Está en la página 1de 12

προεῖπε μὲν δὴ ταῦτα αὐτίκα (ἐνιστάμενος ἐς τὴν ἀρχήν), ὀγδόῳ δὲ μηνὶ ἐγένετο κατάδηλος

τρόπῳ τοιῷδε. Ὀτάνης ἦν Φαρνάσπεω μὲν παῖς, γένεϊ δὲ καὶ χρήμασι ὅμοιος τῷ πρώτῳ
Περσέων. [2] οὗτος ὁ Ὀτάνης πρῶτος ὑπώπτευσε τὸν Μάγον ὡς οὐκ εἴη ὁ Κύρου Σμέρδις ἀλλ᾽
ὅς περ ἦν, τῇδε συμβαλόμενος, ὅτι τε οὐκ ἐξεφοίτα ἐκ τῆς ἀκροπόλιος καὶ ὅτι οὐκ ἐκάλεε ἐς
ὄψιν ἑωυτῷ οὐδένα τῶν λογίμων Περσέων: [3] ὑποπτεύσας δέ μιν ἐποίεε τάδε. ἔσχε αὐτοῦ
Καμβύσης θυγατέρα, τῇ οὔνομα ἦν Φαιδύμη: τὴν αὐτὴν δὴ ταύτην εἶχε τότε ὁ Μάγος καὶ ταύτῃ
τε συνοίκεε καὶ τῇσι ἄλλῃσι πάσῃσι τῇσι τοῦ Καμβύσεω γυναιξί. πέμπων δὴ ὦν ὁ Ὀτάνης παρὰ
ταύτην τὴν θυγατέρα ἐπυνθάνετο παρ᾽ ὅτεῳ (oracion interrogativa indirecta/CD) ἀνθρώπων
κοιμῷτο, εἴτε μετὰ Σμέρδιος τοῦ Κύρου εἴτε μετὰ ἄλλου τευ. [4] ἣ δέ οἱ ἀντέπεμπε φαμένη οὐ
γινώσκειν: οὔτε γὰρ τὸν Κύρου Σμέρδιν ἰδέσθαι οὐδαμὰ οὔτε ὅστις εἴη ὁ συνοικέων αὐτῇ
εἰδέναι. ἔπεμπε δεύτερα ὁ Ὀτάνης λέγων ‘εἰ μὴ αὐτὴ Σμέρδιν τὸν Κύρου γινώσκεις, σὺ δὲ παρὰ
Ἀτόσσης πύθευ (ὅτεῳ τούτῳ συνοικέει αὐτή τε ἐκείνη καὶ σύ): πάντως γὰρ δή κου τόν γε
ἑωυτῆς ἀδελφεὸν γινώσκει.’ ἀντιπέμπει πρὸς ταῦτα (acusativo de dirección) ἡ θυγάτηρ [5]
‘οὔτε Ἀτόσσῃ δύναμαι ἐς λόγους ἐλθεῖν οὔτε ἄλλην οὐδεμίαν ἰδέσθαι τῶν συγκατημενέων
γυναικῶν. ἐπείτε γὰρ τάχιστα οὗτος ὥνθρωπος, ὅστις κοτὲ ἐστί, παρέλαβε τὴν βασιληίην,
διέσπειρε ἡμέας ἄλλην ἄλλῃ τάξας.’

En ese momento, hizo estos anuncios al llegar al poder, pero en el octavo mes resultó manifiesto
de tal modo. Ótanes era hijo de Farnaspes y era del mismo rango que el más noble de los persas
por su estirpe y sus bienes. Este Ótanes, primero desconfiaba del Mago, que no podría ser
Esmerdis, hijo de Ciro, sino quien era en realidad, conjeturándolo porque no salió de la
acrópolis y porque no llamó a su presencia a ninguno de los persas insignes. Y al desconfiar de
él, hizo lo siguiente. Cambises había tenido a su hija como esposa, tenía como nombre Fedima:
el Mago tenía a esta misma como esposa y vivía con aquella y con todas las demás mujeres de
Cambises. Cuando ya Ótanes, en efecto, envía mensajeros a esta hija, se preguntaba con cuál de
los hombres podría acostarse, ya junto a Esmerdis, hijo de Ciro; ya junto a algún otro. Y esta le
contestaba a este diciéndole que no lo sabía; pues ni conocía en modo alguno a Esmerdis, hijo
de Ciro; ni sabia quién estaba viviendo con ella. Ótanes mando a decirle “si no reconoces a
Esmerdis, hijo de Ciro, pregúntale de parte de Atosa quién es aquél con el que vive y esta
misma; pues ya quizá conoce al menos a su hermano.” La hija contestó a este mensaje: “no
pudo hablar con Atosa ni ver a ninguna otras de las que conviven con él. y tan pronto como este
hombre quienquiera que sea, se hizo con el trono, nos dispersó a nosotras, poniéndose a unas en
un sitio y a otras en otro.
ἀκούοντι δὲ ταῦτα τῷ Ὀτάνῃ μᾶλλον κατεφαίνετο τὸ πρῆγμα. τρίτην δὲ ἀγγελίην ἐσπέμπει παρ᾽
αὐτὴν λέγουσαν ταῦτα. [2] ‘ὦ θύγατερ, δεῖ σε γεγονυῖαν εὖ κίνδυνον ἀναλαβέσθαι τὸν
(acusativo con función de relativo) ἂν ὁ πατὴρ ὑποδύνειν κελεύῃ. εἰ γὰρ δὴ μή ἐστι ὁ Κύρου
Σμέρδις ἀλλὰ (τὸν καταδοκέω ἐγώ), οὔτοι (μιν σοί τε συγκοιμώμενον) καὶ τὸ Περσέων κράτος
ἔχοντα δεῖ χαίροντα ἀπαλλάσσειν, ἀλλὰ δοῦναι δίκην. ’ ‘ [3] νῦν ὦν ποίησον τάδε: ἐπεὰν σοὶ
συνεύδῃ καὶ μάθῃς αὐτὸν κατυπνωμένον, ἄφασον αὐτοῦ τὰ ὦτα: καὶ (ἢν μὲν φαίνηται ἔχων
ὦτα), νόμιζε σεωυτὴν Σμέρδι τῷ Κύρου συνοικέειν, (ἢν δὲ μὴ ἔχων), σὺ δὲ τῷ Μάγῳ Σμέρδι.’
[4] ἀντιπέμπει πρὸς ταῦτα ἡ Φαιδύμη φαμένη κινδυνεύσειν μεγάλως, (ἢν ποιέῃ ταῦτα): εἰ γὰρ
δὴ μὴ τυγχάνει τὰ ὦτα ἔχων, (ἐπίλαμπτος δὲ ἀφάσσουσα ἔσται), εὖ εἰδέναι ὡς ἀιστώσει μιν:
ὅμως μέντοι ποιήσειν ταῦτα. [5] ἣ μὲν δὴ ὑπεδέξατο ταῦτα τῷ πατρὶ κατεργάσεσθαι. τοῦ δὲ
Μάγου τούτου τοῦ Σμέρδιος Κῦρος ὁ Καμβύσεω ἄρχων τὰ ὦτα ἀπέταμε ἐπ᾽ αἰτίῃ δή τινι οὐ
σμικρῇ. [6] ἡ ὦν δὴ Φαιδύμη αὕτη, ἡ τοῦ Ὀτάνεω θυγάτηρ, (πάντα ἐπιτελέουσα τὰ) ὑπεδέξατο
τῷ πατρί, ἐπείτε αὐτῆς μέρος ἐγίνετο τῆς ἀπίξιος παρὰ τὸν Μάγον ( ἐν περιτροπῇ γὰρ δὴ αἱ
γυναῖκες φοιτέουσι τοῖσι Πέρσῃσι ), ἐλθοῦσα παρ᾽ αὐτὸν ηὗδε, ὑπνωμένου δὲ καρτερῶς τοῦ
Μάγου ἤφασε τὰ ὦτα. μαθοῦσα δὲ οὐ χαλεπῶς ἀλλ᾽ εὐπετέως οὐκ ἔχοντα τὸν ἄνδρα ὦτα, ὡς
ἡμέρη τάχιστα ἐγεγόνεε, πέμψασα ἐσήμηνε1 τῷ πατρὶ τὰ γενόμενα.

