Otomi Sierra Bible - New Testament

nangue ma Hmu ra Jesucristo
Ra Dayonhogui
El Nuevo Testamento
de Nuestro Seor Jesucristo
otom de la sierra
La Liga Bblica
Las Sagradas Escrituras para Todos
El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009
La Liga Bblica 1M primera edicin 1974 [otm] La Liga Bblica 5C segunda edicin 1999 La Liga Bblica versin electrnica 2009 La Liga Bblica 1974 y 1999 Publicado por
El Nuevo Testamento en el otom de la sierra
Se permite copiar, distribuir y comunicar pblicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bblica los derechos que tiene en la impresin o distribucin de esta obra, deslindndola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicacin. No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de sta.
PRLOGO
Este libro es el Nuevo Testamento de las Sagradas Escrituras en el idioma otom de la Sierra. Hablan este idioma cerca de 20,000 personas que habitan en el municipio de Huehuetla en el estado de Hidalgo y municipios colindantes del mismo estado y de los estados de Puebla y Veracruz. Originalmente el Nuevo Testamento fue escrito en el idioma griego, pero como personas de otros pases donde no se hablaba el griego queran leerlo en su lengua nativa, pronto se empez a traducir a otros idiomas. Hasta la fecha el Nueva Testamento se ha traducido a ms de mil quinientos idiomas del mundo. Esta traduccin al otom de la Sierra est basada en el manuscrito griego llamado Textus Receptus, que fue el que utiliz Casiodoro de Reina en el ao 1569. Cipriano de Valera tambin lo utiliz en su revisin de 1602. Los traductores del Nuevo Testamento al idioma otom de la Sierra hicieron lo posible por comprender a fondo el significado expresado en el original, y para ello se refirieron al manuscrito griego y a varios comentarios. Una vez determinado dicho significdo, se esforzaron por comunicarlo en otom con claridad. Algunas palabras griegas no se pueden traducir al otom con una sola palabra. Por lo tanto, ha sido necesario expresarlas a veces con una frase descriptiva, y otras veces efectuando una sustitucin de tipo cultural (es decir, usando una palabra otom con funcin semntica semejante a la de la palabra griega). Ciertas palabras griegas tienen un significado tan complejo que ha sido necesario usar palabras distintas para traducirlas de acuerdo con el significado que la palabra griega tiene en cada pasaje donde aparece. La gramtica vara mucho entre los dos idiomas. Si se traducen en forma literal, las figuras de construccin o de retrica del griego a veces no se entienden en otom y a veces se entienden mal. Por lo tanto, los traductores han procurado expresar el significado del original con naturalidad en el otom. Para lograrlo, han escogido las construcciones gramaticales, el orden de las oraciones, las figuras de construccin, y el estilo, no del griego ni del espaol, sino del otom. En algunos casos ha sido necesario hacer explcita aquella informacin implcita en el manuscrito griego, que sus
lectores comprendieron sin dificultad, para que el lector otom la pueda comprender en la actualidad. La forma ligstica de la traduccin se ha determinado usando como colaboradores hablantes nativos del otom de la Sierra. El significado de la traduccin se ha comprobado revisando la traduccin con varios hablantes nativos. El Nuevo Testamento es uno de los libros ms ledos de todos los tiempos. Despierta el inters de personas de todas las edades, razas y nacionalidades. La vida de los personajes narrada en sus pginas y las enseanzas que contiene, han inspirado la vida de millones de personas. Se espera que la lectura de este libro sea benfica para los otomes de esa regin, y les ayude a ser mejores vecinos, mejores mexicanos y mejores ciudadanos del mundo.
ACLARACIONES SOBRE EL ALFABETO OTOM DE LA SIERRA

Muchas de las letras del alfabeto otom de la Sierra son iguales a las del alfabeto espaol, y representan los mismos sonidos; algunas, sin embargo, representan sonidos un poco diferentes; y otras son letras que no se encuentran en el alfabeto espaol, y representan sonidos que tampoco existen en espaol.
Muchas de las letras del alfabeto otom de la Sierra son iguales a las del alfabeto espaol, y representan los mismos sonidos; algunas, sin embargo, representan sonidos un poco diferentes; y otras son letras que no se encuentran en el alfabeto espaol, y representan sonidos que tampoco existen en espaol. La gua que a continuacin se da, facilitar la lectura de este libro. Letras que representan sonidos un poco diferentes del espaol. x z f j h u u th como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en como en ra xaha ra za ra fani ra j ra haho ra u ra uhi h ra ra t x ra za h ra ni ra ra thni ra ji la tortuga el rbol la mula el frijol la zorra la sal el campesino duerme la pulga el borracho tumba el rbol viene el pollo el tecolote el cuchillo la persona
Letras que representan sonidos que no se encuentran en espaol:
El smbolo ( ), que en espaol representa el acento, en otom representa el tono alto, que se indica en aquellos prefijos cuya nica diferencia es el tono. Por ejemplo: ra ngu r ngu la casa su casa da mba d mba 5
ir fui
ndice
SAN MATEO ...........................................................................1 SAN MARCOS .......................................................................68 SAN LUCAS .........................................................................107 SAN JUAN ..........................................................................172 HECHOS .............................................................................220 ROMANOS ..........................................................................280 1 CORINTIOS ......................................................................307 2 CORINTIOS ......................................................................334 GLATAS ............................................................................351 EFESIOS ..............................................................................361 FILIPENSES .........................................................................371 COLOSENSES ......................................................................378 1 TESALONICENSES ...........................................................385 2 TESALONICENSES ...........................................................390 1 TIMOTEO.........................................................................393 2 TIMOTEO.........................................................................401 TITO ...................................................................................406 FILEMN ............................................................................409 HEBREOS ............................................................................411 SANTIAGO ..........................................................................431 1 PEDRO .............................................................................438 2 PEDRO .............................................................................446 1 JUAN ...............................................................................451 2 JUAN ...............................................................................458 3 JUAN ...............................................................................460 JUDAS ................................................................................462 APOCALIPSIS ......................................................................465
Ran ho madayo bi yota ra Mateo

r tsnt, ra Obed a. N nu r mbe ra Obed, ra Rut a. N nu ra Obed x bim bh r tsnt, ra Isa a. 6 N nu ra Isa x bim bh r tsnt, ra David a. N nu ra David guea bin tstabi a. N nu ra David x bim bh r tsnt, ra Salomn a. N nu r mbe ra Salomn, guea x du r nd r thuhu Uras. 7 N nu ra Salomn x bim bh r tsnt, ra Roboam a. N nu ra Roboam x bim bh r tsnt, ra Abas a. N nu ra Abas x bim bh r tsnt, ra Asa a. 8 N nu ra Asa x bim bh r tsnt, ra Josafat a. N nu ra Josafat x bim bh r tsnt, ra Joram a. N nu ra Joram x bim bh r tsnt, ra Uzas a. 9 N nu ra Uzas x bim bh r tsnt, ra Jotam a. N nu ra Jotam x bim bh r tsnt, ra Acaz a. N nu ra Acaz, x bim bh r tsnt, ra Ezequas a. 10 N nu ra Ezequas x bim bh r tsnt, ra Manass a. N nu ra Manass, x bim bh r tsnt, ra Amn a. N nu ra Amn, x bim bh r tsnt, ra Josas a. 11 N nu ra Josas, x bim bh r tsnt ra Jeconas a, n y n yoh. N gue y pa bi

MATEO
Guehna nda ra scu i ja ua im ma too y ngrpa bta ra Jesucristo. Nua nda ra Abraham n manda ra David n xn ngu mida gtho y ngrpa bombta . 2 Nu ra Abraham bim b a nda r tsnt ngue ra Isaac. Nu ra Isaac x bim bh r tsnt, ra Jacob a. N nu ra Jacob x bim bh y tsnt. Nua nda ra Jud a n y n yoh. N gue bi xndgahe dy ji israelghe, dy judohe. 3 N nu ra Jud bim b i yoho y tsnt. Ndambi thoho yoho. Nua nda ra Fares. Nua manda ra Zara. N nua r mbe r thuhu ra Tamar a. N nu ra Fares bim b a nda r tsnt ngue ra Esrom. N nu ra Esrom, x bim bh r tsnt, ra Aram a. 4 N nu ra Aram bim b a nda r tsnt ngue ra Aminadab. N nu ra Aminadab, x bim b a nda r tsnt, ra Naason a. N nu ra Naason, x bim bh r tsnt, ra Salmn a. 5 Nu ra Salmn x bim bh r tsnt, ra Booz a. N nu ra Booz, r mbe a ra Rahab. N nu ra Booz x bim bh

Y m bombta ra Jesucristo
1
SAN MATEO1,2 tsix ma mi israelhe dy judohe b ja ra hi Babilonia. Bi zix y n sih. 12 N nubya nu ra Jeconas bin xnd b ra hi Babilonia a, na r tsnt ngue ra Salatiel. Nu ra Salatiel x bim bh r tsnt, ra Zorobabel a. 13 N nu ra Zorobabel x bim bh r tsnt ra Abiud a. N nu ra Abiud x bim bh r tsnt, ra Eliaquim a. N nu ra Eliaquim x bim bh r tsnt, ra Azor a. 14 N nu ra Azor x bim bh r tsnt, ra Sadoc a. N nu ra Sadoc x bim bh r tsnt, ra Aquim a. N nu ra Aquim x bim bh r tsnt, ra Eliud a. 15 N nu ra Eliud x bim bh r tsnt, ra Eleazar a. N nu ra Eleazar x bim bh r tsnt, ra Matn a. N nu ra Matn x bim bh r tsnt, ra Jacob a. 16 N nu ra Jacob x bim bh r tsnt, ra Jos a. Guea r nd ra Mara a. N guea r mbe ra Jess a, ngue ra Cristo a bya, r thahni Oj. 17 N gue gtho y m bombta ra Jesucristo . Mbdi tho ra Abraham, n dmagoho a ra David. N x bim bh mi dmagoho y m bombta n gue y pa bi tsix p Babilonia. N x bim bh mi dmagoho, n dmagoho a ra Cristo bya.

2 thni nangue r Hogandhi Oj. nu ra Jos bya bi bni hanja bin hthni a ra Mara. Pgue ra hocji a ra Jos n him mi nde di ypa ra Mara b bh ra zmi pgue bi bni da hytho. 20 N nu ra Jos, nub ngub mim bni, bi u nda ra t b min p rn nguns, bi nu rm bhni Oj bi ymbi: Nui, hague Jos, rm bombto i ra David, xn ho b gam bhmi a ra xisu, nguetho nu ra ure dim bi, dim bi nangue r Hogandhi Oj a. 21 N dim b a nda r tsnt ra Mara, gui xip r thuhu ra Jess. Nua ra Jess nam bni ngue da yni gtho y mijudoh, y israel, nangue y tsoqui , bi ympa rm bhni Oj a ra Jos b min ha. 22 Nguetho mayab thoho bi zn Oj a ra Mara b mi mana ra pngahy ngue bi yna: 23 Nda ra hmute ngue hin jmb ndand bi zo a nda ran yoh, n din hthni. N nua r thni dim bi da tmbi ra Emanuel, bi yna ra pngahy mayab. N nua ra Emanuel in nde da ma: D bhmb Oj. 24 Jananguea nub mi hyax bya a ra Jos, bi yte ba bi xi a rm bhni Oj, n bex bi zina ra Mara. 25 P him bexque njuntho bim bhmi, ja gueb bim bh r tsnt ra Mara. N nu ra Jos bya bi xih r thuhu ra Jess a ra thni bim bi.
19N

nub mim bh ra Jesucristo, nua r mbe ngue ra Mara bi ynna ra Jos, n ya in nde din thtui, p nub hin nm bhmi, ya bi hnu ngue in hthni ra Mara, pgue bi nqui zh r
18N
Nua bin ja b mim bh ra Jesucristo
Nu da yn yoh bi dnde ra Jess b min ure
N nu ra Jess bm bp ra hnini Beln guep ra hi Judea.
3 N min tstabi b ja a ra xqui a ra Herodes, n m zm b ra dhnini Jerusaln. N bi zm b Jerusaln da yn yoh ngue y bfi m hand y s. N nu b nxp mb n bx ra hyadi . 2 N nub mi zm b Jerusaln bi ynd bp: Hap i bcua a r hmutstabi y judo ja bim bi, bi yn. Nguetho dn nuhe nda ra s njmb d nuhe ndand. N guea ra hmpya bi yurcahe ngue ya bim bi, n b hmbe ya ga thndehe a, bi yn bi nu ra s. 3 N nu ra tstabi Herodes, nub mi sifi ba bi man yn yoh bi zm b, bi hyonya thoho nangue a ram hma ngue bim bh manda ra tstabi. N gtho bp Jerusaln bin su nguetho im bni: Masque i ja ba din ja ya, n . 4 N nua ra tstabi Herodes bya bi zond y hmumbj n y xnbate nij, bi ynni hap im man y scu y pngahy dim b a r hmutstabi y judo, ngue ra Cristo. 5 N nu bi ymbi: Guep Beln ra hi Judea dim bi, nguetho guea bi man ra pngahy b mayab b mi hma ngue, 6 Nu ra hnini Beln b ra hi Judea, ra thnini a, pgue din ja tengu nda ra dhnini nguetho guep dim bp ra Hmu di jamansu ma thni y ji israel, i n Oj, bi yna ra pngahy mayab, bi yn y mbj. 7 Nub mi mbenc y mbj n y xnbate nij, nu ra Herodes

SAN MATEO2 bi zond bi nu ra s, p njon mi ndepe da nu b mam b tsi. N nub mam b tsi b bh ra Herodes, bi ynni: Ma njmb bi nqui a ra s, bi tmp. 8 N nub mi xifi, nu ra Herodes bya bi ymp bi nu ra s: N mbh b Beln, gui hyomhb hap bim b a ra ure, n nub g tmhb hap i bi, gua hmb gui xij, nc ga mba ga thnde a, bi tmp bi nu ra s. P hinga guea mim bn a. 9 N nu yn yoh bya bi mba da hyoni hap bim b a ra ure, n x bi nqui mahna a ra s xp nu b y hi. N i bto a. N nub mi zm b Beln, bin sya a ra s b din ytui a ra ngu nub m b a ra ure. 10 N nu yn yoh b m nu bin sya a ra s, bin johya y mbi bya. 11 N bi ytambo, bi nu a ra ure n ra Mara r mbe. N bin dnyahmu, bi dnde a ra ure. N bexque bi xot y bni b tu, n bi un yn tunni a ra ure ngue mm xn ngu di muui. Bi unna nda ra oro, n r ndga ra za bi unni, n nda ra ythi ymanu. 12 N nub min yn yoh ngue bi nu ra s, Oj bi yuta nda ra t ngue nub bi mbengui hin d mba b b bh ra Herodes. Jananguea ndanni nda ra yu bi hyx b mi mbeng b y hi bya.

nub m mba yn yoh bya, nda rm bhni Oj bi xi a ra Jos b min ha: Dami ndantsi. Dami sixa ra ure n a r mbe. Gui dahmb, ni
13N
Ra Jess bi tsix b Egipto
SAN MATEO2,3 mbh b ra hi Egipto n gam bhmb b da y pa. N him bex gua pengi, jagueb d xiaui gua pengi. Nguetho nu ra Herodes da hyona ra ure, n nub da dni da hyo, bi ympa rm bhni Oj a ra Jos. 14 N bex bi ndanca ra Jos a ra xui a. Bi zix a ra Mara n r thni, n bi mba b ra hi Egipto. Him bi dmi b da hyatsi. 15 N bm bp Egipto jagueb mi du ra Herodes, ja b penc bya. N bin ja ba bi man Oj mayab, bi yna: Gan zohnna ma thni b Egipto, i n Oj, bi yna r pngahy.

4 ndantsi. Dami six a ra thni n a r mbe. Dami penj b ra hi Israel, nguetho ya bi du m nde xt hyo a ra thni, bi tmpa ra Jos. 21 N nu ra Jos bya bi hyx ra yu n mba b ra hi Israel b mi hyatsi, n bi zix a ra thni na r mbe ra thni bi zitsi, na xtn zm b ra xqui Judea. 22 P nub m y a ra Jos ngue in tstabi b ra Arquelao, bi zu da zm b mahna, nguetho nu ra Arquelao r tsnt ra Herodes a. Na x u x bi bm bya, nguea hin da mba b Judea. Jananguea mba b ra xqui Galilea bya. 23 N bi mba dim bp ra hnini Nazaret. Jananguea bin ja ba xmn toti b ja y scu y pngahy Oj, gue nu ra Jess da tmbi ra mngu Nazaret.

20Dami
nu ra Herodes mm bin cu ngue ya bi thti, nguetho nu yn yoh bi nu ra s hin mbeng b b mi dna ra thni. Jananguea bi mbnnd y dofi ngue da hyo y ure b Beln n y hnini i hnb. N gtho y thni hinga na ptsa nyojya gtho bi hyo. Nguetho bi man yn yoh, ya mb m nyojya ya bi nqui a ra s. 17 N nua bin ja, mayab thoho bi man a ra pngahy ra Jeremas ngue ngub din ja b mi yna: 18 Bin ja nda ran tsoni b ra hnini Ram, ntsdi bi mbah y xisu y judo, bin zoni n him bi y a bi xi bi hyurpa y mbi, nguetho mm im bn y thni bi thopi, bi yna ra Jeremas b mayab. 19 N nub mi du ra Herodes bya bi u manda rm bhni Oj a ra Jos b min xui, b ra hi Egipto.

16N
Ra tstabi Herodes bi manda d ho y thni
nubya nu ra Xuua Nxixy bi dmi bi xih y ji n bi yna: Dami ph nin yomfnih nguetho ya mi tstho di manda ua r tsdi Oj, bi tmb y ji. N m bp ja ra dpo b ra xqui Judea b min yh y ji a ra Xuua. 3 N nu a ra Xuua guea bi man ra pngahy Isaas mayab ngue bi ma ba h, b mi yna: Nda ra ji din y b ja ra dpo n da yna: Damin sh ga simhb ra Hmu mi tstho da zcua, dami hoc ni mbih ga tmhb xn ho, da yna, bi yn a ra Isaas mayab.
1-2N
Bi man rm hma Oj b ja ra dpo ra Xuua Nxixy
5 y he ra Xuua m be y xingu y camello, n midn gt y xifani, n mi sa y txi n mi si y tafi tasa dpo. 5 N nub mi dmi bi man rm hman a ra Xuua, bi mba y mngu b Jerusaln, bi zm b bh ra Xuua, n y mngu b ra xqui Judea, n mi bp hnb ra dthe Jordn, ngue nde da yde ba da mana ra Xuua. 6 N nu ra Xuua bi xixyba too bi ymanho ba bi ma, n bin junni nangue y tsoqui. N xn ngu bi xixyba b ja ra dthe Jordn. 7 N xn ngu ma ngrpihe dy israelhe, dy judohe, bi zm b m bh ra Xuua na din xixy . Nu da y fariseo , n da y saduceo . N nu ra Xuua bya bi ymp: Nuah tengub ni mnih y poz nguetho gy tontoh. Too bi xi ah gua hmb ua ngue gua dahmb b ja ran nbi xn tho, bi yna. 8 Ha gum bmhb da z gan ymhb b hin gui yth a rn sui too bi ph y mbi, bi tmp ma ngrpihe. 9 P hin din ja ran ytsi ni mbih ngue gui ymhb: Nughe y thnighe ra Abraham, ya hin gan nuhe ran nbi, hingui s gui ymhb, nguetho nhya y do i bongua da z din ji ngue da ymbi y thni ra Abraham b guea da nde Oj da yte, bi yna ra Xuua. 10 N nua ra aza ya mahoqui xn ho ngue da yx y za hingui ho y n dt, n da thsp ja ra sibi din z. N nuah tengub gy zah ngue hingui ho y n dt, bi tmp y fariseo n y saduceo. 11 N x bi xi mida: Nug d xixy ah nangue ra dehe b ya g ph ni mbih, p nua

SAN MATEO3,4
4Nu
manda ba h, di hocah nangue r Hogandhi Oj tengub nda ra sibi. N nua, manda i ja r tsdi xinda guec. Hin d sc tengu a, i n a ra Xuua. 12 N da yt ran junbi, tengutho b i pa ma hoqui y j, ngue ndanni i pa mbtsi y j n ndanni da tn y hi. N nu y hi da tup ja ra sibi njmb i huti, bi ymb y ji a ra Xuua.
nubya bi nxp ra hi Galilea ra Jess, bi zm b ja ra dthe Jordn guep ja ra dpo b bh ra Xuua. Bi zm b ngue bi nde din xixy a ra Jess. 14 P nu ra Xuua him mi ndehma di xixybi ra Jess, n bi ymbi: P nui gu na ga xixy i, p go man sbe go gui xixygui, bi yna ra Xuua. 15 P nuya xn ho b gui xixygui, nguetho i jatho ga th ba bi man Oj, bi yna ra Jess. Da nde b, bi yna ra Xuua bya. 16 N nub mi gua a bin xixy ra Jess n bi bx b ja ra dehe, bex bi nu ngue bi xoh mahtsi, n bi nu b ch r Hogandhi Oj tengu nda ra taz, bi zp m b a ra Jess. 17 N bex bi t a nda ra nde b yh mahtsi, bi yna: Nuna guehna ma Tsntg na, ngue mm ddi huc n d numanho, bi yn Oj.

13N
Bin xixy ra Jess
N nu r Hogandhi Oj bya bex bi zixp ja ra dpo, in ndepe da mba nts a ra Jess nangue ra zthu.
Bi mba nts a ra Jess nangue ra zthu
SAN MATEO4 nyote pa n nyote nxui bim bp ja ra dpo, n him bin sihm, n mm bin tumanthuhu maha. 3 N nubya, bi zm b a ra zthu ngue da zp r mbi ra Jess. N bi ymbi: Nub majuni r Tsnt i Oj, dami japi dim hm y do i bongua n gui si, bi yna ra zthu. 4 Nu ra Jess bi dti: Hin ga t a, bi yna. Nguetho mn toti b ja rm hman Oj, hinga hnta ra hm dm bh y ji p n a gtho i ma Oj, bi tmpa ra zthu. 5 Nu ra zthu x bi zixp Jerusaln a ra Jess, n bi yxp magtsi r bete ra dnij. 6 N bi ymbi: Nub majuni guee r Tsnt i Oj, damin squi n gui so n hi, N Oj ba phn y m bhni mahtsi ngue da mbxii n da bnti i, n hin hap gui uaqui nangue y do, tengutho im mam b ja rm hman Oj, bi yna ra zthu, bi tmpa ra Jess bya. 7 Nu ra Jess bi yna: Hha, guea i hmam b, p n a i hmam b, ngue Nu Oj ma Hmuh njongui s da z a ngue da b b majuni da yta im mana, bi yna ra Jess. 8 N x mandand bya, bi zix mahna ra zthu a ra Jess b r ny nda ra th xn htsi, n bi yuti gtho na ndoho ra ximhi n gtho ba xn ho i ja b ja y hnini. 9 N bi ymbi: Gtho ga da a ya ba d uti i b gan dnyahmu gui thndegui, bi tmpa ra Jess, bi yna ra zthu.

6 bi dh mahna ra Jess, bi ymbi: Nui gr zthu, dami dagui nanguec, nguetho nu rm hman Oj i na: Hnta Oj ra Hmu ga thndeh n ga rpah r bfi a, bi yna ra Jess. 11 N nubya bi daa ra zthu b bh ra Jess, n b h y m bhni Oj bi zp m b a ra Jess b dpo n bi un a.
2N
10N
bi bm b ja ra dpo a ra Jess bya. N nub m bm b, bi yde ngue bi jota fdi ra Xuua nxixy. Jananguea bi mbengda b ra hi Galilea. Guep ra hnini Nazaret bim bp mahna. 13 P hinga nyaa bim bp n bi mba b ra hnini Capernaum, nub ra ndenddehe guep ra xqui y hi mam bombtahe ra Zabuln n mam bombtahe ra Neftal. 14-15 Nub mi zm b a ra Jess bin ja ba bi yota ra pngahy Isaas mayab ngue din ja b ra hi Zabuln n ra hi Neftal, i hnb ra ddehe, danguadi ra dthe Jordn, ngue n a i tmbi Galilea, guep b i thnde y ojzh. N bi yna ra pngahy ngue: 16 Nu y ji mi bp tengub i bp ja ra bxui, n i ja b ran dte, p nuya bi nqui nda ran nqui ngue di yoti, bi yna ra Isaas b mayab. N guea bin ja b mi zm b ra Jess. 17 N nu ra Jess bi dmi bi mam b rm hma n bi yna: Dami ph nin yomfnih nangue y tsoqui, ngue da z di

12N
Ra Jess bi dmp r bfi b ra xqui Galilea
7 manda ua r tsdi Oj bi zcua gu bhmb, bi ymb y ji a ra Jess b mim bp. nda ra pa m yo b ja ra ndenddehe a ra Jess nub ra hi Galilea, n bi nu yoho yn yoh din yoh zh . Nua nda ra Simn, guea ra Pedro a. N nu manda ra Andrs. N nu y mbahu , n mi nxit b ja ra ddehe. 19 N nu ra Jess bi ymp: Ba tngaui, gui xihmb y ji da ycyigui, tengu thoho b gn thui y hu gu tui, bi ymp. 20 N bex bi hyp y xit n bi dnna ra Jess. 21 N bi thopya bin yo mi ts a ra Jess, n bi nu mi yoho yn yoh din yoh zh , n nu nda ra Jacobo, n nu manda ra Xuua, gtho yoho y tsnt ra Zebedeo . N mn yoh a r ta mi hu b bn y mbosa, m ut y xit. N x bi xi da dnni mahna. 22 N bex bi zop r ta n y mbosa, bex bi dnna ra Jess bya.

SAN MATEO4,5 hoca ra Jess. 25 N xn ngu y ji bi dnna ra Jess. Mn numanho da dnthoho y ji nangue ba bi yte. Nu da y mngu b ra xqui Galilea, n da y mngu b ra xqui Decpolis, n da m bp Judea, n da m bp danguadi ra dthe Jordn, n da m bp ra hnini Jerusaln. Gtho bi zm b mi b a ra Jess.
Goho y mbahu bi dnna ra Jess

18N
N nu ra Jess b mi nu y ji mm xn ngu bi zp, n bi ndex b ja ra nyuni n mi hup. N y xdi bya bi zm b m hudi, darp mi huhmb. 2 N bi xnba .
Ra Jess bi mba b ja ra nyuni
nu ra Jess m yo gtho ra hi Galilea n m xnba y ji b ja y nij n bi ma bp d manda ua r tsdi Oj. N mid hoc y hynni ngue ba g n gh m hmpa nda ngu nda. 24 N gtho y ji b ra xqui Siria bi yde ba t ra Jess, n b thunba y hynni ngue dahma danyo yn m hmbi n mn yoh y zthu, n znta mi sndte da y ora, n x tsa r ji, n gtho bi
23N
Ra Jess bi xnbi xn ngu y ji
bi ymp y xdi ra Jess: Nu too ps hingui ho y mbi b na nu Oj n da hyon Oj di zdi, nu Oj da zimanho b di manda r tsdi, jananguea majpi bya. 4 N nu tu y mbi, Oj da hyurpa y mbi, jananguea majpi . 5 N nu im bni i cos hi, da hyn a ra hogahi bi man Oj di unni, jananguea majpi . 6 N nu i humbi da yt ran ho, Oj di japi da yte xn ho, jananguea majpi . 7 N nu di huc y mijih, xin di huc Oj , jananguea majpi . 8 N nu ndata im bni, dim bhmb Oj , jananguea majpi . 9 N nu t ran hocpate, nu Oj da ymbi y thni , jananguea majpi . 10 N nu i nu ran nbi nangue ran ho i te, da yrp di manda r

3N
Nu i hn rn jpi Oj
SAN MATEO5 tsdi Oj , jananguea majpi , i na ra Jess. 11 N gan johyah b i tsah y ji n i thennah n i xi ah y fhni b gu tngah, bi yna ra Jess. 12 N da hyu ni mbih, gan johyah, guim bmhb ngue data ran nbi gun nuh y pngahy mam bto, n i ja ba din da ah ngue am btsi mahtsi, bi yna ra Jess.

8 O gum bmhb ngue ga bc yn tdi bi man ra Moiss n ba bin xnbate y pngahy, p b c ngue ga utah ba majuni nam bn . 18 Majuni d xi ah, gtho ba ntoti b, n xnga nda ngue hin din ja, b guextaa i jatho ra ximhi n mahtsi. 19 Jananguea mad tstho maha a ram hma ngue hingui nde da yrpa ra gnda nda, n i xi mida ngue din jab da yte, p zi tstho r tsdi di nqui b b ja r tsdi Oj b mahtsi b. P nu di jtsi gtho mam b ja rm hma Oj, n i xi mida ngue din ja b da yte, n manda xn ngu r tsdi di nqui b b ja r tsdi Oj, bi yna ra Jess. 20 N guea d xi ah a, ndeb manda xn ho gui yth xinda gue ma ngrpih y fariseo n y xnbate nij. Nguetho nub hin gui yth xn ho, njmb da z gui cth hap di manda r tsdi Oj, bi ymp y xdi ra Jess.

gy h hap bh y ji, nguetho nua ra di hoqui ba i pa njapi, n ngutho ah gud hoj y ji, i n a ra Jess. P nub bi bh r tsdi ra , ya hiny ba s d hoqui, janangue da mba ma bnti thoho b hi. Dami jamansuh hin din ja b gui yth tengu a, bi ymp y xdi ra Jess. bi yna ra Jess: Nu ah gyn nquih b bh y ji, bi ymp y xdi. Dami jaf da hnu a ran nqui. Tengu nda ra hnini i ja b ja r ny ra th, am batho xn ho ngue hiny ba i juti. 15 Ngutho nda ra sibi, hingui s da mba ma cti b ja ra huada b da mba ma sque, i jatho da txp mbatho, jananguea di yoti gtho bp. 16 N ngutho gui yth ngue tengub gy sibih mm di hyrp i bh y ji. Jananguea da hnutah xn ho nin tteh, n da yspa Oj ma Tah bp mahtsi bya, bi ymp y xdi ra Jess.

13Nuah
Ra ua ja ra ximhi
14N
Ran nqui ua ja ra ximhi
17N
Ra Jess bi yurcah ba nam bn y n tdi ra Moiss
x bi yna ra Jess:
manda bi man ra Jess, bi yna: Gueb go mayab bi sih mam bombtah ran tdi ngue im ma: O gu hcpah r te ni mijih, n nu too da hycpa r te r mijiui, i jatho da tsnba r muui a bi yte, bi tmp. 22 P i jag manda ga xi ah, ngue nub boo di cup r mijiui nanguea bi yrpe, ngue im bni di cotsi, guehma da nu ran tsmbi. N nua too da xih ra tsore b ja r hmi r mijiui, da tsixp bh y ngrpi da tsmbi. N nu too mm then r mijiui d
21N
Ra Jess bi ma hingui ho ra cu
9 mba b ja ran tsmbi ngue ra sibi njmb i huti, bi yna ra Jess. 23 Jananguea nub gu ph b ja ra nij ngue gu na gui thndeh Oj, p nub g smhb b n bex g bmhb ba xqun xihmi ni mijih, 24 gua peng thoh n b gui mba b i b a ni mijiui gam punbaui, ja da z gui thndeh Oj bya, bi yna ra Jess. 25 N nub gu phmb ja ba guidn xihmb nda ni mijih, p gan hocpa zhh, n hin gui tmhb da tsix ah b bh y tstabi. Nguetho nub gui smhb b, 26 guehma da jo ah n hin da hyca thohoh ra zmi jagueb gui unhd ra mbti hangu da y ah, n xnga nda centavo da nde gui yspah, bi yn a ra Jess.

SAN MATEO5 ymhb b maueni n xqu nday thohoh. P manda xn ho guin nuh nangue g bhmb y tsoqui, xinda gueb xqu yth y tsoqui n xqu bhmb ran ho mazi b ja ra sibi.
Ra Jess bi yna hin da hyh r xisu nda ran yoh
manda bi xih y xdi ra Jess: Nu manda ran tdi mayab i na: O gu th ran yomtni. 28 P i jag manda ga xi ah, ngue nub nda ran yoh da hyanta nda ra xisu, n im bna nda ran yomfni xn tso nangue a, madagueb bi bntho, tengub ya bi yt ran yomtni b r mbi a bya, bi yn a ra Jess. 29-30 Janangue nub i ja a i utah ra tsoqui, p gui smzh ni mbih madagueb gum bmhb mm xn b gui ysh. Tengub xqu hya nda ni dh n xqu ymhb b maueni n xqu ndad thohoh, uague tengub xqu hyca nin yih n xqu

27N
Ra Jess bi yna hingui ho ran yomtni
manda bi man ra Jess, bi yna: N a bi mam b mayab gue: Nub nda ran yoh in nde da hyh r xisu, i jatho da yta nda ra scu din xummi. 32 P i jag manda ga xi ah, ngue hingui s da hyh r xisu nda ran yoh gueb hingui t ran yomtni a ra xisu. Nguetho nub bi hyh r xisu nda ran yoh, di japi da yt ran yomtni a ra xisu b bi hygui n dim bhmi manda ran yoh. N b nda ran yoh dim bhmi nda ra xisu bi thgui, ra yomtni a, bi yn a ra Jess.
31N
gu phmb ran tdi m hmam b mayab ngue i na: P nub g ndnbah r thuhu Oj, guehma gui jtsa g mamhb. 34 P nuya i jag manda ga xi ah, bi yna ra Jess. Hiny ba i s gui ndnbah r thuhu b ja a gu xihmb ni mijih ngue gun ndef da ycyi a gu xihmb. Hingui s gui ndmhb Oj, p ngutho hingui s gui ndmhb mahtsi, nguetho nu b mahtsi b ja b r tsdi Oj. 35 N xngui s gui ndmhb ra ximhi, nguetho ncua i ja ua r tsdi Oj. N xngui s

33N
Nte ga ndnbah r thuhu, bi yna ra Jess
SAN MATEO5,6 gui ndmhb ra hnini Jerusaln, nguetho r hnini r Thahni Oj a. 36 N xngui s gui ndmhb ni yh, nguetho data Oj bi znna, n xnga nda ni xth s gui snzhh gueb xn taxi o gue xm pothi da gohi. 37 P nub ja a gu xihmb ni mijih, da z, ga mhb b da z, hin da z, ga nthoh b hin da z. P gtho mida ym hma b nxp ja rn yomfni ra zthu, bi yna ra Jess.

10 i ja manda ga xi ah, ngue gui huc nin sih, gan ymanhoh man y tsore nangue ah, n gui yrpah ran ho too di cah. N dami yf r mate Oj too i numan ah n di nnah, bi yn a ra Jess. 45 N nub ngub gui yth, daangu g yth a ma Tah bp mahtsi ngue b pnh ra ye n ra hyadi. P hinga hnb b y hocji gue i so ra ye n ra hyadi, p np i bh y tsombi, bi yna. 46 P nub hnt too di hucah guid huj, ba gue g thmb b ngub g yth. P n ndata g yth y ziyate hycahi. 47 P ha gu mhb xn ho gu th b hnt ni cuh guid znguah. Nub guin jah b, daangu gu th i thnde y oj zh. 48 P ndeb xn hotho gui yth, nguetho xn hotho Oj ma Tah b bp mahtsi, bi ymp y xdi ra Jess.

44P
x bi yna ra Jess: Nuah g yhmb ba bi sih mam bombtah ngue: Nub nda ra ji di tsonba r d r mijiui, p n a da mba ma tsonbi r d. N nub r tsi da ycpe, ngutho na xin da tcpa r tsi. 39 P nuya i jag manda ga xi ah ya, ngue nub b a nda in nde di nnah, p o gu shmb a. N nub boo da mbpah danguadi ni hmih, gui unhd manda nguadi da mbpah. 40 N nub boo da zix ah b bh ra zmi ngue da gnna ni pahnih, p n a ni cotoh gui unhd. 41 N nub i si ah gui tuspah r bni nda ra ji nda ora, xn ho b nyo ora gui tuxh a r bni. 42 N hnta go too da y ah ba i honi, dami unhd. N nub boo da mipah b ja a gu psh, p xn ho b gui unhd, bi yna ra Jess.

38N
Bi yna ra Jess hin ga cosh b ja a da trcah
a nda ram hma mayab i na: Dami huc ni amigoh n gui cpa nin sih, m tnah.
Ga huc man sih, bi yna ra Jess

43N
N manda bi man ra Jess, bi ymp mi bp: P nub gu th r bfi Oj, hin gui yth da ysa ni mijih, nguetho hin te di da ah ma Tah bp mahtsi b din jab gui yth, bi yna. 2 N nub gun nde gui fxh nda ra hyoya, hin gui yth ngue da nu ah y ji, tengu t di yorpa a im bni b di unna nda ran tunni y hyoya, ngue di um b ja y nij o guep ja y yu ngue in nde da yspa y ji ba i te. Majuni d xi ah, ya hnta ran ytsi bi dha b ngub i te, bi yna. 3 P nub i ja a gu nde

Hin ga th ran ytsi b d th yn tte xn ho
11 gui unhd nda zi hyoya, ndeb hin gui xihmb mida ba g yth. 4 N manda xn ho b hin njon da nu ba gud unhd, p go da nu Oj ma Tah, n i ja ba din da ah bya, bi yna ra Jess.
SAN MATEO6 punga ma tsoquihe, tengu thoho b na punbahe i rcahe ran tso. 13 N o gu hgahe da dje ran tso, p dami ynje nangue ran tso. Nguetho nui gra hmutstabi, g di manda ua ja ra hi ni tsdi, n i ja ni tsdi mixte njmb da guadi gtho y pa mazi. N hnta d xiahe ya. 14 Nguetho nub gad punbah y tsoqui ni mijih, ngutho da ytah Oj ma Tah bp mahtsi, di punna ni tsoquih. 15 P nub hin gad punbah ni mijih, n ah hin di punnah Oj ma Tah bp mahtsi b, bi yna ra Jess.

12 Dami
manda d xi ah: Nub gu yh Oj, o gu th tengu i t di yorpa a im bni, bi yna ra Jess. Nu, i bp ja y nij np ja y xoyu, na i yh Oj p hnta ran ytsi im bni. Majuni d xi ah, hnta ran ytsi bi dha nangue ba i te. 6 N nub gu yh Oj gui mbh b njon da nu ah, p Oj ma Tah go i nu ah n di da ah ba gu f a, i na. 7 P hinga guextaa ram hma gui mamhb ngue nte n mba tho b gu yh Oj, tengu i t tn y oj zh. N s im bni i a Oj ba im ma b xn ngu i xifi. 8 N o gu th tengu i t, nguetho nu Oj ma Tah ya i pdi ba gtho gu homhb gueb hinga n f, i na. 9 P guim bmhb b gu yh Oj da ym hma tengu d xi ah ngue: Nuya ma Ta ahe gu bp mahtsi. Da hnumansu ni thuhu. 10 N dn ndehe din ja ua ndihi ni tsdi ngue di manda ua. N da tt ua ni ph ua ja ra hi tengu tho i trp mahtsi. 11 N dami daje ran tsihm d homhbe ra pa i jab ya.

5N
Hingui yoho guim bmhb b gu yh Oj
nuah, nub gu nde gui yt nin sihmh nda ora ngue guim bmhb Oj, o gu th tengu t di yorpa a im bni. Nu i ut y ji ba te, ndea d hnumanho, p hnta ran ytsi bi dha nangue ba bi yzh, bi yna ra Jess. 17 P nu ah, b gu t nin sihmh ngue gum bmhb Oj, p gan yomanhoh tengub ya gn sihmh. 18 Ndahma njon da bdi ba g yth gue g yt nin sihmh, n hnta Oj ma Tah i nu ah ba g yth, n i ja ba di da ah bya, bi yna ra Jess.

16N
Hin gui yuhmb b gu t yn tsihm b gun yh Oj
yna:
19N
manda bi man ra Jess, bi
Gui hyomhb ba d ncmanho b mahtsi
SAN MATEO6 Hin gui munsh ba gdm mmbtih ua ja ra ximhi, nguetho nuua i bh y zuu ngue di tsoni ba gtho gu psh, n jab da boxjua, n jab da b ah y b. 20 Pgue gui hyoni gui xnth ba d hnumanho ah b mahtsi. Nguetho hin te dim bp, hin da yrp y b ngue da b ah ba gu psh b, n hin da boxjua, n njoo b y zuu ngue di tsoni. 21 Nguetho hnb i ja nm ptsi nda im bn r mbi nda. Nub guecua ja ra ximhi i ja ba i ptsa nda, hntua im bn a nda, n nub guep mahtsi, guep im bn a nda b, bi yna ra Jess.

12 Oj r Hmu b i numanho y mbti, nguetho tengub r hmu a ra mbti, bi yna ra Jess. d xi ah, hin go guim bnsh ba gui sih ngue gdm bhmb, n xn guim bmhb ba gui hyeh. P guim bmhb ngue manda di muui ni teh xinda gue nin tsihmh, n manda di muui ni jih xinda gue ni heh, bi yna ra Jess. 26 Dami nuh y doja i yo hnb go hap, n hiny y huhi, n xn te i ptsi, p d xi ah, nu Oj ma Tah b bp mahtsi gtho i un . N nu ah, manda di mu ah xinda gue y doja, bi yna ra Jess. 27 N ha gum bmhb manda nyaa gam bhmb ua ja ra ximhi b mm gum bndumbih ba gtho guid bhmb. 28 N hanja mm go gum bnsh nangue ni heh. Xgue tstho gu cyih, bi yna ra Jess. P dami nuh y dni i ja b dpo, n nu hingui dim pfi n xngui di hoc y he. 29 P d xi ah, manda mahotho y dni xnda gue a r he ra tstabi Salomn ngue m he b mi ja r tsdi, bi yna ra Jess. 30 N ngub bi yta Oj nangue y dni, mahotho nm pa ya, n nixudi da mba ntsqui n da tudi. Jananguea guim bmhb, manda xn ho da ytah Oj xinda gue y dni, bi yna. 31 Janangue o gu mhb: Ba hmaha ga sih. Uague: Ba hmaha ga heh. 32 Nguetho nu i thnde y oj zh, guea zi i hon, p nuah i

25Jananguea
Oj di jamansu y ycyi
x bi yna: N nub hnta xn ho gum bmhb n gu th, din ja ah tengutho b nda ra ji xn ho r d, i handi xn ho ran nqui, din jab ni mbih. 23 P nub hinga guea gum bmhb, s gu mhb i ja ah ran nqui, pgue xm bxui thoho ni mbih, tengutho b nda ra ji ngue hingui ho r d, n xm bxui thoho b i handi, bi yna ra Jess.
22N
Ran nqui n mbi nda
x bi yna: N hingui s dim b i yoho y hmu nda ra yh. Nguetho nub yoho y hmu i b a nda, nua nda da numanho, n nua manda hin da numanho. Uague nua nda da hyumbi dim phmi a, p nua manda da zocpa thoho r bfi a. Jananguea hingui s yoho y hmu da dnna nda. Hingui s da ymp
24N
Hin di yoho y hmu nda
13 bp ni Tah b mahtsi, n i pdi ba g guid bhmb, bi yna ra Jess. 33 Janaguea nu ah, mbto thoho gan umhb di manda ah r tsdi Oj, n gui hyomhb nda ra hogambi nangue r ph Oj, n nubya di da ah ba gtho gui hyomhb. 34 O gum bndumbih, o gu mhb: Ba da z ga th b nixudi. Pgue gui tmhb, b nixudi ja gui phmb bya ba da z gui yth. Nda pa ngu nda pa i ja ba din ja, bi yna ra Jess.

SAN MATEO6,7 Dami yf Oj ba gu homhb, n nua di da ah. 8 Nguetho nua too da ydi, Oj di unna bi ypi. N nua too ja a i honi, di und Oj a i honi. N nua too da hyoni da socpa nda ra goxthi njuti thoho, Oj da xocpa a, bi yna ra Jess. 9-11 P nuah madagueb gy tsombih, xnga nda ah guid unhd ra do ni thnih b i ah ra hm, n xng ra cy guid unhd b i ah ra hu, p hnta xn ho guid unhd ni thnih. Ha magueta Oj ma Tah bp mahtsi ngue hin di da ah xn ho b ja a gu f, bi yna ra Jess. 12 N nub gu nde da ytah ran ho ni mijih, ndeb gui yrpah ran ho. Guea nam bna rn tdi ra Moiss n rm hma y pngahy mayab, bi yna ra Jess.

Nuna bi yt y tsoqui, hin gui ymhb, ndahma hinga guea d tspah a, bi ynghe ra Jess. 2 P nub gudi yf mida ngue gum bmhb hns ah xn ho ah, p Oj hin da numanho ah b. N daingu da ytah Oj tengu g yrpah g yf, bi yna. 3 Hanja bi z g nurpah ra zi hi i o r d ni mijih, n hin go gu phmb i o ra xcza ni dh. In jab n nqui ni tsoquih. 4 N ha da z gui xihmb ni mijih: Mba ga hpa ra hi o ni d, s gui ymf, n go manda xn ndoho ra xcza i o ni dh. 5 mm guid yorpah a gu th. P ndeb mbto gan hoj nangue y tsoqui gudi hosh, jananguea da z gui hympah ra hi o r d ni mijih, bi yna ra Jess. 6 O guid unhd a xn ho y foyo, ndetho da za ah. O gueb guid unhd a di muui y tsdi, ndetho da nm b hi, bi yna ra Jess.

Ra Jess bi ma hingui ho ran ypi
manda bi man ra Jess, bi yna: Nua n yta nda b ja ra te mazi, tengub nda ra goxthi xn tsti, uague nda ra tyu, n hingui ngu y ji i numanho da thop. P dami hyomhb gui cth b. Nguetho nua ra goxthi xn ndoho n ra dyu n zix a nda b ja ran nbi mazi, n xn ngu y ji i numanho da thop, bi yna ra Jess. gam fhmb nangue y hyte pngahy. Nub i sm b gu bhmb, s te tengub y dyo ngue xn ho, p nu y mbi tengub nda ra zate. 16 N da z
13-14N
Nda ran tuti nangue ra goxthi n y yu
15P
Ndaa y hyte pngahy
7N
Nub ja da tpa Oj di uni
x bi ymp:
SAN MATEO7,8 gui phmb y hyte pngahy nangue y n tte i te, tengu thoho y za da b a nda nangue y n dt i zp. Nguetho hin din zp ja nda ra za nda ran dt b hinga guea r za a. 17 P nu ra za xn ho i zh y n dt xn ho, n ngutho ra za hingui ho i zh y n dt hingui ho. 18 Nguetho nua ra za xn ho hin da z din zp y n dt ngue hingui ho, n ngutho a ra za hingui ho hin njmb da z din zp y n dt xn ho. 19 N nu y za hingui ho y n dt, da mba nttsi n da tudi. 20 Jananguea da z gui phmb y hyte pngahy nangue ba da yte, bi yna ra Jess.

14 ja nda ra dongu xn juni. 25 N bin ja nda ra dye, n mm xn ngu y dehe bi yugui, n b h ran dhi xn ndoho m nde xt yta ra ngu. P him bi yta, nguetho nua ra ngu m hp ja ra dongu xn ho. 26 P nua too i a d ma n hingui rpa ra gnda a, i te tengu bi yta nda ran yoh ngue ra ymbi, n bi hyh r ngu b mi ja nda ra bomu. 27 N bin ja nda ra dye ngue bi yuh y dehe, n ran dhi xn ndoho, n bi yta r ngu. N mm ntsutho bin ja bya, bi yna ra Jess.

x bi yna ra Jess: N s na y hmuj da, p hin da yrp di manda r tsdi Oj . P hnt majuni i t r ph ma Ta mahtsi da yrp . 22 N nub bi zn ra pa ran junbi b rn zgui, xn ngu da mbarqui da yngui: Ma Hmu, nughe d mamhbe a nim hma, n nangue ni thuhu d hmhbe thi y zthu, n nangue ni thuhu xn ngu yn tte mixte d the, da yngui. 23 P nug ga mp: Njmb d p ah. Dami uehmb ua ja ma hmig, gy tsombih, ga mbi, bi yna ra Jess.

21N
Ndaa di manda r tsdi Oj
nub mi gua a bi ma ra Jess b m hyup ja ra nyuni, nu y ji mi huhmb b bi hyonya . Haguen ja i xnbi xn ho, n hinga ngub i xngah ma xnbateh b ja ra nij, bi yn y ji. Nguetho nub mi xnba ra Jess, bi yuti ngue mi ja r tsdi xn ho a.
28-29N
Nu y ji bi numanho rn xdi ra Jess
nua too i h ma nde n i ta ma phg, i te tengu bi yta nda ran yoh ngue m ja rn yomfni n bi hy a nda r ngu b
24P
Hnta go too in nde da y a dm ma, bi yna ra Jess
N nub mi gua a bi man ra Jess, n bi gp ja ra nyuni bya, n mm xn ngu y ji m numanho da dnthoho mahna. 2 N b a nda ran yoh ngue mi hmb ra taxcaya. Bin dnyahmu b m bh ra Jess, n bi ymbi: Gra Hmu, nub ni ph, da z gui ueci ts ran d hmbi. 3 N nu ra Jess bya bi ut r y bi ddi n bi ymbi: I jag ra ph ngue bex da z i. Dami yni.
Ra Jess bi hoca nda ran yoh mi hmb ra taxcaya
15 N nub m ymbi, bexgue bi yna ran yoh. 4 N nu ra Jess bya bi hcpa a ran yoh njon da xifi too a bi japi bi yni, n bi ymbi: N mba b bh y mbj da nu i ngue ya bi yn i, n gui unna nda ra btse tengu i man y n tdi ra Moiss, bi yna ra Jess. N ja bi thop ra hnini Capernaum bya.
SAN MATEO8 ji israel dy judoh ngue xtm bdi i ja ma tsdi xn ho tengu na ran yoh, bi yna ra Jess. 11 Guim bmhb a d xi ah, xn ngu y ji ngue gtho na ndoho ra ximhi, ngue him ma mijudoh, da ycyigui n da yrp di manda r tsdi Oj, darb dim bhmb ma ngrpa bombtah ra Abraham, n ra Isaac n ra Jacob. 12 P xn ngu ma mijudoh ngue y n sh xtn yrp, p manda go da tntp ja ra bxui , n din zom b n din guxp y tsi, bi tmp y ji b mi yna ra Jess. 13 N nubya bi tmpa ra hmudofi: N mba ni ngu, ya bin ja a gm ma nguetho g ycyi i ja ma tsdi, bi yna ra Jess. N bexgue bi yn a r yh bya.

nub m zm b ra hnini Capernaum a ra Jess, bex b a nda ra hmudofi ra mngu b Roma, n bin catui n bi yp ra mate, 6 bi ymbi: Nui gr Hmu, nu nda ma yh i bm b ja ma ngu, i tsa r ji, hingui s di yni, mm xn doni, bi ymbi. 7 N nu ra Jess bi ympa: Ga mba b ga hoqui. 8-9 P nu ra hmudofi bya bi ymbi: Hingui jatho gui mba b ja ma ngu, gr Hmu, nug hin d sc tengu e n hin dr judog. P d pdi ngue i ja ni tsdi zh, ngue nub guim ma da yni, n bexgue da yni, bi yna. Tengu thohog bin daci ts man tdi, n nub i ja ba d xi ma dofi n ma yh, bexgue dahmantho in ja. N ngutho i, da z guim mantho ua n bexgue da ym bya, bi yna ra hmudofi. 10 Nub m yh ra Jess ba bi man a ra hmudofi, bi hyonya thoho n bi xi min yoh: Majuni d xi ah, njmb xt tng nda ma mnguh y

5N
Ra Jess bi hocpa r yh nda ra hmudofi
nub m mbenca ra hmudofi bya, x bi tho a ra Jess, bi zm b r ngu ra Pedro. N bi nu bm b r oi a r suto ra Pedro, mi hmb ra pa. 15 N nu ra Jess bya bi bndba r y, n bex bi bn a ra pa mi hmbi. N bi ndanca ra xisu bya, bi hyonba ra hm a ra Jess n mn yoh, nguetho ya bi yna ra xisu bya.
Ra Jess bi hocpa r suto ra Pedro

14N
nub min xui bya xn ngu y ji b tsi b mi bh ra Jess ngue min yoh y zthu. N hnta ndare bi man ra Jess, bexgue gtho bi hyn a thi y zthu, n bi hoc y hynni. 17 Gtho bin ja ba bi man a ra pngahy Isaas mayab ngue din ja b mi yna:
Xn ngu y hynni bi hoca ra Jess

16N
SAN MATEO8 Da du zh ba gtho xn hi dn nuh, n da nus ba g man d hmf, bi yna ra Isaas b mayab.
Yoho yn yoh na da dnna ra Jess
16 gnda ba mid ja ra dehe. 25 N bi y y xdi n bi ymbi: Gra Hmu, dami nuhu, guin ynje, nguetho ya in nde ga tonth mbo ra dehe, bi ymbi. 26 N nu ra Jess bi ddi: Hanja, ha mm zi tstho gu cyigah ngue i ja ma tsdi, n gun suh. N nubya bi ndanca ra Jess n bi xi a ran dhi ngue din h n ra dehe, n bexgue bin h bya. 27 N nu yn yoh bya bi hyonya thoho ba bi yta ra Jess. Ba di ytui na ran yoh, nguetho n ran dhi i a i xifi, n ra dehe i a i xifi, bin ymzh .

nub mn nu ra Jess ngue mm xn ngu y ji mi bp, bi ymp y xdi: Masque xn ho b ga thohmb danguadi ra ddehe, bi yna. 19 N nu nda ra xnbate nij bi ymbi: Xnbate i, dn nde ga tnni i hnb go hap gui mba, bi ympa ra Jess. 20 N bi d a ra Jess n bi ymbi: P nu y haho i ja y ngu n y doja i ja hap da yoi. P nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, hiny ma ngung ua, bi ymthoho ra Jess. 21 N x bi yna manda ra ji min yoh bya: Ma Hmu, dami tcpi ts, b ga c ts ma ta n ga tnna bya, bi ymbi. 22 Bi da ra Jess, bi ymbi: Tnga maha, nu xn du da y bp, tengub n xn du , bi yna.

18N
nub mi guaa man ra Jess bya, bex bi hyu b ja ra mbosa n bi mbh y xdi, d mba b danguadi ra ddehe. 24 N bi mba nda ran dhi tsdi bi yn ra dehe, n mm di thoni y tthe, bi dons i ts ra dehe a ra mbosa. P nu ra Jess m ha, him bi yrpa ra
23N
Ra Jess bi syaba ran dhi n ra tthe
nubya bi zm b danguadi ra ddehe bya, nguep ra xqui Gadara. N bex b p yoho yn yoh ngue min yoh y zthu, n mn tsutho , tengutho y zate. M bp ja yn ygui , jananguea nu y ji i su da thop hnb ja ran ygui. N bex b yn yoh bin cath a ra Jess, n bi mbafi: 29 Ba gn ycua gra Jess, r Tsnt i Oj. Ha cp yh gui ngahe, n hinga na sn ra pa gui ngahe, bi yn y zthu min yoh yn yoh. 30 N hinga yatho b mi b i da y tsdi. 31 N nu y zthu bya bi ympa ra Jess: Nub gun nde gui hynje thi, dami daje ran tdi ga cthe n yo y tsdi, bi yn: 32 Ni mbh, dami cth n, bi yna ra Jess.

28N
Ra Jess bi hoci yoho yn yoh min yoh y zthu
17 N nu y zthu bya bi bm b ja r mbi yn yoh, n bexgue bi yrp bh y tsdi. N nu y tsdi bya bin tihi n bi gp ja ra nguani, him bi z bin sya, nin um b ja ra dehe, bim bp. 33 N nu mi f y tsdi bya, bexgue bi mba ndihi b ja ra hnini, n nub mi zm b, bi mam bya ngue ba bin ja nangue yn yoh min yoh y zthu, n nangue y tsdi. 34 N b h y mngu b ra hnini bya, bi zp bh ra Jess, n ntsdi bi yp ra mate ngue da mbengui, nguetho him bi numanho ba bi yta.

SAN MATEO8,9 ba d t, bi yna. 5-6 Ha gum bmhb nte n mbatho d xic ran yoh, ngue r tsoqui ya d punbi. Ha gum bmhb manda xqu phmb i ja ma tsdi b ga xifi da ndantsi, din yo. P nuya ga utah ngue i ja man tdig ua ja ra hi ga punba y tsoqui y ji, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi ymp. N x bi ympa ran yoh i tsa r ji bya: Dami ndantsi, cx ni fdi, n mba ni ngu, bi ymbi. 7 Bex bi ndanca ran yoh mi tsa r ji, bi mba r ngu. 8 N nub mn nu y ji ba bi yta ra Jess, bin su n bi yspa Oj nangue a nda ra ji bin tunna ran tdi ngue di punba y tsoqui y ji.

N nu ra Jess bya, x b hu mahna ra mbosa, b peng b danguadi ra ddehe. Bi zm b ra hnini mi bi. 2 N b thunba b manda ra hynni mahna, ngue nda ran yoh b yox ra beza nguetho mid tsa r ji. N bexgue m p a ra Jess m cyi ngue i jas r tsdi, jananguea bi ympa ra hynni: O te gum bni ny, nguetho ya d punna ni tsoqui, bi yna ra Jess. 3 N nu da y xnbate nij bya, nub mi yde ba bi man ra Jess, bex bi bn : Nuna ran yoh hingui ho i t na, ha hinga hnta Oj s di punba nda, mi ns . 4 P nu ra Jess bex bi bdi ba mim bn y xnbate nij, n bi ymp: Hingui ho gum bmhb mbo ni mbih, ngue gu mhb hingui ho

Ra Jess bi hoca nda ran yoh x tsa r ji
nub mi bm b ra Jess, bi thop mi huc b d hc ra renta, dr hycahig ngue dr Mateo, n bi yngui: Dami tngui. N nubya d ndangui n d tnni. 10 N nubya darb dn sihmghe ra Jess y xdighe a ya. N bi zm b xn ngu y ziyate hycahi n y tsombi, darb d huhmbe b dn sihmhe. 11 N nu y fariseo bya, ngue im bni hns xn ho, b mi nu ba bi yta ra Jess, bi ynghe ngue y xdighe bya: Hanja in jab ni xnbateh darb i sihmh y ziyate hycahi n y tsombi, bi yn. 12 Nub m ya ra Jess ba bi man , bi ymp:

9N
Ra Mateo bi dnna ra Jess
SAN MATEO9 Hingui honi too da mbx im bns xn zaqui tengu ah, p hnt i ps xm bca i honi too da mbx tengu ya i nde da dngui, bi ymp. 13 N mbh bn xhmb b ja ni scuh ba nam bna rm hma Oj ngue i na: P nug manda d numanho b gui yth ran hucate xinda gue y btse guid daj, i n Oj, i m b ja y scu Oj, bi yna ra Jess. N nug him b c gan zond im bns xn ho, p b c gan zond i pdi hingui ho, janangue da z di ph y n yomfni, bi yna ra Jess, bi ymp y fariseo.
18 Janangue i xita ra guiuva madayo b ja ra mbotasi madayo, n hin da fgue n hin dim fni, bi yna ra Jess, bi ymp y xdi ra Xuua.
Ra Jess bi xoxa nda ra hmute x du, n bi hoca nda ra xisu mi hmb ra mbji
nda ra pa bya bi zm b bh ra Jess y xdi ra Xuua Nxixy, n bi ynni: Hanja d the man tsihm, n y fariseo, p nu ni xdi hingui t y n tsihm , bi tmpa ra Jess. 15 Ra Jess bi mana nda ran tuti b mi ddi, bi ymbi: P nu i bp ja ran thti hin da du y mbi, nguetho bp a ran yoh din thti. P da zn ra ora da tsispa a ran yoh, n ja da yt y n tsihm bya, bi yna ra Jess. 16 P nua din x ma xdig hin da bmanho b na ram hma mayab da dn ya, bi yna. Tenguthob nda ra yabte b d bta ra bte madayo, hin da bmanho, n nua ra bte madayo di tson a ra yabte. 17 N tengutho i t y ji b da xit ra guiuva madayo b ja ra yambotasi, da fa n dim fni.

14N
Ra Jess bi ma ndaa n pa da yt y n sihm y xdi
nub m yh , bexgue bi zm b nda ra ngrpi b ja ra nij, n bin dnyahmu b m bh ra Jess n bi ymbi: Bi du nda ma txu, yrqui ts ra mate ga mb gui cx ni y, n da dmbni. 19 Bex bi mba a ra Jess, bi dnna bi du r thni. N gtho d mbche dy xdighe. 20 N nub m mbhmbe b yu, hin da n smhbe b ja r ngu a ra ngrpi, bi zje nda ra xisu ngue n dmayo njya min youi ra mbji. Bi hyn b r xtha ra Jess n bi drpa r nyni r pahni. 21 Nguetho m ns ra xisu: Go hntho ga thrpa r pahni, ya da yngui. 22 N nub mi drpa r pahni ra Jess a ra xisu, bex bi ny a ra Jess, bi nu a ra xisu n bi ymbi: Damin johya gra xisu, ya bi yn i nguetho g ycyi i ja ma tsdi, bi ymbi. Bexgue guea ra ora bi yna ra xisu bya. 23 N bi tho a ra Jess bya, d snghe b r nguna ra ngrpi, n m bp y mbbida n xn ngu y ji mi bp ngue m na xt yh ra hmute x du. 24 N bi yna ra Jess: Dami pmhb thi, nguetho nuna ra hmute him bi du, n i tho, bi ymbi.

18N
19 P bin thetho y ji b mi y a bi xifi, nguetho mi p ya x du ra hmute. 25 N nub mi bn y ji bya, bi thop mbo mi bn a ra hmute ra Jess, n bi bndba r y bex bi ndanca ndihi ra hmute. 26 N gtho na ndoho ra xqui b bi y y ji ba bin ja.

SAN MATEO9,10 Hinjmb xt nuh ua ja ma hih ra Israel tengu d nuh ya, bi yn . 34 P nu y fariseo s i na: Nuna ran yoh i hn a thi y zthu nangue rn tdi bi unna r hmu y zthu, s i n .
bi bm b r ngu ra ngrpi a ra Jess. N bi dnni yoho y xd, n i mbat b n mba: Dami hugbe, gram bombto i ra David, bi ymbi. 28 N bi zm b ja ra ngu a ra Jess, bi dnnd y xd. Nu ra Jess bi ynni: Ha gu cyiui i ja ma tsdig ngue ga xoca ni dui, bi yn a ra Jess. D cyibe ngue i ja ni tsdi, gra Hmu, bi yn y xd. 29 Nu ra Jess bya bi drpa y d n bi ymbi: Din ja tengu a g ycyiui, bi ymbi. 30 N bex bi xo y d. N nu ra Jess bya bi hcpa yn yoh, bi ymbi: Njon gui xihmi ba d taui. 31 P hntho bi bm b y xd, bex bi xih y ji ba bi yrpa ra Jess.

27N
Yoho y xd bi hoca ra Jess
nu ra Jess nzi mi pa b ja y hnini n min xnbate b ja y nij, n mim mam b ran ho madayo ngue bp n manda r tsdi Oj. N mid hoqui hnta go man mi hmb y ji. 36 N bi huc y ji a ra Jess nguetho mi bi tengub y dyo b njon mid jamansu, i yodumbi thoho. 37-38 N bi ynghe ngue y xdighe: Majuni d xi ah, xn ngu y ji i bi ngue di dp r mbi Oj b boo da xifi nanguea, p hingui ngu i bi ngue da xifi. Ndeb gui yf Oj di un ra bfi mida da mbxa r bfi. Tengub i ja nda ra huhi x yoti, n hingui ngu y mbfi, n da ypa ra mhuhi mida y mbfi dahma da xoca ndihi, bi yna ra Jess.

35N
Bi huc y ji ra Jess
mi bn y xd, x b tsinba manda ran yoh a ra Jess. Mid goreba nda ra zthu min youi. 33 Nu ra Jess bya bi hynba thi ra zthu min youi a ra gore, bex bi ny a bya. Nu y ji bya bi hyonya thoho b mi nu a bin ja, n bi yna:
Ra Jess bi xocpa r nde nda ra gore

32Nub
10
N nu ra Jess bya bi zngahe d dmayoho ghe y xdighe, n bi daje rn tdi ga hmhbe thi y zthu n ga hoje ba g nn i hmb y ji. 2 N nughe dmayoho bi zngahe, mbto ra Simn, guea ra Pedro, na ra Andrs rn yoh a ra Pedro. N ra Jacobo n a ra Xuua rn yoh a ra Jacobo, ngue gtho
Nu ra Jess bi znni dmayoho y xdi
SAN MATEO10 yoho y tsnt ra Zebedeo . 3 N ra Felipe, n ra Bartolom, n ra Toms, nc dra Mateog ngue min hcahig, n ra Jacobo r tsnt ra Alfeo, n ra Lebeo ngue guea r thuhu ra Tadeo; 4 n ra Simn tmbi ra cananista; n ra Judas Iscariote, guea x d a ra Jess. N gueche dmayoho bi huanghe ra Jess.

20 ra hocji n nua gtho y ji i numansu a. N guep gam bhmb b, jagueb gui thohmb b manda ra hnini mahna, bi ynghe ra Jess. 12 Nub g smhb b ja r ngu, gui znguah, gui yf rn jpi Oj nanguea. 13 N nub rn sui a da ytah y mngu b hap gui smhb, Oj di un rn jpi g yf bya. P nub hinna, tengutho b nte gam yf. 14 N nub hap gui smhb, nub hin da zimanho ah n hingui nde da ymanho a gu xihmb, dami pmhb b n gui huj y bhi ni guah. Nua nam bna gui sohmb b . 15 N majuni d xi ah, nu y mngu b i ja nda ra hnini hin da zimanho ah, p nub bin ja ra pa ran junbi, manda mm xn tho da nu, xinda gue m bp mayab b ja ra hnini Sodoma n ra hnini Gomorra, bi ynje a ra Jess.

nub m zngahe d dma yohoghe bi ynje: Nuya hin gui mbh b i b him ma mijudoh, dy israelh. Xnga guep ra xqui Samaria gui mbh. 6 P nuya gui mbh b b ma mnguh y israel. Nu i bi tengu y dyo bi bh ra yu in nde xtn donsp ja ran dte. 7 N nub hap gui mbh gui ymf: Damin umhb ya ngue di manda ah r tsdi Oj, bi ynghe ra Jess. 8 Gui hoj i hmpa ra taxcaya, n hnta go man i hmb y ji, n gui xoxh xn du, n gui hymhb thi y zthu in yoh da y ji. N nub gui yth , hin gui yh nin zbih, nguetho hin d p ah a ma tsdig, bi ynghe ra Jess. 9 N hin te ma mbti gui hyxh b g mbh, bi ynghe. 10 N xn ni tudz gui tuxh, n hnta ni he gu heh n hnta ni thxfani gui yth, n hiny ba gui hyxh, nguetho nub gui smhb i ja nin tdi ngue da zimanho ah . 11 N nub g smhb b ja y hnini ma mi israelh gui ynhd hap b a nda ran yoh ngue

5N
Bi mbnd y xdi da mampa rm hma
x bi yna: Nuya hnb go hap ga pnnah, mm di nnah bp, tenguthoho y zate di nba y dyo. Damim fhmb tengu y cya n gui yth tengu t y taz, hnta ran ho gui yth. 17 N gam fhmb, nguetho nu y ji di d ah b bh y ngrpi b ja y nij, n da mbpah. 18 N da zixah b bh y zmi n y tstabi, nguetho gu cyigah, p hinga ndetho da zix ah b. Nguetho nub da zix ah b, da z gui xihmb y zmi n y tstabi nangue ma thuhug, ndahma n y judo n i thnde y oj zh

16N
Yn nbi da nu y xdi ra Jess
21 da yde nanguec. 19 N nub da tsix ah b bh y tstabi, o gu hdumbih ba guim mamhb o gueb da z gan yh uague hinna, nguetho Oj di da ah ran yomfni ba gui mamhb b bi mba ma junni ah. 20 Nguetho hinga gues ah gan yh b bi mba ma junni ah, p guea r Hogandhi Oj ma Tah din y, bi ynghe ra Jess. 21 N dim b i da di ds y n yoh da mba ntho. N nu da di ds y tsnt b bh ra zmi da tho. N dim b i da y tsnt di yp zh y ta ngue da tho. N din jab da trpa i cyigui, bi yna ra Jess. 22 N gtho na ndoho ra ximhi da tsan ah nangue gu tngah, p nub gui hyth gueb go ran zgui, gui tha gan ymhb bya, bi yna ra Jess. 23 N nub nda ra hnini di cah, dami dahmb b, n gui mbh b manda ra hnini bya. N majuni d xi ah, hin gn tth gtho y hnini Israel gui xihmb rm hma Oj n gui dahmb, b b peng. 24-25 N tengu thoho nda ra xdi hin da tmbi xn ho b him bi tmbi xn ho r xnbate; n hin da hnumanho nda ra yh b him bi hnumanho r hmu. N din jab da ytah, hin da numanho ah y ji, tengu thohogui him bi hnumanhogui, n i tngui dr zthu, bi yna ra Jess.

SAN MATEO10 ua njonguin nu, dami mamhb b bh y ji, n nua d xi ah njongui de, dami mbahmb b ja y hnini, da tp ba gtho d xi ah ya, bi ynghe ra Jess. 28 N o gu suh in nde da hyo ah, hiny y tsdi na ni mbih di juatah. Manda xn ho b gui suh a Oj, n hnta i s di nna ni jih n ni mbih b ja ran nbi mazi, bi ynghe ra Jess. 29-31 Janangue yo gu hdumbih, guim bmhb y doja i b b ja y ti, hingui ngu di muui, p nu xnga nda da du b hin r ph Oj da du. Jananguea guim bmhb, hiny ba din ja ah b hin r ph Oj din ja. Nguetho manda di mu ah b na nu Oj xinda gue y doja, n i pdi gtho nangue ah. Jananguea hin gan suh, bi ynghe ra Jess.

gtho too da mam b bh y ji ngue i tng, nc gam ma b bh ma Ta nub mahtsi nangue . 33 P nua too din cm b i bh y ji nanguec, nc xin ga cm b b bh ma Ta b mahtsi, bi ynghe ra Jess.
32N
Da ma too tn ra Jess
hin gui suh ba da ytah y ji, guehma gui mamhb a d xi ah. Hin gui cmhb a. 27 Nua d xi ah
26Jananguea
Ra Jess bi ma hnta Oj da tsu
hin guim bmhb ngue b c da zh y si, p manda din ja y si nanguec. 35-36 Nu y ycyi da tsp ja r ngus, nub hing y ycyi bp. Nu yn yoh din shmb y ta, n nu y xisu bya din shmb y mbe n y c, nangue hingui cyigui, bi yna. 37 P nub nda ra ji manda im bna r ta n r mbe xnda guec,

Ra Jess bi ma da ts too da dnni

34N
SAN MATEO10,11 hin ga mbi ngue r hmugui. N nub nda ra ji manda im bna r tsnt n r txu xnda guec, ngutho hin da z ga mbi ngue r hmugui, bi yna ra Jess. 38 P nub boo na i tngui n hingui ht yn nbi da trpe, nc xn ga mbi r hmugui. 39 N nua too da zu da thcpa r te nanguec, da mba ma nbi b ja ran dte r te a, p nu too hin da zu da thcpa r te nanguec, hin da mba ma nbi b ja ran dte a, bi ynghe ra Jess.

22 xdi a ra Xuua. N nub mi zm b bh ra Jess, 3 bi ynni: Ha guee gra Cristo, gra Thahni i Oj, ngue mi hma ba h, uague ga thoqui ga tmhb, bi yn y xdi ra Xuua. 4-5 Nu ra Jess bya bi ymp y xdi ra Xuua: Ni mb b, gui xihmi a ra Xuua ba gtho gu hmi, bi ymbi. Dami xihmi ba gun nuui, ngue nu y xd bin z y d ya, n y dogua i yo, n mi hmb ra taxcaya ya bi yn , n y gogu ya i hnahy ya, n da xn du i pa nsotsi, n y hyoya i si a ram hma ngue bp dm p . 6 Majpi too hin di t y mbi nanguec, bi yna ra Jess b mi ymp y xdi ra Xuua. 7 N nub mi mbenc y xdi ra Xuua, nu ra Jess bi xih y ji ba t ra Xuua, n bi ymbi: Ba gu mbh guin nuh b ja ra dpo b mi bp ra Xuua. Ha g mbh gb nuh nda tengu ra xithi i n ran dhi. 8 Uague g mbh gb nuh nda ran yoh mahotho r he m he. P gu phmb too mahotho y he i bp ja y nguntstabi . 9 Uague g mbh gb nuh nda r pngahy Oj. Majuni ngue gn nuh nda r pngahy Oj, n nua, manda xn htsi r tsdi a xnda gue g mida y pngahy. 10 Nguetho guea ra Xuua a m hmam b ja rm hman Oj mayab b m yna: Mbto ga phna nda ran yoh ngue mam bhni da xih y ji ngue da dpee xn ho, bi yn Oj, bi yna ra Jess.

x bi yna ra Jess: Nua too da zimanho ah, nc xin bi zimanhogui, na b png xim bi zimanho a. 41 N nua too da zimanho nda r pngahy Oj nangue a ra bfi i te, daangu ran ho din tunui a ra pngahy. N nub boo da zimanho nda ra hocji nangue a ran hocji i te, daangu ran ho din tunui a. 42 N nub nda ra ji i ja ba di unna nda ma xdig nguea i tngui, madagueb hnti ts ra dehe di unni, p n a i ja ba din tunni ngue manda xn ho, bi yna ra Jess.

40N
Ra Jess i man yn tunni
11
Nub mi gua a man ra Jess bya, bi mbnghe d dmayohoghe. N ndanni bi mbas ra Jess bya. Bi mba bin xnbate b mida y hnini b ra hi Galilea. 2 N mi ofdi ra Xuua Nxixy, n bi sifi ba gtho bi yta ra Cristo, jananguea bi mbnnd yoho y
Ra Xuua Nxixy bi manda d nni too a ra Jess
23 d xi ah, njon m bh manda ran yoh manda xn htsi nangue a r bfi bin tunni xnda gue a ra Xuua. P hnta go too din uni ngue di manda r tsdi Oj, madaguea hingui htsi r bfi din tunni, p manda xtn htsi b d nqui, xinda guep ni nqui a ra Xuua ya, bi yna. 12 Asta gueb mi dmp r bfi ra Xuua n guehya, i honi da yrp di manda r tsdi Oj y ji. N nu i humbi i honi, da dha da yrp, bi yna ra Jess. 13 N guea bi man y pngahy mayab bin ja, n m m b ja y n tdi Oj, n gue m man b hn nim bh ra Xuua. 14 N nub gu cyi a d xi ah, gui phmb ngue tengub da gue a ra Elas a ra Xuua, ngue guea ra Elas gu tmhb ngue m bh mayab. 15 N nub boo i ja r zagu di jamansu a dm mang ya, bi yna ra Jess. 16 Ga xi ah ba gu th ya, ngue nte gu rpah ra gnda. Gu th tengu i t y thni b in ni. Din ss , n i xih y mithnih: 17 D pixt mam bixti p hin g yrpah ra gnda, n hin gn nhmb, i n da. P nughe d pbe nda ra bi ngue tengub xn du nda, p nte g bmhb n hin gn zomhb, i n mida y thni. 18 N ngutho gu th, hin g yrpah ra gnda a ra Xuua, ngue him mi ho y n sihm n him bi zi ra vino, p g ymdah in youi ra zthu. 19 P nug, dn jig ua ja ra ximhi, xn ho man tsihm b ndand n ma tsitheg, p xnga guec gu rcah ra gnda. P gu xij y fhni, gu

SAN MATEO11 nj: Nuna ran yoh ran zthu n ra mihni na, n y amigo y tsombi n y ziyate hycahi, gu nj. P Oj i pdi ba xn ho da yte ngue bi zngabe, bi yn a ra Jess.
Nda ram hma nangue ran nbi da nu y ji him bi ph y mbi
20N
11Majuni
manda ram hma bi man ra Jess nangue y hnini b bi yte xn ngu y n tte mixte. Nguetho nu y ji b, njmb bi nde bi ph y mbi, madaguea bi nu y n tte mixte. N bi yna ra Jess: 21 Huhi maha ah gy mnguh b ra hnini Corazn n ra hnini Betsaida, nguetho nub xc t yn tte xc utah b ja ra hnini Tiro n ra hnini Sidn, xtn du y mbi nangue ran tso m t n xt ph y mbi . 22 Jananguea nub bi zn ra pa din ja ran junbi, manda xn tho ran nbi gui nuh xinda gue bp Tiro np Sidn, bi ymbi. 23 Ngutho ah gy mnguh ra hnini Capernaum. Masque gu mhb manda xn htsi r tsdi ni hninih xnda gue mida. Pgue hinna, guehma da mba ma juadi ah. Nguetho nub xc t yn tte mixte b ra hnini Sodoma tengu d rp ja ni hninih, hin xtn guadi nangue ra sibi, nguetho xtm ph yn yomfni y mngu b, n guextaa di jata ra hnini ya. 24 P guehma majuni d xi ah, b bin ja ran junbi, manda xn tho ran nbi gui nuh, xnda gue a da nu y mngu b ra hnini Sodoma, bi yna ra Jess.

nubya nu ra Jess bin yui Oj n bi yna:
25N
Ra Jess i hurpa r mbi nda
SAN MATEO11,12 Ma Ta i, gra Hmu mahtsi, n gra Hmu ua ja ra hi, jamadi ya ngue g japi him bi ba ram hma nangue ni tsdi im bns ja y n yomfnis, p g japi bi bdi nanguee i honai, tengu y thni ngue hin te i pdi. 26 N guea g yte ma Ta i, ngue guea g numanhos gu te, bi yna ra Jess b min yui Oj r Ta. 27 N x bi ymp y ji bya: Gtho ba i ja, bi dac ma Ta. N njon da bqui xn ho, hinda hnta ma Ta i pqui. N njon da bdi xn ho ma Ta, hinda hngd ngue r Tsntgui d pc a, n ngue ma ph ga japi da bdi, bi yna ra Jess. 28-30 N nub g yhmb n gn xmbih nangue ba gtho gu th, ba hmb gui tngah, n nug ga huta ni mbih. N nua ra bfi d da ah hingui hi a, tengub d huth ran thuy dn hyanbah ya. N nug d st ma mbi n hiny ran ytsi ma mbi, n ga xnnah ngue njab gui yth, n ga huta ni mbih, bi yna ra Jess.

24 bi da ra Jess, bi ymbi: Ha hin gn nuh b ja ni scuh, ngue n a ra David bi mbsta a rn tdi Oj b mi mbh da, n bin tumanthuhu, m hiny ba da zi . 4 Jananguea bi yrp ja r ngu Oj, bi zi y bxthuhm him mi s da zi , p hnt y mbj mi si . P hin gu mhb bi yt ra tsoqui ra David, bi yna ra Jess. 5 Uague hin gum bmhb ba mam b ja rn tdi ra Moiss nangue y mbj bp ja ra nij, ngue nb ra pa ran tsya i t y bfi. P hing ra tsoqui a i te, nguetho guep ja ra nij dim pfi. 6 N nug d xi ah, manda xn htsi ma tsdig xnda gue ra nij, hanja gu mhb bi yt ra tsoqui ma xdig, bi ymbi. 7 P nu ah hin gu phmb ba nam bna im ma b ja rm hman Oj ngue i na: Nug manda d nde din ja nin hucateh, xinda gue gui hyoh y zuu ngue gui pscah, i n Oj, bi yna ra Jess. Nub xqu phmb ba nam bna, hin xcami yf hiny y tsoqui, bi yna ra Jess. 8 N nug guec dn jig ua ja ra ximhi, dr hmu, n i ja man tdi ga mang ba da yt y ji ra pa ran tsya, bi ymbi.

3N
12
N nua nda ra pa mi yo a ra Jess b ja y huhi. Nche d mbhmbe y xdighe a, b ra pa ran tsya. D ndehmhe n d tje da y trigo. D tnt ma yhe y trigo n d sahe. 2 Nu y fariseo bi nu ba d the n bi ympa ra Jess: Nu ni xdi bi yta hin xt yte, nguetho bi yta nda ra bfi ra pa ran tsya, b mi dc y trigo.
Ra Jess bi yuti ndaa manda xn ho xt yt y fariseo
bi thoh pya n bi yrp ja ra nij. 10 N nu y n sih a ra Jess mi nde xtn dnba nda ra tsoqui ngue mi s xt ypi, n bi tmpa ra Jess: Ha da z da mba ma hoqui a ra pa ran tsya nda ra hynni, uague
9N
Nda ranyoh ra mbdi r y bi hoca ra Jess
25 hinna, bi yn. Nguetho m bp nda ran yoh ngue ra mbdi r y. 11 N bi da ra Jess: Ha i b a nda ah ngue nub ni dyoh da dp ja ra hyhi gueb ra pa ran tsya, ha hin gui jxh. 12 Ha m gueta nda ra ji ngue hin da z da trpa ran ho b ra pa ran tsya. N nua, manda di muui xinda gue y dyo, bi yna ra Jess. 13 N nubya, bi yna ra Jess: Dami jun ni y, bi tmpa ran yoh. N bi jun bya. N bex bi gohi xn ho tengu manda r y xn ho. 14 N nu y fariseo m m bin cu bya. Bi bm b ja ra nij, bi nys ba d z da hyo ra Jess.

SAN MATEO12 nu in ja tengub ra xithi bi domp ran dhi, da xotsi mahna. Ngutho in ja tengu nda ra sibi mi tstho da huzh, di japi ngue da d xn ho mahna, asta gueb bi zni dim hmu xn ho ua ja ra ximhi, n din jab da yte. 21 N gtho y ji dahma danyo b na y da dmp ran ho da yrpa , i n Oj, bi yna ra Isaas mayab. Guea bi ma nangue ra Cristo r Thahni Oj.
Bi tmbi nyoui r tsdi ra zthu a ra Jess
20 N
nub mi bna ra Jess ba mi nde xt yrpa y fariseo, bi bm b bya, bi mba ndanni, n mm xn ngu y ji bi numanho da dnthoho. N gtho midn hynni bi hoca ra Jess. 16 N bi xi njon da xifi too a bi hoqui. 17 N nua bi yta ra Jess ngue njon bi ndepe da xifi, bin thui a mi hma mayab b mi yna ra pngahy Isaas: 18 Nuna guehna ma yhg d huahni ngue mm did huc n i hurca ma mbi, ga un ma Hogandhi ngue da xi i thnde y oj zh, nangue ran junbi ga t b ran zgui ra pa. 19 N hin din ste a n xn dim mbatho, n hingan tsdi din y hap din yo.

15N
Mayab bi hma ba bi yta ra Jess
nda ran yoh min youi ra zthu n mi xd n mi gore, bi tsixp b a ra Jess, ngue di hoqui. N bexgue bin z y d, n bi ny bya. 23 Nu gtho bi nu ba bi yte bi hyonya thoho , n bi yna: Masque guehna mi man y pngahy, ngue rm bombto ra David, ngue r Thahni Oj, bi yn y ji. 24 N nu y fariseo b mi yde ba i man y ji, bin cu , bi yna: Nuna ran yoh na i hn a thi y zthu nguetho in youi r tsdi a y hmu, s n. 25-26 N bex bi ba ra Jess ba mim bn y fariseo n bi ymp: P him majuni gu mamhb, nguetho nu ra zthu hin da z din ssh y m ftsih. Nub din ss din juas y tsdi b, tenguthoho b nda ra tstabi din heque n din tunhd y m

22N
SAN MATEO12 ftsih, di bs y tsdi b. N ngutho nda ra hnini o gue nda ra ngu b din heque, p g dim b . 27 Nuah gu mhb dn yobe r tsdi ra zthu, jananguea i s d hn a thi y zthu, s gu mhb. P xib da guea d t, ha in jab gu xnbah b i hn a thi y zthu . N gues i utah ngue him majuni a gu mamhb, bi yna ra Jess. 28 Pgue r Hogandhi Oj d hn a thi y zthu n d utah ngue ya di manda r tsdi Oj ua gu bhmb, bi ymp. 29 N tenguthoho nda ran yoh b i bp ja r ngu, hin njongui s da yrp b hinga mbto da mba nthurpi y y, n nuya s da yrp n da hyspi ba gtho i ja b. Dn jag b, him m s xc mispa y zthu b hin xc tp y hmu, bi yna ra Jess. 30 N nua too hingui numansugui, man sibe a. N nua too hingui t ma bfi i di japi dim b mida, bi yna ra Jess. 31 Jananguea d xi ah, hnta go m tsoqui n hnta go m tsore da man a nda, i s da mba ma punbi, p nub i man ra tsore nangue r Hogandhi Oj nda, ya hin da z da mba ma punbi nda b. 32 P d xi ah, nub boo da man ra tsore nanguec, dn jig ua ja ra ximhi, p i s da mba ma punbi a. P nua da man ra tsore nangue r Hogandhi Oj, p hin jmb da mba ma punbi a, bi yna ra Jess.

26 ndeb gui numanhoj b, nguetho gui ymf xn ho ra za gueb xn ho rn dt. P nub hingui ho y n dt gui ymf hingui ho ra za b. Nguetho nu y n dt i zp da b a nda ndaa n za a, bi yna ra Jess. 34 Nu ah, tengub y mni ah y poz. Hague dn z gui mamhb nda ra nde xn ho b xn tsotho ah. Nguetho nua i yup r mbi nda, guea i pn r nde nda, bi tmp y fariseo. 35 Nua ran yoh i yuh ran ho r mbi, hnta xn ho im ma, p nua ran yoh xn tso, hnta im ma, nguetho xn yuh ran tso r mbi. 36 N d xi ah ngue nua ra pa din ja ran junbi, gtho y ji da mba ma junbi nangue a him bin yomfni ba mba a bi man . 37 N nangue ym hma g mamhb d tsnnah ran nbi da ah n d mba ma thgue da ah, bi yna ra Jess.

nub xn ho ran tte ngue d hn a thi y zthu,
33P
Ra Jess bi ma daanguui a r mbi nda a rn tte nda
nubya, bi tmpa ra Jess, bi ymp da ma ngrpihe y fariseo n y xnbate nij: Gra xnbate, dami yurcahe nda ra hmpya ngueb majuni Oj bi daa ni tsdi. 39 Bi da ra Jess: Nu x uegue nangue Oj n xn tso y mbi, gue i h y hmpya . P hin da tut y hmpya , p hnta nda ra hmpya da tuti, tengu bi yta ra Jons. 40 Ngue tengu thoho ra Jons, hyu pa n hyu xui bi yo b mbo r foho nda ra dhu, n ngutho din jac guec dn jig ua ja ra ximhi, hyupa

38N
Ra Jess nte ma hmpya bi yu b mi tp y hmpya
27 n hyu xui ga o b b xn du, bi yna ra Jess b mi ymp. 41 N d xi ah, nu m bp ra dhnini Nnive darb gam bhmb b bin ja ran junbi b ran zgui, n da yutah i ja ni tsoquih. Nguetho nu bex bi ph y mbi b m y a bi man a ra Jons, p nu ah x hin gun nde gui ph ni mbih nanguea d mang. N nug, manda xn htsi ma tsdi xinda gue ra Jons, bi yna ra Jess. 42 Na ra xisu min tstabi b Sur, darb gam bhmb a b bin ja ran junbi b ran zgui. N da yutah ngue i ja ni tsoquih. Nguetho nua yatho b h ngue mi nde da y a ba bi man a ra tstabi Salomn nangue ran yomfni bi un Oj, p nuah hin gu nde gui yhmb a dm mang. P nug manda i ja r tsdi mam hmang xinda gue ra Salomn, bi ymp y fariseo a ra Jess.

SAN MATEO12,13 manda mm xn tso i te, n bi yrp, bin sya b r mbi a ra ji. N manda mm xn tso bi yta ra ji bya. N gan jah b, bi ymp y ji a ra Jess. nu ra Jess mi yh y ji b mi zm b a r mbe n y n yoh. Bi zm b ja ra ngu m bi. P him bi yrp, bim btho b thi, mi nde xtn yui a r tsnt. 47 N nu da bya bi xi a ra Jess: I bcua thi ni mbe n nin yoh, n in nde gan yh na, bi tmpa ra Jess. 48 N bi d a ra Jess: Ga xi ah too a ma mbe n too man yoh. 49 N bi yut y xdi bya: I bcua ya ma mbe n ma cu, bi yna. 50 Nguetho hnta go too i t r ph ma Ta b bp mahtsi, gue man yoh , n gue man ju , n gue ma mbe , bi yna ra Jess.

46N
Ndaa i din cuh ra Jess
nua ran tso guid hoh, din ja ah tengu bi yta nda ra ji min youi nda ra zthu. N bi bn a ra zthu, bin yo b ja ra yonhi, m honi hap din sya p him bi dni hap din sya. N bi mbeng b ja r mbi ra ji b b ntsi. 44 Manda xn ho b ga peng b b ntsi, bi yns a ra zthu. N nub mi mbeng bya, bi zm b ja r mbi a ra ji mahna, n bi nu tengub nda ra ngu ngue mn joqui b r mbi, n njom m bp nguetho him bin zm b rm hman Oj. 45 N x bi mba bya b si m yoto y minzthuh ngue

43P
Nu r mbi nda da yt ra zthu mahna b hin da bn Oj
13
N nubya bi bna ra Jess b ja ra ngu m bi, n bi mba nn hup ja ra ndendej. 2 N mm bim pti b y ji, jananguea nu ra Jess bi ndexp ja nda ra mbosa n bi hyu b. P hingui yo a ra mbosa, b cop ndenthe. 3 N bi xnba y ji, bi xi i da yn tuti. N nua nda ran tuti bi mam b, bi yna: Nda ra mbomhmud bi mba b huhi. 4 N nub mi mbon y hmud, nu da bi zo b ja ra yu, n b h y doja bi za . 5 N nu mida y hmud bi zo b ja y

Rn tuti ra mbomhmud
SAN MATEO13 bodo, bexgue bi btse nguetho hingui pidi ra hi. 6 P nub mamb px ra hyadi bexgue bi yot nguetho him mi ja y y xn ho. 7 N nu mida y hmud bya bi zo b ja y bouni, n bi bx y hmud. P nub min te y uni bya bi gomi, n bim bdi. 8 P nu da bi zo b ja ra hogahi, n bin ja xn ho . Nu da bi nda nda cinto, n nu da bi ndi hyte, n dte ma dta bi nd da. 9 P nub i ja ni zaguh, dami jamansu ba d xi ah, bi ymp y ji a ra Jess.

28 Gui yhmb p hin gui phmb ba g yhmb. N gui nuh p hin gui phmb ba nm bna guin nuh. 15 Nguetho nu ni mbih mm xm mtho, n njmb gui yhmb, tengub njoti ni guh, n njmb gui nuh, tengub guid tsnt ni dh, n hin jmb i s da bn ni mbih ngue dim pdi nangue ran tso, ngue ga nyn ah, i n Oj, bi yna ra pngahy Isaas b mayab, bi yn a ra Jess. 16 P nuah majpi ah nguetho i nu ni dh n i h ni guh, bi ynghe ra Jess. 17 Majuni d xi ah mm xn ngu y pngahy Oj n xn ngu y ji ngue dat Oj mim bni, m nde xt nuna gtho gu nuh ya, p him bi z bi nu; n mm m nde xt yhna gu hmb ya, p him bi z bi yde, nguetho him m zn ra ora xtm bdi, bi ynghe dy xdighe ra Jess.

mfe: Hanja gn xnba yn tuti y ji, n hingui p ba nam bn , d mfe. 11 N nu ra Jess bi drcahe bya, n bi ynje: Nu ah bin ja ah g phmb a njom mi ph mambto bp n manda r tsdi Oj, p nu mida, him bin japi da bdi, bi ynghe ra Jess. 12 N tengu thoho a ram hma i na: Nua i ja, manda xn ngu din tunni, n nua zi tstho i ja, na i ja da thnba a, gan jah b. Nu i honi da bdi, manda xn ngu da bdi. P nangue hingui honi da bdi, n a zi ts mi pdi da thnba . 13 Jananguea yn tuti thoho d xi , nguetho i de p na gueb him bi yde, n i nu p tengutho b hin te xt nu; him bi yt y mbi a d xifi, bi yna ra Jess. 14 N majuni i mana ra pngahy Isaas nangue b mi yna:

10N
I nd y xdi ra Jess hanja i xih yn tuti y ji
d xihmbe ra Jess bya, d
nuya ga xi ah ba nam bna rn tuti a ra mbomhmud, bi ynghe ra Jess. 19 N nua too bi sih ram hma ngue di manda ua r tsdi Oj, n him bi bdi ba nam bna, in ja tengu y hmud bi zo b ja ra yu, n bex b a ra zthu bi hyx a ra hmud bi thup ja y mbi . 20 N nu y hmud bi zo b ja y do, tengub nda ra ji mm di johya b ja bi y a ram

18N
Ba rn thui a ran tuti ra mbomhmud
29 hma, p maxtse thoho. 21 N hinga gtho mbo y mbi, nguetho hiny y y xn ho, n go zi ts din nbi nangue a ram hma, bexgue da uegue. 22 N nua ra hmud d xi ah bi zo b ja y uni, nam bni tengu nda ra ji bi y a ram hma, p hnta mm im bn ra ximhi n ra mbti ngue i hti, jananguea bi japi bim b a n hin te bin ja r bfi Oj nanguea ra ji tengu a. 23 P nua ra hmud d ma ngue bi zo b ja ra hogahi, nam bni tengu i manho a ram hma n i pdi ba y n thh a, n din te xn ho n da ndgue tengutho y hmud, ngue nu da bi nda nda cinto, n da bi nd a hyte, n da bi nd a dte ma dta.

SAN MATEO13 yn y yh bya. 29 N nu y hmu bi ymbi: Hinna, hin da z gui mbh gui xath y paxi hingui ho, nguetho xhma tsrp thoho n xn ho gui xath. 30 Manda xn ho gui hythoh darp din te, ja gueb bin ja ran sofo. N nubya ga xi y mbfi ngue nu hingui ho di pti n da yudi, n nu xn ho bya da mbts b ja ma ngu, bi yn y hmu, bi yna ra Jess. N guehna manda ran tuti bi mam b mi xi y ji.

nu ra Jess bya bi xih mida yn tuti y ji, n bi ymbi: Nub bi yt ran tstabi Oj, in ja tengutho b nda ra ji bi du a nda y hmud xn ho b ja r huhi. 25 P nub mn xui n gtho bin ha, bi mba a rn siui n darb bi duhmi a nda y hmud hingui ho b ja r huhi, n bi mba bya. 26 N nub m bx bya, bi bx xn ho n hingui ho, darb bi btse. 27 N nu y yh bya bi mba bi xi y hmu: Nu y hmud g tup ja ra huhi, xn ho b gmi tuhu, hap bi nqui y hmud hingui ho, bi ymbi. 28 N nu y hmu bya bi ymbi: N masque nda man sibe b h bi tsonga ma huhi, bi yna. Ha ga xath y paxi hingui ho, bi

24N
Rn tuti ra hmud xn ho n a hingui ho
manda ran tuti bi mana ra Jess n bi yna: N tengu nda r hmud ra mostaza bi dup ja r huhi nda ra ji. N zi tstho a, mm manda zi ts xnda gue mida y hmud. 32 P nub bin te n manda xn ndoho b ni nqui, madagueb ra cani thoho, p i te tengub nda ra za guep da z da yt y bafi y doja b ja y y. In jab r tsdi Oj b ni nqui ngue di manda ua, bi yna ra Jess.
31N
Rn tuti r hmud ra mostaza
manda ran tuti bi ma ra Jess n bi yna: N tengu ra xi b din japa ra hocjni, n gtho bi nden a ra jni bya. In jab r tsdi Oj b ni nqui ngue di manda ua, bi yna.
Mayab bi tsnni da man yn tuti a ra Jess
33N
Rn tuti r xi ra hocjni
ngub bi yta ra Jess, hnt yn tuti bi yut y ji b mi xnbi. 35 N guea bi mana ra
34N
SAN MATEO13 pngahy mayab ngue din ja b mi yna: Ga ut y ji yn tuti, Ga xnba a njon mi pdi asta gueb go mi mbh ra ximhi, i n Oj, bi yna ra Isaas b mim pngahy.
Ba rn thui a rn tuti ra hmud xn ho na hingui ho
30 gtho mid parpa y mijih da yt y tsoqui. 42 N da thsp ja ra sibi njmb i huti, guep din zoni n din guxt y tsi b. 43 N nubya, nu too i t r ph Oj, di nc thoho tengu ra hyadi b di manda r tsdi ma Tah mahtsi. Too gtho ja y zagu, di jamansu a dm mang ya, bi ynghe ra Jess.

nubya bi xi y ji a ra Jess ngue da mbengui. N nub gtho m mba , bi mba ra Jess b ja ra ngu. N d tndhe bya. N nub m hyup ja a ra ngu, d nhde: Dami xije ts ba nam bna ran tuti g ma nangue ra hmud hingui ho bi dup r huhi a ran yoh, d mfe. 37 N bi ynghe ra Jess bya: Nua nam bni ngue y hmud xn ho d tuc, guec dn jig ua ja ra ximhi. 38 N nu a ra huhi nam bni guea ra ximhi. N nua ra hogahmud nam bni gue di manda r tsdi Oj . N nua ra hmud hingui ho nam bni y ji ngue r mbti ra zthu. 39 N nu a rn siui a r mbti ra huhi ngue bi dup y hmud hingui ho, guea ra zthu a. N nua ran sofo nam bni rn zgui ra pa. N nu y mbfi da xoqui nam bni ngue y m bhni Oj mahtsi. 40 N tengu thoho y hmud bi btse ngue hingui ho n bi mba ma muntsi n bi mba ntudi, din ja b b ran zgui ra pa. 41 Nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, b rn zgui ra pa ga pnd mam bhni di pti gtho nangu y ji ra ximhi. N gtho bi yt ran tso da thn a thi, n

36N
manda ran tuti bi mana ra Jess, bi yna: Nu nda ran yoh bi dna nda ra mbti b mbo ra hi ngue mm di muui a. N bi grp mahna. N mid johya, n bi mba bya da mb ba gtho mi ptsi guep bi z bi dna ra xqui a guep bi dna di muui, ngue mi pdi manda da dpi b. N din jab gui yth ngue mm gui hyomhb ngue di manda r tsdi Oj, bi yna ra Jess.
Rn tuti a ra do mm di muui xm hmadi
44N
Rn tuti a ra mbti man tgui
x bi yna: Nu nda ra ph ngue mi honi da dn y do i thm b mbo ra dehe xm hmadi di muui. 46 N nub m dn a nda manda mahotho xinda gue g min nu mambto, bi mb ba gtho m ptsi n bi dna mm mahotho bya. N din jab gui yth ngue mm gui hyomhb ngue di manda r tsdi Oj, bi yna ra Jess.
45N
manda bi mana ra Jess, bi yna: Nua n yt ran tstabi Oj, in ja tengu nda ra xit ngue i pa nti
47N
Rn tuti nda ra xit n ti b ja ra dddehe
31 b ja ra dddehe, n i th hnta go n hu i bp mbo ra dehe. 48 N nub ya bi yua y xit y mbahu, da gx bya, da mba nn hup ja ra ndenthe n da huand y hu xn ho da yrp ja y btse n nu hingui ho bya di bnti. 49-50 N din jab b rn zgui ra pa, darb dim bhmb y tsombi xn ho bi yte. N nu y m bhni Oj mahtsi da huand y tsombi n da yntp ja ra sibi njmb i huti, nguep din zom b n din guxt p y tsi, bi ynghe ra Jess.

SAN MATEO13,14 Hap b hy rn yomfni na, ngue da z da yta i te. 55 Ha hinga guehna r tsnt ra yaxi na, ngue i bcua r mbe Mara. N nu y n yoh ra Jacobo n ra Jos n ra Simn n ra Judas. 56 N y n ju d bhmb ua. P hap b hy a ran yomfni na, bi yn y mnguh. 57 N him bi numanho a ra Jess. P nu ra Jess bi ymp: Gtho y ji in jab. Nub ja y hnini zh hin da hnumanho nda r pngahy Oj, xnga gue i bp r ngu da numanho, bi yna ra Jess. 58 Jananguea hingui ngu yn tte mixte bi yrp, ngue him bi ycyi bp.

nua ra Jess bya bi ynghe y xdighe: Ha gu phmb a d xi ah ya. Hha, ma Hmu, ya d phmbe a gum ma, d mbhe a. 52 N x bi ynghe bya: Nu midn xh ram hma mayab, n a ram hma madayo da hyumbi din xdi, ngue bp n manda r tsdi Oj, hin te di bh rn xdi bya, n da z da xnba mida. Din ja tengub nda ra ji i ja ba i ptsi ngue g mahyoni. Na bi zocpa y m bombta na bi dns. Jananguea hin te di b bp ja r ngu, bi ynghe ra Jess.
51N
Mahyoni a mi pzh na x bi dm madayo
14

nub mi guaa bi man ra Jess bya bi bm b. 54 N bi mba b r hnini zh ngue Nazaret. N bin xp ja ra nij, n nu y ji bya bi hyonya thoho ba bi yta, n bi yna:
53N
Y mngu b r hnini zh him bi ycyi r tsdi ra Jess
N min tstabi b ra xqui Galilea a ra Herodes. N nub mi sifi ba g bi yta ra Jess b min yo b, bi yna: 2 Masque ra Xuua Nxixy a, bi dmbni b b xn du, jananguea i ja r tsdi xn ho i t yn tte mixte, bi ym bya. 3-5 Nguetho gues a ra Herodes bi hyo a ra Xuua Nxixy. Bin cu a ra Herodes b mi sifi ngue hingui ho a bi yte ngue bi zins a r bpo, nua ra xisu mi bhmi a ra Felipe b mi sina ra Herodes. N nua ra xisu, ra Herodas a. N bi yna ra Xuua: Hingui ho g yte ngue g sinba r xisu a nin yoh, bi tmpa ra Herodes. Bin cutho ra Herodes bya bi gota fdi a ra Xuua n bi manda d tuti con y cadena. N mim bni xta hyo a ra Xuua, p him bi hyo nguetho mi su din cu y ji, ngue nu y
Ra Xuua Nxixy bi thcpa r yga
SAN MATEO14 ji mi pdi r pngahy Oj a ra Xuua. 6 P nub mi zn ra pa bin ja r ngopa a ra Herodes b mi dt ra jya mahna, bi yta nda ran tsihm n bin n a r txu a ra Herodas. N bi numanho a ra Herodes a ran hni bi yt bya. 7 N bi ympa ra hmute: Dami ydi ba gtho gu nde gui yqui. Majuni d xi i, ga da i ba gtho gui yqui, bi yna ra Herodes. 8 N nua ra hmute bya bi y a r y ra Xuua Nxixy ngue di o ra mbohi, nguetho guea x xi a r mbe a da ypa. 9 N bi du r mbi a ra Herodes bya, him mi ndehma da hyo a ra Xuua, p hiny ba s da yte nguetho ya x xifi di unni ba g da ypi, n ya x yh y ji di unni ba gtho da ypi. 10 N bi manda bya ngue da mba ba thcpa r y ra Xuua Nxixy b ja ra fdi, n ba jta nda ra mbohi din tunna ra hmute. 11 N nub min tunni bi dn a ra mbohi bi unna r mbe bya. 12 N nu y xdi ra Xuua bya, b tunba a r ngcyi b ja ra fdi, bi ygui. N bi mba bya b xi a ra Jess ngue ya bi du ra Xuua.

32 m chmbe b ja ra mbosa a ra Jess, xn ngu y ji x zm b. N mm bi huc bya n bi hoqui hnta go too m . 15 N nub min de bya d mbhe a ra Hmu: Ya bin de ya, n njongui bcua ja ra xqui ua, dami xih y ji da mba b ja y hnini n da dm b ba da zi, d mbhe a. 16 N bi yna ra Jess: P hingui jatho da mba, p gues ah dami umhb, bi ynghe. 17 N d thhmbe bya: P hiny ba da zi, n hnti cta y hm i ja ua n yoho y hu, d mfe bya. 18 B ch ua, bi yna ra Jess. 19 N bi xih y ji ngue din sya b ja y ti, n bi hyn cta y hm n yoho y hu. Bi nds mahtsi n bi yp rn jpi Oj, n bi xm bya n bi dache d darphe y ji. 20 Gtho bin sihm y ji n bin niy n bi bong mida y xqui bi yui dma yoho y btse. 21 N nu gtho bin sihm juai cta mahuhi yn yoh, n hin njon bi mbeh y xisu xinga gue y thni.

nu ra Jess b m yde bi du ra Xuua, bex d mbhmbe d huhe b ja ra mbosa m nde xc smhbe b danguadi, mi na xcm bshe nda zi ora. P nub mi p y ji ngue d mbhmbe b a ra Jess, n b nxp ja y hnini bi dnghe, bin yogua thoho gtho b ja r nyni a ra ddehe. 14 N nub
13N
Bi uni cta mahuhi yn yoh ra Jess
nubya, bi xije ga mbhmbe ngue ga daxhe ra ddehe mahna. D huhe a ra mbosa d mbhmbe bya. Go bi gos b a ra Jess, bin yhmb y ji. 23 N nub mi mba y ji bi ndezh b ja ra nyuni n bi nyui b Oj. B hazh b a. 24 N nub m mbhmbe ngue d huhe ra mbosa, b mi zm made ra dehe, bi zh ran dhi n mm bin ja y tthe, n tsdi mid cosa

Bin yo maxtse ra ddehe a ra Jess

22N
33 ra mbosa. 25 N nub ya mb m tstho da hyatsi, n yo a ra Jess b maxtse ra dehe ngue da za ra mbosa. 26 N nub mamb p ra Jess, n i yo b maxtse ra dehe d handhe bya, ba p n hin d phmbe ngue guea. mm dn suhe n d mbahmbe: Ba hn nda ra nima, d mhbe. 27 N bi drche a ra Jess: Dami hyuth nzambi, o gun suh, guec, bi ynghe. 28 N bi dta ra Pedro bya: Nub guee ma Hmu i, dami jaqui nc dan yo maxtse ra dehe n ga sm b gu bi, bi yna. 29 Ba cua, bi yna ra Jess, bi tmpa ra Pedro bya. N nua ra Pedro bya bi gp ja ra mbosa n bi dmi bin yo maxtse ra dehe ngue in nde da zm b b b a ra Jess. 30 P bi nu ngue mm ntsdi ran dhi n bex bin su bya, n bi dmi bi donta mbonthe. N ntsdi bi mbah pya: Ma Hmu, dami yngui, bi yna. 31 N bex bi bndba r y a ra Jess bya. Hanja tstho gu cyi ngue i ja ma tsdi n bexgue g su ba gn nu, bi ympa r hmu. 32 N nub mi hyu ra mbosa a ra Pedro n ra Jess bya, bex bin h a ran dhi. 33 N nughe m huhmbe b mbo ra mbosa dn dnyahmuhe b m b a ra Jess n d mfe: Majuni maha, guee r Tsnt i Oj, d mfe.

SAN MATEO14,15 xqui Genesaret. 35 N nu y ji mi bp, b mi nu bi zm b ra Jess, bexgue bi mbnh ra nde hnb go hap ja y hnini ngue ya m bp ra Jess. N b tsinbi gtho y hynni b mi bche a ra Jess. 36 N bi yh ra mate ngue bi drpa r nyni r pahni ra Jess, n bex bi yn bya.

15

d thohmbe bya d smhbe b danguadi ra dehe b mi ja ra
34N
Bi hoc y hynni b ra hnini Genesaret a ra Jess
N nubya b i da ma ngrpihe ngue y fariseo n y xnbate nij. B nxp Jerusaln , n bi ynna ra Jess: 2 Hanja ni xdi hingui tn y n tte mam bombtah n him b i xty b i sihm, bi yn. 3 Bi d a ra Jess n bi ymbi: P n ah gu fsthohoh rn tdi Oj b gu homhb gui yt nin tte zhh, bi tmp y fariseo. 4 Nguetho i mam b ja rm hman Oj: Gui numansu ni ta n ni mbe. N a i mam b ngue: Nua too san r ta n r mbe i jatho da tho, bi yna ra Jess. 5 P nu ah, danyo thoho gu mamhb, ngue gu mhb xn ho b di yrpa Oj a mi ja ngue xt mbxa r mbe o gue r ta nda ran yoh. N hin g xihmb ngue him bi numansu r ta b ngub bi yte. 6 G ymhb nte n mba tho y n tdi Oj b gum bns nin tdih, bi yna ra Jess, bi tmp y fariseo. 7 P mm guid yorpah a gum bmhb, bi ympa ra Jess. Majuni bi man Oj b ja r scu ra Isaas ba gu th ngue bi yna: 8 Nuya y ji ya i squi nangue y nde,

Ra Jess bi ma ba di tsonba r mbi nda
SAN MATEO15 p maxtse thoho n hinga gtho y mbi. 9 N sti thoho b i thndegui, nguetho hnt y n tdi zh i xnba mida, i n Oj, bi yna ra Isaas b mayab, bi yna ra Jess. 10 N nubya, nu ra Jess bi zond y ji: Dami yhmb ba d xi ah jananguea gui phmb ba nam bna. 11 Hinga guea i tsi di tsonba r mbi nda, p guea n bm b r nde nda, bi yna ra Jess. 12 N d mbhmbe b mi bh ra Jess. Nu y fariseo bi bman a gm ma, d mfe. 13 N bi dh ra Jess, bi yna: Hnta go ba ma paxi him bi yzh ma Ta, i jatho da mba nsati. 14 Nte guim bmhb nangue nguetho tengub i xd , n na da yut ra yu y mixdh. N nub nda ra xd i sixa r mixdui, thmbni tho gtho yoho da zo b ja nda ra hyhi, bi ynghe ra Jess b m mfe. 15 Nu ra Pedro bya bi xi a ra Jess: Dami xije nangue a ran tuti g ma mahb, ba nam bna, bi ymbi. 16 N bi da ra Jess: Ha n ah xngui ts gu phmb ba nam bna d xi ah, bi yna. 17 Ha hin gu phmb nu ba da zi nda, da yrp ja r nde n da mba b ja r foho, n hingui zm b, bi ynghe. 18 P nu ba gtho da bn b ja r nde nda nxp r mbi n guea di tsona nda. 19 Nguetho

34 guep mbo r mbi nda ni nx y tsonyomfni, ran thodu, ran yomtni madagueb bin thta nda o hin gana din thti, n ym f, n y fhni, n yn tsante, n gue gtho n nxp r mbi nda . 20 N gtho gue n tsombi nda ra ji . P nub bin sihm n him bi yta ran tte ngue din xty, hinga guea dn tsona, bi ynghe ra Jess.
nubya d pmhbe b a ra Jess d mbhmbe b ja r xqui ra hnini Tiro n ra hnini Sidn. 22 N dn cathe nda ra xisu ra mngu Canaan, hing ra israel a. N tsdi bi mbafi, bi ympa ra Jess: Gra Hmu, rm bombto i ra David, din ja nin hucate nangue ma txu in youi nda ra zthu ngue mm di nbi. 23 Nu ra Jess bi thotho, tengub him bi y a bi xifi. Nughe bya d xihmbe ra Jess: Dami yrpa ra mate a ra xisu, jananguea da mbengui, n i mbafi i tngah. 24 Nu ra Jess bya bi yna: Nu Oj b pngui ga rpa r bfi ngue hnt ma mnguh y israel ga jamansu, nguetho i bi tengu y dyo bi bh ra yu, bi yna. 25 P nu ra xisu bi zm b bh ra Jess bin dnyahmu n bi ymbi: Gra Hmu, dami zqui. 26 P nu ra Jess bi ymbi: Hingui ho b nda ran yoh da hynba r hm y thni, go di und y tyo, bi ymbi.

21N
Nda ra xisu hin r mnguh a ra Jess bi ycyi a r tsdi n bi yna r txu
35 Ngub bi xifi nguetho hing ra israel a ra xisu. 27 Bi yna ra xisu bya: Majuni gum ma gra Hmu, p n y tyo i si y xca hm bom b ja ra bimxa ngue i h y hmu. 28 Ra Jess bya bi ympa ra xisu: Gra xisu, mm gu cyi xn ho a ma mate. Jananguea din ja a g ydi, bi ymbi. N bexgue guea ra ora bi yna r txu.

SAN MATEO15,16 da hyti da zm b ja y ngu, bi yna ra Jess. 33 N d mhbe bya: P hin hap ga tmhb ra hm ga unhnd y ji, nguetho mm xn ngu i bcua, n njongui bcua ngue ga tmf ra hm, d mfe. 34 Hangu gu hh ra hm th, bi yna ra Jess. Yoto thoho y hm n zi yoho y thu, d mfe. 35 N nu ra Jess bi xih y ji din sya b hi. 36 N bi hyn y hm a ra Jess n y hu, n bi yp rn jpi Oj nangue bi hyni. Nubya, nu ra Jess bi xn y hm n y hu n bi darghe ngue ga unhde y ji b m hudi. 37 N gtho m bp bin sihm n bin niy, n bi bongui yoto y btse b mi niy. 38 N goho mahuhi yn yoh bin sihm, n njom bi mbeh y xisu n y thni. 39 N nu ra Jess bya bi xih y ji da mbeng y ngu. N nub mi mbeng y ji bya d mbhmbe mahna a ra Jess, d huhe ra mbosa mahna ngue ga smhbe b ra xqui Magdala.

nubya nu ra Jess bi bm b. D mbhmbe b ja ra ndenddehe b Galilea n d texhe b ja ra nyuni, n bi hyup a ra Jess. 30 N xn ngu y ji bi zm b mi hudi, n b tsinba y dogua, n y xd, n y gore, n y doy, n xn ngu mida y mbdi n y hynni b tsinba b mi hua ra Jess. N nu ra Jess bya gtho bi hoc. 31 N nu y ji bi hyonya thoho b mi nu bin y y gore n bin yo m dogua n bi yn mi doy, n bin z y d mi xd. N nub mi nu ba bi yta ra Jess, bi yspa Oj, ngue ma Ojhe dy israelhe. N hyu pa dn deghe b y ji.

29N
Bi hoc mida y hynni a ra Jess
16
nu ra Jess bi zongahe bi ynghe: mm dm bng y ji i bcua nguetho ya n hyupa i bcua n hiny ba da zi y. N nub ga xifi da mba b y ngu, masque hin
32N
Bi uni goho mahuhi yn yoh ra Jess
N nub ma smhbe b, bi zm b da ma ngrpihe ngue y fariseo n y saduceo, in nde da zp r mbi a ra Jess, bi ymbi: Yurcahe nda ra hmpya ngue ga phmbe majuni Oj b pnni i, bi yn. 2 P nueh, bi yna ra Jess, gu nuh xn thni y gi b xn de n gu mhb bya ngue din hyadi b bi hyatsi. 3 N nub
Y ngrpi y judo bi yh mida y hmpya
SAN MATEO16 gu nuh tstho xn thni y gi b xudi, gu mhb din dye bya. mm guid yorpah a gum bmhb. Hanja ngue gu phmb ba nam bn y gi gu nuh n hin go gu phmb ba nam bn y hmpya gu nuh ya, bi yna ra Jess. 4 Nu ah gu bhmb ya, gue ah gy tsombih, xc uehmb b r yu Oj, n s gu hmb ra hmpya ya p hin da tutah ra hmpya. P hnta ra hmpya da tutah tengu bi yta ra Jons mayab, bi yna ra Jess bi ymp y fariseo. N x d mbche a ra Jess bya.
36 saduceo, p hin nangue y hm d xi ah, bi ynghe. 12 Ja d phmbe bya ba nam bna bi xije ra Jess. D phmbe ngue guea y n xdi y fariseo n y saduceo, n hinga guea njuntho ra xi bi ma.
nubya d penje mahna danguadi ra ddehe a ra Jess. N d pumbnihe a ra hm nzi m sihe ngue min youi ra xi. 6 Nu ra Jess bya bi ynghe: Damim fhmb nangue y xi y fariseo n y saduceo, bi yna. 7 N d nshe: I man na ya ngue him b hh ra hm. 8 N nu ra Jess bi bdi ba d bmhbe n bi ynje: Hanja gu mhb: Hiny ra hm ga sih. P tstho gu cyih. 9 Ha g pumbnih b m ung goho mahuhi yn yoh ngue hnti yoto y hm n yoho y thu, n bi bong thoho yoto y btse y hm. 10 Nb m uni cta mahuhi yn yoh ngue hnti cta y hm mi ja, n xn ngu y btse bi yu b mi bongui. 11 Hanja hin g phmb b m xi ah nangue y xi y fariseo n y

Ra Jess bi xih y xdi di jamansu nangue r xi y fariseo

5N
nubya d mbhmbe ra Jess b ra xqui Cesarea, guep min tstabi ra Felipe. N bi yngahe dy xdighe ra Jess: Ba im bn y ji ngue toog, ngue guec dn jig ua ja ra ximhi, bi yna. 14 D ththe bya: Nu da y ji im bni guee gra Xuua Nxixy, n nu da im bni ngue guee gra Elas mi bh mayab. N nu da im bni guee gr Jeremas ngue mayab xn du, uague manda r pngahy Oj, i n, d mfe bya. 15 Nu ra Jess bya bi ynghe: Xiah, ba gum bmhb ngue toog. 16 Ra Simn Pedro bya bi dti: Guee r thahni i Oj ngue ra Cristo, r Tsnt i Oj i bi. 17 Ra Jess bi ymbi: Majpi i gra Simn, r tsnt i ra Jons, nguetho nua g ma hinga nda ra ji bi bnni i, pgue Oj ma Ta b bh mahtsi bi bnni i. 18 P na d xi i, nui gra Pedro, nua ni thuhu nam bni gue ra do. Nguetho tengu b da guee gra dongu guep d mbh rn ngu Oj, nanguee ga dm ga pt da ycyigui. N hiny ba da z di jua , xng ran dte, bi yna ra Jess. 19 N ga da a nda nin tdi ngue gui xih y ji

13N
Ra Pedro bi ma too a ra Jess
37 bp d yta nda b di manda Oj. Tengub ga da a nda ran sogui ngue gui xocp di manda r tsdi Oj. N nua gui ymbi hingui ho ua ja ra ximhi, np mahtsi da tmbi hingui ho a. N ngutho a gui ymbi xn ho, np mahtsi da tmbi xn ho a, bi yna ra Jess. 20 P nubya, nu ra Jess bi hghe hin ga mamhbe b bh y ji ngue gues a r Thahni Oj, ngue ra Cristo.
SAN MATEO16,17 ximhi, p nte n mbatho b him bi ph r te. Nguetho njoo nda ra ji da z da guzh r te, bi yna ra Jess. 27 Nguetho nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, n din jag r tsdi ma Ta b mahtsi b b peng mahna, n gtho y m bhni ban yohe b b c. N i ja ba ga und nangue ba bi yta nda ngu nda y ji. 28 Majuni d xi ah, hinga g gn tuh b bi dmi di manda ma tsdi ua, guec dn jig ua ja ra ximhi, bi ynghe ra Jess.

nua ra pa a, bi dmi bi xije jatho da mba b Jerusaln di nba b ma ngrpihe, ngue y dcyi n y mbj n y xnbate nij. N bi xije da tho n da dmbni b n hyupa. 22 N nubya bi zixp maueni a ra Pedro n bi zi, bi ymbi: O guid japi da bnti i, damin yni, bi tmpa ra Jess, bi yna ra Pedro. 23 N bi da ra Jess: Dami pni gra zthu. N mba, nguetho gu ngui hin ga t a bi zn Oj. Hiny nin yomfni tengu im bn Oj, p hnta im bn y ji gum bni, bi yna ra Jess, bi tmpa ra Pedro. 24 N nubya, bi ynghe: P too gtho in nde da dngui i jatho hin da bna r ph zh n da hyt yn nbi madagueb da tho. 25 Nguetho nua too di huczh r te, da mba ma nbi r te b ja ran dte, p nua too hingui su da thcpa r te nanguec, da dna ra te mazi a. 26 P nub nda ra ji, madague da yte r mbti ba gtho i ja ua ja ra

Ra Jess bi ma da tho n da dmbni

21N
17
N nub mi tho i dato pa nu ra Jess bi zix ra Pedro n ra Jacobo n ra Xuua, rn yoh ra Jacobo, n bi mbh b ja ra th. 2 N nub m zm b, bim pa ra Jess. Nu r hmi bi hyti tengub ra hyadi, n nu r he bi taxqui tengub ran nqui. 3 N nu ma mixdihe min yoh, bi nu bi zm b ra Elas n ra Moiss, bin yh ra Jess. 4 N nu ra Pedro bya bi ympa ra Jess: Gra Hmu, xn ho ngue d bhmbe ua, n ga hche hyu y tngu. Nu nda gam bs, nu nda dim bh ra Moiss, n nua manda dim bh ra Elas, bi yna ra Pedro. 5 P nub m y ra Pedro, bi nqui nda ra gi di fxni, ngue bi gob, n bi ya nda ra nde bin y b ja ra gi: Guehna ma Tsntg na, mm ddi huc na n d numanho. Dami yhmb ba i xi ah. Guea bi mana ra nde bi yp. 6 N nub m y a ra nde ma mixdihe bex bin dnyahmu b

Nda ran tuti bi yt ra Jess
SAN MATEO17 hi n bi nyetho nguetho bin su . 7 N nu ra Jess bya bi mba b mn dnyahmu n bi ymbi: Dami ndanj, o gun suh. 8 N nub mi ndx bya njom bi nu, p hnta ra Jess m bp. 9 N nub mam b p yu b ja ra th bya, bi yna ra Jess: Nuya njon gui xihmb ba g nuh b, jagueb d thmbnig b b xn du, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi tmp. 10 N nu ma mixdihe bya bi ynni: Hanja i n y xnbate nij ngue mbto thoho ba penca ra Elas, n ja ba a r Thahni Oj ngue ra Cristo bya, bi yn. 11 Majuni im ma ngue mbto ba h ra Elas di hoqui gtho. 12 P d xi ah, ya bi zh ra Elas n njon bi bdi ngue guea. Pgue bi mba ma nbi n bi mba ma cpi, n ngutho da trc ya, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess. 13 Ja bi b ma mixdihe bya gue tengub ra Elas a ra Xuua Nxixy.

38 bi yna ra Jess: Gy tsombih, hin gu cyih Oj xn ho. Hangu y pa ga tpa thoho ah ngue gui ycyigah, bi yna ra Jess. B si ni tsnt gum ma, bi tmpa ran yoh. 18 Nub mi zp bya, nua ra Jess bi z a ra zthu min youi, n bi xifi da bni. Bex bi yna ra tsnt bya. 19 Mbjua bya bin yh ma mixdihe a ra Jess nub dm bshe. Hanja him bi z d hnghe thi a ra zthu min youi a ra tsnt, bi yn. 20 Bi d a ra Jess n bi yna: Him bi z g hymhb thi ra zthu, nguetho tstho gu cyih. Manda zi tstho ni tcyih xinda gue nda r hmud ra cu ngue mm zicu. N nub da zni gui ycyih tengu nda r hmud ra cu, da z gui xihmb nda ra th: Dami uegue gui thn n ndanni, gui ymf, n da uegue. Hin te gui hymf b majuni gui ycyih. Gtho xn hi i s gui yth, bi ynje. 21 P nu da y zthu tengu min youi a ra tsnt, xn hi da hyn a thi , p hntb mm hh r mbi din yui Oj n da yt ran tsihm nda, da z da hyn a thi , bi ynghe ra Jess.

17N
nub mi zm b bh y ji, bi zm b nda ran yoh b m bh ra Jess, n bi ymbi: 15 Gra Hmu, dami yrqui ts ran hucate a ma tsnt, janta thoho i sndte n hnb go i so b x yagui. Jab i so b ja ra sibi, n jab i so b ja ra dehe, hnb go hap yo b xn zndte. 16 N b sig b mi b ni xdi, p him bi z bi hycpa a ran in youi, bi yna ran yoh.

Nu ra Jess bi hoca nda ra sndte

14N
nub mn yohe b ra hi Galilea, bi ynje mahna a ra Jess: Nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, dan dg b bh y ji
22-23N
Ra Jess bi ma mahna da tho n da dmbni
39 ngue da thog. P ga thmbni b n hyu pa, bi yna ra Jess. N mm bi du ma mbighe bya.

Nda ran tnni too i jut ra mbti nangue ra nij
SAN MATEO17,18 Majuni d xi ah, ndeb gui ph ni mbih gui cohmb tengub gy thnih, nub hinna hin gui s gui cth b di manda r tsdi Oj b, bi ynje. 4 N nua too da gohi tengub ra thni n da yte ngue hiny r tsdi, guea xtn htsi rn tdi b na hnu b di manda r tsdi Oj. 5 N nua too da numanho nda ra thni nangue ma thuhug, nam bni bi zing bya, bi ynghe ra Jess.

nub m smhbe b ra hnini Capernaum a ra Jess, bi tmpa ra Pedro: Xi ni xnbateh, ha hingui juta ra mbti d hxhe nangue ra nij, bi tmbi. 25 Bi d a ra Pedro bya: Hh i juti, bi ymp. N nubya nub mi yrp ja ra ngu xn sya a ra Jess, bex bi tnna ra Pedro: Ba gum bni gra Simn, ha n y thni y tstabi i juta ra mbti ua ja ma hih, uague hnt y ji thoho, bi yna ra Jess. 26 Bi d a ra Pedro: Nu y ji thoho. Jananguea hin mn zhmabe ga jut b hingui jut y thni y tstabi, bi yna ra Jess. 27 P ni mba b ja ra ddehe, gui hytsa nda ra hu, n gui xemba r nde. Gui tm b nda ra mbti, nguea xta ga jutui a ra cota a ra nij, ndahma hin da bman i hx ra mbti, bi yna ra Jess.

24N
18
N x d nhde a ra Jess: Xiya, too manda xn htsi rn tdi b na hnu b di manda r tsdi Oj, d mfe. 2 Nu ra Jess bya bi zohna nda ra thni n bi gtsi bi mbmp made, 3 n bi ynje:
Ra Jess bi ma too xtn htsi b dn nu Oj
nub boo di japi da ue a nda ra thni ngue i cyigui, xn tho ran nbi da nu. Manda xn xinda gueb da trpa ra dojni r yga n da thrp ja ra ddehe, bi yna ra Jess. 7 Nhucate ah nangue ym bpate xn ngu da ttah. Guehma gui nuh , p huhi maha too di bpah, bi yna. 8 P nub gu mhb guea ni yh o gue ni guah di bpah gui yth ra tsoqui, p xn ho b gui hyj gui ymhb b yatho. Nguetho manda xn ho b dan datho ni guah o gue dan datho ni yh b g mba b ja ra te mazi, xinda gueb di yoho ni y o gue di yoho ni gua n gui mba b ja ra sibi njmb da huti. 9 N ngutho b gu mhb guea nda ni dh di bpah gui yth ra tsoqui, p xn ho b gui hyhmb gui ymhb b yatho. Nguetho manda xn ho b dan datho ni dh b gui cth b ja ra te mazi xinda gueb di yoho ni dh n gui mba b ja ra sibi njmb da huti, bi yna ra Jess.

6P
Yn ttate i ja ua
SAN MATEO18
Ran tuti nangue ra dyo bim bdi
10Dami
40 a ba g xihmb b, pgue gui yth tengub hin ni cuh a bya, bi ynghe ra Jess. 18 Majuni d xi ah, nu ba gu mhb hingui ho ua ja ra ximhi, np mahtsi i tmbi hingui ho a. N ngutho a gu mf xn ho, np mahtsi i tmbi xn ho a, bi ynghe ra Jess. 19 N nub gu yohmi b ndata gum bmmi b ja a gu hui ma Tah bp mahtsi, nua di da aui a g yhui. 20 Nguetho nub dim pti nangue ma thuhug da, madagueb yoho o gue hyu, pgue d b i nde b, bi yna ra Jess. 21 N bi ynna ra Pedro: Gra Hmu, xib ja ba da yrca nda ra ji, hangu y nidi ga punbi. Ha xta yoto nidi, bi yna ra Pedro. 22 Bi d a ra Jess: Hinga hnti yoto nidi, p ndeb thocpa tho gui punbah, bi yna ra Jess.

jamansuh a gu th. Hin gui yth tengub nte di muui zicu, nguetho d xi ah nu y m bhni Oj di jamansu , n zi i bp ja r hmi ma Ta b mahtsi y m bhni. 11 Nguetho nug, ngue dn jig ua ja ra ximhi, b c ngue ga nynba y te xm bdi nangue y tsoqui, bi yna ra Jess. 12-13 Ba gum bm hb bi yta nda ran yoh ngue m si nda cinto y dyo. N bim b a nda. Ha him bi hyona bim bdi. P bi zop goho dte ma dma gto b mi sapaxi , bi mba bi hyona bim bdi. N nub mi dni, manda bin johya nanguea, xinda gue mida ngue him bim bdi. 14 In jab ma Tah b bp mahtsi, in ndepe xinga nda dim bdi, madaguea hin te di muui b na hnu, bi yna ra Jess.

manda ram hma bi man ra Jess, bi ynghe: Nub nda ni cuh b ja ram pti, b hinga guea da yte e, gui xi b gu bsui, jananguea da bdi hingui ho a bi yte e, bi ynghe ra Jess. N nub bi ymanho a gui xifi, ya g tha g hocpa r mbi a ni cu. 16 P nub hingui rpa ra gnda a g xifi, gui six manda o gue m yoho y cu din testigo nanguea gu mammi. 17 P nub guextaa him bi yrpathoho ra gnda a gu mammi mahna, gui mam b ja ram pti bya. N nub him bi yrpa ra gnda

15N
Nda ran hocpi nangue y ycyi
d xi ah, nua nn tstabi Oj, i te tengu bi yta nda ra tstabi b mi yrpa ra gnda hangu in dupate y m ftsih. 24 N nub mi nu r scu, bexgue bi manda ba tsi a nda ngue min dupate y millone thoho. 25 P nua ra ji, hiny ba mi ja ngue xtn z xtn guta min dupate. N nu ra tstabi bya, mi nde xt mb a, n y thni, n r xisu m bp ja r ngu, n ba g mi ptsi, ngue da guta ndupate. 26 N nua ran yoh bya bin dnyahmu

23Jananguea
Nda ran tuti a him bi punba r mimbfiui
41 n ntsdi bi yp ra mate a r hmu: Gra hmu, tcpi ts, jante tho ga juti i. 27 Nu r hmu bya bi huca, n bi punba a rn dupate n bi thh pya. 28 P nub mi nxp, bin catui nda r mimbfiui x hmiti ts ra mbti. Nua x mba ma thgue bya, bexgue bim bntte, bi bndba r yga a bin catui, n bi ymbi: Curca a ma mbti gu tuc ya, bi ymbi. 29 N nua r mimbfiui bya bin dnyahmu n ntsdi bi yp r mate, bi ymbi: Tcpi ts, jante tho ga juti i, bi ymbi. 30 P nua x mba ma punbi him bi dmi, bi gota fdi, mbi din ofdi jagueb da guta in dupate. 31 N nu y mimbfiui bya mm bi bndumbi ba bi yta x mba ma punbi, n bi mba bi xi a r hmu ba bi yta. 32 Nu y hmu bya bi manda b tsi a ran yoh mahna n bi ymbi: Gra tsombi, nug d punni i b gm yc ra mate, madaguea xn ngu gu tuqui. 33 Ndeb ne xqu huca ni mimbfiui, bi yna r hmu. 34 mm bin cu a r hmu, bi manda da joti gueb go bi guta gtho y millone min dupates, bi yna ra Jess, b mi man a ran tuti. 35 Din jab da ytah ma Tah bp mahtsi b hin gui punbah ni mijih ngue gtho ni mbih, bi ynghe ra Jess.

SAN MATEO18,19 xn ngu y ji bi dnthoho n bi hoqui xn ngu y hynni. 3 N nubya, bi zm bda ma ngrpihe ngue y fariseo, b mi bh ra Jess . M honi ba d ypi, n bi ymbi: Ha s da hyh r xisu nda b mad tstho ba da yte, bi yn. 4 Nu ra Jess bi dti: Ha hin g nuh b ja rm hman Oj , ngueb r mbdi thoho ra ximhi bi zn Oj nda ran yoh n nda r xisu. 5 N i mam b: Nu nda ran yoh him man da dnna r ta o r mbe b dim bhmi r xisu, p dim bhmi da gohi tengub ndan jitho, i m b ja rm hma Oj. 6 Jananguea nub nda ran yoh i bhmi r xisu, p hingui yonji b na hnu, ndatho. N nua bi zn Oj, dim bi tengub ndan jitho,p hin njon da bni din hygui, bi yna ra Jess, bi tmp y fariseo. 7 Hanja gn ynje, n nu ra Moiss bi ma da tta nda r scu ran xuni b da hyh r xisu nda ran yoh, bi yn y fariseo. 8 X bi yna ra Jess bya: Guea bi yota ra Moiss, nguetho mm xm m ni mbih. P nub r mbdi ra ximhi him mn jab. 9 N d xi ah, nub nda ran yoh bi hyh r xisu n him mi yomtni a r xisu, p nub bin thtui manda ra xisu a ran yoh, ya i yomtni a bya. N ngutho b nda ran yoh din thtui nda ra xisu bi thgui, n a ra yomtni a bya, bi yna ra Jess. 10 N nubya, d mbhe ra Jess:

2N
19
N nub mi guaa man ra Jess, bi bm b Galilea, bi hyx ra yu ni mba b ra xqui Judea, danguadi ra dthe Jordn.
Manda ram hma nangue ran hygui
SAN MATEO19 Nub hingui s da hyh r xisu nda, manda xn ho b hin din thta nda b. 11 Ra Jess bi yna: P hinga gtho da z din jab, p hnt bi zn Oj din jab. 12 Nguetho i b i da ngue him bim bh r xisu nguetho y mbdi gueb go mim bi. N nu mida yn yoh him bim bh y xisu nguetho bi mbocpa y hmu. N nu mida, y ph zh him bim bh r xisu nguetho guea tsnni ngue hin dim bh r xisu, ngue nte di hni nangue r bfi Oj mahtsi da yte. Nua too da bnna ram hma na, guea da b a, bi yna ra Jess.

42 Jess bi ympa: Ha gum bni ba gu ma ngue gu ngui xn hogui, nguetho hnta xn ho a Oj. P nub gun nde gui tn ra te, dami jts yn tdi. 18 Ndaa nn tdi, bi yna ra tsnt. 19 Bi da ra Jess: O gu hcpa r te ni mijiui, o gu yomtni, n o gum p , n o gu man y fhni, n gui numansu ni ta n ni mbe, n gui huc ni mijiui tengub da gues i, bi yna ra Jess. 20 Gtho xt jtsi gueb go mn thni, ba manda di bdi ga te, bi yna ra tsnt. 21 Nu ra Jess bi ympa: Nub gu nde gui tn ra te, n mba b p ba gtho i ja i, n gui darpa y hyoya a r muui ba gtho g p, n din jaa manda di muui b mahtsi bya, n nubya ba h gui tngui. 22 P nu ra tsnt b m y a bi xifi, mm bi du r mbi, nguetho mm xn ngu ba g mi ja, n bi mbeng thoho bya. 23 N nu a ra Jess bya: Majuni d xi ah, bi yna, xn hi da yrp di manda r tsdi Oj nda ra mmbti. 24 Dami yhmb mahna. Manda hingui hi da yta ra camello b ja r gu ra yofani, xinda guea nda ra mmbti da yrp di manda r tsdi Oj ,bi ynje. 25 N d hyonya thohohe b m hmbe bi ma ra Jess. Too maha da z din yni, dn ym zhhe bya. 26 Bi hyrche ra Jess n bi ynje:

17Ra
nubya b tsinba da y thni b mi bh ra Jess, nguea mi hndepe da dospa y y y thni, n da yp rn jpi Oj nangue y thni. Nughe bya, d hcphe y ta y thni ngue hin da thop b a ra Jess. 14 P nu ra Jess bi ynje: O gu hcpah y thni ngue him ba thocua, p dami jaf ba thocua, nguetho nu too di manda r tsdi Oj, tengub y thni , bi yna. 15 N bi dospa y y y thni bya n bi yp r mftsi Oj. N nub mi jua a bi yta ra Jess, d pnghe b bya.

13N
Ra Jess bi yp rn jpi Oj nangue y thni
manda ra tsnt bi mba b b a ra Jess n bi yna: Hoga xnbate i, ba nin ho da z ga t ngue ga tng ra te, bi yna.
Nda ra mmbti bi nyui ra Jess

16N
43
SAN MATEO19,20
Hin da z da yzh y ji, p mahna, n bi nu da yn yoh nua Oj hingui hmpa da yrpa mi yotho b n bi mbn b ja r y ji. huhi. 4 N mbh, gam phmb, 27 Nu ra Pedro bya bi ympa ra ga jutah hangu d nde ah gui Jess: thmb, bi ymbi. N bi mba Gra Hmu, nughe d soche bya. 5 N nub mi hyuxyadi, gtho ba m ptshe n d x yo b ja ra hnini mahna ra tnnahe , ba maha ga tmhbe ya. mbfi n bi mbnh mida b r 28 Ra Jess bya bi ynje: huhi. Nb mi zna hyu nde, x Majuni d xi ah, b bin ja bi mbnh mida. 6 Nb mi zn madayo mahtsi n madayo ra a cta nde, x yo b mahna ximhi, din ja ma tsdi mixte, ga n bi nu b mida y ji: Hanja hup ja ma mxa ga t ran tstabi, ngue xcn dethoh, bi ymbi. 7 Nguetho njon bi xije ra bfi, bi nug ngue dn jig ua ja ra ximhi. N ah gu dmayoho ah, yn. N bi ymp: N mbh b darb ga huhmb, ga comhb ma ja ma bfig gam phmb b, ga tsdig, nah ga junbah ma mi jutah hangu dn ndeg ga jutah, israelh dy judoh, bi ynghe bi ymbi. 8 Nub min de bya nu ra Jess. ra mbfi bi xi a r ngrpa mbfi: 29 N manda bi man ra Jess, bi Dami zond y mbfi, mbto gui yna: jut mbjua bi zni, bi ympa. 9 N nub mi mba njuti xi zm Nua too bi zoh r ngu, o gue rn yoh o gue rn ju, o gue r ta b ja ra huhi b cta nde, bin o gue r mbe, o gue r xisu o gue juti tengub g ra pa xtm pfi. 10 N nub min jut bi mbmxudi y thni bi zogui ngue bi dngui, o gue r huhi, da dha manda ra bfi, bi bni ngue manda xtn xn ngu xinda gueta nda cinto dha xn ho xinda gue nda ora nidi, n a ra te mazi da hyni, bi tho bim pfi. Pgue daangu bi ynghe ra Jess. 30 Pgue nu im dha. 11 Jananguea bin cu da 12 n bi ympa ra mbfi: Hanja bni i bto dim bjua . P nu tmbi i bjua, dim bto , bi ngue da angu g jurcahe mbjua ynghe ra Jess. bi zh, n tstho bim p . P nughe, gtho ra pa dm phmbe, Nda ran tuti bi yta nda ra mbfi madaguea xm pa ra hyadi, bi N manda ran tuti bi man ymbi. 13 P bi dti, bi ympa nda m bp: Xie ny, nte man tso ra Jess, bi yna: d te e. Ha hinga guea d xi i d Nub bi yt ran tstabi Oj , juti i. 14 Dami hyna nin zbi, n din ja tengu bi yta nda ran yoh mba. Nug, i ja ma ph da angu m ja ra dhuhi. Midi yonba y ga jutah rn zgui bi zh. 15 Ha mbfi b xudi thoho. 2 N bex bi hiny man tdi ga t a dn nde xifi hangu da guti, n bi mba b ja ga t nangue ma mbti, uague gu r huhi bya. 3 Nub mb gto sya nguetho d rpa ran hocji xudi, x i yo b hnini a ra mbfi

20
SAN MATEO20 nda, bi yna ra mbfi bya, bi yna ra Jess b mi man a ran tuti. 16 N ngub din ja b bin tstabi Oj . Nu mbjua dim bto , n nu bto dim bjua . Xn ngu bi zonhd Oj , p hinga gtho bi huahni, bi ynghe ra Jess.
44 Ha gu na naui gui hytui gui nuui ran nbi tengu gan nug, bi yna ra Jess. N bi d bya: Hha, ga htbe. 23 Majuni maha, naui gui nuui ran nbi tengu gan nug, p hingui s ga daa ran tdi gu hmi. P guea ma Ta di un rn tdi too in ndepe da xt hyutho b dn tstabig, bi yna ra Jess. 24 N nughe d dtaghe bya dn cu b m hmbe a ba bi man yoho. 25 N g bi zongahe ra Jess d dmayohohe, n bi ynje: Nu y tstabi ua ja ra ximhi i t y yh too gtho di manda, n tengub magues y tsdi . 26 P nuah hinga guea gui yth a. Pgue gan yh thohoh nangue mida b gu nde din ja ni tsdih. 27-28 N nuah b gun nde gam btoh, gui yth ngue hiny ni tsdih n gan yh thohoh, tengu thohog ngue dn jig ua ja ra ximhi, him b c dam hmug, p b c dan yhg n ga d ma te gan ynba y te y ji, bi ynje ra Jess.

nub mi tstho ga smhbe b Jerusaln, d yohe b ja ra nguani. N bi gghe b maueni ts a ra Jess, d dmayohohe, n bi ynje: 18 Nuya ga mbh b Jerusaln. Nub d smhb b, da mba ma dg b bh y hmumbj n y xnbate nij , ngue da hyog, guec dn jig ua ja ra ximhi. 19 N di dg b b him ma mijudoh, n din thengui n da thxc n di cuarc b ja ra za, ga tu b, n da tgui. P nub n hyupa ga thmbnig, bi ynghe ra Jess.

17N
X bi ma mahna ngue da du n da dmbni ra Jess
nua r mbe ra Jacobo n ra Xuua, ngue y tsnt ra Zebedeo , bin dnyahmu b ja a r gua ra Jess, in nde ba da ypi. 21 N nu ra Jess bi ymbi: Ba gu nde ga te e, bi ymbi. Dami yrca ra mate ngue nub gui yt ran tstabi,da xt hyut ma thni, bi yna ra xisu. 22 Bi d a ra Jess: P hin gu pdi ba nam bna g yqui. N bi ynna ra Jacobo n ra Xuua:

R mbe ra Jacobo n ra Xuua bi yp r mate ra Jess nangue y tsnt

20N
nub x m nxhe b ra hnini Jeric, xn ngu y ji bi dntho na ra Jess. 30 N m hup yoho y xd b ja ra ndenyu. Nub m yde mba b ra Jess, bi mbafi: Gr Hmu, rm bombto i ra David, dami hugbe, bi yn y xd. 31 N nu y ji min yoh ra Jess bi hcpa y xd. P manda bi mba , bi ym mahna:

29N
Yoho y xd bi hoca ra Jess
45 Gr Hmu, rm bombto i ra David, dami hugbe, bi yn. 32 Nu ra Jess bya b m y a man y xd, bi ynni: Ba gun nde ga taui, bi ymp. 33 Nu bi dti: Gr Hmu, xoga ma dbe, bi yn. 34 mm bi huca ra Jess , bi drpa thoho y d, bex bi xoh y d n bi dnna ra Jess bya.

SAN MATEO20,21 dnni n bi mbh y coto b ja ra yu n y pahni, n y paxi y za bi mbcpa b ngue da thop ra Jess. N bi ytinde ra Jess. 9 N nu i bto n bim bjua bi mbh na thuhu bya, bi yna: Mixte thoho r tsdi rm bombto ra David. N xn ngu rn jpi in youi, nguetho b h nangue r thuhu Oj, ra Hmu. Mixte thoho Oj mahtsi, bi yn y ji b ni mba. 10 N nub bi yrp Jerusaln ra Jess, gtho mi bp ja ra hnini bi hyonya thoho, n bi ynnd mn yoh ra Jess: Too nn yoh na, bi yn. 11 Guehna ra pngahy, ra Jess, ra mngu Nazaret b ra hi Galilea, bi yn bi tnni.

N bi zm b ja ra ndehnini Betfag, nub ja ra nyuni Olivos, n him ma yab ra hnini Jerusaln. Nu ra Jess bya bi mbnnd yoho ma mixdihe, 2 n bi ymbi: N mb n ja ra thnini, guehn gua tmmi nda ra buru in youi r bsi. B xocui, n b siui ua . 3 Nub da tnaui ba gui jahui, Nua ra hmu da hyoni ts n bexgue ba sina thohobe, gui ym thohoui, bi yna ra Jess. 4 N guehna bi man ra pngahy mayab ngue din ja b mi yna: 5 Gui ymf y mngu b Jerusaln: Dami nuh ya ba cua ni hmutstabih, n hin din ytsi, ba hyuxa nda zi buru thoho bn youi r bsi , gui ymf, bi yna ra pngahy mayab. 6 Nu ma mixdihe bya bi mba n bi yta bi xih ra Jess. 7 N b si ra buru na r bsi, n bi gspa y coto n bi hyuxa ra Jess bya. 8 N nu y ji m m xn ngu bi

21
Y ji bi yspa a ra Jess b m yrp Jerusaln
nub mi zm b Jerusaln a ra Jess bi yrp ja r dnij Oj, bi hyn a thi gtho mi m p b n mn ti b. N bi ndnpa y mxa midi ph y mbti, n bi bntpa yn thutsi mi p y tsha, n bi ymp: 13 I th a ma ngu ngue da mba nthndeg b, i n Oj, i m b ja rm hma. P nuah g yrpadah tengub ra hydo guep ni n yn y b, bi yna ra Jess. 14 N nub mi bp ja ra dnij, x bi zm b mida y xd, n mi dogua. Nu ra Jess bi hoc bya. 15 P nu y hmumbj n y xnbate nij him bi numanho y n tte bi yta ra Jess b. N bin cu b m y a bi man y thni b mi yna: Majpi rm bombto ra David, bi tmpa ra Jess:

12N
Bi hyn a thi mim p b ja ra nij ra Jess
SAN MATEO21 hin gui a ba man y thni ngue i tsi i, bi tmpa ra Jess. Di c a i man, bi yna. P xi ah ha hin gui m bmhb a i mam b ja rm hma Oj ngue i na: G japi bi bmanho a i man y thni b i tsi i, bi tmpa Oj b mi tmbi,bi yna ra Jess. 17 N bi zotp y hmumbj n y xnbate, d mbche a ra Jess, bn oxhe b ja ra hnini Betania.
46 ra dnij a ra Jess. N x bi mba b y hmumbj n mida ma ngrpihe, n bi yn mahna: Hanja gni yta njab. Too bi daa nin tdi, bi yn. 24-25 Bi yna ra Jess bya: Nc ga nnah too bi un rn tdi ra Xuua ngue bi yt ran xixy. Hague Oj uague y ji. Nub gui xij, nc ga xi ah too bi dac man tdi bya, bi yna ra Jess. N bin ymzh y hmumbj n y xnbate nij: "Ba gue ga xihmb, nguetho nub ga mf, Oj bi un rn tdi a ra Xuua, n da yna: Hanja hin g ycyih th. 26 N nub ga mf, y ji thoho bi un rn tdi ra Xuua, p da zj y ji b, nguetho im bn ngue r pngahy Oj a ra Xuua, bin ymzh . 27 Jananguea bi ympa ra Jess: Hin di phmbe, bi yntho . Nu ra Jess bya bi yna: Xi nga guec ga xi ah too bi dac man tdi ga t a di t, bi tmp.

16Ha
nub mi hyax bya, x d penghe a ra Jess b Jerusaln. N bin tumanthuhu b yu. 19 N bi nu nda ra za b ja ra ndenyu, bi mba na da dcpa nda rn dt. P hnt y paxi mi ja. N bi yna ra Jess: Nuya, njmb din zh nin dt ya. N bexgue bi yota ra za bya. 20 Nub mn nuhe bi yota ra za, d hyonya thohohe n d nhde ra Jess: Hanja i yota ndihi ra za, d mfe. 21 Bi da ra Jess: Majuni d xi ah, nub gui ycyigah xn ho, n ndata guim bmhb a r tsdi Oj, hinga hnta d t s gui yth, p s gui yth manda xn hi. S gui xihmb n ra th: Dami uegue guin hyzh b ja ra dej, gui ymf, n da ueh pya. 22 N nu Oj di da ah ba g gui f b ndata gum bmhb a r tsdi Oj, bi ynghe ra Jess.

Ra Jess bi japi da yota nda ra za

18N
nub m smhbe b Jerusaln, x bin xnbate b ja
Bi tnna ra Jess too bi un rn tdi

23N
manda bi man ra Jess, bi yna: Nu nda ran yoh mi b i yoho y tsnt. N bi ympa nda r tsnt: Ni mba b huhi, bm pfi, bi ymbi. 29 N bi da r tsnt: Hinna, hin ga mba, bi yntho. P mbjua bin yomfni ts n bi mba bim pfi. 30 Na manda r tsnt bi xifi da mba mahna. Hha, ga mba, bi yna. P him bi mba, bi yna ra Jess. 31 N x bi ynnd y xnbate nij:

28N
Ran tuti a yoho y tsnt bi sih ra bfi
47 Nuya, dami xiqui nangue ran tuti d xi ah, ndaa ni tsnt ngue njuntho bi yta r ph r ta, bi yna ra Jess. Nu bi dti: Masque nua ra tsnt him mi nde da mba b ra mbdi, guea njuntho bi yta r ph r ta, bi yn. N nubya bi yna ra Jess: Guehma majuni di xi ah, nu y ziyate hycahi n y xisu yomtni, manda da yrp di manda r tsdi Oj, p nu ah hin gui cth b. 32 Nguetho nub mi xiah a ra Xuua Nxixy, bi xnnah a ra yu xn ho, n nu ah hin g ycyih. P nu y hycahi n y xisu i yomtni,manda go bi ycyi n bi ph y mbi. N nub gmi nuh , n guextaa hin g nde g ph ni mbih, bi tmp y hmumbj n y xnbate nij.
SAN MATEO21 Nua manda bi hyotho. N nua manda, bi hyta dotho a. 36 N x mahna, b phn mida xn ngu y yh ngue xtan duspa y n dt a r mbti ran undt. P nu y mbfi x bi bnt mahna b mi zp , n daangu bi trpe tengu bi trpa mbdi bi zp. 37 N nubya b pnna r tsnt zh a r mbti ra huhi. Bi bni: Masque da numansu na ma tsnt. 38 P nub mi nu ba p r tsnt, nu y mbfi x bi bn: Nuna, r tsnt zh, da gohmi ra hi na b bi du r ta. P mbh ga hoh, janangue ga cosh ra hi bya. 39 N bi bnt bya, bi zixp maueni n bi hyo, bi yna ra Jess. 40 Nu ra Jess bi ynnd mi bp: Xib da mbas na ra hmu, ba da jap y mbfi b, bi ymp. 41 Bi d bya: Masque da hyo y mbfi, nguetho mm y tsombi , n nu r hi bya di hmit i pdi da guta ra renta b bi zn ra pa da guti, bi yn. 42 N x bi ym bya: Ha njmb g nuh b ja rm hma Oj a ram hma i na: Nua ra do bi bnt y gdo b mi hyh ra ngu, guea ra do manda mahyoni, tengu thoho y guangu. Guea bi zn Oj a, n gui hyonya thohoh, i m b rm hma Oj, bi yna ra Jess. N guea i mam b nangue a r Thahni Oj ngue ra Cristo. 43 Jananguea di xi ah, Oj him bi numanho a g yth n da

bi ym mahna ra Jess: Yhmb ts manda ran tuti ga xi ah. Mi b a nda ran yoh mi ja rn undt, n bi fte, n bi hy a nda ra ngu guep da thmp y guindt. N bi mbma nda ra jdo xn htsi, da ndex da nu r hi. N nubya bi hmit y hi da y mbfi, n bi nde bi mba ndanni a ran yoh bya. 34 N nub mi tstho din ja yn dt, b phni da y yh da duspa y n dt, nguetho guea n yh a, ngue di unni ts ba da bm b. 35 P nu y mbfi bi bnt y m bhni a ra hmu. Nua nda bi mbmthoho.

33N
Rn tuti y tsombi mbfi
SAN MATEO21,22 thnnah a ra bfi b di manda r tsdi Oj, din tund mida ngue da ytmanho a ra bfi gmi th. 44 N nua ra do bi mba ma bnti, tengub nda ra xndo i ti b ja ra yu. N hnta go too da dng b ja ra do, din tni, n hnta go too da zma ra do, bexgue da yti, bi yna ra Jess. 45 Nub mi ya bi man a ra Jess, bi b y fariseo n y hmumbj, gue gues bi yt bi sifi. 46 N mi nde bexgue xtm bnta ra Jess, p him bi bnti, nguetho mi su y ji, ngue mi n, r pngahy Oj a ra Jess.

48 hnini. 8 N bi xih mahna y m bhni: Nuya him b ma amigo nguetho hing y n sh ba h. 9 Ni mbh b ja y yu n gb sih ua hnta go m ji gba tmhb b, nguetho ya ma hoqui ba da zi ua ja ran thti. 10 Nu y m bhni bya bi mba b ja y yu n b pn b ja ran thti too gtho bin cath b, p hinga mfdi b y tsombi o gue y hocji da. N bi yup ja r ngu ra tstabi y ji. 11 N nu ra tstabi bya bi yrp mbo da nu y ji bi zm b. N bi nu nda ran yoh ngue him mi he y he i the b in ja nda ran thti. 12 N bi yna ra tstabi bya: Xii grn yoh, hanja g ctua n hin gu he y n sui da the ua ja ran thti, bi ymbi. P nu ran yoh him bi z bi dti. 13 N bi ymp y yh ra tstabi: Dami turpah y gua na ran yoh n y y, n gui ynth b ja ra bxui. Din zom b n din guxp y tsi , bi yna ra tstabi, bi yna ra Jess. 14 Nguetho xn ngu i tsohni p hinga g y n sh ngue da yrp, bi yna.

N x bi thoqui bi xnba y ji nangue yn tuti thoho bi man a ra Jess, n bi ymp: 2 Nua ni manda r tsdi Oj, i tte tengu bi yta nda ra tstabi. Nua ra tstabi bi znna nda ra ngo b min thta nda r tsnt. 3 N bi mbnd y m bhni ngue ba sinba y amigo, p him bi nde b h. 4 N x bi mbhn mida, bi ymbi: Dami xihmb ma amigo ba h, nguetho ya d hoc ran tsihm. D manda bi tho da man dni xn zaqui n ya gtho mahoqui, i na ra hmu, gui ymf. N guea bi man y m bhni. 5 P him bi yrpatho ra gnda y amigo, n bi mba da huhi a nda, nu manda bi mba bm ptho, 6 n nu mida bi bnt thoho y m bhni n i thenthoho n bi hyo . 7 Nub mi y a bin ja, mm bin cu ra tstabi bya, bi mbnh y dofi b ho y hyote n bi yumpa y

22
Nda ran tuti ngue ran thti
nubya bi mba y fariseo. Ndanni b nys , bi hyoni ba d cpa ra Jess ngue di ypi. 16 Janangue bi bhn p bh ra Jess mida y mifariseoh, n mida ma ngrpihe mi tnna ra tstabi Herodes. Nub mi zm b, bi yn: Gr xnbate, d phmbe gtho majuni gum ma, bi ympa ra Jess . N gu u a majuni r yu
15N
Nda ran tnni nangue ra renta bi tnna ra Jess
49 Oj, n hin gu su b da hnumanho i ogue hinna, bi yn. 17 P dn ndehe gui xije ts ba gum bni. Ha din thui y n tdi Oj ngue d juthe ra renta a ra tstabi Roma in tstabi ua, uague hinna. 18 P nu ra Jess bi bdi ba mim bn ngue in nde da dni ba d ypi. Jananguea bi ymbi: mm guid yorpah a gum bmhb. Hntho gu nde gui sgdah. 19 Xi ni mbti gn jut ni rentah, ga nug, bi yna ra Jess. Bi unna ra mbti bya. 20 N nub mi nu a ra mbti, bi yna ra Jess: Too r hmi na i cuat na ra mbti, n too r thuhu mn toti ua, bi yna ra Jess. 21 R hmi ra tstabi Roma n r thuhu a, bi yn. Nu ra Jess bya bi ymp: Nua r mbti ra tstabi gui unhd a. Nua xin r mbti Oj, gui unhd Oj a, bi yna ra Jess. 22 N nub m y a bi man ra Jess, bi hyonya thoho ngue mi nde xt ypi. N x bi mbatho .

SAN MATEO22 a r xisu a ra du, n nub dim bh r mbdi thni, da tmbi r thni a x du. 25 P m bcua yoto yn yoh midn yohzh . Nua ra mbdi nyoh bin thtui nda ra xisu, pgue bi du ndihi a ran yoh. N hin nm bh y thni b mi du, jananguea bi zinba r xisu a rn yohzh. 26 P na guextaa bi du ndihi, n hin n dntho r thni a ra xisu b mi du. Jananguea x bim bhmi a manda r mbegue. N bin ja gueb go mi dti bim bhmi gtho y mbegue a ra xisu. 27 Mbjua bya ns ra xisu bi du, bi yn. 28 Nuya, dami xije ba din ja b majuni da dmbni xn du, ngue gu mamhb. Ndaa nn yoh da ymbi r xisu a ra xisu, nguetho gtho yoto bim bhmi, bi ympa ra Jess b mi denthoho . 29 Bi dta ra Jess: Nu ah gud bthoh, nguetho hin gum bmhb ba mam b ja r tohni Oj, n xn gu phmb r tsdi Oj. 30 Nub bi dmbni xn du, ya him man ja ran thti, pgue dim btho tengu y m bhni Oj mahtsi, bi yna ra Jess. 31-32 N nanguea ram hma ngue da dmbni xn du. Ha hin g nuh b ja r tohni Oj ba bi ma nangue ma ndu mbombtah b mi yna: Nug dr Ojg, nu ra Abraham n ra Isaac n ra Jacob, i cyigui, bi yn Oj. Ngub im ma nguetho guextaa i bh y mbi , bi yna ra Jess. 33 N nu y ji b m y a bi man ra Jess, bi hyonya thoho a bi xifi b mi xnbi.

mbjua bya x bi zm b da ma ngrpihe ngue y saduceo. Nu him mi cyi ngue da dmbni xn du, nguetho mi n, nu r mbi nda, ma z dim b b bi du. N nu bi ynna ra Jess, bi ymbi: 24 Xnbate i, dm bnthohe ran tdi bi man ra Moiss, ngue nub da du nda ran yoh, b bh r xisu, n hin nm b a nda r thni b mi du, nua rn yoh din thtui
23N
Nda ran tnni gueb bi dmbni xn du
SAN MATEO22,23
Ra Jess bi ma ndaa nn tdi manda mahyoni
50 gtho man sih ngue gui manda bya, bi tmpa ma Hmu, bi yna ra David, b mi bnba r Hogandhi Oj ba bi ma. 45 Hanja i mbi r hmu n xin rm bombto a r Thahni Oj, ngue ra Cristo, bi yna ra Jess, bi ymp. 46 N hiny ba bi z d dti, jananguea him mandand bi z da ynnd y fariseo bya.

nu mida ma ngrpihe ngue y fariseo, b mi nu hiny manda s da man y saduceo, bin ynzh ba m s ngue d ypa ra Jess. 35 Nua nda ra xnbate nangue y fariseo bya, bi ynna ra Jess: 36 Xnbate i, bi yna, ndaa rn tdi Oj hnhi thoho ga the. 37 Bi d a ra Jess bya: Nua ran tdi i na: Gam bmhb Oj ngue gtho ma mbih, n gtho ma jih , n gtho man yomfnih. 38 Guehna ran tdi i bto na, nangue g mida yn tdi. 39 Na na: Dami huc ni mijih tengu b gn huczh ni jih. Guehna n yoho ran tdi guextaa mahyoni na. 40 N nub g yth ya yoho yn tdi, tengub g jsh gtho y n tdi ra Moiss n y m hman y pngahy Oj, bi yna ra Jess.

34N
42n
guextaa mi bp y fariseo, bi tmp bya: Ba gum bmhb, too r y a ra Cristo, r Thahni Oj, bi ymp, bi yna ra Jess. Bi d y fariseo bya: Nu r Thahni Oj, rm bombto ra David a, bi yn. 43 N x bi yna ra Jess: P n gues ra David bi ymbi r hmu a ra Cristo b hin nm bi, nguetho bi yna: 44 Nu Oj bi ympa ma Hmu: Hyucua ja man yi ga conhui ma tsdi gueb go d tp

41N
Too r y a ra Cristo
N nu ra Jess bi xi y ji, nche bya: 2 I ja y n tdi da xnnah y n tdi ra Moiss y xnbate nij n y fariseo. 3 Dami yhmb b i xnnah , p hin gui yth tengu y n tte i snzh, nguetho danyo thoho g mida i te. 4 N xn hi i xi ah gui yth, tengub nda ra bni xn hy i xi ah gui tuxh, p nus xngui ts in nde da yta i sn zh. 5 N hnta i honi da hnumanho y n tte i rp bh y ji. Jananguea di cuat y d y n tdi Oj ngue xn ndoho n i pt y y, n mm di ho di hoc y n zdi y nympahni. 6 N mm di ho r mbdi din sihm b i tt yn tsihm; n di ho da mip ja ran thutsi mahoqui b ja ra nij. 7 N mm di ho da tspa b din znguate. N i honi da tmbi y xnbate . Hntho in nde da hnumansu. 8 P nu ah o gu ndeh da tn ah gy xnbateh, nguetho hngd ni Xnbatej ngue dr Thahnig, n nuah guidn cuh,

23
Bi man ra Jess ba nam bna t y fariseo n y xnbate nij
51 bi ynghe ra Jess. 9 N hin gui ymf ni tah da i bcua ja ra hi, nguetho nua ni Tah b bp mahtsi a. 10 N xn gui ndeh ngue da tn ah gy hmuh, nguetho guec dr Thahni Oj ngue ra Cristo, ni Hmuj. 11 Nua too din yh thoho nangue y mijih, p guea manda xtn htsi b d nu Oj a. 12 Nguetho nua i te ngue xn htsi, manda zi cu b d nu Oj a, p nua i te ngue hingui htsi, p manda xtn htsi b d nu Oj a, bi yna ra Jess. 13 N nubya bi ymp y xnbate nij n y fariseo: Huhi maha ah, gy xnbateh b ja ra nij, n gy fariseoh, mm guid yorpah a gum bmhb, nguetho g xihmb mn nde xtn yrp di manda r tsdi Oj, ngue xqu yuth ra yu, p n tengub g corpa zhh ra goxthi, nguetho danyo thoho g xnbah. Ns ah hin da z gui cth b, bi yna ra Jess. 14 Huhi maha ah, gy xnbateh n gy fariseoh, mm guid yorpah a gu th. S nyaa gu yh Oj b ja y ngun y xisu xn du y nd, ngue gu mhb gu f rm ftsi Oj , p n gu hspah ba bi zopa y nd. Jananguea manda xn tho ran nbi gui nuh. 15 Huhi maha ah, gy xnbateh n gy fariseoh, mm guid yorpah a gu th. Sti thoho gn yoh hnb go hap n yatho g mbh, ngue g smhb b b i thnde y oj zh, ngue g xihmb da dnna nin xdih. P nua too bi dnnah manda g

SAN MATEO23 jaf bim bdi, n da gd mbh b ja ran nbi mazi, bi ymp. 16 Huhi maha ah, gy ngrpih, pgue tengub gy xdh n gu xihmb gu xnbah: Nub ja ba bi ma nda ra ji, n bi ndnba r thuhu ra nij, hingui jatho di jtsa, gu mf. P nub bi ndnba a r oro i ja b ja ra nij, i jatho di jtsa bi ma, gu mhb. 17 Gy ymbih n gy xdh. Gu mhb manda di muui ra oro xinda gue ra nij, pgue hinna maha nguetho guea ra nij n tmbi xn ho a ra oro i ja b, bi yna ra Jess. 18 N gu mhb: Nub ja ba bi man a nda ra ji, n bi ndnba r thuhu ran tsya b ja ra nij, gu mhb hingui jatho di jtsi. P nub bi ndnba r thuhu ran tunni i hxp ja ran tsya, ya ra tsoqui a bya b him bi jtsi, gu mhb. 19 Gy ymbih, tengub gy xdh. Gu mhb manda di muui y btse i ja b xinda gue ran tsya. Pgue hinna maha, guea ran tsya n tmbi xn ho y btse b ja b. 20 Nguetho nua bi ndnba r thuhu ran tsya b ja ra nij, hinga hnta ran tsya, p gtho ndnba r thuhu ba gtho hxp. 21 N nua too bi ndnba r thuhu ra nij, hinga hnta ra nij bi ndnba r thuhu, p n a r thuhu Oj bi ndnbi, nguetho r ngu Oj a ra nij. 22 Nb nda bi ndnba r thuhu mahtsi, p hinga hn b mahtsi bi ndni, p n a r thuhu Oj bi ndnbi, nguetho b bp Oj b mahtsi. 23 Huhi maha ah gy xnbateh n gy fariseoh, mm guid

SAN MATEO23 yorpah a gu th. Hin njmb g pumbnih g hyxh b ja ra nij a n dta y ythi y th bi bxp ja ni huhih, tengu bi man ra Moiss, p g pumbnih yn tdi manda mahyoni, ngue i na: Da gd numanhoh ni mijih, n din ja nin hucateh, n gui ycyih Oj. Guehya ndeb manda gan hya gui yth, madagueb gui thoqui gui yth mida. 24 P g yth tengub gm fhmb ngue xnga nda ra u i s di ush b ja a gu sih, p nua go ra fani n manda go hin g nuh b gm tuth a, nguetho hin gu phmb ndaa nn tdi manda xn ndoho. 25 Huhi maha ah gy xnbateh n gy fariseoh, mm guid yorpah a gum bmhb. G ymhb xn hotho ah, p g yth tengub nda ra baso bi mba mberpe b maxtse, p hinga np mbo. N tengub nda ra mbohi hn b n ndi a hi bi berpe, n gun jah b nguetho mm i yuh ni mbih nangue ram f n ran tsiyate. 26 Gy xdh, ndeb gui yth tengub np mbo bin sti nda ra mbohi, n majuni xtn ho ah bya, bi yna ra Jess. 27 Huhi maha ah gy xnbateh n gy fariseoh, mm guid yorpah a gum bmhb. N gun jah tengub ra jdo b ja ran ygui ngue xn taxi maxtse, n mahotho, p nub mbo, yup y doyodu n g mida xn xtho. 28 Gun jah b. Nub na nu ah y ji, na xn ho ah. mm guid yorpah a gum bmhb n mm yuh ran tso ni mbih, bi yna ra Jess.

52 huhi maha ah gy xnbateh n gy fariseoh. Guid yorpah a gu th. G hocpah y jdonygui y pngahy Oj mayab bi hyo nim bombtah, n y jdonygui gu mf y hocji g hocpah. 30 N s gu mhb: Nub di bhmb b mi hyo y pngahy Oj mam bombtah, n xc uth ngue hingui ho a bi yte, n xc uethoh, guidn ymf. 31 Jananguea gadn junzhh ya ngue y y ah y hyote. 32 Dami juahmb a ra bfi bi yutah nim bombtah, bi yna ra Jess. 33 Tengub gy pozh. Hin da z gui dahmb b ja ra sibi njmb i huti. 34 Nguetho, nub ba pnnah ma pngahy n ma xnbate, hin gui simanhoh , gui hyoh da, n gui cuath b ja ra za da, n gui fhmb da b ja ni nijh. N mm gui cpadah da b i yo b ja ni hninih. 35 N nangue a gui yth, tengub g hyosh g yn hocji bi tho gueb go r mbdi ra ximhi, b m tho ra Abel ngue man ra hocji n asta gueb mi tho a ra Zacaras, r tsnt ra Berequas, g hyoh b ja r goxthi ra nij. 36 Majuni d xi ah, tengub ni tsoqui zhh g yn thote i jatho ya, n da tsnnah ran nbi nangue , bi yna ra Jess, bi tmp y xnbate nij n y fariseo.

29P
nubya bi xi a nda ram hma y mngu b Jerusaln, bi ymbi: mm dm bn ah gy mnguh Jerusaln. Nzi gu hoh
37N
Bi huc y mngu Jerusaln ra Jess
53 y pngahy, n guid batadoh mida ba pnnah Oj. N xn ngu y nidi dm bng xc ptah xc jamansu ah, tengub nda ra sumf di pt y thni n i comp r hua, p nuah, hin g ndeh xc ja ah b, bi yna ra Jess. 38 Dami nuh ya, nu ni hninih tengub ya njongui bp ya, 39 nguetho hin gui nuj mahna jaqueb bi zn ra ora ba peng ua n gui yscah. Majpi a ba h nangue r thuhu ma Hmuh Oj, gui ynj, bi yna ra Jess.

SAN MATEO23,24 nangue ra fhni da man . 6 N nub gui yhmb ngue din ja y si, o gueb gui yhmb i ja b ja da y hnini ya, p o gun suh, nguetho jatho din ja . N nub bin ja , xnga gueb rn zguib. 7 Nguetho da ndants da y tstabi din shmb y mi tstabih, n da ndanc da y hnini din shmb mida y hnini. N xn ngu y nid din ja ra thuhu, n ra dgh, n din ja y ymhi b ja y xqui ua ja ra ximhi. 8 P nu, y mbdi thoho yn nbi din ja . 9 N da mba ma d ah n da tsix ah ngue din nnah, n da tho ah da ah. N gtho y ji da zan ah nguetho gu tngah. 10 N nu da m cyigui, mbjua da ues. N gues di d ma ycyi da mba ma nbi. 11 N dim bi xn ngu y hyte pngahy n xn ngu y ji da hyt. 12 N nangue a ran tso xt ngu, him ma din ja y n hucate da. 13 P nua da hyti gueb go ran zgui, da dha dim p a. 14 N gtho na ndoho ra ximhi da hma ba da z d yrp di manda r tsdi Oj nda. N gtho y ji dahma danyo b na y da sifi, n nubya, guea ra pa ran zgui a bya, bi yna ra Jess. 15-16 Nu ra pngahy Daniel mayab bi ma ngue din ja nda ran tso di tsoni gtho. Jananguea nub g nuh da mbdi din ja b ja ra dnij a, dami dahmb b ra xqui Judea, n mbh b ja y dpo. Nguetho ntsutho ran nbi din jab. 17 Bex gui mbh. Nub gdi thmb b maxtse ra tcangu, hin gui cth mbo ra ngu ngue

24
N nubya, nu ra Jess b mi bm b ja ra dnij, d uthe ba g m ja b ja ra ngu. Mahotho ua, d mfe. 2 P nu ra Jess bi ynje: Gu nuh ngue mahotho i ja ua, p gtho da mba nsoti, n xnga nda ra do din tcua ngue hin da mba ma juadi, bi yna ra Jess.
Mbto din ja y hmpya b ran zgui
Bi ma ra Jess da guah ra dnij
d nxhe d mbhmbe b ja ra nyuni Olivos. N n mip ra Jess d ndhe b njom m de, y xdighe: Dn ndehe gui xije ndaa n pa din ja a gm mam b ja ra nij. Ba n hmpya din ja b gu pengui mahna nb ran zgui ra pa, d mfe bya. 4 N bi ynghe ra Jess: Damim fhmb dahma njon da hy ah. 5 Nguetho xn ngu y hyte ba h da yna: Nug, guec, r thahnig Oj, dr Cristog, da yn ah. N xn ngu da hyt

3N
SAN MATEO24 gui hyxh ba di ja b. Dami dathoh. 18 N nub gdi bhmb b ja ni huhih, hin b gui mbh b ni ngumhb ngue gba c ni xiyoh. Dami dathoh. 19 Hucate y xisu in hthni y pa , n i bh y ure, nguetho xn hi thoho da da . 20 Yf r mate Oj hinga gue y pa xtan s din ja ah ran dagui, n xnga gueb ra pa ran tsya, nguetho i man yn tdi hinga yatho gan yoh a ra pa ran tsya. 21 Dami yf r mate Oj, nguetho nua ran nbi din ja, hin jmb ndand xn ja gueb go r mbdi ra ximhi. N nub ya bin ja, hin mandand din ja a ran nbi tengu a. 22 N nu Oj da znba thoho yn nbi din ja nangue a di huc x huahni. Nub hinna, njon da bongui. 23 Nu y pa , Dami nuh ua, i bcua ra Cristo, da yn ah. N nu mida da yn ah: Dami nuh i bhn ra Cristo. P o gu cyih . 24 Nguetho xn ngu y hyte dim bi, s da yn: Guec, r thahni Oj, dr Cristog, s da yn. N xn ngu da yna ngue dim pngahy nangue Oj, n da yt y hyonya ntte n y hmpya ngue da nde da hyt y ji. N da hyoni ba da z d hyt x huahn Oj. 25 Nuya gtho d xi ah guep da z gui phmb ba din ja. 26 Janangue nub da yn ah: N mbh, b bp maueni a ra Cristo, da ynah, p o gu ph. O gue da ynah: B cth ua, i bcua ra Cristo, da ynah, p o gu cth b. 27 Nguetho nub b peng ua mahna, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, dan jag

54 tengu rn nqui ra hui ngue dam bathog gtho ra ximhi. 28 N tengu i t y pada, mm di pti b bn xn du, din jab a ran tsmbi din ja b b y tsombi.
x bi thoqui bi man ra Jess n bi yna: Nub bin ja a ran nbi bya, him man di nc ra hyadi n ra zna, nu y s bp mahtsi da dgui. Gtho b ja b mahtsi g di bh y tsdi . 30 N nubya di nqui b mahtsi ra hmpya nanguec ngue dn jig ua ja ra ximhi, n gtho y hnini ua ja ra ximhi din su. N da nugui ba c b ja y gi, dan yobe ma tsdi tte thoho, mixte thoho, bi yna ra Jess. 31 N ntsdi din y ra thxi. N ba pnhd y m bhni Oj di pti gtho bi huahn Oj, g na ndoho ra ximhi. 32 Guim bmhb ba d th ua ma hih dy israelh, ngue nub d nuh bi mbdi dim ph y mbi da y za, ya d phmb mi tstho ba p y pa ra paye. 33 N ngutho b gun nuh bin ja gtho ya yn nbi d xi ah, gui phmb bya ngue mb rn zgui. 34 N majuni d xi ah, di btho ua da ah b bi mbdi din ja. 35 Nu ra ximhi n mahtsi da zni da gua , p nua mam hmang njmb da gua a. 36 P njongui pdi ndaa n pa din ja a dm mang ya, xnga gue y m bhni Oj mahtsi n xnga gueng r Tsntg Oj d pdi, p hnta Oj ma Ta i p a ra ora din ja. 37 N tengu thoho bin ja b m bh ra No, ngutho din ja b b

29N
B b peng ra Jess
55 peng mahna, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi. 38 Nu y pa ngueb mi tstho din ja ra dmbnti, nu y ji mi bhmb ra No hnta ran tsihm mim bni n hnta ran thti m honi, gueb go m yrp ja ra mbosa ra No. 39 N him bi yrpa ra gnda a bi sifi ngue din ja ra ye, jagueb mi mbh ra ye, n bi yuh ra dehe ua ja ra hi n gtho bi gua . N din jab b b peng mahna, guec dn jig ua ja ra ximhi. 40 N dim b i yoho yn yoh b ja a ra huhi, nua nda da mba ntsitsi n manda da tsop. 41 Nb di cm b ja nda ra ngu yoho y xisu, nua nda da mba ntsitsi n nu manda da tsop. 42 Jananguea d xi ah, o gu tonspah ra tha, nguetho hin gu phmb ba n ora ba a ni hmuh. 43 Nub nda ran yoh xtm bdi ndaa n xui xtn yrp y b b ja r ngu, xtn th, xtn dmi, n hin xt japi xt nyrp ja r ngu ngue da bpi ba i ja b. P hingui pdi ba n pa, jananguea i tmi gtho y pa. 44 Jananguea d xi ah, damin sh nguetho tsrp thoho ga sc, guec dn jig ua ja ra ximhi, ngue ra ora njongui tcp ga sc, bi yna ra Jess.

SAN MATEO24,25 bi jamansu r bfi, n xn ngu ran jpi da nu a bya. 47 Majuni d xi ah, nua ra ngrpambfi, manda din tun ra tsdi, n ba gtho i ptsa r hmu di jamansu a. 48 P nub ra tsombi a ra ngrpambfi, n im bni ngue him be ba penca r hmu, 49 n di nba y yh n i tnthoho y mihni, 50 tsrp thoho ba penca r hmu nda ra pa ngue hingui p a ra ngrpambfi. 51 N nubya din tunna nda ran nbi xn tho, n ndata ran nbi da nuh di yorpa a im bni. N din zom bya n din guxtp y tsi b ja ran nbi mazi, bi yna ra Jess.

x bi yna: Dami yth tengub gy hogambfih. Nua ra ngrpambfi b xn ho i te, n nub da mba ndanni r hmu da zop ja r ngu, da yte tengub i bs b r hmu. N nub b penca r hmu, bi nu
45-46N
Rn tuti ra hogambfi n ra tsombi mbfi
N x bi yna: Nub bi yt ran tstabi Oj, din ja tengu bin ja b min ja nda ran thti. Nua too g bin s, bi thop mbo, p nu him bin s, bi gop thi . Nub min ja ran thti, dta y hmute bi mba, na xtn hymhb din thti. N b th y bombilla mi tmma ran yoh din thti. 2 P nu cta y hmute y ymbi , n nu mi cta bin yomfni . 3 N nu y ymbi him bi dux manda ra sibi ngue xta xirpa y bombilla b bin the a po b. 4 P nu bin yomfni, bi dux y sibi ngue da xirba r bombilla b bin the a po b. 5 N nua ran yoh him be bi zm b. N nu y dmate bi zh ra tha . 6 Nub made ra xui bi y a nda ra nde bi yna: Ya ba cua ran yoh, ndansh, ba thhmb, bi yna. 7 Gtho bi ndang bya n bi

25
Nda ran tuti nangue y hmute xt hyn yn thti
SAN MATEO25 hoc y sibi . 8 P nu y ymbi, bi ymp bin yomfni: Daje ts ni sibih nguetho i nde da hut ma bombillahe, bi yn. 9 P bi d bi dux y sibi: Hin da z, nguetho nub ga da ahe go da hut ma sibih b. P xn ho b gui mbh gba tmhb. 10 P nub mi mba ba tn ra sibi, bexgue bi zm b a ran yoh din thti. N nu y hmute bi dux y sibi bi yrp mbo ngue da nu ra ngo ran thti, n bex bi mba njuti ra goxthi bya. 11 N nub mi zm b x mba b tn ra sibi, bi nu ngue njuti tho ra goxthi, n bi mba , bi yn: Gra hmu, gr hmu, dami xoqui, bi yn. 12 P nua ra hmu bi dt: Hin d padi too ah, bi ymbi, n him bi xocpi, bi yna ra Jess. 13 N bi ynje ra Jess bya: Guea d xi ah, ndeb gan thh nguetho hin gu phmb a ra pa ba peng ua, guec dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess b m ynghe.

56 ngu nda. N bi mba bya. 16 N nua bi unni cta mahuhi, bi ppi n bi dh mi cta mahuhi. 17 Na bi unni yomahuhi, yomahuhi x bi dpi. 18 P nua bi unna nda mahuhi, bi mba b cta hi a r mbti xi unna r hmu. 19 N him be b penc r hmu. P nub mi zh bi zonnd y yh mahna ngue da nu ba x yt. 20 Mbto bi zna xn tunni cta mahuhi, n bi dpa r hmu cta mahuhi ngue r mbti zh r hmu. N x bi unna x dha ngue mi cta mahuhi, n bi ymbi: Gr hmu, i ja ua ni mbti, nhna cta mahuhi d tha, bi ymbi. 21 Xn ho, bi yna r hmu. Nui gr hogambfi, bi tm bya. Xn ho g yrpa a tstho d da i, jananguea ga da i manda xn ngu ya. B thocua mbo datua dan johyaui, bi yna r hmu. 22 N x bi zm b manda x unni yo mahuhi, n bi yna: Gr hmu, i ja ua ra mbti g daqui, nhna mi yomahuhi d tha i ja ua, bi ympa r hmu. 23 N nua r hmu bya bi ymbi: Xn ho, gr hogambfi, xn ho g yte, madagueb hingui ngu d da i, nuya manda xn ngu ga da i. B thocua mbo datua dan johyaui, bi ymbi. 24 P nub m zm b a xi hyna nda mahuhi, bi ympa r hmu: Gr hmu, m pc ngue hiny nin hucate n nzi gu honi bp gd hynba r mbti y ji n gui hynba y huhi da. 25 Jananguea d ps thoho a g daqui, d su gui squi b xc btho, n i ja ua ni mbti g dac ya, bi yna. 26 N nua r hmu

manda ran tuti bi man ra Jess, n bi yna: Nub bi yt ran tstabi Oj, da yte tengu bi yta nda ran yoh b mi zonnd y yh, bi ynna r mbti x zocpi. Nguetho nub m mba ndanni nda ra hi, bi zonnd y yh da zocpa r mbti. 15 Nu nda r yh bi zocpa cta mahuhi ngue di ppi; n nu manda, yo mahuhi bi zocpa a; n nu manda bi zocpa nda mahuhi. Bi unni hangu xta di ppi nda
14N
Nda rn tuti y yh bi tsocpa ra mbti
57 bya bi ymbi: Gra nddnhyi, hingui ho g yte ngue hin g ppa ra mbti. 27 Nub gu pdi ngue d numanhog ga tc, s xqu hmi a ra mbti n xtn dh rn zbi, n hin xtm bh pya, bi yna r hmu. 28 N bi ymp mida y yh m bp: Hynba na ra mbti, dami unna bin tunni dta mahuhi. 29 Nguetho nua bim pfi xn ho, manda xn ngu din tunni. P nua him bim pfi, p da thnba a zi ts m ptsi. 30 N nuna ra tsombi mbfi na, b hth b ja ra bxui guep din zom b n din guxtp y tsi, bi yna ra hmu bya, bi yna ra Jess b mi man na ran tuti. N njab din ja b bi yta ran tstabi Oj.

SAN MATEO25 n g syagah da ah b mn yo b ndanni ni hninih. 36 N g daj ma he b gm nuh hiny ma heg; n g nuc b mn hynni, n g znguagah b mn ofdi, ga mp, bi yna ra Jess. 37 N da ync: Gr Hmu, ba n pa d tahe a gum ma. Hin dm bmhbe ngue gn tumanthuhu ndand n gam un ahe. N hin dm bmhbe ngue gn tuthe n xc da ahe ra dehe. 38 N hin dm bmhbe b xcam sya ahe, n xc da ahe ni he. 39 N hin dm bmhbe b gamn hynni o gue gamn ofdi ngue xc nu ahe, da yngui. 40 N nug dr hmutstabig, ga mb bya: Majuni d xi ah, nua ran ho g yrpah nda ma cuh, madaguea nte di muui b na hnu, p guec g yrc a, ga mp bya, bi yna ra Jess. 41 N nubya, nug dr hmutstabig, ga mp bp ja ma gha: Dami uehmb ua ja ma hmi, n mbh b ja ra sibi njmb da huti, nguep d snni din z a ra zthu n y mizthuh. 42 Nguetho dn tumanthuhu n hin g unj, n dn tuthe, n hin g sithegah, 43 n hin g syagah b mn yo b ndanni, n hin te m he g daj b gmn nuh hiny ma heg; n hin g nugui b mn hynni, n hin gbn nuj b mn ofdi, ga mp. 44 N nu da yngui: Gr hmu, ba n pa d nu ahe ngue gn tumanthuhu o gue gn tuthe o gue gn yo b ndanni ra hnini. N ba n pa d nuhe hin m he ni he; o gue xqun hynni o gue xcamn ofdi, da yn. 45 P nug dr hmutstabig, ga mp

bi ym mahna ra Jess: Nub b peng, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, dam mixteg, dan tstabig; dan yohe y m bhni Oj n ga hup ja ma mxa ngue din ja ma tsdi xn ho. 32 N dim pti gtho y ji g na ndoho ra ximhi b ga huc. N gtho ga huand tengu ta nda ra mbndyo, ngue ndanni ga fb y dyo n ndanni ga fb y dnzu. 33 N nu y dyo ga fmp ja man yi n nu y dnzu ga fmp ja ma gha. 34 N ga mp dim bp man yi: Ba hmb ua, bi jpah Oj. Ga da ah ra tsdi n tsnni ngue gui hymhb gueb go r mbdi ra ximhi, ga mp. 35 Nguetho g daj ra hm b mn tumanthuhu; n g daj ra dehe b mn tuthe;

31N
Ran tuti nangue ran tsmbi da trpa y ji
SAN MATEO25,26 bya: Majuni d xi ah, nda ma cu madaguea nte di muui b na hnu, b hin g yrpah ran ho, nc hin g yrcah ran ho, ga mp. 46 N nu bya da nu ran nbi mazi. P nu bi yt ran ho din ja ra te mazi , bi yna ra Jess.

58 Jess. 8 N dn cuhe b mn nuhe ba bi trpa ra Jess, n d mhbe: Ndetho bi xispa ra ythi, 9 xn ho b xta b, xt mba ma darpi y hyoya a ra mbti, d mhbe bya. 10 N bi ba ra Jess ba d bmhbe, n bi ynje: Hanja gn nbah r mbi na ra xisu, n xn ho ba bi yrque. 11 Nu y hyoya nzi gambhmb ua , n hnta go m pa da z gui fxh . P nug hin dan zng ua, bi ynghe ra Jess. 12 Nuna ra xisu bi hoga ma ngcyi b mi xisc ra ythi, ngue da mba ntguig b ja ran ygui. 13 N majuni d xi ah, hnb go hap da hman a rn ho madayo Oj, nhna da hman na bi yrc na ra xisu, ndahma hnb go hap da fna, bi yna ra Jess.

N nub mi gua a bi man ra Jess, bi ynghe: 2 Nuya man yopa thoho di bdi ngue din ja ra dmpti a ran dbaxjua, n nubya da mba ma dg ngue da mba ma cuatig b ja ra za, guec dn jig ua ja ra ximhi, bi ynghe ra Jess. 3 P nu ma ngrpihe ngue y hmumbj, n y xnbate nij, n y dcyi, bim pti b mbo r mbti r ngu ra Caifs, nua mi hmumbj a ra jya a. 4 N bi nys , bi ma ndaa n fhni da xi a ra Jess ngue da bnti da hyo. 5 N bi ma, b da gua a ra dmpti, ja da tho a. Nguetho bi zu din junth y ji mi yo b ja ram pti.

26
Nu y ngrpi bi ma da bnt ra Jess
nub mi mbeng b ra hnini Betania a ra Jess, bi zm b ja r ngu a ra Simn m hmb ra taxcaya mambto. 7 N bi hyup mi ja a r mxa a, na din sihm. Bi zm b nda ra xisu m tu nda ra xaro xm hmadi, n tte ra do ra alabastro. N mi po b ra ythi ymanu, na mm di muui a. N nub mi zm b a ra xisu b i hudi, bi xotsa r ythi bi xispa r y ra
6N
Nda ra xisu bi hocpa r ngcyi ra Jess
nubya, nua ma mixdihe ra Judas Iscariote, bi mba bi nyh y hmumbj 15 n bi ymbi: Hangu gui daj ngue ga d ah ra Jess, bi ymp. N bexgue bi unni dte ma dta y mbti ngue ra taxi bya. N x bi mbeng b b a ra Jess bya. 16 P m m m honi ba n ora da z d d a ra Jess.

14N
Nu ra Judas bi ma di d ra Jess
nua r mbdi pa ra dmpti nangue ran dbaxjua b zi d sihe a ra hm hinguin youi ra xi, ngue dy judohe, dy israelhe, d nhde ra Jess y xdighe: Hap gun nde ga hoje a rn tsihm ram baxjua ga sih ya, d mfe.
17N
Rn tsihm ra Hmu
59 bi xi yoho ma mixdihe a ra Jess, n bi ymp: N mb b ja ra hnini Jerusaln n gui xihmi a ran yoh, gui ynui: Nug, ya mi tstho da zn ma ora, n d nde ga si rn sihm ram baxjua b ja ni ngu, n ma xdig, i na b pnghe, gui ynui. 19 N bi yta bi xi bya, n bi hoca rn zibde a ram baxjua bya. 20-21 Nub mn de bya, d smhbe b Jerusaln, darp dn sihmhe b ja ra mxa ra Jess, n bi ynje: Majuni d xi ah, i b a nda ah ngue gui dj, bi ynje. 22 N mm bi du ma mbihe, n nda ngu ndaghe d mfe: Gr hmu, ha gueng ga d i, d mfe nda ngu ndaje. 23 N bi d a ra Jess: Guea d combe ma mbohi ua d sihmh, guea di dg a, bi ym bya. 24 Guec ngue dn jig ua ja ra ximhi, da trc ba gtho i mam b ja rm hma Oj ya, p huhi maha a ran yoh ngue nua di dg. Manda xn ho b hin xtm b a, bi yna ra Jess. 25 N bi da ra Judas bya: Xnbate i, ha guec. Hha, guee, bi ympa ra Jess. 26 N nubya bi hyca ra hm ra Jess n bi yp rn jpi Oj, bi xm bya, bi darche a. Dami sih na, guehna nim bni ma ngcyi na, bi ynje. 27 N bi dca ra vaso mi po rn gui ra uva bya, bi un ra jamadi Oj mahna, n bi daje a ra vaso, bi ynje:

SAN MATEO26 Gtho dami sih, 28 guehna nam bni, ma jig ngue bi hoca ra dayo yu bi ytah Oj na. N dim fni d punba y tsoqui y ji. 29 N d xi ah, him mandand ga sig ra guindt jagueb bi zn ra pa ga sih madayo b di manda r tsdi ma Ta, bi ynghe ra Jess.

18N
dn tuhmbe a ra thuhu n d mbhmbe b ja ra nyuni Olivos bya. 31 N bi ynghe ra Jess mahna: D pdi, nub ni xui, gtho gui soga thohoh, bi ynghe ra Jess. N guea ntoti b ja rm hman Oj, i na: Ga ho ra mbndyo n din uxt y dyo bya, i n Oj, bi yna ra Jess. 32 P nub d thmbnig, ga mbag b Galilea n tn ah b, bi ynghe ngue y xdighe. 33 N bi yna ra Pedro: Madagueb gtho da uegue p nug, hinnag, bi yna. 34 Bi d a ra Jess: Majuni d xi i, gueta ra xui i jabya n hyund xqu cnc b bi mbah ra ni. 35 Nu ra Pedro bi dti mahna: Madagueb darp ga tuui, p njmb ga cni, bi yna. N ndata gtho d mamhbe ngue hin ga uehmbe ma mixdihe.

Ra Jess bi bdi din cna ra Pedro

30N
nub m smhbe b ra nyuni Olivos, d cthe a ra Jess b ja ra nundt m mbi Getseman.
36N
Ra Jess bi du r mbi b ja ra nundt Getseman
SAN MATEO26 Dami huhmb ua ya, ga mbag ua njongua ts, da nybe Oj ma Ta, bi ynje. 37 N hyu ma mixdihe bi zitsi, bi zixa ra Pedro n yoho y tsnt ra Zebedeo. N mm manda bi du r mbi a ra Jess. 38 N bi ymp ma mixdihe min yoh: na da fh ma mbi a ra dumbi, na ga tug. Dami tcpah, data dan thh, bi ymp. 39 N x bi dm mi ts ra Jess b mi huhmb , n bin dnyahmu b, bi nyema hi, bi nyui Oj, bi ymbi: Ma Ta i, nub da z, dami japi hin gan nug a ra mbohi xc snni; p hin dn nde ma ph zh p hnta go ni ph zh gui yte, bi ympa Oj. 40 N b peng b m hu x zop bya, n m . N bi ympa ra Pedro: Ha xnga nda zi ora xqu sth a ra tha, ngue b xcn hymhb ts. 41 Damin thh n gui nyh Oj, guep da z hin hap gui tnj b bi ts ah ya, nguetho nu n mbi nda i ja ra ph nangue Oj, p nu n ngcyi nda xn genti thoho. 42 N n yond bya bi mba bi nyui Oj mahna: Ma Ta i, nub ya hin da z ga soc a xc snni, p hnta ni ph zh gui yte, bi yna ra Jess. 43 N x bi mbeng b mi b ma mixdihe. X m tho b x mi zm b mahna, nguetho mm m nde tha . 44 N x bi zop mahna, ya n hyund bya bi mbengui di nyui Oj, n guextaa

60 bi ma. 45 N x bi mbeng b m bh ma mixdihe mahna, n bi ymbi: Nuya, daangutho b gn hmb ya o hinna, nguetho ya bi zn ra ora da mba ma dg b bh y tsombi, guec dn jig ua ja ra ximhi. 46 Dami ndansh, ga mbh ba nuh ya ba cua ngue di dg, bi ymp.
guextaa m yh ma mixdihe b mi zm b a ra Judas, nda ma mixdihe d dmayoho ghe. N bn yoh xn ngu y ji ba hy y juai n y tsza. N gue y m bhni y hmumbj n y dcyi, ma ngrpa judohe. 48 N nua di d ra Jess bi xi a nda ran tuti da yt b bi zm b: Nua ga ss b dn znguabe, guea guim bnth a, bi yna ra Judas. 49 Jananguea nub m zm b b a ra Jess, bi ymbi: Xde ya b, gr xnbate , bi ymbi. N bi zspa r yogu bya. 50 N bi da ra Jess bya: Xie ny, ha guea gn y a. N nu mida bya bi hym b b a ra Jess n bi bnti. 51 N nua nda ma mixdihe min yoh ra Jess, bi cos r juai n bi zcpa r gu a r yh ra hmumbj. 52 N bi yna ra Jess bya: Dami ptsa ni juai b ja rn to. Nu din tuhni nangue ra juai, n d du ra juai , bi ympa. 53 Ha gu na hin xtan z ga pa rm ftsi Oj ma Ta n ba pnhua dmayo muntsi y m bhni da yngui, bi ympa nda ma mixdihe. 54 P nub da guea xc mang a, hague

47N
Bi fnta ra Jess
61 dn z ga jts a bi man r tohni Oj, ngue ba i jatho din ja, bi yna ra Jess. 55 N bi ymp y ji bya: Ba gu homhb ua ngue gu h ni juaih n ni zah. Ha gu mhb dr bg, n nyaa thoho d xnnah b ja ra dnij n njmb g bndgah b, bi ymp. 56 P guea din ja a tengu bi man y pngahy Oj b mayab, bi yna ra Jess. N nughe bya dy xdighe, bexgue d dahmbe,d sohmbe b ra Hmu.

