Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Lady Stardust
Índice
Introdu!"n#####$$
E% &rado d& %os a'(os y &% au)& d&% a(!ta%!s'o, %a I)%&s!a y &%
Estado####
C"'o s& r&a%!*a+an %as a&ras d& +ru-as###$
Mu-&r&s !nd&(&nd!&nt&s, 'u-&r&s (ro+%&'.t!as######$
Contro% so!a%/ d& %a a%d&a a% Estado###
R&onstruy&ndo %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s####
Curand&ras y 'u-&r&s sa+!as#######$
Na!'!&ntos y 'atronas##############
Au)& y d&stru!"n d& %a !&n!a######
Las an!anas y %a &0t&ns!"n d& %a (ro(!&dad (r!1ada#####
Mu-&r&s or)an!*adas, r&s!st&n!a or)an!*ada#####
Con%us!"n##############################$
B!+%!o)ra2a r&o'&ndada################$$
3La su(&
su(&r!r!or
or!da
!dad
d d&%
d&% ono
ono!
!'!
'!&n
&nto
to d& %as
%as +ru-a
+ru-ass &ra
&ra r&on
&ono
o!da
!da &n %a
r&&n!a a'(%!a'&nt& &0t&nd!da d& 4u& &ran a(a&s d& 5a&r '!%a)ros$
Las +ru-as &ran &n r&a%!dad %as (&nsadoras '.s (ro2undas, %as !&nt6as
'.s a1an*adas d& a4u&%%a 7(oa$ Co'o &% ono!'!&nto s!&'(r& 5a s!do
(od&r, %a I)%&s!a t&'a 4u& 4u&dara &n 'anos d& %as 'u-&r&s y %an*a+a
ontra &%%as sus )o%(&s '.s 'orta%&s$8
9 Ga)&, M$ J$ =9:;<> Women, Church and State: The Original Exposé of Male
Collaboration Against the emale Sex
Durant& %os s!)%os ?@I y ?@II, a %o %ar)o d& toda Euro(a, &n ada (u&+%o y
ada a%d&a, %as 'u-&r&s 2u&ron as&s!nadas d& 2or'a 'as!1a ausadas d&
+ru-&ra$ En a%)unas *onas 5u+o &-&u!on&s todas %as s&'anas &n otras
'ur!&ron !&ntos d& &%%as d& una so%a 1&*$ Los as&s!natos ont!nuaron
durant& dos s!)%os y a2&taron a %a 1!da ot!d!ana d& todo &% 'undo$
E0t&nd!&ron &% t&rror, d&struy&ron %as r&d&s y %a r&s!st&n!a y no s&
d&tu1!&ron 5asta 4u& %a (o+%a!"n &sta+a su6!&nt&'&nt& so'&t!da y %a
I)%&s!a y %os &'&r)&nt&s Estado y Ca(!ta%!s'o 5a+an %a1ado sus )arras &n
%as 1!das y %a '&nt& d& %a (o+%a!"n$ E% (ro2undo s!)n!6ado d& %os -u!!os
(or +ru-&ra no so%o 5a s!do !)norado (or %a 5!stor!o)ra2a o6!a%, s!no
ta'+!7n (or %a 5!stor!o)ra2a 'ar0!sta y anar4u!sta$ Aun4u& s& 5an d!sut!do
so+r& %as !'(%!a!on&s d& )7n&ro d& &stos -u!!os, &sta (&rs(&t!1a nuna
5a s!do (u&sta &n (r!'&ra %n&a$ E% ont&n!do d& &st& 2an*!n& &s un (&4u&o
(aso (ara &4u!%!+rar %a +a%an*a$ In%uy& una +r&1& ont&0tua%!*a!"n
5!st"r!a y una d&sr!(!"n d& %os -u!!os, s&)u!dos d& una &0(os!!"n d&
a%)unas d& sus ausas y &2&tos$
Introducción
< Aun4u& 5ay 'u5a d!sus!"n so+r& &% n'&ro d& 'u-&r&s as&s!nadas,
$ &s un n'&ro 'uy (ro+a+%&$ La 2a%ta d& r&)!stros y d& (roy&tos d&
!n1&st!)a!"n 5a& d!2!% t&n&r !2ras &0atas$ Para una &0(os!!"n '.s
d&ta%%ada d& &st& t&'a, 1&r K&d&r!!, S$ => Calib#n $ la bru%a y Barsto,
A$ =9;;> Witchcra&e: A 'e( )istor$ os the European Witch )unts $ En
ua%4u!&r aso, %as !2ras son %o su6!&nt&'&nt& s!)n!6at!1as (ara
d&'ostrar &% r&!nado d& t&rror &0t&nd!do (or o'un!dad&s d& toda Euro(a
durant& s!)%os, on (ro2undos !'(atos so!a%&s y (s!o%")!os$ Para 5a&rs&
una !d&a d& %a (o+%a!"n &0!st&nt& &n torno a 9F/ A%&'an!a y Austr!a
t&nan 9< '!%%on&s, Ita%!a 99 '!%%on&s, Es(aa ; '!%%on&s y &% atua% R&!no
Un!do ; '!%%on&s$
(r.t!as trad!!ona%&s, s!no ta'+!7n o'o un ar'a 4u& (&r'!t!" aa+ar on
%a r&s!st&n!a d& %as +ru-as a %a r&strutura!"n so!a% y &on"'!a$ E%
2&n"'&no s& &0t&nd!" durant& d&'as!ado t!&'(o y &n un .r&a d&'as!ado
)rand& (ara (&nsar 4u& &st& 2&n"'&no t!&n& una n!a &0(%!a!"n/ 5ay
1ar!as ausas d!2&r&nt&s 4u&, '.s 4u& ontrad&!rs& &ntr& &%%as, 'u&stran
%a a'(%!tud d&% uso d& %a 5&rra'!&nta d& %a a*a d& +ru-as$
Las +ru-as &ran d& %as& +a-a$ La 'ayora d& %as 'u-&r&s ausadas &ran
a'(&s!nas (o+r&s, '!&ntras 4u& sus ausador&s &ran %7r!)os o '!&'+ros
r!os d& su '!s'a o'un!dad, on 2r&u&n!a sus &'(%&ador&s o
t&rrat&n!&nt&s$
Las +ru-as &ran 'u-&r&s$ E0!stan 5o'+r&s 4u& (rat!a+an todo t!(o d&
'a)!a y 5&5!&ra, (&ro no 2u&ron as&s!nados$ J&an Bod!n, su(u&sta 6)ura
d& %a I%ustra!"n y &% autor d& un 'anua% (ara %os a*ador&s d& +ru-as,
&sta+%&!" %a rat!o &ntr& 'u-&r&s y 5o'+r&s &n a 9$ En In)%at&rra, &%
no1&nta (or !&nto d& %as (&rsonas &-&utadas &ran 'u-&r&s y %a 'ayora d&
%os 5o'+r&s as&s!nados &ran %os 'ar!dos d& %as ausadas$
E% 2&n"'&no s& &0t&nd!" (or toda Euro(a$ Su(uso un (ro2undo a'+!o
6%os"6o, so!a% y (o%t!o &n %a so!&dad y 2u& !nn&)a+%&'&nt& or4u&stado
(or %as autor!dad&s d&% '.s a%to n!1&%$ S!n &'+ar)o, %os -u!!os a2&taron a %a
1!da ot!d!ana d& %as a%d&as$ La ausa!"n &ra d& +ru-&ra, (&ro %os d&%!tos
4u& onst!tuan %as (ru&+as (ara %a ausa!"n &ran osas o'o (ro1oar
4u& %a %&5& s& ortas&, ro+ar 'an*anas, ayudar a 4u& una 1&!na d!&s& a
%u* o 2a+r!ar r&'&d!os on 5!&r+as '&d!!na%&s$ Los -u!!os 'u&stran "'o,
&n %a 5!stor!a &uro(&a, %os a'+!os (ro2undos &n &% (od&r s& (rodu-&ron &n
&% n!1&% %oa%, ontra %as (r.t!as d!ar!as d& %as 'u-&r&s a'(&s!nas$ Sus
&2&tos 2u&ron tan 5ondos 4u& toda1a 5oy (od&'os s&nt!r su !'(ato &n
%as r&%a!on&s d& )7n&ro y %as& atua%&s$
El cercado de campos y el auge del capitalismo, la Iglesia y el
Estado
La Edad M&d!a
Durant& %a Edad M&d!a =&% (&r!odo o'(r&nd!do &ntr& &% s!)%o ?II y %os !n!!os
d&% ?@, a(ro0!'ada'&nt&>, %as *onas rura%&s &uro(&as s& arat&r!*a+an (or
un s!st&'a 2&uda% &n &% 4u& %os a%d&anos tra+a-a+an sus (ro(!os t&rr&nos d&
su+s!st&n!a y (art& d& %as t!&rras o'una%&s, ad&'.s d& u%t!1ar %os
a'(os d& %os t&rrat&n!&nt&s a a'+!o d& r&ntas & !'(u&stos$ En %as
!udad&s s& 2a+r!a+an ta'+!7n (rodutos art&sanos, on on&ntra!on&s
d& !&ntos d& -orna%&ros &n a%)unos o6!os$ Las 'u-&r&s tra+a-a+an &n todo
