Está en la página 1de 78

Integrales Triples

INTEGRALES
TRIPLES

I J J f (x , y , z) dx dy dz

JJJ f ( x, y , z) dV

dxdydz

y , z) .
Matemáticas III

<P = <PXx <P2 x <P3

<P máx

(x y

inf y , 2) y,
Sup (x , y , z) / (x , y , z) e <R_i }
Integrales Triples

<P :

<P

(x ,y ,z)
JJJ
<R.

III Hx,y,z)dV

dxdydz

Sea un paralelepípedo cerrado y sea f ( x , y , z ) una


función continua sobre ‘Jf , entonces es integrable sobre ^ .

Una función acotada es integrable sobre un paralelepípe-


do cerrado (o caja rectangular) si y sólo si para cada existe
una partición <P de ^ tal que

III dx dy dz
%
Matemáticas III

, y , z) ^

M| ) = sup { f (.V , , z) / 6 3(.,- }

= s up { I / ( x , z ) € SÇ.,- } = 1

y , z) / ,

L j-

SIS

,
Cap. 3 Integrales Triples - 1S7 -

f( x, y, z)
y , z)
(

^ .

fff fff

Si conjuntos acotados de que tiene volu-


men, entonces

EL BORDE o FRONTERA de que resulta ser una superficie (de-


notada por d ) , tiene volumen cero.

Si es una función constante de en si es un


conjunto acotado que tiene volumen, y si son fun-
ciones reales integrables sobre entonces

fff dxdydz

fff dx dy dz fff dx dy dz

fff [ f (x , y ,

m dV fff

para todo
Matemáticas III

III (x , y , z) dV < III g(x, y , z)d V .

Si f es continua y acotada sobre un conjunto E


que tiene volumen y si el interior de E es conexo entonces existe un

Vq ’ zo ^

I II f(x ,y ,z )d V = f ( x 0 )-Vol(E)
E

R3

fff í(x, y, z) dV =
E
............ t,

Si es integrable sobre los conjuntos acotados A y B y si


V(AnB) 0 entonces es integrable sobre A u B

III ( x, y, z) dV = I II f ( x , y , z) dV III ( x , y , zj dV .
AUB A B

Sea E un conjunto de y la función f {x , y , z) = 1


constante, es integrable sobre E , entonces

V (E) = I II dx dy dz .
E

Sea E un conjunto acotado en R 3 que tiene volumen. Si f


está acotada sobre E y es continua en el interior de E , ex-
cepto sobre un subconjunto F que tiene volumen cero,
entonces la integral triple de f sobre E existe.
Cap. 3 Integrales Triples Iteradas 189 -

_ g 2W p 2( x , y )
I I f( x , y , z)dz dy dx
a J g,(x ) , (x , y )

y ) dy y e

y , z ) dz

1
Matemáticas III

, z) e .

Exy
Integrales Triples Iteradas

a _ b( l — _ c ( 1 — ^ ------ ^- )

- XXX “

X
a b
dz dy dx
i

dx
Ja
v a

C n b ( l - ^ - ) „ 3 ( 1 )

v “ XXX =XX vA
dx dy dz

techo
piso

f ec 2dz

Si es continua sobre x
y < don-
de son continuas sobre son conti-
nuas sobre
entonces

^
¡II f(x,y,z)dV — I I I f ( x , y , z) dz dy dx .
J a J g,(x ) J b, (x , y )
Matemáticas III

I I Cos ( — ) dy dx dz
O J z JO z

/» jy y I
Cos ( — ) dy = z Sen ( — ) = z Sen x
z z 1

. ^/2 p x z p Ji /2
Cos ( — ) dy dx z Sen x dx = z Cos z
z 0 Z z
i st/2

X z Cos z dz — z Sen z + Cos z

z) = 3z + t z
z2 9 x y 3

n V9

= - - -— dx = 2 f (9~ x )
Integrales Triples Iteradas

( x , y , z)

III y• - Jff f

fMdv - Jff f (x) dV fff f (x) 0

Existe una propiedad análoga para los otros planos coordenados.

+ + <
=
Matemáticas III

x , y , z) = x2 y 2 z
H x , y , - z) {x , y, z) .

J J f x 2 y2 z d V = 0 ( = JJf x 2 y 2 z dV + fff x 2 y 2 z dV )

JJJ (x 2 y2 +

y2 4

x x

' = JJJ
E
dx dy dz .
Integrales Triples Iteradas

«2 _ 4 "y ~ 6+ ( z - 2 ) ¿
dx dz dy

-2 -j 4 - y 2 6 + (z -2 ) 2
dx dz dy
Jq J ^ 4 —y 2 •f z2

i» r 4 —. «6 + (z —2)
b) = J J j ------ J 2 f ( x , y , z)dxdy dz

y + zz

x 2 + y2/4 + z2/9 =
x2+ y 2/4 + z2/9 =

z - z

xyz
f (x , y , z) f(x ,y ,-z ) = - f ( x , y, z)
tI x 2 + y2 2
ZL
Matemáticas III

xyz dV

l J x2+ y

;= 3V i - x2—(y 2 /4)
f f *
dy dx
I I xy y x + y
Jo Jo ' z —0

1 „ 2- V 1 - x '
( ^ 9 — 8 x2- - j y 2 - >/ x 2 + y2 ) dy dx

= f [ — — x (4 — 3x2) + --- x (9 — 8 x ) H----- x J dx = ---- .