SAN MATEO26 Hanja hin gu thti ba i man ya yn yoh. 63 P nu ra Jess bin ht ho. N bi yna ra hmumbj bya: Nangue r thuhu Oj mahtsi, dami xije b majuni guee gr Thahni, gr Cristo, r Tsnt i Oj, bi tmpa ra Jess. 64 Bi d a ra Jess bya: Guea gm ma. N d xi ah, guin nuj, guec dn jig ua ja ra ximhi, dam mixteg ga combe r tsdi Oj tte thoho r tsdi. N guin nuj b b cc mahtsi mahna, ba c b ja y gi, bi tmpa ra hmumbj. 65 N nu ra hmumbj bya, bi dns r pahni. Nam bni mbi hingui spa Oj ra Jess nanguea bi ma. N bi yna: Nuna ran yoh na, bi man ra tsore nangue Oj. Him man ga homhb y testigo. N gtho gah d hmb a bi ma. 66 Ba gu ndeh ga th ya, bi tmp y mingrpih. Bi d : Nuna i ja r tsoqui, i jatho da du, bi yn. 67 N nubya, dahma danyo bi trpa ra Jess. Bi zox da, bi mbmi mida , bi mbnpa r hmi mida, 68 bi ymbi: Nub majuni gr Thahni i Oj, ngue ra Cristo, dami xije too bi mbpi i. N mm bi denthoho.

bi bnta ra Jess, b si b bh ra Caifs, ngue ra ngrpa mbj. N ya xm pti gtho ma xnbate nijhe n y dcyi, ma ngrpihe dy judohe. 58 N bi dnna ra Pedro bya pgue a n bjua thoho, bi zm b ja r ngunyu a ra hmumbj b hap x zna ra Jess. N darb bi hyuhmb y asmayo, ngue in nde da nu a da trpa a ra Jess. 59 N nu y hmumbj n y dcyi n g mida ma ngrpihe dy judohe, dy israelhe, mi hona nda ra fhni ngue da z d ypa n da hyo. 60 P guehma nte bi dnbi, madagueb xn ngu bin junni, bi ymbi majuni y fhni. N mbjua bya, bi zm b yoho yn yoh din testigo, 61 n bi yn: Nuna ran yoh na bi yna: Nug da z ga xotra dnij n man hyupa thoho da z ga he mahna, bi yna, bi yn bin jun b. 62 N bi ndanca ra hmumbj bya bim bi, bi tmpa ra Jess:

57N
Bi junba a ra Jess y ngrpi y judo
nu ra Pedro mi hup thi b ja ra ngunyu, n nu nda ra xisu r yh ra hmumbj, bi mba b hu a ra Pedro, bi ymbi:
69N
Ra Pedro bi gna ra Jess
SAN MATEO26,27 na ne gmn yoh na ra Jess ra mngu Galilea, bi ympa ra Pedro. 70 N bi da ra Pedro, bin cni: Hin d pdi, bi yna. N gtho mi bp bi y a bi man ra Pedro. 71 N nub mi nde da bna ra Pedro, bi nu manda ra xisu bya n bi ymp m bp: Nuna ran yoh na min youi ra Jess, ra mngu b Nazaret, bi yna ra xisu. 72 N x bin cna ra Pedro: Majuni dm mang ngue hin d pc a ran yoh gum ma, bi ympa ra xisu. 73 Mbjua bya nu da mi yo b, bi mba b bh ra Pedro, n bi ymbi: Majuni maha, ne gmn yoh a, mfdi thoho ni ndeh n daangu b gna yh a, bi ympa. 74 N ntsdi bi mam bya n bin junni, bi yna: Oj i pdi majuni hin d pc a ran yoh gu mamhb, bi yna ra Pedro. N bexgue bi mbah ra tamf bya. 75 N nu ra Pedro bya, ja bi bna x man a ra Jess b mi ymbi: D pdi hin n mbah ra tamf b na hyund xqu cngui. N bi nxp bya n mm bin zoni, xn bi bni nangue a bi yte.

62 ngue da hyo. 2 N n thuti b mi mba ma d b b a ra Poncio Pilato, ra tstabi b a.
27
N nub mi hyax bya, gtho y hmumbj n y dcyi, ma ngrpihe dy judohe, dy israelhe, daangu bi bni ngue di d ra Jess b b a ra tstabi,
Ra Jess bi mba ma d b bh ra tstabi Pilato
nua ra Judas x d a ra Jess, b mi yde ba bi man ma ngrpihe ngue da hyo a ra Jess, bi mba bya bi cospa a dte ma dta y mbti ngue ra taxi x unnd y hmumbj, bi bni ba bi yte. 4 N bi yna ra Judas: Hingui ho hma a d te. D fnba r ji nda ran yoh hiny r tsoqui, bi ymp y hmumbj. P nu bi dti: Him ma gndaghe ba g yte. Ya gu pa gum bns b, bi yn y hmumbj. 5 B n b ra mbti b ja ra nij a ra Judas bya, n bi mba b st r yga b ja ra ndehnini. 6 N nu y hmumbj bi hyxa ra mbti n bi yna: Hingui s ga psh ua na ra mbti ngue dim pcua mahna, nguetho rn jutiui ra ji na, bi yn, n guea i mam b ja man tdih. 7 N bin ynni ba di japa ra mbti. N bi bni da dmba nda xqui r hi a ra ytatse, guep da th y damhnini b da du b. 8 N asta guetya n huti r hi ra ji a ra xqui b. 9 N nua bin ja, mayab bi mana ra pngahy Jeremas ngue din ja b m yna ngue: Da thx i dte ma dta y mbti ngue ra taxi, r muui a ra ji. Guea bi man y mngu israel ngue di muui. 10 N bi dnba r hi a ra ytatse, ngub bi xic ra Hmu, bi yna ra Jeremas b mayab b m ma.

3N
Bi zt r yga ra Judas
63
Ra Pilato bi junba a ra Jess
SAN MATEO27 da mba ma thgue a ra Barrabs, n go da mba ntho a ra Jess. 21 N bi yn mahna a ra tstabi: Ndaa gun ndeh ga thc, bi ymp y ji. N bi d bya: Guea ra Barrabs gui thgue, bi yn. 22 N bi d a ra Pilato bya: Xia ra Jess mbi ra Cristo, ba ga rp a th. Gtho bi yn bp: Dami cuatp ja ra ponti a. 23 P hin te mn tso d tnba na, bi yna ra Pilato. P ntsdi bi d : Dami cuatp ja ra ponti. 24 Min nu ra Pilato bya ngue hingui s dim ph y mbi y ji, p manda bin junth . Jananguea bi manda b thunba ra dehe bya, bin xty b y hmi y ji, n bi ym bya: N nug hin ma tsoquig rn dte da nu na ran yoh hin te in dupate, p go ni tsoqui zhh, bi tmp y ji. 25 N bi d y ji bya: Hha, madaguea i yos ma gndahe a rn dte na ran yoh, nche n mam bombtohe dim b b niyab, bi yn. 26 Nu ra Pilato bya bi xocpa a ra Barrabs, n bi manda d fi a ra Jess bya. N bi manda da mba ma cuati b ja ra ponti. 27 N nu y dofi bya bi zixa ra Jess b m ja y ngun y dofi b ja ra nguntstabi. N gtho y dofi m bp bim pti, midi ftsa ra Jess. 28 N bi mbcpa r he bya n bi heta nda ra he xn jpoi tengu mi he y tstabi. 29 N ntsdi

mim bp ja r hmi ra tstabi Pilato, bi ympa ra Jess: Ha guee gr hmutstabi y judo, bi tmbi. Bi d a ra Jess: Guea gum ma. 12 N nub mi yp y hmumbj n mida ma ngrpihe a ra Jess, p hin te i ttho a ra Jess. 13 Nu ra Pilato bi ympa ra Jess: Ha hin gu a i man di ypi i, n hin gu thti. 14 P nu ra Jess guextaa hin te bi ma. N mm bi hyonya thoho ra tstabi, him mi pdi ba s da bni.

11Nub
nu ra tstabi nzi midi th a nda ra ofdi b ra pa ra dmpti ran dbaxjua. Midi tha too bi huannd y ji. 16 N mi o b nda ran yoh Barrabs, gtho mi fp ba m ta. 17 Nu ra Pilato bya bi ynnd bim pti b: Too gu ndeh ga xocpah ya. Ha gue ra Barrabs uague ra Jess ngue nua mbi ra Cristo, bi ymp. 18 Ngub bi ma nguetho mi pdi y zya y ypate. 19 N nub mi hup ja ran tsmbate ra Pilato, bi mbnpa ra nde a r xisu bi ymbi: Hin te gui yrpa a ra hoganyoh, nguetho m xui d u nda ra t ntsutho nangue a, bi ympa ra nde bi mbnbi. 20 P nu y hmumbj n y dcyi, bi bp y ji da ypi go

15N
Bi hma da mba ma cuati b ja ra ponti ra Jess
SAN MATEO27 bi huspa nda ra corona tengu m huts y tstabi, pgue ran thenni thoho bi yrpe, jananguea m be ra yuni a ra corona. N bi unna nda ra th rn yi tengu m h y tstabi. N bin dnyahmu b ja r hmi n bi ymbi: Gr hmutstabi y judo. N bi yns y biba, pgue ran thenni thoho bi yrpe. 30 N bi tsotsi, n bi hynba a r th n bi mbrpa r y. 31 N nub mi guaa bi yspi bi mbcpa a ra he x het pya, bi het y hes mahna. N bi zix bya ngue di cuatp ja ra ponti b ndehnini.

64 bi bmp ja rn yi a nda n bi bmp ja r gha a manda. 39 N nu y ji mi thop, bi zani, 40 n bi ymbi: Nui gu na gui xot ra dnij n x man hyupa thoho gui hyh mahna, ba gu t ya th. Nub majuni guee r Tsnt i Oj, dami cp ja ra ponti, gan yns, bi yn. 41 N y hmumbj bi yspi n y xnbate nij, n y fariseo, n y dcyi, gtho ma ngrpihe, din ymp: 42 Bi ynba y te da, p hingui s din yns ya. P nub majuni da guehna ma hmutstabih, dy israelh, s xtn gs b ja ra ponti n xc cyih bya. 43 Bi ma, i na i tpma rm ftsi Oj, da z da yn a Oj ya b, nguetho ya bi ma, gues r tsnt Oj na, bi yn b mi yspi. 44 N y b darb bi guat bi zan a ra Jess.

nub mi tstho da bm b ja ra hnini, bin cath b nda ran yoh ra mngu b Cirene, Simn a. N bi trpa ra tsdi da duspa r ponti ra Jess. 33 N bi zm b ja ra nyuni mbi Glgota bya. Nua ra Glgota in nde da ma ra th nyxmu a. 34 N nubya bi unna nda ra vino mauspi ra ythi xn ju. Nub ya m z a ra Jess, him bi nde bi zi. 35 N nub mi jua a bi cuatp ja ra ponti bya, nu y dofi bi yta nda ran tha nangue r he ra Jess. Guea bi mana ra pngahy mayab ngue din ja b mi yna: Da mba ma dati a ma he nangue nda ran tha da yte. 36 N mi hup y dofi mi fdi. 37 N nub r y a ra ponti bi mba ntoti b ram hma bi ma ba tsmba a ra Jess, bi yna ra tohni: Nuna ra Jess na, r hmutstabi y judo na. 38 N bi mba ma cuatih ra Jess yoho y b, da a nda y ponti. N

32N
Bi cuatp ja ra ponti ra Jess
nub mi hyuxadi bya bim bxui ra hi, n jagueb hyunde bi nqui mahna. 46 Nub mi tstho da zn a hyunde, ntsdi bi mbah ra Jess, bi yna: El, El, lama sabactani, bi yna ngue ra nde ra arameo. Nua nam bni: Ma Oj i, ma Oj i,hanja g hyga thoho, bi yna. 47 Nub mi ya bi man ra Jess da y ji mi bp, bi yna: Nuna ran yoh na, i mbata ra pngahy Elas, m b b mayab. 48 N nua nda m bp bex bi mba b h nda na ra fnjo, bi

45N
Bi du ra Jess
65 drp ja ra vino n bi ndcta nda ra xithi, n bi uspa a ra Jess, mbi da zi. 49 N bi yn mida m bp: Dami hyhmb. O te guid unhd. B gan nuh b ba h ra Elas da yni, bi yn. 50 N x bi mbafi ntsdi mahna ra Jess, n bex bi du bya. 51 N nua ra ora a bya, nua ra bte mi ndam b manda mbo ra dnij b fp magtsi bi xti n bexgue bi zta hi. N bi yn ra hi bya, n bi fi da y do hnb go hap. 52 Np ja yn ygui bi fh y jdo. N nub mi dmbni ra Jess, bi bx da y ycyi xi du, bi dmbni b ja y n ygui , 53 bi mba b ra hnini Jerusaln n bi nu da y ji xi du. P hinga gtho y pa. 54 N nub mi du ra Jess, n nua ra hmudofi m f a ra Jess, n mida min yoh, b mi nu di yn ra hi, n g mida bin ja, mm bin su , n bi yn: Majuni maha, r Tsnt Oj na ran yoh. 55 N m bp njomb ts da y xisu ngue man y m ftsih a ra Jess b mn yohe b ja ra yu, b mamb nxhe b Galilea. Mi bp , nguetho mi nde da nu ba da trpa ra Jess. N nu bi nu ba g bin ja. 56 N nua nda mi bp, ra Mara Magdalena a; na manda ra Mara mi bp, ngue r mbe ra Jacobo n ra Jos; n nu manda ra xisu mi bp, guea r mbe ra Jacobo n ra Xuua, y tsnt ra Zebedeo ; n mida y xisu mi bp.

SAN MATEO27 bi mba b bh ra Pilato b mi tstho da yh ra hyadi. Bi ydi da ycpa r ngcyi ra Jess, nguetho mi cyi a. N bi manda ra Pilato bya din tunni. 59 Nu ra Jos bya bi duspa r ngcyi a ra Jess n bi mbrpa nda ra bte xn ho. 60 N bi grp ja rn ygui zh a ra Jos. Nda ra hydo x manda x mba nthqui. Nub mi guaa bi grp, bi juasp nda ra xndo xn hy b ja r goxthi ra hydo, n bi mba bya. 61 N mi hup ra Mara Magdalena, n manda ra Mara mi hup ja r goxthi ra hydo.

nua ra Jos, nda ra mmbti b ra hnini Arimatea,
57-58N
Bi mba ntgui a ra Jess
nub mi hyax a ra pa ran tsya bya, xudi thoho bi mba y hmumbj n y fariseo, b nu ra Pilato, 63 n s bi ymbi: Ma tstabi ahe, d bmhbe manda bi mana ra hyte b him man du, bi yna: Nub n hyupa ga thmbni b b xn du, bi yna. 64 Jananguea xn ho b gui phni too da mbh ran ygui an hyupa, xhma ba y xdi b bin xui da gcpa a r ngcyi, n da yna bi dmbni bya. Manda xn tso ra fhni tengu a, xinda gue a bi mans b mi bi, s bi yn y hmumbj n y fariseo. 65 Bi d a ra Pilato bya, bi ymbi: Sixh ndan ntsi ni dofi d daah. Dami coth xn ho b ja r goxthi a ra hydo, n njon da z da xoti. 66 N bi mbh y mbj n y fariseo, bi goti xn ho a ra hydo n bi mpya, n b peng bya, b cop y dofi ngue da mbdi.

62N
Y dofi bi mbh ran ygui
SAN MATEO28
66 O gun suui, ni mb ba xihmi ma cuh, n mbh b Galilea, ja nn tmhb b, bi yna ra Jess. nub m mbenc y xisu, n y dofi m fh ran ygui bi mba b xi y hmumbj ba gtho bin ja. 12 Bim pti y hmumbj bya, n y dcyi. Bi ma ba da z da yte. N nubya xn ngu ra mbti bi unnd y dofi 13 n bi ymp: Gui ymhb: B y xdi b min xui b mn hmbe, bi bpa r ngcyi, gui ymhb, bi ymp. 14 N nub da ya ra tstabi ngue gn hmb, n da yna da z ah, nughe dan yhe ga fx ahe, bi yn y hmumbj b mi ymp y dofi. 15 N bi hyn a ra mbti y dofi bya. Bi mba da yta bi sifi. N nua ra fhni bi man , xn ngu bi ycyi ma mijudohe dy israelhe. N guextaa ra fhni i man .

N nub ya mi thoh ra pa ran tsya, x r mbdi ra semana, bi mba mxudi thoho yoho y xisu. Nua nda ra Mara Magdalena na manda ra Mara. Nub m ntsi n mba b b ja a ra hydo. 2 N nub m mba , bexgue ntsdi bi yn ra hi mahna. Nguetho bi yta rm bhni Oj x zp b m ueca ra do mi juaxp ja r goxthi ra hydo. 3-5 N nua rm bhni Oj di fxni tengu nda ra hui. N nu r he bya, xn taxi tengu nda ran nqui. N nu y dofi b mn nu a rm bhni Oj mm bin su, bi fti, n nte s da yte, tengub xi du. Nua rm bhni Oj, mi hup ja a ra do x ueque, n bi ymp y xisu b mi zm b: O gun suui. D pdi ngue gu hommi a ra Jess x cuatp ja ra ponti . 6 P njoo ua, bi mba nsotsi tengu mi ma. Ba thohmi gui nuui ua m bni, bi yna rm bhni Oj b mi ymp y xisu. 7 Nuya, n mb dahmantho, gui xihmi y xdi: Bi dmbni b b xn du ya, gui ynui. N ndeb gtho ah gui mbh b Galilea n guep guin cath b. N guea b c ua ngue ga xi aui, bi ympa rm bhni Oj mahtsi. 8 N bi bm b ja ra hydo y xisu, bin su n xim midi johya. Bin tihi, bi mba b xi y xdi ra Jess ba bi sifi. 9 N bi zp yu a ra Jess y xisu. Xhatsi, bi ymp. Nu y xisu bya bin dnyahmu n bi hyp y gua, bi dnde bya. 10 N bi yna ra Jess:

28
Bi dmbni ra Jess
11N
Ra fhni bi man y dofi
d mbhmbe b ra hi Galilea bya, d dmada ghe, y xdighe ra Jess. N d smhbe b ja ra nyuni x xije ra Jess dan cathe b. 17 N nub m nuhe, d spahe a, p nu da him mi cyi gue guea. 18 N bi hym b d bhmbe a ra Jess n bi ynje: Gtho ra tsdi bin dac ga manda gtho ra ximhi n mahtsi, bi ynje. 19 Jananguea n mbh ya hnb go hap bh y ji g na ndoho ra ximhi, gui xihmb da ycyigui. N nu too di dc

16N
Y xdi ra Jess bi un y n tdi da mampa rm hma
67 y mbi, gui xixybah nangue r thuhu ma Ta, n nangue r thuhu r Tsnt, n r thuhu r Hogandhi Oj. 20 N gui xnbah
SAN MATEO28 da yte ba gtho d xi ah. N guim bmhb dn yoh gtho y pa asta gueb da guah ra ximhi, bi ynghe ra Jess bya.
Ran ho madayo bi yot ra Marcos

Jerusaln, bi zm b i t ran xixy ra Xuua. N nu da bi ph y n yomfni n bi mam bya ngue hingui ho ba x yte. N bi mba ma xixyba b ja ra dthe Jordn bya. 6 Nu ra Xuua m he nda ra mbapahni n tte ngue y xingu y camello n mi ja rn gti ra xifani. N hnt y txi nn sihm n ra tafi tasa dpo. 7 N bi yna: Ba p nda manda ja r tsdi xinda guec, hin d sc tengu a. 8 Nug xt xixy ah nangue ra dehe thoho, p nua di daah r Hogandhi Oj, bi ymb y ji a ra Xuua.

MARCOS
Ja ua r mbdi ran ho madayo nanguea ra Jesucristo, r Tsnt Oj. 2 Bin ja a mn toti b mayab b ja r scu Oj b m yna: Nug ga phnna nda mam bhni dim bto b gni mba. Nua da xih y ji da dpee, bi ympa r Tsnt. 3 Na ra pngahy Isaas bi ma nguehna rm bhni b mi yna ngue: Nda ra jai din y ntsdi b ja ra dpo ngue da yna: Damin sh ga simhb ra hmu mi tstho da zcua, Dami hoc ni mbih ga tmhb xn ho, da yn a mam bhni, i n Oj, bi yna ra Isaas. 4 N guea ra Xuua bi yt ran xixy b ja ra dpo bi man Oj mayab. Nu ra Xuua bi xih y ji din xixy too di ph y n yomfni n da mba ma punbi y tsoqui bya. 5 Gtho y ji mi bp ra xqui Judea, np ra dhnihni

Nu ra Xuua Nxixy bi ma mi tstho da zh ra Hmu
nu y pa bi yt ran xixy ra Xuua, bi nxp ra hnini Nazaret ra Jess, ngue ra xqui Galilea. N bi zm b ra Jess bin xixya bya b ja ra dthe Jordn. Guea ra Xuua bi yt ran xixy. 10 N nub m bxp ja ra dehe bya bex bi nu bi xoh mahtsi n b ch r Hogandhi Oj, tengu nda ra taz, bi zp bh ra Jess. 11 N bi t a nda ra nde mahtsi bi yna:

9N
Bi mba ma xixybi ra Jess
68
69 Ma Tsnt i, dad huci i n dn numanho i, bi yn a ra nde.

Nu ra Jess bi tsp r mbi b maueni
19N
SAN MARCOS1 x bi thogui bin yo mi ts n bi nu a ra Jacobo nyoui rn yoh i Xuua a, gtho yoho y tsnt ra Zebedeo . Mi hub ja y mbosa , midi hoc y xit. 20 N x bi xifi da dnd. Bex bi dnd bya bi zop r ta b ja ra mbosa bya n y mbfi.
nubya nu r Hogandhi Oj bex bi bnbi da mba b maueni a ra Jess. 13 N nyote pa bim bp n nyote xui. N nu ra zthu ra Satans bi zp r mbi a ra Jess gtho y pa bim bp, n m bhmb b y zate. P bi mbx y m bhni Oj mahtsi a ra Jess ba g bi nu b.
12N
x jota fdi ra Xuua Nxixy b mi bm b ra Jess b ra xqui Judea, bi mba b Galilea. N bi mam b ran ho madayo ngue bp d manda r tsdi Oj nda. 15 N bi ymb y ji: Mi tstho da zn ra pa di manda ua r tsdi Oj, dami ph nin yomfnih, damin unsh di manda ah Oj dahma din ja ah ra te madayo. Guea bi man a ra Jess b m ymp y ji.
14Ya
Nu ra Jess bi dmi bi man a rm hma b ja y hnini
ra pa mi yo b a ra Jess b ndenddehe tmbi Galilea. N nubya bi nu a ra Simn nyoui rn yoh i Andrs a, mi nxit b ja ra ddehe , ngue y bfi y mbahu . 17 Ra Jess bi ymp: Ba tngaui ga ja aui gui xihmi y ji da ycyigui tengu thoho b gn thui y hu ngub gu tui, bi ymp. 18 Bex bi hyp y xit bya n bi dnni.

Ra Jess bi zohni goho y mbahu

16Nda
nubya nu ra Jess bi yth b ja ra hnini Capernaum x tnni. Nu ra pa ran sya m crp ja ra nij n mi xnba b y ji. 22 N nu bya, mm bi hyonya thoho b m y a bi man ra Jess, nguetho bi xnbi xn ho n hinga ngub m man ma xnbate she ngue dy israelhe, dy judohe. Bex gue bi bdi ja rn tdi ra Jess. 23 N mi bp nda ran yoh nyoui ra zthu n ntsdi bi mbah pya, bi yna: 24 Ba gu nde gui yrcahe gr Jess, gr mngu Nazaret. Ha gui juaje ya. D pdi guee r Thahni i Oj gue xn hotho, bi yna. 25 P nu ra Jess bi dmhy ra zthu, bi ymbi: Daman h, dami pm b ja r mbi na ran yoh, bi ymbi. 26 Nu ra zthu bya ntsdi bi hutsa ran yoh, ntsdi bi mbafi, n bi bm bya. 27 Gtho bi hyonya thoho bp n bin ymzh : Ba nam bna d nuh ya. Ba ni dayonxdi na, nguetho i ja rn tdi na i sh y zthu n i su , bin ymzh . 28 N bexque dahmantho bi hmam b gtho ra hi Galilea ba bi yta ra Jess.

21N
Ra Jess bi hoca nda ran yoh min youi ra zthu
SAN MARCOS1,2
Bi hoca r suto ra Simn a ra Jess
29Nub 39Bex
70 bi mbh bya, bin yo gtho ra hi Galilea, bi man rm hman Oj b ja y nij n bi hyna thi y zthu mn yoh da y ji b bi thogui.
Bi hoca nda ran yoh mi hmb ra taxcaya
mi bm b ja ra nij a ra Jess bi mbh ra Simn, n ra Andrs, n ra Jacobo, n ra Xuua. Bi zmhb b r ngu ra Simn. 30 N nua r suto ra Simn bm b r oi, i hmb ra pa. N bi si a ra Jess. 31 N bi nu b i bna ra xisu bya, bi bnba r y n bi xotsi. Bex bi bn a ra pa, hin hap xn, n bex bi z bi hoc y n sihm bya.

nub m yh ra hyadi gtho mi b tsinba a ra Jess b mi bi, n min yoh ra zthu b tsinbi. 33 Bim pti b ja ra goxthi gtho y ji bp ja ra hnini. 34 Gtho na ngu y hyn ni bi hoqui, n bi hynba thi y zthu min yoh da. N nu y zthu, mm mi ndehma da ma too a ra Jess, p nu ra Jess him bi japi din y .

Ra Jess bi hoqui xn ngu y hynni

32N
nub mi tstho da hyax bya, bi ndantsa ra Jess bi bm b ja ra hnini, bi mba b maueni bin yui Oj. 36 N nub mi hyatsi xn ho bya, bi mba ra Simn da hyoni, n mida mi bhmb bi mbh da hyomhb ra Jess. 37 P nub m dm bya, bi ymbi: Mbh b ja ra ngu nguetho gtho y ji hona b mahna, bi ymbi. 38 Hinna, p manda xn ho b ga mbh b ja mida y hnini, np ga mang b mam hmam b, nguetho guea b c ua a, bi yna ra Jess.

35N
Nu ra Jess bi xnba y ji b ra xqui Galilea
bi zm b nda ran yoh b bh ra Jess, i hmb ra taxcaya. Bin dnyahmu, bi yp ra mate, bi yna: Nub ni ph da z gui hogui ts, bi ymbi. 41 Bin yeh r mbi ra Jess, bi da ra hynni, n bi ymb bya: I jag ra ph da yna ya, bi ymbi. 42 Bex bim b y ya mi hmbi. 43,44 Nu ra Jess bya, ntsdi bi hcpi n bi ymbi: Nuya, njon gui xifi ba d tee. Ni mba, bn yup bh ra mbj, gui un b nda ra btse i man rn tdi ra Moiss da hyxp nda b ya bi yn ra taxcaya, n da fh bya ngue bi z i, bi ymbi. N bi xifi da mba bya. 45 P nu ran yoh b mi bm b bi mbdi mm mma. N bi xih y ji ba x trpe. Jannanguea nu ra Jess ya him bi z da yrp ja y hnini n yotho b maueni nguetho mm bi muns y ji b i crp ja ra hnini. P guehma xn ngu y ji mi zm b hap mi yo ngue hn b go hap n ntsi.

40N
Nub mi tho i ts da y pa bi yt mahna b Capernaum ra Jess. Nub m yh y ji ngue bp ja ra ngu, 2 bexque xn
Bi hoca nda ra ji mi tsa r ji
71 ngu bi zm b y ji gueb go mi yup mbo ra ngu np thi. Nu ra Jess bya, bi xih rm hman Oja y ji. 3 N nubya, bi zm b da yn yoh i tu nda ra hynni ngue m tsa r ji. Goho ma yoh yn dute. 4 N hingui s da thop bh ra Jess nguetho mi d b y ji. Jananguea bi xtsa nda xqui ra bete, bi cmp a ra hynni con r beza. 5 Bex bi bh ra Jess ngue mi p ngue i jas r tsdi, n bi ympa ra hynni bya: Nui, ny, ni tsoqui ya xm punni i, bi ymbi. 6 N nu da y xnbate nij, mi hup. N nub m ya ba i man ra Jess, 7 bi yns mbo y mbi nda ngu nda: Xina, hanja ni man na tengu na. P hingui numansu Oj na, njoo nda ra ji da z di punba y tsoqui nda, hinda hnta Oj, bi yns y mbi . 8 P nu ra Jess bexque bi btho ba mbn , n bi ymp: Hanja ngub gum bmhb mbo ni mbih. 9 Ha gum bmhb ngue nte ni mba tho a d xic na ran yoh ngue r tsoqui ya xm punbi. Ha gum bmhb manda xqu phmb ngue i ja ma tsdi b ga xifi da ndantsi, da gx r fdi din yo. 10 P nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, ga utah ya i ja man tdi ua ja ra hi ngue ga punba y tsoqui nda ra ji, jannanguea ga japi din yo na ran yoh ya, bi yn a ra Jess. N nubya, bi ympa m tsa r ji: 11 Nui, d xi i, ndantsi, cx ni fdi, ni mba ni ngu, bi ymbi. 12 Nubya, bex bi ndantsi, bi gx r fdi, bi bm b i ja ra ngu. N bi

SAN MARCOS2 nu gtho mi bp. N bi hyonya thoho . Jannangue a bi yspa Oj bya n bi yn : Njmb xt nuh tengu a bin ja ya, bi yn . bya x bi mba mahna b ja ra ndenddehe a ra Jess. N mi sm b y ji n mi xnba b . 14 Nub mi thop b a ra Lev, i hup ja r mxa guea ra hycahi a. Nua ra Lev r tsnt ra Alfeo a. Nu ra Jess bya bi ymbi: Ba tngui. Bex bi ndantsa ra Lev bya, bi dnni.
13Mbjua
Nu ra Lev bex bi dnna ra Jess
bin sihmh ra Jess n y xdi b ja r ngu a ra Lev. Darp bin sihmh da y ziyate hycahi n mida y tsombi. Xn ngu mi bp nguetho xn ngu ya x ycyi a. 16 N nu da ma xnbatehe b nij, y fariseo , n nub mi nu ra Jess n y xdi sihmh y ziyate hycahi n y tsombi n bi ymp y xdi ra Jess: Hanja ngub t ni Hmuh. Hingui ho ta ngue i sihmh y ziyate hycahi n y tsombi, bi yn . 17 Nub m yh ra Jess ba bi man , bi ymp: Nu im bns xn zaqui hingui honi too da mbtsi, hinda hnt i ps in zman i honi too da mbx . N nug b c ga fx i pdi ja y tsoqui, him b c ga fx im bns y hocji, bi yn a ra Jess.

15N
Jess bin sihmh y tsombi
SAN MARCOS2,3
Ran tnni nangue t y n sihm
18Nu
72 phmb a ra pa ran tsya, bi yn y fariseo. 25 P nua ra Jess bi ymp: Ha hin gu nu b ni scuh ngue n ra David bi mbsta rn tdi Oj b ndand b min tumanthuhu b bin yo n min yoh. 26 Jananguea bi yrp ja r ngu Oj n bi zih b y bxthuhm. P him mi s xtn zi n hnt y mbj i s da zi . N nu ra Abiatar, ra hmumbj b a, bi ymp. 27 N x bi yna: I tsnna ra pa ran tsya nguetho bi ndep y ji hin din nbi, hin tsnni ngue da mba ntsupi. 28 N nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, dr hmug n i ja man tdi gam mang ba da yt y ji ra pa ran tsya, bi yn a ra Jess.

y xdi ra Xuua Nxixy n y xdi y fariseo m t y n sihm . N bi zm b da b m bh ra Jess ngue bi ynni n bi ymbi: Hanja hingui t y n sihm ni xdi n i t y n sihm y xdi ra Xuua n y xdi y fariseo, bi yn . 19 Ra Jess bi xia nda ran tuti ngue ran thti b mi dt, bi ymbi: P nu i bp ja ran thti hin da du y mbi nguetho bp a ran yoh din thti. Hin da yna ngue hin din sihm . 20 P da zn ra ora da tsispa a ran yoh n ja da yt y n sihm bya, bi yn a ra Jess. 21 N nua din x ma xdig hin da bmanho b na ra nyomhma da dn ya, tengu thoho ra naxca bte hin da z di bta ra yabte nguetho da x thoho mahna. 22 N ngutho a ra vino madayo hin da z da sirp ja ra yambotasi nguetho nua ra vino madayo da dn b da sirp n dim fn a ra vino bya, gtho da dn tsontho bya. Nua ra vino madayo i pa nsiti b ja y mbotasi madayo, pi yna ra Jess b m ddi.

nua ra pa ran tsya bi mbh y xdi ra Jess, bi thop ja nda r huhi y trigo. Nu y xdi bya i toc y trigo b bi thogui. 24 Nu y fariseo bi nu ba bi yt y xdi ra Jess n bi tmpa ra Jess bya: Hanja ngub i t ni xdih ya n i ma man tdih hin dam
23N
Bi tmbi i t ra bfi y xdi ra Jess a ra pa ran tsya
N nu ra Jess bya bi yrp ja ra nij mahna. N m bp nda ran yoh him mi s di jun r y. 2 N mi bp da di xtho ra Jess b di hocpa r y ran yoh. N nub da nu di hocpi di yp pya nguetho ra pa ran tsya a. 3 P nu ra Jess bi ympa ran yoh: Ndantsi, gam bhn made i bh y ji, bi ymbi. 4 N nubya, bi ynd bp n bi ymp: Dami xij ya ba xn ho da tt b ra pa ran tsya. Ha da tta nda ran ho uague da tta nda ran tso. Ha xn ho b da ynba r te r mijiui nda, uague xn ho b da hycpa r te r mijiui nda.

Bi hoca nda ran yoh him mi s di jun r y
73 P nu hiny ba s d dti. ra Jess bi hyanman y ji bya n bi zt r mbi nguetho hiny ran hocji . Nubya bi ympa mi r y: Dami jun ni y. N bex bi jun r y bya, bi gomanho. 6 Bi bn y fariseo bya n in cu. Bin yh mahna y n sih ngue mi tn ra Herodes, n m hon bp d hyo a ra Jess.
5Nu
SAN MARCOS3 zthu d b y ji gue guea r Tsnt Oj a.

Ra Jess bi huahni dmayoho y xdi
ra Jess bi uegue bi mbh y xdi b ja ra ddehe n xn ngu y ji mi bp ra hi Galilea bi dnthoho. 8 N y mngu b ja ra hi Judea, np ra hnini Jerusaln, np ra hi Idumea, np danguadi ra Jordn, np ra xqui Tiro n Sidn, bi y ba gtho bi yta ra Jess. Janangue a gtho bi zm b mi b a. 9 N nu ra Jess bi ymp y xdi: Damin sh, gui jomhb nda ra tmbosa n ja ra dehe, bi ymp. Ngub bi xifi nguetho i nu manda manda n zntho y ji n nub bin d b y ji da hyuxp ja ra mbosa ra Jess bya. 10 Nguetho ya x hoqui xn ngu y hynni, janangue a din tnthoho yn zman in nde da bnba r pahni ra Jess ngue mi p , hntho ga thrpa thoho r pahni bex gue da yngui, mi n. 11 N nu min yoh ra zthu bin dnyahmu b bh ra Jess n mbafi, n : Nui guee r Tsnt i Oj, bi yn . 12 P nu ra Jess ntsdi bi hcpa nguetho hingui ndepe gue y

7Nu
Xn ngu y ji bim pti b ja ra ddehe mahna
bya bi guam b ja ra nyuni a ra Jess. Nubya bi zohnd da y xdi n nu bi mba b bh ra Jess bya. 14 N nubya bi huahnd dmayoho, bi znni din yoh ngue da z da mbhni da xih y ji rm hman Oj. 15 N bi un y tsdi di hoc y hynni n da hyn a thi y zthu nyoh da y ji. 16 Bi znna ra Simn, n bi znbi d huti ra Pedro a. 17 N ra Jacobo na ra Xuua rn yoh na ra Jacobo. Gtho yoho y tsnt ra Zebedeo ya. N bi znba y n sospathuhu Boanerges, i nde da ma tengu nda ra ngni. 18 Na ra Andrs bi znni, n ra Felipe, n ra Bartolom, n ra Mateo, n ra Toms, n manda ra Jacobo ngue r tsnt ra Alfeo, n ra Tadeo, n manda ra Simn, tmbi ra cananista. 19 N ra Judas Iscariote guea di d a ra Jess. N nub m guaa bi un y tsdi , b h y ngu.

13Mbjua
x bi zm b xn ngu y ji mahna x him mi pongui din sihm ts ra Jess n y xdi. 21 Nub m y y mni ra Jess ba gtho i ta, mbi in gti, n b bi zm b bh ra Jess i nde da zitsi. 22 N nu y xnbate nij xp y a Jerusaln, s n nyoui ra zthu ra Jess, n n nangue r tsdi

20N
Bi tmbi in youi r tsdi ra zthu a ra Jess
SAN MARCOS3,4 y hmu ra zthu guea n z i hn a thi y zthu ra Jess, s bi yn y xnbate nij. 23 Nub m bh ra Jess ba bi man , bi zond bya n bi xih yn tuti da bdi hinga guea man . Bi ymp: Hin da z a ra zthu din ssh y minzthuh, n xt btho r tsdi. 24 Tengu nda ra tstabi b ja ra hnini hingui s da hy r tsdi b din ssh y ji. 25 N ngutho nda ra ngu darp bhmb y tsnt nda ran yoh da guas b hinga data im bni. 26 Ngutho y zthu b xtn ssh y hmu, xtan guas b hinga data im bn, bi yna ra Jess. 27 N x bi xih manda ran tuti nangue ba bi yrpa ra zthu, bi ymbi: Njon da z da yrp ja r ngu nda ran yoh i ja r tsdi gueb hinga mbto da thuti. P nub ya bi thuti, hingui hi da thspi ba gtho i ps pya, bi yn a ra Jess. 28 P majuni d xi ah hnta go ma tsoqui bi yt y ji da mba ma punbi b da hyon ra punbi, n hnta go ma tsore bi ma. 29 P nu too im man ra tsore nangue r Hogandhi Oj njmb da z da mba ma punbi , da nu ran nbi gtho y pa mazi, bi yn a ra Jess. 30 Ngub bi xih y xnbate nij ra Jess nguetho bi yn hinga guea r tsdi r Hogandhi Oj in youi ra Jess, ngue mi hn a thi y zthu.

74 thi nguetho him bi z bi yta mbo. N bi xi bp mbo: Xihmi ts ra Jess ngue dn zohndhe ua thi, bi ymp. 32 N nu darp m huhmb ra Jess bi ymp bya: Bp thi ni mbe n nin yoh, i hon a i na. 33 Nu ra Jess bya bi dt: Ga xi ah teo a ma mbe n man yoh. 34-35 N bi hyant darp huhmb bya, n bi yna: Bcua ya ma mbe, n man yoh, nguetho hnta go teo da yrpa r ph Oj, guea man yoh a, n guea man ju a, n gue a ma mbe a, bi ymp b mi ddi.

nubya b s r mbe ra Jess n y n yoh. P m btho b
31N
Ra Jess i mbi r mbe n y n yoh i t r ph Oj
N x bi xnba y ji mahna b ja ra ndenddehe a ra Jess. N mm xn ngu y ji bim ptih b. Jananguea bi yrb ja ra tmbosa bi dn i ts b ja ra ndenthe. Nu y ji bi gop ndenthe bya. 2 Nu ra Jess bya xn ngu yn tuti bi xih y ji b m xnbi, n bi yna: 3 Yhmb ts ran tuti ga xi ah ya. Nua nda ra uhi bi mba b pon y hmud. 4 N bi zo da b yu. Nubya b h y doja bi juaa ntsa y hmud x zo b. 5 Nu mida y hmud bi zo b ja y ndaxnado n tstho ra hi b. Jananguea bex bi bxa ndihi. 6 P nub mam b px ra hyadi bex bi yot nguetho hin hap s da mba y y. 7 Nu mida bi zo b ja y dpo, bi btse pgue bi gom y dpo, n nte bi nd. 8 P nu mida bya bi zo b ja ra hi xn ho. Bi btse n

Ran tuti ra mbomhmud
75 bin te, n bi ndgue. Nu da dte madta bi ndgue, nu da hyte, nu da nda cinto bi ndgue ngue nda bi, bi yn a ra Jess. 9 N x bi ymp y ji: Hnta go too ja y zagu bi y a d ma, bi ymbi.
SAN MARCOS4 nub bi nu yn cpi n yn nbi nangue rm hman Oj him bi hyti, bex gue bi zu n bi uegue. 18 N nuya bi zo b ja ra dpo na mbni bi ymanho ram hma 19 p mm di ho ra ximhi n ra mbti i hti, n di ho da yt y ph zh. Tengub bi gomba ram hma, n hin di japi din te y mbi. 20 P nuya bi zo b ja ra hi xn ho, na mbni bi ymanho rm hman Oj, bi hyni, n bin te y mbi xn ho, n bi xnta ram hma xn ho, tengutho y hmud, gue bi nda dte madta da, n hyte da, n nda cinto da, bi ymp y xdi b mi xifi ba na mbna ran tuti bi ma.

mi bsh dma yoho y xdi ra Jess n mida y ycyi, bi xifi da xi ba na mbn a ran tuti bi ma. 11 Nu ra Jess bi ymp bya: Gueah bi ja ah gui phmb a him mam fdi mam bto ngue bp n manda r tsdi Oj. P nu y ji thoho gue da snba yn tuti, 12 madague da nu p hin da yrpa masu ba da nu, n madague da yde p hin da bdi ba n mba a, n hin da bni di ph y mbi ngue da hyon ra punbi, bi yna ra Jess.

10Nub
Hanja i xih yn tuti y ji a ra Jess
x bi ymp mahna: Nub hin gu phmb ba na mbna ran tuti d mang, ha da z gui phmb gtho mida ga xi ah b. 14 Nua na mbna d mang, nua ra uhi quea b man rm hman Oj hnb go hap. 15 Guehya bi zo b ja ra yu na mbni bi ymanho rm hman Oj ya. P nu ra zthu bex bi japi bi pumbni a ram hma bi sifi. 16 Ximangutya bi zo b ja y ndaxnado na mbni bi yh ram hma n bin johya. 17 Pgue hinga gtho r mbi bi bni. Jananguea

13N
Rn thui a ran tuti a ra mbomhmud
x bi yna ra Jess: Nua mam hmang ntsnni gtho y ji da yde, tengu nda ra nyoti ntsnni di yoti gtho b mbo ra ngu, hingan tsnni da mba ma cti b ja ra bihuanza o ra bitotsi. 22 Nguetho gtho ba him mam fdi da zni da fdi, n gtho ba him mid nqui da zni da hnu. 23 Hnta go too ja y zagu bi y a d ma. 24 N nua di jamansu a i de da bdi xn ho n Oj di japi manda xn ngu da zni da bdi. P nua hin di jamansu a i de, p na zi ts mi pdi dim bdi, n tengu ni tni gnn mhb guea d tnnah, n manda mbongui thoho din da ah. 25 Din ja ah tengu ram hma i na: Nua xn ngu i ja manda xn ngu din tunni p nua tstho i ja manda da thnba a.

Gtho him mam fdi da zni da fdi

21N
mahna:
26-27Nu
Rn tuti ra hmud i te
ra Jess bi ymp
SAN MARCOS4,5 Nuya di manda ua r tsdi Oj madagueb hin di nqui, tengu thoho nda ra hmud b bi du a nda ran yoh, madagueb hingui nu hague m btse pgue i pdi da btse, nte im bntho. 28 Nguetho nua ra hi d tes y thuhu a. Nub bi mbdi bi btse, y paxi thoho, mbjua bya da ndh y dxi, n nubya din th . 29 N nu ran yoh bya da xoqui nguetho bi zn ra ora da btsi, bi yn a ra Jess. In jab r tsdi Oj ngue di manda ua n njongui nu hague na te.

76
Bi xifi din h ran dhi ra Jess
manda ran tuti bi xih y xdi ra Jess mahna, n bi ymp: Bp d bmhb hague di manda ua r tsdi Oj. Ga xi ah nda ran tuti nanguea. 31-32 In ja tengu nda r hmud ra mostaza i pa mboni, n mm zicu tho, mm manda zicu xinda gue mida y hmud, p manda i te xn ngu y y, xinda gue g mida y paxi n xgue s da yt y bafi y doja b ja y xaha. Njab r tsdi Oj b ni nqui ngue di manda ua, bi yna ra Jess.
30N
Ran tuti r hmud ra mostaza
xn ngu mida yn tuti bi xnba y ji a ra Jess b mi xnbi tengu ya i hmangua, p hnt hingui hi b d fdi bi xifi. 34 N nte bi xih mida ym hma, hnt yn tuti bi xifi. P nub mi bsh y xdi bi xih pya ba na mbn yn tuti bi mam b bh y ji.
33N
Hanja bi xih yn tuti y ji
mn de bya nu ra Jess bi ymp y xdi: Nuya ga thohmb n danguadi ra ddehe, bi ymp. 36 N nubya bi xih y ji da mbeng b y ngu. Nu y xdi bya bi yon a ra mbosa mi huh ra Jess, bi mbh bya. N xn ngu mida y ji bi dnni ngue bi hyus y mbosa . 37 N nub ya i yo b ja ra dehe n ntsdi ran dhi bin ja, n bi donts ra dehe ra mbosa n mi tstho xtn yudi. 38 P nu ra Jess mi hunh ra huhni, n mi p ja ra mbosa. Nu y xdi bi y ra Jess n bi ymbi: Xnbate i, ha nte gum bni n nde ga tuh, bi ymp. 39 Bi ndantsa ra Jess bya n bi ympa ran dhi n a ra dehe: Daman h, bi ymbi. Bex gue bin h ran dhi n ra dehe bya him mam bi yni. 40 Nubya, bi ymp y xdi: Gun suh nguetho tstho gu cyigah. 41 Nu y xdi bya bi zu a ra hmu, n bi hyonya thoho a bin ja. Bin ymzh nda ngu nda : Ba di ytui na ran yoh, n ya bex gue in h a ran dhi n ra dehe di hcpi.

35Nub
Nubya nu ra Jess n y xdi bi zm b danguadi ra ddehe nub ja ra hi Gadara. 2-6 N mi bp nda ran yoh min youi y zthu. Nua mi zm b ja ran ygui, n njoo too mi s da zmmi
Ra Jess bi hynba thi y zthu a ra mngu b Gadara
77 nguetho g i xcthoho y cadena mi pa nthti. Xn ngu y ndi bi thurpa y y n y gua nangue y cadena, p gtho i xcthoho. Njon mi s di hcpi. Gtho ra pa n ra xui mi mbap ja ra dpo o guep ja ran ygui, n midi nba zh nguetho mi hzh r ji nangue y do. Nub m bm b ja ra mbosa a ra Jess n y xdi, bex b a ran yoh bin cath, b yp ja ran ygui, bin dnyahmu b bh ra Jess, bi dnde, 7 n ntsdi mbafi, bi yna: Ba gu nde gui yrcahe gr Jess, r Tsnt i Oj mahtsi. Nuya d a ra mate hin gui ngahe, 8 bi yn y zthu b mi sifi da bm b r mbi ran yoh. 9 N nubya nu ra Jess bi ynn y zthu: Ba n thuhu, bi ymbi. Ma thuhu Ndan ntsighe n mm xn ngu ghe, bi yna. 10-12 N ntsdi d a ra mate gueb ga pmhbe hin gui pngahe b ndanni i ja y hi, dami yrcahe ra mate gui pngahe n bh y tsdi ga cthe n, bi yn. Nguetho hinga yatho m yo y tsdi xn ngu, mi sapaxi b. 13 Nu ra Jess ya bi un ran tdi da yrp bh y tsdi. Nub m yrp ya bex bn tih y tsdi b cp ja ra nguani bex bi yp ja ra dehe , n g bi du b bya. Mb yo mahuhi i jua . 14 Nu yn yoh midi jamansu y tsdi, bex bi da b min nu ba bi yt y tsdi. Bi mba b mam b ja ra hnini np huhi a bin ja. Bex bi mba y ji bya da nus ba bi man y mbdi y

SAN MARCOS5 tsdi. 15 Nub m zm b, bi nu i hup a ran yoh mad nba ra zthu, ya x z n i he r zi pahni. mm bi mbidi y ji bya. 16 Nu x nu y tsdi, x bi xifi xn ho y ji mahna ba xn ja. 17 N nubya, nu y mngu b mm bi yp ra mate ngue bex gue da bn a ra Jess b ja y hi . 18 Bi mba da ndex ra mbosa a ra Jess bya. N nua ran yoh x nba ra zthu mm i nde da dnna ra Jess gue darp din yoh. 19 P nu ra Jess him bi un ran tdi n bi hcpi. Ni mba b ni ngu, n gui xi nim bih ran ho bi yta Oj ra Hmu ngue bi huca i, bi ympa ran yoh. 20 Nua min youi ra zthu bya, bi mba r ngu. Bi dmi bi mam b gtho ra xqui Decpolis ba x yrpa ra Jess. N gtho bi xifi bi hyonya thoho .

nub ya mi zn ra Jess b n danguadi ra ddehe, mm xn ngu y ji bim pti b ndenthe mahna guep bin sya ra mbosa. 22 Bi za nda r ngrbi ra nij i Jairo a, bin dnyahmu b ja r gua ra Jess. 23 N mm bi yp ra mate, bi ymbi: Yrqui ts ra mate ga mbh ba cx ni y ma txu nguetho mmi, jananguea da yni n hin da du, bi ymbi. 24 Nu ra Jess bi mb bya, n xn ngu y ji bi dnnd, xgue bin d b ni mba . 25 N bi zp

21N
Ra Jess bi ya r txu ra Jairo n bi hoca nda ra xisu mi hmb ra mbji
SAN MARCOS5,6 yu nda ra xisu n dmayon jya mi hmb ra mbji. 26 mm x nu ran nbi nangue xn ngu y ythebate x ythe. Xi juadi gtho r mbti mi ja, n xingui ts bi dtsi, xgue manda mmi. 27 P nuya i hon a ra Jess nguetho x yam man y ji ngue di hoqui hnta go ba man . Janangue nub mi zdi bex bi yti nde b n mba , bi drpa r xthapahni ra Jess bya. 28 Nguetho m ns ra xisu, Hntho ga thrpa r pahni, ya da yngui, mi na. 29 N nub mi drpa r pahni ra Jess bex bin h a r mbji m hmb bya. Bex bi b a ra xisu ngue ya bi z xn ho. 30 Bex bi bh ra Jess ngue bi hoca nda ra ji r tsdi b m drpa r pahni. Janangue bi nya ra Jess, bi hyt y ji min yoh n bi yna: Too bi drca ma pahni, bi yna. 31 Nu y xdi bya bi ymbi: Gun nuhma mm d ua y ji, Too bi drca ma pahni, n gu na. 32 Nu ra Jess i tmi da mans too x drpa r pahni. 33 N nu ra xisu bya, bin su n di fti nguetho p a x trpe. N bi mba b bh ra Jess bin dnyahmu b ja r hmi n bi xifi gtho ba x yte. 34 Nu ra Jess bya bi ymbi: Nui gr zi xisu, bi z i nguetho g ycyigui. Ni mba da hyu ni mbi, him man di na a gmi hmbi. 35 Gtho na yui a ra xisu bex bi zp mida y ji b yp ja r ngu a ra Jairo, bi tmpa ra Jairo: Nua ni txu ya bi du. Sti thoho manda gadi pah na ra xnbate. 36 P nu ra Jess b m y a bi man, bi ympa ra Jairo bya:

78 O di tu ni mbi, hntho gui ycyi ngue majuni i ja ma tsdi, bi ympa. 37 Guehma bi thoh pya n njom bi japi da dnni. Hnta ra Pedro, n ra Jacobo n ra Xuua rn yoh ra Jacobo, bi xifi da mbh b r ngu ra Jairo. 38 Nub mi zm b ja r ngun a ra Jairo bya, bi nu ngue i zon y ji bp, n mm di mbahni na tsoni. 39 Bi yrp mbo ra Jess bya, bi ymp bp: Hanja mm gadi hh na tsoni. Nuna ra hmute hingui tu pgue i ha. 40 Nub mi yh y ji ba bi man a, bi den thoho bya. Nu ra Jess bya, bi ymp y ji: Dami pmhb thi, bi ymbi. Hnta r ta na r mbe ra hmute x du n y xdi, bi yth ra Jess b bn a ra hmute. 41 Nua ra Jess bya bi bnba r y a ra hmute n bi ymbi: Talita cumi, bi ymbi. I nde da ma: Nui gr hmute d xi i, dami ndantsi. 42 Nua ra hmute bya bex bi ndantsi n bin yo. Dmayon jya mi ptsa. Nu bi yth mbo bi hyonya thoho. 43 Nua ra Jess bya ntsdi bi ymp: Njon gui xihmb ba d t, bi ymp. N nubya bi ympa ra Jairo: Dami un na ni txu ya, bi ymbi.

Bi bm b ra Jess bya, bi mba b ja r hnini zh Nazaret. Bi mbh y xdi. 2 N nua ra pa ran tsya, bi mbh
Ra Jess bi zm b r hninizh
79 y xdi b ja ra nij. Nu ra Jess bya bi xnba b y ji. Nub mi yh y ji a bi mana ra Jess, bi hyonya thoho n din ymzh : Ba nin xdi im man na. Ba ni tsdi i ja na, ngue i s i t yn tte mixte na. 3 Ha hinga guehna ra yaxi na, r tsnt ra Mara. N y n yoh ra Jacobo, n ra Jos, n ra Judas, n ra Simn, n y n ju d bhmb ua, bi yn . N bi t y mbi zh . 4 Jananguea nua ra Jess bi ymp: Gtho y pngahy Oj i hnumansu, p hnb ja r hizh np bh y mni, np ja r ngus hingui hnumansu b, bi yna. 5 N hingui ngu yn tte bi yrp ngue xt yut r tsdi. Hnt zi yoho yn zman bi gx r y bi japi bi yn. 6 N bi hyonya thoho a ra Jess nguetho him bi ycyi ngue i ja r tsdi y mnguh. N nubya bi mba b ja y thnihni jomb Nazaret, n bi xnba b y ji.

SAN MARCOS6 Hnb go hap da mba ma sya ah b g smhb b ja y hnini, gam bhmb b gueb go g nxh b. 11 N nub hap gui smhb ngue hin da zin ah n hin da ymanho a gu mamhb, dami pmhb b, dami huj ra hi ja ni xnguah, ra hmpya ngue gui sohmb b . N majuni d xi ah, nua ra hnini hin da zin ah, manda xn ngu ran nbi da nu a b bi zn ra pa ran junbi, xinda guea ra hnini Sodoma n ra hnini Gomorra, bi ymp y xdi. 12 N bi bm b dmayoho bya, bi mba. Hnb go hap bin yo bi xih y ji di ph y n yomfni nangue y tsoqui bi yte. 13 N bi hyn a thi xn ngu y zthu mn yoh da y ji n xn ngu yn zman bi gox ra aceite n bi japi bi z .

bya bi xi dmayoho y xdi ngue da mba b ja y hnini. N da i yoho bi znni, n bi un y tsdi da hyna thi y zthu in yoh da y ji. 8-9 N bi xi nte da hyx b bi mba . Hnta nda ra th da hytsi nda ngu nda . N hnt y thxfani da yti. Xng yn judz, xng yn zdi da hytsi, xing ra mbti, n xn da gx yojotsi y pahni. 10 N manda bi ymp:

7Mbjua
Bi mbhnd dmayoho da mampa rm hma
a ra tstabi Herodes ngue m man y ji ba m ta ra Jess b m yo, n bi ymb bya: Masque guea ra Xuua Nxixy a bi dmbni, jananguea i t yn tte ngue i uh r tsdi, bi yna. 15 P nu da y ji, mi na: Ra Elas a ra Jess. N nu da i na: Ra pngahy tengu mi bh mayab. 16 P nu ra Herodes data im ma, bi yna: Guea ra Xuua Nxixy a ngue d manda da tscpa r yga, masque bi dmbni, bi yn a ra Herodes. 17-18 Nguetho gues ra Herodes bi mbnhd b bnt ra Xuua, bi duti n bi gota fdi. Nguetho in cu ra

14M
Rn dte ra Xuua Nxixy
SAN MARCOS6 Herodes b m tmbi hingui ho a bi yte ngue x zin a r bpo. N nub m zina ra xisu, mi bhmi a ra Felipe. N nua ra Felipe, rn yoh zh a ra Herodes. N nu ra xisu i Herodas a. N guea ra Xuua Nxixy bin yui ra Herodes, bi xifi hingui ho a bi yte. Him bi ymanho ra Herodes bya, janangue bi manda d cota fdi ra Xuua Nxixy. 19 N a ra Herodas bin cu n mm honi bp d hyo a ra Xuua. P him bex bi z bi hyo. 20 Nguetho nu ra Herodes mi pdi ra hocji a ra Xuua, n bi xi y mbngoxthi njon da japi da yrp ngue di nba ra Xuua. N nu ra Herodes, jab di manda b tsinba ra Xuua ngue i nde da y i ts rm hman ra Xuua. N bi ymanho tho madagueb hinga gtho i pdi ba nam bna i man ra Xuua. 21 Nub mi zn ra pa r ngopa ra Herodes, nu ra Herodas bya bi dni bp d hyo ra Xuua bya. Bi yta nda ra dnsihm ra Herodes b si y m ftsih, n y hmudofi n y ngrpi b ja ra hi Galilea. 22 Nub min sihm bi yrp r txu ra Herodas, bin ns a ra hmute. Nu ra Herodes n g mi huhmb b mm bi numanhop rn hni ra hmute. Nuya gui yqui ba gu nde gui yqui, nug ga da i, bi ymbi. 23 N x bi ymbi: Ycyi Oj majuni ga da i ba gui yqui madague a gui yc made gtho ba d pts, bi ymbi. 24 Nua ra hmute bya bi bni n bi ynna r mbe ngue ra Herodas, bi ymbi:

80 Ba s ga pi, mbe. Nua r mbe bya bi ymbi: Ypa r y ra Xuua Nxixy. 25 Bi mbenga ndihi ra hmute bya bi ympa ra Herodes: D nde bexque guehya gui daca r y ra Xuua Nxixy, gui crca ra mbohi, bi ymbi. 26 Nu ra Herodes bya bi du r mbi b mi y a bi man a ra hmute, p hingui s ba da mam bya nguetho hup ja ran sihm x yde ba bim ma ngue ya xi ma majuni di unni ba da tpi. 27 Janangue a guehma bi mbnhna nda ra dofi b hnba r y ra Xuua. 28 Nua ra dofi bya bi mba b scpa r y ra Xuua nub ja ra fdi n b cta nda ra mbohi, bi unna ra hmute bya. Nu ra hmute bya, bi unna r mbe a r y ra Xuua. N guea bin ja b mi du ra Xuua Nxixy. 29 Nub m yh y xdi ra Xuua ngue bi tscpa r y, b , bi duspa r ngcyi n bi mba bi yp ja ran ygui bya.

jam b penc y xdi a ra Jess, bi xifi ba gtho xi yrp bin yo, n bi ma ba gtho bi mam b bh y ji b mi xih rm hman Oj . 31 Nu ra Jess bi ymp: Ga mbh ts n ndanni ngue dan syah ts n, xhma gu yhmb, bi ymp. Nguetho xn ngu y ji i sm b, n mba n n yh, n xngui ts im bongui din sihm . 32 Janangue a bi hyu ra mbosa im bni da

30Nub
Bi un ran tsihm cta mahuhi a ra Jess
81 zm b maueni guep da z dim bs . 33 P xn ngu mida y ji bi hyanta ra mbosa b ni mba n bi bdi i hu b ra Jess. N b nxp ja y hnini , n mm bin ti n yogua thoho n mbto bi zm b da zna ra mbosa. 34 Nub mi gh ra mbosa ra Jess n y xdi, bi nu xn ngu y ji ya x zm b, n bi huc ngue in ja tengu y dyo njoo di jamansu. N bex bi dmi bi xih y ji rm hman ra Jess mahna asta gueb go mn de. 35,36 Nub mn de bya bi tmpa ra Jess: mm bin de ya, n hinga nan sihm y ji, dami pnp ja y thnini ya da dn y hm b nguetho maueni ua n hiny ba da zi, bi yn y xdi. 37 P nua ra Jess bi yna: Gueah gui umhb y ji, bi ymbi. N bi yn y xdi: P ha gu nje gua tmhbe yocinto ra hm ngue ga unhde y ji da zi, bi yn. 38 Nu ra Jess bya bi ymp: B nuh b hangu y hm ja b. Nub m bdi, bi ymbi: Cta mhm n yoho y hu ja ua, bi yn . 39 N bi xih pya: Dami xihmb y ji din sya n i ja y boti. 40 N darp bi hyu nda ciento, n darp bi hyu mi yote ma dta, n njab bi yte gtho mida. 41 Nub mi gn cta y hm n yoho y hu ra Jess, bi nds mahtsi, bi yp rn jpi Oj n bi xn y hm. N y hu bya. Nubya bi und y xdi di

SAN MARCOS6 darpa y ji. 42 Gtho bin sihm bp n bin niy xn ho . 43 N nub mi juaa bi pt bi bongui, dmayo btse bi yudi. 44 N nu bin sihm cta mahuhi ma yoh .

ra Jess bya bi xih y xdi mbto da mba da zm b ra hnini Betsaida, n bi yta ndihi b ja ra mbosa bya. Nu ra Jess him bex gue bi mba n nub min yhmb gtho y ji, bi ndexp ja ra nyuni bin yui Oj b. 47 Nub min xui, ya i yo b ra mbosa b made ra dehe. Nu ra Jess mi btho b bn tsogui. 48 N nub m hyant ba t y xdi, bi nu ngue xn hi b ni yon y mbosa nguetho di costaa ran dhi a ra mbosa. N nub maguemb da hyax pya b h ra Jess b n mba y xdi, ba yo maxtse ra dehe. N nub mi zdi na da mitsa ra mbosa. 49,50 Nu y xdi b mi nu bi bn : Nda ra du i mba b, n. N mm bi mba nguetho bin su. Nua ra Jess bi ymp: Guec o te gum bmhb. Damin johyah, bi ymp. 51 N bi ndexp ja ra mbosa bya. Bex bin h ran dhi, n mm bi hyonya thoho y xdi b mi nu yo maxtse ra dehe ra Jess, n bin h ndihi ran dhi. 52 Bi hyonya thoho nguetho him bi bni ba bi nu b mi uni cta mahuhi yn yoh b ndenthe, nguetho hingana pdi xn ho .

45,46Nu
Ra Jess bin yo maxtse b ja ra ddehe
bi zm b danguadi ra ddehe bya, nub ra hi
53N
Ra Jess bi hoc yn zman b ja ra xqui Genesaret
SAN MARCOS6,7 Genesaret, bi zop y mbosa. 54 Nub mi gp ja ra mbosa, gtho y ji bi bdi gue guea ra Jess. 55 N nu y ji bya bex bi mba b si y hynni, bi zixp da thoh ra Jess. Mi oxp ja y beza da, hnb go hap n ntsi. N nub mi thop ra Jess b ja y hi , 56 hnb go hap bi thogui, o gue y thnini o gue y dhnini, o guep maueni y hnini, ya x bom b yn zman. N gtho b bi thogui bi si a ra Jess: Mada hnta ni pahni ga thti i, bi tmbi. N hnta go too bi drpa r nympahni bex bi z bya.

82 dh ra Jess, bi ymp: Nuah yoho nin yomfnih, bi ymp. N majuni bi man ra Isaas nangueeh b mim pngahy, bi yna: Nuya y ji nangue y nde i scagui, p maxtse thoho, hinga gtho mbo y mbi im bngui. 7 Sti thoho i scagui nguetho hnt y n tdi zh i xnba mida, i n Oj, bi yn a ra Isaas, bi yn a ra Jess. 8 Guea g yth a nguetho g hyhmb y n tdi Oj n g tnhd y n ntdi zh y ji nangue y n sti y xaro, n y tasa n xn ngu mida gu th , bi ymp. 9 N manda bi xi , bi ymp: N hnta ram ftsi gu th nangue y n tdi Oj, tengu b nte di muui, nguetho hnt nin tdi zhh gu nde gui tnhd. 10 Guea gn fstah rn tdi Oj bi xi a ra Moiss a gu th, nguetho nu a ra Moiss bi yna: Gui numansu ni tah n ni mbeh N manda ram hma bi ma: Nua too da zan r ta o gue r mbe, jatho da tho a. 11,12 P nuah danyo thoho gu mamhb ngue gu mhb hing ra tsoqui b bi yrba Oj a mi ja ngue xt mbx a r mbe o gue r ta nda ran yoh. N hin g xihmb ngue him bi numansu y ta b ngub bi yte. 13 Guea gn combah rm hman Oj a, nangue ni tcyi zhh gu xnbah mida y ji. N xn ngu mida gu th, bi ymp y fariseo a ra Jess. 14 N nubya bi zohni gtho y ji bi ymp:

6Bi
N bi nxp Jerusaln da y fariseo n y xnbate nij, bi zm b mi bh ra Jess. 2 N bi nu da y xdi ra Jess i sihm n hin nin xy tengu rn sy bi znzh y n ttizh . N bi ymbi t ra tsoqui . 3 Nguetho nu y fariseo n gtho mida ma mijudohe mm i tnda y n tdi y dcyi. N nub hin nin xy tengu man y n tdi, ya hin din sihm b. 4 N ngutho b xp mbenga ti, him bex gue i sihm, b din xy xn ho tengu y n tdizh i tnd. N manda xn ngu yn sti i tnd, tengu y n tdi y dcyi. Y n sti ngue y tasa, n y xaro, n y tgui, n y m bete y totsi. 5 Janangue nu y fariseo n y xnbate nij bi ynna ra Jess: Hanja ni xdi hingui tn y n tdi y dcyi n i sihm n hin nin xy, bi ymp.

Ra Jess bi ma ndaa d tsonba r mbi nda ra ji
83 Dami yhmb, gtho ah, n dami phmb na ga xi ah ya. 15 Hiny ba da yrp mbo r mbi nda, gue di tsonba b, pgue nua n bm b ja r mbi nda gue a d tsonba r ji nda a. 16 Hnta go too ja y zagu bi y a dm mang, bi ymp y ji a ra Jess. 17 N bi uep bh y ji a ra Jess, bi mbh y xdi b ja ra ngu. N nubya bi ynd y xdi: Ba gue na mbna ran tuti g ma. 18 N bi ymp y xdi bya: Ha n ah hin gu phmb a d mang. Ha hin gu phmb hiny ba da yrp mbo r mbi nda, gue hinga guea d tsonba b a. 19 Nguetho nua ba gtho i si nda, hin din zm b r mbi nda, p da mba b r foho nda n da thotho a, bi yn a ra Jess. Ngub bi man ra Jess i ndepe da fdi ngue xn ho ba gtho i ja ua ngue da zi nda. 20 N mi na ra Jess: Nua n bm b r mbi nda ra ji, gue a d tsona nda a. 21 Nguetho nub ja y mbi y ji n bm b gtho y tsonyomfni, nb i yomtni thoho nda, nb di yomtniba nda ra xisu n i bh r xisu, nb i hcpa r te r mijiui. 22 Nb t ram f, nb t ran tsiyate, nb nzi t ran tso, nb i hte, nb ra ys o gue ran tsya, o gue yn cte, o gue yn ytsi, o gueb i te tengu b hiny rn yomfni nda. 23 Gue gtho n bm b y mbi y ji n gue n tsonba y mbi y ji , bi ymp y xdi ra Jess.

SAN MARCOS7
Nda ra xisu ngue hing y judo bi ycyi ra Jess
mi jua a bin yh y xdi a ra Jess, bi mbh b ra xqui y hnini Tiro n Sidn. N nub mi dni hap din sya bi nde ngue njon da bdi, p njmb bi z bin ygui. 25,26 Nguetho bex bi zm b nda ra xisu mi b a nda r txu min youi ra zthu. Bi zm b ngue ya x yde nangue r tsdi ra Jess. Nu ra xisu, hin ma mijudohe a, ra mngu b ra xqui Sirofenicia. Bin dnyahmu b ja r gua ra Jess n ntsdi bi yp ra mate ngue da hynba thi a ra zthu in youi a r txu. 27 Nua ra Jess bi ymbi: Hin nin sui ga ta a gum ma nguetho him ma mnguh. Tenguthoho b ja nda ra ngu hin rn sh r mbdi da tn y tyo, y mbdi go y thni, bi ymbi. 28 Bi d a ra xisu bya: Majuni gum ma, gra Hmu, p n y tyo i sip y xni y tsnt i hp bimxa. 29 Nua ra Jess bi ympa: Xn ho ngue ngub g bni, janangue nu ra zthu min youi ni txu ya bi bni. Ni mba ya. 30 Nub mi zm b r ngu bi nu a r txu bm b ja r oi, ya x ue a ra zthu bya.

24Nub
bi bm b ra hi Tiro a ra Jess bi thotho b ra hnini Sidn, np y hnini ra hi Decpolis, n bi zm b ja ra ddehe Galilea mahna. 32 B tsinba nda ra gogu
31N
Ra Jess bi hoca nda ran yoh i gogu n i bare
SAN MARCOS7,8 n i bare, bi tp ra mate ra Jess da dospa r y a. 33 Nua ra Jess bi zixa ra gogu b maueni ts nguep njongui bh y ji, n bi dmba r saha b ja y zagu, n nu r jni bi gospa r jni. 34 N nubya, bi ndts mahtsi a ra Jess n bin gtsi n bi yna: Efata, bi yn a ra Jess. Nua i nde da ma: Dami xoqui. 35 N bex bi xoh y zagu, n bi xoh r nde n bin y xn ho bya. 36 Nu ra Jess bya ntsdi bi xifi njon da xifi ba bi yrpe. P nub mi sifi hin da ma p manda bi ma. 37 N gtho bi xifi mm bi hyonya thoho , n bi yn: Xgue xn ho tho gtho i ta ra Jess. Di jap y gogu da yhnahy n di japi din y y gore, bi yn .

84 ra Jess bya bi xifi da hyup hi y ji. N bi hyn yotomhm bi yp ra jamadi Oj n bi xm bya, bi und y xdi di darpa y ji i hup. 7 N y thu mi c , bi jpi n bi und y xdi bya bi darpa y ji hup. 8 Gtho bin sihm n bin niy xn ho. N nub mi mba ma pti bi bongui, bin ja yoto btse. 9 N nu bin sihm mi juai goho mahuhi. N nubya, bi xih y ji da mba y ngu. 10 N bi yrp ja ra mbosa ra Jess bya n y xdi, bi zm b ra hi Dalmanuta.

6Nu
Nu y pa , xn ngu y ji bim pti mahna b maueni mi bh ra Jess, n nte mi ja b ba da zi, nguetho maueni b. Janangue a bi zohnd y xdi ra Jess n bi ymp: 2 Nhucate tho y ji nguetho n hyupa d bhmb ua ya, n hiny da zi. 3 N nub ga pnp y ngu y ji ngue ban sihm b masque da gent ra thuhu b yu nguetho nu da yab b ntsi, bi yn a ra Jess. 4 Bi d y xdi bya: Maueni ua, hap da z da thn a da zi ya bcua. 5 Nu ra Jess bi ynd: Hangu y hm gu ch, bi ymp. Yotomhm, bi yn .

Ra Jess bi un ran tsihm goho mahuhi
bi zm b y fariseo bya bi z ra Jess b majuni Oj bi un r tsdi n bi yp y hmpya mahtsi. 12 P nu ra Jess bin gtsi, bi du r mbi nguetho guextaa hingui cyi gue ja r tsdi, n bi ymp: Hanja ngue guextaa gu j y hmpya. Majuni d xi ah hin te ma hmpya ga utah ya. 13 N bi zop bya, bi mba bi yrp ja ra mbosa mahna , bi mba b danguadi.

Y fariseo i p ra hmpya a ra Jess

11Bex
nu y xdi ra Jess bi pumbni him bi hyx ra hm. N hnta zi ndam hm mi o b ja ra mbosa. 15 Nda ran tuti bi xih y xdi ra Jess n bi ymbi: Dami jamansuh nangue r xi y fariseo n r xi ra Herodes, bi ymp. 16 P y xdi bya s bin ymzh nda ngu nda :

Y xdi ra Jess bi xifi di jamansu nangue y n xdi y fariseo

14P
85 Masque i xij nguetho him b hh ra hm. 17 P nu ra Jess bex bi bdi ngue him mi p ngue gue y n tte y fariseo n mi tn ra Herodes bi xifi, n bi ymp: Ha guea gnn ynhd a, ngue nte b hh ra hm. Hin gadin yomfnih, xm m tho ni mbih. 18 Ja ni dh n hin gum bm hb ba g nuh, ja ni zaguh n hin gum bmhb a g yhmb. 19 N nub m xng cta y hm d japi bin xndi janague bin niy xn ho cta mahuhi d ung, hami btse y xqui g pth th. N bi yn : Dmayo btse. 20 N nub m xng yoto y hm d japi bin xndi janangue a bin niy xn ho goho mahuhi d ung, hami btse g pth y xqui th. N bi yn: Yoto btse. 21 Ha guextaa hin gu phmb a dm mang, bi yna ra Jess.

SAN MARCOS8 nu ra Jess bya bi mbnp r ngu bi ymbi: Hin gui mba b hnini n njoo to gui xifi nangue a d tee, bi ympa m xd.
Ra Pedro bi ma gue guea r Thahni Oj a ra Jess
26N
mi zm b ra hnini Betsaida ra Jess n y xdi, bex b tsinba nda ra xd, n bi tp ra mate da ddi. 23 Nu ra Jess bya bi bnba r y ra xd n bi zix b maueni ts ra hnini. Bi zorpa y d n bi drpa y xid, n nubya bi yn b in nu ts ran nqui. 24 N nub min hanni ra xd bi yna: Dn nug y ji ya, na y za, p i yo, bi yna. 25 N bi drpa y d mahna n bi japi bi nu xn ho ran nqui bya.

22Nub
Ra Jess bi hoca nda ra xd b ra hnini Betsaida
nub mi bm b ra hnini Betsaida a ra Jess n y xdi, bi mbh b ja y hnini ra xqui Cesarea Filipo. Nub mi mba b yu bi ynnd y xdi n bi ymp: Ba i man y ji nanguec, bi yna ra Jess. 28 N nu bi dti: n da y ji guee gr Xuua Nxixy. N nu mida i n guee gr Elas. N mida i n , guee da y pngahy mi bh mayab, bi yn y xdi. 29 Nu ra Jess bi ynzh y xdi mahna: Xi ah, ba gu mamhb nanguec. Bex bi d a ra Pedro, bi ymbi: Nui guee gr Cristo, r Thahni i Oj, bi yna. 30 N nua ra Jess bi hcua y xdi ngue hin da ma too a.

27N
ra Jess bi dmi bi xi y xdi ba da trpe ngue guea bin ji ua ja ra ximhi a, n bi xi ngue hin da numanho ma ngrbihe y dcyi, n y ngrba mbj n y xnbate nij, n bi xi jatho da nu xn ngu ran nbi n da tho, n da dmbni b n hyupa. 32 N bi xifi xn ho ba da trpe, hiny ba bi gnd. P nu ra Pedro bi zixmanh n bi hcpi, bi ymbi:
Bi man ra Jess nangue rn dtezh

31Nu
SAN MARCOS8,9 Njon gui japi da bnti i, damin yni, bi ymbi. 33 Nu ra Jess bi hyand b mi bh mida y xdi b mi ympa ra Pedro: Dami uegue nangue ma hmig gr zthu Satans. Nui hingui s guim bni tengu im bn Oj, hnta gum bn a gun nu ua ja ra ximhi, bi ymbi. 34 Nua ra Jess bya bi zohnd y ji n y xdi n bi ymp: Hnta go too i nde da dngui, hin da zn zh ba da yte n da hyt yn nbi madague da tho, n da bni tengu dm bng. 35 Nguetho nu too i su da du nanguec, p gtho y pa da nu ran nbi mazi , p nu hingui su da du nanguec n nangue mam hmang, gtho y pa mazi dim b . 36 Hiny ba xn ho da nu y ji b xt pti gtho ba i ja ua ja ra ximhi, n hnta ran nbi mazi da nu . 37 Hiny ba s da yta nda ra ji ngue da yna di ps r te, bi yn a ra Jess. 38 N x bi yna: N nua too i pts r s nanguec n nangue mam hmang b b hingui cyi Oj, nc ngue dn jig ua ja ra ximhi, xn ga mbi ma thni b rn zgui ra pa a, b b peng mahna. N din jag r tsdi ma Ta b mahtsi n gtho y m bhni ban yohe b b c mahna, bi yn a ra Jess.

86 mi thoa ndato pa xm man ra Jess na, bi zixa ra Pedro na ra Jacobo n ra Xuua b maueni b b ja nda ra th xn htsi. Nub m zm b, bi nu y xdi bim pa ra Jess. 3 N r pahni bim pdi bi fxni, n mm bi taxqui xinda gue gtho mida tmbi xn taxi. 4 N bi nqui b ra Elas nyoui ra Moiss, bin yh ra Jess, mi bh mayab . 5 Nu ra Pedro bya bi xih ra Jess: Ma xnbate i, xn ho ngue gtho d bhmb ua ya, bi yna. Ga hhmbe hyu y tngu. Ndae n nda Moiss, n nda Elas, bi yna. 6 Ngub bi ma nguetho him mi pdi ba bi ma nguetho mm bi mbidi. 7 N nubya, b h y gi bi gomp mi b n bi y a nda ra nde ngue bin y b ja y gi, bi yna: Guehna ma Tsnt mm dad huqui, dami ymanhoh ba da man na, bi yn a ra nde bin y. 8 N nub min hanni y xdi ra Jess, njon mam bi nu, hnta ra Jess bi nu i bp. 9 N nub mi gp ja ra th, bi ymp y xdi ngue njoo to da xifi ba xi nu b, jagueb bi dmbnis a ra Jess gue nua bin ji ua ja ra ximhi a. 10 Janangue a bi bntho a ram hma bi sifi n him bi ma. N bin ynzh n bin ymp: Ba n mba a ram hma bi ma ra Jess ngue da dmbni. 11 N bi ynna ra Jess bya: Ba n mba a i man y xnbate nij ngue jatho duam bto ra Elas n mbjua ra Cristo, bi ymbi.

2Nub
N manda bi xi , bi ymbi: Majuni d xi ah, b i da ah ngue hin gni tuh b bi dmi di manda ua r tsdi Oj.
Ra Jess bim p a nda ora b ja ra nyuni
87 d a ra Jess, bi ymp: Majuni im man , bam bto ra Elas di hoqui gtho ba ja ua. N ha gum bmhb ba man rm hman Oj ngue din ja bya, ngue da zh manda din ji ua ja ra ximhi, da nu xn ngu ran nbi n da tmbi nte di muui. 13 P d xi ah ngue bi zcua a gue bi thocpa r bfi ra Elas, n bi yrpe gtho m ndes y ji da yrpe, tengu ntoti nangue a, bi yna.
SAN MARCOS9 tsi bya. Nua ra zthu b mi nu ra Jess bex bi dxa hi ra tsnt min youi. N nub mi zo b hi din dn bya, n i pn y fgui r nde. 21 Nu ra Jess bi ynna r ta ra tsnt: Man jmb bi mbdi. Bi d a r ta ra tsnt bya: Bi mb b min thni. 22 N xn ngu y ndi di japi i ap ja ra sibi np po ra dehe b i yo b, i nde d du a. Nub da z, dami zcbe gui hugabe, bi ymbi. 23 Nu ra Jess bi ddi: Hh, nub gu cyi gue i ja ma tsdi. Gtho din ja a da nde nda ra ji b i cyi i ja r tsdi Oj, bi ymbi. 24 Nua r ta ra thni bex bi dti ntsdi: Majuni d cyi p dami jaqui manda ga cyi xn ho, bi yna. 25 N min nu ra Jess, manda ni ztho y ji, janangue a bex bi hyn a thi ra zthu min youi ra tsnt, bi ymbi: Gr gore zthu n gr gogu, dami pm b n him man gui crp r mbi na ra tsnt, bi ymbi. 26 N nua ra zthu bi mbafi n ntsdi bi huspa r ji ra thni, n bi bm bya. Nua ra thni bi gohi tengu b xi du. N xn ngu na: Bi du. 27 P nua ra Jess bi bnba r y, n bi xotsi, n bim bh ra thni bya. 28 N bi mbh y xdi ra Jess b ja ra ngu bya. Nub mi zm b bi yn b maueni ts: Hanja him bi z d hmhbe thi ra zthu min youi ra thni, bi yn y xdi.

12Mi
20B
nub mi zp bh mida y xdi bi nu nda muntsi y ji ngue madi thts. N nu da y xnbate nij ngue madin junth y xdizh ra Jess. 15 Gtho y ji mi bp bi hyonya thoho b min nu ba p ra Jess n bin ymp: Ba din ja ya. N bex bin tihi bi mba b zngua. 16 N nu ra Jess bi ynd n bi ymp: Ba gue gnn junth, bi ymp. 17 Bex bi d a nda ran yoh mn yoh y ji: Xnbate i, nug b sig ua nda ma tsnt ngue in youi ra zthu di japi i gore. 18 N hnb go hap i sitsi, n i hutsi, n i pn y fgui r nde bya. N di cuxt y tsi n di bcabi. N d xi ni xdi bya gue da hynba thi ra zthu p him bi z, bi yna. 19 Nua ra Jess bi ympa: Nueh guexta a hin gu cyih ba d xi ah. Hami pa ngue ga tpa thoho ah ngue gui ycyigah. Nua ni tsnt ba singa ya, bi yna ra Jess.

14N
Ra Jess bi hoca nda ra thni min youi ra zthu
SAN MARCOS9 nu ra Jess bi ymp: Nuna ra zthu tengu na, hin da z gui hymhb thi b hinga mbto gui yt nin sihmh n mm gan yh Oj, bi ymp y xdi ra Jess. mi bm b ra Jess n y xdi, bi mbh b Galilea, n nu ra Jess njom bi ndepe da bdi ngue i yo b. 31 Nguetho m xnba y xdi n m mbi: Nug nque dn jig ua ja ra ximhi, da mba ma dg b ja y y yn yoh n da thog. N nub d tu, ga thmbnig b na hyupa. 32 P nu y xdi him bi bdi ba nam bna bi ma n m su da ynni.

88 i simanhogui, hinga hngd i simanhog a p na Oj b png ua i simanho a, bi yn a ra Jess.

Nua i tn r tsdi ra Jess rm ftsiui a
29N
Ra Jess im ma mahna rn dte

30Nub
bi zm b Capernaum bya. N nub mi zm b ja y ngu, nu ra Jess bi yn d y xdi: Ba gnn junth b yu. 34 N him bi d nguetho xin junt p yu, xin ynni nanguea too dim bto. 35 Nub min sya ra Jess, B thmhb ua, bi ymp dmayoho y xdi. N nubya bi ymp: Too nde di ngrbi da yte ngue dim bjua thoho n din yh nangue gtho mida, bi yna ra Jess. 36 N nubya bi japi dim b inde nda ra thni, n bi dospa r xxi n bi ymp: 37 Nua teo i simanho nda ra thni nangue ma thuhug, nc i simanhogui. N nua too

33N
Nua i nde dim bto din yh thoho a
ra Xuua bi ympa ra Jess: Xnbate i, xtn nuhe nda ran yoh i ndnna ni thuhu b i hn a thi y zthu in youi da y ji, n d hcpahe, nguetho hin dn yoh. 39 P nu ra Jess bi ymp: Ndeb hin xqui hcpah nguetho hin di cmang too t yn tte mixte nangue ma tstig. 40 N nu too i bi ngue him man sih, gue mam ftsih . 41 Hnta go teo di da ah ts ra dehe ngue i pdi gu tngah, majuni d xi ah i ja ba di un Oj a nangue ran ho bi ytah, bi yn a ra Jess.

38Nu
x bi yna ra Jess: Hnta teo di bpi da yt ran tso nda ra thni i cyigui, xn tho ran tsmbi da nu a. Manda xn xinda gueb da thurpi r yga b ja ra do ngue ra jni xn hy, n da tn b mbonthe ja ra dej. 43 Nub ni yh di ja ah gui yth ran tso, xn ho b gui yth tengu b gui hyj. Madague gan doyh pgue gui tmhb ra te mazi, xinda gueb di ja yoho ni yh n gui nuh ran nbi mazi guep ja ra sibi njmb i huti. 44 Xn tho guin nuh b b, tengu tho b i sa a ni ngh y zuu, n njmb din h a d zapi gtho y pa, n tengu b nda ra sibi njmb da huti.

42N
Nua da yt ran tso xn ngu ran nbi da nu a
89 nub ni guah di ja ah gui yth ran tso, xn ho b gui yth tengu b gui hyj. Madague gan doguah pgue gui tmhb ra te mazi xinda gueb di ja yoho ni guah n gui nuh ran nbi mazi. 46 Xn tho guin nuh b b, tengu tho nda ra du ngue bh y zuu sap y ng n njmb din h a ni zapi gtho y pa, n tengu b nda ra sibi njmb da huti. 47 O nub ni dh di ja ah gui yth ran tso, xn ho b gui yth tengu b gui hyhmb. Madague gan dad thohoh, pgue gui cth b di manda r tsdi Oj, xinda gueb di ja yoho ni dh n gui nuh ran nbi mazi. 48 Xn tho guin nuh b b, tengu tho nda ra du ngue bh y zuu sap y ng n njmb din h a ni zapi gtho y pa, n tengu b nda ra sibi njmb da huti. 49 Gtho ah din ja ah yn nbi dahma gui pmanhoh, tengu tho y btse din tun Oj i pa ma japi ra ngue da bmanho. 50 Nu ra xn ho. P nub bi bh r tsdi ya hiny ba s dn hoqui. N ngutho ah o guidi jaf gui bhmb ran ho i ja ah. P guim bmanhoh ni mijaih.

SAN MARCOS9,10 b y fariseo, bi yn b da z da hyh r xisu nda ranyoh, nguetho i nde da dnbi ba d ypa ra Jess. 3 Nub mi d a ra Jess: Ba mam b ja rn tdi ra Moiss nangue ran hygui. 4 Bi d y fariseo bya: Nu ra Moiss bi ma ngue nub nda ran yoh in nde da hyh r xisu, da trpa ra scu ngue ran xuni. 5 Nub mi d a ra Jess bi ymp: Nanguea xm m ni mbih janangue a gue a ran tdi bi man ra Moiss a. 6 P nub r mbdi ra ximhi, Oj bi znna nda ran yoh n r xisu. 7 Janangue a nub nda ran yoh da zin a nda ra xisu him man i yo r gnda r ta o gue r mbe, 8 pgue dim bhmi r xisu n din ja tengu b ndan jitho. Nu mam bto m yonji, p nub bi zini din ja tengu b ndan jitho. 9 N nu di pnba Oj , njon da z di xunba , bi yn a ra Jess. 10 Mbjua bi zm b ja nda ra ngu n bi ynd y xdi: Ba nam bn a gm ma, bi yn . 11 Nu ra Jess bi ymp: Gtho teo da hyh r xisu n da zim manda, nua t ra yomtni a. 12 N ngutho nda ra xisu b da hyh r nd n da zim manda ran yoh na t ra yomtni a, bi yn a ra Jess.

45O
10
Nub mam b p Capernaum ra Jess bi zm b ra xqui Judea, n bin yo b r nyni ra hi Judea np danguadi ra dthe Jordn. Bi mbh y ji bim pti mahna b mi bh ra Jess, n bi xnbi mahna tengu nzi mi te. 2 N nub mi zm
Ra Jess bi ma njon da hyh r xisu
da y ji bi zix y thni b bh ra Jess, i ndepe da dospa y y. P nu y xdi bi hcpa ngue hin da zix y thni b bh
13Nu
Nu ra Jess i numanho y thni
SAN MARCOS10 ra Jess. 14 Nub mi nu ra Jess ba bi yt y xdi bin cu bya, n bi yna: Dami jaf y thni ba thocua, yo gui corpah b, nguetho hnt too da gohi tengu nda ra thni ngue din uns di manda r tsdi Oj, da yrp di manda r tsdi Oj . 15 Majuni d xi ah, nub hin gui cohmb tengu nda ra thni hin da z gui cth b di manda r tsdi Oj b, bi yna ra Jess. 16 N nubya i thx y thni n bi dospa y y n bi yp rm ftsi Oj nangue .

90 mahtsi gue di muui. N nubya ba h gui tngui, n gui hyt yn nbi madague gui tu, bi ymbi. 22 P nu ra tsnt bi du r mbi b mi y a bi man a ra Jess nguetho mm ra mmbti a. Janangue a bi uetho. 23 Nu ra Jess bi hyant gtho mi bp n bi xih y xdi bya: mm xn hi nda ra mmbti da yrp di manda r tsdi Oj, bi yna. 24 N nu y xdi bi hyonya thoho a bi man ra Jess. P nu ra Jess x bi ymp y xdi mahna: Ma z thni ah, xn hi da yrp di manda r tsdi Oj nda b i hu r mbi nangue ra mbti. 25 Manda hingui hi ra camello da yrp ja r zagu ra yofani, xinda gue nda ra mmbti da yrp di manda r tsdi Oj, bi ymp. 26 N x manda bi hyonya tho y xdi n bin ymzh : Too maha da z da dn a ra te mazi b, bi yn . 27 Nu ra Jess bin hyt h y xdi n bi ymp: Hingui s da dns ra te mazi nda ra ji p nu Oj gtho da z da yte, bi yna ra Jess. 28 Nu ra Pedro bya bi ympa ra Jess: Nughe, gtho ba mi jaje xt sohmbe n d tnnahe. 29-30 Majuni, n a ra Jess, n d xi ah ya, hnta go too bi zoh r ngu, o gue y cu, o gue r ta, o gue r mbe, o gue r xisu, o gue y thni, o gue y hi, ngue da dngui, p mm manda xn ngu din ja ngue y ngu, o gue y n yoh, o gue y n ju, o gue y mbe,

mi bna ra Jess b m bi, bex b a ndihi nda ra tsnt. Bi zp yu, bin dnyahmu b ja r gua ra Jess n bi ymbi: Hoga xnbate i, ba ga t ngue din jag ra te mazi, bi yn a. 18 Ha gum bni ba gum ma ngue gu ngui xn hogui. Nguetho hnta Oj xn ho. 19 Ha gu p y n tdi Oj ngue i na: O gu yomtni, o gu hcpa r te ni mijiui, o gum p, o gu man y fhni, hin gan siyate, n gui numansu ni ta n ni mbe, n guea man yn tdi a, bi yn a ra Jess. 20 N bi d a ra tsnt bya: Xnbate i, gtho yn tdi d t gueb go man thnig. 21 Nu ra Jess mm bi huc b min hytui n bi ymbi: I ja a manda di bdi gui yte. Ni mba, b p ba gtho i ja i, n gui darpa y hyoya ni mbti bya. N din ja a ba mbtsi b

17Nub
Ra mmbti tsnt bi si a ra te mazi
91 o gue y thni, o gue y hi, xinda gue gtho mi ja mam bto, p n yn nbi da nu, n da nu ran ho gtho y pa mazi b rn zgui ra pa. 31 N xn ngu mi bto dim bjua n nu mi bjua dim bto , bi yna ra Jess.
SAN MARCOS10 Nuaui, hin gu phmi ba nam bna gu hmi. Ha da z naui gui sui ran nbi ga sg. Ha da z n aui gui hytui ra dumbi ga ht. 39 Da z, bi yn . N nu ra Jess bi ymp: Majuni, nu ran nbi ga sg gui sui a, n nu a ra dumbi ga ht n aui gui hytui a. 40 P hinga guea man tdig gam mang too dan hyuhmbe b ja ma mxa. Pgue guea Oj di un ran tdi too xan znni, bi yn a ra Jess. 41 Nub mi y y mixdih ba bi man ra Jacobo n ra Xuua, bi mbdi bin cu . 42 Jananguea nu ra Jess bi ymp gtho dmayoho y xdi bya: Nu i ja y tsdi ua ja ra hi mm xn hi i rpa too di manda , n mm din yx. 43 P nuah hinga ngub gui yth. P hnta go too da nde din ja rn tdi xn ho, pgue jatho din yh ngue gtho mida. 44 N nub b a nda ah ngue i nde dim bto, pgue din yh thoho ngue gtho mida. 45 Tengu thohog, ngue dn jig ua ja ra ximhi, him b c ngue dam hmug, p b c ngue dan yh thohog, n ga d ma te gan ynba y te y ji, bi yna ra Jess.

mi mba b yu Jerusaln ra Jess, xn ngu y ji bi dnni. Nu ra Jess mi bto, min yoh y xdi, n m bjua y ji. N min su y xdi, midi hyonya thoho ngue nde da mba b Jerusaln ra Jess. N nu ra Jess bi zix b maueni ts y xdi nde da xifi ba da trpe. 33 N bi ymp: Nuya n mbh b Jerusaln. N nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, da mba ma dg b bh y ngrpa mbj n y xnbate nij, n da yrc ran junbi ngue ga tu, n di dg b b him ma mijudoh. 34 N da mba nthengui n da mba mbmigui, n da mba ntsotsig, n da thogui. P nub n hyupa ga thmbnig, bi ymp y xdi.

32Nub
Ra Jess bi ma mahna rn dte
ra Jacobo n ra Xuua, y tsnt ra Zebedeo, manda bi hym b m bh ra Jess n bi ymbi: Nda ra mate d nde ga abe. 36 N nu ra Jess bi ymp: Ba gu nde ga taui. 37 N bi ymp bya: D ndebe darp ga huhmb ngue da xt huthobe b ja ni mxa b gn tstabi, bi ymbi. 38 N nu ra Jess bi ymp:

35Nu
h ra mate ra Jacobo n ra Xuua
mi thop ja ra hnini Jeric ra Jess n y xdi, nyoh xn ngu y ji. N mi hup ndenyu nda ra xd r thuhu ra Bartimeo, r tsnt ra Timeo. M h ra mbti a. 47 N nub mi yde ngue guea ra Jess ra mngu Nazaret n mba b, bi mbati, bi ymbi:
Ra Jess bi hoca ra xd i Bartimeo a

46N
SAN MARCOS10,11 Hague Jess, rm bombto i ra David, dami hugui, bi yna. 48 P nu y ji bi hcpi, bi xifi din h. P nua ra xd manda ntsdi mbafi: Rm bombto i ra David, dn ja a nin hucate nanguec, bi yna. 49 Nu ra Jess bim bh pya, bi zonhna ra xd. Nu y ji m bjua bi xi a ra xd: Dami ndantsi, gan johya, nguetho in zonna i ra Jess, bi ymp. 50 Bi tontsa r coto ra xd bya, bi ndantsi n bi mba b mi bh ra Jess. 51 Nua ra Jess bi ympa: Ba gu nde ga ta i. N nu ra xd bi ymbi: Xnbate i, d nde gui xoga ma d. 52 N nu ra Jess bi ymbi: Ni mba, bi z i nguetho g ycyigui, bi yna. N bex bin z y d n bex bi dn b ni mba ra Jess.

92 bi mba bya, n bi dm b a ra buru, nthti b ja ra goxthi nguep i thoh ra yu. N bi xoc bya. 5 Nu mi bp bi yn: Ba gu tui b, hanja gu xocui ra buru. 6 Nu y xdi bi dt n bi xifi tengu xi xih ra Jess. Dami sixui b, bi tmp y xdi bya. 7 B tsinba a ra buru a ra Jess bya n bi mbh y coto b si ra buru, ngue bi gspi n bi hyuxa ra Jess bya. 8 N y ji bi mbh y m bxtse pahni bi xmba b yu, n nu mida y ji bi xc y paxi n bi mbcpa b ja ra yu. 9 Nu mi bto b n mba a ra Jess, n mi bjua, gtho mba bi yn: Majpi a b pnhd Oj, bi yn . 10 Din tstabi a tengu tho ma mbombtahe ra David. Mixte r tsdi Oj, bi ym b n mba . 11 Bi yth b Jerusaln ra Jess bya. N bi yrp ja ra dnij, n bi nu ba gtho i trp n bi bm bya nguetho ya bin de. Bi mba b ra hnini Betania n dmayoho y xdi bi mbh.

4N
11
N mi tstho da zm b Jerusaln ra Jess n mn yoh. Bin yo b hmb ra hnini Betfag n ra hnini Betania, hrp ja ra nyuni Olivos. N nubya bi mbhnd yoho y xdi ra Jess. 2 Ni mb n njon n b ja ra hnini n nub g smmi, gui tmmi b nda ra buru nthti ngue njoo to x hyuxa ndand, n gua xoc pya n gua siui ua. 3 N nub da tnaui: Hanja ngub gu tui, b da tn aui, gui ynui: Nua ra Hmu i honi n x ba sibe ua mahna, gui ynui, bi yna ra Jess.
Bi hyux ra buru a ra Jess n bi tspi
mi hyax bya bi bm b Betania ra Jess, bi mbeng b Jerusaln. N bin tumanthuhu b yu a. 13 N mi hanta nda ra za ja y paxi, bi mba da nu b i zp y ndto. P nub mi zm b, nte bi dm b, hnt y xi nguetho hinga gue y pa i zh y ndto, n sti tho ja y xi. 14 Nu ra Jess bya bi ympa ra za:

12Nub
Ra Jess him bi numanho ra za him mi zh y ndt
93 Njmb to da zi mahna ni ndto, bi ymbi. N bi yh y xdi a bi man ra Jess.

Ra Jess bi hyn a thi y mb n y di b ja ra dnij
22N
SAN MARCOS11 nub mi dh ra Jess, bi ymp: Dami ycyih ngue gtho da z da yt Oj a xn hi. 23 Jananguea nub ya g xihmb nda ra th da uegue din hyzh b ja ra dej, din ja a g mamhb b hingui yoho gum bmhb, n gu phmb majuni gtho s da yt Oj a xn hi. 24 Jananguea d xi ah ngue nub ja a gu f Oj, dami ycyih ngue di da ah a gu f n din ja a bya. 25 N nub gu yh Oj him man guim bmhb a bi ytah ni mijih, gam punbah na Oj di punnah bya. 26 Nguetho nub hin gadim punbah ni mijih xinga guea ni Tah b bp mahtsi di punnah, bi ymp y xdi ra Jess.

bi thop Jerusaln ra Jess n y xdi. N bi yrp ja ra dnij mahna. N bi hyn a thi gtho y mb n y di mi bp. N bi ndnba y mxa ym pmbti n y n thutsi y mbtaz. 16 N njon di japi da thop nij b i tu y bni. 17 N bi ymp y ji bya: Ha hinga ntoti b ja r scu Oj ngue bi yna: I th a ma ngu nguep da dndegui gtho y ji bcua ja ra ximhi, i n Oj, bi yn a ra Jess. P nuah, xc yrpah tengu b r hydo nguep nin yn y b, bi ymp bya. 18 Bi y y xnbate nij n y ngrpa mbj ba x mana ra Jess, n i honi hague dn z da hyo, nguetho bin su b mi nu gtho y ji madi hyonya thoho nangue a ba bi xnba ra Jess. 19 Nub mn de bi bm b a ra Jess b ja ra dhnihni Jerusaln n y xdi. Bi mbh b ra hnini Betania mahna.

15N
mi hyax bya bi thoh mahna b b a ra za ngue mi na xtn zip y n dto ra Jess. Nub mi nu, ya x yoti gtho y y. 21 Nu ra Pedro bya bi bn a x man ra Jess n bi ymbi: Xnbate i, n nun ra za g ymbi him mandand da tsip y n dto n ya x yot ya, bi yn a ra Pedro.
20Nub
Bi yota ra za
zm b Jerusaln ra Jess n y xdi, n x bi zm b ja ra dnij. N nu y ngrpa mbj bi zm b mi bh ra Jess, nyoh y xnbate nij n y dcyi. 28 Nu bi ynna ra Jess: Too bi da a ran tdi gui yta gu te. 29-30 N nu ra Jess b mi ddi bi yna: Nc ga nnah too bi un rn tdi ra Xuua Nxixy, hague Oj uague y jithoho. N nub g xij, nc ga xi ah too bi dac man tdi bya. 31 Nu bin ymzh bya: Xib ga xihmb ngue guea Oj bi un rn tdi, n da ynj: Hanja hin g ycyih th, da ynj bya. 32 N nub ga mhb y ji

Ran tnni nangue rn tdi ra Jess

27Bi
SAN MARCOS11,12 thoho bi un ran tdi ra Xuua, p hingui s ga xihmb tengu a, bi yn , nguetho gtho y ji mi spa ra Xuua n bi ycyi ngue r pngahy Oj a. 33 N nub mi d y xnbate nij n gtho min yoh, Hin d phmbe, bi yntho . Nu ra Jess bi ymp: Xinga guec ga xi ah too bi dac man tdi, bi yna.
94 mbfi b mi nurpa a r tsnt, bin ymzh : Nuna, guehna da gohmi ra hi b bi du r ta. Mbh ga hoh n nubya ma mbti zhh ra nundto, bin ymzh . 8 N bi bnti n bi hyo n bi ym b maueni b ja ra nundto, bi yna ra Jess b mi man a ran tuti. 9 Nuya guim bmhb ba da yta r mbti ra nundto, bi ymp. Guehma ba s n da hyo x hmita r nundto n di un ra nundto mida, bi yn a ra Jess. 10 Ha hin gn xhmb r tohni Oj ngue i na: Nua ra do bi bnt y gdo, guea manda mahyoni tengutho b n thon y guangu. 11 Guea bi znd Oj, hanja gn hyonya thohoh, m b rm hman Oj, bi yn a ra Jess. 12 Nu y ngrba mbj n min yoh, bi nde da bnta ra Jess nguetho bi bdi ngue go y n tuti nangue a bi man ra Jess, pgue bi zutho din cu y ji, janangue him bi bnti. Bi mbatho bya.

12
Rn tuti yn tsombfi
ymp: Nu nda ran yoh bi yta nda ra nundto, n bi fte n bi yama nda ra hyhi guep da yta nda ran thma guindto, n bi hy a nda ra jdo xn htsi da ndex da nu r hi. N bi hmit y mbfi a r hi ngue dim pp, n bi mba ndanni a ran yoh. 2 Nub bi zn ra pa din ja yn dto, b phna nda r yh ba tu a x mamhb di unni. 3 P nu y mbfi bi bnta ra yh, n bi mbmi n bi mbnthoho bya n nte bi unni. 4 Nu r mbti ra nundt b phn manda r yh bya. P na bi mba ma bata do a, n bi mba ma nba r y, n bi zantho, n x bi mbnthoho bya. 5 N b phn manda, n x b tho a. N xn ngu mida b bhni. Nu da bi nba thoho n nu mida bi hyo. 6 Mi b a nda r tsnt a r mbti ra nundto n mm di huca. Nu y mbfi masque da numansu ma tsnt, bi yns, n b pnna bya. 7 P nu y

Nu ra Jess bex bi dmi bi xi a nda ran tuti n bi
bi bnp bh ra Jess mida y fariseo n da ma ngrpihe mi tnna ra tstabi Herodes. Bi bhni ngue da ynna nda ran tnni n nub hinga gue a da ma, bex gue di ypi. 14 Nub mi zm b bi yn : Xnbate i, d phmbe gtho majuni gum ma n njon gu su, nguetho hin gu rpa masu a man y ji n gu xnba a majuni rm
13N
Ran tnni nangue ra renta im man ra tstabi Roma
95 hman Oj y ji. Dn nde gui xije, ha din thui y n tdi Oj b d th ngue d juth ra renta im man ra tstabi b Roma in tstabi ua, uague hinna. Ha xn ho b ga thoqui ga juth uague hinna, bi yn . 15 P nua ra Jess mi pdi hntho i nde da dnbi ba d ypa, janangue a bi ymp: Hanja gn yngah, xia ni mbti gn juth ra renta im man ra tstabi, gan nug. 16 N bi un bya. Too r pte n r thuhu i cuat na ra mbti, bi yn a ra Jess. N nu bi yn : R pte n r thuhu ra tstabi Roma i cuat na. 17 M dh ra Jess n bi ymp: Nua r mbti ra tstabi Roma, gui unna. Nua xin r mbti Oj gui unna Oj a, bi ymp. N nu bi hyonya thoho nangue a bi mana ra Jess.

SAN MARCOS12 hyu ngutho. 22 N gtho yoto ma yoh n data ra xisu bi zini, n xinga nda mm bh y thni b bi du . N nzgui ns ra xisu bi du. 23 Nuya dami xije nub majuni da dmbni y ji, ndaa nin yoh dim bhmi ra xisu, nguetho gtho yoto bim bhmi, bi yn y saduceo. 24 Mi dh ra Jess n bi ymp: Nuah danyo thoho gu mamhb nguetho hin gum bmhb ba mam b ja r tohni Oj xn r tsdi Oj gu phmb. 25 Nub bi dmbni xn du him man ja ran sini b pgue dim btho y ji tengu y m bhni Oj bp mahtsi. 26 N nua ram hma ngue da dmbni xn du, majuni a n guin nuh b ja rm hman Oj ngue nub min yui Oj ra Moiss b ja ra tza bi ymbi: Nug dr Ojg, nu ra Abraham n ra Isaac n ra Jacob ngue nim bombtah, i cyigui, bi yn Oj. 27 Ngub bi ma nguetho guextaa i bh y mbi . P hin gum bmhb, nguetho danyo thoho gu mamhb, bi yn a ra Jess.

b da y saduceo bya ngue mi n njoo to da dmbni. N bi ynna ra Jess, bi ymbi: 19 Xnbate i, nua nda ran tdi bi mana ra Moiss i na, ngue nub da du nda ran yoh n njoo r thni b bi du, n nua rn yoh zh da zinba a r xisu a rn yoh bi du. N nua r thni dim bi da tmbi r thni a x du. 20 N mi b i yoto yn yoh i din yoh zh . N nua ra bto nyoh bi zina nda ra xisu, n nub mi du njoo y thni. 21 Jananguea nu a rn yoh a bi du bi zin a ra xisu mahna. Na bi du a, n xinga gue a bim bh y thni a. N n

18N
Ran tnni nangue da dmbni
min yh y saduceo ra Jess, mi bp nda ra xnbate nij bi yde ba bi man ra Jess n bi bdi ngue xn ho a bi ma. Jananguea bi ynni: Ndaa rn tdi Oj ngue manda ja tsditho ga th, bi yna. 29-30 Bi da ra Jess: Nua rn tdi Oj manda jatsditho ga th, guea ran tdi ngue i na: Dami yhmb gy ji israelh, nua Oj ra Hmu, ndatho
28Nub
Rn tdi Oj manda ja tsditho
SAN MARCOS12 a. N guim bmhb a nangue gtho ni mbih, n gtho ni teh, n gtho nin yomfnih, n gtho ni tsdih, i n r tohni Oj. P guehna ran tdi manda ja tsdi tho ga th, bi yna ra Jess. 31 N daangutho ui n yoho ran tdi ga th i na: Gui huc ni mijih tengu b gnin huc zhh, i n r tohni Oj. Guehya yn tdi manda ja tsditho ga th xinda gue mida, bi yn a ra Jess. 32 N nua ra xnbate nij, bi ym bya: Xnbate i, majuni xn ho gum ma, ngue hnta nda Oj i bi n njoo manda tengu a. N ja tsdi tho da bn Oj nda ngue gtho r mbi, n gtho r te, n gtho rn yomfni, n gtho r tsdi, 33 n di huc r mijiui tengu b nin huczh nda. Manda ja tsditho da yta nda xinda gue gtho y btse n yn tunni d mbspa Oj nda, bi yn a ra xnbate nij. 34 N nu ra Jess b m y a bi man ra xnbate nij bi bdi ngue ndata Oj im bni janangue a bi ymbi: Nui tstho di b i ngue da z gui crp di manda r tsdi Oj, bi ympa. N nubya njom manda bi zpi da yn mida yn tnni.

96 Datua ga huhmi ga conhui ma tsdi gueb go d tp nin sih ua ja ra ximhi n gui manda bya, bi tmpa ma Hmu, bi yn a ra David b m bnba r Hogandhi Oj nangue ba da yt ra Cristo. 37 Gues ra David bi ymbi r Hmu a ra Cristo. Hague nja p n rm bombto a, bi yn a ra Jess. P nu y ji, bi ymanho gtho a bi man ra Jess.
bi thoqui bi xnba y ji a ra Jess bi ymp: Gam fhmb nangue a i xi ah y xnbate nij, nguetho hnta ran ytsi i t n di ho da hye y pahni x mba guep i yo, n di ho da mba ma zngua b ja y ti, 39 n di ho da hyux b ja yn thutsi xn ho b ja y nij, n di ho y mbdi din sihm b ja yn sihm , 40 n i hspi ba gtho bi tsocpa y xisu xn du y nd, n s nyaa thoho in yh Oj ngue i nde da tmbi xn ho tho y mbi. Manda xn ngu ran nbi da nu ya, bi yna ra Jess.

38N
Ra Jess bi ma ba i t y xnbate nij
m xnba y ji a ra Jess b ja ra dnija, n bi ymp: Hanja n y xnbate nij ngue nu ra Cristo rm bombto ra David a, n xim mi mbi r Hmu b hin nm bi, nguetho mi na ra David: Nua Oj bi ympa ma Hmu:
35-36N
Too gue r Tsnt a ra Cristo
mi hup ra Jess b m ja ra huada guep i pa njti ra mbti rn tunni Oj. N in nu b i ct ra mbti y ji b ja ra huada. N bi nu xn ngu y mmbti bi thop ngue xn ngu ra mbti bi grp ja ra huada nda ngu nda . 42 N bi zm b nda ra hyoya xisu xi du r
41N
Ran tunni manda di muui b na nu Oj
97 nd, n bi gti yocentavo thoho. nub mi nu a bi yta ra xisu bya n bi ymp: Majuni d xi ah nuna z hyoya xisu manda xn ngu di muui a bi grp ja ra huada xinda gue gtho mida. 44 Nguetho gtho mida bi gta i pongui, p nuna ra xisu madague i hyoya na, p bi gti gtho mi ptsi, bi ymp y xdi a ra Jess.
43N
SAN MARCOS12,13 guin suh nguetho jatho din ja . P nub din ja xinga gueb ran zgui b. 8 Nguetho nu y ji b da y hi din shmi y mijih. N nu da y tstabi din shmb y mitstabih, n din ja y ynhi, n xn ngu y ndi din ja ra thuhu n yn yotsi. N guehya y mbdi yn nbi ya, bi ymp. 9 N x bi yna: N gam fhmb njon di uecah b ja r yu Oj, nguetho da mba ma d ah b ja ran junbate, np ja y nij ma mijudoh da bpah, n nangue gu cyigah da tsonnah b bh y tstabi, np bh y dtstabi ngue da tspah. N xn ho b din jab n guea d z gui xihmb mam hmang . 10 P mbto thoho da mba nsifi gtho y ji bcua ja ra ximhi ran ho madayo d p . 11 N nub da zix ah di d ah b bh ra tstabi, p him b gui hyonsh ba gui mamhb b da mba ma junni ah, nguetho nub bi zn ra ora da tnnah, hnta r Hogandhi Oj da z di bnnah ba gui mamhb. 12 N nu nda ran yoh di manda da tho rn yoh, n nua r ta di manda da tho r tsnt. N da ndants y tsnt din tunhd y ta n y mbe n di manda da tho r ta n r mbe da y tsnt. 13 N gtho y ji da zan ah nangue a gu cyigah. N nu too gtho da hyt yn nbi gueb go rn zgui, gue dim p , bi ymp. 14 N bi thoqui bi xi : Ba a nda ra tsdi xn tso ngue di tsoni gtho. Ngub bi man ra Daniel gue r pngahy Oj. N

13
Nub mi bm b ja ra dnija ra Jess n y xdi, nua nda bi yna: Xnbate i, hyandi ts n ra nij, mm x ndoho y do nyoh n mm mahotho. 2 Mi dh ra Jess n bi ymp: Gun nuh ngue mahotho n mm ndoho y do, pgue da zn ra pa da soti, bi ymp.
3N
Ra Jess bi ma ngue da mba nsoti ra dnija
nub mi zm b ja ra nyuni Olivos, bi hyup ra Jess, ht ra dnija. N hnt y xdi mi bhmb b. N nubya ra Pedro n ra Jacobo n ra Xuua n ra Andrs: 4 Ndaa n pa da mba nsoti ra nij g xije, bi yn . Ndaa ni hmpya da hnu b din ja a gum ma, tmpa ra Jess. 5 Mi d a ra Jess n bi ymp: Gam fhmb njon da hy ah, 6 nguetho xn ngu ba h ngue s da yna: Nug, guec dr Cristog, da yn. N xn ngu da hyti. 7 N nub gui yhmb y si nb da hma ngue din ja y si, o

Y hmpya ngue rn zgui
SAN MARCOS13 nub g nuh dim bp guep hin rn sui dim bi, dami dahmb gy mnguh b Judea, gui mbh b ja y th guin ymhb b. Nu a too da nu ra scu i ja ua, da ytambi na. 15 N nub bin ja a, too i bp goxthi hin da yrp mbo r ngu, hin da bni ja ba b da hytsi, bex gue da dagui. 16 N nua too bp ja y huhi hin da mbeng b ja y ngu ngue ba c y coto, bex gue da datho b. 17 Hucate y xisu in hthni n bh y ure y pa . 18 Yf r mate Oj ngue hin din ja ah ran dagui b y pa xn s xhma hin da z gui dahmb. 19 N nu y pa , din ja xn ngu yn nbi hin jmb ndand xn ja gueb go r mbdi ra ximhi. N nub ya bin ja, him mandand din ja yn nbi tengu . 20 P nangue y ycyi, Oj di japi hingui ngu y pa din ja yn nbi, nub hinna njon xtam bongui, bi yn a ra Jess. 21 N bi thoqui bi ma, bi yna: N nub da si ah: Dami hyanth, bcua ra Cristo ya, r Thahni Oj, da tn ah. O gue da tnah: Ba nuh bp ra Cristo ya, r Thahni Oj, da tn ah, p o gu cyih. 22 Nguetho xn ngu dim b y hyte Cristo n y hyte pngahy da yt y hyonya ntte nguetho i nde da hyt y ycyi gue bi huanh Oja, b da z da hyt. 23 P ndeb gam fsh nguetho ya d xi ah ba gtho din ja mbjua, bi yn a ra Jess.

98 N nub ya bi guah yn nbi, nu a ra hyadi di bh r tsdi n ra zna him man ja rn nqui. 25 N nu y s da dgui. N gtho mida di bh y tsdi g b ja b mahtsi, di yni. 26 N nubya da hnugui ba c ua ngue dn jig ua ja ra ximhi, ba og b ja y gi, dan yobe xn ngu ma tsdi n dam mixte xn ho. 27 Ga pnd y m bhni Oj mahtsi bya, di pt gtho xt huahni guecua gtho na ngni ra ximhi, bi yna ra Jess. 28 Nuya da z gui phmb ba gue nin tuti i utah da y za. Nub bi bx y dogui y y gu phmb mi tstho din ja ra hyethe bya. 29 Ngutho b ya bin ja gtho d xi ah, gui phmb ngue mi tstho ba peng ua mahna bya, bi yna. 30 Majuni d xi ah di btho ua da ah b bi mbdi din ja a d xi ah. 31 Mahtsi da guadi, ncua ja ra hi, p nua mam hmang hin jmb da gua a. 32 P nua ra pa a, njongui pdi ba n ora din ja a dm mang, xinga gue y m bhni Oj bp mahtsi, xinga guec ngue dn jig ua ja ra ximhi d pdi. Hnta Oj ma Ta i pdi, bi yn a ra Jess. 33 N x bi yna: Thocpa thoho gan nuhmb tengub hin gui tonspah ra tha. N xinga nda zi ora gui pumbnih Oj n thocpa thoho gan yh a, nguetho hin gu phmb ndaa ni pa ba peng mahna. 34 Tengu nda ran yoh bi mba yatho bi zoh r ngu, bi un y n tdi y yh ngue di jamansu b, nda ngu nda bi xi a da yte. N bi xi a ra mbngoxthi

Jess:
24N
Nua din ja b bi zcua mahna ra Jess
x bi ymp y xdi a ra
99 ngue hin di tonspa ra tha. 35 N ngutho d xi ah, dami tmhb tengu b gan thh nguetho hin gu phmb ba n pa ba peng ua, o gueb bin de, o gueb made ra xui, o gueb bi mbah y ni, o gueb bi hyatsi. 36 Nguetho hin gu phmb ndaa ni ora ba c, xib ba c n ga tn ah b gdi hmb. 37 N nua d xi ah, ngutho d xic gtho mida: Dami tmhb, bi ymp y xdi a ra Jess.

SAN MARCOS13,14 N bi numan ra xisu . 6 N nu ra Jess bi ymp: Hanja gun jah b, o guidi pahmb ra xisu nguetho xn ho bi yrc na. 7 Nuah thocpa thoho gam bhmb y hyoya n hnta go ma pa da z gui fxh . P nug hinga thocpa thoho dam bhmb. 8 Bi yrca ra xisu a mi s da yte, bi hoga ma ngcyi ngue da tg b ja ran ygui. 9 Majuni d xi ah gue hnb go hap da hman ran ho madayo gtho na ndoho ra ximhi, nhna bi yrca ra xisu da hman na, dahma na da fn a, bi yna ra Jess.

14
N man yopa da dt ra pa b mi bn a x yt ma mbombtahe b Egipto dy judohe. Nu y ngrpa mbj bya n y xnbate nij bi bni ba ni fhni da xi a ra Jess guep da z da bnti ngue da hyo. 2 N bin ymzh : Hinga gue a ra pa ra dmpti gam bnth n xhma din cu y ji, bi yn .
Y ngrbi y judo i nde bex gue da bnta ra Jess
mi bp ra Jess b ja r ngu ra Simn b ja ra hnini Betania. Guea ra Simn mi hmb ra taxcaya b mam bto. N nub mi sihm b ra Jess bi zp nda ra xisu i tu nda ra xito ntte ngue ra doyaxi, mi po ra ythi mm ymanu a, n xn ngu di muui a. Bi xcpa r nde bya n bi naspa r y ra Jess. 4 Nu da m bp, bin cu bya n bi yn : Hanja bim btho ra ythi n xm hmadi di muui. 5 Mi s xt b xtin tun y hyoya a hyu cinto r muui a ra ythi, bi yn .

3N
Nda ra xisu bi naspa ra ythi r y ra Jess
ra Judas Iscariote bya, nguea nda y xdi ra Jess, bi mba b bh y ngrpa mbj bi xifi di dpa ra Jess. 11 N bi hyu y mbi y ngrpa mbj n bi xifi di un ra mbti. N bi mbenca ra Judas bya mi honi jmb di d a ra Jess.
10Nua
Ra Judas im ma di d a ra Jess
r mbdi ra pa ra dmpti ngue ran dbaxjua i tsi ra thuhm hiny r ixi, n i ho ra tdyo. N nu y xdi ra Jess bi ymbi: Hap gu ndeje ga hoje ran tsihm ra mbaxjua ga sih, bi yn . 13 N nubya bi xi yoho y xdi: Ni mb b ja ra dhnihni Jerusaln, n nub g nuui b nda ran yoh i tu ndaxaro ra dehe gui tnui b da zni. 14 N nub g smhb gui ynui a ra mngu b: Nua ra Hmu b pnghe ngue ga nnahe hap i ja a ra cuarto ngue

12Nu
Bin sihmh ra Hmu y xdi
SAN MARCOS14 ga sihe ran tsihm ra mbaxjua, gui ynui. 15 N nua bya da yutaui nda ra cuarto i ja b magtsi xn ndoho n mahoqui. Guep ja gui hocui b a ran sihm ga sih, bi yna ra Jess. 16 Bi mba y xdi bya n bi zm b ja ra dhnihni Jerusaln n bi dm b gtho ba xi sifi. Gtho bi hocp ba da zi b b bin de, n bi mbeng b bh ra Jess bya. 17 Nub min de ts, bi mbh ra Jess dmayoho y xdi bya. 18 Gtho bin sihm . N nu ra Jess bi ymp: Majuni d xi ah, d sihmh ua nda gue di dg, bi ymp. 19 Nu y xdi bya bi du y mbi, nda ngu nda bi ynni: Ha guec, bi yn. 20 N nua ra Jess bi dt: Go guea nda gue gueah gu dmayoho ah gue d comh ma mbohibe. 21 Majuni nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, ga tug tengu ntoti nanguec. P huhi maha a ran yoh ngue di dg. Manda xn ho b hin xtim b a, bi yn a ra Jess. 22 Gtho na sihm bi hyc manda ra hm ra Jess, bi un ra jamadi Oj, bi xni n bi darpa y xdi bya. Dami sih na. Guehna nam bna ma ngcyig na, bi ymp. 23 N bi dca ra vaso mi po a nzi mi si . Bi un ra jmadi Oj n bi und bya, bi zi nda ngu nda . 24 Guehna tengu b ma jig na, i t ra dayo nhogui, dim fni d ynba y te y ji bcua ja ra ximhi. 25 Majuni d xi ah, hin ga si manda ra gui uva ja gueb

100 bi zn ra pa ga si madayo b di manda r tsdi Oj, bi yn a ra Jess. bin tu a nda r thuhu Oj bya. Bi bm b mi sihm n bi mba b ja ra nyuni Olivos. 27 N nu ra Jess bi ymp y xdi: Nuah d pc ngue gui dahmb, gui sogah nn xui ya, tengu ntoti b ja rm hman Oj i na: Ga ho ra mbndyo n din uxt y dyo, i m b ja r tohni, bi yna. 28 P nub d thmbnig dan tmhb b Galilea, bi ymp y xdi a ra Jess. 29 Nua ra Pedro bi yna: Madague a gtho da dah ya da, p nug hin ga socii. 30 Nu ra Jess bi da bya: Hha, d pac ba gui yta ra xui jabya, n hyund xqui cng b bi mbah n yond ra ni, bi yn a. 31 P nua ra Pedro manda ntsdi bi yna: Nug hin ga cna i madagueb darp ga tuui, bi ymbi. N daangu bi ma gtho mida y xdi bya.

Jess bi bdi gue a ra Pedro da gna

26N
bi yrp ja ra nudni Getseman guep ja ra nyuni Olivos. Nu ra Jess bya bi ymp y xdi: Hyuhmb ua gtho ah, b dn ygbe Oj ua nan jongua ts, bi yna. 33 N nubya bi zixa ra Pedro, n ra Jacobo, n ra Xuua. N nu ra
32N
Ra Jess i tu r mbi n guea ra ora da nu yn nbi a
101 Jess mm bi hyundumbi n bin su. 34 N bi ymp: mm tu ma mbi, na da hyog ra dumbi. Gui cohmb ua n gan thh, bi ymp. 35 N bi mba b njom b ts. Bin dnyahmu b ja ra hi bin yui Oj, gueb da z hin da nu ran nbi a da nu. 36 N bi yna: Ma Ta i, hin te gu hmbi, gtho da z gui yte. Dami ueg a ran nbi. P hin dn nde gue guea ma ph zh ga t p guea go gu nde da tte, bi yna. 37 N bi mbeng b xi go hyu n bi ympa ra Pedro: Hague gr Simn, ha gu ha. Ha hingui s xquin th nda ora. 38 Damin thh n gui yf Oj ngue gui srbah ba di bnnah ra zthu. Nu r mbi nda ja ra ph nangue ran ho, p nu r ngcyi nda xn genti a, bi yn a ra Jess. 39 N bi mbeng mahna ra Jess bin yui Oj n guextaa bi xifi. 40 N nubya bi mbeng b b co hyu n bi dm b i ha nguetho mm m ndetha . Janangue nub mi zo hingui pdi ba d d . 41 N hynd bn yui Oj, b mam b pengb b co hyu, n bi ymp: hmah ya, damin syah ya, bi yna. Nuya bi zn ra ora ngue da mba ma dg b bh y tsombi, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi. 42 Dami ndansh, ga mbh dan cath a di dg, ya hntua, bi ymp y xdi a ra Jess.

SAN MARCOS14 N xn ngu y ji bi zixa, mi h y juai n y tstgui. N gue y m bhni y ngrpa mbj n y xnbate nij n y dcyi. 44 N nua ra Judas ya x xi : Nua ga sspa r yogu gue a ra Jess a, bex guim bnth bya n gui sixh, n hin gui thhmb, xi ymp min yoh. 45 Janangue a nub mi zp mi bh ra Jess: Xnbate i, xnbate i, bi ymbi. N bi zspa r yogu. 46 Bex bi bnt pya. 47 N bex bi cots r juai a nda min yoh ra Jess n bi zcpa r zagu r yh ra dmbj. 48 N nu ra Jess bi ymp bi bnti: Ha gu mhb dr bg ngue gu hh ni juaih n ni zah ngue gui bntcah. 49 Gtho y pa dm bhmb, d xnnah b ja ra dnija n hin g bntcah b. P ja xi jab thoho, ngue din ja a ntoti b ja rm hman Oj ngue mi hma din ja, bi tmp y m bhni y mbj. 50 P nu y xdi bya gtho bi dagui, bi zop a ra Jess.

nda ra tsnt bi dnna b mi tsix a ra Jess, dim pta ra thebte, n m n na xtm bnta. 52 P nua hnta ra thebte bi bntpa a, n bi dah pya n bin yo mnxi b n mba.
51Hnta
Ra tsnt ngue bi dagui
n yh y xdi bex bi zm b ra Judas, guea nda r xdi.
43Gtho
Ra Jess bi bnt y n sih
mi mba ma d b bh ra dmbj, bim pti ma ngurbihe ngue y ngrpambj n y dcyi n y xnbate nij. 54 N nu ra
53Nub
Ra Jess bi mba ma d b bh y mbj
SAN MARCOS14 Pedro bin tti, i bjua thoho b ni mba, gueb go mi zm b mbo r mbti r ngu ra dmbj, n bi hyuhmb b y asmayo nij, bin tspih . 55 Nu y ngrba mbj n gtho mida i t ran junbate, mi honi too da ma xn ho bp d ypa ra Jess ngue da hyo, n madaguea xn ngu bin y p xinga nda bi ma njuntho. 56 Xn ngu bi man y fhni p him bin tn y m hma. 57 X bi ndants da mahna bi znba manda ra fhni , n bi yn : 58 Nuna ran yoh bi ma n bi yna, Nug ga yt ra nij ua, ntte y y y ji, n nub n hyupa ga hc nda ngue hinga ntte y y y ji, bi ynna ran yoh, n nughe d hmbe b m ynna, bi ym bya. 59 P xinga gue bin tn y m hman . 60 P nu ra Jess bin htho. Njoo to bi dti. 61 Nua ra ngrpa mbj bi yn mahna: Ha guee gr Cristo. Ha guee r Tsnt i Oj nuxte r tsdi. 62 Nu ra Jess bi dti: Guec, n guin nuj, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, ga combe r tsdi Oj mad r tsdi. N guin nuj b b peng, ba c b ja y gi, bi yna ra Jess. 63 P nua ra dmbj bi dns r pahni, mbi hingui spa Oj ra Jess nangue a bi ma. N bi ym bya: Ya hin ga homhb mida y testigo, 64 n d hmb ya ngue hingui spa Oj na ran yoh. Ba gu mamhb ga rpah ya, bi yn a ra dmbj. N gtho daangu bi man ngue di un ran tsmbi ngue da hyo.

102 da bya bi zoxa ra Jess, n bi gorpa r d, n bi mbmi n bi ymbi, Gr pngahy, man ya, too bi mbpai, bi yn . N nu y asmayo b nij mm bi mbmpa r hmi. mim bp ra Pedro b mbo ra mbti, bi thop nda ra xisu ngue r yh ra dmbj. 67 N bi nua ra Pedro din tspi, bi hyti n bi ymbi: na ne gmn yoh ra Jess ra mngu b Nazaret, bi ympa ra Pedro. 68 P nua ra Pedro bin cni. Hin d pdi ba nam bna gum ma, bi yn a ra Pedro. N bi uegue bi mba b hnt ra goxthi. N bi mbah ra tamf bya. 69 N yaa ts bya x bi thop ra yhxisu b bh ra Pedro, n bi ymp bp: Nuna ran yoh, min yoh mi tnna ra Jess. 70 P nua ra Pedro bin cni mahna. N yaa ts bya, gues m bp mi bh ra Pedro bi yn : Majuni gun yoh nguetho gr mngu Galilea n da igu b gn yh , bi tmpa ra Pedro. 71 Nua ra Pedro bya bi ymp: Nub him majuni d xi ah, Oj da zgb, janangue d xi ah, hin d pc a ran yoh gu mamhb, bi yn a. 72 Bex bi mbah n yond ra tamf bya. Bex bi bn a ra Pedro ba x xih ra Jess ngue x ymbi: D pc ngue n hyund xqui cng b bi mbah n yond ra ni, x ympa ra Jess. N nub mi bn a

65Nu
66Nub
Ra Pedro bi gn a ra Jess
103 x yte, bi du r mbi ra Pedro n bex bin zoni.

10Nguetho
SAN MARCOS14,15 mi ph ra Pilato di sya thohoba ra Jess y ngrpa mbj b mi dpa. 11 P nu y ngrpa mbj bi parpa y ji guea ra Barrabs da yh y ji. 12 Nu ra Pilato x bi ymp mahna: Xina ni hmutstabih, gy israelh, gy judoh, ba ga rp na bya, bi yna. 13 Nu y ji bya ntsdi bi yn : Go gui cuarp ja ra ponti na ra Jess. 14 P nu ra Pilato bi ymp: Ba gue man tso x ytna, bi ymp. N nu y ji manda ntsdi bi yn : Go cuarp ja ra ponti na, bi yn . 15 Nu ra Pilato bi nde da yrpa r ph y ji, janangue guehma go bi thcpa a ra Barrabs. N bi manda da mba mbi a ra Jess n da mba ma cuati b ja ra ponti. 16 Nu y dofi bya, bi zixa ra Jess b mbo guep ja y n sya y dofi, n bi zo gtho y mindofih bp. 17 N bi mba ma hete nda ra pahni xn jpoi a ra Jess ngue tengu he y tstabi, n ntsdi bi mba ma huspi nda ra corona mbe y yuni nguetho bi den thoho. 18 N bi zngua n bi ynspa y biba : Damim bmanho gra hmutstabi y judo, bi ymp b mi denthoho. 19 N bi dspa r y y za n bi zotsi, n bin dnyahmu, na i thnde pgue bi denthoho. 20 Nub mi juaa bi denni bi tonspa a ra pahni xn jpoi n bi heta r pahni zh. Bi gc pya ngue bi zitsi da dmp ja ra ponti.

15
Nub txudi tho, nu y ngrba mbj n y dcyi n y xnbate nij n gtho mida ma ngrbihe dy judohe, bin ys . N nubya bi zix a ra Jess ngue di dpa ra Pilato. Bin tht b mi zitsi. 2 N nu ra Pilato bi ynna ra Jess: Ha gue e gr hmutstabi y judo, bi ympa. Bi d a ra Jess: Guea gum ma, bi yna. 3 N nu y ngrpa mbj m m bi ypi. 4 Janangue a nu ra Pilato bi ynna ra Jess mahna, bi ymbi: Hanja hin ni thtya i di ypii. N xn ngu ba gtho i xii, bi ymbi. 5 P nu ra Jess guextaa him bi dta ra Pilato. Jananguea nu ra Pilato bi hyonya thoho.

Ra Jess bi mba ma d b bh ra tstabi ra Pilato
ra pa ram pti ra mbaxjua, zi di th a nda ra ofdi ra Pilato hnta go ndaa da man y ji. 7 N min ofdi nda ran yoh i Barrabs, darp mi ofdih daingu bi yth ngue bin hote , bi dmma nda ra si. 8 Nub mi zh y ji xn ngu b mi bh ra Pilato, nu bi xih ra Pilato di thcpa nda ra ofdi tengu nzi bi yt b ra pa ram pti. 9 Janangue a nu ra Pilato bi ymp: Ha guea ni hmutstabih gy israelh, gy judoh, ga thcah, bi ymp.

6Nua
Ra Jess bin tun ran tsmbi ngue da du
SAN MARCOS15
Ra Jess bi mba ma cuati b ja ra ponti n bi du
104 b ba cp ja ra ponti, gan nugh, n ga cyih bya, bi ym b mi denthoho. N mi cuath b, bi cpa ra Jess. mi zn a huxhyadi bya bim bxui gtho ra hi, ja gueb mi zn a hyunde bin nqui mahna. 34 N nua ra ora a x i huxhyadi, ntsdi bi mbah ra Jess, bi yna: Eloi, Eloi, lama sabactani, bi yna. Nde da ma: Ma Oj i, ma Oj i, hanja xc hyga thoho. 35 Nub mi y da bp, bin ymp: Nuna, nzo a ra Elas, bin ymp. 36 N bn ti a nda m h nda tengu ra fnjo x yoti, bi fosp ja ra vino xn ju, n bi ndcta nda ra xithi. Pi uspa ra Jess mbi da zi, n bi ymp min yoh: P b ga und na, ga nuh b da zh ra Elas di tongui, bi ymp. 37 P nua ra Jess ntsdi bi mbafi n bex bi du. 38 N nub mbo ra dnij bex gue bin xngui nde ra bte mi ndam b. B fh magtsi n bi ztahi a bin xni. 39 N nua r hmu y dofi, mi hta ra Jess bi mba b mi du, n bi yna: Majuni nuna ran yoh na, r Tsnt Oj na, bi yn a ra hmudofi. 40 N mi bp da y xisu b maueni ts, mi hanta ra Jess. Nua nda ra Salom a, n nua manda ra Mara, ra mngu Magdala, n nua manda ra Mara, r mbe ra Jacobo n ra Jos. 41 Guehya y xisu mi tn ra Jess

nub mi mba b yu, bin cath ra Simn, ra mngu b Cirene, r ta ra Alejandro n ra Rufo, b y a huhi a. N nu y dofi bya bi yrpa ra tsdi a ra Simn da duspa r ponti a ra Jess. 22 N guep ja ra nyuni Glgota n tsixa ra Jess. Nua Glgota in nde da ma ra Nyuni Yxmu. 23 N nub mi zm b, bin tun ra vino ngue ma untsi nda ra ythi xn ju a ra Jess. P nua him bi zi a. 24 N nub mi dmp ja ra ponti bya, nu y dofi bi yta nda ran tha nangue y he ra Jess ngue i nde da bdi ndaa n bte da gxa nda ngu nda. 25 Gto xudi b mi mba ndmi b ja ra ponti a ra Jess. 26 N mn toti b ja ra ponti a ypa bi yna, R hmutstabi y judo na, m b. 27 N bi mba ma cuatih ra Jess yoho y b. Da a nda y ponti. N bi bmp ja rn yi a nda n bi bmp ja r gha a manda. 28 N nuna bin ja, mi mam b ja r tohni Oj mayab, bi yna: Da tmbi ngue daanguui y dditsoqui a. 29 N nu y ji bi thop, bi cpi n bi denthoho, bi ymbi: Ha hinga gue e g ma ngue gui xot ma nijh n hyupa tho gui hyh mahna. 30 S gui cp ja ra ponti ya b, n gan yns, bi ymbi. 31 N ximangutho bi man y ngrba mbj bin ymp: Nuna, bi ynba y te da, p hingui s din yns ya. 32 Gan nuh ra Cristo, r hmutstabi y judo

21N
33Nub
Bi du ra Jess
105 b mi bp Galilea n mi ftsi. N mida y xisu bi dn b mi mba b Jerusaln, mi bp. ya bin de, n mim bni da ycpa ndihi r ngcyi ra Jess nguetho mi tstho da dma ra pa ran tsya, n nu ra pa ran tsya njongui s da t a. Janangue a nu ra Jos ra mngu Arimatea, bi hyutanzambi bi mba bn yui ra Pilato, bi yp a r ngcyi ra Jess. Nu ra Jos nda r ngrbi y ji israel, p guea nda majuni mi cyi Oj n mi tmma ra pa di manda ua r tsdi Oj. 44 Nu ra Pilato bi hyonya thoho b mi sifi bi du ra Jess. N nubya bi mbhna nda ba si a r hmu y dofi ngue da yn b majuni ya bi du. 45 N nub mi man a r hmu y dofi gue bi du, nu ra Pilato bi ympa ra Jos: Da z gui tuxa r ngcyi ra Jess b. 46 Nu a ra Jos bya, bi dn a nda ra bte n bi mba bi tongba r ngcyi ra Jess, n bi mbanta ra bte xi di n bi ct p ja nda ra hydo gue ran ygui x mba nthqui b ja nda ra tmbaye. N bi juaspa nda ra xndo xn ndoho b ja r goxthi ran ygui. 47 N nua ra Mara, ra mngu b Magdala, n manda ra Mara ngue r mbe a manda ra Jos, bi nu hap bi jti.

SAN MARCOS15,16 ra xisu ngue ra Salom, bi dn y ythi ngue ymanu ngue da mba b ja ran ygui da gospa r ngcyi ra Jess, tengu man ttehe dy judohe. 2 N ntxudi d ndomingo b mi bx ra hyadi bi mba b ja ran ygui bya. 3 N bin ymzh : Too da z di ueca ra do b juaxp ja ra hydo, bi yn . 4 N nub mi zm b bi nu bya, ya ma ueque a ra do, ngue xn ndoho. 5 N nub mi yrp ja ra hydo bya, bi nu nda ran yoh mi hup r hyo ngue rn yi ra hydo, mi he nda ra pahni xn taxi. N nu y xisu bin su b mi nu. 6 P nua, bi ymp: O gun suh. D pc gu homhb ra Jess ra mngu Nazaret, ngue bi dmp ja ra ponti, p bi dmbni a, njoo ua ya. Dami nuh ua m bni, bi tmp y xisu. 7 N x bi yna: P nuya ni mbh gui xihmb ra Pedro n mida y xdi n gui ymf gui tmhb b Galilea a ra Jess tengu tho bi xi ah, bi tmp y xisu. 8 N nu y xisu bya bex bi bna ndihi b ja ran ygui n b , mm di ft nguetho bin su, n njoo to min nde din yh ngue bin su.

42-43N
Jess bi mba ntgui
16
Nub mi thoh ra pa ran tsya, nua ra Mara ra mngu b Magdala, n ra Mara r mbe a manda ra Jos, n manda
Bi dmbni ra Jess
ra Jess bi dmbni b xudi thoho ndomingo. Mbto thoho bin tmmi ra Mara ra mngu b Magdala, ngue guea x hynba thi yoto y zthu. 10 N nubya bi mba a ra Mara, b xip y xdi
9Nua
Ra Jess bin tmmi ra Mara Magdalena
SAN MARCOS16 ngue bi dmbni a ra Jess, n m zon ngue tu y mbi, ngue bi du ra Jess. 11 N nub mi yde ngue bi dmbni n bi man a ra Mara ngue bi nus, p him bi ycyi .
106 ycyi n din xixy, gan ynba r te a. P nua hin da ycyi, da nu ran nbi gtho y pa mazi a. 17 N nu too da ycyigui xn ngu y hmpya ga japi da yt. Nangue ma tsdig da hyn a thi y zthu in yoh da y ji, n din y dahma danyo y nde, 18 n nub da bnt y poz nte da ja , ngutho b da zi ra yt hi ngue ran dte, nte da ja . N di japi da yn yn zman b da gspa y y, bi ymp y xdi a ra Jess.

bin tmhb mi yoho y xdi a ra Jess b yu, danyo ts b n nu . 13 N nu, bi mba bya, b xi mida ngue x bi nu mahna, p ngutho him bi ycyi a bi man .
Ra Jess bin tmhb yoho y xdi

12Nubya
zgui thoho bin tmhb gtho dmada y xdi ra Jess. Mi hup ja ra mxa . N bi z nguetho him bi ycyi a xi sifi ngue bi dmbni a. 15 N nubya bi ymp: Ni mbh gtho na ngni ra ximhi, gui mamhb ran ho madayo. Hnb go hap i bh y ji gui xihmb. 16 Nua too da

Ra Jess bi xi y xdi da mampa rm hma b m ndex mahtsi

14Rn
nub mi gua a bi xih y xdi, bi tsix b mahtsi a ra Hmu, n darp n conhui r tsdi Oj. 20 Nu y xdi bi mba bya bi man rm hman Oj hnb go hap bi mba. N nu ra Hmu bi japi da z da ma xn ho n bi japi da yt y hmpya dahma da ycyi y ji y m hman . N hnta d xi ah ya.
19N
Bi ndex mahtsi a ra Jess
Ran ho Madayo bi Yota ra Lucas

ra Elisabet, gtho yonji, Oj bi numanho , nguetho xn ho y mbi, n mi te gtho y n tdi Oj. 7 Nu ra Elisabet n ra Zacaras, xn dcyi n xnga ndand mi bh r thni a ra Elisabet. 8,9 N nub xn zn ra pa dim pp ja ra dnij ndan ntsi y mbj bi dma ra Abas, jananguea madim pp ra Zacaras. N zi mi thahna nda ra mbj, ngue da yrp manda mbo ra dnij da yuh y xiza ymanho. N guea ra Zacaras bi mba nthahni ngue da yrp mbo. 10 N xn ngu y ji mi bp thi mi yh Oj b ra ora bi yuh ra xiza ra Zacaras. 11 N bex bi z a nda rm bhni Oj b mi bh ra Zacaras. N mi bp r hyo rn yi ra mxa guep m uh y xiza. 12 Nub mi nu a bya, mm bin su n hingui pdi ba da bni. 13 N nua rm bhni Oj bi ymbi: O gun su Zacaras, nguetho bi y Oj ba gu pi, nangue ni xisu ra Elisabet din hthni n dim b a nda r tsnt, n gui xip r thuhu d Xuua. 14 N gan johya n mm da hyu ni mbi, n

LUCAS
D pc xn ngu y ji bi yot y scu ngue i mana bin ja b mm bcua ja ra ximhi ra Cristo. 2 Nu bi yot, tengu thoho bi xngah bi nus b mi yt r bfi ra Cristo, n tengu thoho bi man hnb go hap. 3 Nc dra Lucasg d otna ra scu ngue im mana bin ja, n d pnna i, hague Tefilo, ma amigo i xn ho. N d nzh y ji too bi nu ba g bin ja. N mm d hong ba ntoti g mida y scu, jananguea da bmanho ba d ot. 4 Nguetho dn nde gui pdi xn ho ngue majuni a bi snna i.

Ba yot r scu ra Lucas
y pa min tstabi ra Herodes b ja ra xqui Judea, mi bp nda r mbj y judo, ra Zacaras a. Madim phmb ndan ntsi y mbj bi dmma ra mbj Abas. Nua ra Elisabet, r xisu ra Zacaras, guea nda rm bombto ra Aarn a, ngue ra hmumbj mayab. 6 Nua ra Zacaras n
5Nu
Rm bhni Oj bi ma dim bh ra Xuua
107
SAN LUCAS1 xn ngu y ji din johya b bim bi. 15 Nguetho Oj di un ra bfi nuxte a. N nua, hin da zi ra vino xnga guea ra si, n din youi r Hogandhi Oj gueb go bim bi. 16 N nua r bfi da yte, guea d japi xn ngu y ji israel di ph y n yomfni n da ycyi Oj ra Hmu. 17 N nua ni thni bam bto a b b h ra Hmu mahtsi, n din ja r tsdi tenguthoho ra pngahy Elas, n di japi din hocpah y thni y ji. N nu nzi hingui de ba pa nsifi, di japi da yde. N nangue rm hman ra Xuua di ph y n yomfni y ji ndahma da z da zimanho ra Hmu b b h, bi tmpa ra Zacaras b min yui rm bhni Oj. 18 Nu ra Zacaras bya: Hague dn z ga pc a gu xiqui nguetho xtn dcyig na ma xisu, bi yna. 19 Nu rm bhni Oj bi ympa bya: Nug d Gabriel n d bc b ja r hmi Oj, n Oj b png gue ga xi a ran ho din ja ah. 20 P nuya, gan gore ya, nguetho hin gu cyi a d xi i. Nuya hin da z gan y astagueb go bin ja a d xi a i, nguetho gtho din ja a d xi a i, bi yna rm bhni Oj. 21 Nu y ji mi bp thi, mi tma ra Zacaras, n him mi p hanja him bexque pni. 22 N nub mi bm b ra Zacaras hingui s din y, hnta bi unda r y. Nu y ji bi bh pya ngue bi nu nda ran tuti b mbo. 23 N nub mi guah y pa dim pp ra Zacaras bi mba r ngu bya. 24 N bin hthni ra Elisabet,

108 n nubya hin hap mba an cta zna, bim btho b r ngu. N bi yna: 25 Xn ngu r mate bi yrc Oj, nuya him man da zang y ji nguetho dim ba nda ma thni ya, bi yns.
mi tho i cta zna, nua Oj bi mbhn mahna a rm bhni ngue Gabriel. Bi mbhn p ra hnini Nazaret b ra xqui Galilea. 27 Nua, bi zm b mi b a ra Mara. Nu ra Mara xnga ndand bin yui nda ran yoh, p ya mi nna ra Jos, nda rm bom bto ra tstabi David a. 28 Nu rm bhni Oj bi zngua, bi ymbi: Nui Mara ya bi yta nda r mate Oj n gun youi a. P manda bi jpa Oj xinda gue gtho mida y xisu, bi ymbi. 29 Nua ra Mara b mi nu rm bhni Oj, bin su n bin yomfni ba nm bna bi sifi. 30 Nu rm bhni Oj bi ympa bya: O gun su Mara nguetho gun youi r mate Oj, 31 n dim ba nda ni Tsnt n gui xip r thuhu ra Jess. 32 N nua, din ja r tsdi n da fdi ngue r Tsnt Oj tte thoho r tsdi. N nua Oj di japi din tstabi tengu rm bombta ngue ra David. 33 N di manda y ji israel gtho y pa n hin jmb da guah r tsdi a, bi yna rm bhni Oj. 34 Nu ra Mara bi yna: Hague dn z din jab n hin jmb dn ybe nda ran yoh, bi yna. 35 P nu rm bhni Oj bi ympa:

26Nub
Rm bhni Oj mahtsi bi ma dim bh ra Jess
109 Nu r tsdi r Hogandhi Oj di ja i gui tn ni thni, n nua dim bi, r Tsnt Oj a. 36 Na ni mni ra Elisabet xn dcyi a, p dim b a nda r tsnt. Ndato zna ya i ha r thni n mi n y ji ngue hin jmb da dn r thni. 37 Nu Oj gtho s da yta, hiny ba gue hingui s da yte, bi yna rm bhni Oj. 38 Nua ra Mara bi yna: Nug r yhg Oj, nub guea in nde Oj, da yrque gtho gum ma, bi yna. Bex bi mbeng mahtsi rm bhni Oj bya.

SAN LUCAS1 mm d spa Oj ma Hmu, din johya ma mbi nangue Oj mam prpate. 48 Nguetho Oj bi bng ngue dra hyoya yhg, n gtho y ji da yngui d tng r mate Oj. 49 Xn ngu ran ho bi yrca Oj mad r tsdi, n xn hotho a. 50 N da nu r yembi too gtho da numansu a. 51 Nu Oj nuxte tho y n tte, bi brpa y tsdi din yzh ngue im bni jas y tsdi. 52 N bi brba y tsdi y tstabi, n go bi un y tsdi y ji thoho. 53 N bi japi da b too i honi da bdi, p nu too him bi hyoni da bdi bi japi di b. 54 N nu Oj bi mbxcah ya ngue dy ji israelgh, ngue bi ynj y thnigah a, n him bi pumbni a ran ho bi ma da yrcah. 55 P bi yte tenguthoho bi si a ra Abraham ta trcah, y m bombtoj, gtho y pa mazi, bi yna ra Mara b mi yspa Oj. 56 N nua ra Mara hyuzna bi gop r ngu ra Elisabet, mbjua bi mbeng b r ngus.
47 n

ra Mara bya, bex bi mba b zngua y mni m bp ja y nyuni b ra xqui Judea, guea ra Zacaras n r xisu ra Elisabet. 41 N nub mi mba ma zngua ra Elisabet, bexque bi yna r thni m o r mbi. Bex bin youi r Hogandhi Oj ra Elisabet bya, 42 n bi yna: Oj manda bi jpi i Mara, xinda gue mida y xisu. N nua ni tsnt dim bi, majpi a. 43 P xn ngu ra mate g yrque ngue g znguagui, nguetho guee r mbe a ma Hmu. 44 N d pdi guee r mbe a ma Hmu nguetho nub m c nin zngua, bex bin johya a ra thni o ma mbi n bi yni. 45 Bi jpa Oj nguetho g ycyi a bi xi i, n majuni da yt Oj a bi xi i, bi yna ra Elisabet, bi ympa ra Mara. 46 Nu ra Mara bya bi yspa Oj n bi yna:

39,40Nua
Ra Mara bi mba b zngua ra Elisabet
bi zn ra pa dim b a r tsnt ra Elisabet. 58 N gtho y mni n y mnguh bin johya ba bi yrpa Oj a ra Elisabet, n bi zm b r ngu bi zngua a. 59 Nub mi guaan hyto pa xm b a ra

57N
Bim bh ra Xuua Nxixy
SAN LUCAS1,2 thni, bi mba ntsitsi da thcua r xifani. N gtho mi bp, bi ma da hynba r thuhu r ta ngue d Zacaras. 60 P nu r mbe bi ma ngue hin da z, pgue jatho da hyux r thuhu ngue d Xuua. 61 N gtho mi bp bi yna: P njoo nda ni mnih Xuua, bi ymbi. 62 N nu, bi un y y, bi ynna r ta: Ba r thuhu a ni thni, bi ymbi. 63 Nu r ta bya bi yh ra scu n bi yota nda ram hma ngue bi yna: D Xuua a ma thni. 64 Bex bi z bin y mahna ra Zacaras bya, n bi yspa Oj a. 65 N bi hyonya thoho gtho mi bp. N gtho y ji mi bp ja y nyuni a ra xqui Judea bi y a bin ja. 66 N gtho bin yomfnis ba da yta ra thni, nguetho Oj bi jpi.

110 nu Oj bi huc mam bombtah, n him bi pumbni ran ho mi na da yrcah. 73 N majuni da yt Oj a bi xih mam bombtah ra Abraham, 74 ngue bi xifi da ynj nangue man sih, n hin ga su ga thndeh a Oj bya. 75 Janangue da gohi xn ho ma mbih b d nu a Oj, n ga th ra hogambi b ja r hmi. 76 N nuna ma thni, da ymb y ji r pngahy Oj mahtsi, n da xih y ji di ph y n yomfni, da dma ra Hmu. 77 N da xi da mba ma punbi y tsoqui, n da mba nhyni. 78 Gtho da yt Oj nguetho di hugah n ba pngah ra Hmu ngue gues rn nqui ma mbih. 79 N guea di yorpa y mbi i bp ja ra bxui n i yo b ja r yu ran dte, n da zixp ja ran nqui, bi yna ra Zacaras b mim pngahy. 80 N nu r thni, ngue ra Xuua, bin te mn zaqui n bin te r mbi nangue Oj. N nub min te, bim bp ja ra dpo asta gueb go bi zn ra pa bi dmp r bfi bi xi Oj, guep bh y miisraelh.
72 P
bin youi r Hogandhi Oj ra Zacaras, n bim pngahy a, bi yna: 68 m m d spa Oj ra Hmu nguetho bi bnj dy ji israelgh, dy judoh, ngue da ynj. 69 N nanguehna ma thni bim bi, jananguea d pdi him ma yaa ba pnga mam prpateh i ja r tsdi, rm bombto ra tstabi David a. 70 Guea bi bnba Oj y pngahy mayab thoho, 71 ngue bi ma da ynj nangue man sih, n nangue gtho i numanj.
67N
Bi yspa Oj ra Zacaras b mim bh r thni
Nub mm bh ra Jess, gue y pa bin ja ra dpede bi yta ra hmutstabi ngue ra Augusto Csar. 2 N gue y pa bin
Bim ba ra Jess
111 tstabi ra Cirenio b ja ra xqui Siria, n gue y pa ja bi dmi bi yt ra pede . 3 Gtho y ji bi mba b ja r hnini zh y m bombta ngue da thuspa b y thuhu. 4 Janangue nu ra Jos bi nxp ja ra hnini Nazaret ngue ra xqui Galilea, n bi mba b ja ra hnini Beln ngue ra xqui Judea, nguetho guep r hnini a rm bombta a ra Jos, ngue ra David. 5 N bi mba da thuspa b r thuhu. Bi mb a ra Mara r xisu. P nua ra Mara ya min hthni a. 6 N nub mi zm b ja ra hnini Beln, bi zn ra pa dim bh r thni bya. 7 N bim b a r mbdi tsnt a ra Mara ngue ra Jess. N bi mbant y bazu, n bi crp ja rn tsadth y fani b ja ra ngumfani, nguetho hiny b din sya b ja nda ra ngu.

SAN LUCAS2 bi nqui ndan ntsi y m bhni Oj, bi yspa Oj ngue bin tuhu, n bi yn: 14 Nuxte r tsdi Oj mahtsi. Oj da hyurpa y mbi gtho i bcua ja ra hi, hnta go too da hyna r mate, bi ym b min tuhu. 15 N bi mbeng mahtsi y m bhni Oj bya. N nu y mbndyo bin ymp bya: Ga mbh b ja ra hnini Beln, ga nuh a bin ja ngue bi jaj ra Hmu ga phmb. 16 Bi mba ndihi bya, n bi dm b a ra Mara n ra Jos n ra ure. N nua ra ure mi o b ja r ynza ra fani. 17 N nub mi nu y mbndyo bya, bi mam b a x xih rm bhni Oj nangue ra thni bim bi. 18 N gtho bi ya bi man y mbndyo, bi hyonya thoho . 19 P nua ra Mara, bi bm b mbo r mbi ba gtho bin ja. 20 N nu y mbndyo bi mbeng bya, n bi yspa Oj, ngue gtho bin ja ba gtho bi sifi, n x nu.

13Bex
ra xui a bya, mi bp hntho ra hnini Beln da y mbndyo, mad jamansu y dyo . 9 Bex bi nu nda rm bhni Oj , n bi yorp rn nqui Oj b bi, n mm bin su. 10 P nua rm bhni Oj bi ymp: O gun suh, nguetho b c ga xi ah nda ram hma gue di ja ah gan johyah gy jih ua ja ra ximhi. 11 Nu b ra hnini Beln, ngue r hnini ra David, ja bim ba nim prpateh , guea ra Cristo ra Hmu bi ma ba pnnah Oj. 12 N nub g tmhb nda ra ure x jrp ja r ynza y fani mbanti ym bahni, guea gd phmb a bya, bi yna rm bhni Oj b mi ymp y mbndyo.

Y m bhni Oj bi xih y mbndyo ngue bim bh ra Jess

8Nua
mi guaan hyto pa xm bi, bi thcua r xifani ra ure, n bi thuspa r thuhu d Jess, n nguea x xih rm bhni 0j a ra Mara b hin n hy r thni. 22 N nub m guaa ra pa ntsnni da dma ra Mara, tengu bi man y n tdi ra Moiss, ya i s da mba b ja ra dnij b Jerusaln. N bi zixa r thni ngue di dp Oj. 23 In ja b bi yte nguetho na i mam b ja rn tdi ra Moiss, ngue: Gtho y mbdi tsnt da

21Nub
Bi mba ma dpi Oj a ra ure Jess b ja ra dnij
SAN LUCAS2 mba ma dpi Oj, i m b ja yn tdi. 24 N bi hyxa nda ra btse b ja ra dnij tengu bi mam b ja rn tdi ra Moiss ngue i na: Yoho y taz uague yoho y tsha ngue da hyo b ja nij too im bh y thni.
112 ynspa rn jpi ra Jos n ra Mara, n bi yna: Nuna ra thni b din dnyoh ntsnni xn ngu y miisraelh dim bdi b hin da numanho. P nu too da numanho da yna. Guehna d fdi ba im bm b mbo y mbi nda ngu nda y ji. N nui Mara, gui nu ra dumbi xn tho ngue ba da trpa na ni tsnt, bi yna ra Simen.
Na ra Ana bim pngahy b mi nu ra Jess
mi bp Jerusaln nda ran yoh i Simen, ra hocji a, mi numansu Oj n mi tma ra pa ngue da mba nhyni y ji israel, n min youi r Hogandhi Oj a. 26 Nu r Hogandhi Oj bi bnba ra Simen gue hin da du asta gueb go da nua r Thahni Oj ba phni ngue ra Cristo a. 27 N nua r Hogandhi Oj bi bnbi da zm b a ra Simen b ja ra dnij b mi zm b r ta n r mbe di da ra Jess. 28 Nu ra Simen bi dxa ra ure n bi yspa Oj bya, bi yna: 29 Ma Hmu i, p hin te dm bng b ga tug ya, nguetho d nug na g xiqui ngue ga nug, ni yhg. 30 Nuya d nusg mam prpatehe, 31 ngue g snni ngue da ynba y te too da bh na. 32 Nuna di japi da nu ran nqui hing y judo, n guea d tscahe dy ji israelghe, dy judohe, bi yna ra Simen b mi dxa ra ure Jess.

Nu ra Simen i thx ra ure Jess

25N
nda ra dcyi xisu ngue Ana mi bp ja ra dnij, na xin r pngahy Oj a. Nua, r txu ra Fanuel a, rm bombto ra Aser ngue nda r tsnt ra Israel. Nu ra Ana, nua nyoto jya bim bhmi r nd n bex bi du. 37 N bim bs goho dte ma goho njya, ya xn dcyi a. N nu ra Ana, mi zm b ja ra dnij a. Min yui Oj ra pa n ra xui, n ja y pa him mi sihm b i thnde Oj. 38 Nub min yh ra Simen ra Mara n ra Jos, bi zm b ra Ana, n bex bi xi Oj jamadi b mi nua ra ure, nguetho bi bdi gue y ynte . Jananguea bi ymp too mi tmp y ynte ngue ya bi zh ya.

36Na
ra Jos n r mbe ra Jess bi hyonya thoho ba bi man ra Simen nanguea ra ure. 34,35 Nu ra Simen bya, bi yp Oj da
33Nu
Bim pngahy ra Simen b mi nu ra Jess
tdi Oj ngue da yte, nu ra Jos n ra Mara bi mbeng b ja ra hnini Nazaret b ja ra xqui Galilea. 40 N nua ra thni bin te mn zaqui a, n mi ja rn yomfni xn ho. N mm bi jp Oj a.
39Nub mi yt gtho mi man rn
Bi mbenca ra Jos b ra hnini Nazaret n r xisu
ra Jos n ra Mara zi ndand nda jya i pa b ja ra
41Nu
Dmayon jya ptsa ra Jess b mi mba b ja ra dnij
113 hnini Jerusaln da nu ra dmpti ngue ran dbaxjua. 42 N nub mi mbtsa dmayon jya ra Jess, bi mbh b ja ra hnini Jerusaln ngue da nu ra dmpti b. 43 Nub mi guaa ram pti, bi mbeng b y ngu y ji. N nub mi mba b yu ra Jos n ra Mara, him mi p ngue b cop a ra Jess. 44 P mim bni min yoh y amigo. N ndapa bin yo b ja ra yu. N nub mn de bin sya bya, n njoo b ra Jess. N nu r mbe n r ta bi ynd y amigo: Ha gbn yoh a ra Jess, n y mni bi ynni. 45 P him bi dni, jananguea bi mbeng b Jerusaln, bi hyom b. 46 N n hyupa bya ja bi dm b ja ra dnij. Mi bhmb b y xnbate nij. N nua ra Jess mi de ba mi man n bi yn yn tnni ba bi yde. 47 Nu y xnbate nij bya bi hyonya thoho nangue gtho ba mi pa ra Jess. 48 N nua r mbe n ra Jos, bi hyonya thoho b mi nu i yh y xnbate. Nua r mbe bi ymbi: Tsnt , hanja in jab g yrcabe, nguetho nua ni ta nc mm d honabe n mi tu ma mbibe. 49 Nu ra Jess bi ddi: P ndeb hin xqu hyongi, nguetho gu phmi ngue jatho ga t r bfi ma Ta. 50 P nu, him bi bdi ba nam bna bi mana. 51 P nua ra Jess bex bi mbh b ja r ngu b ra hnini Nazaret, n nzi mi ta i pa nsifi. P nua r mbe mim bntho b ja r mbi ba gtho bin ja. 52 Nu ra Jess, in te r ji n in te rn yomfni. N

SAN LUCAS2,3 gtho y ji mi numanho a na Oj mi numanho a.
n dma cta njya in tstabi ra hmutstabi Tiberio, n bin yui Oj ra Xuua b ja ra dpo mi bi, bi xifi di dmpa r bfi. N guea ra Xuua r tsnt ra Zacaras a. N gueta ra jya bin tstabi ra Poncio Pilato b ja ra xqui Galilea, n ndata ra jya bin tstabi a ra Felipe b ja ra xqui Iturea n ra xqui Traconite. Nua ra Felipe ngue rn yoh ra Poncio Pilato. N gueta ra jya a bin tstabi ra Lisanias b ja ra xqui Abilinia. N data ra jya mi ngrpa mbj ra Ans n ra Caifs b Jerusaln. 3 N nubya, bi dmp r bfi ra Xuua Nxixy, bin yo b ndanguadi ra dthe Jordn n bi xih y ji di ph y n yomfni nangue y tsoqui, ndahma da mba ma punbi. N bi xifi din xixy bya. 4 N guehna ra Xuua bi mana ra Isaas b mi yna: Nda ra ji din y b ja ra dpo n da yna: Dami ph nin yomfnih, ga simhb ra Hmu mi tstho da zcua. Dami hoc ni mbih, ga tmhb xn ho. 5 Tengu y mbothi n y th din juni tengu nda ra yu i pa ma hoqui, hingui ndaxni, i untho, din ja b ni mbih. 6 N gtho y ji da nua ram prpate ba pnd Oj, da yna, bi yna ra Isaas.

Xuua Nxixy bi dmi bi man rm hma Oj b maueni

1,2Nub
SAN LUCAS3 bi zm b y ji b bh ra Xuua ngue in nde din xixy . N nu ra Xuua bi ymp: Nuah tengu thoho b gy pozh, n gu nsh hin guin nuh r muui ni tsoquih b gan xixyh, n hin gui hoc ni mbih. 8 P nte di muui b gu mhb gn ymhb ngue ya nim bombtah ra Abraham. P nhya y do i bongua mi s xt yna y thni ra Abraham gueb guea xtn nde Oj a. 9 N nua too gtho him bi ph y n yomfni nangue y tsoqui, tengub y za ngue hingui ho y n dto. N nu rn tsonza Oj ya mahoqui xn ho ngue da yx y za hingui ho y n dto, n da thsp ja ra sibi din z, bi yn a ra Xuua. 10 Nu y ji bya, bi yn: Ba s ga the b, bi ympa ra Xuua. 11 Nu ra Xuua bi dti: Nua too i ja yoho y pahni, di unna nda too hiny r pahni. N nua too i ja ba da zi, di unni ts a too hiny da zi, bi yna. 12 N da y hycahi x zm b ngue in nde da mba ma xixybi, bi ynd: Xnbate i, ba s ga the. 13 Nu ra Xuua bi dti: Yo gu huspah manda ra renta, p hnta i man rn tdi ra hi gui hyj. 14 N da y dofi bi ynni: Nche, ba s ga the, bi yn. Nu ra Xuua bi dti: O gu hcuah ra mbti y ji nangue ni tsdizhh. N o gad yf nda ra ji b gu phmb

114 him majuni a gu mamhb. N hin guim bmhb ngue manda mm xn ngu gui thmb, p hnta nin zbi gui thmb, bi yna ra Xuua. 15 N xn ngu ngue mi tma ra Cristo mim bns ngue mbi ra Cristo a ra Xuua. 16 P nua ra Xuua bi ymp: Nug d xixy ah ngue ra dehe thoho, p ba a nda ja r tsdi xinda guec, hin d sc tengu a. Nua di hocah nangue r Hogandhi Oj tengub xt hocah ra sibi. 17 N da huahnd y ji tengu b i pa nti y trigo. Nu r xi di uec ran dhi, n nu y trigo da mba mbtsi, p nu y xi da tup ja ra sibi njmb i huti, in jab da yt b bi huahn y ji a ra Cristo, bi yn a ra Xuua. 18 N xn ngu mida ym hma bi xi y ji nangue ran ho madayo. 19 P nu ra Xuua bi dmhy ra tstabi Herodes nguetho nu ra Herodes bi zina r bpozh, ngue r xisu ra Felipe, Herodas a ra xisu. N hinga hnta p xn ngu mida yn tso bi yta, janangue bi dmhy. 20 P nu ra Herodes manda xn ngu r tsoqui bi yte nguetho bi gota fdi a ra Xuua.

7N
mi xixyba y ji a ra Xuua, na ra Jess bi mba b, bin xixy. 22 N nu ra Jess b mi yui Oj, bex b xoh mahtsi n b c a r Hogandhi Oj tengu nda ra taz, n bi zoxp ja r ji ra Jess. N bi ta nda ra nde mahtsi bi yna: Nui ma Tsnt i, mm dad huci i, n d numanho i, bi yn Oj.
21Nub
Ra Jess bin xixy
115
Nu y m bombta ra Jess
SAN LUCAS3,4 Nu ra Melea, nua r ta, ra Mainn a. Nu ra Mainn, nua r ta ra Matata a. Nu ra Matata, nua r ta, ra Natn a. 32 Nu ra Natn, nua r ta, ra David a. Nu ra David, nua r ta, ra Isa a. Nu ra Isa, nua r ta, ra Obed a. Nu ra Obed, nua r ta, ra Booz a. Nu ra Booz, nua r ta ra Salmn a. Nu ra Salmn, nua r ta, ra Naasn a. 33 Nu ra Naasn, nua r ta ra Aminadab a. Nu ra Aminadab, nua r ta ra Aram a. Nu ra Aram, nua r ta ra Esrom a. Nu ra Esrom, nua r ta ra Fares a. Nu ra Fares, nua r ta ra Jud a. 34 Nu ra Jud, nua r ta ra Jacob a. Nu ra Jacob, nua r ta ra Isaac a. Nu ra Isaac, nua r ta ra Abraham a. Nu ra Abraham, nua r ta, ra Tar a. Nu ra Tar, nua r ta ra Nacor a. 35 Nu ra Nacor, nua r ta ra Serug a. Nu ra Serug, nua r ta ra Ragau a. Nu ra Ragau, nua r ta, ra Peleg a. Nu ra Peleg, nua r ta, ra Heber a. Nu ra Heber, nua r ta, ra Sala a. 36 Nu ra Sala, nua r ta, ra Cainn a. Nu ra Cainn, nua r ta ra Arfaxad a. Nu ra Arfaxad, nua r ta, ra Sem a. Nu ra Sem, nua r ta, ra No a. Nu ra No, nua r ta, ra Lamec a. 37 Nu ra Lamec, nua r ta, ra Matusaln a. Nu ra Matusaln, nua r ta, ra Enoc a. Nu ra Enoc, nua r ta, ra Jared a. Nu ra Jared, nua r ta, ra Mahalaleel a. Nu ra Mahalaleel, nua r ta ra Cainn a. 38 Nu ra Cainn, nua r ta ra Ens a. Nu ra Ens, nua r ta ra Set a. Nu ra Set, nua r ta ra Adn a. N nu ra Adn, bi znd Oj a.

ra Jess mi ptsa ndte madta njya b mi dmp r bfi ua ja ra hi. Nu y ji mim bni r tsnt ra Jos a ra Jess. N nu ra Jos r tsnt ra El a. 24 Nu ra El, nua r ta, guea ra Matat a. Nu ra Matat, nua r ta guea ra Lev a. Nu ra Lev, nua r ta guea ra Melqui a. Nu ra Melqui, nua r ta guea ra Jana a. Nu ra Jana, nua r ta guea ra Jos a. 25 Nu ra Jos, nua r ta ra Matatas a. Nu ra Matatas, nua r ta ra Ams a. Nu ra Ams, nua r ta ra Nahum a. Nu ra Nahum, nua r ta ra Esli a. Nu ra Esli, nua r ta ra Nagai a. 26 Nu ra Nagai, nua r ta ra Maat a. Nu ra Maat, nua r ta, ra Matatas a. Nu ra Matatas, nua r ta ra Semei a. Nu ra Semei, nua r ta ra Jos a. Nu ra Jos, nua r ta ra Jud a. 27 Nu ra Jud, nua r ta ra Joana a. Nu ra Joana, nua r ta ra Resa a. Nu ra Resa, nua r ta ra Zorobabel a. Nu ra Zorobabel, nua r ta ra Salatiel a. Nua ra Salatiel, nua r ta ra Neri a. 28 Nu ra Neri, nua r ta ra Melqui a. Nu ra Melqui, nua r ta ra Adi a. Nu ra Adi, nua r ta ra Cosam a. Nu ra Cosam, nua r ta ra Elmodam a. Nu ra Elmodam, nua r ta, ra Er a. 29 Nu ra Er nua r ta ra Josu a. Nu ra Josu, nua r ta ra Eliezer a. Nu ra Eliezer, nua r ta ra Jorim a. Nu ra Jorim, nua r ta ra Matat a. 30 Nu ra Matat, nua r ta ra Lev a. Nu ra Lev, nua r ta ra Simen a. Nu ra Simen, nua r ta ra Jud a. Nu ra Jud, nua r ta ra Jos a. Nu ra Jos, nua r ta ra Jonn a. Nu ra Jonn, nua r ta ra Eliaquim a. 31 Nu ra Eliaquim, nua r ta, ra Melea a.

23Nu
Nu ra Jess bi nxp ja ra dthe Jordn n min youi r Hogandhi Oj. N nua r
Ra Jess bi nu rn tste ra zthu
SAN LUCAS4 Hogandhi Oj bi bnbi da mba b maueni b ja ra dpo. 2 N nyote pa n nyote xui bim bp ja ra dpo ra Jess. N bi tsp r mbi, bi za ra zthu. N xngui ts bin sihm gtho y pa bim bp, n bin tumanthuhu bya. 3 N bi yna ra zthu: Nub majuni guee r tsnt Oj, dami japi dim hm ra do bngua, bi tmpa ra Jess. 4 Nu ra Jess bi dti: Ntoti b ja rm hman Oj: Hinga hnta ra hm dm bh y ji p na gtho i man Oj, bi tmpa ra zthu. N him bi yta bi sifi. 5 P nubya, nu ra zthu bi zix a ra Jess b ja nda ra th xn htsi, n bi yuti hap gtho b ja y tsdi y tstabi ua ja ra hi, 6 n bi ymbi: Gtho gu nu ya ga daai, nguetho ma mbtig. Ya bindaqui n s ga unni too gtho dn nde ga unni. 7 N nub gan dnyahmu b ja ma gua n gui thndegui, ga da a i gtho gun nu ya, i na ra zthu. 8 Nu ra Jess bi dti: Hnta Oj, ra Hmu, ga thndeh n ga rpah r bfi a, i m b ja rm hman Oj, bi yna ra Jess. 9 Nubya, nu ra zthu bi zix mahna a ra Jess b ra hnini Jerusaln, n bin tp magtsi thoho ra dnij. N bi ymbi: Nub majuni guee r tsnt i Oj, damin squi, gui son hi, n hin hap gui uaqui, 10 nguetho ntoti b ja rm hman Oj: Nua Oj ba pnd y m bhni da mbxi i.

116 da bnti i n hin hap gui uaqui, i m b ja r tohni Oj, bi yna ra zthu. 12 Nu ra Jess bi dti: P na i mam b ngue: Nu Oj ma Hmuh njongui s da za ngue da b b majuni da yta im mana, i m b ja r tohni Oj, bi yna ra Jess. 13 Nub mi guaa bi man y n tste ra zthu, bi uepya, bi zoa ra Jess da y pa.

11 N
ra Jess bi mbeng b ja ra hi Galilea, min youi r Hogandhi Oj. N gtho y ji mi bp bi ya i t ra Jess. 15 N bi xnba y ji b ja y nij, n gtho bi numanho a.
14Nu
Ra Jess bi dmp r bfi b ja ra xqui Galilea
ra Jess bya bi mba b ja ra hnini Nazaret, guep bin te. Nu ra pa ran sya bi mba b ja ra nij tengu zi mi rp hap m yo. N bim bi ngue da nh rm hman Oj. 17 N bin tunna r scu bi yota ra pngahy Isaas, n bi tntsa ra scu guep i na: 18 Nua Oj bi ynsc r Hogandhi nguetho bi huang n b png ga xih y hyoya ran ho madayo. B png ngue ga hurpa y mbi too i ja y dumbi. N ga xocua too x bnta ra zthu tengub i ofdi . Ga xocpa y n yomfni y ji n da ba majuni r yu Oj .
16Nu
Nu ra Jess bi mba b ja ra hnini Nazaret guep bin te
117 N ga japi him man z ran di nba y hmu. 19 N ga xih y ji ngue bi zn ra ora da yrpa r mate Oj , i m b ja r scu ra Isaas guep bi nh ra Jess. 20 Nu ra Jess b mi guaa bi nh ra scu, bi mbantsi, bi uni da bs mahna ra scu. N bi hyuh pya ngue da xi ba m mam b. N gtho y ji mi bp ja ra nij bi hyta ra Jess. 21 Nua bi yna: Nua d nc ya, mi mam b ja r scu ra Isaas ngue mi ma din ja, n bin ja a ya, nguetho d bc ua, bi yna. 22 N gtho y ji bin ymanho nangue ra Jess n bi hyonya thoho nguetho mahotho a bi man ra Jess b ja ra nij. N n: Hanja ngub i te, n nguetho im bni gue ra Jess r tsnt ra Jos. 23 Nu ra Jess bya bi ymp: Masque gu nde gui xij a ram hma i na: Gr ythebate, damin hoczh, masque gu nde gui xij a, nguetho gum bnsh, hin d tua ja ma hnini zh yn tte nuxte tengu d t b ja ra hnini Capernaum, bi yna. 24 Majuni d xi ah, nda r pngahy Oj hingui hnumansu b ja r hizh. 25 Njab bi yt ra pngahy Elas b mayab. Xn ngu y xisu x du y nd mi bi ngue y mijudoh, gueb him bin ye hyu jya made, n bin ja ra thuhu b. 26 P him bi mbxa nda ra xisu x du r nd b ja r hizh, pgue bi bn b ra hnini Sarepta guep ra hi Sidn, da mbx a nda ra xisu mi bp, bi yna. 27 N ngutho bi yt ra

SAN LUCAS4 pngahy Eliseo, guextaa xn ngu y mijudoh mi hmb ra taxcaya, p xnga nda bi hoca ra pngahy ngue y mnguzhh, hnta ra hmudofi Naamn, ra mngu b ra hi Siria, bi hoqui, bi yna ra Jess. 28 N nub mi mana ra Jess a bi ma, nu y ji mi bp ja ra nij mm bin cu bya. 29 N bi ndants bi bnta ra Jess n bi zixp may ra nyuni, im bni da hym b ja ra mbaye. 30 P nua ra Jess bi tho in de b bh y ji, n bi zop , n hin te bin japa.

nua ra Jess bi mbeng b ja ra hnini Capernaum b ja ra hi Galilea, n i xnba y ji b ra pa ran sya. 32 N gtho y ji bi hyonya thoho nangue rn xdi a, nguetho ra Jess bi yuti xn ho ngue mi ja rn tdi gueb mi xnbi. 33 Nu nda ra pa mi bp ra Jess b ja ra dnij n mi bp nda ran yoh min youi ra zthu, n mm ntsdi bi mbafi, n bi yna: 34 Gra Jess, ra mngu Nazaret, ba gu nde gui yrcahe, ha gui juaje ya. Nug d pc too i, r Hogam bhni Oj i. 35 N nu ra Jess bi ymbi: Damin h n gui pm b ja r mbi na ran yoh. N nua ra zthu ntsdi bi hymma hi ran yoh b bh y ji n bi bm b r mbi ran yoh bya, p hin hap bi nba ran yoh. 36 N bi hyonya thoho y ji ba bin ja na ran yoh. N

31N
Bi hoca nda ran yoh min youi ra zthu a ra Jess b ja ra nij
SAN LUCAS4,5 bin ymzh nda ngu nda: Ba n tsdi i ja na ran yoh n i s i hna thi y zthu, bin ymzh . 37 N bi tde gtho ra xqui b ba bi yta ra Jess.
118 Nug jatho ga mbag mida y hnini, ga mam b ran ho madayo, ga xih y ji bp n manda r tsdi Oj ua, jananjab b png Oj, bi yna. 44 N bi thop ja mida y hnini ja ra xqui Galilea bya, n bi mam b rm hma b ja y nij.
ra Jess bya bi bm b ja ra nij, bi mba b ja r ngu ra Simn Pedro. N nua r suto ra Simn Pedro, xn , ntsdi ra pa mi ja. N bi si a ra Jess ngue xn a ra xisu. 39 Nu ra Jess bim bp mi bna ra hynni, n bi ma ngue da bna ra pa.Bex bi bna ra pa, hin hap xn bya. Bex bi ndantsa ra xisu n bi hoc ran sihm, bi un.
38Nu
Ra Jess bi hocpa r suto ra Simn Pedro
nub m yh ra hyadi, gtho y hynni bi tsixp bh ra Jess. N bex bi yn y hynni b mi mba nthdi nda ngu nda , bi da ra Jess. 41 N y zthu min yoh da y ji bi japi da bn . N ntsdi i mba, i n: Nui, r Tsnt i Oj, bi tmpa ra Jess. P nu ra Jess him bi japi din y nguetho mi p gue ra Cristo a ra Jess.
Nu ra Jess bi hoqui xn ngu y ji

40N
nub mi hyax bya, txuditho bi mbas b maueni ra Jess. Nu y ji bi hyoni gueb go mi dni, n him min nde da mba ra Jess. 43 P nua ra Jess bi ymp:
42N
Nu ra Jess bi man rm hma b ra xqui Galilea
N manda ra pa, ra Jess mi bp ja ndenddehe Genesaret. N mm mi d b y ji in nde da yh rm hman Oj, n hingui s b dim ba ra Jess. 2 N bi nu, i hp yoho y mbosa hin te i ja b mbo. N bi zo y mbti b ndenthe gueb mi mben y xit. 3 Nua nda, r mbti ra Simn Pedro, n bi hyua ra Jess. N bi xia ra Simn da goni ts ra mbosa. N nu y ji bim bp ndenthe . Nu ra Jess bi xnba y ji bya. 4 N nub mi guaa bi man ra Jess bi ympa ra Simn: Dami thm b xn h ra dehe, n gui ym b ni xit. Guep da z gui th y hu. 5 P bi yna ra Simn: Xnbate, gtho ra xui dm phmbe n hin te d thhe y hu, p nub gum ma, ga mhbe mahna, bi yna. 6 N bi ym bya, n xn ngu bi d y hu gueb go mi mbdi bin tn y xit. 7 N bi xi y mimbahuh di zi ts. N bi yutsi gtho yoho y mbosa, n in nde da dom b mbo ra dehe y mbosa nangue nn hy y hu. 8 N nub mi nu ra Simn Pedro ba

Da y mbahu bi japa ra Jess xn ngu bi d y hu
119 bin ja, bin dnyahmu b ja r gua ra Jess, n bi ymbi: Dami uei ts nanguec nguetho nug dr dditsoquig, bi yna ra Pedro. 9 Ngub bi ma nguetho bi hyonya thoho ngue xn ngu y hu bi d. 10 Na ra Jacobo n ra Xuua ngue y tsnt ra Zebedeo, bi hyonya thoho . N nu mi comhb r bfi a ra Pedro. P nu ra Jess bi ympa ra Simn: O gun su n nuya gui dmi gui hyon y ji too da ycyigui, bi ymbi. 11 N nub m zm b ndenthe y mbosa bya, bi dnna ra Jess.

SAN LUCAS5 nu y ji guemhma mi ma hnb go hap ja y hnini ba gtho ta ra Jess, n manda xn ngu bi mba b mi bi ngue da ys ba i mana, ngue in nde din hocpa y n i hmpi da. N xn ngu bi hoca ra Jess, madaguea hnta go mn mi hmp. 16 Nua ra Jess bya mi pa b maueni guep hingui bh y ji, din yui Oj.
15P
nda ra pa mi bp ja nda ra hnini ra Jess. Na nda ran yoh mi bp, mi hmb ra taxcaya gtho r ji. N nua ran yoh b mi nu a ra Jess, bex bim bmfo b ja r gua ra Jess, n bi yp ra mate ran yoh ngue in nde da yni, bi ymbi: Ma Hmu i nub gun nde, da z gui jaqui da yng. 13 Nu ra Jess bi dti n bi ymbi: Nug, dn nde ngue bex da z i. Nuya bi yna ya, bi ymbi. Bex bi za ran yoh bya. 14 N nu ra Jess bi hcua a ran yoh gue hin da mam b bh y ji, p da mam b bh y mbj. N bi ymbi: N mba b bh y mbj, gui yta rn tdi ra Moiss ngue da yta nda b bi yna ra taxcaya, ndahma da bh y ji ngue majuni bi yni, bi yna ra Jess.

12Nu
Nu ra Jess bi hoca nda m hmb ra taxcaya
nda ra pa bi xnba y ji ra Jess. N mi bp da y fariseo n da y xnbate nij, xp y hnb go hap i ja y hnini b ra xqui Galilea n ra xqui Judea, np ra dhnini Jerusaln. N nua ra Jess bi yut ngue min youi xn ngu r tsdi Oj b mi hoc yn zman. 18 N bi zm b da yn yoh, b tu nda ran yoh xn , mi tsa r ji a, ox ra beza. N min nde xtn yrp mbo bh ra Jess. 19 P mm d y ji b ja ra goxthi, n hin hap s d yti. Jananguea bi zix ra drgh b maxtse ra ngu, n bi xospa r bete n bi cma ran yoh b made i ba ra Jess. N ox ra beza b mi cmp. 20 Bi bh ra Jess bya gue i cyi xn ho yn yoh gue i ja r tsdi a, b mi nua bi yt. Jananguea bi ympa ra drgh: Amigo, ya ma punbi ni tsoqui, bi ymbi. 21 P nu y fariseo n y xnbate nij bin ymzh : Hanja na ran yoh ngue na da yta i t Oj, n ya na s di punba r tsoqui nda ra ji. Hingui numansu

17Nu
Nu ra Jess bi hoca nda mi tsa r ji
SAN LUCAS5 Oj na, bi ymp y xnbate n y fariseo. 22 P nua ra Jess i pdi ba im bn, n bi ymp: Hanja in jab gum bmhb. 23 Ha gum bmhb ngue nte n mbatho d xic ran yoh, ngue r tsoqui ya xm punbi. Ha gum bmhb manda xqu phmb ngue i ja ma tsdi b ga xifi da ndantsi, din yo. 24 P ga utah ngue i ja man tdi ua ja ra hi ga punba y tsoqui nda ra ji, ngue ga japi din yo na ran yoh, guec gue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess. N nubya bi ympa m tsa r ji: Dami ndantsi, gui cx ni fdi n gui mba ni ngu, bi tmbi. 25 Bex bi ndantsa ran yoh bi gx r fdi n bi mba r ngu, n bi yspa Oj b n mba. N gtho y ji mi bp bi nu ba bin ja. 26 N gtho bi hyonya thoho , n bin su, bi yspa Oj n bi yn: Nda ran tte nuxte d nuh ra pa jab ya, bi yn y ji.

120 hycahi n xn ngu mida y ji, darp bin sihmh ra Jess. 30 P nu y fariseo n y xnbate nij bi yna: Hanja gn sihmh y dditsoqui n y ziyate hycahi, bi tmp y xdi ra Jess. 31 Nu ra Jess bi xi a nda ran tuti b mi dt: Too i bh mn zaqui hingui hona too da ythe, p hnta too xn i hona da ythe. 32 Nug ma bfig ngue ga xih y dditsoqui di ph y n yomfni. P nu too ns mahoqui y mbi, n hingui s ga z, bi yna ra Jess.

bya, bi bm b ja ra ngu ra Jess, n bi thop mi hua ra Lev, guep m hc rn juti ra hi, nguetho ra hycahi a. N nua ra Jess bi yna: Dami tngui, bi tmpa ra Lev. 28 Nu ra Lev bya, bex bi ndantsa, bi zop gtho mi ja n bi dnna ra Jess. 29 N nua ra Lev bya, bi yta nda ran sihm xn ndoho b ja r ngu, ngue bin sihm b ra Jess. N bi zm b ja ran sihm xn ngu y

27Mbjua
Ra Jess bi xih ra Lev da dnni
bi tmpa ra Jess: Nu y xdi ra Xuua Nxixy nzi t y n sihm b i yui Oj, n y xdi y fariseo, p nu ni xdi hin jmb t y n sihm. Hanja ngue in jab, bi ymbi. 34 Nu ra Jess bi dti: P nu i bp ja ran thti, hin da du y mbi nguetho bp a ran yoh din thti. Hin da yna ngue hin din sihm . 35 P da zn ra ora da tsispa a ran yoh, n ja da yt y n sihm bya, bi yna ra Jess. 36 N x bi xih manda ran tuti, ngue da yuti hingui s y xdizh ra Jess da dnna ran yonxdi, n bi ymp: Njoo nda ra ji da xn madayo r pahni ngue da mbrba r yapahni, nguetho nub da mbrba a, hin da bmanho n di tsontho a madayo. 37 N njoo to da xirp ra yaxfani mbotasi ra vino madayo, nguetho nub bin

33N
Bi tnna ra Jess hanja him bi yt y n sihm y xdi
121 hogui, da fh ra yaxfani bya. N dim fn ra vino n di tsona ra yaxfani, gtho dim bdi. 38 Nua ra vino madayo da sirp madayo ra xifani, ngue hin dim bh ra vino, n xn din tsona ra xifani. 39 N too in zi i si ra nyomvino, p hingui nde a ra vino madayo, nguetho manda x chi ra nyomvino, n. Gun jah b ngue hin gu numanhoh man xdig, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS5,6
Ra Jess bi hoca nda ran yoh mi mbdi r y
Nu nda ra pa ran sya, nu ra Jess n y xdi bi thop ja nda ran utrigo. Nu y xdi bi dci da y trigo. Bi dnt y y y trigo, bi za bya. 2 N nu da y fariseo bi ymp: Hanja in jab gu th, nguetho i mam b ja man tdih hingui s gui yth ra bfi a ra pa ran sya, bi yn. 3 Nu ra Jess bi dti: Ha hin gu phmb ba mam b ja r scu Oj ngue na ra David bi mbsta manda rn tdi Oj, n min yoh, nub mi tumanthuhu. 4 Nua ra David bi yrp ja r ngu Oj n bi zi y thuhm rn tunni Oj oxp ja ra mxa, n bi und min yoh. N hns y mbj i s da zi . P hin gum bmhb ra tsoqui bi yta ra David n yn yoh nguetho xn ho bi yt, bi yna. 5 N manda bi mana ra Jess, bi yna: N nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, dra Hmug,n ja man tdi ga mang ba da yt y ji ra pa ran sya.

Nu ra Jess bi ma ba da tt ra pa ran sya
x manda ra pa ran sya, nu ra Jess bi xnba y ji b ja ra nij. N mi bp nda ran yoh ra mbdi rn yi. 7 N da y xnbate nij n da y fariseo mi bp, mi tmthoho, in nde da nu ba da yta ra Jess ra pa ran sya, nguetho in nde di ypa. 8 P nu ra Jess i pdi ba im bn. N bi xia ran yoh mi ja r mbdiy: Ba cua, damim bcua da nua y ji, bi ymbi. N bex bi mba b ran yoh. 9 Nu ra Jess bi ymp bya: Ba i mam b ja man tdih, ndaa xn ho ga th. Ha i mam b ga th ran ho uague ran tso ga th ra pa ran sya. Uague i man b gan ynbah r te nda uague i mam b ga jaf da du nda a ra pa ran sya, bi yna ra Jess. 10 Nubya, nu ra Jess bi hyt y ji, n bi ympa ran yoh: Dami jun ni y. Nua ran yoh bi jun r y, n bin hogui xn ho. 11 P nu y fariseo n y xnbate nij mm bin cu n bi hyoni ba s da yrpa ra Jess.

6N
bya bi mba b ja nda ra nyuni ra Jess, haxa n yui Oj. 13 Nub mi hyatsi bi zohnd y xdi ngue i ja a da xifi mahna. N bi huahni dmayoho din yoh ngue y bih. 14 N nu bi huahni, guea ra Simn tmbi ra Pedro, guea r thuhu bi xih ra Jess a.

12Mbjua
Ra Jess bi huahnd dmayoho y xdi
SAN LUCAS6 Na ra Andrs , rn yoh a ra Simn, n ra Jacobo, n ra Xuua, n ra Felipe, n ra Bartolom. 15 N ra Mateo, n ra Toms, n manda ra Jacobo r tsnt ra Alfeo, n ra Simn Zelotes, 16 n ra Judas rn yoh ra Jacobo, n ra Judas Iscariote, guea x da ra Jess b mbjua. N gue bi huanna ra Jess ngue y bih.

122 nb di cman ah, nb da ndm mantso ni thuhuh ngue gu tngah, guec ngue dn jig ua ja ra ximhi, guemhma majpi ah. 23 Gan johyah, da hyu ni mbih b din jab da ytah y ji, nguetho ngutho bi trpa y pngahy mambto, n i ja ba din da ah ngue am btsi mahtsi, bi yna ra Jess. 24 N x bi ymp: P huhi maha ah gy mmbtih ngue hnta ni mbti gum bmhb, nguetho ya hin guin nuh manda ran johya njmb da guadi. 25 N huhi maha ah, ngue gu mhb hin te gad bhmb, pgue gan tumanthuhuh. I huhi maha ah, ngue ja nin johya zhh, nguetho mbjua da du ni mbih. 26 I huhi maha ah ngue gtho i mamanho nangue ah y ji. Bin jab y hyte pngahy bi numanho gtho y ji, bi yna ra Jess.

nu ra Jess n y xdi bi gp ja ra nyuni n bin thh xn ngu y ji b xn juni, b nxp y hnini ra xqui Judea, np ra dhnini Jerusaln, np ndenddehe, guep i ja ra hnini Tiro n ra hnini Sidn. N nu, bi zm b ngue in nde da yde ba man ra Jess, n nu mida bya, in nde da mba ma hoqui . N nu ra Jess bi hoc. 18 N xn ngu min yoh ra zthu bi zm b, n nua ra Jess bi hyna thi . 19 N gtho min nde da drpa r ji ra Jess, nguetho gtho y hynni bi hoca nangue r tsdi.