t!(o d& o6!os y tra+a-os y (&rt&n&an a sus r&s(&t!1os )r&'!os$ La (%a)a
d& 9<9< aa+" on %a 1!da d& un t&r!o d& %a (o+%a!"n &uro(&a,
(ro1oando una !'(ortant& &sas&* d& tra+a-ador&s$
99;;
Durant& &% s!)%o ?@, %os (r!'&ros s!)nos d& a'+!o o'&n*aron on %a
&0(%ora!"n d&% 3nu&1o 'undo8 y %as ons&u&nt&s nu&1as !'(orta!on&s a
Euro(a$ Ku&ron %os !n!!os d& una &0(%os!"n d& (&nsa'!&nto &n %a !&n!a y
%a 6%oso2a$ Hu+o ada 1&* '.s !s'as &n %a I)%&s!a y %as s&tas 5&r7t!as
o'o %os ana+a(t!stas y %os ta+or!tas 2u&ron au'&ntando su do'!n!o y
)anando (o(u%ar!dad$ La In4u!s!!"n o'&n*" &n &st& (&r!odo, s!r1!&ndo
Estos )ru(os ta'+!7n 2u&ron (&rs&)u!dos s!n (!&dad y t!&n&n su ( ro(!a y
2as!nant& 5!stor!a$ Esta+an &n ontra d& %a (ro(!&dad (r!1ada y &n 'u5os
s&nt!dos 2u&ron %os (r!'&ros anar4u!stas$ Hay )&nt& 4u& a6r'a 4u& %os
'o1!'!&ntos 5&r7t!os 2u&ron %a (r!'&ra 3Int&rna!ona% Pro%&tar!a8, d&+!do a
%a &nor'& &0t&ns!"n t&rr!tor!a% d& %as s&tas y a 4u& (os&an r&d&s
!nt&rna!ona%&s d& +u5on&ros, (&r&)r!nos y r&2u)!ados trans2ront&r!*os$ Para
'.s !n2or'a!"n d& %a 2as!nant& 5!stor!a d& &st& 'o1!'!&nto, 1&r %a no1&%a
o'o 5&rra'!&nta d&% (od&r &n 'anos d& %a I)%&s!a$ Hu+o una '&-ora
)&n&ra%!*ada &n %as ond!!on&s d& 1!da y &% a&so a% (od&r &n %as %as&s
tra+a-adora y a'(&s!na/ d&+!do &n (art& a %a &sas&* d& o+r&ros, %a )&nt&
(udo n&)o!ar on &% (r&!o d& su tra+a-o y s& ons!)u!" 3una a%!dad d&
1!da 4u& no s& 1o%1!" a a%an*ar 5asta &% s!)%o ?I?8 $ La s!tua!"n a'+!a+a
a %o %ar)o d& Euro(a, (&ro &n )&n&ra%, d&s(u7s d& 1ar!as o2&ns!1as d&%
a'(&s!nado, &% sa%ar!o au'&nt" o 2u& !ntrodu!do, %os a'(&s!nos )anaron
autono'a y %a s&r1!du'+r& 2u& a+o%!da &n %a 'ayora d& %as *onas$ Ha+a
ta'+!7n un !'(ortant& d&s&4u!%!+r!o d& s&0os$ A%)unas &stadst!as
r&a%!*adas a (art!r d& %os r&)!stros d& 'u&rt&s y na!'!&ntos 'u&stran 4u&
%as 'u-&r&s so+r&(asa+an &n n'&ro a %os 5o'+r&s &n un rat!o d& &ntr&
99 y 9 'u-&r&s (or ada 9 5o'+r&s$
99;;
Durant& &% s!)%o ?@I, 'u5os %&1anta'!&ntos d& %as& 2u&ron a(%astados/ %as
)u&rras a'(&s!nas &n A%&'an!a o %as r&1u&%tas a)rar!as &n In)%at&rra son
so%o dos &-&'(%os d& &%%o$ Las %u5as ontra %a I)%&s!a ont!nuaron y s&
!nt&ns!6aron, !n%uy&ndo %a R&2or'a, %a ru(tura d& %os (rot&stant&s y &%
sur)!'!&nto d& %os %ut&ranos y d& 1ar!as s&tas rad!a%&s r!st!anas$ S!n
&'+ar)o, r&su%ta s!)n!6at!1o 4u& todas %as ra'as o6!a%&s d&% r!st!an!s'o
=at"%!os, (rot&stant&s y %ut&ranos> &stu1!&s&n d&% '!s'o %ado ontra %as
+ru-asF$ La I)%&s!a y &% Estado &sta+an ada 1&* '.s !nt&ron&tados y &ran
ada 1&* '.s (od&rosos y &sto o!n!d!" on &% au)& r&%at!1o d& %as
*, d& Lut5&r BL!ss&t =>, so+r& %a 5!stor!a d& %os ana+a(t!stas y otras
s&tas (&ro 4u&, aun4u& &s un +u&n %!+ro &n 'u5os s&nt!dos, no 5a& n!
una so%a '&n!"n a %a a*a d& +ru-as$ Para un +u&n r&su'&n d& %a 5!stor!a
d& %os ta+or!tas, 1&r a'!ns, H$ =0000> A )istor$ of the )ussite !e+olutino y
L&a, H$ =9;F9> The n-uisition of the Middle Ages (ara &nontrar !n2or'a!"n
so+r& 1ar!as s&tas 5&r7t!as$ @&r ta'+!7n 3N&!t5&r '!n& nor t5!n&/
Co''un!st &0(&r!'&nts !n Huss!t& Bo5&'!a8, un artu%o d& &nn&t5
R&0rot5 4u& u+r& %a H&r'andad d&% Es(r!tu L!+r& y %os %&1anta'!&ntos
a'(&s!nos 5tt(/+o(s&r&ts$or)r&0rot5o''una%!s'$5t' $ Ta'+!7n 5ay
un a(tu%o d&d!ado a %os ta+or!tas &n &% %!+ro d& Kr&dy P&r%'an Against )is.
tor$, Against /e+iathan $ Estos dos %t!'os artu%os ont!&n&n a%)unas
!n&0at!tud&s y &rror&s d& tradu!"n so+r& %os ada'!tas, (&ro aun as
'&r&& %a (&na %&&r%os$ E% %!+ro d& P&ar%'an &%!)& otro a'!no y
(ro+a+%&'&nt& %os '!t!6a d&'as!ado y no !n%uy& 2u&nt&s, (&ro &s una
+u&na %&tura y da una +u&na !'a)&n )&n&ra% d&% ont&0to$ K!na%'&nt&, un
%!+ro !nt&r&sant& 4u& s& &ntra &s(&6a'&nt& &n %as 'u-&r&s &s Warring
Maidens, Capti+e Wi+es and )ussite *ueens: Women and Men al War and at
0eace in ifteenth Centur$ 1ohemia $ QGra!as, Rosann&
9F9F;;
En &% s!)%o ?@II &% a(!ta%!s'o '&rant!% &sta+a &n au)&, ada 1&* &ran
o%on!*adas '.s t!&rras &n 2r!a y A'7r!a y %as !udad&s &sta+an
r&!&ndo$ S& (rodu-&ron a'+!os !'(ortant&s &n !&n!a, '&d!!na y
6%oso2a y %os '7d!os s& &sta+%&!&ron o'o (ro2&s!ona%&s ou(.ndos& d&
%as n&&s!dad&s d& sa%ud d& %as %as&s do'!nant&s y '&d!as$
E% &rado y %a (r!1at!*a!"n d& %a t!&rra ont!nu" (rodu!7ndos& on ra(!d&*,
a %a 1&* 4u& s& !nr&'&nta+a %a %u5a d& %as&s o'o ons&u&n!a d& %a
(7rd!da d& %os '&d!os d& su+s!st&n!a y %os d&r&5os d& uso d& %a t!&rra
o'una% (ara %%&1ar a (astar a %os an!'a%&s o r&o)&r 'ad&ra y 5!&r+as 4u&
5a+a su2r!do una )ran ant!dad d& %a (o+%a!"n $ E% &ra'!&nto &ra (art&
d&% au)& d&% 'odo d& (rodu!"n a(!ta%!sta, &n &% s&nt!do d& 4u& %a )&nt&
2u& 2or*ada a tra+a-ar a a'+!o d& d!n&ro y a 1&nd&r su 2u&r*a d& tra+a-o
F La I)%&s!a at"%!a nuna s& 5a d!su%(ado (or &sta 5orr!+%& 'asar&, a
(&sar d& 4u& s 5a s&nt!do %a n&&s!dad d& 5a&r%o (or 'u5as otras osas
&n %os %t!'os aos$
@&r "o(ng With the ences: 1attles for the Commons in South /ondon
=> at 5tt(/$(astt&ns&$or)$udon!t5t5&2&n&s$5t'%
=&s d&!r, sus u&r(os y su t!&'(o> o'o una '&rana$ La t!&rra 2u&
&rada a %o %ar)o d& toda In)%at&rra d&sd& &% s!)%o ?@ a% ?@III d&+!do, &n
(art&, a 4u& %a !ndustr!a d& %a %ana (rodua '.s +&n&6!os 4u& %a
a)r!u%tura y n&&s!ta+a '.s t!&rra y '&nos tra+a-o$ : Las !udad&s
au'&nta+an d& ta'ao d&+!do a %os )ru(os d& !n'!)rant&s y 1a)a+undos
4u& s& 'o1an d& un s!t!o a otro y 4u& no s!&'(r& &nontra+an tra+a-o, (or
%o 4u& aa+an atra(ados &n una '&*%a a"t!a d& tra+a-o asa%ar!ado,
