Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
EL NUEVO TESTAMENTO
La Liga Bíblica
Las Sagradas Escrituras para Todos
El Nuevo Testamento
en el huichol
La Liga Bíblica 5C primera edición 1967 [hch]
La Liga Bíblica 5C segunda impresión 1967
La Liga Bíblica 1M segunda edición 1988
La Liga Bíblica versión electrónica 2009
Publicado por
© La Liga Bíblica 1967 y 1988
Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las
siguientes condiciones:
1
Mateu 1, 2 2
18 Mericüsü
müpaü catiniuyüni ꞌariqueque ꞌuqui ꞌutinivecuque.
quepaucua Quesusi Cürisitu Pitaterüvaxü Quesusi.
mutinuivaxü. Mariya
müvarusieyatücaimatü Cusematü Temaivavemete que memüteꞌuꞌaxüa
mepüyutivitüniquecai, peru
mecatineneüquivavetü cuxi,
mücü nayehucacaitüni, ꞌIyari
2 ericüsü Quesusi Verenipai
M
canetinuiva Cureya cuieyarisie,
quepaucua Herurexi mana
Mütiyupata yaꞌane ꞌipitüacu. 19 Cuse
mütiꞌaitametücai. ꞌAna yucuiepa
cünaya mayaniquecai, mücü meheyecüneca temaivavemete
heiseriemecü yacatinicamiecaitüni, tayeta mepayenexüa, tahixüapa
3 Mateu 2
Müme memuveiyarie
teyüꞌüquitüvametemama memüyuvaüriyacü
ꞌauriena meniuꞌaxüani. 2 Mücü heiseriemecü
tinivarutiꞌüquitüani yaꞌutaitü, yamemütecahunicü.
Que müꞌane taheima
Müme ꞌaixüa memuꞌitüarie vaxatatü macave mecanexeiyacuni
(Rucaxi 6:20‑23) tivaꞌaitüvametüme.
3 ꞌAixüa
mecaniꞌitüarieca 11 ꞌAixüa xecaniꞌitüarieca xeme
6
7
ipame vahesie
H ꞌitavavirieni pa, tete que timini
xepücateꞌuhüpani, xehesie pa xatatü. 10 Xüca quesü
8 ericüsü quepaucua
M
yemurisie macane, teüteri
yumüiretü mecaniveiyacaitüni.
Xüca müpaü netitahüave nehesüa
mieme tiꞌuximayatame, ꞌIpaü
quetineyurieneni, müpaü
2 Hicü tevi cuiniyacü mücaꞌitiyacai
pütiyurieneni. 10 Quesusi
mana memeutahaxüaniquecai
Quesusi que mürenayehüa cuya müpaü meꞌanenetü
nuꞌaya memutinuivaxücü, müme püta
(Rucaxi 7:1‑10) mecanayeveiyariexüacuni tacua,
5 Mericüsü
Caperünaumesie yüvipa yemecü memuꞌuvanicü.
heutahacu cuya hesüana Mana meniutisuanacuni
Mateu 8 16
30 Mericüsü memanuꞌuvacaisie
vaꞌiyaritüarica maitü, müpaü
tevapai metenicuacaitüni tuixuri niutayüni, Titayariri ꞌaxa
yumüiretü. 31 Cacaüyarixi ꞌaxa
xeteyuꞌiyaritüatüve yuꞌiyarisie.
memüꞌanene menitavavirieni 5 Tita masi caticuanive. Que
9 Mericüsü canuvasie
ꞌacayerüca ꞌanutaüyepai
titevacame mana ꞌacaime
memüteꞌayutituayasie. Müpaü
Mateu 9 18
11 Pareseusixi mevaruxeiyaca
ꞌixuriqui mücayutatutuvecü
müme, müpaü metenivarutahüave pücaꞌimanesiquitüani ꞌixuriqui
teyüꞌüquitüvametemama, müyeꞌi. Manesiquiyari müpaü
Titayaricutaxi müme cuviyexunusie müꞌane ꞌixuriqui pütahana,
mieme memüteyetuiriyari sanimeyari masi ꞌaxa ꞌanetü
vahamatü ꞌaxa teyuruvamete payeica. 17 Yaxeicüa sixai
mepücayumüire. 38 ꞌAyumieme
vaquiecarisie xepücaheutahaxüani.
xequeneutavaviri ꞌisanari cusiyari, 6 Masi muxasi memeuyexürüve
ꞌipaü xequetenecuxatani,
Tamamata heimana yuhutame que Canayehuraniri, cuitü que müꞌane
mütivaranayexei nüꞌarisixi taheima mütiꞌaita ꞌenata pisutüani
(Maricuxi 3:13‑19; Rucaxi 6:12‑16) tiꞌaitatü, müpaü xeꞌutiyuatü.
10 Mericüsü 8 Xequenivaranayexürüvani
teyüꞌüquitüvamete tecuicuicate,
varutaꞌinieca yuꞌaurie tamamata xequenivaranutanieritüvani
heimana yuhutame hesüana müquite, xequenivaꞌitieca müme
memümiemetetücai, heiserie cuiniyacü memücaꞌitiyatüca,
nivarupitüani cacaüyarixi xequenivaranuyenüꞌaxüa
memücaꞌitiyatüca vahepaüsita cacaüyarixi ꞌaxa memüꞌanene.
memüvaranuyenüꞌaxüanicü, ꞌAsixecatecuetatüarietü
memüvaranayexürüvanicü xepüteꞌumiquie,
müme naime cuiniyacü naime ꞌasixecateyucuetatüatü
veranariyacü memütecucuyecai. xequetenivamicuani.
2 Nüꞌarisixi tamamata heimana
9 Xepücahenuꞌüveni ni
11 Mericüsü Quesusi
quepaucua
mütiutahayevaxü tivaꞌaitüatü
müyumeni manacatücü xetehecuxei.
Tixaü xüari. Tamüsü müme
müyumemeni memanacatücü
yuhesüa miemete masi teꞌaitamete vaquita
teyüꞌüquitüvamete tamamata mepayetei. 9 Mesü titayari
17 yameꞌutiyuatü,
xeicüa nepütixecühüave, Tirutari
Cari yacü xeicüa Sirunitari vahesie mieme
tepüxecürautaviya, pücuaniveni quepaucua ꞌisücame
Xepücateneitüve. müvatahüave, peru xeme xehesie
Yacü xeicüa tepütahiveriecai mieme cuini mieme pücuaniveni
xehesie mieme, masi. 23 Xemeta Caperünaumetari,
28 Nehesüa xequeneuꞌaxüa
xepücaꞌiterüvavave que maine
xemüteꞌuximayatatüve ꞌinüari niuquiyari, maraꞌacate que
xemuꞌica yunaitü. Ne memüteꞌitisana ꞌuxipiya tucari
nepüxeꞌuxipitüaca. 29 Neyucu ꞌinüariyari tuquipa meꞌuꞌuvatü
xequenanuyetecani, xenesiꞌenietü ꞌuxipiya tucarisie, peru vahesie
xequeteneyüꞌüquitüaca. pücarahüiva mücücü. 6 Ne masi
31 ꞌAyumieme müpaü
pemutayücü, mücücü heiserie
nepütixecühüave, naime ꞌaxa pecanipitüariecamücü, mesü
que memüteyurie ꞌaxa que que pemutayücü, mücücü
memutiyuane teüteri, mepüyüvave pepanutahüiyani.
memüteheuyehüviyarienicü.
Peru müme memisevixima ꞌAna miemete ꞌaxa meteꞌuꞌiyaritü
ꞌIyari ꞌaxa meꞌutiyuatü, müme ꞌinüari que memüteꞌitavaviri Quesusi
mepücateheuyehüviyarieni. (Maricuxi 8:12; Rucaxi 11:29‑32)
32 Que müꞌane niuqui yamütayüni
38 Mericüsü ꞌana hipatü ꞌinüaricü
nehepaüsita, Yuri Tevi que memüteꞌüquitametetücai,
nemütihücü, mücü püyüve Pareseusixi meta hipatü müpaü
müreuyehüviyarienicü, peru que metenitahüave, Tiꞌüquitame
müꞌane ꞌaxa ꞌutaitü misevixima ꞌacu, ꞌinüari tepüxeiyaqueyu
ꞌIyari Mütiyupata, mücücü yapetatixeisitüacacu. 39 Mücü
13
(Rucaxi 11:24‑26) Mericüsü ꞌana Quesusi
43 Xevitü cacaüyari müyusevixima quita hayeneca,
ꞌixüname tevi, macuvaquisie haracuna tesita niutayerüni
pücuyeicani ꞌuxipiya cuvaunetü, taniunique. 2 Hicü teüteri
nepütaniuni. mepüvareucaxürieni
Nepütitaxata tita mütiꞌaviesiecai huxunuta müvatitatavesie.
Cuie munetüariepai hicüque. Muva meputisuanani
mepüyutaqueveni. 43 Müme
14
51 Hicüsüari müpaü Mericüsü ꞌana Herurexi
tinivarutahüave, ꞌIcü xetehetima canihüritüariecaitüni
naime. Hü meteꞌicühüave. 52 ꞌIya
mücü cuiepa mütiꞌaitanicü.
müpaü tinivarutahüave, Mericüte, Caniuꞌena Quesusi hepaüsita
ꞌayumieme nepaine, que müꞌane que müraniuvacai. 2 Müpaü
meniutihuxani. Hicü
Teüteri que mütivarumi ꞌauxüme menicuxeürieni tarimeyari
miriyari manuyuhayevaxü, menitihüniya
(Maricuxi 6:30‑44; Rucaxi tamamata heimana huta
9:10‑17; Vani 6:1‑14) quirivayari. 21 ꞌUquisi memüteꞌucuai
13 Mericüsü
Quesusi tiutamarieca, ꞌauxüme miriyari yacütütü
neyani canuvasie cayerüca mecaniyupaümecaitüni, ꞌucari türi
macumavesiepaitü yuxaüta. meta mepücaꞌinüaricai.
Mateu 14, 15 34
16 Mericüsü Pareseusixi
Saruseusixi meniuꞌaxüani.
Meꞌiꞌinüatatüvetü, menitavavirieni
xeteyücühüavetü. ꞌEsiva cari yuri
xepüteꞌerie. 9 Cari ꞌasixepücatemate
17 Mericüsü ꞌataxeime
tucari ꞌanucayacu,
Quesusi canivarevitüni Pecuru,
ꞌinüaricü memüteꞌüquita, titayari
müpaü meteꞌutiyuane quename
heuyevese ꞌEriyaxi meri munuanicü.
Cacuvu, ꞌivaya meta Vani, yemuri 11 Müpaü tinivarutaꞌeiya, Neuyeveca
quenanuvitüqui ya yuhutame,
Muxa meuyevecai ꞌüxasieya tehecüatamate vaniuquicü naitü
hepaüsita ticuxatatü, que niuqui müseirecü, yuhutame
mütiꞌüquitacai ya yuhaicame vaniuquicü.
(Rucaxi 15:3‑7) 17 Müme xüca cavaruꞌenieni,
necanimieriemücü. 19 ꞌAna
meꞌuꞌenanaca menivarutixeümani
meneniyetuacuni müme yuhutame yuꞌivamacame. 25 Hicü
31 Teüteri menivarutitieni
mehecüneca, müpaü meteꞌuyurieca
cayuvatü memütetenicü. Müme que mütivaruꞌaitüa Quesusi,
masi vaüca meniutihivatücüne 7 puxu meneyehana, nuꞌayari.
huye manuyehanesiepai.
Neüquiya ꞌixüarariyari Yunaime xemüvaretaxeiya
ꞌüxasieya hepaüsita ticuxatatü, xequenivaretaꞌini neüquiyapa.
que mütiꞌüquitacai 10 Mericüsü teꞌuximayatamete
22
33 Cari cuterixi
tavari xepücanesixeiya mexi
xepühüme, terücaxi tucari caꞌayeꞌave quepaucua
xepüvaꞌivama. Quepaütücacu müpaü xemutiyuaneni, ꞌAixüa
xepüyutavicueisitüani queticuniuvani que müꞌane
xemücaheucaxüriyanicü Tiꞌaitamesüa miemetütü mamie
xasi taiyariyarisie, ꞌisücame hepaüsita.
xetaꞌivaviyayu. 34 ꞌAyumieme
xepücateꞌerieca. 24 Meteꞌitavatü
müvaranuyexei, taserieta taꞌutata
mepüꞌaxüani Cürisitusixi tahixüata tasutüapai memuꞌuva,
meyuxatatü texaxatamete naisarie cuie manuniere
meyuxatatü. ꞌInüari mepütivevieni muyuavitüa.
mamarivaveme metevaꞌirüviyaque 32 Pinicü xequeteneyüꞌüquitüaca.
ꞌasimepücatemaicai, yuꞌauxüvitü
Tiꞌuximayatame yamüticamie mepütemaivavecai. 3 Müme
müpaü tinivatahüavimücü,
ꞌIsücame que mütivataꞌivaviya Niuqui caniseüyeni que
nuivarite nemütixecühüave, müpaü que
31 Mericüsü quepaucua xemüvaruyurie ꞌime neꞌivama sepa
munuani Yuri Tevi marivetü, memüꞌimatüremetetücai, müpaü
yunaitü tupirisiximama xepünesiꞌuyuri ne.
meꞌiteütacacu Cacaüyarisie 41 Hicü müpaü pütivacühüavenita
ꞌamecaniuꞌuvacuni memümamave
teyüꞌüquitüvamete, 2 Xeme müpaü
xehesüa, nesiere xehesüa
xepütemate, huta tucari ꞌanucayayu, ꞌanepücaꞌuyeicani ꞌuxaꞌatüni
Pasicua ꞌixüarari canatinemücü varie. 12 ꞌIpaü que müreititua visi
16 ꞌAna
nisutüani ticuvaunetü que nemütiteva necaniyemieni
quepaucua ꞌaixüa müyüniqueyu nemümierienicü que müreꞌuxa
müvayetuirienicü. nehepaüsita, peru xüa ꞌui ꞌiya tevi
que müꞌane münesiyetuani Yuri
Tiꞌaitame ꞌIcuaiya que mütiuꞌaisie Tevi nehücütüme. Masi ꞌaixüa
ꞌinüariyari püꞌaneniqueyu xüca caꞌutinuivaque
(Maricuxi 14:12‑25; Rucaxi 22:7‑23; Vani ꞌiya tevi. 25 Hicü miyetuaniquecai
53 Müpaü pecaticuꞌeriva
sepa yumüiretü meteꞌitavatü
nemüyüvecü nemitavavirienicü memuꞌaxüa metehecüatatü que
neꞌuquiyari, mücü cuitü memüteꞌunenierixü. ꞌImatürieca
müvaranüꞌanicü yutupirisixima yuhutatü meꞌanucuꞌuca, 61 müpaü
27
quename Quesusi camaicai ꞌutaitü Mericüsü ximeri
(Maricuxi 14:66‑72; Rucaxi yunaitü maraꞌacate
22:56‑62; Vani 18:15‑18, 25‑27) memühüritüariecai teüteri
69 Mericüsü Pecuru tacua vaꞌuquiyarima vahamatü
niucateitüni. Tiꞌuximayatame meniuyucuxeürieni meyuꞌenienique
hesüana nuaca ꞌüimaritütü Quesusi hepaüsita, memimienicü.
müpaü tinitahüave, ꞌEꞌe, ꞌecütari 2 Meneihana hüacame, Piratu
1
71
Maricuxi 1 72
2 Mericüsü yapaümexa
tucari ꞌanucayacu, hutarieca
caninuani Caperünaumesie.
quenanucucueꞌi, quenecuyeicani.
10 Paraque müpaü
3 Mericüsü tavari
tuquita neutahani. Tevi
mümamavaquicai muva
hesiena mieme, capa
meꞌisaipünacü, memüyumüirecaicü
teüteri. 10 Yumüireme
nayecateitüni. 2 Müme
nivaranayexürüvacaitüni.
menihupiecaitüni, Capenayehüani ꞌAyumieme yunaitü cuiniya
ꞌuxipiya tucarisie meteyücühüavetü, memexeiyacai mesaipünetü
meꞌixanetacutü. 3 Hicü Quesusi
hesüana meniꞌaxecaitüni
müpaü tinitahüave tevi meꞌimayüanique. ꞌAyumieme
mümamavaquicai, Quenanucuquexi, canuva niutaꞌaita. 11 Cacaüyarixi
5
nenanayevemücü. 29 Mericüsü
müpaü tinivarutahüave, Titayari
yapaucua xuriya peunua xeteyuxamurie xeteꞌutisuana. Nunusi
maneicacai. Yuvaiyarisie pücamüqui. Pucusu xeicüa. 40 Müme
6
pücatixaü, 9 memeuꞌuixüanicü
müpaü meniutiyuanecatüni,
cacai xeicüa, peru huta camixayari ꞌEriyaxi canihücütüni, hipatüta,
Maricuxi 6 84
7 Mericüsü ꞌauriena
meniyucuxeürieni
Pareseusixi, hipatüta ꞌinüaricü
que xemütehauxina, tavari hepaüna
müireme que xemüteyurie.