*/n
0 5 15 3 25

PROBLEMA.-
z = ( x 2+ y 2)

4 — (x 2 + y2) = z — 4 — 2x (x - l) 2 + y 2 = 1 (*)
Integrales Triples Iteradas

0 A - ( x l + y Z)
V = 2 f ' JJ
J
JJ L4- 2x
dz dy dx

2 > /l-(x-l) 2 2
= 2 1 I (2x - x~ - y ) dy dx
J Jo

(x - l)2+ y2 = l x + y = 2x > r = 2 Cos0 )

jt/2 - 2Cos 0
V = 2 (2r Cos 0 — r ) • r dr cf0

= 2 f (4 Cos3 0 - 4 Cos4 0) d0 = — - .
Jn 3 7

f(x,y,z) = J 4 - z
E y2 = 2x , y 2 = 8 - 2x
y2 = 4 - z .

y) (2 , 2) (2 ,
Matemáticas III

6 . 2x „ 3 y (12 - - f ) 3
^ dz dy dx .
j Jo J<
Integrales Triples Iteradas

36
i 3 1728

III
x2dv
E
x+ y+ z = 4 ; x l y 3 z 3

z = 3 ,y x + y + z = 4.

A: 0 < jc < 1 , 0 < y < 1— x , 0 < z < 3


B: 0 < x < 1 , l —x < y < 3 , 0 < z < 4 — x — y

1 - 1- x _ 3
x2dzdydx
J0 ü J

h = fJ 0 Jf 1-
f
x J 0
X V x 2dzdydx

15
Matemáticas III

ji „ Jt _ n —y~
3.14 PROBLEMA.- I dz dy dx .
■'O J x ■'O

■^0 *J x

ny
= /2)dxdy

y Sen - y¿)dy

y y z
y z z x2 , x

1
í í f x dz dy dx
j OJ0

2
■j 2 x - x -y
f f dzdydx
0 - i ^ x 2 " t - 2*

Jp J xyz dx dy dz .

,4 - z z2- y
f U , y , z ) dx dy dz
J Jo J T
■J z2~ y
Cap. 3 Integrales Triples Iteradas

r V T f i/4 - y 2 y l 2 5 - x 2- y 2

) f I í { (x , y , z) dz dx dy
J- V T J y J j 4_ x2_ y2

^ f V l 6 - x 2- y 2
f ( x , y , z ) dzdydx

2/7 _ V 12- y 2 10 —x2—y2


f u , y , z) dzdxdy .

x2 +

z = + = 2,

x2 y2 .

x = ---- í---- f f f x dxdydz , y = ---- í---- f í f y dxdydz


JJSJ JJSJ

JJSJ

fff x y 2 z 3 dV

x=

fff x2 z2

4 4 4
a2 b2 c2
Matemáticas III

JJJ J x 2 + y2 dV ; S limitado por z = y¡ x 2 + y2 , z = 1 .

.1 - 1 —x ~x + y
a) | I / f ( x , y , z) dz dy dx =
J o Jo Jo
.1 - x . I - x
/ / I f ( x , y , z) dy dz dx +
Jo Jo Jo
+ f f f f (x , y , z) dy dz dx ?
Jx J z —x

.1 „ 1 „ x2+ y2
b) T f f f (x , y, z) dzdydx =
J0 J0 J 0

,
f f f f ( x , y , z ) dydz dx +
J0 J0 J0

+ Jo f 2 I I -------— H x , y , z ) dy dz dx 7
X z — x~

dV S: 2 < x < 3 , 0 < y < x,


y + z

0 < z < y .

x 2 y dV S: z < y < a

0 < x < y Cos z .

y - 2x , y - 2x¿ ,
x+y+z=3 , x+y+z=4.

x 2 + 3y2- z
4 - y2 - z = 0 .

r Jy-y2 r y
dzdxdy

dz dy dx .
Cap. 3 Integrales Triples Iteradas - 203 -

S + z2
x—

dx dy dz .

4 0 2y — 4 = 0 , y = 0.

x2+ z = l y2+ z =

dz dx dy

4z = x 2+ y2 , z x
x = , y = x + 3 , x > 0 , y > 0 .

y , l/( x + y + z
x + y + z
2 3
xy z
z — xy , y = x , x

x2 + y2

y = x

z = x + y x + y

x — y

x2- y2
Matemáticas III

1. S = AUB, a : 0 < x < 4 , O< 2 < 16 — x" , O < y < 16 — z .


B: O < y < 16 , —9 < z < O , O < x < -J 16 - z ;

5 3

1 n/32

------- -■J l - 4x2 < y < — + - - J 1 - 4x2 ; x 2 + y2 < z < y .

z , 4 - z2 < y < 4 - z2 ,

z2 < x < 6 + (z - 2)2 .


40Jl .

40)/ .

3 r (2/3)y2 x + (21/4)
dz dx dy
v - / . ¿O J ( x 2+ y2)/4

l/25 - y 2 _ x +(21/4)
dz dx dy
J 3 J y- 3 *Mx2 + y 2)/4

(Ln 2 ) / 2 - 5/16 ;
1/364 . 21. 13 + (11049/1260) 22. 1/6 .

23. 32tc 24. 80/3 . 25. (9/2a)(e2a -- 1) •


Cambio de Variables: Int. Triples - 205 -

Sea una transformación , tal que


(x, y , z) = T (u , v , w) = [ x ( u , v , w) , y(u , v , w) , z( u , v , w) ]

de clase sobre un conjunto abierto ft del 3 - espacio UVW y que ,


excepto posiblemente para un conjunto de volumen cero, es univalente
con jacobiano no nulo

d{ x, y , z)
J (u , v , w) -
d (u , v , w)

Sea un conjunto cerrado acotado que tiene volumen


y sea la imagen del conjunto vía la transformación

Entonces, si f O , y , z) es integrable sobre E , la función


f o T(u, v, w) = f [ x(u , v , w ), y( u, v, w), z{u, v, u>)] es inte-
grable sobre

jy (x , y , z)dx dy dz =

d(x,y,z)
JJ" f [ x ( u , v , w ) , y ( u , v , w ) , z ( u , v , w ) ] du dv dw
d (u , v , w)

2/a2 + y 2 /b2 + z 2 /c2 = 1 a, b, c > 0 .

