Está en la página 1de 32

MUJERES EN LA HOGUERA

LA CAZA DE BRUJAS, EL CERCADO


CERCADO DE CAMPOS Y EL
SURGIMIENTO DEL CAPITALISMO EN EUROPA

Lady Stardust
Índice

Introdu!"n#####$$
E% &rado d& %os a'(os y &% au)& d&% a(!ta%!s'o, %a I)%&s!a y &%
Estado####
C"'o s& r&a%!*a+an %as a&ras d& +ru-as###$
Mu-&r&s !nd&(&nd!&nt&s, 'u-&r&s (ro+%&'.t!as######$
Contro% so!a%/ d& %a a%d&a a% Estado###
R&onstruy&ndo %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s####
Curand&ras y 'u-&r&s sa+!as#######$
Na!'!&ntos y 'atronas##############
Au)& y d&stru!"n d& %a !&n!a######
Las an!anas y %a &0t&ns!"n d& %a (ro(!&dad (r!1ada#####
Mu-&r&s or)an!*adas, r&s!st&n!a or)an!*ada#####
Con%us!"n##############################$
B!+%!o)ra2a r&o'&ndada################$$
3La su(&
su(&r!r!or
or!da
!dad
d d&%
d&% ono
ono!
!'!
'!&n
&nto
to d& %as
%as +ru-a
+ru-ass &ra
&ra r&on
&ono
o!da
!da &n %a
r&&n!a a'(%!a'&nt& &0t&nd!da d& 4u& &ran a(a&s d& 5a&r '!%a)ros$
Las +ru-as &ran &n r&a%!dad %as (&nsadoras '.s (ro2undas, %as !&nt6as
'.s a1an*adas d& a4u&%%a 7(oa$ Co'o &% ono!'!&nto s!&'(r& 5a s!do
(od&r, %a I)%&s!a t&'a 4u& 4u&dara &n 'anos d& %as 'u-&r&s y %an*a+a
ontra &%%as sus )o%(&s '.s 'orta%&s$8

Mat!%da Jos%yn Ga)&, 9:;<9

9 Ga)&, M$ J$ =9:;<> Women, Church and State: The Original Exposé of Male
Collaboration Against the emale Sex 
Durant& %os s!)%os ?@I y ?@II, a %o %ar)o d& toda Euro(a, &n ada (u&+%o y
ada a%d&a, %as 'u-&r&s 2u&ron as&s!nadas d& 2or'a 'as!1a ausadas d&
+ru-&ra$ En a%)unas *onas 5u+o &-&u!on&s todas %as s&'anas &n otras
'ur!&ron !&ntos d& &%%as d& una so%a 1&*$ Los as&s!natos ont!nuaron
durant& dos s!)%os y a2&taron a %a 1!da ot!d!ana d& todo &% 'undo$
E0t&nd!&ron &% t&rror, d&struy&ron %as r&d&s y %a r&s!st&n!a y no s&
d&tu1!&ron 5asta 4u& %a (o+%a!"n &sta+a su6!&nt&'&nt& so'&t!da y %a
I)%&s!a y %os &'&r)&nt&s Estado y Ca(!ta%!s'o 5a+an %a1ado sus )arras &n
%as 1!das y %a '&nt& d& %a (o+%a!"n$ E% (ro2undo s!)n!6ado d& %os -u!!os
(or +ru-&ra no so%o 5a s!do !)norado (or %a 5!stor!o)ra2a o6!a%, s!no
ta'+!7n (or %a 5!stor!o)ra2a 'ar0!sta y anar4u!sta$ Aun4u& s& 5an d!sut!do
so+r& %as !'(%!a!on&s d& )7n&ro d& &stos -u!!os, &sta (&rs(&t!1a nuna
5a s!do (u&sta &n (r!'&ra %n&a$ E% ont&n!do d& &st& 2an*!n& &s un (&4u&o
(aso (ara &4u!%!+rar %a +a%an*a$ In%uy& una +r&1& ont&0tua%!*a!"n
5!st"r!a y una d&sr!(!"n d& %os -u!!os, s&)u!dos d& una &0(os!!"n d&
a%)unas d& sus ausas y &2&tos$
Introducción

3E% n'&ro d& +ru-as y 5&5!&ras 5a r&!do &nor'&'&nt& (or todas


(art&s$ En %os %t!'os aos, &st& t!(o d& )&nt& s& 5a !nr&'&ntado
aso'+rosa'&nt&8, &sr!+!" &% o+!s(o J&&% &n 9;$ 3E% (as &st. %%&no d&
+ru-as$ A+undan (or todas (art&s y &n un orto (&r!odo d& t!&'(o %o
!n2&star.n todo8, a6r'a+a &% 'a)!strado su(&r!or And&rson &n 9F$ 
Es d!2!% a%u%ar on &0at!tud u.ntas 'u-&r&s 2u&ron as&s!nadas &n
Euro(a, (&ro &s 'uy (ro+a+%& 4u& 2u&ran !&ntos d& '!%&s, &n una 7(oa &n
4u& %a (o+%a!"n &ra !n2&r!or a %o 4u& &s 5oy$ < En In)%at&rra, una uarta (art&
d& %os -u!!os (&na%&s 4u& s& &%&+raron &ntr& (r!n!(!os d&% s!)%o ?@I y
6na%&s d&% ?@II 2u&ron asos d& +ru-&ra, y %a 'ayora d& %os ausados 2u&ron
&-&utados$ Ant&s d& &st& (&r!odo no &0!st!&ron n! %as ausa!on&s d&
+ru-&ra n! %a !d&a d& 4u& %as +ru-as &narna+an &% 'a%$ En In)%at&rra, %a
+ru-&ra o'&n*" a s&r ast!)ada on %a (&na d& 'u&rt& &n 9<$ Entr& &%
ao 9FF y &sa 2&5a, so%o 5ay r&)!stros d& sus s&!s &-&u!on&s d& +ru-as y
todos 2u&ron asos d& tra!!"n$ Estas ausa!on&s d&sa(ar&!&ron d& nu&1o
&n &% s!)%o ?@III y %a +ru-&ra d&-" d& s&r un d&%!to &n %a 'ayor (art& d&
Euro(a a '&d!ados d&% s!)%o ?@III$ La 2as& '.s !nt&nsa tu1o %u)ar &ntr& 9:
y 9F<, durant& &% d&%!1& d& %as r&%a!on&s 2&uda%&s, &% au)& d&%
'&rant!%!s'o a(!ta%!sta y &% !nr&'&nto d& %as '!)ra!on&s y &% tra+a-o
asa%ar!ado$ Estos -u!!os no 2u&ron r&'!n!s&n!as d& %os t!&'(os
'&d!&1a%&s, s!no (art& d& un (roy&to d& &0t&ns!"n d&% a(!ta%!s'o y %a
I%ustra!"n$
Las &-&u!on&s d& +ru-as 2u&ron usadas (or %a %as& do'!nant& d& toda
Euro(a (ara on6sar (ro(!&dad&s, d&'on!*ar a %os '&nd!)os, ontro%ar %a
r&(rodu!"n, !'(on&r &% ontro% so!a% y %os ro%&s d& )7n&ro y &0%u!r a %as
'u-&r&s d& %a at!1!dad &on"'!a, so!a% y (o%t!a$ Los -u!!os no so%o
2u&ron ut!%!*ados (ara ro'(&r %as 2or'as d& 1!da o'una%&s y ond&nar %as
 C!tas &0tradas d& T5o'as, $ =9;9> !eligion and the "ecline of Magic

< Aun4u& 5ay 'u5a d!sus!"n so+r& &% n'&ro d& 'u-&r&s as&s!nadas,
$ &s un n'&ro 'uy (ro+a+%&$ La 2a%ta d& r&)!stros y d& (roy&tos d&
!n1&st!)a!"n 5a& d!2!% t&n&r !2ras &0atas$ Para una &0(os!!"n '.s
d&ta%%ada d& &st& t&'a, 1&r K&d&r!!, S$ => Calib#n $ la bru%a  y Barsto,
A$ =9;;> Witchcra&e: A 'e( )istor$ os the European Witch )unts $ En
ua%4u!&r aso, %as !2ras son %o su6!&nt&'&nt& s!)n!6at!1as (ara
d&'ostrar &% r&!nado d& t&rror &0t&nd!do (or o'un!dad&s d& toda Euro(a
durant& s!)%os, on (ro2undos !'(atos so!a%&s y (s!o%")!os$ Para 5a&rs&
una !d&a d& %a (o+%a!"n &0!st&nt& &n torno a 9F/ A%&'an!a y Austr!a
t&nan 9< '!%%on&s, Ita%!a 99 '!%%on&s, Es(aa ; '!%%on&s y &% atua% R&!no
Un!do ; '!%%on&s$
(r.t!as trad!!ona%&s, s!no ta'+!7n o'o un ar'a 4u& (&r'!t!" aa+ar on
%a r&s!st&n!a d& %as +ru-as a %a r&strutura!"n so!a% y &on"'!a$ E%
2&n"'&no s& &0t&nd!" durant& d&'as!ado t!&'(o y &n un .r&a d&'as!ado
)rand& (ara (&nsar 4u& &st& 2&n"'&no t!&n& una n!a &0(%!a!"n/ 5ay
1ar!as ausas d!2&r&nt&s 4u&, '.s 4u& ontrad&!rs& &ntr& &%%as, 'u&stran
%a a'(%!tud d&% uso d& %a 5&rra'!&nta d& %a a*a d& +ru-as$
Las +ru-as &ran d& %as& +a-a$ La 'ayora d& %as 'u-&r&s ausadas &ran
a'(&s!nas (o+r&s, '!&ntras 4u& sus ausador&s &ran %7r!)os o '!&'+ros
r!os d& su '!s'a o'un!dad, on 2r&u&n!a sus &'(%&ador&s o
t&rrat&n!&nt&s$
Las +ru-as &ran 'u-&r&s$ E0!stan 5o'+r&s 4u& (rat!a+an todo t!(o d&
'a)!a y 5&5!&ra, (&ro no 2u&ron as&s!nados$ J&an Bod!n, su(u&sta 6)ura
d& %a I%ustra!"n y &% autor d& un 'anua% (ara %os a*ador&s d& +ru-as,
&sta+%&!" %a rat!o &ntr& 'u-&r&s y 5o'+r&s &n  a 9$ En In)%at&rra, &%
no1&nta (or !&nto d& %as (&rsonas &-&utadas &ran 'u-&r&s y %a 'ayora d&
%os 5o'+r&s as&s!nados &ran %os 'ar!dos d& %as ausadas$
E% 2&n"'&no s& &0t&nd!" (or toda Euro(a$ Su(uso un (ro2undo a'+!o
6%os"6o, so!a% y (o%t!o &n %a so!&dad y 2u& !nn&)a+%&'&nt& or4u&stado
(or %as autor!dad&s d&% '.s a%to n!1&%$ S!n &'+ar)o, %os -u!!os a2&taron a %a
1!da ot!d!ana d& %as a%d&as$ La ausa!"n &ra d& +ru-&ra, (&ro %os d&%!tos
4u& onst!tuan %as (ru&+as (ara %a ausa!"n &ran osas o'o (ro1oar
4u& %a %&5& s& ortas&, ro+ar 'an*anas, ayudar a 4u& una 1&!na d!&s& a
%u* o 2a+r!ar r&'&d!os on 5!&r+as '&d!!na%&s$ Los -u!!os 'u&stran "'o,
&n %a 5!stor!a &uro(&a, %os a'+!os (ro2undos &n &% (od&r s& (rodu-&ron &n
&% n!1&% %oa%, ontra %as (r.t!as d!ar!as d& %as 'u-&r&s a'(&s!nas$ Sus
&2&tos 2u&ron tan 5ondos 4u& toda1a 5oy (od&'os s&nt!r su !'(ato &n
%as r&%a!on&s d& )7n&ro y %as& atua%&s$
El cercado de campos y el auge del capitalismo, la Iglesia y el
Estado

La Edad M&d!a
Durant& %a Edad M&d!a =&% (&r!odo o'(r&nd!do &ntr& &% s!)%o ?II y %os !n!!os
d&% ?@, a(ro0!'ada'&nt&>, %as *onas rura%&s &uro(&as s& arat&r!*a+an (or
un s!st&'a 2&uda% &n &% 4u& %os a%d&anos tra+a-a+an sus (ro(!os t&rr&nos d&
su+s!st&n!a y (art& d& %as t!&rras o'una%&s, ad&'.s d& u%t!1ar %os
a'(os d& %os t&rrat&n!&nt&s a a'+!o d& r&ntas & !'(u&stos$ En %as
!udad&s s& 2a+r!a+an ta'+!7n (rodutos art&sanos, on on&ntra!on&s
d& !&ntos d& -orna%&ros &n a%)unos o6!os$ Las 'u-&r&s tra+a-a+an &n todo
t!(o d& o6!os y tra+a-os y (&rt&n&an a sus r&s(&t!1os )r&'!os$ La (%a)a
d& 9<9< aa+" on %a 1!da d& un t&r!o d& %a (o+%a!"n &uro(&a,
(ro1oando una !'(ortant& &sas&* d& tra+a-ador&s$

