Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
C H R I S T 1 A N
Y CATECISMO PARA ÍNSTRVC»
€Íon de los Indios, y delasdemas perfo»
nas^qiie han defer enfeñadäffennueftrafanäa F§.
GON VN CONFESSIO N ARIO, Y OTRAS COSAS
neceíTarjas páralos que doólrjnarr, qué fe con*
tienen en la pagina ñguiente.
COAÍT^ESTO l'OR o^rcrORíT>yiD DEL CONCILIO
Vrouinúal^íjtfi fe celebro en la Ci^nlad de am de\^%¿,>
¡ox '^eyesiel
2ÍXVU.SWO0OA1 HA^WVN
lEDpreíTo con licencia deía Real Audicnciajen ?«t
DOE
PROr ISiOT^ %EAl»
•(^* 0y
n ii-jbpy-t' H « n " J t .) » V
^"^-11 M ^ ¿^ 'b V « "--•ji
II
,
^
líiflndtaí Orientales ,y
T¡Usj Tierra
ocdd^rttales,
qfíanto
h¡e«de /« .at.faks M'h< R'jn^/f ^"^'
i procura el t^TÍ. ^lllf.
'iÄ' coL cofa ,« i'ecepr: p.M UdoSnm, comedón ic
Un dcdoär.n.r. ¡«^^^"J^^
, enlof,.o
Ztc, y r,f.rm.A.n 4c losf.ccrdorcs.llos ; far»
:jer,lol,roYci>cifeo-^dcu«cicr,a.;v..f.r^eco,>,oU^^^^^^^^
L,comcn.<,/cyjimc4.riopar.d>Y.o«cch^>r>..^^^^^^^
tX'd,r,o.r.nco.,i.ui^^^^^
en la dicha
ntiij Reneír en
ZlL,.Un,c.lodeUr«.ene,lo^,ddc¡^.csde.4'-7'W^^fl''f^^^^^^^
délos d,c^osRe,»ot
aJuo, femando
C«^«i,»,jí » ,r>JHXircH U, do, lengHas gcr,eraUs
V Y iarac¡l,¡d,chs««u
W
Cc^¿Zj
údch. TerLo,, Cah.ldo,
n.efirofr'^-'r^dor Bfcal
,jProuaor
, CahUos de
Ecclefiañ.co,,, CUro,
délos Schos nasur.le.
algH.
Z^rruroJtrej.Llc,fOi¿ore>deU-Ria¡^<'d^>.c,^jChac,lleru^a^
VROriSION %EAL
aue refide en U dicha Ciudad délos Fejee , <> Cfijo caro o aUfa^fn , y de pre.
fronierm deles dichos nueh-os Reynos ddPira) ¡¡gnlficand^ los mu^
femé e(f4 el
ehosdiaos,1ir:connírüer:ics^^arros.)colf^s,c,^eferecreceriannof,^
los dichos Rejms del Pirtf,
do el dicho 'C'^tecifmo,y Carülla^y [¡-^-eiTiomno en
Ajfivoi-mft poder lleaarparah ifrfnmtr a losnuejlnsReyms de Calti¡U,por
no poder yralU los Cor^e&oresdeUs dichas
Ungías Onichua^y ^^m^ra.coma
fa U dicha ímpre-
per el trrspaYdble, y o-raue dam.q fefegmr'ta de venir vicio
alas dichos natmcíles, andado cjcnptos
ís(OTJ,y los errpres.cjfcpodrian mofirar
engente tan nticuaferm
de mam.de a útós incdMimentes fe podrían feguir, q
apromch^mteto eípeciAl
ÍTreparMe.faUqi4e fiauiahcchopara fHcon^.eriitj
información antelos duhos, nuestros Pre^
rcLndañemtantodaHoJ.e^die,c-n
fidiie,y Oydores, y por ellos vt¡la j conf
derada U mcc[sidad,qama de la dtcha
-"¿"-'
ilion dala de nnei-ra Lengua iairni^^n^.^- -^ -
•; .
den tejh
%ecretartos de efla ^eal AHdtencaparaq
^r« m^rr^oafs^f^av,odeios
incorporado ca^
loan %amos de gaona.T parA q ío cotenido eneí dicho 'Amo fufo
di-
mo cafa lanirí^port.anteMl defcargode nuejvra 'R^alconfciencia^j hi!n délos
naturales aya efeEl.o:jp^ cofa .cjtäto traha] o y cuydado ha dado no qdefifí
chos
el ñ'uäo q dejfeamisy famr de níísfira Semr ejperamos haraj^ífi,9
co el aftídaj
por los dichos ntíseftro Pnfdetej O jdorss^gomrnadnres délos dichos rniefros Rey
las j.enas y el rigor nccdfario paraq fe c^ní pía .T madamos q a»tes,y primero
,
.
S losdicho; Itbns fp venda po^ el dicho impreffpY) a cuto cargo han deefíar para
darcptenta dellos y de fsí procedid.o, nopaeda vender ni venda alganos dellos
,
fin ij pnmcro ejl-e corregido cpn el originalyparaqcoj^e, qlo e^a, vaya firmada
'cada c}:err:oddo sanchos libros dd padre fReEl.or , o del padre mae^ro lofeph de
.^íjoh}. deladich^t (/¡^'pa^ia de :e/s^j,a los qtiaïts,ya<ada vno dellos los nobra'
'mospor cÓT'í'eSicreide la dichti imprefsior!,parae¡ veäfiejla c'óforoie al o'iginal
f/-?ía io ¿el dkhoffO MCI L I O C0-V9 efa dtcho,y con e¡l o y no de otra K^a-iera
'
fso'iedá vedsr y repartir y z-fur deílo, e todos los dichos ntíejíros Reynes del Pim
ynofvfe de otro M^une para la doctrina
^ y conerfó delosdichos nattiYaUs íff
ftiS
manera algHna,y ejftt el original dt dode fueren facados,y imfrejfffS
fttslegtiasen
fe pon^a ensl4r chibo deia S. Tgle/U Adetro^olitana dtia dicha Ciudad dehs
Kcyes\) vr:o de losdiehoslthrsscorregidos.j auñon\ados fc praga sn cada vna
delosArchth^s de lasnueji'ras Audienciaf j/ Chancilkrias %ealesde los dhchos
nuefiros Rijnosdel Ptruj délas Yglepas
cathedrales delles.Lo qual afstfe eum
JRegf^rada Chanciller
-.^k
<-V2S
EL S A N C T O S Y-
. NODO PROVINCIAL ATO
Promncia, de cfta fu falud
dos los fiel es
ícmpitetna en clScnov.
fon (analtos
^
r.(, j aSS^SíSSSSíOS MYSTERIüSdeURei;gi3xpanafl.co,.lueco.
il'^S^y^l^tendimkmo humano t.,n corto y
^ Kl Wf -
A^lFriorqno
«"O
lu mbre foberana
P^'^'l"^ los
Dios infunde de
hombres fin la
fu fé.creerj.s y aílenta,-
.,
en 1"
e
^A^I<l"elesccnuieneíegui,-pararaluaríe-.aU.tan=b,enl>a„
^^M
^
PíaiS^Sl
L.oefterdaige„c,aM..Kl„rtri« enel q
fe los propo"^ y Pf<^Ji^»
acommo Jads
extcr,or«,ente
para p.rceb.r
prcpru
ZT^f^l ror efto el
fesuir. Spiritu f.,„ao,cuva obra
laníta V^ílcf.a.no '"'o « ^i- -^.
Mpl,.,. 1 4r ia ah-.ú' ^ro.eyo en fu.
r'c1 :A.^ciTr
1: «:: ::::5o';;d; i
r.do 0^.. nuearo seño,
^"f: tSitd^^ltrsrru-'Vrat^^^^^^^^^^^
deftrezadclo^
los ^u. los eníe.Un.de fuerte que Ud.hgenc.ay
y trá?a de
EPÍSTOLA DEL CONCILIO.
fcipnlos.para que lleguen
„aellros íl,pl. y cortejad de 1 o= di
U rudeza
colas t.,n foberanas, como ""f ft;»/¿ '
"brLr ei debido concepto de
oftrefce.Pues como de boca
delPrincipe O
l»s Aportóles ^=.«";
;/
r„.;j?,,
P| 'f
enerto que fafalnac.on xporeflo añade Of../«
mente Papa:No
apo.
lucillo, i va menos
^ _.j...rr.*^i^y^m,tiM^tii!itrfi-/iui dilcentíum'^
eunu
femetï
facerdo.es, queTe en
dú talfnfttóéoia ,r/parte falta a muchos de los
e'r.
r^refy;' i ou::t:,;-:raloqueeHacr^
éca°,a di ladoarina,
feSaloconmaduro acuerdo efteSynodoProuinJ^p...-
doaas.rel.giolasj- expertas.paraquecompufieíTen 7.tí-/f-
cial algunas perlona,
vnCathecihLge„eralparatodaseftasprou,n=.as encargandoles.qu ^/.«/í-
Lquatoa!al\ibrtanciayordenfigmersécodolopof,-.blealcathec,lmode«..
guato a modo y eftdo procurallen a P4«hf,
ir fanaa mc-m , ria de Pió Quinto.y
I„aio.,comopor el m.fmo cace#M«.«.
commodarle almayorprouecho de los
queleprete„deq«eeftaenref.« *«
cifmodelfuramo P6tiScefeadu¡e<te.Ypor
facil.como lo encarga Dios en lu ««•
ñaa.a cbriftiana les fea muy familiar y
ley,parefcioconuiniS£eraado,efcriuirfeporpreguntasyrefpueftas,paraq'D«Ml.
EPÍSTOLA DEL COWCILIO.
Rueda mejor pcrcebUky tonvalladememciia ypsra qíosqnc ais: tama-
''en loexerciteiï reasandi^lo al'us licmpos losmuehÄGhosylos
mayores
guando fe junten en ía Ygleíia, y a-un qiiandoVaaafus hieres y otras ocu-
pacioncs,cortiO enalgunas partes n.uici>os buenos Indios lo hazen,deqüe
l'e les fiííUGgran frurfo. Y porque
no fon codos de vna miíma habilidad y
ssiemomuirdcnofe también que fe hizicfse vn car? ciíiúo n^asbreue pata
rudos.y otroma.yor páralos mas hábilea: groturar.do que ni por breues
dexaíien de tenerla ruificienre doá^rinauii por darla mafclara y excenfa
liUá^í tó í'u proiixldád-.Para fo qual r.oáQ ajiedofc ekogido de mucho*'
eateciimos imprersos-y de rnaao lo q mejor pareftio.y auiend'ole mucho
GOiiferido y exami-{iad0,íinal'neí:ii?e tue approbadfipor elk fanólo Ccnci-
I¿oy mándsdopubiicaryvLirentoda ella pioiiiuciajComo pareíce por
tind?rQdecr£:to..Keíía quejo que haíido por nos tan laliidablemcnre-
&roueyd.®,noc5 ineuor zrlofcaileuado aladeuida execueiórpue? eneíla.
tm.^- obradel Señor el que ficaibra.yel qcoj: ^todüs tema gozo v premio ¿^
Decreí»
£u diuin.4.j^Lb*raLíiiaíJ0^
DEG EL E T O DEL S,
CONCILIO PROVINCIA
ATECISM©
L
BE LIMA SOBRBELC .