Xn ngu y ji bi xnba a ra Jess

17Nubya,
nubya, nu ra Jess bi hyt y xdi n bi ymp: Gu hyoyah, p ya g cth b di manda r tsdi Oj jananguea majpi ah. 21 N gu tumanthuhuh, p Oj di ja ah gui tmhb a gu homhb, jananguea majpi ah. N gu sh ra dumbi ya, p Oj da hyuta ni mbih, jananguea majpi ah. 22 N ngutho b i san ah y ji, nb i uegue nangue ah,

20N
Ra Jess bi ma too din johya n too da nu ra dumbi
dami yhmb na ga xi ah ya, bi yna ra Jess: Gui huc nin sih n gui yrpa ran ho too i numan ah. 28 N dami yp Oj da mbx di cman ah, n gui yp Oj da ynspa rn jpi di nnah. 29 N nub nda da mbpa ni yoguh, gui bt ni hmih da mbpa manda nguadi ni yoguh. N nub nda da gnna ni cotoh, na ni pahni gui unhd. 30 Dami unhd ba gtho da y ah, n

27P
Dami huc nin sih, bi yna ra Jess
123 nua da thnnah hingui yhmb. 31 Nub gu ndeh da ytah ran ho ni mijih ndeb gui yrpah ran ho. 32 P nub hnt di hucah gui huj, hin te di muui a b, daangu g yth him mahoqui y mbi. 33 N nub hnt bi ytah ran ho gu rpah ran ho, hin te di muui b, nguetho in jab t him mahoqui y mbi. 34 N nub hnt gu phmb i juti gu hmit ni mbtih, hin te di muui b, nguetho guea i t y tsombi, di hmit y mitsombih ngue im bni da mba ma cospi r mbti. 35 P d xi ah, dami huc nin sih, n gui yrpah ran ho , n gui hmith madaguea gu pdi hin di cosah. Nub ngub gui yth, guea nm fdi gue y thni ah Oj. N i ja ba di da ah Oj bya. Nguetho guea i t Oj, gtho i rpa ran ho madaguea hin da yn: Jamadi Oj. N gtho i rpa ran ho madague y tsombi . 36 Dami huc ni mijih tengutho b hucah Oj ma Tah, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS6 un ni mijih. Nguetho da ytah Oj tengu gu rpah ni mijih, bi yna ra Jess. 39 N x bi xia nda ran tuti, bi yna: Hingui s nda ra xd da yut ra yu r mixdui, tsrp thoho da dp ja ra hy . N ngutho nda ra ji hingui s da yut ran ho r mijiui b hingui ps ran ho. 40 N ngutho nda ra xdi, manda hingui ngu pdi xinda guea r xnbate, n nub bi juah rn xdi, daingu i phmi a. Nub tstho i pa ra xnbate n tstho i pa r xdi. 41 N hingui s gui mamhb nangue too i ja z ts ran tso b xn tso ni mbih. 42 Hanja gn ymhb gui zhmb mida y ji di hoc y mbi, n mm go xn tso ni mbizhh. Jatho b gui hoczh ni mbih, ja da z gui zhmb mida, bi yna ra Jess.

yna: Nuna bi yt y tsoqui, hin gui ymhb, n hin da tnah g yth y tsoqui b. N yo gad yf ni mijih n hin da zpah Oj, p gam punbah n Oj di punnah bya. 38 Dami und ba i hon ni mijih, n Oj manda xn ngu di cotsah n dim fons thoho a di da ah xinda guea gad
37N
Hin gui ymhb bi yt y tsoqui mida y ji
manda bi mana ra Jess, bi
manda bi mana ra Jess ngue bi yna: Nu nda ra hogaza hingui s din zh y n dto ngue hingui ho. N ngutho a nda ra za hingui ho, hingui s din zh y n dto xn ho. 44 Nu y n dto i zp, guea ct phmb ba n za a ra za, nguetho hingui s din zh y n dto ngue y higo b ja ra unza. N xn din zh yn dto ngue y uva b ja y taxuni. 45 Ngutho nda ra ji xn ho r mbi, i t ran ho tengu i ja b mbo r mbi. N ngutho nda ra tsombi i t ran tso tengu i ja b mbo r mbi, nguetho gtho a i ja b mbo r mbi nda, guea n bn r nde nda a, bi yna ra Jess.

43N
Nangue rn dto d fa ra za
SAN LUCAS6,7
Rn tuti i ta man ra Jess n hingui te
124 phni da y amigo mahna, din cath a ra Jess, da ymbi: Hingui jatho gui sm b ja ma ngu, nguetho nug hin d suc tengu i, 7 xngui s ga na ga mba gan yui, n hin dr judog. P d pdi ngue i ja ni tsdizh, ngue nub guim ma da yni, n bex gue da yni. 8 Tengu thohog bin daci ts man tdi, n nub i ja ba d xi ma dofi, n ma yh, bexgue dahmantho in ja. N ngutho i, s guim mantho b gu bi n bexgue da yn bya, bi yna ra nde b phna ra hmudofi ngue bi man y amigo. 9 Nu ra Jess bi hyonya thoho b mi ya bi man yn yoh ngue b phna ra hmudofi, n bin ygui bi xi m tnni, n bi yna: Xnga nda ma mijudoh d tng ngue i cyi i ja ma tsdi tengu a ran yoh, bi yna ra Jess. Nuya bin ja a bi yqui, bi yna. 10 N bi mbeng b ja ra ngu y amigo a ra hmudofi bya, n bi nua r yh ra hmudofi ngue ya x z.

x bi yna ra Jess: Hanja gn ynj ni hmuj n hin gu th ba d xi ah. 47 Ga xi ah rn tuti i ta d mang. 48 Nu, i te tengu bi yta nda ran yoh bi hya nda r ngu, n xn h bi yamp ra hi ngue da mbmp y jdo. N nub mam b h ra mboxthe, nte bi japa ra ngu, nguetho mbo bim foxa ra jdo. 49 P nu i h ma nde n hingui ta d mang, rn tuti tengu nda ran yoh bi hyh r ngu n bi yx maxtse y jdo, n nub mamb a nda ra mboxthe, bex bi yt rn ngu bya, bi yna ra Jess.

46N
N nub mi guaa mana ra Jess, bi mba mahna b ja ra hnini Capernaum. 2 N mi bp nda ra hmudofi, ra mngu b Roma a. N xn nda r yh, nde da du. N nua ra hmudofi mm madi huca r yh. 3 N nub mi yde bp ra Jess b phni da y ngrbi b ja ra hnini ngue da zixa ra Jess di hocpa r yh. 4 N nub mi zm b bh ra Jess, bi yp ra mate da mba, n bi ymbi: Dn nde gui yrcahe ra mate gui mba, nguetho nua ra hmudofi ra hocji a, 5 n mm di hugah ngue dy judoh. N nua bi guzh a thh ma nijh, madague hing ra judo a, bi ymbi. 6 Nu ra Jess bi mbh, n nub mi tstho da zm b ja r ngu a ra hmudofi, p nua ra hmudofi b

Ra Jess bi hocpa r yh nda ra hmudofi
ra pa bya, ra Jess bi mbh y xdi b ja ra hnini Nan. N xn ngu y ji mi tnni. 12 N nub mi zm b ndehnini, ba p y ygui, ba tu r tsnt nda ra xisu x du r nd. N njoo manda r tsnt. N xn ngu y ji min yoh y ygui. 13 N nu ra Jess b mi nu a ra xisu bya, bi huca n bi ymbi: O gu zoni, na. 14 N nubya, bi da ra huada mi o ra du a ra Jess n bim b yn

11Manda
Nu ra Jess bi xox r tsnt nda ra xisu x du r nd
125 dute. Nu ra Jess bi ympa ra du bya: Gr tsnt, dami ndantsi, bi ymbi. 15 N nua x du bex bi ndants p ja r huada n bin y. Nu ra Jess bya, bi xia r mbe da zitsi. 16 N gtho y ji mi bp bin su, n bi yspa Oj . Nuya, nda ra pngahy nuxte d bhmb ua, n Oj da ynj ya, y jigh Oj ya, bi yn. 17 N gtho y ji mi bp, np ra xqui Judea, bi ma ba bi yta ra Jess.

SAN LUCAS7 yn ya, n y gogu i hnahy ya, n x du bi ndantsi, n y hyoya i a ran ho madayo ya. 23 Din johya too i cyi xn ho, n hin di t y mbi , gui ynui, bi yna ra Jess. 24 N nub mi mbenc y m bhni ra Xuua bya, nu ra Jess bi ma ba t ra Xuua, n bi ymp y ji: Nub g mbh b maueni ngue g nuh ra Xuua, ba g bmhb ngue gua nuh b. Ha gu nuh nda ran yoh xn genti tengu nda ra xithi i n ran dhi. 25 Uague g nuh nda ran yoh mi he ra pahni xm hmadi. P nu, bp ja ra nguntstabi . 26 Uague gu nuh nda r pngahy Oj. Majuni a g nuh, n hinga hnta nda r pngahy Oj, p nua, xn htsi r tsdi xinda gue mida y pngahy. 27 Guea ra Xuua i hmam b ja r scu Oj, gue i na: Nug, ga phnna nda mam bhni dim bto b gn mba, da xih y ji da dpe xn ho, i m b ja rm hman Oj, bi yna ra Jess. 28 Xnga nda ra ji mi bi ngue nuxte r bfi tengu ra Xuua. P nua too dim bp di manda r tsdi Oj, nu r bfi da yrp madaguea tstho, p manda nuxte a xinda guea ra bfi i t ra Xuua ya, bi yna ra Jess. 29 N nu y hycahi n mida y ji x xixyba ra Xuua Nxixy, b mi y a bi man ra Jess, bi b xn ho i t Oj. 30 P nu y fariseo n y xnbate nij, ngue him bi ndea ran xixy bi yt ra Xuua, him bi numanhoa bi nde Oj da yrpa. 31 N x bi yna ra Jess:

bi sia ra Xuua Nxixy ba bi yta ra Jess, bi man y xdi. 19 Jananguea nu ra Xuua bi zond yoho y xdi ngue da mbn b bh ra Jess n da ynni: Ha guee ra Cristo mi hma ba h, uague ga thoqui ga tmhbe, gui ynui, bi yna ra Xuua. 20 N nub mi dna ra Jess y m bhni ra Xuua, bi ymbi: Nua ra Xuua Nxixy b pngbe nguetho in nde da bdi gueb guee ra Cristo i hma ba h, uague ga thoqui ga tmhbe, bi yn. 21 N bex bi hoc da y hyn ni a ra Jess bya, n bi hyna thi y zthu ngue mn yoh da y ji, n bi xocpa y d y xd. 22 N nubya, bi ymp y xdi ra Xuua: N mb ya, gui xihmi ra Xuua ba g nuui ua, n ba g yhmi ya. Gui ynui: Nu y xd i nu ran nqui ya, n y dogua i s i yo ya, n nu mi hmb ra taxcaya bi

18N
Ra Xuua Nxixy bi mbhni da da ynni too a ra Cristo
SAN LUCAS7 Ba nn tuti ga xi ah ngue gui phmb ba gu th. 32 Gu th tengu t y thni b in ni n i mp y mithnih: Nughe, d phmbe ra bida p nuah hin gn nhmb, n da. N x n mida bya: P nughe, d phmbe y thuhu tengub xn du nda, n nu ah hin gn zomhb, n mida. 33 N ngutho gu th tengu t y thni, ngue nu ra Xuua Nxixy bi zcua, n him bin sihmh y ji n xm bi zi ra vino. P nu ah g ymdah in youi ra zthu. 34 P nug, ngue dn jig ua ja ra ximhi, n b c n d sihmhe y ji, n nu ah s gu nj dr hygug n dr mihnig, n gu nj dn amigoghe y ziyate hycahi n y tsombi. 35 P nub majuni i ja rn yomfni nda, da bdi too ngue majuni bi un rn yomfni Oj, bi yna ra Jess.

126 b, b mi nu ba i ta ra xisu, bi bns: Him majuni r pngahy Oj a ra Jess, nguetho mbi hingui pdi ra yomtni a ra xisu. 40 Nu ra Jess bya, bi ympa: Nui gr Simn i jaa ga xii. Nu ra Simn bi yna: Gra xnbate, dami xic b. 41 Nu ra Jess bya, bi xih ra Simn nda ran tuti, n bi ymbi: Mi b a nda ran yoh zi di hmih ra mbti. N mi ba nda ran yoh bi hmiti cta cinto, n manda bya bi hmiti yote madta thoho. 42 N nu gtho yoho hiny ba d cotsa ra mbti x mba ma hmiti. Janangue nua x hmih ra mbti bya, bi punba thoho . Dami xic ya, Simn, ndaa manda da bna ra mate bi trpe, bi yna ra Jess. 43 Nu ra Simn bi dh pya, n bi yna: Masque guea ran yoh min dupate xn ngu, manda da bna ra mate bi trpe, bi yna. Majuni a gum bni, bi yna ra Jess. 44 Nu ra Jess bya, bi hyta ra xisu n bi ympa ra Simn: Gu nu na ra xisu bcua, nub m ctua ja ni ngu xngui ts g dac ra dehe gue xc pet ma gua, p nu ra xisu i hucua, r guid mberc ma gua n y xt dug ma gua. 45 P nui, hin g ssca ma yogu ngue xqu znguagui, p nuna ra xisu him bin h a n zsca ma gua. 46 N nui, hin g cosca ma y ra aceite, p nuna ra xisu i hucua, bi xisca ma gua ra ythi ymanu. 47 Guehna d xi a i na, xn ngu r tsoqui na ra xisu n xn ngu

nda ran yoh m tn rn xdi y fariseo, bi xia ra Jess din sihm b ja r ngu. N bi mbh ra Jess bya, din sihm b. 37 N nua nda ra xisu ra yomtni a, n nub mi yde bp ra Jess, bi yrp mi hu a ra Jess, i tu nda ra xito n tte ra do alabastro, mi po ra ythi ymanho, xm hmadi di muui. 38 N nua ra xisu mi hup ja r gua ra Jess, n mi zoni. Janangue bi mboxp ja r gua ra Jess a r guid,n bi ducua r gua y xt, n mm zspa r gua ra Jess, n bi xispa r gua ra ythi ymanho. 39 N nua ra mngu

36N
Nu ra Jess bin sihm b ja r ngu nda ra fariseo Simn
127 r punbi ya, janangue mm im bng na. P nu im bns tstho ra punbi i honi, manda tstho im bng , bi yna ra Jess. 48 N nubya, bi ympa ra xisu: Ya ma punbi ni tsoqui ya, bi yna ra Jess. 49 N nu i sihm b bin ymzh : Too nn yoh na, gue i na s di punba y tsoqui nda, bin ymzh . 50 P nu ra Jess bi ympa ra xisu: G ycyigui, janangue ya ma punbi ni tsoqui ya. N mba ya n gan johya, bi ymbi.

SAN LUCAS7,8 Nu da y hmud bi zo b ja ra yu, n nu y ji bi nm bya n y doja bi za. 6 N da y hmud bi zo b ja y ndaxnado, n nub mi btse bex bi hmanca ndihi, nguetho hiny ra dehe b ja y do. 7 Nu mida y hmud bi zo b ja y uni, n nub mi btse, bi gom y uni , n him bin te. 8 N da y hmud bi zo b ja ra hogahi n bin te xn ho b, n bin xndi, xn ngu bin ja, bi ym b mi man ran tuti. Nu i ja y zagu, bi ya d ma, bi ymp y ji ra Jess.

Nub mi thoi da y pa, nu ra Jess bi mbh dmayoho y xdi b ja y hnini, n bi mam b bp n manda r tsdi Oj. 2 N bi mbh a ra Jess da y xisu x hoc b m , n da x hynba thi y zthu min yoh, na ra Mara ra mngu b ra hnini Magdala, gue mn yoh yoto y zthu b mi hoca ra Jess. 3 Na ra Juana , r xisu ra Chuza, nda ran yoh im hmu b ja r ngu ra tstabi Herodes. Na ra Susana, n xn ngu mida y xisu bi mbh, mi fxa ra Jess n y xdi nangue y mbti zh.

Y xisu bi mbxa ra Jess
y xdi, bi ynna ra Jess: Ba nam bna ran tuti g ma. 10 Nua ra Jess bi ymp: Nuah, Oj bi ja ah gui phmb bp n manda r tsdi. P nu mida, d xih yn tuti , nguetho in nu y d p hingui pdi ba in nu, n i ja y zagu, p hingui pdi ba i de, bi yna ra Jess.
9Nu
Hanja bi xih yn tuti y ji a ra Jess
xn ngu y ji bi nxp i ja mida y hnini, n bim pti b bh ra Jess. N nua ra Jess bi xia nda ran tuti, bi ymp: 5 Nu nda ran yoh bi mba b ja r huhi b pom b y hmud.
4N
Rn tuti ra mbomhmud
ga xi ah ba nim bna ran tuti d mang. Nu y hmud, ra hmpya rm hman Oj . 12 Nu bi zo b ja ra yu, ra hmpya too bi yh rm hman Oj, p nu ra zthu bi japi bex bi pumbni, n him bi z bi ycyi ngue da mba nhyni. 13 N nu y hmud bi zo b ja y do , ra hmpya too bi yh rm hman Oj n bin johya da y pa. P him bi gop mbo y mbi r hman Oj n nub bi z ra zthu

11Nuya,
Ra Jess bi ma ba nam bna rn tuti ra mbomhmud
SAN LUCAS8 , bex bi ueh pya. 14 N nu y hmud bi zo b ja y uni, ra hmpya too bi yh rm hman Oj, p hnta bi bni ba d hyus y mbi, n ba i ja ua, n b a bi numanhos, hinga xta din te b yoho y hmud, n nte bin ja a ra hoga hmud. 15 N nu y hmud bi zo b ja ra hogahi, ra hmpya too bi yh rm hman Oj, n bi mbsp mbo r mbi, n bi xi mida y ji, n xn ngu mida bi ycyi nangue, bi yna ra Jess.

128
Nu ra Jess di japi din h ran dhi n ra dehe
manda ran tuti bi ma ra Jess, bi yna: Xnga nda ra ji di sc y bombilla ngue da gomi, o gue da mbxp bitotsi, p da yxp mbatho ngue di nc b mbo ra ngu. 17 Ngutho mam hmang. Ba gtho d xi a zhh, p jatho gui xihmb mida y ji, jananguea din ja ran nqui y mbi. 18 Dami jamansuh xn ho b gu hmb mam hmang, nguetho nub gu hmb xn ho, s gui phmb xn ho a mam hmang. P nu too hingui de xn ho, di pumbni a z ts bi yde, bi ymp y xdi ra Jess.

16N
Ran nqui hinga ntgui
ra Jess nda ra pa bi hyu nda ra mbosa, bi mbh y xdi, n bi ymp: Ga mbh b danguadi ra ddehe, bi yna. N bex bi mba bya. 23 P nub i yoa ra mbosa b ja ra dehe, bin a ra Jess. N mm ntsdi ran dhi bi yna ra dehe, gueb go mi mbo ra dehe b mbo ra mbosa, ntsutho a bin ja. 24 P nu y xdi, bi yentsa ra Jess: Xnbate i, xnbate i, nde da goguah ra dehe, bi ymbi. Bi ndantsa ra Jess, bi hcua ran dhi n ra dehe, bin h bya, n xn ho ra dehe bya. 25 Nu ra Jess bi ymp y xdi: Hanja, ha z tstho gu cyigah. P nu y xdi bin su, n bi hyonya thoho. N bin ymzh : Ba din ytui na ran yoh, n ya bexque in ha ran dhi n ra dehe di hcpi, bi yn.

22Nua
ra pa bi mba b r mbe n y cu ngue da nua ra Jess. P him bi z da nu nguetho mm d y ji b mi bi. 20 N bi sia ra Jess i bp thi r mbe n y cu, in nde da nu a. 21 Nu ra Jess bi dti, bi yna: Nu ma mbe n ma cu, gue too i h rm hman Oj, n ta i mam b, bi yna ra Jess.

Ra Jess bi ma too r mbe n y cu

19Nda
nub min h ran dhi, bi thopya, bi zm b ja ra hi Gadara, din hyantui b danguadi ra hi Galilea. 27 N nub mi ga ra Jess b ja ra mbosa, bin catui nda ran yoh ra mngu b, min yoh y zthu a. N nua ran yoh, him m he r he, n him mi bp ja r ngu, p mi bp ja yn ygui. 28 N nub mi nua ra Jess bya, bex bin dnyahmu b ja r gua n ntsdi bi mbaa ra zthu:

26N
Ra Jess bi hoca nda ran yoh min youi ra zthu
129
SAN LUCAS8
Nui Jess, r tsnt i Oj y xdi bya. 38 Nua ran yoh min nuxte, ba gui yrche ya. yoh ra zthu, mm in ndehma da Yrche ts ra mate, o gad ngahe, dnna ra Jess. P nua ra Jess 29 bi yna ra zthu b mi xifi da him bi japi da mba. P bi ymbi: 39 N mba ni ngu n gui mam b bm b r mbi ran yoh. Nguetho na yaa thoho bi nba ba bi ytaa Oj. ran yoh n i xcta y cadena i N nua ran yoh bi mba r ngu pa thuti, nangue r tsdi ra zthu, bya, n bi mam b r hnini a ran n i sixp maueni mahna. 30 Nu ho bi yrpa ra Jess. ra Jess bi ynba r thuhu a ran Nu ra Jess bi xoxa r txu yoh. ra Jairo, n bi hocp yu nda D ndan ntsighe, bi ym b ra xisu mi hmb ra mbji mi ddi. 40 Nub mi mbeng b ra Jess Nguetho min yoh xn ngu y zthu. 31 N nu y zthu bi yp ra danguadi ra ddehe, mm bin johya mate ra Jess hin da yntp hap y ji nguetho xn ngu mi tmp. 41 N bex bi zm b bh ra Jess a b ntsi, nguep ja ra mbaye xn 32 N mi bp htho n ntsutho. ra Jairo, nda ra ngrpi b ja ra nij, xn ngu y tsdi mi sihm b. n bin dnyahmu b ja r gua, n bi 33 N nu y zthu bi bm b ja r yp ra mate da mba ra Jess b ja mbi ran yoh n bi yrp bh y r ngu. 42 Nguetho hnta ndatho r tsdi. N gtho y tsdi bex bin txu mi bi, ngue dma yonjya mi tihi, bin gxp ja ra nguani, gtho ptsi, n in nde da du. N nub mi bi zo b dehe, bim bdi. mbh ra Jess, mm d b y ji 34 Nu yn yoh mi fh y tsdi, b n mba. 43 N nub mi mba b yu, hin n bex bi dah pya b mi nu ba bi yt y tsdi. Bi mba b ja zm b ja r ngu ra Jairo, bi za ra hnini np ja y huhi, bi ma nda ra xisu m hmb ra mbji, ngue ba bin ja. 35 N xn ngu bi mba dma yonjya mi hmpa ran . 44 P nua ra xisu bya bi drpa r b, ba nus ba bin ja. N bi nua ran yoh min yoh y zthu, mi nympahni b ja r xth ra Jess, hup ja r gua ra Jess, mi he r n bex bin ha ran mi hmbi. 45 Bex bi ynna ra Jess: he. Ya x ym bya. N gtho y ji bin su b mi nu ba bi trpa Too bi drca ma pahni, bi yna. ran yoh. 36 N nu y ji in yoh P gtho mi bp bi ymbi: a ra Jess, b mi hoca ran yoh, Njom bi di. Na ra Pedro n bi xi mbjua bi zm b ba mida y xdi bi ympa: gtho bi yta ra Jess. 37 N gtho Hanja gn yna boo bi da i, n mi bp ja ra hi Gadara bi yp mm i d y ji b gn mba, bi ymbi. 46 P nu ra Jess bi ymp: ra mate ngue hin din yo b ja ra xqui a, nguetho mm min su P d pdi ngue nda ra ji bi gtho . Jananguea nu ra Jess, bi dqui nguetho ma tsdig n hoa, hyu ra mbosa mahna n bi mbh bi yna.

SAN LUCAS8,9 nub mi ba ra xisu hingui s din cni, mm bin su, n di fti, n bin dnyahmu b ja r gua ra Jess, n bi xifi ba ddi. N bi yna ngue bex bi ym b mi ddi. 48 Nu ra Jess bi ymthoho: Gr xisu, bi z bi yni nguetho g ycyi i ja ma tsdi. N mba ya n da hyu ni mbi, bi ymbi. 49 N yui ra xisu a ra Jess b mi zm b da y yh ra Jairo x nxp ja r ngu, n bi ymbi: Nu ni txu ya bi dua, sti thoho gu pah na ra Hmu, bi tmpa ra Jairo. 50 P nua ra Jess mi de ba bi mana, n bi ympa ra Jairo bya: O gun su, p dami ycyi n din nua ni txu, bi ymbi. 51 N nub mi zm b ja r ngu a ra Jairo bya, nu ra Jess him bi japi da thoa mbo y ji b bna ra hmute x du. Hnta ra Pedro n ra Jacobo n ra Xuua, n r mbe n r ta ra hmute bi thop. 52 N mi bp xn ngu y ji mi zoni ngue x dua ra hmute. Nua ra Jess bi ymp: O gu zomhb nguetho hingui tu na, i tho na, bi yna. 53 P nu y ji bi denna ra Jess nguetho mi pdi ya x dua ra hmute. 54 Nua ra Jess bi bntpa r y ra hmute n bi ymbi: Nui gr hmute, dami ndantsi. 55 N bex bi ndants pya, bin ja r te, bim bi mahna. Nu ra Jess bi yna: Dami ummi na ni txuui ya, bi tmpa r ta n r mbe. 56 Nu r ta n r mbe bi hyonya thoho ngue bi dmbni r txu. P nua ra Jess bi xifi njon da xifi ba bin ja.

130
Nu ra Jess bi mbhni dmayoho y xdi da mampa rm hma
47N
Nu ra Jess bi zohnd dmayoho y xdi n bi un y n tdi ngue da hyna thi y zthu in yoh da y ji, n di hocua yn i hmb y ji. 2 N bi mbhnd y xdi din yo b ja y hnini b, n da mam b bp n manda r tsdi Oj, n di hoc yn zman. 3 N bi xi hin te da hytsi, n hin da hyx r th xng ra mbti xnga gue mida y pahni. Da mbatho. 4 N bi ymp: Hnta too r ngu b gu cth, gam bhmb b gueb go g thohmb b ja manda ra hnini. 5 N nub g cth b ja da y hnini n hin da ymanho y ji b ba gu mamhb b, n bex gui pmhb b ja y hnini n gui huj r hi i pt ni mbonguah, ra hmpya ngue gui zohmb b , bi yna ra Jess. 6 Nu y xdi bya bi mba hnb go hap ja y hnini n bi mam b ran ho madayo. N bi hoc y hynni.

m a ra tstabi Herodes ba gtho i ta ra Jess, n bi hyonya thoho. Nguetho nu da y ji bi bni guea ra Xuua Nxixy a, gue bi ndants mahna. 8 Nu mida bi bni gue guea ra Elas a ra Jess, uague manda r pngahy Oj ngue bi dmbni. 9 P nua ra Herodes bi yna: Nug d manda bi thcpa r yga ra Xuua Nxixy, jananguea

7N
Nu ra Herodes bi ma bi hycpa r yga ra Xuua Nxixy
131 d pdi hinga guea ra Xuua a gu mamhb. P too maha a, bi yna ra Herodes. Janangue mm min nde da nus a ra Jess.
Nu ra Jess bi un cta mahuhi y ji
SAN LUCAS9 y ji bin niy n bi bong thoho, dmayo btse bi mbs y xdi.
Nu ra Pedro bi ma guea ra Jess ra Cristo
y xdi bya b peng b x bhni, n bi xih ra Jess ba bi yrp bin yo. N nua ra Jess bya bi mbsh y xdi b ja ra hnini Betsaida. 11 P nub mi b y ji hap n mba a ra Jess, bi dnni. N nua ra Jess bi zomanho b mi zdi, n bi xi bya bp n manda r tsdi Oj, n bi hoc gtho yn zman. 12 P nub mi tstho da yh ra hyadi, gtho dmayoho y xdi ra Jess bi xifi da yt y ji, da mba b ndanni ja y hnini, din sihm b n b op b bin xui. Nguetho hiny ba da zi ua maueni, n. 13 P nua ra Jess bi ymp y xdi: P nua zhh gui umhb. Nu y xdi bya bi ympa ra Jess: P hnt cta y hm n yoho y thu i ja ua. P hinda hn b ga tmhbe mida y hm, s ga umhbe gtho y ji i bcua bya. 14 Nguetho mb cta mahuhi mi bp yn yoh. Nua ra Jess bya bi xi y xdi di japi da ndanni da hyui yote ma dta y ji. 15 N bi hyu p ya gtho tengu xi xifi. 16 N nua ra Jess bi hyna ra hm n y hu, bi nds mahtsi, n bi jp. N bi xni bi un y xdi di darpa y ji. 17 N gtho na ngu

10Nu
ra pa bin ysui Oj ra Jess, min yoh y xdi. Nub mi guaa bin yui Oj, bi ynd y xdi: Ba man y ji nanguec, ba im bn toog. 19 Nu y xdi bi ympa: Nu da i ma guee gr Xuua Nxixy. N nu mida i ma guee gra Elas, n nu mida i ma guee manda ra pngahy mi bh mayab ngue bi dmbni, bi yn. 20 N nua ra Jess bi ynzh y xdi: P xi ah, ba gum bmhb toog. N nua ra Pedro bi ymbi: Nui gra Cristo r Thahni i Oj, bi ymbi. 21 N nua ra Jess bya bi hcpa y xdi njon da xifi too a.

18Nda
bi ymp: Nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, i jatho ga nu ran nbi xn ngu. Nu ma ngrpih y dcyi n y ngrpa mbj n y xnbate nij hin da ycyigui. N nu da hyog , p n hyu pa ga thmbnig n dam bi mahna, bi yna ra Jess. 23 N manda bi xi y xadi, bi ymp: Too gtho in nde da dngui da hyh rn tdi zh n da hyt yn nbi nda pa ngu nda pa, madague da tho. N da bni tengu dm bng.
22N
Nu ra Jess bi man rn dte
SAN LUCAS9 nub b a nda im bn r te, n i su da nu yn nbi, p da nu ran nbi mazi a. P nua hinguim bn r te madague da tho b da dng, di ph r te a. 25 Hin te di muui nda ran yoh b da yte r mbti ba g i ja ua ja ra ximhi, b hin da dna ra temazi. 26 N nua gtho too i ps r s nanguec n nangue mam hmang, nc hn ga mbi ma thni b b c ua n gan yohe y hoga mbhni Oj mahtsi, n din jag r tsdi Oj ma Ta, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi. 27 P majuni d xi ah, bcua da hin da nu ran dte asta gueb go di dmi di manda r tsdi Oj ua ja ra ximhi.

132 Nui, n ra Moiss n ra Elas, bi yna. P him mim bna mi mana. 34 N nub mi yna ra Pedro, bex b c nda ra gi bi goma ra Moiss n ra Elas, n mm bin su y xadi ra Jess. 35 N bi tp nda ra nde b ja ra gi ngue bi yna: Nuna ma tsnt dad huc na, dami yhmb ba i man na, bi yna ra nde. 36 N nub mi guaa bi mana ra nde b ja ra gi, nu y xdi bi nu bs b ra Jess. N nu y xdi, njom bi xi ba bi nu.

24P
n hyto pa bya, ra Jess bi mbh b ja nda ra nyuni ra Pedro, ra Jacobo n ra Xuua, ngue din yui Oj. 29 N nub min yui Oj a ra Jess, danyo b nqui a r hmi n nu r pahni mm xn taxi, di fxni a. 30 N bex bi nqui b ra Moiss n ra Elas bin yh ra Jess, mi bh mayab . 31 N bi hyrp nda ran nqui hap mi b . N nu bi mamhb ba da trpa b bi tho b Jerusaln a ra Jess. 32 P nua ra Pedro n min yoh bi zh ra tha , p nub min nuhu bi nu di hyrp nda ran nqui b bh ra Jess n ra Moiss n ra Elas. 33 N nub ma guep da mba ra Moiss n ra Elas, nu ra Pedro bi yna: Ma Hmu i, mm xn ho ngue d bhmb ua ya, ga hche hyu y tngu, daa nda ni mbtih.

28Mb
Ra Jess danyo b nqui b ja ra th
mi hyax bya, bi gp ja ra nyuni ra Jess n hyu y xdi min yoh. N xn ngu y ji bin cath ra Jess. 38 Nu nda ran yoh ntsdi bi mbafi: Xnbate i, nurqui ts ma tsnt nguetho hnna z ndatho d si. 39 N jab im bnt ra zthu n mm di nba a, i txa hai, n mm mbafi, n di ft r ji , n i soh y fgui. N zi di ja b ra zthu. 40 N d xi ni xdi di hoqui, p nu him bi z bi hoqui, bi yna ran yoh. 41 Nu ra Jess bi ymp: Nuah guextaa hin gu cyih ba d xi ah. Hammi pa ngue ga tpa thohoh ngue gui ycyigah. N x bi ympa ran yoh bya: B si ua ni tsnt. 42 N nub b si ra tsnt, bi bnt mahna a ra zthu, bi dxa hi n ntsdi bi nbi. P nua ra Jess bi xia ra zthu da bni, n bi hoca

37Nub
Ra Jess bi hoca nda ra thni min youi ra zthu
133 ra tsnt bya. Bi xia r ta da zix bya. 43 N gtho y ji bi hyonya thoho a r tsdi Oj.
SAN LUCAS9
Nu ra Jess bi dmhy ra Jacobo n ra Xuua
N guextaa i y y ji n i ma ba gtho i ta ra Jess. Nu ra Jess bya, bi ymp y xdi: 44 Dami yhmb xn ho a d xi ah ya, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, da mba ma dg b bh y tsombi, bi ymbi. 45 P nu y xdi him mi pdi ba nam bna i mana ra Jess, nguetho Oj hin n japi da b, n bi zu da ynna ra Jess ba nam bna bi mana.

Ra Jess bi ma mahna rn dte
y xdi bin junzh nanguea too dim bto. 47 N nua ra Jess mi pdi ba mim bn , n b si nda ra thni bi mbmp i bi, 48 bi ymp y xdi: Hnta go too da zimanho nda ra thni tengu na ngue i cyigui, nc bi zimanhog b ya bi yta. N too bi zimanhog nam bni bi zimanho ma Ta. N nua too i te ngue nte di muui, guea dim bto a, bi yna ra Jess.

Ra Jess bi yut y xdi ndaa dim bto

46Nu
ya mi tstho da zn ra pa da mba mahtsi ra Jess. N bi nde bi mba b Jerusaln, madague i pdi da mba ma nbi b. 52 Nub mi mba b yu, bi xifi da tho da y xdi, da hyonbi hap din sya. N nu y xdi bya, bi yrp ja nda ra hnini b ra xqui Samaria. 53 P nu y ji b hinguin ndepe din sya ba ra Jess, nguetho him bi numanho ngue n mba ba nu ra dmpti b Jerusaln. 54 N nu ra Jacobo n ra Xuua mm bin cu ba bi man y ji b bya. N bi ympa ra Jess: Ha gun nde ngue ga mandagbe ra sibi ba ch mahtsi, n din z gtho bcua, bi yn. 55 P nu ra Jess bi dmhy y xdi bya, gue hingui ho a im bn. 56 N bi thop manda ra hnini bya.

51N
ra Xuua bya bi xia ra Jess, bi ymbi: Nughe d nuhe nda ran yoh bi ndnna ni thuhu b mi hyna thi y zthu, n d hcuahe nguetho him man yoghe a ran yoh. 50 P nua ra Jess bi ymbi: Ndeb hin xqu hcuah, nguetho nu hingui sj ma amigoh , bi ymbi.
49Nu
Nu hingui sj, ma amigoh , bi yna ra Jess
nub mi yo b yu ra Jess bi yna nda ran yoh: Ma Hmu i, nug ga tnni i hnb go hap gu mba, bi ymbi. 58 Nu ra Jess bi ympa: Nu y haho i ja y oi b ja y hydo, n y doja i ja hap din sya , p nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, hin hap i jas ma oig ua, bi ymbi. 59 Nu ra Jess bya, bi ympa manda ran yoh: Dami tngui, bi ymbi. P nua ran yoh bi ym bya: Gr Hmu, b ga c ma ta b bi du.

Hyu yn yoh na da dnna ra Jess

57N
SAN LUCAS9,10 ra Jess bi ymbi: P gue hingui ja ra te madayo, da y xn du. P nui gui tngui, gui xih y ji bp n manda r tsdi Oj. 61 X manda ran yoh bi ympa ra Jess: Ma Hmu i, dn nde ga tnni i, p b ga mbag b ma ngu dan ybe ma ta n ma mbe. 62 P nu ra Jess bi ymbi: Gtho too na da dngui n im bna bi zogui, hing y n sh b di manda r tsdi Oj . Nua i t tengu ta nda ran yoh b i hnhi n in yh r xth, hingui untho y the i hqui.

134 mngu b, da gohmi a rn jpi Oj b, p nub hinguin nde, nte da gohmi b. 7 N nub g smhb b ja nda ra hnini, gam bhmb b hap r mbdi da mba ma sya ah. Hin gui pp gam bhmb. N gui sih ba gtho din da ah, n hin gui ps ni s gui sih nguetho guea gu thmb a ngue gu xihmb rm hman Oj . N njoo nda ra mbfi ngue hin da mba njuti. 8 N hnta go m hnini nguep da tsin ah, gui sih ba gtho di da ah y ji. 9 N gui hoc yn zman i bp, n gui xihmb y ji ngue mi tstho di manda r tsdi Oj ua. 10 P hnta go ndaa m hnini gui cth, n nub hin da zin ah y ji b, gan yoh b ja ra hnini, n gui ymf y ji: 11 Nughe d huc ma guahe ra fonthi ua ja ni hninih, ra hmpya ngue ga sogahe ua. P gui phmb na xt manda maha ua r tsdi Oj, gui ymf . 12 N d xi ah, nub bi zn ra pa ran junbi, manda xn tho ran nbi da nu, xinda gue mi bp ja ra hnini Sodoma, bi yna ra Jess b mi ymp y xdi.

60Nu
10
Nubya nua ra Jess bi huand hyte ma dta y xdi n bi mbhni dai yoho b ja y hnini guep da thos ra Jess. 2 N bi ymbi: Tenguthoho b ya x yota nda ra huhi, p z yonji tho y xofo, xn ngu y ji da ycyi, p go z yoho thoho da xifi. Dami yf Oj ra Hmu ba pnh mida y mbfi da xih y ji da ycyi. 3 Bex gui mbh ya, n nug d pnnah tengu y dyo b da mba b bh y zate. 4 N o gu hx ni mbtih, xn ni buxah, xn gui cxh n yopare ni thxfanih, gui mbthoh n hinga nyaa gui znguah y ji b yu. 5 N nub gu cth b ja nda ra ngu ngue di sya ah a ra mngu b, gui znguah, n gui yf Oj da ynspa rn jpi a ra mngu b. 6 N nub in nde rn jpi Oj a ra

Ra Jess bi mbnd hyte madta b ja y hnini
huhi gtho ah gu bhmb b ja ra hnini Corazn, n gtho ah gu bhmb b ja ra hnini Betsaida, nguetho ya g nuh yn tte nuxte d t n hin g ph nin yomfnih. Nu y ji mi bp ja ra hnini Sidn n mi bp ja ra hnini Tiro, nub xt nu yn tte nuxte g nuh ya, xt ph yn yomfni , n xt hye y pahni tengu y dz n xt yx y
13I
Da tsnba r muui y tsoqui him bi ycyi ra Jess
135 bospi y ji, ra hmpya ngue mm tu y mbi nangue y tsoqui . 14 N nua ra pa rn junbi Oj, nu ah manda da znnah ran nbi xinda gue mi bp ja ra hnini Tiro np ja ra hnini Sidn. 15 N ah gu bhmb b ja ra hnini Capernaum, gnn yxh a ngue gu mhb gui smhb b mahtsi, p hinna, p guep ja ran nbi mazi gui mbh, bi yna ra Jess. 16 N bi ymp y xdi bya: Nu i h ni ndeh, tengub ma ndesg bi y. Nu too hin da zin ah tengu thob him bi zing, n nu him bi zing, xm bi zina ma Ta b png, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS10 D tsa i nguetho g japi bi ba ni tsdi i honi, tengu y thni ngue hin te i pdi, n hinga gue im bns ja y n yomfnis g japi bi b. N guea g yte ma Oj i, ngue guea g numanhos gu te, bi ympa Oj. 22 N manda bi man ra Jess, bi yna: Gtho i ja a ma Ta bi daqui. N hns ma Ta i pc xn ho ngue r Tsntg, n hnsg r Tsntg d pc xn ho a ma Ta, n too ga japi da ba, bi yna ra Jess. 23 N bi ymp y xdi: Gan johyah ngue gun nuh a d t ya. 24 Majuni d xi ah, xn ngu y pngahy Oj n xn ngu y tstabi mi bi, mi nde da nua gun nuh ya, n da ya gu hmb ya, p him bi z, bi ymp y xdi ra Jess.

mamb penc hyte madta y xdi a ra Jess b bi mbhni,mm bin johya . N bi ymp: Gr Hmu, hinga hnt yn zman d hoje p n y zthu d hmhbe thi b m ndmhbe ni thuhu, bi ymbi. 18 Nu ra Jess bi ymp bya: D nug r hmu y zthu b gm tf, bi mba hi tengu ra hui b xn gi, bi yna, n ya d da ah ra tsdi gui tf r tsdi man sih. 19 P madague gui nsh y poz b gui thohmb, n y mboz, p nte da ja ah. 20 P hin gan johyah ngue bi z gu hmhb thi y zthu, p nua gdn johyah ngue bi zin ah Oj n bi hyux ni thuhuh b mahtsi, bi yna ra Jess b mi ymp y xdi.

17Nub
B penc hyte ma dta x mbnna ra Jess
nu r Hogandhi Oj bi japi mm di johya ra Jess, n bi yna:
21Nubya
Bin johya ra Jess
bi zm b bh ra Jess nda ra xnbate nij, im bni da za ra Jess, n bi ynni: Xnbate i, ba s ga t ndahma din jag ra te mazi, bi yna. 26 Ba mam b ja y n tdi ra Moiss, bi yna ra Jess. 27 Nua ra xnbate nij bi yna: I mam b: Gam bmhb Oj ra Hmu ngue gtho ma mbih n gtho ma teh, n gtho ma tsdih, n gtho man yomfnih, n ga huc ma mijih tengu b nan huc zhh, i n rn tdi Oj, bi yna ra xnbate nij. 28 Bi da ra Jess bya: Majuni gu ma. Nuya gui yt n din jaa ra te mazi, bi ymbi.

25N
Rn tuti a ran yoh bi huc r mijiui
SAN LUCAS10,11 ra xnbate nij mi pp mbo r mbi ngue hinga guea m te, n bi ymthoho: P too ma mijibe ga huc, bi yna. 30 N nua ra Jess bi xia nda ran tuti n bi ymbi: Nu nda ran yoh mi yo b ja ra yu, b nxp Njerusaln n mba b Jeric. N nu da y b bi gorpayu n bi nbaa ran yoh, n gtho y pahni mi he bi gspi na r mbti. N bi zop ndenyu a ran yoh bya, na da du. 31 N bi thop nda ra mbj, n bi nua ran yoh bm b p bi mbcthoho. 32 Na manda ran yoh, ra mbfi b ra nij a, bi thop, bi nua ran yoh bm b, na bi mbcthoho tengu bi yt ra mbj. 33 P nua nda ran yoh, ra mngu Samaria, b mi thop bya, bi nu mi bm b a ran yoh, n bi huca. 34 N bi xispa ra aceite n ra vino b x tsrbi, n bi mbantpa ra bte. N bi yxa r fani bya, bi zixp ja nda ra ngunoi n bi jamansua. 35 N nub mi hyatsi, bi thop n mba, n bi zocpi ts ra mbti a ra mngu b, n bi xifi di jamansua ran yoh, n da gurpa r gasto b hin d guaa b b peng b n mba, bi yna ra Jess b mi man ran tuti. 36 Nubya bi ynna ra xnbate nij: Xiya, ndaa nn yoh bi yrpa ran hucate r mijiui. Bi da ra xnbate nij: 37 Nua bi mbtsi. Nu ra Jess bi ympa bya: N mba din jab gui yrpa ni mijih, bi ymbi.

136
Ra Jess bi mba b nua ra Marta n ra Mara
29Nu
Jess n y xdi mi yo b ja ra yu n mba b ja ra hnini Jerusaln, n bi zm b ja nda ra hnini guep ba nda ra xisu Marta a. N nua ra Marta bi xi din sya b ja r ngu. 39 N mi bp nda r juhu Mara. Nua mi hup i y ra Jess, bi ya bi mana. 40 P nua ra Marta, xn ngu ra bfi i te. N bi ympa ra Jess: Ma Hmui, ha hin gu rpa ra gnda ba t ma cu, ndeb gui xifi di zqui, bi ymbi. 41 Nu ra Jess bi dta: Ma z Marta, mm gum bna ni bfi. 42 P ndatho a mahyoni xn ho, n guea bi huanna ra Mara, n njon di uecpaa mam hmang i de, bi yna ra Jess.

38Ra
11
Nda ra pa bi uea ra Jess n bin yui Oj. N nub mi guaa bin yui Oj, nda r xdi bi ymbi: Ma Hmui, dami xngahe dan yhe Oj tengu thoho ra Xuua bi xnba y xdi. 2 Nu ra Jess bi yna: Ngub gui mamhb b gu yh Oj: Ma Ta ahe, Da hnumansu ni thuhu N dn ndehe din ja ua ndihi ni tsdi ngue di manda ua. 3 N dami daje ra hm d homhbe ra pa i ja b ya. 4 Dami punga ma tsoquihe tengu thoho b na punbahe i rcahe ran tso.
Ra Jess bi xnba y xdi din yh Oj
137 O gu hghe da dje ran tso, p dami ynje nangue ran tso, gui ymhb, bi yna ra Jess. 5 N x bi xih manda ran tuti , bi yna: Xib nda ran yoh xt mba b r ngu nda r amigo, made ra xui, n xt ymbi: Hmiqui ts hyun thuhm, 6 nguetho nua nda ma amigo ja bi zm b ja ma ngu, n hiny ba ga unni da zi, xt ymbi. 7 N xib xt ymp thoho: Yo gad paqui, nguetho ya n thti ma ngu n ya d ohmbe gtho ma thni, n hingui s ga ndantsi ngue ga dai, xt yntho. 8 Ba hmaha xt yta ran yoh b. Nub hingui ps r s di thoqui da ypi, n guehma da ndantsa r amigo n di unna bi ydi, bi yna ra Jess. 9 In ja b b gu yh Oj, gui thoqui gui yf n s thocua thoho gui hymhb. Thocua thoho gui hyomhb n thocua thoho da z gui tmhb. Thocua thoho guin zohmb n Oj da xocah. 10 Nguetho gtho too da ydi da hyni, n gtho too da hyoni, da dni, n gtho too da zofo da xocpi, bi yna. 11-13 N nu ah madague gy tsombih, xnga nda ah gad unhd ra poz ni thnih b i ah ra hu, n xng ra mboz gad unhd b i ah ra doni, p hnta xn ho gad un ni thnih. Ha magueta Oj ma Tah bp mahtsi ngue him ba pnnah r Hogandhi b gu f a, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS11 goreba ra zthu. N nu ra Jess bi hyna thi ra zthu n bin y ran yoh bya. Nu y ji mm bi hyonya thoho. 15 P nu da bi yna: Nuna ran yoh s i hna thi y zthu, nguetho guea r hmu y zthu bi un rn tdi na, s n da. 16 N nu mida bi z ra Jess b ya majuni Oj bi un r tsdi, n bi yp ra hmpya mahtsi. 17 P nu ra Jess mi prpa y n yomfni nda ngu nda n bi ymp: Nub din heczh y ji bp ja nda ra hnini, n ba h y n sih, hin da z din tunhd y n sih b. Da mba ma juadi . N ngutho bp ja nda ra ngu, b din ss dim bdi. 18 N ngutho r tsdi ra zthu, ha da z din ss ngue di bh y tsdi, n s gu mhb, nguea r tsdi ra zthu a n hna thi y zthu . 19 Ba ni tsdi gu mhb i ja ni xdih b i hna thi y zthu. Gues i ut ah ngue him majuni gum mamhb. 20 Nug d hna thi y zthu nangue r tsdi Oj, guea ct phmb ngue ya di manda r tsdi Oj ua gu bhmb, bi yna ra Jess. 21 N manda ran tuti bi ma, n bi yna: Nub ba nda i ja r tsdi n i ja ba dm fdi xn ho b ja r ngu, hin te da ja. 22 P nub da zm b nda ngue manda i ja r tsdi n da dpi, da hynba a nm fdi n da duspi ba gtho i ja b ja r ngu bya. 23 Nua too hinga daingu d mambe, man sibe a. N nua too hingui t ma bfi, di japi dim b mida.

mi bp nda ran yoh hingui s din y, nguetho madi
Bi tmpa ra Jess in youi ra zthu

14N
SAN LUCAS11
Rn tuti ra zthu b peng b ja r mbi nda ra ji
138 ji b ja ra hnini Nnive majuni Oj b mbhnna. Ngutho ah, s gui phmb majuni b png Oj b g nuh ba din jac, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna. 31 N d xi ah, nua ra xisu min tstabi b Sur, data gui ndansh a b bin ja ran junbi b ran zgui. N da yutah ngue i ja ni tsoquih. Nguetho nua yatho b h ngue mn nde da ya bi mana ra tstabi Salomn nangue rn yomfni bi und Oj, p nu ah, hin gun nde gui yhmb a d mang ngue d bhmb ua. P nug manda i ja r tsdi mam hmang xinda gue ra Salomn, bi yna ra Jess. 32 N x bi yna: N mi bp ja ra hnini Nnive data gui ndansh b bin ja ran junbi b ran zgui, n da yutah ngue i ja ni tsoquih, nguetho nu bex bi ph y mbi b m ya bi mana ra Jons, p nu ah, x hin gun nde gui ph ni mbih nangue ni tsoquih. N nug, manda xn htsi mam hmang xinda gue ra Jons, bi yna ra Jess.

manda ran tuti bi ma, bi yna: Nub bi bm b ja r mbi nda ra ji ra zthu, bin yo b ja ra yonhi, bi hyoni hap s dim bi, n nub him bi dni, bi bns ba peng mahna hap mi bi. 25 N nub mi zm b, bi nu njongui bp, n ma hoqui xn ho. 26 N nubya, bi mba b hom mi yoto y zthu manda xn tso xinda guesa bin honte, n gtho bim bhmb b. N nua ra ji bya, bi gohi manda xn tso xinda gueb mi bp ndatho ra zthu, bi yna ra Jess b mi man ran tuti. Din ja b hinga gtho r mbi i cyi.

24N
na y ra Jess n bi da nda ra xisu, bi yna: Majpia ra xisu bi tee, bi ymbi. 28 P nu ra Jess bya bi ympa: P n manda majpi gtho too i h rm hman Oj n i ta gtho i mam b, bi ymbi.
27Gtho
Ran jpi majuni
munts y ji b bh ra Jess, n nu ra Jess bi xi manda ram hma, n bi ymp: Nuah gu bhmb y pa ja b ya, gy tsombih, gu j ra hmpya mahtsi, p hin te ma hmpya da tutah, p hnta nda ra hmpya da tutah tengu bi yta ra Jons. 30 N guea ra hmpya bi yt ra Jons, bi bh y
29Bi
Y tsombi bi yh y hmpya mahtsi
x bi yna ra Jess: P njon di sca nda ra sibi ngue da gomi, uague di ct p ja ra huada. P i tixp ja ra mbxasibi, ndepe di yoti gtho too ba h. 34 Guea ni dh di ja ah gui hyanth ran nqui. Nub xn ho ni dh, gu hanth xn ho ran nqui, n nub hingui ho ni dh, xm bxuitho b gu hanth. 35 N ngutho ni mbih di ja ah gui phmb rn nqui Oj. Nub i

33N
Nua d phmb rn nqui Oj
139 hon ni mbih rn ho Oj, i ja ah ran nqui b, nub hinna, s gu mhb i ja ah ran nqui, p hnta ra bxui i ja ah. 36 Nguetho hntb gun ndeh b ni mbih, di uecah ra bxui a Oj n di da ah rn nqui, n nubya gui yth tengub gy sibih n gui yuth mida r yu Oj, tengu ra nyoti di yorp n mba nda, bi yna ra Jess.
SAN LUCAS11 homhb ngue da hnumansu ah b ja ra nij, n gad hoh yn zngua b gu yoh b ja ra ti. 44 I huhi maha ah, nuah tenguthoho nda ran ygui hingam fdi, n nua da thop hin da bdi o b x ya. Ngutho ah, im bn y ji ngue xn ho ah, p him majuni. 45 N mi bp nda ra xnbate nij, n bi yna: Nui gr Jess, gra xnbate i, mm gad nga ma mbihe a g ma, bi ymbi. 46 Bi dta ra Jess: N ah, gy xnbateh, huhi maha ah, nguetho mm xn hi a g hyuspah y n tdi ra Moiss ngue gu xihmb y ji da yte, p nus ah xngui ts gu th a gu xihmb da yt. 47 I huhi maha ah, gu hocpah y jdonygui y pngahy Oj bi hyo nim bombtah, ngue gu nde da ynah y ji xn ho ah. 48 P guea gn yuhmb ngue gun numanhoh y n tte nim bombtah, bi hyo y pngahy Oj n go gad hocpah y jdonygui bi yo . 49 P nu Oj i pdi ba gtho din ja, jananguea bi yna: Ga phnd ma pngahy, n mida da mam mam hmang. Nu da da tho, n nu da da tthoho, bi yn Oj. 50 Jananguea guea ct nuh rn tsmbi Oj nangue gtho y pngahy Oj n y m bhni bi mba ntho gueb go r mbdi ra ximhi. 51 Nu r mbdi ra Abel bi tho asta gueb na ra Zacaras bi tho b mbo ra dnij, tengu thoho b ni tsoquih a gtho tho y pngahy Oj, n guea d nnah a.

nub mi guaa man ra Jess, nda ra fariseo bi xih n tsihm a ra Jess, n bi mba bin sihmh. 38 N nu ra fariseo bi nu him bin xy ra Jess, tengu i man y n tdizh y fariseo, n bi hyonya thoho. 39 P nua ra Jess bi ympa: Nu ah gy fariseoh, gu peth xn ho ni jih, p guextaa xn tso ni mbih. Hnta ran tsiyate gum bmhb, gy tsombi thohoh. 40 Xgue, xm m tho ni mbih. Nu Oj i pdi ba gad jaf ni jih, p na ni mbih i pdi ba im bni, nguetho Oj gtho bi znd, bi yna. 41 P nub gui huc ni mijih n gui fxh, da fh pya mahoqui ni mbih. 42 I huhi maha ah, gy fariseoh, nguetho gu hxh b ja ra nij a n dta y ythi y th bi bxp ja ni huhih, p go hin g yth a manda in nde Oj ngue da xqun numanhoh ni mijih n xqu huj . Guehya ndeb manda gui yth, madagueb gui thoqui gui yth mida. 43 Huhi maha ah, gy fariseoh, mm gu

Nu ra Jess bi xi y fariseo n y xnbate nij maxtse thoho i y

37N
SAN LUCAS11,12 huhi maha ah gy xnbateh, gu phmb ba nam bna r hman Oj p hinga guea gu xnbah y ji. Him majuni gu tnhd a n hn gad jaf da dnd in nde da dnni, bi yna ra Jess. 53,54 N bi bm b ra Jess bya. P nu y xnbate nij n y fariseo mm bin cu, n x bi dmi mm bi yn yn tnni, ngue i honi bp d ypa ra Jess.
140 njom manda gui suh. Guim bmhb y doja, tstho di muui, hnta z yocentavo di muui cta ndoja, p guextaa i pa mfni , Oj im bn. 7 N nu ah manda di mu ah xinda gue y doja b n bn Oj, n asta i pdi hangu na ngu i ja ni xth. Jananguea o gun suh.
52I
6N
12
N bim pti b bh ra Jess xn ngu y ji, n mm din tnthoho. Nu ra Jess bi ymp y xdi: Gam fhmb nangue y ixi y fariseo ngue hin gui tnbah y n tte, na xn ho b na hnu p ndanyo thoho im bn y mbi. 2 Hin gui yth tengu nguetho gtho ba im bm b mbo r mbi nda, da fdi. Madagueb n njon da bdi, p guehma din c y tsoqui. 3 N gtho a i mana nda b njongui de, da hmam b bh y ji. N gtho i mam mantgui nda b ja r ngu, da fp bh y ji, bi ymp y xdi ra Jess.
Ra Jess bi ma ba din ja too i mam maxtse thoho
x bi yna: Nuah, ma amigo ah, o gu suh in nde da hyo ah. Nu, s da hyoa ni jih p hiny ba manda i s da yte. 5 Ga xi ah too a gui suh. Dami suh Oj nguetho nua, i s da hyo ah n i ja r tsdi da yntah b ja ran nbi mazi. Majuni d xi ah, jatho gui suh Oj.
4N
Gui suh Oj, bi yna ra Jess
manda bi man ra Jess, bi yna: Majuni d xi ah, gtho too hingui su da mangua ja ra hi gue i pqui, nug, ngue dn jig ua ja ra ximhi, ga mam b ja y hmi y m bhni Oj, gue d pc . 9 P nua too da gng ua ja ra hi, nc ga cng b mahtsi a. 10 Nua too di cmang nguec ngue dn jig ua ja ra ximhi, s da mba ma punbi b da bna bi ma. P nu too di cman r Hogandhi Oj, hiny r punbi . 11 Nub pa ma ypiah n da tsix ah b bh y ngrpi ja ra nij o guep bh y zmi n y tstabi, p o mm gum bmhb ba s gui mamhb b da mba ma junni ah, 12 nguetho nub gm bhmb b ja r hmi , nua r Hogandhi Oj bex di bnnah gui mamhb, bi yna ra Jess.

8N
Too hingui su da ma nangue ra Jess
nub min ya ra Jess, mi b inde b bh y ji nda ran yoh, n bi ymbi: Xnbate i, dami xih man yoh da xgts ra hi bi zoh ma tabe. 14 Nu ra Jess bi yna:
13N
Rn tuti ra mmbti bi bns ba da hyoni
141 Nui, grn yoh, hin dra zmig ngue ga t a gu ma, bi ymbi. 15 N x bi ymp bp: Dami jamansu ni mbih hin din ja ah ran yya. Nguetho hinga guea i ja nda dm ba nda, madaguea xn ngu i ja. 16 N nubya, bi xia nda ran tuti, n bi ymp: Mi ba nda ran yoh ra mmbti. N nua r hi mm xn ho, n xn ngu ba gtho bin ja b. 17 N nu y ngumptsi, mm bi yudi n bi bongthoho ba mi ja b ja r huhi. N nua ran yoh bya, bi bni ba s da yte. 18 N bi bns: Nuya, ga xot ma ngumptsi n ga hh mida xn ndoho, ndahma din ja hap ga pts ba gtho i jag. 19 N nubya, dam btho, hnta d hyu ma mbi ga t, bi yns ran yoh. 20 P nua Oj bi ympa: Nui, hin gu pdi ba gum ma, nguetho nn xui ya gui tu. N too hmaha da gohmi ba gtho gum bni gui hyons, bi ymbi, bi yna ra Jess. 21 Ngub din ja gtho y yya, nguea hnta i ja ua ja ra ximhi im bni, p hinga guea r mbti d ynba y te , bi yn a ra Jess.

SAN LUCAS12 ts ba i t y ca. Nu, hingui t y huhi n hin te i ptsi ba i honi, p nu Oj di jamansu. P manda di jamansu ah Oj xinda gue y doja, nguetho manda di mu ah. 25 Nte s gui tnsh, xinga gue nin sihmh, xinga gue ni heh, xinga gue ni teh, gue gam bhmb ua nyaa thoho. 26 Jananguea hin gui hydumbih nte di muui. 27 Dami nuh y dni. Hin te m bfi i te, p guehma i te. N nua ra tstabi Salomn mi he r pahni mahotho n xm hmadi. P nu y dni manda mahotho xinda gue r pahni mi he ra Salomn. 28 Nua Oj di jamansu y dni n di japi din te, madague nda pa thoho i dni. Xi ah, ha hin gum bmhb ngue manda xn ho di da ah Oj. Xgue tstho gu cyih. 29 Janangue o gu hdumbih ba gui sih nda pa ngu nda pa, 30 nguetho nu hingui cyi Oj, guea i t. P nuah ni Tah bp mahtsi i pdi ba gtho gu homhb. 31 Mbto thoho guin unsh di manda ah r tsdi Oj, n nubya di da ah Oj ba gtho gu homhb, bi yna ra Jess.

nubya, bi ymp y xdi: Yo mm gui hydumbih ba gui sih n ba gui hyeh. 23 N manda xn ho guim bm hb ni teh xinda gue nin sihmh, nguetho manda di muui ni teh, na ni jih manda di muui xinda gue ni heh. 24 Damin yomfnih

22N
Nu Oj di jamansu y thni
bi yna ra Jess: O gun suh, madaguea hingui ngu ah, nguetho i hu r mbi Oj ngue ya gu bhmb b di manda r tsdi. 33 Dami ph ba i ja ah, gui unhd y hyoya, n din ja ah xn ngu b mahtsi. Nub, nte dim bp n njmb din thegue, hingui s nda ra b da yrp, xinga
32X
Too di mmbti b mahtsi
SAN LUCAS12 gue y zuu. 34 Nub guecua ja ra ximhi i ja ba ptsa nda, hntua im bna nda, n nub guep mahtsi, guep im bna nda b, bi yna ra Jess.

142 xn ho. 43 N nua ra yh, da dna r hmu b dim ph b bi zh, da nu ran johya a bya. 44 Nguetho majuni d xi ah, nu r hmu di un manda ra bfi ngue di manda bya ba gtho i ptsi. 45 P nub nda ra yh im bns him ba a ndihi r hmu, n di dmi di nba y myhh, madague y xisu o gue yn yoh, n i sihmzh n i mihni, 46 tsrp thoho ba h r hmu n bi dna r yh b hin di jamansu r bfi, n da za r yh bya. N da hyna thi, n da ymbi nte rn jaui a. N da mbnp ba nu ran nbi b bh mida guextaa him bi yta x sifi, bi yna ra Jess. 47 N manda ran tuti bi xi, n bi ymp: Nu nda ra yh b mi bdi ba in nde r hmu, n him bi yte, p xn tho ram fi din japa. 48 P nua nda ra yh b hingui pdi ba in nde r hmu, n him bi yta i numanho r hmu, p tstho ram fi din japa. Nua too bin japi da bdi xn ngu, jatho da yte xn ngu. I jatho da yte nda ngu nda hangu na ngu bin japi da bdi, bi yna ra Jess.

x bi yna ra Jess: Dami tgbah n gan sh tengub i s ni sibih. 36 Tengu i t y yh b i tmb y hmu da mbeng b xn sihm b ja ran thti, ndahma bex da xocpa ndihi b bi zofo. 37 mm din johya bi dmi, nguetho da xi da hyup ja r mxa, go guesa ra hmu din yh bya, ngue da un y yh. 38 Din johya bi dmi madaguea made nxui uague txuditho b bi zh ra hmu. 39 Nu nda ran yoh b xtm bdi ba n pa da yrp ra b b ja r ngu, xtn dmi, hin di japi da fpi ba ptsi. P hingui pdi ba n pa da yrp ra b, janangue i tmi gtho y pa. 40 Ngutho ah gui tgbah nguetho hin gu phmb ba n ora ba peng, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess.

35N
Ra Jess bi ma da thmi xn ho
ra Pedro bya, bi ynni ba bi man ra Jess, bi ymbi: Ma Hmu i, ha hngdhe gu xije ran tuti, uague gtho mida gu xifi. 42 Nu ra Jess bi dti: Nua ra yh xn ho, nzi i t r bfi xn ho, n di manda b ja r ngu r hmu, n di darpa y miyhh. N nub bi zn ra ora din sihm ts y miyhh, i uni
41Nua
Rn tuti y yh xn ho na hingui ho
x bi yna ra Jess: Nug b c, p hinga gtho y ji da numanhogui, janangue din s da. P guextaa hinga nan ja xn ho. 50 Mbto ga nu xn ngu yn nbi, n nub bi zn ra pa din jaa dm ma, nda ran nbi xn tho ga nug bya. N xn ho b ga nu ndihi. 51 P o gu mhb din h y si ngue b c ua, p manda

49N
Din ja yn heque
143 din ja y si. 52 Nuya din hec y n yomfni bp ja nda ra ngu. Tengub hyu bp da dngui, yoho hin da dngui. 53 N din hec y n yomfni yn yoh n din shmb y tsnt nanguec. N y xisu din shmb y txu n din shmb y tshu, hinga daangu da bmhb, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS12,13 Nua ra Pilato bi manda d ho da nub mim bx y btse b ja ra dnij Njerusaln, bi ymbi. 2 Nua ra Jess bi ymp: Ha gum bmhb manda i ja y tsoqui too bi mba ntho xinda gue mida y mnguh. 3 P hinna maha. P d xi ah, ngub dn nnah. Gui nuh ran tsmbi mazi b hin gui ph nin yomfnih. 4 N dma hyto bi du b Silo b mi yt ra jdo, ha gu mhb manda mi ja y tsoqui xinda gue mida bp Jerusaln. 5 Hinna maha, n ngutho ah guin nuh ran nbi b hin gui ph nin yomfnih, bi yna ra Jess.

x bi yna ra Jess: Nub gu nuh nda ra gi n bxp n yh ra hyadi, gu mhb din ye, n din ye bya. 55 N nub gu nuh ba h ran dhi b sur, gu mhb xtm pa ra pa bya, n xtm pa bya. 56 Maxtse tho gum mamhb, gu phmb ba din ja ra pa, p n hin gu phmb ba n hmpya gu nuh ya, bi yna ra Jess.

54N
Nu y ji him bi ba r hmpya ra Jess
ngue hingui s gan yomfni ba xn ho gui yth, bi yna ra Jess. 58 Nub ba nda da zix ah b bh ra zmi in nde di ypah, nub g mb b yu, gan hocuazhh b yu. Nub hinna, guehma gui smmi b bh ra zmi, n di manda da jo ah. 59 N hin da z gui pmhb b asta gueb go g juth gtho bi znni gui juth, bi yna ra Jess.

57Hanja
Damin hocpazh nin sih
13
N bi sia ra Jess ba x trpa da y mngu b Galilea n bi tmbi:
Hnhi thoho di ph rn yomfni nda
nubya, bi xia nda ran tuti, bi yna: Mi ba nda ran yoh mi ja nda r huhi. N bi yta ndanza ra higo. N mi pa ran yoh da nu b di zp y n dto, p xnga ndand bin zh y n dto ra higo. 7 Janangue bi zonna r mbfi b ja r huhi n bi xifi da yxa ra za: Nuya, n hyu jya ya ngue d tmi din ja y n dto na ra za, p hin te i zdi. Dami yx ya, ndetho snba y dehe ra hi a ra za, bi ymbi. 8 P nua r mbfi bi yna: Dm bp manda jya, ga znspa ra hi b rn di, n ga ponb xn ho y hi. 9 Xhma din zh y n dto bya. P nub hin din zdi, ga x b, bi yna ra mbfi bya, bi yna ra Jess b mi mana ran tuti.

6N
Ra hmpya ra za him bin zh y n dto
SAN LUCAS13
Nua ra Jess bi hoca nda ra mbdi xisu
144 Ba n hmpya s ga xi ah ngue ga utah bp n manda r tsdi Oj ua. 19 Nua, tengu r hmud ra mostaza. Z ts b x boni, p nub xm btse, i te tengu nda ra za, n y doja i t y bafi b ja y y, bi yna ra Jess.
ra pa ran sya bya, min xnbate b ja ra nij ra Jess. 11 N mi bp nda ra xisu ngue n dma hyto jya mad nba ra zthu, him madi japi di jun r ji. 12 N nub mi nua ra Jess, bi ymbi: Gr xisu, ya bi z ni ji ya, bi ymbi. 13 N bi mba nthdi ra xisu bya, bi da ra Jess, bex bi jun r ji a bya. N nua ra xisu bi yspa Oj. 14 P nua ra ngrpi b ja ra nij mm bin cu nguetho bi nu ra Jess bi hoca nda ra ji ra pa ran sya. N bi ymp mi bp: Ntsnni dato pa gam phmb nda semana, n gue y pa gua hmb ngue din hocah ua, p hinga gue ra pa ran sya gua hmb da mba ma hocih ua, bi yna ra ngrpi b ja ra nij. 15 Nu ra Jess bi yna: Xi ah, ha hin gu xoj nin dnih n gu sixh b ja ra dehe madague ra pa ran sya. 16 N mi bcua nda ra xisu rm bombto ra Abraham, n dmahyto njya madi nba ra zthu tengub n thuti, n gu mhb hingui ho ngue d xocp a nangue r tsdi ra zthu, nguetho ra pa ran sya ya, bi yna ra Jess. 17 Bin ht ho y n sih ra Jess bya, n bi mbs y s. P nu y ji bin johya b mi nu yn tte nuxte bi yta ra Jess.

10Nda
x bi yna: Ba manda ra hmpya s ga xi ah ngue ga utah bp n manda r tsdi Oj ua. 21 Nua, tengu ra xi b din japa ra jni, n gtho bi ndena ra jni bya, bi yna ra Jess.
20N
Ran tuti r xi ra thuhm
18N
Rn tuti ra hmud ra mostaza
x bi yna:
ra Jess i yo ra yu n mba b Jerusaln, n bi xnba y ji b ja y hnini bi thogui. 23 N nu da y ji bi ynni: Ha hin ngu y ji dim ph, gue da mba nhyni, n. 24 Nua ra Jess bi dti: Nua n yta nda b mahtsi, tengu nda ra goxthi xn tsti. Dami hyomhb gui cth b, nguetho d xi ah, da zn ra ora xn ngu da nde da yrp, p ya him man z. 25 Nguetho da zn ra ora da gut ra goxthi ra Hmu, n dim bp thi da da zoa, da ymbi: Ma Hmu i, dami xogahe. P nua ra Hmu da ymda: Hin d p ah, da ymbi. 26 N nu da yn: P dn sihmh, n g xngahe b ja ma hninihe, da ymbi. 27 P nua ra Hmu da yna: P d xi ah, hin d p ah, n mbh b, hin da z gui cth ua, gy tsombih, da ymthoho . 28 N m m da bndumbi b dim bp thi b di manda r tsdi

22Nu
Ran tuti ra goxthi xn tsti
145 Oj. N din zom b di cuxt p y tsi nangue ran nbi da nu b. N da hyanta ra Abraham bp mbo, n ra Isaac, n ra Jacob, n gtho mida y pngahy Oj, 29 n da hnu xn ngu mida y ji ngue bi nxp g na ngni ra ximhi i hup di manda r tsdi Oj. 30 N d xi ah, too na i bto ua, dim bjua b , n nu tmbi i bjua ua, dim bto b , bi yna ra Jess.

SAN LUCAS13,14 N nub g nuj, gui ynj: Majpi a b h nangue r thuhu ra Hmu, gui ynj, bi yna ra Jess b mi ymp y mngu b Jerusaln.
14
mi mana ra Jess, bi zi da y fariseo n bi yn: Ndeb gui pna ndihi ua di manda r tsdi ra Herodes, n in nde da hyoa i. 32 Bi da ra Jess: Nu ra Herodes ra hyte a. N mbh gui xihmb ngue nuya n nixudi ga thoqui ga t ma bfi, ga hna thi y zthu, n ga hoc y hynni b ga thogui. Nimani bya ga juac ma bfi, gui ymf, bi ymbi. 33 Nuya, n nixudi, n nimani dan yog, i jatho ga sm b Jerusaln, nguetho guep i tho b y pngahy Oj, bi yna ra Jess. 34 N mm bi du r mbi ra Jess nangue i bp Jerusaln, n bi yna: Nu ah gy mnguh Jerusaln, gu hoh y pngahy Oj, n gad batadoh b pnnah Oj. Hangu y pa d nde ga jamansu ah tengutho nda ra cni i comp y bsi b xn de, p nu ah hin g ndeh. 35 Nuya njon da mbh ni hninih n hin din ja ah rn jpi Oj. N d xi ah, hin gui nuj mahna jagueb b c mahna.

31Nub
Ra Jess min nde xt huc bp Jerusaln
Nu nda ra pa ran sya, bi mba bn sihm b r ngu nda ra ngrpa fariseo a ra Jess. N gtho i bp ja ran sihm mm bi dmi da nu ba da yta ra Jess. 2 Nguetho mi bp nda ran yoh x nden r ji. 3 N nua ra Jess bi ynd y fariseo n y xnbate nij bya: Ha din thui yn tdi b di hoca nda ra hynni b ra pa ran sya, na. 4 P xnga nda bi dta. Nu ra Jess bya, bi hoca ran yoh n bin yhmi. 5 N nubya, bi ymp y fariseo n y xnbate nij: Xib nda ah, b xtan dh nin dnih ogue ni buruh b ja ra hyhi a ra pa ran sya, ha hin gu jxh madague ra pa ran sya, bi yna ra Jess. 6 P xnga nda bi z bi ddi.

Nua ra Jess bi hoca nda xn nden r ji
ra Jess bya, bi nu da i hon y n thutsi, in nde darp da hyuhmb i pa ntspi b ja ran sihm, n bi yna: 8,9 O gu homhb ngue darp gui hyuhmb ja y tsdi, nguetho nub darp gu huhmb , xib da zm b nda ngue manda da tspi, n da xi ah ra mngu b, Gui ndanj nguetho
7Nu
Ra Jess bi ma hin da hyoni din nuxte zh nda
SAN LUCAS14 rn sui da hyup na, da ynah. B huhn, da ynah, n mm gui ps ni sh bya. 10 Manda xn ho gui hyuxh b maueni ts b g cth b ja ran sihm, n nub bi nu ah ra mngu b, da xi ah: Amigo ah, ba hmb ua, gui hyuxh ua manda xn ho, da ynah. N gtho bp da numanho ah bya, bi yna ra Jess. 11 Nguetho gtho din yzh, da zn ra pa da goahi. P gtho too hin din yzh, da zn ra pa da tspi, bi yna ra Jess. 12 N x bi yna ra Jess, bi ympa ra mngu b: Nub gui yta nda ran sihm, o gu zond ni amigo, xnga gue ni cu, xnga gue ni mni, xnga gue y mmbti guin ttambih, nu, mbjua da zixi i gan sihm, tengu g yrpe. 13 P nub gui yta nda ran sihm, dami zond y hyoya, n y mbdi, n y dogua, n y xd, 14 n di jpah Oj bya. Nguetho nu, hin da z di cotsai ba g yrpa . P Oj di cotsa b bi zn ra pa da xox y ycyi xn du, bi yna ra Jess.

146 bi xifi din sihm b. 17 N nub mi guaa bi hoc ran sihm, bi mbnna r yh da xi bex ba h. 18 P gtho bi ma hingui s da mba. Nu nda ran yoh bi yna: Nug ja d tng nda ma huhi, jatho ga mba ba nug. Dami pungagui, hingui s ga mba, bi yna nda. 19 N nua manda ran yoh x bi yna: Nug ja d tng cta pare y mbndni, jatho ga spi ga ppi, dami pungagui, hingui s ga mba, bi yna manda. 20 N x manda bya bi yna: Ja d sing nda ma xisu n hingui s ga mba b, bi yna. 21 Nua ra yh bya, bi mbengb ja r ngua r hmu, n bi xifi ba gtho bi man yn yoh. Bex bin cua r hmu bya, n x bi mbnh mahna ngue da mba ndihi b ja y yu ra hnini, n ba si y hyoya, y mbdi, n y xd, n y dogua da dm b, ba h din sihm. 22 Nubya, nu ra yh bi ympa r hmu: Bcua ya b sig ya, p him bi yuh ni ngu. 23 Nu r hmu bya, bi ymbi: N mba b maueni ts ra hnini, n dami yrpa tsdi ba hnta go too gui tm b yu, da yuh ma ngu. 24 P xnga nda ran yoh r mbdi d zohnd da zi na man sihmg, bi yna r hmu, bi yna ra Jess b mi man na ran tuti. Bi ma nangue tmbi hin y n sh, p manda go da yrp di manda r tsdi Oj .

ran yoh mi sihmh b, b mi ya bi man ra Jess, bi yna: Majpi gtho too din sihm b di manda r tsdi Oj, bi yna ran yoh. 16 N nua ra Jess bi xia nda ran tuti nangue too njuntho din sihm b di manda r tsdi Oj, n bi ymp: Mi ba nda ran yoh bi yta nda ra dnsihm, n mm xn ngu
15Nda
Ran tuti ra dnsihm
xn ngu y ji mi tn b yu ra Jess. Nu ra Jess bya, bi nygui n bi ymp: 26 Too gtho in nde da dngui, jatho manda xn ngu da bng xinda
25N
Da nu yn nbi too da dnna ra Cristo
147 guep nam bna r ta o gue r mbe, ogue r xisu, ogue y thni, o gue y cu. Jatho manda da bng xinda guep nn huczh. Nub hinna, hin da z da dngui. 27 N too gtho hin da hyt yn nbi, ngue i su da tho b da dngui, hin da z da dng . 28 N b gan yomfnih ts b gui hyth gui tngah, tenguthoho nda ran yoh b da yna da hyh r ngu. 29 Mbto din yomfni ba da yte, nub hinna, tsrp thoho hinga xta d juaa r ngu. Nu y ji bya da denthoho, 30 n da yn: Nuna ran yoh bi dma r ngu, p hinga xta bi juadi, da yn,bi yna ra Jess. 31 N ngutho nda ra tstabi b i bi dta mahuhi y dofi, p mbto din yomfni b da z din tunhui a manda ra tstabi bi dte mahuhi y dofi. 32 N nub im bni hingui s da dpi, p da mbhna nda rm bhni da yn b da z din hocpadah. 33 N ngutho ah, p jatho b gan yomfnih b da z gui yts ni ph zhh, n him man guim bmhb ba i ja ah, janangue da z gui tngah bya, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS14,15 tsombi bim pti b, da yde ba i mana ra Jess. 2 Jananguea nu y fariseo n y xnbate nij bi cman ra Jess, n bi yn: Hingui ho tna ran yoh, nguetho i yh n i sihmh y tsombi, s bi yn. 3 N nua ra Jess bi xia nda ran tuti, n bi ymp: 4 Xib nda ran yoh i ba nda cinto y dyo, n xtim ba nda, n hnt goho dte madma gto di bp, ba da yta. Ha hin da zop goho dte madma gto, ngue da mba ba hona bim bdi gueb go bi dni. 5 N nub bi dni, da gx r xxi, din johya bya. 6 Da duxp ja r ngu, da zond y amigo, n din ttambih, n da ymp: Dan johyah ya, nguetho d tng na ma dyo bim bdi, da ymp. 7 Ngutho b mahtsi, mm di johya b bp b bi ph rn yomfni nda ra dditsoqui ua ja ra ximhi. Manda di johya nanguea, xinda gue mbni hingui dim bdi, ngue na hiny y tsoqui, bi yna ra Jess.

yna: Nu ra mahyoni a, p nub di bh rn ho, hiny ba din hogui. 35 N nte da mbfi, xnga gue ra hi s di hoqui, n da mba ma bnti thoho. Gun jah b b hiny nin hoh, bi yna ra Jess.
34N
Hingui ho ra b di bh rn ho
15
Ran tuti ra dyo bim bdi
Nda ra pa, xn ngu y hycahi n mida y
manda ran tuti bi man ra Jess, bi yna: N ximangutho nda ra xisu mi ja dta y mbti n bi b a nda, p ba hmaha da yt ra xisu bya. Ha hin di sc r sibi n da goc r ngu, da hyoni gueb go bi dni. 9 N nub bi dm bya, da zond y amigo n din ttambih, n da ymbi: Dan johyah nguetho d tng ma mbti d bc, da ymbi. 10 Ngutho y m bhni Oj b bp mahtsi, mm di johya b bi ph

Ran tuti nda ra xisu bi bh r mbti

8N
SAN LUCAS15 r mbi nda ra ji ua, bi yna ra Jess.

Ran tuti nda ran yoh bi huc r tsnt
148 hyanta r ta ngue ba p, n mm bin johya, bi huca r tsnt. Bin tia r ta, bin catui b yu, bi hyfi n bi zspa r yogu. 21 P nua ra tsnt bi xia r ta: Nug, d t ram ftsi nanguee n nangue Oj. N him man sbe gui yngui ni tsntg ya, bi ymbi. 22 P nua r ta, bi xih y yh: Dami heth ra pahni manda xn ho, n dami crpah nda ram foy r x, n gui yrpah y zapato. 23 N ba sih ra tndni xn zaqui n gui hyoh, gui hoj ran sihm n dan johyah. 24 Nguetho nuna ma tsnt tengub bi du, p nuya, tengub bim bi mahna. Bim bdi p nuya d tn ya, bi yna r ta. N bex bin ja ran sihm. 25 P nua ra bto tsnt mi yo b huhi, n nub mi mba b ja r ngu, i h ra bida n ran johya mi ja b ja r ngu r ta. 26 N nua, bi zohnna nda r yh bi ynni: Ba i ja b ja r ngu ma ta, bi ymbi. 27 N nu ra yh bi ymbi: Nua nin yoh bi zh, n ni ta bi hyo ran dni xn zaqui, bi yta nda ran sihm xn ndoho. Nguetho bin johya ngue ya b penca nin yoh, bi ymbi. 28 P nua r mbdi tsnt bin cu n him bi nde bi yrp mbo ra ngu. N nua r ta bi bni, bi yrpa tsdi da yrp mbo. 29 P nu r tsnt bi ympa: mm xn ngu y jya d t ni bfi n xnga ndand d fsthoho a g xiqui. N hin jmb xc daca nda ra tchibo ngue dan sihmhe ma amigo. 30 P nub go mi za

Jess bi ma manda ran tuti bp n hugah Oj n bi yna: Mi ba nda ran yoh yoho y tsnt mi bi. 12 Nua n yoho r tsnt bi ympa r ta: Dami dac ya ba gum bni gui soga b g tu, bi ymbi. Janangue nua ran yoh bya, bi unni ba gtho in ndepe da gohmi y tsnt. 13 Mi thoi ts y pa bya, bi hyxa bin tunna too x yh ra erencia, n bi mba. Bi mba ndanni ra hi, yatho, n bexque dahmantho bi juaa bi hytsi, nguetho bi yte ba bi numanhos. 14 Gtho bi juadi, xngui ts nte bi ygui. N guep ra hi x zni bin ja nda ra dthu, n xngui ts ba da zi. 15 P nubya bi hyon ra bfi ra tsnt. N nu nda ran yoh, ra mngu b, bi xifi di jamansup y tsdi. 16 P njon bi una ra tsnt n in nde da zia mi si y tsdi, nguetho mm tumanthuhu. 17 N nub mi thoh y pa, bin yomfni bya, bi bni: Nub ja r ngu ma ta, mbongui thoho ba da zi y yh, n nug d sg ran nbi ngue hiny ga sig ua. 18 P manda xn ho b ga peng n ga xia ma ta: Nui ma tai, nug d t ram ftsi nanguee n nangue Oj, 19 n him man sbe gui yngui ni tsntg ya. Gui yngui ni yhthohog ya, ga mbi, bi yns a ra tsnt. 20 Bex bi mba bya bi hyx ra yu mba b bh r ta. P nub mi tstho da zn r ngu, bex bi

11Ra
149 ni tsnt bi juata ni mbti n xn tso bi yte, bex g hyo ra tndni xn zaqui, bi ymbi. 31 P nua r ta bi ymbi: P ma z tsnt i, thocua thoho d bhmi ua, n gtho ba i jag, gtho ni mbti. 32 P xn ho ba d t nguetho nu nin yoh tengub ya x du n i bi mahna, nua bim bdi p ya d tmhb, bi yna r ta, bi yna r Jess b mi man ran tuti.

SAN LUCAS15,16
16
gu tupa ma hmu, bi ymbi. 7 N x bi ynna manda ran yoh hangu x in dupate a. Nua bi dti: Nda cinto tni ra trigo d tupi. N nua ra yh bi ymbi: Dami ph ni scu, n dami hyuxp goho dte tni thoho gu tupi. 8 N nub mi pa r hmu ba bi yt r yh, bi ymbi: mm gu pdi ba s gui yte ngue din jas ba gtho gui hyoni, bi yna r hmu. Nu y ji bh ya, mm i pdi da hyt y mijih ndahma Ra ntuti ra ngrpa yh da ds. P nu i yo b ja ran hinga guea bi yte nqui, hingui pdi da yte tengu na, bi yna ra Jess. N x bi ma manda ran 9 N d xi ah ngue nu ra mbti tuti a ra Jess, n bi yna: di tsonba rn yomfni da, p da Mi ba nda ra mmbti, n mi zn ra pa ngue hin te di muui a, p si nda r ngrpa yh bi xifi di nu ni mbtih xn ho b gui fxh manda ba gtho i ptsi. P bi sia y ji, n dim bh ni amigoh ra mmbti hingui ho t r ngrpa yh nguetho i hczh ba i ndes. ngue darp gnm bhmb b 2 Jananguea bi zonna r yh n bi mahtsi. 10 Bi da z tstho i ja da yte, ymbi: D c hingui hoa gu te. p i pdi di jamansu a, jananguea Nuya, dami dqui hangu din thui mfdi da bdi di jamansu b di ja ma bfi nguetho ya him man gam xn ngu ba da yte. P bi da pcua, bi ymbi. 3 Nua ra yh bi bm bya ba z tstho i ja da yte, n hingui pdi di jamansu a, janangue mfdi da yte. Bi yns: Nuya him man ngue hin da bdi di jamansu b di z dam pcua ya, n hingui s dam ja xn ngu ba da yte. 11 Nub ph na huhi, n d pts ma s ga tho ra mbti, ba hmaha ga tya, hingui pdi di jamansu ba i ja ua ja ra ximhi, n xn da bdi di bi yns. 4 Bi bm bya ba da jamansu r bfi Oj. 12 N nub yte ndahma dim bh y amigo hingui pdi di jamansu a hin r di z b hiny r bfi. 5 N nu ra ngrpa yh bi zond mbti zh, njon da z di unna njuntho r mbti b. too i tupa r hmu. N bi ynna 13 Njoo nda ra ji s dim bi nda hangu in dupate. 6 N bi dti, yoho y hmu, nguetho nua nda bi yna: Nda cinto dmbotgui ra hmu hin da numanho a, n nu ra aceite d tupi. N nua ra yh manda di huca. Uague da yrpa bi ymbi: Dami tson ni scu n r bfi a nda n da zocpada b r gui yot madayo gui hyuxp ngue hnta yote madta y dmbotgui bfi a manda r hmu. Ngutho nda

SAN LUCAS16 ra ji hingui s da ymbi r hmu a Oj b mm di ho ra mbti, bi yna ra Jess. 14 Nu y fariseo mm di ho ra mbti , n nub mi ya bi man ra Jess, bi denthoho. 15 P nua ra Jess bi ymp: Nu ah gy fariseoh, gu th ba n numansu ah y ji, p nu Oj i pdi ba i ja b mbo ni mbih. N nu gtho im bns y ji ngue di muui, p hin te di muui b na nu Oj , bi yna ra Jess.

150 he, n mm mi bmanho b ja r ngu, tengu thoho b i ja ra ngo. 20 N i ba nda ra hyoya, mm mi s ran nbi, Lzaro a. N gtho r ji mi ja y ya. N mi hup ja r goxthi ra mmbti, 21 ngue mim bni da zi ba da hyp ja r mxa a ra mmbti. N nu y xyo bi decpa y ya b i hudi. 22 Bi zn ra pa bi dua ra hyoya. N nu y m bhni Oj bi zixp mahtsi nguep ba ra Abraham. Mbjua bya bi dua ra mmbti. 23 N nub mi dua ra mmbti bya, mm bi nu ran nbi b bi mba. N bi ndtse, bi nu yab b ba ra Abraham n ra Lzaro darp b bhmi. 24 Nu ra mmbti bi mbafi, bi ympa ra Abraham: Nui mam bombta i Abraham, dami hugui ts, ba pnhua ra Lzaro da dtra dehe r x, da drca ma jni, nguetho mm di ng na ra sibi i ja ua. 25 P nu ra Abraham bi ympa: Nui, mam bombto i, dami bni ts ba g yte b gmi bp ja ra ximhi. Gtho xn ho ba mi ja i, p nua ra Lzaro hnta ran nbi bi nu b. P nuya din johya ua ra Lzaro ya, p go hnta ran nbi gu nu ya. 26 N manda d xii, hingui s nda da nxua da zrp gu bi, nguetho i ja inde nda ra mbaye xn ndoho. N nui hingui s gua nxp gu bi gui scua, nguetho i cota ra mbaye b, bi yna ra Abraham. 27 Nu ra mmbti x mahna bi xia ra Abraham: P nub hin da z ba pnhua, p gui pnna ra Lzaro b ja r ngu ma ta da xi bp ba d sg. 28 Nguetho i

mam bto gn xhmb y n tdi ra Moiss, n gn xhmb ba bi yot y pngahy mayab, bi ymp. P nu ra Xuua Nxixy bi dmi bi man ran ho madayo n bi ma bp n manda r tsdi Oj. N xn ngu y ji ya i tra tsdi da yrp di manda r tsdi Oj. 17 P madaguea, p xnga ndantohni dim b yn tdi. Nu ra ximhi n mahtsi da guadi, p hin dim b yn tdi, bi yna ra Jess.
16Nu
Ra Jess bi ma din thui yn tdi a r tsdi Oj
nua too da hyh r xisu n da zim manda, ra yomtni a. N nua too da zina ra xisu bi thgui, n guea dn yomtni a bya, bi yna ra Jess.
Ran tuti ra mmbti n ra hyoya Lzaro
Ra Jess bi ma hingui ho ran hygui

18N
bi ma manda ran tuti ra Jess, bi yna: Mi ba nda ra mmbti n mahotho r pahni xm hmadi a mi
19N
151 bp cta man yoh, n d ndepe n da zm b gu bhmi b bi du, n him ba cua ja ran nbi, bi yna. 29 P nu ra Abraham bi ympa: Nub bh nin yoh, i ja b rm hman ra Moiss n y pngahy Oj, i s da yx ba i man. 30 P nu ra mmbti bi yna: P nui ma ta Abraham, hinga xta rm hman ra Moiss ngue da y man yoh, p nub da ndantsa nda xn du ngue da xifi, da y b. 31 P nu ra Abraham bi ymbi: Nub hin da yrpa ra gnda ba i man ra Moiss n y pngahy Oj, xn da yrpa ra gnda b da ndantsa nda xn du, bi yna ra Abraham, bi yna ra Jess b mi man ran tuti.

SAN LUCAS16,17
Gtho xn hi s da yta nda b i cyi xn ho
y xdi bi ym bya: Gr Hmu, dami jaje ga cyihe xn ho, bi ympa ra Jess. 6 Nua ra Jess bi ymp: Madaguea mm z tstho gui ycyigah, tengu b ni nqui r hmud ra cu, s gui xihmb ra za bcua da uegue dm bp ja ra dej n da ueh pya. Hiny ba xn hi b gui ycyigah, bi yna ra Jess.
5Nu
17
Nua ra Jess bi xih y xdi, bi ymp: Hiny nda ra pa hin da ts a ni mbih gue i nde di bp ah gui yth ra tsoqui. P ndumbitho da nua too di japi da yt y tsoqui r mijiui. 2 D xi ah, too di japi da yt ran tso nda hinga na te r mbi, manda xn ho b xtn thrpa nda ra dojni r yga n xt tntp ja ra dej, xinda gueb xt japi xta yt ran tso a nda hinga na te r mbi. 3 Dami jamansu ba gu th. Nub ba nda ni mijih bi ytah ran tso, dami xihmb hingui hoa bi ytah. N nub da ymanho a gu xihmb, damim punbah b. 4 N nub yoto nidi ndapa da ytah ran tso, n ndand ngu ndand da y ah ra punbi, dami punbah gtho, bi yna ra Jess.

Xn dxqui ra tsoqui
nda ran yoh bh r yh di jamansup y dyo uague dim pp r huhi, n nub bin de b p ja r ngu bya, ha da sifi din sihm. 8 P hinna, p da sifi di hocpa rn sihm r hmu, n nub bi niy, ja din sihm ra yh bya. 9 Nua ra yh b bi yt r bfi bi xih r hmu, hingui tmbi jamadi g yrca ma bfi, hingui tmbi, ngue ya ra yh thoho. 10 N ngutho ah b g yth r bfi Oj, gui ynthoh bya: Hin nte d the ngue d hnumanhoje, nguetho hnta bi xije Oj d the, gui ymhb, bi yna ra Jess.

7Nub
Hin ga mf xn ho d th b d tha i sij
ra Jess b mi yo b ja ra yu n mba Jerusaln, bi tho inde b ja y n yni y xqui Samaria n Galilea. 12 N nub mi tstho da yta nda ra hnini, ba p dta yn yoh i nde din cath ra Jess. Gtho mi hmb ra taxcaya . N
11Nua
Ra Jess bi hoqui dta yn yoh m hmb ra taxcaya
SAN LUCAS17 nu yn yoh yab ts bim bi n ntsdi bi mbafi, bi yn: 13 Nui Jess, gr xnbate i, dami hugahe ts, bi ymbi. 14 Nu ra Jess b mi nu bya, bi xi da yut y ji y mbj. N nub mi mba , nua ra Jess bi japi bin hoc y ji b n mba. 15 N nu nda, b mi bdi bi z r ji, bex b peng b bh ra Jess n ntsdi bi yspa Oj. 16 Bin dnyahmu b ja r gua ra Jess, bi yp ra jamadi nguetho bi yna. N nua, ra mngu Samaria a, hing r mijudoh ra Jess. 17 P nu ra Jess bi yna: 18 Ha hinga gue dta d hoqui. Hap i b mi gto. Ha hingui s ba da xt un ra jamadi Oj. P hnna nda ranyoh hing ra judo bi bna ra mate bi yrpa Oj, n im bns mida ngue na i p Oj , bi yna. 19 N x bi ympa ran yoh: Damim bi, n mba ya. Bin yna ya nguetho g ycyi gue i ja ma tsdi, bi yna ra Jess.

152 nubya, bi ymp y xdi: Da zn ra pa mm guin ndeh ba peng, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi. P di btho y pa ba peng. 23 P nu da da ynah: Guecua i bcua ya, da ynah. N nu mida da ynah: Guemb i bp a. P yo gu hmb ba da man. 24 Nguetho nub b peng, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, di nqui tengu ra hui ngue di hyti gtho na ngni ra ximhi. 25 P mbto thoho ga nug xn ngu ran nbi, nguetho y ji bcua ya, hin da ycyigui. 26 Nua ra pa ba peng, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, nu y ji dim bi da yt tengu bi yt y ji mi bhmb a ra No. 27 Nu y pa mi ba ra No, gtho y ji mi te ba mi numanhos, mi sihm, mi mihni, n mi sin y xisu, n guea mi t gtho y pa gueb go mi zn ra pa bi yt ra dmbosa ra No. N bin dye bya, bi gomi gtho ra hi a ra dehe, bi du gtho y ji mi bi. Din jab da yt y ji b b peng. 28 N tengu bi yt y ji y pa mi ba ra Lot, n ngutho da yt y ji dim b b b peng. Gtho y ji bi yte ba mi numanhos da yte, bin sihm, bim mihni, bim p, n bin ti, bi yt y huhi, bi hyh y ngu. 29 Gueb go mi zn ra pa bi bn ra Lot b ja ra hnini Sodoma, n b ch mahtsi ra sibi ma unspi ra azufre, bi juah ra hnini, n gtho mi bp bi du bya. 30 N din jab da yt y ji b bi zn ra pa gua peng. 31 N too i bp maxtse ra ztsngu, hin da yrp mbo r

22N
da y fariseo bi ynna ra Jess: Ba n pa di manda ua r tsdi Oj, bi yn. Nu ra Jess bi ymp: Hin da f b bi manda r tsdi Oj ua. 21 Hingui s nda da yna: Guecua di manda ua r tsdi Oj, xngui s nda da yna: Guemb di manda r tsdi Oj b, njon da z da yna, nguetho guep ja n mbi nda di manda r tsdi Oj, bi yna ra Jess.
20Nu
Ra Jess bi ma ba di ja b di manda r tsdi Oj
153 ngu ngue da hytsi ba ja b, da mba tho. N gtho too dim pp ja r huhi, hin ba peng b ja r ngu. 32 Dami bmhb ts ba bi yta r xisu ra Lot b mi sifi da da, n manda bi bns r ngu, n guea dua bya. 33 N gtho too in nde da yns r te, da nu ran nbi mazi a. P gtho too hin da bni da yns r te, din ja ra te mazi a. 34 Nub bi zn ra ora gua peng, di p yoho b ja r oi, nua nda da tsixa, n nua nda da gop. 35 N nub yoho y xisu darp i jni, nua nda da tsixa, n nua manda da gop. 36 N nub yoho yn yoh i yo b ja y huhi, nua nda da tsixa, n nua manda da gop, n hnta too da ycyi, da tsitsi, bi yna ra Jess. 37 Gr Hmu, hap din jaa gum ma, bi ymp y xdi. Nub hap di pti y pada, gui phmb gue di bom b xn du, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS17,18 gue y ji. 5 P mm di pac na ra xisu, masque ga t ba in nde ndahma hin di thoqui da zcua ngue di xuhnanyagui, bi yns ra zmi, bi yna ra Jess. 6 Nubya, bi ymp y xdi: Dami bmhb ba bi yta ra zmi. Madague ra tsombi. 7 D xi ah, manda da ya Oj b gui hyumbi gui yf rm ftsi ngue y thni ah a. Nua Oj hingui tmi b din xmbizh a. 8 P d xi ah, bexque da mbx ah b gu f rm ftsi. Jananguea gui yf Oj di zta ni mbih, n hin da du ni mbih ngue him be ba peng ua. N nub b peng nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, ga tn ah b gu cyigah, bi yna ra Jess.

18
Nda ra pa, bi xia nda ran tuti y xdi ra Jess, ra hmpya jatho thocua thoho din yui Oj n hin din xmbi da ydi gueb go din ja ba di. 2 N bi yna: Mi b a nda ra zmi b ja nda ra hnini, him bi numansu Oj xnga gue y mijih. 3 N mi bp nda ra xisu x du r nd. N thocua thoho mi sm b n mi pi da mbtsi nangue rn siui i bi. 4 N him be bi yrpa ra gnda ba bi man ra xisu a ra zmi. Jagueb min xmbi n bi yns: Nug, hin d numansu Oj, xnga

Ran tuti ra xisu n ra zmi
x bi xih manda ran tuti im bni xn hos, n i numan y mijih. N bi yna: 10 Yoho yn yoh bi mba b ja ra dnij, din yui Oj. Nua nda ra fariseo, n nua manda ra hycahi. 11 Nua ra fariseo, bim bi n bin y, bi yna: Jamadi Oj, nguetho nug xngui ts xn tso ma mbi, nug hin dr siyateg, n hin dr hyteg, n hin dr yomtnig tengu gtho mida. Jamadi ngue nug hin d t tengu tna ra hycahi i bcua. 12 Nug zi d t man sihm yond nda semana, n d una n dta a d th p ja ra nij, s bi yna ra fariseo b min yui Oj. 13 P nua ra hycahi, ndanni ts mi bi, n i su da ndts mahtsi, bi hymahi, n mm

9N
Ran tuti nda ra fariseo n ra hycahi
SAN LUCAS18 tu r mbi. N bi ympa Oj: Ma Oj i, dn yeh ni mbi, nguetho dr dditsoquig, bi yna ra hycahi. 14 P d xi ah, nua ra hycahi ya x punba Oj b mi mbeng b ja r ngu. P hinna a ra fariseo, guextaa xn tso r mbi b mi bm b. Nguetho too din ytsi, guea dn nba . P gtho too hin din ytsi, guea d tspa , bi yna ra Jess.
154 gum p, o gu man ra fhni, n gui numansu ni ta n ni mbe, i mam b, bi yna ra Jess. 21 Nu ran yoh bi dti: Gtho d t gueb go mn thnig, bi yna ran yoh. 22 N nua ra Jessb mi yde ba bi ma, bi ympa: Gad bi ts. N mba, gui p gtho ba i ja i, n gui darpa y hyoya. Gua h pya, gui tngui. N nubya, xn ngu din ja i b mahtsi, bi yna ra Jess. 23 P nua ran yoh b mi ya bi man ra Jess, mm bi du r mbi, nguetho mm ra mmbti a. 24 Nua ra Jess b mi nu bi du r mbi a ran yoh, bi yna: Xn hi y mmbti da yrp di manda r tsdi Oj. 25 Manda hingui hi nda ra camello da yrp ja r gu ra yofani, xinda gue y mmbti da yrp di manda r tsdi Oj, bi yna ra Jess. 26 N nu y ji bp bi yn: P nub in jab, too maha da z dim ph b, bi tmpa ra Jess. 27 Nua ra Jess bi dt: Nua Oj s da yta hingui s da yzh y ji, bi yna ra Jess. 28 Nua ra Pedro bya, bi ymbi: Nughe, gtho a mi jaje d sohmbe n d tnnahe. 29,30 Nu ra Jess bi yna: Guehma d xi ah, gtho too bi zoh r ngu, ogue r xisu, ogue y cu, ogue r ta, ogue r mbe, ogue y thni, ngue bin uns di manda r tsdi Oj , Oj di unni manda xn ngu xinda guea m ja. P na ra te mazi bya, bi yna ra Jess.

ra pa, nu da y ji b si y thni b bh ra Jess ngue da mba nthdi y thni. P nub mi nu y xdi ba t y ji, him bi japi da tsix y thni b ba ra hmu, bi dmyh thoho . 16 P nua ra Jess bi zond y thni n bi ymp y xdi: Dami jaf ba thocua ya y thni, o gad hcuah, nguetho gtho too da yrp di manda r tsdi Oj, jatho b da gohi tengu nda ra thni. 17 Dami yhmb ba d xi ah: Jatho gui yth tengub gy thnih b gu cyih. Nub hinna, hin gui cth b di manda r tsdi Oj, bi yna ra Jess.

15Nda
Ra Jess bi jp y thni
nua nda r ngrpi y judo, bi ynna ra Jess: Gr hogaxnbate, ba s ga t ngue din jag ra te mazi. 19 Bi dh ra Jess: Ha gum bni ba gum ma ngue gu ngui xn hogui, nguetho hnta Oj xn ho. 20 Gu pdi ba i mam b ja yn tdi ngue i m b: O gu yomtni, o gu hodu, o

18N
Nda ra mmbti i yui ra Jess
155
X bi ma mahna rn dte ra Jess
31Nu
SAN LUCAS18,19 N nu ra xd bi dti: Dn nde ga nu ran nqui. 42 S guin nu ya, bi z ni d nguetho g ycyi i ja ma tsdi, bi ympa ra Jess. 43 Bex bi z bi nu ran nqui r d bya. N bi dnna ra Jess. Bi yspa Oj b n mba. N gtho y ji mi bp, bi yspa Oj bya.

ra Jess, bi zixp maueni gtho dmayoho y xdi, n bi ymp: Dami yhmb ya. Ga mbh b Jerusaln, n din ja b ba gtho bi man y pngahy mayab nanguec, ngue dn jig ua ja ra ximhi. 32 Nu y ji di dg b ja r tsdi hing y judo, n nu da dengui, n di cmangui, n da zoxqui. 33 N da mbgb, n da hyog. P n hyu pa bya ga ndantsi mahna, bi yna ra Jess. 34 P nu y xdi, him bi bdi ba nam bna bi man ra Jess. Nguetho njomitho y n yomfni .

19
mi yo b hntho b ja ra hnini Jeric a ra Jess, n mi hup ndenyu nda z xd mi hxtaa m si. 36 N nub mi ya ra xd ngue xn ngu y ji mba b, bi ynni ba t. 37 N bi sifi mba b ra Jess ra mngu Nazaret. 38 N nua ra xd bya, ntsdi bi mbafi, bi yna: Nui gra Jess, rm bombto i ra David, dami hugui ts. 39 N nu y ji mi bp, bi xifi din h. P madague him mi ndepe din y, p manda ntsdi bi mbafi, bi yna: Gra Jess, rm bombto i ra David, dami hugui ts. 40 Nua ra Jess bim bh pya n bi manda ba tsinba a ra xd. N nub mim bhmi ra Jess a ra xd, bi ynna ra Jess bya: 41 Ba gu nde ga tai, bi ymbi.

35N
Nua ra Jess bi hoca nda ra xd mi hxtaa mi
Nua ra Jess bi yrp ja ra hnini Jeric, mi yo b, na da thogui. 2 N mi bp nda ra ngrpa hycahi, mm ra mmbti a, Zaqueo a. 3 N nua ra Zaqueo, mm min ndehma da nua ra Jess, p him mi s nguetho hingui htsi, n mm d y ji b mi yoa ra Jess. 4 Jananguea, bin tihi bi ndexa nda ra za ra sicmoro, ngue da z da nu ra Jess b bi thop. 5 N nub mi zna ra Jess b ba ra za mi huxa ra Zaqueo, bi ndtse n bi ymbi: Zaqueo, b c ndihi nguetho ga sm b ja ni ngu ra pa ya, bi ymbi. 6 N nua ra Zaqueo bin johya, dahmantho bi gi, bi mba r ngu n bi zimanho a ra Jess b mi zm b r ngu. 7 P nu y ji him bi numanho nguetho bin sya b ra Jess b ja r ngu nda ra ziyate. 8 N nua ra Zaqueo bim bi bi ympa ra Jess: Ma Hmu i, nuya ga und y hyoya made ba gtho i jag. N nub mi siyag nda ra ji ngue hin r yu ba mi t, goho nidi ga cospa a d siyabi, bi yna ra Zaqueo. 9 N nua ra Jess bi ymbi: G ph nin yomfni n i ja ra punbi ni tsoqui ya, n gtho i

Ra Jess n ra Zaqueo
SAN LUCAS19 bcua ja ni ngu, gra Zaqueo, rm bombto i ra Abraham. 10 N guea n c, ngue guec dn jig ua ja ra ximhi, ngue gan ynba y te i pdi ja y tsoqui, n hin da nu ran nbi mazi, pgue din ja ra te mazi , bi yna ra Jess.
156 ra yh bi ympa: Nuya bin ja cta a ni mbti g daqui ga xnd, bi yna. 19 Nui, ga daa nin tdi ngue gui manda cta y hnini b, bi ympa r hmu bya. 20 N x manda ra yh bi ympa r hmu bya: I ja ua ni mbti g daqui. D pts xn ho. 21 Nguetho d pc ba nim bi, ngue ya hiny nin hucate. Gu honi bp gd hynba r mbti y ji. N gu hnba y huhi, janangue d pts ni mbti ngue d su ga bdi, bi yna. 22 Nua r hmu bi ymbi: Nua g ma i udi ngue gr tsombi. 23 Hanja hin g hmia ma mbti ndahma xt hyuxi ts, bi ymbi. 24 N bi ymp mi bp: Dami hynbah r mbti na ran yoh n gui unhd a ra mbdi yh, nua too bi dha xn ngu, bi ymbi. 25 P nu mi bp, him bi nde da yte ba bi man y hmu, nguetho xn ngu i ja a ra mbdi yh. 26 P nua ra hmu bi ymp: Nua too i humbi i t ma bfi, hinga hnta rn zbi da dha, p manda xn ngu ga unni. P nua hingui nde da yt ma bfi, hin te da dha, n ga hnbaa d unni, bi yna. 27 N nu him mi ndeje dan tstabi ua, ba sih, gui scpah y yga ua, bi yna ra hmu bya, bi yna ra Jess b mi man ran tuti.

ra Jess bi xih manda ran tuti y ji, nguetho bi bn y ji ngue nub da zm b Jerusaln ra Jess, bex di japi di manda b r tsdi Oj. 12 N bi ymp: Mi ba nda ran yoh, ra tstabi r ta. N bi mba b ndanni nda ra hnini ngue bin nde bn tun b r bfi ngue din tstabi b r hizh. 13 P nub mi ntsi, bi zond dta y yh, daa nda bi un ra mbti ngue ra oro xn ngu di muui. N bi ymp: Gui hyomhb ba da z gui yth ngue di xnd ma mbti, bi ymbi. 14 N nu y ji mi bp ja r hi, him mi numanho a ran yoh. Janangue bi mbhni da y m bhni ngue mbto da zni da ma ngue hin din tun r tsdi a ran yoh. 15 P nua ran yoh, bin tun ran tdi din tstabi n bi mbeng b r hi bya. Nub mi zm bya, bi zond y yh x un ra mbti, nde da bdi hangu bi hyuxa r mbti x unna nda ngu nda . 16 Nu ra mbdi yh bi ympa: Nuya bin ja dta a ni mbti, bi yna. 17 Bi ympa r hmu bya: Xn ho g yte, gra yh xn ho, g xnda z ts d dai, p n ga daa nin tdi ngue gui manda dta y hnini, bi ymbi. 18 Nu n yoho

11Nu
Ran tuti y yh him bi xnd ra mbti
nub mi guaa bi man ra Jess, bi thopya, n mba b Jerusaln. 29 N nub mi tstho da zm b ja ra nyuni guep i ja ra hnini Betfag n ra hnini Betania,
28N
Ra Jess bi yrp ja ra hnini Jerusaln
157 mbhni yoho y xdi, bi ymbi: N mb b nn jomb ja ra hnini. N gui tmmi b nda ra tburu n thti b ja ra ndenyu, n xnga nda ra ji n hyutsi. B xocui n ba siui ua. 31 N nub boo da ynnaui: Hanja gn xocui ra buru, gui ynui: Nua ra hmu i hona ra buru, gui ynui, bi ymp yoho y xdi. 32 N bi mba bya, n bi dna ba x xia ra Jess. 33 N nub mi xoc ra buru, bi ynna r mbti: Hanja gn xocui na ra buru, bi ymbi. 34 Bi dh y xdi bya: Nua ra Hmu i honi, bi yn. N bi ndepe da zix bya. 35 N nu y xdi b si ra buru bya, n bi gspa y coto b ja r xth ra buru n bi hyuxa ra Jess. 36 N nub mi mba b yu ra Jess, nu y ji bex bi mbcua y pahni b ja ra yu ngue da thop a ra Jess. 37 N nub mi gp ja ra nyuni n mba b Jerusaln, gtho min yoh ntsdi i mbafi, bin johya n bi yspa Oj nangue yn tte nuxte bi nu. 38 Bi yn: Majpi ra tstabi b h nangue r thuhu ra Hmu. N din ja rn johya Oj y mbi y ji. Nuxtetho r tsdi Oj, bi yn. 39 N nu da y fariseo bi ympa ra Jess: Dami hcua ni xdi din h. 40 P nua ra Jess bi ymp: Nub ga hcp y ngue i spa Oj, p go da yspa Oj ya y do bongua, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS19
Ra Jess bin zoni nangue y ji bp ja ra hnini Jerusaln
30bi
nub mi hyn b ra hnini Jerusaln a ra Jess, bin zoni. 42 N bi yna: Min ndeg ngue xqu phmb a d ynah b ja ran nbi mazi, p hin gn nde g phmb, p nuya him man z, nguetho tengub njomi ni dh. 43 N da zn ra pa ba h nin sih di mbta ni hninih n njon da z da bni ngue din yni, n gan tunhd bya. 44 N gtho ah ngue gu bhmb n, da hyo ah n da guah ni hninih. N da mba nsoti, n xnga nda ra jdo da gop. Nguetho nu ah xngui ts g phmb a ra pa xt p ah Oj, bi yna ra Jess.

41N
nua ra Jess bya, bi mba b ja ra dnij n bi hyna thi gtho y mb mi bp. 46 N nua ra Jess bi ymp: I mam b ja rm hman Oj: I tha ma ngu ngue da mba nthndeg b, i n Oj. P nu ah g yrpadah tengub ra hydo guep nn yn y b, bi yna ra Jess.
45N
Nu ra Jess bi hyna thi y mb b ja ra dnij
ra Jess thocua thoho min xnbate b ja ra dnij. P nu y ngrpa mbj, n y xnbate nij, n y dcyi, min nde da hyoa ra Jess. 48 P hiny ba da yte ngue da hyo. Nguetho gtho y ji bi yrpa ra gnda ba bi man ra
47Nua
Bi tmanho a bi man ra Jess
SAN LUCAS19,20 Jess. Njon bin nde bi t y mbi da. N nu ra Jess nda ra pa bi xnba y ji b ja ra dnij nangue ran ho madayo. N y ngrpa mbj n y xnbate nij, n y dcyi, gtho bi zm b. 2 N bi tnna ra Jess: Hanja s gu te ba gu te. Too bi daa nin tdi, bi ymbi. 3 P nu ra Jess bi dti: Nc, ga nnah, 4 too bi un rn tdi ra Xuua ngue bi yt ran xixy, hague Oj uague y ji, bi yna. 5 P nu bin ynzh ba d dti. N bi yns: Nub ga mf ngue Oj bi unna rn tdi a ra Xuua, n da ynj bya: Hanja hin g ycyih b. 6 P nub ga mf, y ji thoho bi un rn tdi, d batadoj y ji nguetho xn ngu y ji cyi r pngahy Oj ra Xuua, bin ymzh . 7 Jananguea bi tmpa ra Jess: Hin d phmbe too bi un rn tdi ra Xuua, bi yntho. 8 Nc hin ga xi ah too bi dac ran tdi ga t ba d t, bi yna.

158 phna nda r yh da duspa da y n dto, nguea n yh a. P nu bi zocpa a ra nundto, bi mbmba thoho ra yh n bi yti, xn te bi unni. 11 N n yoho r yh b phna r mbti ra nundto, p ngutho bi yrpa ra yh, na bi mbmba thoho mahna, bi yr bya n nte bi unni. 12 N n hyu r yh x bi mbhni mahna a ran yoh, ngutho bi trpe, bi nba y mbfi n bi yti, xngui ts bi unni. 13 N nubya, nu ra mndto bi bni ba da yte. N bi yna: Masque ga phnna ma tsnt, dad huqui, xhma da numansu na, bi yns. 14 P nub mi nurpa r tsnt y mbfi, bi mam bya ngue da hyo, bi yn: Mbh ga hoh r tsnt, janangue da z ga cosh ra nundto, bi yn. 15 Jananguea bi zix p maueni, bi hyna thi ra tsnt, n bi hyo b, bi yna ra Jess. N x bi ynd y ji mi bp: Ba gum bmhb da yta r mbti ra nundto ya, bi yna. 16 P d xi ah, ba s n da hyo, n ndanyo di unna r nundto bya, bi yna ra Jess. N nub mi y y ji ba bi man ra Jess, nu bi yn: Oj da yte hin din ja a gum ma, bi yn. 17 P nua ra Jess bi hyt, n bi ymbi: P ba nam bna rm hman Oj ntoti mayab b, ngue i na: Nua ra do bi bnt y gdo b mi hyh ra ngu, guea ra do manda mahyoni, tengu thoho y guangu, i m b ja rm hman Oj.

20
Rn tdi ra Jess
bi xih manda ran tuti a ra Jess, bi yna: Mi ba nda ran yoh bi yta nda ra nundto, n bi hmiti da y mbfi. Nua r mbti bi mba ndanni bya, n nyaatho bm bp. 10 N nub mi zn y pa da thc yn dto, nua r mbti b
9N
Ran tuti y tsombfi
159 tengub da guesg a ra do i hmam b. Hnta go too hingui cyigui, din nbazh, tengub da dng b ja ra do din tni, n go ga smp a tengub ra do da zmi n da yti, bi yna ra Jess.
Bin tnna ra Jess b din jut ra renta ogue hinna
18N 25Bi
SAN LUCAS20 dh ra Jess bya n bi ymp: Nua r mbti ra tstabi Roma, gui unna. Nua xin r mbti Oj, gui unna Oj a, bi ymp. 26 Janangue nu yn yoh him bi z xt hyta ra Jess, p bi hyonya thoho ba bi mana ra Jess.
y ngrpa mbj n y xnbate nij b mi ya ran tuti bi man ra Jess nangue y hyote mbfi, min nde da gota fdi ra Jess, nguetho bi bdi tengub gues y hyote mbfi y mbj n y xnbate nij. P him bi goti nguetho bi zutho y ji. 20 Janangue bi bm mahna bya n bi mbhni da yn yoh ngue da yn yn tnni a ra Jess, ndahma din ja ba s d fnta ra Jess ngue di d b bh ra tstabi. 21 N nu yn yoh bi xi a ra Jess: Xnbate i, d phmbe hnta majuni gu ma. N d phmbe gu xnbi xn ho hnta go too m ji n hin gu huahni too gu xnbi, p gu xifi xn ho nangue Oj. 22 Dami xije ya, ha din thui man tdih bi daj Oj b ga juth ra renta a ra tstabi Roma, uague hinna, bi yn. 23 P nua ra Jess mi pdi i tsmhy thoho. 24 N bi ymp: Hanja gn yngui, xi ni mbti gn juth ra renta ra tstabi, gan nug, bi yna. N bi un bya. Too r pte n r thuhu i cuat na ra mbti, bi yna ra Jess. N nu bi yn: R pte n r thuhu ra tstabi Roma i cuat na.

19Nu
nu da y saduceo, bi zm b bh ra Jess, gue hingui cyi da ndants xn du. Nu bi ympa ra Jess: 28 Nua ra Moiss bi daj nda man tdih n bi yna: Nub bi du nda ran yoh ngue mi bh r xisu n njoo y thni, nua rn yoh da zinba a r xisu. N nua r mbdi thni dim bi, da thuspa r thuhu a ran yoh bi du n daymbi r ta a, bi man ra Moiss. 29 P guea ga nnahe. Bim bi yoto yn yoh din yoh zh. Nua ra mbdi nyoh bi zina nda ra xisu, n mbjua bya bi du a ran yoh n him bim bh r thni. 30 N nub mi du ran yoh bya, n yoho rn yoh bi zina ra xisu mahna, n x bi du a. 31 N x bi zina manda rn yoh bya, daingu bi yt gtho yoto yn yoh, gtho bi du n xnga nda bim bh y thni. 32 Mbjua bya, bi dus ra xisu, bi yn. 33 Nuya, dami xije ba din ja a ra pa da ndants xn du. Too da ymbi r xisu a ra xisu, nguetho gtho yoto bim bhmb ra xisu ua ja ra hi, bi yn y saduceo. 34 N nua ra Jess bi dti: Hntua ja ra hi din tht y ji. 35 N gtho too y n sh da

Ran tnni b da ndants xn du

27N
SAN LUCAS20,21 mba b mahtsi b bi ndants xn du, n him man ja ran thti b. 36 Nguetho da gohi tengu tho y m bhni Oj , n him man da du b. N madayo da gohi b bi xoxa Oj ngue y t hnis Oj . 37 P na ra Moiss bi ma da ndants xn du b mi yoti ba bin ja, nub mi nu m z ra za b mayab. N i mam b ngue nu Oj r Oj ra Abraham n ra Isaac n ra Jacob, n nu, n yaa thoho x du b mi ympa Oj ra Moiss. 38 Ngub bi ma nguetho guextaa i bh y mbi. Nub na nu Oj daingutho b i ba nda ogue xn du nda. Guextaa i jatho y te xn du, bi yna ra Jess. 39 N nu da y xnbate nij, bi ympa ra Jess: mm xn ho a g ma, bi yn. 40 N nu y saduceo ya him mi s da yn mida yn tnni.

160 de ba bi man ra Jess. Bi ymp bya: 46 O gu rpah masu ba da man y xnbate nij, nguetho i he y mbapahni xm hmadi ngue da tspi, n mm di ho da mba ma zngua ngue da yspa y ji. N mm i honi da hyup ja yn thutsi xn ho b ja y nij, np ja yn sihm. 47 N i siyabi ba i pts y xisu xn du y n nd, n i tunba y ngu, n n jati nyaa thoho i yh Oj b ja y nij. P nu, manda xn tho ran nbi da nu, bi yna ra Jess.

nubya, bi yna ra Jess: Hague nn z gu mf ra Cristo rm bombto ra David a. 42 Nguetho bi mans ra David b ja ra scu bi yota: Nua Oj bi ympa ma Hmu: Hyucua ga conhui ma tsdi, 43 gueb go d tp gtho nin sih, i n Oj, bi yna ra David b mi ma nangue ra Cristo. 44 Hanja i mbi r Hmu, n rm bombto a, bi yna ra Jess.

41N
Too rm bombto a ra Cristo
Nua ra Jess mi bp ja ra dnij n bi nu y mmbti i ct y mbti b ja ra huada, ngue rn tunni Oj. 2 N bi nu nda z hyoya xisu bi grp yoho y tcaxti. 3 Nu ra Jess bi ymp mi bp bya: Majuni d xi ah, nuna ra hyoya xisu manda di muui bi uni xinda gue gtho mida. 4 Nguetho gtho y mmbti b ya bi gta nda ra mbti ja ra huada, p ya mbongui thoho y mbti, p nua z hyoya xisu, bi uni gtho mi ja, xngui ts bi bongui ba da hyons, bi yna ra Jess.

21
Nua ran tunni manda di muui
ra Jess bya, n jata nyh y xdi, gtho mi bp mi
45Nua
Ra Jess bi ma hinga guea b nn xnbate y xnbate nij
ra Jess mi a man y ji: Mahotho ra dnij, n mahotho yn tunni i zp. P ra Jess bi ymp: 6 Nuna gtho gun nuh ya, da zn ra pa hin te din ja ua, xngui ts da bonga nda z xqui ngue hin da yte, bi yna ra Jess.
Ra Jess bi ma ba din ja ra dnij

5Nua
161
Ran nbi din ja ua ja ra hi
16N
SAN LUCAS21 z da dti ba gui mamhb b. madagueb, ni tah ogue ni mbeh, ogue ni cuh, ogue ni mnih, ogue ni amigoh, p guemhma di d ah b bh y tstabi. N daah da tho ah ngue gu cyigah. 17 N gtho da tsan ah nanguec. 18 P o gun suh nguetho xnga nda ni xth dim bp ja ni yh. 19 P nub gui hyth yn nbi, Oj di da ah ra te mazi, bi yna ra Jess.

nu da y ji mi a bi man ra Jess, n bi ynni: Gra xnbate i, ndaa n pa din ja a gum ma, ba n hmpya din ja s ga phmbe. 8 N nu ra Jess bi ymp: Dami jamansu ba gu cyih. Nguetho da zn ra pa ba h y hyte da hy ah: Nug dr Cristog, da ynah. N da yn: Ya bi zn ra pa ran zgui, da yn. P o gu cyih ba da man. 9 Ga xi ah ba gtho din ja ua ja ra hi gueb go ba c mahna. O gu suh ba gui yhmb, nguetho din ja y dsi, n y ji hinga daangu da bni. P hinga gueb ran zgui din ja , bi yna ra Jess. 10 N x bi yna: N daa ndanni y hi din ja y si. N din ss nda ngu nda y tstabi. 11 N din ja y ymhi ntsutho, n din ja ra dthu, n ra dgh, n din ja y hmpya ntsutho b mahtsi. 12 P hin nn ja a dm mang b bim fntah n da mba ma nni ah. N da tsix ah b ja y nij, di nnah b. N da mba ma d ah b bh y tstabi np b ja y tsdi. Gtho ngub da ttah ngue gu tngah. 13 P nub da tsix ah b, da z gui mamhb b ran ho madayo. 14 N yo gadn yomfnih ba gui mamhb b bi mba ma junni ah. 15 Nguetho nug, ga bnnah ba da z gui mamhb ra ora gam bhmb b. N nua ga bnnah, xnga nda nin sih da

7N
manda bi man ra Jess, bi yna: Nub guin nuh x mbt ra hnini Jerusaln y dofi, gui phmb mi tstho da guah ra hnini. 21 N nub bin ja b Njerusaln, gtho bp ja ra xqui Judea xn ho b da dagui da mba b dpo b ja y nyuni. N i bp ja ra hnini, xn ho b da bni, n gtho i bp dpo hin da yna da mba b ja ra hnini. 22 Nguetho guea ra pa di un rn nbi Oj , n gtho din ja tengu tho i mam b ja r hman Oj din ja. 23 N nub bin ja a, hucate in hthni, n gtho bh y ure. Nguetho ndumbitho rn tsmbi Oj din ja ua ja ra hi n xn ngu yn nbi da nu y ji. 24 N nu da d mba ntho ra juai, n nu mida da tsixp ndanni y hi n da gohi tengub i ofdi. Gue hing y judo di tson na ra dhnini n di manda ua, gueb go da zn ra pa da hynba y tsdi Oj, bi yna ra Jess.

20N
Ra Jess bi ma ba din ja ra dhnini Jerusaln
yna:
25N
B bi zn ra pa ba h ra Cristo
SAN LUCAS21,22 Nu Oj da yt y hmpya b ja ra hyadi, np ja ra zna np ja y s. N y ji bcua ja ra hi mm din su b da yde ntsdi da yn ran dhi y dej. 26 N mm da gent y mbi nangue ra mbidi din ja. N da zu b da bni ba din ja gtho ua ja ra ximhi. N gtho ba b ja b mahtsi di yni. 27 N nub bin ja a d xi ah, bex gua c, ngue dn jig ua ja ra ximhi, ba c b ja y gi, ban yobe ma tsdi xn ngu ngue dn nuxteg. 28 N nub gn nuh da mbdi din ja, dami hyuth nzmbi n gui ndsh mahtsi, nguetho ba h ni prpateh da yn ah, bi yna ra Jess. 29 N manda bi man ra Jess ngue bi mana nda ran tuti, bi yna: Gan yomfnih ts ba di ja ra za ra higo n mida y za. 30 Nub gun nuh i px y paxi y za, gu phmb bex ba h y pa xm pa. 31 Ngutho b bi mba d xi ah, gui phmb mi tstho di manda r tsdi Oj ua bya. 32 Majuni d xi ah, nu y ji bcua ya, hinga gtho xt du b bi mbdi din ja a d xi ah. 33 Nu b mahtsi n ra ximhi da guadi, p nua mam hmang hin da guaa, bi yna. 34 Janangue dami jamansu ba gu th, o gun nde gui yth ni ph zhh, n hinga hnta guim bmhb nin sihmh. Dami jamansu a gui yth, hin ga tnnah ngue gd th a b b peng. 35 Nguetho njon da ba ra ora ba c, p gtho y ji bcua ja ra ximhi da nu. 36 Dami tm

162 thohoh n thocua thoho gan yh Oj, ndahma din ja ni tsdih gui hyth yn nbi din ja. Nub ngub gui yth, hin gui ps ni sh b g bhmb b ja ma hmig, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess b mi xih y xdi ba gtho din ja. 37 N nua ra Jess b mi bp Jerusaln, gtho y pa mi xnba y ji b ja ra dnij. P nub ra xui bya, mi pa b ja ra nyuni Olivos. 38 N gtho y xudi mi pa b y ji b ja ra dnij, da ya i man ra Jess.

Nuya mi tstho da zn ra pa da tsi ra hm hiny r xi. Gue y pa ra dmpti ran dbaxjua. 2 Nu y ngrpa mbj n y xnbate nij, mi honi ba d hyo ra Jess. P mi su ba da yt y ji b da hyoa. 3 N nua ra zthu bi yt r mbi ra Judas Iscariote, guea nda r xdi ra Jess. 4 Nua ra Judas bi mba, bin yh y ngrpa mbj n y hmu dofi, n bi xifi ba da yt b di da ra Jess. 5 Nu bi hyu y mbi b mi mana ra Judas ba da yte. N bi xifi da gut rn zbi ra Judas. 6 N nu ra Judas bya, bi dma ra ora b njongui bp y ji ngue di da ra Jess.

22
Bi hma da tho ra Jess
mi sn ra pa bin ja ra dntsihm i tsi ra hm hiny r xi, n i ho ra tdyo. 8 N nua ra Jess bi mbnna ra Pedro n ra Xuua n bi xifi di hoc ran sihm ran dbaxjua, da zi b bin de. 9 Nu ra Pedro n ra Xuua bya:

7N
Rn sihm ra Hmu
163 Hap gun nde ga hocbe, n. 10 Nu ra Jess bi ymp: Nub gn youi b ja ra ndenhnini n gui nuui nda ran yoh i tu nda ra xaro ra dehe, dami tndui a ran yoh, n gui ctui b ja ra ngu da yta. 11 N gui xihmi a ra mngu b: Nua ra xnbate b pngabe ngue gui xicbe hap i ja ra cuarto ngue ga sghe ra dnsihm, gui ynui. 12 N nua ran yoh da zix aui b magtsi hap i ja ra cuarto xn ndoho. Guep gui hocui rn sihm ran dbaxjua, bi ymp y xdi. 13 Nu ra Pedro n ra Xuua bya bi mba bi dni tengutho bi mana ra Jess. N bi hocp ran sihm bya. 14 Nub mi zn ra ora bya, nua ra Jess n mida y xdi bi zm b n bin sihmh. 15 Nu ra Jess bi ymp y xdi: mm dn ndeg ga sih na ran sihm ran dbaxjua b di bdi ga tug. 16 N d xi ah, him mandand ga sig na ran sihm jagueb bi zn ra pa ngue gn ymhb xn ho b gm bhmb b di manda r tsdi Oj. 17 Nu ra Jess bya bi dca nda baso ra vino n bi un ra jamadi Oj, n bi ymp y xdi bya: Dami comhb na po na ra baso, gui sih. 18 Nguetho d xi ah, hin ga sig mahna asta gueb go da zn ra pa di manda ua r tsdi Oj xn ho. 19 N nubya, bi hyc ra hm n nub mi guaa bi un ra jamadi Oj bya, bi xni n bi darpa y xdi, bi yna: Nuna ra hm na, ma ngcyig na, ga ung nangue ah. N ndand

SAN LUCAS22 ngu ndand b gu sih, guim bnj, bi yna ra Jess. 20 N nub mi guadi bin sihm , nu ra Jess bi dca ra baso ra vino n bi und y xdi n bi ymp: Nuna, ran hoqui madayo, guehna nam bni ma jig ngue bi hoca ra dayoyu bi ytah Oj na, bi yna. 21 P d huhmb ua nda di dg. 22 N nug, ngue dn jig ua ja ra ximhi, da thog, ngue guea bi znd Oj, p huhi maha a di dg, bi yna ra Jess. 23 Nu y xdi, bex bin ynzh too di da ra Jess.

manda ran junti bi yt y xdi ngue too dim bto nangues . 25 P nu ra Jess bi ymp: Nuua ja ra hi, nu y tstabi n i ja y tsdi, xn hi i rpa y ji b di manda , i te y yh , n i tmbi xn ho a i te. 26 P nu ah, hin gan jah b. Nua too dim bto, da yte dim bjua thoho. N nua too din ngrpi, da yte din yh thoho a. 27 Nu y hmu bcua ja ra hi, hin dim p, p gue i tmi da mbp y yh, p nug madague dm hmug, p d t ngue ni yhgah, bi yna ra Jess. 28 N manda bi xifi, bi yna: P nuah, dn hymhb b m nug yn nbi ua ja ra ximhi. 29 Janangue ga daa nin tdih, tengutho bi dac ma Ta. 30 N nub bi zn ra pa ga t ran tstabi, darp dan johyah, n gui comhb ma tsdi gui junbah ma miisraelh, dy judoh, bi yna ra Jess.

24N
Ra Jess bi ma too dim bto
SAN LUCAS22
Ra Jess i pdi ba da yta ra Pedro
164 D gua, bi yna ra Jess.

Ra Jess in yui Oj b ja ra nyuni Olivos
bi tmpa ra Pedro: Ma z Pedro, nua ra zthu bi yh ran tdi ngue da za ni mbih, in nde ah gan uxth tengub i uxt ran dhi y hi ra trigo. 32 P nug, ya d p ma Ta him m z gui pumbni ni tcyih. N nub gn yomfni ts, gui ycyi xn ho mahna, n gui zrpa y mbi ni miycyih, bi ymbi. 33 N nua ra Pedro bi dh pya: Nug, ga tnna i madague dan ofdiui ogue ga tuui, bi yna. 34 Bi da ra Jess bya: Gra Pedro, d xii, nub hin n mbah ra ni, n hyund xqu cngui, bi tmpa ra Pedro.

31N
bi ymp y xdi bya: Nub ra mbdi d pnnah b g mamhb ran ho madayo, n hin te g hyxh. Ba g yth, ha bin ja ba gtho g hyomhb, uague hinna. N gtho y xdi bi yna: Hin te d bhmbe. 36 P nuya ndanyo gui yth, gui tux ni buxah, n gui hyx ni mbtih. N nub hiny ni espadah, gui p ni pahnih gui tmhb nda. 37 Nguetho i jatho din jag tengu i mam b ja r hman Oj, i m b: Y ji da ymbi ra tsombi a, i m b ja rm hman Oj nanguec, bi yna ra Jess. 38 N nu y xdi bi ymbi: Gra Hmu, i jaje yoho y espada, bi yn.

35X
Ra Jess bi ma mi tstho da nu ran nbi
ra Jess bya, bi bm b ja ra cuarto mi sihm , bi mba b ra nyuni Olivos, bi mbh y xdi. 40 N nub mi zm b, nu ra Jess bi ymp: Dami yf r tsdi Oj gue da z gui hyth y n tste ra zthu, bi ymbi. 41 N nua ra Jess bi uei ts b m bh y xdi, n bin dnyahmu, bin yui Oj. 42 N bi yna: Ma Tai, nub ni ph, dami japi ngue hin ga sig a ra mbohi g snni ga sig, p hin dn nde ma phzh p go ni ph dn nde ga t, bi yna ra Jess. 43 Bex bi nqui b nda rm bhni Oj mahtsi ngue b hnba a zrpa r mbi. 44 P nua ra Jess mm bi du r mbi, n manda ntsdi bin yui Oj. Xgue ra ji a r xnthe mi tp hi. 45 N bi ndantsa ra Jess bya, bi mba b bh y xdi. P nu, gtho min ha nguetho bi gent y ji nangue ra dumbi mim bni. 46 Nua ra Jess bi ymp: Hanja gnn hmb. Dami nuhmb, gan yh Oj jananguea da z gui thmb rn tste ra zthu, bi ymbi.

39Nua
nub min yh y xdi, bex b p nda ntsi y ji, n b bto ra Judas, guea nda r xdi ra Jess. N nua bi zm b bh ra Jess n bi zspa r yogu b mi zngua. 48 P nua ra Jess bi ymbi:
47N
Bi fnta ra Jess
165 Gr Judas, ha ran tstsi gu dgui, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess. 49 N nu mida y xdi b mi nu ba bin ja, bi ynna ra Jess: Ha ga japhe ma espadahe, n. 50 P him bi dmi ba da sia nda , bex bi zcua rn yizagu r yh ra ngrpa mbj. 51 P nua ra Jess bex bi hcua y xdi: O gu th a, bi ymbi. N bex bi hocua mahna a r zagu a ran yoh. 52 N nua ra Jess bex bin yh y ji ngue b h da zitsi. Min yoh y ngrpa mbj n y ngrpa mbdi b ja ra dnij, n mida y ngrpi y judo. N bi ymbi: Ha dr bg ngue gu hh ni espadah n ni zah ngue gui sixcah, bi yna. 53 Hanja hin g bntcah b ja ra dnij, n znta min xnbateg b. P nuya bi zn ra ora din ja a bi znd Oj n nda ora thoho gui tj, na ra dmantso nda ora thoho da dqui, bi yna ra Jess.

SAN LUCAS22 mi tho nda z t ora, nda ran yoh bi nua ra Pedro n bi ymbi mahna: Nui grn yoh, guee gmin yoh ra Jess. P nua ra Pedro bin cni: Hinga guec, bi yna. 59 N nub mi thoh manda ora, x manda ran yoh bi ymbi: Nug, d pc na ran yoh. Guehna nda r xdi ra Jess. Nhna ra mngu Galilea na, bi yna. 60 P nua ra Pedro bi dti: Nui grn yoh, hin d pc ba gum ma, bi yna. N bex bi mbah ra ni bya. 61 Nua ra Jess bex bin yg ui n bi hyanta ra Pedro. Bex bi bna ra Pedro x xia r Hmu, ngue bi ymbi: D pc nub hin n mbah ra ni, hyund xqu cngui, ngue x ymbi. 62 N nua ra Pedro bya, bi mba b thi n bin zoni, bi bnman ba bi yte.

58Nub
bi fnta ra Jess n bi tsixp ja r ngu ra hmumbj. N nua ra Pedro bi dnni a na bjua thoho. 55 N mi z b nda ra sibi b mbo r mbti r ngu ra hmumbj. N nu ra Pedro madin tspih b y ji. 56 N mi bp nda ra hmute ngue ra yh b. N nub mi nua ra Pedro, bi yna: Nuna ran yoh hucua, min yoh ra Jess. 57 P nua ra Pedro bin cni, n bi yna: Nui gr xisu, xgue hin d pc too a gu ma, bi yna.

54Bex
Ra Pedro bi gna ra Jess
nu yn yoh mi fa ra Jess, bin spate tho. 64 N bi gorpa r d ra Jess, n bi mbmp pya, n bi ympa ra Jess: Gr pngahy, xije too bi mbpai, bi ymbi. 65 N mm xn ngu ran tso bi xia ra Jess.

63N
Ra Jess bi tspi
nub mi hyax pya, bim pti b y dcyi, n y ngrpa mbj, n y xnbate nij. N nu bi zixp madm pti gtho y ngrpi y judo, ngue di junba ra Jess. N bi ympa:
Ra Jess bi junba y ngrpi y judo

66N
SAN LUCAS22,23 xije ya, ha majuni guee gr Cristo, r Thahni i Oj. N nua ra Jess bi dti: Madaguea ga xi ah, hin gui ycyigah. 68 N nguthob ga nnah nda ran tnni, hin gui thhmb, bi yna ra Jess. 69 P nuya, bi zn ra ora ga combe r tsdi Oj nuxte thoho, nug ngue dn jig ua ja ra ximhi, bi yna ra Jess. 70 N nu mi hup bi ynni: Ha guee r Tsnt e Oj b. N nua ra Jess bi dti: Guea gu mamhb, bi yna. 71 P nu bya, bex bi yn: Hingui jatho ga homhb mida y testigo, nguetho ya bin junzh, n d hmb a bi ma, bi yn.

166 Nuna ran yoh bi dma nda ran heque nangue ba bi xnba y ji. Guea bi yrp ja ra hi Galilea, np ra xqui Judea, n nuya bi zcua ja ra hnini Jerusaln, ngue da ytua, bi yn. mi yde ba bi man y ji, nu ra Pilato bi ynni: Ha ra mngu b Galilea na ran yoh b. 7 N nub mi bdi gue ra mngu b Galilea a ra Jess, bi manda da tsixp bh ra Herodes. Nguetho ra Herodes ra tstabi b ja ra hi Galilea, n guea ra pa i bp ja ra dhnini Jerusaln a. 8 N nua ra Herodes, b mi nua ra Jess, bin johya, nguetho mi de ba gtho mi t ra Jess, n in nde da nu nda ran tte nuxte. 9 N nua ra Herodes, xn ngu bi yn yn tnni, p nua ra Jess him bi yrpatho ra gnda, xngui ts bi ddi. 10 N hinga yatho mi bh y ngrpa mbj, n y xnbate nij, n mm tsdi bi mbafi, di ypa ra Jess. 11 P nua ra Herodes n y dofi, mm bi denthoho a ra Jess, n xngui ts bi numansua. N nu y dofi bi heta ra pahni tengu y pahni y hmutstabi, n bi mbnh mahna b bh ra Pilato. 12 N madn shmi a ra Herodes a ra Pilato, p nu ra pa a, bin amigoui bya.

67Dami
6Nub
Ra Herodes bi junba ra Jess
23
Jananguea bi ndants, bi zixa ra Jess b bh ra tstabi Pilato. 2 N gtho bi ypa ra Jess. N bi ympa ra Pilato: Nuna ran yoh i bcua, mm i ht y ji, n bi xih y ji ngue hin din jut y renta im man ra tstabi Roma, n bi mans ngue gues ra Cristo, ra hmutstabi na, bi yn mad ypa ra Jess. 3 N nua ra Pilato bya, bi ynna ra Jess: Ha majuni guee r hmutstabi y judo. Ra Jess bi dti: Guea g ma, bi yna ra Jess. 4 Nu ra Pilato bya bi ymb y ngrpa mbj n y ji mi bp: Xnga nda ra tsoqui d tnb na ran yoh, bi yna. 5 P mm manda ntsdi bi man y ypate:

Ra Pilato bi junba ra Jess
nua ra Pilato bi zond y ngrpa mbj n mida y ngrpi y judo. 14 N bi ymbi: Gu sih na ran yoh bcua, n g xij ra hyte na. P xn ngu
Nu ra Pilato bi manda d ho ra Jess

13N
167 yn tnni xt nd n xnga nda ra tsoqui d tnb na, bi yna. 15 N xnga guea ra Herodes bi ma xtn dnba nda r tsoqui, n b pntho ua mahna. N hiny ba bi ytna ran yoh gue d nu ran dte. 16 Nuya, ga manda da bi n nubya ga ththo, bi yna. 17 Nguetho nu ra Pilato nzi di tha nda ra ofdi b i ja ram pti ran dbaxjua. 18 P nu y ji mm bi mbafi n ndata bi man : Dami hyo na ran yoh, n go gui tha ra Barrabs, bi yn. 19 N nua ra Barrabs, ra hyodu a, n mi ofdi nguetho bi parpa y ji din shmb ra tstabi. 20 P nua ra Pilato, mm min nde di tha ra Jess, n bi zpi din yh y ji mahna. 21 P nu y ji mm i mbafi. N bi yn: Cuarp ja ra ponti, bi yn. 22 N n hyund bya, bi ynna ra Pilato: Ba n tsoqui bi ytna ra Jess, xnga nda ra tsoqui xt tnb ngue d nu ran dte, p b da guaa mbi ga xoc bya, bi yna. 23 P manda ntsdi bi mbah y ji, n ndata bi ma ngue di cuarp ja ra ponti ra Jess. N bi dha ba min nde bya. 24 Nguetho nua ra Pilato bi manda da tta ba go i nde y ji. 25 Go bi tha ra Barrabs, ngue bi man y ji, madaguea n ofdi a nam parpate n na n hodu. P nua ra Jess, go bi dp y ji da yrpe tengu mim bni da yrpe.

SAN LUCAS23 ran yoh, Simn, ra mngu b ra hnini Cirene, ngue n mba b ja ra hnini Jerusaln. N bi fnti n bin japi da duspa r ponti ra Jess. 27 N ndan ntsi y ji bi dnna ra Jess. N nu da y xisu zom b n mba, i tu y mbi ba da trpa ra Jess. 28 P nua ra Jess bi hyt n bi ymp: Gy z xisuh, ngue gy mnguh Jerusaln, o gu zomhb ngue ga tug, p manda go gui zomhb nangue ba gui nush, gy mnguh Jerusaln, n ni thnih. 29 Nguetho da zn ra pa xn tho ran nbi guin nuh. N him man gui samhb y xisu him bi dn y thni, pgue guim bmhb majpi , nguetho ya njoo y thni da nua ran nbi xn tho tengu da nu ni thnih. 30 N da yni da: Manda xn ho b xtan yt y th n y nyuni xtan gogbah, xinda gueb ga thoqui ga nuh ran nbi xn tho, da yn i da. 31 N gui phmb, nub xn tho ran nbi bi trpa nda ngue hiny r tsoqui, manda xn tho da trpa ja y tsoqui, bi yna ra Jess b mi xih y xisu i zoni. 32 N yoho yn yoh bi tsitsi ngue darp da thoh a ra Jess. P gtho yoho mi ja y tsoqui . 33 N gtho bi zm b ja nda ra nyuni tmbi ra yxmu. Guep bi mba ma cuati b ra Jess n yoho yn yoh. Nda a nda bi guarp ja y ponti. 34 N nua ra Jess bi yna: Ma Tai, dami punba a i rc ya y ji, nguetho hingui pdi ba i te, bi yna ra Jess. N nu y dofi bi yta nda ran tha too da gxa r pahni ra Jess.

nubya, bi tsixa ra Jess b ndehnini. N bin cath nda
Nu ra Jess bin cuatp ja ra ponti

26N
SAN LUCAS23 mi hand thoho y ji. N nu y ngrpi, mm bi den thoho n bi yna: Nun ran yoh bi pi da, i s dim ps ya gueb guea ra Cristo r Thahni Oj n, bi yn. 36 N y dofi mm bi denthoho n di sti di unna ra vino xn ju, mbi da zi a ra Jess. 37 N bi ymbi: Nub guee r Hmutstabi y judo, damim ps b, bi yn y dofi. 38 N mn toti nda ra xith b ja ra ponti b ja r y ra Jess. N ntoti b: Nuna r Hmutstabi y judo na. 39 N nua nda ran yoh mi cuat r ponti mi bp nn ja r hyo ra Jess, bin sante thoho. N bi yna: Nub majuni guee gr Cristo, hanja hin gm ps, ncbe xqu pcbe, bi tmpa ra Jess. 40 P nua manda ran yoh mi cuarp bya, bi hcpa a bin sante n bi ymbi: Ha xngui ts gu su Oj, n data man nbih, bi yna. 41 P nugi, ran dte rn sui a d tui. P nuna ra Jess, xngui ts ran tso bi ytna, bi ymbi. 42 P nubya, bi ympa ra Jess: Dami bnc b bin ja ni tsdi ngue gui manda ua, bi yna. 43 Nu ra Jess bi ymbi: Majuni d xiai, ga smmi nm pa ya b mahtsi, bi ymbi.

168 mbo ra dnij. 46 N nua ra Jess ntsdi bi mbafi, n bi yna: Ma Ta i, dad da ma te ya, bi yna. N bex bi du bya. 47 N nu ra hmudofi mi bp, b mi nu ba bin ja, bi yspa Oj, n bi yns: Majuni nun ran yoh hin te mi ja ra tsoqui, bi yna. 48 N gtho na ngu y ji bp ngue y nute, b mi nu ba bin ja, bex bi mba y ngu, bi bndumbi n bi hyonya thoho. 49 P nu y amigo ra Jess ndanni ts mi bi. N da y xisu mi tnna ra Jess b mamb nxp ja ra hi Galilea, gtho bi nu ba bi trpa ra Jess.

35N
nub huxyadi, bim bxui gtho ra ximhi, asta gueb hyunde. 45 N nub mim bxui, bin xngui nde ra bte i ndam b
44P
Bi du ra Jess
mi ba nda ran yoh, Jos, ra mngu b ra hnini Arimatea, nda r hnini y judo b ra xqui Judea. Nua, ra hocji a, n mi hnumansu. N mi tm ra pa di manda ua r tsdi Oj. Nda r ngrpi y judo a, p hinga daingu bi bmhb bi junba ra Jess. 52 N nua ra Jos bi mba b b bh ra Pilato n bi yp r ngcyi ra Jess ngue da ygui. 53 N bi tong b ja ra ponti a ra Jess. N bi mbantpa r ji ra Jess nda ra hocbte xn ho, n bi grp ja nda ra hydo xnga ndand bi yo nda ra du. 54 N nub mi ygui, guea ra pa din s y ji ngue da nu ra pa ran sya. 55 N nu y xisu, mi tnna ra Jess b x nxp ja ra hi Galilea, bi dnna ra Jos n bi nu hap bi jta ra Jess, n mi nu hap n ja r y. 56 N nu y xisu bi mba bya,

50,51N
Bi ta ra Jess
169 di hoc ra ythi i ymanu, n ra aceite da gospa r ji ra Jess. P nub mi mba ra pa ran sya, bin sya tengu thoho bi mam b ja y n tdi. N txuditho ra pa ndomingo, nu y xisu bi dux ra ythi bi hoqui, n bi mba b ja ran ygui ngue ra hydo guep mi o ra Jess. 2 N nub mi zm b, bi nu, ya x mba njnni a ra do mi juaxp ja ra hydo. 3 N bex bi yrp mbo, p him bi dm b r ji ra Jess. 4 N nub mi bp n din yomfni ba bin ja, bex bim bhmb yoho y m bhni Oj, mi he y pahni di fxni. 5 N nu y xisu, mm bin su n bi hyt yn yoh. N bi ymp: Hanja gn hyomhb ua nda ran yoh i bi, guecua ja ran ygui. 6 Nua gu homhb, bi ndantsa, njoo ua a. Ndeb guim bmhb a bi xi ah b gm bhmb b ja ra hi Galilea. 7 Ngue bi ma jatho da nu ran nbi, n da mba ma d b bh y tsombi, n da du b ja ra ponti, n nub n hyu pa da dmbni, bi ynah, bi yn y m bhni Oj. 8 N nu y xisu bi bm bya ba x mana ra Jess. 9 N bi nxp ja ran ygui, bi mba b b dmada y xdi ra Jess n gtho mida, n bi xi ba bin ja b ja ran ygui. 10 N nu y xisu, ra Mara Magdalena a nda, n ra Juana a manda, n ra Mara r mbe ra Jacobo a manda, n mida min yoh gue bi xi y xdi a ra Jess ba bi nu b ja ran ygui.

SAN LUCAS23,24 nu y xdi, him bi ycyi ba bi man y xisu, n bi ymbi bi bns ba bi man. 12 P nua ra Pedro, bi mba ndihi b ja ran ygui n bi nu b mbo. N bi nu mi bntho b ra bte m mbanti ra Jess. N bi mbeng b ja r ngu bya, bi hyonya thoho ba bin ja.
11P
24
Bi dmbni ra Jess b ja rn ygui
guea ra pa bi mba yoho y ycyi b ja ra hnini Emas ngue hinga yatho, hyu ora tho n yo. 14 N i mam b n mba ba bin ja b Jerusaln. 15 N gtho n y, bi zp yu a ra Jess n bin yoh. 16 N nu bi nu a, p him bi bdi too a. 17 N nua ra Jess bi ynd: Ba gu mammi. N nu yoho bim bp bya, n mm tu y mbi. 18 N nua nda Cleofas bi dti, bi yna: Masque hna zh hin gu pdi ba bin ja b Jerusaln y pa i ja bya, bi ymbi. 19 Nua ra Jess bi ynni: Ba bin ja b. N bi xih pya ba bin ja, bi ymbi: Nu ra Jess, ra mngu Nazaret, nda r pngahy Oj mm mi ja r tsdi, bi yt yn tte nuxte n bi hoc yn zman. N bi yt ran ho b na nu Oj, n nu y ji bi numansu a. 20 N nu y ngrpa mbj n mida ma ngrpih, bi da ra Jess b bh ra tstabi ngue da tho. N bi mba ma cuati b ja ra ponti bya. 21 N nughe, d bmhbe guea da ynj dy ji

13N
Ra Jess bin yoh b yu da y ycyi
SAN LUCAS24 israelgh, n xtn jas ma tsdi zhh mahna. P ya n hyu pa ya bi tho. 22,23 P nu da y xisu ma mi ycyihe, mn txuditho bi mba b ja rn ygui, guep b o ra Jess, p him bi dm b a, n b peng b ja ra ngu bi xije ba bi nu, n bi man bi nu da y m bhni Oj mahtsi, bi xifi i ba ra Jess. N mm dad hyonya thohe. 24 P nu da man yohe, bi mba b ja ran ygui n ngutho bi man ngue hiny b r ji, bi yn y ycyi. 25 P nubya, nua ra Jess bi xi min yoh: Nuaui, gu ymbiui n xngui ts gu hya gui ycyiui ba gtho bi man y pngahy Oj. 26 Nguetho gtho bi ma jatho da nu ran nbi ra Cristo, gueb go bi gonhui r tsdi Oj, bi yna ra Jess. 27 N nubya, bi xi ba gtho bi man y pngahy ngue din ja, n ba nam bna ntoti b. Bi dmi b r mbdi r scu ra Moiss n bi xifi gtho mida y scu Oj. 28 N nub mi tstho da zm b n mba, nu ra Jess bi yte tengu b da thogui. 29 P nu yoho min yoh bi zmmi din oxh b, nguetho bin de. N nua ra Jess bya, bi gohmb b . 30 N nub min sihmh, nu ra Jess bi hyc ra hm, n bi un ra jamadi Oj, bi xni, bi und mi bp bya. 31 Bexgue dahmantho bi bdi too a ra Jess tengub ja bin z y d. P nua ra Jess bexque bim btho b, him bi nu hap mba. 32 N nu yoho bin ys , bi yn:

170 P hanja hin d phmi b mn cath b ja ra yu. Ha him bin johya ma mbiui b m xicui ba nam bna rm hma Oj, bin ymzh . 33 Bex bi ndantsi, bi mbeng b Jerusaln, n bi dm b dmada ngue madm ptih mida y ji. 34 N m m mad johya , n i ma ngue bi ndantsi mahna ra Hmu n bin yui ra Pedro. 35 P nu bi zh ngue min yoh ra Jess b yu, bi xi mida ba bi yrp yu. N bi xi ngue guea ba ngue bi xn ra hm ra Jess.

nub gtho na y y xdi, ya x bp ra Jess b mi nu. N bi zngua , bi ymbi: Gan johyah. 37 N m m bin su, bi bni gue i nu nda ran dhi, ngue him majuni. 38 P nu ra Jess bi ymp: Hanja ngue in jab nin yomfnih, n hingui s gui ycyigah. 39 Dami hytcah, n guin nuh ma y n ma gua, n gui nuh ngue gueczhg. Dami thqui, janangue da z gui phmb ngue i ja a ma ngcyi. P nua nda ran dhi tengu gum bmhb, hinguin youi r ngcyi a, bi yna ra Jess. 40 N nubya, bi yut y y n y gua. 41 P guextaa him bexque bi ycyi nguetho bi hyonya thoho, n xin di johya . Nu ra Jess bya, bi ypi ba da zi. 42 Bex bi unna nda xqui ra hu. 43 Bi hym bya n bi za, n gtho y ji mi bp bi nu. 44 N nu ra Jess bi ymp: Nuya bin ja ba gtho d xi ah b mm bhmb. Ya d xi

Ra Jess bin yus b bh y xdi

36N
171 ah gue din ja a ntoti b ja y n tdi ra Moiss, np ja y scu y pngahy, na ntoti b ja y thuhu, y salmo, n ya bin ja, bi yna ra Jess. 45 Nu ra Jess bya, bi xocpa y n yomfni ngue da z da b ba nam bna rm Hman Oj. 46 N bi ymp: Ntoti b ja rm Hman Oj gue da nu ran nbi ra Cristo, n da tho, n n hyu pa da dmbni. 47 N ntoti b ngue d mbp Jerusaln da hman ran ho madayo, n gtho n ngni ra ximhi, n da sih y ji di ph y n yomfni n da mba ma punbi y tsoqui, ngue nangue r thuhu ra Cristo. 48 Nu ah, s guim mamhb majuni ran ho madayo, nguetho g nuh ba

SAN LUCAS24 gtho bin ja. 49 N gua pn nah r Hogandhi Oj bi mam ma Ta di da ah. P jatho gui tmhb ua Jerusaln, gueb go b h mahtsi r tsdi gan yoh, bi yna ra Jess, bi ymb min yh y xdi. mi guaa bi man ra Jess, bi zix y xdi b ja ra yu n mba b Betania, n guep bi uts y y n bi jp bya. 51 P nubya bi zop y xdi n bi ndex mahtsi. 52 N gtho mi bp bi yspi n mm bin johya y mbi . N bi mbeng b Jerusaln bya. 53 N gtho y pa bin de b ja ra dnij, mi numansu Oj n bi un ra jamadi Oj b. N hnta d xia ya.

50Nub
Bi ndex mahtsi ra Jess
Ran ho madayo bi yota ra Xuua r xdi ra Jess, n xin r biui a

guea. 11 I zcua d bhmbe ngue ma mngughe a. P xn ngu him bi ymanho a. 12 P gtho too bi zim b mbo y mbi a ra Cristo, n bi ycyi gue y ynte a, guea z bi xnd mahna Oj ngue bi yte y thni zh . 13 P nub bi xnd mahna Oj nda, hinguin ja tengub xm b a nda ra ure, ngue bi ndes y ji n nangue y ji zh, p bim bi mahna nangue Oj. 14 N nua tengub ram hma bin ji a, n m bhmbe a. N d nuhe r nuxte nguetho r datsnt Oj a, hin hap i s a r mate, n gtho majuni bi ma. 15 Nua ra Xuua Nxixy bim pngahy nanguea. N tsdi bi ma bi yna: Nuna guehna d mang b m xi ah, mbjua ba h, p manda nuxte xinda guec, nguetho ya xm b b r mbdi thoho, n hinna g, m ng, bi yna ra Xuua Nxixy. 16 N gtho gah dy ycyih, d hmhb r mate xn ndoho, n thocua thoho di daj manda r mate. 17 Nu ra Moiss bi xngah

Xuua
Nua ra Cristo tengub ram hma nguetho di jaj ga phmb Oj a. N ya xm b b hin te m ja ra ximhi, n i bhmi Oj a, n nua Oj a. 2 N guea m bhmi Oj b r mbdi thoho. 3 Gtho bi yte ba i ja. Nub hin xt yta, hin te di ja b. 4 I jas r te, n guea n ja y te y ji, ngue di yomfnip y mbi . 5 Jananguea nua tengu ran nqui di yorp ja ra bxui. P nua ra bxui hin da z di huta ran nqui. 6 Nu Oj bi huahna nda ran yoh guea ra Xuua Nxixy a. 7 Nua ra Xuua Nxixy bi thahni da ma nanguea ran nqui majuni, ndepe gtho da ycyi ran nqui y ji, nanguea bi mana ra Xuua. 8 P nua ra Xuua Nxixy hinga guea ran nqui a, p bi ma nanguea ran nqui. 9 Nua ran nqui majuni, b cua ja ra ximhi, ndepe gtho din ja ran nqui y mbi y ji. 10 Nua ran nqui majuni bi yt ra ximhi, n bim bcua, p nu y ji ua ja ra ximhi him bi bdi gue

Nua ra Cristo tmbi ram Hma
172
173 y n tdi Oj. P nu ra Jesucristo bi daj r mate ngue majuni d zingdah Oj a. 18 Njoo nda ra ji da z da nu Oj ngue xtm bs, hinda hnta r datsnt dim psui a r Ta, n guea bi jaj d phmb a.
SAN JUAN1 ra Xuua bya bi dt, bi yna: Nug, ra dehe thoho n xixyba y ji, pgue i b inde nda ran yoh ua d bhmb, ngue hin gu phmb ba di ytui a. 27 Nuna guehna d mang ngue mbjua di dmp r bfi, p manda nuxte xinda guec, jananguea hin d sc tengu a, bi yna ra Xuua Nxixy. 28 N guehya gtho yn tnni bi hmam b ja ra xqui Betbara, ndanguadi ra dthe Jordn, guep bi yt ran xixy ra Xuua.

26Nua
ma ngrpihe dy judohe dy israelhe ngue m bp ja ra dhnini Jerusaln, bi mba da y mbj n da y m ftsih, bi zm b bh ra Xuua Nxixy da ynni too a. 20 N nua bin junni, him bin cni, n bi yna: Hinga guec dra Cristo gue x huand Oj, bi yna. 21 N bi tnni mahna: Too e, ha guee gra Elas. Hinna, hinga guec, bi yna. Ha guee gra pngahy bi man ra Moiss gue ba h. N bi dti: Hinna, bi yntho. 22 N bi tnni mahna: Too e. Xije. Nub gui xije n da z ga xihmbe b pnghe bya. 23 N bi da ra Xuua Nxixy bya: Nug guec bi man ra pngahy Isaas b mi ma: Dim b a nda dim bp maueni ra hnini, n tsdi da ma di hoc y mbi y ji gue da ymanho ra Hmu b bi zh, bi yna ra Isaas, bi yna ra Xuua Nxixy. 24 N nu bi zm b, y m bhni y fariseo . 25 N bi tmpa ra Xuua: Hanja gn yt ran xixy b hinga guee gr Cristo, xnga guee gr Elas, xnga guee manda ra pngahy bi man ra Moiss.

19Nu
Ra Xuua Nxixy bi ma too a
mi hyatsi, nu ra Xuua Nxixy bi nu ba p ra Jess, n bi ymp m bhmb b: Dami hyanth ya, tengub ra tdyo, nguetho bi znba Oj dim btse zh, gue di hocpa y tsoqui y ji bcua ja ra ximhi. 30 Nun guehn mm mang n b m ng: Ba a nda ran yoh mbjua, nua manda nuxte xinda guec, nguetho ya xmi b b r mbdi thoho, n hinnag. 31 N nug him m pc too a tmbi ra Cristo. P bi siqui ga xixy ah nangue ra dehe, ngue gui phmb too a ni ynteh, ma mi israel ah, bi yna. 32 N bi ma majuni ra Xuua Nxixy, bi yna: D nug r Hogandhi Oj b ch mahtsi, tengu nda ra taz, n bi gohmi ra Jess b m rpa ran xixy. 33 Ja d pc bya ngue guea. Nguetho nu Oj ngue bi xiqui ga t ran xixy nangue ra dehe, n bi xiqui: Nub guin nu ma Hogandhi da gi n da gohmi

29Nub
Tengu ra tdyo ra Cristo
SAN JUAN1 nda ran yoh, gui pdi ngue guea di un ma Hogandhi y ji, bi yngui. 34 N guea d nug a bya, janangue dm mang: Guehna r Tsnt Oj na, d ng, bi yna ra Xuua Nxixy.
174 Nui gra Simn r tsnt i ra Jons. Nuya ga xi a manda ni thuhu ga huta ra Cefas, ndata ra Pedro gue nde da ma, ra do.
Ra Jess bi zonna ra Felipe n ra Natanael
mandapa bya m yobe mi bhmbe ra Xuua Nxixy y xdigbe a. 36 Nu ra Xuua Nxixy bya bi hyandi ngue yo b ra Jess, n bi yncbe: Dami nuui ya ra tdyo nguea rm bhni Oj, bi yna. 37 Nub m be a bi ma, d tnbe ra Jess. 38 N nua ra Jess bin y b m tnbe n bi yngabe: Ba gu hommi, bi yncbe. N d nbe a: Rab, nde da ma, xnbate i, hap gu bi. 39 N bi xicbe ra Jess: Ga mbh gua nuui b d bc. D mbhmbe bya n d nube hap mi bi. N manda ora dm bbe b b m smhbe b, nguetho mb goho nde b m smhbe b. 40 N nua manda gue min yohe b mi xicbe ra Xuua Nxixy ga tnbe ra Jess, ra Andrs a, rn yoh ra Simn Pedro. 41 Nuna ra Andrs bex bi mba b xi a rn yoh. Ya d tmbe ra Mesas, bi yna. Nua nde da ma r Thahni Oj a, ngue guea ra Cristo a. 42 N nu ra Andrs bya, bi zixa ra Simn guep b b a ra Jess. N nu ra Jess b min nu, bi ymbi:

35X
Y mbdi y xdi ra Jess
mandapa mahna bya bi bn a ra Jess da mba b ra hi Galilea. N nub m mbhmbe bin tmmi ra Felipe. Dami tngui, bi ympa. 44 Nuna ra Felipe ra mngu b Betsaida, n ra Andrs, n ra Pedro. 45 N nub mi mba ra Felipe n bi dna ra Natanael, bi ymbi: Ya d tnghe a gue mi hmam b ja r scu ra Moiss, np ja y scu y pngahy Oj mi hma, n guea ra Jess ra mngu Nazaret, r tsnt ra Jos, bi yna. 46 Nu ra Natanael bya bi yna: Hague dn z di nqui nda ra hocji b Nazaret. Nu ra Felipe bya bi ympa: Ga mb gua nus. 47 N nub min nu ra Jess gue ba p ra Natanael, bi ynje b mi bhmbe: Dami nuh n ran yoh ba hn ya, gue rn sui njuntho da tmbi ra israel, nguetho hingui yoho rn yomfni, bi yna. 48 Bi yna ra Natanael bya: Hanja gu pdi gue hingui yoho man yomfnig n njmb g nugui, bi yna. Nu ra Jess bi ympa: Nub hin n zo a ra Felipe, d pdi ba gnm bm b gmi hup ja ra za, bi ympa. 49 Nu ra Natanael bya bi ympa: Ma Hmu i, r Tsnt i Oj, guee bi znna Oj gam

43X
175 hmutstabi nangueche dy israelh, dy judoh. 50 Nua ra Jess bi ympa: Ha guea gu ycyig a d xi i, gueb m xi i: D pdi ba gnm bm b gmi hup ja ra za. P manda nuxte guin nu b mbjua xinda guehna d xi i. 51 Nguetho majuni d xi i, guin nuh da xoh mahtsi, ngue guin nuh y m bhni Oj ba ch mahtsi, n da zp hap g dan yog, n da ndetse, gue guec dn jig ua ja ra ximhi, bi yn a ra Jess.

SAN JUAN1,2 Dami yush y xaro nangue ra dehe. N bi yus pya. 8 N bi ymbi mahna: Dami y i ts ra dehe n gui unna ra ngrpa yh, bi yna. N bi un bya. 9 N nub m z a ra ngrpa yh gue xn guiuva a ra dehe, bi z manchi. P him bi bdi hap bi nqui, p nu y yh gue bi y a ra dehe mi p . Jananguea nu ra ngrpa yh bi ma b tsi a ra tsnt da ynni nangue ra guiuva, gue nua ra tsnt go din thti. 10 N bi tmpa: P hanja b bin niy y ji, g unna ra guiuva xn chi, n hinga guea zi t y ji a. P zi r mbdi thoho di un a xn chi b ja nda ran tsihm, n nub bin niy y ji din tunna hin ho, bi yna ra ngrpa yh. N xinga guea m p a. 11 N guehna r mbdi ran tte nuxte bi yt ra Jess b Can ra hi Galilea, gue bi yuh r tsdi. N manda d cyihe bya y xdighe a. 12 Mbjua bya d mbhmbe ra Jess b ra hnini Capernaum, n r mbe n y n yoh. P hinga nyaa dm bhmbe b.

N nub m thoa nyopa bya bin ja nda ra dntsihm b mn thta nda ra tsnt b Can ra hi Galilea. N bi zm b r mbe ra Jess, bi mbx bi hoc ran tsihm. 2 N ra Jess nche y xdighe bi tsoncahe b ja ran tsihm. 3 N nub min theh ra guiuva d sihe, bi yna r mbe ra Jess: Bin thea ra guiuva, bi ympa ra Jess. 4 Bi da ra Jess bya: Ma mbe i, b gm bns ba ga t, nguetho hinga na sn ra ora ga ta nda ran tte nuxte, bi ympa r mbe. 5 N nua r mbe ra Jess bya bi xi y yh bp: Hnta go ba da xi ah ra Jess, dami yth, bi yna. 6 N m hp dato y xaro ngue y do, mb goho dte litro i ht. Nguetho i ja ran tdi ma mi judohe gue i jatho din xty. 7 N nub m zn ra ora bi man ra Jess, bi xi y yh bp:

Nda ran thti bin ja b Can
mbhmbe ra Jess b Jerusaln b ma guep da dt ra pa mahna ran dbaxjua gue b mi hyo ra tdyo b Egipto mam bombtahe. 14 N nub m yrp mbo m mbti ra dnij, bi nu ngue bp y mbndni n y mbdyo n y mbtsha mim p b. N m bp ym pmbti
13D
Ra Jess bi mbaxta ra dnij
SAN JUAN2,3 t y bfi b. 15 N bi yta nda ram fi gue ra xhi gue dx y mb. N gtho bi hyn a thi y mb n y n dni n y dyo. N bi unba y mbti ym pmbti, bi ndnba y mxa. 16 N bi tmp y mbtsha: N mbh, dami six ni dojah. Hingui s gui yth ra ngunti ua r ngu ma Ta, bi yna ra Jess. 17 N bex d bmhbe a mn toti ja r tohni Oj: na da guah ma mbi nangue ra dumbi b m nu a ni ngu, nguetho mm dn ndepe xtn hotho b, bi ymp a r Ta ra Cristo, bi yn r tohni. 18 Nu ma ngrpihe dy judohe bi yn bya, n bi ymbi: Ba n hmpya gui yurcahe ya, ndahma da z ga phmbe b i ja nin tdi gui yta g yt ya, gue g hyn a thi y mb, bi yn. 19 Nu ra Jess bi dt: Ga xi ah ra hmpya g yj. Nub gui xoth ra nij ua, n hyupa thoho d hh mahna, bi ymp. 20 Bi yn ma ngrpihe bya: P yote ma dato njya n guahna ra nij, n gu na, nhyupa thoho gd hyh mahna, bi yn. 21 P nua ra nij bi man a ra Jess, bi ma nangue r ngcyi zh. 22 Nub m zn ra ora bi du n bi dmbni, bexgue d bmhbe ba x mana, n manda d phmbe majuni a bi man r tohni Oj n y m hman ra Jess.

176 ra Jess b mn nu yn tte nuxte bi yrp. 24 P nua ra Jess hinga gtho bi xi ba mm bni, nguetho bi bdi ba di ja y mbi gtho y ji, bi bdi hin da ymanho . 25 N hinga hnhi tho da sih ra Jess ba im bn y ji nguetho ya i p a ra Jess ba di ja y mbi.

nub mm bhmbe b Jerusaln, gue y pa ran dbaxjua, xn ngu na bi ycyi
23N
Gtho i ps ra Jess
M b a nda ran yoh, nda ra fariseo, gue min hya da yt y n tdi Oj, Nicodemo a. Nua nda r ngrpi ma mijudohe. 2 Nda ra xui bi zm b bh ra Jess, n bi ymbi: Xnbate i, d phmbe Oj bi znni i gui xngahe, nguetho hin xtn z xqu yt yn tte nuxte b hin di z a Oj, bi yna. 3 Nu ra Jess bi ddi, bi ympa: Majuni d xi a i, nua hin dim bi madayo, hin da z da yrp di manda Oj, bi ymbi. 4 Nu ra Nicodemo bi ym bya: Hague dn z dim bi madayo nda gueb xn dcyi nda. Ha da z da yt mahna b ja r mbi r mbe n dim bi mahna. 5 Nua ra Jess bi ympa: Majuni d xi a i, gue nua too him bim bi madayo nangue ra dehe n r Hogandhi Oj, hin da z da yrp di manda Oj. 6 Nguetho nub din xnd y ji, x y jitho y thni, p nu di xnd r Hogandhi Oj, gue i ja r te Oj b ja y mbi . 7 Jananguea o gadi hyonya thoho a d xi a i, jatho gam bi madayo. 8 N tengu ran dhi i yo hnb go hap in nde, n gu de di h, p hin gu pdi hap

Bin yui ra Jess a ra Nicodemo
177 n yh o hap n mba. Njab i t r Hogandhi Oj b bi xnd mahna nda, hingam batho ha bin ja b m un ra dayote, p mfdi ngue i ja a, bi yn a ra Jess. 9 Hn d pdi ba nam bn a gu man ya, bi yna ra Nicodemo. 10 Nu ra Jess bi ympa: Nui gr xnbate, zi gu xnba rm Hman Oj ma mi israelh, hanja hin gu pdi ba d xi a i. 11 Majuni d xi i, dm mang a d pc, n dm ma majuni ba xt nug, p hin gu hmhb mam hmang. 12 D xia r bfi Oj i t ua ja ra ximhi, p hin g ycyi. P dami ycyi a, jananguea da z ga xi i ba rn yomfni Oj, ngue bp n nqui r bfi i t ua. 13 N hngd da z ga mang ua a, nguetho dr mngug b mahtsi n b c b, guec ngue dn jig ua ja ra ximhi. N njoo manda ra ji ngue bi yt mahtsi n b pengui ngue da mangua ba t Oj. 14 N tengu thoho bi yt ra Moiss, gue bi cuarp magtsi nda ra poz ntte ra tgui, nub mn yo b ja ra hi, ngutho jatho din jac din cuarc magtsi, guec gue dn jig ua ja ra ximhi. 15 N nub bin jac tengu a, n hnta go too da ycyi ba d tug b, hin da nu ran nbi mazi, pgue din ja ra dayote mazi a, bi yn a ra Jess, bi ympa ra Nicodemo.

SAN JUAN3 di dp r mbi a, pgue din tun ra dayote mazi. 17 Nguetho in nde Oj da ynj guej d bhmb ua ja ra ximhi, n hinguin nde di daj r muui ma tsoquih, n guea b mbnhua r Tsnt ua ja ra ximhi a. 18 N nua too di dp r mbi a r Tsnt Oj, hin da nu a r muui y tsoqui. P nua too hin di dp r mbi a, p guehma da nu a x tsnbi da nu nangue y tsoqui, nguetho hingui cyi a r datsnt Oj. 19 N guea b mbn Oj ran nqui ua ja ra ximhi, gue n nqui ba di ho y ji. Nu to di ho ra bxui hingui sm b ja ran nqui, nguetho t ran tso. Mfdi xn ho din nba . 20 Nguetho gtho i t ran tso hin di ho ran nqui, n hingui sm b ja ran nqui, ngue i su hin da hnumanho ba t. 21 P nu y ji i honi da yta ran ho, i pa b ja ran nqui, ndahma da hnu gue guea Oj di z da yt ran ho.

mm di hugah Oj gue d bhmb ua ja ra ximhi. Jananguea bi daj r datsnt ngue ma ynteh, ndamhma hin da nu ran nbi mazi too gtho
16Nguetho
Oj di huc bcua ja ra ximhi
d mbhmbe ra Jess dy xdihe, d mbhmbe b ja ra hi Judea, n dm bhmbe b da y pa n d xixybahe y ji b. 23 Na ra Xuua Nxixy m t ran xixy b Enn darp ra xqui Salim, nguetho xn ngu y mbthe i pp, 24 ngueb hin n jota fdi ra Xuua Nxixy. 25 Bin junth da y mijudoh y xdi ra Xuua, gue bi bni manda di muui rn xixy i ta ra Jess. 26 Bi zm b ba ra Xuua Nxixy y xdi bya, n bi ymbi:

22Mbjua
Nu ra Xuua Nxixy bi ma mahna nangue ra Jess
SAN JUAN3,4 Xnbate i, nua ran yoh gmn youi b danguadi ra dthe Jordn, gue g xije too a, p nuya i t ran xixy, n gtho y ji i tnni. 27 Nu ra Xuua Nxixy bya bi ymp: Gues Oj bi znni hangu nangu ra bfi nda ngu nda ngue da z da yta nda. 28 Nueh gu phmb ba gtho dm mang gue d xi ah, hinga guec dr Cristo, p nug bm btog, gue d xih y ji din s da dn ra Cristo. 29 Tengub nda ra hmute din thti, da dnna r nd. N nua r amigo a ran yoh bin thti, i bp i a i ma, n di johya gue i tnna r nd a ra hmute. Dn jad bya, dadn johyag b dn nu i tn y ji a ra Jess. 30 Nua ra Jess jatho da dha gue nug, p nug jatho ga bc, bi yn a ra Xuua Nxixy.

178 gtho di manda r bfi. 36 Nua too i cyi r Tsnt Oj ya i ja ra dayote mazi, p nua hingui cyi r Tsnt Oj, hin da nu ra te p guextaa da nu r cu Oj mi ja da nu, n gtho y pa mazi.
nua ra Jess b h mahtsi, manda nuxte a xinda gue gthogah. P nuj dm bhmb nangue y ji ua ja ra ximhi, dy mnguh ua ja ra ximhi, n hinga gtho da z ga phmb, hnta ba da z da ba nda ua ja ra ximhi. P nua b h mahtsi manda xn ho ngue gtho mida, 32 n im ma ba bi nu b n ba bi yrp. P hingui ngu bi hynba rm hman a. 33 Nua too bi hynba rm hma, bi bdi majuni bi man Oj ngue guea r Tsnt a. 34 Nguetho b pnh Oj a, n gues Oj i y b i y a, nguetho nte di bh r Hogandhi Oj a. 35 Nua ra Ta mm in numanho r Tsnt, jananguea bi un ran tdi

31Nguetho
B yh mahtsi ra Jess
N nubya nu y fariseo bi y a man y ji ngue manda xn ngu i tn ra Jess n manda xn ngu di xixybi, xinda guea ra Xuua Nxixya. 2 P nu ra Jess him bi yzh ran xixy, p hngdhe y xdighe d the ran xixy. 3 N nub mi ba ra Jess ba mi y y fariseo, bi bni da uetho, ngue hin da bn y fariseo din shmi ra Xuua. Bi bm b ja ra hi Judea bya, n d mbhmbe mahna b ra hi Galilea. 4 P guemhma b thohmbe b ja ra hi Samaria. 5 N nub m thohmbe b, d smhbe b ja ra hnini Sicar, mb hntho ra xqui bi una ra Jacob, bi unna ra Jos r tsnt. 6 I jab nda ra pozo ra dehe gue bi yta ra Jacob mayab. N guep bin sya ts ra Jess, nguetho bi yh ra yu. Mb huxhyadi b m smhbe b. 7 N bi zm b nda ra xisu ra mngu Samaria, da gx ra dehe. Bi yna ra Jess: Daqui ts ni dehe, ga sig ts, bi ympa. 8 N gtho ghe dy xdighe xt sohmbe b ra Jess, n d cthe b ja ra hnini ga tmhbe ba gtho ga sihe. 9 Nua ra xisu bi yna: Hanja gn zoqui n gu c ra dehe, nguetho nui gr judo, n nug dr mngu Samaria, bi ymbi.

Nu ra Jess bi yp ra dehe ra xisu b Samaria
179 Ngub bi man ra xisu nguetho nu ma mijudohe hinguin zomanho y mngu b Samaria. 10 Nu ra Jess bi ymbi: Nub xqu p a r mate Oj in nde di dai, nb xqu pqui toogui gue d a ra dehe, xqu yc ra dehe di un ra te, n nug xc daa b, bi yna. 11 N nu ra xisu bi yna: Nui grn yoh, hiny nin jxthe, n xn h ua po na ra dehe. Hap ja a ra dehe di un ra te gum ma. 12 P nu mam bombtah ra Jacob bi zi ra dehe i po ua n gtho y thni n y n dni. N bi zogahe ra pozo ja ua. Ha manda ja ni tsdi ngue gu na manda xn ho ra dehe gui daje, bi yna ra xisu. 13 N nu ra Jess bi dta bya: Hnta go too i sithe ua, guea nm b y pa ja bya, p i tuthe mahna. 14 P hnta go too da zi ra dehe dad ung, njmb din tuthe mahna, p din ja tengu nda ra mbthe b mbo r mbi njmb din thegue, n guea nm bh mazi nda a, bi yna. 15 Nua ra xisu bi ymbi: Grn yoh, daqui ts ra dehe gum ma gue hin dan tuthe mahna, n hin gua c mahna ua ja ra pozo ga jx ra dehe bya. 16 Nua ra Jess bi dta: Gr xisu, n mba b si a ni nd. 17 Nua ra xisu bi dta: Njoo ma nd, bi yntho. Nua ra Jess bi ympa: Majuni gum ma, njoo ni nd. 18 Nguetho ya hin gu bhmi da cta yn yoh xcn thth, p nua gu bhmi ya hin ni nds a.

SAN JUAN4 Jananguea majuni njoo ni nd, bi yna ra Jess. 19 Bi da ra xisu bya: Nui grn yoh, masque gr pngahy Oj. 20 Xiqui ts ba ga the, nguetho nu ma tahe m thnde Oj ua ja ra th, p nu ah gy judo ah gu mhb, jatho da mba nda b Jerusaln da dnde Oj b, bi yna. 21 Nu ra Jess bya bi ympa: Gr xisu, dami ycyi a ga xi i, maguep da zn ra pa hinga hntua ja ra th, xnga hnb Jerusaln din thnde ra Ta. 22 S gu na gu thndeh Oj, p hin gu thndeh tengu bi zn zh Oj ngue din thnde. Nughe dy judohe d thndehe a bi zn Oj nguetho bi zn Oj ma tcyihe, na ra Ynte bi znna Oj ra judo a. 23 P bi zn Oj nda ra xqui b din thnde, guep ja n mbi nda. N mi tstho da zn ra ora, p ya bi zni, ngue da dnde Oj nangue y mbi to majuni da dnde, n hin nangue yn tte ua ja ra ximhi. Nguetho nua Oj i honi too da dnde nangue y mbi. 24 Nguetho hin di nqui Oj. Jananguea hnta go too da dnde Oj, jatho da dnde nangue r mbi n nangue i tnna ram hma majuni, bi yna ra Jess. 25 Nua ra xisu bya bi ymbi: D pc ba a r Thahni Oj ngue ra Cristo a. N nub b h da xngah xn ho gtho. 26 Nua ra Jess bi ymbi: Guec dr Cristog dn zoa i ya, bi ymbi. 27 Nub m guaa bi man ra Jess, x d smhbe b dy xdighe.

SAN JUAN4 N d hyonya thohohe gue nu ra Jess mi yui a ra xisu. P xnga ndaghe gue d nhde hanja bin yui o ba bin xifi. 28 Nu ra xisu bya bex bi zop r mbamhmi, n bi mba b hnini bi xih y ji: 29 Mbh n gua nuh nda ran yoh bi xic gtho ba xt t. Ha hinga guea ra Cristo b, bi ymp. 30 Bi mba y ji bya da zm b b a ra Jess. 31 P nub hin ni zm b y ji, nughe d xihmbe ra Jess: Xnbate i, xib gan sihm ya, d mfe. 32 P bi da ra Jess, n bi ynje: Ja manda n niy ma mbig, p hinga n phmb, bi ynje. 33 Dn ynzhhe: Ha bi too bi uni, dn ymfe bya dy xdighe. 34 Nua ra Jess bi ynje: Tengub man tsihmg a ngue ga t r ph a b png n ga juac r bfi a. N guea manda n niy ma mbig a. 35 Jananguea guea d xi ah a ya, nguetho ya ba hn y ji. N ha gu mhb di bh man goho zna din ja ran sofo. P dami hyanth y ba hn, tengub nda ra huhi ya x yoti gue da mba nsoqui, nguetho bexque da z ga cth b di manda Oj y. 36 N nu to i pa ma cti b din zm b hntb go njmb. Jananguea nu to da xoqui di johya, n nu to bi duhu n bi xoqui da dn johya thoho. 37 Nguetho majuni rn thui r bfi Oj a bi yta nda ra ji, bi zop r huhi bi duhu, n ndanyo bi xoqui, ngue i man y ji. 38 Ya

180 xt xi ah gui xoj hap hin g tuhmb, xn g uf, p ndanyo bi yt ra bfi b, p guehma gui comhb ba da d , bi ynghe ra Jess. 39 N nub m mam b ja ra hnini ra xisu, xn ngu y mnguh bi ycyi gue ra Cristo a ra Jess, nguetho bi mana ra xisu gue x xi a ra Jess gtho ba x yte. 40 Nub m zm b y mngu Samaria b bh ra Jess, bi yn: Dami bcua ja ma hninihe, bi tmpa ra Jess. N dn dehe b nyopa bya. 41 N mm manda xn ngu bi ycyi y ji b, nangue rm hmans ra Jess. 42 Bi tmpa ra xisu bya: Ya d cyihe ya, p hinga hnta g xije n cyighe ya, p na d she bi man na ra Jess. N d phmbe majuni ra Cristo na, rm prpate y ji bcua ja ra ximhi, bi yn y ji.

m guaa nyopa d pmhbe b ra hnini Sicar, d hxhe ra yu mahna n mba b Galilea. 44 N bi mans ra Jess, nub r hi zh nda ra pngahy hin da hnumansu b. 45 P nub m smhbe b ra hi Galilea, bi numanho ma mnguhe b. Nguetho x nu yn tte nuxte bi yta ra Jess b Jerusaln b mn ja ra dmpti ran dbaxjua, ngue n x mba b .

43Nub
N mbhmbe Galilea a ra Jess
d mbhmbe ra Jess mahna b ra hnini Can ra hi
46N
Bi yn r tsnt rm ftsiui ra tstabi
181 Galilea, guep x ph ra dehe bin guiuva. N m bp nda rm ftsiui ra tstabi xn r tsnt, n i bm b ja rn oi nub ja ra hnini Capernaum. 47 Nub m yde gue bi zh mahna b ra hi Galilea ra Jess n i bp ra hnini Can, n b p bh ra Jess bya, bi yrpa ra tsdi da zixp Capernaum b n bn a r tsnt, da xospi nguetho nde da du a. 48 N bi d a ra Jess: P ha jatho mbto guin nuh y hmpya n yn tte nuxte, ja gui ycyigah bya. 49 P manda i humbi sitsi, n bi ymbi: P mbhma ts cu, xhma da du ma thnig. 50 N bi dta ra Jess: N mba b nu, nguetho hin da du ni thni. N nubya bi ycyi a rm hman a ra Jess, n bi mba bya. 51 N b th da y yh b mm mba b yu bi xifi: Bi z ni tsnt ya, n. 52 N bi ynni: Ba ma ora bi z. N bi tmbi: Ndande mande bi bn ra pa, bi yn. 53 N bex bi ba r ta gue guea ra ora mn yui ra Jess b m ymbi da yn a r tsnt. Jananguea nua ran yoh bi dp r mbi ra Jess bya, n gtho mida bp r ngu. 54 Guehna bi yt ra Jess b mamb penje b Judea d smhbe b Galilea. Ya n yond ra hmpya bi yrp ja ra hi Galilea.

SAN JUAN4,5
Mbjua bya bin ja manda ra dmpti ma mijudohe. N d mbhmbe ra Jess b Jerusaln. 2 Nub Jerusaln m po b nda ra mbothe mb hntho b ja r goxthi y dyo, gue ma ndehe dy judohe d mfe Betesda. N jab cta y dzangu mid mbtsa ra dehe. 3 N xn ngu i bom b y mbdi, da y xd n y dogua n bi tsa y ji. N gtho i tmi di yn ra dehe. 4 Nguetho jab b h mahtsi nda rm bhni Oj n i n ra dehe. N nub xn nu di yn ra dehe, n nua r mbdi da yp ja ra dehe din ho a r mbdi i ja. 5 N m bm b nda ran yoh, ya n dte ma dma hyto njya mad tsa r ji, him mi s din yo. 6 N nub min nu a ra Jess, n bi bdi nyaa thoho mi hmbi, bi ymbi: Ha gun nde xtn ho i, bi ympa. 7 Bi dta ra mbdi: Dn ndehma th, ny, p njongui bcua da zixc n ja ra dehe. Ndand ngu ndand d na ga chn ja ra dehe, bex go i bto da. 8 Bi ympa ra Jess bya: Dami ndantsi jx ni fdi n gan yo, bi ymbi. 9 Bex bin hoh r ji b m ndantsi, n bi gx r fdi n bin yo. N nua guea ra pa ran tsya a. 10 Nu da ma mijudohe bi ympa ran yoh xn hoh r ji: Nuya ra pa ran tsya ya, hingui s gui cx ni fdi, bi tmpa. 11 Bi da ran yoh:

Bi yn ran yoh b Betesda
SAN JUAN5 P nua bi hoga ma ji, guea bi xiqui nguetho bi yngui: Dami ndantsi gui cx ni fdi n gan yo, bi yngui, bi yna m tsa r ji. 12 N nu da ma mijudohe bi ynni: Too nn yoh bi xi i gui cx ni fdi n gan yo, bi yn. 13 P nua him mi pdi too x hocpa r ji, nguetho nu ra Jess bi ytinde b yo y ji xn ngu. 14 Mbjua bi mba ra Jess b ja ra dnija. N nub mi dna ran yoh bya, bi ymbi: Bin ho a ya, ndeb hin gmi yt mida y tsoqui. Manda tsdi ran nbi guin nu b gui yt mida y tsoqui, bi ymbi. 15 Bex bi mba a ran yoh bya, da xi ma mijudohe x ynni, gue guea ra Jess bi hoqui. 16 Jananguea bi dp ma ngrpihe dy judohe di cpa ra Jess, n im bni da hyo. Nguetho n: I t r bfi a ra pa ran tsya. 17 P nu ra Jess bi ymp: Nzi dim ph ma Ta, jananguea nc jatho dam pc, bi ymp. 18 P nanguehna bi man ra Jess, nu ma ngrpihe bya manda bi bni da hyo, nguetho hinga hnta bim pfi ra pa ran tsya cpi, p na ma gue guea Oj r Ta, nam bni da i guui Oj.

182 gtho i te. N da yurc mida yn tte manda nuxte xinda gue gn nuh, n gui hyonya thohoh. 21 Nguetho tengu ma Ta i xox xn du n di un ra te mahna, nguthog, r Tsntg a, dad un ra te mahna too gtho dn nde ga unni. 22 N nu ma Ta hingui junbates, p bi dac ra tsdi go dan junbateg r Tsntg a. 23 Nguetho in nde ma Ta gtho y ji da numansugui gue r Tsntg a, tengutho ma Ta i hnumansu. Nub b a nda hingui numansugui, xinga gue ma Ta i numansu a, gue guea b png. 24 Majuni d xi ah, nua h mam hmang n i cyi ma Ta b png, guea i ja ra dayote mazi a. N hin da nu r muui r tsoqui p tengutho b x thmbni b b xn du, nguetho ya i ja ra dayote mazi a. 25 Majuni d xi ah, ya bi zn ra ora da yh mam hmang xn du nangue y mbi, pgue din tun ra dayote b da ymanho mam hmang r Tsnt Ojg. 26 Nguetho tengu ra Ta i jas ra te r mbi, n bi dac ra tsdi din jas ra te ma mbig, n guea ra dayote d un y ji. 27 N bi dac ra tsdi dan junbateg, nguetho dn jig ua ja ra ximhi, d pdi ba i s nda. 28 O gadi hyonya thohoh a d xi ah, nguetho da zn ra ora gtho y ji x tgui da yh ma nde b d zohni. 29 N da bx bi yt ran ho, din ja ra dayote mazi. N da bx bi yt ran tso, da nu ran nbi mazi.

nu ra Jess bi yna: Majuni d xi ah, nte s ga zhg p hnta ba dn nu t ma Ta. N gtho ba i t ma Ta, guea d t a. 20 Nguetho nu ma Ta mm in numanhogui ngue r Tsntg a, n i urqui ba
19Jananguea
I ja r tsdi r Tsnt Oj
yna:
30N
Di d majuni nangue ra Jess
manda bi mana ra Jess, bi
183 Nug hin te dm mang nangue man yomfnis. P nua i xic ma Ta guea dm mang a. Na ba d snd, xn ho a, nguetho him ma ph zh d honi ga t, p hnta r ph ma Ta b png. 31 Nub hngd xc ds majuni gue i ja ma tsdi, nte di muui a mam hmang b. 32 P n a ma Ta di d majuni ngue r Tsntg a, n d pc ngue majuni im ma b im ma nanguec. 33 Nu ah g pnhd da da ynna ra Xuua Nxixy nanguec. N nua ra Xuua bi ma majuni a. 34 N madagueb hin xt d majuni, p guemhma ja ma tsdig. P dad bnnah a bi man ra Xuua Nxixy ngue manda da z gui ycyigah n gan ymhb bya. 35 N tengu ra sibi di hyti n i ft y zuu, bin ja b ra Xuua Nxixy, g numanhoh da y pa. 36 N nua ra Xuua Nxixy bi ma nanguec. P i ja ba gue manda i udi nanguec xinda guea rm hman ra Xuua, n guea ra bfi bi dac ma Ta gue ga juac. N guea x i uh majuni b png ma Ta. 37 Na ma Ta guea b png, di d majuni nanguec, p nuah njmb g ymanhoh b mn y, xn g yrpah ra gnda b mn yus. 38 Mfdi hin g hymhb rm hma b ja ni mbih, nguetho nub xqu hymhb a, xqu ycyigah gue b png a. 39 Nu ah thocpa thoho guidn xhmb y scu Oj, nguetho gu mhb guea gn tmhb ra te mazi a. P nu gtho y scu guidn xhmb gtho im ma nanguec. 40 Nu ah

SAN JUAN5,6 hin gun nde gui xij gan ynna ni teh, p hinda hntb gui xij gan yn ah din ja ah ra te mazi b, bi yn a ra Jess. 41 N x bi yna: P madagueb njon da numansugui, p guextaa r Tsntg Oj. 42 P d pdi hanja hin gu pj, nguetho hn gun numansuh Oj nangue ni mbih. 43 B c nangue r thuhu ma Ta, p nueh hin gun numanhoj. P nub ba a nda nangue r thuhu zh, manda gun numanhoh a. 44 Njmb da z gui ycyigah, nguetho gu homhb da numanho ah y ji, n hin gu homhb da numanho ah Oj ngue hnta i bi. 45 Ha gu mhb guec ga ypah b bh ma Ta. P d xi ah gue gue y m hman ra Moiss gue d nqui i ja ni tsoquih , p s gum bmhb gue d ynah . 46 P nub xqu ycyih ym hma bi yot ra Moiss, xqu ycyigah ya, nguetho bi ma nanguec. 47 P hin gu cyih ba bi yot ra Moiss, jananguea xn gu cyih ba d mang ya, bi yna ra Jess b min yh ma ngrpihe dy judohe.