99;;
Durant& &% s!)%o ?@, %os (r!'&ros s!)nos d& a'+!o o'&n*aron on %a
&0(%ora!"n d&% 3nu&1o 'undo8 y %as ons&u&nt&s nu&1as !'(orta!on&s a
Euro(a$ Ku&ron %os !n!!os d& una &0(%os!"n d& (&nsa'!&nto &n %a !&n!a y
%a 6%oso2a$ Hu+o ada 1&* '.s !s'as &n %a I)%&s!a y %as s&tas 5&r7t!as
o'o %os ana+a(t!stas y %os ta+or!tas 2u&ron au'&ntando su do'!n!o y
)anando (o(u%ar!dad$ La In4u!s!!"n o'&n*" &n &st& (&r!odo, s!r1!&ndo
 Estos )ru(os ta'+!7n 2u&ron (&rs&)u!dos s!n (!&dad y t!&n&n su ( ro(!a y
2as!nant& 5!stor!a$ Esta+an &n ontra d& %a (ro(!&dad (r!1ada y &n 'u5os
s&nt!dos 2u&ron %os (r!'&ros anar4u!stas$ Hay )&nt& 4u& a6r'a 4u& %os
'o1!'!&ntos 5&r7t!os 2u&ron %a (r!'&ra 3Int&rna!ona% Pro%&tar!a8, d&+!do a
%a &nor'& &0t&ns!"n t&rr!tor!a% d& %as s&tas y a 4u& (os&an r&d&s
!nt&rna!ona%&s d& +u5on&ros, (&r&)r!nos y r&2u)!ados trans2ront&r!*os$ Para
'.s !n2or'a!"n d& %a 2as!nant& 5!stor!a d& &st& 'o1!'!&nto, 1&r %a no1&%a
o'o 5&rra'!&nta d&% (od&r &n 'anos d& %a I)%&s!a$ Hu+o una '&-ora
)&n&ra%!*ada &n %as ond!!on&s d& 1!da y &% a&so a% (od&r &n %as %as&s
tra+a-adora y a'(&s!na/ d&+!do &n (art& a %a &sas&* d& o+r&ros, %a )&nt&
(udo n&)o!ar on &% (r&!o d& su tra+a-o y s& ons!)u!" 3una a%!dad d&
1!da 4u& no s& 1o%1!" a a%an*ar 5asta &% s!)%o ?I?8 $ La s!tua!"n a'+!a+a
a %o %ar)o d& Euro(a, (&ro &n )&n&ra%, d&s(u7s d& 1ar!as o2&ns!1as d&%
a'(&s!nado, &% sa%ar!o au'&nt" o 2u& !ntrodu!do, %os a'(&s!nos )anaron
autono'a y %a s&r1!du'+r& 2u& a+o%!da &n %a 'ayora d& %as *onas$ Ha+a
ta'+!7n un !'(ortant& d&s&4u!%!+r!o d& s&0os$ A%)unas &stadst!as
r&a%!*adas a (art!r d& %os r&)!stros d& 'u&rt&s y na!'!&ntos 'u&stran 4u&
%as 'u-&r&s so+r&(asa+an &n n'&ro a %os 5o'+r&s &n un rat!o d& &ntr&
99 y 9 'u-&r&s (or ada 9 5o'+r&s$

99;;
Durant& &% s!)%o ?@I, 'u5os %&1anta'!&ntos d& %as& 2u&ron a(%astados/ %as
)u&rras a'(&s!nas &n A%&'an!a o %as r&1u&%tas a)rar!as &n In)%at&rra son
so%o dos &-&'(%os d& &%%o$ Las %u5as ontra %a I)%&s!a ont!nuaron y s&
!nt&ns!6aron, !n%uy&ndo %a R&2or'a, %a ru(tura d& %os (rot&stant&s y &%
sur)!'!&nto d& %os %ut&ranos y d& 1ar!as s&tas rad!a%&s r!st!anas$ S!n
&'+ar)o, r&su%ta s!)n!6at!1o 4u& todas %as ra'as o6!a%&s d&% r!st!an!s'o
=at"%!os, (rot&stant&s y %ut&ranos> &stu1!&s&n d&% '!s'o %ado ontra %as
+ru-asF$ La I)%&s!a y &% Estado &sta+an ada 1&* '.s !nt&ron&tados y &ran
ada 1&* '.s (od&rosos y &sto o!n!d!" on &% au)& r&%at!1o d& %as
*, d& Lut5&r BL!ss&t =>, so+r& %a 5!stor!a d& %os ana+a(t!stas y otras
s&tas (&ro 4u&, aun4u& &s un +u&n %!+ro &n 'u5os s&nt!dos, no 5a& n!
una so%a '&n!"n a %a a*a d& +ru-as$ Para un +u&n r&su'&n d& %a 5!stor!a
d& %os ta+or!tas, 1&r a'!ns, H$ =0000>  A )istor$ of the )ussite !e+olutino y
L&a, H$ =9;F9> The n-uisition of the Middle Ages (ara &nontrar !n2or'a!"n
so+r& 1ar!as s&tas 5&r7t!as$ @&r ta'+!7n 3N&!t5&r '!n& nor t5!n&/
Co''un!st &0(&r!'&nts !n Huss!t& Bo5&'!a8, un artu%o d& &nn&t5
R&0rot5 4u& u+r& %a H&r'andad d&% Es(r!tu L!+r& y %os %&1anta'!&ntos
a'(&s!nos 5tt(/+o(s&r&ts$or)r&0rot5o''una%!s'$5t' $ Ta'+!7n 5ay
un a(tu%o d&d!ado a %os ta+or!tas &n &% %!+ro d& Kr&dy P&r%'an  Against )is.
tor$, Against /e+iathan $ Estos dos %t!'os artu%os ont!&n&n a%)unas
!n&0at!tud&s y &rror&s d& tradu!"n so+r& %os ada'!tas, (&ro aun as
'&r&& %a (&na %&&r%os$ E% %!+ro d& P&ar%'an &%!)& otro a'!no y
(ro+a+%&'&nt& %os '!t!6a d&'as!ado y no !n%uy& 2u&nt&s, (&ro &s una
+u&na %&tura y da una +u&na !'a)&n )&n&ra% d&% ont&0to$ K!na%'&nt&, un
%!+ro !nt&r&sant& 4u& s& &ntra &s(&6a'&nt& &n %as 'u-&r&s &s Warring
Maidens, Capti+e Wi+es and )ussite *ueens: Women and Men al War and at 
0eace in ifteenth Centur$ 1ohemia $ QGra!as, Rosann&

 K&d&r!!, S$ => Calib#n $ la bru%a2 Mu%er, cuerpo $ acumulaci3n


originaria$ P$ 
un!1&rs!dad&s y %as arr&ras (ro2&s!ona%&s$ Las 'u-&r&s 2u&ron &0%u!das d&
&stas nu&1as .r&as d& (od&r$ Los !nt&ntos d& %a I)%&s!a d& au'&ntar su
ontro% so+r& &% (&nsa'!&nto, %as 2un!on&s ad'!n!strat!1as y %a t!&rra no
so%o a2&t" a %os -u!!os (or +ru-&ra, s!no 4u& &% o+-&t!1o d& %os !n4u!s!dor&s
s& &0t&nd!" ta'+!7n a %os rad!a%&s, %os -udos, %os 'usu%'an&s, %os
!&nt6os 4u& s& o(onan a %a I)%&s!a y ua%4u!&r otro 4u& su(us!&s& un
o+st.u%o (ara su (od&r$ Ha+a 'u5as 2a!on&s d&ntro d& %as d!st!ntas
ra'as d& %a r!st!andad y %a I)%&s!a 5!*o &n&'!)os (o%t!os tanto o'o
a%!ados$ Por &-&'(%o, r&2or'!stas o'o Enr!4u& @III d&!d!&ron 4u!tar%& &%
(od&r so+r& %a t!&rra y %a (o%t!a$
Durant& &% s!)%o ?@I, a%)unos d& %os (!%ar&s %a1& d&% a(!ta%!s'o )%o+a%
2u&ron &sta+%&!dos y a&(tados$ Las o%on!as &0(orta+an '.s 'at&r!as
(r!'as y &s%a1os, (ro(!!ando &% r&!'!&nto d&% a(!ta%!s'o '&rant!%!sta y
&sta+%&!&ndo %a d!1!s!"n nort&sur y %a !d&o%o)a d&% ra!s'o$ E% r&!'!&nto
d& %as !ndustr!as as&ras &n &% a'(o, %a '!)ra!"n y &% tra+a-o asa%ar!ado
&0a&r+aron %as d!2&r&n!as a'(o!udad y au'&ntaron %a d!1!s!"n s&0ua%
d&% tra+a-o$ Ad&'.s, &% d!n&ro ad4u!r!" un (a(&% 'u5o '.s !'(ortant&,
tanto &n &% n&)o!o r&!&nt& d& %a &0(orta!"n y %a !'(orta!"n o'o &n %a
1!da d!ar!a d& %a )&nt&$ En (art& !'(u%sada (or %a !ntrodu!"n d&% oro y %a
(%ata (ro&d&nt&s d& %as o%on!as, %a !na!"n s& (rodu-o (or (r!'&ra 1&* a
'&d!ados d&% s!)%o ?@I, on &% ons&u&nt& au'&nto d& %os (r&!os d& %a
o'!da y %as 5a'+runas =y %as (r!'&ras 'ontaas d& )rano a%'a&nadas
(ara 'ant&n&r %os (r&!os d& %a o'!da d&%!+&rada'&nt& a%tos>$

9F9F;;
En &% s!)%o ?@II &% a(!ta%!s'o '&rant!% &sta+a &n au)&, ada 1&* &ran
o%on!*adas '.s t!&rras &n 2r!a y A'7r!a y %as !udad&s &sta+an
r&!&ndo$ S& (rodu-&ron a'+!os !'(ortant&s &n !&n!a, '&d!!na y
6%oso2a y %os '7d!os s& &sta+%&!&ron o'o (ro2&s!ona%&s ou(.ndos& d&
%as n&&s!dad&s d& sa%ud d& %as %as&s do'!nant&s y '&d!as$
E% &rado y %a (r!1at!*a!"n d& %a t!&rra ont!nu" (rodu!7ndos& on ra(!d&*,
a %a 1&* 4u& s& !nr&'&nta+a %a %u5a d& %as&s o'o ons&u&n!a d& %a
(7rd!da d& %os '&d!os d& su+s!st&n!a y %os d&r&5os d& uso d& %a t!&rra
o'una% (ara %%&1ar a (astar a %os an!'a%&s o r&o)&r 'ad&ra y 5!&r+as 4u&
5a+a su2r!do una )ran ant!dad d& %a (o+%a!"n $ E% &ra'!&nto &ra (art&
d&% au)& d&% 'odo d& (rodu!"n a(!ta%!sta, &n &% s&nt!do d& 4u& %a )&nt&
2u& 2or*ada a tra+a-ar a a'+!o d& d!n&ro y a 1&nd&r su 2u&r*a d& tra+a-o
F La I)%&s!a at"%!a nuna s& 5a d!su%(ado (or &sta 5orr!+%& 'asar&, a
(&sar d& 4u& s 5a s&nt!do %a n&&s!dad d& 5a&r%o (or 'u5as otras osas
&n %os %t!'os aos$

 @&r "o(ng With the ences: 1attles for the Commons in South /ondon
=> at 5tt(/$(astt&ns&$or)$udon!t5t5&2&n&s$5t'%
=&s d&!r, sus u&r(os y su t!&'(o> o'o una '&rana$ La t!&rra 2u&
&rada a %o %ar)o d& toda In)%at&rra d&sd& &% s!)%o ?@ a% ?@III d&+!do, &n
(art&, a 4u& %a !ndustr!a d& %a %ana (rodua '.s +&n&6!os 4u& %a
a)r!u%tura y n&&s!ta+a '.s t!&rra y '&nos tra+a-o$ : Las !udad&s
au'&nta+an d& ta'ao d&+!do a %os )ru(os d& !n'!)rant&s y 1a)a+undos
4u& s& 'o1an d& un s!t!o a otro y 4u& no s!&'(r& &nontra+an tra+a-o, (or
%o 4u& aa+an atra(ados &n una '&*%a a"t!a d& tra+a-o asa%ar!ado,
'&nd!!dad y una s!)n!6at!1a ant!dad d& d&%!nu&n!a$ Estos
31a)a+undos8 2u&ron dura'&nt& (&rs&)u!dos (or d!2&r&nt&s %&y&s, 4u&
!n%uan o'o ast!)o s&r &nar&%ado o a*otado (+%!a'&nt&$ S& (rodu-o
un (ro&so d& r!'!na%!*a!"n d& %a (o+r&*a, 4u& 5a+a s!do r&ada (or %os
a'+!os (rodu!dos$ Entr& &stos 1a)a+undos y &stas o'un!dad&s
'!)rant&s 4u& ru*a+an Euro(a d& un %ado a otro 5u+o un a%to (or&nta-&
d& 'u-&r&s, 'u5as d& %as ua%&s 5a+an s!do 2or*adas a a+andonar sus
t!&rras d&+!do a %os a'+!os %&)a%&s 4u& %!'!ta+an %os d&r&5os d& %as
'u-&r&s (ara 5&r&dar t!&rras o (ro(!&dad&s$ Mu5as d& &%%as s& 'udaron a
%as !udad&s (ara tra+a-ar &n d!st!ntos o6!os 'anua%&s o on1&rt!rs& &n
r!adas, (rost!tutas, +a!%ar!nas o &n2&r'&ras$

