Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Bloque I.
Electrónica Analógica
Leyes de Kirchhoff
Diferencia de potencial o tensión entre dos puntos: es el trabajo que hay que
realizar para mover una carga unidad entre estos dos puntos.
Se mide en voltios V
Las siguientes representaciones de la tensión entre A y B son equivalentes:
Hay que tener en cuenta los sentidos de la corriente y la tensión para saber si se
consume o genera potencia.
Para: Para:
i>0 i>0
uAB > 0 uAB > 0
uA uA
B B
Consume Genera
potencia potencia
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
9
El Sistema Internacional de Unidades
Resistencia R↓↓
𝑉𝑉 2
𝑃𝑃 = 𝑉𝑉 · 𝐼𝐼 = = 𝐼𝐼 2 𝑅𝑅
𝑅𝑅
El circuito eléctrico más sencillo es el que
consta de una fuente de tensión, una
resistencia eléctrica y dos cables conductores
“ideales” (con resistencia eléctrica nula):
Condensador (capacidad)
• Símbolo circuital:
C A
• La capacidad C de un condensador da idea de cuánta
carga eléctrica puede almacenar. Depende del material
(εr) y de las dimensiones geométricas (d,A)
La capacidad se mide en faradios (F). Un faradio es la
capacidad de un condensador que almacena 1 C de d
𝜀𝜀 𝐴𝐴 𝜀𝜀 0 𝜀𝜀𝑟𝑟 𝐴𝐴
carga al aplicarle una tensión de 1 V 𝐶𝐶 = =
• Se consideran elementos lineales, como las 𝑑𝑑 𝑑𝑑
resistencias, aunque su relación corriente-tensión es:
¿Cómo se puede
dv(𝑡𝑡)
𝑖𝑖(𝑡𝑡) = 𝐶𝐶 modificar C sin
dt cambiar las
dimensiones del
• Si v es constante, i = 0 (circuito abierto en DC) condensador?
Bobina
• Símbolo circuital:
Fuentes de corriente
no se pueden conectar
I1 + I2 Ieq en serie si I1 ≠ I2
I1 I2 Ieq = I1 + I2 I1
I2
−1
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
𝑅𝑅𝑒𝑒𝑒𝑒 =
𝑅𝑅1 𝑅𝑅2
𝑅𝑅 𝑅𝑅 ΩΩ
Ejemplo: Calcula la corriente I y la
𝑅𝑅𝑒𝑒𝑒𝑒 = 𝑅𝑅 1+𝑅𝑅2 [ = Ω]
1 2 Ω
potencia P que proporciona la
fuente de tensión del circuito de la
figura:
𝑅𝑅 𝑅𝑅
𝑅𝑅𝑅𝑅\\Rb = 𝑅𝑅 𝑎𝑎+𝑅𝑅𝑏𝑏
𝑎𝑎 𝑏𝑏
4𝑥𝑥4
𝑅𝑅5\\Ra = 𝑅𝑅5𝑎𝑎 = = 2Ω 𝑅𝑅23 = 𝑅𝑅2 + 𝑅𝑅3 = 12 Ω
4+4
12 Ω
12 Ω
12𝑥𝑥𝑥𝑥
𝑅𝑅7 = 𝑅𝑅23 \\𝑅𝑅6 = = 6Ω
12+12
12
Ω
𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇 = 10 Ω
𝑉𝑉 2 52
𝑃𝑃 = 𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼 = 5𝑥𝑥𝑥.5 = = = 𝐼𝐼 2 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 0.52 𝑥𝑥𝑥𝑥 = 2.5 𝑊𝑊
𝑅𝑅 10
−1
1 1 1 1
Ceq
= ∑i C eq C C
⇒ C = + + ...
i 1 2
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
22
2+4=6µF
Conceptos previos:
∑I
i
i =0
V
+
V1
+
V2
∑V i
i =0
- - 𝑉𝑉 − 𝑉𝑉1 − 𝑉𝑉2 = 0
𝑉𝑉 = 𝑉𝑉1 + 𝑉𝑉2
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
27
Divisor de tensión
circuito
equivalente
𝑅𝑅2 7
+ 7V 𝑉𝑉2 = 𝑉𝑉 · = 10𝑥𝑥 = 7 𝑉𝑉
- 𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2 10
0V
circuito
equivalente
R2 RTH
Ejemplo
Ejercicio: Hallar cuánto tiene que valer Rth y Vth para que estos circuitos
sean equivalentes
Solución:
𝑅𝑅2 𝑅𝑅1 𝑅𝑅2
𝑉𝑉th = 𝑉𝑉1 𝑅𝑅th =
𝑅𝑅2 + 𝑅𝑅1 𝑅𝑅2 + 𝑅𝑅1
R1
A A
V1 IN
RN RL
R2 RL
B B
Corriente de
2 cortocircuito Obtener los valores de la intensidad
entre A y B: ISC 3 y resistencia del equivalente Norton
R1
A IN = ISC
V1
R2 ISC
𝑉𝑉𝑂𝑂𝑂𝑂
𝑅𝑅𝑁𝑁 =
𝐼𝐼𝑆𝑆𝑆𝑆
B
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
40
Equivalentes Thevenin y Norton
Circuito original Equivalente Thevenin Equivalente Norton
𝑉𝑉𝑂𝑂𝑂𝑂
VTH = VOC IN = ISC 𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇 = 𝑅𝑅𝑁𝑁 =
𝐼𝐼𝑆𝑆𝑆𝑆
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
42
1. Introducción.
2. Impedancia. Respuesta de elementos pasivos a una
señal sinosoidal.
3. Función de transferencia. Diagramas de Bode.
4. Potencia y energía en AC
5. Factor de potencia
6. Rendimiento
S B
N S
Φ = � 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 = 𝐵𝐵 ∗ 𝑆𝑆 = 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵
https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Enchufes,_voltajes_y_frecuencias_por_país
http://www.ree.es/
Una fuente de tensión alterna (AC) es una fuente cuya amplitud varía con el tiempo periódicamente.
La más típica es la sinusoidal. Se caracteriza por una amplitud o valor de pico, VP (voltios), una fase Φ
(rad) y una frecuencia angular (rad/s). T (segundos) es el periodo, inverso de la frecuencia lineal (Hz).
1 2𝜋𝜋
𝑣𝑣 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠(𝜔𝜔𝜔𝜔 + 𝜙𝜙) 𝑇𝑇 = =
𝑓𝑓 ω
• El valor eficaz (también denominado valor cuadrático medio o valor RMS, root mean
square) es una manera de cuantificar la magnitud de una cantidad variable. Se define
como la raíz cuadrada de la media aritmética del cuadrado de una magnitud, es decir:
T
1 1 𝑇𝑇
Y= ∫ f 2 ( t ) dt 𝑉𝑉𝑒𝑒𝑒𝑒 = � 𝑉𝑉 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝜙𝜙 2 𝑑𝑑𝑑𝑑 =
𝑉𝑉𝑃𝑃
⟹ 𝑣𝑣(𝑡𝑡) = 𝑉𝑉𝑒𝑒𝑒𝑒 ∗ 2𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠(𝜔𝜔𝜔𝜔 + 𝜙𝜙)
T 0 𝑇𝑇 0 𝑃𝑃 2
Los valores eficaces se utilizan para calcular la potencia eléctrica media disipada en una
resistencia R sometida a una tensión alterna.
Además de la sinusoidal existen otras formas de corriente alterna (AC). Todas ellas
son funciones periódicas.
Fórmula de Euler
Fórmula de Euler
2
𝑒𝑒 𝑗𝑗𝑥𝑥 = 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 + 𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗(𝑥𝑥) ⟹ 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑥𝑥 = 𝑅𝑅𝑅𝑅[𝑒𝑒 𝑗𝑗𝑗𝑗 ]
1 π/2 𝑒𝑒 𝑗𝑗(𝜔𝜔𝜔𝜔+𝜑𝜑) = cos(𝜔𝜔𝜔𝜔 + 𝜑𝜑) + 𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗𝑗(𝜔𝜔𝜔𝜔 + 𝜑𝜑)
-π/2
𝑦𝑦 = 𝑌𝑌 cos 𝜔𝜔𝜔𝜔 + 𝜑𝜑 = 𝑅𝑅𝑅𝑅[𝑌𝑌𝑒𝑒 𝑗𝑗 𝜔𝜔𝜔𝜔+𝜑𝜑
] = 𝑅𝑅𝑅𝑅[𝑌𝑌𝑌𝑌 𝑗𝑗𝜑𝜑 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝜔𝜔 ]
Imag
𝑉𝑉 𝑉𝑉𝑃𝑃
𝑍𝑍𝑅𝑅 = = 𝑅𝑅 =
𝐼𝐼 𝐼𝐼𝑃𝑃
𝑗𝑗𝜋𝜋 𝜋𝜋
𝑗𝑗 +𝜑𝜑𝑉𝑉
𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐶𝐶𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝜔𝜔𝐶𝐶𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 2 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝜔𝜔𝐶𝐶𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 2 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡
𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐿𝐿𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝜔𝜔𝐿𝐿𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜋𝜋/2 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡
𝜋𝜋 𝜋𝜋
𝜑𝜑𝑣𝑣 = 𝜑𝜑𝑖𝑖 + → 𝜑𝜑𝑖𝑖 = 𝜑𝜑𝑣𝑣 −
2 2
La corriente está retrasada 90º a la tensión
𝑑𝑑𝑑𝑑(𝑡𝑡) 𝑑𝑑𝑑𝑑(𝑡𝑡)
𝑣𝑣 𝑡𝑡 = 𝑅𝑅 ∗ 𝑖𝑖(𝑡𝑡) 𝑖𝑖(𝑡𝑡) = 𝐶𝐶 ∗ 𝑣𝑣 𝑡𝑡 = 𝐿𝐿 ∗
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐶𝐶𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑉𝑉 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐿𝐿𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜑𝜑𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝑡𝑡
La corriente está en fase con La corriente está adelantada La corriente está retrasada
la tensión 90º a la tensión 90º a la tensión
𝑉𝑉𝑃𝑃 1 −𝑗𝑗
𝑍𝑍𝑅𝑅 = 𝑅𝑅 = 𝑍𝑍𝐶𝐶 = = 𝑍𝑍𝐿𝐿 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐿𝐿
𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐶𝐶 𝜔𝜔𝐶𝐶
𝑍𝑍𝑅𝑅 = 𝑅𝑅
t
−𝑗𝑗
𝑍𝑍𝐶𝐶 =
𝜔𝜔𝐶𝐶
𝑍𝑍𝐿𝐿 = 𝑗𝑗𝜔𝜔𝐿𝐿
• Las reglas para determinar impedancias equivalentes (asociaciones en serie y en paralelo) son
idénticas a las estudiadas en DC para las resistencias.
