Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Definición
Estudio de la manera
en que los agentes
químicos xenobióticos
ejercen sus efectos
Q.F. Tox. César A. Canales Martínez
en los organismos
Especialista en Toxicología y Química Legal
Mg. en Toxicología
vivos.
Doctor en Farmacia y Bioquímica
C.Q.F.P. Nº 01374
R.N.E. Nº 004
1 2
3 4
1
Procesos de Acción Tóxica
Acción Inespecífica
5 6
7 8
2
Dosis v/s Toxicidad
Concepto de curva
Dosis Efecto y Dosis Respuesta
Cantidad de sustancia Administrada o absorbida.
Curva Dosis Efecto
Intensidad del Efecto
Capacidad potencial de una sustancia de producir
un efecto nocivo
A
9 10
Individuos Individuos
Resistentes Sensibles 10
0
DL10B DL10A DL50A DL50B
Leve X Severa
Efectos Dosis
11 12
3
Apoptosis Necrosis
13 14
Diferencias Importantes
MECANISMOS DE TOXICIDAD
Apoptosis Necrosis
15 16
4
Inhibición enzimática
Modificaciones de la actividad enzimática
Puede ser:
Saturación de enzimas específicas Irreversible: específica como
es el caso de la inhibición de
acetilcolinesterasa en
1.-Sobrecarga del flujo de organofosforados o inespecífica
sustrato que supera la como en los metales.
capacidad de las enzimas. Ej.: plomo, arsénico, mercurio.
2.-El sustrato alcanza niveles
tóxicos en las células o en los Reversible: Ejemplo la
fluidos extracelulares. intoxicación por carbamatos.
17 18
19 20
5
Naturaleza del organismo Interacciones tóxicas
Enfermedades previas:
- Anemia Adición Tóxicos domiciliarios
- Enfermedades respiratorias
- Alteraciones hepáticas y/o renales Tóxicos en ambiente laboral
Sinergismo
- Problemas cardíacos Aditivos alimentarios
- Alergias
- Trastornos metabólicos (diabetes, gota)
Potenciación Contaminantes ambientales
- Déficit enzimático (destrucción de glóbulos Medicamentos
rojos por cobre) Antagonismo
- Adicciones
Daño primario vs. Exacerbación de enfermedades previas Dr. César A. Canales Martínez
Dr. César A. Canales Martínez
21 22
23 24
6
Potenciación Antagonismo
25 26
27 28
7
Tóxicos: Alteran Signos Vitales Tóxicos: Producen Cambios Pupilares
TAQUICARDIA BRADICARDIA
Anfetaminas Anti arrítmicos tipo 1 MIOSIS MIDRIASIS
Anticolinérgicos Beta bloqueadores Barbitúricos Anfetaminas
Cafeína Inhibidores calcio Carbamatos Anticolinérgicos
Antihistamínicos Carbamatos Clonidina Antihistamínicos
Cocaína Clonidina Etanol Cocaína
Efedrina Digoxina Organofosforados Dopamina
Fenotiazinas Litio Opioides Antidepresivos tricíclicos
Teofilina Metoclopramida Pilocarpina
Hidrazina Opioides fisostigmina
29 30
31 32
8
Efectos: tipo de Solventes
Toxicos: Alteran Estado Neurológico SOLVENTE EFECTO TÓXICO
Benceno Anemia, leucopenia y trombocitopenia
Agente cancerígeno (linfomas)
Metanol Toxicidad ocular
DISTONIAS DISQUINECIAS RIGIDEZ Tolueno y Xileno Pérdida de la memoria y de la coordinación
Haloperidol Anticolinérgicos Neurolépticos Trastornos de la personalidad
Disulfuro de Carbono Enfermedad isquémica, Psicosis, Suicidio
Metoclopramida Cocaína Fentanilo
Formaldehido Cáncer de pulmón y de los senos nasales
Olanzapina Picadura por
Glicol éteres Esterilidad masculina