Cómo se realizaban las cacerías de brujas

: So+r& %os (&%!)ros d& on1&rt!r %a t!&rra d& u%t!1o &n (astos, 1&r %a
d&sr!(!"n d& To'.s Moro d& %a o1&-a o'&dora d& 5o'+r&s &n 4top5a,
(u+%!ado &n 99F$
Las a&ras d& +ru-as &ran ata4u&s s!st&'.t!os, 'u%t!2a7t!os,
or)an!*ados y oord!nados$ La I)%&s!a &sta+%&a &% (ro+%&'a on %as +ru-as
%os dotor&s %as &0a'!na+an, tortura+an y ond&na+an %os a+o)ados
(r&s&nta+an ar)os y (asa+an (or a%to %os (ro&d!'!&ntos %&)a%&s y %os
2un!onar!os d&% Estado or)an!*a+an %as &-&u!on&s$
E% (r!'&r 'anua% d& a*a d& +ru-as, &% Malleus Male6carum =ono!do o'o
El martillo de las bru%as > 2u& (u+%!ado &n 9: (or dos 'on-&s do'!n!anos
y d!str!+u!do a'(%!a'&nt& (or toda Euro(a$ La a(ar!!"n d& %a !'(r&nta
(&r'!t!" 4u& s& (u+%!as&n '.s (an&tos y 'anua%&s ontra %a +ru-&ra, y
'u5os %7r!)os, &rud!tos y '!&'+ros d& %as 2a'!%!as r&a%&s  !n%uy&ndo,
r&s(&t!1a'&nt&, a J&an Bod!n y &% r&y Ja!'& (u+%!aron sus (ro(!os t&0tos$
Los -u!!os o'&n*a+an on un !nt&nso (ro&so d& adotr!na'!&nto (or
(art& d& %as autor!dad&s, 4u& &0(r&sa+an (+%!a'&nt& su (r&ou(a!"n
(or %a &0t&ns!"n d& %a +ru-&ra$ Las o+ras d& t&atro, (!nturas, (o&'as y
t&0tos r&%!)!osos d& %a 7(oa ayuda+an a onstru!r %os &st&r&ot!(os
d&'on!*ados d& %as +ru-as y a &0t&nd&r &% t&rror$ Los a*ador&s d& +ru-as
1!a-a+an d& a%d&a &n a%d&a %%&1ando ons!)o (ro(a)anda y t&0tos so+r&
"'o !d&nt!6ar a %as +ru-as$ Los t&0tos &ran %a1ados &n s!t!os 1!s!+%&s
anun!ando 4u& &% a*ador d& +ru-as !+a a %%&)ar, (or &-&'(%o, &n &% (%a*o
d& dos s&'anas, y s& &s(&ra+a 4u& todo &% 'undo o'&n*as& a !d&nt!6ar
4u!7n&s &ran %as +ru-as %oa%&s$ La n&)at!1a a oo(&rar (oda (on&r tu 1!da
&n (&%!)ro$ Las +ru-as &ran ausadas &n (+%!o y ua%4u!&ra 4u& !nt&ntas&
ayudar%as s& on1&rta !n'&d!ata'&nt& &n sos(&5oso$ Esta (ro(a)anda,
un!do a un r7)!'&n d& t&rror 4u& s& (ro%on)" durant& dos!&ntos aos, tu1o
un &2&to !na%u%a+%&$;
Los -u!!os &ran una 2arsa on (ru&+as &so)!das a% a*ar y as! s!n n!n)una
(os!+!%!dad d& a+so%u!"n$ La tortura r&(r&s&nta+a una (art& !'(ortant& d&%
(ro&so -ud!!a%$ Ja!'& I &sr!+!"/ 3son r&a!as a on2&sar s!n tortura, %o 4u&
&1!d&n!a su u%(a8$ La tortura &ra &0tr&'ada'&nt& ru&% & !n%ua a+usos
s&0ua%&s$ Los d&%!tos '!s'os &ran !n&0atos & !nd&6n!dos, d& una 2or'a 4u&
r&u&rda &% uso atua% d& %os ar)os (or t&rror!s'o =un t7r'!no 1a)o (&ro
(od&roso 4u& s!r1& (ara o%oart& '.s a%%. d&% r&sto d& %a 5u'an!dad, y, (or
tanto, '.s a%%. d& %a &0(&tat!1a d& 4u& s& t& d7 un trato 5u'ano>$ S!%1!a
K&d&r!! d!&/ 3La a+so%uta 1a)u&dad d&% ar)o &% 5&5o d& 4u& &ra
!'(os!+%& (ro+ar%o, '!&ntras a% '!s'o t!&'(o &1oa+a &% '.0!'o t&rror
(os!+%& s!)n!6a 4u& (oda s&r usado (ara ast!)ar ua%4u!&r 2or'a d&

; S!)n!6at!1a'&nt&, &% n!o &-&'(%o ono!do d& 5o'+r&s 4u&


d&2&nd!&ron a %as 'u-&r&s d& su o'un!dad 2u& un )ru(o d& (&sador&s d&
St J&and&Lu*, &n &% Pas @aso, 4u& &sta+an &n &% 'ar durant& %os '&s&s
4u& dur" %a 2as& d& (ro(a)anda$ L&s %%&)" a sus odos %os -u!!os (or +ru-&ra
a %os 4u& &sta+an s!&ndo so'&t!das sus 'u-&r&s y 5&r'anas y r&)r&saron
!n'&d!ata'&nt& (ara d&t&n&r &% (ro&so$
(rot&sta y )&n&rar sos(&5as !n%uso so+r& %os as(&tos '.s orr!&nt&s d&
%a 1!da ot!d!ana$9
En su d&sr!(!"n d& "'o d&+an s&r %os -u!!os, J&an Bod!n a6r'a/ 3La
(ru&+a d& &stos d&%!tos &s tan osura y tan d!2!% 4u& n! una so%a +ru-a &ntr&
un '!%%"n (odra s&r ausada o ast!)ada s! &% (ro&d!'!&nto s!)u!&s& %as
r&)%as ord!nar!as$ A4u&% 4u& &s ausado d& +ru-&ra nuna d&+&ra s&r
a+su&%to$8 99
Los -u!!os y %as &-&u!on&s &n %a 5ora o &n %a 5o)u&ra &ran
aont&!'!&ntos (+%!os a %os 4u& toda %a o'un!dad &sta+a o+%!)ada a
as!st!r, !n%uy&ndo &s(&!a%'&nt& a %as 5!-as d& %a ausada$ Los a*ador&s d&
+ru-as %%&)a+an a %a !udad -unto a %os dotor&s, 2un!onar!os, '!&'+ros d&%
%&ro y 1&rdu)os$ Todo &% (u&+%o d&+a &star at&nto (ara aud!r a %a (%a*a
d&% (u&+%o (ara &% -u!!o (+%!o, un )ran ato 4u& u%'!na+a on %as
&-&u!on&s$ La aus&n!a o (&or an, 5a+%ar &n ontra d&% tr!+una% o
d&2&nd&r a %a ausada (oda s&r to'ada o'o una ad'!s!"n d& %a u%(a y
(on&r tu 1!da &n (&%!)ro$
La &s(!ra% d& t&rror no (u&d& s&r !n2ra1a%orada, ya 4u& t&na %u)ar &n &%
ont&0to d& !udad&s &n %as 4u& s& (rodu-&ron 4u&'as d& 'u-&r&s d& 2or'a
r&)u%ar durant& aos y aos y aos$ Esa )&nt& &ran 1&!nos, a'!)os y
2a'!%!ar&s$ Los asos d& 1&!nos 4u& s& ausa+an unos a otros s& (roduan
o'o una r&a!"n a% '!&do )&n&rado (or %a r&(&t!!"n d& &stos -u!!os y
&-&u!on&s (+%!as$ S& trata d& una 5!stor!a 'uy d!2&r&nt& a %a &0(%!a!"n
d& %a 3'oda d& %a +ru-&ra8 o %a 3(s!os!s o%&t!1a8 4u& s& da on
2r&u&n!a &n %a 5!stor!o)ra2a o6!a%$ E% r&sto d& &st& 2an*!n& trata a%)unas
d& %as ausas d& %a a*a d& +ru-as y %os &2&tos 4u& (rodu-o$

9 K&d&r!!, ($ 9

99 J&an Bod!n =9:>, !tado &n Da%y, M$ =9;:> 7$n8Ecolog$: The


Metaethics of !adical eminism , ($ 9: y &n Hu)5&s, P$ =9;> Witchcraft 
Mujeres independientes, mujeres problemáticas

M!&ntras &% d!n&ro, &% tra+a-o asa%ar!ado, %as nu&1as (ro2&s!on&s y &%
ur+an!s'o r&an, %a a*a d& +ru-as &ra uno d& %os '&an!s'os (ara
ontro%ar y so'&t&r a %as 'u-&r&s uya !nd&(&nd&n!a so!a% y &on"'!a
su(ona una a'&na*a (ara &% ord&n so!a% &'&r)&nt&$ Mary Da%y a6r'a 4u&
%as +ru-as &ran 3'u-&r&s uya at!1!dad & !nd&(&nd&n!a 2s!a, !nt&%&tua%,
&on"'!a, 'ora% y &s(!r!tua% a'&na*a+an (ro2unda'&nt& &% 'ono(o%!o
'asu%!no &n todas %as &s2&ras$8 9 M!&ntras %as 'u-&r&s &ran &0%u!das d& %a
1!da (o%t!a y &on"'!a, %a r!d!u%!*a!"n y %a 1!o%&n!a &ran ut!%!*adas (ara
r&2or*ar y -ust!6ar %as nu&1as r&%a!on&s d& )7n&ro$
Las 'u-&r&s d&'as!ado %%a'at!1as, d&'as!ado s&)uras d& s '!s'as o
d&'as!ado &n2adadas &ran ond&nadas$ R&)!na%d Sot d&%ar" &n 9F9/ 3La
(r!n!(a% u%(a d& %as +ru-as &s 4u& son d&'as!ado d&sa6ant&s8$ S& r&2&ra a
%as 'u-&r&s 4u& ont&sta+an a sus 'ar!dos o 5a+%a+an &ntr& &%%as$ Una
'u-&r d&sa6ant& &ra d&6n!da o'o 3una 'u-&r (ro+%&'.t!a y d& 'a%
ar.t&r 4u& &s a(a* d& ro'(&r %a (a* so!a% y au'&ntar &% d&sau&rdo &n
%a o'un!dad8$ Atuando o'o (art& d& %a a'(aa (ara &0%u!r a %as
'u-&r&s d& %os %u)ar&s d& tra+a-o y %as (ro2&s!on&s 4u& s& &sta+an
d&sarro%%ando, &stos &st&r&ot!(os 2a!%!ta+an &% ata4u& a %as 'u-&r&s 4u&
%u5a+an ontra &sta t&nd&n!a y r&!1!nd!a+an su !nd&(&nd&n!a
&on"'!a y so!a%$ Era un r!'&n s&r una 'u-&r 4u& 5a+%a+a 'u5o o 4u&
5aa (&4u&as r!'as o (ona a(odos o o'(ona an!on&s d!2a'ator!as y
%as!1as$
Un (o&'a d& 9F< r&*a+a/
I%% 2ar&s t5& 5a(%&ss 2a'!%!y t5at s5os
A o t5ats s!%&nt and a 5&n t5at ros$
I no not 5!5 %!1&s 'or& unnatura% %!1&s,
O+&d!&nt 5us+ands or o''and!n) !1&s$ 9<
O &st& otro/
3But !2, A'a*on%!& you atta your )a%%ants,
9 Da%y, M$ ($ 9:
And (ut us !n 2&ar o2 our %!1&s,
 You 'ay do 1&ry &%% 2or your s!st&rs and aunts,
But +&%!&1& '&, you%% n&1&r +& !1&s$ 9 9
P&ro d&tr.s d& &stos (o&'as "'!os &sta+a t&n!&ndo %u)ar una )u&rra d&
)7n&ros 'uy r&a% y s!n!&stra$ Los d&r&5os %&)a%&s d& %as 'u-&r&s 2u&ron
&ros!onados 5asta &% (unto d& 4u&, a %o %ar)o d& toda Euro(a, (&rd!&ron &%
d&r&5o d& (os&&r (ro(!&dad&s o )&st!onar n!n)una otra at!1!dad
&on"'!a, d& 5a&r ontratos %&)a%&s d& 2or'a !nd&(&nd!&nt& o !n%uso, &n
a%)unos asos, d& 1!1!r so%as$ La r!d!u%!*a!"n d& %as 'u-&r&s
!nd&(&nd!&nt&s (oda to'ar %a 2or'a d& 'u-&r&s s!&ndo 2or*adas a %%&1ar
+o*a%&s =o 3+r!da d& %as r&s(ondonas8> &n %as a%%&s$
Esta a'(aa u%tura% (ara r!d!u%!*ar y ausar a %as 'u-&r&s !nd&(&nd!&nt&s
ont!nu" on su &0%us!"n d&% tra+a-o asa%ar!ado$ Esto r&" una d!1!s!"n d&
)7n&ro d&ntro d& %a %as& tra+a-adora 4u& o2r&a a %os 5o'+r&s '.s
o(ortun!dad&s d& &nontrar tra+a-o$ En r&a%!dad, %os tra+a-os 4u& %os
5o'+r&s r&a%!*a+an &ran 5&5os (ar!a%'&nt& (or %as 'u-&r&s, o'o
su&da &n &% aso d& %a art&sana 4u& s& 5aa &n %as asas$ Los 5o'+r&s
r&!+an %os sa%ar!os d&% tra+a-o d& sus 'u-&r&s, !n%uso &n &% aso d& %as
nodr!*as$
R&6r!7ndos& tanto a %a 2or'a &n 4u& %as autor!dad&s a%&nta+an &sta
&0%us!"n d& %as 'u-&r&s d& %a (os!+!%!dad d& )anar un sa%ar!o o'o a%
tra+a-o do'7st!o y art&sana% 4u& %as 'u-&r&s 5aan r&a%'&nt&, S!%1!a
K&d&r!! a6r'a/ 3Ku& d&+!do a &sta a%!an*a &ntr& %os art&sanos y %as
autor!dad&s ur+anas, un!do a %a (&r'an&nt& (r!1at!*a!"n d& %a t!&rra, o'o
s& 2or-" una nu&1a d!1!s!"n s&0ua% d&% tra+a-o, d&6n!&ndo a %as 'u-&r&s &n
unos t7r'!nos 'adr&s, &s(osas, 5!-as, 1!udas 4u& &sondan su &status
o'o tra+a-adoras, '!&ntras %& da+a a %os 5o'+r&s a&so %!+r& a %os
u&r(os d& %as 'u-&r&s, su tra+a-o y %os u&r(os y &% tra+a-o d& sus 5!-os$8 9F
A6r'a 4u& %a d!1!s!"n s&0ua% d&% tra+a-o &ra una r&%a!"n d& (od&r 4u&
s&r1a o'o (!%ar 2unda'&nta% (ara &% (ro&so d& au'u%a!"n or!)!nar!a y

