Está en la página 1de 8

Reflexionesypropuestassobrelosnuevoscentrosdecreacin contempornea JessCarrillo

Estetextorespondealapropuestadecompensarmianlisiscrticoalainstitucinartsticay, enparticular,alosnuevoscentrosdeculturacontempornealasfbricasdelacultura,como seloshadenominadoconunrecorridoinverso,dandoalgunosapuntesacercadecmo habradeser,amientender,unainstitucinqueseajustaramodlicamentealasdemandasde lasociedadactualyseaplicaraalreconocimientoydesarrollodelprocomncuyaelucidacin nosocupaenesteseminario.Elensayarunarespuestaestetipoconllevatransitarporun campollenodeminassinningunagarantadellegaracualquierconclusinmsalldelo meramenteretrico.Vayapordelantequenocreoqueexistanidebaexistirunafrmulaideal soloexistenenlosdiscursosinauguralesqueresuelvadeunmodouniversallagravecrisis queafectahoyalanocinyalfuncionamientodelacultura,salpicandoinclusoasus antagonistasyresistentestradicionales.Tampocosoy,sinembargo,delosquecreenque institucinyvalorculturalseantrminosnecesariamenteincompatibles.Esms,piensoque aunqueestoquedigopuedasonaracontradiccinoacienciaficcinlasinstituciones pblicaspuedenjugarunpapelcrucialeneldesarrolloylacontinuidaddeespaciosde produccinculturaldotadosdeautonomarespectoalalgicadelmercadoyalamparodela ideologaneoliberaldominante.Paraqueelloocurra,sinembargo,lainstitucindebetener credibilidad,unacualidadqueseponeenentredichocadavezquelapromocinoficialdela culturaseutilizacomoinstrumentoocomocaballodeTroyadeotrasoperaciones. Noeslaprimeravezquesemepidequehagaunejerciciodeestetipo.Haceahoradosaos tuvelaoportunidaddeparticiparenlacomisintcnicadeunproyectodecentrodecreacin contemporneaqueseproponacomobuqueinsigniadelanuevadireccindelaspolticas culturalesdeunacomunidadautnoma.Losmiembrosdedichacomisintcnicaestuvimos encargados,enprimerlugar,dedisearlaconvocatoriadelconcursoparalaarquitecturadeun complejoculturaldeltimageneracin,elcualnoshaballegadoinicialmentecomounramillete delugarescomunesacercadelmaridajeentrelasnuevastecnologasylaculturayelarte contemporneos,fermentodelamodernizacindelaciudadydelareginensuconjuntoy signodesuproyeccinhaciaelfuturo.Eldiscursoquejustificabalanecesidaddeestecentro culturalerasimilaralquesehubieraaplicadoaunaplantaindustrialenlaeradeldesarrollismo. Apesardeello,nossorprendilaactituddelosinterlocutoresdentrodelainstitucin,quienes estuvierondesdeelprincipioabiertosanuestrassugerenciasrespectoalimarelperfil neotecnolgicoyfuturistadelaconvocatoriaycambiarloporotrodecarizsocialypolticamente comprometidoenelquesedefinieralavocacindelcentrodeprofundizarenlosnuevos camposdelocomnmediantelaexperimentacincreativa.Dichaimpresinsevioreforzada unavezrealizadalaseleccindelproyectoganador,cuandopudimostrabajarconlos arquitectosenlatransformacindesuplanteamientooriginaldeacuerdoconnuestrasideas respectoaloquedebanserlosespacios,susjerarquasylacirculacinentrelosmismos.Fue unaagradablesorpresacomprobarcmolosarquitectos,lejosdeacantonarseenlospuntos 1

fuertesdesuproyectoganador,mostrabanunaenormecuriosidadyunagranflexibilidadala horadeasimilarnuestrassugerencias:lapotenciacindeespaciosparalasociabilidadyde encuentroenmenoscabodelosestudiosindividualesinicialmenteadjudicadosalosartistas;la permeabilidadentreloslugaresdeproduccin,documentacinyexhibicin;laductilidadde dichosespaciosdemodoquenoimpusieranunmarcorgidoypredeterminadoalalecturade losartefactosculturalesqueallseprodujeran,discutieranoexhibieran,etcUnejemplodela receptividaddelosarquitectosestenquelainmensafachadapantallamediticaquehaban diseadoinicialmenteparacautivartantolamiradadelosmiembrosdeljuradodelconcurso comoladelospolticosquehabandeacogerelproyecto,seaceptquefueratransformada enundispositivomuchomseconmicoysostenibleque,envezdeperseguirla