9 Müpaüta tinivarutahüave, Visi
11
neuhacamücücaitüni. 13 Xapa
12 Hicüsüari nisutüani
tivacuxaxatüvatü,
Mücü tete memutaxaniꞌeri qui
vevivamete,
Maricuxi 12 100
31 ꞌEsivatücacu hepaüna
tinitaterüva. Mericüte, xüca Cürisitu
müveꞌemecü ꞌipaü cananuyüneni, titaꞌaitüani Raviri, que timasiücüni
Peninaquiꞌeriecamücü ꞌahepaü quename xiüyarieyatüni. Teüteri
tevi que pemütiꞌanaquiꞌeriepaü. meyutemamavietü meniꞌeniecaitüni
Xevitü ꞌaitüarica pücaxuave yuvaücavatü.
Maricuxi 12, 13 102
mecaniyuitüariecuni. 26 ꞌAna
ꞌayumieme xequenayeneniereni,
Yuri Tevi que nemütiteva ꞌasixemücatematecü quepaucua
mecanenixeiyacuni haisata munuani qui cusiyari, ya
neꞌacamiecame, cui taicai ya tücari hixüapa, ya
netürücaüyetü, nexavatütü. vacana tahivayu, ya yuimuana.
27 ꞌAnarita netupirisixima
36 Xequenayeneniereni capa
32 Tevi ꞌasipücatimate
meteniyücühüavecaitüni,
quepaucua mayeꞌani ꞌiya tucari, Mecuxi ꞌixüaramete vahüxie
taheima miemete tupirisixita ꞌasitemücateyurieni, teüteri capa
ꞌasimepücatemate, neta meyutaxamurienicü.
ꞌasinepücatimate Cacaüyari Nuꞌaya
nehücütütü. Neꞌuquiyari xeicüa Visi muꞌüa que mütiucaviriyari
catinimaica. Quesusisie
33 Yumarima, xequenayeneniereni
(Mateu 26:6‑13; Vani 12:1‑8)
xequeneyunenevieca, 3 Mericüsü Vetaniyasie ꞌuyeicatü
ꞌasixemücatematecü quepaucua tiniucuani Simunisüa que müꞌane
mayeꞌani. 34 Müpaü caniꞌaneni
cuiniyacü mücaꞌitiyacaisüa.
que mütiuyü, tevi tevapai metüa, Hicü ꞌuca mana caninuani
yuqui mucuꞌeiri. Teꞌuximayatamete tete visi müꞌane puteyayari
105 Maricuxi 14
19 Hicü meniyuhiverietücateitüni.
nemierieme neꞌanutaniereme
Müpaü metenitaꞌivaviya yuxexuitü, Ne necanixeꞌanucuhaitüiyamücü
netihücü. 20 Mücü müpaü tinivarutaꞌeiya,
Carereyasiepai. 29 Hicü Pecuru
26 Hicü
cuicari Cacaüyari yateva niuyani. ꞌUtihüximaqueca
hepaüsita meꞌutacuicaca, cuiepa, niyutanenevieni xüca tüma
107 Maricuxi 14
56 Yumüiretü meteꞌitavatü
hesiena meꞌutiꞌaüsicavivatü
menihecüatacaitüni que meꞌinanaimatü. Meheitinaca
vaniu memüteꞌunenierixü hüxiena, menitihusutücüne müpaü
peru vaniuqui pücayuxevicai. meteꞌicühüavetü, Quetinehecüatani
57 Hipatü meꞌanucuꞌuca
quepai müyüane. Tupirisixita
menitahecüata meteꞌitavatü que meꞌiviyaca menicusunacaitüni.
memüteꞌunenierixü vaniu, müpaü
meꞌutiyuatü, 58 Tame teniꞌenieni
Pecuru que mütiyucuꞌimavacai,
ꞌipaü haineme, ꞌIcü tuqui mamacü Nepücaꞌimate Quesusi ꞌutaitü
muveviya nenitaꞌunamücü, haica (Mateu 26:69‑75; Rucaxi 22:56‑62;
tucari ꞌanucayayu xeimeta Vani 18:15‑18, 25‑29)
nenitavevimücü mamacü 66 Mericüsüari Pecuru vatipai
caveviyacame. 59 Ni müpaü que
ꞌuvecacu qui ꞌaurie tacua, ꞌuca
memütehecüatacai, vaniuqui caninuani mütiꞌuximayatametücai
pücataxevirivecai. maraꞌacame mühüritüariecaisüa
60 Mericüsü maraꞌacame
mieme. 67 Pecuru ꞌuxeiyaca
3 Maraꞌacate memühüritüariecai
müpaü tinivarutahüave,
menixanetacaitüni vaücava. Titayaricuta, tita ꞌaxa tiuyuri.
4 Tavari müpaü tinitaꞌivaviya Piratu,
Müme masi cuini mieme
Tixaü pecatitaꞌani. Camü que meniutihivacaitüni, Curuxisie
müreupaüme memümasixaneta. quenemiꞌa, meꞌutiyuatü. 15 Hicü
Maricuxi 15 110
menitiꞌucaitüni. meteniyucuꞌivaviyacaitüni,
Quepai tete pütasiheuhüvirieni
Quesusi que mütiuteuqui teuquiya quitenie meuca. 4 Mana
maraꞌacame nuꞌayatüme.
Teuquiru que mütiutavaüritüa 6 Yüꞌüitatü heiseriemecü
1
umüiretü meniuyuvaüriya
Y yameteniyuriecaitüni Cacaüyari
memütetiꞌutüanicü naime hüxie. Yametenicahucaitüni
hepaüsita tasata que mütiuyü. Tiꞌaitame que mütiꞌaitacai
2 Müme sutüapai memunenierixü,
naime, vahesie carahüivacacu.
tupirisixi memacü niuqui ꞌaixüa 7 Nunusi mepücahexeiyacai
114
115 Rucaxi 1
54-55 Nisutüani tasiparevietü mecanimamacaitüni. Naisarie
ꞌIxaherisixi teüteriyari Cureya hüriyarisie que mütiuyü
Hesüana mieme catinicuxaxasivacaitüni.
temüteꞌuximayatamete, 66 Yunaitü memüꞌenanacai
3 Yunaitü mecaneutayeixüani
ꞌinüaricü xecaneitimaicuni. Nunusi
memayucayasacü yuxexuitü xecanexeiyacuni tuvaxatecü
yuquiecarisie. 4 Hicü Cuse Carereya
ꞌeimeme, vacaisixi vacunuvasie
cuieyarisie Nasareti müracutevasie heyecaime.
neyeyani. Cureya cuieyarisie 13 Hicü yapaucua niuqui tuayame
müracutevasie. 40 Mericüsü
tinivarutahüave, ꞌEꞌe, cari
nunusi niverecaitüni türücaüyetü xepünesicuvautüvecai. Tamü,
timaivetü nayeiximecaitüni, ꞌasixecatemaicai, meuyevesecü
Cacaüyari ꞌaixüa pütiucaꞌiyaricai neꞌuquiyari quiya hepaüsita
hesiena mieme. nemüꞌayumiemetünicü. 50 Müme
ꞌasimepücateheitima niuquieyasie
Temaicüyari Quesusi tuquita que mainecai.
que mütiyeyeicacai 51 Hicü vahamatü neyani,
Tita müracutetexiya
Vani Tiꞌüyame que müticuxatacai ꞌacuharuanitü canayeimücü
(Mateu 3:1‑12; Maricuxi 1:1‑8; Vani 1:19‑28) 6 Yunaitü teüteri mepixeiya que
tinivacuxaxatüvacaitüni teüteri
Punisiyu Piratu niucayerieni memüꞌaxecai müvacaꞌüyacü, Cari
ꞌisücametütü Cureya cuieyarisie, xeme terücaxi xepüvaꞌivama.
Herurexi nihüritüariecaitüni Quepaicü pütixehecüatüa
Carereya cuieyarisie mütiꞌaitanicü, xemüyutaꞌunacü capa ꞌuxaꞌa
Piripe Herurexi müꞌivayatücai varie xehecariecacü. 8 Müme
visi memümatecühüavenicü
nepümasipitüaca. ꞌIcü nai Quesusi que mütiuyuri Nasaretisie
necaniyetuiriyarieni, heiserie (Mateu 13:53‑58; Maricuxi 6:1‑6)
nepexeiya nemiminicü que müꞌane 16 Hicü Nasaretita ninuani
münesinaque. 7 ꞌEcü ꞌayumieme
mataverixüsie. Yuyeiyari cuꞌerivatü,
nenevieri xüca penesiꞌupitüani, ꞌicü tuquita neutahani ꞌuxipiya tucarisie.
naitü ꞌapini pürayani. 8 Hicü Quesusi
Nanucuqueni tititerüvaque. 17 Hicü
5
ericüsü Quesusi
M meniutimamani Cacuvu Vani
Quenesareti haracunayari Simunimatü memüteꞌuximayacai.
Rucaxi 5 128
quenecuyeicani. 24 Peuyevese
müme cuviyexunusie mieme
müpaü xemütemaicacü, memüteyetuiriyari vahamatü ꞌaxa
Yuri Tevi que nemütiteva, teyuruvamete vahamatü xetecuaꞌa
heiserie nemexeiyacü cuiepa xeteꞌie. 31 Hicü Quesusi müpaü
pütiyuxexeiyaniqueyu. 37 Mücü
6 ericüsü ꞌuxipiya
M
tucarisie mana türicu
maꞌiviyasie niuyemiecaitüni.
mana niutaqueni. 9 Hicü Quesusi
7
44 Xexuitü cüye yuꞌicuaxicü
icü ꞌinüca ꞌicü niuqui
H
canimasiücüni. Xuya pücaꞌinüive naime teüteri meꞌiꞌeniecu,
narüca. Tupiriya müxuyatücasie Caperünaume neyani. 2 Mericüsü
pütiyurieneni. 9 Hicü
canicuxaxasivacaitüni naisarie
Quesusi ꞌiꞌenieca niuquieya, Cureya cuieyarisie ꞌaurienata.
niuhüxiyani. Taꞌaurie ꞌaveca
müpaü tinivarutahüave Vani Tiꞌüyamesüa miemete niuqui
teüteri memeveiyacai, Müpaü tuayamete que memüteꞌuꞌaxüa
nepütixecühüave, ni ꞌIxaherisixi (Mateu 11:2‑19)
vasata ꞌicüpaü ꞌaneme 18 Mericüsü Vanisüa miemete
nepücahetaxeiyave yuri tiꞌeriecame. teyüꞌüquitüvamete metenitaxatüani
10 Hicü müme memeyenüꞌarie
Vani nai que mütiuyü
yuꞌutüma mehecüneca, quitana hepaüsita. ꞌAna Vani yuꞌaurie
meꞌuꞌaxüaca, meneitaxeiya varutahüaveca yuhutame yuhesüa
tiꞌuximayatame ꞌaixüa reuꞌeriecame. miemete teyüꞌüquitüvamete,
19 Tiꞌaitamesüa nivarenüꞌani müpaü
memanutanenierenicü. 22 Hicü
Nepenunüꞌani ꞌahüxiepai.
müpaü tinivarutahüave niuqui Micuhaꞌaritüanicü ꞌahuye
tuayamete, Xequeneuhuni, Pecanuavecacu cuxi.
xequenetaxatüa Vani tita 28 ꞌIpaü nepütixecühüave, Müme
8
42 Tixaü memücatehexeiyacaicü
ericüsü ꞌarique
M
memüteꞌipitüanicü, ꞌiya canicuyeicacaitüni quiecari
tinivareuyehüvirieni yuhutame. ꞌemüyeyeusie ꞌesimüyeyeusie.
Mericüte, que müꞌane müme masi Nicuxatacaitüni niuqui ꞌaixüa
137 Rucaxi 8
23 Müpaüta
meteyuxexeiyatü Quesusipaü
tinivacuxaxatüvacaitüni yunaime, metenicuxatacaitüni
Tevi xüca yuvaüriyani nehamatü que mütiyemiecai, que
muyeicanicü, queyutatuaca, mürayeꞌaniquecai Querusaremesie.
queyuvaüriyani tucaricü sepa 32 Mericüsü Pecuru hipatü
mainecai. 34 Yaticuxatacacu
meniꞌiyarixiecaitüni Cacaüyari
haivitüri nanutateni nivareutinani. müya mütitürücaüyecaicü.
Vareutinaximecacu meniutimamani.
35 Hicü haivitürisata xevitü müpaü
Tavari Quesusi que
niutayüni, ꞌIcü caninenivetüni, mütivarutahüavixü que
yemecü nemenuyexei. mütimierieniquecai
Xequeneꞌenieca. 36 ꞌUtaniucu,
(Mateu 17:22‑23; Maricuxi 9:30‑32)
Quesusi yuxaüta niuyuhayeva. Hicü yunaitü mehüxiyacacu
Müme cayuvatü meniutamare. ꞌAna nai que mütiyurienecaicü,
xeime mepücatehaxaxatüvacai tita müpaü tinivarutahüave yuhesüa
memüteꞌuxei hepaüsita. miemete teyüꞌüquitüvamete,
44 Xeme ꞌicü niuqui yuꞌiyarisie
52 Niuqui tuayamete
Müquite quenivaruhayeva müme
nivaranucuhaisitüiya. Müme püta memüvacateucucü yuhesüa
mana meꞌuyehutü Samariyatari miemete müquite. ꞌEcü pütasü
vaquiecarisie meniuꞌaxüani quenemie, quetinecuxatani que
tixaütü memütecuhaꞌaritüanicü mütiꞌane Cacaüyari tiꞌaitametücacu.
hesiena mieme. 53 Quiecatari
61 Hicü xevitüta müpaü
10
neꞌuquiyari yanetipitüacacu.
Hutarieca que memüteꞌuꞌaxüa Xevitü ꞌasipücatimate que müpaicü
haica teviyari heimana tamamata nuꞌaya, ꞌuquiyarieya xeicüa müpaü
17 Mericüsü haica teviyari catinimaica. Xevitü ꞌasipücatimate
heimana tamamata hutarieca que müpaicü ꞌuquiyarieya, nuꞌaya
meniuꞌaxüani meyutemamavietü, xeicüa müpaü catinimaica,
müpaü meꞌutiyuatü, Tiꞌaitame ꞌacu, me nuꞌaya xüca yuvaüriyani
ꞌasita cacaüyarixi ꞌaxa memüꞌanene mixeisitüanicü xeime, mücüta
yamepütecahu que temütevaꞌaitüa müpaü catinimaica.
ꞌahesüa temümiemetecü. 23 Hicü taꞌaurie ꞌaveca müpaü
18 Müpaü tinivacühüaveni,
tinivarutahüave teyüꞌüquitüvamete
Nesü necanixeiya Cauyumarie yühücüate metitecacu,
muyuavisie ꞌanacahüiyacu Müme memunenierixü que
merücariyapaü. 19 Tamüsü
xemüteꞌunenierixü xeme, ꞌaixüa
heiserie nenixeꞌupitüani cuterixi mecaniꞌitüarieca müme. 24 Müpaü
meꞌucuꞌeirieca. 31 Mericüsü
Mariya titevacame. Mücü
ꞌasicatimaitü que mütiuyü mana Quesusitüa ꞌacaitü niꞌeniecaitüni
neucamiecaitüni maraꞌacame niuquieya. 40 Mericüsü Marita
12
47 Xüa ꞌui xeme. Texaxatamete
Mericüsü ꞌana teüteri vaüca
vateuquiya ꞌinüariyari miriyari meyupaümetü
xecanivevieca, xeꞌuquiyarima meyucuxeüriecu yuquetasie
mevarucuicu. 48 ꞌAyumieme
meꞌaꞌuvecacu, nisutüani müpaü
xepüyuhecüata, xeꞌiyari tivacuxaxatüvatü yuhesüa
yacaniꞌaneneni xeꞌuquiyarima que miemete teyüꞌüquitüvamete,
memüteꞌuyuri. Müme mepüvarucui, Xequeneyucuerivayurieca masi
xeme vaꞌinüari xepüvevi. Pareseusixi vahesüa mieme
49 Cacaüyari timaivetü
tiyucuxanariyame hepaüsita, yacü
ꞌayumieme müpaü xeicüa que memüteyurie ꞌavie,
niutayüni, Texaxatamete xemeta capa xeꞌuseviximarienicü.
nepüvatanüꞌairiexüani nüꞌarisixi 2 Peru naitü müranucuname
13 Mericüsü hipatü
ꞌana meꞌuꞌaxüaca
metenitaxatüani Carereyatari
xeicüa. 8 Peru tihüveme müpaü
16 ꞌInüari
niuquiyari, texaxatamete vasata ꞌucaitü neutiniere
vaniuqui mecaniꞌeniecaitüni ꞌuximatüarietü. Tevapai nixeiya
teüteri Vani canuavecacu cuxi. ꞌApurahami, Rasaruta tiuxei
Nuacuque hicüque niuqui ꞌaixüa ꞌauriena ꞌuticaime. 24 Müpaü:
17 Müpaüta tinivarutahüave
yuhesüa miemete
teyüꞌüquitüvamete, Peuyevese
mucuiesanane ya muxasi müvahüne,
xüca nuani tiꞌuximayatame
retahayevame, müpaü quetitahüave,
teüteri memücunuitüarienicü, Quenayeꞌa xeiya, quetinecuaca.
peru xüa ꞌui que müꞌane 8 Pücatixaü, müpaü masi cusiyari
niuyemiecaitüni. 12 Xeime
mütiꞌane Cacaüyari tiꞌaitametücacu,
quiecarisie taꞌaximecacu tamamata ꞌari xesata canisutüani tiꞌaitatü.