-> x= = bu , z = cw
, y , z) = T(u , v , w) = (au , , .
- 206 - Matemáticas III Cap. 3

2
X2 _L ,JL_ z2
l
a2 b2 c2
2. 2 2
+ V + w = 1

{(x,y,z)/ x2 y2/ b 1 + z2

D = { (u , v , w) / u 2 + v 2 + w 2 < 1}

a 0 0
9 ( x , y , z)
abe
d

VOL(E) = f ( x , y , z ) d x dy dz 1 dx dy dz

{ [x ( u , , w) , y(u , , w), z(u , v, w) ] du dv dw


9(u, v, w)

9( x, y
du dv dw = abe • 1 du dv dw
9 (u , v , w)
D

abc-VOL(D) = -yjtabe

(x, y ,

9 (jt, y , z)
du dv dw
9 (u , v , w)

á
Int. Triples: Coordenadas Cilindricas

(0 , 0 , 0) , Iff z2 dx dy dz .

E , , z) ra
w= t \

(x , y , z) = ua + t>b + wc ; u , i>, tu € [ 0 , l ]

1 0 0 u

= 1 2 0 V

0 2 3 IV

x= u, y — u + 2v , z = 2v + 3w .

( x y z) = T(u v w) = ( u , u + 2v 2u+ 3ui)


E E T(D) UVW

D = { ( u , v, w) / u € [ 0 , 1] , u € t 0, 1] , w € [ o , 1] }

9( x, y, z)
d (u v , tu) 0 2 3

I ff z2 dV = JIf 6(2u + 3w) 2 dudvdw


E D

— í f f 6(2u + 3u> ) 2 dw dv du = 44 .

x = r Cos 0 0 < r < oo


x Sen a a 2n , a
z = z z 6 R
Matemáticas III

d ( x , y, z)
= r
d 0 , z)

(_x , y , z ) dx dy dz dr dQ dz
E D

5.1 PROBLEMA.- ( x , y , z) = x 2
x 2+ y2
z = .

z =

2n ,

r f f x 2dV= f f f dz dr dQ = - ^ - n .
JJJ JQ J0 JQ

x2 y2 +
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Cilindricas - 209 -

SOLUCIÓN.- x = r Cos 9 , y = r Sen 0 , z = z ;

r = a Sen 0 =$► x 2 + (y - a/2) 2 = a 2

it - a Sen 0
2r ^ a2 - r 2 dr d0
0 J0
a Sen 0
- i* 71 —— (a 2 — r 2 ) 3^ 2
*/ n 3

2 :ta3 2 ' <* 71/2


( f a 3 Cos3 0d0 + f C- a 3 Cos3 0)d0 )
3 d0 «Jji/2

2 na3 2 a3 (_ 2_ + 2 _) _ 4 f l3 ( ft 2 ^
3 3 3 3 3 2 3

, a/2 a Sen 9 ^ a2- r 2


r • dz dr dQ .
J
Matemáticas III

z = 2x , z - x2 + y2 .

—j i/2 < 0 < j i/2 , 0 < r < 2 Cos 0 , r 2 < z < 2rCos0
, j i/2 2Cose 2r Cos e
I I r • dz dr dO
r2

Cos4

x2 + z2 = 9 , + = 3 ; y= - 3.

x z y y
0 <9 < 2 j t , 0 < r < 3 , —3 < y < 3 — r Sen 0

rdydrdQ =

, +z

+
+ = o .

y) :
lnt. Triples: Coordenadas Cilindricas -211-

í*t*í* r ¿ i ~\/ a
rrr = r r r rdydrde

n ny 2
dy dQ
- a/4 *' O •'O

x2 y2

x y — z

x y >

x
Matemáticas III

+ r~ = 4: = 4—

y¡ tj R2 — r2 .
Inl. Triples: Coordenadas Cilindricas -213 -

/ R2- - r 2
VOL(B) = f f f

B
dx dydz = f
J
f
f
f ________ r • dzdr d0
-r2
2a _ R
2

j 0 •* 0 **r' oo 3

o_ ( - I r 3) de = — r 3 .
' 0 3 3

z = x2 + y2 , z = 2x .

x 2 + y2 = 2x =>- (x - + y2 =

a/2 _ 2Cose 2r Cos 0


/ / r dz dr de .
■n/2 J 0 J r2

5.10 S
z2 = x 2 + y2 z
x 2 + y2 2 ax .

SOLUCIÓN.- x = r Cos 0 , y = r Sen 6 , z = z

z2 = x 2 + y2 =>- z = r ; x 2 + y2 = 2ax => r = 2a Cos 0


-214 - Matemáticas 111

S :

„ j i/2

J n/2 J 0 J

8a
Cos3 de =
-jt/ 2

r 2a p 2ax' - *
dx dy dz
Ja J
-^¡2^üc- x2

x2 y2 x2 + y2

- í 2ax — x2 J l ax — x2 >

x <
y2

Sen z z

Jt/2 Jt/2 0 0 < z < J 4a2 r2

Jt/2 p 2a 0 a 2- r 2

Jt/2 " O

Jt/2
= /* — ( 8 a 3 — 8 a 3 I Sen 0 |3 ) d0
J- j i /2 3-

Sita3 16a3 c n/2 _ 3 Ü 8 a3


Sen3 0 d0 = ------(3jx - 4) .
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Cilindricas - 215 -

- x2
- x 2 - 2y2
5.

z = 9 - x 2 - 2y2

í z = 5

x 2 + 2y2 = 4 .