'&nd!!dad y una s!)n!6at!1a ant!dad d& d&%!nu&n!a$ Estos
31a)a+undos8 2u&ron dura'&nt& (&rs&)u!dos (or d!2&r&nt&s %&y&s, 4u&
!n%uan o'o ast!)o s&r &nar&%ado o a*otado (+%!a'&nt&$ S& (rodu-o
un (ro&so d& r!'!na%!*a!"n d& %a (o+r&*a, 4u& 5a+a s!do r&ada (or %os
a'+!os (rodu!dos$ Entr& &stos 1a)a+undos y &stas o'un!dad&s
'!)rant&s 4u& ru*a+an Euro(a d& un %ado a otro 5u+o un a%to (or&nta-&
d& 'u-&r&s, 'u5as d& %as ua%&s 5a+an s!do 2or*adas a a+andonar sus
t!&rras d&+!do a %os a'+!os %&)a%&s 4u& %!'!ta+an %os d&r&5os d& %as
'u-&r&s (ara 5&r&dar t!&rras o (ro(!&dad&s$ Mu5as d& &%%as s& 'udaron a
%as !udad&s (ara tra+a-ar &n d!st!ntos o6!os 'anua%&s o on1&rt!rs& &n
r!adas, (rost!tutas, +a!%ar!nas o &n2&r'&ras$
: So+r& %os (&%!)ros d& on1&rt!r %a t!&rra d& u%t!1o &n (astos, 1&r %a
d&sr!(!"n d& To'.s Moro d& %a o1&-a o'&dora d& 5o'+r&s &n 4top5a,
(u+%!ado &n 99F$
Las a&ras d& +ru-as &ran ata4u&s s!st&'.t!os, 'u%t!2a7t!os,
or)an!*ados y oord!nados$ La I)%&s!a &sta+%&a &% (ro+%&'a on %as +ru-as
%os dotor&s %as &0a'!na+an, tortura+an y ond&na+an %os a+o)ados
(r&s&nta+an ar)os y (asa+an (or a%to %os (ro&d!'!&ntos %&)a%&s y %os
2un!onar!os d&% Estado or)an!*a+an %as &-&u!on&s$
E% (r!'&r 'anua% d& a*a d& +ru-as, &% Malleus Male6carum =ono!do o'o
El martillo de las bru%as > 2u& (u+%!ado &n 9: (or dos 'on-&s do'!n!anos
y d!str!+u!do a'(%!a'&nt& (or toda Euro(a$ La a(ar!!"n d& %a !'(r&nta
(&r'!t!" 4u& s& (u+%!as&n '.s (an&tos y 'anua%&s ontra %a +ru-&ra, y
'u5os %7r!)os, &rud!tos y '!&'+ros d& %as 2a'!%!as r&a%&s !n%uy&ndo,
r&s(&t!1a'&nt&, a J&an Bod!n y &% r&y Ja!'& (u+%!aron sus (ro(!os t&0tos$
Los -u!!os o'&n*a+an on un !nt&nso (ro&so d& adotr!na'!&nto (or
(art& d& %as autor!dad&s, 4u& &0(r&sa+an (+%!a'&nt& su (r&ou(a!"n
(or %a &0t&ns!"n d& %a +ru-&ra$ Las o+ras d& t&atro, (!nturas, (o&'as y
t&0tos r&%!)!osos d& %a 7(oa ayuda+an a onstru!r %os &st&r&ot!(os
d&'on!*ados d& %as +ru-as y a &0t&nd&r &% t&rror$ Los a*ador&s d& +ru-as
1!a-a+an d& a%d&a &n a%d&a %%&1ando ons!)o (ro(a)anda y t&0tos so+r&
"'o !d&nt!6ar a %as +ru-as$ Los t&0tos &ran %a1ados &n s!t!os 1!s!+%&s
anun!ando 4u& &% a*ador d& +ru-as !+a a %%&)ar, (or &-&'(%o, &n &% (%a*o
d& dos s&'anas, y s& &s(&ra+a 4u& todo &% 'undo o'&n*as& a !d&nt!6ar
4u!7n&s &ran %as +ru-as %oa%&s$ La n&)at!1a a oo(&rar (oda (on&r tu 1!da
&n (&%!)ro$ Las +ru-as &ran ausadas &n (+%!o y ua%4u!&ra 4u& !nt&ntas&
ayudar%as s& on1&rta !n'&d!ata'&nt& &n sos(&5oso$ Esta (ro(a)anda,
un!do a un r7)!'&n d& t&rror 4u& s& (ro%on)" durant& dos!&ntos aos, tu1o
un &2&to !na%u%a+%&$;
Los -u!!os &ran una 2arsa on (ru&+as &so)!das a% a*ar y as! s!n n!n)una
(os!+!%!dad d& a+so%u!"n$ La tortura r&(r&s&nta+a una (art& !'(ortant& d&%
(ro&so -ud!!a%$ Ja!'& I &sr!+!"/ 3son r&a!as a on2&sar s!n tortura, %o 4u&
&1!d&n!a su u%(a8$ La tortura &ra &0tr&'ada'&nt& ru&% & !n%ua a+usos
s&0ua%&s$ Los d&%!tos '!s'os &ran !n&0atos & !nd&6n!dos, d& una 2or'a 4u&
r&u&rda &% uso atua% d& %os ar)os (or t&rror!s'o =un t7r'!no 1a)o (&ro
(od&roso 4u& s!r1& (ara o%oart& '.s a%%. d&% r&sto d& %a 5u'an!dad, y, (or
tanto, '.s a%%. d& %a &0(&tat!1a d& 4u& s& t& d7 un trato 5u'ano>$ S!%1!a
K&d&r!! d!&/ 3La a+so%uta 1a)u&dad d&% ar)o &% 5&5o d& 4u& &ra
!'(os!+%& (ro+ar%o, '!&ntras a% '!s'o t!&'(o &1oa+a &% '.0!'o t&rror
(os!+%& s!)n!6a 4u& (oda s&r usado (ara ast!)ar ua%4u!&r 2or'a d&
9 K&d&r!!, ($ 9
M!&ntras &% d!n&ro, &% tra+a-o asa%ar!ado, %as nu&1as (ro2&s!on&s y &%
ur+an!s'o r&an, %a a*a d& +ru-as &ra uno d& %os '&an!s'os (ara
ontro%ar y so'&t&r a %as 'u-&r&s uya !nd&(&nd&n!a so!a% y &on"'!a
su(ona una a'&na*a (ara &% ord&n so!a% &'&r)&nt&$ Mary Da%y a6r'a 4u&
%as +ru-as &ran 3'u-&r&s uya at!1!dad & !nd&(&nd&n!a 2s!a, !nt&%&tua%,
&on"'!a, 'ora% y &s(!r!tua% a'&na*a+an (ro2unda'&nt& &% 'ono(o%!o
'asu%!no &n todas %as &s2&ras$8 9 M!&ntras %as 'u-&r&s &ran &0%u!das d& %a
1!da (o%t!a y &on"'!a, %a r!d!u%!*a!"n y %a 1!o%&n!a &ran ut!%!*adas (ara
r&2or*ar y -ust!6ar %as nu&1as r&%a!on&s d& )7n&ro$
Las 'u-&r&s d&'as!ado %%a'at!1as, d&'as!ado s&)uras d& s '!s'as o
d&'as!ado &n2adadas &ran ond&nadas$ R&)!na%d Sot d&%ar" &n 9F9/ 3La
(r!n!(a% u%(a d& %as +ru-as &s 4u& son d&'as!ado d&sa6ant&s8$ S& r&2&ra a
%as 'u-&r&s 4u& ont&sta+an a sus 'ar!dos o 5a+%a+an &ntr& &%%as$ Una
'u-&r d&sa6ant& &ra d&6n!da o'o 3una 'u-&r (ro+%&'.t!a y d& 'a%
ar.t&r 4u& &s a(a* d& ro'(&r %a (a* so!a% y au'&ntar &% d&sau&rdo &n
%a o'un!dad8$ Atuando o'o (art& d& %a a'(aa (ara &0%u!r a %as
'u-&r&s d& %os %u)ar&s d& tra+a-o y %as (ro2&s!on&s 4u& s& &sta+an
d&sarro%%ando, &stos &st&r&ot!(os 2a!%!ta+an &% ata4u& a %as 'u-&r&s 4u&
%u5a+an ontra &sta t&nd&n!a y r&!1!nd!a+an su !nd&(&nd&n!a
&on"'!a y so!a%$ Era un r!'&n s&r una 'u-&r 4u& 5a+%a+a 'u5o o 4u&
5aa (&4u&as r!'as o (ona a(odos o o'(ona an!on&s d!2a'ator!as y
%as!1as$
Un (o&'a d& 9F< r&*a+a/
I%% 2ar&s t5& 5a(%&ss 2a'!%!y t5at s5os
A o t5ats s!%&nt and a 5&n t5at ros$
I no not 5!5 %!1&s 'or& unnatura% %!1&s,
O+&d!&nt 5us+ands or o''and!n) !1&s$ 9<
O &st& otro/
3But !2, A'a*on%!& you atta your )a%%ants,
9 Da%y, M$ ($ 9:
And (ut us !n 2&ar o2 our %!1&s,
You 'ay do 1&ry &%% 2or your s!st&rs and aunts,
But +&%!&1& '&, you%% n&1&r +& !1&s$ 9 9
P&ro d&tr.s d& &stos (o&'as "'!os &sta+a t&n!&ndo %u)ar una )u&rra d&
)7n&ros 'uy r&a% y s!n!&stra$ Los d&r&5os %&)a%&s d& %as 'u-&r&s 2u&ron
&ros!onados 5asta &% (unto d& 4u&, a %o %ar)o d& toda Euro(a, (&rd!&ron &%