ꞌuquisi menenucunaque cuiniyacü 22 Hicü müpaü tinivarutahüave
31 ꞌIya
tucarisie que müꞌane queneneupitüa münesiꞌayeꞌunie
caxetunisie macaca ꞌuxipietü, yamücatiyurienenicü. 4 Müixa
3 Nixeiyamücücaitüni Quesusi
Tevi veꞌeme münuꞌayatücai
que müpaicütücai, peru teva caniyemiecaitüni xeime
ꞌesimutevicaicü puyutatexie cuieyarisie. Mana cayerieme para
teüteri memüyumüirecaicü. yucuiepa tiꞌaitametütü mayanicü,
4 Vahüxie ꞌutanausaca nitimaque
ꞌariqueque ninuaniquecaitüni.
xapasie mixeiyacü, mana 13 Hicü tamamata yuꞌaurie
nitanaquiꞌerieni. 7 Meꞌixeiyaca
quiecatari meniꞌuxiveꞌeriecaitüni.
yunaitü meniniuquixiecaitüni Niucamete menivarenüꞌani
hepaüsitana müpaü meꞌutiyuatü, ꞌutümana müpaü meꞌutiyuatü,
Cari tevi ꞌaxa mütiyuruvasüa punua. Tame tepücaꞌinaquiꞌerie ꞌicü
8 Peru Saqueu mana ꞌuvetü müpaü
mütatiꞌaitüacacü. 15 Mericüsü
11 Mericüsü
ꞌicü meꞌeniecacu müpaü ꞌutaitü, Cusiyari, ꞌatuminicü
tavari ꞌüxasi hepaüsita ticuxatatü xei sienituyaricü, ꞌauxüme
tinivarutaꞌüquitüani, Querusareme sienituyari nepanaꞌivaxü. 19 Müpaü
21 nemasimacatü pemaꞌaꞌeriyacü
mucumasie xequenehu. Mana
ꞌecü, pemenuꞌüvecü tita xeheutahaxüame xepeitaxeiya
pemücatiucaye, pemicaꞌisanacü tita puxu nunusi hacuviecame, tevi
pemücatiucaꞌe. 22 Müpaü tinitaꞌeiya,
mücaꞌanutiyerüve cuxi hesiena.
ꞌAhesie pepürahüpa ꞌacümana que Xehecuxüname xequenahani.
pemutayü, tiꞌuximayatame ꞌaixüa 31 Xevitü xüca müpaü tixeꞌutahüave,
mütivaiyacü. 22 Tamüsü,
mutaya hairieca nitivitüni niumüni.
titauniva temütetatuanicü Yaxeicüa ꞌatahutatü yunaitü türi
Sesaxi cuviyexunuyasüa mieme, mecavaruhayevaca meniucuini.
pücatauniva nusu. 23 Timaitü
32 ꞌImatüriecata niumüni ꞌuca.
21
41 Hicü müpaü tinivarutahüave Mericüsü heutaniereca
Quesusi, Titayari müpaü nivaruxeiya xicusixi
meteꞌutiyuane quename Cürisitu yuꞌimiquieri meheucaxürüvame
Raviri xiüyarieya hücü. 42 Mücü tumini cacuniyarisie tuquita.
Raviritütü cuicari xapayarisie 2 Hicü ꞌuca tiuxei cünaya mumü
9 Quepaucua cuyaxi
cüpayari pücaheuyeveni xemuꞌusie
xemüvaꞌenieni meyucuitüveme, mieme. 19 Xeteꞌucaꞌenivatü tucari
12 Yacatiyüvecacu
ꞌui müme memuhuca müme
cuxi, mepüxetiviya memütesisitüani mücü tucarisie.
xeme, mepüxeꞌanuyeveiya. ꞌUximatüarica canitavemücü
Mepüxeyetuani tuquiteta, cuiepa, haxüa canitixuaverimücüta
casariyanata xemanutaxüriyanicü. ꞌicü teüteri vahepaüsita.
Xepanuhapaniexüani teꞌaitamete 24 ꞌIxiparacü menitacuiꞌivacuni,
xequeneutineniereni ꞌaixüa
xequeteneyumaica. ꞌAna
22 Mericüsü ꞌixüarari
canahurare quepaucua pa
mücacuxanariyarie memücuacai
payeꞌaximeni quepaucua meheꞌerivatü Cacaüyari que
xemütixünarieni. mütivaruhayevaxü vateüterima. 2 Hicü
23
tevi. 7 Tiutamarieca
nexeꞌutanüꞌacu hesüana tavari
Herurexi mehüritüariecaisie nehesüa caneiyenüꞌaniri.
müquiecametücaicü, ꞌAsipücatiuyuri hesiena
hesüana neinüꞌani, Herurexi mütinaquenicü mümierienicü.
Querusaremesie muyeicacaicü 16 ꞌAyumieme nepütitaꞌaita
menivaviriecaitüni curuxisie
ꞌIsücame que mütiutaꞌaitaxü, Quesusi mümierienicü. Teüteri, maraꞌacate
mümierienicü memühüritüariecai hivaricü
(Mateu 27:15‑26; Maricuxi meneꞌiva. 24 Hicü Piratu müpaü
ꞌixuriquiyaricü, neicuteucu
Quesusi que mütiyetua yuꞌiyari teuquiyapa ꞌaitüa müvayeꞌinieriesie
(Mateu 27:45‑56; Maricuxi haque tevi hasuacu
15:33‑41; Vani 19:28‑30) mücaheutatequievesie. 54 Mericüsü
1 utüapai niuqui
S
caniyüanecaitüni. Niuqui
niteütacaitüni Cacaüyari.
mepücaheitanaquiꞌeri.
12 Queyupaümetü memitanaquiꞌeri,
187
Vani 1 188
ꞌIcü xequenanuyeꞌüi
tacuapai. Neꞌuquiyari quiya Quesusi Nicuremumatü
xepücaꞌayeitüvani tetuayamete que memütecuxatacai
vaquie. 17 Teyüꞌüquitüvamete
4
nemücahanünenicü. 16 Titaꞌei,
titaꞌei, Nesü necanihücütüni
Mericüte, ꞌacüna queneꞌiniemie, ꞌahamatü nemüticuxata.
ꞌuvapai xequenacüne. 17 ꞌUca müpaü
27 Hicü teyüꞌüquitüvamete
maine. 38 Ne nepüxeheutanüꞌaxüa
Quesusi Cureya heyetüa
xemücaꞌisanacü Carereya nua, hesüana
xemücatehaꞌuximayacaisie. caneyani. Nitavavirieni mana
Hipatü mecateniꞌuximayacaitüni. müyemiecü, menayehüanicü
Vaꞌuximayasica xehesie tiniunaque. nuꞌaya. Mücü nemüximecaitüni.
39 Mericüsü yumüiretü mana
48 Quesusi ꞌayumieme müpaü
5
3 Mücütüa mecanayetecaitüni
que müpaicütücai, metüacü
yumüiretü tecuicuicate, Quesusi yumüiretü meꞌuꞌuvacacu
memacücüpe, memühurietüca, mana. 14 Hicü ꞌariquemüca Quesusi
40 Xepücayuvaüriya nehepa
Quesusi. Mana necateitüni,
xemahuni tucari xemexeiyanicü. teyüꞌüquitüvametemamata
41 Tita teüteri memütexata
metehetitecai hamatüana.
visi menetexeiyatü, mücü 4 Mericüsü Huriyusixi vaꞌixüarari
nepücaꞌutanaquiꞌeri. 42 Siepüre
Pasicua mütiteva nahuracaitüni.
nepüxehetima xeme, 5 Hicü Quesusi heutaniereca,
27 Xepücateꞌuximayaca ꞌicuai
münetipitüa nehesüa püyeꞌani. Que
mütipünive xemaꞌivacü xeicüa. müꞌane nehesüa müyeꞌani, tacua
Xequeteneꞌuximayaca püta nepücaꞌanuyehüani. 38 Ne taheima
45 Texaxatamete vaxapasie
nevaiyari yuricü caniꞌicuaitüni,
müpaü catineꞌuca, Cacaüyari nexuriya yuricü cananuꞌivani.
tinivaꞌüquitüaca yunaime. Yunaitü 56 Que müꞌane nevaiyari mücuaꞌa
mepücaꞌuꞌuvacairi. 67 ꞌAyumieme
Quesusi müpaü tinivarutahüave,
Quesusi müpaü tinivarutahüave Ne netucari pücaꞌayeꞌave cuxi.
tamamata heimana yuhutame, Xeme tixaü xepücatetacuevi.
Xemerita xeteyuvaüriya xemüyehu. 7 Cuiepa memütama mepücayüvave
xemetaꞌaxüani. 35 Huriyusixi
caranuyüne, Cürisitu Raviri
müpaü meteniyücühüavecaitüni, püxiüyarieyatüni, quiecarisie Raviri
Que tiyune ꞌicü temücaꞌitaxeiyacü. mecateisie pümiemetüni Verenisie.
Cüriyecusixi vasata memeutayeixüa 43 ꞌAyumieme teüteri hixüata
tivaretiꞌüquitüanique. 36 Quesü
müme meniviyacucaitüni, perusü
ꞌicü titita niuqui müya xevitü pücaꞌivi.
mutaine, Xepünesicuvautüveni,
xepücanesitaxeiya, haque Tevi hasuacu pücaticuxatacai ꞌicü
nemeyeicani xepücayüvave müticuxatapaü, que memutiyuanecai
xemetaꞌaxüani, haitü. 45 Hicü tupirisixi meniuꞌaxüani
maraꞌacate memühüritüariecai
Hatüapaü müꞌanene ha vahesüa Pareseusixi vahesüa.
muhanesie miemepaü Mümeri müpaü metenivarutahüave,
37 Hicü veꞌeme tucarisie Titayari xecateꞌiꞌatüa. 46 Tupirisixi
8 Quesusisü yemurisie
neyani Huriva Matiꞌu
müracutevasie. 2 Ximeri tavari
Quesusi cuiepa memütama
vahecüarivivame mühücü
tuquipa ninuani. Yunaitü teüteri 12 MericüsüQuesusi tavari
hesüana meniꞌaxecaitüni. Mana tinivarutixatüani müpaü ꞌutaitü, Ne
ꞌayerüca tinivaꞌüquitüacaitüni. cuiepa memütama vahecüarivivame
3 Hicü teꞌutüvamete Pareseusixi
necanihücütüni. Que müꞌane
vahamatü mecaniꞌatüirieni ꞌuca münesiꞌanuveiya yüvipa
muviyarie xeime cünayamame pücaꞌuyeicani, masi hecüariya
meyucumaüvacacu. Hixüapa canexeiyacamücü tucaritüme.
meꞌitaqueca 4 müpaü
13 Pareseusixi ꞌayumieme müpaü
yuꞌitüvamecü. 7 Müme
vahepaü xepüteyuꞌinüata.
ꞌameteheuterecu meheicuꞌivaviyatü, Ne püta tevi nepücaꞌinüata.
ꞌiya nanucuqueni. Müpaü 16 Masisü xüca neꞌitaꞌinüataque,
Vani 8 206
50 Ne tixaü nepücaticuvaune
caniseüyeni que nemütixecühüave,
visi nemüticühüavarüvanicü. ꞌApurahami ꞌacaꞌuyeicacacu
Que müꞌane müticuvaune visi cuxi, ꞌaneniuyeicani ne. 59 Hicü
9
nepeuniere. 16 Pareseusixi
menitahüave tevi macüpecai.
hipatü ꞌayumieme müpaü Müpaü metenitahüave, ꞌAixüa
meniutiyuanecaitüni, Xüari ꞌiya tevi queneutayüqui Cacaüyari hepaüsita.
Cacaüyarisüa pücamieme, ꞌuxipiya Tame tepütemate ꞌicü tevi ꞌaxa
ꞌinüariyarisie yamücaticamiecü. mütiyuriene. 25 Mücü müpaü
25 Quesusi tivarutaꞌei,
neꞌuquiyari mipataxü yuhesie
Yanepütixeꞌutahüavixüri, mieme, cuiepa meiyenüꞌa,
haquevasü yuri xepücateꞌerie. ꞌIcü quename ꞌaxa ꞌutaine queri
tita nemütiyuriene neꞌuquiyarisüa xeꞌutiyuane hepaüsitana,
nemiemetütü, mücü nehepaüsita müpaü nemutayücü, Cacaüyari
catinihecüatani. 26 Masi yuri
necaninuꞌayatüni. 37 Xüca
11
ericüsü tevi
M müpaü tinivarutahüave, ꞌIya
catinecuyecaitüni teminaquiꞌeri Rasaru canecusuni.
Rasaru titevatü, Vetaniya Ne nepümie nemenutahütüanicü.
mecatei, Mariya quiecariena 12 Teyüꞌüquitüvamete müpaü
8 Teyüꞌüquitüvamete müpaü
meniuꞌaxüani Marita Mariya
meteꞌicühüave, Tiꞌüquitame, xique vahesüa memüvanütüanicü vaꞌiva
Huriyusixi mepümasicuvautüvecai hepaüsita. 20 Hicü Marita quepaucua
nivapareviecaitüni. Hamatüana
mematecai, xevitü Rasaru Que müreutaha Querusaremesie
canihücütücaitüni. 3 Hicü Mariya
(Mateu 21:1‑11; Maricuxi
naru visi muꞌüa canücame 11:1‑11; Rucaxi 19:28‑40)
vaüca mürayeꞌaxe neꞌüni, merie 12 Mericüsü ꞌuxaꞌarieca
quiruyaripaü paümeme. Quesusi yumüiretü teüteri ꞌixüaramete
quetayasie nicavirieni. Quetaya meniuꞌenanani quename Quesusi
niucavasiüxa yücüpacü. Naisari ꞌuhamiecai Querusareme. 13 Parapa
nivanaquiꞌeriecaitüni. 2 Hicüsüari
yuꞌixuriqui herie mieme ꞌanacatüca,
metenicuacaitüni. Cauyumarieri mana ꞌayerüca, hutarieca müpaü
müpaü tiniꞌiyaritüani Cura tinivarutahüave, Xetemate tita
ꞌIsicariutitanaca Simuni nuꞌaya nemütiuyuri xehesie mieme.
miyetuanicü Quesusi. 3 Mericüsü
13 Xeme Tiꞌüquitame Tiꞌaitame
pepünesiꞌanuveiya. 37 Pecuru
8 Piripe müpaü tinitahüave,
müpaü titahüave, Tiꞌaitame, titayari Tiꞌaitame, quetaneuxeisitüa
necatiyüve nemümasiꞌanuveiya ꞌaꞌuquiyari. Mücücü tepünaquiꞌaca.
hicü. Netucari nepüyetuani 9 Quesusi müpaü titahüavixü,
ne neꞌuquiyarisie netiviya,
Quesusi huye taꞌuquiyarisüa neꞌuquiyarita nehesie tiviya. Que
meutiyune mühücü nemütixecuxaxatüva, necümana
14 uꞌiyarisie xüca
Y
xecayumuinani.
Cacaüyarisie yuri xecateniꞌerieca,
nepücaticuxata. Neꞌuquiyari
nehesie tiviyatü müyuhayeva,
mücü yacatiniyurieneni. 11 Yuri
22 Xevitü Cura
nepücaticuxataniri. Que müꞌane
mücaꞌisicariutitanacatücai müpaü mütivaꞌaitüva cuiepa memütama
tinitahüave, Tiꞌaitame que ꞌuyü ꞌucanamieni. Tixaü pücarexeiya nehesie
pemasiücütü pemaꞌayeitüani timieme. 31 Masi cuiepa memütama
catinixetaxatüamücü. 15 Quepaü
hiverica xecanexeiyani hicü. Tavari
mürexeiya neꞌuquiyari, naitü necanixexeiyamücü. ꞌAna xeꞌiyari
catininepinitüni. ꞌAyumieme niyutemamaviecamücü. Xevitü
neputayü, tita nehesüa mütimieme pücaxenavairieni xetemavierica.
catinanupimücü tinixetaxatüamücü. 23 ꞌIya tucarisie tixaü
xepücanetecuꞌivaviyani. Niuqui
Xeyutihiverieme masi que caniseüyeni que nemütixecühüave,
xemüteyutemamavieca, sepa que mütitita xemüteꞌitavavirieni
que mainecai neꞌuquiyari nehesüa xemiemetetütü,
16 Yareutevitüri xepücanesixeiya. yacatinixepitüamücü. 24 Hicüque
canayeꞌamücü quepaucua
nemücatixetaxatüani Quesusi que mütiyutanenevi
haꞌaviecamecü, masi heiseriemecü teyüꞌüquitüvamete vahesie mieme
necatinixetaxatüamücü
neꞌuquiyari hepaüsita. 26 ꞌIya
tucarisie xecanitavaviriecuni
17 ericüsü müpaü
M
tinicuxatacaitüni Quesusi.
