Está en la página 1de 5

Introduzione - Problemi e criteri di edizione, p. LIII.

Platone, Timaeus. La numerazione dell’ed. H. Stephanus (III, Paris 1578) è riprodotta nell’ed. J. H. Waszink
(Timaeus a Calcidio translatus Commentarioque instructus, Plato latinus, IV, London-Leidcn 1962, pp. 7-52) della
translatio Calcidii, probabilmente impiegata da Giovanni. Sulla traduzione di Calcidio come fonte di Giovanni cf. P.
DUHEM, Le système du monde, III, Paris 1915, p. 46; CAPPUYNS, ]ean Scot, p. 392, n. 4 (con indicazioni
bibliografiche); D'ALVERNY, Le cosmos, p. 43; contrario il giudizio di SHELDON-WILLIAMS, SLH 7, Notes on
Text and Translation, p. 236, n. 128: « E[riugena]’s source foc the Timaeus is not known. He nevcr quotes from
Chalcidius’ translation ».

1.
Honorius :
(8). (De quinque modis) (9). Quartus modus. 445B-445C, 2-5, pp. 6-7. (40 pdf) Cf. Plato, Tim., 27D – 28A.
[p. 6] [2] [445B] Quartus modus est qui a philosophis non inprobabiliter ponitur, [3] qui affirmant illa solummodo
vere esse que solo intellectu comprehen- [4] [p, 7] duntur, que vero locis et temporibus variantur vere non esse, ut
[5] [445C] sunt corpora que nasci et corrumpi possunt.

(Sobre los cinco modos) Cuarto modo.


El cuarto modo es el que es establecido no objetablemente por los filósofos, quienes afirman que solamente son
verdaderamente aquellas cosas que son comprendidas por el mero intelecto, pero las que se alteran/son alteradas
en/por los lugares y los tiempos no son verdaderamente, como son los cuerpos que pueden nacer y corromperse.

Eriugena :
De quinque modis: PE I, 445B-C, 131-136, p. 7 (pdf 49) Cf. Plato, Timaeus, 27d-28a, iuxta translationem Calcidii,
ed. J. H. Waszink, London-Leiden, 1952, 2a editio (1975), p. 20, 15-20.
[445B] [131] Quartus modus est qui secundum philosophos non improba- [132] biliter ea solummodo quae solo
comprehenduntur intellectu di- [133] cit uere esse; quae uero per generationem materiae distentioni- [134] bus seu
detractionibus [locorum quoque spatiis temporumque [135] [445C] motibus uariantur, colliguntur, soluuntur uere
dicuntur non esse, [136] ut sunt omnia corpora quae nasci et corrumpi possunt.

2.
Honorius :
(28). (Quod Deus non sit) Nec quantitas. 464AB, 2-5, p. 20 (pdf 47), Cf. Plato, Tim., 43B
[2] Sic Deus quantitas non est. Omnis enim quantitas tribus spaciis [3] extenditur, longitudine latitudine altitudine,
que iterum senario [4] [464B] protenduntur numero (nam longitudo sursum et deorsum, latitudo [5] dextrorsum et
sinistrorsum, altitudo ante et retro protenditur); Deus [6] autem omni spacio caret; caret igitur quantitate.

(Lo que Dios no es) Ni la cantidad.


De esta manera Dios no es cantidad. Pues toda cantidad se extiende a lo largo de tres espacios: por lo largo, lo ancho
y la altura, que de nuevo se extiende por un número compuesto de seis/el número seis (ya que por lo largo se
extiende hacia arriba y hacia abajo; por lo ancho, hacia la derecha y hacia la izquierda; por la altura, hacia delante y
hacia atrás); Dios empero carece de todo espacio; por tanto, carece de cantidad.

Eriugena :
De quantitate: PE I, 464AB, 939-945, p. 34 (pdf 63) Cf. 942-944: Plato, Timaeus, 43b; iuxta uersionem Calcidii, ed.
Waszink, p. 38, 20-22.
[464A] [939] Non est quantitas, quia [940] plus quam quantitas est. Omnis enim quantitas tribus spatiis ex- [941]
tenditur, longitudine quidem, latitudine, altitudine. Quae iterum [942] [464B] tria spatia senario protenduntur
numero. Nam longitudo sursum [943] et deorsum, latitudo dextrorsum et sinistrorsum, altitudo ante et [944] retro
protenditur. Deus autem omni spatio caret; caret igitur [945] quantitate.
3.
Honorio :
(41). De elementis. 477AB, 2-5, p. 25 (pdf 49), Cf. Plato, Tim., 55D – 56A
[2] Universitas rerum visibilium, secundum Platonem, partim stat [3] [477A] eterna stabilitate, ut terra; partim
movetur eterna velocitate, ut [4] etherium spacium; partim nec stat nec velociter movetur, ut aqua; [5] partim
velociter sed non velocissime, ut aer.