Al oír Ótanes este mensaje se le hizo más evidente lo que estaba sucediendo (el asunto). Y le
mandó un tercer mensaje para ella que decía lo siguiente: “Oh, hija. Es preciso que tú, que eres
de buena familia asumas el peligro que tu padre te ordene asumir. Pues si ya no es Esmerdis,
hijo de Ciro, sino aquel del que yo sospecho, ciertamente es preciso que no salga indemne, en
todo caso que se someta a un juicio el que se acuesta contigo y que posee el trono de los persas.
En efecto, ahora, haz lo siguiente: cuando duerma contigo y llegaras a conocer al que duerme
profundamente, tantea sus orejas: y si pareciera que tiene orejas, reconoce por tu parte que vives
con Esmerdis, hijo de Ciro; pero si pareciera que no las tiene, reconoce que vives con Esmerdis
el Mago.” 2Fedima contestó a este mensaje diciendo que correría mucho peligro si hace eso:
pues si sucede que no tiene orejas y que sería descubierta tanteándole, sabía bien que la haría
desaparecer; que, a pesar de eso, sin embargo, lo hará. Esta, en efecto, prometió a su padre que
llevaría esto a cabo. Pero Ciro, gobernador de Cambises, cortó las orejas de este Esmerdis el
Mago por causa de alguna acusación que no era pequeña. En efecto, en ese momento, la propia
Fedima, hija de Ótanes, para cumplir todo lo que había prometido a su padre, cuando le llegó el
turno de ir a presencia del mago, (pues las mujeres de los persas van a presencia de su marido
1 Verbo σημαινω
2 Estructura muy braquiológica de esta oración
en turno), se presentó ante él y se acostó; y cuando el mago estaba profundamente dormido le
tocó las orejas. Y cuando llegó a saber no a duras penas sino fácilmente que el hombre no tiene
orejas, una vez que el día sobrevino en seguida, refirió a su padre, al enviárselo, lo acontecido.

ὁ δὲ Ὀτάνης (παραλαβὼν Ἀσπαθίνην καὶ Γοβρύην, (Περσέων τε πρώτους ἐόντας καὶ ἑωυτῷ
ἐπιτηδεοτάτους ἐς πίστιν), ἀπηγήσατο πᾶν τὸ πρῆγμα: οἳ δὲ καὶ αὐτοὶ ἄρα ὑπώπτευον οὕτω
τοῦτο ἔχειν, ἀνενείκαντος δὲ τοῦ Ὀτάνεω τοὺς λόγους ἐδέξαντο, [2] καὶ ἔδοξέ σφι ἕκαστον
ἄνδρα Περσέων προσεταιρίσασθαι (τοῦτον ὅτεῳ πιστεύει μάλιστα). Ὀτάνης μέν νυν ἐσάγεται
Ἰνταφρένεα, Γοβρύης δὲ Μεγάβυζον, Ἀσπαθίνης δὲ Ὑδάρνεα. [3] γεγονότων δὲ τούτων ἓξ
παραγίνεται ἐς τὰ Σοῦσα Δαρεῖος ὁ Ὑστάσπεος ἐκ Περσέων ἥκων: τούτων γὰρ δὴ ἦν οἱ ὁ
πατὴρ ὕπαρχος. ἐπεὶ ὦν οὗτος ἀπίκετο, τοῖσι ἓξ τῶν Περσέων ἔδοξε καὶ Δαρεῖον
προσεταιρίσασθαι.

Y Ótanes, tomando consigo a Aspatines y a Gobrias, que son los más distinguidos de los persas
y los más convenientes según él por su confianza, les contó todo lo sucedido; pero después,
ellos mismos aun desconfiaban de que esto fuera así, aceptaban sus mandatos una vez Ótanes
los refirió, y pensaba asociarles a cada uno de los persas en quien creyera enteramente. Por un
lado, Ótanes introduce ahora a Intafernes, por otro lado, Gobrias (introduce) a Megabizo,
Aspatines a Hidarnes. Habiendo sobrevenido estos seis, se presenta en Susa Darío, el hijo de
Histaspes, que viene de Persia; pues en ese momento su padre era lugarteniente de estos.
Cuando, en efecto, este llegó, les pareció bien también asociar a Darío con aquellos seis persas.

