Está en la página 1de 29

LENGUA  

Y  CULTURA  LATINA  I  2019  


CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

PRIMERA  Y  SEGUNDA  DECLINACIONES  


 
La   primera   declinación   comprende   sustantivos   de   género   femenino   (la   mayoría)   y   de   género   masculino   (en   general,   suelen  
denominar   profesiones   u   oficios);   siguiendo   esta   declinación   flexionan   los   adjetivos   en   género   femenino   de   primera   clase   (ver   la  
tabla  de  adjetivos  correspondiente).  
La   segunda   declinación   comprende   sustantivos   de   género   masculino,   femenino   y   neutro   (los   femeninos   son   nombres   de   árboles);  
siguiendo   esta   declinación   flexionan   los   adjetivos   en   género   masculino   y   neutro   de   primera   clase   (ver   la   tabla   de   adjetivos  
correspondiente).  
 
1º  DECLINACIÓN  
CASO   SINGULAR   PLURAL  
NOMINATIVO   natūră   naturae  
VOCATIVO   natura   naturae  
ACUSATIVO   naturam   naturas  
GENITIVO   naturae   naturārum  
DATIVO   naturae   naturis  
ABLATIVO   naturā   naturis  
 
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
 
2º  DECLINACIÓN  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
servus   servi   puer   pueri   magister   magistri   caelum   caela  
serve   servi   puer   pueri   magister   magistri   caelum   caela  
servum   servos   puerum   pueros   magistrum   magistros   caelum   caela  
servi   servōrum   pueri   puerōrum   magistri   magistrōrum   caeli   caelōrum  
servo   servis   puero   pueris   magistro   magistris   caelo   caelis  
servo   servis   puero   pueris   magistro   magistris   caelo   caelis  
Obsérvese  que:  
 
Fenómeno  fonético:  samprasarana    
 
*pueros  >  puers  >  puerr  >  puer    
*agros  >  agrs  >  agrr  >  agr  >  ager    
 
Aparece  la  vocal  e-­‐‑  antes  de  la  r  final.  La  forma  *agros  con  asterisco  no  está  atestiguada  pero  se  puede  presuponer.    
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

TERCERA  DECLINACIÓN  
 
TEMAS  EN  –i  (o  vocálicos)  
 
  crinis,  -­‐‑is,  m.   nubes,  -­‐‑is,  f.     mare,  -­‐‑is,  n.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   crinis   crines   nubes   nubes   animal_   animalia   mare_   maria  
V   crinis   crines   nubes   nubes   animal   animalia   mare   maria  
Ac.   crinem   crines   nubem   nubes   animal   animalia   mare   maria  
G   crinis   crinium   nubis   nubium   animalis   animalium   maris   marium  
D   crini   crinibus   nubi   nubibus   animali   animalibus   mari   maribus  
Ab.   crine   crinibus   nube   nubibus   animali   animalibus   mari   maribus  
 
                 
 
  civis,  -­‐‑is,  m./f.   imber,  -­‐‑bris,  m.   turris,  -­‐‑is,  f.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   civis   cives   imber   imbres   turris   turres  
V   civis   cives   imber   imbres   turris   turres  
Ac.   civem   cives   imbrem   imbres   turrim   turres  
G   civis   civium   imbris   imbrium   turris   turrium  
D   civi   civibus   imbri   imbribus   turri   turribus  
Ab.   cive   civibus   imbre   imbribus   turri/-­‐‑e   turribus  
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

TEMAS  CONSONÁNTICOS  
 
1. TEMAS  EN  LÍQUIDA  (L  /  R):  nominativo  sin  desinencia  (grado  cero).  Los  sustantivos  pater,  mater,  frater  sufren  la  caída  de  
la  E  en  los  casos  con  desinencia.  
                 
 
  consul,  -­‐‑ulis,  m.   imperātor,  -­‐‑ōris,  m.   marmor,  -­‐‑oris,  n.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   consul   consules   imperator   imperatores   marmor   marmora  
V   consul   consules   imperator   imperatores   marmor   marmora  
Ac   consulem   consules   imperatorem   imperatores   marmor   marmora  
G   consulis   consulum   imperatoris   imperatorum   marmoris   marmorum  
D   consuli   consulibus   imperatori   imperatoribus   marmori   marmoribus  
Abl   consule   consulibus   imperatore   imperatoribus   marmore   marmoribus  
 
    pater,  -­‐‑tris,  m.  
 