Sobre los elementos.


La totalidad de las cosas visibles, según Platón, en parte permanece en una eterna estabilidad, como la tierra; en
parte se mueve a una eterna velocidad, como el espacio eterio; en parte ni permanece ni se mueve velozmente, como
el agua; en parte velozmente pero no velocísimamente, como el aire.

Eriugena :
Ratio de mundo uisibili: PE I 477A, 1478-1487, p. 50 (pdf 71). Cf. 1478/1487 Plato, Timaeus, 37cd; iuxta
uersionem Calcidii, ed. Waszink, p. 29, 19-30, 4 (ad sensum). Cf. Calcidius, Commentarius, 21-22, ed. Waszink, p.
71-72.
[1478] Sed quia ipsa anima, ut ait ipse, aeternaliter mouetur ad cor- [1479] pus suum (id est mundum totum)
uiuificandum, regendum, [1480] diuersisque rationibus uariorum corporum singulorum coiunc- [1481] tionibus
resolutionibusque mouendum, manet etiam in suo na- [1482] turali immobilique statu, mouetur ergo semper et stat.
Ac per hoc [1483] et corpus eius (id est uniuersitas rerum uisibilium) partim qui- [1484] dem stat aeterna stabilitate,
ut est terra; partim uero aeterna ue- [1485] locitate, ut est aetherium spatium; partim nec stat nec uelociter [1486]
mouetur, ut aqua; partim uelociter sed non uelocissime, ut est [1487] aer.

4.
Honorius :
(59). Quid sit materia. 500 C-D, 10-12, p. 40 (pdf 57) Cf. Aug. Conf., XII, 6, Skutella, 297, 19-20.
[500C-D] [10] Est autem, ut Augustino placet, [11] informis materia « mutabilitas rerum mutabilium capax omnium
[12] formarum »

¿Qué es la materia?
Pero la materia informe es, como le gusta a Agustín, «la mutabilidad de las cosas mutables capaz de todas las
formas»

Eriugena:
De informi materie : PE I 500CD, 2499-2506, p. 81 (pdf 86) Cf. 2501/2503 Augustinus, Confessiones, XII, vi, 6
(CCSL 27, p. 219, 26-27; PL 32, 828). 2503/2504 Plato, Timaeus, 51ab; iuxta Calcidii translationem, ed. Waszink,
p. 49, 7-14. Calcidius, Commentarius, 331 (ed. Waszink, pp. 325-326).
[500C] [2499] Multos de materia disputasse repperimus et mundanae et [2500] diuinae sophiae peritorum, sed
paucorum testimonio uti sat est. [2501] Sanctus Augustinus in libris confessionum informem materiam [2502] esse
asserit mutabilitatem rerum mutabilium omnium formarum [2503] capacem. Cui assentit Plato1 in Timeo, similiter
informem mate- [2504] riam esse dicens formarum capacitatem. His ambobus sibimet [2505] consentientibus potest
sic dici et diffiniri: Mutabilitas rerum mu- [500D] [2506] -tabilium capax omnium formarum informis materia est.

5.
Honorius :
(184). Unde stelle sint pallide. 698AB, 21-23, p. 145 (pdf 109), Cf. Calc., Comm. in Tim., 108-110, Waszink, 156, 4
-157, 21; Mart. Cap., De nuptiis, VIII, 857, Dick, 450, 19-33.
[19] Planete vero que circa eum vol- [20] vuntur mutant colores secundum qualitates spatiorum in quibus [21]
discurrunt, Iovem dico et Martem, Venerum et Mercurium que [22] semper circulos suos circa solem peragunt sicut
Plato in Thimeo [23] edocet, atque ideo dum supra solem sunt, claros ostendunt vultus, [24] dum vero infra, rubeos.

¿Por qué razón las estrellas son pálidas?

1
2503/2504 Plato, Timaeus, 51ab; iuxta Calcidii translationem, ed. Waszink, p. 49, 7-14. Calcidius, Commentarius,
331 (ed. Waszink, pp. 325-326).
Sin embargo, los planetas que giran alrededor de él (del sol) cambian de colores según las cualidades de los espacios
en los que corren de una parte a otra/discurren. Me refiero a Júpiter también a Marte, Venus y Mercurio, que
siempre recorren sus orbitas alrededor del sol, así como enseña Platón en el Timeo, y por esto mientras se encuentran
sobre el sol, muestran los aspectos/rostros claros/brillantes, pero mientras [se encuentran] bajo [el sol], rojos/rojizos.