d&r&5o d& (os&&r (ro(!&dad&s o )&st!onar n!n)una otra at!1!dad
&on"'!a, d& 5a&r ontratos %&)a%&s d& 2or'a !nd&(&nd!&nt& o !n%uso, &n
a%)unos asos, d& 1!1!r so%as$ La r!d!u%!*a!"n d& %as 'u-&r&s
!nd&(&nd!&nt&s (oda to'ar %a 2or'a d& 'u-&r&s s!&ndo 2or*adas a %%&1ar
+o*a%&s =o 3+r!da d& %as r&s(ondonas8> &n %as a%%&s$
Esta a'(aa u%tura% (ara r!d!u%!*ar y ausar a %as 'u-&r&s !nd&(&nd!&nt&s
ont!nu" on su &0%us!"n d&% tra+a-o asa%ar!ado$ Esto r&" una d!1!s!"n d&
)7n&ro d&ntro d& %a %as& tra+a-adora 4u& o2r&a a %os 5o'+r&s '.s
o(ortun!dad&s d& &nontrar tra+a-o$ En r&a%!dad, %os tra+a-os 4u& %os
5o'+r&s r&a%!*a+an &ran 5&5os (ar!a%'&nt& (or %as 'u-&r&s, o'o
su&da &n &% aso d& %a art&sana 4u& s& 5aa &n %as asas$ Los 5o'+r&s
r&!+an %os sa%ar!os d&% tra+a-o d& sus 'u-&r&s, !n%uso &n &% aso d& %as
nodr!*as$
R&6r!7ndos& tanto a %a 2or'a &n 4u& %as autor!dad&s a%&nta+an &sta
&0%us!"n d& %as 'u-&r&s d& %a (os!+!%!dad d& )anar un sa%ar!o o'o a%
tra+a-o do'7st!o y art&sana% 4u& %as 'u-&r&s 5aan r&a%'&nt&, S!%1!a
K&d&r!! a6r'a/ 3Ku& d&+!do a &sta a%!an*a &ntr& %os art&sanos y %as
autor!dad&s ur+anas, un!do a %a (&r'an&nt& (r!1at!*a!"n d& %a t!&rra, o'o
s& 2or-" una nu&1a d!1!s!"n s&0ua% d&% tra+a-o, d&6n!&ndo a %as 'u-&r&s &n
unos t7r'!nos 'adr&s, &s(osas, 5!-as, 1!udas 4u& &sondan su &status
o'o tra+a-adoras, '!&ntras %& da+a a %os 5o'+r&s a&so %!+r& a %os
u&r(os d& %as 'u-&r&s, su tra+a-o y %os u&r(os y &% tra+a-o d& sus 5!-os$8 9F
A6r'a 4u& %a d!1!s!"n s&0ua% d&% tra+a-o &ra una r&%a!"n d& (od&r 4u&
s&r1a o'o (!%ar 2unda'&nta% (ara &% (ro&so d& au'u%a!"n or!)!nar!a y
9 Esta !ta y %a ant&r!or 5an s!do &0tradas d& Und&rood, D$ =9;:> T5&
Ta'!n) o2 t5& So!a% So%d/ Ord&r and D!sord&r !n Ear%y Mod&rn En)%and, ($
9 y s!)u!&nt&s$
9F K&d&r!!, S$ ($ ;
&% d&sarro%%o d&% a(!ta%!s'o$ La a*a d& +ru-as a(oy" &sta o(r&s!"n u%tura%
y &on"'!a on %a o'n!(r&s&nt& a'&na*a d& &-&u!"n (ara %os
d&so+&d!&nt&s$
Los a'+!os &n %a 2or'a d& 1!da 2u&rt&'&nt& o5&s!onada d& %as a%d&as
&0t&nd!&ron &% ontro% so!a% (atr!ara% 4u& ant&s s& da+a &n 2or'a d&
o(r&s!"n u%tura% &n &% n!1&% %oa% a% .'+!to d& %as %&y&s &n &% n!1&% &stata%$
La 1!da &n %as a%d&as ant&s d& %a a*a d& +ru-as &sta+a %&-os d& s&r
(arad!s!aa$ Ha+a un 'ont"n d& ontro% so!a% y 'u5as d!1!s!on&s d&
)7n&ro, (&ro %a natura%&*a o5&s!onada d& %as o'un!dad&s 5aa 4u& &%
ontro% so!a% 2u&s& una u&st!"n !nt&rna$ Los o'(orta'!&ntos ant!so!a%&s
&ran tratados on &% ostra!s'o o %a r!d!u%!*a!"n, (or &-&'(%o 5a!&ndo
a&ro%adas -unto a %as asas d& %os '!&'+ros (ro+%&'.t!os d& %a
o'un!dad$ Ha+a una to%&ran!a 'uy +a-a a %a d!son2or'!dad, y toda %a
1!da s& d&sarro%%a+a &n (+%!o$ 3En In)%at&rra, todo !udadano &st.
o+%!)ado (or un -ura'&nto a &5ar un o-o a %a asa d& sus 1&!nos (ara
sa+&r s! %as (ar&-as asadas 1!1&n &n ar'ona$8 9 La 2u&rt& !nt&rd&(&nd&n!a
&on"'!a d& %as o'un!dad&s )arant!*a+a un n!1&% a%to d& o5&s!"n so!a%,
9 Und&rdon, D$ =9;:>
y %os s&or&s d& %as t!&rras a '&nudo &-&ran &% (a(&% d& 5a&r u'(%!r &%
&status 4uo %oa%$
A% 6na%!*ar %os s!)%os ?@I y ?@II, %as o'un!dad&s s& 5a+an roto d&+!do a%
&rado d& a'(os, %a '!)ra!"n, &% au)& d& %a (ro(!&dad (r!1ada
=&0a&r+ada (or &% !nr&'&nto d&% uso d& d!n&ro o'o '&d!o d& a'+!o> y
&% sur)!'!&nto d&% tra+a-o asa%ar!ado$ Las 'u-&r&s 5a+an s!do
r&!&nt&'&nt& &0%u!das d& %a 1!da so!a% y &on"'!a, y su (a(&% 5a+a
4u&dado r&du!do a %a &s2&ra do'7st!a$ E% ontro% so!a% s& 5a+a
d&s(%a*ado d& %as a%d&as y 5a+a (asado a &star +a-o do'!n!o d& %as
autor!dad&s$ La tras2or'a!"n d& %a (o+%a!"n &n un!dad&s &on"'!as
a!s%adas 5!*o 4u& d&s&nd!&s& %a n&&s!dad d& o5&s!"n so!a%, (&ro s&
!nr&'&nt" &% ontro% so!a% or)an!*ado$ Por (r!'&ra 1&* &n %a 5!stor!a,
Euro(a &0(&r!'&nta+a una autor!dad or)an!*ada, s!st&'.t!a y d& %ar)o
a%an& 4u& onta+a on ar'as %&)a%&s, &on"'!as, &s(!r!tua%&s y 'ora%&s$
A% 6na% d& &st& (&r!odo, &n (ara%&%o a% &rado 2s!o d& %as t!&rras
o'una%&s 5a+an a(ar&!do una s&r!& d& %&y&s y a'+!os &n %as
ostu'+r&s 4u& d!6u%ta+an o (ro5!+an %as 2or'as d& 1!da o'una%&s, %a
d!1&rs!"n, &% &ntr&t&n!'!&nto y %as &%&+ra!on&s 4u& on 2r&u&n!a t&nan
%u)ar &n &sas t!&rras o'una%&s$ Las 1!&-as 2or'as d& &%&+ra!"n o'una%
2u&ron r&&'(%a*adas (or %os r!tua%&s d& %a I)%&s!a, 4u& trans2or'" %os
2&st!1a%&s, %as 6&stas, %os +a!%&s y %as or)as &n atos -&r.r4u!os y a+urr!dos
4u& )!ra+an &n torno a %a u%(a y %as o+%!)a!on&s$
Uno d& %os &2&tos d& %a a*a d& +ru-as 2u& &% a'+!o &n %a 1!s!"n d& %a
s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s y %as arat&rst!as d& su )7n&ro, 4u& (asaron d&
s&r (od&rosas a ar&&r d& (od&r$ En '.s d& %a '!tad d& %os -u!!os, %as
'u-&r&s &ran ausadas d& d&%!tos s&0ua%&s ta%&s o'o t&n&r s&0o 2u&ra d&%
'atr!'on!o, aostars& on &% d&'on!o o 5a+&r 'ant&n!do r&%a!on&s
s&0ua%&s on an!'a%&s$ La d&'on!*a!"n d& %a s&0ua%!dad !nd&(&nd!&nt& y
no (ror&at!1a d& %as 'u-&r&s (ro(or!on" %a +as& (ara &% d&sarro%%o d& %a
2a'!%!a nu%&ar, &n %a 4u& %a 'u-&r &ra una (ro(!&dad d& su 'ar!do$
Bu&na (art& d&% 'at&r!a% '.s a+surdo so+r& %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s
(ro1!&n& d&% Malleus Mali6carum, 4u& !n%uy& (.rra2os o'o/ 3VY 4u7
(&nsar d& %as +ru-as 4u& )uardan un )ran n'&ro d& or)as'os 'asu%!nos
-untos, %os (on&n &n un n!do d& (.-aro o %os &n!&rran &n una a-a dond& %os
tratan o'o s&r&s 1!1os y %&s dan d& o'&r a1&na y 'a*, o'o 5an 1!sto
'u5os y s& !n2or'a 2r&u&nt&'&nt&W8$ O 3Toda %a +ru-&ra (ro1!&n& d& %a