SINGULAR   PLURAL  
 
N   pater   patres  
     
V   pater   patres  
 
Ac   patrem   patres  
 
G   patris   patrum  
               
D   patri   patribus  
 
            Abl   patre   patribus  
     

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

2. TEMAS  EN  GUTURAL  (C  /  G):  nominativo  sigmático  (g  /  c  +  S  >  X)  
                   
  dux,  ducis,  m.   lex,  legis,  f.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   dux   duces   lex   leges  
V   dux   duces   lex   leges  
Ac   ducem   duces   legem   leges  
G   ducis   ducum   legis   legum  
D   duci   ducibus   legi   legibus  
Abl   duce   ducibus   lege   legibus  
 
 
3. TEMAS  EN  LABIAL  (P  /  B):  nominativo  sigmático  (p  /  b  +  S  >  PS  /  BS,  con  o  sin  apofonía  vocálica)  
 
  princeps,  -­‐‑ipis,  m  
  SINGULAR   PLURAL  
N   princeps   principes  
V   princeps   principes  
Ac   principem   principes  
G   principis   principum  
D   principi   principibus  
Abl   principe   principibus  
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

4. TEMAS  EN  DENTAL   (T   /   D):   femeninos   y   masculinos:   nominativo   sigmático   (t   /   d   +   S   >   SS   (asimilación)   >   S,   con   o   sin  
apofonía  vocálica).  
neutros:   nominativo   sin   desinencia   (grado   cero),   con   o   sin   caída   de   la   dental   en   el   nom./   voc.   /   ac.   SG.;   con   o   sin  
apofonía  vocálica.                                                                                                                    
                                                                                                                   
  virtus,  -­‐‑ūtis,  f.   miles,  -­‐‑itis,  m.   pes,  pedis,  m.   caput,  -­‐‑itis,  n.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   virtus   virtutes   miles   milites   pes   pedes   caput   capita  
V   virtus   virtutes   miles   milites   pes   pedes   caput   capita  
Ac   virtutem   virtutes   militem   milites   pedem   pedes   caput   capita  
G   virtutis   virtutum   militis   militum   pedis   pedum   capitis   capitum  
D   virtuti   virtutibus   militi   militibus   pedi   pedibus   capiti   capitibus  
Abl   virtute   virtutibus   milite   militibus   pede   pedibus   capite   capitibus  
 
5. TEMAS  EN  SIBILANTE  (S)  :  nominativo  sin  desinencia  (grado  cero)  -­‐‑  con  o  sin  apofonía  vocálica  -­‐‑  Rotacismo  (s  >  r)  
cuando  la  S  es  intervocálica.                                                                                                      
 
  honos,  -­‐‑oris,  m.   cinis,  -­‐‑eris,  m.   scelus,  -­‐‑eris,  n.   genus,  -­‐‑eris,  n.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   honos   honores   cinis   cineres   scelus   scelera   genus   genera  
V   honos   honores   cinis   cineres   scelus   scelera   genus   genera  
Ac   honorem   honores   cinerem   cineres   scelus   scelera   genus   genera  
G   honoris   honorum   cineris   cinerum   sceleris   scelerum   generis   generum  
D   honori   honoribus   cineri   cineribus   sceleri   sceleribus   generi   generibus  
Abl   honore   honoribus   cinere   cineribus   scelere   sceleribus   genere   generibus  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
6.  TEMAS  EN  NASAL:  nominativo  sin  desinencia  (grado  cero).  En  los  sustantivos  masculinos  y  femeninos,  la  nasal  cae  en  
el  nominativo  y  vocativo.  Con  o  sin  apofonía  vocálica.  
                                                                                                                                                               
                 
  virgo,  -­‐‑inis,  f.   homo,  -­‐‑  inis,  m.   nomen,  -­‐‑inis,  n.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL  
N   virgo   virgines   homo   homines   nomen   nomina  
V   virgo   virgines   homo   homines   nomen   nomina  
Ac   virginem   virgines   hominem   homines   nomen   nomina  
G   virginis   virginum   hominis   hominum   nominis   nominum  
D   virgini   virginibus   homini   hominibus   nomini   nominibus  
Abl   virgine   virginibus   homine   hominibus   nomine   nominibus  
 