Yuheima heutiniereca müpaü
nehesüa xemiemetetütü. Ne niutayüni, Neꞌuquiyari, tucariri
ꞌasinepücatixecühüave quename payeꞌa. Visi ꞌane quenayeitüa
xehesie mieme neꞌitavavirieni ꞌanive, ꞌiyata ꞌanive visi peꞌaneme
neꞌuquiyari. 27 ꞌIyasü
mümasiꞌayeitüanicü 2 heiserie
18 üpaü ꞌutayüca
M
caneyani Quesusi
teyüꞌüquitüvamete vahamatü.
nepücavareuyexüriexüa
xeime. 10 Hicü Simuni Pecuru
20 ericüsü mexüacame
M
tucariyarisie semanasie
teuquiyapa ninuani Mariya
ꞌutasuatü nanahuni, teuquiyapa
neutaniere. 12 Mana nivaruxeiya
müquesusitücaicü. 15 Quesusi
tavari müpaü tivarutahüave,
müpaü tinitahüave, Neuxei Xüca xecaꞌuximatüarieca
ꞌuca, titayari petiutasuaca. yuꞌiyarisie. Neꞌuquiyari
Quepai pepüracuvaune. Mücü münesiheyenüꞌapaü, neta müpaü
haravericame ꞌerietü müpaü necanixeheutanüꞌaxüani. 22 Müpaü
2 ꞌAxeicüa meniuꞌuvacaitüni
müpaü tinivarutahüave, Quesüte
Simuni Pecuru, Tumaxi Vavari xique xemüvarutivi xequenivaraꞌüi.
Vani 21 236
yatiꞌüquitatü. 2 Müpaü
Xeme xehesie pücatinaque
tiuyurieca, ꞌana nanutivitüquieni, xemütemaicacü viyari tucari
ꞌaisica varupitüaca nüꞌarisixi hepaüsita. Neꞌuquiyari püta
müvaranuyeteüxixü, ꞌIyari nipata mücü naime heiserie
Mütiyupata yatiꞌaitacacu. mexeiyanicü hepaüsitana. 8 Masisü
238
239 Nüꞌarisixi 1, 2
13 Meꞌuꞌaxüaca, quita
müme ꞌuquisi tahamatü memuꞌuvacai
meheutahaxüaca meneuticüne tucaricü quepaucua Tiꞌaitame Quesusi
qui taüta. Mana mepüꞌaxecai tahesüa manuyeicacai 22 ꞌiya tucarisie
16 Neꞌivamarixi, neuyevecaitüni
hepaüsita mühüritüarienicü
ꞌutüarica mayeꞌanicü, meripai mütanüꞌarienicü, Cura
que mütiutayü ꞌIyari Mütiyupata, yatiuhayevacu yuhuyeripa metüacü.
Raviri müpaü ꞌutayücu Cura 26 ꞌInüari meputavevi que müꞌane
2
42 Yamepüꞌayumiemetetücai tita
meheutahaxüaximecacu, rimusina
nüꞌarisixi memüteꞌüquitacai püvavaviriecai. 4 Pecuru ꞌixeiyatü,
4 Mericüsü
metevacuxaxatüvacacu
cuxi teüteri, yapaucua vahesüa
Nasaretitanacasüa mümiemecü,
mücüsie tiviyatü ꞌicü ꞌena puve
xehüxie ꞌaixüa reuꞌerietü. Curuxisie
meniuꞌaxüani maraꞌacate, tuqui xepicavi Quesusi, Cacaüyari
mühüritüariematü Saruseusixi nenucuquetüani müquite
vahamatü 2 mehaꞌatü Pecuru Vani
vasata. 11 ꞌIcü tete canihücütüni
5
21 Meꞌiꞌenieca meneutahaxüani
ꞌInüarite mamarivaveme que mütiuyü tuquita tuxacüta. Mana
12 Mericüsü nüꞌarisixi vamamacü meteniꞌüquitacaitüni.
vaücava ꞌinüarite mamarivaveme Maraꞌacame mühüritüariecai,
tiniuyüni teüteri vahüxie. Yunaitü müme ꞌauriena memuꞌuvacai
ꞌaxeicüa meniuꞌuvacaitüni meꞌuꞌaxüaca menivarucuxeürieni
Sarumuni Nivetarieyatüa. ꞌisücate yunaime ꞌIxaheri
13 Hipatüri memamatü vahesie
xiüyarimama vaꞌuquiyarima.
mepücateviyacai. Siepüre teüteri Mepüvarenüꞌa tupirisixi
yemecü ꞌaixüa meniutiyuanecaitüni casariyanapai memüvaꞌatüanicü.
vahepaüsita. 14 Yumüiretü
22 Tupirisixi meꞌuꞌaxüaca
xemüteheuyehüviyarienicü. 32 Tame
Yuhesüa mevarutahüaveca
tecanihümetüni temunenierixü nüꞌarisixi mevarutivaca
temütehecüata ꞌicü que mütiuyü müpaü metenivarutaꞌaitüani
hepaüsita. Müpaüta tinihecüatani memücatiniunicü
ꞌIyari Mütiyupata Cacaüyari Quesusisüa memiemetetütü.
müvarupitüa müme memiꞌenie. Menivarutixüna. 41 ꞌIsücate
33 Müme meꞌuꞌenanaca
vahesüa menivayenexüani
meniuyehaꞌani menivacuicucaitüni. meyutemamavietü Cacaüyari
34 Hicü xevitü ꞌanucuqueca
meyüvaveme müvaꞌeriecaicü
memayuxeüriesie Pareseu memütaveꞌerivanicü hesüana
mühücütücai, Camarieri memümiemetetücaicü.
mütitevacai, ꞌinüari niuquiyari 42 Tucaricü tuquita yuquiteta
26 Mericüsü ꞌuxaꞌarieca
müpaü meꞌutiyuatü, Quepai
menixeiya teyucucuyamete. tatiꞌaitüvame taꞌisücame
Nivanütüamücücaitüni ꞌaixüa pümasiꞌayeitüa, mücütüme
memüteyuxeiyanicü müpaü ꞌutaitü, Cacaüyari caneyenüꞌani
Neuxei, xeme xecaniyuꞌivamaca. tivaꞌaitüvame vavicueisitüvame,
Titayari ꞌaxa xeteyuyurie. 27 Que
niuqui tuayame muxei
müꞌane yuꞌiva ꞌaxa müyurienecai tupiriyasie ꞌuveme ꞌipareviecacu
penuyehüa Muisexi müpaü yütürücariyacü. 36 Mücüri
39 Müme tatevarima
tuqui meputanaquiꞌeri tatevarima.
mepücaꞌiꞌeniecucai, masi Cusuematü meniꞌatüani quepaucua
mepenuyehüacucai. Yuꞌiyarisie memüvareutaveiyaxüa ꞌena
taꞌaurie mepaxüricucai ꞌEquipitusie memütitecai hipame nuivarite.
40 müpaü meteꞌicühüavetü ꞌAruni,
Mümesietü Cacaüyari vaüriyarica
Cacaüyarixi quetaneutiveviri. püvatiꞌunasitüa tatevarima
Müme tahüxi meniyehuni. vahüxie. ꞌArique ꞌaniuyeicacaitüni
Tame ꞌasitepücatemate que Raviri. 46 Cacaüyari ꞌaixüa
xepücaꞌinüaritüarievave Cacaüyari
ꞌinüarieyacü, xeme yuheyemecü Sauru que mütivaruveiyacai
xepiꞌunie ꞌIyari Mütiyupata memüyutixexeürivacai
xemeri xetevarimata. 52 Que
Cacaüyari memayexeiyacai
ꞌEsitevani que mütiumierie meneicuteucu ꞌEsitevani, vaücava
54 Mericüsü meꞌiꞌenieca meꞌutisuatü hepaüsitana. 3 Sauru
59 Meneitituaxixüani ꞌEsitevani.
memüꞌanene carima meꞌutihivatü
Mücü nitahüave Quesusi. Müpaü mepüvarutixünaxüa yumüireme
niutayüni, Quesusi Tiꞌaitame memüvaviyacai. Yuvaücavatü
ꞌacu, queneutanaquiꞌeri neꞌiyari. memütutunicai memühurietücatei
60 ꞌUtitunumaqueca carima
menanayexürieni. 8 Mücü
tiyüꞌüquitüvametücai. 27 Verunave
Sarunisie memütamacai
heivitüca caniꞌatüani nüꞌarisixi menixeiyacaitüni. Taꞌaurie
vahesüa. Nivarutahecüatüani meꞌaxürieca Tiꞌaitamesie
yaꞌutaitü quename huyeta meteniviyani mümerita.
ꞌixei Tiꞌaitame, quename
Tiꞌaitame ꞌitahüavixü, quename Maxama que müranucuquetüari
Ramasicusie camatü ticuxatacai 36 Mericüsü tiyüꞌüquitüvame ꞌuca
Quesusisüa miemetütü. 28 Hicü
Cupesie necateitüni Tavita titevatü,
vahesüa niuyeicacaitüni taniuquicü Rurucaxi titevatü
Querusaremesie naisarie cuyeicatü. Maxama titevatü. Mücü ꞌaixüa
29 Pücamacai mütaniunicü
tiꞌaneneme tiniyurienecaitüni cuini
Tiꞌaitamesüa mümiemetücaicü. mieme, tiniyucanenimayacaitüni.
Niuqui nixüatüacaitüni 37 Hicü ꞌana tiutacuineca
40 Yunaime nivaranuyenüꞌani
ꞌuhayamesüa. Quiya haramara tesita
Pecuru. ꞌUtitunumaqueca peve. Mücü camatinitaxatüamücü
niyutanenevieni. Taꞌaurie ꞌaveca que müreuyevese
caxari manucatei müpaü niutayüni, yapemütiyurienenicü. 7 Heyacu
Curineriyusüa temütevacuxaxatüvanicü
34 Hicü Pecuru müpaü niutayüni, teüteri, temütehecüatanicü
Yuricü hicürixüa nepütimate, quename ꞌicü hücü que müꞌane
Cacaüyari yücü pücativaxeiya Cacaüyari micaye ꞌayenenieremete
teüteri, 35 masi yuxexuime nuivarite
müquiteta vaꞌisücame mayanicü.
vasata que müꞌane müreiyehüviri, 43 Hepaüsitanata yunaitü
11 Mericüsü nüꞌarisixi
taꞌivamata
Cureyasie memuꞌuvacai
mücü qui nemüvayecateisie,
nehesüa memeyenüꞌari
Sesareyasie meheyecüneca.
meteniutamarieni quename 12 ꞌIyari müpaü pünetiutahüavixü,
meniniuquixiecaitüni 3 müpaü
catatiniutahecüatüani que mütixei
meꞌutiyuatü, Titayari ꞌecü petinua niuqui tuayame yuquita ꞌutiveme
müme memücaꞌinüaritüarie müpaü ꞌutaineme, Cupepai
xitequiya ꞌinüariyaricü vahesüa, quetineutanüꞌa memevitünicü
vahamatü perecuacai. 4 Pecuru
Simuni Pecuru mütiteva. 14 Mücü
12
quenenanuveiya. 9 ꞌAnuyeyaca
heyuitüvatü. Meteheuyepieca
neiveiya. ꞌAsipücatimaicai menixeiya, menihüxiyacaitüni.
muyuritücai que mütiyurienecai 17 Yumamacü nivaruꞌinüaritüani
25 Verunave Saurumatü
müꞌane cuiepa mühüritüariecaisüa,
Querusareme meꞌayenexüaca Seruquiyu Pauru mütitevacaisüa
yuꞌutüma meniucunuaxüani mütimaivecaisüa. ꞌIya
ꞌayeꞌacu vahüritüarica. Meneivitüni nivarutaꞌinieni Verunave Sauru.
Vani Maricuxi mütitevacai. Niꞌeniemücücaitüni Cacaüyari
265 Nüꞌarisixi 13
niuquieya. 8 Vahepaüsita
vaxapayari, tuqui vavaꞌüte niuqui
niꞌuxivaꞌacaitüni mücü menenüꞌani vahesüa müpaü
tiyuquevayame ꞌErimasi meꞌutiyuatü, Taꞌivama xüca niuqui
mütitevacai Cüriyecusixi xehexeiyani xemüvatuicanicü
vaniuquicü. Nicunuitüamücücaitüni teüteri, yaxequeteneutaxata.
que müꞌane cuiepa mühüritüariecai 16 Papuru ꞌanucuqueca yumamacü
5 Müme memücahuriyusixitücai
titayari müpaü xeteyurie. Tame
Huriyusixi vahamatü vaꞌuquiyarima xehepaü tecaniteüteritüni, xehepaü
vahamatü menisutüani ꞌaxa teteniuꞌiyarini. Tepütexetaxatüani
mevayuriecutü mevatuaxicutü. niuqui ꞌaixüa manuyüne taꞌaurie
6 Nüꞌarisixi yamepütehetima,
xemaxürienicü, xetehayevame
mepüyutaꞌunaxüa quiecaritesie ꞌicü yacü xemüyüa, Cacaüyari
Risitürasie Rerüvesie mana hurava mayeyurisie xemüteviyanicü püta.
Ricahuniya cuieyarisie. 7 Muva
Mücü muyuavi cuie haramara
mepeꞌuvacai metecuxatatü niuqui putivevi, naime vahesie mütiyeyeica
ꞌaixüa manuyüne. tiutivevi. 16 Xeteüterima quepaucua
memanuticüpai nivapitüacaitüni
Papuru que mütiutuaxi Risitürasie yunaime nuivarite yuhuyeta
8 Mericüsü
ꞌuqui Risitürasie memeuꞌuvanicü. 17 Siepüre
28 Müixa meniyuhayeva
nüꞌarisixi ꞌuquiravesixi
teyüꞌüquitüvamete vahesüa. yametehetimanique ꞌicü niuqui
hepaüsita. 7 Vaüca niuqui
15 Mericüsü hipatü
Cureya meheyecüneca
metenivaꞌüquitüacaitüni
müpaü tinivarutahüave,
Neuxei ꞌivamarixi, xeme
müpaü xepütemate, Cacaüyari
Nüꞌarisixi 15 270
xemünuivarite. 24 Tepuꞌenana
yuꞌivama vahesüa menecüne
quename hipatü tahesüa miemete ꞌaixüa metevaxeiyatü. Müme
mexexamurietüvecai yuniuquicü memüvareyenüꞌa vahesüa
xeꞌiyari meyuitüatüvetü meniuꞌaxüani. 34 Siraxisietü
32 Cura Siraxi
puyetüa vatuicatü müme memüyut
memütexaxatametetücaicü, vaüca ixexeürivacai.
Nüꞌarisixi 16 272
16
cüyecü. 23 Mevarutivaca
cuitü yüvicüta, nivarahauxixüani
vaüca, menivaranutaxürieni memaveiyatücateisie. Yareutevitü
casariyanata. Menihüritüani mepucaꞌüyarie ꞌiya, yunaitü
ꞌaixüa mütivaꞌüviyanicü tihüveme. hesüana miemete ꞌaxeicüa.
24 Mücü ꞌaisica ꞌutanaquiꞌerieca
34 Yuquie varevitüca mexasie
xecaꞌuximatüarietü. 37 Papuru
yuri meteniutaꞌerieni, Papurusie
müpaü tinivarutahüave, Müme Siraxisie meteniuviya. Yumüiretü
mepütasiꞌutiva yunaime vahüxie Cüriyecusixi memeyexeiyacai
sepa ꞌisücame havai pücatatahüave, Cacaüyari, yumüiretü ꞌucari
sepa temüxumanusixi. veꞌemete mecanihümetücaitüni.
Mepütasiꞌanutaxüri. Caucasü 5 Huriyusixi yuri memücateꞌeriecai
17 Mericüsü ꞌAmipipurisie
ꞌApuruniyasie meꞌuyecüneca
menetaꞌaxüani Tesarunicasiepai.
ꞌaꞌuyeica Quesusitütü. 8 Müpaü
meꞌutiyuatü menivamuinacaitüni
yunaime memuꞌuvacai, ꞌisücateta
Huriyusixi vatuqui mana memiꞌenie ꞌicü. 9 Casuni hipatüta
nixüatüacaitüni Huriyusixi
Papuru Siraximatü que vahamatü, hipameta Cacaüyari
memütecuxatacai Vereyasie memayexeiyacai vahamatü.