9< 3Ma% %& 1a a %a d&sa2ortunada 2a'!%!a 4u& 'u&stra un )a%%o s!%&n!oso y


una )a%%!na 4u& aar&a$  No s7 4u!7n 1!1& una 1!da '&nos natura% s! %os
'ar!dos o+&d!&nt&s o %as &s(osas 'andonas8 =N$ d& %a T$>

9 3P&ro s!, o'o una a'a*ona, ata.!s a 1u&stros (r&t&nd!&nt&s y nos


5a7!s t&'&r (or nu&stras 1!das %o 5ar7!s 'uy +!&n (ara 1u&stras 5&r'anas
y tas, (&ro r&&d'&, nuna s&r7!s &s(osas8 =N$ d& %a T$>

9 Esta !ta y %a ant&r!or 5an s!do &0tradas d& Und&rood, D$ =9;:> T5&
 Ta'!n) o2 t5& So!a% So%d/ Ord&r and D!sord&r !n Ear%y Mod&rn En)%and, ($
9 y s!)u!&nt&s$

9F K&d&r!!, S$ ($ ;
&% d&sarro%%o d&% a(!ta%!s'o$ La a*a d& +ru-as a(oy" &sta o(r&s!"n u%tura%
y &on"'!a on %a o'n!(r&s&nt& a'&na*a d& &-&u!"n (ara %os
d&so+&d!&nt&s$

Control social: de la aldea al Estado

Los a'+!os &n %a 2or'a d& 1!da 2u&rt&'&nt& o5&s!onada d& %as a%d&as
&0t&nd!&ron &% ontro% so!a% (atr!ara% 4u& ant&s s& da+a &n 2or'a d&
o(r&s!"n u%tura% &n &% n!1&% %oa% a% .'+!to d& %as %&y&s &n &% n!1&% &stata%$
La 1!da &n %as a%d&as ant&s d& %a a*a d& +ru-as &sta+a %&-os d& s&r
(arad!s!aa$ Ha+a un 'ont"n d& ontro% so!a% y 'u5as d!1!s!on&s d&
)7n&ro, (&ro %a natura%&*a o5&s!onada d& %as o'un!dad&s 5aa 4u& &%
ontro% so!a% 2u&s& una u&st!"n !nt&rna$ Los o'(orta'!&ntos ant!so!a%&s
&ran tratados on &% ostra!s'o o %a r!d!u%!*a!"n, (or &-&'(%o 5a!&ndo
a&ro%adas -unto a %as asas d& %os '!&'+ros (ro+%&'.t!os d& %a
o'un!dad$ Ha+a una to%&ran!a 'uy +a-a a %a d!son2or'!dad, y toda %a
1!da s& d&sarro%%a+a &n (+%!o$ 3En In)%at&rra, todo !udadano &st.
o+%!)ado (or un -ura'&nto a &5ar un o-o a %a asa d& sus 1&!nos (ara
sa+&r s! %as (ar&-as asadas 1!1&n &n ar'ona$8 9 La 2u&rt& !nt&rd&(&nd&n!a
&on"'!a d& %as o'un!dad&s )arant!*a+a un n!1&% a%to d& o5&s!"n so!a%,

9 Und&rdon, D$ =9;:>
y %os s&or&s d& %as t!&rras a '&nudo &-&ran &% (a(&% d& 5a&r u'(%!r &%
&status 4uo %oa%$
A% 6na%!*ar %os s!)%os ?@I y ?@II, %as o'un!dad&s s& 5a+an roto d&+!do a%
&rado d& a'(os, %a '!)ra!"n, &% au)& d& %a (ro(!&dad (r!1ada
=&0a&r+ada (or &% !nr&'&nto d&% uso d& d!n&ro o'o '&d!o d& a'+!o> y
&% sur)!'!&nto d&% tra+a-o asa%ar!ado$ Las 'u-&r&s 5a+an s!do
r&!&nt&'&nt& &0%u!das d& %a 1!da so!a% y &on"'!a, y su (a(&% 5a+a
4u&dado r&du!do a %a &s2&ra do'7st!a$ E% ontro% so!a% s& 5a+a
d&s(%a*ado d& %as a%d&as y 5a+a (asado a &star +a-o do'!n!o d& %as
autor!dad&s$ La tras2or'a!"n d& %a (o+%a!"n &n un!dad&s &on"'!as
a!s%adas 5!*o 4u& d&s&nd!&s& %a n&&s!dad d& o5&s!"n so!a%, (&ro s&
!nr&'&nt" &% ontro% so!a% or)an!*ado$ Por (r!'&ra 1&* &n %a 5!stor!a,
Euro(a &0(&r!'&nta+a una autor!dad or)an!*ada, s!st&'.t!a y d& %ar)o
a%an& 4u& onta+a on ar'as %&)a%&s, &on"'!as, &s(!r!tua%&s y 'ora%&s$
A% 6na% d& &st& (&r!odo, &n (ara%&%o a% &rado 2s!o d& %as t!&rras
o'una%&s 5a+an a(ar&!do una s&r!& d& %&y&s y a'+!os &n %as
ostu'+r&s 4u& d!6u%ta+an o (ro5!+an %as 2or'as d& 1!da o'una%&s, %a
d!1&rs!"n, &% &ntr&t&n!'!&nto y %as &%&+ra!on&s 4u& on 2r&u&n!a t&nan
%u)ar &n &sas t!&rras o'una%&s$ Las 1!&-as 2or'as d& &%&+ra!"n o'una%
2u&ron r&&'(%a*adas (or %os r!tua%&s d& %a I)%&s!a, 4u& trans2or'" %os
2&st!1a%&s, %as 6&stas, %os +a!%&s y %as or)as &n atos -&r.r4u!os y a+urr!dos
4u& )!ra+an &n torno a %a u%(a y %as o+%!)a!on&s$

Reconstruyendo la seualidad de las mujeres

Uno d& %os &2&tos d& %a a*a d& +ru-as 2u& &% a'+!o &n %a 1!s!"n d& %a
s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s y %as arat&rst!as d& su )7n&ro, 4u& (asaron d&
s&r (od&rosas a ar&&r d& (od&r$ En '.s d& %a '!tad d& %os -u!!os, %as
'u-&r&s &ran ausadas d& d&%!tos s&0ua%&s ta%&s o'o t&n&r s&0o 2u&ra d&%
'atr!'on!o, aostars& on &% d&'on!o o 5a+&r 'ant&n!do r&%a!on&s
s&0ua%&s on an!'a%&s$ La d&'on!*a!"n d& %a s&0ua%!dad !nd&(&nd!&nt& y
no (ror&at!1a d& %as 'u-&r&s (ro(or!on" %a +as& (ara &% d&sarro%%o d& %a
2a'!%!a nu%&ar, &n %a 4u& %a 'u-&r &ra una (ro(!&dad d& su 'ar!do$
Bu&na (art& d&% 'at&r!a% '.s a+surdo so+r& %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s
(ro1!&n& d&% Malleus Mali6carum, 4u& !n%uy& (.rra2os o'o/ 3VY 4u7
(&nsar d& %as +ru-as 4u& )uardan un )ran n'&ro d& or)as'os 'asu%!nos
 -untos, %os (on&n &n un n!do d& (.-aro o %os &n!&rran &n una a-a dond& %os
tratan o'o s&r&s 1!1os y %&s dan d& o'&r a1&na y 'a*, o'o 5an 1!sto
'u5os y s& !n2or'a 2r&u&nt&'&nt&W8$ O 3Toda %a +ru-&ra (ro1!&n& d& %a
%u-ur!a arna%, 4u& &n %as 'u-&r&s &s !nsa!a+%&$89:
La %t!'a !ta r&trata a %as 'u-&r&s o'o s&0ua%'&nt& at!1as y a)r&s!1as,
%o 4u& s&r1!r. a %os 5o'+r&s (ara ausar%as d& 5&5!*ar%&s (ara (rat!ar
s&0o, -ust!6ando as %a 1!o%a!"n o (ro(or!onando una sa%!da 2.!% (ara %os
%os y %os &'+ara*ados no d&s&ados$ Esto su(on& un ontrast& on &%
(ost&r!or &st&r&ot!(o d& %as 'u-&r&s d7+!%&s y su'!sas, 4u& s& d&sarro%%"
uando aa+aron %os -u!!os (or +ru-&ra$ Ant&s d& &st& (&r!odo, %as 'u-&r&s
&ran ator&s '.s !)ua%!tar!os &n %as r&%a!on&s s&0ua%&s, y su s&0ua%!dad &ra
r&(r&s&ntada o'o %u-ur!osa, at!1a y (od&rosa =& !n%uso 2r&u&nt&'&nt&
'a%1ada>$ La a*a d& +ru-as )&n&r" '!&do a %as 'u-&r&s (od&rosas, y &%
(ato on &% d!a+%o 2u& usado (ara r!d!u%!*ar &s& (od&r$ E% (ro&so d& %os
 -u!!os ons!)u!" trans2or'ar %a 1!s!"n d& %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s d&
a%)o (&%!)roso (&ro at!1o y (od&roso a a%)o d7+!% y ar&nt& d& (od&r$ E%
d&'on!o s& on1!rt!" &n &% (r!n!(a% ator s&0ua% s&du!&ndo y ontro%ando
a %as 'u-&r&s d7+!%&s y d&)radando &% (od&r 2&'&n!no a %a ond!!"n d&
s!r1!&ntas d& un n!o (od&r 'asu%!no/ &% d&'on!o$
E% on&(to d&% d&'on!o o'o una &nt!dad todo(od&rosa 2u& !ntrodu!do
durant& &st& (&r!odo$ 9; Ant&s d& 7%, &ra una &s(&!& d& a%+orotador
'a%1ado (&ro r&%at!1a'&nt& !no2&ns!1o$ La !ntrodu!"n d& un 'a%
'asu%!no y a(a* d& &-&r&r do'!na!"n &n so%!tar!o s&r1a (ara %a nu&1a
!'a)&n d& %a 'u-&r su'!sa a% (od&r 'asu%!no/ un 'ar!do, un d!os, un
d&'on!o$ E% (od&r d& a)&n!a d& %as 'u-&r&s 2u& n&)ado '!&ntras &ran
on1&rt!das &n '&ras s!&r1as d&% d!a+%o$
La onstru!"n d& %a &s(osa y 'adr& su'!sa 4u& s& d&sarro%%" durant& &st&
(&r!odo y s& (ro%on)a 5asta %a atua%!dad, s!r1& 'uy +!&n a% 'odo d&
(rodu!"n a(!ta%!sta a% (ro(or!onar 'adr&s, u!dadoras y tra+a-adoras
)ratu!tas 4u& (rodu&n y r&(rodu&n %a 2u&r*a d& tra+a-o$ La 'u-&r, sus
5!-os y su tra+a-o s& on1!rt!&ron &n (ro(!&dad d&% 'ar!do$

9: C!tado &n H&st&r, M$ =9;;> /e(d Women and Wic9ed Witches: a Stud$
of the "inamics of Male "omination

9; Las r&&n!as &n &% d&'on!o t!&nd&n a a'+!ar d& unos 'odos d&
(rodu!"n a otros$ Ir"n!a'&nt&, &n %os '!tos d& Dr.u%a y &n 'u5as
%&y&ndas suda'&r!anas, %os (o+r&s sos(&5an 4u& %os r!os adoran a%
d&'on!o$ Las r&%a!on&s +asadas &n &% d&'on!o y %as o'od!dad&s d&% %u-o
a(ar&an o'o d!a+"%!as y ant!natura%&s o'(aradas on %as 2or'as d&
su+s!st&n!a trad!!ona%&s$ Para %&&r '.s so+r& &sto, 1&r Tauss!), M$ =9;:>
The "e+il and Comodit$ etishism in South America$ K&d&r!! 5a &nontrado
&os d& &st& 2&n"'&no &n %a 2r!a 'od&rna, 1&r K&d&r!! ($ <;$
 Todas %as 2or'as no (ror&at!1as d& s&0ua%!dad 2&'&n!na 2u&ron
d&'on!*adas, !n%uy&ndo %a s&0ua%!dad (ost'&no(.us!a, &% s&0o %7s+!o, %a
(rost!tu!"n, &% s&0o &ntr& -"1&n&s y 1!&-os, &% s&0o o%&t!1o =o'o %os
2&st!1a%&s d& (r!'a1&ra> y %os ant!on&(t!1os$ K&d&r!! a6r'a/ 3La a*a d&
+ru-as ond&n" a %a s&0ua%!dad 2&'&n!na o'o %a 2u&nt& d& toda 'a%dad,
(&ro 2u& ta'+!7n &% (r!n!(a% '&d!o (ara una a'(%!a r&onstru!"n d& %a
1!da s&0ua% 4u&, d& au&rdo on %a nu&1a d!s!(%!na a(!ta%!sta d&% tra+a-o,
r!'!na%!*a+a ua%4u!&r at!1!dad s&0ua% 4u& a'&na*as& %a (ror&a!"n, %a
trans'!s!"n d& %a (ro(!&dad &n &% !nt&r!or d& %a 2a'!%!a o 4u& ro+as& t!&'(o
y &n&r)a a% tra+a-o$8 
Durant& &st& (&r!odo, %a (rost!tu!"n 2u& !%&)a%!*ada (or (r!'&ra 1&*, y
'u5as (rost!tutas 2u&ron 4u&'adas (or +ru-as$ 9  S& trata+a d& 'u-&r&s
!nd&(&nd!&nt&s s&0ua% y &on"'!a'&nt& y &so no &na-a+a &n &% nu&1o
'od&%o d& 2&'!n!dad$ E% adu%t&r!o 2u& (&nado on %a 'u&rt& y %os
na!'!&ntos 2u&ra d&% 'atr!'on!o s& on1!rt!&ron &n !%&)a%&s$
Las 'u-&r&s (ost'&no(.us!as 2u&ron &-&utadas o'o +ru-as on
2r&u&n!a y s& onstruy" un nu&1o &st&r&ot!(o d& %a 1!&-a ar(a 
d&s&s(&rada y a%!&nt& (&ro r&(u%s!1a 4u& ontrasta+a 2u&rt&'&nt& on %as
1&n&radas y sa+!as 'u-&r&s an!anas a %as 4u& 5a+a 4u& u!dar$ La ru(tura
d& %a 1!da o'una% y &% !n!!o d& %a 2a'!%!a nu%&ar d&)radaron &% &status d&
%as (&rsonas 'ayor&s$ En %a Edad M&d!a, tanto %a 'u-&r sa+!a o'o %a
(rost!tuta &sta+an ons!d&radas 6)uras so!a%&s (os!t!1as '.s tard& s& %as
d&'on!*" (or su (r.t!a d& un s&0o no (ror&at!1o$
Las %&s+!anas ta'+!7n 2u&ron ausadas$ En &% -u!!o d& E%!*a+&t5 B&nn&t/
3X!%%!a' Bonn&r d!-o 4u& E%!*a+&t5 B&nn&t y su 'u-&r &ran a'ant&s y
a'!)as &ranas y (asa+an 'u5o t!&'(o -untas8$ Cuando su 'u-&r 'ur!",
E%!*a+&t5 2u& ausada d& 3su-&tar%& %os +ra*os y as&s!nar%a8$ Ant&s d& &st&
(&r!odo %a (a%a+ra 3)oss!(8   s!'(%&'&nt& s!)n!6a+a a'!)a, (&ro uando
%as r&%a!on&s &ntr& 'u-&r&s o'&n*aron a 1&rs& o'o a%)o sos(&5oso, s&
on1!rt!" &n un !nsu%to$ En 9F Mar)ar&t B&%s&d, d& Bor&5a', 2u&
ond&nada (or 3s&r una +ru-a y no 1!1!r on su 'ar!do8$ <

