naxe? Seni saglaxao kbilebi didi xania mevicvale! kaci megone pirvelad... ar daginaxo aqeT Camovlili Tvara gagisiveb cxvirs!
miTxariT, ra daaSava aseTi ioTamma? man gamarjveba usurva moxucs am dilaadrian, meti xom araferi?
docenti uamrav ucnobs misalmebia, yovelTvis tkbili
salami da keTili survilebi miuRia pasuxad. xom xedav yvela erTnairi ar aris da saerTod, roca kacs
ar icnob, daRune Tavi da gaiare SenTvis, arigebda
TavisTavs ioTami, vin gkiTxavs Sen. wadi, mixede Sens
saqmes. eyofa imas nacnobi da gamarjvebis mTqmeli. ramdeni ucnobi quCaze Camoivlis, yvelam Tu gamarjoba
SesZaxa, kaci mTeli dRe Tavis kanturs moundeba da egeb
aranormaluri datvirTvisagan saRamos guli skvinCasaviT gauskdes. swori iyo berikaci. angariSmiucemeli
gamarjoba vis rad unda.
am fiqrebSi garTuli ioTam mamisaSvili poliklinikis karebs miadga, meore sarTulze airbina da urologis misaRebSi sxva avadmyofTa Soris moTavsda. male
parmaRze uzarmazari medicinis da gamoCnda. man Tavisi
daRlili Tvinieri TvalebiT daxeda mogrovilT da gamoacxada:
eqimi or saaTamde ar iqneba.
ki magram, ratom?!
348

rogor SeiZleba!
dRes aTidan oramde miReba aqvs!
ra vqnaT Cven!
iqneb xvalac ar movides!
unda uCivlos kacma!
aseTi da msgavsi, poliklinikis myudroebisTvis arcTu Zalian saSiSi replikebi gaisma. eqTanma qalma SesaniSnavad icoda, rom vinc momCivania, yayans ar atexs,
momCivani Cumad wava da iCivlebs. mTaqalma cota xans
acala avadmyofebs da mere weRandelze ufro mSvidad
da gasagebad gaimeora:
eqimi or saaTamde ar iqneba.
roca yvelani gaikrifnen, ioTami mowiwebiT miuaxlovda medicinis qurums da tuCi yurTan miutana. eqTnebs CurCuli saerTod ar uyvarT, magram urologis
uzarmazari TanaSemwe, etyoba cnobismoyvare iyo da
TviTonac sakmaod daixara, raTa stumari moxerxebulad
miwvdomoda.
Sards xom ar daitovebT? mowiwebiT da bodiSis
moxdiT gaumeora ioTamma.
ras?! amreziT ikiTxa qalma, Tumca pirveladve
Zalian kargad gaigona, rac mosulma uTxra.
Sards, tuCebis cmacuniT, tkbilad uTxra filosofosma da gaifiqra, Tu kidev iyvira, unda gavaswro
aqedano.
romel Sards? dro gahyavda eqTans.
Cemsas, sakuTars, am sityvebTan erTad ioTamma CanTidan SardiT pirTamde savse odekolonis SuSa
amoiRo da magidaze dado. eqTanma ukmayofilod gaswia
SuSa ganze da hkiTxa:
eqimma dagibaraT?
ra?
Sardi moitaneo.
ara, es me, Cemi iniciativiT, mainteresebs rogoria.
349

eqimma gnaxaT?! xmas moumata eqTanma.


- ara.
eqTansac es undoda, man Tavisi mSrali, briyvuli
Tvalebi Wers miapyro da daiquxa:
Tqven xom ar SeiSaleT! Cven avadmyofebis miRebas
ver avudivarT da axla Tqveni Sardi gvaklda swored.
mainteresebso, mec bevri ram mainteresebs am qveyanaze.
yvela dainteresebulma Tu ase upragunod mozida Sardi, Sardis zRvaSi unda amovixrCo da eg aris. waiRe es
Sardi iq, saidanac moitaneT!
rogorc gamonaklisi ar SeiZleba? sxva gza scada
ioTamma.
gamonaklisi yvelafris SeiZleba, xmas dauwia qalma.
mere igi gafacicebuli interesiT Sehyurebda ioTams,
romelic Tavis uzarmazar portfelSi raRacas eZebda.
agaSena RmerTma, ofli moiwminda stumarma.
portfelidan sufTa qaRaldi amoiRo, Suaze gakeca,
gakecilze gaxia, meore naxevari CanTaSi Caabruna, xolo
pirvel naxevars lamazad daawera: `ioTam mamisaSvili~.
eqTani qali sabolood darwmunda, rom avadmyofs Tavis
uzarmazar CanTaSi qaRaldis naglejebi, da ukeTes SemTxvevaSi, arailustrirebuli mecnieruli Jurnalebis
Zveli nomrebi edo.
sad muSaobT? sxvaTa Soris hkiTxa xelCaqneulma
medicinis dargis muSakma. pasuxs ar daeloda, avadmyofis anketa gaSala da sruliad garkveviT ganacxada:
docentebze gabrazebuli var.
ratom? saTvale moixsna ioTamma.
Cemi disSvili ar miiRes wreuls, mesame welia abarebs bovSi. docentebs guli da adamianoba ara aqvs. docenti unda daindos kacma?
me, qalbatono, filosofosi var, Tavi moisawyla
ioTamma, magram qals, rogorc Cans ukve aRar aintere350

sebda ioTamis viwro specialoba. misTvis docenti docenti iyo.


sadac docents wavewvi ar gavaxareb. Cemi disSvili,
mis meti araferi yavs mis patrons. imisma ar gamxarebelma, rava unda gaixaros qveyanaze. misi damCagravi rava
unda axeiros gamCenma, docents? ro iwvebodes, wyals
ar davasxam, ro kvdebodes ar mivxedav. ase vizam amas,
Tu qali var me! TandaTan gabrazeba ereoda uzarmazar eqTans, TandaTan cxviris nestoebi ufarTovdeboda da xma uboxdeboda. ioTamma xmis amouReblad portfelSi ukanve Caido SardiT savse odekolonis SuSa da
Werze Tvalebmipyrobili qali Tavisave aSlil-dawewil
nervebs Seatova.
quCaSi gasvlisas ioTamma dRis ganrigi amoiRo da
`poliklinika 10 s~ xazi gadausva. `sasamarTlo 12
s~ auwyebda momdevno punqti. filosofosma saaTze
daixeda. Tormetis naxevari iyo. docentma ludis fardulSi sosisiT da kakaos wveniT msubuqad isauzma da sasamarTlos Senobisaken gaemarTa. ioTami amJamad orive
xels Tavisuflad amoZravebda (porTfeliansac da uporTfelosac). me damaviwyda meTqva pativcemuli mkiTxvelisaTvis, rom Cvenma gmirma SardiT savse odekolonis SuSas Tavisi qaRaldis saxvevianad poliklinikidan
gamosvlisTanave gadauZaxa trotuarze saimedod Cacementebul urnaSi.
ioTami saxalxo msajuli gaxldaT. igi sazogadoebis
winaSe Tavis am sasiamovno movaleobas ixdida. filosofoss saerTodac uyvarda sasamarTlos sxdomaze yofna.
axla ki siamayes hgvrida, rom Tavis meore kolegasTan
erTad mosamarTles gverdiT ejda da, rogorc sasamarTlos sruluflebiani wevri, codva-madls swonida. ioTami winaswar didis gulmodginebiT ecnoboda sabraldebulo daskvnas da sasamarTlo procesSi xSirad
ereoda Tavisi naxevradprofesionaluri SekiTxvebiT,
351

riTac, gulaxdilad unda gauwyoT, saxalxo mosamarTle friad nasiamovnebi da kmayofili iyo.
ramdeni saqmea Tu ici? hkiTxa ioTamma prokurors, sanam procesi daiwyeboda. prokurori zurgiT
iyo Sebrunebuli da moajiris miRma xis savarZelSi
Caskupul braldebuls gulaxdilad esaubreboda. moajirsgadayudebuli ori miliciis serJanti morigeobiT
amTqnarebda, jer erTi moixdida quds da moiqeqavda
Tmas, mere meore. ioTami miuaxlovda prokurors da
kiTxva gaumeora:
ramdeni saqmea Tu ici?
erTi, miugo prokurorma, ager a, pativcemuli
Jutus saqmes varCevT. ar icnobT am saqmes?
ioTamma Tavi dauqnia. kacma rom Tqvas man `saqme~ Tavidan bolomde waikiTxa, magram Jutu miqaberiZis aferistobis zogi punqti misTvis mainc gaurkveveli rCeboda da imedi hqonda, rom yvelafers sasamarTloze
moefineboda naTeli. braldebuli ormocdasami wlis
eSxiani qali iyo. patimrobas mis Sublsa da Rawvebze
Tavisi daRi daemCnia. lurji, TeTrkoplebiani, moklesaxeloebiani kaba ecva, swori Tmebi ukan gadaevarcxna
da maRal warbebs zemoT lamazi Subli uCanda.
gaficeb adamianobas, RimiliT ekiTxeboda prokurori, saxli ara gaqvs?
ra saxli, naqiravebSi var Cawerili da naqiravebSi
vcxovrob, mSvidad miugo braldebulma.
magas vWam axla me? Caicina prokurorma.
Tvar Wam, nu Wam, ravarc gagexardes, ise ifiqre.
fuli vis saxelze gaqvs bankSi Setanili.
sada maqvs bankSi Sesatani fuli.
aba, ra uyavi is imdeni fuli?
ramdeni kia, aTi aTass fuls eZaxi Sen? SemomeWama
xelSi. Tu kaci xar deiwyeT barem sasamarTlo. gamoZiebam
daamTavra Tavisi saqme da Tavidan aRar minda dakiTxva.
352

Semova miSa da daviwyebT, uTxra prokurorma.


(miSa mosamarTles erqva).
erT rames gTxovT. gadmoixara braldebuli. Tu
kaci xar, didxans ar gaagrZeloT. Sen rom grZeli `reCi~
ici, ar damiwyo aqana. oTxi moiTxove. miSa albaT sams
momcems. gaWime-gaWime mets ver momisjiT am saqmeze.
ukanonoba araferi CaidinoT, Tvara giCivlebT da gagawiTleben icode.
eh, me xom vici raferacaa saqme, TiTqos marTlac
raRac iciso, ironiulad iRimeboda prokurori.
araferic ar ici da bevric rom icode, saqme esaa,
racaa, mSvidad Tqva Jutum.
ioTami SeaZrwuna am qalis daxvewilma garegnobam da
saocarma simSvidem. qalma aTi aTasi maneTi dastyua
udanaSaulo moqalaqes. SeuWama fuli. Zlivs miagnes da
daiWires, axla aT wuTSi, rogorc aferists da aramzadas mesamejer gaasamarTleben da SiSis an aRelvebis
araviTari niSanwyali ar etyobao, ukvirda ioTams. vin
gazarda, vin Seqmna, saidan modian aseTebi, fiqrobda
Cveni filosofosi da rac ufro metad akvirdeboda,
miT ufro zizRs hgvrida es TvalTmaqci, Tavisi dinji
saubriT, dayenebuli xmiT da damuSavebuli manerebiT.
ukacravad, ganze gaixmo prokurorma, Tqven
iciT vin aris es qali?
ioTamma upasuxa, rac saqmeSi weria, is vicio.
am saqmidan Jutus gacnoba SeuZlebelia, amoioxra
prokurorma, mTeli ubedureba isaa, rom mec da
mosamarTlemac Zalian kargad viciT visTan gvaqvs saqme,
magram... saqme am `magramSia~, xolo aq ki, Cvenca varT
damnaSave da Tqvenc, e. i. sazogadoebac.
Jutu miqaberiZes axla mesamejer asamarTleben. es
qali profesiiT iuristia. erTxans advokatadac muSaobda, mere erTbaSad miatova iurisprudencia da aferistobas mihyo xeli. yuri damigdeT, axla Cven risTvisac
23. r. miSvelaZe. t. III

353

vasamarTlebT, eg misi `moRvaweobis~, SeiZleba iTqvas,


erTi, umniSvnelo nawilia. danarCens ki TviT dazaralebulebi malaven gulmodgined.
Tu SeiZleba amixseniT, saTvale gaikeTa ioTamma,
iqneb ase ufro gaverkve saqmis viTarebaSio.
Jutu miqaberiZe sandomiani qalia. mas aseTive, cota
ufro xnieri, WaRara mandilosani hyavs kompanionad.
gaivlian isini sazogadoebrivi TavSeyris adgilze (aRmaskomebTan, kooperativebis sammarTvelosTan da a. S.)
da TiTqos erTmaneTs elaparakebian: `ra vuyo me, iwyebs Jutu, muStari miSovneo. me sad SemiZlia. vis vicnob, amisTvis mcalia me samsaxuris qals? ara da tyvila
dakargavs samoTaxian binas da menaneba~. am sityvebs manam
imeorebs Jutu, sanam vinmes yuradRebas ar miipyrobs,
dainteresebuli moyurades kiTxvaze, megobrebi bodiSs
moixdian, `araferi batono, CvenTvis vsaubrobdiTo.
kaci, romelic binas daeZebs, ase iolad mogcildeba? da
Jutuc uxsnis: erTi Cveni megobari gaTxovda. omskSi gadadis sacxovreblad, samoTaxian binas iSenebda amxanagobaSi. axla misi bina sadacaa damTavrdeba, qmari ukve
omskSia. Cvens megobarsac eCqareba da binas SeRavaTian
fasSi yidiso~. binis mSovneli datyvevebulia, am `angelozi~ qalebiT. wamiyvaneT, manaxeTo Tavs iklavs igi.
`vaime, ra profesiis brZandebiT, Cven am saqmis araferi
gagvegeba, gavriskoT? gendoT?~ aWikWikdebian qalebi.
miiyvanen muStars romelime mSenebare saxlTan da
aCveneben ai, is bina, kuTxis, meore sarTulze Tqveni
iqnebao. fasi? ikiTxavs muStari. `Cven arc ki viciT,
TviT patrons elaparakeT~, ar ibneva Jutu. `xom ar
gagiJdi, gogo, iq rom mivides mezoblebi mixvdebian yvelafers. mgoni oci aTass afasebs~, Caereva
megobari. magram aclis fuls, ramden xansac unda~,
gamoasworebs Secdomas Jutu. fasiT da biniT moxibluli binis msurveli `saTnoebis debs~ xels CasWidebs da
354

mudariT etyvis, `Tqven SemogevleT, unda miSveloT~.


`Cven ra SegviZlia~, gaioceben debi. mere ambebi elvasaviT viTardeba. muStari mihyavT Jutu miqaberiZis
binaze (es bina Jutus daqiravebuli aqvs da Cawerilic
gaxlavT), telefonze cru nomers akrifaven da ararsebul binis gamyidvels `daelaparakebian~. mere mwuxare saxiT Sexedaven binis muStars da etyvian: `bedi ar
gqoniaT, bina ukve gayidula~. `vaime, nuTu aRaraferi
meSveleba?~ aRmoxdeba sabolood dabneul muStars.
`aris gamosavali!~ moifiqrebs Jutu, `axlave, erT
saaTSi, aTi aTasi unda moitanoT, rom im myidvels Tavisi be ukan daubrundes, fuls Tan unda moayoloT
Tqveni dabadebis mowmoba da ojaxis wevrTa sia, rom
bina saswrafod Tqvens saxelze gaformdes~. gaxarebuli muStari garbis fulis mosatanad da cnobebis saSovnelad. male igi fuliT da oriode qaRaldiT xelSi
brundeba. adamianis keTilsindisierebaSi darwmunebuli
megobrebi dauTvlelad itoveben fuls. binis momaval
mflobels `xelwerils~ arTmeven, rom erT kviraSi bina
mis saxelze gadaformdeba, rasac raisabWos aRmaskomi
pirvelsave sxdomaze daamtkicebs. `me rodis movide?~
kiTxulobs xelmowerilis anabrad darCenili muStari.
`Tqven pirdapir aRmaskomis sxdomaze mobrZandiT,
gaigeT rodisaa da mobrZandiT. axla bodiSs vixdiT,
gveCqareba. axalmosaxleoba ar gamogvaparoT~, emSvidobebian megobrebi msxverpls da isev sazogadoebrivi
TavSeyris adgilisaken garbian. ase brmad vin miscems
fuls? ikiTxavT Tqven. me ar mivcem da Tqven ar miscemT. Cven ar movtyuvdebiT, magram zogi warmoidgineT,
aZlevs. xalxi Wrelia. jer erTi; kacs, sxvadasxva mizezis gamo, binis yidva eCqareba, meorec; pirdapir yidvas,
urCevnia amxanagobis wevri gaxdes (es ufro naklebad
yviris), mesamec; binis gamyidvelebi gamoucdel qalebs
TamaSoben, Tanac Jutu im binaSia Cawerili, `ai, pas355

porti, gamqcevi xom ar varo~, amSvidebs igi fulian


muStars. am operacias ramdenime saaTi sWirdeba. erTi
kviris manZilze, kargi muSaobiT, SeiZleba, aTi kaci
gaaba maxeSi. aTi aTi Tasi ki mogexsenebaT, asi aTasia.
meore kviris orSabaTs sanam `binis axali patronebi~
aRmaskoms elodebian, Jutu wers saCivars miliciis saxelze: `Jutu miqaberiZe aferistia, man moqalaqe i. b-s
fuli gamostyua da saswrafod daiWireT~. warmogidgeniaT, qali Tavis Tavs asmens. Cven davkiTxavT anonimur
werilSi moxsenebul moqalaqes, marTlac, irkveva, rom
mas Jutu miqaberiZisaTvis aTi aTasi miutania. vapatimrebT Jutus. mas Sin, ra Tqma unda kapikic ar aRmoaCndeba! Jutum asi aTasi (Tanxas pirobiTad vasaxeleb)
ukve gadamala. gacruebuli muStari TavSi xels icems.
Jutuc swuxs, Semomexarja da damsajeTo. fuli? avuwerT qonebas. Jutus naqiraveb oTaxSi mTlianad orasi
maneTis qonebasac ver aRmoaCenT. dainiSneba sasamarTlo. Jutus fulis gamoZalvisaTvis vaZlevvT sam wels
patimrobas. uares SemTxvevaSi gaatarebs igi sam wels
cixeSi, an orSi gamova. sad aris danarCeni cxra motyuebuli moqalaqe? isini iqneb sasamarTlosac ki eswrebian.
umetesoba maTganisa, Tanamdebobis kacia, urCevnia aTi
aTasi dakargos, vidre sasamarTlos ganucxados, rom
am aferistma qalma moatyua. sad gqondaT is aTi aTasi
rom aZlevdiTo, rom hkiTxon? diax, bevrs amisac eSinia.
gamova Jutu sam weliwadSi cixidan da daxvdeba milionamde fuli. xedavT, raSia saqme? axla Cven mas mesamejer
vasamarTlebT da mesamejerve am saqmeze. Cemi varaudiT
Jutus axla sami milioni mainc unda hqondes. mas sakuTari didebuli saxlic eqneba (oRond Cven ar viciT
sad), mas manqanac hyavs da albaT, xelze mosamsaxurec
(Cven jejerobiT ver mivakvlieT). gamova axla cixidan sam-oTx weliwadSi da SeuZlia xeli ar gaanZrios
sikvdilamde. mSvidad da patiosnad icxovros. man ukve
356

imdeni daagrova, rom eyofa. sibere uzrunvelyofili


aqvs. Cven ra vqnaT, Cven es yvelaferi viciT, magram
faqtebi? Tqven rogor fiqrobT, isini, vinc Jutus aTi
aTasebs Tvaldauxamxameblad aZleven, Jutuze ufro
sufTa xalxia? Tqvenc ar momikvdeT. rato me da Sen
ver vaZlevT, ara gvaqvs da imitom. isini aZleven, imitom rom aqvT, xolo aqvT imitom, rom iparaven. zogierTisTvis aTi aTasis dakargva did ubedurebas rodi
warmoadgens: Jutu, ubralod, zog maTganze ufro Wkviania da fcqvnis.
ioTami gaognebuli darCa. ioTami cidan Camofrenili
rodi gaxldaT, magram amodena saqmes Tu es kafandara qali SeZlebda ver warmoedgina. amitomac igi Cumad
ijda procesze da braldebulisTvis arc erTi SekiTxva
ar dausvams. apirebda bolomde moesmina yvelaferi da
dasasruls ramdenime iseTi SekiTxva mieca JutusaTvis,
romelTa pasuxebic sasamarTlos ueWvelad gamoadgeboda. yovel SemTxvevaSi ioTami ase fiqrobda. sasamarTlo,
bunebrivia, meore dRisTvis gadaido, da ioTamic Tavisi
ganuyreli portfeliT samarSruto taqsSi mexuTe mgzavrad Caekvexa, rom daniSnulebis adgilze ar dagvianeboda. daniSnulebis adgils ki `triko-perangeulis # 3
fabrika~ warmoadgenda. am fabrikaSi ioTams oTx saaTze
sazogadoeba `codnis~ xaziT leqcia unda waekiTxa.
`triko-perangeulis # 3~ fabrikis direqtorma, erT
dros cnobilma mocekvavem, amJamad ki uimedod gasuqebulma, melotma kacma docenti Tavazianad miiRo da
uzomod gaixara, roca Seityo rom ioTami leqciis wasakiTxad iyo mosuli.
rogor, Tqven ar icodiT? gaibadra ioTami.
rogor ar vicodiT, dagvirekes `codnidan~ leqtori modiso, Temca SegviTanxmes, magram piradad Tqven
Tu iqnebodiT, ar gvegona.
gmadlobT, gmadlobT, daimorcxva filosofosma,
357

romelmac gulubryvilod marTla daijera, rom direqtors misi mosvla Zalian gaexarda.
fabrikis xelmZRvanelis Tavazianoba iqamde mivida,
rom mosuls ojaxis wevrTa Semadgenloba da janmrTelobis mdgomareobac gamohkiTxa da civi `borjomiTac~ gaumaspinZlda. amgvarad urTierTobis garkvevisa
da mokle, magram Sinaarsiani saubris Semdeg maspinZeli
saqmeze gadavida.
Tqven, albaT, sagzuric geqnebaT.
rasakvirvelia, rasakvirvelia, daeTanxma ioTami
da Tavis yovlismomcvel portfelSi Zlivs ipova leqciis sagzuri. sanam direqtori sagzurs gaecnoboda,
ioTamma ramdenjerme agrZnobina, rom oTxi ukve Sesrulda da leqciis droulad dawyeba sasurveli iyo.
ar miyvars, roca msmenelebs valodineb, daaskvna
docentma.
ra Tqma unda. kveri daukra direqtorma.
albaT ukve Segrovdnen, leqcia klubSi gveqneba?
ramdeni kaci dagveswreba? awrialda ioTami.
fabrikis sulisCamdgmelma leqciis sagzurs or adgilas moawera xeli, orsave xelmoweras mrgvali beWedi
daartya. mere sagzuri Suaze gaxia. erTi naxevari docents gauwoda, meore naxevari ki ujraSi Caido.
sxva drosac siamovnebiT migiRebT, Tvali Caukra
maspinZelma da xeli gauwoda.
ras izamT? ioTamma xeli CamoarTva, magram kargad rodi gaigo rom direqtori emSvidobeboda.
sxva drosac, roca gnebavT, mobrZandiT, saxidan
Rimili ar moSorebia fabrikis ufross.
rogor? leqcia ar CavataroT? ar gnebavT? maS,
xeli risTvis momiwereT? sasowarkveTili xmiT warmoTqva ioTamma.
direqtorma sakmaod sada frazebiT auxsna, rom fabrikaSi msmenelTa Sekreba ver moxerxda: leqcias saer358

Tod gaurbian, icrua yofilma mocekvavem, rac Seexeba saqmes, TqvenTvis gana sul erTi ar aris? leqcia
Catarebulad CaiTvleba, morCa da gaTavda.
ki magram, ra dagiSaveT, nuTu Tqven fiqrobT rom
ase aucilebelia CemTvis am leqciaSi aRebuli aTi maneTi. ratom mayenebT Seuracxyofas. me siyalbes miCveuli ara var. vin gexvewebodaT, xels rom miwerdiT. axla
keTili inebeT da xalxi SemikribeT. Sromis esTetikis
uaxloes problemebze unda vesaubro.
direqtori ukmayofilod SeiSmuSna, saaTze daixeda,
axlave movalo, daugdo stumars da gavida.
`nuTu ise waxda Cemi saqme, rom am Tavazianma kacma
yalbisqmnaSi monawileoba SemomTavaza. etyoba raRac
Secdoma davuSvi, an iqneb mcdida?! mcdida namdvilad,
Torem gana SeiZleba, docent kacs, romelmac gulmodgined moamzada guSin da am diliT gadaimeora leqcia, romelmac amodena gza gamoiara da gzaSi fiqrobda
kidec mosalodnel SekiTxvaTa pasuxebze, romelmac Tavis datvirTuli dRidan sazogadoebriv-saqvelmoqmedo
leqciisaTvis dro gamohyo, aseT kacs esaubro, rogorc
saqmosans, romelsac leqciis sagzurze xelmowera da im
xelmoweriT Tvis bolos miRebuli honorari ainteresebs da sxva araferi~, fiqrobda ioTami.
gakeTda saqme, Semovida direqtori, Cven mTeli fabrika, radioficirebuli gvaqvs, leqcias radiojixuridan waikiTxavT da mTeli fabrika gismens. me
vfiqrob, ase ukeTesia. Tqvenc dgomiT ar daiRlebiT da
muSebic saqmes ar mocdebian.
...ioTamma mikrofonTan miitana tuCebi da sakmaod
xmamaRla CasZaxa: `amxanagebo, triko-perangeulis am
didebuli tradiciebis mqone fabrikis saxelovano mSromelebi...~ docenti cdilobda, rac SeiZleba naTlad,
Warbi filosofiuri terminebis gareSe elaparaka (jixurSi cxeloda), Tvalebs daxuWavda da warmoidgenda,
359

rogor gaismis mTels fabrikaSi misi xma, rogor zedized Cerdebodnen Carxebi da sakeravi manqanebi, ra
mowonebiT ugdebdnen yurs radios, romelic maTTvis
uaRresad axlobel sagnebze laparakobda.
leqcia rom damTavrda, ioTamma Rilaks (rogorc direqtorma auxsna) xeli Camohkra da SvebiT amoisunTqa.
jixuris kari gamoaRo da sufTa haeri oflian Sublze
moelamuna. aRtacebuli direqtori Tavis kabinetSi
elodeboda.
uRrmesi madloba, ver warmoidgenT, rogor gvasiamovneT, Zalian saintereso iyo. xels magrad arTmevda
direqtori da Tan gasasvlelisaken miacilebda.
fabrikis ezoSi muSebi saqmiani nabijebiT mimodiodnen. onkanTan erTi jgufi Sekrebiliyo da cxared kamaTobda. `albaT Cemi leqciis garSemo~, gulSi siTbo
CaeRvara ioTams. igi valmoxdili, kmayofili kacis nabijebiT miabijebda. `esec ase. me vfiqrob, sasargeblo
iyo, bevrma aqamde, iqneb, arc ki icoda, rogor unda moevlo samuSao adgilisaTvis. ra unda gaekeTebina, raTa
aewia, misi, rogorc mSromelis, esTetikuri done. moismines leqcia da yvelaferi cxadi gaxda. ase ar sjobia?~
fiqrobda docenti.
bavSvTa biuroSi viRacam xelkavi gamosdo da gareT
gamoacila. ioTamma moixeda da Tavisi Tanaklaseli vaJa
gubelaZe icno.
erTmaneTi guliTadad moikiTxes. vaJas ioTamis mecnierul miRwevebze bevri smenoda, magram fabrikaSi mosvlis mizezi mainc ikiTxa.
raime gaurkveveli xom ar iyo? mainc uxerxulia,
iqneb vinmes SekiTxva hqonda, kiTxva Seubruna ioTamma
da pasuxis nacvlad megobris ucnaur gamometyvelebas
rom waawyda, TviTonve ganagrZo.
ar mismendi? gaioca ioTamma, xandaxan radios unda usmino, Zmao. aTi wuTis win Tqveni fabrikis
360

radioqseliT gamovedi. saaTiani leqcia wavikiTxe. ar


giTxres mainc?
yofili Tanaklaseli sicilisagan kinaRam gaiguda,
roca suli moiTqva da cremlebi moiwminda, docents
auwya:
ra leqcia, ris leqcia, Cveni fabrikis radiokvanZi
wyaldidobam moSala da erTi Tvea aRar muSaobs. maS,
leqcia wagvikiTxe? ara, Sen ar momikvde, Seni xma jixuridan ar gamosuliyos. mikrofonTan ideqi? seriozulad?
am sityvebTan erTad Tanaklaselma isev atexa xarxari.
sicilisagan muxlebSi Caikeca, xes mieyrdno, mucelze
xeli itaca, cremlebi RapaRupiT Camouvida da ioTami
darwmunda, rom sicilsac Tavisi zoma da kanoni aqvs.
rac Seexeba docent ioTam mamisaSvils, saxeze uecrad siyviTlem gadahkra, Seuracxyofam gulSi uCxvlita da didi xnis unaxav Zmakacs arc ki damSvidobebia.
erTi gafiqreba gaifiqra, mivbrundebi da direqtors am
portfels Tavze davaxevo, magram mere ratomRac gadaifiqra, da ratom gadaifiqra, aravin icis.
im RamiT ioTamma didxans ver daiZina. jer gazeTebi
xelmeored aTvaliera, mere Tavisi sadoqtoro disertaciis masalebs gadaxeda, bolos sinaTle Caaqro da
Tvalebi daxuWa, iqneb dameZinoso. ioTami SeumCnevlad,
sifxizlidan erTbaSad sizmarSi gadasaxlda. esizmra ioTams, rom TviTmfrinavis piloti iyo da morigi
gafrenidan Tavis aerodromze brundeboda. amindi mSvenieria. `xedva kargi~, kursic sworad uWiravs, ai, unda
daeSvas kidec, gadaixeda da hoi sakvirvelebav, aerodromi aRar aris, ioTamma Wogrits gaxeda. TviTmfrinavi asoTxmoci gradusiT Semotrialda da sxva mimarTulebiT gafrinda. aerodromi aRar aris: ioTamma ukan
moixeda, TviTmfrinavSi martodmartoa ioTami. `kidev
kargi rom Cem garda aravin aris~, aRmoxda akankale361

bul pilots. sadacaa sawvavi gamoeleva. male uaxloesi aeroporti unda gamoCndes. isic gaqra. aerodromi
aRarsadaa.
zis TviTmfrinavSi ioTami da dasajdom adgils eZebs.
wuxs, borgavs, qudi moixada, sakinZe Seixsna, benzinis
isari nuls uCvenebs. unda gadmoxtes, sxva gza ara aqvs,
unda gadmoxtes. dasafreni adgili ar aris. aeroporti
gaqra...
diliT ioTami didxans cdilobda aRedgina saSineli
sizmris finali, magram verafriT ver gaixsena.