N nub m tho i da y pa, mbjua bya, d mbhmbe ra Jess b danguadi ra ddehe Galilea, ndata ra ddehe Tiberias. 2 N xn ngu y ji bi dnghe nguetho bi nu yn tte nuxte bi yta ra Jess nangue mn zman. 3 N d mbhmbe ra Jess b ja nda ra nyuni, n d huhmbe b. 4 N nu y pa m tstho da

Ra Jess bi un cta mahuhi
SAN JUAN6 zn ra pa ga the ra dmpti ran dbaxjua, dy judohe. 5 N nua ra Jess bin hanni n bi hyandi xn ngu y ji ba p. Nua ra Jess bi ympa ra Felipe bya: Bp d z ga tmhb ba da zi y ba hn. 6 Guea bi man ra Jess nguetho in nde da bdi ba d dta a ra Felipe. P nu ra Jess m ps ba da yzh. 7 N bi dta ra Felipe: P hin d gua y mahuhi tho d tmhb a da zi y ba hn b di ja, madagueb z tstho din tunni nda ngu nda, bi yna. 8,9 N nubya nua manda ma mixdihe ra Andrs, rn yoh ra Simn Pedro, bi xi a ra Jess: Bcua nda ra tsnt i h z ts rn zdi, gue cta y hm ra cebada, n yoho y thu. P hin d gua y ji nguetho xn ngu , bi yna ra Andrs. 10 N bi yngdahe ra Jess: Jaf din sya y ji, bi yna. Nguetho mi ja b ra boti. N bi hyup hi bya, n m jua i cta mahuhi yn yoh. 11 N nua ra Jess bi hyna ra hm, n bi yp rn jpi Oj nangue ra hm n bi daje y xdighe. N nughe d darphe y ji bya, n y hu, n bin niy gtho y ji. 12 N nub mn niya y ji, nu ra Jess bi xiche: Pth gtho ba bi bongui, gue nte dim bdi, bi ynje. 13 N nub m pthe bya bi yu gtho dma yoho ma btsehe y xqui, b mn niy y ji nangue cta y hm. 14 Nub mn nu ran tte nuxte gue bi yta ra Jess, bi yn bya:

184 Masque majuni guehna ra pngahy m hma da zcua ja ra ximhi, bi yn . 15 P nua ra Jess bi bdi ba mbn y ji ngue nde da bnti, im bnbi din tstabi. Jananguea bi zoh y ji bya, bi mbas, n manda bi guam b ja ra dpo.
mn de bya d mbshe b ja ra ddehe. 17 N d hux ma mbosahe, gue ga smhbe b ja ra hnini Capernaum. N hin n nuthe ra Jess b m zje ra bxui. 18 N ntsdi bi yn ran dhi a ra dehe bya. 19 Nub m dn i ts ra mbosa m huxhe n d smhbe made ra ddehe, d nuhe ba p ra Jess, ba yo maxtse ra dehe, n yp ja a ra mbosa m huxhe. N mm d suhe nguetho him min nuhe xn ho, him mi phmbe ngue guea ra Jess. 20 Nu ra Jess bi ynje: Guec, o gun suh. 21 N bi hyu ma mbihe, n d xihmbe a ra Jess da hyuxp ja ra mbosa. N na ya xm bhmbe b ndenthe n mbhmbe bya nub ra hnini Capernaum.

16Nub
Ra Jess bin yo maxtse ra dehe
m nc pya, nu y ji bp hap x un a ra Jess, bi bm bya gue hnta nda ra mbosa m hp a ran de dn sihmhe, n hin d mbhmbe ra Jess b m huhe ra mbosa, p d mbshe. 23 Pgue mbjua thoho bi zm b mida y mbosa b nxp Tiberias, n bi zm b jom b dn sihmhe b m yp rn jpi Oj ra Jess.
22Nub
Bi thona ra Jess
185 nu y ji b m hyona ra Jess n him bi dm b, xnga gueche, bi hyux mida y mbosa bya n bi zm b ja ra hnini Capernaum, i hon a ra Jess.
Ra Jess ra hm dm bh mazi nda a
24N
SAN JUAN6 b yh mahtsi, i na, bi yn y ji. 32 Nua ra Jess bi ymp: Majuni d xi ah, hinga guea ra Moiss bi una ra hm b yh mahtsi, p Oj bi un a. N hinga guea ra hm nm bh mazi nda a ra man mi si . P nuya, nu ma Ta di un a njuntho ra hm mahtsi gue nm bh mazi nda a. 33 N nua njuntho ra hm di un Oj, b yh mahtsi a, gue dm bh mazi y ji bcua ja ra ximhi, bi yna. 34 N bi yn: Daje thocpa thoho a ra hm gum ma, ny. 35 Nua ra Jess bi ymp: Guec dr hm dmbh mazi nda a. Nua too da zing b ja y mbi tengub i sihm, n njmb din tumanthuhu y mbi n xn din tuthe bya. 36 P tengu d xi ah, hin gu cyigah, madagueb g nuh ba d t. 37 P nu too bi dac ma Ta, gue di dc y mbi . N nu di dc y mbi, njon ga mbi hin da z ga sini. 38 Nguetho b c mahtsi ngue ga t r ph a b png, n him b c ga t ma ph zh. 39 Nua r ph ma Ta b png, guea nte ga bc gtho bi dac, p ga xox b rn zgui ra pa, n dim bi mazi. 40 Nu r ph ma Ta, gue hnta go too da bdi r Tsntg Oj, n da ycyigui, din ja ra te mazi . Jananguea ga xox b rn zgui ra pa, bi yna ra Jess. 41 N bi mbdi bi cpa a ra Jess ma mijudohe b m y a bi ma, gue bi yna: Nug dr hm majuni gue b ch mahtsi. 42 N bin ymzh :

nu y ji b m dm b ra Jess b danguadi ra ddehe, bi ynni: Mn jmb g scua, bi ymp. 26 Nua ra Jess bi ymp: Majuni d xi ah, hin gn hyonj gue gui phmb a ran tuti d utah, p nua gun niyh b gmn sihmh guea gn hyonj a. 27 P dami ysh ngue hnta gn hyomhb ra hm nm bhmb y pa ja bya. P mbto thoho dami hyomhb a ra hm nm bh mazi nda a gue ga da ah, guec dn jig ua ja ra ximhi. Nguetho guea ran tdi bi dac Oj ma Ta, bi yna. 28 Nu y ji bya bi ynna ra Jess n bi ymbi: Ba s ga the gue ga tmhbe a gum ma, bi yn. 29 Nua ra Jess bi ddi: Nua in nde Oj gui yth gui sinj b ni mbih, guec b png Oj, bi yna. 30 N bi tmpa ra Jess: Ba n hmpya gui yurche, ngue da z ga sin ahe b ma mbihe. Ha da z gui yte tengu bi yta ra Moiss. 31 Nguetho nu mam bombtah bi zi ra man b m yo b ja ra hi, tengu mn toti b ja r scu Oj, i na: Nua ra Moiss, bi un y ji ra hm

25N
SAN JUAN6 Ha hinga guehna ra Jess, r tsnt ra Jos na, r ta n r mbe d phmb. Hanja n yna b yh mahtsi, bi yn . 43 N nu ra Jess bi ymp bya: O gad cmanj nda ngu nda ah. 44 Xnga nda s da dngui b hin di un ra ph a ma Ta, guea b png, n ga xox b rn zgui ra pa , ga und ra te mazi. 45 Tengu mn toti b ja y scu y pngahy Oj, bi yna: Gtho y ji da xnba Oj, bi yn. Jananguea nu too gtho bi hyni xn ho a bi xnba Oj, n gue di dc y mbi . 46 P hin d na boo xn nu Oj, hinda hngd gue b nx b, dn nug a. 47 Majuni d xi ah, nua too cyigui i ja ra dayote mazi a. 48 Nug dr hm majuni gue nm bh mazi nda. 49 Nu mam bombtah bi zi ra man b yh mahtsi b min yo b ja ra hi, p guehma bi du . 50 P nug dr hm majuni, b nx b mahtsi, gue s da zina nda tengub i sihm, n njmb da du. 51 Nug dr hm majuni, b c mahtsi, tengu ra hm i si nda i ja rn zaqui y pa i ja b ya. P nua ra hm dm mang, din ja ran zaqui mazi to da zi. N guea ma jig a gue ga uni, ngue din ja ra dayote bcua ja ra ximhi, bi yna ra Jess. 52 Bin junzh ma mijudohe bya, bin ymzh : Hague nja ran yoh s di daj r ji ga sah, bin ymp. 53 N nu ra Jess bi dt: Majuni d xi ah, nub hin gui sih ma ngcyi n ma ji, guec dn jig ua ja ra ximhi, hiny

186 mbo ni mbih ra dayote mazi. 54 Nua too da za ma ngcyi n da zi ma ji, i ja ra dayote mazi, n ga xox b rn zgui ra pa. 55 Nguetho nu ma ngcyi n ma ji njuntho ran tsihm ngue dm bh mazi nda. 56 Nua too da za ma ngcyi n da zi ma ji d zm b ja y mbi, n i ja ra te nanguec. 57 Tengu thoho d tbe ma Ta, nua i jas r te, n i jag ra te nanguea bya. N b png gue ga thocpa a ra te to da zing, tengub i sag. 58 Nuna ra hm d xi ah gue b ch mahtsi, hinga ngu a bi zi mam bombtah, nguetho bi du . P nua too da zi ra hm dm mang ya, guea dm bh mazi a, bi yna ra Jess. 59 N guehna ram hma bi mana ra Jess b mn xnbate b ja ra nij b Capernaum.

m guaa bi man ra Jess, bi yn m tnni: Hingui ho a bi xij n ya, too da hyti da yde, xn ngu bi yna. 61 Nu ra Jess bi bdi ba bi bn y ji, gue him bi numanho rm hma, n bi ymp: Ha gum bmhb hingui ho a d xi ah. 62 Ba guim bmhb b g nuj ga tex b mahtsi guep b nx, guec dn jig ua ja ra ximhi. 63 P nua nam bn ym hma d xi ah, hingan juntho gui saj, p gui ycyih ngue ga un ma te nangue ah, n din ja ah ra te bya. 64 P b i da ah hin gu cyigah, bi yna ra Jess.

60Nub
Ym hma di un ra dayote mazi
187 Nguetho xm pdi too hin da ycyi, n xm pdi too di d a. 65 N bi ymp mahna: Jananguea d xi ah, hingui s nda ra ji ba h da dngui b him bi japa ma Ta bi dc r mbi. 66 Nub m yh mahna m tnni, xn ngu bi ue n him bin yoh mahna. 67 Jananguea nu ra Jess bi yngahe d dmayohoghe: Ha n ah gui sogah, bi ynje. 68 Nu ra Simn Pedro bi dta: Ma Hmu i, p njoo manda da z ga tnhde nguetho nui ja nim hma di un ra dayote mazi. 69 N nughe d cyi ahe n d phmbe gue guee gr Cristo r Tsnt i Oj i bi, bi yna. 70 Bi da ra Jess: Nug xt huannah gu dmayohoh, p nua nda ah i tn ra zthu, bi ynje. 71 P nua bi man ra Jess, guea ra Judas a, r tsnt ra Simn Iscariote, nguetho guea di d a. N guea nda mn yohe a, m dmayohoghe.

SAN JUAN6,7 Ndeb gui pngua n mba b ja ra xqui Judea, ba nu a b i tnni i nanguea gu te. 4 Nguetho njoo to da yh r bfi b in nde da tspi. Nub majuni gu t yn tte nuxte b ut y ji, n gtho ra ximhi da ba i, bi tmpa ra Jess. 5 Ngub bi xih y n yoh nguetho him mi cyi . 6 Nu a ra Jess bi ymp bya: Hinga na sn ra ora bi tsng ga mbag b, p nuah hnta go ba m ora da z gui mbh b. 7 Nu bcua ja ra ximhi hin di cah nguetho da i gu gu th , p go di g nguetho dm mang gue hingui ho t. 8 N mbsh b gun ndeh, nug hin ga mba ya nguetho hinga na sn ra ora ga mba b, bi yna. 9 Nub m guaa bi man bya bim bt p mida y pa b ra xqui Galilea.

Mbjua bya, bin yo b mida y hnini b Galilea. Him bi nde bi mba b ja ra xqui Judea, nguetho nu ma ngrpihe dy judohe, dy israelhe, nde xt hyo b. 2 N ma guep da dt ra pa ngue zi dim pti ma mijudohe, b x hyh y tngu, im bni ba bi yrpa Oj mam bombtahe b min yo b ja ra hi. 3 Nu y n yoh a ra Jess bi ymbi:

Hingui cyi y n yohzh a ra Jess
m mba b Jerusaln y n yoh, mbjua bi mba b ra Jess. Mb bin yntho nguetho bi nde him bexque da hnu. 11 N nu ma ngrpihe dy judohe i bp, bi hyona ra Jess b ja ram pti. N bin ym zh : Hap i bi b, bin ymp. 12 N xn ngu y ji bin ynjodre nanguea ra Jess, nu da im ma ngue xn ho a, n nu da i na: Hte a. 13 P xinga nda bin y tsdi nanguea ra Jess nguetho i su ma ngrpihe bp.

10Nub
Bin xnbate ra Jess b ja ra dmpti
SAN JUAN7 m thoi ts y pa, ya bi zo i nde ym pti i trp, ja bi mba b ja ra dnij ra Jess bya n bin xnbate b. 15 N nu ma ngrpihe b ja ra nij bi hyonya thoho n bi yn: Hague nja i s da ma xn ho rm hman Oj na ran yoh, n him bi za man xdih, bin ym zh . 16 Bi d a ra Jess: Nua man xdig him mam hmansg a pgue rm hman a to b png. 17 Nub b a nda gue nde da yt r ph Oj, da b b rn xdi Oj, o gue da b b mam hmansg. 18 Nub b a nda im ma ba mbns, i honi da hnumansus. P nub b a nda i honi da tspa r hmu, im ma majuni a n hingui hte a. 19 N x bi yna: Bi daj yn tdi ra Moiss, p xnga nda ah gu th nguetho bi ma njon din hote, n gun nde gui hyoj, bi yna ra Jess. 20 N bi d y ji thoho: Masque bi bnna ra zthu a gm ma, njoo to in nde da hyo i, bi yn. 21 Nu ra Jess bi dt: Nug d ta nda ra bfi b ra pa ran tsya, n gtho ah g hyonya thohoh. 22,23 P nah, nub din tn i yoho yn tdi bi man ra Moiss, nua nda bi ma gue gui hycpah y ji y ure, n nu manda bya ra pa ran tsya, gu huanhd ndaa gu th, gue gu hcpah y ji y ure. Nguetho hin gun nde gui fstah a rn tdi ra Moiss. N hinga hnta ra Moiss bi ma da thcpa y ji y ure, p n mam

188 bombtah bi ma. N ngutho d t b m hoca nda ra hynni b ra pa ran tsya. Hanja gn sj n guea nyoui b rn tdi ra Moiss d t. 24 P damin yomfnih xn ho b gu na gui junbah nda ra ji. Jatho b gui phmb ba nam bna i ta nda, bi yna ra Jess.
14Nub
nu da y mngu b Jerusaln bin ymp: Ha hinga guehna ran yoh im ma ma ngrpih da hyo. 26 P hague in ja, in xnbate ua bim pti gtho y ji n nte i xih ya. Uague bi bn ma ngrpih gue majuni ra Cristo na ra Jess, gue bi huand Oj dim Hmu ua. 27 P nuna ran yoh, d phmb hap b nxna, p nub b a majuni ra Cristo, njoo to da bdi hap d nxa, bin ym zh . 28 Nub mn xnbate ra Jess b ja ra dnij, ntsdi bi yna: Gum bmhb gu pj n gum bmhb gu phmb hap b nx. P hin b c nanguesg, pgue b png a majuni i ja r tsdi. Nueh hin gu phmb a. 29 Nug d pc a nguetho b nx b i b a, n guea b png a, bi yna. 30 N bexque nde da bnt pya, p njom bi z bi bnti nguetho hin n zn ra ora da bnti. 31 N xn ngu y ji bi ycyi gue majuni ra Cristo a. N bi yn: Guehma majuni ra Cristo na ra Jess gue m hma ba h, nguetho njon da z da yt yn tte manda nuxte, bi yn.

25N
Bin ynd b guea ra Cristo
189
Bi bnh y asmayo da bnta ra Jess
SAN JUAN7 r Hogandhi Oj b mm ma nguetho hin n ndex mahtsi ra Jess gue tpa pngah a. m yh y ji ba bi man ra Jess, bi yn i da: Masque majuni r pngahy Oj m hma ba h. 41 N nu mida bi yna: Nua, ra Cristo gue r Thahni Oj a. P nu mida bi yna: P ha d yp Galilea ra Cristo. 42 Nguetho bi man r tohni Oj, gue ra Cristo ba h nangue r y ra David, n di nqui b ra hnini Beln guep m bh ra David, n. 43 Bex bin hec y ji nanguea bi man, n dahma danyo ba mm bni ngue too a ra Jess. 44 N da nde da bnti ngue da goti, p xnga nda bi z bi bnti.

m yh y fariseo n y dmbj ba bi man y ji nanguea ra Jess, bi xi da y asmayo bya da bnta ra Jess ngue da goti. 33 Nua ra Jess b m thoqui bin xnbate, bi yna: Mi tstho d bhmb ua nguetho ga mba b b b a b png. 34 N nuah bya gui hyonj p hin da z gui tnj, n hin da z gui smhb b hap dam bc, bi yna. 35 N bin ymzh ma ngrpihe: Hap da mba gue hin da z ga tmhb. Ha da mba b ndanni b ma mijudoh, n da xnba , n ndanyo y ji gue y griego. 36 Ba nm bna mana: Gui hyonj n hin gui tnj, n hin da z gui smhb hap ga mba, nj, bin ymzh .

32Nub
40Nub
Dahma danyo bi bn y ji
rn zgui ra pa nangue ym pti m t, guea ra pa mb y ji manda xn ndxqui a. N bp ra Jess n ntsdi im mana: Nua too di b a manda mahyoni thoho r mbi, tengub i tuthe, ba h ga unna mahyoni thoho, tengub da zi ra dehe. 38 N nua too da zi ra dehe dm mang, din ja tengu nda ra dthe da nxp r mbi gue di un mahna ra dayote, tengu x man r tohni Oj, bi yna ra Jess. 39 N guea bi ma nangue r Hogandhi Oj da hyni too gtho da ycyi. P hin n zh

37Nu
Tengu nda ra dthe da nxp n mbi nda
mbenc y asmayo b b y dmbj n y fariseo, nu bi ynni: Hanja hin gu sih a d xi ah, bi yn. 46 N nu y asmayo bya bi ddi: P him m b a nda im ma tengu mana ra Jess, bi yn. 47 N bi d y fariseo bya: Ha n ah bi hy ah. 48 P xnga ndaghe dy fariseohe d cyihe a, xnga gue mida ma mingrpihe. 49 P nu y ji thoho gue hingui ph yn tdi, hnt i cyi a ran yoh , p da nu ran nbi mazi , bi yn . 50 N nubya nu ra Nicodemo, guea x zm b bh ra Jess

45Nub
Him bi ycyi y ngrpi
SAN JUAN7,8 b nda ra xui, bi ymp y mifariseoh: 51 Nua man tdih, hingui s ga junbah nda ra ji b hin d hmb ba da mans, nb hin d phmb majuni ba i te, bi yna. 52 N bi d , bi ymbi: Nui tengub ni gu yp Galilea, nguetho ni gum ma tengu im man y ymbi. P dami hyomhb ja r scu Oj gueb di nqui b Galilea nda r pngahy Oj. 53 N nda ngu nda bi mba y ngu bya.

190 Nub b a nda ah hiny ni tsoquih, guea di dmi da ymba ra do ra xisu a. 8 N bi mbomi mahna b hi n bi yot r saha b ja ra hi. 9 N nub m y ba bi man ra Jess, bi dmi dahmi datho bi mba, mbto bi mba a manda xn dcyi asta gueb go mn the y ypate, nguetho bi bs mbo y mbi i ja y tsoqui. N hnta ra Jess bi gohmb b m xnbi, na ra xisu. 10 N nub mm ba ra Jess n bi nu njoo b y ypate, p hnta ra xisu bi gop, bi ymbi: Gr xisu, hap bi mba bi ypi i. Ha njoo ua in nde xt daa r muui ni tsoqui. 11 N bi da ra xisu: Gr Hmu, xnga nda. N nu ra Jess bi ymbi: Nc, xnga guec ga daa r muui ni tsoqui. N mba ya, p hin gui yt mida y tsoqui.

P nu ra Jess bi mba b ja ra nyuni Olivos. 2 N nub txudi tho bi mbeng b ja ra dnij mahna n bi hyup. N gtho nan ngu y ji b h nanguea n bi xnba . 3 Ya x y b ra Jess b m zm b y fariseo n y xnbate nij, bi zispa nda ra xisu gue bi nu b mn yui nda ran yoh hing r nd. N bi mbminde b bh y ji. 4 Bi ympa ra Jess: Xnbate, nuna ra xisu d tmhbe b i t ran yomtni. 5 N nu ran tdi bi xij ra Moiss, tengu na bi yt ra xisu ya, n i jatho da mba ma batado gue da du. Xie, b go gu xije ya, bi yn y fariseo n y xnbate nij. 6 P guehna bi man nguetho i stho ra Jess, i honi bp d ypi. N bex bi mbom thoho a ra Jess n bi yot r saha b hi tengub hin xt ya bi man. 7 P manda bi thoqui bi ynni, nu ra Jess bim bh pya n bi ymp:

Ra xisu ra yomtni
ra Jess bi thoqui bi xnba y ji mahna, bi yna: Nug, dr nyoti y mbi y ji bcua ja ra ximhi. Nua too da dngui him man yo b ja ra bxui, p din ja ran nqui y mbi gue ra dayote mazi, bi ymp. 13 Jananguea nub mi d da y fariseo mi bp, bi ymbi: P nui gum mans ba gu zh, jananguea sti thoho a gum ma, s bi yn. 14 Nua ra Jess bya bi dt n bi ymp: Madagueb dm mans nanguesg, p di muui a, nguetho d pc hap b nx n hap n

12Nu
R nyoti y mbi y ji
191 mbag. P nu ah hin gu phmb hap b nx o hap n mbag. 15 Nueh s gad junbah nda b hin gu phmb xn ho ba ta nda. P nug madagueb d pdi ba ta nda, p njon dad junb ya. 16 P nub dm mang ba ta nda, majuni dm ma, nguetho hin d das p ndata dm mambe ma Ta gue b png ua. 17 Ntoti b ja yn tdi zi guidn xhmb, gue nub yoho yn yoh daangu da ma b xn junni, mfdi gue ya majuni a bya. 18 Nug d xi ah toog, ndahma gui pj, na ma Ta b png di jaqui da fqui, bi yna. 19 Bex bi yn: Hap bh ni ta, bi ymbi. N nu ra Jess bi dt: Hin gu pj, xnga guea ma Ta gu phmb. Nub xqu pj, na ma Ta xqu phmb b, bi yna. 20 N guehna bi man ra Jess b mn xnbate b ja ra dnij guep i pa mbtsi ra mbti. N njom bi bnti gue xtan goti nguetho hin n zn ra ora dim fnti.

SAN JUAN8 Nuah i ja ah rn yomfni ra ximhi nguetho gy mnguh ua ja ra ximhi. P nug daangu dm bmbe Oj, nguetho hin dra mngug ua ja ra ximhi. 24 Jananguea d xi ah, nub hin gui ycyih ba dm mans gue toog, gui tuh n njmb din hoh ni tsoquih, bi yna. 25 N bi ynnd bya: Too i, bi yn. Nua ra Jess bya bi ymp: Ya xt xi ah toog n guexta thohog. 26 I ja manda xn ngu ga xi ah bp nn ja ni tsoquih. P majuni a dm ma nguetho majuni a b png. N nu ym hma di bng a, gue dm mang ua ja ra ximhi , bi yna. 27 P nu ma ngrpihe b m xi , him bi b guea bi ma ra Jess gue Oj b pnhua. 28 Jananguea x bi yna ra Jess: Nub g cuarcah b magtsi, guec dn jig ua ja ra ximhi, mbjua bya ja gui phmb toog. N ja gui phmb bya nte dm mans, p gtho xt ma bi xnga ma Ta. 29 Nu a ma Ta gue b png ua, ndata dm bmbe, n njmb i sog a nguetho zi gtho d t a in numanho, bi yna ra Jess. 30 Nub m man na, xn ngu mida bi ycyi mahna.

ra Jess bi thoqui bi xih mahna : Nug ga mbag, n mbjua gui hyonj, n gui tuh b hin nn hotho ni tsoquih. Nub hap ga mbag hin da z gui mbh b, bi yna. 22 N bi yn ma ngrpihe: Ha din hyos nangues nguetho bi ma: Nub ga mbag, hin da z gui mbh b, bi ynj, bi yn. 23 N nua ra Jess bi ymp:

21Nu
Him bi z bi mbh ra Jess
nu ra Jess bi ymp da ma mijudohe ngue na bi ycyi a: Nub gui thoqui gui tnhd mam hmang, majuni ma ycyi ah b. 32 N da z gui phmb ba nam bn ym hma majuni,
31N
Y yh a ra tsoqui
SAN JUAN8 n guea d yn ah gue da zin ah Oj, bi yna. 33 N bi d : P nughe, dym bombtoje ra Abraham jananguea ya y thnighe Oj. N njmb mid mandaghe manda ra hmu. Hanja gn xije da mba nhynighe gue da zinje Oj, bi yn. 34 N nua ra Jess bi ymp: Majuni d xi ah, nua too t ra tsoqui, r hmu ra tsoqui a. 35 Nhna manda guim bmhb, hin gui s gui comhb ran ho ra Abraham, p tengub y yh thoho ah a. P hnt njuntho y thni da gomhb ran ho mazi. 36 Nug njuntho r Tsnt Ojg. N nub guec ga jcah b ja y tsoqui, majuni da zin ah ma Ta n y thni ah a b. 37 N madagueb bi xntah ra Abraham, tengug, p gun nde gui hyoj, nguetho hin hap da z da yt mam hma b ja ni mbih. 38 Hnta bi yurc ma Ta dm mang. Ngutho ah, hnta bi yuta ni tah gu th, bi ymp. 39 N bi d ma mijudohe m bp: Ra Abraham ma tahe. N nu ra Jess x bi ymp: Nub majuni y thni ah ra Abraham xqu comhb ran yomfni ra Abraham b. 40 P nuya gun nde gui hyoj, guec d xi ah a majuni guea bi xnga ma Ta. P hinga ngub bi yt ra Abraham tengu gun nde gui yrcah. 41 Jananguea d xi ah, gu th r bfi manda ni tah, bi yna. N bex bi yn: Hin dy btathni ghe, pgue ndatho ma tahe bi, Oj a, bi tmpa ra Jess.

192 ra Jess bi dt: Nub da guea Oj ni tah, xqu numanhoj b, nguetho b c b b b Oj. N hin b c nangue ma tsdi zh p guea Oj b png ua. 43 Hanja hingui s gui phmb ba dm mang. Nguetho hin gun nde gui phmb a. 44 Nguetho ra zthu ni tah, n gu honi gui yth r ph a. N nua, r mbdi thoho bi dmi bin hote, n guet y pa i ja b ya i thoho. N nua, him bin zmmi a majuni nguetho him bi numanho a. N hnt y fhni mana nguetho rm bi a. N in ta nangue gtho y fhni. 45 P nug dm ma majuni, jananguea hin gu cyigah. 46 Too ah da ma majuni d t ran tso o gue dm man ra fhni. P nub gtho majuni a d xi ah, hanja hingui s gui ycyih. 47 Nua too bim bi nangue Oj, i manho rm hman Oj a, p nuah hin gu manho rm hman a nguetho hin gm bhmb nangue Oj, bi yna ra Jess.

42Nua
bi d ma mijudohe bya: Ha him majuni dm mamhbe, gue nui gr mngu b Samaria, gue him majuni gr mbombto ra Abraham. N gu bhmi nda ra zthu, s bi yn. 49 Nu ra Jess bi dt: Nug hin d bbe nda ra zthu p d numansu ma Ta. Nuah hin gu numansuj. 50 N hin d honi gue da hnumansugui p i b a nda gue i honi da hnumansugui, n di nbi too hingui numansugui.

48Bex
Ya xm bh ra Cristo b hin nm bh ra Abraham
193 d xi ah, nua too da ycyi a dm mang hin da nu ran dte a, bi yna. 52 Bex bi d ma mijudohe: Nuya d phmbe go guee gu bhmi a ra zthu, nguetho bi du ra Abraham n gtho y pngahy Oj, p s gu na, hin da du too da ycyi i. 53 Ha gu na manda gun nuxte xinda guea ma tahe ra Abraham n y pngahy, n mayab xn du . Too gu na gue guee b, bi yn. 54 Nua ra Jess bi dt: Nub xc honi dan nuxte zhg, sti thoho b. P nangue a r tsdi ma Ta, guea nn nuxteg a, guea gu mf ni Ojh. 55 P njmb g phmb a. P nug d pc a, n nub xc mang hin d pc a, xcm fhnig b, tengu ah. P majuni d pc a n d ta im man a. 56 Nu a ra Abraham, zi gu mf ni tah, p bin johya b mi bdi da zn ra pa ba c ua. N bi tuti gue ga sc ua, n bin johya b mi nugui, bi yna. 57 N s bex bi ymp ma mijudohe: Hin gu ptsi yote ma dta njya n gu na g nu ra Abraham, bi yn. 58 N nu ra Jess bi ymp: Majuni d xi ah, nub hin nm bh ra Abraham, xm bc, nguetho zi d bi, bi ymp. 59 Bex bi gx y do , na di bati, p nu ra Jess bex bi yti nde b bh y ji, bin yni n bi bm b ja ra dnij bya.

SAN JUAN8,9 ra xd gueb go mim bi. 2 N nughe dy xdihe d nhde: Xnbate i, too bi yt ra tsoqui, ha guea r ta o gue r mbe, uague r tsoqui zh gue bin xd, d mfe. 3 Nua ra Jess bi ynghe: Xnga guehna ran yoh n xinga guea r ta n xnga guea r mbe, p hnta ran tte nuxte da yrpa Oj gue da nu y ji. 4 Nuj i jatho ga humbi ga rpah r bfi Oj ya tengub ma patho ya, nguetho da zn ra pa ga tuh, n hin man da z ga th ra bfi ua ja ra ximhi bya. 5 Nub d bcua ja ra ximhi d xnba y ji, tengub d xocpa y d da nu ran nqui, bi ynje. 6 Nub m juaa bi ma, bi zoh r jni b hi, n yt ra bhi r jni n guea gospa r d ra xd a bya. 7 N bi ympa ra xd: N mba bn xd n ja ra mbothe Silo. Bi mba n bn xd. N nub mam b pengui in nu ran nqui bya. 8 N nu din ttambih n mida y ji gue zi mn nu b mn xd, nub mn nu , bin ymp: Ha hinga guehn ra xd n m hxtaa ba m si. 9 Da bi ma: Guehn. N nu mida bi yna: na ngun a p hinga guehn. P nu ra xd bi ddi: Guec, bi yna. 10 N bi ynd bya: Hague nja bi xoh ni d. 11 N nu ra xd bi ddi: Nua ran yoh r thuhu ra Jess bi yt ra bhi n bi gosca ma

51Majuni
Ra xd b mim bi bi yni
Nub m mbhmbe b yu ra Jess, d nuhe nda ran yoh,
SAN JUAN9 d. N bi yng: N mba b ja ra mbothe Silo n guan xd b, bi yng a. N d mba dn xd, n bi z d nu ran nqui ma d bya, bi yna. 12 N bi tmpa: Hap i b a. N bi dh pya: Hin d pdi, bi yntho.
194 da r mbe n r ta: D pbe gue guea ma tsntbe gue m xd b mim bi. 21 P hin d pbe hague in ja in nu ran nqui ya, hin d pbe too bi xocpa r d. Nua xn dnyoh ya, dami ynhd, da mans too. 22 Ngub bi man r ta n r mbe nguetho i su ma ngrpihe dy judohe. Gue bi znna nda ra nde, gue da hyna thi b ja ra nij too da ma b pnh Oj a ra Jess, n ma z hin da hnumanho b ja y hnini. 23 Jananguea bi yntho r ta n r mbe: Xn dnyoh ya, dami ynhd, bi yntho . 24 Jananguea bi zonh mahna ran yoh m xd, n bi ympa: P dami ma majuni gue guea Oj bi xoca ni d. P nua ran yoh g ma, d phmbe ra tsombi a, bi yn. 25 N nua m xd bi ddi: Hin d pc b ra tsombi a, o gue hinna, p hnta d pdi m xdg, n dn nu ran nqui ya. 26 N bi ymbi mahna: Ba bi ytai b m xoca ni d. 27 N bi da: Nug ya xt xi ah n hin g ycyih. Ha gui ycyih b ga xi ah mahna. Ha n ah gun nde gui tnhd a b, bi yna. 28 Bex bin sante thoho b m ympa: Nui r xdi i a ra tsombi. P nughe y xdighe a ra Moiss. 29 D phmbe Oj bin yui ra Moiss, p nua ran yoh gu spi hin d phmbe hap bi nxa rn tdi a, bi yn. 30 Bi da mn xd bya:

20Bi
bi zix b bh y fariseo bya. 14 Nua ra pa bi yt ra bhi ra Jess n bi xocpa r d ra xd, ra pa ran tsya a. 15 Nu y fariseo bi ynni mahna: Hague nja bi nu ran nqui ni d. N bi ymp: Bi gosca ra bhi ma d, n bn xd, n nuya dn nu ran nqui, bi yna. 16 Jananguea bi yn da y fariseo: Nua ran yoh gum ma, hingui numansu Oj nguetho hingui numansu ra pa ran tsya, s bi yn. P nu mida bi yna: P nub ra tsombi hin xtn z da yt yn tte nuxte gue i ta. Bex bin hec bya. 17 N bi tnna ra xd: Ba gum ma nanguea bi xoca ni d. N bi yna: Nua, nda r pngahy Oj a, bi yna, n bi bm bya. 18 P nu him bi ycyi gue guea m xd, jagueb m zonpa a r ta n r mbe. 19 N bi ynd: Ha guea ni tsntui gue m xd a. Hague nja in nu ran nqui ya, bi yn.

13N
Bi trpa ran tnni a m xd
195 Nug dad hyonya thoho nanguea g mamhb, gue hin gu phmb hap b y a rn tdi, n ya bi xoga ma d a. 31 N d phmb hin da ymanho Oj b da yp r tsdi nda ra tsombi, p nub b a nda i thnde Oj n rpa r ph, i Oj b i p r tsdi. 32 N gtho y jya x thogui njmb bim b a nda bi xocpa r d nda mi xd b mm bi. 33 Nua ran yoh dm ma, nub hin di fx Oj a, hin te s da yt y nuxte b, bi yna m xd. 34 N bi tmp mahna: Nui gr dditsoqui, jananguea gu xd b gmm bi. Ha go gui xngahe, bi yn . N bi hyn a thi gue ma z hin da numanho ma mijudohe bya.

SAN JUAN9,10 Ha nche d xdhe, bi yn. 41 N nu ra Jess bi ymp: Nub xqu phmb gue gu xdh, xtn z xtm punnah b n njon xt xi ah gue ja ni tsoquih bya. P gu nsh gun nuh ran nqui, jananguea hin dim punna ni tsoquih, bi yna ra Jess.
10
m ya ra Jess gue bi thna thi ra xd, bi dni n bi ynni: Ha gu cyi r tsnt Oj, bi ymbi. 36 N bi dta: Ma Hmu, too a gum ma. Dami xiqui ts, ga cyi a, bi yna. 37 N nu ra Jess bi ympa: Guec gun nug ya, n d yui ya. 38 N bi ymbi: Ma Hmu i, d cyi a ya. N bin dnyahmu b ja r hmi bya. 39 N nu ra Jess bi yna: Jananguea dm bc ua ja ra ximhi, gue ga japi di nqui ba mbni nda ngu nda. N nu i xd da nu ran nqui, n nu in nu ran nqui din xd, bi yna. 40 N nu da y fariseo bi yh rm hman a, bi yn:

35Nub
I xd y mbi da
Majuni d xi ah, bi yna ra Jess, nu hin d yrp ja r goxthi a r mbti y dyo, n d dons p ja ra mbti, y b . 2 P nu d yrp ja ra goxthi, njuntho y mbndyo . 3 N da xocpa a ra mbngoxthi n da ytambo ra mbndyo bya. N nu y dyo i rpa r nde a r mbdi n i ta i xifi. N i ndnba y thuhu nguetho i p y mbti a. N i sixp ja y boti. 4 N nub m gc p thi gtho y dyo, di bto b i sitsi, n nu y dyo i tnni nguetho i prpa r nde b im mbati. 5 Hingui tnna ndanyo nda ra ji, p i dagui, nguetho hingui prpa r nde a ndanyo, bi yna. 6 Nua ran tuti bi mana ra Jess, p hingui p ba nam bna bi si .

Ran tuti nangue r mbti y dyo
bex bi ymbi mahna: Majuni d xi ah, nug dr goxthig a ra mbti guep i bh y dyo. 8 P gtho im bni dim bto zh xinda guec, n gue y b . P nu y dyo hingui rpa y nde . 9 Nug dr goxthig, nua

7Jananguea
Ra Jess ra hogambndyo
SAN JUAN10 too da yti nanguec, ma z da tsimanho b. N da bdi gue r ngu b, janangue i yo n da dni ba d zrpa y mbi, tengutho ra dyo i tn y ti. 10 Nu y b n yh dim p n din hodu n di tsonbi gtho r bfi Oj. P nug n h gue d tn ra te nda n din ja ra te i juadi xn ho. 11 Nug dr hogambndyo n ga bh ma te gue gan yn ma dyo. 12 P nu da y mbfi, hnt y n zbi nde da dha, n him majuni y mbndyo, gue hin y mbti y dyo. Jananguea nub in nu ba p nda ra zate, i sop y dyo n i dagui. N nu ra zate bya im bnt y dyo n im maxti. 13 Nu y mbfi i dagui nguetho hiny y n hucate nangue y dyo, n hnt y n zbi n hyu y mbi. 14 Nug dr hogambndyo, n d ph ma dyo n nu i pqui. 15 Tengu thoho d tbe ma Ta, i pqui n d pc a. N ga ung ma te ngue gan yn ma dyo. 16 I bh mida ma dyo gue hinga guecua i bcua. N jatho gua sig. N da y b d mbati. Jananguea darp din yo gtho ma dyo. N gtho ga fh pya nguetho hngd dr mbndyog. 17 m m numanho ma Ta ba ga t gue ga ung ma te nangue ma dyo. P ga thmbnig mahna. 18 Xnga nda ra ji da z da hyogui, p nug ga uns ma te. Ja ma tsdi ga uni n ja ma tsdi ga thmbni, nguetho guea bi xic ma Ta, bi yna ra Jess. 19 Nanguea bi man ra Jess, bin hec ma mijudohe mahna. 20 Xn ngu bi yna:

196 Nuna bhmi ra zthu n ran gti na. Hanja gn yhmb ba man na, bi yn da. 21 P nu mida bi yna: P hinguin jab rm hman a in youi ra zthu. N mfdi hiny r tsdi ra zthu da xocpa y d y xd, bi yn mida.
y pa xn s bin ja ran tsihm b Jerusaln ngue ra dmpti bi yt ma mijudohe. 23 Nu ra Jess m yo b ja r ngunyu ra dnij n hu ra Salomn. 24 Nu da ma mijudohe bya bi mbtsa ra Jess, n bi ympa: Hanja gn jacthohohe dan ynhde nanguee, p dami xije njuntho b guee gr Cristo, bi yn. 25 N nu ra Jess bi dt: Ya xt xi ah p hin g ycyigah. Na ra bfi d t nangue rn t di ma Ta, i udi toog. 26 P nu ah hin gu cyih nguetho him ma dyo ah, tengu xt xi ah. 27 Nu ma dyo i manho ma nde, n d prpa y mbi n i tngui. 28 N d un ra dayote mazi n njmb dim bdi. N njoo too da z da huts i o ma y. 29 Nu a ma Ta bi dac , manda nuxte a, n njoo manda tengu a. N njoo to da z da huts i o r y ma Ta. 30 Nug n ma Ta ndatho d combe, bi yna ra Jess. 31 Bex bi gx y do mahna na di bati ngue da hyo. 32 P nu ra Jess bi ymp: Xn ngu y bfi xn ho xt utah ngue bi xic ma Ta. Ndaa

22Nu
Him bi hnumanho a ra Jess
197 n bfi gun nde gd baj y do, bi yna. 33 N bi ymp y judo: Hin nangue y bfi xn ho d na ga ba ahe, p nangue hin gu spa Oj gue g yna, ndatho gu cohmi Oj, n gr ji thoho, bi tmpa ra Jess. 34 Nu ra Jess bi dt: Ha hinga ntoti b ja yn tdi gadn xhmb, gue bi yn Oj: Nu ah tengub gy ojh, i m b ja ra tohni. 35 Gue bi ymbi tengub y oj bi un rn tdi Oj. N hingui s dim bh r Tohni Oj. 36 P hanja gn ynj hin dn numansug Oj b dm mang, r Tsnt Ojg, guec gue bi huang ma Ta n b png ua. 37 Nub hin d t tengu ta ma Ta, hin gui ycyigah b. 38 P nub d t tengu ta ma Ta, dami phmb ngue hnta Oj s i t y nuxte d t. Jananguea da z gui ycyih gue ndatho ran yomfni d combe ma Ta, bi yna. 39 Jananguea bi yna da bnti mahna ma mijudohe m bp. P nu ra Jess bi uegue. 40 N bi mbeng mahna b danguadi ra dthe Jordn, guep r mbdi m t ran xixy ra Xuua, n bim bp da y pa. 41 N xn ngu y ji b p bh ra Jess. N bi man : Madagueb nte man tte nuxte bi yt ra Xuua Nxixy, pgue gtho majuni a bi mam b mi xij nanguehna ra Jess, bi yn. 42 N xn ngu bi mba b, bi ycyi a ra Jess.

SAN JUAN10,11
11
M bp Betania nda ran yoh in zman, Lzaro. N m bhmb yoho y n ju, ra Mara n ra Marta. 2 N nuna ra Mara, guehna bi xispa ra ythi r gua ra Jess mm ymanu n bi yonbi nangue y xt. Guehna rn ju ra Lzaro na, gue xn . 3 Jananguea nu y n ju bi mbhna nda ra nde b bh ra Jess n bi ympa: Ma Hmu abe, xiya ba ga th ya, xn a guid huqui, bi ymbi. 4 N nub m yh ra Jess, bi yna: Nua ran hing ran dte a p hnta gue da hnu r tsdi Oj nuxte thoho, nc r Tsnt Ojg, bi yna. 5 Nu ra Jess mm madi huca ra Marta n r juhu na ra Lzaro. 6 P nub m yde xn ra Lzaro, him bex bi nde da mba, b bi dm man yopa guep m bhmbe. 7 Mbjua bya bi xije dy xdighe a: Ga mbh b Judea mahna, bi ynje. 8 P d mfe bya: Xnbate i, ha gui mba b mahna, nguetho nu ma mijudoh bp him mayab gue nde di bata do i, d mfe. 9 Nu ra Jess bi xije nda ran tuti bya: Ha hinga guea dmayo ora nda pa. Nub ma pa i yo nda ra ji, hin di fet r gua nguetho in nu hap i pa. 10 P nub yoxui nda, di fet r gua nguetho hinguin nu hap

Bi du ra Lzaro
SAN JUAN11 i pa. Nua bi ma gue hingana sn ra ora da du. 11 N mbjua bi ynje mahna: Nua ma amigoh ra Lzaro i ha. N ga mbh ga ents a, bi yna. 12 Bex d mbhe a bya: Ma Hmu ahe, nub i ha da ym b, d mfe. 13 P nu ra Jess bi ma gue bi du b m ma i ha. P d bmhbe gue i tho. 14 Bexque njuntho bi man ra Jess: Ya bi du ra Lzaro. 15 P nangue ah, xn ho gue hin d nug b mn hynna, gue manda gui ycyigah b guin nuh ba ga t ya. Nuya ga mbh ba nuh. 16 P nua ra Toms n i tmbi ra Go, ma mixdihe, bi ynje: Mbhmah b, madaguea darp ga tuh.

198 Nua ni da da ndants mahna, bi yna. 24 Nu ra Marta bi yna: D pc da ndantsa rn zgui ra pa a, n gtho xn du, bi yna. 25 N nu ra Jess bi ympa: Nug guec dad un ra te xn du. Nua too da ycyigui, madaguea da du, p ga japi da ndantsi n din ja ra dayote mazi. 26 N nua too bi nanguec n cyigui, njmb da du a. Ha gu cyi a d xi i, bi ymbi. 27 N bi ympa: Hha ma Hmu i, d cyi gue guee gr Cristo, r Tsnt i Oj, guee m hma gua cua ja ra ximhi, bi yna.

m smhbe b ra Jess bya, ya n goho pa x t a ra Lzaro. 18 Nu b Betania hinga ya b Jerusaln, mb made ora na yo. 19 Jananguea xn ngu ma mijudohe bi mba b r ngu ra Marta n ra Mara gue da hyurpa y mbi , nanguea r da bi du. 20 Nub m yh ra Marta gue ba p ra Jess, bi mba n bin catui b yu. P nu ra Mara bi gotp ja r ngu. 21 N nua ra Marta bi ympa ra Jess: Ma Hmu i, nub xqum bque ua, hin xtn du ma da. 22 P madagueb ya bi du ya, p d pc di daa Oj hnta go ba gui ypi, bi yna. 23 Nu a ra Jess bi dta:

17Nub
Nu ra Jess di un ra te xn du
nub m guaa bin yui ra Marta a ra Jess, bi mbeng b r ngu n bin yjodreui a r juhu ra Mara, n bi xi a: B bp ra xnbate n in zonna i, bi yna. 29 N nub m y a ba bi sifi, bi ndantsa n bi mba ndihi guep bh ra Jess. 30 Nu ra Jess him bex bi zm b ja ra hnini, p bim btho b ndehnini guep xn yui ra Marta. 31 Nu ma mijudohe m hup mbo r ngu ra Mara gue i hurpa r mbi, nub m nu bi ndantsa ra Mara n bi mba ndihi, bi dnd ma mijudohe bya, n bi yn : Masque n mba ban zom b ja ran ygui na. 32 Nub m zm b ra Mara b b bh ra Jess, bin dnyahmu b ja r gua, n bi ympa: Nub xqum bque ua, hin xtn du ma da b, bi yna.

28N
Bin zona ra Jess
199 mn nu ra Jess gue i zona ra Mara, n ma mijudohe zoni gue bi dnni, bin gs pya n bi hyundumbi. 34 N nu ra Jess bi ynni: Hap bi t a ra Lzaro. N bi tm bya: Ma Hmu ahe, ga mbh gua nu, bi tmbi. 35 N a ra Jess bin zom bya. 36 Bex bin ym zh ma mijudohe bya: Nun ya mfdi mm madi huca, bin ymp. 37 N nu da bi yn: Nuna guehna bi xocua y d ra xd. Ha hin xtn z xt japi hin xtn du ra Lzaro b.

SAN JUAN11 P nua d xi a ya, ngue d ndepe da yh ya i bcua ya, ndahma da ycyi gue guee b png ua. 43 N nub m juaa bin yui Oj bin y ntsdi: Lzaro, b pni. 44 N nua x du b pm b ja rn ygui bya, nste thoho ra bte r y n r gua, n nu r y ndanyo ra bte mn ste. Nu ra Jess bi ymp: Xoth, da z din yo bya, bi yna ra Jess.

33Nub
m zm b ja ran ygui ra Jess, bin gts mahna. Nu ran ygui nda ra hydo a n bi juaspa nda ra xndo. 39 N nu ra Jess bi ymp: Dami uej ts na ra xndo. P nu ra Marta, rn ju a x du, bi ymbi: Ma Hmu i, masque xn x ya nguetho m goho ma pa ya bi du, bi yna. 40 Nu ra Jess bi ympa: P d xi i mahna, nub gui ycyi gue i ja ma tsdi, guin nu r tsdi Oj nuxte, bi ymbi. 41 Bex bi mba ma ueque ra do bya. N nu ra Jess bi ndtse n bi yna: Ma Ta i, dad da a ra jamadi, nguetho g yh ma nde b m pii nanguehna ra Lzaro. 42 N d pdi thocpa thoho gu h ma nde.

38Nub
Nu ra Jess bi xoxa ra Lzaro b ja rn ygui
xn ngu ma mijudohe ngue x dnna ra Mara, bi ycyi ra Jess b m nu a bi yte. 46 P nu mida bi mba b xih y fariseo ba bi yt ra Jess. 47 Jananguea bi man y dmbj n y fariseo ngue darp dim ptih y mi ngrpih, n bin ym zh : Ba s ga th, nguetho nua ran yoh i te xn ngu yn tte nuxte. 48 Nub hin ga hcpah, gtho y ji da ymbi y ngrpi. N nubya nu y romano da zj ngue da bni ya d tnhd manda ra Hmu, n hinga hnt d tnhd , n di juarca ma dxca nijh n di juaj bya. 49 N nua nda Caifs, ra dmbj a ra jya a, bi yna: Ha hin gu phmb ba da z ga th ya. 50 Ha hin gu phmb manda xn ho b ndatho da du ndahma hinga gtho na nguj ga juahmb, bi yna. 51 P him bi bns a bi ma, p nanguea ra dmbj a ra jya a, jananguea bi jap Oj da ma ba da trpa ra Jess, gue da du

45N
I hma da fnta ra Jess
SAN JUAN11,12 da ynje dy judohe. 52 P nu ra Jess b m du, hinga hngdhe in nde da ynje, p n gtho mida i bi hnb go bi z gtho na ndoho ra ximhi, darp dam bhmb a. 53 N nanguea x man ra Caifs, daangu bi bn gtho ma ngrpihe bya. N guea ra pa bi ma njuntho da hyo ra Jess. 54 Jananguea mbto bi uetho ts b bh ma ngrpihe, n bi mba b ja r nyni nda ra hi, n dm bhmbe b da y pa b ja ra hnini Efran. 55 N mi tstho da zn ra pa ran dbaxjua, nda ra dntsihm bi zngahe Oj mayab dy judohe. Jananguea xn ngu y ji daa ndanni bi ntsi bi mba b Jerusaln. Nguetho bi sije mbto thoho ga hoc ma jihe b, nangue ra dehe. 56 N nub m zm b ja ra dnij da ma mijudohe, bi hyom b a ra Jess n bin ynd nda ngu nda : Ba gum mamhb, ha ba h ra Jess da nu ram pti ua uague hinna, bin ymp. 57 Nu y dmbj n y fariseo bi yn: Nub bi to i pdi hap i bi, jatho da ma, ndahma da z gam bnthe, bi ymp y ji.

200 tsihm ra Jess. Na ra Lzaro darp bin sihmh b ja ra mxa. 3 N bi mba ra Mara b m huh ra Jess, bi xispa r gua made litro ra ythi mm ymanu n xm hmadi, n yonba ra ythi nangue r xt. N gtho ra ngu bi yna ra ythi. 4 N m bp r tsnt ra Simn, ra Judas Iscariote a, nda ma mixdihe a, n guea bi d a ra Jess. N nub mn nu a bi yta ra Mara, bi yna: 5 Hanja him bi b a ra yt hi, y mahuhi thoho xtn ja r muui gue xtn tun y hyoya, s bi yn a ra Judas. 6 Ngub bi man a nguetho ra b a, n him majuni di huc y hyoya. P r bfi a gue n mbsca ma mbtihe dy xdihe na r mbti ra Jess. N nzi hc zh ra mbti b in nde. 7 Bex bi yna ra Jess: O guid hcpa na ra xisu, nguetho bi yrca a rn sui da yrque, nguetho mi tstho ga tu ngue da tgagui. Jananguea m pstaa ra ythi na, xt jac ma ji b d tu. 8 P thocpa thoho gam bhmb y hyoya, p nug hinga thocpa thoho dam bhmb ua, bi yna ra Jess.

12
Di bh man dato pa din ja ra dntsihm b Jerusaln nangue ran dbaxjua, n bi mba mahna b Betania a ra Jess, nguep r ngu a ra Lzaro, guea x jap ra Jess bi dmbni b ja rn ygui ngue x du. 2 Nub mn de, nu ra Marta bi yrpa nda ran
Pa nsispi ra ythi r gua ra Jess
mi yde xn ngu ma mijudohe, gue bp ja rn ngu ra Mara a ra Jess, bi mba b nu, p hinga hnta ra Jess in nde da nu, p na ra Lzaro gue x xox ra Jess b ja ran ygui. 10 Jananguea nu y dmbj bi bni na ra Lzaro da hyo. 11 Nguetho guea ra Lzaro japi manda xn ngu bi ycyi a ra Jess ma mijudohe.

9Nub
I hma da tho ra Lzaro
201
Bi tspa ra Jess b m yta Jerusaln
SAN JUAN12 ra hi Grecia . 21 N bin tmhb ra Felipe b mm bhmbe b Jerusaln. N nu ra Felipe, ma mixdihe a, ra mngu b Betsaida ra xqui Galilea. N nu y mngu b Grecia bi yn: Hague ny, dn nde dan yhe ts ra Jess, bi yn. 22 Nua ra Felipe bya bi xi a ra Andrs, n nu bya bi xi a ra Jess. 23 N nu ra Jess bi dt: Ya mi tstho da zn ra pa dan uxteg b d tu, guec dn jig ua ja ra ximhi. 24 Majuni d xi ah, tengu nda ra hmud, nub hin da thup ja ra hi ngue dim bp, hin din xndi. P nub da thuhu, da z din xndi xn ho. 25 Nua too i su din nba b da dngui, da mba ma nbi r te a, p nua hingui su din nba b da dngui guecua ja ra ximhi, din ja ra te mazi a. 26 Nguetho nub b a nda in nde din yh nanguec, jatho da bni tengu dm bng, n ga combe ma tsdi b mahtsi bya. Nub b a nda din yh nanguec, nua ma Ta da numanho a.

mi hyax bya d mbhmbe ra Jess b Jerusaln. N nu y ji xn ngu x zm b Jerusaln gue in nu ra dmpti, bi yde da mba b ra Jess. 13 Jananguea bi gx y xi y jxiza n bi mba b thp yu. N ntsdi bi yn: Nuxte tho r tsdi Oj di jp na ma Hmutstabih dy israelh, dy judoh, bi zcua ya nangue r thuhu Oj, bi yn . 14 Nua ra Jess i huxa nda ra tburu x dni, tengu mn toti b ja rm hman Oj. 15 Gue mn toti: Him man gan suh ya gy mnguh ua Sin, nguetho ba h ni hmutstabih, da hyuxa nda ra tburu, m n r tohni mayab. 16 P nuje dy xdihe him bexque d phmbe ba nm bn na bin ja, p nub m mbeng mahtsi ra Jess d bmhbe bya gue guehna bi trpa ra Jess gtho mn toti mayab. 17 Nu y ji m bhmb ra Jess b mi xoxa ra Lzaro, x ma gue x xoxa ra Lzaro. 18 Janangue xn ngu y ji bi mba b th a ra Jess, nguetho bi y a xin ja. 19 Jananguea nu y fariseo bin ymzh : Nte ts n mbatho b dad hcpah y ji. Ha hin gun nuh ya gtho ra ximhi i tnn ra Jess, bin ymp.

12Nub
nu da bi mba b Jerusaln da nu ram pti b, y mngu b ja
I hon ra Jess y mngu b Grecia

20N
nuya mm tu ma mbi, bi yna ra Jess. Ba s ga xih ma Ta. Ha s ga pi di ueg ba din jac ya. P hingui s, nguetho guea b c ngue gan nua i jatho gan nug ya, bi yna ra Jess. 28 N nubya bin yui r Ta: Ma Ta a i, dami jaqui gan nug hnta go ndaa d tsi i, bi ymbi. Bexque bi ta nda ra nde b mahtsi, bi yna: P ya d jai gun nu, n guin nu mahna, bi yna.
27P
Ra Jess im ma da tho
SAN JUAN12 nu y ji m bhmb b, bi yh r nde Oj n bi yn da: Bin gni. N nu mida: Masque nda rm bhni Oj mahtsi bi zofo, bi yn . 30 P nua ra Jess bi ymp: Nua ra nde g yhmb, ntsdi bi zoc Oj, hin nangue ga pc bi yh ma nde, p guep gui phmb ya i h ma ndeg a. 31 Nuya mi tstho ga t a d fdi nda da mba ma nbi, n nda hin da mba ma nbi. N mi tstho ga tp ra zthu, gue in tstabi ua ja ra ximhi a, n da tsnba ya da trb ja ran nbi. 32 Nub d cuat b ja ra ponti, guea d zohnd gtho y mbi y ji ga xifi di dc y mbi gan yn, bi yna ra Jess. 33 N guehna mi man na, ngue mi ndepe xtm bh y ji ba nn dte d tho a. 34 N nu y ji bya bi dta: Nughe ya d hmbe im mam b ja rn tdi Oj, i bi mazi a ra Cristo. N gu ns jatho gui tu b ja ra ponti, gn ji ua ja ra ximhi. Too e ngue gu ns gn ji ua ja ra ximhi. Masque hinga guee gra Cristo b. 35 Nu ra Jess bex bi ymp: Him min ngu y pa ga xnnah ya, ngue drn nquig. Ndeb gan yoh b ja ran nqui ya, n hin da z ah ra bxui. Nguetho nua too i yo b ja ra bxui hingui pdi hap i yo. 36 Dami hymhb ran nqui ya, janya i ja ya, n din ja ran nqui ni mbih bya, bi ymp. N nub m jua a bi man ra Jess bi mba, bin yns.

202
Hinguin nde da ycyi ma mijudohe
29N
guextaa him bi ycyi xn ngu ma mijudohe, madaguea xn ngu yn tte nuxte bi nu bi yt ra Jess. 38 Pgue bin ja tengu thoho bi man ra pngahy Isaas b m ma ba din ja, bi yna: Ma Hmu i, too maha bi ycyi a d mamhbe n too bi b b gm yuh ni tsdi, bi yna. 39 Him bi z bi ycyi da nguetho nub him mn nde , bi mba njapi tengu bi man ra Isaas b m ma mahna: 40 Nua Oj bi gomba y d n bi mp y mbi , gue din ja tengub din xd, n hin din ja y n yomfni y mbi, n hin da z di ph y mbi gue xt punba Oj , bi yn a ra Isaas. 41 Guehna bi man ra Isaas b m yut Oj din ja r tsdi nuxte ra Cristo, n bi mam bya ba da yta ra Cristo. 42 P xn ngu ma ngrpihe mim bns ngue cyi ra Jess. P him bi ma gue cyi , nguetho i su xt hyn a thi y fariseo b ja y nij, gue m z da zan. 43 Nguetho manda bi bni ba da man y mijih, gue da ymbi xn ho , xinda gueb go xt ymp Oj xn ho .

37P
44P
D mba ma junbi nda y m hman ra Jess
nu ra Jess ntsdi bi ma:
203 Nua too i cyigui, i cyi a b pngui. 45 Nguetho nu too i pqui, i p a b png. 46 Nua b c gue ga yorba y mbi bcua ja ra ximhi. Nua too da dngui hin din yo b ja ra bxui a. 47 Nua too da yh mam hmang n hingui cyi, p hinga guec ga junb a, nguetho hin n c ga t ran junbate, p n c ua gan yn bcua ja ra ximhi. 48 Nua too hin da ycyigui n hin da y a dm mang ya, nua mam hma d mang ya, guea d junba b rn zgui ra pa. 49 Nguetho him mam hmans a d ma, p nua ra Ta gue b png bi xiqui ba d mang n bp n xnba y ji. 50 N d pc da dn ra te mazi too da hyn rm hma ma Ta. N guea i xic a n d mang a bya, bi yna ra Jess.

SAN JUAN12,13 bi dut r foho nda ran thuy. 5 N nub m xit ra dehe ra ximbo, bi dmi bi mberca ma guahe n bi dugahe nanguea ran thuy mim bongui b r foho. 6 N nub m zm b huh ra Simn Pedro, nu ra Pedro bi ympa bya: Ma Hmu i, ha gui perca ma gua, bi yna. 7 Nu ra Jess bi dti n bi ymbi: Majuni hingui s gui ph ya ba nam bna d t, p mbjua da z gui pdi, bi ymbi. 8 Nu ra Pedro x bi ympa: Njmb dan uni gui perca ma gua. P nu ra Jess bi dta: Nub hin ga pet ni gua, nte man jaui b, bi yna. 9 Nu ra Simn Pedro bya bi ympa: Ma Hmu i, hinga hnta ma gua b, na ma y na ma y, bi ymbi. 10 Nu ra Jess bi ympa: P ya ma z bi bo ah nangue ni tsoquih, nguetho nua too bin hi ya bi bo r ji. P hnt ni guah zi da bete ngue prp y fonthi hap gu yoh. P nu nda ah him bin hi, bi yna. 11 Ngub bi ma nguetho bi bdi i hup a di d a. Jananguea bi ma hinga gtho dn hihe. 12 Nub m jua a bi xguagahe, bi hye mahna r pahni n bin sya. Bi ynje bya: Ha gu phmb ba nam bna d tah ya. 13 Nu ah gu nj dr xnbateg n gu nj dr Hmug. Xn ho gum mamhb nguetho guea d t a. 14 D pet ni guah,

13
Nub mi tstho da mbh ra dmpti nangue ran dbaxjua, n m ph ra Jess ya mi tstho da zn ra ora da bngua ja ra ximhi, da mbeng b b bh r Ta. N gtho y pa mi bcua, mid huc to gtho bi ycyi a, n nuya manda di huc di huqui. 2 N nub mn sihmhe ra Jess b bin de, nua ra zthu bya bi bnba ra Judas r tsnt ra Simn Iscariote gue di d a ra Jess. 3 Nu ra Jess i pdi b nxp bh r Ta n da mbeng b mahna, n i pdi gue r Ta bi unni gtho ba i ja gue di manda zh. 4 P guehma bin yh nangueche. Nguetho bi ndants b mn sihm n bi mba nda r pahni, in nde nte di hni. N

Ra Jess bi xguaba y xdi
SAN JUAN13 guec ni xnbatej n ni Hmuj. Jananguea n ah gam perpa ni guah nda ngu nda ah, ngue gui yth gui cohmb hi n da gdm fxtah. 15 Nuya d utah ba gui yth nguetho dn nde ah gui yth tengu d tah. 16 Majuni d xi ah, manda nuxte nda ra Hmu xinda gue y mbfi, manda nuxte a i phnate xinda guea ram bhni. 17 Nub gu phmb a dm mang ya n thocpa thoho gui yth a, gan johyah nangue Oj b. 18 P hn dm mang gtho ah da z gan johyah nangue Oj, nguetho d pta ni mbih nda ngu nda ah gue d huannah. P guehma d huahni gtho ah, ndahma din ja ba bi man r tohni Oj ngue bi yna: Nua nda d sihmbe, guea di dg a. 19 Mbto d xi ah ba da trc, jananguea da z gui thoqui gui ycyigah gue dr Cristog b ya bin ja. 20 Majuni d xi ah, nua too da ymanho a im man a nda mam bhnig, i simanhog a n i simanho a b png, bi ynje.

204 Ma Hmu i, too a gum ma, d mbi. 26 Bi yng a ra Jess bya: Nua ga crpa a ra hm ra th gue ga unni, guea di dg a, bi yng a bya. N bex bi unna ra hm a ra Judas Iscariote r tsnt ra Simn. 27 N nub m zi ra hm, bex bi yt ra zthu r mbi. N nu ra Jess bi ymbi: Nua gu nde gui yte dami yta ndihi ya, bi yna. 28 N xnga ndaghe mi huhmbe b ja ra mxa gue d phmbe ba nm bn a bi xifi. 29 P daghe dm bmhbe gue guea bi xih ra Judas da mba da di ba ga homhbe b bin ja ra dntsihm. N nu mida ghe dm bmhbe gue bi xih ra Judas da mba di unni ts ra mbti y hyoya, nguetho m h ra buxa i o ma mbtihe. 30 N nub ya x zi ra hm, bex bi mba ndihi. Ya bin xui bya.

m jua a bi man ra Jess, bi du r mbi, n bi xije mahna: Majuni d xi ah, i b a nda ah di dg, bi ynje. 22 Nughe bya dy xdighe, dn hythe nda ngu ndaje n dn ynhde: Toogah di d b, dn ymfe. 23 N nug darp mi hube ra Jess nguetho mm mid hug. 24 Nu ra Simn Pedro bya bi unga r y, ndeque ga nni ndaa di d a. 25 Nug bya gue darp m hube ra Jess, d nni:

21Nub
Ra Jess i pdi di d a ra Judas
ya x mba ra Judas, nu ra Jess bi ynghe: Nuya di nqui dan uxteg guec dn jig ua ja ra ximhi. N nua ga t ya, guea manda d nqui gue xn hotho Oj. 32 Ga udi nuxte xn hotho Oj, n nu Oj da yudi gue nuxte xn hog guec ngue dn ji ua ja ra ximhi. N mi tstho ya din ja a dm mang. 33 Ma z thni ah, manda z ora dam bhmb ya. N mbjua guim bnj. N ga xi ah ya tengu d xi ma ngrpih, hingui s darb ga mbh hap ga mbag. 34 Nuya ga xi ah nda ran tdi madayo, gue

31Nub
Ra dayontdi
205 da xtn huctah nda ngu nda ah. Tengu thoho b d hucah, ngub gan yrpah nda ngu nda ah. 35 Nangue da gdn huctah nda ngu nda ah, gtho y ji da bdi gu tngah, bi ynje.
SAN JUAN13,14 Ma Hmu i, hin d phmbe hap gui mba, xn d phmbe a ra yu, bi yna. 6 Nu ra Jess bi ympa: Nug dr yug n guec n f a majuni n dad ung ra dayote mazi. Njon da z da zm b bh ma Ta hinda hntb da ycyigui. 7 Nub majuni xqu pj na ma Ta xqu phmb b. P ja g phmb ya nguetho ya gun nuh a ya, bi ynje. 8 P nu ra Felipe bi ympa: Ma Hmu i, p hin dn nuhe a ni Ta, dami jaje gan nuhe n nte ga bhmbe, bi yna. 9 Nu ra Jess bi dta: Ha guextaa hin gu pqui n nyaa tho xtm bhmb. Nua too xn nugui, ya xn nu ma Ta. Hanja gn yngui: Yurcahe ni Ta. 10 Ha hin gu cyi gue ndatho d combe ma Ta. Nu ym hma d xi ah him mam hmansg , p y m hman a ma Ta i bcua ja ma mbig, n guea di jac ga t a d t. 11 Dami ycyigah gue ndatho d combe ma Ta. P nub xn hi gui phmb, dami phmb gue hnta Oj s i t y nuxte d t. Jananguea da z gui ycyih gue ndata d combe ma Ta. 12 Majuni d xi ah, nub gui ycyigah, nu ra bfi d t, n ah da z gui yth b. N manda nuxte y bfi da z gui yth nguetho ga mba b b bh ma Ta. 13 Nguetho hnta go ba gui yhmb b da angu dm bmhb, ga t, jananguea da tspa ma Ta nangue a ga t, r Tsntg a. 14 Hnta go ba gui

ra Simn Pedro bi ympa: Ma Hmu i, hap gui mba. Nu ra Jess bi dta: Hingui s bex gui tng ya hap ga mba. P mbjua da z gui mba b ga mbag. 37 Jananguea nu ra Pedro bi ympa: Hanja hingui s darp ga mb ya, madaguea nc da thog nanguea ga tnni i, bi yna. 38 Nu ra Jess bi dta: Ha majuni gui tngui madagueb da tho i, nguetho n hyund xqu cng b bi mbah ra tamf, bi ymbi.

Ra Jess i pdi din cna ra Pedro

36Nu
14
P o di tu ni mbih. Gu cyih Oj jananguea nc dami ycyigah. 2 Nub r ngu ma Ta b ja b xn ngu y ngu mahotho. Nub hin te di ja b, xc xi ah b. Pgue i ja b, jananguea nub d mbag gua hocah hap dam bhmb. 3 N nub d mbag ba hocah b dam bhmb, n ba peng mahna ga six ah b ngue darp dam bhmb bya. 4 Nub ga mbag gu phmb n gu phmb ra yu, bi ynje. 5 P nua ra Toms bi ympa:

Ra Jess ra yu n zm b b bh r Ta
SAN JUAN14,15 yqui b ndata dm bmhb, ga t.

Ra Jess bi ma ba pnpa r Hogandhi Oj
23Nu
206 ra Jess bi dta: Nub i b a nda ah majuni hngd i numanhogui, da mbsca mam hmang a b. N di huca ma Ta bya, n ba be, n dan zmbe b mbo r mbi a. 24 P nua too hingui numanhogui, hingui pts mam hmang a. N nua mam hmang, him mam hmansg p rm hma ma Ta guea b png ua, bi yna. 25 N x bi yna: Nuya ym hma d xi ah gtho y pa dm bhmb ua ja ra ximhi. 26 P nua nim ftsih r Hogandhi Oj gue ba pnhnah ma Ta, tengub da guecsg a, nua di bnnah ym hma xt xi ah, n da xnnah ba gtho mida. 27 Dadn yhmb ya, dami hymhb ran tunni ngue ran johya dad da ah ya, n thocpa thoho din ja ah. Hinguin ja tengu rn johya ra ximhi. O di tu ni mbih n hin din su ni mbih. 28 N nub majuni gun numanhoj, din johya ni mbih nanguehna d xi ah: Ga mba b b bh ma Ta. N manda ja r tsdi xinda guec. 29 Nug xt xi ah ba gtho din ja guep da z manda gui ycyigah b ya bin ja. 30 Nuya him ma nyaa dan yh ya, nguetho ba p r ngrpi ra ximhi. P njmb bi dcp a, janangue hiny r tsdi da dcp a ya. 31 P jatho ga t a ma bfi ga t ya, ndahma da b bcua ja ra ximhi hnta ma Ta dn numanhog, n zi d ta i xiqui. Jananguea ga ndansh ya ga mbh, bi ynje ra Jess.

manda bi man ra Jess, bi yna: Nub majuni hngd gun numanhoj, dami psh ba gtho d xi ah. 16 N ga p ma Ta ba pnnah manda nim ftsih da mbx ah tengu d tah, n gam bhmb mazi a bya. 17 Guea r Hogandhi Oj a, n di ja ah gui phmb a majuni. P nu di ho ra ximhi hin da z da zini, nguetho hiny ba d b a, xngui pdi ba r bfi a. P nu ah gu phmb a nguetho d bhmb a, n da zn ra pa din zm b mbo ni mbih. 18 Hin gan jah tengu y hyoya thni b d mbag, nguetho ba peng dam bc b mbo ni mbih. 19 Mi tstho ya him man da nuc di ho ra ximhi. P nu ah da z guin nuj nangue ni mbih, n zi gam bhmb nguetho zi d bc. 20 N nu a ra pa da zh r Hogandhi Oj, da z gui phmb gue dam bp mbo ni mbih, n gam bhmb b ja ma mbig bya. N da z gui phmb d bi nangue ma Ta. 21 Hnta go too i t man tdig n ptsa mam hmang, guea majuni hngd i numanhog a. N nua ma Ta nc ga hucbe a, n ga japi da bdi xn ho ma tsdi, bi ynje. 22 Nua ra Judas, p hinga guea ra Judas Iscariote, bi ynna bya: Haguen ja hngdhe gui jaje ga phmbe xn ho ni tsdi, n hinna di ho ra ximhi, bi yna.

15N
15
Nu ra Jess bi yna: Nug dr za majuni, ngue i zh y n dto. N nua ma
R za ra uva majuni n y y
207 Ta di jamansu a. 2 N nu y y hingui ja y n dto, nua ma Ta da hyqui, n da mbgue. P nu y y i ja y n dto, di hoqui gue din ja mida y n dto. 3 Nuah ya mahoqui ah nangue mam hmang d xi ah. 4 Dami thoj ngue thocpa thoho dam bhmb. Nguetho hingui s gui yth r bfi Oj b hin gui thoqui gui hymhb ma teg, tengu nda r y ra za hingui s din jas y n dto b hin da nxp r te a r za. 5 Nug tengub dr za, nu ah tengub y y ah ra za i zh y n dto. Nua too da guati nanguec, da hynga ma tsdi n din zdi xn ngu y n dto. P nua hin da guati nanguec nte din ja. 6 Nu a too da hyg din ja tengu nda ra yza b bi ds, da yoti, da mba ma bnti n i pa ma pti da tup ja ra sibi. 7 Nub gui thoqui gui cuath nanguec nb din zm b ja ni mbih mam hmang, dami yhmb ba gun nde gui yhmb n din ja bya. 8 N nub din ja xn ngu nin dtoh, guea d yu a r nuxte ma Tah a, n guea d fdi majuni ma ycyi ah a. 9 Tengu thoho b ni hug ma Ta, ngub na hucah. Dami thoqui guin ndeh man hucate. 10 Nub gui psp ni mbih gtho d xi ah n gui yth a, da z thocpa thoho gui phmb man hucate b. Tengu b na pts rm hma ma Ta, jananguea thocpa thoho d ph rn hucate. 11 Gtho ya d xi ah ndahma ga comhb a man johyag, n da yup ni mbih n da bonts thoho

SAN JUAN15 bya. 12 Nua man tdi d xi ah, gan huj nda ngu nda ah, tengu b na hucah. 13 Nua ran hucate manda xn ho, gue di un r te nda nangue y amigo da yni. 14 Nu ah ma amigo ah b gu th ba gtho d xi ah. 15 Him ma xi ah ma yh ah, nguetho nu a ra yh hingui pdi ba i t r hmu. P nuya d xi ah ma amigo ah, nguetho ya d xi ah gtho bi xic ma Ta. 16 Nuah hin g huangah, p go d huannah n d snnah din zh nin dtoh, nangue gui yth ma bfig n da hyt mazi. Jananguea hnta go ba gui yhmb ma Ta nangue ndata dm bmhb, din ja bya. 17 Nuna man tdig d xi ah, gan huj nda ngu nda ah.

x bi yna ra Jess: Nub di cah di ho ra ximhi, dami phmb mbto thoho bi g. 19 Nub da da angu gu th di ho ra ximhi, nu da numanho ah b. P hin gu th tengu t nguetho d huannah. Jananguea di cah ya. 20 P guim bmhb a ram hma d xi ah: P manda rn sui da hnumanho nda ra Hmu xinda gue y mbfi. N nug hingui hnumanhogui, jananguea ha ma gueadah, da hnumanho ah. N him bi tmanho a d ma, jananguea ngutho hin da tmanho a guim mamhb. 21 N din ja b da ttah nangue gu tngah. Nguetho nu di ho ra ximhi hingui p a b png.

18N
Nu ra ximhi di cpa ra Jess n i tnni
SAN JUAN15,16 hin xc sc ua gue xc zofo, hin xtm bdi gue ja y tsoqui b. P nuya hingui s da gn y tsoqui ya. 23 Nua to i ph r cu nanguec, n a ma Ta i numan. 24 Nub hin xc t yn tte njoo s da yte, hin xtm bdi gue ja y tsoqui b. P nuya ya bi nu man tte nuxte. P bi cucthohog . P nu bi g guea ma Ta bi p. 25 P guea mn toti b ja rn tdi Oj mayab, bi yna: Din ja ra cu nanguec, p hiny ba dn cu , m n ra tohni zi din x . 26 Pgue ga xic ma Ta ba pnnah r Hogandhi, n da mbx ah di ja ah gui phmb a majuni n da xi ah nanguec. 27 N ah da z guim mamhb majuni nanguec, nguetho gtho y pa xtmbhmb gueb go m tm ra bfi n guehya, bi yna ra Jess. N manda bi man ra Jess bi yna: Guehya d xi ah ndahma hin gui hygah b g nuh yn nbi. 2 Nguetho da hyn ah thi b ja y nij ma mijudoh, n da zn ra pa da hyo ah n da bni guea n yrpa r bfi Oj a. 3 N din ja b da ytah, nguetho him bi bc, xnga guea ma Ta. 4 P nuna d xi ah, jananguea nub bin ja, guim bmhb bya gue guea xt xi ah. N nuna d xi ah ya, hin d xi ah mmbto, nguetho hin n zn ra ora ga mba.

208 gu ngah ya hap ga mbag. 6 Nguetho i tu ni mbih ngue d xi ah ga mbag. 7 P guehma majuni d xi ah, manda xn ho nangue ah ngue ga mbag. Nguetho nub hin ga mbag, hin da z ba h nim ftsih b. P nub d mbag, ba pnnah nim ftsih gue r Hogandhi Oj. 8 N nub bi zcua ja ra ximhi r Hogandhi Oj, di jap y ji ua ja ra ximhi da bdi i ja y tsoqui, n di japi da bdi dr yug nangue ran ho, n di japi da bdi din ja r muui ran tso. 9 Nu r Hogandhi Oj di bnba y ji gue i jatho y tsoqui nguetho him bi xiqui gan ynba y te. 10 N di bnba y ji gue dr yug nangue ran ho. Da fdi nguetho ga thmbni n da zing ma Ta b b bi, n hin da hnug ua ja ra ximhi. 11 N nu r Hogandhi Oj di bnba y ji ngue din ja ran nbi r muui ran tso, nguetho da tsnba r muui a r bfi ra zthu gue nua r ngrpi ra ximhi. 12 Guextaa i jag xn ngu dn nde ga xi ah, p hin gui hyth gui yhmb mida b ga xi ah. 13 P nub bi zcua r Hogandhi Oj, da xnnah gtho a majuni. N nte da mans nangues, p hnta ba da xi Oj, guea da xi ah a. N da xnnah bp gd yth r bfi Oj, n da xi ah ba gtho manda din ja. 14 N di japi da fdi i ja ma tsdi xn ho, nguetho ga un mam hma da xnnah nanguec. 15 Nua nam bni ndata ra tsdi i jacbe ma Ta, jananguea d xi ah, ga un mam hma da xnnah nanguec.

22Nub
16
ga mbag b b b a b png. N xnga nda ah
5Nuya
Nu r bfi r Hogandhi Oj
209
Ni dumbih dim pommi ran johya
16N
SAN JUAN16 bmhb, n din ja bya. 24 Nte gan f ma Ta nangue ma thuhug, p nuya dami yf ya n din ja ah, jananguea da yuh ni mbih ran johya.
hin guin nuj manda pa o gue manyopa, p s guin nuj mahna mida y pa, n mbjua ga mba b b bh ma Ta, bi yna. 17 Bex bin ynd da ma mixdihe: Ba n mba bi ma, n na: Hin guin nuj manda pa o gue manyopa, p s guin nuj mahna da y pa, n mbjua ga mba b b bh ma Ta, bi ynj. 18 Ba n mba gue bi xij na, ba da yte da y pa. Hingui s ga phmb ba man na, bin ymzh ma mixdihe. 19 Nu ra Jess mi pdi ba nde da ynni, gue ba nam bna x man a, n bi ynje: Ha gadn ynzhh ba nm bna dm mang b m xi ah: Hin guin nuj mandapa o manyopa, p s guin nuj mahna mida y pa, gue d ng. 20 Majuni d xi ah, da du ni mbih n gan zomhb, p nu y ji i tn ra ximhi din johya . P mbjua bya nu ni dumbih dim pommi ran johya. 21 Tengu nda ra xisu b bi zn ra ora dim bh r thni, i tu r mbi nguetho in nu ran nbi, p mbjua din johya b bim bh r thni bya, n him mam bn a ran nbi mn nu. 22 N ngutho ah i tu ni mbih ya. P gan nu ah mahna n da hyu ni mbih, n njon da z da hyca nin johyah bya. 23 N nub bi zn ra ora a dm mang ya, nte gui yngah. P majuni d xi ah, hnta go ba gui yf ma Ta b data dm

ym hma d xi ah, yn tuti , bi yna ra Jess. P da zn ra ora hin ga xi ah mida yn tuti, p njuntho ga xi ah xn ho nangue Oj. 26 N nub bi zna ra pa dm mang, da z gui ypzhh ma Ta nangue ya gu pj, n him man ga thocp a gu f ma Ta. 27 Nguetho gues ma Ta di hucah nangue gun numanhoj, n g ycyih gue guep b bh ma Ta b nx. 28 Nug b nx b bh ma Ta, n d scua ja ra hi. N ga png mahna ua ja ra hi, ga mba b b bh ma Ta, bi ynje. 29 Nuya mfdi ba gu xije ya, nguetho hin gu xije nda ran tuti ya, d mfe bya. 30 Nuya d phmbe nte gud bdi gui pdi, nguetho mbto thoho gu pdi ba dm bmhbe b ya ja a dn nde ga nnahe. N guea n phmbe gue guep b b Oj gb yque, d mfe. 31 Nu ra Jess bi ynje mahna: Ha majuni gu cyigah. 32 P nuya bi zn ra ora gan uxth, gui dahmb, nda an danni gui mbh. N gtho ah gui sogah. P hin dan das nguetho d bbe ma Ta. 33 Nuya ym hma d xi ah, ndahma guextaa gan johyah nanguec, madagueb guin nuh ran nbi nangue ra ximhi. P o di

25Nuya
Nu ra Jesucristo bi brpa r tsdi ra ximhi
SAN JUAN16,17 tu ni mbih, p guim bmhb d tp ra ximhi.
210 nu gtho ni mbti ma mbti . N gue i udi nuixte xn hog . 11 Nuya him man dam bcua ja ra ximhi. Ga mbag b gu bi. P nu go di thoqui dim bcua . Jananguea, ma Hogata i, dami jamansu gtho g daqui nangue ni tsdi zh, gue da gohi tengub ndanjitho tengu gaui. 12 Gtho y pa dm bhmbe g daqui, d jamansu nangue ni tsdi g daqui. N xinga nda bim bdi, hnta nda ntsnni dim bdi, tengu mn toti b ja ni scu mayab ngue ngub din ja. 13 N nuya mi tstho ga mba b gu bi, p nuna dm mang ya ngue d bcua ja ra ximhi, jananguea da yuh y mbi i h ya nangue man johyag. 14 Nug d unna nim hma n bi hym bya. Jananguea di cpa ra ximhi , nguetho hing y mngu ua ja ra ximhi , tengug hind r mngug ua ja ra ximhi. 15 Hin d a i gue gui uec nanguecua ja ra ximhi ,p d a i gui jamansup y mbi hin da dp ra zthu . 16 Nu hing y mngu ua ja ra ximhi , tengu thohog. 17 Dami xnbi xn ho a nim hma majuni, jananguea da uegue xn ho nangue yn tso i ja ua ja ra ximhi. 18 Tengu tho b gu dac ra bfi d jap y ji ua ja ra ximhi da b i, nguthog d un ra bfi , di jap y ji ua ja ra ximhi da ba i. 19 Dan uns jananguea n tengub da du nangue y nyombi, n da z da dnna ram hma majuni. 20 N nub bi mam mam hmammi i cyig ya, n nub bi ycyig da sifi, n

17
Nub m jua a man ra Jess, bi ndtse, n bin yui r Ta: Ma Ta a i, ya bi zm ma orag din ja a g sngui. Dami jap ya mm da bmanho ba ga t ya, ni tsntgui, n guea d fdi nuxte xn ho i bya. 2 Nguetho ya xc dac ra tsdi ga unni ba xc snba gtho i bcua ja ra ximhi, jananguea ga un ra dayote mazi gtho g daqui. 3 N nua too i ja ra dayote mazi, majuni dm phmb , gue guee hna thoho i majuni gr Oj, n nug dr Jesucristog gue gu png dan ynteg ua. 4 Ya n mba b ga juac ra bfi g daqui, guep da bh y ji ua ja ra ximhi mm xn hotho i. 5 Ma Ta i, nub ya d juac, dami jaqui ga conhui ni nuxte b gu bi, tengu tho mn jaui b m hiny ra ximhi. 6 Nuya d xih y ji nangue e, gue nu g huanhua ja ra ximhi. Ni mbti , n g daqui, n bi mbtsa nim hma d xnba . 7 N i p ya gue guee g dac ra tsdi d t ra bfi d te, n ym hma d mang. 8 Nguetho bi hyna ram hma g xiqui d xifi. Jananguea i pdi majuni b nx b gu bi, n bi ycyi gue guee gu png dan ynteg ua. 9 Nug d pa ya gui fxi ts , n hin d a nim ftsi nangue i tn ra ximhi. P hnt gue g daqui nguetho ni mbti . 10 N nu gtho ma mbti ni mbti , n

Bin yui r Ta ra Jess
211 d pa nim ftsi nangue gtho bya. 21 Jananguea gtho da gohi tengub ndanjitho, tengu thohogaui ma Ta i, ndatho d conhui. Dami japi ndata da bn , nguetho ndata man yomfniui d unui gtho . Jananguea da ycyi i tn ra ximhi, gue guee gu png dan ynteg ua ja ra ximhi. 22 Nu ra tsdi g daqui d und , gue da z da gohi tengub ndanjitho, tengu gaui. 23 Nug d bhmbe , ne d bhmi, jananguea majuni da z gtho data gam bmhb. N da nu i tn ra ximhi, da bdi gue guee gu png dan ynteg ua ja ra ximhi, n da b i tn ra ximhi gue mm guid huc tengu b gn hugagui. 24 Ma Ta i, dn nde darp dan zmhb g daqui, gue da nu mazi a ran ho tte thoho g daqui. Nguetho zi guid hug n gueb go m hiny ra ximhi. 25 Ma Hogata a i, nu ra ximhi hingui pa i. P nug d pa i, n da g daqui i pdi gue guee gu png. 26 Nug d japi bi ba i, n manda manda ga japi da bdi gtho nin ho, gue da z din ja xn ho nin hucate b mbo y mbi , tengu tho b nan jag nin hucate. N dan zm b ja y mbi , bi ympa r Ta.

SAN JUAN17,18 m phmbe b ra Jess. 3 Nu y fariseo n y dmbj b phnd da y dofi n mida yn yoh gue bn yoh ra Judas. Gtho i h y sibi n y juai. 4 Nu ra Jess i pdi gtho ba din ja ngue da trpe. Jananguea bi mba bin cath, n bi ynd: Too gu homhb, bi ymbi. 5 N bi d : D homhbe ra Jess ra mngu b Nazaret, bi yn. Guec, bi yna ra Jess bya. N i bhmb b ra Judas gue di d. 6 Guec, b m yna ra Jess, bex bi goh y xtha yn hyonte n bi ya bya nangue ra mbidi. 7 Nu ra Jess bi ma mahna: Too gu homhb. N bi d : D homhbe ra Jess ra mngu b Nazaret, bi yn. 8 Nu ra Jess bi dt bya: Ya d xi ah, guec. P nub hngd gu honj, hinga nhya ma xdi gui sixh, bi yna. 9 N guehna bi man na ra Jess bin thui a bi xih r Ta b mn yui, ngue x ymbi: Gtho g daqui xnga nda ga bdi, x ymbi. 10 Nu ra Simn Pedro bya bi gx a r juai m h n bi yespa rn yizagu a r yh ra dmbj, r thuhu Malco a. 11 P nua ra Jess bi ympa ra Pedro: Fots ni juai a nin tojuai. Nuna ra mbohi xn znga ma Ta ha hin ga sig na, bi ymbi.

18
Nub m juaa bin yui r Ta, d mbhmbe ra Jess bya dy xdihe, d daxhe nda ra thy gue ra Cedrn, n d cthe b ja nda ra nundto. 2 Nua ra Judas, guea di d a ra Jess, m pp ja ra nundto nguetho zi
Bi fnta ra Jess
bi bnt y dofi n y hmu n y polica bi mbn ma
12Bex
Bi tsix b bh ra hmumbj a ra Jess
SAN JUAN18 mijudohe, n bi duti. 13 Mbto bi zixp bh ra Ans r ndhy a ra Caifs, n nua ra Caifs, ra dmbj a ra jya a. 14 Guehna ra Caifs ngue x xi y mi ngrpih, gue manda xn ho b ndatho da du, xinda gueb gtho ga juahmb.

212 Nu i pdi ba d mang , bi yna. 22 N nua ra Jess b m dta ra dmbj, n nua nda ra ngrpa dofi bi mbmpa r hmi, bi ymbi: Hanja ngub g xih ra dmbj, bi ymbi. 23 Nu ra Jess bi ympa: Nub ja ba d mang gue hingui ho, dami ma. P nub nte d mang, hanja gn pgbi, bi ymbi. 24 Nu ra Ans bya bi mbnhna ra Jess b bh ra Caifs, r mi dmbjui.

ra Simn Pedro, nc bya, d tnbe ra Jess. N madm pbe a ra dmbj, jananguea bi z d ct b bi mba ma cti a ra Jess b mbo r mbti a r ngu ra dmbj. 16 P nu ra Pedro m bp thi b ja ra goxthi. P d png bya gue d p ra mate a ra mbngoxthi, jananguea bi z bi ytambo ra Pedro bya. 17 Nua ra mbngoxthi bya, gue nda ra xisu, bi ympa ra Pedro: Nui ha hinga guee r xdii n ran yoh, bi ymbi. Nu ra Pedro bi dta: Hinna, hinga guec, bi yna. 18 Madn tspih y yh ra dmbj n y polica a ra Pedro, nub ja ra sibi x yudi, nguetho xn s.

15Nu
Nu ra Pedro bi gna ra Jess
ra dmbj bi ynna ra Jess too gtho i tnni, n bi ynni ba nm hma im ma b in xnbate. 20 Nu ra Jess bi da: Nug zi d mam b ja ma nijh np ja ra dnij, guep zi dim pti gtho ma mijudoh. Njmb d mang b njongui bh y ji. 21 N ndetho gu ngui ba d mam b mn xnbate. Ndeb gui ynd bi yh mam hmang.

Nu ra hmumbj bi junba ra Jess

19Nu
m bp ra Simn Pedro madn tspi a. N nd i bhmb: Ha ne r xdii n. Bex bin cni: Hinga guec, na. 26 Nua nda r yh ra dmbj bya, gue dim mniui a ra yh x yespa r zagu ra Pedro b m yna da yna r Hmu, bi ymbi: na guee d nu a b ja ra nundto, bi tmpa ra Pedro. 27 N bin cm mahna ra Pedro. Bex bi mbah ra tamf.

Nu ra Pedro bi gm mahna ra Jess

25N
b tsi b ja r ngu ra Caifs a ra Jess, n bi tsix b ja ra ngutstabi. P nu ma ngrpihe dy judohe dy israelhe, him bi yzh b mbo nguetho n y n tdi din tson y ji b da yrp ja y ngu hing y judo, n hin da z da zi ran tsihm nangue ran dbaxjua b xtn yrp mbo. 29 Jananguea nu ra tstabi Pilato,
28Txuditho
Nu ra Pilato bi junba ra Jess
213 bi mba b thi gue da zo y ypate, n bi ynd: Ba gn yf a ran yoh, bi yna. 30 N bi d ma ngrpihe: Nub hin gra tsombi, hin xc d ah b, bi yn. 31 N nu ra Pilato bi ymp: Dami sixh b, n gui junbah nangue nin tdi zhh, bi yna. N nu ma ngrpihe bi dta: P hiny man tdizhhe guea ga hohe nda, bi yn. 32 Nua bi man bin thui a bi man a ra Jess b m ma ba mn dte d du a, gue da mba ma cuati b ja ra ponti. 33 Nu ra Pilato bi mbeng mahna b ja ran tsmbate n bi ynna ra Jess: Nui ha guee gr hmutstabi y judo, bi ymbi. 34 Nu ra Jess bi dta: Ha gum bns ba gum ma, uague ndanyo bi xi i nanguec, bi ymbi. 35 Nu ra Pilato bi ym bya: Hin dr judog. Ba g yte th, ngue bi da ua ni mijudoh n ni dmbjh. 36 Nu ra Jess bi dta: Hin dm hmutstabig ua ja ra ximhi. Nub xcm hmutstabig ua, xtn tunhd ma jig bi bndgui b, n hin xt dg ua b. P nu ma tsdig him bi nqui ua ja ra ximhi a, bi yna. 37 Nu ra Pilato bi ymbi mahna: Ha majuni gr hmutstabi b, bi ymbi. Nu ra Jess bi dta: Majuni gum ma gue dr hmutstabig n guea dm bc ua ja ra ximhi, n guea n c ua

SAN JUAN18,19 gue ga ua majuni. Nu too in nde da ba majuni, da ymanho a dm mang , bi yna. 38 Nu ra Pilato i na: Ba maha a majuni, njon da z da bdi ndaa a majuni, bi ymthoho.
19
N nub m juaa bi man ra Pilato, bi mba b thi din yh y ypate mahna, n bi ymp: Nte mn tso d tnbi. 39 P nuah zi gu xij ga thcah nda ra ofdi b bi dt ra pa ran dbaxjua. Ha gun ndeh ga thcah ni hmutstabih, bi yna. 40 N bi mbdi bi mbafi ntsdi , bi yn: Hinna, hinga guea, p nua ra Barrabs, guea gui thgahe a, bi yn ma ngrpihe. Nu ra Barrabs, nda ra hyote a. Nu ra Pilato bi manda d fi a ra Jess. 2 Nu y dofi bya bi yrpa nda ra corona gue y yuni, n ntsdi bi huspa r y ra Jess. N bim prba nda ra bte xn jpoi tengu dim pt y hmutstabi. 3 N bi den bya n bi ynspa y biba, bi ymbi: Biba, gr hmutstabi y judo, bi ymbi. N bi mbmi bya ngue y y. 4 Bi mba b thi mahna a ra Pilato, bin yh ma ngrpihe: Nuya ga d ah na ran yoh, dami phmb nte d tnba nda ran tso gue x yt na, bi yna. 5 Bi tsix b thi ra Jess bya, ya i huts ra corona ngue ntte y yuni, n he ra bte xn jpoi. I bcua na ran yoh ya, bi yna ra Pilato.

Bi tsnba rn nbi ra Jess
SAN JUAN19
6Nu
214
y dmbj n ma ngrpihe ngunyu ran junbate magtsi, d b mn nu a ra Jess, ntsdi bi mfe ma ndehe Gabata. N bi hyux mbafi, n xn ngu y nidi bi yna: ra Pilato b ja r mxa ran junbate. 14 Nua ra pa a, i pa ma hoqui yn D du, d dmp ja ra ponti. Nu ra Pilato bi ymp bya: tsihm da tsi b bi hyatsi, nangue Dami sizhh b gun nde ran dbaxjua. N di bh mits da gui cuath b ja ra ponti, nguetho zn i huxhyadi. N nu ra Pilato bi nug hin te d tnb nda ran tso ymp ma ngrpihe: x yt na, bi ymp. Nuya bcua na ni 7 Nu ma ngrpihe bi dpya: hmutstabih, bi ymp. 15 P ntsdi bi mba : Nughe i jaje nda man tdihe gue da du nda im ma tengu im D du, d duhma, d dmp ja ma na, nguetho bi mans gues r ra ponti, bi yn. Tsnt Oj, bi yn. N nu ra Pilato bi ymp: 8 Nub m y a ra Pilato m Hanja gn ynj gam ma na ra Jess gue r Tsnt Oj a, da dmp ja ra ponti ni manda bi zu a. 9 N bi zix p mbo hmutstabih, bi ymbi. ja ran tsmbate mahna a ra Jess, P nu y dmbj bi ddi: bi ynni: Njongui bcua manda Hap majuni gu ntsi. ma hmutstabihe, hnta ma P nu ra Jess him bi dti. hmutstabih b Roma ngue ra 10 Nu ra Pilato bi ympa: Csar, bi yn. 16 Nu ra Pilato bya bi yta bi Hanja hin gn thrcagui. Ha hin gu pdi ja ma tsdi ga cuata b ja nde y mbj, bi manda d cuati ra ponti, n ja ma tsdi ga xoca b, b ja ra ponti ra Jess. N bi tsix bi ymbi. bya. 11 Nu ra Jess bi ddi: Bi mba ndmi b ja Hin xtn ja ni tsdi n nte s ra ponti ra Jess gui yrque b hin xtn zn Oj 17 N bi zix y dofi a ra Jess ba gui yrque. P nu bi dg ua, manda ja y tsoqui xinda guee, bya, n i tuzh r ponti b n bi yna ra Jess. mba, da zm b ja nda ra nyuni 12 N nubya nu ra Pilato m m bi tmbi Glgota, nde da ma ra Nyuni hyoni bp d hytho a ra Jess. P nyxmu. 18 N nub m zm b, bi nu ma ngrpihe ntsdi bi mbafi, bi mba ndmi ra Jess b ja ra ponti. yn: Bim b inde r ponti, n nda an Nub gui hyt na, nin siui a danguadi bim b mida y ponti, ma hmutstabih ra Csar b. bi guarp mi yoho. 19 Nu ra Pilato, Nguetho nub boo da ma gue im bi yota nda ram hma bi yna: hmutstabi zh din shmi a ra Nuna ra Jess ra mngu b Nazaret, Csar b, bi yn. r hmutstabi y judo na, bi 13 Nub m yhna ra Pilato, b si yoti. N nua ra tohni bi mba b thi mahna a ra Jess b ja r ndmi b ja ra ponti. 20 Xn ngu

215 ma mijudohe dy israelhe bi nu bya ba ntoti b, nguetho mb ndehnini tho b. N ntoti nangue ma ndeshe ra hebreo, n y nde y mngu b Grecia gue ra griego, n y nde y mngu b Roma gue ra latn. 21 Nu y dmbj bya bi ympa ra Pilato: Hanja g yoti gue ma hmutstabihe. P dami hoqui da ma: Bi mans: Nug dr hmutstabi y judo, da yna, bi yn. 22 P nu ra Pilato bi dt: Ya ntoti ba d ot, d gueta, bi ymthoho. 23 Nub m cuar b ja ra ponti ra Jess, nu y dofi bya bi gspa y he, goho muntsi bin ja y he, nda ngu nda y dofi nda nda muntsi bi gx. P nu r pahni rm bxtse hin hap ma zte a. 24 Jananguea bin ymzh : Ndeb ga th nda ran tha too da bni din thui r pahni na. N nua bi man bin thui a mn toti b ja r tohni Oj gue njab da yt, mi na: Bi mba ma darqui ma he, nda a nda muntsi bi gx da. P nua mam bxtse bi tta nda ran tha too da gtsi, m n r tohni. Guea bi yt y dofi a. 25 Nuya m bp ja ra ponti r mbe ra Jess n a r juhu, na ra Mara r bmbe a ra Cleofas, na ra Mara ra mngu b Magdala a. 26 N nua ra Jess b mn nu a r mbe, nc gue mad hug, bi xi a r mbe bya: Ma mbe i, dami ymbi ni tsnt n ma xdi gu bhmi, bi ymbi.

SAN JUAN19 bi yng ra Jess bya: Dami bni tengub ni mbe n ma mbeg, bi yngui. N bex d six b ja ma ngu bya, n d jamansu a. nub m man a ra Jess bi bh pya gue bi juah r bfi m mam b ja r Tohni Oj gue din ja. N bi ym bya: D tuthe, bi yna. Na bin thui a mn toti a bi ma. 29 N m hp nda ra txaro i po ra guindto xn ju. Nu m bp bya bi grp ja ra guindto a nda na ra fnjo gue bi zinni, bi fospa r y ra xithi bya n bi hyurpa r nde ra Jess da ztsi. 30 Nub m ztsa ra Jess: Ya bi guah ma bfi, bi yna. Bex bin yemahi r y, n bi uns r te bi du bya.

27N
28N
Bi du ra Jess
ma ngrpihe hingui ndepe da guathoho b ja y ponti y ji b ya x hyatsi, nguetho guea ra pa a ya manda tte nangue ra dmpti. Jananguea bi tp ra mate ra Pilato da mba nuacpi y jungua gue da du ndihi , n da mba ma tongui bya. 32 Bex bi mba y dofi, n bi uacpa y jungua yoho m cuarp ja y ponti guep m bh r ponti ra Jess. 33 P nub mi zm b cuata ra Jess, bi nu gue ya x du, jananguea him bi uacpa y jungua a. 34 P nua nda ra dofi bi snba r bibtse ra Jess a ra tstgui. Bex bi bn ra ji n ra dehe. 35 N

31Nu
Bin snba r btse ra Jess
SAN JUAN19,20 nug gtho d nus ba bi trpa ra Jess. Jananguea majuni na d ot ya. N guehna d ot na ndahma da z gui ycyih. 36 N nu ba gtho bin ja, bin thui a mn toti b ja r scu Oj gue din ja. N man toti: Xnga nda r doyo da mba nuacpi, mi n ra tohni. 37 N manda bi hmam b ja r Tohni Oj, bi yna: Nu di cpi da nu gue guea bi mba ma snbi ra tstgui r btse, m mana ra Tohni.

216 Jananguea bi cta ndihi b ja ra hydo a r ngcyi ra Jess, nguetho hinga yatho b.
20
nubya nu ra Jos ra mngu b Arimatea, nua nda r ycyi ra Jess, p him mi ma gue m cyi nguetho m su ma ngrpihe, p nuya bi yp ran tdi ra Pilato di tongba r ngcyi ra Jess b ja ra ponti da ygui. N nub min tun ran tdi ra Jos, bi mba bya n bi tongba r ngcyi ra Jess. 39 N b h ra Nicodemo bya, gue guea x zm b m bh ra Jess nda ra xui. N i tu ra ythi mm i ymanu, mb dte ma dta kilo nan hy, ma thspi ra mirra a ra loes. 40 Nub mi mbantpa r ngcyi ra Jess ra hocbte xn ho, n bi yrpa ra ythi guep nm fx ra bte, tengu zi d the dy judohe b d hmbe nda ra du. 41 N i ja b nda ra mbaye jomb ja ra ponti x dmma ra Jess, n nub hi oqui b nda ra hydo ngue ran ygui, mahoqui p njon n yo b nda ra du. N jab nda ra nundto b r goxthi a ra hydo gue ran ygui. 42 N nua ra pa manda tte thoho nangue ran dbaxjua ma guep da mbdi.

38N
Bi ta ra Jess
Txuditho domingo hin n nc ra hi nu ra Mara ra mngu b Magdala bi zm b ja ran ygui. Bi nu gue x mba njnni a ra xndo mi juax b ja r goxthi ran ygui. 2 B pengui n bn tihi, bi zm b m bbe ra Simn Pedro n bi yncbe: Bin jc ma Hmuh. N hin d pdi hap bi thux ya, bi yncbe. 3 D mbbe b ja ran ygui bya. 4 mm dn tibe, bin tsogui ts ra Pedro, n mbto go d sng b ja ra hydo. 5 D ct b mbo d nu hnt y bte cx b ngue x banti. P him bex d ct mbo. 6 N nub m zm b ra Simn Pedro, bex bi untho b mbo, na bi nu cx b y bte. 7 N nua nda ra bte x banba r y ra Jess ndanni m ctsi, ma domi a. 8 Nc d ct mbo bya, madagueb mbto d sng b. 9 N nub m nu ba di ja b, d cyig gue majuni bi dmbni a ra Jess. 10 D pengbe b ma ngube bya.

Bi dmbni a ra Jess
nua ra Mara bi gotho b ja r goxthi ra hydo n i zoni n di crp mbo. 12 N bi nu yoho y m bhni Oj mahtsi i he y taxcahe. I hup nda b m ja r y ra Jess n hup manda b m ja y gua. 13 N bi xi a ra Mara: Gr xisu, hanja gn zoni, bi ympa.

11P
Nu ra Jess bi nqui b mi b a ra Mara
217 N nu ra Mara bi dt: Nguetho bin jca ma Hmu n hin d pdi hap bi thutsi, bi yna. 14 N nub mn hanni ra Mara, bi nu ra Jess i bp. P him mi pdi gue guea. 15 Nua ra Jess bi ympa: Gr xisu, hanja gn zoni, too gu honi, bi ymbi. P nu ra Mara mm bni gue guea ran yoh di jamansu ra nundto. Jananguea bi ymbi: Nub guee g jga ma Hmu, dami yurqui ts hap g pgui n ga tux, bi ymbi. 16 N nu ra Jess bi ndnba r thuhu: Mara, bi ymbi. Nu ra Mara bex bi bti xn ho bya, bi nu n bi yna: Raboni, nde da ma, Xnbate i, bi ymbi. 17 N nu ra Jess bi ymbi: P hingui s bexque gui thc ya nguetho di bh mi ts ga mba b b bh ma Ta. Jananguea b n mbahma b xi ma cuui ga pengb b bh ma Tag, n ah ni Tah a, nua ma Ojg a, n ah ni Ojh a, bi ymbi. 18 Nua ra Mara ra mngu b Magdala bi mba bya, n bi xije dy xdihe gue bi nu ra Hmu n bi xije ba bi mana.

SAN JUAN20 Daman johyah, bi ynje. 20 N nubya bi yurcahe y y guep x dmbi, n rn zbtse guep xn snba ra tstgui. N nub m nuhe, d phmbe majuni ma Hmuhe a, n mm dn johyahe bya. 21 N bi ma mahna ra Jess: Daman johyah. N tengu tho b dac ra bfi ma Ta d jap y ji ua ja ra ximhi da bdi, nguthog d da ah ra bfi gui jaf y ji ua ja ra ximhi da bdi, bi ynje. 22 N nub m jua a bi man na, bi huighe ran dhi nda ngu ndaghe bya. Dami hymhb r Hogandhi Oj, bi ynje. 23 Nua too di ph y mbi nangue y tsoqui, i ja nin tdih gui xihmb ma punbi a. P nua hin di ph y mbi nangue y tsoqui, i ja nin tdih gui xihmb him ma punbi a, bi ynje.

nub mn de gueta ra pa domingo, nthti y juti ra ngu b dm bhmbe nguetho d su ma ngrpihe, n nub m nuhe, b inde b d bhmbe ra Jess. N bi yna:
19N
Nu ra Jess bi nqui b m b y xdi
nu ra Toms guea i tmbi ra Go a, nda ma mixdihe, njoo b b m nqui ra Jess. 25 Mbjua bya d xihmbe ra Toms: Nughe d nuhe ra Hmu. P nu ra Toms bi yna: P nug d na him majuni a gu xij hinda hntb gan nus hap bim fospa y clavo y y, n ga fospa ma saha hap bim fox y clavo n ga fot ma y b ja r bibtse, s ga cyi b, bi ynje. 26 Nub m dtan hyto pa bya dm ptihe mahna. Na ra Toms. N nthti y juti tengu mambto, p x bi nqui b ra Jess mahna, bim b inde b d bhmbe. Daman johyah, bi ynje mahna.

24P
Bi hyxanjuni a ra Toms
SAN JUAN20,21 Toms: Dami fos ni saha ua bim fosc y clavo n guin nu ma y, n b ut ni y gui fotsua ja ma btse. O gu na him majuni p dami ycyi, bi ymbi. 28 Nu ra Toms bi ympa: Ma Hmu i, ma Oj i, bi yna. 29 Nua ra Jess bi ympa: Toms, gu cyi ya nguetho ya g nugui. P nu to da ycyigui b nte n nu, manda di jp Oj , bi ymbi.

218 nte d thhe y hu. 4 N nub m hyax bya m bp ndenthe a ra Jess. P nughe him bexque d phmbe gue guea. 5 Bi ynje ra Jess: Gy tsnth, ha nte g thh y hu. Hinna, d mfe. 6 Nu ra Jess bi ynje bya: P dami ynt ni xith b ja rn yi ra mbosa, n bex gui thh bya. D the a bi xije ra Jess, n mm xn ngu d thhe y hu, him m s ga jxhe ra xit. 7 N nug gue madi hug ra Jess, d mpa ra Pedro: Guehn ma Hmuh n. Nub m yh ra Simn Pedro gue guea ra Hmu a, bex bi hye r he nguetho x mbgue. N bin scp ja ra mbosa gue bi zna ndihi b i bh ra Jess. 8 P nuje d cohmbe b ja ra mbosa, zn jante d smhbe b ndenthe nguetho d jthe ra xit n yup y hu. N hinga yatho ndenthe, mb nda cinto metro. 9 N nub m zm b ndenthe ra mbosa m huhe, d nuhe nda ra sibi i z b, n nda ra hu i oxp ja y dspi, n m oxp ra hm. 10 N nu ra Jess bi ynje: B c da ni huh xc thh. 11 Nu ra Simn Pedro bya, bi mba b jta ra xit b ja ra hi i yuh y hu, nda cinto n yote ma dma hyu y hu xn ndoho. P hin hap bi xta ra xit. 12 Nu ra Jess bi xije: Ba hmb dan sihmh, bi ynje. P xnga ndaje xc nhde too a, nguetho d phmbe gue guea ma

27Nua
ra Jess bya bi xi a ra
nu y hyonya ntte d nuhe bi yt ra Jess, hinga gtho d ot ua ja ra scu. 31 P hnt da d ot d ja ah gui ycyih gue majuni ra Cristo a ra Jess r Tsnt Oj a. N nub guea gui ycyih din da ah ra dayote mazi.
30P
Bp n tot na ra scu
Mbjua bya d nuhe ra Jess mahna, bi jaje d phmbe manda xn ho b ja ra ddehe Tiberias, ndata ra ddehe Galilea. N ga xi ah gtho bin ja. 2 Mn yohe ra Simn Pedro n ra Toms i tmbi ra Go, n ra Natanael ra mngu b Can ra xqui Galilea, n man yohg y tsnt gbe ra Zebedeo, n m yoho ma mixdihe. 3 N nubya bi ynje ra Simn Pedro: Nug ga mba na bahu, bi ynje. Ga mbh b, d mfe. D mbhmbe bya bex d huhe nda ma mbosahe. P gtho ra xui

21
Bi nqui ra Jess b ndenthe
219 Hmuhe. 13 N bi mba b z ra sibi a ra Jess bi hyc ra hm, n bi daje, n ra hu. 14 N n hyund d nuhe ra Jess bya gue bin yus, gueb go m dmbni b ja rn ygui.

SAN JUAN21 ni y n ndanyo da tuti i, n da zixi i hap hin gun nde gui mba, bi ymbi. 19 Guehna bi man ra Jess, gue da bh ra Pedro ba nn dte da nu a, n guea d yudi xn hotho Oj a. N nu ra Jess bi ympa ra Pedro mahna: Dami tngui gui thoca ma bfig, bi ymbi.
mn niyhe, nu ra Jess bi ympa ra Simn Pedro: Simn r tsnt i ra Jons, ha manda gu numanhogui xinda guehya da. Nu ra Pedro bi ympa: Hha ma Hmu i, gu pdi gue d numanho i. Nu ra Jess bi ymb bya: Dami un ma tdyo, nangue mam hmang gui xnba y ji i cyigui. 16 N yond x bi ympa: Simn r tsnt i ra Jons, ha majuni gu numanhogui. Hha ma Hmu i, gu pdi gue d numanho i, bi ymbi. N nu ra Jess bi ympa: Dami fh ma dyo b. 17 N n hyund bya bi ymbi: Simn r tsnt i ra Jons, ha gu numanhogui, bi ymbi. N bi du r mbi ra Pedro, nguetho ya n hyund bi yn b i numanho. N bi dti: Ma Hmu i, gtho gu pdi, gu pdi d numanho i. N nu ra Jess bi ymbi mahna: Dami un ma z dyo dad huc. 18 Nub gmn tsnt zi gn yos hnb go hap gun nde gui mba, n gu tuzh r ngti ni foho. P nub gn dcyi gui ng

15Nub
I yui ra Jess a ra Simn Pedro
nub m dmi bi dn bya bi nygui, bi nug gue nqui d tti, guec mad hug ra Jess, ngue darp xt hube b ja ra mxa b mn sihmhe gueb m nni too di d a. 21 N nua ra Pedro b mn nugui d tti, bi ynna ra Jess: Ma Hmu i, ba nn dte xin da nu na ra Xuua, bi ymbi. 22 Nu ra Jess bi dti: Nub ma ph di btho ua gueb go d sc mahna, hin ni bfi gui yngui. P nua ni bfi gui tngui gui thoca ma bfi, bi tmbi. 23 P jananguea mi mans y ycyi gue njmb ga tug. P hinga ngub bi man ra Jess, p bi yna: Nub ma ph di btho ua gueb go d sc mahna, hin ni bfi gui yngui, x ympa. 24 Guec r xdig gue bi man ra Jess, n guec xin d ot na ra scu ba d nu gue majuni bin ja. N d phmbe majuni na d ot ya. 25 N xn ngu mida yn tte bi yta ra Jess. P nub gtho xc ot, hinga xta gtho xtn ja ua ja ra ximhi b. N hnta d xi ah ya.

Bi tnna ra Jess nangue a ra Xuua

20N
Yn tte y bih ra Jesucristo

Hogandhi. 5 Nua ra Xuua bi ytah ran xixy nangue ra dehe thoho, p mi tstho ya ga da ah r Hogandhi Oj, bi yna ra Jess.
HECHOS
Nui Tefilo, r mbdi ra scu d otai mmbto, d xii gtho bi yt ra Jess nub mi dmp r bfi. N d xiai gtho ngue bi ma b mn xnbate. 2 N d xiai gtho bi yta ra Jess asta gueb mi mba mahtsi. N nub mi bcua ja ra hi, nu r Hogandhi Oj bi xih ra Jess ba da xih y bih gue da yte. Nu y bih, gue yn yoh bi huanh ra Jess ngue man y xdi . 3 Nu ra Jess bi nu ran nbi n bi du. N gtho nyote pa b m ndantsi mahna, bin yus b bh y bih, jab bi hnu, jab hinna. N bi yuti xn ngu yn tte guep bi nde da fdi gue i bi. N bi xi nangue r bfi i t Oj ua ja ra ximhi, n bp d manda Oj gtho dim bi. 4 Nub mm bhmb y bih mahna a ra Jess, n bin sihmh, bi xi da dmp Jerusaln ba bi ma majuni r Ta gue ba h. N na ra Jess: Ya xc yhmb d mang mambto ngue ba pnh Oj r

Bi man ra Jess ba h r Hogandhi Oj
mim pti , bi ynni: Ma Hmu ahe, hague guehya y pa jabya gui yte din ja ma tsdi zhh mahna, dy israelh. 7 Bi da ra Jess: Hingui s gui phmb ndaa n pa xn zn ma Tah da yta ba gtho da yzh. Hin ni bfih gui phmb. 8 P nub b h r Hogandhi Oj, n gam bhmb, din ja ni tsdih. N nub bin ja, gui xihmb y ji ua ra dhnini Jerusaln nanguec, n gtho ua ra hi Judea, np ra hi Samaria, n gtho na ngni ra ximhi. 9 Nub mi guaa man ra Jess bi mba mahtsi. Nu y bih bi nu nub mi ndex mahtsi. N nda ra gi bi gomi n him bi nu y bih mahna. 10 N mi bp, mi ndts mahtsi, bex mi bhmb yoho y m bhni Oj mahtsi, i he y taxca pahni. 11 N bi ymbi: Nuah gy mnguh Galilea, hanja gn bhmb ua ya n gni

6Nub
Bi ndex mahtsi ra Jess
220
221 ndsh mahtsi. Nu ra Jess bi ndex ua gu bhmb, n tengutho b ndetse, ngutho b b ch mahna, n gueta ra Jess a.
Bi thahnna ra Matas rm poniui ra Judas
HECHOS1,2 ja. Jananjab bi mba ma huti ra hi ngue y nde, Acldama, gue nde da ma bim fm b ra ji. 20 Nguetho ntoti b ja r scu ra Salmos: Din hitho ra hi n njon dim bp, n ntoti ngue ndanyo da hyn r bfi mi ja xt yta. 21 Jananguea jatho ga huahnd a dam phmbe. Jatho ga huahnd nda rm poniui ra Judas, guea nda mad hynje gtho y pa m bhmbe ra Hmu, ra Jess. 22 N ga huahnd nda bi nu b mi xixyba ra Jess a ra Xuua, n mad hynje gtho y pa dm bhmbe ra Jess, gueb go m mba mahtsi, bi nu, nguetho ndata ga mamhbe ngue bi ndants mahna ra Jess b mi du, bi yna ra Pedro. 23 N nubya bi ndnba y thuhu too da thahni, gue yoho yn yoh bi hndni. Nua nda ra Jos Barsabs n Justo, n nua manda ra Matas. 24 N nu y ji bin yh ra Hmu bya, n bi yna: Ma Hmu ahe, gu prpa y mbi gtho, dami yurcahe ya yoho ndaa xc huahni. 25 Nua ga comhbe ra bfi ngue ma bighe ra Jesucristo, nguea xt yta ra Judas. Nguetho x uep ja r bfi nangue r tsoqui, bi mba da nua rn sui da nu, bi ym b min yh Oj. 26 Nu y ycyi bya bi yte tengub nda ran tha, ngue nde da b ndaa bi nde Oj. Bi bni gue guea ra Matas. N nu y ycyi bya bi huanh ra Matas, n bi gomhb y bfi dmada y bih ra Cristo.

y bih ra Jess bi nxp ja ra nyuni Olivos bya, bi mba b ra hnini Jerusaln, n hinga yatho, ndehnini. 13 N nub mi yrp ja ra hnini bi ndexp nda ra cuarto magtsi guep i b. Gue i bp , ra Pedro, n ra Xuua, n ra Jacobo, n ra Andrs, n ra Felipe, n ra Toms, n ra Bartolom, n ra Mateo, n ra Jacobo r tsnt ra Alfeo, n ra Simn gue tmbi ra Zelote, n ra Judas rn yoh ra Jacobo. 14 Gtho ya darp bim pti n zi min yh Oj. N bi zp da y xisu n ra Mara r mbe ra Jess, n y n yoh ra Jess. 15 Darp madm pti nda cinto n dte nji. N nu y pa bi ndantsa ra Pedro n bi yna: 16 Ma cu ah nangue ra Cristo, nu r Hogandhi Oj mayab bi japa ra David da yot ra scu, n bi ma ba da yt ra Judas, nguetho m p Oj ba da yta. Guea ra Judas ngue bi da ra Jess nub mi fnti. N guea bin ja nguetho gtho ba mn toti b rm hman Oj din ja. 17 Data ra bfi d the ra Judas nguetho ra Jess bi huahnna ra Judas tengu b huanche. 18 N bi thna nda ra hi nanguea mba ra Jess. Nub mi zohi ra Judas, bi nyep hi, n bi fh r foho, n bi bni gtho y xfo. 19 Gtho y ji mi bp Jerusaln bi yde ba bin

12Nu
P guextaa di thoqui dim pti gtho y ycyi, din
Bi zh r Hogandhi Oj
HECHOS2 jaa m tmi, gue b pnh Oj a r Hogandhi, n bin thui nda ra dmpti m snba Oj y israel, tmbi Pentecosts. 2 Dahmantho bi zp di h, tengub nda ra ndnth gue b yh mahtsi a. N nua n h b, bi yusp ja ra ngu guep mi hu. 3 Bi nqui tengu y tsibi n dai ts bi zox y y y ji nda ngu nda mi bp. 4 Ngue nda ngu nda mi bp, gtho bin tun r Hogandhi Oj, n bi ht ra tsdi xn ho . N bi mbdi dahma danyo b n y nda ngu nda nangue r tsdi r Hogandhi Oj in yoh. 5 N nu y pa bi zm b Jerusaln y judo, da yta ra dmpti m xi Oj mayab, ngue b nxp gtho y hi ua ja ra ximhi. 6 N nub mi ya di h y ji, bim pti b, n nda ngu nda bi zo y ycyi nangue y ndes, n him bi z bi bni ha bin ja. 7 N bi hyonya thoho n him bi bdi ba nam bni, n bin ymb zh : Hague n z bin ja b, bin ymp. Ha hinga gue y mngu b Galilea gtho i y ua ya. 8 Hanja s i sij ma ndesh nda ngu ndaj. 9 N nuj ndaa ndanni b nxh, n daj, bi da b nxp Partia, np Media, np Elam, np Mesopotamia, np Judea, np Capadocia, np Ponto, np ra hi Asia. 10 Np Frigia, np Panfilia, np ra hi Egipto, np ra hi Africa jom b Cirene. N nu mida y romanos , madagueb gtho y judo , n nu mida gue cyi tengugah dy judoh, n bh mida b nxp Creta, np Arabia.

222
11N
d hmb i mam ma ndeh nangue y n tte gue i t r tsdi Oj, bin ymp. 12 N gtho madi hyonya thoho, n hingui pdi ba da bni. N nda ngu nda bi mans : Ba n mba na in ja ya. 13 P nu mida bi ma: ti .

nu ra Pedro bya darp m bhmb mi dmada y bih ra Cristo, n ntsdi bin y, bi yna: Nyoh ah dy judoh n gtho ah gu bhmb ua Jerusaln, dami yhmb xn ho ba ga xi ah ya. 15 Nuje hin d tihe tengu gum bmhb, nguetho ja gto ya. 16 P nuna guehna gue bin ja ya, guea bi man ra Joel r pngahy Oj, bi yna: 17 Din ja b nda ra pa ba h, n Oj, gue ga pnnah ma Hogandhi gtho nangu y ji bcua ja ra ximhi. N nu ni tsnth n ni txuh dim pngahy. N ni tsnth da nu yn tuti tengu y t n ni dcyih da u y t. 18 Nub bin ja, nu ma yh, yn yoh n y xisu, ga pnp ma Hogandhi , n dim pngahy nanguec. 19 N ga uh y hmpya b magtsi, np ja ra hi, y hmpya ra ji, n ra sibi n ra bifi. 20 N nua ra hyadi ya hin din ja rn nqui, n ra zna xtan thni tengu ra ji.

14N
Bi zoh y ji ra Pedro
223 Mbto nja b din ja, mbjua da zn ra pa dua h ra Hmu mahtsi, n nua ra pa a, nuxte thoho n ntsutho ba din ja. 21 N nua ra pa dua h, din ja gue hnta too x mbata ra Hmu da yn Oj a. Ngub bi yota ra Joel b mayab, bi yna ra Pedro. 22 Nu ra Pedro x bi ymp mahna: Nyoh ah dy israelh, dami yhmb ma nde. Dm mang nangue ra Jess ra mngu Nazaret. Oj bi japi ngue bi yt yn tte nuxte nangue r tsdi Oj, n y hyonya ntte, n y hmpya, guep da z gui phmb ngue Oj bi za. 23 N mayab Oj mi pdi ba g yrpah r Tsnt. N Oj mi snni gue g cuath b ja nda ra ponti nangue y y y tonto, n g hyoh. 24 P nua Oj bi xox b m du, n bi hycua ran dte, nguetho hiny r tsdi ran dte xtn z xtn zmma ra Jess. 25 Nguetho bi man ra David gue ba da nu ra Jess, b m yna: Nug thocua thoho d nug Oj b ja ma hmi. N di dac ra tsdi, jananguea njon da z di uegagui. 26 Jananguea i hu ma mbi, n dadn johya b dm mang nanguea. N nub din snya ma ji b ja ran ygui, d tpma ran ho da trcagui. 27 Nguetho hin gui hyg ma te da gop guep o xn du, N hin gui japi da ya ma ngcyi, guec, ni Hoga thnigui.

HECHOS2 g yurqui bp dm bhmi mazi mahna, n nui gui jaqui ngue din ja ran johya ma mbi nub d nuta ni hmi, bi yn ra Pedro tengu bi man ra David. 29 N x bi yna ra Pedro: Nyoh ah, da z ga xi ah majuni nangue ma ngrpa mbombtah ra David mi bi mayab, him bi mans nangues ba da trpe, nguetho bi du, n guextaa i o b rn ygui i ja ua d bhmb. 30 P nu ra David bim pngahy b m man na, n m pdi majuni ba bi xia Oj, gue nda rm bombto ra David din tstabi nangue y israel tengu ra David, n guehna ra Cristo na. 31 N mi ph ra David ba din ja, jananguea bi ma nangue da ndants mahna ra Cristo, n hin da tsop nidu r te, n xn da ya r ngcyi a. 32 Nguehna ra Jess, Oj bi xox b mi du, n nua d phmbe majuni gtho gahe, n d mamhbe nguetho d nuhe ba bi trpe. 33 Oj bi xotsi n bi zixp ja r tsdi, n bi unna r Hogandhi tengu x man Oj, jananguea bi dache bya. Guea r Hogandhi i te ba gtho gun nuh ya, n gu hmb ya. 34 Nguetho ra David him bi ndex mahtsi, p guea im mans a: Nua ra Hmu bi xia ma Hmu: Dami hyucua ja ma tsdi, 35 asta gueb ga thui man siui, bi yna ra David, bi yna ra Pedro. 36 N x bi yna: Gtho ah ma mi israel ah, gui phmb ya majuni bi jap Oj dim

28 N
HECHOS2,3 hmu a g cuath b ja ra ponti, n guehna ra Jess, n gui phmb gue bi huan Oj a, bi yna ra Pedro. 37 Nub mi yh y ji ba bi mana ra Pedro, mm bi du y mbi, b m yde gue r Tsnt Oj a x hyo. N bi tnna ra Pedro n y n yoh: Man yoh ah, ba da z ga the ya, n. 38 Nu ra Pedro bi dti: Gui ph nin yomfnih nangue ran tso, n gan xixyh nda ngu nda ah nangue r thuhu ra Jesucristo. N din ja ra punbi ni tsoquih, n di da ah r Hogandhi Oj. 39 Nguetho bi man Oj di da ah ran tunni guea r Hogandhi Oj, n ni thnih din tunni, n gtho hnb go hap i bi din tunni, gue hnta go too da zohnna Oj ra Hmu, bi yna ra Pedro. 40 N nu ra Pedro manda xn ngu bi xifi n bi hcui, n bi ymbi: Damin ymhb nanguea ran nbi da nu y tsombi i bcua ya, bi yna ra Pedro. 41 N gtho too bi ymanho a bi man ra Pedro bi mba ma xixybi. Nu ra pa gue bi man ra Pedro, mb hyu mahuhi y ji bi ycyi. 42 N nu bi thoctaa bi xnba y bih ra Cristo , n bi hyu y mbi nguetho daangu im bni. N thocua thoho bim pti gue din yh Oj, n da zi ra xcahm, ngue bi bn rn dte ra Hmu.

224 ja nangue yn tte nuxte n y hmpya bi yt y bih ra Cristo. 44 N gtho gue bi ycyi ndata in numanho nda ngu nda, n nua ba m ptsi nda ngu nda, da nan gomthoho. 45 N nub nda m honi ba mad bdi, nua manda bya bi mb ba m ptsi, bi unna bya. 46 N mpa b mpa b madm pti b ja ra dnij. N nub xn sihm, bin snbi bi mba b ja y ngu y miycyih, n bin johya y mbi, n data im bni. 47 N bi yspa Oj, n bi hnumansu nangue gtho y ji. N nu Oj bi japi ndapa ngu ndapa i crp ja r tsdi mida y ji, gue bi zin.

y ji bi numansu Oj n mm bi hyonya thoho ba bin
43Gtho
Y m bi mbdi bi ycyi
Nda ra pa b hyunde, guea ra ora b nzi m yh Oj y ji, bi mba b ra dnij ra Pedro n ra Xuua. 2 Mi bp nda ran yoh ra dogua gueb go mim bi. N nzi bi thuxp ja r goxthi ra dnij. Nu ra goxthi tmbi mahotho. Nu ran yoh da yp yn tunni y ji i thop mbo. 3 Nuna, nub min nu ra Pedro na ra Xuua n mba b ja ra dnij, bi yp ran tunni. 4 Nu ra Pedro nyoui ra Xuua, nub min nu i hup, bi ymbi: Hyandgbe. 5 Nu ra dogua bi hyant, mi tmi da hyni ba di und. 6 P nu ra Pedro bi ymbi: Xng ra taxi xng ra caxti d hg, p nua i jagui dad daai. Nangue r tsdi ra Jesucristo mngu b Nazaret, dam ndantsi n gan yo, bi ymbi. 7 Nu ra Pedro bi bntpa rn yi, bi xotsi. Bex bin htsdi r gua,

Bi z ra dogua
225 n r hyudi xngua. 8 N nda sgui thoho bi yt b mi ndantsi n bin yo. Na bi yth b ja ra dnij, sgui n yo, n spa Oj. 9 Gtho y ji bi nu ran yoh ngue bin yo n bi yspa Oj. 10 N mi pdi gue nua mi hup ja ra goxthi mahotho b ja ra dnij mi h ra mbti. N gtho bi hyonya thoho ba bin ja ran yoh.

HECHOS3 nuya, nyoh ah, d pc ngue hin gm phmb ba xc yth b gm hyoh ra Jess, n ximangutho ni ngrpih. 18 P Oj bi japi bin ja ba gtho bi ma mayab, gue bi man y pngahy nangue ran nbi bi nu ra Cristo r Thahni Oj. 19 Jananguea nuya, dam ph nin yomfnih n gui dp ni mbih Oj. N nu Oj bya da z da duca ni tsoquih n di da ah ran johya ni mbih. 20 N nu Oj ba pnhua mahna ra Jess n guea ra Cristo xa tsnni di jcuah. 21 Nu ra Jess jatho da gop mahtsi jagueb da zn ra pa da mba ma hoqui gtho ua ja ra ximhi, tengu bi man Oj mayab, nangue y nde y hoga pngahy. 22 P bi yns a ra Moiss: Nua ra Hmu ma Ojh, da znna nda rm bhni ngue guea nin yohh tengug. Dam yhmb ba gtho da mana. 23 N din ja, hnta go too m ji hin da ymanho a, da mba ma ueque nangue y thni Oj, n da mba ma bpi r te, bi yna ra Moiss. 24 N majuni, gtho bi man y pngahy Oj gueb m man ra Samuel n gtho mida y pngahy mbjua m bi, gtho bi ma ba gtho da yt Oj, n gue d nuh y pa jabya. 25 Guej dym bombtoj y pngahy Oj, n ndej Oj ga comhb rn hogui bi yrpa ma ngrpa btah nub mi tmpa ra Abraham: Nangue nda nim bombto dim bh niyab, d mba ma jpi gtho y j i guecua ja ra hi, bi tmpa. 26 Jananguea nub mi xoxa Oj a r Tsnt gue bi du, mbto thoho b pnhua d

17P
mi dogua hingui nde da hya ra Pedro n ra Xuua, n b p xn ngu y ji guep ja ra ngunyu mi b , tmbi Salomn, n mad hyonya tho. 12 Nub m hyant y ji a ra Pedro, bi ymbi: Nyoh ah dy israelh, hanja gad hyonya thoh nanguehna ra dogua, n hanja gn hyandgabe. Ha gu mhb gue ma tsdisbe n man hosbe gue xt japbe bin yo na. 13 Hinna maha, p ga xi ah hague bin ja. Ndata Oj gue m spa mam bombtah ra Abraham n ra Isaac n ra Jacob, bi zixp mahtsi a r Tsnt, n bi un r tsdi. Ndata ra Jess gue g dh b ja r hmi ra Pilato n g cmhb b. Nu ra Pilato mim ma xt mba nthgui. 14 P nueh g cmhb nda xn ho, n guea r Thahni Oj a. N g yhmb nda ra hyodu da socah. 15 N g mamhb gue da mba ntho ra Hmu gue di un ra te. P Oj bi xoxp b xn du, guea d nuhe n dadn junhde. 16 Bi z na ran yoh nguetho bi ycyi ra Jess. N guehna ran yoh gun nuh ya, n gu phmb too na.

11Nua
Nu ra Pedro im mam b ja ra ngunyu tmbi Salomn
HECHOS3,4 bhmb, ngue nde di uegah nda ngu ndaj nangue ma tsoquih, bi yna ra Pedro. Nub mi xnba y ji ra Pedro n ra Xuua, b h y mbj n y hmu b ja r dnij y judo, n y saduceos. 2 Nu mm bin cu , nguetho bi xnba y ji gue bi ndantsa ra Jess b b xn du. 3 Nu bi bnta ra Pedro n ra Xuua, n bi gota fdi, jagueb mi hyatsi bi junbi, nguetho xn de b mi goti. 4 P xn ngu x yh ram hma bi ma, bi ycyi. Mb juai cta mahuhi yn yoh ngue bi ycyi. 5 Nub mi hyatsi bim pti b Jerusaln y ngrpa mbj n y dcyi n y xnbate nij. 6 Mi bp ra Ans ra dmbj a, n ra Caifs, n ra Xuua, n ra Alejandro, n gtho mida y mni ra dmbj, bim pti ngue di junba ra Pedro n ra Xuua. 7 N bi manda da tsispa ra Pedro n ra Xuua, n bim bp ja y hmi n bi ynni: Ba m tsdi o gue too rn tdi ngue xc ytui na. 8 Nu ra Pedro bya nyoui xn ngu r tsdi r Hogandhi Oj, bi ymbi: Gy ngrpih y ji n gy dcyih dy ji israelh. 9 Ha gu ngahe nam pa ya nangue ran ho bi trpa na ran yoh, n hague nja bi z na ran yoh ngue mi . 10 Nub majuni gu ngahe, gui yhmb ya, n gtho ma miisraelh, ngue nangue r tsdi ra Jesucristo, guea z n yo na ran yoh ya. Guea ra Jess ra mngu b Nazaret, gue

226 g cuath b ja ra ponti, n nu Oj bi xoxp b xn du. 11 Guehna ra Jess hin g nde g phmb, ngue tengub gy gdoh g samhb nda ra do. P nuya Oj bi japi ngue tengub nda ra do manda mahyonid b pa nthe ra ngujdo. 12 Njoo manda da z di pa nda hinda hnta ra Jess. Nguetho him bi zn Oj manda ra tsdi ua ja ra ximhi gue da z di pj, hinda hnta ra Jess, bi yna ra Pedro. 13 N madi hyonya thoho y junbate b m bdi him bi zu din yh ra Pedro n ra Xuua, gue m pdi him bin xdi. P bi bm bya, bin yoh ra Jess ra Pedro n ra Xuua. 14 N nub min nu ran yoh x z gue mi bhmb , hiny ba manda s da xifi. 15 N bi mbhn b thi yoho nda z ora, ngue nde din ynd ba da z da yrpe. 16 N bin ynd: Ba s ga th nangue yn yoh, nguetho majuni nda ran tte nuxte bi yt. N gtho bcua Jerusaln i pdi, hingui s ga cmhb. 17 P guehma ndeb ga shmb ndahma njon da xifi nangue ra Jess, gue him manda di thoc ram hma b bh y ji, bi yn. 18 Bi zohn mahna , bi xih pya, gue him mandand da ma, xn da xnba y ji nangue ra Jess. 19 Bi dh ra Pedro n ra Xuua, bi ymbi: Ba go gum bnsh ngue i nde Oj ga tbe, ha guea gum mamhb o guea man Oj a ga tbe. 20 Nguetho jatho ga mamhbe ba xt nuhe n ba xt hmbe, bi yn. 21 Nub manda mi dmhy , bi hygui nguetho him mi tni ba

Pa ma junbi ra Pedro n ra Xuua
227 d nba . Nu i supi din cu y ji b xt nba ra Pedro n ra Xuua, nguetho gtho y ji m spa Oj nanguea xn ja. 22 Nguetho nu ran yoh mi ponga nyote njya mi ptsi, ngue bi trpa ran tte nuxte, gue bi z.
HECHOS4,5 nuxte n y hmpya nangue ni Hoga tsnt ra Jess, bi ym b min yh Oj . 31 N nub m juaa bin yh Oj, nu ra ngu guep xm pti bin huni, n gtho manda bi hy y tsdi nangue r Hogandhi Oj. N gtho y ycyi bi hyutan zambi, bi mampa rm hman Oj.
mi thh ra Pedro n ra Xuua, b p guep mi bh y ycyi. N bi xifi gtho x xi y mbj n y dcyi. 24 Nu, nub m yde, bi zo Oj, ndata im bni, n bi yn: Ma Oj ahe, gue gra Hmu, g yt mahtsi ncua ja ra hi n ra dej n gtho i jab. 25 N nu n Hogandhi bi bnba mam bombtahe ra David, ni yh, b m yna: Hanja nn yots y ji gue hingui tnna Oj, n im bn gue him majuni. 26 Y hmutstabi y hi ya bi dmi bi z bi dmp ra si. N y tstabi bim pti din shmb ra Hmu Oj n ra Cristo r Thahni Oj, bi yna ra David. 27 Nguetho majuni bim pti ua ja ra hnini ra Herodes, n ra Poncio Pilato, n y ji ngue hing y judo, n ma miisraelhe, n bi zh ni hoga Tsnt Jess, guea g huahni. 28 Nu bi yt gtho ba xc sn mambto gue bin ja. 29 Nuya ma Hmu ahe, dam nu gue nde di nje, n dam daje ni tsdi, ni yhghe, ga huthe ran zambi ga mamhbe nim hma. 30 N ga uthe y ji ni tsdi gue da z yn zman. N gui yut yn tte

Nu y ycyi bi yp Oj hin din su

23Nub
y ycyi i bi tengu ndanji tho, data i te, data im bni. Xnga nda bi ma gue jas y mbti, n gtho ba mi ja mi cohmi. 33 N nu y bih ra Cristo, nub m thoqui bi ma gue bi ndantsa ra Hmu Jess b mi du, n bi jap Oj bin ja r tsdi y m hma, n xn ngu r mate Oj bin tunnd nda ngu nda . 34 Gtho y ycyi nte madi bdi ba gtho mi honi, nguetho xn ngu bi mb y hi o gue y ngu m ja, n bi un ra mbti y bih ra Cristo. 35 N nu bi darpa too di b a da hyoni. 36 N guea bi yta nda ra ycyi, ra Jos na, ra mngu Chipre, r y ra Lev, p nu y bih ra Cristo bi znba manda r thuhu gue d Bernab, nde da ma i hurpa r mbi nda. 37 N guea bi yte, bi mb nda r huhi mi ja, n b h ra mbti, n bi d b bh y bih ra Cristo, ngue di und nte mi ja.

32Gtho
Bi gohmi ba gtho mi ja
P nua manda ra ycyi Ananas mi bp, n r xisu, bi mb y hi. Nua r xisu ra Safira a. 2 N bi gni ts ra mbti n data bi b mmi r xisu. N b
R tsoqui ra Ananas n ra Safira
HECHOS5 hc made ra mbti, bi gp b y bih ra Cristo. 3 P nu ra Pedro bi ympa: Nui gr Ananas, hanja gu ct ni mbi ra zthu, ra Satans, gue di bpii gui xih ra fhni r Hogandhi Oj, ngue g hyci ts ra mbti gu p ni hi. 4 Nub hin xqu p ni hi, ha hin xqu cohmi gue ni mbti zh. N nui g p ni hi, ha hinga gue ni bfizh xqu yte nangue ni mbti. Hanja ngub gum bni. Hinga gue yn yoh g xih ra fhni, pgue Oj g xih ra fhni, bi yna ra Pedro. 5 N nub m ya ra Ananas ba bi mana ra Pedro, bex bi du. N gtho too bi yde nanguea mm bin ja ra mbidi y mbi . 6 Nu yn yoh mi bp bi ndantsi, bi mbanta ra nima Ananas, bi dutsi, bi ygui. 7 N nub mi thoi ts nhyu ora, bi zh ra Safira, r xisu ra Ananas, n him mi pdi ba bi thogui. 8 Nu ra Pedro bi ynna ra xisu: Xiqui hangu gu pui ni hi, tengu man ni nd, bi yna ra Pedro. Hha ngub r muui, bi yntho ra Safira. 9 Nu ra Pedro bi ympa bya: Hanja data g bmmi, hanja s g cn r Hogandhi Oj. Nuya bcua ja ra goxthi gue b ca ni nd, ne da duxa ya, bi ymbi. 10 N bex bi yrp ja r gua ra Pedro, n bi du. Bi yt yn yoh, bi nu, ya x du, n bi dutsi, n bi ygui, darp thoho bi youi r nd. 11 N mm bi mbidi gtho y ycyi, n gtho mida bi yde bi mbidi.

228
Xn ngu yn tte nuxte bi yt y bih ra Cristo
ngu y hmpya, n yn tte nuxte bi yt y bih ra Cristo b bh y ji. N gtho madim pti b ja ra dnij guep tmbi r ngunyu ra Salomn, n data im bn. 13 N nu mida gue hingui cyi, bi zu din unsh y ycyi, n bi hnumansu y ycyi. 14 P manda manda xn ngu bi ycyi ra Hmu, yn yoh n y xisu. 15 N nangue bi yt yn tte nuxte y bih ra Cristo, jananjab i tsop ja yu y hynni guep da tho, i oxp ja y totsi n y fdi. N nub da thop r xudi ra Pedro da yni. 16 N xn ngu bi bm b ja y hnini guep hn b Jerusaln, bi mba b Jerusaln, bi zix yn zman, n min yoh y zthu. Gtho bi z.

12Xn
y dmbj n gtho min yoh, nu mbi y saduceos, mm bin ja yn tsya y mbi . 18 Jananguea bi bnt y bih ra Cristo n bi gota fdi. 19 P nua nda ram bhni b yh mahtsi b min xui, bi xocua ra juti y ofdi n bi zixp thi. N bi xifi: 20 N mba, damam bhmb b ja ra dnij, dami xihmb y ji gtho nangue ram bi madayo, bi yna. 21 Nu, nub m yh na, bi yrp ja ra dnij b mi txuditho, n bi xnba y ji. N nub m pti y hmumbj b ja nda ra ngu, n min yoh,

17Jananguea
Ra Pedro n ra Xuua bi hnuman
229 n madin zohni y ngrpi n y dcyi y israel, n s bi mbnp fdi y asmayo gue ba si y bih ra Cristo. 22 P nub mi zm b ja ra fdi y asmayo, njom bi dm b . Bi mbeng mahna b b bh y hmumbj, 23 n bi ymbi: D tmbe ra goxthi x man thti thoho n y mbdi mi bp thi ja ra goxthi. N nub ma xocbe, njoo too d tmbe b mbo, bi yn. 24 N nub mi ya r hmu y mbdi b ja ra dnij, n y hmumbj, bi hyonya thoho. mm bi du y mbi: Hap maha nn sa t, din ymp. 25 Bex bi zna nda, bi xifi: Nu yn yoh g coth fdi b bp ja ra dnij ya, n i xnba y ji, bi tmp. 26 N bi mba r hmu y mbdi bya, n in yoh y mbdi. N x b si y bih ra Cristo, n him bi nbi, nguetho m su xt mba ma batado. 27 N nub b tsi b ja ra junta, bi yn yn tnni a ra hmumbj. Bi ymp: 28 Ha hin d hcah gue hin gui xnbah y ji nangue ra Jess. P hin gu hmb ba d manghe. Nuya gtho y ji bcua Jerusaln i ph ram hma gu mamhb. Ha gu nje go ma tsoquihe bi du ra Jess. 29 Nua ra Pedro n mida y n yoh bi dti: Jatho ga the ba i xije Oj xinda gue i xije y ji. 30 Nu Oj gue bi dnde ma ngrpa btah, bi xoxa ra Jess, nua guea g hyoh b gm cuath b ja ra za. 31 P Oj bi zixp bi gonhui r tsdi, ngue

HECHOS5 dim hmu n dim prpate. N da japi di ph y mbi y ji israel n di punba y tsoqui. 32 N nughe d mamhbe majuni nanguehna. Na r Hogandhi Oj im ma majuni nanguehna. N nu Oj bi un r Hogandhi too gtho bi ycyi, gue da bs gue majuni a, bi yna ra Pedro. 33 N nub m y hup, mm bi d ra cu, n min nde xt hyo . 34 P bi ndantsa nda ran yoh mi hup ja ra junta, nuna nda ra fariseo r thuhu ra Gamaliel. Guea nda ra xnbate y n tdi y judo. N gtho y ji in numansu a. Nua bi manda da tsixp thi nda z ora i pa ma junbi. 35 N bi yna: Nyoh ah, dy israelh, dami jamansu ba gu rpah ya yn yoh. 36 Nguetho hin hu mayab bi ndantsa nda ran yoh ra Teudas, mi na mi jas r tsdi. N xn ngu y ji bi dnni, mb goho cinto. N nte d rpah p bi tho, n gtho mi tnni bin uxti daa ndanni bi mba. 37 Mbjua bya, bi ndants ra Judas ra mngu ra hi Galilea. Nu y pa bin ja ra pede bin tti da y ji. P na bi mba ntho, n gtho mi tnni bin uxti. 38 Jananguea d xi ah, dami hyhmb ya yn yoh, nguetho nub r tsdi zh gue ra bfi i te, da mba ma juadi b. 39 P nub r bfi Oj i te, hingui s gui hcpah. Nub gu na gui hcpah, gan shmb Oj b, bi yna ra Gamaliel. 40 Nu, bi ymanho ba bi man ra Gamaliel, n nub m xifi da yta mbo mahna y bih ra Cristo, bi mba mbi, n bi xi hin

HECHOS5,6 din xnbate nangue ra Jess, n bi hytho bya. 41 Nub m bm b ja ra junta , bin johya y mbi, nguetho ya bi nu ran nbi nangue ra Jess. 42 N xnga nda ra pa mi ti gue him mi mampa ra hogam hma nangue ra Jesucristo, n bi xnba y ji nub ja r dnij y judo, np ja y ngu.

230 n ycyi ra Cristo, nua b nxp ja ra hnini Antioqua. 6 N gtho bi tsixp bh y bih ra Cristo. N nu bi gspa y y y y bya, n bin yh Oj ngue da mbx nangue ra bfi bin tund. 7 N manda manda bi hman rm hman Oj, jananguea manda xn ngu y ji b Jerusaln bi ycyi. N y mbj b ja y nij y judo, xn ngu bi ycyi n bi dnni.

Nu y pa manda xn ngu bi ycyi. Nu da bya gue i y ra griego, bi dmi bi z i y ra hebreo, i na hingui pa ma pti xn ho da y mnguh, gue y xisu xn du y nd, gueb pa ma dati yn tsihm nda pa ngu nda pa. 2 Nu dmayoho y bih ra Cristo bi ma gue dim pti y ycyi bya, n bi xifi: Hingui s yoho ga the, hingui s ga thoqui ga unhde yn tsihm y ji, nguetho jatho ga mamhbe rm Hman Oj. 3 Jananguea ma z cu ah nangue ra Cristo, dami huahnd da gue gueah yoto y hoganyoh gue i h ra tsdi xn ho nangue r Hogandhi Oj in yoh, n xn ho y n yomfni, di darpa y n tsihm y ji ngue nte i ja. 4 P nughe ga thoje dan yhe Oj n ga mamhbe rm Hman Oj. 5 N gtho gue madi pti b, bi ymanho ba bi man y bih ra Cristo. N bi thanna ra Esteban, nda ran yoh mm cyi xn ho n in youi xn ho r Hogandhi Oj. N bi thanna ra Felipe, n ra Prcoro, n ra Nicanor, n ra Timn, n ra Parmenas, n ra Nicols, nua m tnba y tcyi y judo b hin

Bi thahni yoto m yoh ngue dim fxte
ra Esteban, xn ngu rm ftsi Oj bi unni n r tsdi, n bi yt yn tte nuxte n y hmpya nangue r tsdi Oj b bh y ji. 9 P nu da yn yoh bi dmi bin junth ra Esteban, gue i pa b ja nda r nij y judo guep i pa y ji min yh, n da y mngu b ra hi Cirene, np ja ra hnini Alejandra, np ja ra hi Cilicia, n da y mngu b ra hi Asia, gtho bin junth ra Esteban. 10 P him bi z bi dpa ra Esteban, nguetho xn ngu rn yomfni mi ja, ngue mi y con r tsdi r Hogandhi Oj. 11 Jananguea ntgui thoho bi bpi da da man ra fhni, da yna: D hmbe a bi ma, bi cman ra Moiss gue bi dac man tdih, n bi cman Oj, bi tmp da. 12 Bi parpa y ji bya, n y dcyi, n y xnbate nij, bi fnta ra Esteban n bi tsixp b ja ra junta nguep i ja rn junbate y hmumbj. 13 N bi mba nthoni da da man y fhni, n bi yna: Hingui tsa n cman na ra dnij n y n tdi ra Moiss. 14 Nguetho d hmbe bi man na

8Nuna
Bi fnta ra Esteban
231 ran yoh, bi yna: Nu ra Jess ra mngu Nazaret da xot ra dnij n di ph yn tte gue bi xij ra Moiss, bi yn na ra Esteban, s bi yn. 15 Gtho mi hup ja ra junta bi hyand ra Esteban, n bi nu ngue majuni in youi xn ngu r tsdi Oj.
HECHOS6,7 n ba cua ja ra hi, n guecua da dndegui, bi yn Oj. 8 Oj bi ytui ran hoqui ra Abraham, nu r hmpya a gue da mba nthqui r xifani, n y xifani y tsnt. Bin jab b mim bh ra Isaac r tsnt ra Abraham, n hyto pa bi mba nthqui r xifani. N nub mn dnyoh ra Isaac, bim bh ra Jacob r tsnt, n nub min te ra Jacob bim bi dmayoho y tsnt, nu gue ma ngrpa btah , bi yna ra Esteban. 9 N x bi yna: Nua nda r tsnt ra Jacob, ra Jos a. N nu y n yoh ra Jos bi syabi, n bi mb. N nua too bi di bi zixp ja ra hi Egipto. P Oj min youi ra Jos. 10 Nu Oj bi zh ra Jos nangue gtho yn nbi bi nu, n bi un rm ftsi n bi un rn yomfni xn ho. N nua ra Faran, ra hmutstabi b ja ra hi Egipto, bi numanho a ra Jos, n bi japi di manda gtho ra hi b np ja r ngu. 11 N bin ja nda ra dthu b gtho ra hi Egipto, np ra hi Canan, n nu y ji bi nu ran nbi nguetho x ma hiny ba da zi ma btah b m bp. 12 N nub mi yh ra Jacob gue mi pa mbtsi b ba da tsi b ja ra hi Egipto, bi mbnd da y tsnt, gue ma btah . 13 N nub mi mba mahna y n yoh, guextaa him mi pa ra Jos. Nu ra Jos bi ymp: Dadn yohh. N nua ra Jos bi xia ra Faran gue gue y n yoh . 14 Nu ra Jos bya bi ma din zohni r ta, ra Jacob, n gtho n ngu mi bp ja r ngu, gue juai hyte madma ctanji.

Nua ra dmbj bi ynna ra Esteban: Ha majuni ba sia ya. 2 Nu ra Esteban bi ddi: Nyoh ah, gy ta ah, dami yhmb ya b majuni guec d t a i sic. Nua Oj nuxte thoho bin yui ma ngrpa btah ra Abraham, nub m bp Mesopotamia, n hin n mba b ra hi Harn. 3 Oj bi xifi: Dami pngua ni hi, n gui socua ni mni, n gua p nda ra hi ga utai, bi ymbi. 4 Jananguea bi bm b ra hi Mesopotamia, n i tmbi Caldea, n bim bp ra hi Harn. Nub ya bi du r ta, bi nxp Harn n Oj b si ua ja ra hi d bhmb ya. 5 P nu ra Abraham hinga guea ra ora bi xi Oj di unna ra hi, xnga nda xqui da ma gue r hi zh. P majuni bi xifi di un ra hi gue da gomhb y m bombto. Nub mi xifi, mn joo y thni ra Abraham. 6 Nua Oj bi ymbi: Nu nim bombto ban yh b ndanni ra hi, n da mba ma nbi goho cinto njya. 7 N x bi ymbi: Nug ga nb y ji bp ja ra hi guep din yh, n mbjua bya nu ba pm b guep min yh,

Din jun ra Esteban
HECHOS7 nu ra Jacob bi mba b ja ra hi Egipto n bi du b. N y tsnt mam bombtah b tu b . 16 P nu, him b tp, p bi thuxp Siquem nub ra hi m bi, n bi tp ja nda ra jdo. Nu ra jdo guea bi dna ra Abraham gue bi mb y tsnt ra Hamor, ra mngu Siquem. 17 Nub mi tstho da hyn y pa tengu bi xi Oj ra Abraham, gue di un r hi y m bombto, mm bin xnd y ji bya, gue ma miisraelh, nub ja ra hi Egipto. 18 N nubya bi ndants manda ra Faran b Egipto, nguetho gtho n huti y Faran y tstabi Egipto. N nuna manda ra Faran him m ph ra Jos. 19 Jananguea bi cpi n bi nba mam bombtah. N bi manda da mba ma bnbi gtho y tsnt a ra pa dim bi, gue da du, nguetho in ndepe him manda din xnd y ji israel. 20 Nu y pa bim ba ra Moiss. Nua, nda ra thni madi nqui din hocji, n mi numanho Oj. Nhyuzna bi jamansu r ta n r mbe b ja y ngus. 21 P nub mi thna thi ra ure Moiss, nu r txu ra Faran bi dni. N bi zini n bi tede tengub r thni zh. 22 Nua ra Moiss bya gtho mi snbi ba m ph y mngu Egipto. N gtho i pmanho ba mi ma, n xn ngu mi s da yte. 23 N nub mi mbtsa nyote njya, bi bni da mba b zngua hap madm ph y mnguh gue y ji israel. 24 Nua nda , bi nu ran nbi ngue bi nba nda ra ji egipto. Nub mi nua ra Moiss, bi yni, bi cospa ra pengui bi hyo ngue bi du ra ji egipto. 25 Nu ra

232 Moiss mim bni gue mi p y ji israel ba da yt Oj, gue ra Moiss da yn, di japi him man da nu ran nbi. P him mi p y ji. 26 Manda pa bya bi nu mahna ra Moiss gue bin tuhni yoho yn yoh israel, n nu ra Moiss bi z bi hocua y mbi, bi ymbi: Nyoh aui gadn cuui, ba gu nui a gu tui gadn shmi, bi ymbi. 27 P nua gue mi ja r tsoqui bin cu, n bi ndnna ra Moiss, bi ympa: Ha i ja nin tdi gui hegbe, too bi xii gan tstabi ngue gui hogbe. 28 Ha gu na gui hyogui tengub gm hyo ra mngu Egipto mn de, bi ymbi. 29 Nu ra Moiss nub mi yde ba bi mana ran yoh, bi dagui,bi mba b danguadi ra hi Madin. N m bp tengu b nam b y danyo ji, n guep ja bim bp yoho y tsnt. 30 N nub mi thoa nyote njya ngue mi bp, bi nqui nda rm bhni Oj mahtsi b ja ra tza mi z ra sibi, nub ja ra hi, jomb ra th tmbi Sina. 31 Nub mn nu ra Moiss, madi hyonya thoho, bi mba bi hyni ts b ja ra tza na da nu ba i ja b. Bi yrpa r nde ra Hmu mahtsi bya, 32 bi ymbi: Nug dr Oj gue i thnde ni ngrpa mbombtah. Nug dra Oj gue i thnde ra Abraham, n ra Isaac, n ra Jacob, bi ymbi. P nu ra Moiss bi fti n bin su, him bi hynzambi gue xpi hyandi. 33 Nua ra Hmu bi ymbi: Dami coc ni thxfani nguetho nuua gu bi, xn ho ua, ngue ya d bc ua, bi yn Oj. 34 N x bi yn Oj: D nu ma thni bp ra hi Egipto ngue i

15Jananguea
233 pa ma nbi. N d c y hmbafi . B c ya gue ga japi da thgui. N nuya gui mba b Egipto, bi yn Oj, bi tmpa ra Moiss, bi yna ra Esteban. 35 Nu ra Esteban x bi xi y junbate mahna, bi yna: Guehna ra Moiss bi ts b m yna xt hecua yoho yn yoh ma miisraelh, n bi tmbi: Ha i ja nin tdi gui hegbe, too bi xii gan tstabi. Guehna ra Moiss, Oj bi mbnp ngue din tstabi nangue y ji israel, n bi japi bi mba nthgui. N nua ba bi yta ra Moiss, bi yte nangue rm bhni Oj mahtsi bi nqui b, nub mi d ra tza. 36 Nuna ra Moiss bi yt yn tte nuxte n y hmpya nub ja ra hi Egipto. Mbjua bya bi gcp thi y ji b ja ra hi Egipto, np ja ra thnga dej bi yta nda ran tte nuxte, np maueni nguep bin yo yote njya y ji. 37 Guehna ra Moiss bi xih y ji israel: Oj da huannah nda ra pngahy guep bh nin yohh, tengutho b bi huanc. Nua jatho gui yhmb ba da mana, bi yna, bi yna ra Esteban. 38 Nu ra Moiss guea bin yoh y ji b maueni. N nub ja r y ra th Sina bin yui rm bhni Oj mahtsi, b mi gop ja rn di ra th mam bombtah. N bi hynba rm hman Oj ra Moiss gue njmb da guadi, n guea bi thogah a ya. 39 P nu mam bombtah him bi nde bi ycyi a ra Moiss, him bi nde bi dnni xn ho, p bi numantho n bi goh y mbi,

HECHOS7 mm bm b Egipto. 40 Nu bi ympa ra Aarn, ra hmumbj: Dami yrcahe da y oj da zixcah. Nguetho hin d phmbe ba bi ja a ra Moiss gue b jghe b ja ra hi Egipto, bi yn. 41 Nu bi yta nda ra tndni bya, mbi y oj, n bi hyo yn dni n bi mbx y btse. N madn johya a bi yte nangue y ys. 42 P nu Oj bi uegue nangue, n bi hygui da dnde ra hyadi, ra zna, n y s, nguetho ntoti b ja r scu y pngahy: P hanja hinga guec g pscah b gm hyoh yn dni b gm bhmb nyote njya b maueni, i n Oj, bi yn y pngahy. 43 P hinga guec g thndegah p gu tuh nda ra ngubte guep g thndeh a g snba zh r thuhu, g mf ra Moloc. N gu tuh nda r hmite ra s g ymb zhh ra oj Renfn, ngue g nde g thnde zhh. Jananguea ga nnah n ga pnnah manda yatho xnda guep ra hi Babilonia, i n Oj, bi yn y pngahy. 44 P guehma mi tu nda ra ngubte gue m snba Oj ma ngrpa bombtah b mn yo b maueni, guep da dnde Oj , bi yte tengu x xi Oj ra Moiss, nub min yui b ja ra th. Bi xifi da yte tengu ra hmpya x nu. 45 Mbjua bya, nub m ngrpi ra Josu, p guextaa ra ngubte b tu ma ngrpa bombtah b m zm b ja ra hi x xi Oj. N

HECHOS7,8 m bp mida y ji gue hing y israel. Nu Oj bya bi hyna thi y danyo ji n bim bp y israel bya. N guextaa m jatho ra ngubte nub min tstabi ra David. 46 Nua Oj mm m numanho ra David, gue data Oj m thnde ra Jacob. Nua ra David bi yp rn tdi Oj da hymba r ngu gue rm poniui ra ngubte. 47 P nu ra Salomn r tsnt ra David a, guea bi hymba r ngu Oj. 48 P nua Oj nuxte thoho hingui bp ja y ngu ntte ngue y y yn yoh. Ngub bi man ra pngahy b mi thocpa rm hma ra Hmu mahtsi, n bi yna: 49 Nuua mahtsi i ja ma tsdi, ncua ja ra ximhi ja ma tsdi, ba n ngu gun nde gui hyguah, o hap gu mhb ja ma sya. 50 Ha hinga guesg d t gtho ja ua ya, n Oj, bi yna ra pngahy, bi yna ra Esteban. 51 N bi thoca ra Esteban bi xi y mbj i rpa ran junbi: Nuah xngui ts gu hmb b jaa si ah, n xm m ni mbih, xngui ts di ct ni zaguh. Thocua thoho gu smanh r Hogandhi Oj tengutho mam bombtah, gun jah b. 52 Xnga nda r pngahy Oj gue him bi hyo mam bombtah, ndat y pngahy gue bi ma dua h ra Hoga Cristo, guea g dh n g yf n xin g hyoh. 53 Nu y m bhni Oj mahtsi bi daj rn tdi Oj, p hin gu rpah ra gnda a ba bi ma, bi yna ra Esteban b mi ymp y ngrpi.

234
Bi tho ra Esteban
nub m yh ya ba bi ma ra Esteban, bi d ra cu y mbi n bi yxpa y tsi. 55 P nu ra Esteban m h ra tsdi xn ho r mbi nangue r Hogandhi Oj in youi, n bi nds mahtsi n di nc thoho hap b Oj. N bi nu ra Jess darp bhmi Oj n i ja r tsdi. 56 N bi yna: P dami ndsh n dn nug, ny, nsoqui mahtsi n dn nug a bin ji ua ja ra ximhi, i bhn ja rn yi Oj, bi yna. 57 P nu bya manda bi got y zagu, n bi mbafi nangue y cu, gtho bi muxp bh ra Esteban. 58 N bi gcp ja ra hnini n bi batado b maueni. N nu gue bim bate, bi mbh y coto nguetho in nde nte di hn. Bi mbp ja r gua nda ran yoh n huti ra Saulo, n bi yn: Gui jamansu ts ma cotoghe, bi tmpa. 59 N nub gtho n mba ma batado ra Esteban, bi zoa Oj, bi ymbi: Nui ma Hmu Jess, dami hynga ma te ya. 60 N bin dnyahmu, ntsdi bi mbafi, bi yna: Ma Hmu i, o gu rpa ra gnda nanguehna ra tsoqui bin ja ya. N nub mi man na, bi du bya.

54N
nua ra Saulo daangu bi mamhb bi hyoa ra Esteban. Jananguea nu ra pa ngue bi nu ran nbi ra Esteban, nu y ycyi mi bp Jerusaln bi mba
1-3N
Nu ra Saulo bi un ran nbi y ycyi
235 ma cpi. N xn ngu bi mba b mida y hnini b ra hi Judea, np ra hi Samaria, p bi gop dmayoho y bih ra Cristo. N da y ycyi bi yh ra Esteban, n mm bin zoni nanguea. Nu ra Saulo mm madi cpa y ycyi, n mi crp ja y ngu mi six yn yoh n y xisu, n bi gota fdi.
I hman ran ho madayo nub ra hi Samaria
HECHOS8 yoh n y xisu. 13 Na ra Simn na bi ycyi, n nub mn xixy, bi dnna ra Felipe. N nub mn nu y hmpya n yn tte nuxte bi yt ra Felipe, bi hyonya thoho ra Simn. 14 N nub mi y y bih ra Cristo bp Jerusaln gue bi ycyi y mngu Samaria, bi mbnp ra Pedro n ra Xuua mida y bih ra Cristo. 15 Nub mi zm b bya, bin yh Oj, bi yp r tsdi ngue da hyn r Hogandhi Oj y ycyi bp. 16 Nguetho hin n zh r Hogandhi Oj b ja y mbi , p hnta nangue r thuhu ra Hmu Jess bin xixy . 17 Nu ra Pedro n ra Xuua bya, bi gspa y y y y y ycyi, n bi hyn r Hogandhi Oj bya. 18 P nu ra Simn, nub mi nu bi hyn r Hogandhi Oj bi gx y y y bih ra Cristo, bi yut ra mbti bya. 19 Bi ymbi: Dami dac ma tsdi gue hnta too ga cx ma y da hyn r Hogandhi Oj tengu gu tui, ma g jutaui, bi yna. 20 P nu ra Pedro bi ymbi: Di jua Oj ni mbti, ne, nguetho gum bni nangue ra mbti s gui tna ba di un Oj. 21 Nguetho hinga guee ga comhb na ra bfi, mfdi ya him mahoqui ni mbi b ja r hmi Oj. 22 Dami ph ni mbi nangue ran tso. Dami yp r punbi ra Hmu, n da z di punnai nangue ran tso g bni. 23 Nguetho d pdi mm ja ran tsya ni mbi, n mm xn ngu ran tso ja ni mbi gum bni. 24 Nu ra Simn bi dti:

nu bi dagui, bi mampa rn ho madayo ra Cristo b ndanni nm pa. 5 Nua ra Felipe bi mba b ja nda ra hnini ra hi Samaria, n bi xih y ji nangue ra Cristo. 6 Gtho y ji bi ymanho ba bi man na ra Felipe b mi nu yn tte nuxte bi yta. 7 Nguetho xn ngu y ji bi hynba thi y zthu, n ntsdi bi mba b m bn. N nu m uts y ji n y dogua gtho bi z. 8 Jananguea mm bin ja ran johya b ja ra hnini. 9 N m bp nda ran yoh Simn, mi t ran thte, n nu y mngu Samaria madi hyonya thoho. Nu ra Simn min ndep y ji da bni jas r tsdi. 10 N gtho na ngu, y thni n y dcyi, nub mi y ba bi man a, bi yna: Nuna ran yoh na, ja ra tsdi tengu Oj, n y ji. 11 Nu mi numansu ra Simn nguetho nyaa thoho mi hte. N bi hyonya thoho ba bi yta. 12 P nu y ji bi ycyi ba bi mana ra Felipe nub m ma ra Hogamhma bp n manda r tsdi Oj, ngue bi ma nangue ra Jess. N bi mba ma xixybi yn

4P
HECHOS8 Nuaui gui yhmi ts r tsdi ra Hmu nanguec, ngue hin gan nug a gu mammi, bi ymp. 25 Nub mim bi ts b ra Xuua n ra Pedro, n x mampa rm hma ra Hmu mahtsi, bi mbeng b Jerusaln. P him bex bi zm b, n mbto gtho n ngu ra hi Samaria bi mana ran ho madayo b bi thogui.
236 nua ra scu madin xh ran yoh mim ma gue: I tsixa nda ran yoh tengu nda ra dyo i tsitsi ngue da hyo. N tengu nda ra tdyo nub i xpa r xngu, hin di cuh, n ngutho a ran yoh hin din y. 33 N nub mn nu ran nbi, njom bi yni, njom bi mbtsi. N njon da z da ma hangu da dnni, nguetho bi thcua r te ua ja ra ximhi. Guea bi man ra scu bi nu ran yoh. 34 Nu ran yoh bya bi ynna ra Felipe: Dami xiqui ts too nn yoh na da nu ran nbi, uague gues na ra pngahy bi nu, uague ndanyo, bi ymbi. 35 Nua ra Felipe bya, bi dmi bi ma ba nam bna ra scu nub madn xh na ran yoh, n bi xifi nangue ra Jess bi trpa na im man ra scu, n bi thoqui bi xifi xn ho. 36 N nub m zm b po ra dehe, nua ran yoh bi ympa ra Felipe: Ha hin da z dan xixyg b, n po ua ra dehe ya, bi yna. 37 Bi da ra Felipe: Da z, nub gu cyi a d xii nangue ra Jess, gue gtho ni mbi. Bi da ran yoh: D cyi gue guea ra Jesucristo r Tsnt Oj a. 38 N bi syabi r carro bya. N bi gp ja ra carro n bi mba b mi po ra dehe. Nu ra Felipe bya bi yrpa ran xixy a ranyoh. 39 N

32N
nda rm bhni Oj mahtsi bi zm b b ba ra Felipe, n bi ymbi: N mba danguadi guep b thoh ra yu n mba Gaza, gue n bm b Jerusaln. Nuna ra yu n mba b ra hunhi na, bi ympa rm bhni Oj. 27 Bi ndantsa ra Felipe bex bi mba b. Bi nu, i yo b yu nda ran yoh xn htsi r bfi, di jamansup r mbti ra xutstabi Candace b ra hi Etiopa. Jananguea i tmbi ra eunuco, ngue nde da ma, mboqui. 28 Nua xp mbeng b Jerusaln guep b thnde Oj. 29 Nu r Hogandhi Oj bi ympa ra Felipe: Gui mba gui sa ran yoh i hux ra carro. 30 Nu ra Felipe bin tih pya n bi zdi. Nub m zm b, bi yde gue mi nh ra scu ran yoh, gue r scu ra Isaas r pngahy Oj. Ra Felipe bi yn bya: Ha gu pdi ba nam bna ra scu gadn xh ya. 31 Bi da ran yoh: Hague dn z ga pc nub njon da xngui. N bi xih ra Felipe da ndetse din hymmi b.

26Nua
Nu ra Felipe n ra mngu Etiopa
237 nub mi bxp m po ra dehe, dahmantho bi brp ra Felipe gue bi zix r Hogandhi Oj. N nu ra mngu Etiopa him mandand bi nua. N nub m thogui, bin johya r mbi. 40 P nu ra Felipe n nqui mahna b ra hnini Azoto. N nub mamb thop ja y hnini, bi mam b ran ho madayo asta gueb mi zm b ja ra hnini Cesarea.
HECHOS8,9 Dami ndantsi gui mba b ja ra hnini, nub, da sii ba gui yte, bi tmbi. 7 N nu gtho mn yoh him mi s din y nguetho bin su. Nu m h ra nde p him min nu too min y. 8 Nub mi ndantsa ra Saulo bi zt r d p him mi nu, mi xd thoho. Nu mn yoh bi bntpa r y bi zixp Damasco. 9 N hyupa bm bp, n mi xd, n him mi sihm, xing ra dehe mi si. 10 N mi bp Damasco nda ra ycyi r thuhu ra Ananas. Nu ra Hmu mahtsi bin yus b n bi zofo tengub bin u. Ananas, bi ymbi. Nu ra Ananas bi ddi: D bc ua gra Hmu. 11 Nu ra Hmu bi ympa: Dami ndantsi gui mba b ja ra yu tmbi xn juni, n gui hyom b nda ran yoh ra Saulo, ra mngu Tarso, i bp ja r ngu ra Judas. Nuya in zoc ya. 12 Na ra Saulo in nu tengub ra t ngue gu mba b n gu cx ni y, n da nu ran nqui mahna, bi yn Oj. 13 Bi dta ra Ananas: Ma Hmu i, xn ngu y ji bi xiqui ba tna ra Saulo, xn ngu yn tso x yrpa y ycyi bp Jerusaln. 14 N nuna b p rn tdi y hmumbj da bnti n da gota fdi gtho too da ndnna ni thuhu, bi yna. 15 P nua ra Hmu bi xia ra Ananas: N mbahma nguetho d huahnd da ma nanguec b b hing y judo, n y hmutstabi, n y ji israel ngue y judo. 16 N ga xifi xn ngu yn nbi da nu nanguec, go bi yn Oj.

P nua ra Saulo mim man yn cuate, n ran dte nangue y ycyi, gtho n yta bi yt ra Felipe. N bi mba b b bh ra hmumbj. 2 N bi yp ra scu ngue ran tdi da mba b ja y nij y judo nub ra hnini Damasco. N nub boo da dm b gue i tn ra Cristo, ogue ran yoh ogue ra xisu, da bnti n da zixp Jerusaln nthuti din ofdi b. 3 N nub m mba b yu, m tstho da zm b Damasco, bex b yh mahtsi nda ra nyoti mm bi hyrp i ba ra Saulo. 4 Bi dng b hi ra Saulo bya, n bi ya nda ra nde bi yna: Saulo, Saulo, hanja gn ngui. 5 Bi da ra Saulo: Too i, gra Hmu. Nu ra Hmu bi dta: Nug dra Jess, guec gad ngui, n xn hi gu te tengu nda ra mbndni i pa ma sni ra to ndepe dim pfi xn ho, n i nte thoho. 6 Nua ra Saulo m m bin su n bi fti, bi yna: Ma Hmu, ba gun nde ga t. Nu ra Hmu bi ymbi:

Nua ra Saulo bi ph rn yomfni
HECHOS9 mba ra Ananas bya, n nub mi yrp ja ra ngu, bi gx r y r y ra Saulo n bi ymbi: Ma cui Saulo, nu ra Hmu Jess, nua gue g nu b yu b gu h, b pnc ua ya gue di ja i da xoh ni d. N di ja i gui hy ra tsdi xn ho nangue r Hogandhi Oj gan youi, bi yna. 18 N bex bi hy mi comba y d tengu ra xihu. N bex bi hyand ran nqui y d ra Saulo, bex bi ndants pya n bin xixy. 19 N nubya, bin sihm n bi zac mahna r ji. N bm bi ts b b bi da y ycyi b ra hnini Damasco.

238 y judo hing y ycyi, ngue da hyo. 24 P nu ra Saulo mi de ba mbn y judo. Nu m fh y goxthi b ja ra ndehnini, guep ma mbti ra jdo. Ma pa n ra xui m fh y goxthi ngue nde da hyo. 25 P nu y ycyi bi zix ra Saulo gue ra xui, cma nda ra btse b thi b ja ra jdo ngue ma fte ra hnini. Guea daa.

17Bi
nu ra Saulo bya bex bi dmi b mam b rm Hman Oj b ja y nij y judo. N bi xifi gue nu ra Jess r Tsnt Oj a. 21 Gtho mi de bi hyonya thoho n bi yna: Ha hinga guehna ran yoh na mi cota fdi gtho mi ndnba r thuhu ra Jess b Jerusaln. N ha him b cua ngub da yte, n da zitsi nthuti b bh y hmumbj, bin ymp. 22 P nu ra Saulo manda bi hy ra tsdi bi ma xn ho. N nu y judo bp Damasco nte mi s da ma, nguetho bi xifi, nu ba gtho mn tsnni dayta r Thahni Oj gue ra Cristo, p guea bi yta ra Jess, guep bi yuti ndata.

20N
Nua ra Saulo bi mam b rm Hman Oj b Damasco
m zm b Jerusaln ra Saulo, mim bni gue xtn yoh y ycyi. P nu mn su n him mi cyi gue ra ycyi ra Saulo. 27 P nu ra Bernab bi zixa ra Saulo guep bh y bih ra Cristo. N bi xifi ngue bi nu ra Hmu b yu, n bin yui ra Hmu. N bi xifi bi hyut ran zambi b Damasco nub mm ma nangue ra Jess. 28 Nu y ycyi bi zim bya, n bin yoh b Jerusaln. 29 N nu ra Saulo bi hyut ran zambi bi mampa rm Hman Oj nangue ra Jess. P nu da y mijudoh gue i y ra nde ra griego, madin junth ra Saulo, n nde da hyo. 30 Nub m yh y ycyi gue nde da tho ra Saulo, bi zixp Cesarea n bi mbnp Tarso. 31 Nuya bin h y n nbi y ycyi gtho ra hi Judea, n ra hi Galilea n ra hi Samaria. N bin te y mbi nangue Oj. Bi numansu ra Hmu n bi nu rm ftsi r Hogandhi Oj. N manda xn ngu bi ycyi.

Ra Saulo bp ja ra hnini Jerusaln

26Nub
nu ra Saulo b mm bp nyaa ts y pa, ndata m man
23N
Nua ra Saulo bi dagui, na xtm bnt y judo
ra Pedro m yo mi nu y ycyi bp ja y hnini, n bi zm b ja ra hnini Lida gue da nu y
32Nua
Bi za ra Eneas
239 ycyi bp. 33 N bi dm b nda ran yoh n hu Eneas, nhyto njya x yoi gue xn , xn tts r ji. 34 Nu ra Pedro bi ympa: Eneas, da zi nangue ra Jess, dami ndantsi pants ni fdi, bi ymbi. Bex bi ndantsa ra Eneas bya. 35 N gtho ngue bp Lida np Sarn bi ycyi ra Hmu b mn nua bin ja, n bi hys y tcyi.

HECHOS9,10 m y gtho ra hnini Jope, xn ngu bi ycyi ra Hmu. 43 N nu ra Pedro xn ngu ts y pa b cop Jope, bm bp r ngu ra Simn. Nu ra Simn ra hoca xindni a.
42Nub
10
nu y pa , m bp ja ra hnini Jope nda ra xisu gue ra ycyi, Tabita, n Dorcas ngue r nde y griego. Nuna ra xisu mm xn ngu ran hucate m rpa y mijih. 37 P nuya bin zman, n bi du. Nub mi berpa r ji, bi jxp b ja nda ra totsi magtsi. 38 Nu ra hnini Lida m hn b Jope. Nub m yh y ycyi,gue bp Lida ra Pedro, bi mbhnd yoho yn yoh gue ba rpa ra tsdi ba h. 39 Nu ra Pedro bya bex bn yoh . Nub m zh, bex bi tsixp magtsi ja a ra cuarto guep m b y hyoya xisu m zoni. N bi yut y he x trpabi, gue bi yrpa ra Dorcas b mi bi. 40 P nu ra Pedro bi xifi: Dami pmhb ts nda z ora gtho ah. N bin dnyahmu n bin yui Oj. N bi hyanta gue bi du, bi ymbi: Tabita dami ndantsi, bi ymbi. Bex bi zt r d, n nub mn nu ra Pedro, bi hyudi. 41 Nu ra Pedro bya bi bntpa r y n bi xotsi, bim bi. Bex bi zohnd y ycyi n y hyoya xisu bya: Dami nuh na x du, n bi dmbni ya, bi ymp.

Nua ra Dorcas bi dmbni b mi du

36N
M bp nda ran yoh Cornelio, nub ra hnini Cesarea. Gue nuna ran yoh im hmu nangue nda muntsi y dofi guea n tmbi Italiano . 2 Nuna ra Cornelio madagueb hing ra judo a, p nua n gtho bp r ngu mi thnde Oj n m numansu a. Nzi mi un yn tunni y hyoya n nzi min yh Oj. 3 Nda ra pa mb hyunde, tengub bi u b m nu nda rm bhni Oj mahtsi, bi yrp ja ra cuarto m bi, bi zofo: Cornelio, bi ymbi. 4 N nub m hyandi, bin su n bi ddi: Ba ma Hmu. Nu ram bhni bi ymbi: Nua Oj im bni, n i b gu yui, n in nu Oj b gd un yn tunni y hyoya. 5 Nuya, gui phnd da yn yoh b Jope da dm b nda gue ra Simn, n gueta ra Pedro a, n gua pnhua. 6 Nua ra Pedro i bhmb nda ran yoh Simn gue ra hoca xindni a, n i bp ndendej. Nua da xiai ba gui yte, bi yna rm bhni Oj. 7 Nub m guaa im ma, bex bi mbeng mahtsi ram bhni. Nu ra Cornelio bya bi zohni yoho y yh n nda ra dofi ngue i numansu Oj, ngue r yh a. 8 N nub mi xifi gtho ba bi xih rm

Ra Pedro n ra hmudofi Cornelio
HECHOS10 bhni Oj mahtsi, bi mbnp Jope bya. 9 Manda pa bya mb huxyadi nub b p yu y m bhni ra Cornelio, hntho Jope, nu ra Pedro bi ndexp thi b ja ra ztsangu b m bi, guep din yui Oj. 10 Nua ra Pedro mm bin tumanthuhu, n gtho n mba mahoqui ran tsihm, nu ra Pedro bya bi nu nda ran tuti, tengub bi u. 11 N bi nu nsoqui mahtsi, n b ci tengu nda ra thebte xn ndoho gue mfnti y tsti. 12 N ba yo b ja ra bte hnta go ba m zuu i ja goho y gua, n y zate, n y poz, n y doja. 13 Nu ra Pedro bi ya nda ra nde, bi tmbi: Dami ndantsi gui hyo gue gui sa. 14 Bi da ra Pedro: Hinna ma Hmu, nguetho njmb xt sag xn tso, guea i man nin tdi hingui ho b ga sa. 15 N bi ymbi mahna: Yo gu na hingui ho ba d snd da tsa, ngue gtho d hoc , bi ympa ra nde. 16 N hyund bi sifi, bi ndex mahna mahtsi ra bte. 17 Nu ra Pedro, nub gtho mad hyonya thoho n im bni ba n mbaa x nu tengu ra t, bex bi zh y m bhni ra Cornelio. N m bp thi ja ra goxthi r ngu ra Simn, n x ynni hap jaa ra ngu. 18 Nub m zm b, bi ynni: Ha bcua ra Simn Pedro. 19 N gtho nn yomfni ra Pedro ba n mba a x nu, nua r Hogandhi Oj bi ymbi: Bp hyu yn yoh i honi. 20 Dami ndantsi, gui ci n gui

240 mbh yn yoh, gui tnni n hin gan su, nguetho nug b pnhd , bi ymbi. 21 Nu ra Pedro bya bi gp mi bh yn yoh gue b pnh ra Cornelio, n bi xifi: Nug guec gu hongui. Ba gn hyonj. 22 Bi d: Nu ra Cornelio ra ngrpa dofi b pnche. Nu ra Cornelio nda ra hocji gue i numansu Oj. N gtho y judo i ndmanho nanguea. N nda ram bhni mahtsi bi xia da zonhnai, gue gui mba b r ngu, n da tmanho ba gtho gui xifi, bi yn. 23 Nu ra Pedro bi xifi da yrp mbo ra ngu, bin oxp bya. Nub mi hyatsi bi mbh ra Pedro. N da y ycyi m bp Jope bi mbh. 24 Manda pa bya bi zm b ra hnini Cesarea. Nu ra Cornelio x zohni gtho bp ja r ngu n y amigo, ngue dim pti b ja r ngu. Gtho i tmb. 25 Nub m zm b ja ra goxthi ra Pedro, b pn ra Cornelio, bi ddi n bin dnyahmu bi dnde. 26 P nu ra Pedro bi gtsi n bi ymbi: Dami ndantsi nguetho nug dran yoh thohog tengutho i, bi yna. 27 N i yui gtho n yta mbo r ngu. N bi nu xn ngu xm pti b. 28 Nu ra Pedro bi ymp bya: Gu phmb hin y man tdihe dy judohe gue dan unsh o gue ga cthe b ja ni ngumhb, nguetho hin gy judo ah. P Oj x yurcagui gue xnga nda y ji ga mhbe hin da z dan

241 ymanhohe, ogue ga mfe hingui ho. 29 Jananguea nub gm zoncagui, b c n nte mn tnni d nni. Nuya dn nde ga pdi hanja g zoncagui, bi yna. 30 Nu ra Cornelio bi ym bya: N goho pa tengu ra ora jabya, d t man tsihm b mn ygbe Oj, bex bi za nda ran yoh ua d bi, m he ra pahni di fxni. 31 N bi yngui: Cornelio, Oj bi yde ba gm ma n bi nu yn tunni g un y hyoya, n im bnai. 32 Nuya guin zohna ra Simn Pedro bp Jope b ja r ngu ra Simn ra hoca xindni a, n i ja r ngu b ndendej. N nub da zcua gan yui, na ram bhni mahtsi b min zoqui. 33 Jananjab d zonhna i n xn ho gu h. Nuya gthoghe d bhmbe ua ngue da nuje Oj, ga hmbe ba gtho da xije Oj, gue gui xije, na ra Cornelio.

HECHOS10 gu phmb Oj bi un r tsdi r Hogandhi Oj ra Jess, ra mngu b Nazaret. Nu ra Jess hnb go hap bin yo m t ran ho, n gtho mn yoh ra zthu bi hynba thi ra zthu. Gtho bi yt nguetho min youi Oj. 39 N nughe ma bighe a ra Jess, d mamhbe majuni, nguetho d nuhe ba gtho bi yt ra Jess nub ma hihe dy judohe, np ma ngrpa hninihe Jerusaln. N mbjua bi tho, bi guarp ja ra ponti. 40 P Oj bi xoxa n hyupa, n bi japi d nughe xn ho. 41 P njom mida bi nu, hngdhe gue x huanche Oj. Janangue d mamhbe majuni, gue ya majuni dn sihmghe ra Jess b mi ndants b mi du. 42 N nua bi mbnche gue ga xihmbe y ji n ga mamhbe, gue guea bi huahnna Oj da yrpa ran junbi y ji bi n xn du. 43 N guehna mm man gtho y pngahy Oj, gue gtho too da ycyi nangue ra Jess, da hyn ra punbi nangue y tsoqui, bi yna ra Pedro.

ra Pedro bi ymp: Nug d pc ya hingui huahna Oj too da numanho gueb ra judo o hing ra judo. 35 Nu Oj da zini hnta go ndaa n nde i y, ngue too gtho da numansua, n too i t ran ho. 36 Gu phmb ram hma b pnche Oj dy israelghe, dy judoghe, bi ma nangue ra Jesucristo, gue nua di hocpa n mbi nda, guehna r Hmu gtho hnta go ba n nde i y. 37 N gu phmb ram hma nangue ra Jesucristo bi hmam b gtho ra hi Judea, b mbp Galilea, gueb ya x juah r bfi ra Xuua Nxixy gue bi ma di xixyba y ji. 38 N

Bi sih ran ho madayo a ra Cornelio

34Nu
i y ra Pedro, bex b h r Hogandhi Oj, gtho bi gohmb y ji i h rm hma ra Pedro. 45 N nu y judo min yoh ra Pedro mad hyonya thoho b m bdi bin tun r Hogandhi Oj hing y judo. 46 Nguetho bi yde bin y da y nde hing y ndes , gue bi yspa Oj b m y. 47 N bi yna ra Pedro, bi ynni: Ha s da mba ma hcpi ya bcua gue hin din xixy, n ya x

44N
Nu hing y judo bin tun r Hocandhi Oj
HECHOS10,11 hyn r Hogandhi Oj tengugah, bi yna. 48 N bi ma di xixybi nangue r thuhu ra Jesucristo. Mbjua bya bi yp ra mate ra Pedro da gohmb b mida y pa.
242 ngue gtho d hoc y, bi yng a ra nde. 10 Nhyund bi yte njab, bi mba ra bte b mahtsi bya. 11 N bexque guea ra pa bi zp hyu yn yoh b ja ra goxthi guep dm bc, gue ym bhni b nxp Cesarea, n bi hyongui. 12 N nua r Hogandhi Oj bi xiqui ga tnni, n nte mn tnni ga nni. N bcua ya dato y ycyi ngue d mbhmbe. N d cthe b ja r ngu nda ran yoh Cornelio. 13 N nua bi xije gue bi nu nda rm bhni Oj mahtsi m bp ja r ngu, gue bi xifi da mbnp ja ra hnini Jope da yn yoh, da ynni nanguec. 14 N bi xifi gue ga xifi hague dn z dim ph, n bp r ngu. 15 N nub m juaa bi xic ra Cornelio, d dmi d zoc bya. N nub m dmi d mang, nu r Hogandhi Oj b h n bi gohmb m bp bya, tengutho bi yrcah r mbdi thoho. 16 N nubya d bng rm hma ra Hmu Jess nub mim ma: Nu ra Xuua bi xixy ah ra dehe, p nug ga da ah r Hogandhi Oj, bi ynghe ra Jess, bi yna ra Pedro. 17 N x bi yna: Nub ndata ran tunni bi un Oj , tengutho bi daj b ya xt cyih ra Hmu Jesucristo, ha da z ga srp a in nde da yt Oj, bi yna ra Pedro. 18 Nub m y y ycyi bp Jerusaln ba bi man ra Pedro, him mam bi zi p bi yspa Oj, n bi yn: A, njab t Oj b, gue n y ji hing y judo di japi di ph y n yomfni nangue y tsoqui, ngue n din ja ra temazi , bi yn.

11
N nu mida y bih ra Cristo n y ycyi b ra hi Judea m de gue y ji hing y judo bi hyn rm hman Oj. 2 P nub m mbeng b Judea ra Pedro, n bi zm b Jerusaln, nu da y judo y ycyi b, bi za ra Pedro. 3 Nu bi xia ra Pedro, bi ymbi: Hanja g mba b y ngu y ji ngue hing y judo, n gn sihmh . 4 Nu ra Pedro bya bi xifi ba gtho xn ja, gueb m dmi bi xi Oj gue da zm b r ngu ra Cornelio. Bi yna: 5 M bc b ra hnini Jope, n m ygbe Oj. D nug tengub d u, b ch mahtsi tengu nda ra thebte. N b ci mfnti goho y tsti, n bi zp d bi. 6 Nub m handi d nu hnta go ba m zuu bcua ja ra hi. D nu ja goho y gua, y zuu n y zate n mida. N d nu y poz n y doja. 7 N d a nda ra nde bi xiqui: Pedro, dami ndantsi gui hyo gue gui sa, bi yngui. 8 Hinna ma Hmu, d mbi, nguetho njmb d sag a man nin tdi ngue hin ga sahe. 9 P nu ra nde mahtsi bi xiqui mahna: P yo gu na hingui ho ba d snd da tsa,

Nu ra Pedro i xih y ycyi b Jerusaln hague n z bi ycyi hing y judo
243
Nu y ycyi dim pti b Antioqua
19Nu 27Nu
HECHOS11,12 y pa , b nxp Jerusaln da y pngahy, bi mba b Antioqua. 28 Nua nda Agabo, bi ndantsi bim bp madm pti y ycyi, n bi ma con r tsdi r Hogandhi Oj. Bi ma gue din ja ra thuhu gtho ra ximhi. N nuna bin ja b mim hmutstabi b Roma a ra Claudio. 29 N nub mn ja ra thuhu, nu y ycyi b Antioqua bi znni hangu na ngu ts ra mbti da bdi nda ngu nda, gue da bnpa y mi ycyih bp ra hi Judea, ngue da mbxi ts. 30 N ngub bi yte, bi mbnpa ra mbti y ngrpi y ycyi b Judea, bi hyxa ra Bernab n ra Saulo.

da y ycyi ngue bi nu ran nbi b Jerusaln b m mba ntho ra Esteban, bin uxt. Nu da bi mba b ndanni y hi Fenicia np Chipre np ja ra hnini Antioqua. Bi man rn ho madayo ra Cristo b bim bi, p hnt y mijudoh bi xifi. 20 P nub m zm b Antioqua da y mngu b Chipre np Cirene, bi zo hing y judo, gue n bi xifi nangue ra Hmu Jess. 21 Nu m ja ra tsdi xn ho nangue Oj , jananguea xn ngu y ji hing y judo bi ycyi, bi hys y tcyi, n bi dnna ra Hmu. 22 N bi y y ycyi bp Jerusaln gue bi ycyi da hing y judo b Antioqua. Jananguea bi mbnp a ra Bernab. 23 N nub m zm b, bi nu ngue i nu r mate Oj y ji i bp. Bin johya r mbi ra Bernab bya, n bi zofo,bi xifi hin da hygui, p din yomanho b ja r yu Oj, n da yrpa r bfi Oj ngue gtho y mbi. 24 Nuna ra Bernab nda ra hocji na, n m h r tsdi xn ho r mbi nangue r Hogandhi Oj in youi, n m cyi xn ho. Jananguea xn ngu mida y ji bi ycyi ra Hmu. 25 Nubya, b pm b ra Bernab, bi mba b Tarso bi hyom b ra Saulo. N nub mi dni, bi zixp Antioqua. 26 N ndajya bm bhmi b, n mi pa b ja ram pti n bi xnbi xn ngu y ji. Guep ra mbdi bi tmbi y cristiano y ycyi, gue m nde da ma, i tn ra Cristo .

12
Nu y pa , nu ra tstabi Herodes bi manda da mba mfnti y ycyi, bi dmi di nba . 2 N bi manda ngue bi tho ra Jacobo rn yoh ra Xuua, ra juai tho a. 3 Nub mi bh ra Herodes gue i numanho y judo hing y ycyi gue bi hyo ra Jacobo, bi bnta ra Pedro, n bin thui nda ra dmpti m snba Oj y israel, tmbi dbaxjua. 4 Jananguea him bex bi tho ra Pedro, p bi jota fdi. N bi manda dma dato y dofi ra Herodes di jamansu ra goxthi, dai goho nda cti. Mm bna ra Herodes xtn zixp bh y ji, m na xt hyo b b m guaa ram pti ran dbaxjua. 5 Nu ra Pedro guextaa m pa mbdi xn ho b ja ra fdi, p nu y mi ycyih bim pti, n mm bin yh Oj nangue ra Pedro.

