Wuolah Free Fauna Eta Flora Apunteak

Fauna-eta-Flora-apunteak.
pdf
IngurumenZientz
Gestión y Conservación de Fauna y Flora
3º Grado en Ciencias Ambientales
Facultad de Farmacia - Campus Álava

Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea
Reservados todos los derechos.

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
Faunaren eta Floraren Kudeaketa eta
Kontzerbazioa
Ainhoa Arburua, Xabat Mujika, Xabier Carretero, Eneko Delgado eta Unai Goicolea
Ingurumen Zientzietako gradua

2022-2023
a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7190714
Reservados todos los derechos. No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
LEHENENGO GAIA: Legeria
Ingurumeneko ekosistemen eta biodibertsitatearen egoera gero eta kaltegarriagoa da, eta
hau hainbat faktore edo aldagairen eraginez gertatzen da: (antropozenoa)
Horrez gain, ez dakigu zehatza mehatz hauetatiko askoren egoera erreala:
Egoera txarrenean dauden ekosistemak belardiak, nekazal eeremuak, itsasoko eta

hezetasun handiko inguruneak dira.
Te has descargado este apunte gracias a la publicidad. También puedes eliminarla con 1 coin.
Gestión y Conservación de Fa...
Banco de apuntes de la
Kasu honetan nekazal eremu estentsiboa abandonatuak izan dira eta hauetan segida
ekologikoa aplikatuz basoa agertu da. Nekazal eremuko biodibertsitate aberatsa atzean
utziz:
Ekosistema eta espezieak kudeatzeko haibat aukera desberdin daude, hartzaren eta
azkonarraren kasuan adibidez hautatu zen kudeaketa eredua hauek hiltzea ziren; sortzen
zituzten kalte eta gaixotasunek onuren baino esanguratzuagoak direlako.
Galtzorian dauden ekosistema hauen babesteko eta kudeatzeko bi eredu mota nagusi
daude: kudeaketa prebentiboa eta aktiboa
- Kudeaketa prebentiboa:
Giza ekintza eta jarduera mugatuan datza, eredu hau gehienbat ekosistema
primarioetan eta bertako espezieak babesteko erabiltzen dira.
Ekosistema primariontzat modu naturalean jariatzen diren edo geldituta dauden

ur-gorputz guztiak (errekak, ibaiak, putzuak, urmaelak), hezegune guztiak, basoak
(baso tropikalak, behealdeko lurrak, menditarrak, hosto zabaleko basoak, koniferoen
basoak) eta jatorrizko beste ekosistema batzuk, hala nola basoak eta sastrakak
aurkitzen dira.
Kudeaketa sistema honek Naturgune Babestuak (NB) babesten ditu, hauen arteko
konektagarritasuna bermatuz beti eta matrizeak ahaztu gabe (naturguneen inguruko
eremuak). Horretarako babestu nahi den eremua hesitzen da (inor sar edo irten ez
dadin).
Horrez gain metodo honek inguruko zein barneko produkzio eta kudeaketa sistemei
loturiko biodibertsitatea kontserbatzen du; landa garapen jasangarria defendatuz
(adibidez nekazal eremuak eta bertan bizi ohi diren espezieak)..
- Kudeaketa aktiboa:
Aisialdirako giza jarduerak debekatu eta ingurunea babesteko gizakiaren interbezioan

datza. Lau atal ditu:
1. Ezagumendua: Inbentarioak: zentsoak, monitorizazioa bezalako herramientak

erabili.
2. Diagnostikoa: Kontserbazio egoera. Adierazleak finkatu
3. Planifikazioa: Analisia-Helburuak-Estrategiak-Planak garatu
4. Kudeaketa aktiboa: Kudeaketa aktiborako teknika eta metodoak erabiltzea
Kontzerbaziorako estrategiak garatzerako orduan, araudiaren beharra (Europarra, estatala,

lokala) dago, kasuan kasu egin beharreko ekimenak arautuko dituen oinarri legala izan behar
dutelako.
Hori bai, kontzerbaziorako antolamendu orokorrerako bi aldagai aztertu behar dira:
- Kontserbazio biologia: mehatxuak, ezagutza eta diagnostikoak
- Espezieen suntsipen faktoreak

- Mehatxu eta babes kategoriak
- Banaketa eremua, bizi zikloak, endemismoak…
- Populazioen tamaina eta dinamika
- Dibertsitate genetikoa
- Populazioen bideragarritasuna
- Kontzerbaziorako kudeaketa:
Babesguneak eta espezieentzako bideratutako teknikak:
- Naturgune babestuak
- Habitat babestuak
- Espezie babestuak
- Ekintza motak -> Eskura ditugun baliabideak
- Estrategiak, Planak -> Jarraipena
- Kudeaketa aktiboa
- Lurraren zaintza
Estrategien garapena:
1. Helburu nagusia erabaki:
Kudeaketaren asmoa finkatzea, hau orokorra izango da, ekintzek izango duten
ondorioa. (Adb. Ferrasaguzar mediterranearraren gainbehera gelditu)
2. Helburu nagusia lortzeko helburu teknikoa erabakitzea:
Helburu espezifikoa da, eragingo den agentea adieraziz, kudeaketa aurrera

eramateko aukera hoberenak hautatzea. (Adb. Babeslekuen protekzioa, populazioen
arteko lotura bermatzea, hábitat egokia babestu/sustatu, populazio berriak sartzea…)
3. Helburu teknikoa, zein ekintza eta jarduera espezifiko eta zehatzekin egingo den
erabakitzea:
Kudeaketarako aukera hoberena lortzeko zereginak. (Adb. Kobazuloak babesteko

itxitura perimetrikoak edo sarreran, lurjabeei hesibiziak mantentzeko dirulaguntzak)
Honako hau da gaur eguneko kontzerbazio araudia:
Kontserbazio legeria:
- Nazioarteko legeriak: ez dute izaera judirikorik, sinatzeak prestigioa dakar eta

nazioarteko presioa. Egitura eta erakunde bereziak jarraipenerako eta herrialdetako
legeak edukiz betetzeko aukera
- Araudi europearra: balio juridiko eta penala dute (Europako Justizia Auzitegia)
- Gainontzekoak: izaera juridiko eta penala
Nazioarteko Hitzarmenak:
Nagusienak edo garrantzitsuenak hauek dira:
4. Bernako Hitzarmena (1979):
Europako Basabizitzaren eta Ingurune Naturalen Kontserbazioari buruzkoa.
Aintzat hartutako espezieak II eta III Eranskinetan zerrendatu dira. Basafauna eta
Flora, eta haien habitat naturalen kontserbazioa bermatzea Europan, bereziki
kontserbatzeko hainbat Estaturen lankidetza beharrezkoa duten espezie eta
habitatak.
5. CITES konbentzioa:
Espezie mehatxatuen Nazioarteko Merkataritzari buruzkoa.
Aintzat hartutako espezieak, I, II eta III Eranskinetan zerrendatu dira. Mehatxatutako

basanimalia eta basalandare bizi edo hilen, edo haien atal eta eratorritako
produktuen, exportazio, berrexportazio eta inportazioa erregulatzen ditu. Aleen
edozein bidalketa ontzat eman ahal izateko merkatal baimen eta ziurtagirien sistema
ezarri da.
Nazioarteko lankidetzaren jarraipen eta bultzada NBEk administratutako Idazkaritza

baten eta bi urte eta erdiro biltzen den Aldeen Batzar baten esku dago.
6. Ramsareko Hitzarmena:
Nazioarteko Garrantzizko Hezeguneei buruzko Hitzarmena (bereziki hegazti urtarren

habitat gisa). Edozein motako habitat urtarren babesa, itsasbeheran 6 metro sakon
baino gutxiago duten itsas urak ere.
Hezegune eta bertako baliabideen (beraz hegazti urtarren) kontserbazio eta ustiaketa
egokia; ekintza nazional eta nazioarteko elkarekintza bidez, munduan garapen
iraunkorra lortzeko asmoz. Zazpi eskualde funtzional: Afrika, Asia, Europa E,
Neotropikoa, Ipar Amerika, Ozeania eta Europa M
Europar Batasuneko araudia:
- 2009/147/EC Zuzentaraua edo Hegaztien Zuzentaraua:
Hiru printzipio ditu:
1) Hegaztien dibertsitatea eta haientzako habitat-azalera gorde, mantendu edo

berrezartzeko beharrezko diren neurriak hartzera derrigortzen ditu estatu
kideak;
2) Gune garrantzitsuen babesa, kudeaketa eta berreskurapena;
3) Espezie, arrautz, habi eta habitaten babes-maila xedatzen ditu.
Aintzat hartutako espezieak, I, II eta III Eranskinetan zerrendatu dira
- I Eranskina: beraien habitaten kontserbazio berezia behar duten espezieak:
a) Galtzeko arriskuan dauden espezieak;
b) Beraien habitaten eraldaketekiko zaurgarri diren espezieak;
c) Espezie arraroak, populazioak urriak direlako edo banaketa azalera

murritza izateagatik;.
d) Habitat bereziak behar dituzten bestelako espezieak (ZEPAk)
Komunitate autonomiko bakoitzak BBE-ak (Hegaztientzako Babes Bereziko
Eremuak; erderazko ZEPA), izendatu. BBE hauek zuzenean sartuko dira Natura
2000 sarean (Europako babesguneen sarea).
- II Eranskina: ehiza-espezieak, estatuetako legeriak araututa.
Soilik espezie hauek ehizatu daiteke Europan, baina lurralde bakoitzak
espezie bakoitzaren egoera desberdina daukanez; bi atal dauzka.
Lehenengoan europa mailan daukan egoera azaltzen du (Europa mailan
ehizatu ahal den edo ez) eta bestean bakarrik zein herrialdetan populazio
horren handia da, zeinetan ehiza posiblea den esaten duena.
- III Eranskina: espezie merkaturagarriak.
Horrez gain laugarren eranskin bat dago, ehiza eta atzemate-metodo debekatuak
biltzen dituena.
- IV Eranskina: ehiza eta atzemate-metodo debekatuak: (besteak beste metodo

selektiboak eta suntsigarriak)
a) Lakioak, miskelak, amuak, erreklamo moduan erabilitako hegazti

biziak itsututa edo mutillatuta, grabagailuak, tresna
elektrokutatzaileak.
b) Argi-iturri artifizialak, ispiluak, ituak argiztatzeko tresnak, gauez tiro

egiteko bisorekonbertidore edo irudia anplifikatzeko tresnak.
c) Lehergailuak.
d) Sareak, zepoak, beita pozoitu edo beita trankilizanteak. Kargadorean

kartutxo bi baino gehiago izan ditzaketen arma semiautomatiko edo
automatikoak.
Pasa eta kontrapasa:
- Pasa: ehizatzea posiblea da, txoriak ugaldu ostean datozelako.
- Kontrapasa: debekatuta dago ehizatzea, txoriak ugaltzera doazelako eta

espeziearen biziraupena bermatzeko garrantzitzua da.
Hegaztien zuzentaraurekin ariketa:
- 92/43/EEC Kontseiluaren Zuzentaraua edo Habitaten Zuzentaraua:
Europak BGL-ak onartu eta Estatuek kudeatzen dituzte
Hiru printzipio ditu:
1) Biodibertsitatea kontserbatzen lagundu Europako habitat naturalen eta

basafauna eta basafloraren kontserbazioaren bitartez;
2) Batasunaren intereseko habitat eta espezieen mantentze edo berrezarpena;
3) Hartutako neurriek aintzat hartuko dituzte beharrizan ekonomiko, sozial eta

kulturalak, eta bai tokian tokiko berezitasunak ere.
Aintzat hartutako espezieak, II, IV eta V Eranskinetan zerrendatu dira.
Estatu-kide bakoitzak bere lurraldean BGL-ak (Batasunaren Garrantzizko Lekuak)

izendatu beharko ditu, zuzentarauean zerrendatutako habitat eta espezieak
babesteko.
BGL-ek bestalde Natura 2000 sarea (babestutako tokien sare europarra) osatuko
dute. Helburua toki horiek KBE bilakatzea da (Kontserbazio Bereziko Eremu) 220
habitat eta 1000 sp babesteko (I eta II eranskinetan hurrenez hurren): 6 urteko epean.
Kontserbazio Bereziko Eremuak, KBE (ZEC) batasunaren Intereseko tokiak dira eta
Eusko Jaurlaritzak izendatuak. Bertan, tokiaren izendapena justifikatu duten habitat
zein fauna eta florako espezieen populazioen gaineko kontserbazio eta
berreskurapenerako neurri egokiak ezarriko dira.
Bost eranskin nagusi daude:
- I Eranskina: Batasunaren intereseko habitat motak, beraien kontserbaziorako

Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE=ZEC) izendatzeko beharra dutenak.
- II Eranskina: Batasunaren intereseko animalia eta landare espezieak, beraien

kontserbaziorako Kontserbazio Bereziko Eremuak izendatzeko beharra
dutenak.
- III Eranskina : Batasunaren Garrantzizko Lekuak (LIC) eta Kontserbazio

Bereziko Eremuak (ZEC) izendatzeko lekuek bete beharko lituzketen
erizpideak.
- IV Eranskina : Babes hertsia behar duten batasunaren intereseko animalia eta

landare espezieak (ez dago hegaztirik).
- V Eranskina: Batasunaren intereseko espezieak, naturan biltzeko eta

ustiatzeko kudeaketa-neurri zehatzak behar dituztenak beraien populazioak
egoera faboragarrian mantentzeko.
Zenbait espezie bigarren eta laugarren eranskinetan egon daitezke aldi

berean, baina zenbait lekutan populazioa handia denez ustiatu daiteke; hau da
bostgarren eranskinean daude baita (Canis lupus signatus sp. eta Dueroko
populazioa)
- Natura 2000 Sarea:
Natura 2000 sarea Europar Batasunerako biodibertsitatea zaintzeko eremuen sarea

da, honek kontserbazio-eremu bereziak ditu, Habitaten eta Hegaztien zuzentarauaren
arabera izendatuak izan direnak.
- Helburuak:
1) Batasunaren intereseko Habitatak zein Batasunaren intereseko

Espezieen populazioak kontserbazio egoera faboragarrian mantendu.
2) Sarea osatzen duten tokien osotasuna mantendu (Kudeaketa Planak:

kontserbazio neurriak garatuz).
3) Sarearen koherentzia mantendu (konektagarritasuna izatea).
- KBEetan:
a) Kontserbazio neurriak aplikatuko dira: egoera faboragarria.
b) Kudeaketa Planak.
c) Konpentsazio neurriak, hala badagokio.
d) Eskakizun zorrotzagoak lehentasuneko habitat eta espezieekin.
- Natura 2000 sarea sortzeko prozesua:
KBEtik pasatzerakoan, Europako batzordeak ebaluaketak egin ikusteko ea jarritako

helburuak betetzeko neurriak edo jarduerak ematen ari diren KBE horretan.
(Lurralde Historikoen Legea eta EAEko naturaren kontserbazioarako Legearen arabera: EAEn
bai BGL, KBE eta BBEak (LIC, ZEC eta ZEPA) Eusko Jaurlaritzak proposatzen ditu Foru
Aldundiekin adostuz, baina azken hauek dira kudeaketaren arduradun).
- Arazoak:
Kudeaketa mekanismo eta tresnak erabat zehaztugabe daude, finantziazioari

buruzko zalantza asko sortzen dira (kudeaketa planek neurriak suposatzen dituzte
eta neurri horiek dirua), sarea martxan dagoenean administrazio bakoitzak bere
azaleraren %20 aktiboki kudeatu beharko du eta gainera ZEPA eta LICei etengabeko
erasoak ematen dira (hirigintza presioa, eski pistak, aireportuak, etab).
Estatu espainarreko faunaren kudeaketarako esparru legala:
- Ehiza legea:
Literalki deritzen “fieras y animales dañinos” (otsoak, hartzak, arranoak…) diren
espezieen zerrenda publikatzen da eta berauek hiltzeko ordainsariak ezartzen dira.
Lege honen helburua ehiza-espezieak babestea da.
Zenbait kasuta lehenago “pizti” (alimaña) izandako espezieen ehiza debekatu (ad.
eguzki arrano iberiarra), eta espezie babestu izendatzera aldatzen da.
- 4/89 Legea, Naturguneen eta Basafauna eta Basafloraren Kontserbazioari buruzkoa:
Honen helburua Espezie Mehatxatuen Katalogo nazionala eta Katalogo

autonomikoak eratzea dira, eta katalogatutako espezieentzako Kontserbazio Planak
inplementatzeko beharra deklaratzea da.
Katalogo bat dokumentu administratibo bat da, bertan agertzen diren espezie guztiak
babestuta geratzen dira. Ez du esan nahi hor agertzen direnak babestuta egon behar
direla (liburu gorria adibidez, zeinetan aditu batek esan dezake adibidez txori sp. bat
babestuta egon beharko litzatekela), baizik eta, hor agertzen diren espezieak
dagoeneko babestuta daudela.
Espezie bat katalogoan biltzen bada, beraz, hori ez babesteak ondorio legalak eta
betebehar legalak izango dituela. Liburu gorri bat, aldiz, aditu batek egin dezakeen
zerrenda da esanez ze espezie egon beharko lirateken, bertan dagoen espezie bat ez
du zertan katalogoan egon behar.
Lege honek dituen akzio planak:
- Berreskurapen Planak (galzorian = en peligro)
- Habitataren Kontserbaziorako Planak (habitaten aldaketekiko sentikor =

sensibles a la alteración del hábitat)
- Kontserbazio Planak (zaurgarri = vulnerable)
- Kudeaketa Planak (interes berezikoa = interés especial)
- Ley 42/2007, del Patrimonio Natural y la Biodiversidad: 4/89 legea ordezkatzen du
(Europan berrikuntza asko ematen direlako eta legea berritu beharra dagoelako)
Ondare Natural eta Biodibertsitaterako Estatu Komisioa eta Estatu Kontseilua sortu
dira, lehengo Naturaren Babeserako Komisio Nazionalaren erantzunkizunak hartuz.
Gainera osagarrituta agertzen dira eta plan eta tresnak egituratzen dituzte, batzuk
berriki sortuak eta araudiaren garapenaren zain, eta beste batzuk dagoeneko ezarriak
zeudenak baina indartuak izan dira.
Haibat puntu lantzen ditu:
1. Ondare Natural eta Biodibertsitatearen Inbentario Espainiarra.
2. Ondare Natural eta Biodibertsitaterako Estatuko Plan Estrategikoa.
3. Baliagai Naturalen Ordenaziorako Planak.
4. Galtzeko Arriskuan dauden Habitaten Katalogo Espainiarra.
5. Babesturiko Naturguneen Katalogo Espainiarra, Natura 2000 Sarea eta

nazioarteko tresnen bidezko babesguneak.
6. Babes Bereziko Erregimenean dauden basa Espezieen Zerrenda,