362

q or e ogr afi
erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi rva! haa!
miyevi, miyevi, qals Sexede, sad iyurebi, rampatarip,
rimpatarip, rampataripi, rvaa! Sedi SuaSi! Sen imas miyevi, Sen aqeT! geicine cota, rava Camogtiris cxvirpiri! awie Tavi! fexebs nu uyureb!.. rimpatarip, ha!..
wadi wreze! cerze Sedeqi! ceri-Tqva! daSoreba, daSoreba erTnairi!.. ramdenjer agixsnaT, xom xedav, gagaswro iman!.. cocxlad! cocxlad! cekvav Se upatrono,
panaSvidze xom ar midixar!.. gaaCereT! Tavidan!.. win Sen
dadgebi! biWo, taSis dakvra ar ici Sen? rom utyapuneb
Wadis comiviT xelebs a, uyure, taSi ase unda daukra!
am bolo sityvaze gogiam yeli moiRera, cali fexi win
wadga, marcxena xeli mkerds odnav aacila da marjvena
narnarad dausva, Sen ase ukrav, gameixede! gogiam
xelisgulebs tyapatyupi auyena. mocekvaveebs gaecinaT.
aba miviRoT sawyisi mdgomareoba, dacildi, biWo, nu
ewepebi mag gogos! saerTod, gogoebs cota ukan miyeviT
suyvela! gogiam doli aiRo: erTi teqsti gamotoveT, rampatarip, rimpatarip, rampataripi, ha!..
...da yovelive amis Semdeg mkiTxvels gana sWirdeba
uadgilo axsna-ganmarteba imis Sesaxeb, rom gogia inakavaZe cekvis maswavlebelia? Tu maincdamainc saWiroa avtoris momabezrebeli komentarebi, vityviT, rom `repeticia~ ormocdameSvide skolis fizkulturis darbazSi
mimdinareobs. skolis direqtori gaxlavT Salva mowoneliZe. skola saqalaqo olimpiadisaTvis emzadeba.
mkiTxvelisaTvis, albaT, cnobilia ormocdameSvide
skolis saxelovani saolimpiado tradiciebi. am skolis
TviTSemoqmedeba samagaliToa mTel qalaqSi.
363

Salva mowoneliZis TeoriiT, skolis muSaoba olimpiadaze da paradze gamosvliT fasdeba. amitomac direqtori kolosalur energias uTmobs saparado da saolimpiado samzadiss.
roca sapirvelmaiso dResaswaulze kolonasa da
kolonas Soris manZili gaizrdeba, dafdafebis da sayvirebis xma moedans aitacebs da TviTmfrinavad gadakeTebuli sabargo avtomanqanis Zaraze sam janmrTel
ymawvils aRtacebuli mohyavT welSi gazneqili gogona,
tribunaze mdgom qalaqis xelmZRvanelobaSi erTbaSad
gairbens... `ormocdameSvide modis!~. Salva mowoneliZem Tavisi saqme xuTi TiTiviT icis. amitomac (da sxva
mizezTa gamoc) igi skolis ucvleli direqtoria da,
rogorc aseT SemTxvevaSi, frangebi ityvian xolme: damsaxurebuli avtoritetiTac sargeblobs. olimpiada
karzea momdgari, skolis nacadi qoreografi, pavle
gobroniZe tyibulSi gadaiyvanes da direqtorma mis
adgilas gogia inakavaZe daniSna. `ra miqna wels pavlem,
rogor gamomWra yeli. veubnebodi daiwye-meTqi. axla
patara xans ar mcaliao. SemirCina, SemirCina da damRupa kaci. or kviraSi oTxi cekvis gamarTvas moaswreben egeni? Tu gaqceva hqonda gunebaSi, eTqva da droze
veweodi Cems saqmes! ~ wuxda direqtori.
gogia Tavidanve moswonda Salva mowoneliZes. gogia
mTel qalaqSi ganTqmuli medole iyo. igi kulturis
saxlis ansamblis koncertze naxa pirvelad direqtorma
da Tvali ver mowyvita.
`Sen iyo axla erTi aTi wliT umcrosi da romel klasSic gagexardeba imaSi dagsvamdi da ra niSnebic gagexardeboda imas dagiwerdi~, uTxra xumrobiT.
`ra medali damikargavs~, gaucina gogiam. cota uxerxulia amis Tqma, magram gogia inakavaZes sruli saSualo ganaTleba ar hqonda. igi arasruli saSualo ganaTlebis mqoned iTvleboda (mecxre klasidan iyo gamo364

suli). `Tavis droze xeli SemeSala da axla qe mrcxvenia


amxela kacs Ramis klasSi siaruliso~, ityoda gogia.
kacma rom Tqvas `amxela kaci~ gogiasaTvis cota
Seuferebeli gamoTqma gaxldaT. gogia sul ocdaxuTi
wlisa iyo da Tanac tanmorCili. magram gogias saRamos
skolaSi `siaruli~ albaT imitom euxerxuleboda, rom
mas mTeli qalaqi icnobda da ar undoda `moRadaveTa~
(rogorc TviTon ityoda) ybaSi Cavardniliyo.
`gogias Turme oTxi klasis ganaTleba hqoniao, gogias sufTa weraSi gamocda aqvs dReso, gogia qarTuls karnaxiT werso, gogias Tavidan douwyia swavla
da Ramis pirvel klasSi Sesulao~ es ra aris, uaress
ityodnen. amitomac gogia gulmodgined malavda Tavisi
arasruli ganaTlebis saidumloebas da xazgasmiT unda
ganvacxado, rom darCenili erT-naxevari saswavlo wlis
xarvezs gogia cxovrebaSi maincdamainc vera grZnobda.
gogia brwyinvale medole iyo.
es bolo ori welia gogiam doliT cekva daiwyo da
is rom `ferxul-farcakukusa~ da `xorumSi~ scenaze
qars daatrialebda, erT yurebad Rirda. iRblad Salva
mowoneliZes gogia amas winaT quCaSi Sexvda. `inakavaZe
ara xar Seno?~ hkiTxa direqtorma. `ki batonovo~,
miugo gogiam. `biWo, qoreografi mWirdeba kai da xo
aravin gegulebao~, `qoreografebis meti raia quTaisSi, batono, qva rom aagdo qoreografs daecemao~. `me
kai minda, Tvara finaCs da ubedurs erT vagons viSovi,
xom ici, Cemi skola Seno~. `rava ar vici, batono, mara
TqvenTan pavle ar iyo gobroniZeo?~, `pavle, gameqca,
Tvara icocxle, pavle kai iyovo~, amoioxra direqtorma, mere TiTebi erTmaneTs gadaaWdo, gogias axeddaxeda da hkiTxa `Sen ar SegiZlia cekvis swavleba,
biWovo?~, `meti ra moxele var, batonovo~, `aba modi
xvalidan da Seudeqi saqmes. ori kvira dagvrCa, xom ici
Seno~, uTxra direqtorma da uceb inana, xom ar viCqa365

reo, ukan daxeva gvian iyo da skolis axali TanamSromeli mkacrad gaafrTxila, `gogia, Tu Tavis imedi ar
gaqvs, tyvila ar mokido am saqmes xeli. xom ici, pirveli adgili unda aviRoT. gundis xelmZRvaneli kai myavs,
gigla cirekiZe xom ici, cekvebma Tu xeli ar SemiSala,
win veravin damidgeba~. `rava, guSindeli bovSi ki ara
var, batono, am cekvaze maqvs moWrili Wipi. meti raSi
vvargivar. pirvelad xom ar vamzadeb ansambls~, dabejiTebiT Tqva gogiam.
ver davmalav da bolo winadadeba simarTlis natamalsac ar Seicavs. gogias dRes pirvelad andes qoreografoba. aqamde gogia inakavaZe marto medole da
mocekvave iyo. xvalidan gogia qoreografad iqneba. es
ukve sxva ambavia.
xelovnebis samsaxuris gzaze gogiasTvis axali etapi
iwyeba: ufro maRali da pasuxsagebi.
`Tavs ar davzogav, batono~, es iyo im Sexvedrisas
gogias bolo sityva. `Tavs ar davzogav, batono~, ramdenjerme gaimeora gzaSi gogiam. qalaqis cnobili medole sixaruls ver malavda. `albaT naxa im kacma CemSi
raRaca monacemebi, Tvara Zma araa Cemi da biZaSvili,
amxela skolis qoreografobas raze SemomTavazebdao~.
bolos saxlSi misvlisas, isic ki gaifiqra: egeba qoreografad var gaCenili da ar vicodio. erTi sityviT,
gogia sixaruls ver malavda. momavali oqrosfrad gaCaxCaxebuli Canda. `sxva kaci viqnebi! fiqrobda gogia,
siyvaruli da dafaseba axlac ar maklia, mara es sxva
dafasebaa. axla Tu meZaxis qorwilSi kaci, dolis damkvrelad meZaxis, maSin sxva RirsebisTvis damiZaxeben.
dolsac qe davukrav aTasSi erTxel, saxalisod. maSin
veRaravin ityvis, gawie-gamowie medolea mainco. xvalidan cekvis maswavlebeli mqvia. bare ors avaWikWikeb ravarc saWiroa~.
gogia meore dResve gamocxadda skolaSi da im dRi366

dan, gakveTilebis Semdeg, fizkulturis darbazSi


dolis xma ar Sewyvetila. direqtorma Tavidan gaafrTxila, yvelas rom eqneba, iseTi cekva ar minda, rame
axali moifiqreo da gogiamac aamuSava Tavisi fantazia.
dRedaRam axali cekvis `naxazze~ fiqrobda. bolos oTx
dasaxelebaze SeCerda: cekva `nadiroba~ cekva `CogburTi~, cekva `samxiarulo~ da cekva `Tevzaoba~. Tevzaobis
finalis mofiqreba gauWirda, magram cekvis dramatuli
xarvezi imiT amoavso, rom bolos meTevze mocekvaveebs
avanscenis ormodan didi butaforuli Tevzi unda amoeTriaT. direqtori ramdenjerme daeswro repeticias
da roca darwmunda, rom mocekvaveTa ansambli saimedo
xelSi iyo, damSvidda da sxva direqtorul saqmeebs miubrunda.
xandaxan gogia Sesvenebas gamoacxadebda. cxvirsaxocs amoiRebda da dolis moSvebas iwyebda, dasveneba
unda amasaco. mocekvave moswavleebi araCveulebrivi
yuradRebiT Sescqerodnen gogias xelis yovel moZraobas. ansamblis wevrebs male SeuyvardaT gogia. sjerodaT misi im siaxleTa gamo, rac gogias naxazebSi Canda,
uyvardaT im energiis da saqmisadmi erTgulebis gamo,
rasac gogia mosvlis dRidanve amJRavnebda.
qoreografsa da mocekvaveebs Soris uSualobis atmosfero damkvidrda. gogia sruliad ubralod, oficialobis gareSe mimarTavda Tavis mrevls da maTganac
aseTsave damokidebulebas moiTxovda. `maswavleblis~
daZaxebaze Tavdapirvelad wTildeboda gogia, mere rom
ver iqna da ver gadaaCvia baSvebi `gogia maswavlebelos~, xeli Caiqnia da yuric miaCvia. Sesvenebis dros
gogiasa da mocekvaveebs Soris daaxloebiT aseTi saubari imarTeboda.
yvela cekvis ileTi iciT, gogia maswavlebelo?
gogia aseT SekiTxvas pasuxis Rirsad ar cnobda.
ramdeni cekva arsebobs daaxloebiT axla?
367

bevri, mokled moWrida gogia.


maiseevi ra xnis iqneba axla?
Tu SekiTxva amdagvari araprofesionaluri xasiaTisa
iyo, gogia tyuilsac ambobda, raTa bavSvebis TvalSi
avtoriteti ar Selaxvoda. gogiam `ar vici~ TiTqmis
amoiRo Tavisi leqsikonidan.
mosia ramden muxlze trials akeTebs?
or wres urtyams operis scenas, am pasuxiT mosias
muxlze trialiT dainteresebuli moswavle kmayofili
rCeboda. man icoda, rom operis Teatris ori wre sakmaoze metad didi iyo. konkretulad ki mas arc operis
scena enaxa da mosiasac mxolod gadmocemiT icnobda.
faRavas Zma jobia Tu faRava?
romeli Zma? ikiTxavda gogia. gogiam icoda, rom
faRavas ori Zma hyavda.
dolis dakvras Tqvennairad ramden xanSi iswavlis
kaci?
gogias maincdamainc ar siamovnebda es SekiTxva, magram iZulebuli iyo aexsna dainteresebuli bavSvebisaTvis, rom dolis dakvras yvela iswavlida, xolo qoreografobisTvis ki Tandayolili niWi iyo saWiro.
saxelmwifo ansamblSi Tu gicekviaT, gogia maswavlebelo?
aq ki gogia Sesvenebas wyvetda da saubars damTavrebulad Tvlida. aSkara iyo, rom gogias saxelmwifo ansamblis gaxseneba ar uyvarda.
olimpiadamde oTxi dRe rCeboda, roca direqtorma
gogia gamoiZaxa. gogiam repeticia Sewyvita da meore
sarTulze airbina. Salva mowoneliZe TeTr tilogadafarebul savarZelSi ijda da gazeTs aTvalierebda.
rogor midis saqme? hkiTxa direqtorma da kiTxvis dazustebisaTvis, daumata, xom ici, gogia, Sens
imedze rom var?
qe xedavT, batono, rac SemiZlia vakeTeb da axla
368

SeuZlebels, gogia inakavaZe ki ara, am bolo dros,


RmerTic ver axerxebs.
mataraZis biWi, xom kargia, vaniCka?
kargia mara, nametani mCatea, cerebze, Tu ginda erT
saaTs ivlis, mara Zala ara aqvs, `gasmaSi~ male iRleba.
Sen es miTxari, sanduxaZe romaa maRali biWi, varga
rameT?
ra uWirs.
swavlaSi ar uqnia RmerTs da egeba magaSi mainc
ivargos.
gogias eCqareboda, igi ufro saqmian saubars moeloda da raki Seatyo, rom direqtori axals arafers
ambobda, karebisken gaiwia:
wavide? Tu viyo cota xans?
raze dagiZaxe, Tu ici, magidaze xelebi daawyo
direqtorma, ar SemWames kaci? Senc Tu amdeni mteri
gyavda ver movifiqrebdi.
glaxa enis xalxs ra gamolevs. rava, ra iyovo?
rao da specialurad mevida guSin erTi kaci. sisxlSi
ro eqneba kaciSvils siglaxe. mevida, me vTqvi saqme aqvs
rame-Tqva. ra giqnia eso, miTxra, dagiRupia skolao, ra
icis gogia inakavaZem qoreografobiso. magas rava ande
olimpiadis bedio.
gogias mwared gaecina. direqtorma ganagrZo:
magio, ase Tqva, medoled varga marto da erTi fiori Wkua ara aqvs TavSio. ar grcxvenia? me vuTxari, modixar aq da kacs lanZRav, me vuTxari. Sen, me vuTxari,
ar unda iyo kai suli, me vuTxari. ra dagiSava, biWo
gogiam, me vuTxari. kaci patara win wavides, Sen ra gifuWdeba, me vuTxari. Sensas xo ar Wams da Sensas xo ar
svams, me vuTxari.
vin iyo, mainc? ikiTxa Secbunebulma gogiam.
magas ver getyvi, col-Svili damafica. raT ginda.
geigeb erT dros. Rori im saqmes ar moiSlis. xom ici Sen.
24. r. miSvelaZe. t. III

369

waval axla! kefa moifxana gogiam.


magio, miTxra, qorwilebze dadis da dols ukravso. qoreografoba ise unda, saxelad, Tvara, Sens ormocdaaT maneTze gaCerdeba magio? qveynis fuls xvetavs
qorwilebzeo.
ise moxveta magis gvarma da jilagma. vis qorwilze mnaxa, ar Tqva qe mainc? vinme Zmakaci Tu meiyvanda cols, xaTrs ver gavutexavdi, Tvara qorwilze
damkvreli var awi mee? guSinac qe iyvnen, Tan gadamyva
Saqroia SalamberiZis biWi, zauri, patrikeTidan qali
momyavs da miSveleo, mezobelia, mara ar wavyevi. doli
vnaxe damwvari, qorwilze dolis damkvreli var awi mee?
me rom dovlaTi maqvs da voroncovis lustrebi mikidia
saxlSi, imaze meti ar mices RmerTma. Tu wyevla aris,
ase damiwyevlia Cemda Tavad.
direqtori sulganabuli usmenda da bolos TviTonac
ar daitova saTqmeli.
kiTxe erTio, saxelmwifo ansamblidan ratom gamoagdeso. magi ro Wkviani yofiliyo, ansamblSi iqneboda
axlaco. meewona im kacs samadloT da weiyvana TbilisSio. erTi Tve icekva iqana da Tvis bolos amousves niSadurio. marTla cekvavdi saxelmwifo ansamblSi, gogia?
gogia gawiTlda. saubari yvelaze mwvave fazaSi Sedioda.
ar gadamayoles erT `aziacks~? Svidi wlis winandeli ambavi. mocekvaveT ki ara medoleT wamiyvanes. vin
gacekvebda, vin geubneboda rames. bina me ara mqonda
da saWmeli. damsves iqana meoTxe medoleT. gamiWirda
Zaan. `aziacki~ mevipare da gavyide. me ar vmalav amas.
momivida es erTi Secdoma da sadac wavedi yvelgan
win damxvda. yvelam es `aziacki~ gamaxsena. Tu rame kai
gagikeTebia, aravis axsovs. maincdamainc am glaxa saqmes
gagixseneben. wevida, batono, Caiara im wyalma. aTi wlis
win rom patara Secdoma momivida Cemi sibovSviT da
370

gamoucdelobiT, imisTvis unda CamomaxrCoT axla?


ra icoda mainc magan es ambavi?
qveyanam icis.
wadi, gogia Sen, mixede Sens saqmes, buzs ver agifrens veravin. meipare, meipare, ra vuyoT mere, SegeSala.
Tvara TviTon ar SeSliaT araferi. mama abramis batkani
myavs suyvela. ase vuTxari mec, me vuTxari, magisi bavSvoba ar mainteresebs, me vuTxari, me axla racaa, imas
vxedav, me vuTxari, CemTvis kargia, me vuTxari, saqmis
erTgulia da rac SeuZlia, Tavs ar zogavs , me vuTxari,
wadi, ganagrZe repeticia!
TavCaRunulma gogiam kari gaixura da mZime nabijebiT
dauyva kibes. im dRes repeticia uxalisod Catarda.

* * *
saqalaqo olimpiadaze ormocdameSvide saSualo
skolam yvelasagan moulodnelad mesame saprizo adgili daikava. mkacrma da maRalma donis Jiurim erTxmad
aRniSna, rom marTalia, cekvebi Tavis TematikiT originaluri iyo, magram daxvewa da srulyofa akldao. direqtors dana pirs ar uxsnida. igi sruliad usafuZvlod fiqrobda, rom qalaqis ganaTlebis ganyofilebis
xelmZRvanelobis TvalSi misi skolis avtoriteti
Seirya. Salvam meore dResve daibara gogia inakavaZe
da didxans mdumared Sehyurebda. gogia umtkicebda,
rom sxva olimpiadebi win iyo, rom or kviraSi metis gakeTeba ar SeiZleboda, rom Jiuric cota tendenciurad
moiqca da a. S. direqtors arafris gagoneba ar surda,
man sufTa qaRaldi da kalami daudo win qoreografs
da uTxra:
xom geubnebodi, gogia, Tu ar SegiZlia, nu damRupav-meTqi. dawere axla gancxadeba da wadi, Zmao, ra
vqna, mets veRar gagaCereb. rom geigos zeviT vinmem,
371

Sen rom saxelmwifo ansamblidan `aziacqebis~ moparvisaTvis gamogagdes, me momTxoven pasuxs. amisTana kaci
miuSvi moswavleebTano? wadi, sxvagan wadi, gogia.

* * *
wvimda. saRamospiri iyo. gogia fanjarasTan ijda da
lanCgamocvlil `Stibletebs~ rkinis nalebs aWedebda.
es ganuyreli fexsacmeli axla moitana gogiam sogratias saxelosnodan. sogratias `StibletebisTvis~ sqeli
rezinis lanCa gamoedo. marTalia, sogratis namuSevris
esTetikuri mxare moikoWlebda, magram samagierod fexsacmeli didxans gaZlebda.
gogiam fanjridan dainaxa, viRacam WiSkars xeli gadmouwvdina, xis gasaRebi aswia da ezoSi Semovida. kibis
qveSidan ZaRlis Rrena rom moesma, ikadra ukan gabruneba, WiSkari gaixura da quCidan daiZaxa:
gogia?
ra iyo?! fanjara gamoaRo gogiam.
me gurami var, xom micani, deisaZe.
gicani, Semodi ezoSi, ar icis kbena, nu geSinia.
ar mcalia amdeni. SoTaiam SemogiTvala mardaleiSvilis quCaze klementi JorJolianis gogos qorwilia
da xvar wamoxvalo?
klarnetze vin yavs?
Tamazia Tavsiva, avad iyo da amdgara ukve, wamoxval?
gogiam lafaroSi dakidebul wvimas gaxeda, wamiT
Seyovnda, Caaxvela da gabzaruli xmiT, Zlivsgasagonad
upasuxa:
wamoval.

372

c x e ni
saweri magida ZvelTaZveli inglisuri markis `lourens-1814~-is tipisa iyo. sasoflo sabWos oTaxSi igi
im periodSi gamoCeniliyo, roca gulaCuyebul moqalaqeebs demonstratiulad uari eTqvaT Zveli sistemis
avejze da isini iseTi `konservatiuli~ dawesebulebebisaTvis daeTmoT, rogoric sasoflo sabWo an sasamarTlos kancelaria gaxlavT.
magida gacilebiT ufro axalic rom yofiliyo, N masivis tipuri oTaxisTvis igi mainc mouxerxebeli iqneboda, radganac usaSvelod didi iyo. am Savi CuqurTmebiT ayvirebuli avejis oTxive kuTxeSi, apolonis msgavs
figurebs mxrebze SeedgaT magidis is zeda, maudgamocvlili nawili, romelzec amJamad sabWos Tavmjdomares
eZina. magidis mravalricxovan ujrebs gasaRebis adgilas lomisTavebi ekida ise, rom gasaRebi lomis daRebul xaxaSi unda SegeyoT.
am magidis garda kabinetSi yvelaferi: telefoni, cecxlgamZle karada, da rasakvirvelia, TviT Tavmjdomarec Tanamedrove sistemisa iyo.
Tavmjdomares cali xeli loyisqveS amoedo, meore xeli ki TeTri saqaRaldisaTvis daefarebina da am
cota ar iyos, ucnaur pozaSi arcTu madianad eZina;
saqaRaldes sami warwera hqonda. pirveli `saqme #
11~, qvemoT `saqme #11~, wiTeli fanqriT iyo gadaSlili da kvlav `saqme #11~ ewera. viRacas es meore
warwerac gulmodgined gadaexaza da gverdiT ufro
didi asoebiT miewera `saqme #11. sabWos Tavmjdomare gabi (igive gabriel) miqelaZe sizmarSi iyo. gabis
esizmreboda TiTqos, igi Tavis mamapapeul saxlSi kargad gamzeurebul sawolSi, meuRlis gverdiT iwva da
373

sizmars xedavda. gabriels martivi, magram Sinaarsiani


sizmrebi hqonda. Tavmjdomaris Zilis dros mis kabinetSi `SemTxveviT~ Semoxetebuli yru damlagebeli yovelTvis atyobda gabrielis sizmris saerTo ganwyobilebasa da mimarTulebas. gabriels sizmari saxeze exata.
dramatuli sizmrebis xilvisas mas quTuToebi uwvrildeboda, Rawvebi unaoWdeboda da sabralod krusunebda,
magram es iSviaTad xdeboda, radganac gabriel miqelaZe
Zveli, gamocdili muSaki iyo da sabWos saqmeebic urigod rodi hqonda. Tavmjdomares ganuyreli saTvale axlac warbebs zemoT mouCanda, sqeli warbebi Tvinierad
SeerTebuliyvnen da daxril quTuToebs daswolodnen.
Tma gabriels karga xania gascvenoda da am mxriv arc
raime pretenzia hqonda. yurebTan saswaulebrivad SerCenil am `Zveli didebis naSTs~ gabrieli araviTar yuradRebas ar aqcevda. Tma misTvis gadaxdili Wiri iyo.
amitomac igi savarcxelsac karga xania aRar xmarobda
da aTasSi erTxel, wveris gaparsvisas, dalaqs uxalisod daudgeboda: kiseric amomiRe da Tmac Seaswore,
Tuki darCa rameo. mZinare gabrieli fxizel TeTr
daTvs hgavda. daTvs, romelsac mowyenoda zooparkis
erTferovani cxovreba da Tvalebi daexuWa, raTa Sors,
rkinis gisosebs iqiT, Tovlisa da yinulis samefoSi,
wuTierad mainc gadasaxlebuliyo, `cxeni!~ iyvira
uceb gabrielma. es SeZaxili sul raRac ocdaaTiode
wlis win, sruliad bunebrivi iqneboda, magram gabrieli karga xania cxenze ar Semjdara, raionSi gadaudebeli saqmeebisTvis igi kolmeurneobis furgonzurgiani
`moskviCiT~ dadioda. gabrielma farTo kepiani qudi
Tavze moigdo, gasaRebebis didi grova aaCxriala da
kabinetidan SurduliviT gavarda. Tvalis daxamxamebaSi
Cairbina kibe, sabWos Senobas Semouara, xelis kankaliT
gaaRo sardafis rkinis kari da sibneles miawyda. `auh~,
guli amoayola am Sorisdebuls gabrielma da zed
karebTan dagdebul cxens nestoebSi staca xeli. cxeni
374

jer kidev Tbili iyo. `ariqa!~ iRriala gabrielma da Was


mivarda. owinari swrafad daqaCa, mklavebis gamalebuli
moZraobiT amozida wyliT savse vedro da sardafisaken
gaarbenina, magram owinaris jaWvi sardafamde ar eyo da
Tavmjdomarem, rac Zala hqonda, Ria karebisaken gaiqnia
vedro, wylis Sxefebi cocxalmkvdar cxens miwvda.
`wyali Cqara, romeli xarT maqeT!~ mTeli xmiT
gasZaxa gabrielma sabWos Senobis irgvliv Semojarul
simindis yanebs, TviTon ki kvlav Tavis kabinetSi dabrunda. veteqims daureka, saswrafod aq gaCndio, wyliT
savse grafins xeli daavlo da roca kisergadagdebul
cxens daubrunda, guli amovardnaze hqonda, cxens piri
ZaliT gauRo, ena dauqaCa da kbilebSua gardigardmo
daasxa wyali. cxenma Tvalebi aaxamxama, ena odnav gaatoka da Tavi isev gadaagdo. gabrielma satinis xalaTi
Semoiglija, sabWos aivanze gadmodga da yelis gaglejamde daiRriala: g v i S v e l e T!

* * *
luba, samoqalaqo ramdeni gvaqvs? hkiTxa WaRarosan mdivan qals saxalxo mosamarTlem giorgi marsagiSvilma da Wilofis qudi daaxloebiT ori metridan
esrola tansacmlis Camosakideblad gankuTvnil irmis
rqebs, romelic fanjarasTan kedelze iyo milursmuli.
amjerad qudi rqis marjvena wveros moxvda. etyoba,
saWiroze ufro Ronivrad iyo nasroli, amitomac erTiorjer datrialda da iatakze daeca. giorgi ukmayofilod wamodga, qudi aiRo, magram rodi dahkida, Tavis
samuSao magidas daubrunda da isev (amjerad iRblianad)
esrola rqebs.
sada xar Jora, amden xans, nerviuloben msajulebi,
usayvedura lubam da xuTi `saqme~ daudo win.
TiTi amomivarda da eqimTan viyavi. ra moxda, daiqca
qveyana? sul rava eCqarebaT, sul rava garbian. guSin375

win rom sirbilaZem venaxs vwamlavdio da ori saaTi


gvacdevina, ar gaaxsene iis? samoqalaqo ramdeni gvaqvsmeTqi?
sami! miugo lubam da Tan mzrunveli mdivnis
gamometyvelebiT daumata, ra guli mogdis, Tu ici.
me qe vici, TiTi rom amogivarda, mara imgenma ician?
adgeba da dagiwers vincxa. Sen jer axali xar da frTxilad unda iyo. msajulebma igic SegniSnes, rom icode,
procesis dros uSno xumroba rom ici da lamaz qalebs
Tvals rom uprawav.
davivseb axla magaTTvis Tvalebs.
Tvalebs ki nu daivseb, mara cota daukvirdi saqmes,
darbazSi rom qali zis, an momCivaris racxaa da an mopasuxis. aba, Sen sayureblad aravin dadis aqana. rom
agiwiTldeba bibilo da daiwyeb seriozulad gamokiTxvas, Tqven visi ra brZandebiTo, vin gkiTxavs Sen? Ria
procesia da modis adamiani. amoginayavs vincxa cxvirs
da iswavli mere Wkuas, amas Rimilgareuli sayveduriT eubneboda luba axalgazrda mosamarTles. lubas
gulwrfelad surda, rom ymawvil iurists gaufrTxileblobiT cudi araferi SemTxveoda.
jer es cxenis saqme gavarCioT, cota SeTxeldeba
xalxi. Txove ufrosebs, Tqva giorgim, saqmeebi amoiRliava da sasamarTlos karebSi dadga. gulmosuli msajulebi mosamarTles Tvals aridebdnen. maT urCevnodaT SeexedaT sufTa, uplakato kedlisTvis, oRond
mosamarTlisaTvis egrZnobinebinaT, rom bolos da bolos, maTs moTminebasac sazRvari hqonda.
moqalaqe gabriel miqelaZis saqmeze dabarebul mowmeebs vTxovT datovon darbazi, gamoacxada
mosamarTlem.
ramdenime kaci uxalisod wamodga da karebisaken gaeSura.
miqelaZe Tu aris? hkiTxa mosamarTlem lubas.
aq var, batono, gabzaruli xmiT daiZaxa gabim.
376

prokurori Semovida da salamic aravisTvis uTqvams,


Tavis magidas miaSura.
miqelaZis saqme! auwya mosamarTlem prokurors.
visi?
miqelaZis.
prokurorma mxrebi aiCeCa, aseT saqmes ar vicnobo.
ai, cxenTan rom aris dakavSirebuli, auxsna
mosamarTlem.
aa, vici, vici, damSvidda prokurori. prokurori
tansruli qali iyo. savse mkerdze prokuroris xalaTi
askdeboda. xelebi magidaze daewyo da fafuk loyebze
saxelmwifo mbraldeblis samxreebi mWidrod Semotmasnoda.
miqelaZe aqeT gadmobrZandiT, Txova mosamarTlem
da gverdiT kedelTan, braldebulis skamze miuTiTa.
miqelaZem Txovna uyoymanod Seusrula.
dazaralebuli Tu aris? ikiTxa mosamarTlem,
darbazSi aqa-iq fxukuni gaisma.
dazaralebuli ar aris. mosarCele me gaxlavarT,
wamodga maRali, beWebSi moxrili, gruzaTmiani mamakaci.
mas Cinur yaidaze Sekerili nacrisferi serTuki ecva
da mkerdze ordenebis maCvenebeli grZeli niSani ekeTa.
ver gavige!
darbazSi siCume Camovarda.
dazaralebuli cxeni gaxlavT. cxeni ar aris-meTqi.
mis magivrad, ese igi cxenis mxridan me var, pativcemulo mosamarTlev, da sasacilo araferi ar aris aq!
SeubRvira man darbazs.
gvari?
saldaZe kirile, fermis gamge.
aris saqmeSi, Tavi dauqnia mosamarTles lubam da
kiriles Cvenebas xeli daado.
gamovaqveynoT braldeba? saTiTaod hkiTxa
mosamarTlem gabriels, msajulebs, darbazs da erTsulovani pasuxi miiRo, vicnobT, vicnobTo.
377

braldebuli Tu cnobs Tavs damnaSaved?


nawilobriv, miugo gabrielma da Wers Sexeda. amis
Semdeg mosamarTle dakiTxvaze gadavida.
garayaniZe!
morige milicielma kari gaaRo da grZel derefans
mowmis gvari gasZaxa, mere isev Semohyo Tavi da mosamarTles dauyvira:
ar ariso, ufroso!
mosamarTle lubas miubrunda.
gamoZaxeba Cabarda, magram ar movalo, iqve ganucxadebia.
ras hqvia, ar movalo?
garayaniZe sabWos damlagebelia, yrua, yurSi ar
esmis sawyals da rcxvenia mosvla. CvenebaSic iseTi
araferi uweria. Tavmjdomare grafiniT xelSi kibeze
Carboda, meti araferi vicio. daanebe magas Tavi da sxvas gamouZaxe, uTxra lubam.
mowmeTa Cvenebam sanugeSo veraferi misca sasamarTlos. maTi umravlesoba gabrielis yvirilze mogrovili
soflelebi iyvnen. sxva ram aravin icoda.
giorgis sasamarTlo procesis originaluri meTodi
hqonda, jer mowmeebs dakiTxavda, mere braldebuls.
braldebulis Cveneba Tavidan saintereso ar aris, igi
saqmidan isedac cnobilia, mowmeTa CvenebebiT gavamagreb braldebas, kuTxeSi mivimwyvdev braldebuls da
marTlmsajulebidan Tavis dasaRwevad gasaqans ar mivcemo.
fermis gamgem Tqva:
SemTxvevamde sami dRiT adre, cxeni daikarga, batono. is cxeni, axla CvenSi darCes da sadoRe ar aris
da gamofenaze gasayvani. erTi ubralo cxenia da Tavis
saqmes qe akeTebs. davureke meore dRes fermidan Tavmjdomares, ra vqnaT-meTqi, albaT WalaSi gagebneodaT
da moZebneTo. Cven isedac veZebdiT, mara is cxeni sxva
cxeni iyo.
378

ra erqva? ikiTxa viRacam.


