Está en la página 1de 245

XV Bienal

Española
de Arquitectura
y Urbanismo
España vacía
/España llena
Estrategias
de conciliación
XV Bienal
Española
de Arquitectura
y Urbanismo

15th Spanish
Architecture
and Urbanism
Biennial
Organización Jurado
Organization Jury

José Luis Ábalos Meco Jurado XV BEAU Presidente President


Ministro de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA) Panorama de obras Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares
Minister of Transport, Mobility and Urban Agenda 15th BEAU Jury Director General de Agenda Urbana y Arquitectura, MITMA
Works Overview General Director of Urban Agenda and Architecture, MITMA

Comité ejecutivo Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares Vocales Members of the Jury


de la BEAU Director General de Agenda Urbana y Arquitectura. Marta Vall-Llossera Ferrán Vicepresidente 1ª del CSCAE CSCAE 1st Deputy Chair
BEAU Executive Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA) Naiara Montero Patrona de la Fundación Arquia Fundación Arquia Trustee
Committee General Director of Urban Agenda and Architecture. Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators
Ministry of Transport, Mobility and Urban Agenda Stephen Bates
María Castrillo
Marta Callejón Cristóbal Alberto Fernández Veiga
Subdirectora General de Arquitectura y Edificación. Carmen Moreno
Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA) Veronique Patteauw
General Deputy Director for Architecture and Building.
Ministry of Transport, Mobility and Urban Agenda
Jurado III Muestra Presidente President
Lluís Comerón Graupera de Investigación Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares
Presidente del Consejo Superior de los Colegios de Arquitectos de España (CSCAE) 3rd Research Director General de Agenda Urbana y Arquitectura, MITMA
Chair, Higher Council of Spanish Architects’ Guilds Exhibition Jury General Director of Urban Agenda and Architecture, MITMA

Javier Navarro Martínez Vocales Members of the Jury


Presidente de la Fundación Arquia (FQ) Marta Vall-Llossera Ferrán Vicepresidente 1ª del CSCAE CSCAE 1st Deputy Chair
Chair, Arquia Foundation Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators
Carolina B. García-Estévez
Santiago de Molina
Comisarios de la XV BEAU Óscar Miguel Ares
15th BEAU Curators Anna Bach
Eugeni Bach Jurado VIII Muestra PFC Presidente President
8th Final Degree Project Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares
Exhibition Jury Director General de Agenda Urbana y Arquitectura, MITMA
Secretaría permanente Leyre Salgado Almazán, CSCAE General Director of Urban Agenda and Architecture, MITMA
Permanent Secretariat Gloria Gómez Muñoz
Vocales Members of the Jury
Marta Vall-Llossera Ferrán Vicepresidente 1ª del CSCAE CSCAE 1st Deputy Chair
Naiara Montero Patrona de la Fundación Arquia Fundación Arquia Trustee
Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators
Ignacio García Pedrosa
Ariadna Gutiérrez

Jurado I Muestra Presidente President


de fotografía Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares
1st Photography Director General de Agenda Urbana y Arquitectura, MITMA
Exhibition Jury General Director of Urban Agenda and Architecture, MITMA

Vocales Members of the Jury


Marta Vall-Llossera Ferrán Vicepresidente 1ª del CSCAE CSCAE 1st Deputy Chair
Naiara Montero Patrona de la Fundación Arquia Fundación Arquia Trustee
Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators
Ana Amado
Jordi Bernadó
España vacía, España llena. Estrategias de conciliación Exposiciones XV BEAU
España vacía, España llena. Conciliation Strategies 15th BEAU Exhibitions

Comisariado Óscar Miguel Ares Exposición Pabellón de Barcelona (Pabellón de Mies van der Rohe y Lilly Reich), Barcelona
Exhibitions and curatorship Anna Bach Sede Barcelona Del 28 de junio al 16 de septiembre de 2021
Eugeni Bach Barcelona Barcelona, June 28th – September 16th, 2021
Exhibition Hall

Coordinación del comisariado Javier Rodríguez-Ulibarri Exposición Patio Herreriano. Museo de Arte Contemporáneo Español, Valladolid
Curatorship Coordination Sergio Alonso Alonso Sede Valladolid Del 2 de julio al 10 de octubre de 2021
Ariadna Gutiérrez Quiñones Valladolid Valladolid, July 2nd – October 10th, 2021
Exhibition Hall

Diseño gráfico esiete Arquitectos Óscar Miguel Ares


Graphic Design Architects Anna Bach
Eugeni Bach
Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators
Sitio web XV BEAU, www.labienal.es
Web site MITMA, www.bienalesdearquitectura.es
Colaboradores Noro estudio
Design Team Javier Rodríguez-Ulibarri
Comunicación Acerca Comunicación
Media Javier Peña
Montaje expositvo FABERSTUDIO
Installation
Catálogo oficial. Editorial Fundación Arquia (FQ)
Official Catalogue. Publisher Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA) Diseño gráfico esiete
Graphic Design

Agradecimientos Área de Difusión. Subdirección General Fotografía y video Jordi Bernadó


Acknowledgments de Arquitectura y Edificación, MITMA Photography and Video
Yolanda Ortega Sanz, FQ
Patricio Doña Empresa colaboradora COMPAC
Collaborator Company

Patrocinio COMPAC Sede Barcelona Ayuntamiento de Barcelona


Sponsorship Instituciones colaboradoras Fundación Mies van der Rohe
Institutions Collaborators Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona

Sede Valladolid Junta de Castilla y León


Instituciones colaboradoras Diputación de Valladolid
Institutions Collaborators Ayuntamiento de Valladolid
Patio Herreriano. Museo de Arte Contemporáneo Español
José Luis Ábalos Meco
Ministro de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA)
Minister of Transport, Mobility and Urban Agenda

Los conceptos con los que acostumbramos a definir The concepts we habitually use to define our social, A partir de las arquitecturas, estrategias urbanas y and populated; and the other, that is more immutable and
nuestros espacios sociales, culturales y hasta físicos cultural, and even physical spaces can take on opposite propuestas territoriales planteadas, la XV BEAU puede sparsely inhabited, forming a country within a country.
pueden tener significados opuestos en función del punto meanings depending on our frame of reference. The ofrecer respuestas a cuestiones muy concretas. ¿Se
de referencia. Nada tiene que ver la relativa soledad de relative solitude of the Castilian plateaus is a far cry from plantea de la misma manera una residencia para la vejez By looking at the architectural designs, urban strategies
las mesetas castellanas con el abigarramiento costero del the tumult of the Mediterranean coast. Words like work, en la España vacía que en la llena? ¿Cómo debemos and territorial proposals it has compiled, the 15th BEAU
Mediterráneo. Trabajo, vejez o vecindad, por poner unos old age, or neighbourhood – to give just a few examples – abordar el reto de la vivienda en ambos contextos? ¿Cuál can offer answers to some very specific questions. Are care
ejemplos, se perciben de manera diferente dependiendo take on very different connotations depending on whether debe ser nuestra noción de espacio público? Todas estas homes designed the same way in Full Spain as in Empty
de si el entorno es urbano o rural. Incluso categorías como the surroundings are urban or rural. Even categories preguntas podrían resumirse en una sola: ¿Cómo debe Spain? How should we approach the challenge of housing
el tiempo o la distancia son relativas en función de la like time and distance are relative, given higher or lower abordar la arquitectura conceptos que tienen significados in both those contexts? What should our concept of public
mayor o menor densidad de población. population density. distintos en ambos territorios? space be? All these questions might be summed up in a
single one: How should architecture approach concepts that
Esta es la gran reflexión que traslada la Bienal Española de That is the major reflection transmitted by the Spanish Desde su primera edición, la Bienal Española de take on different meanings in those two territories?
Arquitectura y Urbanismo, que hace de la conciliación el eje Architecture and Urbanism Biennial, which focuses on Arquitectura y Urbanismo ha integrado las actividades
central de su decimoquinta edición. Se ha buscado armonizar conciliation as its central theme for this year’s 15th edition. An específicamente relacionadas con ambas disciplinas, Since its first edition, the Spanish Architecture and Urbanism
las tres grandes bienales —la de Venecia, la española y la effort has been made to coordinate the three major biennials organizadas por las diversas instituciones colaboradoras, Biennial has incorporated activities related specifically to both
Iberoamericana— con el transfondo de la Ley de calidad – the Venice Architecture Biennale, the Spanish Biennial, con una exposición itinerante de las obras premiadas those disciplines, organised by the different collaborating
de la Arquitectura y del entorno construido, actualmente and the Ibero-American Architecture and Urbanism Biennial y de las finalistas. institutions, with a travelling exhibition to showcase the
en tramitación. La futura ley nace con el fin de garantizar (BIAU) – against the backdrop of the Law on the Quality of winning projects and the finalists.
la calidad de la arquitectura como bien de interés general, Architecture and the Built Environment, currently undergoing En esta ocasión, siendo consecuentes con el propio lema
y tiene como meta acercarla a la sociedad y convertirla en un the approval process. The future law was developed de la Bienal, los comisarios Óscar Miguel Ares, Anna This year, in keeping with the theme of the Biennial, the
instrumento de cohesión social y de igualdad. Su papel es with the aim of guaranteeing the quality of architecture Bach y Eugeni Bach han planteado varias novedades curators – Óscar Miguel Ares, Anna Bach and Eugeni Bach –
esencial en la recuperación económica y en el cumplimiento as a public good, and its goal is to make architecture respecto a ediciones anteriores. La más visible es la introduced a series of new aspects compared to previous
de nuestros compromisos medioambientales. more accessible to society, turning it into a tool for social elección de una doble sede, que responde a la dualidad years. The most apparent is the choice of two venues, in
cohesion and equality. Its role is essential to economic territorial que la temática de la Bienal pone sobre la mesa. response to the territorial duality brought to the forefront
Los comisarios de esta convocatoria han sido recovery and in fulfilling our environmental commitments. La doble exposición, en el Pabellón de Barcelona y en el by the Biennial’s theme. This double exhibition – in the
seleccionados este año mediante un concurso a dos Patio Herreriano de Valladolid, quiere ser la demostración Barcelona Pavilion and the Patio Herreriano in Valladolid
vueltas, convocado por el Ministerio de Transportes, The curators of this year’s edition were selected by way de que la arquitectura y el urbanismo no son ajenas – is intended to demonstrate that architecture and urban
Movilidad y Agenda Urbana en colaboración con el Consejo of a two-round competition, convened by the Ministry al territorio sobre el que actúan y la expresión de la planning are not disconnected from the territories where
Superior de Colegios de Arquitectos de España y con el of Transport, Mobility and Urban Agenda (MITMA), in propia voluntad de la Bienal de acercar sus contenidos they operate, and it is an expression of the Biennial’s goal
apoyo de la Fundación Arquia. El título elegido, «España collaboration with the Higher Council of the Spanish a la sociedad. of making the content accessible to the general public.
vacía / España llena. Estrategias de conciliación», refleja la Architects’ Associations (CSCAE) and with support from
capacidad de la arquitectura y el urbanismo de acomodarse the Arquia Foundation. The title of this year’s biennial A esta sede dual se suma, por primera vez, la creación For the first time, this dual venue will be combined with a
a nuestras dos grandes realidades territoriales. “España vacía, España llena. Conciliation Strategies”, is a de una tercera sede virtual donde poder seguir todos los third, virtual headquarters, where the audience will be able
reflection of the ability of architecture and urban planning eventos, exposiciones, debates y conferencias asociados to follow all the events, exhibitions, debates and lectures
Precisamente, el proceso de participación pública que to adapt to the two major territory realities in this country. a la Bienal, y que se convertirá en el registro vivo de esta associated with the biennial. It will also offer a real-time
hemos llevado a cabo desde el Ministerio a propósito de la XV edición. record of this 15th edition.
Ley ha evidenciado que tenemos mucho que mejorar en ese The public participation process undertaken by the Ministry
acercamiento de los valores de la arquitectura a la sociedad. during the development of the Law on Architecture Esta convocatoria quiere, además, dar a conocer la Moreover, this year’s edition aims to communicate the reality
Y es en este punto donde las bienales pueden desempeñar showed that there is much room for improvement with realidad de la arquitectura y el urbanismo del país, a fin of architecture and urbanism in the country in order to make
un papel muy importante. La presente propone ser un when it comes to raising social awareness of the value of de familiarizar a los ciudadanos con la complejidad de los citizens aware of the complexity of the working processes
lugar de análisis sobre la capacidad de la arquitectura y el architecture. Biennials can play a significant role in that procesos con los que trabaja la profesión. Por ese motivo y used in the profession. To that effect, and in order to reach
urbanismo para maridar estas dos Españas: una, densa, respect. This year’s edition aims to create the occasion para facilitar dicho acercamiento, se ha diseñado una serie a broader audience, a series of events have been designed
dinámica y poblada; la otra, más invariable y deshabitada, for an analysis of architecture and urbanism’s potential to de eventos paralelos a la entrega de los premios en un to be held in parallel to the awards ceremony, over a more
que conforma un país dentro de otro. bring together the two Spains: one that is dense, dynamic marco temporal amplio. extended period of time.
Si bien en sus orígenes la Bienal Española se centraba en Although, in its origins, the Spanish Biennial focused on Vaya desde aquí la más sincera felicitación a los The sincerest congratulations are extended to the
el reconocimiento de las mejores obras de arquitectura y recognising the best work in architecture and urbanism, comisarios de la Bienal y su equipo, así como a los curators of the Biennial and their entire team, as well
urbanismo, con el paso del tiempo se han ido incorporando over time other categories have been added that highlight miembros de los jurados de las distintas categorías, as to the members of the juries for each of the different
otras categorías donde se destacan otros trabajos y other projects and solutions that offer benefits to citizens. que han realizado la ingente labor de analizar y valorar categories, who undertook the colossal task of analysing
soluciones en beneficio de la ciudadanía. todas las obras. También a las instituciones que, una vez and evaluating all the projects. Congratulations as well to
The categories that have been consolidated include más, han colaborado para hacer realidad este evento, the institutions which, once again, have collaborated to
En ese sentido, se ha consolidado tanto la muestra de both the Final Degree Projects, for architects who have el Consejo Superior de los Colegios de Arquitectos de make this event a reality: the Higher Council of the Spanish
Proyectos Fin de Grado para arquitectos recién titulados recently earned their degrees, and the Research category, España y la Fundación Arquia, a los que en esta edición Architects’ Associations and the Arquia Foundation, which
como la de investigación, que recoge otros proyectos, which brings together projects associated with the se suman la Junta de Castilla y León, la Diputación de are joined this year by the Regional Government of Castille
los asociados al desarrollo industrial del sector y a la industrial development of the sector and the dissemination Valladolid, el Ayuntamiento de Barcelona, el Ayuntamiento and Leon, the Valladolid Provincial Council, the Barcelona
divulgación de la arquitectura. of architecture. de Valladolid, la Fundación Mies van der Rohe y el Museo City Council, the Valladolid City Council, the Mies van der
Patio Herreriano de Arte Contemporáneo Español Rohe Foundation, and the Patio Herreriano Museum of
Este año también, por primera vez, se ha añadido la Additionally, this year, for the first time, the biennial includes de Valladolid. Contemporary Spanish Art in Valladolid.
muestra de Fotografía, abierta al público en general. a Photography Exhibition, open to the general public. Its
Su fin, en concordancia con la temática propuesta, goal, in keeping with this year’s theme, is to reveal, based Madrid, 2021 Madrid, 2021
es descubrir, a partir de la colección de instantáneas on the collection of images on display, the reality of the
aportadas, la realidad de los pueblos y ciudades que villages and cities that make up our geography, highlighting
conforman nuestra geografía, haciendo especial hincapié especially the ones that demonstrate how architecture and
en aquellas que manifiestan cómo la arquitectura y el urbanism can have an influence on both those worlds.
urbanismo inciden en ambos mundos.
This year’s biennial has been an unprecedented success,
Esta edición ha sido un éxito sin precedentes, con with 581 projects presented to the call for architecture
581 proyectos presentados en la convocatoria de and urban planning projects, 251 Final Year Projects,
arquitectura y urbanismo, 251 proyectos final de carrera, 204 publications, 201 articles, 62 products and 471
204 publicaciones, 201 artículos, 62 productos y 471 photographs. This success is a reflection of the quantity
fotografías. Un éxito que es reflejo de la cantidad y calidad and quality of the architectural production in our country.
de la producción arquitectónica en nuestro país.
The 15th BEAU coincides with a new project being
La XV BEAU coincide en el tiempo con el nuevo proyecto promoted by Europe: the New European Bauhaus, which
impulsado en Europa: la Nueva Bauhaus, que trata de aims to introduce citizens and households to the European
acercar el Pacto Verde Europeo a las personas y los Green Deal. The goal is to replicate the Bauhaus motto
hogares. La intención es replicar el lema central de la from 1919 – “form follows function” – with a new focus
Bauhaus de 1919 —«la forma sigue a la función»— con that combines sustainability, aesthetics and inclusion
un nuevo enfoque que aúne sostenibilidad, estética e with the Recovery, Transformation and Resilience
inclusión con el Plan de Recuperación, Transformación Plan, which will allocate €6 billion to urban renewal
y Resiliencia, que destina 6000 millones de euros a la and regeneration.
rehabilitación y regeneración urbana.
The funds will be distributed equally and proportionally in
Dichos fondos serán repartidos de forma equilibrada y order to provide solutions for many of the current needs
proporcional para atender buena parte de las necesidades of our existing building stock. We have the opportunity to
de nuestro parque edificado. Tenemos la oportunidad de open the doors to architecture and urbanism and to show
abrir las puertas de la arquitectura y el urbanismo, y revelar that its scope extends beyond blueprints and studies:
que su alcance trasciende a los planos y a los estudios: both disciplines play an undeniable social, cultural and
tienen un innegable papel social, cultural y mediador. mediating role.
XV Bienal
Española
de Arquitectura
y Urbanismo

15th Spanish
Architecture
and Urbanism
Biennial

12 24 364 402
El sereno transcurrir de unos años.
Una panorámica del estado Panorama de obras III Muestra de investigación VIII Muestra de PFC.
de la arquitectura desde la XV Bienal Works Overview en arquitectura y urbanismo Proyectos Final de Carrera
The Serene Flow of a Few Years.
Overview of the State of Architecture Publicaciones, producto y artículos 8th Final Degree Projects Exhibition
from the 15th Biennial 26 de investigación
Santiago de Molina Acta de las reuniones del jurado
3rd Research Exhibition 406
Minutes of the Jury’s Meetings Acta de las reuniones del jurado
18 in Architecture and Urbanism Minutes of the Jury’s Meetings
España vacía / España llena. 38 Publications, Product and Research Articles
Estrategias de conciliación Obras premiadas 409
España vacía / España llena. Prize-winning Works Proyectos Final de Carrera premiados y finalistas
Conciliation Strategies 368 Prize-winning and Finalist Final Degree Projects
Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach 240 Acta de las reuniones del jurado
Comisarios de la XV BEAU 15th BEAU Curators Obras finalistas Minutes of the Jury’s Meetings
Finalist Works
376 428
340 Publicaciones: libros I Muestra de Fotografía
Obras seleccionadas Publications: Books
Shortlisted Works 1st Photography Exhibition
384 430
Publicaciones periódicas
Periodicals Acta de las reuniones del jurado
Minutes of the Jury’s Meetings
385 434
Publicaciones: otros soportes
Publications: Other Media Fotografía. Series premiadas y finalistas
Photography. Prize-winning
and Finalist Photo Series
387
Producto
Product
466
398 Exposiciones XV BEAU
Artículos de investigación
Research Articles 15th BEAU Exhibitions
El sereno transcurrir The Serene Flow
de unos años of a Few Years
Una panorámica del estado de Overview of the State of
la arquitectura desde la XV Bienal Architecture from the 15th Biennial

Santiago de Molina
Miembro del jurado de la III Muestra de Investigación
Member of the jury, 3rd Research Exhibition

Los cauces por los que circula la arquitectura de una The channels through which architecture flows esas mismas actitudes ajenas a la prisa. Si el espíritu If the spirit of craftsmanship that traditionally comes
época resultan imprevisibles. Su velocidad y energía, su during any given period are unpredictable. The speed, de la artesanía vinculado a la arquitectura se ha with architecture has energetically regained ground
caudal, que se nutre de manantiales que quedan ya lejos the energy, and volume of its waters, which come recuperado con fuerza en la última década, hoy in the past decade, the corporate world associated
de nuestra mirada, se ven influidos por los accidentes from faraway fountainheads, way out of our field of hasta el mundo empresarial ligado a la construcción with construction has managed to do its part, and
concretos del territorio que atraviesa. En esa corriente vision, are influenced by conditions specific to the ha logrado responder con pulcritud a obras cuyos beautifully, with works whose means cannot be said
de acontecimientos y obras, de actitudes, cada bienal terrains they pass through. In that tide of events, medios no son especialmente abundantes. El oficio to be particularly abundant. The craft of building
resulta un observatorio inmejorable tanto del pasado works, and attitudes, every biennial is an unbeatable del buen construir, erradicado y perdido, tristemente well – supposedly eradicated, lost, sadly retired,
como de lo inmediato. Contemplar la corriente de la observatory for looking at the past and the immediate jubilado o arruinado, aun parece latir en algunas de las or ruined – continues to palpitate, and some of
arquitectura y sus meandros, aun en este breve periodo alike. However brief, it is a chance to contemplate obras presentes en esta bienal. O, cuanto menos, la the works here attest to this. Or, if not the craft of
de tiempo, ayuda a comprender los motivos por los que the currents and meanders of architecture, throwing modestia y la consciencia de sus propias limitaciones. building well, at least its modesty and its awareness
algunas trayectorias se agostan y otras comienzan light on the reasons why some trajectories dry ¿Se trata de algo fingido, o acaso es consecuencia del of its own limitations. Is this something feigned?
a gozar de empuje suficiente como para deformar la up whereas others begin to gather enough force trabajo en ámbitos locales concretos en los que aún Or is it to a certain extent the consequence of the
corriente del río y trasformar el territorio. to deform the river’s course and transform the se conserva, en cierta medida, esa forma de trabajar? continued existence, in specific local contexts, of
territory altogether. ¿Necesitamos otro signo para distinguir un poderoso this manner of working? Do we need another sign to
En este sentido, la XV Bienal Española de Arquitectura relevo de sensibilidad? mark a powerful change in sensibility?
y Urbanismo (BEAU) atraviesa terrenos que apenas Hence, the 15th Spanish Architecture and Urbanism
conservan algo del estruendo torrencial que poseen Biennial is crossing lands where little is left of the Lo que parece claro es que en este tiempo la materia What seems clear is that during this time, materials
los comienzos. Contemplar las obras presentadas torrential uproar of its beginnings. With a glance at se ha recrudecido. Se han recuperado sus acabados have become raw again. The most natural – or least
sirve para entender que en estos años todo ha the architectural works presented, it is clear that manipulated – finishes are back, while joints, points
más naturales y menos manipulados, a la vez que
trascurrido por lugares calmos, pero no por ello poco for the profession, recent years have been a period
se han sofisticado sus juntas, encuentros y matices. of contact, and nuances are more sophisticated.
profundos. La materia de la arquitectura en este of calm, which is not to say shallow. Architectural
Es decir, la evidente reducción de la escala de las obras That is, the visible reduction in the scale of building
tiempo, su solidez y su disposición, quedan lejos material during this time – solid and sober – is worlds
parece haber concentrado su energía en el ingenio de works seems to be accompanied by an increased
de los devaneos lujosos y brillantes que emitían las apart from the glittering, luxurious deliriums of
su disposición y en un creciente cuidado por el detalle, concentration of efforts on layout and details, which
edificaciones dedicadas a la sorpresa y al efecto buildings raised early on in the century, which were
que ha ganado en un refinamiento nada llamativo. in turn has resulted in a refinement that is never
inmediato de comienzos del siglo. Todo en este tiempo designed to surprise and elicit immediate effects.
Curiosamente, esa intensidad no se dirige hacia lo flashy. Curiously, this intensity does not aim for
resulta pequeño, sólido, consistente y extrañamente In comparison, everything of late seems small,
firm, consistent, and strangely rational, familiar and puramente contradictorio o lo barroco, destapando una the contradictory or elaborate just because, using
racional. Todo parece conocido y cuidadosamente
carefully implanted, serene and safe. Nevertheless, sintaxis descreída de significados o hacia un vacuo a syntax devoid of meaning or headed towards a
dispuesto. Todo parece sereno y libre de peligros. Sin
embargo, basta mirar ligeramente los remolinos bajo a glimpse of the eddies beneath the surface suffices virtuosismo, sino, más bien, hacia el entendimiento del vacuous virtuosity. Instead, it wants materials to
esa superficie para ver que esta arquitectura esconde to show that the architecture has its own noises material como lugar de encuentro, como instrumento be understood as a meeting point, an instrument
sus propios ruidos y oscuras corrientes. and dark undertows. de continuidad y de diálogo entre las partes. Se dan of continuity and dialogue between parts. Here,
aquí, ciertamente, notables ‘estrategias de conciliación’ for sure, we find notable ‘conciliation strategies,’ in
Esta arquitectura ha tratado de ser tan contenida This architecture has tried to be simultaneously en dimensiones añadidas al propio lema de la Bienal. dimensions added to the biennial’s own motto. It
como intensa en relación con los medios y los efectos restrained and intense with regard to means and Hay que insistir en que no se trata de un divertimento must be emphasised that this is not a divertimento
a los que aspira. Por un lado, en este tiempo, la intended effects. On one hand, it seems to lay claim del detalle por el detalle, o del puro lucimiento, sino of detail for detail’s sake, nor simply a showcase,
materia parece reivindicar un cuidado que se apoya to a painstaking attention based on constructive más bien de un esfuerzo por hacer patente cierta but rather an effort to present a certain sensitivity
en un declarado ingenio constructivo. Por otro, los ingenuity. On the other, the materials – whether sensibilidad hacia la integridad material. O, dicho for the integrity of materials. Or, in other words, a
materiales, sean eso perfiles, tableros de madera, profiles, wooden boards, or even concrete – de otro modo, la materia puede ser contemplada en material can in many of these works be seen, in
o incuso el mismo hormigón, ocupan un lugar tan are subjected to such a degree of calm meditation muchas de estas obras como una entidad moralmente and of itself, as a morally respectable entity. Also
meditado y calmado como sucedería si los hubiesen that they could well be the work of age-old crafts, respetable. La recuperación de esa dimensión ética in terms of their reduced environmental impact,
dispuesto viejos oficios, cuidadosos del resultado carefully and proudly well executed. Even industry, de la materia, también en cuanto a la reducción de su the restoral of the ethical aspect of materials must
y orgullosos de lo bien hecho. Incluso la industria, inevitably present in architecture, paradoxically impacto ambiental, debe ser destacada porque supone be highlighted because it represents an important
presente en esta arquitectura de una manera seems to have taken on those same attitudes that un notable desvío sobre el concepto de lo ecológico, deviation from the view of ecology as mere technical
ineludible, parece haber asumido, paradójicamente, are the opposite of haste. entendido como pura ornamentación técnica. ornamentation.

12 XV BEAU  13
Por otra, los sistemas constructivos de las obras On the other hand, the construction systems
que ven la luz en esta bienal ofrecen una sintaxis of the works on display in this biennial present
nítida. Es decir, manifiestan una rotunda voluntad a straightforward syntax. That is, they show a
de claridad y de legibilidad. Estructura y materia determination to be clear and legible. Structure and
forman parte de un mismo conjunto. De hecho, matter are parts of one same construction. In fact,
en muchos casos existe una clara identidad entre in many cases there is clear identification between
ambas: los componentes se apilan y ordenan them. The components are stacked and arranged
por medio de su elegante superposición, quedan by means of an elegant superposition, linked to
vinculados haciendo presente su peso y jerarquía. one another while manifesting their weight and
Este canto hacia una racionalidad no beligerante, hierarchy. This move towards an unbelligerent
reposada pero segura, ocupa el centro de una rationality, unhurried but firm, lies at the core of
corriente caudalosa donde la sutileza ha recuperado a copious current where subtlety has regained
mucho terreno de juego, y donde la presencia de much ground, and where a sensitive and serene
un tono atento y sereno con lo preexistente se ha tone toward what already exists has become a
convertido en una cualidad distintiva. distinctive trait.

Igualmente puede contemplarse cómo en este tiempo It is also evident, unquestionable, that during
el campo de la vivienda ha adquirido un indudable this time, the field of housing has taken center
protagonismo. La disposición de sus estancias, stage. The way in which the defense of flexibility
el modo en que ha basculado el argumento de la has tilted towards layouts of adjacent rooms and
flexibilidad hacia esquemas de habitaciones contiguas, away from mobile partitions, is no coincidence.
antes que a lo móvil de sus particiones, no es casual. Such a play of interactions between connected,
Con ese juego de vínculos entre espacios conectados, in a way equal, spaces, means that ‘flexible’ refers
en cierto modo equivalentes, se significa que lo flexible to the freedom with which dwellings are really
pertenece al terreno de los grados de libertad propios used, free of those words that architects spelled
del habitar, antes que a esos letreros invisibles con out on plans not so long ago, such as “bedroom”
los que el arquitecto rotulaba hace no tanto como or “living room.”
«dormitorio» o «salón».
But though we have successfully developed a
Esta voluntaria indiferencia funcional mostrada en el voluntary indifference to specific functions within
interior de la vivienda no puede hacer perder de vista dwellings, other architectural programs – public
que el resto de los programas de la arquitectura, los programs, as we understood them a couple of
programas públicos tal y como fueron entendidos decades ago – hardly have a presence. Has
hace un par de décadas apenas tienen presencia. institutional architecture vanished? Where are
¿Ha desaparecido la arquitectura de las instituciones? the great museums, auditoriums, and urban
¿Dónde quedan los grandes museos, auditorios y las infrastructures of before? This is obviously not a
infraestructuras urbanas? No parece este un momento time for major investments. If the river of public
de grandes inversiones. Si sobrevive el cauce de lo works has survived and still partly irrigates the
público y permite regar en parte el baldío territorio fallow territory it flows through, it is of course
que atraviesa, desde luego es gracias a pequeñas thanks to small restorations of local heritage,
obras de restauración del patrimonio local –sea eso el whether the landscape, existing constructions, or Leonardo da Vinci. Estudios sobre el movimiento del Leonardo da Vinci. Studies of water, 1510-1513.
agua, 1510-1513. Fuente: Pedretti, C.: The Drawings Source: Pedretti, C.: The Drawings and Misc
paisaje, las preexistencias o el espacio urbano–. Si en urban space. If the communal lives on, it is thanks and Misc Papers of Leonardo da Vinci in the Collection Papers of Leonardo da Vinci in the Collection of
algo sobrevive lo común es gracias a los encargos de to commissions assigned by local entities, which of HM The Queen at Windsor Castle, Vol. I (1982): HM The Queen at Windsor Castle, Vol. I (1982):
entidades locales, que valoran cuánto ofrece este tipo know how much these projects can give, and less Landscapes, Plants and Water Studies. Landscapes, Plants and Water Studies.

14 XV BEAU  15
de cercanía, más que por los réditos de su imagen, por in revenue or image terms than as a true boon to tanto en la fotografía de arquitectura, sino en el modo about a major change not only in architectural
ser verdaderos lugares de confort vital y de identidad citizens, for their well-being and identity. The scope en cómo la arquitectura se muestra con relación al photography, but also in the part that
de sus vecinos. El radio de aspiraciones de lo común se of aspirations has narrowed down to the vicinity, propio habitar. En lo que va de siglo, pocas veces la architecture plays in the actual act of inhabiting.
ha reducido y concentrado en el ámbito cercano, y sin and yet all in all, these works seems to have been imagen de la arquitectura como servicio había sido Rarely since the century began has the image of
embargo el conjunto de todas estas obras parece haber freed of the hurry imposed by electoral calendars. tan nítida. architecture as a service been so clear.
prescindido de la velocidad impuesta por los calendarios So, budgets and sizes may have shrunk, but at least
electorales. Si se han reducido los presupuestos we have gained in depth. El tiempo que recoge una bienal es demasiado corto The time covered by a biennial is too short to
y el tamaño, al menos se ha ganado en profundidad. como para elucubrar sobre las trayectorias futuras. Sin warrant speculations on roads ahead. But like a
Society now uses architecture as a way to embargo, como un sólido introducido en una corriente solid sent off on a watercourse, the biennial lets
La sociedad se sirve ahora de la arquitectura como protect the specific (more than as an exaltation of de agua, permite hacer visible su curso, su fuerza y sus us see its directions, forces, and immediate swirls.
una forma de poner a resguardo lo específico (más que difference). Architecture envisions itself as a refuge remolinos inmediatos. Hoy no es difícil reconocer que Right now it is not hard to observe that the river
como una exaltación de lo diferencial). La arquitectura for cultural identity, and as such, tries to fulfill its el caudal circula más claro, limpio y fresco, al menos flows more clearly and is cleaner and cooler, at
se entiende como refugio de la identidad cultural y mission to cultivate people’s sense of belonging. para todo aquel que desee calmar la justificada sed least to anyone wishing to quench a thirst borne
trata de reivindicar su sentido de la pertenencia. Nos We identify with our time and space, we strengthen que arrastraba de tiempos no tan remotos. from not so long ago.
identificamos con nuestro tiempo y lugar, fortalecemos collective memory with the help of this architecture
la memoria colectiva gracias a esta arquitectura que which seeks to make our life a better place. Such
atiende a mejorar levemente el ámbito propio. Puede an attitude could be seen as a certain lack of
identificarse esta actitud con cierta falta de ambición ambition, or as the honest acceptance of a more
o, por el contrario, con la asunción real de un lugar satisfactory and realistic call to action. Pavilions,
de acción más satisfactorio y realista. Pabellones, dams, roads, paths, squares, near-invisible
albercas, caminos, sendas, plazas, reformas casi renovations, preschools, and small libraries strike a
invisibles, algunas escuelas infantiles y pequeñas powerful contrast with the output and attitudes of
bibliotecas contrastan poderosamente con la the start of the century…
producción y las actitudes de comienzos de siglo…
At any rate, many of these works blur the lines
En todo caso, muchas de estas obras desbordan las between inside and outside, and even try to
fronteras entre el interior y el exterior, incluso tratan dissolve the boundaries between the disciplines
de disolver las diferencias entre la disciplina del of interior design and architecture. The conquest
interiorismo y de la arquitectura. Puede constatarse of ambience (prior to atmosphere) can be
la conquista del ambiente (antes que de la atmósfera) considered a renewed, if not new, fait accompli.
como un hecho, si no novedoso, al menos sí renovado. The art of the immediate no longer belongs
El arte de lo inmediato ha dejado de pertenecer al exclusively to the field of decoration. Indoors,
campo de la decoración. En el interior, todas las all dimensions of the material – its arrangement
dimensiones de la materia, su disposición y su luz, el and its light, color, and finish, its history and its
color, el acabado, su historia y su textura se ofertan texture – are a first step in the occupation of
como el primer paso para la ocupación del espacio. the space. An interior design, ad hoc, engages
Un interiorismo, ad hoc, aparece en plena continuidad in a full continuum with furniture pieces and
con unos muebles y unos enseres que, aun siendo personal items which, albeit still conventional, are
convencionales, ya no desentonan. El habitante, de no longer out of place. The inhabitant somehow
algún modo, se hace presente en estas obras. Y su figures in the works. And the personal portrait is
retrato ya no se esquiva para que la arquitectura no longer avoided to make the architecture look
aparezca en las fotografías impoluta y autosuficiente. impeccable and self-sufficient in photographs.
Los trastos de los habitantes ya no ensucian la The goods and chattels of the dwellers no
imagen. Lo cual supone un cambio significativo, no longer spoil the image. All this has brought

16 XV BEAU  17
España vacía España vacía
/España llena /España llena
Estrategias de conciliación Conciliation Strategies

Óscar Miguel Ares


Anna Bach
Eugeni Bach
Comisarios XV BEAU
15th BEAU Curators

Motivos necesarios Main Reasons La XV BEAU pretende alumbrar bajo el lema «España The 15th BEAU, titled “España vacía / España llena:
España es un país singular. Geográficamente, Spain is unique. Geographically, statistically, vacía / España llena. Estrategias de conciliación» una Estrategias de conciliación” (Conciliation Strategies),
estadísticamente y desde la perspectiva de la densidad and in terms of population density, it presents panorámica que contribuya al acercamiento y a la is a panorama that gives us a close view of, and helps
poblacional conviven dos realidades territoriales two different territorial realities. One could say reflexión sobre las capacidades de conciliación que us reflect on, how architecture and urban planning can
diferentes. Podríamos decir que hay un país dentro that there is a country within another country. pueden darse en la arquitectura y el urbanismo en las dos help narrow the gap between the two territorial realities
de otro: si excluimos a las capitales de provincia, el If we exclude provincial capitals, 9.9% of the realidades territoriales que existen en el país: la de una coexisting in our country: the Spain which is dense,
9,9 % de la población vive en el 53 % del territorio population lives in 53% of the territory, while España densa, poblada y principalmente urbana; y la de heavily populated, and mainly urban; and the Spain that
mientras que en el 47 % restante viven, con una marcada in the remaining 47% of Spain live 84.4 % of otra con menor densidad, más invariable y deshabitada, en is less dense, more invariable, and largely uninhabited,
diferencia de densidad, el 84,4 % de los españoles. Spaniards. un contexto histórico y social cada vez más exigente para in a historical and social context that is increasingly
ambas disciplinas. pressing on both disciplines.
Esta singularidad, dado que la densidad demográfica This situation – with demographic density in some
es en algunas partes de España menor que en Laponia, parts of Spain being less than in Lapland – presents La XV BEAU tiene la voluntad de convertirse en un The 15th BEAU aims to be a venue for reflecting on
plantea distintos retos para la arquitectura y el urbanismo. various challenges for architecture and urban planning. espacio para la reflexión sobre la vinculación entre the link between territory and society, a place sparking
Posiblemente, un mismo término no tiene la misma A certain term may not mean the same thing in both territorio y sociedad, un lugar de encuentro abierto al debate through multiple parallel initiatives of its own:
significación en ambos territorios. Desde las temáticas territories. From the most specific themes to the most debate con múltiples iniciativas propias y paralelas: workshops, forums, and spaces where architecture
más concretas y hasta las cuestiones más genéricas talleres, foros y espacios de vinculación entre arquitectura
generic issues, we have to address a whole range and society meet. We may be getting close to the time
nos planteamos toda una serie de interrogantes: ¿Cómo y sociedad. En el horizonte, es posible que el cambio
of questions. How do we take on the challenges of when climate change can trigger population shifts
afrontar los retos del habitar en ambos contextos? climático que se avecina pueda provocar movimientos
habitation in either context? Is housing for the elderly between the two territorial realities, when societies
¿Debe concebirse de la misma manera una residencia de población entre sendas realidades territoriales, que
to be approached the same way in empty Spain have no choice but to adapt to climate emergencies
para la vejez en la España vacía que en la llena? ¿Cuál las sociedades deban adaptarse a una nueva situación
(España vacía) as in full Spain (España llena)? What and technological advances can open up new fields
debe ser nuestra respuesta en lo referido al espacio de emergencia climática y que la realidad tecnológica
should our response be in terms of public space? of creativity. We understand that this forum for debate
público? ¿Cómo se aborda la arquitectura y el urbanismo impulse nuevos campos de creación. Entendemos que
How are architecture and urbanism to be tackled in can set off new initiatives that will address, pose,
en ambos territorios? La propuesta curatorial de la este foro de debate debe ser el principio de nuevas
the two territories? The curatorial proposal of the and formulate questions for a heterogeneous society,
XV BEAU no parte de un concepto determinado, fijo iniciativas que aproximen, cuestionen y planteen
15th BEAU does not stem from any particular fixed, where circumstances and problems are so diverse that
y cerrado, sino más bien de un conjunto de preguntas, preguntas a una sociedad heterogénea, en la que la
abiertas, que quieren poner sobre la mesa el estado de closed concept, but rather from an array of open there can be no single answer.
diversidad de circunstancias y problemas imposibilita una
la profesión y el cómo aborda su ejercicio en estas dos questions aimed at presenting the current state of the
respuesta única.
realidades territoriales. profession and the ways in which it is being practiced The debate on empty and full territories has in recent
in both territorial realities. El debate entre el territorio vacío y el lleno ha ocupado, years been the theme of many reflections and social
La elección de una doble sede en dos ciudades diferentes en estos últimos años, muchas reflexiones e iniciativas initiatives. The society of the homo laborans, as the
como son Valladolid y Barcelona —símbolos de la España The decision to hold the biennial in two cities as sociales. La sociedad del homo laborans o del philosopher Byung-Chul Han’s termed it, has all
vacía y la España llena— supone un hecho diferencial different as Valladolid and Barcelona – representing rendimiento, como la denomina el filósofo Byung-Chul the more cemented the mythological perception of
respecto a ediciones anteriores, dada su complejidad España vacía and España llena – is a breakaway from Han, ha forjado con más insistencia la percepción an empty Spain. Those living in large communities
organizativa, pero también resulta emotiva y apropiada previous BEAUs, with all the resulting organizational mitológica de una España vacía. Las mentes de los que have associated the idea of depopulation with
a los principios de esta bienal. Igualmente, y por qué no complexity that involves, but has an emotional element habitan en las grandes comunidades han imaginado la countryside well-being, with the outdoors, with lower
decirlo, la XV BEAU es una celebración. El equipo diverso and is in compliance with the principles of this biennial. idea del despoblamiento asociado al bienestar del campo, stress levels… and also, on the other hand, with
que nos hemos reunido para hacer posible esta edición Also, and why not say it, the 15th BEAU is a celebration. al aire libre o la falta de estrés… y también, por otra parte, the frustration one feels when the idyllic life turns
—empezando por la procedencia de sus comisarios— The diverse team we have gathered to make this la frustración frente a una vida idílica que no siempre out not to be perfect. Meanwhile, those living in
simboliza las posibilidades de nuestra sociedad de biennial happen – beginning with the provenance coincide con la real. Al tiempo, quien vive en ese país that less dense country dreams of the opulence of
construir, juntos, un proyecto común: una bienal of its curators – epitomizes our society’s capacity menos denso sueña con la opulencia de la gran ciudad, de the big city, the opportunities it promises, and the
organizada por personas de diferentes procedencias, to collectively carry out a shared project: a biennial las oportunidades y el anonimato de la cultura de masas, anonymity of mass culture, but once they get there,
culturas y sensibilidades que muestre a la sociedad de organized by people of different origins, cultures, aunque, una vez llegado a ella, tienda a idealizar el mundo they tend to idealize the world they left behind, and
nuestro tiempo el buen hacer de la arquitectura y el and sensitivities, and showing today’s society the good que dejó y eleve a narrativa heroica las historias del their stories of their erstwhile everyday become
urbanismo. work of architecture and urban planning. pasado cotidiano. heroic narratives.

18 XV BEAU  19
En este sentido, la XV BEAU pretende ser un marco más In this regard, the 15th BEAU aims to provide the kind el permanecer con el pie en la tierra forma parte de keeping our feet on the ground is second nature,
de debate en el que recoger y ahondar en la capacidad of framework for debate that presents and delves into nuestra identidad tras haberse metabolizado en cada metabolized in every budget, proposal, or narrative,
operativa de la arquitectura y el urbanismo respecto the operational capacity of architecture and urban presupuesto, propuesta o narrativa, tal y como ha as reflected in the panorama of works presented in
a las distintas realidades actuales y futuras en ambos planning to address the current and future realities of quedado reflejado en el panorama de obras presentadas this BEAU. Matter, localism, tactility, the small scale,
territorios. both territories a esta edición. Materia, localismo, tacticidad, pequeña responsibility, sustainability, and commitment are
escala, responsabilidad, sostenibilidad, compromiso, son just some of the arguments used in constructing an
Perspectivas de una bienal Perspectives of a Biennial solo algunos de los argumentos que construyen una X-ray of works dotting a map of different architectural
Cháchara; The world as an Architectural Project; Cháchara; The World as an Architectural Project; radiografía de obras que se extiende salpicando un mapa sensibilities. The fabric of completed works – special
Patologías contemporáneas; Aldo Rossi y Sevilla; Epics in Patologías contemporáneas; Aldo Rossi y Sevilla; de distintas sensibilidades arquitectónicas. El tejido de prize recipients, finalists, winners – has spread like
the Everyday; José María García de Paredes, 1924-1994; Epics in the Everyday; José María García de Paredes, obras realizadas –premiadas, finalistas y seleccionadas– a warp in a society in need of architects to address
Aguinaga, Echaide, Sobrini, Escuela Técnica Superior 1924-1994; Aguinaga, Echaide, Sobrini, Escuela se ha extendido, como una urdimbre, en medio de una problems, people’s lives, and dreams. The result is
de Arquitectura de Pamplona; Mies y la gata Niebla; A Técnica Superior de Arquitectura de Pamplona; sociedad necesitada de arquitectos que atiendan sus a mosaic of building works – all of them small or
costa del sol; La silla de la discordia; España blanca y Mies y la gata Niebla; A costa del sol; La silla de la problemas, el hacer de la vida o el refugio de sus sueños. medium in scale – that form the heterogeneous
España negra son parte del menú literario presentado discordia; and España blanca y España negra are Todas ellas componen un mosaico de obras –en su vertebra of a country while showing the universal will,
a los premios de investigación de la XV edición de la part of the literary menu submitted for the research totalidad de pequeña o mediana escala– que explican again, to put people and their dimensions at the centre
Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo. Tal vez, award of the 15th Spanish Biennial of Architecture la vertebración heterogénea de un país, al tiempo que of the art of designing.
los títulos de estas obras de investigación sean la mejor and Urbanism. The very titles of these scholarly muestran el carácter universal de situar, de nuevo, a las
muestra de la diversidad en la manera de hacer y pensar works may be the best illustration of Spain’s personas y su medida en el centro del arte de proyectar. The selection of photographs, research works, and
que recorre nuestra geografía. Si bien, aun fragmentada diversity in ways of doing and ways of thinking. final-year degree projects as well as the built works
en una España vacía / España llena, lo cierto es que Notwithstanding, despite Spain’s fragmentation into La fotografía, la investigación, las temáticas de los PFC, on display unanimously exclude the fascinating, the
la frontera por la preocupación hacia lo sostenible, empty and full, there are matters – such as concern así como el panorama de obras excluyen de manera emphatic, and the unsustainable. Perhaps more than
el antropocentrismo, el tratamiento de la materia o la for the sustainable, anthropocentrism, the treatment general las prácticas de la fascinación, lo enfático o el in other competitions because it is biennial, in the
rehabilitación arquitectónica y social de pueblos, barrios of materials, the architectural and social renewal of recurso de lo insostenible. La BEAU, tal vez mejor que BEAU it is possible to X-ray different paths of thought
o ciudades es un nexo común entre las inquietudes de los neighborhoods, towns, and cities – that unite the ningún otro certamen debido a su carácter bianual, and different concerns in architectural practice, that
arquitectos, quienes todavía entienden el arte de hacer preoccupations of architects, who still see the art of posibilita radiografiar las distintas sendas del pensamiento which we commonly define as trajectories. And it is
arquitectura y urbanismo como un servicio social del que doing architecture and urbanism as a social service to y las inquietudes de la práctica arquitectónica, aquello evident, after an analysis carried out, that because of
nunca debimos perder la perspectiva. never lose sight of. que normalmente definimos como trayectoria. Y es the social and professional transformations of the past
evidente, tras el análisis realizado, que debido a las years, far from wearing out in mad visions, a good part
Al pensar en lo lleno que está el mundo de coincidencias, Thinking of how full of coincidences the world is, to transformaciones sociales y profesionales de los últimos of Spanish architecture is heading toward a sensible
parafraseando a Buero Vallejo, hace cincuenta años que paraphrase Buero Vallejo, I am reminded that fifty años, y lejos de agotarse en visiones desequilibrantes, engagement with the planet and social welfare, and
José Antonio Coderch escribía en noviembre de 1961 years ago, in November 1961, José Antonio Coderch gran parte de la arquitectura española se encamina hacia as has happened in other periods of crisis in history, it
su célebre texto «No son genios lo que necesitamos wrote his famous text “It’s not geniuses that we need un compromiso sensible con el planeta y el bienestar is looking to return to the refuge of tectonic tradition
ahora». Tras disculparse, subrayaba que su voluntad no nowadays.” After apologizing for this, he pointed out social, para buscar –como ha sucedido en otros periodos and primitive materials (brick, mud, wood), albeit
era la de teorizar ni sumarse a los que gustan de hablar that his intention was neither to theorize nor to join históricos de crisis– una vuelta al refugio de la tradición interspersed with concrete and glass, far from past
sobre arquitectura; su estilográfica dejaba deslizar aquel those who like to talk about architecture; his allowed tectónica y de la materia primitiva –ladrillo, barro, madera– times of voluptuous forms and new material presences.
párrafo en el que nos indicaba sobre la necesidad de que his fountain pen to issue that paragraph about the salpicada de hormigones y vidrios, lejos de tiempos Paradoxically, in periods of anxiety, immediacy, and
los arquitectos «trabajen con una cuerda atada al pie, need for architects to “work with a rope tied to their pretéritos de voluptuosidades formales o de implantación haste, most of the selected works exude an aroma
para que no puedan ir demasiado lejos de la tierra en la feet, so that they cannot stray too far from the land in de nuevas materialidades. Paradójicamente, en tiempos of slow time.
que tienen raíces, y de los hombres que mejor conocen, which they have roots and from the people they know de ansiedad, inmediatez y velocidad, la mayor parte de las
siempre apoyándose en una base firme de dedicación, de best, so that they stay anchored to a firm base of hard obras seleccionadas desprenden un aroma a tiempo. If we have previously discussed research works to
buena voluntad y de honradez.» work, goodwill, and honesty.” explain the intellectual concerns that awaken the spirit
Si antes nos hemos referido a las obras de investigación, of execution – that is, when these do not coincide,
Para una generación de arquitectos que hemos vivido dos For our generation of architects which has gone through para explicar inquietudes intelectuales que despierten as expressed by Jacques Herzog’s “I write in order to
disrupciones de la historia en poco menos de quince años, two disruptions of history in fewer than fifteen years, el genio de la ejecución —cuando no coinciden ambas understand” – it must be said that the project of Torre

20 XV BEAU  21
cuestiones a la vez, resumida en la frase de Jacques de Merola in Puig-Reig, that of PAM! in Amara Berri, acotado, circunscrito a realizaciones que abordan en su works which mostly amount to reduced interventions
Herzog «escribo para comprender»— la obra de Torre San Sebastián, that of Senda Barrio Río Vega Baja mayor parte intervenciones reducidas, rehabilitaciones on already existing structures, refurbishments or
de Merola, en Puig-Reig; PAM!, en Amara Berri, San in Toledo, the office inside a city block in Córdoba, o intervenciones en territorialidades menos densas interventions in less dense territories that satisfy
Sebastián; Senda Barrios Río Vega Baja, en Toledo; la Can Jaime i n’Isabelle in Mallorca, the Albeida tourist que satisfacen los anhelos por el compromiso. Por eso, desires for commitment. That is why it is necessary to
oficina en el interior de una manzana, en Córdoba; Can complex in A Coruña, and the 85 subsidized dwellings resulta necesario resituar la profesión, aprender de las re-situate the profession, learn from social strategies,
Jaime i n´Isabelle, en Mallorca; el complejo turístico de in Cornellá, to mention some of the works awarded, estrategias sociales, abordar nuestra inclusión social y fight for our social inclusion, and defend our actions
Albeida, en A Coruña; o las 85 viviendas VPO en Cornellá, illustrate not only the geographic diversity of the reclamar nuestra acción como agente dinamizador de la as agents in boosting the economy and general
entre algunas de las obras premiadas, muestran no solo la selection but also, and more importantly, a return to true economía y el bienestar. Y, probablemente, esa respuesta welfare. And maybe our answers are as diverse as the
diversidad geográfica de los premiados, sino también —lo commitment, to architecture without artifices, to the sea tan diversa como el territorio en el que actuamos. territories in which we act. May this Biennial show us
que es más relevante— una vuelta al compromiso, a la lesson of sustainability, to architects who find a “rope Aprendamos de esta Bienal cómo se responde a los how to take on the different challenges that come to us
arquitectura sin artificios, a la lección de lo sostenible, al tied to their feet, so that they cannot stray too far from diferentes retos desde distintas geografías. from different geographies.
genio que encuentra atado su pie «para que no puedan ir the land in which they have their roots and from the
demasiado lejos de la tierra en la que tienen raíces, y de people they know best.”
los hombres que mejor conocen».
The Place of Architecture
El lugar de la arquitectura Undeniably there is a fascination for empty places
Es innegable que existe una fascinación por el vacío – we could say a fascination for origins – that is
—diríamos por el origen, más bien— construida, normally held, from a cosmopolitan angle, by people
normalmente, desde una visión cosmopolita por aquellos living in large, heavily populated areas, and this is
que habitan los grandes núcleos poblacionales, tal y reflected in the array of works chosen for the BEAU.
como se refleja en la selección de obras realizada en esta Of the twenty, at least twelve are located in small
BEAU. De las veinte obras premiadas, al menos doce municipalities. But one wonders if such construction
se ubican en pequeños municipios. Pero, la cuestión es on the edge of the metropolis, or far away from it, is due
saber si esa construcción en los bordes de las metrópolis, to an attraction to the place, or rather to plain necessity.
o alejadas de ella, se debe a una atracción por el lugar o
más bien a una necesidad. The dimension and scale of most of the works featured
deserve a profound reflection that throws light on the
La dimensión y escala de la mayor parte de las obras professional difficulties and the social isolation of our
propuestas merecen una reflexión profunda que deja time. The density of the built domain may well exceed
entrever las dificultades profesionales de nuestro tiempo permissible limits, and perhaps there is no more room
y el destierro social. Es posible que la densidad de lo for a new pavilion or convention center; or maybe such
construido exceda de lo asumible, que ya no haya lugar buildings are no longer possible in an increasingly
para un nuevo pabellón o un centro de congresos; o que, precarious society, one with very recent memory of
tal vez, ya no sean posibles en una sociedad cada vez más excesses. Overall, in the sphere of proposals and
precarizada, con una memoria muy próxima a los recientes debates, attitudes partial to the small and medium
excesos. Probablemente, en su mayor parte, la actitud scales may have become a refuge. There is no denying
hacia la pequeña y mediana escala se haya convertido en that the architect, or, better, the architecture practice,
el refugio del ámbito propositivo y de debate. Es innegable is excluded from the major urban planning and urban
que el arquitecto o, mejor dicho, el estudio de arquitectura, infrastructural operations being undertaken, from the
está excluido de las grandes operaciones urbanísticas, de large scale as defined in three-dimensional terms,
las infraestructuras urbanas, de la gran escala definida en and this because of means, scarcities, workforce, or
términos dimensionales por medios, carencias, personal, infrastructure, or simply because it is inconvenient to
infraestructura o, simplemente, por ser incómodo. El include architects. The practice of the profession is
ejercicio tradicional de la profesión está cada vez más ever more restricted, ever more limited to construction

22 XV BEAU  23
XV Bienal Las obras seleccionadas, finalistas y
premiadas en esta edición de la XV BEAU
The works shortlisted, finalists and
winners for this 15th BEAU edition,
Española recogen un panorama general de la represent a general panorama of the

de Arquitectura producción arquitectónica, paisajística


y urbanística llevada a cabo durante los
production carried out over the last
three years by Spanish architects in
y Urbanismo últimos tres años por los arquitectos
españoles. Destaca la gran variedad de
architecture, landscape architecture and
urban planning. They encompass a wide
programas, con una notable recuperación variety of programmes, with a notable
15th Spanish respecto a años previos en la realización
de vivienda pública, junto con una amplia
resurgence in the design of public housing
as compared to previous years, along
Architecture variedad de equipamientos públicos de with a mixture of small-scale public
and Urbanism pequeña escala, así como un aumento
significativo de proyectos de rehabilitación,
facilities. They also reveal a significant
increase in the number of rehabilitation
Biennial aunque se acusa una menor producción projects, although there is less large-scale
arquitectónica en la gran escala. En architectural production. In terms of private
obra privada, la vivienda unifamiliar commissions, the single‑family home is
Panorama de obras sigue siendo de vital importancia para still of vital importance for experimentation,

Works Overview la experimentación, al observarse cómo


obras de pequeño formato y con escasos
seeing as small-format projects with
limited economic resources are a way
recursos económicos son la vía para que for many young architects to contribute
muchos arquitectos jóvenes aporten su voz. their voices.
Acta de las reuniones del jurado A lo largo de la tarde del día 24 de marzo, los miembros del
Jurado revisan y valoran todas las propuestas, y realizan
Throughout the afternoon of 24 March, the members of
the Jury review and assess all the proposals. They make

Minutes of the Jury’s Meetings una primera selección de 170 propuestas con categoría
de Seleccionadas, según se recoge en el Anexo I. Todas
an initial selection of 170 proposals, which are listed in the
Selected category, as shown in Appendix I. All projects
ellas se reseñarán en el catálogo de la XV BEAU, tal y will be summarised in the XV BEAU catalogue, as stated
como consta en la convocatoria. in the call.