%u-ur!a arna%, 4u& &n %as 'u-&r&s &s !nsa!a+%&$89:
La %t!'a !ta r&trata a %as 'u-&r&s o'o s&0ua%'&nt& at!1as y a)r&s!1as,
%o 4u& s&r1!r. a %os 5o'+r&s (ara ausar%as d& 5&5!*ar%&s (ara (rat!ar
s&0o, -ust!6ando as %a 1!o%a!"n o (ro(or!onando una sa%!da 2.!% (ara %os
%os y %os &'+ara*ados no d&s&ados$ Esto su(on& un ontrast& on &%
(ost&r!or &st&r&ot!(o d& %as 'u-&r&s d7+!%&s y su'!sas, 4u& s& d&sarro%%"
uando aa+aron %os -u!!os (or +ru-&ra$ Ant&s d& &st& (&r!odo, %as 'u-&r&s
&ran ator&s '.s !)ua%!tar!os &n %as r&%a!on&s s&0ua%&s, y su s&0ua%!dad &ra
r&(r&s&ntada o'o %u-ur!osa, at!1a y (od&rosa =& !n%uso 2r&u&nt&'&nt&
'a%1ada>$ La a*a d& +ru-as )&n&r" '!&do a %as 'u-&r&s (od&rosas, y &%
(ato on &% d!a+%o 2u& usado (ara r!d!u%!*ar &s& (od&r$ E% (ro&so d& %os
-u!!os ons!)u!" trans2or'ar %a 1!s!"n d& %a s&0ua%!dad d& %as 'u-&r&s d&
a%)o (&%!)roso (&ro at!1o y (od&roso a a%)o d7+!% y ar&nt& d& (od&r$ E%
d&'on!o s& on1!rt!" &n &% (r!n!(a% ator s&0ua% s&du!&ndo y ontro%ando
a %as 'u-&r&s d7+!%&s y d&)radando &% (od&r 2&'&n!no a %a ond!!"n d&
s!r1!&ntas d& un n!o (od&r 'asu%!no/ &% d&'on!o$
E% on&(to d&% d&'on!o o'o una &nt!dad todo(od&rosa 2u& !ntrodu!do
durant& &st& (&r!odo$ 9; Ant&s d& 7%, &ra una &s(&!& d& a%+orotador
'a%1ado (&ro r&%at!1a'&nt& !no2&ns!1o$ La !ntrodu!"n d& un 'a%
'asu%!no y a(a* d& &-&r&r do'!na!"n &n so%!tar!o s&r1a (ara %a nu&1a
!'a)&n d& %a 'u-&r su'!sa a% (od&r 'asu%!no/ un 'ar!do, un d!os, un
d&'on!o$ E% (od&r d& a)&n!a d& %as 'u-&r&s 2u& n&)ado '!&ntras &ran
on1&rt!das &n '&ras s!&r1as d&% d!a+%o$
La onstru!"n d& %a &s(osa y 'adr& su'!sa 4u& s& d&sarro%%" durant& &st&
(&r!odo y s& (ro%on)a 5asta %a atua%!dad, s!r1& 'uy +!&n a% 'odo d&
(rodu!"n a(!ta%!sta a% (ro(or!onar 'adr&s, u!dadoras y tra+a-adoras
)ratu!tas 4u& (rodu&n y r&(rodu&n %a 2u&r*a d& tra+a-o$ La 'u-&r, sus
5!-os y su tra+a-o s& on1!rt!&ron &n (ro(!&dad d&% 'ar!do$
9: C!tado &n H&st&r, M$ =9;;> /e(d Women and Wic9ed Witches: a Stud$
of the "inamics of Male "omination
9; Las r&&n!as &n &% d&'on!o t!&nd&n a a'+!ar d& unos 'odos d&
(rodu!"n a otros$ Ir"n!a'&nt&, &n %os '!tos d& Dr.u%a y &n 'u5as
%&y&ndas suda'&r!anas, %os (o+r&s sos(&5an 4u& %os r!os adoran a%
d&'on!o$ Las r&%a!on&s +asadas &n &% d&'on!o y %as o'od!dad&s d&% %u-o
a(ar&an o'o d!a+"%!as y ant!natura%&s o'(aradas on %as 2or'as d&
su+s!st&n!a trad!!ona%&s$ Para %&&r '.s so+r& &sto, 1&r Tauss!), M$ =9;:>
The "e+il and Comodit$ etishism in South America$ K&d&r!! 5a &nontrado
&os d& &st& 2&n"'&no &n %a 2r!a 'od&rna, 1&r K&d&r!! ($ <;$
Todas %as 2or'as no (ror&at!1as d& s&0ua%!dad 2&'&n!na 2u&ron
d&'on!*adas, !n%uy&ndo %a s&0ua%!dad (ost'&no(.us!a, &% s&0o %7s+!o, %a
(rost!tu!"n, &% s&0o &ntr& -"1&n&s y 1!&-os, &% s&0o o%&t!1o =o'o %os
2&st!1a%&s d& (r!'a1&ra> y %os ant!on&(t!1os$ K&d&r!! a6r'a/ 3La a*a d&
+ru-as ond&n" a %a s&0ua%!dad 2&'&n!na o'o %a 2u&nt& d& toda 'a%dad,
(&ro 2u& ta'+!7n &% (r!n!(a% '&d!o (ara una a'(%!a r&onstru!"n d& %a
1!da s&0ua% 4u&, d& au&rdo on %a nu&1a d!s!(%!na a(!ta%!sta d&% tra+a-o,
r!'!na%!*a+a ua%4u!&r at!1!dad s&0ua% 4u& a'&na*as& %a (ror&a!"n, %a
trans'!s!"n d& %a (ro(!&dad &n &% !nt&r!or d& %a 2a'!%!a o 4u& ro+as& t!&'(o
y &n&r)a a% tra+a-o$8
Durant& &st& (&r!odo, %a (rost!tu!"n 2u& !%&)a%!*ada (or (r!'&ra 1&*, y
'u5as (rost!tutas 2u&ron 4u&'adas (or +ru-as$ 9 S& trata+a d& 'u-&r&s
!nd&(&nd!&nt&s s&0ua% y &on"'!a'&nt& y &so no &na-a+a &n &% nu&1o
'od&%o d& 2&'!n!dad$ E% adu%t&r!o 2u& (&nado on %a 'u&rt& y %os
na!'!&ntos 2u&ra d&% 'atr!'on!o s& on1!rt!&ron &n !%&)a%&s$
Las 'u-&r&s (ost'&no(.us!as 2u&ron &-&utadas o'o +ru-as on
2r&u&n!a y s& onstruy" un nu&1o &st&r&ot!(o d& %a 1!&-a ar(a
d&s&s(&rada y a%!&nt& (&ro r&(u%s!1a 4u& ontrasta+a 2u&rt&'&nt& on %as
1&n&radas y sa+!as 'u-&r&s an!anas a %as 4u& 5a+a 4u& u!dar$ La ru(tura
d& %a 1!da o'una% y &% !n!!o d& %a 2a'!%!a nu%&ar d&)radaron &% &status d&
%as (&rsonas 'ayor&s$ En %a Edad M&d!a, tanto %a 'u-&r sa+!a o'o %a
(rost!tuta &sta+an ons!d&radas 6)uras so!a%&s (os!t!1as '.s tard& s& %as
d&'on!*" (or su (r.t!a d& un s&0o no (ror&at!1o$
Las %&s+!anas ta'+!7n 2u&ron ausadas$ En &% -u!!o d& E%!*a+&t5 B&nn&t/
3X!%%!a' Bonn&r d!-o 4u& E%!*a+&t5 B&nn&t y su 'u-&r &ran a'ant&s y
a'!)as &ranas y (asa+an 'u5o t!&'(o -untas8$ Cuando su 'u-&r 'ur!",
E%!*a+&t5 2u& ausada d& 3su-&tar%& %os +ra*os y as&s!nar%a8$ Ant&s d& &st&
(&r!odo %a (a%a+ra 3)oss!(8 s!'(%&'&nt& s!)n!6a+a a'!)a, (&ro uando
%as r&%a!on&s &ntr& 'u-&r&s o'&n*aron a 1&rs& o'o a%)o sos(&5oso, s&
on1!rt!" &n un !nsu%to$ En 9F Mar)ar&t B&%s&d, d& Bor&5a', 2u&
ond&nada (or 3s&r una +ru-a y no 1!1!r on su 'ar!do8$ <
K&d&r!!, ($ 9;
Ant&s d& &st& (&r!odo, %a sa%ud &sta+a +a-o &% do'!n!o d& %as urand&ras d&
%as& a'(&s!na y &n ada o'un!dad 5a+a 'u-&r&s on una )ran ant!dad
d& ono!'!&ntos y 5a+!%!dad&s$ La u&st!"n d& %a sa%ud a(ar&!" &n 'u5os
d& %os -u!!os, (or &-&'(%o, (or4u& una 'u-&r ura+a a a%)u!&n y %u&)o 7st&
s& (ona &n2&r'o d& nu&1o, o !n%uso s& ura+a$ La 'a)!a s& ons!d&ra+a &%
do'!n!o d& %a I)%&s!a y %a ura!"n &% do'!n!o d& %a !nst!tu!"n '7d!a$ Los
-u!!os (or +ru-&ra ons!)u!&ron an!4u!%ar &nor'&s ant!dad&s d&
ono!'!&nto trad!!ona%, )anando as &% (u%so (or &% ontro% d& %os u&r(os
&n %as o'un!dad&s (o+r&s$
Las urand&ras &ran '7d!as 4u& s& +&n&6!a+an d& )&n&ra!on&s d&
ono!'!&nto au'u%ado so+r& anato'a y 5!&r+as '&d!!na%&s$ E% s!'(%&
5&5o d& !nt&ntar urar o tratar &n2&r'&dad&s &ra ons!d&rado +ru-&ra s!