Tu macliT laparaks, macaleT. Tvara devixurav
quds da waval, iwyina saldaZem, ar erqva araferi,
usaxelo cxeni iyo, gasagebia? me vTqvi im Rames, igi
gareT rom iyos usaTuod mobrundeboda, raRacaSia
saqme-Tqva. veZebT, magram amaod. is iyo mglisTvis unda
Segvewera (aq TviTonac gaecina), rom es ambavi gavigeT,
danarCeni Tqven TviTon iciT.
braldebulma gabriel miqelaZem Tqva:
sabWos ercaxe ezoSi simindi davTeseT. nasven miwaze gadairia simindi. SemTxvevamde erTi kviriT adre
vxedav, cxenia ezoSi da dataroebul siminds rasac ar
Wams, fexiT Telavs. gadavdene, rasakvirvelia, cxeni
ezodan. meore dRes gamovixede aivanze, isev is cxenia
simindSi. Cavedi, gamovekide. mesame dRes dilauTenia
mivedi sabWoSi. mogzavniliviT isev iq ar damxvda? amas
Tu ar movuare, cxenis devnas movndomivar-meTqi da peSvze marili daviyare. Sevabi bawari da sabWos sardafSi
davabi, moakiTxavs patroni da waiyvans-Tqva.
mere? hkiTxa prokurorma.
mere im dRes aRweraze viyaviT da qe mimrCa gulSi. saRamos stumrebi myavdnen da qe geaxeliT patara,
meore dRes Tavgasivebuli mevedi sabWoSi da meliton
kuxianiZis dakargvis ambavi damxvda.
visi? hkiTxa mosamarTlem.
melitoni iyo, cxonebuli, kuxianiZe.
ram dakarga mere?
ase vityviT, ase hqvia. dakargviT axla ki ar dakargula. Tavis loginSi mokvda wynarad, mSvidad, oTxmoci
wlis kaci iyo.
ganagrZeT! damSvidda mosamarTle.
hoda, im dRes melitonis sabuTebs movundiT. Teqvsmeti furceli anderZi douweria sawyals da imis
garCevam gadagviyola, erTi sityviT, gadamvarda gulidan cxeni da mesame iyo Tu meoTxe dRes gamaxsenda, aqeT
379

veci, iqiT veci da is moxda, rac moxda.


prokurori wamodga, mkerdze xeli Camoisva, wels
aSorebuli xalaTi gulmodgined daqaCa, mkacri gamometyveleba miiRo da Tqva:
aq zogierTs ecineba, cxenis gulisTvisaa amdeni
xalxi Sekrebilio? sasamarTlo cxenis gulisTvis ki ar
Sekrebila, rom icodeT Tqven, sasamarTlo kacis gulisTvis Seikriba. ase iolad araa saqme. im cxenis ukan
kaci dgas. cxenis interesebs dacva ar sWirdeba. cxeni
pirutyvia da rogorc gvinda ise veqceviT (darbazSi
sruliad uadgilod isev gaecina viRacas). Cven winaSe
dgas soflad xelisuflebis warmomadgeneli. saswauli
ar momxdara. gaugonari danaSaulis mowmeni rodi varT.
`ra moxda, erTi cxeni viTomc ar gvyoliao~, ityvis
kaci, magram am `viTomc ar gvyoliam~ bevr ubedurebas
daudo saTave. me mirCevnia braldebuls sul moepara
is cxeni da gaeyida, an Semokvdomoda qviT xelSi, magram daviwyeba? cxeni rogor dagaviwyda, Se kaco, ranairad geZina Rame, roca SimSiliT da uwylobiT gagiJebuli pirutyvi sardafis kedlebs awydeboda. aseTi kaci
xar, aseTi guli gaqvs Sen? vTqvaT, adamiani yofiliyo
im cxenis adgilas, ase unda dagaviwydeT, gabriel? me
rom ufleba mqonoda, am danaSauls sisxlis samarTlis
muxls mivuyenebdi. cxeni aq arafer SuaSia. aq kacia mTavari, kaci, romelsac sardafSi gamoketili cocxali
arseba daaviwyda.
rac Seexeba gamoZiebis mier wayenebul muxls sakolmeurneo sakuTrebisadmi daudevari damokidebulebis
meore paragrafs, igi yovelgvari SeRavaTis gareSe unda
gavrceldes braldebul miqelaZis mimarT.
prokurori, etyoba, TviTonve kmayofili darCa Tavisi gamosvliT, samxreebiani serTuki erTxel kidev
daqaCa da dajdomisas irgvliv ise mimoixeda, rom dakvirvebuli Tvali mis mimoxedvaSi amoikiTxavda, aseTi
mkacri qali var, ase vici meo.
380

vin icavs braldebuls? ikiTxa mosamarTlem da


Tan lubas CauCurCula, aswreb Caweras Tu cota nela
waviyvano procesio, da lubasagan dadebiTi pasuxi rom
miiRo, kiTxva gaimeora.
me vicav, batono, wamoxta abatis gamometyvelebis
TeTrTmiani moxuci da mosamarTles qaRaldi gauwoda.
gamosaqveynebeli xom araferi gaqvT, batono mixeil? hkiTxa mosamarTlem.
ara, batono, saqmeSi yvelaferia da sasamarTlo
gamoZiebiTac kmayofili var.
brZaneT.
braldebulis damcvelma daiwyo:
pativcemulo mosamarTleno, es dRevandeli Sekrebiloba me iseTi maRali donis Sekrebilobad mimaCnia,
rom zedmetad vTvli mtkicebas adamianisa da pirutyvis
gansxvavebis Taobaze. adamiani adamiania da pirutyvi pirutyvia. marTalia, aq gamosulma amxanagebma dazaralebuli cxeni kargad daaxasiaTes, magram igi mainc cxenia,
amxanagebo. ra Tqma unda, moxda usiamovno faqti, amas
aravin uarhyofs. magram visi meSveobiT moxda? amasac
xoma aqvs mniSvneloba. adamianebze zrunvaSi daRlil,
dReniadag soflis cxovrebis gaukeTesebaze fiqrSi
garTul sasoflo sabWos Tavmjdomares, erTaderTxel
Tavis cxovrebaSi rom cxeni daviwyeboda, ase didi danaSaulia? da gana ra ganzraxviT daamwyvdia man sardafSi
cxeni? rom simindis yana, sakolmeurneo dovlaTi gadaerCina. manamde an Semdeg hqonda mas raime gasayofi
cxenis pativcemul patronebTan? ara, ar hqonia. ese igi,
winaswarganzraxvis punqti moxsnilia. darCa erTaderTi
`daaviwyda~. saqmeSi gaxlavT samedicino daskvna imis
Sesaxeb, rom gabriel miqelaZes mcire sklerozuli movlenebi aqvs asakis gamo da rom es movlenebi misi samsaxurebrivi mdgomareobisTvis saSiSi ar aris. da bolos,
gTxovT SeitanoT oqmSi: aq aravin gausva xazi, pativcemulo mosamarTleno, rom cxeni gadarCa. igi amjerad
381

cocxalia, arxeinad sZovs sakolmeurneo saZovris


balaxs da ainunSiac ar mosdis, rom mis gamo marTlmsajulebis winaSe TrTis da kankalebs sasoflo sabWos
Tavmjdomare, yvelasagan pativcemuli da pativsacemi
gabriel miqelaZe. danaSaulis Segnebaze da sinanulis
TiTze kbenaze me aras mogaxsenebT, gana mTelma sofelma ar dainaxa, da aq mowmeebmac ar daadastures, rom
xalaTSemoxeuli gabrieli sabWos aivanze gahyviroda,
`ariqa, gviSveleTo?~ me vfiqrob, vakmaroT pativcemul
gabriels sasamarTlos molodinSi TeTrad gaTenebuli
Rameebi da dRevandeli dRis mTeli simZime, rac arasodes waiSleba Tavmjdomaris cota gatexili, magram
ZiriTadad mainc Zlieri mexsierebidan.
veqilma TeTri, qaTqaTa cxvirsaxociT ofli moiwminda, mere is cxvirsaxoci gulmodgined dakeca da kiserSi Caifina.
braldebulma saboloo sityvaze uari Tqva.

* * *
giorgi marsagiSvili mZime dReSi Cavarda. aqamde,
procesis dawyebamde, yovelTvis icoda, visTvis ra ganaCeni gamoetana. axla ki cota ar iyos, daibna da kidev
erTxel gulmodgined CaikiTxa samoqalaqo kodeqsis
Sesabamisi muxli. wamodgomisas gverdiT msxdom msajulebs gadaxeda. msajulebs iseTi gayinuli saxeebi hqondaT, rom etyoboda amdilandeli wyena maTs gulSi jer
kidev ar ganelebuliyo. `meti ar iqna Cemi mteri amgenma
axla Wkvianuri ar girCiono~, gaifiqra mosamarTlem,
`saqmes~ xeli daavlo da gamoacxada:
sasamarTlo midis ganaCenis gamosatanad!

382

patr oni
erTi ramden xans iqneba ase munjiviT, mainteresebs.
misamarTi mainc mkiTxos, am ojaxaSenebulma. amnairi
Soferi ar minaxavs. Sen ggonia, ver matyobs ucxo rom
var? sadgurzec rom ar Cavesvi, isedac mixvdeboda.
kutaia Zalian patara qalaqi ar gaxlavT, magram taqsis
Soferi erTs Semogxedavs da ukve icis, vin xar da risi
mimcemi xar. Camosuls yvelaferze Seetyoba. dakvirvebuli Tvali unda, Torem sadguris kibeze rom fexs
Camodgams da gaixed-gamoixedavs mgzavri, im wuTSi mixvdebi, aqauri rom ar aris. aqaurebs, bukles Wrel, farTo kozirokian qudebs rom Tavi davaneboT, gamoxedvac,
gamometyvelebac sxvanairi aqvT.
ki mara, rom daadevi Tavi da mirekav, ici, sad unda
wamiyvano?
gamomxeda odnav gakvirvebuli, moqufruli saxiT.
damakvirda da uzrunvelad mozrdil ulvaSebSi Rimili
Seepara.
ras meCxubebi, batono?
Se kai kaco, mkiTxe, sad mixval-Tqo. am kiTxvas mainc
ra udgas win.
ra gveCqareba, batono. jer centrSi gagiyvanT da
mere saiTac gagexardebaT, iqiT vizam pirs.
ase SvrebiT, saerTod? pirvelad yvela centrSi
migyavT? ra centri gaqvT amisTana?
Tu rame mesmis, balaxvnis da vakisubnis macxovrebels Tqven ar gavxarT. stumari brZandebiT. ra glaxa
saqmezec unda iyoT, jer centrSi geqnebaT saqme. aba
babuaCems porfile kakauriZes ar miakiTxavT, eleqtrowisqvilSi.
gamecina.
383

manqana kai xnis Cans, magram kargadaa Senaxuli. gansxvavebiT yvela sxva taqsisagan, amortizatorebi ormoSi Cavardnisas ar braxunoben. samociT midis, pedagogiur institutTan Camwkrivebul troleibusebs mokle
signaliT exmianeba. xuTkuTxedi saxe aqvs da msxvili
majebi. Tma, etyoba, pirveli nomeri TavsaparsiT aqvs
gadaRebuli, marto SublTan dautovebia mxolod imdeni, rom dainteresebulma kacma Tmis feri gaarCios.
xSiri, bobri wveri farTo ybebze eklebad dahyria.
etyoba im kategorias ekuTvnis, wvers kviraSi erTxel
rom iparsaven.
moedans savaldebulo wre daartya da xidisken rom
gauxvia, Semomxeda. mec momzadebuliviT mivagebe, wyaltuboSi mivdivar-meTqi. Tavi damiqnia da gzas daubrunda. kidev kargi, axloa wyaltubo, Torem ra gaZlebs am
pirquS kacTan. matarebelmac gvarianad manjRria wuxelis da cotaRa maklia, rom CameZinos. davijero, axla
amas araferi ainteresebs qveyanaze? es rom normaluri
taqsis Soferi iyos, mkiTxavda mTisas, barisas, saidan
movdivar, saiT mivdivar... tyemlis fasidan dawyebuli
yvelafers gamomtyuebda Tbilisisas. ram Seukra piri,
gegoneba desanti vejde manqanaSi da saxifaTo operaciaze mivdiodeT oriveni. erTs kidev vcdi.
Tqvi rame, Se kaco.
TiTqos fiqrebidan gamoerkvao. Cemken mouxedavad
isev im Rimilma auTamaSa ulvaSebi.
ra unda vTqva, batono, ukve yvelaferi naTqvamia.
ase Cumi xar saerTod?
axla kruxis Tavi misdRemCi ar madgas, magram am
wuTas daRlili var cota da isedac vera var xasiaTze.
aseTi ra mogivida?
me araferi. cvla gadavabi da raRa dagimaloT, qe
meZineba cota.
raze iklav Tavs!
mevida am dilas Cemi cvla. ver iyo xasiaTze, ar
384

maqvs dRes muSaobis Tavi da wavalo miTxra. ra iyo,


biWo, me vuTxari, cols vSordebio. ise, araa glaxa biWi,
mara ojaxi ver daawyo da ver daawyo. TviTon ki ar
ambobs, mara sxvebi iZaxian. ise araa glaxa biWi. rasac
iSovis, muTaqaSi ar Setenis zogierTiviT. dajdeba da
daxarjavs. Sen Tu erT boTls dadgam, is ors Camova.
svams?
ise, zomierad. loTi da acvenili araa. loTi rom
iyos, taqsze ras imuSavebs. Tavisufal dros rom SevikribebiT, svams CvenTan. ise Rvinis moyvaruli araa
maincdamainc. kviraSi erTxel qe mogiwevs daleva. Sen
rom ar gindodes, sxva dagalevinebs. meti ra unda gaakeTo aqana. Senaxuli fuli vnaxe damwvari. Senaxuli da
damarxuli oqro iqca Sav da bnelad.
raze vSordebio, ra mindao?
ra vici; xom ar vkiTxav. magas veravin ver getyvis.
Sordeba! morCa da gaTavda. ver morigdnen. ver aawyves.
xdeba. egeb arc erTis brali ar aris, egeb orive kargia
cal-calke. vin icis.
Svili hyavs?
ki erTi, magazec araa damokidebuli. raRaca ambavia. erTxel gairbens Savi kata da morCa. imas veRar
uSveli. ZaliT Sekowiwebuli da glaxa bawriT Sekruli
araferi varga. Tu gasawyvetia, droze unda gawydes.
qalzea yvelaferi damokidebuli, qali Tu Segxvda
ubeduri, wasulia Seni saqme.
arc magi mjera, rom icode. ki, marTalia, ubedurs
da gaugebars verafers uzam, mara mTlad qalzec araa
damokidebuli. es vuTxari am dilas da ewyina cota.
ras glaxaob, me vuTxari. ravaric xar Sen, imnairia Seni
colic, me vuTxari. ras giSvreba bovSs ar uvlis, Rame
marils gayris yurSi, Tu Wads ar gicxobs, me vuTxari.
magaSic araa saqmeo. Sen ver geigebo, miTxra. ras ver
gevigeb, me vuTxari, rava, me davsebuli ki ar var. mec
col-Svili myavs, me vuTxari. Tu akeTebs Tavis saqmes,
25. r. miSvelaZe. t. III

385

ra ginda, ras erCi mets. damiwyeben aqana oxvras da xvneSas, ras mixvdebi Seno. ki, batono, Tu siglaxes Seatyob,
vin mamaZaRli, vin dagZraxavs. kari panRuri da gaagde.
Tvara da ras erCi, ra iyo, ra moxda!
rogor Tu ra moxda, Se kaco, Tu ar uyvars?
araferi, batono. buzis spilod gadaqceva gviyvars
xandaxan. amxela ambavs, amxela kuds gamovabamT. roca
mohyavda, xom kai iyo, xom uyvarda. nu ibRvirebi, axali puri iyideba eger, ameidevi iRliaSi da wai, biZia
saxlSi, me vuTxari. Sen glaxa iyo, cols nu abraleb, me
vuTxari. ewyina, ra gesmis Seno. ewyina, xom ici Sen.
axla ar Tqvi, glaxa bawriT Sekruli araferi ar
vargao?
ho, glaxa bawriT.
mere, romelia es glaxa bawari, vin gaigebs magas. xan
colia da xan qmari.
xom giTxari. ar vkiTxe mizezi-Tqva. arc mainteresebda. jer erTi marTals ar getyvis aravin da meorec
ra sxvisi saqmea. amaze ar maqvs laparaki. me laparaki
imaze maqvs, Cemo batono, rom Sen unda vargode Tavad.
patroni unda iyo. patronad yvela ki ar varga.
ras hqvia patroni?
getyvi axlave. raRa Sors wevideT. guSindel ambavs
getyvi: wuxel saRamos, iqneboda ase eqvsi saaTi, qe rom
xonis gadasaxvevTan viyaviT, zeviT, moedanTan, boZs miyrdnobia kaci da ikeceba sasxlaviviT. irweva iqiT-aqeT,
ravarc icis mTvralma. cali xeliT Tavs imagrebs da
cali xeli quCisken aqvs gamoSverili, waqcevazea. vin
uCerebs, gagigonia? Cven mTvralis wayvana akrZaluli
gvaqvs saerTod. mara mecodeba yovelTvis. mTvrali
kaci kai kacio, mamaCemi metyoda, sawyali. me yovelTvis
vuCereb, vicnob Tu ar vicnob. mTvrals da dabneuls
uWirs saxlSi misvla, Tvara fxizeli fexiTac kargad
miva. gavaCere, mivedi, movkide xeli da momyavs manqanisken. ar Casvam da Cauvardeba viRaca Savs xelSi. cota
386

qurdi da jibgiria maqana, xonis gadasaxvevTan? ara da


saqmis kacs hgavs. galstukiT, plaSCiT. wamomyva, RvTis
winaSe, ar gaWirveulebula. erTi Tqma qe miTxra, xom
ici Sen (gaecina), TiTi damiqnia da SemombRvira, siglaxes daanebe Tavi, xom micnob meo. rava ar gicnob, batono-meTqi. aba wesierad iyavi da mimiyvane axla saxlSio.
ra vqna axla? xom ar etyvi, ar gicnob-Tqva. patara, Cia
kacia, mara etyoba, kargad daulevia. miRebuli hyavs
ufals. vexvewe misamarTi da ravarc iqna davacdenie,
goWouraze cxovrobs, zeviT. davqoqe manqana. ravarc
wevedi patara da gadaagdo Tavi maSinve. ise Zaan mTvrali ar iyo, mara manqanaSi Tbilma haerma daubera Tu ara,
gamoiTiSa im wuTas. es `feCi~, es upatrono, mTvrals ki
ara me mTenTavs xandaxan. xSirad gamorTuliT vmuSaob.
sicive sjobia, xom ici, fxizlad xar kaci. erTi sityviT, CaeZina. iZinos, me vTqvi, misamarTi xom vici da
axla raRaT minda magis sifxizle. miviyvane WiSkarTan.
viZaxi, maspinZelo-Tqva, aravin iRebs xmas. ormocdaaTs
mitanebuli kacia, marto rava iqneba, me vTqvi. ise ezo
movlili, koxtad, wesierad, koindari, yvavilebi...
yvelaferi adamianurad. avitate xelSi bavSviviT (ar iyo
mZime) da auyevi kibes. mivaweqi SuSabandis kars, gaiRo.
etyoba saxlSia vincxa-Tqva, amis gafiqreba da gamofrialda ase ocdaaTi-ormoci wlis qali. uimeo, ikivla. nu
geSinia, Se qalo, me vuTxari, ra gayvirebs, me vuTxari.
taqsis Soferi var da meviyvane, me vuTxari. ra Seicxade,
dalia kacma, mTvrali kaci ar ginaxavs? mTvraliao, rom
gaigo, damSvidda. civi tilo gamoitana, saxe da mkerdi
dauzila. qamari Seuxsna da fexze gaxada. gamoiRviZa
am Cemma mgzavrma. quCaSi ase sacodavad rom idga, rom
ibuzeboda glaxa indauriviT, da ar geiyinCa? ibRinZeba,
yviris davlewav yvelaferso. guli mieca, xom ici.
saxlSia, qamari Sexsnili aqvs. tuflebi, Cemo batono,
aRar awuxebs, mTvrali kaci, xom ici, erTs gaiw-gamoiwevs
da wouZinebs mere. qali? aSenda misi gamomcemeli, tkbi387

lad, wynarad, is rom ayvirdeba, davlewav yvelaferso,


es Saqrad udneba. dalewe, Saliko, Seni araa yvelaferio? ravarc gagexardeba, Cemo biWo, sad dalie, ratom dalie amdenio. efereba, uyvavebs. gamigonia? aseTi
glaxa mTvrali ar minaxavs. iq grafini esrola kedlis
saaTs, aqeT perangi Semoixia. maginebs mec (rava gavcem
xmas), colsac. ra sityvebi ar akadra, ra gaTaxsirebuli
ar uZaxa sawyal qals. Zlivs davamSvideT, davawynareT
da mivaZineT. mere me momibrunda diasaxlisi. adamianiSvili rom iqneba, xom ici Sen. Cemi sikvdili, Tqven rava
SegawuxeT batonovo. aSenda Tqveni ojaxio, amxela pativi rom meciT da saxlSi momiyvaneTo qmario. axla sikeTe unda magisTvis, vinc amdeni daalevinao? ver svams
magi, ver itans Rvinos, susti kacia saerTod. erTs vityvi meo, daumata, ki mara, vincxam daalevina, ver Casva
manqanaSi da ver moiyvanao. es kisermotexili kaci rava
gauSva quCaSio. esaa amnairi, Tvara svamen kacebi da qe
itaneno. Caicina TavisTvis. es eSmakuri Cacineba mTlad
ar momewona, mara vin mkiTxavs me. vinc itans, iman unda
dalios, apa rao. Cemi pirveli qmari erT Cafs svamda da
fexi ar aereodao. es meore qmaria TqvenTvis? vkiTxe
axla ise, mec, zrdilobiza. meore qmari yofila. saxlSi
dawkrialebulia yvelaferi. wyali Tu modis TqvenTan,
qalbatono-meTqi. borjomi gamixsna. Tu gvikadrebT,
isadileT CvenTan, batonovo. rava Sevawuxebdi. xuTmaneTiani momca da kibeze Camomacila. sikeTis gzaze gevloT yovelTviso. madloba gadavuxade da wamovedi. a,
qali, batono.
xo, ki... ojaxis qali yofila. ra gikvirs axla, magaliTad. Cveneburi qali aba sxvanairad rogor unda moqceuliyo? wavifilosofose me.
a, meore ambavs getyviT. esec guSin SememTxva, mara
dilas. parkidan gamovedi Tu ara, iqve amiwia xeli.
Sevxede, mTvralia. qanaobiT ar qanaobs, mara mTvrals
xom Seatyob xelis awevazec. Cajda. aTis naxevaria.
388

CavrTe `feCi~ Tu ara, Camokida amanac Tavi. sad moaswro am dilas-meTqi. gavaCere manqana. vanjRrie kai xans
da rogorc iqna avaRlite misamarTi. wulukiZis quCaze
vcxovrobo, miTxra sakonservosTan, 129 nomerSi. kai,
Cemo batono. cixesTan rom gadmovuxvie, gamoerkva.
Tavi aswia. tkbilad, dalagebulad mTxova: Tu kaci xar,
gaaCere jixurTano. gavaCere manqana gadmosasvlelTan,
ludis farduli rom dgas. dameRrija, fuli aRar gamomyolia saxlidan, erTi naxevarboTliani miyide da saxlSi rom mivalT, amis fuls da gzis fuls gamogirbenineb
erTado. etyvi uars? loTs da mawanwalas ar hgavs, xom
SeiZleba marTla ar darCes kacs fuli jibeze. vuyidi
arays da momcems saxlSi, me vTqvi. ra moxda? erTi sityviT, davikave naxevarboTliani xelSi. gulis jibeSi
ukra Tavi boTls da isev Zilma waiRo. miviyvane. vaRviZeb, mara aRaraa am qveynis. aryiT iyo mTvrali. aryiT
mTvralma Tu ar gamoiZina, Sen ramdenic ar unda uwrupuno, ver gaaRviZeb. ezoSi bavSvebi TamaSobdnen da davuqnie xeli. moirbines: mantioria, sergo hqvia, meoTxe
sarTulze cxovrobso. movikide mxarze, ra meti gzaa.
meoTxe sarTulze atana ar ginda? me Sen getyvi, TviTon
gexmareba rames. gaviRvare oflad. mivayude karebze da
davreke zari. gamoixeda qalma. winsafari da saxloebi
sveli hqonda. sarecxi sodis suni asdioda, dauvarcxneli Tma saxeldaxelod Seekra ukan. jer me damibRvira, mere qmars Sexeda. araferi gahkvirvebia, warbic ar
Sexria. kari bolomde gamoaRo da patara oTaxSi, loginze mimiTiTa; miiyvane, daagde iqo. ar mesiamovna, xom
ici. me, kaci welSi gavwydi amis TreviT da es ra brZanebiTi toniT melaparakeba, me vTqvi. movubrundi am
Cems mgzavrs, Sevudeqi mxrebSi da miviyvane loginamde.
gadabrunda da xvrinva amouSva. ise plaSCianad, tuflebianad. boTli jibeSi aqvs ubesTan mixutebuli. Semovida coli. qali ki ara nadiri, me Sen gelaparakebi. wamousva grafins xeli da ar daacala Tavze mTvral kacs?
389

aaxamxama sawyalma Tvalebi da kinaRam daixrCo. wamoswia


Tavi da mogvaSterda orives. mixvda sadac iyo da rac
sWirda. sawyalma Rimilma gadauara saxeze. colma axla,
arc Cemi Sercxva da araferi, fexi wahkra da daubriala
Tvalebi; geixade da daegdeo. gavbrazdi. ki mara, Tqveni
qmaria Tu vinaa, qalbatono, es kaci, me vuTxari. qmaria,
Zmari eca magaso. mere, Se kai qalo, me vuTxari, ram
SegaZula ase, me vuTxari. Tu ar ginda, gamoWeri yeli
da gadaagde fanjridan, me vuTxari. ar gewyinos daia da
Cemma colma rom ase miqnas, erT dRes, mis gamCerebels
ra vuTxra, me vuTxari. Sen Sens saqmes mixedeo, ar momibrunda? kai, vin mkiTxavs-meTqi da Cavigde mucelSi
ena. naxevar saaTs viyavi ase. Cemi klienti gaRviZebas
ar apirebda da gavutydi cols, taqsis Soferi var da
gamistumre-meTqi. raio?! gaikeTa doinji da damiqaCa
Tvalebi. rai da, rac mekuTvnis momeci da gamiSvi-meTqi.
vin Segexvewa rom momiyvaneo, ar mWirdeboda arafrado. saidanac moiyvane, isev iq waiyvane da daagdeo. gesmis Sen?! vin dagavalao, Tqven xom akrZaluli gaqvT,
mTvrali kacis tarebao. bevrs nu laparakob, Tvara Sens
ufross mivwer parkSio.
qalo, jamagiri xom moaqvs SenTan, me vuTxari, am
kacs. me kai, mara qmars ase afaseb, ase giRirs qmarimeTqi?
ar gamca xma. momijaxuna karebi da samzareuloSi gavida.
mivadeqi isev mZinares. kai WirisufaliviT vucvale
civi tilo Sublze da roca sabolood gamofxizlda
(amasobaSi ori saaTi davkarge), sad momiyvane, me vuTxari, Se kai kaco. me eqimi xom ar ggonivar, me vuTxari.
momeci Cemi fuli da gamiSvi Cems gzaze-Tqo. suo, tuCze
xeli miifara, wamoxta da gareT gamomiZRva. colma ar
gaigonos, wamiyvane ager Cems biZaSvilTan da gamogitan
fulso. wamovediT, miadga viRacas balaxvanSi, saxlSi ar
daxvda, mere wiqoriZis quCaze amiyvana, viRaca Savgvremanma kacma gauRo WiSkari da amanac gawbilebuli da390

tova. mobrunda darcxvenili. ar maqvs dRes fuli da,


Tu kaci xar, xval gagistumrebo.
ra meqna? momyavs ukan da vekiTxebi, muSaob sadmemeTqi? kio, montiori varo. mere jamagirs, ras uSobi,
me vuTxari, saxlSi mimaqvso. mere, Se kaco, me vuTxari,
loTi xar, me vuTxari? arao, kaco. dRevandlamde ori
Tvea wveTi ar Camsvlia pirSio. ra vici axla, tyuli
Tqva, marTali Tqva. aba, ar gewyinos, Zmao, me vuTxari
da kai nadiri gyolia saxlSi, me vuTxari. ewyina, xom
ici Sen. kiloze Sevatyve, ise araa glaxa qali, mara gamwardeba xandaxan magico. arc mTlad magis bralia, kacma
rom Tqvaso. erTi sityviT, xval gamomiare da dagaxvedreb fulso, ugemurad miTxra da manqana gamaCerebina.
dRes unda mivide, viTom, misi WkuiT, mara, ar mival.
ar minda Zmao, gadamixuria xuTi maneTi. amnairi kacis
araferi ar minda. cxovrebaa axla magis cxovreba? kacia
axla magi? patronia magi? Senc ar momikvde.
hoda, xom giTxari, gaaCnia ra qali Segxvdeba-meTqi.
kacze maqvs me laparaki, batono. axla, Sen rogor fiqrob, ra ayvirebda im Salikos, ratom iqaCeboda
yvelafris dasalewad?
ra ayvirebda da Rvino. Rvino Wurs xeTqavs.
egeb, mTlad RvinoSic ar iyo saqme.
gaCumda. etyoba ufro Wkvianur pasuxs eloda da rom
ver miiRo, Cem mimarT yovelgvari interesi dakarga. mec
aTasjer Semovuare Cemi mZRolis naambobs, magram sagulisxmo veraferi davaskveni.
rogor fiqrob, ratom ewyina sergos mis colze
rom Tqvi, ra nadiri gyoliao?
me araferi damibralebia, rac vnaxe is vTqvi.
Sen ggonia, TviTon ar icis ra angelozi uzis saxlSi? magram Sengan mainc ewyina.
hoda egaa magis siglaxe.
ra ici, iqneb Tavisi siCumiT Tavisi danaSaulis
gamosyidvas cdilobs. iqneb qali arafer SuaSia.
391

isev CixSi aRmovCndi. mZRols mTqnareba autyda.


me vgrZnobdi rom sisuleles vambobdi, magram axla
vlaparakobdi mxolod imitom, rom melaparakna.
rogor Seatyve, Salva ufro bednieri Canda Tu sergo? vkiTxe bolos.
raze meubnebiT?
ise... saerTod...
magas kiTxva unda?
aseT mZime dReSi karga xania ar vyofilvar. Wiri
movWame am kacs, Tqvi rame meTqi-Tqva. Tqva da a, biWi
xar da uge pasuxi. uTxari rame. TiTqos yvelaferi ise
ubralod Cans. ise dajerebiT laparakobs, TiTqos Zalian kargad esmodes, raSia saqme. ai, me movusmine da
gansja miWirs. garkvevac miWirs. rad xdeba, ratom
xdeba. Tavi metkina fiqriT, am taqsis SofrisTvis ki
yvelaferi naTelia. ar aris axla es bednieri kaci?
ra adgilas gnebavT batono? mSvidi, dawmendili
xmiT mkiTxa.
wyaltuboSi.
wyaltuboSi varT ukve.
a? movediT? gaaCere aba sadac mogixerxdes, fexiT
gavivli cotas.
manqanis kari sanam mesamejer ar mivartyi, ar daiketa.
TiTqos mZime tvirTi momexsna. TiTqos labirinTebidan
gamovaRwie, fexiT gavivli, wyaltubo pataraa, kiTxvakiTxviT mivagneb.
manqana adgilidan ar daZrula, Torem gverdiT Camivlida. zis da miyurebs.

