Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
ocdaxuT tomad
2012
novelebi
tomi
redaqtori:
nana suxitaSvili
kompiuteruli
uzrunvelyofa: mavra bancuri
lia sulaqveliZe
birJa
birJa ise rogorc es sityva trafalgaris moedanze
esmiT, CvenTan ar arsebobs. `birJis kacs~ qalaq kurkantiaSi mconara, muWatyuila, lamitopia da qarixvetia kacs eZaxian. birJaTa mravalsaxeobidan aq mxolod
binebis yidva-gayidvis birJaa nebadarTuli da isic na
xevrad aralegalurad. raki adamianTa da dawesebulebaTa Soris yovelgvar garigebas kurkantiaSi saxel
mwifo kisrulobs da amas gacilebiT ufro kanonierad
da saqmianad akeTebs, vidre adamianTa araoficialuri
sakrebulo birJa, bunebrivia, mas ar epitnaveba kerZo
arxebiT mfeTqavi moqalaqeTa es bundovanmoraluriani
sakrebulo da yoveli RonisZiebiT xels uSlis mis arsebobas. miuxedavad amisa, adamianTa arcTu maRali Segnebis (da, samwuxarod, isini sazogadoebis umniSvnelo
procents rodi Seadgenen) nawils piradi kontaqtebiT
saqmis mogvareba urCevnia saxelmwifo departamentis
xeldasmiT amis gakeTebas. maT miaCniaT, rom arsebobs
problemebi, romelTa gadawyvetisaTvis arc ki Rirs
saxelmwifos Sewuxeba da, Tumca aseTi problemebis
ricxvi dRiTidRe mcirdeba, jerjerobiT naxevrad daSvebul birJebze mainc buziviT ireva xalxi.
ras avixire es, cota ar iyos, saSaro `naxevrad daSvebuli~ da `sanaxevrodlegaluri?~ saqme imaSi gaxlavT, rom kurkantiis xelisufalni gacvla-gayidvis
birJas oficialurad ar krZalaven. metsac getyviT,
5
xelisuflebis ramdenime warmomadgenels igi sasargeblodac ki eCveneba, `ra genaRvleba, Sexvdes xalxi erTmaneTs. moiWukWuk-moiTaTbiron, saqmes mdinareba miscen, sulerTia, Cveni beWdis gareSe maTs naTaTbirevs
Zala ara aqvs, bolos mainc Cvens karze uwevs mosvlao~.
umravleso
bas ki birJa Cveni sazogadoebisTvis ucxo,
arajansaR movlenad miaCnia da, rom arcTu usafuZvlod, amaSi qvemoT, ramdenime striqonis wakiTxvis Semdeg, darwmundebiT.
birJaze aTasi jurisa da misiis moqalaqe ireva. SemkrTali saxiT dadian araSromiTi SemosavliT gamdidrebuli pativcemuli gvamebi, romelTac mosalodneli saSiSroeba iynoses da kapitalis gadarCenis imedad,
sacxovrebeli adgilis gamocvla an maRalfasian binaSi
fulis dabandeba egulebaT. mokumuli tuCebiT da mtkice gadawyvetilebiT daabijeben qmris uRirsobaSi sabolood darwmunebuli colebi, romlebic umeteswilad
samoTaxian komunaluri binis or TiTooTaxianze daxurdavebas sTavazoben SemxvedrT. xelCakidebulni dahyavT mSoblebs pirveli kursis studentebi an abiturientobagaxangrZlivebuli qal-vaJni da centrSi gasaqiravebel, iaffasian, arcTu kaciWamia diasaxlisian
oTaxs daeZeben. katis nabijebiT da morcxvi RimiliT
daabijeben sayvarliani mamakacebi da giraod imgvar
oTaxs iTxoven, romelsac Tbili wyali da calke Sesasvleli aqvs. amgvar oTaxs isini `samuSao binas~ uwodeben
da eWvisgan SeCqvifebul gamqiravebels aRuTqvamen, rom
eleqtroenergiis idealuri momWirneobiT gamoirCevian
da SeyvarebulTa saidumlos Senaxvis unaris mqone saxlis patrons guliTad megobrobas gauweven.
iq, sadac adamianebi ikribebian, sruliad bunebrivia,
guli miuwevT TaRliTebs da qurdebs. binebis daqiraveba-dagiraveba-yidva-gacvlis kurkantiis birJis istorias samarcxvino laqad SerCa mimndob qaliSvilTaTvis
6
da gulubryvilo binis myidvelTaTvis savalalod damTavrebuli araerTi epizodi. ai, ratom ar eWaSnikeba
qalaqis xelmZRvanelobas birJa da ratom cdilobs igi
Caagonos cxovrebis ukeT mowyobis msurvelebs, rom
erTaderTi swori gza binis (da ara marto binis) sakiTxis mowesrigebisa aRmaskomis saTanado ujredebze gadis.
am keTilSobiluri surviliT xelmZRvanelobs saqalqo
sabWos Sinagan saqmeTa ganyofileba, roca fuTfuTis
eqstazSi Sesul birJas wamdauwum ucvlis adgils, kurkantias centraluri moednebidan da park-skverebidan nel-nela, darbevisa da xeljoxis kapitalisturi
meTodebis gamouyeneblad, Txovnisa da mowodebis xerxiT ubiZgebs qalaqis gareubnisken. ramdenadac xSiri
Cans birJis mi da mo gadaadgilebis masStabebi, imdenad
ufro mWidrod irazmebian birJis kategoriis moqalaqeni mis garSemo da gasakviri swored is gaxlavT, rom
gazeTisa da televiziis dauxmareblad igeben yvelani
birJis axal adgilsamyofels da enTuziastTa SemweobiT binebis SeZena-daxurdavebis friad saWiro saqme wuTiTac ar ferxdeba.
1986 wlis 28 agvistos, zustad Tormet saaTze, maSin,
rodesac gorayanas gadasaxvevTan, bujiaSvilis quCis
bolos, patara moedanze ori dRis win midenilma birJam,
rogorc iqna, muSaoba ganaaxla da saaTiviT aawyo saqme,
maSin, rodesac adamianebma ramdenime saaTiT daiviwyes
reiganis axali provokaciuli gancxadeba da, roca maTi
goneba maRal materiebze fiqris nacvlad wvrilmani
sayofacxovrebo gansja-bWobiT daitvirTa, sicxisgan
avarvarebul haerSi mkafiod da Ronivrad gaisma: `amxanagebo, mitings, miZRvnils Cvil bavSvTa da invalidTa
saerTaSoriso dRisadmi, gaxsnilad vacxadeb!~
mebirJeebma erTbaSad aswies Tavebi da im adgils
miaCerdnen, saidanac xma modioda, moednis TavSi (aseTive warmatebiT im adgils SeiZleba moednis boloc
7
gismenT, batono.
alo, Tqven wevaZis adgilze rom xarT, xom is xarT,
xom ar meSleba?
is var, pativcemulo.
alo, kiknaZe, aba miiRe saswrafo davaleba. xval
Sens raionSi mitingi unda Catardes da Sen gevaleba
yvelaferi.
risi mitingi, batono?
Cvil bavSvTa da invalidTa dacvis ambavzeo, ra
mniSvneloba aqvs SenTvis, raze iqneba, Tormet saaTzea
daniSnuli.
sityva unda vTqva, pativcemulo?
kiknaZe, telefonSi xiTxiTi gaisma. rodis iyo me
da Sen sityvas gvTxovdnen. gamomsvlelebi ukve gafrTxilebulia. Sen organizacia unda gaukeTo mitings. erTi
sityviT, xalxi unda moiyvano.
sad, ra adgilas, batono?
me mgoni, wyalsadenis win ajobebs, mand vatarebT
xolme, avtobusebi rom uxveven, aba Sen ici, ar daibne
axla. dResve Camoreke dawesebulebebSi da daavale, visac saWiroa, Cveni saxeliT.
vecdebi, batono.
ras vizamo? yurmilSi kvlav gaisma xiTxiTi, magram amjerad SedarebiT, mozomilad, `vecdebi~ rom
samsaxuris sityva ar aris, ar ici Seen? ras hqvia, vecdebi. ecdebi ki ara usikvdilod unda gaakeTo. damireke
xval diliT. ar gadado xvalisTvis eg saqme. xval veRar
moaswreb, icode.
Cino, rasakvirvelia, fexburTze ar wavida. quCaSi
gamoirbina, gzis iqiTa mxares mdgar colisZmas gasZaxa
ase da asea Cemi saqmeo da kabinetSi Semobrunda.
yvelafers warmoidgenda, magram Tu ase Zneli iyo
erTi patara mitingis `organizeba~. sxvas rom eTqva,
ar daijerebda. daido sia win da reka warmoeba-dawe10
12
deda
cvalebadobis saSinel kanons yvelaferi emorCileba
amqveynad mosacdelebis cxovrebis garda. damerwmuneT,
mosacdelebSi sxva cxovrebaa TiTqosda damuxruWebuli, moCvenebiTad mSvidi, mRvimesaviT uxmauro. me, maqvs
amis Tqmis ufleba. me bondo qarselaZes, lamis mTeli
cxovreba mosacdelebSi rom gamitarebia. xalxi nerviuli gaxda am bolo dros. ramdeni seriozuli kaci minaxavs, jer Tavs Camohkidebs WaWanaWami indauriviT, mere
muxlebze dadebul saqaRaldeze TiTebis kakuns mohyveba. bolos wamoxteba. mdivan qals mivardeba da enaze
bziknakbeni kacis CifCifiT miaxlis: `isini, etyoba, dRes
ar gamovlen, wavedi me!~ sanam mdivani pirs gaaRebdes,
Setrialdeba da qars gaiyolebs. mecodeba aseTi xalxi.
maTi umetesoba an infarqtiT amTavrebs sicocxles, an
xelfexaZigZigebuli Tavis WiSkarTan zis da, Tu Tamamma
gamvlelma dro hkiTxa, sanam akankalebuli xeliT saaTs
daaZrobdes jibidan, moqalaqe cxra mTas gadaivlis. ar
damijerebT, da, miyvars mosacdelebi. marto miCvevis
gamo ki ara, saerTod. miyvars mosacdelebis SeCerebuli dro da myudroeba. qalaqis oromtrialidan TavdaRweuli majaaCqarebuli da gulamovardnili Semovardebi
mosacdelSi da aq daesmeba wertili Sens Tavawyvetil
srbolas. `hyavs, dabrZandiT, daelodeT~, getyviT
sandomiani saxis mdivani gogona da skamze migiTiTebT.
jdebi, TandaTan mSviddebi. mosacdelis Zil-buranSi
iZirebi. kedlis saaTis tiktiki ismis mxolod. kedlis
gaswvriv TavianT dardSi CaZiruli moqalaqeni sxedan.
karTan mdivani gogona zis da qsovs. rodis dainteresdebian sociologebi imiT, rom Cvenma saukunem kidev
erTi saCuqari uZRvna kacobriobas gaCnda sruliad
axali tipi adamianisa mdivani qali. dedamiwaze mdivani qalebis umetesoba erTmaneTs hgavs, sandomianobiT, simSvidiT da sxvaTa Wirisadmi TiTqmis erTnairi
13
damokidebulebiT. iqneb, swored es aris momavlis adamiani? swored rom igi gauZlebs urbanizmis daZabulobas Tavisi rkinis nervebiTa da robotis daprogramebuli TavazianobiT. miyvars-meTqi mosacdelSi jdoma.
yvela mosacdelSi erTi da igive ganwyobileba sufevs.
mdivani qsovs, mTxovnelebi, mcire gamonaklisis garda,
Tvlemen. ufrosis kabinetis kari ar iReba. arc aravin Sedis, arc gamodis. `ufrosi dakavebulia, hyavs~.
ician ra mosacdelebisadmi Cemi damokidebuleba, samsaxurSic da ojaxSic sakabineto saqmeebs yovelTvis me
mavaleben. qalaqSi ramdenime kaci varT, rogorc Cans,
aseTi, da amitomac iSviaTze iSviaTia, mosacdelSi kedlis gaswvriv msxdomi aTi mTxovnelidan Svidi mainc ar
aRmoCndes nacnobi. diax, sxvadasxva rangis nomenklaturul amxanagebs kabinetebTan TiTqmis erTi da igive
moqalaqeni elodebian. me vici es da, imaT, Tanamdebobis pirebs, ar ecodinebaT? ician, da swored amitom mSvenivrad aqvT damuSavebuli miRebis sayovelTao stili
xSirad yvelafris dapirebiTa da arafrs gakeTebiT
rom gamoixateba.
im dRes konferenciis quCaze meTerTmete sammarTvelos ufrosis mosacdelSi vijeqi. am sammarTveloSi
karga xania ar vyofilvar da aqauroba mesxvafera. mosacdelSi aveji xom SeucvliaT da SeucvliaT, mdivanic
axali zis. mTels qalaqSi erTaderTi CemTvis ucnobi
mdivan-memanqanea da, cota ar iyos, amrezilad Semxeda;
`icis?~ Semomageba ucnob mTxovnelTaTvis gamzadebuli SekiTva. `icis, damibara~, ixtibari ar gavitexe da
SemouTavazebel skamze daveSvi. sakmarisia aseT dros
daibne, Tqva `ar iciso~, an SekiTxvas, `ra saqmeze xarTo~, `pirad saqmezeo~, upasuxo, gaTavda. ufrosTan Sexvedra ar mogiwevs. Tu gaxsovT, ostap benderis drosac
ki `pirad saqmeze~ mosuli TavmjdomaresTan urigod Sedioda. axla Tu rame ar Wris mosacdelebSi, `pirad saqmeze mosvla~ gaxlavT. pirad saqmeze ufrosebi (pirad
14
17
mecodeba, aba ar mecodeba? veneram yurs Camoayola TiTebi da yelis gaswvriv wiTeli xazebi daaCnda.
mecodeba, magram me ra vqna? me SemiZlia rames Secvla? SiSiT telefonTan ver mivsulvar. gauZlebs vinme
skleroziani dedabris mosmenas yoveldRe? erTi da
igive, erTi da igive. xandaxan magidaze davdeb yurmils
da Cems saqmes vakeTeb. xandaxan aviReb da Sevexmianebi:
`ho, hm, ki~, aseTi bgerebi unda Cemgan, meti araferi.
Sen ggonia, CaurTav, sityvas? or saaTs ise iqaqanebs,
bzars ver upovi, suls ar moiTqvams... ra energia aqvs,
RmerTo; laparakis energiad gardaqmna rom SeiZlebodes, erT momcro eleqtrosadgurs aamuSavebs.
me Sen adgilas, ledim ujra gamoswia, sabeWd
manqanas lurji Cvari gadausva, zed mklavebi daawyo,
mklavebs nikapi Camoado da veneras amoxeda. avdgebodi da vetyodi, Tu qali xar, meti aRar damirekomeTqi.
Sen ggonia, ar gadavwyvite? meti gza ara maqvs, magram ramdenjerac davapire, ver vuTxari. yeli gamiSra,
sityva aRar damemorCila. ra grZnobaa, ici? Seni imedi
aqvs adamians. ras ukeTebs, magram guls mainc ioxebs
SenTan. Tanac xandaxan xma aukankaldeba, SiSgareuli
xmiT gelaparakeba, TiTqos grZnobs, rom Tavi mogabezra. rogori saTqmelia, mets nuRar darekavo. aba, vis
daurekos.
Sen garda, Sen ggonia, sxvas ar urekavs? bare ori
iqneba Sen dReSi.
ra vici... ara, ara, ase damalviT sanamde vemalo.
axla Cemi samsaxuris telefonic gaugia da sisxlis gaSroba awi naxe...
TiTqos am sityvebs elodao, telefoni awkrialda.
ar movalo, qalbatono, dRes ver movalo. davalebaze gagzavnes. xval darekeT, xval, albaT, iqneba!
CasZaxa yurmils ledim da veneras Tavisi lamazi kbilebi uCvena. isev is iyo, Seni... ra hqvia?
19
marusa.
marusa deida. telefoni mainc ar ufuWdeba? ra
vici, CvenTan naxevarjer gamorTulia.
ras ambob, qveyanas daaqcevs. am cxovrebasTan marusa deidas erTaderTi kavSiri telefonia... utelefonobas erT dRes ver gauZlebs, guli gauskdeba.
rom wamovxti da karisaken gaviqeci, maxsovs. telefonis jixurTan rogor aRmovCndi da orkapikiani vis
gamovarTvi, aRar maxsovs. didxans, mtanjvelad didxans
vrekavdi. yurmils aravin iRebda. Rilaks kidev erTxel
Camovkari da cremlgamSralma, kidev erTxel vcade.
deda! sada xar, deda?!
Sen xar? sad daikarge. xom mSvidobaa, biWo?!
yurmils ratom ar iRebdi, deda? saxeze sisxlmowolili, xmaakankalebuli ki ar vambob, vtiri.
mamaSenis zanduks valagebdi, ukana oTaxSi. CrCils
SeuWamia yvelaferi. aRar mesmis yurSi, deda, didi xania
rekav? mogikvda Cemi Tavi.
SemeSinda, Se qalo! cremli TvalTa upeebs sadacaa damixeTqavs. kargad xom xar?
me ra miWirs, var.
deda!
ho.
movdivar, axla, a, am wuTSi movrbivar, xuT wuTSi
SenTan viqnebi!
quCaSi vdgavar da giJiviT yvela manqanas vuqnev xels.
es taqsi, es dalocvili, roca Zalian geCqareba, maincdamainc maSin ar gamoCndeba.
20
mxv r i nav ni
icoda, am sastumroSi erTadgiliani nomrebi saerTod ar iyo da roca samsarTulovani varcxnilobis
patronma, linzasTvalianma, kotitaTiTeba administratorma qalma mowyaleba moiRo vainaCrobiT dajavSnili adgili gamouwera, qviTari uxmod, umadlobod
gamoarTva da liftisken wavida. sastumro `hka magas~
elementarul komfortsmoklebul sastumroTa ricxvs
ganekuTvneboda. avTandili aq arasodes Camomxtara,
magram gaegona, rom igi im periodSi iyo aSenebuli,
roca moqalaqis nomerSi marto yofna dauSvebel ambad
iyo miCneuli TviT moqalaqisve interesebidan gamomdinare (marto STenils TavSi avi azrebi rom ar mosvloda da axal davidarabaSi ar gaeyo Tavi). swored im
xuTwledebSi aSenda Cvens ukidegano qveyanaSi uamravi
sastumro da dasasvenebeli saxli maRalWeriani, SvidTerTmetkaciani oTaxebiT, sadac pirovneba ara marto
isvenebda da moralurad iwvrTneboda (koleqtivis jansaRi zemoqmedebis gamo), aramed mis mier CamoyaWuli
anekdotebis mixedviT am kacis SexedulebaTa skivrsac
mSvenivrad ecnobodnen dainteresebuli TanameoTaxe
amxanagebi. avTandils isic ki waekiTxa sadRac, rom am
saxelovani tradiciebis mqone sastumroSi sruliad sakavSiro mamasaxliss kalininsac gaeTia ramdenime Rame,
Tavisi razmiT. duSanbes mimaval legendarul frunzes
ki Svidi saaTi gaetarebina.
Svidas ocdasami, saSvi gauwoda sarTulis morige
xuWuWTmian gogonas, romelmac, is-is iyo telefonze
laparaki daamTavra da axal stumars Tevzisferi, daRlili TvalebiT amoxeda. gogonas lamaz cxviris nestoebTan SefardebiT araCveulebrivad didi piri da afuebuli, gamoweuli tuCebi hqonda.
21
avTandilma liftis Rilaks TiTi daaWira da eleqtrodafas miaCerda. erTimeoris miyolebiT inTeboda
`pirveli~, `meore~ ,mesame~ `meoTxe~. `mexuTeze~ viRacam
lifti gaaCera. tablo Caqra, wamis Semdeg isev ainTo da
lifti qveviT wavida, `meoTxe~, `mesame~, `meore~, `pirveli...~ avTandilma xeli Caiqnia da kibes Cauyva.
samsarTulovani varcxnilobisTmiani, msuqanmklaveba
administratori holandiuri jiSis wiTel mayvals Seeqceoda. ori TiTiT, piwkad, yunwiT aiRebda mayvals,
kurdRlis kbilebiT zed yunwTan miakvnetda da yunws
saferfleze agdebda. Sexeda Tu ara administratorma
misken moZmaruli saxiT wamosul avTandils, mayvlis
mirTmeva Sewyvita da xiTxiTi autyda.
xvrinavs, xom? avTandili Sezara sastumros moxelis utifarma gamometyvelebam, magram ar SeimCnia da
TavSekavebulad Seubruna kiTxva.
raze SematyveT?
ra Setyoba unda, administratorma, msoflios gamoCenil mimikosTa gulgasaxeTqad, araCveulebrivi ostatobiT Secvala Rimili pirgamexebul mzeraze. am
sastumroSi yvela xvrinavs. Tqven xom pirveli ar xarT.
dRes ukve meSvide kacma mTxova sxvagan gadayvana.
gamonaklisis wesiT, Seemudara avTandili. valSi ar dagrCebiT.
veraferSi dagexmarebiT. adgilebi ar aris.
iqneb or mxvrinavs erTad mouyaroT Tavi da uxvrinvelebi erTad mogvaTavsoT?..
axla gviania da, saerTod, pasportSi aravis uweria
`mxvrinavi~.
aba rogor moviqce, RamisTeva SemiZlia me, isedac
daRlil-gasavaTebuls? xval qveynis saqme maqvs.
administratorma mayvlis Wama ganagrZo weRandelze
ufro madianad da udardelad.
iqneb rame moifiqroT, a? ar gawyeninebT, administratoris daxls nikapi Camoayrdno avTandilma.
25
29
c xe nos ani
me fexiT mivdiodi, is cxeniT. me saaTis isris sawinaaRmdego mimarTulebiT vartyamdi wres ipodroms, is
saaTis isris mimarTulebiT. sanam me erTxel Semovuvlidi ipodroms, samjer mainc vxvdebodiT erTmaneTs.
pirvel xanebSi, rasakvirvelia, Tvals varidebdi. ra
mesaqmeboda ipodromis kanonier mflobelTan cxenosanTan, me, fexiT mosiarules. mere da mere Tvals Sevavlebdi xolme da SevcqerodiT erTmaneTs im drois
ganmavlobaSi, rac cxenosnisa da fexiT mosiarulis
gverdiT Cavlas Wirdeba. bolos vuRimodiT da vesalmebodiT kidec. Cemi ar iyos, arc TviTon iyo welSi gadamtydomi. unagirze uxerxulad, gadaqanjulad ijda. Sublze CamoSlili kupriviT Tma niadag aburduli hqonda
da neilonis mwvane jubaCa mucelze askdeboda. mokleze
eWira aRviri. unagirTan axlos, cxenis fafarze edo aRviriani marcxena xeli, xolo Zirs daSvebul marjvenaSi
wkneli eWira, magram ar xmarobda. roca gamSordeboda
Ceqmian fexs Semohkravda ferdebSi oqrosfer ulays
da aaCorTebda. CorTiT svlis dros muxlebs mouWerda
cxens. kisers waigrZelebda da unagirze wamodgoma-daSvebisas kiserSi Casuli Savi Tma ise eburd-ekeceboda,
gegonebodaT, yvavis bude axuravs Tavze da cxenis yovel moZraobaze ager-ager waZvreba da haers SerCebao.
mZimewoniani mxedris CorTiT tareba cxens, etyoboda,
ar siamovnebda. amitom ase ocdaaT-ormoc nabijze rom
gaaZunZulebda patrons, ubrZanebod, kvlav siarulze
gadadioda pirutyvi da mere ise nela, lamazi Tvalebis
brialiT Camivlida, TiTqos erTi survili hqonda, mxedars gamovlaparakebodi da amiT oflSi gaxviTqul
cxens SeRavaTi miscemoda.
30
erTxel manqana gamifuWda da, raki kus tbaze ver avidodi, ipodroms movakiTxe. troleibusi udgeba da isedac axloa Cems saxlTan. or wres Semovuvli fexiT da
waval samsaxurSi-meTqi. ase, Tormet-cameti wlis biWi
wamomewia cxeniT. yoCaR, biZia, namdvili cxenosani xar,
vin dagsva ase patara biWi cxenze-meTqi. seqciaSi var,
biZiao, yvelas weren, me mgoni, Tu gnebavT, araa Zneli
saqmeo. buTxuza biWi iyo, mayvalTvaleba, gaga hqvia.
Senc Segxvedria, albaT. es erTi kviraa ar gamoCenila.
rogor ar minda, biZia, magram me vin Camwers Tqvens seqciaSi, beberi var-meTqi, vexumrebi bavSvs. cxeni, rom
maCuqon, ar minda sinamdvileSi. meore dRes mivirwevi
CemTvis fexiT am gzaze da moCindrikobs viRac ukan.
movixede, Cemi buTxuza. Soridan davunaxivar da damwevia. biZiao, momaZaxa, vkiTxe Tavlis ufross da SeiZleba Tqveni miRebao, terenti hqvia, mesame TavlaSia,
axlave SegiZliaT mixvideT da agixsniT yvelaferso.
kargi, Cemo gaga, axla veRar movaswreb da dRis ganmavlobaSi mival-meTqi aucileblad. terenti minda?
ra vqna, bavSvs xaTri veRar gavutexe. misvliT, rasakvirvelia, ar mivsulvar. ar daijerebT da, ar momeSva
gaga, Cemda Wirad, telefonis nomeri Semeqna micemuli. rekviT amiklo. ra hqeniT, biZia, ratom ar mixvediT
terentisTano. erTi periodi vemalebodi ipodromze,
Cemi manqanis SekeTebasac aRar daadga saSveli. Zravis
beWdebs ase advilad iSovi? raRa dagimalo, damiWira
gagam, jer anketa Semavsebina, mere janmrTelobis cnoba
mimatanina da mimgvara terentis. ase damiyolia patara
biWis sijiutem da nebam. pirvel sam varjiSze gaqceva
davapire, cxenma kinaRam gadmomagdo da arc momewona
maincdamainc. mere miveCvie da axla, bavSvebs geficebi, ucxenod Cemi Tavi ver warmomidgenia. janmrTelobas rom Tavi davaneboT, TviTon cxeni iseTi ram aris,
Tavs Segayvarebs. jer Sesaxedavad rogoria. amaze srulyofil cxovels ver warmoidgen kaci. ulamazesi ram
3. r. miSvelaZe. t. III
33
34
C i te b i s d ar d i
docentma kapia ServaSiZem simpoziumis temps fexi ver
auwyo. swavlulTa aseTi maRali donis Sekrebaze pirvelad gaxldaT da, ra dasamalia, Tavidan uaRresad esiamovna, rakiRa miiwvies da maraqaSi garies, magram rac
dro gadioda, TandaTan rwmundeboda, rom misi adgili
aq ar iyo. pirvelad saregistracio darbazSi rom Seikribnen, gaukvirda; ra taS-yiJiniT da Cafskvna-kocniT
xvdebian erTmaneTs, sad moaswres ase daaxloebao. mere
ki Seexarba mosimpoziume mecnierebis, im saRamosve rom
dawyvilebulni daabijebdnen sastumros irgvliv da cecxlovani enTuziazmiT saubrobdnen, albaT maTTvis naTel da axlobel, magram kapiasTvis Zneladgasageb Temebze. marto darCenas gauZlebda kaci, ServaSiZes martooba uyvarda kidec, magram docents guls uklavda, sxvebi
rom yvelafers aswrebdnen da TviTon rom yvelaferze
agviandeboda. diliT rom adgeboda, pirs gaiparsavda
da zRvisken mimaval biliks daadgeboda, simpoziumis
energiuli monawileni imave bilikiT ukve brundebodnen da Tmis mSralebiT esalmebodnen docents. roca
kapia Tavisi nomris aivanze pirsaxocs gadakidebda da
sasauzmod Cavidoda, misi sayvareli daTlili stafilo
ukve gaTavebuli iyo finur magidaze. sxvebs saaTiviT
hqondaT saqme awyobili. ase gasinjeT, Sesvenebaze yavis dalevasac aswrebdnen, momxseneblisTvis bundovani
SekiTxvebis micemasac, saRamoobiT sanaxevrod gajiT
Selesil taZarSi adgilobrivi meorRanis SesrulebiT
baxis mosmenasac da droze sastumroSi mobrunebasac.
kapias Tavs ki raRac ucnauroba xdeboda da verafriT
aexsna, raSi iyo saqme. moxsenebaTa Soris mecnieruli
35
turebs. saqmeSi ereva dapyrobiTi omebi, rasobrivi diskriminaciebi, erovnuli Cagvra... ase, rom erTa da enaTa
gaqrobaSi istoriaa damnaSave da ara raRac gamogonili
Sinagani krizisi, an SesaZleblobaTa amowurvis mcdari
Teoria!
kapiam bolo sityvebi mecnierisTvis, cota ar iyos
Seufereblad, lamis yviriliT Tqva. amaod cdilobda
nerviuloba moeToka. misTvis, rac dRes, am darbazSi,
xdeboda, marto mecniereba ki ara, sikvdil-sicocxlis
saqme iyo. yeli uSreboda da eCveneboda, rom sxvisi xmiT
laparakobda. es xma vinmes magnitofonze rom Caewera,
docent kapia ServaSiZis xmaSi Sereuli aTasebis xma iyo;
aTasi wlis wiaRidan wamosuli da moTqma-vaebad mosuli
meoce saukunemde.
kapias darbazi gasusuli usmenda. Tu pirvelsave
SekiTxvaze erTi-orjer gaisma `eg ra SuaSia~, `saqmesTan, saqmesTano~, axla aSkarad grZnobda ServaSiZe, rom
simpoziumis monawileni misma naTqvamma Caafiqra da,
CvanCurieli mecnieris didi avtoritetis miuxedavad,
aqa-iq Tanamoazrenic gafaCundnen.
Tavmjdomarem saaTze daixeda da viTarebis ganmuxtva
scada:
sityva xom aravis aqvs?
xeli satinis SavxalaTianma, tanwerweta, farToTvaleba da kexian-cxvirianma axalgazrda kacma aswia.
igi simpoziumis yvelaze Cumi monawile gaxldaT. kapia
erTi orjer daemgzavra liftSi. erTmaneTisTvis xma ar
gauciaT. saerTod, igi SeTqmuliviT marto dadioda da
TiTqmis aravis esalmeboda.
CvanCoqama iqve prezidiumSi, vefxvisTavebian savarZelSi mokalaTda.
me rqesieTidan gaxlavarT. Cemi qveyana apeninebis
ZirSia. rqesieTul enaze axla mxolod samas kacamde
laparakobs. soflebi dacarielda. mTielebi Camovbar44
Zalian Wirs lRviur enaze mecnierul-teqnikuri progresis gamoxatvao. rogorc Cans, arasrulyofileba
lRviur enas odiTganve axasiaTebda, magram am Sinaganma
naklulovanebam gansakuTrebiT axla iCina Tavio. Cems
pirad magaliTs mogaxsenebT; miWirs mSobliur, lRviur
enaze wera da metyvelebao. ena, marTalia, eris erTerTi Ronieri atributia, magram me ara var momxre am
atributisTvis jiutad CabRauWebisao. Cven civilizebul msoflios warmovadgenT da movuwodeb yvela mcirericxovani eris Svils, nu ganicdian ase tragikulad
mSobliuri enis dakargvaso. droa, CamoviciloT viwronacionaluri Sexedulebani da swrafganviTarebad civilizacias avuwyoT fexio. me, magaliTad, siamovnebiT
viqnebodi Tanaxma, uari meTqva lRviur enaze da CvanCurze gadavsuliyavi. imitom ki ara, TiTqos Cemi ena
ar miyvardes, imitom, rom CvanCuri ufro Tanamedrove,
gamZle da moqnili enaa. Tanac igi mravalricxovani
eris ena gaxlavT da am enaze metyvel kacs winsvlis
meti perspeqtivebi gaaCniao.
suCkis sosiselma rom daamTavra, darbazSi taSi gaisma.
kapia TavCaqindruli ijda. mexis gavardna iyo misTvis
lRvieli mecnieris gamosvla. yurebs ar ujerebda; ram
unda aiZulos kaci, rom Tavis enas da amiT Tavis xalxs,
samSoblos, mis arsebobas qveynad, tyvia esroloso.
arc ki axsovs, rogor gaCnda tribunaze nebarTvauTxovnelad. simpoziumis rkinis etiketebs axla igi
aRar dagidevdaT. unda eTqva, dauyovnebliv unda eTqva, rasac fiqrobda, Torem guli gauskdeboda:
rac axla sosiselma mogaxsenaT, axali ar aris...
magram Tavisi siZveliT ki araa SemaZrwunebeli, swored
imiT gaxlavT saSiSi, riTac suCkisisTana moazrovneebi sakuTari samSoblosken mimarTaven xolme sxvaTa
ubeyureebSi gapoxil mecnierul iaraRs. mSobliuri
48
49
51
wav a?
mze ukanasknel sxivebs krefda acas mTis wveridan,
roca sagareo saqmeTa saministros umcrosi referenti
laSa carciZe mwvaned SeRebil WiSkars miadga. tilos
TeTr SarvalSi welze xelis CamosmiT Caitena aCaCuli
kvarTis kalTebi, saTvale moixsna, gulis jibeSi Caido
da `maspinZelos~ daZaxeba zedmetad miiCnia, radganac
umoajiro aivanze welgamarTulad wamoskupul, Savgvreman, Suaxnis mamakacs hkida Tvali. maspinZeli ar ganZreula. tuCebi odnav aamoZrava mxolod. im wamsve gaiRo
zeda sarTulis kari da grZelnawnava, wiTelsawmerTulianma gogom Camoirbina. laSas egona WiSkris gasaRebad
modiso, magram gogonam erTi moixeda da farRalala
samzadSi boZebs Soris gauCinarda. isev Camowva uxerxuli siCume. maspinZeli Sesagebeblad ar dgeboda, etyoba pirvel sityvas stumrisgan eloda da stumarmac ar
daayovna:
ukacravad, sulxan miqelaZe aq cxovrobs?
me var, mobrZandiT.
sulxani welgakavebuliviT nela, didxans dgeboda.
stumrisTvis Tvalmoucileblad Seikra mogalifo, farTxuna Sarvalze gadmoSvebuli perangis Rilebi, Tavze
Wilofis, mTvarisxela qudi daixura da ucnobs kibezeve Seegeba.
daro!
TeTri xelabandiT Tavwakrulma gogom aivanze dabalfexeba skami amoawoda, laSam mxolod misi mziT garujuli muWebi dainaxa, radganac darejans Tavi ganze
miebrunebina da skami gamoarTves Tu ara, maSinve gaqra.
maspinZelma gverdiT moisva stumari da kvlav wiTlad Sefaklul acas wvers daubrunda. laSam mamlis
52
Sen ise nu gegonebav, viTam fereidanSi rom qarTvelebi arian dRedaRam uRelSi Cabmulebi arian,
apeurebi Sekruli da miTam uremze zis sparseli da
joxiT xan erTi mxareze, xan meore. ase ar aris.
magram Tqven xom iq ucxoobaSi xarT. ucxo tomis
batonobis qveS, sxvisi gavleniT da karnaxiT cxovrobT.
ase Tu vilaparakebT, CitiviT Tavisufali arc aqaur gurjeb arian. yvela kurdRels Tavisi mwevar dasdevs.
ici, me aq ram momiyvana?
ar vicis.
sircxvilma. mTel msoflioSi ase xdeba; emigrantebi TavianT deduleTs akiTxaven. aTasobiT kaci iSlis
Tavis budes dReSi da im qveyanas ubrundeba, sadac mis
winapars pirvelad cecxli daunTia. Cven ra gvemarTeba.
sad gamovyoT Tavi, ociode ojaxi CamoxvediT da isinic
ver dagakaveT.
Seni saxeli?
laSa.
laSaa met sircxvil alaxma nu ganaxasT. Con fereidanSi sircxvil ar gviWamia, arc xval gaWmevT.
me sxva sircxvilze vambob.
yuri damigde, jeelo. samasi weli didi droa. Con
fereidanSi sxva wesiT cxovrobs, aqaur sxva wesi mosula. Con gaWirveba da SimSili bevri nanaxi aris, magram
aq, fereidanSi, Tu erTi qaTami aris SenTana, vicis, rom
is erTi qaTami Seni aris; unda daklav, unda gaputav
da isemc gauSvi. iq, fereidanSi Tu muSaob, ici, SenTvis muSaob. aq sxvanairi cxovreba aris, ramdeni xan sad
muSaob, ratom muSaob, ramTeli saaTi muSaob, ar vicis.
erTi cxvari Conia, ar aris Coni, ar vicis. tyuilebi
kidom bevri aris. maRazia noqari didi lursmani guSin
ar mogcis. mivedi, naxam, lursmani damaluli aris vambob: zedmeti fasSi gavhyido, noqari. me sabWos Tavmj56
xom yvelafers ver xedavT. Segnebuli saqarTvelo wamdauwum Tqvens ambavs kiTxulobs, ojaxebSi Tqvens sadRegrZelos svamen.
sulxanma Wilofis qudi moixada, iatakze amoatriala
da qarma ar gaafrialoso, zed CaquCi daado.
daro!
TiTqos am daZaxebas elodao, wiTelsawmarTulianma
gogom doqiT wyali da Tixis jami amoarbenina, stumars
dausxa da daeloda, sanam gamoclida.
gmadlobT.
gogom axla sulxans dausxa, doqi Zirs dado, mamamiss
jami xelSi Seatova da tyapatyupiT Cairbina kibe. laSam
axla miaqcia yuradReba, rom darejans fexT ar ecva.
acas mTidan sasiamovnod daubera. xeebi saRamos im
grilJrJolviT aaSriala, rogorc marto kaxeTSi icis
xolme.
karga xans Cumad isxdnen.
bolos maspinZelma amoiRo xma.
lamaz laparak rai Rirs? carieli sityva haers
emateba. am laparakis meSinoda, jeelo, yvelafers ver
getyodi, ver gaigebs-meTqi. amitom mizezeb xavsiviT
vbRujavdi. Wkvian ymai Canxar, kidev giTxra ratom mivdivar? Con Soris Tu darCeba, getyvi.
laSam ybebs xelisgulebi amosdo da smenad iqca.
Con sanam CamovidodiT, tanze xorc viglejd sixarulisgan. aba, ufro didi bednierebai ra iqneboda.
Cemi papa da mama gurjistanze fiqriT, Tvalcremliani
kvdebodnen. Con natvra agvixda. CamavediT da erTbaSad
yvelakai gaTavda. natvra gaTavda. Cxubis fiqri gaTavda. adrid, Tu Cumad, SiSiT vaswavlidiT SvilT qarTul
asoebs, axla skolaSi ZaliT aswavlian. TiTqos saqme
davkarge, me, sulxan miqelaZem aRaravis veomeb, aRaravis vemaleb. aRaravis kbilis matlad var da naRveli
movida. naRveli fereidnis gamo. aq darCenilebis gamo.
im cremlis gamo, romeli tkbilia. rai ars kaci ucrem59
60
fe xb ur T e li
afiSa ar iuwyeboda, veteranTa SexvedraSi uSangi
filia miiRebs monawileobaso, magram mTelma qalaqma
icoda, rom dRes stadionze adgilobrivi diqtoris
gamoTqma rom vixmaroT, ocdaorwliani Sesvenebis Semdeg kvlav ixilavdnen erT dros saxelovan fexburTels da igi swored mSobliuri qalaqis sanskritias
safexburTo Rirsebas daicavda. uSangi Womeli iyo.
aTas cxraas samocdaerT-samocdaor wlebSi, imxanad `b~
klasSi moaspareze sanskritias gundSi (gunds `Citia~
erqva) cxra nomrad TamaSobda. or sezonze meti ar daacales, staces xeli da dedaqalaqis gundSi gadaiyvanes.
dedaqalaqSi sam weliwads saTadarigo Semadgenlobas
amSvenebda. es bolo sityva ar wamomcdenia, marTlac
rom ase iyo. yoCaRi centraluri Tavdamsxmelis wyalobiT dedaqalaqis gund `latarias~ saTadarigo Semadgenloba mesame saprizo adgils ar Camocilebia. ori wlis
mere ZiriTad SemadgenlobaSi gadmoricxes uSangi da
ori sezoni erTgulad ijda saTadarigo skamze. iSviaTze iSviaTad da isic TamaSis dasasruls sami wuTi rom
aklda, `latarias~ gamxdar-gawlikul ufros mwvrTnels raRac gansakuTrebuli strategiuli mosazrebiT
filia moedanze gamohyavda. etls adevnebuli ulayiviT
erTi orjer gaiqc-gamoiqceoda win da ukan uSangi da
TamaSic Tavdeboda. sanam xelisgulebi da nikapi erTmaneTze mimezrdebodes, unda gavaswro aqedano, Tqva
cxra nomerma erT Rrublian dRes. Tqva da kidec Seasrula. or kviraSi qalaq `bolSaia zemlias~ gund `TeTr
daTvSi~ amoyo Tavi. axal asparezze siyvaruliT miiRes
filia. savaldebulo saTadarigo samsaxuris gauvle61
lad pirdapir ZiriTad SemadgenlobaSi Caayenes da maSinac ki ar cvlidnen, arc Tu msubuq travmas rom miiRebda da moednidan yelgawvdili evedreboda ufros
mwvrTnels balabuevs SemcvaleTo. arc `TeTr daTvSi~
gaaCeres didxans uSangi; centraluri safexburTo sabWos gadawyvetilebiT igi xbosaviT moglijes ukve Sewyobil-SeTamaSebuli gundis ZuZus da udidesi sportuli tradiciebis mqone mTavar gundSi `mujlugunSi~
gadaiyvanes. jer daSinda, momiwevs, albaT, saTadarigo
skamze yuryutio, magram motyuvda. sami wlis ganmavlobaSi filias `mujlugunis~ fexburTis gundis mTavari bombardiris maisuri ar gauxdia. sportuli Jurnalistebi, rogorc maTi nawerebidan Canda, aRtacebuli iyvnen uSangi filias ostatobiT. rasakvirvelia
`mujlugunel~ varskvlavs Cvens stadionze `latarias~ winaaRmdegac uwevda TamaSi. mSobliur stadionze
gamosvlisas filias axsendeboda saTadarigoze gatarebuli ori mtanjveli weli da eniT aRuwereli brwyinvalebiT TamaSobda `latarias~ winaaRmdeg. TiTqos da
amiT niSns ugebda adgilobrivi fexburTis mesveurebs
da mayurebels: `es var me, rom ar mafasebdiTo~. burTis gatanas rac Seexeba, codvas ver davideb, yofili
mSobliuri gundis karSi uSangi filias burTi, albaT,
patriotuli mosazrebiT ar gautania.
roca filias didebam zenits miaRwia, `latariis~
xelmZRvanelebma da gansakuTrebiT aqtiurma gavlenianma gulSematkivrebma farTod gaSales uSangis gadmobirebis moZraoba. farulma molaparakebebma, macdunebelma dapirebam, danamusebam, daficebam bolos, rogorc
iqna, gatexa centraluri Tavdamsxmelis nebisyofa. erT
mSvenier dRes gazeTebma qveyanas auwyes: `sruliad auxsneli mizezebis gamo filia momavali sezonidan `latariaSi~ iTamaSebso~. gavida es sezoni da movida momavali
sezoni. mayurebeli amaod eloda simwriT gadmoqaCuli
62
da roca aseTi sapatio mizezi arsebobs, sababs, dRe erTia da cxras mainc gipovnian. `vaWrobaSi me ar gamaxarebeno~, Tqva maSin filiam da gamdidrebis macdunebeli mizanic samudamod amoigdo gulidan. cota xans
usamsaxurod iara, mere ki folklorul sazogadoeba
`leqso amogTqom oxeroSi~ daiwyo muSaoba ufros referentad. dRemde iq muSaobs. marTalia ekonomiurad
ver momZlavrda da am mxriv arc momavlis didi imedi
aqvs, magram mainc Zalian moswons Tavis samsaxuri. mivlinebebSi xSirad dadis. axal nacnob-megobrebs iZens.
saxalxo mTqmelebma wera ver ician (kidec imitom arian saxalxo mTqmelebi), Torem sxva mxriv didebuli,
stumarTmoyvare xalxia da maT wreSi uSangi Tavs laRad
grZnobs. am xnis ganmavlobaSi galaktionis sami da goglas erTi leqsi zepirad iswavla. am leqsebs dramwris
rigiTi wevris artistizmiT warmoTqvams xolme saTanado sadRegrZeloebTan dakavSirebiT da, ver davumalav, efeqtsac gvarians axdens sufris aRtkinebul
wevrebze. erTi ram, rac didi sportidan wasvlis Semdeg ver amoiRo gulidan, es gaxlavT fexburTis unapiro siyvaruli. bunebrivicaa, yofili fexburTelebi
xom sikvdilamde rCebian cecxlovan gulSematkivrebad,
Zvirfaso mkiTxvelo.
oTxaSabaTs (dRes kviraa) sanskritiaSi mivlinebiT
Camovida uSangi filia. dedaqalaqis Ria sakoncerto
e. w. `mwvane darbazSi~ gasamarTavi didi folkloruli saRamosaTvis sami saxalxo mTqmelis SerCeva aqvs
davalebuli. mSobliur qalaqSi iSviaTad uwevs xolme
Camosvla Tavisi samsaxureobrivi specifikis gamo. mogexsenebaT, saxalxo mTqmelebi sacxovreblad ufro
maRalmTian raionebs da mitovebul-aRorZinebul soflebs etanebian. fexburTis yofili varskvlavis, erT
dros `saTafliis panterad~ wodebuli uSangis Camosvla, ra Tqma unda, ar gamohparvia saxelovan stumrebze
64
65
74
kv ali
komisiis sxdoma SuaRamisas damTavrda.
arqivariusi vaxtang gorgaZe mosasxamis Rilebs quCaSi ikravda da sxdomidan gamoyolil sityvebs imeorebda:
`Cemgan gaTavisuflebT, me aRar moval. Tqven simarTle
ar gainteresebT. drois gayvanis politikaa es. wylis
nayvaa da meti araferi~.
metros sadguramde arc iyo misuli, rom mis win Savi
volga gaCerda. komisiis Tavmjdomarem elefTer cibaZem kari gamoaRo.
vaxtang, modi.
ara, batono, madlobeli var.
modi, kaco, Cqara. aq gaCereba ar SeiZleba.
gmadlobT, ar minda. fexiT gavivli.
nu ici xolme bavSviviT gabutva. modi, salaparako
maqvs.
vaxtangma miixed-moixeda da uxalisod Cajda manqanaSi.
me bodiSs vixdi, ki aRar maxsoms, sada cxovrob?
gldanSi.
sada? yurs xeli miaxmara elefTerma.
gldanSi. metroTi wavidodi, gzas gagimrudebT.
ara uSavs. gldanSi gadaulaparaka mZRols da isev
arqivariuss miubrunda ra quCaa ega, Semaxsene.
biZina ColoyaSvilis.
