Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Dialnet HistoriaDeLaFitoterapia 4956310 PDF
Dialnet HistoriaDeLaFitoterapia 4956310 PDF
Introducción
�
... -Á
lr...:t época griega e x i st i eron n u m e rosas reco p i l ac i o nes o h e r b a
Algunas plantas y usos en la antigua medicina egipcia
- ·- -j
•1, r i o s y se sabe d e l a e x i ste n c i a de a lg u n o s h e r b a r i os hoy e n
Sistema digestivo .....
.- -.j_J
Sen Cassia sena - --014 -....-
._....
, ..--.. .A.. ...,-. d ía perd i d o s i rremed i a blemente c o m o los d e D i oc l és d e
Coloquíntida Citru/lus co/ocynthis .!"!:71...� t":':¡1
__.. T
C a r i stos o d e Cratevas. S e c o n s i d e ra q ue e l g r iego Cratevas
Comino Cuminum cyminum
Enebro Juniperus communis (o K rateu s ) fue la pri m era person a en escri b i r un h e r b a r i o
Tomillo Thymus vufgaris
i l u strado d e p l a n tas m e d i c i n a les. P l i n i o nos h a b l a d e s u
Par.ás.itos intestina es
__.,.. 1 i l u strado h e r b a r i o , q u e s i n e m b a rgo n o h a l l egado h asta
Ajenjo Artemisia absinthium --
Granado, raíz Punica granatum n uestros días. Su i nf l u e n c i a , s i n d ud a , o r i entó el trabajo
Otras plantas -� poster i o r d e D i oscórides y d e otros l i bros d e p l a ntas m ed i
Acanto Acanthus moffis
Cebo l l a Affium cepa ... c i n a les .
-� ....
Ajo Affium sativum
- ""L - Destaca l a obra de Teofrasto (Theofrastus Eres i u s ) , n a c i d o e n
Aloe ..... Aloe sp -..--.
., e l s i g l o I V a ntes d e Jesucristo, d iscíp u l o d e Aristóteles, exis
!1
Biznaga Amni visnaga
Marihuana Cannabis saliva -.- ..
t i e n d o n u merosas trad ucciones de su 1 i bro en los siglos XV y
Alcaravea
•
Carum carvi .... - �.. (
Cedro ·... . .. XVI .
_...
-. , •
Cedrus fibani, C atfantica
C i l a ntro Coriandrum sativum -
�
-t• -�
.
- \ 1
Azafrán
--e 11
o J;
Crocus sativus
H ig Ficus carica .
La medicina hipocrática
H i nojo Foenicufum vu/gare 1 .... ,.. 1 ... j
Maná Fraxinus ornus
H i pócrates m ismo atr i buye e l desarro l l o de los m e d i c amentos
.--
Lechuga Lactuca virosa a "Observa c i ó n , m o l i e n d a , mezc l a , cocc ión . . . c o m b i n a n d o los
Lino Linum usitatissimum
H ierbabuena Mentha piperita remed ios d é b i les para adaptarlos a l a constitución y fuerza
Mastuerzo Nasturtium aquaticum d e l i nd iv i d uo" (111 Régi m e n en las e n fermed ades agudas). E l
Adormidera Papaver somniferum
Papiro Papyrus sp trata m i ento h i pocrático estaba basado entre otras cosas e n e l
Alquitrán de p i no Pinus sp
h e c h o de q ue todos l o s a l i m entos t i e n e n propiedades y reac
Aga l las de roble Quercus robur
Saúco, bayas Sambucus nigra c i o n a n con el orga n ismo: a l g u nos enfría n , otros c a l ienta n ,
Trigo Triticum sativum
a l g u nos suavizan , otros, como l os laxa ntes, ofrecen m uestras
casi d ra máticas de su efecti v i d a d . El pri n c i p i o h i pocrático
"Que tu a l i mento sea t u m ed i c i n a y t u med i c i na t u a l i mento",
n o siem pre se c u m p l ía a rajatab l a , porq u e un repaso a sus
l i bros nos ofrece l a recomendación de m ú lti p les p l antas
El pa p i ro de Ebbers ( 1 500 a . C . ) y el de Edw i n S m it h ( 1 600 med i c i n a l es (Ta b l a 2).
a . C . ) son q u izás los más conoci dos que hacen refere n c i a a l En Afecciones internas sugiere: " D a l e raíces efectivas contra
uso d e l a s p l a ntas med i c i n a les. E l más antiguo conocido es las secreci o n es, ra l l a n d o centa u ra (Erythraea centaura) sobre
el pap i ro K a h u n ( 1 900 a . C . ) y re l ata rem e d i os en rel ac ión e l v i n o, o dándole raíz d e aro del d ragón (Arum dracuncu/us)
con las enfermedades fem e n i nas y como asist i r un parto. Se y a d m i n ístral o . En la tos, da tam b i é n raíz del aro con m iel".
tiene constan c i a por estos pap i ros del conoc i m ie nto y uso de E n e l caso de l a f i ebre recom ie n d a "la b e b i d a hecha de ceba
m u c has p l a ntas (Ta b l a 1 ) . da, a veces con j u go de m a n za n a o de granada y j ugo de l e n
tejas tostadas, t o d o e l lo frío".