Eriugena:
De sole: PE III, 698A, 3272-3277, p. 113.
[698A] [3272] Plane- [3273] tae uero quae circa eum uoluuntur mutant colores secundum [3274] qualitates
spatiorum in quibus discurrunt, Iouem dico et Martem, [3275] Venerem et Mercurium. Quae semper circulos suos
circa solem [3276] peragunt, sicut Plato 2 in Timaeo edocet; atque ideo dum supra [3277] solem sunt, claros
ostendunt uultus, dum uero infra, rubeos.”

6.
(189). Quadriformis divisio sophie. 706CD, 25-27, p. 150 (pdf 112), Cf. Plato, Tim., 48B-C.
[25] Elementorum concursu omnia corpora visibilia [706C] [26] conficiuntur, et ideo littere elementa, dicuntur, quia
earum coitu [706D] [27] articulata vox perficitur.

División cuadriforme de la sabiduría


Todos los cuerpos visibles son hechos por la combinación de los elementos, y por este motivo las letras son
llamadas elementos, porque de la unión de ellas se obtiene la voz articulada.

Eriugena
De dei visione: PE III 706C, 3641, 706CD ˂26˃ 159-162, p. 126 (pdf 89). Cf. Calcidius, Commentarius, 272 (ed. J.
H. Waszink, p. 276, 8-10).
˂26˃[159] CΤΟΙΧΕΙΩCΙC enim est ΔΙΑΤΥΠΩCΙC (hoc est conforma- [160] tio.) Illorum nanque concursu omnia
corpora uisibilia conficiun- [161] tur, ideoque Athenienses CTΟΙΧΕΙΑ litteras appellant, quarum [162] coitu
articulata uox perficitur.

7.
Honorius:
(191). In substantia genera et species. 710A, 10-13, p. 152 (pdf 113), Cf. Plato, Tim., 77C.
[10] Ideoque herbas lignaque ‘animalia fixa in loco’ [11] physici non irrationabiliter appellant: sunt enim animata
corpora lo- [12] corum et temporum intervallis crescentia, suisque locis in quibus cre- [13] scunt fixa.

Los géneros y las especies en la sustancia.

2
3272/3276 Planetas circulas suos circa solem peragere nec in Timaeo nec alibi Plato professus est. Attamen
Calcidius, eiusdem Timaei commentator, testatur Heraclidem Ponticum docuisse Venerem circa solem reuolui:
CALCIDIVS, Commentarius, 108-III (ed. J.H. Waszink, pp. 156-158). Martianus Capella non Venerem tantum, sed
etiam Mercurium circa solem reuolui dicit: De nuptiis, VIII, 854-857 (ed. I. Willis; pp. 323-324). Circa opinionem
Macrobii de hac re (Comment. in Somnium Scipionis, I, xix) consulendi sunt Th.H. Martin, Études sur le Timée de
Platon, II (Paris, 1841), pp. 129-133 et W. H. Stahl, Macrohius, Commentary on the Dream of Scipio, New York,
pp. 17-18, 249-250. Eriugena autem omnes planetas, solo Saturno excepto, circa solem moueri dicit: Annotationnes
in Marcianum [13, 23], ed. C.E. Lutz, pp. 22-23. Cf. P. Duhem, Le système du monde, III, pp. 44-62. E. von
Erhardt-Siebold – R. von Erhardt, The Astronomy of Johannes Scotus Erigena, Baltimore, 1940. ID., Cosmology in
the "Annotationes in Marciànum". More Light on Eriugena's Astronomy, Baltimore, 1940. H. Liebeschütz,
"Texterklärung und Weltdeutung bei Johannes Eriugena", Archiv für Kulturgeschichte 40, 1 (1958), pp. 66-96. ID.,
"Zur Geschichte der Erklärung des Martianus Capella bei Eriugena", Philologus 104 (1960), pp. 127-137. M. Th.
d'Alverny, La transmission des textes philosophiques et scientifiques au Moyen Age, ed. C. Burnett, Aldershott,
1994, cap. XIV. B.S. Eastwood, Astronomy and Optics from Pliny to Descartes, London, 1989, cap. I et II ID.,
"Heraclides and Heliocentrism: Texts, Diagrams and Interpretations", Journal for the History of Astronomy 23
(1992), pp. 233- 26o. ID., "Plato and Circumsolar Planetary Motion in the Middle Ages", Archives d'Histoire
doctrinale et littéraire du Moyen Age 60 (!993), pp. 7-26. ID., "Latin Planetary Studies in the IXth and Xth
centuries", Physis, 32 (!995), pp. 217-226.
Por lo tanto, los físicos llaman a las hierbas y a las maderas ‘seres vivientes fijados en un lugar’ no sin razón, pues
son cuerpos animados que crecen en los intervalos de los lugares y los tiempos, y según sus lugares en los que
crecen fijados.