• Las leyes de Kirchhoff se aplican igualmente en forma fasorial sustituyendo tensiones, corrientes e
impedancias por los fasores correspondientes.
• Los teoremas de Thevenin y Norton se aplican de maneras análoga empleando fasores e
impedancias complejas.
Z1 Z2 Z3 Zeq=Z1+Z2+Z3
I
I
I
Z-1eq=Z1-1+Z2-1+Z3-1
Z1 Z2 Z3
I
Ej1. Calcular la corriente en un circuito R-L-C en serie con una fuente de tensión de valor
v=10cos(8t), donde R=4 Ω, C=0.025 F y L=1 H.
𝑖𝑖 𝑡𝑡 = 2cos(8𝑡𝑡 − 36.9°)
v 𝑡𝑡 = 10cos(8𝑡𝑡 − 126.9°)
Ej3. Hallad el voltaje que cae en R2 de la figura inferior si R1 = 1Ω, R2 =2 Ω, L=0,5 H y I1 =10 cos 8t.
Ej4. Tenemos una fuente V = 1 conectada en serie con dos elementos Z1=-2j y Z2=1+2j. Hallad el
voltaje que cae en Z2.
𝑣𝑣𝑧𝑧2 𝑡𝑡 = 5cos(63.43°)
Ej5. En el mismo circuito del problema 18 hallad Z2 para que V2 = 7-3j, sabiendo que V1=3+j y que Z1=-2j
Ej6. Hallar en el circuito inferior la corriente que circula por la resistencia. R =4Ω, C =0.125 F,
I(t) = 3cos4t, K=0,5
3 2
𝑖𝑖𝑅𝑅 𝑡𝑡 = cos(4𝑡𝑡 − 45°)
2
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡
En lugar de estudiar todas las I, V de un circuito nos centramos en la relación entrada-salida: 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =
𝑣𝑣𝑔𝑔 (𝑡𝑡)
R 𝑣𝑣𝑜𝑜 = 30 𝑉𝑉
𝑣𝑣𝑜𝑜 = 0.3 𝑉𝑉 P. Ej en DC: Tenemos 𝑣𝑣𝑔𝑔 = 3 𝑉𝑉 𝑦𝑦 𝑣𝑣𝑜𝑜 = 30 𝑉𝑉 →
La función de transferencia sería 𝑇𝑇 = 10
𝑣𝑣𝑔𝑔 = 3 𝑉𝑉 +
i(t)
Vg(t) La amplificación o ganancia de este circuito sería 10.
C VO (t) Definimos la ganancia en decibelios:
𝑔𝑔𝑣𝑣 = 20 log10 𝑇𝑇 = 20 log10 10 = 20 (𝑑𝑑𝑑𝑑)
-
2º. Ej en DC: 𝑣𝑣𝑔𝑔 = 3 𝑉𝑉 𝑦𝑦 𝑣𝑣𝑜𝑜 = 0.3 𝑉𝑉 →
La función de transferencia sería 𝑇𝑇 = 0.1 = 10−1
La atenuación o ganancia de este circuito sería 0.1 o
en decibelios:
𝑔𝑔𝑣𝑣 = 20 log10 𝑇𝑇 = 20 log10 0.1 = −20 (𝑑𝑑𝑑𝑑)
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡
En lugar de estudiar todas las I, V de un circuito nos centramos en la relación entrada-salida: 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =
𝑣𝑣𝑔𝑔 (𝑡𝑡)
𝑍𝑍𝑐𝑐
𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = 𝑣𝑣𝑔𝑔 𝑡𝑡 𝑥𝑥
𝑍𝑍𝑐𝑐 + 𝑍𝑍𝑅𝑅
R
𝑍𝑍𝑐𝑐
+ 𝑣𝑣𝑜𝑜 (𝑡𝑡) 𝑣𝑣𝑔𝑔 𝑡𝑡 𝑥𝑥 𝑍𝑍𝑐𝑐 + 𝑍𝑍𝑅𝑅 𝑍𝑍𝑐𝑐
𝑇𝑇 𝜔𝜔 = = =
i(t) 𝑣𝑣𝑔𝑔 (𝑡𝑡) 𝑣𝑣𝑔𝑔 (𝑡𝑡) 𝑍𝑍𝑐𝑐 + 𝑍𝑍𝑅𝑅
Vg(t) VO (t)
C 1
𝑍𝑍𝑐𝑐 1/𝑗𝑗ω𝐶𝐶 1
= = ω =
𝑍𝑍𝑅𝑅 +𝑍𝑍𝑐𝑐 𝑅𝑅 + 1/𝑗𝑗ω𝐶𝐶 1 + 𝑅𝑅𝑅𝑅ω𝐶𝐶 1 + 𝑗𝑗
ω0
- 1 1
𝜔𝜔0 = 𝑓𝑓 =
𝑅𝑅𝑅𝑅 0
2𝜋𝜋𝑅𝑅𝑅𝑅
𝑣𝑣𝑜𝑜 (𝑡𝑡) 1
𝑇𝑇 𝜔𝜔 = = T(ω) no depende del valor de 𝑣𝑣𝑔𝑔 , solo de la frecuencia ω
𝑣𝑣𝑔𝑔 (𝑡𝑡) 1 + 𝑗𝑗 𝜔𝜔
𝜔𝜔0
1
𝜔𝜔 𝑇𝑇 𝜔𝜔 = 2
1 − 𝑗𝑗 𝜔𝜔 𝜔𝜔
0 1+
Es un número complejo ⇨ 𝑇𝑇 ∠𝜙𝜙 ⇨𝑇𝑇 𝜔𝜔 = 𝜔𝜔0
2 𝜔𝜔 2
1 + 𝜔𝜔
𝜔𝜔0
𝜙𝜙 = − atan
𝜔𝜔0
R lim 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =1
1 𝜔𝜔→0
𝑇𝑇 𝜔𝜔 = 2
𝜔𝜔
+ 1+
𝜔𝜔0
lim 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =0
i(t) 𝜔𝜔→∞
Vg(t) VO (t)
C lim 𝜙𝜙 = 0°
𝜔𝜔 𝜔𝜔→0
𝜙𝜙 = − atan
𝜔𝜔0 lim 𝜙𝜙 = −90°
- 𝜔𝜔→∞
Vout Vout
Voltaje (V)
Voltaje (V)
Voltaje (V)
Por ej: R=1 kΩ y C=10 µF 𝜔𝜔0 = = 100 𝑟𝑟𝑟𝑟/𝑠𝑠
103 𝑥𝑥10−5
1
Para 𝜔𝜔 = 𝜔𝜔0 , 𝑣𝑣𝑜𝑜 = 𝑣𝑣𝑔𝑔 𝑇𝑇= 𝑣𝑣
2 𝑔𝑔
𝜙𝜙 = −45º
Tiempo
1 𝜔𝜔
Filtro Paso Bajo 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =
𝜔𝜔 2 𝜙𝜙 = − atan
𝜔𝜔0
1 + 𝜔𝜔
0
𝑉𝑉𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 (𝜔𝜔) 1
𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺 𝑑𝑑𝑑𝑑 = 20 log = 20log 2
𝑉𝑉𝑖𝑖𝑖𝑖 (𝜔𝜔) 𝜔𝜔
1 + 𝜔𝜔
0
0 0
ω0=100
ω0=100
-20
Ganancia (dB)
-10
Fase (º)
-40
-20
-60
-30
-80
-40
-100
10-3 10-2 10-1 100 101 102 103 104 105 106 Escala 10-3 10-2 10-1 100 101 102 103 104 105 106
log
ω (rd/s) ω (rd/s)
𝜔𝜔 = 𝜔𝜔0 ⇒ 𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺𝐺 = 20log 1/ 2 ≈ −3𝑑𝑑𝑑𝑑
𝜙𝜙 = −45°
+
lim 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =0
i 1 𝜔𝜔→0
𝑇𝑇 𝜔𝜔 = 2
vo (t) 𝜔𝜔
Vg R 1+ 0 lim 𝑇𝑇 𝜔𝜔 =1
+ 𝜔𝜔 𝜔𝜔→∞
-
- lim 𝜙𝜙 = 90°
𝜔𝜔0 𝜔𝜔→0
𝜙𝜙 = atan
𝜔𝜔 lim 𝜙𝜙 = 0°
0 100 𝜔𝜔→∞
ω0=100 ω0=100
-20 80
Ganancia (dB)
60
Fase (º)
-40
40
-60
20
-80
0
10-2 10-1 100 101 102 103 104 105 106
10-2 10-1 100 101 102 103 104 105 106
ω (rd/s)
ω (rd/s)
1
𝑃𝑃𝑅𝑅𝑚𝑚 = 𝑉𝑉𝑒𝑒𝑒𝑒 𝐼𝐼𝑒𝑒𝑒𝑒 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃
2
PMin=0, cos(2ωt)=1
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠(2𝜔𝜔𝜔𝜔)
𝑝𝑝𝐶𝐶 𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝜔𝜔𝑡𝑡 × 𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝜔𝜔𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃
2
4. Potencia media en un condensador en corriente alterna.
𝑃𝑃𝐶𝐶𝑚𝑚 = 𝑃𝑃𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 = 0
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠(2𝜔𝜔𝜔𝜔)
𝑝𝑝𝐿𝐿 𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝜔𝜔𝑡𝑡 × [−𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝜔𝜔𝑡𝑡 ] = −𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃
2
6. Potencia media en un inductancia en corriente alterna.
𝑃𝑃𝐿𝐿𝑚𝑚 = 𝑃𝑃𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 = 0
1
𝑝𝑝 𝑡𝑡 = 𝑣𝑣 𝑡𝑡 𝑖𝑖(𝑡𝑡) 𝑝𝑝 𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝜔𝜔𝜔𝜔 × 𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝜔𝜔𝜔𝜔 − 𝜑𝜑𝑖𝑖 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝜑𝜑𝑖𝑖 − cos 2𝜔𝜔𝜔𝜔 − 𝜑𝜑𝑖𝑖
2
1
cos 𝑎𝑎 cos 𝑏𝑏 = [cos 𝑎𝑎 + 𝑏𝑏 + cos 𝑎𝑎 − 𝑏𝑏 ]
2
1
sen 𝑎𝑎 sen 𝑏𝑏 = [cos 𝑎𝑎 − 𝑏𝑏 − cos 𝑎𝑎 + 𝑏𝑏 ]
2
1 1
𝑝𝑝 𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃 cos 𝜑𝜑𝑖𝑖 − 𝑉𝑉𝑃𝑃 𝐼𝐼𝑃𝑃 cos 2𝜔𝜔𝜔𝜔 − 𝜑𝜑𝑖𝑖
2 2
P
Φ es el ángulo de la impedancia, Z= arctg(ωL/R)
Factor de potencia
Φ Cos(Φ)
-Φ Cos(-Φ)
2
• Las cargas inductivas tienen un factor de potencia “de retraso” (Φ>0)
• Las cargas capacitivas tienen un factor de potencia “de adelanto” (Φ<0)
Un motor de alterna típico tiene un factor de potencia inductivo de 0,9
Una gran red eléctrica nacional tiene un factor de potencia inductivo de 0,8 - 0,9
Cuanto mayor es el factor de potencia (es decir, cuanto menor es el desfase entre V e I), se
tiene que:
Potencia reactiva menor
Menores pérdidas en la línea
Menor potencia aparente del generador
Mejor rendimiento
Transferencia de Potencia
¿Cuándo la potencia suministrada a la carga por el generador es máxima?
2
𝑈𝑈𝑡𝑡ℎ
𝑃𝑃𝐿𝐿 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 =
4𝑅𝑅𝑡𝑡ℎ
Rendimiento
PL
𝜂𝜂 = PIN U=
= th I I 2 ( Z th + Z L )
𝑃𝑃𝐼𝐼𝐼𝐼
U th I ( Z th + Z L )
=
PL = Z L I 2
PL ZL 𝑍𝑍𝐿𝐿
η =
= 𝜂𝜂 =
PIN Z L + Z th 2𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡
∗
𝑆𝑆𝑆𝑆 𝑍𝑍𝐿𝐿 = 𝑍𝑍𝑡𝑡ℎ
•https://www.youtube.com/watch?v=vdSUSP3uUXY
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
83
1. Introducción
2. Modelo Ideal
3. Límites de Funcionamiento
4. Amplificador Operacional sin Realimentación
5. Amplificador Operacional Realimentado
6. Montajes lineales con A. O.
Amplificador de tensión
Amplificador ideal Amplificador real
+ + + +
Ve Ve Vout
Vout
- -
- -
𝑽𝑽𝒐𝒐𝒐𝒐𝒐𝒐
𝑨𝑨 = Ganancia en tensión
𝑽𝑽𝒆𝒆
Amplificador de tensión
Ejemplo 1
Amplificador ideal con Av=10, Ri=∞ y Ro=0.
El amplificador se encuentra conectado en su entrada con una fuente de 2V y una
resistencia de salida de 100Ω.
A la salida del amplificador conectamos una Resistencia de carga de 50 Ω.
Calcular la tensión de salida (tensión en la carga).
Amplificador de tensión
Solución Ejemplo
Ri
Vi =
Rs + Ri
Vs ≈ Vs = 2 V (Divisor de tensión con Ri∞, o circuito abierto)
Vo 20
Voltage gain ( AV ) = = = 10
Vi 2
Amplificador de tensión
Ejemplo 2
Amplificador real con Av=10, Ri=1kΩ y Ro=10Ω.
El amplificador conectado en su entrada con un sensor de 2V de salida y
una resistencia de salida de 100Ω
El amplificador conectado a la salida una carga de 50 Ω.
Amplificador de tensión
Solución Ejemplo
𝑅𝑅𝑖𝑖 𝑅𝑅𝐿𝐿
𝑉𝑉𝑖𝑖 = 𝑉𝑉 𝑉𝑉𝑜𝑜 = 𝐴𝐴𝑣𝑣 𝑉𝑉𝑖𝑖
𝑅𝑅𝑜𝑜 + 𝑅𝑅𝐿𝐿
𝑅𝑅𝑠𝑠 + 𝑅𝑅𝑖𝑖 𝑠𝑠 50 Ω
1 kΩ = 10 𝑉𝑉𝑖𝑖
= 2 V = 1.82 V 10 Ω + 50 Ω
100 Ω + 1 kΩ 50 Ω
= 10 × 1.82 = 15.2 V
10 Ω + 50 Ω
Montaje con A. O.
No inversora
Inversora
Entradas Salida
𝑉𝑉
Ganancia muy Alta A0 ⇨ 𝑉𝑉+ − 𝑉𝑉− = 𝐴𝐴0 ; 𝑉𝑉+ ≈ 𝑉𝑉−
0
re muy alta ⇨ I+ ≈ I- ≈0
rs muy baja ~ 0 ⇨ V0=VS
I-
I+ A=105 (No ideal)
Zin=∞ I+=I-=0 A.
𝑉𝑉 += 𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡 − 𝐼𝐼𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑉𝑉𝑉 = 1𝑚𝑚𝑚𝑚
∆𝑉𝑉 = 𝑉𝑉+ − 𝑉𝑉− = 1𝑚𝑚𝑚𝑚
𝑉𝑉 −= 0
Sol: VL=100 V, IL=2
𝑉𝑉𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = 𝐴𝐴𝐴𝐴∆𝑉𝑉 = 105 𝑥𝑥10−3 = 100 𝑉𝑉
mA.
𝑉𝑉𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 100 𝑉𝑉
𝐼𝐼𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜 = = = 2 𝑚𝑚𝑚𝑚
𝑅𝑅𝐿𝐿 50 𝑘𝑘Ω
+Vcc (Vpos)=+15 V
-Vcc (Vneg)=-15 V
Consideraciones de partida:
• El Amplificador Operacional (AO) es ideal
• El AO trabaja en lazo cerrado (realimentación
negativa)
• Se verá que las características en lazo cerrado
dependen de los componentes externos del circuito
en el que se encuentra el AO.
𝐴𝐴 𝑉𝑉0 𝐴𝐴
𝑉𝑉0 = 𝐴𝐴 𝑉𝑉𝑖𝑖𝑖𝑖 − 𝛽𝛽𝑉𝑉0 → 𝑉𝑉0 = 𝑉𝑉𝑖𝑖𝑖𝑖 → 𝐴𝐴𝑓𝑓 = =
1 + 𝐴𝐴𝛽𝛽 𝑉𝑉𝑖𝑖𝑖𝑖 1 + 𝐴𝐴𝛽𝛽
𝐴𝐴/𝐴𝐴 1
𝑆𝑆𝑆𝑆 𝐴𝐴 → ∞ 𝐴𝐴𝑓𝑓 = ≈ = 𝐴𝐴𝑓𝑓 Ganancia en lazo cerrado depende
1/𝐴𝐴 + 𝐴𝐴𝛽𝛽/𝐴𝐴 𝛽𝛽
solamente de los componente de la
red de realimentación
1
𝐴𝐴𝑓𝑓 = =1
𝛽𝛽
VA=6V
Si tenemos el circuito y conectamos R3, el VA cambia.
Con el operacional evitamos ese cambio.
VA=5.71V VA=6V
V=6V
𝑅𝑅2
𝑉𝑉− = 𝑉𝑉𝐴𝐴 = 𝑉𝑉𝑠𝑠
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
𝑅𝑅2 𝑉𝑉𝑠𝑠 𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
𝑉𝑉− = 𝑉𝑉𝑒𝑒 = 𝑉𝑉𝑠𝑠 → =
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2 𝑉𝑉𝑒𝑒 R2
A
• Amplifica en un factor (R1+R2)/R2
• No invierte, mismo signo
Impedancia de entrada
𝑣𝑣𝑒𝑒
𝑅𝑅𝑒𝑒 = =∞
𝑖𝑖𝑒𝑒
𝑖𝑖𝑅𝑅 = 𝑖𝑖𝐶𝐶
𝑑𝑑𝑣𝑣𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑣𝑣𝑐𝑐 𝑉𝑉𝑒𝑒 𝑑𝑑𝑣𝑣𝑐𝑐 𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑖𝑖𝐶𝐶 = 𝐶𝐶 𝐶𝐶 = → =
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑅𝑅 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑅𝑅𝑅𝑅
𝑉𝑉𝑒𝑒 − 0 𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑖𝑖𝑅𝑅 = =
𝑅𝑅 𝑅𝑅
𝑉𝑉𝑆𝑆 −1 𝑉𝑉𝑆𝑆 1
= =
𝑉𝑉𝑒𝑒 𝑗𝑗𝜔𝜔𝜔𝜔𝜔𝜔 𝑉𝑉𝑒𝑒 𝜔𝜔𝜔𝜔𝜔𝜔
𝑉𝑉𝑆𝑆
f𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 = 𝑗𝑗 ⇒ 90°
𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑖𝑖𝑅𝑅 = 𝑖𝑖𝐶𝐶
𝑑𝑑𝑣𝑣𝑐𝑐 𝑑𝑑𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑖𝑖𝐶𝐶 = 𝐶𝐶 = 𝐶𝐶 𝑑𝑑𝑉𝑉𝑒𝑒 −𝑉𝑉𝑆𝑆 𝑑𝑑𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝐶𝐶 = → 𝑉𝑉𝑆𝑆 = −𝑅𝑅𝑅𝑅
0 − 𝑉𝑉𝑆𝑆 −𝑉𝑉𝑆𝑆 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑅𝑅 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑖𝑖𝑅𝑅 = =
𝑅𝑅 𝑅𝑅
Función Sinusoidal:
𝑗𝑗 𝜔𝜔𝑡𝑡+𝜑𝜑
𝑑𝑑 𝑉𝑉𝑒𝑒 𝑒𝑒 𝑗𝑗 𝜔𝜔𝑡𝑡+𝜑𝜑
𝑆𝑆𝑆𝑆 𝑉𝑉𝑒𝑒 = 𝑉𝑉𝑒𝑒 𝑒𝑒 → 𝑉𝑉𝑠𝑠 = −𝑅𝑅𝑅𝑅 = −𝑗𝑗𝜔𝜔𝑅𝑅𝑅𝑅 𝑉𝑉𝑒𝑒 𝑒𝑒 𝑗𝑗 𝜔𝜔𝑡𝑡+𝜑𝜑
= −𝑗𝑗𝜔𝜔𝑅𝑅𝑅𝑅𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑉𝑉𝑆𝑆
𝑉𝑉𝑆𝑆 = 𝜔𝜔𝑅𝑅𝑅𝑅
= −𝑗𝑗𝜔𝜔𝑅𝑅𝐶𝐶 𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑉𝑉𝑒𝑒
𝑉𝑉𝑆𝑆
f𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 = −𝑗𝑗 ⇒ −90°
𝑉𝑉𝑒𝑒
Tensión a Ve
la entrada
Vr
Vs t
Vpos
Tensión a
la salida
Vneg
t
¿Cómo lo evitamos?