Este conjunto de obras seleccionadas representa For the jury, this series of selected works represents
para el Jurado un panorama general de la producción a general panorama of the production carried out
Madrid, 24, 25 y 26 marzo de 2021 arquitectónica, paisajística y urbanística llevada a cabo over the last three years by Spanish architects in
Palacio de Zurbano durante los últimos tres años por los arquitectos españoles. architecture, landscape architecture and urban planning.
Calle Zurbano, 7 Esta selección permite revisar no solo el excelente trabajo The selection not only evidences the excellent work of
Madrid de un gran número de equipos de arquitectura, sino a large number of architecture teams, but it is also a
también el estado actual de la arquitectura en nuestro país. demonstration of the current state of architecture in our
Destaca la gran variedad de programas, con una notable country. There are a wide variety of programmes, with
recuperación respecto a años previos en la realización a notable resurgence in the design of public housing
de vivienda pública, junto con una amplia variedad de as compared to previous years, along with a mixture
Día 24 de marzo de 2021 24 March 2021 equipamientos públicos de pequeña escala así como of small-scale public facilities. The projects also reveal
un aumento significativo de proyectos de rehabilitación, a significant increase in the number of rehabilitations,
La reunión del Jurado se inicia a las 15:00 horas The Jury meeting begins at 3:00 p.m. and is made up of the aunque se acusa menor producción arquitectónica de gran while there is less large-scale architectural production.
y se constituye con los siguientes miembros: following members: escala. En obra privada, la vivienda unifamiliar sigue siendo In terms of private commissions, the single‑family home
de vital importancia para la experimentación, al observarse is still of vital importance for experimentation, seeing as
Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda and cómo obras de pequeño formato y con escasos recursos small‑format projects with limited economic resources
y Arquitectura del Ministerio de Transportes, Movilidad y Architecture of the Ministry of Transport, Mobility and Urban económicos son la vía para que muchos arquitectos jóvenes are a way for many young architects to contribute
Agenda Urbana, en calidad de Presidente (MITMA). Agenda (MITMA), as president of the Jury. aporten su voz. their voices.

Vocales: Chairs: Con esta selección finaliza la sesión del Jurado a las 20:30 Following this selection, the Jury session is concluded at
Marta Vall-Llossera Ferrán, vicepresidente 1ª Marta Vall-Llossera Ferrán, first vice-president horas del día 24 de marzo de 2021, que se reanudará al día 8:30 p.m. on 24 March 2021 and will resume the following
del Consejo Superior de los Colegios de Arquitectos of the Higher Council of the Spanish Architects’ siguiente a las 10:00 horas. day at 10:00 a.m.
de España (CSCAE); Associations (CSCAE);
Naiara Montero, patrona de la Fundación Arquia; Naiara Montero, board member of the Arquia Foundation; Día 25 de marzo de 2021 25 March 2021
Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
comisarios de la XV BEAU; 15th BEAU Curators; A las 10:00 horas del día 25 de marzo se reanuda la sesión At 10:00 am on 25 March, the Jury session resumes.
María Castrillo; María Castrillo; del Jurado.
Carmen Moreno; Carmen Moreno; The members of the Jury review the 170 proposals
Alberto Fernández Veiga; Alberto Fernández Veiga; Los miembros del Jurado revisan de nuevo las 170 again. At the end of the day, they arrive at a
Stephen Bates; Stephen Bates; propuestas, y acuerdan, al final del día, una selección selection of 70 finalists through a combined
Véronique Patteauw. Véronique Patteauw. de 70 finalistas mediante un sistema combinado de system of voting, defences and critiques that
votaciones, defensas y críticas que han generado un amplio generated a broad debate. The deliberation results in the
De todos los miembros, participan por video conferencia Of the jury members, Iñaki Carnicero, Stephen Bates debate, y cuyo resultado es la siguiente lista: following list:
Iñaki Carnicero, Stephen Bates y Véronique Patteauw. and Véronique Patteauw are participating via video
conference.
Secretaría del Jurado: Gloria Gómez y Leyre Salgado, Listado de propuestas finalistas en la XV Bienal española de Arquitectura y Urbanismo (70)
de la Secretaría de la Bienal Española, CSCAE. Jury Secretaries: Gloria Gómez and Leyre Salgado, from the List of entries selected as finalist in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (70)
Secretary’s Office of the Spanish Biennial, CSCAE.
CÓDIGO PROPUESTA AUTORES
El Presidente del Jurado da la bienvenida a los asistentes
y cede la palabra a los comisarios, quienes explican The President of the Jury welcomes the attendees and AGU0198 PAM! Amara Berri. Paisaje Transversal
el contexto de esta edición de la Bienal Española de gives the curators the floor. They explain the context for Plan de Acciones de Mejora del espacio público
Arquitectura y Urbanismo y el procedimiento que se this edition of the Spanish Architecture and Urbanism de Amara Berri
seguirá para la selección de obras. Para que sea posible Biennial and the process for selecting the projects. AGU0284 Reforma del Parque de Rosa Sensat y de la Avinguda dataAE + XVStudio
la participación de los miembros que asisten a través de To facilitate participation from the members who are dels Alps
videoconferencia, se establecen las fechas de las reuniones attending via videoconference, the meetings to deliberate ALO0087 Escuela infantil A Baiuca Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso, Francisco González
durante las que se debatirán las propuestas una vez hayan on the proposals are set for dates when all the jury ALO0088 Berbés UVigo Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso
sido revisadas por todos los integrantes. members will have had time to review the material. ALV0494 Escena y anticuario. Intervención en el Teatro Romano Darío Álvarez Álvarez, Miguel Ángel de La Iglesia Santamaría;
de Clunia Sagrario Fernández Raga, Laura Lázaro San José, Carlos
A continuación, la Secretaría Permanente informa sobre Next, the Permanent Secretary reports on the number Rodríguez Fernández, Ana Elisa Volpini Gilabert, Flavia Zelli (col.)
el número propuestas recibidas y finalizadas entre of proposals received and completed between BAD0285 Recuperación del camino mirador de las antiguas Batlle i Roig Arquitectura
los años 2018 y 2020, que asciende a 581, según la 2018 and 2020 – a total of 581, according to minas de yeso de Igualada
documentación remitida con anterioridad a los miembros the documentation sent to the members of the Jury
del Jurado y el listado provisional publicado en la web and the provisional list published on the website
www.bienalesdearquitectura.es. www.bienalesdearquitectura.es.

26 XV BEAU ACTA DE LAS REUNIONES DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETINGS 27


Listado de propuestas finalistas en la XV Bienal española de Arquitectura y Urbanismo (70) Listado de propuestas finalistas en la XV Bienal española de Arquitectura y Urbanismo (70)
List of entries selected as finalist in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (70) List of entries selected as finalist in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (70)
CÓDIGO PROPUESTA AUTORES CÓDIGO PROPUESTA AUTORES
BAD0287 Conexión para peatones entre Barcelona Batlle i Roig Arquitectura MAS0335 Ies les Aimerigues Barceló Balanzó Arquitectes & Xavier Gracia
y Montcada i Reixac
MAY0418 Can Jaime i n’Isabelle. Una casa unifamiliar aislada Jaume Mayol Amengual, Irene Pérez Piferrer
BAY0334 Habitare. Hogar sin Casa Xevi Bayona
MIL0233 Centro Parroquial de Porcuna Pablo Manuel Millán Millán
BEA0142 Iglesia de Nuestra Señora de Candelaria en Alcalá Alejandro Beautell García
MOM0324 Casa en Betera Hugo Mompó Salvador, Juan Grau Fernández
BEN0140 Edificio Caracol estudioHerreros + MiM-A
MON0083 Casa Borrero Studio Wet (Jose Gómez Mora, Daniel Montes Estrada)
BER0377 Pabellón de la Cardencha Bernalte León y Asociados SLP (Francisco Javier Bernalte Patón)
NAV0411 Casa Hernández Langarita Navarro
BER0446 Fabra & Coats. Roldán + Berengue (Miguel Roldán, Mercè Berengué)
OLA0092 Museo MUHBA Oliva Artés BAAS Arquitectura
Vivienda social y patrimonio industrial
OLI0015 5 viviendas de protección pública en la calle Regal de Palma Carles Oliver Barceló, Alfonso Reina Ferragut, Antonio Martín
BLA0376 Cementerio municipal Arturo Blanco Herrero
Procopio, Maria Antònia Garcías Roig, Xim Moyá Costa
BOS0308 Bloque 6×6 Bosch.Capdeferro Arquitectura
PER0187 Vivienda Unifamiliar en el Valle de Egüés Pereda Pérez Arquitectos
PER0534 Viviendas sociales en Cornellà. Peris+Toral Arquitectes (Marta Peris, José Toral)
BOS0309 Alberca Bosch.Capdeferro Arquitectura
85 viviendas, 543 espacios y 2172 esquinas
BUI0539 Vallirana 47 Vora Arquitectura
RAM0412 Rehabitar el campo Flexo Arquitectura
CAL0440 Can Sau. Consolidación y adecuación de una medianera Unparelld’arquitectes (Eduard Callís, Guillem Moliner)
RAV0121 Aparcamiento en las Huertas de Caldes y urbanización Pere Joan Ravetllat, Carme Ribas
en Olot + Quim Domene, artista visual
del entorno
CAR0119 Cooperativa de viviendas Trece Rosas Residencial Carbajo Barrios Arquitectos
REC0229 Universidad Torcuato di Tella. Josep Ferrando, David Recio, J. Marcos Feijoo
CAS0179 Campo de fútbol de A Gandareira Abraham Castro Neira, Carlos Alberto Pita Abad Edificio Sáenz Valiente
CHA0252 Casa Tejida Zuloark + Santiago Pradilla REC0424 Casa en Asunción Josep Ferrando
CRE0443 Centro social en Cornido Covadonga Carrasco López, Juan Creus Andrade ROS0474 Bodegas Clos Pachem 1507 Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Josep Ricart Ulldemolins,
DEA0025 Casa sobre un patio Ayllón · Paradela · De Andrés (Javier Alejo Hernández Ayllón, Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí)
Verónica Paradela Pernas, Javier de Andrés de Vicente) ROS0479 Casa 905 Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Josep Ricart Ulldemolins,
DEG0033 Escuela infantil BVMI Sara de Giles Dubois, José Morales Sánchez, Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí)
Rocío Casado Coca SAL0012 Actualización del edificio Dorleta del campus de Eskoriatza Ibon Salaberria, Itziar Imaz
DEL0067 Mirador 360o. Regeneración de los espacios públicos Carmen Barrós Velázquez, Francisco del Corral del Campo de Mondragon Unibertsitatea
del Arrabal del Castillo, fase II SAL0341 Complejo turístico Albeida Salgado E Liñares Arquitectos
DOM0275 CASAA12 Cristina Domínguez Lucas, Fernando Hernández Ruano SAN0082 Tribuna Pública Flu-Or Arquitectura + Alba González
DOM0279 Edificio de viviendas para cuatro amigos Lola Domènech & Lussi + Partners AG SAN0283 Smart tree. Alberto García Marín, Juan Manuel Sánchez La Chica
ELV0240 Biblioteca y archivo municipal de Baiona Murado & Elvira Reusing Uma´s Waste
ENR0321 Recuperación de la Torre de Merola Carles Enrich Studio SAN0556 Casa 9 Bóvedas José María Sánchez García
FEL0216 Edificio judicial de Tortosa Olga Felip I Josep Camps SEO0541 Lavadoiro de Artes Carlos Seoane
FER0176 Colgando del centro Héctor Fernández Elorza SEO0542 O´Banco do Piñeiro Carlos Seoane
FER0289 Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores Fuertespenedo Arquitectos (Óscar Fuertes Dopico, TUD0014 Nueva plaza de Mansilla Mayor Ocamica Tudanca Arquitectos
Iago Fernández Penedo) TUÑ0305 Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear Tuñón Arquitectos
FIG0459 MIQ. Rehabilitación de casa unifamiliar Septiembre Arquitectura TUÑ0475 Casa de Piedra Tuñón Arquitectos
en el casco antiguo de Sarria
FRA0002 Casa O Fieiro Arturo Franco
GAR0272 Cooperativa de viviendas La Borda Lacol SCCL
GON0028 Hospital Santísima Trinidad de Torrijos José Aguado Benito, Emilia Benito Roldán, Josefa Blanco
De Paz, José Ramón González De La Cal, María Dolores El Jurado quiere destacar la gran calidad de las obras The Jury wishes to highlight the high quality of the finalist
Sánchez Moya finalistas que constituyen un panorama diverso en el que la projects, which form a diverse panorama reflecting the
GON0084 Desurbanizar ciudad. Ignacio Álvarez-Ahedo, Javier Bernalte Patón, vocación social y cultural de la arquitectura y el urbanismo social and cultural vocation of architecture and urban
Senda Barrios-Rio en la Vega Baja de Toledo Josefa Blanco de Paz, José Ramón González de la Cal, quedan reflejados. En esta selección, el Jurado quiere planning. In their selection, the Jury wishes to emphasize
Maria Dolores Sánchez Moya poner el énfasis en la respuesta que aportan las distintas the different works’ responses in relation to their physical
GON0100 Neubau Rathaus Salem Primitivo González, Noa González, Ara González obras en relación con su contexto físico y social, así como and social context, as well as their sensitivity towards
GON0101 Oficina en el interior de una manzana Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz) en la sensibilidad hacia los aspectos de sostenibilidad y aspects of sustainability and environmental efficiency. The
GON0104 Casa 10×10 Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz) eficiencia ambiental, destacando también aquellas que Jury members also distinguish those projects that work with
HID0575 Landaburu Borda Jordi Hidalgo Tané trabajan con extrema sensibilidad hacia el patrimonio, la extreme sensitivity towards heritage, material conditions
IRI0557 Prados de juego Afouteza. Primer acto Jesus Irisarri Castro, Guadalupe Piñera Manso
materialidad y el paisaje. Son obras que responden a los and the landscape. All the projects respond to society’s
retos de la sociedad, que se vinculan y enraízan con los challenges, are connected and rooted in their surroundings,
LOP0127 Modificación puntual del Plan especial de Protección Salgado & López
y Reforma interior del Casco Vello de Vigo
lugares donde se asientan y que aportan soluciones para and provide solutions to improve their social and cultural
mejorar el contexto social y cultural en el que operan. contexts.
MAG0215 Teatro auditorio en el casco histórico Magén Arquitectos (Jaime Magén, Francisco Javier Magén)
MAR0579 Escuela Arimunani Aulets Arquitectes (Francisco Cifuentes, Sebastián Martorell,
Con esta selección finaliza la sesión del Jurado a las 20:30 Following this selection, the Jury session is concluded at
Bartomeu Riutord)
horas del día 25 de marzo de 2021, que se reanudará al día 8:30 p.m. on 25 March 2021 and will resume the following
siguiente a las 10.00 horas. day at 10:00 a.m.

28 XV BEAU ACTA DE LAS REUNIONES DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETINGS 29


Día 26 de marzo de 2021 26 March 2021 o de la escala, junto con una clara disposición en favor de clear position in favour of sustainability and environmental
la sostenibilidad y de los valores ambientales. Todas ellas values. The projects are all a demonstration of architects’
Dentro del contexto descrito el día anterior, el Jurado debatió Following on the events described for the previous day, the muestran la labor profesional del arquitecto al servicio de la professional work in the service of society.
sobre las 70 propuestas finalistas para acordar distinguir Jury discusses the 70 finalist proposals and finally agrees sociedad.
como obras Premiadas los siguientes 20 trabajos: on the following 20 proposals to be named as Winners: The Jury session finishes at 3:00 p.m.
Finaliza la sesión del Jurado a las 15:00 horas. Madrid, 26 March 2021
En Madrid, a 26 de marzo de 2021
Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda and
Listado de propuestas premiadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (20) Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana y Architecture of the Ministry of Transport, Mobility and Urban
List of prizewinnings entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (20) Arquitectura del MITMA Agenda (MITMA)
Anna Bach, co-comisaria XV BEAU Anna Bach, co-commissioner, XV BEAU
CÓDIGO PROPUESTA AUTORES
Eugeni Bach, co-comisario XV BEAU Eugeni Bach, co-commissioner, XV BEAU
AGU0198 PAM! Amara Berri. Paisaje Transversal
Óscar Miguel Ares, co-comisario XV BEAU Óscar Miguel Ares, co-commissioner, XV BEAU
Plan de Acciones de Mejora del espacio público
Gloria Gómez / Leyre Salgado, Secretaría Permanente Gloria Gómez / Leyre Salgado, Permanent Secretary
de Amara Berri
BER0446 Fabra & Coats. Roldán + Berengue (Miguel Roldán, Mercè Berengué)
Vivienda social y patrimonio industrial
Anexo I. Listado de propuestas seleccionadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (170)
BOS0308 Bloque 6×6 Bosch.Capdeferro Arquitectura
Annexe I. List of short-listed entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (170)
CAL0440 Can Sau. Consolidación y adecuación de una medianera Unparelld’arquitectes (Eduard Callís, Guillem Moliner)
en Olot + Quim Domene, artista visual CÓDIGO PROPUESTA AUTORES
CAS0179 Campo de fútbol de A Gandareira Abraham Castro Neira, Carlos Alberto Pita Abad
AGU0198 PAM! Amara Berri. Paisaje Transversal
DEG0033 Escuela infantil BVMI Sara De Giles Dubois, José Morales Sánchez, Rocío Plan de Acciones de Mejora del espacio público
Casado Coca de Amara Berri
ENR0321 Recuperación de la Torre de Merola Carles Enrich Studio AGU0199 #OlotMésB – PIAM Nucli Antic. Paisaje Transversal
FER0289 Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores Fuertespenedo Arquitectos (Óscar Fuertes Dopico, Plan Integral de Acciones de Mejora del Nucli Antic de Olot
Iago Fernández Penedo) AGU0200 Más Ávila – ARU. Rueda y Vega Asociados SLP + Paisaje Transversal
GON0084 Desurbanizar ciudad. Ignacio Álvarez-Ahedo, Javier Bernalte Patón, Delimitación y planificación del Área de Regeneración
Senda Barrios-Rio en la Vega Baja de Toledo Josefa Blanco de Paz, José Ramón González de la Cal, Urbana (ARU) ‘La Cacharra – Seminario’
Maria Dolores Sánchez Moya AGU0282 Edificio de viviendas plurifamiliar dataAE
GON0101 Oficina en el interior de una manzana Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz) AGU0284 Reforma del Parque de Rosa Sensat y de la Avinguda dataAE + XVStudio
MAY0418 Can Jaime i n’Isabelle. Jaume Mayol Amengual, Irene Pérez Piferrer dels Alps
Una casa unifamiliar aislada ALE0037 Casa Witiza Beatriz Alés Atelier + Espacio Papel Arquitectos
PER0534 Viviendas sociales en Cornellà. Peris+Toral Arquitectes (Marta Peris, José Toral) ALF0601 Plan de Revitalización Rural Estudio Mmasa (Luciano Alfaya, Patricia Muñiz)
85 viviendas, 543 espacios y 2172 esquinas
ALO0087 Escuela infantil A Baiuca Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso, Francisco González
ALO0088 Berbés UVigo Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso
REC0229 Universidad Torcuato di Tella. Josep Ferrando, David Recio, Marcos Feijoo
Edificio Sáenz Valiente ALV0207 Edificio industrial BP-E Estudio Arquitectura Hago
(Antonio Álvarez-Cienfuegos Rubio)
ROS0474 Bodegas Clos Pachem 1507 Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Josep Ricart
Ulldemolins, Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí) ALV0484 Rehabilitación interior y cubrimiento de la pista exterior Nam Arquitectura
anexa del Pabellón Municipal de Deportes de Vila-Seca
SAL0012 Actualización del edificio Dorleta del campus de Eskoriatza Ibon Salaberria, Itziar Imaz
de Mondragon Unibertsitatea ALV0494 Escena y anticuario. Darío Álvarez Álvarez, Miguel Ángel de La Iglesia
Intervención en el Teatro Romano de Clunia Santamaría; Sagrario Fernández Raga, Laura Lázaro
SAL0341 Complejo turístico Albeida Salgado E Liñares Arquitectos
San José, Carlos Rodríguez Fernández, Ana Elisa Volpini
SAN0082 Tribuna Pública Flu-Or Arquitectura + Alba González Gilabert y Flavia Zelli (col.)
SEO0542 O´Banco do Piñeiro Carlos Seoane AND0580 Mirador da Cova Arrokabe Arquitectos SLP (Óscar Andrés Quintela,
TUD0014 Nueva plaza de Mansilla Mayor Ocamica Tudanca Arquitectos Iván Andrés Quintela)
TUÑ0305 Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear Tuñón Arquitectos ARC0193 Herriko Plaza Mallabia Iñigo Berasategui Orrantia, Ane Arce Urtiaga
ARQ0080 tini Delavegacanolasso
BAD0093 Barcelona Supercomputing Center BAAS Arquitectura
BAD0285 Recuperación del camino mirador de las antiguas Batlle I Roig Arquitectura
De entre la selección de finalistas, el Jurado destaca como From the selection of finalists, the Jury selects 20 minas de yeso de Igualada
Premiadas 20 obras de distintas escalas, programas, Winners, works with different scales and programmes, in BAD0287 Conexión para peatones entre Barcelona Batlle I Roig Arquitectura
contextos y situaciones, por ser referentes en la respuesta varied contexts and situations, which are exemplary in the y Montcada i Reixac
que aportan a los retos de nuestro tiempo. Estas obras responses they offer to the challenges of our time. These BAD0423 Sesenta y ocho viviendas públicas en el Poblenou BAAS Arquitectura
representan un distinguido panorama que nos habla sobre works represent a remarkable panorama that tells us BAI0293 Espai Natura, fase 1 Bailorull (Manuel Bailo Esteve, Rosa Rull Bertran)
cómo la arquitectura y el urbanismo contribuyen a mejorar about how architecture and urbanism are contributing to
nuestras ciudades, potenciar nuestros paisajes, preservar BAR0353 Cabaña del (sinantro)amor, morada del (tele)trabajo Husos Arquitecturas (Diego Barajas, Camilo García)
improving our cities, enhancing our landscapes, preserving
el patrimonio o atender a la sociedad. Son obras con una BAY0334 Habitare. Hogar sin Casa Xevi Bayona
heritage and serving society. The works all have a clear
clara vocación de servicio social, con resultados excelentes BEA0142 Iglesia de Nuestra Señora de Candelaria en Alcalá Alejandro Beautell García
aim of social service, with excellent results in terms of
en lo referido a aspectos constructivos y calidad espacial, construction and spatial quality. Care has been taken in BEA0143 Casa La Toscalera Alejandro Beautell García
en las que se ha cuidado desde el detalle a valores everything from details to enduring architectural values, BEA0589 Iglesia de la Santa Cruz. Alejandro Beautell García
arquitectónicos imperecederos, como el manejo de la luz such as the management of light and scale, together with a Rehabilitación de una ruina contemporánea

30 XV BEAU ACTA DE LAS REUNIONES DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETINGS 31


Anexo I. Listado de propuestas seleccionadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (170) Anexo I. Listado de propuestas seleccionadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (170)
Annexe I. List of short-listed entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (170) Annexe I. List of short-listed entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (170)

CÓDIGO PROPUESTA AUTORES CÓDIGO PROPUESTA AUTORES

BEN0140 Edificio Caracol estudioHerreros + MiM-A ESC0346 Centro de servicios A Ramallosa MRM Arquitectos (Miguel Alonso Flamarique, Roberto
BER0377 Pabellón de la Cardencha Bernalte León y Asociados SLP (Francisco Javier Erviti Machain, Mamen Escorihuela Vitales) + Antón
Bernalte Patón) Varela García
BER0446 Fabra & Coats. Roldán + Berengue Arqts. Miguel Roldán Y Mercè FAR0414 Pabellón entre nogales Jaume Farreny, Ramon Fité
Vivienda social y patrimonio industrial Berengué FEL0216 Edificio judicial de Tortosa Olga Felip, Josep Camps
BLA0376 Cementerio municipal Arturo Blanco Herrero FEL0219 Casa 011 Olga Felip, Josep Camps
BOS0308 Bloque 6×6 Bosch.Capdeferro Arquitectura FER0173 LIFE CerSuds. Una propuesta para la adaptación Eduardo De Miguel, Enrique Fernández-Vivancos
BOS0309 Alberca Bosch.Capdeferro Arquitectura de las ciudades al cambio climático
BOU0264 La Catenaria y el Arco Manuel Bouzas, Santiago Del Aguila FER0176 Colgando del centro Héctor Fernández Elorza
BUI0527 Entornos Mercado del Born · Calle Comerç Vora FER0269 Founder’s Hall. Runnymede College Campus Rojo / Fernández-Shaw Arquitectos
BUI0539 Vallirana 47 Vora FER0289 Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores Fuertespenedo Arquitectos (Óscar Fuertes Dopico, Iago
Fernández Penedo)
CAL0274 Centro de medicina comparativa y bioimagen en Can Ruti Calderon-Folch Studio (Pilar Calderon, Marc Folch) +
Pol Sarsanedas + Lluís Corbella (urbanización) FER0331 Reconversión de granero-bodega en vivienda María Antonia Fernández Nieto, Jorge Gallego Sánchez-Torija
CAL0440 Can Sau. Consolidación y adecuación de una medianera Unparelld’arquitectes (Eduard Callís, Guillem Moliner) + FIG0459 MIQ. Rehabilitación de casa unifamiliar en el casco antiguo Septiembre Arquitectura
en Olot Quim Domene, artista visual de Sarria
CAR0061 Intervención interior en hotel de lujo, restaurantes Clavel Arquitectos (Manuel Clavel Rojo, Luis Clavel FIO0558 Crown Square Carmen Fiol, Andreu Arriola
y club nocturno en Badajoz Sainz) FOG0249 Rehabilitación y ampliación de edificio para la Fundación elii (Uriel Fogué Herreros, Eva Gil Lopesino,
CAR0119 Cooperativa de viviendas Trece Rosas Residencial Carbajo Barrios Arquitectos Save The Children Carlos Palacios Rodríguez)
CAR0426 Casa Toto Grupo Aranea FRA0002 Casa O Fieiro Arturo Franco
CAR0456 Plaza de la Sinagoga Grupo Aranea + El Fabricante De Spheras + Cel-Ras GAR0001 Instituto Politécnico Salesianos en Pamplona Garmendia Cordero Arquitectos + Tcga Arquitectos
CAS0179 Campo de fútbol de A Gandareira Abraham Castro Neira, Carlos Alberto Pita Abad GAR0074 Centro de día para enfermos de Alzheimer Studiovra (Rubén García Rubio, Sonsoles Vela Navarro)
CAS0234 Ca l’Amo Marià Castelló Martínez GAR0136 Rehabilitación del edificio Portaviones Vaumm
CAS0497 Exedra. Artefacto arquitectónico para la mediación social Lluís Alexandre Casanovas Blanco, + Jordi Ferreiro GAR0272 Cooperativa de viviendas La Borda Lacol SCCL
CHA0252 Casa Tejida Zuloark + Santiago Pradilla GAR0595 Casa Abantos José María Sánchez García + Javier Martínez
CHA0434 Dilalica. Galería de arte en la calle Trafalgar de Barcelona Maio Architects (María Charneco Llanos, Alfredo Lérida GIL0134 Polideportivo Camp del Ferro Aia Activitats Arquitectòniques + Barceló Balanzó
Horta, Guillermo López Ibáñez, Ana Maria Puigjaner Arquitectos + Gustau Gili Galfetti
Barberà) GIM0184 Parque infantil en Balsa de Ves Xevi Lluch, Andrea Gimeno, Lluís J. Liñán
COB0328 Obras de rehabilitación de la casa colgante del castillo Fernando Cobos Guerra, Ricardo Martín Lorenzo GIR0485 Puesta en valor y activación del conjunto Illa de la Pietat en Vic Estudi D’arquitectura Toni Gironès
de Cornatel
COR0471 Acceso al Liceo Francés de Barcelona Coma Arquitectura GOD0085 Recuperación del Caño de Hierro Oriol Ferrer Frau, Ventura Godoy Garcia, Maria Megías
CRE0443 Centro social en Cornido Covadonga Carrasco López, Juan Creus Andrade Homar, Marc Sanchez Olivares
CRE0447 Rampa. Llegada del Camino Francés a Santiago Covadonga Carrasco López, Juan Creus Andrade GON0028 Hospital Santísima Trinidad de Torrijos José Aguado Benito, Emilia Benito Roldán, Josefa
Blanco De Paz, José Ramón González de la Cal,
DEA0025 Casa sobre un patio Ayllón · Paradela · De Andrés Arquitectos
María Dolores Sánchez Moya
(Javier Alejo Hernández Ayllón, Verónica Paradela
Pernas, Javier de Andrés de Vicente) GON0084 Desurbanizar ciudad. Ignacio Álvarez-Ahedo, Javier Bernalte Patón,
Senda Barrios-Rio en la Vega Baja de Toledo Josefa Blanco De Paz, José Ramón González de la Cal,
DEA0408 Estación Intermodal de Logroño, proyecto urbano y parque Abalos+Sentkiewicz (Iñaki Ábalos, Renata Sentkiewicz)
Maria Dolores Sánchez Moya
de Felipe VI + Arquitectura Agronomía (Teresa Galí-Izard,
Jordi Nebot) GON0100 Neubau Rathaus Salem Primitivo González, Noa González, Ara González
DEA0473 Reforma y ampliación de consultorio médico Alegría Colón Mur, Alejandro Dean Álvarez-Castellanos GON0101 Oficina en el interior de una manzana Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz)
DEG0033 Escuela infantil BVMI Sara De Giles Dubois, José Morales Sánchez, GON0103 T. Taller de cocina Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz)
Rocío Casado Coca GON0104 Casa 10×10 Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz)
DEL0067 Mirador 360o. Regeneración de los espacios públicos Carmen Barrós Velázquez, Francisco del Corral del GOR0371 Casa Calixto Carlos Gor Gómez, Álvaro Gor Gómez,
del Arrabal del Castillo, fase II Campo Agustín Gor Gómez
DEL0117 Proyecto piloto de renaturalización del polígono industrial M. Rosario Del Caz Enjuto, Boriana Crhistova Minkova GRA0106 Casa Miralpeix Ferran Grau Valldosera, Nuria Casais Pérez
de Argales · Corredor verde-azul GUA0045 Regeneración paisajística del Camí de Cabrianes Estudi08014 (Adrià Guardiet, Sandra Torres)
DEL0154 Nueva Zubiaur Musika Eskola Javier de las Heras Solé GUA0338 Casa Rec / Rec House Guallart Architects
DEL0246 PeakStick Valentin Sanz, Gonzalo Del Val HID0575 Landaburu Borda Jordi Hidalgo Tané
DOM0275 CasaA12 Cristina Domínguez Lucas, Fernando Hernández Ruano IBO0006 Casa Ter Benjamin Iborra Wicksteed, Jordi Espinet Roma,
DOM0279 Edificio de viviendas para cuatro amigos Marcos Parera Blanch, Carlos Dimas Carmona,
Jaime Font Furest
ELV0240 Biblioteca y archivo municipal de Baiona Murado & Elvira
IRI0557 Prados de juego Afouteza. Primer acto Jesus Irisarri Castro, Guadalupe Piñera Manso
ENR0321 Recuperación de la Torre de Merola Carles Enrich Studio
JAN0213 Paseo marítimo del Prat de Llobregat Jansana, De La Villa, De Paauw, Arquitectes

32 XV BEAU ACTA DE LAS REUNIONES DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETINGS 33


Anexo I. Listado de propuestas seleccionadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (170) Anexo I. Listado de propuestas seleccionadas en la XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo (170)
Annexe I. List of short-listed entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (170) Annexe I. List of short-listed entries in the 15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial (170)

CÓDIGO PROPUESTA AUTORES CÓDIGO PROPUESTA AUTORES

JIM0113 casanumerocero Djarquitectura (Diego Jiménez López, Juana Sánchez RAM0412 Rehabitar el campo Flexo Arquitectura
Gómez) RAV0108 44 viviendas para gente mayor en Quatre Camins Pere Joan Ravetllat, Carme Ribas, Nicolás Markuerkiaga
JIM0478 Trap Javier Jiménez Iniesta RAV0121 Aparcamiento en las Huertas de Caldes y urbanización Pere Joan Ravetllat, Carme Ribas
JUA0431 APROP Ciutat Vella Straddle3, Eulia Arkitektura, Yaiza Terré del entorno
JUL0268 EMAV Can Batlló Josep María Julià Capdevila REC0229 Universidad Torcuato di Tella. Josep Ferrando, David Recio, J. Marcos Feijoo
LLE0578 Intervención en calles de San Clemente y San Román en Toledo Blanca Lleó Edificio Sáenz Valiente
LOP0018 16-13-SCL-Santa Clara Lagula Arquitectes REC0424 Casa en Asunción Josep Ferrando
LOP0127 Modificación puntual del Plan especial de Protección Salgado & López ROD0177 Estación San José FRPO Rodriguez & Oriol
y Reforma interior del Casco Vello de Vigo ROD0281 Cobertizo ganadero en Bera Mugara Arquitectura (Ander Rodriguez Korta, Naroa
MAG0215 Teatro auditorio en el casco histórico Magén Arquitectos (Jaime Magén, Francisco Javier Oleaga Barandika)
Magén) ROS0386 Casa SD Esther Escribano Rivera, Miguel Ángel Rosique Valverde
MAR0318 Casa en Playa de Pego José Manuel Martínez Rodríguez ROS0474 Bodegas Clos Pachem 1507 Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Josep Ricart
MAR0358 Archivo Municipal Pere Xamena Aulets Arquitectes (Francisco Cifuentes, Sebastián Ulldemolins, Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí)
Martorell, Bartomeu Riutord) ROS0479 Casa 905 Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Josep Ricart
MAR0433 Jardins Antònia Vilàs Beatriz Borque Badenas, Miquel Mariné Núñez Ulldemolins, Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí)
MAR0435 Casa familiar entre medianeras Daniel Martínez Díaz, Nacho Román Santiago, SAL0012 Actualización del edificio Dorleta del campus de Eskoriatza Ibon Salaberria, Itziar Imaz
Julio Rodríguez Pareja de Mondragon Unibertsitatea
MAR0436 Centro cultural y biblioteca en las antiguas escuelas Taller 9s arquitectes (Oriol Cusidó I Garí, SAL0132 Ca la Closa. Una casa con dos refugios en el Priorat Núria Salvadó Aragonès
de Sant Sadurní d’Anoia Irene Marzo Llovet) SAL0336 Rexeneración do conxunto da Casa da Cotona Salgado E Liñares Arquitectos + Cenlitrosmetrocadrado
MAR0579 Escuela Arimunani Aulets Arquitectes (Francisco Cifuentes, Sebastián SAL0341 Complejo turístico Albeida Salgado E Liñares Arquitectos
Martorell, Bartomeu Riutord) SAN0017 Campus Universitario de la UVA, fase II Linazasoro & Sánchez Arquitectura
MAR0619 Choupana · House 2.0 Dosesmas Arquitectos (Álvaro Marín Durán, SAN0082 Tribuna Pública Flu-Or Arquitectura + Alba González
Alfonso Castro Lorenzo)
SAN0152 Casas Patio Mirasol Javier Sanchez Lopez, Buenaventura Conde Salazar
MAR0625 La Mar Salada · Rehab Dosesmas Arquitectos (Álvaro Marín Durán,
SAN0156 Conil Home Suite Kauh Arquitectura y Paisajismo
Alfonso Castro Lorenzo)
(Juan Antonio Sánchez Muñoz, Vincent Morales Garoffolo)
MAS0335 Ies Les Aimerigues Barceló Balanzó Arquitectes + Xavier Gracia
SAN0283 Smart Tree. Reusing Uma´S Waste Alberto García Marín, Juan Manuel Sánchez La Chica
MAY0418 Can Jaime i n’Isabelle. Jaume Mayol Amengual, Irene Pérez Piferrer
SAN0316 Ruralattic Liquenlav (Valentín Sanz Sanz)
Una casa unifamiliar aislada
SAN0556 Casa 9 Bóvedas José María Sánchez García
MEN0124 Iglesia y centro social de Las Chumberas Fernando Menis
SEB0109 Plan de actuación para la restauración del núcleo urbano de Sergio Sebastián Franco
MIL0233 Centro parroquial de Porcuna Pablo Manuel Millán Millán
Ruesta. Consolidación de inmuebles del Camino de Santiago
MOM0324 Casa en Bétera Hugo Mompó Salvador, Juan Grau Fernández
SEB0355 Casa en Tres Primaveras David Sebastian
MON0083 Casa Borrero Studio Wet (Jose Gómez Mora, Daniel Montes Estrada)
SEO0541 Lavadoiro de Artes Carlos Seoane
MOR0029 Restaurante Cobo Estratos Enrique Jerez Abajo, Álvaro Moral García, Víctor
SEO0542 O´banco do Piñeiro Carlos Seoane
Manzanedo Aramendia
SOL0536 Casa DOM CRUX Arquitectos (Raquel Sola Rubio,
MUÑ0385 Entre dos aguas. Alejandro Infantes Pérez, Javier Muñoz Godino
Alejandro García Pedrón)
Alberca y jardín en Aguamarga
TAP0021 Mas JEC Aixopluc
MUÑ0515 Tres Casas en Una. Chico Muñoz + Re-Activa Arquitectura
Rehabilitación y transformación de una casa del s. XVIII TAP0239 Escoleta en Llubí David Tapias Monné, Sebastià Martorell Mateo
en tres viviendas TIÑ0158 Cafè Roquet · espacio gastronómico NUA Arquitectures (Maria Rius Ruiz, Arnau Tiñena
MUÑ0529 73 viviendas de alquiler Alejandro Muñoz Miranda Ramos, Ferran Tiñena Guiamet)

NAV0411 Casa Hernández Langarita Navarro TIZ0242 Casa en Son Puig Ripolltizon (Juan Miguel Tizón Garau,
José Ripoll Vaquer)
NOG0165 Reforma y ampliación del Teatre de l’Artesà del Prat Manel Bosch, Joan Forgas, Montserrat Nogués, Antoni
de Llobregat Sánchez-Fortun, Dolors Ylla-Català TIZ0620 Nueva oficina de Arquia Banca en Palma Ripolltizon (Juan Miguel Tizón Garau,
José Ripoll Vaquer)
OLA0092 Museo MUHBA Oliva Artés BAAS Arquitectura
TOR0450 Teleclub con colchones térmicos BIZNA Estudio (Rocío García Peña,
OLI0015 5 viviendas de protección pública en la calle Regal de Palma Carles Oliver Barceló, Alfonso Reina Ferragut,
Pedro Torres García-Cantó)
Antonio Martín Procopio, Maria Antònia Garcías Roig,
Xim Moyá Costa TOR0505 Bang Nong Saeng Kindergarten Sarquella Torres

OLI0327 Ateneo de Fabricación de Gràcia Núria Oliveras Boix, Jordi Oliveras Boix TUD0014 Nueva plaza de Mansilla Mayor Ocamica Tudanca Arquitectos

OLL0466 Reurbanización de la Plaza Font del Lleó Ar47 Estudi D’arquitectura (Roberto Aparicio Trigueros, TUÑ0305 Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear Tuñón Arquitectos
Roger Jornet Ginestà Y Silvia Ollé Cortés) TUÑ0475 Casa de Piedra Tuñón Arquitectos
+ Albert Esteva Monforte TWO0007 Aigües de Vilajuïga Twobo Arquitectura, Luis Twose
PER0187 Vivienda unifamiliar en el Valle de Egüés Pereda Pérez Arquitectos VAL0425 Rehabilitación del Colegio San Fernando y nuevo pabellón Elisa Valero Ramos
PER0534 Viviendas sociales en Cornellà. Peris+Toral Arquitectes (Marta Peris, José Toral) deportivo
85 viviendas, 543 espacios y 2172 esquinas VER0051 Silla, Persiana, Cuerda Arnau Vergés I Tejero

34 XV BEAU ACTA DE LAS REUNIONES DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETINGS 35


Obras
premiadas
Prize-winning
Works

38 88 138 188
PAM! Amara Berri. Plan de Activación y Mejora Escuela infantil BVMI Can Jaime i n’Isabelle Complejo turístico Albeida
del Espacio Público de Amara Berri BVMI Nursery School TEd’A arquitectes (Irene Pérez, Jaume Mayol) Albeida Tourist Complex
PAM! Amara Berri. Plan to Active and Improve MGM, Morales de Giles Arquitectos Alfonso Salgado Suárez
Public Space in Amara Berri
Paisaje transversal
(Sara de Giles, José Morales) y Rocío Casado
148 Francisco Liñares Túñez
Manuel Liñares Túñez, ingeniero engineer
Viviendas sociales en Cornellà
98 Social Housing in Cornellà
48 Recuperación de la Torre de Merola Peris + Toral arquitectes (Marta Peris Eugenio, 198
Fabra & Coats. Vivienda social y patrimonio industrial Merola Tower Reconstruction José Manuel Toral Fernández) Tribuna Pública
Fabra & Coats. Social Housing and Industrial Heritage Carles Enrich Studio Public Platform
Roldán + Berengué (Miguel Roldán, Mercè Berengué)
158 FLU-OR Arquitectura
108 Universidad Torcuato Di Tella. Edificio Sáenz Valiente
Alba González
58 Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores Torcuato Di Tella University. Sáenz Valiente Building
Bloque 6×6 Renovation of a Single-family House in Miraflores Josep Ferrando Architecture, Josep Ferrando Bramona 208
Block 6×6 fuertes-penedo arquitectos (Óscar Fuertes Dopico, + David Recio Muniesa, arquitecto asociado, O Banco do Piñeiro
bosch.capdeferro arquitectura (Ramon Bosch i Pagès, Iago Fernández Penedo) associate architect Estudio CSA (Carlos Seoane González)
Elisabet Capdeferro i Pla)
118 168 218
68 Desurbanizar ciudad. Un camino de sol y sombra Bodegas Clos Pachem 1507 Nueva Plaza de Mansilla Mayor
Can Sau. Escenografía de urgencia De-urbanising the City: A Path of Sun and Shade Clos Pachem 1507 Winery New Mansilla Mayor Square
Can Sau. Emergency Stage Ignacio Álvarez-Ahedo, Javier Bernalte Patón, Harquitectes (David Lorente Ibáñez, Ocamica Tudanca arquitectos
unparelld’arquitectes (Eduard Callís, Guillem Moliner) Josefa Blanco de Paz, José Ramón González de la Cal, Josep Ricart Ulldemolins, Xavier Ros Majó,
+ Quim Domene, artista visual visual artist María Dolores Sánchez Moya Roger Tudó Galí)
228
Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear
78 128 178 Helga de Alvear Museum of Contemporary Art
Campo de fútbol A Gandareira Oficina en el interior de una manzana Actualización del edificio Dorleta Tuñón arquitectos
A Gandareira Football Field Office within a City Block del campus de Eskoriatza
Abraham Castro Neira Sol89 (María González, Juanjo López de la Cruz) Upgrading of Dorleta Building
Carlos Alberto Pita Abad at Eskoriatza Campus
Itziar Imaz Ganzarain
Ibon Salaberria San Vicente
Amara Berri es un barrio donostiarra Amara Berri is a primarily residential
principalmente residencial, donde viven casi neighborhood in San Sebastián. With almost
35.000 personas, el más poblado de la ciudad. 35,000 inhabitants, it is the city’s most populated
Su estructura urbana está muy condicionada por area. Its urban structure is much determined
distintas barreras naturales e infraestructurales by natural and infrastructural barriers, features
que lo cruzan y fragmentan en zonas escasamente that cross through areas and break them up into
conectadas entre sí. Cuenta con numerosos zones that are poorly connected to one another.
espacios públicos que, sin embargo, se perciben Public spaces abound, but are perceived as
como insuficientes, degradados, inactivos y poco insufficient, degraded, inactive, and characterless.
identitarios.
Going by the motto ‘Red de espacios, espacios
Bajo el lema ‘Red de espacios, espacios en red’ en red’ (‘Network of spaces, spaces in network’)
desarrollamos el PAM! (o Plan de Activación we have developed PAM! (Plan to Activate
y Mejora del Espacio Público), una estrategia and Improve Public Space), an urban strategy
urbana que pone el foco en la caracterización that focuses on upgrading each of the public
de cada uno de los espacios públicos —para spaces – to make them comfortable, active,
hacerlos confortables, activos y atractivos— y en and attractive – and on making them connect
la conectividad y complementariedad entre todos with and complement one another – to create
ellos —para construir una red accesible, dinámica an accessible, dynamic, and diverse system
y diversa—. of open‑air hubs.
El plan aborda la transformación de la red de The plan transforms Amara Berri’s system of
plazas y calles del barrio a través de la metodología squares and streets through the Triple Dimension
de la Triple Dimensión y la herramienta de los methodology and the Participation Indicators
Indicadores Participativos (InPar), que requiere (InPar) tool, which considers citizen involvement
de la participación ciudadana y la perspectiva de and gender perspectives. This approach
género. Este enfoque estructura los trabajos en structures the planned actions into three major
tres grandes esferas que condicionan y garantizan criteria for the proper functioning of public
el buen funcionamiento de los espacios públicos: spaces: accessibility and connectivity, comfort
accesibilidad y conectividad, confort e imagen, y and image, and uses and management.
usos y gestión.
After a phase devoted to analyzing what was
Tras una fase de diagnóstico participado y otra de wrong and another to formulating a scheme
diseño colaborativo, durante las que se realizaron – always in a participatory and collaborative
mapeos, entrevistas con agentes clave, encuestas way, drawing up maps, interviewing key agents,
a pie de calle, formularios físicos y digitales conducting surveys on the streets, distributing
y talleres, elaboramos un plan con más de 20 questionnaires physically or digitally, or holding
actuaciones: desde intervenciones puntuales de workshops – we devised a plan comprising
urbanismo táctico hasta reformas completas de over 20 operations: from isolated, tactical
plazas. Asimismo, las actuaciones se engloban en interventions to full refurbishments of squares.
tres líneas estratégicas: L1. Amara Berri, Accesible The actions, in turn, followed three strategic lines:
y Conectada, para mejorar la red de recorridos L1. Amara Berri, Accessible and Connected, to
cotidianos e itinerarios del barrio y favorecer improve the neighborhood’s web of everyday
los distintos espacios públicos; L2. Amara Berri, routes and routines, with special attention to
Diversa y Activa, para potenciar el carácter y la spaces where people stop and socialize; L2.
actividad de cada plaza y parque, y lograr una red Amara Berri, Diverse and Active, to enhance the
de espacios complementarios rica y variada; character and amenities of each square and
y L3. Amara Berri, Singular e Identitaria, para playground, and achieve a rich and varied offer
construir nuevas centralidades y fomentar la of complementary spaces; and L3. Amara Berri,
identidad del barrio y el carácter especial de sus Unique and Identifiable, to create new hubs in the
espacios más simbólicos. neighborhood while strengthening its identity and
the special character of its more symbolic spots.
PAM! Amara Berri Entre las más de 20 actuaciones que integran
el plan, se ha ejecutado hasta la fecha una de Among the more than 20 actions comprising
Plan de Activación y Mejora del Espacio Público de Amara Berri las actuaciones de mejora, la consistente en la the plan, so far one of the improvement projects
Plan to Active and Improve Public Space in Amara Berri transformación de uno de los ejes principales,
y se encuentran en fase de proyecto otras dos:
has been carried out, involving the revamp
of a main axes. Two others are in design
la reforma de una plaza y la peatonalización de un stage: the redevelopment of a square and the
eje de actividad. pedestrianisation of a busy thoroughfare.
Paisaje transversal

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 39


DIAGNÓSTICO PARTICIPADO
Plan de Activación y Mejora
MOBILIDAD Y CONECTIVIDAD
del Espacio Público de Amara Berri
Plan to Active and Improve Public Space
in Amara Berri

Situación Location
Barrio Amara Berri, Donostia
San Sebastián. España

Arquitectos Architects
Paisaje transversal

Colaboradores Team
Markel Ormazabal ∙ sociólogo sociologist
Amara Berri Auzo Elkartea, Federación Mercantil
de Guipuzkoa ∙ entidades organisations

Promotor Developer
Ayuntamiento de Donostia, San Sebastián
LEYENDA

Inicio de proyecto Appointment Ámbito de estudio


Tránsito peatonal
09.2018 – 06.2019 Espacio peatonal

fase 1: redacción del plan 1st Stage: Draft plan Tránsito rodado
Espacio rodado
06.2019 – … Aparcamientos

fase 2: obra 2nd Stage: works Transporte público


Paradas de autobús
Tránsito ciclista
Finalización de obra Completion Carril bici

~2028 Aparcabicis

Superficie construida Gross Area


132 000,00 m²
DIAGNÓSTICO PARTICIPADO
Fotografías Photographs
© Paisaje Transversal, Ayuntamiento de Donostia, CONFORT

Last Horse Studio

LEYENDA
Ámbito de estudio
Confort acústico
Impacto acústico (ZPAE 2016)
Confort térmico
Árbol
Altura de la edificación
<10 m
10-20 m
20-30 m
30-40 m
40-50 m
50-60 m

40 XV BEAU OBRAS / WORKS 41


DIAGNÓSTICO PARTICIPADO

VERDE

LEYENDA
Ámbito de estudio
Verde urbano
Espacios públicos de análisis
Parques y jardines
Pavimento permeable
Árbol

DIAGNÓSTICO PARTICIPADO DIAGNÓSTICO PARTICIPADO

PAISAJE, IMAGEN URBANA Y SIMBOLISMO USO Y CONVIVENCIA

LEYENDA
Ámbito de estudio
Equipamiento urbano
Juegos infantiles
Zona recreativa y deportiva
Zona de juegos
Zona para perros

LEYENDA Baño público

Ámbito de estudio Espacios más utilizados


Paisaje urbano
Monumentos y esculturas Encuentro y reunión
Señalización
Carteles publicitarios
Cuidados
Marquesinas
Setos
Descanso y lectura
Impacto urbano
Impacto urbano
Respiraderos y ventilación Juego y deporte

42 XV BEAU OBRAS / WORKS 43


PLAN DE ACCIONES DE MEJORA DEL ESPACIO PÚBLICO

PLAN DE ACTUACIONES L1/ ESPACIOS EN RED PLAN DE ACTUACIONES L1/ ESPACIOS EN RED

01_ITINERARIOS ACCESIBLES 04_MEJORA DE LA CONVIVENCIA PEATÓN - BICICLETA - COCHE 08_RECORRIDOS ESCOLARES 09_RECORRIDOS SALUDABLES

PARQUE ARABA
01_1

01_1

04_1

08_1
01_1

01_1 01_1 08_1


04_3
COLEGIO
CENTRO DE SALUD 04_3

01_1 08_1
01_1 04_1

INSTITUTO
04_1
CENTRO DE SALUD 04_3

01_1 04_1 08_1


08_1
01_1
Hogar del Jubilado
04_3

COLEGIO 04_1 08_1


01_1

04_3
COLEGIO
04_1 08_1
01_1
01_1 08_1
COLEGIO
08_1
04_3
08_1
01_1
COLEGIO 01_1

01_1 COLEGIO

01_1

EQ DEPORTIVO

44 XV BEAU OBRAS / WORKS 45


PLAN DE ACTUACIONES L2/ RED DE ESPACIOS

10_CARACTERIZACIÓN DE ESPACIOS 11_RED DE RINCONES TRANQUILOS

11_2

11_2
11_2
11_2

11_2

11_2

34

PLAN DE ACTUACIONES L3/ NUEVAS CENTRALIDADES

14_CARACTERIZACIÓN DE NODOS DE CENTRALIDAD GREGORIO ORDOÑEZ FERRERÍAS - ARMERÍAS

34

PLAZA DEL SAUCE - PLAZA TRIÁNGULO PARQUE AITZOL PLAZAS MUTUALIDADES

46 XV BEAU OBRAS / WORKS 47


La transformación de la nave G de la antigua The refurbishment of the warehouse building
fábrica de Fabra & Coats de Barcelona forma parte (shed G) at the old Fabra & Coats industrial
de la recuperación de este complejo textil de los complex in Barcelona is part of a larger project
siglos XIX y XX dentro del programa municipal to restore this 19th- and 20th-century textile
Fàbriques de Creació de Barcelona (Fábricas manufacturing plant, within the municipality’s
de Creación de Barcelona). Esta iniciativa prevé ‘BCN creation factories’ network. It is estimated
la aportación al barrio de Sant Andreu de más that the initiative will equip the Sant Andreu
de 28.000 m2 en equipamientos y también, por vez neighborhood with over 28,000 square meters
primera en este tipo de actuaciones, en vivienda social. of public facilities, and for the first time in
operations of this kind, also social housing.
La nave G fue construida en 1905 para almacenar
hilo. Cuenta con 100 m de largo por 15 m de Shed G was built in 1905 for storing thread. It
profundidad y 11 m de altura, y está dividida en was 100 m long, 15 m deep, and 11 m tall, and
dos plantas por un forjado intermedio de hormigón. was divided into two levels by a concrete slab.
Su estructura, fachada y cubierta componen The structure, facade, and roof formed an entity
una unidad construida en fábrica de ladrillo macizo, executed with solid brick masonry, Arabic tiles,
teja árabe y estructura interior de acero de 3,36 m and an internal steel frame repeated 25 times
de ancho, crujía que se repite 25 veces. En el every 3.36 m. At roof level were 24 trusses of
nivel de cubierta se suceden a su vez 24 cerchas de rolled steel. Despite the industrial logic of a
acero laminado. A pesar de esta lógica constructiva construction based on the repetition of a module,
industrial, la visión de la nave en toda su longitud what reigned supreme was the full view of the
se impone sobre la reiteración del módulo. building’s length.
La intervención activa los elementos originales The intervention activates the old warehouse’s
y reutiliza sus cualidades físicas, espaciales e original elements and harnesses its physical,
históricas para hacer más eficiente la nueva spatial, and historical qualities to produce an
construcción. Al tratarse de una nave de 100 m efficient new construction. Because the shed is
de largo y accederse por el centro, se crea una 100 m long and is entered at the middle, an inner
plaza interior desde la que se inicia el recorrido court has been created, and two staircases rise
de las escaleras en doble diagonal ascendente, from here diagonally, leading from the ground
que comunican la planta baja con las cerchas de floor up to the roof trusses. This cascading new
la cubierta. El vestíbulo también relaciona la nave central foyer, which also connects with the street
con la calle Parellada y con la plaza interior del Parellada and the interior plaza of the Can Fabra
recinto de Can Fabra. Este espacio comunitario premises, is the project’s structural addition to
en cascada es la nueva aportación estructural al the original warehouse.
edificio original.
The new building is executed like an industrial
La nueva construcción se resuelve por ensamblaje, shed – by assemblage, through dry construction,
en seco, al igual que una nave industrial, con muy with few materials. Wood is used in all its forms:
pocos materiales. Se usa mayoritariamente la solid, agglomerate, cross-laminated, etc., and
madera en todas sus formas: maciza, aglomerada, pieces are joined as in textile. The building can
contralaminada, etcétera; y se ensambla a la manera in the future return to its original form of 1905, as
de un tejido. La nave podrá retornarse en un futuro befits a heritage site, and the materials used are
a su estado original de 1905, como corresponde a recyclable. The old shed’s two floors are reutilized
un bien patrimonial, y los materiales usados podrán structurally, bearing the load of two additional
reciclarse. Además, se reutilizan estructuralmente los levels, the timber frame being 5 times lighter than
dos suelos interiores de la nave, transformando los the steel one. The new building, hence, presents
antiguos niveles de almacén en cuatro plantas four levels of housing.
de vivienda gracias a que la estructura de madera
Fabra & Coats es 5 veces más ligera que la de acero. The preexisting shed acts as a thermal buffer
for the new dwellings, which, separated from
Vivienda social y patrimonio industrial La nave existente actúa como amortiguador the original facades and roof, have their own
Fabra & Coats térmico de las nuevas viviendas que, separadas de wooden enclosures. Thanks to the gap between
las fachadas y cubierta originales, cuentan con su the old facades and these enclosures, through
Social Housing and Industrial Heritage propio cerramiento de madera. Gracias al espacio which air flows, artificial climate control will not
intermedio por el que circula el aire no será be necessary during most of the year. These
necesario climatizar los interiores durante la mayor gaps, which in the past saw packets of thread
Roldán + Berengué parte del año. En este espacio intermedio están transported by bridge cranes and conveyer belts,
las calles interiores de acceso a las viviendas, become hallways leading to apartments.
Miguel Roldán, Mercè Berengué como antes sucedía con el antiguo recorrido de los
paquetes de hilo entre los puentes grúa y las cintas
transportadoras.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 49


Fabra & Coats
Vivienda social y patrimonio industrial
Fabra & Coats
Social housing and Industrial Heritage

Situación Location
C/ Parellada 9, Sant Andreu
Barcelona. España

Arquitectos Architects
[Roldán + Berengué]
Mercè Berengué
Miguel Roldán

Colaboradores Team
[Roldán + Berengué]
Vicenç Sanz
Zana Bosnic
David Espuña

Promotor Client
Institut Municipal de l’Habitatge
i Rehabilitació de Barcelona

Empresas consultoras Consultants


Jordi Bernuz ∙ estructuras structures
Josep Dalmau CABA ∙ instalaciones
mechanical, electric & plumbing services

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Salvador Arisa
Joan Just

Empresa constructora Main Contractor


Sacyr

Fases Stages
09.2008 ∙ concurso competition
12.2015 ∙ proyecto project
07.2017 – 06.2019 ∙ obra building works 