ColoyaSvilis? yoCaR, aris egeTi quCa?
ra, ar unda iyos?
rogor ar unda iyos. aqamdec unda yofiliyo. visi
saxeli aRar hqvia Cvens quCebsa da Cveni gmirebi kide
daviwyebuli gvhyvanda aqamdisa.
75
eg Rupavs saqmes, sxva araferi. `damsaxureba~ rogor ara aqvs. uSualo mkvlels brma iaraRs, bnel yaCaRs personaluri pensia dauniSna da misi yelgawvdili
TxovniT sikvdilis dasjazec Sewyaleba gamoatanina. vis
mkvlels gadaefara?
arc eg viciT zustad.
eg rogor ar viciT, dadgenilia. iqneb isic araa
dadgenili, gamoZiebis da sasamarTlos sxdomis oqmebi
rom gaanadgures da xorcis Sesaxvevad bazarSi yasbebs
dauriges.
Sen rom ambob, xels afarebdneno, iqneb arc stalins undoda mkvlelebis dasja?
stalinis mkacri gankargulebiT Sedga bolo sasamarTlo, magram vin icis, im sasamarTlos mxilebani
partias samudamod gautexs saxelso, ifiqra mere albaT. erTaderTs am liderTagans stalins hqonda bolomde ganuzomeli pativiscema eris moZRvris mimarT.
ese igi xom yofila viRac, maSinac rom simarTlis
dadgena surda.
im wlebSi iqneb sworic iyo aseTi nabiji. iqnebmeTqi, vambob. Tumca me mainc mjera, rom danaSaulis dafarva yovelTvis borotebaa. roca sasamarTlos bolo
sxdomebze gairkva, vin moawyo mkvleloba, sxdomebi daxures. damnaSaves elda daeca da gardaicvala. amis Semdeg, vin icis yvelafris gamomzeureba partiis prestiJs
dascemda; xalxs rwmenas daukargavda.
iqneb axlac egrea, axla ra, sxva partiaa?
ai, eg aris Secdomis Tavi da Tavi. ar iciT, rom
axla Tvisobrivad marTlac rom sxva partiaa saxelmwifos saTaveSi?
eg rogora?
xom xedavT, ra ambavia gazeTebSi, ra codvebi
amoutanes dRis sinaTleze imaT, vis suraTebsac samocdaaTi wlis ganmavlobaSi paradebze davarbenineb78
diT. karga xania Caiara istoriaze mimZalebelTa mdinarem. dRes veravis daakargvinebs partiisadmi rwmenas is, rom misma erT-erTma karieristma liderma
oTxmoci wlis win kidev erTi umZimesi danaSauliT
daimZima suli.
ega marTalia. me gana magas vufrTxildebi. ar SevcdeT, codo ar CavidinoT-meTqi.
ra codo, batono elefTer. ramdenjer davayene
sakiTxi: im sasamarTlos vinc eswreboda, imaTgan TerTmeti kacia cocxali. mTavari wyaro CvenTvis imaTi
Cvenebaa. am sami wlis ganmavlobaSi mxolod ori maTganis dakiTxva movaxerxeT. RmerTma didxans acocxloT,
magram isini cas xom ar gamoekerebian.
eg marTalia, magrama Sen rogor ggonia, me ganzrax gavaWianure, maTi moyvana? bevrs TviTon ar unda
`raRac msgavsi Tqvao, mTlad gvari ar uTqvams, magram
bolos egre ganacxadao: me droze mipatronon, Torem
yvelafers vityvio~. zogi ambobs: `bolo sxdomebi daxuruli iyo da me ar veswrebodio~, arc egrea saqme.
swored eg aris Cveni komisiis brali. ver SevuqmeniT mowmeebs simarTlis Tqmis atmosfero. axla, isinic
iqnebian, rasakvirvelia, raRac-viRacebis zemoqmedebis
qveS. yvelas unda ganvumartoT, rom simarTlis gageba
am etapze qarTveli erisTvis aucilebelia.
axla, Cven Soris rom darCes, ratom aris aucilebeli. ra xels gvaZlevs Cvena imis gageba, rom sazizRari
danaSauli moawyo kacma, romelsac mere sakmaod didi
Tanamdebobebi eWira da qveyana pativs scemda?
ra mtkivneulic unda iyos simarTlis gageba, is am
etapze mainc aucilebelia.
ra etapia aseTi?
eri gamoRviZebis gzaze axal nabijebs dgams. es dro
raRaciT hgavs ilias mkvlelobis periods. mokluli
eris mamisTvis misi mkvlelis mxileba ra nugeSia, ma79
80
81
* * *
84
r ad i omonolog i
madlobeli var, ser, Tavaziani winadadebisTvis, magram uari unda giTxraT. Zalian aRelvebuli var, dalagebulad ver vilaparakeb. arc Tqven darCebiT kmayofili da arc Cems xalxs moewoneba naucbaTevi Canaweri.
mibrZandiT, sxva moZebneT, ufro mSvidi nervebis kaci.
me erTi ubralo, dawyebiTi klasebis maswavlebeli var,
ariTmetikas vaswavli balRebs. zeg, samSabaTs, TvrametSi Tve Sesruldeba, rac gakveTilze ar Sevsulvar. warmoidgine, rogor xasiaTze viqnebi. gaficva Cvens saqmeSi
iseTi danaSaulia, rom, SeiZleba, veRarasodes gamoasworo. saaTis qvebis qarxnis muSebi rom gaificebian, sityvaze vambob, SeiZleba qveyana ar daiqces. usaaTisqvebod gavZlebT, rogorme, cota xans. magram skolis
gaficva SeiZleba? mosaTmenia, bavSvebi gvelodebodnen,
tanmrTeli iyo da gakveTilis Casatareblad ar mixvide? eklebze vzivar. im dRes quCidan Sevavle Tvali.
sarkofags hgavs skola. bavSvebis Jriamuli aRar ismis.
Cans, mSoblebic aRar uSveben Svilebs skolaSi. RmerTma
nu qnas, ase rom gagrZeldes. sxvisa ra mogaxseno da me
ki guli gamiskdeba!
TqvenTvis, sxva eris SvilisTvis, vici, Cveni gaficva
kidev ufro gaugebaria. Wirveul xalxis axirebad mogeCvenebaT. yoveldRe vismenT radio da telegadacemebs, vkiTxulobT presas da gaognebuli varT, Tqvengan
erTi Jurnalistic ar aRmoCnda, Cvens satkivars rom
gulTan miitanda. gviyureben, rogorc saerTo industriaSi CarTul patar-patara manqanebs da Turme TavSi
arasodes mosvliaT, rom Cven garda imisa, rom zanzareTis imperiis moqalaqeTa pasportebi gvidevs jibeSi,
85
varT eri Cveni ubeduri istoriuli warsuliT da rogorc guli migrZnobs, kidev ufro Zneli momavliT.
Cems samSoblos amia hqvia. Cven amias xalxs warmovadgenT. amiur enaze vlaparakobT da vwerT. ZirZveli eri
varT. amia hqvia-meTqi Cems samSoblos. mere ra, rom
garemoebis gamo zanzareTis imperiis farglebSi vcxovrobT da araTu sxva qveynebTan damoukidebeli urTierTobis gabma ar SegviZlia, bevr politikur rukaze
aRniSnulic ara varT.
da mainc amielebs veZaxiT Tavs da Cvens amielobas diaRac vebRauWebiT. am xuTi Tvis win zanzareTis televiziiT erTi saubari gadaica. meeqvseklasel
amiel gogonas ekiTxeboda telediqtori `saidan brZandebiT?~ `amiidan~, upasuxa gogonam. `me gekiTxebiT
Tqveni samSoblos saxels~, gaumeora kiTxva diqtorma.
`xom giTxariT amia~, ar daibna gogona. `dafiqrdiT
kargad, gimeorebT, romeli qveynidan xarT?~ CaaWiWinda
diqtori. `amiidan~, cremli Caudga xmaSi gogonas. `amia
xom qveyana ar aris! Sen erTxel da samudamod unda
gaxsovdes, rom Sens samSoblos zanzareTi hqvia!~ gawyra
diqtori.
diax, ser, am bolo dros SemoiRes patara da didi
samSoblos cneba. Turme, nu ityviT, amia Cemi patara
samSobloa, xolo zanzareTi didi. ara, batono, patara da didi samSoblo ar arsebobs. amia Cemi samSobloa,
Cemi sulis kivilia, CemTvis yvelaferia didicaa da
diadic, xolo zanzareTi rac aris, mogexsenebaT.
ici, ra gviTxra guSinwin, mitingze erTma kacma? vin
iyo da ras warmoadgenda, ver gavigeT, magram zanzareTulad ise mSvenivrad laparakobda, rom Cven TviTon
davaskveniT, sad iyo gazrdili da vis Cangs dahxaroda.
sxvis enaze rom aWikWikdebi, cota aqcenti mainc unda
gqondes. uSecdomod Tu ici sxvisi ena, Sen ggonia didi
Rirsebaa? me Tu mkiTxav, sircxvilia, ser. es imas niSnavs,
86
89
93
sau b ar i W ad r e b i s C rd il S i
zaza!
moixeda. kibeze Camoyolil ymawvils, romelic qaqaniT raRacas umtkicebda, bodiSi mouxada; iq modi, iq
vilaparakoTo, svanuri qudi xelSi rom eWira, daixura
da Cemken wamovida.
usityvod gavuwodeT erTmaneTs xeli.
salaparako maqvs-meTqi SenTan, Tu gcalia.
miixed-moixeda.
ici ra, gamcileblebi maxlavs, Tu iseTi ramea...
ara uSavs, didxans ar dagayovneb.
kekeliZis biustTan CamovjeqiT.
madloba RmerTs, gadavrCiT, wkiri gadavtexe da
movisrole.
Tvalebi mowkura, Semomxeda, mere muWSi Caaxvela da
fexsacmelebs daaCerda.
didi saqme gakeTda.
saqme? aTi saukunis salaparako da Tavmosawonebeli.
ici Tu ara Sen, rom am rva dReze tomebi daiwereba. gulis ficarze daiwers qarTveli kaci am Tavganwirvis magaliTs. cotne dadianis, samasi aragvelis, mefe dimitris,
romelic ginda didi gmirobis tolfasia, rac axla moxda.
ra bednierebaa. ra Zlieri axalgazrdoba gvyavs.
RamiT sanTlebiT xelSi mjdomTa sanTlisfer saxeebs
rom Sevcqerodi, cremli nikapze meskvneboda.
uzarmazari gakveTili misces im bavSvebma marto
saqarTvelos ki ara, TavisuflebisTvis mebrZol yvela
ers mTel msoflioSi...
aba, zogierTs hkiTxe? ra gmiroba, pravakatorebis
mier gzaabneul balRTa ugunuri aqcia iyo da meti
94
97
102
kac ni
Cveni sofeli jer isedac ar uqnia RmerTs da zamTarSi mTlad Cakvda: saqme araferi, damlaparakebeli aravin
dilidan saRamomde radios xom ar miujdebi.
mowyenilobisagan lamis Wkuidan SeviSalo.
sanadirod me aRar davdivar, muxlebi ar mivarga.
kacma rom Tqvas, arc axalgazrdobaSi vyofilvar nadirobis didi trfiali.
adeqi am gayinul saxlSi diliT, SeSa daCexe, wyali
mozide, Zroxas Cala dauyare da miujeqi buxars. mkerdi gagiTbeba, zurgSi gciva; Semobrundebi, axla zurgi
gagiTbeba cxvirs wagyinavs.
miaCerdebi fanjaras da guls gagiwyalebs gaqvavebuli suraTi atalaxebuli Suka saqonlis CliqebiT
daRarul-dakvaluli.
Tavs gayof samzadidan da saqonlis skores suni gecema cxvirSi.
ZaRls keti rom urtya, gareT ver gaagdeb, migdebulia buxarTan da Zinavs. arafris javri ar awuxebs, Wadis natexs Tu gadaugdeb, uxalisod waswvdeba, Tu ara
da arc amaze moiklavs Tavs.
ra lamazad xataven kinoSi am gauTavebel imerul zamTars, viTom tuCmotexili doqi gverdze, viTom buxarTan Sekrebili mezoblebi. Radars mificxebuli Wadi da
`Carirama~. kargi, Cemo batono! es, vTqvaT, erTxel, orjer, guSinwin, ori kviris win. magram yoveldRe? yoveldRe civi Wadi, Wvartliani buxari, sami dRis lobio
da mowyeniloba, momTenTavi, damRleli, mware fiqrebis
amSleli mowyeniloba.
vis scalia SenTvis, vis axsovxar Sen! yvela Tavis
kerasTan Tvlems da gareT gasvla ezareba.
103
minagoos odaSi sinaTle Caqra. me da pelagiam erTxans viareT ezoSi, magram fexis TiTebi wagvyina da saxls
mivaSureT, daZinebiT ki, aba, ra dagvaZinebda. Tan gadavyeviT, ZaRli Sin ver SemovityueT.
miwisZvra marTlac ar ganmeorebula, magram erTxel
cota SiSi vWameT?
samoci wlis moviyare da am Cems kuTxeSi miwisZvra me
ar maxsovs. es ra vai uSvelebeli yofila, Cemo batono,
ra aqanavebs amxela saxls, amxela sofels Tavisi saqonsayolianad nafotiviT? kidev kargi zeviT-qveviT irweoda miwa, Torem siganeze rom ganZreuliyo, ra kedlebi gauZlebda.
inaTa Tu ara, jer saxls Semovurbine, bzari xom ar
gauCnda kedlebs-meTqi. gadavrCenilvarT. mere saqonels mivaSure, aqac mSvidobaa. saqonlisTvis qveynis
dangreva Calas da qatos rom Seuwyveten, maSin iwyeba.
dganan aqoTebul bagaze da xelebSi momCerebian, viTomc
araferi momxdariyos. viTom im gadareulma Zalam, miwis
gulSi, marto CvenTvis, adamianebisaTvis gaiara.
Tovlgareulad wvims. Tovlis damZimebuli fifqi zoliviT gakrTeba wvimaSi da dambal miwaze dacemisTanave
qreba. Tovl-wvima guls mirevs. rom moTovos, ukeTesia,
sxvanairi ieri daedeba garemos.
gesmis?
ho!
lafaroSi minago moWylapunobs.
xom araferia? gamarjoba!
araferi. gagimarjos! SenTan?
Zaan gadavrCiT. Saqroia xarabaZis saxli doungrevia.
mere?! wavxdi kaci.
gamouswriaT karSi. pirvelad rom daartya, wamouyria bavSvebi Saqroias da gareT gamovardnila. mgoni, coli daSavebula pataraze. ise, msubuqad.
106
* * *
gulamRvreuli movarRvev Tovls.
ra jandabam amtexa.
yvelam Tavisi saqme ikiTxos. sanam TviTon ar mova
kaci, miSveleo, vin gkiTxavs Sen sxvis ezoSi cxviris
Cayofas.
ara, Cemo imano, asec araa. mterma uyura Tavisi fanjridan mezoblis Cangreul Wers, mterma irwmuna sxvisi Wiri, Robes Cxirio... nadi marto gaWirvebulis
daxmareba ki ar aris, erTad yofnaa, kaco, gesmis Sen
erTad yofnis mTeli silamaze?
ezoSi CamosvlisTanave sasimindes davadgi Tvali da
erTma azrma gamielva RmerTo Segcode, da marTla Zvelia Cemi sasiminde. Tovlma Tu moumata, vin icis, iqneb
verc gauZlos da Camowves.
112
8. r. miSvelaZe. t. III
113
s i ke T e
pelo deida, meliton biZia saxlSia?
romeli xar?
omari var, sergo TadumaZis.
pelom verc sergo gaixsena da, miT umetes, verc
omari, magram mainc moixura palto. ezoSi Camoflatunda, WiSkari gaaRo. mis win dabali, gamxdari biWi idga.
xom mSvidobaa, Svilo, am SuaRamisas?
meliton biZia araa saxlSi? sevda gaeria xmaSi
stumars.
saxlSia, aba sad wava.
Zinavs?
Zinavs albaT. axla qe iqneba pirveli saaTi. pamidors vxarSavdi da Semiyolia, Tvara mec am dros erTi
piri Zili moTavebuli maqvs.
xom janmrTeladaa?
ise ki... saerTod... da ise raRa drois Cveni janmrTelobaa awi, Svilo. mivaCoCialebT Cvens dReebs da varT.
gasaWiri maqvs pelo deida.
ra iyo?! TiTqos gaikvirva pelom, magram ukve
icoda, ra saqmeze iyo mosuli Rameuli stumari. amgvar
`gasaWirze~ meliton kuxianiZes xSirad akiTxavdnen da
mearRnis cols ukve araerTi kaci gaustumrebia zrdilobiani uariT.
qalaqis pirveli mearRne melitoni ukve oTxmocs mitanebuli iyo. misi arRani karga xania aRar arTobda
moqeifeebs.
xuTi weli mainc iqneboda, rac melitons arRnis saxeluri ar gadaetrialebina. arRani odesaSi specSekveTiT iyo gakeTebuli Cveni saukunis aTian wlebSi. axla
114
uars rava getyodiT, Svilo, rom SeeZlos. mezobels ki ara (Tumca pelom iqve gaifiqra, kacma rom Tqvas, ra mezobelia, or kilometrze cxovrobs aqedano),
aTas gadamTiels wayolia da xuTdRian qorwilSi audgomlad mjdara, magram is sxva dro iyo. maSin sxva SeZleba hqonda.
ise wamovides tyvilad. arRani wamoiRos, nu
daukravs, pelo deida. bolo xerxs CaebRauWa omari.
ver wamova, Svilo. arafriT ar gamova eg saqme.
vici me, Rame erTia da samjer mainc valevineb valerianis wveTebs. sulis xuTqva aqvs. ra vqna, asea. bodiSi
mogvxade mamaSenTan.
sabodiSo ra aris, TavisTvis Cailaparaka daRonebulma stumarma.
ar gjera axla Sen. vici, sxvasac ar sjera. yvela ase
ambobs tyvilad wamovideso. axla ki ara, xuTi-eqvsi
weli iqneba saxlidan ar gasula. bolo dros, longinoz meZvelias ZRabi rom moabrunes, maSin iyo da rom
movida, ori kvira fexze ar amdgara. longinozis gogos
bavSvi sadacaa skolaSi wava.
ras vizamT, pelo deida. ar mqonia iRbali da esaa!
gavaRviZeb, Svilo, Tu maincdamainc ginda, mara icode,
amas getyvis isic.
ara, iyos, pelo deida. Cems qorwils xom ar gadavayoleb kacs. rac aris aris, kargad iyaviT, guldawyvetiT Cailaparaka mosulma. cota xans Seyovnda, TiTqos
raRacis Tqma kidev undoda, mere mitrialda da sibneleSi nela, mowyenilad gaabija.
ar gewyinos, deida. bodiSi mogvxade mamaSenTan. ra
vqnaT, siberem ase icis! daawia pelom, magram quCaSi
mimavals misi sityvebi ar gaugonia.
pelo erTxans idga Ria WiSkarSi. mere xeivanSi dakidebuli naTura Caaqro da kibes auyva.
gviani zafxulis grili Rame iyo. am dros zewris ama117
maxsovs.
mara sacole jer ar unda yofiliyo sergos biWi,
patara maxsovs.
axla Camevedi jaridano. amaRam maqvs qorwili da
damafasos meliton biZiamo.
TviTon is biWi iyo?
xom giTxari.
ra mqviao?
omari.
melitoni sawolidan wamodga, Zvelebur kedlis
sarkesTan mivida, mitrialda. erTi orjer kidev mivida
da motrialda. mere pelos sawolTan gaCerda da Tqva:
unda wavide!
gagiJdi, kaco, Sen?! Seicxada pelom, radganac
kargad icoda Tavisi qmris jiuti xasiaTi. Tu ityoda,
melitoni, morCa, mamazecieric ver gadaaTqmevinebda.
unda wavide. gaimeora melitonma.
sad, kaco, Sexede saaTs. sami daiwyo. gamoCerCetdi
mTlad?
nu daiwyeb yrantals axla. axaluxi momiZebne da
arRnis qamari. zandukSia loginqveS. ar unda axla amas
laparaki. unda wavide.
sad, kaco? rac Sen sergoiam gagamwara, maincdamainc
imis ojaxSi ginda mokvde, amaRam? am wuTSi ar ambobdi,
sergoiam gamiSro sisxlio? sxapasxupiT miayara pelom
da instinqturad loginidan skivri gamoaCoCa.
melitoni amasobaSi galifes Sarvalze Tbil windebs
saocari simardiT icvamda. ase aRelvebuli da gatacebuli igi pelos kargaxania ar enaxa.
ra SuaSia, qalo, sergoia fingani. vin oxeria sergoia TadumaZe. CemTan siZe mevida. siZe mevida Tavisi
fexiT. qorwili maqvs amaRam, miWirs, meliton biZia da
momexmareo. ici, Sen ras niSnavs es laparaki? gesmis
ramxela ramea, siZe rom qorwilis Rames Tavis fexiT
121
* * *
Tamadas xelismomkideebis sadRegrZelo unda Seesva, oTxi erTnairi WinWila moatanina maspinZels. ori
TviTon Seivso, oric moadgiles gaugzavna, wamodga da
xvewna-mudariT Zlivs daawynara SezarxoSebuli stumrebi.
xelismomkideebi fexze idgnen da amTqnarebdnen.
daawynara Tamadam sufra da is iyo grZeli, moswrebuli sityva-TqmebiT gaferadebuli sadRegrZelos Tqmas
apirebda, rom sul axlos, quCaSi an ezoSi ki ara, ufro
axlos, kibis Tavze, zed yurTan arRnis xma gaisma.
124
amb e r ki
amberki margvelaSvilma sinaTle da eleqtroRumeli
gamorTo, kari gasaRebiT Caketa da logins miaSura.
`miaSura~ aq cota uadgilo sityva gaxlavT,
radganac amberkis rvametriani oTaxi hqonda daqiravebuli da kiTxvisas isedac sawolze ijda.
kiTxviT ki amberki yovelTvis kiTxulobda. es misi
sayvareli saqme iyo. profesiiT buRalteri gaxldaT da
erT-erT teqnikumSi sabuRaltro aRricxvis kaTedris
asistentad muSaobda, magram Tu raime specialobis
wignebs yvelaze naklebad kiTxulobda es iyo buRalteria.
amberkis Tavisi specialoba ar uyvarda.
kiTxulobda sxvas yvelafers, rac xelSi moxvdeboda.
misi xelfasis didi nawili wignebis SeZenas xmardeboda.
amberki wignis maRaziebis sasurveli stumari iyo. yidulobda TiTqmis yvela axal wigns, rac ki wignis bazarze
gamoCndeboda. yidulobda da Tavis patara oTaxSi alagebda. magidaze da Taroebze adgili rom aRar darCa,
amberki iatakze awyobda wignebs. iatakic rom gaivso,
hamaki iyida, Werze dakida da axal literaturas hamakSi debda. kiTxulobda amberki, akonspeqtebda, gansakuTrebiT saintereso adgilebs zepirad swavlobda.
amitomac masTan sufraze yofna erT siamovnebad Rirda. buRalteri moxdenilad CaurTavda sadRegrZeloSi
laTinur da berZnul andazebs, omar xaiamis robaiebs
da Seqspiris aforizmebs...
amberki ganaTlebuli kacis STabeWdilebas tovebda.
Tavisi xelfasis patrons ukeTesi da ufro farTo oTaxis daqiraveba SeeZlo, magram studentobidan mieCvia am
adgils da sxvagan gadasvla umZimda.
125
Tagvi ar Canda. is-is iyo amberki naTuris anTebas apirebda, rom iatakze nacnobi fratuni moesma.
miayura da darwmunda, rom Tagvi marto ar iyo.
`oho, stumaric gvyolia~ gaifiqra amberkim, loginidan wamoiwia da sibneleSi im adgils daacqerda, sadac dawolis win puris qerqi dayara. iatakze marTlac
ori Tagvi iyo. ukana fexebze Cacucqulebs, piriT qerqi eWiraT da frTxilad, yuradRebiT aknatunebdnen.
yvelaferi rigze iyo. amberki kedlisken gadabrunda da
daiZina.
iqneboda ase Ramis sami saaTi, rom amberki saeWvo
fxakunma gamoaRviZa. es xma Tagvis fxakuns ar gavda. amberkim yurs xelisguli miaxmara da smenad iqca. fxaWuni
ganmeorda. mTvaris sxivi kars odnav anaTebda. amberki
kars Tvals ar aSorebda:
male urduli maRla aiwia da karis Wriali gaisma.
viRacam kari gaaRo. oTaxSi usiamo sigrile SemoiWra.
amberkim Tvalebi daaWyita da sibneles daaCerda. Ria
karebSi xeli gamoCnda da uecrad oTaxis Wers jibis naTuris sinaTle daeca. Suqma moiara Weri, mere magidaze
svetebad dawyobil wignebs Camohyva da amberkis sawols
miadga.
oTaxis kanonierma damqiravebelma piris gaRebac ver
moaswro, rom Suqi TvalebSi eca da gaCerda. amberkic
gaqvavda. SiSisagan ena Cauvarda. jibis farani pirdapir
TvalebSi aWyitebda. `axla mesvrian~, gaifiqra amberkim
da guli SeekumSa. `vis ra davuSave~.
vin xarT, ras merCiT! gamSrali yelidan Zlivs
amoRerRa amberkim da sawolze wamojda.
es sityvebi sakmarisi aRmoCnda. jibis naTura Caqra
da oTaxSi gaisma `xma ar gaiRo, Torem mogklavT~.
oTaxis kari isev miixura da amberkim gaigona: `wavediT~.
ucnobebi farTxa-furTxiT gacvivdnen ezodan.
amberki cota xans gaunZrevlad ijda. mere fostlebSi fexi wahyo da karebamde miflatunda, SiSis kankaliT
127
gamoaRo da miayura. raki darwmunda, rom banditebi wasuliyvnen, Sarvali Caicva da diasaxlisi gaaRviZa.
amberkis diasaxlisi Sura (janiani qali iyo. vagonis
gamcileblad muSaobda), loginidan wamoiWra da perangisamaram Cairbina ezoSi. jer sardafis karebs eca,
daketili rom daxvda, cota damSvidda da saqTmisken
gaiqca. `Cemi indaurebi!~ gaisma ganTiadis civ siCumeSi
Suras kivili.
Suras sami indauri yavda, erTimeoreze ukeTesi indaurebi. saaxalwlod dasuqebul am indaurebs keTilismsurveli mezoblebic ki SuriT Sehyurebdnen. da ai,
Suras indaurebi moipares.
kivilze gamocvivdnen mezoblebi TavianTi stumrebianad. kacebs sawolis piJamoze pirdapir palto moesxaT
da ise gamosuliyvnen. dedakacebi SiSvel mklavebze xelebs isvamdnen (radgan cioda), qaliSvilebs eSinodaT
da fanjrebidan iWyitebodnen.
Tavdapirvelad yvela Tavis sardafs da saTavsoebs
mivarda. roca darwmundnen rom qurdebs mxolod Suras
sami indauri moeparaT, yvelani onkanTan Seikribnen da
bWoba gamarTes.
dazaralebuli tiroda. mokamaTeTa SuagulSi amberki idga da meramdenejer hyveboda yaCaRebis Tavdasxmis
Semzarav ambavs. RvTis winaSe ver davmalav da amberki
momxdars cotas umatebda. `roca qurdebma ezodan gasvla daapires, qva aviRe xelSi da gamovekide, magram ver
davewieo~. es gamonagoni saqmis namdvil arss ar cvlida,
amberkis ki vaJkacobis erT Strixs matebda mezoblebis
TvalSi.
ver icani xmaze vin iyvnen? an saiT gaiqcnen Tu
gaxsovs? ikiTxa gabzarulma xmam. mezoblebi SeCqvifdnen, simon kapanaZis xma iyo. wamiT siCume Camovarda.
Suram cremlebi SeimSrala, welSi gaimarTa da mravalmniSvnelovnad upasuxa:
vin iyvnen, Cemo simon, da vinc icoda, rom me sami
128
129
* * *
meore dRes aTasi sazrunaviT garTulma mezoblebma
Suras sami indauris dakargva iolad gadaitanes.
arc Suras mouklavs maincdamainc Tavi. erTi-orjer kidev gadasca misi indaurebis momparavi uzenaes
mosamarTles RmerTs, kvlav aRapyro cad xelebi da indaurebis qurdebis misamarTiT saSineli wyevla-krulva
gaugzavna yvela juris Sinauri frinvelis qurds. mere
cota damSvidda da taxtze wamowva. or saaTSi cvla ewyeboda da sadgurze unda gasuliyo. Sura Wkviani qali
iyo da icoda, rom vai-viSiTa da TavSi cemiT Tavis indaurebs ver daibrunebda.
uzenaesis mier qurdebis xelis gaxmobis da gaqvavebis
imedic maincdamainc ar gaaCnda da imaze fiqrma Seipyro,
saaxalwlo indauris fuli ra manqanebiT eSova. praqtikuli qali iyo Sura.
iqneboda ase Ramis aTi saaTi, roca amberki margvelaSvilis karebze mokrZalebuli kakuni gaisma. wuxandeli faTerakiT SeSinebul amberkis karebi adrianad
Caeketa da Sarvals auTovebda. `vin aris?~ rac mouxerxda, alersianad gasZaxa maspinZelma, ise rom yovel
SemTxvevisaTvis cxeli uTosTvis xeli ar gauSvia `vin
icis visTan maqvs saqmeo~. es erTi gaelveba iyo, Torem
130
* * *
SuadRisas mezoblebi TavianTi fanjrebidan cnobismoyvare Tvalebs ar aSorebdnen amberki margvelaSvils,
romelic Tavisi oTaxidan ezos SesasvlelTan momdgar
manqanamde, kacma ar icis meramdene gzobas akeTebda.
gulze axutebul wignebs miitanda, manqanaSi Caclida
da xelebis tyapuniT brundeboda ukan. eWvi ar iyo: amberki SeCveul oTaxs, SeCveul mezoblebs tovebda da
sxvagan gadadioda.
bina miiRe, amberki? momenti SeurCia viRacam Tavis fanjarasTan Cavlil swavluls.
134
135
ms aj i
lavrenti miqautaZes maincdamainc ki ar undoda respublikuri kategoriis msajis wodeba.
aRar mcalia Sejibrebebze sasiarulodo, araa Cemi
saqmeo. viRacas unda awyenino, viRaca unda moimduro,
ratom, ris gulisTvis avitkio es autkivari Tavio, magram megobrebma Seagulianes: SiSisa Tu vinmes rame gaegeba, erTi Senc xaro. Se kai kaco, Seni sportuli warsuli saxelis moxveWis mets ras Seicavso. guSindeli
bavSvebi arian dRes patentiani msajebio. gqondes es
titulic, ras giSavebso. Sensas tyuilsac ki daijerebs
SaSis moTamaSeo. me Sen getyvi, miudgomloba gaklia da
sindisi gaqvs gaWuWyianebulio.
Seagulianes da dawera lavrentimac gancxadeba: me
sportis ostats, yofil meSaSes, amJamad daxelovnebis
institutis ufros mecnier TanamSromels, survili
maqvs, respublikuri kategoriis msaji viyo da gTxovT,
gamomcadoTo.
saSaSo skolis mesveurni kmayofilebiT Sexvdnen
lavrentis gancxadebas. erTi wesieri msaji mogvematebao. zogma gaikvirva: ki mara, aqamde ar iyo am kategoriis msaji lavrentio? rogor moxda, rogor mogvivida
eso.
SaSis seqciis biuros Tavmjdomarem, formalobas
nu davarRvevTo da gamocdis dRe dauniSna. xuTi kaci
iyo seqciis biuroSi Tavmjdomare mixa sofromaZe
da wevrebi veterani meSaSeebi: sandro kilaZe, amiran
TargamaZe, noSrevan xarbedia da nestor qaTamaZe.
lavrenti daniSnul saaTze gamocxadda.
mobrZandi, lavrenti, dabrZandio, uTxra mixam.
136
gor gauSvebdnen. Sen ravarc ginda, magram gogisvaniZeebSi zuTxi miuRiaT dRes da amis saTqmelad movediTo.
lavrenti mixvda, rom am saqmes `dausveneblad~ ver
Caatarebda da fiqrobda, male mainc movrCebodeT, xval
samuSao dReao.
kenWisyra gaWianurda. roca uxmes, lavrentis raRac
ar moewona TavdaxriT mdgari SaSis seqciis biuros
wevrebi. ferwasuli mixa sofromaZe wamodga da gamSrali, moguduli xmiT gamoacxada:
`yuTis gaxsnis Semdeg masSi aRmoCnda xuTi biuleteni. respublikuri kategoriis msajis wodebis maZiebels
lavrenti miqautaZes xma misca xuTma kacma, momxre
erTi, winaaRmdegi oTxi. SaSis seqciis biuro adgens:
lavrenti miqautaZes respublikuri kategoriis msajis
wodebaze uari eTqvas~.
lavrentim yurs ar daujera. `ratom moxda ase? aki
yvela Tanaxma iyo. TiTqos yvelas moewona Cemi pasuxebi,
erTic ar SemkamaTebia. es ra miqnes. rogor momWres Tavi.
ratom? risi gulisTvis? nuTu amis Rirsi viyavi me?~
cremlebi yelSi moebjina. Tavdaxril xmosnebs gadaxeda, madlobeli varo, Cailaparaka da welSi moxrilma,
gaTavebulma, gulCamwvarma karebisaken gaabija.
megobrebi yvelafers mixvdnen da usityvod dauTmes
gza. axla laparaki da imedis micema sruliad zedmeti
iyo. lavrenti gaaSaves. Zmakacebi cota damnaSaved Tvlidnen Tavs, Cven SevagulianeT da Cven davRupeT kacio.
lavrentis, am angeloziviT kacsac, Tu amdeni mteri hyavda, vis egonao.
samxroba gadasuli iyo. cioda. zamTramde jer mTeli
noemberi ido, magram am qalaqis ganuyreli, gulisgamawvrilebeli qari Zval-rbilSi atanda.
mixa sofromaZis WiSkarTan saswrafo daxmarebis manqana idga. lavrentim gaifiqra, gavbrundebi da sxva
dros vnaxav. axla, rogorc Cans, Cemi Tavi ara aqvso, ma138
ar veubnebi. ar minda sikvdilis win gavamwaro. daTvlili aqvs dReebi sawyals. ravari qali mere, ravari
adamiani.
cota xans Cumad isxdnen.
lavrentim ifiqra, rac male vetyvi da waval, TviTonac urCevniao da daiwyo:
ra moxda dRes, mixa, Tu kaci xar, gamagebineT erTi.
mec magas ar vkiTxulob? mkvdari movedi Sin. mexis
gavardnasaviT iyo CemTvis eg ambavi.
ara var Rirsi? miTxari, loTianad, SemeSala rame?
glaxad vpasuxobdi?
me mekiTxebi, Cemo lavrenti amas? Cven dRes xom ar
gagvicvnia erTmaneTi. ras hqvia, ar gekuTvnoda. eWvi
gepareba rameSi? SaSis saqme vis esmis Sennairad. Sen
gamogvaCine pirvelad, pirveli Cempioni Sen ar iyavi?
vin vicodiT maSin SaSis TamaSi wesierad.
aba ratom momWeriT Tavi, ra moxda?
amitom ar minda im seqciis biuros ufrosoba.
damane
bon Tavi. xom xedav, ra saSaro saqmea, ramdenjer vTqvi, wevri viqnebi-Tqva. ar daadgaT saSveli. Sen
CemSic eWvi xom ar gepareba? gameixede aqeT? bovSebs
gaficeb, miTxari.
kaco, me glaxas veravize ver vifiqreb, mara Sen
ijeqi iq da miTxari erTi, ra moxda?
me, Zmao, mageraa oTxive, Riad mogeci xma. me Tavmjdomare var-Tqva da dasamali araferi maqvs-Tqva, ekuTvnis am kacs-Tqva da pirvelma Cavagde kenWi, es Cemi erTi
xma qea Sig.
im oTxs gouSavebivar.
ra vici, axla ase gamodis. sandro kilaZe Savs rava
Cagigdebda, magi iseTi kacia, yovelTvis yvelaferze Tanaxmaa. noSrevan xarbedia Zmakacia Seni, erTad
daiwyeT da erTad modixarT ager amdeni weliwadia,
nestor qaTamaZe, qe ici, erTi SekiTxvac ar moucia da
140
145
lavrentia-Tqva, miqautaZe.
lavrenti varo, miqautaZe! CasZaxa kars sidedrma.
Semovides. moisma abazanidan.
Tu ar gewyinebaT, SemobrZandiT. sidedri karebs
moSorda.
lavrentim plaSCi gaixada, skamze gadakida da abazanis kars miawva.
lavrentis vaxlavar! abazanidan nestoris meloti
Tavi moCanda.
bodiSs vixdi, Cemo lavrenti.
rava gekadrebaT, piriqiT.
gawyenineT dRes, mara ras izam, xdeba.
magaze uaresic xdeba, Cemo nestor, mara me vis ra
davuSave, ratom matkineT ase guli?..
kacisas ras gaigeb, lavrenti. zogierTi marto
rom rCeba yuTTan, rogorc Cans, yvelaferi siave mosdis TavSi. amnair wodebas Ria kenWisyriT unda aniWebdnen. raa dasamalavi, vaJkaci adgeba da ityvis Tavis saTqmels.
mainc vin momca Savebi, rava atyob?
me magas nu mkiTxav, Cemo lavrenti. Cven iq xuTi
kaci viyaviT, xuTivem Tanabrad unda gavinawiloT is
erTi TeTri da is oTxi Savi. SenTvis Tavis mowoneba
axla TvalTmaqcobas niSnavs.
vinmem gaCvenaT yvelas biuleteni?
verc magas getyvi.
Sen TviTon Savi momeci?
lavrenti, nu mayeneb mZime mdgomareobaSi, Tu Zma
xar. ravarc Sen micnob, ravarc Sen giRirvar, ise ifiqre. faruli kenWisyraa es oxeri da imitomaa faruli, rom raRaca saidumlod unda darCes, me mainc ver
dagimtkiceb, rom xma mogeci da arc vecdebi mag saqmes.
ra mniSvneloba aqvs, rogorc xedav, me rom TeTri momeca, mainc ver giSvelida da me rom Savi momeca, verc
148
* * *
bagratis taZris civ lodze ijda da qalaqs dahyurebda.
qari am simaRleze ufro gaavebuli Canda. daTareSobda igi bagrationTa gumbaTCamoqceul savaneSi. sisiniT
miZvreboda xavsmokidebul sarkmelSi da Sors, sadRac
rionis WalebSi uCinardeboda.
lampionebi erTi meoris miyolebiT qrebodnen. qalaqi iZinebda.
aRarc ki axsovs, rogor amovida aq. uamuri sicive da
mtvriani qari kbilebSi atanda, magram axla saxlSi Sesvla arafriT ar SeeZlo.
ra iyo mainc dRevandeli dRe? ra dagvemarTa?
fiqrobda lavrenti da undoda sizmari yofiliyo
149
yovelive, rac gadaxda. undoda daeviwyebina SaSis seqciis biuros Semomsxdari xuTi seriozuli msajuli,
romelTagan kaci mxolod erTs eTqmoda.
`Tu ase iyo... ase Tu iyo, rad mindoda magaTi moniWebuli wodeba, ra Savqvad mindoda. kidev kargi, rom
ase moxda. kidev kargi, rom axla yvelaferi vici, Torem brma lekviviT Tvalauxelels unda mevlo mTeli
cxovreba?~
qveviT, uqimerions akrul quCaze mTvrali moqalaqe
mibarbacebda. gamoyolil simReras areulad RiRinebda.
xandaxan gaCerdeboda, Rames miayurebda `ehe-heio~ iyvirebda. CaZinebuli qalaqis gaRviZeba Tu surda.
150
mar tv i li
maSin qalaq mowameTaSi sami xidi iyo TeTri xidi,
wiTeli xidi da jaWvis xidi.
mowameTas gavlili hqonda aTaswleulebi. igi aRar
warmoadgenda sataxto qalaqs.
mowameTaSi rionis Zlieri mosilvis gamo, veRar adiodnen bizantiis didi savaWro da saWapano gemebi.
iazonis kvalSi Camdgar, sacoleTa maZiebel berZnebs mowameTamde sanaosno gza rom CaeketaT, fazisis
navsadguridanve ukan brundebodnen Zneli da faTerakiani gzebiT.
mowameTas navsadguri nel-nela dacarielda da Cakvda.
am savalalo ambavs qalaqis ramdenime msxvili manufaqturis gauqmebac mohyva, radganac es manufaqturebi
nedleuls ZiriTadad gemiT Rebulobdnen da msoflioSi
ganTqmul xaliCebsa da dinozavris Zvlisagan damzadebul samkaulebsac ZiriTadad sanaosno gziT asaRebdnen.
stumris mousvlelobiT Sewuxebulma xelmwifem taxti sxvagan gadaitana da mowameTa TandaTanobiT gadakeTda patara, mosawyen provinciul qalaqad.
saukuneSi, rodesac am novelaSi aRwerili ambavi
moxda, mowameTas marTavda qalaqis uxucesTa sabWo,
romelic sxdomebs or kviraSi erTxel, orSabaTobiT
iwvevda.
sxdomasa da sxdomas Soris ki qalaqis ganmakargulebeli iyo uxucesTa sabWos Tavmjdomare. Tavmjdomares
Tu sadme ar dauZaxebdnen, sul Tavis kabinetSi ijda.