𝑅𝑅1 V pos
𝑉𝑉𝑠𝑠
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
R1 𝑅𝑅1 𝑅𝑅1
𝑉𝑉𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑉𝑉𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2 𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
Ve
Vneg
V pos
- Vs
Para Ve = 0 Vs puede ser Vpos o Vneg: R1
V pos
R1
Vneg
V + R1 + R2 R1 + R2
e R2 Ve
𝑅𝑅1
𝑉𝑉𝑠𝑠
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2 vs ·R1
R1 v+ = Vneg
R1 + R2
V pos ·R1
Si vs = V pos ⇒ v+ = ⇒ (v+ − v− ) > 0 ⇒ vs = V pos
R1 + R2
Vneg ·R1
Si ve > v+ ⇒ (v+ − v− ) < 0 ⇒ vs = Vneg ⇒ v+ =
R1 + R2
𝑉𝑉𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 · 𝑅𝑅1
Vs conmuta a Vpos si Ve se hace más negativa que v+, por tanto si 𝑉𝑉𝑒𝑒 <
𝑅𝑅1 + 𝑅𝑅2
𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 ℎ𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑉𝑉𝑒𝑒 = 7.6 𝑉𝑉: 𝑣𝑣+ − 𝑣𝑣− < 0 → 𝑉𝑉𝑠𝑠 = −15 𝑉𝑉𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 → 𝑉𝑉+ = −7.5 V
Vneg
𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑉𝑉𝑒𝑒 : 𝑣𝑣+ − 𝑣𝑣− < 0 → 𝑉𝑉𝑠𝑠 = −15 𝑉𝑉𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 → 𝑉𝑉+ = −7.5 𝑉𝑉
𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑉𝑉𝑒𝑒 = 7.4 𝑉𝑉, 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑉𝑉+ = −7.5 𝑉𝑉 → 𝑣𝑣+ − 𝑣𝑣− < 0 → 𝑉𝑉𝑠𝑠 = −15 𝑉𝑉𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 → 𝑉𝑉+ = −7.5 𝑉𝑉
𝑆𝑆𝑆𝑆 𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 ℎ𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑞𝑞𝑞𝑞𝑞𝑞 𝑉𝑉𝑒𝑒 < −7.5 𝑉𝑉. 𝐴𝐴𝐴𝐴 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏, 𝑉𝑉𝑒𝑒 = −7.6 𝑉𝑉 → 𝑣𝑣+ − 𝑣𝑣− > 0 → 𝑉𝑉𝑠𝑠 = 15 𝑉𝑉𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 → 𝑉𝑉+ = +7.5
Ve
R1
V pos
R1 + R2
R1
Vneg
R1 + R2
Vs
Vpos
Vneg
Dopaje p-n
Silicio forma una red cristalina El Si se puede dopar para aumentar su conductividad
de enlaces covalentes.
Es un material semiconductor Dopaje tipo P (positivo) Dopaje tipo N (negativo) con
(baja conductividad a tª con un material con 3 (Al, un material con 5 (P, Ar, Sb)
ambiente) In, B ) electrones de electrones de valencia
valencia
Unión p-n
Cuando un semiconductor dopado tipo P y un semiconductor dopado tipo N se ponen en
contacto, se forma una unión P-N.
Unión p-n
Al formar la unión P-N, dado que la zona dopada tipo N posee menos huecos que la zona tipo P,
los electrones libres de la zona N SE DIFUNDEN hacia la zona P, ocupando los huecos libres
existentes en la zona P.
Zona P Zona de Carga Espacial Zona N
En las proximidades de la unión p-n sólo quedan átomos de IMPUREZAS cargadas (ya que dichos
átomos NO son móviles), creando la denominada Zona de Carga Espacial o de Vaciado
Unión p-n
Dipolos
Campo Eléctrico
Unión p-n
+
+ Barrera de potencial
+
+
+
2.00
1.20
0.80
0.40
0.00
-2 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5
-0.40
Conduce si Ve>Vd
+
+ +
+
+ +
Ve
Eliminamos la barrera de potencial
1.00
0.50
0.00
-2 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5
-0.50
No Conduce si Ve<Vd
+
+
+
+
+
Aumentamos la barrera de potencial
Zona de deplexión
Representación Esquemática
Ánodo Cátodo
𝐼𝐼𝐷𝐷
𝑉𝑉𝐷𝐷 = 𝜂𝜂𝑉𝑉𝑇𝑇 ln +1
𝐼𝐼𝑆𝑆
Modelo
Recta de Carga
Vamos a analizar el circuito más sencillo: una resistencia R, un diodo y
una fuente de tensión continua VDD. ¿Cuánto vale la corriente del circuito y
las tensiones en cada elemento?
Ambos elementos están en serie, luego la
corriente (I) del circuito es la misma en el
diodo y en la resistencia: I = IR = ID.
La recta de carga del circuito lineal determina todos los puntos de operación permitidos
de dicho dispositivo en el circuito en que se halla.
𝑉𝑉𝐸𝐸 − 𝑉𝑉𝐷𝐷
𝑉𝑉𝐸𝐸 = 𝐼𝐼𝐷𝐷 𝑅𝑅 + 𝑉𝑉𝐷𝐷 → 𝐼𝐼𝐷𝐷 =
𝑅𝑅
1.80
Corriente del diodo (mA)
1.60
1.40
1.20
Q≈(0.95V, 0.05 mA)
1.00
0.80
0.60
0.40
0.20
0.00
-0.5 0 0.5 1 1.5
-0.20
Voltaje del Diodo
Carga
VE (resistencia)
variable
Si en el circuito anterior se hace circular por el diodo Zener una corriente en inversa entre
IzMIN e IzMAX, la tensión de salida VS será fija y de valor Vz. De esta manera, aunque varíe el
valor de la resistencia RL, ésta siempre estará sometida a la misma tensión (VS = VZ).
Otros Diodos
Diodo varicap o varactor: La unión P-N de un diodo polarizado en inversa se comporta como un
condensador de capacidad variable: a mayor tensión inversa disminuye la capacidad de la unión.
Útil en circuitos de sintonizado RLC, para modificar la frecuencia de resonancia con la tensión
aplicada.
Otros Diodos
Diodo Láser (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) es un dispositivo que utiliza
un efecto de la mecánica cuántica, la emisión inducida o estimulada, para generar un haz de luz
coherente espacialmente (haz colimado) y temporalmente (monocromático). Usados en lectores de CD,
DVD,
comunicaciones ópticas, impresoras láser…
Otros Diodos
Célula fotovoltaica (célula solar): Unión p-n que cuando
absorbe radiación luminosa produce una tensión y corriente
eléctrica (fotocorriente) por efecto fotovoltaico. Su objetivo
es producir energía eléctrica, luego suelen ser de área
elevada.
Fotodiodo: Funciona también por efecto fotovoltaico, pero
no se utiliza para producir energía eléctrica sino como
sensor de luz, por lo que suele ser de tamaño más reducido.
Se polariza en inversa, produciendo una fotocorriente
proporcional a la radiación incidente. Se usa en
comunicaciones ópticas.
Los fototransistores además amplifican esa corriente,
ganando sensibilidad.
Optoacoplador u optoaislador: La combinación de un
diodo LED y un fototransistor en un circuito integrado, que
permite aislar eléctricamente una señal.