 
TEMAS  MIXTOS  
 
Los  sustantivos  que  pertenecen  a  tema  mixto  declinan  el  SG.  como  los  temas  consonánticos  y  el  PL.  como  los  temas  en  -­‐‑I  
 
Pertenecen  a  este  grupo:  
 
a) los  sustantivos  de  nominativo  monosilábico  terminado  en  -­‐‑ns,  -­‐‑rs,  -­‐‑bs,  -­‐‑ps,  -­‐‑lx,  -­‐‑rx  (mons,  montis;  ars,  artis;  urbs,  urbis;  stirps,  
stirpis;  falx,  falcis;  arx,  arcis);  
b) los  sustantivos  de  nominativo  monosilábico  con  vocal  larga  o  diptongo  (dos,  dotis;  faux,  faucis);    
c) los  sustantivos:  fraus,  fraudis;  nox,  noctis;  mus,  muris;  nix,  nivis;  mas,  maris  siguen  la  misma  regla.  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
 
TEMAS  AISLADOS  
 
 
  vis,  viris,  f.   bos,  bovis,  m./f.   Iuppiter,  Iovis,  m.  
SINGULAR   PLURAL   SINGULAR   PLURAL   SINGULAR  
N   vIs   vires   bos   boves   Iuppiter  
V   vis   vires   bos   boves   Iuppiter  
Ac   vim   vires  /  viris   bovem   boves   Iovem  
G   -­‐‑   virium   bovis   boum   Iovis  
D   -­‐‑   viribus   bovi   bobus  /  bubus   Iovi  
Abl   vi   viribus   bove   bobus  /  bubus   Iove  
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

CUARTA  Y  QUINTA  DECLINACIONES  


 
CUARTA  DECLINACIÓN  
  senatus,  -­‐‑us,  m.   cornu,  -­‐‑us,    n.  
SG   PL   SG   PL  
N   senatus   senatus   cornu_   cornua  
V   senatus   senatus   cornu   cornua  
AC   senatum   senatus   cornu   cornua  
G   senatus   senatuum   cornus   cornuum  
D   senatui   senatibus   cornui   cornibus  
ABL   senatū   senatibus   cornū   cornibus  
 
La   cuarta   declinación   incluye   sustantivos   de   género   masculino,   femenino   y   neutro;   la   flexión   de   masculinos   y   femeninos   es  
indistinta.  La  vocal  temática  de  la  cuarta  declinación  es  –u-­‐‑.  
Nota  1:  los  sustantivos  arcus,  artus,  partus,  tribus,  quercus,  acus  y  pecu  forman  el  dativo  y  ablativo  plural  con  la  desinencia    -­‐‑ubus.  
Nota  2:  el  sustantivo  domus  combina  formas  de  la  segunda  y  de  la  cuarta  declinaciones.  Tiene  además  un  locativo  domi.  
 
  domus,  -­‐‑us  /  i,  f.  
SG   PL  
N   domus   domus  
V   domus   domus  
Ac   domum   domus  /  domos  
G   domus  /  domi   domuum  /  domorum  
D   domui  /  domo   domibus  
Abl   domu  /  domo   domibus  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
 
QUINTA  DECLINACIÓN  
  res,  rei,  f.   dies,  diei  m./f.  
SG   PL   SG   PL  
N   res   res   dies   dies  
 V   res   res   dies   dies  
   Ac   rem   res   diem   dies  
G   rei   rērum   diei   dierum  
D   rei   rebus   diei   diebus  
   Abl   rē   rebus   diē   diebus  
 
La  quinta  declinación  tiene  vocal  temática  –e.  
Los  sustantivos  que  componen  esta  declinación  son  de  género  femenino,  a  excepción  de  dies,  que  posee  los  dos  géneros  en  singular.  
El  sustantivo  meridies,  compuesto  de  dies,  es  de  género  masculino.    
 