10 Mericüsü cuitü yüvicüta Quiecari hixüapata tucaricü niuqui
teyüꞌüquitüvamete mepüvarenüꞌa nixüatüacaitüni mana memuꞌuvacai
Papuru Siraxi memüyehucü vahamatü. 18 Hipatü ꞌEpicureyusixi
tinivarutahüave, ꞌIyari
ꞌApuruxi que müticuxatacai ꞌEpesusie Mütiyupata xeteꞌutanaquiꞌeri
24 Mericüsü Huriyu teviyari yuri xeteꞌutaꞌerieca. Mümesü
ꞌaniuyeicacaitüni ꞌApuruxi müpaü metenitahüave, Masi
mütitevacai Herecanitüreyasie tepücaꞌenanavave quename ꞌIyari
metinuivaxü. ꞌEpesusie Mütiyupata xuave. 3 Mücü müpaü
19 Mericüsü ꞌApuruxi
Curinitusie ꞌuyeicacacu
meꞌutiyuatü ꞌiya huye hepaüsita
yumüireme vahüxie. Papuru
279 Nüꞌarisixi 19
13 Hipatü cuꞌuvamete
niuquieya türücaüyemecü
Huriyusixi cacaüyarixi niutimüire, caniutürücare.
memüvaranuyenüꞌavacai, müme 21 Mericüsü müya tiuyücu,
29 Quiecarisie pühünecai
xüca cayuxamurieca ꞌicü niuqui,
yuariyacü. ꞌAxeicüa mepecü neuyeveca cayuvatü xemütamarecü
meꞌunausaxüaximetü xeüripa, xemücarucusixitünicü.
mevarutiviyaca Cayu ꞌArisitaricu 37 Xenivaꞌatüani ꞌicü ꞌuquisi,
20 Mericüsü yuariya
heunuacu, Papuru
yuꞌaurie nivarutahüave
vaüca ticuxatacacu, nayexüne
cusutü, neucaveni haicame
quiyarisie, müquitü niuticueiyani.
teyüꞌüquitüvamete. Vatuicaca 10 ꞌAnacayaca Papuru, heimana
7 Mericüsü
mexüacame tucari temuyecünequecai ꞌEpesu ꞌaurie,
semanasie tenitacuxeürieni tucari mücayurienicü ꞌAsiya
Nüꞌarisixi 20 282
20 Nepücanecuꞌimavacai,
xeme, xequenivacuerivayurieca
nepünevaüriyacai mümeta muxasi vacümana ꞌIyari
nemütixetahecüatüanicü tita Mütiyupata xehüritüariecame
müreuyevecai, teüteri vahüxie müxeꞌayeitüa, xemüvaꞌüviyanicü
xequitata netinixeꞌüquitüacaitüni müme yunaime Tiꞌaitamesüa
püta. 21 Huriyusixi Cüriyecusixi
miemete memüyutixexeüriva, ꞌiya
müpaü nepütixetahecüatüacai müvarunanai yuxuriyacü. 29 Nesü
püvarexeiyacai ꞌüimarixi
Papuru que müretaꞌa texaxatamete. 10 Hicü yapaümexa
21 Hicü tevarutateutüaca
tenecüne. Heiseriemecü
nacaneni Cureyasie heyeyaca,
tixaxatametütü Hacapu
Nüꞌarisixi 21 284
22 Neuxei ꞌivamarixi
ꞌuquiyarimata.
Xequeneneꞌenieca nehesie mieme
necaniquesusitüni Nasaretitanaca
pemünesiꞌuveiya. 9 Nehamatü
memuꞌuvacai hecüariya
que nemütitaniuni hicü xehüxie. menixeiyacaitüni meniutimama.
2 Hicü meꞌiꞌenieca Hepürayusixi
Mepücaꞌiꞌeniecai que müꞌane
vaniuquicü ticuxatame, masi müneticühüavecai. 10 Ne müpaü
mecaniniuquimacaitüni, quename
Papuru yuhesie mieme que müpaütütü ꞌane meꞌutiyuatü.
mütiutaniu Perixi hüxie 10 Hicü ꞌisücame yumuꞌucü
24
23 ꞌUxaꞌarieca meniuꞌaxüani
nenetemaviecame nepüneꞌeri
ꞌAcüripa Verenisematü cuini mieme ꞌahüxie nemutaniucü hicü naime
meteꞌuniütü memamarivavetü. Huriyusixi que memüneteniuquima
Mana mürayutiꞌenieritüre hepaüsita. 3 Huriyusixi naime
nepüvaranutaxürüvacai,
Papuru que mütiuyeicacai meripai maraꞌacate memühüritüariecai
4 Mericüte yunaitü heiserie menesiꞌupitüacu.
Huriyusixi mecanenimaica que Mecuiꞌivarümecacu, neniuqui
nemüticuyeicacai neteüterima nepeuyequesacai vahepaüsita.
vasata Querusaremesie, 11 Naime tuquiteta müixa
manutahüiyacü. 32 ꞌAcüripa
ꞌaxücai mana tepuꞌuvacai. Haveri
müpaü tinitahüave Pesitu, ꞌIcü mieme tenetaꞌaxüani Cüniru
tevi püyüveniqueyu müxünarieni, hüxie. ꞌEca mütasiꞌanutavayacaicü,
xüca caꞌitahüavimücünique Sesaxi mana teneyecüne. Cüretatüa
xeicüa. teniuyehucaitüni, viye manucasuri
Sarumune müracuteva ꞌaurie
Papuru que mürenüꞌarie Xumasiepai teniuyecüne. 8 Mana haveri mieme
27
mepayenexüa. 14 Yareutevitü
puvecai. 24 Müpaü niutayüni,
meniuꞌenixüaximecaitüni. 18 Vitari
ꞌinüariyari meneucavivieni yuhetüa.
yemecü pütasiꞌutayuitüvacai. Menitiꞌinüata xei teviyari mamayari
ꞌUxaꞌarieca yuꞌica menanatixürieni. heucatevame. Yareutevitü hutarieca
19 Hairieca tucarisie tamamacü
meneicavivieni, tamamata heimana
naviya piniteya tetenanatixürieni. ꞌauxüme mamayari meniutiꞌinüata.
20 Müixa tucari tau pücahecüacai,
29 Menimamacaitüni tetesie
22 Hicüsüari nepaine,
xei sienituyari cuyaxi tivaꞌaitüvame
xequeneyutemamavieca. Xevitü cuyaximame, ꞌIme xüca naviyasie
xeme yutucari pücatatümaiya, mecayuhayeva, xepücayüvaveni
naviya xeicüa peuyeveni. 23 Tacai
xemütavicueni xeme. 32 Cuyaxiri
28
7 Netinixeꞌutaꞌutüirieni
yunaime
Vaürisica Xumasie xemütama Cacaüyari
301
Xumatari 1 302
25 Xitequiya ꞌinüariyari
Camüsü meri, Huriyusixi
camaniparevieca xüca ꞌinüari niuqui Cacaüyarisüa mümieme
niuquiyarisie yapeticamieni. hepaüsita mepuhüritüari.
Masi xüca ꞌinüari niuquiyari 3 Quete ꞌaneni xüca hipatü
9 Mericüte
ꞌipaü xüanacüa xeicüa yuri
meteyutemamavie müme xitequiya tepüteꞌeriecaqueyu, yacü xeicüa
ꞌinüariyari memexeiya xeicüa. müpaü pütiutahüavarieniqueyu
Müme memücaꞌinüasieta, müpaü ꞌiya. 15 ꞌInüari niuquiyari haxüa
5
temücuinicü. 4 ꞌAyumieme
yaxemütecahunicü que
hamatüana tepucateuquiexüa mütiucahiveꞌerie xevaiyari.
müpaü teteꞌucaꞌüyarieca 13 Xepücaꞌiyetuaniri yuvaiyari para
19 Tevipaü nepüticuxata
maine, peuyevese ꞌuca mürecacüna
xemüveraranicü teüteri vahepaü yücünasie mütiviyanicü mexi
xeteꞌuꞌiyaritü. Xepüyuyetuacai ꞌayeyuri ꞌiya. Xüca cünaya ꞌumüni,
xevaiyari mütiꞌuximayacacü puxünixü, ꞌinüari niuquiyari racüna
tita mücatiꞌitiyasie mieme müxata ꞌasipücahaine hepaüsitana.
tita ꞌinüari mütisanasie mieme, 3 Mericüte, xüca xeime ꞌuquisie
7 Neꞌivamarixi, xeme
xemütemate que
mütitita ꞌinüari niuquiyari,
hecuamecü ꞌIyari que maine
teteniꞌuximayaca, ꞌutüarica
yeꞌimecü que mütiꞌeniüriücü püta
nepütixetaxatüaniqueyu. Capüca tepücateꞌuximaya.
313 Xumatari 7
8
6 Perusü
Cacaüyari niuquieya 16 ꞌAyumieme sepasü xevitü
pücayutatexie, müpaü pücaꞌane. yamütiyuvaüriya yamütiunanausa,
Yunaitü ꞌIxaherisie memüyecü, Cacaüyari mütiyucanenimaya
müme mepücaꞌixaherisixi. canihücütüni que müꞌane müpaü
7 ꞌApurahamisie memüyecücü
müyüane. 17 ꞌUtüarica niuquiyari
Xepücaneteüterima, müreꞌuxa,
Mana Cacaüyari mayeyuri Camü Siyunisie nepicaye tete
nivemama mepütaterüvarieni. müratiꞌücamüritüre,
27 Quisariyaxita müpaü
Tete cümana
tiniuhiva ꞌIxaheri hepaüsita, memütiꞌücamürique.
Sepanetü ꞌIxaheri xiüyarimama Que müꞌane yuri mütiꞌerie
haramarasie mieme xiecaripaü ꞌiyasie pücayuteviyani.
memüyupaümenique, hipatü
xeicüa mecanitavicueisitüariecuni.
28 Heyeꞌatüatü yuniuqui,
10 Neꞌivama, neꞌiyaricü ꞌipaü
nepüreixeiyaniqueyu,
ꞌipaü nepütivaviri Cacaüyari
ꞌimexüitüatü yacatiniyuriemücü müme vahesie mieme,
Tiꞌaitame cuiepa. 29 Meripai que
memütavicueisitüarienicü.
mainecaita Quisariyaxi, 2 Netinihecüatani cuini mieme
tiucaꞌiyaritü varanayexeiyaque,
Hipatü ꞌIxaherisixi que müme püta tixaütü
memüteyuhayevani mepücateyurieniqueyu.
13 Ne müpaü nepütixecühüave
tiseꞌita Cacaüyari. Caniseꞌicaitüni
xeme xemücahuriyusixi, ne que memacaxüri vahepaüsita. ꞌAixüa
nemürenüꞌarie memücahuriyusixi catiniucaꞌiyarini ꞌahepaüsita
vahesüa, ꞌaixüa nepaine xüca peꞌahayevani ꞌaixüa
nehüritüarica hepaüsita, 14 siparasü
tiucaꞌiyaricacu ꞌiya. Me xüca
xüca neyüveni nemüvaꞌütesatüanicü catixaütüni, penanuvitequiemücü
neꞌivamarixi, siparasü xüca ꞌecüta. 23 Mümerita xüca yuri
12
11 Xepücayüꞌüraraxieca que
yuhesie mieme xepücayucuitüveni,
xemüteyumexüitüa. ꞌAixüa masi xequetenehayevani müme
ꞌiyaricü xequeneyuvaüriyaca. püta memühecarienicü. Müpaü
Xequeteneꞌuximayaca Tiꞌaitamesie püreꞌuxa, Ne xehesie mieme
mieme. nepünemieneni. ꞌAnepürapica
12 Yuri que xemüteꞌerie
ne, canaineni Tiꞌaitame. 20 Masisü
13
14 ꞌAixüa xequetenivaxatani
Yunaitü yamequetecahu
müme memüxeꞌuveiya vahepaüsita que memüteꞌaita
ꞌaixüa memüꞌitüarienicü. ꞌAixüa müme heiserie memexeiya
xequetenivaxatani, tixaü memüteꞌaitanicü, müme
xepücatevaxatani para ꞌaxa vaheima memucayasarie. Tevi
memüꞌitüarienicü. heiserie pücahexeiyaniqueyu
Xumatari 13 324
14 Xequeneutanaquiꞌerie
que müꞌane müverani
yuri que mütiꞌerie, peru niuqui
temayeyuri sepa temücuini,
Tiꞌaitamesüa tecanimiemetetüni.
9 ꞌAyumiemerita Cürisitu niumüni
15 Caneuyevecani tame
temüyüvavemete
meyeitüanicü yuri que maine
Cacaüyari, mitaseiriyanicüta
327 Xumatari 15
menixeiyacacuni, mütatiꞌaitüvamecü,
Hepaüsitana memücaꞌuꞌenana ꞌIyari mütasipitüacü
meneitimaicuni. temütetacanaquiꞌeriecacü, ꞌipaü
netinixetavavirieni neꞌivama,
Papuru que müreuyeimücücai cui xemünesipareviecacü
Xumapaitü nenevieri xeꞌipitüatü
22 ꞌAyumieme müixa Cacaüyari nehesie mieme
nepacunuitüarie 31 nemütavicueisitüarienicü, Cureya
temücaꞌuximatüariecacü, mücü
nixepitüamücü xemicaquesinacü Visi queticühüavarüvani Cacaüyari
Satanaxi yareutevitü. 25 Mücü caniyüveni
Tatiꞌaitüvame Quesusi xüca müxetuicanicü, que maine
ꞌaixüa tiucaꞌiyarini xehesie niuqui ꞌaixüa manuyüne
mieme. nemücuxata, xasica Quesusi
21 Timuteu nehamatü
Cürisitu hepaüsita que maine.
mütiꞌuximaya nixevaüritüaca, Catinicuxasivani que maine niuqui
Rusiyuta Casunita Susipaterita ꞌiya mitahecüataxü. Mücü niuqui
nenuivarisie memümiemete. müixa caniutiꞌaviesiecaitüni
22 Ne Terütiyu ꞌicü xapa
cayuvatü xeicüa, 26 hicürixüa
Cacaüyari. 2 Curinitutari
que mütiuseiriyarie mücü niuqui
xemeyutixexeüriva Cacaüyarisüa mihecüata Cürisitu. 7 ꞌAyumieme
331
1 Curinitutari 1 332
6 Yanemütixehecüatüanicü
teteꞌivatü. ꞌAxa tetecühüavarüvatü,
neꞌivama, ꞌayumieme ꞌaixüa teputiyuane. Teꞌuveiyarietü
necaninexatacaitüni, ꞌApuruxi yatepüteꞌucaꞌeniva. 13 ꞌAxa
5
xepücatecuaca. 12 Careuyevese
xeniyutexieca xemayeꞌaxüanicü.
ꞌacu xemüvaꞌinüatanicü yuhesüa Titayari masi xecatevapitüaca
miemete. Queri reuyevecaqueyu hipame, ꞌaxa memüxeyurienicü,
nemüvataꞌinüatanicü tacua miemete, titayari masi xecateyutauni
13 Cacaüyari püta müꞌisücamecü
xemünavaiyarienicü. 8 Peru
5 Xepücatehayeva xeyucumaüvatü,
hexeiyani yuri catiꞌeriecame, xüca
me xeyuꞌenietü ꞌesiva xeicüa xüca cünaya yuvaüriyani hamatüana
yaxeteheutevini, neneviericü mucanicü, mücü pücaꞌicuꞌeirieni
xemüꞌayumiemetetünicü, tavari yücüna. 14 ꞌUqui yuri mücatiꞌerie
7 Müpaü pünetinaqueniqueyu,
que müꞌane yuri mücatiꞌerie xüca
xüca yunaitü teüteri nehepaü ꞌiꞌeirimücüni yuri tiꞌeriecame,
meꞌanenenique. Masisü Cacaüyari mecuxi queheyani. Pücaheuyevese
ꞌaixüa tiucaꞌiyaritü yücü taꞌiva ꞌuquitütü ꞌucatütü hesiena
catinivapitüaca yuxexuime, xeime tiviyatü müyuhayevacü xüca müpaü
ꞌipaü, xeimeta müpaü. ꞌaneni. Cacaüyari que mütatiutaꞌini,
8 ꞌIpaü netinivarutahüave müme
cataniutaꞌinieni hesiena
memücaneneüque memücaviqui, temüteviyanicü tecaꞌuximatüarietü
viyurasixi meta. ꞌAixüa caniyümücü taꞌiyarisie. 16 ꞌUca queri petimate,
25 Müme memücaxuriquitüca
xemücayuꞌiyaritüacacü vaüca
vahepaüsita tixaü nepücarexeiya xetehaꞌerivatü. Que müꞌane
Tiꞌaitame yatiuꞌaitacu. Peru que mücarecaꞌüya, Tiꞌaitamesie
nemüticuꞌeriva netinixetaxatüani timiemecü niyuꞌiyaritüaca, que
müpaü netimaitü, Tiꞌaitame mütinaquiꞌasitüani Tiꞌaitame.
caneninenimayaca neniuqui 33 Que müꞌane mürecaꞌüya cuiepa
müseüyenicü. 26 ꞌAyumieme
timiemecü niyuꞌiyaritüaca, que
1 Curinitutari 7, 8 342
xemüpareviyanicü. Nexeviniyamütü
8 Tita cacaüyarixi
memütemaviyari hepaüsita
netinixetaxatüaniqueyu. ꞌIpaü
nepücaꞌutaine. ꞌAixüa ꞌanemecü tetenimaica, quename tanaitü
xemümasiücünicü que müreuyevese tetemate que temütecuꞌeriva. Peru
neputaine, Tiꞌaitamesie mieme yatetemaitü que temütecuꞌeriva,
xemüꞌayumiemetetünicü mücücü tecanihüsieriecuni
xecacuhapanietüvetü. xeicüa. Tetetacanaquiꞌerietü püta
36 Me xüca ꞌüimari hexeiyani
tecaniseiriyariecuni masi. 2 Tixaütü
7 Peru
yunaitü ꞌipaü Xeme xecatehüme tita
mepücatemate. Hipatü ꞌacuxi mütiutixuaverixü neticumaüvacacu
mecacanivaratümaiyavaveni, ne, Tiꞌaitamesie netiviyatü.
mevamaiveꞌerietü 2 Sepa hipatü nüꞌariecame
memüteyumatecü. 8 Mericüte,
nehesie mieme, nevaꞌeiyatü
taꞌicuai pücatasiꞌayeꞌatüani müme memünesixaneta.