0.70
Corriente del diodo (mA)
0.50
En el 3er cuadrante:
𝑉𝑉 > 0, 𝐼𝐼 < 0
0.30 𝑃𝑃 = 𝐼𝐼 ∗ 𝑉𝑉 < 0entrega potencia
en lugar de consumirla
0.10
VOC= voltaje en I=0
-0.2 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2
-0.10 Voltaje del Diodo
Corriente fotogenerada Punto de máxima potencia
𝑃𝑃𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
-0.30 𝜂𝜂(%) = 𝑥𝑥100
𝑃𝑃𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖
ISC, corriente en V=0 V
𝑉𝑉𝑠𝑠 − 𝑉𝑉𝐷𝐷
𝐼𝐼 =
𝑅𝑅
𝑉𝑉0 = 𝑉𝑉𝑠𝑠 − 𝑉𝑉𝐷𝐷
V3
Conduce D1
Vo=V2+VTH
No conduce ninguno de
los diodos Vo=Vi
Conduce D2
Vo=V3-VTH
Videos:
• https://www.youtube.com/watch?v=hsJGw_c-Nn4
• https://www.youtube.com/watch?v=H_5DTSGEiEg
BIBLIOGRAFÍA
1. Introducción a Transistores.
2. Clasificación.
3. Transistor Bipolar. BJT.
1. Funcionamiento
2. Zonas de funcionamiento
3. Circuitos con BJT.
4. Aplicaciones.
5. BJT real
4. Transistor de efecto campo. FET.
1. Funcionamiento
2. Zonas de funcionamiento
3. Circuitos con BJT.
4. Aplicaciones.
5. BJT real
Ley de Moore: “el número de transistores por unidad de superficie en circuitos integrado se duplicará cada año”
+ + + +
+ + +
+ +
+
+
+ +
Colector + + Emisor
+
+
+
+
+ Base
C
- -
+
- -
-
+ +
++ +
B
VBE> 0.7 V - - -
+ - -
- --
-
- -
E
C
- - 𝑖𝑖𝐸𝐸 = 𝑖𝑖𝐶𝐶 + 𝑖𝑖𝐵𝐵
VBC VCE +
- -
- 𝑖𝑖𝐸𝐸 ≪ 𝑖𝑖𝑐𝑐 → 𝑖𝑖𝐸𝐸 ≈ 𝑖𝑖𝐶𝐶
+ +
++ +
B
- - -
+ - -
- --
-
VBE - -
E
Zonas de funcionamiento
VCE=VC-VE
VBE=VB-VE
Amplificador:
VBE≈0.7V iC=βiB La corriente
VBC<0.7V iE=iC+iB de base es
VCE>VCESAT amplificada en
el colector
VBE<0.7V
VBC>0.7V
VBE≈0.7V
Directa Directa Saturación iC<βiB
VCE≈0-0.2V
Inversa Inversa Corte iC= iB= iE=0
Región Activa
𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵 − 𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵
𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵 = 𝑖𝑖𝐵𝐵 𝑅𝑅𝐵𝐵 + 𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵 → 𝑖𝑖𝐵𝐵 =
𝑅𝑅𝐵𝐵
Pto. De Operación. Intersección de la recta de carga con
la curva característica de entrada.
𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵
𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵 = 0 ⇨ 𝑖𝑖𝐵𝐵 =
Recta de carga 𝑅𝑅𝐵𝐵
𝑖𝑖𝐵𝐵 = 0 ⇨ 𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵 = 𝑉𝑉𝐵𝐵𝐵𝐵
𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶 −𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶
𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶 = 𝑖𝑖𝐶𝐶 𝑅𝑅𝐶𝐶 + 𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶 → 𝑖𝑖𝐶𝐶 =
𝑅𝑅𝐶𝐶
iC
Interruptor: Corte y Saturación. Inversores. Polarización de base iB
Saturación
Corte
VCE
𝑖𝑖𝐵𝐵 = 0 ⇨ 𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 ⇨ 𝑖𝑖𝐶𝐶 = 0
Recta de carga
𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶 ≈ 0 − 0.2 ⇨ 𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍𝑍 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆 𝑖𝑖𝐶𝐶 = 𝑓𝑓(𝑉𝑉𝐶𝐶𝐶𝐶 , 𝑅𝑅𝐶𝐶 )
En corte: Vs=Vcc
Voltaje
de salida:
En saturación: Vs=Vce≈0.2
Aplicaciones. Interruptor.
Interruptor: Corte y Saturación. Inversores. Polarización de base
16 V
0/5 V
<40 mA
Bloque II.
Electrónica Digital
Ejemplo: termómetros
Las señales digitales presentan muchas ventajas: analógicos vs. digital
Micrófono Altavoz
Sonido
Sonido Circuito
Ampli
analógico
La señal
V
analógica es V
similar a la
señal real
t
El valor de la tensión indica t
la magnitud de la señal
Los circuitos analógicos operan
original en cada instante.
con señales semejantes
Señal continua
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Digital vs. Analógico
Digital
Sonido
Sonido Los circuitos digitales operan con
señales consistentes en ceros y unos
Convertidor Convertidor
Circuito
analógico digital Ampli
0110010 digital 0110010analógico
digital
V
V
t
t
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Digital vs Analógico
Conversión a digital Cada cierto tiempo (T) mido cuanto vale la tensión
V
Digital
r
Resolución: incremento
mínimo de la medida
Analógico
X t
T Periodo de muestreo
Señal Original
1 Bit (2 valores)
2 Bits (4 valores)
(1283)10 = (a 3 = 1 a 2 = 2 a1 = 8 a 0 = 3, a -i = 0)10 =
= 1×103 + 2 ×10 2 + 8 ×101 + 3 ×100 = 1000 + 200 + 80 + 3
Decimal 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Binario 0 1 10 11 100 101 110 111 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111 10000
Octal 0 1 2 3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 15 16 17 20
Hexadecimal 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10
Números reales
Coma flotante (Estándar IEEE 754)
a-4 0 0,8 × 2
Multiplicamos la parte decimal del resultado
a-5 1 0,6 × 2
a-6 1 0,2 × 2
a-7 0 0,4 × 2
a-8 0 0,8 × 2
LSB a-9 1 0,6 × 2
... ... (0,3)10 = (0,010011001...)2
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Códigos binarios: Magnitud y signo S MMMMMMM
Si n = 4, C2(1010) = 0110
Si n = 5, C2(10100) = 01100
Si n = 16, C2(0010010101001110) = 1101101010110010
i =0
AC2 = 00011101C2, A = 1x20+0x21+1x22+1x23+1x24+0x25+0x26-0x27 = 29 10
BC2 = 11001011C2 , B = 1x20+1x21+0x22+1x23+0x24+0x25+1x26-1x27 = -5310
n−2
an −1
A = (−1) ∑ (ai ⊕ an −1) ⋅ 2i
i =0
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Códigos binarios. Complemento a 1
3. Representación de números
nº positivos: Igual que en magnitud y signo 0 MMMMMMM
nº negativos: C1 (N). Complemento restringido a la base del
número positivo N.
C2N=2n-N
De dcha a izqda: copiar hasta C1N=2n-N-1
Definición Divisiones sucesivas S Magnitud el primer 1 y luego 1s por 0s y 1s por 0s y 0s por 1s
0s por 1s
Rango [0, 2n -1] [-(2n-1 -1), 2n-1 -1] [-2n-1 , 2n-1 -1] [-(2n-1 -1), 2n-1 -1]
SUMA RESTA
0+0=0 0 0-0=0 0
0+1=1 0 0-1=1 1 Acarreo
1+0=1 0 1-0=1 0
1+1=0 1 Acarreo 1-1=0 0
0 0 1 0 0 1
B
B
1 1 10 acarreo 1 11 0
1 acarreos 1 1 1 1
83 1 0 1 0 0 1 1 minuendo
-21
9
+
1 0 0 1
1 1 1 1 0
- 1 0 1 0 1
1 1 1 1
sustraendo
+15
62 acarreos
1 1 0 0 0 0 1 1 1 1 1 0
24
diferencia
Producto binario
12 1 1 0 0 Multiplicador
PRODUCTO A ×6 × 1 1 0 Multiplicando
BINARIO 0 1 72 0 0 0 0
(×)
Productos
0 0 0
1 1 0 0 parciales
B 1 1 0 0
1 0 1
1 0 0 1 0 0 0 Resultado
64 + 8 = 72
Ejemplo: A = 4, B = 2 Ejemplo : A = 6, B = -4
0100 4 0110 6
+ 0010 +2 + 1100 - 4
Se desprecia
0110 6 1 0010 2
el bit de acarreo
0100 4
+ 1010 - 6 1110 -2
Se desprecia
+ 1101 -3
1110 - 2 el bit de acarreo
1 1011 -5
BCD 0000 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Tema 7: Álgebra de Boole. Lógica combinacional
0 1 0
3. La operación producto lógico (“·” , AND) se define como: 1 0 0
AND: producto lógico, intersección o conjunción. 1 1 1
a b f(a,b) = a+b
1 0 1
5. La operación AND tiene precedencia sobre la OR.
1 1 1
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Álgebra de Boole: operaciones
0 1 1 0 1 0 0 1 1 0 1 0
1 0 1 1 0 0 1 0 1 1 0 0
1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1
1+a=1 0·a=0
Teoremas de
a+a=a a·a=a
idempotencia
Teorema de involución (a’)’=a
a+a’·b=a+b a·(a’+b)=a·b
NO son maxitérminos: a + b b + c a + c a + b a + c
0 0 0 0 a ⋅b ⋅c ⋅ d m0
Ejemplo: f(a, b, c) = a ⋅ (b + c) + a ⋅ c
Calculando su tabla a b c a’ b+c a’·(b+c) c’ a·c’ f(i)
de verdad se obtiene 0 0 0 1 0 0 1 0 0
lo siguiente: 0 0 1 1 1 1 0 0 1
0 1 0 1 1 1 1 0 1
Entonces: 0 1 1 1 1 1 0 0 1
1 0 0 0 0 0 1 1 1
1 0 1 0 1 0 0 0 0
1 1 0 0 1 0 1 1 1
1 1 1 0 1 0 0 0 0
0 0 0 0 a+b+c +d M0
0 1 1 1 a+b+c +d M7
Cada maxitérmino está asociado a una fila a+b+c +d
1 0 0 0 M8
de la tabla de verdad de la función lógica
a+b+c +d
correspondiente 1 0 0 1 M9
1 0 1 0 a+b+c +d M10
Segunda forma canónica o 2FC es una a+b+c +d
1 0 1 1 M11
expresión de una función booleana
compuesta por un producto de maxitérminos 1 1 0 0 a+b+c +d M12
1 1 0 1 a+b+c +d M13
La expresión en 2FC es única para cada
1 1 1 0 a+b+c +d M14
función
1 1 1 1 a+b+c +d M15
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Segunda forma canónica (2FC)
La expresión en 2FC de una función booleana es el producto de los
maxitérminos asociados a las filas que valen 0 en la tabla de
verdad.
