Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
L`_NrERGfA Y C`IVII.IZACIÓN
En ]os cai,iJttilos iJrecetlentes nos hcmos ocui,ado de los dí\'crsos iis-
pcctos tlel l,i-oc`eso ciiltural. Lo al,arcaremos alioi-a en [o{la su extensíóii.
El tlcsai`rollo de la cultura humana, como iiii todo, es interpretatla
aqtií sobre el nl'`'el cultui`olt',gíco. Y, apai-te deniostraciones ,itlícíonales,
orrcc`emos en es[¡i ']`ci`ccra Piii`te tim iniei`i,i`etat`ión tlínámic¿i del t`I`e-
cl'míeiiio tle h t`ilLura eii iérminos tlc m í¿,tior má, fuiitl:imental, ¿`
sabcr, /¢ c,Icrg,J,,. Lí`s tult`iias st,n sí`Lcnias tlinámicos,' ]a aci¡viición
tle ]os m]-snios tleiiiamla eiicrgi'a. lJa liistoría de h c¡`'ilí7ac¡t',n cs la
historia del t'om¡ni'o sobrc las f`icr7as {le lii natiii`ale,a ejercido i)oi-
metlios cu1[urales. Pei`o l¿i hístoiia tlel dominio tle la eiicigía puede,
Limbiéii, i,ro`'eci` cl el,¡tafio i)ara la ti\'ilí,acíóii. Eii su infancía o
jiiventiitl la ciiltiira logi`ó gobernai` el fuegoI Plantas y an¡niales fue-
i`ol.i i,uestos tlenti-o tlc la ói-bíta del tlom¡nio cultural en tíenii,os neo-
Ii'ticos i,or me{lío tle las artes de la agr¡ctiltura y ]a ganacleri'a. Se
obtuvo ene]`gi'ti tlel caibt',ii, el petró1eo }' el iigua, y la cultuI-a llegó a
h "iyoi`J'a tle etlatl. Y la cultui-a ha logrado aliora i,enetrar en el
alma tle la mateI`j¿` ni¡sm y ha aprentlído cómo crca,- energía, taI
tomo eI Sol, nucstro Patli-e Celestial, la ha treado clescle el comieii7o
tlt-1 tíeml,o. Y i,ue{lc que este progreso se.i tíi1 `ez cl `',li¡im,. Con cl
sl'mbolismo de un ¿`iiiiguo míto, i>iietle que seii cíeiiamente iiesgoso
t`o]iicr la frii[i-i tle t¿itla uno tle los árboles tiiie i,iie',lan el j¿irdín. El
{lomin¡o dcl fuego teiTeno fue toleral,le, i,ero crear enei-gi'a metliante
la t'ansfoi`mación tle ]a matería eq`ií`'ale a jugar con el fuego cclcst¡al.
Q`ic i)iieda hacersc iml,unemente es algo que qiieda por ser `'isioi
El nucvo Proiiieteo i,iict'e ser taml>¡én el `'erclugo.
l,.~\ ENERGfA FRENTE A LA EVOLLTCIÓN DE LA CULTURA
tle ge,itc, ?s` il.,edi!o iJt,, _'a cai,a_c¡dtitl de iii,lizar -e,Iergía. t,ára-el
lJ,-ogreso di'l ho,ill,ie o la soli`Íatc¡ó,i de .s[,s ,,ccesitládes:,." _
GI-JoR(.I: GRM-T M^cCiIRD`-, Hiiiiiaii Oiigins l.
. .Ia h¡`iloiia tle la tn'ili-u,rit;n se tom,¡erie en la l,¡`sio,ia de
lps l,i-ogresí!`!_ del ho,,iIJ,e l,a,a {]t,,,II,,ti, Itl e,ie,¬¡a. ` `" _ `\'ii.iir"
Osl'`\'AIJD, Thc Motlei-ii Il heoi` or r_ncigc[ii`s ].
s`ipucsto, i,oi- ]-ds cai`actci-ís[¡t-as locales tlcl medio amb¡ente. I>cro cn `ina co"`itlc-
]¡icíón de ]a culiuia como uI` tt,tlo es lícito cxtiacr `m pron]cdio gclieial t]e tot¡o
medjo anibieiitc i,ai-a formai- un facior co,istante q`ie i,ucdc sci' cxc]u¡t'o t¡c ,i`ics-
tra fórmiila dcl dcsai-rollo cultui-al.