Cacaüyarisüa. Sepa 4 Camüsü, heiserie tecatehexeiya
9 Xequeneyucuerivayurieca, capa
temüvaravitücünicü taꞌutüma,
xevarutiquetamüracü müme ꞌivamarixi mehümetüme, que
memücaseseüye, xetecuatü heiserie memüteyurie hipatü nüꞌarisixi,
que xemütehexeiya. 10 ꞌEcü müpaü
Tiꞌaitame ꞌivamama que
xeniu pemütimate, xüca caseüyetü memütevaravitücü, Sepaxita
masixeiyani mana peticuacame que mütiyuriene. 6 Ne xeicüa
9 Camüsü necatinenüꞌave
ne. Necatinüꞌariecame ꞌacu.
Quesusi necatiuxei Tatiꞌaitüvame.
püracaꞌutüarie, meuyevesecü
cuiesaname mücuiesananenicü
yuri tiꞌerietü mexi taꞌicueva,
1 Curinitutari 9 344
17 Xüca nenevaüriyanique
yanecatiniyurieneni niuqui ꞌaixüa
müpaü nemütiyurienenicü, manuyünesie mieme, neta nehesie
345 1 Curinitutari 9, 10
11
memühecüasie. 20 ꞌAxeicüa
ꞌicü tecüxi quepaucua xemanuyeꞌeni,
quepaucua xemüyuyexexeüriva xecatenihecüatacacuni que
que xemütecuaꞌa, Tiꞌaitame mütiumü Tiꞌaitame, mexi canuave.
ꞌIcuaiya pücahücü. 21 Yuxexuitü
30 Müpaü xemüteyuriecü,
tepütecuyuitüariva, Cacaüyari
ꞌayumieme xeneuveraranini yuxevicacu. Mücü canihücütüni que
yumüiretü xeme, xetenicucuyeni, müꞌane yunaime müvacuyuitüva
yuvaücavatü meneucusu. naimecü. 7 Taxexuime tahesie,
4 Yücü tepüteꞌumiquiva,
que mütatiutaxeviriyaxü, xei
ꞌIyari yuxevicacu. 5 Yücü
vaiyari tecanacüne quepaucua
1 Curinitutari 12 350
8 Que
mütiyucanaquiꞌerie,
Cuini mieme que müreuyevese hasuacua pücatapare. Que
mütiyucanaquiꞌeriecacü temütecuxata, mücü
13 Xüca ꞌaiteüya
nevevienique que
memüteniuvave teüteri Cacaüyari
canitaparimücü. ꞌAiteüya que
temütevevie, mücü pücaheuyeveca.
Que temütemaivave, mücüta
tupirisiximama yunaitü, peru xüca canitaparimücü. 9 Xei taparie
15 Neꞌivama,
necanixetahecüasitüiyamücü
niuqui ꞌaixüa manuyüne, que
Yacü xeicüa pücaꞌuyü, ꞌaixüa
que mütiucaꞌiyaricai nehesie
mieme. Ne masi cuini mieme
nemütixecuxaxatüvacai. necatiniꞌuximayaca, müme yunaitü
Xecanitanaquiꞌerieni mücü niuqui, que memücateꞌuximayatavave.
hesiena xeteviyatü xecaniutiꞌuni. Peru ne nepücahücü que müꞌane
2 Xüca cui xeꞌeyexeiyani tita
müpaü mütiyuriene. Cacaüyari
nemütixecuxaxatüvacai, püta ꞌaixüa tiucaꞌiyaritü nehamatü
mücü niuquicü yacatiniꞌuximayaca. 11 Mericüte,
355 1 Curinitutari 15
9 Quitenie catiniuyepiyani
Purutunatumatü ꞌAcahicumatü
ꞌamuyeyevasie nemütiꞌuximayacacü, memüꞌaxüacü yunaitü. Xehesie
yumüiretü meꞌuxivaꞌacacu. mieme mepünesitemavieritüa,
10 Timuteu xüca henuani,
sepa xemücayüvavecai
xequeneyumexüitüaca yunaitü xemahunicü.
mücü ꞌaixüa ꞌiyaricü xehesüa 18 Mecaneniuꞌuxipitüani neꞌiyarisie,
temüyüvavenicü naimecü
Vaürisica temüvapareviecacü hipame
359
2 Curinitutari 1 360
2 Müpaü nepütinemaicai
ꞌana, ꞌaixüa pücayüniqueyu
xüca tavari nenuanique xehesüa
xemüteꞌinaquiꞌerie. 9 ꞌAyumieme
müpaü nepütixeꞌuꞌutüirie,
yanemütimaicacü nexeꞌinüatame
nexeheiveritüatü, netinecühüavetü. xüca naime hepaüsita yaxetecahuni.
2 Xüca nexeheiveritüacaque
10 Que müꞌane xemüteheuyehüviri,
3 Müpaü teꞌutiyuatü
tavari teteꞌisutüa
teüteriyari mepücayüvavecai
memiꞌixüarienicü Muisexi
363 2 Curinitutari 3, 4
7 Mericüte nenaquiꞌerima,
müpaü temüteꞌutahüavariecü
quename müpaü tiyurieni,
tame, taticuxaxatüvacacu
Titu que xemütatexeiyaqueyu,
que xemüteyuheiverie, que
tepütaꞌitieca naime xemüteyumexüitüa nehesie
mütiyusevixima tavaiyarisie mieme. ꞌAyumieme ne masi yemecü
taꞌiyarisie. Tepayeꞌaxüaximeni nepünetemaviecai.
2 Curinitutari 7, 8 368
8 Ne
xapacü sepa que xemüteyuvaüriya tahesie
nemüxeꞌuheiveritüa, yücü mieme Cacaüyari xexeiyacacu,
nepücatinecühüave. Sepa ꞌayumieme yanepütiuꞌutüa.
yücü nemütinecühüavecai 13 Müpaü mütiuyücü, ꞌayumieme
Yücümana 4 vaüriyarica
xeteꞌayeꞌatüani que xemüteyurie.
metasipitüatü mecataniutavavirieni Xeꞌiyari que müꞌanenecai müpaü
müpaü temütevatauniecü, xemüteyuvaüriyanicü, müpaüta
mevaparevietü memüyuxevinicü xequetenayeꞌatüaca, que
Cacaüyari teüterimama vahamatü. xemüteyüvave. 12 Xüca raꞌiyari
9 Mericüsü, müpaü
que xemüteꞌicuxeürie
yuꞌimüari, ꞌesipaüme xeicüa
canicaꞌisanamücü. Que müꞌane
371 2 Curinitutari 9, 10
tepücatacuitüve. 4 Vaisie
müpaü yaxeicüa tepüteyurieni
pücamieme cuya tepüaya cümana ꞌateꞌuꞌuvatü.
temütacuitüve. Pütürücavi 12 Mücü meta, tame
11
meteꞌuximaya. ꞌAsimücatimatepaü
Papuru que mütiucuinixü nepaine, ne masi vaücava
nüꞌari mühücütücaicü yanepütiꞌuximaya. Ne nepüvaraꞌiva
16 Tavari müpaü nepütayüni, müixa netiꞌuximayatü masi, masi
capa xevitü ꞌasinecatimaicame müixa neꞌanutahüivatü, masi
nesiꞌeriecacü. Mesü xüca müpaü vaücava necuveivatü, masi müixa
netiꞌerivani, sepa ꞌasinemücatimate, necuerivaꞌanetü nemümünicü.
siqueresü xequeneneutanaquiꞌerie, 24 Huriyusixi püresusixi que
13 Hairiecari
neniyemieximeni xehesüa
hicü. Yuhutatü ya yuhaicatü
xeme ꞌaixüa xemüteyuriecacü
püta müpaü tepüteꞌivaviri, sepa
tame xaniꞌerivamete temüꞌeriva.
2 Curinitutari 13 378
379
Carasiyatari 1, 2 380
niutacuxanariyarieni pa naitü.
Xequeneutiꞌuti ꞌaixüa, 10 Ne müpaü yuri netiniꞌerieca
5 Cürisitu cataniuxüna
temütanüꞌacacü ꞌiyapaü.
ꞌAyumieme xequeneutiꞌuti
quename xecayupata, yaxeicüa
xemüteyumaicacü meripaipaü.
Masi que müꞌane müxemuina,
ꞌaixüa. Tavari cüye tatacuri que mütipitüarie, müpaü
xepücaꞌanuyetequiyarieni, catiniucaꞌenivamücü sepa que
vaüriyarica xemüteꞌuximayacacü. müpaicü.
2 Camüsü ne Papuru müpaü
11 Neri neꞌivama, xüca müpaü
xemüteyuvaüriya. 18 Perusü
caniseüyecamücü tiyuꞌaitüatü.
xüca ꞌIyari xecuvitüneni, ꞌInüari pücaxuave mixaniꞌerie,
389 Carasiyatari 5, 6
niyucuamanacamücü. 4 Yuxexuitü
memüꞌinüaritüarienicü xitequiyacü,
mequeyuꞌinüatani que memüteyurie. ni müme yamepücatecahu
Mücücü niyutemaviecamücü ꞌinüari niuquiyari que mütiꞌaita.
yuhepaüsita, yutaꞌinüatame que Canivanaqueni xeicüa xeme
mütiuyuri yuxaütame, hipatü xemüꞌinüaritüarienicü, müme
que memüteꞌuyuri yacaraꞌerivatü. mücücü memüyutemamaviecacü,
5 Yuxexuitü yuꞌica mequeꞌatücüni.
metehaꞌerivatü herie que
6 Que müꞌane mütiꞌüquitüarie
xemüteꞌuꞌinüaritüarie. 14 Perusü
meripai yatiyücühüaveca,
pütasiꞌucayasaxü nivemama
müpaü mütinaquecü Cacaüyari. temacünecü, Quesusi Cürisitu
Cacaüyari teüterimama yatarayeitüacacu. Caninaquiꞌaca
nenixevaüritüaca ꞌEpesusie müpaü tiyurienetü. 6 Cataniucayasa
3 ꞌAixüa
queticuxaxasivani mütiyurienecai tahesie
Cacaüyari, que müꞌane mieme ꞌaixüa tiucaꞌiyaritü.
Tatiꞌaitüvame Quesusi Cürisitu Naimecü temaivavemete
müꞌuquiyarieya. Cürisitusie catanayeitüaca catanipitüaca
teteviyacacu mücü ꞌaixüa ꞌaixüa temütecuꞌerivanicü naime
cataniuyurieni tasiꞌupitüaca hepaüsita, 9 catatinihecüasitüaca
391
ꞌEpesutari 1, 2 392
2
yatiyurienecacu. 12 Mücüsie
cuini mieme mütiyurienenicü
teteviyatü heiserie tecanexeiyani sepa que mütitita, tame masi
ꞌEpesutari 3, 4 396
4 ꞌAyumieme neri
neꞌanutahüiyacame
nemühücücü Tiꞌaitamesie netiviyatü,
que müꞌane muyuavi heima
manutitüa teva, nai mühüniyanicü.
11 Mücü müpaü pütivarumi,
5 Mericüsü Cacaüyari
xeꞌüquetü xequenacüni.
Que müꞌane müxenaquiꞌerie
yamemütecahunicü. 7 Mericüte,
2 Xeteyucanaquiꞌerietü
xepümiemetetücai, hicürixüa masi
xequeneuꞌuvani, yaxeicüa hecüaripa xemiemetetütü xenacüne
Cürisitu que mütatinaquiꞌerie, Tiꞌaitamesie xeteviyatü. Hecüaripa
que mütiyuyetua tahesie mieme miemete vahepaü xequeneyüaca.
mümierienicü. Mavaritütü 9 Hecüariya que mütixuaveriya,
15 ꞌAyumieme
yamecatenicahuni que mütiꞌaita
xequeneyucuerivayurieca Cürisitu. Müpaürita yaxeicüa ꞌucari
ꞌaixüa que xemüteꞌuꞌuva. yamequetecahuni que memaitüca
ꞌAsimemücatemate vahepaü vacünama sepa que mütitita.
xepücayüaca, memütemaivave 25 Xeme ꞌuquisi
17 ꞌAyumieme ꞌasixecateyumatepaü
müpaü tiniuyurieni, vaꞌitietü
xepücayüaca, masi ꞌaixüa hacü niuquicü. 27 Müpau
memühümecü. Vaiyarieya
Xeyuxevitü yaxequetenecahuni ꞌumeyarieya tepühüme tame.
21 Xeyuxevitü yaxequetenecahuni 31 Que maine, ꞌAyumieme tevi
6 Türi xequenivaꞌenieca
yuꞌuquiyarima Tiꞌaitamesie
xeteviyatü. Müpaü xüca
Xequeteneuhayeva
xevamarivecatüatü, müpaü
xetemaitü, que müꞌane
xeteyurieca püheiserie. müvacusiyari müxecusiyari
2 Quetinivareuyehüvirieca
ꞌaxeicüa, mücü taheima pacave
ꞌaquemasi ꞌavarusi que maine, Tiꞌaitametütü, yücü pücativaxeiya
mücü ꞌaisica caniveꞌemetüni. teüteri.
Müpaü paineta quename tixaütü
tipitüarieni, müpaü haitü, 3 Müpaü
Cacaüyari que mütivaꞌixiparatüa
petiyurienetü ꞌaixüa pepüꞌitüarieni yucuyaxima
ꞌepepüreutevini cuiepa, haitü. 10 ꞌImatürieca neꞌivama,
4 Xemeta xemüvaꞌuquiyarima
Tiꞌaitamesie xeteviyatü
xepücavahaxüatüaca yütüriyama. xequenetürücariyarieca,
Masi xequenivaveriyani que müꞌane mütürücaüye
xetevaꞌüquitüatü xevaraꞌimaiyatü xetürücariyacacu. 11 Cacaüyari que
18 Naimecü xequeneyunenevieca
Tiꞌaitame Quesusi Cürisituta
xequenevavirieca. Yuheyemecü xüca mevapitüaca ꞌivamarixi
nenevieri xequenepitüaca ꞌIyarisie memücaꞌuximatüariecacü
xeteviyatü. Müpaü xemüteyuriecacü, yuꞌiyarisie, xüca mevapitüaca
xequeneyühütüaca, yemecü memüyunaquiꞌeriecacü
xepücatehayevani xeꞌivavirietü yuri meteꞌerietü. 24 ꞌAixüa
1 Papuru Timuteumatü
tecanixevaüritüaca,
teꞌuximayatamete tehümetütü
catinayeꞌatüamücü tita mütiyuriene
tucari ꞌayeꞌayu quepaucua Cürisitu
Quesusi munuani. 7 Caniheiserietüni
402
403 Piriputari 1
2 Caniyuritüni, Cürisitusie
teteviyatü tecanituicarieca
tecaninütüarieca que
Teüteri vahepaü ꞌanetü
Nayani.
8 Mericüsü
405 Piriputari 2
Cacaüyari xecanayexeiya
yaxeicüa que müꞌane mavari
Cuiepa memütama que müvevi meixeiyapaü yucacaüyari.
temütevahecüatüa Hesiena mieme xeteniꞌuximayaca.
12 Xemeta nenaquiꞌerima, müpaü Xüca neꞌumierieni müpaü yuri
nepütixetahüave, yuheyemecü xemüteꞌeriecacü, nexuriyacü xüca
yaxetenicahucaitüni xehesüa xemavari ꞌuxurimarieni, mücücü
neheyeicacacu. Hicü tevapai necaninaquiꞌacamücü. Xeme
neheyeicacacu masi vaüca yunaitü que xemüteyutemamavie,
peuyevese yaxemütecahunicü ne xehepaü necaninetemavieca.
Cürisitupaü. Yaxequeteneyurieca 18 Mericüte xemerita yaxeicüa
Piriputari 2, 3 406
4 ꞌAyumieme nepaine,
Tiꞌaitamesie xeteviyatü
xecacuyuitüarivatü xequeneutiꞌuti,
yuꞌiyarisie xemücaꞌuximatüariecacü.