συνελθόντες δὲ οὗτοι ἐόντες ἑπτὰ ἐδίδοσαν σφίσι πίστις καὶ λόγους. ἐπείτε δὲ ἐς Δαρεῖον
ἀπίκετο γνώμην ἀποφαίνεσθαι, ἔλεγέ σφι τάδε. [2] ‘ἐγὼ ταῦτα ἐδόκεον μὲν αὐτὸς μοῦνος
ἐπίστασθαι, ὅτι τε ὁ Μάγος εἴη ὁ βασιλεύων καὶ Σμέρδις ὁ Κύρου τετελεύτηκε: καὶ αὐτοῦ
τούτου εἵνεκεν ἥκω σπουδῇ ὡς συστήσων ἐπὶ τῷ Μάγῳ θάνατον. ἐπείτε δὲ συνήνεικε ὥστε καὶ
ὑμέας εἰδέναι καὶ μὴ μοῦνον ἐμέ, ποιέειν αὐτίκα μοι δοκέει καὶ μὴ ὑπερβάλλεσθαι: οὐ γὰρ
ἄμεινον.’ [3] εἶπε πρὸς ταῦτα ὁ Ὀτάνης ‘ὦ παῖ Ὑστάσπεος, εἶς τε πατρὸς ἀγαθοῦ καὶ ἐκφαίνειν
ἔοικας σεωυτὸν ἐόντα τοῦ πατρὸς οὐδὲν ἥσσω: τὴν μέντοι ἐπιχείρησιν ταύτην μὴ οὕτω
συντάχυνε ἀβούλως, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ σωφρονέστερον αὐτὴν λάμβανε: δεῖ γὰρ πλεῦνας γενομένους
οὕτω ἐπιχειρέειν.’ [4] λέγει πρὸς ταῦτα Δαρεῖος ‘ἄνδρες οἱ παρεόντες, τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ ἐξ
Ὀτάνεω εἰ χρήσεσθε, ἐπίστασθε ὅτι ἀπολέεσθε κάκιστα: ἐξοίσει γάρ τις πρὸς τὸν Μάγον, ἰδίῃ
περιβαλλόμενος ἑωυτῷ κέρδεα. ‘ [5] μάλιστα μέν νυν ὠφείλετε ἐπ᾽ ὑμέων αὐτῶν βαλλόμενοι
ποιέειν ταῦτα: ἐπείτε δὲ ὑμῖν ἀναφέρειν ἐς πλεῦνας ἐδόκεε καὶ ἐμοὶ ὑπερέθεσθε, ἢ ποιέωμεν
σήμερον ἢ ἴστε ὑμῖν ὅτι ἢν ὑπερπέσῃ ἡ νῦν ἡμέρη, ὡς οὐκ ἄλλος φθὰς ἐμεῦ κατήγορος ἔσται,
ἀλλά σφεα αὐτὸς ἐγὼ κατερέω πρὸς τὸν Μάγον.’

Estos siendo siete y habiéndose reunido, se dieron entre ellos un juramento y explicaciones.
Cuando le llegó a Darío el turno de dar su opinión, decía lo siguiente: “ Yo creía que era el
único que sabía 3que el mago era el que reinaba y que Esmerdis hijo de Ciro había muerto; y por
esto precisamente, he venido rápidamente para tramar la muerte del mago. Pero como 4 ha
sucedido de tal manera que también vosotros lo sabéis y no solo yo, me parece que debemos
actuar rápidamente y no posponerlo, pues no es mejor.” Ótanes decía esto: “Hijo de Histaspes,
eres descendiente de un padre noble y parece que te muestras a ti mismo siendo no inferior a tu
padre en nada. Sin embargo, no precipites esta empresa tan irreflexivamente, sino que tómala
con más prudencia, pues tenemos que ser más para empezar.” A esto le contestó Darío
“hombres aquí presentes, si actuáis de la manera que ha dicho Ótanes sabed que moriréis
ignominiosamente, porque alguien se revelará para sacar un proyecto particular para sí mismo.
Antes que nada, vosotros teníais que haberlo asumido y hacer esto, echándolo sobre vosotros
mismos. Ahora bien, una vez que decidisteis consultarlo con más gente y comunicármelo a mí,
o actuamos (subjuntivo exhortativo) hoy mismo o sabed que si declina el día de hoy, no será
nadie quien se adelante a mí a la hora de acusarlo, sino que yo declararé estas cosas ante el
mago.

λέγει πρὸς ταῦτα Ὀτάνης, ἐπειδὴ ὥρα σπερχόμενον Δαρεῖον, ‘ἐπείτε ἡμέας συνταχύνειν
ἀναγκάζεις καὶ ὑπερβάλλεσθαι οὐκ ἐᾷς, ἴθι ἐξηγέο αὐτὸς ὅτεῳ τρόπῳ πάριμεν ἐς τὰ βασιλήια
καὶ ἐπιχειρήσομεν αὐτοῖσι. φυλακὰς γὰρ δὴ διεστεώσας οἶδάς κου καὶ αὐτός, εἰ μὴ ἰδών, ἀλλ᾽
ἀκούσας: τὰς τέῳ τρόπῳ περήσομεν;’ ἀμείβεται Δαρεῖος τοῖσιδε. [2] ‘Ὀτάνη, ἦ πολλά ἐστι τὰ
λόγῳ μὲν οὐκ οἷά τε δηλῶσαι, ἔργῳ δέ: ἄλλα δ᾽ ἐστὶ τὰ λόγῳ μὲν οἷά τε, ἔργον δὲ οὐδὲν ἀπ᾽
αὐτῶν λαμπρὸν γίνεται. ὑμεῖς δὲ ἴστε φυλακὰς τὰς κατεστεώσας ἐούσας οὐδὲν χαλεπὰς
παρελθεῖν. ’ ‘ [3] τοῦτο μὲν γὰρ ἡμέων ἐόντων τοιῶνδε οὐδεὶς ὅστις οὐ παρήσει, τὰ μέν κου
καταιδεόμενος ἡμέας, τὰ δέ κου καὶ δειμαίνων: τοῦτο δὲ ἔχω αὐτὸς σκῆψιν εὐπρεπεστάτην (τῇ
πάριμεν), φὰς ἄρτι τε ἥκειν ἐκ Περσέων καὶ βούλεσθαί τι ἔπος παρὰ τοῦ πατρὸς σημῆναι τῷ
βασιλέι. ’ ‘ [4] ἔνθα γάρ τι δεῖ ψεῦδος λέγεσθαι, λεγέσθω. τοῦ γὰρ αὐτοῦ γλιχόμεθα οἵ τε
ψευδόμενοι καὶ οἱ τῇ ἀληθείῃ διαχρεώμενοι. οἳ μέν γε ψεύδονται τότε (ἐπεάν τι μέλλωσι τοῖσι