Mehatxatutako Espezieen Katalogo Espainiarra eratuz.
7. Basa espezieen Material Biologiko eta Genetikoa duten Bankuen Inbentario
Espainiarra.
8. Espezie Exotiko Inbaditzaileen Katalogo Espainiarra.
9. Ehiza eta Arrantzarako Inbentario Espainiarra.
10. Biosfera Erreserben Sarea.
11. Ondare Natural eta Biodibertsitateari buruzko ezagumendu Tradizionalen

Inbentario Espainiarra. (ezagumenduen ondarea)
12. Ondare Natural eta Biodibertsitaterako Funtsa.
- Real Decreto 139/2011, de 4 de febrero, para el desarrollo del Listado de Especies

Silvestres en Régimen de Protección Especial y del Catálogo Español de Especies
Amenazadas.
Kategoria bereizi bat babespen handiagoa behar duten espezientzat (Zuzentarauak

hala esaten duelako, agian berez espezie hori hemen ez dago galzorian, baina
kategoria berri bat sortzen da horiek sartzeko).
Espezie exotiko eta inbaditzaileei dagokionez:
- Real Decreto 630/2013, de 2 de agosto, por el que se regula el Catálogo español de

especies exóticas invasoras:
Lege honek dio administrazioek hartuko dituztela espezie hauen aurkako neurriak eta
hauek izango direla gestioaren arduradunak. Hala nola, harrapatutako indibiduoen
garraiorako eta eliminaziorako ahalmena eta betebeharra ematen die.
Gestiorako administrazioak eliminaziorako zein ustiaketarako planak sor ditzake

(interesen arabera).
- Aprobatutako Kontserbazio Estrategia Nazionalaei dagokionez:
Hauek espezie inbaditzaileen sarrera edo beste edozein arrazoi dela eta arriskuan
dauden espezieak babesteko estrategiak dira. Besteak beste honako espezie hauek
biltzen ditu: Katamotz iberiarra, Hartz arre kantauriarra, Ugatza, Bisoi europarra…
Estatu-mailako bestelako legeen artean:
- Ingurune itsastarraren babesari buruzko legea:
Lehen aldiz ingurune itsastarraren babes osoa bermatzen du itsasoarekin lotura

duten politikei begira.
Honek esparru juridikoa ezartzen du itsas ingurunearen egoera ona eta honen
babesa eta kontserbazioa lortzeko eta baita ekosistema itsastarren berreskurapena
lortzeko; kutsaduraren prebentzioa eta desagerpena bermatu nahian.
Lege honetatik eratorria den beste lege hau ere badaukagu:
- Itsas Eremu Babestuaen legea (Áreas Marinas Protegidas):
Zenbait zonalde RAMPE (Red de Áreas Marinas Protegidas de España) izendatzen

dituena.
EAEko araudia:
- Euskadiko Naturaren Kontserbazioari buruzko legea:
IV Tituluan basafauna eta basaflorako espezieak eta haien habitaten kontserbazioa

bermatzeko beharrezkoak diren neurriak zerrendatzen ditu.
- Ondare genetikoaren preserbaziorako Erizpideak
- Espezie autoktonoak definitzen dira
- EAEko Espezie Mehatxatuen Katalogoa eratzen da; katalogatutako espezieen

gaineko debekuak xedatzen dira; eta katalogatutako espezieentzako
Kudeaketa-Planak inplementatzeko beharra deklaratzen da katalogoan dauden

espezie guztientzat.
EAEko Espezie Mehatxatuen Katalogoko kategoriak:
- Galzorian
- Kaltebera
- Bakana
- Interes berezikoa: kulturalki polita dena, kulturarekin lotutakoa... ez da zertan

arriskupeko kategoria izan.
- 9/2021 LEGEA, Euskadiko natura-ondarea kontserbatzeari buruzkoa:
2014ko legea balioztatzen du eta bostgarren artikulo bat gehitzen du: espezie
basatien babesa. Horrez gain espezie inbaditzaileen katalogoa ezartzen du.
Babes Bereziko Araubidean dauden Espezie Basatien Euskadiko Zerrenda sortuko da,
zeinetan Estatuko Zerrendan agertzen diren eta EAEko lurraldeeremua duten
espezieez gain, balio zientifiko, ekologiko eta kulturalagatik, edo haien berezitasun,
urritasun edo arrisku mailagatik arreta eta babes berezia behar duten espezieak
biltzen diren.
Espezie basati mehatxatuak kategoria hauetan sailkatuko dira:
a) Galzorian: egungo egoera eragiten duten faktoreek berdin jarraitzen badute,

irauteko aukera gutxi duten espezieak.
b) Kalteberak: kalte egiten dieten faktoreak zuzendu ezean, berehalako

etorkizunean aurreko kategoriara pasatzeko arriskua duten espezieak.
Kontserbazio balioaren araberako espezieen klasifikazioa:
- Mehatxatuak: arriskupean daudenak.
- Aterki (Umbrella): tamaina handiko espezieak, kontserbazio eraginkorra izan

dadin azalera handiak behar dituztenak.
- Enblematikoak-Ikurrak (Flagship): espezie ezagunak eta erakargarriak, beraien

irudia kontserbazio-programen finantziaziorako erabil daitekena.
- Gakoak (Keystone): kate trofikoan duten egoera dela eta beste espezieen
presentzia edo/eta kopurua kontrolatzen duten espezieak.
- Ekosistema sortzaileak (Ecosystem engineers): ekosistemetako oinarrizko

parametroak, hala nola materia edo/eta energiaren fluxuak, kontrolatzen
dituzten organismoak.
- Indikatzaileak: beraien agerpena beste espezie batzuen agerpenarekin lotuta

dago edo habitataren egoera jakinak islatzen ditu.
BIGARREN GAIA: Ehiza
Biodibertsitatearen mehatxu faktoreak:
- Ugaztun lurtarrak:
1. Habitat suntsipen eta eraldaketa (bigarren faktoreak baino 3 bider sp

gehiagori eragiten dio)
2. Kutsadura (klima aldaketa barne)
3. Giza molestiak
4. Zorizko heriotzak: ibilgailu istripuak, harrapeta ez zuzenak
5. EEIak
6. Ustiaketa: ehiza eta bilketa
- Ugaztun urtarrak:
1. Zorizko heriotzak: arrantza sareetan harrapatuta

2. Kutsadura
3. Ustiaketa: bale-arrantza, batez ere sp mehatxatu batzuei
- Ur-gezetako arrainak:
1. Kutsadura: mehatxu zabalduena

2. EEIak: mehatxu larrienak
3. Ur kaptazioak: mehatxu larrienak
4. Lehorteak
5. Urtegiak
6. Nekazaritzako isurkinak
7. Isurkin urbanoak
8. Arrantza
- Ur gazitako arrainak:
1. Usitaketa: gainustiaketa
- Anfibioak:
1. Habitat galera
2. Kutsadura eta aldaketa klimatikoa
3. EEIak
- Hegaztiak:
1. Babesturiko espezie mehatxatuen heriotz ilegala: batez ere ehiztariek

eraginda
2. Nekazaritza eta akuikulturak: lur erabileran aldaketak (intentsifikazioa eta
lurra uztea).
3. Kutsadura: pestizidengatik eta petrolio isurketengatik.
4. EEIak
Ehizaren inpaktua biodibertsitatean:
Ez da mehatxu larrienetakoa, baina hau horrela izan ez dadin ondo kudeaturiko ehiza
iraunkorra sustatu behar da, ehizakorrak diren animalia populazioen tamaina aldiro ezagutuz
eta hauen joerak aztertuz. Gainera, ehiza kupoak aldiro zehaztu, ajustatu, berrikusi beharko
lirateke.
- Berunezko munizioa: Toxikotasunarengaitik debekatua izan beharko litzateke. Kate

trofikoan sartu eta metatu, saturnismoa eragin dezake, hilkorra delako. Hezegune eta
ur masen inguruan debekatuta daude.
Estatuko Ehiza legeraren tituluak:
I. Titulua: xedapen orokorrak
Helburu bezala ehiza arautzea; bertako ehiza-espezieak babestea, zaintzea eta sustatzea;
ehizaren aprobetxamendua antolatzea iraunkortasun-printzipioen arabera eta ehizan aritzen
direnek natur ingurunearen kudeaketa iraunkorrean parte har dezaten lortzea ere.
Ehizatzea da gizakiak, arte, arma, animalia edo bestelako modu homologatuen bidez
animaliak bilatzea, erakartzea, esestea edo jazartzea, azken buruan, animalia horiek hiltzeko
edo harrapatzeko asmoz. Baina soilik ehizaki izendatutako espezieak ehizatu daitezke.
Foru Aldundiek baimendu eta kontrolatuko dute ehiza-espezieen errepoblazioa, baita ehizaki
izendatutako espezieek antzeko jatorri genetikoa izatea.
Ehiza eta arma baimena Foru Aldundiek emango dituzte baina EAE osoan ehizatzeko balio
dute.
Ehizateko zonaldeei dagokionez, ehiza-barrutietan (coto de caza) eta zainpeko
ehiza-eremuetan Ehiza Antolamendu Plan teknikoei jarraituko zaie. Aprobetxamendu
erkideko lurretan, berriz, Foru Aldundiek publikaturiko debekualdiei buruzko Foru Aginduetan
datorrena. Araubide bereziko lurretan araudi bereziari jarraitu beharko zaio.
II. Titulua: ehiza espezieei buruz
Bi izendapen daude:
1. Ehiza larria: basurdea, oreina eta orkatza sartzen dira.
2. Ehiza xehea: askotariko espezieak sartzen dira:
a) Ugaztunak: azeria, erbia eta untxia daude.
b) Hegazti sedentarioak
c) Hegazki migratzaileak
d) Hegazti urtarrak
III. Titulua: ehiza lurrei buruz
1. Ehiza lurrak: aprobetxamendu erkideko lurrak, zainpeko ehiza-eremuak,

ehiza-barrutiak eta ehiza-txakurrak trebatzeko edo ehiza-jarduerak egiteko eremuak
a) Aprobetxamendu erkidegoko lurrak: 100 ha baino gehiagoko lurrak, publiko

zein pribatuak. Batez ere espezie migralarien ehizarako.
b) Zainpeko ehiza-eremuak: Ehiza Antolamendu Plan teknikoa beharko dute,

gehienak Aldundiek kudeatuta baina lur publiko zein pribatuak izan daitezke.
Gainera, azaleraren %10a fauna-erreserba izendatu beharko da (Gipuzkoan
%65-a).
c) Ehiza-barrutiak: Ehiza Antolamendu Plana, titular bat (orohar ehiza federazioa

edo ehiztari elkartea) eta gutxienez 500 ha ehiza xeherako eta 1000 ha ehiza
larrirako beharko dituzte.
2. Ehizarako ez diren lurrak: faunaren babeslekuak eta debekatutako guneak
3. Ehiza-araubide bereziko lurrak: naturgune babestuak, nazioarteko arauen bidez

babestutako guneak eta segurtasun-guneak.
a) Segurtasun-eremuak: pertsonak eta haien ondasunak babesteko neurriak

behar dituzten lurrak dira, guztiz debekatuta dago armekin ehizatzea eta
jabego publikokoak izan daitezke (ibilbideak, bideak, trenbideak..)
IV. Titulua: Antolamendua eta kudeaketa
Ehiza antolatzeko tresnak sartzen dira, besteak beste:
- Ehizari buruzko foru-arau, -dekretu eta -aginduak.
Erabat debekatuta egongo da ehizan egitea hegaztien araldian eta ugaltze-eta

hazkuntza-garaian, bai eta, espezie migratzaileen kasuan, umetzeko tokietara egiten
duten ibilaldian (kontrapasan) ere.
- Debekualdiei buruzko foru-agindua (Orden de vedas):
Urtero emango dituzte, besteak beste ehizan jarduteko egunak, orduak eta ehiza
daitezkeen espezieak daude.
- Ehiza antolatzeko plan teknikoak:
Barrutietan eta zainpeko ehiza-eremuetan egingo dira, plan hori teknikari gaituek
idatziko dute eta Foru Aldundiak onartu beharko du. Populazioen egoera aztertuko du
lur bakoitzean, eta ustiatzeko baldintzak ezarriko ditu eta bost urtero berriztu beharko
da.
- Ehizaren jarraipen-planak:
Kontutan hartzeko gauzak:
1. Eremuaren kokapen geografikoa.
2. Esparru legala.
3. Ezaugarri sozioekonomikoak
4. Ingurune baldintzak.
5. Ehiza-espezieen inbentarioa.
6. Ehiza-ahalmenaren ebaluaketa eta kasuan kasu, faktore mugakorrena.
7. Hobekuntza planak.
8. Harrapaketa/Ehiza planak.
9. Jarraipen eta kontrol programak
Harrapaketa eta ehiza planetan kontutan izan behar dugu ehiza xehean
gazte/heldu proportzioa <1,5 bada ezin dela ehizatu, eta ~3 bada
populazioaren %40-50 ustiatu daitekeela.
Ehiza larrian: adin-klaseak eta sexuak hartzen dira kontutan, hau espeziez
espezie aldatzen da. Orkatzaren kasuan: Aurreko udabarriko emeen ~%60-80
ernari (hazkundea %30). Emeen 10%, arren 10% eta gazteen 10% ehizatu
daitekeela.
Hobekuntza planak ere egin daitezke, ehizagarria den tasa igotzeko, edantokiak jarriz,
larrak ongarriztatuz, zerealak haziz, jantokiak jarriz…
Gainera, ehiza jasangarria izan dadin, ehiza sasoian jarraipena egiteko ehiztari
bakoitzak jarraipena egiteko fitxa betetzeko betebeharra dauka ehiza-egun
bakoitzean.
Kupo ariketak:
HIRUGARREN GAIA: Populazioaren monitarizazioa eta jarraipena
Populazioaren monitarizazioak eta jarraipenak dituen helburuak erausketa (ustiaketa),

kontzerbazioa eta kontrola dira.
Populazioen analisia eta azterketa:
Estima absolutu eta erlatiboak (animaliak zenbatzeko teknikak)
- Zenbatzearen garrantziaz:
a) Espezie jakinaren kopuru zehatzen ezagutza.
b) Analisi-metodoen erabilera eta modelo estatistikoen aplikazioa baimentzen

da.
c) Populazioen ezagutza ezinbestekoa da kontserbazio edo/eta aplikazioaren

ikuspegitik. Babesa eman zein ikerketarako:
Baina zenbaketan hainbat arazo daude:
1. Mugikortasuna:
Ez dira landarean bezala, hauek mugitzeko aukera daukate.
2. Banaketa espaziala:
Zenbait animalia bakarrik eremu batzuetan bizi dira.
3. Banaketa tenporala:
Animalia batzuk sasoi batzuetan edo eguneko ordu zehatzetan
ikusgarriak dira.
4. Detekzioa/harrapaketa:
Gehienak ez dira errazak harrapatzeko.
Aleak zenbatzerako orduan, zentsoak ala estimak erabili daitezke:
- Zentsoak:
Zenbaketa totala (esfortzua handiago eta laginketa-errorerik ez (?)).
- Estimak:
Populazioaren laginketak egitea eta ondoren estimazioak egitea (esfortzua

txikiagoa baina erroreak).
Abantailak: ez da populazio osoa zenbatu behar (esfortsua arindu) eta

laginketaren (laginen) batazbesteko balioaz gain, laginketa errorea ere lortzen
da; estimaren balioa baloratzeko (emaitza baliagarria den jakiteko).
- Laginketako errore motak:
1. Errore biologikoa: animaliaren biologiarekin lotuta dagoen edozein errore.