Tavmjdomaris kabinets mrisxane saxis wiTelfafariani mdivani icavda. ZiriTadad mas evaleboda mTxovnel151
Ta mogerieba da telefonis yurmilis aReba, roca, rasakvirvelia, es ukanaskneli darekavda. mdivans Cveulebrivi telefoniT damrekavisaTvis erTaderTi pasuxi
hqonda: `Tavmjdomare ar aris. ar viciT. obieqtebze
wavida sxva dros sul aq aris~.
xandaxan, Tu telefoni SemTxveviT gadmorTuli ar
iyo, TviT Tavmjdomare pasuxobda telefons. Tavmjdomaresac TiTqmis erTaderTi pasuxi hqonda: `Tavmjdomare ar aris, me TanamSromeli var, ra gadavce, vin
brZandebiT? ar vici, ver getyviT~.
mowameTas istoriuli dideba TandaTanobiT legendad iqca.
am qalaqis mkvidrT ukve aRar sjerodaT, rom erT
dros mowameTa msoflios erT-erTi udidesi navsadguri
da sataxto qalaqi iyo. aRar sjerodaT imitomac, rom
warsulis didebis niSanwyali qalaqSi TiTqmis aRar darCa.
awmyo Tavisi sinamdviliT, saocrad daSorda mowameTas SaravandediT mosil warsuls.
rioni kirqvovani periodis uSvelebel TeTr qvebs
Soris Zlivs iTqvamda suls.
qalaqis irgvliv aietis droindeli mcenareuli safari ganadgurebuliyo da TveobiT qroda abezari qari,
romelsac axlomaxlo soflebidan nivris mwnilis suni
mohqonda. am suns dRis meore naxevarSi cxenis naoxralis aranakleb mZafri da specifikuri suni emateboda,
radganac qalaqis ZiriTadi transporti faetoni gaxldaT, xolo quCebi ki cxenis nakelisagan mxolod kviraSi
erTxel iwmindeboda.
iqneboda ase, Tormetis ocdaxuTi wuTi, rodesac
uxucesTa sabWos Senobis win faetoni gaCerda. meetle
gadmovida da pirdapir Sesasvlelisaken gaemarTa, magram, boxma, odnav gabzarulma xmam ukan daabruna.
etli Tqvenia?!
ki, batono, miugo meetlem.
152
Ti-ori kapiki gavakeTo-Tqva, ar SegawuxebdiT, rasakvirvelia, magram Tavla minda Cems ezoSi davdga, erTi
sityviT... rasakvirvelia...
ganyofilebis gamgem pirdapiri pasuxi ar gasca. jer
dawvrilebiT gamohkiTxa mosuls cxenebisa da faitvnis
ambavi: albaT, Zalian romantikuli profesiaao, xelebi
gadaajvaredina da Wers miaSterda. mere grigol kalandaZe Tavisi Rirsebis da damsaxurebis ambavs rom yveboda,
damxvduri aRtacebas ver malavda, sulganabuli usmenda
da SigadaSig mouTmenlad CaurTavda: `ras laparakobT!~
yofili Cafari yveboda, rogor gauCexa Subli yaCaRma da
SublgaCexilma ori saaTis devnis Semdeg rogor miimwyvdia kuTxeSi Cafris siCauqiT gaocebuli yaCaRi. rogor
aRmoaCina da gaanadgura sazRvarze gadmosuli banda,
romelsac, arc meti, arc naklebi, xelmwifis mokvla hqonda gadawyvetili. am droisaTvis, am uxucesTa sabWosTvis vibrZodio. daamTavra bolos grigolma da Tavisi
monaTxrobiT TviTonve kmayofili darCa. amas Tu rame
SeuZlia, axla ki mivaRwie Cemsaso. fiqrobda grigoli.
Tqven TviTon ar iciT, ra dasafasebeli da pativsacemi adamiani xarT, cota darCa Tqvennairi nabrZoli
da damsaxurebuli kaci, Zalian mixaria Tqveni gacnoba.
saintereso adamianebTan saubari sulierad gamdidrebs
kacs. raRac axals gmatebs, dazepirebuliviT ambobda
ganyofilebis gamge da grigol kalandaZes TvalebSi Sehyurebda...
Tqvenis nebarTviT... geaxlebiT axla, rasakvirvelia, wamodga meetle.
gamgem moiwyina.
brZandebodeT cota xans.
ara mcalia. cirkTan etli upatronod mivatove,
meSinia, aravin waiyvanos, xom iciT, rasakvirvelia.
`sekreti~ araferi daadeT? hkiTxa Secbunebulma
gamgem.
157
kofoze qvemodan sadgiss varWob, gaiRima grigolma. magram ician qurdebma da moparul etls, fexze
damdgarni miaqroleben.
ra gaewyoba. SemoiareT yovelTvis CemTan, roca
moicaloT. uTxra gamgem da karebamde miacila. mere
ifiqra, nametani xom ar momividao da daakonkreta!
roca saqme geqnebaT, roca raime dagWirdeT. TqvenisTana
xalxs unda vemsaxuroT. es Cveni movaleobaa, aba risTvis
vzivarT aq. risTvis gvaZlevs saxelmwifo xelfass.
Cemi Tavlis saqme rogor iqneba? Tavisi mosvlis
mizani ar daviwynia grigols.
romeli Tavlis? gulwrfelad hkiTxa ganyofilebis gamgem.
romelzedac Tavidan gelaparakeT. faetoni viyidemeTqi, zamTari modis da cxenebi sad davaba, ar vicimeTqi, rom giTxariT.
Tavlis dadgma xom aikrZala qalaqSi, batono
grigol, ar icodiT Tqven? TiTqos didad sasixarulo
ambavs eubnebao, iseTi saxiT Sescqeroda gamge mosuls
da grigolma meored gaifiqra, es kaci cota sulelia,
rogorc Canso, kerZo Tavlis dadgmis nebas, iSviaTi
gamonaklisis garda, aravis vaZlevT. mimarTeT Tavmjdomares. Tqven, damsaxurebul kacs, gamonaklisi gekuTvniT.
ki, xom? imedianad daudastura grigolma.
usaTuod naxeT Tavmjdomare. uars ar getyviT, iseTi kacia, axla, mgoni, aq unda iyos.
ar aris, obieqtebze wavidao.
vin Tqva?
misaRebSi rom gogo zis.
hooo... eg marTali iqneba. obieqtebze dadis, ra
qnas, amxela qalaqi abaria. xval rom mobrZandeT? dakavebuli xarT Zalian? Tu gnebavT, Tqveni misamarTi
damitoveT da roca mova, me SegatyobinebT. anda sul
ar aris saWiro Tqveni Sewuxeba. dabrZandiT ager CemTan
158
mousyidvelma mdivanma qalma kidev erTxel ganumarta, Tavmjdomare ar gaxlavT, magram romc iyos, ar migiRebT, radganac Tavlis sakiTxze aravis Rebulobso.
aTi dRis ganmavlobaSi yoveldRe uxucesTa saabWoSi
naxavdiT grigol kalandaZes.
am xnis ganmavlobaSi misi faetoni idga, xolo cxenebs Tavmobezrebuli meuRle uvlida. samagierod mosacdelSi, sxva mTxovnelTagan, ori, TavisTvis sasargeblo ram iswavla grigolma. pirveli: mdivan qals ar
unda daujero, radganac Tavmjdomaris yofna-aryofnasTan dakavSirebiT igi arasodes ambobs simarTles.
meore: Tavmjdomares karebSi unda daudarajde da
diliT, roca Tavis kabinetSi gverdiT karidan Separvas
daapirebs, fexebSi unda ece. Tu Tavmjdomarem karebSi
Segaswro, igive unda gaimeoro saRamoTi, roca Tavmjdomare kabinets stovebs (isev gverdiT karidan) da
Sin miipareba. es aris Tavmjdomaris naxvis erTaderTi,
yvelaze naRdi da nacadi gza.
TxuTmeti dRis lodinis Semdeg, swored am ori WeSmaritebis wyalobiT, grigol kalandaZe uxucesTa sabWos Tavmjdomaris kabinetSi ijda.
Tavmjdomare uyurebda brezentismosasxamian kacs da
fiqrobda; ra gaewyoba, damamarcxe, meti gza ara maqvs,
unda mogismino, magram rasac gagikeTeb, jalabSi daikvexeo.
me ori Tvis win, rasakvirvelia, gancxadeba Semovitane, pativcemulo.
me damitoveT? hkiTxa Tavmjdomarem.
Tqven piradad ara, magram iq davtove, uxucesTa
sabWoSi, rasakvirvelia.
hoda, aba CemTan ra ginda, genacvale, ganze gaixeda Tavmjdomarem.
rogor ra minda! gawyra grigoli.
nu RelavT, moqalaqev, gancxadeba me damitoveT piradad?
160
ara.
hoda, CemTan ra gindaT-meTqi. es giTxariT, meti
araferi.
ar moiparavda Cems gancxadebas aravin. aq iqneba
sadme. moZebneT, ukan ar ixevda grigoli.
moZebniT ki movZebniT, magram ar SeiZleba zepirad
miTxraT, ra ewera im gancxadebaSi?
mogaxsenebT. me ormoci weliwadi Cafrad vmuSaobdi. didi damsaxureba da gamavloba maqvs. Tqven SeiZleba arc ki iciT. yaCaRebs davdevdi da oTxi Wriloba
maqvs Tavze.
tanze? hkiTxa Tavmjdomarem.
tanze ara maqvs. TavSi var oTxjer daWrili. morcxvad miugo grigolma da gaifiqra: marTla, kacma rom
Tqvas, tanze erTxel mainc ratom ar daviWerio.
nuTu tanze erTi patara Wriloba mainc ar mogeZeveba? Caacivda Tavmjdomare.
Cemi saTxovrisaTvis amas mniSvneloba ara aqvs,
gamosavali ipova grigolma, jildoebs da madlobebs
tyuilad ar arigeben, iciT Tqven kargad. me am uxucesTa sabWosTvis sisxls vRvridi. da ar mekuTvnis erTi
Tavla? rogor fiqrobT Tqven.
rogor ara, daamSvida Tavmjdomarem, TqvenisTana kacs Tavla erTi ki ara, ori ekuTvnis sazafxulo
da sazamTro. risTvis gindaT mainc Tavla?
mefaitvne var me. zamTari modis da cxenebis dasabmeli adgili ara maqvs...
aaa! daamTqnara Tavmjdomarem, axla yvelaferi
gasagebia. ase, Se kaco. me megona, Tavla raime sxva
saqmisaTvis gWirdebodaT. marTlac, aucilebelia
TqvenTvis Tavla, zamTari modis da aba sad unda daabaT cxenebi?
oRondac, daeTanxma grigoli.
11. r. miSvelaZe. t. III
161
anurad moiqceodnen. Tavla ra aris, bina rom momeTxova, unda moecaT, me xom magaTTvis vibrZodi, magaTTvis
vRvridi sisxls. etyoba, raRac didi danaSauli maqvs
Cadenili~.
grigoli am dRis Semdeg SesamCnevad gamoicvala.
guneba gaufuWda. moqufruli dadioda win da ukan ezoSi.
cols TiTqmis aRar elaparakeboda. mas ver warmoedgina, Tu movidodnen da Tavis ezoSi sakuTari xeliT aSenebul Tavlas daungrevdnen.
cdilobda gaexsenebina, ra danaSauli hqonda Cadenili Cafrad muSaobis ormoci wlis ganmavlobaSi.
veraferi iseTi ver gaixsena da aman ufro daanaRvliana. grigoli mis WiSkarTan Cavlils yvelas SiSiT Sescqeroda. sul eCveneboda, ager-ager movlen Cems wasayvanado.
gadioda dReebi, grigoli aravis axsovda da mis wasayvanadac, ra Tqma unda, Tavs aravin iwuxebda.
Sua zamTarSi grigol kalandaZem sicivisagan daosebuli cxenebi, amaT tanjvas mainc ar vuyuroo, naxevar
fasad gayida. erT kviraSi faitonisaganac daicala xeli
da SvebiT amoisunTqa. igi meetle aRar iyo.
es saqme rom moaTava, energiis ucnauri mozRvaveba
igrZno. araCveulebrivma Jinma Seipyro; radac unda dajdomoda, mieRwia Tavlis aSenebis nebarTvisaTvis. dRedaRam Tavlaze fiqrobda.
sadac ki Tavlas dainaxavda, miadgeboda patrons da
SekiTxvebiT guls gauwvrilebda, ra gziT miaRwie Tavlis Cadgmis nebaso. maspinZelTa umetesobas migzavnili
egona da simarTles umalavdnen. bolos viRacam aswavla
uxucesTa sabWos Tavmjdomares (romelmac ase masxrad
agigdo), uxucesTuxucesTan uCivleo.
grigolma gaaSalaSina RrmaSinaarsiani gancxadeba da
uxucesTuxucess miakiTxa.
164
bolos ganaxevrebuli da ilajgawyvetili grigol kalandaZe uuxucesis kabinetsac estumra. uTxres, kargi
kaciao, Tu arafers gagikeTebs mogismens mainco.
yofilma Cafarma uuxucess dawvrilebiT uambo Tavisi damsaxurebis Sesaxeb. mere aseve vrclad gaacno
saqmis istoria da cremlmoreviT sTxova; eqvsi welia
am saqmes davsdev, qeniT sikeTe, momexmareT, aRara var
meti, movkvdi kacio.
uuxucesi maSinve yurmils dawvda. es ukve kargi niSani iyo. eqvsi weli atyuebdnen grigols kabinetebSi
msxdomi mkacri saxeebi: wabrZandiT Tqven da davrekavT
Cveno, magram grigolis saqmeze aravin aravisTan rekavda. am kacma ki maSinve, iqve, grigolis TandaswrebiT
moixmo telefonTan uxucesTa sabWos Tavmjdomare.
Tqven brZandebiT? hkiTxa man, grigol kalandaZe
iyo dRes CemTan. raSia saqme! eqvsi welia kacma Turme
Tavlis aSenebis nebarTva ver miiRo. Tqven ra, abuCad
igdebT? gana ramdeni gyavT masaviT damsaxurebuli da
pativsacemi kaci. rao? rogor gekadrebaT, eg sityva ra
mosatania, eg Cven ar gvexeba. eg medicinam unda gaarkvios, moiTmineT, uuxucesma telefonis yurmils xeli
daafara da grigols miubrunda:
ramdeni xania, saCivrebs werT?
eqvsi weli, miugo grigolma.
bevrs werT?
ki.
ar SeiZleba amdeni Civili, batono grigol. Tavmjdomare ambobs, intriganiao. magisi saCivrebi skivrSi
ar Caetevao. Seawuxa qveyana gauTavebeli intrigebiTo.
marTla asea? kidev sxva raRacas ambobs, magram ver
getyviT, uxerxulia.
ras brZanebT, batono. mag gaTaxsirebulis gjeraT?
gamamwares kaci. masxarad amigdes da gavCumde aba? aba,
168
* * *
saRamo xani iyo. grigol kalandaZe Sin brundeboda.
qalaq mowameTas quCebSi faetvnebi daqrodnen.
grigolma, xelmarcxniv, ezoSi lamazi Tavla dalanda,
mere meore, mesame... Tavla yovel fexis nabijze TvalSi
eCxireboda. qalaqi TavlebiT iyo savse.
grigol kalandaZe beberi iyo.
170
d av i T i
bazarSi erTi axirebuli kaci vaWrobda. iyidda kakals kilograms xuT maneTad
da iqve yidda xuT maneTad. uTxres: `ras
Svrebi, Zmao, mag kakals Tu aras mougeb,
bazarSi raRaze cdebio.~ kacma upasuxa:
`gana fulis mogeba mainteresebs; kaklis
Cxriali miyvarso~.
qarTuli folklori
daviT beSkenaZem gamomargluli simindis ukanaskneli kona gamoitana, bJolis qveS dayara da TviTonac
mowyvetiT zed daeca.
mze ikbineboda. ivlisis siminds uwylobisagan tani
ver aeyara da moJverili foTlebi SuadRis mcxunvarebas moexufra.
deiwva qveyana. tyuilad vToxni, sul tyuilad, taros gamomRebia awi ees? meti ar iqna Cemi mteri, xmamaRla fiqrobda daviTi, amTqnarebda da mtkivan muxlze xels isvamda.
SuadRe, WriWinobelebis gauTavebeli nanina da grili Crdili daviTs waZinebis did survils aRuZravda
da daRlil moxucs male CaeZineboda kidec, rom mTvlemares coli ar wamodgomoda.
dayruvdi, kaco, Sen? hkiTxa paraskevam.
ra iyo?
ra iyo da saaTia vyvirivar, stumrebia vincxa.
ra undaT?
ra vici me, daviTi gvindao. xelSi boca uWiravT. me
mgoni, Rvinoze arian mosuli.
ver amouRe mere Sen?
171
wyali gadaicala da oflisagan SeWmul perangze satinis JRali orgulisjibiani bluzaxalaTi gadaicva, jaridan Camoyolili brtyeli qamari erTxans eZeba, mere
xeli Caiqnia da, rogorc iqna, saparado Camosasvlelze
misi oTxad mokecili figura gamoCnda.
lodiniT daRlilma stumrebma SvebiT amoisunTqes.
sanam stumrebamde miaRwevda, daviTi erTxel kidev
SeCerda, erTxans uyura mosulT da mere TiTqos raRac
gadawyvetileba miiRoo, ramdenadac ki SeeZlo, Cqara,
ClaxunClaxuniT wamovida.
stumrebma salamze Tavazianad upasuxes.
daiwva qveyana, Tqva daviTma da stumrebs koindarSi cacxvis qveS qvis skamze dasxdoma SesTavaza.
stumrebma maspinZlis azri qveynis dawvis Sesaxeb
erTxmad gaiziares.
patara saqme gvqonda, daiwyo umcrosma da ufross
Sexeda. miSa sadRac Sors icqireboda.
raSi iyo saqme? ikiTxa daviTma.
Rvinis sakiTxze, erTi sityviT, gvindoda mcire
Rvino, rasakvirvelia; gviTxres mTel sofelSi, ra Tqma,
yvelaze karg Rvinos akeTebso, Tqva miSam, mere uceb
bolo sityva ar moewona da daumata, amzadebso, arc
es moewona da isev gadaakeTa ayenebso.
kargic egaa da avic. axla sofelSi marto me maqvs
Rvino. mec cota SemomrCa. SarSandeli qe Tavdeba, axali jer sadaa. ase rom, Rvino axla Zneli saSovaria.
Cven cota gvinda, Tavi Seacoda maspinZels griSam.
erTi sityviT, rac am WurWelSi Caeteva.
magaSi sami boTli Cadis, daufiqreblad Tqva
maspinZelma.
diax, diax. daeTanxma miSa.
rad gindaT? uceb ikiTxa daviTma da TviTonve
gaukvirda, radganac Rvinis mTeli istoriis manZilze
mas mxolod erTi mizniT yidulobdnen.
173
stumrebma mTlad kargad ver gaiges daviTis naTqvami, erTmaneTs gadaxedes da maspinZels mihyvnen.
maranSi sasiamovno sigrile iyo da ise ar bneloda,
rom uSvelebeli sawnaxeli da patar-patara gorakebad
amobruculi WurisTavebi ver SeemCniaT.
daviTma erT WurTan Caimuxla. jer brtyeli qva
aacala, mere saTiTaod, frTxilad sdebda gverdze
WurisTavze dafarebul tyavis naWrebs da, roca Wuris
bneli muclidan Rvinis sasiamovno sunma ifeTqa, kedelze TavdaRma dakidebuli orSimo Camoxsna, frTxilad
Cayo da gril RvinoSi amovlebuli orSimo jer TviTon
miitana tuCebTan, dalia da raki darwmunda nakluls
Wvangi ar mohkidebiao, stumrebs gadaawoda. stumrebma
saTiTaod gasinjes da ise seriozulad akeTebdnen amas,
TiTqos raRac rTuli problemis winaSe dganano. male
daviTma bocis yelSi didi Zabri Cado (xeliT cota maRla daiWira, sahaero dautova) da sami amoReba orSimoTi
stumrebis samlitriani boca pirTamde gaavso.
amasobaSi paraskevam SemoaRo kari da gobiT Wiqebi,
Wadi, sqlad datexili yveli da prasis mwnili Semoitana, es yvelaferi taburetis skamze daawyo da gavida.
kars joxi moubijge, Tvara ver vxedav verafers,
miayola meuRles daviTma.
roca marani ganaTda, stumrebma pirvelad maspinZlis
xelSi SemarTul Wiqas Sexedes, Wiqa qarvisfrad anaTebda.
pirveli xuTi sadRegrZelo maspinZelma tradiciuli
warmoTqva. igi mokle, magram bundovan sityvas ityoda
da Wiqas ratomRac griSas gadaawodebda. griSa Wiqas
gamoarTmevda da miSas Sexedavda. miSa Sors iyureboda,
magram roca misi rigi moawevda, grZeli da gulisamayuCebeli sityviT daamSvenebda iqaurobas. umcrosi
aRtacebuli Sescqeroda Tavis xelmZRvanels da roca
merve Wiqaze miSas saTvale Camouvarda, griSam frTxilad aiRo da Sarvlis ukana jibeSi Caudo. miSas im dRes
ukve aRar dasWirdeboda saTvale.
175
* * *
roca paraskeva Tavis gadamTvral, taxtze gadaqceul
qmars waRebs xdida, Tan CasZaxoda:
daberdi da Wkua ver iswavle, Se ubeduro, ro ar
gamskdariyavi ar iqneboda dRes!
ra meqna aba?! Wrel muTaqas CasZaxoda daviTi.
es sami maneTis gamorTmeva mainc ra iyo, Se gadareulo!
ra gesmis qalo Sen. me roca Sen Wkuaze gevivli,
mkvdari viqnebi maSin. wesi wesia. ra WirdaT Cemi samowyalo da saCuqebeli. egeba qe ewyinos zogierTs, vinaa
Seni sami boTli Rvinis maTxovario. Tanac fuls rom
ar arTmev, Cveni kaci amnairia, fiqrobs, etyoba raRaca
ubeduri gamatana da Sercxva fulis gamorTmevao. apa,
asea cxovreba!
ki, ki, masea mTlad, wava is ucxo kaci da dagcinebs.
Tu kacia, ar damcinebs, piriqiT guli damSvidebuli eqneba, asTea es!
gadmobrundi, gadmobrundi Tvara, veRar iTqvam
suls, Se ubeduro, mxarze awveboda dedakaci Tavis
qmars da gadmobrunebas cdilobda.
fuli ratom gamoarTvio, Sens Wkuaze iara Cemi
mtris gvarma da jilagma, Sen magi ar icode, Sen, magi...
Sen... ar gesmodes... asTe aris es... esaa asTe... Sens
Wkuaze... Cemma...
paraskevam qmari daaZina, Wraqi gaimZRvara da marans
miaSura, am gamoCerCetebul berikacs Wuri TavRia xom
ar darCeniao.
177
s i tyv a
quCaSi kinofilms iRebdnen. filmis is nawili, romelic maincdamainc am quCaze unda gadaeRoT, aseTi
gaxldaT: mosaxvevidan gamorbis SeSfoTebuli qali.
xels uqnevs avtomanqanebs. TiTqos piri Sekreso, aravin
uCerebs. bolos `Jigulis~ markis Savi manqana gamoCndeba. SeSfoTebuli Soferi qalis danaxvisas swrafad
daamuxruWebs. qali (igi axalgazrda da moxdenilia)
ukana kars gamoaRebs da Cajdeba, Soferi ukan miuxedavad, elvis siswrafiT daZravs manqanas, marjvena xels
jibeSi Caiyofs da qals sigaretis kolofs gadaawvdis.
`gmadlobT, ar vewevi~ miugebs qali. ra Tqma unda, am
detalis mixedviT Zalian Zneli iyo momavali filmis
av-kargze msjeloba, magram bagiriT gadaRobil quCas
kinosmoyvarulni mainc awydebodnen. epizodi TiTqosda
umniSvnelo iyo, filmis gadamReb koleqtivs ki didi
wvaleba uxdeboda.
transportis moZraoba rom Seferxda, es araferi,
reJisori Wirveulobda. mas eCveneboda, rom yvelafers
xelovnuris ieri dahkravda. amitomac iyo erTi aurzauri, operatoris nerviuli amooxvra, gauTavebeli
repeticia da dublgadaReba. iupiterebTan mdgomi biWebi naxSiris gamocvlas ver audiodnen. reJisori wamdauwum rupors imarjvebda da rusulad raRacas CasZaxoda. Ronemixdili msaxiobi qali ukve meaTased gamorboda mosaxvevidan da manqanebis mdinarebaSi iWreboda.
am gawamawiaSi cnobismoyvareTa Sesakavebel Toks viRacam gadmoabija da reJisorisaken gaemarTa. ucnobi
saSualo tanis, msuqani mamakaci iyo. xelSi patara galia eWira da Sig yviTelniskarta kanaris Citi farTx178
alebda. igi reJisoris da operatoris TanaSemweTa gamafrTxilebel SeZaxilebs yuradRebas ar aqcevda. galias
miiqnevda da Tavdaxrili, saqmiani nabijiT, reJisors
uaxlovdeboda. ucnobi ucxo adamianisaTvis dasaSveb
manZilze ufro axlos mivida reJisorTan da TiTqmis
yurSi CasZaxa. reJisori motrialda. isini erTxans saubrobdnen. ucnobi daJinebiT umtkicebda, reJisori ki
jiutobda. igi doinjSemoyrili idga mosulis winaSe.
mere, rogorc Cans cota aRelda da damajerebel JestebiT raRacis axsnas cdilobda. zogjer uneblied reJisori rupors pirs miuaxlovebda da eTerSi nawyvetnawyvetad aseTi sityvebi ismoda: `viciT... es xom kinoa... visTan maqvs saubris pativi?.. ki... diax. Cven xom
ar vereviT... hm... hm...~ mere ucnobma saCvenebeli TiTi
safeTqelTan miitana. reJisorma zurgi Seaqcia. ucnobic gamobrunda da weRandeliviT neli, saqmiani nabijiT
bagirisaken gamoemarTa. es ucnobi SoTa TvalWreliZe
iyo.
SoTas sxvis saqmeSi Careva uyvarda. axirebuli kaci
iyo SoTa. misi yvelaze sayvareli saqme sxvaTa darigeba,
miTiTeba, swavleba iyo, SoTas SeeZlo ekamaTa yvelasTan yvelaferze. igi uaRresad mosiyvarule gulis
mqone, dauzareli kaci gaxldaT. didi xalisiT exmareboda yvelas, ganurCevlad imisa, saWiroebdnen Tu ara
daxmarebas. samsaxuridan wamosuli SoTa saaTobiT
idga asfaltis damgeb muSebTan da usworebda, aswavlida, ganumartavda. mSeneblobis teqnikaze saubrobda
saxlebisa da elsadgurebis mSeneblebTan, parsvis xelovnebas aswavlida dalaqebs, xorcis daWrasa da ganawilebas yasbebs. eleqtrowertilebis damontaJebas
montiorebs.
SoTa yovelTvis msmenelebiT iyo garSemortymuli.
iq, sadac SoTa gamoCndeboda, sxvebi mxolod msmenelis
roliT kmayofildebodnen da SigadaSig mokrZalebul
SekiTxvebsac CaurTavdnen.
179
SoTa umetes SemTxvevaSi swor rCevas iZleoda, simarTles ambobda: sxvis saqmeSi Careva SoTas stiqia iyo.
roca ucnob ubanze gamoCndeboda, SoTa ramdenime sityviT abamda maTTan intimisa da gulwrfelobis Zafebs.
Tu zogjer styuoda, mxolod imitom, rom misTvis moesminaT da aramkiTxe moambed ar CaeTvalaT.
vTqvaT, abanos TanamSromlebTan mivida: SoTa saubars imiT iwyebda, rom Tavs abanos saqmis yofil specialistad gaasaRebda.
SoTa monadireTa Soris: `ver micaniT, me Zveli
monadire var, bavSvobaSi Sav SoTas meZaxdnen~.
SoTa WonTa Soris: `bare oci weliwadi vimuSave
mequded. bavSvobaSi Sav SoTas meZaxdnen~.
SoTa elmavlis memanqaneebTan: `pirveli elmavali me
gaviyvane, sawiresa da korbouls Soris. SoTa var me,
TvalWreliZe, ar gaxsovarT?~
SoTa, ra Tqma unda, aravis axsovda, magram mis darigebas umetesoba gulisyuriT ismenda.
SoTa sportuli kulisebis xSiri stumari iyo. yofili
fexburTeli, yofili moWidave, yofili CogburTeli da
vin mosTvlis kidev rad yofili SoTa xmis CaxleCamde
uxsnida sportsmens, rom igi ar akeTebda ise, rogorc
saWiro iyo da Tu SoTas daujerebda, ar waagebda.
SoTa TvalWreliZe uangaro kaci iyo.
mas sayovelTao sikeTe da harmonia surda. marTalia, Zalian iRleboda, magram sxvanairad ar SeeZlo.
yvelaferSi unda Careuliyo, yvelaferze Tavisi azri
unda gamoeTqva. yvelas raRaciT unda Seweoda, daxmareboda.
zogierTisTvis yovlismcodnis manera, xelovnuri
STabeWdilebis moxdenis mizniT Zalad miRebuli pozaa,
SoTasTvis ki igi xasiaTis Tviseba iyo. SoTas marTla
eCveneboda, rom yvelaferi icoda. igi sxvebis namoqmedarSi mudam amCnevda nakls da gaCumeba ar SeeZlo.
SoTa arasodes aravis uCioda, zurgsukan laparaki Wir180
aseTi axireba da sijiute adamianis didi nakli gaxlavT, SoTas megobarTagan bevri ver Seegua am nakls da
TandaTanobiT daSorda. sergo kakabaZe ki SoTas uaxloesi da ganuyreli megobari iyo.
sergo, albaT, erTaderTi kaci iyo qveyanaze, romelic SoTas arasodes ar ekamaTeboda. sjeroda Tu ara
yoveli punqti SoTas moZRvrebisa, es sxva saqme iyo.
sergo kakabaZes iumoris grZnoba gamaxvilebuli hqonda
da zogjer verc ki gaigebdi, seriozulad ambobda rames, Tu ironiulad. magram erTi ram faqti iyo sergo
kakabaZe da SoTa arasodes ar kamaTobdnen. megobrebs
erTmaneTi Zalian uyvardaT.
sergos ojaxSi Wiqa ar aiweoda uSoTaod da piriqiT.
sergo, rasakvirvelia, xvdeboda, rom SoTa zogjer aWarbebda. misi hiperbolizebuli naambobidan sergo Tavis
gulSi misxal-misxal, cal-calke daalagebda marTalsa
da tyuils, magram pirSi arasodes Setexavda.
sergom icoda, rom SoTa uboroto kaci iyo da, rac
mTavaria, maswavleblad, mwvrTnelad iyo gaCenili.
sergo wiTldeboda, rodesac mas SoTa romelime
uvnebel tyuilze mowmed daasaxelebda, magram arafers
ambobda. igi SoTas megobari iyo da am megobrobis xaTriT zogjer crumowmis usiamovno tvirTsac kisrulobda.
dabolos erTma usiamovno SemTxvevam SoTas da sergos megobroba kinaRam CaSala. im saRamos SoTas binaSi
megobrebi televizors uyurebdnen. cisfer ekranze
paraSutiT sarekordo xtomebs uCvenebdnen. SoTa awrialda, ukmayofilod SeiSmuSna da sergos miubrunda.
naxevarma ar icis gadmoxtoma. ostatebis naxtoms
hgavs ees?
ras uwuneb? hkiTxa sergom.
ra da, jer erTi, paraSutis gasaxsneli zonari marjvena xelTan, wels qvemoT unda hqondes. arc erTs
sworad ar aqvs paraSuti mokidebuli. meorec, gadmox182
SarSan mTeli weli mimtkicebdi, naximovis saswavlebelSi vswavlobdio. axla gairkva, rom Turme bendelianis skola gaqvs damTavrebuli. romeli tyuili
davijero, miTxari, mwared gaicina sergom.
sergo, Sen xom ar aurie cota. gesmis, ras laparakob? mudara da wyena gaeria xmaSi SoTas. yvela yvela
da naTqvamis aseT demonstratiulad miuReblobas ki
ara, sergosagan kamaTsac ar iyo miCveuli SoTa.
axlac gadmoxtebi, ro rame iyos? eqidnurad
hkiTxa sergom.
axla, raRa dros Cemi xtomaa.
hoda, aSkarad dascina sergom ar unda Tqva
Senxela kacma tyuili, bavSvi aRara xar awi, me raRas
matyueb, Se kai kaco. rac Sens tyuilebze sxvebTan Tavi
miqnevia, ar myofnis?
SoTas guli etkina. gaifiqra, erTbaSad axla gamocda
ar momiwyoso, Tvalebi daxuWa da mtkiced ganacxada.
gadmovxtebi.
sergom gaocebisagan piri daaRo. igi am pasuxs aRar
moeloda. mere SoTas SeSinebul saxes rom Sexeda, kidev
erTxel Seepara eWvi megobris naTqvamis sisworeSi da
saTqmeli aRar datova:
Tu Sen trabaxa ara xar da tyuils ar ambob, axla,
kviras, wavideT aeroportSi. Cemi naTesavi muSaobs
`dosaafis~ gamged. paraSutistebis rame mecadineoba
iqneba da gadmoxti. Tu ar gadmoxtebi, icode, Sensas
arafers davijereb. momwyinda. meyofa ukve!
SoTas xma ar gaucia.
* * *
...roca vertmfreni miwas mowyda, SoTas gulma reCxi
uyo, magram ukve yvelaferi gvian iyo. vertmfrenis kabinaSi SoTas da sergos garda, oTxni isxdnen. mwvrTneli
da sami paraSutisti, oTxi paraSutisti SoTas CaTvliT.
184
186
me Sar v le
meSarvle kapiton TavarTqilaZe magidaze Camomjdariyo da Sarvals keravda, drogamoSvebiT xelsaqmes
pirTan miitanda da Zafs kbilebiT akvnetda.
es meTodi samkervalo xelovnebaSi maincdamainc
rekomendebuli ar aris, magram kapitoni erTxel da
samudamod miCveoda da raki Zafis kbiliT gawyvetas
zarali araferi mosdevda, kacma rom Tqvas, meSarvle
gadaCvevisTvis maincdamainc Tavs ar iklavda.
#3 atelie doborjginiZis quCis TavSi mdebareobda,
doborjginiZis da mixailovis quCebis gadakveTaze. axali gaxsnili iyo da muStris simravliT ver daitrabaxebda. maZiebeli gonebis gamge yvela saSualebas mimarTavda, rom atelies, moqalaqeTa yuradReba mieqcia.
indSekervis punqts naxevradlegalurad farTo qamrebis saamqro daumata da am dReebSi iaponuri qolgebis
gamoSvebasac apirebda.
kapitoni Sarvlis kervis rTul saqmes sazRvargareT
ar dauflebia. xeloba iseT mSvidsa da myudro adgilas
Seiswavla, rogoric gaxlavT qalaqi broweula. saxe
losno saswavleblis damTavrebis Semdeg ganawilebis
gareSe daitova Tavi da indmowyobis imedze sami mosawyeni weliwadi iseirna, am atelies gaxsnis ambavic
SemTxveviT gaigo da sayofacxovrebo momsaxurebis ganyofilebis ufross Tavis CamoxrCobiT daemuqra, Torem
misi gamomZaxebeli da iq damniSvneli kaciSvili ar iyo.
Sesvenebis saaTi es-esaa damTavrda da mkeravebi TandaTanobiT avsebdnen adgilebs uzarmazari, iluminatoris SuqiT cxra adgilas ganaTebuli, samuSao magidis
garSemo, kedlebze gamoCenil adamianTa suraTebis da
187
Caicvam Sen amnair Sarvals? Soridan iwyebda wiTur zRarbTa ojaxis Soreuli warmomadgeneli,
ratom ar Cavicvam? mowyenilad umeorebda kapitoni, oci xom miTxari qveviT? naxe Tu araa swori.
es jibeebi rom aRebs pirs RorjosaviT da ukan garmoniviT rom ikeceba, ver xedav, viTom, amas?
ras Svreba? yru xmiT hkiTxa kapitonma da mwared
inana, rom aseT wunia momxmarebelTan mieca saqme.
Sen Tu Cems Sarvalze swavlob kervas, geTqva da
jer ufro iafian naWers mogitandi gasafuWeblad.
`waartyi axla am lawiraks TavSi da gaagde gareT~,
gaifiqra kapitonma, magram TqmiT araferi uTqvams, wiTuri cota axirebuli Canda. kapitons Sarvlis meti ra
Seukeravs, magram Tu vinme ar awvalebda, swored am asakis biWebi iyvnen. isini swrafad moirgebdnen Sarvals da
axlis CacmiT gaxarebulebi ukanmouxedavad garbodnen.
es adamianis Casacmelad araa Sekerilio, farToyureba
rom ambobda, cota ar iyos, azviadebda, xolo rac Seexeba TviT Sarvals, kapitonic kargad xedavda, rom igi
unaklod rodi iyo Sekerili.
Sen, sityvebs patara daukvirdi, biZia, mSvidad,
gasafrTxileblad uTxra kapitonma da xelebi Camoyara.
meSarvle TavarTqilaZe ormoci wlis, saSualoze
cota maRali kaci iyo. safeTqlebidan wamoRebuli TmiT
SesaniSnavad ifaravda gulismomkvlelad gamelotebul
Tavs, pirveli SexedvisTanave misi maRali, win wamoweuli
Subli da farTo saTvaleebi mogxvdebodT TvalSi, wamdauwum ixsnida saTvales, TvalebTan TiTebs miiWerda,
quTuToebs miisres-moisresda da saTvales isev rom gaikeTebda, pirvel rigSi mis pirdapir daxril moxuc mkeravs, irakli vaSaymaZes Sexedavda, albaT, Tavisi daqveiTebuli mxedvelobis Sesamowmeblad. axlac, sityvebs daukvirdio, klients, rom uTxra, saTvale moixsna, Tvalebi
moisrisa, da iraklis gaxeda. xelosnebs ar uyvarT, saer189
Tod, roca muStarTan CxubSi kolega SevswrebaT. am atelieSi momxmarebelTan usiamovno laparaki iSviaTi rodi
iyo da sxva mkeravebi, viTomc ar gvesmis, viTomc ver vxedavTo, ostat-klients erTmaneTi rom SeeWamaT, Camrevi
ar iyvnen, kapitoni tanze, misi ekonomikuri gaqanebis kacisTvis sruliad Seufereblad msuqani iyo da ver davmalavT, arc TviTon ecva gadasarevad Sekerili Sarvali.
tanze SemoWerili wiTeli maisuridan, romelsac didi,
TeTri asoebiT laTinurad `oberlin~ ewera, yelmiwvdenili WaRara xuWuWa Tma mouCanda, sqeli kotita
TiTebi hqonda da SuaTiTze wamocmuli didi, yviTeli,
daCvretilTaviani saTiTuri sagangebod misTvis gakeTebuls hgavda. rogorc misi profesiis xalxs sCvevia, welSi naadrevad moxriliyo da Soridan gegonebodaT, rom
didi, lamazi Tavi zed mkerdze ekida.
oriveni sarkes Sehyurebdnen. sasacilo sanaxavi iyo:
avbewva ymawvili jibeebTan Sarvals ganze rom gaswevda,
bisze gamosul balerinasaviT rom daixreboda da gulSemoyril mkeravs morig, damamcirebel frazas esroda.
erTi is kaci momaZebnina, vis tanzec es Sarvali
gaqvs aWrili da Sekerili, sxvas aRar daveZeb arafers!
am sityvebs burZgla wiTuri xumrobiT ki ar ambobda,
sevdanarevi mrisxanebiT da cota muqariTac.
saxeli Seni? yrud hkiTxa kapitanma,
saxels ra Wkua aqvs am SemTxvevaSi... vTqvaT, oTari,
mere?
oTar, miTxari loTianad, Sarvals xom pirvelad ikerav?
meored.
ara, marTla geubnebi.
atelieSi pirvelad var, quTaisSic pirvelad var,
dRes Camomiyvanes godriT. axla gamaxsenda, meored var.
erTxel am aTi wlis win Cems biZaSvils mivyevi mkeravTan
da usiamovno ambavs Seveswari.
190
ra ambavs?
Tavi goutexa finaC xelosans, ubeduri Sarvlis
SekervisaTvis.
kapitoni maSinve mixvda gadakruls, sarkes moswyvita
mzera da Tavisi sufTa, waqisferi TvalebiT klients
miacivda.
kaco, Sen me ki nu miStereb Tvalebs, am Sarvals
daukvirdi, Seni Tvalebis qaCvis aravis eSinia aqana!
ar Seepua dazaralebuli.
Sen biWo, glaxa fexze xom ar amdgarxar am diliT?
me mSvenier fexze var amdgari.
nu gamakeTebieb glaxa saqmes. nu gamiSob cixeSi, me
Sen gelaraparakebi.
Sen rac gulSi gaqvs, gaakeTe da naxe erTi, Tu rame
kai moyveba Sens fxukurs. me xelebi jibeSi ki ar maqvs
Cawyobili, damartyam da imnairs miiReb, rom xvewniT
gamoyavdeT stolis qveSidan.
mere geiqcevi xom miliciaSi?
mCivlebels eqca Savad da bnelad. raT minda SenTan
milicia.
kapitons sisxli TavSi auvarda, rac garegnulad imaze Seetyo, rom orive xeli aucaxcaxda.
biWo, oTari, raki partnovi var, Tavze unda is miqna
maincdamainc?
me ar vici ra xar, mkeravs Sen rom araferi gigavs,
am Sarvals etyoba da Tu Zveli biWi xar, ra ginda aqana.
wadi da dadeqi baRis kideze.
kapitons nestoebi gaxeTqvaze hqonda da maraToneliviT Cqara sunTqavda, saocari is iyo, rom oTars
aRelveba odnavadac ar etyoboda, igi kvlav sarkeSi
ixedeboda da mkeravis replikebs garegnulad mSvidad,
magram nervebismomSlelad pasuxobda.
ese igi, ra uqna Senma biZaSvilma finaC mkeravs!
ganwiruli kacis xmiT amoixriala kapitonma.
191
193
ukanac gamovukeli da welSiac eviRe. ube gamovarRvie da axali Cavudgi. jibeebTan Tavidan avWeri,
mruded iyo aWrili cota.
mets ki arafers vambobdi, biZia me, kmayofilebis
simi gakrTa oTaris xmaSi.
ara, Tu odnav rame geeWveba, miTxari, axla ager
vkiTxoT, visac ginda, umaRlesi Sarvalia es. ar gvinda
Seni araferi, wadi, gendobiT, meiyvane Seni Zmakacebi.
hkiTxe, visac ginda, anaxe, Seamowmebine.
rac kaia kaia, raT unda sxvisi naxva. axla kargad
rom madgas tanze, me ver vgrZnob Tu? marTla pirvelad
ki ar vikerav Sarvals?! molba klienti.
Sexede, kargad daakvirdi, velaparakebi, guliT rom
momendomebina, ase ar gamomividoda. amnairi kai Sekerili
aTasSi erTxel gamogiva kacs! enad gaikrifa irakli.
oTarma Tavisi Zveli Sarvali gamoitana, iraklim igi
gazeTSi Seuxvia da roca gasvlisas kmayofilma momxmarebelma madloba gadauxada da fuli magidaze daudo, moxucma mkeravma erTxel kidev gaSala xelebi,
nu midixar, biZia, jer! ar gvinda Seni fuli, naxe
kargad, Sarvali mojdes tanze, moiyvane vinme da aCvene.
gamqcevi xom ara xar, gendobiT fuls. fulze xom araa
saqme.
`ara batono, Tqven Tqveni aiReT da imas misi mieciTo, Tqveni madlobeli var Zaliano. ase rom yofiliyo
Sarvali Tavidan, rava vityodi rameso. magas intrigani vinme ar vegono; intrigani rom viyo, axla ratom
ar viReb xmaso, ise... Tavidan ise SemaSina am Sarvalma, ar megona ase Tu gaswordebodao~... kidev raRac
Tqva oTarma, Tavze xeli Camoisva, karebTan motrialda,
iraklis xeli CamoarTva, madlobTo, uTxra da wavida.
kapitonis garda mTeli atelie icinoda, qviTrebis
gamomweri, iumoris grZnobas moklebuli qalis CaTvliT (ra Tqma unda, mowafeebianad).
195
roca yvelaferi miwynarda, iraklim fuli aiRo, kapitonis magidasTan mivida uTosTan daudo, uxmod gamotrialda da Tavis saqmes daubrunda.
mkeravi kapiton TavarTqilaZe fanjarasTan idga da
fuli ar daunaxavs.
mas guls urevda yvelaferi rac moxda.
tkbil sityvaze ukeTesi marTla ra aris am qveyanaze,
magram is, rac axlaxan, gamocdilma mkeravma aswavla,
marTla ase saWiro, marTla ase sasargeblo iyo xelosani kacisTvis?
