Está en la página 1de 35

Alfabeto=choltz’ib’ achi

TEMAS DE APRENDIZAJE DEL IDIOM


Amolo Aaq B’aka Chirin Ch’umiil

ACHI
A A B’ C Ch
a h ’
Eleb’al sib’ Chee’ Imul Iik’ Jab’
E Ee I Ii j

XTO MAGISTERIO INFANTIL 2021


k
Kape
K’
K’el
L
Lokoch
M
Maam
N
Nuup

Oyowaal Ooj Pix Qumik Q’ab’aaj


O O P Q Q’
o

Rajil Saan Tulul T’oot’ Tzelej


R S
T T’ Tz
DOCENTE: BLANCA HERNÁNDEZ CORTÉZ
tz DIDÁCTICA
Tz’ikin
U
Ukuk
DEL
U IDIOMA
Tz’unuun
W MATERNO
Wi’ch
X
Xaro

’ u
Ya’
Y

tiles Escolares
Resistol-Nak’b’al Papel de china-Xax wuj Biruta-Uk’ aj chee’

Tijera-Xterix Papel-Wuuj Lápiz-Xaq tzib’ab’al


Plastilina-Yuq’ib’al Crayones-Tzunib’al Lana-Chiij piim

Semillas-Ija’

Las vocales
Aa Ee
Amolo-Gusano Eyaj-Diente

Ii
Iik-Chile
Oo
Oj-Aguacate Ukuk-Sapo

Ri taq jiq’ob’al
Las frutas
Aranxex/naranja Tapal/nance

Santya/sandía Mansan’/manzana
Q’anum/jocote Saq’u/banano

Tura’s/melocotón Tukaan/mora

UTZ´UNIB´AL/LOS COLORES

MORATO´ QAN´ ARANXEX K´AQ SAQ´


XARXOJ XARXOJ EQ´ CHAJ RAX

WO’OB’
AJiLANIK´ /LOS NÚMEROS

JUN
WAQ’IB’

WUQUB’
KA’IB’
WAJAXAQ’IB’

B’ELEJEB’
OXIB’

KAJIB’
PROFESIONES
Vendedor o comerciante/ Ajk’aay Cantante/ Ajb’iix

Abogado/Ch’awel Agricultor/ Ajtiko’n

Albañil o constructor/ Ajtz’aq Bailador/Ajxajooj


Contador/Ajilaneel Costurera/T’isoneel

Doctor o curandero/Kunaneel Director, guía/ K’amal Wach

Escritor/ Tz’ib’aneel Escultor/ Ajch’ajal Uwach


Fabricante de dulce/ Ajkaab’ Juez/ Ajq’atal Tziij

Jugador/ Etz’aneel Maestro/ Tijoneel

Musico/ Ajq’ojoom Pedicador/ Ajtziij


Trabajador/ Ajchaak Turista/ Malakateel

Vestuario
Ximab’al/Cincho Kamixa’/ Blusa
Uuq/ Corte Sapatux/Zapato

P’ot/ Güipil Wexaaj/ Pantalón

Su’t/ Pañuelo Paxa/ Faja


Nimapo’t/ Tapado Pawi’aaj/ Sombrero

Xajab’/ Sandalias Sinta’/ Cinta

Weex/ Ropa Interior B’ukub’al/ Suéter


Uwaaj/ Collar Sansilo/ Aretes

Meryax/ Calcetín Kamiset/ Camisa


Plantas medicinales= Kunub'al aq'ees
Tz’elej= Parutz’= flor de muerto
sábila

Uxak aranxex= hoja de naranja Rosa blanca=kotz’ij saq pacha ri


tijonel jajaja
Axux= ajo Hierbabuena= arweno

Siq’ij= apazote Limonix= limón

Alwaak morato= albahaca morada Sipoyix=cebolla


Partes del cuerpo=Ri qulewaal

Wial= pelo Chii= boca

Uq’ul= cuello Wanima= corazón

Uwa aq’ab’= dedos Ixmut= ombligo

Ch’eek= rodia Rij = cintura

Uwi raq’an= dedos del pie Raq’an= pierna


Nombre de árboles= b’iaj re taq chee’
Arbol de manzana= chee’ re mansa’n Árbol de naranja= chee’ re aranxex

Conacaste= piit Pak’ay= guapinol

Palo de jiote= maliche’ Cipres= q’isis

Paterna= san Pino= ch’aaj

Guachipilín= uq’uy Encino= b’aq’it


Artesanías= anib’al chaak re
aninib’al
Comal= xoot re waa guacal= tz’ima’a

Servilleta= suu’t Jarro= xaro

Collares rojo= uwaj kaq Petate= poop

Mascara= k’ooj Incensario= raxapom


Sombrero=pawiaj Corte= uuq’