T 1 N O O R VM f> O P Vi Í I N
Religione chriiliana adhuc radcs íalata-
^
riFideidodrinacommocJius jmbuäcur,
|iactucius^ atquc catidem vbique viiius
^
ildotlri njK formam iíiueíaiát^pl acnic facSl^
EL S"SYNODO
PROVINCIAL, A TODOS LOS
fieles (le efta fu prouinGÍa falud
lempitctna en el Señov.
DEC KET OS O B RE
LA T R AD V ce ON I
^^*
IsLAd, ?,. Cap. 51.
YONIAM AD INDORVM
fal'utenvnon foltjmrerum ,, fenccntia-
unique GonreníiiSjíeJ Ipía cria fermo*
nk cófor maitio^plurimum cóferr,.p rohi^
i c ain ,.
Aymara. San^oaacína
ol.,5.b. cufsi hutai'apa. diga, íanólonacana»
h^pana cufst hucáñapa.
Romance. Niel hijojoo eseí pa^re,NieISfirítaSan6lonG e$
o!. i;.'b,
padte. Djoa.Y eIhijo,'Y i^lSpiríCU Sanäo.
el
ol 14. a. R. lüzí ro , rayo, no ion Dios. D{ga,Íuzero, Mjroj,§u*sas,|'
.
2 íñarájnca:digabaptuatailínca.
'oí. <r4- a. Ay.cafarafirinac-awpüd^a cafara fsíríixacaqtiípi.
ol. íf . b. Ay.acanacana, aiga,acanacata.lté:b.- anís, dig3,catuf|>ana,
'ol,:{8. íí./!t:cws''digaagu«ro£«
'ol . 7i.a. Ay. qujpiñAÍIata^ujpi, diga^quifpiñaUauquipi.
^,
CT
C HR I S T I ANA .
QVICHVA. äymara:
A n ¿} a crii 2 d a vnan - Anda crúzanavnari
chanraycu, aucayca^ ^y chapaláycu, aucana
cunamanta, cjuíípi' caháca nanaca qui-
ehihuaycu Dios apuy - fpijca , nanäcana Dios
eu. ápuha.
Yayap, Cliurip, Spi- Aaquina Yocanfa,'
5
El PATER NOSTER:
PAdre nacñro,que eftas en los cielos, hnáiñci
do fea el tu nombre. Venga anos ci tu reyno.
Hagafe tu voluntad, afsi en la tierra, como en
el cielo.El pan nueftro dc cada dia,|íanos
lo oy. Y
perdona nos nucílras dcudas,aá¡ como noíorros
^ A las
D o ^T P. I NA
las perdonamos a nueuros dcudQrcs.Y no nos de
xes caer enla icntació,Mas líbranos de mal. Ame.
puayc.u,ymanam.ñocay chanacahafcapapacba-
ciipasyño.caycuman hu- rapica^ caraifa nanácafa
chailicuccunatfta.pam nanacárohuchaehafsiri
pachaycp hiña. Amatac naca papachan ha hama
cacharihuaycuchu, hua Haniraqui nanka antu
tecayman vrmancaycu- titali huathecañam tin
"
E L AV£ MARÍA.
I OS te íaluc Maria,lJena de gracia. El Tenor
es conti^o.Bcndicatu en las mugcres.Y bcn
^ '
dito
\
i
CHRISTIANA. i
A.
\A VchaycLifcayqui TI ampátcamamaMa
ría. Dio lana gracia
'
MariaDíOspagra
cianhuan huntaíca can pampi p ucatata. Apu ifa
EL CREDO.
p
1^
P.CO en Dios ^Padrc todo poderofo\, criador
del cielo.ydclacierra.YenlcfuChriftojiavni
Spi-
co hijo,íeñor nucttro,que fueconcebid^por
ricu íanao, y nació de la virgen fanda
Mana. Pa-
dercioroclpoderdePocioFilaro/uccruciñcado,
aíos infiernos:y al
muerto,y fcpukado.Defccndic
"
Ai teiccro
DOCTRIMá
tercera it2, tcíüíckñ ác cnuc los miiestos-SiiMo.i
los cidüSj y £'ñä aíícnrado ä la dieftra de Dios pa-
dre .tocio |roderofo,:D£de yerna a juzgar lo.s viuos
y los iriueítos.Ci'co en Spirku fancio. La íaii^la el
cu /• .
L A salve:
C Alue te Dios rcyna ,y madre de mifcricordia*
V'ida,dukura,erperan<ja nueftra Dios te íalus
ati Hamamos los dcílerrados hijos de f ua.Ati íuf-
piramos gimiendo, y Horado en cite valle dclagri
ir> 3s E a pues abogada n ue (Ira boc lúe a no íocros
.
LOS
CHRíSTíANA. 4
LOS ARTiCVLOS DE LA FE
percencfcen a diui-
fon catorze. Los Ikcc la
'^
LOS QVE PERTENESCEN
a la diuinidad, fon cílos.
/
_
DO CT PvíN A
creeTjquc dcfcetídio a los inÍKinos y faro las siní-
más de !os fanños padrc";, qac eílauan cfperando
íu íaoólü adüeiiimicnto. El quinrOjCreer/^uc re-
íuívico al tercero dia. El fcxtc, creer j que íabío a
los ciclos^y íc aílento a la dicftra de Dios padre co
do poderpfo.E! repcimOjCrccr que verna a jazgar
a los viuos y a Josmijcrios (es a íabcr)alo*s buenos
para.dailcs gloria porque guardafoníus manda- 3
^/
CHRIS TIANA. J
A.
Quimba ñeqiicn fimi Quimba arona yafat
piin yñioi.Pay quiquin pi.Hupa qiüquipaDió-
Diosmi Chiiri. íapi Y oca.
Tahua ñeqücn fimi- Pufsí atona yafacpi.
pimyáini-Pay cjniqum Hupa quiquipa Diosa*
D o s mi , S p n cu i'a n el o
i 1 . pi Spiritu ían¿lo.
Pichca üeqacn fimi- Pifca irooa yafatpi.
^ cacrijCaytni. caícaacahua. ,,
%
DOCTRINA
A,
fda Mariap viccan ma- fdEMariänapuräcapa-
tajpacanmurcaoniiana ta y urina, hupa íclá Ma
rachuachafpajhüacbay na hanira yocachafsina
íiimpi, ña huachaí papas yocachcaísinía, niayo-
víñay virgen captin. cacharatía viñaya vir-
Qoimcañcquen fimi gcnipana.
pimyñini. Payquiquin Qujmv^a arona yaíat
l.E S V Chríaom ño- pi. Hupa quiquipa leía
íatpi.
C H RI TIÄNA. .
é
a:
pim Pay quic|ain
yñini. fatpi.Hupaqüiquipale
icfu Chriñoaijhanacpa ÍQ Chriñopi haracpa-
chacunanian vichayri- cl)anacai'i3 miftuna, hu-
LOS MANDAMIENTOS DE LA
ley de Dios fon diez Los tres primeros per
tenefccn a la íey de Dios.y los otros fie
LOS MANDAMIENTOS DE
la faiiíta madre yglefiaj fon cinco..
A.
SANCTA YGLE SANCTA YGLE-
íja mamanchiípaca- fi a tay callana cama-
machicuíca fimm chita aropa pif-
pichcam. capi.
ñaupac
i
CHRÍSTIANA.
A.
Naupae íimininmi Nayra arepa fipi. Do
Domingocunapi, fiefta mingonacánajCaaiafsi-
cunapipas, müTacla ca- ña fieílanacaía miíTa ca
liariícani-nanca, puchu- Jlaracatáca tuc-üychíiñ.a-
LOS SACRAMENTOS DE LA
fanda madre rglefia Confiere..
-'
j las fiete Spiritualeí. Las cor- '
I
'
LAS i
m
CHRISTIANA. 9
,áe n:iifcricQrdiafutio\:)
bra^s de míícricordia íii-
Ca- ,tini)tunea pufsinipi. Pa
.chucatahuayocmi.
callcopi hkhilTataquií
ichis mi,v.euchjcp ac.Hua
'oftinin canchismi , anU yacapa pacallcofca ani-*
:aquipi.
mancbicpac-
^
CH1SSATÄ-
cacrijjcaymi.
pacailco canqtó
umúquí* rife a acahoa.
'P-n co fta ri c
niicjachin - n a ca v ñ anihám.
y arica^íi fía r i
Aa t ir i m anc a y a h at a, ,
ANI- S ANI-
%.
DOCTRINA
a:
Anímanchicpac, .
Animan"citaquiyac3'p¿
cacri^caymi. pacallco canqiïirif-
Mana yaehaclaj, ya- ca acahua.
chachinqui. Hani yatiriyarichahata
Cutiaypac cai^a ,cii- Iu k a ña y r ti u i cah ata.
nanquL Mutun uaqui eanqei
Muchuctifpac ca6ta,. limucu vahara.
mochuchincjui. Humaru huchacbaf-
Cáman hucballicae- fi r rp a mp a c Ij ah a t a.
-
ta qacqadiahuachum*
, tanacpa a mu chuyraa-
pas ñifpa, muchucuqai, qtii mutiiísihata.,
Llaqaicu cía, p utLctrc L la qu i Í5 ir i nap a , p u t iU
ta cochochinquj firinacaía coclioyahaca
Cautjaccunaj Haqtii r i n ac ata qu hi i
tudes Cardinaíesfucmil
.. .puísipi.
'''
Amáutaxamiana.Prtt-
Araapca cay-. P tudeci^
.dcnciafucini,
fuiioc.
Culcaciíay. luílicia
fcadiaBa.Iía-
futioo «
chamacliuy-
Callpaxay. Fortaleza -
Itiaña.Fortalezalutinl.
futíoc
:
Paaasüacay.TcmpIi •Padaraqui cancafia*
Tcmplín<ja(a;tíni.
^arucioc
LOS PECCADOS CAPITALES
Lüxaiia,
foíifietc: Sobcmia, Auaricia,
Ira, Guh,Em}DÍclia, Accidia.
Taquehuchanacana c¿
l^lnpa Iruchacunap calla
lUiáñapaichiinchupaía
rijnín,(peccados ca
(pcccados capitales futí
pítales futió c)
^^^nchifmi. ni)pfcállcGpi.
áaii B 2. Nay-
%.
• # '^
DOCTRINA
1 v*T Aupaquemi. Apuf XJ Ayrapi.Apuín áca-
^^ cacbay hucha. So- na hucha, Sobcr-
bcruia fucioc. uia futini.
Yícayñequcnmi. Mi- Payap!. Micha canea
chacay hucha, Auarícia ña hucha, Auaricia fu-
fu tioc, tí ni.
Químcañequcmi Hua Qmmqapi. Huachu»
chuc cay hucha,Luxuria ca cancana hucha,Luxa
fucioc. ría futini.
Tahua ncquenmí. Pufs¿pi. Thippufsiña
fia cay hucha,íra futioc, hucha, ha fmini. ,
# -u.
'-^r.
CHRISTIANA. »
n A.