196
b i Z gi
kino `komunis~ win, wulukiZis baRis SesasvlelTan,
troleibusis gaCerebaze ormociode wlis, Caskvnili
kaci, maTe kilaZe idga.
oqtombris sruliad Cveulebrivi saRamo iyo.
sazogadoebrivi transportiT mgzavroba am dros TiTqmis SeuZlebeli gaxldaT, radganac troleibusi pirvelsave gaCerebaze iteneboda samsaxuridan gamosuli moqalaqeebiT da Tu vinme ar Cadioda, an nacnobs ar SeniSnavda, mZRoli geguTis gadasaxvevamde ar aCerebda. amitomac
rigiTi moqalaqeebi, Tumca Zalian eCqarebodaT, magram
mainc uars ambobdnen iseT uimedo saqmeze, rogoric gaxldaT wulukiZis baRis win troleibusis lodini.
maTe kilaZe martodmarto idga gaCerebaze, maTem
icoda, rom kaci, romelsac igi elodeboda, swored am
gaCerebaze unda Camosuliyo, im ubralo mizezis gamo,
rom igi cekavSiris maRaziis Tavze, yofili turbazis
win cxovrobda.
maTes farTojibiani, yavisferi bereti ilincurad
exura. msuqan loyebs Savi xuWuWa bakenbardebi ufaravda. italiuri sawvimari (romelsac karga xania veRar
ikravda) qarSi usiamovnod farTxunobda. maTes marcxena xeli Sarvlis jibeSi edo, xolo marjveniT ki gazeTSi Sexveuli, standartuli zomis, wiTeli aguri eWira.
roca troleibusi mezobel gaCerebidan gamovida,
mgzavrebs Soris saimedod CaWedili egnate garuCava
saeWvod axvancalda. rac Zala da Rone hqonda win da
ukan miawva, magram darwmunda, rom cocxali kedlis
garRveva mis SesaZleblobas aRemateboda da iyvira:
`Cavdivar, batono!~
197
mgzavrebi ukmayofilod SeiSmuSnen da mkerdze CanTaaxutebul egnates rogorc iyo, gza misces gasasvlelisaken. ra icoda, ra dRe eloda egnates Tavis gaCerebaze, Torem Camosvlaze Tavs moiklavda? troleibusi
gaCerda. mgzavrebi karga xans yoymanobdnen, magram raki
darwmundnen, rom egnate namdvilad aq cxovrobda, igi
SesamCnevi biZgiT isroles trotuarze.
egnate oTxiT Seexo asfalts da kmayofilma imiT,
rom Tavisas mainc miaRwia, RimiliT gaayola Tvali cal
gverdze gadaxril troleibuss, TeTr xidze Zlivs rom
miirweoda.
egnatem pijaki da portfeli gaiferTxa, SerCenili
Rilebi Seikra, welSi gasworda da is-is iyo quCa unda
gadaeWra, rom ukanidan maTe kilaZe wamoepara da orive
xeliT xeTqa Tavze gazeTSi gaxveuli aguri.
aguri gatyda da maTes naxevari SerCa xelSi, egnatem
ki sazareli xmiT daibRavla da asfaltze piraRma daeca.
SemTxvevis adgilze xalxi Segrovda. maTes mimalva
ar ucdia, man kbilebis RrWialiT daxeda xelSi SerCenil agurs da radganac igi Tavis Tavze dasartymelad,
cota ar iyos, mouxerxebeli eCvena, elvis siswrafiT
Semotrialda da Soriaxlo ganmartoebiT mdgari Wadrisaken gaeqana.
`daiWireT!~ iyvira viRacam, magram ukve gvian iyo. maTem Tavganwirulad lewa Wadars Tavi da sanam mis gasakaveblad movidodnen, orjerac mounacvla. meti veRar
SeZlo. mas ukve daWera aRar sWirdeboda, guli wauvida,
Wadars xelebi Semohxvia da Caikeca.
orives Tavpirze sisxli Camosdioda. oriveni erTi saswrafoTi waiyvanes. wiTeli jvris manqanis iatakze erTmaneTis gverdiT iwvnen da gaugebrad fslukunebdnen.
wulukiZis baRis win karga xans zrialebda cnobismoyvareTa brbo. erTmaneTs ambavs ekiTxebodnen, mizezs
arkvevdnen, arCevdnen, bWobdnen.
198
`daiSaleT axla, ra iyo, Cxubi ar ginaxiaTo?~, exveweboda xalxs pirtitvela, axmaxi milicieli giglaia
xarabaZe. giglaias tyuilaad eSinoda, dainteresebuli
moqalaqeni TavisiTac male daiSlebodnen.
* * *
saswavlo-sawarmoo gaerTianeba `winsvlis~ kantoraSi
maTe kilaZem Seixeda da qaRaldebSi Cakargul egnate
garuCavas SeaCerda. kantoraSi sxvebic isxdnen, magram
maTes sxvebi amjerad ar ainteresebda.
egnate!
egnatem Tavi aswia.
ra iyo?
gamobrZandi erT wuTs.
wadi, kaco, Sen moclili xar, viRaca xar.
erT wuTs gamobrZandi.
ra ginda? saTvale moixsna egnatem, wamodgomas ki
ar apirebda.
saqme maqvs patara.
me dasamalavi araferi maqvs. ager miTxari. xom
vilaparakeT, xom gavarkvieT yvelaferi, axla Sen SenTvis da me CemTvis. glaxa sityvaa?
gamodi erT wuTs-Tqva, me Sen gelaparakebi!
gadi egnate, gadi erTi ras getyviso SeuZaxes
aqeT-iqidan. egnate wamoxta da jiqur gavarda gareT.
aSkarad Canda, am kacTan laparaki siamovnebas rom ar
hgvrida.
oriveni `winsvlaSi~ muSaobdnen. maTe eqspeditori
iyo, egnate mTavari saqonelmcodne. orives saferSlo
teqnikumi hqonda damTavrebuli.
mTavari saqonelmcodnis adgili rom gamoCnda,
orivem scada bedi. midgnen-modgnen da egnatem ajoba.
swored guSinwin daiwera brZaneba. mere viRacam maTes
199
ena miutana, rom TiTqos egnates eTqvas, `tyuilad gaibiTura Tavi, me win ar unda gadamdgomoda, unda codnoda, rom vverafers gaawyobda. jer erTi, ra icis magan
saqonelmcodneobis da meorec, Cemi gamavloba da magis
gamavloba erTiao?~. maTe isedac gaborotebuli iyo da
am sityvebma sul gadaria.
guSin gaiyvana da mTeli saaTi elaparaka. egnate jer
civ uarze idga, ar miTqvamso, magram bolos nervebi
aeSala da pirSi miaxala: `bolos da bolos yvela CvenCvenTvis vCaliCobT. gulSi romc gqondes, Sen, aseT raRacas ar unda meubnebode. icodi Se rom am adgils velodebodi oci weliwadia da, venacvale gamCens, samarTalma puri Wamao. axla, Tu ginda, qe miTxari xvalidan
gamarjoba, Tvarada Sen SenTvis da me CemTviso. me SenTvis araferi wamirTmevia, mTavrobam damniSna am adgilze
da saerTod unda icode, WinWyli da ubeduri aravis
ar uyvarso~. guSin ase daSordnen erTmaneTs, simarTle
giTxraT, aseTi saubris Semdeg egnate aRarc eloda,
rom maTe dResac gaixmobda.
maTe win gauZRva da kibis Tavze, salaros win midgnen.
egnates sajdomze da idayvebze gaprialebuli krepis
kostumi ecva. kostumi didi xnis winaT unda yofiliyo
Sekerili, radganac Camcmels igi yoveldRiur samuSao tansacmelad gaegdo. Sarvali saaTis jibis qvemoT
sakmaod gamosaCenad iyo amokemsili. Canda gaufrTxilebelma uToobam gamowva, Torem im adgilze Sarvali
saerTod ar cvdeba. ybebamde amoqaCuli mwvane svitri
ecva. misi kostumi mxrebze iseT nakecebs tovebda, rom
advilad mixvdebodiT, am mxar-mklavis patroni sportiT gatacebuli pirovneba rom ar iyo. zurgidan egnate Zalian gamxdari Canda. Cavardnil gulmkerds qvemoT, patara, winwamosrolili Ripi mouCanda da etyoboda, am Ripis gamoisobiT, Sarvali mudam CaCaCulad
ecva. sasacilod Sevardnil nikaps da farTo tuCebs
200
ra miweria me sabuTebSi?
yvelaferi kai. ar daibna egnate.
ese igi suleli var me?
vin Tqva.
rava Tqvi guSin? `susti nervebis mqone~ uweria
sawyals sabuTebSi da Tu Wkvianad ar iqneba, aqedanac
gavuSvebTo? Sen unda gamiSva me, ase wevida Cemi saqme?
RmerTi, rjuli, ar miTqvams, arc vicodi.
ra ar icodi?
susti nervebi Tu gqonda.
mere visa aqvs susti nervebi?
ra vici me?
`winsvlis~ dosaafis Tavmjdomarem guram gvenetaZem
gamoiara da sisiniT molaparake or TanamSromels rom
mohkra Tvali, Seatyo, usiamovno saganze msjelobdnen
da xumrobiT Seexmiana: aba, Tqven iciT, patara rameze Cxubi ar moSaloTo. roca darwmunda, rom misma
sityvebma Sedegi ver gamoiRo, aq raRac seriozuladaa
saqmeo da Soriaxlo gaCerda. swored aman gaafuWa saqme.
sulelma, xom ici, ra icis? xmas auwia maTem.
ra icis? hkiTxa egnatem.
ra icis da dagimJavebs mag cxvirpirs!
gaficeb yvelafers? cxviri cxvirTan miutana egnatem da amiT agrZnobina, sigiJemde nu miva saqme Tvara,
Senze nakleb giJs ra vuTxra, Cemda Tavad, meo.
egnatem SeniSna, rom maTes marcxena quTuTo uTamaSebda da Tvalebs saxifaTod wkuravda, `etyoba dartyma unda, magram bolomde ver gadauwyvetiao~, daaskvna
egnatem, derefans gaxeda da maTes zurgs ukan, kedels
mimdgar guram gvenetaZes hkida Tvali. `axla rom damartyas, vaiTu davece da xeli veRar movuqnio, xom momeWra Tavi. arada naRdia galaxvas mipirebs. iqneb jobdes,
me davaswro. romc momerios pirveli dartyma mainc Cemi
iqneba. Tanac gurami axlos dgas, vin icis, me rom davartyam, iqneb meti veRarc movaswroT, gurami movardeba da
203
kacma rom Tqvas, maTe sworad moiqca. aseT mdgomareobaSi dRes misi Sromis nayofiereba nulis toli
iqneboda. quCaSi cota xans iara, dawynarda da Tavisi
saxlisaken gaemarTa. maTe `mTvrali bazris~ win, abanos
gverdiT cxovrobda.
maTes gamyoli guli ar hqonda. marTalia, igi Tavs
Seuracxyofilad grZnobda, magram gaixsena is samagaliTo Seuracxyofebi, am qalaqSi sxvadasxva dros sxvebisaTvis rom miuyenebiaT da egnates saqcieli maTTan
SedarebiT sasacilo fxakurad moeCvena.
`egeba marTla ar uTqvams am kacs Cemze araferi da
tyuili miTxreso~, erTi piroba egec ki gaifiqra
`mainc ram gaabedvina CemTvis xelis moqneva. misda iRblad gvenetaZes rom ar daveWire, xom SevWamdi Tavis
WinWebianado. ise yoCaR. vaJkaci yofila mainc, guli
hqonia magari magasaco. axla vinc me micnobs da magas
icnobs, arafriT ar daijerebs, rom egnatem gamlaxao.
vin icis axla zis da validols ylapavs sawyalio. moqneviT qe momiqnia xeli, magram kacis feri aRar edo,
orive xeli ukankalebdao. ra vuyo axla, garuCavas ver
gadavyobi, xan ase iqneba da xan ise. kacma rom Tqvas,
patara damnaSave mec qe var, es ori dRea ar movasvene,
guli da nervebi me Tu maqvs, sxvasac qe aqvso~ daaxloebiT am fiqrebiT dabrunda saxlSi maTe. piri daibana, sarkeSi Caixeda da saxeze egnate garuCavas rbili,
kotita TiTebis kvalic rom ver ipova, dRevandeli
SemTxveva sul gadaigdo gulidan. taxtze wamowva da
gazeTi gaSala.
* * *
maTes gogo xar Sen? hkiTxa kukuSa sofromaZem
camet-ToTxmeti wlis Savgvreman gogos da mipatiJebisaTvis arc ki daucdia, SesasvlelSi Seabija.
205
ki batono.
Sen romeli xar?
naia, ufrosi.
naia, biZia, moica ar daketo kari, kaci maxlavs,
Tavi gayo da kibesTan atuzul svitrian biWs gasZaxa!
kurkutia, Semodi.
kurkutiam finuri labadis saxelo Camoiwia, fexebSua Cadgmul patara Cemodans xeli daavlo, aqa mSvidobao, Tavaweulad gasZaxa tansacmlis karadas, Cemodani kuTxeSi midga, xelis TiTebi erTmaneTs mouWira
da dasjil mowafesaviT kuTxeSi gaCerda.
ras Svreba mamaSeni? CurCuliT hkiTxa kukuSam
naias da Tanac TiTebis moZraobiT aniSna, saiT SevideT,
aqeT aris, Tu iqeTo.
aqeT mobrZandiT, wevs, CurCuliTve upasuxa gogonam.
wevs? ukan daixia kukuSam.
ara. isea wamowolili, gazeTs kiTxulobs.
`gazeTis sakiTxavad aqvs axla magas saqme?~ gaifiqra
kukuSam, kurkutia win gaatara da sastumro oTaxSi Sevida.
kukuSa sofromaZe arsad ar muSaobda. kidec rom
emuSava, saxelmwifo misgan verafers xeirs naxavda,
radganac kukuSa uprofesio kaci iyo. ambobdnen aTas
saqmeze daayena mamamisma bavSvobaSi, magram arsad ar
ivargao. arc nakiTxi iyo maincdamainc da arc dalagebuli laparaki icoda. magram filarmoniis win, sadac igi
Cveulebrivad dilis cxra saaTidan eqvsis naxevramde
idga, yovelTvis garSemortymuli iyo oTxi-xuTi gamosuli biWiT. kukuSas bolo wyeba col-Svilic mitovebuli hyavda. misma axlo megobrebmac ki ar icodnen, am
oci wlis win, ra danaSaulze Casves kukuSa. amis Sesaxeb
TviTonac arafers ambobda. najdomi iyo da es bevri rames niSnavda. patimrobaSi yofnis aTi wlis ganmavlobaSi
206
ar gaxmaurebuliyo, kargi iyo. Wers Tvali moacila da maTes Sexeda najdomma. `ki mara ase rbilad ra
daartya am mkvdarZaRlma. axal dartymuls cota mainc
xom unda etyobodes.
gaxmianda? SiSiT ikiTxa maTem.
mTeli qalaqi amas laparakobs.
uyureb Sen?
ver mokali iqve, ver daaxCve?
ar gamiSva gvenetaZis mutrukma. godouSenda patroni, Tvara me vicodi magis wamali.
dagagdo?
apa, ris damgdebia. guli raRme Seuwuxda TviTon.
ra vici, ase Tqves cemiT kinaRam mouklavso. eqvsi
nakeri aqvs dadebuli Tavzeo.
ise aSenda magis mTqmeli. ara kaco, imdeni ki araferi
yofila. momiqnia xeli da awkavwkavda glaxa ZaRliviT.
ase iyo Tu ise, galaxuli Sen xar. aqaoda saqmis
seriozulobas Crdili ar miadgeso, xazgasmiT Tqva kukuSam. rava ityvi, kurkutia, Sen?
diax, pativcemulo, Tqva kurkutiam da nikapze
xeli Camoisva.
xom ici, ra mdgomareobaa axla qalaqSi? idumali
xmiT hkiTxa kukuSam.
vici. meti ra vici, Tavi dauqnia maTem, Tumca namdvilad ar icoda, ra gansakuTrebuli mdgomareoba iyo
qalaqSi aseTi.
me kanons ver gadaval.
ar unda laparaki.
gamoCeniTac ver gamovCndebi maincdamainc. ise SenTan var suliT da guliT. damnaSave unda daisajos. rava
ityvi, kurkutia?
oRondac, pativcemulo. am saqmes aCqareba ar
uyvars, Tqva kurkutiam da svitris SigniT TeTr perangze morgebuli pepelas tipis yelsaxvevi gaiswora.
208
209
Sauleben. Sen ras Svrebodio. me momTxoven pasuxs, Tavis avtoritets gaufrTxilda kukuSa.
mere didxans da cxared bWobdnen, sasjelis ra zoma
gadaewyvitaT egnatesaTvis. linCis wesiT daesajaT Tu
sasamarTlosaTvis gadaecaT. kukuSa ratomRac gadamwyvet sityvas jerjerobiT ar ambobda. eSinoda, vaiTu
Cemi winadadeba maTem ar miiRos, xom daveci samudamod
kurkutias TvalSio.
viRacam zari dareka. naia sastumro oTaxSi egnate
garuCavas dis qmars, istoriis maswavlebels, zurab
kutaleiSvils SemouZRva. zurabs ar eWaSnika, maTe rom
marto ar daxvda, magram ixtibari ar gaitexa. axla maTe
rom calke gavixmo, sulerTia mainc yvelam icis ra saqmezedac var mosuli da barem amaTTan erTad vetyvi,
iqneb am xerxma ajoboso, magram mwared Secda.
zurabi erTxans fexze idga. skami rom aravin miawoda,
Tavis Tavs TviTonve mixeda da gabedulad daiwyo:
ra iyo, Se kai kaco. magi ki ara, Se kai kaco, erTmaneTs tyvias esvrian, Se kai kaco da rigdebian mere.
sircxvili araa, Se kai kaco, amdeni xani erTad muSaobT,
Se kai kaco, da erTmaneTs daartyiT, Se kai kaco?
vin daartya! kbilebSi gamoscra kukuSam.
ra mniSvneloba aqvs vin daartya, awrialda zurabi. magram mixvda, rom pirvelsave winadadebaSi qula dakarga.
mniSvneloba rogor ara aqvs, pativcemulo, mSvidad, garkveviT Tqva kurkutiam.
zurabma profesional mkvlels amreziT Sexeda. aqaoda me SenTan ara maqvs saqme, Sens donemde ar miviyvanT
am saqmes Cveno.
axla am saqmes Serigebis meti araferi uSvelis.
Se kai kaco, ar daqceula qveyana. ar momxdara iseTi
araferi.
Serigeba ar uSvelis am saqmes. daibubuna griSa
211
* * *
mTeli Rame fanjarasTan ijda maTe da fiqrobda.
Tavze rom daaTenda, Sescivda da cota gamofxizlda.
sawvimari moixura, gazeTiT xelSi quCaSi gamovida,
abanos ezoSi CafaTurda, Zveli aguri moZebna, gawminda,
gazeTSi gulmodgined Seaxvia da kibis qveS damala.
amosul mzes maTe kilaZe fanjarasTan Seegeba. ijda
Tavis SuSabandSi da gaqvavebuli saxiT quCas gahyurebda.
214
T i x i s e r T i fi r f it a
ra undaT? CasZaxa yurmils oTar kakuSaZem da karga xans amaod eloda pasuxs. etyoboda, mosaubre misTvis axsna-ganmartebis micemas ar apirebda. mere oTari
wamodga da Tavis viwro kabinetis kedels samjer miukakuna. mezobel oTaxidanac kakuniT rom upasuxes, Tavi
maRla aswia da kedels SesZaxa:
melenti!
ra iyo? daiguguna kedelma.
qveviT CamodiTo yvela.
ra undaT?
vin getyvis magas. sxdoma gveqneba albaT.
rodiso?
axlave, am wuTSi.
vin Tqva?
karpem dareka.
godouSendaT patroni!
kedeli dadumda. oTars gaecina.
magidis ujra gamoswia. yovel SemTxvevisaTvis carieli saqaRalde amoiRo da kari gaiketa.
viwro derefanSi erTimeoris miyolebiT iReboda
karebi da sayofacxovrebo momsaxurebis mTavari sammarTvelos muSakebi saqmiani nabijebiT gamorbodnen.
`etyoboda yvela ganyofilebas dauZaxes~, gaifiqra
oTarma da inana rom krosvordiani Jurnali ar wamoiRo.
`kai erTi saaTis ambavia. gaZleba ar ginda?~.
lozungebiTa da transfarantebiT aWrelebul sxdomaTa darbazSi oTarma melenti moZebna da gverdiT miujda.
`ra mogarbeninebda?~ hkiTxa da pasuxs ar daucada.
`arigeben rames Tu?~. `ki erTi Tvis samyof Wkuas~,
215
gaecina melentis. `damanebon Tavi, araferi minda magaTi. es gauTavebeli TaTbirebi rom ar iyos, Cven-Cven
saqmes ufro gavakeTebdiT~, CaibuzRuna oTarma. `mase
ggonia Sen...~ melenti kidev raRacis Tqmas apirebda,
magram wiTlad abrdRvialebuli magidis TavSi mjdomi
adgilkomis Tavmjdomare wamodga da auditorias STagonebuli saxis, frakiTa da pepela-halstuxiT moCiTuli stumari warudgina.
stumarma sizmris warmoSobaze mokled isaubra,
msoflios cnobil iluzionistTa sazogado Rvawls
Seexo, ZiliT mkurnalobis sikeTeni daaxasiaTa da bolos, TiTqosda sxvaTa Soris, Cailaparaka: Tqveni monamorCili iluzionizmis safuZvlebs sakmaod flobs da
visac surs amaSi darwmundes, gamovides scenazeo. umcrosi instruqtorebi da ganyofilebis wamyvani inJinrebi panikam moicva.
ras gvizams? wamoiZaxa viRacam, adgilkomis
Tavmjdomare iluzionistTan mivida da raRac uTxra.
stumarma gaiRima da Tavis mxriv raRac upasuxa. Tavmjdomarem Tavi dauqnia da darbazs moubrunda: `erTi
sityviT, daaZinebs visac unda. aqve, scenaze~.
darbazi isev axmaurda. daZinebis msurveli ar aRmoCnda. `mere TviTon gagvaRviZebs, Tu CveniT unda gaviRviZoT? ikiTxa isev im msmenelma, weRan `ras gvizamso~ rom wamoiZaxa. adgilkomis Tavmjdomare kvlav mivida iluzionistTan da Seetyo, sasiamovno pasuxi miiRo, radganac auditorias saxegabadrulma amcno: `me
TviTon gagaRviZebTo, ki~.
iluzionisti, kacma rom Tqvas, gansakuTrebuls
arafers akeTebda. TvalebSi Sehyurebda dasaZinebel
msxverpls da TiTebs aTamaSebda.
naxevar saaTSi meoTxe kaci rom miaZina scenaze, oTars
eWvi Seepara; albaT marTla aZinebs, Torem oTxive
winaswar darigebuli rogor iqnebodao. iluzionistma mexuTe skami rom gamoitana, oTari gavida. mas Za216
dasasruls uaxlovdeboda, roca ufrosma inJiner-ekonomistma oTar kakuSaZem Jurnali cxvirwin gauSala melentis da patara statiaze aniSna.
waikiTxe.
melentim saTvale gaikeTa, Jurnali cota moSorebiT
daiWira da kiTxva daiwyo.
`am suraTze Tqven xedavT orasi wlis win qarheTSi
napovn Tixis firfitas warweriT. orasi welia msoflios gamoCenili enaTmecnierebi da amomkiTxvelebi amaod
cdiloben am warweris wakiTxvas. ingliselma mecnierma
jeims harma Tavisi Segnebuli cxovrebis ormocdaaTi
weli moandoma am saidumlo anbanis amocnobas, magram
mizans ver miaRwia. xelmocarulma swavlulma sakuTari Tavis rwmena dakarga. samocdaaTs miRweulma, Tavi
mouyara mowafeebs da mowafeTa mowafeebs; am idealurma firfitam damamarcxao. Cems sicocxles azri ara
aqvso, Tqva da mamapapuri brauningiT, demonstraciulad, iqve moikla Tavi~.
melentim saTvale moixsna da oTars Sexeda. Canda, igi
ver mixvda, ratom maincdamainc es sensaciuri (rogorc
TviTon fiqrobda) statia SesTavazes wasakiTxavad.
xom xedav? Tavi dauqnia oTarma.
ras?
waikiTxe?
ki.
xom xedav, ras Svreba xalxi.
Tavis mokvlis mizezi ver gavige. ver waikiTxa, ra
moxda mere?
amaSia saqme.
Tavis mokvla cota yalbia, Teatraluri.
es Cveni WkuiT. kacma ormocdaaTi weli erTi patara
firfitis wakiTxvas moandoma. gesmis Sen?
da mainc ver waikiTxa.
amas mniSvneloba ara aqvs, oTari kidev raRacis
Tqmas apirebda, magram iluzionistis Semyureni wamoiS219
* * *
oTar kakuSaZem mosveneba dakarga.
qarheTis Tixis firfitam da ingliseli mecnieris
tragikulma istoriam SeaZrwuna igi.
es dReebi sxva safiqrali aRar axsovda. Tavis Tavs
aRar ekuTvnoda. samsaxurSi dadioda, krebebze sityviT
gamodioda, SekiTxvaze pasuxs iZleoda, kedlis gazeTisaTvis wkipurts werda, magram amas yvelafers angariSmiucemlad, robotiviT akeTebda. rogorc ki Tavisufal dros iSovida, ilustrirebul Jurnals daaZrobda
da aTaseuli wlebis winaT gamoyvanil asoebs daJinebiT
dahyurebda.
`vin iyo? ra undoda? risTvis dawera. ara da ra nacnobi asoebia. neta ra awuxebda, ra ecva, ranairi Tvalebi hqonda. daavala vinmem Tu Tavisi iniciativiT
dawera? ise, dinjad ki umuSavnia. etyoba ar Cqarobda.
ori wertilic scodnia. aq, albaT, daamTavra azri da
abzaciT daiwyo.
saSinelebaa, danaSaulia am firfitis dumili, vin
icis ra awuxebda kacs. risi Tqma surda CvenTvis, axla
misi Zvlebi aRar iqneba miwaSi. ra Sescoda aseTi misma
xalxma, ambis momtani rom aRar darCa? ase pirwmindad
ram gadaaSena. yvelaferi miwas STaunTqavs, yvelafers
mtveri dasdebia. am warwerebiTRa moaRwia ganwiruli
kacis bRavilma Cvenamde da esec ver amogvikiTxavs Cvenda samarcxvinod.
220
`me abiaTar abiaTaris Zem aiia wels (ese igi xuTi aTas
oras ocdaxuTi wlis winaT) Tavi movuyare Cems moZmeebs
da ganvucxade, rom sam dReSi miwa iZvroda da mewyeri
daangrevda Cvens qveyanas. moZmeebma mSvidad momismines,
magram ar damijeres. Tavs vuSveloT, avibargoT aqedan! vtirodi me, magram ara irwmunes Cemi. raRai aravin
momyveba, mec arsad wamsvleli ara var, Tu odesme ipovi
am firfitas, damijere wamkiTxvelo, rom me yvelaferi
winaswar vicodi. me Cemi xalxis gadarCenis survili mwvavda~.
Tofis xmaze oTaris colma da Svilebma karebi Semoamtvries. maTs qmars da mamas Tavze wiTeli ride moexvia, Tofi xaliCaze miegdo da cekviT uvlida gars.
wregadasuli sixarulis gamoxatva Turme asec SeiZleba.
* * *
mecnierebis qurumad monaTlulma, profesorma Salva jalabaZem TuSuri qudi daixura, xalaTi moicva da
karTan miflatunda.
vin aris?
me var, upasuxa oTarma.
vin Tqven?
oTar kakuSaZe.
ras warmoadgenT?
inJiner-ekonomisti var.
mapatieT, magram CemTan ra sakiTxze mobrZandiT?
qarheTis firfita wavikiTxe.
sasiamovnoa, magram iqneb sxva dros mobrZanebuliyaviT, axla ara mcalia.
qarheTis firfita wavikiTxe, gesmiT Tqven!!!! gasaRebis WuWrutanas Cahyvira oTarma.
SeSinebulma profesorma kari gaaRo, da saxega222
badrul inJiners uxalisod SeuZRva kabinetSi. am kviraSi ukve qarheTis firfitis mexuTe wamkiTxveli modioda
da mecnierebis qurums Tavi hqonda gabezrebuli maTi
primitiuli azrebiTa da usabuTo axsna-ganmartebebiT.
dabrZandiT da mokled amixseniT ras akeTebT. Tqven
xarisxi gaqvT?
ara.
mere raRa qarheTis firfitis amokiTxviT iwyebT.
oTarma daimorcxva.
maCveneT, aba ra monacemebi gaqvT, saqmeze gadavida profesori.
oTarma mokled ganumarta: me davamtkice, rom cacmcuri da qarheTuli erTi da igive anbania. ai, daakvirdiT (oTarma saqaRalde gaSala), asoebis moxazuloba
ZiriTadad erTmaneTs emTxveva. zogierT asos ki droTa
ganmavlobaSi saxe ucvlia, radganac Cvens xelT arsebul cacmcurisa da qarheTulis werilobiT Zeglebs
Soris, sul mcire aTasi weli mainc Zevso.
profesorma guldasmiT gasinja orive anbani, Seadara
erTmaneTs da oTars miubrunda:
mainc ra amoikiTxeT, ra weria?
oTarma gaSifruli qarheTuli warwera daudo win.
profesorma waikiTxa da mowamluliviT gadasdo
gverdze.
erTi miTxariT geTayva, Tqven Tu gagigoniaT jeims
haris ambavi?
ki, Tavi moikla.
rogor fiqrobT, jeims harma cacmcuri ar icoda?
rogor ara, koleji cacmcur enaze daamTavra da
misi winaprebic cacmcurad metyvelebdnen.
mere? rogor fiqrobT, qarheTis firfitis amokiTxvas ingliseli mecnieri cacmcuri anbaniT ar ecdeboda?
advili SesaZlebelia rom ara.
223
ratom?
iciT? cacmcuri jeims harisaTvis Zalian axlos
ido. qarheTis firfitis saidumlo ki mas Sors eguleboda da amitomac cacmcuri arc gaxsenebia.
mecnierebis qurumi moiRuSa.
me mets verafers getyviT. me am sakiTxze aRar
vmuSaob. amitom kompetenturi ver viqnebi. mibrZandiT
profesor Salva nacvalaZesTan, is dagexmarebaT.
me daxmareba ki ar mWirdeba, pativcemulo, me
es firfita amovikiTxe da minda, gaxaroT. me arc imis
gasagebad movsulvar TqvenTan: swori var Tu ara. me
darwmunebuli var Cems aRmoCenaSi. Tqveni movaleobaa
irwmunoT es ambavi.
ase advili ar aris mecniereba, Cemo kargo. gauRima qurumma da kari cxvirwin miujaxuna.
daaxloebiT TxuTmet wuTSi oTari Salva nacvalaZis
pirispir ijda.
es meqanikuri damTxvevaa, uxsnida profesori.
ra aris meqanikuri damTxveva? meqanikurad SeiZleba
xuTi-eqvsi aso damTxveoda, aq ki mTeli anbania identuri.
SeiZleba asec moxdes, ofls iwmendda profesori.
iqneb wakiTxvac meqanikuria? ar cxreboda oTari.
TqvenTvis Zneli gasagebi iqneba. ar gewyinoT da
TqvenTan Znelia mecnierebis enaze laparaki.
faqtebiT vilaparakoT, pativcemulo, sevda gaeria xmaSi oTars, me rac wavikiTxe, xom sworia?
ar aris swori.
swori aris Tu ara, amas vin daamtkicebs. me mogaxsenebT, rac me wavikiTxe, is xom sweria qarheTis Tixis
firfitaze?
eg Tqveni hipoTezaa.
ra aris?
hipoTeza.
224
225
* * *
is-is iyo Salva nacvalaZem oTari gaacila da Zilispirulis RiRins Seudga, rom telefoni awkrialda.
profesori nacvalaZe! CasZaxa Salvam.
me var kolega, micani?
gicaniT, batono Salva, xmaze yovelTvis cnobda
Salva Tavis maswavlebels, mecnierebis qurumad wodebul Salva jalabaZes.
CemTan erTi axirebuli kaci iyo. TqvenTan gamovuSvi, xom ar mosula?
ki, iyo.
ai, qarheTis firfitis amomkiTxveli.
diax, diax. vesaubre, ar aris es Tqveni saqme-meTqi.
inJineri yofila.
mec daaxloebiT amgvarad vupasuxe.
arada amokiTxuli aqvs, batono Salva, xom iciT.
yvelaferi zustadaa.
ra Tqma unda, rasakvirvelia, rasakvirvelia. yurmilSi Salva jalabaZis xiTxiTi gaisma.
Salva nacvalaZem kargad ki ver gaigo, ra acinebda
mis maswavlebels, mecnierebis qurumad monaTlul profesor Salva jalabaZes.
sastumro oTaxSi profesoris mravalricxovani
ojaxi mdumared ijda. yvelas vercxlisferi aTinaTi
gadahkravda saxeze.
televizorSi figurul srials uCvenebdnen.
226
mar to
kibeze sveneb-svenebiT adioda SavsaTvaliani kaci.
xelSi tyavis surogatisagan Sekerili yviTeli Cemodani
eWira. Cemodani, etyoboda, Zalian mZime iyo, radganac
ucnobs Sesvenebis dros dagrovili energia xuT safexurze Zlivs hyofnida.
SeCerdeboda, Cemodans fexebs Soris Caidgamda,
TiTqos viRacas eZebso, irgvliv qurdulad mimoixedavda, gaxunebuli, farToplatformiani cilindruli
sistemis qudis mouxdelad cxvirsaxociT moiwmendda
ofls da gzas ganagrZobda.
roca meoTxe sarTuls miaRwia, bewvis sayeloiani
palto gaixada (palto Zveli iyo, magram nacrisferi
kurdRlis tyavis sayelo axali gaxldaT), mosacdelSi
skamze dahkida, Cemodani Cveulebisamebr fexebSua Caido da dajda. mosacdelSi mis garda aravin iyo. cota
muxls Sevasveneb da saqmes Sevudgebio, fiqrobda ucnobi da iqaurobis dazvervas ganagrZobda.
muxlebs cota SeRavaTi rom misca, Cemodani gaxsna,
pasporti da sagzuri amoiRo da Cemodani isev daketa.
amas rom akeTebda, derefnisTvis Tvali ar mouSorebia. vinmem rom gaiaros, ar gamomeparoso. saRamos Svidi
saaTi iyo da SenobaSi araCveulebrivi simyudrove sufevda, radganac yvelani savaxSmod iyvnen wasulni.
gamoCnda.
saaTic ki ar dasWirvebia lodini. derefnis bolodan
mxarze pirsaxocgadakidebuli kaci gamovida, viTomc aq
araferiao, RiRiniTi wamovida ucnobisaken.
ucnobma qaRaldebi elvissiswrafiT Camala ubeSi,
cilindri Sublze Camoifxata, palto mxarze nabadi227
viT moigdo da pirsaxocians gza gadauWra. pirsaxocians jer SeeSinda da ukan daixia, araprofesionaluri
TvaliT Tavdapirvelad xelebSi SeaCerda ucnobs, mere
mis danaoWebul saxes da wvril kisers daakvirda da
odnav damSvidda.
bodiSi, aq saregistracio oTaxi sad aris? CurCuliT hkiTxa ucnobma.
pirsaxocianmac xmadabla auxsna, marjvniv, derefnis boloSi `wiTeli kuTxe~ rom aweria, iq televizori dgas, televizorTan ar SeiZleba am dros vinme ar
ijdes, imas hkiTxe da gaswavliso.
ucnobma madloba gadauxada. daaxloebiT ocdaxuTi
wuTis Semdeg igi registratoris sarkmelTan idga da
anketas avsebda.
me calke oTaxi unda momceT, Cailaparaka ucnobma
ise, rom mis xmas mxolod administratoramde mieRwia.
roca administratorma gakvirvebiT Semoxeda, ucnobma
Tavi dauqnia da misi pirovnebisaTvis meti idumalebis
misacemad warbebi aswia.
Cven calke nomrebi ara gvaqvs! cota ar iyos, xmamaRla uTxra administratorma da amiT agrZnobina, me
aravisi ar meSinia da saCurCuloc ara maqvs rao.
ra gayvirebT! SiSiT mimoixeda ucnobma da cxvirze
marcxena xeli Camoifara, me marto unda viyo.
ratom? ratom? xmadabla, gamojavrebiT uTxra
administratorma da isev auwia xmas, me mgoni, gasagebad mogaxseneT: erTadgiliani nomrebi ara gvaqvs. es
sastumro ar aris, dasasvenebeli saxlia. orianic erTi
dagvrCa, Tqvens iRblad, Torem oTxianSi SegasaxlebdiT.
Tqven me yvelafers ver agixsniT, ar daibna ucnobi, me samuSaod Camovedi. metis Tqmis ufleba ara
maqvs. xmas ufro dauwia da gaocebisagan pirdaRebul
administrators Cemodanze miuTiTa: am CemodanSi
228
da da puri wavitexe. wylis dasalevad gareT gamovedi. ubeduri sicxea. es puri ase mikavia xelSi. palmis
qveS patara biWi dgas. CemTvis yuradReba ar mouqcevia. puris gadagdeba saerTod ar miyvars da zangis
biWs xeli davuqnie puri xom ar ginda-meTqi. xeli
gamiqnia, fuli ara maqvso. fuls vin gTxovs, me vuTxari. modi da, Tu gesiamovneba, miirTvi, gamoiqca, unda
genaxa, ra xarbad Seeqceoda purs. Turme Siebia mgeliviT, Turme misi madli momisxams. xeli davuqnie da
Cems saqmes davubrundi. ar gauvlia TxuTmet wuTs, Cems
fanjaras saremonto kantoraSi ormocdaaTamde Savkaniani bavSvi moawyda. akakuneben, Wyivian, xels miqneven, ra
undaT-meTqi, Zlivs vicani Cemi nacnobi baRana, ras icnob, erTmaneTs hgavs yvela. fanjridan niJarebs mawvdis
da mexveweba: amaTac puri SiaT da mogvecio. Sevexvewe
mzareuls da rac SegveZlo miveciT. ramdens gawvdebi.
erTmaneTs xelidan glejden, ubeSi iyridnen puris naWrebs da garbodnen.
meoTxe Ramesac ar Setyobia anzors, rom salaparako
uaxloes xanSi Semoeleoda.
mexuTe Rames ki uZilobisagan gaTangul kiriles moTminebis fiala aevso, man Suaze Seawyvetina (daaxloebiT
Ramis ori saaTi iyo) kosta-rikis ambebi anzors da marcxena loyis caxcaxiT hkiTxa:
ki magram, gemze ase upragunod SegiZlia Sexvide
yvelasTan da gauTavebliv ilaparako?
ki, biZaCemo, gemze uxaria kacs, rom Sexval da xmas
gascem.
mere gemze varT Cven axla?
ara.
erTi sityviT, aq meti aRar Semoxvide, Tu Zma xar.
Sen kruxis Tavi gaqvs gadaylapuli da me daRlilobisagan ise var dasustebuli, rom xvanjars Zlivs vibnev
xandaxan.
236
* * *
axlave! moisma oTaxis siRrmidan da maspinZelma
karamde ise swrafad moirbina, TiTqos kibesTan misTvis uZvirfasesi arseba idga, romelic wamis dagvianebiT
SeiZleba samudamod daekarga.
SeiZleba, anzor biZia? ikiTxa kirilem da pasuxis
molodinSi, gulma orjer daqaCa.
mobrZandiT? miugo Semcbarma anzorma, da Sarvali askinkliT Caicva.
menzoblebi karga xans mdumared Sehyurebdnen erTmaneTs.
anzori, saocari Tavgadasavlebis mqone, molaparake
anzori, arafers ambobda.
dasalevi xom araferi gaqvs? ikiTxa bolos
kirilem.
anzori dafacurda.
dalies.
arayma orives mxneoba Semata. karga xans isaubres.
gasvlisas kiriles `awyvetam~ yovelgvar molodins
gadaaWarba.
anzor, biZia. Sen rom eqTani gogo gelaparakeba, magas deida eyoleba, ase, Cemi xnis, Cemi Sesaferi. geviargameviaroT-Tqva. mTlad Camowerili ki ar var, mere
gaicina, nametani momividao, gaifiqra da mezRvaurs
xeli gadaxvia, ise giTxari, Cemo anzor, marTali ar
gegonos, sityvis masalad giTxari; ra vqna, biWo, gamomayrua marto yofnam.
mezRvaurma gaiRima, yovlismomtevebeli, alali,
gulwrfeli RimiliT.
Ramis sami saaTi iyo.
238
e q i mi
SuadRea, Crdilo-dasavleTis mxridan sunTqvisSemkvreli, cxeli qarboria uberavs.
quCaSi kacis WaWaneba ar aris.
gaismis dolis yuriswamRebi bagabugi, romelic
quTaisis qar-sicxes kidev ufro autanels xdis.
SuadRis siCumeSi marto dolis xma ise mkafiod ismis,
rom verc gaaswreb da verc daemalebi. yursiZirSi ubragunebs doli # 3 saqalaqo biblioTekis mkiTxvelebs
da `squris~ mineraluri wylebi kioskis momxmareblebs,
saxdazRvevis agentebs da gamwvanebis trestis udanaSaulo muSakebsac. es ukanasknelni yurSi TiTebs icoben
da kidev kargi rom erTmaneTsac ver agebineben, Torem,
tuCebis cmacunze etyobaT, mTlad sasiamovno sityvebs
ar unda ambobdnen jiuti medolis misamarTiT, romelsac
am gagania sicxeSi xelovnebisaTvis Tavi gadaudvia da
ninoSvilis quCis mcxovrebTa erTsulovani protestis
miuxedavad, dolze solo-koncerts amuSavebs.
aivanze nifxav-perangisamara maRali, grZelkisera
eqimi, aleqsandre gobroniZe, gamovida da moajirs gadaeyrdno.
guram!
dolis xma ar Semwydara.
guram! ar gesmis Sen?! rac SeeZlo iyvira eqimma.
magram Tavisi saqmiT garTul medoles mainc rom ver
Seasmina, gagebinebis ufro efeqtur saSualebas mimarTa; iatakis sawmendi joxi aiRo, rikulebSi gaaZvrina da
aivnis boZs miukakuna.
dolis xma miwyda da pirveli sarTulidan TmaSeTxelebuli Tavi gamoCnda.
239
241
lebi hqonda, rom umeteswilad mTvlemare kacis STabeWdilebas stovebda. grZeli saxiT, maRali, kexiani cxviriT da Suaze proporciulad gayofili soliseburi
nikapiT Zalian gavda de gols.
aleqsandres gverdiT RrWialiT gaCerda avtobusi.
qirurgi gverdze gaxta radganac avtobusis gaCerebas
misi naxevradRia karebidan ormociode wlis, Tavgaparsuli Savperangiani kacis gamovardna da saSineli gineba
mohyva.
mgzavri winidan eca troleibuss da akvariumis TevziviT minis miRma darCenil mZRols RrialiT auwya:
gaaCere troleibusi da fexi ar meicvalo, Tvara
pirvels Sen gagagzavni babuaCemis mamasTan!
ra ginda, kaco?! ayvirda Soferi.
Savperangiani axla gverdidan mivarda troleibuss
da fanjarasmoxutebul mgzavrebs aseTi umtkivneulo
winadadeba misca:
gadmodiT Tqveni... Tavebi unda dagaWraT yvelas!
sazogadoebrivi transportis mgzavrTagan msurveli
ar aRmoCnda.
moZaladem perangi Semoixia da aseT formaSi misi danaqadebi ufro damajerebeli da SemaZrwunebeli Canda.
axlave CamodiT Zirs, Tvara agafeTqebT erTianad.
sul erTia ver wamixvalT! Tqven sisxls davlev,
gelaparakebiT!
troleibusSi msxdomni Cumad, dafiqrebuli saxeebiT Sescqerodnen kacs, romelic manqanas mimxtar martorqasaviT brdRvinavda da, RmerTma nu qnas, karis gaglejas lamobda.
quCa seirismoyvarulebiT gaivso.
ramdenjerac daapira mZRolma manqanis daZvra, Savperangiani (sadRa iyo perangi, mis nacvlad gamwarebul moqalaqes Savi nafleTebiRa ekida tanze) win gadaudga da
troleibusis parprizs muStebi dauSina.