Definimos ( r , 0, z)
x = 2rCos0

y = -i/T r Sen 0
z = z

=£- x2 + 2y2 = 4r2 ( < 4 )

S: 0 < 0 < 2ji , 0< r < l

y, -J~2

I = 9 — x2 — 2y2 dxdy dz

2* „ l „ 9 - 4rz
V 9 - 4r2 • 2 V T r dz dr d0
J 0 J i5

= 5V7o"/3 + 9 -J~2 /5 .

y, z) = J x 2 + y2 + z 2 ,

S z = 3 , z = y x2 + y2 .

SOLUCIÓN.- x = r Cos 0 , y = r Sen 0 z= z .


- 216 - Matemáticas III

, 2ji . 3 . 3 r .... —..


+ z2 • dz dr dQ
J
3 „3
= Ti J T 2 + Z 2 dz dr

3 „ z
= 2 f f r ij + dr
J

f \ l ) z 3 dz
3 Jo

81

x2 y2 z2

x2

x2 y2

, , (u , , 2 v , w)
x = 3u , y = 2v , z = w

(x,y,z)
d ( u , v , w)
Int. Triples: Coordenadas Cilindricas

+ +

,
=

u,v,w
w)
-218 - Matemáticas III

VoUS) = /// =
CHx , y , z)
du dv dw
8 (u , v , w)

-• / / / du dv diu = ( 6 du dv dw + du dv dw )
a/ 9 - r ,, 2j i V T - V 9~
= 6(2/
2ji „ „
r du) dr d9 + 2
/. /, r dw dr d9 )

= 24ji ( f r 9 - r 2 dr + f r ( ^ 9 - r2 - r 2 - 1 ) dr ) =

. 2it . VT . J 9 - r 2
r dui dr d9 —

r 2n r 'F*
- 2 / / I r du; dr d9 ) .
•'i J0

y2

(x 2 + z2) 2 = a 2 (x2- z2) , a> 0 .

r2 = a2Cos(29)

y) :

x — r Cos 9 ,
z = r Sen 9 ,

y
Int. Triples: Coordenadas Cilindricas

x 2+ y2 r2 -

= ( ler octante )

r dy dr d0

3 9

r • dy dr d0 +
0 J0
J a J Cos 20 J

+ 81 I I r • dy dr d0 .
J J o J o

x2 y2 x2 + y2,

x = y =

= r 2/b ; o
- 220 - Matemáticas III

+
Int. Triples: Coordenadas Cilindricas

> <

n/
n <

t i/2

-
222 - Matemáticas III

x= 2,
r

r Sen 0 , z

z = -/T x : 0 = n/3

= 2 : r = 2 Sec 0

I : z = r

z = 2.v : z = 2r Cos 0

SA : < 0 <

O < r < Sec

r < z < 2r Cos 0

0 <
VI
K

r Jt/3 2 Sec 2
rdzdrdQ — - Ln
* 2/ . -

» n/3 4 4
r
= ' 2 Sec 0 ^ r

V == + = 64(3i/9) -

J J J 2z - [ x2+ y 2

x2 + y2 + z2 =
x2 + y2 - z2

= r Cos 0 , r Sen 0 , z = z

: z = r2- l

2
Int. Triples: Coordenadas Cilindricas

r = /? , z = 2 .

2z r 2 dz dr d0

2z r 2 dz dr d0
15

x 2 + y2 + z2 = &2- x2 + y2 + z2 =

x2 + y2 + (z - -J~2)2 = 2 .

x v —y+ z w = x+ z

y, (.x2 + y2
S x 2 + y2 2 x 2 + y2

dz dy dz
- 224 - Matemáticas III Cap. 3

x2 y2
x 2 + y2 + z 2
x
= y , x= 0 , x = jt/2 , z = 0 .

x 2 + y2 + z2
Sen 9 .

x2 y2

z z ^ x2 y2 .

x2 + y2
z- x .
x
Sen Sen .

z2 h

z y

JJJ (x 2 y 2 dx dy dz x2 y2 - 2z 2

dx dydz ,
x2 y2 x+ y

f f f ( z 2 +y2) dv ,

xy =
xy - 9 , xz - 4 , xz - yz = 25 , yz = 49 .
xy = u , xz = v , yz = w ,
d ( u, v , w)/d(x, y , z) = xyz = - J uvw .
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Cilindricas - 225 -

y + z2
J x 2++ y2

y x 2 + y2

Jf J dv ,

x' ss x 1 y' y

x2 + y2 dxdydz

x 2 + y2 + z2
x 2 + y2 = z 2 , x 2 + y 2 = , z > 0.

x2 y2
x a 1 y a I z y.

x 2 + y2 + z2
x2 + y2 .

JJJ ( x 2+ y 2) d v

x 2 + y2 + z2
r Cos 0 .

1 y x/VT
---- ------ dz dx dy ,
x¿
2 + y2

y
- 226 - Matemáticas III Cap. 3

2z
x2+ y2 2x .

z = J x2 y2
x + y = ax .