Presupuesto total Budget


5 523 399,8 €

Coste/m² Cost/m²
1024,37 € /m²

Superficie construida Gross Area


5391,95 m²

Fotografías Photographs
© Jordi Surroca / Gael del Río

50 XV BEAU OBRAS / WORKS 51


52 XV BEAU OBRAS / WORKS 53
nave original actúa como cojín térmico para las viviendas

54 XV BEAU OBRAS / WORKS 55


56 XV BEAU OBRAS / WORKS 57
Situado en un entorno urbano de transición entre la Located in a transition area between the compact
ciudad compacta y el ensanche en manzana abierta city and its gridded extension of open blocks,
y caracterizado por la presencia de equipamientos and characterized by a strong presence of public
públicos, el proyecto propone el diseño de 35 facilities, this project for a 35-unit apartment
viviendas a partir de criterios de flexibilidad de house complies with two main criteria: design
programa y de reducción de la huella de carbono a lo the dwellings to be used flexibly, and reduce the
largo del ciclo de vida del edificio. carbon footprint that the building is bound to
make in the course of its life cycle.
El uso de paneles de madera contralaminada (CLT)
recupera el tipo de estructura muraria tradicional y The use of cross-laminated timber (CLT) panels
determina unos espacios habitables de dimensiones revives the traditional wall structure type and
similares entre los elementos portantes. Las viviendas defines livable spaces of similar dimensions
están compuestas por seis estancias de unos 12 m2 between loadbearing elements. Each unit
capaces de albergar múltiples usos, y que pueden contains six rooms of about 12 m2 that can
unirse o segregarse a voluntad mediante un sistema serve different functions, and can be joined or
de paneles deslizantes. separated, as desired, by means of sliding panels.
La situación de un único núcleo de comunicaciones Putting a single vertical circulation core in the
verticales en una posición central permite el acceso middle facilitates access to all the apartments
a todas las viviendas —pasantes y con sus fachadas – which are floor-through, with windows on two
opuestas orientadas a norte y sur— desde una facades, north and south – from a footbridge that
pasarela que configura la fachada más urbana del marks the block’s more urban side, facing the
bloque, abierta hacia la zona verde de la calle Tomàs green zone of the street Tomàs Carreras i Artau.
Carreras i Artau.
Apart from reducing the energy embedded in
Además de la reducción de la energía embebida en the construction materials and minimizing the
los materiales de construcción y la minimización de maintenance foreseen to be needed during
su previsible mantenimiento a lo largo de su vida the building’s useful life, the project makes
útil, el proyecto realiza un importante esfuerzo con a considerable effort to reduce the energy
relación a la reducción de la demanda energética that will be required to keep the living spaces
necesaria para garantizar el confort de los espacios comfortable. Hence a construction system that
habitables. Con esta voluntad se propone un sistema guarantees good insulation and allows cross
constructivo que garantiza un buen aislamiento ventilation, in addition to getting the most out of
y la posibilidad de ventilación cruzada, así como solar radiation by making one of the facades look
el máximo aprovechamiento de la radiación solar south. A gallery along this facade allows passive
gracias a la orientación sur de una de sus fachadas. preheating of the air that goes into the dual-flow
La situación de una galería en esta posición permite ventilation system in winter, while in summer it
el precalentamiento pasivo del aire de aportación become like a shade house and the intake of air
del sistema de ventilación de doble flujo durante needed to cool the interiors takes place through
la estación invernal, mientras que en verano se the north facade. Finally, ceiling ventilators
reconfigura a modo de umbráculo y la aportación de provide further cooling in the event of extreme
aire necesaria para la ventilación de los interiores se heat waves, definitively making it unnecessary to
realiza a través de la fachada norte. Además, unos install air conditioning units.
ventiladores de techo refuerzan la refrigeración estival
para mejorar la sensación térmica en caso de posibles The scheme suggests that each space can be
episodios de calor extremo, evitando así la necesidad appropriated as pleased, allowing changes over
de instalación de sistemas de aire acondicionado. time, in accordance with the desires or needs of
the inhabitant. Any unit can even be assigned a
La propuesta sugiere una apropiación libre de cada communal use. In both bays of each dwelling, the
espacio, con la posibilidad de incorporar cambios a concatenation of rooms is such that one has a full
lo largo del tiempo según voluntades o necesidades perception of the building’s depth. It also makes
del habitante, como alojar posibles espacios de for a simultaneous intake of daylight from south
Bloque 6×6 uso comunitario en cualquiera de las unidades. and north, even into the spaces farthest away
El encadenamiento de piezas permite, en las dos from the facades. Both as a greenhouse and
Block 6×6 crujías de cada vivienda, una percepción completa as a shade house, the gallery revives spaces of
de la profundidad total del edificio y la incidencia our collective memory and forms an in-between
simultánea de luz de sur y de norte, incluso en los atmosphere, intensely private but in touch with
bosch.capdeferro arquitectura espacios más alejados de los planos de fachada. the world outside.
La galería, tanto en su posición de invernadero
Ramon Bosch i Pagès, Elisabet Capdeferro i Pla como de umbráculo, recupera espacios propios de
nuestro imaginario colectivo y configura un ámbito
intermedio, capaz de generar una atmósfera de
intenso recogimiento en contacto con el exterior.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 59


Bloque 6×6
Block 6×6

Situación Location SiS consultoria acústica: Francesc Sampedro  


Carrer Tomàs Carreras i Artau, 6 ∙ consultoría acústica: acoustic consulting
17006 Girona. España Incafust, Institut Català de la Fusta: Eduard Correal 
∙ control de calidad & asesoramiento quality control
Arquitectos Architects & consulting
[bosch.capdeferro arquitectura] Egoin: Beñat Serna ∙ servicio técnico technical service
Elisabet Capdeferro i Pla
Ramon Bosch i Pagès Arquitecto técnico Quantity Surveyor
Xavier de Bolòs Prat
Colaboradores Team
Raül Elias Bramon ∙ arquitecto responsable Empresa constructora Main Contractor
de proyectos main architect in charge Egoin | Alumilux | Jaume Fusters | Placoguix | Elèctrica
Arnau Arboix Sala ∙ arquitecto architect Riam | EIS Girona | Estructuras Ultra | Telecta
Eddie Chalecki ∙ col. gestión de obra coll. construction
Promotor Client management
Privado Private
Fases Stages
Empresas consultoras Consultants 2016 – 2018 ∙ proyecto project
TDI Enginyers ∙ instalaciones mechanical, electric 2018 – 2020 ∙ obra building works
& plumbing services 12.2020 ∙ finalización completion works
BOMA Inpasa ∙ estructuras structures
Raül Sebastián y Eulalia Aran ∙ presupuesto budget Superficie construida Gross Area
L3J arquitectura i enginyeria: Jaume Pastor  4.375,50 m²
∙ ingeniería engineering
Societat Orgànica + 10: Luca Volpi  Fotografías Photographs
∙ consultoría sostenibilidad sustainability consulting © José Hevia
Arquitectes consultors d’estructures Blázquez Guanter:
Lluís Guanter ∙ estructura structure

60 XV BEAU OBRAS / WORKS 61


62 XV BEAU OBRAS / WORKS 63
64 XV BEAU OBRAS / WORKS 65
66 XV BEAU OBRAS / WORKS 67
Consolidación y adecuación de una medianera Consolidation and fitting out of a party wall
en el centro de Olot, 2019 in the city center of Olot, 2019

Los derribos se repiten en el centro histórico de Demolition continues in the Olot old town. For
Olot. Ante diferentes situaciones, las mismas different reasons, but always with the same
consecuencias: solares abandonados, pérdida de consequences: abandoned sites, de-urbanisation,
urbanidad, desfiguración de la calle, destrucción disfigurement of streets, destruction of the
del paisaje ordinario. La mitad de Can Sau, frente a regular streetscape. Half of Can Sau, facing the
la fachada lateral de la iglesia de la patrona, estaba church’s side facade, was affected by the road
afectada por la alineación del vial. El solar restante, alignment. The rest of the plot, lorded over by a
presidido por una medianera y cuatro contrafuertes party wall and four cascading buttresses, was
escalonados, permanecía vacío. Era edificable, pero vacant. The land was zoned for building, but there
no existía gestión alguna en perspectiva. were no plans for it in sight.
Ante la solicitud de un proyecto de pavimentación With an application made for a project to pave
y una contrata en curso para la realización de un the site, and a contract in the making for a
tabique pluvial de chapa metálica, se reformuló rainproof sheet metal cladding, it was time to
el encargo. Era urgente destinar recursos para give the intervention a rethinking. It was an
que ese plano vertical dotase de urbanidad al urgent matter to muster the resources necessary
espacio, aparte de garantizar la estanqueidad de for the vertical element, the party wall, to not only
la medianera. En la ciudad compacta, las fachadas be stable and watertight, but to also contribute to
asumen la responsabilidad de dar forma y carácter fitting out the space and giving it an urban feel. In
a la calle. the compact city, it is up to facades to give form
and character to the street.
Se construye una escenografía de urgencia
que completa lo que insinúan los contrafuertes, The result is an emergency setting that
dejando ver en su fondo las huellas de la actividad completes what the buttresses insinuate, leaving
doméstica marcadas en la medianera. Esta visible all the traces of domestic activity that are
construcción de tres bóvedas y cuatro nichos imprinted on the party wall. The ensemble of
se ofrece al espacio público como una fachada three vaults and four niches offers itself to the
porosa, acompañada de un mínimo graderío. Es public as a porous facade with a few tiers. It is
una estructura inacabada y apropiable, un soporte deliberately unfinished and lends itself to being
escenográfico para la vida urbana. appropriated; a set design for urban life.
La intervención reconoce que la ciudad es fruto The intervention acknowledges that a city is the
de una construcción continuada sobre su propio result of ever-ongoing construction on its current
estrato y da relevancia a un conglomerado de stratum, and highlights a conglomerate of past
capas anteriores. Esta escenografía relata una layers. This stage set tells a dreamlike, symbolic
historia irreal, simbólica, que recalifica este espacio history while redefining an abandoned lot.
abandonado.
The main structures are executed with hollow
Las estructuras principales se definen con ladrillo bricks sealed with lime mortar. This was
hueco y junta de mortero de cal, adecuado para deemed the right technique for completing the
completar las paredes de carga y solucionar las loadbearing walls and adding a layer to the
bóvedas con una capa. Es también un material vaults. The material is also economical and
económico, de uso común y que permite emplear commonly used, so local workers could be
albañiles locales. El acero se reserva para el hired. Steel was reserved for the arch supports,
soporte de las bóvedas, los tirantes y el par de the crosspieces, and the pair of reinforcement
Can Sau. Escenografía de urgencia pilares de refuerzo. Los cristales serigrafiados y columns. The screenprinted glass panels and
Can Sau. Emergency Stage las intervenciones en los nichos, del artista visual
Quim Domene, son el fruto de una investigación
the artwork done in the niches, by the visual
artist Quim Domene, are the outcome of studies
para recuperar la memoria del importante papel conducted to revive and remember the important
que desempeñó el artesanado y el comercio en el role that crafts and trade played in building the
unparelld’arquitectes núcleo originario de la ciudad. original town centre.
Eduard Callís, Guillem Moliner La iglesia del Tura, confinada entre calles estrechas, The Tura church, squeezed between narrow
+ gana ahora un espacio público presidido por la streets, has gained a public space presided
puerta tapiada del antiguo templo del siglo XV. Lo by the bricked-up doorway of the 15th-century
Quim Domene, artista visual visual artist que fue un solar abandonado es ahora un espacio temple. What was once an empty lot is now
cívico que empieza a catalizar actividad. Es un paso a space for townspeople and a catalyst for
más para recolonizar la parte más degradada del activities. It is one more step in recolonising the
centro histórico. most decrepit part of the old town.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 69


Can Sau. Escenografía de urgencia
Can Sau. Emergency Stage

Situación Location
Can Sau. Valls Nous, 1
17800 Olot.. España

Arquitectos Architects
[unparelld’arquitectes]
Eduard Callís, Guillem Moliner
+
Quim Domene, artista visual visual artist

Colaboradores Team
Clàudia Calvet, Xevi Rodeja
Sara Palmada. Sergi Jiménez

Promotor Client
Ajuntament d’Olot

Consultores Consultants
Amaia López ∙ estructuras structures

Arquitecta técnica Quantity Surveyor


Gemma Planagumà

Empresa constructora Main Contractor


Construo Construccions Generals

Fases Stages
04.2018 – 08.2018 ∙ proyecto project
12.2018 – 03.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


30 200 €

Coste/m² Cost/m²
267 € /m²

Superficie construida Gross Area


113 m²

Fotografías Photographs
© José Hevia; Roger Serrat-Calvó;
Esteve Moner, 1904 | Arxiu Comarcal de la Garrotxa
| Col·lecció d’imatges de Josep M. Dou Camps

1 2 3 4

1. Can Sau antes de su derribo 2. Alineación de calle según planeamiento 3. Solar vacante después del derribo 4. Escenografía de urgencia

0 5 10 20m

0 5 10 20m

1 2 3 4

70 XV BEAU OBRAS / WORKS 71


0 2 5 10m

72 XV BEAU OBRAS / WORKS 73


0 1 2,5 5m

74 XV BEAU OBRAS / WORKS 75


76 XV BEAU OBRAS / WORKS 77
«Un vuelo matinal de palomas saluda “A morning flight of doves greets
a los sólidos muros que enseñan geometría al aire, the solid walls that teach geometry to the air,
y a todo el valle.» and to the whole valley.”
Viajes por Galicia, Alvaro Cunqueiro Travels through Galicia, Alvaro Cunqueiro

Geografía y paisaje. El Campo de Fútbol Geography and landscape. The A Gandareira


de A Gandareira se ubica en el límite del casco Football Stadium is located on the edge of the
urbano de la Villa de Bandeira, Concello de urban area of Villa de Bandeira-Concello de
Silleda, en ese espacio indefinido entre lo rural Silleda, in that vague space between rural and
y lo urbano, en esa geografía dispersa que tanto urban, the dispersion so characteristic of Galicia’s
caracteriza al hábitat gallego. geography.
Se trata de una pieza anónima, sin partida de An anonymous object, boasting no birth
nacimiento ni autor, inmersa en la atemporalidad certificate or author, immersed in the
del propio paisaje rural gallego, que a la vez timelessness of the Galician rural landscape
actúa de límite de una urbanidad que avanza while acting as the boundary of an urban world
irremisiblemente, si bien ahora en un that advances irretrievably, albeit now in a
desconcertado letargo. bewildered lethargy.
Equipamiento público. Construido para cubrir las A public facility. Erected to meet the needs of
necesidades de una modesta sociedad deportiva a modest local sport club that competes in
local, que compite en todas las categorías de fútbol all categories of regional grassroots football
base regional, se propone como un equipamiento leagues, it is a public facility – low-cost and
público de bajo coste y mínimo mantenimiento, low-maintenance – that tries to give the area
que trata de dotar de sentido al lugar para dotarlo some sense of place, some order and identity.
de orden e identidad. La geometría y la gravedad Geometry and gravity are the only tools used
como únicas herramientas para lograrlo. Verdadero to achieve this. A true monument – as Octavio
monumento, siguiendo la definición de Octavio Paz, Paz defined one – because it gives order and
ya que ordena y significa el espacio en el que se significance to the space it is part of. A firm,
inscribe. Una manera decidida y firme de postular la decisive way to poeticise the common spaces
poetización de los espacios y tiempos comunes de and times of the people of the region.
las gentes de la comarca.
Construction. Here we uphold architecture of
Construcción. Se plantea una arquitectura the kind that is objective and specific, that stays
objetiva, concreta, alejada de la inspiración, away from inspiration and self-expression, that by
de la autoexpresión, con la honestidad y la virtue of its very construction exalts the honesty
ética del material como valor, esto es, con su and the ethics inherent in the material; a highly
propia construcción; una arquitectura de gran carnal architecture, devoid of details, where
carnalidad, sin detalles, en la que los acabados finishes are derived from the actual construction
son consecuencia misma de los procesos processes; a necessarily realistic architecture,
constructivos; una arquitectura necesariamente with no aftertastes, alien to any manner
realista, sin resabios, ajena a todo fetichismo. of fetishism.
Apenas dos acciones de proyecto: la delimitación Just two stratagems: delimit the premises in
de un recinto siguiendo la medidas reglamentarias, simple compliance with regulatory measures,
y la ubicación de las gradas y los vestuarios en and put the stands and changing rooms in a
una pieza semienterrada de muros de hormigón in half-buried volume of concrete poured on the
situ, de gran inercia, en la que se apoya por simple site, with the high thermal inertia this provides,
gravedad una cubierta de vigas pretensadas en on which rests – through sheer gravity – a roof
«T» invertida. Una construcción absolutamente of prestressed beams forming an inverted T.
Campo de fútbol A Gandareira arquitrabada, un castillo de naipes en equilibrio A veritable architrave construction, a house
puro que quiere ser lugar. Un lugar donde jugar al of cards in pure balance that wants to be a real
A Gandareira Football Stadium fútbol sea una fiesta. place. A place where playing football is a party.

Abraham Castro Neira


Carlos Alberto Pita Abad

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 79


Campo de fútbol A Gandareira
A Gandareira Football Stadium

Situación Location
Lugar de Bandeira, Parroquia de Manduas
Concello de Silleda, Pontevedra. España

Arquitectos Architects
Abraham Castro Neira
Carlos Alberto Pita Abad

Colaboradores Team
Jose Carlos Iglesias Fernández
Xoán Manuel Pérez Lorenzo

Promotor / Propiedad Client


Concello de Silleda

Empresas consultoras Consultants


Francisco Carballo ∙ estructuras structures
Daniel Hermosilla | Grupo Rodiñas

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Mónica Balado

Empresa constructora Main Contractor


Construcciones Taboada y Ramos

Fases Stages
04.2015 ∙ proyecto básico base design
03.2017 ∙ proyecto de ejecución implementation project
10.2018 ∙ finalización de obra completion of works

Presupuesto total Budget


589 264,00 €

Coste/m² Cost/m²
248,63 € /m²

Superficie construida Gross Area


2370 m²
8415 m² + terreno de juego + playground

Fotografías Photographs
© Juan Rodríguez, Bandeira Sociedad Deportiva,
Diputación de Pontevedra

80 XV BEAU OBRAS / WORKS 81


82 XV BEAU OBRAS / WORKS 83
84 XV BEAU OBRAS / WORKS 85
86 XV BEAU OBRAS / WORKS 87
El proyecto se ubica en el interior del recinto Within the premises of the Bienaventurada
perimetral del Colegio Bienaventurada Virgen Virgen María de Las Irlandesas school (1964)
María las Irlandesas (1964), obra de los hermanos designed by brothers Barquín y Barón, the
Barquín y Barón. Se trataba de construir una aim was to build a preschool, ex novo, while
escuela infantil, así como solucionar algunas solving problems in classrooms that would
patologías de aulas preexistentes que formarían be part of it. The functional brief stipulated
parte de todo el conjunto. El programa funcional new-build classrooms beside a playground
se detalló en base a estas aulas de nueva and a winter yard (addressing climate and
construcción junto a un patio de juegos y a un weather conditions, and with the option of
patio de invierno (para solventar la climatología, using it for other activities), combined with the
permitiendo el desarrollo de otras actividades). refurbishment of three existing classrooms.
Por último, el programa se completaba con una
pequeña reforma y saneamiento de tres aulas By creating an elongated, street-like courtyard,
preexistentes. the project forms a new access zone that
also serves to separate the new construction
El proyecto crea un ámbito de acceso y de from the old school. Hence an organism
separación respecto del colegio preexistente al of classrooms and other spaces, a cluster of
plantear un patio alargado a modo de calle desde sorts, connects with the three old classrooms.
el que se accede al conjunto. Este organismo de The whole ensemble is organized around
aulas y espacios, una suerte de racimo, conecta a large old eucalyptus tree, an element
con las tres aulas originarias de la escuela infantil. contributing to the identity of the school’s
Todo el conjunto se organiza alrededor de un gran of the school’s courtyards.
eucalipto preexistente, elemento que contribuye a
la identidad de los espacios libres del colegio. The tree acts as a spatial marker and a
geometrical reference in arranging the
El árbol sirve, por tanto, como referencia espacial classrooms, which all face one other,
y de orden geométrico para la ordenación de las emphasizing the importance of the playground
aulas: todas se miran entre sí y ponen en valor el while highlighting the new building as an
espacio libre de juegos, al tiempo que acentúan education center complemented by outdoor
el espacio mismo como centro de educación space.
complementaria al aire libre.
The project’s objective is a strong union
La coexistencia de aulas, comunidad educativa of classrooms, educational community, and
y espacio libre es el objetivo de esta obra. open space.

Escuela infantil BVMI


BVMI Nursery School

MGM, Morales de Giles Arquitectos


(Sara de Giles, José Morales) y Rocío Casado

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 89


Escuela infantil BVMI
BVMI Nursery School

Situación Location
Calle Bami 30
Sevilla. España

Arquitectos Architects
MGM, Morales de Giles Arquitectos
(Sara de Giles, José Morales) y Rocío Casado

Cliente Client
Colegio Bienaventurada Virgen María
Irlandesas de Bami

Empresas consultoras Consultants


María de Lara Ruiz, Manuel Jesús Píriz Gil ∙ arquitectos
architects
Miguel Hernández Valencia ∙ estructuras structures
Ángel Luis León Rodríguez  ∙ instalaciones
mechanical, electric & plumbing services

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Francisco Sánchez Caballero

Empresa constructora Main Contractor


Serrot

Fases Stages
04.2016 ∙ concurso competition
01.2018 ∙ proyecto project
04.2018 – 01.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


890 000 €

Coste/m² Cost/m²
744,78 € /m²

Superficie construida Gross Area


1195 m²

Fotografías Photographs
© Jesús Granada

90 XV BEAU OBRAS / WORKS 91


92 XV BEAU OBRAS / WORKS 93
94 XV BEAU OBRAS / WORKS 95
96 XV BEAU OBRAS / WORKS 97
Al sur del municipio de Puig-reig se elevan los In the south of the municipality of Puig-reig stand
restos del castillo de Merola, datados a finales the remains of the Merola Castle, dating back
del siglo XIII y catalogados como BCIN (Bien to the late 13th century and listed as a BCIN
Cultural de Interés Nacional). Según las evidencias (Cultural Asset of National Interest). Because
y debido a los terremotos ocurridos en Cataluña of earthquakes that shook Catalonia in the 15th
en el siglo XV, solo queda en pie una de las dos century, the only remnant still in place is one of
caras de la torre de defensa, originalmente de the two faces of the watchtower, which originally
planta rectangular de 5 × 3,8 m y una altura had a rectangular floor plan measuring 5 x 3.8 m
de 14,8 m. El desprendimiento de una parte and rose 14.8 m. The detachment of part of its top
de su coronación en 2016 puso en alerta al in 2016 alerted Town Hall. There was a high risk
Ayuntamiento de Puig-reig. El alto riesgo of collapse, which would destroy the monument
de derribo, con la consecuente pérdida del altogether, and the municipal council saw that
monumento, hizo necesaria una intervención only an intervention could ensure the survival of
que garantizase la preservación de los restos the ruins and the restoration of the site for the
y recuperase la edificación para el municipio, townspeople and as an attraction for visitors.
impulsando un nuevo hito que fomentase su visita.
Two basic lines of intervention were pursued
Para conseguir los objetivos se plantearon to meet these aims: on the one hand, consolidate
dos líneas básicas de actuación: por un lado, the surviving remains; on the other, reinforce the
la consolidación de los restos que habían medieval structure. Reinforcement took the
pervivido; y, por otro, el refuerzo de la estructura form of a timber frame with 18 profiles of 14-cm
medieval. Para lograr este refuerzo se empleó square sections that follow the perimeter of the
una estructura de madera con 18 perfiles de original stone wall. Like scaffolding, it stabilized
sección cuadrada de 14 cm que resiguen el the existing construction, restored the original
perímetro del muro de piedra y que, a modo de massing, and reinstated its function as a
andamio, permite estabilizar estructuralmente el defensive lookout over the territory.
lienzo existente, recuperar la volumetría original y
restablecer su función como punto de observación The new structure took care of functional
y defensa del territorio. reinforcement and established a dialogue with
the old stone wall, asserting the intervention vis-
La nueva estructura resuelve los condicionantes à-vis the original. The long-gone foundation was
funcionales de refuerzo y establece un diálogo redone with lime concrete and two structures
con el muro de piedra preexistente, evidenciando were tied together with wooden profiles anchored
así la nueva intervención respecto la original. to the stone wall at 14 points.
Se recupera la cimentación desaparecida con
hormigón de cal y se atan las dos estructuras Stairs inserted inside led to the three original
mediante unos perfiles de madera anclados al circulation levels while facilitating future
lienzo de piedra en 14 puntos. maintenance of the monument.

La inserción de una escalera interior permite


acceder a los tres niveles originales de circulación
y al mismo tiempo facilitar el futuro mantenimiento
del monumento. El ascenso hasta el nivel superior
de la torre recupera un punto de vista que había
sido inaccesible desde el siglo XV.

Recuperación de la Torre de Merola


Merola Tower Reconstruction

Carles Enrich Studio

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 99


Recuperación de la Torre de Merola
Merola Tower Reconstruction

Situación Location
08692 Puig-reig, Barcelona. España

Arquitectos Architects
[Carles Enrich Studio]

Promotor Client
Servei de Patrimoni Arquitectònic Local
(Diputación de Barcelona)
Ayuntamiento de Puig-reig

Empresas consultoras Consultants


Brufau Cusó ∙ dirección ejecutiva executive management
MASAad ∙ estructuras structures

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


SGS Tecnos

Constructores Contractors
Rècop ∙ restauración restoration
Tallfusta ∙ estructura de madera timber structure

Fases Stages
01.2016 ∙ concurso competition
2016 – 2017 ∙ projecto project
11.2018 – 06.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


134 075,93 €

Coste/m² Cost/m²
4826,41 € /m²

Superficie construida Gross Area


40 m²

Fotografías Photographs
© Adrià Goula

100 XV BEAU OBRAS / WORKS 101


+12,98m

Nivel de circulación superior


+11,72m
+11,72m Observación
Nivel y defensa
de circulación superior
Observación y defensalevel
Top circulation
Observation and defence

+10,46m

+9,21m

+7,95m
+7,95m Nivel
Nivel de circulación
de circulación intermediointermedio

Middle circulation level

+6,70m

+5,44m

+4,18m

Nivel de circulación inferior


+2,93m
+2,93m
Acceso
Nivel torre inferior
de circulación
Acceso
Bottom torre circulation level
Tower access

+0,00m
0,00m Nivel
Nivel de cimentación
de cimentación

Foundation level

+0,00m
+0,00m +7,95m
+7,95m

+10,46m +10,46m +12,98m +12,98m

102 XV BEAU OBRAS / WORKS 103


+1
1,
72
m

+7
,95
m

+2
,93
m

104 XV BEAU OBRAS / WORKS 105


106 XV BEAU OBRAS / WORKS 107
La vivienda está ubicada en una parcela de The building rises on a steep plot in Miraflores,
fuerte pendiente en Miraflores, un pequeño a small rural hamlet belonging to the comarca
núcleo rural de la comarca de Muros formado por of Muros that features a few traditional stone
un conjunto de casas tradicionales de piedra y un houses and several horreos (Galician granaries)
elevado número de hórreos que en su día albergaban that in the heyday of corn plantations were used
y servían de secadero de las plantaciones de maíz. to store and dry crop. Initially it was composed
Originalmente se componía de dos volúmenes of two volumes attached to one another, in
adosados a partir del esquema tradicional de the traditional scheme of dwellings in Galicia,
vivienda gallega: los espacios principales eran las where the main spaces were the stables and
cuadras y la cocina, con el horno y la fresquera the kitchen, with the oven and the cold room
en piedra. Con el paso del tiempo, sin embargo, made of stone. Eventually a third volume was
se añadió un tercer volumen y se realizaron added, and a series of further modifications
una serie de modificaciones que desvirtuaron altogether distorted the original character of
su carácter primigenio. Los tres volúmenes se the construction. The three volumes adapted
adaptan a la pendiente, se protegen de los vientos to the slope, were protected against winds, and
y se cierran casi por completo a las imponentes were completely blind to the imposing views of
vistas de la ría de Muros, dando lugar a un interior the Muros estuary, which resulted in an interior
compartimentado de espacios reducidos y oscuros. much partitioned into small dark rooms.
La propuesta parte del entendimiento del lugar: In drawing up a project, the first order of the
la escala del núcleo rural, las preexistencias de la day was to understand the place. The scale
vivienda, la materialidad de la piedra, las vistas de of the rural core, preexisting elements, the
180º a la ría o el soleamiento son los parámetros material quality of the stone, the 180º views of
considerados al plantear la actuación. La idea de the estuary, and the sun factor were just some
proyecto busca resaltar su identidad, dignificando of the things to consider. The design sought to
lo preexistente y creando un espacio interior fluido highlight its identity, dignifying the preexisting
bañado por la luz y dirigido a las vistas. and creating a fluid interior space bathed in
light and pursuing views.
A pesar de carecer de cualquier tipo de protección
patrimonial, la primera decisión adoptada para la Despite the lack of heritage protection codes,
realización pasaba por mantener los volúmenes de the first decision was to keep the old stone
piedra originales en su forma, sustituyendo solo el volumes the way they were, replacing only the
tercer volumen añadido, debido a su escaso interés, later third volume – which was of little interest
por uno nuevo de hormigón, con el fin de completar – with a new one in concrete, to complete the
el conjunto edificado. Mientras que en las fachadas complex. While the original openings in
en piedra se han mantenido sus huecos originales, the stone facades were maintained, the new
en el nuevo volumen surgen grandes ventanales volume was given large windows overlooking
que se abren a las vistas de la ría y cuyas the estuary, positioned in such a way that they
posiciones se orientan para reflejar el uso en su reflect uses and reveal the dialogue being
interior y el diálogo con lo existente. La intervención engaged in with the preexisting. The
apuesta por un uso sincero de los materiales, intervention opts for a sincere use of materials,
limitado a mantener la piedra y a introducir el limiting itself to maintaining the stone and
hormigón visto y el zinc, que unifica las cubiertas. adding reinforced concrete and zinc to unify
the roofs.
El interior se plantea como un espacio fluido
en el que se transita por las distintas alturas y The interior is conceived as a fluid space in
estancias para disfrutar del carácter singular de which one can appreciate the unique nature
cada uno de sus espacios. El juego con la escala, of each room while walking through different
las conexiones visuales y la luz consiguen crear levels and rooms. Playing with scale, visual
un sistema espacial continuo que vertebra la connections, and light results in a system
experiencia espacial de la vivienda. La madera, that structures the domestic space. A single
pino gallego, como único material que unifica material, local pinewood, unifies the interior and
Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores todo el interior, proporciona la calidez requerida y gives the necessary warm feel, reinforcing the
refuerza la idea de la nueva vivienda: un hogar.
Renovation of a Single-family House in Miraflores paramount idea for the new house: home.

fuertes-penedo arquitectos
Óscar Fuertes Dopico, Iago Fernández Penedo

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 109


Rehabilitación de vivienda unifamiliar en Miraflores
Renovation of a single-family house in Miraflores

Situación Location
Lugar de Miraflores 7, Concello de Muros
15250 A Coruña. España

Arquitectos Architects
[fuertes-penedo arquitectos]
Óscar Fuertes Dopico
Iago Fernández Penedo

Colaboradores Team
Jorge Fernández Alonso

Cliente Client
Privado Private

Empresas consultoras Consultants


Suárez y García a2 ∙ estructuras structures

Arquitecta técnica Quantity Surveyor


Carmen Lousame López

Empresa constructora Main Contractor


Abaco CR

Fases del proyecto Stages


2016 ∙ proyecto project
08.2017 – 09.2018 ∙ construcción building works

Presupuesto total Budget


263 268,00 €

Coste/m² Cost/m²
1202,14 € /m²

Superficie construida Gross Area


219 m²

Fotografías Photographs
© Héctor Santos-Diez

110 XV BEAU OBRAS / WORKS 111


112 XV BEAU OBRAS / WORKS 113
114 XV BEAU OBRAS / WORKS 115
116 XV BEAU OBRAS / WORKS 117
Senda Barrios-Río en la Vega Baja de Toledo Barrios-Río Path in Toledo’s Vega Baja

La senda de las moreras se encuentra en la Vega There is path of mulberry trees in Toledo’s
Baja de Toledo. Un vacío de disputa entre el Vega Baja – a void caught between speculative
hiperdesarrollismo especulativo y el inmovilismo hyperdevelopment and historicist immobilism, in
historicista, en la rica llanura productiva que the richly fertile plain that the Tagus River snakes
serpentea el Tajo, donde lo natural abraza las through, where nature embraces the stone walls
fábricas de las murallas de la ciudad en lo alto. of the city on high.
Tras paralizarse el crecimiento en ensanche de When a project to build a grid of 1,800 dwellings
1800 viviendas previsto allí a inicios del 2000 was halted by the appearance of important
por la aparición de unos importantes restos archaeological remains, the site was placed
arqueológicos, el lugar derivó hacia su protección under administrative protection and fenced off.
administrativa y vallado. Su secular carácter abierto Secular, open, and passable, it degenerated into a
y transitable degeneró en un vacío estigmatizado void bearing the stigma of urban pessimism and
de pesimismo urbano, abandono y frontera neglect, a border between outlying areas of the
entre los barrios de la Vega Baja y el campus Vega Baja neighborhoods, the Fábrica de Armas
universitario de la Fábrica de Armas, la ribera del university campus, the Tagus riverbanks, and the
Tajo y el barrio de San Pedro el Verde. San Pedro el Verde neighborhood.
El proyecto es un camino de tierra, una alineación The site is a dirt road – with a clear alignment of
precisa de moreras que une el territorio artificial mulberry trees – that links the artificial territory
de la ciudad y el río. La morera ha sido utilizada of the city to the river. Mulberry trees have
tradicionalmente como árbol ornamental en traditionally been used for their ornamental
las vegas de los ríos y ha estado vinculada a la value on the flood plain of the Tagus, and were
producción de seda para surtir a las fábricas de associated with the production of silk for the
la ciudad en el siglo XVIII. Todavía hoy existen city’s factories in the 18th century. Lines of
alineaciones de moreras en el ámbito del río mulberry trees can still be found along the river
Tajo y su vega. La senda suprime las inoperantes and the surrounding meadows. The path puts
vallas, cruza el lugar, protege los restos, recupera an end to the inoperative fences, crosses the
la memoria de sendas periurbanas asociadas place, protects the archaeological remains,
a la producción de seda y devuelve el vacío, el revives the memory of peri-urban trails that
paisaje natural, a la ciudadanía. El talud asimétrico served the silkmaking industry, and gives the
eleva el camino y el plano de visión sobre los void, the natural landscape, back to citizens.
restos arqueológicos. Se construye con las The asymmetrical cross-section raises the path
mismas terreras de la excavación arqueológica en and the sightline over the remains. And the
diferentes capas para sostener, proteger, drenar, path is laid using the same earth that was dug
alzar y caminar. out during the excavation. This is done in several
layers so that the path can sustain, protect, drain,
El modelo que propone la senda es la sustitución elevate, and be trod on.
de los estándares de urbanización por modelos
más sensibles al paraje en el que se asienta: For the building of the path, urbanization
la naturalización de la ciudad. La alineación de standards gave way to models which were more
moreras pronto se confundirá con cualquiera de sensitive to place, the aim being to naturalize
los caminos históricos que surcan esta ciudad, the city. The line of mulberry trees will soon be
fundiéndose su fronda con la red vegetal que confused with any of the city’s other historical
ordena el paisaje de la Vega. trails, their leaves fusing with the foliage of the
whole Vega landscape. The path fills with hikers
La calle —el camino— ahora está llena de relishing the sun in winter and the shade in
Desurbanizar ciudad. Un camino de sol y sombra paseantes al sol del invierno y sombra del verano,
revelando que el orden natural tiene un enorme
summer, showing the natural order’s capacity
to improve the quality of people’s lives and play
De-urbanising the City: A Path of Sun and Shade potencial en la calidad de vida y en el proyecto a role in making cities simpler, more respectful
de una ciudad más austera, respetuosa con la towards nature, and more solidary, social, and
naturaleza, solidaria, social y sensata. sensible.
Ignacio Álvarez-Ahedo, Javier Bernalte Patón, Un nuevo camino en una antigua ciudad. A new path in an old city.
Josefa Blanco de Paz, José Ramón González de la Cal,
María Dolores Sánchez Moya

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 119


Desurbanizar ciudad. Un camino de sol y sombra
Senda Barrios-Río en la Vega Baja de Toledo
De-urbanising the City: A Path of Sun and Shade
Barrios-Río Path in Toledo’s Vega Baja

Situación Location
Avenida Mas del Rivero s/n
Toledo. España

Arquitectos Architects
Ignacio Álvarez-Ahedo
Javier Bernalte Patón
Josefa Blanco de Paz
José Ramón González de la Cal
María Dolores Sánchez Moya

Colaboradores Team
Rosa María García-Cervigón ∙ arquitecta architect
Estefanía Solana Núñez ∙ arquitecta architect
Juan Ramón Alfaro Alfaro ∙ arquitecto architect
Javier Longobardo Gómez-Calcerrada 
∙ fotografías / photographs
Nuria Molina ∙ arquitecta municipal town architect

Promotor / Propiedad Client / Owner


Ayuntamiento de Toledo

Empresas consultoras Consultants


De la Cal y Balmori ingeniería
Global Arqueología

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


José Manuel Sánchez Castillo

Empresa constructora Main Contractor


Entorno obras y servicios

Fases de proyecto Stages


09.2018 – 12.2018 ∙ proyecto project
02.2019 – 01.2020 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


290 898,96 €

Coste/m² Cost/m²
17,02 € /m²

Superficie construida Gross Area


17 087,1 m²

Fotografías Photographs
© Javier Longobardo Gómez-Calcerrada

120 XV BEAU OBRAS / WORKS 121


122 XV BEAU OBRAS / WORKS 123
124 XV BEAU OBRAS / WORKS 125
126 XV BEAU OBRAS / WORKS 127
El tejido urbano del centro de Córdoba se compone The center of Córdoba is a dense fabric of city
de manzanas densas, caladas por infinidad de blocks drilled by an infinity of patios that gives
patios que confieren a este lugar el carácter de un the place the character of something largely
espacio nunca del todo conocido. Al adentrarnos unknowable. When we enter this realm, we find
en el interior de este parcelario, encontramos una an amalgam of constructions from different
amalgama de construcciones de épocas diversas eras, where masses and voids alternate to
donde lleno y vacío se alternan para dotar de luz, provide light, air, and privacy. This world of
aire y privacidad al interior. Este territorio de luces lights and shadows is created by a sequence
y sombras queda articulado por toda la colección of transition spaces which are key to the
de espacios intermedios que nutren el acervo architectural heritage of southern Spain. Alleys,
arquitectónico meridional: adarves, zaguanes, foyers, passageways, corridors, patios, galleries,
pasajes, corredores, patios, galerías, solanas y, sunrooms, and, finally, the fragmented landscape
finalmente, el paisaje fragmentado de las cubiertas, of rooftops form a network of empty spaces
componen una red de espacios vaciados que injected into the dense town, giving continuity to
se intercalan en la densidad urbana, y ofrecen a public space that ultimately enters the heart of
continuidad a un espacio público que acaba por the block.
adentrarse en el corazón edificado.
This is the context surrounding the project
En este contexto proyectamos la ampliación de to enlarge office space within a three-floor
unas oficinas situadas en una vivienda de tres residential building. We were to create three
plantas. Pensamos que la incorporación de tres new office units – two on the ground floor,
nuevos locales, dos en planta baja y uno en la and one upstairs – and wanted to execute
planta superior, debía suceder sin que apenas the intervention in such a way that the
percibiésemos el tránsito entre un ámbito y otro. transition from one area to another would be
Planteamos la intervención intentando dibujar imperceptible. With this in mind, we tried to
sin levantar el lápiz del papel, definiendo un draw without lifting pencil from paper, and what
espacio continuo que desde las oficinas originales appeared was a space starting at the original
serpentease por el interior de la manzana office, uninterruptedly snaking its way through
atravesando patios, internándose en la densidad the innards of the block, crossing patios, drilling
edificada y ahuecándose cuando fuese preciso the dense built mass where necessary, and
hasta alcanzar la cubierta. Para subrayar esta reaching the roof. To emphasize the continuum,
condición continua del espacio optamos porque we opted to make the floors, ceilings, and
pavimento, techo y revestimiento exterior se exterior skins uniform throughout. The floor of
prolongasen a lo largo de la intervención. Un suelo polished concrete – raised and equipped with
de hormigón fratasado, elevado y calefactado heating – extends through indoor and outdoor
atraviesa espacios interiores y exteriores; el techo spaces; the ceiling is an acoustic surface of
se resuelve con un panel acústico de listones wooden slats inserted into the original concrete
de madera inserto entre la estructura original de structure, which then takes on a new level of
hormigón, que adquiere una nueva expresividad expression; and where the volume of the new
al quedar enmarcada por este; por último, cuando workspace ‘steps’ outdoors to meet the original
el volumen del nuevo espacio sale al exterior para office at several levels, it clads itself in sheets
encontrarse con la oficina original en sus diversas of galvanized steel and displays the fact that
cotas, se reviste de planchas de acero galvanizado it is support-free, as if to emphasize that it is
y se dispone sin apoyos, subrayando así su in autonomous entity amid preexisting voids.
condición de artefacto autónomo entre los vacíos The furniture pieces, the acoustic ceiling’s role
existentes. Las piezas de mobiliario, los ámbitos de as marker, and the cross ventilation provided
techo acústico y las ventilaciones cruzadas a partir by the courtyards all combine to organize the
de los patios acotan sin divisiones los lugares de workplaces without physical divisions, giving a
trabajo, y matizan la diafanidad de la planta. nuance to the open plan.
La intervención procura subrayar los conceptos de The project seeks to highlight the concepts
transparencia, secuencia y gradiente propios de las of transparency, sequence, and variation that
Oficina en el interior de una manzana articulaciones tradicionales de los centros extensos traditionally characterize transition spaces in
Office within a City Block y abigarrados de las ciudades históricas del sur, sin the cluttered old quarters of southern Spanish
perder de vista la voluntad de coser los espacios cities, without losing sight of the desire to seam
disponibles para la ampliación, fragmentados e spaces available for enlargement, which are
Sol89 independientes en un primer momento, y continuos fragmented and independent at the outset, but
y articulados tras la ejecución del proyecto. El unobstructed and unified afterwards. Hence
María González, Juanjo López de la Cruz espacio, en forma de aire y de luz, penetra así the new workspace, in the form of air and light,
en la masa edificada como una materia continua penetrates the built mass like flowing matter
que pertenece a toda la ciudad y que queda belonging to the city at large while nestling
domesticada en el interior de la manzana. within a city block.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 129


Oficina en el interior de una manzana
Office within a City Block

Situación Location
Calle Lucano 13
Córdoba. España

Arquitectos Architects
[Sol89]
María González
Juanjo López de la Cruz

Colaboradores Team
Elena González Gracia ∙ arquitecta architect
Rosa Gallardo Parralo ∙ arquitecta architect

Promotor / Propiedad Client / Owner


Federico Huber

Empresas consultoras Consultants


Miguel Sibón, Alejandro Cabanas
instalaciones mechanical, electric & plumbing services

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


José Luis Luque

Empresa constructora Main Contractor


Construcciones Antonio Luque Fernández

Fases Stages
2017 ∙ concurso competition
10.2018 – 09.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


254 621,15 €

Coste/m² Cost/m²
1018,48 € /m²

Superficie construida Gross Area


250 m²

Fotografías Photographs
© Fernando Alda

130 XV BEAU OBRAS / WORKS 131


132 XV BEAU OBRAS / WORKS 133
134 XV BEAU OBRAS / WORKS 135
136 XV BEAU OBRAS / WORKS 137
Una casa unifamiliar aislada A detached one-family house

La casa patio. El patio forma parte de la tradición The patio-house. The courtyard, or patio,
arquitectónica mediterránea. El proyecto no is part of Mediterranean architectural tradition,
hace más que continuar esta tradición. La a tradition which this project simply continues.
casa se organiza alrededor de una clastra, un The house surrounds a clastra, a descendant
patio heredero de los pretéritos impluvium romanos, of the Roman impluvium and cousin to the
hermano de los claustros de las possesió o de possesió and the 19th-century patios of the
los patios decimonónicos del centro de Palma. heart of Palma. The patio performs a climate
El patio es un elemento de control climático. El patio control function while being a spot in which to
es espacio de encuentro y estar. Todas estas stop, linger, and socialize. Patio-houses tend
construcciones tienen una planta aproximadamente to have a square-shaped floorplan, but not
cuadrada, pero no del todo. Todas ellas se muestran quite. All cut a figure, to the onlooker outside,
al exterior casi como fortificaciones de un perímetro as impenetrable fortifications of a perimetral
murario, impenetrables. En cambio, al interior son wall. But the interiors present a surprising and
sorprendentes. En estos patios la diversidad espacial fascinating diversity of elements. Porches, vine
es fascinante: porches, parrales y galerías acompañan arbours, and galleries accompany the patios.
a los propios patios. Así es también en Can Jaime Can Jaime i n’Isabelle seeks to fall under this
i n’Isabelle. Un proyecto que pretende formar parte de tradition, continue it.
esta tradición, que quiere continuar con ella.
Integration between landscape and house.
Integración entre paisaje y casa. El proyecto presta The project pays special attention to how the
especial atención a la integración paisajística de la house blends with the landscape. The building
casa. La casa se adapta a la topografía del terreno. adapts to the topography of the site, which
La parcela tiene una fuerte pendiente descendente slopes down steeply southward. One enters
en dirección sur y la calle de acceso en su lado the property from the north street. The south
norte. Las vistas hacia el sur son inmejorables y views are hard to beat. The street here is at
la calle está elevada respecto a la parcela. Es por a higher level than the plot, so the house is
este motivo que la casa se incrusta en el terreno embedded in the ground and goes unnoticed.
con tal de pasar desapercibida. La casa no se It does not come across as a building, but as
muestra como edificación, sino que se integra en el a landscape. The roof is a green roof of herbs
paisaje, se convierte en paisaje. Así, su cubierta no and native shrubs. The idea is to make the
puede ser más que vegetal, de hierbas y arbustos house adapt to the topography, melt in the
autóctonos. No destacar, adaptarse a la topografía, landscape, become part of the landscape, be
diluirse en el paisaje, formar parte del paisaje, ser the landscape.
paisaje, son las premisas principales.
Use of local resources. The project uses local
Utilización de recursos locales. Se utilizan recursos resources, natural and human alike. Natural
locales tanto naturales como humanos. Naturales, refers to materials, but also to construction
como los materiales, pero también estrategias strategies that harness the inertia of materials,
de construcción basadas en la alta inercia o en or cross ventilation techniques that let the
técnicas de ventilación cruzada que permitan al embat, or sea breeze, flow through the rooms
embat, la brisa marina, atravesar las estancias and exit through the patio. As for the materials,
y salir por el patio. En cuanto a los materiales, here, too, priority is given to tapping local,
también se procura la utilización de recursos even ultra-local resources, such as pieces
locales o incluso ultralocales, como la piedra of stone left over from the digging process.
residual procedente de la excavación: los muros The boundary walls are made of cyclopean
perimetrales son de hormigón ciclópeo, construidos concrete, built with stone extracted from the
con piedra extraída del terreno. Y si los muros ground. And whereas the outer walls are
exteriores son de piedra, los interiores son de built with stone, the inner ones are made of
tierra, de ladrillo procedente de la propia isla. earth, of brick obtained from the island itself.
También se aprovechan los recursos humanos, The human resources used are local as well,
Can Jaime i n’Isabelle como la red de artesanos y sus conocimientos. including the guild of artisans and all the know-
Y se tiende a la perfecta imperfección de las cosas how they offer. There is a clear preference for
hechas a mano. La casa no quiere ser un volumen the perfect imperfection of handcrafted things.
TEd’A arquitectes inmaculado y reluciente, no quiere ser falsamente The house does not want to be a gleaming,
joven, no quiere ser contemplada pasivamente. La immaculate object to behold passively. It does
Irene Pérez, Jaume Mayol casa quiere tener texturas y arrugas, quiere ser not pretend to be young. It wants textures
capaz de absorber la pátina del tiempo, quiere and wrinkles. It wants to be able to take on
ser vivida activamente, tal y como pasa con las the patina of time, be lived in actively, like
construcciones tradicionales. traditional buildings.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 139


Can Jaime i n’Isabelle

Situación Location
Calle Llampúdol, 1
Puntiró, Palma. España

Arquitectos Architects
[TEd’A arquitectes]
Irene Pérez
Jaume Mayol

Colaboradores Team
Toni Ramis ∙ arquitecto architect
Tomeu Mateu ∙ arquitecto architect

Promotor / Propiedad Client / Owner


Jaime Estela + Isabelle Abermann

Empresas consultoras Consultants


Sergi Altarriba ∙ estructuras structures

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Luis Rivas Solanas

Empresa constructora Main Contractor


Contratas y Obras | Arcadi Pla | Garcia Riera

Fases Stages
2011 – 2013 ∙ concurso competition
2014 – 2018 ∙ obra building works

Finalización de obra Completion


10.2018

Presupuesto total Budget


540 000 €

Coste/m² Cost/m²
1660 € /m²

Superficie construida Gross Area


325 m²

Fotografías Photographs
© Luís Díaz Díaz

0 10

140 XV BEAU OBRAS / WORKS 141


0 5

0 5

142 XV BEAU OBRAS / WORKS 143


144 XV BEAU OBRAS / WORKS 145
146 XV BEAU OBRAS / WORKS 147
85 viviendas, 543 espacios y 2172 esquinas 85 dwellings, 543 spaces, 2172 corners

Para los 10.000 m2 de superficie edificada del For the 10,000 m2 of built surface area of the new
nuevo edificio ubicado en Cornellà de Llobregat, building in Cornellà de Llobregat (Barcelona),
que consta de 85 viviendas sociales distribuidas consisting of 85 social housing units laid out on
en 5 alturas, se han utilizado un total de 8300 m2 five levels, a total of 8,300 m2 of zero kilometre
de madera KM0 procedente del País Vasco. timber from the Basque Country has been used.
El diseño de una matriz de habitaciones que The design of this new residential building presents
se comunican entre sí y el uso de la madera en a matrix of interconnected rooms, the use of
favor de las posibilidades de industrialización timber in harnessing the potential of industrialized
del edificio, junto a la mejora de la calidad de la elements, improved construction, and a major
construcción y la notable reducción de sus plazos reduction of execution time and CO2 emissions.
de ejecución y las emisiones de CO2, son los
ejes de este nuevo edificio de viviendas. The building is organized around a courtyard
that connects with a sequence of intermediate
La edificación se organiza alrededor de un patio que spaces. On the ground floor, a porch facing
articula una secuencia de espacios intermedios. En the city precedes the doorway of the building
planta baja, un pórtico abierto a la ciudad anticipa and serves as a filter between the public space
la entrada al edificio y filtra la relación entre el and the courtyard, which acts as a small plaza
espacio público y el patio vecinal, que actúa como for the community of residents. Four vertical
una pequeña plaza para la comunidad. En lugar circulation shafts are placed at the four corners
de entrar directa e independientemente desde la of the courtyard. In this way, instead of going into
fachada exterior a cada vestíbulo, los cuatro núcleos separate lobbies, arriving residents converge
de comunicación vertical se sitúan en las cuatro and interact in the single courtyard-plaza. From
esquinas del patio, de manera que todos los vecinos a gender perspective, this also provides a
confluyen y se encuentran en el patio-plaza, un greater degree of safety. The residents go up the
espacio seguro desde la perspectiva de género. Se mentioned shaft and finally reach their apartments
accede a las viviendas a través del núcleo y de las through the private terraces that make up the ring
terrazas privadas que conforman la corona exterior of outdoor spaces overlooking the courtyard.
que vuelca al patio.
There are 114 spaces per floor, all of similar
El edificio se organiza en 114 espacios por planta dimensions, and the scheme does away with
de dimensiones semejantes, en los que se eliminan corridors both private and communal, maximizing
pasillos tanto privados como comunitarios para floor space. The servant spaces are arranged
obtener el máximo aprovechamiento. Los espacios in the central ring, while the rest of the rooms –
servidores se disponen en el anillo central, undifferentiated in purpose and size (about 13 m2)
mientras que el resto de habitaciones de uso y – are laid out along the facade. Another terrace in
tamaño indiferenciado, de unos 13 m2, discurren en the outer ring completes the spatial sequence: a
fachada. Otra terraza en la corona exterior completa row of spaces interconnected by large openings,
la secuencia espacial, el enfilade de espacios admitting fresh air, looks, and movement.
interconectados por grandes aberturas permeables
al aire, la mirada y el paso. The 85 dwellings are arranged in four groups, for
a total of 18 per floor. Four or five homes are laid
Las 85 viviendas se distribuyen en cuatro out around the vertical circulation core, ensuring
agrupaciones y un total de 18 apartamentos por that all the typologies are cross-ventilated and
planta. Alrededor del núcleo se articulan cuatro o face two directions. The apartments consist of
cinco viviendas, de manera que todas las tipologías five, six, or seven modules, depending on whether
tienen ventilación cruzada y doble orientación. Las they have two or three bedrooms. The inclusive,
viviendas constan entre cinco, seis o siete módulos, open-plan kitchen is located at the centre, thus
según sean de dos o de tres habitaciones. La cocina, taking on the distribution function of the absent
Viviendas sociales en Cornellà abierta e inclusiva, se sitúa en la habitación central, corridor while keeping housework visible and
actuando como pieza distribuidora en sustitución de discouraging typical gender roles. The size of
Social Housing in Cornellà los pasillos; a la vez, favorece visibilizar el trabajo the rooms, in addition to ensuring a degree of
doméstico y evitar roles de género. La dimensión de flexibility based on non-specification of uses and
las habitaciones, además de ofrecer una flexibilidad functions, establishes an optimal structural bay for
Peris + Toral arquitectes basada en lo inconcreto de su uso, establece una the wooden structure. To guarantee the economic
Marta Peris Eugenio, José Manuel Toral Fernández crujía estructural óptima para la estructura de
madera. Al tratarse de viviendas sociales se ha
feasibility required of social housing, the volume
of wood required per square metre of construction
optimizado el volumen de madera necesario hasta has been optimized, representing 0.24 m3 per
lograr 0,24 m3 / m2 de superficie construida. square metre of built surface area.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 149


Viviendas sociales en Cornellà
Social Housing in Cornellà

Situación Location
Calle República Argentina 21, Cornellà de Llobregat
Barcelona. España

Arquitectos Architects
[Peris + Toral arquitectes]
Marta Peris Eugenio
José Manuel Toral Fernández

Promotor / Propiedad Client / Owner


IMPSOL | Institut Metropolità de Promoció
de Sòl i Gestió Patrimonial

Empresas consultoras Consultants


L3J Tècnics Associats: Jaume Pastor Costa
ingeniería engineering
Bernúz Fernández Arquitectes: Manel Fernández Pérez,
Meri Blanco ∙ estructuras structures
Societat Orgànica: Albert Sagrera, Luca Volpi  
asesoramiento ambiental environmental consulting
Àurea acústica: Sergi Soler ∙ acustica acoustics

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Joan March Raurell

Empresa constructora Main Contractor


Vías y construcciones

Fases Stages
05.2017 ∙ concurso competition
07.2018 ∙ proyecto project
12.2020 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


9 243 697,40 €

Coste/m² Cost/m²
721 € /m²

Superficie construida Gross Area


12 815 m²

Fotografías Photographs
© José Hevia

150 XV BEAU OBRAS / WORKS 151


152 XV BEAU OBRAS / WORKS 153
154 XV BEAU OBRAS / WORKS 155
156 XV BEAU OBRAS / WORKS 157
La propuesta para el nuevo edificio de la Universidad The scheme for the new building at Torcuato
Torcuato Di Tella se presenta como una organización Di Tella University shows a rigorously open
rigurosamente abierta que integra la diversidad del organization that integrates the diversity of the
campus en un único sistema espacial y estructural. campus into a single spatial and structural system.
El predio contiene particulares ritmos y secuencias: The campus presents particular rhythms and
por un lado, el gran volumen sobre la Avenida sequences: on the one hand, the large volume
Figueroa Alcorta con su grilla de imponentes on Avenida Figueroa Alcorta, with its grid of
columnas y capiteles; por otro, los galpones con su imposing columns and capitals; on the other,
serie de pórticos y ménsulas. La propuesta conjuga the sheds with their series of frames and
ambos órdenes y propone un sistema modular, cantilevers. The proposal combines both orders
integrado en el claustro de su emplazamiento. and proposes a modular system integrated into
the cloister.
La tectónica se convierte en la base para lograr una
expresividad austera pero multifacética. En sentido Tectonics becomes the base matrix for an
ascendente, presenta una organización tripartita en austere but multifaceted expressivity. As it rises,
la que cada parte suma una planta a la anterior, al the building presents a tripartite organization in
tiempo que el número de apoyos estructurales se which each part adds a floor, while the number
triplica y se duplica, sucesivamente, en respuesta a of structural supports triples and doubles,
las necesidades espaciales de los usos requeridos successively, in response to the spatial needs
en cada nivel, y otorgando así una creciente of the uses required on each level, making the
esbeltez al conjunto. ensemble increasingly slender.
El edificio se aligera a medida que se aproxima al The building becomes lighter closer to the
suelo para favorecer la transparencia en el sentido ground, enhancing transparency in the
transversal, entre el patio y la calle, mientras que transversal direction, between the courtyard
se solidifica a medida que va despegándose en and the street, and more solid as it detaches
correspondencia con la organización longitudinal itself from the ground, in correspondence
de los interiores. with the longitudinal organization of the interiors.
En favor de un doble propósito de especificidad To come up with a space that is specific and
y versatilidad espacial, la estructura acompaña al versatile at the same time, the structure follows
programa sin volverse prescriptivamente funcional; the program without becoming prescriptively
junto a las instalaciones, ocupa el perímetro del funcionalist, and beside the services, it takes
edificio para liberar la planta, a la que modula y up the building’s perimeter, freeing up the
afecta con su repetición: mientras que la estructura floor plan, but modulating it and influencing its
va perdiendo dimensión por la reducción de cargas scale of repetition. While the structure loses
soportadas al ascender, las instalaciones pierden dimension because the loads get lighter higher
dimensión por la reducción de sus conductos a up, the services lose dimension because there
medida que se desciende. La envolvente presenta, are fewer ducts lower down. So the facade
de este modo, un espesor que otorga a la vez presents a thickness that confers rationality and
racionalidad y apertura. openness at the same time.
La firme serenidad organizativa que resulta de The firm organizational serenity that comes
asumir y armonizar ritmos disímiles, desde la from embedding and matching dissimilar
totalidad del campus hasta la definición de los rhythms, from the campus as a whole to the
interiores, caracteriza al nuevo edificio y al tiempo definition of the interiors, characterizes the
le confiere de capacidad integradora dentro del new building and enables it to blend into the
Universidad Torcuato Di Tella conjunto del que forma parte. campus it is part of.
Edificio Sáenz Valiente
Torcuato Di Tella University
Sáenz Valiente Building