3 Ταυτα proléptico, a lo que le sigue una oración completiva con función de aposición
4 En griego la idea de temporalidad y causalidad están muy ligadas, poruq se considera que la
anterior es la causa de lo que sigue.
ψεύδεσι πείσαντες κερδήσεσθαι), οἳ δ᾽ ἀληθίζονται (ἵνα τῇ ἀληθείῃ ἐπισπάσωνται5 κέρδος καί
τι μᾶλλόν σφι ἐπιτράπηται). οὕτω οὐ ταὐτὰ6 ἀσκέοντες τὠυτοῦ περιεχόμεθα. ’‘ [5] εἰ δὲ μηδὲν
κερδήσεσθαι μέλλοιεν, ὁμοίως ἂν ὅ τε ἀληθιζόμενος ψευδὴς εἴη καὶ ὁ ψευδόμενος ἀληθής. ὃς
ἂν μέν νυν τῶν πυλουρῶν ἑκὼν παριῇ, αὐτῷ οἱ ἄμεινον ἐς χρόνον ἔσται: ὃς δ᾽ ἂν ἀντιβαίνειν
πειρᾶται, δεικνύσθω ἐνθαῦτα ἐὼν πολέμιος, καὶ ἔπειτα ὠσάμενοι ἔσω ἔργου ἐχώμεθα.’

Contestó a este mensaje Ótanes cuando vio que Darío se precipitaba “ ya que nos obligas a
darnos prisa y no admites que lo pospongamos, ea, explícanos tú mismo en qué manera
accederemos al palacio y cómo les pondremos la mano encima.” Pues tú mismo sabes, supongo
si no por haberlo visto, al menos por haberlo oído, que hay guardias apostadas, ¿de qué manera
las atravesaremos? Y Darío le responde con estas palabras, “Ótanes, hay ciertamente muchas
cosas que no es posible mostrar con palabras, pero sí con hechos; hay otras cosas que se pueden
mostrar con palabras, sin que de estas nazca algo espléndido; pero vosotros sabed que las
guardias establecidas no son para nada difíciles de atravesar. Porque, por un lado, siendo
nosotros tales príncipes, no habrá nadie que no nos franquee el paso, en parte porque nos
respetan y en parte por miedo. Y por esto, yo mismo tengo una excusa más conveniente
mediante la cual llegaremos, diciendo precisamente que hemos venido de parte de los persas y
que deseo trasladar al rey un mensaje de parte de mi padre. Pues donde es preciso que se diga
una mentira, la diré. Porque los que mentimos y nos servimos habitualmente de la verdad
luchamos por esto mismo7. Unos mienten cuando piensan con sus mentiras piensan que van a
sacar un beneficio; otros dicen la verdad para obtener mediante la verdad un beneficio y que
alguien confíe más en ellos. 8
nosotros, sin hacer lo mismo, tendemos a un mismo fin. Si no
quisieran alcanzar alguna ganancia, el que dice la verdad podría mentir y el mentiroso ser veraz.
En el caso de que este acuda ahora siendo voluntario de los guardias habrá en adelante uno más
bueno que aquél: pero si este intenta oponer resistencia, que se ponga a la vista allí siendo
belicoso y después de que nos mantengamos firmes habiéndonos precipitado en la lucha.”

5 Arranca en diecicon a ino mismo en su propio beneficio (significado del verbo)


6 Crasis de τα αυτά. La crasis es la fusión de dos palabras en una sola.
7 Genitivo de relación
8 Probablemente este pararfo refleja la dicusion en Atenas sobre los métodos para alcanzar la verdad, al
que asistió Heródoto.
λέγει9 Γοβρύης μετὰ ταῦτα ‘ἄνδρες φίλοι, ἡμῖν κότε (CCL) 10 κάλλιον (Acusativo adverbial)
παρέξει ἀνασώσασθαι τὴν ἀρχήν (oración de infinitivo/Sujeto), ἢ εἴ γε μὴ οἷοί τε 11 ἐσόμεθα
αὐτὴν ἀναλαβεῖν12 (oración condicional), ἀποθανεῖν13; ὅτε (oración subordinada temporal/CCL)
γε ἀρχόμεθα μὲν ἐόντες Πέρσαι ὑπὸ Μήδου ἀνδρὸς Μάγου, καὶ τούτου ὦτα οὐκ ἔχοντος. ’ ‘ [2]
ὅσοι τε ὑμέων Καμβύσῃ νοσέοντι 14 παρεγένοντο, πάντως κου μέμνησθε τὰ ἐπέσκηψε Πέρσῃσι
τελευτῶν τὸν βίον μὴ πειρωμένοισι15 ἀνακτᾶσθαι τὴν ἀρχήν: τὰ τότε οὐκ ἐνεδεκόμεθα, ἀλλ᾽ ἐπὶ
διαβολῇ ἐδοκέομεν εἰπεῖν Καμβύσεα. ’ ‘ [3] νῦν ὦν τίθεμαι ψῆφον πείθεσθαι Δαρείῳ καὶ μὴ
διαλύεσθαι ἐκ τοῦ συλλόγου τοῦδε ἀλλ᾽ ἢ ἐπὶ τὸν Μάγον ἰθέως.’ ταῦτα εἶπε Γοβρύης, καὶ
πάντες ταύτῃ αἴνεον.