%os (rat!a+a una 'u-&r, ayudas& a %a )&nt& o no$ Era !rr&%&1ant& s! %a
(&rsona '&-ora+a, &'(&ora+a o no nota+a n!n)n &2&to o'o
ons&u&n!a d& %os atos d& %a 'u-&r ausada$ En 9: R&)!na%d Sott d!o/
3Atua%'&nt& &n %&n)ua !n)%&sa &s !nd!2&r&nt& d&!r 3&s una +ru-a8 o 3&s una
'u-&r sa+!a8$
Todas %as ura!on&s &ran ons!d&radas una &s(&!& d& '!%a)ro, y %as
urand&ras ta'+!7n ut!%!*a+an su(&rst!!on&s, 5&5!*os y &nanta'!&ntos$
Pasados %os s!)%os ?@I y ?@II, %a 'a)!a y %os '!%a)ros s& on1!rt!&ron &n &%
do'!n!o a+so%uto d& D!os y %a I)%&s!a, !n%uso d&% d&'on!o, y %as 2or'as
(o(u%ar&s d& 'a)!a &ran n&)adas o 1!stas o'o d!a+"%!as$ F Un 'anua%
(ara %a a*a d& +ru-as a6r'a+a/ 3&n &% '!s'o n'&ro a%u%a'os a todas
%as +ru-as +u&nas, 4u& no 5a&n &% 'a% s!no &% +!&n, 4u& no (rodu&n ru!na
n! d&stru!"n, s!no (rot&!"n y r&2u)!o# S&ra '!%&s d& 1&&s '&-or (ara
&% (as s! todas %as +ru-as, y &s(&!a%'&nt& a4u&%%as 4u& 5an s!do
< Esta !ta y %a ant&r!or (ro&d&n d& H&st&r, M$ =9;;>
T5o'as, ($ 9:
; En %os %t!'os aos, &n &% R&!no Un!do s& 5a (rodu!do una (&rs&u!"n
d& %as 'atronas !nd&(&nd!&nt&s (or (art& d& %a !nst!tu!"n '7d!a, 4u& 5a
r&1!sado on %u(a %os !n2or'&s d& %os (artos on %a &s(&ran*a d& &nontrar
(ru&+as !nr!'!nator!as ontra &%%as$ E% &%&1ado osto d& %os s&)uros d& %as
'atronas !nd&(&nd!&nt&s &st. (&nsado (ara d!suad!r%as d& (rat!ar %os
(artos 2u&ra d&% ontro% d& %a !nst!tu!"n '7d!a$ Las 'atronas 4u& tra+a-an
d&ntro d& 5os(!ta%&s &st.n u+!&rtas (or &% s&)uro d&% (ro(!o 5os(!ta%$ Para
sa+&r '.s so+r& %a o+st&tr!!a atua% &n &% R&!no Un!do, 1&r %a (.)!na &+
d& %a Asso!at!on o2 Rad!a% M!d!1&s &n 5tt(/$rad'!d$d&'on$o$u$ En
&% ao F una 'u-&r 2u& &nausada &n Estados Un!dos d& 5o'!!d!o
!n1o%untar!o d&s(u7s d& dar a %u* a un +&+7 4u& na!" 'u&rto d&+!do a 4u&
&ra ad!ta a %as dro)as$ E% )o+!&rno &stadoun!d&ns& &st. &'(&*ando una
a'(aa (ara %o)rar 4u& todas %as 'u-&r&s &n &dad d& on&+!r s& 1&an a
s '!s'as o'o (r&&'+ara*adas, &st7n o no (%an&ando t&n&r un +&+7$ S&
%as an!'a, (or &-&'(%o, a no +&+&r o 2u'ar &n aso d& 4u& s& 4u&d&n
&'+ara*adas, &n una a'(aa 4u& a%!&nta una 1!s!"n d& %as 'u-&r&s o'o
t&ros andant&s$
"uge y destrucción de la ciencia
La ada &n d&s)ra!a d& %as sanadoras y %as 'atronas 2u& d& %a 'ano on &%
au)& d& una nu&1a 3ra!ona%!dad8$ Estos nu&1os !&nt6os &sta+an
tota%'&nt& !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as, 4u&, %&-os d& s&r una
r&'!n!s&n!a d& una 7(oa )o+&rnada (or %a 'a)!a y %a su(&rst!!"n, 2u&
una &0t&nsa a'(aa or)an!*ada (or &stos '!s'os 5o'+r&s 4u&
(rota)on!*aron %a 3I%ustra!"n8$ E% ont&0to &ra &% d& una +ata%%a (or %a
31&rdad8, (or %a !d&a d&% ontro% d&% 'undo natura%, d& %a a&(ta!"n d& %a
-&rar4ua o'o a%)o 3natura%8 y d& %a ru(tura &ntr& %a '&nt& y &% u&r(o 4u&
tan t!% %& &ra a% a(!ta%!s'o$
Ir"n!a'&nt&, una )ran (art& d&% ono!'!&nto d& %as urand&ras &ra
&'(r!o, o+t&n!do )ra!as a una &0(&r!'&nta!"n +asada &n %as ausas y
%os &2&tos, %o 4u& a5ora nos (r&s&ntan o'o &% r&su%tado d& %a !&n!a
'od&rna y &% (ro)r&so r&s(&to a %os s!st&'as d& r&&n!as d& %a Edad
M&d!a, +asados su(u&sta'&nt& &n %a su(&rst!!"n$ < Una )ran ant!dad d&
ono!'!&nto so+r& 5&r+or!st&ra, 4u& s& trans'!ta d& una )&n&ra!"n a
otra d& 'u-&r&s, s& (&rd!" durant& %a a*a d& +ru-as$ Ha+a %!t&ra%'&nt&
s!)%os d& d&sarro%%o d& t&ora y (r.t!a, (or %o 4u& a5ora %os &0(&rtos &n
(%antas '&d!!na%&s &st.n tra+a-ando duro (ara r&d&su+r!r &st&
ono!'!&nto$ Los !&nt6os y %os '7d!os d& %os s!)%os ?I@ y ?@ +asa+an su
ono!'!&nto &n %a 6%oso2a y %os &stud!os r&%!)!osos$ <9 Las urand&ras, &n
a'+!o, (os&an ono!'!&ntos d& 4u'!a, +ot.n!a, !&n!as natura%&s,
2ar'ao%o)a y anato'a$ Para&%so, a% 4u& s& su&%& ons!d&rar &% (adr& d&
<9 E% '7d!o d& Eduardo II 4u& t&na una %!&n!atura &n t&o%o)a y un
dotorado &n '&d!!na (or %a un!1&rs!dad d& O02ord (r&sr!+!", (ara a%!1!ar
&% do%or d& 'u&%as, &sr!+!r &n %a 'and+u%a d&% (a!&nt& %as (a%a+ras 3En &%
no'+r& d&% (adr&, &% 5!-o y &% &s(r!tu santo$ A'7n8 y %a1ars& &n %a &na
una a)u-a 4u& (r&1!a'&nt& s& 5a+a %a1ado &n una oru)a$ Un trata'!&nto
2r&u&nt& (ara %a %&(ra &ra un a%do 5&5o on %a san)r& d& una s&r(!&nt&
n&)ra a*ada &n un t&rr&no s&o &ntr& dos (!&dras$ @&r E5r&nr&!5 y
En)%!s5$
%a '&d!!na 'od&rna, d!-o &n 9 4u& 35a+a a(r&nd!do d& %as +ru-as todo
%o 4u& sa+a8$ < E% '!to d& 4u& %a I%ustra!"n ons!st!" &n un )ru(o d&
5o'+r&s 'od&rnos 4u& tra-&ron %a ra!ona%!dad y &% &'(!r!s'o d&+& s&r
&%!'!nado, so+r& todo uando %o 1&'os a %a %u* d& %a a*a d& +ru-as$
Mu5os 5o'+r&s ons!d&rados %os (adr&s d& %a !&n!a 'od&rna &sta+an
2u&rt&'&nt& !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as, (or &-&'(%o Ro+&rt Boy%&,
T5o'as Ho++&s y Kran!s Baon, 4u!&n d!1u%)" %a 'a%dad d& %as +ru-as a %a
1&* 4u& su '.s ono!da 3ra!ona%!dad !&nt6a8 <<$ La +ru-&ra y %os t&0tos
o'o &% Malleus Male6carum, 4u& 5oy nos (ar&&n tan r!du%os, 2u&ron
d!sut!dos s&r!a'&nt& &n %os a'+!&nt&s aad7'!os (or &stos 5o'+r&s
3ra!ona%&s8 5asta 6na%&s d&% s!)%o ?@III$ Los 5o'+r&s 4u& d&2&ndan una
!&n!a r&a%'&nt& &'(r!a, o'o Ga%!%&o y Co(7rn!o, 2u&ron ausados d&
5&r&-a$ La I)%&s!a s& (os!!ona+a &n ontra d& %as sanadoras %a!as y %a
'a)!a orr!&nt&, (&ro ta'+!7n ontra a%)unos d& %os nu&1os !&nt6os/ so%o
s& d&+a on6ar &n %a 2&, ya 4u& 3%os s&nt!dos son &% (at!o d& -u&)os d&%
d&'on!o8 y so%o %os r&(r&s&ntant&s d& d!os (odan 5a&r '!%a)ros$ Mu5os
!&nt6os y 6%"so2os, &ntr& &%%os %os d& %a Roya% So!&ty, s& %as arr&)%aron