Adibidez espezie baten biziraupena neurtzen ari gara kutsatzaile baten
aurrean. Bi populazio ditugu: bat kontaktuan kutsakorrarekin eta bestea ez.
Hala ere, kontaktuan ez dagoen populazioan ere animaliak hilko dira.
2. Laginketa-errorea: laginketa esforzua desberdina izatea adibidez (10min

egotea txoriei begira eremu batean eta bestean 5), animaliak gaizki
zenbatzea… Printzipioz konpondu daiteke.
- Estandarizazioa: Laginketa protokoloaren unifikazioaz (diseinua, metodoak)

arduratzen da eta errepikakortasuna lortzeko balio du. Laginketa errorea murrizten
du (protokoloen arteko aldakortasuna).
- Laginketa unitatea: Laginketa-eremu osoan gainezartzen ez diren unitateak hartuko

dira (berriz ez kontatzeko).
karratu, trantsektu edo bestelako itxura kasuan kasu; Konpromezu estatistiko eta
logistikoek dute azken erabakia. Edozein dela erabilitako metodoa ikerketa-eremuko
aldakortasuna islatu beharko du (adb. trantsektuak aldaketa gradienteekiko
elkartzutak, mendi baten altitude-gradientean zehar ez altitude berean).
- Zenbaketa edo zentso baten diseinuan honako ezaugarri hauek izan behar dira
kontutan:
1. Zehaztasuna: estimatutako ale kopuruaren eta benetan daudenen arteko

antzekotasun maila.
2. Doitasuna: lortutako emaitzen errepikakortasuna (estimaren inguruko errorea
edo tartea ahalik eta txikiena).
Laginketa esfortsu (erreplika kopurua) eta lorturiko lagin tamainaren araberakoa ere.
- Laginketa ereduak:
(Estratifikatuan laginketa estratuka egiten da, baina proportzionalki banatzen da)
Banaketa espazialaren arabera (espezie populazioak nola banatzen diren eremu

baten zehar) laginketa eredu bat edo beste komeni da:
1. Animalia/landarea sakabanatuta agertzen danean
2. Animalia/landarea taldeka dagoenean edo hori agertzeko probabilitateko
lekuak daudenean (igelak aintzira batean)
Laginketa metodoa zuzena aukeratzearen garrantzia:
Zentzoetan ere metodo egokia aukeratzeak berebiziko garrantzia dauka:
(kontutan izan behar da ikertzen ari garen bizi-eremua, honen araberakoa izan
beharko delako tranpen banaketa)
- Populazioen zenbaketan arazoak:
Errealitatean zenbaketa bat egitean, lortzen diren emaitzak ez dituzte islatzen

populazioaren benetako tamaina:
Erabilitako zentso ereduaren arabera, bi aukera daude:
1. k neurtzen duten prozesurak: tamainaren kalkulua, N edo dentsitatea, d (k

neurtu I N-n bihurtzeko).
2. k kte mantentzen dutenak: ugaritasun indizeak kalkulatzen dituzte (K

konstante mantendu I-n gertatzen diren aldaketan N-n islatzeko).
Zentso baten diseinua:
Hiru aldagai neurtuko ditu:
1. Populazioaren tamaina: eremu jakin baten dagoen ale kopuru osoa.
2. Populazioaren dentsitatea: azalera unitateko ale kopurua.

Espeziearen banaketa uniformea bada, N = azalera osoa x d
3. Ugaritasun indizea: N edo d-ren aldaketa tenporalak edo espazialak adieraziko

dituzten parametroak.
I = k·N edo I = k·d
I : esfortzu konstantez behatutako animalia kopurua; k : benetan dauden

animalietatik behatzen direnen proportzioa.
k konstante mantentzen bada, I-ren aldaketak N edo d-ren aldaketak neurtuko dituzte
- Zentsoetarako metodoak: sailkapena:
1. Zenbaketa/behaketa zuzena:
Zenbaketa zuzen osoa: Erakargarriena (kopuru zehatza eman),

interpretatzeko egokiena delako. Kasu jakinetan (ugaztun handiekin, hegazti
kolonialekin) konfidantza osoz egin daiteke, askotan ordea ez ala garestiegia.
Zenbait kasutan ezinezkoa da, adibidez saguzarren multzoak…
2. Metodo kartografikoak:
Habi, kolonia edo babeslekuak mapetan kokatzean datza.
3. Populazioaren manipulazioa:
a) Harrapaketa gehigarriak: esfortzu unitateko zenbat animalia harrapatu

diren. k –ren balioa harrapaketa esfortzuaren araberakoa da eta
populazioa itxia da (ez dago aleen sarrera edo irteerarik).
Grafikoki ikus daiteke, animalia populazioa jaisten de einean,

harrapaketarako esfortzua igo egiten dela; grafiko logaritmiko bat
osatuz:
b) Indizeekin jokatuz:
k-ren balioa ez da aldatzen nahiz eta populaziotik aleak

gehitzen/aterako ditugun.
Prozedura: populaziotik aleak gehitu edo ateratzen ditugu eta edozein
ugaritasun indizeren gorabeherak aztertuko ditugu.
Formula: N1 = (m · I1) / (I1 - I2)
c) Harrapaketa, markaketa eta berharrapaketa:
Ale guztiak (markatu zein ez-markatuak) ikusteko/harrapatzeko

probabilitatea berbera da (k berbera), aleetan jarritako markak ez dira
galtzen eta populazioa itxia dela suposatzen da (lehenengo laginketa
eta azkenaren artean populazioa ez da aldatzen edo gutxi aldatzen da)
Prozedura: M ale markatuko ditugu (markatutakoen proportzioa=

M/N) askatu eta populazioan nahas daitezen utzi, ondoren n aleko
harrapaketa egin; horietatik m markatuta badaude.
Formula:
4. Dentsitate estimak:
a) Trantsektuak: (beti ere albo bietara detektagarritasun muga ezartzen

bada non aleen %100a ikusiko dugun)
Lerro zuzenean paisaian zehar egindako lerroak, inguruan dauden

animaliak ikusirik:
non CD = k den eta A, B, C eta D kontutan hartutako tarte bakoitzean
behaturiko ale kopurua den:
b) Batidak:
Laginak erabiltzen dira; animaliak gordeta dauden baso sailak

behatzaile/ehiztari lerroak.
Batidetan eremu bat (baso bat ad) behatzailez inguratu eta printzipioz hoirek
elkar ikusten dute. Pertsonak edo txakurrak zarata eginez sartu eta animaliak
eskapo egingo dute. Nondik pasatzen diren ikusi eta kontatu. Bi pertsonak
ikusi badute 1 izango da. Batek ikusten badu beste bat (arrastoekin ere egin
daiteke).
i) Esperoan eta zelatan: esperoan egon (gau bat, bi egun...)

ikusteko inguruan zenbat animalia dauden.
ii) Tranpak: tranpak erabiltzean datza
c) Animalien lorratzak:
Sasoikako gorotz/oinatzen zenbaketa mugatutako sailetan eta

aurretik garbituak. Horretarako lekuak garbitu eta ikusi zenbat lorratz
ikusten diren denbora bat barru.
Defekazio-tasaren araberako dentsitatearen kalkulua:
d = (gorotz kop. x defekazio-tasa)/sailaren azalera
(defekazio-tasa ezaguna da eta kte aleen, urte sasoien eta habitaten

artean eta deskonposaketa-tasa ez da aldatzen espazioan ez eta
denboran)
5. k ezezaguna baina kte. mantentzen dena:
Egindako esfortzuaren arabera ikerturiko populazioaren balioak lortzen dira.

Metodo honen abantailak hauek dira:
Metodo errazak, erabilgarri eta merkeak dira, errepikatzeko erraztasuna

daukate, honela aldaketa espazio-tenporal urrun edo luzeetarako
aplikagarriak dira. Dentsitate eta populazioen tamainaren kalkulurako erabil
daitezke kalibraziozko ikerketa aldibereko edo aurretikoen bidez
populazioetako joerak identifikatzeko (hazten-murrizten)
Hau egiteko 3 forma daude:
1. Behaketa zuzena:
UIK: Ugaritasun Indize Kilometrikoak.

Batazbeste espezie bateko ale kopurua/ ibilitako kilometroko.
UIP: Ugaritasun Indize Puntualak (edo denborazkoak).

Entzute-puntu edo guneak (adb. 5, 20 min).
2. Esfortzu unitateko harrapaketa:
Harrapatutako ale kopurua denbora eta tranpa unitateko, tranpa

gaueko (mikrougaztunak), metro sare orduko (hegaztiak), lizentziak
(ehiza edo arrantza espeziak), etabar.
3. Ointaz eta seinaleak:
Oinatz, seinale, gorotz…kopurua, denbora edo luzera unitateko.
Ugaritasun indizeen analisia:
Zentsoen diseinuen ariketak:
LAUGARREN GAIA: Demografia eta kudeaketa
(populazioen ezaugarrien analisia. Sexu eta adinen egitura. Bizi-taulak eta matrize
faunistikoak)
Populazioak:
Populazio-egitura: populazio egituratua klase ezberdinetan banatuta dagoena da,
bakoitzaren eragina ezberdina izanik populazioaren hazkuntzan. Egitura honakoen bidez
neur daiteke:
1. Tamainak. Landareetan batez ere (erroseten diametroa, DBH, Biomasa ...).
2. Adina (kohorteak): Adin bereko indibiduoen taldeak (faunan batez ere erabiliak).
3. Garapen mailak (fenofaseak): landareetan erabiliena (hazia -> gaztea (erroseta veg.
adb) -> plantula -> ugaltzailea.
(landareetan tamaina ez da beti informagarri, ezinezkoa da askotan adinklaseak ezartzea.

“landare gaztea txikia da baina landare txiki guztiak ez dira gazteak”)
- Populazio aldaketak:
Aldaketaren abiadura neurtzeko hainbat indize, tasa eta termino: Jaiotze-tasak,

Inmigrazioak, Heriotz-tasak eta Emigrazioak.
Beste zenbait termino interesgarri: Semelparitatea (bizitzan behin ugaldu) vs.

Iteroparitatea (behin baina gehiagotan ugaldu); r estrategoak (ondorengo asko eta
ziantza gutxi) vs. K estrategoak (ondorengo gutxi eta erreserba asko).
- Hazkuntza tasa:
Hazkuntza zein murrizpena norantza ezberdineko prozesu beraren parte dira.

Hazkuntza tasa adierazteko “r” erabiltzen da, balioa hau positiboa bada populazioa
hazten ari da. Negatiboa bada gainbeheran dago eta 0 bada populazioa orekan
egongo da. Populazioaren tamaina bere ahalmen biologikoaren inguruan dago.
(λ= kte -> modelo determinista; λt = t-an aldakorra -> modelo estokastikoa)
- Faktore extrintseko eta intrintsekoak:
Populazioen tamainak inguruneaz baldintzatuta egongo dira. Inguruneak

populazioaren hazkuntza tasa ere baldintzatuko du. Araban 7 belatz bikote badira
denak ugalduko dira, 800 badaude, ez dira denak ugalduko, ez delako kumatzeko
lekurik egongo denentzat.
Hau da, ingurune baldintzak (Tª, hezetasuna, elikagaiak) zein fisiologikoak

(heldutasun sexuala, haurdunaldiaren luzera, kumaldiaren tamaina...) mugatu
ditzateke populazio baten egoera.
Espezie guztiek hazkuntza-ratio intrintsekoa, lor dezakete; hau da espezie hori zenbat
ugaldu daitekeen ingurune faktoreek ez badute eragiten (lor dezaketen hazkuntza
maximoa).
- Bizitza taulak:
Hainbat aldagai daude:
a) Nx: indibiduo kopurua.

b) lx: adin-klaseen artean dirauen aleen portzentaia (Nx/No)
c) dx: interbalo bakoitzean hiltzeko probabilitatea (lx – l(x+1))
d) px: biziraupen tasa (Nx+1 / Nx)
e) qx: heriotz tasa (1-px)
f) Lx: bi adin-klase jarraien arteko batazbeteko ale kopurua ((Nx+1 + Nx) / 2)
g) Tx: Lx-ren gehitura (ΣLx (Lx1+Lx2+Lx3+4+Lx5…))
h) ex: biziraupena (Tx / Nx)
Taula Dinamikoa vs Taula Estatikoak (urte zehatz batean momentu zehatz batean
egindakoa):
Kontzeptu batzuk:
- mx: emankortasun tasa adierazten du (adin tarte bakoitzeko emeek sortutako

eme kopurua). Beste era batera esanda: adin tarte bakoitzean eme bakoitzak
sortutako kume eme kopurua. Normalean heldu eta kumeen sex ratioa=1,
kume/aleak izaten da (hau ez da betetzen karniboro askoren kasuan; zeinetan
ar bat heme askoren artean egoten den).
- Ugalketas tasa garbia: eme batek bere bizitza osoan zenbat kume eme
ekoitziko dituen adierazten du
- Belaunaldi-tartea: eme batek beste eme bat ekoizteko behar duen
bataz-besteko denbora tartea.
- r kalkulatzeko:
Taula nola bete:
- Bizi taula grafikoo motak:
(goikoak gaztaroan oso gutxi hil baina zahartzaroan asko (ugaztunak),
erdikoak urtez urte hiltzeko probabilitatea berdina (hegaztiak) eta azpikoak
gaztetan bizirauteko probabilitatea txikia da baina behin zahartzarora iritsiz
asko biziraun (zuhaitzak))
From Age 0 To Age 1 da ale horrek urte bete bizirauteko daukan

probabilitatea (%80) eta From Age 1 To Age 0 da urte bete daukan ale horrek
ugaltzeko dauka probabilitatea (%27). Beste era batera esanda:
Honi modelo matricial deritzo eta beste era honetara ere adierazi daiteke:
(Lakio-diagrama: bizi-zikloaren errepresentazioa, faseen arteko erlazioa
adieraziz)
Landareen kasuan:
Landareen kasuan estasia dago, landarea garapen fase berdinean

mantentzea urtez urte. Hau da, 1 egoeran dagoen landare batek (hazia) 1
egoeran (hazia) mantentzeko duen prob = a11.
Gainera, errotregisioa gerta daiteke; landarea adin fase gazteago batera

atzera egitea.
Populazio-hazkuntza ereduak:
- Hazkuntza mugagabea: exponentziala
Baliagaiak ez dira mugakorrak (ez badago mugarik ez lekuan ez baliabidean pop

esponentzialki hazi.), populazioak hazkuntza-tasa intrintsekoan hazi daitezke eta
fsiologiaren menpekoa da hazkuntza, eta fisiologia baliagai ez diren parametroen
menpe dago (Tª, mendi bateko malda, lurzoru mota...).
- Hazkuntza mugatua:
a) Kontsumigarria ez den baliagaiak mugatu hazkuntza:
Populazioaren tamaina espazioaren menpekoa da (portaera espaziala duten
espezieak, lurraldekoiak...) edo kontsumigarria ez den baliagaiengaitik.
Erabilera kategorikoa da (habirako lekua bai ala ez) ez dago tarteko egoerarik.
Hasieran hazkuntza oso handia ematen da eta gero errekurtsoa murrizten da

eta hazkuntza eten.
b) Kontsumigarria den baliagaiak mugatu hazkuntza:
Baliagaia kontsumitzen da eta hazkuntza baliagaiaren berritze-tasaren

araberakoa da.
i) Berritze-tasa=0:
Kanpai-itxurako hazkuntza: populazioa iraungiko da (elefante bat
hiltzen bada, euliak eta nekrofagoak doaz bertara, errekurtso handia
da. Baina ez da berrizten, jatean bukatuko da).
ii) Erlazio erreaktiboa:
Hazkuntza eredu logistikora hurbiltzen da, kasu oso jakinetan soilik,
animaliek “etekina” kontsumitu soilik eta “kapitala” ez da “ikutzen” eta
populazioak sortzen denari “eragiten” dio.
iii) Erlazio interaktiboa:
Populazioak “interesa” zein “kapitala” erabili; eragina bilaterala da
harrapari-harrapakin, landare-belarjale erlazioa.
K, eremu kapazitatea, leku edo inguruneak denbora egonkorrean

populazioa mantentzeko aukera.
Hiru aukera daude:
Gero eta hasierako hazkuntza handiagoa lehen urtean, hurrengo
urteko lehengai kantitatea txikiagoa eta, beraz, hazkuntza negatiboa.
Beraz etekin iraunkorra egon dadin, populazioaren hazkundea berrizte

denboraren berdina edo txikiagoa izan behar da. Aipatzekoa da baita,
geroz eta populazio handiago, eraginkortasunak gora egiten duela.
- Baliagaien ustiaketa:
a) Hazkuntza Esponentziala: N = pop. eta r = hazkuntza tasa
b) HE Ustiaketarekin: H = ugaldu osteko ustiaketa
Helburua izango da populazioan eraginik ez izatea ustiaketak. Horretarako

ekoizpen-dentsitate balantzea ezagutu behar da etekina iraunkorra izan dadin
eta erauzketatasa (uzta) egokia estimatu eta aplikatzeko
c) Hazkunde Logistikoa: K = karga ahalmena da
d) HL Ustiaketarekin:
Ekoizpen maximoa (baliagaiak mugakorrak badira) dentsitate jakinean gertatuko da:
- Kudeaketa ereduak:
1. Ustiaketa mugagabea: gainustiaketa dakar.
2. Kalkulu zehatza: ustiaketa iraunkorra.