Cupa7U,Diab!o iunni
Cupav Diablo futioc.
Avchachic,Carncfatioc AychaOa, Carne fucini
^ O QV A T R O
I S NGV S S i M G S.
Quatrocoíasfonlasquc elChriÜiano liadc
lencrfiempicenla memoria :quc fon,
'
Gloria.
Miverce , lujzio, Infierno,/
Q A. '''>« ''
H-iiaáuyninca. Hibukiapa.
Ciófana laripaáapaí
D i os pa car p ay
i ni n ta
LA CONP-ESSIOH ^EMERAL.^
Dios todo podexofo^y alafakiia
^
V-^ Oíifieílbmc a
y palabra, ^o^n
Etmcho.coa c3 peníaraieiito^cQnía
obrai^orBiÍ£aipa,pormicülpa,püíniigraDci3lpag
ficmpre virgp
Por tanto ruegoa labíenaueaturada
Arch ángel,
Maria,y ai bie^auencurado fanc Miguel
íuanBcrpnfxa,y aks ían-,
V al bicnatiemüradafent
acodos los
¿ios ApGftoles fanc Pedí o,y fanc Pablo y
'
B 5 íaados
DOC T R N A í
o. A.
Oca hu cha capa, XT A ancha hücliani-
J llapartnpac Dios , ,. pi cófcílañha tacj
man c ó í e íí a c u nú* ff 'átipui Diosaru , viaaya
Viña y virgen fan da Ma virgen Tanda Mariaru,
líamanjíancMígue] Ar- ía m Migue lA r c h an oc\k
chí|ngcta>aí> ^tot laaa rií-, íaíií ítian Baptiftá-
Bap r i íl aman ^ Apodo le lí ru ,Apoíloinaca íanc ,
can!,,yüyaybuanjrimay- ü na m p i , 'a r o f s i ña mo i
,
iiüájruray h u amp as / Hu ki f a ña md i.
i í a . >
*
f^ ucha -
M a r i a 61 a , í a n c K4 i
gue 1 da Mari a, Mi>uel
íanc
Archa n í:^ c ica , í a a 1 1 u a n: Archa ncTcl fanc laaa
,.
p as a p u c h c D o se a ,,m u
; i i fáru nacáqui hampatira
chapuacayqulchicpae. '
pipiíquíxa.
LA
jï^
LA
S VKÍ MA D E LA
-FE C A T'H O L f G"Ä.' r., •
; • f
0*QVE'*S'E HA Di
xnfeñar a los que porcnfcr
nicdad peligroía íe bapti-
zan, y afsi mifmo a los víc-
i^jf jos y rudos, que no íonca-
•
el la n ¿lo baptiímo o fi ya es baptizado y
:
ha to r n a do a p e c e a r, c o n fe íTa n d q fus
culpas at Sacerdote; Afsi que ..
CATE-
^3
C A T E C I SU
FAPvA
BREVE LOS
rudosy occupíidos»
?. Donde cftaeíTeDios^
la ticrra^y cútóácrhx^^
K. En cl^c̀lo,y en
P. Quien es Diosí ^ ^ _
Spintu í^n^o .que
R. E^el Padre, y clHijo,y
el
cay- R.Haracpacbana^^aca^
R. Hanacpachapi ,
pacHanajCauquipa^^
pacaapi >iDay pachas
pibuampas. chanía»
A.
A.
11 a p a y ni ay man a ,
hay jn a ra á n a , ca u qu i ma -
cí^ymi. choísinaraqdibaa.
1^ .C a y c a,u c a y p ii ch u ,c a
p
P. Acá baca tücafsipanr
ti nri r iiJi a c u ii a.p bu ti , rci 2 y a h acá ñ a v t c a -
c,auí;ayiiiii cae acc bu? r a q iií ti b a q n ac a t a q ai
p. , y 5 c aii 1 n i^ T a n aciin a
p ;R. Ampi vtcaraquíbua^
ani m a oc ii n aca ^ ra a- bac|ueaacana a n ira a
1) ain 1 1 a m ae u n a h4 n a aaepacabanibiía ca-
.c hu "V cu n c ü n alna a ii '
IuaQ k ahám a ti b áciú
jiuaDuacu ^ viñaypae fápi.chica bibuapií-
i:ac, viñaypae mur^ q ui ^ V i nay a ta q u i h a-
huaoucmi. <|uin, bani biulri,ba-
ni tucufslripi-
P . R u n a ri yni a Cx a r ur af P . Ha que lli cün a p i 1 u ra
pa Dicspa gr aci anta ni,acapácbana Dipía^
cay lia
BREVE. ïf
B a m< qu ifp n c u g h u ^
i h a rae p ac h á r u man it i
Ycupachaman careuf M a nc a p a c ha i ú p i v c a
_-.-^
CATECISMO
R. Si fcran, y gozaran en cuerpo , y en alma de bie-
nes cccrnos encl cielo y p©r cílo ha de venir al
:
,i^»
P. Hucha^apa mnacu-
n a m a n a Dio sm a 1 o r^
j> ^ ^ nc a bu ah a cb ais
ÍTaqueiiicaíca
i
ha ni
ri
Ga pQi;cl bap.tíímo.
Qj¿e entendey^ p^rla íanil:a Yglefia^
La.coní^rcgacion rdctodos ¡osficlesiCbríñiano^
cu.ys;cabf:ca'.c£tc{u ChriñG.y firV;icaiio,£iila.£
Bap- € P.Bap-
CATECISMO
P. Y G fonbaptizadQS,y hantornacío a peccar, qec
han de hazer pai'ano ícrcondeanrídosV
R. ConfcíTar las culpas al Sacerdoce^arrepiíKiendo
fe del las.
P. Y
hazicndo eílo íeran faluosr
R. Sifcran ^ripcniuneícea en cumplir losinanda-
iïiicacos de Dios y de kíaoda Yglcfia ^ c^ue ion.
A.
pac? quiípiñaparaquií: j
íacmiñifpamllapa hu piía(siüa;caquehuchai|
chancunaüa Sacerdo^ nacapa Dióiana lanti- i
confcíTiísipa. ]
A.
CU.
Diospalhpa en machi Dioíanataqaearonac
cay yfcay páí'ca acá paya ai'oro-
cuíca {íiiiinri
aS'.ICHVm A'TUAKAl-
pachada , caypaeKaóla ,
baracpacha , a cap leba ,
,
EalJIi
PLATICA, ï9-
cftrclbs, los ríos
folo Dios!porqucclfol,Ia!una,las
los tnontcs,vtodo lo demas,cs hechura de Dios.cj
hohres.Eftc gran Dios, que
lo hizo para bien de los
cfta encl ciclo, y en la tierra,)'
en todo lugar, es muy
bneno,ymuyjufto, y a los hombres buenos que Ic-
íifuc, dcípucs de cfta vida, les da gloria fin fin en el
ciclo: y a los malos, quelc olfcndcn, Icsda caítigo
A,
ra,hauirinaca,collonaca|
na, orcocuna,lUpayma-
haycacunapas runap allij taque cuna cauquiía Dio
nimpac Diofpa camafca- fana camatapa , luratapa
mi rurafcami. Cay capac camabtia háqucna af-
Dios manapaólay, hanac quipataqui. Acá capáca
pachapi,caypachapismay Dios haracpachana, aea-
pacbapihuampas cacmi, páchana cauquipachanfa
^tbccampí colla naca allin canqulrifca ancha álqui-
•
punica.Cay Diofmi pay- pi, checa cufcachiripi .
-
iïtan fonco runacunada, Acá
Diofahua hupara
'^paypacamacbicufcanfi- chúyma haqucnáca, hú-
mintahuan huacaychac- pana kopaíahuacaychiri
cunaftacay cauqay pu- naca (acá baca tücuísipa-
chucaptin, hanac paelia- na) hatacpacharu irpárii;
xnáil pufl'afpa viñaypac vcánfca
viñayatäquipi co
íbnasdijí^|efí^^^s,npasmas de vaíbloDios. i
A.
dodclavirgé MARÍA,
A.
CL
Cay quimcátin perfona ,
Acá quimtjaperfona, Au
quijYoca^Sprritufantof.
Yaya, Churi, Spiritufan-
€(o quimqa Gaípapa^,huc ca mayní canqaiii checa
cayniocílam,huc Dioslla. DIO Sahaa,Acacapáca
Cay capacDíosIlam che- D o fa p c h ecap u ni D o
i i i
-
^ A.. .
malos.
Y pena ác ioG^íQí?
a los . ,; ? í«1
'
y padcfcio,y
murió cnqiiatitq hombre, íeíij Clirifta ^
ha- chuf
PLATtcA. i
ha^iedoícxpalia^gpor clíání£^oFaptiímo,porclqüalj
íe:tc perdónala todos tus pe ccados^fiie arrepientes 5
'
rila carca chaycatuctjy hi Chriílo butáípana ^ vea- i
- fiminri ácha.'^allintói' ¿o -
hilacdHariïcKecapiiäi|>i.
^. Uanapimiín, iJaf ayíT^^y- Dióíaíu Äq; cätnäM^
xna - aro-
,íi ^
P.tftTJtAJ
cnftna,es que honren yames a Dios, fobrc todas las
eoías , y hagas co cü próximo lo que tu qucrrias que
Bizicíícn los otros contigo^. in|SG : i.>i
y^íH a h ayc a ya c h ac hi fe ad
"•
Di o fn a a f o p» a t a , r a qü c y a'
ta 5 c a ni a c li fe a n t a h u a rn
i tiyátapa ,; cámachitapía'
pas tacyac íoncoyqiji^ tdríí4rachiiyma,hani ca^
, . li u a-
qui^ ¿hay raycu chuiíi c ay c h a ra q a i h a t a . V c á c- -
chanqitij hücfi-ayau-icn- n a h lí a c a y c h a Ii át a h ü c ha j
^
guarde.tus man
per tu bondad daaie gtacia, para q
damientos jY alcáncela vida cierna. Amen.
1
£\.»
O:.
cbiKuarcáauijliüchayta, ,
lúchaha.cÁmaha pamp-i
|
pachaaiaquifpi.ncaypac. raquira.AiDe j
T^¿
^-1-Íl!
rl«._,_- -c-Ä^
A ab c c! c fg hik l mno g^^
^ pq r fs t V u X y z- ^
A.B.C.D.E.F.G.H-Í.K.L.M.N.O.P.
QJl S T V X Y Z . . . . . . .
A.b. c.d.e.F;g.li.i.k.l.nT.n.o.p.q»
ï. i'. s.t . V. u. X . y.2.
Vocales, a. e. i.o.u.
ImprefToenJatCiydad deíos'!l;qyes3p;Or
Antonio :R;ica¿rdo. Año de
fvd/íD.iXXXílIl
Añas,
ii\
lC Á X E C I S M O^
MÄY a R , P A H. A LOS
(^V £ S O N M A S
C AP AgES,
y comen
QVIGHVÄ AÏMARA.
'/^ hiiri,yachay t atn ni tt-
•^ atina aríiahuatpi^yó
cay, cájliifapi huma -
'^^^ ma, ymanam'
nani,
Doärina Clinñiana ru y aticl]ácaha,D odri-
yachacliifcayta foncoy
na Chníliána;chüy ma-
quipi huäcaychäqui,' ma na huacaychaca.. :
0i Huilla^
CATECISMO MAYOR.
y comentando de vos dezidme primeramente,
que cofa es Hombre?