/ens), m enta (Mentha sp), bel ladona (Atropa belladonna), Algunas de las plantas citadas en el Corpus Hippocraticum
1 i r i o (Iris sp), etc.
Eléboro blanco (Veratrum a/bum')
De las 257 p l a ntas m e n c ionadas e n l os trabajos hipocrát icos, Diurético, emético, purga nte, gran ru befaciente que puede provocar
tan sól o 2 7 no se siguen uti l i za n d o como ta l es hoy e n d ía , ampollas.
El Re nacimiento
La edad media
Carolus C/usius (1526-1609)
En l a edad m e d i a se s i guió e l saber de los a n t i g u os como Pri m er escritor q u e reporta l a existe n c i a de las patatas.
G a l en o , Cratevas, D i oscóri d e s o P l i n i o . E n e l s i g l o IV se Autor ho l a ndés que rel ató el v i aje d e S i r Fra n c i s Drake a l re
esc r i b i ó e l Pseudo-apuleyo (tam b i é n l l a m a d o Herbarius dedor del m u ndo, al q ue conoció perso n a l m e nte en
apuleius) c o m p u esto con d atos tomados de P l i n i o y de I ng l aterra y q u i e n l e proporc i o n ó espec íme nes traídos de
D i oscórides, d e l q u e só l o se conoce u n m a n u scrito, y q u e América. En otro l i bro se ded i có a las exq u i s itas espec ies
l u ego f u e i m preso e n Leyden e n 1 48 1 . Este herbario fue que desde España y Portugal proven ía n de A m é r i ca. S u her
u no de los m á s u t i 1 i zados e n toda l a zona d e E u ropa bario tuvo más de 600 espec i es y tuvo la c u r i os i dad de no
' .
d e d i c a rse exc l us i va mente a las p l a ntas con flor, s i n o q u e 1'
i nc l uyó helechos y h o n gos, p o r J o q u e s e l e consid e ra e l ,,
'
padre de l a m i cología. S u s grabados e n madera fueron l uego ..
ut i l izados por otros a u tores como Lobel o Dodoens. C l u s i u s
fue e l p r i m e r sistem át i c o de las p l a ntas m ed i c i na les y se
consi dera su obra como u n a pre c u rsora de Jos gén e ros vege�
t a l es. No só l o fue escritor pro l íf i c o , s i no q u e también se
ded icó a la trad ucción de obras de Dodoens, Orta , Acosta y
N i colás M o nardes.
Las expe d iciones botánicas españolas quina ó cascarilla. Seis a ñ os después del i n i c i o de los traba
jos e n M a d ri d , en 1 798, verá l a l u z e l primer vol u me n de u n a
a l nuevo mundo
col osa l aventura ed itori a l La Flora Peruviana e t Chilensis,
La col o n izac i ó n espa ñ o l a de América está l l e n a de c l a roscu Prodromus ( M adri d : G a b r i e l de S a n c h a ) , con las desc r i pc i o
ros. Tras una pri mera fase e n q u e l a leyen d a negra tuvo su nes de l os n u evos géneros desc u b iertos.
a pogeo, p uesto q ue los colo n i zadores eran hom bres rudos, a José Pavón ( 1 754- 1 844) : Boticario. Aco m p a ñ ó a R u iz d u ra n
veces best i a l es, h u bo u n a seg u n d a parte en la q ue la c u lt u ra t e l o s d i ez a ños q u e d u ró l a exped i c i ó n .
se i m pl a ntó a l otro lado del océa n o y en el q u e l a i nvestiga
c i ó n y l as c i e nc i as prosperaron al abrigo y protecc i ó n d e l Real expedición botánica a Nueva España
rei no .
(1787-1803)
Botán icos: M a rtín de Sessé, José M a r i a n o Moc i ño, J ua n
Expedición botánica al virreinato Cast i l l o , J a i m e Senseve.
de Perú y Chile (1777-1788) Países: México, G uatema l a , C u b a , Puerto R i co, Cal iforn i a y
Botá n i cos: H i pól ito R u iz, José Pavó n , Joseph Dom bey y J ua n Nootka Bay.