342 L. A. WIIITE
Para lx,tler sui,crar los 1íiTiites del míJiximo tle elífjcncia teciiolt',-
git`a y 1Í,s ri`t``trsos tle enei`gi'zi tlel cueri,o ]iimiano, la f`iltura tlebe
arbiLI`ar n`ie`'os medi'os czipaces tle pi-o`'ccr fantitl:,tles adicionales de
c'nergía, `'`I]cLimlo iJ¿m ello a i`et`ur`os naiurales tle algum forma iiue-
`a. r:n algtÜ`t`s s¡stemas cu]t`ir:iles i,i`e\'¡os a lii e'scrittira, fiicgo, `,iento
o agua cr:i,i c'xplotailos como f`ientes tle i`iicigi'a, i,ero súlo ocasional-
mente y cn mi gi`¡`tlo i,or tlemá` i'iis¡gnilít¿Hi'e. h conqtu-sta tlel fue`tro
fue un ]ogi`o ciiltui`al m`iy tciiiii,mno, pei-o l`Ic bt',lo tle`i,u¿|s del ínvento
iHi inátt¡m inotoi- tle vapor qiie c'l luc'go ailqti¡rit', imrxJi`tantia como
um foi`nia de energía. En I¿`s cultiir¿is piii`.iiii\as cl ruego ei-a de mu-
cho valor i,ara cocinai-, pro\'cer tle calt,r, ah`iyeimi- he5iias sal\'t~ijcs, y
fomo símbt,lo, pero iio corno form ile cnergi'.i. Eii c`ilturis inás avan-
LA CIENCIA DE LA CULTURA 343
y I}ieleS, algumS CSl)eCíCs i)o(tí'an ser ma(l" cOiT`O luer/a motri/, ?¿`
sea para ti`ansiJortai- cargas o :ii`i'¡`strai- i`i`¡itlos o \chículos. De c',e
motlo la tloliiesticac¡t'm tle los íinim¿tlcs auiiiciitt', c-ii grido `i`nio I¿i
cantithd tlc eiieilgía tiue estal,a ',ajo tlomin¡o c`ilt``i-¿il y tlisi,onil,le
iJai`a liacer progres:`i` ]a cultui`a.
Se i,odía esi,eli`i-i,oi` lo ,;into `in gr¿`ii i,,ogi`c`o en cl tlesaiollo
ci,]tui`al conio c`omctutnt¡¿i tlel enoilnie :i`ii,ienio iJrothicitlo en la
tantitlatl tle energí:i :ii,ro\eihatlii y muie.iwla linii¿ilmcntc i,er iai,it¿i
ii)ercetl a las ¿irtes agiícol:`s } piF,toiiles. Y t¡`l fue exat[ameiite lo quc
t,tti,`rit',. lJos iestimonit,s ai-qiieolt',`gict,s thn i,lcna lc tlc nuesti`a teoiíd
`o',re este puiito. l'iios i,t,tt,` mil]ai'es tle :i,~ios li,c'go tle h ímu,Í`iia-
ción tle 1¿`s artes tle ,lomes[itíic¡tl,ii v ttilii`'r,, las gr¿miles tivili,¿`iionc-s
tle la :`ni¡8¿-,etlatl, tle li`.Sipto, 1¿` "¿soi,tn.`m¡:`, Inclia, Chi" }-. en el
nue`'o imimlt,, cJn `It'Ijíco, _lméiit`<i Cenii.-il )/ lo` ¿`ltii,lanos andino`,
entraion r¿',i>id:imente cii e`¡steiiti|.i. l.`iego tle teniclii¿`i-es tle millaie`
(le a,~ios tle iHl (1esairolilO iel.`lí\¿,nientL` ](mto y i'Sca`O, ocul-iit'`O (lu-
rt`iite los tien`i,os iJ:ileoli'tíco`. h tiiltiir:i ilio mi si`an s,ilio <`ileliiiite
lJajo c1 ímix[ii ile la` ii'imicn[t`tltis fi`eiiit'` tlc ciicigi'a ofreciclas por
la agi`itiilt`mt y la g¿ii"lt'ií¿i. CJ,-amle> ci\i{lmles, mcioiics c imp¬rii,s
ocul,aroii c1 1`ig¿ii- tlc :`ltlcíi`, t!¡',us v conlctlt.ii`ciolic` fomo cc,nsi:-
3ij
I>¿ti`ecc tin{onces tiue ]¿i ciiltum b¿`sacla sobre lti zigriciilttira y lti
`g:\n.iclei`]'a h[il,ía c¿`si :`lcanzaclo el apogc`o de s`, des.iri-ollo antes tTel
t`omien7o tle I:i ei-i` cii`t¡am, iü iiienos en el Víejo Muntlo|. el N`ie\-o
}Iundo 5egui'a 1<i misim` 1i'ne¿i, i,cro con `m cierto rc,ago. Y es r,-i-
7oli¿`ble ``iii,o]iei` que h cultura iio l`abi-i'a excedido janiás las c¡m,is
)a alcai]7¿itlas l,oi- esa ¿iiJt,t`.r` si no se liubíei{i itleado alguna in{incrci
tle obtenei` c{`iit¡tl,it'e` :`tlitít,m`les de enei`gi'a, r,or ario v per cap,'ta,
34ó L. |`. Y'-HITE
I ,ltli`.iinc-,i[c.