 K&d&r!!, ($ 9;

9 La 5!stor!a d& %a (rost!tu!"n y sus r&%a!on&s on &% a(!ta%!s'o, %a


s&0ua%!dad, %a r&%!)!"n, %os -u!!os (or +ru-&ra y %a ur+an!*a!"n &s o'(%&-a
y 2as!nant& y '&r&&ra un t&0to (ro(!o$ Durant& un t!&'(o, &% Estado
a%&nt" %a (rost!tu!"n o'o una 2or'a d& on2ortar a %os 5o'+r&s, una ura
(ara %a 5o'os&0ua%!dad y un tra+a-o (ara %as 'u-&r&s so%t&ras, 5asta &%
(unto d& a+r!r +urd&%&s &stata%&s$ En %a 7(oa s!)u!&nt&, %a d&'on!*a+a y
u%(a+a a %as (rost!tutas$

 3ot!%%a8 &n !n)%7s =N$ d& %a T$>


Co'o r&s(u&sta a% au'&nto d&% ontro% so+r& %as (r.t!as s&0ua%&s
(r!1adas, %os 5&r&-&s rad!a%&s o'o %os ta+or!tas, %a H&r'andad d&% Es(r!tu
L!+r& y %os ana+a(t!stas s& s!tuaron ontra %a !nst!tu!"n d&% 'atr!'on!o y
d&%araron 4u& %as r&%a!on&s a'orosas d& %a )&nt& &ran un ato d& ada
uno, s!'!%ar a %a o'un!"n on D!os$
Curanderas y mujeres sabias

Ant&s d& &st& (&r!odo, %a sa%ud &sta+a +a-o &% do'!n!o d& %as urand&ras d&
%as& a'(&s!na y &n ada o'un!dad 5a+a 'u-&r&s on una )ran ant!dad
d& ono!'!&ntos y 5a+!%!dad&s$ La u&st!"n d& %a sa%ud a(ar&!" &n 'u5os
d& %os -u!!os, (or &-&'(%o, (or4u& una 'u-&r ura+a a a%)u!&n y %u&)o 7st&
s& (ona &n2&r'o d& nu&1o, o !n%uso s& ura+a$ La 'a)!a s& ons!d&ra+a &%
do'!n!o d& %a I)%&s!a y %a ura!"n &% do'!n!o d& %a !nst!tu!"n '7d!a$ Los
 -u!!os (or +ru-&ra ons!)u!&ron an!4u!%ar &nor'&s ant!dad&s d&
ono!'!&nto trad!!ona%, )anando as &% (u%so (or &% ontro% d& %os u&r(os
&n %as o'un!dad&s (o+r&s$
Las urand&ras &ran '7d!as 4u& s& +&n&6!a+an d& )&n&ra!on&s d&
ono!'!&nto au'u%ado so+r& anato'a y 5!&r+as '&d!!na%&s$ E% s!'(%&
5&5o d& !nt&ntar urar o tratar &n2&r'&dad&s &ra ons!d&rado +ru-&ra s!
%os (rat!a+a una 'u-&r, ayudas& a %a )&nt& o no$ Era !rr&%&1ant& s! %a
(&rsona '&-ora+a, &'(&ora+a o no nota+a n!n)n &2&to o'o
ons&u&n!a d& %os atos d& %a 'u-&r ausada$ En 9: R&)!na%d Sott d!o/
3Atua%'&nt& &n %&n)ua !n)%&sa &s !nd!2&r&nt& d&!r 3&s una +ru-a8 o 3&s una
'u-&r sa+!a8$
 Todas %as ura!on&s &ran ons!d&radas una &s(&!& d& '!%a)ro, y %as
urand&ras ta'+!7n ut!%!*a+an su(&rst!!on&s, 5&5!*os y &nanta'!&ntos$
Pasados %os s!)%os ?@I y ?@II, %a 'a)!a y %os '!%a)ros s& on1!rt!&ron &n &%
do'!n!o a+so%uto d& D!os y %a I)%&s!a, !n%uso d&% d&'on!o, y %as 2or'as
(o(u%ar&s d& 'a)!a &ran n&)adas o 1!stas o'o d!a+"%!as$ F  Un 'anua%
(ara %a a*a d& +ru-as a6r'a+a/ 3&n &% '!s'o n'&ro a%u%a'os a todas
%as +ru-as +u&nas, 4u& no 5a&n &% 'a% s!no &% +!&n, 4u& no (rodu&n ru!na
n! d&stru!"n, s!no (rot&!"n y r&2u)!o# S&ra '!%&s d& 1&&s '&-or (ara
&% (as s! todas %as +ru-as, y &s(&!a%'&nt& a4u&%%as 4u& 5an s!do
< Esta !ta y %a ant&r!or (ro&d&n d& H&st&r, M$ =9;;>

 @&r E5r&nr&!5, B$ y En)%!s5, D$ =9;<> Witches, Mid(i+es and 'urses: a


)istor$ of Women )ealers , (ara una !n2or'a!"n '.s d&ta%%ada d& &st&
as(&to d& %os -u!!os$

 T5o'as, ($ 9:

F @&r T5o'as, $ =9;;9> !eligion and the "ecline of Magic


+&nd&!das, a(ar&!&ran 'u&rtas8 $ E% tra+a-o d& %os sa+!os y %os 'a)os
ta'+!7n 2u& d&sar&d!tado y u%(a+!%!*ado, (&ro no 2u&ron as&s!nados$
In%uso a5ora, %a (a%a+a 3'a)o8 s!)n!6a &0(&rto &n a%)o =(or &-&'(%o, un
'a)o d& %as 6nan*as>, '!&ntras 4u& 3+ru-a8 s!)u& t&n!&ndo onnota!on&s
(&yorat!1as$
La I)%&s!a &nontr" !&rto &4u!%!+r!o on &% )ru(o so!a% as&nd&nt& d& %os
'7d!os 2or'ados &n %as un!1&rs!dad&s  a %os 4u& %as %as&s do'!nant&s
ontrata+an ada 1&* '.s, 2or*ando !&rtas ond!!on&s o'o 4u& &0!)!r %a
(r&s&n!a d& un sa&rdot& &n d&t&r'!nados atos$
Esta r&!&nt& (ro2&s!"n '7d!a &0%uy" a %as 'u-&r&s, !n%uy&ndo a %as
sanadoras &duadas &n %as !udad&s, 'u5o ant&s d& 4u& o'&n*as&n %as
a&ras d& +ru-as$ : Los '7d!os 2or'ados &n %as un!1&rs!dad&s &sta+an
as&nd!&ndo so!a%'&nt& y 1&an %os -u!!os (or +ru-&ra o'o una 2or'a d&
an!4u!%ar a %a o'(&t&n!a$ Ad&'.s, %a r&&n!a &n %as +ru-as s&r1a (ara
ou%tar %a !no'(&t&n!a d& %os '7d!os$ Por &-&'(%o, &% ono!'!&nto so+r&
&% .n&r y %os !n2artos &ra 'uy r&du!do, as 4u& (ara %os '7d!os &ra
s&n!%%o atr!+u!r %as 'u&rt&s !n&0(%!a+%&s a %a +ru-&ra$ E5r&nr&!5 y En)%!s5
&0(%!an 'uy %ara'&nt& "'o s& (rodua %a d!n.'!a I)%&s!adotor+ru-a/
3La a%!an*a &ntr& %a I)%&s!a, &% Estado y %a (ro2&s!"n '7d!a a%an*" su (unto
u%'!nant& &n %os -u!!os ontra %as +ru-as$ Los dotor&s atua+an o'o %os
3&0(&rtos8 '7d!os, dando un aura !&nt6a a todo &% (ro&so$ S& %&s (&da
4u& on6r'as&n +a-o -ura'&nto s! d&t&r'!nadas 'u-&r&s &ran +ru-as y s!
d&t&r'!nadas a!!on&s 5a+an s!do ausadas (or %a +ru-&ra$ Durant& %a
a*a d& +ru-as, %a I)%&s!a %&)!t!'" &0(%!ta'&nt& %a (ro2&s!ona%!dad d& %os
dotor&s, d&nun!ando %a sana!"n no (ro2&s!ona% o'o &4u!1a%&nt& a %a
5&r&-a: S! una 'u-&r s& atr&1& a urar s!n 5a+&r &stud!ado &s una +ru-a y
d&+& 'or!r82 La d!st!n!"n &ntr& %a su(&rst!!"n 32&'&n!na8 y %a '&d!!na
3'asu%!na8 2u& onso%!dada (or %os (a(&%&s 4u& d&s&'(&a+an &% '7d!o y
%a +ru-a durant& &% -u!!o$ % &sta+a s!tuado d&% %ado d& D!os y %a L&y, un
(ro2&s!ona% on &% '!s'o &status 4u& %os a+o)ados y %os t&"%o)os, '!&ntras
4u& &%%a &ra o%oada &n &% %ado d& %a osur!dad, &% 'a% y %a 'a)!a$ % d&+a
su nu&1o &status no a sus (ro(!os %o)ros '7d!os o !&nt6os, s!no a %a
I)%&s!a y a% Estado a %os 4u& s&r1a tan +!&n$ La a*a d& +ru-as no aa+" on
%as urand&ras d& %as& +a-a, (&ro %as 'ar" (ara s!&'(r& o'o
su(&rst!!osas y (os!+%&'&nt& 'a%1adas$8

 C!tado &n E5r&nr&!n5 y En)%!s5

: Por &-&'(%o, %os '7d!os !n)%&s&s &n1!aron una (&t!!"n a% Par%a'&nto


so%!!tando (&nas d& (r!s!"n (ro%on)adas (ara 3%as 'u-&r&s !nd!)nas y
(r&suntuosas 4u& usur(an %a (ro2&s!"n8 & !nt&ntan 3ut!%!*ar %a (r.t!a d& %a
M&d!!na8$ @&r E5r&nr&!5 y En)%!s5
!acimientos y matronas