Nota:  Salvo  res,  dies  y  spes,  raramente  se  emplean  en  plural  los  nombres  de  esta  declinación.  
 
 
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

ADJETIVOS  DE  PRIMERA  CLASE  


 
Se  conocen  con  este  nombre  a  los  adjetivos  que  flexionan  de  acuerdo  con  los  paradigmas  de  primera  y  segunda  declinación.  Las  
vocales  temáticas  de  los  sustantivos,  -­‐‑a-­‐‑  y  –o-­‐‑,  respectivamente,  adquieren,  en  la  declinación  del  adjetivo,  significado  de  ‘género’.    
 
 
  BONUS,  BONA,  BONUM   TENER,  TENERA,  TENERUM   SACER,  SACRA,  SACRUM  
SINGULAR  
NOMINATIVO   bonus     bona   bonum   tener   tenera   tenerum   sacer   sacra   sacrum  
VOCATIVO   bone   bona   bonum   tener   tenera   tenerum   sacer   sacra   sacrum  
ACUSATIVO   bonum   bona   bonum   tenerum   teneram   tenerum   sacrum   sacram   sacrum  
GENITIVO   boni   bonae   boni   teneri   tenerae   teneri   sacri   sacrae   sacri  
DATIVO   bono   bonae   bono   tenero   tenerae   tenero   sacro   sacrae   sacro  
ABLATIVO   bono   bonā   bono   tenero   tenerā   tenero   sacro   sacrā   sacro  
PLURAL  
NOMINATIVO   boni   bonae   bona   teneri   tenerae   tenera   sacri   sacrae   sacra  
VOCATIVO   boni   bonae   bona   teneri   tenerae   tenera   sacri   sacrae   sacra  
ACUSATIVO   bonos   bonas   bona   teneros   teneras   tenera   sacros   sacras   sacra  
GENITIVO   bonōru bonārum   bonōru tenerōru tenerārum   tenerōru sacrōrum   sacrārum   sacrōrum  
m   m   m   m  
DATIVO   bonis   bonis   bonis   teneris   teneris   teneris   sacris   sacris   sacris  
ABLATIVO   bonis   bonis   bonis   teneris   teneris   teneris   sacris   sacris   sacris  
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

Señalamos  dos  ejemplos  de  enunciado  para  ver  cómo  aparecen  en  el  diccionario  los  adjetivos  de  primera  clase:    

! pudicus  pudica  pudicum  (púdico/a)    


! pulcher  pulchra  pulchrum.  (hermoso/a)    

Las   tres   terminaciones   del   adjetivo   indican   el   caso   nominativo   en   los   tres   géneros,   masculino,   femenino   y   neutro,   en   número  
singular.  Se  declinan  el  masculino  y  el  neutro  por  la  segunda  declinación  de  sustantivos,  y  el  femenino  por  la  primera  declinación.    

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

ADJETIVOS  DE  SEGUNDA  CLASE  


 
Se  declinan  por  la  tercera  declinación  con  las  siguientes  características  (como  los  sustantivos  de  tema  vocálico):  
 
ablativo  singular  en  -­‐‑i    
genitivo  plural  en  -­‐‑ium    
nom./voc./acus.  neutro  plural  en  -­‐‑ia.    
 
 
 
1) Con  tres  terminaciones  genéricas  (masculino,  femenino,  neutro)  en  el  nominativo  singular  
 
 
  saluber,  salubris,  salubre  
SG   PL.  
M   F   N   M   F   N  
N   saluber   salubris   salubre   salubres   salubria  
V   saluber     salubris     salubre   salubres   salubria  
Ac.   salubrem   salubre   salubres   salubria  
G   salubris   salubrium  
D   salubri   salubribus  
Abl   salubri   salubribus  
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