392

us aflav o kac i
meliton saldaZe saWiro kaci iyo. vinc melitonTan
kargad iyo, Tavi qudSi hqonda.
qalaq oRaskuraSi yvelaze metad saflavis miwa Wirda, melitoni ki sasaflaos mmarTveli gaxldaT.
qalaqSi ori sasaflao iyo. melitonis mier rwmunebuli sasaflao TiTqmis oRaskuras centrSi, SesaniSnav
adgilas iyo gaSenebuli. meore ki, SedarebiT axali, qalaqgareT, sakonservo qarxnis gverdiT mdebareobda.
gansasvenebeli adgilebi Tavisuflad arc meore sasaflaoze iyo, magram pirvelze moxvedra TiTqmis warmoudgeneli gaxldaT.
melitonis sasaflao daketil sasaflaoTa ricxvs
ekuTvnoda.
aq nemsis yunwic ki ar Cavardeboda.
icodnen ra sasaflaoze kuTvnili adgilis Sovnis mTeli simZime, qalaq oRaskuraSi yvelaze uimedo
avadmyofnic ki gulmodgined cdilobdnen imqveynad
gamgzavrebis dRe yvelanairi saSualebiT gadaevadebinaT. xolo Tu gangeba Tavisas ar daiSlida, Wkviani da
windaxeduli moxucebi TavianT Wirisuflebs anderZad
utovebdnen aramc da aramc melitonis sasaflaos
karebi ar emtvriaT. sulerTia, Tavs gaiwvalebdnen da
mainc araferi gamovidoda.
miuxedavad imisa, rom oRaskuras #1 sasaflao uadgilobis gamo didi xnis daketili iyo, mis dayruebul
Semogarens xandaxan mainc gamoacocxlebda procesia.
es xdeboda Zalze iSviaTad. mkiTxveli ifiqrebs, albaT friad pativsacemi gvamis dakrZalvas ukavSirdeboda melitonis sasaflaos kidev erTi saflaviT Seviwrovebao, magram sinamdvileSi ase ar iyo.
393

oRaskuras Zvel sasaflaoze axali saflavis gaCenas ori mizezi hqonda: pirveli is gaxldaT, rom zogierT windaxedul ojaxs adridanve Tadarigi daeWira,
pirveli SemTxvevisTanave SemoeRoba sasaflave miwa da
saWiroebis SemTxvevaSi diaxac iyenebda Tavis saTadarigo farTobs saukuno sasufevlisaTvis. meore mizezs ki
uSualod melitonTan mivyavarT.
melitoni yovlisSemZle rodi gaxldaT, magram
saflavis miwebs yidda. es arcTu uxifaTo saqme iyo.
miT umetes rom am bolo dros melitons aTasi kontroli da revizia hyavda.
axla sasaflaos mmarTveli suls ver waiwymedda da
mkvdars mkvdarze ver damarxavda. aba sad hqonda, am usaSvelo siviwrovisas, saflavis miwa melitons? es saidumlo mxolod melitonma icoda.
sasaflaos axlandeli direqtori martoxela kaci
iyo da roca sofel ofSkviTidan qalaqs Camosaxlda,
sasaflaos mcvelad daiwyo muSaoba. iqve, sasaflaos
gverdiT, erTi qceva miwa SemoRoba da ori Tvali qviTkiris saxlic Cadga.
gavidnen wlebi. oRaskuras Zveli sasaflao damSvenda, gaizarda, gafarTovda, ramdenadac SesaZlebeli
iyo. Tu manamde sasaflaos momsaxure personals mxo
lod mcveli melitoni da loTi mesaflave giglaia
Seadgendnen, sasaflaos Stati TandaTan TxuTmet kacamde gaizarda da melitonis sadarajo jixuri, erT
mSvenier dRes, telefonian kabinetad gadakeTda, xolo
kabinetis karebze gaCnda momxibvleli warwera `sasaflaos mmarTveli~.
meliton saldaZe sasaflaos mmarTvelad am ukanasknel dromde muSaobda.
Cven Soris darCes da patara sargebloba rodi hqonda sasaflaodan melitons. jer erTi, karg adgils rom
394

mouzomavda, Cveneburi Wirisufali, Tu mTlad davsebuli ar iyo, upativcemulod rogor gauSvebda.


meorec: oRaskuras Zveli sasaflao garegnulad xelovnebis Tavisebur muzeums warmoadgenda. marTalia,
am muzeumSi adgilobrivi mniSvnelobis moqandakeTa
da epitafiebis TxzvaSi xelgawaful mgosanTa saeWvo
nawarmoebebi iyo gamofenili, magram saqmeSi Caxeduli
kacisTvis sasaflao mTeli warmoeba gaxldaT. marmarilos filebi, dekoratiuli yvavilebi, zRvis balaxebi,
rkinis margilebi da aTasi sxva Tavmomwone Wirisuflis patroni saflavis avla-dideba, melitonis xelSi iyo da sasaflaos mmarTveli maT saxelmwifosTan
sagrZnoblad gansxvavebul fasebSi yidda.
Sovna, dakrZalvis pirveli wuTebidanve iwyeboda.
Zvirfas gvirgvinebs saswrafod daSlidnen yayaCoebad, vardebad, bzis totebad da uZvirfases kldis
xavsebad, raTa elvis siswrafiT waeRoT iqiTken, sadac
isini mamasisxlad SeiZines.
mere iwyeboda gauTavebeli vaWroba saflavis Semoragvidan Sesaferisi warweris gakeTebamde. SeZlebuli
Wirisuflebi, raRac manqanebiT, saflavis gadaxurvis
nebarTvasac aRwevdnen. melitonis sasaflaoze ramdenime aseTi Zvirfasad morTuli oTaxi-sasaflao idga.
oTaxis momvleli da meTvalyure Wirisuflidan
araoficialurad xelfassac ki iRebda.
gamdidrda, gasuqda melitoni. saflavis movla-patronobaSi Carevas da iqedan wvrili Tanxis CamorCenas
igi axla Tavisi Rirsebis damamcirebel saqmed Tvlida.
ucolSvilod rom gadaSenda, es adardebda cota. patara fuls viSovi da cols mere SevirTavo, fiqrobda
WabukobaSi. fuli rom iSova, siZunwem daria xeli.
varCev cota xans, ra meCqareba, vinme Rirseuli unda
viTxovo, Torem am Cems simwriT naSovn qonebas viRac
ubedurs xom ar SevaWmevo, fiqrobda. erTxans Tavisi
395

Rirsi ver gamonaxa. ormocs rom gadaSorda, awi raRa


dros Cemi coliao, ixumrebda gangeb xandaxan. amasobaSi
daberda kidec.
axla marTla dagvianebuli iyo melitonisTvis qorwinebis gvirgvini da TviT moxucebul sasiZosac ojaxis
Seqmnis iSta karga xnis gadasuli hqonda.
erT dRes melitonsac moakiTxes, sasaflao misxalmisxal aRweres, misi gazrda-ganviTareba momavalSi
arasasurvelad da SeuZlebladac miiCnies, melitons
ukanaskneli gafrTxilebiT sayveduri miartyes da
oRaskuras Zveli sasaflao daxurul sasaflaod gamoacxades.
Sewuxda melitoni. sikvdili kvlav Tavisas Svreboda da saflavis miwis saTxovnelad mosulnic Znelad
ijerebdnen, rom Zvel sasaflaoze maincdamainc maTi
micvalebulisaTvis ar iyo adgili.
da melitonma gamosavali ipova. Tavis ezos Robe
moangria da erTi saflavi gayida.
mada WamaSi movida. madloba RmerTs, muStrebi iyvnen.
gayida meore, mesame... ori wlis Semdeg ezo xelSi Semoadna da saflavebi melitonis saxlis kibemde aRwevda.
sasaflaos mmarTvels gvian Ramemde esmoda WirisufalTa vai-viSi.
gaugonari ambavi moxda. kacma Tavisi ezo saflavis
miwebad dahyida. darCa saxli, CuqurTmebiani kibiT. saxli, romelic akldamasaviT idga sokosaviT gamravlebul saflavebs Soris.
erT dRes meliton saldaZesac uwia. giglaia mesaflavem igi diliT Tavis loginSi ipova mkvdari.
TiTqos zedmet xarjebs (micvalebulis gapatiosnebasTan dakavSirebuls) moeridao, melitons xelebi, rogorc wesi da rigia, mkerdze ewyo da Tvalebic daxuWuli hqonda.
396

* * *
diliT giglaia, melitonis moadgiles, sasaflaos
mTavar mommaragebels Saqro miqaSaviZes esaubreboda.
Saqro Sewuxebuli iyo, magram imdenad ki ara, saqmisTvis
Tavi daenebebina da saxe Camoexoka, igi sufTa qaRaldze
raRac avtobusismagvars xatavda da Tan mesaflaves usmenda.
SemeSinda, xom ici Sen, hyveboda giglaia, mkvdris meti ra minaxavs. mkvdarTan maqvs saqme Cemi dRe
da moswreba, mara SemeSinda, xom ici Sen. me vTqvi, adre
deviwyeb saqmes Tqva, dRes sawyali dominikas mazlis
saflavi unda SegvekeTebina. me vTqvi, vkiTxav ranairad, iqeTuri-aqeTuri da patara gadakrulSic qe viyavi
(aq giglaias gaecina). velaparakebi. me vuTxari, magens
muqTaT undayen yvelaferi. me ro vTqvi, Tu ise izams,
Tvara xelis momkidebeli ar var-meTqi. ar iRebs xmas.
velaparakebi aqeTuri, iqeTuri da gagigonia? vin gcems
xmas. daZinebuli melitoni me jer ar minaxia (aq giglaias isev gaecina). me vTqvi, xom ar mokvda es upatronoTqva.
oTaxSi sasaflaos sxva TanamSromlebi Semovidnen.
maT ukve icodnen momxdari ambavi, magram detalebi ainteresebdaT da giglaias usityvod miaCerdnen. loTma
mesaflavem miixed-moixeda da Tavidan daiwyo:
mkvdris meti ra minaxavs. xeloba maqvs imnairi dawyevlili, rom Cemi stumari oTx kacze naklebs ar moyavs
midRemCi. Sevedi am dilas. ar iyo adre, sxvaTa Soris. am
dros melitons erTi wyeba sasaflao Semovlili hqonda.
dominikas mazlis saflavi unda gamekeTebia dRes. meCqareboda. aqana me vilanZRebi yvelas magivrad. movarda
guSinwin misi gadareuli biWi da me magina, Tvara sxvebiza ubatonoT ar gaucia xma, patara mqonda, erTi
saTiTuri gadakruli. Sevedi, velaparakebi. ise geigona
397

Cemma damawyevarma (giglaias gaecina). me vuTxari, magens


muqTaT undayen yvelaferi. me rac vTqvi, me vuTxari,
Tu ise izams, Tvara xelis momkidebeli ar var, vincxas
unda gaukeTos-Tqva. ar iRebs xmas. velaparakebi, aqeTuri, iqeTuri, Sen xar Cemi batoni, gagigonia? daZinebuli
melitoni me jer ar minaxia (aq giglaias isev gaecina).
me vTqvi, mkvdari xo araa es ojaxaSenebuli netavi-Tqva.
SevanjRrie, ar inZreva, qe wevs lamazad. kai gapatiosnebuli micvalebuli ro iqneba, ise. oTaxi qe miulagebia wesierad. gamovvardi gareT. valodia kakabaZis biWi
SemefeTa, klass rom Tavi daaneba da CemTan romaa mowafeT. gaCerdi aqana cota xans, melitoni momkvdara, me
vuTxari da gameviqeci aqeT.
oTaxSi siCume Camovarda. mere gaimarTa daaxloebiT
imis msgavsi maslaaTi, sikvdilis ambis SemtyobTa umravlesobas rom axasiaTebs: `guSin ager idga a, ravarc
Sen dgaxar maqana am wuTas, me melaparakeboda~. `guls
qe uCioda am bolo dros~, `mowamlulia haeri, me mgonia, Tvara ase rwyiliviT rois kvdeboda uwin xalxi~,
`gaCerdi, Tu kaci xar, araferi ara varT, araferi...~
mere viRac saqmeze gadavida.
Wirisufali vin yavs ubedurs, Tu iciT?
yvelam mxrebi aiCeCa.
Sen gecodineba, giglaia! gamosavali ipova moadgilem.
sasaflaos TanamSromlebma giglaias Sexedes.
ra vici, stumari me ar minaxia magasTan da romc
mosuliyo, dagiZaxebda, gagacnobda Tu rai!
racxaa da racxa iyo yvelam qe viciT, mara CvenTan
muSaobda racxa unda vqnaT, CamoRerRa viRacam.
mec magaze mevedi. sad marxavT am kacs ikiTxa giglaiam.
jer ra drois damarxvaa. milicias unda davuZaxoT.
imgenma ician Tavisi saqme, Tqva moadgilem.
398

rava, milicia saxlSi ki ver waiRebs. damarxviT


mainc Cveni dasamarxavi iqneba.
vin darCenila zeiT, melitoni rom datovon! uadgilod ixumra viRacam. miiZ-moiZies, gadaqeq-gadmoqeqes
davTrebi. gauqmebul sasaflaoze erTi saflavis adgilic ver aRmoaCines.
TviTon rom yofiliyo, moZebnida, Cailaparaka
viRacam.
moeZebna mere da eqna am mamacxonebuls, Sefiqrianda sasaflaos mTavari mxatvar-dekoratori.
giyurebT, axla me Tqven! xmas auwia giglaiam, es
varT, kaco, sul? am sasaflaos Sealia kacma Tavisi jani
da dasamarxav adgils ar aZlevT axla?
ra gayvirebs?! Seutia momaragebis xelmZRvanelma,
Tavze ver devimarxav da adgils, qe xedavT, Tua sadme.
davmarxoT Tavis ezoSi.
sada aqvs ezo.
rava?!
sul naWer-naWer gayida saflavebad. apa ras vtirivar me. bolos, sawyals, kibis gayidva undoda, adgils
micdens, rad minda amxela kibeo.
kvlav Camovarda siCume.
he, ras SobiT axla, giyurebT me Tqven. sad marxavT
melitonas, kaco? mudariT savse xmiT ikiTxa giglaiam.
sasaflaos TanamSromlebi sdumdnen. maT guliT undodaT pativi ecaT micvalebulisaTvis da Tu amas ver
axerxebdnen, mxolod im seriozuli mizezebis gamo, rom
oRaskuras Zveli sasaflao karga xania daxuruli iyo.
axla, Cven Soris darCes da, giglaia, ra aucilebelia, magaliTad, melitonas aq damarxva. rava axal
sasaflaoze magaze naklebi xalxi marxia Tu?! ezekia
metrevelma Tavisi simamri iqana ar damarxa? sad yavs
amirana wivwivaZes marCenali babuda damarxuli, iqana
ar yavs?
399

rava, kaco, Cveni mkvdari axal sasaflaoze weviRoT?! ar isvenebda giglaia.


roca sxva gza ar aris, ras izam! dauyvava Saqrom.
uyure Sen, ra vyofilvarT Cven erTmaneTisTvis?
xedav Sen, ras Svreba es xalxi? ar mokvdes aba kaci,
kaco? ra unda melitons sakonservos gverdiT.
mkvdari erTia yvela, Cemo giglaia! Tqva gamocdilma, WaRara, Tavisi saqmis brwyinvaled mcodne
mekubovem.
jerxnobiT imaze SeTanxmdnen, rom milicia gamoeZaxnaT da saqme aReZraT oRaskuras axali sasaflaos
xelmZRvanelobis winaSe meliton saldaZisaTvis erTi
saflavis gamoyofis Taobaze.

* * *
SemeSinda, xom ici Sen, sikvdilisa axla SemeSinda...
ase yofila Turme... gesmis Sen? kacma am sasaflaos
Sealia yorfeli. sakuTar ezosaviT uvlida... ra icien
magenma... axal sasaflaoze. Tvara, mogarTmeven `fodnosiT~ adgils... iqanac ase araa? vai, Se ubeduro melitona. unda vuTxra, visac exeba, unda avuxsna. mova milicia da awonis kargad yvelafers... meore sasaflaoze
wasaRebi da gadasagdebi kacia melitoni? maSvin xom
kargi melitoni iyo... maSvin xom kargi iyo melitoni...
axla qe SemeSinda, xom ici Sen... mkvdris meti ra mina
xavs... mkvdris meti ra vici...
butbutebda gajavrebuli giglaia, cels miiqnevda da
daRlili, Sewuxebuli saxiT nel-nela miiwevda win gauqmebuli sasaflaos Suagulisaken.

400

J i ni
oRaskuras sasaflaos ukan, saluqvaZis mindorze bazroba gaixsna.
odesRac es miwebi, wyalwiTelas gaRma-gamoRma, vinme
saluqvaZis yofila. droni icvalnen, miwaze kerZo sakuTrebam Wiri mogWamaT, saxeli ki mindors Zveli
darCa. ar viciT cxonebuli saluqvaZe raSi iyenebda am
mindors. kolmeurneobas ki namdvilad arafers argia.
mousavliani, wiTeli miwaa. balaxic ar xarobs xeirianad.
aReb-micemobam xalxi nametani rom ar moacdinos,
adgilobrivma xelisuflebam neba darTo bazroba Tvis
pirvel kviras gaimarTos.
adamiani? damanebe Tavi Tu kaci xar. Turme, neba Tu
mieci, udabnoSi qviSas daadebs fass.
ras ar iSovis kaci aq. ra ar hqonia Cveneburs sayidi
da gasayidi. koWis Zafidan dawyebuli wisqvilis moukodavi qviT gaTavebuli yvelafers iyidi oRaskuras
bazrobaze.
dilis xuTi saaTidan mzis Casvlamde buziviT ireva
xalxi.
mTeli imereTi (zemo da qvemo) xom aq aris. gareqarTlic amohyolia saCxeris gadasasvlels da xvamlis viwroebidan raWvelebic blomad Camosulan.
gzatkecilis gaRma-gamoRma Camwkrivebuli manqanebi
zestafonis gadasaxvevs uwevs.
agvistos kbenia mze dilidanve imuqreba, magram mze
ki ara, ca rom Camoiqces, isic ver gaanelebs bazrobis
ukidegano enTuziazms.
Tadarigian ebraelebs brezentis naWrebi wamouRiaT,
farRalala karvebi gaumarTavT da rom ityvian, Tavi
26. r. miSvelaZe. t. III

401

qudSi aqvT... axalbeda vaWrebs ki oTxkuTxiv ganaskvuli


cxvirsaxocebis imedi aqvT.
Cemnairad, uqudod da ugzo-ukvlodac bevri daabijebs.
simarTle giTxraT, sayidi maincdamainc araferi
maqvs da arc fuli mixevs jibeebs, magram amaze ukeTes
adgilas sad waval. sad naxav Sens qveyanas sxvagan ase
uklebliv da erTsulovnad Sekrebils.
modi da aTvaliere es xalxi. Seni miwis sunTqva igrZeni, tkbili qarTuli gaigone. saxeebi, sityvebi, frazebi
daimaxsovre da Caixate. adamianTa umdidresi gamofena
swored es aris.
am usasrulo rigSi erTimeoris miyolebiT Camwkrivebuli yvela savaWro fardagi Tavis patrons hgavs. Sexedav kacs da maSinve mixvdebi ras gamoitanda igi gasayidad. anda, pirvelad Tu gasayid xaraxuras daadgi
Tvali, rogorc ki gamyidvels gaxedav, Senive mixvedriT
kmayofili darCebi, am kustaruli Ceqmebis da saxeldaxelod Sekerili, saordRiso foCiani wuRa-mestebis gamyidveli swored amnairi kaci unda yofiliyo.
ra wvrilmani, ra RvTisagan daviwyebuli nivTebi ar
gamouCxrekiaT adamianebs, gauferTx-gauprialebiaT da
gasayidad gamoutaniaT.
ra bevri gavagrZelo, didi sauzmis dro gadasuli
iyo da erTi piri bazroba moTavebuli gaxldaT, roca
im moxucs wavawydi, viszedac es patara noveli iwereba.
visac Cemi axalgazrdoba ar unaxavs, sibere RmerTma
nu aCvenoso, geniosis naTqvamia.
cali fexi samareSi udgaso, swored am moxucze
iyo zedgamoWrili. rom eTqva, camet siriel mamas
Camovyevio, daujerebdnen.
jorkoze fexmorTxmiT ijda. win Wilofis daglejili fardagi ego da zed didi gulmodginebiT dae402

lagebina daJanguli cxenis nalebi, urmis Tvlis sapoxi


qonis Casadebi Txis rqisagan gakeTebuli yanwebi, targacveTili SalaSini, ZvelTaZveli WanWikebi da qanCebi,
ori lampis SuSa da Tqven warmoidgineT, daRunuli
lursmnebic ki. momkla misma sacodaobam. am bazarSi
yvelaferi rom gayiduliyo, moxucis Zvelmanebis muStari mainc ar gamoCndeboda.
kiserSi Casul ofls farTxuna imeruli qudiT iwmendda, sulisSemxuTveli sicxisagan ZarRvebdaberili
xelebi ukankalebda da wamdauwum xrinwianad axvelebda.
TeTri wver-ulvaSi Seulamazeblad, zed cxvir-pirze
hqonda modebuli. ulvaSic da wveric erTi zomisa iyo.
ese igi, roca iparsavda (da es, albaT, iSviaTad xdeboda) wver-ulvaSs erTdroulad iparsavda.
badrijnis didi cxviri qveda tuCamde wvdeboda, wiTlad CamoqaCul upeebSi didroni, Taflisferi wyliani
Tvalebi mouCanda. Tvalebs misi asakisa da energiisaTvis sruliad Seufereblad, cocxlad atrialebda iqeTaqeT.
karga xans TvalmouSoreblad miyura. mere, TiTqos
Sematyo rom myidveli ar viyavi, Cemdami interesi erTbaSad dakarga. yalioni gaawyo, gaabola da gverdze gaapurWya.
nali mindoda, kai nali, da ver Sevxvdi versad,
Cavilaparake moxucis gasagonad da Wilofs Cavacqerdi.
rais nali? uxalisod Semxeda gamyidvelma.
cxenis. cxenebi dauWedavi myavs RmerTo, oRond
ar Sematyos rom am moxucTan gamolaparakeba minda da
sxva araferi. ra TavSi vixli nals, sadaa cxenebi.
cxenis nali araa magi, xelSi rom gikavia?
kia, Cemo biZia, mara naxmari roa?
naxmariao? gaecina da aqa-iq SemorCenili sariviT
kbilebi gamoaCina.
403

aba, Sen gcodnia kargad nalis ambavi. ginda iyide da


ginda nu iyidi, mara icode, Cemo biZia, nali rac Zveli
da naxmaria, miT ukeTesia cxenisaTvis. a, es kbili ar
hqondes moWmuli da siZveliT ra uWirs. es axla morgebulia cxenis fexze. floqvs ar atkens da araferi.
amas rom ambobda mis danaoWebul saxes davakvirdi.
naoWebi aRar eTqmoda, moxucs Rawvebze Rrma Rarebi
Camosdevda da Rarebs ki wurwuriT mohyveboda ofli.
daiwva qveyana, sityva SevaSvele.
jer sada xar, am kviraSi iseTi sicxe iqneba, deda
Svils ar eiyvans.
aba davRupulvarT wreuls. amnairma sicxem sam
dResac rom gastanos, daxarSavs yvelafers.
venaxs verafers uzams. piriqiT, mouxdeba, Saqars
daugrovebs da simindma mogWama Wiri.
varga aba, es nalebi, pativcemulo?
qudi iSvlipa da TeTri mzedauxedavi, moprialebuli
Tavis kani damanaxva.
kacis momRorebels da mavnebels vgavar biZia mee?
ager a, orpirSi vcxovrob, gamqcevi var sadme? weiRe Sen
es nali da ramdeni mloco, imdeni gaxareba Cems nagrams
am qveyanaze.
ra gvaris kaci brZandebiT?
xundaZe, erTi mosaxle var orpirSi, nestoriTqva
ikiTxe da yvela mogaswavlis.
ucnaurma survilma Semipyro, moxucs xeli davucalo
da am gagania sicxeSi, am yiamyral xalxSi dgomisagan
gavaTavisuflo.
ras afasebT nals?
aTi Sauri unda TiTos.
erTianad rom waviRo?
rva Saurad gagatan, mets ver davukleb, codo var,
Cemo biZia. wadi Tu ginda, naxe, gaiare. sxvebi amnair
nals maneTad hyidian.
404

nalebi gverdze gadavawyve.


SalaSinic qe minda erTi kai.
a, batono, SalaSini!
ivargebs es viTom? nametani gacveTilia biZia, amas
Tavisi dro moWmuli aqvs.
moxucma qva aiRo, SalaSins daukakuna, rkinis ena
amoiRo da maCvena.
naxe ra rkinaa. esaa gacveTili? orjer dausob
sales qvas da meti ki ar unda. xorasnis rkinaa. Sen is
ar gegonos, kooperativSi rom hyidian, naxe, Jangis nasaxi Tu sadme aqvs.
SalaSins?
sami maneTi unda.
bolo fasi miTxari.
orad waiRe. getyoba meurne kaci xar, ar minda viRaca ubedurs Cauvardes xelSi.
ra Sematyo `meurneobis~?
lampis SuSa sadRa iSove am eleqtronobaSi?
ra vici, egdo saxlSi. me araferSi margia. egeba iyidos vinmem-Tqva da wameviRe. Tu muStari gamouCnda xom
kai, Tu ara da qe weviReb ukan. xom ar gadavagdeb aba.
ra mogce ase, wyvilad?
gWirdeba Tu?
Tu moergo Cems lampas. erTi navTis lampa migdia
samzadSi.
sworia. unda gqondes kacs, aba, rai. mTlad sadguris imedze dadgoma ar ivargebs. xan dens gamoTiSaven, xan damcvelio, Tu racxas eZaxian, is gadaiwveba
da iyuryute mere sibneleSi.
nestor batono, yvelaferi daWirvebazea. Tu dagWirda, oqros fasi aqvs maSin da Tu ar dagWirda, fiqrob
kaci raT minda, adgils micdens tyuil-ubralodo,
ramdeni mogarTvaT?
405

ra vici. lampis SuSa midRemCi ar gamiyidia. ki ar


vici magis fasi. maneTad waiRe orive, Tu vizarale, alali iyos Senze. ra vqna axla.
Txis yanwebze rom Camovugde sityva, cota ar iyos
SekrTa da eWvis TvaliT Semomxeda. meurnes es ar Camohgavs, vinme aferisti xom ar aris da saglaxaod xom
ar memusaifebao, gaifiqra albaT. rac Seexeba daRunul
lursmnebs, rogorc Tavdadebul muStars ufasod damimata. Tanac damariga, gamarTav am lursmnebs da axals
ajobebso. gazeTili lursmani xes ar ikidebs, daJanguli ki ise saimedod jdeba, rom Seni mowonebulio.
nestor xundaZis avla-didebam sul TerTmet maneTSi gadamagdo. gastronomis filials mivakiTxe, tomara viyide, navaWri Sig davabinave (CalagebaSi moxucic
mexmareboda) da es sakmaod mZime da uxerxuli tvirTi
zurgze rom movigde, moxucs iseTi guliani madloba
movaxsene, TiTqos am wlis sarCo-sabadebeli gaeCinos
CemTvis.
mere viTom, sxva saqmeebic mqonda, tomara iqve, sapnis
gamyidvels mivabare da nestor-papa gzamde gamovacile.
deiwva qveyana.
jer sada xar. am kviraSi uaress izams ukan mouxedavad Cailaparaka. Txrils nela, bebrulad gadaabija.
riT waxvalT axla, nestor, batono?
Cemi nametani mzrunveloba examuSa, Sevatyve fexebi
ukan rCeboda.
gameivlis racxa.
Cvenda iRblad, wyaltubos avtobusi dabarebuliviT
win gagviCerda.
asvlaSi vuSvele, davemSvidobe da avtobusi rom daiZra, xelic davuqnie.
esec ase... dRes erTi madliani saqme mainc gavakeTe.
tvini auduRdeboda moxucs am gaganiaSi. tyuilad
mocdeboda. verc verafers gahyidda da ukanve saT406

revi eqneboda Tavisi Zvelmanebi. droze mainc miva


saxlSi, CrdilSi mainc dajdeba da SviliSvilebSi
gaixarebs.

* * *
mainc momwyinda bolos.
uTavbolod xetialisagan Tavi amtkivda, muxlebi
dameRala da momSivda kidec.
isliT gadaxurul fardulSi cxeli mWadi, umarilo
yveli, jamiT lobio, erTi boTli `imeruli~ geaxeliT
da mze TavdaRmarTze eSveboda, bazrobas rom zurgi
Sevaqcie.
gzis piras, sicxeSi, mtverSi karga xans dgomam mTeli
dRevandeli siamovneba yelSi amomiyvana.
ociode metris daSorebiT TviTmcleli gaCerda da
mtveri Semogvaxvia.
erihaa, Cemi moxuci!
kabinidan dinjad gadmovida, ZvelTaZveli xis Cemodani gadmoaTria da im vaWris energuilobiT wamovida,
romelsac mizezis gamo Seagvianda da SiSobs saqoneli
gausaRebeli ar darCes.
daRlam erTbaSad gamiara. Soriaxlos mivyevi.
adgili didxans ar urCevia. Cemodani gaxsna, Wilobis fardagi gamoiRo da Cveuli sifaqiziT daalaga zed
gasayidi `saqoneli~ kar-fanjris anjamebi, Tarazo,
spilenZis qvasanayi, cxenis samuneli, orSimo, Camouqneli Taflis sanTeli, xmarebisagan gaSavebuli xis gobi
da ZvelTaZveli Cqifi.
cariel Cemodanze mokalaTda, yalioni gaabola da
isev daemsgavsa am saluqvaZis mindorze romeliRac
aTaswleulidan Camofrenil beber yvavs, afrena rom
ezareba da frTebSi Semaluli niskartiT am qveynisagan
SeumCnevlad darCenas rom cdilobs.
407

an rogor ar daezara xelmeored wamosvla, an ase


uceb sad moZebna ojaxSi es Camowerili, RvTisagan da
kacisagan daviwyebuli nivTebi.
ara, batono, Cvenebur kacs Sen ase advilad verafers
miuxvdebi.
iqneb nestor xundaZes Tavisi Zvelmanebis gayidva
sulac ar ainteresebs, iqneb masac am mileTis xalxis
yureba unda, Tavis Seqceva surs darCenil ori dRis
wuTisofelSi.
axlos rogor mival, rogor davenaxvebi, isedac sircxviliT viwvebi da Cemi weRandeli saqcieli Cemi TavisTvisac ver mipatiebia.

408

s i kv d i li
qalaqis pirveli mequde mixeil moses Ze zonenaSvili
Tavisi saxlis aivanze qurdiviT uxmaurod avida, Cemodani kibezeve datova, qudi, romelic aqamde ratomRac
xelSi eWira, daixura, skami frTxilad gamoswia, dajda
da sibneles miaCerda.
wleuls oqtomberSi adre acivda.
Tbilisidan matarebeli Svidis naxevarze Camodioda
da mixeils ar undoda Tavisi ojaxis wevrebi ase adre
gaeRviZebina.
mequdes egona, rom aivanze marto iyo, magram Rrmad
cdeboda. mamamisi mose zonenaSvili iqve, aivnis bolos
grZel skamze ijda da Svilis mosvla maSinve SeniSna,
magram dajdoma acala, suli moaTqmevina.
Sen xar? sibnelisTvis Tvali ar moucilebia moxuc ebraels.
me var, mamaCemo, me var.
ra hqeni? moses wlebisgan dawnexili, gabzaruli
xma hqonda.
momces.
Seni?
ki.
evasi?
evasic, mamaCemo.
bavSvebis?
yvelasi.
wasulxarT, aba.
mivdivarT, dagenacvle, mivdivarT.
mose wamodga, misi maRali, wverosani, bibliuri landi Svils Tavze daadga.
409

e Cemi Zvlebi? moxucs xma uTrToda, aseTi ram


mose zonenaSvils didi sulieri mRelvarebis Jams
emarTeboda.
mixeili sdumda.
mosem wonasworoba dakarga. aqamde mas cota imedi
kidev hqonda, iqneb viza daugvianon, an gadaifiqros,
an colisZmis nasamarTleobam SeuSalos xeli. axla es
imedic gaqra. midian!
e Cemi Zvlebi, Svilo? gaimeora mamam.
Sen ase ar isurve, Se sulganaTebulo? magas ar
vtiriT mTeli ojaxi? ar gdomebivarT arc erTi. Sengan
ar viswavle? roca ass unda da erTs ar unda, is erTia
giJi, xolo roca erTs unda da ass ar unda, mainc is
erTia giJio.
kai, me giJi var, mara me xidis giJi xom ara var,
biWo, me Seni mama giJi var da Tu ici, ra unda mama
giJs, mitoveba?
ara.
movla unda da patronoba, asea es.
axla yvelaferi gvianaa, mopirdapire saxlis fanjrebSi acekvebul Crdilebs Caacivda mixeili.
xeirs naxav viTom iqana?
vin icis...
`vin icisTvis~ midixar da cecxls aqrob Cems keraze? gabrazeba daetyo xmaSi ufros ebraels.
mavzoleum arc aqana amiSenebdnen. rac aq viyavi,
is viqnebi iqanac. xalxi xomaa, haer xom gamiyofen. aqac
quds vkeravdi da iqanac quds Sevkerav.
vis unda Seni qudi izraelSi?
visac qudi ara aqvs da Tavze sciva.
ena ar ici da gza-kvali, nifxavs ver iyidi, rom
dagWirdes.
vaWrobis ena yvelgan erTia, dagenacvle. cifrebs
410

weren Turme iqanac. avdgebi, patara qaRalds da karandaSs Cavideb jibeSi da iolad gaval.
rai?
ho, mamis suli ar wamiwydes. Seval maRaziaSi,
movkideb erT nifxavs xels, gavSli qaRalds da mivaCeCeb im noqars.
mere?
mere is, rom damiwers aT dolar, me davuwer xuT
dolar, is rom Camova rva dolarze, me aval eqvs dolarze. is rom Camova Svid dolarze, me... ara, eqvs dolars fexs ar movucvli.
ar moucvli da darCebi unifxvod! gaecina moses.
ar davrCebi, sxva maRaziaSi Seval.
kai dagemarTos, agiwyvia saqme. amoioxra mosem.
mixeil zonenaSvili Tavs imxnevebda, Torem arc TviTon icoda kargad, ra eloda, rogor wavidoda misi
saqme. eSinoda im moTxilamuris SiSiT, moxveva-gaCerebac ki rom ar aswavles da pirdapir slalomis trasaze
Seayenes, an gadarCeba an ara, an fexs moitexs an (ukeTes
SemTxvevaSi) samaracxvino Cagoreba elis. magram racaa
esaa. ukan dasaxevi gza aRar aris.
im SabaTs giTxari, misi ar iyos: raRaca ukeTess
unda elode, Seni saqon-sacxovrebeli sasworze rom
Sedo. xom naxe, ra ewera soflis gazeTSi ubinaod,
upatronod darCenili emigrantebi Cemodanze sxedan da
tiriano.
gjeravs magi Sen? isakis biWis werili xom wagikiTxe,
samoTxeSi varTo.
Se gamCengaxarebulo, gazeTis ar devijero da isakis biWis devijero? isakis biWs rac peplebi aq hyavda
TavSi, is eyoleba iqanac.
es ambavi namReria, mamaCemo. ginda ase ubere da ginda ise. me Cemi Tavi gamotirebuli myavs, me rom meore
411

kacs aRar damadgamen mxrebze, kargad vici, mixeili


dinjad, gamSrali xmiT laparakobda, magram mainc mivdivar. qveyana midis da mivdivar. CemTvis ki ar mivdivar. quds Zafi da kalapoti iqac unda. aq Tu xuT maneTad vkerav, arc iq momcemen mets. mara me, Sen kargad
ici, Cemi SvilebisTvis mivdivar.
SvilebisTvis?
uqimerions erTbaSad moefina ulamazesi, mtredisferi naTeli.
ho, SvilebisTvis. Cemi nagrami Tavis qveyanaSi
icxovrebs. Tu Wkua eqnebaT, Cemi STamomavloba Cemi
madlieri iqneba. me, me davabrune isini saxlSi aTaswlovani xetialis mere.
romel saxlSi?
israelSi, mamaCemo, samSoblo didi saxlia. ra Wkua
aqvs axla viRaca departamentis moxele gulSi Camixutebs da momefereba Tu ara. ra mniSvneloba aqvs droebiT karavSi momaTavseben Tu didvaWris qarvaslaSi,
RmerTi Tavis gaCenils glaxad ar dakargavs.
babuaSeni ityoda, erT wyalSi tans orjer ver
daibano. is samSoblo, Cven rom gamovediT, aRar aris.
Tavs nu vityuebT.
aris, Cven CavitanT. dabrunebis imedi rom gvqonda,
imitom vinaxeT amden xans Cveni RmerTi da Cveni ena.
Senze kargad es vin icis, mamaCemo. Seni naswavli locvebiT mivdivarT.
locva bevrs giSvelis!
cotas xom miSvelis, danarCens me wavexmarebi Cems
Tavs. welebze fexs davidgam, dRe da Rame vimuSaveb.
kacis mokvlas da Tofis srolas nu damavaleben da
yvelafers vizam.
arc magas agacdenen. iakobis biWi CasvlisTanave
jarSi gauwveviaT.
412

ara, rava dauZaxebdnen, rava akadrebdnen! komisar


faCuaSvil dauxatavdnen israelSi. Sen fiqri nu gaqvs
me ormocdaaTi wlis gulismankian mequdes, avtomats ar
mandoben. am Cem gogoebs jari ar exeba.
mose wavida da Tavis adgilas dajda. yurebSi erTbaSad Semovida gaRviZebuli qalaqis xmauri.
ese igi, Svilebis gulisTvis midixar? fiqrobda
mose da TiTqos korkimelis axalamoyrili, nazi foTlebiT darxeul niavs misken mohqonda Svilis jiuti
fiqri.
ho, mamaCemo, Senc SvilisTvis unda wamosuliyavi.