(ara a(a!)uar a %a I)%&s!a '!&ntras d&sarro%%a+an !d&as 'od&rnas, y 2u&ron
&stos %os 5o'+r&s '.s !'(%!ados &n %a a*a d& +ru-as$
Las (ru&+as d& %a +ruta%!dad d&% na!'!&nto d& %a !&n!a y %a '&d!!na
'od&rna (u&d&n 1&rs& &n %os uartos d& tortura ut!%!*ados durant& %a a*a
d& +ru-as, 4u& s&r1an o'o %a+orator!os '7d!os y &sta+an su(&r1!sados
(or %os dotor&s, y &n %as d!s&!on&s d& u&r(os$ Los a5ora'!&ntos
(+%!os &ran s&)u!dos d& una +ata%%a (or &% ad.1&r, on %os 2a'!%!ar&s
!nt&ntando sa%1ar%o d& %os !ru-anos y sus d&)radant&s auto(s!as (+%!as$ <
E% ono!'!&nto &s (od&r y &s& (od&r s& &nontra+a &n 'anos d& %as
'u-&r&s d& %as& tra+a-adora y a'(&s!na$ E% 'ono(o%!o so+r& %a (r.t!a y
%a t&ora y (or tanto &% ontro% so+r& %os u&r(os&sta+a s!&ndo ont&stado$
E% nu&1o (&nsa'!&nto y %a nu&1a !&n!a d& %a 7(oa &sta+an onstruy&ndo
una nu&1a 1!s!"n d&% u&r(o o'o una '.4u!na 4u& d&+a s&r ontro%ada
=(or %a '&nt&, (or &% tra+a-o, (or &% Estado o (or %os dotor&s>$ Las nu&1as
2or'as d& tra+a-o y %as nu&1as 2or'as d& r&%a!"n so!a% +usa+an &% ontro%
d& %os u&r(os, &s(&!a%'&nt& d& %os 2&'&n!nos, 4u& d&+an (rodu!r %a
s!)u!&nt& )&n&ra!"n, &star d!s(on!+%&s (ara sus 'ar!dos y 5a&r 4u& 2u&s&n
t!%&s (ara &% s!st&'a '&d!ant& %a (7rd!da d&% ono!'!&nto so+r& &%%os$ E%
tra+a-o asa%ar!ado !ntrodu-o %a d!1!s!"n &ntr& &% 3tra+a-o8 y &% r&sto d&
at!1!dad&s, d&-ando %aro 4u& nu&stros u&r(os &st.n a d!s(os!!"n d&% -&2&
< C!tado &n E5r&nr&!5 y En)%!s5$
<< Para sa+&r '.s so+r& Baon, ontrastar T5o'as, ($ on &% 'at&r!a%
ont&n!do &n 5tt(/&n$!!(&d!a$or)!!Kran!sBaon
< L!n&+au)5 =9;>$ The T$burn !iot against the Surgeons y =9;;> The
/ondon )anged
durant& &% t!&'(o d& tra+a-o$ K&d&r!! a6r'a/ 3D& %a '!s'a 2or'a 4u& &%
&rado d& a'(os &0(ro(!" a% a'(&s!nado d& %a t!&rra o'una%, %a a*a
d& +ru-as &0(ro(!" a %as 'u-&r&s d& sus u&r(os, 4u& d& &sta 2or'a &ran
3%!+&rados8 d& ua%4u!&r o+st.u%o 4u& !'(!d!&s& 4u& 2un!onaran o'o
'.4u!nas (ara %a (rodu!"n d& tra+a-o$ La a'&na*a d& %a 5o)u&ra &r!)!"
+arr&ras '.s a%tas a%r&d&dor d& %os u&r(os d& %as 'u-&r&s d& %as 4u& s&
%&1antaron on &% &rado d& %as t!&rras o'una%&s$8 <
Los -u!!os (or +ru-&ra 2u&ron usados (ara d&'on!*ar a %as '&nd!)as
a%!1!ando as %a u%(a d& %os '!&'+ros '.s r!os d& sus o'un!dad&s,
&0(ro(!ar %as (ro(!&dad&s d& %as 'u-&r&s so%t&ras y o'+at!r ua%4u!&r
2or'a d& r&s!st&n!a o d&%!to 4u& s& o'&t!&ra o'o r&a!"n a% au'&nto d&
%a (o+r&*a$
A '&d!ados d&% s!)%o ?@I, 'u5a )&nt& &sta+a 1!1!&ndo una s!tua!"n
&on"'!a )ra1&/ &% (r&!o d&% (an 5a+a su+!do y %a (o+%a!"n 2u& o+%!)ada
a a+andonar %as (&4u&as (ar&%as y %as t!&rras o'una%&s 4u& %&s
(&r'!tan so+r&1!1!r$ Las 'u-&r&s s& 1!&ron o+%!)adas a (&d!r o ro+ar (ara
'ant&n&rs& a &%%as '!s'as y a sus 5!-os$ La orr&%a!"n &ntr& &% &rado d&
a'(os y %os -u!!os (or +ru-&ra (u&d& 1&rs& &n &% 5&5o d& 4u&, d&ntro d&
In)%at&rra, %a 'ayora d& %os -u!!os ourr!&ron &n Ess&0, dond& %a 'ayor
(art& d& %a t!&rra 5a+a s!do &rada$ En a'+!o, &n %u)ar&s o'o %as
H!)5%ands &so&sas, dond& %a 1!da o'una% ont!nu", no 5ay &1!d&n!as
so+r& a*a d& +ru-as$ E% !nr&'&nto d&% uso d&% d!n&ro &0a&r+" %as
d!2&r&n!as d& %as&, 2or*ando a (art& d& %a (o+%a!"n a a+andonar sus
t!&rras y on1!rt!&ndo a otra &n (&4u&os &'(r&sar!os$ Hay una %ara
< K&d&r!!, ($9:
orr&%a!"n &ntr& &% n'&ro d& -u!!os (or +ru-&ra y &% au'&nto d&% (r&!o
d& %os a%!'&ntos, 4u& (u&d& s&r &0(%!ada s! ons!d&ra'os %os -u!!os o'o
una r&a!"n a %as r&1u&%tas &n ontra d&% (r&!o d& %a o'!da yo &%
r&su%tado d& una o'(&t!!"n (or %a &sas&* d& r&ursos, uya a&so s& %&s
n&)a+a a %as ausadas$
Mu5as d& %as 'u-&r&s as&s!nadas &ran 1!udas$ En a4u&%%a 7(oa &n
In)%at&rra s& &sta+an r&a%!*ando a'+!os %&)a%&s r&%a!onados on %as
(ro(!&dad&s d& %as 'u-&r&s 4u& &sta+%&!&ron 4u& %as 1!udas so%o (odan
4u&dars& on un t&r!o d& %a t!&rra d& su 'ar!do, &n %u)ar d& on su
tota%!dad$ En Ita%!a s& %as d&s(o-a+a !n%uso d& &s& t&r!o d& %a (ro(!&dad,
2or*.ndo%as a on1&rt!rs& &n 1a)a+undas y '&nd!)as$ La (ro(!&dad
arr&ndada nor'a%'&nt& ta'(oo (asa+a a %a 1!uda$ Las %&y&s d& (o+r&s
!n)%&sas &st!)'at!*aron %a (o+r&*a, (ro5!+!&ndo %a '&nd!!dad no autor!*ada
y &sta+%&!&ndo d&s(u7s 4u& ada (arro4u!a &ra r&s(onsa+%& d& sus (ro(!os
(o+r&s y 4u& s& d&+a (ro+ar %a r&s!d&n!a '&d!ant& na!'!&nto,
'atr!'on!o o (ar&nt&so$ A4u&%%os 4u& no (odan (ro+ar %a r&s!d&n!a &ran
&0(u%sados, 2r&u&nt&'&nt& a !&ntos d& '!%%as d& d!stan!a$ Esto a2&t"
&nor'&'&nt& a %os 4u& 5a+an s!do 2or*ados a &'!)rar, ya 4u& %as !udad&s
'.s (r"s(&ras &ran %as '.s &str!tas on sus ontro%&s d& r&s!d&n!a$
Las 'u-&r&s, 4u& 5asta &nton&s 5a+an s!do una (art& !'(ortant& d& %as
o'un!dad&s 2u&rt&'&nt& o5&s!onadas, &ran a5ora 2or*adas a '&nd!)ar a
sus 1&!nos '.s r!os$ En %a '&d!da &n 4u& %a (ro(!&dad (r!1ada r&&'(%a*"
a %as t!&rras o'una%&s, %a 2a'!%!a s& on1!rt!" &n una un!dad &on"'!a
a!s%ada$ Las +ru-as 2u&ron ausadas d& 3!r d& asa &n asa (!d!&ndo a%)o d&
%&5&, %&1adura, (ota-& o ua%4u!&r otro a%!'&nto, s!n %os ua%&s d!2!%'&nt&
(odan so+r&1!1!r8$ &!t5 T5o'as s&a%a 4u& ausar a a%)u!&n d& s&r una
+ru-a (&r'!ta a%!1!ar %a u%(a y %a r&s(onsa+!%!dad d& a%!'&ntar a %os 1&!nos
d&(&nd!&nt&s$<F
La s&nsa!"n d& 5a+&r su2r!do una 'a%d!!"n (oda d&+&rs& ta'+!7n a %a
u%(a (or 5a+&r d&su!dado o ond&nado a '!&'+ros d& tu o'un!dad$ D&
5&5o, &n 'u5os -u!!os &% ausador 5a+a a)ra1!ado (r&1!a'&nt& a %a
'u-&r, (or &-&'(%o n&).ndo%& su ar!dad$ Por &-&'(%o/ 3La 1!&-a 5a+a
(asado (or %a (u&rta, dond& %a n!a s& &sta+a o'!&ndo un (an&!%%o d&