l.íi t.nc'i'gi'[i iio cs, i,or siii,ue`it,. iii cre¿ida ni ¡iiii{iiiíhtla. i>tJi- lo
iiiciios no ocuri`e así tleiiti`o dc lo`` `í``[c|,"is culLiirales; es sencillamci`tc
liam[ormatl¿i. l:s cnt`¿iu,:idii } I,iic`Lcr, a ti-¿,bajiti-o consumida. Pclo
el]t, req`iícm licrFim¡eii[¿i` } niátiu¡m`. h f:mtid.itl de tmei`it,ría
=: ±=`r_i.=¡±:-a=~ú=.±+~`-,= t:i_-= s=,3±.
jela alirnentob par¿, todos. Ello bígni[íctJ, qiie l,:n tc ilc la i,oblación potlía
I`er retíi`ada tlc h ¿`gi`iciilttira y lle`'í`cla haci:` t,tr¿i` activjdatles, t`omo.
por ejemplo, las ai`[c-s industri¿ilcs }' cs[étictis .\ mctlitl¡i titic i,rogrc-
saba la tecnologi':i ¿igrícoki, m:`}oi- iiúmcrt, tlL- gen'e i,otlIJ:i ser sat`acl.`
tle los cami,os y i,iiesta a ti-¿`b,ijiti` cn otr;`` t{u^cas }' t,c`tp:`t`íoncs. Dc'
ese motlo lii socíetlatl lesulió tli\itlidii ¡i ]o 1:ugo tle líne¿`s ociil,¿icíom-
Ie`, con díl`ei-enciationes en su c'struct`ira }' una espec¡ali¿ación tlc
l`iincioncs. Ello ton{hijo ¡i otios tlcS¿`ri-ollos `oLi.'ilcs, tiil conio \'crcmos
más ¡`clcliimc-.
s¡(\,i y h:``tn l()s l¡cii`i}os i,i`c`enies, i,asiintlo i,oi- totl¿` una \'ai-ietlatl
tle fÍ,rm:t` cn la` rchciones tle Esi¿`tlo y cl:ise, es iim liistoiia i-i h
tliic \-t,l\'ei`cmos `iii i,,,co más atlclan[e. l)cscamos reto]n¿ir ¿ihoi`a iin
í``iimo ti`ie iotamos en `iii i,ái-i`zilo íiiiiei-¡oi`.