***
kibeze nabijebis xma rom moisma, mixeili wamoxta,
Cemodans xeli staca da saxlSi Searbenina. cota xanSi farda gadaswia da mosuls daakvirda, moses Tavisi
ZmisSvili ezekia zonenaSvili esaubreboda.
raRacas dgamen axals, ra vici, viTom ara uSavs, is
Teatri sadaa, rom iyo. me mgoni, TviTon xalxsac aRar
unda kai Teatri. es Zvelebi qe daberdnen, axali Tu
niWieria, TbilisSi garbis. deviRale. amdenma stumarma
momkla. stumari direqtori, stumari kompozitori,
stumari dramaturgi, cal-calke yvela kaia, mara aq
gamCerebeli rom aravin aris? Teatri kai piesaa, piesa
ar gvaqvs.
ra ar gaqvT? mixeil zonenaSvili xalaTis Rilebs
ikravda. ezekias xeli CamoarTva da mamamisis gverdiT
mokalaTda welSi SesaSureblad gamarTuli.
araferi, ager piesaze vambobdi sawyali kacis
xmiT Tqva ezekiam.
ezekia zonenaSvili ormoci wlis ganmavlobaSi dramatul TeatrSi dasis gamged muSaobda. Teatri fana413

tikurad uyvarda. mTels qalaqSi uspetakesi kacis


saxeli hqonda davardnili. mis gadabmul, Sav warbebs,
xSir WaRara Tmas, metyvel keTilsa da farTo Tvalebs
rom Sexedavdi, kacis cnobis unariT cotaTi mainc Tu
iyavi dajildoebuli, maSinve mixvdebodi, rom ezekia
daquxebisTvis, sxvaTa Tavze wamojdomisTvis gaCenili
ar iyo. miuxedavad imisa, rom TeatrSi ase mokrZalebuli mdgomareoba ekava, yvelam icoda, romel premieras
ra bedi eloda. mxolod ezekiam icoda, sad miagdo
guSin msaxiobma rekviziti, romelsac dRes mTeli
Teatri eZebda. ezekiaze erTgul kacs TeatrisaTvis
sanTliTac ver ipovidiT. misTvis samuSao saaTebi ar
arsebobda, dafaCunobda TeatrisaTvis Sewiruli kaci
ormoci wlis ganmavlobaSi rogorc mekelaptre beri
taZarSi da Tavisi uxmaurod daxarjuli sicocxlis,
Tavisi aunazRaurebeli siyvarulis safasurad Cvengan
arafers iTxovda.
waiRo vinmem? uxalisod hkiTxa mixeilma. ise,
sityvis masalad, Torem Teatri (da miT umetes piesa), moses vaJs srulebiTac ar ainteresebda. mequdes,
RmerTo Segcode da, maincdamainc arc ezekia zonenaSvili uyvarda, marifaTs moklebul, arapraqtikul
kacad miaCnda.
pasportebi agiRia, TiTqos axal ambavs eubnebao,
ezekiam misTvis sruliad uCveulo rixiT uTxra.
ki, erT kviraSi iqeT geyolebiT.
Sens Tavs eyole kargad. Cven raRas gveyolebi, me
da mamaSeni gamoRma vrCebiT.
Sen rava?
ra rava? TiTqos Sarzeao, aimriza ezekia.
ar gadawyvite?
rai?
414

wasvla.
sad.
izraelSi.
gadasawyveti ra mqonda. me kai xania gadavwyvite da
gavaTave kidec.
ezekia, viTom axla Sen yvelaze Wkviani xar im xalxSi, vinc wasvla amjobina? ar dauTmo mixeilma.
yvela Tavis WkuiT cxovrobs.
aba ras jiutob, miTxari, ra jorze Sejeqi, Sen
mainc ara xar oTxmoci wlis, mamaCemiviT.
oTxmoci ra SuaSia!
ra da, ratom Rupav am Sens ojaxs. mTeli naTesavebi
iqeT viqnebiT. guli mainc ar dagwydeba?
yvelas Tavisi gziT gaumarjos gamCenma. Cemi wasvla
ar SeiZleba mtkiced Tqva ezekiam.
ra ar SeiZleba? vin xar amnairi? Sennairi xalxi ki
ara, profesorebi midian.
biZaCemo, gaaCume es Seni lekvi. kbilebSi gamoscra ezekiam. igi ase aRelvebuli aravis unaxavs.
lekvio?! vinaa Seni lekvi, Se RvTis glaxa! mipasuxe, ras miaRwie amnairs? romeli Cin-temlakebi grCeba
aqana?!
biZaCemo! nestoebi daxeTqvaze hqonda ezekias:
uTxari am boTes, magan ra icis, ra aris Teatri, ra aris
xelovneba!
Sen ici marto! gamomwvevad Tqva mixeilma.
Sen vis moakldebi, Sen vis azaraleb. Sennairi mequde
quTaiss aTasi hyavs.
Sennair artists ver iSovis saqarTvelo!
isic ar ici, TeatrSi ras vakeTeb, artisti var me?
miT umetes.
biZaCemo, uTxari rame, nu gadamrevs!
415

mose laparakSi ar ereoda, yvelaferi esmoda, magram


mokamaTeebs Tavs ise aCvenebda, TiTqos quCaSi mimavali
xalxi ufro ainteresebda.
Sennairma xalxma dagvwia asi wliT ukan! Cemnairma mequdem Seinaxa ebraeloba, Tvara Sen... Sen mTeli
cxovreba sxvis saqmes akeTeb. isic ar ici, visTvis cxovrob am qveyanaze, vis Teatrs emsaxurebi.
Teatri ar axseno, Se bnelo meduqnev! ezekia caxcaxebda.
Sen SiSis gamo Seefare im Teatrs, Sens cxovrebaSi
maneTis riski ar gagiwevia. Tu gagiWirda, Teatrs ki
ara, mamaSens gayidi!
es ki metismeti iyo. ezekiam skams wamoavlo xeli, magram mixeili katis simardiT gauCinarda karebs iqiT.
xocavT erTmaneTs?! biZaSvilebis kvla deiwyeT
ukve? viSviSebda mose da ezekias emudareboda, es
skami dauSvi, ar gagitydes, gayiduli aqvs ukve, patronma am saRamos unda waiRoso.
ezekiam skami dauSva, Semotrialda, xelebi aRapyro
da daiyvira: RmerTo! Cvens Soris mtyuans... magram
am dros mose saSineli RrialiT eca xelebSi da Zirs
daaSvebina.
ar daswyevlo! nu damiwyevli. isedac areul
Wkuaze hyavs RmerTs. gzaze dgas es ubeduri! apatie,
Cemo ezekia, apatie, dagenacvle. Cemi Wkviani ezekia
ara xar Sen?!
ezekia wavida, imis fiqriT, rom am kibeze mixeilis da
misi ojaxis gasacilebladac ar amovidoda..

* * *
wasvlis dRe gacilebiT ufro Zneli aRmoCnda, vidre
warmoidgendnen.
416

erTbaSad gamoCnda aTasi iseTi aucilebeli saqme,


rom erT dReSi ki ara, gamgzavreba erTi wliTac rom
gadaevadebinaT, mainc ver moaswrebdnen.
mixeilma saxelosnoSi jer kidev guSin gamoanTavisufla Tavisi kuTxe. angariSebi gaaswora. rac ram hqonda,
TviT nemsamdec ki, abgaSi Caalaga, yvelas gamoemSvidoba
da wamovida. Sin mosuls mosem gauwyala guli. ras
mogixvetia es xaraxura, waRebiT mainc ar waiReb, iq kalapotebis da nemsebis mets ras iSovi. ver daurige amxanagebso?
egeba dagWirdes rameSi, mamaCemo. ratom gadavyaroT tyvila?!
raSi unda damWirdes, biWo? orad ori qudi maqvs da
sikvdilamde meyofa. Tu Wonobas viswavli awi me, Seni
WkuiT!
am diliT darcxvenili mixeili isev gamoCnda Tavis
yofil samsaxurSi. abgidan samuSao iaraRebs iRebda da
saTiTaod arigebda. visac miuaxlovdeboda, xels CamoarTmevda, saCuqars magidaze daudebda da gamotrialdeboda. saamqroSi panaSviduri siCume sufevda. mixeilma veRar gauZlo am ceremonials, cremlebi waskda,
Tvalebze Wreli, ujredebiani cxvirsaxoci miifara da
kari gaijaxuna.
saxlSi eniT auwereli gawamawia sufevda.
samgzavro fusfuss bolo ar uCanda.
mixeilis meuRle, qalbatoni eva, momWirne da Tadarigiani qali iyo, magram amJamad nerviulobisgan yelis
ZarRvebi dahbervoda da awiTlebul loyebze wamdauwum
xels itkacunebda.
Caalagebda CemodnebSi bargi-barxanas, cota xnis Semdeg amoyrida, axla sxva rameebs Caalagebda, mere isev
amoyrida da iyo erT ambavSi.
amaSi ra aris? hkiTxavda mixeili.
27. r. miSvelaZe. t. III

417

wignebia bavSvebis.
rai?
wignebi.
amoyare, gelaparakebi! wignebi minda axla mee?
wignebis meti ar mrCeba araferi?!
ra gaRrialebs! modi maSin da Sen Caalage. uwigno
da ubeduri Seni Tavi ar geyofa? ara, uswavlels davtoveb Senma mzem ZRabebs.
aqana sxva swavlaa! ver gavagebine, Se cocxalaSenebulo! vis raT unda iq Seni istoria da `sazogadoebaTmcodneoba~, es ukanaskneli mixeils Cemodnidan ukve
amoeRo da xelSi eWira. unda gamovtydeT, aseT saxelmZRvanelos igi pirvelad xedavda.
ufros qaliSvils, julietas, moswyenoda es usafuZvlo mzadeba, yvelaferze xeli Caeqnia da gulze kataaxutebuli skamebSua mimodioda.
umcrosi merveklaseli manana WiSkarTan Tavis or
Tanaklasel gogonas gadaxveoda da gulamomjdari
qviTinebda.
mose Tavis Cveul adgilas aivanze ijda, xelebiT
joxs dayrdnoboda da naxevrad Ria TvalebiT sivrces gahyurebda. man mxolod erTxel aiRo Tavi, julietas xeliT uxmo da xmis kankaliT, Zlivs gasagonad uTxra:
damTxveul mamaSens uTxari, albomi gadaarCios.
Tqveni suraTebi damitovos, sxva araferi minda.
mixeilma uceb Calageba Sewyvita, Cemodans gadaajda
da moses miaCerda.
CemodnebSi araferi eteoda. yvelafris waReba undodaT, magram ver axerxebdnen. spilenZis taSti samjer
amougdo boRCidan qmarma, magram evam samjerve ukan
Caabruna.
418

...mose zonenaSvili didxans idga baqanze SesafuTavad


gamotanil qandakebasaviT da saRorias tyisken kiviliT
mimaval matarebels Sehyurebda.
igi marto darCa.
sadgurze uamravi naTesavi trialebda, magram matarebeli rom wavida, yvelam Tavisi gza monaxa. mose aravis
gaxsenebia, xeli rom Caevlo da sasowarkveTili moxuci
saxlamde mieyvana.
quCaSi joxis kakuniT, mTvareuliviT mibarbacebda.
`axla fiqris dro, icocxle, bevri maqvs. iqneb mec
unda wavsuliyavi. Cemi aq darCena sWirdeba vinmes? vis
raSi sWirdeba beberi mose zonenaSvili. ara, Cemo RmerTo, Sen ar mirCie. ar damaZale, dagenacvle da, marTalic xar. amxela tvirTi rom amkide, Cemi ra imedi gqonda,
Se sulganaTebulo? rom ver SevZlo, rom gamiWirdes?
morCa. awi me Cem Svils da SviliSvilebs cocxlad Tvals
ver Sevavleb. amxela tkivili ris fasad momaniWe, Sens
saxels venacvale? am cis da miwis fasad? am Zveli jaWvis xidis fasad? am ZmasaviT TanSezrdili mwvane bazris
da nacnobebiT savse quCebis fasad? iqac xom iqneboda
ca da qveyana, quCebi da bazari, mara iq Sen ar iqnebodi
is mose, rac aqa xar: myidvel gamyidvelis momrigebeli,
CxubSi gamzavebeli, dabneulisTvis Wkuis damrigebeli.
iq sxva moseebi xeiroben. am saxels da gamavlobas, am qalaqSi rom maqvs, ormoci wlis sicocxlec rom damrCes
iq, ver mivaRwev. ara, me ar gemduri, kai hqeni, RmerTmani. me am miwis belti var. madlobeli var, RmerTo, me
aq unda movmkvdariyavi!~
salocavSi Seiara, mis danaxvaze xis CuqurTmian karTan futkrebiviT mozuzune ebraelebi uecrad dadumdnen, ukudgnen da moses gza dauTmes.
moxucs es uecari dadumeba da gzis daTmobac cudad
eniSna.
419

* * *
diliT kulaSidan Soreuli naTesavi, mewvrilmane
isinka ciciaSvili Camovida.
aivanze moses mohkra Tvali da laparak-laparakiT
amoiara kibe, magram moxucma xma rom ar gasca, ifiqra,
sZinavso da gamarTulad mjdomares skamis zurgze miukakuna.
stumars gulma reCxi uyo. winidan Semouara da TvalebSi Caxeda.
mkvdris Riad darCenili Tvalebi mrisxaned da mondomebiT Sors icqirebodnen.

420

z e li mx ani
mxatvar zurab forCxiZes vuZRvni

`gaawyales am Tavisi artistobiT guli. mainc rac


sofromaZe moSavda, TveSi TiTo warmodgenas marTaven.
marto bileTis fuls vin jerdeba, Torem waiRon es maneTi, vin daeZebs. moiyvane Seni sawyobis xalxi da modio, fxakaZem. ra unda iTamaSon amgenma. amgenis Sesrulebuli roli vnaxe damwvari. ase hgonia, albaT,
im CxikvTava sofromaZes, rac met piesas davdgam, miT
meti saxeli da gamavloba meqnebao. magas xelovneba moswrebaze hgonia. ra geCqareba, sad garbixar. romeli
gegma Sen gaqvs Sesasrulebeli, Cajdes rolSi xalxi.
atare repeticiebi da iyavi. xelfass gikavebs vinme Tu
rai. sad mcalia amgenis saglaxaod, aTasi saqme mqonda
dRes saxlSi~. ase fiqrobda liTofonis qarxnis scenismoyvareTa klubis kibeze amavali zelimxan xerxaZe.
zelimxani ormociode wlis, saSualoze odnav maRali,
msxvilkisera mamakaci gaxldaT. siarulis dros quslebs ise magrad urtyamda kibes, gegonebodaT, marmarilos simagres amowmebso. axali palto ecva da garderobSi datoveba daenana, daminaxos am axal paltoSi
mter-moyvaremo. axali palto ecva, magram rad ginda,
isic ZveliviT hqonda kisris qvemoT gadagdebuli. Cacmis am meTods ise daeuSnovebina es axali palto, Semkeravs rom daenaxa, SeiZleba fanjridan gadamxtariyo.
ise milayunobda kibeze zelimxani, rom cudad awyobili roboti gegonebodaT. xandaxan Tu kiserze paltos
sayelo SemTxveviT moedeboda, damduRruliviT gaasavsavebda xelebs da kisers, rac SeeZlo, win waigdebda.
421

kiserze verafris mikarebas ver itanda. amis gamo halstuxi mis cxovrebaSi ar uxmaria, gareul taxs xerxemlis gaswvriv roma aqvs, daaxloebiT iseTi Tma hqonda,
marTalia, Tmis sixSiriT ver daikvexnida, magram, rac
hqonda, saimedod hqonda da gacvenis saSiSroeba ar
emuqreboda. xom aseTi Tmis patroni iyo, fermkrTal
saxes rbili, fafuki warbebi da aseTive rbili Jangisferi ulvaSi umSvenebda. ulvaSs wlis ganmavlobaSi
xSirad ucvlida formas, xan nikapamde CamoigrZelebda
(ris Semdegac mecixovne yizilbaSs daemsgavseboda), xan
ki ise Seamoklebda, rom tuCebis sigrZezec ver wvdeboda! sqeli ulvaSi rom mobezrdeboda, gaaTxelebda.
erTi sityviT, Tavis ulvaSs rogorc undoda, ise eqceoda. gaparsviT ki mTlianad arasodes iparsavda, ver
eleoda. RmerTma kargad moaxmaros da imodena yurebi
hqonda, rom qarxanaSi xumrobdnen, bavSvobaSi dedamisi
rom dabanda, yurebs gasaSrobad Tavs zemoT sarecxis
samagriT ubnevdao. siarulis dros xandaxan Tavis Tavs
waelaparakeboda da maSin SubliT rom dajaxebodi, ver
daginaxavda. amitomac zogs ucxvirpiro egona, magram
marTla ucxvirpiro ki ar iyo. sawyali guli hqonda,
Seni gulisTvis wyalSi Cadgeboda, Tan gadagyveboda,
magram Tu rames awyeninebdi, mtrisas, munjis gabrazeba
icoda. mere aRar undoda Seni araferi. oqros kvercxi
rom gegorebina gulze, Senken aRar moixedavda, sawyobs rom sWirdeba iseTi kaci iyo, samsaxuris saqmeSi
xaTri-maTri ar icoda. Wipze rom gamskdariyavi, rac ar
gekuTvnoda, ver miiRebdi, amitomac RvTis winaSe, bevrs
ar uyvarda.
rva saaTi karga xania Sesrulda. darbazi savse iyo.
erTi piroba mesame zari gaisma da WaRic Caaqres. magram
isev aanTes sinaTle. premieris molodinSi xalxi Relavda. fardis xan erT kuTxeSi gamoCndeboda grimwaTxapnili saxe da xan meoreSi. ra undodaT, vis daeZebdnen
422

scenismoyvareTa dasis wevrebi mayurebelTa Soris,


eSmakic ver mixvdeboda. odnav rom Seirxeoda farda,
yvelam icoda; rom cnobismoyvare artisti gamoiWyetda,
saxis im nawiliT, rac moCanda (danarCens fardis naoWiT
gulmodgined ifaravda), Zneli iyo muSa-msaxiobis cnoba, magram ramdenime mayurebeli amiTac erToboda.
daiwyon axla Tu iwyeben. Tu arada, gagviSvan saxlSi! daiZaxa viRacam.
mokarnaxe daekargaT da eZeben. gamoepasuxa axalgazrduli, Tamami xma.
sakarnaxod Tu aqvT saqme, win yofilan aba. SemTxveva ar gauSva mesamem.
sad wavida, awi, mokarnaxe? gulwrfelad ikiTxa
inteligenturma xmam.
gaTxovda, upasuxes mas.
viRacam taSi dascxo, magram sxvebi ver aiyolia da
CaCumda.
zelimxani SemosasvlelSi saRebavgaclil svets (erTorjer mainc gausva xeli, xom ar gadadiso) miyrdnoboda da darbazs aTvalierebda. ufro zustad rom vTqvaT, cariel skamebs uTvalTvalebda roca daiwyeben,
Tu raime xeiriani Sevatyve, Seval da davjdebi, Tu arada, waval saxlSio. amgvarad hqonda gadawyvetili da
rogorc Seasrulebs Tavis am Canafiqrs ager viqnebiT,
Zvirfaso mkiTxvelo, Cvenc da davinaxavT.
pativcemulo.
zelimxani motrialda, mis win TviT reJisori sofromaZe idga. sawyobis gamge Soridan icnobda liTofonis
qarxnis dramwris xelmZRvanels da codva gamxelili
sjobs, maincdamainc ar exateboda gulze, usaqmo egona. sinamdvileSi am axalgazrda xelovans saqme Tavze
sayreli hqonda. tani didi ar mieca gamCens, magram rac
mieca koxta da Casxmuli. modaze ecva. farTo Sarvals ise Caeylapa maRalqusliani fexsacmeli, siaru423

lis drosRa Tu Seatyobdi, rom fexze ecva. qamars TavisTavad farTos atarebda, magram imodena balTa ekeTa,
rom qamari ori im sifarTec rom yofiliyo, daitevda.
viwrobeWebiani pijakis marjvena gulis jibesTan, ratomRac, niqoziis forToxlis wvenis qarxnis lurjad
moWiquli niSani ekeTa. gaaCnia saqmes ras davarqmevT,
Torem Tavisi gagebiT sofromaZes mosveneba ar ewera.
dRedaRam zeSTagonebis cxel tafaze iwvoda. axalgazrda reJisori iyo da, marTalia, sadiplomo speqtakliT
instituti ver gaaoca, magram Tu raime moepoveboda
Sesaxarbebeli, es iyo titanuri energia. sofromaZem
daRla ar icoda. piesebs kiTxulobda, Teatralur presas xom ar gamotovebda. cotas xatavda kidec. TviTonve
adgenda Canaxatebs momavali speqtaklisaTvis. marTalia
dramwris ekonomiuri SezRudulobis gamo im sqemebs da
Canaxatebs mxolod nawilobriv asxamda xorcs scenaze,
magram guls ar itexda da, rogorc adgilobrivi recenzentebi aRniSnavdnen, speqtaklidan speqtaklamde
izrdeboda.
raSia saqme? ugulod hkiTxa zelimxanma. ifiqra
es lawiraki axla, albaT SeniSvnis mocemas mipirebs,
karebSi ratom dgaxarT da darbazSi ratom ar SebrZandebiTo.
did bodiSs vixdiT, magram gamouvali mdgomareoba
gvaqvs da unda gviSveloT.
ra gaqvT?
mdgomareoba.
mere me ra vqna? Semotrialda zelimxani, raTa
erTxel da samudamod darwmunebuliyo, marTla gonebasusti iyo es kopwia reJisori Tu ara.
ra moxda, axla, iseTs ki arafers gTxovo. gawiTlda reJisori.
xalxi ar gyofniT? zelimxans undoda daecina
dramwris xelmZRvanelisTvis. `axla aman Tu gamibeda,
424

masa ara gvyavs da gaiqec-gamoiqeci erTi scenazeo,


me vici, ras vetyvi. egeba kulisebSic ver Semaswros~
gauelva zelimxans.
palto dagvWirdeba cota xans, rogorc iqna amoRerRa sofromaZem.
zelimxans jer xumroba egona da TviTonac xumrobis
xasiaTze dadga.
civa vinmes?
ara, ki ar civa. rogor giTxraT. rolSi palto unda
ecvas.
ara uSavs, iyos upaltood. iTamaSos kargad da naxevari darbazic ver gaigebs, palto rom unda cmoda
gaicina zelimxanma.
saRadavod maqvs me saqme? tirili gaeria reJisors
xmaSi da is iyo sxva paltoians dauwyo TvaliT Zebna,
rom zelimxanma palto gaixada da xelSi SeaCeCa.
vin giTxra mere vari, biZia, ha, batono, Tu es palto uSvelis saqmes, daiwyeT oRond droze.
ki, a, am wuTSi viwyebT gaxarebuli sofromaZe kulisebSi gauCinarda.
zelimxan xerxaZem iqve, gasasvlelTan Tavisufali
skami ipova da dajda. axla igi iZulebuli xdeboda,
moewoneboda Tu ara speqtakli, bolomde darCeniliyo. cota nawyeni ki iyo sofromaZis siTamamiT, ucnob
kacs palto amaRlitao, magram mere daaskvna, rom misi
saqcieli xelovnebisTvis mcire samsaxuris gawevas niSnavda da damSvidda.
speqtakli daiwyo.
fardis gaxsnisTanave gamovida Sav reituzSi gamofskvnili muSa-msaxiobi, gubelaZe da scenis SuaSi TokiT
daSvebul zars Semohkra. zaris xmaze doli abragunda
da mkrTalad ganaTebul scenaze Semocvivdnen cxvirpirze rideCamofarebuli figurebi. kudebi ar hqondaT, Torem namdvil eSmakebs hgavdnen. jojoxeTuri
425

cekva gaimarTa. makratelas wesiT xtebodnen maRla.


iataks TaviT exeTqebodnen. gafarCxul TiTebs erTmaneTs cxvirSi scemdnen. `grZeli viris~ msgavsad zurgze
axtebodnen. erTi sityviT, premiera didi oromtrialiT daiwyo. ratomRac arc am oromtrials auRelvebia xalxi, radganac reJisor sofromaZis SemoqmedebaSi
did siaxled ar miiCnies. ukve mesame speqtakls iwyebda
sofromaZe daaxloebiT amgvar malay-xtunviTa da aJiotaJiT. liTofonis qarxnis mayureblebSi ra esTetikur
asociaciebs iwvevda es warRvniswina cekva, Zneli saTqmelia, magram mayurebels rom aCumebda da mis yuradRebas scenisken warmarTavda, es naRdi iyo.
muSa-msaxiobma, gubelaZem meored Semohkra zars da
eSmakeuli landebi gahqrnen scenidan. daiwyo uSualod
warmodgena. ufro zustad rom vTqvaT, scena ganaTda
da udekoracio (sadRaa axla dekoracia) arenaze morigeobiT Semodiodnen dramwris wevrebi da piesis teqsts zepirad warmosTqvamdnen. Teatraluri sacodaoba
ufro Sors ver wavidoda. saxelis ganTqmis mosurne
Tavis sityvas rom CaamTavrebda, Semobrundeboda da
darbazs aTvalierebda. TiTqos ukve aRar ainteresebda,
ras etyoda mopasuxe. man Tavisi teqsti Tqva da gaaTava,
axla sxvam itexos Tavio. am piesaSi moqmedeba gasul
saukuneSi, kordilierebSi xdeboda, magram maZiebel reJisors tansacmliT koloritis Seqmnis ZvelTaZvel xerxze uari eTqva da muSa-msaxiobebi TiTqmis im tansacmliTve TamaSobdnen, rogorc movidnen Sinidan. gamonakliss mxolod saRebavebis wunmdebeli zaur fofxaZe
warmoadgenda. zauri filologis diplomiT movida
warmoebaSi da mokle droSi moixveWa is avtoriteti,
wunmdebels usaTuod rom unda gaaCndes. swored zaurs ecva zelimxan xerxaZis palto. zauri inkviziciis agentis rols TamaSobda da, rasakvirvelia, palto
unda scmoda, xerxaZis palto misTvis sruli da grZeli
426

iyo (nabadiviT hqonda mxrebze modebuli), magram unda


vaRiaroT, rom es palto rols Zalian mouxda. zelimxan
xerxaZis axal paltoSi inkviziciis agenti ufro sazizRari da idumali Canda. pirvel moqmedebaSi agenti
zaur fofxaZe, orjer gamoCnda scenaze (meore da mesame suraTSi), magram Tavisi gamoCena fasad dausva piesis
sxva mSvidobian personaJebs. erTs cxeli tafa daafSvna
Tavze, xolo meores uzarmazari doli Camoaxia. sxva
mxriv ki, inkviziciis agentis pirobaze sakmaod wynarad
da Wkvianad iqceoda.
pirveli moqmedeba ris vai-vaglaxiT CaTavda. jer
TviTon piesis pativcemul avtors gaevso miniSnebebiT
da qveteqstebiT nawarmoebi, mere reJisors Tavisi axirebiT sul daebnelebina warmodgenis azrobrivi mxare,
TqvenTvis gasagebi gaxdeba, ras gaigebdnen mayureblebi
liTofonis qarxnis dramwris am mravlisaRmTqmeli premieridan.
ukmayofilo mayurebeli aRSfoTebas ver malavda.
aqa-iq damamcirebeli SeZaxilebic gaisma:
mixvedrazea!
mixvedraze ki ara, gaZlebazea!
dagvirigon es piesa, es upatrono, da wevikiTxavT
saxlSi!
TamaSs Tavi daanebe, grimic rom ar ician?
Sen ega Tqvi. yvelas swori warbebi rava aqvs im qveyanaSi (am ukanasknel SeniSvnaSi mayurebeli marTali iyo.
ratomRac yvela muSa-msaxiobs survili gasCenoda, rom
maincdamainc scenaze yofiliyo lamazi da sWirdeboda
Tu ara piesis iersaxes, yvelas lariviT swori warbi
daexata, rac sxva mizezebTan erTad, speqtaklis srulfasovan aRqmas didad uSlida xels).
dasaxuravia es dramwre!
afiSa unda moviparo da davkido saxlSi!
gubelaZes unda davxvde Tavis WiSkarTan ameRam!
427

ras erCi?!
yurze unda vakoco.
pirveli moqmedebis mere darbazi ganaxevrda. sofromaZe am faqts Teatrisadmi mayureblis gaucxovebiT
xsnida, muSa-msaxiobebi ki mayurebelTa farTo masis
dabali gemovnebiT. vin iyo maT Soris marTali, magis
gansjaSi nu SevalT. Cven Cveni sazrunavi gvyofnis.
daiwyo meore moqmedeba. zelimxani gulze iyo gamskdari, sofromaZes palto rom ar waerTmia, axla
saxlSi viqnebodio. mTeli pasuxismgeblobiT davarwmunebT mkiTxvels, rom zelimxani gaparulTa rigebs
daamSvenebda da scenaze rom misi palto ar figurirebdes, araviTar SemTxvevaSi ar darCeboda msoflio
Teatraluri xelovnebis damamcirebeli am warmodgenis sanaxavad.
inkviziciis agenti Semovida da pirobiTi dekoraciiT morTul-mokazmuli oTaxis SuagulSi gaCerda.
palto, rasakvirvelia, ar gauxdia, pirobiT magidasTan misi coli ijda da namdvili Wiqidan Cais svamda.
col-qmarma ramdenime bunebrivi fraza esroles erTmaneTs. kulisebidan bakenbardebianma yaCaRma gamoyo Tavi
da inkviziciis agentis cols dauZaxa: `mowamle, me Sen
gelaparakebi!~ es sityvebi ise xmamaRla iyo naTqvami,
rom zelimxanis SetyobiT, agentsac unda gaegona, magram rogorc moqmedebis Semdgomma ganviTarebam daadastura, mosawamlav arsebas es sityvebi ar gaugonia da
bevric waago. `axlave~ dauZaxa colma bakenbardebian
yaCaRs, mayureblisaken Semotrialda, ubidan sawamlavi
amoiRo, WiqaSi Cascala da qmars gauwoda.
es ra aris? ikiTxa agentma zaur fofxaZem.
Rvino. upasuxa colma.
mayureblebSi sicili gaisma, aSkara iyo, rom meuRles
siCqareSi Wiqis RviniT avseba daaviwyda da Tavis agent
meuRles sawamlavs naturaluri saxiT awvdida.
428

damisxi Rvino! daiZaxa agentma da zurab fofxaZe


uaRresad kmayofili darCa Tavisi mixvedrilobiT. igi
yvelas siamovnebiT uambobda momavalSi, Tu rogor ixsna dramwre Sercxvenisagan.
meuRles isRa darCenoda, Zveleburi litrianidan qarvisferi, buJbuJa limonaTiT Seevso sawamlaviani Wiqa
da TanamecxedrisaTvis miewodebina.
agentma cols Wiqa gamoarTva da avanscenisken wamovida.
ar dalio! wamocda zelimxan xerxaZes, magram
inkviziciis agentma araTu dalia sawamlavi, aramed
Sublze xelic miido, erTi-orjer wabarbacda kidec da
mere mowyvetiliviT daeca iatakze. mtvris buRi avarda,
mowamlulis Tavze muStiviT Seikra da mere mayurebelSi gaiSala. aq usiamovno mxolod is iyo, rom zaur
fofxaZe zelimxanis axalTaxali drafis paltoTi egdo
mtverSi, Torem waqceviT bunebrivad waiqca.
coli mivarda da sulTmobrZav meuRles jibidan
borkilebi amoacala. borkilebi iatakze dayara da fexebiT gaTela. Tanac amas iseTi sixaruliT akeTebda, rom
kulisebSi myofma bakenbardebianma yaCaRma ver moiTmina, scenaze Semovarda da axladmowamluls erTi-orjer iRliebSi Ceqmiani fexi amohkra. fexi, rasakvirvelia, bakenbardebianma zelimxanis paltos amohkra. mere
Semotrialda da qmris mkvlels gadaexvia. xvevna-kocna,
Tumca dramwrisTvis asatan doneze midioda, magram am
dros moxda iseTi ram, romelsac araTu sofromaZe, sofromaZeze bevrad gamocdili reJisoric ki ver gaiTvaliswinebda, scenaze Tormetiode wlis lurjsvitriani biWi Sevida, alersSi garTulTaTvis arc Seuxedavs
pirdapir mkvdar agent zaur fofxaZes daadga Tavze da
sakmaod garkveviT uTxra:
paltovo!
darbazi gaisusa.
429

bakenbardebianma da agentis yoCaRma meuRlem xvevnakocnas wuTiT Tavi gaanebes da biWs moubrundnen.
paltovo! gaimeora biWma.
scena gacivda, mayureblebSi aqa-iq TavSekavebuli fxukuni gaisma. biWi ise jiutad da seriozulad dahyurebda iatakze gaSxlarTul agents, rom cxadad Canda, igi
ar xumrobda. zaur fofxaZem jer cali Tvali gaaxila,
mere meore da roca biWma mesamejer gaumeora razedac
iyo mosuli, mowamluli agenti, avtorisa da reJisoris
Canafiqris sruliad sawinaaRmdegod, wamojda da lurjsvitrians gabrazebiT hkiTxa.
ra palto?!
ra palto da, romelicxa gacvia maqana gaixade da
gamoatane mag bavSvs. Tqven magis Rirsi ar xarT! es
ukve zelimxan xerxaZis xma iyo. yvelam misken miixeda.
zelimxani gasasvlelTan saRebavgaclil xis svets miyrdnoboda da papiross nerviulad abolebda.
zaur fofxaZe darcxvenili wamodga, palto gaixada
da biWs lamis Tavze gadaafina, mere xeli Caiqnia da
scenidan gavida.
darbazSi gamayruebeli xarxari gaisma. liTofonis
qarxnis klubi omaxiani sicilisagan ise ZigZigebda, rom
quCaSi gamvlelni Cerdebodnen, sicilgareul kivils
miayurebdnen da Cqari nabijiT Sordebodnen iqaurobas.
marTalia, speqtaklis gagrZelebas azri aRar hqonda,
magram sofromaZis jiuti nebiT muSa-msaxiobebma mainc
iTamaSes warmodgena. Tumca mayurebelTa xarxarSi TavianTi laparaki TviTonve ZlivsRa esmodaT.