243
* * *
`xmas ar gavcem. ise ras Sematyobs, xmas ar gavcem aravis. Cumad Seval Cems oTaxSi. raRaca Tavi mtkiva-Tqva
vityvi da davwvebi. ras mixvdeba. ra davlie, kacma rom
250
Tqvas? im dRes sxva iyo. im dRes dilidan vsvamdi. mindoda axla me dRes daleva? ar mindoda, mara, Tqvas axla
vinmem rame. kacma Cemi gulisTvis tramvai daayena. ar
wayvebi, ar miuWaxuneb Wiqas? ras etyvi? garedan mayureblisTvis, ki batono, ioli saTqmelia. aba Cavardniliyavi Cems dReSi, Tu daiZvrendi Tavs. momsdevda kaci,
gaqanebuli tramvaiT momsdevda. vin gamegekideba, vin
moiklavs dRes Seni gulisTvis Tavs. uh, avSendi kaci,
dolis xma ar ismis. etyoba wasula sadRac. ra vqna axla.
ukras da iyos. janmrTelad iyos da ar daveZeb arafers.
ar unda es wigni da mokali Tu ginda. Tu kai medole
dadga, puris fuls qe iSovis da me sanam cocxali viqnebi, magisTvis ar var? visTvis minda aba rame. axla mTavaria Cumad Sevide da mis mobrunebamde daviZino. ra
siwynarea am ezoSi. ar daisvena yurebma? mainc nametans
Svreba. moabezra xalxs Tavi. dilidan saRamomde vin mogiTmens dolis braxuns. sxva qalaqSi rom vcxovrobdeT,
gagvasaxlebdnen amden xans~, am fiqrebSi garTulma
aleqsandre gobroniZem WiSkari SeaRo, fexi ar amerioso da seriozuli saxiT, neli, daTvlili nabijebiT gaemarTa kibisaken, magram kibis pirveli monakveTi jer ar
aeTavebina, rom dolis uecari braguni muxlebSi eZgera
da saso warukveTa.
jibidan cxvirsaxoci amoiRo. safexurze frTxilad
gaafina, nel-nela daeSva da dajdomisas xeliT erTxel
kidev mosinja, mtvrian kibeze ar vjdebode da cxvirsaxoci ganze ar damrCeso.
ijda idayvsdayrdnobili da daRlili, ganawamebi saxiT sibneles Sehyurebda.
251
beberi
axalgazrduli dasasvenebeli saxlis `mzewvias~ wesier damsveneblebs karga xania mSvidi ZiliT eZinaT,
roca meSvide korpusis kibes fexakrefiT miuaxlovda
kaci, romlis Sesaxedaobas da asaks misi mixra-moxrisa
da frTxili, mozomili nabijebis mixedviT verafriT
ver gaarkvevdiT.
iqneboda ase, Ramis sami saaTi.
Rameulma stumarma Sesasvlelis saxeluri erTi-orjer gadaswia da raki darwmunda, rom karebi daketili
iyo, kedels zurgiT aekra da ezo moaTvaliera.
kaciSvili ar WaWanebda.
yoveli wuTi Zvirfasi iyo. kibis bolosaken gaCoCda
da Savad abibinebul balaxebs avad Caacqerda. etyoboda, gzis moWris mizniT gadaxtomas apirebda, magram gadaifiqra da yaCaRurad, idumali pauzebiT Cauyva kibes.
saxls ukana mxridan moeqca. Sarval-perangi gaixada,
erTmaneTs gadaaskvna da Tavze Semoixvia. fexsacmelebi
TasmebiT gadaaba da mxarze gadaigdo, sawvimari msxvili
mili xeliT mosinja da dasasvenebeli saxlis arasauwyebo dacvis misamarTiT iseTi uxerxuli ram Cailaparaka,
rasac uTavbolod SeTamamebuli jibgirebic ki yurSi
eubnebian erTmaneTs da mere yvelani (rac maTi socialuri mdgomareobis pirTagan sruliad moulodnelia)
wiTldebian.
sawvimari mili, cota ar iyos, daJanguli iyo da ucnobs fexi ar usxlteboda, magram sanam meore sarTuls
aaRwevda, cota jafa rodi daadga.
aivans rom miadga, gulze moeSva. oTaxis kari Ria
iyo. fexakrefiT auara gverdi sawolebs. sibneleSi xe252
mainc?
Tu ginda amaRam mitovebuli Suqura rom dgas qalebis pliaJze imis wverze avforTxdebi, mara xom unda
hqondes azri.
ra azri?
raRacas xom unda niSnavdes, raRacas xom unda gaZlevdes Seni es Tavawyveta. ranairad SegiZlia mTeli
saRamo iroko da mere viRac suleli qalis iafi azrebi
ismino Ramis or saaTamde.
amas geubnebi mets ki arafers, esaa sibere, meti ki
araferi, raRaca xom unda moyveso? naRdi, Se kai kaco,
cekvebze gacnobili ki ara, isic ar aris bebiaCemi rom
yvels daayenebs. egeba sakveTom ar gaamarTlos da aiWras rZe.
roca amdens elaparakebi, raRaciT xom unda gainteresebdes.
me yvelasTan laparaki mainteresebs. gamoviwer axla
SenTvis inteleqtualur mosaubres.
esaa cancaroba, meti ki araferi.
viyo, batono, cancara.
unda icode sad xar. damsveneblebis sasacilod da
saglaxaod nu gaixdi Tavs.
ras vuyureb sxvas. sxvisi WkuiT siaruli meyofa. am
ocdaoTx dRes mainc viqnebi Cems gemoze.
o, ra gemoze xar.
ratomac ara.
ar gezareba mainc xuTi kacis xvrinvis mosmena da
dilas tualetis rigSi dgoma?
unda mieCvio yvelafers. axalgazrdul dasasvenebel saxlebSi yvelgan asea.
ar mogbezrda es uWkuo laqlaqi? damaZine axla.
deviZinoT, batono. Sen melaparakebi da me pasuxs
gaZlev. Torem me Cumad movedi CemTvis da aravin gavaRviZoT-Tqva suls cxviriT viTqvamdi.
255
* * *
geno SariqaZe col-Svils adre moekida. Tu sadme iyo
mSvidi da wynari ojaxi, geno SariqaZis ojaxic iyo, Tu
vinme gaxldaT mosiyvarule qmari da mama, genoc iyo.
samsaxuris mere sul Sin ijda da dasvenebiTac ucolSvilod arasodes dausvenia. am zafxuls uRalata Tavis
Cveul tradicias. am zafxuls gatexa navsi. cols uTxra,
leqciebis wasakiTxad mivlinebiT mgzavniano (geno, pedagogiur institutSi muSaobda da `codnis~ leqtoric
iyo) da nugzar fxakaZesTan erTad axalgazrdul dasasvenebel saxlSi daido bina. nugzaric wvrili col-Svilis patroni gaxldaT da geofizikis samecniero-kvleviT institutSi muSaobda. roca genos gadawyvetileba
gaigo, sixarulisagan kinaRam Sexta, sairmeze mkurnalobis aucilebloba moimizeza, col-Svili wyneTs Seafara
da `mzewviasaken~ gamoeSura. nugzari da geno bare oci
wlis megobrebi iyvnen. studentobisas movlili hqondaT SavizRvispireTis kurortebi, rac ojaxis kacebi
gaxdnen, erTad aRar dausveniaT. da ai, Tvrameti wlis
Semdeg isini kvlav erTad Seyara gangebam.
dasasvenebeli saxlis administrators, Suaxnis kargad Senaxul qals, esiamovna mis magidas ori axovani,
safeTqelSevercxlili mamakaci rom miadga. karga xans
uJuJuna Tvalebi am dawesebulebisaTvis asakiT cota
256
257
saxe maqvs, samsaxuridan moTreuls da bazarSi gawamebuls. maqvs Tu ara marTla ise sawyali gamoxedva, rogorc sxvebsa aqvT. Cems dReSi myofT~. genom didxans
aTvaliera sarkeSi Tavi da pirvelad mis cxovrebaSi
uCveulo fiqrebma Seipyro. `amisaTvis viklavdi Tavs?
esaa cxovreba? amas hqvia wuTisofeli? ratom, risTvis, ra mizniT gadaviqeci mewvel furad? kargia, Cemma
mzem. mzamzareuls rame sjobia? ise momiwyves saqme,
rom CxubisTvisac ar mrCeba dro. mizezsac ver ipovi.
eseni dakavebuli arian saqmeebiT. coli, amxela ojaxis
movla recxva, sadili, wamsvleli, momsvleli, aTad
xom ver gaiWreba! Svilebi? skola, ucxo ena, sporti,
gakveTilebis momzadeba. naxevari saaTic ki ara aqvT
Tavisufali. yvelaze `moclili~ kidev me var. keTili
unda vinebo da samsaxuridan bazarSi gamoviaro. keTili
unda vinebo da meaTe sarTulze unda vaTrio kombosto
da kartofili. vis Txov pasuxs, gana Seni nebiT ar gayavi
am uRelSi Tavi? gana yvela ojaxis kaci ase ar iqceva?
nu filosofosob. gaixade fexze. xili sarecx cxrilSi
Cayare, ar Cacxeldes da ar CaixuTos. xorci da mwvanili
macivarSi Seawyve. nu iRrinebi da ukmayofilo saxiT nu
aTvaliereb samzareulos. nu geSinia, Cin-mendlebs aravin agyris, oqrosaviT col-Svilis patroni xar. midi,
midi, gaswie~. da genos erTbaSad moeCvena, rom orTvalaSi Sebmuli jaglagi iyo, romelsac TvalebTan tyavis
naWrebi hqonda afarebuli, rom gverdze ar ecqira. sadave cols epyra xelT da xarxarebda.
ar vici amgvari ucnauri da uadgilo fiqrebi sxva
mamebsac Tu mosvlia TavSi, magram genos arseba imdenad
Seipyres, rom pedagogiuri institutis leqtorma macivarSi angariSgauwevlad fexsacmelebi Seawyo da fexsacmlis karadaSi gazeTSi gaxveuli xorci SeCurTa.
`Cems Tavs Tu ar mivxede, cota Tu ar aviSvi, sibere
karebze mikakunebs da amaTgan araviTar xeirs ar move258
...gamayrueblad grialebs orkestri. sacekvao mindorze nemsi ar Cavardeba. Tu erTi wuTiT mainc daTme
pozicia, morCa, sacekvao farTobs unda gamoeTxovo.
amitomac cekvis moyvarulni SualedebSi moednidan ar
gamodian. gulze auxutebiaT TavianTi mocekvave partniorebi da orkestris kvlav aJRrialebas elodebian...
orkestri, etyoba, nebayoflobiT sawyisebzea Seqmnili.
Tavi mouyria Svidiode saeWvo musikaluri monacemebis
mqone axalgazrdas da balagnis principiT isveneben, jer
erT dasasvenebel saxlSi Camoxtebian, sam-oTx dRes sawolisa da kvebis angariSze daukraven, roca maspinZlebi
gaugeben, rom am `musikosebs~ WeSmarit xelovnebasTan
cota rama aqvT saerTo, orkestri aiyreba da ukmayofilo buzRuniT (`ra esmis amas musikis~) sxva sanatoriumSi gadadis. amasobaSi sezonic gava da saxeldaxelo
orkestris wevrebi TavianT budeebs miaSureben.
moajirs miyrdnobia geno da agznebuli gascqeris
sacekvao moedans. kargi hqna rom wamovida. genom aRmoaCina, rom mocekvave wyvilebis cqera siamovnebas
hgvrida. akvirdeboda maTs saxeebs, gamometyvelebas,
Cacmulobas, mixra-moxras. adarebda erTmaneTs, Tavis
Tavs, gamohqonda umeteswilad cota ar iyos sakamaTo daskvnebi da Tavs irTobda. cekviT marto erTxel
icekva. TiTqmis ZaliT gaagdo nugzarma. viRac maRal
SavTmian gogos ecekva. es erTaderTi qali iyo kabiani
moedanze. qali uxalisod daTanxmda. iqve moednis siRrmeSi Sesvla SeuZlebeli iyo. genom marjvena, welze
mokrZalebiT mosdo da marcxena xeli mxaris siganeze
gaSala, rogorc mis ymawvilkacobaSi iyo miRebuli, magram qalma orTave xeli beWebze daado da amiT genos
mier gulmodgined miRebul cekvis sawyis mdgomareobas
niadagi gamoacala. `mixvda, albaT, visTanac aqvs saqme~,
gaifiqra genom da guneba gaufuWda. Tavi gverdze
Seabruna da ise CaamTavra cekva, rom qalisaTvis arc
262
ki Seuxedavs, kacma rom Tqvas, adgilze am nela, mowyenilad siaruls cekva ar eTqmoda. usityvod miacila SavTmiani Tavis adgilze. gamobrunda Cabnelebul
kuTxeSi, moajirs mklavebi gadaawyo da jvaris pozaSi
miaCerda mocekvaveebs. male SeniSna, rom oflSi gaRvaruli nugzari gamoeyo Crdilebs da Soriaxlo daabijebda. aSkarad Canda genos eZebda.
ager var, dauZaxa sibnelidan genom.
nugzari maSinve masTan gaCnda.
ratom aRar cekvav?
aRar minda, aq mirCevnia.
gcxela?
cota ki,
xom giTxari. rad gindoda ase saguldagulod rom
gamoewyve?
geno Sav kostumsa da TeTr perang-halstuxSi gamowyobili provincieli fotografis mier gadidebul suraTs hgavda. micvalebulisas Tavs rom datovebs marto
da Cacmulobas TviTon rom miaxatavs.
wamodi, vicekvoT, xeli mohkida nugzarma.
moica. ar mogwyinda? dadeqi ager da vuyuroT cota
xans.
ras vuyuroT? nugzari praqtikuli kaci iyo.
a, vaTvalieroT es Seni mowonebuli xalxi. asze
meti wyvili xom mainc qanaobs axla aq. erT normalur
saxes Tu maCveneb, Sen iqnebi yvelaferSi marTali.
kargi axla. daiwye isev?
ra dawyeba unda, biWo. marTla gelaparakebi.
ar varga, geno, ase laparaki. davijero axla me da
Sen vjobivarT yvelas da eseni gadasayrelia wyalSi?
kaco, me Cvenze xom ar geubnebi. rad minda axla
sityvis banze agdeba, Cven davlpiT da davberdiT Tu
ginda, mara me amaT Cvens siymawviles vadareb. Cvens oc
weliwads vadareb.
263
mere?
ra mere. aseTebi viyaviT, amnairebi viyaviT, ase
gvecva?
Se kai kaco, Cven rom gvecva, ise rom axla aq kaci
movides, pirvels Sen TviTon gagecineba. ar gaxsovs,
erT-or weliwads lurji abreSumis farTo sportuli
SarvlebiT rom davdiodiT kintoebiviT? aba moda iyo
is? imaze sasacilo Tu iqneba netav rame. anda Cven rom
`butilka~ Sarvlebi gvecva da erTmaneTs Zlivs vxdidiT, is ufro lamazi iyo?
gaabi, gaabi Seneburad, ho. daxuWe Tvali da ilaparake. nuTu Sen axla imdenad suleli ggonivar me,
rom Cacma-daxurvaze daviwyeb laparaks. Cacmas ra Wkua
aqvs, Se kai kaco.
aba, ra ginda, ra ar mogwons?
ra daiJine, `momwons, ar momwons~. mowonebaze mere
vilaparakoT. axla davdgeT da vuyuroT am bavSvebs. me Sen
giTxari erTs mainc Tu maCveneb normalurs, yvelaferSi
marTali iqnebi da xmis amomRebi ara var-meTqi.
kai Tu Zma xar, gamiSvi. avfarTxaldebi, cotas
vicekveb, guls gadavayoleb. ase Soridan Tu uyure da
ifilosofose, yvela urCxulad mogeCveneba. gaverioT
Sig da naxav axlodan ra lamazebi da ra sayvarlebi arian.
rad minda, biWo, magenis silamaze. ar waxvide, bavSvebs gaficeb.
nugzari SeCerda.
boZTan rom cekvaven, im ors xedav?
romel boZTan?
ager Cvens win, saiT ixedebi, biWs zurgze mamali
rom axatia, ho, daakvirdi erT wuTs.
biWi natifariviT gamxdari iyo. swori nacrisferi
Tmebi kisersa da TvalebSi Casvloda. moklesaxeloiani
tanze Semotmasnili naqsovi perangidan susti mklavebi
264
mouCanda, etyoboda, cekvis Tavi aRar hqonda. Tavi gadaegdo, Tvalebs uazrod axamxamebda. gogos zedac ar
uyurebda. nela, usicocxlod, xan erT fexs aswevda da
meores samxedro wesiT miadgamda, xan win gadadgamda
nabijs da duned sasacilod Sexteboda. iqeT-aqeT mxolod erTi nabijis radiusze inacvlebdnen. gogos sakmaod Sesuqebul qveda tanze Tavganwirulad Semotmasnili jinsi ecva. kidev kargi, nela cekvavdnen, Torem
erTi Cabuqvna sakmarisi iyo, rom jinsisagan mxolod
sruliad gamousadegari patar-patara nafleTebi darCeniliyo. zemoT gadaWrili sawolis maisuri ecva. Tavi
daexara da TvalebSi Casuli Tmebis ukan gadayras arc
apirebda, radganac etyoboda, arafris naxva aRar ainteresebda. drogamoSvebiT Tavs maRla aswevda, gamomSrali tuCebiT `hops~ daiZaxebda da isev Cahkidebda
Tavs.
xedav? hkiTxa genom.
ki, mere ra iyo?
araferi. axla afiSasTan maRlebi rom irwevian, imgens daakvirdi.
orkestris gverdiT, cirkis gastrolebis mauwyebel afiSasTan gogo-biWi ise TavgametebiT Cafskvnoda
erTmaneTs, rom Tu Zalian ar daakvirdebodiT, erTi
kaci gegonebodaT. orives wiTeli perangi ecva. maRali
biWis grZel mklavebSi sifrifana gogo TiTqmis Cakarguliyo. mas Tvalebi daexuWa da gul-mucelze awepebuli mkerdsqvemoT kbilebiT Cafrenoda vaJs, arc am
ukanasknels awuxebda cekvis dardi. mefsalmunesaviT
raRacas luRluRebda, xandaxan marcxena xeliT Tmebze
daqaCavda gogos, am xerxiT Tavs aawevinebda da amdeni
xalxis Tvalwin sruliad usircxvilod tuCebSi kocnida.
xedav? hkiTxa genom.
ki. ra iyo mere?
265
imaT, biWebs maTraxiT vcemdi ukanalze da gogoebs yurebs avaxevdi. yvelaferi avitaneT, vTqvaT, yvelaferSi
kargebi arian. is rogor mogwons, mkiTxaobas rom viwyebT gogo-biWebis gasarCevad. is rogor mogwons, yovel
xuT wuTSi sacekvao moednidan rom gamorbian es angelozebiviT gogonebi da papirosebs irWoben pirSi? esec
araferia? mikvirs, kaco, am biWebis. aRar aris Seyvarebulis kocna, fereba, Cvens dros rom iyo? da Tu kidev
aris, guli ar erevaT am nikotinis suniT ayrolebul
gogoebs rom ixuteben gulSi? Cven, me da Sen ramdenic
ar unda varigoT, ar mowioTo, es gogonebi cal yurSi
SeuSveben da meoreSi gamouSveben, magram Tavis Seyvarebuli rom etyvis, ar mowio, Torem SemZuldebio, imis
sityvas, Cemi fiqriT, ar gadavlen.
ra ubedurebaa, axla es papirosi amisTana. patara
gogoebi arian hgoniaT gvixdebao da ewevian. mere TandaTanobiT daanebeben Tavs. esec modaa.
ratom armowevis moda ar aris. maincdamainc mowevis
moda romaa. rogor ra uWirs, nugzar. Teqvsmeti wlis
gogos marwyvis gemo aqvs tuCebze. uxdeba mis TeTr kbilebs, mis sufTa filtvebs nikotinis kvamli?
yovel SemTxvevaSi qveyana ar iqceva.
vucadoT qveynis daqcevas? axla im biWebs SexedeTmeTqi rom geubnebodi. biWo, kaci kacs ar unda hgavdes?
mamakacs ar unda etyobodes mamakacoba? vis rad unda
es welwawyvetili, mkerdCavardnili biWebi. kaci cota
oTxkuTxedi ar unda iyos?
Senc xom ici, rom ar aris mTlad mase. aba vin mifrinavs mTvareze, vin aSenebs bams, Sen xar Cemi batoni,
me da Sen? Sen es sacekvao moedani mTeli qveyana ggonia?
naxav or-sam morfinists da mere mTel qveyanaze xar aRrenili.
netavi ase iyos. bevria, Zalian bevria, nugzar. me
Sen giTxari. asamde wyvili mainc irweva axla aq. erTi268
damijere, asea.
wadi, wadi icekve. me daviZineb, Tu dameZina.
TiTqos xelis aqnevas elodao, nugzari swrafad mowyda adgils da mocekvaveebs Seeria, geno ki daRlili kacis moSvebuli nabijebiT wavida `mzewvias~ Cabnelebuli
korpusisaken.
* * *
meore saRamos geno, rasakvirvelia, sacekvaod ar wasula; roca yvelani gaikrifnen, sportuli piJamo Caicva da qveviT Camovida, zRvis napiras gavivli, sufTa
haers mainc gadavylapavo.
cxeli, CaxuTuli saRamo iyo. niavi TiTqmis ar iZvroda. mTvaris viwro, vercxlisferi biliki gawoliliyo
zRvaze. zed baqanTan iwyeboda es biliki da Sors ukidegano sibneleSi ikargeboda. farvanebi rom sinaTles
daesevian, ise ireodnen qveviT gaCaxCaxebul moedanze
mocekvaveni. aqamde musikis xma Zlivs aRwevda da Tu
zRvisaken SebrundebodiT, Ramis zRvis wynari, idumali
Sriali CagesmodaT. genom SeniSna, rom iluminatoris
boZTan grZel savarZelSi viRac ijda da angariSmiucemlad iqiTken wavida.
SeiZleba?
sworTmianma qaliSvilma, romelsac mezRvauris maisura ecva da jinsiani fexebi erTmaneTze gadaewyo, mogvianebiT amoxeda genos da didi Taflisferi Tvalebi SeanaTa. genos sadRac enaxa aseTi Tvalebi. mas Cveulebad
hqonda, pirvelad TvalebisaTvis mieqcia yuradReba da
umetesoba misi nacnobTagani mxolod Tvalebis feriT axsovda. geno amtkicebda, rom adamianebs saocrad
gansxvavebuli Tvalebis Wrili da sruliad sxvadasxva
feris Tvalebi aqvTo. qaliSvils Tmebze da mxrebze iluminatoris civi, araamqveyniuri naTeli adga.
271
273
gonebi am qveyanaze? sxapasxupiT ayrida geno erTimeoreze unaklo sityvebs da yurze tuCebs ar acilebda.
ara, me erTaderTi var! gadaikiskisa gogom da genos erTxel da ukanasknelad gamoxeda.
`albaT unda darwmundes, mTlad beberi xom ara var.
axla raki Cems WaRara safeTqlebs daakvirdeba, xels
mkravs da gameqceva~, gaifiqra genom, magram qaliSvili ar Cqarobda.
rogor cxovrob?
Cveulebrivad.
giWirs cxovreba?
cota ki, qaliSvilma Tmebze Camoisva xeli.
?!
yvelaferi ver aris ise, rogorc unda.
studenti xar?
ki. magram, ra mniSvneloba aqvs.
ratom?
xandaxan meCveneba, rom es yvelaferi me TviTon
gamovigone, Cemi studentoba, friadebze swavla, garToba, sinamdvileSi yvelaferi yalbia.
mainc?
aravis sWirdeba. mec TviTon aravis vWirdebi. ai,
davamTavrebT da erTbaSad vigrZnobT, rom yvelaferi
tyuili iyo.
vin giTxraT?
xuTi wlis win rom daamTavres, imaTganac ki samioTxi Tu moewyo samsaxurSi. saSinelebaa imis Segneba,
rom zedmeti xar da aRaravis sWirdebi.
ratom ambobT amas. jer Tqven ra naxeT, rom ase
gadagiwyvetiaT, aenTo geno.
Tu SeiZleba, frazebiT ar melaparakoT. me xmamaRal sityvebs institutSic yovel fexis nabijze vismen.
vin dagarwmunaT, rom Tqven SaSvis bartyebi xarT
da mzamzareul lukmis motanisas mxolod pirs unda
aRebdeT.
274
* * *
nugzari gulxeldakrefili Sehyurebda genos, romelic gaxalisebuli alagebda Tavis nivTebs farTo
tyavis CemodanSi.
geno dasasvenebel saxls stovebda. Svidi dRe, romelic man aq gaatara iZulebiTi dasvenebis dReebi iyo
da mets veRar gauZlo.
nugzari arc ki cdila, eTxova, misTvis sagzuris
gaTavebamde darCena. jer erTi man icoda genos kerpi
xasiaTi da meorec, nugzari fiqrobda, rom genosaTvis
axla wasvla sjobda.
ra eSveleba amas, rogor CamorCa cxovrebas es ubeduri, gulSi ukve meramdened imeorebda nugzari,
radganac megobrisaTvis xmamaRla am sityvebis Tqma
utaqtoba iyo.
277
me T oke
moxucTa da bavSvTa dacvis weli miwuruliyo da
sadarbazos sanimuSod movlis weli idga.
mxatvarTa kavSiris wevri vaJa mamacaSvili Tavis axladmiRebul binaSi kedelze gakruli sammetrnaxevriani
tilos win idga da gulmodgined Sromobda. vaJa Tanamedroveobis amsaxvel nawarmoebs qmnida. uzaramazar tilos `modis qarTuli varia~ erqva. tilos saxelwodeba
pirobiTi rodi iyo. axalgazrda mxatvars am Temaze
xelSekruleba dadebuli, xolo honoraris garkveuli
procenti SeWmuli hqonda.
vaJa mamacaSvili Cqarobda. misi varaudi axali
wlis dReebi sayvareli saqmisaTvis gamoeyenebina, ar
gamarTlda. cota smam mouwia da ori gamosasvleli dRe
xaxviviT Semoefcqvna xelSi.
vaJa pasuxismgeblobis grZnobiT ekideboda Tavis
profesias. igi mTvrali, ginda SezarxoSebuli, funjs
araviTar SemTxvevaSi xels ar mohkidebda. arada, naxats
dRes da xval Tu ar daamTavrebda, orSabaTs saxelSekrulebo vada gadioda. erTi-ori dRis dagvianebisaTvis
ki ar dasjidnen, magram, vaJa, rogorc mxatvari, axla
idgamda fexs da sul ar undoda damkveTi mxaris TvalSi
mouwesrigebeli amxanagis STabeWdileba daetovebina.
vaJasaTvis xelSekrulebis dadebisas winaswar araviTari receptebi ar SeuTavazebiaT, magram mxatvars
tani ugrZnobda, rom samxatvro sabWo naxats usaTuod
dauwunebda, Tu zed Tanamedrove mefrinveleobis miRwevebi farTod ar iqneboda naCvenebi.
umTavresi siZnele, rac garda caitnoturi droisa
vaJas winaSe idga, is iyo, rom uiRblo faqturasTan
hqonda saqme. TiTqmis SeuZlebeli xdeboda sixaruliT
278
dResve gaabamT?
ra aris aq gadasadebi?! gaikvirva moxelem.
iciT, ra, dRes da xval ar mcalia. es naxati, es upatrono, saCqarod unda davamTavro. iqneb sxva dros, a?
Tqven me srulebiTac ar mWirdebiT. Tqven Tqveni
saqme akeTeT. me xelad gavabam Toks da waval. xom iciT,
gadadebuli saqmisa... esec ar iyos, ver mogatyuebT,
mermiss iqneb aRarc qe damirCes aqeT gza.
kargi aba, ramdens gamomarTmevT?
moxucs gaeRima.
saqme gakeTdes, biZia, da Cven ar vivaWrebT.
ara, mainc, Tavidanve rom vicodeT.
oc maneTs viRebT saerTod.
oci maneTi ra ambavia, biZia. dagvikeli cota, axalgazrda xalxi varT! CaerTo vaJas meuRle.
saerTod ase Rirs, qalbatono, sufTad unda
gavWimoT. mere gaWimvasac Tavisi kanoni aqvs. arc unda
gawydes da arc unda Camoiwelos simZimisagan. Tavebic
sxvanairad unda damagrdes, yvelas gaWimuli ki ar varga.
aT maneTs mogcem, ukan ar daixia mxatvris muyaiTma meuRlem.
dro rom ar davkargoT, marine wava da Toks iyidis,
ramdeni metri dasWirdeba?
gazomvis ambavia! Seageba moxucma.
marine Toks moitans da Tqven amasobaSi is Zveli
mavTulebi daaZvreT. xelsawyo araferi gaqvT?
ra xelsawyo minda, batono, xeliT ver davaZrob da
ver gavabam? dRes ki ar miswavlia es xeloba.
vaJas gaecina.
erTi sityviT, Tqven da marinem mixedeT mag saqmes.
me bodiSs vixdi, magram wuTi dro ara maqvs.
ara, batono, Tqven Tqvens saqmes ar mowydeT. xeli
ar SeiSaloT. metriani xom gaqvT, qalbatono?
281
ki.
momiZebneT Tu SeiZleba da am wuTSi getyviT ramdeni metri Toki dagvWirdeba.
Tokis gaWimvis specialisti da ojaxis diasaxlisi SuSabandSi gavidnen, mxatvari vaJa mamacaSvili ki samuSaos miubrunda.
is iyo mefrinveleobis fermis SesasvlelTan gasakravi plakatis xatva daamTavra, rom vaJasTan ostati Sevida.
Cven bodiSi.
gismenT.
`gazi~ an `plocko~ geqnebaT.
vaJam molberti skamze dado, xeli CvriT Seiwminda,
sakuWnaoSi gavida da naxats miSterebul moxucs gazi
xelSi SeaCeCa.
mxatvari nerviulobda. fermis WiSkarTan Camwkrivebuli variebis TeTr ferSi gamoyvana naxats gaauferulebda, arada, sxva feris variebi fermaSi ar moiZebnebian.
Cven bodiSi! isev Semovida moxuci da fanjarasTan
midga, rom naxatisaTvis ufro moxerxebulad Seexeda.
gismenT.
egeb erT wuTas SemeSveloT. CaJangulia da veraferi movuxerxe.
Zveli mavTulebis moxsnaze cota wvaleba rodi dasWirdaT. moxucs xelebi ukankalebda da mxatvarma igrZno, rom sacodaoba iyo axla misTvis SuSabandis moajirze gadakideba. amitomac xuTive mavTulis CamoxsnaCagviristeba vaJas mouwia. moxuci kedels miyrdnoboda
da roca mxatvari rkinis yoveli rgolis ganTavisuflebisas amoixvneSebda, locva kurTxevas ar aklebda.
amasobaSi qalbatoni marinec dabrunda.
vaJam saaTze daixeda da buzRuniT Sevarda saxelosnoSi.
282
Cven bodiSi.
gismenT. vaJam molberti skamze daagdo, xeli Sarvalze Seiwminda da SuSabandisaken gaiqca. moxucs Tokis
Tavebi ise uxerxulad daemaryuJebina, rom pirveli gawevisTanave gaixsneboda. roca vaJam urCia, ase ki ara, ase
unda gavakeToTo, moxuci uyoymanod daTanxmda.
dro ki ulmoblad garboda.
vaJa Tokebis gaWimvisa da damagrebis rTul saqmes
Seudga. moxuci taburetze ijda, xelebi muxlebze daewyo da raRacas hyveboda. Tokebis gaWimvaSi Tu ar daxmarebia vaJas, arc xeli SeuSlia misTvis.
daRamda, xatvas mainc veRar SevZleb da am saqmes
mainc gavakeTeb xeirianado, fiqrobda vaJa da unda
gamovtydeT, roca mis mier gabmuli Tokebi moxucma xeliT frTxilad Seamowma, TviT am saqmeSi gamobrZmedili ostatic kmayofili darCa.
roca kibeze Cadiodnen, moxuci miubrunda vaJas da
Tumca axlomaxlo aravin iyo, mainc CurCuliT uTxra:
me durgali var, biZia. axla veRar vmuSaob, xeli
mikankalebs. simarTle giTxra, Tokebi dRes pirvelad
gavWime. arc ise advili yofila, rogorc megona.
mxatvars gaeRima, TqmiT araferi uTqvams.
amobrunebuls Ria karSi coli daxvda.
fuli mieci im kacs?
vaJam Sublze itkica xeli.
damaviwyda!
karadas mivarda, aTmaneTiani daaZro da gasasvlels
eca, mere Semobrunda, berets xeli dastaca, Tavze
daimxo da kibe Cairbina.
284
d oRi
arCil erkemliZes xalxi moswyinda.
guneba erTbaSad gaufuWda. pataraze guli mosdioda,
Wirveulobda, ilanZReboda, buzRunebda, erTi sityviT
sul raRaciT gulnakluli, raRaciT ukmayofilo iyo.
hipodromze cxenebis gamqiravebeli punqtis gamged
muSaobda.
mis gankargulebaSi iyo oTxi, sadoRed uvargisi, xanSiSesuli cxeni.
arCils evaleboda am cxenebis movla, lagam-unagiris
wesrigSi moyvana da dRegamoSvebiT hipodromis mcire
moedanze moyvarulTaTvis gasaqiraveblad gamoyvana.
cxeni ormoci wuTiT qiravdeboda. am xnis ganmavlobaSi patara moedanze mxedris ZunZuli maneTi Rirda.
roca oTxive cxenosani mzad iyo, arCili xelSi Tunuqis
sayvirs moimarjvebda da CasZaxebda: `neli svliT iarr!~
moyvaruli cxenosnebi karga xans irweodnen nela, gavis
rxeviT mimaval cxenebze. `Toxarikii!~ daiZaxebda moulodnelad arCili da mxedrebi Sebrundebodnen. ver
mimxvdariyvnen, ra niSniT gadaecaT arCilis brZaneba
cxenebisaTvis. magram cxenebma Tavisi saqme SesaniSnavad icodnen da arCilis xmac pirvelad rodi esmodaT.
frutuniT afrTxilebdnen erTmaneTs da Toxarikze
gadadiodnen. Tanac ramdenic ar unda extuna da ferdebSi wixlebi daeSina mxedars, nabijs ar auCqarebdnen.
erT mwkrivad, Tanabari svliT miirxeodnen da xandaxan
gamoucdeli mxedris SesaSineblad, Tavs swrafad Caaqanebdnen, rom uyuradRebobisaTvis daesajaT moyvaruli
da xelidan aRviri waerTmiaT. rasakvirvelia, amas ise,
Tavis gasarTobad akeTebdnen, Torem damqiraveblis
gadmogdebis ganzraxvas gulSi rogor gaivlebdnen.
285
`CorTiT iarr!~ CasZaxebda arCili sayvirs. roca saqirao drois amowurvas aTi wuTi aklda. es iyo yvelaze
sasiamovno wuTebi moyvarulTaTvis. cxenebi, Senelebul
kinokadrebze rom uCveneben, daaxloebiT iseT CorTze
gadadiodnen. araprofesionali cxenosnebisTvis esec
sakmarisi iyo.
win Savi feris, Zvalmsxvili bedauri `atlantiki~
garboda. `atlantiks~ TeTri, kuddapwnili `qariSxala~
mihyveboda, `qariSxalas~ oqrosferi, maRalkanWebiani
ulayi `mirangula~ da bolos saxelovani sportuli
warsulis mqone, kalmaxiviT dawinwkluli, nacrisferi
`heraia~ moyelyelaobda. `heraias~ erT-erTi sportuli
Sekrebisas cxenis umZimesi avadmyofoba Sehyroda da
morCeniT ki moerCinaT, magram zed misi sportuli karieris gafurCqvnisas didi arenisTvis uvargisad mieCniaT
da cirkisTvis gadaecaT.
ver aetana `heraias~ cirkis sulisSemxuTveli atmosfero da yovel saRamos acetebuli mayureblis Tvalwin manWva-grexva. RalatsdaCveuli cxeni ar iyo da Tavisi udanaSaulo mwvrTnelisTvis saxalxod Tavis moWras morideboda. iqneb Tavi gamanebono da SimSiloba
gamoecxadebina. am ukanasknel xerxs, rogorc xedavT,
gaeWra, heraia gasaqiravebel punqtSi moxveriliyo.
saqme aqac Tavze sayrelad hqonda, magram marto is rad
Rirda, rom yovel saRamos orkestris TanxlebiT damamcirebeli cekva-TamaSi ar uwevda.
sacxenosno sporti imxanad qalaqSi maincdamainc popularuli ar iyo da gaqiravebis punqts TiTqmis erTi da
igive momxmarebeli hyavda.
marTalia, hipodromis mcire moedanze Tavs cota
rodi iyrida, magram isini ZiriTadad mayureblis funqciiT kmayofildebodnen da maneTis gadaxdisa da cxenze
Sejdomis survili mxolod TiTze CamosaTvlel moqalaqeebs hqondaT.
286
289
etyoboda, rom misi yavli gasuli iyo. qalbaton ekaterines mdgomareobas amasTan erTad isic amZafrebda,
rom igi qalwuli gaxldaT.
axla kargad var, qalbatono ekaterina.
sxvebi ar Canan? ikiTxa mosulma, maneTians ori
TiTiT miwvda da arCils axlos daudo. amiT agrZnobina,
sxvebi me ar mexeba, me droze movedi, qviTari gamomiwereT da cxenze SemsviTo.
arCilma maneTiani aiRo, saeWvo siTamamiT miuaxlovda
qalwuls, marjvena xeli dauWira, fuli gaSlil TiTebSi Caudo da TiTebis mokecvazec TviTon izruna.
dadianebis marcxena Stos am erT-erT ukanasknel warmomadgenels cota ar iyos, examuSa arCilis saqcieli.
magram, rogorc TavdaWerilma qalma, punqtis gamges es
nabiji mamakacur qaTinaurSi CauTvala da mravalmniSvnelovnad gauRima.
dRes ramefrad unda gvapatioT, qalbatono ekaterina.
ra? ar iqneba? Sewuxda klienti.
ara, cxenebs dReidan seminarebi ewyebaT.
xumrobT?
ki.
marTla sad arian amden xans sxvebi?
Tav-TavianT mamidebTan.
ratom ase mxiarulad dRes, Zia arCil? qalbatoni
ekaterine ver garkveuliyo, ra xdeboda.
sixarulisgan lamis avqviTindeT, qalbatono ekaterina.
Tqven rom ase laparaki ar icodiT, Zia arCil?
vicodi, Tavi dauqnia moxucma, Tvalebi moWuta
da TiTqos saidumlos umxelso, CurCuliT auwya, daviwyebuli mqonda.
Tqvens asakSi mavnebeli ar aris? gulwrfelad
ikiTxa ekaterine dadianma.
290
ra?
aseTi laparaki.
Tqven, qalbatono ekaterina, SviliSvilebi gyavT?
TiTqos saqmeze axla gadavidao, seriozulad ikiTxa
arCilma.
ara, saidan? wyroma gaeria xmaSi qalwuls.
rogor saidan?
SviliSvilebi rom gyavdes, amisaTvis jer, me mgoni,
Svilebi unda gyavdes.
hoo, iseTi saxe miiRo arCilma, gegonebodaT kacobriul sibrZnes axla Caxvdao, me mesmis Tqveni qalbatono ekaterina, magram sxvebi sxvanairad igeben da
amitom sjobia am saqmes Tavi gaaneboT.
romel saqmes? dainteresda qalbatoni ekaterina.
cxenebis saqmes.
Tqven cudi sizmari xom ar ginaxavT, Zia arCil,
raze SematyveT rom Tqveni Wkuis darigeba mWirdeba?
ar ki gewyinoT da Tqven dagcinian.
visi sasacilo ra mWirs dadianis qals, RmerTo ki
momkali!
ai, dadianis qali rom xarT, SeiZleba imitomac dagcinian. es mileTis xalxi mxolod da mxolod Tqvens
sanaxavad modis. Tqven ver amCnevT, isini CumCumad xiTxiTeben.
mainc raze?
ver xvdebiT? dadianis qali, uSvilZirod daberebuli, tuCebmokumuli, mrisxane saxiT rom zis maneTad
naqiraveb cxenze da gulisfancqaliT elodeba male ar
gavides ormoci wuTi, ris Semdegac mas cxenidan gadmoabrZaneben da sazogadoebrivi transportiT mouwevs
Sin wasvla.
qalbatonma ekaterinem xelCanTa gaxsna, cxvirsaxoci
amoiRo, ratomRac erTi-orjeo daiqnia da Tvalebze
miifara.
291
me davitanje. ganagrZobda arCili, me veRar vuZleb Tqvens yurebas. daviRale, aRar SemiZlia, megona
mogwyindebodaT da aRar moxvidodiT. RvTis gulisaTvis me mainc SemicodeT. es araferi TamaSi ar aris.
Tqven doRidan Camowerili, beberi cxeni ar gixdebaT.
me ar minda rom dagcinodnen.
qalbatoni ekaterina tiroda.
arCili miuaxlovda, mxarze xeli daado da gawamebuli kacis xmiT uTxra:
wadiT Sin, qalbatono ekaterina.
ekaterine dadianma Tvalebi SeimSrala. cxvirsaxoci
isev nazad daiqnia, oTxad gakeca da xelCanTaSi Cado,
sarkes ugemurad Seavlo Tvali da arCils arc damSvidobebia, kidev ufro moxrili da motexili, ufro beberi vidre Semosvlisas iyo, gavida.
studenti gerasime miqelTaZe da arqiteqtori quji
samxaraZe arCils hipodromis SesasvlelTan, troleibusis gaCerebaze Sexvdnen. maT iSviaTad enaxaT gamqiravebeli punqtis gamge ase koxtad, sagareod gamowyobili. etyoba dRes ar muSaobso, TviTonve daaskvnes da
gatrialdnen, joxze dayrdnobili arCili fizikis institutis did Senobas butbutiT Sescqeroda da isini
ar SeuniSnavs.
* * *
SuaRames bevri araferi aklda, roca arCili dabrunda. cxenebi auSva da moedanze gamoiyvana.
gamobrunda. tribunebi koWlobiT aiara, ficarnagze
afofxda, xelebi daiWdo da hipodroms gadaxeda.
neli svliT iarr! gaisma sibneleSi arCilis brZaneba.
cxenebi daiZrnen.
`CorTiT iarr!~ `Toxariki!~ `neli svliT iarr!~ `Tox292
293
ab e s alom
am oci wlis winaT Camovida abesalom togoniZe
quTaisSi. Tan oTxi patara bavSvi Camoiyvana.
bavSvebi daaxloebiT im asakisani iyvnen, marto ori
fexis nabijze rom ver endobi. oTxi patara, umweo adamiani abesalomma xis Cemodans irgvliv Semousxa da maTTvis Tvali rom ar moeSorebina, ukansvliT gaeSura
taqsis dasaZaxeblad.
taqsis Sofers mokled auxsna: Camosuli kaci var,
araferi vici am qalaqisa, Tu RmerTi gwams, iseT quCaze
mimiyvane, sadac oTaxis daqiraveba SeiZleba da iseTi
vinme momaZebnine, am Cemi oTxi bavSviT da Tanac cota
SeRavaTianad rom Semikedlebso.
male, abesalom togoniZe ninoSvilis quCis bolos
pensioner col-qmars, sinauriZeebs elaparakeboda: `es
ori bavSvi pirveli colidan myavs, es ori meore colidan. cota ucnaurad JRers, mara ar gamomadga arc
erTi, rom gamomdgomodnen, vis uxaria ojaxis dangreva
da sxvis karze wanwali. ar ivarga arc erTma. glaxa enis
qals ver vitan. tkbili sityva miTxari da cxviriT miwas
movxnav Seni gulisaTvis. pirvel cols rom gavSordi,
vtace Cems or bavSvs xeli da meore coli SevirTe. axla
ise moewyo Cemi saqme, rom verc meorem gamimarTala.
oTxi bavSvis movla SemiZlia mee? mara datovebiT mainc
ver davutove. arc erTi Rirsi ar iyo da imitom. axla
TqvenTan var. Tu cudi kaci gamovdeqi, qe dainaxavT. me
Tavs ar vawoneb aravis, Cemo batono, da arc mowyalebas
viTxov. Cemi bavSvebis ar SegeSindeT, ar Segawuxeben.
binis qiras yovel sam ricxvSi mogarTmevT, viyoT ase,
sanam ar mogwyindebiT, amasobaSi mec gavaxerxeb rames,
294
isedac momxibvleli kaci iyo abesalomi. grZeli WaRara Tma qarSi ise moxdenilad eSleboda kiserze, rogorc romeliRac ludovikos karze maRalsayeloian
didebulebs aqvT klasicisti mxatvrebis qmnilebebSi.
farTo, cisferi Tvalebi hqonda. maRali, lamazi Subli,
swori cxviri, Txeli ulvaSebi da odnav gadmobrunebuli qveda tuCi. araCveulebrivad Cqari siaruli icoda.
siarulis dros Tavs maRla swevda da xelebs ise SoriSors iqnevda, TiTqos xalxi unda gaswi-gamoswios da
saWidaod unda gavideso.
erT dRes qalaqSi xma gavarda abesalomi daiWireso.
mTeli simware is iyo, rom es xma marTali gaxldaT.
abesalomi daapatimres ubralod, yovelgvari srolisa
da aJiotaJis gareSe. viRacam uCivla wris saRebavebs
piradi gamdidrebisaTvis iyenebso, pionerTa sasaxlis
samxatvro kabineti Semosavlis wyarod gaixada da lamis
samxatvro saamqrod aqcioso. moswavleebs eqsploatacias uwevso.
anonimma momCivanma, ra Tqma unda, abesalomis danaSauli gazviadebulad warmoadgina, magram Semowmebisas
samxatvro wris xelmZRvanels marTlac aRmoaCnda saRebavebis danaklisi, sasaflaos gvirgvinebis mosarTavi
TeTri abreSumi da gulis formaze gamoWrili muyaos
qaRaldebi. ver davmalav, Tavisufal dros abesalomi
sasaflaos warwerebs akeTebda da madlobeli rCeboda, Tu romelime erTguli mowafe SeaSvelebda xels,
dapatimrebisaTvis esec kmaroda.
raionis gaRma-gamoRma mcxovrebi moqalaqeni qalaqis
erTaderTi beberi asokirkita notariusis dapatimrebasac ki ifiqrebdnen, magram abesalom togoniZisas araviTar SemTxvevaSi.
abesalomi wesrigis dacvis kvireulis reidSi mohyva,
Torem, marTla da marTla, ra hqonda dasaWeri da dasakavebeli.