E1 `i`iem:i soti:`1 tle h `oticltl¿itl ti`'il, i¿,l como )/íi liemos vi`tt,, se
hi1]alJ¡i tli\¡tl¡tlo c'n iiiia tlíi`e tlii`igiiite y `,m clasc explt,t¿`tla. l'`_sta
i'iltim i,rotluciJ¿` l:is i`¡tltie,:i`; 1i'i i,rímeia se aiJotlei,i',a tle um tan
gl`tlmle l,rOiJoi-t`¡t'm tle el1¿i`` como lJ¿H-a tlC`Jíil` a ati`iC'lla ton iio más que
iHi m,'ii¡nio tle mc`tl¡o` tle sub``i`lencí¡i. .\trecentar la i,rotlucción liier-
(`ct` íi `im mi'i}Jt,r c-li(icmía iio hdlJi`ía lr¿iítlo ning`ma \'entaia l)tira
la tI¡,`c im,tluctor¡`; el iiit`icniento sc-ri'¿t `t',lo zipro`'etliatlo i,oi` h c1íi`e
{líiige"Le. Por oti`a iJ¿`iie cliaii ixJtas las i]ilobabilitlaclcis tle que la c1íise
L. A. \VTTITE
3j4
g¡ir i-zizomib]clmeiite a l¿` tontlusit',n que la tuliura hum¿`mi n.o lnbi-ía lle-
gt'ido jamás siil,si:inci¿ilmcnie más iil1¿'` tle lo`` ]ii\eles conquistados :`nte`
tlc'l comicJii¿o tle l¿i era cr¡`iiana si la c:`niit1:itl tle energía ai,io\'echatla
amialnienie per c¿,i,¡t:i no hul,iera sitlo atimentath comitlei-al,]eniente
]iiei`cetl a mievas foilmas tle ai,i`ovethar las luei|,`as tle la mituri,leza.
|A CIE,NCIA DE I_^ CULTURA 3Jí
y giL`q iia(itt`.il.
i,.oi` tienio entre los ;ii~io`s ]7()() y ]800. Peio tluralite cl siglo xlx expe-
rinicnit', `m ci`efimiento tlcl tlo`t¡entos sesenta i,oi-tiento. En las clos
centm`i¿i` tiiie i,recc`tlícroii :il :uio 1850, la i,ol,lacit'm tlel Jai)t',n iio
¿t.`imcmt', m¿J`s tiue un fiiai`cntzi y i]no por c¡cnto. S¡n eiiil,argo, en los
tlnt``Jent¿i ¿ii~io` qiic si'gu]`eron a 1872 ~¿|poca en que comen7_ó aiJroxi-
]iiatlíimentc l¿i íiitlii`t,i¿il¡zacít',n-el númcro de li¿ilJitames ¿iumemt',
cm m'`s dc-l otheiii¡i i,t,r t`iento. El tlesarrollo i,rbano lue ix,tleiosa-
iiente c`tím`il¿itlo y í`ce]c-i`¿itlo i,or la iiiie`/a it'tnologi'a, tal tomo lo
hi',l'¿i s¡tlo l,t,i' l:t crecientc tetnologi'a agri'to1¿i tle la Etl:itl tle Bronce.
El `¡stem lc'utl¿d ciiioI]eo -im ecoiio,"'a rui¿il, ai`í``iot`i`áiic:i, :igrí-
tol¿i, t]ontlc `e i,rot'udi lo q`ie ei`a iiece`it;itlo-cti,/ó en tle`ust, v lm
T¿tml,ié'n ``e i,iotlujc'roli t`¿iml,¡o`` en 1¿i e`triictura tle' tl¿ises tle 1íi
`ot¡c{l;it1. La tlicoiÍ,mi'¿i b:'isit`:i -um miiioii'a, I`ori"ida i>or la clase
tliH'gc-Ii[c, }' l{, I"iyoi ,'.'i t'e lz` I,ob1¿`tit',n en unii tontlitjt',,i dc si,boi`{'¡-
Jiat`¡t'm y explotíltit',n- i,ei`sl'siit',, i,eio 1¿i coniiio``íción de e`ta5 tlases
cxpcrinieiitt', iHi cambi'o r:itljcal. Sci~iorcs ¡ntlusii`iales y bai`oiies de las