Después de esto, Gobrias dice “amigos, cuando se nos presentará de forma más hermosa una
oportunidad de que el poder sea salvado o bien, si no somos capaces de recuperarlo, morir.
Nosotros que somos persas somos gobernados por un medo mago y además que no tiene orejas.
Todos los que de vosotros estaba presente junto a Cambises cuando murió, recordáis muy bien,
me imagino, las maldiciones que lanzó a los persas cuando estaba muriendo si no intentaban
recuperar el poder. Entonces no las aceptamos, sino que pensamos que Cambises hablaba para
difamar. De modo que ahora voto por que nos dejemos convencer por la decisión de Darío y no
salir de esta asamblea de otra manera que marchando directamente contra el mago” . Esto decía
Gobrias y todos lo aceptaron.

ἐν ᾧ δὲ οὗτοι ταῦτα ἐβουλεύοντο (subordinada de relativo con valor temporal donde outoi es
sujeto y tauta es CD), ἐγίνετο κατὰ συντυχίην τάδε. τοῖσι Μάγοισι ἔδοξε βουλευομένοισι
Πρηξάσπεα φίλον προσθέσθαι, ὅτι τε ἐπεπόνθεε πρὸς Καμβύσεω ἀνάρσια, ὅς οἱ 16 τὸν παῖδα
τοξεύσας ἀπολωλέκεε, καὶ διότι μοῦνος ἠπίστατο τὸν Σμέρδιος τοῦ Κύρου θάνατον αὐτοχειρίῃ
μιν ἀπολέσας, πρὸς δ᾽ ἔτι ἐόντα ἐν αἴνῃ μεγίστῃ τὸν Πρηξάσπεα ἐν Πέρσῃσι. [2] τούτων δή μιν
εἵνεκεν17 καλέσαντες φίλον προσεκτῶντο πίστι18 τε λαβόντες καὶ ὁρκίοισι, ἦ19 μὲν ἕξειν παρ᾽
ἑωυτῷ μηδ᾽ ἐξοίσειν μηδενὶ ἀνθρώπων τὴν ἀπὸ σφέων ἀπάτην ἐς Πέρσας γεγονυῖαν,

9 Verbos: λεγω, ερω, ειπον, ειρεκα


10 Versión jónica de πότε que tiene su origen en una raíz labiovelar
11 Expresión que significa “ser capaz de” (οιος τε ειναι)
12 Λαμβανω, ληψομαι, ελαβον, ειληφα
13 Αποθνησκω
14 Contracción eo del ático ou
15 Termiancion oisi es del locativo y ois tiene un valor instrumental
16 Dativo simpatético: el hijo de él.
17 Proposición impropia, es decir no es de las preoposiciones canónicas como upo o uper. En las
preposiciones, el genitivo implica una separación, el acusativo junto a, y en dativo el lugar a donde.
18 Dativo jonico que regulariza, pro lo que el elemento predesinencial lo extiende a toda la declinación
19 Particula aseverativa reforzada con men.
ὑπισχνεύμενοι20 τὰ πάντα οἱ μυρία δώσειν. [3] ὑποσχομένου21 δὲ τοῦ Πρηξάσπεος ποιήσειν
ταῦτα, (ὡς ἀνέπεισάν μιν οἱ Μάγοι), δεύτερα προσέφερον, αὐτοὶ22 μὲν φάμενοι Πέρσας πάντας
συγκαλέειν ὑπὸ τὸ βασιλήιον τεῖχος, κεῖνον δ᾽ ἐκέλευον ἀναβάντα ἐπὶ πύργον ἀγορεῦσαι (ὡς
ὑπὸ τοῦ Κύρου Σμέρδιος ἄρχονται καὶ ὑπ᾽ οὐδενὸς ἄλλου). [4] ταῦτα δὲ οὕτω ἐνετέλλοντο ὡς
πιστοτάτου δῆ23θεν ἐόντος αὐτοῦ ἐν Πέρσῃσι καὶ πολλάκις ἀποδεξαμένου γνώμην (ὡς περιείη ὁ
Κύρου Σμέρδις), καὶ ἐξαρνησαμένου τὸν φόνον αὐτοῦ.

Mientras que ellos deliberaban sobre este asunto, por casualidad sucedió lo que vino a
continuación. Tras considerarlo, los magos decidieron ganarse como aliado a Prexaspes, porque
había recibido injurias de parte de Cambises, que había matado a su hijo con una flecha, porque
era el único que conocía la muerte de Esmerdis, hijo de Ciro, porque le había dado muerte con
sus propias manos; y además porque Prexaspes tenía la mayor reputación entre los persas. Le
ganaron para sí su amistad, una vez fue convocado por causa de esto, recibiendo un pacto y
promesas, que se lo callara, que no daría a conocer a ninguno de los hombres el engaño que
salió de ellos a los persas; que les entregaría incontables bienes prometiéndoselos. Una vez
Prexaspes les prometió que haría eso cuando los magos le persuadieron, se acercaron a él por
segunda vez y los mismos que pensaban en convocar a todos los persas ante la fortaleza real,
ordenaron que aquél, subiera a la torre y dijera que los persas son gobernados por Esmerdis, hijo
de Ciro, y por ningún otro. Ordenaron estas cosas de esta manera puesto que realmente era el
más honrado entre los persas y que muchas veces aceptó la tesis de que Esmerdis, hijo de Ciro
había muerto; y que negó su muerte.

Φαμένου24 δὲ καὶ ταῦτα ἑτοίμου εἶναι ποιέειν τοῦ Πρηξάσπεος, συγκαλέσαντες Πέρσας οἱ
Μάγοι ἀνεβίβασαν αὐτὸν ἐπὶ πύργον καὶ ἀγορεύειν ἐκέλευον. ὁ δὲ (τῶν μὲν ἐκεῖνοι
προσεδέοντο αὐτοῦ)25, τούτων26 μὲν ἑκὼν27 ἐπελήθετο, ἀρξάμενος δὲ ἀπ᾽ Ἀχαιμένεος
ἐγενεηλόγησε τὴν πατριὴν τὴν Κύρου, μετὰ δὲ (ὡς ἐς τοῦτον κατέβη τελευτῶν) ἔλεγε ὅσα
ἀγαθὰ Κῦρος Πέρσας πεποιήκοι, [2] διεξελθὼν δὲ ταῦτα ἐξέφαινε τὴν ἀληθείην, φάμενος