Bi tho ra Jacobo n bi mba mfnti ra Pedro
HECHOS12
Oj bi gca ra Pedro nub m ofdi
6Nu
244 ra Xuua Marcos, n xn ngu madm pti b, i yh Oj nangue ra Pedro. 13 N nub mad jt ra juti b thi ja ra mbti, bi mba b nda ra hmute, ra yh, Rode, gue da bdi too i bp. 14 N nub m yrpa r nde ra Pedro, bi bdi too, n mm mad johya. P him bex bi xocuabi nguetho in nde mbto bi xia ndihi y ji bp, gue bp ra Pedro b ja ra goxthi. 15 Nu y ji bi ymbi: Gu hte. P nua ra hmute guextaa mi ma gue guea ra Pedro. N nu bi ma: Guea rn dhi a. 16 P nu ra Pedro bi thoc thoho di jt ra juti, n nub mi xocpi n bi nu gue guea ra Pedro, bi hyonya thoho . 17 P nua ra Pedro bi unba r y, ndepe din h. N bi xifi ha n z bi gcp ja ra fdi ra Hmu. N bi ymp y ji: Dami xihmb a manda ra Jacobo, gue ra Santiago a, n mida y ycyi ba bin ja, bi yna. N bi bna ra Pedro bi mba ndanni. 18 Nub mi hyatsi, mm bin ja ran cui, gueda xnin ynthoho y dofi, nguetho him bi bdi ba bin ja ra Pedro. 19 N nu ra Herodes bi manda d honi p him b thni. N nubya bi ynd y mbngoxthi hague bin ja, n bi manda ngue da tho bya. Mbjua bi bna ra Herodes ra hi Judea, bi mba b ja ra hnini Cesarea, n bm bp.

ra xui a gue mi na ra Herodes xtn gc b m hyatsi, nu ra Pedro mi ctinde yoho y dofi, n nua, nthuti yoho y cadena, n bin ha. N x m bp mida y dofi b ja r goxthi ra fdi. 7 Ndahmantho bi zp bh ra Pedro nda rm bhni ra Hmu mahtsi. N bi ncp mbo ra fdi. Nu ram bhni bi ynba r hyo ra Pedro, bi ya, n bi ymbi: Ndantsa ndihi, bi ymbi. Nu y cadena bi xos guea mn thuti r y. 8 N nu ram bhni bi ympa mahna: Dami tt ni ngti n gui yt ni thxfani. Nu ra Pedro bi yte tengu bi sia. N x bi ymbi: Hye ni dpahni n gui tngui. 9 Nu ra Pedro bi dnna ram bhni, bi bm bya. P him m p b majuni guea rm bhni Oj bi zitsi, uague tengub bi utho. 10 N nub mi thop b bh r mbdi y mbdi, n bi thop n yoho bh y mbdi, bi zm b b ja ra jutitgui b ja ra yu n mba b hnini. Bi xos ra juti n bi bm bya. N nub min yo b yu, bi uea rm bhni Oj, bi tsoa ra Pedro bya. 11 Nua ra Pedro, nub mi bdi ba gtho bin ja, ngue majuni n hing ra t, bi yns: D psg ya gue ra Hmu mahtsi b phna nda rm bhni, n b jg b ja r tsdi ra tstabi Herodes, n bi yng nangue ba nde xt yrc ma mijudohe, bi yns ra Pedro. 12 N nub mn yomfni ts, bi mba b ja r ngu ra Mara, r mbe

nu ra Herodes mm m numan y ji bp ra hnini Tiro np Sidn. P nu y ji bim pti, p mbto bin amigoh ra Blasto,
20N
Bi du a ra Herodes
245 rm ftsiui ra tstabi Herodes. N bi sih ra Blasto din hocpah a ra Herodes, nguetho jatho d nxp ba da zi y ji b b ja r hi ra Herodes. 21 Jananguea bi zn manda ra pa bya, nu y ji bim pti. Nu ra Herodes bi hye r pahni mm xn ho, n bi hyup ja r mxa, n bin htahy. 22 N mm bi mbahni y ji n bi yn: Hing r nde nda ran yoh b na y n, pgue r nde nda ra oj, s n. 23 Dahmantho nda rm bhni Oj mahtsi bi japi bex bin zman ra Herodes, nguetho him bi ma ngue hinga guea Oj a, him bi yspa Oj. Bex bi nqui y zuu mbo r foho, bi du bya. 24 P nu rm Hman Oj bi thoqui bi hma, gtho b ndanni bi yh rm Hman Oj y ji. 25 Nu ra Bernab n ra Saulo, nub mi guah y bfi, gue bi sifi da hyx ra mbti b Jerusaln, b peng bya, bn yoh ra Xuua Marcos, bi zp Antioqua mahna.

HECHOS12,13 Dami uej ya yoho yn yoh, ra Bernab n ra Saulo, nguetho xt huanhd da yt ra bfi d xifi, bi ymbi. 3 Nub m yt y n tsihm mahna, bi yp rm ftsi Oj b m dospa r y ra Bernab n ra Saulo. Bin yhmb bya: Oj da zix ah, bi ymbi.
13
Nub ra hnini Antioqua mi bp y ycyi ngue nzi dim pti. Da y pngahy, n da y xnbate. M bp ra Bernab, n Simn tmbi Negro, n ra Lucio ra mngu b Cirene. N m bp ra Manan, nua darp bi mba ma tedeui ra Herodes r tstabi ra hi Galilea, n m bp ra Saulo. 2 Nda ra pa nub m yt ram pti , n m t y n tsihm, n nua r Hogandhi Oj bi ymp:
Nu ra Bernab n ra Saulo bi dmp y bfi ngue bi mamp rm hman Oj b ndanni y hi
nu r Hogandhi Oj bi zixa ra Bernab n ra Saulo, bi mba b ra hnini Seleucia. Nub m nxp, bi hyu ra barco, bi mba b ra hi Chipre, ra thi i ja b made ra dej. 5 N nub mi zm b ra hnini Salamina, bi mam b rm Hman Oj b ja y nij y judo. N ra Xuua Marcos mn yoh n bim fxp. 6 Nub mi thop gtho ra hi Chipre, bi zm b ja y hyodi ra hnini Pafos. N bin tmhb nda ra judo gue ra bdi, na r pngahy Oj pgue ra hyte a, nu r thuhu Barjess. 7 Nua mn youi b ja r bfi ra Sergio Paulo, r tstabi ra hi b. Nua ra Sergio Paulo nda ran yoh mm m ja rn yomfni xn ho. Nua bi zohna ra Bernab n ra Saulo nguetho nde da yh rm Hman Oj. 8 P nu ra bdi Barjess, ndata ra Elimas, bi yta ra tstabi, nguetho hingui ndepe da ycyi a i sifi, n bin junth a ra Bernab n ra Saulo. 9 Nu ra Saulo, ndata ra Pablo a, nyoui xn ngu ra tsdi nangue r Hogandhi Oj a, mm bi hyta ran yoh ngue ra bdi. 10 N bi ympa:

4Nubya
Nu bi bhni bi mam b rm Hman Oj b Chipre
HECHOS13 Nui gra ndhyte mm gun youi gtho ba xn tso. Nui gra tsnt i ra dmantso. Nui gad cua gtho xn ho. Ha njmb gui ytsa gn xih y ji hingui ho b da dn Oj. 11 Nuya da ytai ran nbi ra Hmu mahtsi. Gan xd gue hin da z gui nu ran nqui da y pa, bi ympa ra Pablo. Bex bin xd, bi g bxui r d, n bi hyoni too da grpa r ya bya. 12 Nub m nua ra tstabi ba bin ja, bi hyonya thoho, bex bi ycyi bya, nguetho ya bi bdi majuni a rn xdi ra Hmu mahtsi ngue mm mana ra Pablo.

246 d tnhd dy israelh, bi huand mam bombtah n bi japi bin xndi xn ngu nub m bp ra hi Egipto, n m bp tengu y ndanyo ji. N nu Oj bya b jc nangue r tsdi b mi bi. 18 N madaguea him mad dp Oj y mbi b min yo mb nyote njya b maueni , p guehma bin ja r yembi Oj. 19 N bi unna ra hi Canan ma miisraelh gue di manda zh, b m juaa bi hyo yoto y nde xm bp. N bin zm b ma miisraelh bya. 20 Nu Oj bya bi japi bim bh y zmi, n goho cinto n yote madta njya mad manda ma miisraelh, asta gueb go mm bh ra pngahy Samuel. 21 Mbjua bi ndes y ji nda ra hmutstabi di manda . N bi jap Oj a ra Sal dim hmutstabi bya. Nu ra Sal, r ta a ra Cis, gue rm bombta ra Benjamn m bh mayab. N nua ra Sal bim hmutstabi yote njya. 22 Nub mi uec Oj ra Sal bya, bi japi bim hmutstabi ra David. N mi man Oj, bi yna: Nuna ra David, r tsnt a ra Isa, mm dn numanho, nguetho da yrca a ma ph n ba gtho dn nde, bi yn Oj, bi yna ra Pablo b mn zo y mijudoh b ra hnini Antioqua, ra hi Pisidia. 23 N bi thoqui bi man ra Pablo, bi yna: N guea ra David rm bombto na ra Jess gue b pncah Oj, ma prpateh dy israelh, dy judoh, tengu m man Oj mayab. 24 Ya ma guep di dmpr bfi ra Jess, nu ra Xuua m xih ma miisraelh gue din xixy too gtho

ra Pablo n mn yoh bi hyu ra barco, bi nxp Pafos n bi zm b Perge b ja ra hi Panfilia. P nu ra Xuua Marcos b a, b sotho mn yoh, n b peng mahna b Jerusaln. 14 Nu ra Pablo na ra Bernab mn youi, bi nxp Perge bi mba b manda ra hnini Antioqua b ra hi Pisidia. N nub mi zn ra pa ran sya, bi yrp ja r nij y judo n bi hyup . 15 Nub mi guaa man bp, ngue r scu y n tdi y judo n r scu y pngahy, nu di jamansu b ja ra nij bi xia ra Pablo n ra Bernab: Nyoh aui, nub ja aui ts nda ran zofo, dami xije ts. 16 Bi ndantsa ra Pablo bya, bim bi, bi un r y ngue ndepe da yh y ji, n bi ymbi: Nyoh ah ma miisraelh, n gtho ah gun numansuh Oj, dami yhmb ya. 17 Nua Oj gue

Ra Pablo n ra Bernab nub ra hnini Antioqua, gue ra hi Pisidia

13Nu
247 bi ph y mbi nangue y tsoqui. 25 Nub mi tstho da du a ra Xuua, nua m mam buya: Nua g bmhb gue guec p hinga guec. P mbjua ba h, n hin d sc tengu a, nguetho mm xn htsi r tsdi a, m na ra Xuua, bi yna ra Pablo. 26 N bi thoqui bi man ra Pablo, bi yna: Man yoh ah, y m bombtoj ra Abraham, n mida ah gue nah gu numansuh Oj, guej b pncah na rm hma Oj, n i ma hague dn z di pj. 27 P nu ma mnguh m bp Jerusaln, n y ngrpi , him mi pdi gue guea ra Jess m ot y pngahy, madagueb i hmam b ja ma nijh gtho y pa ran sya. Jananguea bi yrpa ra Jess tengu mn toti b m ypi gue da hyo. 28 Nu ra Jess nte min dupate, p bi sia ra Pilato gue di manda da tho. 29 N nub m yrpe ba gtho mn toti b ja rm hman Oj, n mbjua bya bi mba ma cmi b ja ra ponti, n bi tgui. 30 P nu Oj mbjua ts bi xoxp b xn du. 31 N nu yn yoh mn yoh mambto a ra Jess b m nxp ra hi Galilea, n bi mba b ra dhnini Jerusaln, n guet i xih y ji ya. 32 Ncbe d xi ah ya nangue ra Jess, ran ho madayo guea m xi Oj ma btah b m ma gue ba majuni din ja. 33 N guea bin ja a ya. Gue bi jcuah b m xoxa ra Jess, gue guej dym bombtoj bi xi Oj majuni. Tengu mn toti b ja rm Hman Oj, n yoho ra Salmo, i na: Nuya

HECHOS13 nam pa ya, d tsii, da nu y ji ya gue majuni ma Tsnt i, m n Oj b mi yna, bi yna ra Pablo. 34 N x bi yna ra Pablo: N bi xox Oj a ra Jess b m du, n hin da du mahna. N guea bi man Oj, b mi yna: Data ra hoganjpi ga dai tengu d xih majuni ra David, bi yn Oj, bi yna ra Pablo. 35 N x bi yna: N guea bi mam b manda ra Salmo gue bi yota ra David, bi xi Oj: Hin gui japa ni Hoga Tsnt da ya a r ngcyi, bi ymbi. 36 P nu ra David nub m juaa r bfi ngue bi yrpa r ph Oj gtho m bcua ja ra hi, bi du. N darp y n ygui y bta bi tgui, n bi ya b r ngcyi a bya. 37 P nua r ngcyi ra Jess, bi xox Oj a, him bi ya a. 38 Ma cu ah, dn nde ah gui phmb, nangue ra Jess i jaj ra punbi nangue ma tsoquih, n guea d xi ah a ya. 39 Hnta go too gah ga dp ma mbih a ra Jess, din jaj ra punbi gtho ma tsoquih. N madaguea d th y n tdi ra Moiss bi xi Oj, p hinga gue d punga ma tsoquih . 40 Dami ycyih ra Cristo ya, jananguea hin gui nuh ba bi man y pngahy b ja rm Hman Oj, nub m ma: 41 Damin yomfnih ts a gnn thennate thoh, nguetho d t nda ra bfi nuxte y pa jabya gu bhmb. P nub hin gui ycyih b boo i xi ah, gui hyonya thohoh b bi mba ma nni ah, n gui tuh bya.

HECHOS13,14 Guea m man y pngahy b m yn Oj, bi yna ra Pablo. 42 N nub m bm b ja ra nij ra Pablo na mn youi, n nu da gue madim pti b bi yp ra mate gue da xih mahna b ni yoto , tengu x xih ya. 43 N nub m guaa ram pti b ja ra nij, xn ngu y mijudoh n i cyi tengu y judo, bi dnna ra Pablo n ra Bernab. Nu ra Pablo n ra Bernab bi xifi ngue di thoqui da ycyi ra Jess, gue d daj r mate Oj a. 44 Jananguea nub m zna hyto pa bya, ngue ra pa ran sya, mb gtho na ngu y ji bp ja ra hnini bim pti b, ngue da yh rm Hman Oj mahna. 45 P nub mi nu y judo ngue n mba b ja y nij gtho y ji, n bin sya bya. N bin junth ra Pablo n m n him majuni a bi ma, n bi cman a. 46 Nu ra Pablo n ra Bernab bi hyutran zambi n ntsdi bi ma: Bi zn Oj mbto thoho bi sij rm Hman Oj dy judoh, n hin g hymhb. Jananguea hin nin sh gui hymhb ra temazi. P ga mbhmbe ga xihmbe y ji hing y judo ya. 47 Nguetho ra Hmu mahtsi bi mbnche n mi ma: Ya d pnhnah gui xihmb y ji hing y judo, din ja ran nqui y mbi. N gtho ra ximhi gui mamhb hague dn z ga ynba y te y ji, n guea bi xije ra Hmu a, bi yna ra Pablo. 48 N nub m yh y ji ngue hing y judo ba bi man ra Pablo, bin johya y mbi, n bi yna:

248 Xn ho rm Hman Oj, bi yn. N bi ycyi too gtho mn thahni gue din tunna ra temazi. 49 N nu rm Hman Oj, ya gtho b ja ra hi Pisidia bi hma. 50 P nu da y judo bi parpa da y xisu, gue da m sm b ja y nij n m pa ntspi b ja ra hnini, n mida yn yoh gue y ngrpi b ja ra hnini. N nu bi cpa ra Pablo n ra Bernab bya, n bi xifi da bm b ja y hi. 51 Jananguea nu ra Pablo n ra Bernab bi huc y gua y fonthi, ngue nda ra hmpya nde da ma, da nu rn thui a bi yt. N bi mba b ja ra hnini Iconio bya. 52 P nu y ycyi b Pisidia mm bin johya, n bi hy ra tsdi xn ho nangue r Hogandhi Oj.

14
Nub Iconio, bi yrp ra Pablo n ra Bernab b ja y nij y judo, n bi mam b a rm Hman Oj. N bi ma xn ho, jananguea xn ngu y mijudoh bi ycyi, n y ji gue hing y judo. 2 P nu da y judo ngue him bi ycyi mm madin yth hing y judo, bim parbi da z y ycyi. 3 P nu ra Pablo n ra Bernab nyaa bim bp, nguetho xn ngu bi ycyi b, n bi hyut ran zambi bi ma nangue ra Hmu mahtsi. Nu ra Hmu bi un y tsdi ngue da yt y hmpya n yn tte nuxte, guep da bh y ji, Oj in yoh ra Pablo n ra Bernab. 4 P nu y ji b ja ra hnini bin heque. Da bi dn y judo hing y ycyi, n da bi dn ra Pablo

Ra Pablo n ra Bernab nub ra hnini Iconio
249 n ra Bernab. 5 Jananguea, nu y ngrpi b ja ra hnini bi un ran tdi hing y ycyi, y judo da, hing y judo da, gue da z, n di batado . 6 P nu ra Pablo n ra Bernab, b m bdi ba nde da yrpe, bi dagui, bi mba b ja ra hnini Listra, np ra hnini Derbe nub ra hi Licaonia. N bin yo gtho ra xqui b. 7 Np b mam b rn ho madayo ra Cristo b .

HECHOS14 da y ji b si yn dni guep bh ra Pablo n ra Bernab, mbi ra Mercurio n ra Jpiter, gue da hyo yn dni da mbspe. N b c y dni, gtho da mbspe. 14 P nub m bh ra Bernab n ra Pablo ba i nde da yt y ji, bi yrp bh y ji, bi dn y pahni, ndepe da bh y ji hingui numanho ba nde da yt, n bi ymbi: 15 Nyoh ah hanja ngub gn yth. Nguetho dy n yoh thohobe, p b be ua gue dn nde ga xi abe gui ysh ba gu th, nguetho sti thoho ba gum bmhb. Ndeb gui ysh gn thndeh gu mf y oj ua ja ra hi, n gui thndeh majuni Oj. Nguetho guea bi yt mahtsi ncua ja ra hi n ra dej n gtho i ja ua. 16 Nu y pa bi thogui, Oj bi hytho y ji da yzh y ph zh. 17 P nu Oj bya zi i urcah r hogan yomfni i rcah, gue b pnh ra ye n di japi din ja ma huhih, n di daj ba d sih n di daj ran johya ma mbih, bi yna ra Pablo. 18 Madagueb ngub m man ra Pablo, p xn hi b hcpa y ji gue hin da mbspe. 19 P bi zm b da y judo b nxp ra hnini Antioqua b ja ra hi Pisidia, np Iconio, n nu bi parba y ji da zh ra Pablo n ra Bernab. Nu y ji bya bi batado ra Pablo n bi grp hi, bi hyna thi b ja ra hnini, n mbi gue ya bi du. 20 P nub m zh y ycyi b bna ra Pablo, bi ndants pya, n bi mba mahna b ja ra hnini. Nub m hyax bya bi mb ra Bernab b ja ra hnini Derbe.

ja ra hnini Listra m bp nda ran yoh, ra dogua, ngue ya xn jab b mim bi. N m hurp nguetho hin jmb bin yo. 9 Nu ran yoh i de ba bi man ra Pablo. Nub m hyt a ra Pablo, m pdi ba mm bna z dogua, ngue ya i cyi gue d hocpa r gua ya. 10 Jananguea nu ra Pablo ntsdi bi ma: Ndantsi gam bi. Nu ran yoh bya bex bi zgui bin yo. 11 N nu y ji, nub mn nu ba bi yta ra Pablo, ntsdi bi mbafi, n bin y y nde licaonia, bi yna: Nuya y oj ya, p bi nqui tengub yn yoh, bi zcua ja ra hi d bhmb, bi yn. 12 Nu ra Bernab bi ymbi tengu r thuhu y oj zh ra Jpiter, ximangutho a ra Pablo bi ymbi tengu r thuhu y oj zh ra Mercurio. Nguetho manda mi ya ra Pablo, n i mbi r pngahy ra Jpiter a ra Mercurio. 13 Nua ra mbj bya, ngue m ppa y oj Jpiter, m ja b nda ra ngu b ndehnini, guep m thnde ra Jpiter y ji. Nua ra mbj n

Bi mba ma batado ra Pablo b Listra

8Nub
HECHOS14,15 ja ra hnini Derbe bi mampa rn ho madayo ra Cristo, n xn ngu bi ycyi. N nubya, nu ra Pablo n ra Bernab b nxp, bi thoh mahna b ja y hnini Listra n Iconio np Antioqua b ra hi Pisidia. 22 Guep bi thoqui bi ht ra tsdi y mbi y ycyi, n bi xifi di thocta a d ycyi, nguetho gtho too da yrp di manda r tsdi Oj, jatho da nu xn ngu yn nbi. 23 N nubya nu ra Pablo n ra Bernab bi yt y n tsihm b m huand din ngrpi nda ngu nda b ja ym pti. N bi yp Oj ngue da mbx y ngrpi. N bi dpa Oj gtho na ngu y ycyi gue di jamansu, nguetho bi ycyi Oj .

250 bi nxp ra hi Judea. N s bi xi y ycyi hing y judo ngue hingui s dim pa nda b hinga nthqui y xifani, tengu bi xnba ra Moiss y judo. 2 Nu ra Pablo n ra Bernab ntsdi bin junth , jananguea bi tmbi da mba b Jerusaln, n mida y ycyi, din yh b y bih ra Cristo n mida y ngrpi b, nangue ba bi man yn yoh. 3 Jananguea nu y ycyi b Antioqua bin yhmb bya, bi mbnp ja ra yu . N nub mi hyx ra yu n mba Jerusaln, bi thop ja ra hi Fenicia np ra hi Samaria. N nub bi thogui, bi xih y ycyi ngue bi hy y tcyi zh hing y judo, n bi dn ra Cristo. N nub m y y cu nangue ra Cristo ba bi man ra Pablo, bin johya bya. 4 Nu ra Pablo n ra Bernab n mn yoh bya, bi zm b Jerusaln. N nu y bih ra Cristo n mida y ngrpi mi bp, n gtho mida y ycyi, bin johya b mn nu, n bim ptih. N nu ra Pablo n ra Bernab bi ma gtho ba bi yte, ngue bi za Oj b m xi hing y judo. 5 P da y judo, y fariseo ngue m cyi, bim bi n bi yna: Jatho da mba nthqui y xifani y ycyi gue hing y judo, n da sifi da yt y n tdi ra Moiss, bi yn. 6 Nu y bih ra Cristo bya, n mida y ngrpi, bim pti ngue bin ynd ba manda xn ho da yte. 7 N nub nyaa thoho madn yomfni , bim ba ra Pedro, n bi yna:

21Nub
nubya ra Pablo n ra Bernab bi thop ra hi Pisidia n bi zm b ra hnini Perge nub ra hi Panfilia. 25 N guep bi mampa rn ho madayo ra Cristo. Mbjua bya bi mba b ra hnini Atalia. 26 Guep bi hyu ra barco bi mba b Antioqua b ra hi Siria, guep ra mbdi x un Oj y bfi , n x tp rm ftsi Oj . N nuya bi juah ya. 27 Nub mi zm b, bi ma dim pti y ycyi, n bi xifi gtho bi yte ngue bi za Oj, n bi xifi n hing y judo bi jap Oj bi ycyi. 28 N nu ra Pablo n ra Bernab, nyaa bim bhmb y ycyi b bya.

B peng b ra Pablo n ra Bernab b Antioqua ra hi Siria

24N
15
Bim pti y ngrpi b Jerusaln
Nu y pa bi zm b Antioqua da yn yoh
251 Nyoh ah, gu phmb gue mayab ts bi xic Oj ndand gue ga xi da y ji hing y judo ran ho madayo. N nangue d mang, bi z bi yde n bi ycyi. 8 Nu Oj gue i prpa y mbi y ji, bi jaj ga phmb i sin hing y judo, nguetho bi un r Hogandhi Oj , tengu bi daj dy judoh. 9 Nu Oj him bi yta nda ran heque nanguej dy judoh n hing y judo, p n bi japi bi bo y mbi ngue bi ycyi. 10 Nuya hanja gu mhb hin da zin Oj gue him bi yt y n tdi ra Moiss, p ya bi zin Oj . Nguetho gu mhb i jatho da yt yn tdi, tengub gui hyspah nda ra bni, gue hin d hth, xnga gue mam bombtah xt hyti, bi yna ra Pedro. 11 N x bi yna: P nuj d cyih ngue da mba ma phgh nangue r mate ra Hmu Jess, ngutho hing y judo, bi yna ra Pedro. 12 N nubya bi y ra Bernab n ra Pablo, n bi xi ba gtho bi yte nangue r tsdi Oj, y hmpya n yn tte nuxte ngue bi yrp bh y ji hing y judo. N gtho n y njom bin y. 13 Nub m guaa bi ma ra Pablo n ra Bernab, nu ra Jacobo Santiago bi ymp madim pti b: Nyoh ah gui yhmb ya ba d mang. 14 Nu ra Simn Pedro ya bi xij ha n ja Oj ra mbdi bi huahnni da y ji hing y judo ngue da ycyi. 15 N ngutho bi man y pngahy b mayab, b mi yoti ba bi man Oj. 16 Bi yna:

HECHOS15 Mbjua gua peng mahna, n ga japi din thndegui mahna tengu mi thndegui nub m bh ra David. Tengutho b di hoc mahna nda ra nij gue xn yte. 17 N gtho mida y ji da hyongui, guec dra Hmu mahtsi. Gtho too y ji hing y judo ngue ma mbti , da hyongui. 18 Njab bi man Oj mayab n bi japi bi fhya gueb go mayab. 19 Jananguea d xi ah ya, na ra Jacobo, ndeb hin te ga xihmb da yta xn hi hing y judo, gue nu x hys y tcyi n i tnna Oj. 20 P ga oth nda ra scu, n ga xihmb da hygui gtho y n tte y hmite, n hin da yt yn yomtni, n hin da za ra ng gue him bi bn r ji b m tho, n hin da zi ra ji. 21 Jananguea hin di nba y mbi to i tn y n tdi ra Moiss, nguetho xn ngu y jya x thogui i hmam b ja y nij y judo y n tdi ra Moiss, gtho y hnini i hma b ra pa ran tsya, bi yna ra Jacobo. 22 Gtho y ycyi n y bih ra Cristo n mida y ngrpi bi numanho ba bi mana ra Jacobo. N mi n gue da thanhni da da bhni da mbh ra Pablo n ra Bernab b Antioqua. N bi thanhna ra Judas tmbi Barsabs n ra Silas, n gue da y ngrpi y ycyi . 23 N nu ra scu ngue bi gtsi bi ma: Nughe, ma bighe a ra Jesucristo, n mida ghe gue dy ngrpighe, n gtho ni cuje

HECHOS15,16 nangue ra Cristo, d pnnah ra scu, ma cu ah, n dad zngua ahe. Dadn cuh nangue ra Cristo gy jih ngue hin gy judoh gu bhmb b Antioqua, np gtho ra hi Siria np ra hi Cilicia. 24 Nughe d hmbe ngue da yn yoh bi nxua bi mba b, n bi patah n bi xi ah ngue jatho da mba nthqui ni xifanih n gui yth rn tdi ra Moiss. P nu hin d pnhdhe . 25 Nughe dm ptihe n d snhde da yn yoh da mbh ra Pablo n ra Bernab. 26 Nu ra Pablo n ra Bernab m m d numanhohe, nguetho hingui su din yo b hap na da tho, ngue da ma nangue ma Hmuh ra Jesucristo. 27 N d pnhde ra Judas n ra Silas da xiash ba d othe. 28 Nguetho r Hogandhi Oj bi xije, n d numanhohe, ngue hin ga da ah mida yn tdi xn hi gui yth nangue y n tdi ra Moiss. Hnt ya z ts yn tdi d otahe. 29 Nuya d xi ahe ya, ngue hin gui sih ba bi bspa y hmite, xnga gue ra ji gui sih, xnga gue gui sah ra ng gue him bi bn ra ji b mi tho. N hin gui yth yn yomtni. Nub gui hyhmb gtho ba d xi ahe, xn ho b. Oj da mbx ah. N hnta d xi ahe ya, bi yna ra scu bi yota ra Jacobo Santiago b mi ja ram pti b Jerusaln, bi gx ra Pablo. 30 N nubya, bi mbh ra Pablo, ra Bernab, n ra Judas, n ra Silas b ja ra hnini Antioqua. Nub m zm b, bi ma d pti y ycyi n bi d ra scu bya. 31 N nub m nu ba m mam b ja ra scu, bin johya y mbi nangue ran zofo

252 bi sifi, ngue bi hyurpa y mbi. 32 Nu ra Judas n ra Silas, n, y pngahy . N nangue rn zofo bi hyurpa y mbi y ycyi. N bi mbtsi da ycyi xn ho. 33 Nu ra Judas n ra Silas bim bp Antioqua da y pa. Mbjua bin yte y ycyi, bi mbhni da mbeng b b ngue b pnhd. 34 N mbjua him bi nde bi mbeng b ra Silas, n b cop Antioqua. 35 N ra Pablo n ra Bernab bi gop Antioqua. Nu n gtho mida y xnbate bin xnbate b, n bi mampa rm Hman ra Cristo.

m thoi da y pa, ra Pablo bi ympa ra Bernab: Ga mb b ja nda ngu nda y hnini xtn youi xtm mammi rm Hman Oj. Ga nuui ma cuh nangue ra Cristo ba di ja. 37 Nu ra Bernab bi nde da zixa ra Xuua Marcos. 38 P nu ra Pablo him mi nde da zixa, nguetho nua bi dap Panfilia, n him bi thoc r bfi b. 39 N hinga daangu bi bmmi n bin heque. Nu ra Bernab bi zixa ra Marcos bi hyu ra barco mba b ra thi Chipre. 40 Nu ra Pablo bi huanhna ra Silas ngue da mb. N nu y ycyi b Antioqua bin yh Oj, bi yp r mate Oj nangue. Bi mba bya. 41 N nu bi thop ra hi Siria np Cilicia, n nyaa ts bim bp hap bi thogui, gue bi ht ra tsdi xn ho y ycyi b.

36Nub
N yond bi mba ndanni ra Pablo, bi man rm Hman Oj
16
Nu ra Timoteo bin yoh ra Pablo n ra Silas
Nu ra Pablo n ra Silas bi mba b ra hnini Derbe
253 np Listra. N bin tmhb b nda ra ycyi, ra Timoteo na. Nu r mbe ra judo, n ra ycyi a, p nu r ta, ra mngu b Grecia a. 2 Nu y ycyi b Listra np Iconio bi mamanho nangue ra Timoteo. 3 N nu ra Pablo bi nde din youi a, jananguea bi hycpa r xifani, gue hin di t y mbi y judo. Nguetho gtho y judo bp i pdi ngue r ta ra mngu b Grecia a. 4 N gtho y hnini b bi thogui bi xih y ycyi da yte ba bi man ra Jacobo n y bih ra Cristo n y ngrpi y ycyi b Jerusaln, ngue ba xn ho da yt hing y judo. 5 N gtho y ycyi bi thoctatho bin te y mbi nangue ba bi ycyi. N mpa b mpa b manda i huxa n ngu y ycyi.

HECHOS16 dn she ga mbhmbe b ja ra hi Macedonia, nguetho d hxhe njuni nguea Oj bi zonche b, in ndeje ga mamhbe b ran ho madayo d ynj a. m pmhbe b Troas d huhe nda ra barco n njuntho d unthe b ja ra thi Samotracia gue i jab made ra dej. Nub mi hyatsi d thohmbe b Nepolis. 12 D nxhe b Nepolis bya n d smhbe b ra dhnini Filipos, rn guati ra hi Roma. Nu ra hnini Filipos manda ja r tsdi xinda gue mida y hnini b ra hi Macedonia. N dm bhmbe b da y pa. 13 N nub ra pa ran sya d pmhbe b ja ra hnini, d mbhmbe b ja ra ndendthe guep znta min yh Oj y ji. N d huhmbe b, d xihmbe rm Hman Oj y xisu ngue madm pti b. 14 N nu nda ra xisu Lidia ra mngu b Tiatira, bi yde ba d mamhbe. Nua ra Lidia ra mbbte na, i p ra bte xn jpoi ngue xn ho. Nua i cyi n mi numansu Oj, jananguea bi xocua r mbi da yde xn ho ba bi mana ra Pablo. 15 Nu ra Lidia bin xixy bya n gtho bp r ngu. Mbjua bi xiche: Nub gu na majuni d cyi ra Hmu mahtsi, ba hmb ua ja ma ngu gam bhmb ua da y pa, bi ynje. N bi yrcahe tsdi jananguea d mbhmbe. 16 Nda ra pa nub m mbhmbe b zi bi yh Oj y ji, dn cathe nda ra hmute ra yh. Nua man ra yde nangue ra zthu min

Bi zm b Filipos ra Pablo n ra Silas

11Nub
bi thocp ra hi Frigia np ra hi Galacia bya, nguetho him bi japa r Hogandhi Oj xt man ram hma b ra hi Asia. 7 Nub mi zm b ra hi Misia na xt mba b ra hi Bitinia, p nu r Hogandhi Oj xnga guep bi japi da mba b. 8 Bi thorp ja ra hi Misia bya, bi mba b ra hnini Troas b ndendej. 9 N nubya nu ra Pablo bi nu nda ran tuti b mn xui, tengub ra t, na gueb nda ran yoh ra mngu Macedonia m bp ja r hmi, n bi ymbi: Ba cua ja ra hi Macedonia n gui zje ts, bi yna. 10 N nug dra Lucas, d ot ra scu i ja ua, dn nde ga mbhmbe b ra Pablo. N nanguea bi tuta ra Pablo, jananguea bex

6Nu
Nu ra Pablo bi u tengub nda ra mngu Macedonia
HECHOS16 youi, n m tha xn ngu ra mbti di und y hmu. 17 Nua ra hmute mi tnna ra Pablo nche. Bi mbafi bi yna: Nuya yn yoh, y mbfi Oj nuxte thoho, i xngah hague dn z dam phmb, bi yna. 18 N xn ngu y pa ngub mi t ra hmute. Mad xmbi ra Pablo n bi xia ra zthu min youi ra hmute: Nangue r thuhu ra Jesucristo dami pm b r mbi na ra hmute, bi ymbi. Bexque bi bn ra zthu bya. 19 Nub m ph y hmu ra hmute gue him man z da dp rn zbi, bi bnta ra Pablo n ra Silas, n bi zixp ja ra ti guep bh y zmi. 20 N nub mi d b bh y zmi, bi yn: Nuya yn yoh bcua, y judo ya. N in nde di tson y ji bcua ja ma hninih. 21 N i man yn tte gue hingui s ga th, nguetho nuj dy romanoh. N hiny man tdi ga th a i xij, s bi yn y ypate. 22 N bi munts y ji ngue nde da z. Nu y zmi bya, bi manda da bcua y pahni, da mba mbi ra Pablo n ra Silas. 23 N nub mi juadi ngue mm x bi, bi mba njoti b ja ra fdi. N bi sih ra mbngoxthi da mbdi xn ho. 24 Nub min tun ran tdi ra mbdi bi zixp manda mbo. N bi zmba y gua b ja ra fdiza. 25 Nub mi zm made ra xui bya, nu ra Pablo n ra Silas min yh Oj n bin tuh y thuhu Oj. N gtho mida y ofdi mi de. 26 N dahmantho b mi mbdi bin ja nda ra ynhi, gueb go mi guhni

254 y guangu ra fdi. Gtho y juti bin xozh n gtho y tgui man thti y ofdi bin xozh. 27 N nub mi nuh r mbngoxthi ra fdi, bi nu gtho nsoqui y goxthi, bi gx r juai bya gue nde xtn hyos, nguetho mim bni ngue mbi gtho x da y ofdi. 28 P nu ra Pablo ntsdi bi mbati, bi ymbi: O gadn nba zh nguetho gtho d bche ua. 29 N nua ra mbngoxthi bya bi ya nda ra sibi, bi yrp mbo, n mm di fti nguetho min su. N bi yrp ja r gua ra Pablo n ra Silas. 30 N bi gcp thi , n bi ynni: Nyoh aui ba s ga t nguep da z dam pc, bi yna. 31 Nu ra Pablo n ra Silas bi ymbi: Dami dp ni mbi ra Hmu, ra Jesucristo, di punna ni tsoqui, n da zimanho i, n gtho bp ni ngu, b di dp y mbi a, bi ymbi. 32 Nubya bi xih rn ho madayo ra Cristo n gtho bp r ngu. 33 N nua ra mbngoxthi n gtho bp ja r ngu bin xixy a ra xui a. 34 Nua ra mbngoxthi bya bi zixa ra Pablo n ra Silas b ja r ngu, n bi uni. Na, n gtho bp ja r ngu mm bin johya nguetho bi ycyi Oj. 35 Nub m hyatsi, nu y zmi bi mbnhd y asmayo da xih ra mbngoxthi da bm b ja ra fdi ra Pablo n ra Silas. 36 N nua ra mbngoxthi bi xia ra Pablo bya: Nu y zmi b pnh ra nde ga xocaui. Nuya s gui pmmi n nte gui jaui, bi ymbi. 37 P nu ra Pablo bi ymbi:

255 Nugbe d cbe ran tdi bi bm b Roma, p guehma bi bnzagbe b bh y ji, n him b bi jungbe p bi goctbe. Nuya ha n gui jgbe ngue njon da nu. Hinna, hingui s. B xifi ba s da xogbe, bi yna. 38 Nu y asmayo bya bi mba bi xih y zmi ba bi ma ra Pablo. Nu y zmi nub mi yde ngue i c yn tdi b Roma a ra Pablo n ra Silas bya, mm bin su. 39 N nub b h y zmi bya, bi xocuabi n bi yp ra punbi, n bi xi: Yrcahe ra mate gui pmmi ua ja ra hnini, bi ymbi. 40 P nu ra Pablo n ra Silas b m bm b ja ra fdi, bi mba b ja r ngu ra Lidia. N nub mi nu y cu nangue ra Cristo, bi ht ra tsdi y mbi , n bi mba bya.

HECHOS16,17 Pablo n ra Silas. N mm xn ngu y mngu b Grecia ngue mi numansu Oj bi ycyi. N xn ngu y xisu y mngu b grecia gue m hnumansu, bi ycyi. 5 P da y judo ngue him m cyi bin sya, n bi zonhn y tsombi bi xifi di parba y ji, asta gueb gtho ra hnini bi parbi. N nu bi mba b r ngu ra Jasn, bi uxpa b r ngu, i hona ra Pablo n ra Silas, na da gqui gue di d b bh y ji. 6 N nub him mi dn ra Pablo n ra Silas, bi zixa ra Jasn, ntsdi bi gtsi, n mida y ycyi, bi zixp bh y zmi b ja ra hnini. Bi mbafi n bi yna: Guehna ndata mbmhb yn yoh gue ya bi tsoni gtho ra ximhi, n bi zcua ya. 7 N nuna ra Jasn bi syaba b r ngu. N nu hingui numansu rn tdi ma tstabih b Roma, nguetho n i bh manda ra tstabi guehna ra Jess, bi yn y tsombi. 8 Nu y ji n y zmi bin cu b m yde ba bi man. 9 N nubya nu ra Jasn n mida bi thcua ra mbti gue da bm b ja ra hnini ra Pablo n ra Silas, n bi mba ma thgue bya.

17
Nua ra Pablo n ra Silas bi thop ja ra hnini Anfpolis np Apolonia n bi zm b ja ra hnini Tesalnica. Guep Tesalnica b ja b nda r nij y judo. 2 N nhyu semana bim bp, n nub xn dt y pa ran sya, bi mam b rm Hman Oj a ra Pablo. 3 N jante thoho bi xifi xn ho nangue ram hma mn toti mayab, gue guea ra Cristo jatho da nu ran nbi n da du, n mbjua da ndants mahna b b xn du. N guea bi nu ra Jess a mn toti tengu d xi ah, jananguea ga phmb gue guea ra Cristo r Thahni Oj a, bi ym b mi xnbi. 4 N nu da y judo bi dp y mbi ra Cristo, n bi dnna ra

Ran yotsi b Tesalnica
gueta ra xui a bin yhmb y ycyi a ra Pablo n ra Silas. Bi mba b ja ra hnini Berea. N nub m zm b, bi mba b ja r nij y judo. 11 Nu y judo gue bp, manda xn ho y mbi xinda gue bp Tesalnica. Nguetho bexque bi xoc y mbi, m ja ra ph ngue da hyn a bi man ra Pablo. N gtho y pa bi
Bi zm b Berea ra Pablo n ra Silas

10Bexque
HECHOS17 nh y scu Oj mayab, ngue nde b da bdi b din thui i mana ra Pablo. 12 N xn ngu bi ycyi. N y xisu, y mngu b grecia, ngue mi hnumansu, xn ngu bi ycyi, ximangut yn yoh bi ycyi. 13 N nu y judo b Tesalnica nub mi bdi gue i man ran ho madayo b Berea a ra Pablo, bi mba b bya ngue di parba y ji. 14 P nu y ycyi bex bi zixa ra Pablo b ndendej. P nu ra Silas n ra Timoteo bi gop Berea. 15 Nu min yoh ra Pablo bi zixp ja ra hnini Atenas bya. N bi mbeng b, n bi xia ra Silas n ra Timoteo gue ra Pablo ndepe da mba b ndihi b bi.

256 Ba nm hma gun nde gui xije, dn nde ga phmbe. 20 Nguetho gu xije danyo ym hma ngue hin d phmbe, n dn nde ga phmbe ba nm bna, bi yn. 21 Nguetho y mngu b Atenas n mida y damhnini m bp, hnta numanho da yta, gue da yde ba gue ma dayo, n da ma. 22 N nu ra Pablo bi binde b ja ra junta guep Arepago. N bi xi: Nyoh ah gy mnguh ua Atenas, d nug mm gu thndeh y oj. 23 Nub mn yog b ja ni hninih d nug ba gu thndeh. N d nug nda ra mxado guep gu thndeh manda ra Oj, n man toti b: Ra Oj ngue njongui pdi too a. Nuya ga xi ah ya nangue ra Oj gu thndeh p hin gu phmb too. 24 Nua Oj ngue bi yt ra ximhi n gtho ba i ja ua, nua guea ra Hmu mahtsi ncua ja ra hi. Nua hingui bp ja y ngu i hh y ji. 25 N nte di bdi, hingui jatho da hyni ba da yrpa y ji nguetho guea di un ra te n di un ran zaqui gtho too i bi. N gtho mida mahyoni di uni. 26 N data ra ji bi yt Oj gtho y ji ngue gtho y nde, ndepe dim bi gtho na ngni ra ximhi, n bi znba y pa dim bcua ja ra hi, n bi znbi hap dim bi. 27 Njab bi yt Oj, ndepe gtho y ji da hyona Oj nguep da dni. P majuni hinga yatho i b Oj b ga homhb ga phmb a. 28 Nguetho nu Oj bi jaj dm bhmb, n bi jaj d yoh, n dad ymhb. Tengu bi mani da

nub min dmate ra Pablo b Atenas, mm bi du r mbi b mn nu gtho ra hnini x muns y nyogui. 17 Jananguea nu ra Pablo bin yh y judo b ja ra nij, n mida ngue mi thnde Oj. N gtho y pa mi yh y ji ngue gtho mi tm b ja ra ti. 18 N da yn yoh gue i tnba y tcyi zh y Epicreos, n mida i tnba y tcyi zh y Estoicos, bin yh ra Pablo. Nu da bi ma: Ba n mba i man na ra ndemhy nyoh. N mida bi ma, bi yna: Masque im ma ngue bh mida y oj, bi yn. Ngub bi ma nguetho bi man ra Pablo nangue ra Jess, n bi ma ngue bi ndants b mi du. 19 Nu bi zixa ra Pablo b ja ra nyuni tmbi Arepago b ja ra hnini guep zi i hman yn zofo. N bi xia ra Pablo:

Bi zoh y mngu Atenas a ra Pablo

16N
257 ni yoscuh nub i na: Nuj y jigh Oj nguetho bi znni dm bhmb ua, bi yn. 29 Nub guea Oj di daj ma teh, hanja gn ymf Oj a ra hmite ra caxti o gue ra taxi o gue ra do ntte ngue y y yn yoh, nangue y n yomfnis. 30 P nu Oj him bi yrpa ra gnda ba mim bns y ji b him mi b Oj mambto. P nuya Oj bi ma ngue gtho y ji di ph y n yomfni. 31 Nguetho xn zn Oj nda ra pa din ja ran tnni nangue ra ximhi. Da ytran tnni xn ho nda ran yoh ngue bi huanh Oj. Nuna ran yoh, Oj bi xox b mi du, jananguea da bh y ji hingui hi da yt ran junbi, bi yna ra Pablo. 32 N nub m y y ji ba m mana ra Pablo, gue bi ndans b mi du, da bin thennate n da m na: Ga hmb mahna nanguehna bi ndantsi. 33 Nu ra Pablo bi uep bya. 34 P nu da bi dnna ra Pablo n bi ycyi. Nuna nda, ra Dionisio na, gue nda ra zmi b guep madm pti y ji b Arepago. N nda ra xisu, ra Dmaris, n mida bi dnna ra Pablo.

HECHOS17,18 bi mba b nua ra Aquila n ra Priscila bya. 3 N bin zm b y ngu, nguetho data ra bfi i te, i t y ngubte. 4 N gtho y pa yn sya m pa b r nij y judo a ra Pablo, n bi mam b rm Hman Oj n bi hyoni bp d ycyi y judo n hing y judo. 5 Nub b p ra hi Macedonia ra Silas n ra Timoteo, bi nu ra Pablo gue gtho y pa mm mi mam rm Hman Oj. M xnba y judo ngue guea ra Jess majuni ra Cristo m tb y judo ngue din ynte a. 6 P nu y judo bi dmi bi cpa a, n bi man y tsore nangue ra Pablo. N nu ra Pablo bya bi huc r pahni, nda ra hmpya gue hingui numanho ba i t. Bi ymbi: Ya ni tsoqui zhh ngue hin g hyn ra te mazi, tengub gn hyosh. Nuya hingui pa ma gndag, nguetho ya d xi ah. P nuya ga mbag ga xih y ji hing y judo, bi yna ra Pablo. 7 N m z bi bm b ja r nij y judo a ra Pablo, bi mba b ja r ngu ra Justo. Nua, nda ran yoh ngue i thnde Oj, n nu r ngu, darp jaui r nij y judo, n guep din xnbate b mahna. 8 Nu ra Crispo, nda ra ngrpi b ja r nij y judo, bi ycyi n gtho bp r ngu. N xn ngu y mngu corinto mi h ran ho madayo, n bi ycyi, n bi mba ma xixybi. 9 Nu ra Hmu mahtsi bi zoa ra Pablo bya, nub min xui, tengub bi u nda ra t. N bi xifi: O gun su, p dami thoqui gan y, hin gan htho, 10 nguetho dad hynai, n njon da z di nnai,

18
Mbjua bya nu ra Pablo bi bm b Atenas, bi mba b ra hnini Corinto. 2 N bin tmmi b nda ra judo Aquila, ra mngu ponto. Ja n sh b yp Roma b ra hi Italia ra Aquila n r xisu Priscila, nguetho nu ra hmutstabi Claudio b hna thi gtho y judo b ra dhnini Roma. Nu ra Pablo
Bi zm b Corinto ra Pablo
HECHOS18 n xn ngu i bcua ja ra hnini da ycyigui, bi yn Oj. 11 Nubya nu ra Pablo bi gop ja ra hnini Corinto nda jya made, n bi xnba rm Hman Oj y ji. 12 P nub mn tstabi ra Galin nub ra hi Acaya, nu da y judo bim pti ngue nde da za ra Pablo. N bi zixa ra Pablo b bh ra tstabi. 13 Bi ymbi: Nuna ran yoh na bi xnba y ji ngue da dnde Oj, p ndanyo im ma, hinga guea tengu man tdih, n. 14 N nu ra Pablo in nde din y, p nu ra tstabi ra Galin bex bi ymp y judo: Nub xcu sih na ran yoh nangue nda ran tso xt yt na, xc c a guim mamhb. 15 P gun cuh nangue r tcyi na, ngue nde da xi ah too gui thndeh, n nangue nin tdi zhh. Hin d nde dan junbate nangue nin tdi zhh, jananguea dami hocpa zhh, bi yna ra Galin. 16 Bi yti, bi hyna thi bya. 17 Nubya gtho y mngu b ja ra hnini gue hing y judo bi bnta ra Sstenes, ra ngrpi b ja r nij y judo, n bi bnza b ja r hmi ra tstabi. P nu ra tstabi ra Galin him bi yrpamasu.

258 Nda ra hmpya nangue ram hma x man ra Pablo gue bi xi Oj di jtsi. 19 Nub mi zm b ra hnini feso ra Pablo, bi zop ra Priscila n ra Aquila n bi mba b r nij y judo. N bi xih y judo b rn ho madayo ra Cristo. 20 Nu y judo mi ndepe xtn gop da y pa, p nu ra Pablo him bi nde. 21 Bin yte n bi ymbi: Jatho ga mba b Jerusaln ga nu b ra dmpti da yt ma mijudoh. P nub r ph Oj gua peng mahna, bi yna. Bi nxp, bi hyu nda ra barco bya.

Cesarea bi gp ra Pablo b ja ra barco, n bi mba b Jerusaln, bi zngua y ycyi b ja ra nij, n bex bi mba b Antioqua. 23 Nub mim bp da y pa, bi mba b ja nda ngu nda y hnini b ja ra hi Galacia np Frigia, bi ht ra tsdi y mbi y ycyi bp.
N hyund bi mba ndanni ra Pablo

22Nub
ra Pablo bya bi thoqui bim bp nyaa ts y pa mahna b Corinto. Mbjua b y y ycyi, bin yoh ra Aquila n ra Priscila, n bi hyu ra barco bi mba ra hi Siria. N nub m juaa ra hmpya gue bi te r xt, bi yx r y bya, guea bi yrp Cencrea.
Bi mbeng b ra hi Siria a ra Pablo

18Nu
y pa bi zm b feso nda ra judo, r thuhu Apolos, ra mngu b ra hnini Alejandra. Nua bi bdi xn ho rm Hman Oj mayab. 25 N bi snbi z ts nangue ra Hmu, ra Jesucristo. N mm bin johya n ntsdi bi ma xn ho b min xnbate, bi ma majuni nangue ra Jess. P hnta rm hma ra Xuua Nxixy m pdi, n rn xixy. 26 N nu ra Apolos bi hyutan zambi him bi zu bi mam b ja r nij y judo. P nub

24Nu
Ra Apolos bi mamp rm Hman Oj b feso
259 m yh ra Priscila n ra Aquila ba mana, ndanni bi zitsi n bi xnbi manda xn ho ngue r yu Oj. 27 N nub m nde da mba ra Apolos ra hi Acaya, guep Corinto, nu y cu nangue ra Cristo bi xifi ngue xn ho da mba. Bi yrpa nda ra scu da gtsi, bi xih y ycyi b ngue da zini. N nub mi zm b, bi ht ra tsdi y mbi y ycyi b, n bi mbtsi gtho bi ycyi r mate ra Cristo. 28 Nguetho nub min yh y judo gue hing y ycyi, bi dha, ngue ya m y con r tsdi Oj. Bi yuti nangue rm Hman Oj mayab, gue guea ra Jess ra Cristo m hmam b, gue m tb.

HECHOS18,19 mbjua, gue ra Jess ra Cristo na, bi yna. 5 N nub m yh rm hman ra Pablo, nu bi mba ma xixybi nangue r thuhu ra Hmu Jess. 6 N nub m dospa y y y ji ra Pablo, bi hyn r Hogandhi Oj . N ndanyo y nde bin y bya, n bim pngahy bi man rm Hman Oj. 7 N nu y ji gue bi ycyi, juai dmayoho . 8 Nu ra Pablo bim bp nhyuzna b feso bya. Bi hyutan zambi bin y b ja r nij y judo, bi xih y ji hague dn z di manda Oj b ja y mbi, n bi hyoni bp d ycyi y ji. 9 P nu da bi t y mbi, hingui nde da ycyi, n bi man ra tsore nangue r yu Oj, guep madm pti y ji. Jananguea bi uea ra Pablo bya n bi mbh y ycyi b ja nda ra nguxdi, nua ra Tiranno ra xnbate b. Nub xm pn y xdi, i cta ra Pablo bya n gtho y pa mn xnbate b. 10 Nyo jya njab bi yta ra Pablo. N gtho y ji bp ja ra hi Asia, y judo n hing y judo m h ran ho madayo nangue ra Hmu, ra Jess. 11 N xn ngu yn tte nuxte bi yta ra Pablo, ngue bi yt Oj. 12 Nguetho bi d y bayu o gue y bte a ra Pablo, gue bi mbnpa yn zman bya, n gtho bi z, n bi bn y zthu min yoh. 13 Nubya da y judo ngue zi y mbonni, na pdi da hyna thi y zthu, n s i ndnpa r thuhu ra Jess. Bi dmi bi xih y zthu: Dami pni nangue r thuhu ra Jess, guea ra Jess i man ra Pablo, s n.

19
Nub m bp Corinto ra Apolos, n nu ra Pablo bya i yo gtho y hnini maxtse, n bi zm b ra hnini feso. N bin tmhb b da y ycyi. 2 Nu ra Pablo bi yn bya: Ha bin da ah r Hogandhi Oj nub gm ycyih, bi yna. Nu bi dti: Hinna, njmb d hmbe gue i bh r Hogandhi Oj, bi yn. 3 Nubya bi ynna ra Pablo: Ba nm hma g hymhb b gmn xixyh, bi ymp. N bi yn bya: Tengu thoho bi man ra Xuua Nxixy, bi yn. 4 N nu ra Pablo bi ymbi: Guim bmhb ba bi man ra Xuua, nguetho nua ra Xuua bi xixy y ji too bi ph y n yomfni nangue y tsoqui, n bi xih y ji da ycyi nda ba h

Bi zm b feso ra Pablo
HECHOS19 nuya guehya yoto, y tsnt nda ra judo, ra Esceva, ra hmumbj a. N nu y tsnt na da hyna thi nda ra zthu. 15 P nu ra zthu bi ddi: Nu ra Jess d pc ngue ja r tsdi, n ra Pablo d pc ngue ja r tsdi, p nueh, too eh, bi yna ra zthu. 16 N nuna ran yoh min youi ra zthu, bi zspa maxtse guep mi b yoto m yoh, bi dha bin tunhd n bi nbi, gtho di dnba y pahni. N bi bm b thi yn yoh, ya x nbi gtho, nte he y he. 17 N nua bin ja, gtho bi tp ja ra hnini feso. Gtho y judo n hing y judo bi yde n gtho m ja ra mbidi. N gtho bi yspa ra Jess, ra Hmu bya. 18 N xn ngu gue m cyi, bi zm b, bi nde da gomanho y mbi, n bi d ra gnda a x yte. 19 N da mm bdi b c y scu, ngue y libro y n xdi y bdi, n bi hysp ja ra sibi, gtho da nu m bp. N nub mi mbede hangu gtho di muui, mb m juaa yote ma dta mahuhi y mbti gue ra taxi. 20 N manda xn ngu bi ycyi rm hman Oj y ji b feso, manda bi fdi ja r tsdi Oj. 21 Mbjua bya bi bna ra Pablo da mba b Jerusaln, p mbto da zm b ra hi Macedonia, np ra hi Acaya. N bi yna: Dam bc ts b Jerusaln, mbjua ga mbag b ja ra dhnini Roma, bi yna. 22 N bi mbnp Macedonia yoho y m ftsih, ra Timoteo n ra Erasto, p gues ra Pablo bim

260 bp mida y pa b feso gue ra hi Asia. y pa , xn ngu bi ndesi nangue r yu Oj b feso, 24 Nguetho nua nda ran yoh Demetrio, r bfi da yt y z tngu ngue ra taxi, ngue y pte ra dnij guep i pa nthnde ra oj Diana. Nua, n madm phmb, xn ngu bi dha nangue ra bfi i t. 25 Nu ra Demetrio bya bi zonhd daangu ra bfi m th, n bi xifi: Nyoh ah gu phmb nangue ma bfih xn ngu ra mbti d thmb. 26 D nuh n d hmb hinga hntua ra hnini feso p gtho ra hi Asia, ba t na ra Pablo, i xih y ji gue nu y oj ntte y y yn yoh mbi ngue hing y oj . N xn ngu y ji bi ph y n yomfni n bi ycyi a bi man ra Pablo. 27 Nuya dn thh nda ra ynth, ngue nu ma pte d th njon da di. N dim bh r tsdi r ngu ra oj Diana, ngue i nuxte. N da tmbi nte di muui. P nua ra Diana guea oj a, n gtho y ji bcua ja ra hi Asia n gtho ra ximhi i thnde a, s bi yna ra Demetrio. 28 N nub m y, mm bi d ra cu. N ntsdi i mbafi: Xn ngu r tsdi ra Diana gue ma ojh dy mnguh ua feso. 29 N gtho bi yntonto gue bp ja ra hnini. N gtho bin tihi darp n muxp ja nda ra ngu xn ndoho, n b bnt ra Gayo n ra Aristarco, bi zixp, n nu ra Gayo n ra Aristarco, y mngu b Macedonia

14N
23Nu
Ran yotsmahy b feso
261 min yoh ra Pablo b yu. 30 Na ra Pablo nde xt mba b bh y ji, p nu y ycyi bi japi hin da mba. 31 N da gue mi ja y tsdi b ja ra hi Asia madin amigoh ra Pablo, bi mbnpa ra nde gue hin da mba b b mux y ji. 32 N dahma danyo bi man nda ngu nda nguetho gtho bi yntonto. N xn ngu hingui pdi hanja bim pti b. 33 Nu ra Alejandro mi binde b bh y ji, bi mba njqui b ja y hmi y ji bya, nguetho ndep y mijudoh din y. Nua ra Alejandro bya bi unba r y ndepe din h y ji, nguetho nde da xifi nte mn tso m t y judo. 34 P nub mi nu y ji ngue ra judo ra Alejandro, mb ma nyo ora bi mbafi, n daingu bi ma: Xn ngu r tsdi ra Diana ma ojh dy mnguh ua feso. 35 Nu ra secretario b ja ra hnini bya, bi japi ngue bin h y ji, bi xifi: Dyn yohh, dy mefesoh, hingui bcua nda ran yoh gue hingui pdi d jamansuh ra oj Diana, guej dy mefesoh, n gtho d spah ra do bi dh mahtsi, gue r pte ra Diana. 36 N nuna njoo da z da gni. Jananguea daman yomfnih ts n hin gui yth a hin da bmanho. 37 Nu yn yoh ngue gu sih ua, him bim p b ja r nij ra oj Diana. N him bi man ra tsore nanguea ma ojh ra Diana, bi yna. 38 N x bi yna ra secretario: Nuna ra Demetrio n mida gue dim phmb, nub i ja ba i nde d ypa nda, ndeb gue

HECHOS19,20 din yui b ja ra dngu ndahma nda ngu nda da z din ys. 39 N nub ja manda gu nde gui yth, dami xihmb ra zmi da yta nda ra junta, guep da mba ma hoqui. 40 Nguetho d su da hnrcah hi b da tngah nangue ra mbahni d th ra pa jabya, nguetho hiny ba s ga mamhb nanguea d th ya, bi yna. 41 N nub mi guaa im ma, bi yt y ji.

N nub min h nn yotsmahy b ra hnini feso, nu ra Pablo bi zonhd y ycyi. N nub m un ran zofo, bin yte bya, bi mba b Macedonia. 2 N gtho bi zngua yycyi gtho ra hi Macedonia, bi ht ra tsdi y mbi nangue rm hman Oj bi xi. N mbjua bi zm b ja ra hi Grecia mahna. 3 Hyuzna bim bp, na xt hyu ra barco, gue xt mba b ra hi Siria, p nu da y judo na xtn dqui. N nub m bdi ba nde xt trpe, bin yomfni n b peng b ja ra hi Macedonia. 4 N min yoh ra Pablo ra Spater ra mngu berea a, na ra Aristarco n ra Segundo, y mngu tesalnica , n nu ra Gayo ra mngu derbe a, n nua ra Timoteo n ra Tquico n ra Trfimo, y mngu asia . 5 Nu bim bto bi mba n tguahe b ra hnini Troas, n nug dra Lucasc, d ot ra scu jaua, dn hynbahe . 6 Nub m guah ym pti nangue ran dbaxjua, d huhe ra barco d nxhe b ra hnini Filipos, ncta

20
Nu ra Pablo bi mba b ra hi Macedonia np ra hi Grecia
HECHOS20 pa dn yohe d smhbe b Troas guep i tguahe mida. N nyoto pa dm bhmbe b. ra pa domingo dm ptihe y ycyi b ja ra hnini Troas, d sihe ra xcahm, gue d bmhbe rn dte ra Hmu. N nua ra Pablo bi man rm Hman Oj. N nyaathoho bin y gueb go mi zm made ra xui, nguetho da mba b bi hyatsi. 8 N mm xn ngu ra sibi m z b ja ra cuarto magtsi guep bim pti y ji. 9 N huxp ja nda ra ventana nda ra tsnt Eutico, n mm bi ndetha, nguetho ra Pablo nyaa bin y. Nu ra tsnt bi dop ra tha, bi dgui, n hyu tque ra ngu b bi dgui. Ya x du b mi thtsi. 10 N bi gh ra Pablo, n nyexp bna ra tsnt n bi hyfi, n bi xi bya: O di tu ni mbih, ya bi dmbni na. 11 Nu ra Pablo bi ndex mahna b ja ra cuarto bya, n dn sihmhe. N nyaa thoho bin y ra Pablo mahna, gueb go mi bx ra hyadi, ja bi mba bya. 12 N nub m tsixa ra tsnt gue bi dgui, n i te b m zm b r ngu, gtho bin johya .

262
15N
7Nua
Nu ra Pablo i bp Troas
d nxhe b, n manda pa d smhbe b n hta ra thi Quo gue i jab made ra dej. N manda pa bya d smhbe b ra thi Samos gue i jab made ra dej. N dn syahe ts b ra hnini Trogilio, n manda pa bya d smhbe b ra hnini Mileto. 16 Nguetho nu ra Pablo bi nde bi thoctho b ra hnini feso, hingui nde din sya b ra hi Asia. Nguetho di xni da zna ndihi b Jerusaln, ya d bp b ra pa ra dmpti tmbi Pentecosts.
d hughe ra barco n d mbhmbe b ra hnini Asn nguetho nub dan cathe ra Pablo, ngub bi xije mambto, gue x yn ra Pablo din yogua thoho. 14 N nub mn tmhbe b Asn a ra Pablo, d sixhe d huhe ra barco n d smhbe b ja ra hnini Mitilene.
13Nughe
Bi mba b Mileto ra Pablo
nub m smhbe b Mileto, ra Pablo bi ma dn zonhd y dcyi, ngue y ngrpi y ycyi dim pti b ra hnini feso. 18 N nub mi zp , bi ympa ra Pablo: Nueh gu phmb ba gtho mam bi d t ua ra hi Asia, asta gueb go r mbdi d sc ua. 19 Gtho y pa dm bc ua d rpa r bfi ra Hmu mahtsi, n hin dadn ytsi. N xn ngu ma guid d fni gueb m hh ma mbi d p Oj nangue ah. N xn ngu ran nbi d nu ngue bi yrc y judo. 20 P nug hin te d cnnah p d xi ah gtho ba da mbx ah. N d xnnah b dim pti y ji, n d xnnah b ja ni ngumhb. 21 N d xifi xn ho y judo n hing y judo, ngue di ph y n yomfni nangue Oj, gue da ycyi ma Hmuh ra Jesucristo. 22 P nuya, r Hogandhi Oj i rca ra tsdi ga mbag b Jerusaln, n hin d pdi ba gua thoc b. 23 P hnta d pc gue dan ofdi b

17N
Nu ra Pablo bi zonhd y ngrpi y ycyi b feso
263 Jerusaln, n ga nug xn ngu yn nbi, nguetho gues r Hogandhi Oj bi xiqui hnb go hap d thoc b ja y hnini. 24 P hinga gueta dm bna, hin te di muui ma tesg nanguec zhgui. Hnta ran johya d nde ga nu b d juah ra bfi bi dac ma Hmuh ra Jess, guea ga mang ran ho madayo nangue r mate Oj. 25 N gtho ah d xi ah rm Hman Oj gue bp n mandagah Oj, n d pc xnga nda ah gui nurcah ma hmi mahna. 26 Nuya nam pa ya d xi ah, hingui pa ma gndag b gui bhmb rn ho Oj ya. 27 Nguetho hin te d cnnah, gtho d xi ah ba nde Oj gui phmb. 28 Nuya gui jamansu ba gui yth, n da z b gui jamansuf y mbi ni mi ycyih bya. N guea ra bfi bi da ah r Hogandhi Oj, gue gui jamansuf y ycyi ra Hmu, gtho n ngu i bhmb ra Cristo, nguetho r jis ra Cristo gurpa y tsoqui b m du. 29 P nub d mbag, d pc mbjua ba i da tengu y zate, nde da za y dyo, din jab da ytah gue di nna ni mbih gy ycyih. 30 N da gue gues ah da ndantsi, n hinga njuntho da man rm Hman Oj, gue da ndepa d tnd mida. 31 Jananguea gui jamansu ni mbih ngue hin da hy ah . N guim bmhb gue nhyu jya, ma pa n ra xui, d xnnah nda ngu nda ah, n mm dn zoni nangue ah. 32 Nuya dad d ah Oj. N ga socah rm Hman Oj, nua i ma nangue r mate Oj, guea ram hma

HECHOS20,21 di zta ni mbih, n guea dn ja ah gtho i ja Oj, tengu tho gtho mida i pa nthahni. 33 Nug hin d nde a ni mbtih, xnga gue ni pahnih. 34 P gu phmb dm ppzh n d und ba gtho m hon dn yoghe. 35 D t gue d hons man tsihm, d utah gue dam phmb n ga fxh hin y ba da hyoni. N gam bmhb ba bi ma ma Hmuh ra Jess b m yna: Manda di johya n mbi nda b di uni, xinda gueb din tunna nda, ngub bi man ra Hmu, bi yna ra Pablo. 36 N nub mi guaa rm hma ra Pablo, bin dnyahmu gtho m bp, n bin yh Oj. 37 N nu gtho bin zoni, n bi hya ra Pablo n bi zspa r yogu. 38 Nu mm bi du y mbi, nguetho ra Pablo bi xi him mandand da nu mahna. N nu bi zixa ra Pablo b ja ra barco bya.

21
N nub mn hyhmbe y yc yi, d huhe ra barco, n njuntho bex d smhbe b ja ra thi Cos ngue i ja b made ra dej. N manda pa bya d thohmbe b ja ra hnini Ptara. 2 Nub, d tmhbe nda ra barco n mba b ra hi Fenicia, d huhe bya d mbhmbe. 3 N nub m thohmbe nthandi thoho ra thi Chipre i ja b made ra dej, ngha d mbhmbe d smhbe b ra hi Siria nub ra hnini Tiro, guep da zoh r bni ra barco. N d chmbe bya, d mbhmbe b ja ra hnini. 4 Nub m tmhbe b y ycyi bya, dm bhmbe

Bi mba b Jerusaln ra Pablo
HECHOS21 nyoto pa. N nu r Hogandhi Oj bi bnba y ycyi ba da thoh ra Pablo b da mba b Jerusaln. Jananguea bi xifi hin da mba. 5 N nub m guaa nyoto pa, d pmhbe b. N gtho y ycyi , yn yoh n y xisu n y thni, d mbhmbe asta gue d pmhbe b ja ra hnini. Dn dnyahmuhe b ja ra ndendej bya, n dn yhe Oj. 6 Nubya dn yhmbe n nughe d huhe ra barco, p nu bi mbeng b ja y ngu. 7 B nxhe b Tiro, d mbhmbe n d chmbe b m smhbe b Tolemaida. Nub m znguahe y cu, dn tehe b nda pa. 8 Nub mi hyatsi, gtho gahe ngue dn yohe ra Pablo d thohmbe b ra dhnini Cesarea. N dn syahe b ja r ngu ra Felipe. Nua ra Felipe zi mi mam b rn ho madayo Oj. Nua, nda gue yoto m yoh nthahni mn yoh ra Esteban. 9 N nu ra Felipe mi bi goho y txu him bin thti, n nu, y pngahy , bi man rm Hman Oj. 10 N nub mm bhmbe b da y pa bi za nda r pngahy Oj Agabo, b nxp ra hi Judea. 11 Nub mi zm b d bhmbe a, bi gspa a r ngti ra Pablo n bi duzh y gua n y y ra Agabo, n bi ma: Nu r Hogandhi Oj bi bng ngue ngub da yrpa y judo a r mbti na ra ngti b Jerusaln, n din d b bh y ji ngue hing y judo. 12 Nub m hmbe ba bi man ra Agabo, gtho gahe n y mngu b, d rpahe ra tsdi hin xt mba ra Pablo b Jerusaln. 13 Nu ra Pablo bi ym bya:

264 Ba gu th gu zomhb. O gad ngah ma mbi. Nug dadn sg hnta go ba da trcagui, o gue da thurqui o gue da thog b Jerusaln nangue ra Jess, ma Hmu. 14 N him bi z d smhbe, d hthe bya n d mhbe: Nua r ph Oj da tte. 15 N mbjua bya dn she n d mbhmbe ra Pablo b Jerusaln. 16 N da y ycyi b Cesarea d mbhmbe. N nub m smhbe b Jerusaln, nu bi zixche b r ngu ra Mnasn, ra mngu chipre. N mayab thoho m cyi ra Mnasn. Guep r ngu dn syahe.

m smhbe b Jerusaln, nu y cu nangue ra Cristo b, bi hyu y mbi b mi nuje, n bi zimanhoje. 18 Manda pa bya d mbhmbe ra Pablo d nuhe ra Jacobo Santiago, n gtho m bp, y mingrpih, y dcyi. 19 Nu ra Pablo bi zngua n bex bi dmi dahmidatho bi ma ba gtho bi yt Oj nangue r bfi ra Pablo, nub bh y ji ngue hing y judo. 20 N nub mi y ba bi man ra Pablo gue bi ymanho b m sih rm Hman Oj, mm bin johya n bi yspa Oj. P nu, bi ymbi: P gu pdi, ma z cui Pablo gue y mahuhi thoho y judo i cyi ya, n gtho i na jatho da yt y n tdi ra Moiss. 21 N nu bi sifi ba gtho g yte. N s n g xnbi gue gtho da hyh y n tdi ra Moiss y judo gue bp bh y ji hing y judo, n

17Nub
Bi zngua ra Jacobo ra Pablo b Jerusaln
265 g xifi ngue hin da mba nthqui y xifani, n hin da yt y n tte y judo, n. 22 Nuya ba s ga th ya, guehma dim pti ma mi ycyih y judo, gue da gohmahyai, nguetho da yde ya g sh, bi ymbi. 23 Nuya ndeb gui yte ba ga xi ahe. Nuya bcua goho yn yoh ngue bi ma da yta nda ran hogui nangue Oj, n jatho da yte. Nuya gui yte ba da yt. 24 Nui guee gui six bya yn yoh, n gui yte tengu jatho da yt, ngue m ma nda ran hogui nangue Oj. N gtho gui jurpa y gasto , gui tmb y dyo ngue da mbtse. N nubya s gui yx ni yh tengu i t y ji nub xn guah y pa yn hogui. N gtho y ji s da bdi ngue him majuniba bi man da nanguee. N da bh pya ne gu tnna rn tdi ra Moiss. 25 P nangue y ji hing y judo ngue bi ycyi, ya d pnpahe nda ra scu, n d xihmbe hin da zi ba bi bspa y hmite, xn da zaa ra ng ngue him bi bn r ji, xn da zi ra ji. N hin da yt yn yomtni, bi yna ra Jacobo Santiago.

HECHOS21 bi parba y ji n bi bnt ra Pablo. 28 Bi mbafi: Nyoh ah dy israelh, dami zje gam bnth na ran yoh bcua, i xnba y ji hnb go hap i pa ngue hingui hoj, n na nte di muui y n tdi ra Moiss n nte di muui ma dnijh. N hinga hnta bi yte, p manda, b si ua mbo ra dnij y ji ngue hing y judo. Jananguea bi tsona ra hoganij ngue majpi, s n. 29 Nguetho mi nu min youi ra Pablo b ja ra hnini nda ra mngu feso Trfimo. N mi mans ngue mbi bi zixp mbo ra dnij. 30 N nubya gtho ra hnini bin ja nda ran yotsi, n gtho n muxp bh ra Pablo, bi bnti, bi gcp thi ra dnij. N bex bi gut y nij. 31 N nub m zpi na xt hyo ra Pablo, nu ra hmudofi m de ngue gtho ra hnini Jerusaln bin yotsi. 32 Nua bex bi zix y dofi n gtho y hmudofi, n bi mba ndihi b bh y ji. N nub mi nu y ji gue mba b y dofi n y hmudofi, bex bin h nm bnza ra Pablo. 33 N nua ra hmudofi bya bi bnt ra Pablo na da goti, n bi manda ngue da mba nthti yoho y cadena. Mbjua bi tnd, n bi tmp: Too na, ba bi ytna. 34 P nu y ji mm mad mbahni n gtho dahma danyo bi ma. Jananguea nu ra hmudofi him mi s da bdi hanja bin yotsi. Bi manda ngue da zixp ja ra ngundofi a bya. 35 N nub m zm b ja r dede ra ngu, bi dux y dofi a ra Pablo, nguetho nu y ji manda nde da bnti mahna.

ra Pablo bi zix yn yoh bya, n bi yte tengu bi yt. N bi mbh b mbo y dnij y judo, ngue da ma ndaa n pa da guah y pa ran hogui. N bi ma ndaa n pa di un y btse. 27 Hin n zna yoto pa mi juah ran hogui, nu y judo gue hing y ycyi, y mngu ra hi Asia, bi nu b mbo ra dnij ra Pablo. Nu
26Nu
Bi mba mfnti ra Pablo b dnij Jerusaln
HECHOS21,22 xn ngu y ji bi dnni bi mbafi: Dami hyoh, n.

Nu ra Pablo bin jun zh b ja y hmi y ji
36Nguetho
266 ma ngrpa btah. N mm mi hyag nangue r bfi Oj ngue gtho ma mbi, tengutho ah ya. 4 N mad und ran nbi too gtho mi cyi ra Jess, n da d ho n mida, yn yoh n y xisu d sixp fdi. 5 Nu ra hmumbj n y dcyi da z din junni ba xt t, nguetho d cnba y scu bi dac, gue m na xc un y ngrpi b ja y nij ma mijudoh b Damasco. N d hx ra yu d mba b Damasco. Nu ra scu d jc nguea ran tdi ga cota fdi y ycyi, n d na xcu si ua Jerusaln, ngue xt nu ua ran nbi.

nub manguep da zixp mbo ja r ngu ra Pablo bi ynna ra hmudofi: Dami yrqui ts ra mate dan yui ts, bi yna. Nu ra dofi bi ddi: Ha gu pa r nde y griego. Hha, bi yna ra Pablo. 38 Oh, ha hinga guee gra mngu Egipto, ngue g dpa nda ran yotsi n g sixp maueni goho mahuhi yn yoh ngue y hyodu, bi ymbi. 39 Nu ra Pablo bi ddi: Hinna, hinga guec. Nug dra judog n dra mngu Tarso, nda ra dhnini ngue ja r tsdi b ja ra hi Cilicia. Nuya d a nda ra mate ngue ga xic ts y ji. 40 Nu ra hmudofi bi un ran tdi. Nubya, nu ra Pablo b bp ja ra dede, n bi uts r y ndepe din h y ji. N nub min h, bi zofo nangue y ndes , gue y nde ra hebreo, bi yna: Nyoh ah, gy ta ah, gui yhmb ba ga xi ah ya, bi yna ra Pablo b mi dmi bin y. 2 N nub mi y ngue bi tsofo nangue y ndes ra hebreo, manda bin h. Nu ra Pablo bi ym bya: 3 Nug dra judog, dm bc b Tarso, nub ra hi Cilicia, n bi mba ma tedeg ua Jerusaln. N dn xc rn xdi ra Gamaliel, n dn xc xn ho y n tdi

37N
22

nub mn yog b yu hnb Damasco, tengub mb huxyadi, b c nda ra nyoti mahtsi, ngue ntsdi bi hyrp d bi. 7 Nug d tng b hi, n d a nda ra nde bi xiqui: Saulo, Saulo, hanja gn ngagui, bi yngui. 8 N d thti: Too i ma Hmu. N nua bi xiqui: Nug dra Jess, dra mngu nazaret, guec gad ngagui. 9 N nu da min yoghe bi nua ra nyoti, p him bi ya ra nde ngue bi zoc. 10 N d nni: Ma Hmu ba s ga t. N nu ra Hmu bi yngui: Dami ndantsi n mba b Damasco, nub, da sia b ba gtho d snnii gui yte. 11 N nug bex dn xd nanguea ra nyoti, n nu mn yoghe bi grca ma y, n d smhbe b ja ra hnini Damasco. 12 N mi bp nda ra hocji Ananas, ngue mi tnni xn ho yn tdi ra Moiss. N gtho y judo mi

6N
Nu ra Pablo bi ma ha bin jab ycyi
267 bp mi numanho a. 13 Nu ra Ananas bi zp dm bc, n bi xiqui: Ma cui Saulo, dami hyand ran nqui ni d ya. N bex bi z ma d, n bi z d nu a ran yoh bya. 14 N bi xiqui: Nua Oj mi thnde ma ngrpa btah bi huahnnai ngue gui pdi ba r ph a. N bi jaai g nu r Hoga Tsnt, n bi jaai ngue g yrpa r nde a. 15 Nuya gui mam b bh y ji ba g nu n ba g yde. 16 N hiny ba manda gui tmi, dami ndantsi gan xixy, gui ycyi majuni a ra Hmu ngue di ueca ni tsoqui nangue r thuhu a ra Hmu, bi yng ra Ananas, bi yna ra Pablo.

HECHOS22 mba b bh y ji hing y judo. Nubya bin cu y judo i bp gue hing y ycyi, bi mbafi n bi yna: D tho na ran yoh, manda xn ho b hin di thoqui dim bi, bi yn. 23 Manda bi mbafi bi hut y pahni n bi ynts y fonthi. 24 Nu ra hmudofi bi manda da tsixp mbo ra Pablo, n bi manda da mba mbi, ngue ndepa dn junna ra Pablo hanja n mba y ji. 25 N nub i pa nthti ra Pablo ngue ra xifani, bi ynna ra dofi ngue mi bp: Ha i ja nin t dih gui fa nda ra romano nub hin n trpa ran junbi, bi yna ra Pablo. 26 N nub mi ya ra dofi a bi man ra Pablo, bi mba b xia r hmu n bi ymbi: Dami jamansu ba gu rpa na ran yoh, nda ra romano na. 27 N b a ra hmudofi bya, bi ynna ra Pablo: Ha majuni guee gra romano. Nu ra Pablo bi ddi: Hha, bi yna. 28 Nu ra hmudofi bi ympa: Xn ngu ra mbti d jut ngue dn romanog. Nu ra Pablo bi xia: P nug mbdi thoho ma ta bin tun ran tdi gue din romano, jananguea manda dra romanog. 29 N nua ra hmudofi bin su nguetho ya x duti n nua ra Pablo ra romano na. Jananguea nu nte bi yrpa ra Pablo, na xt mbi.

x bi yna: N nub jmb peng ua Jerusaln, dn ybe Oj b mbo ra dnij, n nu Oj bi jac d nu tengu nda ra t. 18 N d nug ra Hmu, bi yngui: Dahmantho dami pngua Jerusaln, nguetho hin da trpamasu ba gui ma nanguec. 19 N d xia: Ma Hmu, nu ma mnguhe ua gtho i pdi ba gtho d t, d mba b gtho ma nijhe, n d nba gtho bi ycyi i, n d cota fdi . 20 N nub mi mba ntho ra Esteban mi bc b, n daangu d bmhbe bin hote, n d jamansup y pahni . 21 P nu ra Hmu bi xiqui: N mba, nguetho ga pnhna b yab guep bh y ji ngue hing y judo, ngub bi xiqui, bi yna ra Pablo.

17N
Bi man ra Pablo hanja bi mba b b hing y judo
bi ymanho ba bi mana ra Pablo, asta gueb m ma da
22Nu
Nu ra Pablo bi mba ma d b bh y hmudofi
nub mi hyatsi, nu ra hmudofi nde da bdi hanja yp
30N
Nu ra Pablo mi bp ja r junta y hmumbj y judo
HECHOS22,23 y judo, bi xoctaa ra Pablo mn thuti, n bi manda dim pti y hmumbj n y ngrpi y judo. N bi zixa ra Pablo b dim pti. Nu ra Pablo mm madn hyth b, n bi xifi: Nyoh ah, nug zi d ta i xicpa ma mbi Oj, asta gue ra pa jabya, bi ym b m dmi din y. 2 P nu ra Ananas, ra dmbj, bi xi gue darp mi bhmb ra Pablo, da mbrpa r nde. 3 Nu ra Pablo bi xia ra Ananas bya: Oj da mbpai nguetho yoho ni mbi. S gu mhb hin d t yn tdi, p go gueah hin gu th yn tdi, ngue gad manda da brca ma nde. 4 N nu darp mi bhmi bi ymbi: Hanja gn thta ra dmbj ngue bi huahnna Oj. 5 Ra Pablo bi ddi: Cu ah, hin d pc ngue ra dmbj a, nub xc pc hin xc tht b, nguetho ntoti gue hin ga cman ma ngrpih, bi ymbi. 6 N nua ra Pablo b m nu da gue hup ja ra junta, bi bdi hinga daingu y tcyi , nguetho da bi dnd i man y saduceo n nu mida bi dnd i man y fariseo. Jananguea nu ra Pablo bi ymp bp ja ra junta: Nyoh ah, nug dra fariseog, n xin r tsntg nda ra fariseo. Nug d bcua n gu rcah ran junbi nguetho d cyi gue i ndants mahna i tu, bi yna ra Pablo. 7 N nanguea x man na ra Pablo bin junth y fariseo y saduceo, n gtho bin hecp ja ra junta.
8Nguetho
268 i man y saduceo gue hingui ndants mahna i tu, n i ma ngue njoo y m bhni Oj mahtsi, n i ma ngue njoo yn dhi. P nu y fariseo gtho i cyi. 9 Bin ja nda ra mbahni, n nubya bin ndantsi da y xnbate y fariseo, bi yn: Nuna ran yoh bcua, nte mn tso bi yte. Xib majuni nda ran dhi o gue nda rm bhni Oj mahtsi bin yui, ndeb hin ga shmb Oj, bi yna. 10 P nu bp ja ra junta, mm bin s, asta gueb m zu ra hmudofi da sninde ra Pablo. Bi xih y dofi bya gue ba jcp bh y ji, n da zix mahna b ja ra ngundofi. 11 N nub min xui, ra Hmu mahtsi bim bhmi ra Pablo n bi ymbi: O di tu ni mbi Pablo, nguetho ngutho gui ma b ja ra dhnini Roma nanguec, tengutho g mangua Jerusaln.

23
mi hyatsi, da y judo daingu bi bn da hyo ra Pablo, n bi ma jatho di jtsa bi man. N bi yn ngue hin din sihm, xng ra dehe da zi, asta gueb go bi hyo. 13 N mi pongui yote m yoh daangu bi ma ngue da hyo ra Pablo. 14 Nu bi mba b bh y hmumbj n y dcyi, n bi xifi: Nughe d mamhbe majuni ba ga the, n hin dan sihmhe asta gueb go d hohe ra Pablo. 15 Jananguea nu ah n mida gun yoh b ja ra junta, nub nixudi gui xihmb ra hmudofi ba sia ra Pablo,

12Nub
Mi na xt tho ra Pablo
269 gui ymbi gue gui ynhd mida yn tnni. Jananguea nughe bya, dan she gua tcuahe b ja ra yu, ga hohe, bi yn. 16 P nu r bue ra Pablo bi yde ba nde da yrpa yn yoh. Bi mba b ja ra ngundofi n bi xia ra Pablo. 17 Nu ra Pablo bi zonhna nda ra dofi bya, bi ymbi: Dami six na ra tsnt b b bh ra hmudofi, nguetho i ja ba da xifi. 18 Nu ra dofi bi zixp ba r hmu, n bi xifi: Nua ra Pablo ngue i ofdi, bi zoncagui n bi yc ra mate gua siua na ra tsnt, nguetho ja ba da xii. 19 Nu ra hmudofi bi bntpa r y ra tsnt, ndanni b nni: Ba gun nde gui xiqui. 20 Nua ra tsnt bi xia ra hmudofi bya: Nu da y judo bin ys, bi ma da ya ra mate b nixudi, ngue gui sixp mahna b ja ra junta ra Pablo, nguetho da yni, da yn mida yn tnni. 21 P yo gu te ba da xii, nguetho i pongui yote m yoh y judo ngue xn jot ra yu, i tcua b ra Pablo. Nu, daangu xm ma ngue xn din sithe xn din sihm asta gueb go bi hyo ra Pablo. N i tpa thoho ba go gui ma, bi tmpa ra hmudofi. 22 Nu ra hmudofi bi hcua ra tsnt ngue njon da xifi, ngue ya x xia ra hmudofi. N nubya bi xifi da mba.

HECHOS23 xifi din s yocinto ndofi da mba b ra hnini Cesarea b gto nxui. N da mbh mi hyte ma dta y dofi ngue din tgue, n da mbh mi yocinto y dofi ngue i c yn tstgui. 24 N bi manda da thspa y fani ngue da hyux a ra Pablo. N bi xifi di jamansu xn ho b yu, asta gueb go bi d b bh ra tstabi Flix. 25 N bi yota nda ra scu ra hmudofi, bi mbnpa ra tstabi Flix. 26 N bi yna ra scu: Nug dra Claudio Lisias, dad znguai, gra Flix, gra hoga tstabi. 27 Nuna ran yoh na, nub mi bnt y judo, nde xt hyo. P d ymhbe nangue xn ngu y dofi, nguetho d c ngue ra romano na. 28 Nug him m pdi hanja bi mba ma ypi, d sixp ja r junta y judo. 29 P nubya d de ngue hnt y n tdi zh y judo ngue mba ma ypi, n hiny ba d tho, o gue dn ofdi. 30 N nub mi sic ba nde da yt y judo, ngue nde da hyo, bex d pnhna b gu bi. N d xi y nypate gue da xii ba n mbspa ra hnuman. N hnta d xia ya, bi yna r scu ra hmudofi. 31 Nu y dofi bya bi yte tengu bi xi y hmu. Nu bi zixa ra Pablo b min xui, asta gueb m zm b Antpatris. 32 Nub m hyax bya, b peng b y dofi gue him madn tgue. P nu gtho madn tgue bi thoqui bi zixa ra Pablo . 33 Nub m zm b ra hnini Cesarea, bin dp ra scu ra tstabi, n bi mba ma d b ra Pablo. 34 N nub mi nua ra tstabi a ra scu, bi ynna ra Pablo:

nu ra hmudofi bi zohnd yoho y ngrpa dofi, bi
23Nubya
Nu ra Pablo bi mba mbhni b bh ra Flix
HECHOS23,24 Hap ni hi. N nu ra Pablo bi xifi gue ra mngu b ra hi Cilicia. 35 Nu ra tstabi bya bi xia ra Pablo: Nug ga c ba gui mam b bi z di ypii. N bi manda da mba mbdi b ja r ngutstabi ndudn Herodes.
270 tstabi bi un ran tdi ra Pablo gue din y bya. Nu ra Pablo bi ma, bi yna: Nug i hu ma mbi ngue s dan jund ua, nguetho gu pdi ba nm bhmbe dy judohe, gue xn ngu y jya gun tstabi ua. 11 Nub gu nde gui pdi, s gui pdi, ja mn dmayo ma pa ya gue d mba b Jerusaln, d thnde Oj b. 12 N nu ma mijudohe him bi nu b boo xcn junthe, xm bi nu b boo xc parbi, xnga guep ja ma dnijhe, xnga guep ja ma tnijhe, xnga guep gtho ra hnini. 13 Nuya hingui s din junni xn ho nguetho him majuni ba n ycp ya. 14 P nuya dadn jund gue d tnd ra yu madayo, n guea mbi him majuni . P gueta ra yu m tnd ma ngrpa btahe, gue m numansu Oj nguetho d cyi ba gtho mn toti b ja r scu y n tdi ra Moiss n y scu y pngahy. 15 N nug d tmi ba nn ho da yt Oj, tengu i tmp ya i bcua. Nughe d cyihe ngue gtho xn du da ndantsi, n bi yt ran ho, n bi yt ran tso. 16 Jananguea gtho d t ba di bng Oj ndahma hin hap da thnga ma tsoqui, xnga guep b Oj xnga guep bh y ji, bi yna. 17 N x bi yna: N nub mi thogui xn ngu y jya, b peng b Jerusaln ngue ga un yn tunni ma mnguhe, n ga un yn tunni b ja ma dnijhe. 18 N ngub d t b dnij, d thnde Oj. Da y judo, y mngu b ra hi Asia dn tmhbe b bya. N njom m bp xn ngu

N nub mi juaa cta pa, bi mba b ra Ananas, ra hmumbj, n da y dcyi, n ra Trtulo ran hocpate. N bi xia ra tstabi ba mba ma ypi ra Pablo. 2 Nub m tsonh ra Pablo, bi dmi bin ypate a ra Trtulo. Nua bi xia ra Flix: Nughe d phmbe ngue nanguee i ja ran johya ua ra hi d bhmbe. 3 N gthoghe manda d bhmbe xn ho nangue ba gu te. N gtho y pa d xiahe ra jamadi nanguee. 4 Nuya hingui ngu ba ga xiai, p gui yrca ra mate gui yde ba d xi ahe. 5 Nuna ran yoh, mm ra tsombi na, n mm di parba y judo hnb go hap bi ngue gtho ra ximhi. N nuna, r ngrpi da y ji tmbi y nazareno. 6 Nua m nde xt tson ra dnij b Jerusaln, p nughe d bnthe, n d mhbe xc junbahe tengu im mam b ja man tdihe. 7 P nu ra hmudofi, ra Lisias a, con r tsdi b jcp mi bhmbe. 8 N bi xije dan yfe ua. Nuya, nub gui yn zh a, gui pdi gue majuni ba gtho n mba ma ypi, bi ympa ra tstabi a ra Trtulo. 9 N nu y judo min yoh, daangu bi man. 10 N nu ra

24
Nu ra Pablo bin jun zh b bh ra Flix
271 y ji, xng ra si mi ja b. 19 Nu gue dn tnghe b, ndeb gue xtamb ycua , xt mangua b ja ba d t b. 20 O gue guehya yn yoh bcua da ma b ja ba bi nurc b m mbag b ja ra junta. 21 Hnta ntsdi d mang b, n d mb : Nu ah gu rc ran tsmbi nam pa ya nguetho d cyi ngue i ndants i tu, d ng, bi yna ra Pablo. 22 N nub mi ya ra Flix ba bi man ra Pablo, bex bi ma da guah ra junta, nguetho xn ngu ts mi pa ra Flix nangue r yu Oj. N bi xi: Nub damb cua ra hmudofi, ra Lisias, s ga pc ba gtho bin ja. 23 N nua ra Flix bi manda da thoqui da mba mbdi ra Pablo. N bi manda ngue da trpa ran ho nanguea, n nu y amigo s da mba b n di unni ba gtho da hyoni. 24 Nub m thoi ts da y pa, nu ra Flix b peng b ja ra hnini Cesarea, bn youi r xisu Drusila, nua ra judo a. N bi zonna ra Pablo, ndepe da ma hague dn z nda da ycyi ra Jesucristo. 25 N nub mi man ra Pablo nangue ram bi njuntho, n bi ma ngue di jamansu ba da yta nda, n bi ma din ja ran tnni b ran zgui nangue y tsoqui, nu ra Flix bin su bya, n bi xifi: Hnta g xic ya, b nm bhma b ja ra fdi mahna, n nub da bongui ga zonnai mahna, bi tmpa ra Pablo. 26 Nu ra Flix m na xtn guti ts, ndahma xt tha ra Pablo.

HECHOS24,25 Jananguea njnta thoho min zohni n min yui. 27 N nub mi guaa nyojya bi mba ma poni a ra Flix, n bi hyua ra Porcio Festo. Nu ra Flix b m bm bya, bi zop ra Pablo b ja ra fdi, nguetho m su da numan y judo b xt hocpi.
Nu ra Festo bi mba b ra hi guep din tstabi, n hyupa bim bp ra hnini Cesarea, bi mba b ra hnini Jerusaln bya. 2 Nub Jerusaln, y hmumbj n y ngrpi y judo bi xia ra Festo, bi nypi nangue ra Pablo. 3 N bi yrpa tsdi bi yp ra mate ngue da zohna ra Pablo ngue da zm b Jerusaln, nguetho im bn da gorpa b yu, gue nde da hyo. 4 P nu ra Festo bi xifi ngue ofdi b Cesarea ra Pablo, n mi tstho ga mbag ya, bi ymbi. 5 N bi xifi: Ndeb ga mbh da ah gue ja ni tsdih, n nub ja mn tso bi yta, s gui yf. 6 Nu ra Festo, masque mb man dta pa bim bp Jerusaln, bi mba b Cesarea bya. Nub m hyax bya, bi mba b ja rn junbate, n bi manda ba tsi ra Pablo. 7 N nub mi zm b ra Pablo, nu y judo ngue b nxp Jerusaln bi mbtsi. N mm xn ngu ba xn tso ypi. P hingui s da bm majuni ba bi man. 8 Nu ra Pablo bi ma nangues bya: Nte d t ngue hingui ho nangue man tdihe dy judohe, xnga guea ra dnij, xnga guea rn tdi ra hmutstabi b Roma, bi yna ra Pablo.

25
Nu ra Pablo din jun b bh ra Festo
HECHOS25 ra Festo nde da yta d numanho y judo, jananguea bi ynna ra Pablo: Ha gu nde gui mba b Jerusaln, guep ba ta ran junbi b, nangue ba ypa y judo. 10 Nu ra Pablo bi ddi: Hinna, guecua rn sui da trc ran junbi ua, nguetho bi daa ran tdi ra hmutstabi bp Roma gue gui yrc ran junbi ua. N nte mn tso xt rpa y judo, gue gui sixc b. Nui gu pdi xn ho ngue te d t. 11 P nub xt t nda ran tso gue i man nin tdi gui hyogui, jatho ga tu b, hin ga dagui nangue man dte. P nub him majuni ba n ycp , njoo nda i ja rn tdi di dg b ja y y . Nug d a ran tdi gui thoc b bh ra hmutstabi b Roma, bi yna ra Pablo. 12 Nub min yh y m ftsih a ra Festo, bi xia ra Pablo: Nub gu na ga d ahe b Roma, da z b, bi ymbi.

272 b hinda nad junbhe , n dim bp ja y hmi too di ypi, din ys. Ngub d xifi. 17 N nub mi zcua yn ypate, nub mi hyatsi, bex d mba b ja man junbate n d manda da tsixp a ra Pablo. 18 Nub m bhmbe b yn ypate, p xnga ndare bi ma gue y tsoqui tengu mm bng ngue xt ma. 19 P hnta nda ram hma madn junth nangue ba mi cyi zh y judo. N nangue nda ran yoh Jess nn junt, ngue bi du, p nu ra Pablo ntsdi bi ma ngue i bi, bi yna. 20 Nu ra Festo bi thoqui bi ma: N nug hin d pc ga t ran junbi nangue ba cyi y judo. Jananguea d nna ra Pablo b nde da mba b Jerusaln, da mba ma junbi b. 21 P nu ra Pablo bi yc ran tdi, nde ga d b bh ra hmutstabi Augusto b Roma. D manda bya da bdi asta gueb bi z ga phnd b bh ra hmutstabi, na ra Festo. 22 Nu ra tstabi Agripa bya, bi xia ra Festo: Nug dn nde ga de ba da mana ran yoh. Bi da ra Festo bya: Nixudi da z gui yde. 23 Manda pa bya bi mba b ja r ngu ran junbate ra Agripa n ra Berenice. N bi mba b mbo gtho ja y tsdi, min yoh y hmudofi n y ngrpi b ja ra hnini Cesarea. N bi tsini xn ho nguetho i ja ytsdi. N nua ra Festo bi manda da tsixp ra Pablo. 24 N nubya bi yna ra Festo: Nui gra tstabi Agripa, n ah gyn yohh gtho gu bhmb

9Nu
mi thoi da y pa, nda r tstabi y judo, ra Agripa na, na rn ju, Berenice, bi zm b Cesarea di zngua a ra tstabi Festo. 14 N nub mi bp da y pa, nu ra Festo bi xia ra Agripa nangue ra Pablo, bi ymbi: O b nda ran yoh, i ofdi, ngue bi zocua ra Flix, Pablo a. 15 N nub m mbag b Jerusaln, nu y hmumbj n y dcyi ngue y judo bi xic nangue ra Pablo. Nu mi p ran nbi nanguea. 16 N nug d xi: P nughe dy romanoghe hingui s ga hohe nda

Nu ra Festo i yui ra tstabi Agripa

13Nub
273 ua ya, gu nuh na ran yoh. N gtho y judo bp Jerusaln n bcua Cesarea madn ypi nanguehna. Nu njmb mi ta mi xiqui ngue mi di da mba ntho. 25 P nub m pc ngue nte bi yta rn sui d tho, d ng ga pnp bh ra hmutstabi b Roma, nguetho m mans da mba ma d b. 26 P hiny ba s ga ot a x yte ngue ga pnpa ma hmu. Jananguea d zonhd na ran yoh, gui yhmb ts ba da man ya, ma tstabi Agripa i. N nub g yhmb, masque da z gui xij bya ba da z ga ot nangue ran ypi. 27 Nguetho d na hingui ho ga pnp nda ra ofdi, n nte m scu da jtsi ngue da mam b hanja i ofdi, bi yna ra Festo bya.

HECHOS25,26 mnguhe, b mn thnig nb mm bc b Jerusaln, asta guehya. 5 Nu hiny ra ph da ma, p mayab mi pdi ngue nyaa thoho d tnni xn ho tengu man y fariseo. Nu y fariseo manda hya da yt man tdihe dy judohe xinda gue mida. 6 Nuya d bcua ja ran junbate, nanguea ba d cyi. Nug d cyi ba bi xia Oj ma ngrpa bombtahe, ngue da xox xn du. 7 Nughe y m bombto dmayoho y tsnt ma ngrpa bombtahe ra Jacob, d hyahe ma pa n ra xui nangue r bfi Oj. N nughe d tmhbe ba bi man Oj, gue da xox xn du. Nug d cyi gue majuni bi dmi bi yta, n guea n ycp ya ma mijudohe, ma tstabi Agripa i. 8 Hanja gn bmhb ngue hingui s Oj da xox xn du, bi yna ra Pablo.

Nua ra Agripa bi xia ra Pablo: Da z gui mans nanguea zh, bi ymbi. Nu ra Pablo bi un r y n bi ma nangues. Bi yna: 2 I jag ran johya, nguetho s dam bc ua ja ni hmi, gra tstabi Agripa, n s gam mang nangue ba ycp ma mijudohe. 3 Nguetho gu pdi xn ho ba gtho y n tte y judo, n gu pdi dahma danyo ma tcyihe dy judohe. Jananguea d a ra mate, gui yi ts xn ho ba gam mang.

26
Nu ra Pablo bin jun zh b bh ra tstabi Agripa
x bi ym mahna: Guec zhg, nyaa thoho d bng ngue mi ng xn ho b ga sc ra Jess, ra mngu Nazaret. 10 Nub Jerusaln xn ngu y ycyi d cota fdi, nguetho bi dac ran tdi y hmumbj. N nub mi tna da mba ntho, daangu d bmhbe. 11 N xn ngu y nid d nba y ycyi b ja ma nijhe dy judohe. N d spi d srpa y tcyi. N nug mm min cug nangue, np ja y hnini yatho d mbag, d un ran nbi , bi yna.

Bi man ra Pablo mad nba y ycyi

9N
gtho ma mijudohe i pdi ba nm bi d t b bh ma
Rm bi ra Pablo b hin n ycyi

4Nu 12N
Bi mam mahna ha bin jab bi ycyi
x bi ym mahna:
HECHOS26 N d cx ra scu, ngue rn tdi y hmumbj, ngue ga nba y ycyi. D h ra yu n mba b ra hnini Damasco. 13 Nui ma tstabi Agripa i, nub mb huxyadi d nu b yu nda ra nyoti b yh mahtsi, n manda mad hyti xnda gue ra hyadi. N nua bi hyrp d bhmbe. 14 N nub gtho m tnje b hi, d c nda ra nde ngue ma ndes tsoqui, ra hebreo, i na: Saulo, Saulo, hanja gn ngui. Xn hi gu te, tengu nda ra mbndni i pa ma sni ra to hndepe dim pfi xn ho, n i nte thoho, bi yngui. 15 N nug d nni: Too i, ma Hmu. Nu ra Hmu bi ddi: Nug dra Jess, guec gad ngui. 16 Nuya dami ndantsi, gui bi. Nuya dn yusg ua ndahma gui ma n gan junni nangue gtho ba g nu ya, n gtho ba ga uta mbjua. 17 N bi yngui: Nuya ga phnnai b bh y ji hing y judo, n ga jamansu i nangue ba da nde da ytai y judo, n y ji ngue hing y judo. 18 N nangue nim hma, ga japi da xoc y mbi y ji n him man din yo b ja ra bxui, p din ja ran nqui y mbi. N ga japi da uep ja r tsdi ra zthu, n din yo b ja r tsdi Oj ma Ta. N din ja ra punbi y tsoqui. N da nu ra te mazi , n gtho ran jpi ga unni, tengu mida d uec, bi yng ra Jess, bi yna ra Pablo.

274 Nug hin d fsthoho ba bi xic ra nde gue b h mahtsi. 20 R mbdi d xi bp Damasco, gue di ph y n yomfni n din yo b r yu Oj. N d xifi da yt ra bfi xn ho nguep da fdi x ph y n yomfni. Ngutho d mang b Jerusaln, np gtho ra hi Judea, n d xic y ji ngue hing y judo. 21 P nanguea ba d mang, nu da y judo bi bntc b ja ra dnij, mi nde xta hyogui. 22 P asta gue y pa jabya i fxc Oj. N d xi ja y tsdi, n d xi hiny y tsdi. N hnta d xnbi ba bi man ra Moiss n ba bi man y pngahy, ngue bin ja. 23 Nu, bi ma ngue jatho da nu ran nbi ra Cristo, n guea ra mbdi da mba nsotsi b b xn du. Da mba nsotsi guep da z di un ran nqui y mbi y judo, n hing y judo, bi yna ra Pablo.

nu ra Pablo bi thoqui bi xia ra tstabi Agripa:
19N
Ra Pablo him bi mbsta a bi man ra Hmu b mn yus
nub ngub mi man ra Pablo, nu ra Festo ntsdi bi mbafi: Nui gra Pablo, gun gti, mm xn ngu gu ph ra scu jananguea gun gti. 25 Bi da ra Pablo bya: Hin d jt, gra hoga tstabi gra Festo. P gtho d mang majuni a. 26 Nu ra Agripa in tstabi b bh y judo, i bcua, i pdi nangue ba gtho dm mang. Jananguea hin d su ga mangua ja r hmi. N d hxa njuni ngue i pdi, nguetho him bi tgui ba bin ja, bi yna ra Pablo. 27 N x bi xih ra tstabi Agripa:

24N
Ra Pablo ndepe da ycyi ra tstabi Agripa
275 Ma tstabi Agripa i, ha gu cyi ba bi man y pngahy Oj. Nug d pc gue gu cyi, bi ymbi. 28 Nu ra Agripa bya bi dta ra Pablo: Nui, gu nde bex ga pc man yomfni, ngue ga cyi ra Cristo. 29 Nu ra Pablo bi ympa: Bexgue guehya, ogue niyab ts, Oj i pdi ba dn ndeg. Dn nde gue gui ycyi, n ah gtho gu bhmb ua gu hmb ba dm mang ya. N dn nde gui cohmb tengug, p hnt y cadena hinna , bi ymbi. 30 N nub ngub mi man ra Pablo, ra Festo n ra Agripa bim bi, na ra Berenice n mida mi hup. 31 N nub mi mba b thi, nda ngu nda bin ys : Nua ran yoh ra Pablo, nte bi yta ngue da du, xnga guea din ofdi, bin ymzh . 32 Nu ra Agripa bi ympa ra Festo: Nub hin xt ma din d b bh ra hmutstabi b Roma, s da mba nsotsi b, bi ymbi.

HECHOS26,27 mngu ra hnini Tesalnica b ra hi Macedonia. 3 Nu manda pa d smhbe b ra hnini Sidn, dn syahe b. Nu ra Julio min ymanhoui ra Pablo, n bi un ran tdi da mba b bh y amigo. N nu y amigo bi un ran sya. 4 N nub m nxhe b, d thohmbe b nthti ra thi Chipre i ja b made ra dej. D thothe b ndanguadi nguetho mm tsdi ran dhi b njomb. 5 Mbjua d thohmbe b ja ra hi Cilicia n ra hi Panfilia ja b ndendej. D smhbe b ra hnini Mira b ra hi Licia. 6 Guep bi dm b nda ra barco a ra hmudofi ngue b nxp Alejandra, n mba b ra hi Italia. N nua ra hmudofi bi jaje d huhe ra barco. 7 N xn ngu y pa z njante thoho dn yohe b ja ra dej, n xn hi d thohmbe b gtho r nyni ra thi Gnido. Nu ran dhi him bi jaje njuntho d unthe, jananguea yab d cthe njomb ja ra thi Creta, guep nthti ra thi Salmn. 8 N xn hi d thohmbe b gtho r nyni ra thi Creta, n d smhbe b ja y n sya y barco, tmbi Buenos Puertos. N hinga yab ja ra hnini Lasea. 9 N xn ngu y pa ya d bhmbe nangue ran dhi, n ntsutho b dn yo ra barco b ja ra dehe, nguetho y pa ya i ja yn dhi. 10 Nua ra Pablo bi xi min yoh: Nyoh ah d xi ah, nub ga thohmb, ga nuh nda ra ynth nguetho xn hi thoho b d mba ma yoni ra barco. N hinga hnta ra barco n ra bni ga bhmb, p

27
Nub ya x hma ngue ga huhe ra barco, n ga mbche b Roma, ra hi Italia, nu ra Pablo n mida y ofdi bi mba ma dpi a ra ngrpadofi, r thuhu ra Julio, r ngrpadofi ra hmutstabi Augusto b Roma. 2 D huhe ra barco ngue bi nxp ra hnini Adramitio, n n da thop ja y hnini b ja ndendej b ra hi Asia. D nxhe b bya, n d mbhmbe ra Aristarco, ra
Bi bnp Roma a ra Pablo
HECHOS27 tsrp thoho nch ga tuh, bi ymp. 11 P nu ra hmudofi manda mi cyi ba bi ma r mbti ra barco n ra hmu ngue mad yoni, xinda guea ba mi man ra Pablo. 12 Nub Buenos Puertos hingui ho ngue da gop ra barco y pa x s. Jananguea nu mb gtho mi na xc smhbe b ra hnini Fenice, guep xcm bhmbe y pa x s. Nub Fenice, ra hnini b ra thi Creta, manda ja y n sya xn ho b y barco, nguetho hin tsdi thop ran dhi.

276 duxtho ran dhi ra barco b ja ra dehe. 18 Manda pa bya bi dmi bi hyrp ja ra dehe y bni mi hp mbo ra barco, ndepe hin di hy ra barco, nguetho mm ntsdi mi nje ran dhi. 19 N n hyu pa bya d sosghe, d hmhbe thi ba gtho m honi b di yon ra barco. 20 N xn ngu y pa mm mi ja y gi, n nyaa him bin c ra hyadi, xnga gue y s b xn xui. N d nuhe nda ran dtendhi mm ntsutho. N d su ga tuhe. 21 N nyaa thoho njom bin sihm. Nu ra Pablo bim bi bi yna: Nyoh ah ndeb xqu yde ba d mang. Ndeb xcambn syah b Creta, n hin xc nuh ran nbi ya, n hin xqu bh ni bnih. 22 P nuya, o di tu ni mbih, nguetho xnga nda ah gam bhmb, p hnta ra barco dim bdi. 23 Nguetho dm bbe nda rm bhni Oj mahtsi m xui, gue nug r mbtig Oj n d thnde a. 24 N nua ram bhni bi xiqui: O gun su Pablo, nguetho jatho da mba ma di b bh ra hmutstabi b Roma. N nua Oj hin di japi da du gu bhmb ua ja ra barco, tengu g ypi, na rm bhni Oj mahtsi. 25 Nuya, nyoh ah, dan johyah, nguetho d cyi gue majuni da yt Oj tengu bi xic rm bhni. 26 P nu ran dhi da ynj b ja nda ra thi i ja b made ra dehe, bi yna ra Pablo. 27 N nub ya x guai dma goho ma pa d yohe, nubya bi ynghe ran dhi b ja r xqui ra dej tmbi Adria, b min xui. N nu y mbfi gue di yon ra barco,

nda ra pa bi pom b b yh ran dhi, n hinga ntsdi i yo. N n xn ho b da thogui. Jananguea bi gxa ra tgui mi o b mbo ra dehe, ngue rn tsmmi ra barco. D thohmbe bya, z njante thoho thoa ndendej ra barco b ra thi Creta. 14 N bex b a nda ran dhi mm ntsdi, b nxp Creta. 15 N nub m mbdi bi ndn ra barco ran dhi, him m s da mba ma yoni bya, dn unthe bya, n d tndahe ran dhi b mba. 16 N d cthe b hrp ja ra thi Clauda i ja b made ra dej, nguetho bi tci ts ran dhi ra hi. N xn hi b d jxhe b mbo a nda z tbarco ngue m jta ra barco. 17 N nub mi crp mbo ra tbarco, bi mba mbnba y xhi a ra barco ngue hin da xts y xith. N nu bya m supi da yn ran dhi ra barco b ja ra bomu, n da dontp guep tmbi Sirte. Jananguea bi gcua y n thcan dhi ra barco. N bi

13N
Ran dhi bi yn ra dej
277 mm bni hinga yab ja nda ra hi. 28 N bi yni hangu nan h ra dehe, dte ma dmadato metro nan h. N bi dni ts ra barco, bi yni mahna, n nuya hnti dte ma yoto metro nan h ra dehe. Jananguea bi bdi him ma yatho b ndenthe. 29 Nu mi supi da zm b ndenthe ra barco, gue din thh y do. Jananguea bi ynti goho y tgui ngue y n tsmmi ra barco, bi yntp ja r xth ra barco, ndepe hin din yo. N mm mi xnni din nqui. 30 Nu y mbfi di yon ra barco mim bni xt dagui, bi cma manda ra tbarco b ja ra dehe. P bin hte, nguetho na gue y tgui xt ynt mida b ja r y ra barco, gue y n tsmmi. 31 P nu ra Pablo bi ympa ra hmudofi, n y dofi: I nde da dah y di yon ra barco, p nub da dah y, hin da z gui ponj b. 32 Nu y dofi bya bi hycua y n thti ra tbarco, n bi dux ra dehe, jananguea njom bi dagui. 33 N nub tnqui tho nua ra Pablo bi xifi ndeb din sihm. Bi yna: Nuya, n dmagoho ma pa ya ngue m tutho ni mbih, n hin gn sihmh. 34 Nuya d tah ra tsdi gui sih ts ra hm. Nua d zac ni jih a, n guep da z xnga nda gam bhmb n njon din nbi, xngui ts. 35 N nub mi juaa bi mana ra Pablo bi hyca nda ra thuhm, bi un ra jamadi Oj b ja y hmi gtho m bp, n bi xni bi dmi bi zi. 36 Nua bi man ra Pablo bi hyurpa y mbi , bin sihm ts

HECHOS27,28 bya. 37 N nughe juaje yocinto n hyte ma dma dato nji mi bhmbe b ja ra barco. 38 N nub mi juadi bin sihm , nua ra trigo mi hp ja ra barco bi hym b ja ra dehe, ndepa d ch nan hy ra barco.
nub m hyatsi, him mi pdi ba r thuhu ra hi bi hyandi. Nub mi nu mi ja b nda ra ythe gue him m ja y do, guep mim bni mi s xt ct ra barco. 40 Bi hycua y n thti yn tsmmi bya, bi zop dehe. N bi xocua y n thuti y n thcadehe ngue y m bti ra barco. N bi yspa mahna nda ran thcandhi. Nu ran dhi bya bi yon ra barco, n bi dmi bi hym b ja ra ndendej. 41 P nub m smhbe hap hingui h ra dehe, dn tmhbe b yoho y ythe, nda ndanni n yh. Nua r y ra barco bi yrp ja ra bomu n bin d b, n him mi s da thogui. P nu r xth bya bi mbdi bi xn ra dehe, nguetho ntsdi din th b y dehe. 42 Nu y dofi bya, na da hyo y ofdi, ngue mi supi din xaha, da dagui. 43 P nu ra hmudofi him mi ndepe gue n ra Pablo da tho, him bi japi da yte ba mim bn y dofi bya. Bi manda ngue too ph nan xaha, ra mbdi da zo b ja ra dehe n din xaha, da zm b ja ra hi. 44 N mida ngue him mi ph nan xaha, bi yoxp ja y xith o gue y xca barco. N gtho bi zmanho b ja ra hi.

39N
Bi xn ra barco ra dehe
28
Bi zm b ra hi Malta a ra Pablo
N nub m shmbe b ja ra hi, bi sije ngue r thuhu
HECHOS28 ra thi Malta, i ja b made ra dehe. 2 Nu y mngu b mm bi yrcahe ran ho, nguetho bi yurcahe nda ra sibi nguep dn tspihe. Bin ye b n x sje. 3 Nu ra Pablo bi pt y yonto, bi ysp ja ra sibi, bex bi bna nda ran dte poz b ja ra to, nub mi z ra sibi. N nuna ra poz bi zap r y ra Pablo, n bin zrp. 4 Nub mi nu y mngu b ngue i zrp ja r y ra Pablo ra poz, bi yn: Masque ra hyodu na ran yoh, masque him bi du b ja ra dehe, p nuya mbjua da guta ba x yte. 5 P nu ra Pablo bi huc r y, n bi dh ra poz, nn so b ja ra sibi, n nte mn nbi bi nu ra Pablo. 6 N nu bp, mi tmi nde da nu b da nden b bi zapi, o gue da yagui n bex da du. N nub n nyaa mi tmi, hin te bi ja, bi pa mim bn. N n: Masque nda ra oj na. 7 Nua r tstabi ra thi Malta, Publio a, m jas nda xqui r hi jomb dn tspihe. N bi xije ga mbhmbe b r ngu. N hyu pa dm bhmbe b, n mm xn ho bi yrche. 8 Nu r ta a ra tstabi Publio ya xm b m smhbe b, mi ja ra pa n ra mbni. Nu ra Pablo bi mba b da nu, bin yui Oj n bi gx r y, n bex bi z bya. 9 N nub min ja ba bi yta ra Pablo, gtho mi bp ja ra hi ngue mn zman bi zm b, n gtho bi hoqui, bi z bya. 10 N xn ngu yn tunni bi daje, n nub m mbche, x bi daje gtho ba ga homhbe b ja ra barco.

278 barco bya. Nu ra barco mi h b gtho y pa x s, ngue b nxp Alejandra. Nu r thuhu ra barco tmbi y gonyoh Cstor n Plux. 12 N d huhe ra barco, d nxhe b ra thi Malta bya, n d smhbe b nda ra hnini Siracusa, ngue danyo ra hi, n hyupa dn dehe b. 13 D nxhe b, n d cthe b ja ndendej asta gueb go m smhbe b ra hnini Regio. N manda pa bya bin yo xn ho ran dhi, n n yopa d smhbe b ra hnini Puteoli, gue ra hi Italia, n d cche bya. 14 Nub, d tmhbe da y cu nangue ra Cristo. Nu bi xije dan syahe b nyoto pa. Mbjua bya d hxhe ra yu pa b ra dhnini Roma. 15 N nu y cu nangue ra Cristo mi bp Roma, mi de ba hmbe b yu. B h pya, bi dje b ja ra hnini Foro de Apio, n bi dje mida b ra hnini Tres Tabernas. N nu ra Pablo b m nu, bi xi Oj jamadi, n nu Oj bi hyurpa r mbi bya. 16 N nub m smhbe b ja ra dhnini Roma, nu ra hmudofi bi d b y ofdi b bh r hmu y mbdi. P nua ra Pablo bin tun ran tdi dim bs b ja nda ra ngu, n hnta nda ra dofi da mbdi.

dm bhmbe b ja ra thi Malta, d huhe nda ra
11Nhyuzna
Bi zm b Roma ra Pablo
nub mi thoan hyupa, nu ra Pablo bi zond y ngrpi y judo ngue m bp. N nub mim pti b ba ra Pablo, bi ymbi: Man yoh ah, nte man tso d rp ma mijudoh, xn d fsta y n thnde bi thocta ma ngrpa bombtah, p guehma bi
17N
Bi man rm Hman Oj ra Pablo b Roma
279 mba ma dg b bh y romano b Jerusaln. 18 N nub mi yrc ran junbi, nu mi nde xt hyga thoho, nguetho nte d t ngue da thogui. 19 P nu ma mijudoh him mi nde xt hyga thoho, jananguea d h ran tdi di dg ua Roma. P hiny ba dm bni d yp ma mijudoh. 20 Jananguea d zohnnah dan nuh n dan yh. Nuj dy israelh, d tmhb din ja ba bi man Oj gue din ja. P d cyi ngue ya bi dmi bin ja ba bi man Oj, jananjab nthutig ra tgui ja ua, bi yna ra Pablo. 21 Nu bi xia ra Pablo: Nughe nte m scu bi bnghe n yp Judea nanguee. Xnga nda man yohh b nxp, bi man ran tso nanguee, njoo too bi ypai. 22 P dn nde gui xije ts ba gum bni, nguetho hnb bi z i hma hingui ho ba gu cyih, bi yn. 23 N nu bim pti manda ra pa nanguea x ma, n xn ngu bi zm b mi ba ra Pablo. Nu ra Pablo bya gtho ra pa bi xifi nangue r bfi i t Oj ua ja ra ximhi, n bp n manda Oj y ji. Bi hyoni bp d ycyi ra Jess, n bi yuti hap ntoti nangue ra Jess b ja r scu ra Moiss, n y scu y pngahy. 24 Nu da bi ycyi b m man ra Pablo, p da him bi ycyi. 25 N nub him m s ngue daangu da bni, bi mbdi bi mba. P nu ra Pablo manda ram hma bi xi: Nuna r Hogandhi Oj majuni bi ma nub mim pngahy ra Isaas, n bi xi

HECHOS28 ma ngrpa bombtah. 26 N bi tmp: N mba b bh ni mijudoh, n gui ymbi: Nu ah zi gu hmb nangue ni zaguh, p hin gu phmb ba gu hmb. N gun nuh nangue ni dh, p hin gu phmb ba gun nuh, ngub bi ymb y ji. 27 Nguetho nu y ji xm m y mbi, n xngui ts ct y zagu ba de. N tengub di tsnt y d, nguetho su da nu, su da yde, nguetho hingui nde di ph y mbi guep da z xc hocpa y mbi, na r Hogandhi Oj b mm pngahy ra Isaas, bi yna ra Pablo. 28 N bi thoqui bi ymbi: Dami phmb ngue nuya da si hing y judo bp da z d zin Oj , n gtho y pa d mba b. N nu, manda da y, bi tmp y judo. 29 N nub m guaa bi ma ra Pablo, nu y judo bi mba, n bin junzh b m mba, nangue ba bi mana ra Pablo. 30 N nua ra Pablo bim bp nyo jya b ja ra ngu x mihi. N gtho too bi mba b, bi numanho. 31 N nu ra Pablo bi ma bp d manda Oj , n bi xnbi nangue ma Hmuh ra Jesucristo. N nua ra Pablo him mi supi too da yde, n njoo to bi hcpi.

Ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra ngrpa dhnini Roma

in nde ah hnta guim bmhb a. D p Oj ma Tah n ra Jesucristo ma Hmuh da hyuta ni mbih nangue r mate zh.
mm in nde da zm b Roma a ra Pablo
ROMANOS
Nug dr Pablog, dr yhg ra Jesucristo. N bi xic Oj ma bigbe ra Cristo, n bi huangui gam mang rn ho madayo Oj. 2 N gueta ram hma mi man Oj b ja r hoga tohni bi yot y pngahy mayab. 3 N ndata ram hma im ma nangue ra Jesucristo r Tsnt Oj a, n nanguea bim bcua ja ra ximhi, rm bombto ra David a. 4 P nub mi dmbni b b xn du, ja bi yu Oj xn ho gue r Tsnt Oj a bya nte hmbi nangue r Hogandhi in youi. Guea ma Hmuh a. 5 N r mate zh bi xiqui ma bigbe ra Cristo, ga japi dayc yi y ji gtho y hnini, n guea d hnumanho ra Cristo a bya. 6 Jananguea in ndec Oj ga mba ga fxa ni tcyih, nguetho bi zonnah Oj bi jaah y mbti ah ra Jesucristo. 7 Guehna d otah na ya gtho ah gu bhmb b ja ra dhnini Roma, ngue bi hucah Oj n bi zonnah, n bi ueca ni mbih

Ran zngua
thoho d xi ah mm dad johyag, nguetho d a man y ji hnb go hap d yo ngue gu cyih xn ho. Jananguea d xi Oj jamadi nangue gtho ah. N di thocpa ra jamadi ma Ojh ra Jesucristo. 9 N i p Oj hin d tsa n ybe nangue ah. N d hh ma mbi d rpa r bfi b dm man a ran ho madayo nangue r Tsnt. 10 N d p r mate Oj ngue hin da yaa ga mbag b gu bhmb. N hin d pdi ba da z d sm b, p go p Oj, n xmhma thoho da nde Oj ga mba b. 11 Nguetho mm dn nde gan nu ah, ga fx ah din ja ah manda xn ngu r tsdi Oj, n manda gam bhmb xn ho bya. 12 Nc da z gui fxcah, jananguea da z da xtm fxtah nangue ma tcyih d comhb. 13 Ma zi cu

8Mbto
280
281 ah dn nde gui phmb ngue xn ngu y nid m na xc mba b, p hinga na s. P guehma dn nde ga mbag b n da hnurca ma bfi b gu bhmb, tengu b mida y hnini xt mba. 14 Nguetho i yo ma gnda ga xnba y ji, n bp ja y hnini n ym bndpo ji, n ph ra scu n hingui pdi, gtho ga xnbi. 15 Jananguea n ah mm jag ra ph ga xnnah rn ho madayo ra Cristo, gtho ah gu bhmb b ja ra dhnini Roma.

ROMANOS1 bi ytua ja ra hi. N gueb go r mbdi ra ximhi mi s xt fdi xn ho. N mi s xtm bh y ji xt numansu Oj. Jananguea njon da z da xi Oj nte in dupate. 21 N mi shma xtm b Oj, p him mi nde xt numansu a n him bi xifi jamadi ba gtho bin tund. P bi dmi bi bn a nda ran yomfni nte n mba tho. Jananguea bi bh ra hoganyomfni. N njmb bi z da bni ba xn ho da yr pya. 22 S na ps , n guep bp ra hogan yomfni bya. 23 Nu Oj tte xn ho a, gue i bi mazi. P nu bi yzh y ji bi bni tengu y pte y ji dim bdi, n y doja n y zate n y poz, manda bi ymbi oj . 24 Jananguea bi hy Oj . N manda bi yzh ba gtho bi numanhos bya gue ran yomtni. N bi tsons y ji nda ngu nda . 25 Bi hy a majuni Oj n go bi ycyi him majuni Oj. Bi dnde gtho bi yt Oj ua ja ra ximhi xinda guea Oj gue bi yt. P hnta Oj mixte xn ho a gtho y pa mazi. Jananguea hnta ga spah a. 26 N guea hy Oj . N nubya bi z bi yt ran tso, gueb go m yt manda xn tso, n y xisu bi p a bi znba Oj xt yte, gue bi ysba y mixisuh tengub ran yoh zh. 27 N yn yoh bi hyh y n tdi mi sn Oj xtn tht y xisu ngue xt manda, nguetho mm in nde di ysba y minyohh, nua him mi s xt yte. P bi hyons ran nbi gue y ji zh b m uegue. 28 N nub him mi numanho a ran yomfni majuni nangue Oj, ngutho bi hy Oj , n manda bi

hin d ps ma s gam mang ran ho madayo, nguetho guea ram hma r tsdi Oj a d yn too gtho da hyn a. N mbdi bi sije dy israelghe, n x bi si mida bya. 17 Nguetho nu ran ho madayo i xij ba n hogah, gue ga hnthoh r mate, n hiny ba manda d zinj Oj a. Tengu mn toti: Too bi ycyi r mate Oj, bi hocpa y tsoqui, bin tun ra dayote bya.
16N
Nu ran ho madayo n yn too gtho da hyn a
nub hin da yn Oj y ji i jatho di nbi, nanguea danyo thoho i thnde, n i te ba g m tsoqui. N nua majuni nde di bnba Oj , p di hcpada , nguetho manda in numanhos y tsoqui. 19 P i phma ba s da fdi nangue Oj, nguetho gues Oj di bnbi. 20 N madagueb hin di nqui Oj, p da z da bh y ji gue magues Oj n i ja r tsdi mazi a, nguetho in nu ba gtho

18Nguetho
Gtho y ji in dupate y tsoqui
ROMANOS1,2 bn y tson yomfni n bi yt yn tso him mi s xt yte. 29 N mm di yus y mbi gtho y tsoqui, ran yomtni, ra tsombi, ran tsiyate, ra nxmate, ran tsya, ran thote, ran si, ran thte, ran cpate, ran cte. 30 N y znfhni , n i san Oj, n hingui su nda ra ji, n din yx, n ma magues , thocpa thoho i hons mida y tsoqui hingui pdi da yte, n i fstaa ba man y ta n y mbe. 31 N hingui nde din yomfni , n hin di jtsa man , n hiny y n hucate, n hiny y yembi. 32 I phma di nba Oj gtho y pa mazi, guea y n sh a nguetho i t ya i hmangua. P manda guextaa i te n manda di johya b xn ngu daangu th .

282 muui a bi yte, n da zmp Oj a. 6 N nda ngu nda din tunna rn thui ba bi yte. 7 Nu Oj di unta ra temazi b boo zi ta ran ho, nguetho honi dim bhmi Oj, n i honi da yta i numanho Oj, n i honi da trpa ran ho njmb din thegue. 8 P nub dadn shmb Oj, n hin d numanhoh a ra yu majuni p hnt y tsoqui go d numanhoh, p guea d daj ra cu Oj a b, ngue mm ntsutho. 9 Ntsdi yn nbi n ba gtho m dumbi da nu nda ngu nda too gtho nzi t y tsoqui, nje dy israelhe, n ah hin gy israelh. 10-11 P hnta go too da hyoni da yt ran ho, di japi darp dim bhmi Oj n da numanho Oj a, n da hyurpa r mbi thocpa thoho, nche dy israelghe, n ah hing y israelh. Nguetho gtho daanguj b na nuj Oj. 12 N nu hing y israel him bi sih y n tdi Oj. N madagueb him bi sifi, p guehma da nu yn nbi too di thocta y tsoqui. N ngutho y israel ngue bi sih y n tdi Oj, n gue y n tdi Oj d junba too di thocta y tsoqui. 13 Nguetho nub da btho y n tdi Oj nda, hin da numanho Oj a b, hinda hntb da yta hmam b. 14 Nu hing y israel, him bin tun y n tdi Oj ngue ran hocji xt yte. P guehma i ps mbo y mbi ndaa xn ho, nguetho jab i ta rn thui y n tdi Oj ngue ran hocji. 15 N madagueb him bi sih y n tdi Oj da, p tengu b mn toti b ja y mbi y n tdi Oj, n gues y mbi i xifi ngue

Jananguea hingui s ga mhb him man sh a ran nbi hnta go too gah. Nguetho nub d numanh da nangue y tsoqui, n d mhb go y n sh da nu ran nbi , p guea nn junba zhh a b gue ndata d th. 2 P d phmb gue y n sh b di nba Oj t y tsoqui. 3 P s d mhb ngue go ga ponj rn junbi Oj, ngue go d mf hingui ho t da, n ya daangu d th . 4 Ha hin d phmb hanja him bexque di ngah Oj nangue ma tsoquih. P guea n jaj ga ph ma mbih xn ho a. P nuj d fstah r yembi i rcah. 5 P nub xm m n mbi nda, n xngui ts coh r mbi nangue y tsoqui, p mm di pt yn nbi da trpa b bi zn ra pa, ngue r

Di nba Oj too di ho y tsoqui
283
16N
ROMANOS2,3 gu th, gy israelh. 25 P nub xc th y n tdi Oj bi man ra Moiss, xn ho ngue am hmpya ma jih, ngue dy israelh. P nub hin d tnhd , sti thoho am hmpyagah b, n nte ja b a uh ma hmpyah. 26 N nu hing y israel ngue him bi mba ma hmpyabi y ji, nub t y n thh y n tdi Oj, nu i numanho Oj , tengub xt hmpya b na nu Oj . 27 N nu hing y israel ngue nte ma hmpya i ja, p nub i t y n tdi Oj, gue d jaj din c ma tsoquih , dy israelh. Nguetho s d mpya ma jih, tengu mana ran tdi, n hin d th a rn sui ma hmpyah. 28 N madagueb ndata mam bombtah ra Abraham, p hinga guea n yte r thni Oj nda a. N xn nanguea am hmpya maxtse r ji nda. 29 P hinda hntb hmpya ma mbih nangue r Hogandhi Oj, nua njuntho ra hmpya i nu Oj a. N nub njab ma mbih, hin gam bmhb ngue da numanhoj ma mijih, p hnta Oj gam bmhb da numanhoj. Nub boo da yngui: P hanja bi huand Oj y israel th, n ba nam bna ra hmpya bi si , gueb boo da yngui. 2 P xn ngu ba huand Oj . Mbto thoho gam bmhb bin tun rm hman Oj mayab ndu mam bombtah. N guea ga xi too da yngui. 3 P xn ngu him bi nde. P ha gam bmhb bi zp a m na xt yrpa Oj y ji b. 4 Hinna maha, p guehma gues Oj di jtsa rm hma, madagueb

hingui ho a bi yte, o jab xn ho. guea d junba Oj gtho y ji, nangue ra Jesucristo b bi zn ra pa. N di junba nangue i s mbo y mbi . N guea i mam b ja ran ho madayo ngue dm mang.
S n yx da y israel y n tdi Oj
nu ah ma miisrael ah, guidn yxh nguetho gy mngu israelh, n, hnsgah i numanhoj Oj, nguetho bi daj y n tdi, s gu mhb. 18 N g phmb r ph Oj, nguetho gn xhmb y n tdi, n g phmb ndaa xn ho da z da yta nda. 19 N gum bnsh gu uth ra yu y xd, gum bmhb y nyoti ah i yo b ja ra bxui. 20 N s gu mhb ja nin tdi gui xnbah y ymbi, nguetho gu phmb y n tdi Oj ngue majuni, ngue di un ran yomfni nda. 21 P nub guea gu th ma miisrael ah gu xnbah mida, hanja hin gn xsh th. Gu xihmb mida ngue hin dim p, p hanja go gum psh th. 22 Gu xihmb mida ngue hin din yomtni, p hanja go gu yomtni zhh. Gu xihmb mida hin da yspa y hyte oj, p ha hin gum bmhb ngue go gu czhh b i thnde y ojs , n gu pf ba gu numanhoh b. 23 Gn yth a nguea gu mhb gu phmb y n tdi Oj. P manda gad jaf hin da numansu Oj mida, nguetho gu fstah y n tdi bi ma. 24 Jananguea bin ja tengu mn toti, ngue di cman Oj hing y israel b i nu a ran tso

17P
ROMANOS3 gtho xtn htho y ji nangue r bfi. N tengu bi man r tohni Oj, gtho di jtsa bi ma, n hin hap ga tmhb ngue him bi yt Oj a m ma, b ga nhd. 5 P s n da hingui h rm hman Oj: Hingui ho b di ngah Oj nangue ma tsoquih, nguetho manda di ncmanho rn ho Oj b gtho xn tsotho ga th, n y ji. 6 P hingui shma ngub ga mamhb, n xn ho b di ngah Oj nangue ma tsoquih, nguetho jatho da yt ran tstabi nangue gtho ra ximhi. 7 N s n da: Manda d spah Oj nangue ma fhnih d mamhb. P hanja di ngah b, tengub dy yta tsoquih, n manda d uhmb ngue njmb dim fhni Oj, s n da. 8 N mbh ga th ran tso, ndahma di nqui a ran ho, i nj d mhb da b d na hin n ynj Oj y n tdi, gue to i sanj. Pgue da tsmba nangue y m hman .

284 ran ygui ngue hingan jomi, xn x, in jab ma ndeh. Nguetho mm d mamhb y fhni, n ran dte i pm ma ndeh, tengub dy pozh. 14 Nu ma ndeh mm yup ran tsante ngue xn ju. 15 Nu ma guah, mm i hya na dihi ngue dan hoteh. 16 P huhi thoho bp hap d yoh, ngue xn tso ba d rpah . 17 N hin dad hocpah y mbi ma mijih, xnga guea ma mbi zhh. 18 N xngui ts dm bmhb ngue ga numansuh Oj. N guea bi man r tohni Oj b mayab a. 19 N nua m hmam b ja ram hma mayab ngue bi xije Oj dy israelghe, ga phmb gtho i ja ma tsoquih b na nuj Oj. Jananguea gtho ra ximhi din htho b bi yrpa ran junbi Oj. 20 N nu y n tdi Oj, xnga nda ra ji d ymbi xn ho ngue bi xij ran hocji xc th. P nu yn tdi, ja ga tmhb b ba d th.

ha gam bmhb manda xn hoj dy israelh. P hinna, tengu thoho d xi ah b r mbdi, nguetho daangu dy yta tsoquih, n y israel n hin y israel. 10 N mn toti: Njoo nda xn ho, xinga nda. 11 Njoo nda i ja rn yomfni, n njoo i hon Oj ngue nde da dnni. 12 Gtho gah d uethoh, n da n tsontho ba d th. Xnga ndaj d th ran hocji. 13 m m xn tso ma ndeh, tengub nda ra hyhi b ja
9P
Gtho dn dupateh y tsoqui
nuya bi turcah manda ran hoqui ngue d ynj xn hoj Oj, n hin nangue y n tdi ngue bi xij xc th ran ho, madagueb mid nqui ts b ja ram hma mayab a ran hoqui d xi ah ya. 22 Gue ga hnthoh a rn hoqui Oj nangue ra Jesucristo di hoga ma tsoquih hnta go too gah. 23 Nguetho njoo gah

21Jananguea
Da ynj Oj b ga hmhb rn hoqui
285 d jsh gtho ran ho nguep xt numanhoj Oj, p gtho d th y tsoqui b n nuj. 24 Jananguea bi znni di hogazhh Oj ngue rn tunni thoho, nguetho bi gurca ma tsoquih ra Cristo Jess. 25 Nguetho bi zn Oj a ra Cristo ngue bim btse zh, bi gurca ma tsoquih nangue r ji. N guea n yn too da hyna bi yrpe. N ngutho nangue m bh mayab, nub mi du ra Cristo, ja bi nqui a punba y tsoqui too m nde r punbi Oj. N ja bi yu Oj bya ba ththo . 26 N ja bi yu Oj a rn juti ma tsoquih, jananguea da z di hogah ya, n da zimanhoj ngue guej d cyih r mate ra Jess. 27 P xiya, hap bi goa man ytsih. Bi mba ma brquigah. P hague nja. Nguetho hin d jsh y n tdi Oj, p bin dactah r mate b m cyih a. 28 N d phmb ngue bi hogah Oj b m hnthoh rm hma nangue rn hoqui. N hin da yngah b xc jsh, o hinna. 29 P s d mhb dy israelh hngdah i numanhoj Oj. P i jatho ga phmb ngue n hin y israel in nde da numanho Oj. 30 Nguetho ndatho a Oj, n gtho too da hyn r mate gtho da ni hocpada Oj n da zimanho, n y israel, n hing y israel. 31 P ha d n ah nte di muui y n tdi Oj ngue d n ah ga hnthoh r mate. P hinna, p manda d jsh y n tdi Oj ya, nangue ra Cristo r mate Oj i fxcah.

ROMANOS3,4 ba hocpa y tsoqui Oj a th, n ba ymbi xn ho a. 2 P hinga gue ba gtho bi yte tmbi xn ho a, nguetho nub da gue , ya m ja ba xtn yzh b. P hin te n yxa ra Abraham b n nu Oj a. 3 P tengu man r tohni Oj, nu ra Abraham bi ycyi tho a ram hma b m xifi ba da yrpa Oj. N guea ymbi xn ho a bya. 4 Nub xt xij Oj ngue guea r bfi ga th d ynj xn hoj a, p hing ra mate thoho a d ynj xn hoj b, p tengub man zbithoh a b. 5 P nu Oj hingui xij nda ra bfi d ynj xn hoj, nguetho hinguin zaqui ma mbih nangue ma tsoquih. Jananguea i xij ga hnthoh a r mate di hoga ma tsoquih, n guea d ynj xn hoj a bya. 6 Na ra David ngub bi yorp ja r tohni Oj mayab ngue: mm di johya nda ra ji ngue da ymp Oj xn ho, n hin da yrpa ra gnda b xn ho xt yte o hinna. 7 Nguetho bi mba ma punbi y tsoqui, n him man din c, bi yna. 8 N na: Di johya too bi mba ma hoqui y tsoqui n nte da thnba b bi mba ma junbi, bi yna ra David. 9 P ha gum bmhb ngue hnt am hmpya y ji da nu na ran johya i hmangua. Ha hin gum bmhb ngue n hin gam hmpya, da zin Oj, ngueb daangu im bmhb a ra Abraham b mi hyntho a ra mate bi man Oj, n guea tmbi xn ho a bya. 10 P ga nnah, ha mbjua

Ran tuti nangue ra Abraham
Xi a mam bombtah ra Abraham ngue dy israelh,
ROMANOS4 bi tmbi xn ho a ra Abraham, b mi hmpya r ji. Uague mbto thoho bi tmbi xn ho. P hinga mbjua maha, p bexque bi tmbi xn ho b hin n hyc r ji. 11 N mbjua bi sifi da hyc r ji, ngue ra hmpya ya x ymp Oj xn ho a. P bi ymbi xn ho b mi hyntho a ram hma b hin n hyc r ji. Jananguea i mbi r ta ra Abraham too gtho i cyi tho a bi man Oj. N hing y israel, ngue him bi mba nthqui y ji, n da tmbi xn ho . 12 Nj dy israelh gue d hc ma jih, daigu b na ynj xn hoj Oj a ra Abraham, b daangu dm bmhb ra Abraham b hin n hyc r ji.

286 b. 16 P hingui ma nangue y n tdi d jcpah o gue d psh, nguetho hin xc nuh ran ho b. P i ma ga hnthoh rm hma nangue r mate, n nubya da z majuni gtho gah ga nuh ran ho bi sih ra Abraham da nu y m bombto. N madagueb njuntho dym bombtoj ra Abraham o hinna, p daangu dm bmhb ra Abraham. Jananguea ma tah ra Abraham b nam bn Oj. 17 N guea nam bna m xi Oj ra Abraham b m ymbi: Nui gr Abraham, ga tee ngue gr ta xn ngu nim bombto gtho nan ndoho ra ximhi. N nua ra Abraham bi hyna ram hma bi sifi, nguetho bi bdi jas r tsdi Oj, gue da z di un ra tsdi xn dcyi n xn du. N tengub ya bin ja b m ma Oj, nguetho majuni da yte. N guea bi bna ra Abraham. 18 N nu ra Abraham him mi s xtn ta nangue y m bombto dim bi. P bi hyn a ram hma b mi sifi: Xn ngu nim bombto dim bi gtho nan ndoho ra ximhi. N bi dmi din ja, jananguea bin ja bya. 19 N madagueb x thoh y pa i bi ngue xtm bh y thni, nguetho ya x nd, x mbtsa nda cinto njya, n daangu xn dcyiui a r xisu ra Sara, him m s xtm bh y thni, p him bi bh r tsdi r tcyi, bi bdi majuni dim bh r thni. 20 N xingui ts bi bni ngue hin da yt Oj a bi ma, nguetho bi bdi hingui hmpa da yt Oj. Jananguea bi hyn r tsdi Oj a bya, n guea yspa Oj a. 21 N ndata mim bni ngue jas r tsdi Oj di jtsa

nu Oj bi mam majuni a da yrpa ra Abraham, ngue bi ymbi: Ga daa ran jpi n nim bombto gtho n ndoho ra ximhi, n ga da ah ra dayo hi, bi ymp Oj a ra Abraham. P hin nangue nda ra bfi nn tun na ran jpi na, p nangue bi tmbi xn ho b m hyntho na ram hma bi sifi. 14 P nub dm bmhb gue gue y n tdi d jp Oj nda, p dm bmhb nte n mba tho a manda ran hogui b, ngue ga hnthoh a rm hma, n hin da z di jcpah Oj b. 15 Nguetho nub d na gue gue y n tdi Oj ga homhb, o gue d psh xc th, p d fstah , n hnta ran nbi ga nuh b. P nub hin xtn ja yn tdi, o gueb hin xc psh mbo ma mbih, hin xt nqui y tsoqui

13N
Ga hmhb rm hma Oj nangue ran jpi i xij
287 bi ma. 22 N nua bi hyntho a ram hma b m sifi ba da yrpa Oj, n guea hocpa Oj a, n bi ymbi xn ho, i m b ja rm hman Oj. 23 P hinga hnta ra Abraham bi tmbi xn ho b mi hyntho a ram hma bi man Oj. 24 P nj, bi hogah Oj n bi ynj xn hoj b m hnthoh a ram hma bi xij Oj, ngue bi xoxa ma Hmuh ra Jess b mi du. 25 Nua bi un r te bi gurca ma tsoquih, n bi tgui. N bi xox Oj a, jananguea d phmb majuni bi dha bi xogah.

ROMANOS4,5 nangue ma tsoquih. P bi du ra Cristo b mi zn ra pa bi man Oj, ngue bi ynj dy tsombih. 7 P hinga ngub rn hucate nda ra ji, hntb ra hocji r amigo, da nde di bh r te ngue xtn yn a, p nub ra tsombi, hin da nde di bh r te b. 8 P nu Oj i urcah tte thoho xn ho rn hucate, nguetho hin dy hocjih, p bi du ra Cristo bi ynj b man dy tsombih. 9 Nuya bi hoga ma tsoquih nangue r ji ra Jesucristo, n bi zimanhoj Oj. Jananguea d phmb majuni da ynj ra Jesucristo nangue r cu Oj b rn zgui. 10 N nub midn shmb Oj, p bi hogah r Tsnt zh b mi du. N i bh ya, jananguea bi z di thoqui di daj ra hogambi ya, n da xoxcah b rn zgui. 11 P n a i rcah ya dadn johyah nangue dadn amigoh Oj ya. Nguetho bi uegah ba midn shmb Oj a ma Hmuh ra Jesucristo.

Bi hogah Oj b m hmhb rn hoqui bi ma. Midn shmb Oj, p nuya d ymanhoh, ngue bi hogah ma Hmuh ra Jesucristo. 2 N bi zixcah ra Jesucristo b i ja r mate Oj, nguetho d hmhb rn hoqui, n d bhmb b. N dadn johyah gue d tmhb a ran ho tte thoho da yrcah. 3 N hinga hnta ran ho d tmhb nn johyah ya, p n yn nbi dn nuh ya, guextaa dadn johyah. Nguetho nu yn nbi n jaj ga hth xn ho . 4 N nub d hth xn ho, guea dn te ma mbih a. N nub bin te ma mbih, guea n tmhb a ran ho di daj Oj bya. 5 N d phmb hin da hyj Oj nangue ran ho d tmhb, nguetho di hugah. N nua r Hogandhi bi daj, di jaj d sh rn hucate Oj mm xn ngu. 6 N him m s xcn yns ma tesh, nguetho bi gendga ma mbih

D ymanhoh Oj nguetho bi pungah r Tsnt
ndatho maha ran yoh bi dmp ra tsoqui ua ja ra ximhi, gue nu ra Adn. N bi dmp ran dte nangue r tsoqui a bya. N guea gtho ran dte bi thoc y ji a bya. Nguetho tengub data d th ra tsoqui ra Adn. 13-14 N ngutho bin ja bi xnd ra Adn, guehma bi du nangue y tsoqui, madagueb him bi sia nda ran tdi tengu bi sih ra Adn. Gue gtho y ji mi b b him mi hman y n tdi Oj, gue hin nm bh ra Moiss, p bi du, nguetho y hmu a ra Adn. P bi zh manda ra
Ra Adn bim pommi ra Jesucristo

12P
ROMANOS5,6 hmu ngue rm poniui ra Adn, nua ra Jesucristo a, gue m hma ba h. 15 P ndanyo thoho bi yt ra Adn n ra Jesucristo. Nua ra Adn, bi un ran dte gtho y ji, nangue r tsoqui a. P nu ra Jesucristo mm manda xn ngu r tsdi, nguetho r mate zh bi punga ma tsoquih hnta go too da hyn a. N guea rn tunni Oj bi daj. 16 Ndata r tsoqui ra Adn, n nba y ji. P nu ra Cristo bi guti xn ngu y tsoqui nangue r mate zh, jananguea da z da xocpa y ji. 17 N nangue ra tsoqui bi yta nda ra ji ngue ra Adn, guea n ja r tsdi ran dte a nangue gtho y ji a bya. P nu too gtho da hyn r mate Oj, da mba ma hoqui y mbi, darp dim hmuh a ra Jesucristo, n din ja b dim bhmb gtho y pa mazi. 18 Nu bi xnta ra Adn gtho bi tsnba ran nbi nangue r tsoqui ra Adn. P nu ran ho bi yta ra Jesucristo, da z da xocpa y ji, n di un ra temazi. 19 Nua ra Adn bi mbstaa rm hman Oj, guea n tsombi gtho bi xndi. P nu ra Jesucristo b mi yta bi man Oj, guea n hocji too gtho bi xnta. 20 Nu Oj bi un y n tdi, da fdi mm xn ngu y tsoqui i ja. Nguetho nub d phmb ngue mm xn ngu y tsoqui i jaj, ga phmb bya, mm manda xn ndoho rn hucate Oj ngue di pungah. 21 Tengu thoho a ra tsoqui bim hmu, n m nde xt daj ran dte. N ngutho a r mate Oj, bim hmu n guea bi pungah, n bi ynj xn hoj, n di daj ra te mazi nangue ma Hmuh ra Jesucristo.

288
Bi brca man yomfnish a rn dte ra Cristo
Ba maha gam bmhb bya, ha ga thoqui ga th y tsoqui b, ndahma manda xtn ndoho rn hucate Oj di pungah. 2 P hingui shma ngub gam bmhb, ngue x ga thoqui ga th y tsoqui. Pgue dn jah tengu nda ra du hingui b sifi da yt y tsoqui. Hague dn z ga thoqui ga th y tsoqui b. 3 Ha hin dm bmhb ba nm bna ran xixy d th. Nm bni bi brca ma tson yomfnih b m du ra Cristo. 4 N nua ran xixy nam bni bi t a ma tson yomfnih b m t a ra Cristo. N bi daj ran yomfni madayo b mi xoxa r Ta nangue r tsdi mixte. Jananguea bi z darb d bhmb b ja ra dayote n d th y n thh a. 5 Nub m du ra Cristo, na ma tson yomfnih bi du bya. Jananguea nub mi xox Oj a ra Cristo, dm bhmb madayo n madayo dm bmhb ya. 6 N d phmb tengub mi mba ma cuati ma tson yomfnih b ja ra ponti b mi du b ra Cristo. Jananguea bi thcpa r tsdi man yomfnish, ngue hin di mandagah y tsoqui. 7 Nguetho tengub nda ra du, ya him ma yt ra tsoqui, p ya bi mba ma thgue b ja r tsdi ra tsoqui. 8 Bi du ma tson yomfnih nangue bi du ra Cristo, jananguea d phmb darb d bhmb ra Cristo ya. 9 N d phmb ngue bi ndants mahna ra Cristo b mi du, n him mandand da du

289 mahna, him man ja r tsdi ran dte mahna nangue ra Cristo. 10 Nguetho m zta ndand bi du ra Cristo nangue ma tsoquih, n nuya nm bi di japi da fh r tsdi Oj ya. 11 Jananguea i jatho ga phmb tengub d tuh nguetho bi thgah r tsdi ra tsoqui nanguej, n hin dn nde ga hmb y tsoqui ya. N nuya nm bhmb d jaf da fh r tsdi Oj, nangue ra Cristo Jess d bhmb. 12 Jananguea hingui s dan hyhmb ngue di mandagah ra tsoqui mahna, ngue di bcpah ga th ba im mam man yomfnish. 13 N hingui s ga un ma jih da yt y m pfi ra zthu, ngue ga th y tsoqui. Pgue dan unsh b b Oj ngue bi daj ra dayote b m du man yomfnish. N ga un ma jih da yt y m pfi Oj, ngue ga th ran ho. 14 N hin man sh di mandagah ra tsoqui ya, nguetho dn yoh a r mate Oj ngue di zrca ma mbih. N hin di mandagah y n tdi Oj, nu hingui s di zrca ma mbih .

ROMANOS6,7 i xij, n di daj ra hogambi, n dam bmanhoh a Oj gtho y pa bya. 17 P jamadi Oj nangue ah. N madagueb g pp ni hmuh ra tsoqui mmbto, p nuya i ja ni ph gui thoctah ba bi yutah b gmn dh b ja rn xdi Oj. 18 N bi mba njci ah nangue r tsdi ra tsoqui, jananguea gun yhh r tsdi ran ho ya. 19 D xi ah yn tuti, ndahma hingui hi b d phmb. Ngue tengu b dn dh b ja y tsoqui, gue d th gtho yn tso dm bmhb. P ngutho ya, mbh dan dh b ja ran ho, gue dam bhmb ga th gtho r hogabfi Oj. 20 P nu mmbto xngui ts m ndeh ran ho b mn yhh y tsoqui. 21 P nte mn ho bi bna ma bfi d th. N nuya d ps ma sh b dm bmhb ba d th mambto, n gue m sixcah b ja ran nbi mazi . 22 N nuya bi mba njguigah nangue r tsdi ra tsoqui, n dn yhh b b Oj ya. Jananguea manda da hnurca ma hoga bfih b. N i tsixcah b dan zmhb b, gtho y pa mazi. 23 Nua rn zbi da d too t y tsoqui, ran nbi mazi a. P nu too i bhmb ra Cristo Jess ma Hmuh, di unda Oj ra te mazi , n hingui jut.

nub r mate thoho Oj dn yoh ya, n hin di mandagah y n tdi Oj, ha da z ga th y tsoqui b. P hingui s ngub gam bmhb. 16 Ha hin d phmb nub dad dp ma mbih a nda ra hmu ngue ga rpah r bfi, ma hmuh a b, n d tnhd a bya. Nub guea ra tsoqui ma hmuh, hnta ran nbi mazi di daj a. P nub da guea Oj ma hmuh, d th a
15P
Hin ga cyih y tsoqui, p ga cyih Oj
Ma zi cu ah, ga xi ah nda ran tuti ya. Guim bmhb hague in ja yn tdi, di manda nda b i bi, p nub bi du, ya ma hinna. 2 Tengub nda ran yoh i bh r xisu. N nu r xisu i jatho din zmmi a r nd gtho
Tengub dn thth ra Cristo
ROMANOS7 y pa i bi. P nub bi du r nd, him man z di manda a r xisu. 3 P nub hinga na tu r nd, n nub dim bhmi manda ran yoh ra xisu, da tmbi ra yomtni b. P nub bi du r nd, bi mba ma thgue b mi bhmi r nd. Nuya da z dim bhmi a manda ran yoh, n hin da tmbi ra yomtni bya. 4 Nda ran tuti nanguej, ngue bi mba ma thguegah nangue ma hmuh m bhmb, ngue y n tdi Oj, nguetho tengub d tuh b mi du ra Cristo. N guea ma hmuh dn thth b m xox Oj a ya. N darb d bhmb a ya, p guea n z ga th xn ho r bfi Oj ya. 5 P nub mi bthoh a man yomfnish mm xt y tsoqui mid hoh. Jananguea nub mi xij y n tdi Oj ngue hin ga th d numanhosh, manda d th bya. N nu bin ja ma bfih, ran dte n ran nbi a bya. 6 P nuya ma thguegah nangue y n tdi Oj nguetho bi du man yomfnish mi pa ma hcpi. Jananguea d rpah r bfi Oj ya, nangue madayo ra tsdi, n guea r Hogandhi Oj a. N hin d tnthohoh mayab ntoti nangue y n tdi Oj.

290 d pc i ja ma tsoqui. 8 P nub m bng ba man na rn tdi Oj, manda d t ran tsya m o ma mbig bya. P nub hin xc ct ma mbi a ran tdi, hin xt nqui xn ho y tsoqui o ma mbig b. 9 Jananguea nub him ma n bng nangue rn tdi Oj, him mi pc ngue dr tsombig. X mi btho, d bns ngue xn hog. P nub m bng nanguea ran ho xc t, d fst a. N ja d pc bya ngue ran dte mazi a man zbi. 10 Jananguea nu y hogantdi Oj, ngue xt dac ra te b xc jts , p nangue hin d jts , m ja xt dac ran dte. 11 N m ng xcm bmanho nangue y n tdi Oj. P bi mut yn tdi a ma tsoqui, jananguea m ja xt ng y n tdi Oj bya. 12 P xn hohma y n tdi Oj, n nda ngu nda ran tdi gtho xn hotho , n i ma nangue r ph Oj , n hin hap di bdi. 13 P ha guea r hogantdi Oj zixc b ja ran dte b. Hinna. P nu yn tdi nn c ma tsoqui i o ma mbig, ngue ndanyo thoho d t. N m ja xt dac ran nbi nangue a. Da z ga phmb bya ngue majuni xn tso ma tsoquih, nguetho di japa r hogantdi Oj da yrcah ran nbi.

gam bmhb bya, ha ga mf hingui ho y n tdi Oj. Hinna maha, xn ho y n tdi Oj, nguetho guea d pc ngue i ja ma tsoquig. Nug hin jmb xc pc gue d t ra tsoqui ngue ran tsya. P nub m bng a ran tdi ngue i na: O gad syaba ni mijiui, ja
Nn c ma tsoquih y n tdi Oj
7Ba
phmb bi man y n tdi Oj a r Hogandhi. P ndanyo thoho dm bmhb. Nug dn ds b ja ra tsoqui, n d t ma hmu a. 15 P xngui ts d pc ba d t, nguetho hin d t a majuni dn nde. P nua xngui ts d numanho,
I rcah ran si a man yomfnish

14D
291 go d t a. 16 N dn jun zhg b hin d t y n tdi Oj, p nua nn jun zhg guea n pc xn ho y n tdi Oj a bya. 17 P hinga guec d t b d ta xn tso, pgue ma nyon yomfnig i bp mbo ma mbig guea di bcpi ga t a. 18 N d pc ngue nu ma nyon yomfnig, hin te manho i ja. Dn ndehma thocpa thoho ga tran ho, p jab hingui s. 19 Dn nde ga t ran ho, p hin d t a, n hin dn nde ga t ran tso, p go d t a. 20 Nubya, d pdi ngue hinga guec d t a him ma ph b d te, pgue gue y tsoqui o ma mbig. 21 N njab d t, ngue nub dn nde ga t ran ho, p manda hingui hi ga t y tsoqui. 22 N nua ma mbig, gue m m dad hohma a rn tdi Oj. 23 P dn nug manda ran tdi gue rn tdi ra tsoqui i o ma jig, ngue din shmi a r hogantdi Oj ngue d numanhog. Nguetho na x in nde da xiqui ga rpa r ph. 24 P huhi mahag nangue ma nyon yomfnisg, i rca ran si, in nde da zixc b ja ran dte, ngue gtho y dumbi gtho y pa mazi. Too maha da z da yngui. 25 P jamadi Oj, da yngui nangue ma Hmuh ra Jesucristo. N nuya d rpa rn tdi Oj nangue ma dayon yomfnig, madagueb numanho ra tsoqui a ma nyon yomfnig.

ROMANOS7,8 man yomfnish ya, p dm bmhb r Hogandhi Oj. 2 D comhb ra dayote ra Cristo Jess nangue r tsdi r Hogandhi Oj. N guea thgah b ja r tsdi ra tsoqui, ngue m na xt daj ran nbi mazi. 3 Nu y n tdi Oj hin d hti d th, jananguea him bi z bi daj ra hogambi guep xt numanhoj Oj. Pgue bi dactah ra hogambi Oj b mam b pnhua r Tsnt zh, ngue bin ji a, tengub nda ma mi tsombih, bin ds, bi nu ran nbi nangue ma tsoquih. N guea ynj nangue ra tsoqui mid mandagah. 4 N guea z bi daj ra hogambi tenguthoho b d jsh y n tdi b n nuj Oj. Jananguea hin dm bmhb man yomfnish ya, p nuya hnta r Hogandhi Oj dm bmhb ya. 5 P nua too bi nangue rn yomfnis, im bni da yte ba i numanhos, p nua too i bi nangue r Hogandhi Oj, im bn a rn yomfni Oj di unna r Hogandhi. 6 N nua too i tnna rn yomfnis, ra dumbi a ngue gtho y pa n ran nbi mazi. P nua to i tn r Hogandhi Oj, ra te a n ran johya gtho y pa mazi. 7 Nguetho nu man yomfnish rn siui Oj a, n hin jmb da hyti da yt y n tdi Oj, n hingui nde da yt. 8 Jananguea nu too i tn thoho y n yomfnis, hingui hti da yta i numanho Oj . 9 P nuj hin dm bmhb a man yomfnish ya, nguetho bp mbo ma mbih a r Hogandhi Oj. P nub b a nda hingui bhmi r Hogandhi ra Cristo, hin

Jananguea, nuya, hin te da ggbah a r muui a ma tsoquih, nguetho d bhmb ra Cristo Jess, n hin dm bmhb
Hnta r Hogandhi Oj nm bhmb ya
ROMANOS8 te rn jaui ra Cristo a b. 10 N madagueb o tho ran n ran dte ma jih nangue ma tsoquih, p nangue ra Cristo i bp mbo ma mbih, d bmanhoh ngue ya bi hogah Oj. 11 N nub bp mbo ma mbih r Hogandhi Oj, gue ndata r Hogandhi bi xoxa ra Cristo Jess b mi du, jananguea na ma jih di un ra dayote b bi xoxcah. 12 Jananguea ma zi cu ah, hiny ran tdi ga tnhd a man yomfnish ngue r ph ma ngcyih. 13 Nguetho nub d th r ph man yomfnish, ga tuh b. P nub thocpa thoho dan smzhh nangue r Hogandhi Oj, tengub ga hosh man yomfnish, n dam bhmb b. 14 Nguetho nu din uni di manda r Hogandhi Oj, hnt y thni Oj . 15 N nu r Hogandhi Oj d hmhb hin di jaj dan suh mahna. N hinga ngu b min yhh b ja y tsoqui min suh b. P bi zinj y thnigah a, nangue r Hogandhi. Jananguea, ma zi Ta ahe, d mf Oj ya. 16 N nu r Hogandhi Oj di bnga ma mbih, gue majuni y thnigah Oj. 17 N nangue y thnigah Oj, ga comhb r herencia Oj bin tun ra Cristo. Nguetho nub ga comhb rn nbi ra Cristo, n ga comhb r herencia b b ja r tsdi bya.

292 bi zn ra pa din tun yn ho mixte thoho y thni Oj. 20 Nguetho nu ba gtho bi yt Oj, gtho him bi gohi xn ho, p hin y tsoquizh , p nangue r tsoqui ra Adn. P bi znd Oj gue hin da gohi xn ho ra ximhi, nguetho ndep y ji da hyona ran ho da yrpa b mbjua. 21 Nguetho nu y ximhi bi yt Oj, gtho da mba ma hoqui nanguea ran tsoni bin ja, ngue him man ja y ynth n yn nbi, n ba g i ja. N gtho data da mba ma hoquigah y thnigah Oj, b bi prca ma jih. 22 Nguetho d phmb gtho ba bi yt Oj, tengub gtho da na mbahni thoho gueb go mayab n asta guehya, tengub xn , n tu y mbi, tengub in nde dim bh r ure nda ra xisu. 23 Nsgah tengu thoho b da na mbahni thohoh gtho ba i ja, madagueb bi dmi bi tsinj ya, gue d bhmb r Hogandhi Oj, guea r mbdi a ran ho da yrcah Oj. P d sh ran nangue ma mbih gtho y pa dn dmateh ua, gueb go na ma ngcyih da yngah. 24 N guea d phmb b m zinj, ngue him bex da mba mahoqui gtho ma ngcyih. Jananguea d tmhb ya. P nub bexque xc nuh a d tmhb, ya hin di tmhb a ya b, n hingui jatho ga tmhb a ya bin ja. 25 P nuya d tmhb a hinga nan ja, n d hth yn nbi, gueb go bi pj xn ho Oj. 26 N gtho y pa dn dmthohoh, di zj r Hogandhi Oj, nguetho xn gentigah, gue hin d phmb dan yh Oj xn

gam bmhb mm zi tstho ran nbi dn nuh ya, p nu yn ho gan nuh mbjua mm mixte thoho. 19 N gtho ba bi yt Oj mm i tmi ba da trpa b
Na ma ngcyih di prcah Oj
18P
293 ho, jab d cstah b nam bn Oj. P gues r Hogandhi i yui a Oj b ja ma mbih b d yh a. 27 N nu Oj di sca ma mbih b d yh a. N i pdi ba d f, nguetho din thui r ph zh a bi bngah r Hogandhi Oj.

ROMANOS8,9 nanguej. 35 Ba maha da z di uegah, gue hin gan nuh a rn hucate ra Cristo. Ha gue yn nbi, uague y dumbi, uague yn cpi, uague ra thuhu, uague ra yhe, ua gueb ntsutho hap d yoh, uague da thoj nangue ra juai. Ha gam bmhb ngue hin di hugah ra Cristo b dn nuh . 36 P hinna, nguetho ya ntoti: Thocpa thoho tna da thoj nangue Oj d cyih, n im bni tengub dy dyoh gue ntsnni da tho. 37 P nu gtho yn nbi, d tf xn ho, nangue ra Cristo di hugah. 38 N d phmb majuni hiny nda ra tsdi da z di uegah gue hin ga nuh a rn hucate ra Cristo. Xnga guehya gue d bhmb, n xnga gueb d tuh. N xnga guea nda rm bhni Oj mahtsi, n xnga guea nda rm bhni ra zthu, xnga gue manda ra tsdi. N xnga guea ba gtho i ja ya, o din ja nixudi o nimani, da z di uegah. 39 N xnga gue bp mahtsi, n xnga gue bcua ja ra hi, n hiny ba gtho i ja ngue da z di uegah gue hin ga nuh rn hucate Oj i rcah ra Cristo Jess ma Hmuh, nguetho gtho bi yzh Oj .

d phmb di jap Oj d yrcah ran ho a ba g d thohmb ua, ngue nuj mm d numanhoh a Oj. Nguetho ya bi znni bp d cohmb mbjua. 29 Ngue nu too bi huanh Oj mambto, guet bi znni da gohi tengu r Tsnt zh. Jananguea dim bto r Tsnt zh ngue xn ngu y cu dim bjua. 30 N nu bi znd Oj mmbto, n guet in zonh Oj ya ngue da yrp b bi. N nu in zonh Oj, gue i mbi xn ho ya, ngue bi hocpa y tsoqui. N guet da gohi tengu r Tsnt zh. 31 Ba gam bmhb bya, nguetho gues Oj i numanhoj. Too maha da z da yrcah ran tso. 32 Nu Oj xnga gue r Tsnt zh bi huqui, p bi dp ran dte nanguej. Jananguea gtho di daj ba i ja, nte da gngah. 33 P nuj too maha a da xi Oj ngue hingui ho d th, ngue y thahnigah Oj. Nguetho gues Oj thocpa thoho di hoga ma tsoquih. 34 Too gue da z da xi Oj ngue dan nbah nangue ma tsoquih, nguetho gues ra Cristo bi du, bi nu ran nbi nanguej, n x bi xox Oja bya, n b bp guep i conhui r tsdi Oj. N thocpa thoho i p r mate Oj

28N
P d tf xn ho yn nbi nangue ra Cristo
Nu ra Cristo d bbe, i pdi majuni d xi ah ya, ngue mm dad hucmahag ma mijudohe y israel. P na r Hogandhi Oj i xicpa ma mbi ngue majuni dm mang. 2 N thocpa thoho dn nu ran nbi ngue ma mbi n mm tu ma mbi
Bi huand Oj y israel mayab
ROMANOS9 nangue ma mijudohe. 3 Ba s ga t ngue xtm p ma miisraelhe. Ha ga xi Oj di brca ma te ngue njmb ga nu ra Cristo. Ngue guea ga t b guea d p . 4 Nguetho nuje dy israelhe bi thahn ma ngrpa btahe ngue bi nde dy thni Ojje, n bi nu r Thai Oj ma btahe n bi bh pya ngue Oj m bhmb. N gue bi yth ran hoqui a Oj , n gue bin tun y n tdi Oj nangue bp dm bmanhohe. N bi sih yn tte d dnde Oj. N bi sih majuni nangue ba g da yrpe. 5 N nu ma miisraelhe i bh ya, y thni ndu ma ngrpa bombtahe ngue bin yui Oj mayab. N guet y israel b m ba ra Cristo b min ji ua ja ra ximhi. Pgue Oj a, r Hmu ngue gtho ba i ja, jananguea gtho y pa mazi ga numansuh a. N hnta gam bmhb a ya. 6 P xn ngu hingui cyi ma mijudohe y israel. P hin gam bmhb ngue bi zp a bi man Oj, ngue hin di jtsa ran hoqui bi ma. Pgue gam bmhb nguea hinga gtho majuni y israel y thni ra Israel b nam bn Oj, gueb m ma di jp y israel. 7 N hinga gtho y thni ra Abraham b nam bn Oj bim bi, p hnta bi xi a Oj ngue dim bi. Tengu bi man Oj: P hnt di xnta ra Isaac, ngue ni tsnt, ga mbi ni thni, bi ymp Oj a. 8 Nua in nde da yurcah ngue njoo nda r thni Oj bim bi nangue r ta o gue r mbe. P hnt bim bi nanguea bi man Oj, da ymbi y thni. 9 N guehna bi xi a Oj a ra Abraham:

294 Ni jya, tengu ya, ga utaui ma tsdi n din ja a d xi i, gue dim b a nda r tsnt ra Sara, bi ymp Oj a. 10 N ngutho nangue y tsnt ra Isaac, Oj bi ma ndaa da numanho. Bin ja ngue bim b i yoho y tsnt ra Rebeca, nangue a ra Isaac a r ta . 11 P nub hin nm b yoho, hin n yt ran ho, n xn ni yt ran tso, p Oj m snni ba din jap. Jananguea bi z bi jpi ndaa bi nde di jpi, nangue bi ndes, n hin nangue y n tte bi yt. 12 N nub hin nm bh y thni, bi xi Oj a ra Rebeca: Nua mbto dim bi, din yh nanguea mbjua dim bi. 13 N tengu ntoti, manda ram hma i na: D numanho a ra Jacob ngue ra Israel, p nu ra Esa hin d numanho, bi yn Oj. 14 Xiya, ha gam bmhb hingui ho ba bi yt Oj, ngue bi huahna nda, n hinna a manda. P hingui s ga mhb hingui ho t Oj. 15 P tengu bi xi Oj a ra Moiss: Ga un ra mate too dn nde ga unni, n ga huqui too dn nde ga huqui, bi yn Oj. 16 D phmb ya, nangue in ndes Oj di un r mate n hin nangue bi ndes nda, o gue bi yt yn tte ngue bi bni d dh rn jpi Oj. 17 N tengu bi man ra tohni, bi sih ra tstabi b Egipto, ngue ra Faran: D snni i ngue gan tstabi, n ga mpa ni mbi ngue hin gui yta ga xi i. Ndahma da z ga uta ma tsdi b ga pnh y ynth b ja ni hi. N da frca ma tsdig gtho na ngni ra ximhi bya, bi yn Oj. 18 Jananguea ga phmb ya, Oj di un r mate too in ndes di unni, n gues Oj

295 di mp r mbi nda too in nde di mp r mbi, tengu thoho bi yrpa a ra Faran. 19 P ha boo da yng bya: Nub in jab i t Oj, hague dn z da yna i ja r tsoqui nda b, n njon da z da zrpa a in nde Oj gue xtm bni ba xn ho xt yte. 20 P hingui s ngub gui mamhb, gy jih, too ah ngue gu xihmb hingui ho t Oj. Xib nda ra tse ngue ra jhi, ha da z da ynni too bi yte: Hanja ngub g yrque, ha da z da yna. 21 Ha hiny r tsdi a to i t ra tse, ha hingui s da zn zh ba da yrpa nda ra bhi b, ngue da znna nda mahotho, na manda him mahotho, n ndata ra bhi n yte. 22 Nguetho in ndes Oj da yuh r cu nangue to y n sh di nbi. N madagueb i hti st r mbi nangue to di nbi. P nub hinguim bni bp nan dma Oj, guea manda d nqui xn ho r cu Oj n r tsdi b bi nba bya. 23 Jananguea da fdi tte xn ho r mbi Oj b bi un r mate mida y ji, madagueb n y n sh xt nbi, tengu thohogah. N nuya mbto thoho di hogah Oj, ngue da z ga comhb rn ho. 24 Ngue guej bi zongah Oj, nangue ma yh dahma danyo, n y judo, n hin y judo, p hnt bi numanhos b si. 25 N guea bi mam b ja r scu ra Oseas, bi yna: Nu him mi mb ma thni, gue ga mbi ma thni ya. N nu him mad huc, p nuya ga huc ya, bi yn Oj.

ROMANOS9 mi n ra tohni: Nub hap bi tn ah: Him ma thni ah, guep da tn ah bya ngue y thni ah Oj i bi. 27 P nangue y israel bi man ra Isaas: Madagueb mm xt ngu y m bombto ra Israel, tengu y bomu b ja ra dej, p hnt zi yoho dim ph, bi yna. 28 Nguetho Oj di junba ra ximhi, n di juaa ndihi rn tsmbi bi ma. 29 N tengutho mi ma mambto ra Isaas, bi yna: Nub hin xt y Oj da y hmud nanguej, dy israelh, gtho xt juaj b, tengu ra hnini Sodoma, n ra hnini Gomorra, ngue bi jua Oj, bi yna.

26 N
xiya, hague bin ja nangue y ji hin y judo. Bi tmbi xn ho nguetho bi hyntho r mate Oj ngue bi hocpa y tsoqui, madagueb him mm bni xt yt ran hocji i mam b ja y n tdi Oj. 31 P nu y israel gue m honi xt yt ran hocji i mam b ja y n tdi Oj, p him bi zni ngue xt tmbi xn ho . 32 P hanja him bi tmbi xn ho y israel. Nguetho him bi nde bi hyntho r mate Oj nguep xt tmbi xn ho . P bi bni xt hnumanho b mi yzh y n tdi Oj . N nu ra Cristo bya tengub nda ra do bm b ja ra yu, guep di fet r gua nda, n bi dng b y israel b mi yna xtn dh ra dihi. 33 N

30P
Xn ngu y israel him bi nde bi hyn r mate Oj
ROMANOS9,10 guea mn toti b rm hman Oj, i na: Dami bmhb, d hp nda ra do b Sin, nguep da dng b nda, n dim bdi. P nua too da ycyi a, hin da mbs y s, p guehma da hnumanho. Ma zi cu ah, mm d hh ma mbi d p r mate Oj di p ma miisraelhe. 2 N d pdi ngue majuni mm hya nangue Oj, pgue hingui pdi ndana majuni r yu Oj . 3 Nguetho hingui nde da bdi bp d ympa Oj ngue xtn ho. Im bni din hoc zh nangue y n hos, nguetho im bni d numanho Oj ba t. Jananguea hingui nde din uni xt hoc Oj , nangue ran hoqui bi znd Oj. 4 P gtho too bi ycyi ngue guea ra Cristo bi hoqui, bi ytsa n hyoni ngue xtn hoqui nangue yn tdi.

296 yo ni ndeh bya. N guea ram hma dm mamhbe a. 9 Ngue nub ga mhb ma Hmuh ra Jess, n ga cyih mbo ma mbih ngue bi xox Oj a b mi du, da ynj Oj b. 10 Nguetho guea n ynj xn hoj Oj a ga cyih mbo ma mbih, n guea n pj Oj a gam mamhb nangue ma ndeh. 11 N m n r tohni Oj: Too gtho da ycyi a b pnh Oj, hin da thda , bi yna. 12 N hin gam bmhb ngue ndanyo y hmu i b y judo n hing y judo. P ndata y hmu ngue gtho y ji i bi, n da d unthoho xn ngu too gtho da yp rm ftsi. 13 Nguetho nu too gtho da yp rm ftsi ra Hmu, di p , mi n ra tohni mayab. 14 P hague dn z da yp rm ftsi ra Hmu b him bi b a r mate b ja r mbi. N hague dn z da hyn r mate b him bi yde. N hague dn z da yde b njon da xifi nangue ra Cristo. 15 N hague dn z da mba nda da xifi b hingam bhni. Jananguea i n rm hman Oj: Mahotho i ta nda b i man ran ho madayo di daj ran johya, hap i yo, bi yna. 16 P hinga gtho i manho i sih ran ho madayo. Tengu bi man ra Isaas, bi yna: Ma Hmu i, ndaa bi ymanho a d mamhbe ya. 17 P nub bi too da sih ram hma nangue ra Cristo, da z da hyn r mate Oj b. 18 P d n b hin xtam y y judo. P haguen ja ngue him bi ycyi ra Cristo. Bi yhma, nguetho hnb go hap bi mba rm hman Oj, bin yo gtho n ngni ra ximhi. 19 N x d nnah, ha him m p y israel

10
ra Moiss bi yoti ba da yta nda nangue yn tdi nguep xtn zni xt numanho Oj nda. Ngue bi yna: Nu y ji b di jts yn tdi, gue d japi dim b, bi yna. 6 P nua ran hoqui ga hmhb r mate Oj, o gu mhb xn hi b d tmhb a, gue ba snsh b mahtsi ba sish ua ra Cristo. 7 N o gu mhb ga mbh b b xn du ngue ba sish b a ra Cristo. 8 P ba i mana ran hoqui b. P hingui hi b d tmhb a. N na: Gui hynthoh r mate Oj, n da z da yo ni mbih bya, n da z da

5Nu
Too gtho da yp rm ftsi ra Hmu, da yn
297 ngue manda da tmbi y thni Oj hing y israel. Bi bhma, nguetho nub ja r scu ra Moiss m n Oj: Ga ja ah gan syah b ga simanho da y ji him m mb ma thni. N ga ja ah gan cuh b ga simanho da y ymbi ji, bi ymp Oj y israel. 20 N bi xifi xn ho b ja r scu ra Isaas, bi yn Oj: Bi dng da him m hongui, n d japi da bc him mi ngui, bi yna. 21 P nangue y israel bi yn Oj, Gtho ra pa d urpa ma y, d zonnd, p bi mbsca thoho ma y, n bi g thoho , bi yn Oj.

ROMANOS10,11 da y israel him bi uegue nangue Oj, ngue gue to bi huand Oj nangue r mate thoho. 6 N gam bmhb nub r matethoho Oj bi huannd, ga phmb bya hin nangue yn tte i ta nda n huanna nda. Nguetho nub xt hnumanho nangue yn tte bi sifi, hin xtn ja r mate tho Oj b, n nte nam bna r mate Oj b. 7 Xiya, ba gam bmhb nangue y israel, n hinguin ngu bi dni ba m honi, gue da tmbi xn ho. P hnt nthahni bi dni, n bim ph. P nu mida bi mp y mbi . 8 N guea mn toti: Oj bi pumbnip y mbi, tengub bin ha. N bi japi him bi z bi nu n him bi z bi yhnahy. N guexta y pa i jab ya, bi yn r tohni Oj. 9 N ngutho bi man ra David: Da mbspa Oj, p hin da bni ba nam bn y btse da yt, n guea dn nba . 10 N din xd, hin da nu ran nqui. N nu y xtha dim mboqui ma z, nangue y tsoqui xn ngu i tutsi, bi yn a ra David.

11
P ga nnah mahna, ha gtho bi hy y thni Oj, gue nu y m bombto ra Israel. P hinna. Nguetho gueczhg dr misrael, ngue mam bombtag ra Abraham, n ra Benjamn. 2 P Oj hingui h njuntho y thni ngue bi huan b mambto. Ha hin gum bmhb ba bi man r tohni Oj, gue bi sih ra Elas b m yp y mi israelh. N bi yna: 3 Ma Hmu i, bi hyo ni pngahy y israel, n bi xota b ja ni mxa m pa mbtse ni btse, n hngd d pong, nqui nde da hyogui, s bi yn a ra Elas. 4 P ha hin gum bmhb ba d Oj bya ngue bi tmb ra Elas. P hinna, hin gu das, bi ymbi. P d jamansup y mbi yoto mahuhi yn yoh israel, gue him bin dnyahmu b bh ra pte ra Baal, ngue mi tmbi oj. 5 N ngutho ya, b i

Da y israel bim ph ya
d nnah mahna, nub m ue y israel, ha bi bn Oj him mandand da ynspa rn jpi b. P hinna. P nanguea bi zan r mate Oj y israel, n guea z bim p hing y israel bya. P guea bi yt Oj, ndahma din sya y israel b bi nu bi hyn r mate Oj, n da hyon Oj mahna. 12 Nu Oj bi z bi jp da y ji hing y israel gtho n ndoho ra
N da hing y israel bim ph ya

11P
ROMANOS11 ximhi, nangue bi ue y israel. N bi dn r mate Oj hin y israel b mi thcpa rn jpi Oj y israel. Jananguea manda xn ngu ran jpi da nu hing y israel b b peng b b Oj y israel mahna. 13 Guehna d xi ah na ya, ngue hin gy israel ah, nguetho drm bhnig nangue ah. N dn nde ga ja ah gui pmanhoh nangue ra Cristo, 14 ndahma din yomfni ma mijudohe y israel b bi nu a ran ho g tmhb, jananguea manda xt ngu dim p bya. 15 N nub m hy Oj y judo, bi z bi hocpa hing y judo bcua gtho ua ja ra ximhi. P mm manda xn ho din ja ua gtho ra ximhi b bi tsim mahna xn ngu y judo. N din ja tengub ya bi ndants y du. 16 Nu mam bombtahe m yh Oj mayab, y mbti Oj , tengub y btse Oj . N tengub m bspa Oj ra mbdi thuhm b t ra thuhm, janangue gtho a ra jni r mbti Oj bya. N nub m huand Oj a ra Abraham, n guea thannd y y a bya, tengub nda ra za xn zaqui rn di, n y y xn zaqui . 17 P bi tscpa da y ys a ra hogaza. N nu ah hing y israel ah n tengub b tscah b gm thmb tengu nda ra za hingui ho. N bi tsah b bi tscpa da y y ra hogaza. N g comhb rn zaqui a ra za, gue b nxp rn di, ngue nu ra Abraham bi huand Oj mayab. 18 P hingui s gd yth a ngue bi tsah b bi tsc da y y ra za. Dami bmhb ngue hinga gue ah guid unhd rn zaqui a rn di ra

298 za, p guea rn di ra za i tah rn ho Oj b gu thmb. 19 P manda xn hoje, nguetho bi tsc da y y, n go bi tsche ua, masque gu mhb. 20 Majuni bi tsc da y israel nguetho him bi nde r mate Oj. Bi bni xn hos. N gu thmb b da ah ngue hing y israel ah, nguetho gu phmb hnta r mate Oj nn ho ah. P o gum bmhb gn tsh b, p gan jamansuh. 21 Dam bmhb him bi yn Oj da y ys ra za. Ha m gueadah da yn ah b gum bmhb xn hos ah. 22 P nub boo hinguin nde r mate Oj, p da nus a rn sui a too da uep ja r mate. P nu ah gui nuh r mate Oj b gui thoqui guim bmhb a. P nub hinna, n ah da tscah mahna b ja ra za b. 23 N nu y ys a ra hogaza, ngue y israel, nub da ycyi r mate Oj, da ts mahna b ja y zas. Nguetho ja r tsdi Oj da ys mahna b bi zqui. 24 Nub mam b tscah b gmi thmb ja nda ra za hingui ho, n bi tsah b ja manda ra za ngue hin ni zash, p manda hingui hi da ndp mahna y ys nguetho r zas.

zi cu ah, dn nde ah gui phmb a ja bi tuhya, ndahma hin gan yzhh hing y judo ah. Dn nde gui phmb, da y patho bi mh y mbi da y israel, ja gueb bi zn ra pa xt cth xn ngu ah hnta go too hing y judo ah. 26 N mbjua bya, xn
25Ma
Da zni ndata dim ph xn ngu y israel
299 ngu dim p y israel. N guea bi man r tohni Oj, bi yna: Di nqui nda y ynte ngue y miisraelh b Sin, da yna ra Jacob nangue y tsoqui. Ngue ra Israel a ra Jacob. 27 N ja gueb ga jtsa d xifi, ga punba y tsoqui, bi ym b ja r tohni Oj mayab. 28 Nu y israel i te ngue y n sih Oj ya, nguea hingui cyi ra hogamhma. P guea z bi zin ah Oj a. P guehma di huc Oj y israel, nguetho bi than b mayab y ngrpa bombta. 29 Nguetho njmb da goh r mbi Oj nangue to x zohni, p majuni di unna bi ma, tengub ya x um b m ma ba di unni. 30 N nu ah hin gy israel ah gm th ram ftsi nangue Oj mambto. N mbjua n y israel bi mbsthoho Oj. Jananguea bi z g tmhb r mate Oj. 31 N guea in ja ya, ngue i fsta a r mate Oj y israel, n gu tmhb r mate Oj ya. P guea d dn r mate Oj mahna y israel. 32 Oj bi ma, njoo nda ra ji bi ycyi a nguetho ja y tsoqui. N bi yt Oj bya gue njon da hyti din hoc zh, nguetho in nde gtho di un r mate di hoqui too gtho in nde dim ph. 33 mm xn ngu r mate Oj, n mm xn ndoho rn yomfni. N hiny ngue hingui p Oj. Njoo nda ra ji da bdi ba nam bna i t Oj, n njongui s da bdi ba gtho i snd Oj da yte. 34 Njoo nda ra ji da bdi da yte tengu rn tte Oj, n njon da yut Oj ba da yte.

ROMANOS11,12 njoo nda ra ji da hyoni ba di un Oj n nguea d ymbi dn dupate Oj a. 36 Nguetho gtho b yp b Oj, n gtho di yons Oj , n gtho bi yt gue di ppzh . Jananguea ndeb ga spah Oj gtho y pa mazi. N hnta gam bmhb a ya.
35N
12
Ma zi cu ah, tsdi d xiah, nub d phmb r mate Oj, p ndeb gtho ma jih dan umhb b b Oj gue ga rpah r bfi. N guea majuni n thndeh Oj a, n guea ra btse in numanho Oj a. 2 N hin gam bmhb ga homhb ba gtho xn ho nangue y pa i jab ya, tengu i t bcua ja ra ximhi. Pgue thocpa thoho ga ph man yomfnih gam bmhb madayo. Jananguea thocpa thoho ga homhb ga phmb ndaa r ph Oj, ngue ndaa xn ho ga th, n ndaa numanho Oj bya. 3 Bi dac r tsdi Oj ga rpa r bfi nangue r mate. Jananguea d xi ah, ngue n ah gtho nda ngu nda ah bin tatah r mate Oj nangue r bfi. Jananguea hin gan yxh, pgue gui psh ndaa n bfi bi znnah nda ngu nda ah, nangue rm ftsi Oj. 4 Tengu n ji nda, ngue an tsnni xn ngu y xqui. N hinga gtho data ra bfi te, p dahma danyo y bfi y xqui. Ngutho d th. 5 N madagueb xn nguj, p tengub ndanjitho ma ji d comhb ra Cristo. N tengu n ji nda, da nam fxta nda ngu nda y xqui,

Dam bhmb ngue hnta Oj gam bmhb
ROMANOS12,13 ngutho d th ngue d comhb r bfi ra Cristo. 6 Bi daj ra tsdi Oj gue ga th r bfi dahma danyo, nangue r mate zh. P ndeb ga th xn ho. O nub nda dim pngahy da hyoni bp d ma xn ho a di bnba Oj, nangue rm ftsi. 7 O nub nda bin tun ra bfi dim fxte ba di b a nda, p di jtsi xn ho, ngue da mbx y cu. O nub nda bin tun ra bfi din xnbate, din xnbate ba nam bna rm hman Oj. 8 O nub nda ra zote, pgue da xifi ndaa xn ho da yt y cu. O nub nda bin tun ra bfi di un r mbti, p hin da bni da hnumanhos. O nub y ngrpi ngue di manda r bfi Oj, di jtsi xn ho nangue ra tsdi bin tunni. O nub nda bin tun ra bfi da mbx y hyoya n yn zman, mph thoho da mbtsi.

300 b ja ba di bdi. N mph thoho ga syabah y ji b ja ma ngumhb. 14 P ga f ran jpi nangue to di gah, n hin ga f ra ynth. 15 N data dan johyah too di johya, o nub boo tu r mbi, da dn du ma mbih bya. 16 N gtho data gam bmhb. N hin da bna nda manda xn ho xinda gue r mijiui, p din amigoh y ji hiny y tsdi. N hin gam bmhb ngue jas man yomfnih. 17 Nub boo rcah ran tso, hin ga cospah ran tso. P gam bmhb ndaa xn ho ga rpah, ngue ba gtho i hnumanho. N nubya da nu gtho y ji ngue xn ho ma mbih. 18 N dam bmanhoh gtho y ji b da z. 19 Ma zi cu ah, hin ga cosh ra pengui b jaa da trcah. P b ga tmhb ts di nba Oj b guea in nde di nba . Nguetho ntoti: Ma bfi zhg ngue ga nba nda n ga un rn thui a bi yte, bi yn Oj. 20 Jananguea nub tumanthuhu man sih, ga umhb. N nub tuthe, ga sithebah. Nguetho nub njab d rpa man sih, xn da bni nguea mid gah, n xhma thoho da goh y mbi bya. 21 Hin ga cosh ran tso p ga rpah ran ho, guea d tf a ran tso a bya.

hingui yoho gam bmhb b ga huj nda, p majuni ga th ran hucate. N xingui ts gam bmhb ga th a hingui ho, p dan hyah ga th a ba gtho xn ho, n nzi ga th a. 10 Dan huj nda ngu ndaj nguetho dadn cuh. N nda ngu nda manda da bni da yspa r mijiui, xinda gueb da tspa zh. 11 N hin ga cth ran dnhyi ma mbih, p dan hya ga rpah r bfi ma Hmuh. 12 Dan johyah nanguea ran ho d tmhb, n hin dan xmbih nangue yn nbi. N thocpa thoho y ora thoho dan yh Oj. 13 Ga fxh y ycyi

9N
Gam bmhb ndaa xn ho d tnhd Oj
13
Gtho gah ga cyih ra tstabi ua ma hih. Nguetho njoo nda ra tstabi ua ja ra hi ngue bi zn zh y n tdi. P Oj bi znni ngue din ja y tsdi. 2 Jananguea nu to din shmi ra tstabi, din shmi a to
Ga th y n tdi y tstabi
301 bi znba r tsdi a, n i hons rn s. 3 Nguetho nu y tstabi ua ma hih, hin ga suh b d th ran ho, hinda hntb ga th ran tso ga suh b. P nub dn nde hin ga suh ra tstabi, p ga th ran ho, n da numanhoj bya. 4 Nguetho nu y tstabi, Oj bi znni da mbxcah. P nub d th ra tsoqui, ga suh b, nguetho i ja rn tdi di nba nda. N Oj bi un y n tdi di nba too t ra tsoqui. 5 Jananguea i jatho ga cyih y n tdi y tstabi, ndahma hin di ngah. N guea di bngah Oj b in zoc ma mbih. 6 N jananguea ga juth ba gtho i j y tstabi, ndahma di thoqui da yt y bfi ngue bi znba Oj, n i th y n zbi . 7 Mph thoho ga juth xn ho too g i ja y n tdi da ydi ba g da yj. Ga juta ma hih, n ga juth y puesto, n mida y cota i h ra tstabi. N ga numansuh y n tdi too gtho i ja y n tdi.

ROMANOS13,14 mijih tengu b gn huczh ni jih. 10 Nua t ran hucate, hingui rpa ran tso r mijiui a. Jananguea di jts y n tdi Oj a ran hucate i ta nda. 11 N manda ga humbi ga th na, nguetho d phmb ya bin de, ya bi thoh y pa. Damin yomfnih xn ho ya ngue dan hmhb y pa gan nuh ra Hmu, xinda guea d th b ja m dmi d cyih. 12 Ya bi thoh ra xui, ya maguep da hyatsi. Mbh ga bnth y n tte ra bxui, ga he man thquih, ngue dan smzhh jananguea da dh ran nqui. 13 Mbh ga th a rn sui ran nqui, hin dan tih, n hin dam munsh b ja y n johya zh y ji. N xn dan yomtnih, xnga guea ma ph zhh ga th, xn ga th y si, xn ga th yn tsya. 14 P jatho gam bmhb ga hmhb r tsdi a ma Hmuh ra Jesucristo, ngue ga th tengu bi yte, n him ma gam bmhb ga th r ph ma ngcyih.

ga juth ba gtho dn dupateh, n hin te gam bmhb ngue dn dupateh bya. P gam bmhb ngue dan huj nda ngu ndaj. Nguetho nu to gtho ja y n hucate bi jtsi gtho y n tdi Oj . 9 Nguetho guea bi man y n tdi Oj bi yna: O gu yomtnih, n o gu hcpah r te ni mijih, n o gum ph, n o guid syabah ba pts ni mijih. N nu ba gtho mida yn tdi i man yn tdi, nu gtho ndata i ma: Gui huc ni
8N
Ga rpah ran ho ma mijih
14
Nub b a nda ra ycyi gue hin pdi xn ho, p ga simanhoh b ja mam ptih . N hin dan junth nangue ba im bni ngue xn ho da yte. 2 Nguetho dahma danyo im bns bp n ycyi Oj. Nu da im bni xn ho da zi gtho ba i tsi. P nu mida im bni hingui ho b da za da y ng. 3 N nu ra ycyi gue i si n i sa gtho ba i ja, p hin da zana nda too mbni hingui tsi. N ximangutho a nda too hingui si, p hin da ymbi hingui ho ta i

Dahma danyo b na cyih
ROMANOS14 si gtho ba i tsi. Nguetho Oj da nan zintho. 4 Nui, too e, gue gu mbi hingui ho t ni miyhh. Nu r hmus nda da mam b xn ho ba ta nda r yh, o hinna. P guehma da bmanho nda ngu nda ra ycyi, nguetho i ja r tsdi ra Hmu di japi da bmanho. 5 N i b i da y ycyi im bni din sya da y pa. N nu mida bya im bni xn ho b hin din sya da y pa. Pgue nda ngu nda da bns ba xn ho da yzh. 6 Nguetho nu to din sya da y pa, din sya nangue da bn Oj. N ngutho b hinga g i si yn tsihm da, njab te nguetho im bn Oj, n i xifi jamadi Oj nangue da i si. Ximangutho a to gtho i si, njab i te nguetho im bni Oj bi unna, n di un ra jamadi Oj. 7 Njoo gah gue gam bmhb dy hmush. P y mbtigah a ma Hmuh. N ngutho b d bhmb n ngutho b d tuh. 8 Nguetho dn dsh b b Oj gtho y pa d bhmb. N ngutho b d tuh, dan dh b bh ma Hmuh n guextaa y mbtigah a. 9 N guea du n ndantsa ra Cristo mahna, ngue dim hmu nangue xn du n i bi. 10 P da ah hanja gn numan a ni cuh ngue gu xihmb hingui ho ba i si. N nu mida ah gu phmb xn ho ba gtho i tsi, p hanja gn numan da ni cuh gu mf nte di muui b hingui nde da zi da yn tsihm. Nguetho gtho gah dam bhmb b ja r hmi ra zmi nguea ra Cristo. 11 Nguetho ntoti ba bi man Oj gueb m yna: Guehma majuni din ja a dm ma, ngue gtho y ji din dnyahmu b d bi,

302 n gtho din jun b ja ma hmi ngue guec dr Oj, bi yn Oj. 12 Jananguea d phmb, gtho gah ga df ra gnda Oj nangue man tte zhh.
ma numanh nda ngu ndaj. P hnta gam bmhb hin ga jaf nda ma cuh di fet r gua b ja y tsoqui. 14 D pc nangue ran yomfni bi dac ma Hmuh ra Jess, gue hiny ba da tsi ngue hingui ho. P nub mbns nda hingui ho da tsi, ra tsoqui a b da zi b. 15 P nub da ni cuh hingui numanho nin tsihm zhh, ndeb hin gui thoqui gui sih, nguetho hin gu rpah ran hucate b guid thoqui gui sih. P o gu th nangue ran tsihm d ue da ni cuh bi ph ra Cristo b mi du. 16 P gui ysh a n jaf da tsana gu phmb xn ho. 17 N hin gam bmhb nangue ran tsihm n th r bfi Oj. P nu r bfi Oj, ga th ran hocji, n data gam bmhb, n dan johyah nangue r Hogandhi Oj d bhmb. Guea nam bni gue r bfi Oj a. 18 N nub njab i ta nda, majuni i rpa r bfi ra Cristo a b. N Oj da numanho a, n y mijih da numanho a. 19 Mbh dan hyah dan hocpa ma mbih nda ngu ndaj, n da dm fxtah din te ma mbih nda ngu ndaj. 20 N hin ga tsonbah r bfi Oj nangue man tsihmh. Mfdi gue gtho xn ho da tsi. P hingui ho b dad nbah r mbi

13Him
Hin ga jaf da dng b ja ra tsoqui nda ma cuh
303 nda ma cuh nangue ba d sih. 21 Manda xn ho b ga sh a na nbah y mbi da ma cuh nangue ra ng d sah, o ra vino o ba g n dehe d sih. 22 Nub bi bnnah Oj n gu phmb gue xn ho ba gu sih, xn ho a b. Na Oj in numanho. P hin d yth a. N di johya nda b xis r mbi xn ho ba gtho i te, n hin te mbm bya. 23 P nub nda im bni hingui ho da tsi ba gtho i ja, p nub bi zi bya, ya ra tsoqui a bi yt b. Nguetho bexque bi bni bi mbstaa r ph Oj b mi zi. N ba gtho d th, nub hin d phmb majuni r ph Oj a, ra tsoqui b d th a b.