Honetarako oso datu zehatzak beharko dira, bai zenbat animalia dauden adin
tarteen arabera eta hauek zenbat animalia sortzen dituzten.
Arrantza ustiaketa mugagabearekin populazio dinamikari dagokionez espeziea urte
gutxi batzuetan desagertzeko arriskuan jartzen da eta arrantza-dinamikari
dagokionez hasierako urteetan arrain mordoa ustiatzen dira; baina hauen populazioa
jaisten doan bitartean gero eta gutxiago ustiatzen da.
Ustiaketa iraunkorrean, ordez, populazio dinamika apurka apurka jaisten da eta

hasierako urteetan gutxiago ustiatzen den bitartean, epe luzera biomasa gehiago
ateratzen da.
Ustiaketa metodo onena kupo aldakorraren metodoa da (edo froga-eta-huts-egin

eredua): Ugaritasunaren kontrol jarraia egiten da, populazio joeren arabera ustiapena
aldatuz.
Arrantza politika bateratua:
Ustiaketa iraunkorraren helburua lortzeko arrantza kudeaketa bidez lortuko da, non plan
plurianualen aplikazioan oinarrituko da segurtasun‐muga biologikoen baitan eginez gero.
Segurtasun‐muga horietatik kanpo dauden espezieen kasuan berreskurapen plan
plurianualen lehentasuna egongo da.
Emaitza zientifikoen arabera populazio hauetan arrantza esfortsuaren murrizpen esangarriak

exijitu ahal izango dira. Plan plurianual hauek ustiaketa iraunkorrerako helburuak zehaztu
beharko dituzte, ustiaketa‐arauak ezarriz non urteroko harrapaketak edo arrantza‐esfortsuen
limiteak kalkulatuko diren.
Bizkaiko Golkoko antxoaren kasuan, hau populazio independientea da Atlantikoko beste

populazioekiko. Honek bizi-ziklo laburra daukate (3 urte) eta heldutasun sexuala lehenengo
urtean garatzen dute.
Arrain hauek harrapakari mordoa dauzkate eta hilkortasun-tasa handia lehenengo urtean.
Arrantzak sardinen populazioaren biomasaren %40-a arrantzatzen du, eta honen %75-a urte
bateko edadekoak dira. Kontutan izanda hauek defentsa metodo bezala sardak osatzen
dituztela, hare errazagoa da hauen arrantza intentsiboa egiteko.
Hare gehiago, esan bezala populazio independientea denez ez ditu kanpoko populazioen
migraziorik jasaten. Hau dela eta, populazio honetako kalteak nabarmenagoak edo
“kaltegarriagoak” izaten dira (kutsadura, gainustiaketa, korronteen aldaketa…)
Antxoaren populazioaren inguruko hainbat iikerketa egin dira (BIOMAN, JUVENA…) hauen
egoera eta eboluzioa aztertzeko. Horrela epe luzerako ikusita dagoen ustiaketa bat
garatzeko (ustiaketak ez eragiteko antxoaren etorkizunean).
- Antxoaren kudeaketa politika:
1. Urteroko kupo aldakorra (gazteen biomasaren araberakoa).
2. Arrantza baimentzeko Biomasa osoaren limite minimoa (Blim) ezarri da
arrantza baimentzeko: 33.000 Tn udaberrian.
3. Urtero ezartzen da Baimendutako Harrapaketen Guztirakoa: stock-aren

%30ekoa dena.
BOSTGARREN GAIA: Populazio minimo bideragarria eta metapopulazioa
- Populazio erreala: populazio bateko ale kopuru osoa. Balio absolutua da (N)
- Populazio efektiboa: hurrengo belaunaldiaren sorreran parte hartzen duen ale

kopurua (ugalkorrak). Balio absolutua ere (Ne)
- Populazio minimo iraunkorra = kritikoa: atariko ale kopurua da; zenbaki honetatik
behera gerta litezken populazio gorabeherek (bai aldakortasun genetikoz,
demografikoz edo inguruneak eraginda) suntsipenera eraman dezaketenak.
Isolatutako populazio batek urte jakin batzuk irauteko duen ale kopurua da.
(50 ale depresio endogamikoa ekiditeko eta 500 jito genetikoa ekiditeko)
Faktore estokastikoak:
Populazio txikietan eragin izugarria duten faktoreak, beraien eragin-maila zorizkoa izanik.
Hiru eratakoak daude:
1. Estokastizitate demografikoa:
Demografiako zorizko aldaketa batek (habitataren fragmentazioak edo suntsipenak)

duen eragina populazio baten tamainan.
2. Ingurune-estokastizitatea:
Biziraupen eta ugalketarekin lotua dagoena (urte oparoak vs urte txarrak)
3. Estokastizitate genetikoa:
Depresio genetikoan eragiten duten faktoreak: endogamia, exogamia, botila samak,

jito genetikoa, ale-fundatzaile kopuru txikia. Aldakortasun genetikoaren murrizpena
eta aldaketa deletereoen expresioaren emendioa dakarte.
Hiru aldagai hauek extinzio bortizea sortzen dute:
Populazioaren bideragarritasun analisia: (PVA)
Populazio edo espezieen gaineko mehatxuen eragin bateratuaren ebaluazio-prozesua; hala

nola suntsipen arriskua, gainbera edo berreskurapenerako aukerak aztertuz zehaztutako epe
jakin baterako.
Honen helburua populazio txiki batek eta epe zehatzerako (orohar 100-200 urte) duen
bizirauteko edo suntsitzeko probabilitatea, moldatzeko ahalmenaren galera (aldakortasun
genetikoa, heterozigosiaren, H, murrizpen modura ulertuta) eta populazioaren batazbesteko
hazkuntza-tasa (r) kalkulatzea da.
PVA-k populazio eta espezieen tamaina eta suntsipen probabilitatean eragina duten
ingurune eta arrisku faktoreen modelizazioa egin dezake. Honekin banaketa-eremu ereduak
sortzeko (jarraia, diskretua edo mantxa isolatuetan zein metapopulazioetan
banandutakoak).
- Metapopulazioak: (Azpi)populazio diskretuen elkartea, geografikoki bananduta,

ingurune (habitat) egokiak erabiltzen dituztenak (hauen banaketaren araberako
banaketa beraz), baina elkarrekin elkarlotuak ale migratzaile edo dispertsiboen
fluxuaren bidez. Esan daiteke populazioen populazioak direla
- Konektagarritasuna: populazioen (edo azpipopulazio) arteko lotura-maila (edo
inguruneak sailen arteko aleen mugimendua baimentzen dueneko neurria).
- Erreskate efektua: suntsitutako azpipopulazioen berezarpen prozesu (naturala).
Sare ekologiko funtzonak NGB (Natur Gune Babestua) bateko edozein espezieri aplika
daiteke; honen helurua NGBko ezpezieen populazioek elkarekintzak izatea da.
Metapopulazio ereduak:
Metapopulazioaren hiru eredu nagusi daude:
1. Eredu klasikoa, edo suntsipen lokal eta birkolonizazioa:
Edozein azpipopulazio suntsitu daiteke ala kolonizazio-iturri izan daiteke momentu

jakinean. Azpipopulazioen arteko aleen mugimenduak bermatzera joko dute, eta ez
horrenbeste azpipopulazio jakinaren suntsipena eragoztera, ahalik eta metapopulazio
baten dinamika mantendu nahi bada (hau baita sistema osoaren iraunkortasuna
baimenduko duena).
2. Sorburu-hustubide eredua:
Azpipopulazio batzuk birkolonizazio-iturri jarraiak dira eta beste batzuk

soilik/gehienbat ale dispertsiboen suntsipen toki.
3. Kontinente-irla eredua:
Azpipopulazio handiena birkolonizazio-iturri jarraia da; txikienak hartzaileak soilik.
Kontinente-Irla eta Sorburu-Suntsipen toki ereduetan, iturri edo kontinentea diren

azpipopulazioak babestera bideratuko da, baina baita iturri eta suntsipen tokia eta
irlen arteko iragazkortasuna emendatzera. Azken horietako hilkortasun faktoreak
identifikatu eta konpontzera ere heda daitezke.
SEIGARREN GAIA: Kudeaketa planak
1/2014 Legegintzako Dekretua: Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legea
50. artikulua:
- Fauna edo florako espezie, subespezie edo populazioren bat Espezie Mehatxatuen
Euskal Autonomia Erkidegoko Zerrendan sartzean, espezie horrenganako zenbait
joera debekatuak izango dira, besteak beste: akabatu, harrapatu, jarraitu edo
zirikatzeko asmoz baimenik gabeko edozein ekintza egitea. Hala nola espezie horien
larba, kume edo arrautzak, bai eta habitaten suntsipena ere, eta, bereziki, habiena,
gordelekuena…
Landareei dagokienez, suntsitu, atalen bat moztu, osorik moztu edo errotik atera eta
habitataren suntsipenera daraman baimenik gabeko edozein ekintza egitea.
Animalia zein landareei dagokienez, «galzoriko» edo «kaltebera» zerrendatuta
badaude, bizirik edo hilda eduki, naturalizatu, garraiatu, saldu etab… egitea ere
debekatua izango da.
Horrez gain, zerrenda honetan sartuta dauden espezie guztiei kudeaketa-plan egoki
eta moldatua egin beharko zaie.
- Behin zerrendatuta, kudeaketa-plana idatzi eta onartuko da eta EAE-n kasuan Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean eskumena duen sailak, bere kasa,
itsas flora eta itsas natura-baliabideen antolamenduaz eta kontserbazioaz arduratuko
da. Faunako espezieei dagokienez, EAE-k eskumena dutenak foru-organoekin batera,
basaflora eta basafaunako espezieen antolamenduaz eta kontserbazioaz arduratuko
da.
- Kudeaketa plan horrek zerrendako espeziei eragiten dieten mehatxuak kontrolatzeko

beharrezko jarraibideak eta neurriak izango ditu, espezie horien populazioak
berreskuratzea, kontserbatzea eta egoki erabiltzeaz arduratu beharko da; horien
habitatak babestu eta mantentzea sustatuz. Horrez gain, kudeaketa-plan horien
xedapenetako bat izango da, hala badagokio, zerrendatutako espezieen lehorreko
edo itsasoko inguru den bizitokia natura-gune babestu izendatzea.
Kudeaketa planak printzipioz gobernuak egiten ditu, baina foru aldundiekin

elkarlanean egin behar dira.
Planak berak esango du zenbat urtero eguneratu beharko den, baina behintzat 5
urtean behin desiratzen da berritu beharko zirela.
Araba, Bizkaia zein Gipuzkoako planak irispide desberdinekin egiten dira (erkidego
bakoitzak bere irizpide propioak izaten ditu) eta askotan amaierako plan
erresultantea ez da egokia izaten (bakoitzak irizpide desberdinak dituenez, plan
guztiak elkartzen direnean ikus daiteke emaitza ez dela plan guztiz funtzional bat).
Honen adibidea bisoi europearraren kasua da:
Kasu honetan, Bizkiak bisoia ikusi den erreka guztiak babesten ditu, baina Gipuzkoak
adibidez soilik bisoia modu errepikakorrean agertutako ibai zatiak.
Horrez gain, garrantzitsua da jakitea zer babestu behar den eta zer ez. Horretarako zalantza
taxonomikoak argitu eta kudeaketa unitateak zehaztu behar dira, adibidez zaldien kasuan,
espezie jakin bat bada kontserbatuko da, baina etxekotutako zaldiaren espezie berekoa
bada??
Taxonomia desegokiak izan ditzakeen arazoak larriak izan daitezke, arriskupeko espezieak
(edo populazioak), eta ezezagunak direnak, suntsipenera eraman ditzazkegulako.
1. Zelanda Berriko tuatararen kasuan, ikusi ziren bi espezie desberdin zirela. Guk uste
izan bagenu espezie bakarra zela, ez ziren kontserbatu beharko harroketako aleak
izango. Baina bi espezie desberdin direnez, bat galtzorian izanez gero berreskurapen
plan bat garatu beharko litzateke.
2. Alderantziz ere gerta liteke, baliagai ekonomikoak gaizki erabili daitezke espezie
ugariak edo hibridoak babesten. Kasu hauetan pentsa daiteke espezie desberdin bi
direla edo espezie hori hibridazio bat izatea eta beraz kudeaketa planak garatu behar
izana: Bidasoako gobioaren eta otso gorriaren kasua adibidez. Zeinetan Bidasoako
gobioa, Europako gobioaren espezie berbera den, eta otso gorria gizakiak eragindako
koiotearen eta otsoaren hibrido bat.
3. Alde batera utz litezke endogamia jasan duten populazioen osasuna, horrela
hobetzeko benetan balioko luketen populazioak, floridako pumaren kasua adibidez.
Kasu honetan pentzatsen zen espezie endemiko bat zela, baina ikusi zen ez zela
horrela.
4. Baliteke baita gaizki diagnostikaturiko espezieak (edo populazioak) edo

dibergentzia-bidean dauden populazioak beste espezie/populazio ezberdinekin
hibridatu daitezke, ugalarrakasta eta fitness-ean eragin negatiboa sortuz. Depresio
exogamikoa eraginez: kanpoko aleak ekarrita bertakoek dituzten moldapenak
desegiten dira eta horrela bertako baldintzetan bizirauteko moldapenak galaraziz
(Tratako sarrioa eta Alpeetako sarrikoaren adibidea).
Kontserbazio unitateak:
Kontzerbazio unitateak, espezie mailatik beherako organismo taldeen sailkapenak dira, eta
hauen helburuak hurrengokoak bermatzea izan beharko litzateke:
- Biodibertsitatea
- Prozesu ebolutiboak: populazio batek espeziaziorako bidea hasi duen edo ez
- Populazioen bideragarritasun ekologikoa: populazioak habitat eta ale nahiko duen

aurrera egiteko
Baina kontzerbazio unitate egokia determinatzeko kontutan hartu behar dira espezie horren
moldapenen dibergentzia, isolamendu patroi historikoak eta historia ebolutiboa.
Zer dira ESUak?
Populazio bat demografikoki hitzeginda independientea izango da baldin eta beste

populazio batetik datozen aleen ekarpen genetikoa txikiegia denean edozein eraginik izateko
bere ondare genetikoan.
Baina ezberdintasun genetikoak ez du zertan esan nahi ESU baten aurrean gaudela. Adbidez
definizio horren arabera jito genetikoz sorturiko populazioak ESU modura hartu beharko
lirateke.
Aukera posible guztiak:
Ariketak:
Gertutako aldaketak oso berriak dira. Ziurrenik gizakiak fragmentazioa eraginda gertatu dira;
historikoki baliokideak dira. Beraz, ez dira ESU
Genetikoki berdina baina ekologikoki moldapen propioa garatu du; Taularen arabera ESU bat
da, populazioak ekologikoki jada ez dira baliokideak, bata beste nitxo bat ustiatzen ariko
delako.
Birzarpen proiektuak:
Bizrarpen proiektuak garatzerako orduan konturak izan behar dira: heriotz-faktoreak

(gaixotasunak), ugal arrakasta, bizieremuak eta habitat hautespena (irratielemetria),
translokazioak eta hauen garrantzia eta azterketa sozioekonomikoak egin behar dira.
Przewalski zaldiaren birsartzapen tokiak aukeratzeko orduan, habitatari dagokionez honako

baldintza hauek izan behar dituzte:
- Ur puntu ugari
- Negurako toki babestu natural nahiko
- Legalki babesturiko guneak
- Belardi oparoak
- Intsektu odol-zurrupatzaile gutxi
- Zaldi etxekotu gutxi
Prezewalski zaldiaren kasuan lerro ebolutibo bereizi bezala hartzen denez, kontserbazio plan
baten beharra dago.
ZAZPIGARREN GAIA: Mehatxatutako espezieak
Lehenengo irudi honetan espezie baten galera eragin dezaketen faktore ezberdinak agertzen
dira, horien artean lehena gainustiaketa izanik, bigarrena espezie exotikoen sarrera, ondoren
habitat galera eta fragmentazioa eta azkenik eragin genetikoak(Endogamia eta
bestelakoak).
Eztabaida: kasu honetan, ezingo litzateke esan ziurtasunez zein espezie den kalteberagoa ez
dakigulako arrarotasun hauen arrazoiak, gainera ez dakigu ere espezien translokazioa
posible izango litzaekeen. Ala ere, bat esan beharko bagenu A espeziea izango litzateke,
aldaketa klimatikoa eragin benetan handia edukitzen ari baita mendiko klimetan.
Irudi honetan espezien galera prozesua agertzen da, non populazioaren gutxiera haundi
batek, espezie hau extintzio bortizean sartzen duen, horrela espeziea galdu arte.
IUCN:1948 Suizan sortua, espezie mehatxatuak biltzen dituzte, zerrenda gorriak izeneko
txostenetan, kalteberatasun maila eta desagertzeko arrazoiak kontutan edukirik.
(Hau guztie papelana da. Cr:Critical, EN:Endangered,Vu:Vulnerable)
Ebaluazioan hainbat irizpide erabiltzen dira:
- Irizpide guztiak ez direlako taxon guztientzako egokiak

- Taxon guztiak irizpide bakoitzaren arabera ebaluatu behar dira.
- Edozein irizpide betetzen bada taxona mehatxu maila horretan zerrendatzeko
nahikoa da.
- Betetzen diren irizpide guztiak aipatu behar dira mehatxu kategoriarik gorenean.
Irizpideak erabiltzeko oharrak:
- Datu kuantitatiboak.
- Dokumentatuta.
- Errebisioa eta berrazterketa.
- Kategoriek suntsipen-probabilitatea adierazten dute. Kontserbazio-lehentasunak
zehazteko beste aldagai batzuk hartu behar dira kontuan (kostuak, arrakastaren
prob., beharrizan ekologikoak, etab. )
- Herrialde mailan ezartzen badira, kategoria globala eta herrialdeko espeziaren
proportzioa adierazi behar dira.
- Kontutan izan behar da, BETI kategoria larriena esartzen duen irizpidea hartuko dela.
A irizpidea:
A1: Populazioaren beherakada eman da iraganean, baina beherakada horren arrazoiak gaur
egun ez dira agertzen.
A2:Populazioaren beherakada iraganean eta beherakada horren arrazoiak gaur egun jarraitu
egiten dute.
A3:Populazioaren beherakada espero da etorkizunean.
A4:Populazioaren beherakada iraganean eta ziurtasun osoz etorkizunean.
B irizpidea:
B1 (agerpen eremua): Taxoia aurkiut diren kokaleku guztien artean lerro bat eginda lortutako
poligonoa.
B2 (okupazio eremua):Aurretik zehaztutako erretikulu batean taxoiak betetzen dituen

laukitxo kopurua.
C irizpidea:
D irizpidea:
E irizpidea:
Salamanda de Taylorren ariketa:
Informazioa: Salamandra hau Alchichica aintzirako endemikoa da oso genetika

bergarriarekin inguruko aintziretako salamandren nahiko ezberdina izanik.Alchichica aintzira
itsaso mailarekiko 2990m dago eta 2,3 km2 azalera dauka. Nahiz eta espezie arraro bbat
izan ingurukoentzat ezaguna den espeziea,horretaz aparte buzeatzaileek azkenaldian
aintziraren toki sakonetan ikusi dute. Banako askok ez dute metamorfosia egiten beraien
bizitza guztia uretan eginik, eta gainazzaletik 30 m beherako guneetan bizi dira ugalketa ere
uretan egiten dutelarik. Espezie honentzat arrisku larrienak uraren gazitasuna eta kutsadura
dira, aintzira ez baitago babestutako gune baean, beraz kontserbazio neurri bezela
translokazioa egin daitekeela pentsatzen da.
A irizpidea: Ez da aplikagarria, ez baitakizkigu eman den beherakada horren portzentaiak.