20 Dos vocales en hiato se resuelven por contracción, a la que recurre el dialecto ático o por
diptongación, empleada por Heródoto, en griego antiguo.
21
22 Reforzativo
23 Grado largo de δε
24 Oracion de gentivio absoluto que tiene una oración de infinitivo concertada introducida por einai
25 Atracción del relativo, introducido por articulo con valor relativo
26 Complemento de régimen, en sustitución de un CD (τα αυτα)
27 Adjetivo predicativo
πρότερον μὲν κρύπτειν ( οὐ γάρ οἱ εἶναι ἀσφαλὲς λέγειν τὰ γενόμενα ) , ἐν δὲ τῷ παρεόντι,
ἀναγκαίην28 μιν29 καταλαμβάνειν φαίνειν. καὶ δὴ ἔλεγε τὸν μὲν Κύρου Σμέρδιν ὡς αὐτὸς ὑπὸ
Καμβύσεω ἀναγκαζόμενος ἀποκτείνειε, τοὺς Μάγους δὲ βασιλεύειν. [3] Πέρσῃσι δὲ πολλὰ
ἐπαρησάμενος εἰ μὴ ἀνακτησαίατο ὀπίσω τὴν ἀρχὴν καὶ τοὺς Μάγους τισαίατο30, ἀπῆκε31
ἑωυτὸν ἐπὶ κεφαλὴν φέρεσθαι32 ἀπὸ τοῦ πύργου κάτω. Πρηξάσπης μέν νυν ἐὼν τὸν πάντα
χρόνον33 ἀνὴρ δόκιμος34 οὕτω ἐτελεύτησε.

Y una vez Prexaspes dijera que estaba dispuesto a hacer esto, los magos, cuando convocaron a
los persas, le hicieron subir a la fortaleza y le ordenaron que hablara. Pero este, se olvidó
voluntariamente de lo que le habían pedido y, habiendo comenzado por Aquemenes, trazó la
genealogía del linaje de Ciro, después cuando llego a este finamente sacó a la luz la verdad,
cuantas cosas buenas que Ciro habría hecho a los persas, después de haber narrado
detalladamente todo esto, reveló la verdad diciendo primeramente que lo había ocultado (pues
no era seguro para él referir lo acontecido), pero la necesidad le obligaba a revelarlo. Y relato có
mo obligado por Cambises el mismo había matado a Esmerdis hijo de Ciro y que los magos
gobernaban. Después de lanzar imprecaciones a los persas sino recuperaban el poder y
castigaban a los magos, se lanzó a si mismo de cabeza desde la torre (hacia abajo). Prexaspes,
en efecto, así murió siendo un hombre bien considerado durante todo el tiempo.

οἱ δὲ δὴ ἑπτὰ τῶν Περσέων (ὡς ἐβουλεύσαντο αὐτίκα ἐπιχειρέειν τοῖσι Μάγοισι (dativo de
régimen) καὶ μὴ ὑπερβάλλεσθαι, ἤισαν εὐξάμενοι τοῖσι θεοῖσι, τῶν περὶ Πρηξάσπεα (CC)
πρηχθέντων (genitivo partitivo) εἰδότες οὐδέν. [2] ἔν τε δὴ τῇ ὁδῷ μέσῃ στείχοντες ἐγίνοντο καὶ
τὰ περὶ Πρηξάσπεα γεγονότα ἐπυνθάνοντο. ἐνθαῦτα ἐκστάντες τῆς ὁδοῦ ἐδίδοσαν αὖτις σφίσι
λόγους, οἳ μὲν ἀμφὶ τὸν Ὀτάνην πάγχυ κελεύοντες ὑπερβαλέσθαι μηδὲ οἰδεόντων τῶν
πρηγμάτων ἐπιτίθεσθαι, οἳ δὲ ἀμφὶ τὸν Δαρεῖον αὐτίκα τε ἰέναι καὶ τὰ δεδογμένα ποιέειν μηδὲ
ὑπερβάλλεσθαι. [3] ὠθιζομένων δ᾽ αὐτῶν ἐφάνη ἰρήκων ἑπτὰ ζεύγεα δύο αἰγυπιῶν ζεύγεα
διώκοντα καὶ τίλλοντά τε καὶ ἀμύσσοντα. ἰδόντες δὲ ταῦτα οἱ ἑπτὰ τήν τε Δαρείου πάντες
αἴνεον γνώμην καὶ ἔπειτα ἤισαν ἐπὶ τὰ βασιλήια τεθαρσηκότες (oracion de participio
concertado) τοῖσι ὄρνισι.

28 Sujeto
29 CD
30 Podría llamernos la atencio de 3º persona del singular, pero la a es la vocalización de la sonante: de
a a vto.
31 De απιημι, ηκα = ιημι.
32 Infinitivo de finalidad
33 Acusativo de extensión
34 Atributo
Por su parte los siete persas, una vez que desearon atentar en seguida contra los magos y no ser
aplazar el ataque, marcharon tras suplicar a los dioses al no saber nada de las cosas que se
obraron sobre Prexaspes. Pero avanzando se hallaron ya en medio del camino y averiguaron
todo lo acontecido acerca de Prexaspes. Y allí saliéndose del camino Se pusieron a deliberar
nuevamente. unos ellos, los de la facción de Ótanes pedían encarecidamente que se retrasara el
asunto y que no se atacara cuando la situación estaba alterada; en cambio los otros, los
partidarios de Darío pedían ir inmediatamente y no posponerlo. Y mientras estaban discutiendo
aparecieron siete parejas de halcones que perseguían desplumando y arañando a dos parejas de
buitres. Pensando esto, los siete escogieron el parecer de Darío y fueron al palacio animados por
las aves.