ROMANOS14,15 nguetho darb gu bhmb ra Cristo Jess. 6 N jananguea da z ndata guim bmhb b gu thndeh Oj, ngue nu r Oj n r Ta ma Hmuh ra Jesucristo.
15
P nuj b d phmb xn ho ba da z da yta nda, p ndeb manda gam bmhb ga fxh hin pdi xn ho, xinda gueb ga th ba gtho dm bnsh xn ho. 2 P nda ngu ndaj ga th ba i numanho ma mi ycyih gue ba dn te y mbi . 3 Tengu ra Cristo, him bi yte ba di hos p bi yte ba bi numanho Oj. Jananguea bi ympa r Ta: Go d tux yn tsante bi si i, bi yn a ra Cristo. 4 N ba gtho bi tot mayab b ja rm hman Oj, bi toti ngue da xngah, n di zrca ma mbih, di jaj ga tmhb rm ftsi Oj, hin dan xmbih. 5 Oj di jaj dan zmhb b, n di zrca ma mbih. N d p r mate di ja ah daangu guim bmhb nda ngu nda ah,

Ga homhb bp d zac y mbi ma cuh
nda ngu nda ah gan numanhoh, n y judo n hing y judo, tengu thoho ra Cristo da nan zimanhogdah nda ngu ndaj. N guea n spah Oj a. 8 Nguetho b yh ra Cristo ngue din yh nangue y judo. N bi jtsa mi man Oj mayab ngue bi sih y m bombta y judo ba h ma ynteh. Jananguea bi fdi majuni bi man Oj. 9 P n hing y judo n y judo bi jap ra Cristo darb bi yspa Oj nangue r mate. Tengu mn toti ba bi xih r Ta ra Cristo: Ga xi hing y judo nangue ni mate, n ga xifi mm xn ho i, bi ymb r Ta a ra Cristo. 10 N manda bi man ra tohni: Gan johyah ya gy ji gue hin gy judo ah, gan yoh bi huand Oj ngue y judo. 11 N manda bi mam b: Dami yspah ra Hmu Oj gy jih ngue dahma danyo b gn yh gtho n ngni ra ximhi, gtho gui numansuh Oj. 12 N bi yn a ra pngahy Isaas: Dim b a nda rm bombto ra Isa gue n hing y judo da ymbi r Hmu, ngue da db rm ftsi a, bi yna.

7Jananguea
G da sih ra hogamhman hing y judo
ROMANOS15 Oj di jaj d tmhb ran ho bi xij. Jananguea d p Oj da hyuta ni mbih nangue gu cyih a. N xngui ts nte guim bmhb, p thocpa thoho gui tmhb da mbx ah r Hogandhi Oj nangue r tsdi.
I man ra Pablo hanja bi yot na ran zofo
13Nua
304 ra Cristo. D dmi d mang b Jerusaln, n d mang gtho y xqui nn zanti ra hi gueb go m sm b Ilrico, gtho d mang b ram hma. 20 N guehna d nde ga te, gue d mba d mampa ram hma guep him mi frpa r thuhu ra Cristo. Ngue hin d nde d mba b ja y bfi mida bi mbnna ra Cristo. 21 P d t tengu bi mam b ja r tohni, ngue i na: Nu da gue njmb mi sifi p nuya da bh ya. N nu da njmb mi de da zni da bdi nangue r yu Oj.

zi cu ah, d pc gue xn ngu ni hogambih, n i ja nin yomfnih xn ho, n gu phmb da gdn xnba thohoh nda ngu nda ah. 15 P guehma d hutanzambi d otah na, ngue dad bnnah ba g phmb. Nguetho guea ran tdi bi dac Oj nangue r mate. 16 Nguetho r mbfig ra Cristo Jess b b hing y judo, dm mang ran ho madayo. N tengub dr mbj dad hocpa r btse Oj, nua nm bni dad hoca ni mbih ngue hing y judo ah ndahma da numanho ah Oj. N mahoqui ah nangue r Hogandhi Oj gun yoh. 17 Jananguea mm i hu ma mbig nangue ba gtho bi yrpa hing y judo a ra Jesucristo, bi jaqui bi bmanho r bfi Oj d t b i b . 18 P hingui s gam mang ba bi yta ra Cristo nangue mida y mbfi. P hnta da z gam mang ba bi yrp dm pc. N bi jap hing y judo da dnna ra Cristo nangue ram hma d xifi n nangue yn tte bi yuti. 19 Nguetho bi yt y hmpya, n yn tte mixte nangue r tsdi r Hogandhi Oj. N d jts ma bfi d mang ran ho madayo nangue ma ynteh

14Ma
jananguea him bexque bi z d mba b gu bhmb. Nguetho guextaa mi ja ma bfi ua b ja ra xqui ua nn jongua. 23 P nuya ya nte mi ja ua ma bfi ya. N xn ngu y nidi mn nde xc mba b gu bhmb b Roma. 24 N m tstho ya ga mbab ga zngua ah n dam bhmb b da y pa. N nub d thop Espaa, da z dan hymhb ts b ja ra yu n mba b. 25 P b ga mba b Jerusaln, n ga d b a ra mbti d mbx y ycyi b bp. 26 Nguetho bi bn y cu b bp Macedonia np Acaya ngue da mbxi ts y hyoya ycyi b bp Jerusaln, ngue ga hx b d mba b. 27 N guea bi znni da yt hing y judo, nguetho in nde di cotsa ra mate bi trpe. Nguetho bi gomhb rn jpi Oj hing y judo y judo gue y mi ycyih bp Jerusaln. Jananguea nde da mbnbi ts ra mbti . 28 N nub

Im bni da mba b Roma a ra Pablo

22N
305 ya d d a ba bi bhni, ja ga mba b Roma ga nu ah b, n ga thoc b Espaa bya. 29 N nub d sng b gu bhmb, d pc da ynscah rn jpi xn ngu a ra Cristo nangue d phmb rm hma. 30 Ma zi cu ah yrcah ts ra mate mm gui yf rm ftsi Oj nanguec, nangue data ma Hmuh ra Jesucristo n nangue r Hogandhi Oj bi jaj dan huj. 31 Dami xihmb Oj da yngui nangue hing y ycyi b ra hi Judea, gueta ra xqui b Jerusaln. N dami yf r mate Oj nangue y cu b bp Jerusaln, ngue da hymanho a ra mbti ga hx b ga unni, ngue bi mbnnd hing y judo b Macedonia np Acaya, ngue y cu. 32 N nub da nde Oj dan johyag b d mbag b, dan sya ts b gu bhmb. 33 N nu Oj nzi i hurpa r mbi nda, p n ah da hyuta ni mbih. N hnta gam bmhb a ya.

ROMANOS15,16 n mi tna xt tho b m yng b ndand. Guea n und ra jamadi Oj nangue . P hinga hngd p n gtho y m pti y ycyi ngue hing y judo, da xna undhe ra jamadi Oj nangue . 5 N dami znguagui ts gtho dim pti b r ngus ra Aquila. Na ma amigog ra Epeneto dami znguagui ts b a. Nua ra mbdi ycyi b ja ra hi Acaya a. 6 Na ra Mara, dami znguagui ts b. Nua mm xn ngu ra bfi bi yte nangue ah. 7 N a ra Andrnico n ra Junias ma mijudohe, n darb d she ran nbi. Nu gtho y bih ra Cristo i numanho , n mbto bi ycyi ra Cristo xinda guec. 8 N a ra Amplias dami znguagui ts b. Dad huc a nangue r thuhu ra Hmu. 9 N dami znguagui ts b ra Urbano, ma mimbfibe nangue ra Cristo, n ra Estaquis ngue dad huqui. 10 N a ra Apeles dami znguagui ts b. Nua mm bi ts r tcyi, n bi bmanho. N bp ja r ngu ra Aristbulo dami znguagui ts b. 11 N a ra Herodin ma mijudobe, n bp ja r ngu ra Narciso, gue nu y ycyi bp, dami znguagui ts b. 12 N a ra Trifena n ra Trifosa dim pfi nangue ra Hmu, gtho dami znguagui ts b. N a ra Prsida mahuqui a, n a xn ngu ra bfi bi yte nangue ra Hmu. 13 N dami znguagui ts a ra Rufo, an thahni da yrpa r bfi ra Hmu, n a r mbe tengub ma mbeg a. 14 N a ra Asncrito, n ra Flegonte, n ra Hermas, n ra Patrobas, n ra Hermes, n yn yoh b bhmb

16
Nuna man juh ra Febe, mi tstho da mba b gu bhmb ya n di zngua ah na. Nuna, r bfi im fxte ram pti b Cencrea. 2 N dami simanhoh na, nangue r thuhu ma Hmuh, ngue nuj dy ycyih guea man sh ga th. N dami fxh ba gtho n bfi da yta ra Febe, nguetho gues bi mbx xn ngu mida, nc bi mbxqui. 3 Dami znguagui ts b ra Priscila, n ra Aquila r nd, ma mimbfihe nangue r bfi ra Cristo Jess. 4 N nug b mi tna xt thog,

Nu ra Pablo i pnba ran zngua y amigo
ROMANOS16 , dami znguagui ts b. 15 N a ra Fillogo, n ra Julia, n ra Nereo n a rn ju a, na ra Olimpas, n gtho mida y ycyi b bp. 16 N damn znguah nda ngu nda ah nangue ran hucate. N gtho y m pti y ycyi ja ua i pnnah ran zngua.

306 nhna ra Jasn, nhna ra Sospater, ma mijudohe ya, gtho i pnnah ran zngua. 22 Nug d Terciog r yoscug ra Pablo, d ot ra scu ja ua, dad zngua ah nangue ma Hmuh. 23 Nhna ra Gayo, i pnnah ran zngua, nuna di syagui ua r ngu dr Pablog, n gtho y ycyi di syabi ua r ngu. Nhna ra Erasto i ja r bfi i hx ra mbti ua ja ra hnini, nhna man yohh ra Cuarto, gtho i pnnah ran zngua. 24 Dami comhb r mate ma Hmuh ra Jesucristo gue gtho ah.

d xi ah ma zi cu ah, damim fsh nangue too in nde di hecah gue di uecah nangue a ra hogamhma gn xnbah. P hin gui yrbah ra gnda . 18 N nu y ytate, hingui rpa r bfi ma Hmuh ra Jesucristo . N i hte thoho nangue mm xn ho ba mma n i sixmanho ah. P i hrpa y mbi da hingui pdi dim fs. N gue y bfi zh i t. 19 P nu mida gtho i pdi hin gu fstah rm hman Oj. Jananguea i hu ma mbig. P dad hca thohoh nguea dn nde ah gui phmb gtho ba xn ho, p nua hingui ho hin dn nde ah gui phmb a. 20 N nu Oj nguea nzi di hoc ra si, nua di ja ah dahmantho gui yth b hi ra zthu nangue to in nde di hecah. Jananguea gui comhb r mate ma Hmuh ra Jesucristo. N hnta gam bmhb a ya. 21 Nuna ra Timoteo i pnnah ran zngua, ma mimbfibe na. Nhna ra Licio

17P
Nda ran zofo rn zgui bi man ra Pablo
ga spah Oj, nua i ja r tsdi di zta ni tcyih b gum bmhb ran ho madayo ngue ba bi yt ra Jesucristo, tengu dm mang. Nguetho nuya i si ah ram hma ngue mayab thoho him m fdi. 26 P nuya i pa mhman ya, n i sifi gtho y ji hnb go hap i bi gtho ra ximhi. N nua ram hma i hman ya, guet y m hman y pngahy Oj mayab. N i hman ya nangue rn tdi Oj gue i bi mazi, in ndepe gtho y ji da ycyi ra hogamhma. 27 mm xn ho r yu Oj bi daj, jananguea ga spah Oj gtho y pa mazi nangue ga spah ra Jesucristo. N hnta d xi ah ya.

25Zi
Hnta Oj ga spah gtho y pa mazi
N nda ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Corinto

Cristo. P g i ja ah ran yomfni da z gui phmb xn ho a ya, n da z guim mamhb xn ho r bfi Oj ya. 6 N guea rm hman ra Cristo g hymhb, guea gn bmanhoh a ya. 7 Jananguea i juadi xn ho r tsdi bi da ah Oj nangue r bfi gu th gtho gn tmhb d yh mahna ma Hmuh ra Jesucristo. 8 N di ja ah Oj gan zmhb b gueb go rn zgui y pa, jananguea nte ma tsoqui da dnnah b b peng ma Hmuh ra Jesucristo. 9 Nguetho d phmb nzi di jtsa im man Oj, n gues Oj bi zoncah dam bhmb r Tsnt ma Hmuh ra Jesucristo.

1 CORINTIOS
Ma zi cu ah gu bhmb b ra dhnini Corinto, d otah ra scu i jaua. D zngua ah gtho gy ycyih Oj. N nug dr Pablog, bi huang Oj, n r ph zh bi xiqui gam mang rm hman ra Jesucristo hnb go hap. Na man yohh ra Sstenes d bbe ua, di zngua ah. 2 Nua ra Cristo Jess bi ueca ni mbih b ja ra tsoqui. N bi zonnah gui yrpah r bfi Oj. N tengub darp gu bhmb mida too gtho i thnde ma Hmuh ra Jesucristo, ngue ndata ra Hmu d comhb . 3 N d p Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo ngue di da ah y n jpi, na rn johya gui hymhb a.

Ran zngua
da ah y n jpi Oj nguetho darp gu bhmb ra Cristo Jess. Guea n und ra jamadi Oj a ya. 5 N nte di bp ja nim ptih, nguetho darp gu bhmb ra
4Bi
Bi dn y n jpi Oj nguetho i bhmb ra Cristo
c ra mate ndata guim bmhb, nguetho gu tnhd a ma Hmuh ra Jesucristo. N yo guidn hej, p jatho ndatho guim bmhb n ndata gui yth. 11 Guea d xi ah a, ma zi cu ah, nguetho bi xic da y cu ngue y mnguh ra Clo, bi xiqui ba gu th. 12 Nguetho gu mhb da ah gu tngah, n ni da tn ra

10D
Bin sh y ycyi
307
1 CORINTIOS1 Apolo, n m mida tn ra Pedro, n m mida ngue tnna ra Cristo. 13 P ha gum bmhb g xmhb ra Cristo. O xig ha d tug b ja ra ponti nangue ah. Uague gum bmhb ngue gn xixyh nangue ma thuhug. 14 P jamadi Oj ngue njoo to d xixy ah, hnta ra Crispo n ra Gayo. 15 Ndamhma njon da z da ma bin xixy nangue ma thuhug. 16 N hnt gtho bp r ngu ra Estfano d xixybi. P hin dm bng b boo xcam xixybi mida, uague hnt. 17 Nguetho hinga guea ra bfi bi xic ra Cristo ga t ran xixy, p bi xiqui gam mang ran ho madayo. P nub dm mang a, p hin d y tengu b na y ym bmhy, nguetho hnta d honi da bh y ji ma tsoquih du ra Cristo b ja ra ponti. Jananguea din ja ra tsdi ram hma di hocpa y tsoqui .

308 Nguetho hingui s da yn a nda nangue y m hman . 21 N bi bns Oj, bi zn bya ngue hin d b Oj nda y n yomfnis. P bi znni da yn to da hyna rm hma nangue ra Cristo bi du, madagueb tmbi nte n mbatho. 22 Nguetho nu ma mijudohe im bni gue yn tte mixte da nu b guea nda ram hma ngue majuni. N nu da ni mnguh ngue hing y judo ah nzi i hons nda ram hma ngue i mb zh majuni. 23 P nua ram hma dm mamhb ngue bi du b ja ra ponti ra Cristo, njonguin numanhos a. N y judo i san tho b i sifi, n hing y judo i mbi nte n mbatho b i sifi. 24 P nuj ngue bi zoncah Oj, madagueb dy judoh ogue hin dy judoh, p ndata d phmb i ja r tsdi Oj di hoga ma tsoquih nanguea ra Cristo bi du. Jananguea bi nqui mm xn ndoho rn yomfni Oj. 25 N nuna ra yu bi zn Oj, p manda di muui na, madagueb tmbi hin te n mbatho, xinda gue y yus bi zn zh y ji. Ngue guea tmbi hiny r tsdi Oj a, ngue bi du ra Cristo, p manda xn ngu b n nqui a, xinda gue gtho y n tte zh y ji. 26 Ma zi cu ah ngue bi zoncah Oj, gam bmhb hague dn jah b na nuj ra ximhi, ngue xn nguj dy ymbih, n xn nguj hiny ma tsdih, n xn nguj ngue bin hyoya ma tah. 27 P bi huan Oj i tmbi y ymbi, ndamhma da mbts y s i jas y n yomfni. P guea huan Oj hiny y tsdi b na nu ra

nua ram hma ngue ra Cristo bi du b ja ra ponti, mbi nte n mbatho n mba b ja ran nbi mazi. P nuj n mbh b ja ra temazi, d phmb guea ram hma n zinj Oj ngue bi du ra Cristo b ja ra ponti, bi hoga ma tsoquih. 19 N i m b r tohni Oj: Ga uti ngue nte n mbatho im ma jas y n yomfni, n ga hcpa y tsdi zh y ji, ga m b maueni, bi yn Oj. 20 Nguetho bi zn Oj hin te n mbat too na jas y n yomfni, n mm bin xs y m hmans y ji, n na pdi da dh ym hma.

18P
Guea ra Cristo n daj ran yomfni Oj
309 ximhi, jananguea da mbts y s i jas y tsdi. 28 N bi huan Oj nte di muui b na nu ra ximhi, n too i pa ntsani, p manda in numanho Oj , n guea d brpa y tsdi too na i ja s y n tdi. 29 Jananguea njon di jap Oj din yzh. 30 N bi jaj Oj darp dm bhmb ra Cristo Jess, n guea n daj ran yomfni Oj a, n nanguea ra Cristo n zimanhoj Oj, n guea yrcah Oj ngue y thni gah a, n guea n ynj b ja ran tso. 31 Nguetho i mam b ja r tohni Oj, hiny ba manda ran ho da z da mana nda, hinda hnta ran ho bi yrpa Oj.

1 CORINTIOS1,2
R Hogandhi di japi d f Oj
Ma zi cu ah, nub m mbag b gu bhmb, ngue d xi ah rm hman Oj majuni, p hin d huan thohog ym hma guep da numanhog ra ximhi, n hin te d ma nangue man yomfnis. 2 N nub m bni ga mba b gu bhmb, p d bni hnta ga xi ah ba n nba ra Jesucristo b m du b ja ra ponti. 3 N nub mm bhmb b, d t hiny ma tsdi, nguetho d su Oj hin da numanho b xc uspa mam hmans, n d fti. 4 N nub mn yh b ngue d xi ah ram hma, hinga guea mam hmans ngue mahotho bi pt a ni mbih, p hnta r tsdi r Hogandhi Oj bi z bi hoc a ni mbih. 5 Jananguea hinga gue y n yomfni da yn yoh bi ja ah g ycyih Oj, p hnta r tsdi zh Oj bi ja ah g ycyih.

Hnta ram hma ba du ra Cristo i ja r tsdi
nua ram hma dm mamhb nangue ra Cristo, go i p xn ho y tcyi, ngue ran yomfni majuni a. N hinga guea rn yomfni ra ximhi bi b xn ho y tcyi, xinga gue y m hmans y ngrpi ra ximhi, n nu mi tstho di bh y tsdi. 7 P nu ran yomfni dm mamhb him mm fdi, pgue urcah Oj ya, nangue ra Cristo mi snni da ynj b him mani yt ra ximhi, n da zixcah b mahtsi n comhb rn ho bya. 8 P xinga nda i na jas y tsdi ua ja ra ximhi ngue i prpa rn yomfni Oj. Nub xtm b da, hin xt cuarp ja ra ponti a ra Hmu mixte. 9 P tengu mn toti b ja r tohni Oj: Hin da z da bs nda a ran ho bi zn Oj da yrpa too hnta Oj im bni, n njmb da z da ys nda, n njmb da z da nus nda, bi yn r tohni Oj. 10 P nuj d phmb a, nguetho bi xij r Hogandhi Oj. N nu r Hogandhi Oj di tsi xn ho b ja rn yomfni Oj, n guea i xij a bya. 11 Tengu y ji hin jon da z da brpa r mbi r mijiui, p hinda hnta r mbi zh nda i pdi. N in jab Oj, njon da brpi ba mbni, p hinda hnta r Hogandhi zh i pdi. N di bngah a. 12 Nguetho bi daj r Hogandhi Oj, n hinga guea rn yomfni ra ximhi, ngue in nde di bngah rn yomfni Oj, n gtho y hogantunni bi daj nangue r mate xn ndoho. 13 P nub dm

6P
1 CORINTIOS2,3 mamhb rn yomfni Oj, p hin d uspah ym hma nangue man yomfni sh, p hnt ym hma bi xngah r Hogandhi Oj, n da z d xihmb xn ho too bin tun r Hogandhi Oj. 14 P nua hingui bhmi r Hogandhi Oj, hingui s da hyni ba gtho i xngah r Hogandhi Oj, n mbi rm hman a nda ra ymbi. N njmb s da bdi, hinda hntb dim bhmi r Hogandhi Oj. 15 P nua ra ji ngue bhmi r Hogandhi Oj da z da bdi ba nam bna ba g i ja, ngue ndaa da numanho n ndaa hin da numanho. P nua hing ra ycyi hin da z da brpa y n yomfni y ycyi. 16 Njon da yns da brpa rn yomfni Oj ra Hmu, njoo da xifi xn ho ba da yt Oj. P nuj d comhb a rn yomfni a ra Cristo.

310 tn ra Apolo. P guea gn yth tengub gy ji thohoh. 5 Ba dad mube a ra Apolo. Ha hin gu phmb ngue y mbfi thoho gbe Oj, ngue d fxabe g ycyih ra Hmu, nangue ra bfi bin dacbe nda ngu nda gbe. 6 Nug d tuh ra hmud b, n nua ra Apolo bi upi, p nua Oj bi japi bin te n bi bx y hmud. 7 Jananguea hiny r tsdi a bi duh ra hmud, xinga guea bi upi, p hnta Oj i ja r tsdi ngue bi japi bin te y hmud a. 8 N nug d comhmabfibe a ra Apolo, n nug d tuhu, n nua ra Apolo bi upi. N di dacbe Oj ba in nde di dacbe nangue ra bfi d tbe nda ngu nda gbe. 9 Ns Oj d comhbe r bfi. N nuah tengub y huhi ah Oj ngue bi thuhu. N nuah tengub nda ra ngu ngue i h a Oj. 10 N nug tengub nda dr ngrpagdo nangue r mate zh Oj, ngue d fmi xn ho y guangujdo a ra ngu. N nu manda p di thoqui dim pp ja a ra ngu. P nda ngu nda ra mbfi b dim pp ja a ra ngu, p i jatho dim pfi xn ho. 11 N njon da z di prpa a r guangujdo ra ngu, n hnta ra Jesucristo ngue r guangu nda r ngu Oj. 12 P nu too di thoca ra ngu, s da huahni xn ho ba da japi. Xn ho b xtho y do d fta ra ngu, n nu r bete, xtho y tgui . P boo im bni d ft y za, o gue y yoxyo, n boo im bni d mbet y paxi. 13 N nu y bfi nda ngu nda y ycyi da hnu hangu nangu di muui b bi zn ra pa din ja ran junbi. Nguetho da

Ma zi cu ah, nub mm bhmb b him bi z d xi ah xn hi tengu i si in youi xn ho r Hogandhi Oj. P d xi ah tengub gm yothoh ua ja ra ximhi, uague tengub ja gnm bhmb nangue ra Cristo. 2 P d xi ah a hingui hi tengub ra xiba thoho d da ah, nguetho tengub hin n z gui sih xn ho ra hm. N ngutho ya, guextaa hnta ra xiba da z gdn sihmh. 3 Nguetho hin gun zac ni mbih. N gun nde gam mixte zhh, jananjab gadn shmb. P ha hin gu th tengub gy ji thohoh ua ja ra ximhi. 4 Nguetho gum mamhb too gu tnhd, n daah gu mhb gu tngah, n mida na

I comhb Oj r bfi y mbfi
311 zn ra pa da ts nangue ra sibi, n da fh pya gueb xn ho bi yt r bfi nda ngu nda y ycyi. 14 N nub nda ra mbfi bi hyt ra sibi a r ngu bi hye, da dh rn zbi bya. 15 P nub bin z a ra ngu bi hye, n nte da dh rn zbi bya nangue r bfi bi yte. N maguep hin xtm bongui, tengu da bi da b min z y ngu. 16 P ha hin gu phmb ngue gue ah y ngu ah Oj, n nu r Hogandhi Oj i bp mbo ni mbih. 17 N nua too da yna di tsonba r ngu Oj, mm xn ngu yn nbi da yrpa Oj. Nguetho nu r ngu Oj xn ndxqui a, n gues ah r ngu ah Oj. 18 N hin da z gui thoqui gan hyzhh ngue guim bmhb jas nin yomfnih. P jatho gam pumbnih a gum bnsh, jananguea da z gui tmhb a njuntho ran yomfni xn ho. 19 P nu rn yomfni ra ximhi nte di muui b na nu Oj. N guea mn toti b rm hman a, ngue nua nn yomfnis nda b i na dim mixte, p di jap Oj dim bs b nda bya. 20 N manda bi man ram hma, ngue nua too na jas y n yomfni, p go i p a ra Hmu ngue nte di muui y n yomfni. 21 Jananguea hin guim bm hb manda di muui nda ra ji. P Oj bi da ah gtho ni ngrpih ngue da mbx ah. N gtho i jaua ja ra ximhi n ba g i bi, n bi zn Oj di z ah . 22 Nc ngue dr Pablog d fx ah, n ra Apolo, n ra Pedro. P na ba gtho dn nuh ua ja ra ximhi i fxcah ga phmb Oj, n ra te i fxcah, n ran dte, n ra pa i jab ya, n ra

1 CORINTIOS3,4 pa ba h. N jananguea gtho ni mbtih . 23 Nguetho y mbti ah ra Cristo n nu ra Cristo r mbti Oj a.
P nug n ra Apolo, n jatho guim bmhb ngue y yh gbe ra Cristo, bin dacbe ra bfi ngue ga xi abe rm hman Oj him mm fdi. 2 P damm bmhb, nda ra yh thoho b bin tun ra bfi, i jatsdi tho di jtsa sifi. 3 P hin d rp a ra gnda a gum bmhb, ximangutho mida y ji ngui hin d jtsi. N xnga guec i s ga ps b d jtsi uague hinna. 4 P nu ma mbig dm bni hin d soh ma bfi. P madagueb ngub dm bns, p jatho ga tmi gueb go da nus Oj ba d t. 5 P hin go mbto gui ymf hingui ho bi yta nda. P b gui tmhb ba h ra Hmu, n gtho di nqui bya ba mim bmhb mbo ma mbih nda ngu ndaj. N di un Oj bya ba rn sui a bi yta nda ngu nda ra ycyi. 6 Nu ram hma d xi ah, ma zi cu ah, nanguecbe ra Apolo, p nda ran zofo ngue hin da dontsi ba gui yth. N him man guim bmhb i ja r tsdi nda ra xnbate, n xn guim bmhb ndatho xn ho xinda gue mida. Jananguea hin gui thoqui gan yxh. 7 P too bi ja ah ngue xn ho ah xinda gue mida. Gtho ba i ja ah bi da ah Oj. N nub gu phmb bin daadah ba g i ja ah, p hanja gnn yzhh, tengub g tnsh a ran ho i ja ah. 8 P gu th tengub gm hmush, ngue

Y bfi i t y bih ra Cristo
1 CORINTIOS4,5 hin te guid bhmb, n tengub ya bin da a ni tsdih ngue guid mandah gtho mida. P nuya tengub ya g sogahe. P hycta hmaha b xqu sni ngue xtn ja ni tsdih, nguetho nche ndata xtn dac ma tsdih b. 9 P nughe ngue ma bihe ra Cristo, dm bmhbe Oj bi yrche ngue i hnuhigahe xinda gue gtho mida. N tengub dy ofdihe i ptsi da thoje. N i pa ma nguigahe b i thengahe ra ximhi. N y m bhni Oj mahtsi di hyonya thoho nangue ba d she. 10 N nuje tnje dy ymbihe, nguetho d tnhde ra Cristo. P nuah mm gu homhb da tn ah i ja nin yomfnih nguetho gu na gu tnhd ra Cristo. P nughe hiny ma tsdihe b na hnuje, p nu b na hnu ah tengub mm i ja ni tsdih. N mm i pa nttsi ah, p nughe i pa ntsani ghe. 11 N gtho y pa x thogui, n gtho y pa i jab ya, mm d she ra thuhu, n ra tuthe, n dy yhehe, n pa mbmigahe, n hin hap pni i ja ma ngumhbe. 12 N mm d yhmbe ngue dadm pshe nangue ma yhe. N mm i tsanje, p manda d fe rn jpi Oj nangue i sante. N mm pa ma ngui gahe, p mph thoho d hthe ba i trcahe. 13 N di cmanje, p manda dn zomanhohe. N ngutho y pa jab ya, i trcahe tengub dy ngohihe ra ximhi ngue hiny ba dad muje. 14 P hin dn nde ah gui pts ni sh nanguehna d xi ah. P dad da ah nda ran zofo, nguetho tengub ma thni ah mm dad

312 hucah. 15 P madagueb xqun nuh dta mahuhi ni ngrpih i xnnah nangue ra Cristo, p hnta ndatho ni tah i bi, ngue guec, nguetho r mbdi thoho d xi ah nangue ra Cristo, jananjab g ycyih bya. 16 Jananguea d ah ra mate ngue gui yth tengu d t. 17 N guea d phnd b ra Timoteo, ngue di z ah. N nua tengub majuni ma tsnt ngue mm dad huqui, n di jtsi xn ho, nguetho cyi xn ho a ra Hmu. N di bnnah ngue ba d t ngue d tnni xn ho ra Cristo Jess. N ngutho dm mang b hap gtho i ja y m pti y ycyi. 18 Nu b gu bhmb, i bp da im bni jas y tsdi, im bni ngue hin ga mba b. 19 P mi tstho ga mba b gan nuah b da nde Oj. N ga pdi too gtho i na i jas y tsdi. N hinga hnt y m hma ga tse, p gan nu b majuni i ja y tsdi nangue Oj. 20 Nguetho nub majuni di manda Oj b ja r mbi nda, hinga hntho da bdi din y xn ho, p din ja ra tsdi njuntho. 21 Ha gun ndeh ga fmhy ah b d mbag b, uague gun nde ga hucah b d sng b.

N d c bin thtui r hmbe nda ra cu. P nda ran thti g yth mm xn tsotho, tengub ran yomtni. N njoo too numanho tengu a, xnga gue y ji hingui cyi Oj. 2 N s mm gudn yxh gu mhb nte gud bhmb. P xingui ts tu
Da thna thi nda ra ycyi bi yte tengub ran yomtni
313 ni mbih nangue ba bi yta. Hanja ngue hin gu hmhb thi a. 3 P madagueb njoog b gu bhmb, p tengub darp d bhmb, ngue d snd a ran nbi da nu a bi yt ra tsoqui, tengu tho b ya d bc b. 4 P i jatho gtho gam ptih nangue r thuhu ma Hmuh ra Jesucristo. N tengu thoho b nc d bc b, jananguea d da ah ran tdi i ja ua. P gan yoh rn tdi ma Hmuh ra Jess. 5 N nua ran yoh, dami hymhb thi da bnta ra zthu, di nba r ngcyi, ndamhma da yp r punbi Oj nangue r tsoqui. N da z da yn Oj nangue r mbi b bi zn ra pa b peng ra Hmu bya. 6 P hingui s gan yx h. Ha hin gu phmb nda ram hma, ngue tstho ra xi p i sinni gtho ra jni. 7 Dami hymhb thi a ra nyoixi ngue ran tso gu bhmb di tsonna nim ptih. Jananguea xtn ho ah, tengu ra thuhm an tte nangue ra jni madayo ngue nte ma xi da mb, i tsi b ndbaxjua. N i jatho dan hoj, guea bi nde a ra Cristo b mim btse zh bi hoga ma tsoquih. N guea ra hmpya mi u y ji b ndbaxjua mi pxa nda ra tdyo. 8 Jananguea thocpa thoho hnta xn ho ga th, n hnta ra yu majuni ga tnhd. N guea ra thuhm a ngue hiny ra xi. P hin ga th tengu ra nyoixi, ngue ba gtho dn numanhos nangue man yomfnish, n ba gtho mida xn tso. 9 P nu ra scu d pnnah mambto, n hin g phmb ba dn nde xc xi

1 CORINTIOS5,6 ah, ngue d xi ah hin gan yoh nda ra yomtni. 10 P hin d n ah him man zohmb hinga na pdi, madagueb y yomtni, n y ziyate, n y b, n thnde y hyte oj. Nguetho nub gui sothoh , n gui uehmb ua ja ra ximhi b. P hinga guea d xi ah a. 11 P nua mi nde xc xi ah, ngue hin gui ymf ni cuh da, n xn gui comhb r bfi Oj nda b mbi ra cu b guextaa ran yomtni te o gueb bin thtui a him mi s xtn thtui, o ran tsiyate, o i thnde y hyte oj, o n y cuate, o gue ra ti, o gue ra b. P o gun yoh tengu , xnga darp gan sihmh . 12-13 Nguetho ni bfih gui junbah ni miycyih bp ja nim ptih. Jananguea gui hymhb thi a bi yt ra tsoqui b gu bhmb. P nu hinga n cyi, hingui s ga junbah , hnta Oj di junba .

Hanja gnn yp zhh b bh ra zmi, nua hing ra ycyi. Hanja hinga gue ni miycyih gu xihmb di hocah. 2 Ha hin gu phmb ngue ga junbah ra ximhi b rn zgui y pa, nguetho y thni gah Oj. Hague m guet yn si d th hin ga hoj, nguetho manda hingui hi dan hocpah. 3 N asta gue y m bhni Oj mahtsi ga junbah. Ha m guet yn junti d zhh y pa i jab ya ngue hin da z ga hoj. 4 Jananguea nub ja nda ran junti, p hin ga xihmb nda ra zmi, nguetho hin d comh ma bfih a. 5 Guea d xi

S din hocpa zh y ycyi
1 CORINTIOS6,7 ah a, jananguea jatho gui pts ni sh ba gu th. Ha njoo nda ah i ja ts ran yomfni nguea di hocah nangue ran si gu th. 6 Ha i jatho da zix r cu b bh ra zmi nda ra ycyi, n hing ra ycyi a ra zmi. 7 N nua gn yth yn junti, n guea gnm bhmb a. Hanja hin gn hyth a ran tso i tt ah, n hin gud jaf da f ah ba gu psh. 8 Hin gu hth, nguetho gues ah gu rpah ran tso ni cuh, n gu pf ba i ptsi. 9 P ha hin gu phmb ngue hin da z da yrp di manda Oj nda ra tsombi. N o s guim bmhb da zin Oj y yomtni, o gue i thnde y hyte oj, o gue in nutonto y xisu y mim yohh, o gue di ysba y mim yohh tengub ra xisu. 10 N hin da yrp di manda Oj y b, o y ziyate, o y ti, o y cuate, o y nxmate. 11 In jab g yth da ah, p bi mba mbete ni tsoquih, n gues Oj bi yte y thni ah. N bi hocah nangue a gu cyih ra Hmu Jess, n nangue a gu bhmb r Hogandhi ma Ojh.

314 man dan sihmh. P nub in nde ran yomtni ma jih, hingui s ga th a, nguetho nu ma jih bi zn Oj dim bp ra Hmu. 14 N da xox Oj ma jih nangue r tsdi, tengu thoho a ra Cristo bi xox b mi du. 15 Ha hin gu phmb ngue nu ma jih, guea r ji ra Cristo a. Ha da z ga hj nda xqui r ji ra Cristo, ngue ga t ran yomtni, tengub ndanji tho ga tbe nda ra xisu ra yomtni. P hingui s ga th tengu a. 16 P guea i t ra yomtni b na nu Oj, tengu bi mam b ja r tohni, ngue nu mi yonji, pgue bi yte tengb ndanji tho bi gohi. 17 P nua ra ji b in youi ra Cristo, tengub ndanji tho da ytui. 18 Jananguea da z gui dahmb bya nanguea ran yomtni. Nguetho nu mida y tsoqui di tsonba b maxtse r ngu Oj, p nu ran yomtni di tsonba b mbo r ngu Oj. 19 Ha hin gu phmb ngue nu ni jih r ngus r Hogandhi Oj a, nguetho bp mbo ma jih a, guea bi daj Oj a. N nu ni jih hin ni mbti zhh a. 20 Nguetho Oj bi yte r mbti ah, n tengub xm hmadi bi guti. Jananguea ga rpah r bfi Oj nangue ma jih n nangue ma mbih.

a ram hma ngue i ja man tdih ga th ba gtho dn ndeh. P mbatho a da bmanho ga th. Majuni ngue i ja man tdih ga th ba gtho dn ndeh. P hin gan nde ga th a da dcpa ma mbih. 13 N majuni a ram hma nangue ran tsihm, ngue nub in ndehm ma fohoh, dan sihmh. P hiny ba manda ntsnni nangue ma fohoh, n da zn ra pa ngue da man Oj him
12Majuni
R mbti Oj ma jih
P nuya ga xi ah a gu ngah. N ya d xi ah ngue xn ho b da zta nda ran yoh, hin da hyon r xisu. 2 P mm xn ngu ran yomtni i ja. Jananguea manda xn ho b dim bh r xisu nda ran yoh, n dim bh r nd
Ran zofo nangue ran thti
315 nda ra xisu. 3 Nu ran yoh i jatho dim bhmi xn ho r xisu. N ngutho ra xisu, i jatho dim bhmi xn ho r nd. 4 Nguetho nu nda ra xisu hin di manda zh a r ji zh, pgue di manda a r nd. N ngutho nda ran yoh hin di manda zh a r jizh, pgue di manda a r xisu, nguetho ndata ram bi te. 5 P hin da uea nda nangue r xisu, n xn da ueh ra xisu nangue r nd. P hinda hntb g bmhb gan yh Oj da y pa da z gui sth. P i jatho daangu guim bmhb ni xisuh. N mbjua bya da z gan yh ni xisuh mahna. Nguetho nub nyaa ts y pa hin gui yh ni xisuh, xmhma thoho da hy ah ra zthu b hingui s gui sth. 6 Nua d xi ah, tengub nda ran tdi. P hin dad hcah b gun nde gan thth o xin gun nde gam bsh. 7 P d nsg ngue xn ho b gtho dim bs tengug. P hingui s, nguetho nda ngu nda bin daj ra tsdi nangue Oj, ngue dahma danyo ga th nda ngu ndaj. 8 P d xi ah, nu too hinga na din thti, n xn du y xisu, n xn du y nd, manda xn ho b ya hin gan simhb, tengu thohog. 9 P nub hingui s da zthoho nda, manda xn ho da hyon rm ppiui, ngutho nda ra xisu, n ngutho nda ran yoh. Nguetho mm di xmbi ngue njongui bhmi. 10 N d xi too i bhmi y nd, hingui s da zogui. 11 N nub bi zoh r nd nda ra xisu, i jatho dim bs, o gue dim bhmi mahna a r nd. N ximangutho nda ran yoh, hingui s din xummi a r xisu. N

1 CORINTIOS7 nuna ran tdi i jaua d xi ah, him mam hmansg, pgue rm hma ma Hmuh ra Jesucristo b mibcua ja ra ximhi. 12 N nu manda ram hma d xi ah him bi mana ma Hmuh b mi bcua. N nua ram hma d xi ah, nub nda ra cu, ngue hing ra ycyi a r xisu, p nu ra xisu b in nde ma z dim bp, p manda xn ho b di thoqui dim bhmi. 13 N ngutho nda ra xisu b ra ycyi, n hing ra ycyi a r nd, p nu r nd b ma z in nde dim bhmi a r xisu, p manda xn ho b di thoqui dim bhmi. 14 N nu Oj di jamansu nda ran yoh ngue hing ra ycyi, ngueb ra ycyi a r xisu. N ngutho nda ra xisu ngue hing ra ycyi, p Oj di jamansu ngueb ra ycyi a r nd. Nub hin xtan jab, ya hin xt jp Oj ni thnih b. Pgue ya majpi nangue Oj . 15 P nua ran yoh hing ra ycyi, o gue nda ra xisu, n nub in nde da zo a ra ycyi mi bhmi, manda xn ho b di ththo da mba. N hingui s da yrpa ra tsdi dim bhmi b ya hingui nde. Nguetho Oj bi zngah dam bmanhoh ngue nte man si din ja. 16 N nub gu bhmb hing y ycyi, xmhma thoho da yn y mbi b gui fxh da dn ra yu, nah gy xisuh, nah gyn yohh. 17 P jatho gui yth a d bmanho a r tsdi bi da ah Oj, nda ngu nda ah, ngue ndaa bi zn Oj gdm bhmb, tengu gm th b hin n zonnah Oj. N ngutho d xic mida ngue hnb go hap i ja y m pti y ycyi. 18 N nu too

1 CORINTIOS7 nthqui y xifani b mi ycyi Oj, p i jatho guextaa r hmpya y ji nguetho y judo. N nub nda ngue him mn thqui r xifani, p hin da bni ngue mbjua tho da hyqui. 19 Nguetho nte ni mba tho b am hmpya uague hinna. P manda i jatsditho ga th a i xij Oj. 20 P nda ngu nda da yte ndaa da z dm bi, tengu mi t b hin n ycyi. 21 Nub gmn yhh b bh y ji b gm dp ni mbih Oj, p hingui jatho gui ph ni bfih. P nub da xi a ni hmuh ngue gui pmhb, p manda xn ho b gui pmhb bya. 22 N nub nda ra yh, b mi dp r mbi ra Cristo, bi mba ma thgue b na nu Oj. N ximangutho nda ra ji ngue him bin yh, p bin yh nangue ra Cristo. 23 Ngue nu Oj bi yte y thni gah, n tengub xm hmadi bi guti. Jananguea yo gu tnthohoh ba di bp ah gui yth y ji b i xi ah gui yth y tsoqui. 24 N nda ngu nda ah, ma zi cu ah, gui thoqui gui ythohoh ni bfih, tengu gm th b hin gn ycyih Oj. P manda gui thoqui gui yth xn ho guep da numanho Oj. 25 N nu manda ram hma gu ngah nangue njoo y xisu o y nd, p hiny nda ram hma bi mans a ma Hmuh ra Jesucristo b mim bcua ja ra hi. P ga xi ah a dm bng. N xn ho b gui yth a dm mang, nangue a r mate ma Hmuh bi dac ran yomfni. 26 N nu mam hmang d xi ah ya, nangue njoo y xisu o njoo y nd, xn ho b din jatho tengu in ja ya.

316 Nguetho nu y pa jab ya, xn hitho b gan nuh yn nbi b dn simhb. 27 N nub nda i bh r xisu, hin da bni ngue da hygui, n nub nda njoo r xisu, hin da bni da hyoni. 28 P nub gun ndeh gan simhb, hin guim bmhb ngue ra tsoqui a. N ngutho b nda ra hmute da bni din thti, p hin da ymbi ra tsoqui a. Pgue nub gan simhb, manda xn hi ram bi gui yth, xinda gueb njon xtm b ah. N dn nde gan yn ah nangue xn hi. 29 Ma zi cu ah, nua nam bn a d xi ah, him min ngu y pa dam bhmb ua ja ra ximhi. Jananguea i jatho ga humbah ga juahmb ndihi r bfi Oj y pa n mba b. N nu too i bh y xisu bya, n xingui ts da bni da ytsa r bfi Oj nangue a r xisu. 30 N hingui s nyaa ga sh r bfi Oj b ya dn nuh ra dumbi, nguetho d xnhd ga juahmb ndihi r bfi Oj. N xngui s nyaa dan johyah nangue ma amigoh, xnga gue d tmhb nyaa gan numanhoh. 31 N ngutho too gtho i t y bfi zh ua ja ra ximhi, p manda zi tstho da bni. Nguetho mi tstho da guadi ba gtho dn nuh ya. 32 Jananguea dn nde ah ngue manda tstho guim bmhb ba di hn ah ua ja ra ximhi. N nub nda ran yoh ngue njoo r xisu, p manda mm da bn a r bfi Oj, nguetho bs, n i honi ba da numanho Oj. 33 P nub ya i bh r xisu, n hinga hnta r bfi Oj da hyom bya, na r xisu da numanho n da hyonbi ba

317 gtho da hyoni. 34 N nua nda ra xisu ngue njoo r nd, p manda da z hnta r bfi Oj da bni da yte. P na r ji na r mbi hnta r bfi Oj te. P nua ra xisu b ya i bh r nd, n da yte d numanho a r nd. 35 N nuna d xi ah dn nde ga fx ah, n hin dn nde ga nnah. N dn nde ah gui yth a xn ho, ngue hin di hi ni mbih b gui yth r bfi Oj. 36 P nub nda ran yoh ngue i b a nda r txu, n ya bi zn ra ora din thti. N im bni hingui ho b da zmmi, n mm in nde r txu din thti, xn ho b di thrpa a r txu, n hin da ymbi ra tsoqui a. 37 P nub nda ran yoh hin te im bn r mbi ngue din thta r txu, n nub ja rn tdi r ta da z da xifi, pgue manda xn ho b dim btp. N ndata im bni ngue guea xn ho da yta. N da bdi xn ho a bi yr bya. 38 Jananguea nu too di thrpa y txu, xn ho i te, p n to hingui nde di thrpa y txu, p manda xn ho i t. 39 P nub nda ra xisu bi hyon r nd, p i jatho dim bhmi gtho y pa i b a r nd. N nub ya bi du a r nd, b in nde din tht mahna, xn ho ngue din thti, pgue nda r miycyiui din thtui mahna. 40 P d nsg ngue manda din johya b hin din thti mahna. N dm bni ngutho di bng r Hogandhi Oj.

1 CORINTIOS7,8 oj, uague hinna. N majuni gum mamhb ngue gtho gah d phmb xn ho a. P nua gn phmb, guea gnn yxtah a. P manda guea ran hucate nan te r bfi Oj a. 2 P nub gu nsh gu phmb ran yomfni, p guep na fp bya ngue hinga n phmb xn ho, nguetho guidn yxh. 3 P nub majuni dn numanhoh Oj, n d comhb rn yomfni Oj b. 4 Nuya, nu ba gtho b bspa y hmite, p d phmb hing y oj mbi nyoui. N d phmb ndatho Oj bi, n hnta i ja r tsdi a. 5-6 N madagueb tmbi bh y oj ua ja ra hi np mahtsi, n tmbi xn ngu y oj n y hmu, p nuj, hnta ndatho a Oj d bhmb, ngue ra Ta, n bi znni ba gtho i ja, nj bi zngah ga rpah r bfi. N hnta ndatho a ra Hmu d bhmb, ngue guea ra Jesucristo a, n guea yt Oj ba gtho i ja, n guea bi daj ra te xn ho ma mbih a. 7 P hinga gtho y cu gu bhmb i pdi xn ho nangue y hyte oj, n zi mi thnde , jananguea na guextaa im bm b ya bi za a ra ng x btse. N i ns nguea ra tsoqui a b ya bi za, nguetho hinguin zaqui y tcyi. 8 P hinga gue yn tsihm d sih nan numanhoj Oj. Xn gam bmhb nguea nan numanhoj a b d sih o hin d sih. 9 P i jatho gui jamansuf y mbi ni cuh. N mam jaf da dng b ja ra tsoqui, nguetho hinga na pdi ba gu th b gu th a gu phmb xn ho. 10 P xib da nu ah da ni cuh guea gu sihmh b ja

N nuya dn nde ga xi ah a g yngah, b da z gui sah a ra ng x bspa y hyte
Da yn tnni nangue y btse
1 CORINTIOS8,9 y nij y hmite. N gu phmb xn ho ba gu sih. P nu ni cuh im bns guea ra tsoqui a b da tsi. N xib s da yna da hyutan zambi da zi x bx bya. 11 Jananjab nu nin yomfnih guea nam bh ni cuh a, nguetho hinga na pdi xn ho. P nu ni cuh, guea du ra Cristo a ngue da ynba y te. 12 Jananguea nub ngub gu th, p gu rpah ra tsoqui ra Cristo b, nguetho gu rpah ra tsoqui ni cuh ngue hinguin zaqui y tcyi, n guid tsonbah y mbi. 13 N nug dr Pablog, nub guea ra ng d sag nin nba r mbi nda ma cu, p manda xn ho b him man ga sag ra ng b, jananguea hin ga japi da mbeng b ja y tsoqui nda ma cu.

318 ha gum bmhb hiny man tdibe a ra Bernab ngue xc ts ma bfi zhbe nguea n th man tsihmbe. 7 Nguetho njoo nda ra dofi i juzh y gasto zh. N nda ra ji b i t ran undt i jantdi da zi. N y ji b di yh y dyo, i jantdi da zip y xiba y dyo b in nde. 8 P hinga hnt y ji im ma tengu na d xi ah, p na Oj im ma tengu na, n guea mn toti b ja rn tdi Oj a. 9 Nguetho nua rn tdi Oj bi yota ra Moiss: P nub nda ra mbndni i p, hingui s da thurpa r nde, ndamhma da z da za y xiymph i jab, bi yna. P ha gam bmhb hnt yn dni in nu Oj. 10 Ha hin d phmb ngue nj da trcah a i hmangua, nguetho nda ran tuti a, man toti nanguej. N tengub dadm phmb b ja ra hi, ngutho y duj n y mbj, n xn ho b da bni da dh y n zbi nangue y bfi te. 11 N nugbe tengub ya d tube ra hmud b gu bhmb nangue ra te. P xiya ha gum bmhb hingui ho b xc xocbe ngue ga sibe. Nua nam bna d xi ah, tengub ya xqu jurcabe. 12 P nu mida y xnbate i hni ba gud unhd, n manda i ja man tdibe xc hmbe b xc ndebe. P hinga guea d hongbe nguea ga tbe. Xn ngu gtho dadn yptabe, nguetho d suah hin xqu hymhb a rn ho madayo ra Cristo. 13 P gu phmb ba i t too dim pp ja y nij ma mijudohe, hnta i tm b ja ra nij i si, n guea nam pp yn tunni din tunna Oj

6P
N nug manda ja man tdi xc t ba gtho dn numanho ga t, nguetho majuni ma bigbe a ra Cristo, ngue d nusg a ra Hmu. N mfdi majuni bin dac man tdi nguetho d ja ah g ycyih Oj nangue rm ftsi ra Hmu. 2 N masque i bh mida ngui him ma bigbe ra Cristo, p nuah gu phmb, n mfdigui nangue ah. 3 N guea ga xic too da yngui nangue man tdi. 4 N i ja man tdi xc th man zbi o xtn dac man tsihm. 5 N i ja man tdi xcn thtbe nda ra xisu, ngue ma miycyibe, n xc sitsi hnb go hap d yo, tengu i t y n yoh ra Cristo, n ra Pedro, n mida y bih ra Cristo.

Da bni ndaa xn ho da yt y bih ra Cristo
319 b. 14 N nguthoghe ya, nguea dm mamhbe rn ho madayo ra Cristo, bi zn ra Hmu ngue guea dm pphe a rm hma. 15 P hin d t yn tdi g bin daqui. N hinga guea nam bna d otah a, ngue gui daj man zbig. P manda xn ho b ga tug, xnda gueb boo da ungui, n ndetho d uega man johya. 16 P nub hnta ga t ngue ga mang rm hman ra Cristo, p hin d guah man johyag a b, nguetho guea n dac ma bfi a. Nguetho jatsdi tho gam mang a ram hma. 17 P nub mph thoho d t r bfi ma Hmu, n i ja ba d th. P nub dtsdi tho ga te tstho, p guemhma yo ma gnda ga juadi. 18 P ba nin jurca b mph thoho dm man rn ho madayo ra Cristo. P manda d th ran johya b nte d tc ra hm. Jananguea manda xn ho b nte ga th, madagueb i ja man tdi ngue xc th nanguea ma bfi. 19 N madagueb hingan tsnni ngue dan yhg, n njoo nda ra ji nguea ma hmu, p d cohi tengub dr yhg gtho y ji, nguep da z ga zdi da dn ra yu xn ho mida xn ngu. 20 Jananguea nub d bhmbe ma mijudohe, ngue i t yn tdi bi xi Oj y judo, nc d t , madagueb hin di mandag . Jananguea da z ga zrpa y mbi da ycyi ra Cristo. 21 P nub d bhmbe hingui ph yn tdi bi xi Oj y judo, nc hin d t . Jananguea da z b ga zdi da ycyi ra Cristo. P hingui nde da ma ngue d sotho y n tdi Oj, nguetho d tnd

1 CORINTIOS9,10 a im man ra Cristo. 22 N nub d bhmbe xn genti thoho y tcyi, p nc d t tengub xn genti thohogui, jananguea i s b d zdi da ycyi ra Cristo. N guea d t, ngue daiguje nda ngu nda y ji, n d honi xn ho bp d ycyi y ji. 23 Guehna gtho d t na, jananguea da z ga comhb rn jpi ra Cristo hnta go too n ji da hyna ran ho madayo. 24 P gun nuh yn tuti nangue i tihi, madagueb i tihi, p ndatho a i th ran tunni. P dami tihmb ya nguep da z gui thmb. 25 N tengu thoho yn yni ua ja ra ximhi, mm din jamansus, n hingui nde da yta di hni. P hnta dim bdi i t . P nub in jab ga th, ga thmb a da hyti mazi. 26 N nug tengub d t ra dihi, d hx ra yu i untho b hap i ja ran th. N tengub boo dadn tunbe, p hinga ha stho d pcpi, p d pdi hap d tpi xn ho. 27 P d sm zh ma ngcyi, dn ndepe da yta d xifi, ndamhma hin go ga bc a ba d xi mida ngue da dh.

10
N guea dn nde ah gui phmb a, ma zi cu ah, ngue ba bi yt mam bombtahe mayab, gtho mi cot ra gi b n mba , n bi zitsi. N gtho bi daxp danguadi ra thngdej. 2 N gtho bin ym b ja ran nbi b mi dn ra Moiss, tengub ya y ynte a. N jananguea i tmbi tengub bin xixy nanguea ra
Ma hcpi y ycyi nangue y hmite
1 CORINTIOS10 dej b bi thogui n ra gi. 3 N gtho daan zitho ra man ngue ra hm bi un Oj hap n mba. 4 N gtho bi zi ra dehe bi bm b ja ra do, tengub bi zip rn zaqui a ra Cristo, n tengub ya bin yoh ra Cristo b n mba . 5 N madagueb bi trpe gtho , p mm xn ngu him bi numanho Oj a bi yte. N hnb go hap bin cuaxt y doyo b ja y dpo bi thogui. 6 N guea urcah a, jananguea hin gan ndeh ga th y tsoqui, tengu mi t b mi yo b ja ra dpo. 7 Jananguea o gu thndeh y hyte oj, tengu mi ti da , tengu mn toti, ngue bin sihm n bim mihni, bi ndantsi bin n b mi dnde ra pte x yzh. 8 Jananguea hin ga th ran yomtni tengu mi ti da, n ndapa thoho n du dte ma hyu mahuhi nji. 9 P hingui s ga sh ra Hmu nangue ma tsoquih, tengu mi ti da, n xn ngu bi du, bi za y cy. 10 Jananguea hin ga smanh nangue Oj, tengu bi yt da, n guea b mbnh Oj nda ram bhni mahtsi nguea bi hyo . 11 N guea bin ja a tengub ya nda ran tuti ngue i suj dan jah b. N guea xmn toti ba dm bhmb y pa i jab ya ngue rn zgui. 12 Jananguea nub dm bmhb tengu bi yt, p hingui s ga mhb, nangue ra tsdi bi daj Oj hiny ba ga suh. P i jatho mm dam fsh, ngue hin ga tnj b ja y tsoqui. 13 P nub i tsc ma mbih ga th y tsoqui, tengub i tsp y mbi gtho mida y ji. P d phmb di zrca ma mbih Oj ga tf ran

320 tste. P nub na da sij mida xn hi ngue hin da z ga tf, hin di jaj Oj gan nuh . N i urcah bp d tf dn nuh. 14 N nuya, ma zi cu ah, n xingui ts guim bmhb gui thndeh y hyte oj. 15 N guehna d xiah na ya, nguetho i ja nin yomfnih, n s gui psh ba nam bna d xi ah. 16 N zi d f Oj rn jpi b d sih ran tsihm bi znna ra Cristo b ja ram pti. N nub d sih rn gui ra uva, ha hin dm bmhb ngue d comhb r ji ra Cristo ngue bi hogah. Nb d xmhb ra hm n d sih a, ha hin dm bmhb ngue d comhb r ji ra Cristo ngue bi nba b mi hogah. 17 Madagueb mm xn nguj ngue d sih , p ndata ra hm, n guea n yrcah ndatho ma ji d comhb a ra Cristo. 18 N tengu bi yt ma miisraelhe, g bi zi yn tunni m pa ntunni Oj, n guea gomhma r te Oj a. 19 Jananguea hin nin sh gui comhb a i si pa mbspe y hmite, madagueb hingui ndxqui y ng i pa mbspe , n hiny y tsdi y hmite. 20 Pgue d xi ah, nu da ngue hingui p Oj, i pspa y hmite, pgue y zthu i hni. Jananguea hin dn ndeah gui comma gui sih y btse, ndamhma hin gui comhb r bfi y zthu. 21 Hingui s ga thcpah r tasa ra Cristo b d thcpah r tasa y zthu. N hingui s ga comhb r ngcyi ra Cristo b d comhb y btse y zthu. 22 Uague gum bmhb go gui muth a Oj. Ha manda i ja ni tsdih xinda gue Oj.

321
I s ba da yt y ycyi, p da bn ran hucate
1 CORINTIOS10,11 tsihm gu sih, o ba gtho gu th, p hnta d tspa Oj gui yth. 32 N mm ga jamansuh ba d th ngue njon ga jaf da dngui, xinga nda ra judo, xnga gue hing y judo, n xnga gue ma miycyih. 33 Nguthog ya, mm d honi ngue ga t ba gtho da numanho mida y ji xn ngu, n hin d honi ba dn numanhosg. Pgue d honi nangue mida, nguep da z da dn ra temadayo g mida xn ngu. P d xiah gui tnhd a d t, nguetho d t a i ta ra Cristo d tnd.

a ram hma ngue da z ga th ba go dn numanhoh. P nub ga th ba g i ja, hinga g xn ho b dn gohi. Majuni da z da yte hnta go numanho nda ra ji, p hinga gtho nan te r bfi Oj . 24 P i jatho ga huanhd ndaa manda xn ho, ngue da z ga fxh mida, n hin nangue man hosh. 25 P dami sih ba gtho i b b ja ra ti, n hingui jatho gui ynhd ba di ja a ra ng b mbtse o hinna. 26 Nguetho gtho r mbti Oj gtho i ja ua ja ra hi, n ra ng, na ra ximhi bya. 27 N nub boo da zixah na tsihm b ja y ngu hing y ycyi, n nub gun nde gui mbh, dami sah ba gtho di daah, n hin te gui ynhd, n o gum bmhb ngue di hcah Oj ngue gui sih. 28 P nub nda ngue da xiah: Nuna ra ng bi mba mbspe y hmite, da tnah, p o gu sih bya, jananguea hin gui nbah r mbi a to bi xiah, nguetho im bni hingui nde Oj gui sih a. 29 Nguetho i jatho gui jamansup r mbi ni mijiui, madagueb gu pdi ngue xn ho a ra ng. P masque bi da ah gun nde gui yngah: Hanja ngue ga t man tsihmh b boo hingui numanho a, p tengub hiny ma tsdih b. 30 N nub dad unhde ra jamadi Oj nangue man tsihm d sihe, hanja ngue s di cmanje da, gueb boo da yngui. 31 P d xiah, dami jamansuh a gu th, uague ran

23Majuni
11
2P
xn ho gu th nguea gum bnthoh ba gtho d xiah, ngue bi bng Oj ga xi ah. 3 P dn nde ah gui phmb, ngue nu ra Cristo, go r hmu nda ngu nda ran yoh, n nu y xisu, tengub y hmu y nd. N dn jah b nangue Oj. N in jab a ra Cristo, r Hmu a Oj a. 4 P nub nda ran yoh i yui Oj b i ja ram pti, o gue im man ram hma, p hingui s da hyuts r fi, tengub hiny r tsdi. 5 P nub nda ra xisu i yui Oj b ja ram pti, o gue im man ram hma, i jatho da gomp r y, ngue hin da mispa a r nd, n hin da yte tengub ntxi r y. 6 P nub nda ra xisu hingui nde da gomp r y, manda xn ho b da yx r y b. P nub gum bmhb ra ys b ntxi nda ra xisu, o gueb tengub hiny y xt, p manda xn ho b xtn gomp r y. 7 P nu nda ran yoh hingui s da hyuts r fi b ja ram pti, nguetho i udi

Ba da yt y xisu b ja ram pti
1 CORINTIOS11 i ja r tsdi xn ho, tengu b gues Oj i bp. P nu nda ra xisu i udi manda ja r tsdi nda ran yoh. 8 Nguetho mbdi bi yt Oj a ran yoh, n mbjua bya bi thcpa nda r doyobtse a ran yoh, n guea tt ra xisu a bya. 9 Nu ran yoh hin tte ngue da mbxa ra xisu, p tta ra xisu ngue da mbxa ran yoh. 10 N guea dm mang a, ngue nu y xisu i jatho da gomp y y, jananguea da yudi ja y tsdi y nd. N guea dn numanho y m bhni Oj mahtsi a bya. 11 P nu b ja r bfi ra Cristo, hin da bmanho b hnt yn yoh dim pp, xn da bmanho b hnt y xisu, pgue gtho da dm fxtah . 12 Nguetho majuni nua ra xisu ntte nangue r doyobtse a ran yoh, p guextaa majuni m b a nda ran yoh nangue r mbe. N gtho bi zn Oj din jab. 13 P dami bnsh ba manda xn ho gui yth, nangue nda ra xisu b in yui Oj, b hingan jomi r y. Ha gu mhb xn ho i te uague hinna. 14 N d phmb ys b xt mba r y nda ran yoh. 15 N ngutho nda ra xisu, guea n ncmanho a r xt b x mba. N guea tsnba nda ra xisu a, nguea xt mba y xt, tengub ya rn jomay a. 16 P nub boo in nde dn junta ba d xi ah, p hingui s dn junth a. N i jatho ga xifi ngue ngutho i trp ja mida y m pti y ycyi.

322 th. Nguetho hingui s di zta ni mbih a gu th b ja nim ptih, p manda di tsonnah. 18 Nguetho i siqui ba gu th b gudm ptih, gudn junth nda ngu nda ah. N d cyi ngue majuni a i siqui. 19 Masque gum bmhb jatho gan hej. P guep bi fdi ndaa majuni y ycyi. 20 Nguetho nu b ja nim ptih gu sihmh, p him majuni guea ran tte bi xic ma Hmuh gu th. 21 P nub ra ora gu sihmh, mm gudn umhb nin tsihmh nda ngu nda ah. Nu da xnga ndamhm g unhd, n nuah bya gueb go mm gn niyah. 22 Ha hiny ni ngumhb ngue gan sihmh b. Nguetho gud tsonbah r bfi Oj, n gud ysbah ni cuh nte g unhd. Ba gu na ga xi ah. Ha gu na ga nah xn ho a gu th. P hinna.

nua manda ga xi ah ya, hingui s ga nah xn ho gu
17P
Da hnumansu ran tsihm bi zn ra Hmu
dn nde ga xi ah mahna ya ba nam bn a ran tsihm bi zn ra Hmu. N tengu thoho bi xng ra Hmu, n ngutho d xi ah. Ngue ndata ra xui bi mba ma d ra Hmu Jess, n bi hyc ra hm, 24 bi yp ra jamadi Oj n bi xm bya. N bi yna: Dami sih na, nuna ma ngcyig na, ngue din nbi nangue ah. N gui thoqui gui yth na, ndamhma guim bnj. 25 Nub mi jua a bi zi a ra hm, bi dc a ra tasa bya, ngue mi po ra guiuva, n bi yna: Nuna nam bni ngue ya di hocah xn ho ra dayoyu da ytah Oj nangue ma jig. N ndand ngu ndand gui sih, guim

23Jananguea
Nangue ba nam bn a ran tsihm bi zn ra Hmu
323 bnj d tug nangue ah, bi yna ra Jess. 26 Jananguea ndand ngu ndand ga sih ra hm n ra guiuva, d uhmb rn dte ra Hmu gueb go b pengua mahna.
1 CORINTIOS11,12 ba nam bn a ra tsdi di daj r Hogandhi Oj nangue ga rpah r bfi dahma danyo. 2 Gu phmb ba g yth b him man ycyih, n g hy dah y hyte oj, n hingui y . 3 Jananguea dn nde ah gui phmb a majuni ya. Nub gu hmb boo i y nangue r Hogandhi Oj, da ymbi r Hmu a ra Jess b i y. P nub i sana ra Jess b i y, him majuni in youi r Hogandhi Oj a. 4 N dahma danyo y bfi da z da hyna nda ngu nda y ycyi, p ndata r tsdi r Hogandhi Oj ngue di unni. 5 N dahma danyo bp n yrpa r bfi Oj nda ngu nda, p ndata ra Hmu d rpah r bfi. 6 N gtho bi tsnbi ba da mbfi nda ngu nda y ycyi, p ndata Oj di bnbi ba da yte. 7 N nu Oj bi daj ra tsdi, jananguea gtho d uhmb ngue dn yoh r Hogandhi Oj. N guea bi yrcah Oj a, ndamhma da z da dm fxtah. 8 Nu da bin tun ra tsdi da mana r hoganyomfni Oj ngue him mm fdi, p nangue r Hogandhi Oj di bnbi da ma. N nu mida bin tun ra tsdi da ma xn ho ba nam bna rm hman Oj. N ndata r Hogandhi Oj bi unni gtho y bfi dahma danyo. 9 N nu mida bin tun ra tsdi da bdi din tunna i pa Oj. N nu da bin tun ra tsdi da xox y hynni, n ndata r Hogandhi Oj di unni. 10 N nu da bin tun ra tsdi ngue da yt yn tte mixte ngue hingui s da yta nda ra ji. N nu da bin tun ra tsdi da ma ba din ja. N nu da bin tun

nua too hin din yomfni, n s i si a ra hm n ra guiuva, ya i ja r tsoqui, nguetho hingui numansup rn dte a ra Hmu bi du. 28 Jananguea i jatho mbto da bs nda ba i ja mbo r mbi, n nubya da z da zi ra hm na ra guiuva. 29 Nguetho nub i si a ra hm n i si rn gui ra uva, n hinguim bni ba n nba ra Hmu b mi du, n hnta ran nbi da nu a. 30 N gue a gu th a, jananguea xn ngu xn ah n xn genti ah, n ya xc tuh da ah. 31 P nub mbto dad junbazh ma mbih, hin da zgbah ra Hmu b. 32 P nub hin dad junbazh ma mbih, guemhma da yrcah ram fi b. P manda xn ho b da mbgbah ra Hmu ya, ndamhma hinga darp gan nuh ran nbi ra ximhi. 33 Jananguea ma zi cu ah, nub guidm ptih, ngue gui sih ra hm n ra guiuva, ndeb hin gan unsh, p gui tmhb din da ah nda ngu nda ah. 34 N nub boo i tumanthuhu, hin da bni din sihm b ja ram pti, p jatho b din sihm b ja r ngu, ndamhma hin da mbp ah Oj nanguea nim pti gu th. N nua ba gtho manda gu th, ga hocah b d mba b.

Bp d fn ran tsihm bi zn ra Hmu

27P
12
Dahma danyo y tsdi bi un r Hogandhi Oj
N nuya ma zi cu ah, dn nde ah gui phmb
1 CORINTIOS12 ra tsdi da bdi ndaa nm hma bi bnba r Hogandhi Oj, n ndaa bi bnba ra zthu. N nu da bya bin tun ra tsdi din y manda ra nde ngue hingam fdi ba nam bni. N nu da bya da ma ba nam bna bi man a. 11 P gtho ya i zh r Hogandhi Oj, n di darpi nda ngu nda ba da ndes Oj da yte.

324 da yte. 19 P nub ndaxqui tho, ha dn z din ja tengu ra ji. 20 P in jab nda ra ji, mm xn ngu y xqui i ja, guep nan ho a nda ra ji. 21 P nu r d nda hingui s da ymp a r y, ngue nte n mbtsi, xinga guea r y hingui s da ymp y gua nte n mbtsi. 22 P hingui s ngub da ma, nguetho nda ngu nda y xqui gtho i ja y bfi. P nu y xqui ma jih ngue d mf nte i pfi, p manda mm di muui . 23 N nu da y xqui d mf di bdi, p manda ga hoj ndamhma xtn ho. N nu y xqui d mf hingui s da hnu, p manda d jamansuh ndamhma hin da tsani. 24 P nu ba di ncmanho nangue ma jih, ya hiny ba manda ga jaf. P Oj bi hoqui gtho ma jih, n bi japi ngue manda bi muui a d mf hingui ho. Jananguea hin da tmp a nda xqui nte di muui. 25 Jananguea hin da z din hec y ycyi, tengub y xqui ma jih, p da xtn jamansu nda ngu nda. 26 Jananguea nub ndaxqui ma jih xn , ya da nan tho gtho ma jih bya. O nub nda ra xqui ngue hin hap i s, ya di johya gtho ma jih bya. 27 P guim bmhb nangue nim ptih, n guea r ji ra Cristo a, n nda ngu nda ah tengub nda a ndaxqui ah r ji ra Cristo. 28 N ngub bi zn Oj nangue ram pti d th, ngue ba n bfi d th nda ngu ndaj. N nu y bih ra Cristo manda bi tsnbi da hnumansu . N nu y pngahy Oj, n bi tsnbi da hnumansu , p hinga daigu. N n hyu bya

tengu nda ra ji mm xn ngu n hut r ji, p ndanji tho i cohi. N in jab ra Cristo nanguej. 13 N d gueb dy judoh o dy griegoh, o d gueb dy yhh o hinna, p ndata r Hogandhi Oj d hmhb b ja ma mbih, tengub darb nx ra dehe d sih. N guea yrcah ngue ndanji tho dn jah. 14 P nu r ji nda, hinga ndatho n huti, p mm xn ngu i ja y thuhu, ngue i juadi xn ho nda ra ji. 15 P nub nda ra gua da yns ngue hinga guea ra y: Jananguea hin te d pc b, na. P hingui s ngub da bni, nguetho r gua ra ji a. 16 N nub nda ra zagu da bni: Hin te d pc, nguetho im bni hinga guea ra d a. P hingui s ngub da bni, nguetho r zagu ra ji a. N hingui s da bni ngue hing r ng ra ji a. 17 Nguetho nub gtho xtn ji a r d nda, ba d yhnahy b. Xib g xtn zagu r ji nda, n hiny r xyu, ba xtn z xtm bh tengu r xyu. 18 P nu Oj bi znni ba gtho i ja r ji nda, n nda ngu nda bi un r tsdi ngue da z da yte ba gtho in ndepe

12N
Gtho ndanji tho d comhb
325 y xnbate nangue rm hman Oj, n bi tsnbi n da hnumansu , p hinga daiguh mida. N mida i t yn tte mixte, n mida i the y hynni, p n mida too i fx y miycyih nangue ran hucate rpe, n mida y ngrbi di manda ram pti, n too dahma danyo b na y ngue y nde hingam fdi, gtho bi tsnba y bfi nda ngu nda. 29 P ha gtho ah ni bih ra Cristo b, uague y pngahy ah Oj b, uague gu mhb gtho gan xnbateh, uague gtho gui yth yn tte mixte b. 30 Ha gtho i ja ni tsdih ngue gui xoxh y hynni, uague g dahma danyo y nde gu yh, ha gtho gu pdi guim mamhb ba nam bn y nde xn hi. N majuni d xi ah ngue hinna. 31 P dami hyomhb Oj ngue di da ah ra tsdi ndaa manda d fx ni mijih. P nuya ga utah manda ra bfi ba ct fx ni mijih p xinda gue mida.

1 CORINTIOS12,13 hi, o nub ga phmb da trcah a d f Oj, n y th da z da uegue, p nub hiny man hucateh, hin te dad muh b. 3 O nub xc unhd y hyoya ba gtho d psh, p nub hin d bmhb a ran hucate, ya nte d thmb b na nu Oj b. N ma xinda gueb gtho ma jih xc umhb ngue xtn z, p nub him bin ja man hucateh, ya nte d thmb bya nangue rn jpi Oj. 4 P nua ran hucate nam bni, ra yembi, n hin din xmbi, n hin din sya, n xn n yta ngue ja r tsdi, xngui honi da tspa zh. 5 N nu ran hucate nam bni, pspa r s r mijiui, n hingui honi nangue rn hos p i honba ran ho r mijiui. N hingui sman, n hingui rpa ra gnda ran tso bi trpe b majuni ja rn hucate. 6 N nu di huc y mijih, hin di johya b boo in nu i t ra tsoqui, p mm di johya b boo in nu i tnna ra yu majuni. 7 N nua i ja rn hucate, hingui sumanhi di huca nda, madagueb i rpa ran tso. N hinjmb cyi b tmbi t ran tso a to di huqui. P nub i pdi bi yt ran tso, i tmi din yomfni. N hinjmb tsa n yt ran hucate. 8 P nu da g d th ya, da zni da z. Nguetho da zn ra pa ngue njom mam pngahy nangue Oj, n njom mam ma nangue mida y nde dahma danyo ngue hingam fdi. N nu too i ja y tsdi da ma ba gtho xn hi da fdi nangue Oj, p him ma man, b ya gtho ga phmb xn ho. 9 P nuya nu too bin tunni da mana xn hi, p hinga gtho

13
P nub g xcn yh y nde y ji, o tengu b na y y m bhni Oj mahtsi, p nub hiny man hucateh, hin te n mba tho ba d th b, tengu thoho nda ra dambu o gue y xitgui zntho n ndetho mm xn hi. 2 N madagueb i ja ma tsdih gam mamhb ram hma ngue dm pngahyh nangue Oj, p nub hin dad huj to d xihmb ram hma, nte n mba tho. O nub xc phmb ba gtho an tgui nangue Oj, o gueb xc phmb ba gtho manda xn
Nanguea ran hucate
1 CORINTIOS13,14 i pdi xn ho nangue Oj. N to bin tunni dim pngahy, p hinga g im ma. 10 N nua d th ya ngue d bhmb y pngahy, p ya him ma homhb b d phmb xn ho, nguetho hinga gtho im man. 11 N tengub mn thnih, d yh tengu b na y y thni, n ngub dm bmhb, tengu b nam bn y thni. N nub mn dnyohh bya, ya d bmhb ngue ga sohmb ba gtho m th b mn thnih. 12 N guea d th y pa i jab a ya, n hingui s gan nuh ba di ja Oj. Tengu thoho b d hth nda ran hyd hingui di nqui xn ho r hmi nda ra ji. Pgue da zni ngue da z ga phmb xn ho b d nush Oj. Nuya hingui s ga phmb xn ho ha in ja, pgue da zni ga phmb xn ho, tengu thoho Oj i pj ya. 13 P hyu i jaj ngue hinjmb ga juahmb. Nua nda, nguea ga phmb majuni da yta ran ho bi man Oj, n nua n yoho nguea ga tmhb a i mam bya, n hyu bya, ngue a ran hucate. N manda xn ngu di muui ran hucate xinda gue mida i hmangua.

326 N masque r Hogandhi Oj di bnbi, p ntgui thoho. 3 P nu too dim pngahy nangue ra nde nguea mfdi, i xih y mijih, n da z di japi din te y mbi, n di zrpa y mbi, n mm di un ran johya y mbi. 4 P nu too i y nda ra nde ngue hingam fdi, masque di zs r mbi, p nu to dim pngahy, g di z y miycyih. 5 N dn ndehmag gtho ah gan yh dahma danyo y nde. P mm manda dn nde ah gtho gui mamhb rm hma Oj nangue ra nde ngue mfdi. Nguetho manda xn ho a, xinda gueb gan yh mida y nde gue ndanyo hinda hnb da z gui mamhb ba nam bna g mamhb, n gtho din te y mbi y ycyi bya. 6 Jannanguea ma zi cuah, xib hnt y nde hingam fdi gam mang b d mbag b, ba nm ftsi ga tah b. P manda xn ho b ga xnnah rm hman Oj nangue ma ndesh, n ga da ah nda ran yomfni hin gu phmb, n ga xnnah ba bi yurc Oj. 7 N gam bmhb ba i t ym bixti n y bida. Nu hingui ja y te p i y. P nub hingui pmanho a im ma, ya hingam fdi ba n bi a bya, nguetho da nan gtho. 8 N ngutho nda ra thxi b ja ra si, da ma xn ho a ra bi ngue dn tunh y dofi. P nub hin da mba mbixti xn ho, njon da bdi ba nam bni, n njon din s da mba ra tuhni. 9 N ngutho ah b hin gu yh nda ra nde ntde xn ho, hague dn z da fdi ba gum mamhb. 10 N masque mm xn

14
P manda ga humbi ga th ran hucate. N a manda di bngah r Hogandhi Oj, dam pngahyh ga mamhb rm hman Oj. N mbjua ts da z ga th mida y bfi di bngah r Hogandhi Oj bya. 2 P nu too i y nda ra nde hingam fdi, hnta Oj da z din yui, n hinga gue y ji i yh. Nguetho njongui de ba im ma.
Nangue dahma danyo b na y
327 ngu y nde i ja ua ja ra ximhi, n gtho xn ho b boo i pdi ba nam bni. 11 P nug, nub hin d p a ra nde n tsoqui, ya xc tbe tengub nda an danni ma hninibe, n hingui s dam pbe. 12 Nua gu ndeh m m din ja ni tsdih nangue r Hogandhi Oj, p dami yf ba n tsdi da z dn te y mbi gtho y ycyi gu bhmb. 13 Nub nda ra ji din y manda ra nde hingam fdi, p da yp r tsdi Oj da z da ma ba nam bni. 14 Nub d ybe Oj nangue manda ra nde ndanyo, go i y r Hogandhi Oj i o ma mbi, p hin d thocpa ran yomfni mida bp, ngue ba nam bna d ma. 15 Ba xn ho ga te. P ndeb dan ybe Oj nangue r Hogandhi, p i jatho ga japi da b mida bp ngue ba nam bni. N ngutho b dan tuh y thuhu, ga spa Oj nangue r Hogandhi, p guextaa i jatho ga bni ba nam bni, n ga japi da bn mida bya. 16 Nguetho nub gu spah Oj nangue nda ra nde hingam fdi, n madagueb di bnnah r Hogandhi Oj, p nu da hin da z gui comhb a ram hma ba gn yspah Oj, nguetho hingui pdi ba nam bna gu mamhb. 17 N madagueb majuni gud unhd ra jamadi Oj gueb ndanyo ra nde gu yh, p hin gud zrpah y mbi ni mijih, ngue n d un ra jamadi Oj. 18 Jamadi Oj nguetho manda i s dan yg y nde hingam fdi xinda gue ah. 19 P nu b ja ym pti, madagueb hnti cta thoho ym hma ga ma gue ntde xn

1 CORINTIOS14 ho, p manda xn ho, xinda gueb ga na ga mam b dta mahuhi ym hma gue hingam fdi ba nam bni. Nguetho dn nde ga xnba y cu. 20 Ma zi cu ah, o gu th tengub gy thni ah, p damn yomfnih xn ho ba manda xn ho gui yth b ja nim ptih. Nguetho gy djih, madagueb i tnah gy ureh nguea hin gu nde gui yth y tsoqui. 21 Bi ym b ja r tohni Oj: Madagueb d japi b h y damhnini ngue danyo b na y, ngue da zo bcua, p ngutho him bi yrpa ra gnda a dm mang , bi yn Oj. 22 Jananguea ga phmb nda ra hmpya b boo din y manda ra nde ndanyo, i uh r tsdi Oj, hndepe da ycyi hingui nde da ycyi. N hinga gue y ycyi i pa ntrpe y hmpya. P nu ra tsdi ngue da man rm hman Oj nangue y ndes , xn ho nguea da xnbi gtho y ycyi, n hin nangue mm xm m y mbi, hingui nde da ycyi. 23 P xib bim pti gtho y ycyi n gtho dahma danyo y nde i y, n da zm b da ngue hing y ycyi, o gue hinga na pdi xn ho. Ha hin gum bmhb ngue da ynah gu jth. 24 P nub gtho gu mamhb rm hma Oj ngue ra nde mfdi, n da yrp da hing y ycyi o gue hinga na pdi xn ho. N da bs bya ngue ja y tsoqui, n da bdi ba i ja y mbi zh b bi ya gu mamhb. 25 N nua ntgui b mbo y mbi da japi di nqui xn ho. N din dnyahmu n da yp r punbi Oj bya. N da yna:

1 CORINTIOS14,15 Majuni maha gu bhmb Oj, da ym bya. ma zi cu ah, dn nde ga xi ah ba manda xn ho gui yth b gudm ptih. P ndeb b guim bmhb ba dn te y mbi gtho y ycyi, n da z gan tuhmb nda ra thuhu gun nde gan tuhmb bya, o gue nda ram hma gun nde gan xnbateh, o gue nda ram hma bi bnnah Oj ngue gui mamhb, o nda ram hma gu nde gui mamhb nda ra nde hingam fdi ba nam bni, p gueb di bi too da man a ba nam bni ngue hingam fdi. 27 P nub gu yh manda ra nde ndanyo, hnt yonji din y, n nub xn ngu, hyunji. N hinga ndata ra ora din y gtho. Nubya i jatho dim ba nda da ma ba nam bn a bi hma. 28 P nub njongui bp nda i pdi da ma ba nam bna bi hma, manda xn ho b nte da mam b ja nim ptih. Da z din y, p ndanni din ysui Oj. 29 Ximangutho i man rm hman Oj nangue ra nde mfdi, din y yoho o hyu. N nu too bin tun ra tsdi da bdi ba nam bna ram hma, da mam b hingui ho, ua gueb xn ho. 30 N nub i hup nda bi bnba Oj da ma ba im bni da ma, p b di jua a i y b, n gui jaf din y a manda bya. 31 Jananguea da xta gan yh dahmi datho, n gtho ah too gtho di bnba Oj din y. Nubya tengu b gn niybah y cu nangue y mbi n gtho da hy y tsdi y mbi bya. 32 Nu to i man rm hman Oj i jatho da

328 zmzh r mbi zh, madagueb Oj bi bnbi din y, p jatho da dmi ts, b din y a manda. 33 Nguetho nde Oj da tsnni ba gtho din ja b, n hinga da ni ths thoho ba gtho i t Oj. N in jab i tte hnb go hap i ja y m pti ma miycyih. 34 N nu y xisu hingui s din y b ja y dmpti, nguetho hiny y n tdi din y , n i jatho da ya ba da sifi, n hin dim bto, tengu i mam b ja r tohni Oj. 35 N nub in nde da ynni ba nam bn a hmam b, i jatho da ynna r nd b ja r ngus, nguetho hin di ncmanho b i y nda ra xisu b ja ram pti. 36 Ha gum bmhb g dmzhh r bfi Oj, ngue gu mhb da z gui snzhh ba gui yth. Uague gum bmhb hnadah g hymhb a ram hma. 37 P nub majuni bi da ah r tsdi Oj gui mamhb rm hma, o gueb majuni bin da ah nin yomfnih nangue r Hogandhi Oj, nub, jatho gui yth a d otah b, nguetho r manda ra Hmu a. 38 N nub boo hingui nde da ya d otah, p hingui s gui yrpah ra gnda a. 39 Jananguea ma zi cu ah, manda mm gui hyumbi gui mamhb rm hman Oj nangue ra nde mfdi. P hin gui hcpah too in nde din y manda ra nde. 40 P gan yomfnih xn ho, n darp d mba gui yth, n hinga da d ths thoho ba gtho gui yth.

26Nuya,
Da tte xn ho a ram pti
15
Nuya ma zi cuah, dn nde ga xi ah mahna ran ho madayo, tengu d xi ah
Bi ndants mahna ra Cristo
329 mam bto. N guea ram hma g hymhb, n guea gnm bhmb xn ho a. 2 N gueta ram hman a gn yn ni teh a b guid thoqui gui tn thohoh a d xi ah. P nub hinna, sti tho gu mhb gu th b. 3 N d ja ah g phmb a ram hma bin dac ngue manda jatsdi tho ga phmb. Ngue d xnnah bi du ra Cristo, bi hoga ma tsoquih, tengu thoho mn toti b ja r tohni Oj. 4 Bi tgui, n bi xox Oj b n hyupa, tengu thoho m mam b ja r tohni Oj. 5 N nub mi dmbni ra Cristo, mbto bin yus b bh ra Pedro, n mbjua bya bi nu mida y xdi. 6 N mbjua bya x bexque bi nqui b darp mdm pti cta cinto y cu. N mm xn ngu i btho ya, madagueb xn du da. 7 N mbjua bi nu ra Jacobo, n mbjua mahna bi nu gtho y bih. 8 P rn zgui thoho nc bi z d nug ra Cristo b yu. N mm xn hi b d cyig a ram bi madayo, tengub nda ra ure hingui s dim bi, n mm din nbi. 9 N him man zbe ngue xt tng ma bibe ra Cristo, n manda tstho dad mube xinda gue mida y bih, nguetho mm d nb y ycyi Oj. 10 P nu Oj r mate zh bi jaqui tengu dn jag ya. N hinga sti thoho r mate Oj bi yrque, nguetho mm d humbi xinda gue gtho mida y bih ra Cristo. P hinga guec d t ra bfi, n guea r mate zh Oj bi zqui d te. 11 Madagueb guec o gue mida bi xnnah, p ndata ram hma d mamhbe ngue

1 CORINTIOS15 bi du ra Cristo nangue ma tsoquih, n bi xox Oj b mi du. N guea ram hma g ycyih a. xi a ram hma d mamhb, ngue bi dmbni ra Cristo b m du, p hanja gn ymhb da ah bya, ngue hingui s da dmbni xn du. 13 Nub hin da dmbni xn du, p xinga guea ra Cristo xtn dmbni b, n guextaa ya xn du a ya b. 14 N nub hin xtn dmbni a ra Cristo, hiny r tsdi a ram hma d mamhb b, n ndetho gu yoh b b. 15 N nub ngub gum bmhb ngue hingui s da dmbni xn du, gu nubthni gahe b ngue d mamhbe bi xox Oj a ra Cristo b mi du. 16 Nub hingui s da dmbni nda ra du, p xnga gue a ra Cristo xtn z xtn dmbni b. 17 N nub guextaa ra du a ra Cristo, sti thoho gu cyih a b, n guextaa him mahoqui ni tsoquih b. 18 N nub ngub gum bmhb, p n y ycyi xn du b ja r y ra Cristo, n m z dim bp b Oj b, gueb ya m z bim b a ra Cristo b m du. 19 P nub hntya d nuh ran ho nangue ra Cristo, ha hin gum bmhb ga nuh manda ran ho b d tuh b. P huhigah b nte ga nuh, xinda gue g mida y ji ngue nte mbni da nu. 20 P majuni maha bi dmbni ra Cristo b m du. N tengub r mbdi nda ra th bi sop ja nda ra huhi, n guea nam bni ngue da xox Oj too gtho i bhmi ra Cristo. 21 Tengu thoho b m dmp

12P
Da xox Oj xn du
1 CORINTIOS15 ran dte ua ja ra ximhi nda ran yoh, ngue ra Adn, n ngutho a manda ran yoh ngue ra Cristo, bi dmi ngue da ndants mahna y du. 22 N tengu tho gtho bi xnd ra Adn, gtho i tu, p nu gtho di xnd ra Cristo, gtho da mba nsotsi. 23 P hinga gtho ndata ra ora da mba nsotsi, nguetho r mbdi a ra Cristo, n nub b h ra Cristo, gtho x huahni da mba nsotsi mbjua. 24 N nubya, ba h r pa ran zgui. Nguetho nua ra Cristo x dpi ba gtho m tsdi, ngue y n sih Oj, n gtho too i hs y n tdi, n too di manda zh, ngue y ji n y zthu. N nub ya bi dha, di unna Oj r Ta r tsdi mahna. 25 Nguetho nu ra Cristo, im Hmutstabi ya, n gueb go bi dha di brpa y tsdi gtho y n sih. 26 N nua ran dte ran zgui thoho da dpi, n m z dim b a bya. 27 Tengu bi mam b ja r tohni Oj, di japi da dh ra Cristo ba gtho m tsdi i ja. P njon da bni na Oj r Ta da dpi, nguetho gues bi un r tsdi ra Cristo a. 28 N nub gtho bi d a ra Cristo ba g n tsdi i ja, n nua ra Cristo bya, ngue r Tsnt Oj, n din ds b b Oj r Ta. Nguetho mbto x un r tsdi. Nubya da hns Oj din ja r tsdi bya. 29 N manda gu th gudn xixyh nangue xn du. P hanja gn ymhb him mam b xn du bya. 30 N hanja hin d su man dtehe, gtho y pa d bhmbe ua th, gueb xc phmbe hin ga ndanshe mahna. 31 N majuni thocpa thoho dadm pombe ran dte. N guea d xi ah

330 a nguea dn nde ah gui phmb ba d t. Nguetho mm d numanho ah, ma zi cu ah, ngue ndata ma Hmuh ra Jesucristo d cyih. 32 N d hti xn ngu yn nbi, n xi y zate dn tunhdbe ua feso, ngub i mb y ji. P ba n mba a d t b hin da dmbni xn du. P nub hin ga ndansh mahna, mbh dan sihmh ya n dam minhd, nguetho m z ga tuh nixudi mani. 33 O gudn hyhmb da th ah gui tnhd y m hman da y hyte, jananguea hin gui bhmb y hogan tte. 34 P damin yomfnih xn ho gui phmb ndaa ram hma gue majuni, n gui ysh y tsoqui bya. Nguetho gu bhmb da hinga n phmb xn ho Oj. N guehna d xi ah na, jananguea gui ps ni sh.

gum bmhb da ah gui yngah: Ba di ja b bi dmbni xn du, n ba n ngcyi din ja mahna. 36 P nda rn tnni y ymbi a. Ha hin gu nuh ba di ja nda ra hmud b pa nthuhu ngue i ya r xi n ja da bxa r mbi bya. 37 N hnta go m hmud gu tuhmb, hinga guextaa r nd b bi btse. Nguetho guea r nd g tuhmb, n ra paxi b dn go b bi btse. 38 N hnta go ndaa m hmud da thuhu, gtho y xis b bin ja, tengu bi znba Oj a. 39 N hinga daangu ma ngcyih y fani o gue y doja o y hu. 40 N in jab ba gtho i ja b mahtsi n ba

35Uague
Hague din ja b bi dmbni xn du
331 gtho i ja ua ja ra ximhi, nu b ja b mahtsi, ndanyo thoho nn ho xinda gue ja ua ja ra hi. 41 Nua rn nqui ra hyadi n ra zna n y s gtho dahma danyo. N hinga daangu y s, dahma danyo b ni nqui. 42 N ngutho nangueb bi dmbni y du, n nub bi t a ra ngcyi, da ya nguetho ntsnbi da ya a. P nub bi dmbni bya n hin njmb da du mahna. 43 Nua bi tgui hingui ho, p nua da btse mm xn ho a. Nub mi tgui hiny r tsdi, p nub m btse, manda mm bin ja r tsdi. 44 Nua ra ng b mi tgui, ntsnni hntua ja ra ximhi dim bi. P nub bi btse, ntsnni dim bp mahtsi bya. N gu phmb i ja ma jih nangue ra ximhi, p manda i jatho gui phmb ngue na din ja ma jih nangue r Hogandhi Oj. 45 N guea in ja a tengu mn toti b ja r tohni Oj, gue n nda ra Adn bi tsnni bin ji ua ja ra ximhi. P nua n yoho guea di un ra temazi ngue njmb da guadi, guea ra Cristo a. 46 N mbto dm bhmb nangue ma ngcyih ngue hntua ja ra ximhi dim bi. N mbjua bya dam bhmb nangue ra ngcyi ngue ntsnni dim bp mahtsi. 47 N nu r mbdi ran yoh ntte nangue ra hi. Nu a n yoho guea b yh mahtsi, ma Hmuh ra Cristo a. 48 N ngutho ma ngcyih ua ja ra hi, tengu tho a ran yoh ngue bi tte nangue ra hi. P nu ma ngcyih mbjua din ja tengu thoho r ngcyi a ma Hmuh ra Cristo, nua ran yoh b yh mahtsi a. 49 N tengu

1 CORINTIOS15 thoho b d nquih nangue ra Adn ntte ra hi, n ngutho b d nquih mahna nanguea ra mngu b mahtsi. 50 N dn nde ga xi ah mahna, ma zi cu ah, ngue nua man ngh n ma jih i jaj ya, hingui s da gonhui r tsdi Oj mahtsi a. Nguetho nua hingui hti, hingui s darp da bsui a da hyti hnb go njmb. 51 P dn nde ah gui phmb a him mam fdi, ngue hinga gtho ga tuh ngue dy ycyih, p gtho da mba ma prquigah ma ngcyih. 52 N xgue ndan curpadtho da yrcah b bin y ra thxi b rn zgui ra pa. N nub bin y ra thxi, bex da ndantsi gtho y ycyi xn du, n din ja y ng him man z din tsoni. N x du, n hin n du, gtho da mba ma pdi. 53 N nu ma ngcyih d heh ya hin da hyti, jananguea da mba mahoqui ngue da hyti mazi bya. N i ja rn dte a ma ngcyih ya, pgue din jaj a njmb da du. 54 N nub bin ja ma ngcyih ngue njmb da du, ya bi jtsa bi man r tohni Oj bya, bi yna: P nub dm bhmb mahna, guea d guah ran dte a, nguetho ya bi thpi. 55 Hague grn dte, hap i ja ni tsdi ya ngue gui hyoje. Ba g ja ya th, n ya gu na xqu tje. 56 N nu y n tdi Oj n gue nm fdi ja ma tsoquih. N nua ma tsoquih bya, guea n z di ngah ran dte a. 57 P jamadi gah Oj, nguetho bi jaj d tf ran dte nanguea ma Hmuh ra Jesucristo. 58 Jananguea, ma zi cu ah, damn zmhb b xn

1 CORINTIOS15,16 ho n hin hap gui uehmb b. N gui hyumbi manda manda gam phmb nangue r bfi ra Hmu, nguetho gu phmb hinga sti thoho a, xinda gueb hin ga ndansh mahna.
332 mm hndeque ga man rm hman Oj ua, madagueb xn ngu man sibe bcua. P mm i te r bfi Oj ua, jannanguea him bexque s ga mba ndihi. 10 N nub da zm b a ra Timoteo, dami simanhoh, jananguea nte da bni. Nguetho dim pfi nangue r bfi ma Hmuh a, tengu thohog. 11 P jatho gtho ah gui numansuh a ra Timoteo. N nub b cua, dami fxh ngue da zmanho ua. Nguetho d tnua a, n mm dn nde ga nu mahna, n gtho mida. 12 N mm d xic ma cuh ra Apolo xt mbh da y cu bcua, ngue da nu ah. P him bi nde bi mba ya. P xmhma thoho mbjua da mba b b bi z da mba.

16
N nuya dn nde ga xi ah ba gui yth nangue ra mbti gud pth, ngue nua rm ftsi ma miycyih. Dam yth tengu thoho d xic bp ja ym pti b Galacia. 2 Ngue gtho b domingo, nda ngu nda ah gui hyj ts a hangu xqu thmb nhyto b nhyto, gui psh. N nub d sng b, ya di jab, n hinga ja gui pth bya. 3 N nub d sng b, ga phnd b Jerusaln yn yoh ngue g huanhd. N ga un ra scu da gtsi nangue ran zngua, n da hyxa xqu pth bya. 4 N b dn yomfni b da z nqui ga mba, ya darp d mbhmbe bya.

Nthqui y mbti da bx y cu
nub d mba na yo, i jatho b ba sng b Macedonia, n ja ga thoc b Corinto bya. 6 N xmhma thoho dam bhmb b da y pa, uague dam bhmb b gtho dm bn y pa x s. N nubya xmhma thoho da z gui zj ts b di nqui too da yurca ra yu hap gtho dan yo mbjua. 7 P hin dn ndeg ngue x ga thotho b gu bhmb, p dn nde dam bp da y pa, b guea da nde ma Hmuh a. 8 B dam bc ua ja ra hnini feso man yozna, ja ga mba b. 9 Nguetho

5N
Bi ma da bn na yo ra Pablo
janta thoho gui yth tengub gan thh, ngue gan zmhb b ja ni tcyih. Dami hyuth ran zambi, din ja ni tsdih xn ho. 14 N ba gtho gu th, p dami yth nangue ran hucate. 15 N nuya ma zi cu ah, gu phmb ngue gtho ja a y n jah ra Estfano, mbdi y ycyi b ra hi Acaya, n mm hnta im bni ngue da mbx y miycyih . 16 Jananguea dn nde ah mm gui numansuh a ra Estfano, nguea gui yth a da man a. P n mida i bp, ngue daangu i th a ra Estfano, nguea hin din si, n humbi da yt ra bfi xn ho, n gui numansuh . 17 N mm dad johyag, ngue nua m hmb ba gu th, p ya d pc ya, nguetho bi zcua a ra Estfano, n ra Fortunato, na

13N
Y n zgui ran zngua
333 ra Acaico. 18 Janangue mm bi xah ma mbi. N ah bi xah ni mbih ya, nanguea ram hma g yngah guea hin gm phmb. N dami numanhoh y ji tengu . 19 Nu y cu i bcua ra hi Asia, gtho i pnnah ran zngua. Nu ra Aquila n ra Priscila r xisu, n gtho dim pti b ja r ngu, n gtho i pnnah ran zngua nangue r thuhu ma Hmuh. 20 Dami hynbah y n zngua gtho y cu i bcua. Damin zngua zhh nda ngu nda ah ngue da gdn

1 CORINTIOS16 huctah. 21 P nug dra Pablog ga ozhg nda ran zngua d pnnah nangue ma ysg. 22 Nub i b a nda ngue him majuni i numanho a ma Hmuh ra Jesucristo, n hin te rn jaui Oj a b, n da znba ran nbi a. N mi tstho ba h ma Hmuh da yt ran junbi a. 23 N nuya da mbx ah r mate ma Hmuh ra Jesucristo. 24 N mm dad hucah gtho ah nangue darp d bhmb ra Cristo Jess. N hnta d xi ah ya.

N yoho ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Corinto

ni mbih a. N nub di zrca ma mbibe Oj, n ah di zta ni mbih. Nguetho nub gum bmhb a ran nbi dn nube, s gui hyth n hin gan xmbih ran nbi gun nuh, tengu thohogbe. 7 Hin ts dad yon ma mbibe nangue ni tcyih. N d pbe ngue gu comhb man nbibe. Ngutho Oj da hyurca ma mbih. 8 Nugbe dn nde ah, ma cu ah, gui phmb ngue dn nube ran nbi b ja ra hi Asia. N hiny ma tsdibe ngue xc hzhbe, nguetho mm tsdi ran nbi d nube, n mi tstho xc tube b. 9 Majuni maguep xc tube, p gtho bin ja ndamhma s ga pbe ngue hiny ma tsdi zhbe, p ga tmbe ba da yt Oj, ngue manda xn ndoho r tsdi ngue da xox xn du. 10 Nua Oj bi yngbe b ja ran dte ngue mm ntsutho, n d pbe ngue Oj da yngbe mahna. N d cyibe n d tmbe ngue thocu thoho da yngbe Oj. 11 N nu ah s gui zcbe ts b gun yh Oj nanguecbe, n mbjua bya da z

2 CORINTIOS
Nug dr Pablog, n nangue r ph Oj ma bigbe a ra Jesucristo. Dn yogbe ma cuh ra Timoteo. N d pnnah b ra scu gy ycyih ngue dim pti b ja rn ngu Oj b ja ra hnini Corinto, n gtho y ycyi i bp ja ra xqui Acaya. 2 N nua Oj ma Tah n ra Jesucristo ma Hmuh di da ah r mate a, n da hyuta ni mbih.
Ran zngua
Oj r Ta ma Hmuh ra Jesucristo, nguetho i ja r yembi nanguej. N gues Oj thocua thoho i hurca ma mbih. 4 Nua Oj i hurca ma mbih nangue gtho yn nbi dn nuh. Jananguea da z ga hurpah y mbi da too in nu ran nbi, tengu tho b hyurcah ma mbih Oj. 5 Nub d comhb y n nbi ra Cristo, nua di zrca ma mbih, go din thui ran nbi dn nuh. 6 N nangue ran nbi dn nugbe, guea dn te ni tcyih, n di zta

3Jamadi
Y n nbi ra Pablo
334
335 gtho ah ndata ga xihmb jamadi Oj nangue ba bi yrcabe.

Ra Pablo bi ma hanja him bi mba ndihi b ja ra hnini Corinto
2 CORINTIOS1,2 guea n spah Oj a. 21 Gueta Oj bi daj ra tsdi ngue thocua thoho ga tnhd ra Cristo, n nda ngu ndaj bi daj ra bfi. 22 N gueta Oj bi yte y mbti gah a, n bi daj r Hogandhi mbo ma mbih, guep na fdi majuni di daj ba gtho manda. 23 Majuni a d xi ah ngue hanja hin d thoc b gu bhmb. Nub xc sng b a ra pa d xi ah, xc dmhy ah ts b, nguetho hinga nad hoj ba gu th. N ndetho mm xc nna ni mbih ba xc xi ah. N d pdi majuni a d xi ah ya, n d xi Oj di dac ran nbi b him majuni a dm ma. 24 P dn nde ah da hyu ni mbih, n hin da du ni mbih ba ga xi ah. N guea dn nde ga tah b d mbag b. P hiny manda s ga xi ah gui ycyih, nguetho i juaa gu cyih ngue gu phmb majuni ra Cristo. Jananguea d nsg, nub d mba b mahna, hin ga da ah ra dumbi mahna. 2 Nguetho nub gum bndumbih, hingui s gui daj ran johya b. N hns ah s gui daj ran johya, p hingui s b i tu ni mbih. 3 Jananguea d otah ra scu nguetho dn nde ngue gan yomfnih ts, n s gui hoj ba gnm bhmb. N nub d mbag b, ya xqu hoj a ba manda gnm bhmb, n s gui daj ran johya bya n hin din jaah ra dumbi. Nguetho d nsg ngue ndata dm bmhb, nub dn johyag n ah ja nin johyah. 4 N mm mi tu ma mbi nub m otah ra scu, n mm dn

hu ma mbibe nguetho di bnga ma mbibe ngue xn ho ba d tbe ua ja ra ximhi, n xn ho ba d tbe nangue ah. N hin nangue man yomfnisbe, p Oj i fxcabe ngue d tbe ran ho. 13 Dn nde ah gui phmb xn ho ba d tbe, tengu d otah ya. 14 N madagueb hin gu phmb gtho ya d xiah, p nub bi zn ra pa ba h ra Hmu Jess, gan johyah nangue a ram hma d otah. N ngutho gabe da hyu ma mbibe nangue ah. 15 Majuni min ndeg xc mba b, n nub xc mba b, mi s nyond xc huta ni mbih. 16 Mim bng ngue xc thoc b gu bhmb, gan nu ah ts nub m mbag b ja ra hi Macedonia, n dm bng ga thop mahna b d png ua ja ra hi Macedonia. N nub d mba b, dm bng ngue gui fxc b ja ra yu Judea. 17 P hingui yoho man yomfnig, tengu gu nj d t b him m thoc b. Hin d t tengu ti da yn yoh ngue yoho im bni. 18 N majuni d bng xc mba b b m xi ah. N i p Oj majuni d xi ah. 19 Nug n ra Timoteo n ra Silvano ya d xi ahe nangue ra Cristo Jess, r Tsnt Oj. N nua ra Cristo hin di p a im bni, p hnta majuni im man a. 20 N guea ra Cristo n jtsi ba gtho i sn Oj da yte, n nangue bi hogah ra Cristo d phmb di daj r mate Oj b d f, n

12I
2 CORINTIOS2,3 zoni, nguetho hin dn nde gui t ni mbih nangue ba d otah, p dn nde gui phmb ngue mm dad huc ah.
Da mba ma punbi too bi yt ran tso
336
Nangue ra Cristo s ga tf ra zthu
14P
hnsg p gtho ah i ja ah ra dumbi nangue ba bi yt ran yoh ngue bi zin r hmbe. 6 P d na xta ya ran nbi g unhd a ran yoh. 7 N nuya ndeb gui punbah r tsoqui, n gui hyurpah r mbi. Nguetho nub hin gui hyurpah r mbi, manda din ja ra dumbi ngue njmb s din hogui. 8 Nuya d ah ra mate ngue gui yuth xn ho nin hucateh a ran yoh. 9 Nug d otah nguetho dn nde ga p b gu th tengu d xi ah, uague hinna. 10 Nub gu punbah nda ni mijih, nc ga punba a. N nub gu punbah ba bi yta nda, n d punb a nangue rn tdi ra Cristo. 11 Nguetho hin dn ndeg da dj ra zthu nangue ba d th. D phmb ba nde da yta ra zthu nguetho in nde da hyj.

5Hinga
jamadi Oj, nangue dn yoh ra Cristo di jaj ga tf ra zthu ba gtho d th. N hnb go hap dm mambe ran ho madayo, Oj di japi da tho a, tengu tho b nda ra ythi i tux ran dhi i ymanho. 15 N nangue dn yoh ra Cristo, Oj in numanhoj, tengu ra ythi i ymanho b nam bn Oj. Nugbe dm mambe ra Cristo Jess b bi gtho y ji, gue i ja y temazi, n di bh ra temazi. 16 Nu a ram hma dm mambe, da znba ran nbi a b hingui nde da hyn a nda, p nu too i cyi ba dm mambe, di un ra te a. P too maha da hyti dayt na. 17 Hnt tengu gbe ngue ndata Oj dm bmhbe, n dym bhnigbe Oj, n dy yh gbe ra Cristo, n nu a Oj in nucbe. N nugbe hin d tbe tengu t da xn ngu ngue in nde da ds nangue r bfi Oj i te.

m sng b ja ra hnini Troas, Oj ya x xocua y mbi y ji b. N hingui hi d mang b rn ho madayo ra Cristo nguetho y ji min nde da yde. 13 P hin dn johyag, nguetho hin d tng b ma cuh ra Tito. Ngue xt xiqui ba gu th b. Jananjab d soc y ji b Troas n d mbag b ja ra hi Macedonia, ja d tng b a ra Tito.
12Nub
Him bin sya a n bm b Corinto ra Pablo
Ha gu mhb d ozh ma certificadobe b d xi ah ba d tbe. Ha jatho din ja ma certificadobe ngue da xi ah xn ho d tbe tengu i c y hyte xnbate gu bhmb b. O ha gu mhb jatho gui yrcabe nda tengu gu rpa da. 2 P go gues ah ma certificado ah nguetho nub boo ngue bi ba gnm bhmb, da bdi ba ma hogabfi d t b b mm bhmb b. 3 N nu y ji ngue hingui cyi da nu ah, tengu b bi nu nda ra scu nangue rm hman Oj. P

Rn hoqui Oj madayo
337 hinga gue ra scu ntoti ra tinta o gue ntoti b ja ra do ngue da nu , p guea bi yota ra Cristo b ni mbih nangue r Hogandhi Oj b m xnnah. 4 Da z ngub ga xi ah ngue xn ho ra bfi d tabe, nguetho i fxcabe Oj nangue dn yoh ra Cristo. 5 N hin nangue man hosbe da z ga tbe ran ho, p hns Oj di dacbe ra tsdi ga tbe ba d tbe. 6 Nu Oj bi dacbe ba ga hombe ngue i juadi xn ho, ngue da z ga xibe y ji rn hoqui Oj madayo. Nu ran hoqui hinga daanguui i mammi yn tdi ntoti mayab. Nguetho nua ran ho madayo i xij di daj ra temazi a r Hogandhi Oj. P nu yn tdi i xij tengu b ma ypateh, nguea hin d hti ga zhh a ran ho im mam b. 7 P nub r mbdi bin tun yn tdi, p min youi a r nuxte Oj, nguetho mm madi yoxni r hmi ra Moiss b madn tun y do ntoti yn tdi, jananguea hingui s y ji da hyrpa r hmi. Mbjua bya bim b a r nuxte mi ja b r hmi. P madaguea in youi ra nuxte yn tdi b ja min tuni, p din ypate n ran nbi. 8 Nu yn tdi min youi r nuxte Oj n bi man a ran dte. P mm xn ngu manda r nuxte Oj in youi r bfi r Hogandhi Oj. 9 Nyoui r nuxte Oj y n tdi ngue din ypate, p mm manda xn ngu r nuxte Oj din youi ran ho madayo ngue im man Oj di hogah. 10 Nuya bim bh r tsdi yn tdi, nguetho mm manda i ja r tsdi ran ho madayo. 11 Nu yn tdi min youi ra nuxte, p

2 CORINTIOS3,4 ntsnni da y patho da hyti, n bi thogui. P nuya mm xn ngu ra nuxte in youi a ran ho madayo, n njmb da guadi. 12 D phmb ngue njmb dim bh r tsdi a ran hoqui madayo ngue bi yt Oj. Jananguea s ga huth nzmbi gam mamhb ran ho madayo. 13 N nub dm mamhb ran ho madayo, hin d th tengu mi t ra Moiss mayab, ngue bi gop r hmi ra bte, ndepe hin da nu y ji israel gueb xtm b a r nuxte. 14 P nu y ji him mi p ngue dim b y nuxte yn tdi n guextaa y pa ya, nub in nu ra scu guep ntoti yn tdi rn hoqui Oj mayab, hingui s da bdi. Nguetho tengu b i ja nda ra bte b ja r hmi da gop r d. N hnta ra Cristo s di uecpa a. 15 Guextaa y mbi da i bhya, nub in nde da dn y n tdi ra Moiss n nub im ma, hingui s da bdi ba nam bn , nguetho njoti tho y mbi. 16 P nub di ph rn yomfni nda nangue a ra Cristo n di dp r mbi a, din ja ran nqui r mbi b. 17 Nua ra Cristo, da anguui r Hogandhi. N nub i bp mbo ma mbih, n guea thgah b ja ra bxui n ran nbi. 18 N hingan jomi ma mbih tengu b d hanth xn ho a r nuxte ra Cristo. N tengu nda ra hyd di nqui b too da hyandi, n ngutho gah manda manda di nqui gah r nuxte ra Cristo d hanth, n guea n yrcah a ngue ga cohmb tengu a. Nu r mate zh Oj ngue bi dacbe ra bfi, jananguea hingui cuent ma mbibe nangue ra

2 CORINTIOS4 bfi d tbe. 2 Zi hin di thoc man yomfnisbe nangue r bfi Oj, n hin d htebe b dm mambe rm hman Oj tengu i t da. P dm mambe ngue majuni a rm hman Oj, n gtho y ji s da bdi ngue d yobe xn ho b ja r hmi Oj. 3 Hnt ngue n mba b ja ran nbi hingui pdi ba nam bn a dm mambe ngue ran ho madayo. 4 Nguetho nu ra zthu tmbi oj ua ja ra ximhi i ja ya di xdba y mbi i tnni, hin di japi ngue da nu nuxte a rn ho madayo ra Cristo, ngue xt yorp bi. P nua ra Cristo guea n f Oj a, n da anguui r tsdi. 5 P nugbe hin dm mambe a d hnumanhocbe, p dm mambe ngue guea ra Cristo Jess ra Hmu a. N d tbe ni yh gabe, nguetho mm dn numanhobe ra Jess. 6 Nu Oj r mbdi bi manda din ja ran nqui b mi ja ra bxui, gueta Oj bi yorb ja ma mbih. N nangue ran nqui i jaj b ma mbih, s ga phmb r nuxte Oj. Nguetho ra Jesucristo bi jaj d phmb r nuxte Oj.

338 hin dm mambe ngue ga hh ma bfibe. 9 I bh man sibe p hin d yosbe nguetho bh mam ftsihe ra Cristo, jab in nu ran ma jibe, p hin d tube. 10 Hnb go hap ga mbbe, dn nube ran nbi, n s xc tube nangue r bfi ra Jess d tbe, tengu tho b mi du ra Jess. P nangue d htbe yn nbi di nqui d bhmbe ra Jess, n di jamansucbe. 11 N thocua thoho na da thogbe nangue d tbe r bfi ra Jess, p guea n nqui r tsdi ra Jess dn yobe a, ngue i fxcabe, n hiny ma tsdi zhbe. 12 Jananguea thocua thoho i thusca man dteh, p guea manda gnm bhmb Oj xn ho a. 13 Nua nda ran yoh bi ma mayab b ja r tohni Oj: Nug d cyig, jananguea dm mang na, bi yna. Ngutho d tbe ya, d cyibe, jananguea d mambe a d cyibe. 14 N hin d sube, nguetho d pbe mad thogbe, p gueta Oj ngue bi xoxa ma Hmuh ra Jess b mi du, da xoxcbe tengu b xoxa ra Jess. N ah dan yoh b d smhb b b a Oj. 15 P nu ba gtho dn nube nangue ah, ndamhma manda xtn ngu ah guin nuh r mate Oj, n manda xtn ngu ah gui ymf Oj, jamadi ni mate. N guea manda d tspa Oj a bya. 16 Jananguea hingui cuent ma mbibe nangue a ma bfibe, madagueb manda manda in theh r tsdi ma jibe. P Oj di un ra tsdi ma mbibe gtho y pa. 17 Nu yn nbi dn nuh ua ja ra hi hingan yaa , p guea manda d tmhb ran ho b mahtsi.

bi daj r tsdi mbo ma mbih, tengu nda ra jhi bi jrp a xn ngu di muui. Tengu b dy tseh din xna ndihi. P guep na fdi him ma tsdi zhh a n rpah r bfi Oj, p gues r tsdi a bi daj. 8 Nguetho thocua thoho dn nube yn nbi, p hingui tu ma mbibe nangue r tsdi Oj dn yohe. N jab hin d pbe ba dn go a d tbe, p
7Oj
Nm bhmb a ngue d phmb a majuni
339 mm manda xn ngu ra nuxte gan nuh b, xinda gue ran nbi d nuh ua ja ra hi. 18 Hin dm bmhb gtho yn nbi dn nuh ua ja ra ximhi, nguetho da tho . P manda dm bmhb ba gtho hin dn nuh ya, nguetho nua din jagh b mahtsi hin da tho a. N d phmb ngue ma jih tengu nda ra ngu ua ja ra ximhi, hinga yaa da hyti. N nub da yt ma ngu ua din ja b a manda ma ngumhb b mahtsi ngue bi hy Oj. N njmb da gua a, nguetho him bi hyh y ji. 2 N nuj dadn xmbih nangue ma ngcyih i jaj ya, n dn dmdah di prca ma jih, da gohi madayo, ngue rn sui b mahtsi a. 3 Nu Oj di japi ngue din ja ma ngcyih b. 4 P nuya ngue d bhmb ua, n in nu ran nbi ma ngcyih n dn xmbih. P hin nangue a dn nde ga tuh ndihi, p manda dn ndeh a ma jih madayo, ngue dm prcah ma ngcyih i ja ya. 5 Nu Oj bi znni ngue di prca ma jih, n bi daj r Hogandhi ngue ra hmpya majuni din ja. 6 N dn dmate thoh y pa d bhmb ua. Nguetho d phmb nu y pa d bhmb ma jih i jaj ya, hin d bhmb ma Hmuh ra Jess b ja r ngu b mahtsi. 7 D phmb majuni din ja ma ngumhb b, nguetho d cyigh Oj, madagueb hin dn nuh. 8 N dn dmate thoh ua, p d mhb ngue manda xn ho ga sohmb ua ma ngcyih, n ga mbh b b b a ma Hmuh mahtsi. 9 P manda hnhi thoho dn nde
2 CORINTIOS4,5 ga th ba in nde ma Hmuh, madaguea d bhmb ua ja ra hi, uague d bhmb b guep b bi. 10 Nguetho da zn ra pa ngue gtho dy ycyih jatho dam bhmb b ja r hmi ra Cristo, nda ngu ndaj. Dahmi datho ga hmhb ba y n thh d th ua ja ra hi. Ga thmb b xn ho, ga bhmb b hin ho.
d su ga t a hin da numanho Oj, jananguea d humbi d xifi ba d ycyi Oj y ji. Nugbe Oj i pcbe xn ho ba majuni d tbe, n nu ah dn nde ngue gui pcbe xn ho. 12 Hin dn nde abe guim bmhb ngue dm ma nangue man hosbe. P dn nde ngue guin numanhocbe, guep da z gui hcuah y ji ngue i tnnd yn yoh din yzh, p nu y mbi him majuni . 13 P d tbe ba gtho da numanho Oj, nguetho dn numanhobe Oj, madaguea im man y ji d tontogbe. P nua ba d tbe da bmanho nangue ah. 14 Nangue rn hucate ra Cristo n tbe ba gtho d tbe, nguetho d phmb ngue bi du bi nu ran nbi nangue gtho y ji. N guea n z dim pomhb ran nbi , tengu b xtn dus ngue xtn guzh y tsoqui. 15 N bi du n bi ndants mahna ngue nde di un ra dayote gtho y ji. Jananguea da ytsa n yt y ph zh to da hyn ra dayote, n da yte ba in numanho a. 16 Jananguea nuya d ph man yomfnih, n nuya hin

11N
Bi hogah ba nn shmb Oj b m du ra Cristo
2 CORINTIOS5,6 n numanhoh ma mijih ba di ja, tengu mi th nub him mi cyih. P gam bmhb tengu b nam bn Oj . N nub him mi cyig, dm bni ngue nu ra Cristo nda ran yoh thoho tengug, p nuya hinguin ja b dm bng ya. 17 Nguetho gtho too in yoh ra Cristo tengu b madayo , nu y n yon yomfni zh bi b, p nuya gtho bi gohi madayo. 18 P gtho bi yzh Oj dm bhmb madayo. Nguetho bi hogah ba madn shmb Oj b mi du ra Cristo. N nuya bi daj ra bfi ngue ga xihmb y ji ba d zin a Oj , n da mba ma punbi y tsoqui gtho i cyi. 19 Nguetho nua Oj min youi ra Cristo nub mi yte ba d hocpa y mbi y ji ja ra ximhi. Nuya hin da gcpa a r muui y tsoqui gtho too da ycyi a. N bi daj ra bfi ngue ga xihmb y ji bp dn ymanhoh Oj . 20 Nuj ma bigh ra Cristo, mm d hh ma mbi d xihmb y ji tengu tho b xt xis Oj , ngue da ypi di hocpa y mbi, n din yoh xn ho Oj. 21 Nua ra Cristo hiny r tsoqui, p bi nu ran nbi nangue ma tsoquih tengu b y tsoqui zh. Jananguea da ymbi rn ho a rn hos ra Cristo too gtho da ycyi ba du a. Ns a Oj d comhbe r bfi, n jananguea gtho ma mbibe d xi ah ngue gui jamansuh r mate Oj. 2 Nguetho Oj bi mam b ja r tohni: D c ni ndeh a ra pa g zoj, n d tah ra mate. N d z ah ra pa d yn ah, na Oj. Nuya

340 y pa ja bya Oj s da ytah ran ho, nuya nm pa ya Oj i s di pah. 3 N d honi xn ho ba gtho ga tbe, ngue hin di t y mbi da ba d tbe, ndamhma njon di cman r bfi Oj d tbe. 4 N nangue ba d tbe dn nde ga ut y ji ngue majuni y m bhnigabe ra Cristo ua ja ra hi. N gtho d tbe xn ho n hin dn xmbibe, madagueb xn ngu ran nbi dn nube. N xn hi ba nm bbe, n jab hin d pbe ba ga tbe. 5 N xn ngu y nidi i bnzagabe, n d ofdibe, n dn nube da yn yotsi b in cu y ji. N da y pa mm d ybe nangue ra bfi xn hi d tbe. N d thbe da y xui, hin d be, p d tmdabe ba din ja. N da y pa hiny ga sibe. 6 P ndatho ma mbibe tengu rn sui a majuni, n d tbe ran ho nguetho dn yobe r Hogandhi Oj. N hin dad xmbibe nangue ma bfibe, p d utbe y ji ma yembibe n man hucatebe. 7 N dm mambe a ram hma majuni, nguetho di zcbe Oj ga tbe r bfi. N nangue ma hocji d tbe, hingui s di ycpabe y ji. 8 Jab i hnumansucbe, jab hinna, nu da di cmancbe, nu mida im ma xn ho d tbe, nu da im ma d fhnigbe. P madaguea xn ngu ba man y ji, dm mambe ba ngue majuni. 9 B i da ngue im ma ngue hingui pdi ba d tbe, p b i da i pcbe xn ho. N ndapa ngu ndapa i husca man dtebe, p guextaa d bbe. N xn ngu yn nbi dn nube, p hin d tube. 10 N nub

341 dn nube ra dumbi, bex di dacbe ran johya ra Hmu mahtsi. Nugbe d hyoyabe, p xn ngu d japbe da dn a ran ho, nguetho d xicbe ba di unna Oj. N hiny ba da z gam mambe ngue ma mbti zhbe, p hiny ba dad bbe, nguetho Oj di dacbe gtho d hombe. 11 Nu ah ma amigo ah gu bhmb b ja ra hnini Corinto, ya d xi ah gtho ba dm bni, nguetho dad hucah ngue gtho ma mbi. 12 Nugbe majuni dad huc ah, p nu ah hin ja nin hucate nanguecbe. 13 P d xi ah tengu tho b ma thni ah, dami xoc ni mbih n din ja ah ran hucate nanguecbe, tengu tho d tbe nangue ah.

2 CORINTIOS6,7
gun yoh da ngue hingui cyi Oj, nguetho nte y n jah nda t ran tso b t ran ho nda. N nte rn jaui ra bxui a ran nqui. 15 N hin te rn jaui ra Cristo a ra Satans ngue ra zthu, n hinga data im bmmi nda ra ycyi a hingui cyi. 16 N hin te rn jaui r ngu Oj y hmite, nguetho ni mbih r ngu Oj ngue i bi mazi. N guea bi man Oj mayab: Nug dam bp mbo y mbi, n dan yoh, n nug ga te y Ojg , n nu ga te ngue ma thnig , bi yn Oj. 17 Jananguea bi yn Oj: Dam uehmb b, o gu tnhd ngue hingui cyi, n yo gu sh ba xn tso. N ga te ngue ni Ojj, n ga sin ah bya. 18 N ga te ni Taj n nu ah ga te ma tsnt ah n ma txu ah. Guea bi man Oj ngue nuxte r tsdi.

14O
Oj i bp mbo ma mbih
Ma amigo ah dad huc ah, ya xn ngu yn ho bi man Oj da yrcah, p jatho ga uehmb b i ja ba gtho xn tso. N ga uehmb ba in nde di tson ma jih, n ma mbih. Jatho ga homhb manda manda ba d guaa dn hoj, ngue gan numansuh Oj. 2 N nu ah gu bhmb b ja ra hnini Corinto, dami bncbe nanguecbe, nguetho xinga nda ah bi nu ran nbi ba d tah, n hin te d tbe ngue di tsonna ni mbih, n xinga nda ah d h ah ngue mbjua ga nah gui jurcah. 3 Nuya hin dn nde ngue ga dmhy ah, nguetho ya d xi ah ngue mm dad huc ah, n thocua thoho dm bn ah, asta gueb ga tug. 4 Nug d cyi ngue gu th ran ho, n guea n hyu ma mbi a. N nu ah gad daj ran johya, madague xn ngu yn nbi dn nugbe, p mm hu ma mbi ran johya. 5 Nub m sngbe b ja ra hi Macedonia, mm xn hi ba d tbe, nguetho hnb go hap d thobe bi zcbe y ji, n xn hi ba nm bbe n mi ja ra mbidi ma mbibe. 6 P nu Oj nzi i hurpa y mbi too i tu y mbi, n bi hyurca ma mbibe b mi zm b ra Tito. 7 Bi hyurca ma mbibe nangue g hyurpa r mbi ra Tito b gm bhmb b. Nu ra Tito bi xicbe ngue mm bi du ni mbih nangue ba g yth ngue hingui ho. N bi xicbe mm gmn ndeh guin nuj. N nub mi cmang da, nu ah b g ynj.

Bim ph y mbi y ycyi
2 CORINTIOS7,8 N nangue gum bnj, manda i hu ma mbi. 8 Bi du ma mbig da y pa nangue r mbdi scu d pnnah b, p hinna ya. Bi du ma mbi nangue ra dumbi d da ah. 9 Nuya dad johyag, hin nangue bi du ni mbih, p nangue g ph nin yomfnih b mi du ni mbih. N nu Oj bi japi ngue bi bmanho ba d xi ah. N nte man nbi bi gohi ba d tabe. 10 Nguetho nu i hon Oj b i tu y mbi, di japi di ph y mbi nangue y tsoqui, ngue da yni, n da uea ra dumbi bya. P nub i tu y mbi ngue hingui pdi ba da yte n im bn ra ximhi, hin di ph r mbi b, p manda di un ran dte bya. 11 Nu ni dumbih bi da ah ran yomfni xn ho nangue g hyomhb Oj, n mm g hyumbi g hoj ba bin ja. N mm g numanh a ngue bi yt ra tsoqui, n mm g suh ba bin ja. N g un ran nbi too bi yt ran tso, n mm gn hyah gui yth ran ho. mm gmn ndeh xc mbag b xc z ah. N ya g yuhmb bin ho a ra tsoqui gmn yoh. 12 Jananjab guea d otah ra scu a, ngue hinga hnta ngue di hoc r mbi a ran yoh ngue bi yt ran tso, xnga guea bi trpa ran tso, p nangue ma scu d otah, Oj bi z bi yutah ngue majuni gu tngah. 13 Jananguea mm hu ma mbibe. N manda dad johyabe nub mi xicbe ra Tito ngue g hyurpa r mbi a nangue ba g yth. 14 N d xih ra Tito, gue da tmanho a rm hma b gu bhmb. N guea g yrpah, g ymanho

342 a ram hma bi xi ah. Jananguea hin d pts ma sg nangue ba d xifi, p mm i hu ma mbi. 15 Nguetho nub m mba b ra Tito, mm g numansuh, n mm gn hyah g yth ba gtho bi xi ah. Jananguea manda bin ja rn hucate ra Tito nangue ah b. 16 N m m hu ma mbi nguetho s ga cyi ngue majuni gu th ran ho.

Ma z cuah, dn nde ah gui phmb ba gtho bi yt r mate Oj b mbo y mbi y ycyi dim pti b ja ra hi Macedonia. 2 Nu y ycyi b bi nu ran nbi nguetho y hyoya thoho . P guemhma mm i ja ran johya y mbi, n manda manda di unda yn tunni y miycyih. 3 Nug d hxanjuni ngue bi unni xn ngu, madaguea hiny ba da gop ja r ngus, n r phzh bi uni. 4 N bi yc ra mate ngue n da gomma ram ftsi din tunnd y hyoya ycyi b ja ra hi Judea. 5 N manda xn ho bi yte xinda guea d bng, nguetho mbto thoho bi hyon r ph Oj ngue di bnbi ba da yte, n nubya bi xiqui ngue da mbxqui ga fx y cu. 6 Nu ra Tito r mbdi bi xi ah nangue yn tunni gui umhb. N d xibe ra Tito di juaa di pti gtho nin tunnih g mamhb gui umhb, nangue nin hucateh, ngue ra mate thoho. 7 Nu ah mm xn ngu yn ho gu th, n i ja ni tcyih xn ho, n s gum mamf rm hman Oj xn ho, n mm gu phmb xn ho, n mm gu hya gui yth r bfi Oj, n ja

Y n tunni y ycyi
343 ah nin hucateh nanguecbe. P nuya xn ho b gui umhb xn ho nin tunnih, ndamhma hin te gui bhmb nangue r bfi Oj gu th. 8 Nug dr Pablog hin dn nde ga manda ah ba gu th. Nuna ba bi yt y cu b ja ra hi Macedonia, nda ra hmpya a. Nub ngub gui yth, da z ga pc ngue majuni i ja ah nin hucateh nangue y ycyi. 9 Nguetho gu phmb r mate ma Hmuh ra Jesucristo. Nua tengu b ra mmbti a, p bin hyoya nanguej ngue bi nde din jaj xn ngu. 10 Nuya i ja a ga xi ah ba dm bng. Xn ho b gui juahmb ba g dmhb m jya, nguetho mm gn hyah m jya g un nin tunnih. 11 Nuya dami pth nin tunnih, n daman hyah ya, tengu b r mbdi g bmhb, n gui umhb ba gtho s gui umhb. 12 Nub ja a nde di un a nda, Oj da numanho, b guea rn thui ba ptsa nda a di uni. 13 P hin d na go din dnhyi da o dim mmbti da nangue a g unhd, n nu ah bya hiny ba gui hyomhb. 14 P nua d xi ah, p nuya xn ngu i ja ah, xn ho b gui unhd ts da hiny ba da hyoni. N nub da zn ra pa ngue hiny ba gui hyomhb, nu di z ah . Jananguea gtho thocua thoho din ja ba da hyoni. 15 N guea mn toti b ja rm hman Oj: Too di pti xn ngu, p hin da bong thoho a da hyons, p n di pti z tstho, hin te di bdi.

2 CORINTIOS8,9 im bn ah n mm hya nangue ah. 17 Ngue nu ra Tito min nde da yte ba d xifi, na mi ja r ph zh da mba b. 18 N da mb ra Tito na manda ra cu ngue d pnhd b, nua im man rm hman Oj xn ho, n gtho y ycyi ngub im ma nanguea. 19 Ma miycyih bi huanhna ran yoh na, ngue dan yohe b d hxhe ra mbti b Judea. N guea n uh man hucatehe ngue dn nde ga fx ma cuh, n d nuxte ra Hmu mahtsi a. 20 Nugbe dad jamansu ba d tbe nangue yn tunni xn ngu, nguetho hin dn nde din ja ba d cmancbe. N guea thannd mida y cu ngue ga mbhmbe b d hxhe a ra mbti. 21 Nguetho dn nde ga tbe gtho xn ho b na nu Oj np na nu ma mijibe. 22 N ga pnnah b manda ra cu mahna ngue da mbh ra Tito. N nuna d phmbe ngue ra ycyi xn ho na. Nhna mm hya da yte xn ho r bfi Oj. mm nde da mba b da nu ah, nguetho ya d xihna nangue ni hogantteh. 23 N nuna ra Tito, man yobe nangue ma bfi dad z ah. N nu mida in yoh ra Tito, ym bhni y ycyi dim pti ua. N da mbx ah nangue r bfi Oj, guea dn nqui xn ho r nuxte ra Cristo b gu bhmb. 24 Nuya dami yrcabe ra mate gui simanhoh yn yoh, ndamhma gtho mida y ycyi da bdi ngue majuni i ja nin hucateh, tengu tho dm mang ngue nzi i ja ah ran hucate.

mfe jamadi Oj ngue bi dac mam ftsibe ra Tito, ngue na mm
16D
Ra Tito n in yoh
Nug hingui jatho ga xi ah nangue gui zhmb ni
Di pt yn tunni nangue y miycyih
2 CORINTIOS9,10 miycyih, nangue yn tunni gui unhd. 2 Nguetho d pdi ngue mm i ja ah ra ph gui zhmb . N ya d xih y ji ngue i bcua ja ra hi Macedonia ba gu th b ja ra hi Acaya. D xihya ngue gn hyah g pt nin tunnih m jya. N y cu ua nde da dnnah ba gu th. 3 Nuya d pnnah ya y cu da mbx ah gui pth nin tunnih jannanguea di ja b b d snghe b, n din nqui ngue gun hyah gui fxh y hyoya, tengu d xih y cu ua ngue gu th. 4 N nub ga mbhmbe b da y mngu ua ja ra hi Macedonia, n hin xqun hyah gui pt nin tunnih, ga pts ma sh b. Nguetho mm d cyi gu th ba gum mamhb. 5 Jananguea d xihya y cu dim bto da mba b, di z ah, ndamhma da z gui pth gtho nin tunnih, di jua a g mamhb. N nub d mbhmbe b, ya xt guadi xqu pt gtho nin tunnih. N nu man yohe da bdi ngue g umhb nangue ni ph zhh, n hin nangue d xi ah. 6 Dami bmhb ya, too i tu z yoho y hmud, z yoho da xoc, p too da duhu xn ngu, da xoqui xn ngu . Jananguea mph thoho gui unhd y hyoya yn tunni, n nu Oj xn ngu ran jpi di da ah bya. 7 Nda ngu nda di uni tengu im bn r mbi zh di uni. O gad umhb b hin gun ndes ni mbih, p xinga gue mida da xi ah gui umhb. Nguetho Oj di huc too i ja ran johya di uni. 8 Nu Oj s di da ah xn ngu, jananguea d gua a gui hyonsh, p na thocua thoho gui

344 unhd too hiny ba da hyoni. 9 Ntoti b ja rm hman Oj too ngue di unni xn ho y hyoya, nua r hogantte da gohi mazi. 10 Nguetho nua Oj ngue nzi di un y hmud too i tup ja ra huhi, n di japi din xndi ngue din ja ba da zi, gueta Oj di daah ra hmud dn xnd ni hogantteh, tengu b nan xnd y hmud b ja ra huhi. 11 Nu Oj di daj xn ngu, ndamhma da z x ga thoj xn ngu bya. N nub d undhe nin tunnih, n too da hyni da yspa Oj n di un ra jamadi Oj. 12 Yoho yn ho da bni nangue nin tunnih, nu y ycyi din ja ba da hyoni, n gtho di un ra jamadi Oj bya. 13 N gtho too da hyn nin tunnih da yspa Oj, nguetho nu nin tunnih ra hmpya a ngue majuni gu cyih rn ho madayo ra Cristo, n mm di johya ngue gu phmb ni cuh , n gtho mida y cu. 14 N too da hyn nin tunnih, da yp Oj da mbx ah, n di huc ah bya, nguetho i ja ah xn ngu r mate Oj b mbo ni mbih. 15 P jamadi Oj nangue ran tunni mm xn ho bi daj, ngue r Tsnt, n hingui s gam bmhb hangu na ngu di muui a. Jananguea nub dm bmhb ba bin daj, hin ga hyj ba d psh b.

10
Nug dr Pablog, mm dn nde ah gui yhmb a ga xi ah, p janate tho ga xi ah, tengu thoho b da xiazhh ra Cristo. Nguetho gu bhmb
I ja rn tdi ra Pablo ba da xih y ycyi
345 b da s na mb dn su b d bhmb b, nguea janate tho dm mang, p nub d pnnah ma scu, mm ntsdi dm mam bya, s n da. 2 Nub d mbag b, hin dn nde ga utah hangu r tsdi man zambi, p s ga dmhyg ts too im ma ngue dm bnsgbe ba d tbe. 3 Majuni dy ji thohogabe ua ja ra ximhi, p hin d tmbe ua a ra tsdi n tf ra ximhi. 4 Nuj hinga guea ma tsdizh nn shmb, p r tsdis Oj a n tf r tsdi ran tso. 5 Nangue r tsdi Oj d hcuah y n ytsi y ji nangue ba ps, n hinguin nde da b Oj. N nu r tsdi Oj da z di prpa y n yomfni y ji ngue daanguui da bmhb ra Cristo. 6 N nub ya d pbe ngue majuni gu th ba in nde Oj, nug ga hutanzambi ngue ga uec da gu bhmb b, ngue hingui nde da yta in nde Oj. 7 Dami bmhb ya ba i ttah. B i da ah ngue im bni ngue majuni in yoh ra Cristo, xn ho b, p jatho da bdi ngue ncbe dn yobe ra Cristo. 8 Hin d pts ma s xn ngu y nidi ga xi ah, ngue bi dac man tdibe Oj. Nu Oj bi dacbe ra tsdi ga z ah manda gui phmb Oj, p hin nangue ga tsongbe ra bfi b. 9 Nug hin dn nde gui suh nangue ba d otah. 10 Nguetho bp da di cmang, n n: mm ja r tsdi r scu ra Pablo, p nub i bcua hiny r tsdi, n hingui s din y xn ho, n da. 11 P jatho guim bmhb da ah ngue tengu b nan ja r tsdi ma scug, n ngutho b d xi

2 CORINTIOS10,11 a zhh. 12 Nugbe hinga dagu dm bmhbe y ji i bp, ngue i ja ran ytsi nangue ba na ps . P nu too im bni manda i ps xinda gue mida, p hingui p a majuni. Nguetho s i nuspa y mijih nangue ba im bns. 13 P nugbe hin dm mambe manda ja man tdibe xinda guea bi zngabe Oj, p hnta d tbe ba i xicbe Oj. N bi xicbe Oj dam pbe b gu bhmb. 14 N njon da z da yna manda bi thoa d tbe, xinda guea bi xicbe Oj b mbdi thoho d smbe b gu bhmb d xi ah rn ho madayo ra Cristo. 15 N hin dn nde ga mbe ngue ma bfibe ba bi yt mida b gu bhmb, hnta ma bfibe ga ja ah guim bnth ni tcyih xn ho, n guea d z ga tbe manda ra bfi b, b da xicbe Oj. 16 N s ga mbbe b mida y hnini bya ngue manda yatho guep njom bi xih y ji rn ho madayo ra Cristo. N njon da z da ma ngue ndanyo d thocpa r bfi b. 17 Hingui ho b din yzh nda, p manda da hydumbi da yspa ra Hmu mahtsi. 18 Nguetho hin te di muui b din yzh nda, p nub i te ba da numanho Oj, guea di muui.

11
O gadn xmbih ba d xi ah ya, madaguea d ytontog ts. 2 P nug mm d hh ma mbi nangue ah, nguetho i ja b mbo ma mbi rn hucate Oj. N mm dn nde ah hns ra Cristo guin numanhoh, tengu nda ra hmute ngue hin di tson r mbi,
Ra Pablo bi ma nangue y hyte
2 CORINTIOS11 hnta in numanho a too dim bhmi. 3 P dn su ngue di tson nin yomfnih nangue ra fhni im man ra zthu, tengu thoho bi yrpa ra zthu ra Eva r mbdi thoho, n tsrp thoho di ja ah ngue hinga gtho ni mbih guin numanhoh ra Cristo. 4 P mm gu hmb ba gtho i xi ah da y ji ngue i sm b gu bhmb, madaguea i xi ah ndanyo ra Jess nguea hin din thui a d xi ah, n ndanyo nda ran yomfni in nde di da ah, n i xi ah ndanyo thoho nangue ran ho madayo, xinda guea d xi ah. 5 P nug hingui coh ma tsdig xinda gue da gu tnhd, ngue im mans ngue manda y bih ra Jesucristo. 6 P d pc a majuni ran yomfni nangue Oj, n guea d utah xn ngu y nidi, madaguea hingui s dan htahy tengu yn yoh. 7 Uague gu mhb hingui ho d t nguetho nte d hcah b m mang rn ho madayo ra Cristo b. P d t ra bfi d hons man tsihm, nguetho min nde ga z ah. 8 N nub m xnnah b, nu y ycyi i bp mida ym pti, gue bi dac ba d hong b, jananguea bi z d xi ah ran ho madayo n nte d ah. 9 N nub mm bhmb b, him mi ja ba d hong, n hin te d ah. P nub m zm b ma cuh y mngu macedonia, bi dac ba madi bc. N ngub ga tah mahna b, hin te ga ah. 10 N dm ma majuni b ja r hmi ra Cristo, ngue hin te ga hcua y cu bp ja ni hih Acaya, nangue r bfi Oj d t b, n njon da

346 z da xiqui ga h ra mbti. 11 Ha guea d t gn ymhb hin dad hucah, p Oj i pdi ngue dad hucah. 12 N ga thoqui tengu d t, ndamhma di nqui ngue hinga daigu d the y hyte madagueb n yta na i te xn ho r bfi Oj. 13 Nu im mans na y bih ra Cristo, p him majuni im man , y hyte thoho, n hin y bih ra Cristo . 14 P ndeb hin gui hyonya thohoh ba i t, nguetho ns a ra zthu da z da hy ah, da z da yte tengu b nda ra hogambhni mahtsi b pnna Oj. 15 Jananguea daigu th y yh ra zthu, n im bn y ji y hogambhni . P da zn ra pa da nu ran nbi din thh ba bi yte.

mm d nde ah gui yhmb ba d xi ah, madagueb gum bmhb ngue d tontog ts b d mans ba d t. 17 Nub dm mans ba d t, na gueb hinga guea bi xic Oj ngue gam ma, p na gueb d tontog ts b dm mang tengu na. 18 P nu yn yoh b i xi ah nangue y n hos, nuya nc ga xi ah ts nangue man hos. 19 Nu ah mm xn ho nin yomfnih, p mm gu hyah gu hmb ba i xi ah y tonto. 20 N mm gad hoh gan yhh too in nde di manda ah, madagueb i h ah o gue i ah ba gtho i ja ah. N gun numansuh mm din yzh, madague da mbpa ni hmih, p guextaa gu tnhd .

16P
Ran nbi bi nu ra Pablo nguetho r biui ra Cristo a
347 hingui s ga tbe tengu , p guea gnm mamhb hiny ma tsdigbe. Nu yn yoh gu bhmb b im man y n hos. Nc ga hutanzambi gam mang ts nangue man hos, tengu nda ra tonto. 22 N yt ngue y hebreo , p nc dr hebreog. N n yt gue y israel , p nc dr israelg. N n yt gue y m bombto ra Abraham , p nc drm bombtog ra Abraham. 23 N n yt ngue y yh ra Cristo , p nug manda dr yhg a ra Cristo xinda gue. Nuya dm mang tengu nda ra tonto.Nug manda xn ngu ra bfi d t xinda gue da yn yoh, n manda xn ngu y nid dn ofdig, n xn ngu y nid d nu ran nbi nangue ym fi, n xn ngu y nid mi na xt thog. 24 N cta nid bi yrc dte ma dmagto ym fi ma mnguhe y judo. 25 N nhyund bi bnzag, n ndand y ji bi batadog. N nhyund n xna ra barco mi hug bya, bi zo b ja ra dehe, n dte ma goho ora d o b ja ra dehe bya. 26 P xn ngu y nid dn yog n xn ngu y nid m guep xc tug b ja y dthe, np bh y b. N bi gorc ra yu ma mnguhe y judo, n hing y judo. N mi na xt thog b ja y hnini np ja y dpo. N d hu y barco b mm n ra dehe ran dhi mm ntsutho. N mi na xt hyog y hyte ycyi. 27 N jab mm d yc nangue ma bfi, n bin nba ma ji, n jab nyaa thoho hin dn c. N jab nyaa thoho hin dn sihmg, xinga gue ra dehe d

2 CORINTIOS11,12 sig. N jab xn s nguetho hinga xta ma pahnig. 28 mm xn hi ba d t, n y ycyi gtho hnb go hap dim pti mm d hdumbi ga jamansug . 29 Na d t daangu d sghe ba gtho i s , nub b a nda ra ycyi xn genti, d combe rn genti a. N nub nda ra ycyi i t ran tso, nug mm d cug nangue a to bi bpi da yte. 30 P nub i ja a dn nde d yd, p hnta dn gentig d yd. 31 Nu Oj r Ta ma Hmuh ra Jesucristo majpi mazi a, i pdi ngue hing ra fhni dm mang. 32 Tengu d t ndand nub mm bc b ja ra hnini Damasco, nub min tstabi ra Aretas, n nua ra tstabi bi xi y dofi da gorca ra yu b ja ra goxthi r mbti ra hnini, mim bni ngue da bndg b. 33 P nug d png b ja nda ra ventana n d hug b ja nda ra dbtse, n nu ma amigo bi cma ra btse ngue ra xhi b thi r mbti ra hnini. N him bi bndg y cotyu. Mahotho d t b m png b ja ra hnini Damasco.

21Nugbe
12
Nub dm mansg ba d t, hin te di muui. P guemhma ga xi ah ba bi yurc ra Hmu mahtsi b ndand. 2 Bi bonga dmagoho njya Oj bi zixc b mahtsi. Hin d pc b na ma ngcyi o hinna, p Oj pdi bp n ja. 3 Hnta d pc ngue d mba mahtsi, hin d pc b nyoui ma ngcyi o hinna, hnta Oj pdi ba d t. 4 N nub m tsixc b guep

Oj bi yurp mahtsi ra Pablo
2 CORINTIOS12 mahotho, d c ba bi hmam b, n njongui man y ji tengu a. N him bin dac ran tdi gam ma ba d p. 5 N nuna bi trc i s xc yd a b guea xc bni gam ma, p hnta man hosg gam mang ngue d pc hiny ma tsdi zhg. 6 Nug i jag ba xcan yx b xc ndeg n hin dadn hyt tengu b ra tonto, nguetho da z xc ma majuni ba bi turc. P hin dn nde ngue guea d tsc a, p dn nde ngue guea in nus y ji a d t d numansug , na ba s ngue dm mang. 7 Nug d nug mm mahotho b. P nu ra zthu bi dac nda ran nbi d sg. N Oj bi un ran tdi da yrc, ndeque hin dan yzhg nangue ba bi yurc Oj. 8 N hyund d p Oj ngue di ueci ts ran i jag. 9 P nua Oj bi xiqui hin di ueca ran , p di dac r mate n r tsdi s ga ht ran nbi. Nub hiny ni tsdizh, manda di nqui ma tsdig, i ng Oj. Jananguea nub hiny ma tsdi zhg, manda mm dadn johyag, nguetho d pc nguea manda d nqui r tsdi ra Cristo. 10 Nuya hingui tu ma mbi ba d t, madaguea xn ngu yn nbi dn nug, ngue di cmang y ji, uague i pa ma guig. N hingui tu ma mbi nangue ba i rca y ji b d t r bfi ra Cristo. Nguetho nub hiny ma tsdi, p manda di dac r tsdi ra Cristo.

348 dr tontog. Manda xn ho b xqum mansh man hog xinda gueb gam mansg. Nu yn yoh gu tnhd, hiny ba i ja ngue hinyg, madaguea nte i jag a di muui. 12 Nub mm bc b, d utah ngue majuni ma bigbe ra Jesucristo, hin dn xmbi b m utah yn tte nuxte n y hyonya ntte gue g nush b mm bhmb b. 13 Hanja gum mamhb ngue hin d tah b tengu d t b bh mida y ycyi. P daangu d tah, p hnta nda, ngue hin d ah ba d hong. Ha guea gni ynj hingui ho a d t. P dami pungah b. 14 Nuya n hyund ga mbag b. N hin te ga ah ba d hong mahna, nguetho hin dn ndeg a ni mbtih, p dn ndeg gan jah tengu b ma thni ah. N hinga gue y thni i ptsi ba i hon r ta o r mbe. P nu y ta n y mbe i ptsi ba da hyon y thni. 15 P da hyu ma mbi b da z ga bdi ba gtho d ptsi guep da z ga honna ran ho ni mbih, n guep go him mi s dam pfi ga zah. P masque hin gad hugah tengu b na hucah. 16 N gum mamhb majuni ngue hin te d hc ni mbtih, p gum bmhb da ah ngue d tc ni mbtih ngue gu mhb d h ah. 17 Ha gum bmhb d h ah ngue d pnnah ym bhni b. 18 Nug d ndep ra Tito da mba b, in youi manda ma cuh. Gu phmb hin te bi dha ngue dm y ah. Nguetho daingu dm bngbe ra Tito ngue dad hucabe, n daingu b na t

ba gum bngah, jatho ga xiash ba d t, tengu b
11Nua
I hh r mbi ra Pablo nangue y ycyi b Corinto
349 ma bfibe. 19 Ma cuah, dad hucah, dn yoh ra Cristo. N Oj pdi majuni a dm mambe ya, ngue d hombe ba dn te ni mbih. Jananguea d honi ga tp ym hma him majuni, ngue im man y hyte di gui. N hinga guea gum bmhb da ah, ngue gu mhb d hombe guin numanhoj. 20 P d su ngue hin gan numanhog ba gu th b b d mbag b. P n da du ni mbih ba ga xi ah bya. D su ngue ga tn ah gadn shmb nda ngu nda ah, n gadn syabah, n gadn cuf nda ngu nda ah, n gadn tf nda ngu nda ah, n gadn cmanh, n gadn yspatho ba gadn xihmb, n gadn yzhh, n d su ga tn ah hinga guea gu th b ja nim ptih. 21 N nub d mbag b, d su ngue ma Ojh di jaqui ga pts ma s nangue ba gu th b. N din jag ra dumbi nangue too bi yt ran tso mambto, n guextaa hin ni ph y mbi, him bi yp r punbi Oj nangue ran tso bi yte, gue bi yt ran yomtni, n bi zinba y xisu mida yn yoh.

2 CORINTIOS12,13 majuni r tsdi ra Cristo b ja a dm mang bya, n him ma tsdi zhg. N nua ra Cristo hingui bh r tsdi n gu phmb nguetho dim pp mbo ni mbih r tsdi. 4 Nu ra Cristo him mi ja r tsdi b mi du b ja ra ponti, p nuya i bi nangue r tsdi Oj. Ncbe hiny ma tsdi zhbe tengu tho a ra Cristo b mi du, p nuya dn yohe ra Cristo nangue r tsdi Oj, ndamhma da z ga hocah b. 5 Nuya nda ngu nda ah dami bmhb xn ho mbo ni mbizhh, jananguea gui phmb majuni gu cyih o hinna. Nub hin gn hyzhh, s gui phmb majuni i bp mbo ni mbih ra Cristo. 6 Ncbe dn nde ah gui phmb ngue majuni d cyibe ra Cristo. 7 D pbe r tsdi Oj ngue gui yth ran ho, n hin nangue da bmanho ma bfi b, nguetho manda dn nde ah gam bmanhoh ra Cristo, xinda gueb guin numansucbe. 8 Nugbe hin dn ndehma ngue ga hmbe too i ta majuni p hnta dn nde ga tbe ba di z . 9 Da hyu ma mbibe b di zac ni mbih nangue Oj, madaguea gum bmhb ngue hiny ma tsdibe. P hnta d pbe Oj ngue din te ni mbih nangue Oj. 10 D otah ngue gui hoc ni mbih, nguetho hin dn nde ntsdi ga dmhy ah b d mbag b. Nu Oj bi dac ran tdi ngue ga teta ni mbih, p him bi dac ran tdi ga ta ni mbih. 11 Nuya hnta d xiah ya, ma z cuah, Oj gui cohmb

13
Na hyund ya ga mbag b gan nu ah. N nub d mbag b, ga junb i bhmb yoho o gue hyu y testigo. 2 Nub mm bc b mambto d dmhy too zi i t yn tso. Nuya ga xi mahna n gtho mida ah, nub d mbag b mahna, too gtho i t ran tso hin ga hucthoho . 3 N nuah da z gui phmb xn ho ngue
Rn zofo ra Pablo, n yn zngua
2 CORINTIOS13 b gu bhmb. P manda din te xn ho ni mbih. N dami bmhb ba gtho d xiah, ndeb ndata guim bmhb nda ngu nda ah, n gam bmanhoh, n hin gan shmb b. N Oj da z manda di huc ah n da hyu ni mbih. 12 Nda ngu nda dami
350 zomanhoth nangue ran hucate, nguetho ndata ra Hmu d tnhd. 13 N gtho y ycyi bcua i pnnah ran zngua. 14 Nu r mate ma Hmuh ra Jesucristo, n rn hucate Oj, n rm ftsi r Hogandhi Oj d comhb gtho ah. N hnta d xi ah ya.

Ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra hi Galacia

zinj Oj, hinda hnta rn ho madayo ra Cristo. P i bi da in nde da hy ah, ngue nde di ptah ra yu nangue ra Cristo. 8 P ya xt xi ah ra yu ngue majuni d ynj Oj a. Nub boo da xi ah n dahma danyotho da xi ah, da nu rn tsmbi Oj a, madagueb guec o nda rm bhni mahtsi. 9 Ga xi ah mahna tengu ya xt xi ah, nub boo xi ah ndanyo nda ra yu xinda guea g hymhb, Oj da znba ran nbi a. 10 Nuna ram hma d xi ah ntsdi ts. Mfdi hin d honi guin numanhoj, pgue d hong Oj da numanhogui. P nub xc honi ba d numanhog y ji, hingui s xcn yhg nangue ra Cristo b.

GLATAS
Nug dra Pablog, guec him bi huang yn yoh, p gues a ra Jesucristo, na r Ta, ngue bi xoxa r Tsnt b mi du. 2 Nug n gtho ya ma cuh nangue Oj ngue i bcua d pnnah ran zngua. Guehna ra scu d otah, nangue gtho y ycyi i bp ra hi Galacia. 3 D p Oj ra Ta n ma Hmuh ra Jesucristo di da ah rn jpi n da hyuta ni mbih. 4 Nua ra Jess bin ds bi gurca ma tsoquih. N nangueb m du a, bi z da ynj nangue ran tso i jaua ja ra ximhi. N guehna r ph ma Tah Oj bi yrcah. 5 Jananguea d spah Oj n i ja r nuxte gtho y pa mazi.

Ran zngua
xgue dad hyonya thoho hanja bexque g hyhmb Oj ngue bi zonnah xqu phmb r mate ra Cristo, n g hyxh ndanyo ra yu tmbi n zin ah Oj. 7 P hiny manda ra yu n
6Nug
Hiny manda ram hma ngue dm p a nda
z cu ah, dn nde ah gui phmb hing rm hman y ji a rn ho madayo ra Cristo d xi ah. 12 Nu ran ho madayo dm mang, xnga nda ran yoh bi xiqui, n hn d c b ja man xdi a, p
11Ma
Hnta Oj bi bnba ram hma im man ra Pablo
351
GLATAS1,2 gues a ra Jesucristo bi jaqui d pdi. 13 Nu ah ya g yhmb ba m t nub mi tnd y tcyi ma mijudohe, mm mad und ran nbi y ycyi ra Cristo, n mim bng xc juadi gtho . 14 N mi t xn ho y tcyi ma mnguhe y judo, mm mi hya ga jts , n xnda gue mida da ingu y jya mi pshe. Nguetho mm min nde xc thoc y n tte ndu mam bombtahe mayab. 15 P nub hin nm bc, Oj x huangui, n mbjua bi zongui nangue r mate. Nguetho bi ndes Oj a. 16 Jananguea bi jaqui d pa r Tsnt ngue guea ra Cristo, guep bi z gam man rm hma b bh y ji hing y judo. N nub mi zonc Oj, xnga nda ra ji bi xngui. 17 N him bex d mbag b ja ra hnini Jerusaln ngue xcn ybe mida y bih ra Cristo ngue mbto xinda guec. P mbto d mbag b ja ra hi Arabia b njongui bi, guep dn ysbe Oj. Mbjua bya du peng b ra hnini Damasco. 18 P x thoan hyu jya b m mbag b ja ra dhnini Jerusaln, ja d pc ra Pedro bya, n dmacta thoho dm bbe b ra Pedro. 19 P hin d nug mida y bih ra Cristo, p hnta ra Jacobo rn yoh ma Hmuh d nug b. 20 P majuni na d otah, nguetho i p Oj hin d mang ra fhni. 21 Mbjua bya d mbag b ja ra hi Siria n ra hi Cilicia. 22 N nu y ycyi dim pti b ja y m pti b ra hi Judea, him mi pqui nguetho njmb min nugui. 23 Pgue mi de ngue guec dr

352 Pablo mi na xc juah y ycyi, p nuya dm mang rm hman Oj. 24 Jananguea bi un ra jamadi Oj ngue ba bin ja nanguec.
Nub mi thoa dmagoho njya d mbag mahna b ja ra dhnini Jerusaln. D mbbe ra Bernab n d sixbe ra Tito. 2 Nug d mbhmbe b nguetho bi bng Oj. N dn yhe da y ngrpi y ycyi. N hnt d xibe ba nm hma d xi hing y judo, ngue guea rn ho madayo ra Cristo. Nguetho d su di t y mbi ba d t, ngue hinga n y tcyi y judo d mang hap d yo. N nub hin xt numanho, xt tsonga ma bfi b b. 3 P nte bi xicbe, xm bi ma ngue jatho da thcu r xifani ra Tito tengu y tcyi y judo. N nuna ra Tito hin ra judo na, p ra griego na. 4 P mi bp da y hyte ngue yn yxte, ngue hntho in xtho, ngue nde da bdi gueb d t y tcyi y judo o hinna. Nu in nde di hgah ba gtho bi daj ra Cristo, ngue bi jaj ga hhmb y n tte y judo. 5 P xngui ts dn hyhmbe ngue da hyje y hyte, p d zacuahe a ram hma majuni. Nguetho dn ndehe, hnta majuni rn ho madayo ra Cristo gui ytambih a. 6 N nu njuntho y ngrpi b, madagueb tmbi manda ja y n tdi xinda guec, p daangudhe, nguetho daangu yn yohthoho b na nu Oj. N him bi xiqui ndanyo nda ram hma ga xnba y ji. 7 P nu y ngrpi bi hyxa

Mida y bih ra Cristo bi zimanho a ra Pablo
353 njuni ngue guea Oj bi dac ra bfi ga xi hing y judo a rn ho madayo ra Cristo, tengu thoho ra bfi bi un Oj ra Pedro nangue da xih ma mijudohe. 8 Nguetho ndata Oj bi dacbe ra tsdi ra Pedro, n bi xifi da xi y judo, p nug, bi xiqui ga xi hing y judo. 9 Jananguea nub mi hyxa njuni ngue daangu nan htsi a ra bfi bin daje y ngrpi a ra Jacobo, n ra Pedro, n ra Xuua, bi bndga ma ybe ra Bernab. Nua nm bna ndata d cyihe, n ndata dm mamhbe ga mbbe b b hing y judo, dam pbe b, p nu, di thoqui da xih y judo. 10 Hnta bi xicbe jatho ga fxbe y hyoya, p ngub d hya ga ta.

GLATAS2
Dy judohe, n ynje a ra Cristo
nub mi mba b ja ra hnini Antioqua a ra Pedro, nug d xip r hmi, nguetho hingui ho bi yte. 12 Nguetho nub mi zm b da ma mijudohe bi mbnna ra Jacobo, n bex bi ytsa na sihmh hing y judo, s bi zu da ymp y mijudoh hingui ho bi yte. 13 N nu mida y judo ngue mi cyi b, bi dnna ra Pedro. Na ra Bernab bi dnnd ngue mad yorba y n tte. 14 P nub m nug ngue him bin thui ran ho madayo a bi yt, d xia ra Pedro, n gtho mi bp: Nui gra Pedro gra judo, p hin gmi t y n tte y judo. P hanja gn yt mahna y n tte y judo, n ndanni gun sihm. P tengub gu uth hing y judo ngue da yt y n tte y judo, d mbi.

11P
Nua ra Pablo bi dmhy ra Pedro b Antioqua
ngue dm bhmbe dy judohe, nzi d the y n tdi Oj bi sije. N hin dm bhmbe tengu hing y judo, ngue hingui ph y n tdi Oj . 16 P guehma d phmbe hin d hogahe yn tdi gue Oj bi un mam bombtahe mayab, p hntb ga hmhbe r mate ra Jesucristo, di hoga ma tsoquihe, dy judoghe. Jananguea nche ngue d phmbe y n tdi Oj, p d hmhbe r mate ra Jesucristo ngue di hogahe. N hin d mhbe di hogahe b d zhhe yn tdi. Nguetho mn toti: Xnga nda da tmbi xn ho nangue y n tdi Oj. 17 N nughe dy judohe, p nangue ra Cristo d homhbe di hogahe ya. N guea n she a dm bmhbe di hogahe y n tdi Oj. P hin dm bmhbe ngue dy ytatsoquihe b d she , nguetho gtho xn hotho r yu ra Cristo. 18 P nub gam mang ngue jatho ga t mahna y n tdi Oj bi un ma mijudohe, ngue gue d hog , p ga cohi dra ytatsoqui b, nguetho hin d hti ga t yn tdi tengu in nde Oj. 19 Jananguea d ts n bng n zing Oj y n tdi, n d tnna ra Jesucristo nguep da z di dac ra dayote, n da z b ga rpa r bfi Oj bya. 20 Nuya dm bc tengutho b darp xc tube ra Cristo b ja ra ponti, ngue bi brca man yomfnis. N guea ra Cristo i bcua mbo ma mbi ya, di bng a dm ma n ba gtho manda d t. P guea nm bc a ngue thocua tho d hng r tsdi

15Nughe
GLATAS2,3 a r Tsnt Oj, ngue bi hug a n bi un r te nanguec. 21 N nug hin te dm mang ngue sti thoho bi dua ra Cristo. P nub xt hogah y n tdi Oj, sti thoho bi dua ra Cristo b.
354
8Nu
Oj mmbto mi pdi ngue da numanho gtho too da ycyi ba bi ma, dagueb dy m bombtoh ra Abraham o hinna. Jananguea Oj bi xia ra Abraham: Gtho y nde dahma danyo gui comhb ran jpi da Hinga gue yn tdi n daj ycyigui tengu i, bi tmpa ra r Hogandhi Oj Abraham. 9 Jananguea gtho too da hyntho ram hma nangue ran Nuah ma z cu ah, ngue gu bhmb b ra hi Galacia, ho da yrcah Oj, ndata ran jpi ga comhb ra Abraham, nguetho hanja gnn ymbih, too bi hy ndata r tcyi d th. 10 Nu ah ngue hin gui yth a majuni. gtho ngue i na, jatho da yt yn Nguetho r mbdi g yhmb tdi bi un Oj y judo, gtho da xn ho ba nam bna dua ra nu rn tsmbi Oj . Nguetho i Jesucristo. 2 P damim bmhb mam b ja rm Hman Oj: Nub ya ndaa n daj r Hogandhi gui fsthohoh a nda ran tdi, sti Oj a, ha gue y n tdi Oj bi thoho ba mida gui yth b, man ra Moiss, uague gueb m n guextaa gui nuh rn tsmbi cyih bi du ra Cristo nangue ma Oj. 11 Mfdi ya ngue xnga nda tsoquih. 3 N ya g dhmb gn ra ji s da zina Oj nanguea n yoh r Hogandhi Oj nangue yt y n tdi y judo. P tengu i g ycyih ra Cristo. Ha gu na mam b ja rm Hman Oj: Gtho gui hyhmb a, n gu na gan too da hyntho ram hma nangue hoczhh ya. Hanja gn tontoh. 4 N nangue gtho yn nbi g ran ho da trpe, nu Oj di hocpa y tsoqui, n di un ra temazi. nuh, ha hin te ts nin yomfni 12 P nu y n tdi Oj, gu mhb bi da ah yn nbi. Ndeb gui gui uspah r mate Oj . P bi phmb ts ba nam bn yn yntho : Nub bi too da hyti nbi. 5 P g ycyih ba bi da yte gtho y n tte yn tdi, ytah ra Cristo, n guea n da d zin Oj y n tdi b, bi yn. ah r Hogandhi Oj a, n guea 13 Nua ra Cristo bi ynj nangue n ja ah gui yth yn tte ran tsmbi mi ja xc nuh ngue hin nuxte, n hinga guea gn yth d jsh yn tdi. Nguetho bi nu y n tdi y judo. 6 Nu ra Abraham ran tsmbi nanguej b mn zp bi ycyi a bi xi Oj da yrpe, n ja ra ponti. N guea nam bna hiny manda ba tsimanho mn toti b ja rm Hman Oj: a. 7 Ndeb gui phmb ya ngue Da nu rn tsmbi Oj a too din gtho y ycyi i comhb rn zp ja ra za, mi na. 14 Nangue jpi Oj bin tunna ra Abraham, ba bi yta ra Cristo Jess, s tengub njuntho gtho y thni ga hmhb r Hogandhi Oj, ra Abraham. Nguetho i cyi ba nanguea d cyih. N ndata ran bi man Oj tengu ra Abraham.
355 jpi bi un Oj ra Abraham ngue da comhb y ji hing y judo, n gtho mida ngue da ycyi.
Hingui s yn tdi di tsonba ran hoqui bi yt ra Jesucristo
GLATAS3 ran hogui, njom mi binde nda ra pngahy, n him mi bhmi nda rm bhni mahtsi. N hnta Oj bi ytui ran hogui ra Abraham. nua Oj hingui yoho ym hma bi xij. Nub xc hth xc jsh y n tte yn tdi, gue xt daj ra temazi b. 22 P nu rm Hman Oj i ma ngue gtho y ji i ja y tsoqui. N gtho too da ycyi ba bi yta ra Jesucristo, da hyni ba bi man Oj ngue di unni. 23 Nub hin n zcua hi ra Cristo, m the y n tdi Oj mad mandagahe xn ho, tengub dy ofdihe. Jagueb mi zh ra Cristo, d hmhbe r mate bi xogahe. 24 N nu yn tdi mid mandagahe b hin n phmbe ra Cristo. N tengu nda ra thni i pa ma nbi b hingui ho te, p gue d hmhbe r mate ra Cristo di hogahe. 25 Nuya d dh ma mbih ra Cristo, n him man d homhb ba manda di mandagah. 26 Nguetho gtho bi yrcah y thnigah Oj b m hmhb r mate ra Cristo. 27 N gtho dn xixyh nangue d tnhd ra Cristo n daangu dm bmhb a. 28 N d bhmb ra Cristo, jananguea hinga dahma danyo b na nuj Oj, dy judoh, o gue dy griegoh, o gue dy yhh o gue hin dy yhh, o gue yn yoh, o gue y xisu. P gtho gah tengub d bhmb ndanjitho b na nu Oj. 29 N nub d bhmb ra Cristo, tengub n ah gtho bi xndgah ra Abraham, n s ga comhb ran hogui bi ytui Oj a, n s ga hmhb rn jpi Oj bi ma di unni.

z cu ah, ga xi ah nda ra hmpya ya. Tengub yoho yn yoh i hon y testigo da yta nda ran hoqui, n i huspa y firma n r sello ra zmi. Njoo manda ran yoh s di pdi. 16 Nu ran hogui bi ytui Oj a ra Abraham n rm bombto. P nu rm hman Oj him bi ma ngue gtho y m bombto, p bi ma hnta ndatho, ngue guea ra Cristo. 17 Nug ga xi ah ya ba nam bna dm mang. Mbto thoho x ytui ran hogui Oj a ra Abraham, n tengub ya bi firmabi ngue njmb dim pdi. N mbjua bya bi un yn tdi ma mijudohe, b ya x thoqui goho cinto n dte ma dtan jya. P hiny y tsdi yn tdi ngue di tsonba a ran hogui bi ytui Oj ra Abraham. 18 N nub da gue yn tdi xt zinj Oj, p hin xt mana Oj a ran hogui hogazhh Oj b. P nua ran hogui bi mammi Oj a ra Abraham, di untho nangue r mate zh. 19 P hanja znna Oj yn tdi, gueb ya hinga gue rcah ran ho . P mbjua bi man Oj yn tdi, guep da fdi gtho i ja y tsoqui y ji. P nu y m bhni Oj mahtsi bi xia ra Moiss ngue di un yn tdi y ji n hinga gues Oj. N bi zn Oj din tts b bi zh rm bombto ra Abraham ngue bi ma ba h, ngue guea ra Cristo. 20 P nu Oj bin ysui ra Abraham b m ytui

15Ma
21P
Ba nam bn yn tdi
Nuya dn nde ga xi ah nda ra hmpya ba mi rcahe y n tdi Oj b him mi tmhbe ran yomfni. Tengub nda ra tthni da du r ta, n i bi tengub nda ra yh b ja r ngu, madagueb xn ngu ba bi zocpa a r ta. 2 Jatho da mba ma manda asta gueb go bin te ra thni. 3 N guea mi the a b hin n phmbe, mid mandagahe y n tdi Oj, gue bi xije bp dn yohe ua ja ra ximhi. 4 P nub mi zn ra pa ngue b pnh Oj r Tsnt, n bim bi nangue nda ra xisu ngue ma mijudohe. N nua r Tsnt Oj bi yt y n tdi Oj. 5 Jananguea bi z bi hygah gtho y tsoqui dn dupateh nangue hin d th yn tdi xn ho, n bi z b bi zinj Oj ngue dy thni gah bya. 6 N nuj y thnigah Oj, n b pngah a r Hogandhi b ja ma mbih. N nangue d bhmb r Hogandhi Oj, s gam mamhb ngue ma Tah Oj. 7 Nuya gu bhmb ngue y thni ah Oj, n hin gu bhmb tengu gy yhh. N nanguea ba bi yta ra Cristo, Oj di da ah ba gtho i ja, nguetho y thni ah.

GLATAS4
356 hiny y tsdi , tengutho a ra yu g hyhmb mambto, b gm thndeh y oj him majuni. P nte manho da ytah mahna . 10 P nuya gu mhb i ja y tsdi da y pa, o gue da y zna, o gue da y jya. 11 Nug dra Pablog, mm d su nangue ra bfi xt t b gu bhmb, n ba d xi ah, na gueb nte n mbatho. 12 Nu ah ma z cu ah, dn nde ah gam bhmb tengug, nguetho d ts yn tdi mi t, n d bc tengu ah ngue njmb g yth yn tdi mambto. N nub mm bhmb b, gn numanhoj, nte mn tso g yrcah. Masque nhya gui ymanhoh na. 13 P gu phmb ngue mi g, n guea d mbag b. N nub mm bhmb b, d xi ah ran ho madayo bya. 14 mm xn hi ran mi jag, p njoo ah g sanj ngue xn gui. P gtho ah g sinj xn ho, tengub dram bhni mahtsig, o tengub da guec dra Jesucristog. 15 mm mi hu ni mbih b m xi ah ram hma. N nub boo xtn z, xt hyh r d n xt daqui. 16 P nuya, ha gu sj ya nangue d xi ah majuni. 17 Nu y ji ngue i h ah, hntho in nde di uecah nanguec, nguetho in nde ah go gui numansuh n gui tnhd . 18 Xn ho ngue gui tnhd da, p gui huanhd too majuni im ma xn ho, madaguea hinga darb d bhmb. 19 Ma z thni ah nangue ra Cristo, ntsdi g ngah, tengub nda ra xisu ngue hinga nam bh r thni, ngue x ga ja ah gam bhmb madayo mahna. N guextaa ga

nub hin gn phmb Oj majuni, ngue gueah hing y judo ah, gmn yhh y oj ngue him majuni. 9 P nu ah ya g phmb Oj, na Oj i p ah. Ha gum bmhb gui hyomhb manda ra yu mahna, ngue gan yhh y n tdi Oj gum bnsh d zinah Oj . P nu yn tdi
8P
I hdumbi ra Pablo nangue y ycyi
357 thoqui ga nu ran nbi, jagueb g phmb xn ho a ra Cristo. 20 Xib di bc b, ndahma s dan ysh, nguetho nuua d bc hingui s ga pdi ba gum bmhb.
GLATAS4,5 Nguetho dim bh mida ni thni ngue y thni Oj, mme xtn ngu, xinda guea ra yh xisu ngue i tn y thni nangue bi mans tengu y ji. 28 Ma z cu ah, nuya d th tengu ra Isaac r tsnt ra Abraham, ngue Oj bi ma dim bi. Nguetho y thnigah Oj tengu bi ma. 29 P nu manda ra tsnt ngue bim bi nangue bi mans tengu man y ji, bi za ra tsnt ngue bim bi nangue r tsdi a r Hogandhi Oj, tengutho in ja ya. 30 Im mam b ja rm hman Oj; Dami yth ra yh xisu na r thni, nguetho hin da gonhui ba i ja r tsnt ra xisu ngue hing ra yh. 31 Gui phmb ya, ma z cu ah, ngue hin dy thni gah ra yh xisu. P tengub dy thnigah ra xisu ngue hing ra yh.

ah ngue gun nde gui yth y n tdi ma mijudohe, ga xi ah ya ba nam bn yn tdi. 22 Ntoti ngue mi bi yoho y tsnt ra Abraham. Nda r tsnt ra yh xisu, n nda r tsnt a r xisu zh ngue hinga guea r yh. 23 Nu r tsnt ra yh xisu bim bi tengutho b im man y ji dim bh y thni, p nu r tsnt a r xisu zh bim bi nangue r tsdi Oj nguetho ya x mana Oj ngue dim bi. 24 Nda ra hmpya ngue yoho y yu i hx y ji. Nu ra yh xisu n huti ra Agar, rn tuti y n tdi Oj bin tunna Moiss b ja ra th Sina. N nu to i tnnd, tengub y yh . 25 Nu ra Agar i uh ra hmpya nangue ra th Sina nub ja ra hi Arabia, n ngutho ra dhnini Jerusaln nguea i ja b a ya. N nu y ji i bp, i uh ra hmpya tengub y yh y n tte yn tdi . 26 P nu ra xisu ngue hing ra yh i uh ra hmpya nguep mahtsi, ra hnini Jerusaln madayo. N njongui pa ma manda b nangue yn tdi. N nuj dy mnguh b. 27 Ntoti b ja rm hman Oj: Gan johya gra xisu ngue hing ra yh, madagueb hinga nam bh ni thni. Ntsdi gan y nangue nin johya, guee hin gana nu ran nbi.

21Nu
R hmpya ra Agar n ra Sara
Nua ra Cristo bi ynj b min yhh mambto, ngue ya him man dan yhh b. P damin zmhb b hap bi mbpah ra Cristo, n yo gadn umhb gan yhh mahna. 2 Dami yhmb ya ba d xi ah, nug dra Pablog. Nub gui yna gui yth da yn tdi ngue gui hyc ni xifanih, nua ra Cristo hin da z da ytah nda ran ho a b. 3 Dn nde ga xi ah mahna. Nub gui dmi gui yth y n tdi ma mijudohe, jatho gtho gui yth, nguetho hinga xta ndatho gui yth. 4 Nub b i da ah na ngue ja y tsdi yn tdi di hoca ni

Hin dan yhh yn tdi mahna
GLATAS5 mbih ngue da zimanho ah Oj, p ya g hyhmb ra Cristo b, n g uehmb b ja rn hucate Oj bya. 5 P nu r Hogandhi Oj d hmhb b m phmb majuni ra Cristo, guea d ynj xn hoj Oj a, n guea n tmhb da zinj xn ho. 6 N nub d bhmb ra Cristo, madagueb da mba nthqui ma xifanih o hinna, hin te di muui. P manda hnhi thoho ga simhb xn ho ma mbih a ra Cristo, n guea d jaj ga th ran hucate a. 7 P nub r mbdi thoho, mm gm yoh xn ho b ja r yu Oj. Too bi zmpah ngue hin gu th ra bfi majuni. 8 Him bi zmpah Oj, nguetho gues Oj bi zonnah gan yoh b ja r yu. 9 Nub gu bhmb nda in nde di tsonna nin yomfnih, da xni tsonnatho ni mbih b, tenguthoho b r xi ra thuhm i sinni gtho ra jni. 10 Nug d hxa njuni ngue ma Hmuh Oj di ja ah daangu gam bmhb. N too i bp ngue in nde di tsonna nin yomfnih, da nu rn tsmbi Oj a, hnta go too. 11 Nub guextaa d xic y ji, jatho gui yth y n tdi ma mijudohe, hin din nug ran cpi b. P guextaa i pa ma guig nguetho dm mang, jatho gui ycyih a ra Cristo, ngue bi du b ja ra ponti nangue ma tsoquih. 12 Nua too in nde da hyca ni xifanih, manda xn ho b da uetho . 13 Nguetho nu ah, ma z cu ah, Oj bi ja ah bi thcah yn tdi, n bi zonnah in nde ah gan yhh nda ngu nda ah nangue ran hucate. N hnguin nde ah gui yth ni

358 ph zhh. 14 P tengub d jsh gtho y n tdi Oj b dan huj nda ngu ndaj tengu b nan hucsh. 15 P gan jamansuh, xhma tsrp thoho gam bsh b gan shmb nda ngu nda ah, n gan tth.
guehna d xi ah na ya. Dami yth a di bnnah r Hogandhi Oj, n guea gn ysh gn yrpa r phzh ni jih bya. 17 Nguetho nn yomfnis nda, hinga guea im man r Hogandhi Oj a, n nu r Hogandhi Oj hinga daanguui n phzh nda, n din shmi . N nu r Hogandhi Oj hin di jaj ga th ba in nde ma tson yomfnih. 18 N nub guea r Hogandhi Oj d tnhd, di zrca ma mbih, jananguea hin da z da sij d fstah y n tdi Oj. 19 Gtho mfdi ba nn tte nda b zh ba in nde n ji nda. Ngue i t ran yomtni, n ran tsombi, n ra tsonyomfni, 20 n i thnde y za o gue y hmite, n i t yn jxtni, n i t yn si, n i t ran tsya, n in cu, n i ta i numanhos, n i t yn heque, n i nde ndanni din yo, 21 n i siyate, n i hote, n mihni, n di muns p ja y ngo ngue da yt y tsoqui, n ndanyo thoho i te. N d xi ah mahna tengu d xi ah, ngue nu too t ya, hin nan sui da yrp di manda r tsdi Oj. 22 P nua r Hogandhi Oj di jaj ga th ran hucate, n ran johya, n n hyu ma mbih a, n hin dan xmbih, n ga th ra yembi, n ran hocji,

16P
Gam bmhb r Hogandhi Oj
359 n ga jsh d mamhb, 23 n hin ga smanh, n ga smzh ma mbih. N nub ga th ya, hiny nda ran tdi da z d zj b. 24 N nua too in youi a ra Cristo, tengub x guarp ja ra ponti a r tsonyomfni zh, ngue him man di manda a r ph zh n gtho ba m nde r ji. 25 P nub d bhmb r Hogandhi Oj, jatho ga jaf di mandagah ba gtho d th b. 26 P ndeb hin dan yzhh, jananguea hin ga bnbah mida ngue da nde da yte tengu da bin ytsi.

GLATAS5,6 hyzhh b gum bmhb a, n hingui s ga hth Oj. Tengub ga tuhmb y hmud. Nub d tuhmb a xn ho, xn ho a din ja bya, p nub ga tuhmb a hingui ho, hingui ho din ja bya. 8 Nub bi too i te ngue i numanhos r jizh, xm mba di bh ra temazi b. P too bi nangue r ph r Hogandhi Oj, nua din tun ra temazi. 9 Ndeb hin dan xmbih ngue ga th ran ho, nguetho da zn ra pa da hnurca ma bfih b hin da gent ma mbih. 10 Jananguea janta thoho ga rpah ran ho gtho ma mijih a ra ora ngue da z ga rpah. N manda gam bmhb ga rpah ran ho ma cuh nangue ra Cristo.

Ma z cu ah, nub ba nda ah bi dng b ja ran tso, p nuah gue guextaa gum bmhb r Hogandhi Oj, janate tho guin zohmb a, gui zhmb da mbeng b ja r yu Oj, guim bmhb nah hiny ni tsdih, tsrp thoho n ah gui tnj b da ts ah. 2 N nub gu comhb ni dumbih, gu th rn tdi ra Cristo b. 3 P nub ba nda ah din yzh, n hiny ba pdi, din hyzh b. 4 N hinga guea nan johyah ngue gam bmhb xn ho ma bfih xinda gue mida. P ga rpamasu ma bfih ngue ga th xn ho, n guea dn johyah a bya. 5 P nda ngu nda ah jatho gui yzhh ba go n bfi di da ah Oj, ngue ni bfizhh. 6 Nu ah ngue i snnah ran ho madayo, ndeb gui fxh ni xnbateh gtho ba i honi, jananguea da xtm fxtah. 7 O gum bmhb gui nuh ran ho b gu th ran tso, nguetho guidn

Dam fxh nda ngu ndaj
nuh ya y tohni xn ndoho d otzh. 12 Nu too in nde di bpah ngue gui hyc ni xifanih, p hnta in nde d numanho y ji. I su xt nu ran nbi b xt ma, hnta ra Cristo hogah b m du b ja ra ponti nangue ma tsoquih. 13 Nu too im ma ngue da thca ni xifanih, p nde hnta d yta gui tnhd, gueb da z di bpah gui hyc ni xifanih. N hingui te gtho yn tdi. 14 P nug hin dn nde d yta d zh. P hnta nn johyag a du b ja ra ponti ma Hmuh ra Jesucristo. N nug tengub darb d tube ra Cristo, tengub d tug ua ja ra ximhi, ngue hin d t y n tte a. N nu y n tte ra ximhi, hin te rn jaui a ba d t. 15 P nu

11Gun
Manda ran zofo, n ran zngua ran zgui
GLATAS6 in yoh ra Cristo, hin te di muui b nthqui o hinna, p manda di muui ngue i ja ra temadayo. 16 N d p Oj da hyurpa y mbi, n di un rn johya gtho too i yo ra yu d xi ah, nguetho gue majuni y thni Oj . 17 Nu y

360 pa d mba b ya, o mm gad ngah ma mbi, nguetho i ja y mbdi ma ji hap bi tsgui, nangue dn yhg ra Hmu Jess. 18 Ma z cu ah, dami cohmb r mate ma Hmuh ra Jesucristo. N hnta d xi ah a ya.
Nu ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ra dhnini feso

nguetho mm xn ngu rn hu cate bi yrcah darb d bhmb a r Tsnt di huqui. N guea rn jpi bi daj b m dh ma mbih a r Tsnt. 7 Ngue mm bi hugah Oj, n guea du a r Tsnt bi pj, bi nde bi punga ma tsoquih. 8 N mm xn ngu rn hucate Oj, ngue bi jaj d phmb a r yu, n bi daj rn yomfni xn ho. 9 P bi jaj Oj d phmb ba mn tgui, ngue ba mm bns da yte ngue da yta ra Cristo. 10 Nguetho da zn ra pa di juaa ba mim bn Oj da yte, ngue di jap ra Cristo di manda gtho ja ua ja ra hi np mahtsi. 11 Nua Oj i te ba gtho mim bni da yte, n bi huangah mayab ngue dan yoh ra Cristo. N nanguea dn yoh ra Cristo, s ga hmhb y n jpi di daj a. 12 Guea bi zn Oj nanguej, jananguea da tspa Oj b bi hnu a ran ho da yrcah. N gueche y mbdighe d cyihe ra Cristo, n y mbdighe bi yrcahe a. 13 N ah, nub gm yhmb rn ho madayo ra Cristo di pj, gue

EFESIOS
Nug dr Pablog, nangue r ph Oj ma bigbe ra Jesucristo. Nuah gy ycyih b ja ra hnini feso, d otah na ra scu. N gtho gy mbti ah Oj nangue gu cyih ra Cristo Jess. 2 D p Oj ma Tah di da ah rn jpi, n rn johya da hyuta ni mbih, n ma Hmuh ra Jesucristo.
Ran zngua
spah Oj, nua r Ta ma Hmuh ra Jesucristo. N nangue a dn yoh ra Cristo, nua Oj bi jcuah nangue gtho y n jpi i ja b mahtsi. 4 Nu Oj bi huangah nangue ra Cristo nub ma hiny ra ximhi, nguetho in ndej hin din ja ma tsoquih, n xtn hotho ma mbih b na nu Oj. 5 N nangue r ph Oj ya x huangah, n nangue ra Jesucristo bi jaj ngue dy thnigah Oj. N guea bi yte nguetho bi hugah. 6 Jananguea zi d spah Oj,

3D
Oj di jcuah nangue dn yoh ra Cristo
361
EFESIOS1,2 ram hma majuni a, g ycyih a. N nub gm ycyih, n ah g hymhb r Hogandhi Oj, ra hmpya ngue y mbti ah Oj, tengu x ma. 14 Nu r Hogandhi i udi ngue majuni ga hmhb rn tunni di daj Oj b bi zn ra pa da zixcah b mahtsi, gtho gah ngue y mbtigah a. Guea n spah nuxte thoho a.
362 di manda. N hingui s nda da ndnba nda ra thuhu da tmbi i ja manda r tsdi gue i bhya o gue y pa d yp. 22 N gtho ba i ja Oj bi japa ra Cristo ngue gtho di manda. N bi japa ra Cristo ngue di manda gtho y ycyi, nguetho tengu b ma yh a di mandagah. 23 N nu y ycyi i bi tengu b r ji ra Cristo. N d comhb ba gtho i ja ra Cristo. N nu r tsdi yua ba g zh ua ja ra hi, np mahtsi.

nub m c ngue gu cyih a ra Hmu Jess, n i ja ah ran hucate nangue ni miycyih, dn ybe Oj, 16 n zi d xi Oj i hu ma mbi ngue di hucah, n zi d p rm ftsi nangue ah. 17 N nua ra Ta nuxte thoho, guea r Oj ma Hmuh ra Jesucristo, d pah ran yomfni manda gui phmb xn ho a. 18 N d pa Oj ngue manda da xoca nin yomfnih, ngue gui phmb a ran ho nuxte gu thmb, ngue guea zonnah gui comhb a. N gui phmb ngue mm nuxte thoho di muui ba di da ah Oj gtho too y mbti a. 19 N d p Oj gui phmb mm xn ndoho r tsdi r Hogandhi hin hap nn zgui, ngue dim pp mbo ma mbih, gtho gah d cyih. 20 N ndata r tsdi ngue mm s a dim pp mbo ma mbih, guea b xoxa ra Cristo b b xn du, n bi japi ngue da hyup ja rn yi Oj b mahtsi. 21 N nua ra Cristo bin tun manda ra tsdi xinda gue too gtho ja y tsdi b mahtsi ncua ja ra hi, o gue y tstabi, o gue y ngrbi, o gue mida

15N
Nu ra Pablo i p Oj di un ran yomfni xn ho y ycyi
N mambto tengutho b xt tuh nangue ma tsoquih, nguetho him mi rpah masu a ran ho mi sij. P nuya nu Oj bi daj ra temazi nangue ra Cristo. 2 N nuah nub hin gm ycyih, gm tnhd y n tte ra ximhi, n mad manda ah r hmu y zthu, tengutho y pa ja b ya, gtho too hingui rpa masu Oj, n hingui te ba nde Oj. 3 N gtho ghe daangu tho mi th b mambto, n mi tnhd ba min nde ma ji zhh. N d t ma ph zhh. N nub xc thoqui xc tnhd, mm xc nuh r cu Oj b, tengu tho mida. 4 P nua Oj mm xn ngu r yembi i ja, n mm i ja rn hucate nanguej. 5 Jananguea bi daj ra dayote, tengu b darb bi xoxgah ra Cristo, madagueb tengu b ya x du ma teh nangue ma tsoquih. P nangue r mate thoho Oj xtm phmb. 6 N nua Oj ndata bi xoxgah ra Cristo Jess, n bi jaj darb d huhmb

Dm phmb nangue rn hucate Oj
363 a ra Cristo b mahtsi b nam bn Oj. 7 Guehna bi yte, ngue gtho y pa mazi da yuh rn hucate, n da fdi hin hap s a r mate bi yrcah b m ynj ra Cristo Jess. 8 Bi pj Oj b m hmhb r mate thoho Oj, n hin nangue y hogantte d th. P nangue a rn tunni zh Oj xtm phmb. 9 N hin nangue ra bfi xn ho xt th, jananguea njon da z din ytsi. 10 Nguetho bi yrca zhh Oj ngue dm bhmb madayo nangue ra Cristo Jess, guep da z ga th xn ho r bfi bi zn Oj mayab.

EFESIOS2 hyaj. 15 Nguetho bi du ra Cristo, n guea jua y n tdi y judo bi xi Oj, ngue yn tuti mi t. N bi japi ngue daangu ga comhb ra temazi y judo n hing y judo, nangue madayo d bhmb ra Cristo ya, n hinga dahma danyo b dn nuj Oj. Jananguea hin dadn shmb ya. 16 N nub mi du b ja ra ponti ra Cristo, bi japi da numanho Oj hnta go too ma ji da ycyi a, madaguea y judo, uague hing y judo. N him man shmb . 17 Nua ra Cristo bi zcua ja ra hi n bi xij ran ho madayo, nguea d sh ran si mi th a Oj, gueche dy judohe ngue mi hnthe r yu Oj, n ah ngue hing y judoah ngue gmin yomanhtho nangue r yu Oj. 18 N guea ra Cristo bi z dn ymanhoh Oj r Ta, nguetho ndata r Hogandhi bi daj, madagueb dy judoh o gue hin dy judoh. 19 P nuya hin gu bhmb tengu b gy damhninih ya, p daangugdah ngue dy ycyih. Nguetho nuya gtho gah dy mnguh b b b Oj, n gtho gah y thni gah Oj. 20 N nuj dy ycyih, tengu b nda ra ngu bi the nguep dim b Oj. N bi dmi bi hyh y pngahy mayab, n y bih ra Cristo nub mi ma nangue ra Cristo. N bi dmi tengu b i pa mbmi y guangujdo nda ra ngu, n gues a ra Jesucristo a ra do mahyoni bim pp. N guenj tengu b dy fteh bya. 21 N nua ra Cristo tengu b ra cemento nn zt y do b pa nthtse a ra ngu, ngue da gomanho, asta

nu ah ngue hin gy judoah, o gadn yxh nangue r mate Oj, p damim bmhb ngue yatho gnn hyaj Oj mambto. N nte m hmpya gm th tengu m the ngue d hc ma xifanihe dy judohe. N guea n huta thohohe gy ynthquih. 12 N nu y pa , hin te nin jah ra Cristo, xn te nin jah y judo. N hin gn phmb ran hogui ngue mi man Oj da yte. P gm bhmb ua ja ra ximhi n nte gm tmhb ba da yt Oj, nguetho hin gn phmb Oj. 13 N gm yo man ht h nangue a Oj, p nuya b jnnah, n s guin yoh ra Cristo ngue bi du nanguej. 14 P nua ra Cristo bi jaj dn ymanhoh, dy judohe n ah ngue hin gy judoh. N bi jaj ngue daangu b na nuj Oj y judo n hing y judo. Nua ra Cristo bi hogah ba madn

11N
Nu ra Cristo bi jaj dn ymanhoh dy judohe nah
EFESIOS2,3 gueb go bi guadi xn ho, guep ja r ngu Oj, tengu ndes Oj. 22 N nangue dn yoh ra Cristo, nj tengu b dy doh ngue dim pp ja a r ngu Oj, guep i bh r Hogandhi.
364 dad mube, n him man ynibe ngue ga xih y ji ngue hing y judo rn ho madayo ra Cristo. P guehma bi dac Oj ra mate ngue gam mang a, n ga xih y ji njon da hyti da mbede hangu nan ngu yn ho in nde di daj ra Cristo. 9 N bi dac r bfi ga japi gtho y ji da bdi ba him mam fdi, ngue ba mm bn Oj da yte b r mbdi thoho, ngue n hing y judo da zin Oj b da hyn r mate ra Cristo. N guea mi snni da yt Oj, ndata Oj bi yte ba gtho ja ua ja ra ximhi, np mahtsi. 10 Guea mm bn Oj da yrpa y ycyi, guep da fdi xn ho gtho r hoganyomfni, da b i bp mahtsi ngue i ja y tsdi. 11 N guea i t Oj ya, tengu mim bm b ra mbdi thoho da yte, nangue ma Hmuh ra Jesucristo, n da yte gtho y pa mazi. 12 N nangue d cyih ra Cristo, hin d su ga smhb b nangue ma mbih ngue dan yh Oj. N d phmb da yde. 13 Jananguea d ah ra mate hin da du ni mbih b dn nug ran nbi, nanguea d xi ah ran ho madayo. Xingui ts guim bmhb nguea dn nug ran nbi, p da dn johya thohoh ngue bin dac ra tsdi ga ht yn nbi.