25

x2 y2

z = x+ y , y2) 2 = 2xy , z - y> 0.

z x2 y2 , y2 x , x2 + y2 2x

x2 y2 +

x2 + y2

z - 71y-1
— ■
x2 + y2
y a ,y - p
za
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Cilindricas - 227 -

± =
a2 b2 c

x , y= 0 , z =

2 b2 c2 a2 b22
u a
~2 b2

g) z = x 3/ 2 + y 3/2 , z 0 , x+ y = 1 , x = 0 , y= 0

x- . y2 z
b

z2 xy (x 2 + y 2 ) 2 2 xy ,
x> , y>

z x2 + y 2 z2 xy

z2 y2 z 2 = 4az - 3a2 z2 4(x 2 y2)

2
~
-J ji (Cos 4 — Cos 8 + Cos 6 — Cos 2)

-it/2
n/2 22RCos8
R Cos 0 • 4R2- r 2 3
r dz dr dQ = — — (71 — —) .
•* —7t/2 •'O 0

7i/8 2aJ(37i - 4)/9

/9

a2 /3 ; (8 / 7 - 7)a3/6 ; x = 3/7a/8 , y = z = 0 .
- 228 - Int. Triples: Coordenadas Esféricas Cap. 3

64a5[ Ti (26/15)]/15 ji/12 ; x = 1/2 y = z = 1

V 7, 2 a3 16)/36 .
41 n/3 a3(V T l)/3 tt/8 , 4571/32 , l6a3/9
d) 7ia 3 /8 , e) 2 a2 c (/? - a) ( jt - 2 )/ tt2 .
7ia b c ( 2 -V T )/ 3 , b) 4jrabc(2 V T - l)/3 , c) 37rabc/ 8 ,
d) 27iabc/3 , e) abc/3 , f) 2abc (3ti + 20 — 16 J~2)/9 ,
g)8/35, h) 7571abc/256 ; j t VT/24 , TX2a2 h/16
33. c) S : r2 < z < r SenO Cos0 , 0 < r < Sen0 Cos 0 ,
0 [0, tt/2 ] U [ t i , 3ti/2 ] , V = ti/96 ; 33. d) 927ia3/75 .

( x , y , z)

x = p Sen 4>Cos 0
y = p Sen <f>Sen 0
z — p Cos tj>

a < 2n + a

x 2 + y2 - p 2 Sen2 <J>

xz y¿ + z~ =

p Sen <j>
Int. Triples: Coordenadas Esféricas - 229 -

Q( x, y , z)
—p"Sen
0( p,

0 ( x , y, z)
p Sen <f>
0(p

y , z)

E
z

SOLUCIÓN.- x = Sen Cos 0 , y Sen <j> Sen 0 , z Cos <J> .

E = { ( x , y , z) / x 1 + y2 + z2 < }
(x ,
, , z)

Vol(E) = =
d (x , y , z)
p c/cp í
0( p,
E
Matemáticas III

r Sen <t>d<$>dQ

Sen <t>cí4> =

z2 = x 2 + y2 , x 2 + y2 + z2 = z

x2 y2 (z -
x Sen 4>Cos y Sen <j>Sen z - Cos <>
2 apCos<}> => 2 aCos<f>

z2 = x 2 + y2 : Cos <{> = ±Sen<j> Tan

z 0.
E 0 2a Cos <j)

d{x , y , z)
—pz Sen <}>
d(f>, 0 , <>)

= p~ Sen 4>

2 jt _ ;i/4 n 2a Cos
V = í f í p2 Sen (f> dp d<¡) d9 = 7ia 3 .

x2 + y 2 + z2 = z2 ( x2+ y 2)

- x = Sen <J>Cos 0 , y = Sen 4>Sen 0 , z = Cos <J> .

J' 2
z2
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

V +
Tan <t> — ± -¡= -

<J> n/6 E
E: o < p < 2 , o < <|> < ?i/6 , o < 0 < 2jí
, 2n * n/6 _ 2 _
p Sen<|> dpd<t>d = — - VT) .
0 ** 0 ^O 3

6.4 E
v z
— - + 4- — - = 1 , a > 0 , b > 0 , c > 0 .
a b c

x = a , z = cu; ; abe .
9 (u , )

E F : i
UVW :
Vol z)
(u , )

231 ^ 1
= abe f í f Sen <f> abc .
•' O J o J 3

= Sen Cos , Sen cf>Sen , z Cos

Sen <t> Cos <j> Cos Sen • Sen <}> af<j>


- 232 - Matemáticas III Cap. 3

r r
— I

n i f ( x , y , z ) d x dy dz =
E
■ / / / f[ x 0, <J>), y 0 z 8 ] p2Sen <|>dp d<> d0
E'
E' E

I I p5Cos Sen2 <{>


J JO

x - <J> z

Sen
dx dydz,

Cos Sen <J> Sen Cos


= (x2 + + z2)- x - f (x , y , z) .

E : 0< 0 < n , 3j i/4 0 < p < l

Tan 4> =
z

z = - Vx2+ y2 XY ( z < 0)
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Esféricas - 233 -

J JJ * ( x 2 +

x2

x2 y2

z = x 2+ y2

X
- 234 - Matemáticas III

2n r Ji/4 1/C0S4,
IA = I I I pJ Sen 4>dp d<j> <J0 =
JO J Jo

( 2ji j i/2 Cos <}>/Sen2 <J>


i i p 3 Sen <j>dp (J<j>(¿0
0 Jt/4

96 32

I = I A + I B = — [3 9 / T - 16 - 3L n(VT - 1) ] .
96

6.9PROBLEMA.- S : y2 = x 2 + z 2
x 2 + y2 + z2 2 ax a .

X p Sen Cos 0 , z p Sen Sen 0 , y p Cos cj> .

ESFERA: x2 + y2 + z2 = 2 ax (x — a ) 2 + y2 + z2 a2

p2 = 2ap Sen <j>Cos 0


=>- p = 2 aSen<j>Cos0

COMO : y2 = x 2 + z 2 : p2 Cos2<|> = p 2 Sen2<|) => Tan <}> = ± 1


Int. Triples: Coordenadas Esféricas

Sen Cos

n/2 ^i/4 2aSen4)Cos0


Vol(A) = 21 / | p 2 Sen 4> dpc/4>d0
J
3
Cos3 e [ | Sen4 4) c/4>]cf0 = — (3ji - 8)
0 ^ 0 9
2 a‘
Vol(S) = Vol (Esfera) - 2Vol(A) = — (3ji 4- 8 ) .
9

dp
' -n /2 ' 71/ 4

í r 2 Cos0 dz dr dQ .
o J o J r2
- 236 - Matemáticas III

0 < Q < 0 < r < 1 ; r2 < < r2

=> <\>

s u

jt/4 V~2"

** 0 **
2 /2 Cos <j>/Sen~ <|>
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

2a Cos a
a- n/ 1.