2) Con  dos  terminaciones  genéricas  (masculino/femenino  y  neutro)  en  el  nominativo  singular  
 
 
  omnis,  omne  
SG.   PL.  
M  /  F   N   M  /  F   N  
N   omnis   omne   omnes   omnia  
V   omnis   omne   omnes   omnia  
Ac   omnem   omne   omnes   omnia  
G   omnis   omnium  
D   omni   omnibus  
Abl   omni   omnibus  
 
3) Con  una  terminación  genérica  en  el  nominativo  singular  
 
  prudens,  prudentis  
SG.   PL.  
M  /  F   N   M  /  F   N  
N   prudens   prudentes   prudentia  
V   prudens   prudentes   prudentia  
Ac   prudentem   prudens   prudentes   prudentia    
G   prudentis   prudentium    
D   prudenti     prudentibus    
Abl   prudenti   prudentibus  
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

   
  audax,  audacis    
SG.   PL.  
M/  F   NEUTRO   M/  F   NEUTRO  
N   audax   audaces   audacia  
V   audax   audaces   audacia  
Ac   audacem   audax   audaces   audacia  
G   audacis   audacium  
D   audaci   audacibus  
Abl   audaci   audacibus  
 
 
 
 
 
4) Grupo  de  adjetivos  que  se  declinan  como  sustantivos  de  tema  en  consonante  
 
Los   adjetivos   vetus,   -­‐‑eris;   pauper,   -­‐‑eris;   particeps,   -­‐‑ipis;   sospes,   -­‐‑itis;   dives,   -­‐‑itis;   superstes,   -­‐‑itis   siguen   la   declinación   de   temas   en  
consonante.  
 
ablativo  sing.  en  -­‐‑e;  genitivo  plural  en  -­‐‑um;  nomin.  /  vocat.  y  acusat.  neutro  plural  en  -­‐‑a.  
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

  pauper,  pauperis  
SG.   PL.  
M  /  F   N   M  /  F   N  
N   pauper     pauperes   paupera  
V   pauper   pauperes   paupera  
Ac   pauperem   pauper   pauperes   paupera  
G   pauperis   pauperum  
D   pauperi   pauperibus  
Abl   paupere   pauperibus  
 
 
 
CASOS  ESPECIALES  
! Los  adjetivos  celer,  -­‐‑eris,  -­‐‑ere;    inops,  -­‐‑opis;  memor,  -­‐‑oris;  supplex,  -­‐‑icis    forman  el  genitivo  plural  en  -­‐‑um.  
! Los   participios   presentes   (como   influens,   influentis)   se   declinan   como   los   adjetivos   de   una   terminación   genérica   en   el  
nominativo  singular.  Cuando  se  emplean  como  sustantivos  o  tienen  valor  verbal,  forman  el  ablativo  singular  en  -­‐‑e.  
   

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
GRADOS  DEL  ADJETIVO  
 
A. COMPARATIVO  
 
 

El  grado  comparativo  de  los  adjetivos  se  forma  agregando  al  tema  del  adjetivo  (tomado  del  genitivo  singular)  los  sufijos  -­‐‑

ior  (masculino  y  femenino),  -­‐‑ius  (para  el  neutro).  Siguen  la  tercera  declinación  de  tema  consonante.  

 
Ejemplo:  
tutus,  -­‐‑a,  -­‐‑um:  tuti  >  tut-­‐‑  >  tutior  (m  y  f),  tutius  (n)  
pulcher,  -­‐‑chra,  -­‐‑chrum:  pulchri  >  pulchr-­‐‑  >pulchrior  (m  y  f)  pulchrius  (n)  
acer,  -­‐‑cris,  -­‐‑cre:  acris>acr-­‐‑>acrior  (m  y  f)  acrius  (n)    
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
tutior,  tutius  
  SINGULAR   PLURAL  
M  /  F   N   M  /  F   N  
NOMINATIVO   tutior     tutius   tutiores   tutiora  
VOCATIVO   tutior   tutius   tutiores   tutiora  
ACUSATIVO   tutiorem   tutius   tutiores   tutiora  
GENITIVO   tutioris   tutiorum  
DATIVO   tutiori   tutioribus  
ABLATIVO   tutiore   tutioribus  
 