Müpaü tixepitüatü
caniꞌüviyacamücü xeꞌiyari,
nenaquiꞌerima. Müpaü sepa xeme ꞌasixemücatemate
nepütixecühüave nexexeiyamütü que mütiyüveni miꞌüviyanicü.
neꞌivama nemüxenaquiꞌerie. Que xemüteyücühüavesie
Xeme xecanihümetüni canixeꞌüviyacamücü Cürisitu
xemünesitemavieritüa, Quesusisie xeteviyacacu.
xehesie catinimasiücüni que
nemüreuyehüviyarie. Yaxeicüa ꞌIcü hepaüsita xequeteneyücühüaveni,
veꞌeme muma que mütiuhanitüariva, que mutayü
neta necanixehexeiyani xeme 8 Mücü meta, neꞌivama, naitü yuri
9 Que xemüteꞌuꞌüquitüarie,
tita nemüreuyehüacai
que xemüteyetuiriyarie, que xepüneteꞌutanüꞌairi heiva
xemüneteꞌuꞌeni, que xemüneteꞌuxei hutarieca. 17 Neticuvaunetü
410
411 Curusetari 1
Cacaüyari. 11 Tepivavirie
tame temütatixexeüriva tevi
xemütürücariyarienicü, vaiyarieyapaü teꞌanenecacu, ꞌiya
naimecü xetürücavitü, ꞌiya canitamuꞌutüni, tisutüvame
que mütitürücaüye marivetü, hücütütü. ꞌIya müquite
para xemüyüvavenicü memanucuꞌuni vamexüacame
xemüteꞌucaꞌenivanicü, canihücütüni, naimecü veꞌeme
ꞌexemüteheutevinicü xecahaꞌatü, mayanicü. 19 Cacaüyari que
12 xeyutemamavietü pamüpariyusi
mütiyuvaüriya, naitü que ꞌanetü
xemipitüacacü taꞌuquiyari. ꞌIya mühücü Cacaüyari, mücü
yüvemete catanayeitüani, tahesie Cürisitusie ꞌacaniuveni. 20 Müpaüta
3 Xüca Cürisitumatü
xeꞌanucuꞌuitüarieni, taheima
timiemecü xequeneyuvaüriyani,
que xemutiyuanecai hipame
vahepaüsita, niuqui ꞌaxa manuyüne
que xemütexüatüacai yutetacü.
haque meca Cürisitu, Cacaüyari 9 Xepücateyuꞌitaiyani. Xequenehüva
4 Cürisitu canitatucaritüni.
tiviyatü sepanetü mücüriyecu
Quepaucua masiücütü mayani, mühuriyu, sepa muꞌinüasie
ꞌanata xeme hamatüana Huriyusixi vaxitequiyacü, sepa
xemasiücütü xecanacünicuni visi mücaꞌuꞌinüasie, sepa tahepaü
müracuꞌanesie. mücaniuve, sepa müsitiyatanaca,
sepa vaüriyarica mütiꞌuximaya,
Que temüteꞌuꞌuvacai meripai, sepa müyunüꞌa, Cürisitu naitü
que temüteꞌuhecuariyarie canihücütüni, yunaime vahesie
5 ꞌAyumieme
müquite catiniviyani.
xequenayuyeitüaca que 12 ꞌAyumieme nepaine, Cacaüyari
Que müreuyevese
4 Xemeta xemüvacusiyarima,
que mütiheiserie
xequetenivapitüaca
yamüvayurienenicü hipame, teꞌuximayatamete, yaxeicüa
xüca hecuamecü ꞌayeyurini xevayurietü, müpaü xetemaitü,
18 ꞌUcari
xequenivaꞌenieca xemeta taheima xemeixeiyacü
yücünama, que müreuyevese yucusiyari.
Tiꞌaitamesie xeteviyacacu. 19 ꞌUquisi
2 Xepücatehayevani
yuxexuime. tiyuꞌuhayemavametütü
neminaquiꞌerie, Remaxi meta
Vaürisica que mütivarunüꞌairiexüa püxevaüritüa.
7 Naime que nemütiuyuri 15 Xequenivavaüritüaca ꞌivamarixi
1 Papuru Sirivanumatü
Timuteumatü
tecanixevaüritüaca Tesarunicatari
püta punua, ꞌIyari Mütiyupatacü
punua, yuricü tetetamaicacu punua.
Xeme xepütemate xesata que
xemüyuyexexeüriva Cacaüyari temüꞌanenecai xehesie mieme.
mütaꞌuquiyarisie xeteviyatü, 6 Xeme xetasiꞌüquetü
417
1 Tesarunicatari 1, 2 418
4 ꞌImatürieca taꞌivama
tepüxetavaviri, Tatiꞌaitüvame
Quesusisüa temiemetetütü
xemüyunaquiꞌeriecacü. 10 Müpaü
xecatenivanaquiꞌerieca yunaime
yuꞌivama naisarie Maseruniyasie
tepüxetuica ꞌaxemuꞌuvanicü memütama. Camü taꞌivama,
que xemütehetima tame tenixevavirieca masi müpaü
tetexecuxaxatüvacacu que xemüteyuriecacü, 11 vaücava
421 1 Tesarunicatari 4, 5
15 ꞌIpaü tetenixecühüaveni
ꞌayumieme tepücaꞌuꞌitutupeni
Tiꞌaitame niuquieya mühücücü, hipame vahepaü. Tepayeneniereni
tame temütahayeva teꞌayeyuyuritü püta, tepütamaica. 7 Cucusumete
xequeneyuseiriyani 20 Xepücaꞌitaveꞌerieca
15 Xequeneyucuerivayurieca
taꞌivamarixi yunaime, pasiecate
capa xevitü ꞌaxa tipinirienicü que memüteyuvaüritüa.
xeime, ꞌiya ꞌaxa miyuricü. Masi 27 Ne nepüxehüritüa Tiꞌaitame
16 Xequeneyutemamavieca
Cürisitu xüca ꞌaixüa tiucaꞌiyarini
yuheyeme. 17 Xecatehayevatü
xehesie mieme. Müpaü xeicüa
xequeneyunenevieca. caniꞌaneni.
TESARUNICATARI
Hutarieca Mieme Xapayari Que Mütivarunüꞌairi Papuru
müme memüyutixexeüriva
Vaürisica Cacaüyarisie meteviyatü.
1 Papuru Sirivanumatü
Timuteumatü
tecanixevaüritüaca Tesarunicatari
Müpaü tetenivacühüaveni, que
xemüteꞌucaꞌeniva, yuri que
xemüteꞌerie mexi xetaveveiyarüva,
xemüyuyexexeüriva Cacaüyari mexi xeꞌuximatüarie, nai
mütaꞌuquiyarisie xeteviyatü, que xemüꞌitüarietüve.
Tiꞌaitame Quesusi Cürisitusie 5 Yaxeꞌitüariecacu canimasiücüni
xeteviyatü. 2 Cacaüyari
Cacaüyari heiseriemecü que
mütaꞌuquiyari, Quesusi Cürisitu mütiꞌinüata ꞌisücametütü.
mütiꞌaitame, ꞌaixüa xüca Müpaü xetetaꞌinüasieme xemeta
meteꞌuꞌiyarini xehesie mieme, xecanimarivacacuni, xehesie que
xüca mexepitüaca yuꞌiyarisie mütinaqueni ꞌaxemuꞌuvanicü
xemücaꞌuximatüariecacü. Cacaüyari tixeꞌaitüvametücacu.
Müpaü mütiyünicü xetenicuineni
Cacaüyari que mütivaꞌinüatani xemeta.
müme ꞌaxa memüteyurie 6 Camüsü, Cacaüyari
423
2 Tesarunicatari 1, 2 424
Cauyumarie ꞌicuyuitüvacacu.
Nai türücaüyetü punuani
que mütinuani Tatiꞌaitüvame ꞌinüarite mütiꞌitava tiyurienetü
Quesusi Cürisitu, xetehaꞌerivatü mamarivaveme. 10 Yamütiyurienecü
425 2 Tesarunicatari 2, 3
püvaranüꞌairiva ꞌirümari
3 Mericüsü ꞌivamarixi,
xequeneyunenevieca tahesie
mieme, Tiꞌaitame niuquieya
müvacuyuitüva, yuri cuitüva müꞌenierienicü naisarie,
memütetaꞌerienicü ꞌitaricasie, ꞌaixüa mücuxasivanicü que
12 memanutaxüriyanicü yunaitü
müyüane xehesüa, 2 tameta
3 Maseruniya
cuieyarisie ꞌinüari niuquiyari ꞌaixüa caniꞌaneni
quepaucua nemüyemieximecai, tevi xüca yaticamieni heꞌerivatü
müpaü nepümatituicacai ꞌinüari mühücücü, 9 müpaü timaitü,
427
1 Timuteu 1, 2 428
vahepaüsita, 10 memüvacumaüva
Quesusi Cürisitu masi vaücavamecü
que müꞌane mücavaꞌüya masiücüme mayeitüanicü nehesie,
mücavacüna vahepaüsita, ꞌuquisi naimecü que müreuterive
hipame ꞌuquisi memüvacumaüva tiucaꞌenivatü, ꞌinüari nemayanicü
vahepaüsita, müme memüvanava mexüacame nehücütütü,
teüteri vahepaüsita, müme memünesihaꞌerivanicü müme
memüteyuꞌitaiya vahepaüsita, ꞌarique hesiena yuri memütetaꞌerieni
müme memüyühüritüa meteꞌitavatü yuheyemecü memayeyuyurinicü.
müme vahepaüsita. Hipatü yunaitü 17 Que müꞌane cuie naime
nepümatiꞌaitüa, nepümasihüritüa
Papuru que mütiuhüritüarie yaxeicüa niuqui ꞌahepaüsita que
12 Pamüpariyusi necanipitüaca mütixasivacai meripai quename
que müꞌane münesitürücariya müpaü petiyurieniquecai. Que
Quesusi Cürisitu mütatiꞌaitüvame, pemütihecüasiecai, cuyapaü
mücü yaneticamieme münesiꞌeriecü, queneyüaneni, ꞌaixüa ꞌanemecü
münesiꞌucayecü müpaü queneꞌamieneni yuri petiꞌerietü
nemütiꞌuximayacacü, 13 sepa ne
ꞌaꞌiyari camasiꞌutateꞌacacu.
meripai nemiseviximacai ꞌaxa 19 Hipatü memitixaniꞌericü
2
15 ꞌIcü niuqui yuricü paine,
ꞌAyumieme müpaü
neuyeveca münaquiꞌerivanicü nepümatituica müpaü
429 1 Timuteu 2, 3
neuyeveca münaquiꞌerivanicü
5 ꞌUquirasi pepücatatieni,
masi pepinütüani
ꞌaꞌuquiyaripaü. ꞌUquisi ꞌaꞌivama
yemecü. 10 Müpaü müꞌanecü,
vahepaü quetinivacühüaveni.
ꞌayumieme tepütetaꞌuxitüa, 2 ꞌUcaravesixi ꞌateteima vahepaü
1 Timuteu 5 432
6
nepünetemaviecaqueyu yemecü.
Vaürisica 5 ꞌAhepaüsita niuqui nepüꞌatüiyarie
1
436
437 2 Timuteu 1, 2
hepaüsita nemüticuxatanicü,
2 Mericüte nenive
quenetürücaüyeni Cürisitu
Quesusi yamatipitüacacu
nüꞌari nuivarite tivaꞌüquitüvame ꞌaixüa mütiucaꞌiyaricü. 2 Tita
1 e Papuru tiꞌuximayatame
N
necanihücütüni Cacaüyarisie
mieme. Quesusi Cürisitu nüꞌarieya
ꞌUquiravesixi teꞌüviyamete
que müreuyevese müpaü
necanihücütüni, yuri netiꞌerietü memüꞌanenenicü
yaxeicüa yuri que memüteꞌerie 5 Mücücü
nemanecuꞌeirieni
müme Cacaüyari müvaranayexei, Cüretasie, pemeiheiserietüanicü
müpaüta netimaitü tita yuri tita müreuyevese,
müraine, que müreuyevese pemüvacuyasaxüanicü
yamütimaicacü Cacaüyari xüca vaꞌuquiyarima xexuime quiecarisie,
ꞌayexeiyani. 2 Müpaü netiniyurieneni
yaxeicüa que nemümatiutahüavixü,
nemitacueviecü tucari mücaxüve 6 que müꞌane mücaniuquimarie,
442
443 Titu 1, 2
2
446
447 Quirimuni
yaquenetineucuetatüa ne. 19 Ne
xüca ꞌaixüa tiucaꞌiyarini xeꞌiyarisie
Papuru nemamacü müpaü mieme.
HEPÜRAYUSIXI
Que Memüteꞌuꞌutüiyari
1 Cacaüyari meripai
tinivacuxaxatüvacaitüni
taꞌuquiyarima, texaxatametemama
veꞌemetütü nayani, müme hepaüna
mecaveꞌemetücacu. 5 Queri
448
449 Hepürayusixi 1, 2
2 Müpaü müꞌanecü,
ꞌayumieme caneuyeveca
Teüteri vanivema quesü
metetitamexi
Hepürayusixi 2 450
3 Mericüte neꞌivama
xemupasie Cacaüyarisie
mieme, ꞌaxeicüa xemutaꞌinierie
Cacaüyari teüterimama que
memüteꞌuxipitüarieca
que müꞌane taheima macave 7 ꞌAyumieme que maine ꞌIyari
xehahüavecacu, müpaü müꞌanecü Mütiyupata,
ꞌayumieme müpaü nepaine, Hicü xüca xeꞌiꞌenieni
xequenaꞌerivani Quesusi. Mücü ꞌutaniucacacu,
nüꞌari nayani, maraꞌacameta nayani 8 Xeꞌuꞌitutupetü xepücaꞌacüne
cuini mieme mütiuhüritüarie. yuꞌiyarisie
Mücü canihücütüni hesiena Que memüteꞌacü müme ꞌana
teteviyatü temütahecüata. 2 Mücü
Quepaucua memüyucuitüvecai
yatinicamieni que maine que nehamatü
müꞌane mihüritüa, yaxeicüa Que memüteꞌuyuri mücü
que müticamiecai Muisexi, tucarisie
Cacaüyari quie quiecatari Quepaucua
vahepaüsita hüritüarietü. memünesiꞌutaꞌinüataxü
3 Peru ꞌicüsie pütiunaquixü
Macumavesie meꞌuꞌuvatü,
masi yemecü veꞌemecü 9 Haque xeꞌuquiyarima
müxeiyarienicü, Muisexi hepaüna memünesiheꞌisipatüvecai,
catixeiyarievecacu, yaxeicüa Sepa neꞌuximayasica
qui vevivame cui veꞌemecü memüxeiyacai huta teviyari
que müticuxaxasiva, veviyaya viyari.
hepaüna caticuxaxasivacacu 10 ꞌAyumieme nepuyehaꞌa ꞌana
qui. 4 Tevi pitivevie naime
miemetexi vahepaüsita.
qui, peru que müꞌane nai Müpaü neputayü,
mütiutivevie, mücü Cacaüyari Yuheyemecü yuꞌiyarisie
canihücütüni. 5 Mericüsü, Muisexi
meneuyexürüveni, nehaitü.
yapüticamiecai Cacaüyari quie Que nemütiuyeica,
quiecatari yunaime vahepaüsita ꞌasimepücateheitimaivave.
que mütiuhüritüarie, peru 11 ꞌAyumieme müpaü
tiparevivame canihücütücaitüni nepütinehüritüa nehaꞌatü,
xeicüa mucayeri mütihecüatanicü Müpaü neꞌutaitü,
tita ꞌarique müticuxaxasivaniquecai Yemecü mepücaꞌayeꞌaxüani
hepaüsita. 6 Cürisitu püta
haque nemüvarecaꞌuxipitüani.
yapüticamie quiecame nuꞌaya 12 Xequeneyucuerivayurieca
memücateꞌeriecai. 19 Mericüte
niupata xeime, Hicü müterüvarie.
ꞌayumieme müpaü tepütemate, Raviri xapayasie müpaü putayü
mepüyutatexi meꞌayeꞌaxüanique müixa viyari ꞌanuyeyacu, yaxeicüa
yuri memücateꞌeriecaicü müme. meripai que mutayü müpaü ꞌutaitü,
tiucuineca yapüretima
6 Mericüsü peuyevese
temütehayevanicü hicü
tetecuxatatü sutüa mieme niuqui
yamüticamienicü. 9 Müpaü
hepaüsita Cürisitu hepaüsita
rayeꞌatüarieca, yuheyemecü manuyüne xeicüa. Tepucüne püta
memütavicueisitüarienicü temayeꞌaxüanicü. Tavari tenari
vapitüatü nayani, yunaitü tepücatavevieni quitüa mieme,
yamemütecahu que maine, müpaü tepücatecuxatani que
10 Cacaüyari ꞌicayecu maraꞌacame
müreuyevese tevi mütihayevanicü
cuini mieme mühüritüarie que mütiyurienecai cümana
mayanicü Merüquiserequi que mümüniquecai, que müreuyevese
mütiuhüritüarie. yuri mütitaꞌerienicü Cacaüyarisie.
2 Müpaü tepücateꞌüquitani hicü
9 Perusü
sepa müpaü temaitüca, memüyühüritüa, mepixata que
masi ꞌaixüa ꞌanemecü quename müꞌane masi vaüca mütürücaüye.
xeteyurie yuri tepüteꞌerie Naimecü xüca yuhüritüani, mücücü
xehepaüsita tanaquiꞌerima, püseiriyarie niuqui, pünami niuqui
quename xetavicueisitüariexime. xüatüarica. 17 ꞌAyumieme Cacaüyari
mütapareque. 12 Peuyevese
tetetaꞌicuevani yuri teteꞌerietü,
Hepürayusixi 6, 7 456
7 Mücü Merüquiserequi,
Saremetari
pütivaꞌaitüvametücai,
müꞌane mütiutahüavarie tita
mütipitüarieniquecai, mücü
hepaüsita müpaü putayü. 7 Niuqui
8 Me xüca ꞌuximatüaricacü
xevitü caꞌayeꞌavetü mücaꞌayanicü,
xecateꞌüquitüarieni yunaitü Cacaüyari ꞌaixüa tiucaꞌiyaritü que
ꞌaxeicüa que memütepitüarie, mütiminiqueyu. Xequeneyüꞌüviyani
cari ꞌavienuari xepünivemama, xevitü capa xemuinanenicü, nana
Cacaüyari xepücanivemama. cuiepa mutineica hasivimecü
9 Mücü meta, tepüvarexeiyacai
mütixuxuaverepaü yüanetü.
taꞌuquiyarima memüteüteritücai. Müpaü xüca tiyurieneni,
Müme metateꞌüquitüacacu yumüiretü meniseviximariecacuni.