espectacularidaddeledificioylaatraccindelosturistascomopolillashacialaluz,sirviera comomembranadecomunicacinentreloqueocurradentrodelcentroylaciudad. Unavezconcluidaestaprimerafase,ydentrodelmismoclimadecooperacin,senospidiun textoquesirvieratantodemarcoprogramticocomodemodelodefuncionamientoconelfinde presentarensociedadelproyectoeircreandolacuencaderecepcindelcentroensus distintoshinterlandhastaquefinalmenteabrierasuspuertas.Animadosporlaaperturaybuena acogidaanuestraspropuestashastaesemomentodecidimosenfatizarelsentidopolticoy democratizadordelaproduccinculturalylacreacinartsticaquehabadediferenciaral centrodelosdiversoscompetidoresqueestabanempezandoaperfilarseenotroslugaresde Espaa.Elcortocircuitosubsiguienteentreasesoreseinstitucinnoseprodujo,sinembargo, pornuestronfasispolticosinoporelrdagoqueloacompaaba:porunlado,elquenuestro discursonofuerautilizadoenunapresentacindelcentrodearteenARCO,anttesisdela nocindeculturaquedefendamosy,porotro,quetuviramoslacapacidaddeparticiparenel diseodelasactividadesqueiranperfilandolapersonalidaddelcentromientrassteiba construyndosematerialmente.Larecepcindenuestroenvitequedclaracuando,trasun largosilencioinstitucional,lemosenlaprensaqueelproyectohabasidopresentadoen sociedadconungrandesplieguedemedios,conunadegustacingastronmicaelaboradapor jvenescreadoresdelramo,amenizadaconlaperformancedeartistasdeunvagoperfil contemporneoyconlapresenciaestelardelosarquitectos.Losasistentesalactofueron obsequiadosconunachapitaconelnombredelcentro,unnombreque,medioenbromamedio enserio,habainventadoyomismo.Porundescuidonadieseacorddeinvitarnosalafiesta. Apesardelassincerasdisculpasquerecibimosporpartedenuestroscontactosinstitucionales ytrasunaltimareunindecortesasedisolviamigablementenuestrarelacinconel proyecto. Lanarracindeestecasorecientequiereservirdeintroduccinamirespuestaalainvitacin deimaginardenuevolasiluetadeuncentrodeculturacontempornea.Heaceptado,apesar deesteprimerfracaso,porhabermepermitido,hacepocassemanas,exponerenpblico dentrodeestasmismasparedes,miescepticismoanteelprocesoquehallevadoala configuracindelosnuevosmodelosdefbricadelaculturalosdeSanSebastin,Gijny Madridmeservandeobjetodeestudioquevienenasustituiralosmuseosdelos90como paradigmadeinfraestructuraculturalparaelnuevomilenio. ElborradordeaquellaintervencinestaccesibleatravsdeMarcos,porloquemeabstendr derepetirdenuevomisargumentos.Solamente,yenrelacinconlanarracindela experienciarecientequeosheexpuestocomointroduccin,querraamododecaveatprevenir 2

acercadelafuncinquesenosconcedealosexpertosparautilizarunapelativodelcampo cientficoquemecuestaaplicarmeammismodentrodeprocesosquedesbordannuestro control;ascomolafacilidadconqueaceptamosacrticamentedichorolcomosisiguiramos enelmbitoamortiguadodelaactividadacadmica,cuandoloscircuitosdecirculacinylos procesosdeaccinenqueseinsertannuestraselucubracionessonmuydistintosalosdelas aulas.Solounautoengaopudohacernoscreerqueuncentrodeculturacontempornea, albergadoenunedificioemblemticovaloradoenmillonesdeeuros,destinadoarecualificar especulativamenteunbarriodepauperadoyaponeraunaciudaddeprovinciasenelgps global,ibaser,simplementeporemanacindenuestrabuenaeilustradavoluntad,unfocode experimentacincrticayautnomademodosalternativosdesubjetivacin,relaciny comunicacin,cuyopotencialreconocamos,siempreenabstracto,enlasnuevasdinmicas sociales. Ellonosllevaalaprimeracondicinquedeberaasumiruncentrodeculturapromovidodesde lasinstituciones:suindependenciarespectoamacroproyectosderecualificacinurbanaque nosoloconviertenalaculturaencmplicedeoperacionesmillonarias,sinoquedeterminanel tipodeculturadequesetrata:nosolounaculturadesterritorializada,abstradaymistificada, sinotambindesterritorializadora,extractoradesentidoymistificadora.Noesqueseniegue