 
 
 
B. SUPERLATIVO  
 
 
 
     El  grado  superlativo  de  los  adjetivos  se  forma  agregando  al  tema  del  adjetivo  (tomado  del  genitivo  singular)  los  sufijos  -­‐‑
issimus  (masculino)  issima  (femenino),  -­‐‑issimum  (neutro).  Se  declinan  como  un  adjetivo  de  primera  clase.  
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

Ejemplo:  
Tutus,  -­‐‑a,  -­‐‑um:  tuti  >  tut-­‐‑  >  tutissimus,  a,  um  
 
 
 
C. FORMAS  ESPECIALES  DE  COMPARATIVO  Y  SUPERLATIVO  
 
 
 
Los  adjetivos  que  tienen  nominativo  singular  en  -­‐‑lis,  forman  el  superlativo  agregando  -­‐‑limus,  -­‐‑lima,  -­‐‑limum  al  tema  del  adjetivo  
(tomado  del  genitivo  singular).  Se  declinan  como  un  adjetivo  de  primera  clase.  
 
 
Ejemplo:  
similis,  -­‐‑e  >  simillimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
facilis,  -­‐‑e  >  facillimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
 
 
Los   adjetivos   que   tienen   nominativo   masculino   singular   en   -­‐‑er,   forman   el   superlativo   agregando   -­‐‑rimus,   -­‐‑rima,   -­‐‑rimum   al  
nominativo  singular.  Se  declinan  como  un  adjetivo  de  primera  clase.  
 
 
Ejemplo:  
pulcher,  chra,  chrum  >  pulcherrimus,  a,  um  
acer,  -­‐‑cris,  -­‐‑cre  >  acerrimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
 
 
Los  adjetivos  compuestos  terminados  en  -­‐‑dicus,  -­‐‑ficus,  -­‐‑volus,  forman  el  comparativo  agregando  -­‐‑entior,  -­‐‑ius  al  tema  del  adjetivo  
(tomado  del  genitivo  singular);  y  el  superlativo,  agregando  -­‐‑entissimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um.  
 
 
Ejemplo:  
maledicus,  -­‐‑a,  -­‐‑um.    
Maledici  >  maledic-­‐‑>maledicentior,  -­‐‑ius>  maledicentissimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
 
 
Los   adjetivos   cuyo   nominativo   masculino   singular   termina   en   -­‐‑eus,   -­‐‑ius,   -­‐‑uus,   forman   el   grado   comparativo   agregando   el  
adverbio  magis,  y  el  grado  superlativo  agregando  el  adverbio  maxime  
 
 
Ejemplo:  
idoneus,  -­‐‑a,  -­‐‑um       magis  idoneus,     maxime  idoneus  
arduus,  a-­‐‑,  -­‐‑um       magis  arduus,     maxime  arduus  
 
   

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
D. COMPARATIVOS  Y  SUPERLATIVOS  IRREGULARES  
 
 
POSITIVO   COMPARATIVO   SUPERLATIVO  
bonus,  a-­‐‑,  -­‐‑um   melior,  -­‐‑  ius   optimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
malus,  -­‐‑a,  -­‐‑um   peior,  -­‐‑ius   pessimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
magnus,  -­‐‑a,  -­‐‑um   maior,  -­‐‑ius   maximus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
parvus,  -­‐‑a,  -­‐‑um   minor,  minus   minimus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
multi,  -­‐‑ae,  -­‐‑a   plures,  -­‐‑es,  -­‐‑a   plurimi,  -­‐‑ae,  -­‐‑a  
propinquus,a,um   propior,  -­‐‑ius   proximus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
DECLINACIÓN  PRONOMINAL  
 
PRONOMBRES  PERSONALES  
 
PRIMERA  PERSONA  
 
  SINGULAR   PLURAL  
NOM.   ego        yo   nos              nosotros  
AC.   me            me  –  a  mí   nos              nos  –  a  nosotros    
GEN.   mei          de  mí   nostri        de  nosotros  
DAT.   mihi      me  –  a  mí  –  para  mí   nobis           nos   –   a   nosotros   –   para  
nosotros  
ABL.   me  (de  acuerdo  con  el  contexto)   nobis        (de  acuerdo  con  el  contexto)  
 