Josep Ferrando Architecture


Josep Ferrando Bramona
+ David Recio Muniesa · arquitecto asociado associate architect

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 159


Universidad Torcuato Di Tella
Edificio Sáenz Valiente
Torcuato Di Tella University
Sáenz Valiente Building

Situación Location
Avenida Juan Pablo Sáenz Valiente 1010
CABA – Buenos Aires. Argentina

Arquitectos Architects
[Josep Ferrando Architecture]
Josep Ferrando Bramona ∙ arquitecto architect
David Recio Muniesa ∙ arquitecto asociado associate architect

Colaboradores Team
J. Marcos Feijoo ∙ arquitecto colaborador collaborating architect
Miquel Rodríguez XMADE ∙ envolvente building enclosure
Roberto Alfie ∙ estructuras structures
Nicole Michel Estudio GF SA ∙ sustentabilidad sustainability
Andrés Rodríguez ∙ termomecánica thermomechanics
Edgardo Sequeyra ∙ electricidad electricity
Ramon Subirà ∙ paisajismo landscaping
Delia Dubra ∙ iluminación lighting
Martín Felgueras ∙ incendios fire control
Jorge Labonia ∙ sanitaria y gas plumbing and gas
WSDG ∙ acústica acoustics
Claudio Sesín ∙ normativa building code
Hernán Langé ∙ voz y datos voice and data
Hernán Tucci DAKNO ∙ fachada facade
Pep Batlle, Ilaria Caprioli, Joan Casas, Judit Coma, Bia Coimbra,
Victoria Della Chiesa, Roger Escorihuela, Lucía Iglesias,
Stefan Kasmanhuber, Taegweon Kim, Malina Lambrache,
Victoria Nicolich, Macarena Parnakian, Goun Park, Daniele Russo,
Máximo Sánchez, Arnau Sumalla, Adina Verenciuc, Melanie Welzel,
Federico de Zatarain ∙ arquitectura architecture

Promotor / Propiedad Client / Owner


Universidad Torcuato di Tella

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


SGS Tecnos

Empresa constructora Main Contractor


Kralicek – Obras Civiles

Fases Stages
04.2016 ∙ concurso competition
06.2017 – 03.2017 ∙ proyecto project
01/08/2017 – 22/03/2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


8 667 000 €

Coste/m² Cost/m²
541 € /m²

Superficie construida Gross Area


16 000 m²

Fotografías Photographs
© Federico Cairoli

160 XV BEAU OBRAS / WORKS 161


162 XV BEAU OBRAS / WORKS 163
164 XV BEAU OBRAS / WORKS 165
166 XV BEAU OBRAS / WORKS 167
Un vinicultor del Priorat necesitaba una nueva A vintner of the Priorat region needed a new
bodega que implantaría en el corazón del pueblo winery in the heart of the village of Gratallops.
de Gratallops. El principal reto consistía en que el The main challenge was to make the building
edificio contribuyera a la elaboración biodinámica itself, through passive strategies, participate in
de los vinos a partir de principios pasivos. the biodynamic winemaking process.
La parcela presenta una geometría en ‘L’ y está The plot is an L surrounded by a typical old-town-
rodeada por una trama típica de centro histórico center fabric but for the church, which lords over
—a excepción de la iglesia, cuya presencia es the area, defining it. Within the plot, a tall irregular
dominante— que define el carácter del contexto. stone wall, formerly part of a handball court, is a
En el interior de la parcela, un alto muro de boundary between properties. The geometry of
piedra de trazado irregular, antigua pista de this dividing wall and its amalgamation of stones,
un frontón, hace de límite entre vecinos. La ceramic screeds, and plaster remains were taken
geometría, la amalgama de piedras, los recrecidos as the starting point for the project.
cerámicos y los restos de enlucido hacen de
este muro medianero un punto de partida para Applying urban regulations in force while aiming
el proyecto. for the maximum volume possible led to creating
two distinct zones: a regular mass, where actual
Al aplicar las regulaciones urbanísticas y con el winemaking takes place, with its rectangular
objetivo de lograr una sala con el máximo volumen floor and its width and height stretched as
posible, se crearon dos ámbitos diferenciados: un much as allowed; and the remaining space, a
gran cuerpo regular, la nave, de planta rectangular Z-shaped passageway, which absorbs the areas
y máxima anchura y altura, en la que se ubica la surrounding the production block. This inner lane,
producción; y el espacio restante, el pasaje, en which follows the line of the old stone party wall,
forma de ‘Z’, que recoge los espacios que rodean is an extension of the town’s public space, gives
la nave y, como una calle interior, se extiende access to the premises, and serves as a visitor
siguiendo el muro medianero de piedra. Este reception area, a circulation element, and a tasting
ámbito, una continuación del espacio público, da room all at once.
acceso al recinto y sirve como recibidor, ámbito de
circulación y zona de catas. The production pavilion is the most important part,
and the most demanding in terms of hygrothermal
La nave es el espacio central de la bodega y el stability. Its triple height does much to stratify air,
más exigente en lo que respecta a su estabilidad so heat rises high, far from the barrels. The load-
higrotérmica. Su triple altura favorece la bearing brick walls, as much as 1.75 m thick in
estratificación del aire caliente en la parte alta, several layers, form pockets of circulating air that
lejos de las tinas. Los muros cerámicos de carga, help keep the place cool. The roof itself, too, plays
de hasta 1,75 m de espesor y con múltiples a role in temperature control, harnessing nighttime
capas, crean cámaras de circulación de aire que radiation from the sky to cool the slab through a
refrigeran el espacio. La cubierta actúa como closed water recirculation system. At ground level,
techo refrigerante, aprovechando la radiación around the perimeter of the production shed and
nocturna del cielo, al enfriarse mediante un following the rhythm of the structural pilasters,
sistema cerrado de recirculación de agua. En the walls have chapel-like cavities that visually
planta baja, en el perímetro de la nave y siguiendo connect the factory to the passageway and are
el ritmo de las pilastras estructurales, se abren used as auxiliary and storage spaces and as
cavidades a modo de capillas que conectan elbow room for moving machinery around.
visualmente nave y pasaje, y permiten situar usos
complementarios y maniobrar la maquinaria de The passageway is where grapes are received and
vinificación. visitors welcomed. There is a thermal transition
into the cellar along a slope that also leads to the
El pasaje es el espacio de recepción de la uva rear street, with several steps to resolve height
y los visitantes. La transición térmica hacia la differences. Rainwater accumulated on the green
Bodegas Clos Pachem 1507 bodega se realiza a través de un recorrido que roofs spills over from one to the next and onto
Clos Pachem 1507 Winery termina conectando, mediante gradas, con la calle the passageway, refreshing the atmosphere and
posterior. Las cubiertas verdes almacenan la lluvia, irrigating vegetation along the way. The street
que refrescará el ambiente y regará la vegetación. frontage is crowned with tiles and clad in a thin
Harquitectes Las fachadas a la calle están coronadas con teja
y revestidas con una capa fina de mortero de cal
coating of lime mortar that helps to contextualize
the building in the village, establishing a material
David Lorente Ibáñez, Josep Ricart Ulldemolins, que ayuda a integrar al edificio en su contexto, differentiation between exterior and interior.
el pueblo, y a diferenciar la materialidad exterior Viewed from outside, the winery has a more
Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí de la interior. En la presencia exterior, más vernacular presence, but as one enters, its
vernácula, los sistemas constructivos desvelan buildings systems gradually explain the nature of
progresivamente la naturaleza del edificio. the complex.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 169


Bodegas Clos Pachem 1507
Clos Pachem 1507 Winery

Situación Location
Carrer de la Font 1
Gratallops, Tarragona. España

Arquitectos Architects
[Harquitectes]
David Lorente Ibáñez
Josep Ricart Ulldemolins
Xavier Ros Majó
Roger Tudó Galí

Colaboradores Team
Maya Torres
Berta Romeo
Víctor Nadales
Miquel Arias

Promotor Client
Clos Pachem

Empresas consultoras Consultants


DSM arquitectes ∙ estructuras structures
Oriol Vidal Ingenieria SLP ∙ instalaciones mechanical, electric
& plumbing services
Societat Orgànica ∙ consultoría ambiental environmental consulting
Agrosolucions ∙ ingeniería del territorio territorial engineering

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Carles Bou Bañeras

Empresa constructora Main Contractor


Constècnia

Fases Stages
03.2015 – 10.2017 ∙ proyecto project
11-2017 – 12.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


1 193 481,79 €

Coste/m² Cost/m²
925,90 € /m²

Superficie construida Gross Area


1289 m²

Fotografías Photographs
© Jesús Granada, Adrià Goula

10

0 20 50 m

170 XV BEAU OBRAS / WORKS 171


1

0 2 5

0 2 5

172 XV BEAU OBRAS / WORKS 173


1

0 2 5

0 2 5

1%

174 XV BEAU OBRAS / WORKS 175


176 XV BEAU OBRAS / WORKS 177
El proyecto es resultado de un proceso participativo The project is the result of a participatory process
y de diagnóstico compartido cuyo objetivo era and a shared diagnosis directed at rethinking
repensar los espacios del campus de Eskoriatza the spaces of the Humanities and Education
de la Facultad de Humanidades y Ciencias de la Sciences Faculty at the Eskoriatza campus of
Educación de Mondragon Unibertsitatea. Se trata de Mondragon Unibertsitatea; a tranversal project
un proyecto transversal que persigue espacializar that seeks to spatialise specific traits and needs
características y necesidades específicas (pedagogical, relational, and emotional), present
(pedagógicas, relacionales y afectivas) presentes y and future alike, of a community: the faculty.
futuras de esta comunidad: la facultad.
The scheme maintains the concrete structure of
El proyecto propone mantener la estructura Dorleta Building, whose 11 m transversal span
de hormigón del edificio Dorleta, cuya luz is good for multipurpose learning spaces, and
transversal de 11 m es adecuada para los a new 6 m bay is added. This addition turns the
espacios polivalentes de aprendizaje, al que se building into an adaptable classroom block,
suma una nueva crujía de 6 m. Con esta adición given that it absorbs circulation elements and
la superficie del antiguo edificio se convierte en the informal activities that are part of learning
una suerte de aulario adaptable, ya que la nueva processes. The strategy is adapted and enlarged
crujía absorbe circulaciones y las actividades on the ground floor to harbor, among other
informales de los procesos de aprendizaje de sus facilities, the KoLaborategia, a laboratory for
usuarios. Esta estrategia se adapta y amplía en digital education and communication. The
planta baja para alojar, entre otros usos, la pieza gap between this and the old structure forms
del KoLaborategia: el Laboratorio de educación y the foyer, which is the main meeting place on
comunicación para la sociedad digital. El espacio campus and is called Hondartza, meaning ‘the
intermedio entre este y la antigua estructura beach,’ as are all indeterminate spaces, those left
conforma el nuevo vestíbulo, principal lugar in the raw to accommodate different uses and
de encuentro del campus denominado como adapt over time.
Hondartza, la Playa. El proceso denominó así a los
espacios indeterminados, aquellos que se dejaron The flexibility required of new pedagogical
en crudo, para albergar distintos usos y adaptarse a designs makes it necessary to try out new types
lo largo del tiempo. of classrooms, defined as flexible learning
areas. In these relatively unfinished spaces,
La flexibilidad que exigen las nuevas propuestas MEP services are concentrated in the ceilings,
pedagógicas obliga a ensayar nuevos tipos de in different technological layers that guarantee
aulas. Estos espacios se definen aquí como áreas mobility of force points as well as acoustic
de aprendizaje flexibles: relativamente inacabados, comfort, forming a Meccano that can transform
concentran las instalaciones en los techos, en in the future as needed. Most of the devices
los que se ubican la mayoría de los dispositivos necessary for the classroom to be highly
que garantizan su adaptabilidad a los procesos adaptable to evolving pedagogical methods are
pedagógico-evolutivos. En estos techos se also installed in the ceiling.
ensamblan las distintas capas tecnológicas que
facilitan tanto la movilidad de los puntos de fuerza On the outside, the building has different ways
como garantizan el confort acústico, al formar un of addressing the urban space it rearranges. The
mecano capaz de transformarse en un futuro. northwest side of the building is raw: the concrete
walls bend to follow the riverside promenade.
En el exterior, el edificio responde de diversas The southeast sides, which embrace the exterior
formas al espacio urbano que reordena. La cara space to form a new courtyard, are somewhat
noroeste del edificio es cruda: los muros de more sophisticated, with details like boards
hormigón se pliegan para acompañar el paseo junto made of wood taken from nearby pine groves.
al borde de río. Las caras al sureste, que abrazan el The structure superimposed on these facades
Reforma y ampliación del edificio Dorleta espacio exterior para crear un nuevo patio, son algo functions, for its part, as a support for the shade
del campus de Eskoriatza más sofisticadas, con terminaciones en su fachada systems and the taut mesh railings decked with
de entablados de madera de pino de bosques de plants, the same species found on the Hondartza
Refurbishment and Extension proximidad. La estructura superpuesta a estas roof, turned into a garden that makes up for the
fachadas funciona a la vez como soporte de los
of Dorleta Building at Eskoriatza Campus sistemas de sombreo y de las barandillas de malla
ground taken up by the building’s enlargement,
replacing it, standing in for it.
tensada, entramado de las especies vegetales que
conviven con el edificio. Especies que también
Itziar Imaz Ganzarain habitan la cubierta de Hondartza, convertida
Ibon Salaberria San Vicente en un jardín que devuelve al entorno la superficie
ocupada por la ampliación.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 179


Reforma y ampliación del edificio Dorleta
del campus de Eskoriatza
Refurbishment and Extension
of Dorleta Building at Eskoriatza Campus

Situación Location Empresa constructora Main Contractor


Barrio Dorleta s/n. Eskoriatza, Guipúzcoa. España Lasuen Construcciones

Arquitectos Architects Fases Stages


Itziar Imaz Ganzarain 02.2017 – 12.2017 ∙ proceso: diagnóstico compartido
Ibon Salaberria San Vicente process: consensual diagnosis
01.2018 – 01.2019
Colaboradores Team ∙ proyecto project
Ula Iruretagoiena 06-2019 – 09.2020
Ibai Madariaga ∙ obra building works
Alex Orive
Asier Sanchez Presupuesto total Budget
3 400 000 €
Promotor Client
Mondragon Unibertsitatea Coste/m² Cost/m²
944 € /m²
Empresas consultoras Consultants
Arrese Igor Ingeniería Superficie construida Gross Area
INAK ingenieritza 3600 m²
LUR paisajistak
Gorka Eizagirre Fotografías Photographs
© Javier Orive, Mikel Eskauriaza,
Arquitecto técnico Quantity Surveyor Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea
Igor Lili (Mondragon Unibertsitatea)

180 XV BEAU OBRAS / WORKS 181


182 XV BEAU OBRAS / WORKS 183
184 XV BEAU OBRAS / WORKS 185
186 XV BEAU OBRAS / WORKS 187
El cliente nos demanda una intervención hotelera The client assigned us a hotel intervention
en Albeida, un hermoso vértice de la ría de Muros y in Albeida, in the beautiful headwaters of
Noya: nueve alojamientos exentos y de nueva planta the Muros-Noia estuary. The mission was to
deben complementar la rehabilitación de cuatro renovate four traditional constructions and
construcciones tradicionales. La potente historia de add nine cabins from scratch. The story behind
esas construcciones —hasta ayer mismo residencia the traditional buildings – until recently the
y estudio de grabación de Rodrigo Romaní—, residence and recording studio of Rodrigo
así como del territorio construido determinó y Romaní – and also that of the territory
enriqueció el acercamiento al proyecto desde determined our multi-level approach to
distintos niveles de aproximación. the project.
El primero, a través de la sección, procura las The first approach was through the section,
primeras manchas, con la desembocadura del which gave us some initial intuitions, with the
río Tambre en primer término. En el segundo, el mouth of the Tambre River in the foreground.
acercamiento prosigue con la definición precisa de The second step was to proceed with an exact
las nuevas edificaciones. Las ligeras estructuras outlining of the new buildings. The light wooden
de madera se apoyan sobre el territorio para structures rest on the terrain in a way that saves
salvar las raíces de los árboles, con los que se the roots of the trees, with which they engage
entremezclan de manera natural. Se borran los naturally. Arbitrary limits are erased, and
límites arbitrarios y lo natural y lo artificial inician the natural and artificial strike up a dialogue that
un diálogo que se apoya en el pasado, se asienta is based on the past, settles in the present,
en el presente y se proyecta hacia el futuro. and projects towards the future.
Por último, la definición exacta de las soluciones Finally, the process of defining the exact
constructivas evoca una cadena de relaciones: los construction solutions evoked a chain of
entramados de madera proporcionan un sistema relations: the timber frames provide a system
en el que cada nuevo paso se insinúa de algún in which each new step is somehow insinuated
modo en el anterior, en las distintas escalas de in the previous one, on different scales of
intervención. Como si de un pentagrama se tratase, the intervention. As in a pentagram, different
las distintas melodías remiten a variaciones de un melodies are variations on a main theme,
tema principal, un orden musical que se mantiene in a musical order that is maintained and which
y que determina acabados y proporciones. determines details and proportions.

Complejo turístico Albeida


Albeida Tourist Complex

Alfonso Salgado Suárez


Francisco Liñares Túñez
Manuel Liñares Túñez, ingeniero engineer

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 189


Complejo turístico Albeida
Albeida Tourist Complex

Situación Location
Lugar de Albeida 15287
Outes, A Coruña. España

Arquitectos Architects
Alfonso Salgado Suárez
Francisco Liñares Túñez
Manuel Liñares Túñez ∙ ingeniero engineer

Colaboradores Team
Miguel Raposo Rodríguez ∙ ingeniero técnico industrial engineer
Carla Agra García, Jaime Novoa Míguez, Abraham Viqueira
Portos, Marcos Beiras Duarte, Carlos Pérez Lousame  
∙ arquitectos architects

Promotor / Propiedad Client / Owner


Do artesanato CAC
Renata Lema Turnes, Manuel Lema Sieira,
Saladina Turnes Romero

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Castor Campos Rodríguez

Empresa constructora Main Contractor


[Tente Construcciones Modulares]
Sergio Santos García, José Ramón Lage Riomad,
Manuel Lourido Nieto ∙ carpinteros carpenters
Mario Rey, Manuel García Perol

Fases Stages
06.2018 ∙ proyecto project
09.2018 – 08.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


519 268,14 €

Coste/m² Cost/m²
500 € /m²

Superficie construida Gross Area


1061,69 m²

Fotografías Photographs
© Héctor Santos Diez, Roi Alonso

190 XV BEAU OBRAS / WORKS 191


192 XV BEAU OBRAS / WORKS 193
194 XV BEAU OBRAS / WORKS 195
196 XV BEAU OBRAS / WORKS 197
Tribuna Pública nació de un espíritu de ‘Tribuna Pública’ was born out of a spirit of
transversalidad compartido por la administración cooperation shared by the local administration,
local, las instituciones culturales y la ciudadanía, the city’s cultural institutions, and the citizenry,
enfocado a la creación de un dispositivo de and out of a desire to create a mechanism for
activación social y cultural que sirviese para debatir social and cultural activation that would trigger
y reflexionar sobre el futuro de los históricos discussion and reflection on the future of A
terrenos portuarios de la ciudad de A Coruña. Coruña’s historical port zones.
Esta plataforma activa y colectiva contó con un This collective platform for action would host
programa de actividades diverso, desde debates a wide-ranging program of activities – from
políticos a talleres, conferencias, cine, conciertos, political debates to workshops, conferences,
laboratorios de experimentación científica, films, concerts, laboratories for scientific
etcétera, centrados en cuatro temas principales: experimentation, etc. – centered on four
urbanismo, ciencia y medio ambiente, memoria y main themes: urban planning, science and
acción cultural. environment, memory, and cultural action.
Su ubicación en la plaza de la antigua Fábrica de Its location on the square beside the old tobacco
Tabacos, próxima al borde del litoral y a La Lonja, factory, close to both the waterfront and the Lonja
dotaba a este enclave de un profundo componente fishing port, gave this place a strong symbolic
simbólico e identitario. La propuesta surgió de identity. The scheme arose from our personal
nuestra percepción velada del lugar; desde nuestro perceptions; from our memory boxes we picked
imaginario reunimos todos aquellos elementos de out and gathered all those elements that linked
nuestra memoria que nos vinculaban con el ámbito us to the port area, and imagined a space for
del puerto para crear un espacio permeable para la the citizenry that would be permeable, striking a
ciudadanía, en contraposición a su actual opacidad. contrast with its current opacity.
Debido a la temporalidad de la instalación se Because this was a temporary installation, we
utilizaron elementos desmontables y reutilizables, used elements that could be taken apart and
como las estructuras de andamios, para construir reused, such as the scaffolding structures, and
así una malla espacial que, a modo de matriz, fuese built a meshwork which in the manner of a matrix
capaz de acoger múltiples usos a lo largo de los could accommodate multiple uses over several
meses. La densa malla espacial se manifestó como months. The dense meshwork came across as
un volumen sobre el que se practicó un vaciado a volume that had been hollowed out inside and
del interior, que quedaría cubierto a dos aguas. Al crowned with a pitched roof. The exterior was
exterior se cubrió mediante una red, que aunque covered with a screen, which outlined the volume
perfilaba el volumen, mostraba de nuevo su while keeping the internal structure visible.
estructura interior.
The ephemeral structure embodied openness
Tribuna pública fue una estructura efímera, abierta, and diversity, and was spoken of, experienced,
diversa, hablada, vivida, transformada y pensada. transformed, and thought out.

Tribuna Pública
Public Platform

FLU-OR Arquitectura
Alba González

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 199


Tribuna Pública
Public Platform

Situación Location
Plaza de la Fábrica de Tabacos
A Coruña. España

Arquitectos Architects
FLU-OR Arquitectura
Alba González

Promotor / Propiedad Client / Owner


Fundación Luis Seoane

Empresa constructora Main Contractor


Claaman | Moñita

Fases Stages
11.2018 ∙ proyecto project
12.2018 – 01.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


59 397,08 €

Coste/m² Cost/m²
197,99 € /m²

Superficie construida Gross Area


300 m²

Fotografías Photographs
© Alba González | Luis Santalla
s
ra
rre
ga
Ci
s
la
e
/d
c

Fábrica de tabacos

5.35

Casa del Mar

2.60
8.50

7.40
13.30
c
/A 10.00
bo
ga

a

Plaza da 12.95
Fábrica de Tabacos

Edificio de
viviendas
l
ja
Ca
y
ón
am
/R
c

200 XV BEAU OBRAS / WORKS 201


N3

N1

N0

alzado puerto

10.00 AA
10.00
1.65
1.65

1.65 1.65

13.30 10.00 10.00 13.30

BB
6.65
3.35 6.65 3.35

Planta nivel 0 Planta nivel 1 Planta nivel 2 Planta nivel 3

5.35 5.50
4.15

Sección longitudinal AA Sección interior BB

1.50
Alzado longitudinal Alzado plaza

USOS

e 1/500

202 XV BEAU OBRAS / WORKS 203


la
st
re

USOS
base / cine

USOS
conferencias / uso libre

Malla tipo "Raschel", Malla metálica hexagonal


de protección de fachada galvanizada

USOS
conciertos / exposiciones
204 XV BEAU OBRAS / WORKS 205
206 XV BEAU OBRAS / WORKS 207
El camino. La estrategia de este proyecto es The path. The aim of the project is to create
generar caminos en un entorno donde se unen paths in an environment where heritage
valores patrimoniales diversos, ya sean históricos, values of different nature – historical,
paisajísticos o botánicos. landscape-related, botanical – come together.
La intención principal es construir una senda The main intention is to build a path to a
hasta un punto desde el que puedan surgir point from which other paths can emerge
otros caminos espontáneos, construir lo mínimo spontaneously, to build the minimum it
para generar interés y percepciones distintas, takes to arouse interest and trigger different
y entender así todas las dimensiones del lugar: perceptions, and thus to understand all the
visuales, acústicas, olfativas… Ese punto final possible dimensions of the place: visual,
del camino, que es también inicio de otros, se acoustic, olfactory… This endpoint of the
marca mediante un banco de piedra cúbico y path, which is the starting point of others, is
una barandilla metálica de protección para los marked by a cubic stone bench and a metal
visitantes en sillas de ruedas. railing to protect visitors in wheelchairs.
Reciclaje. El primer elemento propuesto fue la Recycle. It was early on decided that only
utilización estricta de materiales de reciclaje, recycled materials be used, basically
básicamente, losas y adoquines que habían flagstones and cobblestones that other cities
sido levantados y rechazados en otras ciudades had removed and accumulated in a nearby
y acopiados en un almacén próximo, y que warehouse, which we took advantage of for
aprovechamos para realizar todos los pavimentos all the pavements in this project.
del proyecto.
Accessibility. In a place so rich in built
Accesibilidad. En este lugar de importante valor heritage but topographically so irregular,
patrimonial, dado que el entorno natural acusa the path had to be equipped with a railing
una marcada topografía irregular, planteamos que for disabled people. In this way, all the
el camino fuese acompañado de una barandilla townspeople would be able to enjoy a
para ayudar al desplazamiento de las personas public space of identity-building importance,
con alguna minusvalía, de modo que todos los regardless of their degree of autonomy
vecinos pudiesen ser partícipes de este entorno and mobility.
de importancia identitaria, independientemente de
su autonomía y movilidad. What are the whispers saying? These are
the words engraved on the railing for the
¿Que din os rumorosos? Esta es la expresión, handicapped that marks the end of the path,
basada en el poema de Eduardo Pondal Os Pinos y taken from a poem by Eduardo Pondal,
origen del himno gallego, que ha sido grabada en la Os Pinos (The Pine Trees). The full verse –
baranda de apoyo para las personas con minusvalía y ¿Qué din os rumorosos na costa verdecente?
que marca el final del camino. ¿Qué din os rumorosos (What are the whispers saying on the green
na costa verdecente? es la frase al completo, que coast?) – means: “What are the Galician
quiere decir: «¿Qué dice el pueblo gallego?». people saying?”

O Banco do Piñeiro

Estudio CSA
Carlos Seoane González

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 209


O Banco do Piñeiro

Situación Location
Carretera de Ribeira a Carreira
Ribeira, A Coruña. España

Arquitecto Architect
Carlos Seoane González

Colaboradores Team
Juan Marcos Docampo Chiaromonte, Marta Fernández
Fernández, Raquel Ferreiro Garrido, María Montenegro
Vázquez, María Montero Aradas ∙ arquitectos architects
Marcial de la Fuente, Uxía Landeira ∙ ingenieros engineers
Javier Oujo ∙ director de obra

Promotor / Propiedad Client / Owner


Concello de Ribeira

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Luis Romero Vázquez, Irene Shvakman

Empresa constructora Main Contractor


SOGRANI · Sonense de Granitos

Fases Stages
01.2019 ∙ proyecto project
01.2020 – 12.2020 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


47 795 €

Coste/m² Cost/m²
140 € /m²
012346478984881


Superficie construida
  Gross
 Area
331 m²

Fotografías Photographs
© Héctor Santos-Díez

210 XV BEAU OBRAS / WORKS 211


012346478984881


 

012346478984881


  

212 XV BEAU OBRAS / WORKS 213


012346478984881


  

! !
#

012346478984881



 

214 XV BEAU OBRAS / WORKS 215


216 XV BEAU OBRAS / WORKS 217
El carácter de un paisaje The character of a landscape

Los ríos Porma y Esla surcan la llanura de The rivers Porma and Esla cross the plain of
Mansilla Mayor para encontrarse en su descenso Mansilla Mayor and converge as they flow down
hacia el Duero, bañando a su paso estas tierras. to the Duero, irrigating the terrain along the way.
Durante generaciones, la mano del hombre ha For generations the hand of man has shaped the
moldeado este paisaje hasta convertirlo en el landscape, creating the rich mosaic it is today.
rico mosaico que es hoy. Las tierras de labranza, The farmland, its morphology, and its divisions tell
su morfología y sus divisiones nos hablan de us about the history of the place, a living tattoo
la historia de este lugar; son el tatuaje vivo que marking the area.
caracteriza este paisaje.
The project seeks to transfer the tessellated
La propuesta busca trasladar este lenguaje pattern of the fields to the heart of the town,
teselado propio de los campos al corazón del imprinting the character of the landscape on its
pueblo, para así imprimir el carácter del paisaje fabric of squares and streets. This patchwork
en las trazas de sus plazas y sus calles. Este quilt, stitched together by lines that divide fields
manto fragmentado, cosido por las líneas que and channel waters, is applied on the town to
dividen campos y canalizan las aguas, sirve para form a unique urban continuum, unifying and
crear un continuo urbano único, que dota de giving identity to the two main poles of Mansilla
unidad e identidad a los dos polos centrales de Mayor: the square of the artesian fountain and
Mansilla Mayor: la plaza de la Fuente artesiana y that of the church.
la de la Iglesia.
The elements needed to configure these spaces
Sobre esta estructura se disponen are strategically arranged on this structure: on
estratégicamente los elementos necesarios one hand the artesian foundation designed as a
para configurar estos espacios: por un lado, la central and identifying feature of the municipality;
nueva Fuente artesiana, diseñada como elemento on the other hand the large native trees, which
central e identitario del municipio; por otro, los provide pleasurable shade and are natural
grandes árboles nativos de la zona, generadores barriers against wind besides molding the urban
de agradable sombra y barrera natural frente al space by encompassing it. Benches at the
viento, que, además, configuran el espacio urbano center serve as meeting points, domesticating
al envolverlo. A su vera, los bancos centrales the scale of the new urban space.
funcionan como puntos de reunión y encuentro,
y domestican la escala de este nuevo espacio The new Mansilla Mayor Square is conceived as
urbano. an austere intervention in harmony with the place.
New spaces for people to interact in and build a
La Nueva Plaza de Mansilla Mayor se collective identity are proposed, addressing the
plantea como una intervención austera y en reality of ‘Empty Spain.’
consonancia con el lugar. Se proponen nuevos
espacios de encuentro e identidad colectiva
tratando de ser sensibles con la realidad de
la España vaciada.

Nueva Plaza de Mansilla Mayor


New Mansilla Mayor Square

Ocamica Tudanca arquitectos

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 219


Nueva Plaza de Mansilla Mayor
New Mansilla Mayor Square

Situación Location
Plaza del Ayuntamiento s/n
Mansilla Mayor, León. España

Arquitectos Architects
Ocamica Tudanca arquitectos

Colaborador Collaborator
Roberto García Sierra ∙ asesor técnico technical consultant

Promotor / Propiedad Client / Owner


Ayuntamiento de Mansilla Mayor

Empresa constructora Main Contractor


Coysa

Fases Stages
09.2018 ∙ concurso competition
11.2018 ∙ proyecto project
12.2019 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


140 000 €

Coste/m² Cost/m²
80 € /m²

Superficie construida Gross Area


1750 m²

Fotografías Photographs
© Iñigo Ocamica, Iñigo Tudanca

220 XV BEAU OBRAS / WORKS 221


Mobiliario urbano Arbolado Edificaciones
Urban Furniture Trees Buildings
Fuente de agua artesana Banco de dos plazas fijado al pavimento Olmo montano. Ulmus glabra, nativo de la zona Ayuntamiento
Elemento de centralidad de la plaza Two-seater bench attached to the pavement Scotch elm. Ulmus glabra, native to the area City Council
Artisan water fountain
Central element for the square Banco individual móvil Tilo. Tilia tormentosa, nativo de la zona Casa de la Cultura
Mobile individual bench Linden. Tilia tormentosa, native to the area Cultural Centre
Banco de hormigón prefabricado
Prefabricated concrete bench Banco individual móvil Iglesia
Mobile reclined individual bench Church

Banco individual móvil


Streetlight

222 XV BEAU OBRAS / WORKS 223


224
XV BEAU
Xref Z_A3 HORIZONTAL_CARÁTULA_MANSILLA MAYOR PLAZA.dwg

OBRAS / WORKS
225
226 XV BEAU OBRAS / WORKS 227
Una estrategia, no una forma. El proyecto intenta A strategy, not a form. The project tries to listen
escuchar el lugar e imaginar una ciudad posible to the place and imagine a city which, without
que, sin renunciar a nuestra época, sea capaz de shunning our times, is able to preserve the way in
preservar el modo en que la ciudad respira. which the city breathes.
Se trata, pues, de encontrar el territorio común So the idea is to find common ground between
entre lo contemporáneo y aquello que permite a the contemporary and that which enables the city
la ciudad reconocerse a sí misma; una figura o, to recognize itself; a figure, or better, a strategy
mejor, una estrategia que contenga en sí misma that accommodates both sides.
ambas caras.
A strategy considered in terms of
Una estrategia considerada en términos de opportunities. A set of rules dictated by
oportunidades. Un conjunto de reglas dictadas preexistences. A reinterpretation that makes
por las preexistencias. Una reinterpretación que the building both container and content, a gift
hace del proyecto continente y contenido, un for the city.
regalo para la ciudad.

A boundary is a meeting point. The site marks


Un límite que es punto de encuentro. La parcela a border for the city, both historically, as it
conforma una frontera en la ciudad tanto en la lies on the edge of the medieval quarter, and
historia, al borde de la Edad Media del casco geographically, for it is a natural border of a
antiguo, como en la geografía, elemento que valley.
se encarama y conforma los quiebros de una
vaguada. The scheme makes the site a permeable urban
space again, and once again a place of transit
La propuesta devuelve al solar el carácter de and exchange, as areas outside town walls
tierra de tránsito e intercambio que fueron las used to be. From the street Pizarro, under the
zonas de extramuros, lo vuelve permeable. Desde preexisting facade, and through what is still a
la calle Pizarro, bajo la fachada preexistente, y backyard stretches a public promenade which
a través del todavía jardín trasero, se despliega is just another link in the chain of squares and
un recorrido público que es un eslabón más en alleys that make up the old town of Cáceres, and
la cadena de plazas y callejuelas por la que se which is the natural way to resolve the slope that
recorre el Cáceres antiguo, y el modo natural de leads to the new part of the city.
salvar el desnivel que conduce a la parte nueva
de la ciudad. Just like art – once the privilege of an elite –
becomes accessible to all, so does the proposed
Del mismo modo en que el arte —antes privilegio building embody the idea of creating an urban
de una élite— se torna accesible, el edificio trompe l’oeil, where the remaining boundaries are
también intenta, en un trompe l´oeil urbano, si twisted and diluted, if not eliminated, to create
no eliminar, sí retorcer y diluir el único límite que a public artery that penetrates the sphere of the
casi siempre permanece, lo que es de unos pocos private without touching it.
y lo que es de todos, articulando en el vacío
una arteria pública que atraviesa la esfera de lo
privado sin tocarla. The presence of the possible: that which stays
and that which changes. The project is faithful to
the essence of what already exists; the proposed
La presencia de lo posible: aquello que permanece complex does not differ much from what the site
y aquello que cambia. El proyecto es fiel a la already is: a house with a garden.
esencia de lo existente; el conjunto que se propone
no difiere mucho de lo que el solar ahora es: The bold strokes remain, such as the near-intact
una casa con un jardín. volumes, a distorted reflection of the orthogonal
and petrous geometry of the Casa Grande,
Permanecen las trazas contundentes, la volumetría but the apparent hermeticism dissolves in the
rotunda casi intacta —distorsionado reflejo de la exterior routes. A “house” for the museum’s
Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear geometría ortogonal y pétrea de la Casa Grande—, administrative areas; and a “new house” for
Helga de Alvear Museum of Contemporary Art pero el aparente hermetismo se disuelve en los recreation and the leisurely stroll, containing
recorridos exteriores accesibles. Una «casa» storage rooms and the services that will keep the
también en cuanto a funciones, que aloja el núcleo building functioning.
administrativo con que funcionará el centro; y una
Tuñón arquitectos «casa nueva» para el esparcimiento y el paseo
amable, en la que se ubican los almacenes y las
instalaciones que alimentarán el edificio.

Premio / Prize XV BEAU OBRAS / WORKS 229


Museo de Arte Contemporáneo Helga de Alvear
Helga de Alvear Museum of Contemporary Art

Situación Location
Calle Pizarro 10
Cáceres. España

Arquitectos Architects
Tuñón arquitectos

Colaboradores Team
Carlos Brage
Andrés Regueiro
Ruben Arend
Rosa Bandeirinha
Inés García de Paredes

Promotor / Propiedad Client / Owner


Gobierno de Extremadura / Fundación Helga de Alvear

Empresas consultoras Consultants


Gogaite: Alfonso Gómez Gaite ∙ estructuras structures
Úrculo Ingenieros ∙ instalaciones mechanical, electric
& plumbing services

Arquitecto técnico Quantity Surveyor


Sancho Páramo Cerqueira

Empresa constructora Main Contractor


VIAS

Fases Stages
2002 ∙ concurso competition
2014 ∙ proyecto project
2015 – 2020 ∙ obra building works

Presupuesto total Budget


7 500 000 €

Coste/m² Cost/m²
1500 € /m²

Superficie construida Gross Area


5000 m²

Fotografías Photographs
©Luis Asín, Amores Pictures

0 50 100

HELGA DE ALVEAR
SITUACIÓN
TUÑÓN ARQUITECTOS

230 XV BEAU OBRAS / WORKS 231


0 10 20

HELGA DE ALVEAR
PLANTA +443.50
TUÑÓN ARQUITECTOS

0 10 20

HELGA DE ALVEAR
ALZADO
TUÑÓN ARQUITECTOS

0 10 20

HELGA DE ALVEAR
ALZADO
TUÑÓN ARQUITECTOS

0 10 20

HELGA DE ALVEAR
SECCIÓN
TUÑÓN ARQUITECTOS
232 XV BEAU OBRAS / WORKS 233
0 10 20

HELGA DE ALVEAR
234 XV BEAU AXONOMETRÍA OBRAS / WORKS 235
TUÑÓN ARQUITECTOS
236 XV BEAU OBRAS / WORKS 237
Obras finalistas
Finalist Works
Reforma del Parque de Rosa Sensat y de la Avinguda dels Alps
Renovation of Rosa Sensat Park and Avinguda dels Alps

DATAAE
Claudi Aguiló Aran, Albert Domingo Ollé
+ Xavier Vendrell Studio
Situación Location Avenida dels Alps y Parque de Rosa Sensat, Cornellá de Llobregat / Colaboradores Team Marc Folch
(Calderon-Folch Studio) / Fotografías Photographs © Adrià Goula

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 241


Escuela Infantil A Baiuca
A Baiuca Nursery

abalo alonso arquitectos


Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso, Francisco González
Situación Location A Estrada. Pontevedra. España / Colaboradores Team Luis Adrán, Adolfo Montero, CIS Madeira,
Gaia Enxeñería, Spotlux Iluminación / Fotografías Photographs © Santos Díez / bisimages

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 243


Berbés UVigo
Sede de la Universidad de Vigo
University of Vigo Headquarters

abalo alonso arquitectos


Elizabeth Abalo, Gonzalo Alonso
Situación Location Ribera del Berbés, Vigo, España / Colaboradores Team Roi Ríos, Carlos Bóveda, Gaia Enxeñería,
Cis Madeira, Spotlux / Fotografías Photographs © Santos Díez / Bisimages

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 245


Escena y anticuario
Intervención en el Teatro Romano de Clunia
Stage and Antiquities
Intervention in the Roman Theatre of Clunia

Darío Álvarez Álvarez, Miguel Ángel de La Iglesia Santamaría


Situación Location Yacimiento Arqueológico de Clunia, Peñalba de Castro, Burgos / Colaboradores Team Sagrario Fernández
Raga, Laura Lázaro San José, Carlos Rodríguez Fernández, Ana Elisa Volpini Gilabert, Flavia Zelli / Fotografías Photographs
© Álvaro Viera

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 247


Recuperación del camino mirador
de las antiguas minas de yeso de Igualada
Recovery of the Lookout Path
at the Old Gypsum Mines in Igualada

Batlle i Roig Arquitectura


Enric Batlle, Joan Roig, Iván Sánchez
Situación Location Carrer de les Guixeres, 80, 08700 Igualada, Barcelona, España / Colaboradores Team Mario Súñer,
Livia Valentini, Dolors Feu, Yago Cavaller / Fotografías Photographs © Jordi Surroca

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 249


Conexión para peatones
entre Barcelona y Montcada i Reixac
Pedestrian connection
between Barcelona and Montcada i Reixac

Batlle i Roig Arquitectura


Enric Batlle, Joan Roig, Iván Sánchez
Situación Location Carrer Oristà 93, 08033, Barcelona, España / Colaboradores Team Clàudia Amías, Clara Terradellas,
Marta Sanz, Laura Florentín, Dolors Feu, Yago Cavaller / Fotografías Photographs © Jordi Surroca

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 251


Habitare. Hogar sin Casa Situación Location Calle dels sastres, Olot, España / Colaboradores Team Cristina Montero, Didac Franco, Alex Posada,
Aniol Coll, Cristina Montero, Didac Franco, Marc Rotllant, Nuri Muñoz, Cesc Coromines, Marta Muñoz, Aura Bayona, Eudald
Habitare. Home without a House Bayona, Dídac Morera, Xevi Muñoz, Pere Ramon, Xevi Cros, Francesc Figueres, Quim Pont, Anna Tantull, David Lopez, Francesc
Montero, Àlex Hernandez, Raquel Martin, Adrià Baulena, Buli, Albert Nogué, Quel Roca, Quim Morera, Xavier de Torres, Anna
Juarez, Pep Fargas, Met Tané, Joan Bramon, Edu Martin, Veins del carrer Alta maduixa, Neus Serrat, Marta Aumatell, Albert
Xevi Bayona Palomeras, Selene. Esteva Planella, Jaume Prat, Lola Solanilla, Met Picart, Roger Paez, Joan Riera, Stela Salinas, Ferran
Bassaganyes, Eduard Callís, Guillem Moliner, Ricard Sargatal, Jordi Güell, Abel, Radwane Belarbi, Marc Conca, Carlos Josue
Flores, Anass Guaou, Damang Jallow, Akshit Kumar, Walid Laaboudi, Bryan Parra, Esteban Sánchez, Ferriol Sarola, Abulai Semega,
Harmail Singh, Pushpinder Singh, Hamza Touray / Fotografías Photographs © Pep Sau, Xevi Bayona, Alex Posada, Anna Costa

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 253


con distintas intensidades.
Planta semisótano Planta iglesia Planta cubierta

Planta semisótano Planta iglesia Planta cubierta

Iglesia de Nuestra Señora de Candelaria en Alcalá


Church of Our Lady of Candelaria in Alcalá

Alejandro Beautell García


Situación Location Calle Julia Trujillo 1, Alcalá, Guía de Isora, Santa Cruz de Tenerife, España / Colaboradores Team
IGS Ingenieros, Pedro León, C+C Consultores / Fotografías Photographs © Flavio Dorta

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 255


Edificio Caracol
Caracol building

estudioHerreros + MiM-A
Juan Herreros Guerra, Jens Richter,
Maria Benedito Ribelles, Martí Sanz Ausàs
Situación Location Baldiri Net i Figueres 5-7, Sant Boi de Llobregat / Colaboradores Team Abraham Piñate, Martha Sosa
Días, Verónica Meléndez, Paola Simone, Carmen Antón, Filippo Sapienza, Xavier Isart, Clara Vidal, Ignasi Agustí, Ignasi Navàs
/ Fotografías Photographs © José Hevia
Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 257
Pabellón de la Cardencha
Cardencha Pavilion

Bernalte León y Asociados SLP


Francisco Javier Bernalte Patón
Situación Location Carreterra de Piedrabuena N-430 Ciudad Real / Colaboradores Team José Vinuesa
/ Fotografías Photographs © Francisco Javier Bernalte Patón

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 259


Cementerio municipal
Municipal Cemetery

Arturo Blanco Herrero + Alegría Colón Mur


Situación Location Carretera La Colilla a Cardeñosa, s/n. La Colilla (Ávila) / Colaboradores Team Jacinto de la Riva Gómez,
Juan Carlos Casillas, Sergio Azofra, Veronica Fernández, Arturo Menduiña / Fotografías Photographs © Imagen subliminal

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 261


Alberca
Pool

bosch.capdeferro arquitectura
Ramon Bosch i Pagès, Elisabet Capdeferro i Pla
Situación Location Avenida Rafel Torras, 24 17857 Sant Joan les Fonts, España / Colaboradores Team Raúl Elias Bramon
/ Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 263


Vallirana 47

Vora Arquitectura
Pere Buil Castells, Toni Riba Galí
Situación Location Calle Vallirana 47. Barcelona / Colaboradores Team Alex Etxeberria, Quim Olea, Lorenz Kraut, Pol Bosch,
Veronika Halo / Fotografías Photographs © Adrià Goula

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 265


Cooperativa de viviendas Trece Rosas
Trece Rosas Housing Cooperative

Carbajo Barrios Arquitectos


Manuel Carbajo Capeáns, Celso Barrios Ceide
Situación Location Rúa Trece Rosas 4. Santiago de Compostela. A Coruña. España / Colaboradores Team David Camiño, Laura
Pardo, Beatriz Asorey, Cenlitrosmetrocadrado (Ricardo Tubío - Xabier Rilo) / Fotografías Photographs © Cenlitrosmetrocadrado

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 267


Casa Tejida
Woven House

Zuloark + Santiago Pradilla Situación Location Vereda Fical, Nocaima, Cundinamarca, Colombia / Colaboradores Team Jóse López, Sergio Carranza
(Verde), Laura Vispe, Doña Mariela, Don Isauro,  Ramiro, Don William, Rafa, Oswaldo, Robinson, Lisbet, Anayibe, El ladrón,
Angel, Crisanto, Evaristo, Alquímides, Karen, Oscar, Josué Pablo Tourrenc y sus amigos (especialmente Jean Baptiste), 
Armando, Juan Carlos, Henry  Nicolás y Christina Serifi / Fotografías Photographs © Federico Carioli

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 269


Centro social en Cornido
Social Centre in Cornido

Covadonga Carrasco López, Juan Creus Andrade


Situación Location Lugar de Cornido 30, 15295 Carnota, A Coruña / Colaboradores Team Elena Junquera, Alicia Balbás,
Míriam Núñez, Isabel Francos, Félix Suárez / Fotografías Photographs © Héctor Santos-Díez

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 271


Casa sobre un patio
House above a Patio

Ayllón • Paradela • De Andrés Arquitectos


Javier Alejo Hernández Ayllón, Verónica Paradela Pernas,
Javier de Andrés de Vicente

Situación Location Calle Méntrida 21, Madrid, España / Fotografías Photographs © Miguel Fernández -Galiano Rodriguez

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 273


Mirador 360º
Regeneración de los espacios públicos del Arrabal del Castillo, fase II
360º Viewpoint
Regeneration of Public Spaces in the Arrabal del Castillo, 2nd Stage

Carmen Barrós Velázquez, Francisco del Corral del Campo


Situación Location Arrabal del Castillo, Álora, Málaga, España / Colaboradores Team Javier Golbano Gómiz, Álvaro López
Camino, Jorge López González, Daniel Marcos Ruiz, Belén Muñoz de la Torre Calzado, Francisco Ortega Ruiz, Felipe Pérez
García, Patricia Prados Pérez, Víctor Campoy Martín / Fotografías Photographs © Fernando Alda

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 275


CASAA12

Cristina Domínguez Lucas, Fernando Hernández Ruano


Situación Location Madrid, España / Colaboradores Team Raquel Quirós Marcos, Lucía Balboa Domínguez
/ Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 277


Edificio de viviendas para cuatro amigos
Apartment Building for Four Friends

Lussi + Partners AG / Lola Domènech


Situación Location Carrer Pujades, 251, 08005, Barcelona / Colaboradores Team Miguel Cañellas, Mayte Pérez
/ Fotografías Photographs © Adrià Goula, Lola Domènech

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 279


Biblioteca y archivo municipal de Baiona
Baiona Library and Historic Archive

Murado & Elvira


Juan Elvira Peña, Clara Murado López
Situación Location Manuel Valverde 6, Baiona, Pontevedra / Colaboradores Team Óscar López Alba, Eugenia Concha, Marta Colón
de Carvajal, Cristina Guitérrez Chevalier, Francesco Martone / Fotografías Photographs © Imagen Subliminal, Héctor Santos-Díez

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 281


Reticle and alineations diagram Facades diagram: program vs urban context Topography vs accesibility diagram
situation e:1_5000
Emplazamiento e:1_500

E:1/500 Situación e:1_5000

C06
C04
C05
C03
E01
C01
Alzado
Transversal elevation | Sant Transversal C/ Sant
Felip Neri Street Felip Neri e:1_500
e:1_500 C02
F01

FE01 Ground floor e:1_500


FE02 The Law Courts of Tortosa are located in one of the streets that, from the The volume of the building responds to the alignments of the plot follow-
Ebre river, go into and configure one of the main routes of the historic ing the urban lines of the historic center: narrow streets with close-up
center and where are located gothic Palaces, the Cathedral Headquarters views and foreshortening. A stony concrete plinth in situ forms the first
and the main buildings of its Renaissance past. All these constructions level of the ground floor and the first contact with the urban space and the
have in common the use of the local stone that configure a homogeneous topographic difference. In contrast to the plinth, a second level with three
DH01
chromatic environment with which the new architecture establishes floors is defined by an industrialized system of 3 modules of approxi-
continuity. An architecture that materializes and completes a fragment mately 1000 x 3500 mm of precast concrete with which it is possible to
6
of a city that responds carefully to all the conditions of the place. systematize the building while solving different construction situations:
5 the corners, the openings in relief and the slat system ... A play of light
The project starts from a regular ordered and logic interior structure and shadows gives continuity to the entire façade.
PV01 through a grid layout modulated from the standard dimensions of the
PV02 program’s office unit. Facing with this specific context and a generic and at the same time rig-
The precise program of the law courts is resolved with the complex envi- orous and specific functional program, the new Law Courts of Tortosa of-
4 4 3 4 7 7
ronment of alignments and geometry of the site through a solid and at the fers an attentive, respectful and contemporary look. A solid and perme-
same time permeable architecture respectful with its environment and able architecture that blends and confuse with its surroundings without
at the same time that preserves the intimacy of internal activities with giving up its time.
respect to nearby buildings.
6 1 1 1 2 2 2 2 1 1 1 1 1

1. Despachos | 2. Zona de oficinas | 3. Zona de atención al público | 4. Salas de reuniones | 5. Zona de espera | 6. Servicios privados | 7. Archivo Planta baja e:1_250

E02 Reticle and alineations diagram Facades diagram: program vs urban context Topography vs accesibility diagram

Emplazamiento e:1_500

E01. In situ concrete waffle slab e = 32cm


E02. Lightened hearth for Caviti type elements
fixed climalit glass (5 + 5) +12+ (4 + 4) Stadip
with Technic Unicity HI type aluminum join-
E:1/500
e = 57 + 15cm ery and traces of steel tubes
C01. Waterproof reinforcement sheet, asphalt FE02. Aluminum interior trim of 3 mm
fabric with half reed PV01. Smooth small grain terrazzo flooring
C02. Mortar base 50x50cm format on mortar layer
C03. Perimeter GRC roof finish with metal PV02. Socket formed by a 50x8mm stainless
fixing to the perimeter wall steel plate fixed every 40cm to the vertical
C04. Railing made of tubular steel pieces face and separated 2cm from the pavement
d.6cm each 10cm and handrail of plate 5cm DH01. False ceiling made of 13mm thick
e = 8cm laminated plasterboard. Fixed system with
C05. Lightweight concrete with slopes e = 8cm hidden interlocking and self-leveling threaded
C06. Pebble finish rod suspension
F01. F01. GRC panel welded to metal frame C06
through connectors and corrugated relief
finish C04
FE01. Window with tilt-resistant glass and
C05
C03
E01
C01
Alzado
Transversal elevation | Sant Transversal C/ Sant
Felip Neri Street Felip Neri e:1_500
e:1_500 C02
F01

FE01
FE02

DH01

PV01
PV02

4 4 3 4 7 7

Edificio judicial de Tortosa


Tortosa Law Courts 6 1 1 1 2 2 2 2 1 1 1 1 1

Arquitecturia 1. Despachos | 2. Zona de oficinas | 3. Zona de atención al público | 4. Salas de reuniones | 5. Zona de espera | 6. Servicios privados | 7. Archivo Planta baja e:1_250

Olga Felip, Josep Camps


Situación Location C/ de la Mercè, Plaça dels Estudis, C/Felip Neri. Tortosa / Colaboradores Team Manuel Arguijo y Asociados, E02

Consulting Oficina Tècnica Lluís J. Duart / Fotografías Photographs © Pedro Pegenaute y Josep Maria de Llobet

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 283


E01. In situ concrete w
E02. Lightened heart
e = 57 + 15cm
C01. Waterproof reinf
Colgando del centro
Hanging from the Centre

Héctor Fernández Elorza


Situación Location Palacio de Cibeles. Plaza de Cibeles, 1, 28014, Madrid / Colaboradores Team Violeta Ordoñez Manjón,
Javier Estebala Alández, Mireia Carrasco Ferri, Guillermo Pozo Arribas, Ismael López Portilla, Javier Moraleda Perulero,
María Risueño Domínguez, Carmen Rojas, Justo Benito / Fotografías Photographs © Montse Zamorano

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 285


MIQ
Rehabilitación de casa unifamiliar en el casco antiguo de Sarrià
MIQ
Rehabilitation of a Single-family House in the Old Town of Sarrià

Septiembre Arquitectura
Sara Baldasano, Damián Figueras, Maddi Urdampilleta
Situación Location Abat Samsó 5, Sarria, 08017, Barcelona / Colaboradores Team Raúl Heras, Ester Martínez Estructuras,
Constructora Varela / Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 287


Casa O Fieiro
O Fieiro House

Arturo Franco
Situación Location Lugar de O Fieiro, Mazaricos, La Coruña, España / Colaboradores Team Patricia Herráez, Mario Azorín
/ Fotografías Photographs © Alfonso Quiroga

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 289


Cooperativa de viviendas La Borda
La Borda Housing Cooperative

Lacol SCCL LACOL SCCL


Pol Massoni, Cristina Gamboa, Mirko Gegundez,
Eliseu Arrufat, Ariadna Artigas, Arnau Andres, Carles Baiges,
Anna Clemente, Ernest Garriga, Jordi Miró, Lali Daví,
Laura Lluch, Lluc Hernandez, Núria Vila
Situación Location Carrer Constitució 85-87, Barcelona, España / Colaboradores Team Miguel Angel R. Nevado
/ Fotografías Photographs © Lluc Miralles, Alvaro Valdecantos

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 291


Hospital Santísima Trinidad de Torrijos
Santísima Trinidad Hospital in Torrijos

José Aguado Benito, Emilia Benito Roldán,


Josefa Blanco de Paz, José Ramón González de la Cal,
María Dolores Sánchez Moya
Situación Location Torrijos Toledo, España / Colaboradores Team Jorge Morín de Pablos, Juan Ramón Alfaro Alfaro,
/ Fotografías Photographs © Javier Longobardo Gómez-Calcerrada

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 293


Neubau Rathaus Salem
Nuevo ayuntamiento en Salem
New Town Hall in Salem

Estudio Primitivo González arquitectos


Primitivo González, Noa González, Ara González
+ Mmp Architekten
Tobias Müller, Thomas Wissing, Saskia Bechtel, Miguel Astobiza
Situación Location Am Schlosssee 1, 88682 Salem. Baden-Württemberg, Alemania / Colaboradores Team Ibán Carpintero,
Jessica Nieves (estudio González arquitectos) / Fotografías Photographs © Fernando Guerra

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 295


Casa 10×10
10×10 House

Sol89
María González, Juanjo López de la Cruz
Situación Location Calle Alonso Carrillo 27, Sevilla, España / Colaboradores Team Elena González Gracia, Rosa Gallardo Parralo,
Cristobal Galocha, María Luisa Benítez / Fotografías Photographs © Fernando Alda

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 297


Casa rural Landaburu Borda en Bera
Landaburu Borda Rural House in Bera

Jordi Hidalgo Tané


Situación Location Kaule Auzoa, 14A, 31780, Navarra / Colaboradores Team Guillaume Larraufie / Fotografías Photographs
© José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 299


Prados de juego Afouteza. Primer acto
Afouteza Playing Fields. First Act

Jesus Irisarri Castro, Guadalupe Piñera Manso


Situación Location Camiño do Monte do Couto, Parr.cela, Mos, Pontevedra / Colaboradores Team Naos Arquitectura, IP:
Alexandre Martinez, Joaquín Martín / Fotografías Photographs © Héctor Santos Díez

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 301


Modificación puntual del Plan especial de Protección
y Reforma interior del Casco Vello de Vigo
Amendment to the Special Plan for the Protection
and Interior Renovation of the Old Town Centre of Vigo

Salgado & López, SLP


Situación Location Praza do Rei, Vigo, España / Colaboradores Team Alfonso Díaz Revilla, Patricia Otero Mariño
/ Fotografías Photographs © Archivo Pacheco / Juan Marcet / Jorge Salgado / Celso López

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 303


Teatro auditorio en el casco histórico de Illueca
Auditorium in the Illueca Old Town Centre

Magén Arquitectos
Jaime Magén, Francisco Javier Magén
Situación Location Calle Fueros de Aragón, 11, Illueca. Zaragoza, España / Colaboradores Team Marta Aguado,
Pilar Giménez, Irene Arrieta, Clara Ordovás; Fernando Kurtz / Fotografías Photographs © Rubén Pérez Bescós

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 305


Escuela Arimunani
Arimunani School

Aulets Arquitectes
Francisco Cifuentes, Sebastián Martorell, Bartomeu Riutord
+ Aixopluc
David Tapias
Situación Location Calle Farigola, Camí de Son Sales, Es Garrovers, Marratxí / Colaboradores Team Ernest Bordoy Andreu,
Laura de las Heras, Carlos Gonzalvo, Toni Gual de Torrella, Andreu Cabrer / Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 307


IES Les Aimerigues
Les Aimerigues Secondary School

Barceló Balanzó Arquitectes & Xavier Gracia


Situación Location Icària 80, Terrassa. Barcelona / Colaboradores Team Ivan Ivanov, Jairo Fernández, Aitor Martinez,
Miquel Masons / Fotografías Photographs © Simón Garcia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 309


Centro parroquial de Porcuna
Parish Centre in Porcuna

Pablo Manuel Millán Millán


Situación Location Plaza de la Constitución, 12. 23790 Porcuna, Jaén / Colaboradores Team Inmaculada Cervera Montilla,
Javier Bengoa Díaz, Simona Belmondo, Javier Muñoz Godino / Fotografías Photographs © Javier Callejas Sevilla

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 311


se resuelve compositivamente con un volumen rectangular depurado y contundente. En el exterior, un porche para estar
al aire libre que nos protege del sol, y una alberca para refrescarse sobre un pódium también cerámico. Una vivienda
expuesta al clima y soberana del lugar. Tan sencillo como esto.