S: 0 < 0 < 2n , 0 < 4 > < o r , 0 < p < 2 aC o s< }>

2n « a «2 a Cos <>
= /J ' /J J
p2 Sen <f> dp d<}> d0 = — 7ia3(l - Cos4 or) .

, 2Jt « AreTan 3 _ 10Cos cj> i---------------


I I p3 Sen <{>\ 1— Cos 2 <j> dp d<}>d0
0 ^ 0 ^ 0

dv dz .

x = p Sen <j>Cos 0 , y = p Sen <}>Sen 0 , z — p Cos <f> .

Sen dx dy dz

p 1— Cos2 <j> = p Sen <> = x 2 + y2 = f (x , y , z) .


Matemáticas III

Ix
Are Tan 3 (cono) : 3 Tan <J> = ---------- -— : 3z ■fx* +y'

Cos Cos 4>

x2 (z - 5) 2 25

S: 0< 0 < 2 j i , 0< <f> < Are Tan 3 , 0< p < 10Cos<J>

XY

z2 + z2 =>
z = : x + y

i „ 3z
rz dr dz d + r cfr dz d
Jo J J ** °

dz dr d

271 « 3 _ 5 + V 25 — r
r dz dr d +
n 0 r/3
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

+ f f f ---------- dz dv dQ
^0 ^3 J 5- 25 - r 2

x2 y2 z2
—— + + —— = 1 , a> 0 , b> 0 , c> 0 .
a2 b2 c2

x = a p Sen <f>Cos 0 , y = b p Sen <j>Sen 0 , z = c p Cos <j>

a2 b2 c2
9 ( x , y , z ) _ _ a^)Cp 2 gen<j) (verifique)
d (p , 0 , <}>)

x2 y2 z2
a2 b2 c2
E: 0 < p < 1 , 0 < <J> < ji , 0 < 0 < 2 ji

= dxdydz = abcp 2 Sen<t>dpd<J>c/0 = -í^-abc

x 2 + y2 + z 2 = 16

x2 + y2

a = jt/6 , h = 8 /VT .

=>
Matemáticas III

z2 16 , (z 3(x 2

=> — z2 =
3
x2 + y2

x
<J~3 .

r 2n ~ 2 V T s-VTr
= 1 1 I ,---------- r dz 32 i
J 0 Jo J J 16 - r 2

a2 b2 c2

X2 v2 z2
S - -
a2 b2 c2

n/2
f a - x2) 3/2x2dx Cos4 u Sen2 u du x Sen u
J n
n/2
( 1— Cos2 2u) (1 + Cos 2u) du =
32

<f

x/a = pSen<{>Cos0 , y/b = p Sen <j>Sen 0 , z/c = Cos <t>

— h + = ■■■- ■-— = abe Sen <J>


a2 b2 c2 d ( p , 0 , 4>)

2n r 71 C ^ 'i n2
I I

0 J 0 J o
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Esféricas - 241 -

Cos

- Cos ,
- Cos <t> 4»

2n

S: 0 < <}) < 2 ?i , 0 < <J> < ti , 0 < < l — Cos <t>

2n r r
I I Sen <t> dp dcj)
J0 J

Ej : p = , E2 : p = -J~2 Cos 4>.

x — Sen Cos ,y — Sen Sen , z Cos .


Ej : p = 2 : x 2 + y2 + z 2 = 4

E2 : p = 2 V T Cos <j> : + y 2 + z 2 = 2/ T z

x2+ y2+ (z - V T ) 2 = 2 = (V T )2

Ej E2 2 = 2 VTcos<t> => <j> = n/4


Matemáticas III

x ,
z= y , x = 0 , x n/2 z-

( x2 + y2 + z2 3z( x2 + y2

x z

—v* n/2
2n
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Esféricas

S:

271 7t/2 3Sen“4>Cos <j>


V = p2 Sen <j> dp d(j) d0
J

9Sen7 Cos3 <j> d4> d0


0 J
p
= 18tt (Sen 7 4> - Sen9 4>) Cos 4> d4> = 97i /20 .

x2 - 2 - 2

z>

x = Sen Cos , y = Sen Sen , z = Cos


2 y2 3

< n/2

d( x, y, z)
6p 2 Sen4> = 6p 2 Sen4> •
d (p, 0, 4>)

S: 0 < 0 < 27t , 0 < 4 > < 7 i/ 2 , 0 < p < Co s 34>


2ti _ t i/2 Cos3 4>
6 Sen 2jc/5 .

( ^ x 2 + y2 —) = ----- z

SOLUCIÓN.- Cos 4>


Cos - Cos
Matemáticas

p2 Sen dp d<J>d0 = — .
J ° ü

JJJ (x

x' = x — i = pSen<>Cos0

y' = y —2 = pSen<|>Sen0

z' = z — 3 = pCos <{>

(* - 1) 2+ (y - 2)2 = p 2 Sen2<(>

Sen(<j>0) =

= —p2 Sen <i>


9(p, 0 , <)>)

(x - l) 2 + (y -

=£>■ p2 Sen2 6 = a 2 => p = a/Sen <}> ( > 0)

0 < 0 < 2tt , Are Sen— < <t> < n — Are Sen—
S: <
< p < R
k Sen <J>

(x (p 2 Sen2 <f>)^ pSen<l>

2n „ n —Are Sen (a/R) „R


p Sen <t>• p Sen <}> dp d<j> d0
J0 J Are Sen (a/R) */ a/Sen
; <t>

n —Are Sen ( a/R)


2n í*
)Sen <t> d<\>
Are Sen (a/R) Sen <}>
Cap. 3 Int. Triples: Coordenadas Esféricas - 245 -

— [ ( —— Are Sen — ) R4 + a ( R 2 — 2a2 ) R2 — a 2 ] .