Jimiii,;Is tle`iJla,art,n a h aristoci`,itía tei`raienícnie iJara colisiiiuir el
clcmenio doiiiímnte en 1¿` c1¿Ise tlit`igente, a I¿i \'ez tiue uii prolei¿ir,-at'`o
m l,ano e intlustrial otui,t', el lug.ir tle los síer\'os, c¿inii,esinos o csclavos
I.. ^. V'HITE
3jó
Tíil tonit, )'a ]ic`mos v¡`to, a liiies tle h scgtnith etlatl tle pietlra y
t`omicn,os tle líi F.tbitl tle Bi`once, cl régimen tle treci,i`iei" fm mu-
tho ii`a\'or que e,i l¿`s ctlatles P;`1c't,1l'iit:i }' Io1ít¡cii. L` Re\ol`itit',ii
./\giítola ietiuir¡ó lio im'`` tiue `iiio`` i,otos mimire` tle ailos i,<im tiiiii-
i,lír su tiii-so. Pcio I<i Rc\olufit',n tlel Comt,ti`titJle iieiie ,¡glo y metlio
t, ti lo ``iinio tlt,s s¡8lt,`, y cn m ,i|:in`t`irm }ü b:i clet,`i:`tlo f:`mb¡os
n1áS grallt'e'S tlm lO` lnO{'ofatlo` i,or tOtlío 1¿h ot1-as :ríis ton`itlcr¿`tlas
iiintas. El c¿imbio c's t¿in rái,itlo },lcst""s iaii wmiei`g¡tlos e,i su toi`l,e-
11inO tilm l`emlt¿i ililít¡l f¿il,l¿n la `i[ii¿it`it'Hi v ttHnl,lentler lii n¿it`mile,¿`
Los etlilitit,` con `in;i ¡iliurir` tle i"'i` tle tie` o tii:`iro pisos
sci`ían nue\'o`I Lo` e`Gip¿ii`;iie` tle cri`t¿`l tle l:ts tie,id:is, ¬1 alu,ii-
bratlo clét`trítt, tlc h` talle`, lo` t`¡nc-i"itt',Lri|:`Io`, lo`` í``te,isoi-es
elécti`¡cos tle lo` tltlilicit,`, \ cn c`imtial l:`s gi`amles iicmla` tletli-
tada.s a l¿i vc'nt¡` tle totla Jthe tlc :irii'tiil" lialirían `itlo cosa.s
dcsconoti{li`` cm w t¡eiiipo. l.|i` tíille` {`ul,ic',`tas i,oi-l¡so` i,a\'i-
nientos y ¡i(e1`a` c'ml)¿il(lO`:,(lm `C'í"i n"" 1"a é'l. I|os yeloCeS
ti`aii\'i'¿`s clt'It,i ¡ttn \, \`chi'tulo` ¡,i,tolnoioie` le ha',ii'an llc'mitlo tle
asomliio. rlti`tii ii'n imithitho `o',i-c iin¿i ',ititle[¿` ha',ri'it s¡tlo
um t`ii`io`itl¿iil. Al i,cncum c'n la Gam Bl¿`nta, iilguieii h¿il,i`í:`
tlc exi,litarlc l`igzires t¿m toi`itines tle 1¡i \'it1¿, rnotlerm, tomo las
im[zi1:icioncls si'Hiilí,ri¿w ln tíile1¿`t`t`it'nl t\e \:ii,or, lo` lt',``rorOS tim
sc cn(ieii(lcn l`Ml)i'oi(lolo``, lo` lC1('`lO'iO`, las l``(es elc''(`triG`s, el
lont',gmfo, y hwü 1¿` pliH"i c`,ilogi`iJ`lit`a. En ticmi,os tle IJincoln
las ¡mt¿ilíitioiic's san¡tiii¡¿is e`t:ibmi en " tom¡enzos, las lámi,ams
E-l± -=`i;+:-=, - _-=: - _:- , -_ ,`
)' té|tnit¿is jntrotlucitl¿is l,or i,I`¡mera \e, en 1¿i st`8`mda Guerra Mu,idí¿il
).i li¿m .caiJtlo en tlc`ii``o ¿iciiiiilmentc. Uiio t`Í``¡ ,m sc ¡tti`eve ¡i ínmgimme
c'l iJrt',ximo igi-¡in t`onllitto militar veii¡tlero; no\'cda[les que }/a 1]mi s¡tlo
]e`ehths y otr:is que lm `ítlo st',lo imiiim,tliis ponen `/í\'idamclite {le