Una forma elemental como respuesta directa a las necesidades que se plantean (una pareja con dos hijos), que tiene
que ver con cierta idea de eficiencia, aquello que con un esfuerzo ajustado tiene, sin embargo, un gran rendimiento y
una suerte de adaptación al medio.

El espacio es la estructura y la estructura configura el espacio. Estructura que, armada hilada a hilada, se adintela per-
mitiendo que el espacio interior se nos revele aéreo y ligero, sin apoyos intermedios.

Se configura, entonces, un mundo de ocho recintos iguales, hechos de diafragmas ortogonales que, desnudos y des-
carnados, flotan encima nuestro, y que, curiosamente, nos trasmiten cierta idea de levedad a pesar de su más que
evidente pesantez material. Es éste un grueso plano cerámico y en penumbra, que pareciera apenas sujetado por el
aire al que, justo debajo, comprime.

Los paneles correderos compartimentan las estancias a la vez que las disuelven en un interior unitario, continuo y
horizontal. De esta manera el espacio que habitamos, inmaculado y pintado de blanco, queda así confinado entre dos
mundos cerámicos: el inferior que pavimenta el espacio, y el superior que lo acota y delimita.

A su vez, una paleta de materiales contenida, expresiva y sin complejos, otorga fuerza y significado. Esta organización
de la materia y las soluciones constructivas adoptadas, intentan priorizar un óptimo comportamiento pasivo de la casa
y de gran eficacia energética.

Es, sobre todo, una vivienda que reivindica lo “artesano”, algo que alude siempre a un ejercicio manual, irrefutablemen-
te analógico, en el que se reivindica la técnica frente a la tecnología y en el que se recupera la idea de oficio, del “hacer”.

Casa en Bétera
House in Bétera

Hugo Mompó Salvador, Juan Grau Fernández


Situación Location C/ L’ Horta Nord 3, Bétera, Valencia, España / Colaboradores Team Ramón Campos Carceller,
Blanca Pedrola Vidal - Alejandro Jaén del Pozo / Fotografías Photographs © Mariela Apollonio

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 313


Casa Borrero
Borrero House

Studio Wet
Jose Gómez Mora, Daniel Montes Estrada
Situación Location C/ Santa María 22, Alosno, Huelva, España / Colaboradores Team Anna Marchant, Isabella Duffield,
Jane Ching-Yee Ling, Matthew Forbes-Yandi, Anabel Orellana, Rohit Nandha / Fotografías Photographs © Fernando Alda

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 315


Casa Hernández
Hernández House

Langarita Navarro
Situación Location Calle Carmen Rico Godoy 31-33, Madrid, España / Colaboradores Team Pablo Sánchez de Vega
/ Fotografías Photographs © Langarita Navarro, Luis Díaz Díaz

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 317


0
20

20
10

10
0

0
0 10 20

0 10 20

0 10 20

Museo MUHBA Oliva Artés


MUHBA Oliva Artés Museum

BAAS Arquitectura
Situación Location Calle Espronceda,142-146. Parque del Centro del Poblenou, Barcelona / Colaboradores Team
Jero Gutiérrez, Victoria Llinares, Carla Llaudó, Carles Figuerola, Antoni Garcés, Kino Coronas, Xavier Gracia, Mercè Mundet,
Mariona Guàrdia, Cristina Anglès, Eva Damià / Fotografías Photographs © Gregori Civera

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 319


Cinco viviendas de protección pública
en la calle Regal de Palma
Five Social Housing Apartments
on Carrer del Regal in Palma

Carles Oliver Barceló, Alfonso Reina Ferragut,


Antonio Martín Procopio, Maria Antònia Garcías Roig,
Xim Moyá Costa
Situación Location Carrer Regal, 97 - 07008 Palma. Illes Balears, España / Colaboradores Team Miguel Rodríguez Nevado,
Miquel Ramon Ribas, Miquel Ramon Oliver Cardell, Esteban Font Hocke / Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 321


Vivienda unifamiliar en el Valle de Egüés
Single-family House in the Egüés Valley

Pereda Pérez Arquitectos


Situación Location Calle Susabide 54,Valle de Egüés. Navarra, España / Colaboradores Team Fernando Royo
/ Fotografías Photographs © Pedro Pegenaute

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 323


Rehabitar el campo
Reinhabiting the Countryside

Flexo Arquitectura
Aixa del Rey, Tomeu Ramis, Bàrbara Vich

Situación Location Algaida, Mallorca / Fotografías Photographs © José Hevia

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 325


Aparcamiento en las Huertas de Caldes
y urbanización del entorno
Carpark in the Vegetable Gardens of Caldes
and Urban Development of the Surroundings

Pere Joan Ravetllat, Carme Ribas


Situación Location Caldes de Montbuí, Vallés Oriental, Barcelona / Colaboradores Team Static Ingeniería, Jg Ingenieros,
Nuno Almeida / Fotografías Photographs © Adrià Goula

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 327


Casa en Asunción
House in Asunción

Josep Ferrando
Situación Location Luque, Asunción, Paraguay / Colaboradores Team Ilaria Caprioli, Roger Escorihuela, Melanie Welzel
/ Fotografías Photographs © Leo Peskamboi

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 329


Casa 905
House 905

Harquitectes
David Lorente Ibáñez, Josep Ricart Ulldemolins,
Xavier Ros Majó, Roger Tudó Galí
Situación Location Carrer de Capellades, 18, 08700 Igualada, Barcelona / Colaboradores Team Jordi Mitjans
/ Fotografías Photographs © Adrià Goula

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 331


Smart Tree. Reusing Uma’s Waste
Situación Location Bulevar Louis Pasteur, 31, 29010 Málaga / Co-autores Co-authors Jorge Barrios Corpa (E.T.S. de
Alberto García Marín, Juan Manuel Sánchez La Chica Arquitectura de Málaga), Noelia Hidalgo Triana, Andrés V. Pérez Latorre (Facultad de Ciencias. UMA), Sergio Fortes Rodríguez,
Eduardo Baena (E.T.S. de Ingeniería de Telecomunicación. UMA), Luz García Ceballos (Escuela de Ingenierías Industriales.
UMA) / Colaboradores Team Antonio Osuna Melgar, Silvia Delgado Ferrary, Irene Gómez Gómez, Juan Ignacio Becerra Tur,
Carmen Díaz Sánchez, Javier López Gabarrón / Fotografías Photographs © Fernando Alda, Juan Manuel Sánchez La Chica

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 333


Casa 9 Bóvedas
9 Vaults House

José María Sánchez García


Situación Location C/ Carrera Nº30, Villanueva de la Serena. Badajoz, España / Colaboradores Team Mariló Sánchez,
Javier Fernández, Ignacio Hornillos, Sofía Romeo, Cristina Lorenzo, Adrián Paterna / Fotografías Photographs
© Roland Halbe

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 335


Lavadoiro de Artes

Estudio CSA
Carlos Seoane González
Situación Location Carretera de Ribeira a Corrubedo, s/n, Artes, Ribeira. A Coruña / Colaboradores Team Marcos Docampo
Chiaromonte, Marta Fernández Fernández, Raquel Ferreiro Garrido, María Montenegro Vázquez, María Montero Aradas
/ Fotografías Photographs © Héctor Santos Díez

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 337


Casa de Piedra
Stone House

Tuñón Arquitectos
Emilio Tuñón Álvarez y Carlos Martínez de Albornoz
Situación Location Calle Comarca de Gata 28, urbanización Sierrilla. Cáceres / Colaboradores Team Albert Palazón,
Victoria López Cabezas, Jose Miguel Martín, Inés García de Paredes, Miguel Cayuelas del Barrio, Andrés Regueiro,
Javier Chávez Muñoz, Julia Díaz Beca / Fotografías Photographs © Luis Asín

Finalista / Finalist XV BEAU OBRAS / WORKS 339


Obras seleccionadas
Shortlisted Works

#OlotMésB - PIAM Nucli Antic AGU0199


Plan Integral de Acciones de Mejora del Nucli Antic de Olot, Girona (España)
PAISAJE TRANSVERSAL

D1. VIURE AL NUCLI ANTIC ACCIONS DE MILLORA DEL NUCLI ANTIC


L1 AFAVORIR LA REHABILITACIÓ, RENOVACIÓ I L'ACCÉS A L'HABITATGE
DIGNE I MOBILITZACIÓ DE PISOS BUITS.

01 Grup De Treball Interdepartamental per al Seguiment i


Implementació del Programa ‘+B, Sumem Des Dels Barris D3. RECONÈIXER EL NUCLI ANTIC
02 Estudi de l'Habitatge e L1 MILLORA DEL PAISATGE DEL NUCLI ANTIC
03 Identificació i Captació d’Habitatge per a la seva Mobilització 30 Carta Paisatge – Pla Especial

e 04 Experiència Pilot de Rehabilitació Públic-Privada


(a)- Promoció d'habitatge en solar propietat de l'Ajuntament 31 Pla d’Ajudes a la Conservació i Rehabilitació de Façanes
(b)- Aprofitar la iniciativa per adquirir alguna finca situada estratègicament. en Col•laboració Públic-Priva
05 Impuls a la Rehabilitació, Mobilització i Diferents Modalitats de p 32 Intervencions Singulars al Paisatge
Gestió dels Habitatges i Locals Buits
33 Rehabilitació de les Fonts i Itinerari
e 06 Residència d´Estudiants Cultural

s 34 Programa de Dignificació de Solars Buits


L2 REDUIR LA DESIGUALTAT D'OPORTUNITATS ENTRE COL·LECTIUS EN RISC I
ESPECIALMENT AMB ELS INFANTS I JOVES DEL NUCLI ANTIC
L2 INFORMACIÓ I DIFUSIÓ SOBRE EL PATRIMONI CULTURAL DEL 
NUCLI ANTIC
07 Escola de Futur
35 Programa de Trobades Nucli Antic
L3 MILLORAR L'ACCESSIBILITAT EN DIFERENTS MANERES DE TRANSPORT CS 19
36 Senyalització de Fites Patrimonials
s 08 Pla de millora de l'aparcament s 12(b)

37 Activitats Educatives
09 Pacificació del tràfic i revisió d’ horaris

10 Promoció del Transport Públic L3 AMPLIACIÓ DE L'OFERTA TURÍSTICA AL NUCLI ANTIC

11 Promoció de la Bici 38 Pla Turístic

39 Millora Itineraris i Accessos a l’Entorn Natural:


L4 AMPLIAR I MILLORAR LA QUALITAT I EQUIPAMENT DE L'ESPAI PÚBLIC PER Montsacopa i Fluvià
A ACTIVITATS QUOTIDIANES

s 12 Ampliar i Millorar la Connectivitat de l’Espai Públic EA 24


(a) - Obrir passos de vianants i permeabilització entre Esgleiers i Sastres,
(b) - Eix Campdemà, pati del Carme i Can Sacrest s 08 s
(c) - Illa Sastres-Carnisseries-plaça Major p 14(g)
12(b)
(d) - Illa de Dinàmig
s 34

R
(e) - Can Tané - Illa del Carme- connexió Montsacopa
s

LE
34

SO
(f) - Carrer Lliberada i Ferrerons
e

NI
(g) - Solar al carrer Llosa
e e 04(b)

TO
04(a)

AN
04(b)

RE
e

PA
13 Àrees d´Oportunitat 04(a)
S

ER
p
ESIER
gS ER ESGL

RR
PLAÇA SANT
20 CARR 14(b)

CA
FRANÇESC
p 14(d) C 22
p 14 Pla de millora de places y placetes de proximitat e 4(a)
(a) - Plaça Almoina i Plaça Lliçà. C 22
(b) - Passeig de la Muralla i plaça Palau amb intervencions singulars: connexió Can Bessols e 06
i Sants Miquel, connexió Fluvià, entrada al Nucli Antic per aquest sector. 36 36
(c) - Plaça Major: revisar l’organització de l’equipament urbà amb l’objectiu de
PLAÇA
permeabilitat i estada.
(d) - Plaça Campdenmàs, adequació d’equipament públic per a l’estada i les activitats ciutadanes. p 14(b)
DEL PALAU

Revisió dels usos de la pista esportiva, resolució de conflicte d’edats i usos.


(e) - Plaça Conill i plaça Mora, petites millores. s 12(a) 36 pC 21
p 32
(f) - Plaça del Mig.
(g) - Plaça de Sant Francesc. s 12(f)
p 32 C 22
(h) - Plaça Santa Magdalena-carrer Santa Magadalena.
s 34 ÇA
PLA PDENM
ÀS C 22 s 34

L5
CAM
e 04(b)
36
MILLORAR LA INTEGRACIÓ ENTRE COL·LECTIUS s 12(a) s 12(c) p 14(e)
15 Estratègies per a la Inclusió de Persones Immigrades i la Convivència
36
16 Catàleg de Recursos i d’Activitats: Familiars, Infants, Joves, Gent S
AIR
E
cw p

AGU0200
RE
Gran.
36
SA
ST
CAR
RER
BON
PLA
ÇA
CON
ILL
23 s 12(g) 14(a)
p
LS
DE
36 36 C 22
Econòmic ER 14(a)
EC 17 Espai Ciutadà Educatiu RR
p
CA
Social
Cultural 32
36
OR 36
C 22 MAJ
L6 AMPLIAR ELS SERVEIS PÚBLICS CAR
RER

CAR
RER
B 18 Ampliació Biblioteca i Horaris Cultural

BAI
JOR p A

X DEL
MA 14(a) PRO
PLA
ÇA
s 34 RER
p s
p CAR
14(h) 34

TUR
32
36 e

A
04(b)
D2. NOVA CENTRALITAT AL NUCLI ANTIC 36 36
C 22
ESGLÉSIA DE SANT ESTEVE
36 36 PLAÇA SANTA

L1
MAGDALENA
CREAR NOUS NODES I EIXOS D'ACTIVITAT PÚBLICA I PRIVADA DIVERSIFICADA 36 RE LA PLAÇA DE SANTA
B LAI DE A
CS 19 Projecte d'usos i regeneració de Can Sacrest Educatiu
Social MA
JOR 18 p 14 (e)
CAR
RER
BEL
PIA
ÇA
PLA ALMOIN MAGDALENA
36
RER
Cultural CAR
36 C 22
36
CA
gS 20 Galeria dels Sastres Ec onòmic RR 36
Social ER
Cultural CE
ND
RA

E
DA

BR
pC 21 Potenciar Plaça del Carme i espai expositiu Ec onòmic
p

EM
S CA
Social 14(f) LER RR

SET
PL
Cultural VIL ER
CLI


VA
RER

DE
LL

A
CAR S NO

M
OR

ZE
Programa d'Activitats Públiques 36 US

ON
C 22 Cultural
s

AV.
12(d)

cw 23 Coworking Ec onòmic

36 LLEGENDA
EA 24 Escola d´Art d´Olot Cultural
Educatiu Intervenció espacial Programa Temàtica
D1 D2 D3
espai públic
L2 DINAMITZAR ELS LOCALS BUITS 36 A Ed Educatiu
ER BISB
E LORE
NZAN
e edificació
25 Pla d´Equipaments Públics al Nucli Antic CARR S Social habitatge
p p p places i zones verdes
26 Estudi Locals en Desús i Pla de Dinamització C Cultural paisatge urbà
s s s solars y nous
espais públics
mobilitat
L3 CONSERVAR I POTENCIAR EL COMERÇ TRADICIONAL
equipamients y
Ec Econòmic

àmbits singulars comercial


27 Entitats al Barri
connexions i sendes
28 Agrupació Comerços Tradicionals
EC senyalització
29 Programa de Llegat (Aprenent-Mestre) 17

#OlotMésB – PIAM Nucli Antic. Plan Integral


ACCIONES DE MEJORA
IMPLEMENTACIÓN Y
Más Ávila – ARU. Delimitación y planificación
El Nucli Antic de Olot, así como muchos otros centros históricos de
IMPULSO PARTICIPATIVO SEGUIMIENTO
nuestras ciudades, sufre las consecuencias del declive y el abandono
urbano. Durante las últimas décadas, y en especial durante la burbuja
inmobiliaria, se produjo un éxodo paulatino hacia las nuevas periferias,
de Acciones de Mejora del Nucli Antic de Olot
Análisis técnico Proceso participativo D1. Vivir en el Nucli Antic del Área de Regeneración Urbana (ARU)
D1. Vivir en el Nucli Antic

[AGU0199] ‘La Cacharra – Seminario’ [AGU0200]


tejidos urbanos más atractivos y mejor adaptados a las aspiraciones D1_L4.14 Plan de mejora de las plazas de
CONVIVENCIA Y CONECTIVIDAD,
vitales de gran parte de la población. El corazón de la ciudad fue proximidad. Proyecto de diseño colaborativo.
ESPACIO PÚBLICO Y
perdiendo el vigor y la actividad de antaño, acumulando problemáticas PLAÇA DEL CONILL
MOVILIDAD
sin que el Ayuntamiento pudiera poner freno a la degradación.

Conscientes de esta realidad y ante los efectos limitados de un Pla


de Barri previo, en 2017 el Ajuntament dʼOlot y Paisaje Transversal
Paisaje Transversal Rueda y Vega Asociados SLP + Paisaje Transversal
desarrollamos un proceso de regeneración urbana integral y participativa
que da como resultado la redacción de un Plan Integral de Acciones de
Mejora (PIAM) del Nucli Antic, que se basa en una metodología cíclica
para Escuchar y Transformar el Nucli Antic.

6 1

R
EJECUCIÓN MEDIR DIVERSIDAD DE USOS

NSFORMA

ESCU HAR
5 2 D2. Nueva centralidad en el Nucli

C
DISEÑO ACCIONES
PARTICIPATIVAS D3. Reconocer el Nucli Antic

TRA
D3_L1.32 Intervenciones singulares en el
4 3 paisaje
ESTRATEGIA INPAR MURAL PLAÇA CAMPDENMÀS

Tras un proceso de diagnóstico participado, se construye un Plan Integral


PATRIMONIO HISTÓRICO,
de Acciones de Mejora en el que se establecen 3 líneas estratégicas y
INDENTIDAD LOCAL Y TURÍSTICA
más de 30 actuaciones que abarcan desde la rehabilitación y movilización
de vivienda hasta mejoras de la movilidad, pasando por la dinamización
sociocultural, la reactivación económica y del comercio local, la mejora
del espacio público o el fomento de la cohesión social.
Diagnóstico participado
Herramienta [InPar] Indicadores Participativos
F0 F1
TRABAJO PARTICIPACIÓN
PREVIO ANÁLISIS Y DIAGNÓSTICO D3. Reconocer el Nucli Antic
D3_L1.33 Programa de dignificación de solares
F2 F3 vacíos.
PARTICIPACIÓN COMUNICACIÓN IMPLEMENTACIÓN CAN SAU
ESTRATEGIA DIVULGACIÓN Y SEGUIMIENTO

Gracias a que el PIAM incorpora la participación ciudadana en todas VIVIENDA E INCLUSIÓN


sus fases (análisis urbano, diagnóstico participativo, diseño de acciones
y redacción del Plan), se logra un amplio respaldo social y político que
deriva en su aprobación por unanimidad en el Pleno Municipal.

El PIAM del Nucli Antic forma parte del programa municipal de regeneración
de barrios #OlotMésB.

Hasta la fecha se han ejecutado con gran éxito 5 acciones de mejora. Más
información en https://nuclianticmesb.cat/.

Edificio plurifamiliar de viviendas [AGU0282] Casa Witiza [ALE0037]


dataAE Beatriz Alés Atelier + Espacio Papel Arquitectos

OBRAS / WORKS 341


Plan de Revitalización Rural [ALF0601] Edificio industrial BP-E [ALV0207] Herriko Plaza Mallabia [ARC0193] tini [ARQ0080]
Estudio MMASA.MuñizAlfaya Estudio Arquitectura Hago (Antonio Álvarez-Cienfuegos Rubio) Iñigo Berasategui Orrantia, Ane Arce Urtiaga Delavegacanolasso
(Patricia Muñiz, Luciano Alfaya)

Rehabilitación interior y cubrimiento de la pista Mirador da Cova [AND0580] Barcelona Supercomputing Center [BAD0093] Sesenta y ocho viviendas públicas en el Poblenou
exterior anexa del Pabellón Municipal de Deportes Arrokabe Arquitectos SLP BAAS Arquitectura [BAD0423]
de Vila-Seca [ALV0484] (Óscar Andrés Quintela, Iván Andrés Quintela) BAAS Arquitectura
NAM Arquitectura (Nacho Álvarez Martínez)

342 XV BEAU OBRAS / WORKS 343


Espai Natura, fase 1 [BAI0293] Cabaña del (sinantro)amor, morada del (tele)trabajo La Catenaria y el Arco [BOU0264] Entornos Mercado del Born · Calle Comerç [BUI0527]
BAILORULL (Manuel Bailo Esteve, Rosa Rull Bertran) [BAR0353] Manuel Bouzas, Santiago Del Aguila Vora
Husos Arquitecturas (Diego Barajas, Camilo García)

Casa La Toscalera [BEA0143] Iglesia de la Santa Cruz. Rehabilitación de una ruina Centro de medicina comparativa y bioimagen Intervención interior en hotel de lujo, restaurantes
Alejandro Beautell García contemporánea [BEA0589] en Can Ruti [CAL0274] y club nocturno en Badajoz [CAR0061]
Alejandro Beautell García Calderon-Folch Studio (Pilar Calderon, Marc Folch) Clavel Arquitectos (Manuel Clavel Rojo, Luis Clavel Sainz)
y Pol Sarsanedas (arquitectura) + Lluís Corbella (urbanización)

344 XV BEAU OBRAS / WORKS 345


Casa Toto [CAR0426] Plaza de la Sinagoga [CAR0456] Dilalica. Galería de arte en la calle Trafalgar Obras de rehabilitación de la casa colgante
Grupo Aranea grupo aranea (Francisco Leiva Ivorra) de Barcelona [CHA0434] del castillo de Cornatel [COB0328]
+ el fabricante de espheras (Pasqual Herrero Vicent) Maio Architects (María Charneco Llanos, Alfredo Lérida Horta, Fernando Cobos Guerra, Ricardo Martín Lorenzo
+ CEL-RAS arquitectura (Juan-Miguel Gil García) Guillermo López Ibáñez, Ana Maria Puigjaner Barberà)

Ca l’Amo [CAS0234] Exedra. Artefacto arquitectónico Pabellones de acceso al Liceo Francés Rampa. Llegada del Camino Francés
Marià Castelló Martínez para la mediación social [CAS0497] de Barcelona [COR0471] a Santiago de Compostela [CRE0447]
Lluís Alexandre Casanovas Blanco, + Jordi Ferreiro Coma Arquitectura Covadonga Carrasco López, Juan Creus Andrade

346 XV BEAU OBRAS / WORKS 347


Estación Intermodal de Logroño, Reforma y ampliación de consultorio médico [DEA0473] PeakStick [DEL0246] Centro de servicios A Ramallosa [ESC0346]
proyecto urbano y parque de Felipe VI [DEA0408] Alegría Colón Mur, Alejandro Dean Álvarez-Castellanos Valentin Sanz, Gonzalo Del Val MRM Arquitectos (Miguel Alonso Flamarique,
Abalos+Sentkiewicz (Iñaki Ábalos, Renata Sentkiewicz) Roberto Erviti Machain, Mamen Escorihuela Vitales)
+ Arquitectura Agronomía (Teresa Galí-Izard, Jordi Nebot) + Antón Varela García

Proyecto piloto de renaturalización del polígono industrial Nueva Zubiaur Musika Eskola [DEL0154] Pabellón entre nogales [FAR0414] Casa 011 [FEL0219]
de Argales · Corredor verde-azul [DEL0117] Javier De Las Heras Solé Jaume Farreny, Ramon Fité Arquitecturia (Olga Felip, Josep Camps)
M. Rosario Del Caz Enjuto, Boriana Crhistova Minkova

348 XV BEAU OBRAS / WORKS 349


LIFE CerSuds. Una propuesta para la adaptación de las Founder’s Hall. Runnymede College Campus [FER0269] Rehabilitación y ampliación de edificio Instituto Politécnico Salesianos en Pamplona [GAR0001]
ciudades al cambio climático [FER0173] Rojo / Fernández-Shaw Arquitectos para la Fundación Save The Children [FOG0249] Garmendia Cordero Arquitectos + TCGA Arquitectos
Eduardo De Miguel, Enrique Fernández-Vivancos elii (Uriel Fogué Herreros, Eva Gil Lopesino,
Carlos Palacios Rodríguez)

Reconversión de granero-bodega en vivienda [FER0331] Crown Square [FIO0558] Centro de día para enfermos de Alzheimer [GAR0074] Rehabilitación del edificio Portaviones [GAR0136]
María Antonia Fernández Nieto, Jorge Gallego Sánchez-Torija Carmen Fiol, Andreu Arriola StudioVRa (Rubén García Rubio, Sonsoles Vela Navarro) VAUMM

350 XV BEAU OBRAS / WORKS 351


Casa Abantos [GAR0595] Polideportivo Camp del Ferro [GIL0134] Recuperación del Caño de Hierro [GOD0085] T. Taller de cocina [GON0103]
José María Sánchez García + Javier Martínez Aia Activitats Arquitectòniques Oriol Ferrer Frau, Ventura Godoy García, Sol89 (María González, Juanjo López De La Cruz)
+ Barceló Balanzó Arquitectos + Gustau Gili Galfetti Maria Megías Homar, Marc Sánchez Olivares

Parque infantil en Balsa de Ves [GIM0184] Puesta en valor y activación del conjunto Illa de la Pietat Casa Calixto [GOR0371] Casa Miralpeix [GRA0106]
Rellam (Xevi Lluch, Andrea Gimeno, Lluís J. Liñán) en Vic [GIR0485] Carlos Gor Gómez, Álvaro Gor Gómez, Agustín Gor Gómez Ferran Grau Valldosera, Nuria Casais Pérez
Estudi d’arquitectura Toni Gironès

352 XV BEAU OBRAS / WORKS 353


Regeneración paisajística del Camí de Cabrianes Casa Rec / Rec House [GUA0338] casanumerocero [JIM0113] Trap [JIM0478]
[GUA0045] Guallart Architects Djarquitectura (Diego Jiménez López, Juana Sánchez Gómez) Javier Jiménez Iniesta (Studio Animal)
Estudi08014 (Adrià Guardiet, Sandra Torres)

Casa Ter [IBO0006] Paseo marítimo del Prat de Llobregat [JAN0213] APROP Ciutat Vella [JUA0431] EMAV Can Batlló [JUL0268]
Benjamin Iborra Wicksteed, Jordi Espinet Roma, Marcos Parera Jansana, De La Villa, De Paauw, Arquitectes Straddle3 (David Juárez), Eulia Arkitektura Josep Maria Julià Capdevila
Blanch, Carlos Dimas Carmona, Jaime Font Furest (Jon Begiristain), Yaiza Terré

354 XV BEAU OBRAS / WORKS 355


Intervención en calles de San Clemente 16-13-SCL-Santa Clara [LOP0018] Jardins Antònia Vilàs [MAR0433] Casa familiar entre medianeras [MAR0435]
y San Román en Toledo [LLE0578] Lagula Arquitectes Beatriz Borque Badenas, Miquel Mariné Núñez Daniel Martínez Díaz, Nacho Román Santiago,
Estudio Blanca Lleó Julio Rodríguez Pareja

Casa en Playa de Pego [MAR0318] Archivo Municipal Pere Xamena [MAR0358] Centro cultural y biblioteca en las antiguas escuelas Choupana · House 2.0 [MAR0619]
José Manuel Martínez Rodríguez Aulets Arquitectes (Francisco Cifuentes, de Sant Sadurní d’Anoia [MAR0436] Dosesmas Arquitectos
Sebastián Martorell, Bartomeu Riutord) Taller 9s arquitectes (Álvaro Marín Durán, Alfonso Castro Lorenzo)
(Oriol Cusidó I Garí, Irene Marzo Llovet)

356 XV BEAU OBRAS / WORKS 357


La Mar Salada · Rehab [MAR0625] Iglesia y centro social de Las Chumberas [MEN0124] Tres Casas en Una. Rehabilitación y transformación 73 viviendas de alquiler [MUÑ0529]
Dosesmas Arquitectos Fernando Menis de una casa del s. xviii en tres viviendas [MUÑ0515] Alejandro Muñoz Miranda
(Álvaro Marín Durán, Alfonso Castro Lorenzo) Chico Muñoz + Re-Activa Arquitectura

Restaurante Cobo Estratos [MOR0029] Entre dos aguas. Alberca y jardín en Aguamarga Reforma y ampliación del Teatre de l’Artesà del Prat Ateneo de Fabricación de Gràcia [OLI0327]
Enrique Jerez Abajo, Álvaro Moral García, [MUÑ0385] de Llobregat [NOG0165] Núria Oliveras Boix, Jordi Oliveras Boix
Víctor Manzanedo Aramendia Alejandro Infantes Pérez, Javier Muñoz Godino Manel Bosch, Joan Forgas, Montserrat Nogués, Antoni
Sánchez-Fortun, Dolors Ylla-Català

358 XV BEAU OBRAS / WORKS 359


Reurbanización de la Plaza Font del Lleó [OLL0466] 44 viviendas para gente mayor en Quatre Camins Casa SD [ROS0386] Ca la Closa. Una casa con dos refugios en el Priorat
Ar47 Estudi D’arquitectura (Roberto Aparicio Trigueros, [RAV0108] Esther Escribano Rivera, Miguel Ángel Rosique Valverde [SAL0132]
Roger Jornet Ginestà Y Silvia Ollé Cortés) Pere Joan Ravetllat, Carme Ribas, Nicolás Markuerkiaga Núria Salvadó Aragonès
+ Albert Esteva Monforte

Estación San José [ROD0177] Cobertizo ganadero en Bera [ROD0281] Rexeneración do conxunto da Casa da Cotona [SAL0336] Campus Universitario de la UVA, fase II [SAN0017]
FRPO Rodriguez & Oriol Mugara Arquitectura Salgado E Liñares Arquitectos + Cenlitrosmetrocadrado Linazasoro & Sánchez Arquitectura
(Ander Rodriguez Korta, Naroa Oleaga Barandika)

360 XV BEAU OBRAS / WORKS 361


Casas Patio Mirasol [SAN0152] Conil Home Suite [SAN0156] Casa en Tres Primaveras [SEB0355] Casa DOM [SOL0536]
Javier Sanchez Lopez, Buenaventura Conde Salazar Kauh Arquitectura y Paisajismo David Sebastian CRUX Arquitectos
(Juan Antonio Sánchez Muñoz, Vincent Morales Garoffolo) (Raquel Sola Rubio, Alejandro García Pedrón)

Ruralattic [SAN0316] Plan de actuación para la restauración del núcleo Mas JEC [TAP0021] Escoleta en Llubí [TAP0239]
Liquenlav (Valentín Sanz Sanz) urbano de Ruesta. Consolidación de inmuebles Aixopluc (David Tapias) Aixopluc (David Tapias) + Aulets arquitectes
del Camino de Santiago [SEB0109] (Francisco Cifuentes, Sebastià Martorell, Bartomeu Ruitord)
Sergio Sebastián Franco

362 XV BEAU OBRAS / WORKS 363


Cafè Roquet · espacio gastronómico [TIÑ0158] Casa en Son Puig [TIZ0242] Bang Nong Saeng Kindergarten [TOR0505] Aigües de Vilajuïga [TWO0007]
NUA Arquitectures (Maria Rius Ruiz, RipollTizón (Juan Miguel Tizón Garau, José Ripoll Vaquer) Sarquella Torres + INDA Chulalongkorn University Twobo Arquitectura, Luis Twose
Arnau Tiñena Ramos, Ferran Tiñena Guiamet)

Nueva oficina de Arquia Banca en Palma [TIZ0620] Teleclub con colchones térmicos [TOR0450] Rehabilitación del Colegio San Fernando Silla, Persiana, Cuerda [VER0051]
RipollTizón (Juan Miguel Tizón Garau, José Ripoll Vaquer) BIZNA Estudio (Rocío García Peña, y nuevo pabellón deportivo [VAL0425] Arnau Vergés I Tejero
Pedro Torres García-Cantó) Elisa Valero Ramos

364 XV BEAU OBRAS / WORKS 365


III Muestra de investigación Publicaciones
La gran variedad y calidad de las
Publications
The enormous variety and quality of the
en arquitectura y urbanismo: propuestas presentadas, en particular las proposals submitted, in particular those

Publicaciones, producto que corresponden a la selección realizada


por el Jurado, muestran el elevado nivel
selected by the Jury, show the quality
of the publications on architecture and
y artículos de investigación de esta edición en publicaciones sobre urbanism in this year’s edition. They are
arquitectura y urbanismo, dentro de un part of a broad panorama of authors and
3rd Research Exhibition amplio panorama de autores y editoriales
que ejercen una loable labor en favor de la
publishers who are doing exemplary work
to advance research and the dissemination
in Architecture and Urbanism: investigación y la difusión de la arquitectura of architecture in our country. The

Publications, Product en nuestro país. Las obras ofrecen una


visión de la diversidad de miradas y
work offers a view of the diversity of
perspectives and approaches provided by
and Research Articles aproximaciones que brindan la arquitectura architecture and urbanism – an authentic
y el urbanismo, un fiel reflejo de la riqueza reflection of the richness implicit in
implícita en la cultura arquitectónica. architectural culture.

Producto Product
Las propuestas presentadas en esta edición The proposals submitted in this year’s
muestran el gran abanico de caminos por biennale show the wide range of paths
explorar que ofrece la investigación de to be explored in terms of what product
producto en relación con la arquitectura. research can offer to architecture.
Las obras finalistas y premiadas aportan The winning projects and finalists show
una decidida apuesta por la innovación, la a clear commitment to innovation and
sostenibilidad, su utilidad práctica y su alta sustainability, along with a practical utility
pertinencia en el contexto social y cultural and a marked relevance in our current
del momento. Muchas de ellas destacan social and cultural context. Many of them
especialmente por su estrecha relación con are especially noteworthy for their close
la industria, en lo que implica la búsqueda relationship with industry, based on the
de nuevas soluciones que faciliten, search for new solutions that facilitate,
agilicen y aporten valor en los procesos expedite, and add value to construction
de construcción a través de una decidida processes through an evident social
responsabilidad social y ecológica. and ecological responsibility.

Artículos de investigación Research Articles


Los artículos finalistas y premiados The finalists and awarded articles included
en esta edición realizados por autores in this edition, written by Spanish authors
españoles en los últimos tres años son over the last three years, are a sample
una muestra de la excelencia en el campo of excellence in the field of research in
de la investigación en arquitectura y architecture and urbanism; they offer a
urbanismo; una panorámica certera de clear-sighted overview of the issues that
las temáticas que durante este período have captured the attention of architects
han centrado la atención de arquitectos e and researchers during this period.
investigadores. Análisis históricos sobre Historical analyses focusing on heritage,
patrimonio, tecnología, sostenibilidad, technology, sustainability, resource
gestión de recursos o la condición política management or the political condition
de la arquitectura desvelan aspectos de of architecture reveal aspects that are of
interés en la actualidad, tanto en nuestro intense interest today, both domestically
país como en el contexto internacional. and internationally.

Publicaciones, producto y artículos de investigación 367


Acta de las reuniones del jurado
Minutes of the Jury’s Meeting

Madrid, 28 de abril de 2021


Consejo Superior de los Colegios de Arquitectos de España
Paseo de la Castellana 12, 4.a planta

Día 28 de abril de 2021 28 April 2021

La reunión del Jurado se inicia a las 9:30 h y se constituye The Jury session begins at 9:30 a.m. and is made up
con los siguientes miembros: of the following members:

Marta Vall-Llossera Ferrán, vicepresidente 1ª del Consejo Marta Vall-Llossera Ferrán, first vice-president of the
Superior de los Colegios de Arquitectos de España Higher Council of the Spanish Architects’ Associations
(CSCAE); (CSCAE);
Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
comisarios de la XV BEAU; 15th BEAU Curators;
Santiago de Molina; Santiago de Molina;
Carolina B. García-Estévez (participa por video Carolina B. García-Estévez (participating via
conferencia) videoconference)

De todos los miembros, participan por video conferencia Of the jury members, Carolina B. García-Estévez,
Carolina B. García-Estévez. participates via video conference.

Excusan su asistencia Iñaqui Carnicero, Director General Iñaqui Carnicero, General Director of Urban Agenda
de Agenda Urbana y Arquitectura del Ministerio de and Architecture of MITMA, and Naiara Montero,
Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA) y Naiara board member of the Arquia Foundation, are unable
Montero, patrona de la Fundación Arquia. to attend.

Actúan como Secretaría del Jurado Gloria Gómez y Leyre Gloria Gómez and Leyre Salgado, heads of the Secretary’s
Salgado, responsables de la Secretaría de la Bienal Office of the Spanish Biennial of Architecture and
Española de Arquitectura y Urbanismo (CSCAE). Urbanism (CSCAE), act as Secretary of the Jury.

Una vez constituido el Jurado, la Secretaría Permanente Once the Jury is constituted, the Permanent Secretary
informa sobre el número de propuestas recibidas, que reports on the number of proposals received. By category,
asciende, según las categorías, a las siguientes: the numbers are as follows:

- Libros: 140 - Books: 140


- Publicaciones periódicas: 18 - Periodicals: 18
- Otros: 46 - Other: 46

En primer lugar se valoran las propuestas presentadas en la First, the proposals presented in the Publications category
categoría Publicaciones. are evaluated.

ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETING 369


Con anterioridad a la celebración de esta reunión, la Prior to holding this meeting, the Permanent Secretary TÍTULO AUTORES PUBLICADO EN
Secretaría Permanente había remitido a los miembros del forwarded the list and documentation corresponding to Arquitectura e ilusión. Proyectar desde Óscar Pedrós Fernández Diseño Editorial
Jurado el listado y la documentación correspondiente a each of the proposals to the members of the Jury. In the el in-genius loci
cada una de las propuestas. En el caso de las publicaciones case of print publications, most members of the Jury Topografías arquitectónicas Carlos Rodríguez Fernández Universidad de Sevilla
impresas, se han hecho llegar tanto un ejemplar de los received a copy of both the books and the periodicals. en el Paisaje Contemporáneo
libros como de las publicaciones periódicas a la mayor parte Arquitectura, crisis, crítica radical Pau de Solà-Morales i Serra, Paula V. Álvarez Vibok Works
de los miembros del Jurado. After examining each of the proposals, the Jury agrees on Benítez (ed.; prol.)
the following awards and distinctions: Más allá de lo humano Timothy Morton, Gabriel Ruiz-Larrea, Paulo Bartlebooth
Tras examinar cada una de las propuestas, el Jurado Tavares, Takk (Mireia Luzárraga + Alejandro
acuerda conceder los siguientes premios: Muiño), Miguel Mesa del Castillo, Fernando
Cremades, Catia Faria, The Extrapolation
Factory (Chris Woebken, Elliot P. Montgomery),
Premiados categoría Publicaciones/libros Husos, Stephen Graham, Institute of Human
Winners in the ‘Publications / books’ category Obsolescence (Manuel Beltrán), Víctor M. Sanz
TITULO AUTORES EDITORIAL La silla de la discordia. Mies, Breuer y Stam Pablo López Martín Ediciones Asimétricas
Arxiu Històric Col·legi d’Arquitectes de Josep Ferrando, Fernando Marzá Col·legi d’Arquitectes de Catalunya
Oíza Javier Vellés Puente editores / Ministerio de Catalunya
Fomento / Escuela de Arquitectura
Barcelona 60’s Pere Joan Ravetllat, Jordi Badia, Alberto UPC
de Toledo
Campo Baeza, Marta Peris, Josep Ferrando,
XL: Aguinaga, Echaide, Sobrini. Escuela Técnica Jorge Tárrago; Mingo, Antonio J. Cidoncha Eunsa Pablo Roel, Carles Enrich, Josep Lluís Mateo,
Superior de Arquitectura de la Universidad Pérez Stephen Bates, Xavier, Ros Majó, Lluís Nadal
de Navarra. 1978-2018
Fernández del Amo. Aportaciones al arte Ángel Cordero Ampuero Ministerio de Agricultura, Pesca
The World as an Architectural Project Hashim Sarkis; Roi Salgueiro Barrio, MIT Press y la arquitectura española y Alimentación. Secretaría General
con Gabriel Kozlowski Técnica
José María García de Paredes 1924 – 1990 Ángela García de Paredes (ed.). Giancarlo Fundación Arquia El Mediterráneo inventado. Un archipiélago Antonio Pizza Ediciones Asimétricas
Col. arquia/temas 43 De Carlo, Juan Domingo Santos, Ángela arquitectónico en la España del siglo XX
García de Paredes, Manuel García de Paredes,
La Obra Abierta: la idea de tiempo en las obras Ángel Martínez García-Posada, Recolectores Urbanos Editorial
Ignacio García Pedrosa, Simón Marchán, Rafael
de arquitectura y arte en el territorio (vol. I) Pablo Blázquez Jesús
Moneo, Juan Navarro Baldeweg, Víctor Pérez
Escolano, Josep Lluís Sert, Enrique Sobejano, Manifiesto arquitectónico paso a paso. David García-Asenjo Llana Libros.com
Emilio Tuñón, Elisa Valero (autores) Un ensayo sobre la arquitectura contemporánea
a través de las iglesias
Patologías contemporáneas: Ensayos Francisco Díaz DPR-Barcelona, Uqbar Editores
de arquitectura tras la crisis de 2008 Sin prejuicios Arturo Franco Fundación Arquia
Aldo Rossi y Sevilla. El significado de unos viajes Victoriano Sainz Gutiérrez Universidad de Sevilla
El manierismo y su ahora. Una aproximación Francisco González de Canales; Vibok Works
Epics in the Everyday Jesús Vassallo Park Books
optimista para un presente incierto Paula Álvarez (ed., prol.)

Finalistas categoría ‘Publicaciones / libros’


Finalistas categoría ‘Publicaciones / publicaciones periódicas’
Finalists in the ‘Publications / books’ category
Finalists in the ‘Publications / periodicals’ category
TITULO AUTORES EDITORIAL
TITULO AUTORES EDITORIAL
Obras de no ficción. Crónicas, breves y otros Inmaculada Maluenda, Enrique Encabo Puente editores
Colección ‘Textos Críticos’ Andrés Cánovas (dir.) Ediciones Asimétricas / DPA-
relatos de arquitectura
ETSAM (ed.)
Mies y la gata Niebla. Ensayos sobre Andrés Jaque / Office for Metropolitan Puente editores
Fisuras 20-21. ‘El Modelo / Models’ Federico Soriano, Dolores Palacios Fisuras de la Cultura
arquitectura y cosmopolítica Innovation
Contemporánea
Josep Lluís Sert y lo superfluo. La residencia de Emiliano López Matas Puente editores
Revista SOBRE 4. Prácticas artísticas Revista SOBRE 4. Prácticas artísticas Editorial Universidad de Granada
estudiantes en Harvard
y políticas de la edición y políticas de la edición
Palacios comunales atemporales. Genealogía Iñaki Ábalos Puente editores
y anatomía
Cháchara y otras historias de arquitectura Moisés Puente Caniche Editorial

Materia informada. Deformación, conformación Ignacio Borrego Gómez-Pallete Fundación Arquia


y codificación: procedimientos de
almacenamiento de información en la materia
Mujeres, casas y ciudades. Más allá del umbral Zaida Muxí Martínez dpr-Barcelona
España blanca y España negra Iñaki Bergera Turner / Ministerio de Fomento
Secretaría General Técnica,
Centro de Publicaciones
El abecé de la teoría urbana José Luque Valdivia, Izaskun Aseguinolaza Biblioteca Nueva
Braga, Nuño Mardones Fernández de
Valderrama

370 XV BEAU ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETING 371
A continuación, se inicia la deliberación sobre las Next, deliberation begins on the proposals from the
Premiados categoría ‘Otros soportes’ propuestas de la categoría Producto. La Secretaría Product category. The Permanent Secretary reports on
Winners in the ‘Other media’ category Permanente informa sobre el número de propuestas the number of proposals received in this category: 61.
TITULO AUTORES recibidas en esta categoría, 61, y confirma que la The Secretary confirms that the corresponding
documentación se ha remitido con anterioridad a los documentation has been provided to the members
Escala Humana Una producción de RTVE en colaboración con Costa Est Audiovisuals
miembros del Jurado. of the Jury.

Tras examinar cada una de las propuestas, el Jurado After examining each of the proposals, the Jury agrees on
acuerda conceder los siguientes premios: the following awards and distinctions:
Finalistas categoría ‘Otros soportes’
Finalists in the ‘Other media’ category
Premiados categoría ‘Producto’
PROPUESTA AUTORES Winners in the ‘Product’ category Info

Arquitectura en las ondas David García-Asenjo Llana Arquitectura en el Territorio PRODUCTO AUTORES
Comanche de Julia en la Onda Adoquín Cerámico Permeable. Instituto de Tecnología Cerámica (ITC-AICE) + Cátedra Cerámica
(Onda Cero) Suprarreciclaje de material cerámico de bajo valor comercial Valencia UPV (CCV)
Hidden Architecture Alberto Martínez García, Héctor Rivera Bajo https://hiddenarchitecture.net/ Bordillos Guillermo Fernández-Abascal, Urtzi Grau
Se vende Daniel Natoli Rojo https://vimeo.com/512963968 Elementos Identidad de ‘El Camino’ a su entrada en la ciudad Carlos Seoane
de Santiago
Selling bricks Antonio Giráldez, Pablo Ibañez, https://bartlebooth.org/Selling-bricks Prototipos cerámicos Escuela de Arquitectura de Toledo
Alberto de Miguel
A Series of Rooms Laura Bonell, Daniel López-Dòriga https://aseriesofrooms.com/
Bizarre Columns Carmelo Rodríguez Cedillo https://bizarrecolumns.tumblr.com/
C de Confinament. 25+1 Reflexiones Comma (Martí Codorniu, Pol Dieste, https://www.youtube.com/channel/ Finalistas categoría ‘Producto’
de confinamiento en Youtube Oriol Graells, Eduard Llorens) UC7FstTb99nu9q7eyURSVG5w Finalists in the ‘Product’ category
Club de lectura asimétrico Ediciones Asimétricas; María Fernández Ediciones Asimétricas PRODUCTO AUTORES
Hernández (dir.)
Alive Earth Block. Maite Sainz de la Maza Benet, Macari De Torres Mestres
La Catedral de Málaga, una sinfonía inacabada Daniel Natoli Rojo, Juan Manuel Sánchez https://vimeo.com/309359006
Bloque prefabricado de tierra cruda con erosión controlada
La Chica, Adolfo de la Torre
Barreras para Espacios Públicos Carlos Seoane
Control biológico de la oruga procesionaria por medio Husos arquitecturas (Diego Barajas, Camilo García)
de arquitecturas animales
El Jurado quiere destacar el gran interés de todas las The Jury wishes to highlight the great interest of all the Hotel de Insectos Batlleiroig Arquitectura
publicaciones presentadas, así como la variedad y calidad publications submitted, as well as the variety and quality Prototipo de pabellones prefabricados en FRC para el puerto Elisa Valero Ramos, Juana Sánchez Gómez y Diego Jiménez López
de las que han resultado finalistas y premiadas por su among both finalists and winners, for their contributions de Motril
aportación a la investigación, el conocimiento y la difusión to research, knowledge and dissemination in the field Rehabilitación de fachadas mediante panel industrializado Vicente Sarrablo
de la arquitectura, así como por el cuidado de su edición of architecture, as well as for the care in their edition de cerámica y aglomerado de corcho
y los valores sociales que transmiten. and the social values they transmit. Solera tecnificada MATRICs Daniel Díaz Font

Finalmente, el Jurado quiere otorgar una Mención Finally, the Jury wishes to make Special Mention of a
Especial a una serie de editoriales independientes que series of independent publishers that are doing great El Jurado quiere destacar la calidad de los trabajos The Jury wishes to highlight the quality of the Winners,
están ejerciendo una gran labor en un momento de gran work during a very complicated period for the sector. Premiados, así como su apuesta por la innovación, la as well as their commitment to innovation, sustainability
complejidad para el sector, con una decidida apuesta por la They have made a decided commitment to quality, sostenibilidad y el cuidado diseño de todos ellos. Se trata and thoughtful design. The proposals are incredibly
calidad, la tenacidad y la pasión por la arquitectura, y cuya tenacity and a passion for architecture, and their de propuestas de gran utilidad para su aplicación a la useful for their applications to architectural practice
producción editorial revierte en favor de la sociedad. editorial production offers great benefits to society. práctica arquitectónica y del todo pertinentes en el contexto and their relevance in the social and cultural context
social y cultural del momento. of today.
Las editoriales destacadas con esta mención son: The publishers singled out for this special mention are:
Las propuestas Finalistas en esta categoría destacan The Finalists in this category are especially noteworthy
- Bartlebooth - Bartlebooth especialmente por su estrecha relación con la industria for their close relationships with industry. This implies
- dpr-Barcelona - dpr-Barcelona en lo que implica la búsqueda de nuevas soluciones the search for new solutions that facilitate, expedite, and
- Ediciones Asimétricas - Ediciones Asimétricas que faciliten, agilicen y aporten valor en los procesos de add value to construction processes through an evident
- Puente Editores - Puente Editores construcción a través de una decidida responsabilidad social and ecological responsibility. They all offer an
- Recolectores urbanos - Recolectores urbanos social y ecológica. Todas ellas ofrecen un panorama optimistic perspective on the challenges of the future, with
- Vibok Works - Vibok Works optimista hacia los retos del futuro, con aspectos innovative aspects that promise improvements both for the
innovadores que suponen mejoras tanto para el sector sector and for society at large.
como para la sociedad en general.