299
mdumared, magram xalisiT akeTebda sabavSvo saTamaSoebs. koloniis ufrosi mirza goSxeTeliani sixaruliT
fexze aRar idga. ramdenime weliwads usayvedurod muSaoba garantirebuli hqonda.
mirza goSxeTelianis muSaobis gamocdilebaze leqciebs ukiTxavdnen sxva koloniis ufrosebs da ufros
zedamxedvelebs. seminarebsa da TaTbirebze mirza goSxeTelianis koloniis mier mopovebul warmatebebze iyo
laparaki. mirzam ki mSvenivrad icoda, rom es yvelaferi,
es grandiozuli warmateba patimar abesalom togoniZis
damsaxureba iyo.
Tavis mxriv mirza ufrosic xels uwyobda abesaloms,
roca moexasiaTeboda, Sin uSvebda. erTi-orjer xazis
winaSe madlobac ki gamoucxada.
midioda dReebi. erT mSvenier saRamos mirza goSxeTeliani qalaqis prokurors eaxla.
viRupebi, arCil! SesvlisTanave amoikvnesa mirzam.
ra iyo? prokurors es dasawyisi maincdamainc ar
gakvirvebia, radgan masTan Sesvlisas daaxloebiT sxvebic am sityvebiT mimarTavdnen.
abesalomi midis koloniidan.
rodis uTavdeba?
zeg.
mere? ra mere, Se kaco! marjvena xelis moWraa
CemTvis magis wasvla. banaki fexze damiyena. amiyvava iqauroba. ginda axla CameSalos saaTiviT awyobili saqme?!
ra giyo, Zmao, me?
raRac unda miSveloT, cota xans unda davakavoT
CemTan.
im Rames prokurorma da mirza ufrosma didxans isaubres.
meore dRes koloniis politxelma abesalomi daibara
da ramdenadac ki SeeZlo, seriozuli gamometyvelebiT
acnoba: Tqven patimrobis vada xval giTavdebaT, magram
301
* * *
axla abesalom togoniZe pensioneria.
Zveleburad muxli aRar erCis.
pionerTa sasaxleSi marto dramwres xelmZRvanelobs,
xolo Sroma-gamasworebel koloniaSi sazogadoebriv
sawyisebze xelgarjilobis wres.
amas ise, saxalisod akeTebs, Torem arc Zali Seswevs
da aRarc scalia SviliSvilebi axvevia.
302
Se mT x v e v a
jixuridan viRacam wvimas xeli gauwoda.
erTxans awvimda xelisgulze. mere sveli marjvena
isev jixurSi Semala da im marjvenis patronma, ociode
wlis msuqanma axalgazrda kacma avtobusis mosacdel
jixurSi myofTa gasagonad Cailaparaka: `es dRes gadamRebi ar aris~.
lodiniT daRlilma mgzavrebma erTbaSad daxedes mis
xelisguls, Tumca cxadad xedavdnen rom wvimda.
msuqan axalgazrda kacs etyoba, moswyinda, Sarvali
aikapiwa, marjvena xelisguli Tavze daido, marcxena ki
gulmodgined CaCurTa Rrma jibeSi. gulmosulad axeda
mkrTalad daxazull cas da wvimisadmi protestis niSnad Cqari nabijiT gauyva quCas.
jixurSi darCenilebma ifiqres, rogorc Cans, eCqareba
am kacso da mxrebi ar auCeCavT. mgzavrebs arc imisaTvis
miuqceviaT yuradReba, rom msuqani axalgazrda kaci,
cota ar iyos, uxerxul pozaSi miabijebda, wvima iyo da
wvimaSi, mogexsenebaT, oRond dasvelebas gadaurCnen da
ras ar moifiqreben adamianebi, wvimis pirveli seriozuli wveTebidanve isini Tavze ifareben axal gazeTebs,
gogris foTlebs, wamlis receptebs da plastmasisagan
damzadebul bavSvis abazanebsac ki, msuqan ucnob axalgazrdas marjvena xeli edo Tavze da amitomac jixuris
droebiT binadarT araferi gakvirvebiaT.
gasakviri aq mxolod is iyo, rom Cveni novelis gmirs
arsad ar eCqareboda, isini, vinc es kaci jixuridan
TanagrZnobiT aRsavse TvalebiT gamoacila da isinic
axla quCaSi mimavals saimedod gadaxuruli saxlebis
fanjrebidan yovelSemTxvevisaTvis rom Sescqerod303
305
institutis sapatio dafas pirveli kursidanve amSvenebda nodaris suraTi, am suraTidan mnaxvels RimiliT Sescqeroda mrgvali pirisaxis, odnav Rababiani, Txelcxvira, sqelwarbebiani axalgazrda, romelic
saTvales Cveulebrivze cota qvemoT, cxviris wverze
ikeTebda da kiTxvisas zemodan Caxedavda minebs, xolo
siarulis dros imave mizezis gamo Tavs maRla swevda.
nodars wablisferi swori Tmebi hqonda da dinji,
grZeli nabijebiT dadioda. Sexedavdi Tu ara is keTili da sandomiani saTvaliani kacebi gagaxsendebodaT,
Sesayvareblad tkbilad rom asaxes mwerlebma grZel
moTxrobebsa da romanebSi. nodaris garegnobac ki
moridebiT gangawyobdaT mis mimarT. nodaris TandaswrebiT moeridebodiT uwmawuri sityvis Tqmas, qvis
srolas, ZaRlisaTvis kudze Zveli kasris gamobmas da
sxvisi mtredebis `CamoJenas~.
zRvaze damsvenebelTaTvis cudi amindi xom gulimomkvlelia saerTod, magram sabavSvo baRis pedagogTaTvis
ormagad Zneli gaxlavT.
bavSvebs sabanaod ver waiyvan, ezoSi ver gauSveb (sxvaTa Soris ezoSi CasvlisTanave sayolias # 4 sabavSvo
baRis aRsazrdelebi sul erTsa da imave, autanlad araseriozul TamaSs TamaSobdnen. dakvirvebuli mayurebeli am TamaSidan veraviTar Sinaarss ver gamoitanda.
aRsazrdelebi uazrod hyvirodnen, umiznod iqnevdnen
xelebs, xtebodnen da erTmaneTs manWva-grexaSi ejibrebodnen), unda gyavdes oTaxSi. oTaxSi gaSvebuli Tundac aTiode bavSvi ki, saTamaSod, ra moxerxebulic ar
unda iyos is oTaxi, mogexsenebaT, ra sanaxaobaa; Tu amas
davumatebT im garemoebasac, rom sakurorto sofelSi,
sadac am zafxuls sayolias # 4 sabavSvo baRia dabanakebuli, grZelvadiani, baraqiani wvimebi icis, mixvdebiT,
ratom gadawyvita nodar berZenaZem bavSvebis yuriswamReb Jriamuls cota xniT garideboda.
306
`haerze gavivlio~ uTxra dedamiss da sanam qalbatoni luba Tbil pijaks, sawvimars da ZvelTaZvel Sav
qolgas gamoarbeninebda, kibeze daeSva.
frCxilebamde dasvelebulma nodar berZenaZem SeamCnia, rom mis gverdiT avtobusi gaCerda. mZRolma Tavi
gamohyo da TiTqos sagangebod nodars CasZaxa: `dioskuria!~
nodarma yuradReba ar miaqcia. man icoda, rom qalaqi dioskuria am sakurorto soflidan Svid kilometrze mdebareobda. isic icoda, rom yvela avtobusi
an dioskuriaSi midioda, an dioskuriidan brundeboda.
amitom sarTav-satrikotaJo fakultetis mesame kursis
students miaCnda, rom yovel gaCerebaze `dioskurias~
daZaxeba arc ki iyo saWiro. `dioskuria~ meored dauZaxa
Soferma da raki Seatyo, rom jiut mgzavrs dioskuria
ar ainteresebda, nela daZra manqana.
amasobaSi nodar berZenaZem ifiqra: `mainc wvims,
gavyvebi am avtobuss, gavivl-gamovivli dioskuriaSi,
Tvals wyals davalevineb da sadilobamde davbrundebio~.
avtobusi rom gausworda, nodari swrafad motrialda da xeli auwia. mZRolma wina kari gauRo da saeWvod
SeaTvaliera Tavidan bolomde galumpuli mgzavri.
avtobusSi Tbiloda, nodars Tavze da mxrebze orTqli asdioda. grZnobda, rogor aSreboda, tanze tansacmeli.
erTi ram adardebda, sazafxulo, daWril fexsacmelebSi wyali Sesuliyo da, vaiTu, gavcivdeo. axsovda dedis darigeba, fexebi yovelTvis Tbilad unda gqondes,
gaciveba fexebidan iwyebao.
dioskuriamde sanapiro uSvelebel, koxtad movlil
parks warmoadgenda. parki savse iyo erTi-meores mijrili sanatoriumebiT, dasasvenebeli saxlebiTa da
pansionatebiT.
307
* * *
wvimas gadaeRo, magram mze ar Canda. quCa nel-nela
cocxldeboda, saxlebs stovebdnen sxvadasva mizeziTa
d sababiT dawyvilebuli damsveneblebi da seirnobas iwyebdnen.
nodars moewona dioskuria. ise gatacebiT akvirdeboda yvelas da yvelafers, TiTqos erTxel da samudamod
damaxsovreba surda.
momento! moesma uknidan sarTav-satrikotaJo
fakultetis mesame kursis students.
310
nodarma miixeda.
misken xis qveS mdgomi grZelTmiani ymawvili wamovida, gulze xeli daido da nodars damtvreuli rusuliT gaagebina, bodiSs vixdi, rom SegaCereT, mapatieT
albaT Zalian geCqarebodaTo.
nodari mixvda, rom mis win ucxoeli idga. Tavazianad
gauRima da daamSvida; ara uSavs, arsad ar meCqareba, raSia saqme miTxariTo.
ucxoeli saSualo tanis Caskvnili biWi iyo. etyoboda piri jer ar gaeparsa, saxes pirvelyofili RinRli
ufaravda. yurebis gaswvriv da nikapze Zlivs mouCanda
fafuki, meCxeri wveri. samagierod Tma uxvad moeSva,
Sublze gayofili, iqeT-aqeT gadavarcxnili grZeli
qera Tma ucxoels TiTqmis naxevar saxes ufaravda da
usamarTloba iqneba Cvenis mxriv imis mtkiceba, rom
TiTqos am axaolgazrdas grZeli Tma ar uxdeboda.
nodarma maSinve yuradReba miaqcia; ucxoels lurji,
koxtadSekerili, tanze Semotmasnili Sarvali ecva.
Tqven, albaT, gagikvirdebaT, morcxvad ganagrZo
ucnobma, SeiZleba gkiTxoT? oRond ar gamijavrdeT.
me vici, es lamazi ar aris.
ra unda mkiTxos aseTio, gaifiqra nodarma da Tavi
dauqnia.
sad iyideT es perangi? Zlivs amoRerRa ucxoelma
ise, rom nodaris perangisaTvis Tvali ar moucilebia.
nodari erTbaSad Setrialebas da wasvlas apirebda, moclilia viRaco, magram imdenad seriozuli saxe hqonda
im kacs, rom nabiji ver gadadga.
nodar berZenaZes grZelsaxeloebiani, yviTelxazebiani, abreSumnarevi, CiTis perangi ecva adgilmrewvelobis kombinatis gamoSveba.
axla ar miyidia. dedam miyida ori wlis win, ra
iyo? hkiTxa nodarma. ucxoelma moiwyina. Zalian minda
aseTi perangi mqondeso, es feri xazebi Zalian mixdebao,
311
foTebiT laparakobda, nodars sulmokleobaSi sdebda brals, Semarcxvenels uwodebda da askvnida, rom
mis danaSaulSi wvlili upirvelesad, ojaxs da Semdeg
skolas miuZRoda.
saxalxo razmelis Stabi Ria iyo, magram carieli.
nodari gzaSive darwmunda, rom am ori razmelidan
ufrosi swored is meore razmeli iyo, romelsac arc
nodaris dakavebisas da arc mere, gzaSi xma ar amouRia.
axla ki dabali tanis saxenayvavilarma razmelma,
romelsac warbebi laparakis dros ucnaurad aud-Caudioda, pirwmindad Sekrul, zolebian xalaTze ratomRac halstuxi ekeTa da marcxena xelis ori TiTi Sexveuli hqonda, skamebs Soris gza gaikvlia, telefonTan
mokalaTda, erTxans afaTura ujraSi xeli, qaRaldi da
kalami gadaugdo nodars da sTxova, yvelaferi rogorc
moxda, ise daewera.
ra aris dasaweri? cota ar iyos miamiti kiTxva
dasva nodarma.
- es laparaki minda axla mee? mowyenilad Tqva
razmelma. ar ici viTom, raze xar aqana moyvanili?
ar vici, mokled moWra nodarma.
maspinZelma dawvrilebiT gamohkiTxa vinaoba. nodars,
misda iRblad, studentis bileTi aRmoaCnda. didxans
werda razmeli, vin iyo nodari, saidan Camovida, ra
saqmianobas eweodnen misi mSoblebi. yvelaferi rom daazusta, cota ar iyos Sewuxda, TiTqos surda ufro gamocdil borotmoqmedTan hqonoda saqme. vidre es saTvaliani, wynari biWi iyo, mere nodaris perangi SeaTvaliera da Tqva:
ra hqonda, axla, biWo, am saroCkas dasafeTebeli?
vin efeTeba?
ra vici, stumar kacs quCaSi gaxade da tanze gacvia.
ki ar gavxade, Cemi perangi miveci.
ratom mieci Tu gaxsovs?
313
gavcvaloTo.
iman giTxra?
xo.
ratom mounda, Tu ici, gacvla?
momwonso, mixdebao, sad iSoveo, jer mkiTxa.
razmelma naicina naZaladevad, gulmosuli kacis siciliT.
xa, xa, xa, xa! uyureb Sen ra momxdara? ese igi gadeiria, kanadidan Camosuli kaci Sens saroCkaze xom? ver
vSoulob versad, ariqa, Seni Wirime miSvelo egebo, xom?
ki.
Sen Segecoda da Seni perangi mieci, ,xom?
ki.
mere SiSveli xom ar wamoxvidodi ukan da imisi perangi Caicvi, xom?
gavcvaloTo miTxra, ravarc fexburTelebma iciano.
ise dagewyo Tavze balani, ravarc axla Sen marTals
ambob, gabrazeba gaeria xmaSi razmels.
hkiTxeT, Tu gindaT.
vis vkiTxo? Cvens xelSi gazrdili Rlapi, Sen ar
ambob simarTles da is metyvis, gadamTieli kaci?
ra vqna aba me? daibna nodari.
verafers ver izam!
dedas geficebi, TviTon gamaCera, TviTon damiwyo
laparaki, rad mindoda me magis perangi.
es laparaki minda axla mee? - saqmiani saxe miiRo
razmelma, xom SexvediT erTad `saxinklis~ gverdze,
sadarbazoSi?
ki.
xom gacvaleT perangebi?
ki.
ki ar unda amas, xom acvia axla im kacs Seni perangi
da Sen xom gacvia imisi saroCka?
314
ki.
a, es dawere. ase, mokled. Cven ki ar giWerT, an ki
ar gWamT aqana. ra unda amas; vin gagaCera pirvelad, vin
daiwyo tirili: perangi gavcvaloTo, Torem moviklav
Tavso. arc is unda, Sen rom ar mogwons imisi perangi
da is rom Camwvaria Sens perangSi. amas yvelafers dagijerebT, rac me giTxari axla, dawere da wadi Sens gzaze.
nodarma dawera.
* * *
Sin ugunebod dabrunda.
dedam jer perangs miaqcia yuradReba, magram nodarma Sublze akoca da daamSvida, erT sayoliel biWs gavucvale, ar gewyinoso.
Tavi tkioda.
uqeifod isadila, da rac arasodes uqnia, fexebSi
gablandul erT-or aRsazrdelsac wauTaqa TavSi.
bavSvebma jer gakvirvebiT Semoxedes da mere saSineli
RrialiT gacvivdnen oTaxidan. SemCneulia, rom baRis
ufrosi jgufis aRsazrdelebi tirils ufro energiulad iwyeben, maSin, roca is kaci awyeninebT, visganac
wyenas saerTod ar elian.
zRvas mivCerebodio, uTxra dedamiss, miyvars wvimaSi
zRvis yureba da amitom Semagvianda sadilzeo, qalbatonma lubam, rasakvirvelia, ar daujera nodars, ra
Rone ar ixmara, ranairad ar efera, Tu giyvarvar miTxario, magram Svilisgan meti veraferi gaigo. nodari
taxtze wamowva da Wers miaCerda. Weris ficrebi danomrili iyo, etyoba durgals jer iatakze moergo isini
erTmaneTisaTvis, daenomra, da mere aekra, nodari im
cifrebs umatebda erTmaneTs, mere yofda, amravlebda
da amiT cotas erToboda.
gulis siRrmeSi, sadRac, kmayofilic iyo. kmayofili
315
316
mos e
mose orToviZe karga xans ijda.
Sors ar wauyvaniaT, misi mSobliuri qalaqidan TxuTmeti kilometris daSorebiT mSvenieri sagubernio
cixea, iq ijda.
marTalia, saxlTan axlos uwevda sasjelis moxda, magram mnaxvelebs maincdamainc ar SeuwuxebiaT.
Sin erTi moxucebuli deda hyavda, romelic naxevarjer fexze ar iyo. pirvelive vizitis Semdeg TviTon
mosem aukrZala; rad minda, dedaCemo, Seni aq RoRiali,
Tavs mixede, ra miWirs meo.
rac Seexeba megobrebs, moses hyavda ori-sami Zmakaci,
magram garemoebaTa gamo isinic dakavebuli iyvnen da
respublikis sxvadasxva cixeebSi sxvadasxva vadiT isxdnen.
ver vityviT, rom am oTx-naxevari wlis ganmavlobaSi
mose savsebiT gamosworda. rom man cixeSi Seigno Tavisi
danaSaulis mTeli simZime da amieridan sazogadoebriv
sasargeblo Sromas mohkidebda xels, magram erTi ram
cxadze ucxadesi iyo; moses cixeSi mibruneba aRar undoda.
`meyo rac vxexeo. ocdaTeqvsmeti wlis kaci var: raRa
dros maimunoba da mamaZaRlobaa awio, Sensas ver gaeqcevi mainco. dRes ara, xval mogkideben kiserSi xelso. axla mTlad viris muSad ver gadaviqcevi (moses
fizikuri Sroma ar izidavda), mara rame advil saqmes
movkideb xelso (advil saqmeebSi mose noqrobas an, ukidures SemTxvevaSi arasauwyebo dacvaSi muSaobas gulisxmobda), cols viTxov da erT-or dRes, mainc gavatarebineb dedaCems mSvidado~.
317
am mizezTa gamo mose yvelafers iRonebda, raTa cixeSi xelaxla ar moxvedriliyo. da, kacma rom Tqvas, gamosworeba meti ki araferia.
sasjelis vada ar gaTavebia. samagaliTo yofaqcevisaTvis wlinaxevriT adre gaaTavisufles da dRes 197...
wlis 21 agvistos dRis Tormet saaTze, mose orToviZe
Tavis mSobliur qalaqSi Camovida.
sadguridan (mose sabargo matarebels Camohyva) soxumis prospeqtiT pirdapir SeeZlo ninoSvilis quCaze
gamosvla, magram erTi centrSi gavivlio, gadawyvita da
troleibuss daeloda.
moses moeCvena, rom qalaqi Zelqviana daZvelebuliyo
da cota dapataravebuliyo kidec.
orjer Semouara akakis baRs, magram nacnobi aravin
Sexvedria. baRis kideze sul ucnobebi dadiodnen. mosalodnelic iyo, moses xnis kacebs bulvarSi saseirnod
da sastumros win dasadgomad aRar ecalaT, patara biWebi wamozrdiliyvnen, Tmebi moeSvaT, wvivebTan maraosaviT gaSlil Sarvlebs daafrialebdnen da Txel beWebze paWiWebiviT morgebuli perangebi askdebodaT.
isini dapatronebodnen qalaqs, axla isini isxdnen Zveli Teatris gaswvriv grZel skamebze da Rlabucobdnen.
moses am asakis ymawvilebi ratomRac ar uyvarda da
abanosken gadmouxvia.
moabijebda TeTr xidze cixidan axalgamosuli
kaci, mose orToviZe. tansacmeli, romliTac mose sapatimrodan gamovida, modidan karga xnis win gamosuliyo. daWmuWvnili Savi pijaki TiTqos damoklebuliyo. wvrili, TeTri, naqsovi qamari, romelic moses
daWeramde qalaqSi ultramodad iTvleboda, aRaravis
ekeTa. erTi sityviT, qalaqi win wasuliyo da mosem
gaparsul Tavze Tavisi grZelkepiani, bukles qudi
ufro Camoiwia. am qalaqSi dabadebuls da gazrdils,
Zelqvianas yvela kuTxe-kunWuli rom icoda, Tavi ra318
321
samjer mainc daurekavda: wyali Sewydeba da moimarageTo, saxlSi yalb depeSas gaugzavnida da uaxloesi naTesavis gardacvalebas Seatyobinebda, radios xazebs
gadauWrida...
xom aseTi mavne iyo, Tavis dReSi araferi mouparavs. qurdoba WiriviT sZulda. sxvis jibeSi rava Cavyof
xels, an saaTs rava Sevxsni kacs majazeo. patara niWi
Tu gaqvs kacs, fulis Sovnaze advili raa am qveyanazeo.
kacs ise waarTvi fuli, rom madlobas geubnebodeso.
fuls gadayolili ar iyo mose, magram roca dasWirda, iSova. iSova tkbilad, umtkivneulod, nervebis auSlelad.
telefonis dadgma sad aris ioli da ZelqvianaSi Zalian Wirda.
iSova mosem sadRac Zveli qviTrebi. qviTari mokled
auwyebda wamkiTxvels ama da am kacma xuTi maneTi gadaixadao.
Cayara es qviTrebi mosem CanTaSi, Teatralur maRaziaSi gogolis romeliRac personaJis didi, wiTeli
ulvaSebi iyida da miiwepa. gaikeTa halstuxi da axali
Zelqvianas mxares, tumboTmSenebeli qarxnis utelefono dasaxlebisaken gaemarTa.
pirvelive saxlidan daiwyo.
zaris Rilaks TiTi daaWira da stumris SesaTvalierebeli specialuri WuWrutanis win gaCerda. saerTod moses ar uyvarda, maspinZeli rom durbindisminiani naxvretidan dauwyebda cqeras, magram axla saqmisaTvis ase
iyo saWiro.
vin aris? moisma Signidan qalis xma. TerTmeti
saaTi iyo, mosem specialurad SearCia es dro, radganac
janmrTeli da samsaxuriani mamakacebis umetesoba am
dros Sin ar aris. xolo saqme, romelzedac mose iyo
misuli, dedakacTan ufro mogvardeboda.
me telefonis sakiTxze var, qalbatono.
322
fostis ganyofilebis muSakebi mose orToviZis qviTrebis gamoweras ver audiodnen. da swored erTi Tvis
Tavze isini daeWvdnen. saidan modioda moses misamarTze amdeni fuli yoveldRiurad da ratom maincdamainc
TxuTmet-TxuTmeti maneTi.
etyoba iCqara mosem.
sul ubralo ram iyo saWiro.
moses werilebi sxvadasxva gvariT (adresatebTan SeTanxmebiT) unda egzavna da Wirisuflebidan sxvadasxva
vali moeTxova (magaliTad Svidi maneTidan TxuTmet maneTamde).
Tu adresatebis moZebna gauWirdeboda, moses SeeZlo
Tavisi saxeliT egzavna werilebi, magram zomierad, arc
ise xSirad da aucileblad meore garemoebis gaTvaliswinebiT.
mose orToviZem es ori ummniSvnelo garemoeba ver
gaiTvaliswina, Torem mas SeeZlo mTeli sicocxlis manZilze pensiasaviT hqonoda es, sakuTari gonebiT mopovebuli daumadlebeli fuli.
fostis moxelem Tavisi eWvi sxvasac gauziara da mose
orToviZe Cavarda.
moses gamomgoneblobiT da gamWriaxobiT moxibluli
mosamarTle Rimilnarevi simkacriT warmarTavda process da darcxvenili braldebulisTvis aRtacebuli
mzera bolomde ar mouSorebia.
kanoni iTxovda da moses Zveli da axali danaSaulisaTvis eqvsi weli misces.
* * *
ninoSvilis quCaze, `mTvrali bazris~ kuTxeSi, afTiaqTan idga kaci da iobis moTminebiT eWira safosto
yuTi.
daiRala.
326
327
me v ar ...
Salva mataraZe satyeo teqnikumSi xazvas aswavlida.
Salvas uyvarda Tavisi profesia da qalaqSi erTi seriozuli da wesieri kacis saxeli hqonda dagdebuli.
cxovrobda Salva teqnikumis maswavleblis momWirne,
erTferovani cxovrebiT.
ormocdaori weli gasul kviras Seusrulda da gamCenis wyalobiT erT amden xans kidev unda ecocxla.
uwyinari kaci iyo Salva da WirSi uRalato. Salvas
rkinis nervebi hqonda... mdgomareobidan misi gamoyvana
TiTqmis SeuZlebeli iyo. garegnuladac maincdamainc ar
gamoirCeoda sxvebisagan Salva. erTaderTi eg iyo, rom
didi piri hqonda da mquxare sicili icoda. diax, sicili cota axirebuli icoda. sicilis dros Salva marjvena Tvals farTod gaaxelda da marcxenas moWutavda.
tuC-kbils cal mxares moagrovebda (cal mxares qaCavda
raRac). Salva calybad icinoda, am sityvis fizikuri
gagebiT. da vinc kargad ar icnobda, visac misi sicili
erTxel mainc ar enaxa, ifiqrebda damciniso.
umetes SemTxvevaSi Salvas nacnobebTan hqonda saqme.
siciliTac, bunebrivia, igi nacnobebTan ufro icinoda
da amitom Tavisi axirebuli sicilis gamo, usiamovnebac
cota xvdeboda.
Salva mzrunveli da mosiyvarule mama iqneboda, rom
mama yofiliyo. saqme imaSi gaxlavT, rom am aTi wlis
win, Salvam coli SeirTo da am cxra wlis win ganqorwinda. gaSorebis mizezad, Zalian viwro da Sinaur wreSi, Salva iseT rames asaxelebda, rom msmenelT yurebi
uwiTldebodaT da ojaxis yofil ufross damsaxurebulad datuqsavdnen: `ara grcxvenia? aseTi ram rogor
328
SesaniSnavad icoda Tavisi Tavi. Salva sakuTar Rirsebebze xmas ar amoiRebda, SalvasTvis qadili (Tundac
sabuTiani) ucxo iyo da gansxvavebiT misi asakis ucolo mamakacTa umetesobisagan, Tavis ormocdaor welsac sakmaod saRad uyurebda. roca adRegrZelebdnen,
Salva sircxvilisagan wiTldeboda, roca sxvebis sadRegrZelos svamda: cdilobda lamazad eTqva, magram, umetes SemTxvevaSi, ar gamosdioda. amitom Salva
yvelaferSi siCumes arCevda. Salva mRelvare, energiuli, enTuziasti kaci ar iyo. rasac daavalebdnen, gaakeTebda, ar daavalebdnen da iyo TavisTvis.
dawinaurebis arc imedi hqonda da arc survili maincdamainc. aseTi wynari TanamSromlebi, albaT, TiTo-orola Tqvenca gyavT samsaxurSi. isini arasodes binas ar
iTxoven da amitomac arc Rebuloben. isini arasodes ar
mogTxoven sagzurs dasasvenebel saxlSi da gulze xeli
daideviT da TqviT; xom arc Tqven awuxebT maincdamainc
premiebiTa da wamaxalisebeli furclebiT.
aseTebi TavianTi sicocxlis Semodgomaze erTxel
Seaxseneben Tavs ufrosebs pensiaSi gasvlis Taobaze.
maT taSfanduriT gaacileben da meore dResve daviwyebas miscemen. is erTi sabediswero Rame rom ara, Salva
mataraZis cxovrebasac sruliad Cveulebrivi dasasruli eqneboda.
daiZina Salvam saRamoTi da gamoiRviZa diliT. amaSi
araCveulebrivi araferi gaxlavT. garegnuladac Salvas araferi etyoboda. magram diliT Salvam kritikul
xasiaTze gaiRviZa.
sxvebisagan es ambavi ar gamikvirdeboda, radganac
arian adamianebi, kritikul xasiaTze rom iZineben da
aseTive ganwyobilebiT dgebian diliT, magram Salvas
mdgomareoba sxva iyo; satyeo teqnikumis wynarma da
upretenzio maswavlebelma diliT kritikul xasiaTze
gaiRviZa.
330
* * *
SanSe, moiwi erTi aqeT, gadasZaxa Salvam Tavis
karis mezobels, sinoptikuri observatoriis laborant
SanSe deisaZes, romelic zolebiani qveda sacvlis da
naCvretebiani mwvane maisuris amara ezoSi gamosuliyo
da rezinis miliT xelSi, yvavilebs rwyavda.
SanSem moixeda da mavTulis badur RobesTan saguldagulod Casafrebuli mezobeli rom dainaxa, gaukvirda.
SanSe da Salva, marTalia, uaxloesi mezoblebi iyvnen,
magram erTmaneTs TiTqmis ar elaparakebodnen, xazvis
specialisti yovelTvis uxalisod pasuxobda salamze da
mezobelTan daaxloebis survils arasodes amJRavnebda.
axla ki Salva mataraZe RobesTan Cacucquliyo da damwyeb sinoptikoss iseTi saxiT uxmobda, TiTqos es-esaa
udidesi saidumlo unda gaandoso. SanSem rezinis mils
xeli uSva da alublis xes miuaxlovda.
didi xania mindoda meTqva, SanSe, SenTvis da ver
gibedavdi, daiwyo Salvam.
brZane, batono.
iseTi ki araferi, erTi arakis ar iyos, mara, mainc,
me vTqvi, ar ewyinos-Tqva.
rava SeiZleba, batono.
axla, Cemo SanSe, rom ar giTxra, mteri viqnebi Seni.
raSia, batono, saqme? feri waerTva SanSes.
rasac men getyvi, Cemo SanSe, sxvam, erTi arakis ar
iyos, egeba arc qe giTxras.
ho.
axlac gvianaa, amis Tqma, mara adre rom meTqva, Cems
sityvas ar geigonebdi, arc axla geigoneb, ravarc ginda, im erTi arakis ar iyos, me qe unda giTxra... mezobeli var da unda giTxra.
aRar ityvi, ra mWirs amisTana? nerwyvi gauSra
mezobels.
331
ra gWirs da, Salvam idumali mzera moavlo garemos, SanSes xeli dauqnia, axlos moiwio, yovel SemTxvevisaTvis kidev erTxel-miixed-moixeda da CurCuliT
auwya:
Sen, Cemo SanSe, dagiWeren male.
ras mizamen? Tavi gaswia SanSem, TiTqos mezobeli
axla, am wuTSi, mavTulis badidan xels gamohyofda da
rogorc celq bavSvs, yuriT daiTrevda.
dagiWeren, Cagsvamen, Tvali moWuta da Tavi dauqnia Salvam.
vin giTxra? xmas dauwia mezobelmac.
ar unda magas Tqma. erTi arakis ar iyos, Sen orive
fexebiT gabmuli xar. Sen, ager getyvi, aT weliwads
mainc mogcemen qonebis konfiskaciiT.
Sennairi mefexuri ar mocilda Cems damawyevars, ar
amaSena am diliT? gamagebine, kacurad, vin miWers, rodis miWeren?! iyvira SanSem da mavTuls orive xeliT
Caafrinda.
SeniT rom Cabarde, ukeTesia, mSvidad urCia Salvam. egeba Segimsubuqon danaSauli. SenTvis jdoma
sjobia, damijere, SanSe. iqana daculi mainc iqnebi,
Tvara Cagqolaven icode.
ratom Camqolaven? vin Camqolavs?!
xalxi, mezoblebi, vinc gicnobs suyvela. xalxi yovelTvis ki ar mogiTmens. erT dRes eiReben did qvebs
da mogsrisaven. iseTi mSvidi, seriozuli da Tanac
keTilmosurne saxe hqonda Salvas, rom mezobels cremlebi moadga da mudariT hkiTxa:
ki magram, risTvis, risTvis?
Salvas jer gaukvirda SekiTxva, mere warbi Seikra da
bolos gaecina.
ar ici risTvis?
ar vici.
qveyanam icis da Sen ar ici, Se kaco?
332
ra icis qveyanam?
SanSe, me SenTvis geubnebi, erTi arakis ar iyos, me
Tu ar giTxari, TaRliTi rom xar, viTom Sen ar ici,
racxa xar?
aaa... xooo, gasagebia, axla mivxvdi yvelafers.
Zlivs amoilaparaka SanSem da axla Salvas saxeSi ki ar
Sescqeroda, aramed xelebSi; qva ar aiRos da ar damkraso.
RvTis winaSe ver davmalavT da SanSes sinoptikuri
observatoriis garda sxva Semosavalic hqonda. laborantis (Tundac ufrosi laborantis) pirobaze SanSe,
SeiZleba iTqvas, didebulad moewyo. marTalia, ufros
laborantebs xelfasi didi aqvT, magram SanSe sinoptikis garda sxva saqmeebiTac iyo datvirTuli. SanSe cotas `maklerobda~ (binebis yidva-gayidvaSi momrigeblis
rols asrulebda), cotas `spekulantobda~ (moskovSi
SeiZenda avejs da TbilisSi yidda), cotas `Sansaobda~
(saeWvo ucxo naTesavebs awyobda umaRlesSi) da cotas
sinoptikur observatoriaSic muSaobda. SanSesTvis, es
yvelaferi, imdenad Cveulebrivi saqme iyo, rom verasodes ver warmoidgenda, Tu amas da amis msgavs rameebs
odesme Salva mataraZe TaRliTis kvalifikaciiT monaTlavda. TaRliToba SanSes sxva ram egona. TaRliTebsa
da piris gamtexebze igi xandaxan didi aRSfoTebiT
laparakobda. SanSes verafriT ver daarwmunebdiT, rom
TaRliTi iyo.
damijere, SanSe, yurSi CasZaxoda xazvis maswavlebeli, wadi da danebdi. danebdi girCevnia. Sen geZeben
da male dagiWeren. SeiZleba dResve dagiWiron.
ratom dResve? cota damSvidda SanSe, Tumca erTi
piroba eWvi Seepara, am fexbednierma xom ar damasminao.
ratom aqamde ar ecalaT SenTvis? aqamde sxva saqmeebi hqondaT da Sen ise gaCndi, rom yuradReba ver
mogaqcies. axla Sen abreSumis WiasaviT tansavse xar.
333
axla Sen Canxar, Celtze aRar etevi da sanamde abreSumis parks moiqsovde, moqsovil rkinis parks mogitanen
da Cagsvamen SiT.
didi madloba, Cemo Salva.
rava gekadrebaT, daimorcxva Salvam, me kidev
didxans vWoWmanobdi, ar ewyinos-Tqva. ese igi waxval da
Cajdebi SeniT xom?
ki, Cemo Salva, dauyvava mezobelma, mere kidev
gaxeda manZils Salvasa da uaxloes qvebis grovas Soris
SuSabandis karebamde, TvaliT gazoma da roca darwmunda, rom ver Seaswrebda, mSvidad hkiTxa:
wuxeli kargad geZina, Salva?
Salvam araferi upasuxa. igi swrafad daixara da
SanSe gverdze gaxta, magram laboranti maSinve damSvidda, roca Seatyo, rom Salva qvis asaRebad ki ara,
axaldarguli yvavilisTvis miwis gamosafxvSnelad
daxriliyo.
giyvars yvavilebi, Salva? kvlav tkbilad hkiTxa
mezobelma.
ki, Zalian miyvars.
ase unda, aba ra, Sen oqro kaci xar, Cemo Salva.
wynarad iyavi. Wkvianad. zogma qvis srola icis, qvis
srola cudia. male eqims meviyvanT. xom giyvars eqimi,
Cemo Salva?
eqimi saWiroa, wynarad miugo Salvam da tyemalze
gasul maRlars cru ylortebi Seamtvria.
me xom mcnob, Cemo Salva? me SanSe var, Seni karis
mezobeli. iqiT irakli soxaZe cxovrobs. kai kacia Zalian. xom giyvars Sen irakli? WikWikebda SanSe da
SeumCnevlad ukan, SuSabandis karebisaken iwevda.
Sen rava areulad laparakob am diliT, SanSe. samasxrod gaqvs saqme? sakmaod mkacri toniT hkiTxa
moTminebadakargulma Salvam, ra banze migdeb sityvas.
xom giTxari, wadi, danebdi-Tqva. ginda gagbawron da ise
wagiyvanon qveynis dasanaxavad?!
334
ki Seni Wirime, ki, Cemo Salva, waval, ai, axlave waval... am sityvebTan erTad SanSe deisaZem tuca Tavi
SuSabandis naxevrad Ria karebSi da karis mezobeli
Robes Seatova.
TvalisdaxamxamebaSi
fanjris
RriWodan
SanSes
meuRlem gamoixeda, roca meuRlis Tavi miimala, SanSes
qaliSvilma da misma saqmrom erTad gamoiWyites. isini SiSnarevi cnobismoyvareobiT Sescqerodnen Salvas
yovel moZraobas da roca xazvis maswavlebeli Tavisi ganuyreli TeTri kiteliT da tyavis gacveTili
saqaRaldeTi ezodan gavida, mezoblebSi gacvivd-gamocvivdnen, raTa siaxles mowyurebul moqalaqeTaTvis
Salvas ambavi SeetyobinebinaT.
Salva ki amasobaSi artileriis quCas gacilda da
troleibusis gaCerebasTan erT cicqna jixurs miadga
papiros `belomorkanalis~ SesaZenad. jer `belomorkanals~ ikiTxavda Salva, Tu ar iyo `primas~ moiTxovda
da Tu `primac~ ar iyo, mere yovelgvar sigarets yidulobda. mere misTvis sulerTi iyo, rasac moswevda.
cxvrad vCanvar Sens TvalSi xom? RimiliT hkiTxa
man mrgvalsaxian wiTur gamyidvels, roca xurda dauTvlelad Caiyara jibeSi.
batono? seriozuli saxe miiRo wiTurma.
ara, mamas gaficeb, rogorc cxvars ise mxedav axla
xom?
gamyidvelma cota xans veraferi moisazra. mas SeeZlo gascineboda, SeeZlo bavSvis cnobismoyvare saxe
mieRo da momxmareblisTvis umorCilesad eTxova, ver
gavige Tqveni xumrobao. bolos gadawyvita, es ra mxiaruli myidveli Semxvdao da gaubedavad gaiRima.
iRimebi xom? gixaria xom, gareT rom xar? Tvali
Caukra Salvam.
sad ro var? kefa moifxana gamyidvelma.
gareT rom xar da am patara jixurs da TeTr xa335
Cauxedavi kaci bevrs verafers gaigebda. isini naxevartonebiT laparakobdnen, mokle da sxarti winadadebiT.
xSirad Sorisdebulebs mimarTavdnen da rogorc Canda,
im SorisdebulebiT ufro mets agebinebdnen erTmaneTs,
vidre me da Tqven Cemo Zvirfaso mkiTxvelo, am gauTavebeli axsna-ganmartebebiTa da mosawyeni dialogebiT.
Tumca direqtoris kabinetSi gaiSviaTebuli haeri
iyo, didi, rezinisyurebiani haermwmendi mainc guliswamRebad sisinebda. satyeo teqnikumis xelmZRvanelebs Wkviani Tavebi erTmaneTisTvis miedoT da CurCulebdnen, roca karebSi Salva mataraZe gamoCnda,
`SeTqmulebma~ saqmiani CurCuli Sewyvites da Semosuls
miaCerdnen. uxerxuli siCume Camowva. sami wyvili Tvali Salvas karebidan sadireqtoro, farTo divanisaken
wynarad miacilebda. Salva, rasakvirvelia, yvelafers
mixvda. megobrebi danaSaulze waswrebuli balRebiviT iSmuSnebodnen. etyoba, isinic mixvdnen, rom Salva
yvelafers mixvda da `samaias~ rcxvenoda.
ras SobiT, ar grcxveniaT? ikiTxa Salvam da fexi
fexs mSvidad gadaado.
ufrosebma erTmaneTs Sexedes. teqnikumis maswavlebelTagan isini aseT ucnaur SekiTxvebs miCveulni ar
iyvnen.
a, movedi axla, vzivar da giyurebT. sanam SeiZleba gagrZeldes Tqveni unamusoba. aRar geyoT awi, aRar
grcxveniaT?! RimiliT Tqva Salvam, magram es Rimili
sxva Rimili iyo. xazvis maswavleblis nikapze da nestoebTan oflma gamoJona.
rava gaCumdiT. magas vWam axla mee? ratom geSiniaT
CemTan laparakis. gaCumdiT, Tvara ki ar vici axla raze
musaifobdiT, ver vxvdebi sawyali. verc sxvebi xvdebian.
ras xvdebian? gaubedavad ikiTxa ekozaSvilma.
yvelam yvelaferi icis. Tqven yvelaferi zed
getyobaT. Sinac getyobaT da gareTac. am gaCumebaze
22. r. miSvelaZe. t. III
337
343
me rava mekadreba? cxarobda moxuci, rom Segxedos adamianma, kacis Sesaxedaoba gaqvs da ambavi da
xabari gekiTxeba. vai Cvens patrons ubedurs. Senc male
meiyrebi Cemi xnis. ra maqvs Seni dasacini? sad wevide,
sad devimalo, miTxari da waval.
batono, me Cemi gziT mivdiodi, ra dagiSaveT, me...
me waval... TiTqmis tiriliT CaiburdRuna ioTamma da
swrafi nabijiT gaSorda aRelvebul moxucs, romlis
xmac kidev didxans miacilebda:
ar dagaberos gamCenma! ar mogyaros Cemi xnis. Seni
toli ver naxe? Seni saglaxao kbilebi didi xania mevicvale! kaci megone pirvelad... ar daginaxo aqeT Camovlili Tvara gagisiveb cxvirs!
miTxariT, ra daaSava aseTi ioTamma? man gamarjveba usurva moxucs am dilaadrian, meti xom araferi?
docenti uamrav ucnobs misalmebia, yovelTvis tkbili
salami da keTili survilebi miuRia pasuxad. xom xedav yvela erTnairi ar aris da saerTod, roca kacs
ar icnob, daRune Tavi da gaiare SenTvis, arigebda
TavisTavs ioTami, vin gkiTxavs Sen. wadi, mixede Sens
saqmes. eyofa imas nacnobi da gamarjvebis mTqmeli. ramdeni ucnobi quCaze Camoivlis, yvelam Tu gamarjoba
SesZaxa, kaci mTeli dRe Tavis kanturs moundeba da egeb
aranormaluri datvirTvisagan saRamos guli skvinCasaviT gauskdes. swori iyo berikaci. angariSmiucemeli
gamarjoba vis rad unda.
am fiqrebSi garTuli ioTam mamisaSvili poliklinikis karebs miadga, meore sarTulze airbina da urologis misaRebSi sxva avadmyofTa Soris moTavsda. male
parmaRze uzarmazari medicinis da gamoCnda. man Tavisi
daRlili Tvinieri TvalebiT daxeda mogrovilT da gamoacxada:
eqimi or saaTamde ar iqneba.
ki magram, ratom?!