4 9 2

p Sen <}>Cos 0

y = 3 p Sen <f>Sen 0
4 9
2 p Cos <|>

= 6p2 Sen<>
0(p,0,4>) d ( p , 6, 40

S: (— + — + = a3— S: p = a^Cos<j>
4 9 2

> Cos<J>

S: 0 < 0 < 2ti , 0 < p < a ^ Cos

2n _ ?t/2 _ a ^ Cos 4>


V 6 p 2 Sen <}> dp cf<}>d0 = 2jra'5

SOLUCIÓN.- pSen<j)Cos0 , — pSen<f>Sen0 , = p Cos <f> ¡


2 3
4x + 9y = pz S e n ^ , 4x^ + 9y + =

p Sen <}>
9
S: 0 < 0 < 2tt , 0 < <j> < 7i/2 , 0 < p < Sen Cos cf>

2ti p j i/2 ^ Sen2<}>Cos <{) .


/ — p 2Sen<|> dpd<M9 = —
360
-246 - Matemáticas III Cap. 3

y + z x - y

y
(*) : = 16 Cos2 <6 - Sen2 <f>) 2 = 16 (Cos 2<f>)2 :
Cos 2<j> 2n .

z.
VÍSj) = V(S2) ,

V(S3) = V(S4)

2n ,
,
0 < p < 4 Cos 2 <{>

S3 : 0 < 0 < 2n ,

0 < p < - 4 Cos 2

r 2n p jt/4 p 4 Cos 2 <}>


1 p2 Sen <{> dp d<\>d0
J Q 0 ' 0

128 71 r— ns
V (S ,)= — f n/4 [ 2 Cos2 <|> - l ] 3 Sen <}> d<t> = ------- ( 8 V 2 - 9)
3 j p 105
r 2n r j i/2 P ~ 4 Cos 2<|>
v ( s3) = / / 1 p2 Sen <t> dp d<{>d0 = 128 " (8 / 7 )
0 ** *’ o 105

V = 2V (S.) -1- 2V (S~ ) = -^ -(1 6 V T - 9 ) ti .


1 2 105

<$>
Int. Triples: Coordenadas Esféricas - 247 -

= J - 2 <J> <}> € [ j i/4 , 3'?i/4] 0)

s : o < 0 < ln , 71/4 < <t> < 3j i/4 , 0 < p < ^ - Cos 2<f>

23t r 3n/4 ^ ^ —Cos 2<j>


V = p^ Sen 4» cfp d<J>d0

( —Cos 2 <f>) Sen <t> d<f>

231 r 331/4 2 3/2


= ---- I (1 - 2Cos <j>) Sen <)> d<{>
3 J

r
J -17 8

6.29 S

(x 2 + y 2 + z 2 ) 2 = a xyz (a > 0 ) (*)

x = Sen <f>Cos 0 , y = Sen <J>Sen 0 , z = Cos <f> ,

a xyz = a Sen2 <j>Cos 4>Cos 0 Sen 0 = a Sen2 <f>Cos <fr ,

xyz > 0 => Cos <f>Sen 20 y


1) Cos 4> > 0 y Sen 20 > 0 , Ó 2) Cos <j> < 0 y Sen 20 < 0 .

Sen 20
a Sen <j>Cos <>

A B
S= A B

a : o < <t> < , 0 € [0, U ,

0 < P < a Sen2 <{>Cos <f> Sen 2 ^

B: < <j> < , 0 6 [ ] [ ]


. . ^ ^ 2 , _ , Sen 20
° < P < a Sen <f>Cos 4>---------
-248 - Matemáticas III Cap. 3

p p<

2 p2 Sen <}> dp c/<j) d0 +

Sen 20
p2 Sen <{> dp de}) d0

p2 Sen5<{>Cos2<}) Sen20 Cos20 dp d<j>d0


j O J 0 JO 35

y2 + i2=

X.
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

y — p Sen <}>Cos 0 = p x' = — = p

d( x , y , z)
2 p Sen <J> YZ Y+

p2[4 — 5Sen2<{>] = 1 : p = 1//4 - 5Sen" <|>

p2[ 5Cos2<J> — 1] = I: p = 1/ V 5Cos2<J> -

2n

L 4>o = Are Sen


I?
<j>0 = Are Cos

p Are Sen ^ 3/5 r 1


Sen <}> dp de}>d0
J O J 'V>/ 4 —5Sen2<j>

2ji ^ Sen-1 J 3/5


] Sen<}> rfcf) dQ
** (4 - 5Sen2<J>)3/2

«n r Sea
] Sen<J> d<$>
3 J o (4 - 5Sen2d>)3/2
Matemáticas III

Sen 1V 3/5
8j i
] Sen<J> d<}>
3 (5 Cos2<{> - 1)3/2

Cos <j> Sen- 3/5


[ —Cos <(> —

Cos <t> j J Co s - , / 2 7 ?
= ----[ —Cos <t> —
V

PROBLEMA.-

x2 + y2+ z2 9 , y2 z2 ,

3) jc2+ y = z 2 13 , z > .

SOLUCIÓN.- x = Sen <|>Cos 0 , y = Sen <J>Sen 0 , z = Cos <}> .