todolocontrarioelpapeldelaculturacomoherramientadetransformacinsocial,sinoel modoenqueunaversinbanalizadayfetichizadadelamismaseutilizaparafinesespurios. Puedeparecerunacondicinimposibledecumplirenlasituacinpresenteenlaquesta pareceserlaraznprincipalqueencuentranayuntamientosycomunidadesautnomaspara invertireninfraestructurasculturalesdeprestigio,perocomodeusarlaimaginacinsetrata, sepodraaadirqueloscentrosculturalesdeberaninstalarsealldondehubierademanda socialo,almenos,teniendoencuentalarelacinentreinfraestructurasculturalesylas necesidadesycarenciasdelrea.Laintensificacindesuconcentracinenlamilladeoro madrileaMedialabPradoyCaixaforumdistanmenosde50mselunodelotro,paranoir mslejosylafuncinquepretendecumpliresunejemplopalmariodelcriterioqueestn utilizandolasinstituciones. Ellonoquieredecirquetodocentroculturaltengaquesersistemticamenteuncentrode barriodestinadoexclusivamenteallenareltiempolibredelosdesocupados,delosjubiladosy delasescasasamasdecasaqueanpuedanquedar.Elhinterlanddeuncentroculturaltiene unperfildifusoyvariable,quepuedeabarcarundistrito,unaciudad,unareginoinclusoun estado.Simplemente,deberaconectarconlosdeseos,expectativasypotencialidadesdeuna poblacincuyosmrgenesylmitesnosontancastizosnisontanlocalmenteimpermeables comosequierepensar.Laspoblacionesurbanassonvariadas,mvilesyheterogneasensus necesidadesyexpectativas. Uncentroconvoluntadderelacionarsedeunmodosostenibleconsuentornodebeadoptar unaactitudecosistmicaynointentarcubririndiscriminadamenteyamododemonopoliotodo aquelloquesemueveypuedecaerbajoelapelativodecultura,comoocurre,porejemplo,en elcasodeLaCasaEncendida.Esporellofundamentalquepartadelasdinmicasinternasdel lugar,evitandotantoelefectoovnicomoeldecaballodeAtilayquenoseentiendaeste lugarnicomounareservaculturalquerentabilizartursticamente,nicomounterritorioque sanearytransformardeunmodosistemtico.Laneutralizacindelaaccindelprincipiode 3

Arqumedesquepuedesuponerlainstalacindeuncentroculturalenunentornourbano deberaestarenmanosdeunasautoridadesmunicipalesquefrenaran,envezdejalear,las dinmicasespeculadoras. Todoslosmovimientosculturalesdeintershansurgidodeunafeliznegociacinlocalconlo ajenoyloextrao,unanegociacinquesoloesposiblesiexisteunaciertasimetraentrelos trminosimplicadosenlamisma.Norecuerdoninguno,desdelaBibliotecadeAlejandra recordemoselsignificadodeltrminoalejandrinismoquehayaflorecidoendesconexincon suhinterlandhumano.Losbrillantespoetasypintoresllegadosdeprovinciasnohubierandado lugarporssolosalaedaddeplataenlaResidenciadeEstudantessinelagitadoMadridde finalesdelosaosveinte.MscercanoaloqueaqutratamoseselxitodeArteleku,centro institucionalenquelosfondospblicosalimentaronlasdinmicascreativaslocales,generando alavezelncleoartsticomsabiertoalascorrientesinternacionalesduranteladcadadelos 90.Soloinstitucionesmuypoderosas,comopuedenserporejemploelMuseodelPradooel Macba,puedendesarrollarsusoperacionesenunadinmicadenaturalezadesterritorializaday global,comosonlasaltasesferasdelarteyelturismointernacional,ysolomientrasparticipen enellacomoagentesdeprestigio.Sinirmslejos,comprobamoscmolacontinuidaddeun proyectotanvinculadoaflujosinmaterialescomoMedialabPrado,comoladeungrupode discusincomoelnuestrosufreosebeneficiadelarelacinconelestratolocalysocialenel queseinserta. Lasegundacondicinestenlageneracindeunasestructurasdefuncionamientoy financiacinquegaranticenlaindependenciaytransparenciadelcentro,ademsdesu eficiencia.Losdosprimerosfactoressonfundamentalesalahoradeinspirarconfianzaenlos potencialescolaboradoresyparticipantesenlasactividadesdelmismoeimprescindiblessise quierequeeseespacioculturalllegueaserconsideradocomoparteintegranteygeneradora deprocomn. Seraimprocedentereproducirelsistemadeconcursointernacionallaescaladeuncentro