Eriugena:
De dei visione: PE III 710A, 3762-3765, p. 130 (pdf 91) Cf. 3762/3765 Herbas atque arbores esse terrae adfixas
dicit Boethius, In Porphyrii Isagogen, Editio secunda, CSEL 48, p. 136, 9. Attamen non appellat eas animalia.
[3762] Ideoque herbas lignaque animalia fixa in loco [3763] physici non irrationabiliter appellant. Sunt enim
animata corpora [3764] locorum et temporum interualis crescentia, suisque locis in qui- [3765] bus crescunt fixa.

Boethius:
Boethius, In Porphyrii Isagogen, Editio secunda, CSEL 48, p. 136, 8-9 (pdf 231)
[8] haec autem est herbarum [9] atque arborum et quicquid terrae radicitus adfixum tenetur.

Plato, Tim., 77C.


διὸ δὴ ζῇ μὲν ἔστιν τε οὐχ ἕτερον ζῴου, μόνιμον δὲ καὶ κατερριζωμένον πέπηγεν διὰ τὸ τῆς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ κινήσεως ἐσ
τερῆσθαι.

8.
Honorius:
(211). De die quinta. 728AB, 9-11, p. 167 (pdf 120), Cf. Tim., 30B, 37D.
[9] Alii autem, inter quos Plato, nullum corpus [10] vita privari fatentur, quibus summi expositores sacre Scripture
favent [728B] [11] herbas et linga vivere affirmantes.

Del quinto día.


Otros, sin embargo, entre los cuales [se encuentra] Platón, conceden que ningún cuerpo es privado de vida, a los que
favorecen los más nobles intérpretes de la sagrada Escritura, que confirman que las hierbas y las maderas viven.

Eriugena:
De eo quod nullum corpus vita privari potest: PE III 728AB, 4563-4570, p. 156 (pdf 104). Cf. 4563/4567 Plato,
Timaeus, 30b, 37cd; iuxta uersionem Calcidii, ed. J. H. Waszink, p. 23, 6-9, p. 29, 22-24. Eriugena, Periphyseon, I,
476C (CCCM 161, 1467-1473).
[728A] [4563] Plato uero philosophorum summus et qui circa eum [4564] sunt non solum generalem mundi uitam
asserunt, uerum [4565] etiam nullam speciem corporibus adhaerentem neque ullum [4566] corpus uita priuari
fatentur, ipsamque uitam [4567] seu generalem seu specialem uocare animam fiducialiter ausi sunt. Quo- [4568]
rum sententiae summi expositores diuinae scripturae fauent, [728B] [4569] herbas et ligna cunctaque de terra
orientia uiuere affirman- [4570] tes. Neque aliter rerum natura sinit.

9.
Honorius:
(211). De die quinta. 729A, 28-35, p. 168 (pdf 121)3
[28] Hec autem generalissima vita a [29] sapientibus mundi ‘universalissima anima’, totum quod intra cele- [30] stis
sphere ambitum comprehenditur per species suas ministrans, [31] vocatur; divine vero sophie speculatores
‘communem vitam’ appel- [32] lant. Que dum sit particeps illius unius vite que per se substantialis [33] est
omnisque vite fons et creatrix, suis divisionibus visibilium et [34] invisibilium vitas iuxta divinam ordinationem
distribuit, quemadmo- [35] dum sol iste sensibus notus radios suos ubique diffundit.
Del quinto día.

3
Este pasaje de Honorio es el que haría referencia indirecta al pasaje de Eriúgena “Plato siquidem philosophantium
de mundo maximus,” citado por Beierwaltes. Revisé tanto el PE I y la Clavis y Honorio justo decide sacar ese texto
de su copiar y pegar. Pasa de discutir acerca del lugar, donde justamente se ubica este pasaje citado por Beierwaltes,
al pasaje numerado como 3 en esta selección. Es una lástima que justo ese pasaje eriugeniano, que a su vez hace
referencia al Timeo, no se encuentre en la Clavis tal cual. No obstante, fue interesante encontrar este pasaje 9 que,
como ves, está tal cual en ambos autores, pues el aparato crítico de Jeauneau nos manda al mentado pasaje de
Eriúgena citado por Beierwaltes. El vocabulario y de lo que habla es muy similar, tanto en las referencias a los
filósofos o sabios como en los términos “vida”, “alma,” “participación,” “mundo.”
Pero esta vida generalísima, que administra todo lo que es abarcado dentro del ámbito de la esfera celeste a través de
sus especies, es llamada por los sabios del mundo ‘alma universalísima’; sin embargo, los investigadores de la
divina sabiduría la llaman ‘vida común’. La cual, hasta que sea participe de aquella única vida, que por sí misma es
sustancial y fuente y creadora de toda la vida, distribuye las vidas de acuerdo con el plan divino mediante sus
divisiones visibles e invisibles, de qué manera este sol derrama/extiende por todos lados sus rayos es conocido
mediante los sentidos.