ἐπιστᾶσι δὲ ἐπὶ τὰς πύλας ἐγίνετο οἷόν τι Δαρείῳ ἡ γνώμη ἔφερε: καταιδεόμενοι γὰρ οἱ φύλακοι
ἄνδρας τοὺς Περσέων πρώτους καὶ οὐδὲν τοιοῦτο ὑποπτεύοντες ἐξ αὐτῶν (complemento
circunstancial de origen) ἔσεσθαι, παρίεσαν θείῃ πομπῇ χρεωμένους 35 (CD), οὐδ᾽ ἐπειρώτα
οὐδείς. [2] ἐπείτε δὲ καὶ παρῆλθον ἐς τὴν αὐλήν, ἐνέκυρσαν τοῖσι τὰς ἀγγελίας ἐσφέρουσι
(oracion de participio) εὐνούχοισι: οἵ36 σφεας37 ἱστόρεον ὅ τι θέλοντες ἥκοιεν38, καὶ ἅμα
ἱστορέοντες τούτους τοῖσι πυλουροῖσι ἀπείλεον (ὅτι σφέας παρῆκαν), ἶσχόν39 τε βουλομένους
τοὺς ἑπτὰ ἐς τὸ πρόσω παριέναι. [3] οἳ δὲ διακελευσάμενοι καὶ σπασάμενοι τὰ ἐγχειρίδια 40
τούτους μὲν τοὺς ἴσχοντας αὐτοῦ ταύτῃ συγκεντέουσι, αὐτοὶ δὲ ἤισαν δρόμῳ (CCM) ἐς τὸν
ἀνδρεῶνα.

Y cuando llegaron a las puertas, sucedió aquello que la razón le había sugerido a Darío. En
efecto, los guardianes respetando a unos hombres que eran los primeros de los persas, no
sospechando que nada parecido iba a suceder por sus manos, los dejaron pasar a los que
disfrutaban de la guía divina y nadie preguntó. Y cuando llegaron al patio, se encontraron con
los eunucos que traen noticias; estos, les preguntaron a ellos lo que queriendo venido y mientras
les interrogaban, amenazaban a los guardias de la puerta por haberles permitido la entrada y a
los siete persas que querían entrar. Habiéndose dado ánimos unos a otros y habiendo

35 La raíz es una alfa larga que pasa a eta.


36 Herodoto alterna el relativo atico os,e,o con al valor realtivo del articulo o, e, to.
37 Prolepsis, porque adelanta el sujeto de la oracion subordinada
38 Al igual que sucede con el subjuntivo, el modo optativo también se puede emplear como verbo
principal de una oración interrogativa indirecta. El optativo puede ser cognitivo, posteridad u oblicuo,
como en este caso.
39 ISJON es retener, en contraste con EJO, que es tener. Comentar sus orígenes.
40 Etimologicamente “lo que se lleva en la mano”: EV + JEIR/OS
desenvainado las dagas, se las clavan a estos de esta manera cuando intentaban detenerlos y
fueron corriendo al comedor.

οἱ δὲ Μάγοι ἔτυχον41 ἀμφότεροι τηνικαῦτα ἐόντες τε ἔσω καὶ τὰ ἀπὸ Πρηξάσπεο (CCOrigen)
γενόμενα (CD) ἐν βουλῇ ἔχοντες. ἐπεὶ ὦν εἶδον τοὺς εὐνούχους τεθορυβημένους 42 τε καὶ
βοῶντας, ἀνά τε ἔδραμον πάλιν ἀμφότεροι καὶ ὡς (introduce oración temporal) ἔμαθον τὸ
ποιεύμενον πρὸς ἀλκὴν ἐτράποντο. [2] ὃ μὲν δὴ αὐτῶν φθάνει τὰ τόξα κατελόμενος 43, ὁ δὲ πρὸς
τὴν αἰχμὴν (acusativo de dirección) ἐτράπετο. ἐνθαῦτα δὴ συνέμισγον ἀλλήλοισι 44. τῷ μὲν δὴ
τὰ τόξα ἀναλαβόντι αὐτῶν, ἐόντων τε ἀγχοῦ τῶν πολεμίων καὶ προσκειμένων, ἦν χρηστὰ
οὐδέν45: ὁ δ᾽ ἕτερος τῇ αἰχμῇ ἠμύνετο καὶ τοῦτο μὲν Ἀσπαθίνην παίει ἐς τὸν μηρόν, τοῦτο δὲ
Ἰνταφρένεα ἐς τὸν ὀφθαλμόν: καὶ ἐστερήθη μὲν τοῦ ὀφθαλμοῦ (Complemento de Régimen) ἐκ
τοῦ τρώματος46 ὁ Ἰνταφρένης, οὐ μέντοι ἀπέθανέ47 γε. [3] τῶν μὲν δὴ Μάγων (genitivo
partitivo) οὕτερος48 τρωματίζει τούτους: ὁ δὲ ἕτερος, ἐπείτε οἱ (CI) τὰ τόξα οὐδὲν (CCCantidad)
χρηστὰ ἐγίνετο, ἦν γὰρ δὴ θάλαμος ἐσέχων ἐς τὸν ἀνδρεῶνα, ἐς τοῦτον (CCDireccion)
καταφεύγει, θέλων (de el depnde un oracion de infintivo cuyo núcleo es proszeinai concertado
wcon el sujeto) αὐτοῦ (CN de zuras) προσθεῖναι 49 τὰς θύρας, καί οἱ συνεσπίπτουσι τῶν ἑπτὰ
δύο, Δαρεῖός τε καὶ Γοβρύης. [4] συμπλακέντος50 δὲ Γοβρύεω τῷ Μάγῳ (C. Régimen) ὁ
Δαρεῖος ἐπεστεὼς ἠπόρεε οἷα ἐν σκότεϊ, προμηθεόμενος μὴ (introduce Completiva negativa o
causal) πλήξῃ τὸν Γοβρύην. [5] ὁρέων δέ μιν ἀργὸν ἐπεστεῶτα ὁ Γοβρύης εἴρετο ὅ τι οὐ χρᾶται
τῇ χειρί: ὁ δὲ εἶπε ‘Προμηθεόμενος σέο, μὴ πλήξω.’ Γοβρύης δὲ ἀμείβετο ‘ὤθεε τὸ ξίφος καὶ δι᾽
ἀμφοτέρων.’ Δαρεῖος πειθόμενος ὦσέ τε τὸ ἐγχειρίδιον καὶ ἔτυχέ κως τοῦ Μάγου.