menor.Noestanimportanteescenificarunnuevosistemadeeleccindelagerenciacomoel promoverunasestructurasmentales,ticasydefuncionamientoqueprevenganyevitenla ingerenciadelconcejaloelconsejerodeturnoygaranticeneldesarrolloylacontinuidaddelas actividadesenunclimadeconfianzaeindependencia.Uncentrocultural,comounhospital, unaescuelaounauniversidad,noesuninstrumentodelpoderpolticopormuylegtimamente questehayasidoelegido.Latransparenciaeslaotracaradelamonedadelaindependencia yunodelosreclamosmseficacesparaatraerlaparticipacindeagentesexternosalsistema yquetradicionalmentehanproyectadosussospechassobreunasinstitucionesculturales opacasysecretistas. Laeficienciadelcentrodependeantetododelaexistenciadeunequipocualificado, cohesionadoycoordinado,dotadodeestabilidadycontinuidadlaboral,ascomodeuna retribucinacordeconsucualificacinyelvalordesutrabajo.Esteequipogerentedebera versecomplementadoporuncomitdeasesoresrenovadoperidicamenteyelegidode acuerdoconlosagentesdelazonaodelsectorespecializadohaciaelqueseenfoquela actividaddelcentro.Ladefinicindelasiniciativasylasprogramacionesnocaera exclusivamente,portanto,sobreloshombrosdelequiposinoqueestaraelaboradaen colaboracinconestecomitcuyamisinseraaumentarelalcanceylacapilaridaddelcentro 4

ensuentornosocialycultural.Larenovacinperidicadelmismoimpediraquetalcomit acabaraconvirtindoseenunsanedrn. Laparticipacindelasociedadenelcentronoseveralimitadaaestecomitasesor.Elcentro nodebeconsiderarseasmismocomoelemisoroelproductordelacultura,sinocomoun merocatalizadordepropuestasquetienensuorigenysudestinoenlasociedad.sta,atravs delosindividuos,gruposoentidadesparticipantesencadaunodelosproyectosoactividades especficos,estarainvitadaahacerloentrminosdecorresponsabilidadconcapacidadpara intervenirentodaslasdecisionesrelativasadichosprocesos.Lainstitucinfuncionaracomo dotacindeespaciosdeproduccinysocializacinydeinfraestructuras,ascomovehculode comunicacinentrelosdistintosproyectosyunaaudienciamsamplia.Estacomunicacinno habradelimitarsealosformatosconvencionalesdelaexposicin,sinoquesepodra desarrollarenseminariosotalleres,segnelcaso,omediantelageneracinde documentacinquesedepositaraenelcentroparasuconsultapblica,fsicauonline.Esta funcin,ladecentrodedocumentacinoarchivo,esunadelasfundamentalesquedebe cumplirunainstitucinculturalfrentealadinmicadelacontecimientoefmeroylaausenciade huellasqueacompaaamuchosprocesoscontemporneos,contribuyendoalasensacinde precariedadyfaltadeagenciaentresusactores. Estambinfundamentaldefinirprocedimientosporloscualeslosproyectoslleganaformar partedelasactividadesdelcentro.Latradicionalconvocatoriaperidicadeunconcurso pblicoparalaconcesindesubvencioneshademostradotantosuineficaciacomosupoder desestructuradordeaquelloqueenaparienciasequiereapoyar.Enestosconcursoslos proyectoshandeajustarseartificialmentealasdemandasimpuestasenlasbasesparaluego recibirunacantidadmuyexigua,acambiodelacualdebensometerseaunrgidocontroly fiscalizacin,siendofrecuentementeesteelnicofeedbackquerecibendelainstitucin.La alternativaseraladotacinsuficientedelosproyectospresentadosenunaconvocatoria permanenteyflexible,siendolaaprobacinrealizadaconjuntamenteporlosgestoresyel comitasesordeacuerdoconlarelevanciaypertinenciadedichosproyectos.Lainstitucin deberaservircomounfactordeconsolidacindelasiniciativasexternasaellamisma,alavez quecomoaglutinantedeladimensincomndecadaunadeellasmediantelacondicin obligadadegenerarcaucesdecomunicacinomaterialesdedifusinpblica. Elterceraspectofundamentalenlaconfiguracindeuncentroculturaleselplanteamiento profundodequinoquinesconstituyensusinterlocutores,suscolaboradoresousuarios,su constituency,desdeelmomentoenqueseabandonalaestructuradualconvencional creador/espectadormediadaporelcuboblancodelainstitucinmuseo.Estamosasistiendo