3Nad!& 5a 5&5o '.s dao a %a I)%&s!a at"%!a 4u& %as 'atronas8,


s&nt&n!a+a &% Malleus Mali6carum2  Por su (art&, %a +u%a (a(a% d& 9:
a6r'a+a/ 3%as +ru-as d&struy&n %a d&s&nd&n!a d& %a 'u-&r$ D!6u%tan %a
r&(rodu!"n 'asu%!na y %a on&(!"n 2&'&n!na8$ Todo &% tra+a-o
r&%a!onado on %a sa%ud s&0ua% %a ayuda &n %os (artos, %a ant!on&(!"n y
%os a+ortos 2u& ond&nado$ Todo t&na 4u& 1&r on &% ontro% so+r& &%
u&r(o, y &s(&!a%'&nt& so+r& &% u&r(o 2&'&n!no y %a r&(rodu!"n$
En %a 7(oa d& %a a*a d& +ru-as, &% a(!ta% y &% Estado &sta+an
&s(&!a%'&nt& (rou(ados (or %a tasa d& na!'!&ntos$ N&&s!ta+an
tra+a-ador&s y 1&an &% r&!'!&nto d& %a (o+%a!"n o'o un s'+o%o d& %a
sa%ud d& %a na!"n$ Las (%a)as y %as )u&rras (roduan d&s&nsos &n %a
(o+%a!"n y %as autor!dad&s &sta+an (r&ou(adas (or un (os!+%& o%a(so
d&'o)r.6o$ Por tanto, &ran ontrar!os a% a+orto y a %a ant!on&(!"n =%os
r&%atos d& %as +ru-as 4u& as&s!na+an a n!os y +&+7s 2or'a+an (art& d&
&sta a'(aa>$ Mu5as d& %as (r!'&ras +ru-as 4u& 2u&ron 4u&'adas 5a+an
s!do ausadas d& r&a%!*ar a+ortos y (ro(or!onar ant!on&(t!1os, y 5ay
'u5a &1!d&n!a 4u& d&'u&stra 4u& %as 'u-&r&s r&a%'&nt& ontro%a+an %a
tasa d& na!'!&ntos d& sus o'un!dad&s durant& %a Edad M&d!a$ Las
autor!dad&s no 4u&ran d&-ar &% ontro% d& %a r&(rodu!"n &n %as 'anos d&
%as 'u-&r&s d& %as& +a-a, y %os -u!!os (or +ru-&ra 2or'a+an (art& d& %a
+ata%%a (or &% ontro% d& &s& ono!'!&nto, 4u& 5asta &nton&s 5a+a s!do un
3'!st&r!o 2&'&n!no8$ La 5a+!%!dad d& %as 'u-&r&s (ara ontro%ar su (ro(!a
r&(rodu!"n 2u& 2u&rt&'&nt& d!s'!nu!da y %as 'atronas y %os )ru(os d&
'u-&r&s 2u&ron &0%u!dos d&% (ro&so d&% (arto, %o 4u& su(uso 4u& %as
o'un!dad&s (&rd!&ran sus ono!'!&ntos trad!!ona%&s$ En tanto 4u& %os
n!os &ran &% (roduto d&% tra+a-o d& %as 'u-&r&s, &% ontro% so+r& %a
r&(rodu!"n !'(%!a+an a%!&nar a %as 'u-&r&s d& sus (ro(!os u&r(os y
ontro%ar u.ntos 5!-os !+a a t&n&r ada 'u-&r, y d"nd& y u.ndo !+a a
t&n&r%os$
En r&a%!dad 2u&ron n&&sar!os otros !&n aos ant&s d& 4u& %os dotor&s
tu1!&s&n r&a%'&nt& &% 'ono(o%!o d& %a at&n!"n &n &% (arto$ En &% s!)%o ?@II,
%os !ru-anos o'&n*aron a tra&r a% 'undo a %os +&+7s ut!%!*ando 2"r&(s, y
%as 'u-&r&s t&nan (ro5!+!do (rat!ar !ru)a$ Ha!a &% s!)%o ?@III %a 'ayora
d& %os (artos &ran at&nd!dos (or '7d!os, y uando %as 'atronas !n)%&sas
s& or)an!*aron y ar)aron ontra %os !ntrusos (or &% uso (&%!)roso y
o'&r!a% d& %os 2"r&(s, 2u&ron 2.!%'&nt& d&sar&d!tadas o'o 31!&-as
!)norant&s8 a2&rradas a %as su(&rst!!on&s d&% (asado$ E% (ro&so d& %a a*a
d& +ru-as 5a+a s&'+rado %as s&'!%%as d& &sta at!tud$
En &% s!)%o ?@I, %as 'atronas 2ran&sas y a%&'anas o'&n*aron a s&r
o+%!)adas a !n2or'ar a% Estado d& todos %os na!'!&ntos, !n%u!dos %os d& %as
'adr&s 4u& 4u&ran &sond&r &% na!'!&nto$ Hoy &n da &s !%&)a% no
r&)!strar %os na!'!&ntos &n %a 'ayor (art& d& Euro(a, y a %o %ar)o d& todo
&% 'undo &0!st& un s!)n!6at!1o ontro% d& %a r&(rodu!"n (or (art& d& %as
autor!dad&s, d&sd& %a (ro5!+!!"n at"%!a d&% a+orto o &% uso d&
ant!on&(t!1os a %os ontro%&s d& (o+%a!"n &n C5!na, d&sd& %as
&st&r!%!*a!on&s 2or*osas &n %as ant!)uas o%on!as a %os a+ortos d& 2&tos
2&'&n!nos &n %a so!&dad (atr!ara% d& %a Ind!a$ La &nor'& &0t&ns!"n 4u& 5a
a%an*ado %a '&d!a%!*a!"n d& %os (artos y %a 2& 4u& t&n&'os &n &% (od&r
as! '.)!o d& %os '7d!os y %os 5os(!ta%&s =a (&sar d& nu&stros 2r&u&nt&s
d&sau&rdos on %a !nst!tu!"n '7d!a> toda1a dan t&st!'on!o d& &sta
+ata%%a$;

; En %os %t!'os aos, &n &% R&!no Un!do s& 5a (rodu!do una (&rs&u!"n
d& %as 'atronas !nd&(&nd!&nt&s (or (art& d& %a !nst!tu!"n '7d!a, 4u& 5a
r&1!sado on %u(a %os !n2or'&s d& %os (artos on %a &s(&ran*a d& &nontrar
(ru&+as !nr!'!nator!as ontra &%%as$ E% &%&1ado osto d& %os s&)uros d& %as
'atronas !nd&(&nd!&nt&s &st. (&nsado (ara d!suad!r%as d& (rat!ar %os
(artos 2u&ra d&% ontro% d& %a !nst!tu!"n '7d!a$ Las 'atronas 4u& tra+a-an
d&ntro d& 5os(!ta%&s &st.n u+!&rtas (or &% s&)uro d&% (ro(!o 5os(!ta%$ Para
sa+&r '.s so+r& %a o+st&tr!!a atua% &n &% R&!no Un!do, 1&r %a (.)!na &+
d& %a Asso!at!on o2 Rad!a% M!d!1&s &n 5tt(/$rad'!d$d&'on$o$u$ En
&% ao F una 'u-&r 2u& &nausada &n Estados Un!dos d& 5o'!!d!o
!n1o%untar!o d&s(u7s d& dar a %u* a un +&+7 4u& na!" 'u&rto d&+!do a 4u&
&ra ad!ta a %as dro)as$ E% )o+!&rno &stadoun!d&ns& &st. &'(&*ando una
a'(aa (ara %o)rar 4u& todas %as 'u-&r&s &n &dad d& on&+!r s& 1&an a
s '!s'as o'o (r&&'+ara*adas, &st7n o no (%an&ando t&n&r un +&+7$ S&
%as an!'a, (or &-&'(%o, a no +&+&r o 2u'ar &n aso d& 4u& s& 4u&d&n
&'+ara*adas, &n una a'(aa 4u& a%!&nta una 1!s!"n d& %as 'u-&r&s o'o
t&ros andant&s$
"uge y destrucción de la ciencia

La ada &n d&s)ra!a d& %as sanadoras y %as 'atronas 2u& d& %a 'ano on &%
au)& d& una nu&1a 3ra!ona%!dad8$ Estos nu&1os !&nt6os &sta+an
tota%'&nt& !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as, 4u&, %&-os d& s&r una
r&'!n!s&n!a d& una 7(oa )o+&rnada (or %a 'a)!a y %a su(&rst!!"n, 2u&
una &0t&nsa a'(aa or)an!*ada (or &stos '!s'os 5o'+r&s 4u&
(rota)on!*aron %a 3I%ustra!"n8$ E% ont&0to &ra &% d& una +ata%%a (or %a
31&rdad8, (or %a !d&a d&% ontro% d&% 'undo natura%, d& %a a&(ta!"n d& %a
 -&rar4ua o'o a%)o 3natura%8 y d& %a ru(tura &ntr& %a '&nt& y &% u&r(o 4u&
tan t!% %& &ra a% a(!ta%!s'o$
Ir"n!a'&nt&, una )ran (art& d&% ono!'!&nto d& %as urand&ras &ra
&'(r!o, o+t&n!do )ra!as a una &0(&r!'&nta!"n +asada &n %as ausas y
%os &2&tos, %o 4u& a5ora nos (r&s&ntan o'o &% r&su%tado d& %a !&n!a
'od&rna y &% (ro)r&so r&s(&to a %os s!st&'as d& r&&n!as d& %a Edad
M&d!a, +asados su(u&sta'&nt& &n %a su(&rst!!"n$ < Una )ran ant!dad d&
ono!'!&nto so+r& 5&r+or!st&ra, 4u& s& trans'!ta d& una )&n&ra!"n a
otra d& 'u-&r&s, s& (&rd!" durant& %a a*a d& +ru-as$ Ha+a %!t&ra%'&nt&
s!)%os d& d&sarro%%o d& t&ora y (r.t!a, (or %o 4u& a5ora %os &0(&rtos &n
(%antas '&d!!na%&s &st.n tra+a-ando duro (ara r&d&su+r!r &st&
ono!'!&nto$ Los !&nt6os y %os '7d!os d& %os s!)%os ?I@ y ?@ +asa+an su
ono!'!&nto &n %a 6%oso2a y %os &stud!os r&%!)!osos$ <9  Las urand&ras, &n
a'+!o, (os&an ono!'!&ntos d& 4u'!a, +ot.n!a, !&n!as natura%&s,
2ar'ao%o)a y anato'a$ Para&%so, a% 4u& s& su&%& ons!d&rar &% (adr& d&

< En a4u&%%a 7(oa &0!stan ta'+!7n nu'&rosas su(&rst!!on&s, !n%u!da %a


r&&n!a )&n&ra%!*ada &n %os on-uros, (&ro &sto no d&+& 5a&rnos !)norar o
r!d!u%!*ar &% &0t&nso ono!'!&nto d& 4u'!a, +ot.n!a y anato'a 4u&
t&nan %as urand&ras$

<9 E% '7d!o d& Eduardo II 4u& t&na una %!&n!atura &n t&o%o)a y un
dotorado &n '&d!!na (or %a un!1&rs!dad d& O02ord (r&sr!+!", (ara a%!1!ar
&% do%or d& 'u&%as, &sr!+!r &n %a 'and+u%a d&% (a!&nt& %as (a%a+ras 3En &%
no'+r& d&% (adr&, &% 5!-o y &% &s(r!tu santo$ A'7n8 y %a1ars& &n %a &na
una a)u-a 4u& (r&1!a'&nt& s& 5a+a %a1ado &n una oru)a$ Un trata'!&nto
2r&u&nt& (ara %a %&(ra &ra un a%do 5&5o on %a san)r& d& una s&r(!&nt&
n&)ra a*ada &n un t&rr&no s&o &ntr& dos (!&dras$ @&r E5r&nr&!5 y
En)%!s5$
%a '&d!!na 'od&rna, d!-o &n 9 4u& 35a+a a(r&nd!do d& %as +ru-as todo
%o 4u& sa+a8$ <  E% '!to d& 4u& %a I%ustra!"n ons!st!" &n un )ru(o d&
5o'+r&s 'od&rnos 4u& tra-&ron %a ra!ona%!dad y &% &'(!r!s'o d&+& s&r
&%!'!nado, so+r& todo uando %o 1&'os a %a %u* d& %a a*a d& +ru-as$
Mu5os 5o'+r&s ons!d&rados %os (adr&s d& %a !&n!a 'od&rna &sta+an
2u&rt&'&nt& !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as, (or &-&'(%o Ro+&rt Boy%&,
 T5o'as Ho++&s y Kran!s Baon, 4u!&n d!1u%)" %a 'a%dad d& %as +ru-as a %a
1&* 4u& su '.s ono!da 3ra!ona%!dad !&nt6a8 <<$ La +ru-&ra y %os t&0tos
o'o &% Malleus Male6carum, 4u& 5oy nos (ar&&n tan r!du%os, 2u&ron
d!sut!dos s&r!a'&nt& &n %os a'+!&nt&s aad7'!os (or &stos 5o'+r&s
3ra!ona%&s8 5asta 6na%&s d&% s!)%o ?@III$ Los 5o'+r&s 4u& d&2&ndan una
!&n!a r&a%'&nt& &'(r!a, o'o Ga%!%&o y Co(7rn!o, 2u&ron ausados d&
5&r&-a$ La I)%&s!a s& (os!!ona+a &n ontra d& %as sanadoras %a!as y %a
'a)!a orr!&nt&, (&ro ta'+!7n ontra a%)unos d& %os nu&1os !&nt6os/ so%o
s& d&+a on6ar &n %a 2&, ya 4u& 3%os s&nt!dos son &% (at!o d& -u&)os d&%
d&'on!o8 y so%o %os r&(r&s&ntant&s d& d!os (odan 5a&r '!%a)ros$ Mu5os
!&nt6os y 6%"so2os, &ntr& &%%os %os d& %a Roya% So!&ty, s& %as arr&)%aron
(ara a(a!)uar a %a I)%&s!a '!&ntras d&sarro%%a+an !d&as 'od&rnas, y 2u&ron
&stos %os 5o'+r&s '.s !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as$
Las (ru&+as d& %a +ruta%!dad d&% na!'!&nto d& %a !&n!a y %a '&d!!na
'od&rna (u&d&n 1&rs& &n %os uartos d& tortura ut!%!*ados durant& %a a*a
d& +ru-as, 4u& s&r1an o'o %a+orator!os '7d!os y &sta+an su(&r1!sados
(or %os dotor&s, y &n %as d!s&!on&s d& u&r(os$ Los a5ora'!&ntos
(+%!os &ran s&)u!dos d& una +ata%%a (or &% ad.1&r, on %os 2a'!%!ar&s
!nt&ntando sa%1ar%o d& %os !ru-anos y sus d&)radant&s auto(s!as (+%!as$ <
E% ono!'!&nto &s (od&r y &s& (od&r s& &nontra+a &n 'anos d& %as
'u-&r&s d& %as& tra+a-adora y a'(&s!na$ E% 'ono(o%!o so+r& %a (r.t!a y
%a t&ora y (or tanto &% ontro% so+r& %os u&r(os&sta+a s!&ndo ont&stado$
E% nu&1o (&nsa'!&nto y %a nu&1a !&n!a d& %a 7(oa &sta+an onstruy&ndo
una nu&1a 1!s!"n d&% u&r(o o'o una '.4u!na 4u& d&+a s&r ontro%ada
=(or %a '&nt&, (or &% tra+a-o, (or &% Estado o (or %os dotor&s>$ Las nu&1as
2or'as d& tra+a-o y %as nu&1as 2or'as d& r&%a!"n so!a% +usa+an &% ontro%
d& %os u&r(os, &s(&!a%'&nt& d& %os 2&'&n!nos, 4u& d&+an (rodu!r %a
s!)u!&nt& )&n&ra!"n, &star d!s(on!+%&s (ara sus 'ar!dos y 5a&r 4u& 2u&s&n
t!%&s (ara &% s!st&'a '&d!ant& %a (7rd!da d&% ono!'!&nto so+r& &%%os$ E%
tra+a-o asa%ar!ado !ntrodu-o %a d!1!s!"n &ntr& &% 3tra+a-o8 y &% r&sto d&
at!1!dad&s, d&-ando %aro 4u& nu&stros u&r(os &st.n a d!s(os!!"n d&% -&2&
< C!tado &n E5r&nr&!5 y En)%!s5$