41 Tugjano + genitivo: obtener alcanzar. Cuando va con un particio, este último se trdue en el aperson,
nuemro tiempo, voz .. en la que esté el verbo y el verbo principal se trduce por la locución por
42 Participio completivo que está acompañando al CD
43 De καταιρεω, αιρησω, ειλον y ηρηκα, llegar a tiempo de
44 Solo existe en plural, pues es una reciprocidad y no tiene un nominativo porque primero hay que
escoger un sujeto, por lo que solo tiene acusativo, genitivo y dativo. La terminación de la segunda
declinacin en atico es ois y origniarmente existía la ois con o larga de carácter instrumental. Por la ley de
osthoff se sincretizan estas fdos formas.
45 Sujeto implícito: es el arco, y jresta es un acusativo adverbializado
46 De auqi viene el trauma y τρωμα, que en griego es ruptura.
47 De αποθνησκω (cuando uno muere se aleja de todo), αποθανουμαι, απεθανον, τεθνηκα (en ultimo
caso, no se necesita el apo al estar la acción acabada)
48 Crasis de o eteros.
49 De prostizemi, colocar delante
50 Συμπλεκεντος: de sumpleko, en forma pasiva
Sucedió que, en aquel momento, ambos magos estaban en el interior y estaban deliberando lo
que había sucedido con Prexaspes. Así que, cuando vieron a los eunucos alborotando y gritando
se echaron hacia atrás y cuando comprendieron lo que estaba sucediendo, se pusieron a
defenderse. A Uno de estos le dio tiempo a coger, el otro se volvió hacia la lanza. Entonces
llegaron a las manos unos con los otros. De ellos al que tomo el arco no le sirvió de nada porque
los enemigos estaban cerca y le acosaban: pero el otro se defendió con su lanza e hirió a
Aspatines en el muslo y a Intafrenes en el ojo: e Intafrenes perdió el ojo por la herida, pero no
murió. Uno de los magos hiere a estos, el otro cuando el arco no le sirvió para nada, buscó
refugio en una habitación que se abría a la sala de los hombres, busca refugio en ella con la
intención de cerrar sus puertas; y se entraron con el dos, de los siete, Darío y Gobrias. Estando
Gobrias enzarzado con el mago, Darío colocado de pie no sabía que hacer porque estaba en la
oscuridad por miedo a herir a Gobrias. Cuando vio que él, siendo indolente, estaba apostado,
Gobrias le preguntó por qué no le echa una mano y él dijo “Para no herirte mientras velo por ti”.
Pero Gobrias le contestó “Introduce por lo menos el puñal entre ambos”. Darío, obedeciendo,
introdujo el puñal e hirió casualmente al mago.

(ἀποκτείναντες δὲ τοὺς Μάγους καὶ ἀποταμόντες αὐτῶν τὰς κεφαλάς), τοὺς μὲν τρωματίας
ἑωυτῶν αὐτοῦ λείπουσι καὶ ἀδυνασίης εἵνεκεν καὶ φυλακῆς τῆς ἀκροπόλιος, οἱ δὲ πέντε αὐτῶν
ἔχοντες τῶν Μάγων τὰς κεφαλὰς ἔθεον βοῇ τε καὶ πατάγῳ χρεώμενοι, καὶ Πέρσας τοὺς ἄλλους
ἐπεκαλέοντο ἐξηγεόμενοί τε τὸ πρῆγμα καὶ δεικνύοντες τὰς κεφαλάς, καὶ ἅμα ἔκτεινον51 πάντα
τινὰ τῶν Μάγων τὸν ἐν ποσὶ γινόμενον. [2] οἱ δὲ Πέρσαι μαθόντες τὸ γεγονὸς ἐκ τῶν ἑπτὰ καὶ
τῶν Μάγων τὴν ἀπάτην, ἐδικαίευν καὶ αὐτοὶ ἕτερα τοιαῦτα ποιέειν, σπασάμενοι δὲ τὰ
ἐγχειρίδια ἔκτεινον ὅκου τινὰ Μάγον εὕρισκον: εἰ δὲ μὴ νὺξ ἐπελθοῦσα ἔσχε, ἔλιπον ἂν οὐδένα
Μάγον. [3] ταύτην τὴν ἡμέρην θεραπεύουσι Πέρσαι κοινῇ μάλιστα τῶν ἡμερέων (CCT que
incluye un genitivo partitivo), καὶ ἐν αὐτῇ ὁρτὴν 52 μεγάλην ἀνάγουσι, ἣ (introduce oracion de
realtivo) κέκληται53 ὑπὸ Περσέων μαγοφόνια (CPVO)54: ἐν τῇ (introduce una oración de
relativo) Μάγον οὐδένα ἔξεστι φανῆναι (Oracion de infintivo con función de sujeto de exesti) 55
ἐς τὸ φῶς, ἀλλὰ κατ᾽ οἴκους (CCL) ἑωυτοὺς (CD) οἱ Μάγοι ἔχουσι τὴν ἡμέρην ταύτην
(acusativo de dirección).

51 Es uan estructura un tanto compleja. Ejemlo de periodo hipoteica irreal.


52 Forma jónica de εορτη
53 Es un verbo semicopulativo, por lo que magofonia podría ser también un predicado nominal o
atributo.
54 Tal y como se ve en la acentuación es un sustantivo neutro.
55 Infinitivo aoristo de φαινω.
Y una vez ejecutaron a los magos y cortaron sus cabezas, abandonaron a los heridos allí mismo
por sí mismos y a causa de su debilidad y la vigilancia de la acrópolis y estos; al tener cinco de
ellos las cabezas de los magos, se apresuraron al tener necesidad (de ello) a través de un grito y
un estruendo y citaban a los demás persas para sacar a la luz el asunto y mostrar las cabezas; y
al mismo tiempo pusieron fin a todo aquello que resultó de los magos. Los persas, cuando
llegaron a saber lo que aconteció por causa de los siete y del engaño de los magos, otras cosas
por el estilo que se juzgaron y ellos mismos hicieron; una vez desenvainaron los puñales,
quisieron matar a aquél cuando descubrieron al mago; y si la noche se hubiera marchado, en ese
caso no habrían dejado a ningún mago. Los persas veneran ese día en común con gran
diferencia de los días restantes y celebran una gran fiesta en ese mismo día que es denominada
por los persas “matanza de los magos”; no es lícito que en esta salga ningún mago a la luz, pero
se guardan ese día en sus casas.

Investigar el optativo oblicuo

Con sustantivos que tiene relación con una raíz verbal , el genitivo subjetivo expresa el agente
de la acción verbal mientras que el objetivo refleja la cosa que se ve afectada por la acción
verbal.

El subjuntivo expresa hechos que no son reales sino probables, mientras que el optativo indica
lo posible.

También podría gustarte