R' ti hombre, padre , es vna criarura compucfta de
cuerpo que muere,y de alma que nunca ha de mo-
rir,Dorquc la hizo Dios a fu ymagcn y femejan^a.
P.Paraquc fue el hombre criado?
R.ElSeñor y hazedordeiodo,crio al hobreparaquc
Ic viefl'e y gozaíTe en el cielo.
ysodo
A.
Cammanca callarifpa húmata callarafsinfca
¿aupadla villahuay ra- náyrarhaatamica háq-
naca y mam? ca cúnapi?
R. Runaca, p3dre,Diofpa R. Háqca, padre, Diofana
camafcanmi ruraícaa- camatapa,Iuratapahüa
nllyhuañuc vcuyoc, vi- hiuiri hanchiní,hanihi
ñay caüí^ac animayoc, uiríanimáni, Diofana
Diofpa ricchviyninmä, vnanchapáro, vñanaca
vnanchanman camaf- ñararufa cámara can-
ca cafcanmanca. carpaca,
y agradan a Dios.
?. Pues los malos, que no conofccn ni firuen a Dios,
donde v*an quando mucreftí
Q^ A. Dcfp
Llapa ymaymanaca- Taqcunacauq lurata-
maícácunaótari ruña-
,
pafca haq yanapani fa-
dla yanapanca ñiípáca í'simpi cimana vcavi-
marcan chay vinay cu- ñaya cuísi hacáña ha-
fsicaucjayca runavlla- quicataííapacáqui.
chincampac. P. Acahaca tucufsipáca,tá
]
j ara as I ma 1 os , qUiC lio firoi c Q a Dios,.
p.racs^-esmcpcíiexparaiígfadaráDiosyfaluarfc?
f(,
¡Crcciven íeíu Chrifto bi|o dc Dios y fcnoi nucftro
cp Vitcffiü ¿Q fü iaiuio nombre^y gu ardar fti lcyjcf-
perádo cn cl^y cfto bazje ci q es buea chdftiano.^
piicbi;nca<iBfpa^>
c o) 1 a n a ca na a tac D i of -
ca ma r a q u i^i D i ofa n a
p a q u elle áp i la n 61 a X- qtii 11c apaña lancea Y-
glcfiap yac;hachi:hu^as- glcíianayatiyacanacpa
ca:üp h ic pi p a , 11 ap a,n r navqui.
cayitahuamáíni tucun.
Yáincan Taqu(
0SL SYMHOLO. lï.
fia.Los mädamlentos
dc !a ley. La oración del Pa^
nücftro. Y pof efl<> las dcuc
(ab^r todo chiiltia^
drc
BCjtnas en pa^rticular,
E £ SY M B OLO^
PARTE SE G VN D A-
P.Vcgamos^aIa.piimcradccirás>quatrocoíaS;Dczid-
contiene enclGredol El
me, que fe
QVlGHVi^. AYMARA.
P.Machaycaxaytahua.ñif P.Clia vcacavcapuísiyarl
cayquip' ñaupaqucn- nahamiinácana nayrai
matarac callaríílun.Vi- ripaccnilaratana; Ata^
cJi icC V e d G ca y
ma ym doí'caícuna cün api yá^ '
P.Cayymneaiicbic<;iinap p, VcaCrédonqüíriyaía-
¿aupaque íiminriyma ñifsa aronacana nayra
niximí? aropafticauquipi?
R.yiniiim Dios yaya Mapa Ati' R . Yafat^pi Di o S avqiy taqiic
¡
P.CunapiDiosí
R T u cuy y ni a
. fa a y ca ca¿l a R. Taque Giinacaiiquifa;
ya 1 lie manap5.day,ma Jlallirípij hanipadáni,
p.I4aycamDlüs?
R, Huc^apalla viñay cae, P: CaycapIDlosr
viñaypaccacjmi' canea , R. May m capa^«ihua;¥fc--
mana calbiijnioc, ma- n ay a caq u i r r v nayat st^
i
pa caniacmijpacariehi h a, I ü r a b a í ai a c ain r i p i^ i
. Dios-; Dios
ÍJtL .símbolo. •
f«'"
Q^ A.
P.Dáos vaya áüf acá yma- P. Dios anquí íafsmíli m
.aa;m\nicháqui,Díof- mpi vnaüchaca Dio-
'
.ca,c¡miioa:h\xi íacayocanin^
^^ Y^ chiixtociiii jcburím- R. Ampi y ocanihua , at^a
MsciiccanDioftacmi: yocapaíca checa Dio-
- • '' '
faqiúpi, Vcí'arpiña ca-
.cay aa-tif acDioiini
yay a,rh«ri^ Spirituiafi- quc c hr i fti a no n acá (a •
j6ti3^ Q ui m p€ r i a d a c a
c^a c a ca qu e a t ípi r Di ó fa-
i
ip a h ti c 11 a c he c á DíqÍ' c Sg a 11 q u i ,y oc a , Sp r i ta
i
mi C a y ta ni 1 ap a c hd -
. í fá n ¿lo p ij quí t n^ a
p crfo
ftiariOctvna tacy ac í ó- ,,
íiafsinía niayni eápaq
no fon Dios?
ILNada dceíTo.es Dios,y f uie b adora ^aoja a Díos^
y le
^p an o c e n ap muc
1 %j) a no na c a n a h ampati
cacbicDiosUa Dsiofcaé taíl*^ Di ofagyipi checa
Cay tu cu ye a^r i quii qn i a Diofaca. Hupaquiqui
Dioírniíiminhuáyacha p.a Diofaraciuipi aropá
cbihua^rcaochic. pi acá tacjue yatiiílána,
pncfu cu n a jt m f u c
n.a^ ipy k h^ n a c a^ c oJ Lo có lo 1
^ n^chuDios? B. HanipÚQibuaOióifati,
R.Manaíü Dioíihu.Chay Vcanacahartipa*!
ch;iy c a^€ts. n\u chac- rife a anchahua
Q^ A. Alprí
Diofpafurafcantaqui- hupanacamafapafca a
quin ruraquenca hiña parihua ancha hacba
rnucbafcanmanta. hihua hucha huchacha
P.Intica, qiiillaca,huaqüi fsiísina*
uin ymaymanacunaca P,VcGpáncaintt,pac{j,ca
ymatac^ namana,caiiquimana-
R, Chay chaycunaca Dio facünapií
fpacamaícanmi,ruraf- R> Vcanacaca Diáfana fu
canmi.Cay capacDiof látapa camatapacáma
mi tacuy yma bayca- hua.QiHg.pa Dioíagpi
cada eamarcan. Paypa ña vcanáca lürana , hú-
fimincama cacampac. pana camachitapacá-
Cay tamari( y, Dios ya- ma cacañapataqui. A-
yacfcicmi hanacpacha- capi yáfasina cana aró-
^a caypachadapas ea- ftana Dios apuffaLi>a
{
Q^ A* Los Aa
R. Manaracpacha calla * R^C aliar a pac ha na hánira
liptin maoam ymalla - cúnafa , cauquiía can-
pas carcanchu, Dios (¡a, quipana,quiq«ipa Di^
pallan cafpam hanac- os (^ápaqui cancaísim-
pacbada^caypachaii^ai pi haracpacha , acapa-
ricuícanchi6la , rnana- cha,cuna vñatanácafa,
ricuícanchiclahuam - hani viíacanacafa capá
pas,cbuíl:acmani'a, ma- ca aropampíqui hapa
na cacmania capac fi- liara camana, Inrana.
Dios/y íl'íaluen.
p.Que mal han hecho ios Demonios al hombrcl
•^Q^ A. Al
chaypi viñaypacñaca- Satanás apupapi chica
ficuncampac,(chay ma mácapacháro uiñiviua
naalli Angclcunaótam quifsiñapacáqui carcü*
^^upay ninchic) ta caDcapifcana (vea
P.Cunáricbay mana allí yanca Angclnácapieur
Ángel ^upay ñiícáchic payu Diablo íutini.)
cuna ymadiam ru - P.Ychafti vea yanca Án^
rancuí gel cupáyu furinina-
R. Diofninchicpahatun- ta cúnapi lurapií\jui>
nin aucan caípam runa R Diofana aucanacapa-
cunaiíta que^achaucu, fsimpí haqnaca cuna-
ama Dioíla firuinca- caug bucharofa halara
chu,ama Dioíman quif yañapatá<| lluliapiíqui
pincachu ñispam yma y4cacharagía,haniDí6
haycahuchamápas ray íáro firuinicí , hanirag
cuyta munancu, buparo ^fpin iti íafsin.
P.Yma ymapitac chay (ju- P.Vca^ipayunacafticuna
paycuna ruñada quc(^a yaca hacharópi haque
charcancu? halantayapifcanaí
Cailarij £ Cali
CATECISMO MAYOR.
ptiraeros hómbres.va,
R A! principio hizo Dios los
ró.vmuircr.liamadosAdam.yEua.y dioles
muchos
alnia.vdleñono de to
bienes en el cucrpo.y en el
das las cofas.para fi.y para
todo íu linaje: y por en-
bienes,
eaño del Diablo.perdieroneftos
^
i>
y cayc-
A.
pachanahaa
R.Calhtü íarhapim,3pú R. Callara cha-
ñaupc cari- Diosápufsa nayra
chic Dios
chaAdáratini,marmi-
aa Adáíutio¿la,huar
pafaEuafütinicámana.
niiiitabuan Eua lucio-
Acanacata^piDios cu
aa rurarca ChayGuna-
namanaafí4. ca^rinaca
pacmi tKiuráycuna allm
hupankanahachipata
cada vcanpac, animan
Chay- g,animapaca9la chura
p;ic haá corean.
na. Vcatfca
quiquipa
niaiua paycunadajmi-
rarnuquencunacVauLia Diosapi acá pañi naray
ru
rihaq,bupanacata mi-
mülapayniaymana
riri taq
yocanacapa,al-
rafcánipaapumpac, ca
chínacpafataqcunamá
machicuqiiei^p^c^í^'^
naluratápanaapupat.á
lartnan.Ychacaí^upay^
c^,camachÍTÍpatac^ufcu
pallaUaycufcanmihu-
iíia,caQ-iachina.Hiipana
challicurcacu.Ghayhu
caica cupáyunaUüllata
chaamantain, Dioípa
colcanca pampi huchachafbifsi-
ymaymana cunamana aig
v- ra vea
chíncachircancu :
canquidnacachacaya-
eurnpa:
pifcaaa:
^
han-
vcun
DEL SYMBOL o; H-
.:•:"
A.
huchallícufci chicriicapa^
ctiriatpas
chicraycunnamátahuá- accotátapa , cupayuna'
mijDioípa chicnipan^ pacQtTiayannpara cucíi
ymaymana ñacaricuy- tana, cuna caquifsiña-
eunap aparifcan can- nacanypi pucacatan vi-
-
chic ,*^G upaypa piñas ña va nuic uñáis aca-
"
'nln viiíay naca- quirsqui camï
'
rícuypacanu ni canea-' ^
^
caciiic* tana.
chic.' linitana.-
ff Yniii Iiiná fefií ChriftQ p, Camiíapi Diófana yoc
DioínjincbiC;, pa Icíw Chiiftp
hanac harac
DEL SYMBOLO 3«.
cIBíadeDíosí
R.EíTo nos cnfeña la: tercera palabra- del Crcáoydizie
cíOjGltie Pue concebido cíe Spipíeii fan^o^jr nafcradelai vfrgcn fanf
Sa María.