Eriugena
De eo quod nullum corpus vita privari potest: PE III 729A, 4588-4596, pp. 157-158 (pdf 104-105). Cf. 4588/4592
Eriugena, Periphyseon, I, 476CD (CCMM 161, 1465-1477).
[4588] Haec autem generalissima uita a sapientibus mundi [4589] uniuersalissima anima (totum quod intra caelestis
spherae [4590] ambitum comprehenditur per species suas ministrans) uoca- [4591] tur; diuinae uero sophiae
speculatores communem uitam ap- [4592] pellant. Quae, dum sit particpets illius unius uitae, quae per [4593] se
substantialis est omnisque uitae fons et creatrix, suis diui- [4594] sionibus uisibilium et inuisibilium uitas iuxta
diuinam ordi- [4595] nationem distribuit, quemadmodum sol iste sensibus notus [4596] radios suos ubique diffundit.

Cf. Ratio de mundo visibili : PE I 476CD, 1465-1473, pp. 49-50 (pdf 70-71) Cf. 1467/1470 Plato, Timaeus, 30b,
37d; iuxta uersionem Calcidii, ed. Waszink, p. 23, 6-9, p. 29, 22-24.
[p. 49] [1465] Nam et saecularium philoso- [1466] phorum et catholicorum patrum de hac quaestione sententias
cognouimus. [1467] Plato siquidem philosophantium de mundo maxi- [1468] mus in Timeo suo multis rationibus
asserit hunc mundum uisibi- [1469] lem quasi magnum quoddam animal corpore animaque com- [p.50] [1470] poni,
cuius animalis corpus quidem est quattuor elementis notis- [1471] simis generalibusque diuersisque corporibus ex
eisdem compo- [1472] sitis compactum, anima uero ipsius est generalis uita, quae om- [1473] nia quae in motu
atque in statu sunt uegetal atque mouet.

10.
Honorius :
(224). Omnia corpora vita contineri. 735C, 7-9, p. 175 (pdf 124), Cf. Plato, Tim., 30B, 37D.
[6] M. Non te latet, ut arbitror, omnium philosophorum de mundo [7] disputantium de hac parte nature unanimem
esse sententiam. Aiunt [8] enim omnia corpora, que intra hunc mundum sensilem continentur, [9] vitali motu
contineri, sive in statu sint sive in motu.

Todos los cuerpos son contenidos en la vida.


No se te oculta, como pienso, que la opinión de todos los filósofos que disputaron acerca del mundo es unánime en
lo que a esta parte de la naturaleza se refiere. Pues dicen que todos los cuerpos, que son contenidos dentro de este
mundo sensible, son mantenidos por un movimiento vital, sea que estén en reposo sea que [estén] en movimiento.

Eriugena:
De nutritiua et germinali vita: PE III, 735C, pp. 166-167 (pdf 109). Cf. 4899/4901 Plato, Timaeus, 30b, 37d; iuxta
uersionem Calcidii, ed. J. H. Waszink, p. 23, 6-9, p. 29, 22- p. 30, 2. Plinius Major, Naturalis historia, II, i, 1-2; v,
10 – vii, 14; vii, 27 (ed. C. Mayhoff, p. 128, 12-20, p. 131, 1- p. 132, 10; p. 135, 25-26).
[735C] [4893] [p. 166] N. Non te latet, ut arbitror, omnium philosophorum de [4894] mundo disputantium de hac
parte naturae unanimem esse [4895] sententiam. Aiunt enim omnia corpora, quae intra hunc mun- [4896] dum
sensibilem continentur, uitali motu contineri, siue in [4897] statu sint, siue in motu. [p. 167] [4898] A. Omnibus
philosophantibus aut philosophos legentibus [4899] illud notissimum est. Nam et Plato in Timeo et Plinius Se-
[4900] cundus in Naturali historia manifestissime de his nos edo- [4901] cent.

También podría gustarte