I"tI`jll'esto la tl¡ttiinci:i iecorrítli, ix)r el pr()greso Lcciio1ó3ico tles(le
los di'as tle Pe¿iII I]¿irbor. Y e,itrc ',¿istjtlores e,i cl tc¿iiro tle i\JíiI`Lc
se llc~,lI¿in ]t,s gi¿Hitles I¿ilJo1¿`torit,s tle jn\'e``tigac¡OileS y CamIJt,S tle
máS tIC IO tiile 1¿i \'itI¿i cst¡it'oimitleii`c {le Miiicl cntonces tl¡lirítJ, tle
l,` \'i-tL'i tl'\¡Ji,,it]d cJ`l'`tcnLc en lo` ¡ill,oi`es tle h histoi`í¿i esiiiLLi.'-l
i,iol`inth }' tc`iJil,le rc\t,Iiicit'" i¿t1 `cl, Ia m¿'ib imi,orttrtnle tlc tt,d¡i
la lH'`LOli'` lliimiimi. Se llíi[ii tlcl lt` tomlii¡`Li tle 1:i ellergi'a :ilt'Jm¡"
Pe't, ¡``i' co,iio cii c'l c¡i`o tlc la Rc`\'olilt¡t'm J\`qi`i'coh y `m tonst-
tiieiiiiii`, t¿iml>jén eH h Etl.it1 {le I¿i li``ic'i,a Moir¡, c'l s¡stcm.'i ``ociti1
tic¡ido iJor la iiuc`'i` [etm,lo`gi'a tlel tomlJti`[i',lc iei`mim; r,tn-olJi¿`i
tomo li-cno ``olJrc totlo otio prt,`sre``o tiilluiiilI El sistema de l,Ic't`ios
c`ct,iit',mito tle h Etlatl tlc Bronce, cl ii[ievo tt,iiierti¿il¡smo tle 1;` e"
tle1 (;omIJ`istible tc'iii'¿, ]i'mi-t¿iti'o,ies íiiherenic's. Ninguna mición ili-
L. A. WHITE
3J8
i,or más t'e uiia mi[ión en los t'Iltimos ¿iíio`i 1)iiiaiite un tiemi,o se
iJutlíei`oii liallar iii,evos mert,¿idos en cl c>[i`anjero. PcioI Loiiloimc`
1os i,rOgresos tlc l¿t tecliología hicí" ¡Hmt`i:tiH la p`t,tliucitJ,n cle 1¿is
mitio,ies imliisili:iles, y i` metlitla ti`ic nationes no eui`opeas, ioino
iJ(" ejc'mplo c'l J¡ii,('m ``e i,itlustri¿,l¡,abm.i, ton`'¡rtiénilosc. íisí cii. com-
i,etidoras dentro tle los mcrtados e`triiiiieio`, l% gz`nami:`s tlcri`'atlas
tlcl comerfio iiiieinacioml t`omeii,"n zi iiier,``ai`. El merc¿ulo iiiun-
ttii,l t1ísminui'a sci8ún aumeiiiab<i 1¿i i,ioilucc¡tJm imlusiI`ia1. Cmintlo
lt`s `'eiitas eii el cxtcI`íoi` tlej¿iioii tle {l¿H beliclíiio los píiíscs imlus-
ii¡¿iles rediljei`oii m i,roducció,i. Los l¿ibilic¿`iitils está,i i,oco tlisi,uestos
¿i i"oducii` ¿tI|tíc`ulos iiiy¿i vcnta m, sea i,iovethos:,. Se ceilr¿,ron l¿J`bri-
ca`, talleres y m¡m`s. MílltJncs tle o',ieio` tiuetlaron tlcsocupatlos.
Sobran[es tle [i`l,iitat`itJm fueioii tlesiruitlos, tlismi,iu}'t', la pro,tticcióii
¿`gríco1{i. Eiiiont`e` `ol,rcví,io la teiliilJlc i,laga tlel exte`o tle l,roduc-
tit'm y la lalt¿i ü tr{ib¿ijo, l'haml,ic y mísc" en met1¡o [le la ¿ibun-
tl¿Iiicia." El sistcm soc¡al cst¿il,¿` esirzHigiilaiidt, l:` 8r¿iii míitiuin.i
iecno1ógic,'i de l¿` íntlusii`ia y i,ai-al¡,mido 1:i `'ith de tt,tlo el Estaclo.
Las altermiti`/as eiiin: esiz`ncaiiiicmo y iiiuei`ie o guerra y rcvolución.