B irizpidea: Cr B1 eta B2 aintzirak 2,3 km2 baitauzka.
C irizpidea:Ezin da aplikatu ez baitakigu ez populazioaren tamaina ezta honen jeitsieraren
portzentaia.
D irizpidea: D2 Vulnerable.
E irizpidea: Ez da aplikagarria, ez baita analisi kuantitatiborik burutu.
Irizpide guztiak kontutan edukita espeziea arrisku kritikoan dagoela esan dezakegu.
Zerrenda gorriak herrialde mailan aplikatzeko, mehatxatuta dauden espezie endemiko ugari
dauden lurraldeko edo bizidun taldeka egin daiteke (Landare baskularren zerrenda gorria edo
anfibioen zerrenda gorria). Espainian adibidez landareentzat garrantzitxuak diren lurraldeak
dailkatu dira bi faktore kontutan edukirik, endemizitatea eta estenokoria (taxoi bat bizi den
azalera txikia, azalera txiki hau arrazoi ekologiko berezi batzuengatik izan delarik).
Mehatxupeko animalien inguruan existitzen diren txostenak hurrengoak dira:
- Zerrenda gorriak: Hauek dibertsitate ekologikoaren mehatxua adierazten duten

inbentarioa dira eta ez daukate balio judizialik.
- Liburu gorriak: Hauek ere fitxa zientifikoak dira, baina aurrekoek bezala ez dute balio
legislatibrik.
- Mehatxupeko espezieen katalogoa: Administrazioa kudeaketa neurri egokiak
hartzera behartuta dago hemen agertzen diren espezieekiko.
Hau jakinda, estatuak oinarrizko legedi bat sortu beharra dauka espezie hauek babesten
direla bermatzeko, Espainian 42/2007 legea Natur ondareari eta biodibertsitateari buruzkoa
eta espezie mehatxatuen katalogoa garatzeko errege dekretua 139/2001. EAE-ren kasuan,
EAEko natura kontserbatzeko legea 1/2014, 16/1994 legetik eratorria dagoena, eta
katalogoa sortzeko agindua 167/1996 dekretutik datorrena.
Aurretik aipatutako 42/2007 legeak hurrengo bi txostenak sortu zituen:
- BBEBEZ: Babes Bereziko Erregimenean dauden Basa Espezieen Zerrenda. Honetan

espezieak eta subpopulazioak sartzen dira, bai hitzarmen internazionaletan
adierazitakoak edo autonomiek proposatutakoak.
- MEK: Mehatxupeko Espezieen Katalogoa. Honetan bi kategoria agertzen dira,

kalteberak diren espezieak zeintzuk kontserbazio plan bat eduki beharko duten eta
galziorian dauden espezieak zeintzuk berreskurapen plan bat eduki beharko duten.
BBEBEZ eta MEK agertzen dira bizidun taldeen arabera ESpainian.
BBEBEZ eta MEK agertzen dira bizidun taldeen arabera EAE.
(aurretik esandakoaren laburpen eskematikoa)
ZORTZIGARREN GAIA: Kontserbazio paradigma
Logika kontzerbazionista batek bilatzen duena natura babestea eta biodibertsitatea

defendatzea da, gizakiak dauka kudeaketa eta erabileraren aurka jarriz.
Horretarako segida ekologikoari erreparatu eta jarraitzen dio, bertako baldintza edafologiko,
geomorfologiko, klimatiko eta biologikoak aztertuz. Gizakiak interbenitutako ekosistema eta
ekosistema klimatikoa desberdinduz.
In situ kontzerbazioa eta babestutako eremuak:
Babestutako Eremuak: NGB (Natur Gune Babestuak)
Prozedura legal edo beste bide baliokideren bitartez, argi mugatutako, onartutako,
bideratutako eta kudeatutako espazio geografikoa.
Hau beti ere naturaren kontserbazioa epe luzera lortzeko helburuarekin sortua, barne
daudelarik ekosistemaren zerbitzuak eta balio kultural erantsiak.
Historian zehar babestutako eremuen ikuspuntua aldatzen joan da, hasiera batean bakarrik
kudeaketarako (besteak beste ehizarako) erabiltzen ziren bitartea, denborarekin babes gune
eta kontzerbaziorako erabiltzen den termino bat da; espazio eta espezieen kontserbazio eta
kudeaketa integratu bati erreferentzia eginez.
Honetarako Sare Ekologiko Funtzionalak eratu behar dira, hau da, Natur Gune Babestuek
bermatu behar dute lotura bat dagoela bereien artean eta estrategia bera erabiltzen dutela
(adostasun bat izan behar dute), honela sare itxurako “mapa” bat eratuz.
Honi kontektagarritasuna deritzo, zeinetan ekosistema, habitat edo komunitateen arteko

materia, energia eta izaki bizidunen fluxua eman ahal den. Hau funtzionala eta eraginkorra
izan dadin, konektagarritasuna kudeaketa-neurri koherenteekin bideratu behar da.
Honetarako NGBen espezieen biologiari erreparatu behar zaio, espezie batzuek sareko
eremu batetik bestera mugitzeko erraztasun handiagoak edo txikiagoak dauzkatelako.
Hau bermatzeko korridore diseinu desberdinak daude:
Babesguneak diseinatzeko orduan hainbat ezaugarri daude kontuan izan behar direnak:
1. Lehentasunak: espezie edo komunitateak
Honetan kontutan hartu behar dira espezie horien bitxitasuna edo berezitasuna, hala
nola dituen mehatxuak eta erabilera desberdinak.
Babesguneak espezieen ikuspegitik eta bibertsitate biologikoaren ikuspegitik
izendatzen dira. Baude zenbait zonalde azken hauen ugaritasuna berebizikoa dena,
Biodibertsitate Puntuak edo HotSpots deitzen zaie (tropikoan eta mediterraneo
aldean ikusten dira).
2. Paisairen egituran eta funtzioan oinarrituta:
Zeintzuk eta non, tamaina, zenbat, forma, tamaina eta formaren arteko harremana
galderak aztertzen ditu. Segun zer babestu nahi den figura txiki eta asko edo handiak
ezarriko dira. (legearen figura txikiena monumentu naturala da, adibidez, zuhaitz
berezi bat izan daitekeena)
Babes kategoriak munduan:
1. Babes Eremu Hertsia:
Oso era zorrotzean babestutako eremuak dira, bertako biodibertsitatea (ezaugarri

geologiko edo geomorfologikoak izan daitezke) dela eta. Horrez gain normalean
azalera txikikoak dira.
Bisitak, erabilera eta impaktua zorrotz kontrolatuta eta mugatuta daukate, soilik
erabilera zientifikoa (ikerkuntza edo ingurunearen jarraipena) dago onartuta
“naturaltasun” oso altua dela eta.
2. Basa eremu naturala:
Babes nahiko zorrotzak, baina aurrekoekin konparatuz eremu zabalagoak dira.

Baldintza natural horiek mantentzeko kudeatuta eta babestuta egoten da.
kontserbazio altuko eremuak dira.
3. Parke Nazionala:
Azalera zabaleko eremuak dira, ekosistemak, prozesu ekologikoak babesten direnak.

Helburu zientifiko, heziketa, aisialdia eta turistikoa izan dezakete. Esan bezala
ekosistemen babesean eta aisialdian oinarritzen dira.
4. Monumento Naturala:
Normalean azalera txikiko eremuak dira, bereizgarri espezifikoak, gelogikoak,
geomorfologikoak edo biologikoak dituztenak eta balio horiek mantentzeko
babestutak daude.
5. Habitat/espezieen kudeaketa eremuak:
Orokorrean ez dira eremu zabalak, espezie eta Habitaten Kontserbazioa eta
leheneratzeaz (errestaurazioaz) arduratzen dira. Maiz kudeaketa neurri aktiboak
beharko dituzte.
6. Baliabide naturalen erabilera iraunkorra duen Babestutako eremua:
Gehienetan azalera zabalak dira, ekosistemak edo habitat-ak, euren balio kulturalekin
eta natura baliabideen tradiziozko kudeaketarekin bat datoz. Kudeatutako espaizoak
dira, badago erabilera maila bat, baina maila baxukoa da. Parke nazionalak baina
gehiago erabili daitezke baina erebilera ez industrialak daude.
7. Paisaia lurtar edo itsastar babestua:
Mendetan erabilitako eremuak, balio ekologiko, biologiko, kultural edo paisaia

garrantzitsuekin. Erabilera intensiboa izan dezake eta bere kontserbazioak
elkarrekintza horiek mantentzea eskatzen du, hau da paisaiaren erabilera
intensiboagoa dago (turismoa etab…)
Laburbilduz:
(1: helburu nagusia, 2: bigarren mailako helburua, 3: potentzialki ezarri daitekeen helburua
eta -: ez da aplikagarria)
NBAP (PORN) eta EKZP (PRUG):
NGBak Estatu mailan:
42/2007 legeak biltzen ditu, eta 5 kategoria daude:
1. Parkeak:
Gune baturalak, balio ekologikoa edo estetikoa daukatenak eta hezkuntzarako edo
zientziarako baliogarriak direnak. helburuak naturaren kontserbazioa, baliabide
naturalen ustiaketa antolatua eta hezuntza/aisialdia dira.
Parkeak Autonomia Erkidego bidez izendatzen dira eta hauek izendatzeko lehenago
PORNa onartzea beharrezkoa da, PRUGa izatea baita nahitaezkoa da. Kudeaketa foru
aldundiek egingo dute eta
2. Natura-erreserbak:
Ekositema arraroak, ahulak, garrantzitsuak edo bereziak dira; ezohiko izendapena

merezi dutenak. Kudeaketa nahiko zorrotza daukate, ustiaketa mugatzen da eta
material biologikoa eta geologikoa jasotzea debekatu egiten da.
PORNa beharrezkoa da, baina PRUGa ez.
3. Natura-Monumentuak:
Nabarmen bereziak, arraroak edo ederrak diren elementuak dauzkatenak dira, hauek
nahiko babes zorrotza izaten dute eta baliabideen ustiaketa debekatuta dago,
ikerkuntza eta kontserbaziorako baimen berezia dagoenean da salbuez bakarra.
PORNa ez da beharrezkoa, baina PRUGa izan dezake.
4. Paisaia Babestuak:
Balio natural, estetiko edo kulturala daukaten eremuak dira, paisaia horiek aparteko
egiten dituzten balioak kontserbatzea eta natura eta kulturaren arteko elkarreragin
harmoniatsua zaintzea da helburua.
PORNa beharrezkoa da eta PRUGa izan dezake ala ez.
5. Itsas Inguru babestuak:
Itsasoko, marearteko eta inguru submarealetako ekosistema, komunitate edo

elementu biologiko edo geologiko arraro, ahul edo bereziak dira. Helburua
baliabideen ustiaketa mugatzea da eta eremua lurrean sartzen baldin bada
Autonomia Erkidegoari dagokio izendatzea, bestela Estatuari.
6. Parke Nazionalak:
Balio ekologiko eta kultural handiko eremua, giza-jarduera edo ustiaketaren eraginez
gutxi eraldatuta izan dena eta estuarentzat interes orokorrekoa den eremua dena.
Bere helburuak bere balio naturalen eta paisaien osotasuna edo integritatea
kontserbatzea, ikerketa eta garapen iraunkorra bultzatzea dira. Debekatuta daude
aisialdirako ekintzak eta ustiaketa komertzialak.
Eremua aukeratzeko irizpide eta baldintzak legearen lehenengo eranskineko anexoan

daude bilduta (5000 ha, formazio natural ustiatu gabeak…) eta bai PORNa zein
PRUGa beharrezkoak dira. Autonomia Erkidegoek zein Estatuaren Organoek egin
dezakete proposamena.
(Parke Nazionalak lege propio espezifikoen bitartez zuzenduko dira)
NGBak EAEn:
1. Natura-parkea:
Gizakiak gehiegi ustiatu edo eraldatu ez dituen guneak, paisaia ederrak eta
ekosistem erakusgarriak, eta flora, fauna edo dibertsitate geologiko eta formazio
geomorfologiko apartak dituenak. Natura-baliabideen aprobetxamendu antolatua eta
erabilera publikoa eta balio ekologiko, estetiko edo heziketakoak kontserbatu edo
berreskuratzeko helburua daukatenak.
Eusko Jaurlaritzak dekretuz izendatuko ditu, PORNa izan behar du aurretik eta
PRUGa ondoren. Horrez gain, Foru Aldundiek kudeatuko dituzte eremu hauek.
2. Biotopo Babestua:
Natura-Erreserba, NaturaMonumentua, Paisaia Babestua katogoriak barnebiltzen ditu

eta Eusko Jaurlaritzak dekretuz izendatuko ditu. PORNa behar du aurretik eta Foru
Aldundiek kudeatuko dituzte.
3. Zuhaitz apartekoak:
Bereziak diren edo barnean zein kanpoan ekosistema bereziak sortzeko gaitasunak
dituzten zuhaitzak.
4. BGL (Batasunaren garrantzizko lekuak), KBE (kontserbazio bereziko eremuak) eta

HBBE (hegaztientzako babes bereziko eremuak)
NGBak Nafarroan:
5. Erreserba Integrala (NBAP/PORN, Kudeatu: Nafarroako Gobernua):
Zabalera txikiko guneak eta interes ekologiko apartekoak. Kudeaketa helburuak:

ekosistemen sistema oso-osorik zaindu eta babestu eta jarduera guztiak debekatzea,
zientzia eta dibulgazioa ezik.
6. Erreserba Naturalak (NBAP/PORN, Kudeatu: Nafarroako Gobernua)
7. Natur Lekuneak (Kudeatu: Nafarroako Gobernua)
8. Aisiarako Natur Eremuak (Kudeatu: Nafarroako Gobernua edo Lurralde eta

Etxebizitza Atolamendua)
9. Monumentu Naturalak (Kudeatu: Nafarroako Gobernua edo Lurralde eta Etxebizitza

Atolamendua)
10. Paisaia babestuak (Kudeatu: Nafarroako Gobernua edo Lurralde eta Etxebizitza
Atolamendua)
11. Parke Naturalak (NBAP/PORN; Kudeaketa: Nafarroako Gobernua)
12. Beste figura batzuk: flora mikroerreserbak
Lurralde oso dibertsoa, endemismo askorekin eta landareen kontserbaziora soilik

bideratutako Europar Batasuneko babes-figura bakarra da. Espezie endemikoen %75
inguruk gutxienez populazio bat izango du mikroerreserbaren batean.
Nazioarteko hitzarmenak:
1. Ramsareko Hitzarmena:
Nazioarteko Garrantzizko Hezeguneei buruzko Hitzarmena (bereziki hegazti urtarren

habitat gisa). Edozein motako habitat urtarren babesa, itsasbeheran 6 metro sakon
baino gutxiago duten itsas urak ere.
Hezegune eta bertako baliabideen (beraz hegazti urtarren) kontserbazio eta ustiaketa
egokia; ekintza nazional eta nazioarteko elkarekintza bidez, munduan garapen
iraunkorra lortzeko asmoz. Zazpi eskualde funtzional: Afrika, Asia, Europa E,
Neotropikoa, Ipar Amerika, Ozeania eta Europa M
2. Biosfera erreserba: MaB
Honen helburu nagusia gizarte eta natur ingurunearen arteko harreman orekatua
bultzatzea eta garapen iraunkorra garatzea da.
3. Bereziki Babestutako Mediterraneorako Zonalde Garrantzitsuak (ZEPIM):
Bartzelonako Hitzarmena (1975) itsasoaren kutsaduraren aurkakoa, honen helburua