372 XV BEAU ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETING 373
Por último, el Jurado delibera sobre la categoría Artículos Finally, the Jury deliberates on the Research Articles TÍTULO AUTORES PUBLICADO EN
de investigación. La Secretaría Permanente informa category. The Permanent Secretary reports on the number «Futuros imaginados: James Stirling y John Pablo Blázquez Jesús Constelaciones, 6 (2018). Universidad CEU San
sobre el número de propuestas recibidas en esta categoría, of proposals received in this category, 190, and confirms Soane» Pablo / Fundación Universitaria San Pablo CEU
190, y confirma que la documentación se ha remitido con that the documentation was sent to the members of the «Jaromir Krejcar, la apología de la técnica. María Pura Moreno Moreno rita_ revista indexada de textos académicos, 9 (mayo,
anterioridad a los miembros del Jurado. Tras examinar Jury. After examining each of the proposals and discussing EL pabellón de Checoslovaquia en la 2018)
cada una de las propuestas y debatir sobre ellas, el Jurado them, the Jury agrees on the following awards and Exposición Internacional de París, 1937. »
acuerda conceder los siguientes premios y distinciones: distinctions:
«La edición en arquitectura: cultura de la Paula V. Álvarez Sobre (2018), Vol. 4, pp. 81-96
edición vs. cultura del libro»
Premiados categoría ‘Artículos de investigación’ «La representación nocturna, signo de Rodrigo Almonacid Canseco Revista de Expresión Gráfica Arquitectónica EGA, 38
Winners in the ‘Research articles’ category modernidad en la arquitectura de entreguerras» (año 25, 2020)

TÍTULO AUTORES PUBLICADO EN «Las grandes exposiciones del siglo XXI frente Guido Cimadomo, Renzo ZArch Journal of interdisciplinary studies in
a la fragilidad del territorio» Lecardane Architecture and Urbanism, 13 (2019)
«All-at-once & all-in-one. La ilusión de Borja Ganzabal Cuena ARQ, 101 (2019), pp. 62-73. «Los inicios de la Bauhaus. Weimar 1919» Josenia Hervas y Heras, VAD. Veredes, arquitectura y divulgación
libertad como categoría arquitectónica en Santiago de Chile: Pontificia Universidad Católica Esteban Herrero Cantalapiedra
corporaciones creativas y tecnológicas» de Chile
«Procesos urbanos, dinámicas del agua y Margarita Jover Biboum, ZArch Journal of interdisciplinary studies in
«Arquitectura expuesta. Tránsitos artísticos de Iñaki Bergera, Enrique Jerez RA. Revista de Arquitectura, 21 (2019), pp. 68-83 cambio climático» Rubén García Rubio, Carlos Architecture and Urbanism, 15 (diciembre, 2020),
la representación fotográfica de la arquitectura» Abajo (castellano e inglés) Ávila Calzada pp. 2-9.
«Construyendo un territorio invisible. Realidad Carlos Santamarina-Macho Proyecto, Progreso, Arquitectura, 22 (mayo 2020), «Ropas tendidas: la necesidad del contrapunto Iñaki Bergera Constelaciones, 7 (mayo, 2019), pp. 47-61.
y relato en la reinvención arquitectónica del pp. 54-71 arquitectónico» Universidad CEU San Pablo, (ed. castellano e inglés)
paisaje estadounidense»
“The built memory: presenting the colonization Josefina González Cubero, “Modernism, Modernisation and the Rural
«El peso de Bitcoin» Ethel Baraona Pohl, «Masividad». ARQ, #98 (abril, 2018). Escuela de villages in Spain by the newsreel of State Alba Zarza Arribas Landscape. Proceedings of the MODSCAPES
César Reyes Nájera Arquitectura de la Universidad Católica de Chile NO-DO” conference 2018 & Baltic Landscape Forum” 10001,
«El singular Hommage au Japon de Sverre Iván Rincón Borrego rita_ revista indexada de textos académicos, 11 (2019). SHS Web of Conferences, Vol. 63
Fehn. Sincretismo moderno en la Villa Schreiner (2019), pp. 44-55 http://doi. EDP Sciences
(1959-63)» org/10.24192/2386‑7027 “The Revaluation of Uninhabited Popular Begoña Blandón González. “Decarbonization and Circular Economy in the
«Elogio de lo común. EL club como Ricardo Montoro Coso, Franca rita_ revista indexada de textos académicos, 14 Patrimony under Environmental and Luís Palmero Iglesias, Giacomo Sustainable Development and Renovation of
condensador social» Alexandra Sonntag (2020), pp. 142-149 Sustainability Parameters” Di Ruocco Buildings and Neighborhoods”. Sustainability 2020,
12 (14), 5629
«James Stirling y el proyecto de la Tate Gallery Eusebio Alonso García PPA Proyecto, Progreso, Arquitectura, 19 (2018), «Un erizo sin púas. La casa subterránea de Ferran Grau Valldosera, Nuria «El proceso del proyecto». En VI Congreso
en Albert Dock, Liverpool, 1982-88» pp. 134-149 Fernando Higueras. Influencias de César Casais Pérez Internacional Pioneros de la Arquitectura Moderna
«La influencia de Leberecht Migge en la David Arredondo Garrido VLC arquitectura. Research Journal, Vol. 5, 2 Manrique, la isla de Lanzarote, y la arquitectura (actas digitales).
creación de las Siedlungen productivas (octubre, 2018), pp. 29-58 anónima española»
modernas»

El Jurado quiere destacar el gran número y variedad The Jury wishes to highlight the large number and
de los artículos de investigación presentados a esta variety of research articles presented to this call, as
Finalistas categoría ‘Artículos de investigación’ convocatoria, así como su calidad. Los textos finalistas well as their quality. The finalists and winners provide a
Finalists in the ‘Research articles’ category
y premiados son una muestra de la excelencia en demonstration of excellence in research and an
TÍTULO AUTORES PUBLICADO EN investigación, una panorámica certera de las temáticas authoritative overview of the issues that have captured
«El Auto Sacramental Invisible y el arte Lluís Alexandre Casanovas Auto Sacramental Invisible. Una representación
que durante los últimos tres años han centrado, en the attention of architects and researchers over the
electroacústico de José Val del Omar (1932-1952)» Blanco sonora a partir de Val del Omar, pp. 15-40. Madrid: buena medida, la atención de arquitectos e investigadores. last three years.
Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, 2020 /
Departamento de Colecciones MNCARS Finaliza la sesión del Jurado a las 20:15 horas. The Jury session ends at 20:15.
“Architectural Historiography and Fourth Wave Torsten Lange, Lucía C. AH En Madrid, a 28 de abril de 2021 Madrid, 28 March 2021
Feminism” Pérez‑Moreno (eds.)
“Architectural Rehabilitation & Storytelling: David Hernández Falagán International Journal EdA Esempi di Architettura, Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
Memory as Matter” Vol. 8 (2) comisarios de la XV BEAU curators of the 15th BEAU
«Cuerpos etéreos. Sobre lo efímero de la Pablo Blázquez Jesús REIA, Revista Europea de Investigación en Gloria Gómez / Leyre Salgado, Secretaría Permanente Gloria Gómez / Leyre Salgado, Permanent Secretary
creación arquitectónica» Arquitectura, 10 (2018). Villaviciosa de Odón:
Universidad Europea de Madrid
“Developing friendly environments with aging M. Rosario del Caz Enjuto I centri minori… da problema a risorsa Strategie
people to offset depopulation in rural areas” sostenibili per la valorizzazione del patrimonio edilizio,
paesaggistico e culturale nelle aree interne / Small
towns… from problem to resource Sustainable
strategies for the valorization of building, lands
«El alfabeto de la memoria. Puentes, tiempos Javier Navarro-de-Pablos rita_ revista indexada de textos académicos, 11
y tipos: John Hejduk, Andrea Palladio y Louis y María Teresa Pérez Cano (2019), pp. 28-35
Kahn en Venecia»
«Evolución tipológica de cubiertas ventiladas Juan Fernando Ródenas García Informes de la Construcción, Vol. 70, 549
‘a la catalana’ en la obra de Antonio Bonet» (enero‑marzo, 2018)

374 XV BEAU ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETING 375
Publicaciones: libros
Publications: Books

Premios
Prizes

Oíza José María García de Paredes 1924 – 1990 Patologías contemporáneas: Ensayos
Javier Vellés Colección arquia/temas 43 (ES/EN/PT) de arquitectura tras la crisis de 2008
Puente editores / Ministerio de Fomento Ángela García de Paredes (ed.). Giancarlo De Carlo, Juan Francisco Díaz
/ Escuela de Arquitectura de Toledo Domingo Santos, Ángela García de Paredes, Manuel García de DPR-Barcelona, Uqbar Editores
Paredes, Ignacio García Pedrosa, Simón Marchán, Rafael Moneo,
Juan Navarro Baldeweg, Víctor Pérez Escolano, Josep Lluís Sert,
Enrique Sobejano, Emilio Tuñón, Elisa Valero (autores)
Fundación Arquia

XL: Aguinaga, Echaide, Sobrini. Escuela Técnica Superior The World as an Architectural Project Aldo Rossi y Sevilla. Epics in the Everyday
de Arquitectura de la Universidad de Navarra. 1978-2018 Hashim Sarkis; Roi Salgueiro Barrio, El significado de unos viajes Jesús Vassallo
Jorge Tárrago; Mingo, Antonio J. Cidoncha Pérez con Gabriel Kozlowski Victoriano Sainz Gutiérrez Park Books
EUNSA MIT Press Universidad de Sevilla

376 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 377


Publicaciones: libros
Publications: Books

Finalistas
Finalists

Obras de no ficción. Crónicas, breves Mies y la gata Niebla. Cháchara y otras historias de arquitectura Materia informada. Deformación, conformación
y otros relatos de arquitectura Ensayos sobre arquitectura y cosmopolítica Moisés Puente y codificación: procedimientos de almacenamiento
Inmaculada Maluenda, Enrique Encabo Andrés Jaque / Office for Metropolitan Innovation Caniche Editorial de información en la materia
Puente editores Puente editores Ignacio Borrego Gómez-Pallete
Colección arquia/tesis
Fundación Arquia

Josep Lluís Sert y lo superfluo. Palacios comunales atemporales. Genealogía y anatomía Mujeres, casas y ciudades. Más allá del umbral España blanca y España negra
La residencia de estudiantes en Harvard Iñaki Ábalos Zaida Muxí Martínez Iñaki Bergera
Emiliano López Matas Puente editores dpr-Barcelona Turner / Ministerio de Fomento Secretaría General Técnica,
Puente editores Centro de Publicaciones

378 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 379


El abecé de la teoría urbana Arquitectura e ilusión. Más allá de lo humano La silla de la discordia. Mies, Breuer y Stam
José Luque Valdivia, Izaskun Aseguinolaza Braga, Proyectar desde el in-genius loci Timothy Morton, Gabriel Ruiz-Larrea, Paulo Tavares, Pablo López Martín
Nuño Mardones Fernández de Valderrama Óscar Pedrós Fernández Takk (Mireia Luzárraga + Alejandro Muiño), Ediciones Asimétricas
Biblioteca Nueva Diseño Editorial Miguel Mesa del Castillo, Fernando Cremades, Catia Faria,
The Extrapolation Factory (Chris Woebken, Elliot P. Montgomery),
Husos, Stephen Graham, Institute of Human Obsolescence
(Manuel Beltrán), Víctor M. Sanz
Bartlebooth

Topografías arquitectónicas Arquitectura, crisis, crítica radical Arxiu Històric Col·legi d’Arquitectes de Catalunya Barcelona 60’s
en el Paisaje Contemporáneo Pau de Solà-Morales i Serra, Josep Ferrando, Fernando Marzá Pere Joan Ravetllat, Jordi Badia, Alberto Campo Baeza,
Carlos Rodríguez Fernández Paula V. Álvarez Benítez (ed.; prol.) Col·legi d’Arquitectes de Catalunya Marta Peris, Josep Ferrando, Pablo Roel, Carles Enrich,
Universidad de Sevilla Vibok Works Josep Lluís Mateo, Stephen Bates, Xavier, Ros Majó,
Lluís Nadal
UPC

380 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 381


Fernández del Amo: Aportaciones al arte El Mediterráneo inventado. Un archipiélago Manifiesto arquitectónico paso a paso. Sin prejuicios
y la arquitectura española arquitectónico en la España del siglo XX Un ensayo sobre la arquitectura contemporánea Arturo Franco
Ángel Cordero Ampuero Antonio Pizza a través de las iglesias Colección ‘Sin Prejuicios’
Ministerio de Agricultura, pesca y Alimentación. Ediciones Asimétricas David García-Asenjo Llana FQ. Fundación Arquia
Secretaría General Técnica Libros.com

La Obra Abierta: La idea de tiempo en las obras El manierismo y su ahora.


de arquitectura y arte en el territorio (Volumen I) Una aproximación optimista para un presente incierto
Ángel Martínez García-Posada y Pablo Blázquez Jesús Francisco González de Canales (autor);
Recolectores Urbanos Editorial Paula Álvarez (edición y epílogo)
Vibok Works

382 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 383


Publicaciones periódicas Publicaciones: otros soportes
Periodical Publications: Other media

Finalistas Premios
Finalists Prizes

Colección ‘Textos Críticos’ Fisuras 20-21_El Modelo/Models Escala Humana


Andrés Cánovas (dir.) Federico Soriano, Dolores Palacios Una producción de RTVE en colaboración
Ediciones Asimétricas / DPA-ETSAM (ed.) Fisuras de la Cultura Contemporánea con Costa Est Audiovisuals

Finalistas
Finalists

Revista SOBRE. Prácticas Artísticas y Políticas Arquitectura en las ondas Hidden Architecture
de la Edición. N4. Arquitectura David García-Asenjo Llana Alberto Martínez García, Héctor Rivera Bajo
David Arredondo Garrido (Director de la revista) junto al equipo Arquitectura en el Territorio Comanche de Julia en la Onda https://hiddenarchitecture.net/
editorial y a los autores de los diferentes artículos (Onda Cero)
Editorial Universidad de Granada

384 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 385


Se vende Selling bricks C de Confinament. 25+1 Reflexiones Club de lectura asimétrico
Hacia una arquitectura consciente Antonio Giráldez, Pablo Ibañez, Alberto de Miguel de confinamiento en Youtube Ediciones Asimétricas; María Fernández Hernández (dir.)
A costa del sol https://bartlebooth.org/Selling-bricks Comma (Martí Codorniu, Pol Dieste, Oriol Graells, Eduard Llorens) Ediciones Asimétricas
Daniel Natoli Rojo https://www.youtube.com/channel/
https://vimeo.com/512963968 UC7FstTb99nu9q7eyURSVG5w

A Series of Rooms Bizarre Columns La Catedral de Málaga, una sinfonía inacabada


Laura Bonell, Daniel López-Dòriga Carmelo Rodríguez Cedillo Daniel Natoli Rojo, Juan Manuel Sánchez
https://aseriesofrooms.com/ https://bizarrecolumns.tumblr.com/ La Chica y Adolfo de la Torre
https://vimeo.com/309359006

386 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Publicaciones / Publications 387


ADOQUÍN CERÁMICO PERMEABLE
Suprareciclaje de material cerámico de bajo valor comercial

1.1. Problemáticas

Producto La preocupación por el impulso de la economía circular se


encuentra en el origen de este adoquín, un producto centrado

Product en la reutilización y reciclado de los productos obsoletos y de


los deshechos de fabricación generados por el sector cerámico.
Entendiendo como “stock de bajo valor” aquel de muy difícil
comercialización, con venta a pérdidas o descatalogado, el estudio
realizado en tres de los principales centros de producción europea:

Premios (VSDxD,WDOLD\3RUWXJDOFXDQWL¿FDGLFKRVWRFNHQPLOORQHV
GH PHWURV FXDGUDGRV GH ORV FXDOHV  PLOORQHV VH HQFXHQWUDQ
almacenados en España.

Prizes El segundo argumento central para el desarrollo de este tipo de


pavimento permeable sería la necesidad de implementar en el
espacio público sistemas urbanos de drenaje sostenible (SUDS)
adaptados al clima mediterráneo, que permitan la restitución del ciclo
hidrológico natural previo a la impermeabilización producida por los
SURFHVRV GH XUEDQL]DFLyQ LQ¿OWUDFLyQ ¿OWUDFLyQ DOPDFHQDPLHQWR
laminación, evapotranspiración).

Adoquín Cerámico Permeable 1.2. Diseño del módulo cerámico

Suprarreciclaje de material cerámico de bajo valor comercial &RQ HO REMHWR GH GH¿QLU FRPSOHWDPHQWH ODV FDUDFWHUtVWLFDV HO
Instituto de Tecnología Cerámica (ITC-AICE) + Cátedra Cerámica Valencia UPV (CCV) módulo cerámico permeable que conformará el sistema de
pavimentación, se siguió un proceso cíclico de diseño y ensayos
de piezas para asegurar que el suelo responderá adecuadamente
a las solicitaciones previstas durante toda su vida útil (40 años)
Ensayo de validación Validation Test sin patologías. En lo que sigue, nos referiremos a los siguientes

Adoración Muñoz y Rebeca Domínguez (ITC-AICE) términos:

Baldosas cerámicas: Baldosa cerámica de bajo valor


comercial procedente de las empresas.
Análisis ciclo de vida Life-cycle Analysis Cintas: Cada una de las piezas obtenidas del corte de la

Irina Celades y Teresa Ros (ITC-AICE) baldosa.


Módulo: Conjunto de cintas ensambladas mediante adhesivo.

El adoquín se conforma a partir de la reutilización de baldosas de


Producción Manufacturer JUHV SRUFHOiQLFR GH SDVWD URMD GH [[PP GH EDMR YDORU

TRENCADIS de Sempre, S.L. comercial, divididas en cintas de 75mm mediante corte por agua y
HQFRODGDVPHGLDQWHFHPHQWRFRODWLSR&3DUDODGHWHUPLQDFLyQ
de la altura óptima de los módulos se tuvieron en cuenta los valores
obtenidos en los ensayos de carga de rotura transversal, cizalla y
de impacto. Además, este último ensayo junto con el de helada ha
GH¿QLGR HO PDWHULDO LGyQHR SDUD HO PyGXOR FHUiPLFR )LQDOPHQWH
HO PyGXOR TXHGy GH¿QLGR SRU  FLQWDV HQVDPEODGDV FRQ XQD
GLPHQVLyQWRWDOGH[[PP

ADOQUÍN CERÁMICO PERMEABLE


Suprareciclaje de material cerámico de bajo valor comercial
Esquema de fabricación del módulo cerámico: Baldosa, Cintas,
Encolado y Adoquín.

1.3. Ensayos

Dentro del proceso de diseño del módulo cerámico, se prestó


especial atención a su permeabilidad y carga mínima de rotura
transversal. Para ello se realizó un estudio pormenorizado del
HQVDPEODGR GH ODV GLIHUHQWHV FLQWDV FHUiPLFDV TXH FRQ¿JXUDQ
los módulos, ya que el mismo adhesivo que las une incrementa
la resistencia consiguiendo que el sistema trabaje como un
solo módulo. Por otra parte, el empaquetado permitía una fácil
manipulación y aumento del rendimiento en la colocación. Para
la distribución de este adhesivo, se propusieron tres diferentes
disposiciones, las cuales se sometieron a ensayos para conocer la
carga de rotura y permeabilidad y poder elegir la más óptima.

1.3.1. Permeabilidad del módulo

La permeabilidad mínima de un pavimento drenante de estas


FDUDFWHUtVWLFDVGHEHUtDVHUGHPPKSDUDSRGHUJHVWLRQDUHO
agua de lluvia precipitada sobre él. Por otro lado, además de la propia
VXSHU¿FLH SHUPHDEOH VH KD GH GLPHQVLRQDU HVWD SHUPHDELOLGDG
para que pueda gestionar in situ las zonas impermeables del
ámbito urbano en el que se inscribe, por lo que dada la intensidad
Pi[LPD GH SUHFLSLWDFLyQ HQ HO HQWRUQR PHGLWHUUiQHR HO YDORU GH
la permeabilidad recomendada asciende hasta los 5.000 mm/h.
2EWHQLHQGRVHSDUDODVIDPLOLDV\YDORUHVPX\VXSHULRUHV

Distribución adhesivo Family 1 )DPLO\ )DPLO\

Tiempo de Evacuación (s)   


3HUPHDELOLGDG. FPV[)  109,1 97,0
Permeabilidad K (cm/s)  1,091 0,97
Permeabilidad (mm/h)   34.920

1.3.2. Carga mínima de rotura transversal

La carga mínima de rotura para zona rodada T40 debía ser superior
D 1PP VHJ~Q 81((1  81(   3RU OR WDQWR
ODVWUHVIDPLOLDVVHVRPHWLHURQDHQVD\RVGHÀH[LyQ/DIDPLOLDVH
GHVFDUWySRUVXEDMDSHUPHDELOLGDG\ODIDPLOLDHVODTXHPHQRV
UHVLVWHQFLDWHQtDSRUORTXH¿QDOPHQWHVHVHOHFFLRQyODIDPLOLD

Distribución adhesivo Familia 1 )DPLOLD )DPLOLD

Dimensiones Módulo (mm) [[


Nº de Cintas 10
Carga de Rotura (kg)  1117 1597
Carga de Rotura (N)   
Carga de Rotura (N/mm)   178

En base a estos resultados obtenidos en los ensayos de carga de


rotura y a los valores de permeabilidad, la familia 3 fue la elegida
para el encolado de las cintas del adoquín.

Esquema de encolado, prueba de carga y conformación del adoquín


FHUiPLFRGHOD)DPLOLD
Detalle de pavimentación con adoquín cerámico permeable.
388 XV BEAU
Demostrador LIFE CerSuds, Benicàssim (© Milena Villalba). INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Producto / Product 389
ideados. Al mismo tiempo, los cinco forman una familia con un la calle en algo más que un laboratorio. La transforman en un
objetivo común: Participar activamente en las discusiones sobre espacio político donde negociamos las controversias socio-
las implicaciones del despliegue de vehículos autónomos en técnicas de las tecnologías sin conductor. Y es que la serie
entornos urbanos. Bordillos no trata de bordillos, sino de cómo construimos
R1.00 R1.00 R1.00 R1.00

R1.00 R1.00

16

16

16

16
0.

0.

0.

0.
26

26

26

26
colectivamente nociones de objetividad, confianza, seguridad,

16

16
268.33

268.33

268.33

268.33
448.23 448.23

0.
448.23 448.23

0.
R1.00 R1.00 R1.00 R1.00

26

26
3° 3° 3° 3°

268.33

268.33
R1.00 448.23 R1.00 448.23

99.29

99.29

99.29

99.29
R1.00 R1.00 R1.00 R1.00
3° 3°

A lo largo de la historia, los bordillos han sido elementos vigilancia, automatización, bienes raíces, legislación, recolección

99.29

99.29
R1.00 R1.00
630.00 630.00 630.00 630.00

630.00 630.00

esenciales en las discusiones urbanas sobre la higiene urbana, de agua, geología, contaminación, urbanización y belleza, en
la seguridad de los peatones, la accesibilidad, el uso temporal nuestras calles.
del espacio y el mantenimiento de la infraestructura. Son
objetos aparentemente mundanos, pero su diseño es decisivo Bordillo 1 fue expuesto en 2019 en la exposición “What is
en la definición del espacio público. Ante la llegada de los Ornament?” de la Trienal de Arquitectura de Lisboa The Poetics of

1000.00

1000.00 1000.00
automóviles sin conductor y los cambios en las calles que traen Reason COMPACTED
COMPACTED
SUBGRADE
SUBGRADE

COMPACTED SUBGRADE
BLACK
BLACK
PIGMENTED
PIGMENTED
CONCRETE
CONCRETE

consigo, los bordillos tienen la capacidad de desempeñar un


BLACK
LARGE
LARGE PIGMENTED
SMOOTH
SMOOTH CONCRETE
GRANITE
GRANITE CHIPS
CHIPS

LARGE SMOOTH GRANITE CHIPS


RECYCLED
RECYCLED RUBBER
RUBBER PIECES
PIECES

papel clave en la negociación de la convivencia entre humanos y Bordillo 2, Bordillo 3 y Bordillo 4 son un encargo de Shenzhen Bi-
RECYCLED RUBBER PIECES

Bordillos / Curbs
SURFACE
SURFACE
COURSE
COURSE

SURFACE
BINDER
BINDER COURSECOURSE
AGGREGATE
AGGREGATE COURSE

Guillermomaquinas.
Fernández-Abascal, Urtzi Grau City Biennale Of Urbanism/Architecture (UABB) de 2019.
BINDER
BASE
BASE AGGREGATE COURSE
COURSE
COURSE

BASE COURSE
180.74 180.74

630.00 630.00
180.74

630.00

En ese sentido, estos cinco prototipos no son simplemente Bordillo 1 (2019) y Bordillo 5 (2020) fueron desarrollados por R2.00
R2.00 R2.00
R2.00

Bordillo
Bordi
objetos de deliberación política, sino participantes en Guillermo Fernández-Abascal y Urtzi Grau en colaboración
R135.42
R135.42 R135.42
R135.42

R2.00 R2.00 Bordi


R135.42 R135.42

ensamblajes políticos cambiantes. Su propósito, una vez se con Huguet.


R2.00
R2.00 R2.00
R2.00

268.70
268.70

268.70
268.70
456.23
456.23 456.23
456.23

3° 3° 3° 3°
R2.00 R2.00

268.70

268.70
98.24
98.24

98.24
98.24
456.23 456.23
R1.00
R1.00 R1.00
R1.00

implementen en escenarios cotidianos, es generar conciencia


3° 3°

98.24

98.24
R1.00 R1.00
630.00
630.00 630.00
630.00

pública sobre las controversias socio-técnicas que rodean a las Bordillo 2, Bordillo 3 y Bordillo 4 fueron desarrollados por
630.00 630.00

tecnologías sin conductor. Para conseguirlo, las geometrías, Guillermo Fernández-Abascal, Urtzi Grau, James Melsom y Ke
materiales, acabados y texturas de los bordillos—que incluyen Song.
un bordillo de perfil curvo, en terrazo rosa, con incrustaciones
de pirita y restos de mármol blanco; uno de perfil triangular La realización de la serie Bordillos ha sido posible gracias al

1000.00
1000.00
en terrazo negro con agregados volcánicos; un tercero de perfil generoso apoyo de la Escuela de Arquitectura de la University
COMPACTED
COMPACTEDSUBGRADE
SUBGRADE
PYRITE
PYRITE
CHIPS
CHIPS

1000.00
Descripción y ficha técnica
COMPACTED SUBGRADE
PINK
PINK
PIGMENTED
PIGMENTED
CONCRETE
CONCRETE

estándar, cortado en granito genérico gris claro con acabado of Technology Sydney y el Harbin Institute of Technology.
PYRITE CHIPS
LARGE
LARGE
PINK GRANITE
GRANITE
CHIPS
PIGMENTED CHIPS
CONCRETE
SMALL
SMALLGRANITE
GRANITECHIPS
CHIPS
LARGE GRANITE CHIPS

natural sobre el que se ha gravado una retícula de cuadrados de SURFACE


SURFACE

BINDER
BINDER
COURSE
COURSE
SMALL GRANITE CHIPS
AGGREGATE
AGGREGATE
SURFACE COURSE
COURSE
COURSE

BASE
BASE
COURSE
COURSE
BINDER AGGREGATE COURSE

BASE COURSE 180.74


180.74

630.00
630.00

180.74

630.00

Bordil
Bordi
Bordi

Bordillo 1 fue exp


2019 en la exposición
is Ornament?” de la
de Arquitectura de L
Poetics of Reason. Fo
Paulo

390 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Producto / Product 391


SINALÉCTICA
CABLEADO PARA ENREDADERA

SINALÉCTICA

CABLEADO PARA ENREDADERA

Elementos Identidad de ‘El Camino’


a su entrada en la ciudad de Santiago
Carlos Seoane

Colaboradores Team
Adrián Alonso Lorenzo, Pedro Iglesias Aymerich,
Umut BariȘ Arabasüren, Marcos Docampo Chiaromonte, Ramón López González

Promotor Client
AGXI – Axencia Galega Xeral de Infraestructuras de Galicia
10
45 Ø8 10

Constructor y fabricante Manufacturer 45

20
Ø8

Ø5
20
Arias Hermanos, SETGA iluminación

Ø5
43
Ø20 Ø12 48

10
Ø20 Ø12 48 43

45,00
10
10

°
Pasador

45
Fotógrafo Photographs

45,0
Pasador
80

50
10

°0

50
45
Héctor Santos Díez 80

50
80
80
45 45

50
Anclaje Superior Anclaje Superior Anclaje

Vista lateral 45 lateral


Vista Anclaje 45

ARQUETA RELLENABLE CUADRADA Anclaje Superior Anclaje Superior


Acero inox. 316.
Vista lateral Vista lateral

40
20
Pletina de acero Inox AISI Ø180·2

S316 con el logo del Caja pletina acero


114
s235JR e. 3mm
camino y del servicio

40
20
urbano de la arquetaAnclaje Superior
e. 2mm Vista desde abajo ∅40

Pletina galvanizada sita Caja pletina acero


bajo la pletina con el logo SEÑAL VERTICAL DE PROHIBIDO EL PASO s235JR e. 3mm
SEÑAL DE PROHIBIDO ESTACIONAR A RAS DE
e. 4mm.
SUELO Báculo, Superior
Anclaje anclaje y cilindro: acero galvanizado pintado
Cuerpo: granito gris mondariz. con esmalte antióxido acabado negro forja
Cilindro de sujeción del Vista desde abajo
Ø180·4
∅40
Letras: acero inoxidable AISI 316 grupo pletina galvanizada
112
y pletina con logo al
fondo de la tapa
SEÑAL DE PROHIBIDO ESTACIONAR A RAS DE 87
SEÑAL VERTICAL
10 DE PROHIBIDO EL PASO
SUELO Ø28·2 Báculo, anclaje y cilindro: acero galvanizado pintado
Cuerpo: granito gris mondariz. Ta tapa de arqueta.
con esmalte antióxido acabado negro forja
Letras: acero inoxidable AISI 316 Chapa plegada en los Tirador para abrir la tapa.
bordes levantados 25 29

e. 3mm

93

23

466

96

Tubo rectangular donde

484
484
alojar el tirador de la tapa.

469
469
93

28 30

Piezas de refuerzo del 50


46
fondo de la tapa
rellenable.

15

100
95 280
280 300
300
15
78

Marco de la tapa sujeto al


plano superior de la

ELEMENTOS DE IDENTIDAD DEL "CAMINO" EN SU LLEGADA A LA CIUDAD


arqueta.

500

500
carlos seoane. estudio csa

392 XV BEAU DATOS TÉCNICOS: ELEMENTOS DE IDENTIDAD para “El Camino” en sus llegadas a la ciudad Dentro de la estrategia de diseñar todos los objetos
INVESTIGACIÓN / presentes
RESEARCH: con cierta unidad,/
Producto Product 393
hemos diseñado un báculo cilíndrico en acero galvanizado con su anclaje y El Camino se encuentra mu
Fecha: Setiembre 2018- diciembre 2020 ESTRATEGIA sujeción para las señales de tráfico. arbolados y para aumentar
farola mixta de acero y mad
Promotor: AGXI – Axencia Galega Xeral de infraestructuras de El objetivo del encargo era el diseño de una identidad común en los distintos 3b. Señal de suelo
5
Prototipos cerámicos
Escuela de Arquitectura de Toledo

Profesores Teachers
José Ramón González de la Cal
José María García Crespo

Colaboradores Team
Anonio Portela (ceramista)

7
Roberto Díaz Rubio (asociación NOTIO)

Estudiantes Students
Irene Aguado Álvarez-Palencia, Carmen Alia Verdejo, Alberto Anes Jiménez,
Emilio del Barrio Fernández, Ana María Chicón Fernández del Moral, Alejandro
Gabaldón Guijarro, Mauro García García de Blas, Rosalía García Moreno, María
Hidalgo García, Manuel Izquierdo Ruiz Santa-Quiteria, Andrea Lerer Leszczuk,
Eugenio Marquina Rodríguez, José María Martínez Arias, Enrique Martín de la
Cruz, Irene Merchán Nieto, Ana Molina Alonso, Rocío Moreno Hernández, Jesús
Peco López, José Vicente Rodríguez Rodríguez, Ana Sánchez Alainez, Ricardo
Sánchez Ramos, Mínoca Verdejo Ruiz

394 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Producto / Product 395


Producto
Product

Finalistas
Finalists

Alive Earth Block. Bloque prefabricado Hotel de Insectos Prototipo de pabellones prefabricados
de tierra cruda con erosión controlada Batlleiroig Arquitectura en FRC para el puerto de Motril
Maite Sainz de la Maza Benet, Macari De Torres Mestres Elisa Valero Ramos, Juana Sánchez Gómez
y Diego Jiménez López

Barreras para Espacios Públicos Control biológico de la oruga procesionaria Rehabilitación de fachadas mediante panel Solera tecnificada MATRICs
Carlos Seoane por medio de arquitecturas animales industrializado de cerámica y aglomerado de corcho Daniel Díaz Font
Husos arquitecturas (Diego Barajas, Camilo García) Vicente Sarrablo

396 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Producto / Product 397


Artículos de investigación
Research Articles

Premios
Prizes

All-at-once & all-in-one: la ilusión de libertad como All-at-once & all-in-one: The illusion of freedom Arquitectura expuesta. Tránsitos artísticos Architecture on display: Artistic transitions in the
categoría arquitectónica en corporaciones creativas as an architectural category in creative and technology de la representación fotográfica de la arquitectura photographic representation of architecture
y tecnológicas corporations Iñaki Bergera, Enrique Jerez Abajo Iñaki Bergera, Enrique Jerez Abajo
Borja Ganzabal Cuena Borja Ganzabal Cuena RA. Revista de Arquitectura, 21 (2019), pp. 68-83 RA. Revista de Arquitectura, 21 (2019), pp. 68-83
ARQ, 101 (2019), pp. 62-73. ARQ, 101 (2019), pp. 62-73. (castellano e inglés) (Spanish and English)
Santiago de Chile: Pontificia Universidad Católica de Chile Santiago de Chile: Pontificia Universidad Católica de Chile
Si es un hecho el que determinada producción arquitectónica Although it is a fact that, today, a certain architectural
A través de dos conceptos espacio temporales Through two space-time concepts – all-at-once and encuentre hoy en día su origen y acomodo explícito en el production finds its origin and explicit function in the
—all‑at‑once (todo a la vez) y all-in-one (todo en uno)—, all‑in‑one – this article deals with the illusion of freedom ámbito de lo expositivo, mayor lógica se plantea aún –en world of exhibitions, it is even more compelling – in
este artículo trata la ilusión de libertad como categoría as a category of the architectural reality within creative and atención a la insoslayable cultura visual– confirmar que las the service of an inescapable visual culture – when
propia de la realidad arquitectónica dentro de technological corporations. imágenes de arquitectura prevalecen de un modo autónomo we find that images of architecture prevail over the
corporaciones creativas y tecnológicas. frente a esa arquitectura que representan, hasta el punto architecture that they represent, to the point of becoming
Based on criteria of business organisation – such de independizarse de lo estrictamente disciplinar y llegar independent of the discipline itself to be exhibited on the
El artículo analiza en base a criterios de organización as controlled disorganisation or permanent flexibility a exponerse, empapadas del aura de lo artístico, sobre las walls of a museum, saturated in the aura of the artistic
empresarial, como la desorganización controlada o la (Peters, 1992) – this article analyses the headquarters paredes de un museo. Para explorar este argumento –al realm. To explore this argument – following the theme
flexibilidad permanente (Peters, 1992), la sede de TBWA/ of TBWA/Chiat/Day (Clive Wilkinson Architects, hilo del tema de un número de Ra–, nos apoyamos en ocho from an issue of Ra – we look at eight exhibitions and
Chiat/Day (Clive Wilkinson Architects, Los Angeles, 1998) Los Angeles, 1998). It explains how the manipulation exposiciones y sus respectivos catálogos, celebradas en their respective catalogues, organised by different
y expone cómo, en el espacio interior del proyecto, la of the temporal perception and the insertion of diferentes museos y galerías de arte entre 1982 y 2018, museums and art galleries between 1982 and 2018 and
manipulación de la percepción temporal y la inserción de comprehensive programs in the project’s interior generate y centradas en explorar la representación fotográfica focused on exploring the photographic representation
programas abarcadores sirven para habilitar un entorno a working environment in which the worker is a subject de la arquitectura y sus traslaciones hacia y desde las of architecture and its interactions with artistic practices.
laboral en el que el trabajador es un sujeto entendido understood as capable of being productive in any place prácticas artísticas. El artículo persigue no tanto hacer una The article is not an attempt to offer an exhaustive survey
como ser productivo en cualquier lugar y momento. and at any time. reseña exhaustiva de esta realidad, sino extraer a partir of this reality, but rather to arrive at a contemporary
de su constatación una lectura crítica contemporánea de critical reading of its potentials and interpretations
La segunda parte del artículo explica la manera en la que, The second part of the article explains how the new sus potencialidades e interpretaciones. based on examples.
con el objetivo de capitalizar la mayor cantidad de tiempo headquarters of Google, Amazon and Facebook dig deeper
de sus empleados, las nuevas sedes de Google, Amazon into the concepts explored here in order to capitalise as
y Facebook profundizan en los conceptos expuestos. much of their employees’ time as possible.

El artículo concluye que en ámbitos corporativos, The article concludes that in corporate, creative and
creativos y tecnológicos las estrategias arquitectónicas de technological spheres, architectural strategies of
autocontención —lo lúdico, la réplica del espacio urbano self‑containment – playfulness, the replication of urban
o la agrupación de servicios de conveniencia— habilitan y space or the grouping of convenience services – enable
legitiman la ilusión de libertad como una herramienta de and legitimise the illusion of freedom as a valid and valuable
gestión empresarial válida y valiosa. tool for business management.

398 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Artículos / Articles 399


Construyendo un territorio invisible. Realidad Building an invisible territory: Reality and narrative El singular ‘Hommage au Japon’ de Sverre Fehn. Sverre Fehn’s unique ‘Hommage au Japon’.
y relato en la reinvención arquitectónica del paisaje in the architectural reinvention of the landscape Sincretismo moderno en la Villa Schreiner (1959-63) Modern syncretism in the Villa Schreiner (1959-63)
estadounidense of the United States Iván Rincón Borrego Iván Rincón Borrego
Carlos Santamarina-Macho Carlos Santamarina-Macho rita_ revista indexada de textos académicos, 11 rita_ revista indexada de textos académicos, 11
Proyecto, Progreso, Arquitectura, 22 (mayo 2020), Proyecto, Progreso, Arquitectura, 22 (May 2020), (2019), pp. 44-55 (2019), pp. 44-55
pp. 54-71 pp. 54-71
‘Hommage au Japon’ fue el título elegido por el arquitecto ‘Hommage au Japon’ was the title chosen by the
La búsqueda de interpretaciones de su propio territorio ha One hallmark of the identity of the United States throughout noruego Sverre Fehn para publicar en 1964 su primera Norwegian architect Sverre Fehn when, in 1964, he
sido una seña de identidad de los Estados Unidos a lo largo its history has been the search for interpretations of its vivienda unifamiliar construida, la Villa Schreiner, que, published the first single-family home he had built, the
de la historia. Estos ‘paisajes estadounidenses’, tales como el own territory. These ‘American landscapes’, such as the con el tiempo, se convirtió en un edificio icónico de su Villa Schreiner, which eventually became an iconic building
espacio democrático jeffersoniano, la naturaleza salvaje o el Jeffersonian democratic space, the wilderness, or the trayectoria. Tras este singular eslogan y la descripción que from his career. Behind this unique title and the description
medio oeste rural, constituyeron no solo valiosas herramientas rural Midwest, were not only valuable tools for learning lo acompaña, igualmente sucinta, es posible rastrear un that equally succinct description that went along with it,
para conocer la realidad, sino también para transformarla. about reality, but also for transforming it. After the end amplio abanico de nexos que convergen en el proyecto. La it is possible to trace a variety of connecting points that
Tras el final de la Segunda Guerra Mundial surgió un nuevo of the Second World War, a new landscape paradigm evolución que muestran los planos originales consignados come together in the design. The evolution evidenced
paradigma de paisaje para abordar los sustanciales cambios emerged to address the momentous changes that were en el Nasjonalmuseet de Oslo evidencia que, aunque su by the original plans now held at the Nasjonalmuseet in
que estaban teniendo lugar en el territorio, y que encontrarían taking place in the territory; its fundamental core became raíz orientalista no era tan clara en origen, sin embargo, sí Oslo shows that, although the orientalist roots were not
en la arquitectura más banal y convencional su núcleo in the most mundane and conventional architecture. This se nutría de la modernidad que emana de la obra de Mies as clear initially, the design did draw on the modernity
fundamental. Esta nueva idea de paisaje tomó forma a partir new idea of landscape took shape from an amalgam van der Rohe o de Le Corbusier, autores de referencia inherent in the work of Mies van der Rohe or Le Corbusier,
de una amalgama de aportaciones, muchas de ellas críticas, of contributions, many of them critical, from the arts, para el arquitecto nórdico. Sus intereses, filtrados a través clear models for the Scandinavian architect. His interests,
procedentes de las artes, la geografía y la arquitectura, hasta geography and architecture. It was ultimately articulated de la experiencia formativa vivida junto a Jean Prouvé y influenced by a formative experience with Jean Prouvé
articularse como un verdadero relato comprensivo gracias a as a comprehensive narrative thanks to photographic gracias a sus vínculos con el grupo PAGAN (Progresive and as a result of his ties with the PAGAN group
exposiciones fotográficas como New Topographics o a los exhibitions such as New Topographics or texts by authors Architects’ Group of Oslo, Norway), devienen en una (Progressive Architects’ Group of Oslo, Norway), translate
textos de figuras como John Brinckerhoff Jackson, quien, like John Brinckerhoff Jackson, who, with an open and obra cargada de un elocuente sincretismo moderno, que into a project replete with an eloquent modern syncretism,
con una actitud abierta e interdisciplinar, logró despertar interdisciplinary attitude, managed to spark people’s interest no busca tanto planteamientos estéticos orientalistas which focuses less on Orientalist aesthetic approaches
el interés y hacer comprensibles espacios hasta entonces and open to understanding spaces that had previously been como integrar lo inmanente, internacional y local en una and more on an integrating both international and local
ignorados. El recorrido por algunos de los hitos de la ignored. In addition to better understanding how these respuesta contemporánea. constitutive features in a contemporary response.
producción de este moderno imaginario permite, además discourses could have a real impact on the spatial reality,
de comprender mejor cómo estos discursos pudieron tener the review of some of the milestones in the production of
una incidencia real sobre la realidad del espacio, identificar this modern imaginary helps identify its errors such that, in
los errores de una manera que, a su vez, permite explicar el turn, it serves to explain the territory of the contemporary
territorio estadounidense contemporáneo y el porqué terminó US and how it ended up legitimising what it was intended
legitimando aquello que estaba destinado a corregir. to correct.
Elogio de lo común. In praise of the commons:
El club como condensador social The club as a social condenser
Ricardo Montoro Coso / Franca Alexandra Sonntag Ricardo Montoro Coso / Franca Alexandra Sonntag
rita_ revista indexada de textos académicos, 14 (2020), rita_ revista indexada de textos académicos, 14 (2020),
pp. 142-149 pp. 142-149

El peso de Bitcoin The weight of Bitcoin Las luces del fuego de la razón provocada por la Ilustración The lights from the fires of reason brought about by
Ethel Baraona Pohl, César Reyes Nájera Ethel Baraona Pohl, César Reyes Nájera hicieron necesario crear una nueva tipología para la the Enlightenment made it necessary to create a new
«Masividad». ARQ, #98 (abril, 2018). «Masividad». ARQ, #98 (April, 2018). reunión. Su calor propició la aparición de las denominadas typology for gathering. Their heat led to emergence
Escuela de Arquitectura de la Universidad Católica de Chile Escuela de Arquitectura de la Universidad Católica de Chile comunes-unidad de poder en la Inglaterra de la Revolución of the commons-unit of power in England during the
Industrial. Los Gentlemen’s clubs, o Clubs de caballeros, Industrial Revolution. Gentlemen’s Clubs, with their
El dinero debe ser una de las creaciones humanas más Money must be one of the most successful human con sus diferentes temáticas, necesitaron un soporte different themes, needed an architectural setting to
exitosas en términos de extensión y masividad. Sus creations in terms of pervasiveness and mass use. arquitectónico en el que poder escenificar sus postulados orchestrate their purposes and activities. The model
formas, sin embargo, son múltiples. Por ejemplo, hoy It comes in many forms, however. For example, y actividades. Este modelo fue exportado a las colonias was exported to the colonies with the corresponding
presenciamos un boom de criptomonedas que amenaza today have been seeing a boom in cryptocurrency that con sus respectivas adaptaciones. Nueva York fue un adaptations. New York was a focal point where all these
con dejar obsoleto al dinero físico. Pero, tal y como con threatens to make physical money obsolete. But, as this nodo de atracción donde desembarcaron todos estos new models came to life. The Russian revolutionary
agudeza manifiesta este texto, sin importar cuan digital text keenly states, no matter how digital a cryptocurrency nuevos modelos. El movimiento revolucionario ruso de la movement of the 1920s employed a propagandistic
sea una criptomoneda, su creación en sí tiene efectos may be, its creation has large-scale physical effects, segunda década del siglo pasado recurrió a un lenguaje and provocative language through groupings of hitherto
físicos a gran escala, especialmente en términos de especially in terms of energy consumption and propagandístico y provocador mediante agrupaciones antagonistic terms such as Rabochiy klubs, or Workers’
consumo energético y huella de carbono. carbon footprint. de términos hasta ese momento antagónicos como los Clubs. A semantic paradox which expresses the desire
Rabochiy klubs, o Clubs de trabajadores. Una paradoja to appropriate these sites, typical of the new bourgeoisie,
semántica en lo que se refiere a la voluntad de apropiarse for occupation by the new ideological postulates of the
de estos lugares, propios de la nueva burguesía, para culture of the proletariat, which resulted in a new typology
ser ocupados por los nuevos postulados ideológicos de for the common-unit.
la denominada cultura del proletariado, que tuvo como
resultado una nueva tipología para la común-unidad.

400 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Artículos / Articles 401


James Stirling y el proyecto de la Tate Gallery James Stirling and the design for the Tate Gallery La influencia de Leberecht Migge en la creación The influence of Leberecht Migge
en Albert Dock, Liverpool, 1982-88 in Albert Dock, Liverpool, 1982-88 de las Siedlungen productivas modernas in the creation of the modern productive
Eusebio Alonso García Eusebio Alonso García David Arredondo Garrido Siedlungen
PPA Proyecto, Progreso, Arquitectura, 19 (2018), PPA Proyecto, Progreso, Arquitectura, 19 (2018), VLC arquitectura. Research Journal, Vol. 5, 2 David Arredondo Garrido
pp. 134-149 pp. 134-149 (octubre, 2018), pp. 29-58 VLC arquitectura. Research Journal, Vol. 5, 2
(October, 2018), pp. 29-58
El proyecto de James Stirling para adecuar el viejo James Stirling’s project to retrofit the old Albert Dock La agricultura y la producción de alimentos no han sido
almacén de Albert Dock para la Tate Gallery, en warehouse for the Tate Gallery in Liverpool contained temas centrales en el discurso de la arquitectura moderna. Agriculture and food production have not been central
Liverpool, contenía dos niveles de intervención. El two levels of intervention. The development of the Sin embargo, es posible recuperar una serie de proyectos themes in the discourse on modern architecture. However,
primero, que afectó a su interior, el arquitecto pudo first level, which affected its interior, coincided with en los que se hicieron serios esfuerzos por superar la it is possible to find a series of designs in which serious
desarrollarlo coincidiendo en el tiempo con un momento a moment of personal maturity for the architect and desconexión entre los mundos rural y urbano, fundiendo efforts were made to overcome the disconnect between
de madurez personal y el final de algunas obras claves the end of certain projects that were central to his la funcionalidad de la vivienda con la producción de the rural and urban worlds, merging the functions of
de su trayectoria. Se analizan las estrategias que career. This article analyses the strategies that Stirling alimentos. En determinadas épocas de crisis, como el housing and food production. In certain times of crisis,
Stirling utilizó para organizar el programa museístico used to organise the museum programme and how período entreguerras en Centroeuropa, se creó un ambiente such as the interwar period in Central Europe, an ideal
y cómo puso en valor la herencia estructural del he highlighted the structural heritage of the design by ideal para la aparición de propuestas que buscaran la environment was created for the appearance of proposals
proyecto de Jesse Hartley, sin renunciar a las mejores Jesse Hartley, without sacrificing the ideal conditions autosuficiencia alimentaria de sus habitantes. Este artículo focused on self-sufficiency for the population. This
condiciones expositivas que la experiencia en el diseño for exhibitions, which his experience in the design of tiene el objetivo de contextualizar el papel del arquitecto article aims to contextualize the role of the landscape
de instalaciones similares le había permitido alcanzar. similar installations had allowed him to discern. The paisajista Leberecht Migge y sus conexiones con otros architect Leberecht Migge and his connections with
El segundo nivel de intervención, cuya propuesta fue second level of the intervention, the design for which arquitectos en la creación de Siedlungen modernas. Un other architects in creating of modern Siedlungen. A
rechazada y no pudo realizarse, contemplaba el proyecto was rejected and could not be carried out, incorporated personaje que quedó eclipsado por los maestros del figure who was overshadowed by the masters of the
de nuevos accesos y conexiones con el viejo edificio. new accesses and connections with the old building. At Movimiento Moderno con los que colaboró, pero cuyo papel Modern Movement with whom he collaborated, but whose
En esa época, las autoridades estaban apostando por the time, the authorities were focused on the adaptation fue clave para el éxito de estas viviendas. Su obra teórica role was key to the success of those constructions.
la readecuación y rehabilitación de toda la zona de los and rehabilitation of the entire dock area, of which y sus diseños produjeron las más relevantes Siedlungen, His theoretical work and his designs produced the
docks, de la que Albert Dock era y es la joya de la corona. Albert Dock was and still is the jewel in the crown. This donde la agricultura estaba plenamente integrada con la most relevant Siedlungen, in which agriculture was
Se analizan los contenidos gráficos y escritos, como el articles offers an analysis of the graphic and written vivienda. Esta tendencia se desarrolló en paralelo con las fully integrated with housing. This trend developed
croquis irrealizado de 1982, y la aspiración de Stirling por documentation, such as the unrealized sketch from 1982, más sobresalientes intervenciones de arquitectura del in parallel with the most outstanding architectural
vincular la visibilidad del museo a la propia historia de la and Stirling’s aim to connect the museum’s visibility with Movimiento Moderno, aunque solo durante un período interventions of the Modern Movement, although only
ciudad, como a la arqueología vital de su propia memoria, the city’s own history, – and with the personal archaeology reducido de tiempo. Una vez que las crisis fueron superadas, for a short period of time. Once the crises were over,
a través de estrategias formales que, aun estando ya from his own memories – based on formal strategies estos arquitectos olvidaron la autosuficiencia como objetivo these architects set aside self-sufficiency as a goal
presentes en parte en otras de sus obras, muestran una which, although present to an extent in some of his en sus intervenciones. in their interventions.
innovación que surge del diálogo entre las arquitecturas other works, demonstrate an innovation that emerges
y los paisajes preexistentes que sirven de soporte from the dialogue with the pre-existing architectures
al proyecto. and landscapes that serve as a support for the design.

402 XV BEAU INVESTIGACIÓN / RESEARCH: Artículos / Articles 403


VIII Muestra de PFC. La elevada calidad de las propuestas
presentadas, todas ellas con una calificación
The high quality of the proposals
submitted, which all received first or
Proyectos Final de Carrera de notable o sobresaliente, ofrece una second-class honours, offers a very
visión retrospectiva muy optimista del optimistic vision for the future of
8th Final Degree futuro que depara a la arquitectura
de nuestro país. La heterogeneidad de
architecture in our country. The variety
of the themes and solutions is also
Projects Exhibition las temáticas y soluciones habla indicative of the different approaches
también de los distintos enfoques de las taken by Spanish architecture
escuelas de arquitectura españolas, que schools. They offer a very diverse
ofrecen un panorama muy diverso apoyado panorama, supported by quality
en una buena capacitación técnica en technical training to promote
favor de los valores sociales, culturales, the social, cultural, environmental,
ambientales, espaciales y constructivos spatial and constructive values
de la arquitectura y el urbanismo. of architecture and urbanism.
Acta de la reunión del jurado se sucede la deliberación y el debate correspondiente,
que conduce a que el Jurado acuerde otorgar los
the projects submitted, the corresponding deliberation and
debate take place. Finally, the Jury on the following awards

Minutes of the Jury’s Meeting siguientes premios: and distinctions:

Premios VIII muestra ‘Proyecto Fin de Carrera’


Winners 8th Final Degree Projects Exhibition
PROYECTO AUTORES ESCUELA
Els Replans. Decrecimiento estratégico para Cristina Morata Longares, Ruth Escuela Técnica Superior de Arquitectura del Vallès,
mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el Catherine Gow McLenachan Universidad Politécnica de Catalunya
centro histórico de Cardona
La manzana de San Juan / Postal de Cádiz Gonzalo Torres Bollullos Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
Universidad Politécnica de Madrid
Un Buen Suceso Manuel Bouzas Barcala Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
Universidad Politécnica de Madrid
El 4.o paisaje. Continuidades territoriales Ignasi Pagès Arjon Escuela Técnica Superior de Arquitectura,
al levante de las Muntanyes de Prades. Universitat Rovira i Virgili
Madrid, 29 de abril de 2021 El río Glorieta como estructura de revisión
Palacio de Zurbano crítica para la contrapropuesta del planeamiento
Calle Zurbano, 7 urbanístico de Alcover
Un teatro casi romano Manuel García-Lechuz Sierra Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
Universidad Politécnica de Madrid
La piel que habito. Un Invernadero de Ideas José J. Anelo Romero Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Sevilla,
Universidad de Sevilla
La reunión del Jurado se inicia a las 9:30 h y se constituye The Jury meeting begins at 9:30 a.m. and is made up Arqueología agrícola. Parque agrario y Alejandro Infantes Pérez Escuela Técnica Superior de Arquitectura de la
con los siguientes miembros: of the following members: cooperativa en Lancha del Genil, Granada Universidad de Granada
Memento Mori. La presencia de la ausencia Óscar Cruz García Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda Universidad Politécnica de Madrid
y Arquitectura del Ministerio de Transportes, Movilidad y and Architecture of the Ministry of Transport, Mobility
Agenda Urbana, en calidad de Presidente (MITMA). and Urban Agenda (MITMA), as president of the Jury.

Vocales: Chairs: Finalistas VIII muestra ‘Proyecto Fin de Carrera’


Marta Vall-Llossera Ferrán, vicepresidente 1ª del Consejo Marta Vall-Llossera Ferrán, first vice-president of the Finalists 8th Final Degree Projects Exhibition
Superior de los Colegios de Arquitectos de España Higher Council of the Spanish Architects’ Associations
(CSCAE); PROYECTO AUTORES ESCUELA
(CSCAE);
Naiara Montero, patrona de la Fundación Arquia; Naiara Montero, board member of the Arquia Foundation; El Observatorio · Centro de Restauración de Raúl Villafáñez Marcos Escuela Técnica Superior de Arquitectura de
Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares, Bienes Muebles. Concepción neopintoresca de Valladolid, Universidad de Valladolid
comisarios de la XV BEAU; 15th BEAU curators; un edificio bioclimático
Ignacio García Pedrosa; Ignacio García Pedrosa; Kintsugi. Centro de artes plásticas en Sevilla Alberto Maestro Morato Escuela Técnica Superior de Arquitectura de
Ariadna Gutiérrez. Ariadna Gutiérrez. Barcelona, Universidad Politécnica de Catalunya
Una vivienda para 400 personas. La Matriz de Juan Tuñón Espinosa Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Sevilla,
Actúan como Secretaría del Jurado Gloria Gómez y Leyre Gloria Gómez and Leyre Salgado, heads of the habitaciones comunicantes para una sociedad Universidad de Sevilla
Salgado, responsables de la Secretaría de la Bienal Secretary’s Office of the Spanish Biennial of poliamor
Española de Arquitectura y Urbanismo (CSCAE). Architecture and Urbanism (CSCAE), act as Secretary De mina en mina. Recuperemos la ruina Claudia Liarte Casanova Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
of the Jury. Universidad Politécnica de Madrid
La Secretaría Permanente informa sobre el número de 96 ecosistemas vernáculas olvidados. Júlia Valero Macip Escuela Técnica Superior de Arquitectura,
propuestas recibidas en esta categoría, 250, que cumplen The Permanent Secretary reports on the number of Riudecols, como patrón estratégico de Universitat Rovira i Virgili
rehabitabilidad territorial
los requisitos de las bases. proposals received in this category which meet the
requirements of the call: 250. Isla de Sal Lorena Ruzafa Tur Escuela Técnica Superior de Arquitectura de
Barcelona, Universidad Politécnica de Catalunya
La Secretaría Permanente había remitido a los miembros
del Jurado el listado de cada una de las propuestas y había La senda, centro comunitario en Alquerías. Belén Pallarés Frutos Escuela Técnica Superior de Arquitectura y
The Permanent Secretary sent the list of proposals
Recuperación de identidad y medio Edificación de Cartagena, Universidad de Cartagena
facilitado el acceso a la documentación con anterioridad a la to all members of the Jury and provided access to
celebración de esta reunión. Tras haber podido examinarla Biblioteca y centro de estudios de la Academia Jaime Ruiz Fernández Escuela Técnica Superior de Arquitectura y
the documentation prior to holding this meeting. After
de Caballería de Valladolid. A new icon, an old Edificación de Valladolid, Universidad de Valladolid
previamente, los miembros del Jurado hicieron llegar a la examining the material, the members of the Jury sent
monument
Secretaría de esta muestra un listado de propuestas, para a list of proposals to the Secretary, as preparation for
Tradición y relación social en el interior de un Guillermo Pomar Blanco Escuela Técnica Superior de Arquitectura,
comenzar el debate sobre posibles seleccionadas. the debate on possible selections.
núcleo rural gallego Universidade da Coruña
MEC · Murcia Escuela Creativa (Escuela de arte Miguel Ballesteros Herraiz Escuela Técnica Superior de Arquitectura y
Se configura una primera lista de propuestas seleccionadas Those proposals that received at least two votes
y diseño en Murcia) Edificación de Cartagena, Universidad de Cartagena
con aquellas que han recibido al menos dos votos por parte from the members of the Jury were compiled into an
Éxodo. Nueva máquina gótica postindustrial Aitana San José Aguilera Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid,
de los miembros del Jurado. Tras examinar en detalle todas initial list of selected proposals. After examining all
Universidad Politécnica de Madrid
ellas, y continuar con el resto de los proyectos presentados, the proposals in detail and continuing with the rest of

406 XV BEAU ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO / MINUTES OF THE JURY’S MEETING 407
MANRESA

1.500000 1.200000

El Jurado quiere destacar la calidad de las propuestas The Jury wishes to highlight the quality of the BERGA

presentadas en esta retrospectiva, que a su vez ejemplifica proposals presented for this retrospective, which
ELS
BERGA
SOLSONA

5km

la calidad de la enseñanza de la disciplina en las escuelas exemplifies the quality of teaching in the discipline at
REPLANS
2km
1km SOLSONA

NAVAS
5km

2km

de arquitectura españolas. La elevada cantidad de Spanish architecture schools. The large number of
1km

DE
NAVAS
SURIA
SALLENT DE LL.

SURIA
SALLENT DE LL.

proyectos presentados también muestra la heterogeneidad projects submitted also reveals the heterogeneity of
CARDONA
MANRESA

MANRESA

de enfoques, estrategias, soluciones y caminos por los que perspectives, strategies, solutions and paths graduates 4. SELECCIÓ D’IMATGES

1.500000
4. SELECCIÓ D’IMATGES

1.200000 1.10000
acceso a
2 niveles
acceso a
1 nivel
sin acceso

transitan los egresados, quienes aportan a través de sus take, as their designs contribute a positive and hopeful
1.500000 1.200000
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA

El municipio de Cardona, y en concreto su núcleo urbano, ha sufrido una serie de transformaciones socioeconómicas y demográficas
en las últimas décadas que han supuesto un proceso de despoblación de su centro histórico. Al mismo tiempo, las restricciones en la

proyectos una visión positiva y esperanzadora respecto al vision for the future of architecture in our country. normativa de protección del casco histórico impedían a sus ocupantes realizar las rehabilitaciones y reformas necesarias para mejorar
las condiciones de habitabilidad.

futuro de la arquitectura de nuestro país. El ayuntamiento, buscando una solución a estos problemas, propone la búsqueda de una estrategia de proyecto que revitalice el casco
y resuelva este problema de emigración progresiva del núcleo urbano a la periferia. Partiendo de este punto, se decide investigar
estrategias de consolidación y decrecimiento que permitan ofrecer condiciones óptimas de habitabilidad y accesibilidad en aquellos

The Jury has highlighted several proposals as inmuebles que tienen un valor constructivo y patrimonial, actualmente en uso de vivienda, aceptando una cifra de habitantes más núcleos de comunicación vertical · patios de ventilacion y/o iluminación · local desocupado

estable frente a la idea de repoblación total del casco. Las inversiones llevadas a cabo de forma individual por los vecinos del casco en porosidad oculta del casco
1.2000
la rehabilitación de sus fincas suponen un alto desembolso de dinero que podría verse reducido si se realizase un plan de actuación
2%

El Jurado ha destacado varias propuestas como finalistas finalists and winners, looking at the relevance of
res m libres ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
2

rio
conjunta. Decidimos que la estrategia de intervención debe llevarse a cabo de forma colectiva, llegando a acuerdos necesarios para la
Informe Retorn 1a Sessió Participativa a Cardona 28 pe
s su RUTH GOW CRISTINA MORATA
nta
Pla
cesión de espacios o propiedad a cambio de una mejora global en las viviendas.

y premiadas en virtud de la pertinencia de la temática the themes developed and the technical capacity in Informe de Retorn Primera Sessió Participativa
El proyecto que proponemos tiene como escala estratégica el masterplan del casco histórico, y como escala de intervención, aquellas
parcelas desocupadas y en estado de abandono cuyo vaciado suponga una gran mejora en la habitabilidad y accesibilidad dem las 98 %
parcelas
edificados 2

desarrollada y de la capacidad técnica para llevarse a cabo, terms of execution, along with the social, cultural,
a Cardona el 29 de març
colindantes. Para desarrollar este proyecto de intervención, hemos escogido una manzana que pensamos reune las características
más desfavorables que se dan en el casco antiguo: un alto número de inmuebles y locales desocupados, con gran desnivel entre
1.10000
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA IDENTIFIQUEM LES NECESSITATS
DEL NUCLI URBÀ DE CARDONA
las calles que la colindan y un asoleamiento casi nulo debido a la densidad del tejido construido. Este decrecimiento estratégico se

junto con los valores sociales, culturales, ambientales, environmental, spatial, and constructive values implicit formaliza en este caso de estudio en cuatro nuevos patios de la manzana: espacios semiprivados que suponen un previo doméstico del
espacio público al interior de la vivienda. A través de estos patios, además de mejorar las condiciones de habitabilidad de las viviendas
colindantes, se introducen una serie de núcleos de comunicación vertical con ascensores que permiten una mayor accesibilidad a las

espaciales y constructivos implícitos en cada proyecto. in each project.