F* Ql^ quiere dezir , fereoccbidá de Spiritií íancSo?
Rr Qi^e el Elijo de Dios (no por obra rfc varan íl ncy
por virtud dct Sprritu Ían0:o}tomo carne Eunvanaf^
enel víentEcdefa virgen fatós&Marra,,
can? ^
B 4*^ pula
CATECISMO MAYOíT,
y
qiiC<íar.c!ofcDíos,comoIo era, y es, fue hombre
vcrdadcro,comonoíotros, enteramente j excepto
el peccado, que nunca le tuuo,ni pudo tcncllc?,
o c a nchi c r u n a c u n ah
ft fsahaqnaca háma che-
nacliccan runí carean, ca haq cacana.Maafca
Ychaca hiacuallanmi hychpaopi bani caca
mana punjcarcaochu, % ha K r a qii p E«c li a *
i ; i i i
yac hac h h u a nc h
i i c . Pon- P'átpimÚMina,crÚ7ana cha?co'«*
p m; h u añarcá, p áp as e a
i n aq u ip muí u na ,h fma' I í
MdÉ^íiCJ&
k V
DEL SYMBOLO. JÍ.
CU -A
fa vcunma cutichircä:
hiaa Vcfa
.^^ CATECISMO MAYOR
y afsi fe leuanto muy glorioío-y pata nuca mas mo-
rir,nipacieícer , ciando principio de vida eterna a
los redimidos con fu fangre.
P. Que hizo dcípucs de rcíuícicadol
R.Por cjuaréta dias diofc aconofGcrafusdifcipulos^
mandádoles que fueífen a predicar fu palabra a co-
do el mundo,
para
A.
bina cinicKifpam colla Vcfaraquipícollinaqa
nacuísicuyniocfia cau- miri bacatatcana, veat
^arimpurcan,viñaypac pacha viñayacáma ha-
mana ñacaricupuncam ni hihuacaiiapacaquf,
pac, mana ña huañupu- haniraqui taquiísiña-
cámpac.Cayhinam ya- pacaqui. Vcfahimpi hu
huarinhuan quifpíchif paca vilapán^pi quif-
cancu ñaman viñay caü piatanacpáro vinaya
^aypa callarijninta cor hacañana callaranapa
can. churana.
P.^á cau^arrmpufpari y- PJefuxpoftí nia hacacata
manarcanmi? fsina camichánapi?
paáa\íoc,lloqüeyocca-
cancanapataquií
canfipac^
R.Ricuy.Diofca Spiritu-
R.Vñama.DlOSCA
hanclnuilaSpirituqui-
Uaní, manam vcuyoc
chu., PE-
DIOS
f Dios
•*;
'
.ii'
CATECISMO MAYOR,
pero entendemos por la dieílra de Dios padre, los
mayores bienes,)' honra, q Dios tiene , lo qual po-
fice nuiftro íeñor Icfu Chnílo fobre todos lo^ An-
gtles,y fobre toda criatura. Y afsi acabo la obra de
nueftra redenrTpcion,dc la qual nos ha de pedir cue
ta,fi no nos aproucchamos dcUa por nf a culpa.
A. Qiian-
P. Cayraribaycapmíutí- p'.CaaquípacSapi í É S ^f
llarijpacbaiïianca ,
pu- q; hagri haqnáca^jhiüiíi
cbocaatancama catSira nácaía taripirihuteatiiV
taripancaiña ra ripafpi w
Nía ri p afs ¡o fe a bupO;
alli^ cbtiftianocunaár^a^ xpop i aí^c 6 tí ftia-
fcfii
A,
ma chachaísiri xpianoná-
ca p u c ac ñ c cj Uíc a
ri
cana huehanaepáícai
y ni n c a nc hi c íi mr p r y f
-
cntendeys?
R.Por effa palabra confciTamos , que no ay pccca-
dos níngunoSjtancoSjnicangraues , que noíe per-
donen en la Yelcíia •
A por
Cay Sacraincntopim Acá Sacramétonahua
ari chnílianocuna apu xpianonaca i^cpakfd
chicIES VChriftoóta xpo cacupifq,. Hupana
chaiquinchic p^Vp-^
,
chamapa laycócpi Y- 1.
Q^ A. vJsai
R.YcaucarímpuytacaJIa R. Ampi, taquepiinihua
papas cau^anmpucan: fcacacacapifcani : maaf-
ychaca yfcay hamupí. ca paya hamunahua.
Mana alli runacuna v- Yancanaeáca hanchi-
cucunaLua, animácu- nacpampi anímanac-
nahtiajinana tucuc,ma pampifa^hani tucufsi-
nahuañuc ninnpi cu- líninána , <^3p.iyumpi
payhua huaqjla viñay- chica, vinaya taquifsi-
pac ñacaricíicápac cau ñápatáquí hacaiacapíf
<garimpúca.Allí xpiano cáni. Aíqui xpanona-
euná cana, liúpaclla v- cafca líiimpaca cufsíni
cuyoc] cau^irimpuca, hanchinacpampiiiua ,
Angelcünahuá buaqui Angclnacámpi cliica vi
lia, vinavpac ciiísícun naya cufsirsiñapataqui
cápacjcamacucápac hacatacapjícání.
P. Allí chriílianocunap P.Afqui chriftianonáca-
animancunan ymacau na animanacpaca cuna
caysácaücáca? hacapi hacáni?
^ Quiqum vcimcuna^ R. Hácliinacpampi chica
qiiiLua,
Dios viña
bEL SVMBOLO. 4?*
paccispaccaocaytacaa nakacanúVcaiiaracpa
cancí, yrrsaymanacu- chafa hanitucufsiri, co
Bacla hatailiípa víñay llana aíq cunamanani,
pac cafsicunca, caiiquimananilsimpi ,
cáíXiacaca.A-
*
Dioíampí viñaya viña
men. %acámi cufsiísiní-Ame,
DE
N
CATECISMO Mx^YCR
f^J
DE LOS
SACRAMENTOS
PARTE TERCERA.
Qiiicrï
Q^ A
p,Sacramcnroca ymam> P.Sacramentoñí cunapi?
R. Huc vnácham^huc ha- R» Maya vnancha^maya
hua ruraymi, caybuan cana luranahua. Acam
inixpianocuna Diofta pihua chriftianonáca
muchácfíic^pay payana Dios apu (la hampacita
paynínhuatacmi gra- na.Atápiraquipi Diófa
cianea chafgnchic,jerii nagraciapa catupifca-
Chriíloapúcl-jicpa mu tanalcíuxpo Dios apú
chuícampa callpanray ílana mutucapana cha
cumanta, mapa í ave uta,
Pim Qinñi
DÉLOS SACRAMENTOS. 4<?»
chicpac,nlljnjncíiicpac g.rpidaíratág.,ar(|.fsata^
huan camachíican. ía camachirapiftaña.
P. Cay Sacramécocunari P. Sacramcnconacáñi cay
haycam? capí?
R.CáchislIam caymiBap R. PacalIcoquipi,acahua
tifmoConfirmación,
, BaptJÍmo , Confirma -
Communion, Pcnitea ció, Comunión , Pcni-
cia, Extrema Vntlion, . Extrema Vndio
técia,
Orden, Matrimonio. Orden^Macrimonio:
P.Baptiímoca ,ymam? P. Baptifmofti cünapi?
R^.Cay Sacramenco, R.Baptifmoca mayaSacra
Bap sncQ
CATECISMO MAYOR.
cnquefclaua el cuerpo con agua natural, diziedo,
clminiítro.Yo te bapcizo,eíiel nombre del Padre,
y del Hijo,y del Spiritu fando.
P. Paraquc íe ordeno el Bapciímoí
R. Para q el hombre [c haga chrirtiano^y hrjo de Dios
alcan'^ando entero perdón ¿c todas íus calpas.
P.y todos los que loa baptizados, alcalá todo eílo^
Los
Q_ A
Bapufmopinii baptiza mencop i.AcaSacránaé
qucnchie vcunchicia tónica bapcizirÍDí ha-
}' a e Li h u a n may I la h a a n- que n a han c hi p a v m ani
ñocarn baptizay^
chic:: pi hari nahua bapci-
:
gr a c MU a .cliaígn ,D oí
i i caturiquipi Díofana
pa chuí ínipas lucu. Ï a gt a ci a p a h a q u i c it j h m i
b a p t za q u c m a n a c ap
i
- ftifa quifpiríquui Maa.
tin.A,pillapas baptiza, fc a bap ti z i ri p a h a p a 11 i;
A..
R Y fc a y
. ha m p a c m r 11 R.Payahaaiutaq:uipi..N¿fy
.
xpoDiosninchií^aalli
chafquiíTuní afqui chuyma catu-
.R.Huañuyhucha£laani- tana?
mancbicmantaviíchuf R. Taque hihuahucbana
pam iehaíqüiísun,fan- caüa Dioínalátipa p^a-
¿laYglcfia mamanchic drero nayrarha confe-
pa camachiGUÍcan íi- íTaísimpi afqui chuy-
ciañinchic. linu
f. Chriftiano cae runarr, P-Chriñianocaquiffiifópf
pimamihuchacanaóla huchanacpa confeíia-
eonfeíTacunca? fsini?
cado mortal,
-.J pee
A.
manmi confcíTacunca. vnanchat^ropi confc-
V . C 6 fe (Íá cu c r m a n a ch u
í íTafsini.
huc huchallantapas pa P. Cpnfcírafsiri fiaqueíli
canea? haiiiti maya faúchapa
R. Mana. Pana huc banca faymantáni?
y man a pacafcapas , y j^ Hanipúnihua. Hani g
mana fiatunnimpas ca ftina yatitapa hucha,
ca,Dipfpa rátin Saeer ancha yaca huchaypa
doccmaca futillam Ha fa 5 taqpúnipi Saccrdo
para confeílacunca. te padreio ccnfcíla -
Confeflacjuen padre - fsini.Coíifcfsiri padref
ca confcísiompi hucha ca hihuayatafa hanipu
vyariícanta liuañuchif nihua confeísióna hu-
capas mana punjm vi cha yíapatpa quiftiro -
llacunmancha, confc- la aiamañapa yatifsiti.
DELOS SACRAMENTOS. U.
confci
boKier a tagtacia de Dias,Gon propofuo de
fiarle, qaandolo manda laiantla
madre Yglcíia:
(aberreada ario vna vez por lo mcnos,y
qiüdo
es a
hade comulgar, y cquaíquicr peligfo de mucrre.
Qüc
mulgácanchicpacpas. chillo.