Mediterranear itsasoko balio eta baliabide biologikoen bizirautea bermatu, eremu
mediterraneoan ohikoak diren ekosistema, eta arriskuan egon daitezkeen habitat edo
espezieak babestea da. Eremu hauek izan dezaketen interes zientifiko, estetikoa eta
kultural bereziagatik.
4. OSPAR Hitzarmena:
Atlantiko Ipar-Ekialdeko itsas ingurumena babasteko Hitzarmena, helburu bezala

2020 urterako itsasoko biodibertsite galera ekiditea, ekosistemak kontserbatzea eta
kaltetutako itsas eremuak berreskuratzea delarik.
5. Gizadiaren ondare:
Kultura edo Natura ikuspegitik bereziki esanguratsuak diren lekuen babesa. Azken
horien artean: prozesu geologiko edo ekologiko garrantzitsuak, habitat edo espezie
garrantzitsuak edo balio estetiko paregabeak dituzten eremuak (askotan ez dute
ikusteko ondare naturalarekin, batzuetan hiri bat izan daiteke).
6. Geoparkeak:
Ondare geologiko nabaria daukaten eremuak eta helburua geokontserbazioa,

hezkuntza, dibulgazioa eta garapen sozioekonomiko eta kulturala delarik.
BEDERATZIGARREN GAIA: NGB planifikazioa eta kudeaketa
Arazo nagusiak
1. Paperezko Parkeak
NGBen %10 - 12 kudeaketa soilik da efektiboa da. Biosfera erreserbak kontuan

hartzekoak dira eta askotan ez da horrela izaten. Naturgune babestuen gehiena ez
dago ondo kudeatuta, legalki daude babestuta, baina gehienek ez dute benetan
kudeaketa efektiborik.
2. Planifikazio eredu hierarkikoak, goitik beherakoak
Bertako biztanle eta jarduerak. Planifikazio bertikalak, arauak jartzen ditu, baina
bertako jarduerak eta partehartzaileak ez dira kontuan hartzen.
3. Garapen kapitalista
Babestu bai, baina metaketa kapitalistaren gurpila oztopatzen ez den bitartean.
4. Planifikazio isolatua. Kontserbazio Sistemen falta
NGB guztiak barnebiltzen dituen planifikazio bateraturik ez dago, Parke naturalak,

biotopo babeztuak, biotopo babestuak, ZECak esaterako modu isolatuan
planifikatuta daude.
Planifikazioan kontuan hartzekoa
Planifikazio partehartzailea bultzatu: giza-eragileen parte hartzea, eta gizartearena,

orokorrean. Ez da informazio hutsera mugatu behar, planifikaziorako erabakiak eragile
guztien artean hartzea dakar. Kudeatzaile batzuk arauak jarri eta kudeatu eta beste parte
hartzaile eta jarduerak ez dira inola kontuan hartzen.
Planak dinamikoak eta adaptatiboak dira: lehendik egindako planen emaitzak kontuan
hartuta berridatziko lirateke plan berriak → Planifikazio Integratzailea.
NGB plangintza (ur jauzi eredua)
1. Lege Orokorrak
42/2007 Legea Ondare Naturala eta Biodibertsitate buruzkoa. 1/2014 Natura

Kontserbatzeko Legegintza Dekretua. 92/43/CEE Zuzentaraua. Naturaren
kontserbaziorako oinarrizko erreferentzia.
2. Sistema plana / Plan komarkalak (PORN)
NGB guztiak barnebilduko dituen plana. Parke Nazionalen Plan Zuzentzailea. Parke
nazional guztiak lotzen dituen plana badago, hori naturgune babestu guztiekin egin
beharko litzateke. Gune babestuen sistema diseinatzen edo garatzen da.
3. Ordenazio planak
Eskualde planak, Natur-Baliabideen Antolakuntzarako Planak (NBAP-PORN). Ez dute

zertan naturgune babestuetan egon behar. Helburuak → Helburu estrategikoak
zehaztu, lurraldea Antolatu eta egituratu, tramitatzen konplexua.
4. Kudeaketa Planak
PRUG, Kudeaketarako Jarraibideak. 6 urteko epemuga askoz jota. Legez

izendatutako NGBari dagokio, azalera eta muga zehatzak dituena. Kudeaketa helburu
arauemailea eta betearazlea ditu. Tramitazio erraza du.
Lurraldearen planifikazioa eta kontserbaziorako tresnak
Lurralde antolamenduaren definizioa: Lurralde zehatz batean, zenbait lehentasun eta

irizpideren arabera, eman daitezkeen giza jardueren zehaztapena, banaketa, antolaketa eta
erregulazioa ezartzen duen tresna.
42/2007 legearen 4. artikuluaren arabera → Herri-administrazio eskudunek planifikatuko

dute natura-baliabideen erabilera. Hau da, Autonomia Erkidegoei dagokie
lurralde-antolamendua.
Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzko maiatzaren 31ko 4/1990 Legea onartu zen.
- Lurralde Antolamenduaren Gidalerroak (LAG)

- Lurralde-plan Partzialak (LPP)
- Lurralde-plan Sektorialak (LPS) → sektore zehatz bati lotuta (ad: energia
berriztagarriei buruzkoa)
Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzko maiatzaren 31ko 4/1990 Lurralde
Antolamendurako politikari dagokionez natur baliabideen zentzuzko kudeaketa eta
ingurumenaren babesa bilatu behar da.
EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroak (LAG-DOT): egin beharreko plangintza guztien

erreferentziazko esparrua. Berezko baliabideak arduraz kudeatzea eta ingurugiroa zaintzea.
Naturgune Babestu guztiak kapa berean edo bateratuta daude mapan. praktikan aldiz ez da
korridore ekologiko horien sarea existitzen.
NGBak Euskal Autonomia Erkidegoan: Kontserbazio Sistemarantz?
NGB sare baten adibidea → Katalunian hain zuzen ere. Plan de espacios de interés natural
(PEIN). 1992 onartu eta 2006an errebisatu zen. Kataluniako babestutako eremuak
egituratzen dituen maila goreneko planifikazio-tresna. Berez lurralde plan sektoriala da, plan
berezi bat naturgune babestuak koordinatzeko.
Hainbat helburu ditu → Dibertsitate biologiko eta paisajistikoaren adierazle diren NGBen
sistema eratzea. Eremuetan oinarrizko babesa ezartzea. Babesgune guztiak daude PEINen.
NBAP-PORNen planifikazioa
Natura Baliabideen Antolamendu Plana (NBAP-PORN) legedian jasota dagoen lurralde
antolamendurako tresna bat da, eta bereziki eremu naturalak planifikatzeko: 42/2007 legea
(1 Tit., 3 Kap. ); EAE: 1/2014 LEGEGINTZAKO DEKRETUA.
4. artikuluari dagokionez:
1. Herri-administrazio eskudunek planifikatuko dute natura-baliabideen erabilera.

2. Planifikazio horren bitartekoak dira natura-baliabideen antolamendu-planak.
(beraz, Eusko Jaurlaritzari dagokio)
Natura Parkeetan eta Biotopo Babestuetan izendatzea baino lehen egoteak derrigorrezkoa
da. Baina, naturgune babestuetatik kanpoko elementu bat planifikatzeko balio du. Honek
esan nahi du, ez dela beharrezko NGB izatea, Ad: Asturiasko PORNa.
NBAPak ez dira erabili bere ahalmen guztian. Nafarroan proposamena:
- NBAP-PORNa eskualde ekologikoa egitea (Lurraldearen homogeneotasunean eta

baliabide naturaletan oinarrituta).
- Jarduera ekonomikoa eta dibertsitate biologikoaren erabilera eremu osoan antolatu.
- Ildoak: praktika egokien kodigoa (ingurumen arloko autoritateak eta batzorde
mistoek erabakita, horrela plan sektorialak kontuan).
Kasu honetan, Lurralde antolamendurako benetako tresna da.
NBAP-PORN, gutxieneko edukiera:
- Lurraldea mugatu, eta bere ezaugarri fisiko eta biologikoak deskribatu eta
interpretatu (kartografiatu).
- Natur baliabideen, ekosistemen eta paisaien kontserbazio-egoera zehaztu eta bere

etorkizuneko eboluzioa diagnostikatu eta aurreikusi.
- Natur Baliabideak Kontserbatzeko, babesteko, leheneratzeko eta modu iraunkorrean

erabiltzeko irizpideak.
- Erabilera eta jardueren muga orokorrak eta zehatza, kontserbazioaren arabera eta
zonifikazioaren arabera, kasuan kasu.
- Politika sektorialetako irizpide bideratzaileak eta jarduera ekonomikoen

antolatzaileak, etab.
- Konektagarritasuna bermatzeko neurriak identifikatu.
- Memoria ekonomikoa
- Aplikazioaren emaitzen plan jarraitua
Zonifikazioa, NBAPan, Plan Zuzentzailean edo Kudeaketa Planean zehaztu daiteke. Planaren
helburuak lortzeko NGBren zonazioa garrantzitsua. Kudeaketa desberdina izango duten
barrutiak mugatu. Zonalde bakoitzean arauak, ildoak ete jarduerak desberdin. Zonifikazioak
honetarako balio du:
- Espezie, ekosistemak edo intereseko prozesuak zorrotzago babesteko.

- Elkarrekin gatazkan egon daitezkeen giza jarduerak espazioan bereizteko.
- Kontserbazioa eta inguruaren garapena bateratzeko
- Errestaurazio ekintzen arrakasta ziurtatzeko.
Izkiko natura parkea PORN-a da. Zona bakoitzak arau propioa izango du egin daitezkeen eta
egin ezin daitezkeen jarduerekin. PORNa mapa bat da zonifikazio bakoitzarekin.
Natur Baliabideen Antolamendurako Plana (NBAP-PORN):
- Antolatzen duten arloan bete beharrekoak eta betearazleak (ejekutiboak) (beste

edozein antolamendurako planen gainetik), ez bada ordena publikorako premiazko
arrazoiren bat dagoela.
- Parke edo Erreserba izendatu aurretik onetsi behar da (ohiz kanpo 1 urte
beranduago).
- Indarrean epe mugatuan edo mugagabean, baina aldiro errebisatu egin daitezke, edo
baliogabetu.
- Egun Parke eta Erreserben % 85 du PORNa.
NGB kudeaketa planak
Neurri zehatzak ezarriko dira. Eremu babestuetatik ia denek PORNa dute, baina erdiak baina
pixkat gehiagok bakarra PRUGa. Artean, %40 inguruan ez dago kudeaketa planik. Ez dago
zehaztuta babes eremu horretako espezieak kontserbazio egoera egokian egoteko edo
egoera hori hobetzeko ze kudeaketa egin behar den.
- Kudeaketa eraginkorra duten NGB: % 10-12 gutxi gora behera.
- NGBetan ohikoenak diren 5 mehatxutik 3 kudeaketan dauden hutsuneekin lotuta.
Beste aldetik, erraza da eremu babestea baina kudeaketa plan zehatz bat egitea zailagoa da.
EAEko kasuan Foru Aldundiek kudeaketa plana egiteko aukera dute. Hauek NGB
kudeatzaileak izango dira. Bere helburua NGB kontserbazio-egoera hobetzea edo
mantentzea izango da:
- Zein jarduera burutu (lehentasunak).
- Ildoak, ekintzak zehaztu.
- Araudia.
- Aurrekontuak.
- Beharko duen langilegoa.
- Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (PRUG-EKPZ). Derrigorrezkoa Parkeetan

(4/89 eta 42/07 legeak; EAEko 16/94 legea).
- Erabilera eta jardueren araudi erregulatzailea (Biotopo babestua, Zuhaitz apartekoa)

- Plan Zuzendaria (Kanariar uharteak, erreserbak).
- Babes Planak (Aragoa), Babeserako Plan Berezia (Katalunia), Babes arauak (Kanariar
uharteak, Valentzia, etab).
- Kontserbazio Planak, Kontserbazio arauak, etab.
- Kudeaketa arauak, Urteko Kudeaketa Plana.
Kudeaketa intentsitatea:
Helburuak lortzeko kudeaketara bideratutako energia edo interbentzio maila (baliabideak,

aurrekontuak, pertsonala). Bi maila desberdin:
1. Kudeaketa pasiboa/prebentiboa
Modalidade prebentiboa, nahi ez den jarduerarik ez egitera bideratuta. Zaintza, Araudi

prebentiboa eta erabilitako araudiaren eraginkortasuna ebaluatzeko sistema
(gutxienez jarraipen sistema) barne egongo lirateke. Ez da kudeaketa ezaren berdina
(eremuan erabiltzeko baliabide falta, “paperezko parkeak”).
2. Kudeaketa aktiboa → Kudeaketa plana + Pertsonala + Aurrekontua
a. Kudeaketa aktibo operatiboa → k. aktiboa + helburu operatiboak (jarduerak,

baliabideak, epeak).
b. Kudeaketa egokitzailea → k. aktiboa + ebaluazio tresnak.
Planaren bideraketa:
Bideraketarako hainbat irizpide jarraitzen dira:
- Integrazio espaziala edo koherentzia.
- Koherentzia instituzionala.
- Plangintzaren integrazioa (Planaren zikloa):
Ze ziklo edo logika jarraitu behar duen planak.
- Helburu zehatzak, operatiboak, ebaluagarriak definitu.
Helburu eta neurriak zehaztean indikatzaile batzuk jarri beharko dira ebaluazioak
egitean ikusteko ea helburua bete den.
- Errealitatera egokitu (kalitatezko informazioa).
- Prekauzioa (ezagutza nahikorik ez dagoenean, kontuz proposamenekin)
- Egite ahalmenera egokitu.
- Kudeaketa eta plangintza modeloa argi eta garbi zehaztuta eta azalduta.
- Partehartzea hastapenetik (ez soilik kontsulta publikoa).
Pausuak:
1. Helburu orokorra:
Ze ezkenatokira heldu nahi den epe luzean adieraziko du. Gida bezala erabili
daitezkeen dokumentuak:
- NBAP-PORN
- Espazioa izendatu duen araua
- Natura 2000 Formularioak (espezie/habitaten kontserbazio egoera egokiak)
- IUCN kategoriak
Helburu orokorren ezarpenak kudeaketa plana baldintzatzen du: arazo berdin bat
ikuspegi ezberdinekin jorratu daiteke NGB motaren arabera.
2. Diagnostikoa:
1. Elementu gakoak identifikatzea: kontserbatu, babestu, leheneratu beharrekoak.
2. Elementu gakoen gainean eragiten duten aldagaiak ezagutu.
a. Negatiboak (konpondu beharreko arazoak)

b. Positiboak (aukerak)
3. Antzemandako arazo eta aukeren arteko erlazio kausalak identifikatu → Zuhaitz

diagrama.
4. Informazioan hutsuneak helburu operatibo posibleak.
Bibliografia + Adituak + Eragile Interesatuak
Ariketa:
Baso eta Sotoen Natura Parkea biodibertsitate altua daukalako legez babestutako eremua
da. Urteetan natur baliabideen gainean egin den tradiziozko kudeaketa dela eta, eremuan
biodibertsitate altua mantendu da, eta paisaiak itxura erretikulatua du; hainbat tamainatako
baso eremuek, hesi-biziz inguratutako belardiek, nekazal lurrek eta sastrakadiek mosaiko
dibertsoa eratzen dute. Natura Parke izendatzeko arrazoietariko bat bertan dagoen hegazti
dibertsitate altua izan zen, eta horregatik hegaztiak dira kontserbatu beharreko osagaiak.
Arazoak gorriz:
Egun ordea, Hegazti espezieen gainbehera sumatu da eta hori da arazorik larriena, batez ere
hertsiki basora lotutako espezieen kasuan (okil ertaina) edota baso, satrakadi eta belardi
mosaikoa erabiltzen duten espezieen kasuan (boneli arranoa). Eremuan hainbat baso
landaketa egin da lursail handi eta homogeneoetan eta gehienetan zuhaitz-espezie bakarra
erabili dute, alegia, eukaliptua. Horrez gain, landare-tarte horren txikia erabili dute, zuhaitz
dentsitate oso handiko landaketak nagusi direla. Landaketa horiek jatorrizko baso eta
sastrakadien lekuetan ezarri dira eta ondorioz paisaia mailan heterogeneotasuna izugarri
galdu da. Baso naturalen zatiak nekazaritza intentsiboko matrizean murgilduta geratu dira,
beraien arteko inolako lotura fisikorik gabe eta hori dela eta, espezieen mugimendua
paisaian zehar oso zaila suertatzen da. Horrez gain, eta eskala txikiagoan, baso habitata
eraldatu ere egin da baso barruko zuhaixken geruza ia erabat kendu delako.
Adibidearen ebazpena, diagnostikoaren urratsak jarraituz:
1. Elementu gakoak identifikatzea → Hegaztiak.
2. Elementu gakoen gainean eragiten duten aldagaiak ezagutu → zerrenda bat egin.
1. Basoko espezieen galera (okil ertaina).