SEGUNDA  PERSONA  
 
  SINGULAR   PLURAL  
NOM.   tu                  tú   vos                  vosotros  /ustedes  
AC.   te                  te  –  a  ti   vos                  os  –  a  vosotros  /  ustedes  
GEN.   tui                de  ti   vestri            de  vosotros  –  de  ustedes  
DAT.   tibi            te  –  a  ti  –  para  ti   vobis              os  –  a/para  vosotros/ustedes    
ABL.   te  (de  acuerdo  con  el  contexto)   vobis            (de  acuerdo  con  el  contexto)  
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
TERCERA  PERSONA  (FORMA  REFLEJA)  
 
  AC.   se                se  -­‐‑  a  sí  
SINGULAR  Y  PLURAL   GEN.   sui              de  sí  
DAT.   sibi            se  -­‐‑    a  sí  –  para  sí  
ABL.   se                (de  acuerdo  con  el  contexto)    
 
 
 
 
PRONOMBRES  POSESIVOS  
 
PRIMERA  PERSONA   SEGUNDA  PERSONA   TERCERA  PERSONA  
sing.:  meus,  -­‐‑a,  -­‐‑um   sing.:  tuus,  -­‐‑a,  -­‐‑um   sing./pl.:  suus,  -­‐‑a,  -­‐‑um  
pl.:   noster,   nostra,   pl.:   vester,   vestra,    
nostrum   vestrum  
mi(s)/   mío,   -­‐‑a,   -­‐‑os,   -­‐‑as   –   tu(s)/   tuyo,   -­‐‑a,   -­‐‑os,   -­‐‑as   –   su(s)/  suyo,  -­‐‑a,  -­‐‑os,  -­‐‑as  
nuestro,  -­‐‑a,  -­‐‑os,  -­‐‑as   vuestro,   -­‐‑a,   -­‐‑os,   -­‐‑as,   de  
ustedes/suyo,  -­‐‑a,  -­‐‑os,  -­‐‑as  
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

PRONOMBRES  DEMOSTRATIVOS  
 
hic,  haec,  hoc  
  SINGULAR   PLURAL  
M   F   N   M   F   N  
N   hic   haec   hoc   hi   hae   haec  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   hunc   hanc   hoc   hos   has   haec  
G   huius   horum   harum   horum  
D   huic   his  
AB.   hoc   hac   hoc   his  
 
 
iste,  ista,  istud  
  SINGULAR   PLURAL  
M   F   N   M   F   N  
N   iste   ista   istud   isti   istae   ista  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   istum   istam   istud   istos   istas   ista  
G   istius   istorum   istarum   istorum  
D   isti   istis  
AB.   isto   ista   isto   istis  
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
ille,  illa,  illud  
  SINGULAR   PLURAL  
M   F   N   M   F   N  
N   ille   illa   illud   illi   illae   illa  
V   -­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   illum   illam   illud   illos   illas   illa  
G   illius   illorum   illarum   illorum  
D   illi   illis  
AB.   illo   illa   illo   illis  
 
 
is,  ea,  id      (anafórico)  
  SINGULAR   PLURAL  
  M   F   N   M   F   N  
N   is   ea   id   ei  /ii/  i   eae   ea  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   eum   eam   id   eos   eas   ea  
G   eius   eorum   earum   eorum  
D   ei   eis  /iis/  is  
AB.   eo   ea   eo   eis  /  iiis/    is  
 
   

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

ipse,  ipsa,  ipsum      (adversativo)  


  SINGULAR   PLURAL  
  M   F   N   M   F   N  
N   ipse   ipsa   ipsum   ipsi   ipsae   ipsa  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   ipsum   ipsam   ipsum   ipsos   ipsas   ipsa  
G   ipsius   ipsorum   ipsarum   ipsorum  
D   ipsi   ipsis  
AB.   ipso   ipsa   ipso   ipsis  
 