1.10000
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA
viviendas. mu
raria 10 locales en uso
terciario / 22 ra
ctu
Estru
4. SELECCIÓ D’IMATGES

2%
res m2 libres
rio
pe
s su
Informe Retorn 1a Sessió Participativa a Cardona 27
L’Escola d’Arquitectura del Vallès i l’Ajuntament de Cardona han iniciat una nta
col·laboració amb la Diputació de Barcelona per generar propostes acadèmiques
adreçades a la millora de l’àmbit urbà de Cardona, explorant idees d’adequació Pla
de l’espai públic, del paisatge urbà i de la rehabilitació de l’edificació tant pú-
blica com privada. En aquesta primera sessió convidem a tothom a diagnosticar

ajor
necessitats reals i concretes per començar a treballar en les propostes de millora
Autoria:
Per a més informació podeu contactar amb l’Ajuntament. Us hi esperem!
Màster Universitari en Arquitectura de l’Escola Tècnica Superior d’Arquitectura del Vallès
4. SELECCIÓ D’IMATGES rM
Organitzen: Col·labora:
rre
Ca

Los nombres de los autores y de las escuelas en las que se The names of the authors and the schools at which the
Col·laboren:

vaciado
decrecimiento estratégico 98 %
vaciado m2 edificados masterplan de decrecimiento estratégico
1.2000

han desarrollado estos trabajos se harán públicos una vez projects were developed will be made public once the
22 viviendas
ocupaadas / 34 ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA

se difundan de los resultados, al tratarse de una muestra de results have been communicated, since the exhibition

ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona

Carrer Major
Carrer de les Flors
transformación funcional
nuevos núcleos verticales

carácter anónimo. is anonymous.


transformación funcional
raria 10 locales en uso
Informe Retorn 1a Sessió Participativa a Cardona 28 mu
ra terciario / 22
ctu
Estru
€ € € € € 2%
res m2 libres
rio
pe
€ € s su ajor
Pla
nta rM Car
rre
Ca ajor re
ja r de
ba rM
nta Ca
rre 20 lC
Pla % on
ve
nt

La sesión finaliza a las 15:00 horas The Jury session finishes at 15:00 p.m.
€ agrupación
nuevas conexiones

estado de desocupación
RUTH GOW
€ agrupación €

estrategias aplicadas 98 %
estrategias ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona m2 edificados
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona RUTH GOW CRISTINA MORATA 22 viviendas

En Madrid, a 29 de abril de 2021 Madrid, 29 April 2021


ocupaadas / 34

1.200
Carrer de les Flors Carrer del Convent
RUTH GOW CRISTINA MORATA

CRISTINA MORATA

ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
investigación

ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
rs
2%
s
RUTH GOW CRISTINA MORATA

Carrer Major
Flo
m2 libres
ore
les

Carrer de les Flors


r de
eri
rre
Ca

up
Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda ss raria 10 locales en uso

nta
mu
511,5
ra terciario / 22
ctu
Pla 15% Estru rs
511,0 Flo
les
r de
510,5 rre
Ca

y Arquitectura del MITMA and Architecture of the Ministry of Transport, Mobility

,5
ja ajor
510,0

509
511,0 ba rM Car
510,5

509,0
nta rre
Pla

508,5
re

511,
Ca

510,5
511,5
r de
510
Informe Retorn 1a Sessió Participativa a Cardona 27

0
,0
ja
+10,51 +11,15 ba ajor 20 lC
rM
+11,45 +10,79 +8,48
nta on
+9,00
Pla
Ca
rre % ve
+9,97
+9,80 +9,80 +9,75
+9,30
,0 nt
508

Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, and Urban Agenda (MITMA)
1.80
+11,20 +10,50 +9,00
+10,50 1.80
+11,50
+11,00 Car 1.80 1.80 habitación
rer
1.80
1.80 1.80 SUP > 5 m2
+11,05 1.80

estado de desocupación
+11,25
de
+11,50 +19,60 habitación habitación +22,85

RUTH GOW
+11,25 2.40 2.40 habitación
l Dr
509,5 SUP > 5 m2 SUP > 5 m2
+10,25 SUP > 5 m2
507,5 1.80 2.40 sala 1.80
M 1.80 2.40 sala 2.40
Carrer Major Carrer del Dr Merli 1.80 1.80 1.80
1.80
erli manzana arquetipo
1.80
habitación
habitación
SUP > 10 m2 1.80
habitación
1.80
habitación habitación
SUP > 10 m2
2.40 sala 2.40
SUP > 5 m2 SUP > 5 m2 SUP > 10 m2

0.93 m2
SUP > 5 m2

ventana
1.250 SUP > 5 m2 SUP > 5 m2 2.40
sala+cuina
22 viviendas SUP > 14 m2
ELS REPLANS.

ventana
Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona

0.93 m
comisarios de la XV BEAU Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
,0
507
ocupaadas / 34

1.200
Carrer de les RUTH
FlorsGOW Carrer del Convent
98 %

2
CRISTINA MORATA

CRISTINA MORATA
509 +18,70
1.80 2.40

0.93 m2
1.80

ventana
m2 edificados
patio 1.80
habitación 2.40 sala +17,20 SUP ≥ 4m2 1.80
ventana ventana
3.10 m2 SUP > 5 m2 ventana SUP > 10 m2 habitación
4.60 m2 ventana 1.80
1.58 m2 SUP > 5 m2

ventana
1.68 m2
+6,40 0.50 m2

2
ventana
+18,70

1.26 m
patio

vent
patio

0.93
SUP ≥ 4m2
SUP ≥ 4m2

ana 2
508,5 1.80

m
1.80
ventana

Gloria Gómez / Leyre Salgado, Secretaría Permanente 15th BEAU Curators


+8,60 2.40 2.40 0.90 m2 +15,10
patio

0.50 m2
ventana

ventana
0.93 m2
+19,25 ventana SUP ≥ 4m2
+8,00 1.68 m2 1.80 2.40 sala 2.40 sala
ventana
1.80 1.80
3.10 m2 SUP > 10 m2 SUP > 10 m2
rs
+18,15 +17,20
habitación
Flo SUP > 5 m2
+11,40 +10,50 les
r de
rre patio
Ca +16,70 SUP ≥ 4m2

ventana

ventana
0.93 m2

0.93 m2
2.40

ventana

ventana
2.80 m2

2.80 m2
patio patio ventana patio patio
2.62 m2 1.80
patio SUP ≥ 4m2 2.40 patio
ventana SUP ≥ 4m2 patio SUP ≥ 4m2 patio 1.80 SUP ≥ 4m2
3.25 m2 +9,10

Gloria Gómez / Leyre Salgado, Permanent Secretary


SUP ≥ 4m2 sala+cuina SUP ≥ 4m2 1.80 SUP ≥ 4m2 2.40 2.40 SUP ≥ 4m2 1.80 1.80
SUP > 14 m2 habitación
2.40 2.40 SUP > 5 m2

0.93 m2
ventana
1.80 1.80 sala+cuina sala+cuina

0.93 m2
SUP > 14 m2 SUP > 14 m2

0.58 m2
ventana

ventana
1.80 1.80 1.80 1.80
+16,70
rs
Flo
15 les
ventana2 ventana2
0.58 m 0.58 m
patio % r de patio
+10,55 SUP ≥ 4m2 +9,80 rre +15,35 SUP ≥ 4m2

Ca +14,10
2.40
ja
alojamiento 1.80 1.80 1.80
2.40 1.80
accesible
ba or habitación
2.40 +13,75

Maj
2.40 sala sala+cuina
nta
+8,35

0.93 m2
ventana
SUP > 5 m2 SUP > 14 m2
Pla r SUP > 10 m2
Car
+11,85 rre
ascensor
Ca re ascensor
1.20 1.20 accesible
ja
+17,20
r de +19,25 2.40 accesible

ba
1.20 1.20

20 lC
1.80 2.40 sala
1.80 1.80
nta on
SUP > 10 m2
%

0.93 m2
+9,75 +15,75

ventana
1.50
1.80 habitación
SUP > 5 m2
Pla ve

ventana
0.93 m2
2.40 habitación
nt
1.80 2.40 2.40
2.40 SUP > 5 m2 2.40
2.40 2.40 sala 1.80
2.40 SUP > 10 m2
habitación
2.40 sala
SUP > 10 m2
Car 2.40 sala
2.40 sala
SUP > 10 m2
sala+cuina 2.40 sala
SUP > 10 m2
SUP > 5 m2
1.20 rer 1.80
SUP > 10 m2
SUP > 14 m2
de 1.80 2.40
l Dr habitación 1.80
1.80
2.40
2.40 sala
+11,00
M SUP > 5 m2 2.40 sala
SUP > 10 m2
erli manzana arquetipo
habitación
SUP > 5 m2
SUP > 10 m2

Carrer Major 1.250 Carrer del Dr Merli


ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona CALCULO APEO PLANTA INTERMEDIA HUECO PARA PUERTA ELECCIÓN DE PERFIL DE MADERA CONTRALAMINADA (CLT) CALCULO APEO PLANTA INTERMEDIA HUECO PARA VENTANA ELECCIÓN DE PERFIL DE MADERA CONTRALAMINADA (CLT)

ESQUEMA ESTRUCTURAL Madera contralaminada CL 24 ESQUEMA ESTRUCTURAL Madera contralaminada CL 24


RUTH GOW CRISTINA MORATA Sección: 10x25x110 Sección: 10x25x90
Hueco final 0,90 m Coef parcial de seguridad para madera laminada encolada =1,25 Hueco final 0,70 m Coef parcial de seguridad para madera laminada encolada =1,25
Longitud de tablero 1,10 m Clase de servicio 3 Longitud de viga 0,90 m Clase de servicio 3
Longitud real 1,00 Planta
m segunda Longitud real 0,80 m
Altura de muro entre forjado y cubierta 2,00 m NORMA UNE-EN-14080: Altura de muro entre forjado y cubierta 3,00 m NORMA UNE-EN-14080:
Altura de muro entre forjados 2,70 m Kmod: Altura de muro entre forjados 2,70 m Kmod:
Crujía 3,30 m Clase de duración de carga: Crujía 3,30 m Clase de duración de carga:

a
Distancia a intereje 1,65 m Permanente-0.50 (peso propio) Distancia a intereje 1,65 m Permanente-0.50 (peso propio)

rari
Larga-0.55 Larga-0.55
1,50

10 locales en uso
Media-0.65 (uso) Media-0.65 (uso)

mu
ESTADO DE CARGAS Corta-0.70 (viento)(nieve) ESTADO DE CARGAS Corta-0.70 (viento)(nieve)
120
Instantánea-0.90 Instantánea-0.90
_Forjado _Forjado

terciario / 22
1,50

tura
Resistencia característica C24= 24 N/mm2 Resistencia característica C24= 24 N/mm2
Planta baja Carrer Major
rs Peso Propio PP Vigueta de madera y entablado (t>3,5 cm, AxB 24x14cm) Carga variable nieve duración corta – kmod: 0,70 Peso Propio PP Vigueta de madera y entablado (t>3,5 cm, AxB 24x14cm) Carga variable nieve duración corta – kmod: 0,70
Flo
uc
75 kg/m2 = 0,735 KN/m2 + 1KN/m2Tabiquería = 1,735 KN/m2 ≈ 2KN/m2 Inercia : b*h3 /12 = 25*103 /12 = 2083,33 cm4 75 kg/m2 = 0,735 KN/m2 + 1KN/m2 Tabiquería = 1,735 KN/m2 ≈ =2KN/m2 Inercia : b*h3 /12 = 25*103 /12 = 2083,33 cm4
les 75 Carga permanente CP Baldosa + enlistonado + Rasillas de una hoja + arena

Estr
1,50 1,50
r de
Carga permanente CP Baldosa + enlistonado + Rasillas de una hoja + arena 0,5 + 0,05 + 0,3 + 0,3 = 1,15 KN/m2 TENSIÓN ADMISIBLE:
0,5 + 0,05 + 0,3 + 0,3 = 1,15 KN/m2 RESISTENCIA A FLEXIÓN: Sobrecarga de uso SU (Vivienda) Xd = (Xk * kmod) / coef seguridad material = (24000 * 0,7 / 1,25) = 13440 KN/m2
rre =2 KN/m2
Ca Sobrecarga de uso SU (Vivienda) Xd = (Xk * kmod) / coef seguridad material = (24 * 0,7 / 1,25) = 13,44 N/mm2 MODULO RESISTENTE:
patio 1
=2 KN/m2 patio 1
1.30
_Cubierta de teja arabe W = (b*h2) / 6 = (25*102 ) / 6 = 416,66 cm3 = 0,000416m3
1.30
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
1 sección
MODULO RESISTENTE: dimensiones adaptación a muros crecimiento crecimiento
_Cubierta de teja arabe RUTH GOW CRISTINA MORATA
Peso Propio PP Vigueta de madera y teja
mínimas existentes irregulares transversal longitudinal
RUTH GOW CRISTINA MORATA

W = (b*h2) / 6 = (25*102 ) / 6 = 416,66 cm3 =3 KN/m2 VERIFICACION ESTRUCTURAL


Peso Propio PP Vigueta de madera y teja Longitud máx de piezas Nieve SN
=3 KN/m2 =0,5 KN/m2 TENSIÓN MÁXIMA:
rs Nieve SN
4 - 5m
VERIFICACION ESTRUCTURAL
1 ascensor Sobrecarga de uso SU
mediante tablero según ancho de crujías
rmax = Mmax / W
hasta 3 crujías con 1
Flo =0,5 KN/m2 según accesibilidad y 2 rellanos =0,4 KN/m2 cortado a medida existentes ascensor
15 les Sobrecarga de uso SU Mmax = q*l2 parcela
/ 8 < Wx*fm,k/1,25 Mmax = q*l2 / 8
% r de =0,4 KN/m2 _Muro de carga Wx = b*h2 / 6
rre “q” cargas ELU
Ca _Muro de carga “l” luz intereje Peso Propio PP Muro medianera “q” cargas ELU
ja “Wx” módulo resistente del perfil “l” luz intereje
ba Peso Propio PP Muro medianera “fy” resistencia de calculo minorada de la madera Tapial + mamposteria = 16 - 22 KN/m3 (20KN/m3) espesor ≈ 0,28m “Wx” módulo resistente del perfil
nta = 5,6 KN/m2 “fy” resistencia de calculo minorada de la madera
Pla Tapial + mamposteria = 16 - 22 KN/m3 (20KN/m3) espesor ≈ 0,25m = 5 KN/m2
Ladrillo tocho catalán (mas desfavorable) ≈ 18-20 KN/ m3 espesor 0,28 = 5,20 KN/m2
Mmax : (36,04 KN/m *1)/8 = 4,505 KNm
Wx*fy = 416,66 cm3 * 0,7* 19.2 N/mm2 = 5,59 KNm
Ladrillo tocho catalán (mas desfavorable) ≈ 18-20 KN/ m3 espesor de 0,28
= 5 KN/m2 Mmax : (40,1 KN/m *0,8)/8 = 3,21 KNm2.40
Mmax < Wx*f,m,k = 4,505 KNm < 5,59 KNm -> CUMPLE rmax = 3,21 KNm / 0,000416 m3 = 7716 KN/m2
Combinación escogida: 2.40 sala
1.80
1.80
Combinación escogida: DEFORMACIÓN: Se define el cálculo de una articulación C3- 1.35CP + 1.50SU + 1.50N (kmod corta) 7716 KN/m2
1.80 < 13440 KN/m2 -> CUMPLE
SUP > 10 m2
C3- 1.35CP + 1.50SU + 1.50N (kmod corta) 1.80

r
+15,00 habitación +19,60
SUP > 5 m2 2.40 Deformación > l/1000 = 5/384 * (q*lreal 4 / EI) 2.40 2.40 DEFORMACIÓN:
habitación Se define el cálculo de una articulación

ajo
Hipótesis de cargas más desfavorables: Hipótesis de cargas más desfavorables: SUP > 5 m2
1.80 2.40 sala 1.80 2.40 sala 2.40 sala 2.40
“q” cargas ELU Deformación > l/1000 = 5/384 * (q*lreal 4 / EI)
m2 * 0,5

rM
1.80 SUP > 10 m2
1,35 PP + 1,35 CP + 1,50 SUSUP > 10 SN 1.80 2

Car ELU SUP >1,35


ELU + 1,05 “lreal” luz intereje 10 m PP + 1,35 CP + 1,50 SU + 1,05 SN * 0,5
2.40 sala
laSUP
torre
habitación habitación “E” módulo de Young de madera E0,k = 11000 N/mm2 ; E90,k = 370 N/mm2 donde:
rer
2
SUP > 5 m2 > 10 m

rre
SUP > 5 m2
ELU: “I” inercia del perfil = (b*h3) /12 = 2083,33 cm4 ELU: “q” cargas ELU
de (2,00*1,35 * + 3,00*1,35) + (1,15*1,35) + (2,00*1,50 + 0,40*1,50) + 0,5 * (1,05*0,50) “lreal” luz intereje
l Dr

Ca
ELS REPLANS. Decrecimiento
(2,00*1,35estratégico
* + 3,00*1,35)para mejorar la habitabilidad
+ 0,40*1,50)y+ accesibilidad
0,5 * (1,05*0,50) en
“E”el centro histórico deE0,k
Cardona

ventana
0.58 m
= + (1,15*1,35) + (2,00*1,50 módulo de Young de madera = 11000 N/mm2 ; E90,k = 370 N/mm2
M 7,425 + 1,55 + 4,50 + 0,26 = 13,73 KN/m2 (36,04 KN/m *14 m) / (370 N/mm2 * 2083,33 cm4) = 4,67x10 -9 m = “I” inercia del perfil = (b*h3) /12 = 2083,33 cm4
erli manzana arquetipo

2
+15,10 13,73 KN/m2 * 1,65 m = 22,6 KN/ m 7,425 + 1,55 + 4,50 + 0,26 = RUTH
13,73 KN/m2
GOW CRISTINA MORATA
+15,50KN/ m * 2 m) + 5 KN/ m * (2,7m-2,1m) = 22,6 + 10,44 + 3 = 36,04 0,013* 4,67 * 10 = 6,07 * 10 m < l/1000 = 1 mm -> CUMPLE
22,6 KN/m + (5,22 13,73 KN/m2 * 1,65 m = 22,6 KN/ m (36,04 KN/m *0,804 m) / (370 N/mm2 * 2083,33 cm4) = 0,41 KN/m2 / 370000
2 2 -9 -11

1.250 1.80 KN/m 22,6 KN/m + (5 KN/ m2 * 3 m) + 5 KN/ m2 * 0,50 = 22,6 + 15 + 2,5 = 40,1 KN/ m KN/m2 * 2,08*10-5 = 0,41/ 7,708 = 0,05

0.93 m2
1.80

ventana
patio 1.80
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona habitación
SUP > 5 m2 ventana
1.80
1.80
+13,40 SUP ≥ 4m2 0,013*0,05
1.80
habitación
= 6,9 * 10-4 m < l/1000 = 0,0006 m <0,001 m -> CUMPLE
ventana 1.58 m2 1.80
habitación SUP > 5 m2
RUTH GOW CRISTINA MORATA 0.50 m2
SUP > 5 m2

2
ventana
+16,00

1.26 m
+5,80

vent
patio

0.93
,0 SUP ≥ 4m2

ana 2
506

m
1.80
ventana
0.90 m2 +11,85
patio

0.50 m2
ventana
+15,60 SUP ≥ 4m2
+5,75 ventana
1.68 m2 1.80
+11,85
1.80
1.80
+3,80 2.40 +13,40
habitación
,5 SUP > 5 m2
505 2.40 sala
SUP > 10 m2 Sistema constructivo - apeos
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro
patio
histórico de Cardona
SUP ≥ 4m2
+13,70

ventana
0.93 m2

ventana
2.80 m2
RUTH GOW CRISTINA MORATA 1.80

0.58 m2
patio patio

ventana
ventana patio
SUP ≥ 4m2 ,0 5.00 m2 +13,40 SUP ≥ 4m2
patio 505 patio SUP ≥ 4m2 patio
SUP ≥ 4m2 1.80 SUP ≥ 4m2 SUP ≥ 4m2 1.80
ventana
0.58 m2

0.93 m2
ventana
1.80

0.58 m2
ventana
1.80 1.80 1.80
+13,70

22 viviendas
+7,25 ventana 1.80
507,5 +7,20 ventana2 0.58 m2 1.80
0.58 m
+4,80 +4,75 habitación
patio patio SUP > 5 m2
SUP ≥ 4m2 +12,95 SUP ≥ 4m2 +17,85

ocupaadas / 34
+4,80 1.80
1.80 1.80
1.80 1.80 1.80
0 1.80 +10,85 2.40 habitación
+4,75 504,5 1.80
habitación SUP > 5 m2
habitación 2.40 sala
SUP > 5 m2
SUP > 5 m2 +11,05
507,0 SUP > 10 m2

ascensor
+5,00 4,17 +14,45 2.40 accesible
2.40
1.20
2.40 sala
2.40 sala
+12,60 SUP > 10 m2

0.93 m2
2.40

ventana
2.40 2.40 SUP > 10 m2

ventana
0.93 m2
2.40 sala 2.40
+5,85 2.40 2.40 sala 2.40 sala
SUP > 10 m2
+5,15 SUP > 10 m2 SUP > 10 m2 2.40 sala
+5,85 2.40 2.40 sala 2.40
+5,85 +5,85 SUP > 10 m2
SUP > 10 m2
+5,85 2.40 sala 2.40 sala
+5,60 +5,15
SUP > 10 m2 SUP > 10 m2
+5,35

506,5
1.80
1.80
+5,40
habitación
SUP > 5 m2

+5,35 4,90
505,0

+5,83

506,0

+5,60
505,5
Planta primera

+5,87

propuesta
1.100
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
Planta baja Carrer de les Flors RUTH GOW CRISTINA MORATA

ascensor
hidráulico
9,5 kW
0,62 m/s
6 personas
480 kg

acometida
existente
en fachada

armario
hidráulico

a 380V
trifásic
te
corrien

propuesta
1.150
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA 1.5 1.5

r +
ajo
rM
vigas y pilares simples pilares compuestos tablero LVL barra acero tablero CLT
75 x 120 mm 75+75+75 x 120 mm 2,7 mm roscada Ø16 ascensor +

rre Ca
Ca rre Patio 1

ja rd
ba 20 el
nta Co
según
DIM
accesib MÁX

Pla %
ilidad

nv
parcela

en
t 1

3
1 2 3

Patio 2

3
1 2 3

propuesta 1

1.150 3
6
18,15 32
33
34
32
33
Patio 3
4 34
35 35 9 18,15

ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
36 36 3
6
4
5

37

RUTH GOW CRISTINA MORATA 1


50 38
10

39
40

41

42

1
25

patio 4 patio 4 patio 4


1.150 1.150 1.150
patio 4
patio 4

lors
ELS REPLANS.
ELS Decrecimiento
REPLANS.ELS estratégico
REPLANS.
Decrecimiento
para
Decrecimiento
estratégico
mejorar lapara
habitabilidad
estratégico
mejorar lapara
yhabitabilidad
accesibilidad
mejorar la yhabitabilidad
en
accesibilidad
el centro histórico
y en
accesibilidad
el centro
de Cardona
histórico
en el centro
de Cardona
histórico de Cardona patio 1patio 1
1.150 1.150 1.150 1.150
patio 1 patio 1

sF
RUTH GOW CRISTINA
RUTH GOW
MORATACRISTINA
RUTH GOWMORATACRISTINA MORATA 23

1.150 1.150 patio 1 ELS REPLANS.


ELS REPLANS.
Decrecimiento
Decrecimiento
estratégico
estratégico
para mejorar
para mejorar
la habitabilidad
la habitabilidad
y accesibilidad
y accesibilidad
en el centro
en elhistórico
centro histórico
de Cardona
de Cardona
43
ELS REPLANS.
ELS REPLANS.
Decrecimiento
Decrecimiento
estratégico
estratégico
para mejorar
para mejorar
la habitabilidad
la habitabilidad
y accesibilidad
y accesibilidad
en el centro
en el histórico
centro histórico
de Cardona
de Cardona
1
1.150 RUTH
RUTH GOW
GOW
RUTH GOW
CRISTINA
CRISTINACRISTINA
MORATA
MORATA MORATA

e le
ELS REPLANS. Decrecimiento
ELS REPLANS.
11
estratégico para
Decrecimiento
mejorar laestratégico
habitabilidad
paray mejorar
accesibilidad
la habitabilidad
en el centro
y accesibilidad
histórico de Cardona
en el centro histórico de Cardona RUTH GOW
RUTH GOW
CRISTINA CRISTINA
MORATA MORATA 12 1
15,60
ELS REPLANS.
RUTH GOW
Decrecimiento
CRISTINA MORATA
RUTH GOW
estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
CRISTINA MORATA
2

rd
15,10
RUTH GOW CRISTINA MORATA 9
44
33 44
12
51 33 3

rre
45 45
15,10 1 2 3
37 3
14 24 13

Ca
4

Patio 4

14

14 14

6
46

25
15
14 25

lors
sF
1

15 e le
26 2

% rd
27
3
1 2 3

rre
11,05
7
1.150

Ca
18 47
18 carrer major
19 19
52 48 28
16
11,05
8 29
48 17 7
18 18
49 19

ja
19
20 Sistema constructivo - torre

ba
53 30 30 21 8
proceso constructivo ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardon
1.100
RUTH GOW CRISTINA MORATA

nta
DETALLE NUEVA FACHADA Y TORRE e _1:15 DETALLE FACHADA INTERIOR e _1:15 DETALLE SECCIÓN NUEVA FACHADA e _1:15 DETALLE A1 ALZADO TORRE e _1:15 DETALLE A2 ALZADO MURO DE TRABA e _1:15 DETALLE A3 SECCIÓN TORRE e _1:15

detalle
detalle
detalle
AAA detalle
detalle
detalle
BB B detalle
detalle
detalle
CCC Pla
15. Arco de ladrillo sobre muro de sillería de piedra y
LEYENDA 45. Revoltón, capa de rajola cerámica dispuesta en bóveda LEYENDA
mampostería
sobre vigas de madera DETALLES ESTRUCTURA Y PAVIMENTOS
DETALLES ESTRUCTURA Y PAVIMENTOS
16. Gravilla, junta entre muro existente y nuevo pavimento
46.Taco de madera maciza de pino flandes C18 [12x7,5mm]
23 1. Pilar madera maciza de pino flandes C18 [12x7,5mm]
18 32. Pavimento hidráulico existente de baldosas e=2cm colocado entre pilares y atravesado por la barra comprimida
Protección NP3 (agentes bióticos) 17. Recogida de agua secundaria de ejes laterales
metálica para enmarcar la puerta del ascensor
3 26 33. Arena niveladora de pavimento e=2,5cm
2. Cable de acero malla simple torsión de acero para especies 18. Solera de hormigón pulido e=15cm, hormigón vertido in situ
47. Solera de hormigón sobre parte del forjado existente tras el
vegetales trepadoras e=5-10 cm con capa de polietileno
34. Dos niveles de rasillas cerámicas colocadas transversalmente retiro de la capa de baldosas y rasillas cerámicas
con tendido de yeso
3. Tablero CLT (LVL microlaminada) 27 mm con tratamiento 19. Encachado de grava e=5-10cm
1 48. Aprovechamiento de árido existente 16 hidrófugo e ignífugo
35. Enlistonado de viguetas de madera (o5cm) dispuestas cada
20 cm. Estructura existente 20. Conexión de bajantes secundarias con recogida principal
49. Cimentación de sillares de piedra de los muros existentes 18 4. Viga madera maciza de pino flandes C18 [12x7,5mm] de aguas pluviales a red general
4 Protección NP3 (agentes bióticos)
36. Estructura de vigas de madera (12x12) dispuestas cada 50 50. Pasador metálico de aluminio para puerta corredera fijado
25 cm. Estructura existente en el premarco de madera
21. Junta de gravilla entre solera de hormigón púlido y losas de
5. Tensor de acero recoge malla simple torsión por rellano hormigón pintado con áridos recuperados de derribo.

Premio / Prize. Els Replans. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad


37. Revestimiento interior, dos planchas de trasdosado de yeso 51. Vigas de madera dispuestas a 50cm intereje. Forjado
3 6. Barra de acero 16mm. Protección FeZn 25c (corrosión) 22. Losas de hormigón pintado con áridos recuperados de
existente
19 derribo imitación de piedra
12 38. Carpinteria de madera de puerta corredera con sujeción
7. Pletina metálica de acero con pie regulable. Separa un
paralela al premarco (apeo) 52. Perno de acero para el anclaje de la pletina metálica de 21 mínimo de 5cm la madera en contacto con el pavimento de 23. Barandilla de tacos de madera maciza de pino flandes C18
54 acero que soporta el pilar con la cimentación
planta baja [12x7,5mm] insertados entre pilares.
55 14 39. Tablero de madera encolada (EGO CLT 100) CL 24 de
55 3 capas 30-40-30 y sección 10x25x110cm empleado 53. Foso del ascensor de hormigón armado de 1,2m de
8. Zapata corrida de hormigón armado 24. Detalle de unión de cabeza de pilar inferior y arranque de
como dintel para realizar el apeo en el muro y premarco del profundidad e=20cm 31
37 22 pilar superior.

Ca
cerramiento. 6
38 1 9. Listón de madera encolada que ayuda a fijar el SATE cuando
54. Muro existente mixto de mampostería de piedra y tapial de
cambia la sección del muro 25. Cerramiento del ascensor anclado a pilares de estructura
40. Elemento desplegable para tamizar la luz y dar privacidad sección 30cm
al interior de la vivienda principal. Tablero CLT (LVL microlaminada) 27 mm con tratamiento
32 10. Arco de ladrillo sobre muro de ladrillo a soga y tizón hidrófugo e ignífugo.
55. Tablero de madera encolada (EGO CLT 100) CL 24 de

rre
41. Tablero de madera encolada (EGO CLT 100) CL 24 3 capas 30-40-30 y sección 10x25x90cm empleado como
11. Muro de traba de ladrillo a soga y tizón 26. Puertas metálicas ascensor
de 3 capas 30-40-30 y sección 10x25x220cm empleado alfeizar para realizar el apeo en el muro y premarco del
como jamba para realizar el apeo en el muro y premarco del cerramiento.
12. Sistema de aislamiento térmico exterior. Enfoscado de base 27. Taco de madera maciza de pino flandes C18 [12x7,5mm]
cerramiento.

rd
para regularización (e=variable), aislamiento térmico de lana para refuerzo de estructura en pilar compuesto.
de vidrio e=variable (5-10cm), color 17 S0510Y30R C según
42. Tablero de madera enconlada (CLT) CL 24 autoportante
regula el POUM. 28. Perfil metálico de acero para recogida de pilar
e=16cm con tratamiento hidrófugo e ignífugo soporta el peso
propio del ascensor
13. Enlucido de mortero para regular la base del muro en 29.Pie metálico de acero, pletina de sujeción regulable

el
patio
patio
patio11 1 patio 2 patio 4 43. Cerramiento exterior, puerta batiente de policarbonato y
contacto con el forjado tras su derribo

y accesibilidaden el centro histórico de Cardona Cristina Morata Longares, Ruth Catherine Gow McLenachan
marco metálico de aluminio con rotura de puente térmico. 30. Terreno natural
14. Muro de medianera expuesto tras derribo parcial de la
DETALLE A4 PLANTA RELLANO e_1:15 +15,10 DETALLE A5 PAVIMENTO PLANTA CALLE e_1:15 +11,05 parcela colindante 31. Arandela o=48mm>3veces barra; e= 4,8mm > 0,3 ebarra

D
DETALLE PLANTA APEO ENTRE VIVIENDA Y RELLANO e_1:15 +15,10 DETALLE PLANTA ACCESO ASCENSOR e_1:15 +11,05 44. Fijación metálica de la puerta corredera al forjado existente

ELS
ELS
ELS
REPLANS.
REPLANS.
REPLANS.
Decrecimiento
Decrecimiento
Decrecimiento
estratégico
estratégico
estratégico
para
para
para
mejorar
mejorar
mejorar
la
lala
habitabilidad
habitabilidad
habitabilidad
yy accesibilidad
yaccesibilidad
accesibilidaden
enen
elel el
centro
centro
centro
histórico
histórico
histórico
de
dede
Cardona
Cardona
Cardona
rM
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona

erl
RUTH
RUTH
RUTH
GOW
GOW
GOW CRISTINA
CRISTINA
CRISTINA
MORATA
MORATA
MORATA RUTH GOW CRISTINA MORATA

i manzana arquetipo detalle B detalle A

1.250
ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA RUTH GOW CRISTINA MORATA

Escuela Técnica Superior de Arquitectura del Vallès, Universidad Politécnica de Catalunya ELS REPLANS. Decrecimiento estratégico para mejorar la habitabilidad y accesibilidad en el centro histórico de Cardona
RUTH GOW CRISTINA MORATA

408 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 409


La manzana de San Juan
/ Postal de Cádiz Un Buen Suceso
M o nt e E l P a rd o , M a d r i d
Se cuenta que en Cádiz, tradicionalmente, las azoteas eran como un segundo salón en el que
C e nt e na re s d e p i e d r a s s e e s c o nd í a n e n a q ue l re mo t o r i nc ó n d e l mo nt e
las familias se reunían, y que los vecinos de arriba tenían derecho al uso del patio y del pozo d e E l P a rd o . H a b í a d e c e na s d e c a p i t e l e s , b a s a me nt o s y d o v e l a s . E r a n
y los de la planta baja a disfrutar del sol y la brisa en la azotea. Es lo que se denominaba l a s r ui na s d e l a Ig l e s i a d e l Bue n S uc e s o , una i g l e s i a c o ns t r ui d a p o r
servidumbre de agua y sol. A g us t í n O r t i z d e V i l l a j o s e n 1 8 6 8 e n l a C a l l e P r i nc e s a , q ue e n 1 9 7 5 f ue
d e mo l i d a y o l v i d a d a .
Hoy en día, tras la división histórica de las casas burguesas, los patios y cubiertas están Fa s c i na d o p o r e s t e d e s c ub r i mi e nt o re a l i c é un re g i s t ro d e c a d a una
privatizados o abandonados, y en la manzana reconocida dentro del paisaje urbano de la d e e s t a s p i e z a s , t o ma nd o me d i d a s d e d i me ns i o ne s y d e p e s o , y
postal de Cádiz existen varios edificios abandonados, solares vacíos y una veintena de c o me nc é una r i g uro s a re c o ns t r uc c i ó n d e l a Ig l e s i a d e s a p a re c i d a . S i
infraviviendas. l o s t e mp l o s s o n d e l a s o b r a s má s f a s c i na nt e s d e l a hi s t o r i a d e l a
a rq ui t e c t ur a , q ue r í a d i s e ña r uno má s . E nt e nd í e nt o nc e s e s o s 6 2 0
s i l l a re s o r na me nt a l e s no c o mo una r ui na ro má nt i c a s i no c o mo 1 9 0
El proyecto aborda la intervención de una emblemática manzana atendiendo al carácter del t o ne l a d a s d e p e s o . E l e mp l a z a mi e nt o no e r a o t ro q ue e l úni c o mo nt e
patio y la azotea como articuladores del tejido urbano. no p ro t e g i d o q ue b o rd e a e l M o nt e d e e l P a rd o , un l ug a r p o r e l q ue
a nt i g ua me nt e p a s a b a e l c a mi no d e S a nt i a g o y d e s d e d o nd e ho y, s e
Entendiendo el conjunto como un bloque construido y acotado, se abordan dos estrategias: p ue d e c o nt e mp l a r t o d o M a d r i d .
Rehabilitación y Obra nueva.
C o me nz a b a a s í e l d e l i r i o d e p ro y e c t a r una Ig l e s i a s us p e nd i d a e n e l
a i re . S o b re un p o d e ro s o y ro b us t o b a s a me nt o q ue e s una c r i p t a s e
Se eliminará la infravivienda y se reubicará a las familias en nuevos edificios que completen l e v a nt a un l i g e ro ma nt o d e ná c a r. E l ma nt o t i e ne un p e s o p ro p i o ,
el volumen inacabado, y los edificios en mal estado serán rehabilitados y reprogramados con q ue s e e q ui l i b r a c o n e l mo me nt o p ro d uc i d o p o r l a s p i e d r a s a t r a v é s
un uso turístico y otro social que elimine la congestión y oxigene la manzana, generando una d e una s b a l a nz a s q ue c o mp o ne n l a s f a c ha d a s . U na s e s t r uc t ur a s q ue
p a re c e n g r ul l a s p e ro q ue s o n g r úa s . E l o r na me nt o y a no e s d e l i t o , e s
concatenación de vacíos que se sucederán entre arquitecturas domésticas gaditanas. e q ui l i b r i o , y l a g e o me t r í a e s l a he r r a mi e nt a p a r a c o ns t r ui r l o , 8 f o r ma s
d i b uj a n t o d o e l p ro y e c t o :
Los nuevos edificios y los edificios rehabilitados se conectarán y relacionarán a través de
patios y azoteas, retomando la servidumbre perdida para terminar con la situación de deterio- > E l he x á g o no p a v i me nt a , p o rq ue c ub re un p l a no ho r i z o nt a l
ro existente y preservar y actualizar la arquitectura de la postal de Cádiz. > La e s p i r a l e mp a q ue t a , p o rq ue o r g a ni z a una p l a nt a
> E l á ng ul o c o nc e nt r a , p o rq ue l o s e s f ue r z o s s e re p a r t e n e n 4 5 p unt o s
Edificios deshabitados Infravivienda Solares vacíos > La hé l i c e a g a r r a , p o rq ue l a e nv o l v e nt e s e re s ue l v e a t r a c c i ó n
> La e s f e r a p ro t e g e , p o rq ue d e 1 5 4 p e r f i l e s s e d e s c ue l g a
> La c ur v a e mi t e y re c i b e , p o rq ue 1 6 t r a z o s d i b uj a n s u f o r ma
> La c a t e na r i a a g ua nt a , p o rq ue t a n s ó l o una e s s uf i c i e nt e
Trama urbana muy densa, en la que abundan > Fi na l me nt e e l p e s o c a e , p o rq ue l a g r a v e d a d e s i ne v i t a b l e
los edificios vacíos y deteriorados. Este trabajo no es más que el resultado de una investigación optimista y
desprejuiciada acerca de la geometría, el equilibrio y la monumentalidad
Zona catalogada como Paisaje urbano y en arquitectura, el desenlace de una serie de experimentos realizados
etnológico. desde la razón, la imaginación y la intuición.
C a t á l o g o d e s i l l a re s re g i s t r a d o s y re c o n s t r u c c i ó n v i r t u a l d e l a i g l e s i a d e l b u e n S u c e s o A n á l i s i s d e d i m e n s i ó n , p ro p o rc i ó n y p e s o d e c a d a u n o d e l o s s i l l a re s d e l a r u i n a

Situación de la manzana: 20 infraviviendas, 2


Barrio de San Juan: mayor concentración de solares vacíos y 4 edificios abandonados en
edificios deteriorados del Casco Histórico de Cádiz ruina.

22.00

18.50

15.50

11.00
10.50

2.50

00.00

0 1 5 10
Restaurante Hostal
Viviendas existentes* Viviendas existentes*

Malecón Carretera perimetral Parada Bus Acera Campo del Sur Aparcamientos Patio Cocina compartida hostel C/ San Juan

17.50
Ruinas de la iglesia del Buen Suceso U b i c a c i ó n d e l y a c i m i e n t o e n E l P a rd o Maqueta de situación del templo Maquetas de volumetría del templo y sistema estructural por equilibrio Maqueta de estudio material y espacial Maqueta de sistema estructural por balanza y contrapeso de las ruinas
15.50

14.50 14.50

11.50

2.50

00.00 00.00

0 1 5 10

1 vivienda nueva / planta

Malecón Carretera perimetral Acera Campo del Sur Comercio y almacenes Lectura Patio Núcleo Viviendas* C/ San Juan
hostel

15.70

12.70 12.70 12.50

9.50

2.50

00.00
-0.60

0 1 5 10
Terraza hostel Buffet
Hab. dobles priv. Hab. literas

Malecón Carrtera perimetral Acera Campo del Sur Administración Núcleo Patio Ordenadores Viviendas* Cocinas hostel C/ San Juan
hostel

L o c a l i z a c i ó n e n e l m o n t e E l P a rd o Plano de contexto Planta de situación Concepto espacial de sección Esquema de construcción del basamento de hormigón Perspectiva general del conjunto
20.00

16.00

12.50

9.50

REHABILITACIÓN: recuperación la servidumbre histórica de agua y sol, eliminando 3.00

la privatización de los patios y corredores generada tras la congestión y subdivisión 00.00

de los edificios. Programas de Hostal y parte de la Guardería. Azotea


Guardería Núcleo / Torre Viviendas*
0 1 5 10

Dos estrategias:
Malecón Carrtera perimetral Acera Campo del Sur Bar Ajolá* Recepción Guardería Acceso C/ Puerto Chico
Guardería

Sección del edificio rehabilitado de la Calle San Juan, Rehabilitación y Nueva planta.
D.02
14.65

0 1 2 5 10

29: acceso al Hostal, recepción, habitaciones y Programas para locales y turistas. Secciones transversales de la manzana, mostrando los programas
patios.
2,65

D.02

Se analizan los pavimentos y paramentos tradiciona-


les en patios y azoteas, y se propone su recupera-
11.50

ción o sustitución por materiales similares.


D.02
2,7
2,45

Imagen del patio y del acceso al Hostal, con los


forjados de bovedillas y los huecos para conectar
D.03

estancias, enmarcados con madera.


Sección transversal
2,5

2,5
2,5
5,3

2,5

D.01
4
0.00

4,35 4,50 6,00 3,80

E D C B A
0 1 5 10 20 50

Planta azoteas: zonas recreativas del hostal y la guardería y viviendas tipo áticos
Planta general con la disposición estructural de las grúas abatida Esquema estructural y constructivo: Las grúas tiran hacia afuera, la catenaria lo impide Definición constructiva de cada uno de los volúmenes del conjunto

Reactivación del plano de la cubierta, aprovechando la ubicación. Se retoma la tradición gaditana


de las azoteas como segundo salón al aire libre, llevando aquí las zonas de juego de la Guarde-
ría y servicios comunes del Hostal. Se introducirán nuevas construcciones, se mejorarán las
cubiertas y se adecuarán zonas de vegetación y sombra, recuperando esa idea histórica de otra
ciudad plana, elevada y comunicada.

C o l l a g e d e l a p ro p u e s t a e s p a c i a l Supersposición de los 10 tipos estructurales Detalle constructivo de las grúas y del sistema de envolvente Esquema de composición en planta

Se introducirán en los edificios a rehabilitar nuevas


torres de viento inspiradas en la tradición local de
las torres miradores. Su función es mejorar el funcio-
namiento bioclimático, además de servir como
lucernarios durante el día y ser percibidas durante la 0 1 5 10 20 50

noche.
Planta intermedia: habitaciones del hostal, guardería y nuevas viviendas

NUEVA PLANTA: Construcción en los solares vacíos y los liberados por los edificios en
ruina. Servirán como piezas de apoyo y unión a las casas rehabilitadas y completarán el
volumen inacabado de la manzana. Nuevas viviendas y parte del Hostal y la Guardería.

0 1 2 5 10

Detalle del sistema estructural donde la ruina actúa como contrapeso Tr a z a d o d e l a c a t e n a r i a q u e t e n s a l o s v o l ú m e n e s d e s c o l g a d o s d e l a s g r ú a s Geometría de la envolvente, volúmenes tallados y superficies alabeadas D e t a l l e c o n s t r u c t i v o d e e n c u e n t ro s d e c a b l e s c o n l a e s t r u c t u r a , c a t e n a r i a y s u e l o . P l a n t a d e d i s t r i b u c i ó n d e l m o b i l i a r i o , b a n c o s y a l t a r. e n t o r n o a l a e s p i r a l

Sección, axonometría e imagen de una vivienda tipo,


con núcleo de servicios e instalaciones, ventilación
cruzada y fachadas adaptadas a norte o sur. / Avenida
Campo del Sur, 10.

Las fachadas serán ventiladas y cerámicas, con


colores pastel, alturas y proporciones que se integran
en el alzado de la histórica postal de Cádiz.
0 1 5 10 20 50

Planta baja: accesos al hostal, guardería y comercios

0 5 10 20 50

Alzado de la manzana, Avenida Campo del Sur


Axonometría inferior y alzado de una familia de grúas Imagen interior bajo la envolvente traccionada Perspectiva interior del espacio Perspectiva del basamento debajo de uno de los patios

Premio / Prize. La manzana de San Juan / Postal de Cádiz Gonzalo Torres Bollullos Premio / Prize. Un Buen Suceso Manuel Bouzas Barcala
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid

410 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 411


EL 4* PAISAJE * El Cuarto Paisaje es un término propio sobre el que no existe una teorización previa. Se trata de una reflexión acerca de los con-
ceptos básicos que definen y, a la vez, contradicen el Manifiesto del Tercer Paisaje, del paisajista y profesor francés Gilles Clément.

Continuidades territoriales al levante de las Muntanyes de Prades En este trabajo, el Cuarto Paisaje son también espacios indecisos, difíciles de nombrar y sin una función clara que, en contrapo-
sición al Tercer Paisaje, sí surgen de relacionarlos, conceptualmente, con la marginación e invisibilidad propia del Cuarto Mundo.

El río Glorieta como estructura de revisión crítica para la contrapropuesta del planeamiento urbanístico de Alcover

Conca de Baberà

Riu Glor
ieta
> <
Muntanyes de Prades

Alcover

Camp de Tarragona

N N N
20 km
10 km

200 m
10
5
100

0 0 0

El Estret de La Riba es la conexión natural en- La escala territorial propone una lectura desde la gravedad. Los cauces de La propuesta a escala municipal define unos cruces territoriales, reconocien-
tre el Camp de Tarragona y la Conca de Barberà, agua nacen en las montañas, riegan el campo y desaguan al río Francolí. La do su capacidad de estructuración entre las poblaciones y su entorno. El cruce
favorecinedo el trazado de infraestructuras que topografía hídrica es el soporte de los caminos que estructuran el vínculo sie- con mayor complejidad es el de Alcover, siguiendo el cauce del río Glorieta. Su
alimentan grandes polígonos industriales. rra-llano y definen 14 líneas vertebradoras de continuidad transversal. activación se basa en una revisión crítica y posterior contrapropuesta del POUM.

La Selva del Camp Alcover Montblanc L’Espluga de Francolí 60 uds. GRANJA 4 uds. TALLER 32 uds. ALMACÉN

+ + + >

1000 m

500

La implantación de polígonos industriales genera 190.000 m2 de excedentes construidos residuales -granjas, talleres y almacenes de los años 60 a 80- diseminados entre un contexto rural y urbano, a lo largo de 7 municipios y 30 km de recorrido lineal. El excedente en suelo
no industrial, 110.000 m2, cuenta con una posición estratégica en las 4 poblaciones del contexto llamado de pre-Estret -La Selva del Camp y Alcover viniendo desde el mar; Montblanc y La Espluga de Francolí desde el interior- poniendo en contacto ámbitos desarrollados urbanísticamen-
te con el soporte territorial agrícola de su alrededor. Los nuevos crecimientos urbanos son extensivos. En general, proponen “rodear” las poblaciones mediante avenidas de circunvalación y “rellenar” los vacíos generados entre estos viales y el tejido urbano existente. Las estructuras
hidráulicas y de comunicación no se consideran como potenciales preexistencias con el fin de enlazar y vincular los municipios con el soporte agrícola que los define y sustenta. Una situación repetida en los 4 pueblos de mayores dimensiones.
A continuación, se muestra la metodología de actuación aplicada, con el objetivo de reflexionar y revertir estas situaciones mediante recursos urbanos ya existentes. Se ejemplifica en Alcover.

1º Conocer el Plan de Ordenación aprobado 2º Detectar los Polígonos con mayor probabilidad de ejecución 3º Equilibrar las condiciones propuestas con las existentes Conclusión La Selva del Camp, Alcover y Montblanc podrían absober el 100% de los nuevos creci-
mientos propuestos y con mayor probabilidad de ejecución. La Espluga de Francolí podría hacerlo
hasta en un 80%. Reutilizar los recursos urbanos existentes evitaría una innecesaria dispersión.

PAU 9

N
Propuesta del POUM de Alcover
Polígono de Actuación Urbanística nº 9 (PAU 9)
400 m

Ámbito Superficie
200 Sistema viario 4.182’60 m2

0
> Zonas verdes
Equipamiento
3.191’80 m2
2.842’90 m2
172.000 m2 POUM vs 32.000 m2 suelo urbanizado no ocupado 27.500 m2 PAU nº9 aprobado vs 32.000 m2 suelo ya urbanizado 13.900 m2 plurifamiliar vs 15.500 m2 plurifamiliar ya urbanizado Residencial 16.060’90 m2

FASE II

FASE I

Propuesta del PROYECTO


El río Glorieta como cruce territorial

Ámbito Superficie Actuación Diferencial


Estado actual, 2018-2020 Propuesta del planeamiento urbanístico vigente, aprobado en el 2012 Sistema viario - - -

>
Alcover se expande desde el núcleo amurallado medieval. Primero, mediante rabales que reconocen la morfología y los trazos del lugar -caminos, acequias y molinos-. Posteriormente, entre Zonas verdes 20.300 m2 reconocimiento x 6’4
finales del siglo XX y la primera década del XXI con un urbanismo regulador, impuesto sobre el lugar y que actúa como una nueva “muralla” que niega el contacto entre Alcover y su territorio Equipamiento 4.744’00 m2 reutilización x 1’7
agrícola productivo. Un problema que resulta aún más evidente cuando el objetivo del POUM es urbanizar la última cuña agrícola que establece una conexión directa entre el cen- Residencial Fase I 8.932’90 m2 reutilización ~ 1/2
tro histórico y el río Glorieta, caracterizado por plataformas rocosas, terrenos hortícolas y un bosque de ribera. Frente a este escenario no deseado se plantea la Propuesta del Proyecto. Residencial Fase II 11.200 m2 consolidación + 4.072 m2

Espacio público con recursos hídricos 0 5 10 20 m Detalle de un talud vegetal de contención 0 1 2 4m Habitar una nave y sus espacios a cobijo 0 5 10 20 m Espacio público + equipamiento + vivienda. Derribo y proyecto 0 5 25 50 m

Habitar una nave. Estado actual y propuesta de proyecto. Espacio público + Rango de 26 a 38 viviendas de 60 m2, 100 m2 y 120 m2

Premio / Prize. El 4.º paisaje. Continuidades territoriales al levante de las Muntanyes de Prades. El río Glorieta
como estructura de revisión crítica para la contrapropuesta del planeamiento urbanístico de Alcover Premio / Prize. Un teatro casi romano Manuel García-Lechuz Sierra
Ignasi Pagès Arjon. Escuela Técnica Superior de Arquitectura, Universitat Rovira i Virgili Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid

412 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 413


Premio / Prize. Arqueología agrícola. Parque agrario
Premio / Prize. La piel que habito. Un Invernadero de Ideas José J. Anelo Romero y cooperativa en Lancha del Genil, Granada Alejandro Infantes Pérez
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Sevilla, Universidad de Sevilla Escuela Técnica Superior de Arquitectura de la Universidad de Granada

414 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 415


Finalista / Finalist. El Observatorio · Centro de Restauración de Bienes Muebles.
Premio / Prize. Memento Mori. La presencia de la ausencia Óscar Cruz García Concepción neopintoresca de un edificio bioclimático Raúl Villafáñez Marcos
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Valladolid, Universidad de Valladolid

416 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 417


KINTSUGI. Centro de artes plásticas en Sevilla.
El Kintsugi es un arte japonés que trata de recuperar y reparar piezas cerámicas. Un
proceso artesanal que, a través de un barniz dorado consigue resaltar sus cicatri-
ces y aportarle más valor y belleza. El proyecto se sitúa en Sevilla donde el PGOU
pretende fomentar diversos ejes culturales mediante equipamientos específicos
que catalicen el sector. Por ejemplo, en el eje de las bellas artes encontraremos el
museo y la escuela de bellas artes. De este modo, el proyecto pretende crear un
nuevo eje de la cultura, el de la artesanía fomentado así los espacios de creación
artesanal y ayudándolos a sobrevivir.

Estos espacios son los Corralones andaluces, unos espacios artesanales normal-
mente situados en interior de manzana donde los artistas tienen sus talleres. El
proyecto plantea la reutilización de la antigua fábrica de sombreros como un centro
de artes plásticas que sea el catalizador de este nuevo eje de la artesanía. Un equi-
pamiento que por su condición de interior de manzana podría constituir un espacio
público exterior que se sumase a la red de espacios plaza que dotan de aire a la
trama densa del centro histórico.

El proceso evolutivo a conformado un interior de manzana denso donde se ha


perdido el orden, tanto interior como exterior. Este proceso nos ha compuesto un
interior de manzana rodeado de medianeras ciegas erigiendo así un espacio que
ha pasado desapercibido por el viandante. El proyecto plantea lo contrario, que
deje de ser un espacio desapercibido y que se una a la trama. Se realiza a través de
cuatro estrategias que conforman el proyecto.

1.Vaciado: Revitalización y puesta en valor del conjunto industrial


2.Continuidad: Conformación de un espacio público continuo.
3.Unión: Unificación de las tres naves fabriles a través de una pasarela que acaba
conformándose en una torre, liberando el interior de manzana de una edificación
masiva.
4.Luz: Sustitución de las antiguas cubiertas en mal estado por unas que den senti-
do al programa interior.