Tafa l l a . Resu ltados: 1 . 335 d i bujos y 3 .500 espec i es (200 gé neros
Países: Perú , C h i l e y Ecuador. n u evos y 2 .500 espec i es n u evas para l a c i e n c i a ) . Cava n i l les,
Resu ltados: 2 . 2 64 d i bujos y 3 . 000 espec ies. P u b l i cado por Lagasca, Gómez Ortega, Deca n d o l l e y otros botá n i cos p u b l i
R u iz y Pavó n , 1 . 900 descri pc i o nes y 658 d i b ujos. caro n n u evas espec i es sobre p l a ntas y d i b u j os de Sessé y
Esta exped i c i ó n botán i ca parte del deseo de i nstituci ones M oc i ñ o . En 1 893-94 se p u b l icaro n en Méx i c o l os m a n uscri
botá n icas francesas en explorar la fl ora h i spanoamer i ca n a , tos de Sessé y M o c i ñ o .
bajo dom i n io de l a corona de Espa ñ a . L a persona e legi da por M a rtín Sessé ( 1 75 1 - 1 808) : M é d i c o , p r i m e r botán ico y d i rec
l a corte fra ncesa para esta exped i c i ó n fue e l méd ico Joseph tor de la exped i c i ó n desde 1 787 . D i rector del J a rd ín Botá n i co
Dom bey, un botá n ico experto, q ue conta ba con e l a poyo d e l de M éx i c o en 1 788. M u r i ó en 1 808 .
José M a r i a n o M o c i ñ o ( 1757 - 1820): Aco m p a ñ ó a Sessé Países : U ruguay, Arge nt i n a , C h i le, Perú , Ecuador, P a n a m á ,
d u ra nte oc h o a ños, desde 1795 a 1 804. M u r i ó en Barce l o n a , M éxico, G olfo d e A l aska, Arc h i p i é l ago de N ootka , G u a m ,
después de estar exi l ado e n Montpe l l ier d e b i d o a c i rc u nstan F i l i pi nas, Sondas, M a l ucas, N ueva G u i nea, N u eva Zel a n d a y
c i as pol íticas. N ueva H o l a n d a .
R esu ltados: 370 d i bujos y 3 0 . 000 p l a ntas.
Expedición Malaspina (1 789- 1 794) Luis Neé ( 1 7 3 4- 1803 ) : Fra ncés n at u ra l izado e n Españ a .
Exped i c i ó n q u e d i o l a vue lta a l m u nd o entre 1 7 89 y 1 794, 1 nfatigable recolector de pl¡:¡ ntas e n l a mayor parte de l a
a l m a n d o del Capitán de Fragata A l ej a n d ro M a l aspi n a . penínsu l a . Se i ncorporó en 1 7 89 a l a exped i c i ó n del n ave
Botá n i cos: Lu i s Neé y Thaddaeus H a e n ke . gante M a l as p i n a .
Bibliografía recomendada
Bryan CP, tr. 1 93 1 . The Papyrus Ebers. NewYork: D . Appleton & Gran E n c i c loped i a Cata l a n a . Vo l 1 0 . 1• Ed ic ión . Mayo 1 977.
Co. Lagu n a , A n d rés( l 555). Pedacio D ioscórides A nazarbeo. Ed facsí
C a m p be l l R. The & assiryan med i ca ! texts.
assy i r i a n herbal m i l. I nstituto de España. M adrid 1968
Proceedings Royal Society of Medicine XV I I 1 9240. P l i n io. H i storia Natural de Cayo P l i n io segu ndo. Tra d u c i d a por
Delatte A. Herbarius recherches sur le ceremon i a l usité chez les Jerón i mo de H uerta , 1 624. Ed facsí m i l U n iversidad Nacional
anciens pour la c u e i l l ette des s i m ples et des pla ntes magiq ues. de México. Visor l i bros , M a d rid 1 999
Paris. Les Bel les Lettres, 1936 Sigerist, H . E. 1 95 1 . A H istory of Med i c i ne, 2 vols. NewYork: Oxford
Gerard, Joh n { 1 633) . The Herbal or general h istory of plants. U n iversity Press (vol 1, p. 108).
Complete 1 633 edition. Dover P u b l ications, NY 1 975 Theophrasti. H istoria de causis p l a ntarum. Li bri q u i nd ec i m.
M utis. Rea l Expedi ción Botá n ica al n u evo Reino de Gra n a d a . Teodoro Gaza i n térprete. Paris 1 529
I nstituto de C u l tura H ispá n ica Theophrastus. De H istori a Pla ntarum, Et Deci m i pri n c i p i u m . De
M ut i s y l a Exped ició Botán ica . Doc u mentos. Ancora e d i tores. 2• edi Causis, sive Generatione Pla ntarum , Li bri V I . Base ! : H. Petri,
ción . Bogotá, 1 983. [ 1 536-39].