Lxtre G4. Ext
.CATECISMO MAYOR. 1
na pafcanacuncapacfiu fs fs i na h h ü a c orp a c a í 1
jn p as
i , ra a n a h u ae b o ve a t fe a hupanacaDio
tuchayoc cau^ancam- fana gvacrapampi hani
pac. huachuca liuchani Ba-
p Mana baptfz afea ran^t ca ñapa taq ai.
camanachuchayhina- P. Sutiuífa haqnenacafli
Jlacac cafaracuncu?: haniti vcabamaraqui
---, cafarafsipifqui?
"'
j; Mana €hcc
DE L óS 5ACR A M E N T o S. H»
R. Verdad cs,qucay eoncierto matrimoüial entre iif-»
,íicles,más no es Sacramento como entre chriilia-
nos- que por virtud del, lefu Chrifto les da gracia
ftado.
f ara vitiii bíea,y fal uai fe en fu c
P. Y puede cafaxícqu^iquicr hombre ,cod qualquiei*
fila' V.
c ä c ha y c o (^ a y a c u y ,
'
paxpanonäcan cafara
h u á r m i a cu y ma ni c hri isíííapahama Sactame
ftianocLinap eafaractiV toci. Xpiano cafaráfsi-
O.. A.
cafa
"y cfte amancebado, y no cafado.
P. Efíos fíete Sacramccos que aueys dicho, fon todos
de nccefsidadí
R.Los do5 Matrimonio^y Orden , fon de
dellos,q fon
pura volutaddos demás cnfus tiepos,fon dcnece-
fsidadjcfpecialmentc el fan6i:o Baptifmo para alca
^arpcrdon del pcccado original^
V de
A.
cafarafcach jcani nifpa cafa r atat pi fa fs ínr a q u i
y Oide%vfísvezfolamente^, J"
p i m p a p a c h a íc a c zís ti ,
cacuipi cacúiana..
tallam chafquLÍsu^CGfi
firmaciontapaSjPrdení firmacio,.Ordenfutini
en peligro de muerte.
P.yelMatrimonio no fe puede dcxar por otro eílado?
O A. Bkñ
liatunhuafiuy hucha- Jcha yaca hihua hucha
üambüchaüicunma. pihuchachaísifpana.
P. Huaquinin Sacramea P.Yacapa puísífti cayca
tocunadaca hayca mi cutí catuñapi?
tam chafquifsun? R, Penitencia Sacramen-
R. Sacraméto Penircncia tocajfacerdotero hú-
daca /hayca mitápas cbaíla cófeisafsiísina
marido.
A. LOS
^c A T. E c I s u qm
MAYOR DE L OS
MANDAMIENTO Sí
PARTE QVARTA.
A,
-
•"'^Umim-'
CATECISMO MAYOR.
P Q¿:ilcsfon^
R. Honrara Dios fobrc todas las cofas. No jurar fa
fallólo nombre en vaiio.Saüdiíicar hs fieílas.Hon
rar padre, y madre. No matar. No adulterar. No
bu ïtar. No Icuátar falfo teftimoniOi No cobdkiar
la muscr ao;ena,No cobdiciar los bienes ágenos.
^
Quien
O A.
P.Maycanmil P, Caugpíycanacafti?
R.Caymf.ApuchicDioíl^ R.Dios apulTaqui taque
cucuy yma haycada \cuna cauquifa llaliifsi
SI
Ypad '
. ^,.- . ^^. Che
DÉLOS MANDAMIENTOS. 59.
CU A.
yks
q^ A.
Bl
DELoS MANüAM I E NTo S. 60.
CU A.
pampachan, íatapapampachií
Mana Háni
CATECISMO MAYOR.
R. No folamente aquel que mata a fu próximo , mas
también el que le hicrc,o le maltrata por obra , a ,
, mapávñiri , chicnirífa
V. Ruqari altichu quiqui ,
acá aro pápácharagpi.
llantatac quirichacun P^. AfquitiquiíH caug^ha
,
mari ,
que<jachacu|i ^ que quicpaqai yanca-
man? ^ chafsifpana?
.^ .
cbacúchü,manataca:ii ghafsiñapa^chocrifsina
pirunapas íoncollan- pa, hihuáro, cunachi*
manta, yma cbiquimá quirófa,yancachañaró
raycucuncan yachacu fa chuymapacama ba»«
chu^ ,
lantáñapayatifski.
Hiña Vc/¡
DÉLOS MANDAMIENTOS. 6Z.
borracbandoíc,pcccan gíauementc>
R. Si-peccan,porque de hombres fe hazen beñias,y
fe ponen a peligro de hazergrandcs nialesv
m"a n e h ay a n c a lancapiíqui.
m p ac
raycucüncac.
'.PiniDiGfpa^ocraneqn P. Qojftipi DIO S ANA
camachicufca fiminta, cocea camaehica aro -
Ama huachucchucan pa,Hanihüachucaha-
qui,ñifcára papachan? tátí,fácapapampachí?;
f Pim D iofpa
. c anciifnc P. Qdñipi D OSANA
I
»inta, (captintac )
tapa , ilullatanacpáfa
(cuíiiauifsinca)
I
£lamunapayáquÍGhu, chiflo*.
éifpam camachihuaa-
chic. P. Cuna laycuraqtiiha
P. Yma raycum,cay y fcay Ha, acá paya china ca«
quepa camachicufcan machita aronqui,hani
íimillampí,ama huc - maynina marmipafay
pa huarmúayamahuc cu na pifa munapaya-
pa y marapas munapa*- hatati, fafsin camachi'-
yanquichu,óifpa cama^ fto>
cbihuancbicr
Marml
DÉLOS MANDAMIENTOS. Cu
R. Porque fon dos cofas^el delcyte, y cl interés, q mas
cieji^an nuepcro dcíseo; y por quefepamos ,que la
Q^ A. Diuer
R.Huarmi munay ,
yma R. Marmimunafía,cana
haycnmunay,cay yícay cauquifa raunañ3,aca
nillá hucha chccampi payahúchaquihuaché
fonconchidta pantaca canachuymaíTa panca
chic cafcanmantam, yrijchacayriraqui. Vcá
íutilla Dioíninchic a» laycupi acapaya árota
ma munapayanquichu vcahama Ce^machifto.
ñiípa camachihiiáchic, Vcatfca ácafa yatíña-
Cayta yachancanchic fsataqpi.Diofana aro
pac huan.Diofninchic nacpácahánihua cana
pa fimintaca ^manara lurañampiquiti j ma-
hahua rurayllahuáchu afea chuymaílampiía
huacaychaísun,rünco- huacaycharaquitana -
huampas huacaycba'. hua.
uncacmi.
fli
í*"'
¥cí¡chicpaccacrímay" Pr Hanchifsacáqui can
can mi?: quiriíca^caaqüipi?
R« Caycachirmr. Yaríca' R. AcraipacaLIcopi.Autiri
£Üí^mFcirehing...Chag:- ro^ manca' churabára.
íla vpi^cEincjui*^ Lía- Hü añ ir i v m ay a £ a ca .
mayeantui^ P. Animafsatáquicanquí
R.CancbillacRíijCaymt rife a caüquipi?
Mana yachaäa yacha- li. Pacailcoraquipi. Hant
chinq^. Huchallicufta yariri yatichahaca.Hii
muchuchinquí.Cunay chachaíViri mutuyaha
pac caílacunanq. Lia* ra.Yuicañayri yuicaha
q_uicu¿Va, puticudá cq ta.Putiísiri , llaquifsiri
rna íbnco huauuc xpa- gato rio futí ni} vt^; vea
nocuna tíacaricuncu roíca Diosaro chiiyma
hucballicurcámáta mu xpianonacac|j>i hihuá
chucara, mana chayca ÍM'na niácapifgjhiKha-
macaypachapi tucuy- nacpata muruñapa há-
chafcaram chaypirac
, nira vcacima acapa-
tucuychacbcá. Chay- cha tucuychatapa vea
raycú s. Y^leíiamama na puchucafsiñapatag.
chic huaracunapijpur- Vea laycupina fandla
gatoriopi cae animacu Yglefiaca xpano hiuiri
iia£tayuyalpa yanapá. nacatag viñaya amaca
chaye unap ijfpincapac ísiísina, yanapaísinía
hanacpachama rincá- Dios hapatirapiri.Aca
pac, Diofta niuchapuG hiuirinacacaghápatira
ca, pifiaca ancha afqui,
yana 13, aa
CATECISMO MAÏOR.
porque fean pcrdonados,y licuados a la gloriad
P. Comocuplira el chfano todos los mádamictos de
Dio$,y déla Yglcfia,y las obras de mifcricordia?
R. Amando a Dios fobrc todas las cofas ,y a fu proxi
mo como a fi mifmo . En cftas dos palabras fe en-
cierra coda la ley de Dios, y quanco efta efcrico.
Que es
A»
Yma Taq
DÉLOS MANDAMIENTOS. 68.
Q. A. CATE
P.Yma ñincapim tucuy y P. Taq cuna cau^ muña -
mahaycaiSayalliípadi nada llallifsin Dios ^ä-
paqmunañaca cunapi?
osqapallátamunáq.m>
R.Tucuy ymahaycaray- R. Cuna cauqui taque
cupacpas amacac huc pachanquiri láycufa hi
huañuy huchaótacahu hua hucha hani hucha
challicunquichu ñin- chaísiñahua.
campimñin? p^ Haqmacipa quicpa ha
P.Yma ñincanpim runa- ma cuyañafti cunapi?
macijqta gquijqui(í^a -^^ Acahua. Cunaca haq
hinacuyanquiñui. quiquipatáqui hani a-
R.^^incapí iíintruna q.q.m maui vcafa haniraqui
,
C A X E C I S M O^
MAYOR DE LA ORA'
PJON DEL PADRE
NVESTKOo
A. como
inanatacEiiyman^ana fianiraquipí cuna yan-
alliníiiantapas quifpin cataquirpiriquici.
mancha. P. Haqueftí camifapi Dio
P Ytna^la
. rurafpafï^ Diof fanagraciapa yanapa-
pagrací'anrajyanapay- óapfabaquicariiJ
nintahuampas vffacbi
íTi:n? p,. Diofapi vcáca chuyma
R- Chaytaca qquin Diof pacáma haquero chu
iiii (
niunafcancama ) ri. Haquéfcaanimapa
por
A.
P. Chriílíanoca yma hi- P. Chriílíanoca camifapí
nam oraciontaruráca? DIOSA hampati-
R. Animanhuan,callun- fsin, oraciona luránií
huampasvüpuycuc v- R. Chuymapampí lacra ,
01
DEL PADRE NVESTRO, 70.
A.
ca/cmnáhamucíhú^n.Üp a ñl n íaísinir
P, Quim(¿anec^uenca? P« Qintn^añi^
Días
D E L'P Ä D R E N V E S T K Of V» •
P. La^quarta> !
p^ Pichcañequ^nca? P.Pifcaíli?
hina,ñirpañui/ tha,háma,íaísina.; , .
Cocía Coc
CATECISMO MAYOR.
P. Lafextaí
R. Parafertibrcsdclmal de culpa futura ^diákn do >
No aosdexcs caereatcntacion.-
P. Lafcpdma,ypaftrera>
R, ParaícElibccsdc la pena,y ma!,q refukadck cuf-
pa^ dÍZ¿en.do,Ma:&libKanos de mal A men.