Jananguea d p r tsdi Oj nangue ah, dr Pablog. P d ofdig nangue d xi ah ran ho madayo, gue ah ngue hing y judoah. 2 Masque ya g yhmb ngue Oj bi dac ra bfi ngue d xi ah rm hma, nangue r mate thoho. 3 Nug ya d otah ts ba bi yurczh Oj, ngue njom mi pdi, ngue n hing y judo da zin Oj nangue ra Cristo. 4 N nub g nuh ra scu, s gui phmb a bi xic Oj ngue njom mi pdi nangue ra Cristo. 5 N xn ngu y jya bi thogui ngue him mi xi Oj y ji ba mim bni da yte. P nuya bi uega ma mbihe gueje ma bighe ra Cristo n y pngahy, n bi jaje r Hogandhi ga phmbe ba him mam fdi, ngue i fh ya. 6 P nuna him mam fdi, guehna ngue ran ho madayo s gui phmb ya ba i ja ua ya, ngue n y ji hing y judo s dim bhmb Oj tengutho y judo. N ndata gui comhb y judo ran hogui bi yt Oj nangue ra Cristo Jess. N ndanjitho gui comhb nangue r ji ra Cristo, nguetho ya g ycyih rn ho madayo ra Cristo. 7 P nangue r mate zh n r tsdi Oj s gam mang rn ho madayo ra Cristo, madaguea him man ynigbe. 8 Nug hin te ts

Nu ra Pablo r bfi i xih ran ho madayo hing y judo
dm bng ngue n ah gy mnguh b b b Oj, dn dnyahmu d pah ra jamadi Oj r Ta ma Hmuh ra Jesucristo. 15 N r Ta gtho y ycyi, n bi zm b mahtsi, n btua ja ra ximhi. 16 N d p Oj ma Tah

14Nub
Rn hucate ra Cristo
365 nuxte thoho di muui r tsdi, ngue di zac ni mbih nangue r tsdi r Hogandhi Oj. 17 N d p Oj ngue din zm b mbo ni mbih a ra Cristo, nguetho gu cyih a. N d p Oj ngue manda din te nin hucateh, n nangue nin hucateh d zac ni mbih. 18 Jananguea n ah n gtho mida y ycyi da z gui phmb hangu nan uanti, n hangu na mba, n hangu nan h, n hangu nan htsi a rn hucate ra Cristo. 19 N madagueb hingui s gtho ga phmb rn hucate ra Cristo nguetho mm xn ngu, p d p Oj ngue manda manda gui phmb a, jananguea da z gtho da yuh ni mbih a r tsdi zh Oj. 20 P xn ho ga spah Oj gtho y pa mazi, nguetho i ja r tsdi da yte xn ngu manda, xinda guea ba d hmb o ba dm bmhb. Ngue ndata ra tsdi dim pp mbo ma mbih. 21 N gtho gah dy ycyih, xn ho dan johyah ga spah Oj, nanguea ra Cristo Jess d phmb, hnb go njmb mazi. N hnta gam bmhb a ya.

EFESIOS3,4 gan jamansuh ngue hinga dahma danyo guim bmhb. P dami thoqui gui tnhd r Hogandhi Oj di ja ah ndata guim bmhb. 4 Nguetho tengu b gtho ndanjidh b na nuj Oj dy ycyih, n ndata r Hogandhi Oj d comhb. N ndata d tmhb ba da yrcah Oj, ngue gtho bi zongah. 5 Hnta nda ma Hmuh i bi ngue di mandagah. N ndata ma tcyih nangue ma Ojh i bi, n ndata man xixyh d th, ngue d uhmb y mbtigah Oj. 6 N ndata Oj guea ma Tah d comhb, ngue gtho gah, n gtho di mandagah, n gtho di yonj, n gtho gah i bp mbo ma mbih a. 7 Nua ra Cristo, nangue ra mate thoho, dahmadanyo y tsdi bi daj nda ngu ndaj ngue s ga th ra bfi ngue ndej ga th. 8 N guea mn toti b ja rm hman Oj mayab: P guea ra Cristo bi un y tsdi y ji b m mbeng b mahtsi, b mi dmbni. N bi brba r tsdi gtho nan ngu ran tso mim bnt y ji. 9 N nub mi mbeng b mahtsi, mfdi ngue guep b nxp, n bi zcua ja ra hi, n bi mba ntgui. 10 Gueta b ci, n gueta bi ndex mahtsi, ngue da yuts r tsdi b mahtsi, n hnb go hap, ncua ja ra hi bi yuts r tsdi. 11 N dahma danyo y tsdi bin daj nda ngu ndaj ngue dy ycyih. Bin dac ma tsdihe daghe ngue ma bighe ra Cristo, n da ah di jaah gam pngahyh, n mida ah di ja ah gad yomhb a ran ho madayo, n da ah di ja ah gam mbdih,

Nug dr Pablog d ofdig nangue d ta r bfi ra Hmu. N d ah ra mate ngue gam bmanhoh tengu nin sh ngue ya bi zonnah Oj. 2 N hin gan yxh, p gui yth ngue hiny ni tsdi zhh, n hin gan xmbi nda ngu nda ah ba i ttah, n hin gan xuhnanyah nda ngu nda ah, p gan huj. 3 N mm

Nu r Hogandhi Oj di jaj ndata gam bmhb
EFESIOS4 n mida ah di ja ah ngue gan xnbateh nangue rm hman Oj. 12 Ngub bi yta ra Cristo, bi un y tsdi y ycyi, nguep da z da yte xn ho ra bfi bi znbi nda ngu nda, nangue r bfi Oj. Jananguea da z da dm fxtah. N guea dn te r bfi Oj a, tengu b bi zac r ji ra Cristo. 13 N da zni ngue gtho data gam bmhb nangue ma tcyih, n gtho ndata ga phmb xn ho r Tsnt Oj. N guea dn te xn ho ma mbih n dam bmanhoh tengu ra Cristo. 14 N nub guea d homhb, hin da thj tengu b dy thnih, b boo dahma danyo da xij ngue da yna da hyj. Nguetho nu y hyte na gueb mm pdi, p hnta in ndej ga tnhd y fhni. 15-16 P ga pdi ga tnhd a majuni nangue ran hucate. N guea nn te xn ho ma mbih, n di jaj tengu b ndanji tho ga cohmb. Tengu b r jigah ra Cristo, n nua ra Cristo, tengu b r y a. N guea nn zt y ycyi. Nguetho di manda gah n di zrca ma mbih, di jaj ndata gam bmhb, n gtho ga comhmateh xn ho ra bfi bi daj nda ngu ndaj, ngue da dm fxtah, nangue ran hucate. N guea nn te xn ho r bfi Oj, tengu b bin te xn ho r ji ra Cristo.

366 y ji hinga na p Oj. N him mam bhmb tengu y ji ngue di manda y tsonyomfni zh. 18 N nu i yo tengu nda ra xd nangue y n yomfni, n hingui pdi ba nam bna i te nguetho hingui yo b ja rn nqui Oj. N hinguin nde da b Oj nguetho mm xm m y mbi . 19 N hingui pts y s b t y tsoqui, nguetho ya xm bnt ran tso, n mm di ho da yte hnta go ba man tso, nguetho hiny mbo y mbi ba di zdi ngue da zmmi. 20 P nueh hinga ngub bi xnnah bi xiah nangue ra Cristo. 21 Ya g yhmb nangue ra Cristo, n nub majuni g yhmb ba bi xi ah, gu phmb ya ngue guea majuni a. 22 Jananguea dami hyhmb gtho ba gnm bhmb, ngue ni nyonyomfnish i h ah, ngue ba gu ndes gui yth. 23 N madayo ni mbih n nin yomfnih, ngue gtho madayo guim bmhb ya. 24 N dami hyeh ngue gtho madayo tengu bi znnah Oj nangue r ph zh. Nuya dami yuhmb ram bi njuntho gui yth, ngue nte man tso gui yth ya. 25 Dami ysh a ra fhni ngue madn xihmb nda ngu nda ah, n guim mamhb a majuni. Nguetho tengu b ndanjitho d comhb ra Cristo. 26 N nub gun cuh nangue ran tso i tte, p damm fhmb, mamn d ah ran tso. N hinga ndapa gan cuh. 27 P xingui ts ga cth ra zthu b ja ma mbih. 28 Nub gum ph da ah, p gui ysh a gnm ph.

dra Pablog dm pngahyg nangue ra Hmu b d xi ah na jaua, ngue nuah him mam bhmb ya tengu
17Nug
Dm bhmb madayo nangue ra Cristo
367 N gam phmb xn ho, n guea gd tmhb a gu homhb, n da z gui fx mida ngue hiny ba da hyoni. 29 N yo gum mamhb y tsore, p guim mamhb ran ho d z n d hyu y mbi too gui xihmb. 30 N yo gad unhd ra dumbi a r Hogandhi Oj nangue nda ra tsoqui. Nguetho nua i bp mbo ma mbih, n guea da yudi ngue y mbtigah Oj b rn zgui ra pa, tengu b jaj ra sello. 31 Dami ysh a gn bmanh, n hin gan cuh b ja ba da si ah o ja ba da ttah. N yo gad cmanh nda ngu nda ah, n o gum bmhb ran tso nangue ni mijih. 32 P gan yrpah ran ho nda ngu nda ah, n da xtn ja ni yembih, n gam punbah nda ngu nda ah, tengu tho punnah Oj nangue ra Cristo.

EFESIOS4,5 di manda ra Cristo n Oj, nub i thoho ran yomtni, o gue im bn ra tsonyomfni, o gue i t ran tsiyate. Nguetho nu ra ziyate tengutho b i thnde ba i ja. 6 N njon ga jaf da hyj gueb boo da xij ngue xn ho b ga th ran tso. Nguetho too da yt ya yn tso, mm xn ngu da nu r cu Oj, nangue a him bi yrpa masu Oj. 7 P hin dan yoh too i t ran tso, nguetho hiny ba man jah . 8 P nuah mambto gm yoh b ja ra bxui. P nangue gu bhmb ra Cristo ya gu bhmb b ja rn nqui a. Nuya dmam bhmb tengu rn sui b ja ran nqui. 9 N nua rn nqui Oj, guea dn jah ra hogambi a, n guea dm mamhb majuni a, n guea d th ran ho a. 10 N dami hyumbi gan xhmb gui yth ba d hyu r mbi Oj. 11 P xngui ts ga th tengu t i yo b ja ra bxui. P ga uhmb ngue nte n mbatho ba t. 12 P ga pts ma sh hin gam mamhb ba t i t mn tguitho ran tso. 13 P nua rn nqui Oj di yot too i yo b ja ra bxui, ndepe da bdi ngue i ja y tsoqui. N hingui s da yn mantgui thoho nda ba te, nguetho nua rn nqui Oj di yot gtho ran tso. 14 Jananguea ntoti: Daman nuhmb ngue gu hmb, tengu b gy duh, nguetho nua ra Cristo di da ah ran nqui, bi yna. 15 Jananguea dami jamansu ba gu th, n hin gam bhmb tengu y ji ngue hingui pdi ba te. 16 P madaguea xn hi y pa i ja b ya, dami hyumbi gam phmb xn

Ga th ba ta Oj, nguetho y thni gah a ngue di hugah. 2 Ngue ga rpah ran hucate ma mijih, tengutho ra Cristo bi hugah b mn ds b ja ra ponti nanguej. N nu ra Cristo bi un r te, nda ran tunni ngue bi numanho Oj. 3 N y thni gah Oj, jananguea xingui ts gam bmhb ran tso, hin ga th ran yomtni, xng ran tsiyate, n xnga nda ran tso ga th. 4 N hin gam mamhb ra tsore o gue ran ynt, n hin dan y mangtih, nguetho hin rn thui r ycyi Oj . P ga xihmb Oj jamadi nangue rn ho bi daj. 5 P d phmb hingui s nda da yrp

Da yte xn ho y thni Oj
EFESIOS5,6 ho. 17 Yo gu coymbih, p dami hyumbi gui hyoni gui phmb r ph ra Hmu. 18 P hin dn johyah a ra si, nguetho di tsongah a. P manda dn johyah r Hogandhi Oj. 19 N da dn johyabah nda ngu ndaj ngue dan xihmb ba i rcah ra Hmu, ngue dan tuhmb y thuhu Oj gtho ma mbih d spah Oj a. 20 N thocua thoho ga xihmb jamadi Oj ra Ta, nangue ba gtho jaj, nangue r thuhu ma Hmuh ra Jesucristo.

368 ba da thnbi, pgue gtho i jua a ran ho. 28 N gtho yn yoh, ndeb di huc y xisu, tengu b n huc r jizh. Nguetho nu too di huc r xisu, din huc zh a. 29 N xinga nda ra ji i san r jizh, p din jamansu, n i uni xn ho r ji, tengutho i ta ra Cristo nangue y ycyi. 30 Nguetho nuj dy ycyih, tengu b r ngcyi n r doyo gah a r ji ra Cristo. 31 Tengu mn toti: Nub nda ran yoh i sin r xisu, i soh r ta n r mbe, ndamhma da z di manda r xisu, tengu b r jizh, bi yna ra tohni. 32 N xn hi da bdi ba nam bn na, p d ng dr Pablog, ngue i udi nangue ra Cristo n nangue y ycyi. 33 P n im ma, gtho ah ngue gyn yohh, dami huc ni xisuh tengu b gn huc zhh. N nuah gy xisuh damin numansu ni ndh. Nuah gy thnih gy ycyih dami yth ba man ni tah ni mbeh, nguetho guea y n thh a ngue gui yth. 2 Dami numansu ni tah n ni mbeh. N guea r mbdi a rn tdi Oj ngue n jp Oj nda a, ngue bi ma mayab. 3 N guehna ran jpi bi ma da nu nda b da yte, ngue din ja ran johya n xn ngu y pa dim bcua ja ra hi. 4 N nu ah gy tah, nub gu sh ni thnih, ndeb hin gui jaf din cutho. P dami temanhoh guep d ycyi ra Hmu . 5 N nu ah gy mbfih n gy yhh, dami yth xn ho ba im man ni hmuh ua ja ra hi, n guin numansuh , n gui suh. N

hin dan junth, p da xtn yh thohoh, nguetho gtho gah dn numansuh ra Cristo. 22 N nu ah gy xisuh, dami yth ba im man ni ndh, tengutho b gn yth a im mam ma Hmuh mahtsi. 23 Nguetho nu yn yoh i bto b ja r ngu, tengu a ra Cristo i bto b bh y ycyi, ngue tengu b gues a r ji a, n rm prpate gtho . 24 Nu y xisu da yte ba gtho im man y nd, tengu tho y ycyi da yte ba gtho im man ra Cristo. 25 N nu ah ma minyoh ah, dami huc ni xisuh, tengu tho a ra Cristo bi huc y ycyi, n bi un r te nanguej. 26 N nu a ra Cristo ngub bi yte, nub mi japi da bo xn ho gtho y ycyi nangue rm hman Oj. Nguetho ram hma tengu b ra dehe i pete gtho ran tso. N nua ran xixy, nda ra hmpya ngue ra Cristo bi hoga ma mbih. 27 Ndamhma da zin y ycyi, ngue ya gtho mahoqui, n nte man tso din yoh. N hiny

21N
Dim bmanho y ycyi b ja y n ngus
369 mph thoho gui yth ni bfih, tengutho b gn yrpah r bfi ni Hmuh ra Cristo. 6 Dami yth xn ho ni bfih, hinga hnb in nu ah ni hmuh, p dami yth tengutho b gnn yhh ra Cristo. N gtho ni mbih, n guea r ph Oj a bya. 7 Dami yt ni bfih nangue ran johya, tengu b gn yth r bfi ni Hmuh mahtsi, n hinga hnta dn numanho ah y ji. 8 N damim bmhb ya, Oj di cosah ran ho nangue ran ho xc yth, madaguea gy yhh o gue gy hmuh. 9 N nu ah gy hmuh, p gui yrpah a xn ho ni mbfih, o gue ni yhh, tengu tho b gn ndepe da ytah ran ho. N hin gui xihmb yn nbi, nguetho gu phmb ngue ndata ni Hmuh mahtsi. N nu a ra Hmu mahtsi hin di hysp na nuj.

EFESIOS6 ra zthu i sc ma mbih. N nub d thmb ran si, ya d juahmb xn ho, n d nuh xingui ts d bhmb. 14 N nu y tgui d xi ah, n gue nn sh . Ngue nua ram hma d tnhd, ngue tengu b ran gti ngue ra tgui gam pth. N nua n hmhb ran hogui bi yrcah ra Cristo, tengu b ra coto ngue ra tgui a, ngue hingui s da dj ra zthu. 15 N nua n ymanhoh Oj nanguea ran ho madayo d hmhb, n guea n huth ran zambi tengu b d nt ma zapatoh ngue y tgui, n dan tihmb ga shmb ra zthu. 16 N manda, nua n phmb majuni Oj, ngue tengu b nda ra xitgui n dqui gtho y n s ra zthu, tengu b tngbah nda ra sibi. 17 N nua n phmb majuni dm phmb, tengu b d pant ma yh ra fi ngue ra tgui, ngue hin gam bmhb a in nde di bngah ra zthu. N nua rm hman Oj, tengu b ra espada di daj r Hogandhi Oj, guea dm muth ra zthu a. 18 P thocua thoho dan yh Oj, ga f r tsdi, xngui ts ga sh nan yh Oj, tengu di bngah r Hogandhi Oj. N dan hyah hin dan xmbih, ngue ga f Oj da mbx gtho ma miycyih. 19 N nug dr Pablog, dami yf Oj nanguec, ndamhma di dac ran yomfni n ga hutanzambi gam mampa rm hma, n ga xi hing y judo ba nde Oj ngue da bh ya. 20 Guea nn ofdig a, ngue d xic y ji ba bi xic Oj. Dami yf r tsdi Oj ngue hin ga su ga thoqui gam mang rm hma.

nuya ma z cu ah, ga zacua ma mbih nangue r tsdi Oj i jaj. 11 Ngue tengu nda ra dofi i he r he ngue ra tgui n tcua y n s y n sih. N ngutho r tsdi Oj b d homhb ngue hin da z da hyj ra zthu. 12 Nguetho hinga gue y ji man sih, p gue y hmu y tsoqui, ngue ra zthu r hmu ra bxui i ja gtho ra ximhi. N gtho y m ftsih ra zthu in youi ran dhi, n gtho ba m tsdi b nxp bh r hmu ran tso, gtho man sih . 13 Jananguea tengu b ga heh y tgui ya, nangue gtho r tsdi Oj, ngue ga hth ga tf y n s

10N
Di zrca ma mbih r tsdi Oj tengu r he ra dofi
EFESIOS6
Ran zngua ran zgui
370 da hyuta ni mbih. 23 P Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo da hyuta ni mbih, n di ja ah gui hu c ni miycyih, nguetho g hymhb rn ho mbo ni mbih. 24 P Oj di da ah rn jpi gtho ah too gtho hin gui ytsa gnn numanhoh a ma Hmuh ra Jesucristo. N hnta d xi ah ya.
d pnhd b na ma cuh ra Tquico, ngue mm mahuqui. N nuna mm te xn ho r bfi Oj. Nua da xi ah ba gtho dad jag, n nangue gtho ba d t. 22 Nuna ra Tquico da gx na ra scu d t, n da xi ah nangueche, n
21Nuya
Ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Filipos

ba h mahna ra Jesucristo. 7 N guea n p ra jamadi Oj a, ngue mm dm bn ah. N tengub daangu d sh ran nbi d sg n guea n comhb rn jpi Oj a, d gueb d ofdig, o gueb d bp ja ran junbate, ngue dadn yn a rn ho madayo ra Cristo dm ma ngue majuni a. 8 N hnta Oj i pdi hangu nan gu b n hucah, n tengu b mm ni hugah ra Jesucristo. 9 Hananguea d p Oj ngue manda xn gu din ja ah ran hucate nda ngu nda ah, n din ja ah ran yomfni xn ho, n guim bmhb xn ho nangue a ba gtho gu th. 10 Ndamhma gui huanhd ba manda xn ho gui yth, n ndata guim bmhb, n hin hap di nqui ni tsoquih b bi zn ra pa ngue ba h ra Cristo. 11 N hnta ra Jesucristo s di da ah ra hogambi, ngue xn gu y hogabfi din ja ah, n guea d tspa Oj a.

FILIPENSES
Nug dr Pablog d yobe ra Timoteo dr yhbe ra Jesucristo. D otbe na ra scu gtho ah ma z cu ah, n y ngrbi n y m ftsih y ngrbi, n gtho i bp ra dhnini Filipos ngue i tnna ra Cristo. 2 P d ndep Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo da yntsah rn jpi n da hyuta ni mbih.
Ran zngua
d mpa ma Oj, ndand ngu ndand dm bn ah, nguetho gue ah mam ftsi ah bi dac Oj. 4 N zi mm i jag ran johya b d p ra jamadi Oj nangue ah. 5 N dadn johyag nguetho ndata r bfi ran ho madayo d comhb, guea gn zj a, n guea g yth b r mbdi g ycyhh, n asta gue y pa i jabya. 6 Nug d pdi ngue Oj di thocta a ra hogabfi ngue bi dmi bi yrb ni mbih, janangue a di juadi xn ho b bi zn ra pa

3Jamadi,
Nu ra Pablo i p ra jamadi Oj nangue y ycyi
z cu ah, dn nde ah ngue gui phmb, guea nn te 371
Hnta ra Cristo nm b a ra Pablo

12Ma
FILIPENSES1 ran ho madayo a nm bc ua. gtho y dofi ua ja ran gutstabi, n gtho mida y ji i pdi ngue r bfi ra Cristo a n bc ua. 14 N d gueb d ofdig, p guea n hyutan zambi ma cuh ngue xn gu i bcua, n hinguin su b im man rm hman Oj. 15 I bcua da ngue im mampa rm hman Oj, i sya nangue rm hman Oj d t. P i bh mida ngue im man rm hman Oj ngue nde da yt ran ho. 16 N nu ngue i ja ran tsya, im ma nangue ra Cristo, nguetho in nde ba da ds . P hinga gtho r mbi im ma, p hntho nde ngue di yop a ma dumbig ua ja ra fdi. 17 P nu mida di hug, n nde da mbxgui, n guea n man rm hman ra Cristo , nguetho i pdi ba n bc ua, ngue dn ynba a rn ho madayo ra Cristo. 18 P madague a hnta go too im mampa rm hman Oj, d gueb ndata im bni o hinna b im ma nangue a ra Cristo, n guexta a mm dadn johya. N thocu thoho dan johyag. 19 Nguetho d pdi ngue ga pmanhog ua ja ra fdi, nguetho zi gu f r tsdi Oj nanguec, n zi i fxc r Hogandhi ra Jesucristo. 20 Nug hin dn ndeg ngue mbjua ga pts ma s nangue ba d t, p mm dn nde ga hutan zambi gam mang xn ho rm hman Oj b bi tsgb. Janangue a gtho y ji da bh rn uxte ra Cristo nangue a d t, madagueb d bc o gueb da thog. 21 Nguetho hnta d bi nangue ra Cristo, dn ndeg ngue din uxte ra Cristo nangue
13Ngue

372 ba gtho d t, n manda tho b d tug. 22 P nub guexta a dad thoqui d bcua ja ra hi, s ga th mida y ji ngue da ycyi a ra Hmu mahtsi. P hin d ps nda a ga huanhni, hague dam bi, uague ga tu. 23 P nug mm xn hi ga pdi nda a ngue manda xn ho. P nub da hnsg, manda dn nde b ga tu ngue ga mba nm bbe ra Cristo, nguetho manda xn ho nanguec. 24 P manda xn ho nangue ah ngue guexta a d bc ua ja ra ximhi. 25 Janangue a d hxanjuni guexta a dam bc ua ngue ga fx ah ngue dn te ni tcyih. N manda din ja ah ran johya b manda g ycyih ra Cristo. 26 N nub d bc ua ja ra hi, n gun nuj mahna, mm da hyu ni mbih nangue ra Cristo, n gui yspah ra Cristo bya. 27 P damam bhmb ba rn sh rn ho madayo ra Cristo. N madague a darb d bhmb o yab d bc, p ga c ran ho gui yth bya, nangue da angu guim bmhb, n gui fhmb ma tcyih nangue rn ho madayo ra Cristo. 28 N hin gui suh too da z ah nangue ran ho madayo. N nangue hin g suh, da bdi ngue di bh y te , n da bdi ngue i ja ah ra temazi ngue bi da ah Oj. 29 Nguetho hinga hnta ran ho bi da ah Oj ngue gui ycyih ra Cristo, p na manda ran ho, ngue gui sh yn nbi nangue ra Cristo. 30 N daangu d th ya, dadn nbah ngue dn ymhb a ran ho madayo, tengu thoho g nuh d t mmbto, n gu hmb ngue guextaa d t ya.

373
Nu rn uxte ra Cristo, hiny ran ytsi
FILIPENSES2 a ra Hmu nangue gtho ba i ja, ndamhma gtho da yspa Oj ra Ta.

Nu y ycyi gues yn yoti ua ja ra bxui
Nub guea ra Cristo di z ah, n gu phmb rn hucate a, n nub gun yoh r Hogandhi Oj, n gu phmb gui yth ra yembi n ra mate, dan johyag b. 2 P dami yusca ma mbi ran johya nangue ba gu th ya, ngue ndata guim bmhb, n da xctn huctah, n daangu nin yomfnih guim bmhb, hinga dahma danyo guim bmhb. 3 N hin ga th ran yya, n hin dan yxh, n hin gam bmhb ngue dan uxteh, p manda da bnse nda hingui hos xinda gue g mida. 4 N hinga hnta ga honsh gam bmhb, p na i hon mida ga fxh. 5 P nda ngunda dam bmhb tengu tho b bnj ra Cristo. 6 Nu ra Cristo daangudui Oj a, p him bin yzh ngue Oj a, nguetho bi bnj. 7 Ngue b sogui gtho r tsdi mahts, n bin yh b mn ji ua ja ra ximhi, n bi mbx y ji. 8 N nub mn ji xingui ts bin ytsi, p bi yte gtho ba min nde Oj, n bi du b ja ra ponti tengu nda ra tsombi. 9 N nangue a bi yt ra Cristo, Oj bi yspa a, n bi un ra tsdi manda xn gu, n guea ra thuhu bi unni mm manda di muui. 10 Janangue a nua ra Jess guea rn sui din thnde a, gtho bp mahtsi ncua ja ra hi n gtho xn du, y ji n y m bhni Oj n y zthu, gtho da yspa ra Jesucristo ra Hmu. 11 N gtho nn gu da bdi n da ma ngue guea ra Jesucristo

a ma z cu ah ngue dad hucah, zi g yth ba d xi ah nub darb mm bhmb, p madaguea yaua d bc ya, manda hnhi thoho gui yth a nin sh ngue i bh ma prpateh, n hin gan yxh, p guin numansuh Oj. 13 Nguetho guea Oj dim pp mbo ma mbih n guea di daj r ph n r tsdi ngue ga rbah r ph Oj. 14 N o gad yni thoh, xn gan junth, p dami yth gtho in nde Oj. 15 Ndamhma njon da dingah nda ran tso ngue da ma i ja ma tsoquih. P dam bhmb tengu man sh ngue y hogathni gah Oj, guep b y ji ngue i t ram ftsi. Janangue a ga th bya tengu nda ran yoti b ja ra bxui, ngue ga xihmb rm hman Oj di un ra te. 16 N nub gui xihmb rm hman ra temazi, nug dan jhyag b bi zn ra pa ngue ba h ra Cristo, ngue hiny ba d pts ma s nangue ra bfi xt t b gu bhmb. 17 Nguetho dad hoca ni tcyih, tengub dad hoc nda ra btse, xn ho b d und Oj. N nug b hin d gua yn ngi d s b gm ycyih, p manda xn ho b ga un ma te n ga fm ma ji, ngue d gua a ra btse ga und Oj nangue gtho ah. Guexta a dadn johyag, n da z gui hymhb man johyag. 18 Janangue a ga comhb man

12Janangue
FILIPENSES2,3 johyag b bi zn ra pa da tna da thog. nub r ph Oj bex ga pnnah b ra Timoteo da nu ah. N nub d pdi ba gad jah b dan johyag bya. 20 Nguetho njohgui bcua manda ngue im bni tengu dm bmbe ra Timoteo nangue ah. 21 Nguetho gtho mida i bcua im bns nangue y bfi zh, n him majuni r bfi ra Cristo Jess im bm bya. 22 P ya gu phmb ngue mm di muui nangue ba i t na ra Timoteo, ngue d combe r bfi Oj, tengu nda ra tsnt i conhui r bfi r ta. 23 P d tmi hasta gueb ga pc ba din jac ua. N mbjua ga pnhd b na ra Timoteo. 24 P xmhma da nde ra Hmu mahtsi ngue da z ga mba b ndihi, gan nu ah. 25 P dm bni ngue mbto ga pnnah b mahna na ra Epafrodito, ma cuh, n d combe r bfi ra Cristo dn ynbabe a rn ho madayo. Guehna gu pncbe ua nangue da mbxcabe. 26 P nuya mm nde da mba b gam bhmb mahna, n mm tu r mbi ngue ya r yhmb ngue m a. 27 N majuni mm mi n mi tstho xtn du. P nangue r mate Oj ngue him bi du. N nub xtn du, manda mm xn gu ra dumbi xc nug b. 28 P janangue a d humbi ga pnhd ndihi na, ndamhma gan johyah b guin nuh mahna, nc da hyu ma mbig ua. 29 N nub bi zm b dami simhb xn ho, n gui yf ra jamadi Oj ngue bi xox a. N

374 gtho y ji guin numansuh ngue te tengu i t na ra Epafrodito. 30 N nuna mi tstho xtn du nangue r bfi Oj, nguetho bi yn r te nangue bi zqui, ngue bi yt ra bfi tengu thob gue ah xzu zj.
19N
Ra Timoteo n ra Epafrodito
Nuya ma z cu ah, d xi ah, daman johyah nangue ra Hmu mahtsi. Nug hin dadn xmbi ngue ga xi ah mahna, gan johyah, nguetho nin hosh ngue d xi ah. 2 Daman jamansuh nangue y tsonyomfni ji, nguetho nu tengu thob y satexyo, n i xi ah jatho da hmpya ni jih ngue da mba nthqui ah. 3 P nuj majuni am hmpya gah b na nuj Oj, nguetho d thndeh Oj nangue r Hogandhi, n dadn johyah nangue a ra Cristo Jess, n d phmb hinga guea man hosgah n ynj y tnigah Oj. 4 P nub boo s na y thni Oj nangue xn hos, p manda s xc ng b, nguetho manda mi pmanho man tteg. 5 Nguetho dm bi nangue y judo, n n hytopa xtm bc b mi thg ma xifani, n gtho d comhbe a bi xije Oj dy hebreohe dy judohe, nguetho nua ma ta ra hebreo a gue a bi xnd mam bombta ra Benjamn mi bh mayab. N d tnd ba im man y fariseo, ngue mm d humbi d t y n tdi y judo. 6 N nug mm d yng a ma tcyihe dy judohe, janangue a mad nba y ycyi

Nu ra Cristo b d cyih, guea n bo ma mbih a
375 ra Cristo. N mi t gtho yn ho im man y n tdi y judo, jananguea njoo too mi s da mana nda rn tdi Oj ngue d fsthoho. 7 N mm bng n zing Oj a man hos. P nuya d pdi ndetho di brpa nn yomfni nda a. N d ts a n bng xn ho sg janangue bi z d tng ran ho nangue ra Cristo. 8 N madaguea hangu nan gu xt zhg, p ndetho manda d bdi, nguetho manda di muui ngue d pc ra Cristo Jess ma Hmu. Janangue a gtho man hos d bdi, ya him mn numanho, ndamhma bi z dn yobe ra Cristo. 9 N nuya s dam bbe ra Cristo, n ntemanho i jag ba d zhg nangue yn tdi, p nangue a d cyi ba bi yrca ra Cristo, n guea bo ma mbi a n in numanhog Oj. Nguetho Oj in numanho i hntho r mate ra Cristo. 10 N nuya hnta manda mm dn nde ga pdi xn ho a ra Crsito. Ngue ga combe xn ho a r tsdi bin tum b mi dmbni, nguep da z dam bi xn ho b d btua ja ra ximhi, n da z dan nb tengu yn nbi bi nu a, n da z ga combe rn dte, ngue nde da ma di brqui xn ho a man yombi zh. 11 N nubya xmhma thoho da z ga combe xn ho a r tsdi ra Cristo bin tum b m dmbni, ngue dam bi xn ho a ra dayote.

FILIPENSES3 a dad thoqui d honi ngue ga pdi gtho ba bi bng ra Cristo Jess b mi bndg. 13 P ma z cu ah d xi ah ya, ngue hinga gtho d t xn ho, p hin dn nde gam bng mahna ba xt t mambto. P guexta a mm dad thoqui d nde manda ga t ran ho, ngue ga th xn ho. 14 N dn nde gan untho xn ho, ngue ga th ga hn a zoncah Oj b mahtsi ga hmhb, nangue d cyih ra Cristo. 15 N gtho ah ngue xn te nin yomfnih nangue ni tcyih, ndeb daangu guim bmhb tengu dm bng. N nub b a nda ah ndanyo gum bmhb, nu a Oj di ja ah ngue gui phmb ba nde Oj. 16 P ndeb ga thohmb tengu zi d th, nangue r bfi Oj. 17 Ma z cu ah, dami tnhd a ba d t, n mida b i ta tengu d t, dami tnhd . 18 Nug dr Pablog, ga xi ah mahna, mm xn gu y nid ya xt xi ah, nguetho mm tu ma mbi nangue ba i t da xn gu, i na i yo b r yu Oj, pgue din shmb ra Cristo ngue hingui cyi ba du b ja ra ponti. 19 N da zn ra pa ngue da guadi n di bh y te, nguetho hnta ba i si n ba ndes r ji i hdumbi. P mm din yx nangue ba i t n hiny y ys. N hnta im bni nangue a ba jaua ja ra ximhi. 20 P nuj dy ycyih, dy mnguh b mahtsi, n dad thoqui d tmdah ngue ba h mahtsi a mam prpateh, ngue guea ma Hmuh ra Jesucristo. 21 N nua ra Cristo di prca ma ngcyih tengu r jizh ngue nuxte thoho, r

nug hingui s gam mang ngue gtho d combe r tsdi ra Cristo, nguetho hin dan sni ngue gtho xtn hotho ga te. P guexta
12P
Gan unthoh ga thmb ra dihi bya
FILIPENSES3,4 rsdi i ja. N ndata r tsdi ngue di manda ba gtho i jaua.
376
Gam bmhb ba ghto xn ho
Ma z cu ah mm dad hucah n mm dm bn ah, nguetho xc daj ran johya, n nangue g ycyih, guea n nqui xn ho ma bfig a. N nuya ma z cu ah, o gad unspa nin yomfnih nangue ni tcyih. 2 N nu aui man ju aui nangue ra Cristo ra Evodia n ra Sntique, dami yrcaui ra mate ngue yo gadn shmi, nguetho gadn cuui nangue ra Hmu mahtsi. 3 N nu i ma hogamftsii ngue g fxca ra bfi, dami fx y xisu ngue dim bmanho, nguetho mm dm pche nub m mamhbe b rn ho madayo ra Cristo. N a ra Clemente n mida bi mbxqui, ngue gtho bi thusca ma thuhuh b ja ra xcu b mahtsi nangue bin daj ra temazi. 4 P thocua thoho dan johyah nangue ra Hmu, n d xi ah mahna, dan johyah. 5 N ga fxh ma mijih, ndamhma gtho y ji da nu ngue dad jamansuh ba nm bhmb. N gam bmhb ngue mi tstho ba h ra Hmu mahtsi. 6 N hin ga hdumbih nangue ba gtho d homhb, p gtho ga xihmb Oj ba d homhb, n ga xihmb ra jamadi ngue zi rcah a xn ho. 7 N nu Oj da hyurca ma mbih bya nangue ran johya hingui s xtm bs nda, p guea ran johya n jamansuc ma mbih n man yomfnih, nangue dn yoh ra Cristo Jess.

Thoscua thoho dan johyah nangue ra Hmu
ma z cu ah, mida jaua ngue dn nde ga xi ah. Ngue gam bmhb gtho ba a majuni, n gtho ba y n thh ngue d hnumansuj, n gam bmhb hin di yoho b d th ba d th, n hin te man tso gam bmhb. N gam bmhb ga rpah ba d hyu y mbi ma jijih, n gam bmhb ga th ba mfdi ngue xn ho. N gam bmhb gtho ba mm xn ho, n gam bmhb ngue ba gtho da tspi xn ho. 9 N gui yth ba gtho d xnnah, n gui tnhd gtho ba xt ut ah. N nub ngub gui yth, da z gan yoh xn ho Oj ngue zi i hurpa n mbi nda.
8Nuya
nu Oj bi dac ran johya nangue a g bnj mahna, ngue gad zj ts. N d pc ngue hin g pumbnij, p hnta nja, him mi s b gui zj mambto. 11 P hin d na ngue xcn nb b hin xqu fxcah, nguetho ya xtn zi ngue i jag ran johya madagueb i ja a ga honi o hiny. 12 Nug d pc ba nm bmanho nda ra hyoya, n d pc ba nm bmanho nda ngue i ja xn gu. N dadn johyag madague a dn niyg o gue d tumanthuhug. N hnta go ba dn nu, uague xn gu i jag o hiny, p i hu ma mbig. 13 N hnta go m tsdi i ndec Oj, ya gtho s ga te, nguetho i fxca ra Cristo. 14 P guexta a xn ho g yth ngue g zj ts, ngue i pan hnumang. 15 N nu ah gu

10N
Bi bnpi ts ram ftsi a ra Pablo
377 bhmb b Filipos, gu phmb ngue hns ah g zj ts nub m png b ra hi Macedonia, ngue r mbdi d mang ran ho madayo b, n g pncah ra mbti. 16 N nub guexta a m bc b ra hnini Tesalnica, yond hyund g pncah ra mbti, gueb m hong. 17 N hinga hntho dn nde ga hni, p dn nde ngue di jp ah Oj nangue a xc daj, nangue g zj. 18 Nug ya d hni ba gu pnch b mi zcua ra Epafrodito, n i pongui ts ba d honi. N nangue ba gu pnch, nu Oj i numanho, tengub nda ran tunni mm di muui. 19 N nua ma Ojh di da ah xn ho ba gtho gu homhb nangue d bhmb ra

FILIPENSES4 Cristo Jess. Nguetho nte di ba, n mm xn ho a di daj. 20 P d spah ma Tah Oj n gtho y pa mazi. N hnta dm bng a.
d pnnah ran zngua gtho y ycyi ngue i bp, nangue r thuhu ra Jesucristo. N gtho ya y cu d bhmbe ua i pnnah ran zngua. 22 N mida y ycyi ngue i bcua ja ra hnini, gtho i pnnah ran zngua. N nu y ycyi ngue dim pcua ja ran gutstabi manda in nde di zngua ah. 23 N nu ma Hmuh ra Jesucristo d p di daah rn jpi gtho ah. N hnta d xi ah a, n hnta gam bmhb a ya.

21N
Rn zgui ran zngua
Ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Colosas

tho bin ja b gu bhmb b gm ycyih njuntho r mate Oj. 7 Gm yhmb ran ho madayo guea bi xi ah man yobe ra Epafras. Nughe mm dad huje na, nguetho nuna ran yoh nda r yh ra Cristo, n di z ah nangue r bfi Oj. 8 N nuna ra Epafras bi xije ngue gad hugahe nangue r Hogandhi Oj di bnnah. 9 N nub ra pa d hmbe ngue xn ho ni tcyih n nin hucateh, thocua thoho d fe r tsdi Oj nangue ah, ngue gui phmb r ph Oj n gui phmb rn yomfni a r Hogandhi Oj. 10 N d fe r tsdi Oj ngue gam bhmb tengu rn sui y thni Oj, n thocua thoho zi gui yth a in numanho ra Hmu. N d fe Oj ngue gui yth y hogantte, n din te ni mbih ngue manda gui phmb Oj. 11 N gtho nan gu r tsdi Oj d phe nangue gtho yn nbi gun nuh, ngue hin gan xmbih. N nangue r tsdi Oj di ja ah ngue hin di nna ni mbih, n din ja ah ran johya. 12 Janangue a da z gui ymf

COLOSENSES
Nug dr Pablog, ma bigbe ra Cristo Jess, nangue r ph Oj. 2 N d yobe ma cuh ra Timoteo, dad zngua ah gtho y ycyi ngue gu bhmb b ja ra hnini Colosas, dadn cuh nangue ndata dm bmhb ra Cristo. N dn ndehe ngue gtho ah guin nuh rn jpi Oj ma Tah, n da hyuta ni mbih.
Ran zngua
d yhe Oj ngue r Ta ma Hmuh ra Jesucristo, thocua thoho d mfe jamadi nangue ah. 4 Nguetho ya xt hmbe nangue ni tcyih nangue ra Cristo Jess, n d hmbe ngue ja ah ran hucate nangue ni mi ycyih. 5 Nguetho gu tmhb ba gtho yn ho guin nuh b mahtsi, n gu tmhb gueb go r mbdi gm ycyih a ram hma majuni. 6 Nu ran ho madayo ngue xc yhmb, nuya din xndi, n hnb go hap i pa, di prpa y mbi y ji, tengu

3Nub
Jamadi d mfe Oj
378
379 jamadi ma Tah Oj, nguetho bi hogah da z ga comhb ba gtho di un y ycyi guep b ja rn nqui. 13 N bi ynj Oj b ja r tsdi ra bxui, n bi zixgah b di manda r Tsnt di huqui. 14 N nua r Tsnt bi gurca ma tsoquih, n guea z bi pungah Oj a.

COLOSENSES1 hogah, nguetho yatho d uehmb b r yu Oj, n m th yn tso, n guea dn shmb Oj a. P nuya Oj s da numanhoj. 22 Nu Oj bi hogah gtho ma tsoquih, nguetho r ji ra Jess bi nu ran nbi n ran dte nanguej. Jananguea xtn hotho gah b bi dj b b Oj, n hin da dnga ma tsoquih. 23 P nub gun nde ngue din ja ah b, p jatho thocua thoho gui ycyih, n hin gui yon nin yomfnih. N gui thoqui gui tmhb ran ho madayo g yhmb, nua bi sih y ji gtho ra ximhi. N ndata ram hma d t ngue dm pngahyg, guec dr Pablog.

nu Oj hingui s da nu nda, p nu ra Cristo ngue daangudui Oj, n bin ji ua ja ra hi tengu tho b d nuh Oj. Nu ra Cristo mi b b r mbdi thoho, b nte mi ja ua. 16 N nangue r tsdi Oj ra Cristo bi yte ba gtho i ja n too gtho i bi, guecua ja ra hi, np mahtsi, nu di nqui n hin di nqui, gtho i ja y tsdi, n mbi i jas y tsdi, p nu ra Cristo bi yte gtho ngue di manda . 17 N nua ra Cristo mi bi nub ma hiny ua ra ximhi. N nangue r tsdi di jamansu xn ho gtho ba bi yte, n guea n bmanho a. 18 Nu gtho y ycyi i bi ndambi tho i te tengub ndanji tho, nu ra Cristo tengub r y a. N di un ra temazi y ycyi. N nua, r mbdi ngue bi dmbni a. Janangue a hiny manda ra tsdi nuxte tengu r tsdi a. 19 Nguetho bi zn Oj hnta r Tsnt bi unni gtho r tsdi. 20 N nub m mbn r ji ra Cristo b ja ra ponti, bi brpa y tsdi gtho madn shmb Oj i bcua ja ra hi np mahtsi. N guea d hocpi gtho ba i ja, n guea d hocpa too gtho in nde. 21 N nua ra Cristo bi

15N
R bfi bi yzh ra Cristo
nug di johya ma mbi b dn nu ran nbi nangue ah. N xn zn Oj ga comhb rn nbi ra Cristo, nguetho y mbti gah a. Nua bi nu ran nbi nangue gtho y ycyi, nc dn nu ran nbi tengu bi zn Oj ngue gan nug. 25-26 N bi huanc Oj gtho y ycyi ga ppi, ngue ga xih ran ho madayo. N nua ran ho madayo n gua a rm hman Oj a, ngue im ma gtho him mam fdi mambto. Nguetho gueb r mbdi thoho njom m pdi. N nub mm bhmb bya, n ja d phmb bya. 27 N nuna ram hma him mam fdi, ngue dim bp ra Cristo b mbo ma mbih, ngue gtho dy ycyih i bh ra ximhi, n hing y judo. N nangue dim bp mbo ma mbih ra Cristo, s ga tmhb a rn ho nuxte b ja b mahtsi. N guehna ran tte

24N
R bfi ra Pablo
COLOSENSES1,2 nuxte in ndej Oj ga phmb ya. 28 Janangue a nu ran ho madayo dm mamhbe n d xnbahe xn ho, n gtho y ji d xihmbe ran ho, nangue bi dac ran yomfni Oj. Nguetho d ndepe gtho da mba ma hocpi y mbi , nub i pdi ba bi yrba ra Cristo. N da z dim bi xn ho ra Cristo b mbo y mbi bya. 29 Janangue a gtho ma mbi d t ma bfi, nangue ra tsdi ngue bi dac ra Cristo d t. Nug dr Pablog dn nde ah gui phmb ngue d hdumbi d p r tsdi Oj nangue ah gy ycyih. N ngue bp ra hnini Laodicea n gtho mida ngue njmb mi nugui. 2 Dn nde ah ngue da hyu ni mbih, n ndata guim bmhb nangue i ja ah nin hucateh nda ngu nda ah. N hin te di bdi ngue gui phmb nangue ra Cristo, nguetho ba gtho him mam fdi s gui tmhb nangue ra Cristo. 3 P nangue ra Cristo s gui tmhb ba him mam fdi nangue rn yomfni ra Cristo. N hnta ra Cristo s da yut ah rn yomfni Oj. 4 Nuna guehna d xi ah na, nguetho bi da nde da hy ah, mm mahotho im man , p him majuni. 5 Nug hinga darb d bhmb ya, p i so ma mbi nangue ah. N mm i hu ma mbi b d de ngue hingui cuent ni mbih, n hingui tp a ni mbih y hyte, nangue ni tcyih nangue ra Cristo. 6 Ndeb thocua thoho gan yoh ra Cristo Jess ra Hmu, nguetho ya g sin a ra Cristo ngue dim Hmu b ja ni mbih, n bi du nangue ah. 7 Nu

380 ra Cristo tengub ra dy a, n ndata gu comhb r te ni mbih, n guea nn te ni mbih a. N dami zacua ni tcyih, tengu bi snnah. N zi gui ymf jamadi Oj gtho bi da ah. jamansuh ngue hin din tson ni tcyih nangue ba im man i da yn yoh, ngue nde da hy ah. P im bns a i xi ah, n him majuni a i xi ah. Gue y m hmans yn yoh im ma mida y hmu hin di nqui di manda ua ja ra ximhi, n hin rn tdi ra Cristo . 9 P nangue a ra Cristo da z ga phmb xn ho Oj. Nguetho Oj bin ji nangue rn gcyi ra Cristo, n nte di bdi gtho i ja a Oj nangue r ji ra Cristo. 10 Janangue a nub dn yoh ra Cristo, i jaj ba gtho d homhb. N nua ra Hmutstabi a, n hnta di manda gtho ba i ja. 11 N nub m cyih ra Cristo, bi thgah gtho ma tsoquih gtho gah, n ah ngue hing y judo ah. N guea njuntho ran thqui in nu Oj a bi yt ah ra Cristo. 12 Nguetho nub mn xixyh, tengub darb bi tgah a ra Cristo, ngue d sohmb b ma nyon yomfnih. N tengub darb d thmbnih ra Cristo b ja ra dayote, nguetho d cyih r tsdi Oj bi xoxa ra Cristo b mi du, nangue r tsdi xn ndoho. 13 N nub hin n hoc ni mbih, gtho ah ngue hing y judo ah, tengub gy duh nangue ni tsoquih, n hin gmi comhb ran hoqui bi man Oj mayab. P nu Oj bi ja ah nah

8Damin
D comhb ra dayote ra Cristo
381 d comhb ra temadayo ra Cristo, n bi pungah gtho ma tsoquih. 14 N nuj hin d jsh y n tdi Oj, o guea ran hocji d psh hin d jsh a, n guea g dn dupateh a. P bi gurga man dupateh a ra Jess b mi du b ja ra ponti. N guea n hogah Oj a. 15 N nangue a ba bi yt ra Cristo b mi du b ja ra ponti, bi brpa y tsdi i na i ja y tsdi ngue hin di nqui. N bi japi ngue bi mbts y s b mi hnu ngue bi d a ra Cristo.

COLOSENSES2,3 bngah yn yomfni xn ho, n guea nn te ma mbih a, tengu bi zn Oj.

Darb d tuh ra Cristo n darb d bhmb a
a njon da z da xij ga suf ba d sih, n njon da z da xij jatho ga suf nda ran go, gue y tngopa, o gue y pa ran tsya. 17 N nuya yn tdi mbi xn dxqui, bi man Oj mayab ngue bi xi y judo, p da y patho . N din ts b b h ra Cristo , nguetho y hmpya thoho nangue a ra Cristo. P nuya bi zh ra Cristo, n guea majuni i ja r tsdi a. 18 N masque i si ah gui bhmb rn jpi Oj b hin gui thndeh y m bhni Oj mahtsi. P o gu suh. Guea im man da, nguetho mbi ran ytsi b d thndeh ra Cristo, nguetho i ja r tsdi. P go i n hing ran ytsi b ga thndeh i coh y tsdi, ngue y m bhni Oj mahtsi. P im mans, n him bi yut Oj, nguetho mm xn tso y n yomfni . 19 P nu hiny ba y n jah ra Cristo. P nuj dy ycyih d bhmb ra Cristo tengub ndanji tho d comhb. Nu ra Cristo tengub ra y, n di

16Janangue
Ga homhb ga th ngue dy mnguh b mahtsi.
hin g tuh ra Cristo, n gu na g hyhmb y n tte ra ximhi. P hanja guexta a gn yth tengub r mbti ah ra ximhi, ngue gu dah y n tdi too mbi di manda ua ja ra ximhi. 21 Ngue s i n ah: Yo gu thhmb ya, n o gu sah ya, n o gu hxh ya. P ndeb hin gan hyhmb ngue di bp ah y n tdi . 22 P gtho ya nj ga suf, p an tsnni gtho ga homhb n din thegue. 23 N na gueb guea ran yomfni xn ho a im man ya yn yoh, nguetho im man a nda ran thnde ngue hin dn yx a nda, n im ma da zthoho ba in nde nda. P mfdi hinga guea, nguetho hinga guea n zrpa n mbi nda b im bni da yt ran tso. P gam bmhb ngue darb d thmbnih ra Cristo, tengub ya d sohmb ra ximhi. Janangue a ga homhb ga th ngue dy mnguh b mahtsi, ngue ya d bhmb ra Cristo, n nua i bp ja rn yi Oj, i conhui r tsdi a. 2 Gam bmhb tengu b nam bn bp mahtsi, n hin gam bmhb tengu b nam bn bcua ja ra ximhi. 3 Gam bmhb ngue darb d tuh ra Cristo, n nuya darb bi bsca ma teh ra Cristo b b ja r tsdi Oj, b nam bn a. 4 Nu ra Cristo d simhb mbo ma mbih, n guea ma teh i jaj a ya. N nub bi hnu a r tsdi

20Ha
COLOSENSES3 nuxte ra Cristo, nj da hnu ngue d comhb r nuxte a. a nuya gtho y n tso ra ximhi i ja b mbo ma mbih ga hhmb, tengub dn hyosh. Hin dan yomtnih, xin ga th y ys, n ga sh y tsonyomfni. Xn dan siyateh, nguetho tengub d thndeh y oj ngue him majuni. 6 Pgue guehya da nu rn tsmbi Oj ntsutho, ngue gtho hin di jamansu ba im man Oj. 7 Nueh ngub gm th b gm yoh b ja ra bxui. 8 P nuya dami hyhmb ba gmm bnbah ni mijih ya, gtho ra cu, n dami hyhmb a gn ytambih ran tso. N o gad cman ni mijih nangue ra tsore, n gui ysh nangue ra tsore i pn ni ndeh. 9 N o gadn xihmb y fhni nda ngu nda ah, nguetho ya g phmb nin yomfnih n gtho ba gm th. 10 N nuya i ja ah madayo nin yomfnih. P nu Oj manda manda di da ah ran yomfni, da gohi tengu thoho rn yomfni ra Cristo, ngue bi daj ra dayote. 11 Nu ra Cristo daangu b na nu y ji, madague hnta go ba m ji, y griego, o gue y judo o gue hing y judo, o gue ym bndpo ji, o gue y yh, o gue hing y yh. Nu ra Cristo in yoh hnta too nde da ycyi, n nangue ra Cristo ga tmhb gtho d homhb. 12 N nangue rn hucate Oj ya bi huancah ngue ga cyih. Janangue a ndeb ga th ran hocji, n hin dan yxh,

382 n ga rbah ran ho ma mijih, n din ja ma yembih, n hin dan xmbih ba da trcah. 13 N dam punbah nda ngu ndaj nub da yrcah ran tso nda, tengutho b pungah ra Cristo. 14 P manda mm hnhi thoho ga th ran hucate, hin te dad bhmb b. 15 N ga jaf ra Cristo di manda gah, ndamhma dim bmanho ma mbih. Nguetho ya b zoncah Oj ngue dam bhmb tengub ndanjitho. N thocua thoho ga xihmb ra jamadi ba bi yrcah Oj. 16 N gam bmhb rm hman ra Cristo, n nangue rm hma din jaj ran yomfni xn ho. N guea dn xnbah a nda ngu ndaj. N ga mf jamadi Oj nub d tuhmb y thuhu, o gue dm mamhb rm hman Oj. 17 N ba gtho d th, n ba gtho dm mamhb, p ga th a d tspa ra Hmu Jess. N ga mf jamadi Oj ma Tah, nangue a ra Jess.

5Janangue
Hnta madayo gam bmhb ya
nu ah gy xisuh, dami yhmb ba im man ni ndh, nguetho guea rn sui nda ra ycyi. 19 N nu ah gyn yohh, dami huc ni xisuh, n hin gui shmb . 20 N nu ah gy thnih, dami yth ba gtho man ni tah n ni mbeh, nguetho guea in numanho Oj a. 21 N nu ah gy tah, n gy mbeh, hinga thocua tho gui sh ni thnih, janangue a mph thoho da yta gun numanhoh. 22 N nu ah gy yhh n gy mbfih, dami yth ba gtho nde ni hmuh, y ji. P hinga hnt guim bmhb

Dam bmanhoh b ja ma ngumhb

18N
383 da numanho ah , p guea Oj gun ndeh da numanho ah. Janangue a gui yth xn ho ni bfih ngue d numanho ah Oj. 23 N nu ba gtho n bfi gu th, gui yth xn ho, nguetho hinga hnta ra ji ni hmuh, p ns a Oj. 24 Nguetho ya gu phmb a ra herencia di daj ra Cristo, ngue i juadi xn ho, n guea majuni ni Hmuh a. 25 P nu too i t ran tso, Oj di cospa a bi yte, madague a hnta go too n ji. N nu ah gy hmuh, dami yrpah ran ho ni yhh o gue ni mbfih, nguetho gu phmb i bp mahtsi ni Hmuh.

COLOSENSES3,4
Ran zngua ran zgui
gtho gah hin dan xmbih nangue dan yh Oj, n thocua thoho ga xihmb jamadi Oj ba gtho di daj. 3 N nu ah damin yh Oj nangueche, ngue di jaje ga thoje gam mamhbe rm hma, n ga xih y ji ba bi yurcah, ram hma ngue him mam fdi, ngue dim bp mbo ma mbih ra Cristo. N nug d ofdig nguetho dm mang na ram hma. 4 Dami yf r tsdi Oj ngue da bmanho ba dm mang, ngue ba bi yurcah, nguetho jatho gam mang xn ho a. 5 N dami jamansu ni mbih, janangue a nu y ji hing y ycyi da nu ngue majuni gun yoh ra Cristo. N dman hyah gui xihmb nangue ra Cristo. 6 Dami zomanhoh y ji, n hin gui yth , p dmi hyurpah y mbi. P ga phmb ba d thhmb nda ngu nda, nangue a ran ho di bngah Oj ngue ga xihmb.

2N
Manda ran zofo
ma z cuh ra Tquico, mm dad huc na, n bi mbxqui xn ho ngue d tbe r bfi Oj. Nub bi zm b, da xi ah gtho ba dad jag. 8 Janangue a d phnd b ya, ngue gui phmb ba d jaghe ua. N nua da hyut a ni mbih nangue ra Cristo. 9 N da mb ra Tquico ma cuh ra Onsimo, nuna i cyi xn ho na, nhna dad huc na. Nuna nda ra mngu b gu bhmb, n da xi ah ba gtho bin ja ua. 10 Nhna ma mi ofdibe ra Aristarco, i pnnah ran zngua, n ra Marcos r mni ra Bernab i pnnah ran zngua. N ya d xi ah nangue ra Marcos, n nub da zm b, dami simhb xn ho. 11 Nhna ra Jess Justo i pnnah ran zngua. P hndi hyutho ya ma mijudohe ngue y ycyi dadm phmbe ua nangue r bfi Oj, n guehya hyu mm i hurca ma mbi. 12 N nuna i pnnah ran zngua na ra Epafras, nda ra mngu b gu bhmb, n r yh ra Cristo na. N zi i p r tsdi Oj nangue ah, ngue hin gui ph nin yomfnih nangue ra Cristo, p njuntho gui yth r ph Oj. 13 N majuni dm mang nangue ra Epafras, ngue mm x hydumbi in yui Oj nangue ah, p hinga hna thoh, p n y ycyi i bp ja ra hnini Laodicea, n bp ja ra hnini Hierpolis. 14 Nua ra Lucas, ra mdico, mm dad huj a, na i pnnah ran zngua. 15 Nc dra Pablog d pnpa ran zngua y

7Nuna
COLOSENSES4 ycyi ngue i bp ja ra hnini Laodicea, na man juh nangue ra Cristo ra Ninfas, n gtho y ycyi ngue dim pti b rn gu. 16 N nu ah, nub g jua a g mamhb na ra scu d pnnah ya, dami thocpah y ycyi b bp ja ra hnini Laodicea. Na manda ra scu d phnd b

384 Laodicea, dami nuh b. 17 N nui gra Arquipo, p i jaua a d xi ai. Dami yte xn ho ra bfi ngue bi da ai ra Hmu, n hingui tstho gui yte. 18 Nug dra Pablog, d ot ua na man zngua nangue ma ys. P damim bmhb ngue d ofdig. Oj di jamansu ah n da mbx ah. N hnta d xiah ya.
N nda ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Tesalnica

madayo ra Cristo, g phmb him mam hmansg, p nangue r tsdi a r Hogandhi Oj gu hymhb a ram hma bi bnnah gue majuni a. N gu phmb mam bihe nub mm bche b, nguetho d utah ba dm b a nda. 6 N nu ah g tnhd a ram bi d utahe ngue tengu bi yt ra Hmu mahtsi. N madaguea xn ngu ran nbi g nuh, p guehma g hymhb a ram hma n gn johyah nangue r Hogandhi Oj. 7 P nangue mph thoho g hymhb ram hma n gm bmanhoh, gtho g yuth bp d ycyi bp ra hi Macedonia np ra hi Acaya. 8 N nangue ah g jaf bi f a rn ho madayo ra Cristo, jananguea hinga hnb ra hi Macedonia n ra hi Acaya, p hnb go hap i fdi gue mm i ja ni tcyih nangue Oj. N him mahyoni ga xihmbe a ram hman ya. 9 N nu gtho y ji i ma ngue mm g simanhoje b m mbhmbe b ni hninih. N i ma nangue g sohmb ni nyoguih, n nuya gu thndeh Oj i bi ngue majuni

1 TESALONICENSES
Nug dra Pablog n ra Silvano n ra Timoteo d othe na ra scu, n d pnhnahe ran zngua gtho y ycyi gue dim pti b ja ra hnini Tesalnica, gtho y ji ngue in yoh Oj ma Tah n ra Jesucristo ma Hmuh. N nu ah n dn ndehe din ja ah rn jpi Oj, n da hyuta ni mbih Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo.
Bi tut bp d ycyi bp mida y hi
Ran zngua
zi d xihmbe jamadi Oj nangue ah. N zi dm bn ah b d yhe Oj. 3 N dm bn ah b d yhe Oj ma Tah, nangue ni tcyih gnyth r bfi Oj n nangue nin hucateh mm gu humbi gam phmb, n nangue a gu tmdah ngue ba h mahna ra Jesucristo, n guea gn hyti gn sth ba gtho gun nuh. 4 Ma z cu ah d phmbe ngue mm di hucah Oj, n bi huannah ngue gy mbti ah a. 5 N nub r mbdi d manghe b a rn ho

2N
385
1 TESALONICENSES1,2 a. 10 N i ma gue gu thmb ba h mahna mahtsi ra Jess, r Tsnt Oj. Guea b xoxa Oj b b xn du, n guea ra Jess da ynj nangue rn tsmbi Oj xn tho ngue ba h.
386 n ra xui ngue d honshe ba d homhbe, nguetho him mi nde ga pa ahe. P ra mate thoho d xi ah rm Hman Oj. 10 P ha hin gu psh, n a Oj i pdi ba mam bihe nub mm bhmbe b gu bhmb gy ycyih, ngue hnta Oj dn ndehe da tspi, n hiny ba d mba ma ycpihe, nguetho gtho xn ho ba d the. 11 N gu phmb ngue nda ngu nda ah d the tengub ma thni ahe tengutho nda ra ta di huc y thni n di un ran zofo. N xt htah ra tsdi ni mbih. 12 N d xiah ja tsditho gui yth ram bi tengu i numanho Oj. Nguetho Oj bi zonhnah gui comhb a r tsdi nuxte b di manda. 13 N nzi dad unhde ra jamadi Oj nangue ah, nguetho nub m xi ah rm Hman Oj, g hymhb a majuni rm Hman Oj, n hin g ymhb gue hntho rm hman ra ji. N guea ram hma dim pp mbo ni mbih ya, gtho ah ngue gu cyih. 14 Nu ah ma z cu ah, g nuh ran nbi gue bi yta ni mnguh, tengutho bi nu y ycyi b ra hi Judea nub mi nu ran nbi ngue bi yrpa y mijudoh . 15 Nu y judo bi hyo a ra Hmu Jess, tengutho bi yrpa y pngahy Oj mambto, nche bi hynje thi, n Oj din shmb , n njoo to i numanho . 16 N nub m xihmbe y ji ngue hing y judo ra yu d p Oj , p bi hghe y judo. Jananguea bin te y tsoqui , n nuya bi tsnni da nu rn tsmbi Oj ntsutho .

N nu ah ma z cu ah gu phmb ngue hinga sti thoho d mbhmbe b gu bhmb. 2 N gu phmb hangu nangu ran nbi bi mba ma nguigahe nub mm bhmbe b ja ra hnini Filipos. P madaguea d nuhe ran nbi, nu Oj bi daje ran zambi d xi ah rn ho madayo ra Cristo, madague xn ngu min nde da zje. 3 Nguetho hin d xi ah nda ram hma him majuni, n hin d xi ah nangue ba ga tshe, n hin dm bni ngue hntho xc h ah. 4 P nughe nzi d mamhbe tengu in nde Oj, nguetho Oj bi huanghe ga mamhbe rn ho madayo ra Cristo, n i p Oj ngue hin te d cmhbe, n hin d homhbe ba da numanho y ji. P Oj di sca ma mbihe. 5 N hin d huanhde ym hma mahotho guep da numanhoje y ji. N hin d homhbe ngue ga thmbe ra mbti. Nua Oj i pdi ba d mamhbe. 6 N hin d homhbe ba d numansuje y ji, xnga gue ah o gue mida, madaguea mi s xc tahe tsdi nguetho ma bighe ra Cristo. 7 P mm d tumpa ma mbihe tengub nda ra mbe di jamansu y thni, nangue man hucatehe d tah. 8 Dn nde ga comhb a rm hman Oj madaguea jatho ga m ma tehe, nguetho mm dad hucah. 9 Ma z cu ah, ha hin gum bmhb ba d the b mm phmbe b ma pa

R bfi ra Pablo b Tesalnica
z cu ah, nub m njooghe b da y pa, hin dad
17Ma
Nua ra Pablo nde da mba mahna b Tesalnica
387 pumbni ah, p dm bn ah n mm dn ndehe ga mbhmbe b, gua nu ahe. 18 Nughe mim bni ga mbhmbe b, n nug dra Pablog mi spi ga mbag b xn ngu y nid, p bex bi zngua ra zthu. 19 P guea zhh man johya ahe. Nguetho nub b h mahna ma Hmuh ra Jesucristo, di nqui xn ho ma bfihe, ngue ya g ycyih. 20 Majuni gues ah man johya ah, nguetho tengub man tunni ah ga d ah b. 1-2 P nug him m hti ga tmi mida y pa ngue da bx ah. Jananguea d pnnah na ma z cuh ra Timoteo ba fx ah n di z ah nangue ni tcyih, n d cobe ua ja ra hnini Atenas. N nu ra Timoteo nda r yh Oj ngue dadm phmbe ngue d mamhbe rn ho madayo ra Cristo. 3 Nuna ra Timoteo di z ah ngue hin gui uehmb b ja r yu Oj nangue ran nbi gun nuh. Nguetho ya gu phmb gue r ph Oj ga nuh ran nbi nanguea ga tnhd ra Cristo. 4 Gu phmb ba d xi ah nub mm bhmb, ngue jatho guin nuh ran nbi tengu gun nuh ya. 5 N nub him mi s manda nyaa ga tmi, d phnd ndihi b ra Timoteo, nguetho dn nde ga pdi ba gu th nangue ni tcyih. Nguetho nug d su da d ah ra zthu, n sti thoho ra bfi d tahe b b. 6 P nuna ra Timoteo ya b brp guep gu bhmb n d hmhbe ra nde nangue ni tcyih n nangue nin hucateh. N bi xije ngue nzi mm gum bnje n gun nde guin nuje, tengutho b na

1 TESALONICENSES24 ndeghe gan nu ahe. 7 Jananguea ma z cu ah, madaguea dn nuhe ran nbi ua, p nub m hmbe nguea gad zacuatho ni tcyih, bex bi hyu ma mbihe. 8 N nughe s ga hthe yn nbi dn nuhe ua, nguetho d phmbe gue ya gad thota ni tcyih nanguea ra Hmu. 9 Thocua thoho d xihmbe jamadi Oj nanguea ran johya gad daje. 10 N nu ra pa n ra xui d yhe Oj nangue ah, n d pahe r tsdi Oj ngue gan nu ah mahna. Nguetho dn nde ga xnnah ba gad bhmb nangue ni tcyih. 11 N d che Oj ma Tah na ma Hmuh ra Jesucristo gue di jaje ga mbhmbe b gua nu ah. 12 N ma Hmuh di ja ah ngue da gdn huctah nda ngu nda ah, n gui huj gtho mida, tengughe ngue dad hucah. 13 Gue nua ran hucate i ja ah d zaca ni mbih n di ja ah ndata Oj guim bmhb, n gtho ma hoqui b dn nu Oj ma Tah nub b h mahna ma Hmuh ra Jess din yoh gtho xm ph.

Nuya ma z cu ah, d xi ah nangue r thuhu ma Hmuh ra Jess gue gui thoj gui yth ba d xnnah. N gam bhmb a d numanho ah Oj, n manda gui thoj xn ho. 2 N guim bmhb ya ba gtho d xnnah nangue r thuhu ma Hmuh ra Jess gue gui yth. 3 N guea nde Oj gue gui df gtho ni mbih, n hin gui yth ran yomtni. 4 N nda ngu nda ah ndeb gui

Dam bhmb a d numanhoj Oj
1 TESALONICENSES4,5 phmb guin numansu ni xisu zhh, jananguea hin gui yth ran yomtni mida y xisu. 5 N hin gui yrpah ran tso tengu i t y ji ngue hingui p Oj. 6 Ndeb xnga nda ah gui yth gui nba ni minyohh ngue gui nutontof r xisu. Nguetho Oj di cosah ran nbi b guea gui yth, tengu d xi ah. 7 Nguetho Oj bi zongah ga th ran ho n him bi zongah ga th ran tso. 8 Nua too fsthoho yn zofo im mangua, p hin rm hmans nda ran yoh i fsthoho p rn tdi Oj, ngue bi daj r Hogandhi. 9 Nu Oj ya bi xnnah ngue gan huj nda ngu nda ah, jananguea hiny manda ga xi ah. 10 N ya g yuth nin hucateh gtho y cu i bp ra hi Macedonia. P d xi ah ma z cu ah n manda gui yuth nin hucateh. 11 N nu ah o gadm pate thohoh p gui yzh ni bfi zhh n gui hydumbi gui hyomhb ba gdm bhmb, tengu xt xi ah. 12 Nub ngub gui yth, da numanho ah hingui cyi, nguetho hin gu th ba gu homhb.

388 b h mahna. 15 Guehna rm hman ra Hmu d xi ah ya, nuj dy ycyih gue d bthoh b b h mahna ra Hmu, hin dam btoh ga texh mahtsi, p nu y ycyi xn du dim bto . 16 Nguetho gues ra Hmu ba ch mahna mahtsi, n mm tsdi da ma nangue r tsdi nub bi zn ra pa da man Oj. N r ngrpa mbhni mahtsi mm ntsdi da ma. N gtho na ngni ra ximhi da t a r thxi Oj. N gtho too x ycyi, ngue xn du, da dmbni, n gue r mbdi da ndexp mahtsi. 17 N dim bjua y ycyi ngue i btho, data da zixcah, n dan cath ra Hmu b i ja y gi n dam bhmb ra Hmu gtho y pa mazi. 18 N guehna d xi ah gnn hyurpa ni mbih nda ngu nda ah. Ma z cu ah, hingui jatho ga xi ah jmb da zn y pa din ja an tsnni din ja. 2 Nguetho nu ah gu phmb xn ho ngue njongui pdi, o gue ra pa o gue ra xui ba h ra Hmu. Tengub hingui p a nda jmb ba a nda ra b. 3 N nub da man hing y ycyi gue gtho i bmanho n nte mn tso din ja, bex ba h ran tsmbi da yt Oj ngue hin dim pommi . Nguetho tengu nda ra xisu gue bi zn ra ora dim bh r thni, n hin hap s da mbatho. 4 P nu ah ma z cu ah, hin di pi ah ngue tengub ba a nda ra b, n hingan tsrb da zh, n di pi i hup ja ra bxui. P gu tmhb ra pa ba h ra Hmu. 5 Nguetho gtho gah d bhmb b ja ra bxui tengub ra xui. 6 Ndeb hin

ma z cu ah dn nde ah gui phmb ba din ja y ycyi xn du, jananguea hin da du ni mbih tengu y ji nte mn ho i tmi, ngue hingui p Oj. 14 N tengu b na cyih ngue bi du ra Jess n bi dmbni a, n ngutho b d cyih da dmbni y ycyi xn du, n di jap Oj gtho din yoh ra Jess nub
13Nuya
Ba h mahna ma Hmuh ra Jesucristo
389 dam bhmb tengub d hmb, tengu mida, p d nuhmb n dan yomfnih xn ho. 7 Nu ra xui i h y ji n ra xui di ho di mihni. 8 P nuj gue d bhmb ja rn nqui Oj, ndeb nzi din jaj ran yomfni xn ho. N nuj jatho ga heh r tsdi Oj nangue ma tcyih, n ran hucate, n ga tmdah rn ho madayo ra Cristo gue guea d pj, jananguea hin da dj ra zthu. 9 Nguetho Oj him bi zngah ga nuh rn tsmbi a. P bi zngah ga hmhb a ran ho madayo ngue di pj ma Hmuh ra Jesucristo. 10 Nguetho nu ra Jesucristo bi du nanguej, ngue in nde darb dam bhmb a, madagueb xt tuh o gue d teh nub b h mahna. 11 Jananguea damin hyurpa ni mbih n gam fxh nda ngu nda ah tengutho gu th ya.

1 TESALONICENSES5 xmbih nangue gtho , p dami fxh . 15 N gan jamansuh hin gui cospah ran tso b i tah ran tso da, p gan yrpah ran ho nda ngu nda ah, n gtho i bcua ja ra ximhi. 16 N daman johyah gtho y pa. 17 N yo gu sh gan yh Oj. 18 N Oj gui xihmb jamadi ba gtho bi ytah. Nguetho guea in nde Oj a gui yth, gue ah gun yoh ra Cristo Jess. 19 N yo gu srpah r tsdi r Hogandhi Oj dim pp mbo ni mbih. 20 N yo gu manh b boo da ma, ngue dim pngahy Oj. 21 Dami bmhb gue ba gtho xn ho o hinna. Nub xn ho, dami psh. 22 Dami uehmb gtho ba mn tso. 23 Nu Oj gue bi hocah, n di ja ah gtho ni mbih guim bmhb a. N di ja ah ni mbih n ni teh nte mn tso din yoh nub b h mahna ma Hmuh ra Jesucristo. 24 Nu Oj guea bi zonnah, ngub da ytah. Nguetho di jtsa im ma n da yte gtho na.

ma z cu ah, damin numansuh gtho bi huan Oj ngue yn ngrpi b, ngue xnnah n di da ah ran zofo nangue Oj. 13 Dami numanhoh n m m gui huj nangue ra bfi i te nangue ah. N dami ysh a gnn junth b gu bhmb. 14 Nuya ma z cu ah d xi ah, dami xihmb i dnhyi ngue hingui ho ba i te. N dami zhmb too i tu y mbi, n dami zhmb ngue hinguin zaqui y tcyi. N o gadn

Nu ra Pablo di un ran zofo y ycyi

12Nuya
z cu ah dami yf r tsdi Oj nangueche. 26 Dami znguagah ts y cu nangue ran hucate. 27 Nuya d xi ah nangue rn tdi ma Hmuh, dami mamhb ma scug b bi gtho y cu. 28 N guea ma Hmuh ra Jesucristo di jpah. Hnta d xi ah ya.

Ran zngua ran zgui n rn jpi Oj

25Ma
N yoho ra scu bi yorba ra Pablo y ycyi b ja ra dhnini Tesalnica

nbi, gu uhmb gue jatho di nba Oj to di nnah, p nu ah gm pomhb a. N nu yn nbi gun nuh ya, guea n hoca ni mbih Oj tengu rn sui b di manda Oj. 6 N xn ho da yt Oj b bi un ran nbi to di nnah. 7 N nu Oj di japi din sya nin nbi gu nuh ya, n ngutho da yrcahe b b h mahna mahtsi ma Hmuh ra Jess, din yoh y m bhni gue i ja y tsdi, n ban yoh ra sibi ntsutho. 8 N nub b h, di un ran tsmbi gtho too hingui p Oj, n gtho too him bi yrpamasu rn ho madayo ma Hmuh ra Jesucristo. 9 N nu too da nu ran tsmbi xm mba da nu ran nbi ngue njmb da guadi, n ma ueque tho b bh ra Hmu mahtsi, np hap ja r tsdi nuxte. 10 P nu y ycyi, gue d hnu a r nuxte a ra Hmu b bi zn ra pa ba h. N gtho y ycyi da yspa a, n ah gan yoh , nguetho g ycyih ran ho madayo d xi ah. 11 Janangue a nzi d yhe Oj nangue ah. N d fe di daa ni mbih ngue y n thh ram bi bi

2 TESALONICENSES
Nug dra Pablo, n ra Silvano n ra Timoteo d otah na ra scu gtho ah gy cuh nangue ra Cristo gu bhmb b ra hnini Tesalnica, gue ah gu bhmb Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo. 2 Nua Oj ma Tah, n ma Hmuh ra Jesucristo d ndepe di da ah rn jpi n da hyuta ni mbih.
Ran zngua
z cu ah jatho ga xihmbe Oj jamadi nangue ah. N xn ho ngue ngub dm bmhbe, nguetho thocua thoho manda te ni tcyih, n manda manda gnn huctah nda ngu nda ah. 4 Jananguea manda jaghe ran johya nub d xihmbe mida y ycyi ba gu th. Nguetho hin gadn xmbih nangue ni tcyih, madaguea hangu nangu yn nbi gun nuh n ba gtho i ttah ya nangue gu tnhd ra Cristo. 5 Nangue a gu hth yn

3Ma
Di nba y tsombi b b peng ra Cristo
390
391 znnah. N nua Oj di da ah r tsdi gui yth ran ho gum bni gui yth. N nangue ni tcyih, Oj di z ah gui yth r bfi. 12 N nanguea ba gui yth bya, nua ma Hmuh ra Jesucristo da tspi. N nua xin da ysah, nangue r mate zh a Oj n ma Hmuh ra Jesucristo.
2 TESALONICENSES1,2 hinga na sn ra pa da man Oj gue ba h. 7 P nuya mm xn ngu dim pp y mbi y ji a r tsdi ra zthu, ngue hin di nqui. P i pa ntsmbi thoho r tsdi asta gueb go bi zn ra pa ngue Oj di ueca too i smmi. 8 N gtho da nu ran yoh ngue ra ngrpa ytatsoqui. P nub b h mahna ra Hmu Jess nuxtetho r tsdi, da hyo a ran yoh, ngue da huic thoho. 9 N nub b h ran yoh ngue xn ngu r tsdi ra zthu in youi, n da yte xn ngu y hmpya, n yn tte nuxte ngue d hyt y ji. 10 N gtho ba mn thte da yte, ngue da hyt y ji i yo r yu ram bdi, gue him mn nde da ycyi a majuni guep m s xtm ph. 11 N nu gtho him bi nde da ycyi a majuni Oj, di japi da ycyi y fhni n da dnna ran yoh ngue ra ngrpa ytatsoqui. 12 Jananguea gtho him bi ycyi a majuni p manda di ho ran tso, darb da nu rn tsmbi Oj .

Nuya ma z cu ah, d xi ah ya ba din ja nub b h mahna ma Hmuh ra Jesucristo, ngue di prcah darb dam bhmb. 2 Yo gad ph nin yomfnih b boo da xi ah, ya bi zn ra pa ba h ra Hmu. Yo gad yon ni mbih b boo da xi ah bi bnba Oj ngue ya ba h ra hmu ya. N yo gu cyih b boo da hy ah ngue da yn ah d othe ra scu d mamhbe ya bi zh ra Hmu mahtsi. 3 N yo gu cyih ba gtho i man y ji. Nguetho him ba h ra Hmu asta gueb go gtho y ji i bcua ja ra hi ngue hingui cyi din shmb Oj. N him ba h ra Cristo asta gueb din yo a nda ran yoh ngue ra ngrpa ytatsoqui, ngue mbjua da trp ja ran nbi mazi. 4 N nua ra ngrpa ytatsoqui da zi gtho y ycyi gue i thnde Oj, n da z mida i thnde hnta go ba i thnde, nguetho in nde a d mba nthnde zh. N da yrp ja nda ra nij n da hyup, tengub guea Oj a. 5 Ha hin gum bmhb guehna d xi ah nub mm bhmb b. 6 P nuya gu phmb ba i smmi ngue ba h, nguetho

Ran yoh ngue ra ngrpa ytatsoqui
nzi ga xihmbe jamadi Oj nangue ah ba gtho bi ytah ma z cu ah, ngue di hucah ra Hmu. Nguetho Oj bi huahnnah r mbdi thoho ngue di p ah. N nangue g ycyih a majuni, nua r bfi r Hogandhi Oj bo ni mbih. 14 N bi huahnnah Oj ngue g ycyih b m xi ahe rn ho madayo ra Cristo. N bi znnah Oj gui comhb r nuxte ma Hmuh ra Jesucristo. 15 Nuya ma z cu ah dami thoctah ni tcyih, n yo gad unsh

13P
Nthahni dim ph
2 TESALONICENSES2,3 ba gum bmhb, n yo gad pumbnih ba d xnnah nub darb mm bhmb, na ba d xi ah nub m otahe y scu. 16 Nuya gue ma Hmuh ra Jesucristo, gues a, n Oj ma Tah, da hyuta ni mbih mazi nangue rn hos Oj. Nua Oj di hucah, n nangue r mate bi jaj ga thmb ba di daj. 17 N nua Oj da hyu ni mbih, n di zta ni mbih ngue gui mamhb n gui yth ba gtho xn ho.

392 i dnhyi, ngue hingui nde dim pfi, gue hingui tnna ba d xnnahe. 7 N nuah gu phmb ba gdm bhmb, tengu d utahe b mm bche b, ngue hin dm bndnhyi thohoghe. 8 N xngui ts g daje ba d homhbe. P dm phmbe ra pa n ra xui ndahma bin ja ba d homhbe, n xngui ts d pa ahe. 9 Madague m s xc hmbe ngue xqu zje. P d ndehe ga utahe ra hmpya gui yth. 10 N nub mm bhmb b, d xi ah, ngueb b a nda hingui nde dim pfi, hin din sihm b, p da z ra thuhu b. 11 Nguetho d hmbe gue b i da ah hingui nde dim pfi, p di hdnhyi thoho n ndetho din thnt p hin y bfi. 12 Nuya nangue r tsdi ma Hmuh ra Jesucristo, d xi too hingui nde dim pfi, ngue da hynya zh r bfi da yte, n da hyons ba dm bi. 13 P nuah ma z cu ah, o gadn xmbih gui yth ran ho. 14 Nub b a nda ah hingui nde da yta ba d xi ah, dami hyth b, jananguea da mbts y s. 15 P o gadn shmb, p gui unhd ran zofo tengub ni cuh.

Hnta d xi ah ya ma z cu ah, dami yf r tsdi Oj nangueche ndahma din ja r tsdi rm hman ra Hmu, n da bmanho hnb go hap ga yomhbe. N gtho too da yde da hyni nangue ran johya, tengutho bin ja b gu bhmb. 2 N gui yf r tsdi Oj ngue da ynje b bh y tsombi ji, nguetho hinga gtho in nde da hyn rm hman Oj. 3 Nguetho nua ra Hmu njmb da hygah p nzi da mbj, n i ja r tsdi ngue hin di japi di nnah ra dmantso. 4 N nua ra Hmu di jaje d phmbe ngue gad thoctah gu th ba gtho d xi ahe. 5 N nua ra Hmu di ja ah manda manda gui phmb rn hucate Oj, n di ja ah gui hyth ba gtho gu thohmb tengutho bi yta ra Cristo.

Gui yf Oj nangueche, na ra Pablo
z cu ah d xi ah nangue r thuhu ma Hmuh ra Jesucristo, dami uehmb ts b b ni cuh
6Ma
Jatho gui yt ni bfi zhh
gues ra Hmu, hnta s da hyuta ni mbih, hnta go ba gu thohmb gtho y pa. N nua ra Hmu gam bhmb gtho ah. 17 Nug dra Pablo d ot na ran zngua i ja ua ya nangue ma ysg. Tengub ma firmag na, ngue gtho ya ma scu. 18 Nuya nua ma Hmuh ra Jesucristo di jpah, gtho ah. N hnta d xi ah a ya.

16N
Ran zgui ran zofo
N nda ra scu bi yorba ra Timoteo a ra Pablo

xnba y ji dan huj. N guea ran hucate di nqui b ma mbih b mbete a, nb zi d th a di bngah Oj, nb hnta Oj dm bmhb a. 6 P nu da hinga guehya ym hma dn huca nda i honi, p bi uep ja r yu Oj, janangue i tn ym hma sti thoho. 7 Nu, mm i honi nde din xnbate nangue y n tdi Oj bi man ra Moiss, p hingui pdi ba im ma. S i mantsditho, p n hingui pdi ba nam bn y m hmans i ma b i man yn tdi. 8 D phmb gue xn ho yn tdi bi xi Oj ra Moiss. P bi tsn y n tdi Oj gue d mba ma hcpi y dditsoqui. 9 N gue yn tdi d mba ma hcpi too jas y n tdi zh, n i fsta y n tdi Oj, n to hingui numansu Oj, n di ho da yt y tsoqui. N to hingui spa Oj, n i tn ra ximhi, n i ho y ta n y mbe, n y hyodu. Gue da sih y n tdi Oj , n hinga gue hnt Oj mbni. 10 N bi tsn y n tdi Oj d mba ma hcpi t ran yomtni, n din ysbi y minyohh tengub nda ra xisu, n i p y mijih, n i man

1 TIMOTEO
Nug dra Pablog, ma bigbe ra Jesucristo nangue rn tdi Oj ma ynteh, n ra Jesucristo, guesa ran ho d tmhb a. 2 D pnhna nda ra scu gra Timoteo, tengub majuni ma tsnt i, ngue ya d xnna ma tcyih. N d p Oj ma Tah di daa r mate n rn hucate, n da hyuta ni mbi a ra Cristo Jess ma Hmuh.
Ran zngua
tengu d xia b m mba b Macedonia, n ngutho d xia ya, dami cop feso, n gui hcpa da b bp, ngue hinga ndanyo da ma b in xnbate. 4 N dami xifi hin din xh mida y cuento gue ba s mbi bi yt ndu ma bombtah mayab nb mm ma ba y thuhu , ngue manda di xnt y m hma. Nguetho nu ym hma tengu , sti thoho ran yomfni di unna nda, p hin di yomfniba nda da ycyi Oj. 5 P nua ma bfih dy xnbateh, ga

3N
Da mba ma hcpi ndanyo in xnbate
393
1 TIMOTEO1,2 y fhni, n i xih ra fhni y zmi. N gtho ndanyo i te xnda gue ra hoganxdi, n gue da sih y n tdi Oj , nguetho i xij hin ga th y tsoqui. 11 P nua rn ho madayo ra Cristo d prca ma mbih Oj a, nua mixte xn hotho a. N guea ran ho madayo bi xic Oj gam mang.
394 i pdi. N hnta gam bmhb a ya. nuya gra Timoteo, tengub ma tsnt i, i ja ua a d xia ya. Nui gra dofi nangue Oj, dami yt ra hogatuhni, tengu thoho bi xia y pngahy Oj. Jananguea dami hydumbi gui ycyi r hogamhma Oj, n gui yta ba i xia b in zopa ni mbi. 19 N hin gui yte tengu mi t da b m zop y mbi Oj, p bi mbstaa ba bi sifi, bi tsons y mbi bya. 20 Tengu m ta ra Himeneo n ra Alejandro. P d junba , n d xifi bi mba ma d b bh ra zthu, di nbi, da bdi hin da zan Oj.
18N

d xih ma Hmuh ra Jesucristo, nguetho bi huangui dram bhnig, n i pdi ga jtsi, nguetho di dac rm ftsi ga ta i xiqui. 13 P nug mm dra nxmateg mambto, n m sang a ra Cristo gueb go m nba da y ycyi. N xngui ts m pc ba nam bna m t, nguetho him m cyig ra Cristo. P Oj bi dac r mate bi pungui. 14 P mm xn ngu r mate ma Hmuh ra Cristo Jess, bi jaqui d dp ma mbi a, n bi jaqui mm d numanhog a Oj n d huc ma mijibe. 15 I ja ua nda ram hma da z ga phmb majuni, ngue bi zcua ja ra ximhi a ra Jesucristo di p y tsombi tengug manda xn tso d t. 16 P mm xn ngu r mate bi yrc Oj, nguetho nde gtho da yut mida y ji mm ja r yembi a ra Jesucristo. N tengu thohog, ngutho da yrpa too di dp y mbi a, n din ja ra te mazi. 17 Jananguea ga spa ma Ojh gtho y pa mazi. Nua, ra Hmutstabi mazi a, n njongui s da nu, n njmb da guadi. N ndatho Oj, njoo manda, n gtho

12Jamadi
I xi Oj jamadi ra Pablo, nangue r mate xn ngu
N i ja ua nda ram hma ga xii, gra Timoteo, ngue mahyoni gui yrp ja ram pti. Ngue nub gu yh Oj, gui xihmb nangue gtho y ji, gui yf r mate nangue, n gui xihmb jamadi Oj nanguea ba bi yrpa nda ngu nda y ji. 2 N y tstabi n gtho too ja y tsdi, dami yf rm ftsi Oj nangue, ngue hin din ja y si n xng ra dumbi, n hin te gam bmhb, n da z b ga th xn ho ba bi man Oj bya. 3 N xn ho b ga th a, nguetho guea numanho Oj mam prpateh a. 4 Nguetho in nde Oj da yni gtho y ji nangue r tsdi ra zthu n di yomfnibi nanguea majuni. 5 N ndatho Oj i bi. N ndatho a i binde n din hocpate b b b Oj, nua ra Jesucristo ngue bin ji a. 6 Nguetho bin ds ngue gtho bi gurca ma tsoquih. N guehna ram hma bi

Da mba ntpi rm ftsi Oj nangue gtho y ji
395 xij Oj b mi zn ra pa bi ma. 7 N guehna ram hma thang gam mang na, n guehna b bnc na, n majuni hin d fhnig, ngue ma bfig ga xnba hing y judo, ga japi di dp y mbi Oj, da yni, n da ycyi a majuni. 8 N manda d xii, hnb go hap dim pti y ycyi, xtn hotho y y yn yoh di uts b din yh Oj, ngue nte m cu da bni, n xng ran cpate. 9 N d xii ba gui xih y xisu, ngue hin din hoc zh nangue ran ytsi, uague di hoc y y, uague ra oro o y thebe o ba xm hmadi da japi. P din hoc zh nangue y he rn sui nda ra hogambi n ra hoganyomfni. 10 N da bdi da yt ra hogambi, n guea ran hoqui rn sui nda ra xisu i numansu Oj. 11 N nub ja nim ptih, da ndes y xisu da snbi, n hin go din xnbate, n gtho da yde. 12 N d xii hin dim bto y xisu ngue da xnba yn yoh, p din htho. 13 Nguetho mbto bi yt Oj a ra Adn, n mbjua a ra Eva, jananguea hingui s dim bto nda ra xisu. 14 Nguetho nu ra xisu bi numanho b m xih ra zthu da yt ra tsoqui, p nu ra Adn him mn nde xt yte. 15 Jananguea din nba b xm bh y thni y xisu, p da mbx Oj b thocpa thoho i cyi, nb din ja y n hucate, nb din yomfni xn ho, ndata Oj da bni.

1 TIMOTEO2,3 hocji nda ra ngrpi, n nte da thnba nda r tsoqui. N hnta nda r xisu da zi, n da bdi da zmzh r mbi n din yomfni xn ho, n di jamansu ba i te, n di ho di un ran tsya b ja r ngu, n da bdi din xnbate nangue rm hman Oj. 3 N njmb dim mihni, xn din ndesi, n hin da yman a i sifi, n xn din hecpate p din hocpate, n hin da nde xn ngu ra mbti. 4 N da bdi dim bto b ja r ngus, n nu y thni da yte ba i xifi, nguetho numansu y ta. 5 Nguetho nub hingui pdi dim bto b ja r ngus nda ran yoh, hin da bdi di jamansu y ycyi b. 6 N hin din ngrpi nda ra dayo ycyi, tsrp thoho din ytsi tengutho ra zthu, n da dxa Oj a. 7 N nu y ngrpi da yte ngue da hnumansu, np b hing y ycyi da yte ba d hnumansu, jananguea njon di cman, n hin da dp ra zthu bya.

Majuni a ram hma, nub in nde din ngrpi nda, in nde nda ra bfi xn ho. 2 P jatho din
Nda yn yoh din ngrpi
y m ftsih y ngrpi, ngutho guextaa jatho din hocji, n daangu da ma, n hin dim mihni, xn din siyate nangue ra mbti. 9 N da bdi xn ho ba gtho rn thui a ram hma n din zm b, n zi ta xi Oj b in zop y mbi. 10 N ndeb b da hnu b tnni xn ho, n nubya nub hin te da thnbi, da z da yt ra bfi dim fxte bya. 11 Ximangutho b dim fxte nda ra xisu, i jatho da hnumansu, p hin din cte, n xn dim mihni, p din yomfni xn ho, n di jtsi ba g te. 12 N nu

8Ximangut
Ndana n ji dim fxte
1 TIMOTEO3,4 nda ran yoh b im fxte, ndatho r xisu da zi, n da bdi dim bto b ja r ngu, n da yt y thni ba da xifi. 13 Nguetho nub i te xn ho r bfi nda ram ftsi, da hnumanho bya, n manda da hyut ran zambi nangue r bfi ra Cristo.
396 mbi Oj, nguetho bi tson y mbi nangue y fhni zi im ma. 3 Ngue s di hcpa y ji, i xifi hin din thti, xn da zi da yn tsihm, s n. P bi zngah Oj ga hmhb hnta go ba mn tsihm b d xihmb jamadi Oj, gue nuj dy ycyih, n d phmb ndaa majuni. 4 Nguetho gtho xn ho ba bi yt Oj, n hiny ba ga mhb, p ga hmhb n ga mf jamadi Oj bya. 5 Nguetho majpi nguea d f rn jpi Oj, n nu rm hman Oj i mbi xn ho a.

d ota na ya, gra Timoteo, madagueb dm bni ga mba b ndihi. 15 P xib him bex da z ga mba b, p ya d xii ba xn ho gui yte nangue a r ngu Oj. Ngue nu y ycyi xa hymba r ngu Oj nangue y mbi, ngue data Oj i bi. N tengub r nguj Oj guep na fdi xn ho rm hma Oj, n dn ymhb a. 16 N guea ran ho madayo d tnhd mixte xn ho a, ngue bin yus ra Cristo ua ja ra hi b mn ji a, p bin youi r Hogandhi Oj guep fdi hiny r tsoqui a, n bi nu y m bhni Oj mahtsi. N bi hmangua d bhmb hnb go hap bh y ji gue dahmadanyo b na y. N bi tcyi ua ja ra ximhi, bi tsix mahtsi b b ja r tsdi Oj mixte bya.

Mixte xn ho a ram hma d cyih

14Guehna
Nu r Hogandhi Oj mbto di bng ngue da uep ja r yu Oj da. Ngue da ymanho y nde y hyte xnbate bin xdi nangue y m hman y zthu. 2 Nu y hyte hingui s b da zop y
Mi p Oj da ue da
gra Timoteo, xn ho b guim bnba y cu na ram hma i ja ua, jananguea gam pfi xn ho nangue ra Jesucristo. Nguetho bi ha ra tsdi ni mbi a ra hogamhma d cyih, ngue ra hoganxdi gu tnni. 7 N o gui rpa ra gnda y m hmans y ji sti thoho n xn tso. P dami hydumbi nangue r bfi Oj. 8 N tengu b zi dadin cunh ma jih, n da hy ra tsdi, n ngutho ga th nangue ma mbih, da hy ra tsdi b zi ga humbah nangue r bfi Oj. N mm xn ngu di muui b ga humbah, nguetho i rcah ran ho y pa i jab ya, n gtho y pa mazi. 9 N majuni na ram hman na, jananguea ndeb gtho ga th xn ho. 10 Jananguea d hth yn nbi n d humbi dadm phmb, guep go da z ga xihmb xn ho rm hma Oj y ji. N da z ga dp y mbi Oj bya, n dim ph. Nguetho ndat Oj d tmhb i bi, nua in nde da yn

6Nui
R hogambfi ra Jesucristo a ra Timoteo
397 gtho y ji i bi, n da yn too da ycyi a. 11 Nuya yn xdi i ja ua, thocpa thoho gui hydumbi mm gui bnbi n gui xnbi gtho y cu b bp. 12 O to gud japi da ytsii ngue gra tsnt thoho. P gui yut y cu nangue yn tte bi xij Oj gue gui yzh xn ho, gui jamansu ba gui ma, o ba gui yrp. Jananguea gui yuti din huqui nda ngu nda, n di jtsi, n da zmzh y mbi. 13 P gtho b hin n sng b, p gui jamansu ni bfi b gu man rm hman Oj, nb gad un ran zofo y ji, nb gu xnbi ba nam bna ndaxqui gui xifi. 14 Damim pfi xn ho nangue a r tsdi Oj bi dai, tengu bi xia da y pngahy Oj. Ngue bi bnna ni mbi Oj b m yp r mftsi nanguee, n bi gx y y b ja ni y. 15 Thocpa thoho gui yta d xii, n hnta gui hydumbi gui yta, n nubya da nu i gtho y ji ngue bin te xn ho ni mbi nangue r bfi Oj gu te. 16 N thocpa thoho gui hydumbi gam fs nangue ni mbi, n gui jamansu ba gtho gui xi bp nangue rm hman Oj. N nub ngub gui yte, n di jpa Oj, n g mida y ji gu xnbi.

1 TIMOTEO4,5 ra ys nangue. 3 N nub ja ym pti gui jamansuh nda ra bmbe b xn du r nd, ngueb njoo too di jamansu. 4 P nub nda ra bmbe xn du r nd, n bh y thni, o gue y bto, da bdi rn tdi Oj a di jamansu y mbe, tengutho bi yrpa b mn thni. N guea in nde Oj. 5 N nub nda ra zi bmbe i nyui Oj g ra pa n ra xui, n hnta Oj im bni, n nub njoo too di jamansu, p gui fxh a bya. 6 P nu mida y xisu, xn du y nd, ngue hinguim bn Oj, n i honi da yzh y ph zh. Madagueb i bi, p tengub xn du b nam bn Oj. Hinga gue da mba ma jamansu b ja ram pti . 7 N nuya ym hma i ja ua, gui xnba y cu, jananguea njon da yna hingui ho t. 8 N nub nda hin di unni ba di b a r ta o gue r mbe, o gtho mida y mni, manda xn tso r mbi b, xinda gueb hin xt ycyi, n bi gna ra Cristo. 9 Nuya ga xii nda n hyoya bmbe gui hyuspa y thuhu dim pp ja ram pti. Hnt ptsa hyte njya n mm bim bmanhoui y nd. 10 N i hnumanho nangue y hogabfi i te, n bi jamansu xn ho y thni, n zi di syaba y ji b ja y ngu, n him bin yzh p bin yh nangue y miycyih, n bi hyurpa y mbi too mi tu y mbi, n bin hya bi yt mida y hogantte. N guehya y hyoya bmbe gui hyuspa y thuhu ya. 11-12 P nu mida y xisu xn du y nd, nub hingui ngu y jya ptsi, hin gui hyuspa y thuhu

O gu sa nda ra dcyi, p dami zofo xn ho, tengutho b ni ta. N nu y tsnt gui yte tengutho b nin yohh. 2 N nu y zi bmbe gui yte tengutho b ni mbe, n nu y hmute, gui yte tengutho b nin ju, n hin guim bna nda
Ga fx ma cuh
1 TIMOTEO5,6 gue gui ymf dim pp. Nguetho tsrp thoho da bni din thti, n nub din thti mahna hin da yta ra bfi m ma xt yte. N ra tsoqui a nguetho him bi jtsa bi ma. 13 N nu, tsrp thoho din dnhyi y mbi b njoo y nd, n da hyda thoho y ngu, n hn nan cte di ja, im mana hingui ho, n s din thnti i te n hin r bfi b. 14 Jananguea manda xn ho b din thti mahna, dim bh y thni, n dim pp ja y ngus. N nub din jab da yte, hin di cmanj man sih b. 15 Nguetho i b i da y xisu xn du y nd, n ya x mbengui n i tn ra zthu. 16 N d xii mahna, nub b a nda ra cu ngue bi du r nd a r mbe, jatho da mbpi, o gue r nana bi du r nd, o gue r mni, i jatho di jamansu, n hinga guea ra mbti pa ma pti b ja ra nij d mba ma jamansu . Jananguea d guaa ra mbti b ja ra nij ngue hnt njoo too di jamansu da mba mbpi b. 17 Nu y ngrpi b ja ram pti, nu to di jtsi xn ho y bfi, da tspa , n da mba mbtsi ba di bdi. N nu to i humbi din xnbate nangue rm hman Oj, manda jatsditho da tspi. 18 Nguetho ntoti: Nu y ufanindni b i uhi hingan thuti y nde, p da z da za y paxi i ja b. N manda ram hma i ja: Nua to dim pfi ja rn tdi din juti, i na. 19 N hin gui yrpa ra gnda b da mba ma ypi nda ra ngrpi tmbi bi yt ra tsoqui, hinda hntb di yoho hyu di ypi gui yh pya. 20 N nub majuni bi

398 yt ra tsoqui, da mba ma hcpi b dim pti mida, ndahma gtho din su. 21 N madagueb gadn amigoui o hinna, p daangu gui yrpe. N guea i jatsdi d xii gui yta, nguetho in nu a Oj, Oj da bdi b gu jtsi, na ra Hmu, ra Jesucristo, in nu i, n y hogam bhni Oj mahtsi in nu i. 22 Him bex gui un ra bfi nda ran yoh, b gui phmb ba r mbi. Nguetho nub nda g un ra bfi, n da yt ra tsoqui, gu conhui r tsoqui a bya. Jananguea gan yomfni xn ho, n nte gan dupate bya. 23 Nuya d xii gra Timoteo, nangue ni mbi xn , n janta pnts thoho, dami si zitstho ra vino, n hinga hnta ra dehe gui si. 24 Guim bmhb ndana yn yoh da sih ra bfi b ja ram pti, b i da ngue mfdi i ja y tsoqui, n bh mida ngue hinga mfdi i ja y tsoqui jagueb da zn ra pa da thnba y tsoqui. 25 N ngutho nangue ran hocji i ta nda, mfdi nangue y ji. N nub him bexque mfdi, p mbjua da fdi, nguetho hingui s da ygui. Nu y yh b bp, da numansu y hmu to i rpa y bfi. N nub din jab da yte, njon di cman nangue Oj n njon di cman rn xdi Oj. 2 N nub y ycyi y hmu y yh, p guextaa da numansu y hmu n hin da zani ngueb mbni din cuh . P manda da bni da mbpi xn ho, nguetho r miycyiui da mbpi, n di huca r hmu. Dami xnba na ram hma, n thocpa thoho gui bnba .

399
Xn ngu d thmb nangue r bfi Oj nguetho i hurca ma mbih
3P
1 TIMOTEO6
I t ra hogatuhni nangue Oj a ra Timoteo
i bi da y xnbate ndanyo ram hma in xnbate, n hin din thui a rm hma ma Hmuh ra Jesucristo ngue majuni di zrca ma mbih, n hin din thui a ram hma ga dp ma mbih Oj. 4 P nu, bi t y mbi nangue ran ytsi, n nte i pdi. N mm honi di dunba ym hma guep i fp ran tsya, ran heque, ran tsante, ran ttate, ba gtho im bn r mbi. 5 N nu thocpa tho din si nda ngu nda , gue bin tson y n yomfni, n hingui s da bdi ndana a majuni. N im bni xn ngu ra mbti da dha nangue r bfi Oj. P o gu hmb a i man . 6 P majuni xn ngu d thmb nangue r bfi Oj, i hurca ma mbih, n d bmanhoh nangue Oj. 7 Nguetho nte b hh b mm bhmb ua ja ra ximhi, n nte da z ga hxh b bi zn ra pa ga tuh. 8 P hin da du ma mbih b z tstho d psh yn tsihm n y he. 9 P nu too in nde dim mmbti, hingan tsrp thoho da thti da yta ra tsoqui. N tengub da mba nthuti r mbi, n manda manda nn xndi ba gtho da bn r mbi. P ndetho din nbazh, n din tonto r mbi ba gtho honi, n gue y n tte n zo b ja ram bdi. 10 Nguetho nub b a nda mm in nde ra mbti, guea n mbdi gtho y tsoqui b r mbi a. N nua n ho ra mbti da, bi uep r yu Oj, n di nba zh r mbi nangue ra dumbi.

nui gra Timoteo, r mbfii Oj, dami uegue nangue yn tso i mangua. P gui hyumbi gui tnna ran ho, n hnta Oj guim bni da mbxii, n gui huc ni mijih, n hin gan xmbi, n din ja ni yembi. 12 Xn ngu y ji bi y b gmm ma xn ho ni tcyi. N ngutho ya gui hyutanzambi gui tha, tengub nda ra dofi i ht yn nbi ngue da dh ran si. Jananguea da z guim bnti xn ho a ra te madayo, guea zonna a. 13 N guim bni Oj in nu i, nua di un y te ba gtho i bi. Jananguea gui hyutanzambi n hin gui su nin dte. N in nua ra Jesucristo ngue bi ma xn ho a majuni b m mba ma dpi ra Poncio Pilato. 14 Jananguea d xii, jatsditho gui jtsi gtho ra bfi bin dai, nte gui tsoni, n njon da man ran tso nanguea bya. N guea gui yta ya, gueb go bi zn ra pa di nqui ma Hmuh ra Jesucristo. 15 Nguetho nub bi zn ra pa ntsnni, Oj ba pnhua ra Cristo mahna. N nu Oj mixte xn hotho, n mm di johya, n i das ngue di manda. N nua Oj ra tstabi xinda gue gtho mida y tstabi bi, n nua ja r tsdi xinda gue gtho mida ja y tsdi. 16 N hnta Oj njmb da du. N mm di nc thoho hap b bi, njon da z da hym b, n njongui s da nu Oj. Nua mm i tspi n da yuh r tsdi mazi. N hnta gam bmhb a ya. 17 Dami xi y mmbti ycyi, ngue to i ja y

11P
1 TIMOTEO6 mbti ua ja ra ximhi, dami xifi hin din ytsi, n xn da bni di muui y mbti, nu tsrp thoho dim bdi. P dami xifi hnta Oj da bni, ngue di muui xn ho, n da bdi b nxp b Oj gtho xn ho d psh, ndej dan johyah. 18 P dami xifi da yt ran ho, n manda tengub guea n mmbti bya. Ngue hin din yya p da gomhb y ji ba ptsi. 19 N nub din jab ga th, ga psh ba majuni di muui, n ga nuh xn ngu rn jpi Oj b bi zn ra pa, n

400 majuni dam bmanhoh gtho y pa mazi. gra Timoteo, dami jamansu xn ho ra bfi nangue rm hma Oj bi dai. N dami uegue nangue ym hma mbi n dn ran yomfni nda, p hingui ho . Sti thoho, n ndanyotho ra yu i uta nda. N nu too bi dnni, bi bh r yu Oj. 21 N nuya Oj di da ah r mate. N hnta d xia ya.
20Nui
Nda ran zofo ran zgui
N yoho ra scu bi yorba ra Timoteo a ra Pablo

r tsdi Oj b m cx ma y b ni y, n d xii gan hya gui yt r bfi Oj bi dai. 7 Nguetho nua r Hogandhi Oj bi daj hin di jaj dan suh, p di jaj ga huth ran zambi, n dan huj nda ngu ndaj, n ga sm zh ma mbih. 8 Jananguea o gu ps ni s gui mampa rm hmam ma Hmuh, n o gu su ngue d ofdig nangue Oj. P ni dami hyti gui st yn nbi tengu thohog, nangue rm hman Oj gu te. N Oj da mbxii. 9 N bi ynj Oj n bi mberca ma mbih, n nubya bi xij ga rpah r bfi. P hin ynj a r bfi Oj d th, p bi ynj b m hmhb r mate. N guea bi zn zh Oj b him man yt ra ximhi, ngue da ynj ra Jesucristo. 10 Nuya bi nqui a mn tsnni, ngue bi nqui ma ynteh ra Jesucristo, nua bi dp r tsdi ran dte, n bi jaj dn yoh r yu ra te mazi. N guea i xij rn ho madayo ra Cristo. 11 N guea ram hma d mang, n b bng, n guea ram hma d xnba y ji hing y judo. 12 Jananguea d sg ran nbi ya. P hin d ps ma s,

2 TIMOTEO
Nug dra Pablog, Oj bi znni ma bibe a ra Jesucristo, ga xih y ji a bi mam majuni Oj, ngue di un ra temazi to di dp y mbi ra Cristo Jess. 2 D pnna ra scu gra Timoteo, dad hucai tengub ma tsnt i. N d p Oj ma Tah di daa r mate n rn hucate n da hyuta ni mbi, n ra Cristo Jess ma Hmuh.
Ran zngua
mb jamadi Oj b dm bni, ra xui n ra pa thocpa thoho, nguetho d pdi gu cyi xn ho tengug, ngue d t ra bfi bi dac Oj, n ngutho mi t mam bombtahe b mayab. 4 Dm bni gn zom b mn xummi, n bi dh ni guid. N mm dn nde ga nu i mahna, n din jag ran johya xn ho b ga nu i. 5 Dm bni ngue hingui yoho ni mbi. P gu cyi xn ho, tengub na ycyi ni ndmbe ra Loida na ni mbe ra Eunice. 6 Jananguea dn ndee thocpa tho guim bni bi daa

3D
Ra Timoteo da ma ran ho madayo nangue ra Jesucristo
401
2 TIMOTEO1,2 nguetho d pc a too d cyig, d pdi i ja r tsdi da mbsca ma teg ngue d dpi, ga pmanho b rn zgui. 13 N nangue ran ho madayo d xnnii, dami thoqui gui ycyi ra Cristo Jess n dami yt ran hucate bi dai. 14 N dami jamansu ran ho madayo i yo ni gnda, nangue r Hogandhi Oj i bp mbo ma mbih. 15 Gu pdi gtho bi ue y cu ngue y mngu b Asia, bi uegue nanguec, n ra Figelo n ra Hermgenes. 16 P nu gtho bp r ngu ra Onesforo, Oj d jp. Nguetho nu ra Onesforo xn ngu y nid bi mbxcagui, n him bi mbs r s nangue y cadena i thurc. 17 N nub mi zcua Roma a, mm bi hyongui n bi dngui. 18 Nu ra Jesucristo di jpi xn ho b rn zgui ra pa, nguetho nub mm bp feso, n mm xn ngu ba gtho bi yrp ngue bi mbx r bfi Oj b a. N manda gu pdi xinda guec.

402 numanho r hmu ngue bi ct ran dofi. 5 Nua too nde da dh ran tni, p hin da d b hin da yrpa y n tdi a ran tni. 6 Nua to dim pp ja ra hi da zi a r mbdi din ja, jananguea da hyumbi da yt r bfi, ngue da bdi r mbdi i ts r bfi nangue r mbi zh. 7 Dami pdi ba d xii, Oj di yomfnii ngue ba gtho gui yte. 8 Thocpa thoho guim bni i ba ra Jesucristo ya, bi dmbni b mi du, n nua nda rm bombto ra David. N guea ram hma d mang a. 9 Jananguea d s ran nbi ya, n d ofdi, tengub dr tsombig. P nu rm hman Oj hingui ofdi a. 10 N d hti d thoc a ra bfi, madagueb pa ma nguig, dn ndepe n dim p too gtho nthahni. N ga comhb r tsdi mixte a ra Cristo, gtho y pa mazi. 11 Majuni a ram hma, ngue Nub dm bmhb tengutho b darb xcam tuh ra Cristo, da z darb dam bhmb b. 12 N nub d hth yn nbi, p darb ga comhb b ja r tsdi b. P nub d cmhb a ra Cristo, na da gnj a. 13 Nub hin d cyih gue majuni a, p guextaa majuni a, n gtho da yta bi ma da yte.

P nui tengub ma tsnt i, gra Timoteo, dami hy ra tsdi nangue r mate bi daa ra Jesucristo. 2 Nu ram hma g yde d mang, n xn ngu i mana majuni. N ndata ram hma gui thocpa ra bfi mida y hocji, gui huannd too da z da xnba mida. 3 Dami hyt yn nbi tengug, nguetho gra hogadofi nangue ra Jesucristo. 4 Nu ra dofi hingui s xtn ht i r mbi, ngue xn ngu mida ba gtho da yte tengu mida y ji thoho, jananguea da z da yta i

Ra hoga dofi nangue ra Jesucristo
bnba b bp nanguehya ym hman ya, nguetho in nu Oj . Gui xifi hin din junti
14Dami
Oj da numanho ra hogambfi
403 nangue y m hma. Nguetho sti tho b din junti, ndetho di t too i de. 15 N gan hya gan xdi nguetho gra hogambfi nangue a ram hma majuni. Damin yomfni gui hyoni ba nam bni nda ngu nda ram hma, n gui pdi ba p nda ngu nda ym hma, n gui ppi xn ho. Jananguea da numanho Oj a gu te, n hin gui ps ni s. 16 N gui uegue nangue ym hma sti thoho, nguetho nu hingui ho , n di japi mm din tsombi nda. 17 N nu y m hma, tengub ra ssi din ndoqui, n da ya r ji nda. Ngue tengu y m hma i mana ra Himeneo n ra Fileto. 18 Nu bi uegue nangue ram hma majuni, n s n ya bin ja ngue ya xn dmbni y ycyi i bi. Jananguea bi prpa y tcyi da. 19 P nu r bfi Oj i rpa y ycyi, hin da z dim bdi, nguetho di jamansu y thni Oj. N nu y thni Oj, ngue i man r thuhu ra Cristo, i jatho da uep ja ra tsoqui. 20 N nuj dy ycyih, d th tengub dym pfih b ja r ngu Oj. N tengub xn ngu ym pfi b ja b. Nu da y oro, n y taxi, pgue ra za da, n ra jhi mida. Nu da mm pa nthoni, nu da hin mahyoni. 21 Nub nda ra ji da ues b ja ra tsoqui, da gohi xn ho, tengu nda ram pfi i pa nthoni, da mba ma jamansu, n da z di ppi xn ho r hmu b ja r ngu. 22 Jananguea dami uegue nangue y tsoqui di ho y tsnt, p gan hya gui yt ran ho in nde Oj. N gui hy ra tsdi nangue guim bn Oj, n din ja nin

2 TIMOTEO2,3 hucate, n ndata guim bmhb g mida i cyi Oj, nangue mbete y mbi. 23 N gui uetho nangue ran junti im man too hin din yomfni, nguetho ja guep da mbp nda ra si. 24 P nu y yh ra Hmu hingui s din si, p din ja y yembi nangue nda ngu nda , n din hya din xnbate, n da hyti xn ho ba da trpe. 25 N nub ba nda ndanyo im bni, jante thoho gui yuti, xhma tho Oj di japi di ph r mbi, da zni da b a majuni. 26 N da dn ran yomfni xn ho bya, nguetho da yni nangue r dihi ra zthu x bnti, mn nde a ra zthu xt yrpa r ph.

Nui Timoteo, dami pdi ba din ja. Ba p y pa xn hi, nguetho dim bh y tsombi. 2 Nguetho din huc zh, n hnta ra mbti da nde. N n yta, n din yzh, n din sante, da mbstaa ba i xih r ta n r mbe, n hinguim bn ra mate bi trpe, n hingui numansu Oj. 3 N hin din ja y n hucate, n njmb din hoh y mbi, n hnta go ba da xih y mijih, n zh y ph zh, n njoo to i su, n i san i t ran ho. 4 N y zndatetho, n hingam b din yomfni ba da yte. N mbni ma gues, n di ho rn johya ra ximhi xinda gue r ph Oj. 5 I ja y n tte tengu y tcyi, p hingui nde da hyn r tsdi Oj . P gui uegue nangue. 6 N i pa b ja y ngu, i ht y xisu, i xifi daangu da yth ngue y

I jatho dam fhmb nangue y tsombi
2 TIMOTEO3,4 xisu hinguin zaqui y mbi, nguea xn ngu y tsoqui i tu. N manda n tsixp ja ra tsoqui. 7 N da ymanho ba g nm hma da sifi n thocpa tho din xdi p njmb da b a majuni. 8 Tengu mi t ra Janes n ra Jambres, nguea mim bdi , n midn shmb ra Moiss, ngue r pngahy Oj. N ngutho i t yn yoh ya, din shmb a ram hma majuni. N bi tson y n yomfni, n bim bdi nanguea ra yu majuni. 9 P hingui ngu y pa da hyti, nguetho gtho da tuti nte n mbat y m hma, tengu bin jap y bdi ngue ra Janes n ra Jambres.

404 nangue r mbi too bi yoti. N mahyoni di jaj ga phmb ba rn yomfni Oj, n da xij b hinga guea d th, n guea d prca ma mbih a, n da xngah ran ho ga th. 17 Jananguea nte di b a r mbfi Oj, da z b da yte ba gtho xn ho. Jananguea d xii gra Timoteo, Oj in nuj, n ra Jesucristo, nua i jatho ba pengua da yt ran tstabi, di junb bi n xn du. In nuj, jananguea mm d xii: 2 Dami mampa rm hma, mm gan hya guim ma, hnb go hap n hnta go n ora, p guehma gui xifi nda ngu nda y ji. Dami hcpa y dditsoqui, japi da yts y tsoqui, n gui zrpa y mbi bya. N jante thoho gui xnbi n hin gan xmbi. 3 Gui hyumbi nguetho ba p y pa njon da nde da ya ram hma di hocpa y mbi, pgue da zonhn mida y xnbate, da man da ym hma manda di hos. 4 Da goh y mbi nanguea majuni, n da dnn ym hma him majuni. 5 P nui thocpa thoho gan yomfni xn ho. Dami hyt yn nbi, dami jtsi xn ho a ni bfi, nangue rn ho madayo ra Jesucristo. 6 N nug, mi tstho da zn ra pa da guah ran tunni nangue ma te dad un Oj, da zn ra ora ga png ua, ngue ga tu. 7 Bi gua a ran tha d t ya nanguea ran tha xn ho, n bi gua a ra dihi d t. D jamansu ma bfi nangue ma tcyi d te. 8 N nuya b jab a ran ho di dac ra hoga Inspector, ngue rn thui a ran ho d t. N di dac b bi zn ra pa. N hinga hngd, n
nui Timoteo, g tnni ba d xnnai. N gu pdi ba dm bc, n gu pdi hanja d t a. Gu pdi ba d cyig, n gn nu njmb dn xmbig. N gu pdi ja man hucate. 11 N gu pdi mm bi mba ma gui, n gn nu ba mn nbi d ht. N gu pdi ba gtho d thoc b Antioqua, np Iconio, np Listra, ngue nu yn cpi d nug. P Oj bi yngui nangue gtho . 12 N majuni d xii, too gtho da nde ndata ra Cristo da dnni, da mba ma cpi . 13 Nu y tsombi n y hyte, manda manda xn tso ba da yte. N da xtn hythoho. 14 P nui, dami thoqui ba gn xdi, gu pdi gue majuni a, gue gu pdi too bi xnnai. 15 N gueb go gmn thni, g ph r tohni Oj, i ja r tsdi bi bnnii g dp ni mbi ra Jesucristo, n gn yni. 16 Gtho r tohni Oj bi bnba Oj

10P
Rn zgui ran zofo
405 gtho mida gue i xnni ba h ra Hmu, n gtho din tun ran ho . nui, Timoteo, dami yt ra tsdi gua cua ndihi. 10 Nguetho nu ra Crescente bi mba b Galacia, n ra Tito bi mba b Damacia, nua go ra Demas bi mbas b ra hnini Tesalnica, ngue bi ho ra ximhi in nu ya. 11 Hnta ra Lucas d bbe ua. B si a ra Marcos b gu h, nguetho ga hongua a. 12 N d pnh p ja ra hnini feso a ra Tquico. 13 P nub gu h, gua cngui ts ma coto d sop Troas b b bh ra Carpo, n ma libro gua cngui ts, p manda jatsdi gua cnga y scu hinga ntoti. 14 Nu ra Alejandro ra ytacobre, xn tso ba bi yrque. Oj di cospi nangue y n tte. 15 Damim fdi hin da ytee tengu bi yrc, nguetho mm bi gorca ma nde b mn y. 16 Nub r mbdi bi mba ma jungui njom bi mbxcagui, p gtho bi hyga thoho. Oj di punba

2 TIMOTEO4 . 17 P Oj dm bbe n bi zrca ma mbi, jananguea d jtsi d mana rm hman b b b hing y judo. N Oj bi mbxqui bi yngui nangue y nde y zate. 18 N Oj da yngui nangue gtho ba xn tso, n bex da zixca b mahtsi b di manda. Ga spah Oj gtho y pa mazi. N hnta gam bmhb a ya.
9N
Bi mba ma bnbi ra Timoteo
znguagui ts ra Prisca, na r nd, nua ra Aquila, n bp r ngu ra Onesforo. 20 Nu ra Erasto b cop Corinto. Nua ra Trfimo d sop Mileto ngue xn . 21 Dami yt ra tsdi gua b hin n yt y pa xn s. I pnhna ran zngua gtho y cu i bcua, nu ra Eubulo n ra Pudente, n ra Lino, n ra Claudia, n gtho mida y cu bcua, gtho i pnhna ran zngua. 22 Nu ma Hmuh ra Jesucristo da mbxa ni mbi, n di da ah r mate Oj. N hnta d xia ya.

19Dami
Yn zngua rn zgui
Ra scu bi yota ra Pablo bi mbnpa a ra Tito

mambto. 6 Gui huannd too nte ma tsoqui i thnbi, nua ndatho r xisu i si, n nu y thni bi dp y mbi Oj, n hingui ta nda ran tonto, xinga gue ram ftsi i t y thni, jananguea njon di ypi. 7 Nguetho nu y ngrbi i yo y gnda a r bfi Oj. Jananguea da thahni too hingui t ran tso, nua hin din yzh, n hin din cu, n xn dim mihni, xn din ndesi, xn din siyate ngue ra mbti. 8 N da thahni too di syaba y mijih b ja r ngu, n di ho ba gtho xn ho. N din yomfni ts, n da ni hucthoho gtho, n da numansu Oj nangue nda ra hogambi, n i smzh r mbi hin din tonto. 9 N din zm b ja ram hma majuni, nangue ram hma dadn xhmb, jananguea da z da xnba b bp, da mbtsi. N nu mida b bp, ngue di cpa rm hman Oj, di bnbi hap di b, jananguea da ycyi. 10 Nguetho nu too im ma da ythoho yn tte mi xi Oj y judo mayab, i jatho da mba ma hcpi . Nguetho nte n mbat y m hma , n i hte , n i t y ph zh. 11 N

TITO
Nug dr Pablog, d pnna ra scu i ja ua gr Tito. Nug r yhg Oj, n ma bigbe ra Jesucristo. Ga zdi da ycyi bi huan Oj, n da b a ram hma majuni, jananguea da yt ran hocji nangue Oj. 2 Guehna d t nguetho dn ndep ga comhb ra temazi ngue bi ma majuni Oj b r mbdi ra ximhi. N nu Oj hingui s da man ra fhni a. 3 N nuya bi zn ra pa ngue bi tsnni da hman ran ho madayo, n bi dac man tdi gam mang, ngue gues Oj ma ynteh. 4 N nui Tito, tengub majuni ma tsnt i, ngue d ja i g ycyi. N d p Oj ma Tah di daa rn jpi n rn hucate, n da hyuta ni mbi, n ra Jesucristo ma Ynteh.

Ran zngua
d soca b ja ra hi Creta, ngue gui juadi hap di ba ra bfi. Ngue gui huannd y ngrbi nda ngu nda y hnini b gu bi, ngue nu y ngrbi nangue y ycyi, tengu d xia
I pa nsifi ra Tito ba da yrp Creta

5Jananguea
406
407 hnb go hap i crp ja y ngu, i t gtho i bp, nangue y m hmans y hyte, ngue hingui s da hma. N hnta ra mbti in nde. 12 N i te tengu mi mana nda y mngu zhh b ra hi Creta, ngue nda ra bscu, bi ma: Zi y ndbthni ma mnguhe ua, n tengu y zate ngue xn tso t, n hnta da zi i honi, n mm i dnhyi, bi yna. 13 N majuni bi mana nda y mnguh. Jananguea gui hcpa , ndamhma da bmanho y tcyi i bp. 14 N gui xifi hin da ycyibi y m hman s y judo, n xn da numansup y tcyi s y ji, gue hinguin nde da yta majuni. 15 Nu too xn ho y mbi, hnta xn ho im bni, p nu too hin bi dp y mbi Oj n xn tso y mbi, nu, hiny ba numanho . Nguetho bin tson y n yomfni, n him bi z bi ya bi xi Oj b mi zop y mbi. 16 N nu y ji tengu , na ngue i cyi Oj, p ndanyo thoho y n tte, guep n fdi hingui cyi . N xn tso y mbi nanguea fsthoho ba sifi, hingui s da yt ran ho.

TITO1,2 mihni, n da yuh ra hogayu. 4 N nu y z bmbe da xnba y hmute di huc y nd n y thni. 5 N da xnba nda ran yomfni xn ho, hin din yomtni, n di jamansu b ja y ngus, din ja ra yembi, n da yta da xih y nd, ndamhma njon da z da man ran tso nangue rm hman Oj. 6 N nu y tsnt, gui xifi din yomfnis ts. 7 N nui Tito, dami yut mida ba gtho gu te, ngue dim bmanho. N ndata guim bni ngue gui xnbi ba majuni, n gui yte ngue da hnumanhoi b gun xnbate. 8 N mm xtn ho ba gtho guim ma, ndamhma nte da thnna nim hma. N da mbts y s too nde da zj, n hin hap d mba ba da ma. 9 N y yh i bp, dami xifi da yte gtho i xih y hmu, n hin da dti, n mph thoho da yta i sifi. 10 N hin da bpi ba pts y hmu, p da yta gtho in numanho y hmu. N nub gtho din jab da yte, guea d ncmanho ram hma nangue ma ynteh Oj. 11 Nguetho bi nqui r mate Oj ngue in nde di p gtho bcua ja ra ximhi. 12 N nu r mate Oj di bngah ga hhmb ran tsombi, n ga hhmb ma ph zhh. N di bngah ga smzh ma mbih n ga th ran hocji, n gan numansuh Oj gtho y pa d bhmb ua ja ra ximhi. 13 N di bngah ga tmhb ja gueb bi nqui a ran johya d tmhb, ngue di nqui a ma Ojh ra Jesucristo tte tho r tsdi, n ma ynteh a. 14 N bin ds a ngue di brcah gtho man tsombih, n da mberca ma mbih, da yte

P nui gra Tito, dami xnbi ba nn tte rn thui a ra hoganxdi. 2 Nu y z nd, dami xifi hin din ti, n da yte ngue da hnumansu, n da bni xn ho ba da yte, n da ycyi xn ho, n da yt ran hucate, n hin din xmbi. 3 N y z bmbe, dami xifi da numansu Oj hap din yo, n njon di cman, n xn dim

Ra Tito din xnbate nangue ra hoganxdi
TITO2,3 ngue y thni zhgah Oj, n di hyagah nangue ran ho ya. 15 N guehna i ja ua gui xnba bya. Dami xnbi, gui yomfnip y cu, n gui hcpi, nguetho bin daa ran tdi xn ho gui yte. N o guid japi da mbstaa nim hma.
408 gtho majuni na im mangua. Gui hyh ni mbi gui xnbi xn ho y ycyi bp, jananguea da bni mm da hyumbi da yta ran ho. Nguetho xn ho a, n da mbx y mijih bya. 9 P o guidn junth nangue ym hma nte n mbatho, n hinguin junth nangue b y thuhu ym bombta mayab. O gudn shmb nangue yn tdi mid un Oj y judo, nguetho sti thoho b dn shmb . 10 Nub b a nda ndanyo ym hma im ma n dpah yn junti, dami hcpi. Ndand o yond gui hcpi. P nub hin da yde, gui hythoh a. 11 Nguetho nua xiah ym hma n dpah yn junti, x bm b ja r yu Oj a, n t y tsoqui, n da nus b ba x yr bya.

N nui gra Tito, dami bnba y cu ngue da numansu ra tstabi, n y m ftsih ra tstabi gtho da numansu. N hin da yrpa ram ftsi, pgue mph thoho da yte ba gtho xn ho. 2 N gui xifi njon ga cmanh, n hin dan junth, p ma ph zhh da thcpah. N din jaj ra yembi nangue gtho y ji. 3 Guim bmhb ngue nj dn tontoh mmbto, n mi jas man tdih, nj dn hyzhh, n gtho dn yhh r tsoqui ra ximhi. N d bh ma pah nangue man tsombih d th, n d syabah ma mijih. M tsanj n xim m santeh. 4 P bi zn ra pa bi nqui r mate Oj ma ynteh, ngue bi yrpa ran hucate y ji. 5 N bi ynj Oj. P hin nangue yn tte xn ho d th, p bi ynj nangue rn hucates b m manhoh a. Bi daj ra dayote b mi mberca ma mbih, n d bhmb madayo nangue r Hogandhi. 6 N bi daj xn ho r Hogandhi nyoui xn gu rn jpi n r tsdi nguetho ra Jesucristo ma ynteh a. 7 Ngue bi hogah nangue r mate, jananguea darb dam bhmb nangue ra temazi, n guea d tmhb a ya. 8 N

I sih ra Tito ndaa nn zofo da xnba y ycyi
na ga pnhna ra Temio o gue ra Tquico. Nub bi zm b, yrqui ts ra mate gua a ndihi, dan catui b ra hnini Nicpolis. Nguetho dn nde dam bhmb b b bin ja y pa xn s. 13 Dami ftsi xn ho a ra Zenas, nua im pngahy nangue yn tdi. Na ra Apolos, dami zdi da dna mahyoni ngue da hyx b bi mb b ndanni. 14 Nguetho nu y cu da bdi ngue dim pfi xn ho nangue y bfi zh, ndamhma da z da mbx mida di ba mahyoni. 15 Dami zngua gahe ts b bp, ngue ma mi ycyih, ngue da xtn huctah. N d p Oj da yntsah rn jpi gtho ah. N hnta d xi ah ya, n hnta gam bmhb a ya.

12D
Manda i xih y amigo ra Pablo
Ra scu bi yota ra Pablo bi mbnpa a ra Filemn

nangue nin hucate, ma z cu i gr Filemn. Nguetho xn ngu g hyurpa y mbi y thni Oj.
Bi tp ra mate ra Filemn nangue r yh ra Onsimo
FILEMN
dr Pablog d ofdig nangue ra Cristo Jess. D otbe ra scu ra Timoteo, n ga pnnabe ma amigoabe gr Filemn, man yoh i nangue r bfi Oj. 2 N dad znguabe y ycyi ngue zi dim pti b ni ngu, n ma cuh ra Apia. N dad zngua ra Arquipo man yohh dn ymhbe r bfi Oj. 3 Nu Oj ma Tah n ma Hmuh ra Jesucristo di daah r mate n da hyuta ni mbih.

1Ngu
Ra Pablo bi yorba ra scu ra Filemn
nui ma z cu mahuqui i, nui gr Filemn, dad und ra jamadi nanguee nub d ybe Oj. 5 Nguetho d de ba gu rp gu bhmb, mm i ja nin hucate nangue y thni Oj b. N d de ngue i ja ni tcyi xn ho nangue ra Jess ra Hmu. 6 N d c r tsdi Oj ngue xn ngu y ji da ycyi ra Jess nangue nim hma, n da hyni ba gtho ran ho di daj ra Cristo Jess. 7 Gueczhg mm dad johya, n i hu ma mbi

Rn hucate n r tcyi ra Filemn

4N
madague a i ja man tdig nangue ra Cristo ngue xc manda i, 9 p manda xn ho ga a nda ra mate tho gui yte nangue ran hucate tho, ngue gui simanho mahna na ni yh ra Onsimo. Nug dr Pablog, ya xtn dcyig, n d ofdig nangue r bfi ra Cristo Jess. 10 D a ra mate nangue ra Onsimo, nua tengub ma thnig nangue ra Cristo, nguetho bi ycyi ra Cristo nangue d xic ua ja ra fdi. 11 Nu da y pa x thogui, hin te mad muui ni yh ra Onsimo. P nuya xn ho da yrcaui. 12 Nuya ga pnnah ra Onsimo b gu bi. N nub bi mba a, da du ma mbi, nguetho mm dm bn a. 13 N dn ndepe xtn gocua ra Onsimo, s xt zqui ts, nguetho d ofdig, ngue dm mang ran ho madayo, ngue tengub da guea zh xqu zqui. 14 P hin dn nde

8Nuya
409
FILEMN gam ma ngue da gocua b nte gum ma, nguetho nua ran hucate jatho da bns nda, hin da trba tsdi nda a. 15 P nua bi ytna bi dap gu bi da y pa, p bi bmanho, nguetho bi hocpa r mbi Oj ya. N nuya gadn cuui mazi na ya. 16 Hin gui sini nangue ni yh thoho p gui sini nangue ni z cu nangue ra Cristo, nguetho nuna ma z cuh mahuqui. Nuya manda di nuui ya, nguetho hinga hnta ni yh, p ni z cu nangue ra Cristo ma Hmuh ya. 17 Nub majuni dadn amigoui xn ho, dami sin na ra Onsimo, tengu tho b xqu sin zhg b xc mbasg b. 18 Nub ja ba bi ytee, uague i ja ba i tuai, p yo ma gnda ga juzhg. 19 Nug ga firmag, dr Pablog, janangue da fdi majuni ga jut a r gnda na. Jananguea hingui hi gui sin ya n gadn cuui. P ndeb guin yomfni ts, nguetho gueng d jaai g tn a ra temazi b gm ycyi ram hma d xii.

410 ma z cu, yrqui ts ra mate ba d ai, nangue gun youi ra Hmu. Nub gui yut nin hucate nangue ra Onsimo, da hyu ma mbi b. 21 Nug d ot a ra scu i ja ua ya, nguetho d cyi ngue gui yte ba d xiai. N dm bni hinga hnta d xiai p manda ran ho guim bns ba gui yte. 22 Dami hoqui ts hap s dan syag b, n dami yf Oj nanguec, n Oj da yte da xogagui, da z ga mbag b, gan nuah bya.

20Nuya
d ofdibe ra Epafras, na di zngua i. N nua i ofdi nangue bi mampa rn ho madayo ra Cristo Jess. 24 Nu ra Marcos n ra Aristarco n ra Demas n ra Lucas, nuya ma mimbfihe nangue r bfi Oj di zngua i. 25 N nua ma Hmuh ra Jesucristo di daah rn jpi a, gtho ah. N hnta d xi a ya.

23Nuya
Y n zngua ra Pablo, n bi ma da nu ran jpi a ra Filemn
Ra scu bi bnba y ycyi, y israel, ngue na y ra hebreo

conhui r tsdi r Ta xinda gue y m bhni. 5 Nguetho: Nui ma datsnt i, d da a ni tsdi ya, p njmb bi tmp y m bhni Oj, p hinda hnta r Tsnt zh. N: Nug dra Ta nangue ma Tsnt, n xnga nda rm bhni Oj bi ymbi. 6 P nu Oj b mamb si ua ja ra ximhi a r Tsnt, n bi yna: Nu ah gym bhnih mahtsi, gtho gui thndeh na ma Tsnt, bi yn Oj. Nguetho nua r Tsnt go da tspa a b na nu Oj. 7 P nu y m bhni mahtsi, i t Oj y yh thoho , tengu mn toti: mm i tih y m bhni b i rpa r bfi tengu b yn dhi, n di juadi ba gtho hingui numanho Oj tengu b y sibi, nangue r tsdi zh Oj. 8 Pgue bi ympa r Tsnt Oj: Nui gra Oj, thocpa thoho gam manda zh mazi,

HEBREOS
Nub mayab thoho dahmi ts b yua rn yomfni Oj, n dahma danyo b xi y pngahy. N gue bi xi a mam bombtah , gue dy israelh. 2 P nuya rn zgui y pa ya, bi jaj ga phmb xn ho Oj ya nangue r Tsnt bi zcua d bhmb. N gues a r Tsnt yt Oj gtho y ximhi, n bi znni dim Hmu ba gtho i ja. 3 N n yp b b Oj r Tsnt tengub r thai ra hyadi, guea di jaj ga phmb a rn ho Oj. N tengu b ra sello, da angu da bni. N di yons ba gtho i ja a r Tsnt Oj, nangue rm hma i ja r tsdi. N nub m juas bi hoga ma tsoquih ua, bi mbeng b mahtsi darp n mandaui a tte thoho i ja r tsdi.

Bin yus Oj nanguea r Tsnt
r Tsnt Oj b ya x hogah, bin tun r tsdi xn ho xinda gue y m bhni mahtsi. Nguetho ya r Tsnt zh Oj a, i
Manda i ja r tsdi r Tsnt Oj xinda gue y m bhni mahtsi

4Nu
411
HEBREOS1,2 njmb dim bh ni tsdi, n guid manda xn ho. 9 N bi ymbi: Nui gra Oj, mm gu numanho a ran ho, n be xingui ts gu nde gui nu a ran tso. Jananguea ni Ojgui manda d daa ran johya xinda gue gtho mida ni cu gue ma ycyi, bi ymbi. 10 N bi ympa r Tsnt a Oj: Nui gra Hmu, r mbdi g yt ra ximhi, n g yzh ba g b ja mahtsi, bi yn Oj. 11 N nua ra ximhi dim pdi, n mahtsi, p nui gam bi mazi. Gtho y din tsoni tengub y yahe. 12 N tengub di ph n he nda, din jab b g ph ra ximhi. P nui njmb gam pdi gtho y pa, n njmb da guaa ni te. 13 N, dami manda ua ja ma tsdi ui, ja gueb ga ja i gui tp gtho man sih, bi ympa r Tsnt a Oj. P njmb bi xi y m bhni Oj tengu a. 14 Gtho y m bhni b pnhua, tengub yn dhi gue hin d nuh, i t y yh Oj nanguej too gtho ntsnni da hyn a ra te njmb da guadi.

412 gue ba m hma mayab. Jananguea manda mm jatsditho ga jamansuh a ba d hmb ya, ndahma hin ga bhmb a, n xn dam bhmb bya. 2 Nub m man y m bhni Oj y n tdi Oj mayab, p guehma bi nu ran nbi a rn sui a to bi mbsta a bi ma. P nua rm hma Oj bi mana r Tsnt, manda ja r tsdi a. 3 Janangue be xngui ts ga ponj b hin d rpah ra gnda a rm hma mixte thoho. N guea ram hma n ynj Oj a. N r mbdi bi mans ra Hmu b mim bcua ja ra ximhi. N mbjua bi xij y xdi gue bi y a bi man ra Hmu. 4 Na Oj bi yudi majuni a ram hma b m yt y hmpya n xn ngu yn tte mixte. Nb m daj ra tsdi nangue r Hogandhi, tengu m ndes Oj bi darcah. N guea yudi majuni a ram hma.

P nua r Tsnt Oj bi yurcah r yu Oj, xinda
Jatho ga rpah ra gnda a n ynj Oj
nuna r tsdi Oj gue d mang, hinga nan ja xn ho. P hinga gue ym bhni mahtsi di jap Oj di manda b ja ra dayo ximhi b bin ja r tsdi Oj xn ho b. 6 Pgue bi zn Oj too di manda b, tengu bi sia Oj b m tnni ba di ytui y ji: Ba gue d phmbe gue mm gum bnje, n dy ji thohohe. N manda guid jamansuje. 7 P ja da y pa g jaje him m ja ma tsdihe, xinda gue nim bhni b mahtsi. Pgue g snni gui yscahe, n gui dac ma tsdihe.
5P
Nu ra Jess njuntho bin ja tengu thohogah
413 N g snni ga mandahe ba gtho i bi n ba gtho i ja gue g yte. 8 N gtho g snnd mida ba g g yte gue da ycyigahe, bi ym b mn toti. Jananguea hiny ba bi znni gue hin ga mandah, nguetho bi yna: Gtho da tcyi y ji. P hindan nuh gue gtho da ycyigah. 9 P hinda hnta ra Jess, bin ja tengu mn toti, bi tspa b m du, bin tun r tsdi. Pgue xn ja da y pa bin japi him m ja r tsdi xinda gue y m bhni Oj mahtsi. Jananguea bi z bi du nangue nda ngu ndaj, nangue rn hucate Oj. N nua ran dte bi nu, guea tspa a. 10 Nu Oj bi znnd gtho da hyons. N bi nde b si xn ngu y thni b ja r tsdi. Jananguea xn ho a bi yt Oj gue bin nba y Hmu, guep bi z bi ynj xn ho. 11 N nua ra hocpate n too mahoqui, n ndata y Ta. Jananguea hingui pts r s a ra hocpate da ymbi y cu bi hoqui. 12 Tengu mn toti, bi yna: Ga xi ma cu gtho nanguee, n ga sii nub ja rm pti ma cu, bi yna ra Cristo. 13 N manda bi man ra Cristo: D tmi da mbxc Oj. N x bi yna: D bhmbe ua ya y thni Oj bi daqui, bi yna ra Cristo. 14 Nuj y thnigah a, dy ji thohoh, ngue i ja ma ngh n ja ma jih. N a ra Jess bin ji n bin ja r ngcyi tengu thoho gah.

HEBREOS2,3 Jananguea bi z bi du ngue brpa r tsdi a r hmu ran dte, ngue ra zthu. 15 N guep da z di uecpa y mbidi too i su ran dte gtho y pa i bi. 16 N mfdi hinga gue y m bhni Oj mahtsi bi yrpa ra gnda da yni, pgue guenj dy ycyih y m bombtoj ra Abraham, nde Oj da ynj. 17 Jananguea nu ra Jess njuntho bin ja tengu thoho gah, bi bni ba gtho dm bmhb, bi z ba gtho d sh. Nub hin xtn jab, hin xtn z xt hugah, hin xtn z xt juah r bfi Oj gue bi hoga ma tsoquih. Guea tmbi bim hmumbj a. 18 N nuya da z da mbxcah too i ts nangue yn nbi, nguetho ns a bi ts nangue yn nbi, n bi hyti.

Nuya, ma hoga cu ah, gue bi huannah darp dam bhmb b mahtsi a Oj. Dami yhmb ya nangue ra Jess, nua ra pngahy n ra hocpate nangue r yu Oj d tnhd. 2 Nu ra Jess bi juah r bfi bi unna Oj, tengutho ra Moiss bi juah r bfi gue bi jamansu ndambi y thni Oj. 3 P nu ra Jess manda s da tspi xinda guea ra Moiss, tengu thoho ra ta b ja nda ra ngu manda da tspi xinda gue y thni. 4 P madagueb i rpa r bfi Oj y ji, tengu bi yt ra Moiss, p nua Oj i zh gtho r bfi. 5 Nguetho r yh Oj a ra Moiss, n bi jts r bfi bi jamansu gtho y thni Oj mayab. N nu r bfi ra Moiss bi yu i ts a r bfi

Nu ra Jess manda s da tspi xinda guea ra Moiss
HEBREOS3,4 ra Cristo da yt b bi zh. 6 P nu ra Cristo r Tsnt Oj a, n bi jtsi bim hmu nangue ndambi y thni Oj. N guectah ya ndambi y thni gah Oj, b dad thoctah d phmb majuni a, nb dad thoj a nn johyah a ran ho d tmhb.

414 bi. 13 P nda ngu nda ah damim fxh b ja ra hogayu, nda pa ngu nda pa, janya i s ga hmb a im ma Oj, y pa ya. N nub din jab gui yth, xnga nda ah da hy ah y tsoqui, gue di bta ni mbih. 14 Nguetho d comhb a rn ho ra Cristo b d thoj a n hyu ma mbih a, gueb go rn zgui tengu b r mbdi d tmhb. 15 Jananguea i xij a r tohni Oj ya: mm xn ho b gui yhmb a r nde Oj gue in zo ah ya. Yo gad t ni mbih tengu bi yt da bi numan tho Oj, bi yna. 16 Too bi yh rm hma Oj n bi numan tho. Ha hinga gue y ji bi yn Oj nanguea ra hi Egipto mn yoh ra Moiss. 17 N too bi un ra cu Oj gtho nyote njya. Ha hinga guet bi yn Oj b ja ra hi Egipto, bi yt y tsoqui, janangue bi du b ja ra hi. 18 N too majuni bi tmbi hin da hyurpa y mbi Oj. Ha hinga guet him bi ycyi Oj. 19 Gam bmhb ya hanja him bi z bi zin Oj , nguetho him bi ycyi Oj . Nuya i jatho ga suh, janya i ja y pa i xij Oj da zinj b ja r ngu ngue da hyurca ma mbih. Xhma tsrb thoho hin da zni ga cth b. 2 Nguetho nj bi sij a ram hma gue d cta nda, tengu bi sih y ji m bh mayab, gue bin yoh ra Moiss. P nu, him bi z tsim b a ram hma bi sifi, nguetho him bi nde bi b gue majuni a. 3 P nuj gue d phmb majuni a ram hma, guenj gue ga cth b da hyurca

i na r Hogandhi Oj b ja r tohni: Nuya ra pa i jab ya in zo ah Oj. P mm xn ho b gui yhmb a i xi ah. 8 Yo gad t ni mbih tengu bi yt m tn ra Moiss, bi numantho Oj b mn yo b ja ra hi. N bi z Oj y ji nangue ba bi numanhos. 9 Nu nim bombtah bi yrca ran tste n bi numanthogui b nyote njya mn yo b ja ra yu, madagueb bi nu xn ngu yn tte gue d ut ma tsdi, bi yn Oj. 10 Jananguea dn cug nangue y ji, nguetho thocpa thoho i uegue nangue y mbi, hin jmb bi b a ra yu d xifi, bi yn Oj. 11 Jananguea mm dn cug nangue. Majuni d ma, hin ga sing b ja ra hi ngue da hyu y mbi, bi yn Oj. 12 Ma zi cu ah, p dam fhmb. Xib nda ah gui uehmb b din ja ah ra tsombi, gue gui yna hin gui nde gui ycyih Oj, i
7Jananguea
Da zin y thni Oj da hyurpa y mbi
415 ma mbih Oj. N guep him bi z bi yt da, bi yn Oj: Jananguea dn cug nangue , n majuni d ma, njmb ga sing gue da hyu y mbi, bi yn Oj. P bi dmi bi xih y ji gue da zim b b m jua a bi yt ra ximhi Oj, n bin sya b, bi hyu r mbi zh. 4 Tengu bi ma r tohni gue nub bi ma, gue: N yoto ma pa bin sya Oj b m jua a bi yt ra ximhi. 5 Pgue bi xi bya nangue da mn yoh ra Moiss: Njmb ga sing gue da hyu y mbi, bi yn Oj. 6 P guehma bi too din sya b da hyu y mbi. P hinga gue da bi sifi mayab, nguetho him bi ycyi a ram hma. 7 Pgue bi yu Oj nda ra pa mahna, gue ra pa i jab ya, tengu bi ma ra David nangue xn ngu y jya x thogui b m bh ra Moiss. N guea ram hma x hmangua, gue na: Nuya ra pa i jab ya in zo ah Oj. P mm xn ho b gui yhmb a i xi ah. Yo gad t ni mbih tengu bi yt da bi numantho Oj, bi yna ra David. 8 Nua ra Moiss bim pommi a ra Josu bi thoqui bi zix y ji. Bi syabi b ja a ra hi Canaan bi un Oj, bin johya b. P nub da guea ran johya bi man a Oj, hin xt ma mahna Oj nangue manda ra pa b. 9 Jananguea guextaa i ja nda ra xqui juadi xn ho, guep da hyurca ma mbih Oj, gue y thnigah a. 10 Nu too da yti gue da hyurpa y mbi a Oj, din

HEBREOS4,5 sya nangue gtho y bfi tengu tho Oj bin sya nangue gtho r bfi bi hyu r mbi b m jua a bi yt ra ximhi. 11 Jananguea ndeb mm ga ndeh ga cth b. Hin ga th tengu him bi ycyi ram hma b m xi Oj. 12 P nua rm hman Oj dim pfi tengub ra thni yoho y hti, p manda i ja r tsdi a xinda gue ra thni, ngue i s da zrp mbo n mbi nda, i urcah ba gtho dm bmhb mbo ma mbih, ba majuni dn nde ga th, ngue ndaa bi bngah Oj, n ndaa d bnsh. 13 Xinga nda bi yta Oj gue i s da ycpi ba mbni, gtho i pdi, n di nqui b ja r d a to i hscah ra gnda.

ra Jess r Tsnt Oj, i tmbi ma hmumbjh nguetho ma hocpateh a. N bi zm b mbo mahtsi. N i fxcah a gue i ja r tsdi mixte. Jananguea ga thoqui ga tnhd a rm hma. 15 Nu ra Jess ma hmumbjh i pdi hinga gtho d hth d sh, nguetho bi z ba gtho d sh. P hin jmb bi yta nda ra tsoqui. 16 Jananguea hin ga suh dan yh Oj b b ja r tsdi, nguetho di hugah n di pungah, n da mbxcah a ra ora d homhb a. Bi thand da y ji israel b mayab ngue dim hmumbj. N da ypa Oj nangue gtho mida. N mid thocpa Oj y btse nangue y zuu bi tho, gue n mba ma punbi y tsoqui y ji. 2 N nangue y ji thoho y

14Nu
Nu ra Jess ma hmumbjh xn ndoho r tsdi
HEBREOS5,6 hmumbj, hinga gtho bi yte xn ho, ngutho mida y mijih. Jananguea bi z janate tho bi hoc y ymbi n y ytatsoqui. 3 N jatho r mbdi mid un Oj nda ra btse ra mbj nangue y tsoqui zh, tengu bi yte nangue y tsoqui y ji. 4 Njongui s da yte gue dim hmumbjs, n hnta Oj s da huahna nda ra hmumbj, tengu b m huahna ra Aarn. 5 N ngutho bin ja nangue ra Cristo, him bi mans gue dim hmumbjs, p Oj bi un ran tdi gue dim hmumbj, tengu bi ma r tohni Oj b m yna: Nui ma datsnt i, dad daa ni tsdi ya. 6 N bi ymbi mahna: Nui gam mbj gtho y pa ya, tengu ra hmpya bi yt ra Melquisedec, bi yn Oj b ja r tohni. 7 Nu ra Cristo b mim bcua ja ra hi, zi nan yui Oj, bi yp r mftsi da dp. Ntsdi bi mbafi n bin zoni. P bi bdi ja r tsdi Oj da ym b ja ran dte. N bi y Oj b m nde din uns b ja r ph Oj. 8 Nua ra Cristo, madagueb r Tsnt Oj a, pgue bin ji a, jananguea bi xnba yn nbi ba d yrpa r ph Oj a. 9 Bin jab bi yte, jananguea bi zni bi jtsi gtho r ph Oj. N bi z bi unna ra te mazi gue too gtho da ycyi a. 10 Nguetho bi huan Oj a gue dim hmumbj nangue dy ycyih, tengu ra hmpya bi yt ra Melquisedec.

416 a ra Cristo. P xn hi ga xi ah nguetho hin gu honi gui phmb. 12 N xn ngu y pa x thogui gue m ja ngue xqun xnbateh, p guextaa i jatho da si ah ym hma hingui hi nangue Oj. Nguetho g cohi gn ymbih. I jatho gui sih ra xiba tengub gy ureh, n hin gu hth gui sih njuntho ran tsihm. 13 N nua gnn tsihmh ra xiba, in ja tengu y ure, n hinda n phmb ba ra te gue dm bhmb njuntho. 14 P nu ran tsihm xn ho ntte nangue y dji. N xn te y mbi nangue zi din yomfni, jananguea pdi ndaa xn ho n ndaa hingui ho. Jananguea ndeb ga thoqui ga homhb gue dan djih. Ndeb hinga hnta ga mamhb a r mbdi bi sngah nangue ra Cristo. Ndeb hinga hnta ga mamhb gue ga ph ma mbih gue m na xt hyoj, n hinga hnta ga mamhb ga dp ma mbih Oj. 2 Ndeb hinga hnta ga mamhb ram hma dan xixyh, n nangue ran jxay, n nangue da dmbni xn du, n nangue din ja ran junbi b rn zgui, ndeb hinga hnt ga mamhb ya, nguetho d phmb ndaa . 3 Mbh ga thoj b da z da xoca ni mbih Oj, nguetho i ja mida. 4-6 Nguetho nub hin ga thohmb, xhma thoho da bni da mbenc i da. N nubya him mandand da nde ba pengui mahna. Nguetho nub m numanho ndand rn nqui Oj, n bi zmanho a bi un Oj, n bin yoh r Hogandhi Oj, n bi zmanho a r hogamhma Oj,

ja xn ngu ba dn nde ga xi ah nangue a bim hmumbj
11I
Ntsutho b ga penj
417 n bi b i ts r tsdi a ra dayo ximhi din ja. P nub da mbengui, ya him mandand da z di hoc y mbi mahna. Nguetho im bni tengub da z di cuat mahna b ja ra ponti a r Tsnt Oj, n di japi din thenda a ra Cristo. 7 Nguetho tengub nda ra hi a ra ji, ndand ngu ndand din ye, i pte, n i ptse ba pa nthuhu b. N nua ra hi nub di japi din ja ba tup a ra mbfi, da hyn rn jpi Oj a. 8 P nub hin di japi da bxa ba bi thup, n hnt y uni i ja b, nte di muui b. N hin da hnumanho a ra hi b. N nzgui da mba ntudi nangue ra sibi.

HEBREOS6,7 thuhu zh. Nguetho njoo manda xn ndoho r tsdi hinda hns a. 14 N bi yn Oj: Majuni xn ngu ran ho ga da i, n ga da i xn ngu nim bombto, bi tmpa ra Abraham. 15 Nu ra Abraham bya bi hyti bi dmi, jananguea bi hyni ba bi xi a Oj. 16 Nub da y ji im ma majuni ba da yte, i ndnba r thuhu Oj, n ya him ma hyom mida ym hma d hoca, nguetho i fdi majuni a bi ma. 17 Na Oj b m nde da yurcah ngue majuni a rm hma, bi man r thuhu zh b m xij ra herencia. Ngue guej ntsnni ga hmhb a. Jananguea ga phmb njmb di p a bi xij. 18 Jananguea yoho b d phmb, rm hmans n r thuhu zh, ga phmb hin dim fhni Oj, p majuni da zinj b. Ngue guej b dahmb b m ja xc tuh, d bnth b hap da zinj ya. 19 Jananguea bi zinj b a ra Jess, bi zngba ma mbih b mbo r ngu Oj, njmb da hygah. 20 Nguetho mbto bi yrp a ra Jess. N bi xi a Oj ngue bi hogah ngue da numanhoj b. Guea nam bni ma hmumbjh, ngue i bi mazi, tengu ra hmpya bi yt ra Melquisedec.

madagueb njab d mamhbe, ma zi cu ah, pgue d hxhe njuni gan jah tengu ra hogahi, bin japi bin ja xn ngu ba bi thup, nguetho bi hoca ni mbih Oj. N xn ndoho ran jpi ba h, guin nuh. 10 Nguetho xn ho t Oj ngue hin di pumbni a ra bfi g yth, n ran hucate g yuth da ni cuh, nangue r thuhu Oj, n nangue a gu dah ya. 11 mm d ndehe gui thoj gan hyah, nda ngu nda ah, gueb go rn zgui ra pa. Jananguea da zni gui hymhb ba gtho gu tmhb. 12 Hin d ndehe da yndnhyi thoho ah, p dami yth ba m t da b m bdi majuni a rm hma Oj, n bi hyti bi zt y mbi, jananguea bi hyn a ra herencia bi ma majuni Oj. 13 Nu Oj b m xih majuni a ra Abraham, bi ma majuni nangue r

9P
Bi zngba ma mbih a ra Jess, d tmhb a ran ho ya
Nu ra Melquisedec bim hmutstabi b ja ra hnini Salem, n bim mbj nangue Oj mixtetho r tsdi. N nu ra Abraham b mam b tp da y tstabi, bin catui ra Melquisedec, bi tp rn jpi Oj nangue a ra
Bim mbj ra Jess tengu ra hmpya bi yta ra Melquisedec
HEBREOS7 Abraham. 2 N nua ra Abraham bya bi unna ra Melquisedec a n dta gue xp hynba y n sih, gue rn tunni Oj a n dta. N nu r thuhu ra Melquisedec nde da ma ra hoga hmutstabi. N nde da ma gue ra hmutstabi di hocpa ra si, n guea nam bna r thuhu r hnini Salem. 3 N hinga mfdi too r ta ra Melquisedec, o too r mbe. N hinga mfdi ndaa r y, n hinga ntoti gueb mm bi o gueb m du. Jananguea tengub r tsdi r Tsnt Oj b n yu a ra Melquisedec, gue dim mbj gtho y pa hnb go njmb. 4 Jananguea s ga phmb ya gue xn ngu r tsdi ra Melquisedec b min ja, nguetho gues ma ngrpa btah ra Abraham bi unna n dta b tp y n sih. 5 Nu rn tdi Oj bi xi y thni ra Lev gue y mbj y israel, gue da hycpa a n dta y mni, madagueb y m bombto ra Abraham , p ns . 6 P nu ra Melquisedec, madagueb hingui conhui r y ra Lev gue ra Abraham, p bi unna n dta guea b th ra Abraham. N nu ra Abraham, madagueb xn ngu r tsdi b nam bn Oj, nguetho bi xifi majuni da yrpa a Oj. P manda ja r tsdi ra Melquisedec nguetho bi tp a ran jpi a ra Abraham. 7 N mfdi nua di jpa nda manda ja r tsdi xinda guea pa ma jpi. 8 P nu y mbj ra israel zi midin tunna n dta, p y ji , n i tu . P nu manda ra mbj gue ra Melquisedec, i mam b ja ra tohni tengu b i btho. 9 N da z gam bmhb ya, gue

418 gtho r y ra Lev, gue y mbj ra israel, gue i pa n dta y mni, gam bmhb gue n tengub bin jut b m unna n dta xqui a ra Melquisedec a ra Abraham. 10 Nguetho da z gam bmhb nangue ra Abraham, tengub ya xmn yoh y m bombto b mn catui ra Melquisedec, madagueb hin nm bi. 11 Bim mbj ra Aarn gue r y ra Lev, n r ngrpa bta a ra Abraham a. N gue bim mbj nangue y israel, tengu bi man y n tdi Oj. P nub da guehya y bfi gue n yn Oj y ji, him mi jatho xt nqui manda ra mbj gue ndanyo b, tengu ra hmpya bi yu a ra Melquisedec, n hin nangue a ra Aarn. 12 P nub m mba ma pdi y mbj, n ba m te, n yn tdi m tnni, m jatsditho da mba ma pdi . 13-14 Bi yn ra tohni gue nu a manda ra mbj gue ra Cristo a, bim bi nangue manda r tsnt ra Israel, ngue hing r y y mbj. Nguetho mfdi xn ho gue ma Hmuh bim bi nangue r y ra Jud. N nte bi ma y n tdi ra Moiss, gue dim mbj a r y ra Jud. 15 P manda gui phmb ba d mang b guim bmhb nangue a ra Melquisedec, gue i udi tengu a manda ra mbj, nua ra Cristo a. 16 N hin nangue ra y bi man yn tdi da z dim mbj a ra Cristo. N xn nangue yn tdi m ma ba da ttua bi dnna, nguetho him mn tsnni zi din ja . Pgue bi z bim mbj nangue a r tsdi a r tes njmb da z da guadi. 17 Guea bi man Oj:

419 Nui gra mbj mazi, tengu ra hmpya bi yta ra Melquisedec, bi yn Oj. 18 Guea n ttsa ra yu gue bi tsn mayab, nguetho mb nte mid muui a. 19 Nguetho njom bi z bi hocpa y tsoqui yn tdi bin tun ra Moiss. P bi nqui manda xn ho, gue i sixcah b b b Oj. 20 N manda xn ho ra yu nangue ra dayo mbj, nguetho bi mans r thuhu Oj b m un rn tdi a r Tsnt. 21 P nu mida y mbj b mn tun y bfi, him bi hndnba r thuhu Oj. N nanguehna ra hmumbj, bi mans r thuhus Oj. Tengu bi mam b ja r tohni Oj, bi ympa r Tsnt zh: Nug dra Oj, d mans ma thuhug, n hin ga p a d ma. Nui gam mbj gtho y pa mazi, tengutho ra hmpya bi yta ra Melquisedec, bi yn Oj. 22 Nu ra Jess, da z di jtsa nda ran hoqui manda xn ho xinda guea m ja mambto, nguetho dim hmumbj mazi a. 23 Nu da y mbj bi zni xn ngu m bi, nguetho i tu, n him bi z bi thoqui hnb go njmb. 24 P nu ra Jess hingui tu, jananguea njoo manda s da hynba r bfi. 25 Jananguea da z di hoqui xn ho too da zm b b Oj ya, nangue a ra Cristo. Nguetho i bi mazi, da z thocpa thoho da ypa Oj nangue to da zm b. 26 Njuntho guea ra Jess a ma hmumbj d homhb. Nguetho xn hotho a, nte in dupates him bi yt y tsoqui,

HEBREOS7,8 n him bi hynba y m bi y tsombi, n manda i pa ntspi gue i ja r tsdi b mahtsi. 27 Nu y ji b mim hmumbj di thoqui da mbspa Oj gtho y pa, mbdi bi mbspe nangue y tsoqui zh, n mbjua y tsoqui y ji. P nu ra Jess him bi yte tengu , n ndand thoho bi mbspa Oj b mi un r tes, nguetho di muui mazi a. 28 Nu rn tdi Oj bi man ra Moiss bi tmbi dim hmumbj y ji thoho, p him bi hyti bi jts y n tdi Oj. P nub m mans r thuhu Oj, bi ma gue dim hmumbj r Tsnt zh. N nua gtho bi jts yn tdi n bi juadi, nte di bh ya. N guea rm poniui a rn tdi Oj bin tun ra Moiss a ra Jess.

B bp mahtsi a ma hmumbjh gue ma hocpateh, darp n mandaui a tte thoho r tsdi. N guehna manda jatsdi na d xi ah. 2 N dim mbj b majuni i pa nthnde Oj b mahtsi, tengub ra nij bi yt Oj, n him bi hyh y ji. 3 Gtho y hmumbj y israel, bi tsnni di un y btse nangue y zuu bi tho, n mida. Jananguea n a ra Jesucristo ja ba bi uni, nguetho n a ra hmumbj a. 4 P hinga guecua ja ra ximhi bim mbj a. N nub xtn zngua ja ra hi, njmb xtn z xtm mbj. Nguetho hing r y ra Lev a, n hing y zuu bi mbxa, tengu bi man rn tdi Oj bi man ra Moiss. 5 N nua ra nij b midm

Nu ra Jess bin hocpate nangue ra dayon hogui
HEBREOS8,9 p y mbj ua ja ra ximhi, nda ra hmpya thoho gue ba rp mahtsi. Nguetho bi sih ra Moiss b m dpa ra nij: Dami jamansu ba gui jap i ja b, n ba gtho gui yrp, tengu thoho d uta b gm bp ja ra th, bi ymp Oj. 6 P nu ra Cristo bin tunna nda ra bfi mm manda xn ho xinda gue mida y mbj. Nguetho din hocpate nangue ran hogui manda xn ho ba gtho i ma da yrcah. 7 Nub xtn z xt hocpa nda a r mbdi ran hogui, him m jatho xtn ja a n yoho ran hogui. 8 P nu Oj him bi z bi numanho y ji nangue a ran hogui m ja, p guextaa ndupate b na nu Oj . Jananguea bi yna: Da zna nda ra pa ga t nda ra dayon hoqui mahna nangue y m israel n y m jud. 9 N hin din ja tengu ran hoqui d xi y m bombta b mamb jcp ra hi Egipto, n d jamansu. D xifi xt jtsi, p him bi hyti da yzh man hoqui d xifi, gue man tdi d xi a ra Moiss. Jananguea him bi z d numanho , bi yna ra Hmu. 10 P nu ran hoqui ga rpa y israel b mbjua mida y pa, din ja tengu gam mang ya. Ga un man yomfni b ja y n yomfni , n ga japi mph thoho da dngui. Jananguea da numanhogui, n ga t gue y Ojg , n din ja gue ma thni zh bya.

420 hinga hnhi thoho boo da xnba , n njon da snbi gue da bqui, nguetho gtho da bc zh , y ngrpi o gue y ji thoho. 12 N ga punbi nangue ran tso, n him man gam bng y tsoqui, bi yn Oj. 13 In jab a ra dayon hoqui, n guea tmbi ra nyonhoqui a m ja, gue ya bi juah r bfi a, n n mba b dim bdi b m man na.
11 N
Nua r mbdi ran hoqui, m ja y n tdi nangue yn tte m trp ja ra nij ua ja ra ximhi. 2 N nua ra nij bi tte, bin ja nda ra cuarto r mbdi, tmbi xn dxqui, guep m ja rn dgue y lmpara, n ra mxa gue i cx y bxthuhm. 3 N m ja manda n yoho ra cuarto gue nub mbo, mn joti nda ra bte, guep m tmbi manda xn dxqui. 4 N nub, m ja b ra mxa ra oro guep m z ra xca xiza ymanho. N a r huada ran hoqui gue mn jotsi ra oro gtho y hyo. N nub mbo ra huada m hp nda ra xaro gue ra oro, m o b zi ts ra hm i tmbi ra man. N a r th ra Aarn gue bi dogui, n y xndo bi tota ra nyonhoqui, gue nu y n tdi Oj mayab. 5 N nu rn jomi ra huada, nda ra xith i tmbi ran tsya ram punbate. N m tp yoho y pte y mbdi Oj mahtsi, m comp mate ra xith b m pa nsitsi ra ji dm punba y tsoqui y ji. P hinga xta ga xi ah ba nam

Ncua ja ra hi m ja r ngu Oj, np mahtsi
421 bn gtho y hmpya m ja b mbo ra nij. 6 Bin jab bi tte. Nu y mbj thoho, thocpa thoho m crp a r mbdi ra cuarto, gue m t y bfi nangue ran dnde b ja ra nij. 7 P nub n yoho ra cuarto manda xn dxqui, hnta ra hmumbj m thop, hnta ndapa thoho i tho a nda jya. N nub m yrp, i thxp r ji y zuu gue m xixp, nangue r tsoqui zh b r mbdi, n nangue y tsoqui y ji b n yond. 8 Nua r Hogandhi Oj di jaj ga phmb, ngue hin n soca ra yu n mba b b b Oj b gtho m tthoho ran dnde b ja a ra nij ua ja ra ximhi. N guea nda ra hmpya bi yu a ra bte m corp manda xn dxqui, m corpa b y ji. 9 Gtho yn tte m trp ja a ra nij, nda ra hmpya thoho nangue a njuntho i jaj ya. Nguetho yn tunni n y btse bi unna Oj, him bi z bi hocpa b mbo r mbi mi te. Janangue m pa njorpi b . 10 Nguetho hnta m man yn tdi nangue yn tsihm mid hoqui, n midn xti. P nu gue da yn tdi gue i ja thi. N guea bi zn Oj da yt, ja gueb mam b h ra Cristo, ja bi nqui a majuni ra yu ja r tsdi a bya. 11 Gue ya b h ra Cristo, n guea ma hmumbjh a, nangue ra dayo nhoqui i ja ya. N nua ra nij guep dim phna ra mbj ya, manda xn ho, n guep majuni b. N him bi yt y ji, nguetho hing ra ngugua ja ra ximhi a. 12 Pgue mahtsi b bi yt na ra Cristo ya, tengu ra hmpya bi yuh y hmumbj b m yrp manda

HEBREOS9 xn dxqui. N ya hin di un y ji y tdyo o gue y tndni, p bi un r jis. N ndand thoho bi yrp, n bi ynj xn ho a. 13 Nu rn tdi Oj bi tmbi xn tso n ngcyi nda b x d a nda ra du. N bi ma jatho da mba ma cuaspa r ji ra toro n ra dyo, n r bospi a ra tsundni gue bi tup ja ra sibi. N guea d hocpa n ngcyi nda a. Ja bi z bi dnde Oj bya. 14 P gam bmhb manda mm i ja r tsdi a r ji ra Cristo, bi mberca ma tsonyomfnih mid uegah nangue Oj, ndahma da z ga rpah r bfi Oj gue i bi. Nguetho hiny r tsoqui ra Cristo, n bin uns b b Oj, ra btse gue mazi di muui b nam bn Oj. 15 Nu ra Jesucristo bin hocpate nangue ra dayon hoqui b m du. Jananguea gtho bi mba mahoqui ma tsoquih, gue guej m tnhd r mbdi ra yonhoqui. Hinga hngdah, p n m b b hin nn ja a ra dayon hoqui. N nubya gtho bi z d comhb ran jpi mazi gue bi xi Oj bi zohni. 16 Nub i mana nda too da zocpa ba ptsi, p b da fdi b majuni bi du, ja da tta xi ma bya. 17 Hingui s da tta xi ma b i btho, hinda hnb bi du. 18 In jab bin ja b r mbdi a ran hoqui bi man Oj, gue bin ho b m mba mbnbi r ji nda ra zuu, ja bi fdi majuni bi nu ran dte bya. 19 Jananguea nua ra Moiss b m xih rn tdi Oj gtho y m israel, n bi cuaspa ra ji bya. Bi mit ra thnga xidyo n nda ra tyza gue nyoui y paxi, n bi grb ja ra dehe nyoui r

HEBREOS9,10 ji ra tndni n r ji y chibo, bi cuaspa b ja r scu i man rn tdi Oj, n gtho y ji bi mba ma cuaspi a ra ji bya. 20 Nubya bi yna: Nuna ra ji, guehna d hoca ran hoqui na, gue bi man Oj nanguej. Nuya da z di punga ma tsoquih, bi yn a ra Moiss. 21 N nubya bi cuats ra ji b ja r nij Oj, n ba gtho m ja b mbo m pa nthoni b ja rn thnde Oj, gtho bi mboxp y ji. 22 N i mam b ja rn tdi Oj, gue guea ra ji hoc ba gtho m tte. P nub hin dim fn ra ji, hiny ra punbi nangue ra tsoqui, i m b mn toti.

422 ji. N guehya y pa gue di jtsa m hma mm bto. 27 Tengu y ji, ntsnni ndand thoho da du, n mbjua da nu ran junbi. 28 N ngutho ra Cristo, ndand thoho bin uni bim btse, ngue bi uecpa y tsoqui xn ngu y ji. N mbjua ba pengua da zin i tmi, p hin d yh d uec y tsoqui mahna. Nua ran tdi bin tun ra Moiss nangue y btse bi yt y mbj, nda ra hmpya thoho nanguea ran ho b hya. N hinga guea majuni ran ho a. N njmb bi z bi mba ma hocpi y tsoqui m t y btse, madagueb njya b njya mid uni. 2 Nub da gue y btse xtn z xtn hoc, p ndandtho xt uni, n xt ytsa n un y btse b. N ya xtm bdi ndand thoho bi bo y tsoqui bya. 3 P nangue y btse bi uni gtho y jya, bi japi da bni gue in dupate tho y tsoqui. 4 Nguetho hinjmb da z di punba y tsoqui nda y ji y ndni n y dyo. 5 Jananguea bi yn ra Cristo b m zcua ja ra hi, bi ympa Oj r Ta: Hinga njuntho gue y zuu gu nde. Janangue g jaqui dn jig ngue dam btseg, bi yna ra Cristo. 6 N hin gnn johya nda ran tunni ngue y zuu bi tup ja ra sibi, xnga gue y btse nangue y tsoqui. 7 Janangue d ng: B c ya ga t ni ph ma Oj i, dam btse zhg, tengu mn toti b ja nim hma,

10
ra nij, nda ra hmpya thoho m ja ua ja ra hi, bi mba ma hoqui nangue y ji y zuu m hma. Jananguea bin ja ra btse manda xn ho gue d hogah, tengub dy nijh majuni b mahtsi. 24 N hinga guep ja ra nij bi yt y ji i bh ra Cristo ya, nguetho y hmpya tho nangue a majuni r ngu Oj. P guep mahtsi bi yti, i p Oj ya nanguej. 25 Nu y hmumbj y israel, jya b njya m crp ja ra cuarto manda xn dxqui, mid un ra ji, p hin r jis. P nu ra Cristo hinga thocpa thoho di un ra btse. 26 Xib xtn ja tengu y hmumbj, jya b njya mid un ra ji. M jatho xn ngu y nidi xtn du ra Cristo b, gueb go r mbdi ra ximhi. P him bin jab bi yta. P nuya ndand thoho bi zcua ra Cristo gue bin uns bim btse zh, gue uecpa y tsoqui y

uec y tsoqui a m btse ra Cristo

23Nua
423 bi yna ra Cristo. 8 Nua r mbdi bi mangua, hin nn johya Oj y btse gue y zuu bi tudi nangue y tsoqui nda, madagueb guea bi mana nda rn tdi a. 9 P x bi ym mahna bya: B c ya gue ga t ni ph, ma Oj i, gue dam btse zhg. Gue nde da ma, d ueh ya y btse m ja, n din ja n manda ra btse. 10 Nu ra Jesucristo bi yt r ph Oj, gue bi uns r ji ndand thoho bi juadi. Jananguea bi hogah Oj ya. 11 Nu y mbj y israel m t y bfi gtho y pa, n thocpa thoho midi un y btse, madagueb hinjmb m s di hocpa y tsoqui nda . 12 P nu ra Jesucristo ndand thoho bin uni bim btse nangue ma tsoquih, p him mandand din uni. N b bp darb n mandaui Oj ya. 13 N guep b bp ya, gueb go bi dp y n sih. 14 Nguetho nangue ndand thoho bin uns, jananguea bi juadi bi hoc too bi yte y mbti. 15 Gues a r Hogandhi Oj di jaj ga phmb a mangua, b m ma: 16 Nu ran hoqui ga rpa y ji b mbjua, din ja tengu na, ga bnba b ja y mbi ma ph zh, da ndes gue da dngui. Nguetho ga un man yomfni b ja y n yomfni . 17 N x bi ym mahna: Him mandand gam bng y tsoqui, n xnga gue ym ftsi m t, bi yn r Hogandhi Oj. 18 Nangue Oj bi punga ma tsoquih, hingui s ga unhd mida yn tunni d punga ma tsoquih.

HEBREOS10
Da z ga smhb b b Oj
zi cu ah, gam bmhb nangue a ra nyonhoqui mi ja, njoo nda ra ji thoho m s da yrp manda xn dxqui, n guea tua ra bte m ndam b. P nuya bi z d cth b ja a r ngu Oj mahtsi, manda xn dxqui. N d cth nangue a r ji ra Jesucristo, bi hogah. N hin dn suh ya. 20 N d cth nangue a ra yu madayo gue i bi. Nguetho bi uegah ra bte m ndam b ja ra goxthi, b m uns r ji ra Cristo ya. 21 Nua ra Jess, guea ma hmumbjh, nanguej gue ythnigah Oj. 22 Jananguea mbh ga smhb b b Oj ya, ndata gam bmhb majuni i ndej. Nguetho bi mberca ma mbih nangue r ji ra Cristo, hin gam bmhb gue dn dupateh y tsoqui ya. N tengu b am betegah a ra dehe xn ge. 23 N ga thoqui ga mamhb a ran ho d tmhb, hin ga suh. Nguetho majuni di jtsa rm hma bi xij Oj gue di pj. 24 Mbh dan xnbah ga th ran hucate, n da dn hyadah ga th a. 25 N hin ga th tengu ti da him mi sm b ja mam ptih. Pgue mbh ga thoqui dam ptih, n dan xnbah nda ngu ndaj. N manda ga humbi ga th ya, nguetho ya m tstho ba h ra Hmu. 26 P nub d ndes ga thoctah y tsoqui b ya m phmb a majuni, tengub hin d jamansuh a ra btse xtm pungah. P ya hiny ba manda s ga umhb bya, gue d mba ma pungui ma tsoquih. 27 P hnta

19Ma
HEBREOS10,11 ra mbidi gan nuh b, gue ran nbi d cotsa Oj, nangue ra sibi ntsutho b bi d, gue di jua y n sih Oj. 28 Gam bmhb tengu ran tdi bin tun ra Moiss, gueb b a nda i t ram ftsi, n di nqui yoho o gue hyu y testigo gue bi nu, bi tho a ra ji bya, n hin da mba ma huqui. 29 P ha hin dm bmhb gue manda ntsutho ran tsmbi ga nuh b dm bni ga nmhb b hi a r Tsnt Oj, n d mhb nte di muui a r ji xt hoga ma mbih, nb d numan tho a r Hogandhi Oj gue m na xt hugah. 30 P d phmb a ra Hmu gue bi ma: Nug ma bfi ga juti, ga unna r muui bi yte. N bi yn ra tohni: Da zmba y thni Oj b di thoqui da yt ra tsoqui. 31 mm ntsutho b da dnba y tsoqui nda a Oj b ja ran junbi, guea i bi. 32 P dami bmhb ba g yth y pa x thogui, gueb ja gm tmhb ran nqui. Xn ho g yth, jante tho g hyth yn nbi xn ndoho. 33 N da ah bi mba nthenni ah, n bi mba ma nni ah b ja y hmi y ji. N mida ah gue hin g suh da mba ma nni ah b darb gm yoh bi mba ma nbi. 34 N hin gn suh gue g znguah ni cuh bp ja ra fdi, n gn johya thohoh b m thnnah ba gm psh. N g phmb ja ah b mahtsi a manda xn ho, gue da hyti mazi. 35 O gu sh a gn hyuth nzambi, jananguea din da ah nda ran tunni xn ndoho. 36 P i jatho ga sth ts, ndahma da z ga th r ph Oj, janangue ga hmhb a bi ma

424 majuni di daj. 37 Nguetho i mam b ja r tohni Oj: Mi tstho ba a i ja gue ba h, ya hin da yaa ba h, n di da ah a gu tmhb. 38 N nu to da ycyi majunig, gue ga hocpa y tsoqui, ga mbi xn ho bya, n ga unnd ra temazi . P nu bi mbengui hin ga numanho , bi yn Oj. 39 P nuj hinga guej d penj guep xc nuh ran nbi mazi. P d cyih gue majuni a Oj, jananguea din jaj ra temazi.
11
Ba nam bna na cyih majuni a Oj. Nm bni, gue d cyih majuni ga hmhb a ran ho bi xij Oj. N nam bni ga cyih majuni ba gtho i ma Oj, madagueb hin d nuh a. 2 Nu ma bombtah bi hnumanho nguetho bi ycyi majuni a Oj. 3 D cyih majuni bi yt Oj y ximhi, madagueb hin d nuh b m yt. Nub m yna din ja, ya bin ja bya, gue bi yte nangue ba him mid nqui. 4 Nua ra Abel bi un Oj nda ra btse xn ho xinda gue a bi un a ra Can, nguetho bi ycyi majuni a bi xi Oj. Nub m thnba a rn tunni ra Abel, bi fdi bi numanho Oj a. N madagueb bi du ra Abel, p tengu b btho, gue urcah ba m ta, gue bi ycyi majuni a Oj. 5 Ngutho ra Enoc, bi ycyi mbo r mbi a majuni. Jananguea bi tsixp ja r ngu Oj n him bi du. N him bi thngua ja ra hi a, nguetho bi zixa Oj. N i n ra

N guea n cyih majuni a Oj
425 tohni: Nub hin n tsitsi, bi hnumanho a. 6 P nub i b a nda i nde da zm b b Oj, pgue da ycyi majuni i b a, n da ycyi majuni din tun ran ho a to i hon Oj. Nguetho hingui s da numanho Oj nda b hingui cyi a majuni. 7 Bi ycyi a ra No gue majuni a m xi Oj din ja a ra dmbnti, madagueb hin n nu. N bi yta ra dbarco bi xifi, guep da yn i bp r ngu. N bi ymbi xn ho Oj a nguetho m cyi mbo r mbi a Oj. N guea nqui hing y ycyi gtho ra ximhi, jn tsmba . 8 Bi ycyi majuni Oj a ra Abraham. Jananguea bi bm b m zonna Oj, gue da mba b ja a ra hi bi xi Oj gue di unni. Bi nxp ja r hi zh, n him m pdi hap man n mba. 9 N nub m zm b, p bin yotho b. Nguetho bi ycyi majuni gue ja nn zm b r ngu Oj mahtsi. Jananguea bi hytho y ngumbte b. N ngutho bi yta ra Isaac r tsnt, n a ra Jacob r bto, gue n da gomhb ra herencia bi sih majuni ra Abraham. 10 Nguetho nu ra Abraham m tmi da zni nn zm b ja nda ra dhnini gue mahtsi, din ja hnb go njmb, gue bi bn Oj n bi yzh. 11 N bi ycyi majuni a ra Sara, n guea hyn r tsdi Oj a gue dim bh r tsnt. N him m s xtm bh r thni, gue ya xm bmbe. P bim ba r tsnt, nguetho bi bdi majuni da yta bi man Oj. 12 N ngutho ra Abraham, madagueb ya x thoh y pa gue m s xtm bh y thni, pgue bi zni bim bh y m bombto mm xn ngu, tengu y

HEBREOS11 s mahtsi, o tengu y bomu b ja ra ndendej, gue njongui hti da mbede. 13 N gtho bi du b him mani hyn a ran ho bi xi Oj. P tengub m handi yatho b b ja a ran ho bi sifi, nguetho m cyi mbo y mbi gue majuni din tunni. Jananguea bin johya b m bni gue da nu a. Jananjab bi mans tengub bi thotho ua ja ra ximhi . 14 N nu im ma tengu na, i udi gue i yotho n i hon manda ra hi guep din zi. 15 N nub xtm bntho a ra hi b xp bn , m s xt mbeng mahna b. 16 P m nde nda ra hi manda xn ho, gue nde da ma, ra hi mahtsi. Jananguea bin johya Oj gue da ymbi y Oj , n bi hocpa y hnini . 17-18 N nub m tsp r mbi ra Abraham, gue bi sifi b si a r tsnt ra Isaac, da mbspa Oj. N m nde xt yte, nguetho bi ycyi majuni a Oj, madagueb bi xifi dim bh y m bombto b bi xnd ra Isaac. 19 Guea bi bna ra Abraham gue i ja r tsdi Oj da xox xn du. Jananguea tengutho b bi dmbni b b xn du a ra Isaac b mam b si mahna a r ta. N nda ra hmpya bi yt na. 20 N nangue a bi ycyi majuni ra Isaac gue da gomhb rn ho Oj y thni, janangue bi sih majuni ra Jacob n ra Esa gue da mba majpi. N bi sifi ba bi znba Oj nda ngu nda . 21 N ngutho a ra Jacob, bi ycyi majuni a ran jpi bi man Oj. N n mba b da du, p bi thocpa a ran jpi y bto, gue y tsnt ra Jos. N bi dnde Oj b m dospa r y r th a ra Jacob. 22 N a ra Jos bi ycyi majuni a

HEBREOS11 bi man Oj. Jananguea nub m tstho da du, bi xi y mnguh gue y israel, gue da zni da mbeng b y hi zh. N bi xifi da thuxa ra nima b bi bm b , guea ra Jos x du. 23 N r ta n r mbe ra Moiss b mim bh ra Moiss, bi ya r tsnt an hyuzna. N him bi numansu a rn tdi ra tstabi gue m ma xt tho y tsnt y israel. Nguetho mid nqui din hocji, n m cyi majuni di jamansu Oj. 24 N a ra Moiss guextaa m cyi majuni a Oj. Jananguea nub mn dnyoh, him mam bi nde da tmbi r tsnt a r txu ra tstabi b Egipto, gue xtn z xtn jas r tsdi. N guea r txu a ra tstabi bi dm b mn tgui n bi tede. 25 P manda bi nde darb bin nbah y thni Oj a ra Moiss nu y mnguh, xinda gueb xtn dn rn johya ra ximhi gue n mba b da guadi. 26 N nub mn yomfni ra Moiss, manda di muui b ndata yn tsante da nuui ra Cristo, xinda gueb xt manda ba gtho m ja b ra hi Egipto, nguetho manda m numanho ba di un Oj mbjua. 27 N nangue bi ycyi majuni ra Moiss, jananguea bi bm b ra hi Egipto, n him bi zu a nn cu a ra tstabi. P bi hyutan zambi, nguetho bi bdi in youi Oj, madagueb him m nu. 28 P bi ycyi majuni a bi xi Oj a ra Moiss, jananguea bi yta bi xifi, ngue bi manda d cotsi ra ji b ja y yojuti y israel. Jananguea him bi thop y mbdi tsnt y israel b mam b h rm bhni Oj. Guea tmbi ndbaxjua bi dmi bi yt. 29 B

426 m ycyi mbo y mbi i ja r tsdi a Oj y israel, jananguea bi japa Oj bi xocpa nda ra yu b ja ra dej, gue bi tho . P nub m yna n xt dax y m egipto, gue m cute, bi comp ra dehe bi du bya. 30 Nu y israel bi sifi di thtsa ra dhnini Jeric gtho nyoto pa, nguetho ma mbti ra jdo a ra hnini. N nua ycyi majuni a Oj, n guea yt ra jdo a b m guaa nyoto pa di thtsi. N bi z bi dp ra hnini y israel bya. 31 P m bp nda ra xisu gue ra Rahab. N madagueb man ra yomtni mambto, p hinga n a bi tho a b m tho y mnguh gue him m cyi Oj. N nua zimmanho y m bhni y israel, n gue a fdi m cyi mbo r mbi a Oj. 32 N xn ngu mida xtn z xc xi ah, p hinga xta y ora ga xi ah, nangue ra Geden n ra Barac, n nangue ra Sansn n ra Jeft, n nangue ra David n ra Samuel, n gtho mida y pngahy. 33 N m cyi majuni Oj , n guea hyn r tsdi Oj , gue bi dp y ji m bp ndanni mida y hi b mn shmb. N bin tstabi xn ho. N m cyi majuni a bi sifi, jananguea gtho bi z bi yr bya. N nu mida m cyi majuni a Oj, jananguea him bi za y dzate. 34 N him bin z mida b thtp ja ra orno b mm mid thoni nm pa, nguetho bi ycyi a majuni . N him bi z bi tho mida b m tmbi xt tho nangue ra juai. N nub m gent y ji mida, bi japa Oj bi zaqui. N madagueb him m ja y tsdi mida, pgue tengub ya m ja y tsdi b m ycyi majuni Oj, n

427 guea da y dofi y n sih. 35 N m b i da y xisu daa ndanni, gue x du y thni. P bi dmbni y thni b m ycyi majuni y mbe. N nu mida bi ndes bi tho nanguea bi bnza, n him bi nde bi goh y mbi guep xt mba ma thgue, nguetho bi ycyi majuni da bmanho b ja ran dte , da mba b ja ra te manda xn ho. 36 N nua ycyi majuni mida, n guea hyt yn cpi gue bi tspi, n bi hyt b mm bnza, nb bi thuti da nangue y cadena n bi jota fdi. 37 N bi tho da gue bi mba ma batado. N nu mida bi thngui nde nangue ra thgui. N mida tho ra juai b m sifi da mba ma thgue. N m yotho mida, n huhi thoho , m he y xidyo, nguetho pa ma cpi. N m s ran gue m pa ma nbi. N gtho bi hyti, nguetho bi ycyi majuni a Oj. 38 N him m fdi gue manda xn ho , p manda di muui xinda gue gtho ra ximhi. P ha s m yotho b ja y hi b m dagui, np ja y th. N m bp ja y hydo np ja y hyhi. 39 P gtho bi hnumanho nangue bi ycyi majuni Oj. Jananguea i pa mfni thoho . P him bex bi hyn a bi xi a Oj di unni. 40 Nguetho x zn Oj ba manda xn ho da yte nanguej, gue darb n hmhb ran ho m bh mayab.

HEBREOS11,12 Jananguea ga uej ts gtho di paj, n y tsoqui gue tengub an thuti ma guah, ndahma ga hth dan tihmb nanguea ran tha bin daj guep go him min s. 2 N thocpa thoho ga hanth a ma ngrpih ra Jess, jananguea da z ndata ga th bya. N di jaj ga th tengu bi yzh, gue bi ycyi majuni a Oj, n guea hyt ran nbi b ja ra ponti a. N nua ran dte bi nu, y n dte y tsombi, mm ma cpi a. P him bi zu da nu a tengu a, nguetho m pdi din ja ran johya mbjua nanguej. N nuya b bp mahtsi darb n mandaui Oj. N guep i sixcah b. 3 N gam bmhb tengu bi yt ra Jess, bi hyt b m tsi, nb bin nba b bh y tsombi. Jananguea hin dan xmbih, n hin gam bmhb gue ga penj. 4 P nu ah hinga n sh y tsoqui guep gd tuh. P dami ysh , madagueb gd tuh da ah. 5 Ha g pumbnih a ran zofo gue i xij Oj, gue y thni gah a, tengu mam b ja ra tohni b i na: Ma tsnt i, dami bni ba d mbpa a ni Hmu, gueb bi xi i hap g bdi. N xn gui sman b bi z i. 6 Nua ra Hmu i xnba di huqui, n i f gtho i mbi y thni. 7 Dami hyth ym fi, nguetho gue i xnnah . Nu Oj i na y thni ah. N joo nda ra thni gue hin da xnba r ta nangue ym fi. 8 P nub hin da mbpah Oj, tengu gtho y thni i fi, nub,

12
Jananguea nuj i bi xn ngu y ji gue x yurcah a majuni Oj tengu ja d xi ah.
Thocpa thoho ga tnhd a ma ngrpih ra Jess
HEBREOS12 masque hin y thni ah b. Gun jah tengu ra thni gue hinga mfdi too r ta. 9 N manda, nub mn thnih, gueb m mbgba ma tah dm bhmb ua ja ra hi, d numansuh . Hanja manda hin dn umhb da mbgbah Oj, r Ta ma mbih, janangue ga tmhb ra te ma mbih. 10 Nu ma tah ua ja ra ximhi bi mbgbah b ndand, gue mm bni xn ho. P nu Oj b i fgbah, zi xn ho i rcah, gue di jaj xtn hothogah tengu a. 11 Majuni hin d mhb xn ho a ram fi b ra ora d sh a, nguetho xn . P nub bin hoh ma mbih nangue ram fi, n d bmanhoh bya, n i hu ma mbih.

428 r mbdi tsnt ra Isaac. 17 N gu phmb ba bi yt ra Esa, gue mbjua bi nde a ran jpi m na xt unna r ta. P him mam bi z bi unna. N tsdi bin zoni, p him bi dni ba xt yt mahna gue xt hyna. 18 Gam bmhb ba bi yt y israel, bi zm b ja nda ra th ua ja ra ximhi, guep bi d ra sibi ntsutho, n bi bxui y gi tengu b ra xui, n bin ja ra ndnth b mi sih y n tdi Oj . Pgue nda ra hmpya a tengutho b r ngu Oj gue mm xn dxqui. 19 N bi yh ra thxi, n r nde Oj bi y . N nub m y a r nde y israel, mm bi yh ra mate gue hin da yh mahna, nguetho mm bin su. 20 Him m hti da y a ra nde bi xifi, bi yna: Xinga nda ra ji n xing y zuu da z da dcua, nub da dcua, bexque da tho, n da mba ma ymado o gue da mba ma snza. 21 mm ntsutho ba bin ja b. Ns ra Moiss bi yna: D fti gue dn su. 22 P nuj ya njuntho r hnini Oj b mahtsi d cth, i pp ma mbih, gue Oj zi bi. N i tmbi ra th Sin a r hnini Oj, n i tmbi Jerusaln b mahtsi. N d smhb b bh y m bhni Oj mahtsi gue y mahuhi thoho, guep di muntsi i thnde Oj mm di johya. 23 N d cth b an thutsi ma thuhuh b mahtsi, guep dm ptih gtho too bi hyn ra herencia bi un Oj. N d cth b b b Oj ra Zmi di junbi gtho. Np bh y mbi i tu, gue nu bi tmbi xn ho b m hoca Oj. 24 N d cth b bh ra Jess ma hocpateh

dan hyah mahna gue ga thoj a r bfi Oj, n hin ga uehmb. P ga hxh ra yu xn juni. Nubya nu ni guah gu hmf, m na xt uagui, pgue da yni, da hy ra tsdi mahna. 14 N gui hyomhb hin gui dmhb nda ra si. N gui hyomhb ra hogambi. Nguetho nua hiny ra hogambi hin da z da nu a ra Hmu. 15 N da gdm fxta nin yomfnih nda ngu nda ah, jananguea hin dim b i da ah hin da nde r mate Oj. N xnga nda ah din ja tengu nda r y ra tsoqui, gue hin di nqui b r mbdi, p nub bi btse din xndi, di tson mida bya. 16 N dam fhmb njon dan yomtnih. N xn ga samhb a r mate Oj, tengu bi yt ra Esa, gue p a ra th a rn jpi m na xt unna Oj, gue

Ntsutho b ga hhmb r nde Oj

12-13Jananguea
429 b b b a i rcah ran hoqui madayo. N d cth nangue r ji ra Jess b m tho, pungah Oj a. Jananguea manda xn ho i xij r ji b m tho, xinda guea r ji ra Abel b m tho, nua i ma di nba a to bi hyo a. 25 Jananguea i jatho dam fhmb hin ga hhmb a r nde a in zoj ya. Gam bmhb him bi z bi zo a ran nbi bi mbsta a r nde Oj, b m tsocua ja ra ximhi. Jananguea be xngui ts da z ga sohmb ran nbi b ga fstah a Oj, nguetho mahtsi b in zoj ya. 26 Nub m man yn tdi Oj b ja ra th, bi japi bi yn ra hi. P nuya i n Oj: Mandand ga japi di yni, p hinga hn ra hi, p n mahtsi, bi yn Oj. 27 N nua ba gtho hingui d, da mba ma bnti. N din zm b hingui s da mba ma ueque, gue nu ba gtho bi zn Oj gue din zm b. 28 N bin daj b di manda Oj gue hingui s da mba ma ueque. Jananguea ga xihmb jamadi Oj, n ga thndeh ngue ga numansuh n ga suh. N guea numanho a bya. 29 Nguetho nu ma Ojh di juadi ba hingui numanho tengu ra sibi.