348
rogor SeiZleba!
dRes aTidan oramde miReba aqvs!
ra vqnaT Cven!
iqneb xvalac ar movides!
unda uCivlos kacma!
aseTi da msgavsi, poliklinikis myudroebisTvis arcTu Zalian saSiSi replikebi gaisma. eqTanma qalma SesaniSnavad icoda, rom vinc momCivania, yayans ar atexs,
momCivani Cumad wava da iCivlebs. mTaqalma cota xans
acala avadmyofebs da mere weRandelze ufro mSvidad
da gasagebad gaimeora:
eqimi or saaTamde ar iqneba.
roca yvelani gaikrifnen, ioTami mowiwebiT miuaxlovda medicinis qurums da tuCi yurTan miutana. eqTnebs CurCuli saerTod ar uyvarT, magram urologis
uzarmazari TanaSemwe, etyoba cnobismoyvare iyo da
TviTonac sakmaod daixara, raTa stumari moxerxebulad
miwvdomoda.
Sards xom ar daitovebT? mowiwebiT da bodiSis
moxdiT gaumeora ioTamma.
ras?! amreziT ikiTxa qalma, Tumca pirveladve
Zalian kargad gaigona, rac mosulma uTxra.
Sards, tuCebis cmacuniT, tkbilad uTxra filosofosma da gaifiqra, Tu kidev iyvira, unda gavaswro
aqedano.
romel Sards? dro gahyavda eqTans.
Cemsas, sakuTars, am sityvebTan erTad ioTamma CanTidan SardiT pirTamde savse odekolonis SuSa
amoiRo da magidaze dado. eqTanma ukmayofilod gaswia
SuSa ganze da hkiTxa:
eqimma dagibaraT?
ra?
Sardi moitaneo.
ara, es me, Cemi iniciativiT, mainteresebs rogoria.
349
riTac, gulaxdilad unda gauwyoT, saxalxo mosamarTle friad nasiamovnebi da kmayofili iyo.
ramdeni saqmea Tu ici? hkiTxa ioTamma prokurors, sanam procesi daiwyeboda. prokurori zurgiT
iyo Sebrunebuli da moajiris miRma xis savarZelSi
Caskupul braldebuls gulaxdilad esaubreboda. moajirsgadayudebuli ori miliciis serJanti morigeobiT
amTqnarebda, jer erTi moixdida quds da moiqeqavda
Tmas, mere meore. ioTami miuaxlovda prokurors da
kiTxva gaumeora:
ramdeni saqmea Tu ici?
erTi, miugo prokurorma, ager a, pativcemuli
Jutus saqmes varCevT. ar icnobT am saqmes?
ioTamma Tavi dauqnia. kacma rom Tqvas man `saqme~ Tavidan bolomde waikiTxa, magram Jutu miqaberiZis aferistobis zogi punqti misTvis mainc gaurkveveli rCeboda da imedi hqonda, rom yvelafers sasamarTloze
moefineboda naTeli. braldebuli ormocdasami wlis
eSxiani qali iyo. patimrobas mis Sublsa da Rawvebze
Tavisi daRi daemCnia. lurji, TeTrkoplebiani, moklesaxeloebiani kaba ecva, swori Tmebi ukan gadaevarcxna
da maRal warbebs zemoT lamazi Subli uCanda.
gaficeb adamianobas, RimiliT ekiTxeboda prokurori, saxli ara gaqvs?
ra saxli, naqiravebSi var Cawerili da naqiravebSi
vcxovrob, mSvidad miugo braldebulma.
magas vWam axla me? Caicina prokurorma.
Tvar Wam, nu Wam, ravarc gagexardes, ise ifiqre.
fuli vis saxelze gaqvs bankSi Setanili.
sada maqvs bankSi Sesatani fuli.
aba, ra uyavi is imdeni fuli?
ramdeni kia, aTi aTass fuls eZaxi Sen? SemomeWama
xelSi. Tu kaci xar deiwyeT barem sasamarTlo. gamoZiebam
daamTavra Tavisi saqme da Tavidan aRar minda dakiTxva.
352
353
romelmac gulubryvilod marTla daijera, rom direqtors misi mosvla Zalian gaexarda.
fabrikis xelmZRvanelis Tavazianoba iqamde mivida,
rom mosuls ojaxis wevrTa Semadgenloba da janmrTelobis mdgomareobac gamohkiTxa da civi `borjomiTac~ gaumaspinZlda. amgvarad urTierTobis garkvevisa
da mokle, magram Sinaarsiani saubris Semdeg maspinZeli
saqmeze gadavida.
Tqven, albaT, sagzuric geqnebaT.
rasakvirvelia, rasakvirvelia, daeTanxma ioTami
da Tavis yovlismomcvel portfelSi Zlivs ipova leqciis sagzuri. sanam direqtori sagzurs gaecnoboda,
ioTamma ramdenjerme agrZnobina, rom oTxi ukve Sesrulda da leqciis droulad dawyeba sasurveli iyo.
ar miyvars, roca msmenelebs valodineb, daaskvna
docentma.
ra Tqma unda. kveri daukra direqtorma.
albaT ukve Segrovdnen, leqcia klubSi gveqneba?
ramdeni kaci dagveswreba? awrialda ioTami.
fabrikis sulisCamdgmelma leqciis sagzurs or adgilas moawera xeli, orsave xelmoweras mrgvali beWedi
daartya. mere sagzuri Suaze gaxia. erTi naxevari docents gauwoda, meore naxevari ki ujraSi Caido.
sxva drosac siamovnebiT migiRebT, Tvali Caukra
maspinZelma da xeli gauwoda.
ras izamT? ioTamma xeli CamoarTva, magram kargad rodi gaigo rom direqtori emSvidobeboda.
sxva drosac, roca gnebavT, mobrZandiT, saxidan
Rimili ar moSorebia fabrikis ufross.
rogor? leqcia ar CavataroT? ar gnebavT? maS,
xeli risTvis momiwereT? sasowarkveTili xmiT warmoTqva ioTamma.
direqtorma sakmaod sada frazebiT auxsna, rom fabrikaSi msmenelTa Sekreba ver moxerxda: leqcias saer358
Tod gaurbian, icrua yofilma mocekvavem, rac Seexeba saqmes, TqvenTvis gana sul erTi ar aris? leqcia
Catarebulad CaiTvleba, morCa da gaTavda.
ki magram, ra dagiSaveT, nuTu Tqven fiqrobT rom
ase aucilebelia CemTvis am leqciaSi aRebuli aTi maneTi. ratom mayenebT Seuracxyofas. me siyalbes miCveuli ara var. vin gexvewebodaT, xels rom miwerdiT. axla
keTili inebeT da xalxi SemikribeT. Sromis esTetikis
uaxloes problemebze unda vesaubro.
direqtori ukmayofilod SeiSmuSna, saaTze daixeda,
axlave movalo, daugdo stumars da gavida.
`nuTu ise waxda Cemi saqme, rom am Tavazianma kacma
yalbisqmnaSi monawileoba SemomTavaza. etyoba raRac
Secdoma davuSvi, an iqneb mcdida?! mcdida namdvilad,
Torem gana SeiZleba, docent kacs, romelmac gulmodgined moamzada guSin da am diliT gadaimeora leqcia, romelmac amodena gza gamoiara da gzaSi fiqrobda
kidec mosalodnel SekiTxvaTa pasuxebze, romelmac Tavis datvirTuli dRidan sazogadoebriv-saqvelmoqmedo
leqciisaTvis dro gamohyo, aseT kacs esaubro, rogorc
saqmosans, romelsac leqciis sagzurze xelmowera da im
xelmoweriT Tvis bolos miRebuli honorari ainteresebs da sxva araferi~, fiqrobda ioTami.
gakeTda saqme, Semovida direqtori, Cven mTeli fabrika, radioficirebuli gvaqvs, leqcias radiojixuridan waikiTxavT da mTeli fabrika gismens. me
vfiqrob, ase ukeTesia. Tqvenc dgomiT ar daiRlebiT da
muSebic saqmes ar mocdebian.
...ioTamma mikrofonTan miitana tuCebi da sakmaod
xmamaRla CasZaxa: `amxanagebo, triko-perangeulis am
didebuli tradiciebis mqone fabrikis saxelovano mSromelebi...~ docenti cdilobda, rac SeiZleba naTlad,
Warbi filosofiuri terminebis gareSe elaparaka (jixurSi cxeloda), Tvalebs daxuWavda da warmoidgenda,
359
rogor gaismis mTels fabrikaSi misi xma, rogor zedized Cerdebodnen Carxebi da sakeravi manqanebi, ra
mowonebiT ugdebdnen yurs radios, romelic maTTvis
uaRresad axlobel sagnebze laparakobda.
leqcia rom damTavrda, ioTamma Rilaks (rogorc direqtorma auxsna) xeli Camohkra da SvebiT amoisunTqa.
jixuris kari gamoaRo da sufTa haeri oflian Sublze
moelamuna. aRtacebuli direqtori Tavis kabinetSi
elodeboda.
uRrmesi madloba, ver warmoidgenT, rogor gvasiamovneT, Zalian saintereso iyo. xels magrad arTmevda
direqtori da Tan gasasvlelisaken miacilebda.
fabrikis ezoSi muSebi saqmiani nabijebiT mimodiodnen. onkanTan erTi jgufi Sekrebiliyo da cxared kamaTobda. `albaT Cemi leqciis garSemo~, gulSi siTbo
CaeRvara ioTams. igi valmoxdili, kmayofili kacis nabijebiT miabijebda. `esec ase. me vfiqrob, sasargeblo
iyo, bevrma aqamde, iqneb, arc ki icoda, rogor unda moevlo samuSao adgilisaTvis. ra unda gaekeTebina, raTa
aewia, misi, rogorc mSromelis, esTetikuri done. moismines leqcia da yvelaferi cxadi gaxda. ase ar sjobia?~
fiqrobda docenti.
bavSvTa biuroSi viRacam xelkavi gamosdo da gareT
gamoacila. ioTamma moixeda da Tavisi Tanaklaseli vaJa
gubelaZe icno.
erTmaneTi guliTadad moikiTxes. vaJas ioTamis mecnierul miRwevebze bevri smenoda, magram fabrikaSi mosvlis mizezi mainc ikiTxa.
raime gaurkveveli xom ar iyo? mainc uxerxulia,
iqneb vinmes SekiTxva hqonda, kiTxva Seubruna ioTamma
da pasuxis nacvlad megobris ucnaur gamometyvelebas
rom waawyda, TviTonve ganagrZo.
ar mismendi? gaioca ioTamma, xandaxan radios unda usmino, Zmao. aTi wuTis win Tqveni fabrikis
360
bul pilots. sadacaa sawvavi gamoeleva. male uaxloesi aeroporti unda gamoCndes. isic gaqra. aerodromi
aRarsadaa.
zis TviTmfrinavSi ioTami da dasajdom adgils eZebs.
wuxs, borgavs, qudi moixada, sakinZe Seixsna, benzinis
isari nuls uCvenebs. unda gadmoxtes, sxva gza ara aqvs,
unda gadmoxtes. dasafreni adgili ar aris. aeroporti
gaqra...
diliT ioTami didxans cdilobda aRedgina saSineli
sizmris finali, magram verafriT ver gaixsena.
362
q or e ogr afi
erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi rva! haa!
miyevi, miyevi, qals Sexede, sad iyurebi, rampatarip,
rimpatarip, rampataripi, rvaa! Sedi SuaSi! Sen imas miyevi, Sen aqeT! geicine cota, rava Camogtiris cxvirpiri! awie Tavi! fexebs nu uyureb!.. rimpatarip, ha!..
wadi wreze! cerze Sedeqi! ceri-Tqva! daSoreba, daSoreba erTnairi!.. ramdenjer agixsnaT, xom xedav, gagaswro iman!.. cocxlad! cocxlad! cekvav Se upatrono,
panaSvidze xom ar midixar!.. gaaCereT! Tavidan!.. win Sen
dadgebi! biWo, taSis dakvra ar ici Sen? rom utyapuneb
Wadis comiviT xelebs a, uyure, taSi ase unda daukra!
am bolo sityvaze gogiam yeli moiRera, cali fexi win
wadga, marcxena xeli mkerds odnav aacila da marjvena
narnarad dausva, Sen ase ukrav, gameixede! gogiam
xelisgulebs tyapatyupi auyena. mocekvaveebs gaecinaT.
aba miviRoT sawyisi mdgomareoba, dacildi, biWo, nu
ewepebi mag gogos! saerTod, gogoebs cota ukan miyeviT
suyvela! gogiam doli aiRo: erTi teqsti gamotoveT, rampatarip, rimpatarip, rampataripi, ha!..
...da yovelive amis Semdeg mkiTxvels gana sWirdeba
uadgilo axsna-ganmarteba imis Sesaxeb, rom gogia inakavaZe cekvis maswavlebelia? Tu maincdamainc saWiroa avtoris momabezrebeli komentarebi, vityviT, rom `repeticia~ ormocdameSvide skolis fizkulturis darbazSi
mimdinareobs. skolis direqtori gaxlavT Salva mowoneliZe. skola saqalaqo olimpiadisaTvis emzadeba.
mkiTxvelisaTvis, albaT, cnobilia ormocdameSvide
skolis saxelovani saolimpiado tradiciebi. am skolis
TviTSemoqmedeba samagaliToa mTel qalaqSi.
363
Salva mowoneliZis TeoriiT, skolis muSaoba olimpiadaze da paradze gamosvliT fasdeba. amitomac direqtori kolosalur energias uTmobs saparado da saolimpiado samzadiss.
roca sapirvelmaiso dResaswaulze kolonasa da
kolonas Soris manZili gaizrdeba, dafdafebis da sayvirebis xma moedans aitacebs da TviTmfrinavad gadakeTebuli sabargo avtomanqanis Zaraze sam janmrTel
ymawvils aRtacebuli mohyavT welSi gazneqili gogona,
tribunaze mdgom qalaqis xelmZRvanelobaSi erTbaSad
gairbens... `ormocdameSvide modis!~. Salva mowoneliZem Tavisi saqme xuTi TiTiviT icis. amitomac (da sxva
mizezTa gamoc) igi skolis ucvleli direqtoria da,
rogorc aseT SemTxvevaSi, frangebi ityvian xolme: damsaxurebuli avtoritetiTac sargeblobs. olimpiada
karzea momdgari, skolis nacadi qoreografi, pavle
gobroniZe tyibulSi gadaiyvanes da direqtorma mis
adgilas gogia inakavaZe daniSna. `ra miqna wels pavlem,
rogor gamomWra yeli. veubnebodi daiwye-meTqi. axla
patara xans ar mcaliao. SemirCina, SemirCina da damRupa kaci. or kviraSi oTxi cekvis gamarTvas moaswreben egeni? Tu gaqceva hqonda gunebaSi, eTqva da droze
veweodi Cems saqmes! ~ wuxda direqtori.
gogia Tavidanve moswonda Salva mowoneliZes. gogia
mTel qalaqSi ganTqmuli medole iyo. igi kulturis
saxlis ansamblis koncertze naxa pirvelad direqtorma
da Tvali ver mowyvita.
`Sen iyo axla erTi aTi wliT umcrosi da romel klasSic gagexardeba imaSi dagsvamdi da ra niSnebic gagexardeboda imas dagiwerdi~, uTxra xumrobiT.
`ra medali damikargavs~, gaucina gogiam. cota uxerxulia amis Tqma, magram gogia inakavaZes sruli saSualo ganaTleba ar hqonda. igi arasruli saSualo ganaTlebis mqoned iTvleboda (mecxre klasidan iyo gamo364
reo, ukan daxeva gvian iyo da skolis axali TanamSromeli mkacrad gaafrTxila, `gogia, Tu Tavis imedi ar
gaqvs, tyvila ar mokido am saqmes xeli. xom ici, pirveli adgili unda aviRoT. gundis xelmZRvaneli kai myavs,
gigla cirekiZe xom ici, cekvebma Tu xeli ar SemiSala,
win veravin damidgeba~. `rava, guSindeli bovSi ki ara
var, batono, am cekvaze maqvs moWrili Wipi. meti raSi
vvargivar. pirvelad xom ar vamzadeb ansambls~, dabejiTebiT Tqva gogiam.
ver davmalav da bolo winadadeba simarTlis natamalsac ar Seicavs. gogias dRes pirvelad andes qoreografoba. aqamde gogia inakavaZe marto medole da
mocekvave iyo. xvalidan gogia qoreografad iqneba. es
ukve sxva ambavia.
xelovnebis samsaxuris gzaze gogiasTvis axali etapi
iwyeba: ufro maRali da pasuxsagebi.
`Tavs ar davzogav, batono~, es iyo im Sexvedrisas
gogias bolo sityva. `Tavs ar davzogav, batono~, ramdenjerme gaimeora gzaSi gogiam. qalaqis cnobili medole sixaruls ver malavda. `albaT naxa im kacma CemSi
raRaca monacemebi, Tvara Zma araa Cemi da biZaSvili,
amxela skolis qoreografobas raze SemomTavazebdao~.
bolos saxlSi misvlisas, isic ki gaifiqra: egeba qoreografad var gaCenili da ar vicodio. erTi sityviT,
gogia sixaruls ver malavda. momavali oqrosfrad gaCaxCaxebuli Canda. `sxva kaci viqnebi! fiqrobda gogia,
siyvaruli da dafaseba axlac ar maklia, mara es sxva
dafasebaa. axla Tu meZaxis qorwilSi kaci, dolis damkvrelad meZaxis, maSin sxva RirsebisTvis damiZaxeben.
dolsac qe davukrav aTasSi erTxel, saxalisod. maSin
veRaravin ityvis, gawie-gamowie medolea mainco. xvalidan cekvis maswavlebeli mqvia. bare ors avaWikWikeb ravarc saWiroa~.
gogia meore dResve gamocxadda skolaSi da im dRi366
369
* * *
saqalaqo olimpiadaze ormocdameSvide saSualo
skolam yvelasagan moulodnelad mesame saprizo adgili daikava. mkacrma da maRalma donis Jiurim erTxmad
aRniSna, rom marTalia, cekvebi Tavis TematikiT originaluri iyo, magram daxvewa da srulyofa akldao. direqtors dana pirs ar uxsnida. igi sruliad usafuZvlod fiqrobda, rom qalaqis ganaTlebis ganyofilebis
xelmZRvanelobis TvalSi misi skolis avtoriteti
Seirya. Salvam meore dResve daibara gogia inakavaZe
da didxans mdumared Sehyurebda. gogia umtkicebda,
rom sxva olimpiadebi win iyo, rom or kviraSi metis gakeTeba ar SeiZleboda, rom Jiuric cota tendenciurad
moiqca da a. S. direqtors arafris gagoneba ar surda,
man sufTa qaRaldi da kalami daudo win qoreografs
da uTxra:
xom geubnebodi, gogia, Tu ar SegiZlia, nu damRupav-meTqi. dawere axla gancxadeba da wadi, Zmao, ra
vqna, mets veRar gagaCereb. rom geigos zeviT vinmem,
371
Sen rom saxelmwifo ansamblidan `aziacqebis~ moparvisaTvis gamogagdes, me momTxoven pasuxs. amisTana kaci
miuSvi moswavleebTano? wadi, sxvagan wadi, gogia.
* * *
wvimda. saRamospiri iyo. gogia fanjarasTan ijda da
lanCgamocvlil `Stibletebs~ rkinis nalebs aWedebda.
es ganuyreli fexsacmeli axla moitana gogiam sogratias saxelosnodan. sogratias `StibletebisTvis~ sqeli
rezinis lanCa gamoedo. marTalia, sogratis namuSevris
esTetikuri mxare moikoWlebda, magram samagierod fexsacmeli didxans gaZlebda.
gogiam fanjridan dainaxa, viRacam WiSkars xeli gadmouwvdina, xis gasaRebi aswia da ezoSi Semovida. kibis
qveSidan ZaRlis Rrena rom moesma, ikadra ukan gabruneba, WiSkari gaixura da quCidan daiZaxa:
gogia?
ra iyo?! fanjara gamoaRo gogiam.
me gurami var, xom micani, deisaZe.
gicani, Semodi ezoSi, ar icis kbena, nu geSinia.
ar mcalia amdeni. SoTaiam SemogiTvala mardaleiSvilis quCaze klementi JorJolianis gogos qorwilia
da xvar wamoxvalo?
klarnetze vin yavs?
Tamazia Tavsiva, avad iyo da amdgara ukve, wamoxval?
gogiam lafaroSi dakidebul wvimas gaxeda, wamiT
Seyovnda, Caaxvela da gabzaruli xmiT, Zlivsgasagonad
upasuxa:
wamoval.
372
c x e ni
saweri magida ZvelTaZveli inglisuri markis `lourens-1814~-is tipisa iyo. sasoflo sabWos oTaxSi igi
im periodSi gamoCeniliyo, roca gulaCuyebul moqalaqeebs demonstratiulad uari eTqvaT Zveli sistemis
avejze da isini iseTi `konservatiuli~ dawesebulebebisaTvis daeTmoT, rogoric sasoflo sabWo an sasamarTlos kancelaria gaxlavT.
magida gacilebiT ufro axalic rom yofiliyo, N masivis tipuri oTaxisTvis igi mainc mouxerxebeli iqneboda, radganac usaSvelod didi iyo. am Savi CuqurTmebiT ayvirebuli avejis oTxive kuTxeSi, apolonis msgavs
figurebs mxrebze SeedgaT magidis is zeda, maudgamocvlili nawili, romelzec amJamad sabWos Tavmjdomares
eZina. magidis mravalricxovan ujrebs gasaRebis adgilas lomisTavebi ekida ise, rom gasaRebi lomis daRebul xaxaSi unda SegeyoT.
am magidis garda kabinetSi yvelaferi: telefoni, cecxlgamZle karada, da rasakvirvelia, TviT Tavmjdomarec Tanamedrove sistemisa iyo.
Tavmjdomares cali xeli loyisqveS amoedo, meore xeli ki TeTri saqaRaldisaTvis daefarebina da am
cota ar iyos, ucnaur pozaSi arcTu madianad eZina;
saqaRaldes sami warwera hqonda. pirveli `saqme #
11~, qvemoT `saqme #11~, wiTeli fanqriT iyo gadaSlili da kvlav `saqme #11~ ewera. viRacas es meore
warwerac gulmodgined gadaexaza da gverdiT ufro
didi asoebiT miewera `saqme #11. sabWos Tavmjdomare gabi (igive gabriel) miqelaZe sizmarSi iyo. gabis
esizmreboda TiTqos, igi Tavis mamapapeul saxlSi kargad gamzeurebul sawolSi, meuRlis gverdiT iwva da
373
* * *
luba, samoqalaqo ramdeni gvaqvs? hkiTxa WaRarosan mdivan qals saxalxo mosamarTlem giorgi marsagiSvilma da Wilofis qudi daaxloebiT ori metridan
esrola tansacmlis Camosakideblad gankuTvnil irmis
rqebs, romelic fanjarasTan kedelze iyo milursmuli.
amjerad qudi rqis marjvena wveros moxvda. etyoba,
saWiroze ufro Ronivrad iyo nasroli, amitomac erTiorjer datrialda da iatakze daeca. giorgi ukmayofilod wamodga, qudi aiRo, magram rodi dahkida, Tavis
samuSao magidas daubrunda da isev (amjerad iRblianad)
esrola rqebs.
sada xar Jora, amden xans, nerviuloben msajulebi,
usayvedura lubam da xuTi `saqme~ daudo win.
TiTi amomivarda da eqimTan viyavi. ra moxda, daiqca
qveyana? sul rava eCqarebaT, sul rava garbian. guSin375
* * *
giorgi marsagiSvili mZime dReSi Cavarda. aqamde,
procesis dawyebamde, yovelTvis icoda, visTvis ra ganaCeni gamoetana. axla ki cota ar iyos, daibna da kidev
erTxel gulmodgined CaikiTxa samoqalaqo kodeqsis
Sesabamisi muxli. wamodgomisas gverdiT msxdom msajulebs gadaxeda. msajulebs iseTi gayinuli saxeebi hqondaT, rom etyoboda amdilandeli wyena maTs gulSi jer
kidev ar ganelebuliyo. `meti ar iqna Cemi mteri amgenma
axla Wkvianuri ar girCiono~, gaifiqra mosamarTlem,
`saqmes~ xeli daavlo da gamoacxada:
sasamarTlo midis ganaCenis gamosatanad!
382
patr oni
erTi ramden xans iqneba ase munjiviT, mainteresebs.
misamarTi mainc mkiTxos, am ojaxaSenebulma. amnairi
Soferi ar minaxavs. Sen ggonia, ver matyobs ucxo rom
var? sadgurzec rom ar Cavesvi, isedac mixvdeboda.
kutaia Zalian patara qalaqi ar gaxlavT, magram taqsis
Soferi erTs Semogxedavs da ukve icis, vin xar da risi
mimcemi xar. Camosuls yvelaferze Seetyoba. dakvirvebuli Tvali unda, Torem sadguris kibeze rom fexs
Camodgams da gaixed-gamoixedavs mgzavri, im wuTSi mixvdebi, aqauri rom ar aris. aqaurebs, bukles Wrel, farTo kozirokian qudebs rom Tavi davaneboT, gamoxedvac,
gamometyvelebac sxvanairi aqvT.
ki mara, rom daadevi Tavi da mirekav, ici, sad unda
wamiyvano?
gamomxeda odnav gakvirvebuli, moqufruli saxiT.
damakvirda da uzrunvelad mozrdil ulvaSebSi Rimili
Seepara.
ras meCxubebi, batono?
Se kai kaco, mkiTxe, sad mixval-Tqo. am kiTxvas mainc
ra udgas win.
ra gveCqareba, batono. jer centrSi gagiyvanT da
mere saiTac gagexardebaT, iqiT vizam pirs.
ase SvrebiT, saerTod? pirvelad yvela centrSi
migyavT? ra centri gaqvT amisTana?
Tu rame mesmis, balaxvnis da vakisubnis macxovrebels Tqven ar gavxarT. stumari brZandebiT. ra glaxa
saqmezec unda iyoT, jer centrSi geqnebaT saqme. aba
babuaCems porfile kakauriZes ar miakiTxavT, eleqtrowisqvilSi.
gamecina.
383
manqana kai xnis Cans, magram kargadaa Senaxuli. gansxvavebiT yvela sxva taqsisagan, amortizatorebi ormoSi Cavardnisas ar braxunoben. samociT midis, pedagogiur institutTan Camwkrivebul troleibusebs mokle
signaliT exmianeba. xuTkuTxedi saxe aqvs da msxvili
majebi. Tma, etyoba, pirveli nomeri TavsaparsiT aqvs
gadaRebuli, marto SublTan dautovebia mxolod imdeni, rom dainteresebulma kacma Tmis feri gaarCios.
xSiri, bobri wveri farTo ybebze eklebad dahyria.
etyoba im kategorias ekuTvnis, wvers kviraSi erTxel
rom iparsaven.
moedans savaldebulo wre daartya da xidisken rom
gauxvia, Semomxeda. mec momzadebuliviT mivagebe, wyaltuboSi mivdivar-meTqi. Tavi damiqnia da gzas daubrunda. kidev kargi, axloa wyaltubo, Torem ra gaZlebs am
pirquS kacTan. matarebelmac gvarianad manjRria wuxelis da cotaRa maklia, rom CameZinos. davijero, axla
amas araferi ainteresebs qveyanaze? es rom normaluri
taqsis Soferi iyos, mkiTxavda mTisas, barisas, saidan
movdivar, saiT mivdivar... tyemlis fasidan dawyebuli
yvelafers gamomtyuebda Tbilisisas. ram Seukra piri,
gegoneba desanti vejde manqanaSi da saxifaTo operaciaze mivdiodeT oriveni. erTs kidev vcdi.
Tqvi rame, Se kaco.
TiTqos fiqrebidan gamoerkvao. Cemken mouxedavad
isev im Rimilma auTamaSa ulvaSebi.
ra unda vTqva, batono, ukve yvelaferi naTqvamia.
ase Cumi xar saerTod?
axla kruxis Tavi misdRemCi ar madgas, magram am
wuTas daRlili var cota da isedac vera var xasiaTze.
aseTi ra mogivida?
me araferi. cvla gadavabi da raRa dagimaloT, qe
meZineba cota.
raze iklav Tavs!
mevida am dilas Cemi cvla. ver iyo xasiaTze, ar
384
385
ra ginda, ras erCi mets. damiwyeben aqana oxvras da xvneSas, ras mixvdebi Seno. ki, batono, Tu siglaxes Seatyob,
vin mamaZaRli, vin dagZraxavs. kari panRuri da gaagde.
Tvara da ras erCi, ra iyo, ra moxda!
rogor Tu ra moxda, Se kaco, Tu ar uyvars?
araferi, batono. buzis spilod gadaqceva gviyvars
xandaxan. amxela ambavs, amxela kuds gamovabamT. roca
mohyavda, xom kai iyo, xom uyvarda. nu ibRvirebi, axali puri iyideba eger, ameidevi iRliaSi da wai, biZia
saxlSi, me vuTxari. Sen glaxa iyo, cols nu abraleb, me
vuTxari. ewyina, ra gesmis Seno. ewyina, xom ici Sen.
axla ar Tqvi, glaxa bawriT Sekruli araferi ar
vargao?
ho, glaxa bawriT.
mere, romelia es glaxa bawari, vin gaigebs magas. xan
colia da xan qmari.
xom giTxari. ar vkiTxe mizezi-Tqva. arc mainteresebda. jer erTi marTals ar getyvis aravin da meorec
ra sxvisi saqmea. amaze ar maqvs laparaki. me laparaki
imaze maqvs, Cemo batono, rom Sen unda vargode Tavad.
patroni unda iyo. patronad yvela ki ar varga.
ras hqvia patroni?
getyvi axlave. raRa Sors wevideT. guSindel ambavs
getyvi: wuxel saRamos, iqneboda ase eqvsi saaTi, qe rom
xonis gadasaxvevTan viyaviT, zeviT, moedanTan, boZs miyrdnobia kaci da ikeceba sasxlaviviT. irweva iqiT-aqeT,
ravarc icis mTvralma. cali xeliT Tavs imagrebs da
cali xeli quCisken aqvs gamoSverili, waqcevazea. vin
uCerebs, gagigonia? Cven mTvralis wayvana akrZaluli
gvaqvs saerTod. mara mecodeba yovelTvis. mTvrali
kaci kai kacio, mamaCemi metyoda, sawyali. me yovelTvis
vuCereb, vicnob Tu ar vicnob. mTvrals da dabneuls
uWirs saxlSi misvla, Tvara fxizeli fexiTac kargad
miva. gavaCere, mivedi, movkide xeli da momyavs manqanisken. ar Casvam da Cauvardeba viRaca Savs xelSi. cota
386
CavrTe `feCi~ Tu ara, Camokida amanac Tavi. sad moaswro am dilas-meTqi. gavaCere manqana. vanjRrie kai xans
da rogorc iqna avaRlite misamarTi. wulukiZis quCaze
vcxovrobo, miTxra sakonservosTan, 129 nomerSi. kai,
Cemo batono. cixesTan rom gadmovuxvie, gamoerkva.
Tavi aswia. tkbilad, dalagebulad mTxova: Tu kaci xar,
gaaCere jixurTano. gavaCere manqana gadmosasvlelTan,
ludis farduli rom dgas. dameRrija, fuli aRar gamomyolia saxlidan, erTi naxevarboTliani miyide da saxlSi rom mivalT, amis fuls da gzis fuls gamogirbenineb
erTado. etyvi uars? loTs da mawanwalas ar hgavs, xom
SeiZleba marTla ar darCes kacs fuli jibeze. vuyidi
arays da momcems saxlSi, me vTqvi. ra moxda? erTi sityviT, davikave naxevarboTliani xelSi. gulis jibeSi
ukra Tavi boTls da isev Zilma waiRo. miviyvane. vaRviZeb, mara aRaraa am qveynis. aryiT iyo mTvrali. aryiT
mTvralma Tu ar gamoiZina, Sen ramdenic ar unda uwrupuno, ver gaaRviZeb. ezoSi bavSvebi TamaSobdnen da davuqnie xeli. moirbines: mantioria, sergo hqvia, meoTxe
sarTulze cxovrobso. movikide mxarze, ra meti gzaa.
meoTxe sarTulze atana ar ginda? me Sen getyvi, TviTon
gexmareba rames. gaviRvare oflad. mivayude karebze da
davreke zari. gamoixeda qalma. winsafari da saxloebi
sveli hqonda. sarecxi sodis suni asdioda, dauvarcxneli Tma saxeldaxelod Seekra ukan. jer me damibRvira, mere qmars Sexeda. araferi gahkvirvebia, warbic ar
Sexria. kari bolomde gamoaRo da patara oTaxSi, loginze mimiTiTa; miiyvane, daagde iqo. ar mesiamovna, xom
ici. me, kaci welSi gavwydi amis TreviT da es ra brZanebiTi toniT melaparakeba, me vTqvi. movubrundi am
Cems mgzavrs, Sevudeqi mxrebSi da miviyvane loginamde.
gadabrunda da xvrinva amouSva. ise plaSCianad, tuflebianad. boTli jibeSi aqvs ubesTan mixutebuli. Semovida coli. qali ki ara nadiri, me Sen gelaparakebi. wamousva grafins xeli da ar daacala Tavze mTvral kacs?
389
392
us aflav o kac i
meliton saldaZe saWiro kaci iyo. vinc melitonTan
kargad iyo, Tavi qudSi hqonda.
qalaq oRaskuraSi yvelaze metad saflavis miwa Wirda, melitoni ki sasaflaos mmarTveli gaxldaT.
qalaqSi ori sasaflao iyo. melitonis mier rwmunebuli sasaflao TiTqmis oRaskuras centrSi, SesaniSnav
adgilas iyo gaSenebuli. meore ki, SedarebiT axali, qalaqgareT, sakonservo qarxnis gverdiT mdebareobda.
gansasvenebeli adgilebi Tavisuflad arc meore sasaflaoze iyo, magram pirvelze moxvedra TiTqmis warmoudgeneli gaxldaT.
melitonis sasaflao daketil sasaflaoTa ricxvs
ekuTvnoda.
aq nemsis yunwic ki ar Cavardeboda.
icodnen ra sasaflaoze kuTvnili adgilis Sovnis mTeli simZime, qalaq oRaskuraSi yvelaze uimedo
avadmyofnic ki gulmodgined cdilobdnen imqveynad
gamgzavrebis dRe yvelanairi saSualebiT gadaevadebinaT. xolo Tu gangeba Tavisas ar daiSlida, Wkviani da
windaxeduli moxucebi TavianT Wirisuflebs anderZad
utovebdnen aramc da aramc melitonis sasaflaos
karebi ar emtvriaT. sulerTia, Tavs gaiwvalebdnen da
mainc araferi gamovidoda.
miuxedavad imisa, rom oRaskuras #1 sasaflao uadgilobis gamo didi xnis daketili iyo, mis dayruebul
Semogarens xandaxan mainc gamoacocxlebda procesia.
es xdeboda Zalze iSviaTad. mkiTxveli ifiqrebs, albaT friad pativsacemi gvamis dakrZalvas ukavSirdeboda melitonis sasaflaos kidev erTi saflaviT Seviwrovebao, magram sinamdvileSi ase ar iyo.
393
oRaskuras Zvel sasaflaoze axali saflavis gaCenas ori mizezi hqonda: pirveli is gaxldaT, rom zogierT windaxedul ojaxs adridanve Tadarigi daeWira,
pirveli SemTxvevisTanave SemoeRoba sasaflave miwa da
saWiroebis SemTxvevaSi diaxac iyenebda Tavis saTadarigo farTobs saukuno sasufevlisaTvis. meore mizezs ki
uSualod melitonTan mivyavarT.
melitoni yovlisSemZle rodi gaxldaT, magram
saflavis miwebs yidda. es arcTu uxifaTo saqme iyo.
miT umetes rom am bolo dros melitons aTasi kontroli da revizia hyavda.
axla sasaflaos mmarTveli suls ver waiwymedda da
mkvdars mkvdarze ver damarxavda. aba sad hqonda, am usaSvelo siviwrovisas, saflavis miwa melitons? es saidumlo mxolod melitonma icoda.
sasaflaos axlandeli direqtori martoxela kaci
iyo da roca sofel ofSkviTidan qalaqs Camosaxlda,
sasaflaos mcvelad daiwyo muSaoba. iqve, sasaflaos
gverdiT, erTi qceva miwa SemoRoba da ori Tvali qviTkiris saxlic Cadga.
gavidnen wlebi. oRaskuras Zveli sasaflao damSvenda, gaizarda, gafarTovda, ramdenadac SesaZlebeli
iyo. Tu manamde sasaflaos momsaxure personals mxo
lod mcveli melitoni da loTi mesaflave giglaia
Seadgendnen, sasaflaos Stati TandaTan TxuTmet kacamde gaizarda da melitonis sadarajo jixuri, erT
mSvenier dRes, telefonian kabinetad gadakeTda, xolo
kabinetis karebze gaCnda momxibvleli warwera `sasaflaos mmarTveli~.
meliton saldaZe sasaflaos mmarTvelad am ukanasknel dromde muSaobda.
Cven Soris darCes da patara sargebloba rodi hqonda sasaflaodan melitons. jer erTi, karg adgils rom
394
* * *
diliT giglaia, melitonis moadgiles, sasaflaos
mTavar mommaragebels Saqro miqaSaviZes esaubreboda.
Saqro Sewuxebuli iyo, magram imdenad ki ara, saqmisTvis
Tavi daenebebina da saxe Camoexoka, igi sufTa qaRaldze
raRac avtobusismagvars xatavda da Tan mesaflaves usmenda.
SemeSinda, xom ici Sen, hyveboda giglaia, mkvdris meti ra minaxavs. mkvdarTan maqvs saqme Cemi dRe
da moswreba, mara SemeSinda, xom ici Sen. me vTqvi, adre
deviwyeb saqmes Tqva, dRes sawyali dominikas mazlis
saflavi unda SegvekeTebina. me vTqvi, vkiTxav ranairad, iqeTuri-aqeTuri da patara gadakrulSic qe viyavi
(aq giglaias gaecina). velaparakebi. me vuTxari, magens
muqTaT undayen yvelaferi. me ro vTqvi, Tu ise izams,
Tvara xelis momkidebeli ar var-meTqi. ar iRebs xmas.
velaparakebi aqeTuri, iqeTuri da gagigonia? vin gcems
xmas. daZinebuli melitoni me jer ar minaxia (aq giglaias isev gaecina). me vTqvi, xom ar mokvda es upatronoTqva.
oTaxSi sasaflaos sxva TanamSromlebi Semovidnen.
maT ukve icodnen momxdari ambavi, magram detalebi ainteresebdaT da giglaias usityvod miaCerdnen. loTma
mesaflavem miixed-moixeda da Tavidan daiwyo:
mkvdris meti ra minaxavs. xeloba maqvs imnairi dawyevlili, rom Cemi stumari oTx kacze naklebs ar moyavs
midRemCi. Sevedi am dilas. ar iyo adre, sxvaTa Soris. am
dros melitons erTi wyeba sasaflao Semovlili hqonda.
dominikas mazlis saflavi unda gamekeTebia dRes. meCqareboda. aqana me vilanZRebi yvelas magivrad. movarda
guSinwin misi gadareuli biWi da me magina, Tvara sxvebiza ubatonoT ar gaucia xma, patara mqonda, erTi
saTiTuri gadakruli. Sevedi, velaparakebi. ise geigona
397
* * *
SemeSinda, xom ici Sen, sikvdilisa axla SemeSinda...
ase yofila Turme... gesmis Sen? kacma am sasaflaos
Sealia yorfeli. sakuTar ezosaviT uvlida... ra icien
magenma... axal sasaflaoze. Tvara, mogarTmeven `fodnosiT~ adgils... iqanac ase araa? vai, Se ubeduro melitona. unda vuTxra, visac exeba, unda avuxsna. mova milicia da awonis kargad yvelafers... meore sasaflaoze
wasaRebi da gadasagdebi kacia melitoni? maSvin xom
kargi melitoni iyo... maSvin xom kargi iyo melitoni...
axla qe SemeSinda, xom ici Sen... mkvdris meti ra mina
xavs... mkvdris meti ra vici...
butbutebda gajavrebuli giglaia, cels miiqnevda da
daRlili, Sewuxebuli saxiT nel-nela miiwevda win gauqmebuli sasaflaos Suagulisaken.
400
J i ni
oRaskuras sasaflaos ukan, saluqvaZis mindorze bazroba gaixsna.
odesRac es miwebi, wyalwiTelas gaRma-gamoRma, vinme
saluqvaZis yofila. droni icvalnen, miwaze kerZo sakuTrebam Wiri mogWamaT, saxeli ki mindors Zveli
darCa. ar viciT cxonebuli saluqvaZe raSi iyenebda am
mindors. kolmeurneobas ki namdvilad arafers argia.
mousavliani, wiTeli miwaa. balaxic ar xarobs xeirianad.
aReb-micemobam xalxi nametani rom ar moacdinos,
adgilobrivma xelisuflebam neba darTo bazroba Tvis
pirvel kviras gaimarTos.
adamiani? damanebe Tavi Tu kaci xar. Turme, neba Tu
mieci, udabnoSi qviSas daadebs fass.
ras ar iSovis kaci aq. ra ar hqonia Cveneburs sayidi
da gasayidi. koWis Zafidan dawyebuli wisqvilis moukodavi qviT gaTavebuli yvelafers iyidi oRaskuras
bazrobaze.
dilis xuTi saaTidan mzis Casvlamde buziviT ireva
xalxi.
mTeli imereTi (zemo da qvemo) xom aq aris. gareqarTlic amohyolia saCxeris gadasasvlels da xvamlis viwroebidan raWvelebic blomad Camosulan.
gzatkecilis gaRma-gamoRma Camwkrivebuli manqanebi
zestafonis gadasaxvevs uwevs.
agvistos kbenia mze dilidanve imuqreba, magram mze
ki ara, ca rom Camoiqces, isic ver gaanelebs bazrobis
ukidegano enTuziazms.
Tadarigian ebraelebs brezentis naWrebi wamouRiaT,
farRalala karvebi gaumarTavT da rom ityvian, Tavi
26. r. miSvelaZe. t. III
401
* * *
mainc momwyinda bolos.
uTavbolod xetialisagan Tavi amtkivda, muxlebi
dameRala da momSivda kidec.
isliT gadaxurul fardulSi cxeli mWadi, umarilo
yveli, jamiT lobio, erTi boTli `imeruli~ geaxeliT
da mze TavdaRmarTze eSveboda, bazrobas rom zurgi
Sevaqcie.
gzis piras, sicxeSi, mtverSi karga xans dgomam mTeli
dRevandeli siamovneba yelSi amomiyvana.
ociode metris daSorebiT TviTmcleli gaCerda da
mtveri Semogvaxvia.
erihaa, Cemi moxuci!
kabinidan dinjad gadmovida, ZvelTaZveli xis Cemodani gadmoaTria da im vaWris energuilobiT wamovida,
romelsac mizezis gamo Seagvianda da SiSobs saqoneli
gausaRebeli ar darCes.
daRlam erTbaSad gamiara. Soriaxlos mivyevi.
adgili didxans ar urCevia. Cemodani gaxsna, Wilobis fardagi gamoiRo da Cveuli sifaqiziT daalaga zed
gasayidi `saqoneli~ kar-fanjris anjamebi, Tarazo,
spilenZis qvasanayi, cxenis samuneli, orSimo, Camouqneli Taflis sanTeli, xmarebisagan gaSavebuli xis gobi
da ZvelTaZveli Cqifi.
cariel Cemodanze mokalaTda, yalioni gaabola da
isev daemsgavsa am saluqvaZis mindorze romeliRac
aTaswleulidan Camofrenil beber yvavs, afrena rom
ezareba da frTebSi Semaluli niskartiT am qveynisagan
SeumCnevlad darCenas rom cdilobs.
407
408
s i kv d i li
qalaqis pirveli mequde mixeil moses Ze zonenaSvili
Tavisi saxlis aivanze qurdiviT uxmaurod avida, Cemodani kibezeve datova, qudi, romelic aqamde ratomRac
xelSi eWira, daixura, skami frTxilad gamoswia, dajda
da sibneles miaCerda.
wleuls oqtomberSi adre acivda.
Tbilisidan matarebeli Svidis naxevarze Camodioda
da mixeils ar undoda Tavisi ojaxis wevrebi ase adre
gaeRviZebina.
mequdes egona, rom aivanze marto iyo, magram Rrmad
cdeboda. mamamisi mose zonenaSvili iqve, aivnis bolos
grZel skamze ijda da Svilis mosvla maSinve SeniSna,
magram dajdoma acala, suli moaTqmevina.