* * *
revaz surmava proeqts werda. igi adgilkomis mdivani iyo da oqmebisa da proeqtebis SedgenaSi xeli sakmaod gawafuli hqonda. mesame grZeli weli midioda,
430

rac revazs dahpirdnen, cota xans mdivnad waimuSave da


Tavmjdomared gadagiyvanTo, magram mis iq yofnaSi ukve
orjer Catarda adgilkomis arCevnebi, orjer axali
Tavmjdomare airCies, revazs ki oqmebis weris mosawyeni
saqme Seatoves. erT arCevnebs movucdi da, Tu araferi
gamovida, waval aqedano, fiqrobda mdivani. etyoboda
cota ucnaur proeqts werda, radganac xandaxan Caicinebda, CaikiTxavda dawerils, ar moewoneboda, daxevda da Tavidan iwyebda. me pirvelad vnaxe kaci, rom
icinodes iseTi seriozuli saqmis keTebis dros, rogoric oqmis wera gaxlavT.
revaz surmavam qaRaldebi amoiRliava da TavmjdomaresTan Sevida. Tavmjdomarem saxegabadruli mdivani
rom dainaxa, sasiamovno ambis Sesatyobad moemzada,
magram, roca revaz surmavam auwya, zelimxan xerxaZis
proeqts vwer da danaSaulis formulireba gamiWirdao,
adgilkomis Tavi moiRuSa.
ra Cavwero, speqtaklis msvlelobis dros sakuTari paltos waRebisaTvis daisajos-meTqi? RimiliT
hkiTxa mdivanma.
ar ivargebs, mova viRaca da waikiTxavs, Tavisi palto Tu waiRo, ras erCodiT, sayvedurs raze aZlevdiT
am kacso.
`muSa-msaxiobisTvis paltos Txovebaze uaris
TqmisTvis?~
arc eg varga. magaze Cven mogvxvdeba. Tu tansacmeli da rekviziti ara gaqvT, daanebeT am speqtaklebs
Tavio.
`speqtaklis msvlelobis dros dramwris mTavar reJisorTan winaswari SeTanxmebis darRvevisaTvis da paltos ukan dabrunebis mcdelobisaTvis?~
xom geubnebi, ar varga. Cven TviTon gavixdiT sasacilod Tavs. ase ubralod Cawere: `daadgines:
gamoecxados sayveduri sawyobis gamges zelimxan xerxa431

Zes 197... wlis 15 oqtombers dramwris premieris normaluri msvlelobisaTvis winaswarmoumzadeblad xelis
SeSlisaTvis~. Tu gvkiTxaven, mere avuxsniT konkretulad, Cemo batono, raSi iyo saqme.
es azri revazsac moewona.
vin icis, rogor warimarTeboda adgilkomis sxdoma,
magram revaz surmava Rrmad iyo darwmunebuli, rom
damnaSaves Tavis gasamarTleblad ra argumentebic ar
unda warmoedgina, proeqti mainc ar Seicvleboda.

432

v i n d ame Z e b s .. .
didmiwelebma igi adreve SeniSnes da Soriaxlos cnobismoyvareTa karga mozrdili brbo mihyveboda. dabali
tanis kaci iyo, tyavis serTuki ecva da Tavze uadgilo
adgilas gakecili, fergadasuli Sliapa exura. sofel
didmiwis mcxovrebni stumrianobas miCveulni iyvnen da
misi ucnauri saqmianoba aCerebdaT, Torem karga xania
dakargavdnen interess Sliaposnisadmi. stumari ki irgvliv myofT yuradRebas ar aqcevda, eleqtronis boZebis danomrviT iyo garTuli. avtobusidan rom Camoxta,
tyavis CanTidan carci da ubis wignaki amoiRo, pirvelive boZTan mivida da `35~ daawera. mere sawerkalami
iSiSvla da ubis wignakSi raRac CainiSna. samuSao iaraRi (carci, ubis wignaki, sawer-kalami) marjvena xelSi
eWira. eleqtronis boZs jer Soridan SeaTvalierebda,
kalams daumiznebda da cal Tvals moWutavda, mere mtkice gadawyvetilebiT miuaxlovdeboda da nomers daawerda. didmiwelebi maSin ufro darwmundnen stumris
saqcielis mTel idumalebaSi, roca `39~-is Semdeg eleqtronis boZs `221~ daawera, 221-s ratomRac `7~ miayola, xolo soflis moedanze, klubis gverdiT aRmarTul boZs nomrad `511~ ergo. aq ki veRar moiTmina viqtor maisuraZem, Sromismoyvare mesiminde glexma, wre
gaarRvia da stumars win daudga.
am boZebs Soridan mohyvebiT, batono?
ucnobma carciani ori TiTiT aiwia Sliapa da viqtors didi, cisferi Tvalebi SeanaTa, etyoba SekiTxvas
ki eloda, magram mTlad aseT gulubryvilos ara, amitomac seriozul pasuxs xumroba amjobina.
28. r. miSvelaZe. t. III

433

rom giTxra, am boZebze Tvlas vswavlob-meTqi,


damijereb? _ viqtoris zurgs ukan mouTokavi, sofluri xarxari gaisma.
maisuraZem qudi iSvlipa, TmaSeTxelebul Tavze veeba
xelisguli Camoisva da ixtibari ar gaitexa.
xeloba ioli agirCeviaT, pativcemulo!
jerjerobiT ar vemduri. daugdo tyavis serTukianma da Semdegi boZisken wavida. is boZi ki zed kolmeurneobis kantoris karebTan idga, brbo ukan mihyva.
ucnobis xumrobanarevma pasuxma didmiwelebi gaaTamama. axla isini ufro axlos mohyvebodnen. viqtor maisuraZe ki gverdiT, xelis gadadebaze moacilebda. roca
stumarma ukanasknel boZs `725~ daawera, erTbaSad siCume Camovarda. yvela mixvda, rom ucnobi ar xumrobda.
nirwamxdarma maisuraZem, SemkrTali xmiT amoRerRa...
gvapatieT, Cveni siyrue, batono mara...
ra mara? gazeTis nagleji amoiRo, carci gaaxvia
da Sarvlis jibeSi Caido, ubis wignaki da kalami tyavis
CanTaSi saimedod Seinaxa da xelebis ferTxviT pirdapir xalxisken wamovida es boZebi droebiTi gaxlavT.
saerTod, eleqtronisTvis xis boZebi rekomendebuli
ar aris siCumes miayura da ganagrZo lpeba. unda
gamovcvaloT. am dReebSi rkinisas CamogitanT, SevcvliT da iqneba da iqneba gaiRima, TiTebi erTmaneTs
gauyara da Tavisi sityviT uaRresad nasiamovnebi kacis
ieriT daamata: ase ara sjobia?
agaSenaT RmerTma! daiZaxa viRacam. am gulwrfel
madlobas ucnobma RimiliT upasuxa. Rimili marTlac
momxibvleli hqonda. daxvewili. gamometyveleba ki ar
ecvleboda, TvalebiT ki ar iRimeboda lamazi tuCkbiliT. marcxena loyaze naWrilobevi aCnda da Rimilis
dros orad eyofoda.
am boZebs ras uzamT? viqtor maisuraZe praqtiku434

li kaci iyo. brbo isev gaisusa. etyoboda boZebis bedi


sxvebsac ainteresebdaT.
xom giTxariT, rkinis boZebiT SevcvliT-meTqi uyuradRebo mowafeebze gamwyrali maswavleblis toniT
Tqva ucnobma.
eg ki gavigeT, magram mere am boZebs sad waiRebTmeTqi, kefa moifxana mesimindem.
movunaxavT adgils. gaiRima eleqtronis boZebis
gamocvlis ostatma.
kolmeurneebma kantoris win aRmarTul boZs erTdroulad miapyres Tvalebi. warmoidgines rkinis boZiT Secvlili es lariviT swori, mazuTiT gapoxili xis
boZi, romelic mSvenier larZayinad gamodgeboda.
ucnobma kiTxva-pasuxis saRamo damTavrebulad CaTvala da is iyo kantoris kibeebs unda ahyoloda, rom
viRacam SeaCera.
iqneb CvenTvis mogeyidaT es boZebi, pativcemulo?
ucnobi SeCerda, gaqvavebul xalxs daakvirda da xmamaRla, deklamatoriviT gamoacxada:
am Zvel xis boZebSi fuls rogor gamogarTmevT, Tu
Zalian gWirdebaT, gainawileT da Tqveni iyos, oRond
aRrialebuli brbo xelis SemarTviT daawynara ori
saTxovari maqvs. pirveli gayofis dros Cxubi ar mogivideT, TiTo boZi yvela ojaxs Sexvdes. meorec sanam
rkinis boZebi ar daidgmeba, xeli ar axloT. mavTulebs
axal xazze rom gadavamontaJebT, mere amoyareT boZebi
da waiReT.
madlobac ki aravis uTqvams. brbo swrafad mowyda
adgils da gaiqca. ucnobi karga xans idga kibeze da
feldmarSaliviT gahyurebda SukaSi TavdaRma daSvebul
soflelebs. pirvelive boZTan axmaxma galifesSarvlianma kolmeurnem miirbina da boZs xelebi Semoxvia, es
imas niSnavda, rom boZi misi iyo. sxvebs iq ara esaqmebo435

daT ra da sxva boZisaken gaiqcnen. eleqtronis boZebis


ganawileba, cota ar iyos, junglis meTodiT xdeboda.
boZis mepatrone rom gamxdariyavi, amjerad WkuaganaTleba veras giSvelida. ubralod, arc meti, arc naklebi, mglis muxli unda gqonoda.
ucnobma Sliapa gaiswora, eleqtronis boZze monadireT erTxel kidev RimiliT gaxeda, Tavi gadaaqnia da
kibes auyva.
kolmeurneobis Tavmjdomaris karebs miadga, magram
gamobrunda da aivans xelmarcxniv gahyva. doqiT xelSi mimavali qali SeaCera da xeli gauwoda. SemkrTalma
qalma marjvena xeli winsafarze aisv-Camoisva da ise
gametebulad CamoarTva, TiTqos am weliwadSi meti misalmeba aRaravisTan aRar mouwevda.
CvenTan Tavmjdomared xom parmenia isev?
parmeni batono, kakabaZe saxe gaunaTda damlagebel qals, raki aseTi ioli SekiTxva akmares.
Tavmjdomared magi...
ori Tvis gadmosulia, batono, fermaSi ar muSaobda
zeviT?
daswyevlos RmerTma. kacs Wadis saxeli daaviwydao,
vberdebi, vberdebi.
rava gekadreba, batono.
qalma Tvali gaayola beWebis rxeviT mimaval ucnobs
da Tavis fiqrebSi daaskvna, rom igi didi-didi ormocdaaTis iqneboda da am asakis, ase kargad Senaxul
kacs siberis SiSi jer karga xans ar unda hqonoda.
Tavmjdomares burTiviT mrgvali, nayvavilari saxe
hqonda. owinariviT aRmarTuli warbebi unaoWebo Sublze samkuTxeds qmnidnen. budioniseburi ulvaSebi lamis yvrimalebamde wvdeboda. Taflisferi, Tvinieri Tvalebi hqonda da xmis CaxleCamde Cahyviroda win mdgom,
farToyurebian kacs, xelmZRvanelis risxvisagan dab436

neuli dabambuli qurTukis sayeloSi TandaTan ufro


Rrmad rom miZvreboda.
CemTvis erTi xarT suyvela! me aravin arafers mapatiebs. Tu muSaoba gvinda, ase unda vqnaT, Tu ara, davixuroT qudi da wavideT saxlSi!
ra unda vqnaT? gaubedavad ekiTxeboda msxverpli.
ra da unda SevTanxmdeT. sxvanairad Cven ver movrigdebiT.
raSi unda SevTanxmdeT?
raSi da me rom damibareben da metyvian, ra hqenio,
me Sen getyvi, ra hqeni-Tqva. me rom damibareben da metyvian dauCqareo, me Sen getyvi dauCqare-Tqva. me rom
momcemen sayvedurs, me Sen mogcem sayvedurs, me rom
Semagineben, me Sen Segagineb! Tavmjdomare am sityvebs
paTosiT ambobda. TandaTan xmas uwevda da `Segagineb~,
man ukve fexze amdgarma warmoTqva.
stumarma swrafad gaiazra, rom am ori amxanagis inteleqtualuri saubari saxarbielo dRes ar daayrida Tavmjdomaris guneba-ganwyobilebas. amitomac saxeze nacadi
Rimili aifara da ufrosisaken xelgaSverili wavida.
sicocxle Cems parmens. isev Seni stumari var, mara
amJamad kai saqmeze. rom gagexardeba, iseT saqmeze. sxva
kargad yofilxar, ise mixaria, Svilebs vficavar, sul
kargi ambebi rom modis Senze dedaqalaqSi! tviamfrqveviviT miayara stumarma da maspinZels gonze mosvlis saSualeba ar misca. am sityvebis TqmaSi gadahkocna
kidec, Sliapa lursmanze dakida, xSiri, wablisferi Tma
TiTebiT gadaivarcxna, moSavo tyavis CanTa magidaze win
daido da saketi aaCxakuna, riTac Tavis Tavs saqmiani
kacis ieri misca.
rogor viqnebi, amgenis xelSi. Tu Tavze ar daadeqi,
kaciSvils ar unda muSaoba, zeviT kidev, me mTxoven pasuxs.
437

rasakvirvelia, rasakvirvelia, Sen Zveleburad momTxovni darCi, Cemo parmen, Torem muyaiTi xalxi ki ar
gaklia. Sen sxvagan unda ikiTxo. sadac ki davdivarT,
mets ras vxvdebiT. meti ra viciT. es amxanagi?
mebostneobis brigadiria. ase mayefebs yoveldRe.
me mklavs da TviTon qea kaJiviT Tavmjdomare ucnobs Tvals ar acilebda da cdilobda moegonebina,
sad enaxa es kaci, verafriT ver moigona da Tavis Tavs
gauwyra. brwyinvale mexsierebac rom hqonoda, mainc
ver moigonebda, radganac Tavmjdomare da stumari
dRes pirvelad xedavdnen erTmaneTs. ucnobma igrZno
gaurkvevlobis burusi maspinZlis xmasa da gamoxedvaSi,
CanTa gaxsna, qaRaldebi amoalaga da mSvidad Tqva:
me, Cemo parmen, xom ar dagaviwydi, kako ratiani
var. kai xania erTmaneTi ar gvinaxavs da me vTqvi gadavaviwydebodi-meTqi, magram iseTi Sexvedra, Cven rom
gvqonda, iSviaTia cxovrebaSi da samudamod amaxsovrdeba kacs. is ubralo vaxSami ar iyo, fici iyo Zmobis da
megobrobis. me axla geologiuri partiis ufrosad damniSnes. am Tqvens sofelSi meqneba Stabi da, me mgoni,
erTmaneTs Tu xels gavumarTavT, Torem SeSliT ar SevuSliT.
parmens maincdamainc kargad ki ar hqonda warmodgenili, ra unda ekeTebina geologiur partias sofel didmiwaSi, magram raki faqtis winaSe aRmoCnda, maspinZlis
ieri daimSvena.
mobrZandiT, batono, Tqveni xmali da Cveni kiseri.
rame saxeiros eZebT aqana?
navTs veZebT, Cemo parmen.
iqneba viTom navTi am Cvens SemogarenSi?
unda iyos, winaswari varaudebi aseTi gvaqvs. CavatarebT samZebro samuSaoebs, Tu aRmoCnda, xom kargi,
Tu ara da dagemSvidobebiT da is iqneba.
438

keTili, batono, zeviT xom SeTanxmebulia, es


yvelaferi?
momikvdes Tavi, aba, rava iqneba. SeuTanxmeblad da
dauzusteblad vin gamouSvebs amxela partias. am saqmeze aTasebi ixarjeba, Cemo parmen. yvelam icis, yvela
gafrTxilebulia, Sen magis dardi nu gaqvs.
Cvengan axla xom araferi iqneba saWiro? dafiqrebiT Tqva Tavmjdomarem.
genacvalos kako ratiani stumarma daaskvna am
Tavmjdomares iseTi saxe aqvs, albaT Cemi gvari daaviwydebodao da Seaxsena sanam xalxi da teqnika amomividodes, jer mosamzadebeli samuSaoebi unda Cavataro.
gzac ar givargaT, Seni vilisi unda maTxovo patara
xans, samuSao oTaxi unda momiCino da xalxi damaxmaro
xandaxan.
parmen kakabaZe civ uarze dadga.
ara, batono, ar daijeroT mag ambavi, yvelas pativs
vcem, yvela miyvars, magram magis Tavi Cven ara gvaqvs.
xalxio?! muSaxelis naklebobam welSi gamwyvita, xalxs
iqeT veZeb. erT wuTs ver movacden veravis.
mocdenas ras eZaxi, parmen batono? CaurTo kakom
Tavisufal dros, samuSaos Semdeg, kacma erTi-ori
kapiki gaakeTos, Sen ra dagiSavdeba?
me gegma maqvs, batono, gegma!
mere? Sensas rom gaakeTebs da saxlSi rom wamova, erTi-ori saaTiT sxva saqme akeTos, Sen raSi gexeba
es saqme, Zalas ki aravin daatans, CvenTan anazRaureba
umaRlesia.
ar vici. me araferi vici, kidev raio? manqanao?
es erTi danjRreuli vilisi myavs da dRedaRam magiT
davWianob zeviT-qveviT.
geologiuri partiis ufrosma gaiRima Tavisi magiuri
RimiliT.
439

daisvene mere xandaxan. kaci kacs mxarze Seisvams


Se kai kaco, ra gadamiwure wyali. axla, erT or kviraSi, sami axalTaxali vilisi Camomiva. patiosan sityvas
gaZlev, movkideb erT taotian viliss xels da Cveni
sammarTvelos saxeliT vaCuqeb Tqvens kolmeurneobas. a, Cemi xeli, me tyuili Cems sicocxleSi ar miTqvams icode. sxva ra gTxove, oTaxi giWirs? arc magaze
Segawuxeb jerjerobiT, Tu ara gaqvs saSualeba...
bevri rom aRar gavagrZelo, SeTanxmdnen. axalTaxalma vilisma Tavisi gaitana. Tavmjdomarem yovelmxrivi daxmareba aRuTqva. manqana aTxova, kolmeurneobis
kantoris aivanze samuSao oTaxic gamouyo da droebiT
(rogorc kako ratianma Tqva, sanam karvebs da finur
saxlebs Camoitandnen), viqtor maisuraZis axal odaSi
Seasaxla. viqtori stumriT aRfrTovanebuli iyo da
uzomod gaixara, rom geologiuri partiis ufrosis
mdgmurobiT didi ndoba gamoucxades. im Rames stumarmaspinZlebma viqtoris ojaxSi lazaTianad moilxines.
parmen kakabaZe gulCvili aRmoCnda, igi ise moxibla
ratianis sityva-pasuxebma da laRma xumrobebma, rom
gamomSvidobebisas xuTma kacma Zlivs gamoglija Tavmjdomares Ronier mklavebSi moqceuli, sunTqvaSekruli
stumari.

* * *
meore dRes, dilauTenia kako ratiani mosamsaxure
kacis ieriT soflis mTavar magistralze moabijebda
Tavisi ganuyreli CanTiT xelSi. gzadagza eleqtronis
boZebTan Cerdeboda da xmamaRla icinoda. eleqtronis
boZebze misi numeracia waeSalaT da samagierod melniT,
tuSiT, carciT (zogs daniT amoeWra) aseTi warwerebi
gaCeniliyo: `es boZi ekuTvnis miqelTaZe murmans~, `am440

berki TadumaZis~, `sevasti (Svili)~, `marTa qebulaZekvekveskirisa~, `nataSa~, `korneli SvangiraZisaa~ da a. S.


kantorasTan gamxdari, wvrilkisera kaci idga. geologiuri partiis ufrosi rom dainaxa, gamoiqca, marjvena xeli Tavze edo, rom Sublzeasakeci, TeTri, imeruli qudi qars ar moetaca.
ratiani mSvenivrad mixvda, rom wvrilkiseras masTan
hqonda saqme, magram zurgi Seaqcia da Cqari nabijiT
auyva kibeebs. damxvduri daedevna.
raSia saqme? nabijis Seuneleblad moixeda kakom,
riTac agrZnobina, aTasi saqme maqvs da, Tu kaci xar, nu
gamacden am dilaso.
me, batono, saSa vaSaymaZe gaxlavarT. guSin colours viyavi wasuli da deviRupe, amovvardi kaci.
xom mSvidobaa? warbi Sehyara ratianma.
boZebi gaginawilebiaT guSin, batono, da Cemda iRblad, maincdamainc maSin ar viyavi. qe davrCi ise.
meti araferi? farsagi ar megona, Se kaco, damSvidda geologTa Tavi.
meti raRa iqneba, batono, Tu vinmes sWirdeba es
boZi, me mWirdeba. saxls vangrev axla gazafxulze da
axals viwyeb. zogierT imnairs Sexvedria rome, daCexavs
da SeSad ixmars ai oqrosaviT masalas.
ra giyo, Zmao, rac gagvaCnda ageraa, saxezea. me
arc ki Cavreulvar, TviTon gainawilon-meTqi, davavale
Tavmjdomares. ar vici meti araferi karis WuWrutanaSi xeli Sehyo, gasaRebi gamoaTria, gaaRo da Tavis axal kabinetSi iseTi saxiT Sevida, kacs egoneboda,
mTeli cxovreba am kabinetSi aqvs gatarebuli da moswyeniao. saSa vaSaymaZe fexdafex Sehyva.
unda miSveloT, batono!
ra unda giSvelo, amxanago?
erTi boZi unda momixerxoT.
441

ranairad? maqvs da ar gaZlev?


ramenairad...
wavarTva sxvas da mogce Sen? ikadreb Sen nasxvisars?
ras ityvis is kaci, visac Tavisi saxeli da gvari miuweria, xom davkargav avtoritets, xom nuli gamovCndebi
mis TvalSi?
me tyvilad ki ar minda, batono, xmas dauwia vaSaymaZem.
axalgazrda kaci xar, ar grcxvenia, biWo? ratom
kadrulob maseT laparaks. mogyido boZi da fuli aviRo Sengan? ra Sematyve magnairi. Cemi saxeli me, Sen rom
icode, mTel duniad miRirs. ar mkadro meorejer aseTi
rame. Cemi cxovreba aqamde patiosnad momiyvania, ar micnob Sen jer, mTlad ki ar wamxdara qveyana.
ar gewyinoT kia, batono. Tavs zeiT Zala araa. ra
vqna axla, Tqven kargad iyaviT, Tu ar aris, ras izamT.
naRvlianad Cailaparaka saSam, geologs erTxel kidev
Seavlo Tvali da gareT gasvla daapira, magram ratianma
Semoabruna.
raze muSaob, biZiko Sen?
meqanizatori var.
umaRlesi ganaTleba gaqvs?
ara. daimorcxva vaSaymaZem.
Zalianac kargi. kadrebis ufrosad rom gagaformo
CemTan, imuSaveb?
emteesidan vin gamomiSobs?
iyavi iqac, orivegan imuSave. CemTan saqme bevri ki
ar geqneba. xalxi unda Semikribo. erT kviraSi gadmosasvleli bogiri unda gavmarToT sixaruliZeebis WiSkarTan. teqnika Camomivida didi me da am dangreul
bogirze ver gadmoviyvan. aba Sen ici, Camouare visac
icnob, yvelas. Tavmjdomarem icis. TviTonac iq iqneba.
dReSi ori-sami saaTi unda wavimuSaoT saRamoobiT. am
442

or saaTSi oc-oc maneTs miiRebs TiTo muSa. Tu Sevatyve mondomeba, zogierTs ocdaxuTsac gamovuwer.
glaxa saqmea? Sen TviTon ar uTxra aravis da dReSi
samTumniani xar. gesmis?!
ki, batono, rodis moviyvano xalxi? bevri fiqri
ar dasWirvebia vaSaymaZes.
dResve, am saRamosve. jer gza unda gavwmindoT.
Caoxrebulia iqauroba. gavardi axla da xuT saaTze
bogirTan gelodebiT, Tav-Tavisi bar-niCabi wamoiRos
yvelam.
axaldaniSnulma kadrebis gamgem Tavi dauqnia.
moica kidev erTxel SeaCera igi ratianma soflis
bolos, Cveni gza sadac iwyeba... erTi boZiT iqeT... mTavari gzisaa, mara jandabas, vTxov ufross erTi rkinis
boZs bolos da bolos. daawere Seni saxeli da gvari da
Seni iyos. oRond ar uTxra aravis, gesmis Sen? Tvara
dameseva xalxi. gavardi axlave.
gaxarebuli saSa vaSaymaZe kibeze Tavqudmoglejili
Carboda.

* * *
or saaTs wamuSavebaSi oci maneTis msurveli sofel
didmiwaSi cota rodi aRmoCnda. saSa vaSaymaZem ormocamde moxalise moiyvana. im dRes dampali morebi ahyares
da gza gaasufTaves. meore dRes kakom kolmeurneobis
Tavmjdomares bogirisaTvis saavario xe-tye gamoawerina raionis sawyobidan da im saRamosve Camoatanina. xuT
dReSi bogiri ki ara, sixaruliZeebis Releze mSvenieri
patara xidi gamarTes. kako ratiani samuSaos dasasruls
kolmeurnis gvaris gaswvriv `15 man-s~ werda rveulSi
da yvelas xels awerinebda.
gavida TxuTmeti dRe. geologiuri partiis ufrosi
443

sofelSi cnobili kaci gaxda. yvelani mowiwebiT Sescqerodnen. yvelas misi xaTri hqonda. geologiuri partiis brigadaSi ise xalisiT da erTsulovnad gamodiodnen samuSaod, rom xandaxan kako zogierTs ukan abrunebda gadaxarjva momiva, amdeni xalxi ar mWirdebao.
ratiani Cum-Cumad Tanamdebobebsac anawilebda, kolmeurneTa Soris amayad daabijebdnen geologiuri partiis ufrosis sami moadgile, oTxi saqmis mwarmoebeli,
sami mzomavi, eqvsi gamyol-mSveleli da oTxi damlagebel-moangariSe. yvela maTgans kakom Tanamdebobis Sesaferisad sakmaod maRali xelfasi dauniSna.
kako ratianis avtoritetma kulminaciur wertils
maSin miaRwia, rodesac misi TaosnobiT brigadam gzis
remonti daamTavra da soflis centrSi abanos mSenebloba daiwyo.
mSromelTa enTuziazms sazRvari ar hqonda. am oci
dRis ganmavlobaSi zogma muyaiTma kolmeurnem xuTas
maneTamde gamoimuSava. roca sityva fulze Camovardeboda, kako yvelas siamovnebiT ganumartavda, naxevari
Tvis Tavze molare Camova da Tqvens xelfass dagirigebTo.
gavida oci dRe. xelfasi ar Canda. geologiuri partiis Statian da uStato wevrebs Soris aqa-iq saeWvo
buzRuni da miTqma-moTqma atyda.
erT dRes sofel didmiwis moedanze uzarmazari
milebiT datvirTuli ori `traleri~ gamoCnda. Sofrebma geologiuri partiis ufrosi ratiani ikiTxes,
kakom kabinetidan gamosvla daagviana. bolos, rogorc
iqna aivanze gadmodga da saSineli risxva daatexa Tavs
udanaSaulo mZRolebs. `es ra giqniaTo, me ocdiumiani milebi gamovwere, Tqven ormocianebi wamogiRiaTo.
doylapiebi xarT, Tqvenca da Tqveni ufrosebico. oci
dRea, me aq marto kaci vitanjebio. xalxi gavwyvite
444

welSi, sammarTvelom ki isic ver momixerxa, rom droze


molare da fuli gamomigzavnono. wadiT axlave da saswrafod aq iyos masalac da xalxico. pirvel rigSi molare da Cemi sami vilisi gamomigzavnono~. `ki, ufroso,
ki, batono, rogorc Tqven isurvebT, ufrosovo~ Tavi
daukres Sofrebma da uSvelebeli manqanebiT ukanve
gaRrialdnen.
axla ki eWvi aravis epareboda, rom kako ratiani marTlac geologiuri partiis ufrosi iyo.
Camosvlidan erTi Tvis Tavze ratiani erTbaSad
gaqra. viqtor maisuraZem Tavisi mdgmuris sawer magidaze aseTi werili ipova: `didi madloba yvelafrisaTvis,
Zvirfaso didmiwelebo. me Tqven miyvarxarT, icodes
RmerTma. gtovebT, radganac xelfasis gadaxdis dro
axlovdeba. amdeni fuli vin momaqvava. me erTi sawyali
kaci var. cxovrebam ar gamimarTla. mindoda erTi Tve
TqvenTan gametarebina da gavatare. axla waval Cems gzaze. nu SemaginebT, Tqven iseTi alali da mimndobi xalxi
xarT, rom SemecodeT da ver gagwireT, ver giRalateT.
me TqvenTvis araferi momiparavs, araferi wamirTmevia.
Tqveni kako ratiani~.
ramdenime dRis Semdeg miliciis qveganyofilebaTa
dafebze gaCnda kako ratianis suraTi, aseTi warweriT: `Sinagan saqmeTa organoebi eZeben TaRliTs, gaiZveras, aferists, romelic kako ratianis gvariT Sedis
nacnobobaSi Tanamdebobis pirebTan da ubralo adamianebTan, Tavs asaRebs geologiuri partiis ufrosad,
imsaxurebs gulubryvilo adamianebis ndobas da iyenebs
maT ufaso muSaxelad sxvadasxva arasaxelmwifoebriv
saqmeTa Sesasruleblad~.
am gancxadebis gaCenisTanave didmiwis moedanze isev
gamoCnda milebiT datvirTuli ori `traleri~. Cveno
mZRolebma mesame atekidan varTo. hesis mSenebloba445

ze milebs vezidebiTo. amas winaT gzaze erTi kaci


gadagvidga: gvTxova, SemoabruneT manqanebi da am adgilas modiTo. iq me dagxvdebiT da gaglanZRavT, getyviT
me ra giTxariT da Tqven ra wamogiRiaTo. Tqvenc momismineT, Tavi damiqnieT da wadiT Tqvens gzazeo. Tanac
orives TiTo wiTeli Tumniani Cagvijiba. Cven xaTri veRar gavutexeT. seriozuli kaci Canda. Sliapa exura. ra
vicodiT Tu TaRliTi iyoo.
roca gamZvinvarebuli soflelebi miifant-moifantnen, kolmeurneobis kantoris win ori kaci darCa.
isini qvaze isxdnen da abolebdnen.
mSvidi saRamo iyo. Soridan patefonis xma moismoda.
erTs vityvi axla me. daiwyo viqtor maisuraZem.
ras ityvi? hkiTxa saSa vaSaymaZem, geologiuri
partiis yofilma kadrebis gamgem.
es xalxi rom damdgara da yviris, ra fuli SegviWama, Tu sadme wavawydiT, CavqolavTo, samarTalia axla
ees?
ar SegviWama? ar mogvaRora, ar gvamuSava, erT Tves
viriviT?!
ras laparakob saSa, Tu gvamuSava isev Cvens bogirze, Cvens gzaze da Cvens abanoze. TviTon ra xeiri
naxa, ra weiRo Cvengan?
waRebiT araferi, mara, Sen rogor fiqrob, ra undoda? gjeravs axla Sen, rom Cveni bogiris da abanos
javriT Camovida es kaci am siSoridan?
kacma ar icis ra undoda, mara Cvengan Segineba mainc
ar ekuTvnis.
aba ra ekuTvnis, dRegrZeloba?
yvelam Cven Cven gulSi CevixedoT da ravarc Wkuam
gagviWras, ise vifiqroT. Se kai kaco, ratians ras verCi,
marto is rad Rirs, gza rom gamikeTa da talaxSi rom
aRar visvrebi.
446

ar vici, ar vici, araferi ar vici, veraferi ver


gavige. daiWeren albaT da TviTon gvetyvis yvelafers,
ra undoda, ras gverCoda, ratom movida, raRa maincdamainc Cvens sofelSi movida, dabneulad Tqva saSam.
egeba RmerTi iyo, RmerTi da ver vicaniT. SeWma
movundomeT. ase ar viciT Cven? Caicina viqtorma.
RmerTi ki ara is... saSa vaSaymaZe adga, beWze mogdebuli mosasxami gaiswora da sibneleSi gaabija. igi
axla saxlisaken ar gauxvevda. soflis boloSi gavidoda, raTa iq, gadasaxvevTan eleqtronis boZze TeTri
saRebaviT warwerili `saSa vaSymaZe~ waeSala.