tr!)o r&!7n 5&5o$ M!r" a Mary !nt&nsa'&nt&, (&ro (as" d& %ar)o s!n d&!r
nada$ A% !nstant& r&)r&s" y %a '!r" &n s!%&n!o$ A% 5a&r%o, &% tro*o d& (an
4u& Mary G%o1&r &sta+a 'ast!ando s& ay" d& su +oa y &%%a '!s'a ay"
d& &s(a%das d&% ta+ur&t& &n &% 4u& &sta+a s&ntada, 5a!7ndos& 'u5o
dao$8<
<F &!t5 T5o'as trata &st& t&'a d& 2or'a &0t&nsa &n !eligious and the
"ecline of Magic2
T5o'as, ($ F
%and&st!nos d& 'u-&r&s d!s!d&nt&s =o )ru(os '!0tos> 4u& 5a+an s!do
(r!1adas d& sus d&r&5os y &sta+an 2ur!osas y a+r&adas$
A %as autor!dad&s %&s at&rror!*a+an %os )ru(os y r&d&s auto)&st!onados$ En
9;, Monta)u& Su''&rs, tradutor d&% Malleus Male6carum, &sr!+!"/ 3Las
+ru-as onst!tuy&ron un a'(%!o 'o1!'!&nto (o%t!o, una so!&dad
or)an!*ada 4u& &ra an.r4u!a y ant!so!a%, una ons(!ra!"n 'und!a% ontra
%a !1!%!*a!"n8$9 Enton&s o'o a5ora %os a*ador&s d& +ru-as 2u&ron %os
4u& r&a%'&nt& r&aron una ons(!ra!"n +asada &n &% t&rror$ O una
3a%u%ada a'(aa d& t&rror d& %as %as&s do'!nant&s# +!&n or)an!*ada,
!n!!ada, 6nan!ada y &-&utada (or %a I)%&s!a y &% Estado8$
La 2as& ant&r!or a% au)& d& %os -u!!os (or +ru-&ra 2u& (o%t!a'&nt&
&0(%os!1a &n toda Euro(a$ E% na!'!&nto d&% nu&1o ord&n 2u&, o'o s!&'(r&,
un (ro&so san)r!&nto$ S& (rodu-&ron %as )u&rras a'(&s!nas &n A%&'an!a y
&% r&!'!&nto y %a (&rs&u!"n d& %as s&tas 5&r7t!as y %os )ru(os
r!st!anos rad!a%&s$ Tu1!&ron %u)ar %as %u5as ontra %os &rados &n
In)%at&rra y %a r&1u&%ta d& %os roant&s ontra %os d!&*'os, %os !'(u&stos y
&% (r&!o d&% (an &n Kran!a$ En todas &stas %u5as %as 'u-&r&s -u)aron un
(a(&% &ntra%$ Eran una (art& 2unda'&nta% d& %as o'un!dad&s 4u& &sta+an
s!&ndo ataadas y una (art& 2unda'&nta% d& %a %u5a ontra &sos ata4u&s$
Los -u!!os 2u&ron 3una )u&rra d& %as& %%&1ada a a+o (or otros '&d!os$ No
(od&'os d&-ar d& ad1&rt!r %a on&0!"n &ntr& &% '!&do a %os %&1anta'!&ntos y
%a (r&ou(a!"n d& %os (&rs&)u!dor&s (or %os a4u&%arr&s d& %as +ru-as8$ < A %o
%ar)o d& &st& (&r!odo, (r.t!a'&nt& ua%4u!&r r&un!"n, 2&st!1a% o dan*a
a'(&s!na &ra ons!d&rada un a4u&%arr& (or %as autor!dad&s$ Los a*ador&s
d& +ru-as a(%astaron todo a4u&%%o 4u& r&orda+a %as )u&rras a'(&s!nas, %as
%u5as &n d&2&nsa d& %as t!&rras o'una%&s, %as r&1u&%tas y %os
%&1anta'!&ntos ontra &% (r&!o d&% (an, 4u& (odra 5a+&r %%&1ado a %os
a'(&s!nos a ont!nuar on %a r&s!st&n!a$ S&)n s& !+an (rodu!&ndo %os
-u!!os, %as o'un!dad&s &ran d&s(o-adas d& %as 'u-&r&s '.s
!nd&(&nd!&nt&s, 2u&rt&s, rad!a%&s y r&+&%d&s, 4u& (odran 5a+&r s&r1!do
o'o 'od&%o y 5a+&r %!d&rado d& nu&1o %a %u5a$
S!)u!&ndo a K&d&r!!/ 3No s& su&%& r&ono&r 4u& %a a*a d& +ru-as 2u& uno
d& %os su&sos '.s !'(ortant&s &n &% d&sarro%%o d& %a so!&dad a(!ta%!sta y
%a 2or'a!"n d&% (ro%&tar!ado 'od&rno$ La (u&sta &n 'ar5a d& una
a'(aa d& t&rror ontra %as 'u-&r&s, '.s 4u& n!n)una otra (&rs&u!"n,
d&+!%!t" %a r&s!st&n!a d&% a'(&s!nado &uro(&o ontra &% asa%to d& %a
no+%&*a y &% Estado$ La a*a d& +ru-as !nt&ns!6" %a d!1!s!"n &ntr& 5o'+r&s y
'u-&r&s, d&struy" todo un un!1&rso d& (r.t!as, r&&n!as y ator&s
so!a%&s uya &0!st&n!a &ra !no'(at!+%& on %a d!s!(%!na d& tra+a-o
9 Rosa%!nd M!&s =9;F:> The Women )istor$ of the World
E5r&nr&!5 y En)%!s5$
Los -u!!os (or +ru-&ra 5!!&ron (os!+%& %a (u&sta &n 'ar5a d& %a d!1!s!"n
s&0ua% d&% tra+a-o, &% &rado d& %as t!&rras, %a a%!&na!"n r&s(&to d&
nu&stros u&r(os y &s(&!a%'&nt& %a a%!&na!"n r&s(&to d& nu&stra
a(a!dad d& r&(rodu!"n$ P&r'!t!&ron %a !'(os!!"n d& una 1!s!"n d& %as
'u-&r&s o'o &% s&0o d7+!% y su &0%us!"n d& %as &s2&ras d& !nu&n!a
&on"'!a, so!a%, u%tura% y (o%t!a$ Introdu-&ron %as d!1!s!on&s d& )7n&ro
d&ntro d& %as %as&s tra+a-adora y a'(&s!na, ayudando d& &sta 2or'a a
ro'(&r %a r&s!st&n!a d& %as& 2r&nt& a% a(!ta%!s'o &'&r)&nt&$
La t.t!a d& d&'on!*ar a %as 'u-&r&s, r&s(a%dada on %a 1!o%&n!a d&
)7n&ro, 5a s!do usada a %o %ar)o d& %os s!)%os (or todo &% (%an&ta$ Ha s&r1!do
(ara ro'(&r %as o'un!dad&s y %a r&s!st&n!a a %a &0(%ota!"n y (ara r&ar
d!1!s!on&s d&ntro d& %as %as&s so!a%&s =d!1!s!on&s d& )7n&ro y d!1!s!on&s
&ntr& %as d!2&r&nt&s s&!on&s d& %a %as& so!a%>$ La d&'on!*a!"n d& %os
n&)ros durant& %a (r!'&ra (art& d& %a o%on!*a!"n u'(%!" una 2un!"n
s!'!%ar$ La r&a!"n d& &st&r&ot!(os y su a(oyo '&d!ant& %a 1!o%&n!a y &%
t&rror 5a& (os!+%& %a &0(ro(!a!"n d& %a t!&rra, %os r&ursos, %os u&r(os y &%
t!&'(o$ E% (ro2undo s&0!s'o y ra!s'o r&su%tant& (&r'an&& &n nu&stras
'&nt&s y ont!na -ust!6ando %a &0(%ota!"n y %a r&(r&s!"n$ La &0%us!"n
so!a%, &on"'!a y (o%t!a (u&sta &n 'ar5a durant& &s& (&r!odo toda1a
t!&n& &os &n &% (r&s&nt&$
La 5!stor!a 4u& ont!&n& &st& 2an*!n& &s %a &0(&r!&n!a &uro(&a d&% s!)%o ?@I,
(&ro s& (u&d& ontar una 5!stor!a (ar&!da d& %a 7(oa o%on!a% &n A'7r!a
y 2r!a, tanto d& %a (r!'&ra o%on!*a!"n o'o d& %a atua%$ Los &st&r&ot!(os
d& )7n&ro y %a 1!o%&n!a d& )7n&ro toda1a 5oy 1an d& %a 'ano (or todo &%
'undo, on %os as&s!natos d& 'u-&r&s au'&ntando &n una 3tasa
K&d&r!!, ($ 9F
K&d&r!!, ($ 9
vertiginosa". La sorpresa que podemos sentir acerca de la complicidad de
otros miembros de la comunidad durante los juicios del siglo XVI y
XVII debería llevarnos a cuestionarnos la complicidad de la sociedad
actual con las muertes causadas hoy en día por la guerra, el
capitalismo y el patriarcado, en las formas cotidianas de los asesinatos
por violencia de genero, las muertes que provoca la pobreza en todo el
mundo (incluyendo la puerta de al lado) o los asesinatos racistas (incluyendo
los cometidos por la policía).