A- SÍCO0
F, Co£fcaíie.qucnca P. Coccafti?
pañin.
p; CanctnsñcquicDcal P. PacalTcoftír
Oi
DEL PADRE NVESTRO. 7«.
R. Rczaytaca,y,maycan R. Ampi,rezafsitanalvua:
oracioneílapas reza- maáfcaaca Padre nuc-
íTunmi; ychaca chay re fíronquidcuna mayfsi
zafcanchicpi maiiacuf ñaífa^ vcaoracionana
pa^Padre nueñropi cae canfa D1O S A T A
xnátá ymalla^tapas ma jnayfsitanapi , Vcata •
jíacüíIiin.Chayraycum quipiña^D 1 O S te fal-
ari DIOS tcíalueaa, ue MARÍA, faluetc
Saliiexe Dioítapas , fan DIOS Rcyna,fan¿ta
üa Yolcfia mamáchic- Yglcfiana yacápa yatia
pa yma hayca yacha- tapa oracionanacafa
chiícá oraicioneílahuá rczaílana.
pas rezan chic. P.Cunapacha Diosapufsa
P» Haycapmi Dios yayan To,sjMariarOjfan¿lona
chiO:.Sí, virgen s,Maria carola re^afüicana?
mai^ianchída,Sani5to- R. Cayca cútica vcaháma
ñapas rczacufpa mu- hápaciña0a rezaísiña-
chaíTunchic? flayatiUinijVca cútifa
R. Viñayilapas rezacufpa aíquipi hihuaflanaca*
caasallim canea: láqui cácaüi:
Mai$
CATECISMO MAYOR.
¡yparticularmétecoiiienetcner algún tiempo feña
Jado dcoidÍBárip>p.araha2er oró.Y dcmasdeefto
e las ncctísidádes alma^y cuerpo, que nos ocihr
cíe
,ren,conuiene.crar de lodo.cora^on.
P. En donde hade hazer oración el chriftiano?
R. En ccdolugíireftaDios pieíente,y puede orar el
chriftiano^masíeñaladamcntelo debe hazer en
r la Yglcfia,
que es
ychaca '
rczacuncan« Maafca vrunbamata-
chicpac yina pachalla quicunapachafa Día-
pas vnanGhalcanchic- la hampatíñaflatáqul
mi canea. Chaymanta li u n a nc ¡j a fs i t a na h u a »
-vcunciiicpa, animan -
Ve ática animaíTana La
chicpa chiquincunapi chííTana cuna mutú-
huampas Diofninchj- ñapa , cbiquipa , ta-
. <í\a mucha0untacmi. qiúfsinapáfa puripana^
Dios hampaciáaüara;-
P, Chriftianori raay may quipi
pitae DI OST A mu P. Cbiiffianoca cauquifía
chacuncal Dios hampacinil
R.Dios raaypípas tiacca R' Cauqui pachanía Dio
maypipas chiiftianop faca chrirtianona ham
inu^hancanmiv ychaea patinapatáqui vtqui-
YglcOa Diofpa hua-" buairnaaíca ealíanacpi
ctami ./. Yglefia Dioíana vcpa
.
.. ;
•
Dios Dios
%.
0£L PADRE NVESTRO. l^
pa n C ay c ay t a r cu fp a
.
i
A.
HA
83.
DE LA CiVíCHVA.
"J'^S ííos extremos leba procurado Iiüyf ín b.traáat*
"^ ciori de efta üoürina chrilliana,y Catecifnio^enla kn
) I
hablar; que ay en algunas protiiñcia^ r y \a df maílada
z<=!^a Icunoíidad .coiiqtíe algunos dcí Cusco ,f ía comarca
^^^^^1 vían de vocablos, y modos dtí dezii* tan exqyrTitosÑ y
^
%^^^^ a\,(c\\xá^,c^v\t de lo&limites del lenguaje, qlie pr o
'i<^X^'^
jiaana.Türípor tora hermano. vHcii por vrcu masho. Pis por pas^O ¿ie:c •^
AQCt^T VN C ÏAG
0$, PR O N r ON, y
ORTHOGRAPHIA.
Acerca delaccento fe tenga por regla general qne mas lo fe- ordinario
raras T^ezes cb la vltima o antepeniiltiaia.
lia de poner en Iapentiltima,y
sla pronunciación fe aduierta primeramente,
que eílas^ vocales
Callanto
Indios íaspronuncian indiffercncc -
e i,vefi:as,o*,u,finiboiizá,y afsilos
meace,etíaiii dentro del Cuzco tomando U vna por iaoti-a,Híiao q bu au-
b^comO;ay,^o,iu.e^.ia,iu,im,uan,uay,uy,nu.exemploráycü,auca.cocao
rnraíMioy,piobiií/v^maní,hiUícdia.:-aauqui,buayna,hu'/]iua/aiicuaÍ3UiJ.eu,
„or^b^"^osque!eáyá¿«1á<^ichvia.Uetoaoseao3^diphthongosfevíaen
¿ítátrae!ace!üri,yfebande pronunúat cofiiO rna lii^ba.
dek
DÉLA LENGVA OyiCHVA. 7?.
c;i.que,4ui,co,cu,cha,che,chi,cho,chn,ra,te,ti,to,tu,pronunciádolaslos
IntlJos m^safperament^o mas blandamente
conforme a lo que quieren
íigniíicar,afl*i bufcar nueces cara6>cres para
también fuera dificultofo el
vocabloCoyaque figniSca í^ey^
differenciarefl'osíignificados.Como efte
na.mioajy cierto genero de heno, amanera de eíparto.Caca fignifica tio-
peña,cicrto genero de varo,yciertotiibntoátiguo.Cbacangnificapüéte,
cadera pechuguera. Algunos quiíjeron ie vfaíedeertadiflFierencia.ca, eca,
Ka,cfa,ta,tta,tha,cha,chha,9a,2ha.y otras aellemodoímasnoconcuer,
danco/iíasfií;nificacionc:snieoniiienenloiinterpreteíí,enrre(i.Yaísipar(í
cío mejor anueftro modo.-porqiieno fe puede dar
efcriuir citas filiabas
re«la oenerai que eomprebenda tanta diucrlidad para que conforme a
los caraaercsfe pronuncie.Solo fe aduiertaq a el\osdiphthongos,ua,^
«y,iiau,uay,fe les pone b.folo para acompañarla u.For que fiíe efcriuief
se va, ve!, iia,pronnnciaranio o como confonante o como doí vocales
di'junclas come enromance por lamifína razón fe eícriue liucuo y huér-
fano y otros afsj/ia que la b , hiera nihagaafpiracioft fuerte.
P0RLA5ENAL
Vnanchárayc«,per fignú)rnancha esfenal.y vnandiay^o vnanQjjsna ies
fignacióofeñalamíento PorloquaJ feponelo píimrroy no lo fecundo.
Rayen fígnificnlo mifmo qiTe,per,en lacin.
Aucaycucunaraanca quiípichihuaycu , líbranos fenor(S:c)Adüiertafe q
en íodaeftadcftrinafe vfadeíntiufion oexelufion en las primerasperfo
nai plurales af$i de pronóbreseomo de verbos. Inclufion esquandoJnclw
ymos enlamateriaalaperfonajOperfonaSjCon quien liablamoí,coir,oíí
jiabíandocon gentiles dixeíTemos , nofotros los hombres fomos criados
para el cielo,diremo5,ñocanehie nmacuna hanaepachapac cámafcara el
chic.Exchifion es qnando excluymosde lamaterta A ía pcrrena opcrfonas
con quien hablamos, como fihabldftdo conlos gentiles dixellemos rofo-
tf oslos chriítianos adoramos a vn Díos,diremos,ñocayeH
chriílianotona
huc ^apay Dioáíbaam muchavGii.yayap.Ghuríp ^piritu^anäop fuiimpi.
Enel nombre del Fadre.&c.No íeponeíaconjunótton copulatiua iepas
huao,por que fonarta afpero tras de la^ del genitiao,y es pJirales de
e de
cfta lengua-no poner coniuatiioa depas a iemejantes gpnitmos q^iiandd
yiensn muibos.
PATERNÓSTER,
CA P A C eayníjqm,tu Reyno y reñorio)Cap3c fígníícaRey'o cofa di
mageftid Rcal^apuesmascommi nóbre.HanacpachacHnapicacqae eílas
K j. ejEi l©e
AN NOTACIONES
en ÍD«cieíos)cac es participio cleprt fentcy relütltHfe enelcl i-elrtíuc qv.i,
y no fe dize caqui por ^ le falca elrelatiuo.y aduiertaíe q er.elrciVltier ue
,
con efta partícula man.Yafsipafa de^ír pañis conuertitnr íii corpus ^pi,
íe dize^tantam íerurpa «"cunroan tucun, y no^tantarn lefur^a vcuu tucur
eorao tampoco fe puede dezir, panisfít corpas Chrilli. Tan\bien tucunl
íigniíica epilogar fe^como fe xfd en los mandamientosde Dios fcl.<^. Ay-^
chapraní^arimpuyninta la reiurreciiondelacarnejPufore a^'cha que fig- ,
fií
DE LA LEKGVA Q3'ICHVA. •?^«
ñahr a alguno para oíTicio o dignidad Jnde cimac criador que es eqniu a
iérederuraccamaica criado. Itéeamac feñaladorde ofticiocamaica
elfeñaUaoocooftituidoycíímayocelquetiene ofi'icio. ítem probarle
algo como venido ramacüni,ovenir al juílo como
veríidocamainiarmi.
„...._ lycainacunapliaayp*
repitirlo mas.
íecoma en eíUtradacciony aduiertefeao^ui parano
CATECr^MO MA VGR.
'
y ñiacachiepac huíTuncuynin.rumma de nncflra fé).i.tatanaciiynín,zS.
|s:aCviymana,trabajolauictí'.y aa-
Campac.par3 morir otra v> z, 10.
Hu3g.U.ui.cáral!á,iuiiramére* «<5. cayniana caucancanta^'.anchana-
Huatecaymá.i lluUacoyniá, hu Cartcurpa cau^ancancajVida ouiytra
Ríanjen la tentai.ioa.1.
P.
Huñu cuviiin,cógregaeioii,i. ttm- Fadlav.videin M,
l^a fia sJla cay .tener modefacion,tc
tanacuynm.^lii.
L. plaisca, tVr rtiedido.io*
feidí?en: mana alü maMíí'. 40. tíüo por guerra o rehenes. el Fthio-
Lhuí^p iclla .an> ha Ihpicj^umac, pe no fe dize pinas fino rátifca co-
liermó^a refpládeeieiitc^ otrobdí prado
2él}ullpac.44. I uchaunineuna.i. viñaypunchau
M. cada día. í.
Ma, verbo dete^tuo, fí^üifica Puiit,ciuidem,cheeam, vefe,aísi
Veamos;no tjeae otra rcniunació. es. I'/ ,-
do.i4.28.5i.;y.44. fluilpichimurvÄn.fi.