2. Mosaikoko espezieen galera (Bonelli arranoa).
3. Basoetan zuhaixken geruza nahikorik ez.
4. Eukaliptu landaketak.
5. Landaketetan gehiegizko zuhaitz dentsitatea.
6. Landaketa monoespezifiko zabalak.
7. Baso/sasatrakadi/belardi mosaikoaren galera.
8. Basozkak nekazaritza intentsiboko matrizean isolatuta.
9. Ez dago konektagarritasunuk parkeko eremuen artean
10. Zaila da espezieen dispertsioa paisai mota horretan.
11. Hegaztien dibertsitatearen galera.
3. Antzemandako arazo eta aukeren arteko erlazio kausalak identifikatu:
(arazoen jerarkizazioa eta zuhaitz-diagrama egitea, ondoren helburu operatiboak

garatzeko)
3. Helburu operatiboa:
Diagnostikoaren arabera ezarriko da. Helburu operatiboak plana indarrean dagoen

bitartean lortu behar dira. Xehetasunen mailak garrantzia du, jarduerak zehatzak izan
behar dira.
Helburuen hierarkiari dagokionez, batzuk beste plan edo proiektuen helburu orokor
bilakatu daitezke (ad: plan sektoriala). Izan ere, beti ez dira egongo errekurtsoak
helburu guztiak betetzeko: aukeratu behar dira (lehentasunaren arabera iherarkizatu).
Gainera, aurrekontua mugatua izango da.
Helburu operatiboen ezaugarriei dagokionez:
- Zehatzak.
- Betetzeko modukoak edo egingarriak.
- Denbora zehaztuarekin.
- Ebaluatzeko modukoak.
- Kuantifikatzeko modukoak (indikatzaileak).
Adibidearen helburuei dagokionez:
4. Neurriak eta jarduerak:
Normatiboa, zaintza eta kontrola (araututa), ZONIFIKAZIOA → debeku orokorra edo

zehatza, baimenak, funtzionamendu arauak, etab. Bestetik, gidalerroak kudeaketara
bideratutako irizpideak edo ildoak izan behar dira. Eta neurri proaktiboei dagokienez
(jarduera proiektu edo programak) → landaketak, mozketak, desbrozeak, etab izango
dira.
Gogoratu aurrekontua mugatua dela → neurriak larriak, beharrezkoak, komenigarriak

eta baldintzatuak izan beharko lirateke. Baita, helburu guztiak kontuan hartu behar
dituzte (eta horiek nolabaiteko neurriak eduki behar dituzte).
Neurri proaktiboak:
a. Mehatxupeko espezieak berreskuratu → errepoblazioak/translokazioak.
- Birsartzapena: espeziak desagertu diren banaketa historikoko

eremuan askatu edo landatzea.
- Sartzapena: espezieak banaketa historikoko eremutik kanpo askatu

edo landatzea.
- Populazioak indartzea: populazio baten tamaina handitu eta ondare

genetikoa sendotzeko asmoz bertan askatu edo landatu.
- Baliagai osagarriak eskaini → kumatzeko guneak, bazka, babeslekuak.
b. Espezie exotikoak kontrolatu.
c. Ekosistemak kudeatu/leheneratu.
- Ad: hezeguneetan ur-maila berreskuratu, erriberako landaredia

leheneratu, korridoreak sortu.
d. Landaredia kudeaku.
- Ad: basoetan soilguneak sortu, zuhaitz zaharrak mantendu, zuhaitz

dentsitatea murriztu, landareen berezko deskonposizioa bultzatu.
e. Paisaiaren mosaiko egitura lehengoratu.
- Ad: hesi biziak sortu, lur erabilerak dibertsifikatu.
f. Biodibertsitatea handitzen duten tradiziozko erabilerak bultzatu.
- Ad: larraketa mantendu.
Adibideen neurriei dagokionez:
5. Emaitzak:
Proiektuaren amaierarako lortu nahi ditugun emaitzak eta plana indarrean egon
bitartean. Zehaztu eta kuantifikatu egin behar dira ebaluazio indikatzaileen bidez.
Objetiboki egiaztagarriak diren indikatzaileak → kopurua, lokalizazioa, kalitatea,
produktu bat, esate baterako.
Helburu operatibo bakoitzerako:
- Lotuta duen helburu orokorra.

- Helburu operatiboa.
- Balizko kanpo eragileak.
- Neurriak.
- Esperotako emaitzak.
Azkenik, jarduerak denboran antolatu behar dira eta kostuak estimatu.
6. Ebaluazioa: kudeaketa egokitzailea
Eraginkortasuna aztertzeko hurrengo galderak proposatuko dira: Aurreikusitako

jarduerak burutu al dira? Aurrekontura egokitu dira? Zer emaitzak/kostuak lortu dira?
Akatsik egon bada: neurriaren arazoa izan da ala helburu/neurri erlazio okerra ezarri
genuen?
Emaitzak lortzea: esperotako emaitza bakoitzarentzat indikatzaile bat (modu
idealean helburu orokorrekin bat). Planaren arlo guztiak ebaluatzea komeni:
informazioa zabaltzea, partehartze mekanismoak, etab.
ADITUAK + ERAGILE INTERESATUAK + ADMINISTRAZIEN ARTEKO KOORDINAZIOA
Ebaluazioaren eraginkortasunaren harira, baita giza-baliabide eta ekonomikoak behar
dira ebaluaketa zorrotza eta zehatza lortzeko:
- Datuak jasotzeko diseinua.

- Jasotako datuen analisi estatistikoa.
Metodo zientifikoaren benetako helburua → Ziurtatu naturak ez gaituela oker

bideratu egiazki ez dakigun hori badakigula sinistaraztera. Baita lana egitea eta diru
publikoa erabiltzea emaitza ez fidagarriak lortzeko sahiestu.
Plan sektorialak
Plan sektorialak arreta berezia merezi dezaketen alde jakinak garatzen dituzte.
1. Garapen soziekonomikoko planak
- Helburua: garapen iraunkorra eta kontserbazioa bateratu.
- NGB inguruko garapen ekonomikoaren motore eta gizarte-sarea sendotu.

Koordinazio lan handia administrazio publiko eta pribatuaren artean.
- Oso oraingoak. 40 daude: 32 Parke Nat (Urdaibaiko Erreserba barne), 7 Erreserba

Natural eta 1 Monumento Natural.
2. Erabilera publikoko planak
- ~ 26 x 106 bisitari urtero Parkeetan (10 x 106 P Nazionaletan).
- Helburua: erabilera publikoa eta kontserbazioa bateratu.
- NGBra doazen bisitarien kudeaketa plangintza.
- Jarduera jakinak proposatzea.
- Ingurugiro Heziketa (informazioa, komunikazioa, partehartzea, interpretazioa)
- Bisitarien erregulazioa.
- Segurtasuna.
Bestelako planak
1. Turismo iraunkorraren karta europarra
- Lekuan lekuko estrategiak turismo iraunkorrerantz.

- 28 NGBk dute ziurtagiria Espainian (67 Europan).
2. NGBen Q kalitate marka
- Kudeaketaren eta Guneak erabilera publikoari egiten dion eskaintzaren

kalitatea.
- 25 NGB dute ziurtagiri 2009a arte.
Lurraren zaintza
Lurralde baten kontserbazioan, jabe eta erabiltzaileen parte hartzea eta ardura sustatu eta
bultzatzea duten estrategia eta teknikak. Zaintza akordio bat egongo da erakunde zaintzaile
eta lur jabe/erabiltzaileen artean.
Lurraldearen zaintzarako mekanismoei buruz, 42/2007 legeak Lur zaintzailetza bultzatzen

du, beti ere kontserbazio helburuekin:
- Administrazioek Erakunde Zaintzaile eta lur pribatuetako jabeen edo erakunde

publikoen arteko akordioak sustatuko ditu.
- Estatuko Administrazio Orokorrak, bera jabe den lurretarako hainbat urterako

hitzarmen administratiboak izenpetu ahal izango ditu erakunde zaintzaileekin.
Kontserbazioa eta aldaketa klimatikoa
Aldaketa klimatikoak hainbat eragin ditu mundu mailan: itsas maila igotzea, tenperaturaren
aldaketa bultzatzea eta muturreko gertakari klimatikoak ugaritzea.
Beste aldetik hainbat ondorio biologiko ditu: espezieen desplazamendua, bizitza zikloak
aldatzea eta ekosistemen funtzionalitate aldatzea.
Kudeaketaren ikuspuntutik bi estrategia nagusi proposatzen dira:
- Mitigazioa → aldaketa klimatikoa eragiten duten faktoreak desagerrarazi.
- Adaptazioa → aldaketa klimatikoak eragiten dituen ondorioei ahalik eta hoberen

erantzun. Espezie eta ekosistema ezberdinek aldaketa horietara moldatzeko duten
gaitasuna handitu. Ez dago legislaziori horri buruz.
Pagadien ariketa
Pagadiak berdez (irla moduan banatuta) daude. Ikus daiteke fragmentazio maila handia
dutela. Egitura aldetik bakarra pagoa ikusten da. Hurrengo irudiko pagadiak bere sasoian
ikatza egiteko erabili ziren. Irudian ez dire sastrakadirik edo belar geruzarik ikusten. Gainera
pagoak adin berdinekoak dira. Ez da egurririk ikusten lurrean, materia organiko bezala.
Bestetik bide bat ikusten da, horrek esan nahi du jendea hortik ibiltzen dela, lurra zapaltzen.
Baita ganaduaren presentzia susmatu daiteke.
“Aizkorri-Aratz natura parkea 2006. urtean deklaratu egin zen. 2015. urtean, aldiz KBE
izendatu zen. Natur Gune Babestu honetako ezaugarri esanguratsuenetako bat pagadiak
dira. Alegia, EAEko pagadi azidofiloen %30 bertan aurki ditzakegu. Baso hauek fauna espezie
askorentzako bazka, babes eta kumatze eremu dira, bereziki ornogabe xilofagoentzako,
hegazti forestalentzako eta kiropteroentzako. Okil beltz populazio ezberdinak identifikatu
dira. Florari dagokionez, briofito, liken eta landaredi baskular nemoral askorentzako bizileku
dira, hala nola Taxus baccata, Ilex aquifolium, Narcissus pseudonarcissus edota Paris
quadrifolia, EAEko espezie mehatxatuen katalogoan eta Habitat zuzentarauaren II
eranskinean agertzen direnak.”
“Eremua babestu zenetik pagadien kontserbazio egoera kaxkarra zela ikusi zen. Iparraldeko
isurialdean jabetza pribatua nagusi da eta koniferoekin egindako landaketa forestal ugari
dago, pagadien eremu potentziala zatikatuz. Bestalde, pagadien aprobetxamendua eredu
tradizionalaren bitartez eman izan da oraintsu arte; zuhaitzak lepatzearen teknikak
ganadugintza eta basogintza uztarketa posible egin zuen mendeetan zehar. Lepatutako
zuhaitz zaharrak balio ekologiko handia badute ere, kudeaketa eredu horrek beste aldagai
batzuetan eragin negatiboa izan du; basoaren egituran, beste zuhaitz landare espezieen
agerpena eta birsortze gaitasunean eraginez. Gaur egun, ez da gehiago zuhaitzik lepatzen,
baina ganaduaren presentziak bere horretan jarraitzen du eta bisitarienak nabarmen gora
egin du.”
Erantzun beharreko galderak:
1. Zeintzuk dokumentu izan daitezke lagungarriak eta kontsultatzekoak Kudeaketa Plan

bat egiterakoan?
Kontsultatu beharrekoak: izendatze dokumentuak, Natura Parkea eta KBE. PORN.

KBE kudaketa plana. Pagadi azidofiloaren habitat fitxak.
2. Zein da elemetu gakoa? Eta zein helburu orokorra?
Elementu gakoa pagadi azidofiloa. Helburu orokorra, pagadiek kontserbazio egoera

egokia izan dezaten bermatu. Kontuan hartu beharreko elementuak: fragmentazioa
eta habitataren jarraikortasuna, baso-egituraren konplexutasuna, pagadia osatzen
duten ohiko kontserbazioa eta presentzia egokia.
3. Egin Aizkorri-Aratz Natura Parkeko pagadien diagnosia (zuhaitz erako diagrama)

aurreko argazki eta mapetan oinarritua.
4. Bi Helburu operatibo planteatu.
Oinarrietatik arazo guztiak sortu (zuhaitz diagramakoak), helburuak zuhaitzean

oinarritu.
1. Birsortzea bultzatzeko neurriak:
- Pagadi zati batzuk hezitu, indikatuz plantula kopurua hektareatan, arrakasta

plantulen presentzia.
- Pago batzuk eraztudun argi gehiago sartu dadin, indik. belar eta sastrakadi
espezieen emendazioa, arrakasta belar eta sastrakadi espezieen azalera eta
diberts handitu)
2. Basoaren konposizioa aberasteko neurriak:
- Zuhaixka espezieak landatu, indikatzaile gisa.

- 5. urtera biziraundako landare kopuru eta arrakasta: %70 biziraupena.
3. Basoaren konplexutasun estrukturala hobetzeko neurriak.
- Pago adarrak ebaki eta egurraberatan utzi.

- Arrakasta 20m kubiko baina gehiago badira.
5. Helburu operatibo bakoitzerako zehaztu neurri proaktibo edo jarduera bat. (goian)
6. Azaldu zeintzuk indikatzaile hartuko zenituzkeen kontuan zure helburua bete dela
edo ez ziurtatzeko. (goian)
7. Aurreikusi jarduera bakoitza burutzeko beharko zenituzkeen baliabideak.
HAMARGARREN GAIA: Espezie aloktono eta inbaditzaileak
Bertako espezieak (autoktonoak), bere banaketa- eta barreiaketa-eremu naturalean

daudenak dira (42/2007 legea). Beste era batera esanda, eremu jakin batean gizakiaren
esku-hartzerik gabe sortutako taxonak, edota euren jatorrizko eremutik bertara gizakiaren
borondatezko eskuhartzerik gabe iritsitakoak.
Espezie aloktonoa, ez-natiboa edo exotikoa, aldiz, bere banaketa-eremu natural edo
barreiaketa eremu potentzialetik kanpo, gizakiaren eskutik mugitu den espezie, subespezie
edo taxona da (gameto, hazi, arraultza edo propaguloak barne).
Aloktonoa den zehazteko beharrezkoa da espezie horren sartzapena determinatzea. Hau

giza-eraginez, espezie exotikoa bere banaketa eremu naturaletik kanpora mugitu baldin
bada, hau exotikoa izango da (herrialdearen barne edo bere mugetatik kanpo izan daiteke)
Espezie exotikoak denboraren arabera sailka daitezke:
- Arkefitoak: K.o. 1500 baino lehen heldutakoak.
- Kenofitoak: K.o. 1500 baino beranduago heldutakoak.
Flora sinantropikoak erruderalak eta soro-landareak dira (oro har %50 bertakoak eta %50
kanpokoak).
Espezie exotikoen mugimenduak garai kolonialean hasi ziren, bai tradizioak mantentzeko
(azerien eta untxien ehiza), itxurosoak zirenez dekoraziorako (pampa lezka) etab…
Espezie exotikoak eta inbaditzaileak:
Espezie exotiko guztiak ez dira inbaditzaileak:
a) Espezie naturalizatua:
Tokiko baldintzetan biziraun, ugaldu eta populazio estableak sortu ditzakeen espezie
exotikoa, baina bertoko espezieei konpetentziarik egin gabe (edo ia).
b) Espezie inbaditzailea:
Neurriz kanpo ugaldu eta zabaltzeko gaitasuna erakusten duen espezie exotiko
naturalizatua. Hedapen hori ekosistema osoetan kalteak eragiteko gai bada, espezie
inbaditzaile eraldatzailea izango litzateke
c) Espezie exotikoa, inbaditzaile gaitasunarekin:
Indaditzaile bihur daitekeen espezie exotikoa, eta bereziki baldintza ekologiko

bertsuak dituzten beste lurralde batzuetan izaera hori erakutsi dutenak.
Inbasioaren prozesua:
1. Jatorria: populazioa bere jatorrizko lurraldean (0 egoera)
Egoera honetan espezie honen iritsiera aurreikusten bada, prebentzio-neurriak har
daitezke.
2. Garraioa: garraiobideak, bektoreak, iraupena (1 egoera)
Espezie aloktoa goiz detektatzen daba, honen berehalako ezabaketa eman daiteke.
3. Sartzapena: indibiduoak eremu berrian askatuta (2 egoera)
Behin espeziea sartu dela, honen kontentzioa eta kontrola dator (ez hedatzeko)
4. Naturalizazioa edo bertakotzea: eremu berrian populazio egonkor berria (3 egoera)
Egoera honetan espeziea kontrolatzeko azkenengo medidak erabili behar dira