447

d Re pi r v e li
solomon brZenis baRi, am baRs, albaT, solomon
brZenis sicocxleSive Searqves. saukuneebi gaWendnen
imis Semdeg, rac am midamoebSi aRar gamoCenila brZeni
solomoni Tavisi mravalricxovani mowafeebiT. aRarc
is cacxvis xeebi dganan karga xania, solomoni rom fexs
moirTxamda, Tavis Wkvian da erTgul mowafeebs gars
Semoisxamda (yvelafris Cawera ar gindaT, zogi ram
ise daimaxsovreTo, gaafrTxilebda) da iwyebda uWeSmarites RaRadiss, Tu ramdeni varskvlavia qveyanaze,
romel saukuneSi estumrebian dedamiwas sxva planetis
mkvidrni, ratom susxavs SiSvel wvivs WinWari da ratom
ar swordeba ZaRlis kudi (ra yalibSic unda moaTavso).
axla am baRSi, jer kidev omamde samudamod daSretili
Sadrevnis irgvliv, saRamos rvidan aT saaTamde patarpatara jgufebad daabijeben solomon brZenis mowafeTa
mowafeebis ukanaskneli naSierni. eseni arian avadmyofi
pensionerebi, an CvenTvis ucnobi mizezis gamo samsaxuridan adre daTxovnili muSakebi, mosalodnel infarqts
rom SeuSinebia da udrood miumatebia am mosawyeni procesiisaTvis. TiToeuli jgufis Semadgenloba, ra Tqma
unda, mudmivi ar aris, roca Seatyobs solomon brZenis
mowafeTa erT-erTi ukanaskneli mohikani, rom saubari
misTvis usandomo sagans Seexeba, igi fexs aiTrevs, Tavis jgufs CamorCeba da sxva jgufs SeuerTdeba.
saRamoobiT solomon brZenis baRSi grila da TviT ivlisis cxel RameebSic ki Sadrevnis irgvliv moseirneTa
Cacmuloba weliwadis droTa abezar cvlas ar emorCileba.
riTi hgavs dRevandeli baRi im usier tevrs, sadac
pirvelad gamoCnda solomon brZeni Tavisi TxuTmetiode mowafiT (romelTagan erTi urwmuno iyo da Tva448

li sul gaqcevaze hqonda), xelSi zeTisxilis gamxmari


rtoebi rom eWiraT? gagikvirdebaT, isev da isev WeSmaritebis qadagebiT. TiTqos adamianebi qalaq uwireSi
imisaTvis ibadebian, izrdebian, ojaxSi, skolasa da samsaxurSi yoveldRiurad uTvalav tyuils imitom amboben, rom mxolod aq solomon brZenis baRSi sTqvan
simarTle. ras Seexeba es simarTle? sagangaSos, kacma
rom Tqvas, arafers. marTalia, sneuli moxucebis goneba iseT maRal materiebs rodi wvdeba, rasac maTi ukvdavi winapari da maswavlebeli solomon brZeni Tavisi
gansacvifrebeli, maZiebeli gonebiT xvdeboda, magram
adgilobrivi gazeTis garda Tu sadme SeiZleba axali
ambebis Setyoba qalaq uwires mRelvare cxovrebaze,
isev da isev aq, am Camqral SadrevanTan.
iqneboda ase cxris naxevari (xolo martis dasawyisSi,
mogexsenebaT, cxris naxevarze CvenTan jer kidev kargad bnela), roca solomon brZenis baRSi aRmosavleTis
WiSkridan kaci Semovida. Sedga, miixed-moixeda, etyoboda, jer ver gadaewyvita, saiT wasuliyo. mere erTbaSad welSi gasworda da mtkice nabijiT Sadrevnisaken
gaemarTa. xelebi mosasxamis jibeSi ewyo, Tavi marjvniv
miebrunebina, siarulis dros fexis wverebs odnav maRla swevda da daaxloebiT ise midioda, rogorc meTauri, samxedro msvlelobisas gaivlis xolme. aq sasacilo
mxolod is iyo, rom mas erTi kacic ar mohyveboda. Sadrevans rom miuaxlovda, Zewnis CrdilSi cota xans SeCerda. jgufebs Soris manZili TvaliT mozoma da sadac
ufro didi daSoreba SeamCnia, swored im adgilas Seabija. etyoboda, maraqaSi garevas maincdamainc ar apirebda. nabiji ise aawyo, rom arc wina jgufs dasweoda
da arc ukanas SeerTeboda. xom arian eulad seirnobis
moyvarulni da yuradRebasac aravin miaqcevda, magram
viRacam icno axalmosuli. is viRaca Tavis jgufs gamoeyo da ucnobs gamoudga, gausworda, gauswro, mouxeda da nabijs auCqara. ucnobi cnobismoyvareTa mzeras
29. r. miSvelaZe. t. III

449

miCveuli iyo da arc SeimCnia. `micnes, micnes, ra moxda


mere, Cven aq yvelani vseirnobT. seirnobis ufleba ki me
mgoni, yvelasa aqvs~, gaifiqra man. is kaci ki, swrafad
daewia wina jgufs da aqoSinebulma SesZaxa fiqriT
damZimebul moseirneebs: `is aris! beso kitovania!..~
`beso kitovaniao?!~ moxucebi erTbaSad SeCerdnen da
ukan moixedes. jgufs ori kaci gamoeyo da wina jgufs
gamoekida. male wina jgufic SeCerda da ukan moixeda.
oriode wuTSi yvelam icoda, rom solomon brZenis baRSi im saRamos saseirnod besarion kitovani gamovida.
besarioni ki yuradRebas aravis aqcevda da Tavaweuli
miabijebda bilikze. mis siaruls seirnoba arc ki erqva. igi garboda, TiTqos saqmeze eCqarebao, TiTqosda
undoda sakuTar Tavs gaqceoda. roca sinaTlis Suqze
gaiara, sunTqva Seikra, TiTqosda ucxo sunma dahkrao.
namdvilad is iyo, aqamde ver icnes. besarion kitovanis
siarulis yaida xom mTelma uwirem icoda.
baRSi jer kidev sami Tvis win gavrcelda xma, besarion kitovans samsaxuridan anTavisuflebeno. gakvirvebiT es ambavi aravis gakvirvebia, radganac besarionis
ganTavisuflebisaTvis uwire sulierad ukve momzadebuli iyo. imasac ki ambobdnen, erT-erT wveulebaze TviTonve ganucxadebia me ukve daviRale, male pensiaze
gaval da aba Tqven iciTo, esec Wori gaxldaT, radganac
iseTi adgilidan, besarions rom eWira, adamianebi TavianTi surviliT ar midian. maT, ase rom vTqvaT, aTavisufleben sxva samuSaoze gadasvlis gamo. male isev
gavrcelda Wori, dedaqalaqidan komisia Camosula da
kitovanis didkacobis dReebi daTvliliao. arc es aRmoCnda marTali. dedaqalaqidan araviTari komisia
ar Camosula da roca am sami dRis win mTel qalaqs
kvlav elviseburad moefina ambavi, besarion kitovans
dRe-dReze gaistumrebeno, ukve yvelam icoda, rom es
Wori unda aRsrulebuliyo. TiTqosda mxolod imitom
gaaTavisufles besarion kitovani, rom, bolos da bo450

los, es amdenjer darxeuli Wori gamarTlebuliyo. da


ai, ganTavisuflebis pirvelsave saRamos igi solomon
brZenis baRSi atarebs. axla ukve eWvi aRaravis epareba,
rom besarioni aRar aris is besarioni, dRemde rom iyo.
sxva SemTxvevaSi igi aq ar movidoda.
is kaci koWli iyo, axla besarion kitovans rom uaxlovdeboda. uTxres Tu ara, es kaci besarioni ariso,
maSinve daedevna. jer, ramdenadac SeeZlo, Cqara iara,
da roca darwmunda, aseTi nabijebiT besarionis damwevi ar iyo, sirbilze gadavida. Tavdapirvelad fexs win
waigdebda, marcxniv Caikeceboda da ise garboda, mere
misi sirbili kengurus naxtomebs daemgvana. besarionma
igi adre SeamCnia da nabijs mouCqara, magram male darwmunda, rom mdevari didi mondomebis kaci Canda da `doRis~ gagrZeleba saWirod ar CaTvala. SeCerda.
bolo mainc aq mosvlaa xom, batono besarion? qoSiniT hkiTxa koWlma da nabiji win wadga. amiT agrZnobina, nu SevCerdebiT, viaroT da ise visaubroTo...
besarion kitovani aseT Tamam mosaubres karga xnis
gadaCveuli iyo da uecrad ver moisazra, rogor moqceuliyo, waeyruebina Tu mosvlis mizezi ekiTxa. bolos
mainc ase gadawyvita, gauRima ucnobs da uniWo msaxiobis siyalbiT uTxra:
ra mibrZaneT?
bolo-meTqi, mainc aq mosvlaa!
ver gavige!
koWli mSvenivrad mixvda rom besarionma yvelaferi kargad gaigo, magram etyoba, drois mogeba undoda, raTa Seqmnil viTarebaSi kargad garkveuliyo da mosalodnel, ufro
usiamovno SekiTxvebs ufro momzadebuli daxvedroda.
cota xans Cumad midiodnen. besarionma is iyo
gaifiqra, tyuilad SevSindi, viRac ubralo enaaqavebuli pensioneria da xmis gamcemi ver upovniao, rom
koWli ucbad Semobrunda da win daudga.
451

guli xom ar gawuxebT? mzrunvelobiT hkiTxa man.


besarioni mosaubres daakvirda. igi gabzarulma xmam
Seacdina. mis win ormociode wlis kaci idga, cal xelSi
joxi eWira, meoreTi ki gamalebiT eZebda Rilebs perangis sayeloze.
ara. wynarad miugo besarionma.
usaTuod SegawuxebT, ase icis, kargi hqeniT, rom
baRSi gamoxvediT. sufTa haeri Zalian Svelis.
aq siaruli yvelas mouxdeba. janmrTel gulsac ar
awyens.
ho, magram janmrTel kacs sad scalia, rom aq iseirnos! Tqven, dRevandlamde Tu SemosulxarT am baRSi?
ase sagangebod, saseirnod ara.
ai, xom xedavT, ara da Zalian daigvianeT. Tqven am
dRisaTvis ar emzadebodiT, batono besarion, da es cudia.
besarions moeCvena, rom mas gulwrfelad elaparakebodnen da Seecada nel-nela moeSorebina undoblobisa
da ampartavnobis gancda, riTac Tavidanve ganimsWvala
am ucnobi kacisadmi.
Tqven amaRam cudad dageZinebaT. magram ar SeSindeT,
Torem vegetonevrozs gamoiwvevT. Tu dRes yvelaferi
mSvidad damTavrda, xval an zeg gulis areSi Cxvletas
igrZnobT. SeiZleba, haeris ukmarisobamac SegawuxoT.
ecadeT, am bolo dReebSi marto ar darCeT da saerTod
marto ar iaroT.
`ra unda? gaifiqra besarionma. davijero, axla es
Cems janmrTelobaze zrunavs?~
Tqven eqimi brZandebiT? hkiTxa.
ara, miugo koWlma da gauRima, mrgvali, Cofura
pirisaxe hqonda. iseTi patara saTvaleebi ekeTa, rom
gegonebodaT, minebi pirdapir gugebSi aqvso Cadgmuli.
aba saidan iciT, ase kargad, ra momiva da rogor
momiva?
452

vici, mec ase momivida. diax, ase damemarTa! swored


im dRes, Tqven rom gamanTavisufleT kolegiaze, am samiode wlis win.
besarioni erTxel kidev daakvirda mis pirisaxes.
sad muSaobdiT?
ocdameSvideSi.
besarionma axla ki icno es kaci. kargad icno da misi
moxsnis mizezic gaixsena, iseTi araferi iyo. trestidan
erTi kaci unda gaeSvaT da misTvis adgili dasWirdaT...
risTvis dagiTxoveT, Tu gaxsovT? mainc hkiTxa.
ra mniSvneloba aqvs, mizezi ra sakiTxavia. ganTavisufleba yvelasi SeiZleba, batono, besarion. Tqvens
yofil dawesebulebaSi dResve, visac gindaT, aTas
mizezs upovnian. me xom ar gekiTxebiT, Tqven risTvis
gaganTavisufles-meTqi.
sworia. TavisTvis Cailaparaka besarionma.
CemTvis ganTavisufleba moulodneli iyo. rac SemeZlo, erTgulad vmuSaobdi, Tqven ki kolegiaze arc
malaparakeT. movedi saxlSi da infarqti...
besarionma Seatyo, rom mosaubre Relavda da misi
dawynarebis mizniT CaurTo:
yvelaferi sisulelea.
axla?! iyvira uecrad koWlma da ukan daixia, axlaa yvelaferi sisulele, aq rom moxvedi?! axla gaxda
sisulele yvelaferi? aba guSin eTqva vinmes SenTvis
es sityva? sisulele rogor aris? es amdeni xalxi rom
gagvamware, cxovreba rom mogviSxame. xeibrebad gvaqcie,
axlaa yvelaferi sisulele? ar TqvaT, ar gaimeoroT, es
sityva. CadeqiT mwkrivSi da iareT! rac SegiZliaT, erTgulad iareT! CvenTan erTad iareT! sisulele araferi
ar aris! Tavs nu daimSvidebT. amaRam igrZnobT, rom
araferi ar aris sisulele!
koWli sakmaod xmamaRla laparakobda. joxi xelidan
xelSi gadahqonda da saxeze oflis wveTebi ubrwyinavda. moseirneni Sedgnen, Semobrundnen. erTi-ori kaci
453

axlos movida. sxvebs ki, etyoba, ar undodaT, usiamovno


saubris mowmeni gamxdariyvnen da gza ganagrZes.
koWls uecrad xma Cauwyda, Caaxvela, xeli Caiqnia,
Semotrialda da sibneles Seeria.
`me ra SuaSi var. Cems adgilas sxva rom yofiliyo,
ar moxsnidnen, Tu ra?! me Cems saqmes vakeTebdi. aba Tu
Semxvdebian axla aq isini, visTvisac kargi gamikeTebia?
Tu gamaCereben da metyvian madlobas. asea cxovreba! me
ase mjeroda da ase vakeTebdi. mizani xom kargi mqonda.
xom mindoda yvela kargad yofiliyo da saerTo saqmes
ziani ar mosvloda. amxela qalaqSi erTi-ori kaci nawyeni iqneba Cemze, amas rad unda laparaki. da aq unda
Semxvdnen maincdamainc, am seirnobisas?~ fiqrobda besarion kitovani.
`iqneb swored imitom SeamCnies, rom marto daseirnobda. axla, marTalia koWli wavida, magram amden xalxSi
kidev iqneba misi gamwarebis msurveli, amitom sjobs
romelime jgufs miekedlos~. asec moiqca. ori moseirne
kaci SearCia da jer ukan gahyva, mere erTbaSad mxarSi amoudga da cota damSvidda. axla saSiSroeba aRar
emuqreboda. isinic Cumad iyvnen. besarionis mikedlebac
aRar iucxoves, TiTqos winaswar iyvnen SeTanxmebuli,
rom weRandeli SekamaTebiT daCagrul, gunebamoSxamul
kacs swored maTTan unda evlo da nugeSic maTTan unda
epovna. erTs, maRals, yurebiani qudi exura, pir-kiserze
kaSne Semoexvia da tyavis xelTaTmanian xelebs xandaxan erTmaneTs gautyapunebda. meore dabali tanisa iyo
da iseTi mokle kiseri hqonda, yurebi TiTqos mxrebze
gamosxmiao. oriveni sdumdnen da miwas dasCerebodnen.
xonSi Tu gyavs vinme, besarion? iseTi kiloTi
warmosTqva maRalma kacma, TiTqos am wuTSi Sewyvetil
saubars agrZelebso.
besarioni xoneli iyo. mSobliuri dabis xseneba esiamovna. iqneb saubari siymawvilis mogonebis farglebs
ar gascildeso.
454

xonSi? rogor ara, biZaSvilebi.


saxli? is Zveli oda rom gedgaT bJolis ukan, albaT, daingreoda.
daingra, ki. ise guldawyvetilad Tqva besarionma,
TiTqos xonSi misi mSobliuri saxli marTla upatronobiT da usaxsrobiT dangreuliyos da mis nacvlad adgilobriv xelmZRvanelobas besarionisTvis orsarTuliani sasaxle ar wamoeWimos, Tumca, martvilSi gzad
mimavalma Tavis saxlSi mxolod erTaderTi Rame gaaTia.
maRali kaci wamiT SeCerda, xelTaTmanebi erTmaneTs
Semohkra da besarions Sexeda.
me ver micani xom, besarion?
kitovanma saTvale moixsna da xelmeored daakvirda,
mTvarisken Seatriala, magram mainc ver icno. igi ise
iyo CaTbunebuli, rom albaT sakuTari colic ver icnobda. `axla rom ver vicani, eg araferia, Tavis saxelsa
da gvars rom metyvis, netav maSin vicnobde da sxvas ar
daveZebo~, gaifiqra besarionma.
gututi var me, wirRvava.
axla daadga gasaWiri besarions. arc es gvari da saxeli eubneboda rames. mainc gauRima da yovel SemTxvevisaTvis amoSaqra.
ras gicnobdiT, ise SefuTulxarT.
SefuTulic rom ar viyo, mainc ver micnobdi, besarion, ormocdaaTi welia erTmaneTi ar gvinaxavs.
`gana ormocdaaTi wlis win ki gvinaxavs erTmaneTi?~
gauelva kitovans da smena gaamaxvila.
xonis dawyebiT saswavlebelSi erTad vswavlobdiT.
maxsovs, rogor ar maxsovs, Cemo gututi, mTlad
gauSinaurda besarioni, magram maSinve mixvda, rom aseTi Zalad moTavmdableba ar gamouvida. am bolos sad
muSaobdi? iqneb muSaobis adgiliT mainc vicnoo.
me sul akademiis institutSi viyavi da axlac iqa var.
sxvagan arsad mimuSavnia. profesori var me gututis
Sercxva Tavisi titulis dasaxelebisa, radganac igi ise
455

cnobili kaci iyo uwireSi, rom mis saxels `profesoris


damateba ar unda dasWirveboda. gamogigzavne erTiorjer Cemi wigni. albaT miiRebdi, waikiTxavdi.
ki, ki, miviRe, madlobeli var. dabneulad uTxra
besarionma da sul dakarga gututis cnobis imedi.
wignebis mixedviT avtorebis gamocnoba kitovanis saqme
ar iyo. mas yvela ugzavnida Tavis axal wigns. yoveldRe mdivans kabinetSi imdeni wigni Semohqonda, yvela rom waekiTxa, amodena dawesebulebis marTva mTlianad sxvisTvis unda gadaebarebina. amitomac saCuqrad
moZRvnil wignebs ara Tu ar kiTxulobda, arc ki aTvalierebda. sul erTia gututi mainc ar daujerebda.
wigns rom ugzavnida, wirRvavam maSinve mSvenivrad icoda, rom kitovani misi wamkiTxveli ar iyo.
gaicaniT, es malaqia gaxlavT, koSkaZe, siCume
daarRvia wirRvavam da kargadac moiqca. wignze saubris
gagrZeleba uazroba iyo.
malaqiam mowiwebiT gauwoda xeli, besarionma ki, rogorc icoda, marjvena mokleze daiWira da koSkaZe kinaRam welSi gadatyda, sanam mis xels miswvdeboda. `amas
unda gadaveCvio~, gaifiqra besarionma da Secdoma
rom gamoesworebina, didxans aqanavebda malaqias morCil, funCula mtevans.
esec profesori brZandeba, albaT.
ara, batono, profesori ar gaxlavarT, xma amoiRo
malaqiam da kidev ityoda raRacas, magram amasobaSi
kitovanma xeli gauSva da mTeli taniT gututisaken Sebrunda. TiTqos, raki profesori ar aRmoCnda, ra sainteresoa, vin iqnebao.
malaqia koSkaZem ase iolad ukan ar daixia. raki Tavis
vinaoba bolomde ar aTqmevines, saWirod miiCnia besarionis yuradReba isev miepyro.
ra undoda weRan im kacs? ikiTxa malaqiam da
gututis Sexeda, viTom am saqmisa gututim meti icoda.
pasuxi rom ver miiRo, zurgze xelebi Semoiwyo da iseTi
456

xmiT ganagrZo saubari, cxovrebisagan daRlili Wkviani


moxuci rom elaparakeba pirtitvela ymawvils.
eg araferi. aseT sawyens bevrs Segaxvedreben, magram yuradReba ar miaqcioT. Tqven iseTi adgilidan
wamoxvediT, rom qveyana SemogyurebdaT amdeni wlis
ganmavlobaSi. me mgoni, Tqvenze met xans arc erT kacs
ara umuSavnia im Tanamdebobaze. xan ase iqneba da xan ise.
yvelas, rasakvirvelia, ver moeferebodiT. erTi patara
nakli mec unda giTxraT.
brZaneT. dainteresda besarioni.
gututis ki aSkarad Seetyo, rom malaqias saubriT
ukmayofilo iyo. mas undoda am Temaze sul ar CamoegdoT sityva. viTomcda araferi ar momxdara. viTomc
Cveulebrivi saRamoa da solomon brZenis baRSi dRiuri
SromiT daRlili sami moxuci daseirnobso.
xalxs xandaxan patara raRaca gaaRizianebs. roca
Tqven naosnobas Tavi gaanebeT da CamoxvediT, ufro
sworad, CvenTan rom gadmogiyvanes, sul sxvanairi brZandebodiT. erTi Savi kostumi gecvaT da yvelgan imiT
gamodiodiT. Soreul naosnobaSi qarTuli ena dagviwynodaT da wiTldebodiT, roca Tqvenve igrZnobdiT,
rom mSibliur sityvebs ucxo kiloTi warmoTqvamdiT.
mere TandaTan SeegueT da SeuTamamdiT Tqvens axal mdgomareobas. veberTela Savi manqaniT rom CamoivlidiT,
iyo erTi facifuci da gzebis gadaketva, modis, modiso.
raSi gWirdebodaT es yvelaferi?
rogor gekadrebaT!.. ra vici... amaze arc mifiqria...
nawyvet-nawyvet isroda sityvebs besarioni da miuxedavad imisa, rom gututim usayvedura koSkaZes, `ra
laparakia axla es, saqme meti ver naxeo?~ besarioni
gulis siRrmeSi mainc kmayofili iyo, rom mTel mis muSaobas malaqia koSkaZem amaze meti nakli ver mounaxa.
erTxans Cumad iares, gututim ifiqra, sanam malaqia
morig sisuleles wamoiwyebdes, isev me vityvi rameso.
kai biWia, xom iciT, es vaSaZe.
457

vaSaZe? angariSmiucemlad ikiTxa malaqiam.


Cveni axali Cempioni krivSi daazusta wirRvavam,
televizorSi uCvenes guSin. ra kargad urtyams, kaco,
me maincdamainc krivis pativismcemeli ar viyavi, magram
awi ki unda vadevno Tval-yuri. ra kargad dgas, ra Tavisuflad. sul ar eSinia? xelebs xandaxan ise Camoyris,
gegoneba mowinaaRmdeges nebdebao. an ra teqnika aqvs.
ra aqvs?!! bolo sityvas mohkra yuri besarionma.
igi sportis yvela saxeobaSi TiTqmis erTnairad erkveoda. daaxloebiT ai, am doneze: man icoda, rom mokrives
xelze tyavis xelTaTmanebi ekeTa da ver warmoedgina,
kidev ra teqnika unda hqonoda.
gututimac igrZno, rom mosaubreni sportis uwyinar
liandagze ver gadaiyvana da gaCumda. swored es siCume
gamoiyena malaqia koSkaZem ostaturad:
ki, marTalia, Tavidan cudad ar dagiwyiaT, axali
cocxi iyaviT da Cvenc mogyvebodiT.
me Cemsas vcdilobdi. Tavi imarTla besarionma.
malaqia! CaurTo gututim, magram ukve gvian iyo.
malaqias veraferi SeaCerebda.
ki, marTalia, Tqven Tqveni scadeT, magram rom
araferi gamogividaT? ese igi, kargad ver gicdiaT, visac moerieT, moerieT. visac vera? xom xedavT, bevrma
sxva saministros Seafara Tavi. iq ki zogi maTgani, kargad miiRes da gulSic Caixutes.
`esec Cemi bralia?~ gaifiqra naufrosalma. malaqia
TiTqos miuxvdao:
ara, qveynis gasworebas Tqven, marTalia, ver SeZlebdiT, magram Zalian adre moeSviT, adre mogwyindaT.
es bolo TxuTmeti weli tresti TiTqmis nebaze iyo miSvebuli. Txa da mgelis erTad Zova, besarion batono,
marto wignebSi SeiZleba. sinamdvileSi es ar moxdeba da
arc unda moxdes.
mere me eg rodis vTqvi! me vambobdi, nu davWamT
erTmaneTs-meTqi. me zRvaosani kaci var, mTlad asec
458

araa saqme. axla Tundac erTi boroteba miTxariT, rasac me Tvalebi davuxuWe.
boroteba Tqveni kabinetis karamde Tavis fexiT ar
movidoda. cota TvalSic unda gamogexedaT, Tqven ki
xSirad TvlemdiT da amiT sxvebi sargeblobdnen.
malaqia! erTxel kidev scada koSkaZis daokeba
wirRvavam da kvlav uSedegod.
Tqven Tavidan nacnob-megobrobiT kadrebis SerCevis dauZinebeli mowinaaRmdege iyaviT, mere ki adeqiT
da yvelgan Tqveni megobrebi daniSneT da daawinaureT!
ki, me maT vicnobdi da vendobodi. gulwrfelad
aRiara besarionma.
mere? xom naxeT, zogma ra cudad gamoiyena Tqveni
ndoba.
ra mere? vapatie vinmes rame?
simarTlis samsaxurSi patiebac Sedis batono besarion. patieba asatan doneze. Sendoba, rasakvirvelia
zomieri! `aris zogi Secodeba, rom saTqmelad saZneloa, arc Sendoba uxerxdeba~. zogisTvis buzs spilod
aqcevdiT, zogis danaSauls ki Tvals dauxuWavdiT.
ar aris marTali. mtkiced ganacxada besarionma.
netav ase iyos. ficxlad Seageba malaqiam. ar ifiqroT, ganawyenebuli kaci gelaparakebodeT. me TqvenTan
saqme ar mqonia. me sxvagan vmuSaob. Cemi patara adgili miWiravs da iqve movkvdebi. Tqven CemTvis araferi dagiSavebiaT. magram me vuyureb yvelafers, da ra vqna, ver davmalav. ramdenadac fxizeli da Seurigebeli iyaviT Tavidan, imdenad moSvebuli da gadauwyveteli gaxdiT bolos.
Tqven xalxs ukve moswyindiT. yvelaferi TviTdinebiT
midioda. kaxabrobda xSirad igi, vinc ar iyo kaxaberi.
mere, ratom ar meubnebodiT! mowafuri kiloTi
hkiTxa besarionma.
am sityvebze, gututisac ki gaecina. wirRvava ise xmamaRla icinoda, rom mokamaTeebma gaocebiT Sexedes. es
sicili rom ara, misi arseboba aRarc ki axsovdaT.
459

uxerxuli siCume axla besarionma daarRvia. unda


dagtovoTo, Tqva da orives xeli CamoarTva, mere miixed-moixeda, Sadrevnis ganaTebul moedans ise swrafad
gaecala, TiTqos uCinmaCinis qudi daixurao.
WiSkarTan viRac kaci daxvda, mezRvauris maisuri
ecva, qudi Tvalebze Camoefxata da mklavebi gulmkerdze daekrifa. etyoba besarions eloda.
besarioni cota ar iyos, SeSinda, ukan daixia:
nu geSinia, daamSvida ucnobma. erTi sityva maqvs
saTqmeli.
besarionma Tavi aswia da mosaubres TvalebSi Sexeda.
me Seni moxsna yovelTvis SemeZlo, magram ar
gagimete, axla geubnebi amas.
sad muSaobT? es besarionis Cveuli, sayvareli
kiTxva iyo da axlac wamoscda.
me ager, cecxlfareSad var mesame komunalurSi.
amas ra mniSvneloba aqvs. me yvela mmarTvelis moxsna
SemiZlia.
ranairad? dainteresda besarioni.
ucnobma gaicina.
mec ase vfiqrobdi. me darwmunebuli viyavi, rom
Sen es ar icodi. sxvebi meubnebodnen, iciso. Sen ki ar
gcodnia! nuTu ar gifiqria, rom Seni moxsna yovelTvis
SemeZlo?
ranairad? gaumeora kiTxva kitovanma da axla mixvda, rom moqalaqe mTvrali iyo.
sul ubralod. ganagrZo ucnobma. movidodi
SenTan miRebaze da samelnes gesrodi, an silas gagawnavdi. galaxuli trestis mmarTveli aravis ar unda am
qveyanaze! Sen im kviraSive gaganTavisuflebdnen, magram
me es ar gavakeTe. ise Rirsi ki iyavi, cxrajer dagiwere gancxadeba, invalidobis sabuTebi damikarges da
Tavidan gamatareT komisiaze-meTqi, magram yuradReba
ar momaqcie.
460

madlobeli var... bodiSs vixdi... besarionma nabiji gadadga, undoda rogorme gascloda mTvral kacs
Torem TviTonac ar icoda, risi madlobeli iyo, an
bodiSi risTvis moixada.
me megona, icodi! daadevna mTvralma, Sen ki
ar gcodnia. rom gcodnoda, sxvanairad momeqceodi,
vinmem xumrobiT mainc ar giTxra? me mainc ar gavakeTe ar gagwire! ar gagaSave! ar Segarcxvine! me Senze
kai kaci var!..

* * *
muStebmokumSuli Sevida Tavis ezoSi. gafiTrebuli
coli SuSabandSi elodeboda. besarionma bolo ociocdaxuTi wlis manZilze pirvelad naxa igi ase Sewuxebuli da daRonebuli.
`me iq gamvleli aRar varo, Sen marTali giTqvamso.
xvalve avibargoT aqedan. cota xans Sens ZmasTan gadavsaxldeT, mere gamoCndeba gzao~.
meuRles araferi uTqvams, igi am sityvebs karga xania
eloda.
besarionma fanjara gamoaRo da sigriles pirisaxe
miuSvira.
`arada raRacaSia saqme, Torem ratom unda mivdiode.
aq ratom ar unda mecxovrebodes?~
am fiqris TviTonve SeeSinda, meuRles gadaxeda da
fanjaras moSorda.