El proyecto, por lo tanto, se ordena a través de la generación de los vacíos y del


nuevo volumen. Las medianeras juegan un papel muy importante en la delimita-
ción de estos espacios públicos, siendo así lienzos en blanco para el Centro de
Arte y una medianera vegetal para el jardín. El pavimento se nos muestra como el
elemento de conexión con la historia y la memoria del lugar. Un sutil cambio de
color en la baldosa nos enseñara los antiguos muros de la fábrica. Este pavimento
además nos da pie a germinar un jardín que abraza la edificación y produce un es-
pacio de intimidad a las puertas del Centro de Arte, conformando así un pequeño
oasis en la trama urbana.
EJES CULTURALES + VACÍO|PLAZAS

IMAGEN ENTRADA PRINCIPAL C/MARAVILLAS


VACIADO CONTINUIDAD UNIÓN LUZ

ESTADO ACTUAL ESTADO PROYECTO PLANTA BAJA PLANTA PRIMERA

SECCIÓN AA’

SECCIÓN BB’ SECCIÓN CC’

17 16 15 14 23 22

13
12
11
10
11
9
10
8

7
18
19

20

21

5
4
3

CIMENTACIÓN | 1 SISTEMA CÁVITI | 2 SUELO TÉCNICO PARA INSTALACIONES | FACHADA | 7 ILUMINACIÓN LINEAR EXTERIOR | 8 PANELES DE COBRE TECU GOLD (ACABADO
DORADO Y JUNTA ALZADA CON ENGATILLADO) | 9 SUBESTRUCTURA PANELES TECU GOLD, PERFILES RECTANGULARES | 10 PANELES DE COBRE PERFORADO ATORNILLADOS A
SUBESTRUCTURA | 11 RELIGA DE ACERO INOXIDABLE | CUBIERTA | 10 SUBESTRUCTURA DE PERFILERÍA RECTANGULAR (60X40mm) | 11 PANELES SANDWICH (YESO+POLIESTI-
RENO+AGLOMERADO HIDROFUGO+BARRERA AGUA VIENTO) | 12 ESTRUCTURA DE PANELES DE CUBIERTA, PERFILES EN T | 13 PANELES DE COBRE TECU GOLD | 14 PANELES
SOLARES FOTOVOLTAICOS | 15 CUMBRERA METÁLICA TECU GOLD | 16 CAZOLETA SIFÓNICA | 17 AISLANTE TÉRMICO CON PANELES XPS | ESTRUCTURA | 3 BÓVEDA ARMADA
A DOS CARAS | 4 HORMIGÓN ALIGERADO | 5 LUCERNARIO SÓTANO | 6 MURO DE OBRA DE FÁBRICA EXISTENTE | 18 PERFIL METÁLICO IPE400 | 19 PERFIL METÁLICO IPE200 |
20 FORJADO COLABORANTE H=12(6+6) | 21 PERFILES UPN ATORNILLADOS AL EDIFICIO EXISTENTE MEDIANTE TACOS QUÍMICOS | 22 PERFILERÍA PARA ARRIOSTRAR PÓRTICOS,
IPE200 | 23 PÓRTICOS METÁLICOS HEB140
IMAGEN ENTRADA C/CLAVELLINAS

Finalista / Finalist. Una vivienda para 400 personas. La Matriz de habitaciones comunicantes
Finalista / Finalist. Kintsugi. Centro de artes plásticas en Sevilla Alberto Maestro Morato para una sociedad poliamor Juan Tuñón Espinosa
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Barcelona, Universidad Politécnica de Catalunya Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Sevilla, Universidad de Sevilla

418 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 419


96 ECOSISTEMAS VERNÁCULAS OLVIDADOS:
RIUDECOLS COMO PATRÓN ESTRATÉGICO DE
¿Qué ocurre cuando el resultado de una producción industrial carece de la monumentalidad RE-HABITABILIDAD TERRITORIAL
pun
to
máx
p a i s a j í s t i c a s u f i c i e n te c o m o p a r a g e n e r a r u n i n te r é s e n s í m i s m o ? im
o in
vier
40
º|
no 9:0
+ 28 0
-1
La cuenca de Sabero, al pie de los Picos de Europa, fue durante el siglo XX el epicentro El programa DE MINA EN MINA, contempla la posibilidad de utilizar estas estructuras para º|
8:00 7:0
0
de la extracción de carbón en la provincia de León. Durante varias décadas, la minería desarrollar de forma escalonada en el tiempo una red de plantas energéticas basada en el - 18 h

punto
:00
tiñe vastos territorios de púrpura, paisajes antrópicos bajo los que se excavan kilómetros aprovechamiento de residuos orgánicos, que ayude a regenerar el suelo dañado por la 15º | h
7:00 H
- 19:00
de túneles y galerías que sigilosamente deterioran el terreno. industria minera, albergando instalaciones de compost y biogás.

máxim
h
En paralelo al apogeo de la industrialización, la ganadería se mantiene como actividad Durante
Duran el proceso de regeneración, una comunidad itinerante de biólogos, veterinarios e 5º | 6:00 - 20:00
h
G

o ve
G
productiva local, estrechamente ligada al paisaje natural, pues comprende dinámicas ingenieros ocupa temporalmente el edificio. Serán los encargados de liderar el programa

rano
F
migratorias estacionales entre las praderas de valle y los pastos comunales de montaña. con el objetivo de crear sobre la escombrera una biomatriz adecuada para guarecer las F

61

+ 74 | 14:00
Tras el cese de las explotaciones mineras en los 90, Sabero se descubre como un área migraciones ganaderas durante el invierno, reactivando así las dinámicas geológicas F

º|
nuevas vías E
pun

70º
11
agropecuarias y

50
to

º | 13
de gran vulnerabilidad, que deja numerosos edificios y galerías subterráneas preindustriales. máx E

º|

:00
pastos
im

10
40
abandonadas. o in

-1
E

:00 h
º|

:0
vier

0
9:0

5:0
no 12:00 - 13:00 | brisa

-1
+ 28 0 D

h
0h
-1

6:0
marina de verano
º| 7:0

0
8:00 0 D

h
- 18 h A Sombra B C Sombra D
:00
15º | h
7:00 C
- 19:00 A B C
h G
5º | 6:00 - 20:00
h

F A B
U = 0'15 W/m2·K
refrigeración 12:00 - 13:00 | brisa
evaporativa E
marina de verano
pendientes
favorables para
cultivo
INVIERNO VERANO HUELLA POSTINDUSTRIAL ÁREA VULNERABLE A B C D

migración ganado en migración ganado hacia suelos yermos incompatibles concentración de causas de
semilibertad hacia valles pastos comunales de montaña con la actividad agro-ganadera riesgo en la cuenca de Sabero
protegidos en Picos de Europa Espacio de intercambio + 6 habitantes 16 habitantes Espacio de relación humana + 12 habitantes
60 m3 agua 8 m2 40 m2 sombra
barraca algarrobo Tipologia 10 Tipologia 23 Tipologia 05

movimiento Sotillos de Sabero


18.000m3
Sabero En el “Camp de Tarragona” y a trescientos metros sobre el horizonte de agua, Los 25.000 m² abandonados de seis poblaciones de vertiente de montaña - Noventa y seis ecosistemas vernáculas que, ante un momento en el que la El proyecto quiere poner en manifiesto que reconociendo el parque habitable
de tierra

Sahelices
mirando una llanura territorialmente productiva, noventa y seis ecosistemas Vilanova d’Escornalbou, Riudecanyes, Duesaigües, Riudecols, Alforja y Vilaplana vivienda de protección oficial llama a su crecimiento de urgencia, suponen el la inversión en suelo, energía,
abandonado de territorio,

03
de Sabero
vernáculas prelitorales - 25.000 m² - se olvidan en la percepción del - forman parte de una estructura existente, que necesita del habitar y del espacio poblador por un colectivo migrante que, como concepto, es eternamente emisiones de CO2 y costes, puede quedarse al 40% de la
01 nuevo entendimiento urbano, que propone, en las ciudades centrales de reconocimiento de su propia naturaleza para no caer en el descuido rotacional. inversión inicial y responder la necesidad de reactivar tejidos históricos en
Olleros de Sabero llanura, un modelo de crecimiento que representa el asentamiento no-innato de la práctica más sencilla y primaria de un territorio. Se reconoce una organización infraestructural, propia de una metrópolis decrecimiento, de reconocer nuevos sistemas colectivos y de recuperar la
de la condición humana - 30.000 m² de promociones de vivienda de consolidada, en el alta densidad productiva y agrícola, manteniendo el olvidada tradición agrícola, por lo tanto, el suelo abandonado.

04 protección oficial en urbanización periférica en Reus -. decrecimiento de la antropización irracional y ofreciendo una red territorial
02
de relaciones humanas vinculada a una estructura actualmente abandonada
terreno
degradado
Cultivos y potencialmente habitable.
programa 01: programa 02: programa 03: programa 04: REGENERACIÓN AGRÍCOLA
pozo Herrera II pozo Herrera I ferrería San Blas lavadero de Vegamediana

5.2ha 1.3ha 0.2ha 3.8ha Extensión local abandonada 35 ha


5517m 2 const
2448m 2 const 2252m 2 const 7491m 2 const
Dedicación humana anual 2 p/ha
situación
actual El 20% del programa de la metrópolis
agrícola en Riudecols vive del 15% de la
extensión agrícola de la población.

E.1:30.000
Parcelas de cultivo infrautilizadas

Terrenos de cultivo en uso

Áreas de pasto ganadería

Matorral

Tipologia 10 Tipologia 23 Tipologia 05


Suelo degradado por minería

REGENERACIÓN TIPOLÓGICA MÍNIMA REGENERACIÓN TIPOLÓGICA MÍNIMA REGENERACIÓN TIPOLÓGICA MÍNIMA

Coste Energético 33 000 kWh Coste Energético 117 500 kWh Coste Energético 115 400 kWh
Emisiones CO2 6 000 000 gCO2 Emisiones CO2 21 000 000 gCO2 Emisiones CO2 20 835 000 gCO2
6 Los módulos de cubierta se alternan
entre chimeneas solares y lucernarios,
persiguiendo el equilibrio térmico y Dos familias: 6 habitantes Residencia colaborativa: 8 personas de Tres familias: doce habitantes
lumínico del patio comunal. Durante el
verano, se abren para permitir la tercera edad y 8 jóvenes extutelados Espacio de relación humana
ventilación del edificio
35 minu 12 x5
0 minu km
tos - 12
APROVECHAMIENTO FOCOS DE CALOR tos
ANIMAL x1

1 E.1:60
Vilaplana
8 UNIDADES DESOCUPADAS
1 500 m2 HABITABLES DESOCUPADOS

Alforja
6 UNIDADES DESOCUPADAS

1 Las chimeneas solares tienen un


cerramiento de policarbonato en la base
que evita la disipacion del aire caliente
1 500 m2 HABITABLES DESOCUPADOS RIUDECOLS

2
concentrado en su interior, generando
corrientes de convección que succionan
fase01: 299 m
Reus
módulos planta
el calor animal emanado en los baja
espacios de planta baja a través de unos

l camp
conduc
conductos exteriores

ue

rial
408 viviendas de protección oficial existentes | 11 promociones

cultivo y bosq

ust
rges de
+

ind
cultivo

na
Riudecols

y zo
les bo
PLAN DE VIVIENDA SOCIAL. 2019 a 2021: 843 viviendas de protección oficial
3 Durante el invierno, la estabulación del
ganado en planta baja requiere de 28 UNIDADES DESOCUPADAS
Superfície habitable mínima | 843 viviendas x 35 m2 = 30 000 m2

ivo
grandes espacios de almacenamiento

cult
del alimento. La paja, se coloca en los
módulos extensibles, actuando además 8 000 m HABITABLES DESOCUPADOS
2
25 km
12 km
Superfície habitable desocupada vertiente | 25 000 m2 = 7000 viviendas = 85%
como aislamiento térmico natural (14 reales)
32% del TOTAL Riudecols
Reus

4
fase02:
El modulo extensible
al
módulos base +
se puede cubrir con
stri
capacidad
A I S L A M I E N TO T É R M I C O N AT U R A L un cerramiento estructural +
du
a in
textil, favoreciendo instalaciones
la conducción del zon

3
aire en verano, o p
bien colonizarse con km cam
veg
vegetación que Duesaigües 14 utos ivo de
l
ayude a refrescar los
espacios interiores min cult ntbrió
0 mo
gracias a la 20 UNIDADES DESOCUPADAS 14
s-
5 El patio es el centro ventilación natural to
neurálgico de la comuna, en 5 000 m2 HABITABLES DESOCUPADOS
minu REUS
el que se concentran los 40
focos de calor humano a lo 117 m Hotel Arts
largo del dia. Los módulos
habitables y base sirven de Riudecanyes Barcelona
espacios colchón ivo al
ma
mateniendo el calor en el 9 UNIDADES DESOCUPADAS cult ur 180 m
ct
tru
núcleo de la
comuna durante 2 000 m2 HABITABLES DESOCUPADOS es
el invierno fra

4
in
n
ció
fase03: ec
rs
te
módulos
habitables +
programa in
Vilanova d’Escornalbou
funcional

24 UNIDADES DESOCUPADAS
7 000 m2 HABITABLES DESOCUPADOS rils
mb
ca
2 Durante el verano, la
planta baja se habilita
como espacio formativo
para que locales e
itinerantes intercambien
conocimientos sobre
dinámicas agrícolas y
tr
tratamiento del suelo

INTERCAMBIO DE SUPERFÍCIE Y REEQUILIBRIO TERRITORIAL MEDIANTE:


E S TA N C I A S C E N T R A L E S Y E S PAC I O S fase04:
“MASOVERIA URBANA”
módulos
COLCHÓN extensibles+ COSTA
circulaciones
entre comunas
Impulso por parte de uno o de un conjunto de órgano/s institucional/es.
Gestión social 0m

5 Costa Ley 18/2007, por el derecho a la vivienda de Catalunya. Ley 4/2013 de las
medidas de flexibilización y fomento del mercado del alquiler de viviendas.
Ley de Arrendamiento Urbanos.

La comuna itinerante se propone como una forma olvidada de entender la convivencia Sin embargo, estos espacios predominantemente interiores, establecen una relación con historia y cultura material de la montaña leonesa ofrecen. Una comunidad que
entre el ganadero y el ganado, acompañándolo en su migración. Es por ello que se el exterior basada en estrategias termodinámicas heredadas de la arquitectura vernácula. recorre los puntos actualmente más vulnerables de la España vacía, sin atestarla con

6 requiere de un sistema modular y transportable, formado por unidades espaciales


mínimas que, en conjunto, generen estructuras espaciales de diferentes escalas. Casi
como un artefacto más en la composición de la planta de biogás, la pieza generadora
El legado que la casa montañesa ofrece, asociada a la producción ganadera y adaptada a
las condiciones climatológicas del lugar, es reinterpretado para generar dinámicas
funcionales actualizadas. El sistema persigue acondicionar los espacios y aprovechar los
imposiciones programáticas, simplemente entendiendo cuál es la situación de la
gente que allí habita y cuáles son sus necesidades.
Tras su marcha, tres o cuatro años después, la instalación de biogás permanece
debe ajustarse al espacio disponible creando comunidades interiores. Los patios recursos relativos a la actividad productiva, formulando un nuevo modelo de arquitectura como hito productivo en un nuevo paisaje, ahora en manos de sus habitantes. La
consolidados varían su escala en función de las necesidades programáticas, que son ganadera postindustrial basada en el autoabastecimiento. ruina, que ya no es ruina, abastece a las comunidades circundantes y recibe a todo
tres: las comunas residenciales, las casas de oficios
o y el atrio de ensayos agrícolas. DE MINA EN MINA,
MIN propone un palacio contemporáneo sin más artificio que aquel que la aquel que haya comprendido la importancia de bajar el ritmo de la vida urbana.
fase05:
módulos de
cubierta+

¿Qué ocurre cuando los oficios tradicionales locales, en lugar de ser olvidados, se lucernarios Riudecols - Plaza “El Calvari” Riudecols - Cultivos de Regadío Riudecols - Tipologia 05

p ote n c i a n p a r a ev i t a r l a p é r d i d a d e l te j i d o s o c i a l d e u n a r e g i ó n ? Riudecols - Balsa - Cultivos de Regadío Riudecols - Linea Infraestructural - Cultivos de Regadío Riudecols - Tipologia 05 Riudecols - Plaza “El Calvari”

E.1:300

Finalista / Finalist. 96 ecosistemas vernáculas olvidados. Riudecols, como patrón estratégico


Finalista / Finalist. De mina en mina. Recuperemos la ruina Claudia Liarte Casanova de rehabitabilidad territorial Júlia Valero Macip
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid Escuela Técnica Superior de Arquitectura, Universitat Rovira i Virgili

420 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 421


Finalista / Finalist. La senda, centro comunitario en Alquerías.
Finalista / Finalist. Isla de Sal Lorena Ruzafa Tur Recuperación de identidad y medio Belén Pallarés Frutos
Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Barcelona, Universidad Politécnica de Catalunya Escuela Técnica Superior de Arquitectura y Edificación de Cartagena, Universidad de Cartagena

422 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 423


Tradición y relación social en el interior de un núcleo rural gallego
San Vicente de Elviña, Galicia
España vacia

Arquitectura popular Democracia Relación Tiempo Límite Arquitectura primitiva Unidad Masividad

El proyecto se plantea como una intervención de escala media en el entorno inmediato que rodea la ciuda de A Coruña, una situación real debida a la crisis económica que atraviesa nuestra sociedad y al abandono con- Un nuevo material que reinterpreta la piedra local y unifica el conjunto
tinuo de poblaciones de estas características que vive nuestro país. Se busca la consolidación de San Vicente de Elviña a través de una serie de intervenciones, que permita contribuir a reducir el impacto de las grandes
Axonometría explicativa
infraestructuras que han ido rodeando al núcleo, además de establecer una mayor relación con el complejo universitario con el que colinda.

Este trabajo propone realizar un conjunto de unidades residenciales, para profesores investigadores con familia, junto con espacios de trabajo, y lugares de reunión social para la comunidad del núcleo. El programa
busca la relación y diálogo de dichos investigadores con los habitantes de San Vicente de Elviña. Se trata de revitalizar un lugar en proceso de abandono a través de iniciativas actuales en un territorio con mucho valor
como es el gallego.

Lareira
Espacio de reunión en torno al fuego

Espacio cubierto recuperado


Permite el acceso a la vivienda D mediante la fa-
chada oeste.

Espacio de debate social


Espacio de reunión entre árboles

Espacios de estar
Espacios situados entre la naturaleza en torno al
Rueiros. Espacios de relación consecutivos Una intervención entendida como un todo camino de acceso.

El proyecto se entiende como un recorrido que parte del gran interés existente por el carácter que presentan cada uno de los espacios que discurren por el eje que desciende desde la cima de San Vicente de Elviña. Un Conexión con el jardín por exterior
descenso que nos permite conocer todo un repertorio de elementos propios de la arquitectura popular realizados por los habitantes del lugar, además de una sucesión de asentamientos colectivos en torno a esta vía,
conocidos popularmente como “rueiros”. Estos espacios se forman gracias a la utilización, para el trabajo de campo, de los espacios próximos a las viviendas, todos ellos ligados a la vía. Vivienda para investigadores tipo A
Una piedra para sentarse a la entrada del hogar y conversar con los vecinos, un árbol que nos cobija y nos da sombra, un cubierta para salir de casa sin mojarte… Todas estas intervenciones realizadas por las personas, Acceso mediante anexo existente. Elemento pro-
Vivienda para investigadores tipo C
con el granito como principal material, están cargadas de emoción, intensidad y un gran sentido común. pio de la arquitectura popular gallega.

Vivienda para investigadores tipo B


La arquitectura debe intervenir en aquellos elementos que no se encuentren en buen estado con el fin de mejorarlos en favor del conjunto. Debido a esto, existe un punto de este recorrido descendente, en el que, debido
al deterioro de las edificaciones existentes y a las intervenciones que se han realizado posteriormente, se pierde y se desdibuja esa bonita concatenación de rueiros y espacios comunales, propia del lugar. La actuación Espacio de reunión comunitario
tratará de recuperar y dignificar las antiguas y originarias construcciones en mal estado, permitiendo así, volver a establecer una relación a ambos márgenes del eje descendiente y con el resto del núcleo rural. Se intentará
reducir la intervención a un único elemento, que tratará de colonizar el lugar y de abrazar la antigua arquitectura respetándola y poniéndola en valor. El hormigón es este nuevo elemento, la nueva piedra de hoy en día,
que dará unidad y creará un conjunto con el mismo lenguaje.

Cada construcción realizada a lo largo de este camino, se convertirá en una piedra más de todas las que conforman este conjunto llamado San Vicente de Elviña. Un conjunto que habitarán y disfrutarán las personas, y
que se materializará a través de volúmenes que se expresarán como rocas hincadas en el terreno. Unos volúmenes en los que solo habrá espacio, nada más, solo espacio; unos volúmenes masivos que envejecerán con la
arquitectura que les rodea; volúmenes que serán erosionados por el agua corriendo por sus paredes y que se entrelazarán con la vegetación, que inundará este pequeño rueiro estableciendo esa transición desde el espacio Espacios de trabajo colectivos
exterior al núcleo, a través de sendas y de un regato de agua que se recupera, hasta finalizar en un espacio completamente rural. Espacios de trabajo para investigadores y espacios Vivienda para investigadores tipo D
cubiertos de estar para la relación con los habitan-
tes del núcleo.
En el interior de los volúmenes rehabilitados unos núcleos de hormigón que organizarán el todo espacio. Estas estructuras tendrán una relación muy directa con los volúmenes que se hincan y crean el espacio público
en el exterior. Estos espacios exteriores, que forman parte de este recorrido monolítico de acceso al lugar, se realizan con un hormigón más bruto y rugoso. Esta sensación brutalista de arquitectura arcaica se acentuará
a través de la geometría y los espesores de estas piezas monolíticas que flotan sobre nuestras cabezas.

El hormigón y su masividad como nueva piedra, la vida que crea el agua a su paso, y un jardín cambiante que te introduce, son los conceptos que inundarán y consolidarán San Vicente de Elviña.
Vivienda para investigadores tipo E

Unidad y materialidad Espacios de reunión y relación

Planta de cubiertas e: 1/200 Planta baja e: 1/200

Transición y naturaleza

Sección transversal e: 1/200

“La arquitectura debe referenciarse en aquellas arquitecturas primitivas, en aquellas arquitecturas no referenciales”

Hans Döllgast

Finalista / Finalist. Biblioteca y centro de estudios de la Academia de Caballería de Valladolid.


A new icon, an old monument Jaime Ruiz Fernández Finalista / Finalist. Tradición y relación social en el interior de un núcleo rural gallego Guillermo Pomar Blanco
Escuela Técnica Superior de Arquitectura y Edificación de Valladolid, Universidad de Valladolid Escuela Técnica Superior de Arquitectura, Universidade da Coruña

424 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 425


Finalista / Finalist. MEC · Murcia Escuela Creativa (Escuela de arte y diseño en Murcia) Miguel Ballesteros Herraiz Finalista / Finalist. Éxodo. Nueva máquina gótica postindustrial Aitana San José Aguilera
Escuela Técnica Superior de Arquitectura y Edificación de Cartagena, Universidad de Cartagena Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid

426 XV BEAU PROYECTOS FINAL DE CARRERA / FINAL DEGREE PROJECTS 427


I Muestra Esta primera edición de la Muestra de
Fotografía, abierta al público en general
This first edition of the Photography
Exhibition, open to the general public
de Fotografía y convocada con la voluntad de acercar la and organised with the aim of bringing
arquitectura a la sociedad, ha conseguido architecture closer to a broader
una gran acogida, sembrando la semilla audience, has been very well received,
1st Photography para establecerse como una convocatoria
más en futuras ediciones. Las obras
planting the seed for it to be repeated
in future editions. The works presented
Exhibition aquí presentadas, finalistas y premiadas, here, winners and finalists alike, are
destacan tanto por su ejecución técnica remarkable for their technical execution
como por su capacidad comunicativa en and their communicative abilities in
relación con la temática de la XV BEAU, relation to the theme of the 15th BEAU.
y se convierten en dignas embajadoras They are worthy ambassadors for the
de la relación entre la sociedad y sus relationship between society and its
distintos contextos a través de la fotografía, different contexts through photography,
en un momento en el que la imagen at a time when images have become
se ha convertido en una de las one of our most widespread means
vías de comunicación más populares. of communication.
Acta de la reunión del jurado
Minutes of the Jury’s Meeting

Madrid, 30 de abril de 2021


Palacio de Zurbano
Calle Zurbano, 7

La reunión del Jurado se inicia a las 9:30 h y se constituye The Jury meeting begins at 9:30 a.m. and is made up of the
con los siguientes miembros: following members:

Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda and
y Arquitectura del Ministerio de Transportes, Movilidad y Architecture of the Ministry of Transport, Mobility and Urban
Agenda Urbana, en calidad de Presidente (MITMA). Agenda (MITMA), as president of the Jury.

Vocales: Chairs:
Marta Vall-Llossera Ferrán, vicepresidente 1ª del Consejo Marta Vall-Llossera Ferrán, first vice-president of the
Superior de los Colegios de Arquitectos de España Higher Council of the Spanish Architects’ Associations
(CSCAE); (CSCAE);
Naiara Montero, patrona de la Fundación Arquia; Naiara Montero, board member of the Arquia Foundation;
Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
comisarios de la XV BEAU; 15th BEAU Curators
Ana Amado, fotógrafa; Ana Amado, photographer;
Jordi Bernadó, fotógrafo. Jordi Bernadó, photographer.

Actúan como Secretaría del Jurado Gloria Gómez y Leyre Gloria Gómez and Leyre Salgado, heads of the Secretary’s
Salgado, responsables de la Secretaría de la Bienal Office of the Spanish Biennial of Architecture and Urbanism
Española de Arquitectura y Urbanismo (CSCAE). (CSCAE), act as Secretary of the Jury.

La Secretaría Permanente informa sobre el número The Permanent Secretary reports on the number of
de propuestas inscritas en esta categoría: 165. Cada proposals received in this category: 165. Each participant
participante podía presentar hasta un máximo de tres was allowed to submit up to a maximum of three
fotografías. photographs.

El listado y las fotografías han sido facilitado a todos The list and the photographs were provided to
los miembros del Jurado con anterioridad para que all the members of the Jury in advance for their
hayan podido examinarlas. consideration.

El Jurado inicia sus deliberaciones visionando las The Jury begins its deliberations by viewing the
fotografías presentadas y determina una primera selección, photographs submitted and makes an initial selection, which
que abordaría en un debate posterior. Finalmente, el Jurado will be addressed in a subsequent debate. Finally, the Jury
acuerda conceder los siguientes premios y distinciones: agrees on the following awards and distinctions:

ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO/ MINUTES OF THE JURY’S MEETING 431


Premiados de la I Muestra de Fotografía Iñigo Bujedo Aguirre De la serie Lujo Ibérico. Beceite, Teruel, 08/2018
Winners of the I Photography Exhibition De La Serie Castles in the Air. Sant Martí, Barcelona, 02/2021
De la serie Lujo Ibérico. El Ventorrillo, Fraga, Huesca, 03/2021
Davide Curatola Soprana La fabricación del paisaje. Los Berrocales desde el Cerro Almodóvar. Madrid, septiembre de 2018
Sergio Ferreira Ruiz La Manga, el eterno paraíso 1
La Gran avenida Sureste del PAU de los Berrocales. Madrid, septiembre de 2018
La Manga, el eterno paraíso 2
El PAU de los Ahijones desde la M203. Vicálvaro · Rivas del Jarama. Madrid, marzo de 2019
La Manga, el eterno paraíso 3
Carles Puig Soler Calle Cervantes. Herrera de Valdecañas, Palencia
Pedro Pegenaute Esparza Pantanos sin agua
Plaça Ramon Berenguer El Gran. Barcelona
Isabel Clara Torres González Entre lo medieval y lo industrial II
Adrià Goula Sardà Horizonte Artificial IVL
Cartel de Carretera XVIII
Ciudad de Vacaciones-Aneto
Josep Maria de Llobet La Rambla desde la calle Boquería The Jury wishes to highlight the great quantity and quality
El Jurado quiere destacar la gran cantidad y calidad de
La Rambla desde la calle Cardenal Casañas
propuestas recibidas en esta primera edición de la Muestra of the proposals received for this first edition of the BEAU
La Rambla desde la calle Portaferrissa
de Fotografía de la BEAU, y valora positivamente la acogida Photography Exhibition, and values positively the public’s
Alfredo Rodríguez Álvarez Puras
que ha tenido abrir la convocatoria al público en general. reception of the call. This initiative promotes the relationship
Tolocirio
Esta iniciativa fomenta a través de la expresión visual la between society and its different contexts through the use
Torrecilla
relación entre la sociedad y sus distintos contextos, en un of visual expression, at a time when images have become
Pol Viladoms Claverol Disponible
momento en que la imagen se ha convertido en una de las one of the most popular means of communication.
Javier Callejas Sevilla Sin título 1
Sin título 2
vías de comunicación más populares.
The jury assesses the finalist works specifically for both
Sin título 3
El jurado valora especialmente las obras finalistas their technical execution and their communication skills
Borja Sánchez Marcote Sin título 1
tanto por su ejecución técnica como por su capacidad in relation to the theme of the XV BEAU. The collection
Sin título 2
Sin título 3 de comunicación en relación con la temática de la XV of photographs and series, as well as the award-winning
BEAU. La colección de fotografías y series como de pieces, were reviewed for their evocative capacity and
obras premiadas han sido reseñadas por su capacidad photographic quality, and because, through personal
evocadora y calidad fotográfica, y por ofrecer a través de visions, they offer an approach to the relationships between
Finalistas de la I Muestra de Fotografía visiones personales una aproximación a las relaciones entre architecture and urbanism and the theme of this biennial:
Finalists of the I Photography Exhibition la arquitectura y el urbanismo y el tema de esta bienal: España Vacía / España Llena.
España Vacía / España Llena.
Asier Rua Frade Tejiendo la calle. Parasoles tejidos con plástico reciclado proyectando sombra sobre la calle The Jury session finishes at 15:00 p.m.
Real de Valverde de la Vera Madrid, 30 April 2021
La sesión finaliza a las 15:00 horas del día 30 de abril de 2021.
Tejiendo la calle. Rocío teje uno de sus parasoles con bolsas de la compra que ella misma
recicla. El trabajo artesanal que elabora en su espacio privado se instalará más tarde
En Madrid, 30 de abril de 2021
en el espacio público del pueblo
Iñaqui Carnicero, general director of Urban Agenda
Iñaqui Carnicero, Director General de Agenda Urbana and Architecture of the Ministry of Transport,
Lucas González Fernández Éxodo
y Arquitectura del MITMA Mobility and Urban Agenda (MITMA)
Alberto Paton Contreras Puerta a la nada
Anna Bach, Eugeni Bach y Óscar Miguel Ares, Anna Bach, Eugeni Bach and Óscar Miguel Ares,
José Ramón Domínguez Carnero La vieja Castilla 15th BEAU Curators;
comisarios de la XV BEAU;
Jon Tugores España 0320 Gloria Gómez / Leyre Salgado, Permanent Secretary
Gloria Gómez / Leyre Salgado, Secretaría Permanente
Mediterráneo 1618
Post-vacío Canario
Guillermo Martín-Peñasco Pedrajas Paisaje hacia el aeropuerto
Paisaje vagamente tecnificado a las afueras de Ciudad Real
Campo y periferia a las afueras de Pozuelo de Calatrava
Javier Gonzalez Gallego Báscula
_marina_morón La desaparición del vacío. Fuerteventura I
(Jesús Marina Barba, Elena Morón Serna) La desaparición del vacío. Fuerteventura II
La desaparición del vacío. Fuerteventura III
Aitor Estévez Olaizola Cambrils. Febrero de 2019
Pol Viladoms Claverol En primera línea
Still Life
Jordi Comas Mora Tiempo muerto
Lo que el bosque esconde
Dulce hogar
Julia Schulz-Dornburg Paso del tiempo en Melilla
Paso del tiempo en Cáceres
Paso del tiempo en Tortosa
Alejandro Gómez Vives Con la huerta en la puerta
Juan Manuel Garcia Nieto Travesías-1

432 XV BEAU ACTA DE LA REUNIÓN DEL JURADO/ MINUTES OF THE JURY’S MEETING 433
Fotografía
Photography

Premios
Prizes

Davide Curatola Soprana


La fabricación del paisaje. Los Berrocales desde el Cerro Almodóvar. Madrid, septiembre de 2018
La Gran avenida Sureste del PAU de los Berrocales. Madrid, septiembre de 2018
El PAU de los Ahijones desde la M203. Vicálvaro. Rivas del Jarama. Madrid, marzo de 2019

434 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 435


Carles Puig Soler
Calle Cervantes. Herrera de Valdecañas, Palencia Pol Viladoms Claverol
Plaça Ramon Berenguer El Gran. Barcelona Disponible

436 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 437


Adrià Goula Sardà
Horizonte Artificial IVL
Cartel de Carretera XVIII
Ciudad de Vacaciones-Aneto

438 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 439


Josep Maria de Llobet
La Rambla desde la calle Boquería
La Rambla desde la calle Cardenal Casañas
La Rambla desde la calle Portaferrissa

440 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 441


Alfredo Rodríguez Álvarez
Puras
Tolocirio
Torrecilla

442 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 443


Javier Callejas Sevilla
Sin título 1
Sin título 2
Sin título 3

444 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 445


Borja Sánchez Marcote
Sin título 1
Sin título 2
Sin título 3

446 Premio / Prize XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 447


Fotografía
Photography

Finalistas
Fianlists

Asier Rua Frade


Tejiendo la calle. Parasoles tejidos con plástico reciclado proyectando sombra sobre la calle Real de Valverde de la Vera
Lucas González Fernández Tejiendo la calle. Rocío teje uno de sus parasoles con bolsas de la compra que ella misma recicla. El trabajo artesanal que elabora en
Éxodo su espacio privado se instalará más tarde en el espacio público del pueblo

448 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 449


Alberto Paton Contreras José Ramón Domínguez Carnero
Puerta a la nada La vieja Castilla

450 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 451


Jon Tugores Guillermo Martín-Peñasco Pedrajas
España 0320 Paisaje hacia el aeropuerto
Mediterráneo 1618 Paisaje vagamente tecnificado a las afueras de Ciudad Real
Post-vacío Canario Campo y periferia a las afueras de Pozuelo de Calatrava

452 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 453


_marina_morón (Jesús Marina Barba, Elena Morón Serna)
La desaparición del vacío. Fuerteventura I
Javier Gonzalez Gallego La desaparición del vacío. Fuerteventura II
Báscula La desaparición del vacío. Fuerteventura III

454 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 455


Pol Viladoms Claverol
Aitor Estévez Olaizola En primera línea
Cambrils. Febrero de 2019 Still Life

456 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 457


Jordi Comas Mora Julia Schulz-Dornburg
Tiempo muerto Paso del tiempo en Melilla
Lo que el bosque esconde Paso del tiempo en Cáceres
Dulce hogar Paso del tiempo en Tortosa

458 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 459


Alejandro Gómez Vives Juan Manuel Garcia Nieto
Con la huerta en la puerta Travesías-1

460 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 461


Iñigo Bujedo Aguirre Sergio Ferreira Ruiz
De la serie Lujo Ibérico. Beceite, Teruel, 08/2018 La Manga, el eterno paraíso 1
De La Serie Castles in the Air. Sant Martí, Barcelona, 02/2021 La Manga, el eterno paraíso 2
De la serie Lujo Ibérico. El Ventorrillo, Fraga, Huesca, 03/2021 La Manga, el eterno paraíso 3

462 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 463


Pedro Pegenaute Esparza Isabel Clara Torres González
Pantanos sin agua Entre lo medieval y lo industrial II

464 Finalista / Finalist XV BEAU FOTOGRAFÍA / PHOTOGRAPHY 465


En respuesta al tema «España vacía, España In response to the theme “España vacía, España
llena. Estrategias de conciliación», el diseño llena. Conciliation Strategies”, the design of the
de la exposición de la XV Bienal Española de exhibition for the 15th Spanish Architecture and
Arquitectura y Urbanismo se ha planteado en tres Urbanism Biennial incorporates three settings:
escenarios: dos sedes físicas, que responden a two physical sites, which correspond to the two
las dos realidades territoriales planteadas en el territorial realities proposed by the curators, and a
comisariado; y una sede virtual, que permitirá el virtual headquarters that makes all the information
acceso a toda la información de la Bienal desde from the Biennial accessible from anywhere.
cualquier ubicación.
The physical exhibition will be housed in the
La exposición física tiene lugar en el Pabellón de Barcelona Pavilion, by Mies van der Rohe and Lilly
Barcelona, de Mies van der Rohe y Lilly Reich, y en Reich, and the Patio Herreriano Contemporary Art
el Museo Contemporáneo de Arte Patio Herreriano Museum in Valladolid, by Juan Ribero de Rada. This
de Valladolid, de Juan Ribero de Rada. Esta doble double exhibition permits the dissemination of the
muestra permite difundir los resultados de las results of the Biennial’s different calls in cultural
diferentes convocatorias de la Bienal en instituciones institutions rooted in both cities, and the events
culturales arraigadas en ambas ciudades, con corresponding to the Biennial will be a complement
programas expositivos y actividades propias a las to their own exhibition programmes and activities,
que se suman las de esta bienal, para establecer establishing synergies in terms of content and the
sinergias en contenidos y afluencia de visitantes. influx of visitors.

El diseño de esta doble exposición está planteado The design of this double exhibition has been
para estas ubicaciones, pero también para que tailored to these locations, but it was also devised
en el futuro pueda ser instalada en el espacio so that, in the future, it can be installed in the
público de otras ciudades, con la voluntad public space of other cities with the aim of bringing
de acercar la arquitectura y el urbanismo a la architecture and urban planning to a broader
sociedad y, al tiempo, facilitar la visita en tiempos audience, while at the same time adapting the visit
de restricciones dada la actual situación sanitaria. to the restrictions made necessary by the current
Para ello, el concepto expositivo se ha planteado public health situation. To this end, the exhibition
a través de la modulación y la versatilidad de las concept is based on the modular quality and
estructuras diseñadas, que permiten tanto distintas versatility of the designed structures, which permit
configuraciones de fácil montaje, desmontaje y different configurations that are easy to assemble,
traslado, como mostrar de manera clara y precisa disassemble and transport, while clearly and
los contenidos expuestos. precisely showing the contents on display.

La sede virtual, de suma importancia para difundir The virtual headquarters, of crucial importance
y llegar a todos aquellos interesados en los to communication and in reaching everyone who
temas de la XV BEAU, se desarrolla en el dominio is interested in the themes of the 15th BEAU, is
www.labienal.es, que no se limita a exponer el housed at: www.labienal.es. The site is not limited
material recogido en las muestras, sino que to displaying the material from the exhibitions; it
compila toda la información detallada de cada also compiles detailed information on each of the
uno de los proyectos seleccionados, finalistas shortlisted, finalist and winning projects, along
y premiados, junto a información del resto de with information on the other calls: Research,
las convocatorias: Investigación, Proyecto Final Final Degree Projects and Photography. The virtual
de Carrera y Fotografía. La sede virtual permite headquarters also provides access to the debates,
también tener acceso a los debates, conferencias lectures and events at different sites that will take
e itinerancias que tendrán lugar durante la place during the 15th BEAU. It will serve as an
XV BEAU, para funcionar así como archivo de archive for all the activities and as an information
todas las actividades y centro de información hub for this year’s Biennial, which users will be able
Exposiciones XV BEAU de esta edición, que podrá ser consultada tanto to access both in real time and in the future.
en tiempo real como a futuro.
15th BEAU Exhibitions

Óscar Miguel Ares


Anna Bach
Eugeni Bach

EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 467


Barcelona, Barcelona,
Pabellón de Mies van der Rohe Mies van der Rohe
y Lilly Reich and Lilly Reich’s Pavilion
(Pabellón alemán de Barcelona, 1929, reconst. 1986, (German Pavilion in Barcelona, 1929, rebuilt in 1986,
proyecto de Mies van der Rohe y Lilly Reich) designed by Mies van der Rohe and Lilly Reich)
Av. Francesc Ferrer i Guàrdia, 7. 08038 Barcelona Av. Francesc Ferrer i Guàrdia, 7. 08038 Barcelona

La exposición en Barcelona se divide en dos partes: The Barcelona exhibition is divided into two
la primera, al exterior, está compuesta por diez parts. The first, outside the pavilion, is made
estructuras metálicas que, a modo de grandes up of 10 metal structures which, using large
carteles zigzagueantes, muestran dos fotografías zigzagging panels, show two photographs of each
de cada una de los premiados en el ‘Panorama de of the winning works from the “Works Overview”.
Obras’. Estas imágenes han sido realizadas ex profeso The images were taken expressly by the artist
por el artista Jordi Bernadó con la intención de ligar Jordi Bernadó for the purpose of connecting the
la exhibición de estas obras con el tema de la Bienal. exhibition with the theme of the Biennial. In this
En este sentido, las dos fotografías de cada proyecto sense, the two photographs of each project are
son una visión de campo y otra de contracampo a shot and a reverse shot taken from each site,
de cada realización, de manera que obra y contexto so that the work and the context are merged into a
se fusionan en una única imagen. La intención es single image. The aim is to construct a narrative
mostrar una narrativa de los proyectos premiados about the winning projects in the territory where
con el territorio y el contexto en el que se asientan. they are located.

468 XV BEAU EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 469


La colocación de las fotografías de manera The fragmented placement of the photographs
fragmentada en las estructuras en zigzag permite on the zigzagging structures lets us look at both
mirar a las dos imágenes a la vez y, al mismo tiempo images at once; and, at the same time – depending
y dependiendo del punto de vista, ver una u otra a on the point of view – we can look at one or
medida que nos movemos alrededor de las piezas, the other as we move around the pieces, and a
estableciendo una relación personal y corpórea personal and corporeal relationship is generated
con cada uno de los visitantes. Estas estructuras with each visitor. The structures are installed atop
se asientan sobre peanas vestidas con piezas bases clad in texturised marble, built by COMPAC
de mármol texturizado realizadas por COMPAC The Surfaces Company – official sponsor of the
TheSurfacesCompany, el patrocinador oficial de la 15th BEAU – intended to promote a dialogue
XV BEAU, buscando propiciar un diálogo entre esa between the base, with its strong material
base, de fuerte presencia material, y la aparente presence, and the apparent lightness of the
ligereza de las fotografías de gran formato. large‑format photographs.

La exposición se completa en el interior del pabellón The exhibition is completed inside the pavilion with
con una veintena de videos, realizados también por some 20 videos, also created by Jordi Bernadó.
Jordi Bernadó. Uno por cada obra premiada, ofrecen One for each of the winning projects, they offer
una visión panorámica del contexto de cada una panoramic view of the context for each of the works,
de las obras que complementa la visión introducida which complements the vision introduced by the
por las imágenes ubicadas al exterior. photographs installed outside.

XV BEAU
ESPAÑA VACÍA | ESPAÑA LLENA
ESTRATEGIAS DE CONCILIACIÓN

Planta, alzado y sección


470 XV BEAU Escala 1:500
EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 471
Barcelona. Pabellón Alemán de Mies van der Rohe
Valladolid, Valladolid,
Patio Herreriano Patio Herreriano
Museo de Arte Contemporáneo Español Contemporary Spanish Art Museum
Calle Jorge Guillén, 6. 47003 Valladolid Calle Jorge Guillén, 6. 47003 Valladolid

La exposición de Valladolid complementa la de The exhibition in Valladolid complements the one


Barcelona desde otra perspectiva. Si la primera in Barcelona from a different perspective. While the
se centra en los veinte proyectos premiados del latter focuses on the 20 winners from the ‘Works
‘Panorama de Obras’, la del Patio Herreriano centra Overview’, the exhibition in the Patio Herreriano
su atención en la temática de la Bienal «España focuses its attention on the theme of the Biennial,
vacía, España llena. Estrategias de conciliación» “España vacía, España llena. Conciliation Strategies”,
a través de todas las propuestas finalistas y encompassing all the finalists and winners from the
premiadas en las distintas categorías. Para ello, la different categories. To that effect, the exhibition
exposición del Herreriano está organizada en torno in the Patio Herreriano is organised around three
a tres grandes ejes temáticos: «Territorio» (contexto broad themes: “Territory” (context and demography),
y demografía), «Sociedad» (compartir y habitar) y “Society” (sharing and inhabiting) and “Economy”
«Economía» (sociedad y recursos) protagonizan la (society and resources) are featured in the exhibition
muestra y sirven de punto de inicio para la reflexión. and serve as a jumping off point for reflection.

La instalación sigue la lógica del montaje de la The installation follows the logic of the Barcelona
de Barcelona. Configurada, también, a través de set‑up. It is also based on a zigzagging tubular
una estructura tubular zigzagueante que vuelve structure that offers a double vision. This time, the
a incidir en la doble visión. Esta vez, mostrando display includes a series of built architectural designs
diversas obras de arquitectura y urbanismo and urbanism projects, Final Degree Projects, text
realizadas, PFC, textos y fotografías relacionados and photographs related to Empty Spain (España
con la España vacía, enfrentados, en su diálogo, a vacía), contrasting, in a relationship of dialogue, with
sus homónimos de la España llena; lo que permite their counterparts from Full Spain (España llena).
ofrecer, al mismo tiempo, una visión fragmentada The layout makes it possible to offer, at the same
pero también de conjunto en sintonía con la time, a fragmented perspective, but also a more global
temática de la XV BEAU. overview, in keeping with the theme of the 15th BEAU.

472 XV BEAU EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 473


Al igual que en Barcelona, el pavimento central Like in Barcelona, the central pavement is laid
se ejecuta con el mismo mármol gris de textura with the same textured grey marble, manufactured
lineal realizado por el patrocinador oficial by the official sponsor, COMPAC The Surfaces
COMPAC TheSurfaces Company. La colocación Company. The installation of the pieces, with
de estas piezas, con una sutil textura en zigzag, a subtle zigzagging texture, complements the
complementa la composición estructural, al tiempo structural composition, while generating a formal
que liga, formalmente, las geometrías de las association between the geometries of the
dos sedes. two venues.

Si bien el montaje de esta estructura está While the assembly of this structure has a close
íntimamente ligado a la experiencia y espacialidad connection to the experience and the specific
del Patio Herreriano, el sistema modular y la space of the Patio Herreriano, the modular system
versatilidad de su montaje permitirá, al igual que and the versatility of its assembly, as is also the
en la instalación de Barcelona, ser trasladada a case in Barcelona, mean that it can be moved
otros espacios que lo requieran, lo que posibilitará to other spaces when needed, and that it will be
la itinerancia a otros enclaves para facilitar, possible for the exhibition to travel, ultimately
en definitiva, el acercamiento de esta bienal making it easier to bring the Biennial into contact
a la sociedad. with society.

La composición estructural del patio se The structural composition of the Patio is


completa en el interior del claustro, al igual completed inside the cloister, like in Barcelona,
que en Barcelona, con los videos de las veinte with the videos by Jordi Bernadó featuring the
obras premiadas en el ‘Panorama de Obras’ 20 winning works from the “Works Overview”.
realizados por Jordi Bernadó. Junto a todos ellos, Along with the videos, and to reinforce the
y para reforzar la conexión con la exposición de connection with the Barcelona exhibition, a real-
Barcelona, se emplea una pantalla en tiempo real time screen will be used, making it possible to
que permitirá mantener una ventana abierta al open a window onto the Barcelona Pavilion. At
Pabellón de Barcelona; al tiempo que, a través de the same time, another balcony screen will show
esta otra pantalla balcón, se podrá observar lo que us what is happening in the Patio Herreriano,
suceda en el Patio Herreriano, lo que refuerza la reinforcing the idea of a single exhibition in XV BEAU
propuesta de una única exposición en dos partes. two parts. ESPAÑA VACÍA | ESPAÑA LLENA
ESTRATEGIAS DE CONCILIACIÓN

Planta, alzado y sección


474 XV BEAU Escala 1:500 EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 475
Valladolid. Museo de Patio Herreriano
Sede virtual Virtual Headquarters Patrocinador oficial Official Sponsor
Como complemento a esta conexión virtual, una tercera As a complement to this virtual connection, a third COMPAC TheSurfaces Company asume el COMPAC The Surfaces Company is the sole and
—alojada en la red y denominada por los comisarios exhibition site – housed on line and referred to patrocinio único y exclusivo del acontecimiento exclusive sponsor of the most prominent event in
como sede virtual— acogerá todas las propuestas de by the curators as the virtual headquarters – will más destacado del sector de la arquitectura en the architecture sector in Spain. This collaboration
las distintas convocatorias seleccionadas, finalistas compile all the shortlisted projects, finalists and España. Esta colaboración refuerza la filosofía de reinforces COMPAC’s philosophy of fostering and
y premiadas en esta edición de la XV BEAU. También winners from all the calls for the 15th BEAU. It COMPAC de fomentar y promover su presencia promoting its presence in the most important
servirá para permitir el acceso a las exposiciones, will also provide access to the exhibitions, debates, en los hitos más destacados del ámbito nacional events both nationally and internationally; it also
debates, conferencias y otros eventos a todos lectures and other events to anyone interested e internacional, y afianza así su vinculación entre strengthens the company’s connections with the
aquellos interesados en esta edición, de modo que in this year’s edition, and all the content that la compañía y los estamentos oficiales del país. official institutions in the country. Moreover, it fits
los contenidos que se generen quedarán alojados is generated will be saved in a virtual repository, Además, se compromete con uno de sus principales in with one of the company’s main objectives:
a modo de memoria virtual para su futura consulta. which will be available to consult in the future. objetivos: acercar la arquitectura y el urbanismo bringing architecture and urbanism within reach of
a la ciudadanía, tal y como defiende la BEAU. citizens, as defended by the BEAU.
Cabe indicar que todas las propuestas expuestas It is worth mentioning that all the works on display
—tanto en Valladolid como en Barcelona— – in Valladolid and in Barcelona – in each of «Es un orgullo aportar nuestro granito de arena a «We are proud to contribute our grain of sand to
de las distintas categorías pueden ser fácilmente the different categories can be easily searched este hito de la arquitectura que premia y defiende this landmark event in architecture, which rewards
consultadas a partir de los filtros alojados, according to a series of filters, so that users el talento, y que impulsa sinergias y proyectos and defends talent, and which promotes synergies
de tal manera que pueda establecerse un can easily select and access the different arquitectónicos que mejoran la calidad de vida and architectural designs that improve quality of
proceso selectivo y de fácil acceso por autor, project according to author, location, selection de nuestra sociedad. COMPAC, tras su trayectoria life in our society. Throughout its solid history over
ubicación, selección o categoría. or category. consolidada de más de 45 años, sigue apostando por more than 45 years, COMPAC has continued to
tejer alianzas para construir un futuro comprometido support forging alliances to build a future aligned
Debates y conferencias Debates and Lectures con los valores de la compañía: la innovación, with the company’s values: innovation, sustainability,
La XV BEAU tiene la voluntad de ser un evento que The 15th BEAU aims to be an event that is more la sostenibilidad, el diseño único, la solvencia, la unique design, solvency, courage, contemporaneity,
trascienda lo meramente expositivo; convertirse en than just an exhibition, becoming a terrain for valentía, la contemporaneidad, el equipo y el prestigio. teamwork and prestige. I can say with confidence
un hábitat de debate en torno a los problemas de la debate on society’s problems and the postulates Con seguridad puedo afirmar que la vinculación con la that our involvement with the 15th BEAU is in
sociedad y los postulados que ofrece la arquitectura y that architecture and urbanism offer to their users. XV BEAU responde a la perfección a nuestra filosofía.» perfect harmony with our philosophy.»
el urbanismo a sus usuarios. Conforme a esa vocación In keeping with this interest in debate, in addition
de debate, esta XV edición de la BEAU se completa to the three exhibition venues, this 15th edition of Paco Sanchis, COMPAC CEO Paco Sanchis. CEO of COMPAC
con dos eventos que permitirán profundizar tanto en the BEAU is rounded out with two events that will
la temática de la Bienal como en las obras premiadas. allow for deeper analysis of both the theme of the
Biennial and the winning projects. Fundada en 1975, COMPAC es la primera Founded in 1975, COMPAC is the first Spanish
El primero tendrá lugar en el Centro de Cultura compañía española especializada en la fabricación company specialised in the manufacture and
Contemporánea de Barcelona, y constará de una The first will take place at the Centre of y distribución de superficies de mármol, distribution of marble, quartz and obsidian
serie de seminarios relacionados con los temas Contemporary Culture of Barcelona and will consist cuarzo y obsidiana, una gran multinacional con surfaces. It is a large multinational with 100%
de la bienal. Las jornadas, que constarán con la of a series of seminars related to the Biennial’s capital 100% español y gran presencia internacional. Spanish capital and a large international presence.
presencia de diversos talleres, se cerrarán con themes. The events, which incorporate a series
tres debates protagonizados por profesionales de of workshops, will close out with three debates COMPAC TheSurfaces Company ha mantenido COMPAC The Surfaces Company has seen sustained
prestigio del mundo de la arquitectura y la cultura involving renowned professionals from the world of en los últimos años un crecimiento sostenido growth in recent years, which has situated it as a
contemporánea. A buen seguro, ofrecerán puntos architecture and contemporary culture. To be sure, que la ha colocado como referente en el sector benchmark in the surfaces industry, with COMPAC
de vista diversos que servirán para reflexionar sobre they will offer a variety of perspectives that will fuel de las superficies: mármol, cuarzo y obsidiana marble, quartz and obsidian. Particularly noteworthy
aquellos temas planteados en la BEAU. reflection on the themes of the BEAU. COMPAC. Destaca, en particular, la apertura de has been the opening of new international
nuevas infraestructuras internacionales en Nueva infrastructures in New York, Miami, England and
El segundo acontecerá en Valladolid, en la Consejería The second will take in Valladolid, at the city’s York, Miami, Inglaterra y Portugal, así como las Portugal, in addition to continuous improvements
de Fomento y Medio Ambiente de la ciudad. Durante Department of Public Works and the Environment. continuas mejoras y ampliaciones de sus centros, and expansions in the company’s facilities,
tres jornadas, los equipos premiados en el ‘Panorama Over the course of three days, the winning teams la incorporación de nuevas líneas productivas o the incorporation of new production lines, and
de Obras’ podrán presentar sus obras, con el from the “Works Overview” will present their work los desarrollos innovadores en su amplia oferta innovative developments in its wide range of brands,
propósito de fomentar un debate que no solo se in order to spark a debate that will not only focus de marcas, productos y colecciones, siendo products. and collections, while always remaining
centrará en ellas, sino que, de manera más amplia, on the projects themselves, but, more broadly, will siempre fiel a su compromiso con la sostenibilidad faithful to its commitment to sustainability and
abordará la relación de la arquitectura y el urbanismo address architecture and urbanism’s relationship e innovación y en su apuesta por el diseño único. innovation and its dedication to unique design.
con la sociedad y el territorio. with society and the territory.

La malla de exposiciones, archivos, debates, The network of exhibitions, archives, debates,


conferencias, itinerancias y eventos paralelos que, lectures, travelling exhibits and parallel events, which
a buen seguro, se irán entrelazando, mostrará un will most surely be interwoven will offer a panorama
panorama lleno de preguntas y algunas respuestas full of questions, and some answers, regarding the
sobre las realidades territoriales que hemos definido territorial realities we have defined as España vacía
como España vacía y España llena. Pero, sobre and España llena (Empty and Full Spain). But, above
todo, servirá como principio de conexión para all, they will serve as the foundations for generating
crear toda una sintonía y concordancia entre las understanding and agreement among the different
diversas estrategias de conciliación. conciliation strategies.

Comisarios XV BEAU 15th BEAU Curators

476 XV BEAU EXPOSICIONES / EXHIBITIONS 477


Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana Patronato Fundación Arquia (FQ)
Ministry of Transport, Mobility and Urban Agenda Arquia Foundation Board of Trustees

Ministro de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana Presidente Chair


Minister of Transport, Mobility and Urban Agenda Javier Navarro Martínez
José Luis Ábalos Meco
Vicepresidente 1º 1st Deputy Chair
Secretario de Estado de Transportes, Alberto Alonso Saezmiera
Movilidad y Agenda Urbana
Secretary of State for Transport, Mobility Vicepresidente 2º 2nd Deputy Chair
and Urban Agenda José Antonio Martínez Llabrés
Pedro Saura García
Patronos Trustees
Secretario General de Agenda Urbana y Vivienda Carlos Gómez Agustí
General Secretary of Urban Agenda and Housing Fernando Díaz-Pinés Mateo
Francisco David Lucas Parrón Montserrat Nogués Teixidor
María Villar San Pío
Director General de Agenda Urbana y Arquitectura Naiara Montero Viar
General Director of Urban Agenda and Architecture Daniel Rincón de la Vega
Iñaqui Carnicero Alonso-Colmenares Purificación Pujol Capilla
Javier Ventura González
Subdirectora General de Arquitectura y Edificación
General Deputy Director for Architecture and Building Directora Director
Marta Callejón Cristóbal Sol Candela Alcover

La editorial no se hace responsable de las opiniones, comentarios, juicios y contenidos expuestos por
los autores, así como la falta de veracidad, integridad, actualización, rigor y precisión de los datos aportados.
La edición de esta publicación ha sido patrocinada por Arquia Bank y MITMA. Cualquier forma de reproducción,
distribución, comunicación pública o transformación de esta obra solo puede ser realizada con la autorización de
sus titulares, salvo excepción prevista por la ley. Diríjase a CEDRO (Centro Español de Derechos Reprográficos)
si necesita reproducir algún fragmento de esta obra (www.conlicencia.com; 91 702 19 70 / 93 272 04 47).
The publisher is not responsible for the opinions, comments, judgments and thoughts expressed by the authors,
as well as the lack of veracity, integrity, updating, rigor and precision of the data provided.
The publication of this book has been financed by Arquia Bank and MITMA. No type of reproduction,
distribution, public communication or transformation of this work is permitted without the prior consent of the
owners, unless otherwise stipulated by law. Contact CEDRO (Spanish Centre for Reprographic Rights) if you
need to reproduce any part of this work (www.conlicencia.com; +34 91 702 19 70 / +34 93 272 04 47).
Catálogo Catalogue

XV Bienal Española de Arquitectura y Urbanismo


España vacía, España llena. Estrategias de conciliación
15th Spanish Architecture and Urbanism Biennial
España vacía, España llena. Conciliation Strategies

Colección Series
Fundación Arquia (FQ), arquia /otras ediciones [catálogos catalogues]

Edición Publisher
© Fundación Arquia (FQ)
© Ministerio de Transportes, Movilidad y Agenda Urbana (MITMA)
Secretaría General Técnica. Centro de Publicaciones

Diseño editorial Graphic Design


gráfica futura

Coordinación editorial Editorial Coordination


Equipo editorial, Fundación Arquia (FQ)
Dirección General de Agenda Urbana y Arquitectura, MITMA

Contenidos Contents
© del texto y material gráfico: sus autores
© text, drawings and images: their authors

Revisión y edición de textos y traducciones Proofreading, Editing and Translation


Inmaculada E. Maluenda (coord., ed. & rev. ES coordination and text review)
Gina Cariño, Ángela Kay Bunning (traducción ES-EN translation)
Enrique Encabo (revisión de traducciones ES-EN translation review)

Fotomecánica e impresión Colour Separation and Printing


Servicios Gráficos Comino Lorente S.L. (SegCOLOR), Madrid

Impreso en España Printed in Spain Descarga el catálogo aquí:


ISBN: 978-84-498-1053-4 Download this catalogue here:
NIPO: 796-21-054-4
NIPOe: 796-21-055-X
Depósito Legal: M-16842-2021

Se han realizado todas las gestiones posibles para identificar a los propietarios de los derechos de autor. Cualquier error
u omisión accidental, que tendrá que ser notificado por escrito a la editorial, será corregido en la edición digital.
Every reasonable effort has been made to acknowledge the ownership of copyright images included in this catalogue.
Any errors or omissions are inadvertent, and will be rectified in online edition provided notification is sent in writing to the publisher.

Esta edición se ha impreso en papel Gardamat Ultra 130 gr con certificado FSC ® (Forest Stewardship Council®)
que ratifica que los materiales empleados proceden de bosques certificados bien gestionados y de materiales reciclados.
Con el consumo de papel FSC® se promueve la conservación de los bosques y una gestión forestal responsable.
This edition has been printed on Gardamat Ultra 130 gr with FSC® certificate (Forest Stewardship Council®) which ensures
that its materials come from well managed FSC® certificated forests and other recycled sources. By the consumption
of FSC® paper we promote the conservation of forests and their responsible forest management and consumption.
15th Spanish
Architecture
and Urbanism
Biennial
España vacía
/España llena
Conciliation
Strategies

También podría gustarte