Cos2 <f>)/3 Tan <j> = ± 1/ V 7 —^ c|> = .

S : < 0 < 0< < < <|> <


2ji 0 /4 n 3
V = f f f p2 Sen <}> dp d<t> d0 = 9j i ( - )

S YZ

JJj* [( '* - a )2 + (y - )2 + (z - c ) 2 X,2dxdydz


S

( a , b , c)
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

P (x , y , z) € ESFERA

(a , b, c) € EJE Z '

z' : w = (a , b , c)/k , k = J a2 + b2 + c2

Y' : , m = ^ a2 + b2
|>

/—
o
W
II

x' :■ u = v x w = (ac , be, —(a 2 + b2) )/(km)


Matemáticas III

ac Jb_

—1 T

z
m

± z '

X2 z2 x ' “ + y' * + zn

y*2
Int. Triples: Coordenadas Esféricas

x' = p Sen <}> Cos 0 , y' = p Sen <t> Sen 0 , z' = p Cos <J>

S' : * ' 2 + y' 2 + z 2 <r-R2 :


0 < 0 < 2ti , 0 < <f> < ti , 0 < p < R .

z'

_ R
í = f í f (p2—^ ‘pCoscj) + k2) I/2p2Sen<t> d<j>dp d9
J0 J

— (p — 2k p Cos <}> + k ) dp
0 k lo
271
f p [ ( p 2+ 2kp + k2) l/2- (p2- 2kp + k2) 1/2 ]dp
J

= — f k)2 k)2

= — r p{|p + k| — |p — k |} dp . .. (* * )

I p [(p + k) - (k - p)]d p k > R > p)

4ti R-
4tiR-
f R P2 dp
k k 3 3i¡ +

NOTA.- c)

0 k = J a2 + b2 + c2 < R
- 254 - Matemáticas III Cap. 3

k
u . P{ P + X - (X - } dp

/
R

2jt r 2 i.3
[ -±-k3 + k ( R 2 - k 2) 1
k L 3 J

= 2tt [ ~ k 2 + R2- k 2 ]
3

[ 3 R2 - ( a 2 + b2 + c2 ) ]

dx dydz
jjj i
x
, r zi
+ y

x2 y2 z2

(x 2 + y2)
Integrales Triples - 255 -

+ y2 + =

(x 2+ y2) .

x
x + y z = 0.

z \=

x + y = .

p5Cos <j>Sen2<j> dp d<f>dQ .

/7 r Sen 0 dr dz dQ

z2 = x2 + y2
x 2+ y 2+ z 2 = .

z2 > x 2 + y2 ,
x + y + z = 1.
x = z ,

J x 2 + y2 .

x 2 + y2 + z2 dv

z -
- 256 - Matemáticas III Cap. 3

, 2 22 3
(-£—+ + ) = .

xyz2 dx dy dz

| Z 7
y2)dz dy dx

dx dy dz
y + z ) '

a a n/2 a

20. a b .

x 2 + y2 + z2 z -

a <

y¿ + z ¿ ) = 2 z ( x ¿ + y1) .

f / f — dx dy dz ,

y2

y
Cap. 3 Integrales Triples - 257 -

JJJ* e ^X + y S

+ + < > o ,
>

JJJ* [ + +

s
- 258 - Matemáticas III Cap. 3

dx d y dz ,

y2

a2

x2

z >

a6

x 2 + y 2 +

y2 / b 2 + z2/c y >

Tan f x* y

y2
Integrales Triples

1. 8j i( 2 - VT)/3 ; 2. 2JTa3(1 b)/3 ; 3. 64 n (2 - V~3~)./3 .


y =
z — p Cos <j> ; V = 16(3ti + 8)/9 .

5. S: O < 0 < 2 n I - O<<j » <Ji l 0 < p < 3/y9 - 8Cos2 <J> .


6. a) 76 ti/3 ; b) x — y = 0 , z = 39/19 .

S
x + y + z y

y dz dy dx .

9. a3 + 4)/3 ; 2j t ( 2 -V T )/ 3 ; 32 + 6VT)/9 ;

12. 27 7t (2 V T l)/2 ; 51/5 : 80 ti ; 0

16. 4 JTa5/15 ; tt (16 - 6/7)/3 ; 4nLn-(a/b) ;

19. 4 7i a3(1 — Cos4ar)/3 ; x = y = 0 I z = ^ --------- —


8(a3 - b3)

= (2a3 — 3a2 b + b3)/3 ; x = y = ; z = —— + .


4 (2a + b)
= - Cosar)a3/3 I 2 ; 47iabc/5.

16 a3(3ti - 4)/9 ; ?ia3/3 ;

y , z )/ d (r, <J>, = r(a + rCos<}>) ; = 2n2ab2 ;

- a2) , 2 7i ; ti a3 ; 4n(e — ;
Matemáticas III

Ln(l + V T ) + L n / 7 ) ;

33. 4 n ;
9

1
f p2-J l - p2 dp = — [Sen 1(p) - (1 —2p2)]
0 16

Sen <\> y Sen Sen

d( x, y , z ) ab^^c Sen <j> 3/2

d( p, <», 0) 2 J Cos <|)

d) j i2abc/(4 V~2~) ;

S: 0< < 2n , jt/4 < <f> < 3j i/4 , 0 < < j - Cos 2<f>

— Cos 2c|> Sen f ( l - 2Cos2<|) ) 3^2Sen 4> d<}> =

— 3Sen-1 Cos
8V2

abc(3 VT)/12 ,
47iabc/35 , i) 4 3i a3/3 .

(3/8, 3/8, 3/8) , b) (9 3Ta/448 , 97ib/448 , 931c/448)


3a Cos b)/8) , d) (0,0, 9a/20) .

También podría gustarte