ꞌuximatüaricacü tepüvareuꞌeniecai. 16 Xequeneyüꞌüviyani capa
1 Ne Satiyacu
Cacaüyarisie mieme
necatiniꞌuximayatametüni
xeicüa, tixaü huta ꞌiyariyari
cahexeiyatü. Que müꞌane
huta ꞌiyariyari mexeiya, mücü
Tiꞌaitame Quesusi Cürisitusie hamevaripaü caniuyüneni
mieme. Naisarie xemeutayeixüa haramarasie mieme muꞌequepaü
necanixevaüritüaca yunaime muyuanepaü. 7 Mücü müya
4 Xequenayeꞌaxüa xeteꞌucaꞌenivatü
pütivasiüxa. Xuturiyari pücaxürüve,
müpaü xemütemasiücünicü visi mütiyuxexeiyacai putiyünaxü.
müyuxevicü xeꞌiyari, tixaü Yaxeicüata tevi müxicu pütavaxime
mücareuyevesecü. yuyeiyacü sepa que mütiyuriene.
5 Me xüca xevitü xeme
471
Satiyacu 1 472
16 Xepücateꞌirüviyarieca neꞌivama
caniyemieni, yapaucua que
nenaquiꞌerima. 17 Naitü ꞌimiquieri
mütiyuxexeiyacai püratümaiya.
ꞌaixüa müꞌane, nai temüteꞌumiquie 25 Que müꞌane masi mütaniere
5 Xequeneneꞌenieca neꞌivama
xemutiyuane, que xemüteyurie,
nenaquiꞌerima. Tamüsü Cacaüyari müpaü xequetenemaica, ꞌisücame
püvaranuyeteüxixü müme cui canixetaꞌivaviyamücü ꞌinüari
memümamave cuiepa memütama mütasixüna que maine. 13 Que
hutarieca cataniutinuivitüani
Vaürisica tucari temexeiyanicü mexi
hicü. 2 Xecananayexeiyarieni
xecaniꞌüviyarieca Cacaüyari
Cacaüyari que mütimaicai türücariyayacü. ꞌAyumieme
meripaitü taꞌuquiyaritütü. ꞌIyarieya xecanitavicueisitüariecuni,
xepatacacu Cacaüyarisie mieme Cacaüyari que mütihaꞌarisie hicü,
xecaniyüaca. Quesusi Cürisitu que mütimasiücüni xevicueisitüatü
mumieriecü, xemeta xecaniuꞌitiyani tucari ꞌayeꞌayu quepaucua
xuriyayacü, xemüyuvaüriyanicü mütapare.
yaxemütecahunicü que maine. 6 Müpaü xetemaitü
479
1 Pecuru 1 480
hepaüsita. 11 Mepütevautüvecai
müreꞌuxacü, Xeme xequenepasieca
quepaucua müxatacai, que nehesie mieme, ne nemupasiecü.
müꞌane tucari mühecüatacai 17 Mücü yücü cativaxeiyatü
2 Xequetenehayeva ꞌaxa
xeteyurietü naime,
xepücateꞌirümaca, yacü xeicüa
memixaniꞌeri,
Mücütütü sicurita mieme
tutuicame nayani.
xepücatecuxatani, xepücaꞌütesaca, 8 Mücü metatü,
ꞌaixüa xequetenivaxeiyani
Cacaüyari teꞌuximayatametemama yuxexuime. Xequenivanaquiꞌerieca
xequeneyüaca ꞌivamarixi. Xequeteneuyehüvirieca
11 Nenaquiꞌerima cücamete Cacaüyari. Cuiepa tiꞌaitame
xecanihümetüni cuꞌuvamete veꞌemecü ꞌaixüa xequetenexeiyani.
xecanihümetüni. ꞌAyumieme
müpaü necatinixetuicaniqueyu, Cürisitu taꞌinüari patüa
xemütehayevacü yaxeteyurietü que mütiucuinixücü
mütiyucahiveꞌerie vaisie tiviyatü. 18 Teꞌuximayatamete
3 ꞌUcari yaxeicüa,
yaxequetenecahuni que
memutiyuane xecünama.
xetemaitü, mexeteütacacu vahesieta
pütinaque tucari memümiquienicü
xehamatü. Müpaü xüca xeteyurieca
Müpaü xeteyuriecacu, sepa xenenevieri pücaꞌanunamieni.
hipatü yamemücatecahu
niuqui que maine, vaꞌüitama Yaxequeteneyurieca xeꞌiyari
ꞌaixüa ꞌanemecü xeꞌuꞌuvacacu caxeꞌutatienicü
yuri mepütetaꞌeritüarieni 8 ꞌImatürieca
yunaitü
ꞌasixecaꞌutiyuanecacu, 2 mexexeiyatü
xequeneyuxevini que
1 Pecuru 3 484
4 ꞌAyumieme, Cürisitu
yuvaiyarisie que
mütiucuinixü tahesie mieme,
xemüyuneneviecacü. 8 Sepa
naimecü, xequeneyunaquiꞌerieca
yuheyemecü. Tiyucanaquiꞌeriecacu
xemeta xequeneyuhaꞌaritüaca canayeitüarivani vaüca ꞌaxa mütiuyuri.
que xemüteyucuinicü, hepaüna 9 Yuquita xequeneyunaquiꞌerieca
488
489 2 Pecuru 1, 2
xemütehaꞌerivanicü 14 müpaü
quepaucua munua, tevi müpaü
netimaitü, cuitü nepenutihüna ꞌicü mütinaquecaicü xeicüa hasuacu
nevaiyari, que münetiuhecüasitüa pücaꞌatüarie. Masi püꞌatüarie
Tatiꞌaitüvame Quesusi Cürisitu. ꞌIyari Mütiyupata vacuyuitüvacacu
15 Nepünemexüitüa yuheyemecü
teüteri memüpasiecai. Müme
xemüyüvavenicü müpaü yametenicuxatacaitüni
xemütehaꞌerivanicü neyemieyu. Cacaüyarisüa miemecü.
müyuxevicü 2 xemeꞌerivanicü
yuniuqui hepaüsita que mutayü
que memutiyuanecai quename müpaü tiyurieni, sepa
texaxatamete Cacaüyarisie mieme hipatü caheyeꞌatüaveme memüꞌerie.
memüpasiecai, yacatiyüvecacu Masi pücavaüripie ꞌemüreuterecü
cuxi, xemeꞌerivanicüta Tiꞌaitame xecuevietü xeme. Pücayuvaüriya
tiyuvicueisitüvame que mütiꞌaitacai teüteri memütatümaiyarienicü
müme memenüꞌarie xehesüa que ni xevitü, masi püyuvaüriya
memütexecuxaxatüvacai. yunaitü memayeꞌaxüanicü
3 Yemecü peuyevese
para memütehayevanicü que
müpaü xemütemaicacü, memüteyuriecai.
tucari taparirümecacu 10 Peru tucari canayeꞌamücü
494
495 1 Vani 2
12 Cainipaü tepücayüaca.
catasiꞌutatieni ꞌaixüa tepütemaica
ꞌIya ꞌaxa mütiyurienesüa Cacaüyari hüxie, 22 naime
4 enaquiꞌerima
N
yunaime ꞌiyarite
yuri xepücatevaꞌeririeca.
Cacaüyarisie mecaniyecüne,
Cacaüyari mecanimaica. 8 Que
müꞌane mücatiyucanaquiꞌeri
6 Tamesü Cacaüyarisüa
tecatenihecüatani taꞌuquiyari
tecanimiemetetüni. Que müꞌane yunive meyenüꞌacü cuiepa
499 1 Vani 4, 5
6 ꞌIpaüteteniyurieca xüca
Vaürisica tetetacanaquiꞌerieca, tepuꞌuvani
1 Ne
nemüxeꞌuquiyari que mütiꞌaita. ꞌIcü caniꞌaisicayatüni,
necanixevaüritüaca ꞌuca xeteyucanaquiꞌerietü xemuꞌuvanicü,
pemanayexeiyari ꞌanivemata. matüaripai que xemüteꞌuꞌenana.
Yuricü nenixenaquiꞌerieca.
Ne xeicüa pücatixaü, masi Memeuyuyexürüva
tanaitü temeitima tita yuri 7 Yumüiretü
memeuyuyexürüva
müraine tepüxenaquiꞌeri 2 tita
mecaneutayeixüani cuiepa. Müme
yuri müraine tahesie tiviyatü mepücayuhecüata quename Quesusi
muyuhayevacü, mütasiteütacü Cürisitusie tevi matüasie meteviya.
yuheyemecü. 3 Cacaüyari
Müya ꞌanetü canihücütüni
taꞌuquiyari, Quesusi Cürisitu reuyuyehüpame, müya ꞌanetü
taꞌuquiyari münuꞌaya, yuricü tihücü ꞌiya Cürisitu mayeꞌunie.
meꞌutiyuatü meteyucanaquiꞌerietü, 8 Xequeneyucuerivayurieca capa
4 Vaüca nepünetemaviecai
tita Cürisitu mütiꞌüquitasie
nemütimariecü ꞌanivema hipatü meteviyatü memücayuhayeva,
tita yuri mürainesie meteviyatü mücü Cacaüyari mepücahexeiya.
memuꞌuvacü, ꞌaisica taꞌuquiyarisüa Que müꞌane tita mütiꞌüquitasie
mieme que temüteꞌupitüari. tiviyatü müyuhayeva, mücü
5 Hicüri ꞌuca hecuamecü
yuꞌuquiyari pexeiya nuꞌayata
nematiꞌaitüatü nepücamatiꞌutüirie, rexeiya. 10 Xevitü xüca
501
2 Vani 502
memücuꞌuvamete. 6 Müme
ꞌaxa mütiꞌane pepücaꞌüqueni, ꞌaixüa
mecateniutahecüata meyucuxeüriecu mütiꞌane püta queneꞌüqueni. Que
que pemütiꞌacanaquiꞌerie. ꞌAixüa müꞌane ꞌaixüa mütiyuriene
penivayuriemücü pevaparevietü Cacaüyarisüa canimiemetüni. Que
vahuyeta, Cacaüyaripaü müꞌane ꞌaxa mütiyuriene pücaꞌixeiyave
petiucaꞌiyaritü. 7 Que müꞌane
Cacaüyari.
503
3 Vani 504
tiꞌutüvamecü nepücamatiꞌutüiriemücü.
Remetüriyu hepaüsita mepütehecüata 14 Nepümasiheuxeiyamücü püta
12 Yunaitü mepütehecüata Remetüriya yareutevitü, tahüxie teꞌutinenieretü
hepaüsita, tita yuri müraine tepütetaxata.
tihecüatacacuta hepaüsitana, tameta 15 ꞌAꞌiyarisie xüca
meniucayasariexüani müpaü
Vaürisica memütemariꞌitüarienicü. Cacaüyari
1 Ne Cura Quesusi Cürisitusie mepücaꞌayexeiya, mecanipata
mieme necatiniꞌuximayatametüni tita Cacaüyari mütivamicua
Cacuvu ꞌivaya nehücütütü. ꞌaixüa tiucaꞌiyaritü, para
Necanixevaüritüaca xeme memüyutatuanicü merucuyatüvetü
xemünaquiꞌeriva Cacaüyari xeicüa. Mecaniyucuꞌimavani müpaü
mütaꞌuquiyarisie xeteviyatü, meꞌutiyuatü quename mecaꞌimate
Quesusi Cürisitu müxeꞌüviya que müꞌane hücüatü mütacusiyari
xemutaꞌinierie. 2 Xüca
mütatiꞌaitüvame Quesusi Cürisitu.
xenenimayasieca, xüca xepitüarieca 5 Sepa xei mieme müpaü
505
Cura 506
xepitüatü yuheyemecü
Que mütivaꞌimaiyacai xemayeyuyurinicü.
que mütivatuicacai 22 Xequenivanenimayaca
xemüyutixexeüriva ꞌAsiya
Tita Quesusi Cürisitu cuieyarisie. ꞌAixüa xüca
masiücüme mürayeitüa tiucaꞌiyarini xehesie mieme
508
509 Masiücütü Que Müratüa 1
2 Müpaü quetineuꞌutüiri
niuqui tuayame ꞌEpesusie
memüyutixexeüriva vahesüa
ꞌEsimirünasie memüyutixexeürivacai
que mütivarunüꞌairi
mümieme, Müpaü paine que 8 Hicü
müpaü quetineꞌutüiri
müꞌane yuserieta müvaratücü niuqui tuayame ꞌEsimirünasie
xuravesixi ꞌatahutame, que müꞌane memüyutixexeüriva vahesüa
ꞌatahutame cüxeme ꞌutame hurucü mümieme, Müpaü canaineni que
muveviya vahixüapa muyeica. müꞌane mexüacame ꞌimatüreme
2 Neri müpaü nepütimate que
mühücü, que müꞌane müqui matüa
pemütiyuriene petiꞌaꞌuxitüatü manutanierixüta. 9 Neri müpaü
nepücaxeꞌicatüani. 25 Mücü
hipame pepüvarexeiya teüteri
xeicüa, tita xemütehexeiya, mücü Sarütixisie memütama yuꞌixuriqui
xequeneuviya nenuayuque. memücasevixima. Müme nehamatü
26 Que müꞌane mürayuꞌiva, que
meniuꞌuvacuni meꞌanacatuxatü,
müꞌane mücatihayevani nehepaü ꞌaixüa memüteꞌuꞌiyaricü vahesie
tiyurienetü tapareyuque, mücü müpaü mütinaquenicü. 5 Que
pepümave. 18 Nepümasitaꞌimaiya,
ꞌIyari pünesiꞌuvi. Mericüsü
nehesüa queneunanai huru tiꞌaitame ꞌuvenieya mana puvecai
tuminiyari taipa mütapariyarieve. muyuavisie. Xevitü ꞌuvenisie
Mücücü pepeucaveni. ꞌIxuriqui nacateitüni. 3 Que müꞌane mana
19 Queyupaümeme
nitiꞌucaitüni ꞌuvenite xei teviyari
nemüvanaquiꞌerie, müme heimana naucatü. ꞌUvenitesie
nepüvatateꞌa nepütivaꞌüquitüa ꞌuquiravesixi menatecaitüni xei
nevaꞌuximatüatü. ꞌAyumieme teviyari heimana yunaucatü
ꞌaixüa ꞌanemecü queneꞌavaüriyani, meꞌanacatuxatü, yumuꞌusie
quetineuhayeva que pemütiyuriene huru mumayari meꞌanamanatü.
hicü. 20 Neuxei ꞌitupari varita
5 Mücü ꞌuveni manuvecaisie
7
8 Mericüsü quepaucua
mixünaxü seyu ꞌatahutarieca
tatü neucahüiyani haramarasie.
Haramara ꞌesivatücacu xei terisi
Masiücütü Que Müratüa 8, 9 520
11
13
15
Cuiepa que mütiucaxirie Mericüsü xeime ꞌinüari
14 Hicü neneutaniere. Camüsü neniuxeiya muyuavisie
haivitüri mütuxa ꞌacananierecaitüni. mariveme tiyühüxiyatüvame.
Haivitüri heima nacateitüni Niuqui tuayamete nenivaruxeiya
que müꞌane Yuri Tevipaü ꞌatahutame ꞌatahuta cuiniyayari
mütiyuxexeiyacai, yumuꞌusie huru memexeiyacai ꞌimatürieca miemete.
mumayari ꞌanamatü, yumamasie 2 Hicü haramarapaü ꞌaneme
16 Mericüsü xeime
neniuꞌenieni carima
müvativarücanicü teüteri taicü.
9 Teüteri menitivariquecaitüni cuini
Masiücütü Que Müratüa 16, 17 530
20 Mericüsü niuqui
tuayame neniuxeiya
muyuavisie ꞌacamiecame yavi
manucuquenicü. Vacucuyame
heiserie pücahexeiya vahepaüsita
hutarieca memücuinicü, müme
ꞌacuecame para mürevatiyepienicü masi maraꞌacate mepühümetüni
meucatevasie, carena caunariyari Cacaüyarisie miemete Cürisitusie
ꞌamüpa ꞌahurietü yumamasie. miemete. Hamatüana teꞌaitamete
2 Hicü mücü cu niuviya meripai
mehümetütü mepüteꞌaitani xei
mümieme Cauyumarie mühücü miriyari viyari.
Satanaxi mühücü. Canecuvieni 7 Mericüsü quepaucua mütapare
pücaꞌanierecai. 2 Cacaüyari
21 Hicü muyuavi
mühecua cuie mühecua
neniuxeiya. Meripai mieme
Cacaüyarieya necanayeimücü,
ꞌiyata nenive rayani.
8 Peru queyupaümetü memamatü