Fenotiazinas insectos
Tetracloruro de carbono, Daño renal: necrosis tubular aguda
Risperidona Tolueno, Glicol éteres
n-hexano Neuropatía periférica
metil-n-butil cetona
Varios disolventes Necrosis aguda del Hígado
Tetracloruro de carbono Cirrosis hepática
Dr. César A. Canales Martínez Dr. César A. Canales Martínez
33 34
35 36
9
Descontaminación
Jarabe de Lavado Irrigación
ipecacuana orogastrico intestinal
Preparados
Niños con Pacientes
liberación lenta,
ingestión aguda y obnubilados,
Indicaciones adultos intubados,
tóxicos que no son
absorbidos por
postingestión amenazan la vida
carbón activado
37 38
MECANISMOS DE ACCIÓN
ANEXOS
39 40
10
Área de acción de los nitritos en la Molécula de Hb Saturación de enzimas específicas
41 42
Citocromo C oxidasa
NADH- metahemoglobina reductasa NAD+
43 44
11
Rangos de toxicidad RangosPosible
de toxicidad
Rango de Denominación usual Vía Oral Vía cutánea
Rango de Denominación
Inhalación vapor 4
Posible dosis letal
Vía Oral Rango de Denominación
Vía cutánea InhalaciónVía Oral Vía cutánea
dosis letal Inhalación Posible dosis letal
Toxicidad Dosis única, Toxicidad
Dosis única, usual
hs. Ratas, hombre Dosis única,Toxicidad
Dosis única, usual
vapor 4 hs. Dosis única,
hombre Dosis única, vapor 4 hs. hombre
rata Rango de Denominación
conejo CL50 (ppm) Vía Oral VíaRango
cutáneade Denominación
Inhalación Vía OraldosisVía
Posible
rata
cutánea
letal
conejo
Inhalación
Ratas,
Posible dosis letal
rata conejo Ratas,
DL50 (g/kg) DL50 (g/kg)
Toxicidad usual Dosis única, Toxicidad usual Dosis hombre
única, Dosis única, vapor 4 hs. hombre
Dosis única, vapor
DL50 (g/kg) DL50 (g/kg) CL504(ppm) hs. DL50 (g/kg) DL50
rata (g/kg)
conejo CL50 (ppm)
Ratas,
1 Extremadamente
tóxico
< 0,001 < 0,005 10
rata
1 gota, 1 grano
conejo Ratas,
DL50 (g/kg) DL50 (g/kg) DL50cianuro,
(g/kg) pentaborano,
CL50 (ppm) hidruro de
2 Altamente 0,001 –0,05 0,005 –0,05 10 –1100 Extremadamente
1 cucharita (4 ml) < 0,001DL50 (g/kg) CL50 (ppm)
<10,005 Extremadamente
10 <1 gota,
0,0011 grano < 0,005
antimonio, arsina, 10
dinitrobenceno1 gota, 1 grano
tóxico
tóxico 1 tóxico
Extremadamente < 0,001 < 0,005 10 1 gota, 1 grano
3 Moderadamente 0,05 – 0,5 1
0,05 – 0,35 Extremadamente
100 – 1000
2 Altamente30 g< 0,001 0,001 –0,05< 0,005
0,005 10 11cucharita
gota, 1 grano etoxifenol, butilamina, oxicloruro
tóxico 2 –0,05 tóxico 10 – 100
Altamente 0,001 –0,05 (4 0,005
ml) de–0,05fósforo 10 – 100 1 cucharita (4 ml)
tóxico tóxico
4 Ligeramente tóxico 0,5 – 5 0,35 – 3 1000 – 10000 250 g 2 tóxico
Altamente 0,001 –0,05 0,005 –0,05 10 – 100 1 cucharita (4 ml)
2 Altamente
3 0,001 –0,05
Moderadamente 0,0050,05
0,05 – 0,5 –0,05 10100
– 100
– 1000 1 0,05
cucharita (4 ml) tolueno, dibromobenceno,
3 – 0,35tóxico
Moderadamente –300,5g 0,05aminometilpiridina
– 0,35 100 – 1000 30 g
5 Prácticamente no 5 – 15 3 – 25 tóxico
10000–100000tóxico 1 litro
3 Moderadamente 0,05 – 0,5 0,05 – 0,35 100 – 1000 30 g
tóxico
tóxico
3 Moderadamente
4 Ligeramente0,05 – 0,5 0,5 – 50,05 – 0,35
0,35– 3 tóxico
100 – 1000
1000 – 10000 30 gg cítrico, diclorometano, piperazina