Si c'l `i|`tem soti¿`l cra t`¿ii,a¿ tle toiitencr h teciiologíii tlcl Combus-
tit,le y las ri`Jalitlíiilc`s tt,mercialcs y tonllicios de i`l¿`ses eiigendi`ailos
gie,t,n tlos tle titles i,oteI]dis. L¿i toniI"entia i]or el poder se cstrccha
i mciljtlii q`ii' ,oii c'Iímímitlos los contcntlicnies. L¿i conclusión l{',gica 'm
c` siii clm',¿irt(.ro senci1]amelite la tloiiiinatit',n tlel niuntlo i,or um ún¡c¿i
m.i(í(').ii -c+sio seii'ci `t'Jlo i,Ii¿i eüi,a tle [i-¿m``¡cit',n-`ino una sola oi`ga-
m/cii,t',ii l,oli'[¡ca que ,-ibiirtari'¿i ¡, totlo el i,1¿ine[a y ¿i totla lc` i¿i,_a liii-
i,í`,i:`. l-Ií`tia im tlcse,ilm ¿i`i' ]io` cstá llevantlo rái,íclami`I]ie iiucstr¿i
hoiiil,rc y tlc iina intincrit ieiiil,le. Umi `'¬z más cst¿iiiios en los
umbr¿`1cs de iiii¿t rc\oliición ietnol{',gica. Pclo es i,osible tiuc las
comct uc'iit`i:is tlc i¿`l iiuevo progi`c'so tccnolt',gíco dífier:in iiitlicalincnte
tle atiiiellas tle las rc`'oluciones Agri'tol¿i y tlcl Gomt,ustible. Ih cl
l,asatlo las nucvas tecnologías hic`l'aii caei` c,i tle`u`o los \'íejos sisicims
socí:`1c`, I,c`ilo li}b susti'li,i'an i)t,r sislema` iiue\os. L¿i nue\a tccnología
nuclc¿ir :iiiielia/d s¡1l Cm1)argO (lestruir lti ciyili/Jiici('m mimia, o al
lnclios cstroi,cm1¿` hasla un iJiHito t¿tl toiiio i,;ir¿i req`ierir cl ti¿il,`-
ciirso tle im sl'glo o ii]n o d¡e£ iiiil ai~ios :iiites tle tiiic piic{l¿i recupeiili
su i`statlo iJre`eiiieI T¿il es al iiienos lo tiiie iios tl¡tcii em¡nentc-s
homlJres de ciciicia y mjlit¿ircs; coiiio lc`io`, ,ios hall¡`mt,s cn uii
mimtlo inl¿iniil tlc í`snorancia, cln c-l tliie ti``í iotlos los heLlios ¡m-
i,arece, iJor lo t:ii`to, ie``iclir cn cl hecho {le que tlci lí` síg`,ientc guem
cliierja un í,tJ,,fíJ,J,,,' -no un mero sol,reví\'ientc- y ti`ie sca `ino con
suliciente po(ler y ie{`iirst,s tomo ])i`rit org¡oi¡,¿`r ¿i to(lo cl pl¿mcL:i
y ¿i la e.`pecic huimna en pleno tlentio {le iiii único sislema soc¡¿il.
I-Ienios i,re`eiitMlo ¿`sí `in c'sl,o,_o {lc h c`oliitit',n tle la cultui`a
liiim¿,n¿`, tles[le c1 ]it,ri,onie tlc nucstros ímici,¿`satlt,s piel`unimos
htsi¿i lleg,ir ¿i los iiempos pre`entc's. Es `m l¿i`t`inan[e i-elato tlc
:ivcn[i,ra y i,rogreso; i'c um esi,eiic qui-, u`ii,itlo to,nÍ, I,tli`io tlc
:iiJo}'o su ciiltuI`it, se clc`'i', {lel c`tatlo clc un mcio :iiiim¿,l liai`ta i,¿`sar
¿i tHi motl,, t'e \'ith mtljtzilmcnte iiuc\'o, un mt,tlo tlestiiiatlo a g¿imr
domínio sol,re la miyoií¿i tlc l¿`` otl.`` c-si,ccic` )' a ejei-cc`i` un to,iti-ol
l`¡)-:»{[l.:i`)Í:jiJ<idltec:ilI(:t:uL(',m CSl)C( le' J\lI `Cl t'l llllnlJoco iiI) lii(Im h grm