Utensilios de cocina
 Cuchara-Pak´ach Jarro-Xaro

 Cucharón-Pak´ach Jícara-Ak´obál

 Servilleta-Su´t Mesa-Mexa
 Tapadera-Tz´apib´al Sal-Atz´aam

Utensilios de trabajo

Sierra-Kuxb´al Ch´ich´ Teja-Xoot

Alambre-Ch´ich k´a´am Piocha-K´otb´al uleew

Machete-Choyb´al Block-Max k´ulatz´aq


Martillo-Paq´b´al Brocha-Tulub´al

Metro-Pajmuul Palo-Maliche´

LOS OPUESTOS
ADELANTE---------CHWACH
ATRÁS ------------- CHIRIJ DULCE ------------KII

AMARGO---------------CH’AM

LLENO ----------NOJINAQ
ATRÁS------------JINTA UPAA
IZQUIERDA --------MOX
DERECHA---------IKIQ’AB’

GRUESO-------------NIM UPAA
DELGADO----------------CH’UTI’N UPAA

MES ---GATO LOS ANIMALES DOMESTICOS

RI AWAJ RE CHIJAA TEREEN----


GALLO

XPUN---PATO

AAQ---
CERDO

TZ’I’---PERRO

NO’S -- CHUNTO

KAWAYU’----CABALLO
B’AKA----
VACA

AK’------GALLINA IMUL ----


CONEJ

Ri tz’unisib’al/ los colores primarios

Kaq/rojo Q’an/amarillo
Xaar/azul
Las figuras geométricas

Sotosik/redondo Kajtz’aal/cuadro
Kajq’eb’tz’aal/rectángulo Oxtz’aal/triangulo

EL UNIVERSO

PLANETA: ULEW SOL: IIJ LUNA: KATII´

ARCOIRIS: YOKQ´AB´ NUVE: SUTZ ESTRELLA: CHUMIL


LOS COLORES SECUNDARIOS:

MORADO: ANARANJADO:
MORATO´ ARANXEX

VERDE: RAX
La familia
1. Papa - Qaw
2. Mama – chu
3. Hermano - chaaq’
4. Hermana mayor - watz
5. Abuela - wati’
6. Abuelo – mam
7. Prima – wika
8. Tío – wikan
9. Tía – nuti’y
10. Bisabuelo – xikin numam
11. Bisabuela – xikin wati’
Los saludos
1. Como estas- sa’ anoom
2. Buenos día - utzilaj aniim
3. Buenas tardes - utzikaj xekq’iij
4. Buenas noches - utzilaj chaq’ab’
5. Adiós - wila awib
6. Bienvenido - utzilaj k’uneem
7. Gracias - maltiox
8. Hasta luego – wanabej
9. Por favor – chana utziil chwe
10. Gracias – maltiox
WUUJ RE CHAAK.

AWAJ CHUTIIN:
 AVISPA/AK´AJ CHUTIN
 ABEJA/AK´AJ NIIM
 HORMIGA/SANIK´
 CARACOL/T´OOT´
 SALTAMONTE/LOOL
 ARAÑA/AM´
 GUSANO/AMOOLO
 ZOMPOPO/CH´EKEN WUUJ RE CHAAK´:
 MARIPOSA/TZ´IRITUT
 LIVELULA/
 LOMBRIZ/
 MARIQUITA/
UWACHICHAAJ
1) BROCOLI: wolowik e
2) CEBOLLA: SIB´O´Y
3) PEPINO: SOPRAX
4) CHILE PIMIENTA: IIK KAQ´
5) REMOLACHA: X´EKAQICHAAJ
6) CHILE: IIK´
7) TOMATE: PIX
8) ELOTE: AJ´
9) ZANAHORIA:
10) PAPA: PIXTUUN
11) AJO: AXUX´
12) AYOTE: K´UM
Instrumentos Musicales

Flauta/ Xuul Guitarra/ Kitaraa

Chinchin/Tzojtzoj Marimba/B’arimb’a

Tun/Tambor
Señales de Tránsito\ Retaliil b’ee

Na kachartab’a chiri’-No estacionar Chakb’a chiri’-Estacionar Jusuk’-Recto


Yokiyik’ b’ee-Curva Chat tak’aloq-Alto Tzunib’al retaliil b’ee-Semáforo

Uul-Derrumbe B’inib’al winaq-Cruce de peatones

Higiene Personal \ Ri josq’inik qulewaal

Qajosq’iij ri qee’- Cepillarse los dientes Koj atinik- Bañarnos


Qach’aj ri qa’ab’-Lavarse las manos

Qaxi’y la wi’aa-Peinarse Qa koj k’uul saq uwach-Ropa limpia

ANIMALES DE
GRANJA – AWAJ
RE KORRAL

Bexex - oveja aq – cerdo imu’l – conejo ixpun - Pato


Me’s- gato tz’ii – Perro b’aka - vaca teren – gallo

Kab’ayu – caballo nos - Chunto

ANIMALES SALVAJES – AWAJ RE PA QEES

Koj – león b’alam – tigre tix - elefante

Utiiw – coyote kumatz – culebra najqul - jirafa


kuuk – ardilla keej - venado

Yak – gato monte ib’ooy - armado

También podría gustarte