6 Relativamente inocuo > 25 > 25 > 100000 > 1 litro 4 Ligeramente 0,5 –2505 0,35 –3 1000 – 10000 250 g
tóxico tóxico 4 Ligeramente
tóxico 0,5 – 5 0,35anhidra
–3 1000 – 10000 250 g
Deichman WB y Gerarde HW. Toxicology of drugs and chemicals.4 Ligeramente
NY. Academic 5
Press. Prácticamente 0,5 – 5 5 – 15 0,35 –33– 25 tóxico
1000 – 10000
10000–100000 250
1 g
litro D-xilosa, maltosa
5 Prácticamente 5 – 15 3 – 25 10000–100000 1 litro
tóxico no tóxico 5 Prácticamente
no tóxico
5 – 15 3 – 25 10000–100000 1 litro
5
Dr. César A. Canales Martínez
6
PrácticamenteRelativamente5 – 15 > 25 3 – 25> 25 no tóxico
> 100000
10000–100000 >1 1litro
litro
Dr. César A. Canales Martínez
6 Relativamente > 25 > 25 > 100000 > 1 litro
no tóxicoinocuo 6 Relativamente > 25 > 25 > 100000 > 1 litro
inocuo
inocuo
45 6 Relativamente > 25 46> 25 > 100000 > 1 litro
Deichman
inocuo WB y Gerarde HW. Toxicology of drugs and chemicals. NY. Academic Press. 1969
Deichman WB WB yy Gerarde HW. Toxicology
Toxicologyof ofdrugs
drugsand andchemicals.
chemicals.NY. NY.Academic
AcademicPress.
Press. 1969
(*) Se refiere exclusivamente a toxicidad Deichman
aguda. Gerarde HW. 1969
(*)
(*)Se
Serefiere
refiere exclusivamente
exclusivamente aa toxicidad
toxicidadaguda.aguda.
Deichman WB y Gerarde HW. Toxicology of drugs and chemicals. NY. Academic Press. 1969
(*) Se refiere exclusivamente a toxicidad aguda.
CMP
CMP- CPT
CONCENTRACIÓN MÁXIMA PERMISIBLE:
(Resolución 444/91 MTSS) CONCENTRACIÓN MÁXIMA PERMISIBLE PARA
Concentración media ponderada en el tiempo, para una CORTOS PERÍODOS DE TIEMPO:
jornada normal (8 hs. diarias, 40 hs. semanales), a la Concentración máxima a la que pueden estar expuestos
cual la mayoría de los trabajadores pueden estar los trabajadores durante un período continuo y hasta 15
expuestos repetidamente, día tras día, sin sufrir minutos, sin sufrir efectos adversos, siempre que no se
efectos adversos. produzcan más de cuatro de estas situaciones por día y
estando separadas como mínimo en 60 minutos, no
VALOR LÍMITE UMBRAL (TLV-TWA, Threshold limit excediéndose la CMP ponderada en el tiempo.
value - Time-weighted average) de la American
Conference of Governmental Industrial Hygienists, TLV-STEL (Threshold limit value - short-term exposure
ACGIH, 1993. limit) de la American Conference of Governmental
Industrial Hygienists.
Dr. César A. Canales Martínez Dr. César A. Canales Martínez
47 48
12
CMP- CPT
MAC
CONCENTRACIÓN MÁXIMA PERMISIBLE, valor techo:
Concentración ambiental que no debe ser excedida en ningún MÁXIMA CONCENTRACIÓN ADMISIBLE, ACEPTABLE
momento. O PERMISIBLE (MAC):
Concentración que si es inhalada diariamente (en el caso
TLV-C (Threshold limit value - Ceiling Limit) de la American de personas que trabajan 8 horas, cinco días a la semana,
o durante 24 horas en caso de la población general), y que
Conference of Governmental Industrial Hygienists.
según los conocimientos actuales no parecen inducir daño
apreciable ni durante la vida laboral, ni posteriormente, ni
en siguientes generaciones. (URSS).
49 50
51 52
13
LOEL - LOAEL
53
14