Ejemplo: f(a, b, c) = a ⋅ (b + c) + a ⋅ c
a b c f(i)
Calculando su tabla de 0 0 0 0
verdad habíamos obtenido:
0 0 1 1
0 1 0 1
0 1 1 1
1 0 0 1
1 0 1 0
1 1 0 1
1 1 1 0
1 0 1 1 X
Ejemplo: función que dice si un número en BCD es par. 1 1 0 0 X
1 1 1 0 X
5(11)
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Formas canónicas: resumen
Las formas canónicas se pueden extraer directamente de la
tabla de verdad
Las formas canónicas son únicas para cada función: una función
tiene una única expresión en 1FC y una única expresión en 2FC.
0 0 1 0 1 0 0 0 1 1 1
0 1 0 2 3 4 5 7 6
1 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1
1 1 1
Propiedad principal: cada casilla es adyacente a todas sus vecinas en
horizontal y vertical, es decir, entre una casilla y su vecina sólo difiere el valor
de una variable.
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Método de Veitch-Karnaugh. 2 variables
El mapa tiene 4 casillas, cada una asociada a una combinación de los valores
de las variables.
Cada casilla tiene 2 vecinas.
En cada casilla se ha añadido el nº de la fila de la tabla de verdad asociada a
dicha casilla, así como la combinación de variables que la corresponde.
b
a 0 1
a ⋅b 0 a ⋅b 1 Vecindades:
a b f
0 f(0) f(1) • Casilla 0: 1 y 2.
0 0 f(0)
• Casilla 1: 0 y 3. 0 1 f()
a ⋅b 2 a ⋅b 3 • Casilla 2: 0 y 3. 1 0 f(2)
• Casilla 3: 1 y 2. 1 1 f(3)
1 f(2) f(3)
0 0 1 Mapa de V-K:
0 1 0
b
0 1
1 0 1
a
0 1
1 1 1 0 1 0
2 3
1 1 1
Vecindades:
bc • Casilla 0: 1, 2 y 4.
a 00 01 11 10 • Casilla 1: 0, 3 y 5.
a ⋅b ⋅c 0 a ⋅b ⋅c 1 a ⋅b ⋅ c 3 a ⋅b ⋅ c 2
• Casilla 2: 0, 3 y 6.
0 f(0) f(1) f(3) f(2) • Casilla 3: 1, 2 y 7.
• Casilla 4: 0, 5 y 6.
a ⋅b ⋅c 4 a ⋅b ⋅c 5 a ⋅b ⋅ c 7 a ⋅b ⋅ c 6 • Casilla 5: 1, 4 y 7.
1 f(4) f(5) f(7) f(6) • Casilla 6: 2, 4 y 7.
• Casilla 7: 2, 4 y 7.
a b c f(i)
0 0 0 0 Mapa de V-K:
0 0 1 1 bc
0 1 0 1 a 00 01 11 10
0 1 3 2
0 1 1 1
1 0 0 1 0 0 1 1 1
1 0 1 0
4 5 7 6
1 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 0
0 0 0 1 0
ab 00 01 11 10
0 0 1 0 0 0 1 3 2
0 0 1 1 1
00 1 0 1 0
0 1 0 0 1
0 1 0 1 1
4 5 7 6
0 1 1 0 0
0 1 1 1 0
01 1 1 0 0
1 0 0 0 0
1 0 0 1 0 12 13 15 14
1 0 1 0 1 11 0 0 1 1
1 0 1 1 1
1 1 0 0 0
8 9 11 10
1 1 0 1 0
10 0 0 1 1
1 1 1 0 1
1 1 1 1 1
indica a continuación. 0 0 0 1 0
0 0 1 0 1
cd 0 1 0 0 0
00 01 11 10
ab 0 1 0 1 X
00 X 0 0 1 0 1 1 0 1
0 1 1 1 0
01 0 X 0 1 1 0 0 0 1
1 0 0 1 0
11 1 0 1 0 1 0 1 0 1
1 0 1 1 0
10 1 0 0 1 1 1 0 0 1
1 1 0 1 0
cd
00 01 11 10
ab
00 X 0 0 1
P1 = a ⋅ b ⋅ c ⋅ d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
cd
00 01 11 10
ab P1 = a ⋅ b ⋅ c ⋅ d
00 X 0 0 1
P2 = a ⋅ c ⋅ d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
¿Repetir paso 2? ⇒
cd
00 01 11 10
ab P1 = a ⋅ b ⋅ c ⋅ d
00 X 0 0 1
P2 = a ⋅ c ⋅ d
01 0 X 0 1
P3 = a ⋅ c ⋅ d
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
1 0 1 0
10 1 0 0 1
– Los grupos están formados por casillas con valor 0 ó X (en los
minitérminos se toman las casillas con 1 ó X).
complementadas en maxitérminos. 0 1 0
“a” cambia
La función simplificada resultante es un 1 1
2
0
3
0 0 0 1 0
0 0 1 1 0
cd
00 01 11 10 0 1 0 0 0
ab
0 1 0 1 X
00 X 0 0 1
0 1 1 0 1
0 1 1 1 0
01 0 X 0 1
1 0 0 0 1
1 0 0 1 0
11 1 0 1 0
1 0 1 0 1
1 0 1 1 0
10 1 0 0 1
1 1 0 0 1
1 1 0 1 0
cd
00 01 11 10
ab
00 X 0 0 1 S1 = a + b + c + d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
cd
00 01 11 10
ab
00 X 0 0 1 S1 = a + b + c + d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
cd
00 01 11 10 S1 = a + b + c + d
ab
00 X 0 0 1 S2 = b + d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
¿Repetir paso 3? ⇒
cd S1 = a + b + c + d
00 01 11 10
ab
00 X 0 0 1
S2 = b + d
S3 = a + d
01 0 X 0 1
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
¿Repetir paso 3? ⇒
cd S1 = a + b + c + d
00 01 11 10
ab
00 X 0 0 1 S2 = b + d
S3 = a + d
01 0 X 0 1
S4 = a + c
11 1 0 1 0
10 1 0 0 1
¿Repetir paso 3? ⇒
S2 = b + d
01 0 X 0 1
S3 = a + d
11 1 0 1 0
S4 = a + c
10 1 0 0 1 S5 = c + d
Expresión lógica: S = A ⋅ B
ANSI/IEEE 91-1984
Tabla de verdad (dos entradas):
A B S
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1
Tabla de verdad:
A B S
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 1
Tabla de verdad:
A B S
0 0 1
0 1 1
1 0 1
1 1 0
Tabla de verdad:
A B S
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 0
Tabla de verdad:
A B S
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 0
Expresión lógica: S = A ⊕ B
ANSI/IEEE 91-1984
Tabla de verdad: =
A B S
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 1
A+B = A⋅B
A⋅B = A + B
Ejemplo: a
x
yb
f(a, b, c) = a ⋅ b ⋅ c + a ⋅ b + b ⋅ c
zc
X F Z
Ejemplo: Sumador
Multiplexores M
Demultiplexores N
Codificadores
Decodificadores
B0 B1 B2 B3
Sumadores
A[3..0] B[3..0]
Restadores 4 4
AM
Multiplexores y Demultiplexores
2n MUX s
Multiplexor: La salida corresponde a la entrada
codificada por las señales de control
n
Demultiplexor: El valor de la entrada sale por la enable
Cronograma
Cronograma
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
277
Bloque III.
Automática
Índice
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Definición de “Regulación Automática”
Definición 1.-
• La regulación automática es una rama de la ingeniería que se
ocupa del control de un proceso en un estado determinado;
por ejemplo, mantener la temperatura de una calefacción, el
rumbo de un avión o la velocidad de un automóvil en un valor
establecido.
Definición 2.-
• Es la ciencia que trata del modelado matemático de los
sistemas de control sobre procesos para que estos se
mantengan estables en su ciclo de trabajo ante cualquier
perturbación y respondan según lo esperado ante los estímulos
internos y/o externos del sistema.
Procesos industriales
Transporte
• Autos
• Trenes
• Aviones
• Naves Espaciales
Generación de energía
Transmisión de energía
Mecatrónica
Instrumentación
Artefactos electrónicos
Economía
Medicina
• Minimización de desperdicios
Centro de Control Eléctrico (Cecoel) y Centro de Control para el Régimen Especial (Cecre) de Red Eléctrica de España
El Cecoel es el centro de control responsable de la operación y supervisión coordinada en tiempo real de las instalaciones de
generación y transporte del sistema eléctrico español.
La planta
Objetivos
Estos incluyen:
• Qué es lo que se pretende alcanzar (reducción de energía, mayor
producción, etc.)
• Qué variables deben controlarse para alcanzar los objetivos.
• Qué nivel de calidad se necesita (precisión, velocidad, etc.)
Los sensores
Los sensores son los ojos del sistema de control, que le permiten ver qué
está pasando. De hecho, algo que suele decirse en control es:
Si se puede medir, se puede controlar.
Los actuadores
Una vez ubicados los sensores para informar del estado de un proceso, lo
siguiente es determinar la forma de actuar sobre el sistema para hacerlo ir
del estado actual al estado deseado.
Un problema de control industrial típicamente involucrará varios actuadores
distintos.
Tipos: Hidráulicos, Neumáticos, Eléctricos, Térmicos, Mecánicos…
Las comunicaciones
La interconexión de sensores y actuadores requieren del uso de sistemas de
comunicación.
Una planta típica va a tener miles de señales diferentes que deberán ser
transmitidas largas distancias. Así, el diseño de sistemas de comunicación y
sus protocolos asociados es un aspecto cada vez más importante de la
ingeniería de control moderna.