   
 
idem,  eadem,  idem    (de  identidad)  
  SINGULAR   PLURAL  
M   F   N   M   F   N  
N   idem   eadem   idem   eidem   eaedem   eadem  
/iidem/  
idem  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
A   eundem   eandem   idem   eosdem   easdem   eadem  
G   eiusdem   eorunde earunde eorunde
m   m   m  
D   eidem   eisdem  /iisdem  /  isdem  
AB.   eodem   eadem   eodem   eisdem  /  iisdem  /  isdem  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
 

PRONOMBRES  RELATIVOS,  INTERROGATIVOS  E  INDEFINIDOS  


 
El   pronombre   relativo   proviene   de   un   tema   *kwo-­‐‑,   mientras   que   el   indefinido   deriva   de   *kwi-­‐‑;   las   declinaciones   se   influyeron  
mutuamente,  puesto  que  los  temas,  en  algún  momento  de  su  historia,  se  confundieron.    
 
 
A)  PRONOMBRE  RELATIVO    
 
qui,  quae,  quod  
  SG   PL  
M   F   N   M   F   N  
N   qui   quae   quod   qui   quae   quae  
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
AC   quem   quam   quod   quos   quas   quae  
G   cuius   quorum   quarum   quorum  
D   cui   quibus  
ABL   quo   qua   quo   quibus  
 
 
 
 
 

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

 
B)  PRONOMBRES  INTERROGATIVOS    
   
 
quis,  (qua),  quid/qui(s),  quae,  quod  
  SG   PL  
M   F   N   M   F   N  
N   quis/qui   quis/quae/qua   quid/quod   qui   quae   quae    
V   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑   -­‐‑-­‐‑-­‐‑  
AC   quem   quam   quid/quod   quos   quas   quae    
G   cuius   quorum   quarum   quorum  
D   cui   quibus  
ABL   quo   qua   quo   quibus  
 
Otros  pronombres  interrogativos:  
Uter,  utra,  utrum:  ¿cuál  de  los  dos?      
quisnam,  quidnam  /quinam,  quaenam,  quodnam:  se  agrega  –nam  enclítico  a  todas  las  formas  de  la  declinación  del  cuadro  anterior.      
 
Adverbios  interrogativos:    
por  qué?:  cur?,  quamobrem?,  quare?  quid?  (fam.:  neutro  adverbializado  de  quis).  
Cómo?:  quomodo,  quemadmodum  (de  qué  manera?)  
 
Adverbios  interrogativos  de  lugar:  ubi?  unde?  quo?  qua?  
 
Adverbios  de  tiempo:  quando?  

 
LENGUA  Y  CULTURA  LATINA  I  2019  
CÁT.  STEINBERG  
MORFOLOGÍA  NOMINAL  

C)  PRONOMBRES  INDEFINIDOS  
 
quis,  (qua),  quid  (qui,  qua,  quod/quid):  Siempre  se  usa  enclítico,  es  decir  aparece  después  de  otras  partículas  (si,  sive,  nisi,  cum,  después  
de  pron,  relativo,  etc).  “alguien/alguno”  
 
Como  quis  quid  se  declinan  aliquis  (aliqua),  aliquid,/  quidam,  quaedam,  (quiddam),  (quoddam)/  quidam,  quaedam,  quiddam  (quoddam)/  
quispiam,  quaepiam,  quidpiam  /  quisquam,  quaequam,  quidquam  (quicquam)  y  otros.  
 
Otros  indefinidos:  
Unus,  -­‐‑a,  um  :  se  declina  como  bonus  salvo  G  sg.  unius;  D.  sg.  uni  
Ullus,  ulla,  ullum:    G.  ullius;  D.  ulli  (en  frases  con  sentido  negativo).  
Nullus,  nulla,  nullum:  G.  nullius;  D.  nulli.  
 Alius,  alia,  aliud  ;  alter,  altera  alterum  (G.  alterius,  D.  alteri);  uter,  utra,  utrum  (y  con  enclíticos  como  uterque,  utraque,  utrumque);  solus,  
sola,  solum  (G.  solius;  D.  soli)  y  totus,  tota,  totum  (G.  totius;  D.  toti).  
 
 

También podría gustarte