Sen xar? sibnelisTvis Tvali ar moucilebia moxuc ebraels.
me var, mamaCemo, me var.
ra hqeni? moses wlebisgan dawnexili, gabzaruli
xma hqonda.
momces.
Seni?
ki.
evasi?
evasic, mamaCemo.
bavSvebis?
yvelasi.
wasulxarT, aba.
mivdivarT, dagenacvle, mivdivarT.
mose wamodga, misi maRali, wverosani, bibliuri landi Svils Tavze daadga.
409
weren Turme iqanac. avdgebi, patara qaRalds da karandaSs Cavideb jibeSi da iolad gaval.
rai?
ho, mamis suli ar wamiwydes. Seval maRaziaSi,
movkideb erT nifxavs xels, gavSli qaRalds da mivaCeCeb im noqars.
mere?
mere is, rom damiwers aT dolar, me davuwer xuT
dolar, is rom Camova rva dolarze, me aval eqvs dolarze. is rom Camova Svid dolarze, me... ara, eqvs dolars fexs ar movucvli.
ar moucvli da darCebi unifxvod! gaecina moses.
ar davrCebi, sxva maRaziaSi Seval.
kai dagemarTos, agiwyvia saqme. amoioxra mosem.
mixeil zonenaSvili Tavs imxnevebda, Torem arc TviTon icoda kargad, ra eloda, rogor wavidoda misi
saqme. eSinoda im moTxilamuris SiSiT, moxveva-gaCerebac ki rom ar aswavles da pirdapir slalomis trasaze
Seayenes, an gadarCeba an ara, an fexs moitexs an (ukeTes
SemTxvevaSi) samaracxvino Cagoreba elis. magram racaa
esaa. ukan dasaxevi gza aRar aris.
im SabaTs giTxari, misi ar iyos: raRaca ukeTess
unda elode, Seni saqon-sacxovrebeli sasworze rom
Sedo. xom naxe, ra ewera soflis gazeTSi ubinaod,
upatronod darCenili emigrantebi Cemodanze sxedan da
tiriano.
gjeravs magi Sen? isakis biWis werili xom wagikiTxe,
samoTxeSi varTo.
Se gamCengaxarebulo, gazeTis ar devijero da isakis biWis devijero? isakis biWs rac peplebi aq hyavda
TavSi, is eyoleba iqanac.
es ambavi namReria, mamaCemo. ginda ase ubere da ginda ise. me Cemi Tavi gamotirebuli myavs, me rom meore
411
***
kibeze nabijebis xma rom moisma, mixeili wamoxta,
Cemodans xeli staca da saxlSi Searbenina. cota xanSi farda gadaswia da mosuls daakvirda, moses Tavisi
ZmisSvili ezekia zonenaSvili esaubreboda.
raRacas dgamen axals, ra vici, viTom ara uSavs, is
Teatri sadaa, rom iyo. me mgoni, TviTon xalxsac aRar
unda kai Teatri. es Zvelebi qe daberdnen, axali Tu
niWieria, TbilisSi garbis. deviRale. amdenma stumarma
momkla. stumari direqtori, stumari kompozitori,
stumari dramaturgi, cal-calke yvela kaia, mara aq
gamCerebeli rom aravin aris? Teatri kai piesaa, piesa
ar gvaqvs.
ra ar gaqvT? mixeil zonenaSvili xalaTis Rilebs
ikravda. ezekias xeli CamoarTva da mamamisis gverdiT
mokalaTda welSi SesaSureblad gamarTuli.
araferi, ager piesaze vambobdi sawyali kacis
xmiT Tqva ezekiam.
ezekia zonenaSvili ormoci wlis ganmavlobaSi dramatul TeatrSi dasis gamged muSaobda. Teatri fana413
wasvla.
sad.
izraelSi.
gadasawyveti ra mqonda. me kai xania gadavwyvite da
gavaTave kidec.
ezekia, viTom axla Sen yvelaze Wkviani xar im xalxSi, vinc wasvla amjobina? ar dauTmo mixeilma.
yvela Tavis WkuiT cxovrobs.
aba ras jiutob, miTxari, ra jorze Sejeqi, Sen
mainc ara xar oTxmoci wlis, mamaCemiviT.
oTxmoci ra SuaSia!
ra da, ratom Rupav am Sens ojaxs. mTeli naTesavebi
iqeT viqnebiT. guli mainc ar dagwydeba?
yvelas Tavisi gziT gaumarjos gamCenma. Cemi wasvla
ar SeiZleba mtkiced Tqva ezekiam.
ra ar SeiZleba? vin xar amnairi? Sennairi xalxi ki
ara, profesorebi midian.
biZaCemo, gaaCume es Seni lekvi. kbilebSi gamoscra ezekiam. igi ase aRelvebuli aravis unaxavs.
lekvio?! vinaa Seni lekvi, Se RvTis glaxa! mipasuxe, ras miaRwie amnairs? romeli Cin-temlakebi grCeba
aqana?!
biZaCemo! nestoebi daxeTqvaze hqonda ezekias:
uTxari am boTes, magan ra icis, ra aris Teatri, ra aris
xelovneba!
Sen ici marto! gamomwvevad Tqva mixeilma.
Sen vis moakldebi, Sen vis azaraleb. Sennairi mequde
quTaiss aTasi hyavs.
Sennair artists ver iSovis saqarTvelo!
isic ar ici, TeatrSi ras vakeTeb, artisti var me?
miT umetes.
biZaCemo, uTxari rame, nu gadamrevs!
415
* * *
wasvlis dRe gacilebiT ufro Zneli aRmoCnda, vidre
warmoidgendnen.
416
417
wignebia bavSvebis.
rai?
wignebi.
amoyare, gelaparakebi! wignebi minda axla mee?
wignebis meti ar mrCeba araferi?!
ra gaRrialebs! modi maSin da Sen Caalage. uwigno
da ubeduri Seni Tavi ar geyofa? ara, uswavlels davtoveb Senma mzem ZRabebs.
aqana sxva swavlaa! ver gavagebine, Se cocxalaSenebulo! vis raT unda iq Seni istoria da `sazogadoebaTmcodneoba~, es ukanaskneli mixeils Cemodnidan ukve
amoeRo da xelSi eWira. unda gamovtydeT, aseT saxelmZRvanelos igi pirvelad xedavda.
ufros qaliSvils, julietas, moswyenoda es usafuZvlo mzadeba, yvelaferze xeli Caeqnia da gulze kataaxutebuli skamebSua mimodioda.
umcrosi merveklaseli manana WiSkarTan Tavis or
Tanaklasel gogonas gadaxveoda da gulamomjdari
qviTinebda.
mose Tavis Cveul adgilas aivanze ijda, xelebiT
joxs dayrdnoboda da naxevrad Ria TvalebiT sivrces gahyurebda. man mxolod erTxel aiRo Tavi, julietas xeliT uxmo da xmis kankaliT, Zlivs gasagonad uTxra:
damTxveul mamaSens uTxari, albomi gadaarCios.
Tqveni suraTebi damitovos, sxva araferi minda.
mixeilma uceb Calageba Sewyvita, Cemodans gadaajda
da moses miaCerda.
CemodnebSi araferi eteoda. yvelafris waReba undodaT, magram ver axerxebdnen. spilenZis taSti samjer
amougdo boRCidan qmarma, magram evam samjerve ukan
Caabruna.
418
* * *
diliT kulaSidan Soreuli naTesavi, mewvrilmane
isinka ciciaSvili Camovida.
aivanze moses mohkra Tvali da laparak-laparakiT
amoiara kibe, magram moxucma xma rom ar gasca, ifiqra,
sZinavso da gamarTulad mjdomares skamis zurgze miukakuna.
stumars gulma reCxi uyo. winidan Semouara da TvalebSi Caxeda.
mkvdris Riad darCenili Tvalebi mrisxaned da mondomebiT Sors icqirebodnen.
420
z e li mx ani
mxatvar zurab forCxiZes vuZRvni
kiserze verafris mikarebas ver itanda. amis gamo halstuxi mis cxovrebaSi ar uxmaria, gareul taxs xerxemlis gaswvriv roma aqvs, daaxloebiT iseTi Tma hqonda,
marTalia, Tmis sixSiriT ver daikvexnida, magram, rac
hqonda, saimedod hqonda da gacvenis saSiSroeba ar
emuqreboda. xom aseTi Tmis patroni iyo, fermkrTal
saxes rbili, fafuki warbebi da aseTive rbili Jangisferi ulvaSi umSvenebda. ulvaSs wlis ganmavlobaSi
xSirad ucvlida formas, xan nikapamde CamoigrZelebda
(ris Semdegac mecixovne yizilbaSs daemsgavseboda), xan
ki ise Seamoklebda, rom tuCebis sigrZezec ver wvdeboda! sqeli ulvaSi rom mobezrdeboda, gaaTxelebda.
erTi sityviT, Tavis ulvaSs rogorc undoda, ise eqceoda. gaparsviT ki mTlianad arasodes iparsavda, ver
eleoda. RmerTma kargad moaxmaros da imodena yurebi
hqonda, rom qarxanaSi xumrobdnen, bavSvobaSi dedamisi
rom dabanda, yurebs gasaSrobad Tavs zemoT sarecxis
samagriT ubnevdao. siarulis dros xandaxan Tavis Tavs
waelaparakeboda da maSin SubliT rom dajaxebodi, ver
daginaxavda. amitomac zogs ucxvirpiro egona, magram
marTla ucxvirpiro ki ar iyo. sawyali guli hqonda,
Seni gulisTvis wyalSi Cadgeboda, Tan gadagyveboda,
magram Tu rames awyeninebdi, mtrisas, munjis gabrazeba
icoda. mere aRar undoda Seni araferi. oqros kvercxi
rom gegorebina gulze, Senken aRar moixedavda, sawyobs rom sWirdeba iseTi kaci iyo, samsaxuris saqmeSi
xaTri-maTri ar icoda. Wipze rom gamskdariyavi, rac ar
gekuTvnoda, ver miiRebdi, amitomac RvTis winaSe, bevrs
ar uyvarda.
rva saaTi karga xania Sesrulda. darbazi savse iyo.
erTi piroba mesame zari gaisma da WaRic Caaqres. magram
isev aanTes sinaTle. premieris molodinSi xalxi Relavda. fardis xan erT kuTxeSi gamoCndeboda grimwaTxapnili saxe da xan meoreSi. ra undodaT, vis daeZebdnen
422
lis drosRa Tu Seatyobdi, rom fexze ecva. qamars TavisTavad farTos atarebda, magram imodena balTa ekeTa,
rom qamari ori im sifarTec rom yofiliyo, daitevda.
viwrobeWebiani pijakis marjvena gulis jibesTan, ratomRac, niqoziis forToxlis wvenis qarxnis lurjad
moWiquli niSani ekeTa. gaaCnia saqmes ras davarqmevT,
Torem Tavisi gagebiT sofromaZes mosveneba ar ewera.
dRedaRam zeSTagonebis cxel tafaze iwvoda. axalgazrda reJisori iyo da, marTalia, sadiplomo speqtakliT
instituti ver gaaoca, magram Tu raime moepoveboda
Sesaxarbebeli, es iyo titanuri energia. sofromaZem
daRla ar icoda. piesebs kiTxulobda, Teatralur presas xom ar gamotovebda. cotas xatavda kidec. TviTonve
adgenda Canaxatebs momavali speqtaklisaTvis. marTalia
dramwris ekonomiuri SezRudulobis gamo im sqemebs da
Canaxatebs mxolod nawilobriv asxamda xorcs scenaze,
magram guls ar itexda da, rogorc adgilobrivi recenzentebi aRniSnavdnen, speqtaklidan speqtaklamde
izrdeboda.
raSia saqme? ugulod hkiTxa zelimxanma. ifiqra
es lawiraki axla, albaT SeniSvnis mocemas mipirebs,
karebSi ratom dgaxarT da darbazSi ratom ar SebrZandebiTo.
did bodiSs vixdiT, magram gamouvali mdgomareoba
gvaqvs da unda gviSveloT.
ra gaqvT?
mdgomareoba.
mere me ra vqna? Semotrialda zelimxani, raTa
erTxel da samudamod darwmunebuliyo, marTla gonebasusti iyo es kopwia reJisori Tu ara.
ra moxda, axla, iseTs ki arafers gTxovo. gawiTlda reJisori.
xalxi ar gyofniT? zelimxans undoda daecina
dramwris xelmZRvanelisTvis. `axla aman Tu gamibeda,
424
ras erCi?!
yurze unda vakoco.
pirveli moqmedebis mere darbazi ganaxevrda. sofromaZe am faqts Teatrisadmi mayureblis gaucxovebiT
xsnida, muSa-msaxiobebi ki mayurebelTa farTo masis
dabali gemovnebiT. vin iyo maT Soris marTali, magis
gansjaSi nu SevalT. Cven Cveni sazrunavi gvyofnis.
daiwyo meore moqmedeba. zelimxani gulze iyo gamskdari, sofromaZes palto rom ar waerTmia, axla
saxlSi viqnebodio. mTeli pasuxismgeblobiT davarwmunebT mkiTxvels, rom zelimxani gaparulTa rigebs
daamSvenebda da scenaze rom misi palto ar figurirebdes, araviTar SemTxvevaSi ar darCeboda msoflio
Teatraluri xelovnebis damamcirebeli am warmodgenis sanaxavad.
inkviziciis agenti Semovida da pirobiTi dekoraciiT morTul-mokazmuli oTaxis SuagulSi gaCerda.
palto, rasakvirvelia, ar gauxdia, pirobiT magidasTan misi coli ijda da namdvili Wiqidan Cais svamda.
col-qmarma ramdenime bunebrivi fraza esroles erTmaneTs. kulisebidan bakenbardebianma yaCaRma gamoyo Tavi
da inkviziciis agentis cols dauZaxa: `mowamle, me Sen
gelaparakebi!~ es sityvebi ise xmamaRla iyo naTqvami,
rom zelimxanis SetyobiT, agentsac unda gaegona, magram rogorc moqmedebis Semdgomma ganviTarebam daadastura, mosawamlav arsebas es sityvebi ar gaugonia da
bevric waago. `axlave~ dauZaxa colma bakenbardebian
yaCaRs, mayureblisaken Semotrialda, ubidan sawamlavi
amoiRo, WiqaSi Cascala da qmars gauwoda.
es ra aris? ikiTxa agentma zaur fofxaZem.
Rvino. upasuxa colma.
mayureblebSi sicili gaisma, aSkara iyo, rom meuRles
siCqareSi Wiqis RviniT avseba daaviwyda da Tavis agent
meuRles sawamlavs naturaluri saxiT awvdida.
428
bakenbardebianma da agentis yoCaRma meuRlem xvevnakocnas wuTiT Tavi gaanebes da biWs moubrundnen.
paltovo! gaimeora biWma.
scena gacivda, mayureblebSi aqa-iq TavSekavebuli fxukuni gaisma. biWi ise jiutad da seriozulad dahyurebda iatakze gaSxlarTul agents, rom cxadad Canda, igi
ar xumrobda. zaur fofxaZem jer cali Tvali gaaxila,
mere meore da roca biWma mesamejer gaumeora razedac
iyo mosuli, mowamluli agenti, avtorisa da reJisoris
Canafiqris sruliad sawinaaRmdegod, wamojda da lurjsvitrians gabrazebiT hkiTxa.
ra palto?!
ra palto da, romelicxa gacvia maqana gaixade da
gamoatane mag bavSvs. Tqven magis Rirsi ar xarT! es
ukve zelimxan xerxaZis xma iyo. yvelam misken miixeda.
zelimxani gasasvlelTan saRebavgaclil xis svets miyrdnoboda da papiross nerviulad abolebda.
zaur fofxaZe darcxvenili wamodga, palto gaixada
da biWs lamis Tavze gadaafina, mere xeli Caiqnia da
scenidan gavida.
darbazSi gamayruebeli xarxari gaisma. liTofonis
qarxnis klubi omaxiani sicilisagan ise ZigZigebda, rom
quCaSi gamvlelni Cerdebodnen, sicilgareul kivils
miayurebdnen da Cqari nabijiT Sordebodnen iqaurobas.
marTalia, speqtaklis gagrZelebas azri aRar hqonda,
magram sofromaZis jiuti nebiT muSa-msaxiobebma mainc
iTamaSes warmodgena. Tumca mayurebelTa xarxarSi TavianTi laparaki TviTonve ZlivsRa esmodaT.
* * *
revaz surmava proeqts werda. igi adgilkomis mdivani iyo da oqmebisa da proeqtebis SedgenaSi xeli sakmaod gawafuli hqonda. mesame grZeli weli midioda,
430
Zes 197... wlis 15 oqtombers dramwris premieris normaluri msvlelobisaTvis winaswarmoumzadeblad xelis
SeSlisaTvis~. Tu gvkiTxaven, mere avuxsniT konkretulad, Cemo batono, raSi iyo saqme.
es azri revazsac moewona.
vin icis, rogor warimarTeboda adgilkomis sxdoma,
magram revaz surmava Rrmad iyo darwmunebuli, rom
damnaSaves Tavis gasamarTleblad ra argumentebic ar
unda warmoedgina, proeqti mainc ar Seicvleboda.
432
v i n d ame Z e b s .. .
didmiwelebma igi adreve SeniSnes da Soriaxlos cnobismoyvareTa karga mozrdili brbo mihyveboda. dabali
tanis kaci iyo, tyavis serTuki ecva da Tavze uadgilo
adgilas gakecili, fergadasuli Sliapa exura. sofel
didmiwis mcxovrebni stumrianobas miCveulni iyvnen da
misi ucnauri saqmianoba aCerebdaT, Torem karga xania
dakargavdnen interess Sliaposnisadmi. stumari ki irgvliv myofT yuradRebas ar aqcevda, eleqtronis boZebis danomrviT iyo garTuli. avtobusidan rom Camoxta,
tyavis CanTidan carci da ubis wignaki amoiRo, pirvelive boZTan mivida da `35~ daawera. mere sawerkalami
iSiSvla da ubis wignakSi raRac CainiSna. samuSao iaraRi (carci, ubis wignaki, sawer-kalami) marjvena xelSi
eWira. eleqtronis boZs jer Soridan SeaTvalierebda,
kalams daumiznebda da cal Tvals moWutavda, mere mtkice gadawyvetilebiT miuaxlovdeboda da nomers daawerda. didmiwelebi maSin ufro darwmundnen stumris
saqcielis mTel idumalebaSi, roca `39~-is Semdeg eleqtronis boZs `221~ daawera, 221-s ratomRac `7~ miayola, xolo soflis moedanze, klubis gverdiT aRmarTul boZs nomrad `511~ ergo. aq ki veRar moiTmina viqtor maisuraZem, Sromismoyvare mesiminde glexma, wre
gaarRvia da stumars win daudga.
am boZebs Soridan mohyvebiT, batono?
ucnobma carciani ori TiTiT aiwia Sliapa da viqtors didi, cisferi Tvalebi SeanaTa, etyoba SekiTxvas
ki eloda, magram mTlad aseT gulubryvilos ara, amitomac seriozul pasuxs xumroba amjobina.
28. r. miSvelaZe. t. III
433
rasakvirvelia, rasakvirvelia, Sen Zveleburad momTxovni darCi, Cemo parmen, Torem muyaiTi xalxi ki ar
gaklia. Sen sxvagan unda ikiTxo. sadac ki davdivarT,
mets ras vxvdebiT. meti ra viciT. es amxanagi?
mebostneobis brigadiria. ase mayefebs yoveldRe.
me mklavs da TviTon qea kaJiviT Tavmjdomare ucnobs Tvals ar acilebda da cdilobda moegonebina,
sad enaxa es kaci, verafriT ver moigona da Tavis Tavs
gauwyra. brwyinvale mexsierebac rom hqonoda, mainc
ver moigonebda, radganac Tavmjdomare da stumari
dRes pirvelad xedavdnen erTmaneTs. ucnobma igrZno
gaurkvevlobis burusi maspinZlis xmasa da gamoxedvaSi,
CanTa gaxsna, qaRaldebi amoalaga da mSvidad Tqva:
me, Cemo parmen, xom ar dagaviwydi, kako ratiani
var. kai xania erTmaneTi ar gvinaxavs da me vTqvi gadavaviwydebodi-meTqi, magram iseTi Sexvedra, Cven rom
gvqonda, iSviaTia cxovrebaSi da samudamod amaxsovrdeba kacs. is ubralo vaxSami ar iyo, fici iyo Zmobis da
megobrobis. me axla geologiuri partiis ufrosad damniSnes. am Tqvens sofelSi meqneba Stabi da, me mgoni,
erTmaneTs Tu xels gavumarTavT, Torem SeSliT ar SevuSliT.
parmens maincdamainc kargad ki ar hqonda warmodgenili, ra unda ekeTebina geologiur partias sofel didmiwaSi, magram raki faqtis winaSe aRmoCnda, maspinZlis
ieri daimSvena.
mobrZandiT, batono, Tqveni xmali da Cveni kiseri.
rame saxeiros eZebT aqana?
navTs veZebT, Cemo parmen.
iqneba viTom navTi am Cvens SemogarenSi?
unda iyos, winaswari varaudebi aseTi gvaqvs. CavatarebT samZebro samuSaoebs, Tu aRmoCnda, xom kargi,
Tu ara da dagemSvidobebiT da is iqneba.
438
* * *
meore dRes, dilauTenia kako ratiani mosamsaxure
kacis ieriT soflis mTavar magistralze moabijebda
Tavisi ganuyreli CanTiT xelSi. gzadagza eleqtronis
boZebTan Cerdeboda da xmamaRla icinoda. eleqtronis
boZebze misi numeracia waeSalaT da samagierod melniT,
tuSiT, carciT (zogs daniT amoeWra) aseTi warwerebi
gaCeniliyo: `es boZi ekuTvnis miqelTaZe murmans~, `am440
or saaTSi oc-oc maneTs miiRebs TiTo muSa. Tu Sevatyve mondomeba, zogierTs ocdaxuTsac gamovuwer.
glaxa saqmea? Sen TviTon ar uTxra aravis da dReSi
samTumniani xar. gesmis?!
ki, batono, rodis moviyvano xalxi? bevri fiqri
ar dasWirvebia vaSaymaZes.
dResve, am saRamosve. jer gza unda gavwmindoT.
Caoxrebulia iqauroba. gavardi axla da xuT saaTze
bogirTan gelodebiT, Tav-Tavisi bar-niCabi wamoiRos
yvelam.
axaldaniSnulma kadrebis gamgem Tavi dauqnia.
moica kidev erTxel SeaCera igi ratianma soflis
bolos, Cveni gza sadac iwyeba... erTi boZiT iqeT... mTavari gzisaa, mara jandabas, vTxov ufross erTi rkinis
boZs bolos da bolos. daawere Seni saxeli da gvari da
Seni iyos. oRond ar uTxra aravis, gesmis Sen? Tvara
dameseva xalxi. gavardi axlave.
gaxarebuli saSa vaSaymaZe kibeze Tavqudmoglejili
Carboda.
* * *
or saaTs wamuSavebaSi oci maneTis msurveli sofel
didmiwaSi cota rodi aRmoCnda. saSa vaSaymaZem ormocamde moxalise moiyvana. im dRes dampali morebi ahyares
da gza gaasufTaves. meore dRes kakom kolmeurneobis
Tavmjdomares bogirisaTvis saavario xe-tye gamoawerina raionis sawyobidan da im saRamosve Camoatanina. xuT
dReSi bogiri ki ara, sixaruliZeebis Releze mSvenieri
patara xidi gamarTes. kako ratiani samuSaos dasasruls
kolmeurnis gvaris gaswvriv `15 man-s~ werda rveulSi
da yvelas xels awerinebda.
gavida TxuTmeti dRe. geologiuri partiis ufrosi
443
sofelSi cnobili kaci gaxda. yvelani mowiwebiT Sescqerodnen. yvelas misi xaTri hqonda. geologiuri partiis brigadaSi ise xalisiT da erTsulovnad gamodiodnen samuSaod, rom xandaxan kako zogierTs ukan abrunebda gadaxarjva momiva, amdeni xalxi ar mWirdebao.
ratiani Cum-Cumad Tanamdebobebsac anawilebda, kolmeurneTa Soris amayad daabijebdnen geologiuri partiis ufrosis sami moadgile, oTxi saqmis mwarmoebeli,
sami mzomavi, eqvsi gamyol-mSveleli da oTxi damlagebel-moangariSe. yvela maTgans kakom Tanamdebobis Sesaferisad sakmaod maRali xelfasi dauniSna.
kako ratianis avtoritetma kulminaciur wertils
maSin miaRwia, rodesac misi TaosnobiT brigadam gzis
remonti daamTavra da soflis centrSi abanos mSenebloba daiwyo.
mSromelTa enTuziazms sazRvari ar hqonda. am oci
dRis ganmavlobaSi zogma muyaiTma kolmeurnem xuTas
maneTamde gamoimuSava. roca sityva fulze Camovardeboda, kako yvelas siamovnebiT ganumartavda, naxevari
Tvis Tavze molare Camova da Tqvens xelfass dagirigebTo.
gavida oci dRe. xelfasi ar Canda. geologiuri partiis Statian da uStato wevrebs Soris aqa-iq saeWvo
buzRuni da miTqma-moTqma atyda.
erT dRes sofel didmiwis moedanze uzarmazari
milebiT datvirTuli ori `traleri~ gamoCnda. Sofrebma geologiuri partiis ufrosi ratiani ikiTxes,
kakom kabinetidan gamosvla daagviana. bolos, rogorc
iqna aivanze gadmodga da saSineli risxva daatexa Tavs
udanaSaulo mZRolebs. `es ra giqniaTo, me ocdiumiani milebi gamovwere, Tqven ormocianebi wamogiRiaTo.
doylapiebi xarT, Tqvenca da Tqveni ufrosebico. oci
dRea, me aq marto kaci vitanjebio. xalxi gavwyvite
444
447
d Re pi r v e li
solomon brZenis baRi, am baRs, albaT, solomon
brZenis sicocxleSive Searqves. saukuneebi gaWendnen
imis Semdeg, rac am midamoebSi aRar gamoCenila brZeni
solomoni Tavisi mravalricxovani mowafeebiT. aRarc
is cacxvis xeebi dganan karga xania, solomoni rom fexs
moirTxamda, Tavis Wkvian da erTgul mowafeebs gars
Semoisxamda (yvelafris Cawera ar gindaT, zogi ram
ise daimaxsovreTo, gaafrTxilebda) da iwyebda uWeSmarites RaRadiss, Tu ramdeni varskvlavia qveyanaze,
romel saukuneSi estumrebian dedamiwas sxva planetis
mkvidrni, ratom susxavs SiSvel wvivs WinWari da ratom
ar swordeba ZaRlis kudi (ra yalibSic unda moaTavso).
axla am baRSi, jer kidev omamde samudamod daSretili
Sadrevnis irgvliv, saRamos rvidan aT saaTamde patarpatara jgufebad daabijeben solomon brZenis mowafeTa
mowafeebis ukanaskneli naSierni. eseni arian avadmyofi
pensionerebi, an CvenTvis ucnobi mizezis gamo samsaxuridan adre daTxovnili muSakebi, mosalodnel infarqts
rom SeuSinebia da udrood miumatebia am mosawyeni procesiisaTvis. TiToeuli jgufis Semadgenloba, ra Tqma
unda, mudmivi ar aris, roca Seatyobs solomon brZenis
mowafeTa erT-erTi ukanaskneli mohikani, rom saubari
misTvis usandomo sagans Seexeba, igi fexs aiTrevs, Tavis jgufs CamorCeba da sxva jgufs SeuerTdeba.
saRamoobiT solomon brZenis baRSi grila da TviT ivlisis cxel RameebSic ki Sadrevnis irgvliv moseirneTa
Cacmuloba weliwadis droTa abezar cvlas ar emorCileba.
riTi hgavs dRevandeli baRi im usier tevrs, sadac
pirvelad gamoCnda solomon brZeni Tavisi TxuTmetiode mowafiT (romelTagan erTi urwmuno iyo da Tva448
449
araa saqme. axla Tundac erTi boroteba miTxariT, rasac me Tvalebi davuxuWe.
boroteba Tqveni kabinetis karamde Tavis fexiT ar
movidoda. cota TvalSic unda gamogexedaT, Tqven ki
xSirad TvlemdiT da amiT sxvebi sargeblobdnen.
malaqia! erTxel kidev scada koSkaZis daokeba
wirRvavam da kvlav uSedegod.
Tqven Tavidan nacnob-megobrobiT kadrebis SerCevis dauZinebeli mowinaaRmdege iyaviT, mere ki adeqiT
da yvelgan Tqveni megobrebi daniSneT da daawinaureT!
ki, me maT vicnobdi da vendobodi. gulwrfelad
aRiara besarionma.
mere? xom naxeT, zogma ra cudad gamoiyena Tqveni
ndoba.
ra mere? vapatie vinmes rame?
simarTlis samsaxurSi patiebac Sedis batono besarion. patieba asatan doneze. Sendoba, rasakvirvelia
zomieri! `aris zogi Secodeba, rom saTqmelad saZneloa, arc Sendoba uxerxdeba~. zogisTvis buzs spilod
aqcevdiT, zogis danaSauls ki Tvals dauxuWavdiT.
ar aris marTali. mtkiced ganacxada besarionma.
netav ase iyos. ficxlad Seageba malaqiam. ar ifiqroT, ganawyenebuli kaci gelaparakebodeT. me TqvenTan
saqme ar mqonia. me sxvagan vmuSaob. Cemi patara adgili miWiravs da iqve movkvdebi. Tqven CemTvis araferi dagiSavebiaT. magram me vuyureb yvelafers, da ra vqna, ver davmalav. ramdenadac fxizeli da Seurigebeli iyaviT Tavidan, imdenad moSvebuli da gadauwyveteli gaxdiT bolos.
Tqven xalxs ukve moswyindiT. yvelaferi TviTdinebiT
midioda. kaxabrobda xSirad igi, vinc ar iyo kaxaberi.
mere, ratom ar meubnebodiT! mowafuri kiloTi
hkiTxa besarionma.
am sityvebze, gututisac ki gaecina. wirRvava ise xmamaRla icinoda, rom mokamaTeebma gaocebiT Sexedes. es
sicili rom ara, misi arseboba aRarc ki axsovdaT.
459
madlobeli var... bodiSs vixdi... besarionma nabiji gadadga, undoda rogorme gascloda mTvral kacs
Torem TviTonac ar icoda, risi madlobeli iyo, an
bodiSi risTvis moixada.
me megona, icodi! daadevna mTvralma, Sen ki
ar gcodnia. rom gcodnoda, sxvanairad momeqceodi,
vinmem xumrobiT mainc ar giTxra? me mainc ar gavakeTe ar gagwire! ar gagaSave! ar Segarcxvine! me Senze
kai kaci var!..
* * *
muStebmokumSuli Sevida Tavis ezoSi. gafiTrebuli
coli SuSabandSi elodeboda. besarionma bolo ociocdaxuTi wlis manZilze pirvelad naxa igi ase Sewuxebuli da daRonebuli.
`me iq gamvleli aRar varo, Sen marTali giTqvamso.
xvalve avibargoT aqedan. cota xans Sens ZmasTan gadavsaxldeT, mere gamoCndeba gzao~.
meuRles araferi uTqvams, igi am sityvebs karga xania
eloda.
besarionma fanjara gamoaRo da sigriles pirisaxe
miuSvira.
`arada raRacaSia saqme, Torem ratom unda mivdiode.
aq ratom ar unda mecxovrebodes?~
am fiqris TviTonve SeeSinda, meuRles gadaxeda da
fanjaras moSorda.
461
i laj i
zari rom darekes, vano kikilaSvili loginidan
wamoxta, fostlebi fexiT moZebna da karis samzerSi
gaiWvrita. ucnobs xelSi minis qila eWira, xolo qilaSi
ori wvrili plastmasis Reri ido; daaxloebiT iseTi,
koqteilisTvis rom xmaroben. stumars qila xelSi ise
eWira, rom maspinZels WuWrutanidan kargad gaerCia.
vin xar? hkiTxa vanom, Tan WuWrutanisTvis Tvali
ar moucilebia.
kikilaSvili Tqven brZandebiT, pativcemulo?
raSia saqme?
sanepidsadguridan varT, Tu SeiZleba.
ucnobi mobodiSebiT da mokrZalebiT laparakobda.
axlave.
vano WuWrutanas moSorda, sawol oTaxSi Seirbina,
Sarvali Caicva, xalaTi beWebze moigdo da sarkeSic
Caixeda, ise, yovel SemTxvevisaTvis.
mobrZandiT, magram rom ar myavs Tagvebi, sayvarelo?
stumars axla orive xeliT eWira sinjarebiani minis
qila da uxerxulad iRimeboda.
amjerad Tagvebs ar daveZebT, pativcemulo. haeri
rogoria Tqvens binaSi?
ra vici, rogoric sxvaganaa. maspinZeli aseT kiTxvas ar eloda.
Rame xom ar geRviZebaT xSir-xSirad, xandaxan Tavbru xom ar gesxmiT?
Tavbru ara, Rame, brZaneT, imisi ar iyos, xSirad ki
meRviZeba, magram avadmyofoba maqvs me erTi, ubeduri,
didi xania da, imas vabraleb, SemobrZandiT.
ucnobi Semovida da mosacdelSi Zveli, CuqurTmebiani sarkis win gaCerda.
462
saSiSi araferia TqvenTan jerjerobiT, pativcemulo. mere kidev SevamowmebT. Tu raime Seicvala, dagikavSirdebiT. kari gamoaRo da xmamaRla gaimeora:
jerjerobiT saSiSi araferia, pativcemulo!
vanos undoda eTqva: didi madloba, iatakze Jangbadmzomi grCebaTo, magram aRar dascalda: Ria karebSi ori
kaci Semovarda, erTma revolveri miado cxvirTan, meore uknidan eca da xelebi gadaugrixa.
xma, Torem gagaTavebT!
`meJangbadem~ Cvari daaZro pijakis jibidan.
piri gaaRe, patara xans cxviriT sunTqva mogiwevs.
`es amxela Cvari Tu pirSi CamakuSnes, davixrCobi da
is iqneba~, gauelva vanos. Tavi gverdze Seabruna da
mudariT uTxra:
ar gindaT eg ambavi, biZia, xmas ar amoviReb.
daujeres. sastumro oTaxSi Seiyvanes, xelebi bawriT
Seukres, savarZelze dasves da gaafrTxiles.
ori kapikis gulisTvis nu gaimwareb, biZia, sicocxles. xmis amoReba da yrontis gamoWra erTi iqneba!
`sanepidsadguris warmomadgeneli~ Tavze daadga vercxlisferi brauningiT xelSi, danarCenebi sawer magidas
ecnen da ujrebi TvalisdaxamxamebaSi iatakze gadmoapirqvaves. karga xans uries xeli qaRaldebSi. mere erTbaSad Sewyvites qeqva da maspinZels gars Semoadgnen.
rad gindaT axla, rom agingrioT es dalagebuli
bina. Senze ukeT aravin icis, sad raa. mogveci da wavalT Cven gzaze. es karadas miyrdnobilma Savkepianma,
maRalma qurdma uTxra.
vanom TaviT fexamde aaTval-CaaTvaliera momxdurni.
Tu cocxali damtoves, amaT garegnoba-Cacmulobas milicia dawvrilebiT gamomkiTxavso.
Jangbadis gazomvis ostats TeTri, mwvanekoplebiani
perangi ecva da msxvilad ganaskvuli kvercxisgulisferi halstuxi ekeTa. bakebi TiTqmis nikapamde wvdeboda. misi `profesiis~ kacisTvis araCveulebrivad keTili
464
465
vano WuWrutanidan uyurebda: orive lifti gamoiZaxes, bondo da JorJi marjvena liftSi Casxdnen, Rorjospiriani marcxenaSi, Tvals miefarnen. vano samzareuloSi gavida, wyali dalia da saaTs daxeda.
* * *
arc ki vici axla, Cemo batono, kargs vSvrebi, Tu
cuds. egeba mTlad uaresi Seiqnes CemTvis, ratom dagvasmineo da egeb marTla gamomWran berikacs yeli, magram
gabrazebuli var da Seuracxyofilic, sxvaTa Soris, ise
ki ar iyvnen glaxa biWebi. erTi mainc, pirvelad rom
Semovida, Zalian momewona. kinaRam vuTxari amgenTan,
am maTxovrebTan saamxanago ra gaqvs, bondo, Sen-meTqi.
bondo mqviao da, ra vici, bondo hqvia? Sesaxedavad rogorebic iyvnen, qe giTxariT, waRebiT, im erT kinkila
biWs vficav, rac CamovTvale is waiRes. fuls da oqros
eZebdnen, Tvara karada savse mqonda, axalTaxali kostiumisTvis maisSi Sevikere, orjer mecva marto, xeli
ar uxliaT. ar movidodi TqvenTan, Cems siglaxes vambob,
zurgs ukan qiCmaCi ar miyvars. Tu ramis Tavi mqonda, iqve
unda gameca pasuxi, mara sami kacis moreva SemiZlia mee?
ar SegawuxebdiT Tqvenc. ra moxda, qurdi da damcemi
imisaa, rom an Sen unda mogparos, an me. aba CuqebiT vin
ras gaCuqebs! magram nametani masxarad amigdes magenma
da amaze var gabrazebuli. rac migvaqvs xom migvaqvs,
axla (raRac ori kapiki maqvs nagrovebi Savi dRisTvis,
vin icis, ra momelis martoxela kacs) bankidan fuli
gamoitane da zeg dagvaxvedre daTvlilio. amasac kai,
vapatiebdi, mara saaTis waReba raRa iyo? amxela fuls
gaZlev zeg (vanos gaecina) da mamaCemis naCuqari saaTi
migaqvs, ar grcxvenia? rom kiTxo, vaJkacebi arian da
patiosani qurdebi arian!..
miliciis meore qveganyofilebis ufrosma kiknaZem
moxucs yuradRebiT mousmina, mere erTxans akakuna fanqari da rodis-rodis ineba xmis amoReba.
468
* * *
amis Semdeg Tve-naxevari gavida.
erT mSvenier diliT, cxra saaTs xuTi wuTi arc ki
aklda, roca miliciis meore qveganyofilebis kari xeljoxianma, dabalma, Savkostumianma da Wilofis cilindrianma kacma SeaRo. morigesTvis arc ki Seuxedavs,
pirdapir ufrosis kabinetisken gautia.
moqalaqe! daadevna ufrosma.
ra iyo?! TiTqos TokiT daqaCeso, ucnobi meyseulad Sedga da Semotrialda. cali xeliT doinji gaikeTa, meoreTi xeljoxs nerviulad akakunebda. aSkarad
aRelvebuli iyo.
ra iyo da, gamonacval perangs ver maCuqeb? TiTqos
raime Wkvianuri Tqvao, Tavisve xumrobiT kmayofilma
morigem usiamovnod, finagentiviT gaicina ra unda
yofiliyo, me tyuilad vzivar, Tu atyob, am adgilas?
sul ar mainteresebs Sen ratom zixar mag adgilas.
SenisTana uzrdeli sami mizis saxlSi da Tu Zalian ginda, imaTac mogisvam gverdiT.
cota zrdilobianad melaparake! Sen TviTon ar migasvan vinmes gverdiT, imas ecade. Senxela kacs zrdiloba qe moeTxoveba!
stumari erTbaSad mixvda, rom morigesTan saubris
gagrZeleba zedmeti iyo. Rrmad CaisunTqa, joxi iataks
gaukakuna da ramdenadac mouxerxda, mSvidad uTxra Cxubis gunebaze damdgar moriges:
ufrosTan var mosuli! es kaci vano kikilaSvili
gaxldaT.
arsadac ar gagiSveb! morige mivida da derefnis
karis gasaRebi gadaatriala Tavidan rom adamianurad
geTqva, gagiSvebdi. axla ixtune ramdenic ginda. ar gagiSveb principialurad. wadi da miCivle! Tavis samorigeo skamze mokalaTda da Secvlili xmiT dauyvira:
moqalaqe! mibrZandiT aqedan, Torem ZaliT migabr471
xval, Tormet saaTze moxdeba es ambavio~. wavediT, rasakvirvelia, yvela gafrTxilebulia, gzebi Sekruli.
Tqveni biWebi SeiaraRebuli isxdnen safarSi. me vdgavar fuliT xelSi da civi ofli masxams. aq ueWvelad
srola iqneba, vfiqrob, ra SarSi Cavigde Tavi-meTqi.
erTi sityviT, gecodinebaT, rasakvirvelia, arc maSin movidnen. Tormeti saaTidan eqvs saaTamde videqi
baraTaSvilis xidqveS. usmel-uWmeli, Camovwydi fexze
kaci, magram risi qurdi, ra qurdi! davbrundiT xelcarieli saxlSi. SemovdgiT fexi Tu ara, im wuTSive
dareka iman, bondo rom hqvia. me rom momewona Sesaxedavad, rasakvirvelia. adamians hgavda, raRaca RvTisnieri saxe hqonda, ase momeCvena yovel SemTxvevaSi maSin, Torem ise, abragi da damcemia igic da siglaxes
sxvebiviT sCadis, rasakvirvelia. damireka da miTxra:
bodiSs gixdiT, vano biZia, rom gagacdineT dReso. Cemi
brali ar aris, Cemi amxanagebis braliao (es yvelaferi
Cawerilia), movdiodi, magram ar gamomiSveso. xom ici,
ra ubedur saqmeze gvikidia xeli. wuTi mocla ara
gvaqvso. iyos eg fuli cota xans SenTan. calke gaaxvie
qaRaldSi da ujraSi Seinaxe. am dReebSi gamogivli da
waviRebo. is dRe iyo da is dRe, guSindlamde aRar daurekia, vcxovrobT es Tve-naxevaria erTad me da Tqveni
sami TanamSromeli xuskivaZe, gazaevi da gelantia.
Senma mterma icxovra ise, me rom vcxovrob da me rom
mosveneba maqvs am Tve-naxevris manZilze. sami usaqmo
kaci saxlSi mxar-TeZoze wamowolili ravari asatania.
wesieri kaci gaTaxsirdeba ase usaqmod. magens ra mouvidoda? damioxres yvelaferi, batono. Cemi bina binad
aRar varga. dilidan saRamomde nardis tkacuni ravari
mosasmenia? mere wynarad mainc TamaSobdnen, aris erTi
sicil-RorRoci. Selaparakdebian raRacaze, daiwyeben kamaTs da mere baliSebs esvrian erTimeores, rom
Sexvide im oTaxSi, saqonlis baga gegoneba. atexaven
bavSvur kamaTs raRac sisuleleze, me Sen getyvi, Wkvi474
* * *
saRamos vakis parkSi iseirna. araCveulebrivi simSvide daeufla. Tavs tyveobidan daxsniliviT grZnobda,
gulze moeSva.
Sin mobrunebuls erTi simRera aekviata da verafriT
ver moiSora `visac ar gamoucdia, misTvis araferia...~
RiRinebda quCaSi, liftSi, kars rom gasaRebi moargo,
maSinac. is iyo fexi Sedga Tavis binaSi da karis migdebas apirebda, rom ukan viRaca amoudga da kars fexi
dauxvedra.
me var, vano biZia, bondo var!
gicani. amoioxra vanom.
Tu SemomiSveb SenTan, davjdeT, cota vilaparakoT,
Tu gcalia, ra Tqma unda.
mobrZandi. damarcxebuli, farxmaldayrili kacis
ieriT upasuxa vanom.
...da Sevidnen.
477
as ar C e v i
birJa......................................................................................................5
deda .................................................................................................... 13
mxvrinavni............................................................................................ 21
cxenosani............................................................................................. 30
Citebis dardi..................................................................................... 35
wava?..................................................................................................... 52
fexburTeli........................................................................................ 61
kvali.................................................................................................... 75
saqarTvelosTvis, batono, saqarTvelosTvis................................. 81
radiomonologi.................................................................................. 85
`Tqvens Soris mSvidi darCa vinme?~.................................................. 90
saubari Wadrebis CrdilSi................................................................ 94
kacni................................................................................................... 103
sikeTe................................................................................................. 114
amberki............................................................................................... 125
msaji.................................................................................................. 136
martvili........................................................................................... 151
daviTi................................................................................................ 171
sityva................................................................................................. 178
meSarvle............................................................................................ 187
biZgi................................................................................................... 197
Tixis erTi firfita......................................................................... 215
marto................................................................................................. 227
eqimi................................................................................................... 239
beberi................................................................................................. 252
meToke................................................................................................ 278
doRi................................................................................................... 285
abesalom............................................................................................ 294
SemTxveva............................................................................................ 303
mose.................................................................................................... 317
me var................................................................................................. 328
478
479
25
Iii
2012
480