(bortitzenak).
5. Zabaltzea, inbaditzea: populazio dominatzailea eremu berrian (4 egoera)
Puntu honetan ezin daiteke ezer egin.
(egonkortzen denean, ezin da espezie ezabatu edo gelditu)
Espezie inbaditzailearen kalteak:
- Kalteak ekosisteman:
Maila trofikoaren aldaketa, habitaten eraldaketa, prozesu biokimikoen eraldaketa,
ubideak lehortu eta ur emariak aldatu, lurzoruaren higadura, suteen ezhoiko dinamika
eta kutsadura genetikoa (introgresioa, hibridazioa).
Kalte guzti hauek biodibertsitatearen galera zuzena dakar, bai predazioz, lehiakidetza,
bizkarroitzat edo nitxoaren okupazioz. Bertoko espezieetan ondorio ebolutibo
desfaboragarriak eraginez.
Elikagaien ekoizpenean galerak, baliabide forestalei eragin, giza osasunean eragin,

azpiegitura publiko eta pribatuari eragin edo eta aisialdirako eta turismo lekuen balio
pasajistikoan eragin kaltegarriak ere sor ditzazkete.
Badaude zenbait espezie sortzen dituzten kalteak oso esanguratzuak direnak eta ondorio
oso txarrak sortzen dituztenak ekosistema klimatikoetan. Honen adibideak Miconia
calvescent eta Fallopia japonica dira.
Badaude zenbat espezie aloktono, ekosisteman sortzen dituzten aldaketak espezie

batzuentzat faboragarriak izan daitezkeenak eta beste batzuentzat kaltegarriak. Baina
gehienbat ondorio kaltegarriak eragiten dituzte, bai ekologikoak zein ekonomikoak
Espezie inbaditzaileen kudeaketa:
Honen helburua inbasioen kopurua eta erritmoa jaistea da. Honetarako hainbat mekanismo
daude, baina merkeena prebentzio neurriak hartzea da.
Honetarako lege/arauak garatu, zerrenda beltzak eta zuriak sortu (baimendutako espezieak
eta debekatutakoak biltzen dituztenak), arriskuen azterketa garatu (espezieko eta
sarbideko), ingurumen heziketa (garraio sistemak kontrolatu ez emateko espezie kaltegarri
baten hedapena)eta komertzio, industria eta turismoan jarrera kodeak garatu behar dira.
1. Sarbideak:
Nahita egindako sartzapenak: gizakiak nahita egindakoa, bere banaketa eremutik

kanpora nahita egindako garraioa barne (sartzapen horiek baimendunak izan
daitezke edo baimenik gabekoak).
Adbidiez: Carpobrotus edulis (jarinetarako), Cortaderia selloana (jardinetarako),

Fallopia japonica (behiak eta bestelakoak elikatzeko), Robinia pseudoacacia
(jardinetarako), Vulpes vulpes (ehizatzeko)… besteak beste
Zein ustekabeko sartzapenak: beste produktu batzuk garraiatzerakoan edo garraioan

bertan ustekabean lekuz aldatzea) izan daitezke.
Adbidiez: Dreissena polymorpha (zebra muskuilua), Caulerpa taxifolia (alga bat),

Vespa velutina (liztor asiatikoa)…
2. Inbasioa aurreikustea:
Habitat batzuk beste batzuk baino sentikorragoak inbasioaren aurrean, hau

habitataren inbasibilitatearen araberakoa da (espezie exotikoaren biziraupena
bultzatzeko habitataren berezko gaitasuna inbasio-tasaren independente).
Askotan hau jakitea oso zaila da, horretarako Eltonen postulatuak daude; baina
hauek askotan ez dira betetzen:
Inbasioa eta espezie aloktono baten hedapena aurreikusteko legeak erabiltzeaz gain,
zerrendak, Ingurumen heziketa eta herritarren kontzientziazioa garrantzitsua da.
Horrela hedapen maila, garraio metodoak eta agerpen tokiak lokalizatzeko eta
medidak hartzeko.
3. Azkar antzematea eta erauzketa:
Lag fasea hasi orduko ematen da eta honen helburua inbasioa hasi orduko
indibiduoak antzematea da. Horretarako erauzketa erabiltzen da:
Erauztea alerta goiztiarrarekin lotuta dago, hau fisikoki indibiduoa kentzea edo
akatzean oinarritzen da (orokorrean ekonomikoki zein esfrotzu aldetik oso kostosoa
da). Hau bideragarri diruditen kasuetan soilik egin beharko litzateke, eta honen
helburuak ingurunea eguneratzea eta habitaten funtzio naturalak berreskuratzea dira.
Honen arazoak kostu ekonomikoak, gizarteriaren kontrako posizioa (etikoki txarra

animalia hiltzea…) eta inbasioa goiz antzemateko zailtasunak dira.
Landareekin eta animaliekin dagoen prozedura desberdinda da:
- Landareen kasuan sustraietatik kentzea, mozketa edo segatzea, enborrak

eraztuntzea, mulchinga (lurzorua materia organikoz estaltzea), metodo
termikoak (erreketak), ureztatzea (landareak ur azpian gelditzeko) edo
metodo kimikoen erabileran oinarritzen dira.
- Animalien kasuan, indibiduoak mekanikoki kentzean (tranpa edo ehiza
bitartez) eta kimikoki kapatzean edo hiltzean datza.
4. Eustea eta kontrola:
Gehiago zabaltzea eragoztea da helburua, zenbait kasutan estrategia interesgarria

izan daiteke eta habitak edo inguru zehatzak babestea helburu edo beste estrategia
eraginkorragoa bilatu artean denbora irabazteko balio dezake.
Horretarako kontrol biologikoa erabiltzen da, hau dentsitatea edo abundantzia

onargarri hartzen den muga batetik behera jeiste dauka helburu bezala (erauzi ezin
dugunarekin bizitzen ikasi); horrela bertako espezieak hobeto lehiatu dezaten.
Horretarako, espezie inbaditzailearen ekosistema naturaleko bizkarroiak edo honetaz

elikatzen diren onddoak erabiltzen dira, honen hazkuntza ta hedapena moteltzeko.
Baina kontutan izan behar da biokontrolerako sartutako ajentea espezie exotiko
berria dela eta batzuetan nahi ez diren emaitzak lortzen direra (ondo edo espezie
berri hau hedatu daitekeela bertoko espezieetan)
Kontutan izan behar da kontrol metodoek ez dutela espeziearen suntsipena ekartzen,

soilik hedapena moteltzeko balio dutela.
HAMAIKAGARREN GAIA: Ex-situ kontzerbazioa
Ex-situ: habitat naturaletik kanpoko hazkuntza, espezie edo populazioaren sartzapena

egiteko.
In situ kontzerbazioko jardunen osagarria da, Mehatxatutako Espezieen Estatuko

Katalogoan dauden espezieentzat, euren habitat naturaletik kanpoko hazkuntza eta
propagazio planak sustatuko dira. (42/2007 Legea, 33/2015 legean aldatuta)
Ex-situ teknika galtzoria, galtzori larrian eta nabarmen suntsituta dauden espezieekin
erabiltzen da gehienbat. Biodibertsitatearen osagaiak habitat naturaletik kanpo
kontserbatzea → Espezie edo populazioek suntsitzeko duten arriskua murriztea da.
Horrelako gaietan lan egiten duten erakundeak:
- IUCN-SSC-CBSG: Espezieen biziraupenerako batzordea, espezieak gatibu hazten

espezializatutako taldra. Espezieen zaintza eta kudeaketari buruzko informazioa
- EAZA: Europako ZOO Akuarioen Elkartea
- EEP: Espezie Mehatxatuen Europako Programa
- BGCI: Lorategi Botanikoak. Nazioarteko Kontzerbazioa
•Bilduma biziak (fauna edo flora)
- Lorategi Botanikoak: 2000 lorategi, 100.000 sp. landatuta (landare baskularren 1/3),
(%10% mehatxatuta)
Landa Banku genetikoak:
- Zoologikoak: 800 zoo profesional eta 3000 espezie: ugaztun, hegazti, narrasti eta
anfibio
- Basafaunaren berreskurapen zentruak: Martiodakoa adibidez
- Akuarioak: 5800 arrain espezie
• Baliabideak
- Germoplasma bankuak (haziak, DNA, ehunak, polena, esporak): > 1000
- Semen eta enbrioak kontserbatzea
- Espeziak gatibu hazteko programak:
Ex-situ programen helburua:
- Espezieen dibertsitate genetikoa mantentzea

- Espezieak haztea gero birsartzeko
- Hezkuntza eta publizitaterako
- Ikerkuntzarako
ARRISKUAN DAUDEN ESPEZIEETAN, EX-SITU KONTSERBAZIOAREN LEHENTASUNEZKO

HELBURUA IN SITU KONTSERBAZIOA OSATZEA IZAN BEHAR DA.
Ex-situren arazoak:
- Ex-situ kontzerbazioak ez du In-situ kontzerbazioa ordezkatzen

- Ex-situ ez da Zoo bat
- Epe luzerako plangintza, baliabideak eta kudeaketa
- Endogamia eta exogamia arazoak (Kalitate genetikoa)
- Etxekotze genetikoa eta jarrera aldekoa (gizakian harremanetan jartzean genetikoki
aldakuntzak pairatzen dituzte, adibidez etxekotutako azerietan)
Arazoen adibidea (Bisoi Europarra):
Caso concreto: Visón europeo (CLADOGRAMA): Tres poblaciones, tres casuísticas

diferentes
Iberiar penintsulan eta Frantzian : Monomórficas para ADNmt (d-loop) (0,1%D),
(efecto fundador / cuello de botella)
ROM: Poca variabilidad genética (0,5% D)
Rusian: Mayor polimorfismo (1%)
Lo ideal 3 ESUs:
Pero mucho más costoso y más difícil hacerlo bien: ¿Qué es más factible? (1 gestión
única / 3 diferentes).
Factores a resolver antes de considerar 1 sola ESU / 3 ESUs:
1. Desarrollar nuevos marcadores más polimórficos, Los estudios hasta ahora

muestran una población monomórfica para los marcadores genéticos utilizados.
NECESARIO MÁS LOCI.
2. Morfología comparada: ¿Son diferentes las tres poblaciones?. ¿Son más diferentes
las rusas entre sí que con las dos poblaciones aisladas?. Definir bien las
subespecies. (la pregunta ¿qué?)
3. Hábitat, comportamiento, época reproductora: ¿Son diferentes las tres poblaciones?

¿Existe la posibilidad de que las tres poblaciones estén localmente adaptadas? (No
hay flujo genético)
4. Buscar indicios de depresión por endogamia (calidad espermática, tasa de

reproducción, supervivencia de juveniles, etc.)
5. Certificar que no se produce depresión por exogamia (cruces/ híbridos), Necesidad

de analizar la F1 y la F2
NOTA: Los inconvenientes de la exogamia pueden ser pocos comparados con los
beneficios del aumento del polimorfismo genético por los cruces. Hay qertificar que no
se produce transmisión de infecciones. (cruces/híbridos), Resistencias (inmunidad)
locales a infecciones transmisibles.
Landareen Ex-situ kontzerbazioa:
- Lorategi Botanikoak:
Ikerkuntzarako eta kontzerbaziorako materiala: Bilduma biziak, Herbarioak,

Hazi-bankuak
Abantailak: Erabat dokumentatua eta antolatutako materiala, nahikoa aldakortasun

genetiko izateko antolatua, irekia(aisialdia, hezkuntza, ikerkuntza), landaketa eta
propagazioan langile espezializatua, egonkortasun instituzionala, ikerkuntza lana eta
materiala eskuragarri, ikerkuntza lana.
Bilduma bizien desabantailak: Desoreka geografikoa (Gehienak lurralde

epeletan→Negutegien kostua, Mantenurako kostu handia, Espazio
mugatua→Popuazio txikiak(deriba genetikoa, depresio endogamikoa…), Hautespen
naturala ezabatu.
Landare botanikoak espainian:
- Landa Banku Genetikoak:
(inserto foto de una puta huerta con cuatro plantas y dos arboles)
creo que es alo, que entre landares hay una diversidad genetika del horror y palante,
por eso ha puesto una foto de su putísima huerta
- Germoplasma bankuak:
Germoplasma: Espezie baten baliabide eta aberaztasun genetikoa gordetzeko gai

den material biologiko bizia; Hazia, ADN-a, Polena, In vitro kultiboa. Kontzerbatzeko
garrantsitzua da bere izaera ezagutzea:
Hazi ortodoxoak vs. Errekaltzitranteak
a) Hazi ortodoxoak: Ex-situ kontzerbazioan Bideragarriak dira lehortzean eta

hoztean, 5-10% baino gutxiagoko hezetasuna mantentzen dutenean. (Sandia,
Judia..)
b) Hazi Errekaltzitranteak: Sentikorrark dira lehortera eta hoztera,

bideragarritasuna galtzen dute hezetasuna %30-12-tik jeistean. (Calabaza…
(hazi txikiak normalean ortodoxoak dira)
Hazi banku konbentzionalen abantailak: Dibertsitate genetiko izugarria bolumen

txikian, esku-lan txikia bilduma biziekin konparatua, bideragarritasuna artifizialki
luzatu daiteke
Desabantailak: Teknologia egokia behar da, Hazi errekaltzitranteak ezin dira

mantendu.

Wuolah Free Fauna Eta Flora Apunteak

Cargado por

Información del documento

Descripción original:

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Wuolah Free Fauna Eta Flora Apunteak

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Fauna-eta-Flora-apunteak.

Gestión y Conservación de Fauna y Flora

3º Grado en Ciencias Ambientales

Facultad de Farmacia - Campus Álava

Reservados todos los derechos.

Ingurumen Zientzietako gradua

Egoera txarrenean dauden ekosistemak belardiak, nekazal eeremuak, itsasoko eta

Ekosistema primariontzat modu naturalean jariatzen diren edo geldituta dauden

Aisialdirako giza jarduerak debekatu eta ingurunea babesteko gizakiaren interbezioan

1. Ezagumendua: Inbentarioak: zentsoak, monitorizazioa bezalako herramientak

Kontzerbaziorako estrategiak garatzerako orduan, araudiaren beharra (Europarra, estatala,

Hori bai, kontzerbaziorako antolamendu orokorrerako bi aldagai aztertu behar dira:

- Kontserbazio biologia: mehatxuak, ezagutza eta diagnostikoak

- Espezieen suntsipen faktoreak

Babesguneak eta espezieentzako bideratutako teknikak:

1. Helburu nagusia erabaki:

2. Helburu nagusia lortzeko helburu teknikoa erabakitzea:

Helburu espeziﬁkoa da, eragingo den agentea adieraziz, kudeaketa aurrera

Kudeaketarako aukera hoberena lortzeko zereginak. (Adb. Kobazuloak babesteko

Honako hau da gaur eguneko kontzerbazio araudia:

- Nazioarteko legeriak: ez dute izaera judirikorik, sinatzeak prestigioa dakar eta

- Gainontzekoak: izaera juridiko eta penala

Nagusienak edo garrantzitsuenak hauek dira:

4. Bernako Hitzarmena (1979):

Europako Basabizitzaren eta Ingurune Naturalen Kontserbazioari buruzkoa.

Espezie mehatxatuen Nazioarteko Merkataritzari buruzkoa.

Aintzat hartutako espezieak, I, II eta III Eranskinetan zerrendatu dira. Mehatxatutako

Nazioarteko lankidetzaren jarraipen eta bultzada NBEk administratutako Idazkaritza

Nazioarteko Garrantzizko Hezeguneei buruzko Hitzarmena (bereziki hegazti urtarren

Europar Batasuneko araudia:

- 2009/147/EC Zuzentaraua edo Hegaztien Zuzentaraua:

Hiru printzipio ditu:

1) Hegaztien dibertsitatea eta haientzako habitat-azalera gorde, mantendu edo

2) Gune garrantzitsuen babesa, kudeaketa eta berreskurapena;

3) Espezie, arrautz, habi eta habitaten babes-maila xedatzen ditu.

Aintzat hartutako espezieak, I, II eta III Eranskinetan zerrendatu dira

- I Eranskina: beraien habitaten kontserbazio berezia behar duten espezieak:

a) Galtzeko arriskuan dauden espezieak;

b) Beraien habitaten eraldaketekiko zaurgarri diren espezieak;

c) Espezie arraroak, populazioak urriak direlako edo banaketa azalera

d) Habitat bereziak behar dituzten bestelako espezieak (ZEPAk)

- II Eranskina: ehiza-espezieak, estatuetako legeriak araututa.

- III Eranskina: espezie merkaturagarriak.

- IV Eranskina: ehiza eta atzemate-metodo debekatuak: (besteak beste metodo

a) Lakioak, miskelak, amuak, erreklamo moduan erabilitako hegazti

b) Argi-iturri artiﬁzialak, ispiluak, ituak argiztatzeko tresnak, gauez tiro

d) Sareak, zepoak, beita pozoitu edo beita trankilizanteak. Kargadorean

Pasa eta kontrapasa:

- Pasa: ehizatzea posiblea da, txoriak ugaldu ostean datozelako.

- Kontrapasa: debekatuta dago ehizatzea, txoriak ugaltzera doazelako eta

- 92/43/EEC Kontseiluaren Zuzentaraua edo Habitaten Zuzentaraua:

Europak BGL-ak onartu eta Estatuek kudeatzen dituzte

Hiru printzipio ditu:

1) Biodibertsitatea kontserbatzen lagundu Europako habitat naturalen eta

2) Batasunaren intereseko habitat eta espezieen mantentze edo berrezarpena;

3) Hartutako neurriek aintzat hartuko dituzte beharrizan ekonomiko, sozial eta

Aintzat hartutako espezieak, II, IV eta V Eranskinetan zerrendatu dira.

Estatu-kide bakoitzak bere lurraldean BGL-ak (Batasunaren Garrantzizko Lekuak)

- I Eranskina: Batasunaren intereseko habitat motak, beraien kontserbaziorako

- II Eranskina: Batasunaren intereseko animalia eta landare espezieak, beraien

- III Eranskina : Batasunaren Garrantzizko Lekuak (LIC) eta Kontserbazio

- IV Eranskina : Babes hertsia behar duten batasunaren intereseko animalia eta