actualmenteaunintensodebateamltiplesbandasrespectoalaidentidaddelproductor culturalcontemporneo,cuyoperfilpareceexpandirseydiversificarsehastahacersecasi irreconociblerespectoalosestndarestradicionalesdelartista.Muchomenosaudibleesla reflexinacercadelastransformacionesoperadasenaquellosquetradicionalmentese identificabancomopblicoyenlosmecanismosderelacinconunossujetosqueahoravienen indiscriminadamenteinterpeladosentrminosdeusuario,deconsumidor,deturistaculturalo comomerodatoestadsticodentrodeunmedidordeaudiencias.Esinquietantelavacuidady elesquematismodelasconclusionesdelosinformespublicadosporelministeriodeculturao lacomisinEuropeaalrespecto,queslosehacenmsprecisoscuandointentandeterminar elpesoeconmicodelconsumocultural. 5

Laprecipitacindelafiguratradicionaldelartistaenlameldelaproduccincultural contemporneaysuabsorcinenlasindustriascreativasesunfenmenoampliamente 1 analizadoporlacrticayalostrminosdeestedebatemeremito. Loquenosconcierneaqu esobservarcmoestenuevoydifusoperfilseacoplacomounguantealrecambiodelmodelo decentroculturalquevieneimplementandoseaceleradamentedesdelasinstituciones.Entoda suvaguedadeimprecisinderasgosestenuevoproductorculturalesinterpelado insistentementecomoelactorporantonomasiadelrenovadocentrodecreacin contempornea.Esinteresanteapreciarcmomuchosdelosqueanteriormentesehubieran consideradoartistassemuestranahoraprestosaautoidentificarseyasimilarsedentrodeese nuevomarco,ynosolodeunmodocomplacienteporlasventajasderivadasdeser reconocidoseneldiscursodominante,sinotambindesdeunaperspectivareivindicativay crticarespectoalosprocesosdeprecarizacinydesempoderamientoqueimplicaestenuevo perfildentrodelsistemacontemporneodeexplotacindeltrabajo. Esinteresanteobservarqueestosnuevosactoressoninterpeladossimultneamentecomo emisoresycomoreceptores,intentndoseeltrasladodelabidireccionalidaddelosflujos comunicacionalesenmarcadosenInternetcomosidichadinmicanohubieraexistidocon anterioridadalaestructuratradicionalmenteunidireccionaldelaculturainstitucionalizada, dandouncuriosogirodetuercaalaantiguaambicindefundircreadoryespectadorenlas vanguardias.Estetrasladosuponeundesplazamientodelanocinmodernadepblicodel esquemadominantedelacultura,alavezqueuntrastocamientogeneraldelsistema tradicionaldemediaciones.Latransformacinesdetaltrascendenciaytienetantas implicacionesqueesvitalevitarlabanalizacinolatraduccindeestadinmicaensimulacros vacosdesentido,comohaocurridoenmuchodelasllamadoarterelacionaldiseadopara serconsumidoporunosturistasqueyanosoninterpeladoscomopblico,peroquetampoco sonpartcipesdeunprocesoreal.Porotrolado,esigualmentevitalevitarenfrascarla capacidadproteicadeunosprocesosculturalespornaturalezaabiertosenlosrecipientes convencionalesdelaculturainstitucionalizada,atrapndolosenlacircularidadautoreferencial deaquelloquelainstitucinreconoceysancionacomoculturacontempornea, contribuyendoaunauniformizacinyhomogeneizacindelossujetosculturalesy,enltimo trmino,provocandoeldesplazamientodeaquellosquenocompartenestoscdigos,queson lamayoradelamasasocial. Lavacunaparaestosmalesestaradenuevoenelcompromisodelcentroculturalconlas dinmicasexistentesfueradelmismo,abstenindosedesimularlasomodelizarlasdentrodes parasuneutralizacinosuespectacularizacin.Tambinseranecesariopreveniryevitarla autoproclamacindelosagentestradicionalmentereconocidosartistas,tericoscomo Ver,porejemplo,RichardRaunig,Laindustriacreativacomoengaodemasas http://eipcp.net/transversal/0207/raunig/esomimsmodestoElartistacomoproductorcultural, ambosavueltasconelgirodetuercaquesuponelasituacinactualrespectoalosanlisisdelaEscuela deFrankfurtyBenjamn.VertambinlostextoscontenidosenelvolumenProducta50.Una introduccinaalgunasdelasrelacionesquesedanentrelaculturaylaeconoma,YProductionseds, GeneralitatdeCatalunya,Barcelona,2007.