HEBREOS12,13 nbi, nguetho n ah i ja ni jih gue s da mba ma nni ah. 4 N gtho ah guin numansuh a ran thti g yth ni xisuh, n a bi yt mida. N gam bmanho nangue nin thtih, njon di tson a. Nguetho di nba Oj too da yt ran yomtni, n hinga na din thti, n xn thti nub i t ran yomtni. 5 N yo gu numanhoh xn ngu ra mbti. P gan johyah nangue hangu ts i ja ah. Nguetho: Njmb ga hcah, thocpa thoho ga jamansu ah, bi yn Oj. 6 Jananguea s dan johyah b d mhb: I fxcah ra Hmu, n hin ga suh ba da z da yrcah y ji. 7 Dami bmhb ba bi yt y ngrpi gue bi xi ah rm hman Oj. N guim bmhb ba bi bni nangue ra te man nm b . N gui thoj a bi yutah, nangue bi ycyi majuni a Oj . 8 Nu ra Jesucristo hingui dim pdi, gueb go mayab, nhya n gtho y pa hnb go njmb. 9 Jananguea hin gan hyhmb da tsix ah b maueni, guep i hman ym hma dahma danyo n hingam fdi. P nua n bmhb r mate Oj guea n zac ma mbih a, xinda gue yn tdi gue ba i tsi. Nguetho njoo too x zac y mbi b supi b ja a i si. 10 Pgue i jaj nda ran tsihm, tengu ra hmpya gue ra btse m t y mbj b ja ra nij mayab, him m ja ran tdi da zi. 11 P nu r hmumbj y israel b m mbspa Oj nangue y tsoqui, bi dxp mbo a r ji y zuu, guep ja ra cuarto manda xn

13
O gu tsa gnn huj nda ngu nda ah tengub guidn cuh. 2 N guim bmhb gui syabah ja ni ngumhb too da zm b. N nu da njab m te, bi zin da y m bhni Oj b nxp mahtsi n him m pdi. 3 N dami bmhb y ofdi, ngue tengub nda gnan ofdithoh. N guim bmhb bi mba ma
Ga th a d numanhoj Oj
HEBREOS13 dxqui. P nu y ng y zuu m z b ndehnini. 12 N guea bi yt ra Jess, bin nbi bi du b ndehnini b bh y israel. N guea r jis hoc y ji. 13 P ga mbh ga tnhd b ndehnini b bh ra Jess, tengub nda na bngadah b maueni. 14 Nguetho nuua ja ra ximhi hiny ua nda ma hninih gue din zi xn ho. P d homhb ra dhnini gue njmb da gua a, guep nn zmhb b. 15 N ndeb thocpa thoho ga thndeh Oj nangue ma ndeh, n ga xihmb ra jamadi. N di thoca mam hmamhb a ra Jesucristo, tengub di un Oj ma btseh. 16 N hin dam pumbnih a na th ran ho, n hin dam pumbnih ga comhb ba jaj, nguetho n tengub y btse i numanho Oj . 17 N gui yth a xi a ni ngrpih, n gui phmb ja y n tdi da xi ah ba gui yth. Nguetho i fta ni mbih , n i jatho di dp Oj ra gnda nangue ah. Gui yth a dn johya ni ngrpih, n hin da du y mbi. Nguetho nub hin gui yth a, xn da bmanho ah b. 18 Yf rm ftsi Oj nangueche, nguetho ndata dm bmhbe ga

430 tnhde a, n d nde ga the xn ho gtho. 19 D ah ra mate, gue mm gui yf Oj di jaqui ga mbag b ndihi.
Oj ra hocpate a, bi xoxp b xn du a ma Hmuh ra Jesucristo, nua di jamansuc ma mbih. N nua r ji hoca ran hoqui njmb da guadi. 21 N d p r mate Oj da ytah hin hap gui bhmb, ndahma da z gui yth r ph a. N d p r mate da yrcah ba gtho i nde a r tsdi ra Jesucristo. Ga numansuh Oj gtho y pa mazi. N hnta gam bmhb a. 22 Ma zi cu ah, d ah ra mate hin gan xmbih gui yhmb na ran zofo, nguetho nuna ram hma d otah hingui ngu ba ma. 23 Ja nda ram hma d nde ga xi ah, nua man yohh ra Timoteo ya bi sotsi. Nub da zcua ndihi, ga six b d mba b. 24 Znguagah ts b gtho ni ngrpih, n gtho y cu gue ma miycyih. Nhya b nxp Italia i pnnah ran zngua. 25 N d p rn jpi Oj nangue gtho ah. N hnta d xi ah ya.

20Nu
I p rn jpi Oj y cu
Ra scu bi yota ra Jacobo Santiago

ji i te tengu a, s im bni di unna i p a Oj, p nte di unni. 8 Nguetho dahmadanyo im bns, n hingui s ndata da yte. 9 P mm di johya nda zi hyoya ycyi, nguetho i pdi mm xn ngu di muui b nan nu Oj. 10 Na ra mmbti ycyi, mm di johya b mi bdi hinga guea r mbti n numanho Oj a, ngue nu r mbti tengu y dni y paxi i he. 11 Ngue nub xpm bx ra hyadi mm xm pa, di hmang y paxi n i hh y dni bya, n him man di ncmanho. Din jab nda ra mmbti b hnta ra mbti in numanho, madagueb di thoqui dim pfi, p di bdi ba gtho i ptsi.

SANTIAGO
Nug dr Jacobog, r yhg Oj n ma Hmuh ra Jesucristo. N hnb go hap g mbh nda ngu nda ah, d zngua ah ma mni ah, ngue ndat mam bombtah dmayoho y tsnt ra Israel.
2Ma
Ran zngua
zi cu ah, ndeb dan johyah b d sh yn nbi, hnta go man nbi dn nuh. 3 Nguetho d phmb nub da tsc ma tcyih, guea n jaj ga hth xn ho a. 4 P i jatho ga hth xn ho n hin gan suh, n guea dn te ma mbih a, n di hj xn ho ra tsdi, n nte ga bhmb bya. 5 P nub hin d phmb ndaa xn ho ga th, ga f Oj ran yomfni n di daj a. Nguetho di unni xn ho too da ypi, n hin di japi da mbts r s nda. 6 P jatho ndata gam bmhb b ja ba d f, n hinga dahmadanyo gam bmhb. Hin ga th tengu ra tthe b ja ra dddehe, hnb go hap n yn ran dhi. 7 Nu ra

Di daj ran yomfni Oj
ga hth yn nbi, dan johyah bya. Nguetho nub mi tsj n d hth, ya din daj ra temazi, tengu bi man Oj di daj b hnta gam bmhb a. ba nda da bni da yta nda ra tsoqui, p hin da
13Nub
12Nub
Ga hth b bi tsj
Dm bnsh y tsoqui
431
SANTIAGO1,2 yna Oj bi bnbi. Nguetho xn ho Oj n hingui xifi da yt ra tsoqui nda ra ji, n xn da z da si Oj da yt ra tsoqui. 14 P nda ngu nda y ji b im bni da yt y tsoqui, p bin yrpazh nangue rn yomfni s. 15 N nua ba bi numanho s, n nub mi bni da yte, n guea d mbxca y tsoqui r mbi a. N nub mi yt y tsoqui mi bni, n manda bi thoqui bi yr bya, n guea d nu ran nbi mazi a bya. 16 Ma zi cu ah, hin dan hyzhh b d th y tsoqui, guea hin gam bmhb Oj di bcpah. 17 Nguetho xn hotho ba gtho di daj Oj, n hnt gtho xn ho b nxp b b Oj, ngue bi zn y nyoti ua ja ra hi. Nu jab di bh y n nqui b x bt, p nu Oj njmb di bh ran ho. 18 R ph zh Oj bi xndgah b m hmhb rm hma majuni, n y thni gah a bya. Jananguea manda xn hoj xinda gue mida gtho bi yte.

432 hntho dan xthoh ram hma. Nguetho dn hyzhh b dm bmhb hiny manda ga th. P i jatho thocpa thoho ga th y n thh a ram hma dadn xhmb. 23 Nguetho nub d mhb dadn xhmb ram hma, n hin d th y n thh, dad pumbni thoh a dn xhmb b. Tengub d hth ran hyd ma hmih, n hin d zmhb b. 24 D nuhma a ma hmih, p bex d pumbnih b m uehmb. 25 P nub dan zmhb a ra dayomhma, guea di zj ga th y n thh a. N nub zi d th a, n hin d pumbnih a, di jcpah Oj bya nangue ba gtho d th. 26 Nub s na rpa r bfi Oj nda, n hin di jamansu ba ma, din hyzh b, n nte n mbata n yrpa r bfi Oj b. 27 P nuna majuni r bfi Oj ma Tah da numanho b ga fxh y hyoya thni, n y xisu xn du y nd, ngue in nu ran nbi. N ndeb dam fsh hin di tsonga man yomfnih rn tte ra ximhi.

d phmb a, ma zi cu ah. Jananguea dan hya dan xhmb a rm hma, xinda gueb go dan ysh, ogue ga mhb go d psh ngue dan junth. 20 Nguetho nub dadn junth, hingui s ga th ba nde Oj. 21 P ga sh a n th y tsoqui, n ran tso zi d bmhb. N hin dan yzhh. Jananguea da z ga ct ma mbih a ram hma, tengub nda ra hmud da thup, n din te b. N guea d pcpa ma mbih a bya. 22 P hinga

19Guea
Dan xhmb ram hma n ga th y n thh
Ma zi cu ah, nub d cyih ma Hmuh ra Jesucristo ngue mixte xn ho a, ndeb ga th tengu i ta, ngue hin ga huandah too dn numansuh. 2 Xib da zm b ja mam ptih nda ran yoh i fo r y ram foy mm xm hmadi, n mahotho r he. N da zm b nda zi hyoya hingui ho r he. 3 N manda gan numanhoh a mahotho r he, xinda guea nda zi hyoya. N ga mf a mahotho

Hin ga huandah too gan numanhoh
433 r he: Nui ny, damin sya ts ua ja ran thutsi, ga mf. N nua zi hyoya bya: Nue, damm bh n ogue dam hyuh n hi ja r hyo ran thutsi, ga mf a bya. 4 Ha hin dm bm hb ngue yoho man tteh b d samhb a nan hyoya da, n nua na mmbti da, guea na spah . N guextaa ra tsoqui d th b d huandah a dn numanhoh. 5 Ma zi cu ah, dam yhmb na ga xi ah. Ha him bi huan Oj xn ngu i hyoya b na nu ra ximhi, ngue da dn a manda di muui, ngue da gomhb y n jpi di un y thni Oj. N guea bi ma majuni di unnd too gtho da bn a. 6 P nuya g ysbah y hyoya. Ha hin d phmb ngue gue y mmbti di ngah, n i sixcah b ja y nguntstabi. 7 Ha hinga gue y mmbti d hmb im man ra tsore nangue r hoga thuhu ma Hmuh ra Cristo. 8 P: Ga huc ma mijih tengutho b na huczh ma jih. Guehna xn ho ga th na, nguetho rn tdi ra Cristo mixte thoho a, tengu man toti b rm hman Oj. 9 P nub hinga gtho y ji dad huj, ra tsoqui a d th b, n dn dupateh a ran tdi ngue im ma gtho da i gu b dn huj. 10 P dn ndeh made tho ga th gtho rn tdi Oj. P madahnta ndatho rn tdi Oj hin d th, ya dn dupateth gtho rn tdi Oj b. 11 Ngub d rpah y n tdi Oj ngue bi yna: O gu th ran yomtni, n: O gu hcpah r te ni mijih, bi yna. Madagueb hin d th ran yomtni, p d hcpah r te ma

SANTIAGO2 mijih, guemhma dn dupateth gtho rn tdi Oj b. Nguetho ndata Oj bi ma gtho y n tdi. 12 P nua rn tdi ra Cristo, guea di zj ga th y n thh. N guea rn tdi d yngah Oj a b d th o hinna. Jananguea ga jamansuh a dm mamhb na d th. 13 N nub him bi yt ran hucate nda, n hingui ngu ba d huc Oj a b bi junbi. P nub bi yt ran hucate nda, da bmanho b bi junba Oj a.

zi cu ah, ba gue n mba a i t i da s na ja y tcyi, p hingui t y n thh. Hin da yn Oj nda b s na ja r tcyi. 15-16 Xib ba nda ma cuh ra yhe n s ra thuhu. N ga mf: N mba, b he ni he, n bn sihm, da hyu ni mbi, ga mf. P nte d unhd ba honi. Ba gue n mba a d rpah b. 17 In jab nda b hingui t yn tte rn sui r tcyi, nu r tcyi nte di muui, tengub nda ra du ngue hingui di yni. 18 P nub gui ynj: Nui ja ni hogantte, p nughe d cyi mbo ma mbihe. N ga xiah bya, dam yurca ni tcyi ngue nte nyoui nin tteh, gan nug. Nug da z ga ut ah yn tte d t, jananguea di nqui ma tcyig ngue majuni a. 19 Gu phmb i b Oj, p hin d gua a zi ts. Nguetho n y zthu i pdi i b Oj, p mm di fti, nguetho y n sih Oj . 20 Gy ymbih, ha hin gu phmb ngue xingui ts nte di muui ni tcyih b hin te

14Ma
Hingui ho b nte nyoui yn tte r tcyi nda
SANTIAGO2,3 gu th. 21 Ndeb gam bmhb ts nangue mam bombtah ra Abraham. Ja bi nqui a xm p Oj xn ho b mi yta bi xifi, ngue bi gxp ja ra do a Isaac r tsnt, ngue na xt hyo xt unna Oj. 22 Nangue bi ycyi mbo r mbi, bin ja ra tsdi bya ngue da yt y n thh. Jananguea rm p ra tcyi yn tte. 23 N guea mi mam b ja rm hman Oj, bi yna: Nu ra Abraham bi ycyi a bi man Oj, jananguea bi ymp Oj xn ho, n bi ymbi r amigo xn ho Oj bya. 24 D phmb ya, i mp Oj xn ho nda ra ji b t rn sui r tcyi, n hinga s da yna cyi Oj. 25 Ximangutho a Rahab, ngue ra xisu zi min yomtni mam bto. P bi ymp Oj xn ho b mid nqui r tcyi, b mi yta ran ho bi yte, ngue bi jamansu y ycyi b mi mba b spa r hnini. N b uti ndanyo ra yu b hx b mam b pengui, jananguea him bi mba mfnti . 26 Ja ga phmb bya ngue hingui ho r tcyi nda b hingui t y n thh, tengu nda ra ji xn du ngue hiny b r mbi.

434 d crbah y n tsare y fani, da yta d xihmb bya, n hinga hnta r nde di bti, p da d bthoho. Ngutho b i smzh r jni nda, n hinga hnta rm hma da bdi da zmmi, p da da bdi di jamansu xn ho gtho i te. 4 N tengu ra dbarco, madaguea x ndoho, n tsdi ran dhi i joni, p mm zicu a n mba ma yoni, p hnb go da ndepe d mba a di yoni. 5 Ngutho ma jnih, zicu, p mm xn ngu da bni nangue ba da ma. O tengub nda ra dspi zicu, p mm xn ngu ba da yudi, n da z da yu a nda ra xnth x ndoho. 6 Nguetho ma jnih tengub nda ra sibi. N manda xn tso t ma jnih xinda guea ma yh ogue ma guah. N guea n tsoni gtho d th a, n di xnd ran tso gtho ra ximhi, ngue di bnba a ra zthu. 7 P nu y ji manda da z di maxubi hnta go m zate n y doja n y poz n y hu. 8 P nu r jni nda, njoo to da z di ht ra yu. N i hote, tengu nda ra poz, mm in cu, ran dte a r nde. 9 Nangue ma jnih s d mhb d spah Oj ma Tah, p n d f ra ynth ma mijih. P nu, bi znna Oj , bi ndepe dim bi tengu tho Oj . 10 Ndata ma ndeh n yh b d spah Oj nb d f ra ynth ma mijih. P ma zi cu ah, hingui s ga th tengu a. 11 Ha i s darb da bhmi ra dehe xn ho a ra dehe xn x. 12 O ba di ja y zaixi, ma zi cu ah, ha n y pni i zp. O xi nda ra zaboti, ha zp y ixi. Xngui s darb da bhmi ra dehe xn ho a hingui ho.

3Tengub
Ma zi cu ah, ndeb hinga gtho dan xnbateh b ja ram pti. Nguetho d phmb Oj da nu ba d th, n nuje, manda da yngahe Oj, xinda gueb hin xcn xnbatehe. 2 N gtho gah xn ngu y nidi jab d th y tsoqui. P nub ba nda xinga nda ra tsoqui im ma, ya xn te xn ho r mbi a, n i pdi di jamansu xn ho gtho i ta b.
Ga smzh ma jnih
435
B nxp b b Oj ran yomfni xn ho
SANTIAGO3,4 madagueb gu f Oj a gun ndesh, p hin di daah, nguetho hingui ho gum bmhb, gun nde gui xnd ni ph zhh. 4 S gu mhb hnta Oj gum bmhb, n ya gu tn thohoh ra ximhi. Ha hin gu phmb gadn shmb Oj b gun numanhoth ra ximhi. 5 Uague gu mhb sti thoho bi man r tohni Oj ngue bi yna: P mm dn ndepe da bngui, jananguea d un ma Hogandhi di huc, n di jamansup y mbi, bi yn Oj. 6 P di zta ni mbih Oj, ndamhma da z hnta guim bmhb a. Jananguea n Oj, di un r mate nda b hin din yzh, p da z a nda b din yzh, i n r tohni Oj. 7 Damin unsh ya ngue di manda ah Oj, n dami shmb ra zthu, da dagui nangueah. 8 Zi damim bmhb ngue darb gu bhmb Oj, n zi da hyuta ni mbih bya. Dami ysh y tsoqui gu th, n hingui yoho da bn ni mbih. 9 P i jatho da du ma mbih nguetho dy tsombi h. N dan zomhb, hingui s dan thethoh. Nu ma thedeh dim pommi ra tsoni, n nu man johyah dim pommi ra dumbi. 10 N ga th ngue hiny ma tsdi zhh b ja r hmi Oj. Ga f ra punbi, jananguea di pungah n di jaj dan johyah bya.

d phmb ran yomfni, p ga uhmb b, nangue ran hocji ga th, n hin dan yzhh, guep da fdi majuni i ja man yomfnih. 14 P nub xn ju dm bnba ma mijih nangue ran tsya, n dad mispah, n s d mhb ja man yomfnih, p ra fhni a dm mamhb b. 15 P nuna ra tsonyomfni na him b nxp b b Oj, p bi nquida ua ja ra ximhi, n d bns ma mbih, n ra zthu bi bngah tengu na. 16 Nguetho nub d th ran tsya, n dn nde dam mixteh, nub, d th gtho y tsoqui b, n y si. 17 P nu ran yomfni di daj Oj, ndata gam bmhb, n ga hocpah r mbi ma mijih, n gan numanhoh , n din ja man hucateh, n ga fxh , n hin da goh ma mbih b ja a d xihmb , n hin ga hth . 18 P nub jante thoho ga hocpah r mbi ma mijih, d th tengub d pomhb ra hmud d bx ran ho b.

13Nub
Ha hin gu phmb hap di nqui yn si gu th, n yn heque. Ha hinga gue di ho ni mbi zhh a gnn shmb. 2 Nua hin n z gui tmhb a gun ndeh, guea gnn hote thohoh a. N guea ran tsya a gnn shmb n gnn tunhd, nguetho hingui s gui thmb a gun ndeh nangue ni ph zhh. P hin gu tmhb ngue hin gu f Oj. 3 P
Hin ga th r ph ra ximhi
zi cu ah, o gadn cmanh, nguetho nub gadn cmanh, masque gum bmhb hingui ho rn tdi Oj i na dan huj. N nub hin d th rn tdi Oj, na gueb jas man
11Ma
Hin dan cmanh
SANTIAGO4,5 tdih b. 12 P hnta nda s di daj yn tdi, nguetho Oj a, n hnta s da yna nda n i s di juaa nda. P ha dm bmhb dy ojh ngue s ga mhb ja y tsoqui da.
436 juarpah y n zbi b min xop ni huhih. N nua ran zbi g cnba ni mbfih, n guea d yp ah a. N nua r tsoni ni mbfih bi y Oj tte thoho r tsdi, n da hy ra gnda nangue. 5 Nuah gm bhmb nangue nin johya zhh nguecua ja ra ximhi gy ziyateh. N bi zac ni mbih tengu nda ra tsdi. P guea dn jaah tengub ran thotsdi b rn zgui ra pa. 6 N nuah gu coth fdi nte in dupate, n x gu hoh bya, n hin di mu.

dan yomfnih ts ya, nguetho d nthoh: Nuya ogue nixudi ga mbh ndanni, dam bhmb nda jya b, n dam phmb, ga thmb, dadn ymf. 14 P hingui s gam mamhb tengu a, nguetho ya hin d phmb ba ga th, n hin d hand b n yh man zaquih. Tengu tho nda ra gi, gun nu, jab, n x gn nu, hiny b. Njarb nda ra ji. 15 P ndeb ga mhb: Nub da nde Oj, dam bhmb ts, n din ja ba da z ga th bya. Guehna gam mamhb na ya. 16 P dn yzhh b hin d f Oj ba da z ga th. P ra tsoqui a. 17 Nub d phmb a ran ho, n hin d th a, ra tsoqui a b.

Hin d hand b n yh man zaquih

13Mbh
Damin yomfnih ts gy mmbtih, gan zomhb n ga mbahmb nguetho ntsutho ra ynth guin nuh. 2 Nua ba g gu psh tengub x ya b nam bn Oj, n ni heh tengub xn za y zuu. 3 Nu ni mbtih xn tsom b na nu Oj a, nguetho nin tsiyateh a gn tmhb , n hin g phmb ndaa xn ho xqu jaf. N guea d jua ah a tengub ra sibi. N tengub guid munsh a ran nbi guin nuh b ran zgui. 4 G hyt ni mbfih hin g

Nda ran zofo i sih y mmbti
ma zi cuah, nub i trcah a, p hin dan xmbih, n ga tmhb gueb go b h ma Hmuh ra Cristo. Tengub d tuhmb y hmud ua ja ra hi, d tmhb hntb go njmb ba h ra ye, di hoqui ba g xt tuhmb bya. N din ja a mi numanhoh din ja bya. 8 Jananguea ga sth hin dan xmbih, nguetho ya him mayaa ba h ra Hmu. 9 Ma zi cuah, hin ga mhb r tsoqui na nda ma cuh b dn nuh yn nbi, n xmhma di ngah Oj. P guim bmhb mi tstho da za ra zmi ya. 10 Ma zi cuah, gam bmhb gue bi hyt yn nbi y pngahy Oj, n ngutho ga hth . 11 Nguetho d phmb majpi i ht yn nbi. Xt hmb ngue bi hyt yn nbi a ra Job, n xn ngu ran ho bi trpa mbjua. Nguetho nua Oj xn ngu rn hucate n xn ngu r mate. 12 Hnhi thoho hin ga uspah r thuhu Oj a mam hmansh, xn ga ndnbah r thuhu ba manda jaua ja ra

7Jananguea
Ga hth ba i trcah
437 hi ngue ga mhb di zrca mam hmansh. Ha gu cyi a d xii uague hinna, ga mthohoh. Jananguea hin di ngah Oj. dn nuh ran nbi, dan yh Oj b. O nub dadn johyah, dan tuhmb nda ra thuhu ngue d spah Oj. 14 Nub xn j, ga xihmb y ngrbi b ja ram pti ba h da yp r mftsi ra Hmu, n da jaj ra aceite nangue r thuhu ra Hmu. 15 N Oj di ueca ran d hmf, nguetho d cyih ngue majuni da ynj b m f a. N nub ma tsoquih a dn hynhd, p di pungah. 16 N dan xih ma tsoquih nda ngu ndaj, jananguea da z dan

SANTIAGO5 yf r mate Oj nda ngu ndaj, n nub xn nda da ym bya. Nguetho xn ngu r tsdi da yt Oj b da yp a majuni ndata Oj im bni, n gueb di bnba Oj a i di. 17 Tengu a ra Elas, nua nda ra ji thoho tengu gah, n bi hyh r mbi bi yp Oj ngue hin din ye. N him bin ye ua ja ra ximhi gtho nhyunjya n ndato zna. 18 N x bin yui Oj mahna ngue bi yp ra ye. N b pnhna Oj ra ye, n bi bx y hmud ua ja ra hi bya. 19-20 Ma zi cuah, nub nda ra ycyi da uep ja ra yu xn juni, n nub da z ba sih mahna, ga phmb ngue d ynbah r te a x uegue. N madagueb xn ngu y tsoqui, p bi mba ma punbi.

13Nub
Dan yh Oj
N nda ra scu bi yota ra Pedro

tsdi, nguetho d cyih a. N ya i snni da ynj xn ho b bi zn ra pa ran zgui. 6 N nub dm bmhb ya, n guehya n daj ran johya, madagueb da du ma mbih b na sh hnta go man nbi da y pa ya, b da yn Oj. 7 Tengu ra oro i ts ngue ra sibi ngue din hogui. N ngutho ma tcyih i ts, n manda di muui a xinda guea ra oro ngue dim bdi. Jananguea di ncmanho ma tcyih b b peng ra Jesucristo, n da numanhoj, n di daj ran ho, n darb dam bhmb bya. 8 N nuya madagueb hinga nn nuh ra Cristo, p mm gun numanhoh a. N madagueb hin gun nuh a ya, p gu phmb majuni a. Jananguea mm dad johyah, tengu thob ya d bhmb ra Cristo b mahtsi. N hin di jua mam hmansh gam mamhb a ran johya. 9 Nguetho ya d dmi d hmhb a d tmhb, ngue da ynj Oj. 10 Guehna bi yot y pngahy mayab ngue da ynj r mate Oj. N bi hydumbi min nde xtm bdi xn ho ba nam bn a ram hma

1 PEDRO
Nug dr Pedrog, ma bigbe ra Jesucristo. D pnhnah ra scu gy ycyih ra Cristo, ndaa ndanni g mbh ja ra hi Ponto np Galacia np Capadocia np Asia np Bitinia. 2 Nu ma Tah Oj mayab thoho bi huancah, n bi znni da yrcah y thni gah. N bi uega ma mbih a r Hogandhi Oj, n bi mbn r ji nanguej a ra Jesucristo, guep nan z ga th a i xij. D pa Oj ngue manda gui hymhb r mate, n manda da hyu ni mbih bya.
3Jamadi
Ran zngua
Oj, ngue nu r Ta ma Hmuh ra Jesucristo, n r Oj a. Nguetho xn ngu rn hucate bi jaj dm bhmb madayo. Nuya d phmb gan nuh ran ho mazi, nguetho bi dmbni ra Jesucristo. 4 N nuya d tmhb y erencia di daj Oj ngue mbtsi b mahtsi, n njmb dim bdi, n njmb din tsoni. 5 N nuya i fj Oj nangue r

Ga tf ran dte
438
439 bi yot. 11 Min nde xtm bdi jmb din ja a, n ndaa n pa din ja a bi man r Hogandhi ra Cristo mi o y mbi. Nguetho bi bnbi da yoti ba da yt ra Cristo b bi zh, ngue da nu ran nbi ngue da tho, n da tspa b mbjua. 12 P bi xi Oj y pngahy ngue hin da bs, xinga gue y ji mi bhmb, pgue guea go i sij a ya nangue ran ho madayo. N nu to bi xij na, bi ma nangue r Hogandhi b pnpa Oj. N y m bhni Oj mahtsi mm in nde da bdi ba nam bn a i sij ya.

1 PEDRO1,2 a nda a. Nguetho xn hotho ra Cristo, tengu nda ra dyo mi man Oj mayab ngue da btse, p guea hing ra mbdi n xn hotho. 20 Nu ra Cristo bi tsnni din ynte b hin n yt ra ximhi a Oj. N ran zgui ya ja bi nqui ua ja ra ximhi nanguej. 21 N nangue ra Cristo bi zcua, guea d cyih Oj ya, ngue bi xox a ra Cristo b mi du, n bi yspi. Jananguea d phmb majuni di daj rn ho Oj d tmhb ya. 22 Nuya nangue r Hogandhi Oj d tnhd ram hma majuni, n guea dn hoj a. N guea dn z ya majuni ga huc ma cuh. Jananguea mph thoho dan huj nda ngu ndaj nangue gtho ma mbih. 23 Nguetho dm bhmb madayo nangue rm hman Oj da hyti mazi a, n njmb di bh r tsdi a. P nu ma teh bi dac ma tah n ma mbeh, hinga guea da hyti mazi a. 24 N ntoti: Tengu y paxi thoho y ji, n gtho xn ho ba ptsi tengu y dni y paxi. P nu y paxi di hmangui, n y dni i he. 25 P nua rm hman a ra Hmu njmb dim bh r tsdi. Guea ran ho madayo i sij a.

nuya dan sh ga th a rn thh a d tnhd, ngue ga smzh ma mbih ba gtho dm bmhb. N hnta r mate Oj ga tmhb di daj b b h ra Cristo. 14 N ga th ba i xij Oj, tengu y thni i ta i xih y ta. N hin ga th tengu mi th mambto ngue ma ph zhh b nte mi phmb. 15 P g xtn hotho ga th, nguetho xn hotho Oj ngue bi zoncah bi yte y thni gah a. 16 Tengu ntoti: Xtn hotho ah nguetho xn hotho g, bi yn Oj. 17 P nub d yh Oj, d mf ma Tah. P gam bmhb njuntho da gurcah ba d th nda ngu ndaj. Jananguea dam fhmb ngue gan numansuh Oj gtho y pa d bhmb ua ja ra ximhi. 18 Nguetho d phmb bi ynj Oj nangue yn tte bi xnga ma tah sti thoho. P hing ra mbti ynj a, nua dim ba. 19 P bi ynj ra Cristo b mi du ngue bi mbn r ji, n hnta da z di p

13P
I xij Oj ngue xtn hoj
Jatho ga sh gtho ran cpate n ra fhni nb yoho ma mbih, n ga sh ran tsya n ran cte. 2 N tengu y ure ngue madayo bim bi, ngue mm i hon ra xiba da zi, n ngutho ga th, thocpa thoho ga homhb r hogamhma Oj, ngue dn te xn ho
Nua ra Cristo tengu nda ra do
1 PEDRO2 ma mbih a. 3 Nguetho ya d tmhb a r mate Oj nangue rm hma, n d phmb ngue xn ho a. 4 N manda gam bmhb ga cuath ra Cristo xn ho, nua bi daj ra te. Madagueb i pa ma cpi, tengub nda ra gdo di bnta nda ra do, p Oj bi huahni manda di muui b da thh r ngu. 5 Tengub nda ra do manda di muui a ra Cristo b ja ra ngu, n nuj i pa ma cuati gah bya, tengub dy doh, da yj r ngu Oj ngue hin di nqui. N y mbj gah Oj, nguetho d unhd Oj yn tunni gtho ma mbih. N di thocpa a r Ta man tunnih a ra Cristo, jananguea da numanho Oj . 6 N ntoti mayab b ja rm hman Oj nangue ba da trpa ra Cristo. Bi yn Oj: Tengub dr ngrpagdo d huahna nda ra do manda di muui, n d hp ja ma dongu b Sin, nub hap ja ma tsdi, bi yn Oj. N nua too da guata, hin da mbts r s b bi nu ran junbi, bi yn Oj. 7 Nj xn ngu dad muh nguetho d cuath a ra Cristo. P madagueb hin da guat da, p guextaa din ja tengu bi man Oj, ngue bi yna: Madagueb him bi numanho da y gdo a ra do, p da gop ja ma dongu, ngue manda di muui b da thh ma ngu, bi yn Oj. 8 N manda mi hma: Nua ra Cristo tengub nda ra do ngue di ferp r gua nda, n dim bp, bi yn ra tohni. N bi tsnbi dim bp, nguetho hinguin nde da ycyi ram hma nangue ra Cristo.

440
Y thni gah Oj
nuj, Oj bi huancah bi yrcah tengub ndabi gah, maueque ma mbih. N gtho gah dy mbj gah bi dac ma tsdih Oj, n y mbti gah a. Nguetho in nde ga uhmb ngue mixte xn ho Oj, ngue b jgah b ja ra bxui mi bhmb, n bi zixcah b ja rn nqui mahotho ya. 10 Nub mmbto mi bhmb tengub dy hyoya thnih, n nuya d bhmb y thni gah Oj. P nu mmbto him mi phmb r mate Oj, p nuya d hmhb r mate Oj ya.
9P
zi cu ah, mm dad hucah. Jananguea ntsdi d xiah ga th tengub hin dy mnguh ua ja ra ximhi, hin ga th r ph ma nyon yomfnih ngue i rcah ran si ma mbih. 12 N thocpa thoho dam fhmb dan yomanhoh, nguetho in nuj hingui p Oj. N madagueb i nj dy tsombih, p xmhma thoho da zn ra pa da yspa Oj b bi nu ran hocji d rpah. Nguetho da z da xocpa y mbi Oj . 13 N ga th a im man a ra tstabi ngue i bto ua ja ma hih, jananguea da hnumanho ma Hmuh ra Cristo bya. 14 N mida too gtho bi un y n tdi ra tstabi, gtho ga cyih . Nguetho i ja y tsdi di nba too t y tsoqui, n da numanho too t ran ho. 15 Nguetho na Oj r ph a b d th a, n

11Ma
Ga humbi ga th ngue y mbfi gah Oj
441 guea d yts yn cte im man y ymbi bya. 16 Nuya hingui rcah ra tsdi ga tnhd y n tdi Oj, nguetho in ndej mph thoho ga tnhd. P hin gam bmhb guea n jaj ga th y tsoqui a, p manda ga th ngue y mbfi gah Oj. 17 N gan numanhoh gtho y ji, n ga huc ma miycyi h, n gan numansuh Oj, n ga spah ra tstabi i bto ua ma hih.

1 PEDRO2,3 ra za. N guea thgah ma tson yomfnih a, nguep da z ga th ran ho ya. Nu yn nbi bi z b mi tho, guea ynj a. 25 Nuj d bhmb ra yu, tengu y dyo. P nuya b penj b bh ma mbndyoh, nua i frca ma mbih.
yhh n gy mbfih dami ycyi ni hmuh b gad zhmb . N y hocji n y tsombi b di nnah, gtho guin numansuh . 19 Nguetho manda da numanho ah Oj b gui hyth yn nbi b nte man tso g yth, p bi nnah nangue gu tnhd Oj. 20 P nub gan nuh ran nbi nangue ma tsoquih, n ga hth, p hin gam bmhb ga thmb nda ran ho nanguea. Hntho d jut ma tsoquih. P nub ga hth ran nbi nangue ran ho d th, da numanhoj Oj. 21 Oj bi znni ga hth yn nbi tengu ra Cristo, bi nde bin nbi nanguej, n bi yurcah ba ga th. 22 Nguetho nu ra Cristo njmb bi yt y tsoqui, n njmb bi man y fhni. 23 N nub mi tsani, njmb bi ddi. Nub mi mba ma cpi, him bi ma d cotsi. Him bi zu da zan y ji, nguetho bi bdi Oj da numanho a. 24 Nu r ji zh ra Cristo bi nu ran nbi nangue ma tsoquih b mi dmp ja

18Gy
Ga th tengu bi yt ra Cristo bin nbi nanguej
Nuah gy xisuh, gui yspa ni ndsh nda ngu nda ah. N nub da ni ndh hinguin nde da ycyi rm hman Oj, p nub bi nu gu bmanhoh, xmhma thoho da zni da ycyi , n hinga hnhi thoho ja a gui xihmb b hinguin nde da yde. 2 Nguetho da nu ah gadm fhmb ngue gun numansuh Oj, n hin gui yomtnih. 3 N nub gum bni gan hoczhh, p nangue ni mbih. N hin guim bmhb nangue ba g i jaah thi ngue d ncmanho ah, ogue ni yh, ogue ni heh gui hoj, ogue y thebe, ogue y tsngu. 4 P gan hoczhh ngue ni mbih, ngue di ncmanhotho b d nu Oj, ngue hin di nqui, n nua njmb dim b a. Nguea hin gan yzhh, p gan johyah nangue Oj. N mm xn ngu di muui b nam bn Oj a. 5 N njab mi t y xisu mi bh mayab, ngue gue y ycyi mi numansu Oj, nu mi hoczh y mbi ngue mi numansu y nd. 6 Tengu ra Sara bi ycyi a r nd ngue ra Abraham, n bi ymbi r hmu. Nuya tengub y txu ah ra Sara b gu th ba mi te, ngue thocpa thoho gui yth ran ho n nte gui suh. 7 N ngutho

Ran zofo bi sih y xisu n y nd
1 PEDRO3 d xiah, man yoh ah, dam bmanhoh ma xisuh nangue ran yomfni bi daj Oj. Ga phmb hiny y tsdi y ji y xisu, jananguea ga fxh . N gan numansuh , nguetho ndata r mate Oj i conhui r xisu nda ran yoh, ngue ndata ra te madayo. N nub hin dam bmanho ma xisuh, hin da ymanho ma ndeh Oj b. gtho gah ndata gam bmhb nda ngu ndaj, n gam bmhb tengub da d sh ba i s a nda. N dan huj nda ngu ndaj, n din ja ma yembih, n hin dan yzhh nda ngu ndaj. 9 N hin ga cospah ran tso b bi to da yrcah ran tso, xn ga cospah ran tsante b boo da zanj. P ga f ran jpi tengu thoho i rcah Oj, bi zoncah di daj rn jpi. 10 Nguetho ntoti: Hnta go too in nde dim bmanho, n da nu y pa xn ho, p i jatho da zm r jni nangue ran tso, n xn da man y fhni. 11 N da hy a ran tso, da yt ran ho. N hin da nde dim bh y n sih, p mm da hyoni bp d hocpa r mbi r mijiui. 12 Nguetho nu ra Hmu in numanho to i t ran ho, n i manho b ja a pi, pgue da z t ran tso, bi yn r tohni. 13 P too maha di ngah b dan hya ga th ran

442 ho. 14 P madagueb ga sh ran b d th ran ho, p guea manda n tmhb rn ho Oj a. Jananguea hin ga suh b in nde di pij da, xn da du ma mbih. 15 P hntho gan numansuh ra Cristo mbo ma mbih, ngue ma Hmuh a. N thocpa thoho dan sh ga xihmb ba d cyih b boo da yngah. P jante thoho ga xihmb n gan numansuh . 16 N thocpa thoho ga th a di bnga ma mbih Oj. Jananguea da mbts y s too di cman ran ho d th b d tnhd ra Cristo. 17 Nguetho manda xn ho b guea ran ho n sh ran nbi, b da nde Oj, xnda gueb ga sh ran nbi nangue ma tsoqui zhh. 18 Na ra Cristo bin nbi, n njmb bi yt y tsoqui. P ndand thoho bi du nangue ma tsoquih, guej dy tsombih, nguetho bi nde da zixcah b b b Oj. N majuni bi tho r ngcyi, p nu r mbi guextaa mi bi. 19 N nu r mbi ra Cristo b mi du, bi mba bi zop y mbi xn du ngue ofdi. 20 Ngue y mbi y ji nangue ngue him bi ycyi Oj b mayab thoho. P Oj mi tmi xt ycyi gtho n yt ra barco ra No. Guep bi z bin yn zi hyto nji thoho, bi bong b min ja ran tsmbi, nangue ra dehe ra dmbnti. 21 N nu ran xixy nam bni, nj dm pomhb ran tsmbi nangue bi dmbni ra Jesucristo. N nu ran xixy hinguin nde da ma ngue i pa mbete ma jih ngue ra hi, p nam bni d f Oj di hoga ma mbih. 22 N nuya, nu ra Jesucristo bi mba mahtsi, darb di mandaui b ja r

Ga th a di bnga ma mbih Oj
8N
443 tsdi Oj. N nu gtho y tsdi i bi i su a ra Cristo, nguetho hnta i ja r tsdi xinda gue y m bhni Oj mahtsi n y zthu. Mbto thoho dan sh din nba ma ngcyih tengu ra Cristo, n guea n tc y tsoqui a. Nguetho nua to bin nba r ngcyi, him man da nde y tsoqui a. 2 N gtho mida y pa d bhmb ua ja ra ximhi, hin dm bhmb nangue ma ph zhh, p dam bhmb ga th r ph Oj. 3 D xta d th rn tte ra ximhi, mid hoh ran yomtni, n mi t ma ph zhh, n mi minhd, n madn sixh b ja y calle n mi mbahmb b, n dm munsh b dm minhd, n mi thndeh y pte, pgue Oj him bi znni ga thndeh . 4 N nu bcua ja ra ximhi hingui s da bdi hanja hin d th ran tonto tengu i t, jananguea i sanj ya. 5 P Oj di nba to i sanj, nguetho di junba Oj bi n xn du. 6 N nu y ji xn du ya, bi sih ran ho madayo b mi bi, nguea z bi un Oj ra te y mbi , madagueb ya xn du y ngcyi. N guea rn sui nangue y tsoqui, nangue gtho y ji i tu. 7 Nuya bi zn ra pa ran zgui. Jananguea dan yomfnih xn ho, n ga smzh ma mbih, ngue da z thocpa thoho dan yh Oj bya. 8 N mbto thoho ga th ngue mm dan huj nda ngu ndaj. Nguetho nua too ja rn hucate, di punba r tsoqui r mijiui, madagueb xn ngu y tsoqui.

1 PEDRO3,4 syabah nda ngu ndaj b ja ma ngumhb nangue ma ph zhh. 10 N da dm fxtah nda ngu ndaj nangue r bfi Oj dahma danyo bin daj, gue dan darbah a r mate Oj dahma danyo ngue d hmhb. 11 N nu to bin tun ra bfi da mampa rm hman Oj, da ma tengub da gues Oj da ma. Nu to bin tun ra bfi da mbx mida, da mbtsi nangue ra tsdi xn ho bi unna Oj. Nguea da nde d yspa Oj a ba gtho te, nangue d tnhd ra Jesucristo, nua mixte thoho, n i ja r tsdi gtho y pa mazi.

9Dan
Dan darbah r mate Oj
zi cuah, hin ga hyonya thohoh b i tsj yn nbi ntsdi, n hin ga mhb, hague in ja a ya. 13 P dan johya thohoh, nguetho d comhb y n nbi ra Cristo. N nub bi nqui xn ho r tsdi, manda xn ngu ran johya gan nuh bya. 14 Nub pa ma gui gah nangue d tnhd ra Cristo, p majpi gah, nguetho mixte thoho r tsdi r Hogandhi Oj dn nuh bya. N madagueb di cpa ra Cristo da, p nuj d spah a. 15 P nub gan hoteh n gam ph, ogue nda ran tso ga th, ogue s dan thnth ba t ma mijih, ga pts ma sh b, n gan nuh ran nbi nangue a ra tsoqui d th. 16 P nub dn nuh ran nbi nangue d tnhd ra Cristo, hin ga pts ma sh b. P ga mf jamadi Oj, ngue d phmb ngue d tnhd ra Cristo. 17 Nguetho bi zn ra pa ya di dmi t rn

12Ma
Gan nuh ran nbi nangue d tnhd ra Cristo
1 PEDRO4,5 tsmbi Oj. P r mbdi thoho gah i rcah ran tsmbi, ngue y thni gah a. P tstho dn nuh. P nu hingui cyi rm hman Oj, xn ngu ba g da nu b bi zn ra pa da yte xn ho rn tsmbi Oj. 18 N mm xn ngu yn nbi gan nuh b d pj Oj, ngue dy ycyih, nguetho jab ndand hin d hmb a i xij. N bh mida be xngui ts nde da yde, n i san Oj. N nu hin da z dim p . 19 Jananguea nub d sh yn nbi bi zngah Oj, p ga dh ma mbih Oj di jamansuj. N njmb da hygah, nguetho guea bi daj ra te. N ga thoqui ga th ran ho.

444 ngue ni ngrbih. N gtho ah gan umhb da si ah nda ngu nda ah. N njmb gan yzhh, nguetho: Da z Oj a din ytsi, p di un r mate a too hin din ytsi. 6 Jananguea ga th ngue hiny ma tsdi zhh b ja r hmi Oj, gam bmhb hnta ja r tsdi xnda guej. Jananguea da ysca zhh Oj b bi zn ra pa. 7 N ga xihmb Oj gtho ma dumbih, nguetho di jamansuj a. 8 Damn thh xn ho, ngue damm fhmb, nguetho nu man sih ra zthu i yo ua, tengu nda ra zate i yo, in cu, i honi too da za. 9 P dami shmb a ra zthu nangue r tsdi Oj gu cyih. N gam bmhb ngue ndat yn nbi dn nuh ma miycyih ngue gtho ra ximhi. 10 P nu Oj mm xn ngu r mate, bi zoncah ga comhb r tsdi mixte gtho y pa mazi, nangue d bhmb ra Cristo. P mbto thoho dan nbah ts, ngue di hoga ma mbih Oj, n di ht ra tsdi ma mbih, n di jaj dan zmhb xn ho b. 11 Nu Oj nte hmbi, gtho da z da yte, gtho y pa mazi. N guea gam bmhb a ya.

Nuya nda ram hma d xiah, y ngrbi ah y ycyi. Nc dr ngrbig, d nus ra Cristo b mi du, nc ga comhb ran jpi din daj mbjua. 2 Ma mi ngrbi ah dy mbndyoh, d xiah ya, jatho ga jamansuh y dyo Oj, nguetho yo ma gndah ga jamansuh . N hin gam bmhb i trcah tsdi, pgue gam bmhb ma ph zhh ga th. N hin nangue a din jurgah ngue dy ngrbih, p nangue a dn numanho sh a. 3 N hin ga sthoh y thni Oj hap d bhmb nda ngu ndaj, p janate tho ga uth ra yu nangue man tte zhh. 4 N nub bi nqui ma Hmuh dy mbndyoh, di daj ran jpi ngue ga thmb, ngue hin jmb din thegue. 5 Ngutho ah man yoh ah, dami ycyih ba im man y dcyi

Di jamansu y dyo Oj y ngrbi
pnhnah ra scu i ja ua, ngue da gx a ra Silas, nuna nda ma cuh ngue da z ga cyih a man a. Nuna ra scu ja ua, hingui ngu ba ma, nda ran zofo thoho, n d xiah majuni r mate Oj a gu tnhd. Jananguea damn zmhb b. 13 I
12D
Rn zgui ran zngua
445 pnhnah ran zngua ni cuh i bcua Babilonia, nthahni nangue Oj, tengu ah. Nhna ra Xuua Marcos di zngua ah, tengub ma tsnt na. 14 N zi gan
1 PEDRO5 zohmb nda ngu nda ah nangue ran hucate. N dn nde da hyu ni mbih nangue gu tnhd ra Cristo. N guea gam bmhb a ya. Hnta d xiah ya.
N yoho ra scu bi yota ra Pedro

cyih r mate bi hogah. P hinga hnta, nuya ga th y hogantte. N hinga hnta ga th y hogan tte, p manda ga homhb dan xhmb ga phmb r yu Oj. 6 N hinga hnta dan xhmb r yu Oj, p manda ga smzh ma mbih. N hinga hnta ga smzh ma mbih, n manda ga sth. N hinga hnta ga sth, n manda hnta Oj gam bmhb. 7 N hinga hnta ga th ngue gam bmhb Oj, n manda ga fx ma mi ycyih. N hinga hnta ga fx ma mi ycyih, n manda ga huj gtho y ji. 8 N nub mm ga humbi ga th im mangua, dy hoga mbfi gah a ma Hmuh b, n da z ga fx ma mi jih bya, nguetho d ph ma Hmuh ra Jesucristo. 9 P nub hin ga th im mangua, hin d cth xn ho ran nqui ma mbih b. Nguetho d pumbni thoh ngue mbete ma mbih nangue y tsoqui mi th. 10 P ma zi cuah, mm ga hdumbih ga uhmb ngue y thahni gah Oj, ngue bi zoncah a. N nub din jab ga th, hin hap ga tnj

2 PEDRO
Nug dra Simn Pedrog, r yhg ra Jesucristo, n ma bigbe a. D pnhnah ra scu ja ua, ngue gtho ndata d cyih a bi zngah Oj. N da nan zimanhogdah Oj, nguetho da hoga thohoh ra Jesucristo, nua ma Ojh a n mam prpateh a. 2 D p Oj manda gui phmb a, n ma Hmuh ra Jess. N manda gui hymhb r mate, n manda da hyu ni mbih bya.
3Nu
Ran zngua
r tsdi Oj bi daj ba gtho ga homhb ngue dam bhmb ra dayombi, jananguea bi z b d tnhd Oj. Nguetho d phmb a bi zoncah darb dam bhmb b b ja r tsdi mixte. 4 N nangue r tsdi i rcah ran ho mixte thoho ngue mm ma, nguetho i rcah dan jah tengu a, ngue in ynj b ja r tsoyu ra ximhi i t ran tsiyate. 5 N nub d phmb in ynj Oj nangue ra tsoyu, mm ga hdumbih ga th ba mangua b. Ya d

Nu Oj i rcah dan jah tengu a
446
447 b. 11 N din johya Oj b d cth b di manda r tsdi mazi a ma Ynteh ma Hmuh ra Jesucristo bya. 12 Jananguea thocpa thoho dn nde ga bnnah na mangua, madagueb gu phmah a, n gu znth b ja ram hma majuni ngue bi si ah. 13 P manda xn ho b ga thoqui ga yomfni ah, ngue gtho y pa d bc ua gtho ma ngcyi, ga ja ah guim bmhh a d xiah. 14 Nguetho mitstho da zn ra pa ngue ga soh ma ngcyi, ngub bi xic ma Hmuh ra Jesucristo. 15 Janangue mm d humbi d xiah, ndamhma thocpa thoho guim bmhb a b d mbag.

2 PEDRO1,2 mayab, ngue mi ma nangue ra Cristo ba h, n din ja r tsdi mixte. N nu ram hma man toti, xn ho b thocpa thoho ga honi ga phmb, tengub ra nyoti di yotua ja ra bxui, gueb go bi zn ra pa ngue da mbdi gan nuh y hmpya ngue udi ya ba p ra Hmu, ga phmb xn ho ba man toti bya. 20 N mbto thoho ga phmb ngue xnga nda ra ji s da bs nda r tohni Oj b hin nangue a r Hogandhi di zdi. 21 Nguetho nu y pngahy Oj maueque y mbi, him bi bns a ram hma bi yot, p gues a r Hogandhi Oj bi bnbi ba bi yot b mi yot rm hman Oj .

xt xiah nangue r tsdi ma Hmuh ra Jesucristo, din ja b b cua mahna a. Hinga ngu mida y ji im bns da y cuento ngue n hyta nda. P nua d nuhe, guea dm mamhbe a. N guea xt xiah a, nguetho d nushe r tsdi mixte ra Cristo ngue ma dshe. 17 Gueb m hmbe ndand r nde Oj b yh mahtsi mixte thoho, n guea yspa a r Tsnt b mi yna: Guehna ma Tsntg na, ngue mm dad huc na, n n hyu ma mbi na, bi yn Oj. N bi japi mm bi ncthoho. 18 N majuni d hmbe r nde Oj b yh mahtsi, nguetho darb mi bhmbe ra Jesucristo b ja ra th guep bin y. 19 Jananguea manda da z ga phmb majuni a mi hmam b ja y scu y pngahy

16Nug
D nuhe r tsdi mixte ra Cristo ngue ma dshe
N mi bhmb da y hyte pngahy y ji israel mayab, ngutho ah, gam bhmb da y hyte xnbate. N y zndate tho, nguetho di ct y m hmans b im man rm hman Oj. N nangue y m hma dm ba nda . N hingui rpa r ph a ra Hmu ngue bi gurba y tsoqui. Janangue a j xn dmbni, ya xm bdi. 2 N xn ngu da dnna d yt y phzh y hyte xnbate. Janangue da mba nthenni thoho a ra yu majuni. 3 N mm da nde da hy ah nangue ym hma mahotho, nguetho da nde gui juth . P ya mayab thoho bi tsnni da nu yn nbi , tengu t, n guehma da nu nguetho hingui pa ma pumbni ba da nu. 4 Nguetho xnga gue y m bhni Oj mahtsi bi ym b mi yt ra tsoqui. N bi hytp ja ra bxui,

Dim bh y hyte xnbate
2 PEDRO2 bi dti con y cadena, guep bi got, da dmp ran junbi. 5 N xm bi yn y ji b mayab a Oj, hinda hnta ra No, ngue bi ycyi Oj, n bi xih y ji xt yt ran ho. N hnt yotonji min yoh ra No bi yn Oj b mam b pnh ra ye, bin ja ra dmbnti gtho ra ximhi nangue y tsombi mi bi. 6 Ximangutho a ra hnini Sodoma n Gomorra, bi nu ran tsmbi n bi gohi bim bospi . Jananguea nu Oj i urcah ba din jap y ji hinguin nde da dn Oj. 7 P bi yn a ra Lot ra hocji a. N nua mm madin xmbi nangue y n tte mi snzh ba mi te. 8 N mm madi nba r mbi a ra hocji, nguetho ndapa ngu ndapa min nu y n tte xn tso n mi h y tsore b darb mi bhmb b ra hnini Sodoma. 9 Jananguea d phmb ja r tsdi Oj i frpa y mbi too mbn Oj, hin da yte tengu t y tsombi b darb i bhmb. N i ja r tsdi Oj da gorb ja ran nbi y tsombi, n ya in nu ya gtho y pa tmp ran junbi . 10 N nu da i rpa y ph y ngcyi, manda da nu ran nbi . P di tson y mbi ngue i zh y ph zh, n i san ma Hmuh ra Cristo. Nu y zambi , n yn ytsi , i thenda too ja y n tdi, n hingui su. 11 P nu y m bhni Oj mahtsi manda i ja y tsdi n y n tdi xinda gue yn yoh i sante, p i su di cospa ran tsante go i sante, nguep ja r hmi Oj. 12 Tengu y zuu i bcua ja ra ximhi, i tsnba ngue da fnti n ma z dim bdi, n ngutho y hyte

448 xnbate. N i sani ba hingui pdi. N nub bi du, hnta ran nbi mazi da nu. 13 I t ran tso, p hnta ran nbi da dh. N im bni ngue ran johya b di thoca n yt y ph zh g ra pa. N nu tengu yn tsoni n y mbdi b guidm ptih, nguetho di johya i t y phzh b gu sihmh . 14 N hnta ran yomtni im bm b i hand y xisu, n njmb s da yts y tsoqui. I ht da hinga na cyi xn ho, nguetho nu thocpa thoho y ziyate. P Oj di nba . 15 Nguetho bi zoh ra yu xn juni, bi mbas b maueni. N i tn ra yu mi tn ra pngahy Balaam, r tsnt a ra Beor, nua mm mad ho din juti nangue y tsoqui mi te. 16 P bi hcpa Oj b ndand, ngue bi japi bin y r fani hingui s din y. P bin y r fani ngue bi hcpa a ra pngahy, ngue hin da yta ra tsoqui mi na xt yte. 17 P nuya y hyte ya, tengu nda ra hydo na i po b ra dehe, p nte po b. N tengu y gi i tuxta ran dhi, s na din ye. N ntsnni ra bxui manda xm pothi da nu , tengu , gtho y pa mazi. 18 Nguetho mm x ngu ba ma, p hiny ba nam bni. N i ht y ji mi na xt uep ja ra tsoyu. N x i xifi d yth y tsoqui, n mm da yrpa y ph y ngcyi, n im bni nte din japi. 19 N i xifi, mathgue thoho ah, njon da zmp ah b gui tngahe, s na. P i fhni , nguetho gues i sm ra zthu . Nguetho nub bi dp ra tsoqui nda ra ji, ya r yh ra zthu a bya, n hingui s da mba mathgue nangue y tsoqui.

449 nub nda ra ji bin yni nangue r tsoyu ra ximhi, nangue bin xh rm hma ma Hmuh mam pteh ra Jesucristo, p nub da mbengui mahna, hingui s da bm b ja y tsoqui mahna a. N nubya manda xn tso da yte xinda guea mi t b him mi ph ra Cristo. 21 Jananguea nu to bi mbenc b ya mi dmi da ba ra hogayu, manda xn ho b hin xt dmi, nguetho bi hytho r hogantdi Oj b mi snbi. 22 N bi yte tengu man toti: Tengub nda ra foyo bi zi mahna y tsodi x zani. N tengub nda ra tsdi bi yo mahna ra bhi b xn hi.

2 PEDRO2,3 nguetho di pumbni tho ba bin ja mayab, n hinguin nde da bdi, ngue bi juah ra ximhi Oj nangue ra dmbnti. Nguetho x yt Oj mahtsi n ra ximhi nangue rm hma. N bi japi bi bx p ja ra dehe a ra hi, n guea ra dehe n yt ra hi. 6 P gueta ra dehe bi juah ra ximhi mi ja, ngue bi mbnti. 7 N nuya mahtsi n ra ximhi ngue i ja ya, Oj i snni di juadi mahna. P i tmi da zn ra pa ngue bi ma ba pnh ra sibi ua ja ra hi, guea ran nbi da yta Oj a nangue y tsombi. 8 Ma zi cuah, hin ga pumbni thoh ngue nua d mf nda mahuhi njya, da z da yn Oj ndapa tho b nam bn a, n nua d mf ndapa thoho, da z da yn Oj nda mahuhi njya b nam bn a. 9 N hingui dnhyi Oj tengu im man i da, guemhma da yte ba bi ma da yte. P i tgbah Oj da zni ga coh ma mbih, nguetho in nde xnga nda dam bhmb. 10 P nub b h ra Hmu, tengub ba a nda ra b b bin xui, hinga mfdi ba ma ora da zh. N di juadi gtho di nqui mahtsi, mm din thoni ndspi, n gtho ba i ja da mbnti ngue nm pa. N gtho ra hi, n gtho ba bi yt y ji ua ja ra hi, gtho din z . 11 Jananguea nte man tso da bn ma mbih, n thocpa thoho gan numansuh Oj, nguetho d phmb da mbnt ra ximhi ra sibi. 12 N nuya dn dmdah da zn ra pa bi man Oj, ngue da yuh mahtsi, n dim bdi gtho jab. N din hygui ba gtho i ja

20Nguetho
N yoho na ra scu d otah ya, ma zi cuah. N nu gtho yoho y scu ndata dm bni manda ga bnna ni hogan yomfnih. 2 Ndamhma guim bmhb ym hma mi ma mambto y pngahy Oj. N guim bmhb mam hmamhbe d xiahe, ma bi ghe ma Hmuh ra Jesucristo, n ma prpateh a. 3 Mbto thoho ga phmb ba din ja b rn zgui y pa. Di nqui da y yspate da denthoho ra yu majuni, gue zi t y ph zh. 4 N da yna: Hap gn yh ngue bi xiah ra Jesucristo ba h mahna, n hin jmb i s ba h. N gueb go mi b ndu ma ngrba btah mayab thoho, guextaa i ja, gueb go r mbdi ra ximhi, da yna. 5 P nu da i na, i na

Ra Cristo bi ma majuni ba h mahna
2 PEDRO3 nangue ra sibi. N d xnhd din ja ndihi a. 13 Nguetho d tmdah madayo mahtsi n ra ximhi, tengu bi ma majuni Oj, ngue din zm b ran ho. 14 Jananguea, ma zi cuah, nub d tmhb ngue din ja, ga humbi gan nde da numanhoj ra Cristo b b h da yt ran tstabi. N nte man tsoni, n nte man dupate da dngah b b h pya. 15 N gam bmhb ngue i st r mbi Oj, i tmi dim p bcua ja ra ximhi. Tengu thoho bi yotah ma zi cuh ra Pablo nangue rn yomfni bi un Oj. 16 N mb gtho y scu bi yoti im ma tengu d otah ya. P xn hi da fdi ba

450 nam bni da ym hma bi yota ra Pablo. N bi da him bin xdi n him bin zm b ja ram hma. Jananguea nub s im mana r tohni ra Pablo, ogue mida y tohni Oj, p hinga guea b na hma. N guea m bi da a. 17 P nuah gu phmb ngue ngub da yti da y ji. Jananguea gam fhmb hin da zixah b r yu Oj gm zmhb, guep i y y ji i hons y m hmans. 18 P manda dam phmb r mate ma Hmuh ra Jesucristo, n ma prpateh a. N nua ga spah a ya, n gtho y pa mazi. N guea gam bmhb a ya. Hnta d xiah ya.

N nda ra scu bi yota r biui ra Jesucristo ra Xuua

b ja ra bxui, d fhnih b, nguetho hn d th a rn sui a majuni. 7 P nub majuni d yoh b ja ran nqui guep b Oj, hiny ba ga hmb b, n d ymanhoh a b, n nu r ji ra Jess r Tsnt Oj, thocpa thoho i thugah gtho ma tsoquih a. 8 P nub s d mhb hiny gah ra tsoqui, dadn hyzhh b, nguetho hin d ct ma mbih a majuni. 9 P nub ga mamhb ma tsoquih, gue hingui ho d th, da z di pungah Oj nangue ra Cristo bi guti, n da mbercah gtho ran tso, tengu mm ma. 10 P nub s d mhb hin te d th y tsoqui, d nubthnih Oj b, nguetho bi yn Oj gtho bi yt y tsoqui. P xngui ts d ct ma mbih rm hman a b.

1 XUUA
Nua m b b r mbdi thoho, guea d hthe ma dhe, n d hmbe a bi ma, n d nuhe xn ho, n d thhmbe ma yhe. N guea ra Jesucristo a, rm Hma Oj ngue bi ma di daj ra dayote. 2 Nguetho nua di daj ra dayote bin yus gue bin ji, n d nuhe, jananguea d mamhbe majuni a bin ja, n d xi ah ya gue zi xm bi n zi dim bi. Mam b bhmi r Ta nguetho ndat Oj a, n bin yus ua d bhmb. 3 N nua d nuhe n d hmbe a bi ma, guea d xi ahe a ya, ndahma nah gui phmh a, n gtho dan ymanhoh a ra Ta n r Tsnt ra Jesucristo. 4 Guehna d otah na ya, ndamhma nah din ja ah ran johya xn ho.

Ram Hma ngue di daj ra dayote
Oj ran Nqui a, nde da ma xn hotho a, n hiny ra bxui nanguea. N guea ram hma bi xije ra Jesucristo, n guea d xiah a ya. 6 S d mhb d ymanhoh ra Jess, p nub guextaa d yoh
5Nua
Nu Oj ran Nqui a
Ma zi thni ah gue dy ycyih, d otah ra scu i ja ua, dad hcah hin gui yth y tsoqui. P nub ga th nda ra tsoqui, gue him majuni d numanhoh, p d bhmb ma Hocpateh din hocpaui b bh
Ma hocpateh a ra Jesucristo
451
1 JUAN2 ra Ta, ra Jesucristo, ra Hocji a. 2 Nguetho gues a ran tunni a di hoga ma tsoquih. N hinga hngdah in nde di hogah, p gtho y tsoqui ja ua ja ra ximhi in nde di hoqui nangue bi du ra Cristo. 3 Nub majuni d th y n tdi Oj, da z ga phmb gue d ymanhoh a bya. 4 P s n i da: D pc Oj, n , p fhni n hingui rpa y n tdi, n hin di ct r mbi a majuni. 5 P nub i ta man Oj nda, hinga ndetho bi huc Oj nda b, p bi bmanho a bi yrpe. Ga xi ah ya bp dn z ga phmb b majuni d bhmb a ra Cristo. 6 Nguetho nub na nda gue i bhmi ra Cristo, jatho ga t tengu bi yt ra Cristo, da yns b. 7 Ma zi cu ah, nu ran tdi d otah gue dan huj, him madayo a, pgue gueta ram hma mbdi bi sij mayab, b ra mbdi thoho d phmb ra Cristo. 8 Pgue tengu b madayo a, nguetho janaguehya d th ya tengu bi yt ra Cristo. Nguetho bi dmi di uegah ra bxui ma mbih ra nyoti majuni. 9 Nub s na nda i bp ja ran nqui, n i san r cu, p guexta b ja ra bxui i b b. 10 N nua too di huc r cu, bin zm b ja ran nqui a, n nua hin hap da dnca. 11 P nua too san r cu, i bp ja ra bxui a, n i zm b. Hingui s da bdi ndaa xn ho, nguetho bi brpa ran yomfni a ra bxui. 12 D otah ma zi thni ah, nguetho d pdi x punna ni tsoquih, bi hocah ra Cristo. 13 N nuya da ah dy dcyih, d otah nguetho d pdi gu phmb a m

452 bi gueb r mbdi thoho. N da ah gy tsnth, d otah nguetho d pdi g tf ra zthu. N x d otah ya gtho ah ma zi thni ah, nguetho gtho gah d phmb ra Ta. 14 N x d otah, dy dcyih, nguetho d pdi g phmb a m bi gueb r mbdi thoho. N x d otah gy tsnth, nguetho d pdi i ja ni tsdih g tf ra zthu, nangue rm hman Oj thocpa thoho gum bmhb. 15 O gud hoh r ph ra ximhi, gue hin gui yt ni ph zhh. Nguetho nub dad ho ma ph zhh, hin dadi hoh Oj b. 16 Nguetho nu y ph ra ximhi, gtho him bi zn Oj , ba g di ho n ngcyi nda, n n d nda di ho ba gtho in nu nde da mbzh, nb im bni jas rn yomfni nda. P nu bi nquid ua ja ra ximhi tengu . 17 P nu ra ximhi n mba b da guadi, n y n yomfni ra ximhi da gua. P nu rpa r ph Oj, dim bmanho gtho y pa mazi.

zi thni ah, rn zgui ya. N xt hmb ngue di nqui nda rn siui ra Cristo. N nuya bi mbdi bi nqui xn ngu y mftsih a rn siui ra Cristo. Jananguea d phmb mb rn zgui ya. 19 N gue da xm bngua d bhmb. P him majuni ma miycyih , nguetho nub majuni ma cuh , hin xt ue b. P bi bn jananguea bi yus gue him majuni ma cuh gtho bi bni. 20 P nu ah bi daj

18Ma
Ba h rn siui ra Cristo
453 r Hogandhi Oj a ra Cristo. Jananguea gtho gah d phmb ndaa majuni. 21 D otah na, p hin d ni hin gu phmb a majuni. P gu phmb a, n gu phmb hinguin youi ra fhni a majuni. 22 Nua gue na hing ra Cristo a ra Jess, guea ra ngrpa fhni a, n rn siui Oj a, nguetho i na hing r Tsnt Oj a ra Jesucristo, n xngui cyiba a r Ta bya. 23 Nguetho nua too hingui cyi ra Cristo r Tsnt Oj xnga guea Oj r Ta i pdi. P nua too cyi r Tsnt na r Ta i prpa a bya. 24 N nua ba gtho d hmb ra mbdi d phmb ra Cristo, ga thoqui gam bmhb a. Nguetho nub d thoqui dm bmhb a, zi d bhmb a ra Tsnt na r Ta bya. 25 N bi xij majuni di daj ra dayote gue i ja ya n njmb da guadi. 26 Guehna d otah na, nguetho b i da in nde da hy ah. 27 P nu ah, nua r Hogandhi bi daj ra Jesucristo bin zm b ma mbih a, n gues a i xngah gtho ba man Oj. Jananguea him mahyoni too da xngah y n thh. N nua i xngah r Hogandhi Oj majuni a, hing ra fhni a. N di bngah dan zmhb b bh ra Cristo. 28 N nuya ma zi thni ah, damin zmhb b bh ra Cristo, ndamhma dan johyah b d nuh n hin ga ps ma sh. 29 Nub d phmb gue xn ho Oj, ngutho ga phmb gue bim bi madayo nangue Oj too gtho i t ran ho.

1 JUAN2,3
Dy ycyih, gam bmhb gue mm xn ngu rn hucate ra Ta, ngue bi yte ngue y thnigah a. Jananguea hingui pj i tn ra ximhi, nguetho njmb mi p Oj. 2 Ma zi thni ah, nuya y thnigah Oj. N hinga na urcah hague dn jah mbjua. P nub bi nqui ba da yrcah, d phmb dan jah tengu ra Cristo, nguetho da z ga phmb hague majuni in ja a ra Cristo. 3 N nda ngu ndaj b d tmhb dan jah tengu ra Cristo, jananguea dadn hoc zh ma mbih, dn ndeh da gohi xn ho tengu ra Cristo. 4 Nua too t ra tsoqui i fsthoho rn tdi Oj, nguetho nua ra tsoqui nam bni ram ftsi nangue yn tdi. 5 P d phmb bi zcua ra Cristo gue di brca ma tsoquih. N nua ra Cristo hiny r tsoqui a. 6 Nub zi bhmi ra Cristo nda, hingui nde da yt y tsoqui a. P nub bin zm b ja y tsoqui nda, njmb bi ct r mbi hague in ja a ra Cristo, n njmb bi ndepe di hocpa r mbi. 7 Ma zi thni ah, njon gui jaf da hy ah, nguetho hnt gue zi t ran ho bi mba mahoqui n xn ho tengu ra Cristo. 8 P nua zi t ran tso, r yh ra zthu a. Nguetho nu ra zthu zi t ra tsoqui gueb go r mbdi thoho. N guea zcua ja ra ximhi r Tsnt Oj, gue di tsonba r bfi ra zthu. 9 Nu too bim bi mahna nangue Oj, hingan zi t y tsoqui , nguetho hyxta Oj y ta gue ra hogambi. Hingui s din zm b ja y tsoqui

Y thnigah Oj
1 JUAN3,4 nguetho bim bi mahna nangue Oj. 10 Da z ga phmb nda y thni Oj n nda y thni ra zthu. Nguetho nu too bin zm b ja ra tsoqui, n hin di huc y cu, hing y thni Oj .
454 thnigah a Majuni, n guea nan johyah b ja r hmi a. 20 P nub ga junba zh ma mbih, p da hyurca ma mbih Oj, madagueb i pdi ba gtho d th, nguetho manda ja rn hucate xinda guej. 21 Jananguea ma zi cu ah, nub hin te d tmhb ja ma mbih a xn tso, dadn johyah ngue d phmb d ymanhoh Oj, 22 n di daj ba gtho d f b d yh, nguetho d rpah y n tdi, n d rpah gtho i numanho. 23 N i ja ua y n tdi Oj, gue ga cyih r Tsnt, ra Jesucristo, n dan huj nda ngu ndaj, tengu bi xij. 24 N nua too i rpa y n tdi, i bhmi Oj n bim bp Oj b r mbi a bya. N d phmb d bhmb Oj, nguetho guea di bngah r Hogandhi bi daj.

guehna ran tdi bi sij b r mbdi d phmb ra Cristo, ngue dan huj nda ngu ndaj. 12 N hin ga th a bi yta ra Can gue hyxta a rm bi ra zthu n bi hyo rn yoh. Hanja ngue bi hyo a. Nguetho hingui ho r mbi a, jananguea bi hyo rn yoh ngue xn ho r mbi a. 13 Jananguea, ma zi cu ah, hin ga hyonya thohoh ngueb di gah y ji i tn ra ximhi. 14 P nuj d phmb d sohmb r tsdi ran dte, n d smhb b ja r tsdi ra te. Guehna d phmb nguetho dad huc ma miycyih. Nua too hiny rn hucate, bin zm b ja r tsdi ran dte a. 15 Nua too di p r cu, ra hyodu a. N d phmb njoo nda ra hyodu i ja ra dayote mazi. 16 P nu ra Cristo bi yurcah ba njuntho ran hucate, ngue bi ds r te nanguej. N jatho ngutho ga th, hin ga su ga d ma teh guep da z ga fx ma cuh. 17 P nua too i ja ba i ptsi, n i pdi hiny ba da hyon a r cu, n nub hingui rpa ran hucate, hinguim bni da numanho Oj a b. 18 Ma zi thni ah, hinga hntho gam manthoh ran hucate, p guemhma ga th a.

11Nguetho
Dan huj nda ngu ndaj
nub majuni d th ran hucate, janangue d phmb y
19N
Dadn johyah b d yh Oj
Ma zi cu ah, hingui s ga cyih ba gtho nm hma mbi rm hman Oj. P i jatho ga phmb b majuni ngue guea rm hman Oj, uague hinna. Nguetho xn ngu y hyte pngahy i youa ja ra ximhi. 2 N nua jatho ga phmb ndaa nm hma bi bnba r Hogandhi Oj, nub im ma ngue r Thahni Oj ngue bin ji n guea ra Jesucristo a, guea ram hma bi bnba r Hogandhi Oj a bya. 3 P too gtho ngue na hin bin ji a r Thahni Oj gue ra Jesucristo, p nua ra hyte a b, nguetho bi thocpa rm hman a rn siui ra Cristo. Xt hmb ngue din yo

Ndaa rm Hman Oj, n ndaa rm hman a rn siui Oj
455 ua rm hma, n ya i yo ua rm hman a ya. 4 Ma zi thni ah, y thnigah Oj. Ya d tf y hyte pngahy, nguetho nua d bhmb, manda ja r tsdi a xinda guea rn siui Oj, ngue i bcua ja ra ximhi. 5 Nu y hyte pngahy, y mbfi ra ximhi , n guecua ja ra ximhi bi nquid y m hman , jananguea i manho ra ximhi ba im man . 6 P nuj y thnigah Oj. Jananguea hnta too i p a Oj i manho ma hmamhb . P nu ngue hin y thni Oj, hingui manho ma hmamhb . Guep na phmb bya ndaa i tnna majuni, n ndaa i tnna him majuni.

1 JUAN4,5 phmb ngue d bhmb Oj, n nu Oj bin zm b ja ma mbih. Guehna d phmb, nguetho bi daj r Hogandhi, 14 nje d bnnah nguetho d nushe r Tsnt Oj, n d mamhbe majuni b pnh Oj ua ja ra ximhi gue da ynba y te y ji. 15 Nua too im ma ngue r Tsnt Oj a ra Jess, nua Oj bin zm b ja r mbi, n nua ra ji xim mi bhmi Oj a. 16 Dn nuh rn hucate Oj, nguetho d cyibah a. Nu Oj ran hucate a. Nua too zi cyi rn hucate Oj, nb zi di huc r mijiui, nua i bhmi Oj a, n Oj bin zm b ja r mbi a. 17 N nangue d bhmb Oj d phmb xn ho rn hucate. Jananguea dan johyah b bi zn ra pa din ja ran junbi. Nguetho d bhmb tengutho ma Hmuh ra Cristo i bhmi Oj, madagueb guexta d bhmb ua ja ra ximhi. 18 Nua too i su ran junbi, i su nguetho hinga na pdi xn ho ran hucate i rpa Oj. P nu rn hucate Oj di ueca ra mbidi a. P nub dn suh, d mhb di ngah Oj b. 19 D th ran hucate, nguetho mbto bi hugah Oj. 20 D numanho Oja, s d mhb, p dad p ma cuh. D fhnih b. Nguetho nub hin dad huc ma cuh gue znta dn nuh, hague dn z ga numanhoh Oj gue njmb dn nuh. 21 N jaua rn tdi Oj, bi xij: Nua too da numanho Oj, p i jatho ngue na r cu da numanho, n di huqui.

13D
zi cu ah, ndeb dan huj nda ngu ndaj. Nguetho nu ran hucate b yp b Oj. N nua di huc r mijiui, guea bim bi madayo nangue Oj, n dim phmi Oj a. 8 P nua hiny rn hucate, hingui p a Oj a, nguetho nua Oj ran hucate a. 9 Oj bi yurcah ran hucate b mamb pnhua ja ra ximhi r datsnt bi ynj, ndahma din jaj ra dayote. 10 Oj bi yurcah ran hucate ngue majuni, nguetho b pnhua r Tsnt ngue bin ds bi gurca ma tsoquih. N mada hangu gam bmhb Oj, p njmb da z gam bmhb, tengu b nam bnj. 11 Ma zi cu ah, nub mm xn ngu rn hucate bi yrgah Oj, ndeb nj dan huj nda ngu ndaj. 12 Hingui s gan nuh Oj nangue ma dh. P mfdi bin zm b ja ma mbih b dadn huj. N bi bmanho rn hucate i rcah bya.

7Ma
Ran hucate a Oj
Nu too gtho i cyi gue bin ji Oj n ndata ra
D tf ra ximhi nangue ma tcyih
1 JUAN5 Jesucristo a, y thni Oj . N gtho too i numanho Oj n y thni Oj di huc nguetho ndata Oj y Ta. 2 N nub majuni dn numanhoh Oj, nb d th y n tdi, d phmb bya ngue majuni dad huc ma cuh. 3 N nub majuni dn numanhoh Oj, ga th y n tdi, n nu y n tdi hingui hi. 4 Nguetho nu too bim bi madayo nangue Oj bin tun ra tsdi r mbi gue da dp ra ximhi. N d tf r tsdi ra ximhi nangue d cyih ra Cristo. 5 Too ngue i tp r tsdi ra ximhi. Nua gue i cyi ngue r Tsnt Oj a ra Jess.

456 r Tsnt a ra Jess. 10 Nua too cyi r Tsnt Oj, i ps mbo r mbi gue majuni a. P nua too hingui cyi, i nubthni Oj a b, nguetho hingui cyi a bi man Oj nangue r Tsnt. 11 N i jaua a ram hma ngue bi ma, gue Oj bi daj ra dayote mazi b m cyih r Tsnt. 12 Nua bhmi r Tsnt Oj, i ja ra te madayo a, p nua hingui bhmi r Tsnt Oj, hingui ja ra te madayo a.

ra Jesucristo bi zcua ja ra hi. Bin xixy ra dehe a. N ndata gue bi mbn r ji b mi du a. N hinga hnta ngue bin xixy ra dehe, p n bi mbn r ji, ngue bi du. Nua ra Jesucristo, r Thahni Oj a. Guea im ma majuni r Hogandhi Oj nguetho hingui s dim fhni a. 7 Hyu b bh mahtsi im ma majuni gue r Tsnt Oj a ra Jesucristo. Nua nda, ra Ta, nua nda ram Hma, nua nda r Hogandhi Oj, n ndata im man. 8 N hyu i urcah majuni ua ja ra ximhi gue r Tsnt Oj a ra Jesucristo. Nua nda, r Hogandhi Oj, nua nda rn xixy ra Jesucristo, nua nda, rn dte ra Jesucristo. N gtho hyu ndata i urcah. 9 D cyih y m hman y ji b majuni, p manda ja tsdi tho ga cyih rm hman Oj. N bi man Oj gue

6Nu
R Hogandhi Oj di bngah r Tsnt Oj a ra Jess
d otah gy ycyih a r Tsnt Oj, ndahma gui phmb i jaj ra dayote. 14 N dadn johyah gue dan yh Oj, d phmb i numanhoj. N nub din thui r ph Oj a d hmb, d phmb i manho b d yh a. 15 N nub d phmb ngue manho, ga phmb gue da yta d hmb b. 16 Nub dn nuh nda ma cuh i t ra tsoqui, ngue him m z bi hyx ra tsoyu, ga f r mate Oj nangue a. Nu Oj bya di japi ba pengui too bi yt ra tsoqui. P nub boo m z bi hyx ra tsoyu, p hin d n ah ga f r mate Oj nangue a. 17 Gtho hing y n thh i ta nda, ra tsoqui a. P jab t ra tsoqui nda him m z bi hyx ra tsoyu, jananguea ga f Oj bya. 18 D phmb too gtho bim bi madayo nangue Oj, hin din zm b ja y tsoqui a. Nguetho i fh r Tsnt Oj a, n hingui s di ueca ra zthu b b Oj a. 19 N d phmb ngue y thnigah Oj. N d phmb

13Jananguea
D phmb d psh ra dayote mazi
457 i o r tsdi ra zthu gtho mida i bcua ja ra ximhi. 20 Nuj d phmb bi zcua ja ra ximhi r Tsnt Oj, n nua bi jaj d phmb a majuni. N d bhmb a majuni nguetho d bhmb ra
1 JUAN5 Jesucristo. N guea majuni Oj a, n guea di daj ra dayote ma mbih a gue njmb da guadi. 21 Ma zi thni ah, hin ga cyih y hyte oj. N hnta d xi ah ya.
N yoho ra scu bi yota r biui ra Jesucristo ra Xuua

dan huj nda ngu ndaj. 6 Nua ran hucate nam bni, gtho ga th y n tdi Oj. N guea rn tdi bi sij r mbdi gue thocpa thoho dan huj. 7 Guehna d xi ah na, nguetho xn ngu y hyte i youa ja ra ximhi, ngue i na him bin ji a ra Jesucristo. P nu hte , n i tn rn siui Oj . 8 P jatho gam fhmb njon da hy ah, jananguea hin dim b a xt phmb. P dami thoj xn ho ni bfih, jananguea gtho gui thmb ba in nde Oj di da ah mbjua. 9 P nua too in nde da mispa rn xdi ra Cristo, nua hinguin youi Oj b. P nua too cop ja rn xdi ra Cristo, nua din youi ra Ta n r Tsnt a bya. 10 Nub da zm b nda na im man rm Hman Oj, p nub hin din thui rm hman ra Cristo, hin ga syabah b ma ngumhb, xn ga f rm ftsi Oj nangue a. 11 Nguetho nua to i p rm ftsi Oj nangue a, tengu thoho b i fx y n tte gue hingui ho.

2 XUUA
dra dcyi ngrpig, d pnhna ra scu jaua, gr xisu, nthahni nangue Oj, n gu bhmb b ni thni. Dad hucah nguea ndata d tnhd ram Hma majuni. N hinga hngd dad hucah p n gtho mida ngue i p a Majuni. 2 Dad hucah, nanguea ram Hma majuni bin zm b ja ma mbih n njmb dim bp a. 3 Ma zi cu ah, daangu dm bmhb a ram hma majuni, n dadn huj. Jananguea d p Oj ma Tah na r Tsnt ra Jesucristo da gop ni mbih a r mate, n rn hucate, n thocpa thoho da hyuta ni mbih.

1Nug
Ran zngua
mm dn johyag b m c ngue i tnna ram Hman da ni thni, tengu i xij ra Ta. 5 N nuya, gr xisu, nthahni nangue Oj, nda ran tdi dn nde ga bnni i. N him madayo na ran tdi gue ga xi i, p tengu thoho bi sij r mbdi d phmb ra Cristo, ngue
Ga cohmb b ja rn xdi ra Cristo

4Nug
xn ngu ba dn nde ga xi ah, p masque hnta d 458
12m m
Dm bni ga mba b
459 hux ra scu jaua. Nguetho xmhma da z ga mbag b, gan nu ah b, n dan yh b, janangue a hin te ga bhmb ran
2 JUAN johya. 13 I pnhna ran zngua y thni a ni juhu, na nthahni nangue Oj a. N hnta d xi ah ya.
N hyu ra scu bi yota r biui ra Jesucristo ra Xuua

N nub d fxh , d comhb ra bfi nangue rm Hman Oj bya. pnhna nda ra scu b ja nim ptih. P nu ra Ditrefes hinguin nde da yde ba d mamhbe, nguetho in nde dim bto nangues. 10 Jananguea, nub d mbag b, ga xi ah b dm ptih, ba i ta ra Ditrefes, ngue di cmanje. N hinga hnta, n hingui sin ym bhni ya n ntsi, n di hcpa too na da zin , n i hn a thi bya.
3 XUUA
dra dcyi ngrpig, d pnhna ra scu ma zi cu i Gayo, mahuqui i. Dad huci i nangue ram Hma majuni d cyiui. 2 D p Oj di ja i gui pmmanho, n di zac ni ji, tengu nn zaqui ni mbi. 3 m m dn johyag nanguee, nguetho bi xic da y cu b peng b gu bi, ngue gu tnna ram Hma majuni, n nu gtho gu te din thui a ram Hma. 4 Hiny manda dn johyag b d de i tnna ram hma majuni d xnbi.

1Nug
Ran zngua
9D
Nu ra Ditrefes in hcpate
zi cu i, xn ngu ni mate nguea gad jamansu ni cuh, madagueb hin gu p . 6 Nu da y cu gue b peng b gu bi bi ma nanguee. Nub mm ptihe bi xije ngue i ja nin hucate. Yrqui ts ra mate gui fx b bi zm b mahna, nguetho y n sh da bx y m bhni Oj. 7 Nguetho nu da bi bhni da mba ndanni da ma nangue ra Jesucristo, n hin te da yp hingui cyi. 8 Jananguea jatho ga jamansuh .

5Ma
Xn ngu r mate ra Gayo
zi cui, d xi i, hin ga tnhd y n tte y tsombi, p ga humbi ga tnhd y n tte y hocji. Nu too zi t ran ho, bim bi madayo nangue Oj. P nu too zi t ran tso hingui p Oj . 12 P nu ra Demetrio gtho im mamanho y cu nanguea. N nu y n tte gtho din thui a ram Hma majuni. Nc ndata dm mang ngue xn ho a ra Demetrio. N gu pdi ngue majuni dm mang.
Im mamanho nangue ra Demetrio

11Ma
460
461
Rn zgui ran zngua
3 JUAN nu i, n dan yui b. 15 Oj da hyuta ni mbi. I pnhna ran zngua ni amigo bcua n dami znguagahe ts nda ngu nda gu bhmb b. N hnta d xi ah ya.
xn gu ba dn nde ga xii, p hnta d hux ra scu jaua. 14 Nguetho xmhma mi tstho ga mbag b ba
13m m
Ra scu bi yota r biui ra Jesucristo ra Judas

ba go gum bnsh, n hin di nnah Oj nguetho i ja r mate, s i n y hyte. Him majuni i man , n nu hingui cyi ma Hmuh ra Jesucristo guea di mandagah. N ntoti b ja rm Hman Oj ba ran nbi da nu i ma tengu na. N Oj da yte tengu bi ma. 5 Nuya dn nde ga bnnah ba g phmb mmbto, ngue ba bi yt Oj mayab. Nu Oj bi yn y ji israel gue bi gcp ja ra hi Egipto, p too gtho him bi yte ba nde Oj, gtho Oj bi japi bi du b maueni . 6 N nu da ym bhni mahtsi m ja y tsdi. P mbjua bi bh y tsdi b m tson y n yomfni. Jananguea b pm b mahtsi guep m bi. Nuya Oj hin di japi da bm b ja ra bxui guep bhya. Nguetho nu tengu nthuti y cadena b, n da gop asta gueb go da zn ra pa din ja rn tsmbi Oj ntsutho. 7 N y ji m bp ja ra hnini Sodoma n ra hnini Gomorra n y hnini mb darb m jah, bi yt ran tso. Bi yt yn yomtni, n yn yoh bi yrpa ran tso y min yohh, tengu b ra xisu i bhmi,

JUDAS
dr Judasc, dr yhg ra Jesucristo, n man yohg a ra Jacobo Santiago. D otah ra scu hnb go hap i bh y ycyi, gtho ah ngue Oj bi huahnnah n mm di hucah, n ra Jesucristo di jamansu ah. 2 N Oj d ndepe di da ah r mate xn ngu, n da hyuta ni mbih. N thocpa tho manda gui hymhb rn hucate Oj.
1Nug
Ran zngua
ma z cu ah dad hucah, m ndeg ga otah nangue ba pj Oj gtho gah. P dm bng ngue ndanyo jatho ga xi ah. Jatho gui hyuth nzambi guin ymhb a rm hma ma tcyih ngue bi daj Oj, dy ycyih, ndamhma njon da z di ptah ba gu cyih. 4 D xi ah na, nguetho i b i da y hyte xnbate, gue darb gadm ptih, n him bi xi ah ngue xn tso im bni da yte. mm xn tsotho n hinguin yoh Oj . Nguetho s i n : S gui yth
3Nuah
Y hyte xnbate
462
463 n y xisu m te tengu a. P nu Oj bi juadi nangue ra sibi mahtsi. N nua ba bi trp, Oj bi yuh ra hmpya ba da yrpa y dditsoqui. 8 P madagueb i ja y hmpya ba da yt Oj, p nu y hyte xnbate guextaa i te tengu m t y ji b ja ra hnini Sodoma. I ma gues Oj i uti ba da yte xn ho gueb i u, n i rpa ran tso r jizh. N i fsthoho y n tdi ra Hmu mahtsi, n di cman tho ym bhni mahtsi. 9 P nu ra Miguel r hmu ym bhni mahtsi, hingui te tengu i t y hyte xnbate. Nguetho nub mn juntui ra zthu nangue r ji ra Moiss xn du, nua ra Miguel m pdi ngue hingui ho b d ypa ra zthu ram hma xn tso. Jananguea bi tm thoho a ra zthu: Oj di hcai. 10 P nu y hyte i man ran tso nangue ym bhni mahtsi, n nangue ba gue majuni. P nu hingui pdi ba gue majuni. Hnta i pdi tengu y xyo n y buru, n i te tengu . P Oj di un yn nbi n di jua nangue ran tso i t. 11 Hucate i t y ph zh tengutho bi yta ra Can. N nu i nde da xnba y ji ba gue him majuni, tengu bi yta ra Balaam, ndamhma da dh ra mbti. Nu i fsthoho y n tdi a i ja r tsdi di mandagah, tengu bi yta ra Cor. N da mba ma juadi, tengutho ra Cor. 12 N nub gu t nin tsihmh, guea ra hmpya gadn huj nda ngu nda ah, n i sm b y hyte xnbate, nu tengu b i pta xn tso b ja ni pahnih. N nu xingui ts i pts y s da zi nangue y n johya

JUDAS zh, n xinguim bni ba nam bna ran tsihm. P nu y hyte hin te i ja a di muui, tengutho y gi hinguin youi ra ye, n ran dhi i tutsi. N nu tengu tho nda ra za njmb zh y n dto. Tengutho nda ra za x yoti bi yte. 13 N nu y hyte xnbate b i y, i mbafi tengu b mm mahyoni tho y m hma. Tengu ra dehe b ja ra ddej ngue mm di h b i n ran dhi, p hnta ba xn tso min youi ra dehe bi zop ndendej. N nu hingui s da yut ra yu nda nguetho tengu y s bi dgui, hin din ja ran yoti mahna, da gohi ra bxui mazi. 14 Nua ra Enoc bim pngahy mayab ba nn junbi da nu a nda ngue i te tengu i t. Nua ra Enoc, n cta a rm bombto ra Adn, bi ma: Dami yhmb ya ba da yt ra Hmu mahtsi. Ba h din yoh y miyone thoho y m bhni mahtsi, 15 ngue di junba gtho i t ran tso. N di nbi nangue ba hingui ho bi yt, n bi man ran tso nangue Oj gtho ngue him bi ycyi Oj. 16 N nu y hyte xnbate i sani nangue d t mam bih tengu i nde Oj. N i ma mbi nguea nda ra ji r tsoqui a ba nm b . Nu i t ran tso tengu i ndes r mbi , n din yzh. N i xih rn ho mida y ji ngue i honi ba i ndes.

nuah ma z cu ah, dad hucah, o gu pumbnih ba bi man y bih ma Hmuh ra Jesucristo. 18 Ya bi xi ah ngue dim
17P
Nu ra Judas bi zm y ycyi n bi xifi ba da yte
JUDAS b i da, gueb rn zgui, ngue da dennah n da yt ran tso i ja b mbo y mbi n guea bi si ah. 19 N nu y hyte di dmp y ycyi din junti. P i snzh ba i te, n hinguin yoh r Hogandhi Oj . 20 P nuah ma z cuah, o gu th tengu i t y hyte, p dami tnni xn ho ni tcyih him ma thspi, n guea dn te ni mbih a bya. N dami japi di manda ah r Hogandhi Oj b gu yh Oj. 21 Dami yth ram bi xn ho ngue din thui rn hucate Oj, n dami tmhb a ra pa ba h ra Jesucristo ma Hmuh, din ja r yembi nanguej n di daj ra temazi. 22 Dami japi da ycyi too di yon y mbi nangue Oj. 23 Dami ym

464 b ja ran tso, tengu tho b g ym b ja nda ra sibi. N din ja ni yembi nangue da, p damin jamansus ngue hin gui yth yn tso tengu i t. Dami samhb ba i t gue bi tson y mbi . Oj i ja r tsdi di jaj hin ga th yn tso, n di dj b ja r hmi mahoqui tho ma mbih. N mm din jaj ran johya b. 25 Hnta ndatho Oj i bi, n hnta i pdi xn ho. N di pj nangue ba bi yta ra Jesucristo ma Hmuh. N nua Oj i ja r nuxte thoho, nua ra Hmutstabi, n di manda ba gtho i ja a r tsdi, n gtho m ja, n i ja ya, n din ja mazi. N hnta d xiah ya.
24Nua
I spa Oj ra Judas
Rn tuti ra Jesucristo bi nu ra Xuua

manda r tsdi Oj, i pnnah rn jpi. 5 N b pnnah rn jpi a ra Jesucristo, n da hyuta ni mbih. Nua ra Jesucristo zi i mam majuni, n r mbdi bi dmbni b mi du, n dim hmutstabi n di manda gtho y tstabi gue i bcua ja ra hi. Nua di hugah n bi ynj nangue ma tsoquih, bi mberca ma mbih nangue ran tso, nangue r ji bi mbm b mi du b ja ra ponti. 6 Nu ra Jesucristo bi daj ra tsdi dan tstabih n dam mbjh ga rpah r bfi b i ja r tsdi Oj r Ta. N nua ra Jesucristo din ja r nuxte n r tsdi hnb go njmb mazi. N hnta gam bmhb a ya. 7 Nuna ra Jesucristo gueta ba h ban yoh y gi, n gtho y ji da nu. N gtho too bi cpi da nu, n gtho y ji i bcua ja ra ximhi mm din ja ra dumbi b bi nu a. Majuni njab din ja b b h. N hnta gam bmhb a ya. 8 Nu ra Cristo bi yna: Nug ra mbdi dm bc, n njmb him mi bc, na ra Hmu mahtsi nuxte r tsdi, nua i bi n mi bi, n i bi mazi.

APOCALIPSIS
Nua Oj bi yut y yh i bcua ja ra hi. Jananguea nu ra Jesucristo b phna nda rm bhni mahtsi bi yurc dra Xuuag, r yhg, ba din ja. 2 N nug dra Xuuag d ot ya ba gtho dn nug, na rm hman Oj na rm hman ra Jesucristo i xiqui. Gtho d ot ngue da fdi ba majuni din ja. 3 Din johya gtho too da mana ba ntoti ua ja ra scu. N din johya too gtho da yde ba din ja. N din johya b da yte ba gtho i mangua ja ra scu, nguetho him mayaa din ja ba gtho ntoti ua.

Rm hman ra Jesucristo bi sih ra Xuua
dra Xuuag d otah ra scu gtho y ycyi dim pti b ja yoto y hnini b ja ra hi Asia. Oj di jp ah n da hyuta ni mbih, gueta Oj i bi n mi bi, n gueta dim bi mazi. N r Hogandhi Oj i juadi xn ho r tsdi, gue i bp hap di
4Nug
I torpa ra scu y ycyi b ja yoto y hnini
465
APOCALIPSIS1,2
Ra Xuua bi nu mad r tsdi ra Cristo
466 xidyo, ogue tengu ra taxcas. N nu y d mm bi hyti tengub nda ra sibi i s. 15 N nu y gua, mm di fxni tengu ra xitgui ra bronce di hoc ra sibi n i pa nthmmi xn ho. N nua r nde tengu y dthe xn ngu n ntsdi di h. 16 N mi o rn yi yoto y s, n bi bxp ja r nde tengu nda ra espada i yoho y hti ngue din junbate. N nua r hmi mm bi fxni tengu r tsdi ra hyadi b bi hyuxyadi. 17 N nub m nug, d tng b ja r gua tengub ya xt tug. P nuna bi dosca rn yi n bi xiqui: Yo gun su, nguetho nug dra mbdig n dran zguig, n hinjmb him mi bc. 18 Nug zi d bi, guec d tug p nuya gu nu d bc ya, n dam bc mazi hnb go njmb. N i ja ma tsdi gue dad manda hap i pa xn du. I jag ran sogui ngue ga xocpa da, n ga jurpa mida. 19 N bi xiqui, bi yna: Dami yot ya ba gtho gu nu ya, ngue gtho i ja ya, n gtho din ja mbjua. 20 Ga xi a ya ba n hmpya i ja b man yi, ngue yoto y s n yoto y lmpara ngue y oro y gua. Gue yoto y s, r hmpya yoto ym bhni mahtsi, gue di z dim pti b yoto y hnini, ngue daa ndanni y hnini i bi. N nu yoto y lmpara r hmpya yoto y m pti y ycyi hap zi dim pti.

dra Xuuag, ni cuj nangue ra Cristo, d otah ra scu ya. Nuj d comhb yn nbi gun nuh nangue d cyih ra Hmu mahtsi. Nua Oj di manda b ja ma mbih, n ra Jesucristo bi daj ra tsdi ngue hin dad xmbih ba d nuh. N nug dra Xuuag d ofdig b ja ra hi Patmos, nda ra thi i ja b ja ra dehe nguetho dm mang rm hman Oj n d mang nangue ra Jesucristo. 10 Nua ra pa domingo dn ybe Oj, n bex bi bng a r tsdi r Hogandhi Oj. N d c nda ra nde b ja ma xth tengub nda ra thxi, mm ntsdi thoho. 11 N nu ra nde bi yna: Nug dra mbdig n hinjmb ngue him mi bc, n zi d bc. N nua ra nde bi xic, bi yna: Gui yot ya ba gtho gui nu, n gui pnp bh y ycyi, gue dim pti b ja yoto y hnini b ja ra hi Asia, guep ja ra hnini Efeso, np ja ra hnini Esmirna, np ja ra hnini Prgamo, np ja ra hnini Tiatira, np ja ra hnini Sardis, np ja ra hnini Filadelfia, np ja ra hnini Laodicea. 12 N nug dra Xuuag bex d nygui ngue dn nde ga nug too bin y. N d nug yoto y lmpara ngue ra oro y gua. 13 N d nug i b inde b ja y lmpara ra Cristo, nguea bin ji ua ja ra ximhi, mi he ra pahni xm mba, i srp ja y gua, n man thuti r tya nda ran gti ngue ra oro. 14 Nu y xt tengu ra taxca

9Nug
Nua ra nde bi xic ngue ga ota nda ra scu, ga und a ram bhni ngue i fx y ycyi
Ram hma da hmam b ja ra hnini feso
467 b ja ra hnini feso. N nua ra scu da hmam b bh y ycyi. Nu y m hmans a gue i yo inde b ja yoto y lmpara, n i o rn yi yoto y s. 2 N nua ra nde bi xi y ycyi b, bi yna: D pc ba gtho g yth b, n d pc hangu nangu ra bfi g yth. N d pc gue hin gn xmbi nangue ni bfih. N d pc ngue xingui ts gad jaf da yt ran tsombi nda. N g ynhd da ym hman too na y bih ra Cristo, n g phmb y hyte thoho . 3 N d pc gue hin gn xmbih ran nbi g nuh, n ra bfi g yth nangue g ycyigah, n xingui ts g yts ni tcyih. 4 P i ja ah ts gue hin d numanhog, ngue g ysh ts a gu bnj ya n hn gadn huj. N hin gun jah b b ra mbdi thoho g ycyigah. 5 Dami bmhb ya hangu na ngu bi ga ni tcyih b gm ysh a gn bnj n g yts nin hucateh. Dami ph nin yomfnih ya. Dami thoj a gm th r mbdi thoho. P nub guextaa gu th, ga uec nda ra lmpara b, n him man ga ja ah tengub ra lmpara b gu bhmb, b hin gui hoc nin yomfnih. 6 P i ja ah ba xn ho ts, nguetho ndata dm bmhb gue hin dn numanhoh a i t y nicolatas. 7 Nub i ja ni zaguh, gui yhmb ba da xi ah a r Hogandhi Oj gtho gy ycyih. N nu too hin da thpi nangue ran tso, ga und ran tdi da za yn dto b ja ra za tmbi r za ra temazi, gue i bp b Oj, bi yna ra nde bi zoqui.

APOCALIPSIS2
Ram hma da hmam b ra hnini Esmirna
x bi yngui: Nuya gui yorpa ra scu ram bhni gue i fx y ycyi b ja ra hnini Esmirna. N gui xifi gue mam hmang, guec mi bc b ra mbdi thoho n dam bc mazi, nug d tug n d ndants mahna n d bhya, gui yna. N nua ra scu da hmam b bh y ycyi b ra hnini Esmirna. 9 N na ra nde: D pc ba gtho nn nbi gu sh nanguec. N d pc gue gy hyoyah b ja ra hi, p xn ngu i ja ah nangue Oj. Nug d pc gue di cman ah da y judo gue ns majuni y judo , gue nde da ma y thni Oj . P him majuni y thni Oj , pgue rm pti ra zthu a i t. 10 N yo gu suh ran nbi gue mi tstho din ja ah. Gui yhmb ya ba din ja ah, ngue gui nuh rn tste ra zthu nub da jo ah da ah. N dtapa guin nuh yn nbi. N nub hin gui yts ni tcyih madaguea gui tuh, g thmb xn ho a ra te b. 11 Nub i ja ni zaguh, gui yhmb ya ba i xi ah r Hogandhi Oj gy ycyih. N nu too hin da thpi nangue ran tso, hin da mba b ja ran nbi mazi, n hin di nba a n yoho ran dte, bi yna ra nde bi xiqui.

8N
bi xic mahna ra nde, bi yna: Nuya gui yorpa ra scu ram bhni ngue i fx y ycyi
12N
Ram hma da hmam b ra hnini Prgamo
APOCALIPSIS2 b ja ra hnini Prgamo, gue da mam b bh y ycyi. N gui yoti ba d mang gue i jag ra espada yoho y hti. 13 Nug d pc ba gu th hap gu bhmb, guep di manda ra zthu. N d pc gue hin g hyhmb ni tcyih, xngui ts g cnj nub mi mba ntho b a ma hogayh ra Antipas, guep bh ra zthu. 14 P i ja ah ts a gue hin d numanhog, nguetho i b i da ah i tn rn xdi ra Balaam, nua ran yoh gue bi xnba ra Balac ba da yte gue da hyt y israel. Nu ra Balac bi xih y ji da dn y n gopa y hmite, ngue da zi ba bi mbspa , n da yt ran yomtni. 15 N i b i da ah gue hingui nde da yts y n xdi y nicolatas, n hin d numanho ba t. 16 Jananguea dami ph nin yomfnih. N nub hinna, ga mbag b ndihi n ga s nangue mam hmang, tengu ra espada gue i pm b ma ndeg, bi yna ra nde gue b yh mahtsi. 17 N bi thoqui bi xiqui, bi yna: N too i ja y zagu, da yde ba xia r Hogandhi Oj y ycyi. N too hin da thpi nangue ran tso, ga und ra man mahtsi gue ntgui. N ga und nda a nda ra do xn taxi guep ntoti madayo r thuhu zh. N xnga gue mida y ji da bdi ba ntoti b, hnta too da hyni, na ra nde b yh mahtsi.

468 bhni gue i fx y ycyi b ja ra hnini Tiatira, gue da hmam b bh y ycyi. Gui yorpi ba d mang r Tsntg Oj, gue i s ma d tengu ra sibi i th, n nu ma gua di fxni tengu nda ra bronce ra xitgui gue i pa nthmmi xn ho. 19 D pc ba gtho gu th n d pc gue i ja nin hucateh n majuni gum bnj, n ja a ni tcyih xn ho. N d pc gue gu th xn ho r bfi Oj, n hin gn xmbih. N manda xn ho gu th ya xinda gueb ra mbdi tho g ycyih. 20 P i ja ah ts a hin d numanhog, nguetho gad jaf in xnbate b nda ra xisu, ra Jezabel, guea i ns r pngahy Oj. P nua i xnba y ycyi b da dn y n tsihm y hmite, n i xnba ran yomtni. 21 Nug d tmi a ra xisu ngue xt ph rn yomfni, p hingui nde, i nde di thocta a ra tsonyomfni. 22 Jananguea ga un ran nbi ntsdi, gue din hynna ra xisu, n gtho too i tnni da nu ran nbi ntsdi gue ga und. N din jab ga t nub hin di ph y n yomfni n hin da hyh ran tso i th a ra xisu. 23 N nug ga ho gtho y thni a ra xisu, guep da b gtho y ycyi gue d pc y n yomfni y ji, n d pc ba gtho in nde y mbi . N ga cosah ba g yth nda ngu nda ah. 24 P mida ah b ja ra hnini Tiatira gue hin g tnhd rn xdi ra xisu, n hin gu phmb rn xdi ra zthu tengu i man da gue na pdi xn ho rn xdi ra zthu. N nug hin ga da ah manda xn hi gui yth.

bi xic mahna, bi yna: Nuya gui yorpa ra scu ram
18N
Ram hma da hmam b ra hnini Tiatira
469 hnta ga xi ah, guim bnth xn ho ni tcyih asta gueb go b c mahna. 26 N nu too hin da thpi nangue ran tso, nb di thoqui da yte ba gtho d ndeg asta gueb go rn zgui ra pa, ga und ran tdi di manda da y xqui ra hi, ngue ga comhbe ra tsdi bi dac ma Ta. 27 N di manda gtho y ji ngue dahma danyo b na y. N da yut ram ftgui man sihe, tengub da xn ra jhi a ra bareta ngue din txti. N guea ra tsdi bi dac ma Ta. 28 Nug tengub dra Ds. N too da yte ba xn ho, dam bhmbe b gu peng. 29 N nub i ja ni zaguh, gui yhmb ba i xih r Hogandhi Oj y ycyi, na r Tsnt Oj.

APOCALIPSIS2,3 dami ph nin yomfnih, n dami tnhd ba g phmb r mbdi. P nub hin gui ph nin yomfnih, ga mbag b tengu nda ra b, n hin gui phmb ba m ora ga sng b, n ga nnah. 4 P i bi da ah gue him bi tson y mbi. N nu dan yohe , n da hye y pahni xn taxi nguetho y n sh dan yohe, bi yna ra nde b yh mahtsi. 5 N bi thoqui bi xic ra nde, bi yna: N nu too hin da thpi nangue ran tso, da hye y pahni xn taxi. N hin ga tsonba y thuhu i huxp ja ra scu i ma too i ja ra temazi. N gam mang gue ma mbtig , guep ja r hmi ma Ta, guep i bh y m bhni mahtsi. 6 N nub i ja ni zaguh, dami yhmb ba i xih r Hogandhi Oj y ycyi, na ra nde.

25P
N x bi yng mahna: Nuya gui yorpa ra scu ram bhni i fx y ycyi bp ja ra hnini Sardis. N gui xih mam hmang, ngue d bbe r Hogandhi Oj i juadi xn ho y tsdi. N i o ma y yoto y s. N nuna mam hma da hmam b bh y ycyi. Nug d pc ba gtho gu th b. Nu ah gu mamhb maxtse thoho, n s gu mhb gu bhmb nangue Oj, p d pc, nu ah, tengub ya xn du ni teh. 2 P daman nuhmb ya, n dami zacuah a z ts ni tcyih bi bongui, ndamhma him majuni da du ni teh ngue gan nbah maz. Nguetho d pc gue hin gu th in nde Oj gui yth. 3 Dami bmhb ya ba bi snnah. Nuya

Ram hma da hmam b ra hnini Sardis
bi xiqui mahna: Nuya gui yot manda ra scu, gui unna ram bhni i fx y ycyi bp ja ra hnini Filadelfia, gue da hmam b bh y ycyi. N gui xih mam hmang gue xn hothog, hiny ma tsoqui, n hnta majuni dm mang. N d h ran sogui ngue ra hmpya i jag ra tsdi tengu ra hmpya bi yua ra David. N nub ga xocpa nda b ja ma tsdi, njoo nda da z da gurpi, n nub ga jurpa nda, njon da z da xocpi. 8 Nug d pc ba gtho gu th b, n d xocah r yu Oj manda da z gui yrcah ma bfi, n hingui s nda ra ji da got ra yu. N d pc ngue
7N
Ram hma da hmam b ra hnini Filadelfia
APOCALIPSIS3 hinguin zaqui ni tcyih, p i ja ah ts. Thocua thoho g tn man xdig, xngui ts g hygah. 9 P nuya dami yhmb ts ya ba din ja y ji b gue i tn ra zthu, nu im ma gue y hogajudo , p him majuni y hogajudo, ngue hingui tn Oj . Nug ga japi din dnyahmu b ja ni guah too i tnna ra zthu, ndahma da b mm ngue dd hucah gy ycyih. 10 N nangue a d xi ah, n hin gn xmbih b mi mba ma nni ah, tengug, jananguea ga jamansu ah nub bi zn ra pa din ja ran nbi ntsutho ua ja ra ximhi, ngue da ts gtho y ji i bcua ja ra ximhi. 11 Nuya him mayaa ga mbag b. Ndeb gan jamansuh gue hin gui jaf nda di tsonna ni tcyih, ngue hin da z gui hymhb ba g thmb. 12 N nu too hin da thpi nangue ran tso, ga japi da hyn a ra bfi nuxte thoho, ngue tengu nda ra guangu b ja r ngu ma Ojh mahtsi, n njmb da bm b. N ga ot r thuhu ma Oj b ja r ji, n ga orp r thuhu r hnini ma Oj, Jerusaln madayo, gueta ra hnini ba cp b b Oj mahtsi. Na ma thuhu madayo ga ot b ja r ji . 13 N too i ja y zagu, dami yhmb ba i xih r Hogandhi Oj y ycyi, bi yna.

470 a. N gui xih mam hmang guec zi dm mam majuni. Nug d t ba gtho i ja ua ya gue bi znd Oj. 15 Nug d pc ba gtho g yth b, xgue gu yo indeth, yoho nin yomfnih, n da xni hoth. Manda xc numanho ah b ndata ni tcyih xqu yth, xtn ho ogue hin di ho. 16 P nug d sannah a g yth, n ga sox ah. 17 Guetho nu ah s gu mhb gy mmbtih ba gtho gu homhb, n gu mhb hiny ba manda gu homhb. P nug d pc gue hiny ba i ja ah di muui. P hucate ah, xgue ndumbi thoho ah, tengub gy yheh n gu xdh, na ra nde b yh mahtsi. 18 N x bi yna: Nug gan zo ah ts, gua hmb ga da ah ra temazi, tengub gui tmhb ra oro mahoqui ngue ra sibi, jananguea majuni gam mmbtih. N ga da ah ran ho ni mbih, tengub gui tn y pahni xn taxi gui hyeh, jananguea hin gui pts ni sh ngue hiny ba gd comp ni jih. N ga xoca ni dh, tengub gui tmhb ra yth gui cospa ni dh, jananguea da z gui nuh xn ho. 19 Nug ga dmhy ah ts, n ga da ah ts ran nbi gtho too dad huc, ndamhma di hoca ni mbih. Jananguea daman hyah gui ph nin yomfnih. 20 Nuya gui yhmb ts, nguetho d bc b ja ra goxthi, dn zo ah. N too da yh ma ndeg n da xogui, ga crp, dam bbe b n dam pbe. 21 N too hin da thpi nangue ran tso, ga japi ga huxhe b mahtsi, guep i ja ma tsdi, tenguthoho

bi xiqui mahna, bi yna: Nuya gui yorpa ra scu ram bhni i fx y ycyi bp ja ra hnini Laodicea, da hmam b
14N
Ram hma da hmam b ra hnini Laodicea
471 b m tp ran tso n d huxbe ma Ta b mahtsi. 22 N too i ja y zagu, da ya i xi a r Hogandhi Oj y ycyi, bi yna ra nde bi xiqui.
APOCALIPSIS35 n n hyu bya bi nqui tengu r hmi ran yoh, n n goho bi nqui tengu nda ra dpnts mad tnts y zahua, tengub yo. 8 N gtho goho yn tuti i bi, ja nda ngu nda dato y hua. N gtho y hua i ja xn ngu y d maxtse np mbo. N ma pa n ra xui bi dnde Oj, xngui ts bin ha nn tuhu, n bi ym b min tuhu: Xn ho, xn ho, xn hotho Oj nuxte r tsdi, guea mi bi n i bhya, n gueta i bi mazi. 9 N gtho goho yn tuti bi dnde a gue mi hu inde b, bi yspa a Oj n bi xifi jamadi Oj gue i bhya n dim bi mazi hnb go njmb. 10 N nub mi dnde Oj yn tuti, gtho dte ma goho y dcyi bin dnyahmu b ja r hmi a i hu inde b, n bi unnd y corona ra oro gue mi hutsi. 11 N bi yna: Nui ma Hmu ahe, ma Oj ahe, hna thoho nin sui din ja ni nuxte n ni tsdi, n hna thoho nin sui da numansu a gtho i bi. Nguetho gtho g yte ba i ja ya, nangue ni ph zh, n guea ni ph n ja ba i ja ya.

N nub mi jua a bi mam bya, d ndtse, n d nug nsoqui nda ra juti mahtsi. N nua ra nde d c tengu thoho nda ra thxi i y ntsdi, bi yngui: Ba cua n ga utai ba jatho din ja mbjua. 2 Bex bi dac ra tsdi r Hogandhi Oj gue bi z d nug b. N d nug b mahtsi nda ran thutsi mahoqui xn ho, tengutho b hux y hmutstabi. N m huxp nda. 3 N nua too mi hup, di fxni tengu y fxna sdo ra jaspe ogue ra cornalina. N bi goma ra bjni di fxni tengu ra fxna sdo ra esmeralda. 4 N bi mbs p ja ran thutsi mi dte ma goho yn thutsi, guep mi hup dte ma goho y dcyi. Gtho mi he y pahni xn taxi n mi huts y corona ra oro. 5 N guep ja ran thutsi mi h inde, bi bm b ra hui ntsdi, n ran gni mm di thoni, n y nde. N nub mi hu a nda, mi ja b yoto y sibi gue mi xh y tsibi, r hmpya r Hogandhi Oj , gue juadi xn ho y tsdi. 6 N nub mi hu a nda, mi ja b nda na ra dej, n na ra xito. N d nug goho yn tuti gue madim bta ran thutsi, gue i bi. N gtho goho yn tuti mi ja y d b y hmi n y xth, n gtho y ji. 7 Nua nda ran tuti bi nqui tengu nda ra zate ra len, n yoho bya bi nqui tengu nda ra toro,

Ran thnde b mahtsi
N nug dra Xuuag d nug a mi huxp ja ran thutsi mi c b rn yi nda ra scu mbantsi n ntoti maxtse np mbo. N mi ja yoto y n cuahmi b ja ra scu. 2 N d nug nda ram bhni mahtsi xn zaqui, n ntsdi
Ra Tdyo rn sui di tntsa ra scu
APOCALIPSIS5 bi ma: Ha b a nda rn sui da xc y n cuahmi i ja ua ja ra scu, ngue di tntsi, bi yna. 3 N xnga nda mi bp mahtsi, xnga nda mi bp ja ra hi, n xnga nda mi bp i b xn du rn sui da xc y n cuahmi ra scu ngue da bdi ba ntoti b. 4 N nug dra Xuuag mm dn zong nguetho njongui bi rn sui di tntsa ra scu ngue da nu ba ntoti b. 5 N nu nda ra dcyi bi yngui: O gu zoni, bi yngui, nguetho ba nda tmbi ra Len nangue r y ra Jud, n r y ra tstabi ra David, nua him bi thpi nangue ran tso, n da z da xc y n cuahmi ra scu. 6 N bex d nug nda i b inde b bh yn tuti, n dte magoho y dcyi. N nua bi nqui tengu nda ra Tdyo bi mba ntho. Nua ra Tdyo mi ja yoto y dni n mi ja yoto y d, guea ra hmpya r Hogandhi Oj gue juadi xn ho y tsdi, b bhni gtho n ngni ra ximhi. 7 N bi mba b n bi gnba ra scu gue mi ja b rn yi nda gue mi hup ja ran thutsi. 8 N nub mi gnba ra scu, nu dte magoho y dcyi bin dnyahmu b ja r gua ra Tdyo. N nda ngu nda mi h y arpabida, n gtho mi ja y ximbo ra oro mayuh rn dga ra za i ymanho, ra hmpya gue n mba ntspi Oj, gue i spa Oj y thni. 9 N gtho bin tu a nda ra thuhu madayo, n: Hna zh i nin sui gui xcua y n cuahmi ra scu, nguetho ya bi tho i, n nangue ni ji gu jut y ji, ngue g yrpa y mbti Oj

472 gtho da gue dahma danyo b na y, n gtho da gue dahma danyo y y, n gtho da gue dahma danyo y hi mi bi. 10 N g un ni tsdi din tstabi, n dim mbj b di manda r tsdi Oj, n di manda b ja ra hi, bi ym b min tuhu. 11 N nug dra Xuuag, bex d nug n d c y nde ym bhni mahtsi mm xn ngu y muntsi, ngue y millone thoho madm bta mi hup ja ran thutsi, n yn tuti n y dcyi. 12 N gtho ym bhni mahtsi ntsdi bin tuhu, n bi ym b min tuhu: Nangue bi du ra Jess ra Tdyo, rn sui din tun r tsdi, n ba gtho di muui, n ran yomfni nuxte, n ra tsdi nuxte, n da hynba y m hman i numansu. N da tspi n mm da hnumanho. 13 N bex d c bi mba ntspi a huxp ja ran thutsi, n ra Jess ra Tdyo. Gtho i bi bi man tengu ndare thoho: Majpi thoho n i hnumansu ngue nuxte thoho. N din ja r tsdi xn ho, n gtho i bi da yspi hnb go njmb mazi. Njab bi ma gtho i bp mahtsi, np ja ra hi, n xn du, n bp ja y dej, ngue ndata bi man. 14 N gtho goho yn tuti i bp mahtsi bi yna: Nche ndata dm bmhbe a, bi yn. N gtho

473 dte magoho y dcyi mi bp bin dnyahmu i thnde a huinde b mahtsi, n ra Tdyo. N nug dra Xuuag d nu ra Jess ra Tdyo bi xca r mbdi rn cuahmi ra scu n bi dmi di tntsa ra scu. N nda ran tuti bi xic, n ntde r nde tengu ran gni: Ba cua gua nuua, bi yngui. 2 N d ht b, n d nu nda ra taxca ndfani. N nua mi huxp mi h nda ran s, n bi mba ma unni nda ra corona. N bi mba b zi da dh yn si din ja. 3 N nu ra Jess ra Tdyo bi xca n yoho rn cuahmi ra scu. N d c a bi mam manda ran tuti, bi xic: Ba h, gua nu, bi yngui. 4 N d nug, bi bm b nda ra thnga ndfani. N mi huxp nda, n bi mba ma unni ra espada xm mba. N bin tunna ran tdi gue di japi din s y ji gtho bp ja ra ximhi, ngue din hyo nda ngu nda . 5 N nua ra Jess ra Tdyo bi xcua n hyu ran cuahmi, n x d c r nde manda ran tuti bi xic: Ba h, gua nu, bi yngui. Bex d nug bi bm b nda ra bondfani, n mi huxp nda mi h ra tnti. 6 N d c nda ra nde bi bm b mi bh yn tuti, bi yna: Hnta nda kilo ra trigo da dna ndapa, n hnti hyu kilo ra cebada da dna ndapa. P dami jamansuh ra aceite n ra vino, o gad japi dim bdi. 7 N nub mi xca n goho ran cuahmi a ra Tdyo, d c r nde manda ran tuti, bi yngui: Ba h gua nu, bi yna. 8 N bex

APOCALIPSIS5,6 d nug bi bm b nda ra ndfani xn caxti ts. N mi huxp a nda tmbi ran dte, n m tnna ran dte nda gue x bm b b xn du. Nu bin tun ra tsdi di manda n goho b bh y ji gtho ra ximhi. N nu bin ja ra tsdi gue da hyo y ji nangue ra espada, n nangue din tumanthuhu, n nangue ra gh, n y zate da hyo y ji. 9 N nub mi xca n cta rn cuahmi ra scu a ra Tdyo, d nug b nda ra mxa guep i pa mbspe Oj, gue bim btse zh y ycyi. N d nug bi hyup bimxa y te gtho tho a rm hman Oj, n bi ma nangue ra Cristo. 10 N gtho mi hup bimxa ntsdi bi yna: Ma Hmu ttethoho ni tsdi, n xn ho i, n majuni gum ma. Hammi pa gui tmi ngue gui yrpa ran junbi , n gui cospa y ji bp ja ra ximhi ba bi yrcahe, bi yn. 11 P nu bin tun y pahni xn taxi, n bi sifi da dmi ts da y pa, ja gueb bi gua d du a rm hman Oj y miyhh, ngue tengu . 12 N nug dra Xuuag d nug ra Tdyo bi xca n dato rn cuahmi a ra scu. N bex bin ja nda ra ymhi ntsutho. N nua ra hyadi gtho bex bi boqui tengu nda ra bobte, n nua ra zna bex bi thngui tengu ra ji. 13 N gtho y s bi dp hi, tengu nda ra za i hh y n dto b i hun ran dhi. 14 N nub xn cammi ra ximhi, bi mba mbantsi tengub ra scu, bim bdi. N gtho y thi mi ja b ja ra dehe, p n gtho y th, bi mba ma pdi b mi ja. 15 N gtho y tstabi b ja

Yoto yn cuahmi
APOCALIPSIS6,7 ra hi, n gtho y ngrpi y ji, n gtho y hmudofi, n gtho y mmbti, n gtho i jas y tsdi, n gtho y yh, n gtho hing y yh, bi mba b dpo, mi honi hap din yni guep ja y hynhi, o guep ja y hydo. 16 N gtho mi nde da zmba y y y do b bi xot y th n da gomi, ngue i su da nu a r cu a i huxp ja ran thutsi mahtsi, na ra Tdyo. 17 Nguetho bi zn ra pa ran nbi ntsutho, n njon da z da hyt ran nbi.

474 mahuhi y m bombto ra Rubn. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Gad. 6 N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Aser. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Neftal. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Manass. 7 N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Simen. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Lev. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Isacar. 8 N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Zabuln. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Jos. N bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Benjamn.

N nubya d nug goho ym bhni mahtsi, n da a ndanni mi bp r nyni ra ximhi i smma ran dhi i yo ua gue xngui ts din yo b ja ra hi, o guep ja ra ddej, n xnga gue di yn y za. N y ddej hin di yni, di nqui tengu nda ra xito xn juni thoho. 2 N d nug nda ram bhni mahtsi b yp n bx ra hyadi, n nua b hy a r sello Oj ngue i bi, n ntsdi bi mbat goho y m bhni Oj gue i bp y nyni ra ximhi. Gue mi bp bin tun ra tsdi di nba ra hi n ra ddej. 3 N nua ram bhni mi h ra sello, bi xi mida gue da dmi ts, him bex di nba ra hi o gue ra ddej o gue y za, ja gueb di selloba b ja y d y ycyi a r sello Oj. 4 N d c hangu bi beh y ji di jap ra sello y d, nda cinto n yote ma goho mahuhi, bi thsta y m bombto y tsnt ra Israel. 5 Bi thsta dmayo mahuhi y m bombto ra Jud. N bi thsta dmayo

R bede y israel b mahtsi
nug dra Xuuag, d handi n d nug xn ngu y ji n njon da z da mbede hangu na ngu d nug. D nu i bp gtho da gue dahma danyo b na y, n gtho da gue dahma danyo y y, n gtho da gue dahma danyo y hi mi bi. N gtho mi bp m hta m huxp ja ran thutsi b mahtsi, n mi hta ra Jess ra Tdyo. Gtho mi bp mi he y pahni xn taxi, n mi c y xijamboza. 10 N gtho ntsdi bi yna: mm dn numanho ahe, ma Oj ahe, ttetho ni tsdi, ne gra Jess gra Tdyo, d sahe ngue g pje, bi yn . 11 N gtho ym bhni mahtsi bi mbtsa mi hup made b mahtsi, n gtho dte ma goho

9N
Y ji mi he y pahni xn taxi
475 y dcyi n gtho goho yn tuti bi mbs thoho gtho mi bp, bin dnyahmu, bi nyemahi, bi dnde Oj i hu inde b. 12 Gtho bi yna: Nche data dm bmhbe, d sahe, ma Oj ahe, nuxte xn ho i. N gtho gu pdi. Zi d xi ahe jamadi nangue ran ho gu rcahe. Dn numansu ahe, n nte gu hmbi, p i ja ni tsdi xn ho, n gam bi hnb go njmb mazi. N hna tho dm bn ahe ya, bi yn. 13 N nu nda ra dcyi bi yng dra Xuuag: Ha gu pdi hap b nx y. 14 N d mpa ra dcyi: Nui gu pdi. N nua ra dcyi bi yngui: Nu gue bi ycyi Oj b mi ja ran nbi ndumbi tho b ja ra ximhi. N nua r ji ra Jess gue a bo y pahni , bi japi xtan taxi. 15 Jananguea i bhn ja r hmi Oj y. N in yh ma pa n ra xui ua ja r nij Oj. N guea i huxp ja ran thutsi di jamansu y. 16 N him mandand din tumanthuhu y, n him mandand din tuthe. N him mandand da nu ran nbi nam pa ra hyadi, xinga gue mida xm pa di nbi. 17 Nguetho nu ra Jess ra Tdyo gue i b inde b mahtsi da yte tengu b ra mbndyo, n da zixp hap i ja ra dehe gue di un ra te y mbi. N nua Oj him mandand di japi din zoni.

APOCALIPSIS7,8 ora njom bin y b mahtsi n nte bi yni. 2 Nub m guaa bya d nug yoto ym bhni mahtsi zi i bp ja r hmi Oj, n bin tun y thxi nda ngu nda. 3 N d nug ndanyo ram bhni mahtsi, bi mba bim bp ja r mxa yn tunni, n mi th nda ra tutsi ra oro n bi mba ntunni xn ngu r ndga ra za din z b, i ymanu, n nua r bifi da mba ma uspi y m hma y ycyi b i spa Oj. N gtho i z b ja r mxa ra oro gue i hp ja r hmi a Oj i hu inde b. 4 N nua ra bifi i nxp ja r tutsi a ram bhni, mautsi y m hman y ycyi b i spa Oj, n bi zm b b b Oj. 5 N nua ram bhni bi yus y dspi b ja ra tutsi ra oro gue mi z b ja ra mxa, n bi ym b ja ra ximhi. N bex d c ntsdi yn gni din thoni. N d nu ntsdi y hui bi cuti b ja ra ximhi, n bin ja nda ra ymhi b.

N nub mi xcua na yoto y n cuahmi ra scu, made
N yoto ran cuahmi n ra tutsi ra oro
bim bp yoto ym bhni mahtsi i tmi da huixt y thxi. 7 N r mbdi ram bhni bi huixt r thxi, bex bi tn b hi yn do, n ra sibi, mauspi ra ji. N n hyu xqui ra hi bin z, bi gop mi yoxqui ra hi. Np na hyu xqui bin z y za n y ti xn cammi. P bi gohi yo xqui ngue him bin z. 8 N na yoho ym bhni bi huixt r thxi, n d nu tengu nda ra th xn ndoho, i s n mm ndspi, n bi mba ntnti b ja ra ddej. 9 N na hyu xqui ra ddej bi japi din ji. N gtho bi du mi bp mbo ra dehe. N gtho y dmbosa

6Nuya
Y thxi
APOCALIPSIS8,9 gue mi yo b bin tsoni. P bi go yoxqui ra ddej ngue him bin tsoni. 10 N n hyu ym bhni bi huixt r thxi. N bex bi dh mahtsi nda ra s xn ndoho ngue i z n mm xh y tsibi. N bi dp ja n hyu y dthe n n hyu y mbthe b ja ra ximhi. 11 Nu r thuhu ra s ngue bi dgui ra Ajenjo na. N guep bi dh ra s gtho ra dehe mm bi jutsi. N xn ngu y ji bi du ngue bi zi a ra dehe xn ju. 12 N nu n goho ram bhni bi huixt r thxi. N bex bi boqui n hyu xqui ra hyadi, na n hyu xqui ra zna bi boqui. N a n hyu ntsi y s bi boqui. N mb ngoho ora ra pa n ra xui him bin ja ran nqui. 13 N dr Xuuag d nu nda ram bhni mahtsi mi yo inde b mahtsi, n mm ntsdi mbafi, bi yna: Hucate, hucate, hucate y ji bp ja ra ximhi, nangue ba din ja b bi huixt y thxi y mi hyu ym bhni mahtsi gue i bhn, bi yna. N n cta ym bhni bi huixt r thxi n d nu nda ra s tengu nda ram bhni mahtsi ngue hingui ho, bi dp mahtsi bi zp ja ra ximhi. N bin tunna nda ran sogui da xoc ra hyhi ngue mm xn h n ntsutho, guep i b a ra zthu. 2 N nub m xoca, bi bm b ra bifi xm pothi tengu b fn ra sibi xn ndoho. N bex bi goma ra hyadi a ra bifi n bin untsui ran dhi gtho ra ximhi. 3 N xn ngu y hyxi bi bm b ja ra bifi ngue bin yo gtho ra ximhi. N bin tun y tsdi da yte tengu ran nbi di un y mboz. 4 N bi sifi ngue hin

476 di tson y ti o gue y za o gue mida i ja ua ja ra ximhi, hnt y ji di nbi gtho too him mi ja r sello Oj b ja y d. 5 N him bi japi da hyo y ji, hnta cta zna di nba y ji, tengu i t y mboz b i sa nda. 6 N nu y pa gue i yo ua y hyxi in nde y ji da du p hingui s da du, hnta ran nbi thoho da nu. 7 N nu y hyxi di nqui tengu y fani na da mba ra si, p nu y hmi tengu y hmi y ji, n i huts y corona y oro. 8 N nu mi ja y xt tengu nda ra xisu, n mi ja y tsi tengu y tsi ra dzate. 9 N nu mi ja b y tya tengu r xi ra dhu, p xm m tengu ra tgui. N di h y zahua tengub y carro i jt y fani i tihi, mm di thoni tengub i pa b ja ran si. 10 N nu y yoz tengu y mboz, n cta zna bin tun ran tdi di nba y ji, nangue y bite i ja y yoz. 11 N nua r hmu y hyxi bp ja ra hyhi ngue mm xn h, n nua r thuhu ra Abadn ngue r nde ra hebreo, n nu y griego mbi ra Apolin. P nu r thuhu nde da ma, gue nde di tsoni ba gtho i ja. 12 Nuya r mbdi ran nbi bi thogui, p ba h mi yoho yn nbi. 13 N n dato ym bhni bi huixt r thxi. Bex d c nda ra nde bi bm b ja y dni gue mi ja b goho y tsti ra mxa ngue ra oro i hp ja r hmi Oj. 14 N nu a ra nde bi ympa n dato ym bhni mahtsi gue i ja b r thxi: Dami xoc goho ym bhni mahtsi ngue nthuti b ja ra dthe Eufrates, bi tmbi. 15 N bi mba nsoqui, nguetho bi dmi da zn ra

477 ora, n ra pa, n ra zna, n ra jya da soc. N da mba da hyo a n hyu nji b bh y ji gtho ra ximhi. 16 N yocinto millone y dofi i hux y ndfani bi dnnd. Nug dra Xuuag d c hangu na ngu bi mba. 17 N in ja b b m nug y ndfani, n nu y dofi madin tgue bi dc y tya ra tgui ma ch xn thni, xn cammi n xn caxti. N nu y y y ndfani tengu y y y dzate. N bi bm b ja y nde y ndfani ra sibi n ra bifi n ra dspi. 18 N na hyu ram bede y ji mi bcua ja ra ximhi bi du nangue rn nbi ra sibi, ra bifi n ra dspi gue bi bm b y nde y ndfani. 19 Nu y ndfani mi ja y tsdi nangue ba bi bm b ja y nde, n mi ja ra tsdi y yoz, nguetho y yoz i ja y y tengu y poz di nba y ji. 20 N gtho mida y ji gue him bi du, him bi ph y n yomfni, p guextaa bi dnde y zthu n y hmite bi yzh, y n tte ra oro n ra taxi n ra fxna tgui, n ra do, n y za, y hmite gue hingui nute n hingui hnahy, n hingui s din yo. 21 N xingui ts bi hyh yn tte xn tso. Guextaa bin hyodu n bim bdi n bin yomtni, n bim p.

APOCALIPSIS9,10 tscu ma tntsi. N nua rn yigua m nmp ja ra ddej, n nua r ghgua mi nmp ja ra hi. 3 N nua ram bhni ntsdi bi mbafi, tengub i mba a ra dzate. 4 N nub mi mbafi, bex d c yoto yn gni. N m ng xc ot ra scu ba d nug, p bex d c nda ra nde mahtsi bi yngui: Yo gu otya ba bi ma yn gni, nguetho hingui s gui ma ba bi man. 5 N d nug rm bhni Oj mahtsi gue i bp ja ra dej np ja ra hi, bi uts rn yi b mahtsi. 6 N bi ndnba r thuhu Oj i bi n dim bi mazi, gue bi yt mahtsi n ra ximhi n ra dej n gtho ba i jab. Bi ndnba r thuhu, gue majuni hin da dmi mida y pa ba din ja. 7 N na, nub bi huixt r thxi a n yoto rm bhni Oj gue mi bhn, bex din ja bya ba bi xi Oj y pngahy mayab gue din ja, gue him mm fdi. 8 N nua ra nde mahtsi bi yng mahna: Nui, n mba b, b cna ra scu gue i ca rm bhni Oj mahtsi i bhn ja ra dej n ra hi. 9 Jananguea d mbag b mi ba ram bhni mahtsi, n d xifi gue di daca ra scu. N nua ram bhni bi yngui: Cni, n gui sa. N nub g sa, tengub ra tafitasa b dn z ni nde, p nub bi mba b ni foho mm xtn ju bya. 10 N d cng ra scu bya, n d sag a. N bin ja tengu bi xic ram bhni, x chi b m sag, mm xn , p guep ma foho, mm xn ju. 11 N bi xiqui: Jatho gui mampa rm hma Oj mahna, hnb go hap bh y ji dahma

10
N nug dra Xuuag d nug manda rm bhni Oj b ch mahtsi, mi ja r tsdi. N bn youi nda ra gi, n mi comba ra bjni r y. N nua r hmi bi yoxni tengu ra hyadi, n nu y gua madi nqui tengub nda ra sibi. 2 N mi c nda ra
Ra tscu i c nda rm bhni Oj
APOCALIPSIS10,11 danyo b na y n da ndanni y hi, np bh y tstabi. N guea bi sic a dra Xuuag.
478 ntsutho. N bi mba b, bi z yoho y pngahy Oj, n bi dha bi hyo . 8 N nu y ngcyi yoho bi du, mi bm b ja ra calle made ra dhnini, gue ndata ra hnini guep bi du ra Hmu mahtsi b ja ra ponti. N nua ran tso bin ja b ja ra dhnini daangu nan tsoui bin ja b ja ra hnini Sodoma, np ja ra hi Egipto. 9 N nhyupa made bi mba y ji gtho dahma danyo b na y gue bi nxp gtho y hi, bi hyt bom b x du. N him bi japi bi mba ntgui. 10 N gtho y ji i bcua ja ra ximhi bin johya b mi du , n nangue ran johya, bi un yn tunni nda ngu nda, n bi hyu y mbi ngue hin di paha mahna y pngahy Oj, nguetho bi nu ran nbi nangue ba bi yrpa . 11 P nub mi tho a nhyupa made mi bom b, p Oj bi un ra xhy mahna, n bex bi ndants, n gtho too bi nu, mm bin su . 12 Bex b a nda ra nde mahtsi ntsdi bin y, bi ymp: Ba cua ya, bi yna. N bi ndex mahtsi , in yoh nda ra gi. N gtho y n sih mi bp bi nu ba bin ja. 13 N nub mi mba y pngahy Oj, bex bi yn ra hi b ja ra dhnini, mm ntsutho. N n dta ra xqui ra hnini bin tsoni, yoto mahuhi y ji bi du nangue ntsdi ra ynhi. N nu y ji gue him bi du, mm bin su, n bi yspa Oj mahtsi bya. 14 Nuya n yoho yn nbi bi thogui, n bex ba a n hyu ran nbi.

11
N nug dra Xuuag, bin dac nda ra tni gue ra za, n bi tngui: N mba b ja ra dnij n gui yni hangu na ndoho ra ngu. Np ja ra mxa i px yn tunni y ji. N bi siqui ga pede hangu na ngu y ji i thnde Oj b. 2 P bi sic: O gu ni hangu na ndoho ra hi ma mbti b thi ja ra dnij, nguetho bin tund y ji dahma danyo b na y, gue hingui p Oj. N yote ma yozna din yo b n di nna r hogahnini Oj. 3 N bi yngui: Ga pnhd b yoho ma pngahy, n da hye y he tengub i tu y mbi. N nda mahuhi yo cinto n hyte pa da mana mam hmang b , n Oj. 4 N nu yoho y pngahy Oj, gue m u yoho y za ngue y olivo, n yoho b th y lmpara gue i bp ja r hmi ra Hmu mahtsi, guea di manda gtho ra ximhi. 5 N too im bni di nba yoho yn yoh gue y pngahy Oj, da bn ra sibi b y nde nguea z. N guea d du gtho y n sih yoho y pngahy Oj. 6 N nu yoho y pngahy, din ja y tsdi ngue di japi hin din ye gtho y pa gue dim pngahy b. N din ja r tsdi gue gtho y dehe di japi ngue din ji. N din ja y tsdi hnta go ba man nbi di nba ra ximhi, hnta go n pa i nde. 7 N nub mi guaa r bfi Oj , bex bi bm b ja ra hyhi mm xn h tengu nda ran dtezate, rm bhni ra zthu mm

Yoho y pngahy
nub mi huixt r thxi a n yoto ram bhni mahtsi gue mi
15N
N yoto ra thxi
479 bp, bexque ntde b mahtsi xn ngu y nde ntsdi bin y, bi yna: Nuya gtho ra ximhi bi d Oj ma Hmuh, na ra Cristo bi huahni, n hnt di manda b hnb go njmb mazi, bi yn y nde i y mahtsi. 16 N nu dte magoho y dcyi ngue mi hup ja y n thutsi di mbta Oj b mi hudi, bin dnyahmu n bi dnde Oj. 17 N bi ym b mi dnde: Nui ma Oj ahe nte gu hmbi, Nui zi gu bi, n zi gmi bi, nuya g dmi g brpa y tsdi gtho mida, n da z gui manda xn ho ba gtho i ja. D xi ahe jamadi, ngue ya g yuh ni tsdi tte thoho. 18 Nu y ji i bp hnb go hap i ja y hi mm bin cu ngue ya bi zn ra ora da nu ran nbi. Nuya bi zn ra ora da nu nin junbi, n gtho xn du. Bi zn ra ora gue gui und ya ba bi d ni yh n ni pngahy. N bi zn ra ora gue gui und yn tunni gtho bi ycyi, hnta go too i ja y tsdi, n hiny y tsdi. N bi zn ra ora, gue gui jua gtho too di nba y mijih, bi yn. 19 N nub mi guaa bi man y dcyi, dra Xuuag d nug nsoqui ra dnij mahtsi. N d nug ra huada i hp mbo, guep mbtsi ran hoqui bi ytui Oj

APOCALIPSIS11,12 y ycyi. N bin ja ntsdi ra hui, n bin thoni, n yn gni, n bin ja nda ra ymhi, n bi hyh yn do.
12
N d hanta nda ran tuti xn ndoho b magtsi, ngue nda ra xisu mi he ra hyadi ngue r pahni, n mi tp ja ra zna. N mi hutsa nda ra corona gue min youi dmayoho y s. 2 N nua ra xisu mi hthni a, n mm mi mbafi ngue xn , ngue nde dim bh r thni. 3 N bi nqui b manda ran tuti tengu nda ra jrga xn ndoho n xn thni, mm ntsutho. N nua ra jrga mi ja yoto y y, n nda ngu nda y y mi huts y corona. N mi ja dta y dni. 4 N nub mi unna r yoz, bi hym b hi n hyu ntsi y s mi ja b mahtsi. N nu ra jrga darb mi bhmi ra xisu, i nde da zapa r thni b bim bi. 5 N bim ba nda ra tsnt, r thni ra xisu bya. N guehna ra tsnt din tstabi gtho y hi, n njon di japi da mbstaa da ma. P nub mim bi, bi jamansu Oj, n bex bi zixp mahtsi b ja r tsdi. 6 P nu ra xisu bi dagui, bi mba b maueni guep bi hocua Oj dim bi nda mahuhi n yocinto n hyte pa. N din ja b ba gtho da hyoni. 7 N nu b mahtsi bin ja nda ra dsi, nua r ngrba mbhni Oj mahtsi ngue ra Miguel n gtho mida y m bhni Oj mahtsi, bin shmb a ra jrga n gtho y yh a ra jrga. 8 P nua ra jrga him bi dha, n Oj him bi japi dim bp mahtsi bya. 9 N bi thna thi b mahtsi a ra jrga, gueta ra cy, ra zthu a, r thuhu ra Satans, gue i hte gtho ua ja ra

Ra xisu n ra jrga
APOCALIPSIS12,13 ximhi gueb r mbdi thoho. 10 N nubya nug dra Xuuag d c nda ra nde mahtsi ntsdi bin y bi yna: Ya bi zn ra pa da yn y ycyi, n da nu a r tsdi Oj, di manda r tsdi Oj , n a ra Cristo. Nguetho ya bi thna thi b mahtsi ra zthu ngue nzi madi yp ma cuh b ja r hmi Oj ma pa n ra xui. 11 P guea r ji ra Jess, tengub ra Dyo, n dpa ra zthu y ycyi, nb i ma ngue cyi ra Jess, nb hingui su da du. 12 Jananguea dan johyah gtho d bhmb mahtsi. P ndumbi thoho ah gue gu bhmb b ja ra hi, np ja ra dej, nguetho bi zm b ja ra ximhi ra zthu, n mm in cu. I pdi him mayaa y pa din ja r tsdi b, bi yna ra nde d c bin y b mahtsi. 13 N nub mi nu ra jrga zthu ngue b tntua hi, bi gua ra xisu gue bim bh r tsnt. 14 P nua ra xisu bi mba ntunni yoho y zahua tengu nda ra pnts xn ndoho, n bi zgui bi mba maueni guep him bi z bi bnta ra jrga. N bi mba ma jamansu b hyu jya made. 15 Nu ra jrga bya bi bn ra dehe r nde, tengub nda ra dthe xn ndoho, na xtn duxa ra xisu ra dehe. 16 P Oj bi xoca nda ra hyhi guep bi ya ra dehe bi bm b r nde ra jrga. 17 P nu ra jrga bya mm bi d ra cu nanguea ra xisu, n bi mba bi z gtho mida ngue r ya ra xisu, gtho gue bi yta bi man Oj n bi dnd ba bi mana ra Jess.

480 N nug dra Xuuag d nu manda tengu nda ra zate, bi bxp ja ra ddej. N nuna ra zate mi ja yoto y y, n dta y dni, guep mi ja dta y corona. N mn toti b y y y thuhu zh a ra zate mbi gues Oj, n bi ma mantso nangue Oj. 2 N nuna ra zate d nu, gue bi bxp ja ra dej, tengu nda ram hmasni, p nu y gua tengu y gua y oso, n nu y nde, tengu y nde y len. N nua ra jrga bi un zh r tsdi n yoho ra zate gue x bxp ja ra dej. N bi un ran tdi di manda b hap i ja r tsdi ra jrga zthu, mm xn ngu ra tsdi mi ja a. 3 Nua nda r y mi ja b nda ra sni ngue m mbi d du a, p bi z. N gtho y ji mi bcua ja ra ximhi, bi dnni, n bi hyonya thoho nangue r tsdi mi ja. 4 N nu y ji bi dnde ra jrga, nguetho ya xi un r tsdi ra zate xi bxp ja ra dej. N bi dnde ra zate, n bi yna: Njoo manda tengu na, n njoo too da z din shmi na. 5 N bin tun rn tdi ra zate x bxp ja ra dej, da man ra tsore xn tso nangue Oj. N bin tun ran tdi din ja r tsdi yote ma yozna. 6 N nub m ny, mm xn tso bi ma nangue Oj. Bi ndm mntso r thuhu Oj, np b bi, n gtho i bp mahtsi. 7 N bin tun ran tdi ngue din shmb y thni Oj ngue di japi di b. N bin tun ra tsdi ngue di manda gtho n ngu y ji bcua ja ra ximhi, gtho y hi, n gtho dahma danyo b na y y ji, gtho y hnini. 8 N gtho y ji bi dnde a. P him bi dnde xmn toti y thuhu b

13
Ran tuti bi bxp ja ra dej, n ran tuti bi bxp ja ra hi
N bi mba bim bp ja ndenthe a ra jrga zthu.
481 ja r scu ra Jess gue bi yota ra Tdyo guea bi tho. N ya mn toti b y thuhu b m hiny ra ximhi, im ma too i ja ra temazi. 9 Nu too i ja y zagu, dami yhmb xn ho ya. 10 Nua too di un ran nbi y ji gue da got ra fdi, ns a da nu ran nbi ngue da mba njoti. N too din hote ngue di snte, ns a da nu ran dte ngue da tsni. Jananguea too gtho y thni Oj, jatho hnta da bni gue y ynte Oj, n hin din xmbi. 11 N nubya d nu manda ran tuti gue bi bxp ja ra hi, n mi ja yoho y tdni tengu nda ra tdyo. P nub mn y mm ntsutho tengutho ra jrga zthu. 12 N nua ran tuti x bxp ja ra hi bin ja r tsdi tengu ra zate ngue x bxp ja ra ddej ngue mi ja nda ra sni a nda r y gue x z. N bi japi gtho i bcua ja ra hi da dnde ra mbdi ra zate. 13 N nua ran tuti gue bi bxp ja ra hi, bi yt yn tuti ntsutho, bi japi b ch mahtsi ra sibi ngue da nu y ji. 14 N bi hyt y ji gtho bcua ja ra ximhi b mi yt y hyonya ntte. N hnb i bp ja r hmi ra zate x bxp ja ra dej, bi z bi yt. N bi xih y ji da yta nda ra nyoguido tengu ra zate x bxp ja ra dej, gue m ja ra sni b ja nda r y, ngue x z. 15 N nua ran tuti gue bi bxp ja ra hi, bin tun ran tdi di japi dim b a ra nyoguido ntte tengu ra zate bi bxp ja ra dej. N di japi din y. N bi japi da mba ntho gtho too him bi dnde a. 16 N bi manda ngue gtho y ji din ja r hmpya ra nyoguido b ja r d

APOCALIPSIS13,14 np ja rn yi, madaguea hnta go m ji, gtho i ja y tsdi n hiny y tsdi, gtho y mmbti n gtho y hyoya, gtho y yh n gtho ngue hing y yh, gtho y ji jatho din ja ra hmpya. 17 N hingui s nda ra ji dim p o gue din ti b hin di nqui r hmpya ra zate x bxp ja ra dej, nu b ja r ji. Gtho jatho din ja ra hmpya ngue nam bni r thuhu, o r nmero, r hmpya r thuhu ra zate. 18 Jatho gan yomfnih xn ho ngue gui phmb ba nam bna r nmero ra zate, nguetho nu r nmero, dato cinto n hyte ma dato, r nmero nda ra ji.

14
N nubya d nug ra Jess ra Tdyo i bp ja ra nyuni tmbi Sin. N mi bhmb ra Jess nda cinto n yote ma goho mahuhi y ji ngue gtho i ja b ja y d r thuhu ra Jess n r thuhu r Ta. 2 N d c nda ra nde b mahtsi ntde tengu y dehe xn ngu mm di h n tengu ran gni ntsdi di thoni. N d c tengub y arpabida xn ngu i pi. 3 N nu nda cinto n yote ma goho mahuhi bi yn Oj b ja ra ximhi, n bin tup nda ra thuhu madayo b ja r hmi Oj guea i huxp ja rn thutsi, n guep bh yn tuti i bi, n y dcyi. N njoo mida bi z bi b a ra thuhu. 4 N nu, gtho xn hotho , gue hnta Oj mbni. N i tnna ra Dyo hnb go hap da mba. N nu gue bi ym b ja ra ximhi b bh mida y ji, yn tunni manda xn ho bin tun Oj

Bin tuhu bim ph
APOCALIPSIS14 n ra Dyo. 5 N xinga nda ra fhni bi thnba , xgue xingui ts y tsoqui b na nu Oj.
482 ra bifi i pm b njmb din h a hntb go njmb mazi. N nu i bp njmb din h a ran nbi i nu ma pa n ra xui. Gue gtho bi dnde ra zate x bxp ja ra dej, n ra nyoguido, gtho i ja b ja r ji r hmpya n r thuhu ra zate. 12 P nu ah gy ycyih p ndeb manda gui hydumbih gui thoc ni tcyih n gui hyth yn nbi. Nguetho y thni Oj gtho di thoqui i t y n tdi n di thoqui i cyi ra Jess, bi yna n hyu rm bhni Oj mahtsi. 13 N nubya bi yng manda ra nde d c mahtsi: Dami yot ya ba ga xi a i. Din johya thoho gtho xn du b ya m cyi a ra Hmu Cristo mahtsi. Majpi thoho, na r Hogandhi Oj, nguetho din sya a r bfi mi te. N nua ran ho mi tua ja ra ximhi , n nub mahtsi da nu r muui b.

11Nua
nubya d nug manda ram bhni mahtsi mi yo inde b mahtsi, n i c ra scu ntoti b ran ho madayo hin njmb da guadi n da mba gtho nangni ra ximhi. Da mba b gtho y hi n nu y ji dahma danyo b na y da yde hnta go too n ji. 7 N nua ram bhni mahtsi ntsdi bi yna: Dami numansuh Oj n gui yspah r tsdi nuxte a, nguetho ya bi zn ra ora da yt rn junbi Oj. Dami thndeh a ya, guea gue bi yt mahtsi n bi yt ra ximhi. N bi yt y dej n bi yt y mbthe, bi yna. 8 N nua manda ram bhni mahtsi mahna bi dnna r mbdi mbhni, n bi yna: Ya bin theh r tsdi ra dhnini Babilonia ngue mm mi ja r tsdi. Nguetho nu y ji mi bp bi xndi gtho ra ximhi a ran yomtni m zh. N gtho bi yt ran tso tengu nda ra ti gue comma r si gtho mida, bi yna. 9-10 N nua n hyu ram bhni mahtsi bi dnna n yoho, n ntsdi bi yna: Too gue da dnde ra zate gue bi bxp ja ra dej, n ra nyoguido, ngue i ja r hmpya b ja r d o guep ja r y, da nu hangu nangu r tsdi r cu Oj. Nu Oj xngui ts da ytsa ran nbi di unnd nangue r cu. N da nu a ra Jess ra Dyo n y hogam bhni mahtsi b bin tunna, ngue ra sibi nyoui ra dspi.

6N
Nua bi man hyu y m bhni Oj mahtsi
d nu nda ra gi xn taxi thoho n mi hu inde b ja ra gi a nda tengu nda ra ji. N mi hutsa nda ra corona ra oro. N mi h ra mbore thni mm hti. 15 N b pm b r dnij Oj mahtsi manda rm bhni Oj, n ntsdi bi xi a mi hup ja ra gi: Dami yrpa y ji b hi tengub da hyc y uva xn yxp ja ra nundto. Nguetho ya bi zn ra ora gue gui pts bin ja b ni huhi, bi yna rm bhni Oj. 16 N bex bi yta mi hup ja ra gi tengu xi sifi. 17 N manda ram bhni b pm b ja r ngu Oj mahtsi na mi h nda ra mbore thni mm i hti. 18 N x b pm b manda

14N
Rn sofo ra ximhi
483 rm bhni Oj bya guep ja r mxa y n tunni Oj, n nua di manda da d ra sibi b. N ntsdi bi xi a ram bhni gue mi h ra mbore thni: Dami yt ya tengu i t y ji b i hc y uva hingui ho nguetho bi zn ra ora gue da nu ran nbi nangue rn junbi Oj, bi yna. 19-20 N njab bi yt rm bhni Oj, tengutho b di pt y uva n da yn b ja ran thmi da bn rn gui bya. N tengutho ra ji i nt y uva da bn y n gui, n ngutho da yrpa to da zmbi, da nu r cu Oj mm ntsutho. Jananguea ran tuti ngue bi mbn r ji. N bi yrp ja ra ndehnini, n mm xn ngu ra ji bi mbni, hyucinto kilmetro nan jnni, n nan h tengu b da hycp ja y nde y fani a ra ji bi yugui.
APOCALIPSIS1416 Nui ma Oj ahe, ma Hmu ahe, nuxte thoho ni tsdi, mm xn ho i, n ma hyonya thoho nin tte. Majuni nin tte xn hotho . Nui gr hoga tstabi mazi. 4 Xinga nda dim bi gue hin da dnde i, gue hin da numansu ni thuhu, nui ma Hmu ahe. Hna thoho i xn ho i, ma Oj ahe. Gtho hnta go ba m nde da dnde i, nguetho gtho ya bi nu ngue xn ho ba gtho gu te, bi yn. 5 N nubya d nu nsoqui nda ra juti i ja b mbo r dnij Oj b mahtsi, guep mbtsi yn tdi bi yot ra Moiss. 6 N yoto y m bhni Oj ngue di manda yn nbi b ja ra hi bi bm b. Gtho i he y pahni xn taxi ngue ra lino, n gtho bi dut y tya ra oro. 7 N nua nda ran tuti m bp bi uni yoto y ximbo bi unnd y m bhni Oj. Gtho ma yudi r cu Oj, n nub dah mida da mbn m po b ja ra ximbo, gtho y ji ibcua ja ra ximhi da nu r cu Oj, gue i bi mazi. 8 N gtho r nij Oj b mahtsi ma yudi r tsdi n r nuxte Oj tengu ra bifi b i yup mbo ra ngu. N xinga nda s da yrp asta gueb bi guaa r bfi yoto ym bhni gue di manda yoto yn nbi ua ja ra ximhi.

15
N nug dra Xuuag d nu manda ran tuti b mahtsi, n mm d hyonya thoho. Mi bhmb b yoto y m bhni Oj mahtsi, gue di manda yoto yn nbi din ja ua ja ra ximhi, n nub bi thoh yn nbi, ya bi thoh r cu Oj bya. 2 N d nu nda ra xito di nqui tengu ra dej, r ch xn thni tengu ra sibi. N gtho mi bp ja ra xito, gue gue him bi dnde ra zate x bxp ja ra dehe, bi zdi, hm bi dnde ra nyoguido ngue ra pte a, n xm bin japa r nmero o r thuhu a. N nda ngu nda mi h y bida, ngue y arpa x unna Oj . 3 N gtho mi bp bin tuh r thuhu ra Moiss r yh Oj, n bin tuh r thuhu ra Jess ra Dyo. Bi yn:

Yoto ym bhni di manda yoto yn nbi
16
N d c nda ra nde gue bi bm b ja r dnij Oj. N nua ra nde bi xi ym bhni: Dami fmhb b ja ra
Y ximbo i po yn nbi ngue r cu Oj
APOCALIPSIS16 ximhi rn nbi Oj ntsutho i po yoto ni ximboh, bi yna. 2 Nu r mbdi ram bhni bi mbm b ja ra ximhi r cu Oj m po b ja r ximbo. N gtho y ji gue bin ja r hmpya a ra zate x bxp ja ra dehe, na ra nyoguido ngue i thnde , bi nu ran ngue y ssi xn tsotho. 3 Nubya n yoho ram bhni mahtsi bi mbn a r cu Oj mi po b ja r ximbo, b ja ra ddej. Nua ra dehe bya bin ja tengu r ji nda ra ji xn du. N gtho mi bp mbo ra dej bi du. 4 N n hyu ram bhni maht si bi mbna r cu Oj mi po b ja r ximbo hap ja gtho y dthe n gtho y mbthe. Gtho ra dehe mi po b bin ji. 5 Bex d c r nde rm bhni Oj guea bi nba y dehe bi yna: Nui ma hoga Hmu, ma Oj i, zi gu bi n gm bi, xn hotho gtho nin junbi, nguetho rn sui g nbi. 6 Ya g un ra ji da zi , nguetho bi hyo nim bhni b hi n ni pngahy. Nuya g cospa ra pengui nangue ba bi yt, bi yna. 7 N d c nda ra nde bi bm b ja ra mxa guep m ja y n tunni Oj, i na: Ma Hmu i Oj nuxte ni tsdi xn ho, njuntho a nin junbi, ngue rn sui , bi yna. 8 N nua n goho rm bhni bi mbm b ja ra hyadi a r cu Oj mi po b ja r ximbo. N mm bin ja r tsdi ra hyadi ngue bin z mi bp ja ra ximhi nangue nam pa ra hyadi. 9 N nu gue bi nu ran nbi nangue r tsdi ra hyadi, bi ndmantso r thuhu Oj, guea bi manda yn nbi, p guextaa him bi yspa Oj, him bi ph y n yomfni . 10 Nuya n

484 cta ram bhni bi mbm b r cu Oj mi po b ja r ximbo, n bi mbm b hap i ja r tsdi ra zate x bxp ja ra dehe. N nup hap ja r tsdi, gtho xm bxui thoho b. N nu y ji gue i bp bi zas y jni nangue ran nbi bi nu. 11 N bi cmantsotho Oj nangue yn , n nangue y ssi mi ja. P guextaa him bi ytsa ran tso mi te, him bi ph y n yomfni. 12 N nua n dato ram bhni bi mbm b r cu Oj mi po b ja r ximbo, bi mbm b ja ra dthe xn ndoho tmbi Eufrates. N bi x ra dehe n bex bi yot ra dthe ngue da z da thop y tstabi gue n yp n bx ra hyadi. 13 N nug dra Xuuag, d nu hyu y tsonth di nqui tengu y u, ngue bi bm b ja r nde ra jrga zthu, np ja r nde ra zate x bxp ja ra dej, n bi bm b ja r nde ran tuti x bxp ja ra hi, gue ra hyte pngahy. 14 Nguetho nu, gue y tsonth ra zthu i ja y tsdi ngue da yt y hyonya ntte. N nu bi mba b gtho n ngni ra ximhi, hnb go hap bh y tstabi, ngue bi japi di pt y ji. Ngue din ja ra dsi din shmb Oj. N nua ra pa din ja ra si gtho da nu r tsdi Oj nuxte. 15 N d c r nde ra Jesucristo ngue bi yna: Gui yhmb ya, nug ba c tengu nda ra b. Hinga mfdi njmb ga sh. Din johya thoho gue him bin h p bi jamansu y he d unni, jananguea hin din yhe n hin din ys bya, ngue im bntho a ran hoqui d rpa , jananguea hin di nqui y tsoqui, n hin da mbts y s, bi yna. 16 N gtho

485 bim pti b y tstabi n y ji b ja ra xqui tmbi Armagedn, ngue y nde y hebreo a. 17 Nuya n yoto ram bhni bi mbm b r cu Oj mi po b ja r ximbo, bi huic ran dhi ba mi po b. Bex bi t a nda ra nde bi bm b ja r nij Oj mahtsi, guep i hu inde Oj. N nua ra nde bi yna: Ya da guadi gtho man tsmbi, bi yna. 18 N bex bi hyti ntsdi y hui, n ntsdi bin thoni y ngni. N bin ja nda ra ynhi ntsdi hin jmb bi nu nda ra ji tengu na, asta gueb go mim b y mbdi thoho y ji. 19 Nu ra ynhi bi xna ra dhnini Babilonia, hyu xqui bi bni. N gtho mida y hnini hnb go hap mi ja bi guadi. N bi bn Oj gue xn tsotho mi t y ji bp ja ra dhnini Babilonia, n ntsdi bi nba , nangue r cu ntsdi a, asta gueb go min theh r cu Oj. 20 N gtho y thi i ja b ja y dej bim bdi. N gtho y nyuni n y th bim bdi, hiny bya. 21 N bex bi dp mahtsi yn do mm ntsutho nguetho yote kilo nn hy nda ran do, bi z i da y ji. P nu y ji bi cmantso Oj nangue ran nbi ntsdi bi nu nangue yn do.

APOCALIPSIS16,17 bi xnba b gue da yt ran tso guep b a ra yomtni xisu. Gtho mi t ran tso tengub ti thoho, bi ym b mi xiqui. 3 N nubya nu rm bhni Oj bi zixc b ja nda ra hunhi maueni njon mi bp. N nu r Hogandhi Oj bi jaqui gue d handi, n d nug a ra xisu i huxa nda ra zate xn thni. Nu ra zate mi ja yoto y y n dta y dni, n ntoti b ja r ji na jas r tsdi, gue r thuhu na gues Oj. 4 Nu ra xisu mi he nda ra hocbte xn jpoi n xn thni. N mm madn yte xn ho nangue y thebe n ym foy ra oro n y tsngu mm xm hmadi thoho, n hnta go mi cuat r pahni. N mi th nda ra tasa ra oro. P gtho ba mi po ra tasa ra hmpya nangue gtho yn tso mi t ra xisu. 5 N nub ja r d ntoti b r thuhu: Ra dhnini Babilonia, ngue ja r tsdi tengub r mbe gtho y yomtni n tengub r mbe gtho i t ran tso hnb go hap i ja ra ximhi, bi yna ra tohni. P hin da bs nda ba nm bna. 6 N d hanta ra xisu, tengu b ti thoho nangue y ji gtho bi hyo b mi dn Oj nb mi mampa rm hman ra Jess. N nug dr Xuuag, dad hyonya thoho b m nug a nda ran tuti. 7 N nu rm bhni Oj mahtsi bi xiqui: O gad hyonya thoho, nguetho ga xi a ya ba ni hmpya a ra xisu, n ba ni hmpya a ra zate i huxa ra xisu, gue i ja yoto y y n i ja dta y dni. 8 Nua ran tuti ngue ra zate g nu, p guea nda mi bi, n hingui bh ya, p him ma yaa ba h mahna, da

17
N nua nda y m bhni Oj mahtsi guea m ja nda ra ximbo, bi xic: Ba h ga uta i rn junbi Oj da nu ra yomtni xisu i hup ja y dehe dahma danyo b gtho ra ximhi. 2 Nu y tstabi b ja ra ximhi bi yth ran tso a ra yomtni xisu. N y ji bcua ja ra ximhi
Ra ngrpa yomtni xisu
APOCALIPSIS17,18 bm b ja ra hyhi mm xn h. N mbjua da nu ran dte xn ho hin dim bh mahna. N gtho y ji ngue hinga ntoti y thuhu b ja ra scu mahtsi, gue bi torp b ma hiny ra ximhi, di hyonya thoho b bi nu mahna tengu b hnu ra zate. Nguetho mi bi, n njoo ya, p dim bi mahna. 9 Nu too i ja y n yomfni xn ho, s da bdi ba nim bn a ra hmpya. Nu yoto y y ra zate ra hmpya ngue yoto y nyuni guep i hu a ra xisu. 10 N ra hmpya gue yoto y tstabi, ngue y tsombi thoho. Bi du cta n nu n dato i bp ya, n n yoto dim bi, p hingan yaa din tstabi. 11 N nua nda, n hyto ra tstabi bya, guea gue mi bi, p njoo ya. Nub b h mahna, di manda tengu yoto y tsombi tstabi, p mbjua da mba da nu ran nbi mazi. 12 N nu y dni ra zate g nu, y hmpya ngue dta y tstabi din ja y tsdi da y t ora tho n da gomhb r tsdi ra zate. 13 N gtho y tstabi data da bni ngue di un ra tsdi di manda ra zate. 14 N gtho y tstabi da za ra Jess ra Dyo. P nua ra Jess da dha, nguetho ra Hmu a nangue gtho mida y hmu, n ra hmutstabi nangue gtho mida y tstabi. N nu gtho din yoh ra Jess b bi dh, gue bi zon Oj , n bi huahni, n him bi ytsa n dnni, bi yna ram bhni. 15 N nu rm bhni Oj mahtsi x bi xic mahna dra Xuuag: Nu y dehe g nu guep mi huh ra xisu, ra hmpya a nangue gtho mida

486 y ji i bh nangni ra ximhi, gtho y hi gtho y nde dahma danyo b na y. 16 N nu y dni g nu, ngue y hmpya y tstabi, na ra zate, mbjua da z a ra yomtni xisu . N nu da hycpi ba gtho mi ja a ra xisu, n da zap r ngcyi a, n da yuma ra xisu nangue ra sibi. 17 Nguetho Oj bi bnba y tstabi da yte tengu mim bn Oj, ngue nda ngu nda di un r tsdi ra zate di manda, asta gueb go bin ja ba bi man Oj ngue din ja. 18 N nua ra xisu g nu b, r hmpya ra dhnini guea di manda y tstabi a, nangue gtho y hi i ja ua ja ra ximhi, bi yna ram bhni.

18
Mbjua d nug manda ram bhni b ch mahtsi, n mm i ja r tsdi. N i ja rn nqui, bi hyt ra ximhi b mi gi, tengu ra hyadi. 2 N mm tsdi bin y, bi yna: Bi guahya, bi guahya r tsdi ra dhnini Babilonia. N hnt y zthu dim bp, n gtho y tsonth. N i bp hnta go ba mn tso, n y doja gue hingui ho te, xn tsotho. 3 Nguetho nu y mngu b bi xnba ran tso gtho y ji mi sm b gue i bh n ngni ra ximhi. N gtho y tstabi bi gomhb ran tso ra hnini, ngue tengub ra yomtni xisu b. N xn ngu y ji da ndanni y hi, bim mmbti b m mbp ba gtho bi numanhos y mngu b ja a ra hnini, bi yna ram bhni. 4 N dra Xuuag d c manda ra nde b yh mahtsi, bi yna: Ba

Bi bh r tsdi ra dhnini Babilonia
487 h gtho y ji ngue ma mbtig, dami pm b ja ra dhnini, gue hin gui cohma teh ran tso i ja b, n hin guin nuh ran nbi gue da nu too da gop. 5 Nguetho nub s da mba ma muntsi y n tso i trp, tengub da zh nn htsi ra ximhi mahtsi. N nua Oj xngui ts bi pumbni ran tso ba bi trp. 6 N bi sih y m bhni Oj bya: Nuya dami cospah ra pengui tenguthoho bi yrpa mida, dami cospah ran gue gui yof mahna. 7 Dami un ya ran nbi n ntsdi ra dumbi ba rn thui bi yte. Nguetho bi bni magues, n bi yt y tsoqui bi numanhos, n xn ngu ba gtho bi hyons. Tengub nda ra xisu da mans mbo r mbi, da yna: Nug xn ngu ma tsdig, hingan tsogui thohog, n njmb din jag ra dumbi, ngub bi ma. 8 P jananguea da nu ran nbi di und Oj, n gtho ba din ja, da hutho n ja gtho y ynth. N da nu ra gh n ra dumbi, n di juadi nangue ra sibi. Nguetho tte thoho r tsdi Oj ra Hmu, gue di unna rn thui bi yte. 9 N nu y tstabi gtho y hi gue zi i comhb ran tso, gtho din zoni n dim mbafi b i hand r bifi ra dhnini ngue i z. 10 N gtho dim bmanh nguetho mm i su da nu ran nbi tengu in nu i bp ja ra dhnini. N da ma: Hucate, hucate, nguetho mahotho ra dhnini, n mm mi ja r tsdi, p nda hutho gue bi tsmbi, da yn. 11 N gtho y mb b ja gtho ra ximhi din zoni n dim mbafi, nguetho njoo da dmbi

APOCALIPSIS18 ba da mb. 12 Ngue y oro, y taxi, yn yte, y perla, n ra bte ra lino xn ho, ra bte ra seda, ra bte xn tudi xn jpoi n xn thni, n gtho y za gue mumanu, n ntte y doyo, n gtho y za ntte mm xm hmadi, n ntte ra bronce ngue ra thnga fxna tgui, n ntte ra tgui, n ntte ra yaxi. 13 N zi mi b b y canela, y ythi ngue in yoh y th, ra tza mumanu, y ythi i ymanho, y perfume, y vino, y aceite, ra hocjni, ra trigo, yn dni, y dyo, y fani, y carro, n y yh mi b b, nguetho mi bp y te y ji tengub i b y fani. 14 N da yn y mb: Gtho gue xn ho gmi honi bin thegue. N gtho y mbti n gtho ba mahotho ya bi mba. Him mandand guin nu mahna tengu m ja b, da yn. 15 N nu gue bim mmbti ngue mim p b ja ra dhnini, dim bmanh tho, nguetho i su da nu ran nbi, tengu in nu mi bp. N mm din zoni, i tu y mbi, nguetho njoo da di ba i ja da mb. 16 N da yna: Dumbi thoho nangue ba bin ja ra dhnini, mm mi ja b mahotho, n mi ja b y bte ra lino, n y bte xn jpoi, n y bte xn thni, n madi nqui b ba mahotho gue y oro n yn yte n y perla xm hmadi. 17 Nuya nte jab ya, nda oratho m bdi gtho mm xm hmadi mi ja b, da yn mim p b. N gtho y hmu y barco n gtho i hu b, n gtho y mbfi di yon y barco, mi bmanhtho. 18 N bi du y mbi

APOCALIPSIS18,19 b mi nu ra bifi i z ra dhnini, n bi yna: Hiny manda ra hnini mahotho tengu n. 19 N nu, bi yx y y y fonthi, ra hmpya gue tu y mbi, n bin zoni n bi mbafi, na: Hucate ra dhnini mm mi ja r tsdi, nguetho gtho gah dy hmuh y barco dm mmbtih n, n xgue nda oratho m bdi gtho mi ja b, bi yn. 20 P gan johyah gtho ah gue gu bhmb ua mahtsi, gan johyah nangue ba bin ja ra dhnini, bi tsmbi. N dan johyahe gtho gahe ma bihe ra Cristo ua ja ra hi, n gtho gy pngahyh Oj, n gtho gah ngue d tnhd Oj, dan johyah, nguetho ya bi cosah ba bi ytah y ji mi bp ja a ra dhnini. 21 N nubya nda rm bhni Oj mahtsi ngue xn ngu r tsdi, bi gtsa nda ra do mm xn ndoho, n ntsdi bi ym b ja ra ddej. N bi yna: Tengu thoho din ja ra dhnini Babilonia ngue mi ja r tsdi, p njmb da hnu mahna, gtho nda mbdi thoho. 22 N hin da tp mahna y mbbida, gtho i p y arpa, n gtho i huixt y thxi, xnga gue y hyxi. Xinga nda ran yoh dim pp mahna, n njon din cm b mahna. 23 N din cbxui thoho, him mandand mahna di nqui b y sibi, n njon da yt ran thti b ngue din johya tengu mi te. Nguetho manda mi ja y tsdi mi t y bfi b xnda gue mida gtho ra ximhi. P mi ht y ji b mi xnbi di ho y ph zh gtho mi sm b, b nxp n ngni ra ximhi. 24 N guep bim fn y ji

488 y pngahy Oj, n gtho mida y thni Oj, gue bi tho. P guep bi tho , n guea tsmba a ra dhnini, bi yna rm bhni Oj. N nubya, dra Xuuag d c y nde nda muntsi y ji i bp mahtsi. N bi yn: D spah Oj, nguetho ma prpteh a, n hns ma Ojh i ja r nuxte n tte thoho r tsdi. 2 Xn ho rn tsmbi Oj, nguetho rn sui bi trpa ra dhnini, tengub ra yomtni xisu, gue bi tsonba y mbi gtho y ji ra ximhi. N nuya Oj bi cospa gtho too bi hyo y yh, bi yna. 3 N ntsdi bi mam mahna y nde d c: D spah Oj nguetho ya bi juah ra sibi a ra dhnini, n hin din h a nn yo r bifi, bi yn y ji. 4 Nubya gtho dte magoho y dcyi ngue zi di mbtsa Oj, n goho yn tuti i bi, bin dnyahmu b i hu a Oj, n bi dnde. N gtho bi ma bi yn: Nche, ngub dm bmhbe d spahe Oj, n.

19
d c manda ra nde bi bm b guep i hu a Oj, ngue bi ma: Dami yspa ma Ojh gtho y yh. Dami yspah gtho too i numansu Oj, n i ja y tsdi n hinna, bi yna ra nde. 6 N d c y nde y ji xn ngu, ngue di h tengub xn ngu y dehe, n tengub bi thoni yn gni. N bi ym b mi y: D spah Oj, nguetho di manda ya ra Hmu, ma Ojh tte thoho r tsdi. 7 Gtho dan johyah, n da hyu ma mbih, n ga spah Oj ngue i ja r tsdi.

5N
Bi zin r xisu ra Dyo
489 Nguetho bi zn ra ora da zin y ycyi ra Jess, ra Dyo, tengu thoho nda ran yoh din thtui r xisu. N mahntho da mba ra xisu, mahoqui thoho. 8 N bin tun ran tdi da hye ra pahni di fxni, gue ra lino xngui ts tso. Nua ra pahni xn taxi nam bni ngue bi mba mahoqui y tsoqui y thni Oj n nubya i t y n thh. 9 N nuna ram bhni mahtsi bi xic ba ga ot ya: Din johya gtho too bi tson b ja ran sihm nangue rn thti ra Dyo. Majuni rm hman Oj na d xi a ya, bi yng rm bhni Oj mahtsi. 10 N nubya dn dnyahmu b ja r gua ram bhni mahtsi. P nua bi xic: O gun jab, nguetho nug r yh thohog Oj tengu thoho i, n tengu ni cuh, gtho i mampa rm hman Oj nangue ra Jess, gtho dad jaf da fh ra Jess, bi yng b mi xiqui.

APOCALIPSIS19 xn tso. N gtho mi hux y taxca ndfani, n bi dnna ra mbdi mi huxp ja ra ndfani. 15 N nua ra ngrbi i pxp ja r nde nda ra espada mm hti, ngue da dp y n sih bp gtho y hi b ja ra ximhi. N gtho di manda bya, n njon di japi da mbstaa da ma. N tengutho ra ji b ja ran thma guiuva, i nn y uva, n ngutho da yrpa to da zmbi, di un r cu Oj ntsutho, ngue nua nte hmbi da yte. 16 N ntoti b ja r pahni n r xnthe r thuhu, ngue ra Hmutstabi a ngue di manda gtho y tstabi, n r thuhu, ngue ra Ngrpa Hmu a ngue di manda gtho y hmu. 17 N d nug nda rm bhni Oj mahtsi mi bp ja ra hyadi, n ntsdi bi mbat gtho y doja mi yo b magtsi, bi ymbi: Gtho ah gy dojah, ba hmb ya, nguetho Oj bi ytah nda ra dntsihm. 18 Ba hmb ya gui sih y ngcyi y tstabi n y hmudofi, n gtho mi ja y tsdi. N y ndfani n gtho mi hutsi, n gtho y ji y yh n gtho hing y yh, n y hmu uague y mbfi, bi ym b mi mbat y doja. 19 N d nug ra zate gue x bxp ja ra ddej, n darb bim ptih gtho y tstabi ngue gtho y hi, ngue da yrpa nda ra dsi a mi huxp ja ra taxca ndfani, n gtho mi tnni. 20 N nu ra zate bya bi mba mfnti a, na ra hyte pngahy bi fnti, guea ran tuti bx ra hi n x yt y hyonya ntte b ja r hmi ra zate. N guea mi ht y ji gtho too mi ja r thuhu b ja r d. Gtho yoho bi tntp ja ra

nubya, dra Xuuag, d nug nsoqui mahtsi. N mi bp nda ra taxca ndfani pa nthutsi. N nua i hutsi, Majuni a r thuhu, nguetho zi im mam majuni a. N di Jtsa r thuhu, jananguea nda ngu nda di unna rn sui b bi junbi, n xn ho b i t ran si a. 12 N nu y d a mi huxp, mi z tengu ra sibi, n mi jab xn ngu y corona b ja r y. N nu r thuhu ntoti b, hns mi pdi ba r thuhu. 13 N nu r pahni mi he, bi zinni gtho ra ji, n nu r thuhu, ngue rm Hman Oj a. 14 N nu y dofi mahtsi, gtho mi he ra taxca lino mahotho, xngui ts

Nua nda bi hyux ra taxca ndfani

11N
APOCALIPSIS19,20 sibi ra azufre, tengu nda ra dej na ndoho a ra sibi. 21 N gtho y ji mi tnna ra zate, bi tho nangue ra espada mi pxp ja r nde a mi huxp ja ra taxca ndfani. N nu y doja bya bin niy thoho nangue y ngcyi.

490 njya. 6 N di johya n majpi gtho ra mbdi da xox Oj, n hin da nu a na yoho ran dte ngue ra sibi mazi. N dim mbj nangue ra Cristo b b ja r tsdi Oj, n din yoh ra Cristo ngue din tstabi nda mahuhi njya. nub bi guaa nda mahuhi njya, da mba nsocui a ra zthu mi ofdi. 8 N nua ra zthu bya da bm b, x da hyt mahna y ji gtho na ngni ra ximhi. Da mba b ja ra hi Gog n ra hi Magog n di japi dim pti gtho nangue din ja ra dsi. N xn ngu da dnni hingui s da bede, tengu ra bomu bom b ndendej, njon da hyti da mbede. 9 N din yrpa thoho b n mba bi mbtsi hap mi b min yoh Oj, guep ja ra dhnini di huc Oj. P b ch mahtsi ra sibi bi juadi gtho y n sih. 10 N nua ra zthu ngue bi hyt, bi tntp ja ra sibi i th ra azufre, tengu nda ra dej na ndoho, guep x tntp ra zate x bxp ja ra ddej, na ra hyte pngahy gue ran tuti x bxp ja ra hi. N gtho hyu da nu ran nbi nangue ra sibi, ma pa n ra xui hnb go njmb gtho y pa mazi.

N nubya, dra Xuuag d nug manda rm bhni Oj mahtsi b ci n b hy rn sogui ra hyhi mm xn h n ntsutho, guep i bh y zthu. N nua rm bhni Oj mi c nda ra cadena xn ndoho. 2 N bi bnta ra jrga, n tmbi ra cy, p gueta ra zthu, r thuhu Satans. N bi mba nthti nda mahuhi njya nangue ra cadena. 3 N nua rm bhni Oj bya, bi yntp ja ra hyhi a ra zthu. N bi gomi, n bi hyta ran sogui, n bi cuahmi xn ho, ngue hin da z da bm b da hyt y ji, asta gueb bi guaa nda mahuhi njya. Mbjua da mba nsotsi da y pa. 4 N d nug manda ra hmpya mahtsi, xn ngu yn thutsi, n nu too mi huxp bin tun ran tdi da yt ran junbate, gtho min yoh bi tho b mi ma i cyi ra Jess, nb mi mampa rm hman Oj. Gue nu gtho him mi thnde ra zate x bxp ja ra dej n r nyoguido. N nte mi ja b y d r thuhu ra zate, xnga guep ja y y. Nu bi ndants mahna b mi du, n bin yoh ra Jess bin tstabi nda mahuhi njya. 5 N guehya y mbdi bi xox Oj bi turc. P nu mida gue bi du, hin da dmbni asta gueb bi guaa nda mahuhi

20
Nda mahuhi njya
7N
Da mba nthpi ra zthu
dr Xuuag d nug mahna, gue nda ran thutsi xn ndoho xn taxi, n mi hup Oj. N nu ra ximhi n mahtsi bim b b mi hyanta mi hup, n him man ja bya. 12 N d nug gtho xn du, hnta go ba n ji, mi bp ja r hmi Oj i hup. N bi mba ma
11N
Ran zgui ran junbi
491 tntsi y scu b, na ra scu im ma too i ja ra temazi. N gtho bi mba ma junbi nanguea ntoti b ba gtho bi yta, nub mi bi. 13 N gtho gue bi du b ja ra dej, n gtho mida bi du hnb go hap, ngue gtho i bp b xn du, bi bm b, n bim bp ja r hmi Oj. N bi mba ma junbi nangue ba gtho bi yt b mi bi. 14 N nua ra xqui mi b xn du, bi tntp ja ra sibi, tengu ra dej na ndoho. Guea na yoho ran dte a. 15 N nub ja ra scu gue im ma too i ja ra temazi, n nu gtho him man toti y thuhu b, bi tntp ja ra sibi.

APOCALIPSIS20,21 madayo d t ya. N bi xiqui, dra Xuuag: Dami yot ya ba d xi a i, n s da tcyi nguetho majuni a. 6 N bi xiqui mahna: Ya bi guadi ba gtho d t ya. Gtho d dmi, n ga juac ra bfi d dmi. Zi dm bc n dam bi mazi. N nu too i s ngue di b a ra te mahyoni thoho, tengub i tuthe, ga und ra te i juadi, tengub ra mbthe im fontsa ra dehe ga unni, n hin da gurqui. 7 N too da dha, ga comhbe ba gtho i jag, n ga te ma thnig , n dy Ojg . 8 P ga ntp ja ra sibi too i su yn nbi b da dngui, n too yoho y n yomfni, n gtho xn tso y mbi, n gtho y hyodu, n gtho y yomtni, n gtho in yh y zthu, n gtho i thnde hnta go ba gue him majuni, n gtho i man y fhni. Gtho ya da nu na yoho ran dte, da tntp i z ra sibi ra azufre, tengu ra dej na ndoho, bi yn Oj.

N nubya, dra Xuuag, d nug manda bi turc, ngue madayo mahtsi n madayo ra ximhi. Nguetho ya bim bdi ba gtho mi ja b mahtsi n ra ximhi. N hiny ra dej b ja ra dayo ximhi. 2 N d nug b ch mahtsi guep b b Oj nda ra hogahnini, guea ra Jerusaln madayo, mahotho, mahoqui, tengu nda ra hmute i he ra pahni mahotho da mba dn thtui r nd. 3 N d c nda ra nde ntsdi bin y, gue b nxp ja ran thutsi b b hu Oj, bi yna: Dami hyand ya, bi gcua mahtsi r ngu Oj, bi yna, n nuya zi dim bhmb y ji a. 4 N gues Oj di un ran johya, n him man ja y guid y ji, n hin din ja ran dte mahna b, n hin din ja y dumbi b. Nguetho gtho ba mn nbi mi ja, ya bi thogui. 5 N nu Oj ngue i hup ja ran thutsi, bi yna: Gtho

21
Madayo mahtsi n ra ximhi
x d nug manda ra hmpya bi turc. Nua nda y m bhni Oj mahtsi gue min yoh dato ym bhni, gue mi th y ximbo gue bi un yn nbi b ja ra hi, n nua bi xiqui: Ba h, ga uta ra hnini, tengub ra hmute bin thtui ra Dyo. 10 N nua r Hogandhi Oj bi bng manda mahna, tengub bi zixc a rm bhni Oj b ja nda ra th xn htsi, n bi yurca ra hogahnini Jerusaln madayo, bi gh mahtsi guep b b Oj. 11 N nua ra hnini mm di yoxni nangue rn hos Oj i bp mbo. N di yoxni tengu ra

9N
Madayo ra hnini Jerusaln
APOCALIPSIS21 do ra jaspe i pmhyatsi. 12 N nua ra hnini mi ja b ra mbti, ra jdo xn htsi, goho y tsti. N nua ra mbti, mi ja b dmagoho y djuti, n nda ngu nda y juti mi bp nda rm bhni Oj mahtsi, da mbh ra goxthi. N nu dmayoho y juti, nda a nda ntoti y thuhu dma yoho y tsnt ra Israel. 13 N nda nguadi min ja hyu y juti, hyu i xop n bx ra hyadi, n hyu i xop n yh ra hyadi, n hyu i xop ra norte, n hyu i xop ra sur. 14 N nua ra hnini mi fatsi dmayoho y do, ndaa nda ntoti y thuhu dmayoho yn yoh gue y bih ra Jess, ngue ra Dyo. 15 N nua rm bhni Oj mahtsi gue dn ybe, mi h nda ra tni ra oro, tengub ra metro, gue da yn ra hnini, hangu na ndoho y juti, n y fte. 16 Nua ra hnini xn zantma ndoho, daangu n mba, n daangu nn jnni. N nua ram bhni mahtsi bi yn ra hnini, n bi y ra gnda ngue yo mahuhi n yo cinto kilmetro n ndoho, daangu n mba, daangu nn jnni, n daangu nn htsi. 17 N nua ram bhni bi yni hangu nn htsi r mbti ra hnini, n bi y ra gnda ngue hyte ma goho metro. N bi yni tengutho i t y ji. 18 N nua ra mbti ntte nangue y do ra jaspe, p nu ra hnini ntte nangue ra oro, tengub ra xito a ra oro. 19 N nu dmayoho y ddo mi fatsa ra mbti, xn ngu ntti y tdo dahma danyo, ngue di fxni, xm hmadi di muui. Nua r mbdi ra ddo ntti y tdo ra jaspe, nua n yoho ra ddo

492 ntti y tdo ra zafiro, nua n hyu ra ddo ntti y gata, nu n goho ra ddo ntti y esmeralda. 20 N nua n cta ra ddo ntti y nice, n dato ra ddo ntti y cornalina, n yoto ra ddo ntti y crislita, n hyto ra ddo ntti y berilo, n gto ra ddo ntti y topacio, n dta ra ddo ntti y crisoprasa, n dmada ra ddo ntti y jacinto, n dmayoho ra ddo ntti y amatista. 21 N gtho dmayoho y juti r mbti ra hnini ntte nangue y perla gue xn taxi, n ndaa nda y perla gue bi tte nda ngu nda ra juti. N nua ra calle xn ndoho b mbo ra hnini ntte nangue ra oro xn ho, tengub ra xito a ra oro. 22 N hin d nug nda ra nij b, nguetho gtho r ngus Oj a ra hnini, ngue ra Hmu ttetho r tsdi, n ra Dyo, n darp i bhmb i bp ja ra hnini. 23 N nua ra hnini, him mahyoni ra hyadi di yorp, ogue ra zna, nguetho gues Oj n ra Dyo di yorp. 24 N nanguea ra nyoti i ja b, gtho di yot n dim bmanho y ji dim bp gtho y hi ua ja ra ximhi. N y tstabi gtho y hi dim bi di d b yn ho x yte, tengub di um b yn tunni xn ngu di muui. 25 N nsoquitho y juti gtho ra pa, n njmb da mba njuti, nguetho njmb din xui b. 26 N hnta go ba gtho di muui, gue bi zn Oj bi yt y ji dahma danyo y hi ua ja ra ximhi, n guea da hyxp , n thm b mbo ra hnini. 27 P hin da yrp ja ra hnini ba xn tso, xng y tsombi da yrp, xng y hyte. P hnt

493 too bi yorpa r thuhu ra Dyo b ja r scu, gue too gtho bi un ra temazi, hnt da z da yrp. N nua rm bhni Oj x bi yurc manda mahna, dra Xuuag. Ngue nda ra dthe mahoqui thoho ra dehe xn ge tengu ra xito, tmbi r dehe ra temazi. N b nxp ja rn thutsi Oj n ra Jess ra Dyo. 2 N bi thoinde b ja ra calle xn ndoho b ja ra hnini. N nda ndanguadi mi bp y za tmbi y za gue di un ra te. N nu y za din zdi, ndazna ngu ndazna madayo yn dto din zp, jananguea dmayo nid din zdi ndajya. N nu y xi di un y n zaqui gtho y ji. 3 N hiny ba d hnu rn tsmbi Oj b. P din ja b r tsdi Oj n r tsdi ra Jess ra Dyo. N gtho y yh da dnde n da yrpa y bfi. 4 N nu dim bp da nu r hmi Oj, n gtho din ja r thuhu Oj b ja y d. 5 N hiny b ra xui, jananguea njon da hyom manda ran nqui, xng ra hyadi, nguetho gues Oj ra Hmu di yozh b. N nu dim bp din tstabi gtho y pa mazi. 6 N nua ram bhni bi xic: Gtho ram hma g yde, majuni a, n da z da tcyi gtho. Nua Oj ra Hmu, guea di un r Hogandhi y pngahy, ya b pnc ua drm bhnig a, ngue ga xi ah ba din ja, gue y yh ah Oj. N him mayaa din ja, bi yna. 7 Dami yhmb ya, na ra Jess, him mayaa gue gua c. Gan johyah gtho ah gue gu

APOCALIPSIS21,22 cyih ba din ja, ntoti b ja ra scu, bi yna. 8 N nug dra Xuuag, majuni d de n d nug ba gtho bi turqui ngue d ot ua. N nub mi guaa ba d c n ba x yurqui, dn dnyahmu b ja r gua ram bhni mahtsi bi yurqui gtho, d na gue ga thnde. 9 P nu ram bhni bi xiqui: O gu thndegui, nguetho nug dra yhg tengu i, n ni cuh mida y pngahy, n gtho mida gue i cyi ba g yorp ja ra scu. Hns Oj gui thnde, bi yna. 10 N x bi xic ram bhni bya: O gu ps thoho na g yoti, ngue ba din ja, nguetho him mayaa din ja. 11 N nu too i t ran tso, thocua thoho da yt ran tso, n gtho too i t ran tsombi, thocua thoho da yte. P nu too i t ran ho, thocua thoho da yt ran ho, n too mahoqui thoho y mbi thocua thoho gue xtn ho y mbi, bi yna rm bhni Oj mahtsi b mi xiqui. 12 N bi yng ra Jess bya: N guehna d xi ah, him mayaa ba c. N nda ngu nda ga un rn thui ba gtho bi yte. 13 Nug gtho d dmi n ga juac ra bfi d dmi, dra mbdig n dran zguig, zi dm bi n dam bi mazi. 14 Majpi thoho gtho mahoqui y mbi nangue Oj, tengub mbeni y pahni. Jananguea i ja y n tdi da yrp ja y goxthi ra hnini. N nu too da z da yrp, da z da zi y n dto y za gue tmbi y za di un ra temazi. 15 P hingui s da yrp gtho ngue bi uegue nangue Oj. N da gop thi gtho i yh y zthu, n gtho y yomtni, n

22
Mi tstho ba h ra Jesucristo
APOCALIPSIS22 gtho y hyodu, n gtho i thnde ba him majuni, n gtho y ji gue di ho da man y fhni, hingui s da yrp . 16 Nug dra Jessg, d pnhd b mam bhnig gue da xi ah gy ycyih, gue ba g yorp ja ra scu. Nug dram bombtog ra David, n tengub dra Ds dn yobe ran nqui, bi yna ra Jess. 17 Ba hmb gtho ah, na r Hogandhi Oj, na r xisu ra Dyo na. N gtho gue i de, da ma: Ba hmb. N ba cua gtho i tuthe, n gui sih ra dehe gue di un ra temazi, n hin gui juth a.

494 i ma ba din ja, o gue ah gu hmb b i hman ya ym hma ntoti ua, p nub gu na gui hyuspah mida ym hma, p da hyusah Oj yn nbi im mangua ja ra scu b. 19 O nub gu mhb him majuni da ym hma ntoti ua, na gueb gd uej , p Oj di uecah yn jpi im mangua ngue hin di ja ah gui crp ja ra hogahnini, n hin di ja ah gui sif y n dto a ra za di un ra temazi. 20 N nua ra Jess gue bi man ya ym hma gtho i jaua, i m bya, Majuni ba c ndihi, bi yna. N guea dn ndee, n d xi a i, ba h ma Hmu i Jess. 21 N gtho ah dn nde guin nuh rn jpi a ma Hmuh ra Jess. N hnta d xi ah ya.

nuya d xi ah, gtho ah gu nuh ya ym hma i jaua, ngue
18N
Ran zofo ran zgui

Otomi Sierra Bible - New Testament

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Otomi Sierra Bible - New Testament

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

nangue ma Hmu ra Jesucristo

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

El Nuevo Testamento en el otom de la sierra

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

ACLARACIONES SOBRE EL ALFABETO OTOM DE LA SIERRA

Letras que representan sonidos que no se encuentran en espaol:

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ran ho madayo bi yota ra Mateo

Nua bin ja b mim bh ra Jesucristo

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Nu da yn yoh bi dnde ra Jess b min ure

N nu ra Jess bm bp ra hnini Beln guep ra hi Judea.

Ra Jess bi tsix b Egipto

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra tstabi Herodes bi manda d ho y thni

Bi man rm hma Oj b ja ra dpo ra Xuua Nxixy

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Bin xixy ra Jess

Bi mba nts a ra Jess nangue ra zthu

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi dmp r bfi b ra xqui Galilea

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Goho y mbahu bi dnna ra Jess

Ra Jess bi mba b ja ra nyuni

Ra Jess bi xnbi xn ngu y ji

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ran nqui ua ja ra ximhi

Ra Jess bi yurcah ba nam bn y n tdi ra Moiss

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi yna hingui ho ran yomtni

Nte ga ndnbah r thuhu, bi yna ra Jess

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Bi yna ra Jess hin ga cosh b ja a da trcah

Ga huc man sih, bi yna ra Jess

Hin ga th ran ytsi b d th yn tte xn ho

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Hingui yoho guim bmhb b gu yh Oj

Hin gui yuhmb b gu t yn tsihm b gun yh Oj

manda bi man ra Jess, bi

Gui hyomhb ba d ncmanho b mahtsi

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ran nqui n mbi nda

Hin di yoho y hmu nda

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi ma hingui ho ran ypi

Nda ran tuti nangue ra goxthi n y yu

Ndaa y hyte pngahy

Nub ja da tpa Oj di uni

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ndaa di manda r tsdi Oj

Nu y ji bi numanho rn xdi ra Jess

Hnta go too in nde da y a dm ma, bi yna ra Jess

Ra Jess bi hoca nda ran yoh mi hmb ra taxcaya

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi hocpa r yh nda ra hmudofi

Ra Jess bi hocpa r suto ra Pedro

Xn ngu y hynni bi hoca ra Jess

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi syaba ran dhi n ra tthe

Ra Jess bi hoci yoho yn yoh min yoh y zthu

El Nuevo Testamento en el Otom de la Sierra La Liga Bblica 1974, 1999, 2009

Ra Jess bi hoca nda ran yoh x tsa r ji