461

i laj i
zari rom darekes, vano kikilaSvili loginidan
wamoxta, fostlebi fexiT moZebna da karis samzerSi
gaiWvrita. ucnobs xelSi minis qila eWira, xolo qilaSi
ori wvrili plastmasis Reri ido; daaxloebiT iseTi,
koqteilisTvis rom xmaroben. stumars qila xelSi ise
eWira, rom maspinZels WuWrutanidan kargad gaerCia.
vin xar? hkiTxa vanom, Tan WuWrutanisTvis Tvali
ar moucilebia.
kikilaSvili Tqven brZandebiT, pativcemulo?
raSia saqme?
sanepidsadguridan varT, Tu SeiZleba.
ucnobi mobodiSebiT da mokrZalebiT laparakobda.
axlave.
vano WuWrutanas moSorda, sawol oTaxSi Seirbina,
Sarvali Caicva, xalaTi beWebze moigdo da sarkeSic
Caixeda, ise, yovel SemTxvevisaTvis.
mobrZandiT, magram rom ar myavs Tagvebi, sayvarelo?
stumars axla orive xeliT eWira sinjarebiani minis
qila da uxerxulad iRimeboda.
amjerad Tagvebs ar daveZebT, pativcemulo. haeri
rogoria Tqvens binaSi?
ra vici, rogoric sxvaganaa. maspinZeli aseT kiTxvas ar eloda.
Rame xom ar geRviZebaT xSir-xSirad, xandaxan Tavbru xom ar gesxmiT?
Tavbru ara, Rame, brZaneT, imisi ar iyos, xSirad ki
meRviZeba, magram avadmyofoba maqvs me erTi, ubeduri,
didi xania da, imas vabraleb, SemobrZandiT.
ucnobi Semovida da mosacdelSi Zveli, CuqurTmebiani sarkis win gaCerda.
462

SegawuxeT am dilas, geZinaT albaT.


ara, batono, ra dros Zilia, aTi xom iqneba?
stumarma saaTze daixeda.
aTis naxevaria, marto cxovrobT?
saerTod, ara, axla ki. mfrinavia Cemi Svili da
dadis iqeT-aqeT mivlinebebSi, axla kaliningradSia wasuli.
rodis unda dabrundes? dainteresda stumari.
ra vici. axlandeli axalgazrdebisagan swors gaigeb
rames?
vanom icrua. igi TxuTmeti wlis winaT gaSorda cols
da marto cxovrobs. vaJi, romelic axla ocdaxuTi
wlis aris, dedasTan darCa. manamdec iSviaTad akiTxavda. SarSan ki mama-Svili raRacaze SekamaTdnen da es
erTi welia, biWs vanosTan fexi ar Semoudgams.
stumarma, etyoba, binaSi myofTa raodenobis garkveva
damTavrebulad CaTvala da saqmeze gadavida.
Jangbadis dones vamowmebT, pativcemulo. ocdaxuTi
bina Sevamowme dRes da, Tqven warmoidgineT, adamianisTvis sakmarisi Jangbadis done mxolod xuTSi aRmoCnda.
vano SeaZrwuna am cnobam.
ras laparakob?! es manqanebi gviSvreba, batono,
yvelafers. manqanam daRupa qveyana. male Jangbadis
baliSebis SeZenaze gadava xalxi masobrivad.
Jangbadis baliSebi jer ara, magram vis binaSic Jangbadis naklebobaa, Cven davalebuli gvaqvs, haermwmendi
davudgaT da TiTo litra rZe ufasod vaZlioT.
yoveldRe?
ki batono!
amasobaSi stumari oTaxebSi mimodioda. qilas maRla
swevda da aTvalierebda. ubis wignakSi raRacas iwerda
da iyo erT saqmeSi.
roca Jangbadis donis Semowmebas morCa, qila iatakze dadga, abazanaSi Sevida, xelebi sapniT daibana da
ojaxis ufross auwya:
463

saSiSi araferia TqvenTan jerjerobiT, pativcemulo. mere kidev SevamowmebT. Tu raime Seicvala, dagikavSirdebiT. kari gamoaRo da xmamaRla gaimeora:
jerjerobiT saSiSi araferia, pativcemulo!
vanos undoda eTqva: didi madloba, iatakze Jangbadmzomi grCebaTo, magram aRar dascalda: Ria karebSi ori
kaci Semovarda, erTma revolveri miado cxvirTan, meore uknidan eca da xelebi gadaugrixa.
xma, Torem gagaTavebT!
`meJangbadem~ Cvari daaZro pijakis jibidan.
piri gaaRe, patara xans cxviriT sunTqva mogiwevs.
`es amxela Cvari Tu pirSi CamakuSnes, davixrCobi da
is iqneba~, gauelva vanos. Tavi gverdze Seabruna da
mudariT uTxra:
ar gindaT eg ambavi, biZia, xmas ar amoviReb.
daujeres. sastumro oTaxSi Seiyvanes, xelebi bawriT
Seukres, savarZelze dasves da gaafrTxiles.
ori kapikis gulisTvis nu gaimwareb, biZia, sicocxles. xmis amoReba da yrontis gamoWra erTi iqneba!
`sanepidsadguris warmomadgeneli~ Tavze daadga vercxlisferi brauningiT xelSi, danarCenebi sawer magidas
ecnen da ujrebi TvalisdaxamxamebaSi iatakze gadmoapirqvaves. karga xans uries xeli qaRaldebSi. mere erTbaSad Sewyvites qeqva da maspinZels gars Semoadgnen.
rad gindaT axla, rom agingrioT es dalagebuli
bina. Senze ukeT aravin icis, sad raa. mogveci da wavalT Cven gzaze. es karadas miyrdnobilma Savkepianma,
maRalma qurdma uTxra.
vanom TaviT fexamde aaTval-CaaTvaliera momxdurni.
Tu cocxali damtoves, amaT garegnoba-Cacmulobas milicia dawvrilebiT gamomkiTxavso.
Jangbadis gazomvis ostats TeTri, mwvanekoplebiani
perangi ecva da msxvilad ganaskvuli kvercxisgulisferi halstuxi ekeTa. bakebi TiTqmis nikapamde wvdeboda. misi `profesiis~ kacisTvis araCveulebrivad keTili
464

Tvalebi hqonda da savarZelSi xelebSekruli moxucis


xvancals rom uyurebda, xSirad Rimili gadaurbenda
inteleqtualur saxeze. meore, tandabali, muStebSekruli rom adga Tavze, meloti iyo, TavwverulvaSianad
axali gaparsuli unda yofiliyo, vanos `kitris wylis~
mZaRe suni cxvirSi uRitinebda. bavSvis daxatuli `pirativiT~ gamokveTili uSno ybebi da Rorjosnairi piri
hqonda. mgeliviT gaCikinebul kiserze, tanTan SedarebiT, sakmaod didi Tavi edga da rames rom etyodnen,
mTeli taniT brundeboda, Savkepians marto yavisferi
Tvalebi da kexiani lamazi cxviri uCanda. saxeze Savi
wveri mosdeboda, wveri yvrimalebzec ki amosuliyo,
marjvena xelis SuaTiTze vercxlis beWedi ekeTa.
ras eZebT? ramdenadac mouxerxda mSvidad ikiTxa
vanom.
oqros. Rorjospirians susti, CaxleCili xma
hqonda. da fuls.
arc erTi maqvs da arc meore. a, batono, ager xarT
samive, arsad ar gveCqareba, CemTan stumari iSviaTad
modis. daZebneT kargad da Tu rames ipoviT, alali iyos
Tqvenze. Tqva maspinZelma.
ra xalxSi maqvs saqme! Tqva wverosanma, xelebi erTmaneTs gautyapuna da oTaxSi win da ukan daiwyo siaruli.
oqro ara gaqvs Sen, vano kikilaSvils? momcro
banditi Tavs ver ikavebda.
arc mqonia midRemCi. maspinZlis xmaSi Seupovrobam daisadgura.
JorJia, gaaxure uTo. axlave avalaparakeb am beber
turas. amasTan lailais Tavi maqvs me?! `pirati~ ar
xumrobda.
JorJiam uTo gamoitana. televizoris CamrTveli
gamoglija. uTo iatakze gverdulad dado da arabul
skamze mokalaTda.
uTo rad gindaT? dainteresda vano.
30. r. miSvelaZe. t. III

465

unda dagauTooT. daakmayofila maspinZlis cnobismoyvareoba meJangbadem.


Tqveni saqme Tqven iciT. Cailaparaka vanom da stumrebi erTxel kidev SeaTvaliera, Tu qurdebi xarT,
moiqeciT ise, rogorc qurds ekadreba. Tavs nu SeircxvenT, biZia, racxa ori kapikis gulisTvis. me, male darwmundebiT samive, is kaci ar var, rom SemaSinoT da guli
amifrialoT, patiosnad geubnebiT: oqro me ar maqvs,
garda erTi beWdisa (ager mikeTia xelze), da mamaCemis
naCuqari saaTi devs, mager, Cems loginTan, kolofSi.
rac Seexeba fuls, fuli maqvs, rogor ara maqvs, magram
Tqven rom ggoniaT, arc imdeni. xuTasi maneTi maqvs
mwvane kostiumis jibeSi da im wignebis karadis Tavze
salaros wignaki devs TxuTmeti aTasi maneTi salaroSi maqvs. esaa Cemi sityva. Tu damijerebT, kargia, Tu
arada, qeniT, rac gindaT. me samocdaTormeti wlis kaci
var, Cemi cxovreba movWame ukve. Cems SeSinebas tyuilad
nu ecdebiT. vano ise damajereblad laparakobda, rom
maRalma uTo gamorTo da isev televizori SeaerTa.
egeba marTla ara aqvs am kacs da xom ar movklavT?
sxvisi xmiT Tqva halstuxianma, revolveri jibeSi Caido, `yazbegi~ amoiRo da saferfles dauwyo Zebna.
Tu kaci xar, aq ar moswio. me TviTon ar vewevi da
guls mirevs papirosis kvamli. erT kviras ver gavdeni
magis suns saxlidan. sTxova maspinZelma da qurdic
usityvod damorCilda, mokidebuli papirosi Caaqro da
isev `yazbegis~ kolofSi Caabruna.
`papirosis namwvi ar datova, Wkviani kacia~, gaifiqra
vanom.
amasobaSi JorJia da melitoni energiulad muSaobdnen, karadebi amoatriales. wignebi iatakze dayares,
ujrebi amoferTxes. muTaqasac dausves dana.
Seni saxeli? hkiTxa vanom `Jangbadis specialists~.
bondo, Cemo biZia.
466

bondo batono, Sexede erTi, aris axla es kacuri


saqme? martoxela kaci var, muTaqebis daWra minda me?
saidan CamoxvediT, Tqve kai xalxo, muTaqaSi vin inaxavs
axla fuls?!
ra vici, biZia. Sen ggonia, Cemsas gaigoneben mageni?
ubeduri xalxi yavs gamCens. ratom is dRe da saaTi ar
daiwva, me rom am saqmes mivyavi xeli. xmas dauwia da,
TiTqos Zvel megobars saidumlo unda gaandoso, CurCuliT uTxra: Tu gaqvs oqro, me miTxari, sad gaqvs,
miTxari da im oTaxSi ar SevuSveb magens, mende biZia, ise
momewone, rom am oxrebs ar Cavugdeb Sens oqros xelSi.
vanos gaecina.
ar maqvs, Cemo bondo, Torem oqros dagimalav Sen?
axia Sens Tavze yvelaferi! gawyra bondo da ganze
gaixeda. im gauToebasac me gadagarCine, icode. pativi ar unda gceT Tqven kacma! kargi, imgens atyueb, me
raRas matyueb, Se kai kaco?
ara maqvs oqro! vano kikilaSvils oqro marTla
ar hqonda.
or saaTs dahyves qurdebma vanos binaSi. yvelaferi
gadaqeqes. sakeravi manqanac ar darCeniaT dauSleli, magram rac maspinZelma Tqva, imaze meti veraferi ipoves.
wasvlisas xelebi Seuxsnes da mkacrad gaafrTxiles:
Cveni gasvlidan erTi saaTis ganmavlobaSi telefonTan
ar mixvide da kari ar gaaRoo. salarodan fuli gamoitane da zeg, dilis aT saaTze dagvaxvedre, romelime
Cvengani mova da waiRebso, Cveni SenTan yofnis Taobaze
krinti aravisTan dasZrao. Tu am sami punqtidan romelimes ar Seasruleb, saxls agifeTqebT da Sens mfrinav
biWs Sen Tvalwin gamovWriT yelso.
xuTasi maneTi, oqros saaTi da beWedi (TiTze waaZvres) waiRes. damSvidobebis Semdeg bondo Semobrunda,
Jangbadis sazomi xelsawyo gazeTSi Seaxvia (xom Zvelia
es gazeTi, xom wakiTxuli gaqvso), maspinZels kargad
yofna usurva da gavida.
467

vano WuWrutanidan uyurebda: orive lifti gamoiZaxes, bondo da JorJi marjvena liftSi Casxdnen, Rorjospiriani marcxenaSi, Tvals miefarnen. vano samzareuloSi gavida, wyali dalia da saaTs daxeda.

* * *
arc ki vici axla, Cemo batono, kargs vSvrebi, Tu
cuds. egeba mTlad uaresi Seiqnes CemTvis, ratom dagvasmineo da egeb marTla gamomWran berikacs yeli, magram
gabrazebuli var da Seuracxyofilic, sxvaTa Soris, ise
ki ar iyvnen glaxa biWebi. erTi mainc, pirvelad rom
Semovida, Zalian momewona. kinaRam vuTxari amgenTan,
am maTxovrebTan saamxanago ra gaqvs, bondo, Sen-meTqi.
bondo mqviao da, ra vici, bondo hqvia? Sesaxedavad rogorebic iyvnen, qe giTxariT, waRebiT, im erT kinkila
biWs vficav, rac CamovTvale is waiRes. fuls da oqros
eZebdnen, Tvara karada savse mqonda, axalTaxali kostiumisTvis maisSi Sevikere, orjer mecva marto, xeli
ar uxliaT. ar movidodi TqvenTan, Cems siglaxes vambob,
zurgs ukan qiCmaCi ar miyvars. Tu ramis Tavi mqonda, iqve
unda gameca pasuxi, mara sami kacis moreva SemiZlia mee?
ar SegawuxebdiT Tqvenc. ra moxda, qurdi da damcemi
imisaa, rom an Sen unda mogparos, an me. aba CuqebiT vin
ras gaCuqebs! magram nametani masxarad amigdes magenma
da amaze var gabrazebuli. rac migvaqvs xom migvaqvs,
axla (raRac ori kapiki maqvs nagrovebi Savi dRisTvis,
vin icis, ra momelis martoxela kacs) bankidan fuli
gamoitane da zeg dagvaxvedre daTvlilio. amasac kai,
vapatiebdi, mara saaTis waReba raRa iyo? amxela fuls
gaZlev zeg (vanos gaecina) da mamaCemis naCuqari saaTi
migaqvs, ar grcxvenia? rom kiTxo, vaJkacebi arian da
patiosani qurdebi arian!..
miliciis meore qveganyofilebis ufrosma kiknaZem
moxucs yuradRebiT mousmina, mere erTxans akakuna fanqari da rodis-rodis ineba xmis amoReba.
468

romeli saaTi iyo?


aTis naxevari, TviTon miTxra qurdma, me giTxra
simarTle, saaTisTvis ar damixedavs.
vinmem gaigo es ambavi? kvlav didi pauzis Semdeg
ikiTxa kiknaZem. dazaralebuli, cota ar iyos, gabrazda, amis mofiqrebas rad undoda amdeni dro, me megona,
cxel kvalze dadgeboda milicia, dafacurdebodnen
yvelani, es raRaca glaxad iWimebao.
ara. Tqven geubnebiT pirvelad.
kiknaZe wamodga. gasaRebebi aaJRaruna, seifi gaaRo
da vano kikilaSvils ZvelTaZveli, ydaSemoglejili
fotoalbomi daudo win.
naxeT erTi, daaTvaliere, Tu icnoT romelime, im
samidan, Tu vinmes miamsgavsoT, miTxariT.
vanom karga xans aTvaliera qurdebis albomi, TiTqmis
yvela juris qurdis fotosuraTs waawyda, misi nacnobi
banditebis garda.
rodis movalTo fulis wasaRebad?
zeg dilas, aT saaTze.
tyuilia! daaskvna kiknaZem da qoCori fanqriT
moiqeqa.
ra brZaneT? win gadaixara vano.
tyuilia-meTqi! mag dros ar movlen, TiTqosda
didi aRmoCena gaakeTa qveganyofilebis ufrosma.
me mgonia, saerTod aRar movlen mageni, Cailaparaka vanom.
mosvliT movlen, aTi aTasi maneTis damkargavebi
arian? movlen, magram sxva dros movlen. Sen sul rom
ar eli, iseT dros movlen.
ra vqna, aba? dabneulad ikiTxa vanom.
dawereT, ager dabrZandiT da yvelaferi dawvrilebiT dawereT, rac moxda. mere wabrZandiT Sin, gamoitaneT salarodan aTi aTasi maneTi, imitom rom, qurdebma
ukve ician, romel salaroSi gaqvT fuli da SeiZleba dainteresdnen, marTla gaitaneT Tu ara. SeinaxeT
469

es fuli saxlSi da daelodeT qurdebs. xval diliT


Cveni TanamSromlebi movlen TqvenTan. miuCineT erTi
oTaxi da aravisTan araferi wamogcdeT, Torem operacia CaiSleba. qurdebi rom movlen, karebSive ar misceT
fuli, Sin SemoipatiJeT, mere Cven viciT.
vano wamodga da ventilators xelisguli miuSvira.
xval diliT movlen, aba?
diax.
ramdenni iqnebian?
sami an oTxi.
ramden xans unda iyvnen CemTan?
unda imorigeon dRe da Rame. sanam ar daviWerT
qurdebs.
agaSenaT RmerTma. damSvidda vano. erT maTgans ver maCvenebT saxeze? Torem ise var SeSinebuli,
SeiZleba xval diliT kari ar gavuRo.
kiknaZes gaecina.
fafiT SeSinebuli dos uberavdao, ara? Rilaks
TiTi daaWira da mikrofons CasZaxa xuskivaZe movides
CemTan!
xuskivaZe maRali, mxarbeWiani Savgvremani serJanti
ufross gaeWima.
es iqneba erTi, batono, vanos miubrunda kiknaZe,
xom ar SegeSlebaT? Tavisufali xar!
xuskivaZe gavida.
`ra vici, Rirda saamambavod yvelaferi? axla daiWeren amgens. mere sasamarTlo da gamoZieba. unda virbino aqeT-iqiT. viRaca amxanagebi eyolebaT da damiSveben
agurs TavSi, esec rom ar moxdes, mTelma qveyanam unda
gaigos Cemi gaZarcvis ambavi. saaTi rom ar waeRoT, xmas
ar amoviRebdi, mara magenis bralicaa. wuwki tura ZaRlebs rCebao, ar unda gawuwkde qurdi. qurdi Tu xar,
qurdi unda iyo~... butbutebda gzaSi vano da arc ki
gaugia, rogor miaRwia saxlamde.
470

* * *
amis Semdeg Tve-naxevari gavida.
erT mSvenier diliT, cxra saaTs xuTi wuTi arc ki
aklda, roca miliciis meore qveganyofilebis kari xeljoxianma, dabalma, Savkostumianma da Wilofis cilindrianma kacma SeaRo. morigesTvis arc ki Seuxedavs,
pirdapir ufrosis kabinetisken gautia.
moqalaqe! daadevna ufrosma.
ra iyo?! TiTqos TokiT daqaCeso, ucnobi meyseulad Sedga da Semotrialda. cali xeliT doinji gaikeTa, meoreTi xeljoxs nerviulad akakunebda. aSkarad
aRelvebuli iyo.
ra iyo da, gamonacval perangs ver maCuqeb? TiTqos
raime Wkvianuri Tqvao, Tavisve xumrobiT kmayofilma
morigem usiamovnod, finagentiviT gaicina ra unda
yofiliyo, me tyuilad vzivar, Tu atyob, am adgilas?
sul ar mainteresebs Sen ratom zixar mag adgilas.
SenisTana uzrdeli sami mizis saxlSi da Tu Zalian ginda, imaTac mogisvam gverdiT.
cota zrdilobianad melaparake! Sen TviTon ar migasvan vinmes gverdiT, imas ecade. Senxela kacs zrdiloba qe moeTxoveba!
stumari erTbaSad mixvda, rom morigesTan saubris
gagrZeleba zedmeti iyo. Rrmad CaisunTqa, joxi iataks
gaukakuna da ramdenadac mouxerxda, mSvidad uTxra Cxubis gunebaze damdgar moriges:
ufrosTan var mosuli! es kaci vano kikilaSvili
gaxldaT.
arsadac ar gagiSveb! morige mivida da derefnis
karis gasaRebi gadaatriala Tavidan rom adamianurad
geTqva, gagiSvebdi. axla ixtune ramdenic ginda. ar gagiSveb principialurad. wadi da miCivle! Tavis samorigeo skamze mokalaTda da Secvlili xmiT dauyvira:
moqalaqe! mibrZandiT aqedan, Torem ZaliT migabr471

ZanebT! xmas dauwia da niSnis mogebiT uTxra: Wimva


rogor unda, me gayurebineb axla Sen.
sxva gza ar hqonda, vano moriges gaecala. ezoSi gavida da skverSi Zelskamze Camojda, vinme RvTianmadliani
gamoivlis da ufrosTan davabareb, mimiRoso.
erTi saaTis Semdeg igi kiknaZis kabinetSi iyo da sxapasxupiT laparakobda, Cqarobda, imitom rom ufrosma
SesvlisTanave gaafrTxila, mokled momiyevi, ra
gawuxebs, sammarTveloSi var dabarebuli da unda gaviqceo.
SeiZleba ar unda movsuliyavi dRes aq da ar unda
vambobde, rasac vambob. daiwyo vanom da roca Seatyo,
rom kiknaZe kedelze gakruli Zveli gazeTis erTma saTaurma miizida, iataks joxi daukakuna Tu kaci xar am
erT wuTs yuradRebiT momismine. nu miixedav gverdze.
meci pativi. Tve-naxevris win viyavi me TqvenTan 18
ivniss, gaqurdvis sakiTxze, gemaxsovrebiT albaT.
ras hqvia `gemaxsovrebiT~, batono! gawyra kiknaZe
memaxsovrebiT ki ara, `posti #3~ gvaqvs Tqvens binaSi
da Tagvic rom gafaCundes, imas maxseneben yoveldRiurad, guramiSvilis 11, ivane kikilaSvili brZandebiT.
meSleba rame?
araferi, batono, yvelaferi mSvenivrad gcodniaT.
agaSenaT RmerTma, magram rac maqvs ori sityva saTqmeli usaTuod unda giTxraT, sxva gamosavali aRara
maqvs. ukidures dReSi var, Cemo batono, ase gamasxaravebuli, axla rom var samocdacameti wlis Sevsruldi oTx marts, midRemCi ar vyofilvar. davbeCavdi
kaci, ilaji gamiwyda, jer TqvenTan rom movedi, maSinac, xom iciT, advili gadasawyveti ki ar iyo ityvi
da vuia, ar ityvi da vaiao. me sxvanairad nacxovrebi
kaci var, batono, da, ar yofila Cems xasiaTSi Civili
da maimunoba. Tqveni sami TanamSromeli rom movida,
TviTon getyvian albaT, axlac CemTan arian: xuskivaZe,
gazaevi da gelantia, Sevxvdi Tbilad, ravarc ekadre472

bodaT. mivuCine wina oTaxi. gavuSale loginebi, Cemo


batono da, aba Tqven iciT, me vuTxari, rogor imarjvebT-meTqi, kargi biWebi Candnen Tavidan, Zvirs ver
vityvi, zrdilobianad, wesierad iqceodnen is pirveli ori dRe. me, ra dagimaloT da, Cemi mWirda. meore
dRes, aT saaTze ar unda mosuliyvnen qurdebi fulis wasaRebad? vijeqi zalaSi da civ ofls masxamda.
ravari saqmea, modis abragi SenTan vaJkacurad (misi
saqme eg aris) da Sen, vano kikilaSvili, axvedreb sam
milicioners ojaxSi. ityueb Tagvs xafangSi. gayiduli
gyavs winaswar cxvariviT. magram venacvale gamCens, ar
movidnen, gecodinebaT, rasakvirvelia, zustad or saaTze damirekes. telefoni, ra Tqma unda, CarTuli iyo
da yvelaferi iwereboda, damirekes, giTxariT imis ar
iyos: `gamarjoba, vano biZia, ra hqeni Cveni fuliso?~
`mzad maqvs, me vuTxari. ager miwyvia da mobrZandiT,
CaibareT Tqveni fuli-meTqi~, rogorc viyavi darigebuli, ise kargad, lamazad... aba, movdivarT am wuTSio,
naxevar saaTSi SenTan viqnebiT da, Tu kaci xar, imdRevandeliviT didxans ar gagvaCero, aTasi saqme gvaqvs
dReso. qurds saqmes ra gamoulevs. eqnebodaT, albaT, amnairi sayaCaRo sadme rame, erTi sityviT, gecodinebaT, rasakvirvelia, vucadeT. mara im dRes ar
movidnen, meore dRes, ase Tormeti saaTi iqneboda,
damirekes meored. imis xma iyo, pirvelad rom Semovida. simpaTiuri biWi iyo-Tqva, maSin rom giTxariT. es
laparaki, yvelaferi, Cawerilia mSvenivrad. bodiSi
momixades, rasakvirvelia, guSin ver movediT, saqmeze Segvagviandao. axlac ise ewyoba Cveni saqme, rom
maqeT gza ara gvaqvs da iqneb gaisarjo da gamogvitano
fuli baraTaSvilis xidTano. `ki, batono, siamovnebiT
me vuTxari (es yvelaferi iwereboda), zustad miTxariT, sad movide, ar agcdeT sadme-meTqi~. `baraTaSvilis xidqveS, avlabris mxares, gza rom gadis, iq dadeqi
fuliT xelSi da Cven TviTon gamogivliT manqaniTo.
473

xval, Tormet saaTze moxdeba es ambavio~. wavediT, rasakvirvelia, yvela gafrTxilebulia, gzebi Sekruli.
Tqveni biWebi SeiaraRebuli isxdnen safarSi. me vdgavar fuliT xelSi da civi ofli masxams. aq ueWvelad
srola iqneba, vfiqrob, ra SarSi Cavigde Tavi-meTqi.
erTi sityviT, gecodinebaT, rasakvirvelia, arc maSin movidnen. Tormeti saaTidan eqvs saaTamde videqi
baraTaSvilis xidqveS. usmel-uWmeli, Camovwydi fexze
kaci, magram risi qurdi, ra qurdi! davbrundiT xelcarieli saxlSi. SemovdgiT fexi Tu ara, im wuTSive
dareka iman, bondo rom hqvia. me rom momewona Sesaxedavad, rasakvirvelia. adamians hgavda, raRaca RvTisnieri saxe hqonda, ase momeCvena yovel SemTxvevaSi maSin, Torem ise, abragi da damcemia igic da siglaxes
sxvebiviT sCadis, rasakvirvelia. damireka da miTxra:
bodiSs gixdiT, vano biZia, rom gagacdineT dReso. Cemi
brali ar aris, Cemi amxanagebis braliao (es yvelaferi
Cawerilia), movdiodi, magram ar gamomiSveso. xom ici,
ra ubedur saqmeze gvikidia xeli. wuTi mocla ara
gvaqvso. iyos eg fuli cota xans SenTan. calke gaaxvie
qaRaldSi da ujraSi Seinaxe. am dReebSi gamogivli da
waviRebo. is dRe iyo da is dRe, guSindlamde aRar daurekia, vcxovrobT es Tve-naxevaria erTad me da Tqveni
sami TanamSromeli xuskivaZe, gazaevi da gelantia.
Senma mterma icxovra ise, me rom vcxovrob da me rom
mosveneba maqvs am Tve-naxevris manZilze. sami usaqmo
kaci saxlSi mxar-TeZoze wamowolili ravari asatania.
wesieri kaci gaTaxsirdeba ase usaqmod. magens ra mouvidoda? damioxres yvelaferi, batono. Cemi bina binad
aRar varga. dilidan saRamomde nardis tkacuni ravari
mosasmenia? mere wynarad mainc TamaSobdnen, aris erTi
sicil-RorRoci. Selaparakdebian raRacaze, daiwyeben kamaTs da mere baliSebs esvrian erTimeores, rom
Sexvide im oTaxSi, saqonlis baga gegoneba. atexaven
bavSvur kamaTs raRac sisuleleze, me Sen getyvi, Wkvi474

anurs ityvian rames. magaliTad, guSin imaze hqondaT


Cxubi kacobriobas cecxlis gaCena Cvenma amiranma
aswavla Tu berZnebis promeTemo. amaze dascxes erTmaneTs da sul mamis suli agines. ra vqna, sad gaviqce, ar
vici, pirveli ori dRe angelozebad momaCvenes Tavi.
fexakrefiT dadiodnen. axla ise damajdnen Tavze,
rom ginda me vyofilvar da ginda buzi. im dRes, didi
sicxe rom iyo, wuwaoba gamarTes, SeiZleboda gagiJebuliyaviT rom genaxaT, rogor daSliginobdnen vedroTi xelSi oTaxidan oTaxSi, gladiatorebis nabrZols daamgvanes Cemi bina. axla yvelafers angariSi
aqvs, Cemo batono. me wuwuraq kacad ar CamTvaloT,
magram ojaxi maqvs, kaci var da imas xom ver vizam, movitano bazridan sanovage, CemTvis gamoviwyo sadili
da sami RlaviviT kaci pirSi miyurebdes. ki, marTalia,
martoxela mqvia, magram gamowyvetili ar gegonoT, ra
vuyoT, ase moitana cxovrebam. ver avawyve ojaxi. raRa
gavagrZelo, davdivar yoveldRe bazarSi, momaqvs
oTxi kacis saWmeli. vamzadeb me TviTon. mzareulobis
gamegeba cota raRaca da, erTi sityviT vmaspinZlob,
rogorc SemiZlia. me TviTon, erTi kaci rom viyavi, xan
ager waviWamdi da xan eger. gazi da qvabebis xexva minda
mee? magram sindisi mawuxebs, es xalxi, vfiqrob, Cemi
gulisTvis aris aq, me mpatronoben da rogor ar vce
pativi-meTqi, amas yvelafers xarji unda, Tqven SemogevleT, Cvens Soris darCes es ambavi da, fuls xidan
ki ar vkrefT, arc me da arc Tqven. Cemi pensiiT mogrovili raRac ori kapiki qe Semomexarja xelSi. xarjs
da angariSs vin daeZebs, Sen unda naxo, rafer ibRvirebian cota naklebi sadili rom maqvs. yoveldRe xom
ver iSovi kaci Sens gemoze, rac ginda. CamouSveben cxvirebs da ise miyureben, TiTqos magaTi vali medos da
ar vaZlevde. ase vcxovrobT, Cemo batono. davbeCavdi
kaci. Cemi ase gabiTureba, me mgoni, arc Tqven gagexardebaT. jer sul patara rame aviRoT. davaneboT Tu
475

ginda yvelafers Tavi, papiross nu mowevT, suns ver


vitan, biZia-Tqva, cxrajer vTxove. Seval Tu ara, damalaven bavSvebiviT ukan anTebul papiross. aris oTaxi
gabolili, gamWvartluli. ras ityvi, saxlSi Semosul
kacs Seuracxyofas xom ar mivayeneb, Tvara, geficebi
mamis suls, erTi-orjer gavifiqre: Sevvardebi axla da
am joxiT davulewav samives cxvir-pirs-meTqi. guSin
damirekes, gecodinebaT, rasakvirvelia, Cemma qurdebma
erTxel kidev. Cawerilia es saubaric: `Seno, miTxres,
vano biZia, ar yofilxar patiosani kacio. gendeT, pativi geciT da ase unda gadagvixado samagiero? rogor kadrulob Seni xnis kaci imas, rom milicia gyavs
saxlSio. Cveni Tu ar geSinia, RmerTis mainc ar geSiniao?~ `ris milicia, ra milicia, rava gekadrebaT,
modiT da naxeT, Cems garda Tu vinmea am saxlSi~, me
veubnebi, Semcdari xarT, Tqven nu momikvdebiT-meTqi,
`Tve-naxevaria operjgufi xuskivaZis, gazaevis da gelantias SemadgenlobiT SenTan aTevs Rames, arc esaa
marTalio? ar velodiT aseT muxTlobas Sengan. Sen
sxva kaci gvegoneo~ miTxres da damikides yurmili
gekiTxebiT axla me Tqven: saidan gaiges qurdebma es
ambavi? Cems erTaderT biWs vficavar (mfrinavi myavs
da mainc caze hkidia yoveldRe) Tu Cemi piridan vinmem
icodes, Tqven garda. mezoblebic ainunSi ar arian, ratom unda icodnen qurdebma zustad am Tqveni jgufis
wevrebis gvarebic ki; aq raRacaSia saqme.
hoda, Cemgan sakmarisia, amxanago kiknaZe. me TamaSidan
gavdivar. is qurdebi, cxadia, awi CemTan momsvleli aRar
arian da arc Tqveni TanamSromlebis yurebis Tavi maqvs
meti. am saTxovarze var mosuli. aiReT axlave yurmili,
darekeT CemTan da gamoiwvieT ukan samive, didi madlobeli var Cemi dacvisa da yuradRebisaTvis, magram me
erTi nervebmoSlili beberi kaci var da patara Tu ar
movisvene axla, ukidures mdgomareobamde var misuli.
kiknaZe Cafiqrda. sufTa qaRaldze Tavisi gvari xe476

lis gasavarjiSeblad erTi aTjer moawera da vanos Seacqerda.


ra nomeria?
2-26-83.
qveganyofilebis ufrosma nomeri akrifa da yurmils
CasZaxa:
romeli xar? xuskivaZes dauZaxe Sen erTi, xuskivaZe,
moxseni mag binidan jgufi da wamodiT axlave. naxevar
saaTSi aq iyaviT da yvelaferi wamoiReT. posti gauqmebulia!
agaSenaT RmerTma. vano kikilaSvilma magrad CamoarTva ufross xeli da joxis kakuniT oTaxidan gavida.

* * *
saRamos vakis parkSi iseirna. araCveulebrivi simSvide daeufla. Tavs tyveobidan daxsniliviT grZnobda,
gulze moeSva.
Sin mobrunebuls erTi simRera aekviata da verafriT
ver moiSora `visac ar gamoucdia, misTvis araferia...~
RiRinebda quCaSi, liftSi, kars rom gasaRebi moargo,
maSinac. is iyo fexi Sedga Tavis binaSi da karis migdebas apirebda, rom ukan viRaca amoudga da kars fexi
dauxvedra.
me var, vano biZia, bondo var!
gicani. amoioxra vanom.
Tu SemomiSveb SenTan, davjdeT, cota vilaparakoT,
Tu gcalia, ra Tqma unda.
mobrZandi. damarcxebuli, farxmaldayrili kacis
ieriT upasuxa vanom.
...da Sevidnen.

477

as ar C e v i
birJa......................................................................................................5
deda .................................................................................................... 13
mxvrinavni............................................................................................ 21
cxenosani............................................................................................. 30
Citebis dardi..................................................................................... 35
wava?..................................................................................................... 52
fexburTeli........................................................................................ 61
kvali.................................................................................................... 75
saqarTvelosTvis, batono, saqarTvelosTvis................................. 81
radiomonologi.................................................................................. 85
`Tqvens Soris mSvidi darCa vinme?~.................................................. 90
saubari Wadrebis CrdilSi................................................................ 94
kacni................................................................................................... 103
sikeTe................................................................................................. 114
amberki............................................................................................... 125
msaji.................................................................................................. 136
martvili........................................................................................... 151
daviTi................................................................................................ 171
sityva................................................................................................. 178
meSarvle............................................................................................ 187
biZgi................................................................................................... 197
Tixis erTi firfita......................................................................... 215
marto................................................................................................. 227
eqimi................................................................................................... 239
beberi................................................................................................. 252
meToke................................................................................................ 278
doRi................................................................................................... 285
abesalom............................................................................................ 294
SemTxveva............................................................................................ 303
mose.................................................................................................... 317
me var................................................................................................. 328

478

aerodromi aRar aris....................................................................... 344


qoreografi....................................................................................... 363
cxeni.................................................................................................. 373
patroni.............................................................................................. 383
usaflavo kaci.................................................................................. 393
Jini..................................................................................................... 401
sikvdili............................................................................................ 409
zelimxani........................................................................................... 421
vin dameZebs....................................................................................... 433
dRe pirveli...................................................................................... 448
ilaji................................................................................................. 462

479



25
Iii


2012

480

También podría gustarte