1

herederosnaturalesyexclusivosdelnuevombitoexpandidodelacultura,unatendencia perfectamentereconocibleenelcontemporneocierredefilasdeloscreadoresendefensa deunsectorqueconsiderandesupropiedad,aprovechndosedequelasiempreinquietante posicincrticadelpblicohasidofinalmenteexcluidadelsistema. Elltimoaspectoquequerraabordareseldelafuncindelnuevocentrocultural.Laculturay susinstitucionesolaculturainstitucionalmentereconocidatenanunrolincuestionable dentrodelrgimendisciplinariomodernoburgus,comoreflejodelordensimblicoycimiento delsistemadevaloresqueregalasociedad.Dichaposicinsehavistoampliamente desbordadaenlosltimosdeceniosvindoseafectadaporelmismorgimendecontingencia quehaafectadoalrestodelasinstitucionesmodernas.Lainstitucinculturalsobrevivehoya supropiacarenciadenecesidaddeunmodosimilaracomolohace,porejemplo,elEstadoy, enmuchasocasiones,encomplicidadconelmismo.Sepodradecir,incluso,queproliferay engordaunavezliberadadelasnormasyrestriccionesdesutradicionalestructuraverticaly cannicayenconexinconladinmicaeconmicadelasociedadinformacional,basadaenel flujodebienesinmaterialesylamercantilizacindelaexperiencia.GeorgeYudicehatenidoel mritodedescribirelroldelaculturaenlasociedadactualentrminosderecurso. Laproliferacindecentrosculturalesdenuevocuopodra,obiencontribuiraladiseminacin deestanocindelaculturacomorecursoquehayqueponerenrendimiento,cooperandoen losprocesosdecapitalizacinyrecambiopoblacionalenlaszonasenlasqueseinstalan,enla capilarizacindelanuevagubernamentalidadpostfordista,yfuncionandocomomecanismode espionajesocial;obien,porelcontrario,configurarsecomocontrapuntodetalesprocesosy comolugardeexperimentacin,ensayoypuestaenfuncionamientodedispositivosalternativos deunmodoabiertoeindependiente. Paraqueelloseaalgomsqueunsimulacroounefectivoinstrumentoparalaasimilacindela disidenciaesimprescindible,enprimerlugar,huirdeunanocinreificadadelocrtico asimiladaexclusivamentealaelaboracinoreproduccindefrmulastericas,muyenboga ennuestropasdesdelosaos90,medianteelcompromisodedichaconcienciacrticacon problemasyconflictosespecficos;ensegundolugar,mantenerunarelacinproblemticacon supropiadefinicininstitucionalqueimpliqueunacontinuarevisindesuslazosde dependenciaconotrasinstanciasdelpoder;y,entercerlugar,adoptarunaposicin anticorporativarespectoalsistemaoficialdelaculturaysusagentesentrelosquenos incluyo,favoreciendolacomunicacindeestratosdistintosydenunciandolaapropiaciny explotacindelvaloraadidodelaculturaporunospocos. Trasescribirestaslneasmequedalasensacindequenuncaseratansencillocomohoy materializarfrmulaseficacesdesocializacindelaculturacontaldequeseinvirtieraen dotarlademarcosdefuncionamientotrasparentesyautnomosyseestimularauna reactivacinticadeloscomportamientosrelacionadosconlamisma. Lainquietanteincgnitaquequedapordespejaresporqulasinstanciasdelestado contemporneohabrandefavoreceryfinanciarestaversindelacultura,cuandotodaslas evidenciasapuntanaqueestnapostandosimultneamenteyconmuchamayor sistematicidadporotra.Posiblementesetratedeunefectoms,enestecasoanuestrofavor, delmismodesbordamientodelestadoquereaccionainclusivamenteantelasaccionesy reivindicacionesdeciertossectores,cuyacriticidadvanguardistasereconocecomounode 7

lospilaresfundacionalesdesupoder.Losrestosdelatradicionalautonomadelcampo artsticojuegantambindenuestrolado.Nohadeolvidarse,porltimo,larelacinde ambivalenciaquemuestraelcapitalismocontemporneoanteaquellosprocesosquellevana imaginaruncampodeaccinmsalldelodado.

También podría gustarte