Configuración e interfaces
La cuestión de qué se conecta con qué no es trivial en el diseño de un sistema
de control. Podría pensarse que lo mejor siempre sería llevar todas las señales
a un punto central, de manera que cada acción de control esté basada en
información completa (el denominado control centralizados).
Sin embargo, esta raramente es la mejor solución en la práctica. De hecho, hay
muy buenas razones por las que no conviene llevar todas las señales a un
punto común. Algunas obvias son complejidad, costos , limitaciones en tiempo
de cómputo, mantenimiento, confiabilidad, etc.
El cómputo
μC μC μC μC μC μC μC μC Level 1
Direct Control
Level 0
Plant Plant
Field Level
Algoritmos
Perturbaciones e incertidumbre
Uno de los factores que hacen a la ciencia del control interesante es que
todos los sistemas reales están afectados por ruido y perturbaciones
externas.
Estos factores pueden tener un impacto significativo en el rendimiento del
sistema. Como ejemplo simple, los aviones están sujetos a ráfagas de
vientos y pozos de aire; los controladores de crucero de los automóviles
deben adecuarse a diferentes condiciones de la ruta y diferentes cargas del
vehículo.
Resumen
Proceso: Llamaremos proceso a cualquier operación que se va
a controlar. Algunos ejemplos son los procesos químicos,
económicos, biológicos…
Sistema: Un sistema es una combinación de componentes que
actúan juntos y realizan un objetivo determinado. Un sistema
no es necesariamente físico. El concepto de sistema se aplica a
fenómenos abstractos y dinámicos tales como los que se
encuentran en la economía. Por ejemplo: sistemas físicos,
biológicos, económicos y similares.
Sensores: Son los “ojos” del sistema.
Actuadores: Actúan sobre el sistema para obtener el estado
deseado.
Perturbación: Una perturbación es una señal que tiende a
afectar negativamente el valor de la salida de un sistema.
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Historia de los Sistemas de Control
Definición
Figure 1.7 (a) Automobile steering control system. (b) The driver uses the difference between the
actual and the desired direction of travel to generate a controlled adjustment of the steering wheel. (c)
Typical direction-of-travel response.
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Ejemplos de Sistemas de Control
Figure 1.8 A manual control system for regulating the level of fluid in a tank by
adjusting the output valve. The operator views the level of fluid through a port in
the side of the tank.
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Tema 7: Fundamentos de Automática:
Diagrama de Bloques y Grafos
• Álgebra de Bloques
Z(s)=Gc(s) Ea(s);
U(s)=Ga(s)Z(s);
Y(s)= G(s) U(s) B(s)=
H(s) Y(s);
Ea(s)=R(s)-B(s);
1. Combinar bloques en
cascada.
6. Eliminar un bucle de
realimentación
𝐺𝐺
𝑋𝑋2 = 𝐺𝐺(𝑋𝑋1 ± 𝐻𝐻𝑋𝑋2 )𝑋𝑋2 (1 ∓ 𝐺𝐺𝐺𝐺) = 𝐺𝐺𝑋𝑋1 𝑋𝑋2 = 𝑋𝑋
1 ∓ 𝐺𝐺𝐺𝐺 1
E(s)
E(s)= R(s)-H3(s)Y(s)
1
𝐻𝐻2 → 𝐻𝐻2
𝐺𝐺4
𝐺𝐺3 𝐺𝐺4
𝐺𝐺3 𝐺𝐺4
1 − 𝐺𝐺3 𝐺𝐺4 𝐻𝐻1
𝐺𝐺3 𝐺𝐺4
𝐺𝐺2 = 𝐺𝐺5
1 − 𝐺𝐺3 𝐺𝐺4 𝐻𝐻1
1
𝐺𝐺5
1 + 𝐺𝐺5 𝐻𝐻2 /𝐺𝐺4
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Tema 8. Análisis Temporal
y Respuesta Transitoria
0. Transformada de Laplace
1. Procedimiento generación diagrama de bloques
2. Tipos de controladores industriales
3. Señales normalizadas de entrada.
4. Sistemas de primer orden
L-1
F(s) F(t)
1 1
f(t) L F(s)
𝛿𝛿(𝑡𝑡) 1
𝑠𝑠
1
1 t n−1
1
; 𝑠𝑠 > 0
𝑠𝑠 𝑠𝑠 𝑛𝑛 n−1 !
𝑡𝑡 𝑛𝑛 𝑛𝑛!
𝑛𝑛+1
; 𝑠𝑠 > 0 1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑠𝑠
𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎 1 𝑠𝑠 − 𝑎𝑎
; 𝑠𝑠 > 𝑎𝑎 1
𝑠𝑠 − 𝑎𝑎 𝑡𝑡 𝑛𝑛−1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑡𝑡 𝑛𝑛 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑛𝑛!
; 𝑠𝑠 > 𝑎𝑎
(𝑠𝑠 − 𝑎𝑎)𝑛𝑛 𝑛𝑛 − 1 !
(𝑠𝑠 − 𝑎𝑎)𝑛𝑛−1
1 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑏𝑏𝑏𝑏
𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 (𝑏𝑏𝑏𝑏) 𝑏𝑏
𝑠𝑠 2 + 𝑏𝑏 2
; 𝑠𝑠 > 0 𝑠𝑠 2 + 𝑏𝑏2 b
𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 (𝑏𝑏𝑏𝑏) 𝑠𝑠 s cos 𝑏𝑏𝑏𝑏
; 𝑠𝑠 > 0
𝑠𝑠 2 + 𝑏𝑏 2 𝑠𝑠 2 + 𝑏𝑏2
𝑡𝑡 1 1
� 𝑦𝑦 𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑 ℒ 𝑦𝑦 𝑡𝑡 = 𝑌𝑌(𝑠𝑠)
0
𝑠𝑠 𝑠𝑠
𝑉𝑉𝑜𝑜 (𝑠𝑠)
2. Controlador proporcional:
𝑢𝑢 𝑡𝑡 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑡𝑡 → 𝑈𝑈 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝
3. Controlador Integral:
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑡𝑡
= 𝐾𝐾𝑖𝑖 𝑒𝑒 𝑡𝑡 → 𝑢𝑢 𝑡𝑡 = 𝐾𝐾𝑖𝑖 � 𝑒𝑒 𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑 →
𝑑𝑑𝑑𝑑
𝐸𝐸 𝑠𝑠
𝑈𝑈 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑖𝑖 𝐾𝐾𝑖𝑖 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖
𝑠𝑠
𝑈𝑈 𝑠𝑠 𝐾𝐾𝑖𝑖
𝐹𝐹. 𝑇𝑇 = =
𝐸𝐸(𝑠𝑠) 𝑠𝑠
4. Controlador Proporcional +Integral:
𝐾𝐾𝑃𝑃
𝑢𝑢 𝑡𝑡 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑒𝑒(𝑡𝑡) + 𝐾𝐾𝑖𝑖 � 𝑒𝑒 𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑒𝑒(𝑡𝑡) + � 𝑒𝑒 𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑 →
𝑇𝑇𝑖𝑖
𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 1 𝑈𝑈 𝑠𝑠 1
𝑈𝑈 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 + = 𝐾𝐾𝑃𝑃 1 + 𝐸𝐸(𝑠𝑠) 𝐹𝐹. 𝑇𝑇 = = 𝐾𝐾𝑃𝑃 1 +
𝑇𝑇𝑖𝑖 𝑠𝑠 𝑠𝑠𝑇𝑇𝑖𝑖 𝐸𝐸(𝑠𝑠) 𝑠𝑠𝑇𝑇𝑖𝑖
𝑇𝑇𝑖𝑖 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Tipos de actuadores
5. Controlador proporcional-derivativo:
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑡𝑡
𝑢𝑢 𝑡𝑡 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑡𝑡 + 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑇𝑇𝑑𝑑 → 𝑈𝑈 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 + 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑠𝑠 𝐸𝐸(𝑠𝑠)
𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑈𝑈 𝑠𝑠
𝐹𝐹. 𝑇𝑇 = = 𝐾𝐾𝑃𝑃 1 + 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑
𝐸𝐸(𝑠𝑠)
6. Controlador proporcional-integral-derivativo:
𝐾𝐾𝑝𝑝 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑡𝑡
𝑢𝑢 𝑡𝑡 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑒𝑒 𝑡𝑡 + � 𝑒𝑒 𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑑𝑑 + 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑇𝑇𝑑𝑑 →
𝑇𝑇𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 1
→ 𝑈𝑈 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝐸𝐸 𝑠𝑠 + + 𝐾𝐾𝑃𝑃 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑠𝑠 𝐸𝐸 𝑠𝑠 = 𝐾𝐾𝑃𝑃 1 + + 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑠𝑠 𝐸𝐸 𝑠𝑠
𝑇𝑇𝑖𝑖 𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑖𝑖 𝑠𝑠
Figure 5.2 Test input signals: (a) step, (b) ramp, and
(c) parabolic.
f(t) F(s)
𝛿𝛿(𝑡𝑡) 1
1 1
; 𝑠𝑠 > 0
𝑠𝑠
𝑡𝑡 𝑛𝑛 𝑛𝑛!
𝑠𝑠 𝑛𝑛+1 ; 𝑠𝑠 > 0
r(t)
f(t) F(s)
𝛿𝛿(𝑡𝑡) 1
1 1
; 𝑠𝑠 > 0
𝑠𝑠
𝑡𝑡 𝑛𝑛 𝑛𝑛!
-0.2 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 𝑛𝑛+1
; 𝑠𝑠 > 0
t 𝑠𝑠
Delta de Dirac.