<< Para sa+&r '.s so+r& Baon, ontrastar T5o'as, ($  on &% 'at&r!a%
ont&n!do &n 5tt(/&n$!!(&d!a$or)!!Kran!sBaon

< L!n&+au)5 =9;>$ The T$burn !iot against the Surgeons  y =9;;> The
/ondon )anged
durant& &% t!&'(o d& tra+a-o$ K&d&r!! a6r'a/ 3D& %a '!s'a 2or'a 4u& &%
&rado d& a'(os &0(ro(!" a% a'(&s!nado d& %a t!&rra o'una%, %a a*a
d& +ru-as &0(ro(!" a %as 'u-&r&s d& sus u&r(os, 4u& d& &sta 2or'a &ran
3%!+&rados8 d& ua%4u!&r o+st.u%o 4u& !'(!d!&s& 4u& 2un!onaran o'o
'.4u!nas (ara %a (rodu!"n d& tra+a-o$ La a'&na*a d& %a 5o)u&ra &r!)!"
+arr&ras '.s a%tas a%r&d&dor d& %os u&r(os d& %as 'u-&r&s d& %as 4u& s&
%&1antaron on &% &rado d& %as t!&rras o'una%&s$8 <

#as ancianas y la etensión de la propiedad pri$ada

Los -u!!os (or +ru-&ra 2u&ron usados (ara d&'on!*ar a %as '&nd!)as
a%!1!ando as %a u%(a d& %os '!&'+ros '.s r!os d& sus o'un!dad&s,
&0(ro(!ar %as (ro(!&dad&s d& %as 'u-&r&s so%t&ras y o'+at!r ua%4u!&r
2or'a d& r&s!st&n!a o d&%!to 4u& s& o'&t!&ra o'o r&a!"n a% au'&nto d&
%a (o+r&*a$
A '&d!ados d&% s!)%o ?@I, 'u5a )&nt& &sta+a 1!1!&ndo una s!tua!"n
&on"'!a )ra1&/ &% (r&!o d&% (an 5a+a su+!do y %a (o+%a!"n 2u& o+%!)ada
a a+andonar %as (&4u&as (ar&%as y %as t!&rras o'una%&s 4u& %&s
(&r'!tan so+r&1!1!r$ Las 'u-&r&s s& 1!&ron o+%!)adas a (&d!r o ro+ar (ara
'ant&n&rs& a &%%as '!s'as y a sus 5!-os$ La orr&%a!"n &ntr& &% &rado d&
a'(os y %os -u!!os (or +ru-&ra (u&d& 1&rs& &n &% 5&5o d& 4u&, d&ntro d&
In)%at&rra, %a 'ayora d& %os -u!!os ourr!&ron &n Ess&0, dond& %a 'ayor
(art& d& %a t!&rra 5a+a s!do &rada$ En a'+!o, &n %u)ar&s o'o %as
H!)5%ands &so&sas, dond& %a 1!da o'una% ont!nu", no 5ay &1!d&n!as
so+r& a*a d& +ru-as$ E% !nr&'&nto d&% uso d&% d!n&ro &0a&r+" %as
d!2&r&n!as d& %as&, 2or*ando a (art& d& %a (o+%a!"n a a+andonar sus
t!&rras y on1!rt!&ndo a otra &n (&4u&os &'(r&sar!os$ Hay una %ara
< K&d&r!!, ($9:
orr&%a!"n &ntr& &% n'&ro d& -u!!os (or +ru-&ra y &% au'&nto d&% (r&!o
d& %os a%!'&ntos, 4u& (u&d& s&r &0(%!ada s! ons!d&ra'os %os -u!!os o'o
una r&a!"n a %as r&1u&%tas &n ontra d&% (r&!o d& %a o'!da yo &%
r&su%tado d& una o'(&t!!"n (or %a &sas&* d& r&ursos, uya a&so s& %&s
n&)a+a a %as ausadas$
Mu5as d& %as 'u-&r&s as&s!nadas &ran 1!udas$ En a4u&%%a 7(oa &n
In)%at&rra s& &sta+an r&a%!*ando a'+!os %&)a%&s r&%a!onados on %as
(ro(!&dad&s d& %as 'u-&r&s 4u& &sta+%&!&ron 4u& %as 1!udas so%o (odan
4u&dars& on un t&r!o d& %a t!&rra d& su 'ar!do, &n %u)ar d& on su
tota%!dad$ En Ita%!a s& %as d&s(o-a+a !n%uso d& &s& t&r!o d& %a (ro(!&dad,
2or*.ndo%as a on1&rt!rs& &n 1a)a+undas y '&nd!)as$ La (ro(!&dad
arr&ndada nor'a%'&nt& ta'(oo (asa+a a %a 1!uda$ Las %&y&s d& (o+r&s
!n)%&sas &st!)'at!*aron %a (o+r&*a, (ro5!+!&ndo %a '&nd!!dad no autor!*ada
y &sta+%&!&ndo d&s(u7s 4u& ada (arro4u!a &ra r&s(onsa+%& d& sus (ro(!os
(o+r&s y 4u& s& d&+a (ro+ar %a r&s!d&n!a '&d!ant& na!'!&nto,
'atr!'on!o o (ar&nt&so$ A4u&%%os 4u& no (odan (ro+ar %a r&s!d&n!a &ran
&0(u%sados, 2r&u&nt&'&nt& a !&ntos d& '!%%as d& d!stan!a$ Esto a2&t"
&nor'&'&nt& a %os 4u& 5a+an s!do 2or*ados a &'!)rar, ya 4u& %as !udad&s
'.s (r"s(&ras &ran %as '.s &str!tas on sus ontro%&s d& r&s!d&n!a$
Las 'u-&r&s, 4u& 5asta &nton&s 5a+an s!do una (art& !'(ortant& d& %as
o'un!dad&s 2u&rt&'&nt& o5&s!onadas, &ran a5ora 2or*adas a '&nd!)ar a
sus 1&!nos '.s r!os$ En %a '&d!da &n 4u& %a (ro(!&dad (r!1ada r&&'(%a*"
a %as t!&rras o'una%&s, %a 2a'!%!a s& on1!rt!" &n una un!dad &on"'!a
a!s%ada$ Las +ru-as 2u&ron ausadas d& 3!r d& asa &n asa (!d!&ndo a%)o d&
%&5&, %&1adura, (ota-& o ua%4u!&r otro a%!'&nto, s!n %os ua%&s d!2!%'&nt&
(odan so+r&1!1!r8$ &!t5 T5o'as s&a%a 4u& ausar a a%)u!&n d& s&r una
+ru-a (&r'!ta a%!1!ar %a u%(a y %a r&s(onsa+!%!dad d& a%!'&ntar a %os 1&!nos
d&(&nd!&nt&s$<F
La s&nsa!"n d& 5a+&r su2r!do una 'a%d!!"n (oda d&+&rs& ta'+!7n a %a
u%(a (or 5a+&r d&su!dado o ond&nado a '!&'+ros d& tu o'un!dad$ D&
5&5o, &n 'u5os -u!!os &% ausador 5a+a a)ra1!ado (r&1!a'&nt& a %a
'u-&r, (or &-&'(%o n&).ndo%& su ar!dad$ Por &-&'(%o/ 3La 1!&-a 5a+a
(asado (or %a (u&rta, dond& %a n!a s& &sta+a o'!&ndo un (an&!%%o d&
tr!)o r&!7n 5&5o$ M!r" a Mary !nt&nsa'&nt&, (&ro (as" d& %ar)o s!n d&!r
nada$ A% !nstant& r&)r&s" y %a '!r" &n s!%&n!o$ A% 5a&r%o, &% tro*o d& (an
4u& Mary G%o1&r &sta+a 'ast!ando s& ay" d& su +oa y &%%a '!s'a ay"
d& &s(a%das d&% ta+ur&t& &n &% 4u& &sta+a s&ntada, 5a!7ndos& 'u5o
dao$8<

<F &!t5 T5o'as trata &st& t&'a d& 2or'a &0t&nsa &n !eligious and the
"ecline of Magic2

< C!tado &n T5o'as$


Los -u!!os (&r'!t!&ron &% d&sarro%%o d& %a '&nta%!dad a(!ta%!sta d& %a
(ro(!&dad (r!1ada y %a r!4u&*a, y a4u&%%os 4u& ant&s &sta+an +!&n (ro1!stos
o'o (art& d& %a o'un!dad a %a 4u& (&rt&n&an, s& on1!rt!&ron &n
1a)a+undos 4u& '&nd!)a+an ar!dad$ Las 1!udas &0%u!das d&% 2&stn y otras
'u-&r&s &n (os!!on&s so!a%&s s&'&-ant&s or!)!naron u&ntos d& 5adas
o'o &% d& %a B&%%a Dur'!&nt&$ Las 'u-&r&s s& on1!rt!&ron &n &% 5!o
&0(!ator!o (ara todo t!(o d& (ro+%&'as 'u&rt&s, 'a%as os&5as,
&(!d&'!as &n %os an!'a%&s, &t$, ad&'.s d& &n una 1a (ara 4u& %a
&'&r)&nt& %as& '&d!a s& as&)urara una 'ayor (art& d& %os &sasos
r&ursos$
Los -u!!os ta'+!7n 2u&ron usados (ara otros 6n&s, ta%&s o'o 5a&r (os!+%&
4u& %as autor!dad&s on6saran todas %as (ro(!&dad&s y %as r!4u&*as 4u&
t&nan %as 'u-&r&s, %o 4u& (odra &0(%!ar &% &%&1ado n'&ro d& 'u-&r&s
!nd&(&nd!&nt&s &on"'!a'&nt& 4u& 2u&ron as&s!nadas$ Mar!a M!&s
as&)ura 4u& d& &sta 2or'a s& 5!*o 'u5o '.s d!n&ro d&% 4u& su(on&'os, y
!ta %a arta d& Ba!%![2 G&!ss a Lord L!nd5&!'/ 3s! &stu1!&s&s d!s(u&sto a
&'(&*ar %a 4u&'a d& +ru-as &n tus t!&rras, nosotros on 'u5o )usto t&
(ro1&&ra'os d& %a %&a y asu'!ra'os todos %os ost&s, y )anaras tanto
4u& (odra arr&)%ars& &% (u&nt& & !n%uso %a !)%&s!a$ Ad&'.s, )anar.s tanto
4u& (odr.s (a)ar un sa%ar!o '&-or a tus s!r1!&nt&s &n &% 2uturo (or4u& &s
'&-or on6sar asas y (ro(!&dad&s 4u& onstru!r%as8$ <:
La a*a d& +ru-as s& on1!rt!" &n un n&)o!o/ %os a*ador&s d& +ru-as
ad'!tan so+ornos (ara no 5a&r ausa!on&s y ad&'.s &sta+an %os sa%ar!os
d& %os 1&rdu)os, %os 2un!onar!os, &t$ Los dou'&ntos 4u& d&ta%%an %os
ost&s d& %os -u!!os !n%uy&n %a 'ad&ra, %os !nstru'&ntos d& tortura y %a
&r1&*a (ara %os '!&'+ros d&% tr!+una%$ En Ir%anda, dond& 2u&ron as&s!nadas
a%)unas 'u-&r&s r!as, s& d!o %a (art!u%ar!dad d& 4u& %as %as&s d!r!)&nt&s
s& (us!&ron n&r1!osas y d&-aron d& a(oyar %os -u!!os$

Mujeres organizadas, resistencia organizada

<: Mar!a M!&s =9;:F> 0atriarch$ and Accumulation on a World Scale:


Women in the 7lobal "i+ision of /abour $
Los -u!!os t&nan o'o o+-&t!1o a %as 'u-&r&s r&+&%d&s y a %os )ru(os 4u&
2or'a+an (art& d& %a !'(ortant& r&s!st&n!a d& %as& 4u& s& &sta+a
)&n&rando ontra %a r&&strutura!"n &on"'!a, tanto &n &% n!1&% %oa%
o'o &n &% r&)!ona%$ Ta'+!7n ro'(!&ron &sa r&s!st&n!a d& %as& '&d!ant&
%a d!1!s!"n d& )7n&ro$ La a*a d& +ru-as 2u&, &n (art&, una o2&ns!1a d& %as
%as&s do'!nant&s 4u& r&s(onda a %a !nt&nsa %u5a d& %as&s d&% s!)%o
ant&r!or y a %a r&su%tant& r!s!s d& au'u%a!"n 4u& 5a+an su2r!do %as %as&s
do'!nant&s$
Por su(u&sto, %as 'u-&r&s &ran (art& d& &sos )ru(os y r&d&s 4u& o'(artan
5!&r+as, ono!'!&ntos, 5a+!%!dad&s, a'arad&ra y a'!stad$ Una d& %as
(r!n!(a%&s ausa!on&s &ra %a d& 2or'ar (art& d& una r&+&%!"n or)an!*ada, y
(od&'os &star s&)uros d& 4u& &stas 'u-&r&s %o &ran$ Los !n2a'&s
a4u&%arr&s =&nu&ntros noturnos, +a!%&s y +an4u&t&s> &ran %as r&un!on&s y
2&st!1a%&s d& &sas o'un!dad&s r&+&%d&s$ Con &% o+-&t!1o d& 5a&r 2r&nt& a
%a (o+r&*a y %a r&(r&s!"n, &stas r&d&s s& (o%!t!*aron y or)an!*aron/ (or
&-&'(%o, &st. &% aso d& %a 'u-&r 4u& 3(oda t!rar a+a-o 1a%%as y &rados8
&n L!no%ns5!r& &n 9F: o &% d& %as 'u-&r&s 4u& 3s& r&unan d& no5& (ara
arranar 1a%%as y n!1&%as *an-as8 &n 9F: &n Xar!s5!r& o &% d& a4u&%%as
4u&, d&s(u7s d& d&stru!r un &rado &n Yor &n 9F< 3d!s2rutaron d& su
5a*aa +&+!&ndo &r1&*a y 2u'ando ta+ao8$ <;  Las 'u-&r&s !n!!aron &%
%&1anta'!&nto d& Mont(&%!&r, Kran!a, &n 9F y &% d& C"rdo+a, Es(aa, &n
9F -u)aron un (a(&% 2unda'&nta% &n %as Gu&rras Ca'(&s!nas a%&'anas
d& %os aos 1&!nt& y tr&!nta d&% s!)%o ?@I y 'u5as 2or'aron (art& d&
d!st!ntas s&tas 5&r7t!as$
Los dou'&ntos d& %os -u!!os 'u&stran a 'u5as 'u-&r&s ausadas d&
r&+&%!"n ontra '!&'+ros %oa%&s d& %as %as&s d!r!)&nt&s, o'o a4u&%%as
4u& 2u&ron ausadas d& r&+&%ars& ontra &% a%)ua!% %oa% 4u& &sta+a
tratando d& r&%utar a sus 5!-os o'o so%dados o ontra &% &nar)ado d&
!ns(&!onar a %os (o+r&s, 4u& (uso a sus 5!-os a r&a%!*ar s&r1!!os
o+%!)ator!os$ Joan P&a5y 2u& ausada d& +ru-&ra &n 9: d&s(u7s d&
4u&-ars& d& 5a+&r r&!+!do (an &n 'a% &stado a% &nar)ado d& dar %a
ar!dad a %os (o+r&s$ En &% -u!!o d& Mar)ar&t Har&tt &n 9: s& !n2or'" d&
4u& 3E% s!r1!&nt& d& X!%%!a' Good!n %a n&)" %&1adura, d&s(u7s d& %o ua% %a
&r1&*a s& &stro(&"$ Ku& )o%(&ada (or un a%)ua!% 4u& %a sor(r&nd!"
o)!&ndo 'ad&ra d& %os t&rr&nos d&% a'o y &% a%)ua!% s& 1o%1!" %oo$ Un
a+a%%&ro %& d!-o a su s!r1!&nt& 4u& r&5a*as& &% su&ro d& %a %&5& 4u& &%%a
1&nda, y d&s(u7s d& &so 2u&ron !na(a&s d& 5a&r 'ant&4u!%%a8$ 
Otras 'u-&r&s 2u&ron ausadas d&s(u7s d& to'ar r&(r&sa%!as ontra %os
t!ranos %oa%&s, %os &rados o &% !&rr& d& %os d&r&5os d& (aso$ Los
a4u&%arr&s r&a%&s no &ran u%tos r&%!)!osos a% d&'on!o, s!no )ru(os

<; K&d&r!!, ($ <

 T5o'as, ($ F
%and&st!nos d& 'u-&r&s d!s!d&nt&s =o )ru(os '!0tos> 4u& 5a+an s!do
(r!1adas d& sus d&r&5os y &sta+an 2ur!osas y a+r&adas$
A %as autor!dad&s %&s at&rror!*a+an %os )ru(os y r&d&s auto)&st!onados$ En
9;, Monta)u& Su''&rs, tradutor d&% Malleus Male6carum, &sr!+!"/ 3Las
+ru-as onst!tuy&ron un a'(%!o 'o1!'!&nto (o%t!o, una so!&dad
or)an!*ada 4u& &ra an.r4u!a y ant!so!a%, una ons(!ra!"n 'und!a% ontra
%a !1!%!*a!"n8$9 Enton&s o'o a5ora %os a*ador&s d& +ru-as 2u&ron %os
4u& r&a%'&nt& r&aron una ons(!ra!"n +asada &n &% t&rror$ O una
3a%u%ada a'(aa d& t&rror d& %as %as&s do'!nant&s# +!&n or)an!*ada,
!n!!ada, 6nan!ada y &-&utada (or %a I)%&s!a y &% Estado8$ 
La 2as& ant&r!or a% au)& d& %os -u!!os (or +ru-&ra 2u& (o%t!a'&nt&
&0(%os!1a &n toda Euro(a$ E% na!'!&nto d&% nu&1o ord&n 2u&, o'o s!&'(r&,
un (ro&so san)r!&nto$ S& (rodu-&ron %as )u&rras a'(&s!nas &n A%&'an!a y
&% r&!'!&nto y %a (&rs&u!"n d& %as s&tas 5&r7t!as y %os )ru(os
r!st!anos rad!a%&s$ Tu1!&ron %u)ar %as %u5as ontra %os &rados &n
In)%at&rra y %a r&1u&%ta d& %os roant&s ontra %os d!&*'os, %os !'(u&stos y
&% (r&!o d&% (an &n Kran!a$ En todas &stas %u5as %as 'u-&r&s -u)aron un
(a(&% &ntra%$ Eran una (art& 2unda'&nta% d& %as o'un!dad&s 4u& &sta+an
s!&ndo ataadas y una (art& 2unda'&nta% d& %a %u5a ontra &sos ata4u&s$
Los -u!!os 2u&ron 3una )u&rra d& %as& %%&1ada a a+o (or otros '&d!os$ No
(od&'os d&-ar d& ad1&rt!r %a on&0!"n &ntr& &% '!&do a %os %&1anta'!&ntos y
%a (r&ou(a!"n d& %os (&rs&)u!dor&s (or %os a4u&%arr&s d& %as +ru-as8$ < A %o
%ar)o d& &st& (&r!odo, (r.t!a'&nt& ua%4u!&r r&un!"n, 2&st!1a% o dan*a
a'(&s!na &ra ons!d&rada un a4u&%arr& (or %as autor!dad&s$ Los a*ador&s
d& +ru-as a(%astaron todo a4u&%%o 4u& r&orda+a %as )u&rras a'(&s!nas, %as
%u5as &n d&2&nsa d& %as t!&rras o'una%&s, %as r&1u&%tas y %os
%&1anta'!&ntos ontra &% (r&!o d&% (an, 4u& (odra 5a+&r %%&1ado a %os
a'(&s!nos a ont!nuar on %a r&s!st&n!a$ S&)n s& !+an (rodu!&ndo %os
 -u!!os, %as o'un!dad&s &ran d&s(o-adas d& %as 'u-&r&s '.s
!nd&(&nd!&nt&s, 2u&rt&s, rad!a%&s y r&+&%d&s, 4u& (odran 5a+&r s&r1!do
o'o 'od&%o y 5a+&r %!d&rado d& nu&1o %a %u5a$
S!)u!&ndo a K&d&r!!/ 3No s& su&%& r&ono&r 4u& %a a*a d& +ru-as 2u& uno
d& %os su&sos '.s !'(ortant&s &n &% d&sarro%%o d& %a so!&dad a(!ta%!sta y
%a 2or'a!"n d&% (ro%&tar!ado 'od&rno$ La (u&sta &n 'ar5a d& una
a'(aa d& t&rror ontra %as 'u-&r&s, '.s 4u& n!n)una otra (&rs&u!"n,
d&+!%!t" %a r&s!st&n!a d&% a'(&s!nado &uro(&o ontra &% asa%to d& %a
no+%&*a y &% Estado$ La a*a d& +ru-as !nt&ns!6" %a d!1!s!"n &ntr& 5o'+r&s y
'u-&r&s, d&struy" todo un un!1&rso d& (r.t!as, r&&n!as y ator&s
so!a%&s uya &0!st&n!a &ra !no'(at!+%& on %a d!s!(%!na d& tra+a-o
9 Rosa%!nd M!&s =9;F:> The Women )istor$ of the World

 E5r&nr&!5 y En)%!s5$

< K&d&r!!, ($ 9F


a(!ta%!sta$8  Los -u!!os (or +ru-&ra s!r1!&ron (ara !ntrodu!r %a d!1!s!"n d&
)7n&ros d&ntro d& %a %as& a'(&s!na '&d!ant& %a &0t&ns!"n d&% t&rror y %a
d&son6an*a$ 3Los aos d& (ro(a)anda y t&rror s&'+raron &n %os 5o'+r&s
%as s&'!%%as d& una (ro2unda a%!&na!"n (s!o%")!a r&s(&to d& %as 'u-&r&s,
%o 4u& ro'(!" %a so%!dar!dad d& %as& y d&+!%!t" su (ro(!o (od&r o%&t!1o$ Ta%
y o'o su&d& 5oy, %a r&(r&s!"n d& %as 'u-&r&s (&r'!t!" una 'ayor
&2&t!1!dad &n %a r&(r&s!"n d& todo &% (ro%&tar!ado$ S! t&n&'os &n u&nta &%
ont&0to 5!st"r!o &n &% 4u& tu1o %u)ar %a a*a d& +ru-as, &% )7n&ro y %a %as&
so!a% d& %as ausadas, y %os &2&tos d& %as (&rs&u!"n, %%&)a'os a %a
on%us!"n d& 4u& %a a*a d& +ru-as &n Euro(a 2u& un ata4u& ontra %a
r&s!st&n!a d& %as 'u-&r&s ant& %a &0t&ns!"n d& %as r&%a!on&s a(!ta%!stas y
ontra &% (od&r 4u& 5a+an )anado a tra17s d& %a s&0ua%!dad, &% ontro% d& %a
r&(rodu!"n y su a(a!dad (ara urar$8 
Conclusión

Los -u!!os (or +ru-&ra 5!!&ron (os!+%& %a (u&sta &n 'ar5a d& %a d!1!s!"n
s&0ua% d&% tra+a-o, &% &rado d& %as t!&rras, %a a%!&na!"n r&s(&to d&
nu&stros u&r(os y &s(&!a%'&nt& %a a%!&na!"n r&s(&to d& nu&stra
a(a!dad d& r&(rodu!"n$ P&r'!t!&ron %a !'(os!!"n d& una 1!s!"n d& %as
'u-&r&s o'o &% s&0o d7+!% y su &0%us!"n d& %as &s2&ras d& !nu&n!a
&on"'!a, so!a%, u%tura% y (o%t!a$ Introdu-&ron %as d!1!s!on&s d& )7n&ro
d&ntro d& %as %as&s tra+a-adora y a'(&s!na, ayudando d& &sta 2or'a a
ro'(&r %a r&s!st&n!a d& %as& 2r&nt& a% a(!ta%!s'o &'&r)&nt&$
La t.t!a d& d&'on!*ar a %as 'u-&r&s, r&s(a%dada on %a 1!o%&n!a d&
)7n&ro, 5a s!do usada a %o %ar)o d& %os s!)%os (or todo &% (%an&ta$ Ha s&r1!do
(ara ro'(&r %as o'un!dad&s y %a r&s!st&n!a a %a &0(%ota!"n y (ara r&ar
d!1!s!on&s d&ntro d& %as %as&s so!a%&s =d!1!s!on&s d& )7n&ro y d!1!s!on&s
&ntr& %as d!2&r&nt&s s&!on&s d& %a %as& so!a%>$ La d&'on!*a!"n d& %os
n&)ros durant& %a (r!'&ra (art& d& %a o%on!*a!"n u'(%!" una 2un!"n
s!'!%ar$ La r&a!"n d& &st&r&ot!(os y su a(oyo '&d!ant& %a 1!o%&n!a y &%
t&rror 5a& (os!+%& %a &0(ro(!a!"n d& %a t!&rra, %os r&ursos, %os u&r(os y &%
t!&'(o$ E% (ro2undo s&0!s'o y ra!s'o r&su%tant& (&r'an&& &n nu&stras
'&nt&s y ont!na -ust!6ando %a &0(%ota!"n y %a r&(r&s!"n$ La &0%us!"n
so!a%, &on"'!a y (o%t!a (u&sta &n 'ar5a durant& &s& (&r!odo toda1a
t!&n& &os &n &% (r&s&nt&$
La 5!stor!a 4u& ont!&n& &st& 2an*!n& &s %a &0(&r!&n!a &uro(&a d&% s!)%o ?@I,
(&ro s& (u&d& ontar una 5!stor!a (ar&!da d& %a 7(oa o%on!a% &n A'7r!a
y 2r!a, tanto d& %a (r!'&ra o%on!*a!"n o'o d& %a atua%$ Los &st&r&ot!(os
d& )7n&ro y %a 1!o%&n!a d& )7n&ro toda1a 5oy 1an d& %a 'ano (or todo &%
'undo, on %os as&s!natos d& 'u-&r&s au'&ntando &n una 3tasa
 K&d&r!!, ($ 9F

 K&d&r!!, ($ 9
vertiginosa". La sorpresa que podemos sentir acerca de la complicidad de
otros miembros de la comunidad durante los juicios del siglo XVI y
XVII debería llevarnos a cuestionarnos la complicidad de la sociedad
actual con las muertes causadas hoy en día por la guerra, el
capitalismo y el patriarcado, en las formas cotidianas de los asesinatos
por violencia de genero, las muertes que provoca la pobreza en todo el
mundo (incluyendo la puerta de al lado) o los asesinatos racistas (incluyendo
los cometidos por la policía).

Necesitamos sacar esta cuestión a la luz si queremos entender dónde


estamos hoy, cómo los orígenes del capitalismo estuvieron marcados por el
genero y cómo la forma actual del patriarcado fue engendrado por el
capitalismo. Podemos usar el conocimiento para hacernos mas fuertes en la
lucha contra la represión y para celebrar a esas mujeres que se mantienen
fuertes y pelean, pelearon y pelearan contra el patriarcado.

Lady Stardust, 2007

También podría gustarte