Marcaycu, n ue tira aboga da j vi*
lUpucniji.0 j flvucliapucnij tr. ?. Quecachahoachumi^as, dáñeme
'N'ana paílav.i.aianapip paíÍA» © injuríeme ti>de tjuecachacjyqéta
Han ,6n ygasli 19. al que tedaíla,i»aaa albchaque^^*
eefsiblc- 1^.
Qu.iui6Ufeanca.i.D3oíman ^iica
mana Kf. tuc»)if
VOCABLOS DIFFICVLTOSO!?.
tttcurcaeii.rebeliirofecótra Dios.32 cama fe^ori íu roantJamifnto
pafa-
^' bra^y fegun voluntad fol. 22.
fu
Soncccama de codo coraron at«
Raycu rauU , occifion', indc el tffíita«i«nte,i8.
rerbo raycini pop occaGonarito - v.
mafe in malaro partem.5;. enrayen VíTaíIrjjmi ,i. €ÍuCqm)ml alcázar
ayuntado a yniaesloquequate f y índe vilachinta.iilcaiKjara.i4.if.
puerto c5 otra parte o otf o nói>r J*. Vj^uchhuá.i.chincachhi^an.pefece
propter,ob,per,por,pofatjinr. ríamo».fol.zj.Vcu cuerpo hnirano.
Riifaquétuaa;,eJf*fiadof.)adt)ier. ^>, Viilt.a,y hijaca jdem ydolo,
H*
tafe que ensl Credo fe pufo ry rague y,
liazcdor^ynocarnaijue.Lo vnopor Vahuarijipihiían.i.yaluianjijqiii-
i^Ue es cquiualence a camaque o huancou tu fan^^re.z?.
earaac por criador,como Jo deciara ^ irtayujana , havc3\|n.ina tiicuy
la Vgjefíj quando dize.Credo invíiú yii) hay. a cat todas iac cofsi.iH,
UeumPatTem oranipot^?até fac^o. Elta particiila jmana aíjrepuffta
po excüfar M noíHibre ,0 otra prteesadiurl^u
réfi^^íi5í terrie.trfOotro
amphjboja^^ia porque camaquen neganti?^ poljpueíb al nc/i^brtad-
tábiín íignjfica el aima.y podría en ieéliu.o haze.adiierbioqualit.conio
tender el indio que Dios es alma cnn'imana ió < ctt jvtr» Hat'injDa-
,
«Jel mundo,Io quaj era íacon«jniét£ na Iibt nter purliR^ina ílero de
, pe-
grande. En los Artícijíos fe pufo ca- far, Vñmi.cre^r, rstncir;,ccnceder,
mac; y bié, porq piiefto e parncipio viene de,y,que %nifica íl.v de rjni
Ro tiene eíla «ijuJuofiacion foJ.zf. queíj¿;niricadezir,veslomifmoque
S. en otras partes 01^ n;,ariñiijiipehecan
jíiní.luilullííii ninj. í.
leCras(|ue fakaaen
lengua fon,B.D.F.G.X,R duplex-proiiureiaulas
ella
ei»gei:ocea4Q&rocablasca¿elIaiio$ q^há admitido cmnoüios, té^graca.
ia
DE LA LENGVA AYMARA
Amiv^ fiierpo a.uerto. mparama Auca enemigo,abas vñiri y ñíf i tíñín
«o. A rr pi,a!iás,háilla fi^afíirwiaJicís. checniritincunmaci contrario
Amu mudo, calíadOjináe fol. 19. Auqui padre.Autiri hanvbriehco.
amucliuymÄg mutiirnhaea yfiäfn Autiro,teng<5 bambr ?.
TAS con cora^^ort caliadolpnícle Aycha «i^uálqui era carne* Aychatht
fe d e z i r a mu t] uí c hii yin a .
dar por dorias-.
Afnuu/ïtba vid«haniiä>1fc. C.
ilncha,adncrbio,iiiacho mtiv. Cacbafcha vcaca 'fpues veamos.
Anhatatha, defcuferir , manifeflar, Caci vano-Cacira envino. Cadth»
alias acamatha vapaacha , vña* abftencrl'e. CalUtAthA comencar
?hat3j cananchathd comiéigo callara ña. Callarapacha
Antutatiía foJtar. otros efcrtuen hí priiicipio del mundo. Cala piedra
tutatha.. /.paxhita montones Cacfi verguen:^a.
de picdras,<]ue ha z^n íes Indi os, Cacíjficha anervefgaé<|a. Caclicha-
cn1ianÄdd«yO en cruz ijada s^o jcum tha auergó^ar. Cama mérito , de
fcferaSjO mocHaderos. mérito dignidad, GÍfi^io, penca-
üpatJia IJruarcofa 'f racional. A pafi do, digno, merecedor , idojjeo, ca
t ha licuar par4ÍJ. pa?,iirt camapa eácañahataquí, por
Aparatlia.l. apanícatha , quitar:. «jue leamos dignos, foi, ^ b. iteai
i\ p fu cha í> c if ^fn efí». hailra , fegun conforme , vt Dio
,
•*?**
VOCÄBVtARiO BREVE-
aífícomotle,1a manera q.CAnvifata Checa vercíad.
L.camillafque digoícomoeítoy íia Cbeca pwiivere quide.ChecaíCijfí»
terrogatiuo. -q £hir!ji.ao. (aur,
Cana iuz,coíaclara,refplaBdecÍ€te. Chetca íiniedrá.Checca plun^a de
Canfl íuraña ceriiiíoiiíavK obra ex - ehita.l. GhHaqui^jGtanicte ala par
tetior. Chieanjel q tiene yguai. Chicniíha
Cana eíaramente; publicamente, aborrecer. Poí.
defuera. Chinapoílrerf) títinie.chig peligro
Canacharba r can3cha> haj íílúbrar Gliiqiiiíithá jenvbidiar. Ghiquitiña,
aclarar,mani£eftar,prófefra rucóle emb(día,alia!j,mayniña(;ua&pacar
íTar la fé,es lo meímo cana arofita: hitiñíi. Cho,cFÍcha,htFir.
€ancatha I. cancrba , fer CÄocañÄ^ Chtinchiijcabe^a metaphor.por ca*
eíTenria,fub^íaoGia be<j-a deE'ep.ode o» Fd coïa co-
Cañú,{"üzío,maachado. hem Jafcí - mo, hüehaníÍGana chúchupa.pb.
uo obiireno. Chigfiä,picjuiña,(.abe(jai
€apaca l< e ViraparacS caña- R ejrrvoi Ghura-ha darChuraiithajdarFea fí"
Capa^l, (-apafiid,! ma^niJHa,\ rico níifmo, oífrerccr.
Ci^acha,i.Í4jíic l'thajfifaccarfiahar-
Gapa cada. Cap* ^aj^at, ca4«i c&f^^
, tarfe, TenrpgB!a¡eicacafíña,gi \a^
porfí,<japa^ f(»lo. (rar. Cocc.,\ iatlco. C ochonjací amigo»
Gapirita euoíarfe.Canutl'ia deíVer>- €ochoíie¡íia alegiarfe.cancar.
Garcuña pachajttempo de deftitrro eochoy^rha .L. cociiofiyatha ale-
Garó, fobre. Garúa carnPE O. l.caüra» grara o tro. .
¡«
DÉLA LENG VA AYMARAi
©"^{íarjrAno.Cumara haque,ho- H slfufhs falir el folha¡Htí,ponsriV
bre ^ano. Hama.aí]"i,H3patitIi¿»., adorar * he^
Cuna.!- c^naí'¿j«e?interr0gat.Cona fa r. Ha mpat catb a/alodar.
fa qui'Jlibct. Hai-íipátca maina^áue, falue.
Ctina man^,c.iHquíniana,ciin:^ cau- Haí:in,gcn€rO;,modo/pecie^con<J!-
qtiiUjCodasIascofas^alibi cunas- cJon.
palUcaní|«irpa!Ia. Hanuitritha5&liamiirpayatha;,confi
Cupayw, demonio. Capí diprcra. Cti derar, penfar.
faí contento ^'étura. Cufio! , ciil'si HamutaíTirliii.corlulerarjacordarfe
CinjIlponijdicliofOjgloriofo, Hächi cuerpo humano. Ha»in6fl€-
CuífiíIitha,gr2ure,de!pyt-aríe.cnt'Ti gan f is <& prohi bent-ís.
íl'iyatha;,(5cmelÍHSci7lTÍFa£ha, dar Haaira, anees quejafí no,erpera.Ha
contente», glorííicarj inás cuífí Irj nlríiqui ni tampoco.
gíorifícador. Baque hombre, Haque mací próxi-
Cüííi euíii;,aiegreniente,€0 deleyt& mo .H acjtiitha^ha! la r.
Cufca ygnatjjnrtOjparejo/ Haquiñha hallar para H. Haquicatá
Cüfcajchañajuííicia^alibi^pátácha' tha.l.haqnicatba al cancar.
ña , o pata na, Hapailaaurentcvazip.Bápaüarha,
Ciifc3carnaquip},p3¿lacamai]ulpij cftar aufence
nosincluíiue.; macongregación.
Hiña ,vamos,v,er(ro _,(iefe6V. del im- Hunuíiith a, coftgregarfe. es vocablo
perat.modo.videy. tomado de los- del Cuzco^alias
Hua,paTticula de ornato para el ín- tanfithiña.
dkat.modo.- (ciar. Hutar ha venir. Hutcátha venir ado
Huaca YdoIo^H_uacaychaxha guar- efluuo antes.
Huaccba polTre.Huacchacoyn;,mjfe B üKa ,
p q u e a o. L h 5 fea
í^ . : H u fea ñ a os,
ricordiofo, pequcnueles.L .hileañaca.
Huachuca aduJtero,tornicario.Hua H yliu aeh a c r ar c o n le c h e, o
ti i a li- •
la ara L ron de indicatisuo modo a QiiirpkJia falúa f fe,lí brar fe.Qu tfpi*'
de fuL'iunftiuo, quáde concluye yatbalibrar,faluar*QnilppiíSal«
laofacionío lanefmo qae m^o mi, nador»
eula Qtiichua. Qiiifpiriquirf'fquffpiriquíricja.^alBaf
Pichatha limpiar. í'iiia^enim^etenia fe yan fon delpreter.imp.derful»
quando qiiidé X-P illa. íuti ñ. K efp óde qt)ifpiriquih u a.
Pifca cinco, quinto.
I rfcdrl. pirquín Qiirfti,ai¡qui , quiti.QLien. QuilüÉs
parti#ulas que deaotan plura^ alguno qualquiet*.
lidac{
ai
DK LA LENG VA AYMAR^I, H3.
del Piru,Año de M. D. L XI 1 XX
ai
CoN F E S S í oNARTo
PARA L OS C ¥RAS
D E I N D 1 o S.
GON LA INSTRVCION COï^TllA tVS
Ritos.y Exhortación para ayudar a i)ien inorar;
y fuiu-
inade Tus i ïiuilegios y forma de Impedi-
.•
íECCESALVTJ^FER^M n o
^"OND ILyillíNíOa
Rtcard^ primero
^r^^-^^^'v ^^-
« mosiáeí iPim,
ANO DE M.D.LXXXV.
'n u 1 1
Cié 'J