𝑒𝑒 𝑡𝑡 = 𝛿𝛿 0 → 𝐸𝐸 𝑠𝑠 = 1
𝑌𝑌 𝑠𝑠 = 𝐺𝐺 𝑠𝑠 1 = 𝐺𝐺(𝑠𝑠)
𝐺𝐺(𝑠𝑠)
1
𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 =
𝑠𝑠
𝐺𝐺 𝑠𝑠 𝑡𝑡
y 𝑡𝑡 = ℒ −1 = ∫0 𝑔𝑔 𝜏𝜏 𝑑𝑑𝜏𝜏
𝑠𝑠
Ejemplo RC:
R
𝐺𝐺 𝑠𝑠 1/𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 1
𝐿𝐿. 𝑐𝑐. : 𝐶𝐶 𝑠𝑠 = = =
1 + 𝐺𝐺 𝑠𝑠 𝐻𝐻(𝑠𝑠) 1 + 1/𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 + 1
1 1 1 1 1
𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 = → 𝑉𝑉𝑜𝑜 𝑠𝑠 = 𝐶𝐶 𝑠𝑠 = =
𝑠𝑠 𝑠𝑠 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 + 1 𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1 𝑠𝑠
F(s) F(t) 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠:
1 1
1 1 𝑇𝑇
𝑉𝑉𝑜𝑜 𝑠𝑠 = = −
𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1 𝑠𝑠 𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1
1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑠𝑠 − 𝑎𝑎 1 1
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = ℒ −1 𝑉𝑉𝑜𝑜 𝑠𝑠 = ℒ −1 − =
𝑠𝑠 𝑠𝑠 + 1/𝑇𝑇
1 1
ℒ −1 −ℒ −1 = 1 − 𝑒𝑒 −𝑡𝑡/𝑇𝑇
𝑠𝑠 𝑠𝑠 + 1/𝑇𝑇
−𝑇𝑇
−
1.0
1.0 𝑡𝑡 = 𝑇𝑇 → 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑇𝑇 = 1 − 𝑒𝑒 𝑇𝑇= 1 − 0.368 = 0.632
0.8
0.8
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑇𝑇 ≈ 63.2% 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓
0.6
0.6
vo (t)
2𝑇𝑇
−
0.4
0.4 𝑡𝑡 = 2𝑇𝑇 → 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑇𝑇 = 1 − 𝑒𝑒 𝑇𝑇 = 0.865 (86.5%)
3𝑇𝑇
0.2
0.2 −
𝑡𝑡 = 3𝑇𝑇 → 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑇𝑇 = 1 − 𝑒𝑒 𝑇𝑇 = 0.950 (95.0%)
0.0
0.0
0 1 2 3 4 5 6 7 4𝑇𝑇
−
Tiempo 𝑡𝑡 = 4𝑇𝑇 → 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑇𝑇 = 1 − 𝑒𝑒 𝑇𝑇 = 0.982 (98.2%)
0.8
0.8
0.6
0.6
vo (t)
0.4
0.4
0.2
0.2
0.0
0.0
00 11 22 33 44 55 66 77
Tiempo
1 1 1 1 1 𝑇𝑇 𝑇𝑇 2
𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸𝐸 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 = 2 → 𝑉𝑉𝑜𝑜 𝑠𝑠 = 𝐶𝐶 𝑠𝑠 𝑠𝑠 2 = 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1 𝑠𝑠 2 = 𝑠𝑠 2 − 𝑠𝑠 + 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1
𝑠𝑠
𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠
F(s) F(t) 1 𝑇𝑇 𝑇𝑇 2
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = ℒ −1 𝑉𝑉𝑜𝑜 𝑠𝑠 = ℒ −1 2
− + = 𝑡𝑡 − 𝑇𝑇 + 𝑇𝑇𝑇𝑇 −𝑡𝑡/𝑇𝑇
1 𝑠𝑠 𝑠𝑠 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1
1
𝑠𝑠
1 t n−1
𝑠𝑠 𝑛𝑛 n−1 !
1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑠𝑠 − 𝑎𝑎
1 𝑡𝑡 𝑛𝑛−1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
(𝑠𝑠 − 𝑎𝑎)𝑛𝑛 𝑛𝑛 − 1 !
4 𝑡𝑡 → ∞: 𝑒𝑒 ∞ = 𝑇𝑇
3
Cuanto menor es la constante T, menor es el error en estado
2
𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = 𝑡𝑡 − 𝑇𝑇 + 𝑇𝑇𝑇𝑇 −𝑡𝑡/𝑇𝑇 estacionario después de la entrada rampa.
1
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Tiempo
vo (t)
1 𝑡𝑡 𝑛𝑛−1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎 0.4
0.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Tiempo
1.0 5
vo (t)
4
−𝑡𝑡/𝑇𝑇
𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 𝑎𝑎 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = 1 − 𝑒𝑒 0.8 3
2
0.6
vo (t)
1
1 0.4
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
𝑇𝑇
0.2
0.0
1.0 0 1 2 3 4 5 6 7
Tiempo
0.8
0.6
vo (t) 0.4
0.2
0.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Tiempo
𝐺𝐺 𝑠𝑠 1
𝐿𝐿. 𝑐𝑐. : 𝐶𝐶 𝑠𝑠 = = → 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅𝑅 𝑎𝑎 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑣𝑣𝑜𝑜 𝑡𝑡 = 1 − 𝑒𝑒 −𝑡𝑡/𝑇𝑇
1 + 𝐺𝐺 𝑠𝑠 𝐻𝐻(𝑠𝑠) 𝑇𝑇𝑇𝑇 + 1
Polo en 𝑠𝑠 = −1/𝑇𝑇 (eje real, <0)
1 1
¿Y si nuestra F.T. (en L.c. ) fuera
𝐶𝐶 𝑠𝑠 = Polo
? en 𝑠𝑠 = 𝑇𝑇 (eje real, > 0)
𝑇𝑇𝑇𝑇 − 1
-0.5
-1.0
0 2 4 6 8 10 12
1.0
0.5
y(t)
0.0
-0.5
-1.0
0 2 4 6 8 10 12
Tiempo
Imaginario
1
0 Real
Polo<0, Estable
Polo>0, Inestable
Parte Real=0, Marginalmente Estable
-1
-1 0 1
1 1
𝑠𝑠 + 1
Respuesta más rápida
1
0
𝑠𝑠 + 2
Polo Dominante
1
-1
𝑠𝑠 + 4
-2 -1 0 1 2
Imaginario
10
-1-4j
-1+4j
5
-1-10j
-1+10j
0 Real
-5
-10
1 1
𝑠𝑠 2 + 2𝑠𝑠 + 17 𝑠𝑠 2 + 2𝑠𝑠 + 101
𝐵𝐵 𝑠𝑠
𝑎𝑎𝑘𝑘 = 𝑠𝑠 + 𝑝𝑝𝑘𝑘
𝐴𝐴 𝑠𝑠 𝑠𝑠=−𝑝𝑝𝑘𝑘
𝑛𝑛
𝐵𝐵 𝑠𝑠 1 𝑑𝑑 𝑛𝑛−𝑘𝑘 𝑛𝑛
𝐵𝐵 𝑠𝑠
𝑏𝑏𝑛𝑛 = 𝑠𝑠 + 𝑝𝑝 𝑏𝑏𝑘𝑘 = 𝑠𝑠 + 𝑝𝑝𝑘𝑘
𝐴𝐴 𝑠𝑠 𝑠𝑠=−𝑝𝑝
𝑛𝑛 − 𝑘𝑘 ! 𝑑𝑑𝑠𝑠 𝑛𝑛−𝑘𝑘 𝐴𝐴 𝑠𝑠 𝑠𝑠=−𝑝𝑝𝑘𝑘
1 𝑑𝑑 𝑛𝑛−1 𝐵𝐵 𝑠𝑠
𝑏𝑏1 = 𝑠𝑠 + 𝑝𝑝
(𝑛𝑛 − 1)! 𝑑𝑑𝑠𝑠 𝑛𝑛−1 𝐴𝐴 𝑠𝑠 𝑠𝑠=−𝑝𝑝
3
𝑠𝑠 2 + 2𝑠𝑠 + 3
𝑏𝑏3 = 𝑠𝑠 + 1 = 𝑠𝑠 2 + 2𝑠𝑠 + 3 𝑠𝑠=−1 =1−2+3=2
𝑠𝑠 + 1 3 𝑠𝑠=−1
2
𝑑𝑑 3
𝑠𝑠 + 2𝑠𝑠 + 3 𝑑𝑑 2
𝑏𝑏2 = 𝑠𝑠 + 1 = 𝑠𝑠 + 2𝑠𝑠 + 3 𝑠𝑠=−1 = 2𝑠𝑠 + 2 𝑠𝑠=−1 =0
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠 + 1 3 𝑠𝑠=−1
𝑑𝑑𝑑𝑑
1 𝑑𝑑 2 𝑠𝑠 2 + 2𝑠𝑠 + 3 2
𝑏𝑏1 = 𝑠𝑠 + 1 3 = =1
2! 𝑑𝑑𝑠𝑠 2 𝑠𝑠 + 1 3 𝑠𝑠=−1
2
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
Anexo I: Simplificación en fracciones simples
1 0 2 1 2
𝐹𝐹 𝑠𝑠 = + 2
+ 3
= + 3
(𝑠𝑠 + 1) 𝑠𝑠 + 1 𝑠𝑠 + 1 (𝑠𝑠 + 1) 𝑠𝑠 + 1
F(s) F(t)
𝑓𝑓 𝑡𝑡 = 𝑒𝑒 −𝑡𝑡 + 𝑡𝑡 2 𝑒𝑒 −𝑡𝑡 = 1+ 𝑡𝑡 2 𝑒𝑒 −𝑡𝑡 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 𝑡𝑡 ≥ 0 1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑠𝑠 − 𝑎𝑎
1 𝑡𝑡 𝑛𝑛−1 𝑒𝑒 𝑎𝑎𝑎𝑎
(𝑠𝑠 − 𝑎𝑎)𝑛𝑛 𝑛𝑛 − 1 !
BIBLIOGRAFÍA
Ingeniería Eléctrica y Electrónica
©2022 Autor Gonzalo Del Pozo Melero
Algunos derechos reservados
Este documento se distribuye bajo la licencia
“Atribución-Compartir Igual 4.0 Internacional” de Creative Commons,
disponible en https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es
Para cualquier duda o sugerencia de mejora, puedes escribir a gonzalo.delpozo@urjc.es